Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir / kobAtIrthamaMDana zrI mahAvIrasvAmine namaH / / / / anaMtalabdhinidhAna zrI gautamasvAmine namaH / / / / gaNadhara bhagavaMta zrI sudharmAsvAmine namaH / / / / yoganiSTha AcArya zrImad buddhisAgarasUrIzvarebhyo namaH / / / cAritracUDAmaNi AcArya zrImad kailAsasAgarasUrIzvarebhyo namaH / / AcArya zrI kailAsasAgarasUrijJAnamaMdira punitapreraNA va AzIrvAda rASTrasaMta zrutoddhAraka AcAryadeva zrImat padmasAgarasUrIzvarajI ma. sA. jaina mudrita graMtha skeniMga prakalpa graMthAMka :1 jaina ArAdhanA na kandra mahAvIra kobA. // amarta tu vidyA zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendra AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira kobA, gAMdhInagara-382007 (gujarAta) (079) 23276252, 23276204 pheksa : 23276249 Websiet : www.kobatirth.org Email : Kendra@kobatirth.org AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira zahara zAkhA AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira traNa baMgalA, Tolakanagara parivAra DAiniMga haoNla kI galI meM pAlaDI, ahamadAbAda - 380007 (079)26582355 - - - For Private And Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata bhaiSajya ratnAkara e (caturtho bhAga) 20x2 rasavaidya nagInadAsa chaganalAla zAha. UMjhA (gujarAta). For Private And Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir * satyakI rakSAke liye * yaha prakaTa kara denA ucita pratIta hotA hai isa granthake tIsare aura cauthe bhAgakI taiyArImeM merI ardhAGginI yuuildinmuniadimanvitatuns u minium RitadharatnikitmtitlyHIRA IL MENTamilyinuuminiu mium zrImatI suzIlAdevI, viduSI vizAradA LOTAMImummunityamire Multin timdimLLINDAR bahuta adhika parizrama kiyA hai pustakake TAiTila para merA akele kA nAma honA kevala puruSa svabhAvakI jyAdatA kA dyotaka hai / vaidha gopInAtha bhiSagrana haldauranivAsI For Private And Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra maGgalAcaraNam bha (pR. 2 se 281 taka. ) makArAdi kaSAya prakaraNam 2 24 39 52 53 60 62 91 124 "" "2 " guggulu avaleha pAka dd " "" "" ," " "" " dhUpa ,, dhUmra 15 17 33 "" cUrNa guTikA 37 19 ghRta taila AsavAriSTa lepa 11 aJjana nasya rasa kalpa mizra cUrNa guTikA " guggulu avaleha 19 " " , " " yz 17 dd " 17 "" 19 ya (pR. 281 se 320 taka . ) yakArAdi kapAya prakaraNam 281 286 293 294 299 59 " zd "" ', 19 " viSayAnukramaNikA yakArAdi ghRta prakaraNam 300 taila 303 " "" z " " dhUpa " "3 " " " 22 29 75 " " 95 "" "" 71 www.kobatirth.org " "" AsavAriSTa lepa 31 aJjana nasya rasa mizra guggulu avalei ghRta taila AsavAriSTa lepa dhUpa dhUmra aJjana nasya "" rasa mizra ," "2 17 77 29 "" 19 ra (pR. 321 se 463 taka . ) 132 rakArAdi kaSAya prakaraNam 321 147 cUrNa 336 149 guTikA 342/ 150 347 153 348 va 155 351 563 se 821 taka. 268 356 364 vakArAdi kaSAya prakaraNam 563. 269 cUrNa 368 373 guTikA 374 374 378 " zd . 79 "1 "" "" "" "" 99 " 17 ,, 39 la (pR. 464 se 562 taka. ) 306 lakArAdi kaSAya prakaraNam 464 307 468 309 477 310. 481 310 482 310 319/ 379 458 For Private And Personal Use Only "1 T " "" " "" " " "" 39 "" 35 " " rasa 22 17 " 39 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNa guTikA 35 guggula avaleha " guggulu " ghRta taila AsavAriSTa lepa aJjana nasya mizra * avaleha "3 ghRta taila AsavAriSTa lepa "" " , "9 " " "" 29 "" 29 17 " " 11 " 39 17 "" 484 489 497 500 504 .505 506 558 "" 585 608 617 621 633 652 681 685
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSayAnukramaNikA. " aJjana 883 vakArAdi dhUpa prakaraNam 691/15 kAsa zvAsahikkA , 83840 mUrchA 874 , dhUmra , 691/16 kuSTha vAtarakta raktavikAra 84041 mUtrakRcchra mUtrAghAta,, 874 , 692/17 kRmi roga 84442 meda roga 874 , nasya , 69518 kSaya, rAjayakSmA 84543 yakRtplohA , 696/19 gaNDamAlA galagaNDa 84744 raktapitta 877 , 69720 galaroga 84845 rasAyana , 816/21 gulma 84946 vAta vyAdhi 22 grahaNI roga 85047 vidradhi 887 cikitsApathapradarzinI 23 chardi 85248 virecanAdhikAra pR. 823 se 901 taka 24 jvara 85349 viSaroga 888 1 agnimAMdyAjIrNa 25 jvarAtisAra 86150 visarpa 889 viSUcikA 826/26 tRSA 862/51 vyadhikAra 889 2 atisAra 827/27 danta roga 862/52 vraNa 890 3 apasmAra 82928 dAha 863/53 ziroroga 892 4 amlapitta 83029 nAsA roga 86354 zItapitta 5 arocaka 83030 nidrA nAza 86455 zUla 6 arbuda 83131 netraroga 86456 zotha 7 arza 83132 pANDu 86657 zlIpada 895 8 azmari 83233 prameha 86758 strIroga 895 9 AmavAta 83334 bAla roga 86959 snAyukaroga 898 10 udararoga 83435 bhagandara 87160 hRdayaroga 11 udAvata 83536 bhagnaroga 87161 mizrAdhikAra 12 upadaMza 83637 madAtyaya 87262 dhAtu tathA viSopaviSa13 uraHkSata 83738 malAvarodha zodhana maarnn| 899 14 karNa roga 83739 mukha roga 893 898 For Private And Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir . PROD.000000000000000000 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH .........mel caturtho bhAgaH // zrI dhanvantaraye namaH // atha maGgalAcaraNam praNamya paramAtmAnaM saccidAnandavigraham / ratnAkarasya bhAgo'sau caturthaH samprakAzyate // dRSTvA gadagRhItAnhi prANino'nujighRkSayA / granthaprakAzanaparA pravRttiriyamAdRtA // For Private And Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi - atha makArAdikaSAyaprakaraNam (4976) maJjiSThAdikvAthaH (1) jo kuSThI galaroga, cakSuroga aura mukha ( vR. ni. ra. tvagdo.; vR. ni. ra. vAtaraktA.; rogAdise pIr3ita ho yA jinakI nAsikA Adi bhA. pra. ma. khaM. kuSThA.; yo. ci. ma. a. 4; gira gaI hai| unako bhI isase zIghra hI ArAma ho ga. ni. kuSThA. 36) jAtA hai / maJjiSThApicumandacandanaghanacchinnAgavAkSIviSA- (4977) maniSThAdikAthaH (2) praayntiitrivRtaasnvirjniibhuunimbpaatthaapaiH| (yo. ra. Agantukajvara; ga. ni.' jvarA.) gAyatrItriphalApaTolakaTukAkITadviSatparpaTai- maJjiSThAzikhibAlabilvakazaThIzuNThIkaraanizArupAvalgujayA savatsakayutaiHkvAthaM vidadhyAdbhiSak trAyantIbRhatISoSaNakaNAkAthastu pepIyate / kaNDUmaNDalapuNDarIkakiTibhaiH pAmAvicarcivraNaiH yaH prAtaH praNidhAya lakSitagadaiH sadvaidyarAT sanidhI sidhmazvitravisarpadadarakasaiAptAH prasuptatvacaH / tasyApi prazamaM vrajanti sahasA sarvAGgajA vyaadhyH|| ye cAnye galarogacakSuvadanaghrANacyutAH kuSThinaH majITha, cItAmUla, belagirI, kacUra, seTha, prApyenaM tu mhaakssaaymciraatsyuHkaamruupaanvitaaH| karaJjakI chAla, haldI, trAyamAnA, banabhaMTA (bar3I majITha, nImako chAla, lAlacandana, nAgara- kaTelI), vAsA, kAlImirca aura popalakA kAtha mothA, giloya, indrAyaNakI jar3a, atIsa, trAyamAnA, pIne se sarvAGgagata roga (jvarAdi) naSTa hote haiN| nisota, asanA vRkSakI chAla, donoM prakArakI haldI (yaha kvAtha sannipAta jvarake liye viziSTa haiM) ( haldI, dAru haldI ), cirAyatA, pAThA, bAsA, (4978) maJjiSThAdikAthaH (3) khairakI chAla, harra, baher3A. AmalA, paTola (paravala,) (ra. kA. dhe. kuSThA. 40) kuTakI, bAyabiDaMga, pittapApar3A, baca, bAbacI aura maniSThA khadiraM kuThaM bAkucI devadArukam / indrajau samAna bhAga lekara kAtha bnaaveN| yaha kAtha kaNDU (khAja), maNDala, puNDarIka | pAThAparpaTayaSTayAvakaTukArAjavRkSakam / / sahadevI nimbavimbA badarI vRSabho'mRtA / kuSTha, kiTibhakuSTha, pAmA, vicarcikA (khujalI), vraNa, vacA karaAkAkolI maJjiSThAkhyakaSAyakaH // sidhma, zvitrakuSTha, visarpa, dAda aura rakasA tathA sunnabaharI ( suptatA) Adi samasta kuSTheko naSTa ___majITha, kharasAra, kUTha, bAbacI, devadAru, 1. gada nigrahameM haldIkA abhAva hai For Private And Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] caturtho bhAgaH pAThA, pittapApar3A, mulaiThI, kuTakI, amalatAsa, / (4980) maJjiSThAdikAthaH (madhyama) (5) sahadevI, nImakI chAla, kandUrI, berIkI chAla, vAsA, (vR. yo. ta. ta. 120; bhA. pra. ma. khaM. kuSThA.) giloya, baca, karaJjakI chAla aura kAkolI samAna maJjiSThA vAkucI cakramardatvapicumandakaH / bhAga lekara kAtha bnaaveN| | harItakI haridrA ca dhAtrI vAsA zatAvarI // yaha kAtha kuSThako naSTa karatA hai| | balA nAgavalA yaSTI madhukaM kSurako'pi ca / (4979) maJjiSThAdikAthaH (madhyama) (4) paTolasya latozIraM guDUcI raktacandanam // (yo. ta. ta. 41; va. se. kuSThA.; vR. yo. maJjiSThAdirayaM kAthaH kuSThAnAM nAzanaH paraH / ta. ta. 91) | vAtaraktasya saMhartA kaNDUmaNDalakhaNDanaH // maJjiSThAriSTavAsAtriphaladahanakaM dve haridre guDUcI majITha, bAbacI, pAMDa, dAlacInI, nImako bhUnimbo raktasAraH sakhadirakaTukA bAkucI chAla, harra, haldI, AmalA, bAsA, satAvara, balA vyaadhidhaatH|| (kharaiTo), nAgabalA ( gulasakarI), mulaiThI, tAla mUrvAdantIvizAlAkRmiripujaTilAtrAyamANaH / makhAnA, paTola, khasa, giloya aura lAla candana sapAThA samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / / zyAmAnantApaTolaiH samaricamagadhaiH sAdhito'yaM yaha kAtha vAtarakta, kaNDU, maNDala aura samasta kuSThAMko naSTa kara detA hai| kvaayH|| pIto hanyAtsamastAnsakala (4981) maJjiSThAdikAthaH (laghu) (6) tanugatAnatajAtAnvikArAn / (zA. dha. kha. 2.; vR. yo. ta. ta. 120; vR. ni. ra.; bhA. pra. vAtaraktA.) kaNDUvisphoTakAdInalasaka mabhiSThA triphalA tiktA vacA dAru nishaa'mRtaa| viSamazcitrapAmAdidoSAn // nimbazcaiSAM kRtaH kAthaH vAtaraktavinAzanaH // majITha, nImakI chAla, bAsA, harra, baher3A, | AmalA, cItA, donoM haldI (haldI, dAruhaldI), pAmAkapAlikAkuSTharaktamaNDala jinmataH // majITha, harra, baher3A, AmalA, kuTakI, baca, giloya, cirAyatA, lAlacandana, khairasAra, kuTakI, devadAru, haldI, giloya aura nImakI chAla samAna bAbacI, amalatAsa, mUrvA, dantImUla, indrAyaNamUla, bhAga lekara kAtha bnaaveN| bAyabiDaMga, bAlachar3a, trAyamAnA, pAThA, kAlI | - yaha kAtha vAtarakta, pAmA, kapAlikAkuSTha aura nisota, anantamUla, paTola, kAlI miraca aura pIpala raktamaNDalako naSTa karatA hai| samAna bhAga lekara kAtha banAveM / / (4982) maJjiSThAdikAthaH (vRddha) (7) ___ yaha kAtha kaNDU, visphoTaka, alasaka, svitra ( maJjiSThAdicatuHSaSTika ) aura pAmA ityAdi samasta raktavikAroMko naSTa (vR. ni. ra. tvagdo.; vR. yo. ta. ta. 120; karatA hai| yo. ci, ma. a. 4) For Private And Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 4 bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH [ makArAdi maJjiSThA triphalA priyaGguramRtA brAhmI vacA bhAga lekara sabako miTTI ke pAtra meM mandAgni para itori |pakAkara aSTamAMzAvazeSa kAtha banAveM / yaha kAtha vAtarakta, vAtapitta aura aThAraha prakArake kuSThoM ko naSTa karatA hai / bhRGgAkhyastrikaTuH kirAtaka vissaanirgunnddikaarnnydhaaH| trAyatI khadiraM kaTutvacakIpItAdvayaM rohiNI tiktAparpaTavAsa kendra phalinInantAvizAlAgadam / / rous picumandacitrakavarIbhArgImalendrIzaTI pilvAnIghavamUlapADala trivRttejasvinIvAla kam dantImUlapalAzacandanayugaM muNDI viDaGga tvacau arkeyoraraNI (?) karaadhvayoH parNAni mUlAni ca kSudrAva / dvayadevadArujaladAkahArakaM kolakamebhiHsiddhamimaM paTolasahitaM kvAthaM ctussssttikm| aSTAMzena vipAcayecca matimAnpaktvA'lpamRdbhAjane zatAvarItrAyamANAkRSNendrayavavAsakaiH // pItvA hanti khuDaM sapittapavanaM kuSThAni ( 4983) maJjiSThAdikAthaH (vRhat ) (8) (yo. ta. ta. 62; vR. yo. ta. ta. 120; yo. ra. vAta; yo ta ta. 41; zA. saM. naM. 2 a. 2; vR. ni. ra. vAtaraktA; yo ci. ma. a. 4; bhA. pra. kuSThA.) maJjiSThAmustakuTajaguDUcI kuSThanAgaraiH / bhArgI kSudrAvacAnimba nizAdvayaphalatrikaiH // paTolakaTukAmUrvAviDaGgAsanacitrakaiH / bhRGgarAjamahAdArupAThAkhadiracandanaiH : / cASTAdaza || | tridvaruNakai rAtabAkucIkRtamAlakaiH || majITha, harra, baher3A, AmalA, phUlapriyaGgu, zAkhoda kama hAnimbakaraativiSAjalaiH / indravAruNikAnantAsArivAparpaTaiH samaiH // ebhiH kRtaM pivetkvArthaM kaNAguggulusaMyutam / aSTAdazasu kuSTheSu vAtaraktArdite tathA // upadaMze zlIpade ca prasutau pakSaghAta ke | medodoSe netraroge maJjiSThAdiH prazasyate || giloya, brAhmI, baca, pokharamUla, bhaMgarA, soMTha, mirca, pIpala, cirAyatA, atIsa, saMbhAlu, amalatAsa, trAyamAnA, khairasAra, kuDekI chAla, pAThA, haldI, dAruhaldI, kuTakI, mUrvA, pittapApar3A, bAsA, indrajau, meMhadI, anantamUla, indrAyanakI jar3a, kUTha, araNDamUla, nImakI chAla, cItA, zatAvara, bhAraMgI, malendrI (?), kacUra, pIluke phala, dhavakI jar3a, pAila, nisota, mAlakaMganI, sugandhavAlA, dantImUla, DhAka ( palAsa) kI chAla, sapheda candana, lAla candana, muNDI, bAyabiDaMga, AkakI jar3akI chAla, araNIkI chAla, karana aura dhakke patte tathA mUla, choTI aura bar3I kaTelI, devadAru, nAgaramothA, lAlakamala, kola aura pittapApar3A ye 64 oSadhiyAM samAna Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir majITha, nAgaramothA, kur3e kI chAla, giloya, kUTha, soMTha, bharaMgI, kaTelI, baca, nImakI chAla, haldI, dArUhaldI, harra, baher3A, AmalA, paTola, kuTakI, mUrvA, bAyabiDaMga, asanA vRkSakI chAla, cItAmUla, satAvare, trAyamAnA, pIpala, indrajau, vAsA, bhaMgarA, devadAru, pAThA, khairasAra, lAla candana, nisota, dharanA, cirAyatA, bAbacI, amalatAsa, zAkhoTa vRkSa ( sihor3A ) kI chAla, bakAyanakI For Private And Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH kaMpAprakaraNam ] chAla, karaJjakI chAla, atIsa, sugandhavAlA, indrAyagakI jar3a, anantamUla, sArivA aura pittapApar3A samAna bhAga lekara kAtha banAveM / isameM zuddha gUgala aura pIpalakA cUrNa milAkara pIne se aThAraha prakAra ke kuSTha, vAtarakta, upadaMza, slIpada, prasupti ( sunnabaharI), pakSAghAta, medodoSa aura netraroga naSTa hote haiM / maJjiSThAdina kArSikakAthaH ( vR. yo ta ta 91 ) pra. saM. 3349 " navakArSika kAtha" dekhiye (4984) maNDUkaparNyAdikAthaH (vai. ma. ra. paTala 16 ) maNDUkaparNImaricakulatthaiH sAdhu sAdhitaH / kaSAyaH pInasArtinaH koSaNAmbu pivatAM nRnnaam|| maNDUkaparNI (brAhmI), kAlI mirca aura kulathI kA mandoSNa kAtha pInese pInasa naSTa hotI hai / (4985) maNDUkaparNyAdi rasAyanam ( ca. da. rasAyanA. 65 ) maNDUkaparNyAH svarasaH prayojyaH kSIreNa yaSTImadhukasya cUrNam / raso guDUcyAstu samUlapuSpyAH kalkaH prayojyaH khalu zaGkhapuSSyAH // AyuHpradAnyAmayanAzakAni lagnavarNasvaravardhanAni / medhyAni caitAni rasAyanAni medhyA vizeSeNa tu zaGkhapuSpI // maNDUkaparNI (brAhmI) kA svarasa athavA dUdhake sAtha mulaiThIkA cUrNa yA giloya kA rasa athavA puSpa aura mUla sahita zaMkha puSpIkA kalka sevana karanese Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir samasta roga naSTa hote aura AyukI vRddhi hotI hai / ye samasta prayoga bala, agni aura svarakI vRddhi karane vAle, medhya aura rasAyana haiM / vizeSataH zaMkhapuSpI buddhivarddhaka hai / (4986) maNDUkIrasayogaH (vai. ma.re. paTala 10 ) madhunA nizayA dhAtryA kSIreNa vA mizritaH prage pItaH / syAnmaNDUkI svarasaH kAmalinAM hitakaro nRNAm // prAtaHkAla maNDUkaparNI ke svarasameM zahada yA haldI kA cUrNa athavA AmalA yA dUdha milAkara pInA kAmalA meM hitakArI hai / (4987) madanaphalAdiyogaH (1) ( va. se. apasmArA. ) madanasya ca vIjAni cUrNayitvA tathaiva ca / paNDitakasya cAlpasya kaSaikaM peSayejjale || tatossya pAnamAtreNa nazyate'pasmRtirgadaH // choTe mainaphalake 1| tolA bIjoM ko pAnI meM pIsakara pilAnese apasmAra naSTa hotA hai / (4988) madanaphalAdiyogaH (2) (va. se. visarpa ; ga. ni. visarpA. 39 ) madanaM madhukaM nimbaM vatsakasya phalAni ca / maJca vidhAtavyaM visarpe kaphasambhave // kaphaja visarpa roga meM mainaphala, mulaiThI, nImakI chAla aura indra jause vamana karAnI cAhiye / (4989) madayantikAdiprakSAlanam ( rA. mA. strIrogA . ) madayantikAzvagandhAmocarasaiH sAdhitaM jalaM strINAm / prakSAlanena yoneH sadyaH zaithilyamapaharati // For Private And Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi mallikA (nevArI), asagandha aura mocarasake mUrvA yaSTirayaM kAtho dAhaM mUchI tRSAM bhramam / kAthase dhonese yonikI zithilatA naSTa ho jAto hai| raktapittajvaraM hanti nipIto madhunA saha / / (4990) madayantikAmUlakaSAyaH / mulaiThI, dAlacInI, kUTha, nIlotpala, lAlaca(ga ni. raktapittA. 8) | ndana, baca, harra, baher3A, AmalA, dhamAsA, vAsA, madayantikamUlasya kaSAyaH puutshiitlH| - munakkA, sirasakI chAla, padmAka, mUrvA aura mulaiThI zarkarAmadhusaMyukto raktapittapraNAzanaH // samAna bhAga lekara kAtha bnaaveN| ____ madayantikA ( mallikA ) kI jar3ake kAthako / isameM zahada milAkara pInese dAha, mUrchA, chAnakara ThaNDA karake usameM khAMDa aura zahada milA- tRSA, bhrama, raktapitta aura jyarakA nAza hotA hai / kara pInese raktapitta naSTa hotA hai| (4994) madhukAdikvAthaH (1) (4991) madhukAdikaSAyaH (1) (bhai. ra. jvarA.) (ga. ni. jvarA. 1) | madhukaM guDUcI tiktA elA parpaTakaM tathA / madhukaM trAyamANAM ca pippalImUlameva ca / / pratyeka zANamAnena tiktAyA arddhazANakam // kirAtatiktakaM mustaM parpaTaM sabibhItakam // sArdhatolakamevazca svarNapatryAca grAhayet / sazarkara pItametatpittanvaranibarhaNam // matsyANDikAyAstolazca prakSipya pAyayedbhiSak // ___mulaiThI, trAyamAnA, pIpalAmUla, cirAyatA, nAga- vAtapittajvaraM ghoraM nAzayennAtra saMzayaH / ramothA, pittapApar3A aura baher3A samAna bhAga lekara rasAyanakate cApi jvaro yazca na hIyate / / kAtha bnaaveN| isameM mizrI DAlakara pilAnese pitta- jvaraM nAzayedetada vRkSamindrAzaniryathA // jvara naSTa hotA hai| mulaiThI, giloya, kuTakI, ilAyacI aura pitta(4992) madhukAdikaSAyaH (2) / pApar3A 5-5 mAze; kuTakI 2 // mAze aura sanAya ( vR. ni. ra. jIrNajvarA.; va. se. jvarA.) | 1 // tolA lekara kAtha bnaaveN| madhukAragvadhadrAkSAtiktAyA sphltrikaiH|| sapaTolairjalaM bhedi jvaraM inti tridoSajam // / isameM 1 tolA khAMDa milAkara pilAnese mulaiThI, amalatAsa, munakkA, kuTakI, triphalA | bhayaMkara vAtapittajvara avazya naSTa ho jAtA hai / aura paTola patrakA kAtha pInese mala nikala jAtA jo jvara rasAyana prayogAMse bhI nahIM miTatA hai aura sannipAtaJvara naSTa hotA hai. vaha isase avazya naSTa ho jAtA hai| (4993) madhukAdikaSAyaH (3) (4995) madhukAdikAthA (2) (vR. ni. ra. jIrNajvara.) (bhai. ra. jvarA.) madhukaM valkalaM kuSThamutpalaM candanaM vcaa| madhukaM candanaM mustaM dhAtrI dhAnyamuzIrakam / triphalA durlabhA vAsA drAkSA zirISaM padmakam // chinnodbhavaM paTolazca kvAthaH samadhuzarkaraH / For Private And Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org caturtho bhAgaH euroserNam ] jvaramaSTavidhaM hanti santatAdyaM sudAruNam / bAtikaM paitikaJcaiva zlaiSmikaM sAnnipAtikam // mulaiThI, lAlacandana, nAgaramothA, AmalA, dhaniyA, khasa, giloya aura paTola samAnabhAga lekara kAtha banAveM / isameM zahada aura khAMDa milAkara pIne se santatAdi ghora jvara tathA vAtaja pittaja kaphaja aura sannipAta Adi AThAM prakArake Jvara naSTa hote haiN| (4996) madhUkAdi kalkaH (va. se. raktapittA.) kalkaM madhUkatriphalArjunAnAM nizi sthitaM loha - maye supAtre / sAjyaM vidyiAnupivetsuzItaM sazarkaraM chAgapayaH kSudhArttaH // mahuvA, harra, baher3A, AmalA aura arjunakI chAla samAna bhAga lekara sabako pAnImeM pIsakara rAtako lohe ke svaccha pAtra meM rakhadeM aura prAtaHkAla isameM ghI milAkara rogI ko caTAveM tathA bhUkha laganepara bakarIke ThaNDe dUdha meM mizrI milAkara pilAveM / isa prayogase raktapitta naSTa hotA hai / ( mAtrA - 1 tolA ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 7 (4998) madhUkAdiphANTaH [1] ( zA. dha. khaM. 2 a. 3; vR. ni. ra. vAtapi jvarA. bhA. pra. ma. khaM. jvarA.; va. se. jvarA. ) madhUkapuSpaM madhukaM candanaM saparUSakam / mRNAlaM kamalaM lodhraM gambhArIM nAgakezaram // triphalAM sArivAM drAkSAM lAjAn koSNe jale kSipet / sitAmadhuyute peyaH phANTo vA'sau himotha vA // vAtapittajvaraM dAhaM tRSNAmUrcchAravibhramAn / raktapittamidaM hanyAnnAtra kAryA vicAraNA // mahuve ke phUla, mulaiThI, lAla candana, phAlasekI chAla, kamalanAla, kamalapuSpa, lodha, khambhArI, nAgakesara, harra, baher3A, AmalA, sArivA, munakkA aura dhAna kI khIla samAna bhAga lekara sabako (6 gune) mandoSNa pAnI meM bhigodeM aura thor3I dera bAda malakara chAna leN| isameM athavA ina oSadhiyoMke zIta kaSAya meM mizrI aura zahada milAkara pInese vAtapittajvara, dAha, tRSNA, mUrcchA, arati, bhrama aura raktapitta avazya naSTa ho jAte haiM / (4999) madhUkAdiphANTa (2) ( zA. dha. khaM. 2 a. 3 ) madhUkapuSpagambhArIcandanozIradhAnyakaiH / drAkSayA ca kRtaH phANTaH zItaH zarkarayA yutaH // (bhA. pra. ma. khaM. yonirogA.; va. se. strIrogA . ) tRSNApittaharaH prokto dAhamUrcchAbhramAn jayet // madhUkacandanozIrasArivApadmapatrakaiH / zarkarAmadhusaMyuktaiH kaSAyo garbhiNIjvare // (4997) madhUkAdikaSAyaH mahuve phUla, khambhArI (kumhAra) kI chAla, lAlacandana, khasa, dhaniyA aura munakkA samAna bhAga lekara phAMTa banAveM / mahuvA, lAlacandana, khasa, sArivA aura kamake patte samAna bhAga lekara kAtha banAkara usameM khAMDa aura zahada milAkara pilAnese garbhiNIkA vara naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only ise ThaNDA karake khAMDa milAkara pIne se tRSNA, pitta, dAha, mUrcchA aura bhramakA nAza hotA hai / ( phANTa banAne kI vidhi prathama bhAga meM dekhiye )
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH .. [makArAdi (5000) madhakAdi zItakaSAyaH (5003) manthAdiyogaH (ca. saM. ci. a. 3 6 rA.; vA. bha. ci. a. 1) (yo. ra. mUtrakRcchrA .) madhukamustamRdvIkAkAzmaryANi parUSakam / manthaM pibedrA sasitaM sasarpiH trAyamANamuzIrANi triphalAM kaTurohiNIm / zRtaM payo vA'rdhasitAprayuktam / pItvA nizi sthitaM jantuvarAt zIghraM vimucyte|| dhAtrIrasaM cekSurasaM pibedvA' mahuvA, nAgaramothA, munakkA, khambhArIke phala, bhighAtakRcchre madhunA vimizram // phAlasA [phala], trAyamAnA, khasa, triphalA aura sattameM thor3AsA ghI DAlakara use zItala jala meM kuTakI samAnabhAga lekara sabako kUTakara rAtako ghola leM isameM mizrI milAkara pInese athavA dUdhako miTTIke baratanameM pAnImeM bhigo deM aura dUsare dina pakA kara usameM usase AdhI mizrI milAmala chAna kara piyeN| kara pInese yA Amale athavA Ikhake rasameM zahada isake sevanase jvara zIghra hI naSTa ho jAtA | milAkara pInese abhighAtaja mUtrakRccha naSTa hotA hai| hai / ( yaha kaSAya pattavarake liye hai ) __(5004) mayUrazikhAmUlayogaH (5001) madhUdakayogaH (ga. ni. / vandhyA. 5; rA. mA. / strIrogA. 30) (rA. mA. kSudrarogA. 29) ziphA barhizikhAyAstu kSIreNa paripeSitAm / vijJAya yaH zItalikopasarga pibetumatI nArI garbhadhAraNahetave / / __ pravRttamAdau madhunA vimizram / mayUrazikhAkI jar3ako dUdhameM pIsakara RtupibejjalaM paryuSitaM narasya matI (rajasvalA) strIko pilAnese vaha garbha dhAraNa no sambhavanti jvaradarzane'pi // kara letI hai| masUrikA (mAtA) ke nikalanekI sambhAvanA (5005) maricAdikaSAyaH hote hI rAtako pAnImeM thor3A zahada milAkara (ga. ni.| vAtA. 19) rakhadeM aura prAtaHkAla vaha pAnI rogIko pilAveM / kopilaaveN| pivati kaSAyaM janturmaricamahAdArunAgarANAM yH| ___ yadi jvara ho jAne para bhI yaha prayoga kiyA tailenApi ca mizraM sa bhavati vAtena nirmuktaH jAya taba bhI zItalA nahIM nikltii| kAlI mirca, devadAru aura seThake kAzrameM (5002) madhyAdiyogaH taila milAkara pInese vAtavyAdhi naSTa hotI hai / (vai. ma. ra. paTala 15) (5006) maricAdikAthaH (1) madhumadhUkamAgadhInAM khajUrazatAvarIkazeruNAm / (bhA. pra. / ma. khaM. jvarA.) savidArINAM kalkaH pAnAdunmAdamapaharati // maricaM pippalImUlaM nAgaraM kAravI knnaa| mulaiThI, mahuA, pIpala, khajUra, zatAvara, kaseru, citrakaM kaTphalaM kuSThaM sasugandhi vacA zivA / / aura bidArIkanda ko pIsakara zahadameM milAkara kaNTakArIjaTA zRGgI yavAnI picumandakaH / pInese unmAda naSTa hotA hai / / eSAM kAtho haratyeva jvaraM sopadravaM kaphAt / / For Private And Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH kAlI miraca, pIpalAmUla, sAMTha, kAlAjIrA, kAlI miraca, sA~Tha, cirAyatA, harra, pIpala pIpala, cItA, kAyaphala, kUTha, sugandhatRNa, baca, aura kuTakIke kAthameM kAlA namaka milAkara harra, kaTailIkI jar3a, kAkar3AsiMgI, ajavAyana aura / pInese vAtaja jvara naSTa hotA hai| nImakI chAla samAna bhAga lekara kAtha banAveM / mahAdrAkSAdikvAtha: ise sevana karanese upavayukta kaphajajvara naSTa | (vai. ra.; bhA. pra. / ma. khaM. jvarA.) hotA hai| "drAkSAdikvAtha" prayoga saMkhyA 2920 (5007) maricAdikAthaH (2) dekhiye / (vR. ni. ra. / sannipAta.) (5010) mahAnimbabIjayogaH mriicdshmuulmgdhaaphltrynishaamhaussdhiitiktaa| ( yo. ta. / ta. 51) animbasaindhavayutaH karNakahantA bhavetkvAthaH / / mahAnimbasya vIjAni pepayettandulAmbunA / kAlI mirca, dazamUla, pIpala, harra, baher3A, saghRtAnyacirAddhanyuH pAnAnmehAMnirantanAn // AmalA, haldI, seTha, kuTakI aura cirAyatA samAna bakAyanake phalAMkI mIMga (girI) ko cAvabhAga lekara kvAtha bnaaveN| lekei pAnIke sAtha pIsakara usameM ghRta milAkara ___ isameM seMdhAnamaka milAkara pInese karNaka sanni sevana karanese purAne prameha bhI zIghra hI naSTa ho pAta naSTa hotA hai| jAte haiN| _(5008) maricAdihimaH (5011) mahAnimbayogaH (zA, dha. / khaM. 2 a. 4) marIcaM madhuSTiM ca kaakodumbrpllvaiH| (ga. ni. / vAta. a. 19: zA. dh.| nIlotpalaM himastajjastRSNAchardinivAraNaH // kha. 2 a. 5) kAlI miraca, mulaiThI, kaThUmara (ka gUlara) ke bRhanimbataromUlaM vAriNA paripeSitam / patte aura nIlotpala samAna bhAga lekara sabako tat pItaM nAzayekSipramasAdhyAmapi gRdhrIsIm // adhakuTA karake rAtako miTTIke varatanameM 6 gane bakAyanakI jar3akI chAlako pAnIke sAtha pAnImeM bhigo deM aura dUsare dina prAtaHkAla mala- pIsakara pInese asAdhya gRdhrasI bhI zIghra hI naSTa chAna kara rogIko pilA deN| ho jAtI hai| yaha zIta kaSAya tRSNA aura chardiko naSTa ( mAtrA-1 tolA ) karatA hai| (5012) mahAbalAdikaSAyaH (5009) marIcyAdikvAthaH / | ( yo. ra. / vAtavyA.: vR. ni. r.| jIrNacara.; ( vR. ni. ra. / vAtajvara.) bhai. ra. / jvarA.) marIcaM rucakaM zuNThI kirAtaM ca hriitkii| mahAbalAmUlamahauSadhAbhyAM pippalI kaTukI caiva vAtajvaravinAzanam // / kvArtha pibemizritapippalIkam / For Private And Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - - - - bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi zItaM sakamyaM paridAhayuktaM AMkhakA ghAva, pilla aura paTala Adi samasta vinAzayed dvitridinaprayuktaH // roga naSTa hote haiN| mahAbalAkI jar3a aura seThike kAthameM pIpa- / (5014) mahauSadhAdikAthaH (1) lakA cUrNa milAkara pInese zIta, kampa aura dAha (vR. mA. / AmAdhi.) yukta jvara 2-3 dinameM hI naSTa ho jAtA hai| mahauSadhaguDUcyostu kvArtha pippalisaMyutam / mahArAranAdikAtha: pibedAme sarukzophe kaTIzUle vizeSataH // rAsnAdikAtha (mahA) dekhiye sATha aura giloyake kvAthameM pIpalakA cUrNa (5013) mahAvAsAdikkAtha: milA kara pInese pIr3A aura zotha yukta AmavAta ( vR. yo. t.| ta. 131; vR. ni. ra. netrarogA.) aura vizeSataH kamarakI pIr3A zAnta hotI hai| vAsA ghanaM nimbapaTolapatraM (5015) mahauSadhAdikAthaH (2) tiktAmRtA vatsakacandanaM ca / ( bhai. ra. / jvarA.; ga. ni. / jvarA. 1; vR. kaliGgadAva: dahanaM ca zuNTho ni. ra. / viSamajvara.; vR. mA. / jvarA.) bhanimbadhAtrI vijayA vibhItam // mahauSadhAmRtAmustacandanozIradhAnyakaiH / yavAMzca niSkAthya tamaSTazeSa | kvAthaM tRtIyakaM hanti shrkeraamdhuyojitH|| pUrve'hni saMsthApitapagrime'si / sA~Tha, giloya, nAgaramothA, lAla candana, prAtaH pibedarbudazukrakaNDU khasa aura dhaniyA samAna bhAga lekara kAtha taimiyaMdAhatraNapillarogAn // banAveM / piNDopanAhau paTalAni netra isameM khAMDa aura zahada milAkara pInese rogAnazeSAnaparAMzca hanyAt // tRtIyaka ( tijArI ) jvara naSTa hotA hai / bAsA ( aDUsA ), nAgaramothA, nImakI __ (5016) mahauSadhAdikAthaH (3) chAla, paTola patra, kuTakI, giloya, kur3ekI chAla, lAla candana, indrajau, dAruhaldI, cItAmUla, soMTha, (vR. maa.| mUrchA.; ga. ni. mUrchA. 16) cirAyatA, AmalA, harra, baher3A aura jau samAna bhAga mahauSadhAmRtA kSudrA pauSkaraM granthikodbhavama / le kara sabako adhakuTA karake sAyaMkAla ATha gune pibetkaNAyutaM kyAthaM mUrchAyAM ca madeSu ca // pAnImeM pakAveM / jaba AThavAM bhAga pAnI raha jAya sATha, giloya, kaTelI, pokharamUla aura pIpato chAna leN| | lAmUla samAna bhAga le kara kAtha banAveM / ise dUsare dina prAtaHkAla sevana karane se arbuda, isameM pIpalakA cUrNa milA kara sevana karanetrazukra, AMkhakI khujalI, timira, AMkhokI dAha, | nese mUrchA aura madakA nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam caturtho bhAgaH 11 (5017) mAMsyAdigaNaH (5020) mAtuluGgamUlAdipAcanakaSAyaH ( vR. ni. ra. / tvagdoSA.) (ga. ni. / varA.) mAMsIcandanazampAkakarAriSTasarSapam / mUlAnAM mAtuluGgathAstu pippilIzRGgaverayoH / yaSTokuTajadArvI bhirhanti kaNDramayaM gnnH|| ajamodasya ca kAtha: sakSAraH pAcanaH kaphe // jaTAmAMsI, lAla candana, amalatAsa, karaJjakI ___bijaure nIbUkI jar3a, pIpala, adarakha (soMTha) chAla, nImakI chAla, sarasoM, mulaiThI, kur3ekI chAla aura ajamodake kAthameM javAkhAra milAkara pilAveM / aura dAruhaldI samAna bhAga lekara kvAtha ___ yaha kAtha kaphacarapAcaka hai / bnaaveN| (5021) mAtulaGgarasAdiyogaH (1) (vR. mA. / gulmA.) ise sevana karane se kaNDU (khujalI ) naSTa mAtuluGgaraso hiGgu dADimaM viDasaindhavam / hotI hai| surAmaNDena pAtavyaM vAtagulmarujApaham // (5018) mAtulaphalayogaH bijaure nIbUke rasameM bhunI huI hIMga, anA(rA, mA. viSaro.) radAnA, biDa namaka aura seMdhAnamakakA cUrNa milAasanajaTAjala piSTaM kara caTA aura Uparase surAmaNDa pilAveM / yaH khAdati mAtulasya phalamekam / / isa prayogase vAtaja gulmakI pIr3A zAnta unmattasArameyamabhavaM hotI hai| viSamasya zamameti // (5022) mAtuluGgarasAdiyogaH (2) dhatUre ke eka phalako asanA vRkSakI jar3akI | (va. se. / zUlarogA.; vR. ni. ra. / zUlA.) chAla ke svarasa ( yA kvAtha ) meM pIsa kara pInese mAtuluGgarasaH sapiH sahiGgulavaNAnvitam / pAgala kutte ke kATane kA viSa naSTa ho jAtA hai| | sukhoSNaM pAyayedena dvivivandhAnulomanam // kukSihRtpArzvazUleSu vedanA copazAnya te // (5019) mAtulaGgabIjayogaH bijo rekA rasa aura ghI (2-2 tole) (rA. mA. a. 9) lekara donoMko ekatra milAkara usameM z2arA sA mAtuluGgasya bIjAni kumAryA saha peSayet / hIMga aura seMdhA namaka milAkara mandoNa karake kSIreNa saha dAtavyaM garbhapAmoti na saMzayaH // | pilAnese malAvarodha naSTa hotA, vAyu khulatA aura bijaure nobUke bIjoMko dhIkumAra (gvArapAThA) | 'kokha, hRdaya tathA pasalIko pIr3A zAnta hotI hai| ke rasake sAtha pIsakara dUdhake sAtha pilAnese strI (5023) mAtuluGgarasAdiyogaH (3) avazya garbha dhAraNa kara letI hai / (hA. saM. / sthA. 3 a. 4) ( yaha auSadha mAsika dharma honeke pazcAt mAtulaGgarasaM grAhyaM dviguNaM tatra kAdhikam / kaI roz2a sevana karAnI cAhiye ) hiGgusauvarcalayutaM pAnaM hanti viSUcikAm // . For Private And Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi bijau rekA rasa 1 bhAga (2 tole ) aura bijau re nIbUke (2-3 tole) rasameM jarAsA, kAJjI 2 bhAga lekara donoMko ekatra milAkara kAlA namaka aura zahada milAkara pInese athavA usameM hIMga aura kAlA namaka milAkara pInese soMTha, AmalA aura pIpalake cUrNako zahadameM milAviSUcikA naSTa hotI hai| | kara cATanese hikkA (hicakI) naSTa ho jAtI hai| (5024) mAtulaGgArasAdiyogaH (4) (5027) mAtuluGgAdikalkaH (vR. mA. / zUlA.; yo. ra. / zUlA; ( hA. saM. / sthA. 3 a. 5) vR. ni. ra. / zUlA.) mAtuluGgasya mUlAni rasonaH krimijit trivat / mAtulaGgaraso vA'pi zizukvAthastataH prH|| / ajamodA nimbapatraM gomUtreNa tu pepayet / / sakSAro madhunA pItaH pAcahRdvastizUlanut // pAnametata prazaMsanti krimidopanivAraNam / bijau reke rasameM athavA sahaMjanekI chAlake jvaramoktAni pathyAni krimidoSe pradApayet // kAthameM javAkhAra aura zahada milAkara pInese bijau rekI jar3a, lhasana, bAyabiDaMga, nisota, pasalI, hRdaya aura bastIkA zUla naSTa ho jAtA hai| ajamoda aura nImake patte samAna bhAga le kara saba (5025) mAtuluGgarasAdiyogaH (5) ko ekatra milA kara gomUtrake sAtha pIsa leN| (hA. saM. / sthA. 3 a. 7) ise ( gaumUtra yA uSNa jala ke sAtha ) pIne mAtuluGgarasaM dhAtrIrasaM saindhavasaMyutam / | se kRmiroga naSTa hotA hai| saubhAanakamUlasya rasaM ca maricAnvitam // kRmi rogameM jvarake samAna pathya denA sakSAramadhunopetaM zlezmazUlanivAraNam / / | caahiye| yakRtkSayodbhavaM zUlaM nAzayatyAzvasaMzayam // (mAtrA-1 tole tk| bijaure nIbUkA rasa, Amale kA rasa aura (5028) mAtulaGgAdikAthaH (1) sahaMjanekI jar3akI chAlakA rasa samAna bhAga (1-1 (vR. ni. ra. / sannipAtA.) tole ) lekara sabako ekatra milAkara usameM seMdhA. namaka, kAlI mirca aura javAkhAra tathA zahada mAtuluGgAdi bhUnimbagranthikaM devadAru ca / milAkara pInese kaphaja zUla aura yakRtkSaya-janya dazamUlAjamode ca zuNThI zItAGganAzanam // zUla turanta naSTa ho jAtA hai| / bijau re nIbUkI jar3a, cirAyatA, pIpalAmUla, (5026) mAtuluGgarasAdiyogaH (6) / devadAru, dazamUlakI pratyeka oSadhi, anamoda aura (bR. mA. | hikkAvAsA.) sATha samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / madhusauvarcalopetaM mAtuluGgarasa pibet / yaha kyAtha zItAGga sannipAtako naSTa hikA? madhunA liyAcchuNThIdhAtrIkaNAnvitam / / / karatA hai / For Private And Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam caturthoM bhAgaH (5029) mAtuluGgAdikAthaH (2) / (5032) mAlatImUlayogaH (va. se.| jvarA.; vR. ni. ra. / kaphavara.) / (ga. ni. / amaro.; rA. mA. / a. 15) mAtuluGgaziphAvizvakAyasthAgranthikodbhavam / grISmotkhAtaM mAlatImUlamAje kaphajvareSu sakSAraM pAcanaM vA kaNAdikam // ___ kSAre siddhaM zarkarAcUrNamizram / ___ bijau re nIbUkI jar3a, soMTha, harra aura pIpalA- pItaM sabo mUtrasaMrodhajAtAM mUlake kvAthameM javAkhAra milAkara pilAne yA hanyAtpIDAM pAtayedazmaroM ca // kaNAdi kvAtha pilAne se kaphaja jvara naSTa grISmakAlameM ukhAr3I huI mAlatI ko jar3ako hotA hai| bakarIke dUdha meM pakA kara usameM mizrI DAla kara (5030) mAtuluGgAdikAthaH (3) / pInese mUtra rokanese utpanna huI pIr3A naSTa hotI (va. se. / jvarA.; vR. ni. ra. / sannipAta.) aura patharI nikala jAtI hai| maatulungg'shmbhidilyvyaaghriipaatthaarubuukjH| ( mAlatI kI jar3a 2 tole, dudha 16 tole, kvAtho lavaNamUtrADhayo'bhinyAsAnAhazUlanut // pAnI 64 tole / ekatra milA kara pAnI jalane taka pkaaveN|) bijau rekI jar3a, pakhAnabheda, belako chAla, .. (5033) mASabalAdiyogaH kaTelI, pAThA aura araNDamUla samAna bhAga lekara kAtha banAveM / (ga. ni. / vAtarogA. 19; vR. mA. / vAtA.; isameM seMdhA namaka aura gomUtra milAkara pi ca. da. / vAtavyA. a. 22; ra. ra. / vAtavyAH ; lAnese abhinyAsa sannipAta, aphArA aura zUla yo. ra. / pakSAghAta.) naSTa hotA hai| mASabalAzukazimbIkattRNarAsnAzvagandhorubUkANAm kyAtho nasyanipIto rAmaThalavaNAnvitaH koSNaH (5031) mAtuluGgyAdiyogaH apaharati pakSavAtaM manyAstambhaM sakarNanAdarujam / (yo. ra.; vR. ni. ra. / raktapitta.) durjayamaditavAta saptAhAjayati cAvazyam / / mUlAni puSpANi ca mAtuluGgyAH __ ur3ada, kharaiTI, kauMcake bIja, kattaga, rAsnA, samaM pibettnduldhaavnen| asagandha aura araNDamUla samAna bhAga lekara kvAtha ghrANapravRtte jalamAzu deyaM bnaaveN| sazakaraM nAsikayoH payo vA // isa mandoSNa kvAthameM jarAsA seMdhA namaka bijau rekI jar3akI chAla tathA phUloMke aura hIMga milA kara nAsikA dvArA pInese kalkako cAvaloM ke dhobanake sAtha sevana karanese | pakSAghAta (adharaMga), manyAstambha, karNa pIr3A, karNaathavA khAMDake zarbata yA dUdhakI nasya lenese naka- nAda, aura kaSTa sAdhya ardita (lakavA) 1 saptAhameM sIra banda hotI hai| avazya naSTa ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi (5034) mASAdikvAthaH __(5037) mudgayUSayogaH (va. se. / vAtaghyA.; bhA. pra. / ma. khaM. vAtavyA.; (va. se. / strIrogA.) vR. yo. ta. ta. / 90; vR. mA. / vAtA.) vahnau taptena lohena mudgayUSaM suvApitam / mApAtmaguptAmairaNDazRtaM vATayAlakaM tathA / pItvevaM mUtikA nArI sarvavyAdhInvyapohati // hiGgusandhavasaMyuktaM pakSAghAtaM vinAzayet // ___ loheko agnimeM tapAkara mUMgake yUpameM bujhAveM ur3ada, kauMcake bIja, araNDamUla aura kharaiTI yaha yUSa prasUtA strIko pilAnese usake samasta samAnabhAga lekara kAtha bnaaveN| | roga naSTa ho jAte haiN| isameM seMdhAnamaka aura hIMga milAkara pInese (5038) mudgAdikaSAyaH (va. se. / chardi.) pakSAghAta kA nAza hotA hai| vidalAni ca mudgAnAM pippalyazcaiva kuTTitAH / (5035) mAhiSakSIramUtropayogaH Azu tatsalilaM peyaM samadhucchardinAzanam // (ga. ni. / udararogA. 12) ___mUMgakI dAlake kAthameM pIpalakA cUrNa tathA sakSIraM mAhiSaM mUtraM nirAhAraH pibennaraH / zahada milAkara pInese chardi (vamana) turanta ruka zAmyatyanena jaTharaM saptAhAditi nizcayaH // jAtI hai| prAtaH kAla khAlI peTa bhaisake dUdhameM bhaiMsakA / (pIpalakA cUrNa 1 mAzA zahada 2 tole / ) mUtra milAkara pInese 1 saptAhameM udararoga avazya (5039) mudgAdikaSAyaH naSTa ho jAtA hai| (vR. ni. ra. / chardi.; va. se. / atisArA., chartha.; (isa prayogakAlameM anna pAnAdikA tyAga yo. ra. chardi.; vR. yo. ta. / ta. 83) karanA cAhiye / yaha yoga zothodarameM upayogI hai) kaSAyo bhRSTamudgAnAM slaajmdhushrkrH| (5036) muNDitikAyogaH ryatIsAradAhanno jvaraghnaH saMprakAzitaH // (ga. ni. / ziroro.) mUMgako bhAr3ameM bhunavAkara usakA kvAtha banAveM / pItvA muNDitikotthaM svarasaM marIcAvacUrNitaM isa kvAthameM dhAnakI khIla, zahada aura cossnnm| khAMDa milAkara pilAnese chardi, atisAra, dAha aura bhaktAdau saptAhAtsUryAvardhibhedako hanyAt // / jvarakA nAza hotA hai / gorakhamuNDIke svarasako garama karake usameM kAlI / (5040) mudgAdikAthaH mirca kA cUrNa milAkara bhojanake pahale sevana karanese (ga. ni. / jvarA.; vR. ni. ra. / pittajvara.; sUryAvarta aura avibhedaka (AdhAsIsI) kA nAza ba. se. / jvarA.) hotA hai| mudrAnAmaJjaliM pUrNAM yaSTImadhukasAdhitAm / pathya-dUdha bhAta / pAkyaM zItakaSAyaM vA pibepittajvarApaham // For Private And Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyamakaraNam ] caturtho bhAgaH mUMga aura mulaiThIkA kvAtha yA zIta kaSAya (5044) muSkakAdigaNaH pInese pittajvara naSTa hotA hai| (vA. bha. sU. a. 15; su. saM. a. 38) (5041) mudgAdizItakaSAyaH muSkakasnuggharAdvIpipalAzadhavaziMzapAH / ( ga. ni. / raktapittA. 8: vR. ni. ra. / raktapittA.: gulmamehAzmarIpANDumedo'rza:kaphazukrajita / / . ca. saM. ci. a. 4 raktapitta.) ____ mokhA ( muSkaka ) vRkSakI chAla, thUhara mudgAH salAjAH sayavAH sakRSNAH ( seMDa-sehuMDa ), harra, baher3A, AmalA, cItA, DhAkakI sozIramustAH saha candanena / chAla, dhavakI chAla aura zIzamakA bUrA (cUrNa); balAjale paryuSitaH kapAyaH yaha oSadhisamUha gulma, prameha, azmarI, pANDu, __sa raktapittaM zamayatyudIrNam // meda, arza, kapha aura zukra-doSoMko naSTa karatA hai| 5 tole kharaiTIko 40 tole pAnImeM pkaayeN| (noTa-suzratameM mainaphala adhika likhA hai|) jaba 20 tole pAnI zeSa rahe to chAnakara usameM (5045) mustakamUlayogaH rAtako mUMga, dhAnakI khIla, indra jau, pIpala, khasa, ( yo. ra.; vR. ni. ra. aparamArA.) nAgaramothA aura .lAla candana samAnabhAga mizrita uttaradiggatamustakamUlaM buddhathA samuddhRtaM peSya / 3 tole lekara kUTakara bhigo deM aura dUsare dina pItaM payasA hanyAdapasmRti goH savarNavatsAyAH prAtaHkAla malakara chAna leM / uttara dizAmeM utpanna huve nAgaramothekI ise pInese prabala raktapitta bhI naSTa ho jAtA hai| tAjI jar3ako samAna raMgake bachar3evAlI gAyake dUdhameM (5042) mudgAmalakayUSaH pIsa kara pInese apasmAra naSTa hotA hai| (3. mA. cha.) (5046) mustakakAthaH muddAmalakayUSo vA sasarpiSkaH sasaindhavaH // ( ga. ni. atisArA. 3) mUMga aura Amaleke kvAthameM ghI tathA seMdhA kvAthazca mustakakRtaH samadhuH suzItaH namaka milAkara pInese chardi (vamana) ruka jAtI hai| pItaH pravRddhamatisAragadaM nihanti / (5043) muzalyAdiyogaH ___ nAgaramothe ke kvAthako acchI taraha ThaNDA (bhai. ra. grahaNya.) karake usameM zahada milA kara pInese pravRddha atimuSalI peSayettakairathavA tnnddulodkaiH| sAra bhI naSTa ho jAtA hai| mAkaM yojayeccAnu pathyaM takrodanaM hitam // (5047) mustAdikAthaH (1) 1 mAzA mUsalIko taka yA cAvaleki pAnIke (rA. mA. gharA. 20) sAtha pIsakara pInese grahagIroga naSTa hotA hai| pivanti ye'bdayavAsakabAlakAn pathya-takabhAta / sakaTukAMzca mahauSadhasaMyutAn / For Private And Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi zRtakaSAyavarAn jvaramasya te nAgaramothA, bAsA (aDUsA), devadAru, kUTha, vyapanayantyanalaM ca vitanvate // kaTelI, seTha, kAkajaMghA, munakkA, giloya aura nAgaramothA, jabAsA, sugandhabAlA, kuTakI pIpala samAnabhAga lekara kvAtha bnaaveN| aura seMThi inakA kvAtha pInese jvara naSTa hotA yaha kvAtha vAtavarako naSTa karatA hai / aura agni dIpta hotI hai| (5051) mustAdikAthaH (5) (5048) mustAdikAthaH (2) ( hA. saM. sthA. 3 a. 2) (hA. saM. sthA. 3 a. 31; bhai. ra. pramehA.) mustA phalatrikanizA suradAru mUrvA mustA guDUcI sahanAgareNa aindrI ca lodhasalilena kRtaH kaSAyaH / _vAsAjalaM parpaTakaM ca pathyA / pAne hitaH sakalamehabhave gade ca kSudrA ca duHsparzayutaH kaSAyaH / / __ mRtragraheSu sakaleSu niyojniiyH|| pAne hito vAtakaphajvarasya // nAgaramothA, harra, baher3A, AmalA, haldI, nAgaramothA, giloya, sA~Tha, bAsA (aDUsA), devadAru, mUrvA, indrAyaNa kI jar3a aura lodh| pittapApar3A, harra, kaTelI aura dhamAsA / inakA kyAtha pInese samasta prakArake prameha inakA kAtha vAtakapha-jvarako naSTa karatA hai| aura mUtrAghAta naSTa hote haiN| (5052) mustAdikAthaH (6) (5049) mustAdikAthaH (3) (bhA. pra. ma. khaM.; vR. ni. ra. sannipAtA. ) (ga. ni. jvarA.) mustamAragvadhozIraM haridrA dArusAhayam / mustairaNDamANadAvANedArupaTolapicumandau ca yaSTImadhukameva ca // cchimaaraasnaabhiirukcuurtiktaaH| kaSAyaH eSaH siddhaH syAdvAtapittodbhave jvare / vAsAvizvApaJcamUlA'zvagandhA nAgaramothA, amalatAsa, khasa, haldI, deva- hnyumnyaastmbhsndhigrhaaH|| dAru, paTola, nImakI chAla aura mulaitthii| nAgaramothA, araNDamUla, harra, piyAbAsA, devainakA kvAtha vAtapittajvarako naSTa karatA hai| dAru, |gloy, rAsnA, zatAvara, kacUra, kuTakI, (5050) mustAdikkAthaH (4) bAsA (aDUsA), sATha, paJcamUla (belakI chAla, (ga. ni. jvarA.) sonApAThAkI chAla, khambhArIkI chAla, pADhalakI mustA''TarUSaH suradAru kuSThaM chAla, araNI) aura asagandha samAnabhAga lekara nidigdhikaanaagrkaakjngghaaH| kvAtha banAveM / drAkSAmRtApippalikAkapAyaM yaha kvAtha sannipAta jvara, manyAstambha aura pibecca vAtajvarayuktajantuH // sandhigrahako naSTa karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (5053) mustAdikAthaH (7) (5056) mustAdikAthaH (10) (bhai. ra. bAlarogA.) (yo. ra. jvarAH; vR. ni. ra. jvarA. ) .. mustakAtivipAzuNThIbAlakendrayavaiH kRtam / / | mustA parpaTako yaSTI gostanI smbhaagtH| kvArtha zizuH pibetmAtaH sarvAtIsAranAzanam // aSTAvazeSataH kAtho nipIto madhunA saha // pittabhrama jvaraM dAhaM hanti chadi samantharAm // nAgaramothA, atIsa, sATha, sugandhabAlA aura nAgaramothA, pittapApar3A, mulaiThI aura munakkA indrajau samAnabhAga lekara kvAtha banAveM / samAna bhAga lekara sabako adhakuTA karake AThagune yaha kAtha prAtaHkAla pilAnese baccAMkA pAnImeM pakAveM aura jaba AThavAM bhAga pAnI zeSa atisAra naSTa hotA hai| rahe to utArakara chAna leN| (5054) mustAdikAthaH (8) / isameM zahada milAkara pInese cittabhrama, ( bhai. ra. jvarA.) jvara, dAha, chardi aura mantharajvara naSTa hotA hai| mustaparpaTakotpalakirAtozIracandanAt krssH|| (5057) mustAdikAthaH (11) .. zarkarayAca kriyate vAtapittajvare bahudhA dRssttphlH|| (yo. ra. sannipAtA.) nAgaramothA, pittapApar3A, nIlotpala, cirAyatA, jaladAhayapadmakaparpaTakaikhasa aura lAla candana 10-1 / tolA lekara malayodbhavajAtivarImadhukaiH / kAtha banAveM / madhunimbajalAnalacandanakaiH isameM khAMDa milAkara pilAnese vAtapittajvara kathitaM mukharaktaharaM salilam // naSTa hotA hai| yaha anekoM bArakA anubhUta nAgaramothA, padmAka, pittapApar3A, candana, prayoga hai| camelI, zatAvara aura mulaiThI kA athavA mIThAnIma, (5055) mustAdikAthaH (9) sugandhabAlA, cItA aura candanakA kvAtha pInese muMhase AtA huvA rakta aura sannipAta (nyUmoniyA) (bhai. ra.; vR. ni. ra.; va. se. jvarA.) naSTa hotA hai| mustaM vatsakabIjAni triphalA kaTurohiNI / (5058) mustAdikAthaH (12) parUSakANi ca kyAthaH kaphajvaravinAzanaH // (yo. 2. sannipA.) nAgaramothA, indrajau, harra, baher3A, AmalA, jaladharamalayajanAgara kuTakI, aura phAlaseke phala samAnabhAga lekara savAlakozIraparpaTaiH kvathitam / kvAtha bnaaveN| yaH pibati payaH zItaM yaha kvAtha kaphavarako naSTa karatA hai| zAmyati rugdAhakastasya // For Private And Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi nAgaramothA, lAla candana, sA~Tha, sugandhavAlA, yaha kvAtha kapha, vAyu, aruci, chardi, dAha, khasa aura pittapApar3A samAna bhAga lekara kvA ybnaaveN| zoSa aura jvarakA nAza karatA hai / ise ThaNDA karake pInese rugdAha sannizAta (5062) mustAdikAthaH (16) naSTa hotA hai| (va. se. atisArA.) (5059) mustAdikAthaH (13) mustakAtiviSAzuNThIvatsakAmayatiktakaiH / ___(vR. ni. ra. bAlaro.) sarvAtisAra hallAsasarvazophajvarApahaH // mustakaM candanaM vAsA hIveraM yaSTikAmRtA / nAgaramothA, atIsa, seTa, indrajau, khasa aura eSAM kvAthastu pittaghnastRpAdAhajvarApahaH // paTolapatra samAnabhAga lekara kvAtha banAveM / nAgaramothA, lAlacandana, bAsA ( aDUsA), yaha kvAtha samasta prakArake atisAra, hallAsa sugandhabAlA, mulaiThI aura giloya samAna bhAga lekara (jI micalAnA ), samasta prakArake zotha aura kvAtha bnaaveN| jvarako naSTa karatA hai| yaha kvAtha pitta, tRSA, dAha aura jvarako (5063) mustAdikAthaH (17) naSTa karatA hai| (bhA. pra. ma. khaM. vAtarakta. ) (5060) mustAdikAthaH (14) mustAmalakanizAbhiH kAthitaM toyaM ( bhA. pra. ma. khaM. atisAra.; vR. ni. ra.; vaM. se. samAkSikaM peyam / atisArA.) nayati sadAgatiraktaM sakarpha vA satatayogena // mustA sAtiviSA mUrvA vacA ca kuTajaH smaaH| nAgaramothA, AmalA aura haldI kA kvAtha eSAM kaSAyaH sakSaudraH pitazleSmAtisAranut // banAkara ThaNDA karake usameM zahada milAkara kucha nAgaramothA, atIsa, mUrvA, baca aura indrajau dinoM taka nirantara sevana karanese kaphayukta vAtarakta samAnabhAga lekara kvAtha banAveM / naSTa hotA hai| isa kvAthameM zahada milAkara pInese pittakaphaja (5064) mustAdikAthaH (18) atisAra naSTa hotA hai| ( vR. ni. ra. vAtakaphajvara.) ___(5061) mustAdikAthaH (15) jaladadhAnyakirAtaguDUcikA (ga. ni.; bhai. ra.; vR. ni. ra. jvarA.; yo. ci. ma. niyamana kaTukI ca paTolikA / a. 4; vaM. se. jvarA.) kathitamebhiridaM tu jalaM haremustaparpaTaduHsparzaguDUcIvizvabheSajam / tpavanapittabhavaM jvaramunnatam // kaphavAtArucicchardidAhazoSajvarApaham // nAgaramothA, dhaniyA, cirAyatA, giloya, ___ nAgaramothA, pittapApar3A, dhamAsA, giloya nImakI chAla, kuTakI aura paTola samAnabhAga lekara aura seTha samAnabhAga lekara kvAtha banAveM / kvAtha banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org kaSAyakaraNam ] yaha kvAtha prabala vAtapitta - jvarako naSTa karatA hai / caturtho bhAgaH kvAthaH sakRSNAkRmizatrukalkaH / mArgadvayenApi cirapravRttAn (5066) mustAdikAtha : (20) ( yo. ra.; vR. mA.; dhanva.; va. se. kRmi ; ga. niM. kRmi . 6 ) mustAkhuparNIphala zigrudAru bAlakaM candanaM mustaM bhUnimbaM sadurAlabham / uzIraM candanaM lodhraM nAgaraM nIlamutpalam || pAThA mustaM haridre dve pippalI kauTajaM phalam / (5065) mustAdikAthaH (19) paDe (bR. mA.; yo. ra. visarpA ; vR. ni. ra. visarpA ; phalatvacaM vatsakasya zRGgaveraM ghanaM vacA // ga. ni. visarpA 40 ) pAdikA yogA pittAtIsAranAzanAH // mustAriSTapaTalAnAM kvAthaH sarvavisarpanut / (1) nAgaramothA, indrajau, cirAyatA aura rasauta / dhAtrI paTolamudgAnAmathavA ghRtasaMyutaH // (2) dArUhaldI dhamAsA, belagirI, sugandhabAlA, aura lAla candana / nAgaramothA, nImakI chAla aura paTolakA kvAtha pIne se athavA AmalA, paTola aura mUMgake kvAthameM ghI DAlakara pIne se hara prakArakA visarpa hotA hai| kRmInihanti kramijAMzca rogAn // nAgaramothA, mUSAparNI ( cUhA kannI), harra, baher3A, AmalA, sahajanekI chAla aura devadAru samAnabhAga lekara kvAtha banAveM / isameM pIpala aura bAyabir3aMgakA cUrNa milAkara pInese donoM mArgoM (mukha aura gudA) kI ora jAne vAle kRmi aura unase utpanna hone vAle roga naSTa ho jAte haiN| (5067) mustAdikAthaH (21) (va. se. atisArA. ) taM vatsakavIjAni bhUnimbaM sarasAJjanam / dAdurAlabhA bilvaM bAlakaM raktacandanam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 19 (3) sugandhavAlA, lAla candana, nAgaramothA, cirAyatA aura dhamAsA / (4) khasa, lAla candana, lodha, sAMTha aura nIlotpala (5) poThA, nAgaramothA, haldI, dArUhaldI, pIpala aura indrajau / (6) indrajau, kur3ekI chAla, soMTha, nAgaramothA aura vaca / uparokta 6 prayogoM meM se kisIkA bhI kvAtha banAkara pilAne se pittAtIsAra naSTa hotA hai / (5068) mustAdikAthaH (22) ( vR. ni. ra. vAtapittajvara. ) mustAdurAlabhAzuNDokvAtha eSAM samAMzataH / hanti zleSmajvaraM tIvraM nipItaH pathyabhojane // nAgaramothA, dhamAsA aura soMTha samAnabhAga lekara kAtha banAveM / ise pIne aura pathya pAlana karanese tItra kaphajajvara naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only (5069) mustAdikAtha : ( 23 ) ( vA. bha. ci. a. 22 ) mustadrAkSAharidrANAM pivetkvAyaM kaphotraNe / sakSaudraM triphalAyA vA guDUcIM vA yathA tathA //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org -bhaiSajya ratnAkaraH bhArata- nAgaramothA, munakkA aura haldIkA kvAtha pIne se athavA triphalA yA giloya ke kvAthameM zahada milAkara pIne se kaphapradhAna vAtaraktakA nAza hotA hai| (5070) mustAdikAtha : (24) (ga. ni. va. se. raktapittA. ) mustendrayavayaSTyA madanA payo madhu / ziziraM vamanaM yojyaM raktapittaharaM param // nAgaramothA, indrajau, mulaiThI aura mainaphalake bIja samAnabhAga lekara kvAtha banAveM / 1 ise zItala karake tathA zahada aura dUdha milAkara pInese vamana hokara rakta pitta naSTa ho jAtA hai| ( yaha prayoga adhogata raktapitta meM upayogI hai| ) (5071) mustAdikAtha : (25) ( yo. ra. zophAtisA.; ga. ni. atisArA. 2 ) mustaM sAtiviSA dArvI vacA zuNThI ca tatsamam / kaSAyaM kSaudrasaMyuktaM pittavAtAtisAriNe // nAgaramothA, atIsa, dArUhaldI, baca aura sITha samAnabhAga lekara kAtha banAveM / isameM zahada milAkara pIne se pittavAtaja atisAra naSTa hotA hai / (5072) mustAdikAthaH (26) (bhai. ra. yo. ra.; ca. da.; ra. ra.; vaM. se.; vR. ni. ra; vR. mA. / jvarA. zA. dha. kha. 2 a. 2; yo ta / ta. 20; vR. yo. ta. / ta. 95; ga. ni. / jvarA. ) mustAmalaka guDUcI vizvauSadhakaNTakArikAkvAthaH / pItaH sakaNAcUrNaH samadhurviSamajvaraM hanti // nAgaramothA, AmalA, giloya, seMTha aura phaTelI samAnabhAga lekara kAtha banAveM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ makArAdi isameM pIpalakA cUrNa aura zahada milAkara pIne se viSamajvara naSTa hotA hai / (5073) mustA dikkAthaH (27) ( vR. ni. ra. viSamajvara ; ga. ni. / jvarA 1 ) mustApAThA zivA kvAthazcAturthikajvarApahaH / dugdhena triphalA pItA hanti cAturthikaM jvaram // nAgaramothA, pAThA aura harekA kAtha pIne se | athavA dUdhake sAtha triphalAkA cUrNa sevana karane se caturthika jvara naSTa hotA hai / (5074) mustAdigaNaH (su. saM. / sUtra a. 38 ) mustAharidrAdAruharidrAharItakyAmalakavi bhItaka kuSThamatI vacApAThAkaTurohiNIzAGgeSTAtiviSAdrAviDI bhallAtakAni citrakazceti // eSa mustAdiko nAmnA gaNaH zleSma niSUdanaH / yonidoSaharastanyazodhanaH pAcanastathA // nAgaramothA, haldI, dAru haldI, harra, AmalA, baher3A, kUTha, coka, sapheda baca, pAThA, kuTakI, kAkamAcI (makoya), atIsa, choTI ilAyacI, bhilAvA aura cItekI jar3a / ina oSadhiyoMke samUhako " mustAdi gaNa " kahate haiM / yaha mustAdigaNa kaphanAzaka, yoni aura dugdha zodhaka tathA pAcaka hai| (5075) mustAdipAcanakaSAyaH (ga.ni. / jvarA. ) pAkyaM zItakaSAyaM vA mustaparpaTakaM pibet // nAgaramothe aura pittapApar3e kA kAr3hA athavA zItakaSAya pInese Amajvara naSTa hotA hai / yaha kA doSa ko pakAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (5076) mustAdipramathyA adhakuTA karaleM aura isameMse 1 / tolA cUrNako 2 ( zA. dha / kha. 2 a. 2) sera pAnImeM pkaaveN| jaba 1 sera pAnI zeSa raha mustakendrayavaiH siddhA pramathyA pipplonmitaa| | jAya to chAna leN| suzItA madhusaMyuktA raktAtIsAranAzinI // ise ThaNDA karake rakkheM aura AvazyakatAnusAra ___ nAgaramothA aura indrajau 2 // -2 // tole thAr3A thAr3A rAga ra thor3A thor3A rogIko pilAte rheN| lekara donoMko pAnImeM bhigokara pIsa leM aura phira ___ yaha pAnI pipAsA aura jvarako naSTa karatA hai| 40 tole pAnImeM pakAveM / jaba 10 tole pAnI (5079) mustAdihimaH zeSa rahe to chAna leN| . (vR. ni. ra. / bAlaro.) ___ise ThaNDA karake zahada milAkara pInese raktA- mustAparpaTakozIravAripadmakasAdhitam / tisAra naSTa hotA hai| zItaM vAri nihantyAzu tridhA daahvmijvraan|| (5077) mustAdiSaDaGgapAnIyam (1) nAgaramothA, pittapApar3A, khasa, sugandhabAlA (bhA. pra. / ma. khaM. tRSNA .) aura padmAka samAna bhAga mizrita 2 tole lekara, mustprpttkodiicycchtraakhyoshiircndnaiH| sabako adhakuTA karake rAtako 12 tole pAnImeM zRtaM zItaM jalaM dadyAttRDdAhajvarazAntaye // miTTIke baratanameM bhigo deM aura prAtaHkAla malakara ___nAgaramothA, pitapApar3A, sugandhavAlA, sauMpha, chAna le khasa aura lAla candana samAna bhAga-mizrita 1 / ise pilAnese bAlakAMkI dAha, vamana aura tolA lekara 2 sera pAnImeM ekAveM aura 1 sera pAnI rahanepara chAna leN| (5080) mustAdyaSTAdazAGgakAthaH ___ isa pAnIko ThaNDA karake rakheM aura Ava- | (ca. da / jvarA. 1; vR. ni. ra. / sannipAtA.) zyakatAnusAra thor3A thor3A rogIko pilAte rheN| mustaparpaTakozIradevadArumahauSadham / ise pInese tRSNA, dAha aura jvarakA nAza triphalAdhanvayAsazca nIlI kampillakaM trikRt // hotA hai| kirAtatiktakaM pAThA balA kaTukarohiNI / (5078) mustAdiSaDaGgapAnIyam (2) | madhukaM pippalImUlaM mustAyo gaNa ucyate // (vR. mA.; ca. da. / jvaro.) aSTAdazAGgamuditametadvA sannipAtanut / mustaaprpttkoshiircndnodiicynaagraiH| pittottare sannipAte hitaM coktaM manISibhiH / dhRtazItaM jalaM dadyAtpipAsAjvarazAntaye // manyAstambhe uroghAte uraH pArthazirograhe // nAgaramothA, pittapApar3A, khasa, lAla candana, nAgaramothA, pittapApar3A, khasa, devadAru, seTha, netrabAlA aura sAMTha barAbara barAbara lekara sabako harra, baher3A, AmalA, dhamAsA, nIlakA paMcAMga, kamIlA, jvaraka For Private And Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi nisota, cirAyatA, pAThA, sugandhabAlA, kuTakI, (5083) mUtrasaMgrahaNIyo dazako mulaiThI aura pIpalAmUla / saba cIjeM samAna bhAga mahAkaSAyaH lekara kAtha bnaaveN| (ca. saM. / sU. a. 4) ise " mustAdigaNa " athavA " mustAdi jambbAmraplakSavaTakapItanodumbarAzvatthaaSTAdazAGga kAtha " kahate haiN| bhallAtakAzmantakasomavalkA iti dazemAni * yaha pittapradhAna sannipAta, manyAstambha, uraH | mUtrasaMgrahaNIyAni bhavanti / kSata, urograha, pArvagraha aura ziromahameM hitakara hai| jAmana, Ama, pilakhana, vaTa (baDa), ambADA (5081) mUtravirajanIyo dazako gUlara, pIpala vRkSa, bhilAvA, amloTa aura khaira / mhaakssaayH| inakA kaSAya mUtrakI adhikatAko kama (ca. saM. / sU. a. 4) karatA hai| padmotpalanalinakumudasaugandhikapuNDarIka [5084] mUrvAdikAthaH zatapatramadhukapriyaGgadhAtakIpuSpANItidazemAni (ca. saM. / ci. a. 27 Urustambha.) mUtravirajanIyAni bhavanti / mUrvAmativiyAM kuSThaM citrakaM kaTurohiNIm / sapheda kamala, nola kamala, lAla kamala, kumuda | pUrvavadvA pibettoye rAtristhitamathApi vA // (kamalabheda), saugandhika, puNDarIka, zatapatra, mulaiThI, ___mUryA, atIsa, kUTha, cItA aura kuTakI ke phUlapriyaGgu aura dhAyake phuul| kAtha athavA zItakaSAyameM zahada milAkara pInese inakA kaSAya pInese mUtra doSarahita ho jAtA hai| Urustambha roga naSTa hotA hai| (5085) mUpikarNImUlayogaH [5082] mUtravirecanIyo dazako (ga. ni. / vandhyA . 5) __mahAkaSAyaH garbhAbhAvakRtAn doSAnekA eva hi nAzayet / (ca, saM. / sU. a. 4) yonimadhyasthitA strINAM mUpikarNIziphA vRkSAdanIzvadaMSTrAvasukavazirapASANabhedadarbha dhruvam // kuzakAzagundretkaTamUlAnIti dazemAnimUtravi- mUSAkarNI kI jar3ako yonimeM rakhanese recanIyAni bhavanti / vandhyatva ( bAMjhapanA ) avazya naSTa ho jAtA hai| bidArIkanda, gokharu, vasuka (agastI), hula- (5086) mRNAlAdikAthaH (1) hula, pakhAnabheda, dAbha, kuza, kAMsa, gundrapaTera aura (ga. ni. / dharA.; rA. mA. / jvarA. 20) itkaTa / inakI jar3a lekara kaSAya banAkara prayukta mRNAladhAtrIphalacandanaiyaH karanese mUtra khulakara hotA hai / __ mRtaM gudduuciighnprptteshc| For Private And Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam] caturthoM bhAgaH sadhAnyakairambu pivetsitADhayaM ___ ise pIkara Uparase pAna cabAnA, agni tApanA madhvanvitaM tasya kuto jvarAtiH // aura nirvAta sthAnameM rahanA cAhiye / kamalanAla, AmalA, lAla candana, giloya, isase zIghra hI acchI taraha virecana ho nAgaramothA, pitapApar3A aura dhaniyeke kAthameM jAtA hai / mizrI tathA zahada milAkara pInese jvara naSTa (5089) mRdrAkAdihimaH . hotA hai| (ga. ni. / jvarA.) ( yaha kAtha pittavarameM upayogI hai / ) | mRdvIkA madhukaM nimbaM kaTukArohiNI samam / (5087) mRNAlAdikAthaH (2) avazyAyasthitaM peyametapittajvarApaham // (rA. mA. / jvarA. 20) munakkA, mulaiThI, nImakI chAla aura kuTakI mRNAlamustAsahitaM kadAcit samAnabhAga mizrita 2 // tole lekara sabako 15 tadeva hanti kathitaM jvarAtim // tole pAnImeM bhigokara osameM rakha deM aura dUsare kamalanAla aura nAgaramothekA kAtha sevana dina prAtaH kAla malakara chAna leN| karanese jvara naSTa hotA hai| (5088) mRddhIkAdikAthaH ise pInese pittajvara naSTa hotA hai / (yo. ta. / ta. 6) (5090) meghanAdAdikvAthaH mRdvIkAkaTurohiNIjaladharaH zampAkamajjAzivA (vai. ma. ra. paTala 2) kRSNAmalapaTolike videlAvRzcIyapatraM samam / meghanAdAbhayApadmakialkaiH sAdhitaM jalam / saMkvAthyAzu nipIta eSa tu gaNaH saMrecayedAzvayaM sakSaudraM raktapittanaM bIjaM vA vAstukodbhavam // tAmbulAzinamanisevinamilAgeha sthitaM mAnavam / / kAMTe vAlI caulAI, harra aura kamalakesara munakkA, kuTakI, nAgaramothA, amalatAsakA samAna bhAga lekara kAtha bnaaveN| gUdA, harra, pIpalAmUla, paTola, nisota, ilAyacI aura sanAyakI pattI samAna bhAga lekara kAtha isameM zahada DAlakara pInese yA bathuveke banAveM / / bIja sevana karanese raktapitta naSTa hotA hai| iti makArAdi kaSAya prakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 24 www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH atha makArAdicUrNaprakaraNam (5091) maJjiSThAdicUrNam ( yo. ra.; vR. ni. ra. | kAsA. ) manatavahipAThA kRSNaharidvAvihitaM tu cUrNam / kSaudreNa kAasalittotthe pibed ghRtaM caikSurase vipakvam // majITha, mUrvA, tagara, cItA, pAThA, pIpala aura haldI samAna bhAga lekara cUrNa banAveM 1 ise zahada meM milAkara cATane aura Ikhake rasake sAtha pakA huvA ghI sevana karane se kSataja khAMsI naSTa hotI hai / ( cUrNakI mAtrA - 2 - 3 mAzA / ) (5092) madanaprakAzacUrNam ( napu. mRtA / ta. 3) kokilAkSasya bIjAni musalIkandanAgaram / vAjigandhA kapibIjaM zAlmalI puSpameva ca // balA zatAvarImUlaM mocAhaM ca trikaNTakam / jAtIphalaM ca mASAnaM mAtulAni tugA tathA // etAni samabhAgAni sitA sarvasamAnikA / pasA hi pivedrAtrau karSayugmaM ca nityazaH // balavIryakaraM puMsAM pramehavyAdhinAzanam / madanaprakAzacUrNa hi prauDhAnAM drAvaNaM param // tAlamakhAnA, mUsalI, bidArIkanda, soMTha, asagandha, kaucake bIja, seMmalake phUla, kharaiTI (bIjabanda), zatAvara, mocarasa, gokharu, jAyaphala, ur3ada kI dAla (ghImeM bhunI huI), bhAMga aura baMsa Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ makArAdi locana 1-1 bhAga tathA khAMDa sabake barAbara lekara cUrNa banAveM / ise nitya prati rAtri samaya 2 // tolekI mAtrAnusAra dUdha ke sAtha sevana karanese bala vIrya kI vRddhi aura pramehakA nAza hotA hai / isake sevana se manuSya prauDhA striyoMko bhI drAvita kara sakatA hai| ( vyavahArika mAtrA - 6 mAzese 9 mAze taka | ) madanasandIpanacUrNam ( rasa prakaraNa meM dekhiye ) (5093) maMdhukacUrNam (vaM. se.; vR. mA. / vAjIkaraNA ; napuMsakAmRtA / ta. 3 ) karSe madhukacUrNasya ghRtakSaudrasamanvitam / payonupAnaM yo lihyannityavegaH sa nA bhavet // mulaiThIkA cUrNa 1 / tolekI mAtrAnusAra ghI aura zahada meM milAkara dUdhake sAtha sevana karanese atyanta kAmavRddhi hotI hai / For Private And Personal Use Only ( ghI 6 mAze / zahada 3 - 4 tole / ) (5094) madhukAdicUrNam (1) (vR. ni. ra. | kAsA. ) madhukaM pippalImUlaM dUrvA drAkSA kaNA samam / ghRtena madhunA yuktaM pittakAsavinAzanam // mulaiThI, pIpalAmUla, dUrvA, munakkA aura pIpala samAnabhAga lekara cUrNa banAveM / ise zahada aura ghIke sAtha sevana karane se pittaja khAMsI naSTa hotI hai /
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturtho bhAgaH ( mAtrA-3-4 mAze / ghI 6 mAze / (5097) madhukAdiyogaH zahada 2 tole / ) (ga. ni. / raktapittA. 8) (5095) madhukAdicUrNam (2) | madhukotpalarAsnAbhiryuktamutpalakandakam / (va. se. / strI.) pItaM taNDulatoyena savizaM raktapittajit // madhukaM triphalA lodhramuSTaM saurASTrikAM madhu / mulaiThI, nIlotpala, rAsnA, nIlotpalakI jar3a, madyenimbaguDUcyau tu kaphaje'sagdare pibet / / | aura kamalakakar3I (bhisaNDA) samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| mulaiThI, harra, baher3A, AmalA, lodha, UMTaka ise cAvaleoke pAnIke sAtha sevana karanese TArA,saurASTrI (soraTha-saurASTra dezakI miTTI vizeSa), raktapitta naSTa hotA hai / nImakI chAla aura giloya samAna bhAga lekara cUrNa ( mAtrA-4-6 maashe|) banAveM / (5098) madhukAdiyogaH ise zahada meM milAkara madyake sAtha sevana (vR. ni. ra. / pittAtIsAra.; va. se.; karanese kaphaja pradara naSTa hotA hai| yo. ra. / atisArA.) ( mAtrA-6 mAze / ) madhukaM kaTphalaM lobhraM dADimasya phalatvacau / (5096) madhukAdicUrNam (3) pittAtisAre madhvAktaM pAyayettandulAmbunA // mulaiThI, kAyaphala. lodha, anAradAnA aura (ga. ni. / kAsA. 10) anArakI chAla samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| madhukaM pippalI drAkSA zaThI zRGgI zatAvarI / ___ise zahada meM milAkara cAvaleAMke pAnIke sAtha dviguNA ca tugAkSIrI sitA sarvaizvaturguNA // | sevana karanese pittAtisAra naSTa hotA hai| palihyAnmadhusarpiyo ksstkaasnivRttye|| (mAtrA-4-6 maashe|) mulaiThI, pIpala, munakkA, kacUra, kAkar3AsiMgI (5099) madhutriphalAguDAIkayogaH aura zatAvarakA cUrNa 1-1 bhAga, baMsalocanakA (va. se. / madAtyayA.) cUrNa 12 bhAga aura khAMDa 72 bhAga lekara | madhunA hantyupayuktA triphalA rAtrau guDAkaM praatH| sabako ekatra milA leN| saptAhAt pathyabhujo madamUcha kaamlonmaadaan|| ise zahada aura ghI meM milAkara sevana karanese rAtriko zahada ke sAtha triphalAkA cUrNa aura kSataja khAMsI naSTa hotI hai| prAtaH kAla gur3ake sAtha adaraka sevana karane aura ( mAtrA-1 tolA / ghI 6 mAze / zahada | pathya pAlana karanese 1 saptAhameM mada, mUrchA, 3-4 tole / ) kAmalA aura unmAdakA nAza ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi (5100) madhupippalIyogaH (1) kSataja khAMsI aura rakta pitta tathA vizeSataH rAja(bhai. ra. / jvarA.) yakSmAkA nAza hotA hai| kSaudropakulyAsaMyogaH shvaaskaasjvraaphH|| (mAtrA-6 maashe|) plIhAnaM hanti hikkAJca bAlAnAzcApi shsyte|| (5103) madhuyaSTiyogaH pIpalake cUrNako zahadameM milAkara cATanese (ga. ni. / pANDu. a. 7) zvAsa, khAMsI, jvara, tillI aura hicakIkA nAza pANDurogaharaM lihyAccUrNa kSaudravimizritam / hotA hai| yaSTayAhasya prayatnena tatkAthaM vA pibennaraH / / yaha prayoga bacceAMke liye bhI hitakArI hai| mulaiThoke cUrNako zahadameM milAkara cATanese (mAtrA 1-1 // maashaa|) athavA mulaiThIkA kAtha pInese pANDukA nAza (5101) madhupippalIyogaH(2) hotA hai| (vR. ni. ra.; yo. ra. amlapittA.) (mAtrA-6 mAze / ) pippalImadhusaMyuktA nAzayedamlapittakam / (5104) madhuvacAyogaH jambIrasvarasaH pItaH sAyaM hantyamlapittakam // (yo. ra. / apasmArA.) pIpalake cUrNa ko zahada meM milAkara cATanese yaH khAdekSIrabhaktAzI mAkSikeNa vacArajaH / athavA sAyaGkAlake samaya jambIrIkA svarasa pInese ! apasmAra mahAghora sucirotthaM jayeda dhruvam // amlapitta naSTa hotA hai| bacakA cUrNa zahadameM milAkara sevana karane aura dUdha bhAtakA AhAra karanese purAnA ghora apa(cUrNakI maatraa-1-1|| maashaa|) smAra (miragI roga) bhI avazya naSTa ho jAtA hai / (5102) madhuyaSTikAdicUrNam / (mAtrA-1 mAzA) (hA. saM. / sthA. 3 a. 12) noTa--bacakA cUrNa adhika mAtrAmeM lenese madhuSTikayA lAkSA zatAhA karkaTAdvayam / vamana ho jAtI hai| drAkSA zatAvarI caiva dviguNA vaMzarocanA // (5105) madhUkAdicUrNam (1) sabaiH sitA samA yojyA yuktaM ca madhusarpiSA / (ga. ni. / jvarA. 1) kSatakAse raktapitte rAjakSaye vizeSataH // madhUkamatha hIberamutpalAni madhUlikAm // __ muTho, lAkha, sauMpha, kAkar3AsiMgI, munakkA, lodavA cUrNAni madhunA sarpipA vA jayedvamim / aura zatAvara 1-1 bhAga, baMsalocana 12 bhAga kaphaprasekAmukpittahikkAvAsAMzca dAruNAn // aura khAMDa 18 bhAga lekara cUrNa banAveM / mahuvA, sugandhabAlA, nIlotpala aura muleThI ise zahada aura ghIke sAtha sevana karanese | samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH ise zahada yA dhImeM milAkara cATanese vamana, AkakI jar3akA cUrNa athavA sahadevI yA kapha, muMhase lAra bahanA, raktapitta aura dAruNa gokarNIkI jar3akA cUrNa dUdhake sAtha sevana karanese zvAsa tathA hicakIkA nAza hotA hai| vAtaja zUla naSTa hotA hai| ( thor3A thor3A karake dina bharameM 1 tole (arkamala cUrNakI mAtrA-AdhAmAzA / ) taka caTA sakate haiM) (5108) maricAdicUnama (1) (5106) madhUkAdicUrNam (2) (bhai. ra. / azo.) (vA. bha. / ci. a. 3 kAsa; ga. ni.| maricaM pippalI kuSThaM saindhavaM jIranAgaram / __ kAsA. 10) vacAhiGguviDaGgAni pathyA vanyajamodakam // kAsI parvAsthizUlI ca lihyaatsghRtmaakssikaan| eteSAM kArayeccUrNa cUrNasya dviguNaM guDam / madhukamadhukadrAkSAtvavakSIrI pippalIbalAn // khAdenmASadvayazcApi pibeduSNajalaM tataH // ___mahuvA, mulaiThI, munakkA, baMsalocana, pIpala sarvANyAMsi nazyanti vAtajAni vizeSataH // aura balA (bIjabanda) samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| / kAlI mirca, pIpala, kUTa, seMdhAnamaka, jIrA, ise ghI aura zahadameM milAkara sevana kara- sATha, baca, hIMga, bAyabiDaMga, haraM, cItA aura nese khAMsI tathA jor3I aura haDDiyoMkI pIDAkA ajamoda 1--1 bhAga tathA gur3a sabase 2 gunA nAza hotA hai| lekara cUrNa bnaaveN| ( mAtrA 2-3 maashe|) | ise 2 mAzekI mAtrAnusAra uSNa jalake sAtha madhyamagaGgAdharacUrNam sevana karanese samasta prakArakI bavAsIra aura vize. pra. saM. 1233 "gaGgAdharacUrNam (madhyama)" SataH vAtaja bavAsIra naSTa hotI hai| dekhiye| (5109) maricAdicUrNam (2) madhyamanAyikAcUrNam ( hA. sa. / sA. 3 a. 12) "lAIcUrNam (madhyama) " dekhiye| karSamekaM marIcasya kavi pippalo tathA / ___ madhyamalAIcUrNam | dADimasya palaM yojyaM nirguNDonAM paladvayam // " lAI cUrNam (madhyama) " dekhiye / kSAraM tathAkarSaM tu saMyojya yA zUjama / (5107) mandAramUlikAdyaM cUrNam cUrNa coSNajalenaiva yojayenmatimAn bhiSak / / (vR. ni. ra. / zUla.) kAlI mirca 1 / tolA, pIpala 7 // mAze, mandAramUlikAcUrNa bhuktaM dugdhena mizritam / | anAradAnA 5 tole, saMbhAluke patte (yA mUla) 10 vAtazUlaharaM devImUlaM vA karNagodbhavam // tole aura javAkhAra 7 // mAze lekara cUrNa bnaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 28 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi ise uSNa jalake sAtha sevana karanese khAMsI (5112) maricAdicUrNam (5) naSTa hotI hai| (zA. dh.| khaM. 2 a. 6) (mAtrA 2-3 mAze / ) takreNa yaH pivennityaM cUrNa maricasambhavam / (5110) maricAdicUrNam (3) citrasauvarcalopetaM grahaNI tasya nazyati / (ca. saM. / ci. a. 19 grahaNya.) | udaraplIhamandAgnigulmA nAzanaM bhavet / / maricaH kuzcikAmbaSThAdRkSAmlakuDavAH pRthak // ___kAlI mirca, cItAmUla aura saJcala (kAlA palAni daza cAmlasya benasasya palArdikam / namaka ) samAna bhAga lekara cUrNa banArve / sauvarcalaM viDampAkyaM yavakSAraH sasaindhavaH // ise takrake sAtha saMvana karanese saMgrahaNI, zaTI puSkaramUlAni hiGga hinggshivaattikaa| udararoga, tillI, mandAgni, gulma aura arzakA tat sarvamekataH mUkSmaM cUrNaM kRtvA prayojayet // nAza hotA hai| hitaM vAtAbhibhUtAyAM grahaNyAmarucau tthaa|| (mAtrA 1 // -2 maashe|) kAlI mirca, kAlAjIrA, pAThA aura tinta- (5113) maricAdicUrNam (6) DIka 20-20 tole, amlaveta 50 tole tathA (va. se. viSa.) saJcala, vi namaka, khArI namaka, javAkhAra, seMdhA sacaturmaricaH karSaH cAGgeAH saha sarpiSA / namaka, kacUra, pokharamUla, hIMga (bhunI huI) aura hanti pAnapralepAbhyAM cograsarpaviSaM bhayam // hiMgupatrI 2 // -2 // tole lekara cUrNa bnaaveN| kAlI miraceoke 5 tole cUrNako cUkeke rasa isako sevana karanese vAtaja saMgrahaNI aura aura ghImeM milAkara pilAne tathA lepa karanese ugra aruci naSTa hotI hai| / sarpaviSa bhI naSTa ho jAtA hai / ( mAtrA 1-1 // mAzA / anupaan-dhii|) (5114) maricAdiyogaH (5111) maricAdicUrNam (4) (va. se. / bAlarogA.) (bR. ni. ra.; yo. ra. / kAsA.) maricaM navanItADhayaM zothanaM bhkssyecchishuuH| sevitaM madhukhaNDAbhyAM cUrNa marica ydi| kAlI mircake cUrNako navanItameM milAkara kimartha kriyate cintA kAsazvAsaparAjitaiH // caTAnese baccoMkA zotha naSTa hotA hai| kAlI mircakA cUrNa aura khAMDa samAnabhAga (5115) maricAyaMcUrNam milAkara zahadake sAtha cATanese khAMsI aura (va. se. / ajIrNA.) zvAsakA nAza ho jAtA hai| maricAgnikaNA pathyA dADimazca mahauSadham / ( mAtrA-3 maashe|) hiGgusauvarcalopetaM cUrNamagnikaraM param // For Private And Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH kAlImirca, cItAmUla, pIpala, hara, anAradAnA, (5118) malazodhana cUrNam sAMTha, hIMga (bhunI huI) aura saJcala (kAlA namaka) (yo. ta. / ta. 7) samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / zivAkRSNAmUlaM trikaTukamajAjIjaladharaise sevana karanese jaTharAgni tIvra hotI hai / | striddhAtrIbhUmItarupaTuviDaGgAmarasumam / (mAtrA-2-3 mAze / anupAna-uSNa jala / ) dalaM kuSThaM hiGgacalana iti sampiSya mRdulaM (5116) maricAyuDUlanam | jalerAvegyutthairmalaharamidaM sUSNapayasA / / (vai. ra. / jva; vR. ni. ra. / jvarA.) ___hara, pIpalAmUla, soMTha, mirca, pIpala, jIrA, maricaM pippalI zuNThI pathyA lodhaM sapuSkaram / nAgaramothA, nisota, AmalA, bhuI AmalA, seMdhA bhUnimbaM kaTukA kusstthk--rendryvaasttii|| namaka, bAyabiDaMga, lauMga, tejapAta, kUTha, hIMga aura etAni samabhAgAni sUkSmacUrNAni kArayet / cItA samAnabhAga lekara cUrNa banAveM / prasvede kaNTharodhe ca sandhimanamiSyate / / ise uSNa jalake sAtha sevana karanese virecana etaduddhalanaM zreSThaM sannipAtaharaM param // marica, pIpala, sATha, harra, lodha, pokharamUla, hokara mala nikala jAtA hai| cirAyatA, kuTakI, kUTha, kacUra, indra jau aura kapUra- (5119) mahAkSAraH (1) kacarI / saba cIjeM samAna bhAga lekara mahIna cUrNa ( ya. se. / grahaNya.) banA liijie| yavakSAraM dazapalaM saindhavaM dviguNaM bhavet / ___ sannipAta rogameM jaba atyadhika pasInA AtA bhallAtakAni tritA citrakaM triphalA tvcH|| ho yA kaNTha ruka jAya taba isakI mAlizase snuhyayozca dugdhazca tailasya ca ghRtasya ca / lAbha hotA hai| | prasthaM prasthaM samAvApya cUrNairetai vimizrayet // (9117) markaTIvIjayogaH tahAhayenmahAkSAraM pAyayeca sukhaambunaa| (ga. ni. / hikkA.; vR. ni. ra. / zvAsA.; grahaNIdIpane zreSTho gulmArzaH kRminAzanaH // yo. ra. / zvAsA.) javAkhAra 50 tole, seMdhA namaka 100 tole mArkaTAnAM tu vIjAnAM cUrNa maakssiksrpipaa| tathA bhilAvA, nisota, cItA, triphalA, dAlacInI palihyAt prAtarutthAya zvAsAtaH svAsthyamA- seMDa ( sehuMDa ) kA dUdha, AkakA dUdha, taila aura pnuyAt // dhI 80-80 tole lekara kUTane yogya cIjeko kaucake bIjeke cUrNako zahada aura ghI meM | kuTavA leM aura phira sabako kapar3amiTTI kI huI milAkara prAtaH kAla sevana karanese zvAsa naSTa | eka hAMDImeM bharakara usakA mukha banda kara deM aura hotA hai| use cUlhepara car3hAkara itanA pakA ki jisase ( mAtrA-6 mAzese 1 tole taka / ) | saba cIjeM jalakara bhasma ho jAya / For Private And Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi tadanantara hANDIke ravAMgazItala hone para usa- | sakRmIngrahaNIdoSAnvandhyodAvartakuNDalAn / meMse kSArako nikAlakara pisavAleM / | mUtrakRcchamapasmAraM kSAro'yaM vinivartayet / / ise mandoSNa jalake sAtha sevana karanese tila aura sarasoMkI nAla (DaNDI), makkAkI grahaNI dIpta hotI aura gulma, arza tathA kRmi- nAla, thUhara (seMDa) kA DaMDA, dazamUlakI pratyeka rogakA nAza hotA hai| | auSadhi, apAmArga ( ciraciTA ), dantImUla, cItA( mAtrA-1 maashaa|) mUla, arahara, mahuvA, indrAyaNa, harra, baher3A, AmalA, (5120) mahAkSAraH (2) nisota, kanera, punarnavA (bisakhaparA), vRzcikAlI, Aka, kamIlA aura nImakI chAla 10-10 pala (vR. yo. ta. / ta. 105; vaM. se. udararogA.) (50-50 tole) lekara miTTIke baratanameM banda tilasarpapanAlAni yavanAlaM sudhA'pi c|| karake itanA pakAveM ki saba cIjeM jalakara bhasma dazamUlamapAmArgo danticitrakamADhakI // ho jAyaM / tadanantara usa bhasmameM 32 sera gomUtra madhUkamaindrIM triphalA trivRtA karavIrakam / / milAkara punaH pakAveM aura jaba gomUtra jala jAya punarnavA vRzcikAlI cArkakampillanimbakam // eSAM daza palAnbhAgAnyuktyA dagdhvA samAvapet / / to punaH utanA hI gomUtra aura DAlakara dubArA gomUtre droNasaMyukte saptakRtvastu pAcayet // pakAveM / isI prakAra sAta bAra pAka kareM aura antameM usameM baca, atIsa, pAThA, haldI, dAruathAtremAni cUrNAni samAvApya punaH pacet / vacAmativiSAM pAThAM dve haridre mahauSadham / / haldI, soMTha, nisota, kamIlA, javAkhAra, pAMcoM trivRtkampillakaM kSAraM tathaiva lavaNAni ca / namaka, soMTha, sahajanekI phalI, kUTha, bhilAvA, pIpala, mahauSadhaM zigruphalaM kuSThaM bhallAtakAni ca // bAyabiDaMga, harra, baher3A, AmalA, devadAru, kuTakI, pippalIzca viDaGgAni triphalAM devadAru ca / nAgaramothA, dantImUla, hIMga aura amlabetakA cUrNa kaTukArohiNImustaM dantIhiGgyamlavetasam // 50-50 tole tathA dahI, sirakA, kAMjI, ghI dadhizUktAranAlAnAmADhakADhakamAvapet / / aura taila 8-8 sera milAkara pakAveM / jaba samasaMjJena bhAgena sarpistailaM vipAcayet // samasta drava padArtha jalakara bilkula zuSka cUrNa ho vigatArciryathA zAntamathainamavatArayet / jAya to agni denI banda kara deM aura usake tato viDAlapadakaM pibeduSNena vaarinnaa|| svAMga zItala honepara auSadhako nikAla kara pisavA leN| madyairamlaizca lAbhena kSIramUtreNa vA punaH / ise 11 tolekI mAtrAnusAra uNa jala yA mahAkSAra iti khyAto jaTharANAM vinAzanaH / madya, kAMjI, dUdha athavA gomUtrake sAtha sevana karaplIho'zAsi ca gulmAni zUlaM ca hRdayagraham / nese samasta udararoga, tillI, arza, gulma, zUla, yakSmANaM ca pramehaM ca pANDurogaM bhagaMdaram // ! hRdgraha, yakSmA, prameha, pANDu, bhagandara, kRmiroga, For Private And Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam] caturthoM bhAgaH grahaNI vikAra, vandhya-va, udAvarta, mUtrakRcchra, vAta- roga, 20 prakArake kaphaja roga, 11 prakArake galakuNDalikA aura apasmAra Adi roga naSTa hote haiN| roga, jvara, zUla, arza, bhagandara, zoSa, svarabhaMga, ( vyavahArika mAtrA-1 se 3 mAze tk|) | Urustambha aura hanugrahAdi rogoMko naSTa karatA hai| (5121) mahAtAlIzAdicUrNa (mAtrA-9 mAze taka / sAdhAraNa anupAna-zahada) (va. se. / rAjayakSmA.) (5122) mahAnimbabIjayogaH tAlIzaM citrakaM vyopaM dADima tintiDIyakam / (vR. ni. ra. / arzI.) eteSAM palikAn bhAgAn dIpyako gjpipplii| mahAnimbasya bIjAni SaDaSTadazasaGghayayA / yavAnI zatabhedyazca kRmighnaM granthikaM tthaa| cUNitaM sitayA sArddha pibed raktArzasAM hitm|| cavyazca kesarazcaiva hapuSAcAjyazAnyakam // bakAyanake 6-8 yA 10 bIjoMke cUrNako jAtIphalaM lavaGgazca trisugandhaM kaNA shubhaa| samAnabhAga khAMDameM milAkara sevana karanese raktArza eteSAM karSamekantu dviguNA zarkarA bhavet // kA nAza hotA hai / pInasaM rAjayakSmANaM hRdrogaM vAtapaittikam / / (yaha eka mAtrA hai|) mUtrakRcchAnnetrarogAn pANDurogaM halImakam // (5123) mahASADavaM cUrNam azItiM vAtajAn rogAMzcatvAriMzacca paittikAn / (ga. ni. / cUrNA.; vaM. se.| arocakA.; viMzati zleSmikAMzcaiva hyekAdazagalagrahAn / / zA. dha. / kha. 2 a. 6) jvarAJchUlAni cAIsi bhagandarAMzca shosskaan| tAlIsoSaNacavyanAgalavaNaistulyAMzakaibistataH vaisvaryahananazcaiva UrustambhaM hanugraham // kRSNAgranthikatintiDIkahutabhuktvagjIrakAkhyaimahAtAlIzamityetat sarvAn vyAdhIna vypohti|| yutH| ___ tAlIsa patra, cItA, soMTha, mirca, pIpala, anA- vizvailobadarAmlavetasaghanairdhAnyAjamodAyutaradAnA aura tintaDIka 5-5 tole tathA ajamoda, syazaiDimabIjapAdasahitaH zreSThaH sitAdhIzakaH gajapIpala, ajavAyana, amalaveta, bAyabiDaMga, pIpa- kaNThAsyodarahRdvikArazamanaH kAyAgnisandIpano lAmUla, cava, nAgakesara, hAUbera, jIrA, dhaniyA, gulmAdhmAnavicikAgudarunAzvAsakRmicchajAyaphala, lauMga, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, dihaa| pIpala aura baMsalocana 11-1 / tolA evaM khAMDa kAsArucyatisAramUDhamarutAM hRdrogiNAM kIrtitasabase do gunI ( 115 tole ) lekara cUrNa bnaaveN| icUrNA'yaMbhiSajAmatIva dayitaH khyAto mahAyaha cUrNa pInasa, rAjayakSmA, vAtapittaja pADavaH // hRdroga, mUtrakRcch, netraroga, pANDuroga, halImaka, tAlIsapatra, kAlImirca, cava, nAgakesara aura 80 prakArake vAtaja roga, 40 prakArake pittaja seMdhA namaka 1-1 bhAga tathA pIpala, pIpalAmUla, For Private And Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 32 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi - tintaDIka, cItA, dAlacInI aura jIrA 2-2 isake sevanase gUMgA vyakti acchI taraha bhAga; soMTha, ilAyacI, bera, amlabeta, nAgaramothA, / bolane lagatA hai| dhaniyA aura ajamoda 3-3 bhAga evaM anAradAnA yaha cUrNa buddhikI mandatA meM bahuta hI upasabase cauthAI ( 9 // bhAga ) tathA khAMDa sabase yogI hai| AdhI (23 // bhAga) lekara yathAvidhi cUrNa bnaaveN| (vyavahArika mAtrA-2-3 mAze / ) yaha cUrNa kaNTharoga, mukharoga, udararoga, hRda mahAsudarzana cUrNam yavikAra, gulma, AdhmAna, viSUcikA, arza, zvAsa, " sudarzana cUrNam (mahA)' dekhiye / / chardi, kRmi, khAMsI, aruci, atisAra aura mUDha mAkSikAdi cUrNam vAta ko naSTa tathA jaTharAgni ko dIta karatA hai| (bhai. ra.; A. ve. vi. / pramehA.) (mAtrA-6 mAze taka / anupAna-zahada) rasa prakaraNameM dekhiye| (5124) mahAsarasvatIcUrNam (5125) mAgadhyAdyaM cUrNam (ra. ra. sa. / a. 24) ( ga. ni. / hikAvAsA. 11) azvagandhAjamodA ca vacA kuSThaM kaTutrayam / mAgadhikA triphalAkRtacUrNa zatapuSpaM brahmabIjaM saindhavaM ca samaM samam // ___ yo madhunA saha bhojanakAle / etadaddha vacAddhaM ca cUrNitaM mdhusrpissaa| khAdati tasya vinazyati hikkA bhakSayetkarSamAtraM tu jIrNAnte kSIrabhojanaH // shvaaskphjvrpiinspiiddaa|| sahasragranthadhArI syAnmUko vA vAkpatirbhavet / / pIpala, harra, baher3A aura AmalA samAnabhAga mahAsarasvatIcUrNa buddhijADye paraM hitam // | lekara cUrNa banAveM / asagandha, ajamoda, baca, kUTha, soMTha, mirca ise zahadameM milAkara bhojanake samaya cATapIpala, sauMpha, DhAkake bIja (palAsapApar3A) aura nese hicakI, zvAsa, kapha, vara aura pInasakA seMdhA namaka samAna bhAga lekara cUrNa banAveM aura nAza ho jAtA hai| phira usameM usake barAbara bacakA cUrNa milA. ( mAtrA-3-4 maashe|) kara rkkheN| (5126) mAtuluGgakesarAdiyogaH ___ isameM se nitya prati 1 / tolA cUrNa zahada (va. se.; vR. mA. / jvarA.) aura ghImeM milAkara sevana karane aura auSadha mAtulaGgaphalakesaro dhRtaH sindhujanmamaripacane para dugdhAhAra karanese smaraNazakti itanI prabala cAnvito mukhe / ho jAtI hai ki hajAroM grantha kaNThastha kiye jA | hanti vAtakapharogamAsyagaM zoSamAzu sakate haiN| jaDatAmarocakam // For Private And Personal Use Only
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH bijau re nIbUkI kesara, seMdhA namaka aura | ( seMdhA namaka, kAMca lavaNa-kacalonA-sAmudra kAlI mirca ke cUrNako mukhameM rakhanese vAtakaphaja lavaNa, biDa lavaNa tathA saMcala namaka) samAna bhAga mukharoga, mukhazoSa, mukhakI jaDatA aura aruci | lekara cUrNa bnaaveN| naSTa hotI hai| ise mandoSNa jalake sAtha sevana karanese bala, (5127) mAtulaGgamUlAdiyogaH varNa aura agnikI vRddhi hotI hai| ( ga. ni. / vandhyA . 5) (maatraa-1|| se 3 mAze taka / ) mAtuluGgaziphAM nArI Rtvante payasA pibet / | (5130) mAnakamUlAdiyogaH nAgakesarapUrAsthicUNe vA garbhadaM param // (yo. ra. / vidradhici.) bijau re nIbUkI jar3akA yA nAgakesara aura zamayati mAnakamUlaM kSaudrayutaM taNDulAmbhasA bijaure ke bIjoMkA cUrNa strIko mAsika dharma pItam / honeke pazcAt dUdhake sAtha pilAnese vaha garbha antabhUtaM vidradhimuddhatamAzveva manujasya / dhAraNa kara letI hai| ___ mAnakandake cUrNako zahadameM milAkara cAva(5128) mAtuluGgAdicUrNam (1) / loMke pAnIke sAtha pInese kaSTasAdhya antarvidradhi ( yo. ra.; vR. mA. / strIrogA.: vR. ni. r.| strI.. bhI zIghra hI naSTa ho jAtI hai| ___va. se. / strIro.) ( mAtrA-1 tolA ) mAtuluGgasya mUlaM tu madhukaiH saMyutaM tathA / mAnasollAsacUrNam ghRtena sahitaM pItvA sukhaM nArI prasUyate // (rasaprakaraNameM dekhiye / ) bijau rekI jar3a aura mulaiThI samAna bhAga lekara mArkaNDeyacUrNam cUrNa bnaaveN| (bhai. ra. / grahaNya.) ise ghRtake sAtha pilAnese strIko sukhapUrvaka rasa prakaraNameM dekhiye| prasava ho jAtA hai| mArkavAdicUrNam (5129) mAtulagAdicUrNam (2) (vR. ni. ra. / kSaya.) (vA. bh.| ci. a. 10 grahaNya.) rasa prakaraNameM dekhiye| maatulunggshtthiiraasnaakttutryhriitkii| (5131) mAlatIyogaH svarjikAyAvazUkAkhyau kSArau paJcapaTUni ca // (va. se. / strIro.) sukhAmbupItaM taccUrNa balavarNAgnivarddhanam // mRtAyAH kumbhamudaraM pItaM takreNa mAlatImUlam / bijau rekI jar3a, kacUra, rAsnA, soMTha, mirca, ghRtamadhulIDhA sahasA karoti dhAtrI zamaM nizA pIpala, hara, sajjIkhAra, javAkhAra aura pAMcoM namaka | caiva // For Private And Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi mAlatIkI jar3akA cUrNa takrake sAtha sevana | sapiyAlA kRtAzcUrNa pRthaG madhvAjyaSaDguNAH // karAnese athavA Amale yA haldIkA cUrNa zahada pAdAbhyAmaspRzanbhUmi lihankolamitaM pumAn / aura ghImeM milAkara caTAnese prasUtAkA bar3hA huvA labhate balamutsAhaM strISu yAti kuliGgavat // peTa ghaTa jAtA hai| ___ mASaparNI (banauDada), mASaparNIkI jar3a, mizrI, (5132) mASacUrNam siMghAr3A, jau, kauMcakI jar3a, mulaiThI, bidArIkanda (napuMsakAmRtA. / ta. 3) aura tAlamakhAnA tathA cirauMjI samAna bhAga lekara tripalaM mASacUrNa tu tatsamA zvetazarkarA / / cUrNa bnaaveN| AloDaya madhusarpibhyAM palArddha bhkssyennrH|| isameM isase 6 gunA ghI aura itanA hI balavIryakaraM zazvadvalIpalitanAzanam // zahada milAkara rAtriko sote samaya cATeM aura (ghImeM bhunI huI chilake rahita ) ur3adakI | usake bAda bhUmi para pAMva na rkkheN| dAlakA cUrNa aura sapheda khAMDa 15-15 tole ___ise isa prakAra sevana karanese bala aura lekara ekatra milaaveN| utsAha bar3hatA tathA manuSya kuliGgavat ( bArabAra ) ise 2 // tolekI mAtrAnusAra zahada aura | strI samAgama kara sakatA hai| ghImeM milAkara sevana karanese balavIryakI vRddhi aura (mAtrA-1 tolA / ) balIpalitakA nAza hotA hai| (5135) mASAdicUrNam (1) (5133) mASacUrNayogaH (vR. yo. t.| ta. 147) (ga. ni. / vAjIkaraNA.) mASapipalizAlInAM yavagodhUmayostathA / prasUti mASacUrNasya dhAtrIsvarasabhAvitam / zarkarApippalIyuktaM cUrNaM tadRSyamiSyate // ghRtakSaudrayutaM lIr3hA pramadA daza gacchati // / ur3ada, pIpala aura zAlI cAvala samAna bhAga 10 tole ur3adake cUrNako Amaleke svarasakI lekara cUrNa banAveM athavA jau, gehUM, khAMDa aura kaI bhAvanA dekara sukhA leN| pIpala barAbara barAbara lekara cUrNa bnaaveN|| ise ghI aura zahadameM milAkara cATanese yaha donoM cUrNa kAmazaktikI vRddhi karate haiN| atyanta kAmavRddhi hotI hai| (mAtrA-1 se 2 tole tk| anupAna-ghI (vyavahArika mAtrA-1 se 2 tole taka / ) aura zahada / ) (5134) mASapAdicUrNam (5136) mASAdicUrNam (2) ( ga. ni. / vAjIkaraNatantra.) (yo. ra.; vaM. se.; bhA. pra. / somaro.) samUlikA mASaparNI sitA zRGgATakaM yvaaH|| mASacUrNa samadhukaM vidArImadhuzarkarAm / svaguptAmUlayaSTayAhavidArIkSurakAH smaaH| payasA pAyayetprAtaH somadhAraNamuttamam // For Private And Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH __ur3ada, mulaiThI aura bidArIkanda samAna bhAga (maatraa-1|| maashaa| dinameM 3-4 bAra lekara cUrNa bnaaveN| sevana kareM / ) isameM khAMDa aura zahada milAkara prAtaH kAla (5139) muNDayAdicUrNam (2) dUdhake sAtha sevana karane se striyoMkA somaroga naSTa ( yo. sa. / samudde. 7) hotA hai| muNDIcUrNa kAnikena prapItaM ( mAtrA-1 tolaa|) hanyAtkSipraM vaktUdurgandhibhAvam / muktAdicUrNam gorakhamuNDIke cUrNako kAJjImeM milAkara pInese (ca. saM. / ci. a. 21) mukhakI durgandhi naSTa hotI hai| rasaprakaraNameM dekhiye| (mAtrA-6 mAzese 1 tole taka) (5137) mukhadhAvanayogaH (5140) muNDanyAdicUrNam (3) (ga. ni. / jvarA.) (yo. sa. / samuhe. 7) harItakI priyaGguzca pippalI rodhrameva ca / muNDI muzalyau zatamUlikA ca dAvI haridrA tejohA sakSaudraM mukhadhAvanam // bhRGgArkaH sarvamidaM samAMzam / etena kaTubhAvAca mukharogazca zAmyati / / vicUNya muSTipramitaM narANAvaktraM vizadatAmeti bhaktacchandazca jAyate // mantrapravRddhiM vinihanti sdyH|| harra. phUlapriyaGgu, pIpala, lodha, dAruhaldI, | gorakhamuNDI, donoM mUsalI, zatAvara aura haldI aura tejabala samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| bhaMgarA samAna bhAga lekara cUrNa karake 5 tolekI ise zahadameM milAkara jihvA Adipara malakara mAtrAnusAra sevana karanese antravRddhi roga naSTa kulle karanese mukharogoMkA nAza hotA tathA | hotA hai / bhojanameM ruci utpanna hotI hai evaM mukha svaccha (vyavahArika mAtrA-3 se 6 mAze taka) ho jAtA hai| (5141) mudgapuSpAdiyogaH (5138) muNDayAdicUrNam (1) (yo. ra. / yonirogA.; bhA. pra. / ma. khaM. yoniro.) ( yo. sa. / samudde. 6) mudgapuSpaM sakhadiraM pathyA jAtIphalaM tathA / muNDIkRSNAbheSajAnAM rajobhilIDhaM kSaudraM susvaratvaM vRko pUgaM ca saJcUrNya vastrapUtaM kSipedbhage // karoti / | yonirbhavati saGkIrNA na sravecca jalaM tataH // gorakhamuNDI, pIpala aura soMThake cUrNako | mUMgake phUla, katthA, harra, jAyaphala, pAThA aura zahadameM milAkara cATanese svara madhura ho jAtA hai| supArI samAnabhAga lekara bArIka cUrNa bnaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 36 ise yoni meM chir3akane se yoni saMkIrNa ho jAtI hai aura yadi usase jalasrAva hotA ho to vaha bhI banda ho jAtA hai / - bhaiSajya ratnAkaraH bhArata (5142) muzalyAdicUrNam (napuMsakAmR / ta. 3; zA. dha. / kha. 2 a. 6) musalIkandacUrNa ca guDUcIsatvasaMyutam / vAnarIgokSurAbhyAM ca zAlmalIzarkarAmalaH || Aloya ghRtadugdhAbhyAM bhakSayetkAmahRddhaye // mUsalI, bidArIkanda, giloya kA sata, kauMca ke bIja, gokharU, semalakI mUsalI, khAMDa aura AmalA samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise dhImeM milAkara dUdhake sAtha pIne se kAmavRddhi hotI hai / ( mAtrA - 2 - 3 mAze / ) (5144) muSTiyoga (bhai. ra. / mUtrAghAtA. ) jalena khadirIbIjaM mUtrAghAtAzmarIharam / mUlaM rudrajaTAyAsa takraM pItaM tadarthakRt // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ makArAdi azoka ke bIjoM ke cUrNako jalake sAtha sevana karane athavA rudrajaTAkI jar3ake cUrNako taka ke sAtha pIne se mUtrAghAta aura azmarI naSTa hotA hai / (5145) mustakAdicUrNam (yo. ra.; vaeN. se.; vR. ni. ra. / bAlaro . ) mustakAtiviSAyAsaikaNAzRGgIrajo liin / madhunA mucyate bAlaH kAsaiH paJcabhirucchritaiH // nAgaramothA, atIsa, dhamAsA ( pATha bhedake anusAra bAsA), pIpala aura kAkar3AsiMgI samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise zahada meM milAkara caTAnese bAlakoMkI 5 prakArakI khAMsI naSTa hotI hai / ( mAtrA - 3 mAze / ) (5143) muzalyAdiyogaH (ga. ni.; yo. ra. / arzo.) kreNAzasi nighnanti muzalIkuTajA nikAH / pItA vA kuTajAbdAgnimaJjiSThAH sapunarnavAH || vyAghrI sapuSpaphalamUladalairupetA / rAsnA viSA madhurasA surasAdalAni kAlI mUsalI, indrajau aura cItA samAna bhAga lekara cUrNa banAveM athavA indrajau, nAgaramothA, cItA, majITha aura punarnavA ( bisakhaparA) barAbara barAbara lekara cUrNa banA leM / cUrNa nihanti kathitena jalena kAsam // nAgaramothA, bAsA, harra, baher3A, AmalA, devadAru, bharaMgI, kaTelIkA paJcAGga, rAsnA, atIsa, inase eka cUrNa kake sAtha sevana mUrvA (athavA mulaiThI) aura tulasI ke patte samAna karanese arzakA nAza ho jAtA hai / bhAga lekara cUrNa banAveM / (5146) mustAdicUrNam (1) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 12 ) mustATarUpakaphalatrikadArubhArgI ise uSNa jalake sAtha sevana karane se khAMsI naSTa hotI hai| ( mAtrA 2 - 3 mAze / ) 1. yAseti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (5147) mustAdicUrNam (2) pIpala, padmAkha, bharaMgI, harra, baher3A aura AmalA ( vR. ni. ra.; va. se.; bhA. pra. / grahaNI.; samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| vR. ni. ra. / bAlarogA.) ise zahadake sAtha cATanese pAMca prakArako mustakAtiviSAvilvakuTajaM sUkSmacUrNitam / khAMsI naSTa hotI hai| madhunA ca samAlIDhaM grahaNI sarvajAM haret // (mAtrA-3-4 mAze / ) nAgaramothA, atIsa, belagirI aura indrajau (5150) mustAyogaH samAna bhAga lekara bArIka cUrNa banAveM / (rA. mA. / a. 38) ise zahadake sAtha sevana karanese sarvadoSaja tandulodakayutaM paripiSTaM grahaNI naSTa hotI hai| ( mAtrA-3-4 maashe|) mUlamambudharasya ghRtADhayam / pIyamAnamatidAruNavegaM (5148) mustAdicUrNam (3) / kRtrimaM garalamAzu nihanti // (vR. ni. ra. / zUlA.) nAgaramothekI jar3ako pIsakara thor3ese dhImeM mustaM vacA tiktakarohiNI ca milAkara cAvaloMke pAnIke sAtha pInese ati dAruNa tathAbhayA nirdahanaM ca tulym| kRtrima viSa naSTa ho jAtA hai| pivettu gomUtrayutaM kaphotthe zUle tathA yasya ca pAcanArtham // (5151) mUrvAdicUrNam (bhA. pr.| ma. khaM. vamanA.) nAgaramothA, baca, kuTakI, harra aura zuddha | sodgArAyAM bhRzaM chayoM mULayA dhaanymustyoH| bhilAvA samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| ise gomUtrake sAtha sevana karanese kaphajazUla samadhukAanaM cUrNa lehayenmadhusaMyutam // naSTa hotA hai| yaha cUrNa Amako bhI pacAtA hai| mUrvA, dhaniyA, nAgaramothA, mulaiThI aura suramA samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| (5149) mustAcaM cUrNam ( ga. ni. / kAsA.) ise zahadameM milAkara cATanese jisameM DakAra mustATarUpasuradAruzirISakAka bhI AtI hoM aisI bhayaGkara chadi naSTa ho jAtI hai| jaGghAviDaGgakaTukatrayapadmakAni / ( maatraa-1-1|| mAzA / ) bhArgI phalatrayamidaM sakalaM hi cUrNa (5152) mUrvAdyaM cUrNam (1) madhvAnvitaM harati pazvavidhaM ca kAsam // (ga. ni. / pANDu.) nAgaramothA, bAse kI jar3akI chAla, devadAru, mUrvAbalAnvitaM cUrNa citrakasyoSNavAriNA / sirasakI chAla, kAkajaMghA, bAyabiDaMga, soMTha, mirca, pANDurogavinAzAya prAtarutthAya saMpivet // For Private And Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 38 www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya - ra mUrvA, balA (bIjabanda) aura cItA samAna (5153) mUrvAdyaM cUrNam (2) (ga. ni. / kAsA. ) mUrvAmAgadhacavyacitrakavacApAThAzirISaM tathA / bhArgI mAgadhamUlamustamaricaM zuNThIviDaGgAni ca // elA sendrayavAnikA sakaTukA syAjjIrakaM reNukA caitatsAtiviSaM sahiGgu kaphaje kAse hitaM cUrNitam // (5155) mUrvAdvartanam (2) (ga. ni. / bAlagrahA. ) bhAga lekara cUrNa banAveM / ise prAtaH kAla uSNa jalake sAtha sevana mUrvAmUlaharidrAsaptacchad sarSapaistulyam / sarvazizugrahanAzanamudvartanamambunA piSTaiH // karanese pANDu roga naSTa hotA hai / ( mAtrA - 3 mAze / ) mUrvAkI jar3a, haldI, sataunekI jar3akI chAla aura sarasoM samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise pAnI meM milAkara baccoM ke zarIra para malase grahadoSa dUra hote haiM / mRtasaJjIvanacUrNam mUrvA, pIpala, cava, cItAmUla, baca, pAThA, sirasakI chAla, bharaMgI, pIpalAmUla, nAgaramothA, kAlI miraca, soMTha, bAyabiDaMga, ilAyacI, indrajau, ajavAyana, kuTakI, jIrA, reNukA, atIsa aura bhunI huI hIMga samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / yaha cUrNa kaphaja khAMsIko naSTa karatA hai / ( mAtrA - 3 mAze / zahada ke sAtha milAkara cATeM / ) (5154) mUrvAdvartanam (1) (ga. ni. / bAlagrahA. ) mUrvAvalAzvagandhAsaptacchadamUlacorakaiH sajalaiH / udvartanaM pradiSTaM zizugAtravarddhanaM grahanut // - ratnAkaraH mUrvA, kharaiTIkI jar3a, asagandha, sataunekI jar3akI chAla aura coraka samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise pAnI meM milAkara bAlakoMke zarIrapara malane se unakA zarIra puSTa hotA aura grahadoSa dUra hote haiM / 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (3) " dekhiye / [ makArAdi ( dhanva. / grahaNya. ) prayoga saMkhyA 3423 " nAgarAdi cUrNama (5156) mRduvirecanayogaH (su. saM. / sUtra. a. 44 ) zarkarAkSaudrasaMyuktaM tRvRccUrNAvacUrNitam / recanaM sukumArANAM tvakpatramaricAMzakam // nisota, dAlacInI, tejapAta aura kAlI miraca samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / isameM khAMDa aura zahada milAkara khAne se sukha pUrvaka virecana ho jAtA hai / yaha yoga sukumAra vyaktiyoMke liye hai / (5157) meghanAdAdicUrNam ( va. se. / raktAtisA. ) meghanAdasya mUlAni madhunA sitayA saha / nihanti zoNitasrAvaM taNDulodakapAnataH // For Private And Personal Use Only hi vAlI caulAIkI jar3a cUrNa meM zahada aura khAMDa milAkara use cAvaloMke pAnIke sAtha sevana karanese raktAtisAra naSTa hotA hai / ( mAtrA - 3 se 6 mAze taka / )
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (5158) methikAdyaM cUrNam methI, soyA, ajavAyana, mulaiThI, soMTha, mirca, ( ga. ni. / parizi. cUrNA.) pIpala, harra, baher3A, AmalA, nAgaramothA, tejapAta, methikA zatapuSpA ca yavAnI madhuyaSTikA / dAlacInI, ilAyacI, punarnavA, zatAvara, lajjAvantI, trikaTu triphalA mustA trijAtaM ca punarnavA / / sapheda candana, lAla candana, munakkA, pokharamUla RSyamoktA samaGgA ca candanaM raktacandanam / aura majITha samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / drAkSApuSkaramabhiSThAH samaM cUrNa prakalpayet // isameM dhI aura khAMDa milAkara garama karake ghRtakhaNDena paktavyaM kAle strINAM ca dApayet / sevana karAnese bandhyA strI garbha dhAraNa karatI hai| vandhyAnAM garbhajananaM strINAM balavivarddhanam // isake atirikta yaha vAtarakta, pittavikAra raktavAtaprazamanaM pittopdrvnaashnm| | aura tridoSa janya garbhAvarodhako bhI naSTa karatA hai| tridoSe ruddhagarbhe ca paramaM sukhakArakam // isake sevanase striyoMkI balavRddhi bhI hotI hai| iti makArAdicUrNaprakaraNam atha makArAdiguTikAprakaraNam maNDUravaTakaH ajamodA yavAnI ca yaSTImadhukameva ca / rasa prakaraNameM dekhiye| methI jIrakayugmaM ca gRhItvA zlakSNa cUrNitam // maNDUraguTikA yAvantyetAni cUrNAni tAvadeva tadauSadham / rasa prakaraNameM dekhiye| tAvadeva sitA deyA yAvadAyAti bandhanam // ghRtena madhunA yuktaM modakaM parikalpayet / madanamaJjarIguTikA trisugandhasamAyuktaM karpUreNApi vAsayet / / rasa prakaraNameM dekhiye| sthApayeghRtabhANDe ca zrImanmadanamodakAn / (5159) madanamodakaH | bhakSayetprAtarutthAya vAtazleSmavinAzanam // (bhai. ra. / grahaNya.; ra. ra. kha. / a. 27) kAsanaM sarvazulanaM valIpalitanAzanam / trailokyavijayApatraM sabIjaM ghRtabharjitam / AmavAtavikAranaM saMgrahagrahaNIharam // same zilAtale pazcAccUrNayedaticikkaNam // sadA niSevayeddhImAn rucyamagnivivardhanam / trikaTu triphalA zRGgI kuSThadhAnyakasaindhavam / etatkAmavivRddhayarthaM nAradena prakIrtitam / / zaThI tAlIsapatraM ca kaTphalaM nAgakesaram // tena strINAM sahasrANi reme sa yadunandanaH // For Private And Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 40 www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH meM bhunI huI bIja sahita bhAMgakI pattI 20 tole, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, kAkar3AsiMgI, kTa, dhaniyA, seMdhA namaka, kacUra, tAlIsapatra, kAyaphala, nAgakezara, ajamoda, ajavAyana, mulaiThI, methI, sapheda jIrA aura kAlA z2IrA 1 - 1 tolA le kara sabakA mahIna cUrNa banAveM aura phira ( sabake barAbara ) khAMDakI cAzanI banAkara usameM yaha cUrNa milA deM / jaba ThaNDA ho jAya to usameM (10-10 tole) ghI aura zahada tathA 1 - 1 tolA tejapAta, dAlacInI, ilAyacI aura kapUrakA bArIka cUrNa milAkara choTe choTe modaka banA leM aura cikane pAtra meM surakSita rakkheM / inheM prAtaHkAla sevana karane se vAtaja aura kaphaja roga, khAMsI, haraprakArakA zUla, valIpalita, AmavAta aura saMgrahaNI kA nAza tathA agnikI vRddhi hotI hai / nArada muni-kathita yaha zrI madana modaka bahuta hI adhika vAjIkaraNa hai / [ makArAdi gokharu, tAlamakhAnA, asagandha, satAvara, mUsalI, kauMca ke bIja, mulaiThI, nAgavalA aura balA ( bIjabanda ) samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / tadanantara use usase 8 gune dUdha meM milAkara pakAyeM / jaba khoyA (mAvA) ho jAya to use cUrNake barAbara goghRta meM bhUneM aura phira sabase 2 gunI khAMDakI cAzanI meM milAkara (3 -3 toleke ) laDDU banAleM / inheM sevana karanese kAmazaktikI vRddhi hotI hai| madanAnandamodakaH ( bhai. ra. / vAjIkaraNa. ) rasa prakaraNa meM dekhiye / (vai. ra. / vAjIkaraNA. ) gokSurekSuravIjAni vAjigandhA zatAvarI / musalI vAnarIbIjaM yaSTI nAgavalA balA // eSAM cUrNa dugdhasiddhaM gavyenAjyena bharjitam / sitayA modakaM kRtvA bhakSyaM vAjIkaraM param // cUrNAdaSTaguNaM kSIraM ghRtaM cUrNasamaM smRtam / sarvato dviguNaM khaNDaM khAdedagribalaM yathA // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (5161) madhukAdyA guTikA (va. se. / raktapittA. ) madhukaM madhUkaM drAkSA tvakkSIrI pippalI tathA / trijAtasya trayaH karSAH zarkarAyAH paladvayam // drAkSAmadhukakharjUraM palAMzaM zlakSNacUrNitam / dhunA guTikA baddhA hanti sA pittazoNitam // ( mAtrA - 3 se 6 mAze taka / anupAna garma dUdha / ) kAsazvAsArucichardimUcrchAhikAmadabhramAn / kSatakSayaM svarabhraMzaM plIhAnaM dIrghamArutAn // raktaniSThIvahatpArzvarupipAsAjvarAnapi // (5160) madanavarddhano modakaH mulaiThI, mahuvA, munakkA, baMsalocana, pIpala, dAlacInI, tejapAta aura ilAyacI 11-11 tolA, khAMDa 10 tole tathA munakkA, mulaiThI aura khajUra 5- 5 tole lekara kUTane yogya cIz2oM ko kUTa chAnakara cUrNa banAleM aura zetra cIz2oM ko pattharapara bArIka pIsa leM aura phira sabako zahada meM milAkara ( 1 - 1 toleke ) modaka banAleM / For Private And Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 41 inake sevanase raktapitta, khAMsI, zvAsa, chardi, (se. vi.-1-1 golI muMhameM rakhakara rasa aruci, mUrchA, hicakI, mada, bhrama, kSatakSaya, svara- cUseM dina bharameM 12 golIse adhika na khaaveN|) bhaMga, purAnI vAtavyAdhi, rakta thUkanA, hRdaya aura (5163) maricAdimodakaH pasalIkI pIr3A, tRSNA aura jvarakA nAza hotA hai| ( yo. ra. / arza.; hA. saM. / sthA. 3 a. 11; madhyapAnIyabhaktaguTikA vR. ni. ra. / arza.) (rase. ci. ma. / a. 9) maricamahauSadhAcatrakasUraNabhAgA yathottaraM dvigunnaaH| prayoga saMkhyA 4324 pAnIyabhaktavaTI sarvasamo guDabhAgaH sevyo'yaM modakaH prsiddhphlH|| (madhyama ) dekhiye / kAlI miraca 1 bhAga, soMTha 2 bhAga, cItA(5162) maricAdiguTikA | mUla 4 bhAga, aura jimIkanda ( sUraNa ) 8 bhAga (yo. ta. / ta. 28; vR. yo. t.| ta. 78; vai. lekara sabakA mahIna cUrNa banAkara use 15 ra.; ca. da.; yo. ra.; vR. mA.; bhA. pra.; ga. ni.: bhAga gur3ameM milA kara (1-1 toleke ) modaka ra. ra.; bhai. ra.; vaM. se. / kAsA; zA, dh.|| | bnaaleN| inake sevana se arza naSTa hotI hai| khaM. 2 a. 7; vR. ni. r.| svarabhedA.; yo. (5164) maricAdivaTA ci. ma. / a. 3) / karSaH kaSAMzapalaM paladvayaM syAttato'rdhakarSazca / (vR. ni. ra. / arza.; dhanva. / arza. ) maricasya pippalInAM dADimaguDayAvazUkAnAm // mAra | maricaM khadiraM sAraM gairikaM tAya'jaM tathA / sapidhairasAdhyA ye kAsAH sarvavaidyanirmuktAH / | samabhAgAni sarvANi sUkSmacUrNIkRtAni ca / api pUrya chardayatAM teSAmidamauSadhaM pathyam // kukkuramardakarasaistridinaM mardayet dRDham / | trimASikA vaTI kAryA raktajAvinAzinI // kAlI mirca 1 / tolA, pIpala 1 / tolA, ___kAlI mirca, katthA, geru aura rasauta samAna anAradAnA 5 tole- gur3a 10 tole aura javA bhAga lekara sabakA mahIna cUrNa banA kara use 3 khAra 7 // mAze lekara gur3ake atirikta saba | dina kukarauMde ke rasameM ghoTeM aura phira 3-3 cIz2oMkA mahIna cUrNa karake use gur3ameM milAkara mAze kI goliyAM banA leM / 1-1 mAze kI goliyAM bnaaleN| ___ inheM sevana karanese raktArza naSTa ho jAtI hai / jisa khAMsIko anya kisI bhI auSadhase | (5165) maricAdyA guTikA (1) ArAma na hotA ho aura jise vaidyoMne asAdhya ga, ni.) guTikA, 4) kaha diyA ho tathA jisameM pIpa AtA ho vaha bhI marica pippalI pAThA yavakSAraM sanAgaram / ina goliyoM ke upayogase naSTa ho jAtI hai| elA patratvacaM pathyA saindhavaM cAmlavetasam // xkisI kisI granthameM anAradAnA 2 // tole likhA hai| madhunA guTikA hyeSA knntthrogvinaashinii|| For Private And Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 42 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [ makArAdi kAlI mirca, pIpala, pAThA, javAkhAra, soMTha, mizra deza kI zuddha aphIma, aura seThi tathA ilAyacI, tejapAta, dAlacInI, harra, seMdhA namaka | sapheda candanakA mahIna cUrNa samAna bhAga le kara aura amlabeta samAna bhAga lekara cUrNa banAveM aura sabako ekatra ghoTa kara pAnIkI sahAyatAse 3-3 use zahada meM milA kara ( 3-3 mAzekI) | rattI kI goliyAM banA leN| goliyAM bnaaleN| inheM cAvaleoke pAnIke sAtha sevana karanese yaha goliyAM kaNTharogAMkA nAza karatI haiN| atisAra naSTa hotA hai| ye goliyAM Amako pacAtI (5166) maricAdyA guTikA (2) . aura malako dUra karatI haiN| ( ga. ni. / guTikA. 4) (5168) malayUphalamodakam maricapippalInAgaracitrakAn / (yo. ra. / pradara.; vR. ni. ra. / strI rogA.) kramavivardhitabhAgamucUrNitAn / malayUphalacUrNasya zarkarAsahitasya ca / zikhicaturguNamUraNayojitAn madhunA modakaM kRtvA khAdetpradaranAzanam // kuru guDena guDAn gudajacchide // | kaThUmara ( kaThagUlara ) ke phalAMkA cUrNa aura kAlI mirca 1 bhAga, pIpala 2 bhAga, | khAMDa samAna bhAga le kara donoMko zahadameM milA soMTha 3 bhAga, cItAmUla 4 bhAga aura kara ( 1-1 tole ke ) modaka vanA leN| jimIkanda ( sUraNa ) 16 bhAga lekara sabakA sevana karane se striyAMkA paTaroga nae mahIna cUrNa banAveM aura use ( do gune ) gur3ameM | ho jAtA hai| milA kara (2-2 tole ke ) modaka banA leN| mahAkalyANavaTI inheM sevana karanese arza naSTa ho jAtI hai / rasa prakaraNameM dekhiye / (5167) malapAcanI guTI mahAkAmezvaramodakaH ( ra. pra. su. / a. 8) mizradezajamatIva zuddhakaM (dhanva.; ra. ra.) nAgaphenamapi nAgarAtRtam / rasa prakaraNameM dekhiye / gharpitaM tu varacandanaiyutaM (5169) mahAkSAravaTI kAraye vaTikAM suzobhanAm // (yo. ra. / upadaMza) raktikAtrayamitAM ca bhakSayet mahAkSAramAkallakaM khAdiraM ca pAyayettadanu tandulodakam / kramAdvardhita vAriNA piSTametat / hanti caivamatisArakaM sadA niSeveta mASapramANaM ghRtena cAmadopamalanAzinI bhavet // mahAroganighnaM vraNeSu vraNanam // For Private And Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] caturthoM bhAgaH godhUmaM goghRtaM pathyaM mandaM lavaNamAcaret / zuSkA mukhe vinihitA vinivArayanti dvivAraM grAhayennityamupadaMzanivRttaye // rogAn galoSTharasanAdvijatAlujAtAn / __mahAkSAra ( zorA yA sAvAna nAmaka dravya )| kunmuikhe surabhitAM paTutAM ruciJca 1 bhAga, akarakarA 2 bhAga aura katthA 3 bhAga sthairyAnvitaJca dazanaM rasanAlaghutvam / le kara sabakA mahIna cUrNa karake use pAnI ke 6 / sera khairasAra aura 15 sera 50 tole sAtha ghoTa kara 1-1 mAzekI goliyAM banA leN| durgandhita khairakI chAla lekara use adhakuTA karake __inheM prAtaH sAyaM ghRta ke sAtha khAne aura | doneAMko ekatra milAkara 128 sera pAnImeM pakAveM ghAvoM para lagAne se upadaMza naSTa ho jAtA hai| jaba 32 sera pAnI zeSa raha jAya to use kapa. pathya-gehUM kI roTI aura gAyakA ghI khAnA Dese chAnakara punaH mandAgni para pakAveM aura jaba cAhiye / namaka kama khAnA cAhiye / | vaha gAr3hA ho jAya to usameM nimna likhita cIjoMkA atyanta mahIna cUrNa milAveM - (5170) mahAkhadiravaTikA ilAyacI, khasa, sapheda candana aura lAla (va. se. / mukharogA.) candana 10-11 tolA tathA pIpala, tejapAta, majITha, gAyatrisAratulayArimavalkalAnAM cItA, agara, mulaiThI, lajjAvatI, harra, baher3A, __ sArddha tulaayuglmmbudhttaishcturbhiH| AmalA, rasauta, dhAyake phUla, saphedakamala, geru, dArunikAthya pAdamavazeSasuvastrapUrta | haldI, kAyaphala, padmAka, lodha, bar3ake aMkura, javAsA, bhUyaH pacedatha zanadupAvakena / | jaTAmAMsI (bAlachar3a), haldI, maulasirIkI chAla, tasmin ghanatvamupagacchati cUrNameSAM kaMkola, jAyaphala, jAvatrI aura lauga 5-5 tole| zlakSNaM kSipeca kavalagrahabhAgikAnAm / | ina saba cIjoMkA cUrNa milAkara use agnise elAmRNAlasitacandanacandanAnAM nIce utAra leM aura ThaNDA hone para 20 tole zyAmA tamAlavikasAnalalohayaSTI // kapUrakA cUrNa milAkara maTarake samAna goliyAM lajjAphalatrayarasAdhanadhAtakInAM banAkara sukhAleM / zrIpuSpagairikakaTAhayakaTphalAnAm / inheM mukha meM rakhanese gale oSTha, jihA, dAMta padmAvalodhavaTarohayavAsakAnAM aura nAluke roga naSTa hote aura mukha sugandhimaya mAMsInizAsurabhivalkalasaMyutAnAm // ho jAtA hai| ruci bar3hatI hai tathA dAMta majabUta phaGkolajAtiphalakozalavaGgakAnAM | hote haiM evaM jihvAmeM laghutA A jAtI hai| __cUrNIkRtAni vidadhIta palAMzakAnAm / mahAbhaktapAkavaTI zIte'vatAya dhanasAracatuSpalazca prayoga saMkhyA 6935 " bhaktavipAkavaTI " kSiptvA kalAyasadRzIM guTikAM prakuryAt // dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 44 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi (5171) mahAmadanamodakaH rajastrijAtAnAstIrtha kapUreNAdhivAsayet // (dha. va.; ra. ra. / vAjIkaraNA) bhakSayetprAtarutthAya mahAmadanamodakam / trailokya vijayApatraM savIjaM ghRtabharjitam / zatAvarakA cUrNa 1 tolA, vidArIkandakA same zilAtalepazcAccUrNayedaticikaNam // cUrNa 1 tolA, kharaiTI aura kaMghIkI jar3akI chAlakA zatAvarIrajazcaiva vidArIkandarja rajaH / | cUrNa 1-1 tolA, gokharu, tAlamakhAnA aura kauMcake balAtivalayozcaiva mUlavalkalajaM rajaH // bIjoMkA cUrNa 1-1 tolA tathA ghImeM bhunI huI gokSurakSurayo/jAdrajo vAnarivIjataH / bIjayukta bhAMgakI pattiyoMkA cUrNa 28 tole lekara etadekIkRtaM yAvat zatAvAdijaM rjH|| sabako ekatra milA aura phira usameM 28 tole tasmAccaturguNaM kAya trailokya vijyaarjH| zatAvarakA rasa, 28 tole vidArIkaMdakA rasa tathA svarase'tha zatAvaryA vidAryAH svarase tathA // 28 tole gAyakA dUdha DAlakara ghola deM phira usameM payasAtha same tasmin golayeccUrNasaJcayam / 112 toLe khAMDa milAkara mandAgni para pakAveM / golayitvA sitAM caiva zakracUrNAccaturguNAm // jaba vaha gAr3hA ho jAya to usameM nimnalikhita pacedavahito vaidyo mandamandena vhninaa| cIjoMkA samAna bhAga mizrita cUrNa 7 tole milAve tataH pAkakramaM dRSTvA bhRSTvA caivA'sitaM tilam // kAle tila, soMTha, mirca, pIpala, dAlacInI,tejapAta, buddhavAvatAritaM dadyAt modakArtha bhissgvrH| | ilAyacI, seMdhA namaka, dhaniyA, jAyaphala, jAvitrI, trikaTu trisugandhaM ca saindhavaM sadhanIyakam // sugaMvabAlA, sapheda jIrA, kAlAjIrA, kacUra, kundaru, jAtIkoSaphalaM caiva bAlakaM jIrakadvayam / nAgaramothA, sauMpha, murAmAMsI, jaTAmAMsI, tAlIzaTI kundurukhoTizca mustA madhurikA murA // sapatra, tejapAta, vArendra (?), gaThIvana, haraM, soyA, mAMsI tAlIsapatraM ca patravArendrameva ca / / cava, devadAru, phUlapriyaGgu, lauMga, dhUpasarala aura granthiparNa zivA caiva tathaiva zatapuSpikA // chAracharIlA / inameM se tila ityAdi bhUnane yogya cavikA devadAruzca sapriyaGgu lavaGgakam / cIjoMko tave para bhUna lenA cAhie aura phira cUrNa sarala: zailajazcaiva sarvametadvicUrNa yet // karake uparokta pakI huI auSadhameM milA denA atra yadbharjane yuktaM dravyaM tadgandhavRddhaye / cAhiye ise svAdiSTa banAneke lie ucita mAtrAmeM bharjayitvA kRtaM cUrNa zakracUrNasya pAdikam / / seMdhA namaka aura soMTha, mirca, pIpalakA cUrNa bhI saindhavaM svAdutA yogyaM deyaM kaTukameva c| milA denA cAhie tatpazcAt modaka banA kara tataH sumilitaM kuryAnmodakaM parikalpayet // unheM dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, soMTha, mirca bhUyastrijAtake cUrNe cUrNa byUSaNaje tathA / | aura pIpalake cUrNameM AloDita kareM / phira sone, loDayenmodakAneton siddhArthAnartha siddhaye // cAMdI yA kAMsIke pAtrameM dAlacInI, tejapAta, kAzcane rAjate pAtre kAMsyesampuTake nyaset / / ilAyacI aura kapUrakA cUrNa bichA kara usameM ina For Private And Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 45 modakoM ko bhara kara rakha deM evaM sugaMdhita ho jAne / mUla patra aura zAkhAyukta 6 / sera bhAMgako para sevana kreN| okhalI meM kUTa kara 32 sera pAnImeM pakAveM / mAtrA--1 tolaa| samaya-prAtaH kAla / | jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leM / ( anupAna-dUdha ) tadanantara usa kvAthameM 2 sera dUdha, 3 sera 10 inake sevanase kAmavRddhi hotI hai| tole khAMDa, 1 sera zatAvarakA rasa, Adhasera pIpalakA kAtha aura 2 sera ghI milA kara punaH mahAmRtyuJjayA guTikA pakAveM / jaba gADhA ho jAya to nimna likhita (ra. saM. ka. / ullAsa 5) prakSepa dravyoMkA cUrNa milAkara 10-11 toleke rasa prakaraNameM dekhiye| modaka banAkara rakkhe / (5172) mahArativallabho modakaH prakSepa dravya-soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, (dhanva.; yo. ra. / vAjIka.) AmalA, cavya, ilAyacI, dAlacInI, tejapAta, samUlapatrazAkhAyAstulAM zakrAzanasya ca / nAgakesara, cItA, pIpalAmUla, dhaniyA, jIrA, methI, saMruddhayodUkhale chitvA'pAM droNe hi tathA ca vai / / kUTha, nAgaramothA, reNukA, soMTha, mirca, pIpala, kAthaM pAdAvaziSTantu vastrapUtaM ca kArayet / bharaMgI, tAlIsapatra, nAgakesara, kAlI mUsalI, kSIraprasthaM samAdAya khaNDasyArddhazataM nyaset // | nisota, dantImUla, gajapIpala, hIMga, pokharamUla, zanAvarIrasasyASTau pippalyAH kuddvntthaa|| lauMga, jAvatrI, ajavAyana, kAlAjIrA, baMsalocana, sarvametatsamAloDaya ghRtapasthena melayet // jAyaphala, kapUra, kAkar3AsiMgI, bidArIkanda, aSTa auSadhAnAntatazcUrNa dApayetpAlikaM pRthak / | varga ( medA, mahAmedA, jIvaka, RSabhaka, Rddhi, trikaTutriphalAcavyamelAtvapatrakezaram // vRddhi, kAkolI, kSIrakAkolI) aura kakola citrakaM pippalImUlaM dhAnyakAjAjimethikAH / 1 / -1 / tolaa| kuSThAbdareNukAvyoSabhAGgItAlIzakezaram // inheM sevana karanese zukradoSa aura dAruNa tAlamUlI tridantI zreyasI hinggpausskrm| napuMsakatA dUra hotI tathA saundarya, medhA aura lavaGgajAtikopaJca yamAnI kAravI tathA // buddhikI vRddhi hotI hai| zubhA jAtIphalaM candraM zRGgI caiva vidArikA / mAtrA--1 modaka / anupAna-zItalajala aSTavargazca kaGkolaM zlakSNacUrNaJca kArayeta // (5173) mahArasonapiNDaH guDavadvipacedyo modakaM kaaryetttH| (bhai. ra.; 'yo. r.| AmavAtA.; yo. ta. / ta. 42) akSamAtraJca jagvainaM zItalaM pAyayejjalam // tulAkSuNNarasonasya tadadhai lushcitaastilaaH| nAzayecchukradoSazca SaNDhazcavAtidAruNam / pAtre tu gavyatakrasya piSTadravyaiH samaM kSipet // zrIkara lAghavakara medhAbuddhipravarddhanam // bhaiSajya ratnAvalImeM sapheda jIrA 4 pala likhA For Private And Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 46 // tryUSaNaM dhAnyakaM caM citrakaM gajapippalI / ajamodA tvagelA ca granthikaM ca palAMzakam // zarkarAyAH palAnyaSTau paJcAjAjyAH palAni ca / kRSNAjAjyAzca catvAri rAjikAyAstathaiva ca // palapramANaM dAtavyaM hiGgolavaNapaJcakam / Ardrakasya ca catvAri sarpiSo'STau palAni ca tilatailasya tAvanti zuktasyApi ca viMzatiH / siddhArthakasya catvAri dviguNaM madhunastathA // ekIkRtya dRDhe bhANDe dhAnyarAzau nidhApayet / dvAdazAhAtsamuddhRtya prAtaH khAdedyathAbalam || surAM sauvIrakaM cAtha madhu vA'pi pivennaraH / jIrNe yathepsitaM bhojyaM dadhipiSTakavarjitam // ekamAsopayogena sarvavyAdhiharo bhavet / azItirvAtA roga catvAriMzacca pittajAH // viMzatiH zleSmajAMstadvannazyante tasya sevanAt yonizUlaM pramehAM kuSThodara bhagandarAn // aze gulmakSayAMcApi jayedracibalapradaH // / bhArata - bhaiSajya - ratnAkaraH chilA huvA lhasana 6 / sera, chilake rahita tila 3 sera 10 tole tathA soMTha, mirca, pIpala, dhaniyA, cava, cItA, gajapIpala, ajamoda, dAla. cInI, ilAyacI aura pIpalAmUla 1-1 pala ( 5-5 tole ); khAMDa 8 pala, jIrA 5 pala, kAlAjIrA 4 pala, rAI 4 pala, evaM hIMga aura pAMcoM namaka (seMdhA namaka, kAlA namaka, khArI namaka, kacalonA, aura sAmudra lavaNa ) 5-5 tole, adaraka 4 pala, ghI 8 pala, tilakAtela 8 hai tathA kAle jIrekI jagaha kUTha aura 1 pala kAlI mirca adhika likhI haiM evaM hIMga aura paMca lavaNakA parimANa 1-1 karSa ( 1-11 tolA ) likhA 1 [makArAdi pala, sirakA 20 pala, sarasoM 4 pala aura zahada 8 pala lekara pIsane yogya cIz2oMko patthara para pIsaleM aura kUTane yogya cIjoMko kUTa chAnakara cUrNa banA leM aura phira saba cIz2oM ko miTTI ke cikane pAtra meM bharakara usameM 4 sera taka DAlakara pAtrakA mukha banda karake use anAjake Dhera meM dabA deM tathA 12 dina pazcAt nikAlakara kAma meM lAyeM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ise prAtaH kAla yathocita mAtrAnusAra surA, sauvIrakakAMjI yA zahadake sAtha sevana karanA aura auSadha pacane para dahI tathA piTTI ke bane padArthoM ke atirikta yatheccha bhojana karanA cAhiye / ise 1 mAsa taka sevana karane se 80 prakArake vAtaja roga, 40 prakArake pittaja roga, 20 prakAra ke kapharoga, yonizUla, prameha, kuSTha, udararoga, bhagandara, arza, gulma aura kSayAdi roga naSTa hokara ruci aura balakI vRddhi hotI hai / ( mAtrA - 6 mAzese 1 tole taka 1 ) noTa 1 - samasta padArthoM ko pAtra meM bharakara dhUpa meM rakha denA cAhiye aura jalAMza sUkha jAne para pAtrakA mukha banda karake anAjake Dhera meM dabAnA cAhiye | 2 - Upara taka, zahada, ghRtAdi drava padArthoM kA jo parimANa likhA hai use dUnA kara lenA cAhiye / mahArAjavaTI rasa prakaraNa meM dekhiye / mahAvidyAguTI ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 17) prakaraNa dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] . caturtho bhAgaH mahAzaGkhavaTA / inameMse prati dina 1-1 modaka sevana kara(bhai. ra. / agnimAndyA.; ra. rA. su. / ajIrNA.) nese khAMsI, kSaya, kuSTha, bhagandara, plIhA, jalodara rasa prakaraNameM dekhiye| aura arza kA nAza hotA tathA vRddha puruSa taruNake samAna ho jAtA hai| mahodadhivaTI isa para yatheSTa AhAra vihAra karanA caahiye| rasa prakaraNameM dekhiye| kisI vizeSa parahejakI AvazyakatA nahIM hai| mAkSikAdivaTI (vyavahArika mAtrA-pAvase AdhA modaka taka / ) rasa prakaraNameM dekhiye| (5175) mAnakAdiguTikA mANAdiguTikA __(mANAdi guTikA) mAnakAdi guTikA dekhiye| / (bhai. ra. / plIhayakRdro.; dhanva. / udara.; ca. d.| (5174) mANibhadramodakaH - plIhA. 38; va. se| udara.) (ca. da. / arza.; ga. ni. / guTikA. 4; va. se. / virecanA.; vA. bha. / a. 19 kuSThA.; mAnamArgAmRtA vAsA sthirA saindhavacitrakam / bhai. ra. / arza.) . nAgaraM tAlapuSpazca pratyekaJca trikArSikam // viDaGgasArAmalakAbhayAnAM | biDasauvarcalakSArapippalyazcApi kaarssikaaH| palaM palaM syAtritA trayaM ca / etaccUrNIkRtaM sarvaM gomUtrasyADhake pacet // guDasya SaD dvAdazabhAgayuktA sAndrIbhUte guDI kuryAhattvA tripalamAkSikam / __ mAsena triMzadguTikA vidheyAH // yakRtplIhodaraharo gulmaagrihnniihrH|| nivAraNe yakSavareNa sRSTaH yogaH parikaro nAmnA agnisandIpanaH paraH // sa mANibhadraH kila zAkyabhikSave // | mAnakanda, lAla apAmArga (ciraciTA), giloya, ayaM hi kAsakSayakuSThanAzano bAsA (aDUsA) kI jar3a, zAlaparNI, seMdhA namaka, bhagandaraplIhajalodarArzasAm / / cItAmUla, soMTha aura tAr3ake phUla 3-3 karSa tathA yatheSTaceSTAnnavihArasevI viDanamaka, saJcala namaka, javAkhAra aura popala anena vRddhastaruNo bhavecca // 1-1 karSa (1 / -1 / tolA) lekara sabakA mahIna bAyabiDaMgakI girI, AmalA aura harra 1-1 cUrNa banAveM aura use 8 sera gomUtra meM milAkara pala ( 5-5 tole ) tathA nisota 3 pala lekara pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to agnise nIce sabakA mahIna cUrNa karake use 6 pala gur3ameM milA- utAra leM aura ThaNDA hone para usameM 15 tole kara sabake 30 modaka banA leN| zahada milAkara goliyAM banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 48 www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH inheM sevana karanese yakRta, plIhA, udararoga, gulma, arza aura grahaNI vikArakA nAza tathA afrost vRddhi hotI hai / ( mAtrA - 3 - 4 mAze / ) (5176) mAnakAdiguTikA ( vRhat ) (bhai. ra. / plIhA ) mAnamArga sthirAvadvisnuhInAgarasaindhavam / tAlaraNDaM kriminnaJca hakhuSaM cavikA vacA // viDasauvarcalakSArapippalIzarapuGkhakam / jIrakaM pAribhadraJca pratyekaM karSakadvayam // sArddhADhake gavAM mUtre pacetsarvaM sucUrNitam / sAndrIbhUte kSipedeSAM cUrNakaM karSasammitam // ajAjI tryUSaNaM hiGgu yamAnI puSkaraM zaTI / trivRntI vizAlA ca dattvA tripalamAkSikam // khAdedagnibalApekSI buddhvA cAnupivennaraH / plIhodarAnAhagulmaM pANDuM sakAmalam // kukSizUlazca hRcchUlaM pArzvazulamarocakam / zothaJca zlIpadaM hanti jIrNaJca viSamajvaram || mAnakanda, lAla apAmArga ( ciraciTA ), zAlaparNI, cItA, sehuMDa ( seMDa - thUhara ) kI jar3a, soMTha, seMdhA namaka, tAlajaTA, bAyaviDaMga, hAUbera, cava, baca, biDa namaka, kAlA namaka ( saJcala ), javAkhAra, pIpala, sarapheAMkA, jIrA aura pAribhadra ( pharahada ) kI jar3akI chAla 2-2 karSa ( 2 // - 3 // tole) le kara saba kA mahIna cUrNa banAveM aura use 12 sera gomUtra meM pakAveM / jaba vaha gur3a ke samAna gAr3hA ho jAya to usameM jIrA, soMTha, mirca, pIpala, hIMga, ajavAyana, pokha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ makArAdi ramUla, kacUra, nisota, dantImUla aura indrAyaNakI jar3akA 11 - 11 tolA cUrNa milAkara agni se nIce utAra leM aura ThaNDA hone para usameM 3 pala ( 15 tole ) zahada milA kara surakSita rakkheM / ise yathocita mAtrAnusAra ucita anupAna ke sAtha sevana karanese yakRta, plIhA, udararoga, aphArA, gulma, pANDu, kAmalA, kukSizUla, hRdayakA zUla, pasalIkI pIr3A, aruci, zotha, zlIpada aura purAne viSama jvarakA nAza ho jAtA hai / ( mAtrA - 3 - 4 mAze / ) (5177) mArkaNDIpatraguTikA (ga. ni. / rAjaya. 6 ) mArkaNDIpatracUrNasya guTikAM madhunA kRtAm / Standard kAsaviSTambhazAntaye || A mArkaNDI (sanAya) ke pattoM ke cUrNa ko zahada meM milA kara goliyAM banA leM / inheM mukhameM rakhanese khAMsI naSTa hotI hai / (5178) mASAdimodakaH ( zA. dha. / khaM. 2 a. 7 ) nistuSaM mASacUrNa syAttathA godhUmasambhavam / nistuSaM yavacUrNe ca zAlitandulajaM tathA // sUkSmaM ca pippalIcUrga palikAnyupakalpayet / etadekIkRtaM sarvaM bharjayedgoghRtena ca // ardhamAtreNa sarvebhyastataH khaNDaM samaM kSipet / jalaM ca dviguNaM dattvA pAcayecca zanaiH zanaiH // tataH pakvaM samuddhRtya vRttAn kurvIta modakAn / bhuktvA sAyaM palaikaM ca pivetkSIraM caturguNa || For Private And Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra guTikAprakaraNam ] varjanIya vizeSeNa kSArAmlau dvau rasAvapi / kRtvaitraM ramayennArIrvahnirna kSIyate naraH // chilake rahita ur3adakI dAlakA cUrNa, gehUMkA ATA, tuSa rahita jaukA cUrNa, zAlI cAvala kA cUrNa aura pIpalakA atyanta bArIka cUrNa 5-5 tole lekara sabako ekatra milAkara 12|| tole ghI meM bhUneM aura phira usameM 25 tole khAMDa tathA 50 tole pAnI milA kara pakAyeM / jaba pAka taiyAra ho jAya to 5-- 5 tole ke modaka banA kara rakkheM / www.kobatirth.org inameM se sAyaMkAlako 1 modaka pAvasera dUdha ke sAtha khAnA aura kSAra tathA amla padArthoM se parahez2a karanA cAhiye | caturthI bhAgaH mihirodayavaTI rasa prakaraNa meM dekhiye / ( neTa-khAMDa kI pRthakU cAzanI banA kara usameM oSadhiyAMkA cUrNa milAkara bhI modaka banAye jA sakate haiM / ) inheM sevana karake strI samAgama karane se kAmAgni hotA hai / kSINa nahIM hotI / 6) (5179) muNDAdiguTikA ( vR. ni. ra. | grahaNya ) muNDIzatAvarImustAvAnarI dugdhikAmRtA / yaSTIkaM saindhavaM tulyaM sUkSmacUrNa prakalpayet // cUrNasya dviguNA yojyA vijayA mRdubharjitA / ghRtasnigye pacedbhANDe dugdhaM dazaguNaM gavAm // yAvatpiNDatvamApannA tAvanmRdvagninA pacet / piNDatulyaM tu satkSaudraM mizrI niSkatrayaM trayam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhakSayedvijadeva dvandvajaM grahaNIgadam / pittavAte zleSmapitte samyak pitte ca yojayet // 49 gorakhamuNDI, zatAvara, nAgaramothA, kaucake bIja, duddhI, giloya, mulaiThI aura seMdhA namaka samAna bhAga lekara bArIka cUrNa banAveM, aura phira usameM usa samasta cUrNase 2 gunI halkI bhunI huI bhAMgakA cUrNa milAkara sabako ghRtase cikanI kI huI kar3hAI meM daza gune godugdhameM mandAgni para pakAyeM / jaba gAr3hA hokara golA sA ho jAya to usameM usake barAbara zahada milAkara 1-1 tole ke modaka banAleM / inheM sevana karanese dvandvaja ( pittavAtaja, aura zleSma pittaja ) saMgrahaNI tathA pittakA nAza (5180) muNDAdiguTikA ( ra . ra / mukharoga. ) muNDI zuNThI vacA kuSThaM pAThA kSaudravinizcitam / guTikAM dhArayeddante kumithUlaharaM bhavet // gorakhamuNDI, soMTha, baca, kUTha aura pAThA samAna bhAga lekara cUrNa banAveM aura phira use zahadameM milAkara ( berakI guThalI ke barAbara ) goliyAM banA leM | inameM se eka eka golI pIr3A vAle dAMtake nIce rakhane se dAMta kRmi aura zUla naSTa ho jAte haiN| For Private And Personal Use Only . (5181) mustakAdimodakaH (bhai. ra. / grahaNya. ) dhAnyakaM triphalA bhRGgaM truTi: patraM lavaGgakam / kezaraM zailajaM zuNThI pippalImaricAni ca //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi jIrakaM kRSNajIrazca yamAnI kaTphalaM jalam / mustakaM SaTpalaM deyaM sitA ca dviguNA matA / dhAtakIpuSpakaM vyAdhirjAtIkoSaphale tvacam // grahaNIM hantyatIsAraM mandAgnitvamarocakam // madhUrikA cAjamodA havuSa nAgaparNApi / ajIrNamAmadoSazca visUcImapi dAruNAm / ugragandhA zaTI mAMsI kuTajasya phalaM zubhA // puSTiM dehasya janayedvalavarNAgniddhikRt // etAni zlakSNacUrNAni kArayet kuzalo bhissk| valipalitadarbilyaM kSapayet kRzatAmapi // sarvacUrNasamaM deyaM jaladasyApi cUrNakam // trikaTu, triphalA, citraka, lauMga, zvetajIrA, sitA ca dviguNA deyA modakaM parikalpayet / / kAlA jIrA, ajavAina, ajamoda, sauMpha, pAna. soyA, mahAprijananaM hyetatsaraktAM grahaNIM tathA // zatAvarI, dhaniyA, dAracInI, tejapatra, choTI ilAatIsAraM jvaraM ghoraM pANDurogaM halImakam / yacI, nAgakesara, vaMzalocana, methI, jAyaphala; pratyeka krimiroga raktapittazarogaM sudurjayam // 1 / tolA, aura mothA 30 tole, tathA khAMDa 120 lokAnAM gadazAntyarthaM bhairaveNa prakAzitam // tole lekara kUTane yogya cIjoMkA cUrNa banAkara use dhaniyA, triphalA, bhAMgarA, choTI ilAyacI, khAMDakI cAzanIseM milAkara modaka banAveM / ye tejapatra, lauMga, nAgakesara, chAracharIlA, soMTha, pippalI, modaka grahaNI, atisAra, mandAgni, aruci, ajIrNa, kAlImirca, zvetajIrA, kAlAjIrA, ajavAina, kAya- AmadoSa, visUcikA, valIpalita, durbalatA tathA phala, sugandhabAlA, dhAya ke phUla, kUTha, jAvitrI, kRzatA ko dUra karate haiM / tathA dehako puSTa aura jAyaphala, dAracInI, sauMpha, ajamoda, hAUbera, pAna, | balavarNa tathA agnikI vRddhi karate haiN| vaca, kacUra, jaTAmAMsI (bAlachar3a), indrajau, vaMza (5183) mustAdivaTI locana; pratyeka kA cUrNa 1 tolA; mothA 32 tole, (ga. ni. / mukharo.; rA. mA. / mukharo.) khAMDa 128 tole / yathAvidhi pAka karake modaka banAveM / yaha modaka agnipradIpaka haiM tathA sarakta grahaNI, mustailavAlumadhukairgadadhAnyakAbhyAM atIsAra, jvara, pANDu, halImaka, krimi, raktapitta, chuTyA vaTI vinihitA vadanAntarAle arza Adi rogoM ko naSTa karate haiN| mAtrA-Adhe svabhAviko'pi mukhamujjhati pUtigandho tole se eka tole tk| vArtA tu madhalazunAdibhavasya kaica // (5182) mustakAdyamodakaH nAgaramothA, elavAluka, mulaiThI, kUTha, dhaniyA (bhai. ra. / grahaNI.) aura choTI ilAyacI samAna bhAga lekara kUTa chAnatrikaTa triphalA citraM lavaGgaM jiirkdvym| | kara pAnIke sAtha goliyAM banA le| yamAnyau dve madhurikA nAgavallIdalaM tathA // inheM mukhameM rakhanese mukhakI svAbhAvika durgandha zatapuSpA barI dhAnyaM cAturjAtaM tathA tugaa| bhI naSTa ho jAtI hai phira madya aura lhasana AdikI methI jAtIphalaM grAhyaM pratyekaM karSasammitam // / gandha kI to bAta hI kyA hai / For Private And Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam caturtho bhAgaH mustAdivaTI seMdhA namaka, biDanamaka, tAlIsapatra, nAgakesara, ( vR. ni. ra.) tejapAta, dAlacInI, ilAyacI, jAyaphala, jAvatrI, rasa prakaraNameM dekhiye| lauMga, murAmAMso, kapUra aura sapheda candanakA cUrNa mRtasaJjIvanIvaTI 1-1 bhAga tathA methIkA cUrNa sabake barAbara aura gur3a samasta padArthose do gunA lekara gur3akI cAzanI rasa prakaraNameM dekhiye| banAkara usameM kapUrake atirikta samasta cIz2oMkA mRdIkAdiguTI cUrNa DAlakara acchI taraha milAdeM evaM jaba vaha ( vR. ni. ra. raktapi.) ThaNDA ho jAya to usameM uparokta kapUrakA cUrNa rasa prakaraNa meM dekhiye| aura thor3A thor3A ghRta tathA zahada milAkara modaka banA leN| (5184) methImodakaH inheM yathocita mAtrAnusAra sevana karanese agni (bhai. ra. / grahaNI.; dhanva.; ra. ra. / vAjIkaraNA.) | dIpta aura bala varNakI vRddhi hotI hai| trikaTutriphalAmustajIrakadvaya dhAnyakam / yaha modaka medarogameM atyanta guNakArI haiN| kaTphalaM pauSkaraM zRGgI yamAnI saindhavaM viDam // tAlIzakezaraM patraM tvagelA ca phalaM tthaa| saMgrahaNI, bIsa prakArake prameha, mUtrAghAta, azmarI, pANDu, khAMsI, rAjayakSmA aura kAmalAko naSTa tathA jAtIkoSaM lavaGgazca murA kapUracandanam // dRSTiko svaccha karatA hai| yAvantyetAni cUrNAni tAvadeva tu methikaa| saJcUyaM modakaH kAryaH purAtanaguDena ca // | ise sevana karanese strIke zithila stana punaH ghRtena madhunA kiJcit khAdedapivalaM prati / kaThina tAlaphalake samAna ho jAte haiM tathA use agnizca kurune dIptaM sAme mede mahauSadham // putra prApti hotI hai| balavarNakaro hyeSa sNgrhgrhnniihrH| (mAtrA-Adhese 1 tole taka / ) pramehAn viMzati hanti mUtrAghAtaM tathAzmarIm // (5185) methImodakaH (vRhat) pANDurogaM tathA kAsaM yakSmANaM hanti kAmalAm / ( bhai. ra. / grahaNI.) stanau ca patitau gADhau syAtAM taalphlopmau|| triphalA dhAnyakaM mustaM zuNThI maricapippalI / dRSTiprasAdanazcaiva nArINAzcaiva putradaH / kaTaphalaM saindhavaM zRGgo jorakadvayapuSkaram // bhASitaM kAmadevena methiimodksNjnykH|| yamAnI kezaraM patraM tAlIza biDameva ca / soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, jAtIphalaM tvagelA ca jayitrIndulavaGgakam // nAgaramothA, sapheda jIrA, kAlA jIrA, dhaniyA, zatapuSpA murAmAMsI yaSTImadhukapadmakam / kAyaphala, pokharamUla, kAkar3A siMgI, ajavAyana, cavyaM madhUrikA dAru sarvametatsamaM bhavet / / For Private And Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi yAvantyetAni cUrNAni tAvanmAtrA tu methikA / sauMpha aura devadArukA cUrNa 1-1 tolA tathA sitayA modakaM kArya ghRtamAdhvIka saMyutam // / methIkA cUrNa 32 tole aura khAMDa 128 tole bhakSayetmAtarutthAya ythaadossaanupaantH|| lekara khAMDakI cAzanI banAkara usameM kapUrake atihanti mandAnalAn sarvAnAmadoSaM vishesstH|| | rikta anya samasta cIjoMkA cUrNa milA deM aura mahAgnijananaM vRSyamAmavAtaniSUdanam / jaba vaha ThaNDA ho jAya to usameM kapUra tathA grahaNya vikAraghnaM plIhapANDugadApaham / / thor3A thor3A ghI aura zahada milAkara modaka bnaaleN| pramehAn viMzati hanti kAsaM zvAsazca dAruNam / / inheM prAtaH kAla yathocita anupAnake sAtha charyatIsArazamanaM sarvArucivinAzanam / sevana karanese agnimAMdya aura vizeSataH AmakA methImodakanAmedaM pAtaalimunermatam // nAza hotA aura agnikI vRddhi hotI hai yaha modaka hara, baher3A, AmalA, dhaniyA, nAgaramothA, AmavAta, grahaNI, arza, plIhA, pANDu, 20 prakAsoMTha, kAlI mirca, pIpala, kAyaphala, seMdhA namaka, rake prameha, bhayaGkara khAMsI tathA zvAsa, chardi, atikAkar3A siMgI, sapheda jIrA, kAlA jIrA, pokharamUla, sAra aura haraprakArakI aruciko naSTa karatA hai ajavAyana, nAgakesara, tejapAta, tAlIsapatra, bAyaH evaM vRSya hai / ( mAtrA-Adhese 1 tole tk|) biDaMga, jAyaphala, dAlacInI, ilAyacI, jAvatrI, mehamudgaravaTikA kapUra, lauMga, soyA, murAmAMsI, mulaiThI, pamAka, cavya, rasa prakaraNameM dekhiye| itimakArAdiguTikAprakaraNam / atha makArAdigugguluprakaraNam / (5186) mAhiSAkhyo gugguluH / tatazcApalaM cUrNa gRhaNIyAttu prati prati / (vR. ni. ra. / vAtarakta.) cUrNa karSa trivRttAyAH sarva tatra viniHkSipet / / tasminsusiddhaM vijJAya koSNaM pAtre viniHkSipet / prasthamekaM guDUcyAzca sArdhaprasthaM tu gugguluH / tatazcAgnivalaM jJAtvA tasya mAtrAM prayojayet / / pratyekaM triphalAyAca tatpramANaM vinirdizet // vAtaraktaM tathA kuSThaM gudajAmagnisAdanam / sarvamekatra saMkSipya kvAthayedulbaNembhasi / duSTavaNaM pramehaM ca hyAmavAtaM bhagandaram // pAdazeSa parisravya kaSAyaM grAhayedbhiSak / / nADayADhayavAtAn zvayathUna sarvAnvAtAmayAn punaH pacetkaSAyaM vA yAvatsAndratvamAmuyAt / jyet| dantIvyopaviDaGgAni guDUcItriphalAtvacaH // azvibhyAM nirmitaH pUrva mAhiSAkhyazca gugguluH // For Private And Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH giloya 1 sera, zuddha gUgala 1 // sera tathA| giloya, harra, baher3A, AmalA aura dAlacInIkA harra, baher3A aura AmalA Der3ha Der3ha sera lekara gUga- ! cUrNa 2 // -2 // tole tathA nisotakA cUrNa lako kapar3emeM bAMdha leM aura zeSa cIjoMko adhakuTA | 1 tolA / karake 32 sera pAnI meM pakAveM pakate samaya usameM ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese gUgalakI poTalI bhI DAla denI caahiye| vAtarakta, kuSTha, arza, agnimAMdya, duSTatraNa, prameha, ___ jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to kAthako AmavAta, bhagandara, nADIvraNa, ADhayavAta, zotha chAna leM aura usameM poTalIkA bacA huvA gUgala | aura samasta vAtajarogoMkA nAza ho jAtA hai| milAkara punaH pakAveM jaba vaha gAr3hA ho jAya to (mAtrA-3 mAze / ) . nimna likhita cIz2AkA bArIka cUrNa milAkara cikane pAtrameM bharakara surakSita rakkheM mahAyogarAjagugguluH dantImUla, soMTha, mirca, pIpala, bAyabiDaMga, I (yogarAja gugguluH (mahA) dekhiye / ) iti makArAdigugguluprakaraNam atha makArAdyavalahaprakaraNam / (5187) maJjiSThAbhayAyogaH tataH susvAdasaMpannAM prabhAte bhakSayecchivAm / / (yo. ra. / visa.) visarpAnnAzayetsarvAnkuSThAnyaSTAdazApi ca / maJjiSThA kuTajo mustA guDUcI rajanIdvayam / / khuDaM pAmAM ca kaNDUM ca dadruvisphoTavidradhIn / kaNTakArI vacA zuNThI kuSThAriSTapaTolakam // anyAMstvagdoSajAnrogAMstathA rktsmudbhvaan|| nAgI viDaGgakA mAcI moraTA plakSadArukam / majITha, kur3ekI chAla, nAgaramothA, giloya, kaliGgabhRGgalAyantIpAThAkAzmIrikA baliH // haldI, dAruhaldI, kaTelI, baca, soMTha, kUTha, nImakI gAyatrI triphalA tiktA sArivA nktmaalkH| chAla, paravala, bAMjha kakor3ekI jar3a, bAyabiDaMga, vAsozIramahAvRkSasomarAjIpriya kAH // | makoya, mUrvA, pilakhanakI chAla, devadAru, indrajau, candanaM parpaTAnantA vizAlA tritA jalam / bhaMgarA, trAyamAnA, pAThA, khambhArIko chAla, araNI, kaTutrikaM khurAsAnaM palamekaM pRthakpRthak // khairasAra, harra, baher3A, AmalA, kuTakI, sArivA, dvAviMzatipalAM pathyAM jaladroNe vipAcayet / karaMjakI chAla, bAsA (aDUsA), khasa, sehuMDa aSTAvazeSaH kartavyaH kAthaH sadbhipajA ttH|| (seMDa-thUhara ) kA DaMDA, bAbacI, phUlapriyaGgu, vastrapUtA zivA kAryA tIkSNalohena bedhayet / lAla candana, pittapApar3A, anantamUla, indrAyaNakI madhumadhye vinikSipya dinatriHsaptasaMkhyayA // jar3a, nisota, sugandhavAlA, soMTha, mirca, pIpala vinaSTaM madhu saMtyajya madhu zreSTha punaH kssipet|| aura khurAsAnI ajavAyana 5-5 tole tathA harra For Private And Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya - bhArata- 54 cIjeM ko 110 tole lekara harrake sivAya saba akuTA karake aura hareko sAbita hI DAlakara 32 sera pAnI meM pakAveM jaba 4 sera pAnI zeSa rahe to harroko nikAlakara unheM suve yA lohekI sIMkhase baceM aura phira zahada meM DAla deM / 21 dina pazcAt purAne zahadako pheMka deM aura unameM nayA zahada DAla deN| isa kriyA harre atyanta svAdiSTa ho jAtI haiN| inameM se nitya prati prAtaH kAla 1-1 harra sevana karanI cAhiye / inheM sevana karanese samasta prakArakA visarpa, aThAraha prakArake kuSTha, khuDavAta, pAmA, khAja, dAda, visphoTaka, vidradhi tathA anya tvagroga aura rakta vikAra naSTa ho jAte haiM / maNDUrAdyavalehaH prakaraNa meM dekhiye | (5188) madhukAdilehaH ( vR. mA. | kAsA. ) madhukaM pippalI drAkSA lAkSA zRGgI zatAvarI // dviguNo ca tugAkSIrI sitA sarvaizvaturguNA / lehayenmadhusarpibhyAM kSatakAsanivRttaye // mulaiThI, pIpala, munakkA, lAkha, kAkar3AsiMgI aura zatAvare 1-1 tolA tathA baMsalocana 12 to aura khAMDa 72 tole lekara munakkAko patthara para pIsaleM aura anya cIjeM ko kUTa chAnakara mahIna cUrNa banAveM tathA use ghI aura zahada meM milAkara rogIko sevana karAveM / - ratnAkaraH [ makArAdi ise sevana karane se kSataja ( uraHkSatakI) khAMsI naSTa hotI hai / ( mAtrA - 1 tolA ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNa meM dekhiye | madhukAdyavaleha : (bhai. ra. pradara. ) (5189) madhupaka harItakI (1) ( vR. ni. ra. / grahaNya. ) kadambambaciJcAnAM tvakcUrNa palaSoDazam / ajAgomahiSIsUtraM tvakSoDazaguNottaram // kAthayetpAdazeSaM tu zuddhaM kRtvA viniHkSipet / abhayAnAM zataikaM tu kAthayecca kaSAyakam || jIryate bhayA pacAdbhittvA aNDaM nivArayet / bhRGgI suvarcalaM cUrNa tulyaM tena prapUrayet // abhayAM veSTayetsUtrairmadhumadhye tryahaM kSipet / nityaM kSaudrasamaM bhakSyA tridoSArzaH prazAntaye // For Private And Personal Use Only kadamba kI chAla, nImakI chAla aura imalIkI chAla samAna - bhAga- mizrita 1 sera lekara sabako adhakuTA karake bakarI, gAya aura bhaiMsake samAna - bhAga mizrita 16 sera mUtrameM pakAveM aura jaba 4 sera mUtra zeSa raha jAya to use chAnakara usameM 100 harra DAlakara puna: pakAveM jaba hareM usIja jAye to unheM cAkUse cIrakara unake bhItara kI guThalI nikAla DAleM aura unameM bhaMga tathA svaJcala ( kAle namaka ) kA samAnabhAga - mizrita cUrNa bharakara unheM Dorese bAMdha deM aura zahada meM DAla deM evaM 3 dina pazcAt sevana karAveM /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehamakaraNam ] caturthoM bhAgaH inheM sevana karanese tridoSaja arza kA nAza jIrA, haldI, dAruhaldI, AmalA, bAyabiDaMga, ciraho jAtA hai| ciTA, kAkar3AsiMgI, devadAru, punarnavA (bisakhaparA), (se. vi.-nitya prati 1-1 harra thoDese | dhaniyA, lauMga, amalatAsa, gokharu, vidhArAmUla, zahadake sAtha khAnI cAhiye / ) karaMja aura khasa 10--10 tole lekara sabako | ekatra milAkara adhakuTA karaleM aura sabako 40 (5190) madhupakvaharItakI (2) sera pAnImeM pakA tathA pakAte huve usameM 4 sera (bhA. pra. / vAjIkara.) harra kapar3emeM bAMdhakara DAla deN| dazamUlakaNAvakipitthazca vibhItakam // ___jaba hara usIja jAyaM to unako jagaha jagahase dhAnyakaM devakusumaM rAjavRkSastrikaNTakam / (lohekI sIkhase bIMdhakara) zahadameM DAla deN| tIna dina dRddhadAru kuberAkSo mUlaM vIraNikAbhavam / / pazcAt vaha zahada nikAla DAleM aura dUsarA nayA eteSAM palayugmantu bheSajAnAM pRthakpRthak / zahada bhara deM tadanantara 5 dina pazcAt aura phira daza ADhakazcApi pathyAyAstoye pazcADhake pacet // dina bAda zahada aura badala deM aura phira harauMko svinnA pathyA bhavedyAvatpazcAnmadhu vinikSipet / | taiyAra samajheM / gurupadezAvidhivatridinazca tataH param // inheM sevana karanese zvAsa, khAMsI, kSaya, pANDu, punaH kSipetpazcadinaM tathA ca dazavAsara / hicakI, vamana, mada, bhrama, mukharoga, tRSNA, aruci, saMsiddhA cAbhayA pazcAddhRtabhANDe nidhApayet // agnimAMya, yakRta, plIhA, udararoga, dAruNa vAtarakta, vimale sudRDhe kSaudraparipUrNe prytntH| zirazUla, karNazUla, netrakI pIr3A, badvagudodara, grahaNI pazcAtpUrvoktabhANDe tu kssipebuddhipraaynnH|| aura tridoSaja zoSa Adi aneka roga naSTa hote haiN| eSA harItakI caiva dhanvantarikRtA shubhaa| bhakSayedyo naro nityaM rogA nazyanti srvshH|| (5191) madhupakkaharItakI (3) zvAsaM kAsaM kSayaM pANDaM hikkAM chardimadabhramAn / (vR. ni. ra. / saMgrahaNI. ) mukharogaM tathA tRSNAmaruciM vahnimandatAm // harItakInAM ca zataM dolAyantre zanaiH paceta / yakRtplIhodarANAzca vAtaraktaM sudAruNam / | musvinaM gomaye nIre saMsRSTaM vA punastataH // ziro'kSikarNajAM pIDAM tathA baddhagudodaram // pazcAkSudrazalAkAbhizchidritaM tatsamantataH / grahaNIM durvikArAzca zoSaM doSatrayodbhavam / zataM palAnAM madhuno vastrapUtaM viniHkSipet // madhupaketi vikhyAtA hanti rogaannekshH|| | snigdhabhANDe viniHkSipya kSaudraM deyaM tathA tthaa| ___ dazamUlakI pratyeka oSadhi, pIpala, cItA, yathA yathA hi madhuno jalatvaM yAti nizcitam / / kaitha, baher3A, kAyaphala, kAlI miraca, sA~Tha, pIpa- punardeyaM madhu tathA yAvannAyAti vikriyAm / lAmUla, seMdhA namaka, lAla ruher3A, dantImUla, munakkA, tiSThatyevaM tathA pathyA kapAyaguNavarjitA // For Private And Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi pippalI maricaM zuNThI lavaGga vaMzalocanam / . zyAmAH kudhAtrI karikuGkAmaM ca // pratyekaM karSamAtraM hi cUrNitaM tatra niHkSipet // jambbAmrayorasthi savalkalaM ca madhupakabhidhA pathyA blvrnnaagnidiipnii| sarvANi caitAni plaaNshkaani| ekaikAM bhakSayetpAtaH sarvaroganivAriNIm // droNe jalasya prapacetkaSAyaduSTavAtaM saGghahaM ca tathA duSTazoNitam / maSTAvazeSa sitavastrapUtam // jIrNajvaraM pratizyAyaM vraNaM visphoTakaM tathA // kSaudraM kSipedaSTapalapramANaM vAtazUlaM saGgrahaNI sarujAM nAzayatyapi // plaardhnaagaahycndnailaaH| . 100 haroko kapar3ekI poTalImeM bAMdhakara sahaiva sammI vidhAya cUrNa dolAyantravidhise gAyake gobarake rasameM pakAveM / jaba .. kSaudrAnvitaM tacca punarvipAcyam // ve acchI taraha usIja jAyaM to unheM lohekI salA uttArya lehaM ghRtabhAjane ca Ise jagaha jagahase bAMdhakara (kucha sukhAkara) cikane barasanameM sau pala (12 // sera) kapar3ese chane huve nidhApayetsapta dinAni guptm| zahadameM DAla deN| jaba vaha zahada patalA ho jAya taM pAyayedvayAdhivalaM samIkSya to use nikAlakara aura nayA zahada DAla deN| isI jayecca sarvAn grahaNIvikArAn / prakAra jaba taka zahada bigar3anA banda na ho taba arocakaM jIrNamathAtisAraM taka bAra bAra badalate raheM aura antameM usameM tRSNAmlapittaM vamidgrahaM ca // 11-1 / tolA pIpala, kAlI miraca, soMTha, lauMga pAThA, ajamoda, mulaiThI, majITha, nAgaramothA, aura baMsalocanakA cUrNa milAdeM / sugandhabAlA, khasa, bAyabiDaMga, dhaniyA, belagirI, isa vidhise hara kaSAya rasa-rahita hojAtI haiM cItA, soMTha, pIpala, lodha, anantamUla, bhuI AmalA, aura inheM sevana karanese bala, varNa tathA agni kI nAgakesara, jAmana aura AmakI guThalI tathA chAla; vRddhi hotI aura duSTa vAta, Ama, raktavikAra, jIrNa- hareka vastu 5-5 tole lekara sabako adhakuTA jvara, pratizyAya, vraga, visphoTaka, vAtaja zUla aura / karake 32 sera pAnImeM pakAveM aura 4 sera pAnI pIr3A yukta saMgrahaNI Adi rogoMkA nAza hotA hai| zeSa rahane para sapheda kapar3ese chAnakara usameM 1 sera (motrA-1 hrai|) zahada tathA 2 // 2 // tole nAgakesara, sapheda (5192) madhupAkavidhiH candana aura ilAyacIkA cUrNa milAkara punaH pakAveM / (ga. ni. / lehA. 5) jaba avalehake samAna gAr3hA ho jAya to use - pAThA'jamodA madhukaM samajhA ThaNDA karake cikane pAtrameM bharakara usakA mukha - mustA jalozIraviDaGgadhAnyakam / banda karake rakha deM aura sAta dina pazcAt bilvAgnizuNThImagadhAH sarodha kAmameM laaveN| For Private And Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese samasta / pakAkara zahadake sAtha sevana kiyA jAe to bhI prakArakI grahaNI, aruci, purAnA atisAra, tRSNA, | atisAra naSTa ho jAtA hai| amlapitta, vamana aura hRdgrahakA nAza hotA hai| (kAMjI samasta cUrNase 4 gunI lenI cAhiye (5193) madhuharItakI (1) | tathA itanA pakAnA cAhiye ki harar3eM narama ho jaaeN|) (va. se. / rasAyanA.) madhvAdilehaH durnAmazvAsakAsajvaravamathutRSApANDutAnetrarogAn / ( ga. ni. / rA. ya. 9) hikkAkuSThAtisArabhramamadasadRzA'jIrNazUlapadoSAn / rasaprakaraNameM dekhiye| tRSNAzUlAkhApattaM jvaravigatajarArocakAnAha manaHzilAdilehaH vAtAn / hanyAdetAnavazyaM madhuni parigatA (va. se.; vR. mA. / chardi.) pUtanA cAmlapittam / / rasa prakaraNameM dekhiye| zahada ke sAtha harra sevana karanese arza, zvAsa, (5195) mahAkalyANako guDaH khAMsI, jvara, vamana, tRSNA, pANDa, netraroga, hicakI, | (ga. ni. / guTikA; vR. yo. ta. / ta. 67; kuSTha, atisAra, bhrama, mada, ajIrNa, zUla, raktapitta, bhA. pra.; vaM. se. / grahaNI.) jarA. aruci, AnAha, vAtavyAdhi aura amla pippalI pippalImUlaM citrako hasti pipplii| pittAdi roga avazya naSTa ho jAte haiN| dhAnyakazca viDaGgAni yavAnI maricAni ca // (5194) madhuharItakI (2) triphalA cAjamodA ca nIlinI jIrakaM tathA / (vai. ra. / atisArA.) | sauvarcalaM saindhavaM ca sAmudraM rucakaM viDam / / | Arabadhazca tvakpatraM sUkSmailAmupakuJcikAm / trikaNTakairaNDabilvaiH sAdhitA yavakAdhike / / | nAgarendrayavAMzcaiva SaDvaMza yekakarSasammitAH // AmAtisAra zUlAni jayet kSaudAnvinA zivA / kevalA vA tathA svinnA madhunA grAhiNI matA // - mRdvIkAyA:palAnyatra catvAri kathitAni hi / tritAyAH palAnyaSTau guDasyA tulAM tathA // jaukI kAMjImeM gokharu, araNDakI jar3a, aura tilatailapalAnyaSTAvAmalakyA rasasya tu / belagirIkA samAnabhAga mizrita cUrNa milAkara usameM prasthatrayamidaM sarva zanadvagninA pacet // sAvita haraDeko pkaayeN| audumbaraM cAmalakaM vadarazca yathAvalam / inheM yathocita mAtrAnusAra zahadake sAtha sevana tAvanmAtramidaM khAdedbhakSayedvA yathAnalam // karanese AmAtisAra aura zUla naSTa hotA hai| nikhilAngrahaNIrogAnpramehAMzcaiva viMzatim / kevala haraDeko bhI jaukI kAMjImeM urodhAtaM pratizyAyaM daurbalyaM vahnisaGgrayam // For Private And Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi jvarAnapi haretsarvAnkuryAtkAnti matiM valam / / (5197) mAkSikAviDavalehaH pANDurogAbhavAddhanti raktapittazca viDagraham // (yo. ra. / chardi; vR. yo. ta. / ta. 83) dhAtukSINo vayaHkSINaH strISu kSINaH kSayI ca yH| sitAcandanamadhvAdayaM vilihenmakSikAzakRt / tebhyo hitazca vandhyAya mahAkalyANako guDaH // sopadravA pittabhA chadiretena zAmyati // __pIpala, pIpalAmUla, cItA, gajapIpala, dhaniyA, makkhIkI bITa (viSTA) meM mizrI aura sapheda bAyabiDaMga, ajavAyana, kAlImirca, harra, baher3A, candana milAkara zahadake sAtha caTAnese upadravayukta AmalA, ajamoda, nIlakI jar3a, jIrA, kAlAnamaka | pittaja vamana naSTa ho jAtI hai / (saMcala ), seMdhA namaka, sAmudra namaka, (5198) mAgadhikAdilehaH sajjIkhAra, biDa namaka (birayA saMcara), (ga. ni. / hikkAzvAsA. 11) amalatAsa, dAlacInI, tejapAta, choTI ilAyacI, mAgadhikA tanmUlaM nAgaravibhItakaMca saJcUNya / kalauMjI, soMTha aura indrajau kA cUrNa 1 / -1 / kSaudrayuto'valehaH zamayati kAsaM trirAtreNa // tolA; (patthara para pisI huI) munakkA 20 tole; pIpala, pIpalAmUla, soMTha aura baher3A samAna nisotakA cUrNa 40 tole; gur3a 3 sera 10 tole; | bhAga lekara cUrNa banAkara use zahadameM milAkara tilakA tela 1 sera aura AmalekA svarasa 6 sera cATanese khAMsI 3 dinameM hI naSTa ho jAtI hai| lekara sabako ekatra milAkara mandAgni para pakAveM ( maatraa-1|| mAzA / dinameM 4-5 bAra / ) jaba avalehake samAna gAr3hA ho jAya to utAra / (5199) mAtuluGgAdilehaH kara ThaNDA karake cikane pAtrameM bharakara rakha deN| ( vR. ni. ra. / kAsA.) ise nitya prati agnibalAnusAra gUlara, mAtuluGgaraso hiGgatriphalA madhu zarkarA / AmalA yA berake barAbara sevana karanese samasta sapirmadhvAvalehoyaM pittakAsavinAzakRt / / grahaNI roga, bIsa prakAra ke prameha, uraHkSata, prati. bijau rekA rasa, bhunI huI hIMga, harra, baher3A, zyAya, nirbalatA, agnimAMdya, samasta jvara, pANDu, AmalA, mulaiThI aura mizrI samAna bhAga lekara raktapitta aura malAvarodhakA nAza hotA tathA kUTane yogya cIz2oMko kaTa chAnakara cUrNa banAveM kAnti, mati aura balakI vRddhi hotI hai| aura phira sabako ghI aura zahadameM milAkara jinakI dhAtu kSINa hai, jinako Ayu kSINa | sevana kareM / ho cukI hai aura jinameM kAmazakti kI kamI hai yaha avaleha pittaja khAMsIko naSTa karatA hai unake liye tathA kSayI aura vandhyA striyoM ke liye (5200) mAtuluGgAdyavalehaH yaha gur3a atyanta upayogI hai| (vR. yo. ta. / vAtagu.) __ (5196) mahAbhallAtakAvalehaH mAtuluGgarasohiGga dADimaM viDasaindhavam / prayoga saMkhyA 4862 "bhallAtakAvaleha" dekhiye| | surAmaNDena pAtavyaM vAtagulmaprazAntaye // For Private And Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org avalehamakaraNam ] bijaure nIbU kA rasa, hIMga, anAradAnA, biDa lavaNa, aura seMdhA namaka kA avaleha banAkara surA maNDake sAtha sevana karanese bAtaja gulma naSTa hotA hai / caturthI bhAgaH ( bijaurekA rasa anya samasta auSadhoMse cAra gunA lenA cAhiye / ) (5201) mizyAdilehaH I (ga. ni. / bAlarogA. 11; vR. mA. / bAla. ) mizi kRSNAJjanairlAjazRGgImaricamAkSikaiH / lehaH zizorvidhAtavyazchardikAsajvarApahaH // sauMpha, pIpala, suramA, dhAnakI khIla, kAkar3A - siMgI aura kAlI mirca samAna bhAga lekara, cUrNa banAkara, zahada milAkara caTAne se bAlakoM kI vamana, khAMsI aura jvarakA nAza hotA hai| (5202) mustAyo lehaH ( ga. ni. / raktapittA. 8 ) mustAGgATakadrAkSAlA jakharjUragairikAH / raktapittaharA lIDhAH kSaudreNaika dvisarvazaH // nAgaramothA, siMghAr3A, munakkA, dhAnakI khIla, khajUra aura geru mATI samAna bhAga lekara kUTane yogya cIz2oM ko kUTa chAnakara cUrNa banAveM aura bAkIko patthara para pIsaleM phira sabako ekatra milAkara zahada ke sAtha sevana kareM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (5203) mUrvAdyavalehaH (bR. yo. ta. / ta. 144; ga. ni. bAlarogA . 11) mUrvAvyopavacA kolajamvRtvagdArusarSapAH / sapAThA madhunA lIDhAH stanyadoSanivarhaNAH || mUrvA, soMTha, mirca, pIpala, baca, berakI guThalIkI mIMgI, jAmanakI guThalIkI mIMgI, dAlacInI, devadAru, saraso aura pAThA samAna bhAga lekara, cUrNa banAkara use zahada meM milAkara cATane se stanya doSa ( dUdha vikAra) naSTa ho jAte haiM / (5204) mRganAbhyAdileha: bhA. pra. ma. khaM. svarabhedA. ) mRganAbhiH sasUkSmailA lavaGgakusumAni ca / tvakkSIrI ceti leho'yaM madhusarpiHsamAyutaH / / vAstambhamugraM jayati svarabhraMzasamanvitam // iti makArAvale hamakaraNam 59 kastUrI, choTI ilAyacI, lauMga aura vaMzalo cana samAna bhAga lekara, cUrNa banAkara, zahada meM milAkara cATane se vAkstambha ( AvAja banda ho jAnA) aura svarabhaMgakA nAza hotA hai| (5205) mRNAlAdyavaleha : ( vR. ni. ra. ! mUrcchA. ) zItena toyena bhRzaM mRNAlaM kRSNA ca pathyA madhunAvalihyAt / kuryAcca nAmAvadanAvarodhaM kSIraM pibedvApyatha mAnuSINAm // mUrcchAko naSTa karaneke liye kamalatAla, pIpala aura harrako zItala jala ke sAtha pIsakara zahada meM milAkara caTAnA; ( kSaNabhara ke liye ) rogI kI yaha leha eka doSaja, dvidoSaja aura sanni- nAsikAke nathane aura mukha banda kara denA aura pAta raktapittako naSTa karatA hai / strIkA dUdha pilAnA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi - atha makArAdipAkaprakaraNam (5206) malAIpAka: gundaM palacatuSkaM ca majjA trINi palatrayam / (napu. mRtA. ta. 8) jAtIphalaM lavaGgaM ca kuGkumaM caiva tUvaram // santAnikAhyaddhaprasthaM sitAM prasthAM ca sampacet / mAMsImarkaTabIjAni cAturjAtakaTutrayam / catuSpalaM ghRtaM dattvA kuryAtpAkaM vidhAnataH // jAtIpatrakarambhA ca pratyekaM picumAtrakam // elAdvayaM jAtipatrIM kAzmIraM ca lavaGgakam / dvikarSamodakaM kuryAdekai bhakSayennaraH / pratyekakarSamAcUrNya dalAMzcaiva suvarNajAn // dhAtukSINaM balakSINaM kSINavIryamandAnilam // rAjatAnmelayitvA ca modakAnpalasammitAn / kAsazvAsaruciM pANDudaurbalyaM viSamajvaram / kArayitvA vidhAnena bhakSayeddhanavAMstataH // paNDho ramayate nArIzataM vA nAtra sNshyH|| vIryavRddhikaraM zazvadvAjIkaraNamuttamam // dUdhakI malAI AdhAsera, mizrI 1 sera aura zuSkagAtraM bhavetpuSTaM manojJa kAntivarddhanamA / ghI AdhAsera (40 tole ) lekara sabako ekatra vAtavyAdhiSu sarveSu hitoyaM naiva saMzayaH / / milAkara mandAgnipara pkaaveN| pramehaM zuSkagAtraM ca valIpalitanAzanam / jaba pAka taiyAra ho jAya to usameM choTI muzalyAdirayaM pAko vandhyA bhavati putriNI // aura bar3I ilAyacI ke dAne, jAvatrI, kesara aura sapheda mUsalIke 40 tole cUrNako 6 / sera lauMgakA cUrNa 11-1 / tolA milAkara antameM yathA- dUdhameM pakAveM / jaba mAvA (khovA) taiyAra ho jAya zakti sone cAMdIke varka milAkara 5-5 toleke to use eka sera ghImeM bhUnaleM aura phira 125 laDaDU banA leN| tole (1 sera 45 tole) khAMDakI cAzanI banA- ye modaka vIryavarddhaka aura uttama vAjIkaraNa kara usameM yaha mAvA tathA ghImeM bhunA huvA 20 haiM / ( sone cAMdIke varka 100 se adhika na tole gUMda; golA (khoparA), bAdAmakI girI aura milAne cAhiye / ) cirauMjI 5-5 tole; jAyaphala, lauMga, kesara, mahAkuSmANDapAka: tumbaru, bAlachar3a, kauMcake bIja, dAlIcInI, ilA(vR. yo. ta. / ta. 147 ) yacI, tejapAta, nAgakesara, soMTha, kAlI mIrca, pIpala, rasaprakaraNameM dekhiye / jAvatrI, aura kelekI mUsalI (athavA phalI)kA 5-5 (5207) muzalIpAkaH (1) tole cUrNa milAkara 2 // -2 // toleke modaka ( yo. ci. ma. / a. 1) banA leN| muzalyAyAH palAnyaSTau tulAkSIre vipAcayet / inameMse 1-1 modaka nityaprati sevana karasarpivikuDavaM deyaM sitA pharSazataM tathA // | nese dhAtukSINatA, balako kamI, agnimAMdya, khAMsI, For Private And Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAkaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 61 zvAsa, aruci, pANDu, viSamajvara, prameha, vAta- AmavAtaM nihantyetat sarvAMzca pavanAmayAn / vyAdhi aura balipalita kA nAza hotA tathA dubale jvarAMzca viSamAn hanti pANDurogaM skaamlm|| manuSyoM kA zarIra puSTa tathA kAntimAn ho hantyunmAdamapasmAraM pramehAnvAtazoNitam / jAtA hai| amlapittaM ziraH pIDAM nAsArogaM dRgAmayam / / ___ isake prabhAvase napuMsaka puruSameM aneka striyoM- pradaraM mUtikArogaM hanyAdetana saMzayaH / me ramaNa karanekI zakti AtI aura vandhyA strIko vapuSaH puSTikRddhalyaM vIryavRddhikaraM param // putrakI prApti hotI hai| methI aura soMThake 40-40 tole kapar3achana muzalIpAkaH (2) cUrNameM 1 sera goghRta tathA 8 sera godugdha milAkara (napuMskAma. / ta. 4 ) mandAgni para pakAveM / jaba dUdha gAr3hA ho jAya to rasaprakaraNameM dekhiye / usameM 4 sera khAMDa milAkara punaH pakAve aura pAka taiyAra ho jAne para Agase nIce utAra kara usameM kAlI (5208) methIpAkaH (1) miraca, pIpala, soMTha, pIpalAmUla, cItA, ajavAyana, ( vR. ni. ra.; vai. ra. / AmavAta.) jIrA, dhaniyA, kAlA jIrA, sauMpha, jAyaphala, kacUra, methikAyAH palAnyaSTau zuNThayA aSTapalAni ca / dAlacInI, tejapAta aura nAgaramothe kA cUrNa 5-5 tayocUrNa paTe pUtaM dugdhe mRdvagninA pacet // tole tathA soMTha aura kAlI miracakA cUrNa sAr3he dugdhADhakayutaM gavyaM ghRtamaSTapalaM kSipet / sAta sAta tole milAkara cikane pAtrameM bharakara tatAvatsupacedyAvadbhavedatighanaM pyH|| surakSita rkkheN| punaH pacecchanaistatra dattvADhakamitA sitAm / ise 5 tole yA agnivalAnusAra nyUnAdhika tataH pAke suvijJAte jvalanAdavatArayet // mAtrAmeM sevana karanese AmavAta, samasta vAtavyAdhiyAM, maricaM pippalI zuNThI kaNAmUlaM sacitrakam / viSamajvara, pANDu, kAmalA, unmAda, apasmAra, prameha, yavAnI jIrako dhAnyaM kAravI shtpusspikaa|| vAtarakta, amlapitta, zirazUla, nAsAroga, netraroga, jAtIphalaM zaThI tvakca patrakaM bhadramustakam / pradara aura sUtikA rogoMkA nAza hotA tathA bala gRhNIyAtpalameteSAM sarveSAM ca pRthak pRthak // vIryako vRddhi hotI hai / isake sevanase mukhamaNDala SaDakSa nAgaraM tatra maricaM ca SaDakSakam / puSTa ho jAtA hai| eSAM cUrNa parikSipya sarvaM sammithya rakSayet // methIpAkaH (2) etattu bheSajaM proktaM methikApAkasaMjJitam / (napuMsakAmRtArNava ) bhakSayetpalamAtraM tadyathA cAgnibalaM tathA // rasaprakaraNameM dekhiye / iti makArAdipAkamakaraNam / For Private And Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi - atha makArAdighRtaprakaraNam / (5209) maJjiSThAdighRtam pramehAnmadhumehAMzca kamAn kuSThamarocakam // (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 25) | kAsaM zoSamudAvartamapasmAraM tathaiva ca / maJjiSThA tagaraM kuSThaM triphalA zarkarA vcaa| | azIsi zvayadhuM caiva gaNDamAlAM plihodaram // medA yaSTI haridre dve dIpyakaM kaTurohiNI // kalkadravya-majITha, haldI, devadAru, harra, payasyA hiGgu kAkolI vAjigandhA zatAvarI / seoTha yA adaraka, atIsa, baca, kuTakI aura hIMga pratyekaM cUrNayetkarSa dvAtriMzatpalakaM ghRtam / / 1 / -1 / tolA lekara cUrNa banAveM / vidhi-1 sera ghImeM uparokta kalka aura 4 ghRtAccaturguNaM kSIraM dhRtazeSaM vipAcayet / / | sera pAnI milAkara mandAgni para pakAyeM jaba pAnI yonizUle zukradoSe garbhiNInAM ca pAyayet // jala jAe to ghIko chAna leN| . kalkadravya-majITha, tagara, kUTha, harra, baher3A, guNa-yaha ghRta hicakI, zvAsa, duSTa jvara, AmalA, khAMDa, baca, medA, mulaiThI, haldI, dAru haldI, saMgrahaNI, pANDu, prameha, madhumeha, kRmi, kuSTha, aruci, ajavAyana, kuTakI, kSIrakAkolI, hIMga, kAkolI, khAMsI, zoSa, udAvarta, apasmAra, arza, zotha, gaNDaasagandha aura zatAvara 10-11 tolA lekara mAlA aura tillI ityAdi bahutase rogeko naSTa cUrNa krleN| karatA hai| 4 sera ghRtameM yaha kalka aura 16 sera dUdha | milAkara pakAveM / jaba ghRtamAtra zeSa raha jAya to ' (5211) maJjiSThAdya ghRtam (2) chAna leN| (ga. ni. / ghRtA.; va. se.; vR. ni. ra. / jvara.) yaha ghRta yonizUla aura zukra doSAMko naSTa mabhiSThA'tiviSA pathyA vacA naagrrohinnii| karatA tathA garbhigIke liye hitakArI hai| devadAru haridrA ca droNe'pAM pali kAn pacet // kvAthe'smin sAdhayet piSTaighRtapastha picUnmitaH / (5210) maJjiSThAdyaM ghRtam (1) / | zRGgaverakaNAhiGgudvikSArapaTupaJcakaH // (ga. ni. / ghRtA.; yo. ci. ma. / a. 5) tatkaphAvataptavetthicariNAmamRtopamam / mabhiSThA ca haridrA ca devadAru hriitkii| varmagulmAnilazvAsakAsapANDuvikAriNAm / / zRGgaveraM hyativiSA vacA kaTukarohiNI // galagranthipramehAzaH plIhApasmArazophinAm / hiGgatazcAkSamAtreNa tatsiddhamavatArayet / udAvartaparItAnAM mandAgnikRmikuSThanAm // etanmAbhiSThakaM sarpibahUn rogAniyacchati // kAtha-majITha, atIsa, harar3a, baca, soMTha, hikAM vAsaM jvaraM duSTaM grahaNIM pANDurogatAm / ...| kuTakI, devadAra aura haldI 5-5 tole lekara, For Private And Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - --- --- - ghRtaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH sabako adhakuTA karake 32 sera pAnImeM pakAveM / | pRthagaSTapalaM kSaudrazarkarAbhyAM vimizrayet / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAe to chAna leN| samasaktukSatakSINaraktagulmeSu taddhitam // ___ phalka---soMTha, pIpala, hIMga, javAkhAra, 40 tole mulaiThI aura 80 tole bIja rahita sajjIkhAra, seMdhA namaka, samudra namaka, kAMcalavaNa dAkha (munakkA) ko 16 sera pAnImeM pakAveM / jaba ( manohArI lavaNa-kacalonA ), viDalavaNa, saJcala 4 sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| isa kvAthameM (kAlA) namaka / pratyeka 1 / tolA lekara sabako 2 sera (160 tole) gAyakA ghI tathA 40 tole ekatra pIsa leN| pIpalakA cUrNa milAkara mandAgni para pakAveM / jaba vidhi--2 sera goghRtameM uparokta kvAtha | pAnI jala jAya to ghRtako chAna kara, ThaNDA karake aura kalka milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba pAnI usameM 40-40 tole zahada aura khAMDa milAkara jala jAe to ghRtako chAna leN| surakSita rkheN| ___ guNa--yaha ghRta samasta kaphajvaremeiM amRtake | ise samAna bhAga sattUmeM milAkara sevana karasamAna guNakArI hai / tathA vadhme gulma, vAyu, zvAsa, nese kSatakSINa aura raktagulmameM lAbha hotA hai| khAMsI, pANDu, galagranthi, prameha, arza, plIhA, (5214) madhukAdighRtam (2) apasmAra, zotha, udAvarta, mandAgni, kRmi aura kuSTha (vA. bha. / ci. a. 8 arza.) rogameM hitakArI hai| madhukotpalarodhAmbusamaGgAbilvacandanam / (5212) maJjiSThAdyaM ghRtam (3) / cavikAtiviSA mustaM pAThA kSAro yavAgrajaH // (ra. ra. / sadyotraNa. ciki.; ca. da. / vraNazothA. 44) dAUtvaGanAgaraM mAMsI citrako devadAru ca / maJjiSThAcandanaM mUrvI piSTvA sapivi pAcayet / cAGgerIsvarase sarpiH sAdhitaM taistridoSajita / / sarveSAmagnidagdhAnAmetadropaNamiSyate // artho'tisaargrhnniipaannddurogjvraaruvau| ___majITha, sapheda candana aura mUrvA 5-5 tole | mUtrakRcche gudabhraMze bastyAnAhe pravAhaNe // lekara sabako pIsaleM aura 120 tole ghImeM yaha picchAlAve'rzasAM zUle deyaM tatparamauSadham // kalka tathA 6 sera pAnI milAkara mandAgnipara pakAyeM kalka-mulaiThI, nIlophara (nIlotpala), lodha, jaba pAnI jala jAe to dhIko chAna leN| sugandhabAlA, majITha, belagirI, sapheda candana, cava, ___ ise lagAnese samasta agnidagdha braNa naSTa hote haiN| atIsa, nAgaramothA, pAThA, javAkhAra, dAruhaldI, (5213) madhakAdighatama (1) | dAlacInI, soMTha, jaTAmAMsI, cItA, aura devadAru / (vA. bha. / ci. a. 3 kAsa.; ca. sN.| | saba samAna bhAga mizrita 10 tole lekara sabako ci. a. 16 kSatakSINa.) ekatra pIsaleM / madhukASTapalaM drAkSAprasthakvAthe paced ghRtam / / 1 sera ghImeM 4 sera cAGgerI (tipatiyA)kA pippalyapale kalke prasthaM siddhe ca zItale // / svarasa aura uparokta kalka milAkara For Private And Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bha - bhaiSajya ratnAkaraH 64 mandAgni para pakAyeM / jaba pAnI jala jAve to ghRtako chAna leM 1 yaha ghRta tridoSa janya arza (bavAsIra), atisAra, saMgrahaNI, pANDu, jvara, aruci, mUtrakRcchra, gudabhraMza (kAMca nikalanA ), aphArA, raktAtisAra, pravAhikA tathA zUla ko naSTa karatA hai / (5215) madhukAdighRtam (3) (va. se.; vR. mA. | netrarogA . ) Aja ghRtaM kSIrapAtraM madhukaM sotpalAni ca / taarat medA piTvA sarpirvipAcayet // sarvanetrAbhighAteSu sarpiretatprazasyate // bakarIkA ghI 1 sera, bakarI kA dUdha 4 sera aura mulaiThI, nIlotpala (nIlophara), jIvaka, RSabhaka tathA medAkA kalka 2-2 tole lekara sabako ekatra milAkara pakAyeM jaba pAnI jala jAe to ghIko chAna leM 1 mahuve ke phUloM kA kalka (piTThI) 10 tole, AmalekA rasa 32 sera tathA 2 sera goghRta lekara sabako ekatra milAkara mandAgni para pakAyeM jaba rasa jala jAya to ghRtako chAna 1 1 vRnda mAdhavameM medAkA abhAva hai| [ makArAdi yaha ghRta pittApasmAra ( miragI ) meM adhika lAbhadAyaka hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir madhUcchiSThAdyaM ghRtam ( va. se., vR. mA. / vraga. ) lepaprakaraNa meM dekhiye | (5217) manaHzilAdighRtam (ca. saM. / ci. a. 21 hikkA.) manaHzilAsarjarasalAkSArajanipadmakaiH / maJjiSThaiva karSazaiH prasthaH siddho ghRtAddhitaH // manasila, rAla, lAkha, haldI, padmAka, majITha aura ilAyacI kA cUrNa 11 - 11 tolA tathA goghRta 1 sera (80 tole) aura pAnI 4 sera lekara sabako ekatra milAkara mandAgni para pakAyeM evaM pAnI jala jAne para ghRtako chAnakara surakSita rakkheM / yaha ghRta hikkA (hicakI) meM lAbha pahuMcAtA hai| (5218) maricAdyaM ghRtam (1) ( ca. da.; vR. mA.; va. se. / grahaNya. ) (5216) madhUkaghRtam (va. se.; vR. ni. ra. / apasmAra . ) madhUpale kalke droNe cAmalakIra se / tasmin siddhaM ghRtaprasthaM pittApasmArabheSajam // yaha ghRta abhighAta janita samasta netrarogoM meM marIcaM pippalImUlaM nAgaraM pippalI tathA / / uttama guNakArI hai / bhallAtakaM yavAnIca viDaGgaM hastipippalI / hiGgu sauvarcalaM caiva visaindhavacavyakam // sAmudraM sayavakSAraM citrako vacayA saha / etairabhirdhRtaprasthaM vipAcayet // dazamUlI se siddhaM payasA dviguNena ca / mandAgnInAM ghRtaM zreSThaM grahaNIdoSanAzanam // viSTambhamAmadaurbalyaplIhAnamapakarSati / kAsaM zvAsaM kSayaM cApi durnAma sabhagandaram // kaphajAnhanti rogAMca vAtajAnkumisambhavAn / tAnsarvAnnAzayatyAzu zuSkaM dAvanalo yathA // 1 saindhavadAvyatheti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org caturthI bhAgaH ghRtaprakaraNam ] kalka - kAlI mirca, pIpalAmUla, soMTha, pIpala, bhilAvA, ajavAyana, bAyabir3aGga, gajapIpala, hIMga, kAlA namaka (saJcala ), biDa namaka, saiMdhA, cava ( pAThAntara ke anusAra dArUhaldI), samudra namaka, javAkhAra, cItA (citraka) aura baca 2 // - 2 // tole lekara ekatra pIsa leM / 2 sera dazamUlako 16 sera pAnI meM pakAkara 4 sera zeSa rahane para chAna leM tatpazcAt 2 sera goghRta meM yaha kvAtha, uparokta kalka aura 4 sera gAyakA dUdha milAkara mandAgni para pakAyeM jaba pAnI jala jAya to ghRtako chAna leN| yaha ghRta agniko dIpta aura grahaNI - doSako naSTa karatA hai tathA kabz2a, durbalatA, tillI, khAMsI, zvAsa, kSaya, arza (bavAsIra), bhagandara aura kaphaja, vAtaja tathA kRmijanya rogoMko atyanta zIghra naSTa kara detA hai / (5219) maricAdyaM ghRtam (2) (ga. ni. / gulmA. 25 ) ripipalI zuNThI kaTukI vahnimau / suvarcalA vacA kSAraH pratyekaM karSamAtrakam // palAni SoDazAjyasya supakaM mRdu vahninA / vAtagulmaM kRmInahanti bhuktaM zvAsamasaMzayam // kAlI mirca, pIpala, soMTha, kuTakI, cItA (citraka), dhatUre ke bIja, hulahula, baca aura javAkhAra 11-1| tolA lekara ekatra pIsa leM tathA sabako 1 sera (80 tole) ghImeM DAlakara usameM 4 sera pAnI milAdeM aura mandAgni para pakAyeM jaba pAnI jala jAya to ghRtako chAna leM 1 9 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 65 ise sevana karane se vAtaja gulma, kRmi aura zvAsa kA nAza hotA hai / (mAtrA - 1 tolA / dUdha meM DAla kara piyeM ) (5220) masUraghRtam (va. se. / grahaNya.) vizvAjAjI bilvapezI kalka siddhaM ghRtaM haret / masUrasya kaSAyeNa saGgrahagrahaNIgadam || kalka - soMTha, jIrA aura belagirI pratyeka 3 / tole lekara sabako ekatra pIsa leM / kvAtha - 2 sera masUrako 16 sera pAnI meM pakAkara 4 sera zeSa rahane para chAna 1 1 sera goghRta meM uparokta kvAtha aura kalka milAkara mandAgni para pakAyeM jaba kvAtha jala jAya to dhoko chAna leM / yaha ghRta saMgrahaNIko naSTa karatA hai / (5221) masUrAdighRtam (1) (zA. dha. / khaM, 2 a. 9; ga. ni.; vR. mA. | grahaNya.; vRR. ni. ra. / atisAra ; va. se. / grahaNya.) masurANAM palazataM nIradroNe vipAcayet / pAdazeSaM zRtaM nItvA davA bilvapalASTakam || ghRtaprasthaM pacettena sarvAtIsAranAzanam / grahaNIM bhinnavikAM ca nAzayecca pravAhikAm / / kvAtha - 100 pala ( 6 / sera) masUrako 32 sera pAnI meM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leM / 2 sera ( 160 tole ) goghRta meM uparokta Fare aura 40 tole belagirI kA cUrNa milAkara For Private And Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi - mandAgnipara pakAveM / jaba kvAtha jala jAya to / kara mandAgnipara pakAveM tathA jalAMza jala jAne para ghRtako chAna leN| chAna leN| yaha ghRta hara prakArake atisAra, saMgrahaNI yaha ghRta mandAgni aura kaphaja gulmako naSTa aura pravAhikAko naSTa karatA hai| karatA hai| (mAtrA-1 tolA) (mAtrA-1 tolA) (5222) masUrAdighRtam (2) (5224) mahadagnighRtam (va. se. / netrarogo.) (va. se. / grahaNya.) dadhyAtmamUraniyuhaM cUrNitaM kaNasaindhavam / canyacitrakapAThAnAM tejovatyAstathaiva ca / tacchrataM savRtaM bhUyaH pacetlaudraM ghane tataH // kaNApippalImUlAnAM bhAgAndadyAcatuSpalAn // zIte cAsminhitamidaM sarvaje timire hitam // palAni cASTau mustAyAH sunizAyaSTikastviha / 4 sera masUrako 32 sera pAnImeM pakAkara AsphotAyAH pravAlAnAM mAlatIkaravIrayoH // 8 sera zeSa rakkheM aura phira use chAnakara usameM saptaparNakaraArkatApasA'kSoTakasya ca / 2 sera (160 nole) ghRta tathA 10-10 tole etAn saMkuTaya vipacejjaladroNacatuSTaye // pIpala aura seMdhA namakakA cUrNa milAkara punaH caturbhAgAvazeSantu kunmindena vahinA / pakAveM / jaba pAnI jala jAe to ghRtako chAna kaTukAtiviSe syAtAM pratyekaM tripalonmite // leN| evaM ThaNDA hone para usameM (AdhA sera) zahada pippalInAzca kuDavaM viDaGgAnAM ghanasya ca / milAkara surakSita rkkheN| | tathA vatsakabIjAnAM kalkAthai sampradApayet // yaha ghRta samarata prakArake timira rogoMko kSArasya yAvazUkasya svarjikAyAstathaiva ca / naSTa karatA hai| / viDasaindhavayozcaiva dadyAve dve pale zRte // (5223) mastuSaTpalaghRtam tatastena karAyeNa kalkairebhizca peSitaiH / (va. se. / ajIrNA.; ca. da. / agnimAnyA. 6) dadhimastvamlayuktaizca pacedvai yo ghRtADhakam // palikaiH paJcakolestu ghRtaM mastu caturguNam / sAmbukalkaM pibetkarSa viSTambhe dviguNaM pibeta / sakSArasiddhamalpAni karpha gulmazca nAzayet // uNodakAnupAnazca kuryaHjjINa'tha bhojanam // pIpala, pIpalAmUla, cavya, cItA, seAMTha aura anena grahaNIdoSAH sarve nazyanti dehinaam| javAkhArakA cUrNa 5-5 tole lekara sabako 2 sera kaphavAtAzrayazcaiva gulmAMzcaiva cata viyaH // ghRtameM milAveM aura usameM 8 sera mastu (dahImeM usase asi naHzayatyeva plIhAnaM zamayatyapi / do gunA pAnI DAlakara banAyA huA taka) milA- mahadagnighRtaM tvetadbhiSajA paricakSyate // For Private And Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] caturtho bhAgaH kvAtha--cava, cItA, pAThA, jyotiSmatI, (5225) mahAkalyANaghRtam (1) ( mAlakaMganI ), pIpala aura pIpalAmUla pratyeka (ca. da.; va. se. / unmAdA.; ca. saM. / ci. a. 20-20 tole tathA nAgaramothA, haldI, mulaiThI, 14 unmAda.) koyala, camelI aura kanerake patte evaM sataunA, karaJja, ebhya eva sthirAdIni jale paktvaikaviMzatim / Aka, hiGgoTa aura akharoTa 40-40 tole lekara rase tasminpacetsarpiSTikSIre caturguNe // sabako adhakuTA karake 8 droga (128 sera) pAnImeM vIrAdvimASakAkolIsvayaM guptarSabharddhibhiH / pakAveM aura jaba 32 sera pAnI zeSa raha jAya to medayA ca samaiH kalakaistatsyAtkalyANakaM mht|| chAna leN| bRMhaNIyaM vizeSeNa sannipAtaharaM param // kalka-kuTakI aura atIsakA cUrNa 15-15 kalyANaghRtokta 28 oSadhiyoMmeM se zAlatole, pIpalakA cUrNa 20 tole, bAyabir3aGga, nAga parNI ityAdi 21 oSadhiyoM ko 8 gune pAnImeM ramothA, indrajau, javAkhAra, sajIvAra, biDa lavaNa pakAkara cauthA bhAga zeSa rahane para chAna leM / aura seMdhA namaka kA cUrNa 10-10 tole / xsthirA nataM rajanyau dve sArive dve priyaGgakA // nIlotpalalAmaJjiSTAdantIdADimakesaram / anya drava padArtha-dahI 8 sera, mastu (dahImeM tAlIzapatraM vRhatI mAlatyAH kusumaM navam // usase do gunA pAnI milAkara banAyA huA takra) viDaGga pRdinaparNI ca kuSThaM candana rAyakam / 8 sera, tathA kAJjI 8 ser| zAlapaNI, tagara, haldI, dAruhaldI, do prakArakI sArivA, priyaGgu, nIlophara, choTI ilAyacI, majITha, dantI. vidhi- uparokta kyAtha, kalka tathA samasta / uparAkta kyAtha, kalka tathA samasta mUla, anAradAnA, nAgakezara, tAlIsa patra, banabhaNTA ( bar3I dava padArtha aura 8 sera ghI ko ekatra milAkara kaTelI ), camelIkI kaliyAM, vAyabiDaMga, pRSTaparNI, kUcha, mandAgnipara pakAveM jaba jalAMza jala jAya to candana aura padmAkha / ghRtako chAnakara surakSita rakkheM / ye saba oSadhiyAM samAna bhAga mizrita 2 sera / (pratyeka // tole) lekara adhakuTA karake 16 sera ise 11 tolekI mAtrAnusAra khAkara Uparase | pAnImeM pkaaveN| jaba 4 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| tatpazcAt 1 sera goghRtameM yaha kyAtha, 4 sera dUdha garama pAnI pInA cAhiye aura ghRtake paca jAne para aura uparokta kalka milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba pathya bhojana karanA caahiye| kvAtha Adi jala jAya to ghRtako chAna leN| ___ yadi kabz2a ho to 2 // tolekI mAtrAnusAra yaha ghRta apasmAra, jvara, khAMsI, zoSa, mandAgni, kSaya, vAtarakta, atizyAya, tRtIyaka aura cAturthika uvara sevana karanA cAhiye / yaha ghRta saba prakArake grahaNI (tijArI aura cauthiyA) chardi, arza, mUtrakRcchra. khujalI, roga, pANDu, unmAda, viSa, prameha, bhUtonmAda, gadgadatA karatA hai| aura vIryahAsa ityAdi rogoMma atyanta guNakArI hai / kA For Private And Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 68 www.kobatirth.org phira isa kvAtha aura nimnalikhita kalka tathA ekabArakI byAhI huI gAyake cAra gune dUdha ke sAtha siddha kareM / bhArata - bhaivajya - ratnAkaraH kalka dravya - pRSTaparNI, mudraparNI, mASaparNI, kAkolI, kauMca ke bIja, RSabhaka (abhAva meM vidArI - kanda ) vRddhi (abhAva meM bArAhI kanda) aura medA / saba cIjeM 11 - 1 tolA lekara ekatra pIsaleM / (5226) mahAkalyANaghRtam (2) (vA. bha. / u. ta. a. 62 unmAda ; su. saM.) viDaGgatriphalAstamajjidvAdADimotpalaiH / zyAmailavAlukailAbhizcandanAmaradArubhiH // varhiSThakuSTharajanIparNinIzArivAhayaiH / hareNukA trivRddantIva cAtAlIzakezaraiH 2 / / dvikSIraM sAdhitaM sarpamatIkusumaiH saha / gulmakA sajvarazvAsakSayonmAdanivAraNam // etadeva hi sampatraM jIvanIyopasambhRtam / caturguNena dugdhena mahAkalyANamucyate // apasmAraM grahadoSaM klaivyaM kAzyamavIjatAm / ghRtametannihantyAzu ye cAdau gaditA gadAH || bAyabir3aGga, harra, baher3A, AmalA, nAgaramothA, majITha, anAradAnA, nIlophara (nIlakamala), phUlapriyaMgu, elabAluka, ilAyacI, sapheda candana, devadAru, sugandhavAlA, kUTha, haldI, pRSThaparNI, zAlaparNI, 1 "drayaiH" iti pAThAntaram / 2 " nAgaraiH" iti pAThAntaram / yaha bandhyA striyoMke liye atyanta hitakArI Ayu aura varddhaka hai tathA samasta gRhadoSa ko naSTa karatA hai / (caraka kalyANaghRta). [makArAdi sapatra, zArivA, reNukA, nisota, dantImUla, baca, tAlI - nAgakesara aura camelI ke phUla 1-1 tolA lekara sabako ekatra pIsaleM, phira 200 tole (2 // sera) gAyake dhImeM yaha kalka aura 5-5 sera gAya aura bakarIkA dUdha milAkara mandAgni para pakAyeM / jaba dUdha jala jAya to ghRtako chAnakara surakSita rakkheM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isakA nAma kalyANaghRta hai / yadi uparokta kalkakI oSadhiyAMmeM 1-1 tolA jIvanIya gaNakI oSadhiyAM aura bar3hA deM to isIkA nAma mahAkalyANa ghRta ho jAtA hai / yaha ghRta gulma, khAMsI, jvara, zvAsa, kSaya, unmAda, apasmAra, grahadoSa, klIvatA, kRzatA aura vIrya kI kamI ko zIghra hI naSTa kara detA hai / ( jIvanIya gaNa - jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, kAkolI, kSIrakAkolI, mudraparNI, mApaparNI, jIvantI aura mulaiThI 1 ) (5227) mahAkalyANaghRtam (3) (su. saM. / u. ta. a. 39 jvara. ) etaireva yathAdravyaiH sarvagandhaizca sAdhitam / kapilAyA ghRtaprasthaM suvarNamaNisaMyutam // tatkSIreNa sahaikadhyaM prasAdhya kusumairimaiH / sumanazcampakAzokazirISakumubhairdhRtam // tathA naladapadmAnAM kezarairdADimasya ca / tithau prazaste nakSatre sAdhakasyAturasya ca // kRtaM manuSyadevAya brAhmagaira bhimantritam / dattaM sarvajvarAnhanti mahAkalyANakaM ghRtam // darzanasparzanAbhyAntu sarvarogaharaM zivam / For Private And Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam caturthoM bhAgaH adhRSyaH sarvabhUtAnAM balIpalitavarjitaH // varhiSThakuSTharajanIparNinI zArivAdyaiH / asyAbhyAsAd ghRtasyeha jIvedvarSazatatrayam // hrennukaatridntiivcaataaliishnaagraiH|| mahAkalNANaghRta naM. 2 ke anusAra yathA balAvizAlAbRhatI mAlatI pRznipaNibhiH / vidhi ghRta siddha kareM parantu usameM jIvanIya gaNakI etaizca kArSikaiH kalkaidhRtarasya viSAcayet // oSadhiyAM na DAle tathA sarvagandha (dAlacInI, teja caturguNena payasA dviguNena jalena ca / pAta, ilAyacI, nAgakesara, kapUra, kola, agara, etatkalyANakaM nAma sarpiH pakaM tridoSanut / / kesara aura lauMga), camelIke phUla, campakake phUla, viSamajvarazvAsakAsagulmonmAdajvarApaham / azokake phUla, sirasake phUla, jaTAmAMsI, kamala etadeva haviH pakvaM jIvanIyopasaMskRtam // puSpa, kesara aura anArake phUla 11-1 / tole kA dvipaJcamUlakyAthena zatAva- rasena c| . kalka bar3hAdeM evaM bakarIkA dUdha na lekara kevala caturguNena payasA mahAkalyANamucyate / kapilA gAyakA 10 sera dUdha leM / tathA ghRta bhI apasmAragrahaM zoSaM klaivyaM kAyamajIvitam / kapilA gAyakA hI grahaNa kareM aura ghRta taiyAra ghRtametannihantyAzu ye cApi viSamajvarAH // . hone para usameM yathAzakti aura yathocita mAtrAmeM jIvanIyagaNatvena kAkolyAdigaNagrahaH / svarNa aura muktAdi maNiyAMkA cUrNa milAkara sura mahAkalyANake kAryo ghRte tu dazakArSikaH // kSita rakkheM / kalka-bAyabiDaMga, nAgaramothA, harra, baher3A, yaha mahAkalyANaghRta samasta prakArake jvaroko AmalA, majITha, anAradAnA, nIlophara (nIlakamala), phUlapriyaGgu, elavAluka, ilAyacI, sapheda cAdana, naSTa karatA hai ise nirantara sevana karanese balI. | devadAru, sugandhabAlA, kUTha, haldI zAlaparNI, palita aura roga rahita 300 varSakI Ayu prApta 2 prakArakI zArivA, reNukA, nisota, dantImUla, hotI hai| baca, tAlIsapatra, soMTha, kharaiTI, indrAyaNakI jar3a, (5228) mahAkalyANaghRtam (4) banabhaNTA (bar3I kaTelI), camelIke phUla, pRSThaparNI, (ba. se.; vR. ni. ra. / jvara.) jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, kAkolo, kssiirviddnggmusttriphlaamnyjisstthaadaaddimotplaiH|| | kAkolI, mudgaparNI, mASaparNI, jIvantI aura muletthii| pratyeka 1 / -1 / tolA lekara sabako ekatra pIsa leN| zyAmailavAlukalAbhiH candanAmaradArubhiH // drava-padArtha-dazamUlakA kvAtha 8 sera, zatA. 1 suzruta saMhitA uttara tantra a0 39 meM 'mahAkavarakA rasa 8 sera, gAyakA dUdha 8 sera aura syANaghRta se pahale 'kalyANaghRta"kA pATha hai jisakI ora pAnI ser| isa (na0 5227 ke) prayogameM "etaireva" padase saMketa | kiyA gayA hai | vaha (kalyANaghRtakA) prayoga naM. 5226 | vidhi-2 sera gAyake dhImeM uparokta kalka vidhi-2 sara ga ke samAna hai parantu usameM jIvanIyagaNa nahIM hai| aura dravapadArtha milAkara mandAgnipara pakAbeM jaba For Private And Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 70 - bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi kvAtha Adi jala jAe to ghRtako chAnakara vidhi-2 sera gAyake gha meM uparokta drava surakSita rakkheM / padArtha aura kalka milAkara maMdAgni para pakAveM yaha ghRta apasmAra, zoSa, klIratA, kRzatA ! jaba drava padArtha jala jAeM to ghRtako chAna leN| aura viSamajvarako naSTa karatA hai| ___ yaha ghRta bRhaNa aura atyanta pauSTika hai / (5229) mahAkalyANakaM ghRtam (5) ardita (lakavA), karNazUla, bhayaMkara netraroga, dAha, unmAda, apasmAra, vAtavyAdhi, vAtarakta, udAvata, (ra. ra. / dAha.) gulma, hRdroga, mUtrakRccha, mUtrAvarodha, upadaMza, bhayaMcaturguNe zatAvaryArase kSIraM caturguNam / kara saMgrahaNI, arza (bavAsIra), mandAgni, zvAsa, sarpiH prasthaM balAjAjImaJjiSThApIvarInizA / / viSamajvara, halImaka, zUla, raktapitta, svAkSaya, khAMsI, kAkolyau madhu mede dve RddhI dve devadAru c| | svarabhaMga, chardi, tRSNA aura prameha Adiko naSTa eSAmaSTapalaiH kalkaiH pacetkalyANakaM mahat // | karatA hai| dhRhaNIyaM vizeSeNa paraM puSTikaraM matam / ___ inake atirikta yaha ghRta strIroga, kSaya aura arditaM karNazUlazca netrarogaM sudAruNam // kAmalAmeM vizeSa guNakArI hai tathA ekadopaja, dvidodAhonmAdamapasmAraM vAtaruvAtazoNitam / paja aura sAnnipAtika aneka rogoMko naSTa udAvata gulmaroga hRdrujaM mUtrakRcchrakam / / / karatA hai| (5230) mahAkalyANakaM ghRtam (6) mUtrabaddhopadaMzaM ca grahaNImatidustaram / (yo. ci. ma. / a. 5) / gudAGkaraM mandamagni zvAsarugviSamajvarau // trikaTu triphalA mustA viDaGgailA nizA dvayam / halImakaM tathA zUlaM raktapittasvarakSayam / kAsazcaiva svaraM bhinnaM chadi tRSNAM pramehakam / / dve sArive tRdantyanantApadmAkavAnarI // strINAM rujaM jayecchoghraM kSayarogaM sakAmalam / maJjiSThA madhukaM kuSThaM brAhmo tAlIsabilvakam / ekajaM dvandvajaM caiva tathaiva sAnipAtikam // | aSTavargo jIvanIyo gaNaH syAcandanadvayam / / sarvaroga nihantyetanmahatkalyANakaM ghRtam // | drAkSAmadhRkapuSpANi balA parNIcatuSTayam / | devadAru saThI pAThA reNukA jIrakadvayam // va padArtha-satAvarakA rasa yA kAtha 8 | azvagandhAjamodA ca kaTu dADimapArikam / sera aura gAyakA dUdha 8 sera / | indravAruNikA zaGkhapuSpI ca bRhatI dvayam / / kalka-kharaiTI, jIrA, majITha, satAvara, haldI, cAtutiM zubhozIraM zirISaM bAlakaM tathA / kAkolI, kSIrakAkolI, mulaiThI, medA, mahAmedA, priyaGga mAlatI jAtIpuSpaM puSkaramUlakam / / Rddhi, vRddhi aura devadAru saba samAna bhAga mizrita vidArI kadalIkandaM muzalI hastiparNikA-1 10 tole lekara sabako ekatra pIsa leN| tiviSaM trapuSIbIjaM kauntI mAMsyelavAlukam / / For Private And Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH - - etairakSasameM kalkaighRtaprasthaM caturguNe / 2 sera dhImeM uparokta kalka, 8 sera dUdha kSIre ca dviguNe nore naptvA tdomyaagninaa|| aura 4 sera pAnI milAkara kaNDoMkI agnipara prApte ca taptasaMyuktaM pacet khAdeca nityshH| pakAveM jaba dUdha aura pAnI jala jAeM to ghRtako sarpiretannaro nArI pItvA karSa vRSAyate // chAnakara surakSita rakkheM / yA ca vandhyA bhavennArI yA ca kanyA prasUyate / / yaha ghRta strI, puruSoM meM vIrya aura kAmazaktikI yA caiva sthiragarbhA syAta yAvA janayate mRtam / / | vRddhi karatA hai| alpAyuSaM vA janayet yA vA zUlAnvitaM punH| jisa strIko santAna na hotI ho athavA idRzI janayetputraM tasyA doSo vyapohati // jisake kanyA hI kanyA utpanna hotI ho, jisako etatkalyANakaM nAmaghRtaM zambhuprakIrtitam / / | garbha bahuta dinoM taka udarameM hI sthita rahatA ho jIvadvatsaikavarNAyA ghRtaM tasyA tu gRhyate // (ThIka samaya bIta jAne para bhI prasava na hotA ho) athavA jisake alpAyu, rugNa yA mRtasantAna kalka-soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, | utpanna hotI ho use yaha ghRta sevana karAne se ye AmalA, nAgaramothA, bAyabiDaMga, ilAyacI, haldI, samasta doSa naSTa ho jAte haiN| dAruhaldI, donoM prakArakI sArivA, nisota, dantI- | mUla, javAsA, padmAkha, kauMcake bIja, majITha, mulaiThI, isa prayogameM eka raMga vAlI aisI gAyakA kUTha, brAhmI, tAlIsapatra, belagiraro, jIvaka, RSabhaka, ghRta lenA cAhie jisakA baccA jIvita ho / medA, mahAmedA, kAkolI, kSIrakAkolI, Rddhi, | (5231) mahAkhAdiraM ghRtam vRddhi, jIvanIyagaNa, candana, lAla candana, munakkA, | (vR. yo. ta. / ta. 120, ca. da.; va. se.; mahuveke phUla, kharaiTI, zAlaparNI, pRSThaparNI, mudgaparNI | yo. ra. / kuSTha.; vR. ni. ra. / tvagdoSa; ca. saM. / mASaparNI, devadAru, kacUra, pAThA, reNukA, sapheda ci. a. 7 kuSTha.) jIrA, kAlA jIrA, asagandha, ajamoda, kuTakI, | anAradAnA, indrAyaNakI jar3a, zaGkhapuSpI, kaTelI khadirasya tulAH pazca ziMzapAsanayostule / bar3I kaTelI, dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAga- | tulArdhAH sarva evaite karajAriSTavetasAH // kezara, baMsalocana, khasa, sirasakI chAla, sugandhabAlA. parpaTaH kuTajazcaiva vRSaH kRmihrstthaa| phUlapriyaMgu, camelI ke phUla, jAvitrI, pokharamUla, haridre kRtamAlazca guDUcI triphalA trit / / bidArIkanda, keleko jar3a, mUsalI, hastiparNI, sataparNazca saMkSuNNo dazadroNe tu vAriNaH / atIsa, khI reke bIja, reNukA, jaTAmAMsI aura aSTabhAgAvazeSaM tu kaSAyamavatArayet // elavAluka; pratyeka 11-11 tolA lekara sabako dhAtrIrasaM ca tulyAMzaM sarpiSazvA''DhakaM pacet / ekatra pIsa leN| | mahAtiktakakalkaistu yathoktaiH palasaMmitaiH // For Private And Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 72 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi nihanti sarvakuSThAni pAnAbhyaGganiSevaNAt / (5232) mahAguDUcIghRtam mahAkhAdiramityetatparaM kuSThavikAranut // (bhA. pra.; va. se. / vAtaraktA.) | amRtAyAH zataM prApya jaladroNe vipAcayet / khaira 5 tulA (31 / sera), zIzama (zozama- catarbhAgAvaziSTantu ghRtapasthaM vipAcayet // kA burAdA) 1 tulA (6 / sera), asanA (zAlabheda) kSIraM caturguNaM tatra dApayenmatimAn bhiSak / 1 tulA, karaJjakI chAla 3 tulA (3 sera 10 kalkacAtra pravakSyAmi ythaavdnupuurvshH|| tole), nImakI chAla 3 tulA, beta 3 tulA, pitta- kAkolI kSIrakAkolI jIvakarSabhakau ca yat / pApar3A, kuDekI chAla, bAsA, bAyabiDaMga, haldI, zatAvarI payasyA ca madhukaM nIlamutpalam // dAruhaldI, latAkaraJja, giloya, harI, baher3A, azvakandasya mUlAni sthirAM vA kaTurohiNIm / AmalA, nisota aura sataunAkI chAla AdhA AdhA RddhiM vRddhi tathA mede zvadaMSTrAM bRhatIdvayam // tulA (pratyeka 3 sera 10 tolA) lekara sabako guDUcIM pippalI rAsnAM vAsakaM cApi saMharet / ekatra kUTakara 10 droNa (320 sera ) pAnImeM | tadekasthaM samairbhAgaH pAcayenmRdunAminA // pakAveM / jaba 40 sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| pAnAbhyaJjananasyeSu pariSeke ca dApayet / vAtaraktaM sazopADhayaM sadAhaM kroSTuzIrSakam // kalka --sataunekI chAla, atIsa, amala | khaorustambhavAtazca vAtaraktaM sudAruNam / tAsakA gUdA yA chAla, kuTakI, pAThA, nAgaramothA, bahUditaM vAtakucchaM gRdhrasIM vAtakaNyakam // khasa, harra, baher3A, AmalA, paTola, nImakI chAla, | | nAzayedyojitaM sarpirdhanvantarivaco yathA // pittapApar3A, dhamAsA, sapheda candana, pIpala, 6 / sera giloyako 1 droNa ( 32 sera) padmAkha, handI, dAruhaldI, vaca, indrAyaNa, satAvara, / pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to do prakArakI sArivA, indrajau, vAsA, mUrvA, giloya, chAna leM tatpazcAt 2 sera dhImeM yaha kvAtha aura cirAyatA, mulaiThI aura trAyamANA 1-1 pala 8 sera godugdha tathA nimnalikhita kalka milAkara (pratyeka 5 tole) lekara sabako ekatra pIsaleM / pakAveM / jaba dUdha aura kvAtha jala jAe to ghoko chAna leN| vidhi--8 sera dhImeM uparokta kyAtha, kalka kalka---kAkolI, kSIrakAkolI, jIvaka, aura 8 sera AmalekA rasa milAkara pakAyeM / jaba RSabhaka, zatAvara, bidArIkanda, mulaiThI, nIlophara, jalAMza jala jAya to ghRtako chAna leN| asagandha, kuTakI, zAlaparNI, Rddhi, vRddhi, medA, ise pIne aura mAliza karanese samasta prakArake mahAmedA, gokharu, kaTelI, baDI kaTelI, giloya, kuSTha naSTa hote haiM / yaha kuSTha vikAroM ke lie | pIpala, rAsnA, aura vAsA saba cIjeM samAna bhAga atyanta upayogI auSadha hai| mizrita 20 tole lekara sabako ekatra pIsa leM / For Private And Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhRtaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH ise pIne, mAliza karane aura nasya dvArA garbhAdhAnazca vandhyAnAM karotya nivAraNam / prayukta karanese vAtarakta, zoSa, dAha, koSTuzIrSa, cAGgerIghRtamityuktaM khyAnamarzanivAraNam // khaJjabAta, karustambha, bhayaMkara vAtarakta, vAtaja valamAMsa karazcaitadraktagulmaharaM tthaa| mUtrakRccha, gRdhnasI aura bAtakaNTaka Adi roga arzasAM pitta jAtAnAM hitaM tadraktajeSvapi / / -naSTa ho jAte haiN| sannipAtasamuttheSu sarvato bhiSajaH kramaH // mahAgaurAdya dhRtam ____ kyAtha-bar3a, gUlara, pIpala vRkSa, berI, pilakhana (ga. ni. / ghRtA.) aura beMta meM se hara eka ke komala- patte 3-3 pala lepa prakaraNameM dekhiye| ( pratyeka 15 tole), sauMpha 8 pala (40 tole), (5233) mahAcAGgerIghRtam / dAruhaldI 2 pala, zAlapargI 2 pala (10 tole) aura nADIkA zAka 10 tole. lekara sabako . (va. se, / arza.) 2 droga (64 sera ) pAnImeM pakAyeM / jaba 8 sera nyagrodhodumbarAzvatthavadarIplakSavetasAH / | pAnI zeSa rahe to chAna leM / ta pazcAt 4 sera dhImeM ebhyaH pravAlAstaruNAMtripalAMzca samAharet // yaha kyAtha aura 4--3 sera cAMgerI (cUkA) aura avAkpuSpyAH palAnyaSTau dve ca dAstithaiva ca / tintaDIka (imalI ke patoM) kA svarasa evaM nimnalizAlapAH pale dve tu sarvametatsamAvapet // khita kalka milAkara mandAgnipara pkaayeN| jaba jalAMza dve pale kAla zAkasya sarvametatsamAvapet / jala jAe to dhRtako chAna leN| dvi droNe salile sAdhyamaSTabhAgAvazeSitam // kalka-devadAra, nAgaramothA, cItA, belagirI, ghRtasyA'rdhADha kazca syAtsakapAyaM mukhaagninaa| kAyaphala, adaraka (yA soMTa), pIpala, sapheda candana, kucAGgAmlikAbhyAzca svarasaH sneha sNmmitH|| sauvIrAJjana (suramA), pIpalAmUla, kuTakI, phUlapriyaGgu, devadAru ca mustazca citra vilspeshikaa| saMbhalake phUla, jI paka, indrajau, aMtIma aura harai kaTphalaM zRGgaverazca pippalI candanaM tathA // pratyeka 11-1 / tolA lekara sabako ekatra sauvIramaJjanaM mUlaM pippalyAH ktturohinnii| kUTa leN| gandhapriyaGgapuSpazca zAlmalI jIvakAvayA // . yaha dhRta vAtaja gulma, atisAra, zUla, jvara, pattakasya ca bIjAni tathA cAtiviSAbhayA / aruci, striyoMkA raktapradara, raktapitta, pANDuroga, eSAmakSasamA bhAgAH pRthagdatvA vipAcayet // pravAhikA, khAMsI aura kRmidopAMko maSTa vAtagulmamatIsAraM zUlaM jvaramarocakam / strINAmapTagdaraM sarva raktapittapavAhikAm // ise sevana karanese vandhyA strI garbha dhAraNa kara pANDurogaM tathA kAsaM kRmidoSAMzca nAzayet / . letI hai / ise zahada ke sAtha sevana karanese chardikA chadi mAkSikasaMyuktaM zamayeddIpanaM parama // nAza hotA aura agni dIma hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 74 www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH yaha cAGgerI ghRta raktagulma aura pittArza tathA raktA evaM sannipAtA meM vizeSa upayogI hai / tathA bala mAMsakI vRddhi karatA hai / (5234) mahAcaitasaM ghRtam (1) ( bhai ra / unmAda; va se; vR. mA. / apa; ca. da. | apasmAra. ) zastrivRttathairaNDo dazamUlI zatAvarI / rAsnA mAgadhikA zigruH kvAthyaM dvipalika bhavet // vidArImadhukaM mede de kAkolyau sitA tathA / ebhiH kharjUramRddhIkA bhI ruyuJjAtagokSuraiH // caitasasya ghRtasyAGgaiH paktavyaM sarpiruttamam / mahAcaitasasaMjJaM tu sarvApasmAranAzanam || garonmAdapratizyAyatRtIyakacaturthakAn / pApAlakSmI jayedetatsarvagrahanivArakam // zvAsakAsaharaJcaiva zukrArttavavizodhanam / aari kA vidhiriha caitasavanmataH // kalkazcaitasakalkoktadravyaiH sArddhazca pAdikaH / freirakAprAptau tAlamastakamiSyate // kAthArtha - zaNabIja (sana ke bIja ), nisota, eraNDamUla (raiMDI kI jaDa ), dazamUla, zatAvara, rAsnA, pippalI, sahijane kI jar3a pratyeka 2 pala ( 10 tole ), pAkArtha jala 32 sera / avaziSTa kvAtha 8 sera / kalka-vidArIkanda, mulahaThI, medA, mahAmedA, kAkolI, kSIrakAkolI, khAMDa, khajUra, munakkA, zatAvara, yuJjAtaka ( kandavizeSa), gokharU, tathA svalpacetasa ghRta meM kahA kalka; 1 indrAyaNa, harra, baher3A, AmalA, reNukA, devadAru, [ makArAdi sampUrNa miti 40 tole / isa se 2 sera ghRta kA pAka kara sevana karAveM / isa ke sevana se apasmAra, garadoSa, unmAda, pratizyAya, tRtIyaka jvara, cAturthaka jvara, zvAsa, kAsa Adi roga naSTa hote haiN| yaha ghRta vIrya tathA raja kA zodhaka hai / yadi yuJjAtaka na prApta ho to usake sthAna para tAlamastaka DAlA jAtA hai / mAtrA - AdhA tolA / mahAcaitasaM ghRtam (2) ( vR, yo ta / ta, 88; bhA. pra. / ma. khaM. unmAdA. ) pra. saM. 1783 dekhiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " caitasa ghRta usameM aura isameM kevala itanA hI antara hai ki isameM ( mahAcaitasameM ) kvAthya dravyoM meM bela - chAla, aralukI chAla, pAdalakI chAla aura aranI adhika hai / " (5235) mahAtiktakaM ghRtam (1) ( vR. mA.; ca. da.; ra. ra.; vaM. se.; yo. ra. / kuSThA.; zA. dha. / kha. 2 a. 9; vR yo ta / ta. 120; ca. saM. / ci. a. 7. kuSTha; ga. ni. / ghRtA; vA. bha / ci. a. 19. su. sa. / ci. a. 9.) For Private And Personal Use Only saptacchadaM prativiSAM zampAkaM tiktarohiNIM pAThAm / mustamuzIraM triphalAM paTolapicumandaparpaTakam // elavAluka, zAlaparNI, tagara, haldI, dArUhaldI, 2 prakArakI sArivA, phUlapriyaMgu, nIlophara, ilAyacI, majITha, dantImUla, anAradAnA, nAgakesara, tAlIsapatra, bar3I kaTelI, camelIkI kaliyAM, bAyabiDaMga, pRSTaparNI, kuTha, sapheda candana aura payAka
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 75 ghRtapakaraNam ] caturthoM bhAgaH dhanvayavAsaM candanamupakulyApadmakaM rajanyau ca / / para pakAveM / jaba jalAMza jala jAya to ghRtako SaDyanyAM savizAlAM zatAvarI sArive nobhe|| | chAna leN| vatsakabIjaM vAsAM mUmamRtAM kirAtatiktaM ca / yaha ghRta saba prakAra ke kuSTha, raktapitta, kalkAnkuryAnmatimAnyaSTayA trAyamANAM ca / / bhayaMkara raktArza, visarpa, aglapitta, vAtarakta, pANDukalkastu caturbhAgo jalamaSTaguNaM raso'mRtaphalA- roga, visphoTaka, pAmA, unmAda, kAmalA, kaNDU, nAm / / jvara, hRdoga, gulma, piDikA, striyoMkA raktapradara dviguNo ghRtAtpadeyastatsarpiH pAyayetsiddham // aura gaNDamAlAko atyanta zIghra naSTa kara detA hai / kuSThAni raktapittaM prabalAnyazIsi raktavAhIni / ucita mAtrAnusAra, yathocita samaya para sevana vIsarpamamlapittaM vAtAmukpANDurogaM ca // karAnese yaha ghRta saikar3oM prayogoMse ArAma na hone visphoTakAnsapAmAnunmAdaM kAmalAM jvaraM knndduum| vAle bhayaMkara rogoMko bhI naSTa kara detA hai / hRdrogagulmapiTakAnamRgdaraM gaNDamAlAM ca / / hanyAdetatsadyaH pItaM kAle yathAvalaM sarpiH / (5236) mahAtiktakaM ghRtam (2) yogazatairapyajitAnmahAvikArAnmahAtiktam // | (ga. ni. / ghRtA.; yo. ci. / a, 5) kalka-sataunekI chAla, atIsa, amalatAsakA karaasaptacchadapippalInAM gUdA yA chAla, kuTakI, pAThA, nAgaramothA, khasa, harra, mUlAni kRSNA madhukaM vizAlA / baher3A, AmalA, paTola, nImakI chAla, pittapApar3A, yavAsakaM candanamutpalaM ca dhamAsA, sapheda candana, pIpala, padyAkha, haldI, syAtrAyamANA kaTukA vacA ca / / dAruhaldI, beca, indrAyaNakI jar3a, satAvara, do | uzIrapAThAtiviSArajanyaH prakArako sArivA, indrajau, vosA, mUrvA, giloya, kirAtatiktaM kuTajasya bIjam / cirAyatA, mulaiThI aura trAyamANAx | pratyeka 1-1 | nimbAsanAragvadhamAlatInAM tolA lekara sabako ekatra pIsa leN| patrANi mUlAni ca kaNTakAryAH / / 248 tole ( 3 sera 8 tole ) dhImeM zatAvarIpadmakadevadAru 6 sera 16 tole AmalekA rasa aura 24 zera 64 mustAni kAlIyakakesarANi / tole pAnI tathA uparokta kalka milAkara mandAgni vAsAguDUcInatasArivAzca balA paTolaM triphalA ca mUrvA / / xsuzruta saMhitAmeM khasa, pIpalAmala aura dAmahaldIkA nIpaM kadambo dhavavetasau ca amAva hai, sarivA eka hI prakArakI likhI hai tathA __karkoTaka parpaTakaM pysyaa| bArAhIkanda adhika hai| zA. dha. meM baca kA abhAva hai aura majITha tathA vArAhakandaM madayantikA ca kacUra adhika hai| brAhmI samagArSabhakaM balA ca // For Private And Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi etaiH samAMzairatha kA pikezca 32 sera pAnI tathA uparokta kalka milAkara ghRtasya pAtraM vipacena ca / mandAgni para pkaayeN| droNaM jalasyAkalupasya dadyAt / jaba jalAMza jala jAya aura phena Ane banda . pAtradvayaM cAmalakorasasya // ho jAyaM to vRtako na leN| .. . pakvaM prazAntaM gataphenazabda '' yaha ghRta kuSTa, raktapitta, vAyu, sannipAtaja prayojayet kuSThaharaM prazastam / visphoTaka,vidhi, kilAsakuSTa, gvAMsI, jvara, gaNDatadgatapittAnilapsannipAta mAlA, andhi, abuda, vAtarakta, hRdroga, pANDavisphoTapAlyAmayavidradhInAm // roga, bhagandara aura saba prakArake zothoM ko naSTa kilAsakAsajvaragaNDamAlA karatA hai| granthyarbudAni tvatha vAtaraktam / ( mAtrA-- 1 tolA. hRtpANDurogAna sabhagandarAMzca (5237) mahAtitakaM ghRtam (3) niSevyamANaM niyamena kAle // (ga. ni. / parizi. a. 1.) ghRtaM mahAtiktamidaM praza nimbaH saptacchadaH pAThA guDUcI sazatAvarI / - . nihanti sarvAn zvayathUdiSTAn / kRtamAlaH karo dvau khadirovatsako dhvH|| kalpha-karaMjakI jar3a, sataunekI jar3akI sapaTolaH parpaTako vizAlA citrkstthaa|| chAla, pIpalAmUla, pIpala, mulaipI, indrAyA, jabAsA, etAni samabhAgAni kaSAyApakalpayet // sapheda candana, nIlophara (nIlakamala ), trAthamAgA, bhepajAni prapepyANi tatremAni pradApayet / - kuTakI, baca, khasa, pAThA, atIsa, haldI, cirAyatA, bhUnimbaH kaTukA mustA danI parpaTako vacA / / indrajau, nImake pate, asanA vRkSake pate, amala- vizAlAtivipe mUrvA yaSTayAI sArivAdvayam / tAsake patte, camelI ke patte, kaTeloko jar3a, zatA. avalagujA haridra dve duHsparzA raktacandanam // . varI, padmAkha, devadAru, nAgaramothA, kRSNA candana kRminnaH pippalI pAThA citrako devadAru ca / (agara); nAgakesara, bAsA, giloya, tagara, sArivA, bhallAtakAnyuzI ca sampAkaH sakaliGgakaH // kharaiTI, paTola, harra, baher3A, AmalA, mUrvA, bhR etairakSapramANaistu ghRtasyATika pacet / .. kadamba, kadamba, dhana, sa, kakar3A, pittapApar3A, dhatrIrasastu dviguNo ghRtAtkAthazcaturguNaH / / vidArIkanda, bArAhIka hai, mallikA ( camelI), sapi retannaraH pItvA sarvakuSThaivimucyate / brAhmI, majITha, RSabhaka aura kharaiTI / pratyeka 1 / vAtaraktaM sabIsarpa raktasrAvaM ca dAruNama || 1 / tolA lekara ekatra kUTa leN| pitAsakAmaloka DragarAn yogazatairapi / 8 sera dhImeM 16 sera AmalekA rasa aura asAdhitAna mahArogAn mahAtitaM prasAdhayet / / For Private And Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ghRtaprakaraNam ] kvAtha - nIma ke patte, sataunA, pAThA, giloya, zatAvara, choTA amalatAsa, latAkaraJja, nATAkaraMja, khaira, kuDekI chAla, dhava, paTola, pittapApar3A, indrAyaNa aura cItA / saba samAna bhAga mizrita 8 sera lekara sabako ekatra kUTa kara 64 sera pAnI meM pakAveM / jaba 16 sera pAnI raha jAya to chAna hai| | isakI apekSA kalka yoM meM punarnavA aura dArupra. saM. 2444 triphalAvRta dekhiye / usameM haldI adhika haiM 1 caturthI bhAgaH kalka-cirAyatA, kuTakI, nAgaramothA, dantImUla, pittapApar3A, baca, indrAyaNakI jar3a, atIsa, mUrvA, mulaiThI, 2 prakArakI sArivA, bAbacI, haldI, dAru haldI, dhamAsA, lAla candana, bAyabiDaMga, pIpala, pAThA, cItA, devadAru, bhilAvA, khasa. amalatAsa aura indrajau / pratyeka 11--11 tolA lekara sabako ekatra pIsa leM / 4 se dhImeM uparokta kvAtha. kalka aura 8 sera AmalekA rasa milA kara pakAyeM / mahAphalaghRtam (1) ( va. se. / netra rogA. ) prayoga saMkhyA 2451 dekhiye | yaha ghRtaM samasta prakArake kuSTa, vAtarakta, visarpa, bhayaMkara raktasrAva, raktapitta, kAmalA, kaNDU aura vipa vikAra ityAdi saikar3oM auSadhoMse na zAnta hone vAle bhayaMkara rogoM ko bhI naSTa kara detA hai / mahAphalaghRtam (2). | netraro. : ( va. se.; ca. da.; vR. mA.; dhanva. bhai. ra. / .; vR yo ta / ta. 131; yo taH / ta. 71 ) pra. saM. 2457 dekhiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mahAphala vRtam (3) ( ga . ni. | ghRtA. ) For Private And Personal Use Only 66 (5238) mahAdADimAdyaM ghRtam ( bhai. ra. / pramehA. ) dADimasya phalaprasthaM prasthaJca yavataNDulam / kulatthaM prasthamAdAya ghRtaprasthaM vipAcayet // zatAvarIrasamasthaM gavyadugdhaJca tatsamam / kalkaH sArddhapicudrakSA kharjUraM triphalA tathA // reNukA cASTavargazca devadAru nizAdvayam / faraikukamelA ca vidAtivalA tathA // zilA tvacamuzIraJca zuddhaM kRSNAbhracUrNakam / pramehAn viMzatiM hanti mUtrAghAta trayodaza // azmarIM mUtrakRcchraJca raktapittaM sudAruNam / vAtajaM pittajaJzcaiva zleSmajaM sannipAtajam // bRMhaNaJca vizeSeNa sarvamehaharaM param | azvibhyAM nirmitaM siddhaM dADimAdyamidaM mahat // kvAtha anAra, chilake rahita jau aura kulathI 1-1 sera lekara sabako kUTa kara 24 sera pAnI meM pakAveM aura jaba 6 sera pAnI zeSa raha jAya to le 1 chAna kalka - munakkA, khajUra, harra, baher3A, AmalA, reNukA, jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, Rddhi, vRddhi, kAkolI, kSIrakAkolI, devadAru, haldI, dArUhaldI, kandUrI, kUTha, choTI ilAyacI, bidArIkanda, kaMdhI (atibalA), zilAjIta, dAlacInI, khasa
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 78 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi aura zuddha kRSNAbhraka pratyeka 22 // mAze lekara kAkolI aura donoM prakArakI sArivA pratyeka 1|svko ekatra pIsa leM 1 / tolA lekara sabako ekatra kUTa leN| vidhi-2 sera ghImeM uparokta kAtha, 2 sera 2 sera ghImeM bakarIkA dUdha 2 sera 53 tole, zatAvarakA rasa aura 2 sera gAyako dUdha tathA cAvaloMkA pAnI 2 sera 53 tole, dUbakA rasa kalka milAkara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza 2 sera 53 tole aura uparokta kalka milAkara jala jAya to ghRtako chAna leN| mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza jala jAe to yaha ghRta 20 prakArake prameha, 13 prakArake ghRtako chAna leN| mUtrAdhAta, patharI, mUtrakRccha, tathA vAtaja, pittaja, isakI nasya lene se nAkase hone vAlA raktakaphaja aura sAnnipAtika bhayaMkara raktapita ko naSTa srAva naSTa hotA hai / ise pInese raktavamana banda hotI hai| yadi kAnoMse rakta nikalatA ho to karatA aura vIryako bar3hAtA hai| kAnoMmeM yaha tela DAlanA cAhiye / yadi bavAsIrake (5239) mahAdUrvAdyavRtam massoMse athavA liMga aura gudAse raktasrAva hotA ho ( va. se. / raktapittA.) to una sthAnoMmeM isakI mAliza karanI cAhie / durvAsendIvaraM padma maniSThA sailavAlukA / yaha sAdhAraNataH samasta pitta vikAroM aura rAsnA mustA tathozIraM candanaM madhukAyam // visphoTakAdi meM tathA vizeSataH kRmidoya aura padma lodhrakuSThazca candanaM rajanIdvayam / visarpameM atyanta guNakArI hai / kAkolyau zAriye ceti kalkairebhizca kaarssikaiH|| (5240) mahAnIlaghRtam (1) ghRtaprasthamajAkSIraM taMDulodakasaMyutam / (su. saM. / ci. a. 9.) / durvAyAH svarasenApi sAdhitaM mRdunAminA // triphalAtvatrikaTukAsurasAmadayantikA / tatpAnaM vamato raktaM nAvanaM nAsikAgate / vAyasyAragvadhAnAJca tulAM kuryAt pRthak pRthk|| karNAbhyAM yasyagaccheca tasya kau~ prapUrayet // kAkamAcyarkavaruNadantIkuTajacitrakAn / raktasrAvINi cAzIsi lepayettena srpissaa| dArvI nidigdhikAbhyAntu pRthagdazapalantathA / / medapAyupravRtte tu tadabhyaGge prayojayet // vidroNe'pAM padyAvat SaTprasthaM parizeSitam / pittajeSu vikAreSu sphoTAdiSu ca buddhimAn / zakudrasadadhikSIramUtrANAM pRthagADhakam / / viSeSu kITadoSeSu visarpeSu prayojayet // tadvaddhRtasya tatsAdhyaM bhUnibhvavyopacitrakaiH / kalka-dUrvA ( dUbar3A ghAsa ), nIlakamala, karaaphalanIlikAzyAmAvalgujapIlabhiH // lAlakamala, majITha, elavAluka, rAsnA, nAgaramothA, nIlinInimbakusumaiH siddhaM kuSThApahaM ghRtam / khasa, sapheda candana, mulaiThI, padyAkha, lodha, kUTha, mrakSaNAdaGgasAvaye vitriNAM jayennRNAm // lAla candana, haldI, dAruhaldI, kAkolI, kSIra- bhagandaraM kRmInI mahAnIlaM niyacchati // For Private And Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 79 harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala, dadhi sapiMzca dugdhaM ca gomUtraM ca zakudrasam / dAlacInI, tulasI, madayantikA (camelI), sapheda ekaikamADhakaM dadyAtpratyekaM vastragAlitam // cauMTalI aura amalatAsa / pratyeka 6 / sara / makoya, avalagujaM trikaTukaM naktamAlaphalAni ca / Aka, baranekI chAla, dantImUla, kuDekI chola, triphalA citrako dantI mustaM kttukrohinnii|| cItA, dAruhaldI tathA kaTelI 50-50 tole / picumandazca zigruzca tatheGgudiphalAni ca / sabako kUTakara 96 sera pAnImeM pakAveM jaba 12 kirAtatiktakaM zyAmA nIlinI nIlamutpalam / / sera pAnI zeSa raha jAya to chaanleN| kalkairetedhRtaM siddhaM pAyayecchvitrarogiNam / 8 sera ghImeM uparokta kvAtha, 8 sera gAyake mahAnIlamiti khyAtametacchvitrAparaM param // gobarakA rasa, 8 sera gAyakA dahI, 8 saMra godugdha bhagaMdaraM tathA'Isi kuSThAnyaSTAdazaiva tu / aura 8 sera gomUtra tathA nimnalikhita kalka atharvavihito yogo brahmadaNDa ivA''hitaH // milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba jalAMza jala vitriNAM zvitrarogeSu pAnAbhyaJjanataH smRtH|| jAe to ghRtako chAna leN| ____ amalatAsa, sapheda cauMTalI, tulasI aura kalka-karanavekI girI (karaJjaphala), sambhAlu, madayantikA (camelI bheda), pratyeka 6 / sera tathA kAlI nisota, bAvacI, pIlu, nIlavRkSakA paJcAMga hara, baher3A aura AmalA 4-4 sera; evaM dantI, aura nImake phUla / pratyeka 11 // tAle lekara dAruhaldI, kur3ekI chAla, baranekI chAla, cItekI jar3a, sabako ekatra pIsa leN| AkakI jar3a makoya aura kaTelI pratyeka 50-50 yaha ghRta kuSTa, bhagandara aura kRmi tathA tole lekara sabako adhakuTA karake 128 sera pAnImeM arzako naSTa karatA hai isakI mAliza karanese zveta pakAveM / jaba 16 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leM kuSThake cakatoMkA raMga zarIrake raMgake samAna ho aura phira usameM 8-8 sera dahI, ghI, dUdha, gomUtra jAtA hai| aura govarakA rasa ( hara eka cIja kapar3emeM chanI huI ) tathA nimnalikhita kalka milAkara punaH (5241) mahAnIlaghRtam (2) pkaaveN| jaba jalAMza jala jAya to ghRtako chAna leN| (vR. yo. ta. / ta. 120; vaM. se. / kuSThA.) kalka-bAbacI, soMTha, mirca, pIpala, karaJjake AragvadhaM vAyapI ca surasA madayantikA / | phala, harra, baher3A, AmalA, cItA, dantImUla, nAgaekaikasya tulA''deyA traiphalaM cA''Dhakatrayam // ramothA, kuTakI, nImakI chAla, sahajanekI chAla, dantI dAruharidrA ca kuTajaM vrunntvcH| hiGgoTake phala, cirAyatA, nisota, nIlakA paJcAGga, citrakathA mUlaM ca kAkamAcI nidigdhikA // aura nIlotpala ( nIlakamala ) / saba samAna bhAga eSAM dazapalAnbhAgAMzcatuNe'mbhasaH pcet|| mizrita 1 sera (pratyeka 4 tole 2 / / mAze) lekara aSTabhAgAvaziSTaM tu pUtaM punaradhizrayet // / sabako ekatra pIsa leM / For Private And Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 80 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi yaha ghRta zveta kuSThake lie atyanta guNakArI / kaTelI pratyeka 10 pala (50 tole) lekara sabako hai tathA bhagandara, arza aura 18 prakArake kuSTha naSTa adhakuTA karake 96 sera pAnImeM pakAve aura jaba karatA hai| ... .12 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| zveta kuSTha meM ise pilAnA aura isakI mAliza tatpazcAta isameM 8-8 sera AmalekA rasa, karanI cAhiye / bAsekA rasa, camelIkA rasa, dahI, ghI, dUdha, gomUtra . (5242) mahAnIlaghRtam (3) .. aura gobarakA rasa evaM nimna likhita cIjoMkA . ( ga. ni. / kuSThA.) kalka milAkara punaH pkaayeN| jaba jalAMza jala jAe to ghRtako chAna leN| AragvadhaM vAyasI ca vIjakaM mdyntikaa| kalka-bAbacI, soMTha, mirca, pIpala, karaJja. ekaikasya tulA dethA pratyekaM triphalADhakam // phala, nImake patte, camelI ke pate, pIlake patte aura dantI dA: haridrA ca varuNaM kuTajatvacam / hiGgoTake patta tathA cirAyatA, nisota, saMbhAla aura citrakaM cAkai mUlaM ca kAkamAcI nidagdhikA // nIlake patte saba samAna bhAga mizrita 1 sera epAM dazapalAn bhAgAn vidroNe'pAM viNacayet / (pratyeka / tole) lekara sabako ekatra pIsa leM / aSTabhAgAvaziSTaM tu punaragnAvadhizrayet // . . yaha ghRta 18 prakArake kuSTa, bhagandara, arza dhAtrIrasaM suparasaM jAtI svarasameva ca / - aura kRmi rogoMko naSTa karatA hai| dadhi sarpipazca dugdhaM ca gomUtraM gozakadrasaH // ADhakADhakame teSAM garbha ce samAvapet / mahApaJcagavyaM dhRtam avalguja trikaTukaM naktamAlaphalAni ca // ( ga. ni.; vaM. saM. / apasmA.; ca. saM. / picumarda ca jAtyAca pIlutilyakapallavAH / ci. a. 15 apammA.; vA. bh.| u. a. 7 kirAtatiktakaM zyAmA niilikaaniilpllvaaH|| apasmA.) etaiH siddhaM parisrAvya pAyayetkuSTharogiNam / prayoga saMkhyA 4 051 dekhiye / mahAnIlamiti proktametatkuSThApahaM ghRtam // (5243) mahApaTolAcaM ghRtam bhagandaramathAsi kRmIMzcApi vinAzayet / . (va. se. / netra.) aSTAdazaiva kuSThAni sapiretanniyacchati // paTolaM kaTukaM dArU nimbavAsAphalatrikama / __ amalatAsa, sapheda cauTalI, vijayasAra aura durAlabhA parpaTakaM prAyantI ghanacandanam // madayantikA ( camelI bheda ) 100-100 pala kirAtatiktayaSTacAhe pippalIkauTajaM phalam / ( pratyeka 6 / sera ) tathA harra, baher3A, aura AmalA lAmaja mRNAlazca tatphalaM ca samaM bhavet // 4-4 sera evaM dantImUla, dAruhaldI, baranekI chAla, evaistu kArpikaiH kalkairvipacetsapiruttamam / kur3ekI chAla, cItAmUla, AkakI jar3a, makoya aura AmalakyA rasaM deyaM zatAvaryAH samanvitam / For Private And Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam caturthoM bhAgaH 81 suradArukaSAyazca bhRGgarAjarasaM tathA / naSTa karatA aura bala, varNa kI vRddhi karatA hai prasthaM prasthazca gRhNIyAdvipasthaM sarpiSaH pacet // tathA netra pauSTika hai / pAne ca bhojane dadyAtsarvamUrdhAmayApaham / (5244) mahApadmakaghRtam vizeSAdakSiroganaM timiraM ca tridoSajam // sirAgana tiAmara ca tridoSajam // (ra. ra; ca. da. / visphoTa.) paTalaM raktarAjiJca vraNazukaharaM tathA / pra. saM. 4069 padmakAdha ghRtam meM kalka kAcArmanAktayamAndhyaJca kaNDU pillAmayAnharet // dravyoM meM lihasaur3A, sirasakI chAla aura kaithakA varmazotha haraM caiva dRSTirogakulApaham / phala milA lene se usakA nAma mahApadmaka ghRta ho AsannatimirANAzca yazca durAnna pazyati // jAtA hai| adRSTiM mandadRSTizca sarvanetrAmayApaham / mahApaizAcikaM ghRtam balavarNakaraM dhanyaM dRSTipuSTivivarddhanam // mahApaTolAdyamidaM khyAtaM vaideha nirmitam // (va. se.; bhai. ra.; vR. mA.; dhanva.; ca. da.; | yo. ra.; vR. ni. ra.; ra. ra. / unmAda.; ca. saM. / ci. ___ kalka-paTola, soMTha, mirca, pIpala, dAruhaldI, a. 14 unmAda.; yo. ci. m.| a, 5; ga. nImakI chAla, bAsA, harra, baher3A, AmalA, dhamAsA, | ni. / pariziSTa ghRtA.; vR. yo. ta. / ta. 88 ) pittapApar3A, trAyamANA, nAgaramothA, sapheda candana, pra.saM. 4105 dekhiye| cirAyatA, mulaiThI, pIpala, indrajau, pIlI khasa mahAbhUtarAvaghRtam ( lAmajjaka ), kamalanAla aura kamalagaTTA pratyeka 1 / -1 / tolA lekara sabako pIsa leN| .pra. saM. 4879 dekhiye / 4 sera dhImeM 2-2 sera AmalekA rasa, (5245) mahAmAraghRtam zatAvarakA rasa, devadArukA kAtha aura bhaMgarekA rasa | __ (ra. ra. / kuSThA.) tathA uparokta kalka milAkara mandAgni para pkaaveN| mahApadha mahAmadA nimdhapatra ca sapAH / jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghRta ko chAna leM / manaHzilA ca sindUraM padmacAriNyavalgujam // haridre haritAlaM ca triphalA pItagandhakam / ise bhojanameM khilAne aura pilAnese samasta etAni samabhAgAni kArddhazca prayojayet // ziro roga aura vizeSataH netra roga naSTa hote haiN| sarpipazca palAnyaSTau devadArurasaM zubham / yaha ghRta tridoSaja timira, paTala, lAla dviguNaM triguNaM kSIraM gomUtraM ca caturguNam // rekhAyeM, vraNa, phUlA, kAca, arma, ratauMdhA, pilla, tAmrabhANDe tu saMsthApya zanairmRdvagninA pacet / palakoMkI sUjana, dUradRSTi ( Long Sight ) caturbhAgAvazeSantu sakalkamavatArayet // Asanna dRSTi ( Short Sight ), dRSTikI agnau kSiptantu niHzabdaM jalayuktaM vicakSaNaH / mandatA tathA andhatA ityAdi samasta dRSTi rogAMko abhyaGgapAnayogAca tadA sarvagadAJjayet // 11 For Private And Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 82 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH aSTAdazAnAM kuSThAnAM dadrUNAM zvitriNAM tathA / kuSThanADISu martyAnAM duSTAnAM kITinAM tathA // asRAvaparItA ye ye ca tyaktabhiSakUkriyAH / vigrahagrastAnAM zIrNAGgAnAM vizeSataH // sarvadhAtugate kuSThe patitabhra zirograhe / ghargharAvyaktaghoSANAM tathA sarvAGgapIDinAm // pAne'bhyaGge tathA nasye bastikarmaNi nityazaH / saptarAtraprayogeNa sarvakuSThAni nAzayet // dvisaptAha prayogeNa pUrNacandranibhAnanaH / jAtakezanakhazmazruti SoDazavarSavat // anaGgasadRzaH sAkSAtsarvAmayavivajrjitaH / etadghRtaM mahAzreSThaM bhArgaveNa vinirmitam // prajAnAJca hitArthAya sarvavyAdhiharaM zubham / mahAmArkaranAmedaM vRtaM sarvAparAjitam // soMTha, mahAmedA, nImake patte, sarasoM, manasila, sindUra, haldI, bAbacI, haldI, dArUhaldI, haratAla, harra, baher3A, AmalA aura gandhaka 7 // - 7 // mAze lekara sabako ekatra pIsa leM, phira 1 sera ghImeM 2 sera devadArukA kvAtha, 3 sera dUdha aura 4 sera gomUtra milAkara tAMbe ke pAtra meM mandAnipara pakAveM aura jaba cauthA bhAga zeSa raha jAya to agnise nIce utAraleM / yaha jalayukta ghRta agnipara DAlane para bhI zabda nahIM karatA (2) ise pilAne aura mAliza karane se dAda, sapheda kuSTha, nADI aura kITayukta raktasrAvI tathA vaidyoMse tyakta kuSTha aura vizeSataH zIrNaMga kuSTha ki jisameM hAtha paira ityAdi bhI gala gaye hoM, naSTa ho hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ makArAdi yadi kuSThIkI bhauM (bhrU ) gira gaI hoM, sira jakar3a gayA ho, zabda meM gharagharATa hotI ho aura samasta aMgoMme pIr3A ho to use yaha ghRta pilAne, isakI mAliza karane tathA nasya aura vasti dene se ArAma ho jAtA hai / isake sevana se prathama saptAha meM samasta kuSTha naSTa ho jAte haiM aura dUsare saptAha ke pazcAt kuSTI ke bAla, nakha, dADhI, ityAdi nikala Ate haiM; tathA vaha samasta roga rahita, SoDaza varSIya kumAra sadRza atyanta rUpavAna ho jAtA hai / (5246) mahAvajrakaghRtam (1) ( ga. ni. / ghRtA. 1 ) triphalA trikaTu dvikaNTakArI kaTukAkumbhanikumbharAjavRkSaiH / savAtiviSAyikaiH sapAThaiH picubhAnava vajradugdhamuSTyAH // piSTaiH siddhaM sarpiSaH prasthamebhiH krUre koSThe snehanaM recanaM ca / kuSThazvitra plIhavazmagulmA nhanyAtkRcchrAMstanmahAvajrakAravyam // harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala, choTI aura bar3I kaTelI, kuTakI, nisota, dantImUla amalatAsa, baca, atIsa, cItAmUla aura pAThA / pratyekakA cUrNa 1 / - 11 tolA tathA thoharakA dUdha 90 tole lekara sabako 2 sera ghImeM milA kara usameM 8 sera pAnI DAla kara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghRtako chAna leM 1 For Private And Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ghRtaprakaraNam ] caturthI bhAgaH ri yaha ghRta snehana aura tIvra recaka hai / ise | milAkara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho le 1 zveta kuSTha, tillI, barma, azmarI, gulma aura mUtrakRcchra vAle kara koSTha rogiyoM ko sevana karAnA cAhiye | (5247) mahAvajrakaghRtam (2) (vaM. se. / kuSThA ; vA. bha. / ci. a. 19 kuSThA.; ga. ni. / ghRtA. ) vAsAguDUcItriphalApaTola nidAnimbakaraJjatoye / vAsAdikalkena tu siddhametad ghRtaM mahAvakamAdizanti // tanmAsamAtraJca niSevyamANo hitAzano nAticireNa kuSThI / vizIrNakarNAGgulinAsiko'pi bhavetsa sampUrNatanuH zarIrI // udIrNavegAnapi ca pramehAMfreeviSamajvarAMzca / tadeva sarpiH sujanaiH prayuktaM vijitya kuSThaM balamAdadhAti // kalka- vAsA, giloya, harra, baher3A, AmalA, paTola, kaTailI, nImakI chAla aura karaJjakI chAla saba samAna bhAga - mizrita pAvasera ( pratyeka 2 / tole / lekara sabako ekatra kUTa leM 1 kAtha - kalkakI pratyeka vastu 35 // tAle ( saba milAkara 4 sera) lekara sabako adhakuTA karake 32 sera pAnI meM pakAveM aura jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leM / 2 sera ghImeM uparokta kvAtha tathA kalka Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ise sevana karane aura pathya pAlana karane se galita kuSTha ( ki jisameM kAna, uMgalI aura nAsikA gala gaI hoM ) bhI zIghra naSTa ho jAtA hai tathA yaha prabala prameha aura viSamajvaroko bhI naSTa karake balakI vRddhi karatA hai| I (5248) mahAvAsAdyaM ghRtam ( ga. ni. / ghRtA. 1 ) vAsakasvarase sarpiH payasA saha pAcayet / kalkairbhUnimbakuTajastayaSTayAhacandanaiH // udIcyamadhukAnantAsArivotpalapadmakaiH / | trAyantyutpala mUrvAbhirmadayantyAzca pallavaiH // sitAkSaudrayutaM hanyAdraktapittaM sudAruNam / pittaM kAsaJca gulmaJca svarabhedaM halImakam || ye cAnye kIrtitA rogA raktapittakaphAzrayAH / tAnsarvAnnAzayatyetatpIyamAnaM hitAzinaH // kalaka - cirAyatA, kur3ekI chAla, nAgaramothA, mulaiThI, sapheda candana, sugandhavAlA, giloya, anantamUla, sArivA, nIlotpala, padmAka, trAyamANA, nIlotpala, mUrvA aura madayantikA ( camelI bhedake patte ) samAna bhAga - mizrita pAvasera ( pratyeka 1 | tolA ) lekara sabako ekatra pIsa leM / 2 sera ghI 4 sera bAsekA svarasa aura 4 sera gAyakA dUdha tathA uparokta kalka milAkara mandAgni para pakAyeM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghRtako chAna leN| isameM zahada aura mizrI milA kara sevana karane se bhayaMkara raktapitta, pittaja For Private And Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi khAMsI, gulma, svarabheda, halImaka aura anya rakta- (5250) mahASaTpalakaM ghatam (1) pittaja tathA kaphaja roga naSTa hote haiN| (vR. yo. ta. / ta. 59; yo, ra. / viSara, vara.) ( mAtrA-1 tolaa|) | pUtIkAgnikapaJcakolarucakaiH saajaajiyumodbhidaiH| (5249) mahAvindudhRtam | sakSAraiH saviDaiH sahiGguha puSAsindhUdbhavaiH klkitaiH|| ( bhai. ra. / udara.; ga. ni. / ghRtA.) sUktenA''kasambhavena ca rsenaitnmhaapttpplm| | sarpiH pkymrockaagnisdnpliihjvrshvaasjit|| snuhIkSIrapale kalke prasthAddhazcaiva sarpipaH / ___karaJja kI chAla, cItAmUla, soMTha, mirca, pIpala, kampilla ke palaJcakaM palAI saindhavasya ca // cava, cItAmUla, saMcala namaka, sapheda jIrA, kAlA trivRtAyAH palaJcaikaM kuDavaM dhAtrikArasAt / / jIrA, khArI namaka, javAkhAra, biDa namaka, hIMga, toyaprasthena vipacecchanaigninA bhiSak / / hAubera (hapuSA) aura seMdhAnamaka 11-1 / tolA zANapramANaM dAtavyaM jaThare pliihgulmyoH| lekara sabako ekatra pIsaleM / tatpazcAt 2 sera tathA kacchaparogeSu yuJjIta matimAn bhiSak // ghomeM yaha kalka aura 4-4 sera zukta tathA adrakaetad gulmAn sanicon sazUlAn saparigrahAn / kA rasa milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba jalAMza nihantyeSa prayogo hi vAyujaladharAniva // zuSka ho jAya to use chAna leM / paJcagulmavadhArthAya vajro muktaH svayambhuvA / | yaha ghRta aruci, agnimAMdya, tillI, jvara aura mahAvindughRtaM nAma siddhaM siddhezca pUjitam // . zvAsako naSTa karatA hai| sehuNDakA dUdha 20 tole, kamIlA (sukta banAnekI vidhi bhA. bhai. ra. bhAga 1 5 tole, seMdhAnamaka 2 // tole, nisota 5 tole, pR. 354 para dekhiye / ) AMvalekA rasa 40 tole| (5251) mahASaTpalakaM ghRtam (2) 1 sera ghImeM uparokta padArtha aura 2 sera (bhai. ra.; ca. da. / grahaNI.) pAnI milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba jalAMza sauvarcalaM paJcakolaM saindhavaM havupaM viDam / zuSka ho jAe to ghRtako chAna leN| ajamodAM yavakSAraM hiGgujIrakamaudbhidam / / ___ ise 5 mAzekI mAtrAnusAra sevana karAne se sakRSNAjAjI sabhUtIkaM kalkIkRtya palAdikam / udara roga, tillI, kacchapa roga, upadravayukta gulma | AIkasvarasaM cukaM kSIramastyAranAla kam // aura zUla naSTa hotA hai| yaha pAMca prakArake dazamUlakaSAyeNa ghRtaprasthaM vipAcayet / gulmoMko naSTa karane ke liye vajrake samAna bhaktena saha pAtavyaM nirbhaktaM vA vicakSaNaiH // prabhAvazAlI hai| kRmiplIhodarAjINa jvara kuSThapravAhikAH / 1 zAgArddha miti pAThAntaram / vAtarogAn kaphavyAdhIna hanyAcchUlamarocakam / / For Private And Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH pANDurogaM kSayaM kA daurbalyaM grahaNIgadam / / zuklena mastunA caiva daaddimaidrodkaiH| mahASaTpalakaM nAmnA vRkSamindrAzaniryathA // caturguNaribhaistoyaitapasthaM vipAcayet / / saMcala (kAlA namaka), pippalI, pIpalAmUla, sauvarcalaM biDaM caiva pautikaM coSakastathA / cavya, citraka, soMTha, seMdhAnamaka, hAUbera, viDa- ajAjI pippalI caiva ajagandhA yavAgrajaH // namaka, ajamoda, javAkhAra, hIMga, sapheda jIrA, khArI saindhavaM paJcakolaM ca hiGgacaudbhidameva ca / namaka, kAlA jIrA aura ajavAyana AdhA AdhA etaiH palArdhakaidravyaiH zanadvagninA pacet / / pala ( pratyeka 2 // tole ) lekara sabako ekatra kRmiplIhodarAjIrNajvaragulmapramehakAn / pIsa leM / phira 2 sera ghImeM yaha kalka tathA ada | vAtarogAnazeSAMzca hikAM zUlamarocakam / / rakakA rasa, cuka, dUdha, mastu, AranAla aura daza pANDuroga pratizyAyaM daraurbalyaM vadisaMkSayam / bhUlakA kvAtha 2-2 sera milAkara mandAgnipara mahASaTpalamAtaGkAn bhinattyazanivagirim // pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghRtako ___ 50 pala (3 sera 10 tole) sAMTha ko adhachAna leN| | kuTA karake 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera ise bhAtake sAtha athavA binA bhAta bhI. pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| tatpazcAt khilA sakate haiN| isake sevanase kRmi, tillI, 2 sera dhImeM yaha kvAtha tathA 213 // tole mastu, udararoga, ajIrNa, jvara. kuSTha, pravAhikA, vAtaroga, 213 / / tole anArakA rasa yA kAtha, 213 // tole kaphajaroga, zUla, aruci, pANDu, kSaya, khAMsI, durba berI kI chAlakA kAtha aura nimna likhita kalka latA aura saMgrahaNI ityAdi roga atyanta zIghra naSTa milAkara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAte haiN| . ho jAya to ghRtako chAna leN| ___(dazamUlakA kvAtha banAne kI vidhi--1. sera kalka-saMcala ( kAlA namaka ), biDa namaka, dazamUlako 8 sera pAnImeM pakAkara 2 sera zeSa karana kI chAla aura suhAgA, jIrA, pIpala, ajarahane para chAna leN| moda, javAkhAra, seMdhA, paJcakola ( pIpala, pIpalAcukra, mastu aura AranAla banAne kI vidhi mUla, cavya, cItA aura soMTha), hIMga aura khArI bhArata bhaiSajya ratnAkara bhAga 1 pR. 354 para namaka / pratyekakA cUrNa 2 // -2 // tole lekara sabako dekhiye / ) ekatra milAle / (5252) mahASaTpalakaM ghRtam (3) isake sevanase kRmiroga, tillI, udara, jIrNa( ga. ni. / ghRtA.) jvara, gulma, prameha, vAtaja roga, hicakI, zUla, nAgarasya tulA tu jaladroNe vipAcayet / aruci, pANDu, pratizyAya, durbalatA aura agnimAMdya caturbhAgAvazeSaM tu kaSAyamavatArayet // kA nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 86 www.kobatirth.org ta- bhaiSajya ratnAkaraH bhArata (5253) mANakaghRtam (bhai. ra. / zothA. va. se.; vR. mA. ca. da.; ra. ra. / zothA; bhA. pra. / ma. khaM. 2 zothA. ) mANakakvAthakakAbhyAM ghRtapasthaM vipAcayet / ekajaM dvandvajaM zothaM tridoSajamapohati // 4 sera mAnakandako 32 sera pAnImeM pakAyeM jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAna kara usameM 2 sera ghRta aura 20 tole mAnakandakA kalka milAkara mandAgni para pkaayeN| jaba kAtha jala jAya to ghRta ko chAna leN| yaha ghRta ekadoSaja, dviDhoSaja aura sannipAta zoko naSTa karatA hai / (5254) mAtuluGgamUlaghRtam ( ga. ni. / vandhyA 5 ) mAtuluGgaziphAkalka siddhaM garbhamadaM ghRtam / pivedvandhyA prayatna garbhasaJjananaM param // 2 sera ghRtameM 8 sera pAnI aura 20 toLe bijaurekI jar3akI chAlakA cUrNa milAkara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghRtako chAna leN| ise sevana karane se vandhyA strI ko bhI garbha raha jAtA hai / (5255) mAtuluGgAdighRtam (1) ( ga. ni. / hikkAzvAsA. 11 ) [ makArAdi 2 sera ghImeM 8 sera bijaure nIbU kA rasa tathA 10-10 tole rAla aura seMdhA namakakA cUrNa milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghRta ko chAna le I Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ise pIne se hRdayako duHkha dene vAlI hicakI ho jAtI hai / (5256) mAtuluGgAdighRtam (2) ( vR. ni. ra. / zUla ) ghRtAccaturguNo deyo mAtuluGgaraso dadhi / roserator roserao dADimAmbhasA || viDaGkaM lavaNaM kSAraM paJcakolayavAnibhiH / pAThAmUlaka kalkena siddhaM zUle ghRtaM matam / / hRtpArzvalaM vai zvAsaM kAhikAM tathaiva ca / vardhyagulmapramehAnvAtavyAdhIMzca nAzayet // bijaure nIbU kA rasa 8 sera, dahI 2 sera, sUkhI mUlIkA kvAtha 2 sera, khaTTe beroMkA kvAtha 2 sera aura anArakA rasa 2 sera lekara 2 sera ghRtameM ye samasta cIjeM tathA nimnalikhita ka milAkara mandAgnipara pakAveM aura jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghRtako chAna le 1 kalaka - bAyabiDaMga, seMdhA namaka, javAkhAra, pIpala, pIpalAmUla, cava, citraka, soMTha, ajavAyana aura pAThekI jar3a 2-2 tole lekara sabako ekatra pIsa leM / yaha ghRta hRdaya aura pasalIke zUla, zvAsa, khAMsI, hicakI, barma, gulma, prameha, arza aura mAtuluGgarase sarjasaindhavaM ghRtapAcitam / hRdduHkhadAyinI hikA tasmin bhukte nivartate // vAtavyAdhiko naSTa karatA hai / For Private And Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jun ] .. caturthoM bhAgaH / 87 (5257) mAlatyAcaM ghRtam kAyaphalakA cUrNa 1 bhAga, nAgaramothekA cUrNa ( bhai. ra. / mukha.) 2 bhAga, giloyakA cUrNa 3 bhAga, aura ur3adakA mAlatyA droNapuSpyAzca nimbbbbolyostthaa| cUrNa 4 bhAga lekara sabako 10 bhAga ghImeM ghoTa sahAcarasya sarjasya svarasena pRthak pRthak // | kara sevana karanese surAponakI durgandha tatkAla naSTa klkaimlyjoshiirrktcndncmpkaiH| | ho jAtI hai| azvatthavaTanIlIbhIrajanIdArusaindhavaiH // (5259) mASAdighRtam dAA vizvAhakuSThAbhyAM kaNayA ca paced ghRtam (va. se. vAjIkara.; napu. mRtA. / ta. 2) zanaistAmramaye pAtre kRtavaGgavilepane // vR. yo. ta. / ta. 147) mAlatyAdyamidaM sarpirgadAna mukhasamudbhavAn / mASANAmAtmaguptAnAM bIjAnAmADhakatrayam / nihanyAnAtra sandeho bhAskarastimiraM yathA / jIvakarSabhako mede vIrAvRddhI zatAvarI // drava padArtha-mAlatIke pattoMkA rasa 2 sera, madhukaM cAzvagandhA ca sAdhayetkuDavonmitam / gUmAkA rasa 2 sera, nImake pattoMkA rasa 2 sera, tamevAsminghRtapasthe dravyAdazaguNaM payaH / / babUlake pattoMkA rasa 2 sera, piyAbAsekA rasa 2 vidAriNo dazaprasthaM prasthamikSurakasya ca / sera, zAlakA rasa yA kvAtha 2 sera / dattvA mRdvagninA sAdhyaM siddhaM sapirnidhApayet // kalka-sapheda candana, khasa, lAla candana, campAkA phUla, pIpala vRkSakI chAla, bar3akI chAla, zarkarAyAstugAkSIryAH kSaudrasya ca pRthak pRthak / bhAgAMzcatuSpalAMzcAtra pippalyAzca dvayaM palam // nIlakI jar3a, haldI, devadAru, seMdhA namaka, dAru balapUrvamato lIDa tato'nnamupayojayet / haldI, soMTha, kUTha aura pIpala / saba samAna bhAga yadIcchedakSayaM zukraM zephamazcottamaM balam / / mizrita 20 tole (pratyeka 10-11 // tolA) lekara ur3ada 12 sera, kauMcake bIja 12 sera; sabako ekatra pIsa leN| jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, kAkAlI, vRddhi, vidhi-kalaI kiye hue tAMbeke pAtrameM 2 zatAvara, mulaiThI aura asagandha pratyeka 20-20 sera ghRta aura uparokta samasta drava padArtha tathA kalka tole lekara sabako ekatra kUTa kara ATha gune pAnImeM DAlakara mandAgnipara pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho pakAveM / jaba cauthA bhAga pAnI zeSa raha jAya to jAe tA ghRtako chAna leN| chAna leM / tatpazcAt 1 sera ghImeM yaha kvAtha, 10 yaha ghRta samasta mukharogoMko naSTa karatA hai| sera vidArIkandakA rasa, 1 sera IkhakA rasa aura (5258) mASaghRtam 261 sera dUdha milAkara mandAgnipara pakAveM |jb (vR. ni. ra. / pAnAtyaya.) 1 dUdha aura ur3ada tathA kauMcake bIjoMkA parimANa kaTphalamustaguDUcImASaiH kramavardhitaizca ttsrvaiH| adhika pratIta hotA hai| ur3ada aura kauMcake bIja 6-6 sera tathA dUdha 1. sera lenA ucita hai| For Private And Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 88 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi ghRtamAtra zeSa raha jAya to chAna leN| phira usameM mAhezvaraghRtam (2) 20-20 tole khAMDa, baMsalocana aura zahada tathA lepa prakaraNameM dekhiye| 10 tole pIpalakA cUrNa milAkara surakSita rakkheM / ise yathocita mAtrAnusAra khAkara bAdako (5261) mAMsyAdighRtam bhojana karanA caahie| ( yo. ra.; vR. ni. ra. / aNDavRddhi.) isake sevanase vIryavRddhi hotI aura liGgakA bala mAMsI kuSThaM patrakalA rAsnAzRGgI ca citrakam / bar3hatA hai| kRmighnamazvagandhA ca zaileyaM kaTurohiNI // (5260) mAhezvaraghRtam (1) saindhavaM tagaraM caiva kuTajAtiviSaiH samaiH / (ra. ra. / raktapitta .) etaizca kArSikaiH kalkaighRtaprasthaM vipAcayet // vAsAnimbapaTolaM ca traaymaannaaduraalbhaa| tRpamuNDItakairaNDanimbapatrabhavaM rasam / dhAtakIpapaTa mustamuzIraM kaTurohiNI // kaSTa kAryAzcApi dugdhaM prasthaM prasthaM vinikSipet / / nizAdArunizAtulyaM toyairdazaguNaM pacet / siddhametad ghRtaM pItamantravRddhiM vyapohati / pAdazeSe harekamAthaM goghRtaM kAthapAdikam // vAtaddhiM pittaraddhi medoddhimathApi vA / / triphalAtrikaTunimbaM candanazca palonmitam / mUtrAddha ca intyetatsarpirAzu na saMzayaH / / kalka tanikSipettatra ghRtazeSa vipAcayet // kalka-jaTAmAMsI, kUTha, tejapAta, ilAyacI, ghRtaM mAhezvaraM nAma raktapittaharaM pibet // bAsA, nImakI chAla, paTola, trAyamANA, rAsnA, kAkar3AsiMgI, cItA, bAyabiDaMga, asagandha, dhamAsA, dhAyake phUla, pittapApar3A, nAgaramothA, khasa, | chAracharIlA, kuTakI, seMdhAnamaka, tagara, kuDeko chAla kuTakI, haldI aura dAruhaldI saba samAna bhAga aura atIsa pratyekakA cUrNa 1:-1 / tolA / mizrita 6 sera 32 tole (pratyeka 42 / / / tole) drava padArtha-bAsA, muNDI, araNDakI jar3a, lekara sabako adhakuTA karake 64 sera pAnomeM nImake patte aura kaTelIkA svarasa athavA kvAtha pakAveM / jaba 16 sera pAnI zeSa raha jAya to 2-2 sera / dUdha 2 sera / chAnakara usameM 4 sera gAyakA dhI aura nimna 2 sera dhImeM uparokta kanka tathA drava padArtha likhita kalka milAkara punaH mandAgnipara pkaaveN| jaba | milAkara mandAgnipara pakAveM jaba pAnI jala jAya pAnI jala jAya to ghRtako chAna leN| to ghRtako chAna leM / kalka-hara, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala, nImakI chAla aura sapheda candanakA cUrNa ise pInese antravRddhi, vAtavRddhi, pittavRddhi, medovRddhi aura mUtra vRddhikA nAza hotA hai / 5-5 tole / ise pInese raktapitta naSTa hotA hai| ( mAtrA-1 tolA / ) For Private And Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH mizrakasnehaH maatraa-1| tolA / ( va. se. / gulma.) ise 1 saptAha taka sevana karAnA cAhiye / pra. saM. 2459 " trivRtAdi mizraka snehaH' (5263) mugAdighRtam dekhiye| ___(yo. ra. / pradara.; ca. da. / asRgdarA.; (5262) muNDayAdighRtam vaM. se.; vR. ni. ra.; vR. mA.; ga. ni. / pradarA.; ( hA. saM. / sthA. 3 a. 23 ) vR. yo. ta. / ta. 134 ) muNDI guDUcI bRhatIdvayaM ca mudgamASasya ni!he rAsnAcitrakamustakaiH / rAsnA samaGgA kathitaH kaSAyaH / siddhaM sapippalIbilvaiH sarpiH zreSThamasRgdare / samaM ca tenApi vimizritaM ca ___ mUMga aura ur3adakA kAtha 4-4 sera tathA dugdhaM dadhi syAnnavanItakaM ca // rAsnA, cItA, nAgaramothA, pIpala aura belagirIkA pacetsudhImAn mRduvahninA ca kalka 20 tole (pratyekakA cUrNa 4 tole) lekara siddhaM ghRtaM snehanameva puMsAm / sabako 2 sera ghImeM milAkara mandAgnipara pakAveM / karpapramANaM vihitaM ca pAne jaba pAnI jala jAe to ghRtako chAna leN| cAbhyaane bhojanake tathaiva // | yaha ghRta rakta pradarako naSTa karatA hai| ' bastau hitaM snehanameva puMsAM ( mAtrA-2 tole / anupaan-duudh| ) . saptAhakaM vAtavikAriNAM ca // (kAtha banAneke liye 2-2 sera mUMga aura muNDI, giloya, choTI aura bar3I kaTelI, rAsnA | ur3adako pRthak pRthak 16-16 sera pAnImeM pakAkara tathA majITha 5-5 tole lekara sabako adhakuTA 4-4 sera zeSa rakkheM) karake 3 sera pAnImeM pakAveM / jaba pauna sera (5264) mUrvAdhaM ghRtam (60 tole ) pAnI zeSa raha jAe to chAna leM / (bhai. ra. vaM. se.; ca. da.; vR. mA.; ra. r.| pANDu.) tatpazcAt yaha kvAtha aura 60-60 tole mUtiktAnizAyAsakRSNAcandanaparpaTaiH / godugdha, gAyakA dahI, navanIta ( naunI ghI trAyantIvatsabhUnimbapaTolAmbudadArubhiH // makkhana ) aura 60 tole pAnI ekatra milAkara | akSamAtraiH ghRtaM prasthaM siddhaM kSIracaturguNam / mandAgnipara pakAveM / jaba ghRta mAtra zeSa raha jAya to pANDutAjvaravisphoTazothArzoraktapittanut // chAna leN| kalka-mUrvA, kuTakI, haldI, dhamAsA, pIpala, ise vAta vikAroM meM snehanake liye pilAnA, | sapheda candana, pittapApar3A, trAyamANA, kur3ekI chAla, mAliza karanA, bhojanameM khilAnA aura bastimeM | cirAyatA, paTola, nAgaramothA aura devadArukA cUrNa prayukta karanA cAhiye / 11-1 / tolaa| For Private And Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi 2 sera ghImeM uparokta kalka aura 2 sera dUdha | sakaliGgAM samaniSThAmanantAzca zatAvarIm / milAkara mandAgni para pakAveM / jaba dUdha jala jAya | zRGgATakaM samagAzca padmakezaramityapi / / to ghRtako chAna leN| kalkIkRtya pacetsarpiH payo dadyAcaturguNam / yaha ghRta pANDu, jvara, visphoTaka, zotha, arza | samyak pake'vatIrNe ca zIte tsminviniHkssipet|| aura raktapittako naSTa karatA hai| | sarpistulyaM bhiSak kSaudraM kRtarakSaM nidhApayet / | viSANi hanti durgANi garadoSakRtAni ca // (5265) mUlakAcaM ghRtam sparzAddhanti viSaM sarva garairupahatAM tvacam / (vaM. se. / udAvarta.; suzruta / uttara. a. 55) yogajaM tamakaM kaNDUM mAMsasAdaM visaMjJatAm // mUlakaM zuSkamArdrazca varSAbha paJcamUlakam / nAzayatyAnAbhyaGgapAnavastiSu yojitam / ArevataphalazcApmu paktvA tena ghRtaM pacet // | sarpakITAkhulUtAdidaSTAnAM viSahRtparam // satpIyamAnaM zamayedudAvartamasaMzayam // kalka-harra, golocana, kUTha, Aka (madAra)ke patte ), kamalakI jar3a, nalakI jar3a, batekI jar3a, sUkhI mUlI aura harA punarnavA tathA laghu paMca zuddha bachanAga, tulasI, indrajau, majITha, anantamUla, mUla (zAlaparNI, pRzniparNI, kaTelI, kaTailA, zatAvara, siMghAr3A, lajjAlu aura kamalakesara 5-5 gokharu ) aura amalatAsa ke phaloMkA gUdA 1-1 | tole lekara sabako ekatra pIsaleM / sera lekara sabako 64 sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera ghImeM 32 sera dUdha aura uparokta 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| kalka milAkara pakAveM / jaba dUdha jala jAya to 2 sera ghImeM yaha kvAtha milAkara mandAgni para ghIko chAnakara aura ThaNDA karake usameM ghIke barApakAveM / jaba kAtha jala jAe to ghatako chAna leN| | bara zahada milAkara surakSita rakkheM / ise pInese udAvarta avazya naSTa ho jAtA hai| yaha ghRta viSa, saMyogaja viSa, viSajanya tamaka, (5266) mRtyupAzacchedighRtam / kaNDU, acetanA, mAMsasAda ityAdiko naSTa karatA / hai / ise aMjana, abhyaGga, pAna aura vastidvArA (bhai. ra.; vaM. se.; bhA. pra.; yo. ra. / viSA.) prayukta karanA caahiye| abhayAM rocanAM kuSThamarkapatra' tathotpalam / / yaha ghRta sarpa, kITa, mUSaka aura makar3I Adi nalavetasamUlAni garalaM surasAM tathA // sabhI viSaile jantuoMke viSako naSTa karatA hai / 1arkapuSpImiti pAThAntaram / 2vaM. se. meM gorocanake sthAnameM lodha likhA hai| iti makArAdighRtaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - tailapakaraNam ] caturthoM bhAgaH atha makArAditailaprakaraNam / (5267) maJjiSThAditailam (1) pAnI) milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba dUdha aura ( yo. ra. / kuSThA.; vR. ni. ra. / tvagdo. ) / | pAnI jala jAya to telako chAna leN| mnisstthaarugnishaackrmrdaargvdhpllvaiH| isa telakI mAlizase mukhakI nIlikA, tRNakasvarase siddhaM tailaM kuSThaharaM param // piDikA aura muhAse naSTa ho jAte haiM tathA kevala 7 dinakI mAlizase hI balI palitakA nAza hokara majITha, kUTha, haldI, paMvAr3ake pate aura ama mukha sundara, puSTa aura kaMcanake samAna prabhAvAna ho latAsake patte 4-4 tole lekara sabako ekatra pIsa jAtA hai| leN| tatpazcAt 2 sera sarasoMke tela meM yaha kalka tathA 8 sera gandhatRgakA svarasa yA kvAtha milA ___ (5269) maJjiSThAditailam (3) kara mandAgnipara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to (rA. mA. / mukharo.) selako chAna leN| maniSThAmadhuka sucandanaiH salAH isa telakI mAlizase kuSTha naSTa hotA hai / kAzmIraprabhavayutaizca krssmaatraiH| (5268) maJjiSThAditailam (2) tailasya pramitapalASTakaM vipakaM yatkSIre dviguNamite bhvtyjaayaaH|| (ca. da.; dhanva.; ra. ra.; yo. ra.; vR. mA.; abhyaGgAdanudivasaM vidhIyamAnaM bhai. ra. / kSudrarogA.; vR. yo. ta. / ta. 127; nArINAM vitarati saptabhirdinaistat / yo. ta. / ta. 68) vaktAbjeSvatanukapola bhittibhAsaH maJjiSThA madhukaM lAkSA mAtuluGga sayaSTikam / prasphUrjacasubhagatvamatyudAram // karSapramANairetaistu tailasya kuDavaM tathA // 1 sera telameM 2 sera bakarIkA dUdha, (2 sera Aja payastadviguNaM zanairmedvagninA pacet / / | pAnI) aura nimna likhita kalka milA kara mandAgni nIlikA piDakAvyaGgAnabhyaGgAdeva nAzayet // para pakAve / jaba dUdha aura pAnI jala jAe to mukhaM prasannopacitaM valIpalitavarjitam / | telako chAna leN| saptarAtraprayogeNa bhavetkanakasannibham / / kalka-majITha, mulaiThI, sapheda candana, lAkha kalka-majITha, mahuve ke phUla, lAkha, bijau re- | aura kesara 13-1 / tolA lekara sabako ekatra kI chAla aura mulaiThI 1 / -1 / tolA lekara sabako pIsa leM / ekatra pIsa leN| nirantara sAta dina taka isa telakI mAlizaAdhA sera (40 tole) telameM 1 sera se striyoM ke kapola puSTa aura atyanta zomAyamAna bakarIkA dUdha aura uparokta kalka ( tathA 1 sera | ho jAte haiN| For Private And Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi (5270) maJjiSThAdyaM tailam (1) / kalka-majITha, padmAka, kUTha, sapheda candana, (ga. ni. / granthyA .) geru, kharaiTI, haldI, dAruhaldI, phUlapriyaGgu, hAthImaJjiSThAviSayuktena puNDarIkAnvitena tu / / dAMtakA cUrNa, mulaiThI, bAvacI, devadAru aura puNDasaindhavena pacettailaM gaNDamAlAvinAzanam / / riyA 2 // -2 // tole lekara sabako posa leN| kalka-majITha, bachanAga, kamala aura seMdhA / 2 sera tela meM gAyakA dUdha, asanAkA kAtha, aura bhaMgarekA rasa yA kAtha samAna bhAga-mizrita namaka 5.5 tole lekara sabako ekatra pIsa leN| 8 sera (pratyeka 2 sera 53 / tole ) tathA upa.. kyAtha--uparokta cAroM oSadhiyAM 2-2 sera rokta kalka milA kara mandAgni para pakAveM / jaba lekara sabako adhakuTA karake 32 sera pAnImeM jalAMza zuSka ho jAe to telako chAna leN| pkaaveN| jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAe to yaha tela girate huve bAloMko rokatA aura chAna leN| zirazUla, manyA ( garadanakI nasa ) kA stambha, 2 sera sarasoM ke tela meM uparokta kalka tathA hanugraha, danta zUla, karNa zUla, aura AMkhake dardako kAtha milAkara mandAgni para pakAveM / jaba kAtha naSTa karatA hai| jala jAe to telako chAna leN| isake vyavahArase keza snigdha aura dhuMgharAle ____ yaha tela gaNDamAlAko naSTa karatA hai| hote tathA bar3hate haiM / yaha taila palita ( bAloMkA (5271) maJjiSThAdyaM tailam (2) sapheda ho jAnA ) aura indra lupta (gaMja) rogameM ( ga. ni. / tailA. 2) atyupayogI aura ziro roga nAzaka hai / isakI maaiSThA padmakaM kuSThaM candanaM gairikaM blaa| nasya lenI aura mAliza karanI cAhie / haridre dve priyaGgazca nAgaM yaSTI sbaakucii|| (5272) maniSThAdyaM telam (3) dAru prapauNDarIkaM ca piSTavA'rdhapalikAni tu / / (ra. ra. / kSudra rogA.) tailaprasthaM gavAM kSIraM dattvA kAthaM tathAsanAt // caturguNaM gavAM kSIraM kSIrAI tilatailakam / caturguNaM bhRGgarasaM zanairmedvaninA pacet / maniSThA di nizA lodhra tuvarI tAlakaM shilaa|| asya tailasya pakvasya zRNu vIryamataH param / / / lAkSA gorocanA kuSThaM tathA ca kuGkamadvayam / kezazAte ziroduHkhe manyAstambhe hnugrhe| gairikaM zikhItutthazca vaTavRkSasya patrakam // dantakarNAkSizUle ca nasye'bhyaGge ca yojayet / / nAgakezarakAlIyapadmavIjaJca kezaram / mukuzcitAgrAn susnigdhAn kezAn saMjanaye- pAradaM gandhakaM patraM tvacaJca patikArSikama // . dahUn / sarva pAcyaM tailazeSa mrakSaNAnmakSikApaham / palite cendralupte ca tailametatprazasyate // vadanaJcandu tulyaM syAtsaptarAtrAnna saMzayaH // maniSThAdyamidaM nAmnA ziroroganivAraNam // x isa sthAna para pATha bhraSTa pratIta hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH kalka-majITha, haldI, dAru haldI, lodha, / binaulA ( kapAsakA bIja ), manasila aura mojUgopIcandana, haratAla, manasila, lAkha, golocana, | phala(?) kA cUrNa 2 // 2 // tole| kUTha, do prakArakI kesara, geru, tUtiyA, bar3ake patte, 40 tole tilake tela meM uparokta kalka aura nAgakesara, agara, kamalagaTTA, kamala kesara, pArada, 2 sera (160 tole) bakarIkA dUdha milAkara mandAgni gandhaka, tejapAta aura dAlacInI 10-1tolA para pakAveM / jaba dUdha jala jAe to telako chAnalekara pAre gandhakako ghoTa kara kajjalI banA leM aura / kara usameM 20 tole moma milAkara surakSita rakkheM / anya padArthoM ko pIsa leN| ise sAta dina taka mukhapara malanese mukhakI 3 sera tilake tela meM 12 sera gAyakA dUdha | piTikAeM, tila, vyaGga, kAlaka, kalauMsa, jantumaNi aura uparokta kalka (pAre gandhakako kajjalI sameta) | aura padminI kaNTaka ityAdi naSTa ho kara mukhakA milAkara mandAgni para pakAveM / jaba dUdha jala jAe | raMga nikhara jAtA hai| to telako chAna leN| (5274) maJjiSThAdyaM sUryapAkatailam ise sAta dina taka muMha para malanese makSikA (ga. ni. / kuSThA.) (muMha ke masse)kA nAza hotA aura mukha candramAke | maJjiSThAtriphalAlAkSAnizAzilAlagandhakaiH / samAna kAntimAna ho jAtA hai| cUrNitestailamAdityapAkaM pAmAharaM param // .. (5273) maJjiSThAdyaM tailam (4) / 1 sera (sarasoMke) telameM 4 sera pAnI aura 10 tole majITha, haraM, baher3A, AmalA, lAkha, (va. se. / zudra rogA.) haldI, manasila, haratAla aura gandhakakA cUrNa maniSThAkezaraM lAkSA sarpapAlodhacandanam / milAkara dhUpameM rakha deM / jaba pAnI sUkha jAe prapauNDarIkaM madhukaM pataGgaM gairikaM vacA // to telako chAna leN| kAryAsAsthizilAmajakaH klkaiddhyonvitaiH| yaha tela pAmA (khujalI) ko naSTa karatA hai| pacetailasya kuDavamajAkSIraM catuguNam // ( kalkakI pratyeka vastu 1 tolA 1 // mAzA lenI siddhe'vatArite dadyAnmadhRcchiSTaM dviraMzakam / | cAhiye ). mrakSayenmukhametena saptarAtramatanditaH // (5275) mathitatailam piTakAstena zAmyanti tilkaavynggkaalikaaH| ( vR. ni. ra. / pAnAtyaya.) mukhakASya jantumaNipadminIkaNTakAstathA // mathitaM godadhisahitaM tailaM karpUrasammizram / maJjiSThAdyamidaM tailaM mukhavarNaprasAdanam // AsvAdya pItamAzu kSapayati pAnAtyayaM rogam / / kalka-majITha, kesara, lAkha, saraso, lodha, kapar3ese chanA huvA gAyakA dahI, tilakA tela sapheda candana, puNDariyA, mulaiThI, pataGga, geru, baca, / aura kapUrakA cUrNa milAkara pInese pAnAtyaya roga For Private And Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 4 ( zarAba pIne se utpanna huvA vikAra nazA Adi ) hotA hai| ( dahI 1 pAva, tela 1 tolA, kapUra 1 rattI / pahile kapUrako telameM milA lenA cAhiye ) (5276) madhukAditailam (1) (ca. da. / kSudra rogA. 54; zA. saM. / ma. khaM. a. 9. ) tailaM sayaSTImadhukaiH kSIre dhAtrIphalaiH zrutam / nasye dattaM janayati kezAnzmazrUNi cApyatha // 1 sera tila ke tela meM 4 sera gAyakA dUdha aura 5-5 tole mulaiThI tathA AmalekA cUrNa milAkara mandAgni para pakAveM / jaba dUdha aura rasa jala jAe to telako chAna leM 1 isakI nasya lene se keza aura dAr3hIke bAla nikala Ate haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [makArAdi 104 tole ( 1 sera 24 tole ) tilake tela meM 5 | sera pAnI aura 1-1 tolA mulaiThI, dhAyake phUla, lodha, majITha, kAyaphala, kharaiTI, dAruhaldI, haldI, patana, hurDa, baher3A, AmalA aura madayantikA ( camelI bheda ) kA cUrNa milAkara mandAna para pakAyeM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leM / ise lagAnese upadaMza ( Atazaka ) ke ghAva bhara jAte haiM / (5279) madhuyaSTacAditailam ( ra. ra. / kSudrarogA . ) madhuyaSTIpalaM tadvat dvAtriMzacca palAni vai / pAdazeSo bhavettart kAthAMza tilatailakam // punarmaricamaJjiSThe pratyekaM ca palArddhakam / tailazeSaM pacetsarve lepo'yaM mukhavarNakRt // (5277) madhukAditailam (2) ( va. se. / vAtaraktA. ) madhukAdviguNam tailaM tailAdAjaM payo bhavet thAmibalaM peyaM vAtaraktarujApaham // 1 sera tela meM 200 tole mulaiThIkA cUrNa aura 2. sera bakarIkA dUdha ( tathA 2 sera pAnI ) milAkara mandAgni para pkaayeN| jaba jalAMza zuSka ho jAya to telako chAna leM 1 ise pIne se vAtarakta naSTa ho jAtA hai / (5278) madhukAditailam (3) (ga. ni. / upadaMzA 8 ) guDUcyAstu tulAkvArtha jaladroNe vipAcayet / madhukaM dhAtukI rotraM maJjiSThA kaTphalaM balA || tena pAdAvazeSeNa tailamasthaM vipAcayet // dAvaharidrApattaGgatriphalAmadayantikAH / garbhaNa tena tattailamabhyaGgAd vraNaropaNam // zatapuSpAmayAnyoSarAsnAcandanamustakam / ajamodA haridre dve kuSThadhAnyakapadmakam // 5 tole mulaiThI ko 4 sera pAnI meM pakAveM / jaba 1 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| tatpazcAta 20 tole tilake telameM yaha kAtha aura 2 // -2 // tole kAlI miraca tathA majIThakA cUrNa milAkara mandAgni para pakAyeM / jaba kAtha jala jAya to telako chAna leN| isakI mAlizase mukhakA raMga nikhara AtA hai| (5280) madhyamaguDUcItailam (bhai. ra. / vAtaraktA.) For Private And Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailamakaraNam ] caturthoM bhAgaH viDaGgaM tejapatraJca vacA mAMsI kucandanam / madhyamanArAyaNatailam eSAM dvikArSikaiH kalkaivipacenmatimAn bhiSak (yo. ta. / ta. 42 ; va. se. / vAtavyA.; vAtaraktaM nihantyAzu sAdhyAsAdhyamathApi vA / dhanva. / vAtavyA.) ekajaM dvandvajazcaiva tathaiva sAnnipAtikam // bhA. bhai. ra. bhAga 3 meM prayoga saMkhyA nAzayettimiraM ghoraM guDUcItailamuttamam // 3502 " nArAyaNa taila madhyama " dekhiye / kvaath-6| sera giloyako 32 sera pAnImeM | madhyamanArAyaNatailam pkaaveN| jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to (bhai. ra. / vAtavyA.) chAna leN| __bhA. bhai. ra. bhAga 3 pra. saM. 3503 kalpha-soyA, harra, soMTha, kAlI mirca, pIpala, ce, pIpala, " nArAyaNa tailam ( madhyama ) " naM. 3 dekhiye / rAsnA, sapheda candana, nAgaramothA, ajamoda, haldI, madhyamalAkSAditailam dAru haldI, kUTha, dhaniyA, pAka, bAyabiDaMga, tejapAta, baca, jaTAmAMsI aura pataGga 2 // 2 // (vR. yo. ta., yo. ra.) tole lekara pIsa leN| lAkSAdi taila (madhyama) dekhiye / vidhi-2 sera tilake telameM uparokta kAtha | madhyamaviSNutailam aura kalka milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba kAtha (bhai. ra., dhanva.) jala jAe to telako chAna leN| __ viSNu taila (madhyama) dekhiye / yaha tela ekadoSaja, dvidoSaja aura sannipA. (5281) manaHzilAditailam taja sAdhya athavA asAdhya hara prakArake vAtarakta (ra. kA. / kuSThA.; ra. ci. / stabaka 4 ) aura ghora timira rogako zIghra hI naSTa kara zilAkampillatAlAni svarjikArajanIdvayam / detA hai| / 'trikaTu gandhakaM somarAjI ca yAvazUkajam // madhyamadazamUlatailam eteSAM kArayeccUrNa kAyayetpAdazeSitam / tilatailaM caturthIzaM ravidugdhaM ca tatsamam // ( bhai. ra.; dhanva. / zirorogA.) anena pAcayettailaM ghame kRtvA ca kiJcana / bhA. bhai. ra. bhAga 3 meM pra. saM. 3088 lepayetkuSThinaM tena dharme kRtvA ca rogiNam // " dazamUla tailam" naM. 6 dekhiye| | citramaudumbaraM kuSThaM paruSaM dadrumaNDalam / madhyamanArAyaNatelampAmAsidhmAni sarvANi durnivArAM viccikaam|| bhA. bhai. ra. bhAga 3 meM " nArAyaNa taila | tadgatAnapi cAnyAni nAzayedacireNa tat // ( madhyama ) " dekhiye| 1. citrakamiti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi manasila, kamIlA, haratAla, sajjI, haldI, (5283) manaHzilAdyaM tailam (2) dAruhaldI, soMTha, kAlI mirca, pIpala, gandhaka, ( yo. ci.| a. 6 tailA.) bAbacI aura javAkhAra kA cUrNa 30-30 tole lekara sabako 36 sera pAnImeM pakAveM / jaba 9 manaH zilAgandhakasomarAjI sera pAnI zeSa raha jAe to chAnakara usameM 2 / sera __ hemAhAkampillakacitrakAzca / tilakA tela aura itanA hI AkakA dUdha milA- satAlasaubhAgyaharidrayugma kara punaH pakAveM / jaba taila mAtra zeSa raha jAya to __ AraktagujAphalamarphamUlam // chAna kara surakSita rakkheM / satorakAsIsakasUkSmacUrNa rogIko dhUpameM biThalAkara isa telakI mAliza karanI cAhiye tathA mAlizake pazcAt bhI use sasnigdhadArupapunnATabIjam / thor3I dera taka dhUpameM biThalAnA caahiye| dhattUramUlaM navasArayuktaM yaha tela citrakuSTha, udambara kuSTha, paruSatA, tailaM yavakSAraM ca sarjikAbhiH // dAda, maNDala, pAmA, sidhma aura kaSTa sAdhya vica- paceta gomUtracaturguNena cikA Adiko atyanta zIghra naSTa kara detA hai / nihanti dadru kilATAn sapAmAn / (52 82) manaHzilAdyaM tailam (1) tvagdoSajAM ye galagaNDamAlA (ga. ni. / tailA. 2; vR. ni. ra.; yo. ra.; vicarcikA kuSThata chardi saMjJA // vR. mA. / kSudra rogA.) kalka-manasila, gandhaka, bAbacI, satyAnAsI, manaHzilAlabhallAtasUkSmailA gurucndnaiH|| kamIlA, cItA, haretAla, suhAgA, haldI, dArujAtIpallavakalkaizca nimbatalaM vipAcayet // / haldI, lAla cauTalI, AkakI jar3a, tora (), valmIkaM nAzayatyetadbahucchidraM bahumUvam // ___ kalka-manasila, haratAla, bhilAvA, choTI kasIsa, devadAru, paMvAr3ake boja, dhatUrekI jar3a, ilAyacI, agara, sapheda candana aura camelI ke patte nausAdara, javAkhAra aura sajjIkhAra 1-1 tolA 5-5 tole lekara sabako ekatra posaleM / lekara pIsa leN| 3 // sera nImake tela meM uparokta kalka aura 2 sera telameM uparokta kalka aura 8 sera 14 sera pAnI milAkara mandAgni para pakAveM / jb| gomUtra milAkara mandAgni para pkaaveN| jaba gomUtra pAnI jala jAe to telako chAna leN| jala jAe to telako chAna leN| yaha tela atyadhika srAva aura bahutase chidroM isakI mAlizase dAda, kilATakuSTha, pAmA, vAlI bajmIka nAmaka vyAdhi ko bhI naSTa kara tvagdoSa, gaNDamAlA, vicarcikA aura chardi (?) kA detA hai| | nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] caturtho bhAgaH 97 (5284) maricAditailam (1) kalka-kAlI mirca, sapheda candana, devadAru, ( vA. bha. / ci. a. 19 kuSThA.) | haldI, dAruhaldI, kamalapuSpa, nAgaramothA, manamaricaM tamAlapatraM kuSThaM samanaHzilaM sakAsI- sila, gobarakA rasa, nisota, kanerakI chAla, sam / AkakA dUdha aura bachanAga 2-2 tole lekara tailena yuktamuSitaM saptAhaM bhAjane taamr|| kUTane yogya cIz2oMko kUTa leM / tenAliptaM sidhmaM saptAhAddharmasevino'paiti / 208 tole ( 2 // sera 8 tole ) sarasoM ke mAsAnnavaM kilAsaM snAnena vinA vizuddhasya // telameM uparokta kalka aura 10 sera 32 tole 1 sera tilake telameM 2-2 tole kAlI gomUtra milAkara mandAgni para pakAveM / jaba mUtra miraca, tejapAta, kUTha, manasila aura kasIsakA jala jAe to telako chAna leN| cUrNa milAkara, tAMbeke baratanameM bharakara (dhUpameM ) | isa tela kI mAlizase kaThina carmadala, maNDala, rakha deM / sAta dina pazcAt sabako acchI taraha sidhma, vicarcikA, kilAsa kuSTha, aura visarpa naSTa ghoTakara botalameM bhara kara surakSita ravakheM / hotA hai| __ise mala kara rogIko thor3I dera dhUpameM baiThanA | / (5286) maricAdyaM tailam (1). caahiye| (ga. ni. / tailA.; zA. saM. / ma. khaM. a. 9; ___ isakI 1 saptAhakI mAlizase sidhma naSTa ho ca. da. / kuSThA.; dhanva. / kuSThA. jAtA hai| yadi 1 mAsa taha nitya isakI mAliza kI jAya aura snAna na kiyA jAya to navIna . mA.; bhai. ra.; va. se. / kuSThA.) kilAsakuSTha naSTa ho jAtA hai| maricAlazilAbdApayo'zvArajaTAtrit / (5285) maricAditailam (2) zakadrasavizAlArukUnizAyugdArucandanaiH / / ( yo. ci. / a. 6) kaTutailAt pacet prasthaM dvayAviSapalAnvitaiH / maricacandanadArunizAdvayaM sagomUtrastadabhyaGgAd dadruzvitra vinAzanam / ___ jljmeghshilaasshkdrsaiH| sarveSvapi ca kuSTheSu tailapetan prazasyate // tRtazcAzvaharAkaMpayoviSaiH kalka-kAlI mirca, haratAla, manasila, nAgasurabhimUtrayutaM vipacedbhiSak // ramothA, AkakA dUdha, kanerako jar3a, nisota, kaTukatailamidaM maricAdikaM gobarakA rasa, indrAyaNa, kUTha, :haldI, dAru haldI, kaThinacarmadalArasakApaham / devadAru tathA sapheda candana 2 // -2 // tole aura bahulamaNDalasidhmavicarcikA viSa 5 tole lekara pIsane yogya cIz2oMkA cUrNa pracurakuSThakilAsavisarpijit // / karaleM / 03 For Private And Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 98 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi 2 sera sarasoke telameM 8 sera gomUtra aura isakI mAlizase bhayaMkara 'dAruNaka' roga bhI uparokta kalka milAkara mandA gnipara pakAveM / jaba mUtra kucha dinoMmeM hI naSTa ho jAtA hai| jala jAe to telako chAna leN| (5288) maricAcaM tailam (vRhat) (3) isakI mAlizase dAda aura zveta kuSThAdikA (ca. da. / kuSThA.; yo. ci. / a. 6; va. se.; nAza hotA hai| noTa-kucha granthoMmeM kalka dravyomeM jaTAmAMsI #. ra.; vR. mA. / kuSTha.; bhA. pr.| adhika likhI hai tathA kalkakI samasta cIjoMkA vAtaraktA.; ra. ci. ma. | sta. 3.) parimANa AdhA aura gomUtra tailase dUnA likhA hai maricaM triphalA' dantI kSIramArka shkudrsaiH| evaM lohapAtra yA mRtpAtrameM pakAnekA Adeza hai aura devadAru haridre dve mAMsI kuSThaM sacandanam // isa telake guNa isa prakAra likhe haiM: vizAlA karavIraM ca haritAlaM mnaashilaa| tailenAnena nazyanti rogA dehe zarIriNAm // citrakolAgalI lAkSA2 viDaGgaM cakramardakam // pAmA vicarcikA caiva dadruvisphoTakAni c| zirISakuTajo nimbaM sptprnnsnuhaamRtaaH| abhyaGgena praNazyanti zyAmalatvaM prajAyate // zampAko naktamAlazca khadiraM pippalI vacA // pracchinnAnyapi zvitrANi tailenAnena mrakSayet / jyotiSmatI ca palikA viSaM ca dvipalaM nyet| cirotthamapi yacchuitraM savarNa mrakSaNAdbhavet // ADhakaM kaTutailasya gomUtraM ca caturguNam // ___ yaha tela pAmA, vicarcikA, dAda, visphoTaka mRtpAtre lohapAtre vA zanadvahninA pacet / Adiko naSTa karatA hai aura isakI mAlizase paktvA tailavaraM khetat karSayetkauSThikaM vraNam // purAnA zvetakuSTha bhI naSTha hokara tvacAkA raMga pUrvavat pAmA vicarcikAkaNDU daduvisphoTakAni ca / ho jAtA hai| valitaM palitaM chAyAM nIlI vyaGgatvameva ca // (5287) maricAdyaM tailam (2) abhyaGgena praNazyanti saukumArya ca jAyate / (rA. mA. / ziroro.) prathame vayasi strINAM nasyamasya tu dIyate // bhAgena yuktaM maricasya yatsyAtkAzmIrajena parAmapi jarAM prApya na stanA yAnti namratAm / dviguNena tailam / balivardasturaGgo vA gajo vA vaayupiidditH|| abhyaJjanAttadvinihanti puMsAmalpaidinairdAruNakaM tribhirabhyaanairbAdaM bhavenmArutavikramaH // sughoram // kalka-kAlI miraca, harra, baher3A, AmalA 72 tole tilake telameM 3 sera pAnI aura (pAThAntarake anusAra triphalAke sthAna meM nisota), 3 tole mircakA cUrNa tathA 6 tole kesara milAkara 1 'trivRtA' iti pAThAntaram / 2 mustamiti pAmandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAe to ThAntaram / 3 'snuhI ca kanakAmRte' iti pAThAntaram / telako chAna leN| | 4 bAkucI iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org tailaprakaraNam ] dantImUla, AkakA dUdha, gobarakA rasa, devadAru, haldI, dAru haldI, jaTAmAMsI, kUTha, sapheda candana, indrakI jar3a, kanerakI jar3a, haratAla, manasila, cItAmUla, lAGgalI (kalihArI), lAkha (pAThAntara ke anusAra mothA) bAyabiDaMga, paMvAr3a, sirasakI chAla, kur3ekI chAla, nImakI chAla, saptaparNakI chAla (pAThAntarake anusAra dhatUrA), snuhI (seMDa - thohara), giloya, amalatAsa, karaJjakI chAla, khairasAra, pIpala, (pAThA - ntara ke anusAra bAbacI), baca aura mAlakaMganI 5-5 tole tathA bachanAga 10 tole le kara cUrNa karane yogya cIjoMkA cUrNa kara leM / caturthI bhAgaH 8 sera sarasoM ke tela meM 32 sera gomUtra aura uparokta kalka milA kara maTTI yA loheke pAtra meM mandAgni para pkaayeN| jaba mUtra jala jAya to telako chAna leN| isa tela kuNa, pAmA, vicarcikA, kaNDU (khAja), dAda, visphoTaka, valI (jhurriyAM), palita ( bAloMkA sapheda honA ), chAyA, nIlI aura vyaGgAdi naSTa hokara tvacA komala ho jAtI hai| 1 yadi strIko kizorAvasthA meM isakI nasya dI jAye to vRddhAvasthA meM bhI usake stana zithila nahIM hote / yaha tela baila, ghor3e aura hAthI ke vAtajanita rogoMko bhI naSTa kara detA hai / noTa- 1. ciM. ma. meM bachanAgakA abhAva hai tathA 20 pala ghRta evaM 1 ADhaka kaTu taila ko ekatra pAka karanekA vidhAna hai. evaM isa yogakA nAma bhI * mari cAdi ghRta' likhA hai / isake guNoMkA varNana bhI isa prakAra kiyA hai / : Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 99 zvitre liptvA vizeSeNa gharme stheyaM nirantaram // mASAnnaM bhojanaM proktaM zAkaM ca kuSThanAzanam / dadumaNDalanAzAya zvetakuSThAya vA punaH // tilatailaM kulatthAMzca cukrazAkaM ca bhojane / methikAyAH paraM zAkaM hitamuktaM hi kuSThine / sArSapaM bhujyate zArka tathA vAstukajaM zubham / dhAtrIphalarasaM zAke yojanIyaM hitaM ca tat // brahmacaryaM sadA kuryAnmana AnandasaMyutam / ghRta mahAmarIcAkhyaM sarvatvagdoSanAzanam // arthAt zveta kuSTha para isakI mAliza karake rogIko dhUpa meM biThalAnA caahiye| bhojana meM ur3adakI dAla aura cAvala tathA kuSTha nAzaka zAka prayukta karane cAhiyeM / dAda, maNDalakuSTha tathA zveta kuSTha ko naSTa karaneke liye isa ghRtako sevana karate huve nimna likhita padArtha khAne cAhiyeM- tilakA tela, kulathI, cUkekA zAka, methI, ( yaha vizeSa upayogI hai / ) sarasoMkA zAka, bathuvekA zAka aura AmalekA rasa / kuSTha roga meM manako prasanna rakhanA aura brahmacarya pAlana karanA cAhiye / (5289) mahA'jamodAdyaM tailam ( va. se. / gaNDamAlA. ) ajamodA sa sindUraM zrI vAsaM rajanIdvayam / kSAradvayamapAmArge haritAlaM manaHzilA // ArdrakAGaguru vA zuNThI jAlinI sendravAruNI / sarve dravyAH samAnAH syurbhAgAzcArddha palo nmitAH // For Private And Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi chAgenASTa guNenaiva mUtreNa mRduvhninaa| kalkairarddhapalairetaiH zuNThImaricasaindhavaiH / kaTutailaM pacedebhiH snuhyarka payavA sh|| punrnvaakrkttkshelutvpippliiyugaiH|| utpATayamAnAmapacI nasyAdviparyaye nRNAm / tatsAdhusiddhaM vijJAya zubhe pAtre nidhApayet / utpannAmAmapakAJca nasyAbhyaGgena nAzayet // vAtazleSmakRtaM sarvamAmavAtaM bhagandaram // vizINakuthitAtyartha durgandhA puuyvaahinii| sannipAtabhavaM rogaM zothamAzu vinAzayet / cirajA'sAdhyakalpApi tailenAnena sAdhyate // ye kecid vyAdhayaH santi zlaiSmikAH sAnni. yuktAhAravihAreNa nasyadAnena caiva hi / / paatikaaH|| rohitA kSipramevaM hi saptarAtrAna saMzayaH // tAn sarvAnnAzayatyAzu mUryastama ivoditaH // kalka-ajamoda, sindUra, zrIvAsa (dhUpa drava padArtha-dhatUrekA svarasa 2 sera, punasarala ), haldA, dAru haldI, suhAgA, sajjIkhAra, navA ( bisakhapare ) kA svarasa 2 sera, sambhAlukA ciraciTekA khAra, haratAla, manasila, adaraka, agara svarasa 2 sera, ( 2 sera dazamUlako 8 sera pAnImeM soMTha, kar3avI torI aura indrAyanakI jar3a 2 // 2 // pakAkara 2 sera zeSa rahA huvA ) dazamUla kA kvAtha tole lekara sabako pIsa leN| 2 sera, pharahadakI chAlakA kvAtha 2 sera aura bara4 sera sarasoMke telameM uparokta kalka, 32 nekI chAlakA kvAtha 2 sera / sera bakarIkA mUtra, 4 sera thohara (seMDa) kA dUdha kalka-soMTa, kAlI mirca, seMdhA namaka, puna aura 4 sera AkakA dUdha milAkara mandAgnipara mayA (bisakhaparA), kAkar3AsiMgI, lihasaur3ekI chAla, pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAe to tailako pIpala aura gajapIpala 2 // -2 // tole lekara ekatra chAna leM / pIsa leN| sAta dina taka isakI nasya lene aura mAliza | vidhi-2 sera tilake telameM uparokta drava karane tathA pathya pAlana karanese navIna, kaccI, pakkI, | padArtha tathA kalka milokara mandAgni para pakAveM / phUTI huI, durgandhita srAba vAlI, purAnI aura asAdhya apacI ( gaNDamAlA bheda ) bhI avazya naSTa jaba jalAMza jala jAe to telako chAna leN| ho jAtI hai| / guNa-yaha tela vAtakaphaja, sannipAtaja aura | samasta kaphaja rogoMmeM hitakArI hai / AmavAta, bhaga(5290) mahAkanakatailam ndara aura zothako naSTa karatA hai| (bhai. r.| ziro.) kanakasya rasaprasthaM prasthaM varSAbhuvastathA / (5291) mahAkalyANakatailam nirguNDI svarasaprasthaM dazamUlarasasya ca // (va. se. / vAtavya.) pAribhadrarasaprasthaM prasthaM varuNakasya ca / balAzvagandhAmaradArAsnA tailapasthaM samAdAya bhiSagyatnAdvipAcayet // sthirA vacA nAgavalA saloham / For Private And Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH AruSkaraM candanapuSkarAkhyaM kAkolI, medA, mulaiThI, vidArIkanda, cItA, gUgala, nataM guDUcI lavaNottamaM ca // | jIrA, munakkA, agara, soMTha aura dhaniyA 2 // -2 // kAkolimede madhukaM vidArI tole lekara sabako ekatra kUTa leN| sacitrakaM guggulujIrakaJca / ___ kaSAya-uparokta ( kalkavAlI ) samasta drAkSA'guru garadhAnyakaJca oSadhiyAM 20-20 tole lekara sabako 32 sera etAni sarvANi samAni kRtya // pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to kalkaiH kapAyairvidhinA prayuktai- chAna leN| stailaM pacettoyacaturguNazca / anya drava padArtha-pAnI 32 sera, AranAla amlAraNAlaM dadhidugdhayuktaM 8 sera, dahI 8 sera aura dUdha 8 sera / dattvA samAMzaM vidhivdvidhijnyH|| vidhi-8 sera tilake telameM uparokta kalka, tannAvanAbhyaananasyapAna kvAtha aura anya drava padArtha milAkara mandAgni para nihanti ghorAnacireNa rogAn / pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAe to telako kalyANakaM nAma mahacca tailaM chAna leN| stambhaM jayetkArmukanAmadheyam / / guNa-ise nasya, abhyaJjana, pAna aura nAvana daNDApatAnAditavepamAnAH supiNDitAH pinndditkubjkhaaH| dvArA prayukta karanese dhanuHstambha, daNDApatAnaka, punaryuvAno'timano'bhirAmA ardita, kampa, kubjatA aura khAtA Adi vAtaja bhavanti te tailavareNa sarve // roga naSTa hote haiM / yaha tela hAthI aura ghor3oMke rogoMko bhI naSTa kara detA hai| isake prabhAvase azvo'pi bhagnaH sakadeva dantIbhagno bhavenmArutavikramazca / vandhyA strIko bhI sundara, dIrghAyu aura sarva-guNa sampanna putrakI prApti ho sakatI hai| vandhyApi putraM labhate varAbhaM / dIrghAyuSaM sarvaguNairupetam // (5292) mahAkaSAyatailam apsu pravAtAhatacaJcalomi __(ga. ni / tailA. 2) mahodadhirlaGghayatIha velAm / | udumbaro vaTazcaiva plakSaH pippala eva ca / savAtajA eva hi tailarAja madhUka AmraH sarnazca jambUdvayamathArjunaH // rogA na vai laGghayituM samarthAH // kampillakaH piyAlazca kadambastindukastathA / kalka-kharaiTI, asagandha, devadAru, rAsnA, | palAzo rodhasammizraM badaraM padmakesaram / / zAlapaNI, baca, nAgabalA (gaMgerana), agara, bhilAvA, zirISo bIjakazcaiva tathA raktaM ca candanam / sapheda candana, pokharamUla, tagara, giloya, seMdhA, / amISAM kvAthakalkAbhyAM tailaM mndaagnisaadhitm|| For Private And Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 102 [makA di nAnA mahAkaSAyaM tu kSipramabhyaJjanAddharet / kuSThame gajAbIjaM lAGgalIgaNikArikA / aring dehinAmetacirakAlabhavAnapi // jAtIpatraM ca dAva ca haritAlaM manaHzilA || kaliGgAtilapatraM ca arkakSIraM ca gugguluH / guDatvaGmaricaM caiva kuGkumaM granthiparNakam // sarjaparNAzakhadiraviDaGgaM pippalIvacAm / ghanareNvamRtAyaSTikezaraM dhyAmakaM viSam // vizvakaTUphalamaJjiSThAvolastumbIphalaM tathA / snuhIsampAkayoH patra vAgujIbIjamAMsike // elAjyotiSmatImUlaM zirISo gomayAdrasaH / candane kuSThanirguNDI vizAlA mallikAdvayam // vAsAzvagandhA 'brAhmI ca zrayAhaM campakakuDmalam / etaiH kalkaiH pacettailaM tRNakasvarasadravam // sarvatvagdoSaharaNaM mahAtRNakasaJjJitam // bhArata-bha - bhaiSajya ratnAkaraH kalaka - gUlarakI chAla, bar3akI chAla, pilaravanakI chAla, pIpalavRkSakI chAla, mahuvekI chAla, AmakI chAla, cIr3a (sarala vRkSa) kA cUrA, choTI aura bar3I jAmanakI chAla, arjunakI chAla, kamIlA, piyAla (cirauMjI ) vRkSakI chAla, kadambakI chAla, tendukI chAla, palAza (DhAka) kI chAla, lodha, berIkI chAla, kamalakesara, sirasakI chAla, vijayasAra aura lAla cndn| pratyeka 2-2 tolA lekara sabako ekatra kUTa le 1 kAtha-uparokta samasta oSadhiyAM samAna bhAga mizrita 8 sera ( pratyeka 30 // tole ) lekara sabako adhakuTA karake 64 sera pAnImeM pakAveM / jaba 16 sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| " kalka - haldI, harra, baher3A, AmalA, devadAru, kanera kI jar3a, cItAmUla, sataunekI chAla, nImakI chAla, karaJjake bIja, sugandha bAlA, nakhI, kUTha, paMvAr3a ke bIja, kaliyArI, choTI aranIkI chAla, camelI ke patte, dAru haldI, haratAla, mana guNa - yaha tela purAne ghAvoMko bhI zIghra hI sila, indrajau, tilake patte, AkakA dUdha, gUgala, bhara detA hai / dAlacInI, kAlImirca, kesara, gaThivana, rAla, tulasIke patte, khairakI chAla, bAyabir3aMga, pIpala, baca, nAgaramothA, pittapApar3A, giloya, mulaiThI, nAgakesara, bachanAga vidhi - 4 sera tilake tela meM uparokta kalka tathA kAtha milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba kAtha jala jAe to telako chAna leN| | (5293) mahAtRNakatailam (1) ( ca. da. / kuSThA. 49 ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mahAcandanAdyaM tailam ( ra. ra. ) bhA. bhai. ra. bhAMga 2. pra. saM. 1799 ( mIThA viSa), dhyAmaka (gandhatRga), soMTha, kAyaphala, candanAthaM tailam " dekhiye / haridrAtriphalAdAruhayamAraka citrakam / saptacchadazca nimbatvakarao vAlakaM nakhI // majITha, kar3avI tUmbI, hIrAbola, thUhara ( seMDa) ke patte, amalatAsa ke patte, bAbacI, jaTAmAMsI, choTI ilAyacI, mAlakaMganIkI jar3a, sirasakI chAla, gAya ke gobarakA rasa, sapheda candana, lAla candana, 1 bAsAzvakarNIti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 103 tailaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH kUTha, sambhAluke patte, indrAyanakI jar3a, do prakArakI / yaha tela aThAraha prakArake kuSThoMko naSTa camelI ( mogarA, motiyA ), vAsA, asagandha, karatA hai| brAhmI, sarala niryAsa (dhUpa sarala ) aura campaka mahAdazamUlatailam puSpako kaliyAM / saba samAna bhAga mizrita 1 sera bhA. bhai. ra. bhAga 3 meM prayoga saMkhyA 3084 ( pratyeka 1 tolA 2 // mAze ) lekara sabako | " dazamUlatailam " naM. 2 dekhiye / kUTa leN| __ mahAnArAyaNatailam kyAtha-16 sera sugandhatRNako 128 sera bhA. bhai. ra. bhAga 3 meM "nArAyaNatailam (mahA)" pAnImeM pakA kara 32 sera zeSa rahane para chAna leN| dekhiye / 8 sera tela meM uparokta kalka tathA kAtha (5295) mahAnIlatalam (1) milAkara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAe (bhai. ra.; dhanva.; ca. d.| to telako chAna leN| kSudra; ga. ni. / tailA. 2) yaha tela samasta tvarogoMko naSTa karatA hai| AdityavallyA mUlAni kRSNazairIyakasya ca / (5294) mahAtaNakatailam (2) | surasasya ca patrANi phalaM kRSNazaNasya ca // mArkavaH kAkamAcI ca madhukaM devadAru ca / (vR. mA. / kuSThAdhikAra) pRthagdazapalAMzAni pippalyastriphalAJjanam / / caturguNe tRNarase kaTutailaM vipAcayet / prapauNDarIkaM maJjiSThA lodhaM kRSNAgurUtpalam / haridrAkuSThamaJjiSThAzampAkasarpapAyutaiH // AmrAsthi kardamaH kRSNA mRNAlI rktcndnm|| kAsamAriSTapatraizcakramardaiH samaibhiSak / nIlI bhallAtakAsthIni kAzIzaM madayantikA / aSTAdazAnAM kuSThAnAM tailametadvinAzanam // somarAjyazanaM zastraM kRSNau piNDItacitrakau // kAtha-sugandha tRNa 4 sera / pAkArya jala 32 | puSpANyarjunakAzmorAmra jambUphalAni ca / sera, zeSa kAtha 8 sera / | pRthaka paJcapala gaiH supiSTairADhakaM pacet // vibhItakasya tailasya dhAtrIrasacaturguNam / ___ kalka-haldI, kUTha, majITha, amalatAsake patte, kuryAdAdityapAkaM vA yAvacchuSko bhavedrasaH // sarasoM, kasauMdIke patte, nImake patte aura pavAMDake lauhapAtre tataH pUtaM saMzuddhamupayojayet / bIja saba samAna bhAga mizrita 20 tole (pratyeka 2 // pAne nastakriyAyAJca ziro'bhyaGge tathaiva ca // tole ) lekara sabako pIsa leN|| etaccakSuSyamAyuSyaM zirasaH sarvaroganut / sarasoMka 2 sera telameM uparokta kAtha tathA mahAnIlamiti khyAtaM palitantramanuttamam // kalka milAkara mandAgni para pakAveM / jaba kAtha jala 1 somarAjyasanAt puSpamiti pAThAntaram / jAe to telako chAna leN| 2 "zyAmA" iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 104 www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH - kalaka-hulahulakI jar3a, piyAbasekI jar3a, tulasIke patte, kAle sanake phala, bhAMgarA, makoya, mulaiThI aura devadAru 50-50 tole / pIpala, harra, baher3A, AmalA, suramA, puNDariyA, majITha, lodha, agara, nIlophara (nIlakamala), AmakI guThalI, kAlI kIcar3a ( kamalake nIcekI miTTI ), mRNAla (kamalanAla), lAla candana, nIlakA paMcAMga, bhilAvekI mIMgI, kasIsa, motiyAkA phUla, bAbacI, asanA vRkSakI chAla ( pAThabhedake anusAra puSpa ), loha cUrNa, choTe mainaphala ke vRkSakI chAla, citraka mUla, arjunake phUla, khambhArIke phUla, kaccA Ama (pAThAntara ke anusAra nisota) aura kaccI jAmana / pratyeka 5-5 pala ( 25-25 tole ) lekara sabako ekatra pIsa leM / 8 sera baher3e ke tela meM 32 sera AmalekA rasa aura uparokn as fmalAkara leith pAtrameM bharakara dhUpa meM rakha deM athavA mandAgnipara pakAyeM / jaba pAnI zuSka ho jAya to telako chAna leM I ise pIne, sira para malane aura isakI nasya lenese samasta ziro roga naSTa hote haiM / yaha tela AMkhoM ke liye hitakArI aura uttama palitanAzaka hai| (5296) mahAnIlatailam (2) ( ra. ra. sa. / a. 3 ) vaTa paroha piNDotamUlatva kRSNa sairyakaiH / ketakIstanabhRMgAyaH zakala triphalArjunaiH t: 1) pRthagdazapalaiH sArddhaM catudreNeiSvapAM pacet / aSTabhAgAvaziSTe'sminbhRMgasvarasapeSitaiH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ makArAdi triphalAnA lyayazcUrNaiH pRthagvipalikairyutam / tailADhakaM samakSIraM paktvAmRtarasAnvitam // mahAnIlaM subhANDasthaM maNDalaM dhAnyamadhyam / abhyaMgavidhiyogena kezAnAM raMjanaM param // ash aMkura, meMDala kI jar3a kI chAla, piyAbAMsA, ketakI kI kar3I, maMgarA, lohavUrga, harra, baher3A, AmalA aura arjunakI chAla 50-50 tole lekara sabako adhakuTA karake 128 sera pAnI meM pakAveM / jaba 16 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| tatpazcAt 10 - 10 toLe harra, baher3A, AmalA, nIlake paMcAMga aura lohake cUrNa ko bhaMgare ke rasa meM ghoTakara 8 sera telameM milA deM aura usameM uparokta kyAtha 8 sera dUba tathA 8 sera AmalekA rasa milAkara punaH pakAveM / jaba jalAMza zuSka hojAya to telako ( binA chAne ho ) botala AdimeM bharakara aura usakA mukha acchI taraha banda karake anAja ke Dhera meM dabA deM / evaM 40 dina pazcAt nikAlakara chAna leN| ise sapheda bAloMpara lagAne se ve kAle ho jAte haiM / (5297) mahApadmakaM tailam (1) (ga. ni. / tailA. 2 ) darbha samUlAni candanaM madhukaM balA / phenilApadmakozIramaJjiSThA kamalotpalaiH || zukaM ca vibhAgAH syuH pRthaka paJcapalonmitAH jaladroNe vipaktavyamabhAgAvazeSitam // taarat medAM ro bhallAtakaM tathA / kAlIyakaM priyaGgu ca dadyAtkezarameva ca // For Private And Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailaprakaraNam ] prapauNDarIkaM madhukaM padmakaM pAkezaram / surabhiM kuGkumaM caitra maJjiSThAM madayantikam // mAMsIM patraM ca tulyAMzaM dviguNaM kuGkumaM bhavet / caturguNA tu maJjiSThA sauvIraM tailasammitam // tailamasthaM pacedebhiH kaSAyeNAtha peSitaiH / etadbhyaJjanaM tailam vivamajvaranAzanam // mahApadmamidaM khyAtpretatailaM mahAguNam / varNaprasAdajananaM saukumAryavivardhanam // pAnAbhyaJjanavastau ca nasyakarmaNi ca smRtam / vAtapittabhavaM kSipraM jvarametanniyacchati // caturtho bhAgaH kvAtha - dAbakI jar3a, betakI jar3a, lAla candana, mulaiThI, kharaiTI, bAcacI, padmAka, khasa, majITha, kamala, nIlotpala aura kesU ke phUla 2525 tor3e lekara sabako adhakuTA karake 32 sera pAnI meM pakAveM / jaba 4 sera pAnI zeSa raha jAya so chAna 1 " , bhilAvA, kalka-jIvaka, RSabhaka, medA, lobha, agara, phUlapriyaGgu, nAgakesara, puNDariyA, mulaiThI, padmA, kamalakesara, gUgala, motiyA, jaTAmAMsI aura tejapAta pratyeka 1-1 tolA, kesara 3 tole aura majITha 5 toThe lekara sabako ekatra pIsa leN| 2 sera telameM uparokta kvAtha aura kalka tathA 2 sera sauvIraka kAMjI milA kara mandAgnipara pakAyeM | jaba jalAMza zuka ho jAya to telako chAna leM / isa tela kI mAliza se viSamajvara aura bAtapittaja - jvara zIghra hI naSTa ho jAtA hai tathA cehare kA raMga nikharatA aura komalatA kI vRddhi hotI hai / ise pAna, abhyaMga aura basti dvArA prayukta kiyA jA sakatA hai | 14 66 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mahApadmakaM tailam (2) ( bhA. pra.; ga. ni. / tailA. 2 ) bhA. bhai. ra. bhAga 3 pra. saM. 4116 padmaka tailam (mahA) " dekhiye / (5298) mahA piNDatailam ( bhai. ra. / vAtaraktA. ) 105 amRtAyAH palazataM somarAjItulAM tathA / prasAraNyAH palazataM jaladroNe pRthak pacet // pAdazeSaM gRhItvA ca tailaprasthaM pacedbhiSak / kSIraM caturguNaM davA mandamandena vahninA // piNDazAla niryAsa sindhuvAraphalatrayam / vijayA tI dantI kakolakapunarnavAH // vahnigranthikakuSThAni nize dve candanadvayam / pratipUtIka siddhArthavAkucI cakrapardakam // vAsAnimbapaTolAni vAnarIvIjameva ca / azvAddA saralaM sarvai pratikarSamitaM pacet // etatailavaraM hanti vAtaraktasaMzayam / kuSThamaSTAdazavidhaM granthivAtaM sudAruNam // kAyagrahaJcAmavAtaM bhagandaragudAmayam / jvaramaSTavidhaM hanti mardanAnnAtra saMzayaH // kvAtha (1) 6 / sera giloyako 32 sera pAnI meM pakAyeM aura 8 sera zeSa rahane para chAna leN| (2) 6 | sera bAbacIko 32 sera pAnI meM pakAyeM aura 8 sera zeSa rahane para chAna leM / (3) 6 | sera gandhaprasAriNIko 32 sera pAnI meM pakAveM aura 8 sera zeSa rahane para chAna hai / For Private And Personal Use Only kalka- zilArasa, rAla, saMbhAlu, harra, baher3A, AmalA, bhAMga, bar3I kaTelI, dantImUla, kaGkola,
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 106 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi punarnavA, citrakamUla, pIpalAmUla, kUTha, haldI, dAru- tilatailaM samAdAya zanairmudvagninA pacet / haldI, sapheda aura lAla candana, karaMja, khadAzI | triphalAyena payasA samyagdRSTantu mAnavam / (jundabedastara ), sapheda saraso, bAbacI, paMvAr3a modakenAbhayAdhena kRtvA saMzodhanaM tataH / (paMvAr3ake bIja), bAMsA, nImakI chAla, paTola, kaucake yathoktena vidhAnena bhiSagvazyaM pradApayet / / bIja, asagandha aura sarala vRkSa (cor3a) kA cUrNa timire ca sanaktAndhye zukre kAce caturvidhe / pratyeka 11-1 / tolA lekara sabako ekatra kUTa AsannaM yo na pazyeta yazca dUrAnna pazyati // leM / 2 sera tailameM uparokta tInoM kAtha, 8 sera dUdha | prakAzamAyataM vA yo naSTadRSTizca mAnavaH / aura kalka milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba jalAMza | mandadRSTiH stabdhaSTirapodRSTizca yojayet / / zuSka ho jAya to telako chAna leN| atirikte pradiSTe ca rakte vAtAzrite tathA / ____ yaha taila vAtaraktako avazya naSTa kara detA vAtapittapraduSTekSNi pittazleSmapadaSite // hai / isake atirikta isakI mAlizase 18 prakA- kaMDUyate ca sravati pittenAtyAkulAkSatA / rake kuSTha, bhayaMkara granthivAta, zarIrakA jakar3a jAnA, vidyutkhadyotavatpazyetsUryacandrasamaprabhAm // AmavAta, bhagandara, arza aura AThoM prakArake jvara sarvadA cakratA dRSTiH sarvanetravikAranut / / bhI naSTa ho jAte haiN| kalka-pIpala, mulaiThI, munakkA, baMsalocana, mahApiNDatailam jIvaka, RSabhaka, nIlotpala, kamala, giloya, harra, ( bhA. pr.| vAtaraktA) baher3A, AmalA, pRSTaparNI, kSIrakAkolI, majITha, bhA. bhai. ra. bhAga 3 prayoga saMkhyA 4123 / kaTelI, kharaiTI, punarnavA, soyA, bAyabiDaMga, gokharU dekhiye| aura zAlaparNI 2 // 2 // tole lekara sabako ekatra pIsa leN| (5299) mahApippalyAcaM tailam ( bhA. pr.| vAtaraktA.) drava-padArtha-triphalAkA kvAtha 2 sera, bhaMgapippalImadhukaM drAkSA zubhrA jIvakarSabhako / | rekA rasa 2 sera, bAsekA rasa 2 sera, bijaya sArakA rasa 2 sera tathA pahalI bAra kI vyAhI huI sotpalaM puNDarIkazca madhuparNIphalatrayam / / / gAyakA dUdha 4 sera / dhAvanIkSIrakAkolI maJjiSThAbRhatIvalAH / punarnavA zatAhA ca viDaGgaM gokSurasthirA // | 2 sera tilake telameM uparokta kalka aura patAnyadapalAnIha lakSaNapiSTAni paacyet| | drava padArtha milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba jalAMza triphalAbhRGgavAsAnAM prapIDaya prasthasammitAna // zuSka ho jAya to telako chAna leN| bojasAro varastasya prasthamekaM tu dApayet / rogIko abhayAdi modaka dekara pahale usakA gRSTIkSIrasya prasthau ca dvau dvau tasya pradApayet / . koThA zuddha kareM aura phira yaha tela sevana karAveM / For Private And Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH - isake sevanase timira, ratauMdhA, phUlA, kAca, hadakI chAla, pADhalakI chAla, asagandha, ketakIkI Asanna dRSTi ( Short Sight ), dUra dRSTi | jar3a, gandha prasAraNI, pRSTaparNI, zAlaparNI, baiMgana ( Long Sight ), manda dRSTi, standha dRSTi aura tathA kAle aura pIle phUlakA bAsA 50-50 adho dRSTi ityAdi netraroga naSTa ho jAte haiN| tole lekara sabako adhakuTA karake 64 sera pAnImeM vAtarakta, vAtapitta aura vAtakaphase utpanna pakAveM / jaba 16 sera pAnI zeSa rahe to samasta netra roga, netroMkI khujalI, pAnI bahanA | chAna leN| tathA pitta dUSita dRSTi Adi netra rogoMmeM yaha tela kalka-jIvantI, kAkolI, kSIrakAkolI, upayogI hai| medA, mahAmedA, jIvaka, RSabhaka, mudgaparNI, (5300) mahAbalAtailam (1) mASaparNI, mulaiThI, rAsnA, seMdhAnamaka, devadAru, kUTha, ( va. se. / vAtavyA.) jaTAmAMsI, baca, gaThIvana, majITha, sarala niryAsa balAnimanthamairaNDabRhatIdvayagokSuram / (dhUpa sarala), dAlacInI, tejapAta, amlaveta, choTI bilvanAgavalAbhIru syonAkaM pAribhadrakam // | ilAyacI, nAgaramothA aura elabAluka samAna bhAga pATalA sAzvagandhA ca ketakI ca prasAraNI / mizrita 40 tole (pratyeka 1 // tolA ) lekara sabako ekatra pIsa leN| pRSThaparNI sthirA caiva bRhatI sahacaradvayam // eSAM dazapalAnbhAgAnvAridroNadvaye paceta / vidhi-4 sera tila-taila meM uparokta kAtha, pAdazeSa parisrAvya tailaM prasthadvayaM pacet / / / | kalka aura 8-8 sera dUdha tathA zatAvarIkA rasa kalkAni jIvanIyAni rAsnAsaindhavadAru c| milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAe kuSThaM mAMsI vacAgranthipaJjiSThAsaralAni ca // | to telako chAna leN| tvapatrakaM varAGgazca elAmustakavAlukam / / yaha tela vAtavyAdhi, bhayaGkara vAtarakta, AmaetaiH kalakaiH supiSTaizca pAcayenmRdunAgninA / / dunAminA / / / vAta, gRdhrasI aura ADhayavAtAdimeM upayogI hai / kSIrazca dviguNaM dadyAcchatAvA rasasya ca / etattalavaraM teSAM rogANAM vAtajanmanAm // ise rogI ko pilAnA tathA basti, abhyaGga nAzayedvAtaraktazca AmavAtaM sudAruNam / | aura nasya dvArA prayukta karanA cAhiye / gRdhrasIpIThasapeSu cADhayavAte sadA hitam // | mahAbalAtailam (2) pAne bastI tayAbhyaGge nasye caiva prayojayet // ___ kAtha-kharaiTIkI jar3a, aranIkI jar3a, ara | (vR. ni. ra.; yo. ta. / ta. 40; dhanva.; yo. ra. ) NDamUla, choTI aura bar3I kaTelI, gokharu, belachAla, bhAga 3 meM prayoga saMkhyA 4684 " balAnAgavalA (gaMgarena), zatAvara, aralu ko chAla, phara- / tailam (4) " dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 108 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi (5301) mahAbalAdyaM tailam / dUradeze palAyante balAtailasya darzanAt / ( hA. saM. / sthA. 3 a. 23) apasmArAdidoSAMzca taca dUre niyacchati // vRddhA yuvAno bhavanti kandhyA ca labhate sutam / bhAgAzcASTau balAmUlaM catvAro dazamUlakam / tailaM mahAbalAdyaM ca mahAvAtaharaM smRtam / / kAthazcaturguNe toye'thavA droNasya saMkhyayA / / ___ kAtha-(1) kharaiTI kI jar3a 8 bhAga (32 tatrADhakaM kSipeta kSoramADhakaM mizrayeddadhi / / sera) lekara adhakuTA karake 256 sera pAnImeM ADhakaM mASakulmASayUpaM payuSitaM kSipet / / | pakAyeM / jaba 64 sera pAnI zeSa raha jAya to tailaM tilAnAM droNaM tu kaTAhe pAcayecchanaiH / chAna leN| jIvantI jIvanIyA ca kAkolyau jiivkrssbhau|| (2) 4 bhAga (16 sera) dazamUlako 128 mede dve saralaM dAru zallakazca kucandanam / / sera pAnImeM pakAveM / jaba 32 sera pAnI zeSa raha kAlIyakaM sarjarasaM maJjiSThA trisugandhikam / / jAe to chAna leN| mAMsI zaileyakaM kuSThaM vacA kAlAnusArikhA / (3) 4 sera ur3adako kUTakara 32 sera zatAvarI cAzvagandhA zatapuSpA punarnavA // pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAe kiNvakaM ca surA mustA tathA tAlIsapatrakam / to chAna leN| kaTutrayaM bAla kau ca sarva tatrava mizrayet // siddhaM sarvaguNaM zreSThaM kRtvA maGgalabAcanam / (4) 4 sera kulathIko 32 sera pAnImeM sauvarNe rAjate kumbhe vAthavA mRNmayAyase // | pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAna leM / suguptaM dhArayitvA tu pAnAbhyaGge niruuhke| kalka-jIvantI, harra, kAkolI, kSIrakAbastau vApi prayoktavyaM manuSyasya yathAvalam / / kolo, jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, dhUpavAtAdite'thavA bhagne bhinne vApi pradApayet / sarala, devadAru, zallakI (zilArasa), lAla candana, yA bandhyA ca bhavennArI puruSazvAlparetasaH // tagara, rAla, majITha, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, kSINo vA durbalo vApi tathA jiirnnjvraaturH| jaTAmAMsI, bhUricharIlA, kUTha, baca, tagara, zatAvara, AmavAtAturANAM ca tathA pakSapakuzcake / / asagandha, soyA, punarnavA ( visakhaparA), surAbIja pratAnake prayoktavyaM tathA zuSke hanugrahe / / (kiNva), surA, nAgaramothA, tAlIsapatra, soMTha, karNazUle cAkSizUle manyAstambhe ca pArzvage // mirca, pIpala, tathA 2 prakArakI sugandhabAlA / saba sarvavAtavikArANAM hitaM tailaM yathAmRtam / samAna bhAga--mizrita 4 sera (pratyeka 8 tole ) hanti zvAsaM ca kAsaM ca gulmAzau grahaNIgadam // lekara sabako ekatra kUTa leM / aSTAdazAni kuSThAni zIghraM vApi niyacchati / vidhi-32 sera tilake telameM uparokta cAroM grahabhUtapizAcAzca DAkinI zAkinI tathA // / kAtha, kalka, aura 8-8 sera dUdha tathA dahI milA For Private And Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH ( bhA. pra.) kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to jaba bhilAve telake upara tarane lageM to telako chAna telako chAna leN| leM / evaM isa telako punaH thor3I dera taka mandAgni noTa-ur3ada aura kulathIkA kAtha pahale para pakA kara agnise nIce utAra leM / jaba tela dina banA kara rakha lenA cAhie aura dUsare dina ThaNDA ho jAe to use zIzo meM bhara kara suratela pakAnA caahiye| kSita rakkheM / ise pAna, abhyaMga aura nirUhaNa bastimeM | yaha taila samasta prakArake kuSThoM ko naSTa prayukta karanese ardita aura bhagnAdi vAtaja roga naSTa | karatA hai| hote haiM / vandhyA strI aura kSIgavIrya puruSoMke noTa-bhilAvoM ko sAvadhAnIpUrvaka tor3anA lie yaha taila atyanta hitakArI hai| aura pakAnA cAhiye / unakA tela yA dhuvAM AMkhoM ___ yaha taila jIrNajvara, AmavAta, pakSasaMkoca, Adi para na lagane pAve / pratAnaka, zarIrakA sUkha jAnA, hanugraha, karNazUla, mahAmaricAditailam akSizUla, manyAstambha, pArzva zUla, zvAsa, khAMsI, gulma, arza, grahaNIdoSa, 18 prakArake kuSTha, maricAyaM tailam (vRhat) dekhiye| apasmAra aura anya samasta vAtaja rogAMko naSTa (5303) mahAmArtaNDatailam karatA hai| ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 20) isake prabhAvase bhUta, pizAca aura zAkaM nimbAGkolavadvirAjavRkSAkSasnugbhavam / DAkinI, zAkinI ityAdi. dUra bhAga jAte haiM evaM garbhazuSkaM zubhaM khaNDaM nArikelaM priyAlakam // vRddha puruSa yuvAke samAna ho jAte haiM aura vandhyA vAtAricakramardasya vIjaM vAkuci tthaa|| stroko putrakI prApti hotI hai| samaM pAtAlayantreNa tailaM grAhyaM prayatnataH / / (5302) mahAbhallAtatailam | prasthau drau tilatailasya kuSThacUNe paladvayam / (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 20) svarNakSIrIpalaikaM ca kSiptvA paktvA'vatArayet // yatrAdvikhaNDitaM kuryAdbhallAtazatapaJcakam / / | pUrvataile catuSpasthe tailIbhUte viniHkSipet / kSiptvA pacyAcchanaivahnau taile dvAdazapAlike // mahAmArtaNDatailaM hi lepAnkuSThaM niyacchati // yAvattaranti te paktvA tattailaM paacyetpunH| atikaNDUM kRmi pAkaM sphoTakAni ca nAzayeta // madhupAke tu samprApte hyavatArya tu tatkSaNAt // (1) sAgonake bIja, nImakI nibaulI, hiMgosarvakuSThaM nihantyAzu mahAbhallAtanailakam // Take phala, bhilAveke phala, amalatAsake bIja, __ 500 bhilAvoM ko Tukar3e Tukar3e karake 120 / baher3ekI mIMga aura thohara (seMDa) ke sUkhe huve tole tilake telameM DAlakara mandAgni para pakAveM / Tukar3e tathA nArayala (golA), cirauMjI, araNDake For Private And Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - - ratnAkaraH 110 chile huve bIja, pavAMr3a ke bIja aura bAbacI samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara pAtAla - yantra se tela nikAleM / [ makArAdi | mandazravaNabAdhiyyai karNarogAtipIna se / hRdrogaM gRdhrasIJcaiva AmavAtaM kaTigraham // jaGghIrupAdapRSTheSu pArzvazUlamatIva ca / antravRddhayaNDavRddhizca vAtaraktaM sudAruNam | vizvAcIkhakhapaGgarvAzItiM vAtajAnharet / balIpalitakhAlityaM kezAnAM patanaM param || balamAMsakarazcaiva zukravRddhikaraM param / apatyajananaM zreSThaM garbhiNInAM paraM hitam // 8 sera tela naM. 1 meM 4 sera tela naM. 2 hastyazvoSTrA divyAyAmairbhagnasandhiprasAdhanam / milAkara surakSita rakkheM / tailamAtropayogena vyAdhirnirmUlatAM nayet // ise lagAnese kuSTha, khujalI, kRmi, pAka aura sarvAtaGka vinAzAya vRkSamindrAzaniryathA / mahAmASamidaM tailaM kRSNAtreyeNa pUjitam // visphoTaka AdikA nAza hotA hai / (2) 4 sera tilake telameM 16 sera pAnI tathA 10 tole kUThakA cUrNa aura 5 tole svarNakSIrI (satyAnAzI ) kA kalka milAkara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAe to telako chAna leM / (5304) mahAmASatailam ( ba. se. / vAtavyA. mASadroNaM samAdAya azvagandhAmasAriNI / dvipaJcamUlyAtmaguptA balA gandharvahastakaH || eSAM dazapalAnbhAgAnvAridroNe catuSTaye / kAmebhiH prakurvIta caturbhAgAvazeSitam // yaSTAvadArukuSThailArAsnAmAMsIbalAvacAH / zatAhvA cAtmaguptA ca cAzvagandhA ca cndnm|| zaThacurubukavRkSAmlatryUSaNAguruzcikam / sindhUdbhavaM vidArIca prasAriNI zatAvarI // vRddhadArukA tibalA viDaGgasaralAni ca / kalkairetaiH palairbhAgaistailADhakasamAyutaiH // kSIratulyaM samAyuktaM zanairmRdvaminA pacet / pAne bastau tathA'bhyaGge nasye bhojye ca pUjitam ardite karNazule ca ziroroge hanugrahe / mukharogeSu sarveSu manyAstambhe'pabAhuke || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAtha - ur3ada 16 sera, asagandha, prasAraNI, dazamUla, kauMca ke bIja, balA (kharaiTI) aura araNDa - mUla 50-50 tole lekara sabako ekatra kUTakara 128 sera pAnI meM pakAveM / jaba 32 sera pAnI zeSa rahe to chAna le I kalka - mulaiThI, devadAru, kUTha, ilAyacI, rAsnA, jaTAmAMsI, kharaiTI, baca, soyA, kauMca ke bIja, asagandha, sapheda candana, kacUra, araNDamUla, titar3Ika, soMTha, mirca, pIpala, agara, punarnavA, seMdhA, vidArIkanda, prasAraNI, zatAvara, vidhArAmUla, atibalA (kaMdhI), bAyabiDaMga aura dhUpa sarala, pratyeka 5 -5 tole lekara sabako ekatra pIsa leM / 8 sera tilake telameM uparokta kAtha tathA kalka aura 8 sera gAyakA dUdha milAkara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAe to telako chAna leN| AvazyakatAnusAra ise pilAne, bhojanameM khilAne aura isakI basti tathA nasya dene evaM For Private And Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] caturthoM bhAgaH 111 mAliza karanese ardita, karNazUla, ziro roga, hanu- zukrakSaye karNanAde karNazule ca daarunne| graha, samasta mukharoga, manyAstambha, apabAhuka, manda | kalAyakhaJjazamane bhaiSajyamidamAdizet // zravaNa, vadhiratA, karNaroga, ponasa, hRdroga, gRdhrasI, | dazamUlADhakaM droNe niHkvAthya pAdiko bhavet / AmavAta, kaTigraha, jaMghAzUla, uruzUla, pAdazUla, | kvAthazcaturguNastailAnmASakvAthe'pyayaM vidhiH / / pRSTazUla, pravRddhapArvazUla, antravRddhi, aNDa kvAtha (1) 4 sera dazamUlako 32 sera vRddhi, vAtarakta, vizvAcI, khaJjavAta, aura paGgutA | pAnImeM pakAyeM jaba 8 sera jala zeSa rahe to Adi 80 prakArake vAtaroga; balI, palita, khAlitya (gaMja) aura bAloMkA giranA Adi roga naSTa chAna leN| hote tathA bala, mAMsa tathA zukrakI vRddhi (2) 4 sera ur3adoM ko kUTa kara 32 sera hotI hai| pAnImeM pakA jaba 8 sera jala zeSa rahe to yaha tela garbhiNI striyoMke liye hitakArI | chAna leN| aura santAna dAtA hai| vyAyAmase utpanna huI | kalka-asagandha, kacUra, devadAru, kharaiTIkI sandhizithilatA isase zIghra hI dUra ho jAtI hai| jar3a, rAsnA, prasAriNI, kUTha, phAlasA, bharaMgI, (5305) mahAmASatailam (2) bidArIkanda, kSIra bidArI, punarnavA, bijau rekA phala, (ca. da. / vAtavyA. 22) jIrA, hIMga, soyA, zatAvara, gokharu, pIpalAmUla, dvipaJcamUlIM niHkyAthya tailaassoddshbhirgunnaiH| cItAmUla, jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, kAmASADhakaM sAdhayitvA tanni!ha caturguNam // kolI, kSIrakAkolI, mudgaparNI, mASaparNI, jIvantI, grAhayitvA tu vipacettailaprasthaM payaH samam / mulaiThI aura seMdhAnamaka / saba sapAna bhAga mizrita kalkArtha ca samAvApya bhiSagdravyANi buddhimAn // AdhA sera (pratyeka 1 / tolA) lekara sabako ekatra azvagandhAM zaThI dAru balAM rAsnAM prasAraNIm / pIsa leN| kuSThaM parUSakaM bhAjI dve vidAryoM punarnavAm // 2 sera tilake tailameM uparokta donoM kvAtha, mAtuluGgaphalAjyAjyau rAmaThaM zatapuSpikAm / 2 sera dUdha aura kalka milAkara mandAgni para zatAvarIgokSurakaM pippalImUlacitrakam // | pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leN| jIvanIyagaNaM sarva saMhRtyaiva sasaindhavam / / tatsAdhusiddhaM vijJAya mApatailamidaM mahat // / ise basti, abhyaMga, pAna aura nasya dvArA bastyabhyaJjanapAneSu nAvane ca prayojayet / prayukta karanA caahiye| pakSAghAte hanustambha ardite sApatantrake // guNa-yaha taila pakSAghAta, hanustambha, ardita, apabAhukavizvAcyoH khaJjapaGgulayorapi / | apatantraka, apabAhuka, vizvAcI, khaJjatA, paMgutA, hanumanyAgrahe caivamadhimanthe ca vAtike // | manyAgraha, vAtaja adhimantha, zukrakSaya, karNanAda, For Private And Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 112 bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH [ makArAdi bhayaMkara karNazUla aura kalAyakhaMja ityAdi rogoM ko murAmAMsI, gaThivana, coraka, bhUricharIlA, elavAluka, karatA hai / (5306) mahAsugandhatailam sarakASTha ( cIr3akA burAdA ), saptaparNa ( sataunekI chAla), lAkha, bhuI AmalA, lAmajjaka (pIlI khasa), padmAka, dhAyake phUla, puNDariyA aura kacUra / pratyeka 5-5 mAze lekara sabako ekatra kUTa 1 ( ga.ni. / tailA.; va. se.; yo. ra. / medarogA .; vR. yo. ta. / ta. 104 ) candanaM kuGkumozoraM priyaGgutruTirocanAH / turuSkAguru kastUryaH karpUraM jAtipatrikA | trateGkolapUgAnAM lavaGgasya phalAni ca / nalikA naladaM kuSThaM hareNustagaraH putram || nakhaM vyAghranakhaM spRkkA bolo damanako murA 'sthoNeyakaM corakaM ca zaileyaM sailavAlukam // sarala: saptaparNazca lAkSA tAmalakI tathA / alAmajjakaM padmakaM ca dhAtakyAH kusumAni ca // prapauNDarIkaM karcUraH samAMzaiH zANamAtrakaiH / mahAsugandhamityetatprasthaM tailasya sAdhayet // prasvedamaladaurgandhya kaNDU kuSThaharaM param / anenAbhyaktagAtraH syAdvRddhaH saptatiko'pi vA / yuvA bhavati zukrAdayaH strINAM cAtyantavallabhaH / ( subhago darzanIyazca gacchecca pramadAzatam // vandhyApi labhate garbhe SaNDho'pi puruSAyate / aputraH putramAproti jIvecca zaradAM zatam / / yaGgu, kalka-sapheda candana, kesara, khasa, phUlapri, choTI ilAyacI, golocana, zilArasa, agara, kastUrI, kapUra, jAvitrI, jAyaphala, kaMkola, supArI, lauMga, nAlIkA zAka, jaTAmAMsI, kaTha, reNukA, tagara, nAgara mothA, nakha, nakhI, spRkkA, bola, daunA, 1, 2, 3 kucha granthoMmeM yaha tIna paMktiyAM nahIM haiM tathA " truTi" kI jagaha "saThI" pATha hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sera tila ke telameM uparokta kalka aura 8 sera pAnI milAkara mandAgni para pakAyeM / jaba pAnI jala jAe to telako chAna leM 1 isa tela kI mAlizase sveda, mala, zarIrakI durgandha, khAja aura kuSTha AdikA nAza tathA saundarya kI vRddhi hotI hai evaM sattara varSakA vRddha bhI yuvA samAna sundara aura vIryavAna ho jAtA hai / vandhyA strI isake prabhAvase garbha dhAraNa karanemeM samartha ho jAtI hai aura napuMsaka puruSameM puruSatva A jAtA hai tathA putrahIna ko dIrgha jIvI putrakI prApti hotI hai / (5307) mahAsugandhitailam vR. mA. dhanva. yo. ra. ra. ra. / vAjIkaraNa ; yo. ta. / ta. 80; vR. yo. ta. / ta. 147; napuMsakA. / ta. 2 ) karpUrAgurucocavolanalikAlAkSAzaThIghAtakIpuSpaiH saptadalailavAlu saralAzaileya mAMsI puraiH / elAkuGkumarocanAdamanaka zrIvAsajAtIphalaiH kaGkolakramukojaTAmadamurA kAntAlavaGgAmayaiH // tailozI rahareNukApalayajasthau NeyacaNDAnakhaijatIkozakulIrapadmakanataiH spRkkAnvitaiH pAlikaiH lAkSAyojanavalilo salile tailaM vipAcyADhakaM tenAbhyajya tanuM jarannapi bhavetstrINAM paraM vllbhH| For Private And Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - - tailaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 113 zukrADhayotimAnanalpatanayaHpaNDo'pi ratyutsko (5308) mahAsugandhilakSmIvilAsa vandhyA garbhavatI bhavedapi tathA vRddhApi mUte tailam sutam / (ca. da ; dhanva.; ra. ra. vAtavyA.) kaNDUsvedavicacikAmayaharaM daurgandhyakuSThApahamazvibhyAM parikIrtitaM bahuguNaM tailaM sugandhaM mht|| jiGgIcorakadevadArusaralaM ___ vyAghrIvacAcelakakalka-kapUra, agara, dAlacInI, bola,nAlIko tvapatraiH saha gandhapatrakazaThIzAka, lAkha, kacUra, dhAyake phUla, sataunA, elayA. pathyAkSadhAtrIdhanaH / luka, kAlI tulasI, bhUricharIlA, jaTAmAMsI, gUgala, etaiH zodhitasaMskRtaiH palayugechoTI ilAyacI, kesara, golo cana, daunA, zrIvAsa tyAkhyAtA saMkhyayA (dhUpasarala), jAyaphala, kaMkola, supArI, zatAvara, telaprasthamavasthitaiH sthiramatiH kastUrI, murAmAMsI, nAgaramothA, lauMga, kUTha, zilA kalkaH pacedgAndhikaiH // rasa, khasa, reNukA, sapheda candana, gaThIvana, cIr3a, mAMsImurAdmanacampakasundarItvakanakhI, jAvitrI,kAkar3AsiMgI, padmAkha, tagara aura mAlatI ke phUla 5--5 tole le kara sabako ekatra granthyamburuGmaruvakaipilaiH sapRkkaiH / zrIvAsakundurunakhInalikAmiSINAM. pIsa leN| __kyAtha-lAkha, majITha aura lodha; tInoM samAna pratyekataH palamupAyaM punaH pacettu / / elAlavaGgacalacandanajAtipUtibhAga mizrita 16 sera lekara sabako adhakuTA karake 128 sera pAna meM pakA / jaba 32 sera pAnI ___ kakolakAgurulatAghusaNaiH palAdhaiH / kastUrIkAkSasahitAmaladIptiyuktaiH raha jAya to chAna leN| paktvA tu mandazikhinaiva mahAsugandham / / 8 sera telameM uparokta kvAtha aura kalka milAkara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya (paJcadvikena vArdhana madAtkaparamiSyate / to telako chAna leN| karpUramadayoradhaM patrakalkAdiheSyate // ___ isakI mAlizase vRddha puruSa bhI yuvAke samAna pakate'pyuSNa eva samyakpeSaNavartitam / kAnti aura vIryavAna ho jAtA hai| tathA napuMsaka dIyate gandhavRddhayartha patrakalkaM tadacyate // puruSako kAmottejanA hone lagatI hai| ____ isake prabhAvase vandhyA strI garbha dhAraNa kara pAguktau zuddhisaMskArau gandhAnAmiha taiH punH| letI hai aura vRddhA bhI putrotpanna kara sakatI hai| dviguNailakSmIvilAsaH syAdayaM tailasattamaH // ____ isake atirikta yaha taila khujalI, pasInA, paJcapatrAmbunA cAdho dvitIyo gandhavAriNA / vicacikA, durgandhi aura kuSThako bhI naSTa karatA hai| tRtIyo'pi ca tenaiva pAko vA dhUpitAmbunA // ) 15 For Private And Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH 114 tailayugmamidaM tUrNa vikArAn vAtasambhavAn / kSapayejjanayet puSTi kAnti medhAM dhRtiM dhiyam // prathama pAka - majITha, corapuSpI, devadAru, saralakASTha ( cIr3akA burAdA ), nakhI, baca, supArIke phUlakI chAla, tejapAta, gandha patra ( tulasI - marave ke patte athavA sugandhita patra vizeSa, baMgAlI 'pacApAtA ' ) kacUra, harra, baher3A, AmalA aura nAgaramothA / 10 - 10 tole lekara sabako ekatra pIsaleM | tatpazcAt 2 sera tilake telameM yaha kalka aura 8 ra paJca pallava' kAtha DAla kara mandAgni para pakAyeM / jaba pAnI jala jAe to telako chAna leM / 66 " dvitIya pAka - jaTAmAMsI, murAmAMsI, damanA, campAke phUla, phUlapriyaMgu, dAlacInI, gaThIvana, sugandha bAlA, kUTha, maravaka ( tulsI bheda) aura spRkkA / 10-10 tole tathA dhUpa sarala, nakhI, kundaru, nalikA aura sauMpha 5-5 tole / samasta oSadhiyoM ko eka kUTakara uparokta telameM milA 1 paJcapallavakvAtha. kapitthAnAM bIjapUrakabilvayoH / gandhakarmaNi sarvatra patrANi paJcapallavam || Ama, jAmana, kaitha, bijaurA aura bela / ina pAMca vRkSoM ke pattoM ke yogako paMcapallava kahate haiM / kvAtha vidhi. pAMcoM vRkSoke 1-1 sera patte lekara sabako adhakuTA karake 40 sera pAnI meM pakAveM / jaba 10 sera pAnI zeSa rahe to chAna leM / [ makArAdi kara usameM 8 sera "gandhodaka 2" DAla kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leN| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyapAka - choTI ilAyacI, lauMga, zilArasa, sapheda candana, jAvitrI, khaTTAzI (junda bedastara), kaMkola, agara, latAkastUrI tathA kezara 2|| -2 // tole aura kastUrI 1| tolA evaM kapUra 6 mAze yA 7 // mAze lekara sabako ekatra pIsa - kara uparokta tela meM milA kara usameM 8 sera "gandhodaka" yA dhUpitAmbu " DAlakara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAe to telako chAna leM / (6 ( isa prayoga meM 'karpUra', kastUrIkA paMcadvika ( 3 ) bhAga athavA AdhA lenA cAhiye / kapUra aura kastUrI kA mAna 'tailakalka meM ' patrakalka' kI apekSA AdhA liyA jAtA hai / " 2 gandhodaka. gandhodakantu tvakpatrI patrakozIramustakam / pratyekaM bAlakaM caiva palAni paJcaviMzatiH // kuSThArddhabhAgo'tra jala prasthAstu paJcaviMzatiH / ardhAvaziSTAH karttavyAH pAke gandhAmbu karmaNi // dAlacInI, tejapAta, khasa, nAgaramothA aura sugandha bAlA 25-25 pala ( pratyeka 125 tole) tathA kUTha 12 / / pala lekara sabako 50 sera pAnImeM pakAveM / jaba 25 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leM / isIko gandhodaka athavA gandhAmbu kahate haiM / For Private And Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailaprakaraNam ] 115 patrakalaka - tela ke siddha ho jAne para, gandha - vRddhi ke liye use chAna kara garama garama meM hI jo kastUrI AdikA kalka DAlA jAtA hai use ' patrakalka ' kahate haiM / yadi uparokta tela meM kalka dravyoMkA parimANa dUnA kara diyA jAya to isIkA nAma lakSmIvilAsa taila ho jAtA hai / | tailakalka - jo ' kalka ' telameM DAlakara pakAyA jAtA hai use 'tailakalka' kahate haiM / caturthI bhAgaH isa ( mahA sugandhi ) tela meM bhI gandha dravyako pUrvokta vidhi ke anusAra zuddha kara lenA cAhie | x V x gandhadravyazuddhi: paJcapallavatoyena gandhAnAM kSAlanaM tathA / zodha cApi saMskAro vizeSAzcAtra vakSyate // nakhazuddhi: caNDIgomayanoyena yadi vA tintaDIjalaiH / nakhaM saMkvAthayebhirabhAve mRNmayena tu // punaruddhRtya prakSAlya bharjayitvA niSecayet / guDapathyAmbunA hyevaM zudhyate nAtra saMzayaH // vacAzuddhi:gomUtre cAmbupake paktvA paJcadalodake / punaH surabhitoyena bASpavedena svedayet // gandhotrA zudhyate hyevaM rajanI ca vizeSataH / mustakazuddhi: mustakaM tu manAk kSuNNaM kAJjike tridinoSitam || paJcapallavapAnIyasvinnamAtapazoSitam / nAmAnaM bharjaye cUrNayettataH // AjazaubhAJjanajalairbhAvayecceti zudhyati / zailajazuddhi: kathitaM zailaM bhRSTvA pathyoguDAmbunA // sizvedevaM punaH puSpairvividhairadhivAsayet / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir khttttaashiishshuddhi:ythaalaabhmpaamaargsnuhy|dikssaarle pitam // bApa svedena saMvedya pUrti nirlomatAM nayet / dolApari pacetpazcAtpaJcapallavavAriNi // khalaH sAdhumivotpIDya tato niHsnehatAM nayet / __AjazobhAJjanajalairbhAvayecca punaH punaH // zigrumUle ca ketakyAH puSpapatrapuTe ca tam / pacedevaM vizuddhaH sanmRganAbhisamo bhavet // turuSkAdizodhanam turuSkaM madhunA bhAvyaM kAzmIraM cApi sarpiSA / rudhireNAyasaM prAjJairgomUtrairgranthiparNakam // madhUdakena madhurI patrakaM taNDulAmbunA / kastUrikAyAH prAzastyastrarUpam ISatkSArAnugandhA tu dagdhA yAti na bhasmatAm || pItA ketakagandhA ca laghusnigdhA mRgottamA / karpUrasya svarUpam pakAtkarpUrataH prAhurapakvaM guNavattaram // tatrApi syAdyadakSudraM sphaTikAbhaM taduttamam / pakvaM ca sadalaM snigdhaM haritadyuti cottamam || bhaGge manAgapi na cennipatanti tataH kaNAH / kuSThacandanAgurUNAM prAzastyam mRgazRGgopamaM kuSThaM candanaM raktapItakam // kAkatuNDAkRtiH snigdho gurucaiottamo'guruH / kuGkumAdInAM lakSaNam snigdhAlpakezaraM tvakhaM zAlijo vRttamAMsalaH // murA pItA varA proktA mAMsI piGgajaTAkRtiH / For Private And Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi isa telameM prathama-pAka 'paMcapallava kvAthake' pAka 'gaMndhodaka' yA dhupitAmbu ke sAtha karanA sAtha aura dUsarA "gandhodaka" ke sAtha tathA tIsarA cAhie / ) reNukAdInAM lakSaNam sandhiko kapar3amiTTIse baMda kara deM evaM hApDIko cUlhe raNukA mudgasaMsthAnA zastamAnU jaM dhanam // para car3hakara nIce agni jlaaveN| (isake pazcAt jAtIphalaM sazabdaJca snigdhaM guru ca zatyate / bacako nikAla kara dhUpameM sukhA kara rakkheM ) / elAdInAM prAzarUnyam haldIkA zodhana bhI isI prakAra kiyA jAtA hai| elA sUkSmaphalA zreSThA priyaGguH zyAmapANDurAH // nAgaramothekA zodhanaH nakhamazvakhuraM hastikarNazcaiva prazasyate / nAgaramothe ko adhakuTA karake kAMjImeM DAla eteSAmapareSAJca navatA prabalo guNaH // deM aura 3 dina pazcAt nikAla kara 'paMcapallava ' gandha dravya 'paMcapallava' kyA yase dhonese sAdhA- | kAthameM svedita karake dhUpameM sukhA leM / tatpazcAt raNataH zuddha ho jAte haiN| vizeSa zuddhi nIce dI use guDAmbu (gur3ake zarbata ) meM DAla deM aura jAtI hai| thor3I dera pazcAt nikAla kara mandAgni para bhUnakara nakhI zuddhi. cUrNa kara leN| tadanantara use bakarIke mUtra aura sahanakhIko bhaiMsa ke gobarake rasa yA tintiDIka / janekI chAlake kAthakI pRthak pRthaka eka eka (imalI) ke pattoM ke rasameM (dolAyantra vidhi se) bhAvanA de kara sukhAla / svedita kreN| yadi ye donoM cIjeM na mila saka zailaja zuddhi. to pAnImeM kAlI miTTI dholakara usI pAnI meM zailajako kAMjImeM pakA kara (jalase dho kara) (vedita kara lenA cAhie / ta pazcAt use svaccha mandAgni para bhUna leM tatpazcAt use thor3I dera taka pAnIse dhokara bhiDIke pAtrameM mandAgnipara bhUneM aura guDamizrita harrake kAtha meM bhigo kara sukhA leM phira thor3e samaya taka guDamizrita harrake kvAthameM aura phira use sugandhita phUloMke bIcameM rakha kara bhigodeN| ( evaM dhUpameM sukhAle ). adhivAsita (sugandhita) banA leN| bacakA zodhana. khaTTAzI ( junda bedastara ) kA zodhana. bacako kramazaH gomUtra, gorakhamuMDIke kAtha aura khaTTAzI ke nAphe ( nAbhi golaka ) ke Upara 'paMcapallava ' kAthameM pRthaka pRthak pakAyeM aura phira apAmArga (ciraciTe) ke kSAra aura snuhI (thohara) use gandhodakase vAppasveda deM arthAt eka hAMDImeM ke kSAra ityAdi kSAroMkA lepa karake use jalavAppa gandhodaka bhara kara usapara eka kapar3A bAMdha deM aura dvArA ( vacA zodhana vidhimeM kathita rIti se ) sve. isake Upara uparokta bacako rakha kara usa para eka dita kareM / tadanantara usake bAloMko sApha karadeM anya hANDI ulaTI karake Dhaka deM aura donoMkI aura dolAyantra vidhi se paMcapallava kAthameM pkaayeN| For Private And Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH ye donoM (mahA sugandhi tathA lakSmI vilAsa) taila vAta vikAroM ko atyanta zIghra naSTa karake isake pazcAt use acchI taraha nicor3eM ki jisase jhalaka lie ho aura tor3ane se jisake kaNa na jhar3eM vaha sneharahita ho jaae| aba ise bakarIke mUtra vaha bhI uttama hotA hai / aura sahijane ko chAlake kAthakI aneka ( 3 yA | uttama kUTha AdikI pahacAna--jo kuSTha 7) bhAvanAeM deM / tadanantara use sahijanekI / (kUTha) harina ke sIMga ke samAna (kaThora aura bhArI) jar3ake kalkakI (lugadI) ke bIcameM rakhakara usake ho vaha uttama hotA hai| jisa candanakA raMga Upara kevar3e ke phUloM kI pattiyAM lapeTa kara puTa- raktAbhA ( lalAI ) liye hue pIlA ho vaha uttama pAka vidhi se pakA arthAt kuzase lapeTa kara | hotA hai| kauveko coMcake samAna evaM snigdha usake Upara Adha aMgula moTA miTTIkA lepa karadeM; aura bhAro agara uttama mAnA jAtA hai / ( uttama aura sukhAkara kaNDoMkI nirdhUma agnimeM dabA deN| agara loheke samAna pAnI meM DUba jAtA hai|) jaba UparakI miTTI lAla ho jAe to ThaNDA karake uttama kesara Adi ke lakSaNa. usameM se khaTTAzIko nikAla leM / isaprakAra zuddha kI jisa kesarake phUlameM kesara thor3I aura snigdha huI khaTTAzImeM kastUrIke samAna gandha Ane lagatI hai| ho vaha uttama mAnI jAtI hai| khaTTAzIkA gola zilArasa AdikA zodhana--turuSka aura mAMsala honA zreSThatAkA lakSaNa hai| murAmAMsI (zilArasa) ko zahadakI bhAvanA denese; kesarako pIle raMgakI aura jaTAmAMsI (bAlachar3a) piMgala varNa ghRtakI; agarako kesarake pAnIkI; gaThIvanako vAlI evaM jaTAke samAna uttama mAnI jAtI hai| gomUtrakI; aura sauMphako madhumizrita jalakI bhAvanA uttama reNukAdike lakSaNa / denese ye zudra ho jAte haiN| jisake dAne mUMgake barAbara hoM vaha uttama ___kastUrIkI parIkSA-jisa kastUrImeM suga- | hotI hai| ( maricake samAna bar3e dAnoM vAlI aura ndhake pazcAt z2arA eka kSAra jaisI gandha AtI ho, / gandha rahita reNukA nikRSTa hotI hai)| AnUpa jalAnese jo bilkula rAkha na ho jAya, raMgameM (jalake samIpavartI) pradezoM meM utpanna nAgaramothA pIlI ho ora jisakI gaMdha kevar3e ke phUlakI gandha | uttama hotA hai| ke samAna ho, jo vajanameM halkI aura snigdha ho jo jAyaphala zabdayukta snigdha aura bhArI ho vaha uttama hotI hai| use zreSTha samajhanA cAhie / kapUra-pakva kapUrakI apekSA apakva zreSTha zreSTha ilAyacI Adike lakSaNa / hotA hai aura usameM bhI jisake dala bar3e bar3e aura choTe phala vAlI ilAyacI, aura zyAma tathA billaurake samAna svaccha hoM vaha atyuttama hotA hai| kiMcita pANDu varNa vAlI priyaMgu uttama hotI hai| jo pakva kapUra daladAra, snigdha, hare raMgakI nakhI nAmaka gandha dravya vaha acchA hotA hai For Private And Personal Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 118 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi - puSTi, kAnti, medhA, dhRti aura buddhi kA vikAsa | (5310) mArkavatailam karate haiN| (vR. mA. / kSudrarogA.) (5309) mAgadhyAya tailam kSIrAtsamArkavarasAd dve prasthe madhukotpale / ( ga. ni. / tailA. 2: su. sa. / ci. a. 8) / tailasya kuDavaM pakaM tannasyaM palitApaham // mAgadhI madhukaM rodhaM kuSThamelA hareNavaH / ___ AdhA sera tilake telameM 2 sera godugdha aura samajhA dhAtakI caiva sArivA rajanIdrayam // | 2 sera bhaMgarekA rasa tathA 10 tole mulaiThIkA kalka miyaGgavaH sarjarasaH padmakaM padmakezaram / milAkara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala mAtuluGgasya patrANi madhUcchiSTaM sasaindhavam // jAya to telako chAna leN| etatsambhRtya sambhAra tailaM dhIro vipAcayet / isakI nasya lenese palita roga naSTa hotA hai| etaddhi gaNDamAlAsu maNDaleSvatha mehiSu // (5311) mAlatyAditailam ropaNArya hitaM tailaM bhagandaravinAzanam // (vR. mA. ra. ra.; bhai. ra.; ca. da.; dhanva. / kalka-pIpala, mulaiThI, lodha, kUTha, choTI kSudarogA.; vA. bha. / u. a. 24) ilAyacI, reNukA, majITha, dhAyake phUla, sArivA, mAlatIkaravIrAgninaktamAlai vipAcitam / haldI, dAruhaldI, phUlapriyaGgu, rAla, panAka, kamala. tailamabhyaJjane zastamindaluptApahaM param / / kesara, bijau reke patte, moma aura seMdhA namaka saba idaM hi tvaritaM hanti dAruNaM niyataM nRNAm / / samAna bhAga mizrita 40 tole (pratyeka 2 / tole) camelI, kanera, bhilAvA aura karaMjaphala ke le kara sabako ekatra kUTa leN| kalka tathA kvAthase siddha tailakI mAliza se indra4 sera tilake telameM yaha kalka aura 16 / lupta (gaMja) aura dAruNa nAmaka roga avazya aura sera pAnI milA kara mandAgni para pkaaveN| jaba pAnI zIghra naSTa ho jAtA hai / jala jAya to telako chAna leN| yaha tela kvAthArtha-pratyeka vastu 1 sera, pAkArtha jala gaNDamAlA, prameha-piDikA aura bhagandarako naSTa 32 sera / zeSa kvAtha 8 sera / karatA hai| kalkArtha-pratyeka vastu 5 tole / tela jisakA AkAra ghor3eke khura athavA hothIke kAnake samAna ho| (5312) mASatailam (1) ina tathA anya oSadhiyoMkI uttamatA unakI (ca. da. / vAtavyA.) navInatA para vizeSa nirbhara hotI hai| mASAtmaguptAtiviSorubUka1 sudhAvacAlAGgAlakomiti pAThAntaram / rAsnAzatAhAlavaNaiH mupissttaiH| For Private And Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra tailaprakaraNam ] caturguNe mASabalAkaSAye tailaM kRtaM hanti ca pakSavAtam // www.kobatirth.org caturthI bhAgaH kvAtha - ur3ada aura kharaiTIko jar3a 2-2 sera lekara 32 sera pAnI meM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leM / kalka - ur3ada, kauMca bIja, atIsa, eraNDamUla, rAsnA, soyA aura seMdhAnamaka saba samAna bhAga mizrita 20 tole lekara sabako ekatra kUTa leM 1 2 sera taila meM uparokta kvAtha tathA kalka milAkara mandAgni para pakAyeM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna le yaha tela pakSAghAtako naSTa karatA hai / 1 (5313) mASatailam (2) (bhai. ra.; ca. da.; dhanva. / vAtavyA . ) mASapasthaM samAvApyaM pacet samyak jalADhake / pAdazeSe rase tasmin kSIraM dadyAccaturguNam // prasthaJca tilatailasya kalkaM dattvAkSasammitam / jIvanIyAni yAnyaSTau zatapuSpAM sasaindhavAm || rAsnAtmaguptAmadhukaM balAvyoSatrikaNTakam / pakSAghAtArdite vAte karNazUle ca dAruNe / / mandazrutau cAzravaNe timire ca tridoSaje / hastakampe ziraHkampe vizvAcyAmapabAhuke // zastaM kalAyakhaje ca pAnAbhyaJjanavastibhiH / mASatailamidaM zreSThamUrdhvajajugadApaham // kvAtha - 1 sera ur3adoMko kUTa kara 8 sera pAnImeM pakAveM / jaba 2 sera pAnI zeSa rahe to chAna leM I Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 119 kalka - jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, kAkolI, kSIrakAkolI, Rddhi, vRddhi, soyA, seMdhAnamaka, rAsnA, kauMca ke bIja, mulaiThI, kharaiTI, soMTha, kAlI mirca, pIpala aura gokharU 11 - 1 | M lekara sabako ekatra kUTa leM / 2 sera tilake tela meM uparokta kvAtha, kalka aura 8 sera dUdha milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAe to telako chAna leM / yaha tela pakSAghAta, ardita, bhayaMkara karNazUla.. mandazravaNa, vadhiratA, tridoSaja timira, hastakampana, zirokampa, vizvAcI, apabAhuka, kalAyakhaJja aura Urdhvajatrugata rogo meM atyupayogI hai / ise pAna, abhyaMga aura bastidvArA prayukta karanA cAhiye / (5314) mASatailam (bRhat ) (3) (ga. ni. / tailA. 2 ) I 1 prasthe dve khaNDamASANAM kAthayetsalilAmaNe caturbhAgAvazeSeNa tailaprasthaM vipAcayet // mastunastvADhakaM davA tatsamaM cAmlakAJjikam / auSadhAni ca peSyANi tatremAni pradApayet // saindhavaM madanaM rAsnA zatADhA tryUSaNaM vacA / tagaraM corubukaM ca maJjiSThA padmakezaram // balA gokSurakaM pAThA saralaM devadAru ca / sAjagandhA'zvagandhA ca puSkaraM sapunarnavam // etAni cAkSamAtrANi kalkIkRtya prayojayet / nasye pAne tathA'bhyaGge bastikarmaNi yojayet // arditaM karNazUlaM ca manyAstambhaM hanugraham / bAdhirya pakSaghAtaM ca gRdhrasIM khaapaGgulam // For Private And Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 120 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi sarvAnetAn jayecchIghraM vRkSamindrAzaniryathA / / tadanantara 2 sera tilake telameM yaha kvAtha aura mASatailamidaM nAmnA sarvavAtavikAranuta // 20 tole seMdhAnamakakA cUrNa milAkara mandAgni 2 sera ur3adoM ko kaTa kara 32 para pkaayeN| jaba pAnI jala jAe to telako sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI | chAna leM / zeSa raha jAya to chAna leM / tadanantara 2 sera - yadi vA puse koI aGga saMkucita ho gayA ho tilake tela meM yaha kAtha, 8 sera mastu (dahImeM to isa telakI mAliza karanI cAhiye aura bAhu usake barAbara pAnI milA kara banAyA huA taka) | tathA zIrSagata vAta-vyAdhimeM isakI nasya lenI 8 sera kAMjI aura nimnalikhita kalka milA- aura pAna karAnA caahiye| kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to (5316) mAMsItailam telako chAna leN| (ba. se. / kSudrarogA.) ___ kalka-seMdhAnamaka, mainaphala, rAsnA, soyA, soMTha, mAMsIsvarasasaMsiddha kaTutailaM catuSpalam / kAlI mirca, pIpala, baca, tagara, araNDamUla, majITha, manaHzilA tathA mAMsI rAjIvajazca gandhakam // kamalakesara, kharaiTI, gokharu, pAThA, saralakASTha zANamAtraistadabhyagAddhantyavazyamarUMpikAm / (cIr3akA burAdA), devadAru, ajamoda, asagandha, pAmAM vicarcikAcaiva tathAnyAJchirasotraNAn // pokharamUla aura punarnavA 10-11 tolA lekara sabako jaTAmAMsIkA svarasa (yA kyAtha) 2 sera, ekatra Ta leN| sarasoMkA taila AdhA sera aura manasila, jaTAmAMsI, ise nasya, pAna, abhyaMga aura bastikarma kamalagaTTA tathA gandhakakA cUrNa 5-5 mAze lekara dvArA prayukta karanA caahiye| sabako ekatra milAkara mandAgni para pakAveM / jaba yaha tela ardita (lakavA), karNazUla, manyA- pAnI jala jAya to telako chAna leM / yaha taila stambha, hanugraha, badhiratA, pakSAghAta, gRdhrasI, khaJjatA aruSikA ( sirakI choTI choTI phusiyoM ) ko naSTa aura paGgutA ityAdi samasta vikAroM ko naSTa | karatA hai| karatA hai| (5317) mizyAcaM tailam (5315) mASatailam (svalpa) (4) ( ga. ni. / ajI.) (ca. da. / vAtavyA.) mirzi madhUcchiSTamaruSkaraM ca tailaM saGkucite'bhyaGgo mASandhavasAdhitam / sasaindhavaM kSAramathAmlakSam / bAhuzIrSagate nasyaM pAnaM cauttarabhaktikam // tailaM vipakaM madhuzuktayuktaM kAtho'tra mApaniSpAdyaH saindhavaM kalkameva ca // khallI pravRddhAM zamayeddhisadyaH // 4 sera ur3adoMko kUTakara 32 sera pAnImeM 3 sera tilake telameM 12 sera madhuzukta tathA pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| 5-5 tole sauMpha, moma, bhilAvA, seMdhAnamaka, For Private And Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam caturthoM bhAgaH javAkhAra aura tintaDIka kA kalka milAkara mandAgni (5319) mustakAditailam para pkaayeN| jaba pAnI jala jAe to telako (va. se. / netraro.) chAna leN| mustA tejovatI pAThA kaTphalaM kaTukA vcaa| isakI mAlizase khallI ( haije ityAdi meM sarvapA pippalImalaM pipalI saindhavAgnikau // hone vAlI hAtha pairoMkI aiMThana ) turanta zAnta ho tutthaM karaJjabIjazca lavaNaM bhadradAru ca / jAtI hai| etaiH kRtaM kaSAyaJca kavale tacca dhArayet // (madhuzuta ' banAnekI vidhi " makArAdi hitaM zirovikAre ca tailame bhirvipAcayet / / AsavAriSTa prakaraNa" meM dekhiye / ) nAgaramothA, mAlakaMganI, pAThA, kAyaphala, mizrakasnehaH kuTakI, baca, saraso, pIpalAmUla, pIpala, seMdhAnamaka, (yo. ta. / taM. 46; vR. yo. ta.; yo. ra.) cItAmUla, nIlAthothA, karaJjabIja, seMdhA namaka aura bhA. bhai. ra. bhAga 3 prayoga saMkhyA 2459 devadAru samAna bhAga lekara, sabako adhakuTA karake " trivRtAdi mizraka sneha " dekhiye / 8 gune pAnI meM pakAveM / jaba cauthA bhAga zeSa raha jAe to chAna leN| (5318) muNDItailam isa kvAthake kavala dhAraNa karane athavA inhIM (ra. ra. / strI rogA.) oSadhiyoMse siddha tela kI mAliza karanese ziroroga muNDImUlaM dazapalaM jale pacyAcaturguNe / (pratizyAya) naSTa hotA hai| arddhazeSa haretyA kAthA tilatailakam // kvAthArtha-pratyeka oSadhi 32 tole, jala tailazeSaM bhavettaca nasye pAne ca dApayet / / 48 sera, zeSa 12 sera / patitaM yauvanaM strINAM mAsAduttiSThate svayam // kalkArtha-pratyeka oSadhi 2 tole / 50 tole muNDIkI jar3ako kUTa kara 400 tela-3 sera tole ( 5 sera ) pAnImeM pakAveM / jaba 2 // sera (5320) mUlakAdyaM tailam (1) pAnI zeSa raha jAe to chAna leN| ( ca. da. / vAtavyA.; ca. sa.) 1 / sera tilake tailameM yaha kyAtha milAkara mUlakasvarasaM tailaM kSIradadhyamlakAbhikama / mandAgni pare pakAveM / jaba pAnI jala jAe to tulyaM vipaacyetklkaivlaacitrksaindhvaiH|| telako chAna leN| pippalyativiSArAsnAcavikAgurucitrakaiH / isakI nasya dene aura ise pilAnese 1 mAsa bhallAtakavacAkuSThazvadaMSTA vizvabheSajaiH // . meM striyoMke zithila stana svayameva hI kaThora ho pusskraahshtthiibilvshtaahaantdaarubhiH| . jAte haiN| tatsiddhaM pItamatyugrAnhanti vAtAtmakAngadAn / / For Private And Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 122 kalka - kharaiTI kI jar3a, cItAmUla, saiMdhAnamaka, pIpala, atIsa, rAsnA, cava, agara, cItAmUla, ( pATha bhedake anusAra sahajane kI jar3a ), bhilAvA, baca, kUTha, gokharu, soMTha, pokharamUla, kacUra, belakI chAla, soyA, tagara aura devadAru / pratyeka 2 tole lekara sabako ekatra pIsa leM / 4 sera tilake tela meM 4 sera mUlIkA rasa, 4 sera godugdha, 4 sera khaTTI dahI, 4 sera kAMjI aura Upara likhita kalka milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAe to telako chAna leM / ise pIne se atyanta prabala vAtavyAdhiyAM bhI naSTa ho jAtI haiM / 1 (5321) mUlakAdyaM tailam (2) ( va. se. / vAtatryA. ga. ni. / tailA. 2 ) vAtamUlakamApIDaya tailaM dadhyAmlakAJjikam / kSIrADhakaM dadyAtpacetkalkaiH palonmitaiH // rAsnAbhallAtakaM zigru saindhavaM gajapippalI / Namrataaorat furpalI citrakaM vacA // zvadaMSTrA ceti tatpakvaM vAtazleSmAmayApaham / vadhmagRdhrasIpaGgutvaM khayaM vai sApatAnakam // kaTayurustambhanaM zoSaM parvastambhaprakampanam / hanyAdgulmaJca vAtotthaM balavarNAgnivardhanam // vandhyAnAM putradaJcaiva tailaM mUlakasAiyam // drava padArtha - choTI (kaccI mUlIkA svarasa 8 sera, khaTTA dahI 8 sera, kAMjI 8 sera aura dUdha 8 sera / kalka - rAsnA, bhilAvA, sahajanekI chAla, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ makArAdi " seMdhAnamaka, gajapIpala, kharaiTI, atibalA (kaMdhI), sauMTha, pIpala, cItAmUla, baca aura gokharU / pratyeka / 5- 5 tole lekara sabako ekatra pIsa leM / 8 sera tela meM uparokta drava padArtha tathA kalka milAkara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAe to telako chAna le I yaha tela vAtakaphaja rogoMko naSTa karatA hai 1 isakI mAlizase vadhma, gRdhrasI, paMguto, khaJjatA, apatAnaka, kaTistambha, urustambha, zoSa, sandhyastambha, prakampana aura vAtaja gulma naSTa hotA tathA varNa aura agnikI vRddhi hotI hai / isake prabhAvase vandhyA strIko putra prApta ho sakatA hai| (5322) mRNAlA ditailam ( rA. mA. / strIro; yo ta / ta. 76. ) mRNAlapadmotpalabIjayuktaM tailaM tathozIrayutaM vipakam / pacchilayazaithilyavi gandhatAdi nAzaM karoti smaramandirasya // mRNAla (kamala nAla), padma, kamalagaTTA aura khasake kalka tathA kvAthase siddha taila yonikI picchilatA (cipacipAhaTa), zithilatA aura durgandhI karatA hai 1 kakArtha - pratyeka vastu 2|| to FETT - pratyeka vastu AdhA sera / pAkArtha 1 jala 16 sera | zeSa kvAtha 4 sera / tela 1 sera / For Private And Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam] caturthoM bhAgaH (5323) medhyAvikatailam meMDhAsiMgI, gokharu, karaJjaphala, giloya aura (va. se. / kSudarogA.) dazamUlakI pratyeka vastu samAna bhAga lekara unake mUlakaM bIjamuddhatya conmattakadalAni tu| kAtha tathA kalkase taila yA ghRta siddha kreN| sUryAvarttazukAkhyAzca medhyAvIrasapAcitam // | kyAthArtha-saba cIjeM samAna bhAga mizrita 7 tailaM medhyAvikaM nAma varAhadvijanAzanam / / | sera (pratyeka AdhA sera), jala 56 sera, zeSa kvAtha kaNDrakuSThaprazamanaM kRcchaM dadavinAzanam // 14 sera / . kalkArtha-pratyeka vastu 2 // tole / (saba balavarNakarazcaiva kRSNAtreyeNa bhASitam // ___ mUlIke bIja, dhatUreke patte, hulahula, zukanAsA milita 35 tole) ghI yA tel-3|| sera / ( kauMcake bIja ) aura brAhmI 1-1 sera lekara, prathama kuSThIko snehaM pAnAdi karAke yaha ghRta sabako adhakuTA karake 40 sera pAnImeM pakAveM / khilA aura isa telakI mAliza karAveM / isase jaba 10 sera pAnI zeSa rahe to chAna leM / isameM vAta kuSTha naSTa hotA hai| (5326) mehamihiratailam 2 // sera tela milAkara punaH pakAveM aura pAnI jala (dhanva. / prameha.) jAne para telako chAna leN| | paJcamUlyamRtAdhAtrIdADimAnAM tulAM pacet / ___ yaha tela zUkaradaMSTrA (bhagandaravat rAga vizaSa), jaladroNe sthite pAde tailaprasthaM vipAcayet // khujalI, kuSTha, aura dAdako naSTa karake bala varNakI kSIra tailasamaM kalkAn bhUnimbagokSuram / kRddhi karatA hai| dADimaM reNukaM bilvaM dArudAvIbalAhakAn // (5324) meSaromamaSItailayogaH triphalA tagaraM drAkSA jambAmravalkalAbhayAt / (va. se. / nADIvagA.) nAmnedaM mehamihiraM sarvamUtrAmayAn jayet / / meSaromamaSI tasyAM kaTutailavipAcitam / | hastapAdazirodAhaM daurbalyaM kRzanAM tthaa| nAhItraNaM cirodbhUtaM jayettUlakasaGgamAt // kSINendriyA naSTazukAH svIkSINAzcApi ye nraaH|| kaDave tela meM bher3a ke bAloMkI syAhI (adha jalI | teSAM valyakaraM vRSyaM vayaH sthApanameva ca // rAkha) pakA kara surakSita rakkheM / isa tela meM laIkI zAlaparNI, pRSThaparNI, kaTelI, kaTelA aura battI bhigokara nADItraNa (nAsUra) meM bharanese purAnA gokharu tathA giloya, AmalA aura anArakI chAla nAsUra bhI zIghra hI bhara jAtA hai| pratyeka 62 // tole (12 // chaMTAka) lekara sabako (5325) meSazRGgItailam adhakuTA karake 32 sera pAnImeM pkaaveN| jaba 8 (su. sa. / ci. a. 9) sera pAnI zeSa rahe to chAna leM / 2 sera telameM yaha tatraprathamameva kuSThinaM snehpaanvidhaanenoppaadyet| kvAtha, 2 sera dUdha aura nimnalikhita kalka milA meSazRGgIzvadaMSTAsASTAguDUcIdvipazcamUlIsiddhaM kara mandAgni para pkaayeN| jaba pAnI jala jAya to tailaM ghRtaM vA vAtakuSThinA paanaabhynggyoviddhyaat| telako chAna leM / For Private And Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 124 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH kalka- nImakI chAla, cirAyatA, gokharU, anAra, reNukA, belakI chAla, devadAru, dArUhaldI, nAgaramothA, harra, baher3A, AmalA, tagara, munakkA, jAnakI chAla, AmakI chAla aura harra / saba samAna bhAga mizrita 20 tole lekara sabako ekatra pIsa leM / [[makArAdi paira aura hAtha, yaha tela samasta mUtraroga; sirakI dAha, durbalatA tathA kRzatAko naSTa karatA hai / iti makArAditailaprakaraNam / (5327) maNDUrAriSTaH ) ( ra. kA. ghe. yo. ra. / kAmalA; ga. ni. / AsavA. maNDUrasya tu zuddhasya tulArdhaM parikalpitam / lohasya patrANi tilotsedhapramANataH // guDAjIrNA paMcAzat kolaprasthatrayaM tathA / nikumbhacitrakAbhyAM ca pale dve dve sucUrNite // pippalInAM viDaGgAnAM kuDavaM kuDavaM pRthak / zrIzcApi triphalA prasthAna jaladroNe smaavpet|| mAsthito dhAnye peyoriSTaH pramANataH / doSanirhantA pANDurogaM niyacchati || kRmI zasi kuSThaM ca kAsazvAsakaphAmayAn / ris free mAhUra : zophapANDvAmayApahaH // atha makArAdyAsavAriSTaprakaraNam zuddha maNDUra 3 sera 10 toLe, zuddha loha cUrNa 3 sera 10 tole, purAnA gur3a 3 sera 10 tole, berIkI jaDakI chAla 3 sera; dantImUla aura cItekI jar3a 10 - 10 tole; pIpala aura bAyabiDaMga 2020 tole aura harra, baher3A tathA omalA 1-1 sera lekara kUTane yogya cIjoMko kUTakara sabako kSINendriya, naSTa - zukra aura adhika strI samAgama ke kAraNa kSINa hue puruSoMke liye yaha taila balya, vRSya aura Ayu sthApaka hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 32 sera pAnI meM milAkara cikane maTake meM bharakara usakA mukha banda karake use anAjake Dhera meM dabA deM aura 15 dina pazcAt nikAlakara chAna leM / yaha ariSTa (Asa) urdhva tathA nimna doSanAzaka hai evaM pANDu, kRmi, arza, kuSTha, khAMsI, zvAsa, kapharoga, aura zothakA nAza karatA hai / (5328) madhuzuktayogaH jambIrANAM phalarasaH prasthaikaH kuDavonmitam / ( vaM. se.; ga. ni.; yo. ra. / karNaro. ) mAkSikaM tatra dAtavyaM pippalI ca palonmitA // ghRtabhANDe viniHkSipya dhAnyarAzau nidhApayet / mAsena tajjAtarasaM madhuzuktamudAhRtam // jambIrI nIbU kA rasa 2 sera, zahada AdhA saMra aura pIpalakA cUrNa 5 tole lekara sabako ekatra milAkara ghRtake pAtra meM bharakara usakA mukha banda karake use anAjake Dhera meM dabA deM aura 1 mAsa pazcAt nikAlakara chAna leM / | isako madhuzukta kahate haiM 1 ( yaha Arataila meM par3atA hai | ) For Private And Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavAriSTamakaraNam ] caturthoM bhAgaH (5329) madhvariSTaH | (5330) madhvAsavaH (1) (ca. sa. / ci. a. 15 grahaNI.; (ca. saM. / ci. a. 15 grahaNI.; vA bha. / ___vaM. se.| grahaNI.) ci, a. 10; vaM. se. / grahaNI. ) nave pipalimadhvAkte kalase'gurudhupite / / droNaM madhUkapuSpANAM viDaGgAnAM tato'rdhataH / madhvADhakaM jalasamaM cUrNAnImAni dApayet // | citrakasya tato'dha syAt tathA bhallAtakADhakam // kuDavArdha viDaGgAnAM pippalyAH kuDavaM tathA / maMjiSThA tripalaM caiva vidroNe'pAM vipAcayet / caturthakAMzAM tvakSIrI kezaraM maricAni ca / / droNazeSe tu tacchItaM madhvardhADhakasaMyutam / / tvagelApatrakazaTIkramukAtivipAdhanam / elAmRNAlAgurubhizcandanena ca rUSite / hareNvelukatejohApippalImUlacitrakA // kumbhe mAsasthitaM jAtamAsavaM taM prayojayet // kArSikAMstAna sthita mAsamata UrdhvaM prayojayet / grahaNI dIpayatyeSa vRMhaNaH kaphapittajit / mandaM sandIpayatyagniM karoti viSamaM samam // zothaM kuSThaM kilAsaM ca pramehAMzca praNAzayet // hRtpANDugrahaNorogakuSThArzaHzvayathujvarAn / ___mahuveke phUla 16 sera, bAyabiDaMga 8 sera, vAtazleSmAmayAMzcAnyAnmadhvariSTo vyapohati // " cItAmUla 4 sera, zuddha bhilAvA 4 sera aura majITha __ zahada 8 sera, pAnI 8 sera, bAyabiDaMga 10 15 tole ( vAgbhaTake matAnusAra 40 tole ) tole, pIpala 20 tole tathA baMzalocana, nAgakesara lekara sabako adhakuTA karake 96 sera panImeM aura kAlI mirca 5-5 tole evaM dAlacInI, pakAveM aura 32 sera pAnI rahane para chAnakara, ThaNDA ilAyacI, tejapAta, kacUra, supAro, atIsa, nAgara karake, usameM 4 sera zahada milAdeM aura eka maTamothA, reNukA, elabAluka, tejabala, pIpalAmUla kemeM ilAyacI, khasa, agara aura sapheda candanakA aura cItAmUla 11-1 // tolA lekara kUTane yogya lepa karake usameM ise bharakara usakA mukha banda cIjoMko kUTa leM aura phira zahada meM pIpalakA cUrNa karake rakha deN| tathA 1 mAsa pazcAt nikAlakara milAkara eka naye maTakemeM lepa kara deM tathA use chAna leN| agarakI dhUnI de kara usameM uparokta samasta cIjeM ___ yaha Asava grahaNIko dIpta karatA tathA kapha, bharakara usakA mukha banda karake rakha deM aura eka | pitta, zotha, kuSTha, kilAsa Ara pramehakA nAza mAsa pazcAt chAnakara kAmameM lAveM / karatA evaM kAmazaktiko bar3hAtA hai / ise sevana karanese mandAgni, pradIpta aura viSamAgni samAna ho jAtI hai| isake atirikta yaha (5331) madhvAsavaH (2) ariSTa (Asaba) hRdroga, pANDu, grahaNI doSa, kuSTa, (caraka / ci. a. 7 kuSTha.) arza, jvara, zotha aura anya vAtakaphaja rogoMko khadirasuradArusAraM zrapayitvA tadrasena toyArtham / bhI naSTa karatA hai| kSaudraprasthe kAryaH kArye te cASTapalike ca // For Private And Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 126 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi tatrAyazcUrNAnAmaSTapalaM prkssipettthaa'mRni| | cikane baratanameM bharakara, usakA mukha banda karake triphalaile tvaGmaricaM patraM kanakaM ca karSAMzam // rakha deM, aura 1 mAsa patcAt nikAla kara chAna leN| matsyaNDikA madhusamA tanmAsamAyase bhANDe / yaha Asava pramehako naSTa karatA hai| madhvAsavamAcarataH kuSThakilAse zamaM yaatH|| mAtrA-10 tole / ( vyavahArika mAtrA khairasAra aura devadAru sAra AdhA AdhA sera 3-4 tole / ) lekara donoMko 16 sera pAnImeM pakA aura 4 sera (5333) madhvAsavaH (lodhrAsava) (4) pAnI rahane para chAna leM / tadanantara usameM 2 sera (ca. saM. / ci. a. 6 prameha.) zahada aura 1 sera khAMDa, 40 tole lohacUrNa (bhasma) aura 10-11 tolA harra, baher3A, AmalA, lobhraM zaThI puSkaramUlame lAM ilAyacI, dAlacInI, kAlI miraca, tejapAta aura mUvI viDaGga triphalAM yavAnIm / dhatUrekA cUrNa milAkara sabako loha pAtrameM bharakara cavyaM priyaoN kramukaM vizAlA usakA mukha banda karake rakha deM aura 1 mAsa kirAtatiktaM kaTurohiNIzca // pazcAt chAna leN| bhArgInataM citrakapippalInAM isake sevanase kuSTha aura kilAsa kA nAza mUlaM sakuSThAtiviSaM sapATham / hotA hai| kaliGgakAn kezaramindrasAhavA nakhaM sapatraM maricaM plavaJca // (5332) madhvAsavaH (3) droNe'mbhasaH karSasamAni paktvA (gadanigraha / AsavA. 6) - pUte caturbhAgajalAvazeSe / vizAlAtiviSAbhArgIkRSThamustApiyaGgavaH / rase'rdhabhAga madhunaH pradAya viddnggtriphlaakRssnncvygrndhikdiipykaaH|| pakSAbhidheyo ghRtabhAjanasthaH // akSAMzAn saliladroNe paktvA pAdAkzeSite / madhvAsabo'yaM kaphapittamehAn dattvA kSaudraM tadardha hi snigdhe bhANDe nidhaapyet|| kSipraM vihanyAd dvipalaprayogAt / eSa madhvAsavo hanti mehaM dvipalayogataH // pANDvAmayAzAMsyaruci grahaNyA indroyagakI jar3a, atIsa, bharaMgI, kUTha, nAga- doSaM kilAsaM vividhazca kuSTham // ramothA, phUla priyaGgu, bAyabiDaMga, triphalA, pIpala, | lodha, kacUra, pokharamUla, ilAyacI, mUrvA, cava, pIpalAmUla aura ajavAyana 11-12 tolA bAyabiDaMga, harra, baher3A, AmalA, ajavAyana, cava, lekara sabako adhakuTA karake 32 sera pAnImeM phUlapriyaGgu, supArI, indrAyagako jar3a, cirAyatA, pakAveM aura 8 sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| kuTakI, bharaMgI, tagara, cItAmUla, pIpalAmUla, kaTha, tadanantara usameM 4 sera zahada milAkara sabako | atIsa, pAThA, indrajau, nAgakesara, indrAyaNa, nakhI, For Private And Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavAriSTaprakaraNam ] caturtho bhAgaH 127 tejapAta, kAlI miraca aura kevaTImothA 11-1 / / tasmin dadyAttu kRSNAyAH prasthaM prasthatrayaM tthaa| tolA lekara sabako adhakuTA karake 32 sera pAnImeM triphalAyA biDaMgAnAM kuDavaM maricasya ca // pakAve aura 8 sera pAnI zeSa rahane para chAnakara kAzmarIphalamadvIkAparUSakaphalAni ca / usameM 4 sera zahada milAkara sabako cikane maTa vatsakasya ca bIjAni samAni maricena tu // kemeM bharakara usakA mukha banda karake rakha deN| aura 15 dina pazcAt nikAlakara chAna leN| paJcamUlaM ca SaDgranthAM dantI citrakameva ca / ___ise 10 tolekI mAtrAnusAra sevana karanese | dve dve pale ca bhallAtAdbhiSak samupakalpayet // kaphaja aura pittaja prameha tathA pANDu, aza, yavapalle sthitaH peyo'riSTo mAtrA balaM prati / aruci, grahaNI, kilAsa kuSTha aura anya aneka pANDurogodare hanti grahaNyavikAranut / / prakArake kuSTha naSTa hote haiN| paraM bhagandaraplIhazoSakAsAmayApahaH / ( vyavahArika mAtrA-3-4 tole / ) agnisandIpanaH pathyo vAdhiryasthaulyanAzanaH // (5334) madhvAsavaH (5) mastvAsava iti khyAto lekhano medure hitH|| (vA. bha. / a. 10 grahaNI.; ca. sN.| ci. __32 sera atyanta nirmala aura sapheda mastu a. 19 grahaNya.; vaM. se. / grahaNya.) (daha kA pAnI) le kara usa meM 6 / sera gur3a tathA 1 sera madhkapuSpasvarasaM bhRtamarddhakSayIkRtam / / pIpala; 1-1 sera harra, baher3A, AmalA; 20 tole kSaudrapAdayutaM zItaM pUrvavatsanidhApayet // bAyabiDaMga, 20 tole kAlI mirca aura 20-20 tole khambhArIke phala, munakkA, phAlaseke phala aura ttpibngrhnniidossaaayetsrvaanhitaashnH|| indrajau tathA 10-10 tole zAlaparNA, pRSTapaNI, 16 sera mahuveke phUloMke svarasako pakAkara | kaTelI, kaTelA (banabhaMTA), gokharu, pIpalAmUla, AdhA zeSa rakkheM aura phira use ThaNDA karake usameM dantImUla, cItAmUla aura zuddha bhilAvA kUTa kara 2 sera zahada milAkara cikane pAtrameM bharakara usakA milAdeM / phira sabako baca tathA kUTake cUrNakA mukha banda karake rakha deM aura 1 mAsa pazcAt lepa kiye huve maTake meM bharakara usakA mukha banda nikAlakara chAna leM / ise sevana karane aura pathya | kara deM aura use anAjake DherameM dabA deM tathA 1 pAlana karane se samasta grahaNI vikAra naSTa hote haiM / mAsa pazcAt nikAlakara chAna leN| (5335) mastvAsavaH ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese pANDu, (gadanigaha / AsavA.) udararoga, grahaNI-vikAra, arza, bhagandara, plIhA, vaMzapatrImatIkAzamastu droNe sunirmle| zoSa, khAMsI, Ama, badhiratA aura sthUlatAkA nAza kSiped guDatulAM bhANDe bacA kuSThavilepite // hotA tathA agni dIpta hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 128 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi (5336) mahAdrAkSAsavaH (1) | pAtana yantra) ke mukhameM kesara aura kastUrIkI poTalI lagA denI cAhiye / ( yoga cintAmaNi / a. 7) __ise arka nikAlane ke 3 bAda sevana karanA drAkSAyAzca palazataM sitAyAstacaturguNam / | cAhiye / isameMse 2 pala dopaharako aura 4 pala karkandhUmUlaM tasyAdhaiM mUlArdhe dhAtupuSpako / zAmako sevana karane tathA gariSTha aura snigdha kramukaM ca lavaGgaM ca jAtipuSpaphalAni ca / / AhAra karanese atyanta vIrya vRddhi hotI hai / cAturjAtaM trikaTukaM mastakI karahATakam // isake prabhAvase manuSya anekoM striyoMse samAgama AkallakarabhaM kuSThaM palAni daza cAharet / rama kuma0 palAni daza cAhat / kara sakatA hai| ebhyazcaturguNatoyaM bhANDe caiva viniHkSipet / / ( vyavahArika mAtrA-2-3 tole / ) sthApayed bhUmimadhye tu caturdazadinAni ca / mahAdrAkSAsavaH (2) tato jAtarasaM zuddhaM kSipetkacchapayantrake // dharAdho nikSipettasya mRganAbhiM sakuGkamam / / prayoga saMkhyA 3132 " drAkSAsava (mahA) etatsiddhaM kSipeddhImAn kAcabhANDe nidhApayeta // 5 " dekhiye / tridineSu vyatIteSu tatpeyaM palasaMkhyayA / (5337) mAcikAsavaH madhyAnhe dvipalaM grAhyaM sandhyAkAle catuSpalam // (gadanigaha / Asavo.) gariSThasnigdhamAhAraM bhakSayedasya sevkH| mAcikAyAH zatAdha tu droNe'pAMca vipAcayet / vIryAbhivRddhiH prabhavennarANAM rAmA suvazyA // tasmiMzcaturthazeSe tu pRte zIte pradApayet / / ete dhanyA manujA narendrA drAkSAsavaM ye kila guDasya dvizataM datvA tatsarva ghRtabhAjane / sevayanti // viDaGgapippalIkRSNAvagelApatrakesaraiH / / munakkA 6 / sera, misarI 25 sera; berIkI maricaizca tathA cUrNa samyakRtvA vicakSaNaH / jar3a 3 sera 10 tole, dhAyake phUla 1 sera 45 kSipecca pAlikai garghaTanIyaM samantataH // tole tathA supArI, lauMga, jAvatrI, jAyaphala, dAla- tato yathAvalaM pItvA kAsazvAsagalAmayAn / cInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, soMTha, mirca, hanti yakSmANamatyugramuraHsandhAnakArakaH // pIpala, rUmImastagI, dhatUrA, akarakarA aura kUTha mAcikAsava ityeSa brahmaNA nirmitaH purA / 10-10 pala (50-50 tole) le kara sabako / 3 sera 10 tole makoyako 32 sera pAnImeM kUTakara sabase 5 gune pAnI meM milAdeM aura cikane pakAveM aura 8 sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| pAtrameM bharakara usakA mukha banda karake use bhUmimeM jaba vaha ThaNDA ho jAya to usameM 12 // sera gur3a; dabA deM evaM 14 dina pazcAt nikAlakara usakA 10 tole pIpalakA cUrNa tathA 5-5 tole bAya * arka khIMca leM / arka khIMcate samaya bhabake (arka- biDaMga, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara For Private And Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavAriSTaprakaraNam ] caturtho bhAgaH 129 aura kAlI mircakA cUrNa milAkara sabako ghRtase mUlAsavaH cikane kiye huve miTIke pAtrameM bharakara usakA mukha (ca. saM. / ci. a. 15 grahaNI; ga. banda kara deM aura phira (1 mAsa pazcAt ) nikA ni.| AsavA. 6) lakara chAna leN| daza mUlAsava saM. 3123 dekhiye / usameM ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese khAMsI, vAdhya oSadhiyoM meM cItA par3atA hai parantu isameM zvAsa, galaroga, ugra rAjayakSmA aura uraHkSatakA usake sthAnameM jIrA paDatA hai tathA usameM guDa nAza hotA hai| kevala 20 tole par3atA hai jo ucita pratIta (5338) mustakAriSTaH nahIM hotA, parantu mUlAsava ke pAThameM gur3a 12 // ( bhaiSajyaratnAvali / agnimAMthA.) sera likhA hai aura yahI ThIka mAlUma hotA hai| mustakasya tulAdvandvaM caturdoNe'mbhasaH pacet / usameM prakSepa dravyoMkA parimANa 5-5 tole likhA hai aura mUlAsavameM 10-10 tole / tathA isameM pAdazeSe rase tasmin kSiped guDatulAtrayam // usakI apekSA nAgaramothA adhika likhA hai / dhAtakI SoDazapalAM yamAnIM vizvabheSajam / maricaM devapuSpaM ca methIM vahni ca jIrakam / / vastutaH vaha 'dazamUlAsava' isIkA rUpAntara mAlUma palayugmamitaM kSiptvA ruddhabhANDe nidhApayet / / hotA hai| saMsthApya mAsamAtrantu tataH saMsrAvayedbhiSak // (5339) mRgamadAsavaH ajIrNamagnimAndhazca viSacImapi dAruNAm / (ra. rA. su.; bhai. ra. / jvara.) grahaNIM vividhAM hanti nAtra kAryA vicaarnnaa|| mRtasaJjIvanI grAhyA pazcAzat palasammitAH / 12 // sera nAgaramotheko 128 sera pAnImeM / tadadai madhu saGghAA toyaM madhusamaM tathA // pakAveM aura jaba 32 sera pAnI zeSa raha jAya to kastUrI kuDavaM tatra maricaM devapuSpakam / use chAnakara usameM 18 // sera guDa; 1 sera dhAyake | jAtIphalaM pippalItvak bhAgaM dvipalikaM kssipet|| phUloMkA cUrNa tathA 10-10 tole ajavAyana, bhANDe saMsthApya rudhvA ca nidadhyAnmAsamAtrakam soMTha, kAlI mirca, lauMga, methI, cItAmUla aura vizUcikAyAM hikAyAM tridoSaprabhave jvare // jIrekA cUrNa milAkara sabako cikane maTakemeM bhara- vIkSya koSThabalaM caiva bhiSak mAtrAM prayojayet // kara usakA mukha banda kara deM aura phira 1 mAsa / mRtasaJjIvanI surA ( athavA rekTI phAiDa pazcAt nikAlakara chAna leN| spriTa ) 50 pala (6 / sera ), zahada 3 sera 10 ise sevana karanese ajIrNa, agnimAMdya, bhayaGkara tole, pAnI 3 sera 10 tole, kastUrI 20 tole visUcikA aura aneka prakArake grahaNI roga ava- tathA kAlI mirca, lauMga, jAyaphala, pIpala aura zya naSTa ho jAte haiN| dAlacInIkA cUrNa 10-10 tole lekara prathama 17 For Private And Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 130 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi kastUrIko surAmeM dhola leM aura phira saba cIjoMko etanmayaM pibennityaM yathAdhAtuvayaH kramam / kAMcake pAtrameM bharakara usakA mukha banda karake rakha dehadADharyakaraM puSTivalavarNAgnivardhanam // deM evaM eka mAsa pazcAt nikAlakara chAna leN| sannipAtajvare ghore viSacyAzca muhurmuhuH / yaha Asava visUcikA, hicakI aura sanni- zIte dehe prayoktavyaM mRtasaJjIvanI surA // pAta jvarako naSTa karatA hai| 1 sAlase adhika purAnA gur3a 16 sera, kIka( mAtrA-15-20 bUMda / ) / rakI chAla 1 / sera tathA anArakI bakalI, bAsA, (5340) mRtasaJjIvanIsarA (1) mocarasa, triphalA, bar3I ilAyacI, atIsa, asagandha, (bhaiSajya ratnAvalI / jvarAH; ra. rA. su. / jvara / ) devadAru, belachAla, aralukI chAla, pADhalakI chAla, zAlaparNI, pRzniparNI, kaTelI, kaTelA (banabhaMTA), guDaM droNamitaM grAhyaM varSAdRya purAtanam / / gokharu, berIkI chAla, indrAyaNa-mUla, cItA, vAvarItvacamAdAya dApayetpalaviMzatim // kauMcake bIja aura punarnavA (visakhaparA) 10-10 dADimaM dRpamocaJca varA krAntAruNA tathA / pala ( 50-50 tole ) lekara gur3ake atirikta azvagandhA devadArubilkhazyonAkapATalAH // saba cIjoMko kUTa leM aura gur3ako sabase 16 gune zAliparNI pRzniparNI vRhatIdvayagokSuram / pAnImeM gholakara usameM anya saba cIjeM milAkara vadarIndravAruNI citraM svayaMguptA punarnavA // sabako eka bar3e maTakemeM bharakara usakA mukha banda eSAM dazapalAn bhAgAn kuTTayitvA udUkhale / karake rakha deN| aura 16 dina pazcAt usakA sugambhIra ca mRdbhANDe toyamaSTaguNaM kSipet // mukha kholakara usameM 2 sera supArI, tathA 10-- guDasaMgolanaM kRtvA etaiH sampUrayedbudhaH / | 10 tole dhatUrekI jar3a, lauMga, padmAka, khasa, mukhe zarAbakaM datvA rakSayedinaviMzatim // poDasAdivasAdUrdhva dravyANImAni dApayet / sapheda candana, soyA, ajavAyana, kAlI miraca, pUgaprasthadvayaM cAtra kuTayitvA viniH kSipet // sapheda aura kAlA jIrA, kacUra, jaTAmAMsI, dAladhustUraM devapuSpaM ca pnkoshiircndnm|| cInI, ilAyacI, jAyaphala, nAgaramothA, pranthiparNI zatapuSpA yamAnI ca maricaM jIrakadvayam // (gaThivana), soMTha, methI, meDhAsiMgI aura lAla zaThI mAMsI tvagelA ca sajAtIphalamustakam / / candanakA cUrNa milAkara punaH usakA mukha banda kara granthiparNI tathA zuNThI methI meSI ca cndnm|| deM aura (15 dina pazcAt ) mocikA yantra athavA eSAM dvipalikAn bhAgAn kuTTayitvA vinikssipet| mayUrayantra (bhavake)se usakA arka khIMca leN| mRNmaye mocikA yantre mayUrAkhye'pi yantrake ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese deha yathAvidhi prakAreNa cAlanaM daapyedbudhH| dRr3ha hotI aura puSTi, agni, varNa tathA balakI vRddhi buddhimAna saujalaM kRtvA uddharet vidhivtsuraam|| hotI hai / sannipAta jvara athavA visUcikAmeM For Private And Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavAriSTaprakaraNam) caturthoM bhAgaH - - zarIra ThaNDA ho jAya to ise thor3I thor3I derameM etanmayaM pibenityaM yathAdhAtuvayAkramam / bAra bAra pilAnA cAhiye / ArogyajananaM dehadADharyakaralavarddhanam / / (5341) mRtasaJjIvanIsurA (2) / dhAtvagnismRtikavIryazukrakadvAtanAzanam / (napuMsakAmRtA. / ta. 9) balapuSTikaraM caiva kAmadaM dIpanaM param // navaM guDaM ca saGgrahya zatamekaM palaM tathA / / daza strI ramayenityamAnandamupajAyate / raNe tejomayaH sadyo yathA bhImaparAkramaH // vardharItvacaM ca sagRhya badarItvacameva ca // prasthaM prasthaM pradAtavyaM pUgaM deyaM yathocitam / navIna gur3a 6 / sera, tathA babUlakI chAla, dattvA lobhraM ca kuDavamAkaM ca paladvayam // berIkI chAla aura supArI 1-1 sera evaM lodha 20 tole aura adaraka 10 tole lekara kUTane toyamaSTaguNaM dattvA guDaM sNgholyetsudhiiH|| prathame cAkaM dadyAdvitIye baburItvacam / / | yogya cIjoMko kUTa leM aura adarakako patthara para pIsa leM / tatpazcAt sabase 8 gune (16 gune ) tRtIye badarIM dattvA golayitvA bhipagvaraH / pAnImeM prathama gur3a dholeM aura phira usameM kramazaH mukhe zarAvakaM dattvA yatnAtkRtvA ca bandhanam // adaraka, babU lakI chAla, berIkI chAla tathA anya mukhaM sambandhanaM kRtvA sthApaye dinaviMzatim / oSadhiyAM milA deM aura sabako cikane maTake meM mRNmaye monikAyantre mayurAkhyapi yatrake // bharakara usakA mukha banda karake rakha deM / evaM 20 yathAvidhi prakAreNa mandamandena vhninaa| dina pazcAt nikAlakara use mayUra yantra athavA cuhalImadhye nidhAtavyaM mRttikA dRDhabhAjane // mocikA yantra (bhavake) meM DAlakara mandAgni para tadauSadhaM ca tanmadhye samuddhRtya vini kSipet / arka khIMceM / usa samaya ( arka khIMcate samaya) nale ca yugalaM dattvA kumbhau ca gajakumbhavat // usameM nimna likhita cIjoMkA cUrNa bhI DAla denA kumbhamadhye nidhAtavyaM pUgaM ca salavAlukam / devadAruM lavaGgaM ca paJakozIracandanam // supArI, elabAluka, devadAru, lauMga, padmAka, zatapuSpA yavAnIkA maricaM jIrakadvayam / khasa, sapheda candana, soyA, ajavAyana, kAlI zaThI mAMsI tvagelA ca jAtIphalasamustakam // miraca, sapheda aura kAlA jIrA, kacUra, jaTAmAMsI, granthipaNI tathA zuNThI methI meSI ca cndnm| dAracInI, ilAyacI, jAyaphala, nAgaramothA, gaThaunA, epAMcAIpalAnbhAgAnkuTTayitvA viniHkSipet // soMTha, methI, meDhAsiMgI aura nandanakA cUrNa yathAvidhiprakAreNa cAlanaM dApayetsudhIH / / 2 // -2 // tole| buddhimAnsaujalaM kRtvA uddharedvidhivatsurAm // ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese cAhiye-- For Private And Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 132 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi svAsthyakI vRddhi hotI hai| yaha zarIrako dRr3ha karatA, mRddhIkAsavaH tathA bala, dhAtu, agni, smRti aura vIryako bar3hAtA (zA. dha. / khaM. 2 a. 10.) evaM vAyuko naSTa karatA hai| atyanta vAjI- prayoga saMkhyA 3130 drAkSAsava (3) karaNa hai| | dekhiye| iti makArAdyAsavAriSTaprakaraNam / atha makArAdilepaprakaraNam (5342) maJjiSThAdilepaH (1) / (5344) madanaphalAdilepaH (3. mA. / zlIpada.; va. se.; yo. ra. / zlIpada.) (bR. mA.; va. se. / zUlarogA. ) maJjiSThAM madhukaM rAsnAM sahasrAM sapunarnavAm / | nAbhilepAjayecchUlaM madanaH kAJjikAnvitaH / jIvantImUlakalkI vA satailaH pArthazUlahA // piSTvA''ranAlaleMpo'yaM pittazlIpadazAntaye // | mainaphalako kAnImeM pIsakara (garma karake ) ___majITha, mulaiThI, rAsnA, jaTAmAMsI aura punarna | nAbhipara lepa karanese zUla naSTa ho jAtA hai / vAkI jar3a samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / jIvantIkI jar3ako pIsakara telameM milAkara ise kAJjImeM pIsakara lepa karanese pittaja lepa karanese pasalIkA zUla naSTa hotA hai / zlIpada naSTa hotA hai / (5345) madanAdilepaH (1) (5343) maJjiSThAdilepaH (2) ( vR. ni. ra. / zlIpada. kSuda ro.) ___ (rA. mA. / viSa.) | madanaM ca tathA sikthaM sAmudralavaNaM tathA / | mahiSInavanItena saMtapte lepane hitam // maJjiSThAgajakesarapatrakarajanIpalepitA luutaa|| saptAhAtsphaTitau pAdau jAyete kamalopamau // nazyAta gaNDastu nRNA kRtagudAtvamalapAnAm // 12 tole bhaiMsake navanIta (naunI gho) ko majITha, nAgakesara, tejapAta aura haldI samAna garama karake usameM 1 tolA moma milA deM aura bhAga lekara cUrNa bnaaveN| jaba vaha pighala jAe to usameM 1-1 tolA mainaisakA lepa karanese makar3IkA viSa naSTa phala aura samudra lavaNa kA cUrNa milAkara hotA hai| surakSita rkheN| hiMgoTakI chAlakA lepa karanese 'galagaNDa' ise nirantara 1 saptAha taka lagAnese dAha zAnta naSTa ho jAtA hai| | hotI aura phaTe huve paira kamalake samAna ho jAte haiN| For Private And Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam caturtho bhAgaH (5346) madanAdilepaH (2) kara lepa karanese keza zIghahI ghane, dRr3ha, lambe aura ( zA. saM. / u. khaM. a. 11) | sIdhe ho jAte haiM / madanasya phalaM tiktAM piSTvA kAJjikavAriNA (5349) madhukAdilepaH (2) koSNaM kuryAtrAbhilepaM zUlazAntibhavettataH // (ga. ni. / carA.) mainaphala aura kuTakIkA samAna bhAga cUrNa madhukaM rajanI mustaM dADimaM sAmlavetasam / ekatra milA kara, use kAMjImeM pIsakara, jarA garma aJjanaM tintiDIkaM ca naladaM patramutpalam // karake nAbhi para lepa karanese zUla zAnta tvacaM vyAghranakhaM caiva mAtuluGgarasaM madhu / ho jAtA hai| dihyAdebhivarAtasya mastuzuktayutaiH ziraH // (5347) madanAdilepaH (3) zirobhitApasammohavamihikkApavepanut / (vai. jI / vi. 4) pradeho nAzayatyeSa jvaritAnAmupadravAn / / mulaiThI, haldI, nAgaramothA, anAra, amlabeta, madanasaindhava guggulagairikAjyamadhuvAlakapaGkavilepanAt / suramA, tintaDIka, khasa, tejapAta, nIlotpala, dAra. sphuTitamapyakhilaM caraNadvayaM cInI aura nakhI nAmaka gandha dravyake samAna bhAga vikacatAmarasapatibhaM bhavet // mizrita cUrNako zahada aura bijaure nIbUke rasameM athavo mastuzuktameM milAkara mastakapara lepa karanese moma, seMdhAnamaka, gUgala, geru, aura sugandha zirakI tapana, sammoha, vamana, hikkA aura kampana Adi bAlA ( yA khasa ) ke cUrNa ko ghI aura zahadameM jvarake upadrava zAnta ho jAte haiN| milAkara pairoM para lepa karanese pairoMkI bivAI naSTa | hokara paira komala ho jAte haiN| (5350) madhukAdilepaH (3) ___(pahile ghoko garama karake usameM gUgala ( yo. ra.; vR. ni. ra.; va. se. / masUrikA.) milAveM, phira moma milA deM tathA antameM anya madhukaM triphalA mUrvA dAUtvaG nIlamutpalam / oSadhiyoMkA cUrNa aura zahada milAkara khaba ghoTe uzIralodhramabhiSThAH pralepAzcyotane hitaaH|| | nazayantyanena dRgjAtA masUryo na bhavanti ca // (5348) madhukAdilepaH (1) mulaiThI, harra, baher3A, AmalA, mUrvA dAruhaldIkI (vR. mA.; va. se. / kSudraro.) chAla, nIlotpala, khasa, lodha aura majIThake samAna madhukendIvaraM mUrvA tilAjyagokSIrabhRGgalepena / bhAga-mizrita cUrNakA (pAnImeM pIsakara) lepa karane acirAdbhavanti kezA ghanadRDhamUlAyatA RjavaH // aura inhIM oSadhiyoMke jalako AMkhameM DAlanese mulaiThI, sthalapana, mUrvA, tila aura bhaMgareke AMkhopara nikalI huI masUrikA naSTa ho jAtI hai samAna-bhAga-mizrita cUrNako ghI aura dUdhameM milA- aura navIna nahIM nikalatI / For Private And Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 134 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi (5351) madhukAdilepaH (4) moma, mulaiThI, lodha, rAla, majITha, sapheda (ga. ni. / pradarA.) candana, aura mUrvAka kalka tathA 4 gune pAnIke sAtha ghRta siddha kreN| madhukotpalabIjAni puSasya zatAvarI / ise lagAnese hara prakArakA agni-dagdha-baga vidArImikSumUlaM ca klkaidhautghRtaaplutH|| bhara jAtA hai| yonau zirasi gAtre ca pradeho'sRgdarApahaH // mulaiThI, nIlotpala, khIreke bIja, satAvara, ( moma aura rAlake cUrNako ghI taiyAra honeke pazcAt usameM milAkara thor3I dera punaH pakA vidArIkanda aura IkhakI jar3a samAna bhAga lekara sabako patthara para pIsakara (101 bAra) dhule huve lenA cAhiye / ) ghImeM milAkara yoni, zira aura zarIrameM lepa kara- (5354) manaHzilAdiguTikA nese rakta pradara naSTa ho jAtA hai| (yo. ta. / ta. 78; rA. mA. / viSarogA. (5352) madhusikthakAdilepaH 28; vR. ni. ra. / viSarogo.) ( vR. ni. ra. / kSudraro.) manaH zilAkuSThapharaJjabIja zirISakAzmIrabhavaiH samAMzaiH / mdhusikthksaindhvghRtguddmhissaakhyraalniryaasaiH| vinirmitAsye vidhRtAvaliptA gairikasahitalepaH pAdasphuTanApahaH siddhH|| saMhAriNI vRzcikavaikRtasya / moma, seMdhA, ghI, gur3a, gUgala, rAla aura geru manasila, kUTha, karaJja bIja, sirasakI chAla samAna bhAga lekara pahile ghIko garama karake usameM aura kesarakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako gUgala pIsakara milA, jaba vaha mila jAya to (pAnImeM pIsakara) goliyAM banAveM / (aura chAyA meM moma milA deM; phira gur3a, aura antameM seMdhA, rAla sukhaaleN|) tathA gerukA cUrNa milAveM / ( yadi AvazyakatA pratIta ho to ghI adhika bhI le sakate haiN|) bicchUke kATe huve sthAna para isa golIko muhakI lAra (thUka) meM ghisakara lepa karanese viSa ise lagAnese pairoMkA phaTanA banda ho jAtA hai| | utara jAtA hai| (5353) madhucchiSTAdyaghRtam (5355) manaHzilAdilepaH (1) (va. se. / agnidagdha vaNa.; vR. mA. / AgaMtukatraNA.; (dhanva. / vAjI.) yo. ra.; vR. ni. ra. / agnidagdha.) | manaHzilA vacAkuSThaM saindhavaM ca punastathA / macchiSTaM samadhukaM lodhaM sarjarasaM tthaa| madhunAlepayelliGgaM drAvayet kAminIjanam // maniSThAM candanaM mUrtI piSTvA sapivipAcayet // manasila, baca, kUTha aura seMdhAnamakakA sarveSAmamidagdhAnAM vraNaropaNamuttamam // samAna-bhAga cUrNa ekatra milAkara use zahadameM For Private And Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH . ghoTakara liMga para lepa karaneke thor3I dera bAda strI- pranthizca bhaujaH karavoramUlaM samAgama karanese strI dravita ho jAtI hai| cUrNAni sAdhyAni tuSodakena / (5356) manaHzilAdilepaH (2) palAzanirdAharasena vApi ( vR. ni. ra. / tvagdo.; va. se. / kuSTa.) karpodadhRtAnyADhakasammitena / dArvIpralepaM pravadanti lepamanaHzilAla maricAni naila metatparaM kuSThavinAzanAya // mArka payaH kuSThaharaH prsiddhH| karaJjavIjaiDagajaM sakuSThaM manasila, kur3ekI chAla, kUTha, kasIsa, paMvAr3ake gomUtrapiSTaM ca varaH pradehaH // bIja, karaJjaphala, bhojapatra vRkSakI gAMTha aura kane rakI jar3akA cUrNa 12-1 / tolA lekara sabako (1) manasila, haratAla aura kAlI mircakA 8 sera kAMjI yA palAza-nirdAha rasameM pakAveM / cUrNa tathA AkakA dUdha aura sarasoMkA tela samAna jaba avalehake samAna gAr3hA hokara karachIko lagane bhAga lekara sabako ekatra ghoTakara lepa karanese kuSTa lage to agnise nIce utAra leN| (zveta kuSTa) naSTa ho jAtA hai / yaha lepa kuSToMko naSTa karaneke liye atyanta (2) karana bIja, paMvAr3ake bIja aura kUTake samAna-bhAga-mizrita cUrNako gomUtrameM pIsakara lepa upayogI hai| karanese bhI kuSTa naSTa ho jAtA hai| (palAzanirdAha-rasakI nirmANa-vidhi) palAza (DhAka) ke vRkSakI pradhAna jar3ameM eka bar3A (5357) manaHzilAdilepaH (3) gar3hA karake usameM eka dhar3A rakha deM aura phira vRkSameM __ (va. se. / kuSTa.) Aga lagAdeM / isase jo rasa vRkSase nikala kara samanaHzilA viDaGga kAsIsarocanAkanakapuSpI ca / ghar3emeM jamA ho use nikAla leM / yahI 'palAzavitrANAM prazamAthai sasaindhavaM lepanaM dadyAt // nirdAha rasa' hai|) manasila, bAyabiDaMga, kasIsa, golocana, (5359) manaHzilAdilepaH (5) kanerakI jar3a aura seMdhA namakake samAna-bhAga- ( vR. mA.; ca. da.; vR. ni. ra.; ra. ra.; yo. ra.; mizrita bArIka cUrNako ( pAnImeM pIsakara ) lepa va. se. / vraNazothA.; vR. yo. ta. / ta. 111 ) karanese (zveta kuSTha) naSTa hotA hai / manaHzilA samaaiSThA salAkSA rajanIdvayam / (5358) manaHzilAdilepaH (4) pralepaH saghRtakSaudrastvagvizuddhikaraH paraH / / (ca. da. / kuSThA. 49) ___manasila, majITha, lAkha, haldI aura dArumanaHzilAtvakkuTajAtsakuSThA haldIke samAna bhAga mizrita bArIka cUrNako gha tsalomazaH saiDagajaH krmH| | aura zahadameM milAkara lepa karanese, dhAvako ArAma For Private And Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 133 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi honeke bAda jo nizAna raha jAtA hai vaha dUra ho kAlI mirca, seMdhA, pIpala, tagara, kaTelIke kara tvacAkA raMga ThIka ho jAtA hai| phala, ciraciTekI jar3a, tila, kUTha, jau, ur3ada, (5360) manaHzilAdivattiH sarasoM aura asagandha / sabakA samAna-bhoga-mi(va. se. / biSarogA. ) zrita mahIna cUrNa zahadameM milAkara lepa aura mardana manohAsaindhavaM hiGgujAtIpatraM sanAgaram / | karanese liMga bar3hatA, stana puSTa (moTe) hote aura gozakRdrasasampiSTaM guTikA vRzcikAtinut // bhujA tathA kAna mAMsala ho jAte haiM / ____ manasila, seMdhAnamaka, hIMga, jAvitrI aura (5363) maricAdilepaH (2) soMThakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako gAyake (yo. ra. / zirorogA.) . gobarake rasa meM ghoTa kara goliyAM banA leN| maricaM bhRGgajadrAvairmaricaM zAlitaNDulaiH / inheM ( gAyake gobarake rasa yA pAnImeM ) dhisa | ardhazIrSavyathAM hanti lepo vA zuNThivAriNA // kara lagAnese bicchUkA viSa utara jAtA hai / ___ kAlI mircake cUrNako bhaMgareke rasa athavA (5361) maricAdiguTikA cAvaleoke pAnIke sAtha pIsakara yA seThako pAnImeM ( vai. ma. ra. / paTala 16) ghisakara lepa karanese Adhe zirakI pIr3A zAnta maricasya haridrAyAH zuNThayA vA hotI hai| reNubhiH kRtA gulikaa| (5364) maricAdilepaH (3) tailAktA saMliptA lalATapaTTe zirorujaM hanyAt // (yo, ra.; va. se. / netra rogA.) kAlI mirca, haldI, soMTha aura reNukAkA saJcUrNya maricAkSe ca rajanyA rasamardite / samAna bhAga mizrita bArIka cUrNa lekara (pAnImeM lepanAdarmaNAM nAzaM karotyeSa prayogarAT // ghoTakara ) goliyAM banA kara chAyAmeM sukhA leN| haldIke svarasa yA kAthameM kAlI mirca aura inheM pIsakara telameM milAkara mastaka para lepa baher3eke samAna-bhoga-mizrita cUrNako pIsakara lepa karanese zirapIr3A zAnta ho jAtI hai| karanese arma nAmaka netraroga naSTa hotA hai| yaha (5362) maricAdilepaH (1) / eka atyanta prabhAvazAlI yoga hai| ( zA. saM. / u. khaM. a. 11) (5365) maricAdilepaH (4) maricaM saindhavaM kRSNA tagaraM bRhatIphalam / / (va. se. / kSudraro.) apAmArgastilAH kuSThaM yavA mASAzca srsspaaH|| indralupte zirAM mani snigdhasvinnasya mokssyet| azvagandhA ca taccUrNa madhunA saha yojayet / kalkaiH samaricairdivAcchilAkAzosatutyakaiH / / asya santatalepena mardanAca prajAyate // indra lupta (gaMja) rogameM pahile rogIko yathAliGgaddhiH stanotsedhaH sNhtirbhujkrnnyoH|| vidhi snigdha aura svinna karake zirameM zirAvedha For Private And Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org lepaprakaraNam ] caturthI bhAgaH 137 ( phasta -- rakta - mokSaNa ) karAveM, evaM tatpazcAt | namakake cUrNako dhImeM milAkara lagAne se makkhIke kAlI mirca, manasila, kasIsa aura tUtiyAke dezako turanta ArAma ho jAtA hai / samAna - bhAga - mizrita cUrNakA ( pAnI meM pIsakara ) (5368) maricAdilepa: (7) lepa kreN| ( vR. ni. ra. / viSa; dha. va. / viSa. ) maricaM nAgapetaM sindhusauvarcalAnvitam / phaNivallIrasaipAddhanti tadvaraTIviSam // (5366) maricAdilepa: ( 5 ) ( vA. bha. / ci. a. 18 ) maricaM tamAlapatraM kuSThaM samanaHzilaM sakAsIsam / tailena yuktamuSitaM saptAhaM bhAjane tAmre // nAlitaM sidhyaM saptAhAddharmmase vino'paiti / mAsAnnavaM kilAsaM snAnena vinA vizuddhasya // kAlI mirca, tamAlapatra ( tejapAta ), kUTha, manasila aura kasIsa ke 5-5 tole cUrNako telameM milAkara malhama sA banAyeM aura use tAmrapAtrameM bharakara rakha deM; tathA sAta dina pazcAt kA lAveM / isakA lepa karake thor3I dera dhUpameM baiThanese eka saptAha meM sidhma (sIdha) nAmaka kuSTha aura eka mAsameM navIna kilAsa kucha naSTa ho jAtA hai / ina dinoM meM snAna nahIM karanA cAhiye / (5367) maricAdilepa: ( 6 ) ( ga. ni. / viSA; rA. mA. / vipa. ) maricatagarazuNThI ke saraisto yapiSTai yadi bhavati viptaM makSikAdaSTamaGgama / viSamupazamameti drAktadAnIM tadIyaM ghRtayutazata puSpA saindhavAlepanAdvA // kAlI mirca, tagara, sATha aura kesara ke samAna--bhAga--mizrita mahIna cUrNako pAnI meM pIsa - kara lepa karanese athavA soyeke bIja aura seMdhA 18 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAlI miraca, sauTha, seMdhA namaka aura saJcala (kAlA) namaka ke samAna bhAga mizrita cUrNako pAnake rasameM ghoTa kara lepa karane se varaTI (bhirra- bhir3atataina ) kA viSa naSTa ho jAtA hai / (5369) masUrAdilepa: (1) (va. se. / vAtavyA . ) mamUravidalaiH piSTaiH zRtazItena vAriNA / caraNau lepayetsamyak pAdadAhaprazAntaye // pairoMmeM dAha hotI ho to masUrakI dAlako ubAle huve ThaMDe pAnImeM pIsakara pairoM para ( taluvomeM) lepa karanA cAhiye / (5370) masUrAdilepaH (2) ( vR. mA. ; dhanva. / kSudrarogA . ) masUreH sarpiSA piSTairliptamAsyaM payonvitaiH / saptarAtreNa bhavati puNDarIkadalaprabham // masUrake cUrNako ghImeM pIsa kara, dUdhameM milAkaramukhapara lepa karane se sAta dinameM mukha kamalake samAna zobhAyamAna ho jAtA hai / (5371) masUrAdilepa: (3) (ga.ni. / visarpA . ) masuraiH khaNDitairmudgaizcaNakaiH samakuSThakaiH / yavaizca nistuSaistadrallepo vIsarpanAzanaH // For Private And Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - 138 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi masUra, mUMga, canA, moTha aura chilake-rahita / jalAMza zuSka ho jAe to ghIko chAnakara usameM jau ke (samAna bhAga mizrita athavA pRthak pRthak) | moma (kalkameM kathita) milAdeM / cUrNako ( ghImeM milAkara) lepa karanese visarpa naSTa yaha ghRta samasta prakArake brAko naSTa kara hotA hai| detA hai / Agantuka vraNa, sahaja vraNa, zirake braNa (5372) mahA gauryAcaM ghRtam aura viSama nADIvraNa ( nAsUra ) bhI isake prabhAvase (ga. ni. / ghRtA.) zIghra hI bhara jAte haiN| gaurI haridrA maJjiSThA mAMsI kaTukarohiNI // | (5373) mahArASTrayAdilepaH prapauNDarIkaM madhukaM bhadramustaM sacandanam / / (ra. ci. / ska. 10) jAtInimbapaTolaJca kArakhaM bIjameva ca // mahArASTrIsakarpUrA hyekacizcAphaladravaH / kaTphalaM samadhUcchiSTaM samabhAgAni kArayet / drAvayeliGgalepena sadyo hi bahukAminIH // paJcavalkakaSAyeNa ghRtaprasthaM vipAcayet // ___ jalapIpala aura kapUra ke samAna bhAga mizrita sIradvipasthasaMyuktaM zanairmadagninA pacet / cUrNako imalIke phalake rasameM ghoTakara liMga para lepa etadgauraM mahAvIrya sarvavraNavizodhanam // | karake strI-samAgama karanese strI zIghra hI dravita ho AgantusahajAzcaiva ziraHzliSTAzca ye vrnnaaH| jAtI hai| viSamAmapi nAhIM ca rohayecchIghrameva ca // | (5374) mAkandaphalAdilepaH kalka-dAru haldI, haldI, majITha, jaTA (zA. saM. / u. khaM. a. 11) mAMsI, kuTakI, puNDariyA, mulaiThI, nAgaramothA, sapheda | mAkandaphalasaMyuktamadhukarpUralepanAt / candana, jAvatrI, nImake patte, paTola, karaJjabIja, gate'pi yauvane strINAM yoniDhAtijAyate // kAyaphala aura moma samAna bhAga mizrita 20 tole __ AmakA phala aura kapUrake cUrNako zahadameM ( pratyeka 1 tolA 4 mAze ) lekara, momake ati milAkara lepa karanese gatayauvanA strIkI yoni bhI rikta saba cIjoMko kUTa leM / atyanta saMkIrNa ho jAtI hai| kAtha--bar3a, pIpalavRkSa, gUlara, pilakhana aura betakI chAla samAna bhAga mizrita 4 sera (5375) mAkandabIjAdilepaH (pratyeka 64 tole ) lekara sabako adhakuTA karake (rA. mA. / ziro.) 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa mAkandabIjasahitAmalakAliptarahe to chAna leN| mUrdhna ziroruhabharaH samupaiti dRddhim| 2 sera ghImeM 4 sera dUdha aura uparokta kalka AmakI guThalI aura Amale ko pAnImeM tathA kAtha milAkara mandAmi para pakAveM / jaba | pIsakara lepa karanese keza khUba bar3hate haiN| For Private And Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepapakaraNam / caturthoM bhAgaH 139 (5376) mAjuphalAdilepaH (1) (5377) mAjuphalAdilepaH (2) ( yo. ta. / ta. 73 ) (vai. vallabha / vi. 7) palaprayaM mAjuphalaM harItakyAH palaM tathA / ghRSTaM mAjUphalaM vrIhivAriNA kRtalepanAt / AmalakyAstu saptaiva palaikaM khadirasya ca // nRNAM tAruNyajAM hanti piDikAM vadanodbhavAm // tutthasyApi palaikaM tu nIlIvaTayA dazaiva tu / mAjUphalako cAvaloMke pAnImeM ghisakara lepa navasAdarakasyaikaM lohacUrNasya caikakam // karanese tAruNya-piDikAoM (mukhake muhAse) kA tuvaryAH palamekaM tu palaM taamrvishstthaa|| nAza ho jAtA hai| atizlakSNamidaM ghRSTaM bhRGgarAjarasezciram // ___ (5378) mAtuluGgakesarAdiyogaH sandhitaM tridinaM lauhe bhinnAJjanasamaprabham / (va. se. / pittajvara.) sekSIkRtya kacAnAdau punastenAvalepayet // vAtAripatrairAveSTaya supti kuryaadvickssnnH|| jihAtAlugalaklomazoSe mUrdhni ca dApayet / mAtastailAmalaiH snAtvA naro jAyeta nishcitm|| kesaraM mAtuluGgasya madhusaindhavasaMyutam // bhinnkjjlbhRnggaaliinibhkuntlsnttiH|| ___ bijaure nIbUkI kesara aura seMdhA namakake ____ mAjUphala 15 tole, harra 5 tole, AmalA cUrNa ko zahada meM milAkara zira para lepa karanese 35 tole, kharasAra 5 tole, nIlA thothA 5 tole, / | jihvA, tAlu, gale aura klomake zoSa (khuzakI) nIlakI TikiyA 50 to., nausAdara 5 tole, kA nAza hotA hai| lohacUrNa 5 tole, gopIcandana 5 tole, tAmracUrNa (5379) mAtuluGgarasAdiyogaH 5 tole aura cAMdIkA cUrNa 5 tole lekara sabakA (va. se. / jvarA. ; ga. ni. / jvarA.) atyanta mahIna cUrNa karake use kaI dina taka | svarasaM mAtuluGgasya saMyuktaM madhusarpiSA / bhaMgareke rasameM ghoTa kara kajjalasA kAlA karaleM / tAluzoSe pradeho'yaM mUni dAhe sasaindhavaH // tatpazcAt loha-pAtrameM bharakara usakA mukha banda | bijau re nIbUke svarasameM samAna bhAga zahada karake rakha deM aura 3 dina pazcAt kAmameM lAveM / aura ghI tathA jarAsA seMdhAnamaka milAkara zirapara / bAloko (sAbuna Adise dhokara) cikanAI lepa karanese tAluzoSa aura dAhakA nAza hotA hai| rahita karake yaha lepa lagAveM jaura Uparase araNDakA (5380) mAtuluGgAdilepaH (1) pattA bAMdhakara so rheN| dUsare dina prAtaH kAla (va. se. strI ro.) bAloMko taila mizrita AmalekA cUrNa lagAkara | mAtuluGgasya mUlantu mAllakAmUlamava snAna kara leN| | bilvamustamidaM lepaM ziroroga vinAzanam // ___ isa prakAra isa lepake prayogase sapheda bAla bijaure nIbUkI jar3a, mallikA kI jar3a, bela bhauM rese kAle ho jAte haiN| chAla aura nAgaramotheko bArIka pIsa kara ( zira For Private And Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 140 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi para ) lepa karanese ziroroga (prasavake pazcAt | lekara (pAnImeM yA ghI kumArake rasameM pIsa kara ) hone vAlI makkala zUlAntargata zira pIr3A ) kA nAza lepa karanese vAtaja zotha naSTa hotA hai / hotA hai| (5384) mAyAphalAdiyogaH (5381) mAtuluGgAdilepaH (2) (rA. mA. / strI rogA. 30) (va. se. / masUrikA.; ga. ni. / masUri.) mAyAphalairyadghanasArapuSpasauvIreNa tu sampiSTaM mAtuluGgasya kezaram / sArAnvitairlepitamAdareNa / pralepArapAcayatyAzu dAhaM vApi niyacchati / / ___ bijaure nIbUkI kesarako sauvIraka kAMjImeM tadRddhabhAve'pi valIvimuktaM pIsa kara lepa karanese masUrikA zIghra paka jAtI hai strINAM varAGgaM zlathatAM na yAti // aura dAha zAnta hotI hai| mAjUphala aura kapUrake cUrNako zahadameM mi(5382) mAtalaGgAdilepaH (3) lAkara lepa karanese strIkI yoni vRddhAvasthAmeM bhI (zA. saM. / u. khaM. a. 11; vR. ni. ra. / | bali rahita ho jAtI hai aura zithila nahIM hotii| kSudraro.; vaM. se.; vR, mA. / kSudra rogA.) (5385) mASamasyAdilepaH mAtuluGgajaTA sarpiH zilA gozakRto rasaH / (rA. mA. / ziro.) mukhakAntikaro lepaH piTikAvyaGgakAlajit / / antardhamavidagdhamASasumasImadhye'rkadugdhaM kSipe bijaure nIbUkI jar3a aura manasilakA cUrNa tailaM sarSapasambhavaM ca vimalaM tena prlimpecchirH| tathA ghI aura gAyake gobarakA rasa samAna bhAga rogAnmUrdhni samudbhavAnbahuvidhAMstadvacca vaktolekara sabako ekatra milAkara lepa karane se mukhakI bhavAn kAnti bar3hatI aura piDikA, vyaGga tathA kAlaka | | khAlityaM palitAni copazamayatyetatpayuktaM AdikA nAza hotA hai| nRNAm // (5383) mAtuluGgAdilepaH (4) ur3adoMko hoNDI meM banda karake isa prakAra ( vR. mA. / vraNazothA.; vR. ni. ra.; va. se.; yo. phUkeM ki dhuMvA bAhara na nikale / tatpazcAt isa ra.; ga. ni. / vraNazotha.) rAkhameM (samAna bhAga) AkakA dUdha aura sarasoMkA mAtulaGgAnimanthau ca suradAru mahauSadham / tela milAveM / ahiMsrA caiva rAsnA ca pralepo vAtazothajit // zira para isakA lepa karanese khAlitya (gaMja), ___ bijau rekI jar3a, aranIkI jar3a, devadAru, soMTha, aura pAlitya (bAla sapheda honA) ityAdi bahutase kaTelI aura rAsnA ko samAna bhAga mizrita cUrNa roga naSTa hote haiM / For Private And Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pakaraNam 1 (5386) mAhezvaro lepaH ( vaidyAmRta / viSaya 40 ) gandhaM sutaM zilAlo marica - mapi nizAyugma sindUratutthAH / do vAkucItajjaraNayugamidaM nimbu toyAjyayuktam // lauhe launa ma praharamitamatho hanti mAhezvarAkhyam / da kaNDU ca pAmAM hara iva paTalI saMsmRtaH pAtakAnAm // www.kobatirth.org caturthI bhAgaH gandhaka, pArA, manasila, haratAla syAha mirca, haldI, dArUhaldI, sindUra, nIlAthothA, paMvAr3a, bAbacI, jIrA aura syAha jIrA samAna bhAga lekara cUrNa karake sabako lohe ke kharala meM DAlakara nIbU ke rasa aura ghIke sAtha lohekI mUsalIse 1 pahara taka kharala kareM / yaha mAhezvara nAmaka yoga dAda, pAmA aura khAjako isa prakAra naSTa kara detA hai jisa prakAra paramezvarakA smaraNa pApa-samUha ko / (5387) mAMsyAdilepa: (1) ( zA. saM. / u. khaM. a. 11; yo. ra.; vR. ni. ra.; visarpA ; vR. yo. ta. / ta. 123 ) mAMsI sarjaraso lodhraM madhukaM sahareNukam / mUrvA nIlotpalaM padmaM zirISakusumAni ca // etaiH pradehaH kathito vahnivIsarpanAzanaH // jaTAmAMsI, rAla, lodha, mulaiThI, reNukA, mUrvA, nIlotpala, kamala aura sirasake phUla samAna bhAga Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 141 lekara sabako pIsakara ( sau bAra dhoye huve ghI meM milAkara) lepa karanese agnivisarpa naSTa hotA hai / (5388) mAMsyAdilepa: (2) ( yo ta / ta. 73 ) mAMsI kuSThaM tilAH kRSNAH sArivAmUlamutpalam sakSaudra kSIrapiSTAni kezasaMvardhanaM param // jaTAmAMsI, kUTha, kAle tila, sArivAkI jar3a aura nIlotpala samAna bhAga lekara sabako dUdhameM pIsakara zahada meM milAkara lepa karanese kezavRddhi hotI hai| (5389) mAMsyAdilepa: (3) ( va. se. / visarpa. ) mAMsI sarjarasaM lodhraM madhukaM saha reNubhiH / hareNavo masUrAca mudrAzcaiva sazAlayaH / / pRthak lepA visarpannAH sarve vA sarpiSA saha // jaTAmAMsI, rAla, lodha, mulaiThI, reNukA, pittapApar3A, masUra, mUMga aura zAlI cAbala saba samAna bhAga mizrita athavA pRthak pRthak ( cAhe jo ) lekara pIsakara ghImeM milAkara lepa karanese visarpa hotA hai| (5390) mAMsyAdilepa: (4) ( rA. mo. / ziro.; yo ta / ta. 73 ) mAMsIvalAkuvalayA malakaiH sakuSThaiH puMsaH praliptaziraso na patanti kezAH / snigdhAyatAzca kuTilAkRttayo bhavanti te pratyutAsya taruNAlikulaprakAzAH // jaTAmAMsI, kharaiTIkI jar3a, kamala, AmalA aura kUTha samAna bhAga lekara mahIna cUrNa banAveM / 1. " bakulajA" iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 3 - 142 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi bAloM para isakA lepa karanese bAla girane | piSTaiH pralepo vihito mukhasya banda ho jAte haiM tathA keza snigdha, lambe, dhuMgharAle zruti zazAGkAdadhikAM vidhatte // aura kAle hote haiN| (5391-5411) mukhakAntikarAlepAH (ca. d.| kSudra. 54) (ra. ra. / kSudra.) kAlIyakotpalAmayadadhi mAkSikaM tAlakaM tutthaM rAjAvartazilAjatu / ___ sakhadarAsthimadhyaphalinIbhiH / mahiSAkSaM sarvatulyaM peSayenmahiSIpayaiH / / liptaM bhavati ca vadanaM saptAha maIyedgADhaM vyaGgaghnaM kAntivarddhanam / zaziprabhaM saptarAtreNa // mahiSIkSIramathitametadudvarttanaM hitam // mukhavarNakaraM strINAM tilakAlaM ca nAzayet // tuparahitamamRNayavacUrNa ___ sayaSTImadhukalodhralepena / madhunAdADimAItvaglepovyaGgavinAzanaH / bhavati mukhaM parinirjitavyaGgajidvaruNatvagvA chAgadugdhaprapeSitA / cAmIkaracArusaubhAgyam // (10) kevalAmpayasApiSTvA tIkSNAn zAlmalika- rakSonazarvarIdvayaM __NTakAn / maJjiSThAgairikAhayaistu payaH / Alipta vyahametena bhavetpanopamaM mukham / / siddhena liptamAnana mudyadvidhubimbavadvibhAti // zveta punarnavAmUlaM sarpAkSImUlasaMyutam / (11) udvarttanaM haretstrINAM akSicchAyAzca duHshaaH|| pariNatadadhizarapuMkhaiH kuvlydlkusstthcndnoshiiraiH| mahiSIkSIrasampiSTamaJjanaM raktacandanam / mukhakamalakAntikArI kRto lepo nihantyAzu makSikAM gaNDayoH bhRkuTItilakAlakAJjayati // sthitAm // (yo. ta. / ta. 69) (ca. da. ra. ra. / kSudra.) priyaGgakAzmIrajakolamajjA hiiberkaishcndnbhaagyuktaiH| navanItaguDakSaudrakolamajjapalepanam / vyaGgajidaruNatvagvA chAgakSIramapeSitA / For Private And Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] caturthoM bhAga - (13-14) jAtIphalakalkalepo nIlivyaGgAdinAzanaH / ___bakarIke dUdhameM baranekI chAlako pIsakara lepa sAyaM ca kaTutailenAbhyaGgo vaktaprasAdanaH // | karanese vyaGga (mukhakI jhAI) kA nAza hotA hai / (4) ( caraka; ra. ra. / kSudraro.) semalake tIkSNa kAMToMko dUdhameM pIsakara lepa (15-16) karanese 3 dinameM hI mukha kamalake samAna sundara lodhradhAnyavacAlepastAruNyapiDakApahaH / | ho jAtA hai| tadvadgorocanAyuktaM maricaM mukhalepataH // ___ sapheda punarnavAkI jar3a tathA sarpAkSIkI jar3ako siddhArthakavacAlodhasaindhavaizca pralepanam / pIsa kara malanese striyoMkI akSicchAyA (AMkhoMke vamanaM ca nihantyAzu piDakAM yauvanodbhavAm // pAsako kalauMsa ) naSTa hotI hai| (18-20) vyaGgeSu cArjunatvagvA maJjiSThA vA samAkSikA / surame aura lAla candanake samAna-bhAgalepaH sanavanItA vA zvetAzvakhurajA masI // mizrita cUrNako bhaisake dUdhameM pIsakara lepa karanese (21) gaNDasthita makSikA (cehareke massoM ) kA nAza raktacandanamajiSThAlodhrakuSThapriyaGgavaH / / hotA hai| vaTAGkuramasUrAzca vyaGganA mukhakAntidAH // (7) ___ phUla priyaGgu, kesara, berakI guThalIke bhItarakI sonAmakkhI, haratAla, nIlA thothA, rAjAvarta, girI, sugandhavAlA aura lAla candanake samAnazilAjIta aura bhaiMsiyA gUgala samAna bhAga lekara bhAga-mizrita-cUrNako ( pAnI yA dUdhameM ) pIsa sabako bhaisake dUdhameM mahIna pIsakara mukhapara acchI | kara lepa karanese mukhakAnti candramAse bhI ujjvala ho jAtI hai| taraha malanese eka saptAhameM vyaGga (jhAMI) aura tila, kAlaka AdikA nAza ho kara mukhakI kAnti bar3hatI hai| dAru haldI, nIlotpala, kUTha, dahIkI malAI, berakI guThalIke bhItarakI girI aura phUla priyaMgu anArakI tAjI chAlako pIsakara zahadameM | samAna-bhAga lekara bArIka cUrNa bnaaveN| milAkara lepa karanese vyaGga ( ceharekI jhAMI ) kA sAta dina taka nirantara isakA lepa karanese nAza hotA hai| mukha candramAke samAna dIptimAna ho jAtA hai| (1) For Private And Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 144 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi tuSa-rahita jau, mulaiThI aura lodhake samAna- lodha, dhaniyA aura bacake samAna-bhAga-- bhAga-mizrita atyanta mahIna cUrNakA ( pAnI yA | mizrita cUrNako (pAnI yA dUdhameM ghoTa kara ) lepa dUdhameM pIsakara ) lepa karanese mukha atyanta sundara karanese tAruNyapiDakA (muhAMse) naSTa ho jAtI haiM / ho jAtA hai| golocana aura kAlI mircako ekatra pIsakara sapheda sarasoM, haldo, dAru haldI, majITha aura | lepa karanese bhI muhAMse naSTa ho jAte haiN| geru ke samAna-bhAga--mizrita cUrNako dUdhameM ghoTa kara lepa karanese mukha candramAke samAna dIptimAna tAruNya piDakA (muMhAse) ko naSTa karaneke ho jAtA hai| liye sarasoM, baca, lodha, aura seMdhAnamakake samAna bhAga mizrita cUrNako (pAnImeM) pIsakara lepa karanA saraphoMkA, nIla kamalake patte, kUTha, lAla caahiye| candana aura khasa ke samAna-bhAga-mizrita cUrNako vamana karAnese bhI muMhAse zIghra hI naSTa ho jAte haiN| khaTTI dahImeM ghoTa kara lepa karanese bhrakuTI ( masta. kakI bali ) aura tila kAlaka Adi naSTa ho kara (18-20) arjunakI chAlake cUrNa yA majIThake cUrNako mukhakI zobhA bar3hatI hai| zahadameM milAkara lepa karanese athavA sapheda ghor3eke (12) khurakI rAkhako makkhanameM milAkara lepa karanese navanIta (naunI ghI), gur3a, zahada aura berakI vyaGga naSTa hotA hai| guThalIkI girI samAna bhAga lekara sabako ekatra ghoTakara lepa karanese athavA baranekI chAlako baka ___ lAla candana, majITha, lodha, kUTha, phUlapriyaGgu, rIke dUdhameM ghoTa kara lepa karanese vyaGga naSTa bar3ake aMkura aura masUra / inakA lepa karanese hotA hai| | mukhakAnti bar3hatI aura vyaGga kA nAza hotA hai / (13-14) (5412) muNDIghRtam jAyaphalako pAnImeM pIsakara lepa karanese (vR. ni. ra. / tvagdo.) nIlikA, vyaGgAdi roga naSTa hote haiN| muNDIrasena saMsiddhaM ghRtaM hanti vipAdikAm // ___ sAyaMkAlako mukhapara sarasoMke telakI mAliza | 1 sera muNDIke svarasa (yA kAtha) meM 1 pAva karanese bhI mukhakI zobhA bar3hatI aura ceharA sva-gho milAkara pakAveM / jaba rasa jala jAe to dhIko ccha ho jAtA hai| | chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 145 - ise lagAnese vipAdikA (pairAMkI bivAI ) / (5416) mustAdilepaH naSTa hotI haiN| . (yo. ra. / bAla.) (5413) muNDImUlalepaH mustakUSmANDabIjAni bhadradArukaliGgakAn / (vR. ni. ra. ; yo. ra. / gaNDamAlA.) piSTvA toyena saMlimpellepo'yaM zothahacchizoH nijadraveNa sampiSTaM muNDImUlaM pralepayet / nAgaramothA, peTheke bIja, devadAra aura indrajau ke samAna bhAga-mizrita cUrNako pAnImeM pIsakara gaNDamAlA kSayaM yAti tadrasaM ca pivetpalam // lepa karanese baccaukA zotha naSTa hotA hai / ___ muNDIkI jar3ako usI (muNDI) ke rasameM dhoTa (5417) mUlakakSArAdilepaH kara lepa karane aura nitya prati muNDIkA 5 tole (vaM. se. / arbudA.) rasa pInese gaNDamAlA naSTa hotI hai| mUlakasya kRtaH kSAro haridrAyAstathaiva ca / (5414) mugAdipralepaH zaGkhacUrNena saMyukto lepaH siddhA'rbudApahaH // (ga. ni. / jvarA.) ___mUlIkA kSAra, haldIkA kSAra aura zaMkhakA muddAmalakacUrNAni prasiktAni ghRtena tu| cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkara lepa amlakAJjikayuktAni pradeho dAhanAzanaH // karanese arbuda (rasaulI) kA nAza ho jAtA hai| mUMga aura Amale ke samAna--bhAga-mizrita (5418) mUlakabIjAdilepaH (1) cUrNako dhIse cikanA karake kAjImeM milA kara moTA (zA. saM. / u. khaM. a. 11) moTA lepa karanese jvarakI dAha naSTa hotI hai| mUlakasya ca bIjAni takreNAmlena pepayeta / (5415) muzalyAdilepaH | gaNDamAlArbudaM gaNDaM lepenAnena zAmyati // ___mUlIke bIjoMko khaTTI chAchameM pIsakara lepa ( yo. r.| karNaro.) | karanese gaNDamAlA, arbuda aura galagaNDakA nAza mAhipanavanItayutaM saptAhaM dhaanyraashipryupitm| hotA hai / navamusalikandacUrNa vRddhikaraM karNapAlInAm // (5419) mUlakatrIjAdilepaH (2) ___ navIna mUsalIke cUrNako bhaiMsake makkhanameM (ga. ni. / kuSThA. 36 ; rA. mA. / kuSThA. 8) milAkara kisI pAtrameM banda karake anAjake DherameM piSTarmUlakabIjaiH pratyakpuSpIrasAnvitairlepaH / dabA deM aura sAta dina pazcAt nikAla kara sidhmAniharati yadi vA rambhAkSAreNa nizayA c|| kAmameM laaveN| ciraciTeke pattoMke rasameM mUlIke bIja pIsa .. isakI mAlizase kAnoMkI pAlI bar3I ho kara lepa karanese athavA keleke kSAra aura haldIkA jAtI haiN| lepa karanese sikSma naSTa ho jAtA hai| . 19 For Private And Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 146 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi (5420) mUlakabIjAdilepaH (3) | sthAnapara navanIta (makkhana) malakara garama pAnIse ( va. se. / kuSThA. vR. ni. ra. / tvagdo. ; | dho DAleM / tIna dina taka yahI upacAra karanese sidhma naSTa ho jAtA hai| ga. ni. / kuSThA.) bIjAni vA mUlakasarSapANAM (5422-23) mRNAlAdilepaH ___ lAkSA rajanyau prapunATabIjam / ( vaM. se.; ga. ni.; vR. mA / ziro.) zrIveSTakavyoSaviDaGgakuSThaM mRNAlabisazAlUkacandanotpalakezaraiH / piSTvA ca mRtreNa sulepanaM syAt // snigdhazItaiH ziro dihyaattdvdaamlkotplaiH|| daNi sidhmAn |kttibhaani ___kamalanAla, kamalakanda ( bhisaNDA ), kaserU, pAmAM kapAlakuSThaM viSamaM ca hanyAt // lAla candana, aura kamalakesara samAna bhAga lekara mUlIke bIja, sarasoM, lAkha, haldI, dAruhaldI, sabako pIsakara ghImeM milAkara lepa karanese athavA paMvAr3ake bIja, zrIveSTa (dhUpa sarala yo rAla), soMTha, Amale aura kamalako pIsakara dhImeM milAkara lepa mirca, pIpala, bAyabiDaMga aura kuTha samAna bhAga karanese zira pIr3A naSTa hotI hai / le kara cUrNa banAveM / (5424) mRNAlAdilepaH ise bakareke mUtrameM pIsakara lepa karanese dAda, | (zA. saM. / u. khaM. a. 11) sidhma, kiTibha, pAmA aura kapAlakuSThakA nAza mRNAlaM candanaM lodhramuzIraM kamalotpalam / ho jAtA hai| sArivAmalakI pathyA lepaH pittavisarpanut // (5421) mUlakabIjAdilepaH (4) ____ mRNAla (kamala nAla), lAla candana, lodha, (va. se. / kuSThA. ; vR. ni. r.|| khasa, kamala, nIlotpala, sArivA, AmalA aura hara ___ tvagdo. ; yo. ra. / kuSTha.) samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / bIjaM mUlakajaM nimbapatrANi sitasarSapAn / isakA lepa karanese pittaja visarpa naSTa hotA hai| gRhadhUmazca sampeSya jalenAGgaM pralepayet // (5425) mocarasAdilepaH (1) udvatyai navanItena kSAlayeduSNavAriNA / (vR. ni. ra. ; yo. ra. / medo) tryahAdanena sidhmAni zAmyantyAzu shriirinnaam|| hito mocaraso yuktazcUrNerudadhiphenajaiH / ___ mUlIke bIja, nImake patte, sapheda sarasoM pralepena nihantyAzu dehadurgandhamutkaTam // aura gharakA dhuvAM samAna bhAga lekara sabako pAnImeM ___mocarasa, aura samandara jhAgake samAna bhAga pIsa kara sidhma para lepa kareM phira (dUsare dina) usa mizrita cUrNakA lepa karanese zarIrakI durgandha naSTa 1 piSTvAjamUtreNeti pAThAntaram / ho jAtI hai| For Private And Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhUpaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 147 (5426) mocarasAdilepaH (2) __mocarasa, supArIkI rAkha, berIkI chAla aura ( yo. ra. / upadaMzA.) zaMkhajIrA ( saMgajarAhata ) samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / mocA pUgavibhUtiM ca kolatvakazaGkhajIrakam / / ise dUdhake sAtha pIne aura ghAvoM para lagAnese piSTropadaMze lepo'yaM payasA pAnameva ca // AtazakakI garamI turanta zAnta hotI aura ghAva nAzayeduSNatAM tUrNa zuSkAnkuryAvraNAnapi // | sUkha jAte haiM / iti makArAdilepapakaraNam atha makArAdidhUpaprakaraNam (5427) manaHzilAdidhUpaH / gharameM bandara, ullU aura godhakI viSTAkI ( hA. saM. / sthA. 3 a. 11) | dhUnI denA bAlakake liye hitakArI hai| manaHzilA sanAgaraM saguggulaM sasArSapam / / (yaha prayoga -- skandApasmAra ' meM upayogI hai|| sadevadAru pauSkaraM vizalyAsarjikai rasam / / (5429) mazakaharadhUpaH ghRtena dhUpayed gudaM gudAmayaM bhagandaram / / (va. se. / kRmi.) nihanti duSTapInasaM vraNaM sapUyagandhikam // kakubhakusumaM viDaGga lAgalI bhallAtakaM tathozIramA ___ manasila, soMTha, gUgala, sarasoM, devadAru, zrIveSTaka sarjarasaM madanathaivASTamaM dadyAt / / pokharamUla, lAMgalI (kalihArI), rAla aura rasauta eSa sugandho dhUpo mazakAnAM nAzanaH zreSThaH / samAna bhAga lekara cUrNa banA aura usameM ghI zayyAsu matkuNAnAM zirasi vastre ca yukaanaam|| milAkara dhUnI deN| arjunake phUla, bAyaviDaMga, lAMgalI, bhilAvA, gudAko isakI dhUpa (dhUnI) denese arza aura khasa, dhUpasarala, rAla aura moma samAna-bhAga-lekara bhagandara naSTa hotA hai| cUrNa kareM / yaha dhUpa duSTa pInasa aura durgandhita pIpa yukta yaha sugandhita dhUpa mazaka, khATake khaTamala praNoMko bhI naSTa karatI hai| aura zira tathA kapar3oMkI jU (yUkA) ko naSTa (5428) markaTapurISAdidhUpaH karatI hai| (vR. ni. ra. / bAla.) (5430) masUradhUpaH markaTolUkagRdhrANAM purISANi pitRgrhe| (vR. ni. ra. / viSamajva.) dhUmaH mujhajanaiH kAryoM vAlasya hitamicchubhiH // masUrAtUpakaidhUpaH sarvavaragadApahaH / For Private And Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 148 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi hote haiN| tupayukta masUrakI dhUpa denese samasta jvara naSTa ghRtayavamayUracandrakacchagalakalomAni sarSapA savacA hiGgugavAsthimarIcAH samabhAgAzchAgamUtrasampiSTAH (5431) masUrikAntakadhupaH dhUpavidhinA zamayantyete sarvajvarAnniyatam / ( va. se. / masUrikA.) grahaDAkinIpizAcapretavikArAnayaM dhUpaH // veNutvak surasA lAkSA kAryAsAsthi msuurikaaH| rudrajaTA, gAyakA sIMga, billIkI viSTA, sAMyavapiSTaM viSaM sarvicA brAhmI suvarcalA // pakI kAMcalI, mainaphala, jaTAmAMsI, bAMsakI chAla, dhUpanArthaM yathAlAbhaM dhUmametatprayojayet / zivanirmAlya, ghI, jau, morake paMkhakA candraka, AdAvetatprayoktavyaM nazyantyAzu msuurikaaH|| bakareke bAla, sarasoM, baca, hIMga, gAyakI har3I aura na gRhNanti viSa kecidyathAlAbhazruteriha // kAlI miraca samAna bhAga lekara ghIke atirikta ___ bAMsakI chAla, tulasI, lAkha, kapAsake bIja samasta oSadhiyoMko ekatra kUTa leM aura phira (binaule), masUra, jaukA ATA, atIsa, ghI, baca, usameM ghI milAkara bakareke mUtrameM ghoTeM / brAhmI aura suvarcalA (hula hula) meMse jitanI cIjeM isakI dhUpase samasta jvara aura DAkinI, mileM ve saba samAna bhAga lekara dhIke atirikta pizAca tathA pretAdika upadrava zAnta ho jAte haiM / samasta padArthoMko kUTa leM aura phira usameM ghI (5434) mAhezvaradhUpaH (2) milA deN| masUrikAke prArambhameM isakI dhUpa (dhUnI) ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 22.) denese masUrikA zIghra hI naSTa ho jAtI hai| | shraavessttdaarubaahiikmustaakttukrohinnii| kucha vaidya isameM atIsa nahIM DAlate / / sarSapA nimbapatrANi madanasya phalaM vacA / / (5432) mArjAraviSThAdhUpaH bRhatyau srpnirmokkaarpaasaasthiyvaastussaaH| (vR. ni. ra. / viSamaJcara) gozRGga khararomANi bahipicchaM viDAlavida // vaiDAlaM vA zakudyojyaM vepamAnasya dhRpne| chAgaromaghRtaM ceti bastamUtreNa bhAvitam / ___ billIkI viSTAkI dhUnI denese jvara sambandhI eSa mAhezvaro dhUpaH sarvagrahanivAraNaH // kampana naSTa hotA hai| ___ dhUpa sarala, devadAru, kesara, nAgaramothA, ku(5433) mAhezvaradhUpaH (1) | TakI, saraso, nImake patte, mainaphala, baca, choTI aura (vai. ra. / jvara. vR. ni. ra. / | bar3I kaTelI, sAMpakI kAMcalI, kapAsake bIja viSamaJca. ; va. se, / jvarA.) (binaule), jaukI bhUsI, gAyakA sIMga, gadheke bAla, rudrajaTAgoGga viDAlaviSThoragasya nirmokH| morake paMkha, bilAvakI viSTA aura bakareke bAla madanaphalabhUtakezyau vaMzatvagrudranirmAlyam // 1-1 bhAga lekara sabako ekatra kUTa leM aura phira For Private And Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhUmraprakaraNam ] caturthoM bhAgaH usameM 1 bhAga ghI milAkara savako bakareke nAgendradvijazRGgahiGgumaricaistulyaistu dhUpaH kRtaH mUtrameM ghotteN| skndonmaadpishaacraakssssuraaveshjvrghnHsmRtH| isakI dhUpa denese samasta graha-doSa naSTa binaule ( kapAsake bIja ), morake paMkha, hote haiN| kaTelI, zivanirmAlya, tagare, dAlacInI, jaTAmAMsI, (5435) mAhezvaradhUpaH (3) billIkI viSTA, nakhI, baca, manuSyake bAla, sAMpakI yo. ra. / unmAda ; va. se. ; bR. ni. r.| kAMcalI, hAthIdAMta, (gAyakA) sIMga, hIMga aura kAlI ___ viSamaJca. ; yo. t.| ta. 77) | miraca samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / kArpAsAsthi mayUrapicchabRhatInirmAlya piNDItaka- isakI dhUpa denese skandonmAda; pizoca svaGmAMsI vRssdNshvinnnkhvcaakeshaahinirmocnaiH| rAkSasa aura surAveza tathA jvara naSTa hotA hai| iti makArAdidhUpaprakaraNam atha makArAdidhUmraprakaraNam (5436) manaHzilAdidhUmam (1) eka doSaja, dvi doSaja aura sAnnipAtika kAsa ( bhai. r.| kAsa.; vR. ni. ra.; vR, mA. ; yo. r.| (khAMsI) naSTa hotI hai / kAsA. ; vA. bha. / ci, a. 3) saikar3oM prayomese na naSTa hone vAlI khAMsI manaH zilAlamarica mAMsImasteGgadaiH pibet / / bhI isase kevala 3 dinameM naSTa ho jAtI hai| dhUmaM tryahaJca tasyAnu saguDazca payaH pibet // (5437) manaHzilAdidhUmam (2) eSa kAsAn pRthagdvandvasarvadoSasamudbhavAn / (bhai. ra. ; vR. mA. ; yo. ra. ; vR. ni. ra. / kAsA.) zatairapi prayogAnAM sAdhayedaprasAdhitAn // manaH zilA liptadalaM vadaryA upazoSitam / ___ manasila, haratAla, kAlI miraca, jaTAmAMsI, sakSIraM dhUmapAnazca mahAkAsanibarhaNam // nAgaramothA aura hiMgoTake phala samAna bhAga lekara berIke pattoM para manasilakA lepa karake chAkUTa leN| isakA dhUmrapAna karake gur3ayukta dUdha pInese yAmeM sukhA leM / inakA dhUmrapAna karake bAdameM dUdha 1 vAgbhaTameM marica kI jagaha mulaiThI likhI hai| pInese mahAkAsa naSTa hotI hai| iti makArAdidhUmraprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 150 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH atha makArAdyaJjanaprakaraNam (5438) maJjiSThAdyaJjanam ( ga. ni. / netrarogA. 3 ) maSThAmadhukotpalodadhimalatvaksevyagorocanAmAMsIcandanazaGkapatragirimRttAlaiH sapuSpAJjanaiH / sarvaireva samAMzamaJjanamidaM zastaM sadA cakSuSo ti kledamA zoNitarujaH pillArmazukrApaham // majITha, mulaiThI, kamala, samandarajhAga, dAlacInI, khasa, golocana, jaTAmAMsI, lAla candana, zaMkha, tejapAta, geru, (zuddha) haratAla aura puSpA - Jjana / pratyekakA atyanta mahIna kapar3achana cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra ghoTa kara aJjana banAveM / ise AMkhameM lagAnese AMkhoMkA kleda (cipacipAhaTa), raktaja pIr3A, arma aura zukrAdikA nAza hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ makArAdi (5440) manaHzilAdyaJjanam (2) ( ga. ni. / biSamajvara . ) manaHzilAsaindhava pippalInAM cUrNa satailaM samabhAgabhAjAm / netrAnaM tadvihitaM munIndraiH sukhAya puMsAM viSamajvareSu // manasila, seMdhAnamaka aura pIpalakA atyanta mahona kapar3achana cUrNa 1-1 bhAga lekara sabako 1 bhAga (saraseAMke) tela meM milAkara ghoTeM / isakA aJjana lagAnese viSamajvara naSTa hotA hai / (5441) manaHzilAdyaJjanam (3) (ga. ni. / unmAda ; yo. ra. va. se. ; vR. mA. | apasmA. ) ; manohA tArkSyajaM caiva zakRtpArAvatasya ca / aJjanaM hantyapasmAramunmAdaM ca vizeSataH // manasila, rasauta aura kabUtarakI viSThA samAna bhAga le kara sabako ekatra ghoTa kara aJjana banAveM / ise lagAnese apasmAra aura vizeSataH unmAda naSTa hotA hai| (5439) manaHzilAdyaJjanam (1) ( vR. ni. ra. / sannipAta jvara . ) turaGgalAlAsahitA manaHzilA nihanti tandrA sakRdaanena / manasilako ghor3ekI lAra (thUka) meM ghisakara | manohAtutthakastUrImAMsImalayanAgaram / kevala 1 bAra aJjana lagAnese sannipAta jvarakI | samAMzaM zaGkhakarpUramazItiguNamaJjanam // tandrA dUra hotI hai / etaccUrNIkRtaM sarva SaDvidhe timire hitam // For Private And Personal Use Only (5442) manaHzilAdyaJjanam (4) ( va. se. / netra rogA. )
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH aMjanaprakaraNam ] zuddha mainasila, tUtiyA (zuddha), kastUrI, jaTA - mAMsI, seMbhalakI mUsalI, soMTha, zaMkha aura kapUra samAna bhAga lekara yathA vidhi aJjana banAveM / yaha aJjana 6 prakArake timira rogoMko naSTa karatA hai| (5443) manaHzilAdyaJjanam (5) ( va. se. / netra. ; yo. ra. / I ; netra. vR. ni. ra. / netra. ) zilAsaindhavakAsIsaGgavyoparasAanaiH / sakSaudraiH kAcazukrArmatimiraghnI rasakriyA // zuddha manasila, seMdhAnamaka, zuddha kasIsa, zaMkha, soMTha, kAlI mirca, pIpala aura rasauta ke 1 - 1 bhAga cUrNako ekatra milAkara bhAga zaha dameM ghoTakara surakSita rakkheM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (5445) maricAdicUrNAJjanam ( va. se. ; yo. ra. / netra rogA; vA. bha. / u. a. 13 ) zANArddha maricaM dvau ca pippalyarNava phenayoH / zANA saindhavaccha va sauvIrakA anAt // piSTaM sUkSmaM zilAyAJca cUrNAJjanamidaM zubham / kaNDUkAcakaphArttAnAM malAnAJca vizodhanam // zuddha manasila, zaMkhanAbhi, pIpala aura rasauta samAna bhAga lekara, mahIna cUrNa karake zahada meM ghoTakara battiyAM banAveM / 151 kAlI mircakA cUrNa AdhI zANa, pIpalakA cUrNa 1 zANa, samandara jhAga 1 zANa, seMdhA namakakA cUrNa AdhI zANa aura sauvIrAJjana (suramA) 9 zANa lekara sabako ekatra kharala karake aJjana banAveM / (5444) manaHzilAdyA vatiH ( vaM. se. ; ga. ni. / bAla rogA. 11 ) manaHzilA zaGkhanAbhiH pippalyo'tha rasAJjanam / | bahanA) banda ho jAtA hai / vartaH kSaudreNa saMyuktA bAle sarvAkSirogajit // yaha aJjana AMkhoMkI khujalI, kAca, kaphavikAra aura mailako naSTa karatA hai / (5446) maricAdyaJjanam (1) ( ga. ni. / netra rogA . ) I ise AMkhameM lagAnese kAca, zukra, arma aura maricAMzaH zilArdhena yojitaH supracUrNitaH / taari haratyAzu narANAmayamaJjanAt // timira roga naSTa hotA hai / 1 bhAga zuddha manasila aura 2 bhAga kAlI miracake cUrNako ekatra ghoTakara aJjana banAveM / ise AMkhoM meM lagAne se netrasrAva ( DhalakA - pAnI (5447) maricAdyaJjanam (2) ( va. se. / netra rogA. ; yo. ra. ) dadhnA vighRSTaM maricaM rAtryandhyAJjanamiSyate / pippalyo'pi hitAstadvagozakRdrasabhAvitAH // kAlI miracako dahI meM ghoTakara athavA gAyake yaha varti bAlakoMke samasta netra rogoMko naSTa gobarake rasa meM pIpalako ghoTa kara lagAne se ratauMdhA karatI hai| hai| For Private And Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 152 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [ makArAdi (5448) mAlatyAdyAnam nAbhi, abhraka bhasma, nIle thothekI bhasma, muragIke (yo. ra. / netra.) aNDeke chilake, baher3A, kesara, harra, mulaiThI, rAjAnaktAndhatAM jayedetadaanaM sAdhu yojitam / / varta, camelIke phUla, tulasIkI navIna maMjarI, tulamAlatIpatrakSaudraM ca nishaadvyrsaanyjnaiH|| sIke bIja, karaMja vIja, nImake bIja ( nibaulI), camelIke patte, zahada, haldI, dAru haldI aura suramA, nAgaramothA, tAmra bhasma aura rasauta pratyekakA rasauta samAna bhAga lekara aJjana bnaaveN| mahIna cUrNa 1-1 mASA lekara sabako 4 tole yaha aJjana ratauMdheko naSTa karatA hai| zahadameM ghoTakara aJjana banAveM / (5449) muktAdimahAJjanam yaha aJjana atyanta pravRddha samasta netra (vR. yo. ta. / ta. 131 ; yo. ra. ; vR.. | rogoMko avazya naSTa kara detA hai| ni. ra.; va. se. / netra.) (5450) meSazRGgAdyaJjanam (1) muktAkarpUrakAcAgurumaricakaNAsaindhavaM sailavAlaM ( vR. mA. / netra.) zuNThIkolakAMsyatrapurajanizilA- meSazRGgasya puSpANi zirIpavayorapi / - zaGkhanAbhyabhratuttham / mAlatyAzcaiva tulyAni muktAvaiDUryameva ca // dakSANDatvA ca sAkSakSatajayutazivAklItakaM- ajAkSIreNa sampiSya tAne saptAhamAvapet / rAjavarta pravidhAya ca tadvarti yojayedaJjane bhiSak / jAtIpuSpaM tulasyAH kusumamabhinavaM meDhAsiMgIke phUla, sirasake phUla, dhavake phUla, bIjamasyAstathaiva // pUtIka nimbAJjanabhadramustaM mAlatIke phUla, motI aura vaiDUryamaNi samAna bhAga lekara sabako tAMbeke kharala meM DAlakara sAta dina ____ satAmrasAraM rasagarbhayuktam / taka bakarIke dUdha meM dheaatteN| pratyekameSAM khalu mASakai ( yaha aJjana netroMko svaccha karatA hai|) palena piSyAnmadhunA'timUkSmam // (5451) meSazRGgAdyaanam (2) bhavanti rogA nayanAzritA ye (va. se / netra. ; vR. ni. r.|) nitAntamAtropacitAzca teSAm / sameSazRGgAJjanabhAgasammitaH vidhIyate zAntiravazyameva zaGkhaanaH kAcamalaM vyaSohati // muktAdinA'nena mahAanena // meDhAsiMgI, rasauta, zaMkha aura suramA samAna motI, kapUra, kAca, agara, kAlI mirca, jhAga lekara aJjana banAveM / pIpala, seMdhA namaka, elavAluka, soMTha, kaMkola, yaha aJjana kAca aura netramalako naSTa kAMsIkI bhasma, baMga bhasma, haldI, manasila, zaMkha. | karatA hai / iti makArAyaanaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nasyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH - atha makArAdinasyaprakaraNam (5452) makSikAviTnasyam isakI nasya lenese vAtapittaja zira-zUla (vR. ni. ra. / hikkA.) aura ardita naSTa hotA hai| stanyena mAkSikAviSTA nasye vaalktkaambunaa| (5455) madhUkAdinasyam yojyA hikkAbhibhUtebhyaHstanyaM vA candanAnvitam (ca. da. / jvara; ga. ni. / jvarA. ; va, se. / stanya (strIke dUdha) ke sAtha makkhIkI viSTA jvarabhA. pra. / ma. khaM. 2) yA sapheda candana ghisakara athavA lAkhake pAnIke makasArasindhatthavacopaNakaNAH smaaH| sAtha makkhIkI viSTA ghisakara nasya denese hikA lakSaNaM piSTavAmbhasA nasyaM (hicakI) zAnta hotI hai| __kuryAtsaMjJApabodhanam // (5453) madhukAdinasyam (1) mahuvekA sAra (puSpa rasa), seMdhAnamaka, baca, (yo. ta. / ta. 29; vR. mA. / hikkA.) kAlI mirca aura pIpala samAna bhAga lekara sabako madhukaM madhusaMyuktaM pippalI zarkarAnvitA / / atyanta bArIka piiseN| nAgaraM guDasaMyuktaM hikkAnaM nAvanatrayam // ___ ise pAnImeM milAkara nasya denese behozI dUra ___ mulaiThIke cUrNako zahadameM milAkara yA pIpala hotI hai| ke cUrNako samAna bhAga khAMDameM milAkara athavA (5456) manaHzilAdinasyam seThike cUrNako gur3ameM milAkara nasya denese hicakI naSTa hotI hai| (ga. ni. / ziro.) (5454) madhukAdinasyam (2) nasyaM manaHzilAro, pippalImaricAnvitam / | yaH karoti haredeva tasyAdheziraso vyathAm // (vai. ma. / paTala 16) manasila, lodha, pIpala aura kAlI miraca vAtapittananitaM zirorujaM nAzayenmadhukalyasAdhitam / samAna bhAga lekara bArIka cUrNa banAveM / nArikelapayasA zRtaM tvidaM isakI nasya lenese AdhAsIsI (Adhe mastaka tailamarditaharaM ca nAvanAt // kI pIr3A) naSTa hotI hai| mulaiThIkA cUNa 10 tole, nArayalakA dUdha 4 (5457) maricAdinasyam (1) sera aura tilakA taila 1 sera lekara sabako ekatra (va. se. / vAtavyA. ; vR. ni. ra. / vAtavyA. ) milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAe to telako | marica zivIjAni viDaGgazca phaNinjakama / chAna leN| / etAni zlakSNacUrNAni dadyAcchIrSavirecane // 20 For Private And Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 154 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi kAlI miraca, sahajaneke bIja, bAyabiDaMga / . kAlI mirca, dAruhaldI, baca, kUTha, bAyabiDaMga, aura banatulasI ke patra samAna bhAga lekara cUrNa seTha, haldI aura indrAyaNako jar3a samAna bhAga bnaaveN| lekara bakareke mUtrameM pIsakara nasya denese 'tandrika isakI nasya denese zirovirecana ho jaataa| sannipAta ' naSTa hotA hai| hai / ( yaha yoga apatantraka rogameM behozI dUra (5461) maricAdinasyam (5) karaneke liye prayukta kiyA jAtA hai|) (yo ra. / jvarA.) (5458) maricAdinasyam (2) maricaturagagandhA mAgadhIsindhujAtaM (bhA. pr.| sannipAta ; vR. ni. r.| sannipAta) lazunamadhUkasArairugragandhAkAbhyAm / azizirajala parimAditaM maricakaNAjIrasindhujama chagalakajalapiSTaH saMyutaH zAstravidbhiH nasyavidhi sevitaM nanu karNakarunAzakRdgaditam // sapadi bhavati nasyo mugnanetrapramAthI / kAlI miraca, pIpala, jIrA aura seMdheke samAna kAlI mirca, asagandha, pIpala, seMdhA namaka, bhAga mizrita bArIka cUrNako uSNa jalameM pIsakara lhasana, mahuvekA goMda, baca aura adrakake samAnanasya denese ' karNaka-sannipAta ' naSTa hotA hai| bhAga mizrita cUrNa (kalka) ko bakareke mUtrameM __ (5459) maricAdinasyam (3) pIsakara nasya denese "bhupranetra sannipAta" zIghrahI (vai. ma ra. / paTala 9) / naSTa ho jAtA hai| stanyanighRSTa maricaM nasi nihitaM naashyecchlm|| (5462) mahoSadhAdinasyam guDamaricavihitakalkaH koSNajalaiH pItaM Azu (. mA. | ziro.) naashyti|| mahauSadhaM sasvarasaM vacApippalibhiH kRtam / kAlI miracako stanya (strIke dUdha ) meM avapIDaM pradAtavyaM mUryAvartaniSUdanam // ghoTakara usakI nasya dene aura gur3ameM kAlI mira- eSa eva vidhiH kRtasnaH kaaryshcaardhaavbhedke| cakA cUrNa milAkara uSNa jalake sAtha pInese zUla | sAMTha, baca, aura pIpalake cUrNako adarakake turanta naSTa ho jAtA hai| rasameM ghoTakara, kapar3ese nicor3akara rasa nikAleM / (5460) maricAdinasyam (4) __ isakI nasya lenese sUryAvarta aura ardhAvabhedaka (vR. ni. ra. / sannipAta.) ( AdhA sIsI )kA nAza hotA hai / marIcakaM ca pacaMpacA vacA ruka (5463) mAtuluGgAdinasyam kRmiharanAgarazarvarIgavAkSyaH / ( vR. ni. ra. sannipAta.) chagalakajalakAnvitA nitAnta | mAtuliGgAkarasaM koNaM trilavaNAnvitam / nasi nihitA nanu tandrikaM jayanti // / anyadvA siddhavihitaM nasyaM tIkSNaM prayojayet // For Private And Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] -- caturtho bhAgaH 155 - - tena prabhidyate zleSmA prabhinnazca prasicyate / muNDIke kalka aura kAthase siddha telakI zirohRdayakaNThAsyapA_ruk copazAmyati // nasya dene aura pilAnese strIke zithila stana dRr3ha ____ sannipAta rogIko bijau re aura adarakake ho jAte haiN| mandoNa rasameM trilavaNa (seMdhA namaka, kAlA namaka (5465) mohAndhasUryanasyam aura viDalavaNa) kA cUrNa milA kara usakI athavA anya kisI tIkSNa auSadhako nasya denese kapha (ra. rA. su. / sannipAtA.) DhIlA hokara nikala jAtA hai aura zira pIr3A, gandhezau lasunAmbhobhirmerdayedyAmamAtrakam / hRdayazUla, kaNTha tathA mukhakA darda evaM pAva vedanA tasyodakena saMyuktaM nasyaM tatpatibodhakRt // Adi naSTa ho jAtI hai| (5464) muNDItailanasyam ___ samAna bhAga pArada aura gandhakako kajjalI (vai. ma. ra. / paTala 17) banAkara use 1 pahara taka lhasanake rasameM ghotteN| tailaM kaSAye muNDinyAH tatkalkaM sAdhitaM nsi| ise lhasanake rasameM milAkara nasya denese dattaM pItaM ca kucayoH patanaM vinivartayet // / sannipAtakI mUrchA naSTa hotI hai / iti makArAdinasyaprakaraNam atha makArAdirasaprakaraNam makaradhvajo rasaH (1) (5466) makaradhvajo rasaH (2) (ra. maM.; bhai. ra. / vAjIkara.) (ra. ra. rasA. / upadeza 6 ) pra. saM. 1908 "candrodayo rasaH" dekhiye| vajrahemArkasUtAbhralohabhasmakramottaram / bhai. ra. meM gandhaka pAradase tIna gunA likhA sarva kanyAdravaimartha zAlmalyAzca dravasyaham // hai / bhaiSajya ratnAvalI; dhanva; tathA ra. rA. su. ke . tadrudvA kAcakupyantarvAlukAyAM vyahaM paceta / jvarAdhikArameM kathita "makaradhvajo rasaH" bhI naM. tatkalkaM muzalIkvAthairvajrArkakSIrasaMyutaiH // 1908 ke samAna hI hai parantu usameM sevana vidhi | dinaikaM mardayetkhalve ruvA'ntarbhUdhare puTet / meM karpUra Adi anupAna--dravyoMkA varNana nahIM hai| yAmAddhRtya saJcUye sitaakRssnnaatrijaatkaiH|| tathA kajalIko kevala ghRta kumArI-rasakI bhAvanA samaiH samaM vimizyAtha mApaikaM bhakSayetsadA / deneke liye likhA hai| | mAgadhI muzalI yaSTI vAnarIbIjakaM samam // For Private And Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - bhArata-bhaipajya-ratnAkaraH [ makArAdi cUrNa sitAjya gokSIraiH palArdha paayyednu| (5467) makaradhvajo rasAyanaH kAminInAM sahasraikaM ramamANo na muhyati // (bhai. ra. / rasAyanA.; ra. rA. su.| rasAyana.; na. sevanAdRDhakAyaH syAdraso'yaM makaradhvajaH // mRtA. / ta. 5) hIrakI bhasma 1 bhAga, svarNabhasma 2 bhAga, | svarNasya bhAgau vaGgazca mauktikaM kAntalauhakam / tAmrabhasma 3 bhAga, pAradabhasma 4 bhAga, abhraka jAtIkoSaphale rUpyaM kAMsyakaM rasasindUram // bhasma 5 bhAga aura lohabhasma 6 bhAga lekara sabako | pravAlaM kastUrI candramabhrakaJcakabhAgikam / 3-3 dina ghRtakumArI aura seMbhalakI mUsalIke | svarNasindUrato bhAgAMzcatvAraH kalpayed budhH| svarasa meM kharala karake AtazI zIzImeM bharakara yathA nAtaH parataraH zreSThaH srvrognimuudnH| vidhi 3 dina taka vAlukA -yantrameM pkveN|| sarvalokahitArthAya zivena parikIrtitaH / / ___tadanantara zIzImeM se rasako nikAlakara use ___svarNabhasma 2 bhAga tathA baGgabhasma, motIbhasma, 1-1 dina kramazaH mUsalIke kAtha, thoharake dUdha kAntaloha-bhasma, jAvitrI aura jAyaphalakA cUrNa, aura Akake dUdhameM ghoTakara bhUdharayantra meM eka pahara cAMdI bhasma, kAMsI bhasma, rasasindUra, pravAla (mUMgA) kI agni deN| bhasma, kastUrI, kapUra aura abhraka bhasma 1-1 bhAga tatpazcAt use nikAla kara usameM mizrI, evaM svarNa sindUra 4 bhAga lekara sabako ekatra pIpala, dAlacInI, ilAyacI aura tejapAtakA kharala kreN| cUrNa (samAna bhAga mizrita uparokta siddha (taiyAra) | isake samAna sarvaroganAzaka anya auSadha esake barAbara) milAkara acchI taraha kharala kreN| nahIM hai| __ anupAna-pIpala, mUsalI, mulaiThI aura kauMcake (mAtrA-2 rattI) dhIjoMkA cUrNa samAna bhAga lekara ekatra milA (5468) maJjiSThAdicUrNam kara rkkheN| __ (vR. ni. ra. / azmari.) sevana vidhi-uparokta rasameM se 1 mAzA | khAkara uparase 2 / / tole anupAna-cUrNa phAMka kara | maJjiSThA trApuSa bIjaM jIrakaH zatapuSpikA / mizrI aura ghRtayukta godugdha piyeN| dhAtrIphalaM vdrkN| gandhakaM ca manaHzilA // eteSAM samabhAgAnAM cUrNa TaGkamitaM naraH / isake sevanase sahasroM ramaNiyoM ke sAtha kAma bhakSayenmadhunA sArdai patettasyAzmarI dhruvam // keli karanekI zakti prApta hotI hai tathA dIrghakAla taka sevana karane se zarIra dRr3ha hotA hai| ___ majITha, khI reke bIja, jIrA, soyA, AmalA, (vyavahArika mAtrA-rasa 2 rattI / anupAna sUkhAbera (pAThAntarake anusAra zuddha hiMgula), zuddha cUrNa.6 maashe|) 1 dhAtrIphalaJca daradamiti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 157 gandhaka, aura zuddha manasila ke samAna bhAga cUrNako | bhAvanA dekara surakSita rakkheM / (jinake svarasa na ekatra milAkara kharala kreN| mila sakeM unake kAtha lene cAhiye / bhAvanA ise 5 mAzekI mAtrAnusAra zahadameM milAkara pratyeka rasakI pRthak pRthaka denI cAhiye / ) sevana karanese patharI avazya nikala jAtI hai| ise 1 rattI mAtrAnusAra yathocita anupAnake (vyavahArika mAtrA-1 mAzA) sAtha sevana karane aura pathya pAlana karanese samasta nAsA-roga naSTa hote haiN| (5469) maNiparpaTI rasaH (5470) maNDUraguTikA (2. ra. sa. / u. kha. a. 24 nAsAro.) (va. se.; ra. kA. dhe. / pANDu.) vanaM marakata puSpamindranIlaM sucUrNitam / / | viDaGgamustatriphalAdevadArupaDUpaNaiH / rasahiGgalagandhazca kajjalI kArayedbhipaka // | nirvApya saptadhA mUtre maNDUraM grAhya miSyate / / drAvayettAM lohapAtre parpaTyAkAratAM nayet / tulyamAtramayazcUrNa gomUtre'STaguNe pacet / nirguNDI tulasIzigrudhattUraravivahijaiH / / tairakSamAtrAM guTikAM kRtvA khAdeddine dine / rasaioSavarArambhAsurasairapi bhAvayet / kAmalApANDurogAtaH sukhamApadyate kSaNAt // Adrakasya rasenApi saptadhA paribhAvayet // bAyabiDaMga, nAgaramothA, harra, baher3A, AmalA, evaM siddho raso nAmnA vikhyAtA mnniprpttii| devadAru, pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, seThi aura sevitA guJjayA tulyA nihanyAnnAsikAgadAn // kAlI mirca kA cUrNa 1-1 bhAga tathA sAtabAra pthyopcaaraadivshaatsrvvyaadhiivishesstH|| gomUtrameM bujhA huvA maNDUra 12 bhAga aura lohahIrAbhasma, marakata (pannA) bhasma, puSpamaNi bhasma 24 bhAga lekara sabako 16 gune gomUtrameM (pukharAja) bhasma, aura nIlama bhasma, zuddha pArada, pakAveM / jaba gAr3hA ho jAe to 11-1 / tole zuddha hiMgula aura zudra gandhaka samAna bhAga lekara | kI guTikA banA leN| prathama pAre gandhaka aura hiMgulakI kajalI banAveM inake sevana se pANDu aura kAmalA roga naSTa aura phira use (berIkI agni para) lohapAtra meM pigha. hotA hai / ( vyavahArika mAtrA 3 rattI ) lAkara usameM anya ratneAM kI bhasmeM milA deM evaM | (5471) maNDUracUrNam gobarake Upara biche huve keleke patte para DhAlakara, (ra. ra. / zothA.) Uparase dUsarA kadalIpatra Dhakakara gobarase dabA zlakSNa cUrNazca maNDUraM gomUtraiH pAcayedinam / deN| jaba zItala ho jAya to nikAlakara use vajravalyA rasaiH peSyaM citrakuDmalasaMyutam // saMbhAlU, tulasI, sahajaneko chAla, dhatUrA, Aka, bhakSitaJcAkSamAtraJca hyasAdhyaM zvayadhuM jayet / cItA, sAMTha, pirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA maNDUra bhasmako 1 dina gomUtrameM pakAkara vajrakelA, tulasI, tathA adakake rasakI sAta sAta | vallI (har3ajor3I) ke rasameM ghoTakara rkheN| For Private And Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 158 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi ise 11 tolekI mAtrAnusAra cItekI kaliyoM milAkara sevana karanese pANDu aura kummakAmalA ke cUrNake sAtha sevana karanese asAdhya zotha bhI zIghra hI naSTa ho jAte haiN| naSTa ho jAtA hai| maNDUrase dazagunA guNa muNDa lohameM, muNDase (vyavahArika mAtrA-1 maashaa|) | 100 gunA tIkSNa lohameM aura tIkSNase lAkha gunA (5472) maNDUramAraNavidhiH (1) guNa kAnta loha meM hotA hai| (rase. sA. saM.; ra. maM.) (5473) maNDUramAraNavidhiH (2) ye guNA mArite muNDe te guNAmuNDa kiTake / (ra. ra. sa. / a. 5) tasmAtsarvatra maNDUraM rogazAntyai prayojayet // gomUtraistriphalA kvAthyA tatkvAthe secyecchn| zatorddhamuttamaM kiTaM madhyaJcAzItivArSikama / | lohakiTTa susaMtaptaM yAvajIryati tatsvayam // adhamaM SaSTivarSIyaM tato hInaM viSopamam // | taccUrNa jAyate peSyaM maNDUroyaM prayojayet // dagdhvAkSakASThaimalamAyasantu triphalAko (8 gune) gomUtrameM pakAveM / jaba gomUtranirvApitamaSTavArAn / cauthA bhAga zeSa rahe to chAna leM phira maNDUrako bAra vicUrNya loDhaM madhunA'cireNa bAra agnimeM tapA tapA kara isa kvAthameM bujhAyeM; aura kumbhAhvayaM pANDugadaM nihanti 2 // jaba vaha bhasmake samAna ho jAya to kharala | karake rakha leN| kiTTAdazaguNaM muNDaM muNDAttIkSNaM zatAdhikam / tIkSNAllakSaguNaM kAntaM bhakSaNAtkurute guNam // _(5474) maNDUramAraNavidhiH (3) (ra. ra. sa. / pU. khaM. a. 5) muNDakiTTa (maNDUra) meM bhI muNDaloha-bhasmake akSAgAraidhametkiTeM lohajaM tadgavAM jalaiH / samAna hI guNa hote haiM ata eva (loha-bhasma ke secayedakSapAtrAntaH saptavAraM punaH punaH // sthAna meM ) maNDUra bhI prayukta kiyA jA sakatA hai| maNDUroyaM samAkhyAtazcUrNa zlakSNaM niyojayet / / sau varSase adhika purAnA maNDUra uttama, assI baher3eke koyalAMmeM maNDUrako bAra bAra tapA. varSa kA madhyama, 60 varSakA nikRSTa aura isase kara baheDekI lakar3I ke pAtrameM gomUtrameM bujhAveM / isa kama purAnA viSake samAna hAnikAraka hotA hai|| prakAra sAta bAra bujhAnese maNDUra sevana yogya ho maNDarako baher3ekI lakar3iyoMkI agni meM | jAtA hai / ise bhalI bhAMti kharala karake rakkheM aura tapA tapA kara ATha bAra gomUtrameM bujhAnese vaha | AvazyakatAnusAra kAmameM lAveM / sevana yogya ho jAtA hai| ise cUrNa karake zahada meM (5475) maNDUramAraNavidhiH (4) (yo. ci. ma. / a. 7) nRNAM kSayamiti pAThAntaram / 2 yaha yoga su. saM.; vR. mA.; ga. ni. aura akSAraidhemetkirTa lohajaM tadagavAM jlaiH| bhA.pra. meM bhI hai| secayettaptataptaM ca saptavAraM punaH punH|| For Private And Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] cUrNayitvA tataH kvAthairdviguNaistriphalAbhavaiH / pacettatazcArkadugdhairmANDUraM jAyate param // maNDUrako baher3ekI lakar3IkI agni meM tapA tapAkara sAta bAra gomUtrameM bujhAveM aura phira use 2 gune (4 gune) triphalAke kAthameM pakAveM / jaba zuSka ho jAya to use Akake dUdhameM ghoTakara (zarAva sampuTa karake gajapuTameM) pakAveM / isa prakAra uttama maNDUra bhasma taiyAra ho jAtI hai / (5476) maNDUramAraNavidhiH (5) ( yo. ra. ) caturthI bhAgaH akSAGgArairdhameskiTaM lohajaM tadgavAM jalaiH / secayedakSapAtrAntaH saptavAraM punaH punaH // cUrNayitvA tataH kvAthairdviguNaistriphalodbhavaiH / Aloya bharjayedvau maNDUraM jAyate varam || maNDUraM ziziraM rucyaM pANDUzvayathu zoSajit / ratni kAmalAM ca plIhAnaM kumbhakAmalAm || maNDUrako baher3ekI lakar3iye kI agni meM tapA tapA kara sAta bAra baher3e kI lakar3I ke pAtra meM gomUtrameM bujhAveM / tatpazcAt use bArIka karake 2 gune (cAra gune) triphalA kAtha meM pakAveM jaba zuSka ho jAya to kharala karake surakSita rakkheM / (5477) maNDUrayogaH (1) ( ra. kA. . / pANDu. ) maNDUra zItala, rucikAraka tathA pANDu, zotha, zoSa, halImaka, kAmalA, kumbha kAmalA aura plIhA - nAzaka hai / atiriktaM yadA'zebhyo nipatatyasipIDanAt / esed raktamatyantaM lohakiTTaM tadA''nayet // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 159 gavAM mUtreNa tatpaktvA bahuzaH sUkSmacUrNitam / atisUkSmamidaM tasya triphalA kaTukAnvitam || kiTTasyArdhena saMmizraya cUrNa zarkarayA yutam / dIyate tridinAdUrdhvaM raktaM tiSThati nAnyathA || mudgAnnaM ca masUrAnaM dIyate pathyabhojanam / azasi prazamaM yAnti kAzyaM caivAtivegataH // atyantaM balamApnoti ratiratyantamudyate // zuddha maNDUra ko 1 dina gomUtra meM pakA kara atyanta sUkSma cUrNa kareM tadanantara 4 bhAga yaha maNDUra aura 1 - 1 bhAga triphalA tathA kuTakIkA cUrNa evaM 6 bhAga khAMDa lekara sabako ekatra kharala kareM / yadi bavAsIra ke massoM para kisI prakArakA dabAva par3ane se unase bahuta adhika rakta nikalane lage to uparokta cUrNa khilAne se vaha tIna dina meM avazya banda ho jAtA hai / isake atirikta yaha cUrNa arza aura kRzatAko bhI naSTa karatA hai / pathya meM mUMga aura masUra kI dAla denI cAhiye mAtrA - 1 || mAzA | ) ( (5478) maNDUrayoga: (2) ( ga. ni. / grandhya.; vR. mA. / galagaNDa . ) mahiSImUtravimizra lohamalaM saMsthitaM ghaTe mAsam / antardhUmavidagdhaM lihyAnmadhunA'tha galagaNDI || zuddha maNDUra ko bhaiMsa ( 8 gune ) mUtra meM milAkara, ghar3e meM bhara kara usakA mukha banda karake rakha deM tathA 1 mAsa pazcAt use isa prakAra bhasma kareM ki dhuvAM bAhara na nikale / For Private And Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [makArAdi - ise zahadake sAtha sevana karanese galagaNDa / (5481) maNDUrayogaH (5) naSTa hotA hai| (ra. ca. / pariNAma zUla.) ( mAtrA4-6 rattI / ) | lauhakiTTa palAnyaSTau gomUtrasyADhake pacet / (5479) maNDUrayogaH (3) pariNAmabhavaM zUlaM sabo hanti na saMzayaH // (3. mA. / zUla.; yo. ra. / zUlA.; vR. yo. 40 tole zudra maNDUra ko 8 sera gomUtra meM __ta. / ta. 94) pakArve / jaba zuSka ho jAya to kharala karaleM / yaha yoga pariNAma zUlako nissandeha zIghra gomUtrazuddhaM maNDUraM triphalAcUrNasaMyum / hI naSTa kara detA hai| vilihanmadhusarpibhyAM zUlaM hanti tridoSajam // (mAtrA-4-5 rattI / anupAna zahada) ___ gomUtrameM zuddha kiye huve maNDUrakA cUrNa aura (5482) maNDUralavaNam triphalA kA cUrNa samAna bhAga lekara ekatra kharala (vR. yo. ta. / ta. 74) kreN| kRtvA'gnivaNe malamAyasantu ise dhI aura zahadameM milA kara sevana karane mUtre niSidbahuzo gavAM ca / se tridoSaja zUla naSTa hotA hai| tatraiva sindhRtya samaM vipAcya ( mAtrA-4-6 rattI) niruddhadhUmaM ca bibhItakAgnau // (5480) maNDUrayogaH (4) takreNa pItaM madhunAtha vA'pi (ga. ni. / pANDu 7) vibhItakAkhyaM lavaNaM prayuktam / zatavarSa samAdAya lohasiGghANakaM zubham / pANDvAmayibhyo hitametadasmApalAni paJca taccUrNa tulyakSaudrasamanvitam // tpANDavAmayannaM na hi kiJcidanyat // bhallAtakAsthyaSTazataM vinikSipya vidAhayet / maNDarako ( baher3e kI ) agnimeM tapA tapA tadakSamAtraM takreNa pItvA jIrNa ca takrabhuk // / kara bAra bAra gomUtrameM bujhAveM / jaba maNDUrakA cUrNa evaM labheta saptAhAt pANDurogI mukhaM param // ho jAe to usameM usake barAbara seMdhA namakakA sau varSakA purAnA uttama zuddha maNDUra 5 pala cUrNa milA kara sabako ( usa gomUtra yukta )hApDI (25 tole) lekara use 25tole zahada meM milAveM meM banda karake baher3ekI agni para itanA pakA ki aura phira unameM 800 bhilAvoM kI mIMgI milaa| | vaha zuSka ho jaae| tadanantara use pIsa kara kara yathA vidhi bhasma kreN| rakkheM / __isameM se nitya prati 11 tolA auSadha ise chAcha (taka) athavA zahadameM milA kara taka ke sAtha sevana karane aura auSadha pInese pANDu naSTa hotA hai / pANDu ke liye isa pacane para taka pAna karane ( kevala takra para hI | se uttama eka bhI auSadha nahIM hai / rahane ) se sAta dina meM pANDu naSTa ho jAtA hai| ( mAtrA-2 mAze taka / ) For Private And Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 161 - (5483) maNDUravaTaka: (5484) maNDUravaTikA (va. se.; ra. kA, dhe. / pANDu.) (bhai. ra. / zUlA.) punarnavAnivRdvayoSaviDaGgaM dArucitrakam / kuSThaM haridre triphalA dantI cavyaM kaliGgakam // | lauhakiTTapalAnyaSTau gomUtre'STaguNe pacet / kaTukApippalImUlaM mustazceti palonmitam / cavikAnAgarakSArapippalImUlapippalIH / / maNDUraM dviguNaM cUrNAd gomUtrArdhADha ke pacet // | saJcUyaM nikSipettasmin palAMzaH sAndratAM gte| guDavadvaTakAn kRtvA takreNA''loDaya tAn / guDikAH kalpayettena paktizUlanivAriNI / / pibet / 40 tole zuddha maNDUrako 8 sera gomUtrameM te pANDurogaM plIhAnamarzAsi viSamajvaram // pakAveM / jaba vaha gAr3hA ho jAya to usameM 5-5 zvayadhuM grahaNIdoSaM hanyuH kuSThakamIMstathA // tole cava, soMTha, jabokhAra, pIpalAmUla aura pIpapunarnavA (bisakhaparA), nisota, soMTha, mirca, lakA cUrNa milA kara goliyAM banAveM / pIpala, bAyabiDaMga, devadAru, cItAmUla, kUTha, haldI, inake sevanase paktizUla naSTa hotA hai / dAruhaldI, harra, baher3A, AmalA, dantImUla, cava, ( mAtrA-1 maashaa|) indrajau, kuTakI, pIpalAmUla aura nAgaramothekA | cUrNa 5-5 tole tathA zuddha maNDUra sabase do gunA (5485) maNDUravajrayaTakaH ( 200 tole ) lekara saba ko 4 sera gomUtrameM (rase. sA. saM.; vR. mA.; va. se. / pANDu.; vai. pakAveM jaba gur3ake samAna gAr3hA ho jAe to ra.; ra. ra.; dhandha.; ra. caM.; ra. rA. su.; ra. kA. dhe.| goliyAM bnaaleN| pANDu.) inheM takrameM milA kara sevana karane se pANDu | paJcakolaM samaricaM devadAruphalatrikam / roga, tillI, arza, viSamajvara, zotha, saMgrahaNI, kuSTa viDaGga mustayuktAzca bhAgAstripalasammitAH // aura krimi roga naSTa hotA hai / yAvantyetAni cUrNAni maNDUradviguNaM tataH / ( mAtrA-1 maasho|) paktvA cASTaguNe mUtre ghanIbhUte taduddharet // maNDUravaTakaH (vRhad) ( vR. mA.; ba. se. |'paannddu.; yo. ta. / ta. 25; tatokSamAtrAnvaTakAnpibettakreNa takrabhuk / ca. saM.; ra. kA. the.; bhai. ra.; bhA. pra.; ca. da.; pANDurogaM jayatyAzu mandAgnittamarocakam // ga. ni.; yo. ra. / pANDu; vR. yo. ta. / ta. 74 azAMsi grahaNIdoSamurustambhamathApi vA / vai. ka. dru. / skandha 2.) krimi plIhAnamAnAhaM galarogazca nAzayet // maNDUravacanAmAyaM rogAnIkapraNAzanaH // prayoga saMkhyA 2787 " tryUSaNAdi maNDUrayaTikA" dekhiye| 1 "hiGgu" iti pAThAntaram / 21 For Private And Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 162 bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [makArAdi - - pIpala, popalAmUla, cava, cItAmUla, soMTha, (5487) madanakAmadevo rasaH (1) kAlI mirca, devadAru, harra, baher3A, AmalA, (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 27;) bAyabiDaMga ( pAThAntarake anusAra hIMga ) aura nAgaramothA inakA cUrNa 15-15 tole aura golaM gandhakamUtayostrikaTukakvAthena vadhvA'thazuddha maNDUra sabase 2 gunA ( 360 tole.)| kuSmANDAntaravasthitaM vipihitaM tenaiva liptvolekara sabako 5760 toLe (72 sera) gomUtrameM pri| pakAveM / jaba avalehake samAna gAr3hA ho jAe to mASedvaiyaGgulamojyapakamatha ttkuussmaannddmdhyaadre1-1| toleke modaka banA leN| ttaccUrNena ca sammite surakRtAcUrNasya muSTi dvayam // inheM takrake sAtha sevana karane aura kevala jayA zatAvarI kRSNA kapikacchUphalaM tilAH / taka para hI rahanese pANDu roga, mandAgni, aruci, pratyekaM palasammAnA yavAH paJcapalonmitAH // arza, grahaNI vikAra, urustambha, kRmi, plIhA, tAvanmocaphalaM dve ca yaSTI muSTidvayAM zubhAm / AnAha aura galaroga naSTa hote haiN| " | nikSipya sapta saptA'tra bhAvanAH kramazazcaret // (5486) maNDUrAdyavalehaH mahAbalAvalAnAgabalAbhirdrAkSayA'pi ca / (ga. ni. / pANDu. a. 7) kRSNAdhAtrIkSubhizcApi dantapAtre nivezya ca // maNDUralohAgniviDaGgapathyA matsyaNDikAyutaM valladrayamAnaM bhajenizi / vyoSAMzakaH srvsmaantaapyH| anupAna miha proktaM dhAroSNaM surabheH payaH // mUtrabhRto'yaM madhunAvaleho doSamArtavajaM hatvA kuryAdvIryapravardhanam / / dhvajotsAhaM tathA strISu vAjIkaraNamuttamam // pANDDAmayaM hantyacireNa ghoram // .. alaM malayavAyunA kumudabAndhavenApyalam / maNDUra bhasma, lohabhasma, cItAmUla kA cUrNa madhuvratasakhAyinaH kalitapaJcamAH ke pikAH // bAyabiDaMgakA cUrNa, harra aura trikuTe ( soMTha, mirca, ato bhaja vizaGkitaM ratisarojinIbhAskarama / pIpala ) kA cUrNe 1-1 bhAga tathA sonAmakkhI manojaparidaivataM madanakAmadevaM rasam // bhasma sabake barAbara lekara saba ko (ATha gune) gomU samAna bhAga pArada aura gandhakakI kajalI trameM pakAveM jaba avalehake samAna gAr3hA ho jAe banAkara use trikuTe (soMTha, mirca, popala) ke kAthameM to utAra leN| | ghoTakara golA banAveM aura use (sukhAkara) bhUmi- ise zahada meM milAkara sevana karanese dhora kuSmANDa (vidArI kanda) ke bhItara rakha deM tathA pANDu bhI zIghra hI naSTa ho jAtA hai| , usake mukhako usIke kaTe huve Tukar3ese banda karake (mAtrA-6 rattI) | usa para ur3adakI piTThIkA 2 .aMgula . moTA lepa For Private And Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] - caturthoM bhAgaH karadeM aura gho meM pakAveM / jaba piTThI khUba lAla (5488) madanakAmadevo rasaH (2) ho jAya to Aga jalAnI banda kara deN| aura (madanakAmezvaro rasaH) usake svAMga zItala hone para kajalIke goleko (ra. rA. su.; ra. maM.; yo. ra. / vAjIkaraNa.; vR. nikAlakara kharala kareM / tadanantara 10 tole tulasI - yo. ta. / ta. 147) aura 5--5 tole bhAMga, zatAvara, pIpala, kauMcake bIja aura tilakA cUrNa tathA, 25 tAle jaukA tAraM vajra suvarNazca tAnaM mUtaM sagandhakam / cUrNa, 25 tole sUkhe kelekA cUrNa, tathA 10-10 lauhazca kramavRddhAni kuryAdetAni mAtrayA // tole donoM prakArakI mulaiThIkA cUrNa lekara sabako vimarca kanyakAdrAvaidyaset kAcamaye ghtte| . vimudraya piTharImadhye dhArayetsaindhavai te // ekatra milA leM / aba uparokta kajalI meM ( usake vahiM zanaiH zanaiH kuryAdinaikaM tatsamuddharet / barAbara) yaha cUrNa milAkara use nimna likhita svAGgazItazca taccUrNa bhAvayedarkadugdhakaiH // . oSadhiyoM ke rasa yA kAtha kI 7-7 bhAvanA dekara, azvagandhA ca kAkolI vAnarI musalI kssuraa| sukhAkara hAthIdAMtakI zIzo meM bharakara surakSita tritrivelaM rasaireSAM zatAvAzca bhAvayet // rakkheM / padmakandakaserUNAM rasaiH kAzasya bhAvayet / bhAvanA dravya-mahAbalA, balA (kharaiTI). kastUrIvyoSakapUra kaGkolailAlavaGgakam // pUrvacUrNAdaSTamAMzametat cUrNa vimizrayet / nAgavalA (gulasakarI), munakkA, pIpala, AmalA sarvaiH samAM zarkarAzca datvA zANonmitaM pivet / / aura Ikha / godugdhadvipalenaiva madhurAhArasevakaH / ise nitya prati rAtrike samaya 6 rattI mAtrA- asya prabhAvAtsaundarya balaM tejo'bhivarddhate // nusAra khAMDameM milAkara khAnA aura Uparase gAyakA taruNIramayedavIna ca hAniH prajAyate // dhAroSNa dUdha pInA cAhiye / cAMdI bhasma 1 bhAga, hIrA bhasma 2 bhAga, svarNa bhasma 3 bhAga, tAmra bhasma 4 bhAga, zuddha isake sevanase raja aura vIryake doSa naSTa hote pArada 5 bhAga, zuddha gandhaka 6 bhAga aura loha tathA vIrya aura kAma zaktikI atyanta vRddhi hotI hai| bhasma 7 bhAga lekara prathama pAre aura gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe milA. yaha itanA kAmottejaka hai ki isake sevana kara sabako ghRtakumArI ke rasameM ghoTakara 6-7 karate huve malayapavana, candra, bhramara aura kokila kaparamiTTI kI huI AtazI zIzImeM bhara deM; evaM Adi kAmottejaka sAdhanoMkI tanika bhI AvazyakatA usakA mukha banda karake use kapar3amiTTI kI huI nahIM rhtii| hANDI meM rakhakara use (hANDIko ) seMdhA namakake For Private And Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 164 cUrNa se bhara deM | aba use cUlhe para car3hAkara dhIre dhIre agni bar3hAte huve 1 dina pAka kareM / phira jaba zIzI svAMgazItala ho jAya to usameM se rasako nikAlakara use Aka ke dUdha tathA asagandha, kAkolI, kauMca, mUsalI, tAlamakhAnA, zatAvara, padmakanda, kaseru aura kAsake svarasa yA kAthakI 3-3 bhAvanA deM / tatpazcAt usameM kastUrI, soMTha, mirca, pIpala, kapUra, kaMkola, choTI ilAyacI aura lauMgakA samAna bhAga- mizrita cUrNa usase (rasase) AThavAM bhAga tathA mizrI samasta mizraNa ke barAbara milAkara acchI taraha ghoTa kara rakkheM / ise 5 mAzekI mAtrAnusAra 10 tole godugdhake sAtha sevana karane aura madhurAhAra karanese saundarya, bala aura tejakI vRddhi hotI hai| isake prabhAvase puruSa bahutasI striyoM ke sAtha binA kisI prakArakI hAnike ramaNa kara sakatA hai| (5489) madanakAmadevo rasaH (3) bhArata - maiSajya ratnAkaraH ( ra. sa. ka. / ullAsa 4 ) pAradAdviguNaM gandhaM datvA kArpAsikAdravaiH / pUrvavatpacito hyeSa tadA madanakAmadaH || 1 bhAga pArada aura 2 bhAga gandhaka kI kajalI karake use kapAsake phUloMke rasakI bhAvanA dekara haragaurI rasa ke samAna bAlukAyantrameM pAka kiyA jAya to madana- kAmadeva rasa taiyAra ho jAtA hai| 1 (5490) madanakAmo rasaH ( ra. ra. rasA. / upadeza 6 ) padmavIjaM kaseruM ca kandaM nAlaM ca karNikAm // zalI bhRGgarAT drAkSA pakvaM zleSmAkaM phalam / [ makArAdi vijayAmarkaTImASAH zaNabIjAni vai tilAH || kokilAkSasya bIjAni bhUkUSmANDI zatAvarI / zRGgATakaM cirbhirTa phaJjIbIjAni cAzvagandhikA // etatsarvaM samaM cUrNya pAdAMzaM cAharetpRthak / pAdAMzasyASTamAMzena zuddhaM mRtaM vimizrayet // pAradAdaSTamAMza ca karpUraM tatra niHkSipet / cAturjAtakamekaikaM karpUrAdviguNaM bhavet / / mUtatulyA sitA yojyA madhe rambhAdravairdinam / tadgolaM DAmare yantre kramavRddhAgninA pacet // dinAnte cordhvalagnaM tadgrAhyaM rmbh| dravairdRDham / marditaM sitayA tulyaM mASaikaM bhakSayetsadA / / raso madanakAmo'yaM balavIryavivardhanaH / divyarUpA bhajedrAmAH kAmAkulakalAnvitAH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kamalagaTTA, kaseru, kamalakanda, kamalanAla, mUsalI, bhaMgarA, munakkA, lhisaur3e ke pakke phala, bhAMga, kauMca bIja, ur3ada, sanake bIja, tila, tAlamakhAnA, vidArIkanda, zatAvara, siMghAr3A, kacariyA, phaJjI (vidhArA bheda) ke bIja, aura asagandha kA cUrNa 8-8 tole tathA zuddha pArada 1 tolA, kapUra 1 // mAzA, dAlacInI, tejapAta, ilAyacI aura nAgakesarakA cUrNa 3-3 mAze aura mizrI 1 tolA lekara sabako eka dina kele ke rasameM ghoTakara golA banAveM aura use umaruyantra meM banda karake eka dina kramavRddhAgni para pakAyeM / 24 ghaNTeke bAda jaba yantra svAMgazItala ho jAya to use kholakara usake bhItara Uparake pAtrameM lage huve rasako chur3Akara surakSita rakkheM / isameM se nityaprati 1 mASA rasa samAnabhAga For Private And Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam caturthoM bhAgaH 165 mizrImeM milAkara sevana karanese bala vIrya aura bhAgaikaM zambhubIjaM tritayakAmazaktikI vRddhi hotI hai| mapi mRtaM tatsamA siddhmuulii| (5491) madanakAmezvaraH cAturjAtaM sajAtIphalama(vR. yo. ta. / ta. 187) ricakaNAnAgaraM devapuSpaM baliM pAradaM nAgaphenaM samAMzaM jAtIpatraM ca bhAgadvitayamavimaryAhivallIrasairyAmamAtram / tha pRthaksarvamekatra cUrNam // vaTI vallamAtrA sitADhayA hi sevyA sarvadvayaMzA sitA syAghRtapunarbhojanaM naiva kArya tadante // madhusahitA modakIkRtya caitat payo mAhiSaM sevanIyaM nizAdau khAdedagniM samIkSya prasabhabhajenmaithunaM nimbunIraM sitADhayam / __ mabhinavAnandasaMvardhanAya / pibedvIjamuktyai punarmathunaM ca yogo vAjIkarAkhyo'yamiha rasaH kAmadeveza nAmnA prasiddhaH // nigadito bhairavAnandanAmnA zuddha gandhaka, zuddha pArada aura aphIma samAna niHzeSavyAdhihantA dalitabhAga lekara kajjalI banAveM aura use pAnake rasameM bhuvdhuuddaamkndrpdrpH|| 1 pahara ghoTakara 3-3 rattIkI goliyAM banA leN| abhrakabhasma 4 bhAga, baMga-bhasma 2 bhAga, _inameM se 1 golI mizrI ke sAtha khAkara usake | pArada-bhasma (abhAva meM rasa sindUra) 1 bhAga, satApazcAt kisI prakArakA bhojana na kareM aura rAta varakA cUrNa 7 bhAga tathA dAlacInI, tejapAta, ilAhone para bhaiMsakA dUdha piyeN| isa prakAra yaha golI yacI, nAgakesara, jAyaphala, kAlI mirca, pIpala, khAkara maithuna kiyA jAya to jaba taka mizrIyukta soMTha, lauMga aura jAvitrIkA cUrNa 2-2 bhAga lekara nIbUkA rasa na piyA jAyagA taba taka vIryapAta sabako ekatra ghoTakara usameM sabase do gunI (68 nahIM hogaa| bhAga) khAMDa evaM AvazyakatAnusAra ghI aura zahada madanakAmezvaro rasaH milAkara modaka bnaaveN| (vR. yo. ta. / ta. 147) ___inheM sevana karanese kAmazakti atyanta prabala "madana kAmadevo rasaH" saM. 5488 dekhiye| ho jAtI hai| (5492) madanamaJjarIguTikA (bhairavAnandarasaH) ( mAtrA-3-4 maashe|) (vR. yo. ta. / ta. 147; yo. taM. / ta. 80 vai. (5493) madanamunmadrasa: ra. / vAjIkaraNA.; bhA. pra. / u. khaM.) . (ra. ra. sa. / u. khaM. a. 27) catvAro vyomabhAgAstadanu mAsArdhamAnaM harajaM vimarya nigaditaM bhAgayugmaM ca vaGga rasena movasya rasena tena / For Private And Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi trisapta saMkhyAni dinAni gandhaM | vaTasyakomalAH pAdA elaayssttiktnnddulaaH| 'tatsammitaM goghRtamadhyapakvama // raktazAliM ca godhUmamASakA yavakAstathA // vibhAvya tenaiva vizoSya yuJjyA- etaccUrNIkRtaM sarva sinazarkarayA samam / kAcasthayo galatAdalena viDAlapadakaM khAdetsarpiSA madhunA saha // tayovimaryAya niSevya dugdhaM zItaM payo'nupAnazca kAminI kaamyennrH| pibenizAyAM kadalIphalaM tat // vIryahIno bhavedyastu jIrNo vyAdhipapIDitaH / / madanaM madayanmadamujjvalaya pramehI mUtrakRcchI ca striidossaatptitdhvjH| amadAnivahAnativihalayan / sAzItivArSiko vRddho yuveva rmte'nggaanaaH|| surataiH sukhadairgatavicyavanai- . bhavasArajuSAmayameva suhRt // putraM janayate vIramaroga dIrghajIvinam / AvA mAzA zuddha pAradako 21 dina seMbha- bheSajairvividhaiH kiM syAdanyaizca zatasaGkhyakaiH // lakI chAlake rasameM ghoTeM / isI prakAra goghRtameM zuddha | phalaM na kizcittatrAsti kevalaM gauravaM bahu / gandhakako bhI 21 dina taka seMbhalake rasameM ghoTeM | bAlasasyaM yathA toryavarddhane ca dine dine // aura jaba ghoTate ghoTate donoM sUkha jAeM to doneAMko tathAnena nRNAM dehaH puSTo bhavati nAnyathA / ekatra ghoTakara kajalI banAleM aura use kAMcake yo'tti maNDalamAtrantu sagacchetpramadAzatam / / kharalameM DAlakara (1 dina) pAnake rasameM ghoTakara jagatastu hitArthAya cUrNa madanadIpanam / / sukhA leN| gokharu, tAlamakhAnA, nAgaramothA, kauMcake rAtrike samaya ise kelekI pakkI phalIke sAtha | bIja, zatAvara, mulaiThI, bhIrakAkolI, tAlamUlI, khAkara Uparase dUdha pInese kAmazaktikI itanI vRddhi giloya, sugandhavAlA, seMbhala kI mUsalI, lohabhasma, hotI hai ki eka puruSa anekoM striyoMke sAtha ramaNa abhrakabhasma, vidArIkanda, tAlamastaka, hastikarNa kara sakatA hai| ( palAza bheda ) kI chAla, bIjavanda ( kharaiTI (5494) madanasandIpanacUrNam ke bIja ), AmalA, jAyaphala, kaseru, (ra. ra.; dhanva. vAjIkaraNA.) siMghAr3A, mASaparNI, bhaMgarA, kesara, baca, zuddha gokSuraH kSurako megho markaTI shtputrikaa| zilAjIta, zuddha gandhaka, zuddha pArada, sonAmakkhI madhukaM kSIrakAkolI tAlamUlyamRtAmbu ca // bhasma, bar3akI komala jaTA, choTI ilAyacI, mulaiThI, zAlmalI lauhagagane vidArotAlamastakam / (bAsamatI ke) cAvala, sATI cAvala, gehUM, ur3ada hastiko balA dhAtrI jAtIphalakazerukam // aura (chilake rahita ) jau| samAna bhAga lekara zRGgATako mAsapI bhRGgarAH kuGkama vcaa| yathA vidhi cUrNa banAveM aura usameM usake barAbara . zilAjanu zivAMdhIjaM pAradaM dhAtumAkSikam // / mizrI milA leN| For Private And Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH rasamakaraNam ] noTa-cUrNa yogya cIz2oMkA pRthak pRthak cUrNa lekara tolanA cAhiye aura pAre gandhakakI kajjalI banA kara usameM samasta oSadhiyAM milA kara acchI taraha ghoTanA cAhiye / isameM se nitya prati 1 / tolA cUrNa ghI aura zahada ke sAtha sevana karane tathA Uparase zItala dugdhapAna karane se kAmazaktikI atyanta vRddhi hotI hai / isake prabhAva se vIrya hIna, vyAdhipIr3ita, pramehI, mUtrakRcchrI, aura assI varSakA vRddha puruSa bhI yuvAke samAna strI-samAgama kara sakatA hai / strI doSase utpanna huI klIvatA bhI isake sevana se naSTa ho jAtI hai / yadi ise strI sevana kare to vaha vIra, svastha aura dIrghajIvI putrako janma detI hai / .1 isa cUrNakI vidyamAnatAmeM anya saikar3oM pauSTika auSadhe bilkula vyartha ho jAtI haiM / kevala eka isI prayogake sevana se zarIra dinoM dina isa prakAra puSTa hone lagatA hai jaise pAnI se navIna zasya / yadi ise 40 dina taka sevana kiyA jAya to puruSa eka sau striyoMke sAtha ramaNa karanemeM samartha ho sakatA hai / ( vyavahArika mAtrA - 6 mAze / ) (5495) madanasundararasaH (1) ( ra. ra. / bAjIkara,; dhanva. | vAjIkaraNa . ) mAkSikaM dhAtumAkSikaM ca lauhacUrNa zilAjatu / pAradaM ca virDa caiva gandhakaJca samaM samam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 167 ;; ghRtena bhAvayitvA tu pAtre kRtvA tu cAyase / viDAlapadamAtrantu bhakSayecca punaH punaH // mAsamAtraM pivennityaM vIryavRddhayai dine dine / sapumAn ramayennArImajasraM caTako yathA // svarNamAkSika bhasma, raupyamAkSika bhasma, loha cUrNa ( bhasma ), zilAjIta, zuddhaM pArada, bAyabiDhaMgakA cUrNa aura zuddha gandhaka samAna bhAga lekara prathama pAre aura gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadheM milA kara use lohe ke kharalameM DAla kara ghIke sAtha mardana kareM / ise 1 | tole kI mAtrAnusAra 1 mAsa taka sevana karane se kAmazakti atyanta tIvra ho jAtI hai| (5496) madanasundara rasa: (2) ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 27 ) gandhakena rasaH piSTaH kalhArarasamarditaH / vipakvo vAlukAyantre dRSyo madanasundaraH // zuddha pArada aura gandhaka kI kajjalIko kumuda svarasameM ghoTakara ( rasa sindUra kI bhAMti ) vAlukA yantra meM pakAveM / yaha rasa vRSya ( mana ko praharSita aura kAmo(tejana karane vAlA ) hai | (5497) madanAGkuzaTaGkaNarasaH (ra. kA. . / svarabhedA. 36 ) TaGkaNAta tRtIyAMzaM saindhavaM lavaNaM nyaset paJcamAMza somamalaM pazaM haritAlakam // For Private And Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi ekAdazAMzasUtaM ca mardayecca shivaambunaa| zatAvarIrasaM dayA zlakSNacUrNa samAcaret / rasonabhallAtarase vAtahArirase punH|| zAlmalImUlacUrNantu cUrNAtisamamAharet / / kAcakpyAM viniHkSipya vahiM yAmAMstu ssoddshH| cUrNA vijayAcUrNa vizuddhaM tatra dApayet / datvA taccAtasIvarNa TaGkaNaM madanAGkazam // sarvamekatra saMyojya chAgIkSIreNa peSayet / / guJjAdvayapramANena svarabhedAdinAzanam // modakArthe sitA deyA pAkayogyA tathA madhu / 11 tolA suhAgA, 5 mAze seMdhA namaka, 3 nAtivAhyazca dhUmAnte pAcayenmandavabinA // mAze zuddha saMkhiyA, 7 // tole zuddha haratAla aura cAturjAtaM sakapUraM saindhavaM sakaTutrayam / / 13 // tole zuddha pArada lekara sabako (1-1 saJcUrNya ca tato deyaM havyaM kiJcinnidhApayet // dina ) harra ke kAtha, rasona ( lhasana ) ke svarasa, pAkaM jJAtvA zANamidaM modakaM parikalpayet / bhilAve aura araNDakI jar3o kAtha meM ghoTa kara | bhUtanAthe surapatau ratinAthe tathaiva ca // sukhAkara kapar3amiTTI kI huI AtazI zIzI meM bhara jvalanaM gaNanAthe ca modakAgraM nivedayet / kara use bAlukA yantra meM 16 paharakI agni deN| mUlamantraM samuccArya jvalane tu samarpayet // tadanantara yantra ke svAMga zItala hone para zIzImeM tato'bhimantritam / "OM hIM zaM saHase rasako nikAlakara surakSita rakheM / mRtaM kuru kuru amRte amRtodbhavAya namaH hIM ise 2 rattI mAtrAnusAra sevana karanese svara- | amRtaM kuru kuru amRtezvarAya svAhA / OM medAdi roga naSTa hote haiN| svAhA / " iti mantreNAbhimantritaM kRtvA pAtrA |ntare sthApayet // (5498) madanAnandamodakam (1) / kAzcane rAjate kAce mRdbhANDe vA nidhApayet / (bhai. ra. / vAjIkaraNA.) prAtaHkAle zucirbhUtvA haragaurI prapUjayet // mRto gandhakastathA lauhaM trisamaM zudamabhrakam / kAlAnala bhavaM bIjaM satilaM ghRtasaMyutam / kariM saindhavaM mAMsI dhAvyelA ca kaTutrayam / / gavyakSIraM sitAyuktamanupeyaJca pAyasam // jAtIkoSaphalaM patraM lavaGgaM jIrakadvayam / vilAsArtha pradoSe ca modakaM parisevayet / yaSTImadhu vacA kuSThaM haridrA devadArukam // trisaptAhaprayogeNa kAmAndho jAyate naraH // aijjalaM TaGkaNaM bhArgI nAgaraM puSpakezaram / kAmajvaro bhavettAvadyAvannArI na gacchati / zRGgI tAlIzapatrazca drAkSAgnidantimUlakam // sa sahasravarArohA ramayatyapi sodgamaH // balA cAtibalA cocaM dhanikebhakaNA shttii| na ca liGgasya zaithilyaM vegavIya vivarddhayet / sajalaM jaladaM gandhA vidAro ca zatAvarI // pramadApANabAhulya mattavAraNavikramaH // arkavAnarIbIjaJca gokSuraM vRddhadArakam / vAmAvazyakaro ramya UrdhvaretA bhavennaraH / trailokyavijayAvIjaM samAMzaM peSayed bhiSak // / kAmatulyaM bhavedrUpaM svaraH prbhRtopmH|| For Private And Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH rasaprakaraNam ] khagatulyA bhaved dRSTiddho'pi taruNAyate / aSTottaraM bhajedyastu bhavettasya sudhopamam // vIryavRddhikaraM zreSThaM jarAmRtyuvinAzanam / apasmArajvaronmAdakSayAnilagadApaham // kAsaM zvAsa sazothaJca bhagandaragudAmayam / anamAndyamatIsAraM vividhaM grahaNIgadam // bahumUtraM pramehazca zirorogamarocakam / hanti sarvadAn ghorAn vAtapittavalAsajAn // vandhyA ca mRtavatsA ca naSTapuSpA ca yA bhavet bahuputrA jIvavatsA bhavedasya niSevaNAt // hara sUtikAgaM vRkSamindrAzaniryathA / modakaM madanAnandaM sarvaroge mahauSadham // kathitaM devadevena rAvaNasya hitArthinA || / pArada, gandhaka, lauhabhasma, pratyeka 1 tolA, abhrakabhasma 3 tole, karpUra, sendhA namaka, jaTAmAMsI, AMvalA, choTI ilAyacI, soMTha, pippalI, kAlImirca, jAvitrI, jAyaphala, tejapatra, lauMga, jIrA, kAlAjorA, mulahaThI, vaca, kUTha, haldI, devadAru, hijjalabIja, suhAgA, bhAraMgI, soMTha, nAgakesara, kAkar3AsiMgI, tAlIzapatra, drAkSA, citrakamUla, dantI mUla, balA, atibalA, dAracInI, dhaniyAM, gajapippalI, kacUra, sugandhavAlA, mothA, prasAraNI, vidArIkanda, zatAvara, madAra kI jar3a, kauMca ke bIja, gokharU, vidhArAvoja, aura bhAMga ke bIja; pratyeka kA cUrNa 1 tolA | isa sampUrNa cUrNa ko zatAvara ke rasa se mardana kara zuSka karaleM aura punaH bArIka cUrNa karake usameM isa cUrNa se caturthAMza seMbhala kI mUsalI kA cUrNa milAveM / evaM isa sampUrNa cUrNa se AdhA vizuddha bhAMga kA cUrNa DAlakara ekatra mizra 22 169 mAtrA kara bakarI ke dUdha se peSaNakara zulka karaleM / tadanantara sampUrNa cUrNa se duganI khAMDa ko khAMDa se caugane dUdha meM gholakara manda manda agni para pakAveM / cAzanI ho jAne para uparyukta cUrNa kA prakSepa deM aura acchI prakAra AloDana kara nIce utAra leM / pazcAt dAracInI, tejapatra, choTI ilAyacI, nAgakesara, karpUra, sendhAnamaka, aura trikaTu (soMTha, mirca, pIpala) kA cUrNa (samAnabhAga- mizrita 2 tole) milAdeM / anta meM upayukta meM vRta evaM madhu milA modaka banAveM / mAtrA 2 mAze se Adhe tole taka / pAka karane ke pazcAt ziva, indra, kAmadeva, agni tathA gaNeza prabhRti devoM ke liye naivedya deM tathA agni ke mUlamantra dvArA modaka ko abhimantrita karake agni ko samarpaNa kareM / oM ho. ityAdi mantra dvArA abhimantrita karake suvarNa, rajata, kAMca athavA maTTI ke pAtra meM rakha deM / agale dina prAtaH kAla zuddha hokara ziva tathA pArvatI kI pUjA kreN| anupAna - kAlAnala (rudrAkSa) bIja, tila tathA ghI (ekatra mizrita) athavA khAMDa yukta godugdha athavA pAyasa (khIra) / sambhoga ke liye sAyaMkAla modaka sevana karanA cAhiye / tIna sapAha taka isakA prayoga karane se manuSya kAmAndha hojAtA hai / isa ke sevana se vIryavRddhi hotI hai| evaM ratizakti bar3hatI hai / isake sevana karane vAle kA rUpa kAmadeva ke samAna sundara, svara koyala ke samAna madhura tathA garur3a ke samAna dIrghadRSTi hai / isake sevana se vRddha puruSa bhI yuvA ke samAna sAmarthyayukta hotA hai / evaM 108 modaka sevana karane para yaha amRta ke samAna guNa karatA hai / yaha 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 170 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi vIryavarddhaka, rasAyana hai / isake sevana se apasmAra, 5-5 tole zuddha pArada aura zud gandhaka jvara, unmAda, kSaya, vAtavyAdhi, kAsa, zvAsa, zotha, ko ekatra kharala karake kajjalI banAveM aura use 1 bhagandara, arza, agnimAndya, atisAra, grahaNI, bahu- pahara lAla kamala ke rasa meM ghotteN| isameM punaH 2 // mUtra, prameha, ziroroga, aruci, tathA anya vAtaja, tole gandhaka milAkara pUrvavat lAla kamalake rasameM paittika, zlaiSmika roga naSTa hote haiM / isa ke sevana 1 dina ghoTeM / aba isameM 2 / / tole gandhaka aura se jo strI vandhyA, mRtavatsA (jina ke bacce paidA DAla kara punaH eka dina lAla kamalake rasameM hokara mara jAte hoM ) athavA naSTapuSpA (naSTArtavA) ghotteN| jaba kajjalI sUkha jAe to use kapar3a ho vaha bhI bahuputrA tathA jIvavatsA hotI hai / yaha miTTI kI huI AtazI zIzI meM bhara kara 1 dina modaka sUtikAroga ko naSTa karatA hai aura sampUrNa bAlakAyantra meM pakAveM / evaM zIzoke svAMga zIrogoM kI utkRSTa auSadha hai| tala hone para usameM se rasako nikAla kara use madanAnandamodakam (2) sAta dina bidorI kandake rasameM chAyAmeM ghoTa kara (rasa ratnAkara, rasA. kha. / upade. 6) surakSita rakkheM // prayoga saMkhyA 755 " kAmezvaro modakaH " ise nitya prati 5 mAzekI mAtrAnusAra samAna dekhiye| bhAga mizrImeM milAkara sevana karanA cAhiye / (5499) madanodayarasaH (ra. ra. rasAH / upadeza 6; ra. maM.) (vyavahArika mAtrA-2 rttii|) zuddhasUtaM samaM gandhaM raktotpaladaladravaiH / anupAna-sanakI jar3a, sanake bIja aura yA marya punargandhaM sAdha tatra viniHkSipeta // mUsalI kA cUrNa tathA mizrI samAna bhAga lekara pUrvadrAvairdinaM madye rasAdhaM gandhakaM punaH / sabako ekatra milA kara rkkheN| isameM se 2 // tole dattvA tadvaddinaM madha kAcakUpyAM nirodhayet // cUrNa uparokta rasa khAneke bAda godugdha ke sAtha dinaikaM vAlukAyantre pakamudadhRtya cUrNayet / / phAMkanA cAhiye / ( anupAnakI vyavahArika mAtrAbhRkRSmANDI kapAyeNa bhAvayedinasaptakam // 5-6 mAse ) isa rasake sevanase ananta vIryavRddhi chAyAyAM tatsitA tulyaM niSkai bhakSayetsadA hotI hai| zaNamUlaM sabIjaM ca muzalI zarkarA samam // / (5500) madebhasiMharasaH gavAM kSIraiH palArdhaM tu anu rAtrau sadA pibet / (ra. caM. / pANDu; yo. r.| gulma., pANDu.; anantaM vardhate vIrya raso'yaM madanodayaH // ra. rA. su. / pANDu) x " bhUkSmANDI.........sadA" rasa maMjarI meM rasagandhavarATatAmrazaGkayaha iloka nahIM haiN| 1 " samUlaM vAnarI bIjamiti" pAThAntaram / viSavaNAbhrakakAntatIkSNamuNDam / For Private And Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] caturthoM bhAgaH 172 ahi hiGgulaTaGkaNaM samAMzaM svarasa yA kAtha DAla kara punaH pakAveM / isI prakAra sakalaiH syAtriguNaM purANakim // bhaMgare, bAse aura punarnavA kA bhI ATha ATha gunA pazumUtravizodhitaM sumRSTvA / rasa DAla kara pRthak pRthak pakAveM / anta meM jaba triphlaabhRnggrsaaiikotthniiraiH| gor3hA ho jAe to 1-1 rattIkI goliyAM suvizoSya varAmRtAlivAsA banA leN| svarasairaSTaguNaiH punrnvotyaiH|| inheM rogocita anupAnake sAtha sevana karanese pRthaganikRtaM ghanaM vipAcya jvara, pANDu, tRSA, raktapitta, gulma, kSaya, khAMsI, gulikA guamitA nijaanupaanaiH| svara bhaMga, agnimAMdya, mUrchA, vAtavyAdhi aura aSTa jvarapANDutRSAsrapaityagulma | mahA rogoM evaM samasta pitta rogoM tathA madAtyayakA kSayakAsasvaramagnisAdamUrchAm // nAza hotA hai| pavanAdikadustarASTarogAn (5501) madhukAcaM lauham sakalaM pittaharaM madATataM ca / (bhai. ra. / netra.) bahunA kimasau yathArthanAma madhukaM triphalAcUrNa lohacUrNa tathaiva ca / sakalavyAdhiharo madebhasiMhaH // bhakSayenmadhusarpimikSirogazAntaye // zuddha pArada, zuddha gandhaka, kaur3I bhasma, tAmra ___mulaiThI, harra, baher3A aura AmalekA cUrNa tathA bhasma, zaMkha bhasma, zuddha vachanAgakA cUrNa, baMga loha bhasma samAna bhAga lekara sabako ekatra bhasma, abhraka bhasma, kAnta loha bhasma, tIkSNa loha / kharala kreN| bhasma, muNDa loha bhasma, nAga (sIsA) bhasma, zuddha ise ghI aura zahada ke sAtha sevana karanese hiGgula aura suhAgekI khIla 1-1 bhAga tathA go netra roga naSTa hote haiN| mUtrameM zuddha purAnA maNDUra sabase 3 gunA (42 bhAga) le kara prathama pAre gandhaka kI kajjalI (mAtrA-5 se 10 rattI tk| ghI 6 maashe| banAveM aura phira usameM anya auSadhe milA kara zahada 2 tole / ) sabako acchI taraha kharala kareM / tadanantara use (5502) madhukAdhavalehaH triphalA, bhaMgarA aura adaraka ke rasakI pRthak pRthak ( bhai. ra. / strI.) eka eka bhAvanA de kara sukhA leN| madhukaM candanaM lAkSA raktotpalarasAdhanam / aba usameM usase ATha gunA triphalA kAtha | kuzavIraNayormUlaM balAvAsakayostathA // milA kara mandAgni para pakAyeM, jaba yaha kAtha jala kolamajjAmbudaM bilvaM picchA dArU ca dhaatkii| jAya to utanA hI ( rasase 8 gunA ) giloyakA / azokavalkalaM drAkSA javAkusumamasphuTam // For Private And Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 172 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi AmrajambUkizalayaM komalaM nalinIdalam / zatamUlI vidArI ca rajataM lauhamabhrakam // eSAM kolamitaM cUrNa dviguNA sitazarkarA / varIrasasya prasthArdai pacenmandena vahninA // ghanIbhUte kSipeccUrNa zItIbhUte palaM madhu / madhukAdhavaleho'yaM mahAdevena bhASitaH / / dustaraM pradaraM hanti nAnAvaNa savedanam / yonizulaM kukSizUlaM bastizUlaM suduHsaham // raktAtisAraM raktArzo raktapittaM cirodbhavam / mUtrarogAnazeSAMzca dAhaM mohaM varmi bhramim // nAzayennAtra sandeho bhAskarastimiraM yathA // mulaiThI, sapheda candana, lAkha, lAla kamala ke phUla, rasauta, kuzAkI jar3a, khasa, kharaiTI kI jar3a, bAse kI jar3a, berakI guThalI kI girI, nAgaramothA, belagirI, mocaresa, dAru haldI, dhAyake phUla, azokakI chAla, munakkA, guDahalakI kaliyAM, Ama aura jAmanakI koMpaleM, kamalinIke komala patte, zatAvara aura vidArIkanda / inakA cUrNa tathA cAMdI bhasma, loha bhasma aura abhraka bhasma AdhA AdhA kapa (pratyeka 7 // mAze) le kara sabako ekatra milAle / tadanantara 26 karSa (32 // tole) khAMDa ko 1 sera (80 tole) zatAvarake rasameM dhola kara mandAgni para pakAveM / jaba avalehake samAna gAr3hA ho jAya to usameM uparokta cUrNa milAkara agnise nIce utAra leM / jaba yaha avaleha ThaMDA ho jAya to isameM 5 tole zahada milA kara surakSita rakkheM / ___ isake sevanase vedanA yukta lAla, pIlA Adi aneka varNa vAlA bhayaMkara, pradara, yonizUla, kukSi- zUla, dussaha bastizUla, raktAtisAra, raktAza, purAnA raktapitta, mUtra roga, dAha, moha aura vamanAdi roga naSTa hote haiN| ( mAtrA-1 tolaa|) (5503) madhupakkaharItakI ( yo. ci ma. / a. 1) supakapathyApalapaJcakaM ca mRtre gavAM prasthamite vipAcyam / prasthe punaH kAMjikadugdhatake paktvA tato niSkulikAM vidheyaa|| vyoSaM yavAni kuTajasya bIjaM mustA jalaM dADimathAmlavetasam / sadhAtukIpuSpamajAjiyugma ___kaNAjaTA mocarasa sabilvam / / sauvarcalaM saiMdhavamazmavalka jambAmra majjAtiviSA ca pAThA / lavaGgajAtIphalaturyajAtA nyetAni tulyAni vicUrNitAni / / kapitthamANDUramayodazAMzaM samastacUrNArddhamitA sitA ca / etaizca pathyA paripUraNIyA sUtreNa yuktyA pariveSTanIyA // sthAlyAM tatastAH kramazo nidhAya tRNAni muktvA parito vimucya / mandAgninA yAmamatho vipAcya vihAya zItA madhuniHkSipeca // tAHsevyamAnA grahaNI prameha kAsApahA agnikarAH sadRSyAH / For Private And Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] caturthoM bhAgaH . - - pANDvAmavAtApaharAzca puSTo- . mandAgnipara car3hAkara eka pahara taka pakAveM / isake pradAyakA madhvamayAH prdissttaaH|| bAda jaba ve zItala ho jAeM to unhe zahadameM bhalI bhAMti pakI huI bar3I (pIlI) sAbita / DAla deN| harai 5 pala ( 25 tole ) lekara unheM 2 sera go- | inheM sevana karanese saMgrahaNI, prameha, khAMsI, mUtrameM pakAveM / ( jaba eka cauthAI gomUtra jala pANDu aura AmavAtakA nAza hotA tathA agni jAe to harauko nikAla leM / ) tadanantara unheM aura bala vIrya kI vRddhi hotI hai| isI prakAra kramazaH 2-2 sera kAMjI, godugdha | (5504) madhumaNDUram aura gAyake takrameM pRthak pRthak pakAyeM / aba unheM cAkUse cIra kara unake bhItara kI guThalI nikAla deM (yo. ra.; vR. ni. ra.; ra. rA. su. / pANDu kAmalA.) aura unameM nimna likhita cUrNa bhara kara Dorase gRhItvA bhiSakprasthamaNDUrabhAga bAMdha deM: Vte traiphale madayitvA ca yAmam / cUrNa-soMTha, mirca, pIpala, ajavAyana, indra puTe pAcayedyAmayugmaM kRzAnau jau, nAgaramothA, sugandha bAlA, anAra dAnA, amla- puTAnIha deyAni candrAkSivAram // veta, dhAyake phUla, sapheda aura kAlA jIrA, pIpalA tathA dhenumUtre kumArIrase ca mUla, mocarasa, belagirI, saJcala (kAlA) lavaNa, vidheyazca paJcAmRte yograajH| seMdhA namaka, pApANa bheda, jAmana aura AmakI bhavetsindhunAgaiH puTaiH siddhado'yaguThalIkI girI, atIsa, pAThA, lauMga, jAyaphala, macintyaprabhAvazca maNDUra eSaH // dAlacInI, ilAyacI, tejapAta aura nAgakesarakA madhumaNDUra eSa kaNAmadhunA cUrNa 1--1 bhAga (pratyeka 1 tolA) tathA kaithakA cirapANDugadaM nanu hemmitH| gUdA, maNDUra bhasma aura loha bhasma 10-10 janako rudhirasya nihanti paraM bhAga (10-10 tolA ) evaM samasta cUrNase vividhArtiharastvanupAnabalaiH / / AdhI (29 tole) mizrI lekara sabako ekatra ghoTa 1 sera maNDUrako 1 pahara taka triphale ke leM / uparokta haroM meM yaha cUrNa jitanA A sake kAthameM dhoTakara sampuTa meM banda karake, use sukhAkara utanA bhara kara una para kaccA sUta lapeTa denA cA isa prakAra puTadeM ki 2 paharameM agni zAnta ho hiye ki jisase cUrNa nikala na jAe / jAya / isI prakAra triphaleke kvAthameM dhoTa kara 21 aba eka hANDImeM ghAsa bichAkara usake Upara puTa deM / isI prakAra gomUtra, ghRtakumArI ke rasa ukta haroM kI taha jamA deM evaM usake Upara punaH dhAsa aura paJcAmRtakI 21-21 puTa deN| hara puTameM bich| kara dUsarI taha jamAveM / isI prakAra samasta itanI agni denI cAhiye ki jo do paharameM zAnta hara hANDImeM rakha kara ghAsase Dhaka deN| isa hANDIko ) ho jAya / For Private And Personal Use Only
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 174 ise 1 / mAze kI mAtrAnusAra pIpala ke cUrNa aura zahada ke sAtha sevana karane se purAnA pANDu naSTa ho jAtA aura navIna raktako vRddhi hotI hai / bhArata - bhaSajya ratnAkaraH isakA prabhAva acintya hai aura yaha anupAna bhedase anekoM rogoMko naSTa karatA hai / ( paJcAmRta - gokharu, muNDI, mUsalI, giloya aura zatAvara / saba samAna bhAga le kara kUTa leM | ) ekatra (5505) madhuyaSTyAdicUrNam ( napu. mR. / ta. 3) madhuyaSTI tugAkSIrI dhAtrI gokSurakaM tathA / ma kapibIjaM dhAtrIrasa vibhAvitam // bhakSayenmadhusarpibhyAM tatazcAnupayaH pivet / vIryavRddhikaraM puMsAM klIvatvanAzanaM param // mulaiThI, baMsalocana, AmalA, gokharU aura kauMca bIja | inakA cUrNa tathA baMga bhasma aura abhraka bhasma samAna bhAga le kara sabako ekatra ghoTa kara use Amale ke rasa kI bhAvanA deM / ise zahada aura ghI meM milA kara cATane aura Uparase dUdha pIne se vIrya vRddhi hotI aura napuMsaka - tAkA nAza hotA hai / ( mAtrA - 1 mAzA ) (5506) madhyamakastUrI bhairavarasaH ( dhanva. / uvara.; ra. rA. su. / jvarA . ) mRtaM vaGgaM kharparaM ca hiraNyaM tAratAlakam / eteSAM samabhAgena karSamekaM pRthakpRthaka || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir | mRtaM kAntaM palaM deyaM hemasAraM dvikArtikam / rasabhasma lavaGgaM ca jAtikAphalameva ca // vakSyamANauSadhairbhAvyaM pratyekaM dinasaptakam / dvizcandraM trikaTurdeyo yatnato TikAM caret / droNapuSpI sairvApi nAgavalyA rasena ca // vAtAtmake sannipAte mahAzleSma gadeSu ca // tridoSajanite ghore sannipAtAtidAruNe / naSTa naSTazukre mehe viSamajvare // kAse zvAse kSaye gulme mahAzothe mahAgade / strINAM zataM gacchati ca na ca zukrakSayo bhavet // etAn sarvAn nihantyAzu bhAskarastimiraM yathA / / baMga bhasma, zuddha khapariyA, svarNa bhasma, cAMdI bhasma aura haratAla bhasma 11 - 1 | tolA, kAnta loha bhamma 5 tole, svarNamAkSika bhasma 2 // tole, tathA pArada bhasma, lauMgakA cUrNa, aura jAyaphalakA cUrNa 2 // 2 // tole lekara sabako ekatra milAkara sA sAta dina gUmA aura pAnake rasameM pRthak pRthak kharala kareM aura phira usameM 2|| tole kapUra tathA 2|| to trikaTu ( soMTha, mirca, pIpala) kA cUrNa milA kara goliyAM banA leM / " [ makArAdi t ye goliyAM vAtapradhAna sannipAta, kaphaja roga, bhayaMkara sannipAta, garbha vinAza, zukra kSaya, prameha, viSama jvara, khAMsI, zvAsa, kSaya, gulma, aura dussAdhya zotha ko naSTa karake kAma zakti ko bar3hAtI haiM / For Private And Personal Use Only madhyamadrAvakarasaH ( bhai. ra. ) drAvakarasa: ( madhyama ) " dekhiye /
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - rasamakaraNam ] caturthoM bhAgaH 175 (5507) madhvAdilehaH | svAGgazItaM samuddhRtya cUrNayitvA nidhApayet / ( ga. ni.| rAjaya. a. 9.) guJjAtrayaM zarkarayA hyAkasya rasena ca // mdhutaapyviddnggaashmjtulohghRtaabhyaaH| dadyAtsamastaviSamAn jvarAnhanti na saMzayaH / hanti yakSmANamatyugraM sevyamAnA hitAzinA // pathyaM kSIrodanaM deyaM mudgayUpo tathodanam // ____ svarNa mAkSika bhasma, bAyabiDaMgakA cUrNa, zuddha zuddha manasila 3 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga zilAjIta, loha bhasma aura harrakA cUrNa samAna | aura zuddha pArada 1 bhAga lekara tInoM kI kajalI bhAga le kara ekatra kharala kreN| banAveM aura use ( 1 dina ) ghRtakumArIke rasameM ___ise zahada aura ghI ke sAtha sevana karane ghoTa kara golA banA (kara sukhA) leM / aba isa tathA pathya pAlana karanese bhayaMkara rAjayakSmA roga goleko 2 bhAga zuddha tAmrake sampuTameM banda karake bhI naSTa ho jAtA hai| | 8 pahara bAlukA yantra meM pakAveM / jaba vaha svAMga zItala ho jAya to sampuTako nikAla kara ( mAtrA-5 se 10 rattI taka ) pIsa leN| (5508) manaHzilAdicUrNam / ise 3 rattI mAtrAnusAra khAMDa aura adarakake (va. se. / chardi.; ca. saM. / ci. sthA., chardi.) rasake sAtha sevana karanese samasta viSama jvara avazya manaHzilAyAH phalapUrakasya naSTa ho jAte haiN| rasaiH kapitthasya ca pippalInAm / pathya-dUdha bhAta tathA mUMgakA yUSa aura bhAta / kSaudreNa cUrNa maricaizca yuktaM lihyAtkaphacchadimudIrNavegam // (5510) manaHzilAdiyogaH zuddha manasila ke ( 1 rattI ) cUrNa ko bi (vaM. se.; yo. ra. chardi.; ga. ni. / charya. 14) jo re nIbUke rasa tathA kaithake rasake sAtha cATanese manaH zilAmAgadhikoSaNAnAM athavA pIpala aura kAlI mirca ke cUrNako zahadake ___cUrNa kapitthAmlarasena yuktam / sAtha milAkara cATanese bhayaMkara kaphaja chardi naSTa lAjaiH samAMzairmadhunA'valIDhaM ho jAtI hai| chadi prasaktAmasakRnnihanti / (5509) manaHzilAdijvarAGkuzaH zuddha manasila, pIpala aura kAlI mircakA (ra. rA. su. / jvara.) cUrNa 1-1 bhAga, dhAnakI khIloMkA cUrNa 3 bhAga manaHzilAvalirasai gairvahikarendubhiH / tathA khaTTe kaiyakA rasa 1 bhAga lekara sabako ekatra kumArIrasasampiSTaiH kRtvA golantu zobhanama // milA leN| yugabhAgamite sUkSme tAmrasampuTake nyaset / ise zahadama milA kara cATanese chardi (vamana) tatastuvAlukAyantre pacedyAmaM tu cASTakam // / zIghra hI naSTa ho jAtI hai / For Private And Personal Use Only
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 176 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi - manaHzilAyA nAmalakSaNaguNAH zodhanaM c| mana:zilAnAmAni malasya bandhaM kila mUtrarodhaM (A. ve. pra.) sazarkaraM kRcchga daM ca kuryAt // manaHzilA manoguptA manohA naagjivikaa| (5511) mana:zilAzodhanam (1) nepAlI kunaTI golA zilA divyauSadhIH smRtaa|| ( A. ve. pra. / a. 6; ra. pra. su. / a. 6; manaHzilAsvarUpam yo. ra.; vR. yo. t.| ta. 41; yo. ci. m.| ( A. ve. pr.| a. 6; bhA. pra. / pra. khaM.) a. 7; bhA. pr.| pra. khaM. ) tAlakasyaiva bhedo'sti manohA ca tadantaram / pacettryahamajAma dolAyantre manaHzilAm / tAlakaM tvatipItaM syAdbhavedraktA manaHzilA // bhAvayetsaptadhA mUtrairajAyAH zuddhimRcchati // manaHzilAbhedAH (5512) matAntaram (2) (A. ve. pra. / a. 6.) | jayantikAdrave taile dolAyantre manaHzilA / manaHzilA tridhA proktA zyAmAgI krviirikaa| dinamekamajAmUtre bhRGgarAjarase'pi ca // dvikhaNDAkhyA ca tAsAM tu lakSaNAni nibodht|| (5513) matAntaram (3) zyAmA hiGgalabadraktA kiMcitpotA'tidIptikA / ( A. ve. pra. / a. 6; yo. ra.; vR. yo. t.| karavIrA raktavarNA cuurnnruupaa'tibhaaryuk|| ta. 41; ra. maM.; ra. ra. sa. / a. 3) kiMcidraktA ca gaurA ca dvikhaNDA bhaarvttraa| agastyapatratoyena bhAvitA saptavArakam / trividhAsu ca zreSThA syAtkaravIramanaHzilA // zRGgaverarasairvApi vizuSyati manaHzilA / / guNA:( A. ve. pra. a. 6; yo. ra.; bR. yo. t.| (5514) matAntaram (4) ta. 41; bhA. pra. pra. kha.) ( A. ve. pra. / a. 6.) manaHzilA guruvaryA saroSNA lekhanI kttuH| bhRGgAgastyajayantInAmAIkasvarasepu ca / tiktA snigdhA vizvAsakAsabhUtakaphAsranuta / dolAyantreNa saMsvinnA vizudhyati manaHzilA / / azuddhamana:zilAguNA: (5515) matAntaram (5) ( A. ve. pra. / a. 6; yo. ra., vR. yo. t.| (rase. sA. saM. ; ra. ra. sa. / a. 3) ta. 41; rase. sA. saM.; bhA. pra. / pra. khaM.) jayantI bhRGgarAjotthai raktAgastyarasaiH zilA / manaHzilA mandavalaM karoti dolAyantre dinaM pAcyA yAmaM chAgasya mUtrake / jantuM dhruvaM zodhanamantareNa / kSAlayedAraNAlena sarvarogeSu yojayet / / For Private And Personal Use Only
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH manasilake nAma manaHzilAzodhana (1) manaHzilA, mano gusA, manohA, nAgajibikA, | manasilako 3 dina taka dolA-yantra-vidhise nepAlI, kunaTI, golA, zilA aura divyoSadhi / | bakarIke mUtrameM pakAyeM aura phira use bakarIke mUtrakI manasila kyA hai ? sAta bhAvanA deN| isa prakAra manasila zuddha ho __ manasila haratAlakI jAtikI hI oSadhi hai| jAtI hai / haratAla atyanta pIlI hotI hai parantu manasilakA manasilazodhana (2) raMga lAla hotA hai| manazilako pRthak pRthaka 1-1 dina jayanti manasilake bheda ke rasa, tilake tela, bakarIke mUtra aura bhaMgareke manasila tIna prakArakI hotI hai: rasameM dolA yantra-vidhise pakAnese vaha zuddha ho jAtI hai| (1) jo kiJcit pIta varNa aura siMgarapha (hiMgula ) ke samAna lAla tathA atyanta dIptimAna manazilazodhana (3) ho use zyAmA kahate haiN| manasilako agasti (agathiyA) ke pattoMke .. (2) jo atyanta bhArI aura cUrNa ke rUpa meM | rasa yA adarakake rasakI sAta bhAvanA denese vaha lAla raMgakI AtI hai use karavIrA kahate haiN| ' zuddha ho jAtI hai / (3) tIsare prakArakI manasila kiJcidraktavarNa manasilazodhana (4) zveta aura atyanta bhArI hotI hai use dvikhaNDikA manasilako pRthak pRthak (1-1 dina) kahate haiN| bhaMgareke rasa, agastI (agathiyA) ke rasa, jayantIke ina tInoM meM 'karavIrA ' nAmaka manasila rasa aura adarakake rasa meM dolA yantra-vidhise svezreSTa hotI hai| dita karanese vaha zuddha ho jAtI hai / manasilake guNa manasilazodhana (5) manasila guru, varNa ko svaccha karane vAlI, manasilako eka eka dina jayantI, bhaMgarA, sara, uSNa, lekhanI, kaTu tikta rasa vAlI, snigdha tathA / aura lAla agasti ke rasameM, dolAyantra-vidhise viSa, svAsa, khAMsI, bhUtabAdhA, kapharoga aura .rakta- svedita karaneke pazcAt 1 pahara bakarIke mUtrameM doSa nAzaka hotI hai| pakAkara kAjIse dho ddaaleN| azuddhamanasilake doSa (5516) manaHzilAsattvapAtanam azuddha manasilake sevanase bala ghaTatA aura ( A. ve. pra. / a. 6; ra. pra. su. / a. 6; malAvarodha, mUtrarodha, mUtrakRcch, tathA zarkarA ( patharI ra. ra. sa. / a. 3.) bheda ) roga utpanna hotA hai| tAlavacca zilAsavaM grAhya taireva cauSadhaiH / For Private And Personal Use Only
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 178 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi athavA rasapaddhatyAm-aSTamAMzena guDaguggula- isake sevanameM kisI vizeSa parihAra (parahez2a) lohakiTTena sarpiSA saha mardayitvA mUSAyAM kI AvazyakatA nahIM hai| davA'ndhayitvA koSThayAM mAtA sattvaM muzcet / isake khAneke pazcAt yadi dAha ho to zarIra ___ manasilakA satva bhI haratAla-satva pAtana- para candanakA lepa karanA cAhiye / vidhise, unhIM oSadhiyoMke yogase nikAlA jAtA hai| (5518) manthAnabhairavarasaH (2) (ra. ca. / kapha roga.; ra. rA. su. / kAsa; - manasila meM usakA AThavAM bhAga gur3a, gUgala ra. kA. dhe / amlapitta. a. 11; ra. pra. su. / aura maNDUra milAkara sabako ghIke sAtha ghoTakara a. 8; ra. maM. / a. 6: ra. ra. sa. / u. kha. a. andha mUSAmeM banda karake dhamAnese satva nikala | 13; rase. ci. ma. / a. 9.) AtA hai| mRtaM sUtaM mRtaM tAnaM hiGgupuSkaramUlakam / (5517) manthAnabhairavarasaH (1) saindhavaM gandhaka' tAlaM kaTukI' cUrNayetsamam / / ___ (ra. rA. su. / jvarA.) punarnavA devadAru nirguNDI taNDulIyakaiH / zuddhaM sUtaM tathA gandhaM lohaM tAnaM ca siiskm| maricaM pippalI vizvaM samabhAgAni cUrNayet / / tiktakozAtakIdrAvaidinaikaM mardayed dRDham / / arddhabhAgaM viSaM dadyAnmardayedvAsaradvayam / | mASamAtraM lihetkSaudraiH raso manthAnabhairavaH // zRGgaverAnupAnena dadyAdguAdvayonmitam // pArada bhasma ( abhAvameM rasa sindUra ), tAmra navajvare mahAghore sannipAte sudaarunne| | bhasma, bhunIhuI hIMga, pAkharamUla, seMdhA namaka, zuddha zItajvare dAhapUrve gulmazUle tridoSaje // gandhaka (pAThAntarake anusAra baMga bhasma, ) zuddha vAMcchitaM bhojanaM dadyAta kuryyAccandanalepanam / / haratAla aura kuTakI ( pAThAntarake anusAra trikuTA zudra pArA, zuddha gandhaka, loha bhasma, tAtra- athavA suhAgA ) samAna bhAga le kara sabako punabhasma, sIsA bhasma, kAlI mircako carNa, pIpalakA rnavA (bisakhaparA), devadAru, saMbhAlu, kAMTe vAlI cUrNa aura soMThakA cUrNa 5-5 tole tathA zuddha caulAI aura kar3avI torIke rasameM pRthak pRthak 1bachanAga ( mIThA viSa ) 2 // tole lekara sabako 1 dina ghoTa kara 1-1 mAzekI goliyAM bnaaleN| ekatra milAkara do dina kharala kreN| 1 vaGgakamiti pAThAntaram / ise 2 rattI mAtrAnusAra adarakake rasake sAtha | 2 kaTukamiti pAThAntaram / 2 TaGkaNamiti pAThAntaram / sevana karanese ghora navIna jvara, bhayaMkara sannipAta, 3 devadAlIti pAThAntaram zIta jvara, dAhapUrva jvara, gulma aura tridoSaja 4 rasa prakAza sudhAkarameM bhAvanA dravyoM meM punarnavAkA zUla naSTa hotA hai| abhAva hai| For Private And Personal Use Only
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH __ inameMse 1-1 golI zahadake sAtha khA kara mileM unake svarasa aura zeSake kAtha meM 1-1 dina Upara se nImakA kAtha pInese kapha-roga zAnta kharala karanA cAhiye / hote haiN| tadanantara use loha sampuTa meM banda karake usa (5519) manthAnabhairavarasaH (3) para kapar3a miTTI karake sukhA leM aura bAlukA yantra meM eka dina kI agni deM / yantra ke svAMga zItala ( bhairavarasaH; mahAjvarAGkuzaH) ho jAne para sampuTameMse auSadhako nikAla kara usameM ( ra. rA. su. / sannipAtA.; rase. ci. ma. / a. 9) zuddha haratAla, lAla cItA, soMTha, mirca, popala, zuddhastaM mRtaM tAnaM samaM TaGkaNagandhakam / / zuddha bachanAga, jIrA aura cItAmUlakA samAnajambIraphalamadhyasthaM dolAyantre pacedinam // | bhAga-mizrita cUrNa uparokta rasake barAbara milAkara mardayedbhAvayedrAvaiH shivaasaanimbujaiH| bhalI bhAM sarpAkSI vijayA brAhmI mInAkSI haMsapAdikA // " ise 3 rattI mAtrAnusAra sevana karAnese sannihasti zuNDI rudrajaTA dhRtvaataarivaaysii| pAta naSTa hotA hai| dinakaM mardayedAsAM lohasampuTagaM pacet // pathya-mUMgakA yUSa / dinaikaM vAlukAyantre samuddhRtya vicUrNayet / tAlakaM dIpyakaM vyopaM viSaM jIrakacitrakau // - (5520) manmathAbhrarasaH ebhi rasasamaimizraM trigubhaM bhkssyetsdaa| (zrImanmatharasaH) sannipAtajvaraM hanti mudyUSAzinaH sukham // ( bhai. ra.; ra. ra. sa. / bAjI.) ___ zuddha pArada, tAmra bhasma, suhAgeko khIla aura rasagandhakayogrAM palamekaM suzodhitam / zuddha gandhaka samAna bhAga le kara sabako ekatra abhraM nizcandrakaM dadyAt palArddhazca vicakSaNaH / / ghoTa kara kajalI banAveM aura use cAra taha kiye kapUraM tolakaradadyAd vaGgazca kolasammitam / huve kapar3emeM bAMdha kara poTalI banAleM / isa poTalI sAmra tolArddhakaM tatra niHzeSa mAritaM punaH // ko jambIrI nIbUke bhItara rakha kara usa (nIbU ) para lauhakarSa sujIrNazca vRddhadArakajIrakam / sutalI Adi lapeTa deN| aura isa nIbUko 1 dina vidAroM zatamUlozca kSurabIjaM balAM tathA / dolAyantra vidhise jambIrI ke rasameM pakAveM / markaTayativiSAM caiva jAtIkoSaphale tathA / tatpazcAt poTalImeM se rasako nikAla kara use nimna lavaGga vijayA bIjaM zvetasarja yamAnikAm // likhita oSadhiyoMke rasameM eka eka dina ghoTeM- zANabhAgAn gRhItvaitAn ekIkRtvaiva peSayet / sahajanA, bAsA, adraka, nIbU , sarpAkSI, bhAMga, brAhmI, guJjAdvayantu kartavyaM koSNaM kSIraM pibedanu // . machalI, haMsapAdI, hAthIsuNDI, rudrajaTA, dhatUrA, 1 karSamekamiti pAThAntaram / 2 zANakramiti araNDa-mUla aura makoya / inamese jinake svarasa pAThAntaram / 3 "markaTyatibalA" iti pAThAntaram / / For Private And Personal Use Only
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi gRhe yasya zataM nAryoM vidynte'tivyvaayinH| isase jaTharAgni bhI itanI prabala ho jAtI hai na tasya liGgazaithilyamauSadhasyAsya sevanAta // ki kASTha bhI pacA sakatI hai / (5521) maricAdivaTI na ca zukraM kSayaM yAti na balaM hAsatAM brajetA (vR. ni. ra. / atisArA.) kAmarUpI bhavennityovRddhaH SoDazavarSavat // " marIcaM kharaM nAgaphenaM tandulatajjalaiH / rasAyanavaro balyo vAjIkaraNa uttmH| madya tandalatoyena guTI sarvAtisArajit / / rasaH zrImanmathAbhro'yaM mahezena prakAzitaH // kAlI miracakA cUrNa, zuddha khapariyA aura asya bhakSaNamAtreNa kASThaM jIryati tatkSaNAt / aphIma samAna bhAga lekara sabako cAvaloMke pAnImeM nAzayed dhvajabhaGgAdIn rogAn yogakRtAnapi // ghoTa kara ( kAlI mircake barAbara ) goliyAM banA leN| zuddha pArada aura gandhaka 2 // -2 // tole, | | ise cAvaloMke pAnIke sAtha sevana karanese abhraka bhasma 2 // tole, kapUra 7 // mAze, baMga bhasma samasta prakArake atisAra naSTa hote haiN| 7 // mAze, tAmra bhasma 3 / / mAze, loha bhasma 1 / __ (5522) malabhedIrasaH tolA tathA vidhArA mUla, jIrA, bidArIkanda, za (ra. ci. m.| stabaka 10) tAvara, tAlamakhAnA, bIjabanda (kharaiTIke bIja ), pAradaM gandhakaM caiva saubhAgya pippalI samam / kauMcake bIja, atIsa, jAvatrI, jAyaphala, lauMga, samAMzaM jayapAlaM ca kriyate recanaM param // bhAMgake bIja, sapheda rAla aura ajavAyana; sabakA | zItena recayetsamyaguSNenaiva prazAmayet // cUrNa 5-5 mAze lekara sabako ekatra ghoTa leM / zuddha pArada, zud gandhaka, suhAgekI khIla ise 2 rattI mAtrAnusAra khAkara Uparase aura pIpalakA cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha jamAla. mandoSNa dUdha pInA caahiye| goTA 4 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe milA kara yaha rasa atyanta balakAraka aura vAjIkaraNa | sabako bhalI bhAMti kharala karake goliyAM banA leM / hai| isako sevana karane vAlA puruSa sau striyoMke / inheM ThaNDe pAnIke sAtha khilAnese virecana sAtha samAgama kare to bhI na to liGga-zaithilya hI hotA hai aura uSNa jala pilA denese dasta banda ho hotA hai, na vIrya kI kamI hotI hai aura na hI tA hai aura na hI jAte haiN| balahAsa hotA hai| (mAtrA-1 rattI ) - ise sevana karane se vRddha puruSa bhI SoDaza- (5523) mallacandrodayaH (1) varSIya yuvAke samAna (vIryavAna ) ho jAtA hai / (rasAyana sAra / sannipAta. ) duSTa prayogoMse utpanna napuMsakatA bhI isake sevanase naimbUkanIreNa dinatrayantu naSTa ho jAtI hai| zvetAdirUpAMzcaturo'pi mallAn / For Private And Personal Use Only
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam caturthoM bhAgaH yathottaraM tUgrabalAnmithastAn tAM kUpikAsthA sikatA''khya yantre samAMzamUtena vimardayeta // yathAvahidhUmavidhi prboddhaa| tAbhyAM samAnena sugandhakena pipArado'rddhamato dadIta __kRtvA masIM kUpikayA paceta / zIzImukhe mRtkavalI surudvAm / / sarvArthakAyAM khalu koSThikAyAM arddhadvitIyaM dinamagnitApaM ___ yAmatrayaM zItalamuddhareta // barakASThasya dadIta tIbram / mallAdicandrodayamAmananti kRtvA svayaM zItamathozIzIsauMpadhebhyo'pi pradhAnavIryam / galasthacandrodayamAdadIta // vimUcikAsanipatatridoSAn karpUrajAtIphaladevapuSpavyAdhInapAkartumananyazastram / / __kastUrikAnakramadailikAbhiH / zveta, pIlA, lAla aura kAlA saMkhiyA (so- ! lihyAdimaM mAsamazaktazukra mala) 1-1 bhAga aura zuddha pArada 4 bhAga lekara __ ArogyahetormadhunA manuSyaH // sabako 3 dina nIbUke rasameM ghoTeM aura phira usameM saMkhiye (somala) ko 3-3 bAra seMDa (tho8 bhAga zuddha gandhaka milAkara kajjalI bnaaveN| hara) aura Akake dUdhameM pRthak pRthaka ghoTa ghoTakara isa kaJjalIko AtazI zIzImeM bhara kara sarvArtha- sukhAveM / tadanantara usameM usake barAbara bubhukSita karI bhrASTrI para 3 pahara bAlukA yantrameM pakAveM / pArada aura do gunA zuddha gandhaka milAkara kajalIjaba zIzI svAMga zItala ho jAya to auSadhako | banAleM / ise AtazI zozImeM bhara kara bAlukA nikAla kara surakSita rakkheM / yantrameM pakAveM / 4 pahara taka to zIzIkA mukha yaha rasa visUcikA aura sannipAtAdi ro khulA rakkheM aura phira DATa lagAkara 1 / / dina taka goMko naSTa karaneke liye advitIya auSadha hai| babUlakI lakar3iyoMko tItrAgni deM / tatpazcAt zI zIke svAMga zItala hone para use sAvadhAnI pUrvaka (5524) mallacandrodayaH (2) / tor3a kara usake galemeM lage huve candrodayako ___ . ( rasAyana sAra.) nikAla leM / snuhopayassvapayassu mallaM anupAna-kapUra, jAyaphala, lauMga, kastUrI, virbhAvitaM mardanazuSkarUpam / ambara aura ilAyacIkA cUrNa samAna bhAga lekara bubhukSusUtadviguNena zuddha sabako ekatra ghoTa kara rakkheM / gandhena dhRSTvA ca masiM vidadhyAt // ukta candrodayako isa anupAnameM milAkara 1. sarvArthakarI bhrASTIkI vidhi bhA. bhai. ra. bhAga | zahadake sAtha sevana karanese zukrakI kSINatA (napuM2 meM pRSTa 418 para dekhiye / | sakatA) naSTa hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 182 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi (5525) mallapaJcaratnarasaH sUkhatA jAya tyoM tyoM use bAra bAra bhigote raheM / (ra. caM. / vAtarogA.) 4 paharake pazcAt agni denI banda karadeM / jaba svAMga zItala ho jAya to donoM pyAloMko sAvadhAsphATiko dhavalazcaiva dADimaH kRSNapItakau / nIse kholakara Uparake pyAlemeM lage huve saMkhiyeke ete paJcAkhupASANAH gRhIyAtsamabhAgakAH / / phUla (jauhara) ko chur3A leN| khalle kizcidvicUAtha kssipedddumruyntrke| rambhAkandarasazcaiva pratikarSe caturguNam // ise AdhI rattI yA eka rattI mAtrAnusAra ghI dApayettatsama caiva liGginIsvarasaM tthaa| | aura khAMDameM milAkara khilAnese samasta vAtaja sandhilepaM tataH kRtvA cUlyopari nidhApayet // aura vAtakaphaja roga tathA svAsa, khAMsI aura sannipAtaja viSama jvara naSTa hote haiN| mandAgnau pAcayedyAmacatuSTayavidhAnataH / mUni dattvA''rdravastraM tu svAGgazItaM samuddharet / / dAha ho to zItala jala pInA cAhiye / sarvavAtavikAreSu vAtazleSmagade tthaa| pathya-taka bhAta / zvAse kAse'tha viSamajvare caiva tridoSaje // noTa-agni bahuta dhImI jalAnI cAhiye / deyaM guJjArdhaguJja vA pathyaM takrodanaM hitam / (vyavahArika mAtrA-2-3 cAvala bhara / ghRtazarkarayA deyaM sarvavAtagadeSu ca // | 1 rattI auSadhako 1 tolA khAMDameM milAkara acchI peyaM zItodakaM cAtra paJcaratnarasottame // taraha ghoTakara usakI 4 pur3iyA banA lenI cAhiye / ___sphaTikAke samAna camakadAra sapheda raMgakA, | isa prakAra tolakara mAtrA banAnese adhika diye bhUre raMgakA, anArake phUlake samAna lAla raMgakA jAnekA bhaya nahIM rhegaa| ) aura kAlA tathA pIlA somala (saMkhiyA ) samAna (5526) masUrikArirasaH bhAga leM aura pAMcoMko kharalameM DAlakara jarA dera ghoTakara ( moTA cUrNa banAkara) eka miTTIke . (ra. kA. dhe. / masUrikA. ) zarAvameM DAleM aura usameM samasta auSadhase cAra gunA bilvapatrarasenaiva mUchitaH paardeshvrH| kelekI jar3akA rasa tathA utanA hI zivaliGgIkA | hilamocIrasenaiva poto madhusamAyutaH / / rasa DAlakara usake Upara dUsarA zarAva ulaTA karake masUrI sarvajAM hanti asthinAM sarvadehajAm / / Dhaka deM aura donoMkI sandhiko kapar3a miTTIse acchI rasa sindUra athavA kajjalIko belake pattoMke taraha banda krdeN| rasameM ghoTakara yathocita mAtrAnusAra zahadameM milAise cUlhe para car3hAkara nIce mandAgni jalA kara hulahulake rasake sAtha pilAnese sarva doSaja aura Upara vAle pyAle para cAra taha kiyA huvA aura sarva dehameM phailI huI asthigata masUrikA bhI kapar3A pAnImeM bhigokara rakkheM tathA jyoM jyoM vaha ! naSTa ho jAtI hai / For Private And Personal Use Only
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] caturthoM bhAgaH 183 ... (5527) maskamRgAGkorasaH / (5528) mahAkanakasindararasaH (ra. rA. su. / prameha.) (yo. ra.; ra. rA. su.; vR. ni. ra. / kSaya.) suzuddhaM pAradaM caiva suzuddhaM gandhakaM bhavet / / | rasagandhakanAgAzca rasako maakssikaabhrke| raGgaM zuddhaM samAdAya navasAdarameva ca // | kAntavidrumamuktAnAM baMgabhasma ca tArakam // samabhAgAni sarvANi mardayitvA sukhllke| bhasma kRtvA prayatnena pratyekaM karSasammitam / kAcakUpyAM viniHkSipya pAvake sthaapyebudhH|| sarvatulyaM zuddhahemabhasma kRtvA prayojayet // mukhe mudrA ca no deyA dhRmaM sNlkssyetttH| / mardaye tridinaM sarva haMsapAdIrasaibhiSak / nirdhame jAyamAne tu siddho maskamRgAGkakaH // | tato vai golakAnkRtvA kAcakUpyAM vinikSipet // madhumeintu mehAnAM gaNaM nAzayate dhruvam / ruddhvA tatkAcakUpI ca saptavastreNa veSTitAm / madhunA bhakSayeccaiva sUkSmalA cUrNakena ca // tato vai sikatAyantre tridinaM coktavahninA / / rasasAgaragranthe tu suzreSThaM svarNabhasma ca // pazcAttaM svAgazItaM ca pUrvoktarasamarditam / ___ zuddha pArada, zuddha gandhaka, zuddha baMga (kalaI) vinikSipya karaNDe'tha sampUjya rasarAjakam // aura nausAdara samAna bhAga lekara prathama baMgako mahAkanakasindaro rAjayakSmaharaH prH| Agapara pighalAkara pAradameM DAladeM aura acchI taraha / pANDurogaM zvAsakAsaM kAmalAgrahaNIgadAn / / dhoTeM / jaba rAMga pAradameM mila jAya to usameM | krimizophodarAvartagulmamehagudAkarAn / gandhaka aura nausAdara DAlakara ghoTeM / jaba atyanta mandAgniM chardimarucimAmazUlahalImakAn // mahIna kajjalI ho jAya to use AtazI zIzImeM jvarAndvandvAdikAnsarvAnsannipAtAMstrayodaza / bharakara bAlukA yantrameM pakAveM / zIzIkA mukha | paityarogamapasmAraM vAtarogAnvizeSataH // banda na karanA cAhie aura usase nikalane vAle raktapittapramehAMzca strINAM raktasravAMstathA / dhueM ko dekhate rahanA cAhie / jaba dhuMA nika- viMzatizleSmarogAMzca mUtrarogAnihantyasau // lanA banda ho jAya to rasako taiyAra samajheM / hemavarNyazca balyazca AyuHzukravivardhanaH / tadanantara zIzIke svAMga-zItala ho jAne para usa- mahAkanakasindUraH kAzyapena vinirmitaH // meMse auSadhako nikAlakara surakSita rakheM / zudra pArada, zuddha gandhaka, sIsA bhasma, zuddha (yaha sunahare raMgakI bhasma hogI isIko khapariyA, svarNa mAkSika bhasma, abhraka bhasma, kAnta svarNavaGga aura svarNa rAjabaGgezvara bhI kahate haiN|) | loha bhasma, pravAla (mUMgA) bhasma, motI bhasma, baMga ise choTI ilAyacIke cUrNa meM milAkara zahadake | bhasma aura cAMdI bhasma 11-1 / tolA tathA svarNa sAtha sevana karanese madhumeha aura anya samasta pra- bhasma sabake barAbara (13 // tole ) lekara prathama kArake prameha avazya naSTa ho jAte haiN| ( mAtrA- pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira samasta 1-2 rattI). auSadhoMko ekatra milAkara 3 dina haMsapAdI (lAla For Private And Personal Use Only
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 184 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi lajjAlu) ke rasameM ghoTakara choTI choTI TikiyA | tridhA vibhAjya tatraikAM samAdAya harItakIm / banA leM aura unheM sAta ( kapar3a miTTI ) kI huI | ekapAdaM dinAbhyAM ca dvitIyaM divsaistribhiH|| AtazI zIzImeM bharakara bAlukA yantrameM 3 dinakI | tRtIyaM ca tataH pAdaM caturbhirdivasaibhajet / mRda. madhyama, tIbra agni deM / jaba zIzI svAMga ekaikAM ca tataH pathyAM bhajedAvatsaraM naraH / / zItala ho jAya to usameMse auSadhako nikAla kara jIvedAta sAyaM nItiH / use eka dina haMsapAdIke rasameM dhotteN| sarvavyAdhivinirmukto nityaM strIzatasevakaH // isake sevanase rAjayakSmA, pANDu, zvAsa, balavAnvIryavAMzcaiva pUrNasarvendriyodayaH / / khAMsI, kAmalA, saMgrahaNI, kRmi, zotha, udara roga, jAyate nAtra sandeha AjJeyaM paarmeshvrii|| gulma, prameha, aza, mandAgni, chardi, aruci, Ama, hanyAdakSigadAMzca kuSThamakhilaM maasaantmaasevitH| zUla, halomaka, dvandvajAdi jvara, 13 prakArake sa- pANDaM ca grahaNI pramehagudajAngulmAMzca zUlAmayAna nnipAta, pittaroga, apasmAra, vAta roga, raktapitta, sthUlatvaM ca tathA mahAnisadanaM rogAMstathaivAparAprameha, striyoMkA raktasrAva, 20 prakArake kapha roga | nkuryAddIpanapAcanaM khalu nRNAM bhAvyAmayArodhanam aura samasta mUtra roga naSTa ho jAte haiN| | ayaM rasAyanaM divyaM mahAkanakasuMdaraH // yaha rAjayakSmAkI paramauSadha aura vAta rogoMmeM kAnta loha svarNa aura gandhaka jArita pArada vizeSa upayogI hai| bhasma 4 niSka (20 mAze) aura svarNa bhasma 5 isake abhyAsase zarIrakI kAnti, bala, Ayu mAze lekara donoMko ekatra ghoTeM / tadanantara usameM aura vIryakI vRddhi hotI hai| kAnta loha-nirmita andhamUSA dvArA 50 niSka zuddha gandhaka jAraNa kreN| (5529) mahAkanakasundararasaH ___aba isameMse 1 niSka (5 mAze) auSadhakA (ra. ra. sa. / a. 27) atyanta mahIna cUrNa karake ghRtase snigdha kiye huve kAntakAJcanagandhAzmajAritaM mAritaM rasam / uttama mRtpAtrameM DAleM aura use zahadase bharakara catuniSkamitaM cAtha svarNa niSkamitaM mRtam // | acchI taraha hilA deM ki jisase vaha auSadha zahada nikSipya kAntapAtre tu paJcAzaniSkasammitam / meM acchI taraha mila jaae| jArayedgandhakaM zuddhamandhena baDavAgninA // _isake pazcAt 360 harroko ( sijAkara ) niSkatulyamidaM cUrNa zlakSNIkRtya prytntH| usameM DAla deN| ( zahada itanA honA cAhiye ki nikSipenmadhu sampUrNa ghRtamusnigdhabhANDake // | jisameM harai bhalI bhAMti DUba jAeM / ) jaba hareM amunaiva prakAreNa pathyAnAM SaSThisaMyutam / / zahadameM acchI taraha raca jAeM to unheM sevana trizataM sAdhayedyatnAcchAstradRSTavidhAnataH // / yogya smjheN| For Private And Personal Use Only
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam] caturthoM bhAgaH ___ eka harake 3 bhAga karake unameMse 1 bhAga / kampillena rasenApi viSNukAntArasena ca / pahile aura dUsare dina ( AdhA AdhA karake ) | kadalIkandatoyena tAlamUlIrasena ca // khAveM, tIsare dina dUsarA bhAga aura cauthe dina zatavAraM puTaM deyaM bhavedvayomarasAyanam / tIsarA bhAga khAveM tathA isake pazcAt nitya prati / tadvayomabhasmitaM tApyabhasma tAmrasya bhasma ca // 1 harra 1 varSa taka khAte rheN| kAntabhasma ca tatsarvaM samAMzaM parikalpayet / isa prayogase manuSya bali palita-rahita aura bhAvayetsaptadhA nimbrsailodhrsen ca / sarva rogoMse vimukta 100 varSakI Ayu prApta kara | triphalAyAH kadalyAzca ketakyA mArkavasya ca // sakatA hai / usakI sarvendriyAM pUrNa vikasita | korakasyApi sAreNa tAvadvArANi yatnataH // rahatI haiM tathA vaha balavAna aura vIryavAna hokara | iti niSpannakalke'smistatsamAM triphalAM kSipeta nitya prati 100 striyoMse samAgama karanemeM samartha | bhasmamUtaM sitAvyoSaM citrakaM ca pRthak pRthak // ho sakatA hai| madhunA guTikAH kAryAH zANena pramitAH khlu| ___ yaha prayoga samasta netra roga aura kuSThoMko | mahAkalka iti khyAto hyazvibhyAM prikiirtitH|| kevala 1 mAsameM hI naSTa kara detA hai| vidhinA varSaparyantaM bhkssyenmtimaannrH| isake atirikta yaha pANDu, saMgrahaNI, prameha, balavRddhikaraH zazvatsarvaroganivArakaH // arza, gulma, zUla, sthUlatA aura agnimAMdya Adi mehAnastithA pANDukAsazvAsahalImakAn / aneka rogoMko naSTa karatA aura zarIrako rogoMke | | upadaMzaM phiraGgaM ca kuSThaM vApi nihantyasau / / hamalese bacAtA hai| zuddha dhAnyAbhrakako mUsalIke rasakI bhAvanA (5530) mahAkalkanAmakarasaH dekara kapar3a miTTI kI huI hANDImeM bharadeM; aura usake ( napu. mRtA. / taM. 9) | Upara eka zarAva Dhaka kara donoMke joDako ( ur3adake ATese ) banda karadeM / isa Dhakaneke mahAkalka pravakSyAmi zrUyatAM ziSyasattama / bIcameM eka chidra honA caahiye| dhAnyAbhrakaM vinikSipya musalIrasamarditam // ___ aba isa hANDIko cUlhe para car3hAkara usake sthAlyAM kSiptvA nirudhyAtha pidhAnyA madhyarandhrayA dhayA nIce 1 pahara taka tIbrAgni jalAveM aura tatpazcAt sthAlyadho jvAlayedvahni yAmaparyantamuddhatam // Upara vAle zarAvake chidrase usameM thor3A thor3A dUdha tataH kSipetpidhAnyAM hi vyomnastvaSTaguNaM pyH| DAleM / jaba abhrakase ATha gunA dUdha zuSka ho jINeM payasi piSTvA tattAlamUlIraseH punH|| jAe to Aga jalAnI banda karadeM aura hANDIke itthaM hi sAdhayedvayoma trivaarmtiytntH| svAMga zItala ho jAne para usameMse abhrakako ajAdugdhapuTaiH pazcAdvArANi viMzatiH khale // / nikAla leN| TA For Private And Personal Use Only
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi - - isa abhrakako punaH mUsalIke rasameM ghoTa kara isake sevanase prameha, arza, pANDu, khAMsI, uparokta vidhise hANDImeM pakA aura jaba 8 gunA zvAsa, halImaka, upadaMza aura kuSThAdi roga naSTa dUdha zuSka ho jAya to nikAla leM tathA eka bAra hote haiM / phira tAlamUlIke rasa meM ghoTakara uparokta vidhise (5531) mahAkalparasaH usameM 8 gunA dUdha zuSka kreN| (ra. kA. dhe. / vAtaraktA.) isa prakAra 3 bAra dUdhake sAtha pAka karaneke pazcAt use bakarIke dUdhameM ghoTakara yathA vidhi gaNDadUrvA bhRGgarAjaH kumArI kaNTakArikA / gajapuTameM phUMka deM / isI prakAra bAra bAra dadhameM triphalA kAkamAcI ca kadalI vAjigandhikA // ghoTakara bIsa puTa deM / bakarI ke dUdhake pazcAt 20 bhArgavyAzca rasairetaimusalyA ca punrnvaiH| puTa kamIleke rasakI deM aura tadanantara kramazaH pratyekaM mardayedetaiH pAradaM pativAsaram / / koyala, kelekI mUsalI aura tAlamUlI (bhUsalI) ke | prasthamAnamatizlakSNaM gADhaM gAhaM nirantaram / rasakI 20-20 puTa deN| anantaraM saindhavena prasthadvayamitena ca / / uparokta vidhise pAMcoM dravyoMkI 20-20 / ekaikaM gairikaM prasthaM khaTikAmiSTikAM tathA / puTa ( kula 100 puTa) laga jAnepara abhrakabhasma kanyakAdravamAkRSya sarasaM mardayeJca tat / / taiyAra ho jaaygii| dinatrayamatizlakSNaM naSTapiSTaM ca khalbake / taba yaha abhraka bhasma, svarNa mAkSika bhasma, nAlikAyantramAropya mudrayettanmukhaM bhRzam // tAmra bhasma aura kAnta loha bhasma samAna bhAga le trayodazadinaM yAdvahiM kuryAnnirantaram / / kara sabako nImakI chAla, lodha, triphalA, kelA, yantrAdAdAya mUtendraM prakuryAttasya pUjanam // ketakI, bhaMgarA aura kamala nAla ke rasakI pRthak gurUNAM mahatAM pazcAdyoginAM krodhavarjitaH / pRthak sAta sAta bhAvanA deN| tatpa cAt usameM madamAtsaryamutsRjyA'haGkAraM mAnameva ca // triphalAkA cUrNa, pArada bhasma (abhAva meM rasasindUra), brahmacarya ca kartavyaM vaidhavRndasya pUjanam / mizrI, trikuTA (soMTha, mirca, pIpala) aura citrakakA ardhagulaM rasaM dadyAda divasakramavardhitam / / cUrNa 1-1 bhAga ( pratyekakA cUrNa uparokta taiyAra raktikAM kArayedvAde nAdhikA tAM kadAcana / rasake barobara) milAkara sabako ekatra zahadameM ghoTakara bhuktaM bhuktaM ca bhuJjIta muddAnnaM ca zRtaM ghRtam // 5-5 mAzekI goliyAM banA leM / zarkarAmadhukhaNDAni pathyAthai tatra yojayet / inheM ( yathocita mAtrAnusAra ) 1 varSa taka ekaviMzadine yAte tanakhAni patanti ca // sevana karanese sasta roga naSTa hokara bala vIryakI catvAriMzadine'tIte tatkezAH prakSaranti ca / vRddhi hotI hai| evaM SaSTidinaprAnte tvaco yAnti zIrNatAm / For Private And Personal Use Only
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH azItidivasasyAnte tadantAH pracyavanti ca / jAyate tattadA kalpe satveSvapi mahatsvapi / Alasyamarucirdehe jAyate saptakadvayAt // anicchA dehinaH zAstre daumanasyaM zubhe'pi c|| aMzena ca bhavedehe chadainaM ca mukhena ca / etadartha niSedho'sti kathitaH puurvmuuribhiH| bhavettanmanujasyApi sevanAca rasAyanam // kartavyasyApi kartavyaH saGkalpaH kalpapUrvavat / / evaM pagmAsaparyantaM sevayettaM rasezvaram / bhaviSyati na sandeho moha utsRjyate yadi / mAsatraye samAyAnti nUtanAH keshsnycyaaH|| aSTadazAni kuSThAni vAtaraktaM mahAmayam // dRDhA dantA jAyante navInAH puNyabhAginaH / sAdhyAsAdhyaM nAzayati mahAkasparaso bhRzam / / punarnavaM vapuH kuryAd dvitIyo mInaketanaH // 1 sera pAradako kramazaH gaNDadUrvA, bhaMgarA, siddhamaNDalasiddhAGgo brahmAyuH kalpapAragaH / ghIkumAra, kaTelI, triphalA, makoya, kelA, asagandha, dantAbalabalaH prAkSo harivego dRDhendriyaH // bharaMgI, mUsalI aura punarnavA ke rasameM pRthak pRthak nirAmayo mahotsAho mhaashivmnohrH| eka eka dina kharala kareM / tadanantara usameM 2 sera vanitAnAM zataM gacchetputrANAM zatamApnuyAt // | seMdhA namakakA cUrNa milAkara ghRtakumArIke rasake kAlAlikulasaMkAzakuTilAlakapallavaH / / sAtha 3 dina ghoTeM aura usake pazcAt 1-1 sera vizAlazAlasadvAhumaNDitoraHsthalaH sadA // geru, khir3iyA miTTI aura IMTakA cUrNa milAkara kapAlapratimaprauDhahRdayAvanizobhitaH / pratyekake sAtha 3-3 dina mardana kareM / hara bAra pratyunatavapuryaSTivilAsinayanAmbujaH // ghRtakumArIkA rasa avazya milA lenA cAhiye / tadanantara use nAlikA yantrameM car3hAkara, usakA mukha nirguNDikApatrarasaM trilohamanu pAyayen / banda karake nirantara 13 dina pAka kreN| isake auSadhasya kSaNa sthitvA phalatAmbUlacarvaNam // pazcAt yantrake svAMga zItala hone para usameMse karpUrasakalaM cAsye nirmale vinivezayet / / rasako nikAlakara usakA pUjana kareM; tathA krodha amale sukhade talpe vAmazAyI bhavetkSaNam / / mada, mAtsarya, ahaMkAra aura abhimAnakA tyAga karake bhArataM bhArataM vA'pi bhavyakAvyakathA sukham / brahmacarya pAlana pUrvaka guru, mahAtmA, yogI aura gItaM saGgItakaM cApi rAmAyaNaparAyaNaH // vaidya vRndakA pUjana karake isa rasako AdhI rattIkI nATakaM zATakaM caiva zRNoti ca nirIkSate / mAtrAnusAra sevana karanA prArambha kareM / yaha rasa mahAgandhayuto bhAti kusumaiH sumanoharam // bar3hAkara adhikase adhika 1 rattI taka sevana kiyA manobhirAmA vA nirvikAramanA matAH / jA sakatA hai isase adhika kadApi na khAnA anAkulamanAH kAmaM citraM vA vIkSate sukham // caahiye| ananyasyAsya kalpasya sevanaM kurute'nishm| anupAna-rasako khAne ke pazcAta saMbhAluke apathyaM na ca kartavyamatathyaM sarvameva tat // pattoMke rasameM svarNa, cAMdI aura tAmrakI bhasma For Private And Personal Use Only
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 188 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi milAkara sevana karanA cAhiye aura jarA dera bAda / bhakSayetpAtarutthAya tilakSodamadhuplutAm / pAnameM supArI aura kapUra rakha kara khAnA cAhiye / sitAkSaudrayutAM vApi navanItena vA saha / / pathya-mUMga, bhAta, dhI, khAMDa, zahada, mishrii| ayathApAnajA rogA vAtajAH kaphapittanAH / uttama sukhadAyaka palaMga para bAMI karavaTa sonA; | gadAH sarve vinazyanti dhruvamasya niSevaNAt // manohara kAvya, kathA, rAmAyaNa aura saMgIta zravaNa svarNa bhasma, abhraka bhasma, zuddha pArada, zuddha karanA; nATakAdi dekhanA aura vikAra rahita manase | gandhaka, loha bhasma aura motI bhasma samAna bhAga sundara citroMkA avalokana karanA caahiye| lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura ___ isa rasake sevanameM apathya kadApi na karanA phira usameM anya oSadhiyAM milAkara sabako caahiye| Amaleke rasameM ghoTakara 1-1 rattIkI goliyAM bnaaleN| guNa-isake sevanase 2 saptAha bAda Alasya aura aruci utpanna ho jAtI hai tathA chardi hone inheM prAtaHkAla tilake cUrNa aura zahadake sAtha athavA khAMDa aura zahadake sAtha yA navanIta lagatI hai / 21 dina pazcAt nakha girane lagate ( naunI dhI ) ke sAtha sevana karanese vAtaja aura haiN| 40 dina pazcAt bAla gira jAte haiM / 60 kaphapittaja madAtyaya ( surA pAnase utpanna roga) dina bAda khAla gala jAtI hai tathA assI dinake avazya naSTa ho jAte haiN| pazcAt dAMta bhI gira jAte haiM / isa prakAra nirantara 3 mAsa taka sevana karate rahanese ye samasta (5533) mahAkAmezvaraH upadrava zAnta ho kara navIna keza, aura dRr3ha dAMta (vR. yo. ta. / ta. 147; vai. ra. / vAjIkaraNa.) nikala Ate haiM tathA zarIra atyanta svarUpavAna | etasminrativallabhe yadi kAmadeva sadRza ho jAtA hai| Ayu atyanta dIrgha punaH samyakukhurAptAnikA ho jAtI hai / saikaDoM striyoMse samAgama karane aura dhatturasya tu bIjamarkakasaikar3oM putrotpAdanakI zakti A jAtI hai| ___ rabhaH paatho'bdhishossstthaa| ise 6 mAsa taka sevana karanA cAhiye / | sanmAjUphalakaM tathA khasa phalaM paktvA'pi yaH kSipyate yaha rasa 18 prakArake kuSTha aura asAdhya | | cUrNArdhA vijayA tadA sa hi vAtaraktako bhI naSTa kara detA hai| bhavetkAmezvaraH sajJayA / (5532) mahAkalyANavaTI ___ yadi " rati vallabha pUgI pAka" meM nimna ( bhai. ra. / madAtyayA.) oSadhiyoMkA cUrNa aura milA diyA jAya to usakA hemAbhrazca rasaM gandhamayo mauktikameva ca / nAma "mahA kAmezvara modaka" ho jAtA hai| dhAtrIrasena sammadha guJjAmAtrAM vaTIM caret / / "phalaM tvakcApi" iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasarasakabhujaGgAstAratApIjavaGgA gaganataraNisArA vedhamukhyAstuSArAH / dviguNita sitametaccUrNa golaM vidadhyAtadanu madhuhavi prAzya peyaM payosnu // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthI bhAgaH khurAsAnI ajavAyana, dhatUreke bIja, akara - karA, samandara sokha, mAjUphala, aura postakA DoDhA 5-5 tole tathA bhAMga samasta cUrNase AdhI / (5534) mahAkAmezvaro modakaH yakSmANaM grahaNIgadaM gudarujAmAnAhaplIhodarAgyunmAdAnalasAdadIrgha kasanApasmAramehAzmarI: / zUlaM zvAsamarocakaM jvaramurorogaM krimi kAmalAM pANDutvaM ca halImakaM ca jayati zrImAnayaM lIlayA / / retaHkSINamalaM karoti madanonmAdena mandAnalaM ( vR. yo. ta. / ta. 147 ) paktyA gurvazanasya dInavapuSaM kAntyA jaDa medhayA kaGkahot bRhadelikAgaja lAvIrAvarIndIvarI- kArnATIzatasaGgasaGgarajayoddAmazriyA kAminaM vaasvtskviijvaarnnknnaavishvopkulyossnnm| durbIjaM zubharetasaM sutanayaM kuryAcalaGkAriNam || bIjAni traputrikaNTakazaNAmASekSurANAM tathA pArIndraM ca parAkrameNa turagaM vegena tArApati majjAno badarI bibhItakazivA dhAtrIpriyAlodbhavAH kAntyA ca dviradaM balena zikhinaM nAdena buddhyAtAlIsaM zivakandalAmRtalatAgAGgerukI bIjakaM zRGgIdhAnyakacitrakaM samusalIhIrAsaTomethikAH / nAsatyAvadhArI karoti vapuSA lAvaNyalakSmIjuSA zrIkAmezvarasevayA gatavayA apyeti yUnaH zriyam // budham / dAbho'tha medasumahAmede ca kAkolikA tadvatkSIrakavAsI nigaditA vRddhistathA mRdvikA zAlU kadrayarAjikAdvayapRthagjIrAjamodAdayaM zrIkhaNDadvayamadhizoSamusalI mAMsI savAMzI misiH / // jAtIpalivaGgamakarkarabhaH kAzmIrakaM dADimaM cAturjAtakaloNikA kumudikAjAtIphalaM yaSTikA drAkSAkhAkhasa valkalaM madanakaM zRGgATopaNaM jambUdmakapuSkarADhakadalIkandA zvagandhAstilAH mASAH zAlmalibIjavalkalarasAmUlaM ca paunarnavam karSAzaM vijayAskhilArdhatulayA deyA'tha zuktthaMzakAH // 189 kaMkola, bar3I ilAyacI, nAgabalA (gaMgerana), atibalA, zatAvara, mahA zatAvara, bAsA, indrajau, gajapIpala, seTha, pIpala, kAlI miraca, khIreke bIja, gokharu, sanake bIja, ur3ada, tAlamakhAnA, berakI guThalI kI girI, harra aura Ama kI guThalI kI girI cirauMjI, tAlIsa patra, AmalA, kamalagaTTA, giloya, gaMgerana, bijayasAra,, kAkar3AsiMgI, dhaniyA, cItA, kAlI mUsalI, hIrAbola, kacUra, methI, dArUhaldI, jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, kAkolI, kSIrakAkolI, kAkajaMghA, vRddhi, munakkA, kaseru, kamalakanda, sapheda sarasoM, rAI, sapheda jIrA, kAlA jIrA, ajavAyana, ajamoda, do prakArakA sapheda candana*, samandarasokha, sapheda mUsalI, jaTAmAMsI, baMsalocana, sauMpha, jAvatrI, lauMga, akarakarA, kesara, For Private And Personal Use Only # eka vaha jo tor3ane se bhItarase narama nikalatA hai aura dUsarA jo sUkhA nikalatA hai /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 190 anAra dAnA, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, loniyAke bIja, kumudanI (nIlophara ), jAya phala, mulaiThI, drAkSA (kizamiza ), postakA DoDhA, dhatUre ke bIja, siMghAr3A, sapheda vidhArAmUla, pIpalAmUla, jAmanakI guThalI, padmAka, pokharamUla, kelekI mUsalI ( sUkhI huI ), asagandha, tila, ur3ada, seMbhala ke bIja, seMbhalakI chAla, zilArasa aura punarnavA kI jar3a / pratyekakA karana cUrNa 1| tolA | zuddha bhAMgakA cUrNa sabase AdhA ( 56 | tole ) aura pArada bhasma (yA rasasindUra), zuddha khapariyA, sIsA bhasma, cAMdI bhasma, svarNa--- mAkSika bhasma, baMga bhasma, abhraka bhasma, tAmra bhasma, loha bhasma, kastUrI aura kapUra AdhA AdhA karSa ( pratyeka 7|| mAze ) lekara sampUrNa oSadhiyoMko ekatra ghoTa leM aura phira sabase do gunI ( 4 sera 31 / tole ) khAMDakI cAzanI banAkara usameM ukta sampUrNa cUrNa milAkara (1 - 1 toleke ) modaka banA leM / bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH inheM ghI aura zahada meM milAkara dUdhake sAtha khAnA cAhiye / ye modaka yakSmA, saMgrahaNI, arza, AnAha, lohodara, unmAda, agnimAMtha, purAnI khAMsI, apaprameha, azmarI, zUla, zvAsa, aruci, jvara, hRdroga, kRmi, kAmalA, pANDu aura halImakako naSTa karate haiN| smAra, inake sevana se kSINavIrya puruSa bhI kAmamatta ho jAte haiM; mandAni vyakti duSpAcya AhAra pacA DAlate haiM; kAntihIna puruSoM ke mukha kAntimAn ho [ makArAdi jAte haiM; jar3a buddhi manuSya buddhimAna ho jAte haiM; duSTa vIrya puruSakA vIrya zuddha hokara unheM zubha lakSaNa yukta putra kI prApti hotI hai aura vRddha puruSa yuvAke samAna ho jAte haiM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isake prabhAva se bala, pauruSa, kAnti, buddhi aura kAma zaktiko atyanta vRddhi hotI hai / ( mAtrA - 1 modaka | ) (5535) mahAkAlarasaH (1) (ra. kA. . / kuSTA. ) zuddhasUtaM mRtaM tAmrai kuSThaM gandhakaTaGkaNam / pippalI ca samaM mamAtuluGgadravairdinam // triphalA sarvatulyA syAdekIkRtyAtha mardayet / niSkaikaM lehayeccAnu madhvAjyairvAkucI rasam // kuSThaM vaipAdikaM hanti mahAkAlo raso hyayam // zuddha pArada, tAmra bhasma, kUTha, zuddha gandhaka, suhAgekI khIla aura pIpala samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA mahIna cUrNa milAkara sabako 1 dina bijaure ke rasa meM ghoTeM; tatpazcAt usameM usake barAbara triphalekA cUrNa milAkara bhalI bhAMti kharala karake rakkheM / ise zahadake sAtha cATakara Uparase 5-5 mAze zahada, ghI aura bAbacIkA svarasa ekatra mi lAkara cATanA cAhiye / isake sevanase vaipAdika kuSThax naSTa hotA hai / ( mAtrA --- 1 - 1 || mAzA ) x vaipAdikaM pANipAdasphuTanaM tIbravedanam / [mA. mi. ] For Private And Personal Use Only
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasamakaraNam ] (5536) mahAkAlarasaH (2) ( ra. kA. . / kuSTA 40 ) www.kobatirth.org caturthI bhAgaH gandhabaddhaM tu sUtendraM sattvaM tAlakasambhavam / tAmra bhasma ca tulyAMzamarka kSIreNa mardayet // dinaM ca bAkucItaile guJjAmAtraM ca bhakSayet / bhUtArivRkSamUlaM ca rAjavRkSatvacA samam // guDena saha kaSaikaM bhakSayeda nupAnakam / galatkuSThaharaH khyAto mahAkAlI mahArasaH // samAna bhAga pArada aura gandhakakI kajjalI, haratAla satva aura tAmra bhasma barAbara barAbara lekara sabako 1 - 1 dina Aka ke dUdha aura bAbacIke tela meM ghoTeM / isameM se 1 rattI rasa khAkara Uparase bhUtAri (ga) ke per3a kI jar3a aura amalatAsa kI chAlakA 1 tolA cUrNa gur3ameM milAkara khAnA cAhiye / isake sevana se galatkuSTa naSTa hotA hai / (5537) mahAkAlezvaro rasaH ( bhai. ra. / kAsa.; ra. caM. / zvAsa.; ra. kA. dhe. / sannipAta. ) mRtaM lauhaM mRtaM baGgaM mRtArke mRtamabhrakam / zuddhasUtaJca gandhaJca mAkSikaM hiGgulaM viSam // jAtIphalaM lavaGgaJca tvagelAnAgakesaram / unmattasya ca vIjAni jayapAlaJca zodhitam // etAni samabhAgAni paricaM haranetrakam / sarvadravyaM kSipetkhalle lauhadaNDena mardayet // zakrAzanasya svarasairbhAvayedekaviMzatim / guJjAmAtrA pradAtavyA Ardrakasya rasairyutA // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 191 tadarddha bAlavRddheSu pathyaM deyaM yathocitam / paJcakAsAn kSayaM zvAsaM rAjayakSmANameva ca // sannipAtaM kaNTharogamabhinyAsamacetanam / mahAkAlezvaro hanti kAnAthena bhASitaH // loha bhasma, baMga bhasma, tAmra bhasma, abhraka bhasma, zuddha pArada, zuddha gandhaka, svarNamAkSika bhasma, zuddha hiMgula, zuddha bachanAga ( mIThA viSa ); tathA jAyaphala, lauMga, dAlacInI, ilAyacI, nAgakesara, zuddha dhattUra - bIja aura zuddha jamAlagoTekA cUrNa 1 - 1 bhAga + evaM kAlI mircakA cUrNa 3 bhAga lekara sabako lohe ke kharala meM lohekI mUsalIse ghoTakara bhAMgake kAthako 21 bhAvanA deM aura 1-1 rattI kI goliyAM banAkara sukhA leM / inameM pUrNa vayaska rogIko 1 golI tathA bAlaka aura vRddhako AdhI AdhI golI adraka ke rasake sAtha khilAnese pAMca prakArakI khAMsI, kSaya, davAsa, rAjayakSmA, sannipAta, kaSTha roga, abhinyAsa aura mUrcchAkA nAza hotA hai / (5538) mahAkUSmANDapAkaH ( vR. yo ta / ta. 149 ) kUSmANDasya pacelimasya bRhataHkhaNDastulAsammitAM stadvIjAnvigatatvacazca vipacenmandena saptArciSA / pakvAnkiJcidamUnamUDha hRdayaH piSTvA zilAyAM zanaistatkalkaM surabhIghRtena For Private And Personal Use Only kuvadvandvena saMbharjayet // + rasa kAmadhenumeM TaGkaNa adhika likhA hai /
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi zIte tatra varA varI saThi | mehacchedi ca raktapittamizIzrIkhaNDavaMzIvalA __vijayiH syAdamlapittApaham / ghellAllAghanaSaTakaTukSura raktAtau~ ca viDAmayahayo zArAjamodAtrit // darayoH pANDau prasUtyAmaye kuSThaM kaTaphalamUsalIgaja | mandAgnau jaTharAmaye'ruci kaNAtAlIsajIradvaya ziraHpIDAGgapIDAsu ca // drAkSAgokSuraddhadAru Avalye palite balISu hutabhugyaSTIlavaGgAmbujam / nayanazrotrAmaye zasyate zRGgIcArajavAnarIku dAhe sarvazarIraje'pi mudikAkhajUrabaibhItakaM pavanAmne pANDukRcchreSu ca // kaGkAlo hapuSAvidAri ___pake peTheke chile huve aura bIja rahita 6 / lavaNazreSThazcaturjAtakam // sera bar3e bar3e Tukar3e le kara unheM mandAgnipara pakAveM jAtIkozasuvarNamAkSika aura usIja jAne para unheM patthara para pIsa leM yugaM zRGgATakaM zAlmalI tadanantara usa piThIko 1 sera gAyake dhImeM bhUne / tvakcaiSAM mRdulaM rajaH picumitaM pratyekamatra kSipet / jaba vaha acchI taraha bhuna jAya to ThaNDA karake abhraM vA'pi palapramANa use 6 / sera khAMDakI cAzanImeM milA deM evaM usameM mamalaM tAmra salohaM mRtaM nimna likhita oSadhiyoMkA cUrNa milAkara surapratyekaM picuyugmakaM ca kSita rkheN| sita yA sAkaM tulaamaanyaa|| cUrNakI oSadhiyAM-harra, baher3A, AmalA, sapAcyAnalayogato vi zatAvara, kacUra, sauMpha, sapheda candana, baMsalocana, racayeccakrI yathAgni prage bIjabanda (kharaiTIke bIja), bAyabiDaMga, dhaniyA, tAmadyAdapi sAyamambu nAgaramothA, soMTha, kAlI mirca, pIpala, cava, cItA, kiyadAcAmecca tAmbUlabhuk / | pIpalAmUla, tolamaravAnA, asagandha, khasa, ajamoda, kUSmANDasya rasAyanaM niga | nisota, kUTha, kAyaphala, mUsalI, gajapIpala, tAlIsapatra, ditaM vAjIkaraM strIjuSA- sapheda jIrA, kAlA jIrA, munakkA, gokharu, vidhArA. mazvibhyAM kaphavAtapitta mUla, cItAmUla, mulaiThe, lauMga, kamala, kAkaDAsiMgI, gadajicchukrAtavAtaGkanut // cirauMjI, kauM cake bIja, kumudanI, khajUra, baher3A, vRSyaM cApyatibRhaNaM kSaya | kaMkola, hapuSA ( hAUbera ), vidArIkanda, seMdhA haraM jIrNajvaranaM vami- / namaka, dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, For Private And Personal Use Only
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org leM rasaprakaraNam ] caturthI bhAgaH 193 jAvatrI, sonAmakkhI - bhasma, rUpAmakkhI bhasma, | etatproktaM kumArANAM rakSaNAya mahauSadham / siMghAr3A, aura seMbhalakI chAlakA bArIka jvaranaM dIpanaJcaiva balavarNaprasAdanam // cUrNa 1-1 karSa ( pratyeka 1| tolA ); abhraka durvAraM grahaNIrogaM jayatyeva pravAhikAm / bhasma 5 tole, tAmra bhasma 2|| tole aura loha sUtikAJca jayedetadapi vaidyavivarjitAm // bhasma 2 // tole / sabako ekatra milAkara acchI kAsazvAsAtisAraghnaM vAjIkaraNamuttamam / taraha kharala kara leM / aura use uparokta pAkameM bAlarogaM nihantyAzu sarvopadravasaMyutam // 1 milAkara (1-1 tolekI ) TikiyA banA 1 1-1 TikiyA sAyaGkAlako khA kara Uparase 2- 4 cullU pAnI pInA aura phira pAna khA lenA cAhiye / yaha pAka kaphaja roga, vAtaja roga, pittaja vikAra, zukradoSa, raja sambandhI roga, kSaya, jIrNa jvara, vamana, prameha, raktapitta, amlapitta, raktavikAra, malAvarodha, pradara, pANDu, prasUta roga, agnimAMdya, aruci, udara roga, zira pIr3A, balI, palita, netra roga, karNa roga aura samasta zarIra gata dAhako naSTa karatA hai | yaha atyanta vAjIkaraNa hai / (5539) mahAgandhakam ( bhai. ra. ra. sA. saM. / atisA; rA. rA. suM. / grahaNya. ) rasagandhakayoH karSe grAhyamekaM suzodhitam / tataH kajjalikAM kRtvA mRdupAkena sAdhayet // jAtyAH phalaM tathA koSaM lavaGgAriSTapatrake / sindhuvAradalaJcaiva elAvIjaM tathaiva ca / eteSAM karSamAtreNa toyena saha mardayet // muktAgRhe punaH sthApyaM puTapAkena sAdhayet / guJjASaTkapramANena pratyahaM bhakSayennaraH / 1. ra. rA. su. aura bhai. ra. meM yaha paMkti nahIM hai / 25 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pizAcA dAnavA daityA bAlAnAM ye vighAtakAH / yatrauSadhavarastiSThettatra sImAM tyajanti bAlAnAM gadayuktAnAM strINAJcApi vizeSataH / mahAgandhakametaddhi sarvavyAdhiniSUdanam // noTa- rasendra sAra saMgraha aura rasacaMDAzukA "grahaNI zArdUla rasa " bhI lagabhaga isa prayoga samAna hI hai / usameM 16 vAM bhAga svarNa adhika hai tathA saMbhAlu patrakA abhAva hai / ( prayoga saM. 1613 dekhiye / ) 1 - 1 | tolA zuddha pArada aura zuddha gandhakakI kajalI banAkara use atyanta mandAgni para pighalAveM aura phira usameM jAyaphala, jAvitrI, lauMga, nIma ke patte, saMbhAluke patte aura choTI ilAyacIke bIjoMkA 1| 1| tolA cUrNa milAkara sabako pAnIkI sahAyatA se ghoTakara paGkavat (lugadI) banA leM aura use do sIpiyoM ( muktA gRha ) meM banda karake usa para kele kA pattA lapeTa kara kuzase bAMdhakara usake Upara miTTIkA 1 aMgula moTA lepa karadeM / tadanantara use laghu puTameM pakAveM / jaba Upara vAlI miTTIkA raMga lAla ho jAya to use agnise bAhara nikAla leM aura ThaMDA hone para usake bhItarase auSadhako nikAlakara pIsa kara rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH . [ makArAdi yaha auSadha baccoMko rogoMke bhAkramaNase bacA (5540) mahAcandraprabhAvaTI neke liye atyanta prabhAvazAlI hai| (ra. kA. . / vAtaraktA. 39) isake sevanase jvara naSTa hotA, agni dIpta hotI bhanimbAmaradArusaindhavavacAvyoSebhakRSNAzaTIaura bala varNakI vRddhi hotI hai| citrANi triphalaviDaGgacavikAdAvarvI tribhaNDI viSA yaha rasa dussAdhya saMgrahaNI, pravAhikA, vaidyoMse akSagranthikatApyadhAnyarajanI kSAradvayAmbhomucAM tyakta sUtikA roga, zvAsa, atisAra aura upadrava kAMzaiH kuDavaH purasya ca palaM vAMzyA ghRtenAsahita bAla rogoMko naSTa kara detA hai / rogagrasta nvitA // bAlakoM aura striyoMke lie vizeSa hitakArI hai| prApteyaM guTikA prasAdha zazinA candraprabhAkhyAM bhRzaM ___ bAlakoMkA aniSTa karane vAle pizAca, dAnava hantyarzaH kssykusstthmehjtthrpliihaagnisaadodraan| aura daitya ise dekhate hI palAyana kara jAte haiM / mUtrAghAtavisUcikAgalaziraHkarNAkSinetrAmayAn yaha auSadha vAjIkaraNa bhI hai| vAsAnAhabhagandarArucivamicchardibhramaM pANDutAm pUrNa mAtrA-6 rttii| dadrUkuSThahalImakaM kRmigadonmAdAmavAtAdikAn vAtAmRpavanAmayAtitimirAnAhAzmarIpInasAn mahAgulmakAlAnalo rasaH zUlArocakazothadAhavaminiHsastAmlapittAratI: ( ra. rA. suM.; ra. sA. saM.; raseM. ci. ma.; dhanva. / sthUlaM sthUlataraM kRzaM samatanuM kuryAbhRzaM sevitaa|| gulmaro.) cirAyatA, devadAru, seMdhAnamaka, baca, seTha, mirca, pIpala, gajapIpala, kacUra, dantImUla, harra, prayoga saM. 1568 dekhiye / baher3A, AmalA, bAyabiDaMga, cava, dAruhaldI, mahAcandrakalArasaH nisota, atIsa, baher3A, pIpalAmUla, sonAmakkhI bhasma, dhaniyA, haldI, javAkhAra, suhAgA aura (yo. t.| ta. 48; vai. ra. / dAha.; vR. yo. naagrmothaa| pratyeka kA cUrNa 1 / -1 / tolA tathA ta. / ta. 100) zuddha gUgala 20 tole aura baMsalocanakA cUrNa 5 ' candrakalA rasa ' saM. 1885 dekhiye| tole lekara saba cUrNIko ekatra milA leM aura phira usameM bhAvanA dravyoM meM dUrvA aura rAmazItalI bhI haiM | gUgalameM thor3A thor3A yaha cUrNa tathA AvazyakatA. jo 'mahA candrakalA' meM nahIM haiM, unake sthAnameM nusAra ghI DAlate huve khUba kuutteN| jaba samasta cUrNa isameM khasa aura tAlamUlIkI bhAvanA likhI haiN| aura gUgala mila kara eka-jIva ho jAe to zeSa prayoga samAna hai| | (1-1 mAzekI ) goliyAM banA leM / For Private And Personal Use Only
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 195 - inake sevanase kSaya, kuSTha, arza, prameha, udara- ekAhikaM dvAhikaM ca vyA hikaM ca caturthakam / roga, plIhA, agnimAMdya, mUtrAghAta, visUcikA, gala- raso dattonupAnena jvarAnsarvAn vyapohati // roga, karNa roga, netra roga, ziro roga, zvAsa, aphArA, zuddha pArA, zuddha gandhaka aura zuddha bachanAga bhagandara, aruci, chardi, bhrama, pANDu, halImaka. ( mIThA viSa ) 1-1 tolA; dhatUreke zuddha bIja dAda, kuSTha, kRmi roga, unmAda, AmavAta, vAtarakta, 3 tole tathA soMTha, kAlI mirca aura pIpalakA cUrNa vAtavyAdhi, timira, azmarI, pInasa, zUla, zotha, 4-4 tole ( pAThAntarake anusAra 2-2 tole ) dAha aura amlapittakA nAza hotA hai tathA sthUla, | lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura sthUla tara aura kRza puruSa samazarIra ho jAte haiN| phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako (5541) mahAjvarAGkuzaH (1) bhalI bhAMti kharala karake rakkheM / ( ra. rA. su. / jvara.; ra. ra. / jvarA.; ra. ise 2 rattI mAtrAnusAra jambhIrI nIbUkI ra. sa. / a. 12; raseM. ci. ma. / a. 9; ra. majjA aura adarakake rasake sAtha denese ekAhika caM. / jvarA.; raseM. sA. saM. / jvarA.; yo. r.| (ikatarA) dvayAhika, tRtIyaka (tijArI) aura carA.; vR. ni. r.| viSama jvarA.; vR. yo. t.| cAturthika Adi samasta prakArake jvara naSTa ho ta. 59; ra. kA. dhe. / viSama jvarA.; yo. t.| jAte haiN| ta. 20; vai. ra. / jvara.; ra. maM. / jvarA. ) (5542) mahAjvarAGkuzaH (2) sUtaM gandhaM viSaM tulyaM dhattarbIja tribhiH samam / (bhai. ra. / jvara.; ra. sA. saM.; ra. ra. / jvarA.) caturNA dviguNaM' vyopara cUrNa guJjAdvayaM hitm|| pAradaM gandhakaM tAnaM hilaM tAlameva ca / jambIrasya tu majjAbhirAIkasya rasena tu / lauhaM vaGgaM mAkSikazca khaparazca manaHzilA // mahAjvarAzo nAma jvarANAM mUlakRntanaH // mRtAbhraka gairikazca TaGgaNaM hematArakam / ra. ra. sa. meM vyoSa (trikuTA) cAreke sa- savANyatAni puruSAna pUNAyatvA vibhAvayat / / mAna likhA hai / pathyameM dahI bhAtakA Adeza hai aura jmbiirtulsiicitrvijyaatintiddiirsaiH| isa rasako vAtakaphaja jvame upayogI batalAyA hai| ebhirdinatrayaM raudra nirjane khallagahare // ___ 2 ra. rA. su.; vai. ra.; va. ni. ra.; zA. saM.; guJjAmAtrAM vaTIM kRtvA chAyAzuSkAJca kaaryet| bhA. pra. meM mahAjvarAkuMzakA eka anya pATha bhI hai / vaha | mahAgnijananI caiSAM srvshvrvinaashinii|| prayoga lagabhaga isake samAna hI hai| kevala itanA hI antara hai ki usame vyoSa (trikuTe) ke sthAnameM hemA hva 1 rasendra sAra saM. meM lohakA abhAva hai tathA (coka ) par3atI hai tathA anupAnameM jIrekA cUrNa bhI ra. ra. meM lohake sthAnameM tuttha likhA hai evaM bhAvanA likhA hai| dravyome jamborI tathA citrakake sthAnameM jayantI aura 3 . yo. ta; yo. ra.; yogataraMgiNI; ra. kA. zAlapaNI likhI hai| dhe, meM svarNakSIrI kI cAra bhAvanA dene ke liye likhA hai| 2 TaGgaNaM dantidhIjakamiti pATAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 196 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH makArAdi eka dvandvajaJcaiva cirakAlasamudbhavam / / paJcaguAmitaM khAdedAkasya rasena vA / ekAhikaM dvAhikazca tridoSaprabhavaM jvaram // _ mahAjvarAGkuzo nAma sarvajvaranikRntanaH // cAturthakaM tathAtyugraM jaladoSasamudbhavam / ekAhikaM dvAhikaM ca tRtIyakaM cturthko| sarvAn jvarAnnihantyAzu bhAskarastimiraM yathA| antarvegaM dhAtugaM ca viSamaM ca niyacchati // nAtaH paraM kizcidasti jvaranAzAya bheSajam / zuddha tAmra patra aura zuddha haratAla 1-1 bhAga mahAjvarAGkuzo nAma raso'yaM munibhaassitH|| tathA bhilAve 2 bhAga le kara haratAlako nIbUke zuddha pArada, zu gandhaka, tAmra bhasma, zuddha rasa ( yA kAMjI ) meM ghoTa kara tAmra patroM para lepa karadeM aura phira Upare nIce bhilAve rakha kara una hiMgula, haratAla bhasma, loha bhasma, baMga bhasma, sonA patroMko zarAvasampuTa meM banda karake usake Upara makkhI bhasma. zuddha khapariyA, manasila, abhraka bhasma, geru, suhAgekI khIla, svarNa bhasma aura cAMdI kaparamiTTI kara deM; evaM gajapuTa meM phUMka deM / sampuTake svAMga-zItala hone para usameMse tAmrako nikAla bhasma samAna bhAga lekara sabako ekatra kharala karake kara use snuhI ( seMDa-thohara ) ke dUdhameM ghoTa kara pRthak pRthak 3-3 dina jambIrI nIbU , tulasI, | TikiyA banAveM aura unheM sukhA kara sampuTa meM banda cItAmUla, bhAMga aura tintar3Ika ke svarasa yA kAthameM dhUpa meM dhoTa kara 1-1 rattIkI goliyAM banA kareM / isa puTako 1 bAra bhUdhara-puTameMx pakA kara svAMga zItala hone para auSadhako nikAla kara pIsa kara chAyAmeM sukhA leN| kara surakSita rakkheM / ye goliyAM jaTharAgniko atyanta tIbra karatI ise 5 rattI mAtrAnusAra adarakake rasake sAtha aura samasta jvaroMko naSTa kara detI haiN| sevana karanese ekAhika, dvAhika, tRtIyaka, cAtuinake sevanase eka dopaja, dvidoSaja aura rthika, antarvega, dhAtugata Ara viSama-jvara Adi sannipAtaja jIrNa jvara, ekAhika, dvAhika, cAtu- samasta prakArake jvara naSTa hote haiM / thika aura atyugra jaladoSa-janita jvara atyanta zIva naSTa ho jAte haiN| (5544) mahAjvarAGkuzaH (4) (5543) mahAjvarAGkuzaH (3) ( ra. rA. su. / jvara.) palaikaM haritAlaM ca snuhIkSIreNa bhAvayet / (ra. rA. su. / jvarA.) bhAvanA tri pradAtavyaM tato mudrAM prakalpayet / / tAmrapatrANi tAlaM ca samamamlena maIyet / / bhUdhara puTa- bhUmimeM gajapuTake samAna eka gar3hA tayostulyaM ca bhallAtamadhoz2a tacca dApayet // khoda kara usake bhItara eka anya choTAsA gar3hA khodeM zarAvasampuTe dagdhaM svAGgazItaM vicUrNayet / / aura usameM sampuTa rakha kara use miTTIse Dhaka deM tathA ba? vajrIkSIreNa sammarya bhUdhare tatpuTet punH|| / gar3hemeM upale bharakara agni lagAdeM / For Private And Personal Use Only
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org raMsaprakaraNam ] // zarAvasampuTe kRtvA tato gajapuTe pacet / svAGgazItalakaM jJAtvA punaH khalve vinikSipet tulasIpatra toyena mardayedyAmamAtrakam / tato mAtrAM prayuJjIta guJjatrayamitAM budhaiH // mahAjvarAGkuzo nAma sarvajvara nivAraNaH // 5 tole zuddha haratAlako snuhI ( thohara - seMDa ) ke dUdhakI 3 bhAvanA dekara TikiyA banA kara sukhA leM aura unheM sampuTa meM banda karake gaja puTa meM phUMka deM / jaba sampuTa svAMga zItala ho jAya to usameM se auSadha nikAla kara use 1 pahara tulasI- patra ke svara meM ghoTa kara 3 - 3 rattIkI goliyAM banA kara (chAyA meM ) sukhA 1 inake sevana se samasta prakArake jvara naSTa hote haiN| (5545) mahAjvarAGkuzaH (5) ( ra. rA su. / jvara. ) caturthI bhAgaH pArado gandhazcaiva viSaM kanakakSIrikA / kanakasya ca bIjAni rohiNI zarapuGkhikA // rAmaseno'mRtAjAjI kAravI varavarNinI / vizvA ca capalA tIkSNaM mAgadhImUlamakSakaH // zivAdantyodbhavaM bIjaM dhAtrI vai tAmra bhasmakam kAntIbhasma raupyabhasma sarvaM caiva samAMzakam || sUkSma cUrNa vidhAyAtha jambIreNa vimardayet / triyAmAnte vaTiM kuryAduJjamAnaM pramANataH // sarvajvarI TikA tulasI svarasena ca / pittajvaraM nihantyAzu sitayA dAhapUrvakam // vizvayA ca yadAyuktA tu zleSmANaM hanti stvrm| zatapUrva dAhapUrva jvaramaSTavidhaM tathA // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 197 anupAnavizeSeNa hanti satyaM na saMzayaH / mahAjvarAGkuzo nAmnA vikhyAto rasarAjake || zuddha pArada, zuddha gandhaka, zuddha bachanAga ( mIThA viSa ), coka ( svarNakSIrI kI jar3a ), dhatUre ke bIja, kuTakI, saraphoMkA, cirAyatA, giloya, jIrA, kAlA jIrA, haldI, soMTha, pIpala, kAlI mirca, pIpalAmUla, baher3A, harra, zuddha jamAla goTA, AmalA, tAmra bhasma, kAnta loha bhasma aura cAMdIbhasma samAna bhAga lekara sabako 3 pahara jambIrI nIbU ke rasa meM ghoTa kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| inheM tulasIke rasake sAtha denese samasta jvara naSTa hote haiM / mizrI ke sAtha khilAnese dAhapUrva pitta jvara, aura soMTha ke cUrNa ke sAtha dene se kaphajvara zIghra hI naSTa ho jAtA hai / rogocita anupAna ke sAtha khilAne se ye goliyAM zIta--pUrva aura dAha - pUrvAdi sabhI prakArake ko naSTa kara detI haiN| 1 noTa-- pratyeka oSadhikA cUrNa pRthak pRthak tola kara lenA cAhiye sabako ekatra milA kara na kUTanA chAnanA cAhiye / (5546) mahAjvarAGkuzaH (6) (ra. kA. dhe.; vR. ni. ra. / jvarA. ) rasasya dviguNaM gandhaM gandhatulyaM ca TaGkaNam / rasatulyaM viSaM yojyaM maricaM paJcadhA viSAt // kaphalaM dantivIjaM ca pratyekaM mariconmitam / mahAjvarAGkuzo hyeSa cUrNayedyAmamAtrakam // yAmaikena nihantyAzu jvaraM jIrNe tridoSajam // For Private And Personal Use Only
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 198 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH makArAdi zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka do bhAga, | tacakrikAM tadupari sthApayedrasagolakam / suhAgekI khIla 2 bhAga, zuddha bachanAga, ( mIThA tamarkapatrapihitaM sandhau kiptvA pcecchnaiH|| viSa) 1 bhAga, kAlI mircakA cUrNa 5 bhAga tathA madhyAgninA caturyAmaM svAGgazItaM samuddharet / kAyaphalakA cUrNa aura zuddha jamAla goTA 5-5 guJjAdvayaM dadItAsya sitAjIrakasaMyutam // bhAga le kara sabako ekatra milA kara 1 pahara dAhapUrva jvaraM zItaM zIghraM ca viSamaM jayeta / kharala karake rkkheN| tulasIsitamaricairdeyaH zItajvare'pi ca // . isake sevanase sannipAtaja jIrNajvara 1 pahara | viSamaM nAzayatyeva dadhidugdhasya bhakSaNAt // meM naSTa ho jAtA hai| ___azuddha pArada aura haratAlako sAta sota ( mAtrA 2 rattI / anupAna zItala jala ) dina karele aura bhaMgareke rasameM pRthak pRthak kharala mahAjvarAGkuzaH (7) | karake golA banA kara (sukhA leN)| (ra. kA. dhe. jvara.) eka majabUta kapar3amiTTIkI huI hANDI ke " manthAna bhairava rasa" saMkhyA 5519 dekhiye / | ardha bhAgako bAlU (reta ) se bharakara usake Upara ___ usameM aura isameM kevala itanA hI antara hai ( zuddha tAmrakI cakrI rakha kara usa para) uparokta ki isameM abhraka bhasma bhI par3atI hai aura loha | golA rakha deM aura use tAmra-patrase Dhaka kara sasampuTa meM pAka karaneke pazcAt haritAla AdikA | ndhiko bhalI bhAMti banda kara deM evaM (hANDIko cUrNa nahIM milAyA jAtA / zeSa prayoga tathA pATha zarAvase Dhaka kara usake jor3ako banda karake ) lagabhaga samAna hI hai| 4 pahara madhyamAgni para pkaaveN| jaba hANDI svAMgamahAjvarAGkuzaH (8) zItala ho jAya to usameMse haratAla-bhasmako ni( bhai. ra. / jvara. ; ra rA. su. / jvara.) | kAla kara kharala karake rakkheM / prayoga saMkhyA 2166 " jvarAGkuza rasa ise jIreke cUrNa aura mizrIke sAtha denese (10)" dekhiye| dAhapUrva jvara, zItajvara, aura viSama jvara naSTa (5547) mahAtAlakezvararasaH (1) / hotA hai| ( ra. kA. dhe. / viSama jvara. ) ise zIta jvarameM tulasI patrake rasa aura azuddhapAradaM tAlaM mardayedvAsaraM dRDham / zveta mirca (sahaMjaneke bIja ) ke cUrNa ke sAtha kAravallomArkavayo vayed vArasaptakam // bhI de sakate haiN| isake sevanameM viSama jvarameM dahI vaistadgolakAkAraM kArayenmatimAnbhiSak / aura dUdha pathya haiN| bhANDAdhaM vAlukApUrNa kRtvopari nivezayet // ! mAtrA-2 rttii| For Private And Personal Use Only
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH rasaprakaraNam ] (5548) mahAtAlakezvararasaH (2) ( bhai. ra. ; dhanva. / kuSThA . ) samparka tAlakaM zuSkaM vaMzapatrAkhyamuccakaiH / kUSmANDIraiH sambhAvya tridinaM zoSayetpunaH // ghRtakanyAdravairbhUyo bhAvayecca dinatrayam / sammardya kAJjikenaiva dadhnAmlena vimardayet // samma cUrNasalile rase paunarNave punaH I tridinaM mardayitvA tu kArayetguTikA kRtim // sthAlyAM dRDhatarAyAntu palAzakSArasaJcayam / uparyadhastAlakasya kSAraM dattvA zarAvakaiH || pidhAya lepayetrAtpUrayetkSArasaJcayam / punA ruddhaM zarAveNa lepayettad dRDhaM tataH // dvAtriMzadyAmaparyantaM vahnijvAlA pradIyate / evaM siddhena tAlena gandhatulyena melayet // dvayostulyaM jIrNatA vAlukAyantragaM pacet / ayaM tAlezvaro nAma rasaH paramadurlabhaH // hantyaSTAdaza kuSThAni vAtazoNitanAzanaH / raktamaNDalamatyugraM sphuTitaM galitaM tathA // bahurUpaM sarvajAtaM nAzayedavikalpataH / duSTavraNazca vIsarpa tvagdoSazca vinAzayet // dRSTo vArasahasraJca rogavAraNakezarI // uttama vaMzapatrI haratAlakA cUrNa karake use peThe ke rasameM 3 dina ghoTa kara sukhA leN| tatpazcAt kramazaH ghRta kumArIke rasa, kAJjI, khaTTI dahI, cUne ke pAnI aura punarnavA ke rasameM pRthakU pRthakU 3 - 3 dina ghoTa kara golA banA leM / ( pratyeka rasameM ghoTaneke pazcAt sukhA lenA cAhiye / ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 199 aba eka maz2abUta kapar3e miTTI kI huI hoNDI meM palAza (DhAka ) kA kSAra (rAkha) DAla kara usake Upara ukta golA rakha deM aura use palAzakSArase Dhaka kara usake Upara miTTIkA zarAva Dhaka deM tathA hANDI aura zarAvakI sandhi ko bhalI bhAMti banda kara deM evaM hANDIke zeSa bhAgako muMha taka palAza kSArase bhara deM aura hANDIke mukha para zarAva Dhaka kara usakI sandhiko bhI maz2abUta banda karake usake Upara miTTIkA lepa aba isa hANDIko cUlhe para car3hAkara 32 pahara kI agni deM aura phira hANDIke svAMga zItala hone para usameM se sAvadhAnI pUrvaka haratAla - bhasmako nikAla leM 1 yaha haratAla bhasma 1 bhAga, zuddha gandhaka 1 bhAga aura tAmra bhasma 2 bhAga le kara sabako ekatra ghoTa kara bAlukA yantra meM pakAveM / yaha rasa aThAraha prakArake kuSTha, vAtarakta, ugra rakta maNDala, sphuTita kuSTha, galita kuSTha, tathA aneka prakArake sarva doSaja kuSTa, duSTa vraNa, vIsarpa aura tvagdoSoMko naSTa karatA hai / yaha sahasroM bArakA anubhUta prayoga hai / ( mAtrA - 1 ratI / ) mahAtAlezvararasa: (1) (rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; ra. caM. / vAtarakta) prayoga saM. 5548 mahAtAlakezvara ke samAna hai| parantu isameM haratAla bhasma palAza kSArameM na banAkara pra. saM. 2664 meM kathita vidhise banAnI cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi (5549) mahAtAlezvararasaH (2) prathama rogIko mainaphalase vamana aura harrase virecana karAke zuddha kareM; tadanantara 2 mAzekI mAtrA(ra. ra. sa. / u. khaM. a. 20) nusAra yaha rasa sevana karAveM tathA sevana kAlameM bhI tAlatApyazilATaGkarasendralavaNaM samam / bIca bIca meM vamana virecana bhI karAte raheM / tAlakAdviguNaM tAnaM mRtaM tadvacca gandhakam // ise tridoSaja rogoMmeM mahavekI chAlake kAtha ke amlena paJcazaH piSTaM jambIrasya puTe pacet / sAtha aura vAtaja rogAMmeM trikuTA ( seAMTha, mirca, lohacUrNasya catvAro bhAgAH siddharasasya paT // pIpala) ke kAtha yA cUrNake sAtha sevana karAnA aSTau nepAlatAmrasya gandhakena hatasya ca / / caahiye| jambIrAmlena tatsarvaM mardita puTapAcitam // isake sevanase saMgrahaNI, kAmalA, pANDu, gulma, ekatriMzAMzagaralaM mASadvitayasammitam / / | arza, halImaka aura kSayakA nAza hotA hai / madanena varmi kuryAdvireka pathyayA'pi ca // ( vyavahArika mAtrA-1-2 rattI / ) zuddhaH saMzodhanaM kurvanmadhye madhye ca bhakSayet / | (5550) mahAtAlezvararasaH (3) sannipAte madhUkena vyoSeNa pavane hitaH // grahaNIkAmalApANDugulmAzIsi hliimkm| (bhai. ra.; ra. rA. su.; rase. sA. saM.; ra. cN.| kuSThA.) kSayaM ca zamayatyeSa mahAtAlezvaro rasaH // tAlatApyazilAmRtaM zuddhaTaGgaNasaindhavam / ___ zuddha haratAla, svarNa mAkSika bhasma, zuddha mana- sama saJcUrNayet khalle mRtAd dvigunnegndhkm|| sila, suhAgA, zuddha pArada aura seMdhA namakakA carNa gandhAd dviguNalauhazca jambIrAmlena mardayeta / 1-1 bhAga tathA tAmra bhama aura zuddha gandhaka tato laghupuTe pAcya svAGgazItaM samuddharet // 2-2 bhAga lekara prathama pArada gandhakakI kajalI triMzadazaM viSazcAtra kSiptvA sarva vicUrNayeta / banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa mahiSAjyena sammizra guJjakaM bhakSayet sadA // milA kara sabako jambIrI nIbU ke rasameM ghoTa kara madhvAjyairvAgujIcUrNa mASamAtraM lihedanu / bhUdhara puTa meM pakAveM / isI prakAra jambIrIke rasameM sarvAn kuSThAn nihantyAzu mahAtAlezvaro rsH|| ghoTa kara 5 puTa deN| tatpazcAt yaha siddha rasa 6 | zuddha haratAla, svarNamAkSika bhasma, zuddha manabhAga, loha bhasma 4 bhAga aura gandhaka dvArA mArita sila, zuddha pArada, suhAgekI khIla aura seMdhA namanepAlI tAmra bhasma 8 bhAga le kara sabako jambIrI kakA cUrNa 1-1 bhoga tathA zuddha gandhaka 2 bhAga nIbUke rasameM dhoTa kara bhUdhara puTameM pakAyeM / isake | | aura loha bhasma 4 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI pazcAt usameM usakA 31 vAM bhAga zuddha bachanAga kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM kA cUrNa milA kara surakSita rakkheM / milA kara sabako jambIrI nIbUke rasameM dhoTa kara For Private And Personal Use Only
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH laghu puTameM pAka kareM / tadanantara usameM usakA / (5551) mahAtripurabhairavarasaH tIsavAM bhAga zudra bachanAga ( mIThA viSa ) kA cUrNa (ra. kA. dhe. / zUlA.) milA kara kharala kreN| | bhAgau rasasya bhAgaH syATemnaH piSTI vidhAya ca ise 1 rattI mAtrAnusAra bhaisake ghIke sAtha | tayA dvAdazabhAgAni tAmrapatrANi lepayet / / khA kara Uparase 1 mAzA bAbacIkA cUrNa zahada urkhAdho lavaNaM davA patramAnaM samantataH / aura dhImeM milAkara cATanA cAhiye / siJcanmatsyAkSinIreNa ruddhavA yAmacatuSTayam // isake sevanase samasta prakArake kuSTha naSTa | kSArasya mRgazRGgasya cUrNa yojyaM samantataH / hote haiN| pacecchUlaharaH mUto mahAtripurabhairavaH // mahAtAlezvararasaH (4) mASo madhvAjyasaMyukto deyo'sya prinnaamjm| anye tveraNDatalena hi trayayuto hi saH // (dhanva. / vAtarakta.) 2 bhAga zu pArada meM 1 bhAga zuddha svarNabhA. bhai. ra. bhAga 2 prayoga saMkhyA 2681 patra milAkara itanA dhoTeM ki sabakI komala piThI " tAlezvaro rasaH na. 4 " dekhiye / bana jAe / aba 12 bhAga tAmrapatroM para isakA mahAtAlezvararasaH (5) lepa karake unheM, nIce Upara seMdhA namakakA cUrNa ( ra. ra. / kuSTha. ; ra. kA. dhe. / kuSThA. ; ra. bhara kara hANDImeM rakheM aura usake Upara machechI ra. sa. / a. 20; vR. yo. ta. / ta. 120 (matsyAkSi ) kA rasa DAla kara hANDIke mukha para yo. ta. / ta. 62 ) zarAva Dhaka kara sandhiko acchI taraha banda kara deN| bhA. bhai. ra. bhAga 2 pra. saM. 2652 "tAla- / tadanantara ise 4 paharakI agni de kara, hANDIke kezvaro rasaH (mahAna) naM. 13 " dekhiye / svAMga zItala honepara usameMse tAmra patroMko nikAla mahAtAlezvararasaH (6) leM; aura unheM phira usI hANDImeM mRgazRMgakI (ra. ci. ma. / sta. 2) bhasmake bIcameM rakha kara 4 paharakI agni deN| ise 1 mAzekI mAtrAnusAra zahada aura dhIke bhA. bhai. ra. bhAga 2 meM prayoga saM. 2654 sAtha khilAnese pariNAma zUla naSTa hotA hai / anya 'tAlakezvaro rasaH / naM. 15 dekhiye / / prakArake zUlomeM ise araNDake tela aura hiMgutraya mahAtrigandharasaH (hIMga, hiMgupatrI, aura nAr3IhiMgu ) ke sAtha denA (ra. kA. dhe. / kuSThA.) cAhiye / ( vyavahArika mAtrA 1 rattI) bhA. bhai. ra. bhAga 2 prayoga saMkhyA 2715 mahAdrAvakarasaH " trigandha rasaH " dekhiye / usameM isakI apekSA gandhaka adhika hai| makArAdi mizraprakaraNameM dekhiye / 24 For Private And Personal Use Only
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 203 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi mahAnArAcarasaH (1) isase 6 mAsameM kuSTa naSTa ho kara zarIra (ra. rA. su. / gulma; dhanva. / gulmA.; raseM. sA. kAntimAna ho jAtA hai / saM. / gulmA .: raseM. ci. ma. / a. 9) (vyavahArika mAtrA-1 maashaa|) bhA. bhai. ra. bhAga 3 prayoga saMkhyA 3641 (5553) mahAparpaTIrasaH "nArAcarasa (1)" dekhiye (ra. kA. dhe. pradara; ra. ci. ma. / stavaka 7.) mahAnArAcarasaH (2) vedamASoraso grAhyo gandhastasmAd dvibhaagikH| ( ra. rA. su. / gulma. ; dhanva. / gulmA. ; | kRtvA kajalikA sUkSmAM ghRtAktAM vahinA dravAm raseM. sA. saM. / gulmA. ; raseM. ci. ma. / a. 9) lohapAtre sthitAM tAM ca parpaTI kriyate rasaH / pra. saM. 3644 " nArAcarasa" (4) dekhiye / tasya dvAdaza mASAH syucchuNThIcUrNantu mASakam' mahAnArAcarasaH (3) pippalI maricaM caiva saindhavaM sasuvarcalam / svarjikA biDametAni pratyekaM zuNThikAsamam // (vR. ni. ra. / vAtavyA. ; bhA. pra. / vAta sarvaM ca gRhyate piSTaM zuddhaM cApi tathAbhrakam / vyA. ; vR. yo. ta. / ta. 90 ) | tadekI kriyate sUkSmaM bahupiSTavA'thamizyate / prayoga saM. 3648 " nArAca rasa" saM. gandhadrute zubhe bhANDe taca sarva nidhIyate / (8) dekhiye| khAdedagnivalApekSI kAJjikenAmbhasA'thavA // (5552) mahAnimbAdicUrNam - arzaHsu gudapIDAsu yudareSu ca zasyate / (ra. ra. sa. / u. kha. a. 20) sthaulye pANyAmaye jAtazlaiSmike'jIrNadUSite / mahAnimbasya sAreNa marditAM gandhapiSTikAma / yeSu rogeSu yAktavyasteSu yogyauSadhaiH samam // amRtAvAkucIkAntAtriphalAcUrNasaMyutAm // kAmalAyAM grahaNyAM ca mandAgnau ca prayujyate / bhakSayedAyase nyastAM kuSThe paannitlonimtaam| mahApapeTikAkhyo'yaM raso yogyAnupAnataH / / sA kuryAllepanAtkAnti ssnnmaasaaddhimaayussH|| zuddha pArada 4 mAze aura zud gandhaka 8 zuddha gandhaka 6 bhAga tathA giloya, bAbacI, ! mAze lekara donoMko ekatra kharala karake mahIna phUla priyaGgu, harra, baher3A aura AmalekA cUrNa 1-1 kajalI banAveM aura eka loha pAtrameM ghI cupar3a bhAga lekara sabako (eka dina ) bakAyanake | kara usameM vaha kajalI DAla kara mandAgni para svarasameM ghotteN| pakAveM / jaba kajjalI pighala jAe to use zIghratA isameMse 1 / tolA cUrNa rAtriko pAnI meM bhi 1 'jayA' iti pAThAntaram / gokara loha pAtrameM rakha deM aura prAtaHkAla khAveM 2 syAcchuNThI SaNmASakA bhavet / aura usakA kuSTha para lepa bhI kreN| 3 pratyekaM ca catuSTayamiti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] caturthoM bhAgaH 203 pUrvaka gAyake gobara para biche huve keleke patte para dvitrivAraparipuTitaM ravitarumathitAlpadugdhakAphailA kara dUsare kadalIpatrase Dhaka deM aura usa para dirase / turanta gAyakA tAjA gobara bichA deM / jaba vaha cUrNitamathitaM zilAyAM kuDavamekaM tadAdAya // svAMga zItala ho jAya to donoM pattoMke bIcase | prathamaM caturaSTaguNe gomUtre vA pcenmRdujvaalm| parpaTI ko nikAla kara pIsa leN| nipuNamanalaM datvA samudrayAma tathA dugdhe // ____ aba yaha parpaTI 12 mAze aura sAMThakA cUrNa, | zlakSNaM viDaGgacUNe gaganAdhai trikaTusambhavaJca pIpala, marica, seMdhA namaka, saJcala (kAlA namaka), rjH| sajjI aura viDa namakako cUrNa evaM abhraka bhasma | trikaTusamaM triphalotthaM pRthaktadarddhazca vndhyaayaaH|| 1-1 mAzA lekara sabako ekatra kharala karake natakarikarNIvRddharaktAnalanIlikAnAzca / atyanta sUkSma cUrNa banA leM aura eka pAtrameM gandhaka mUlasya tAla mUlIraktAzvamArahapuSAnAzca // pighalA kara usameM yaha auSadha bhara kara surakSita patrakasuvAjigandhAzatAvarImUlasambhavaJcApi / rakkheM / amalinapunarnavArkatarkArIsavATayAlamUlasya // (pAtrake bhItara dhI cupar3a kara usameM gandhaka | cUrNa kaNTakaparNIbhavaM sAmRtAbhRGgarAjasya / pighalA kara use cAroM orako acchI taraha ghumAveM | trivRtAkhyAyAstribhuvanavijayasya kezarAjasya // ki jisase gandhaka samasta pAtrameM lipa ho jaay|) | muviditapAkaM zItaM gaganacUrNaJca bhAjane srvm| ise yathocita mAtrAnusAra kAJjI athavA samadhusitairanurUpaiH sammizraM sarpiSo'STavilvena / / pAnI ke sAtha sevana karanese arza, gudapIr3A, udara piSTaM tadanuzilAyAM snigdhabhANDe nidhAya roga, komalA, saMgrahaNI, agnimAMdya, sthUlatA, pANDu suvidhijJaH / aura kaphaja ajIrNakA nAza hotA hai| sotsAhaH suvinIto gRhNIyAdvarAbhrakaM kalpam // mRdukRtavamanavirekaM vaidyapradRSTena sAtmyayogena / dhoMke sAtha milAkara ucita anupAnase de sakate haiN| yAti zarIravizuddhiM dIpitadehAnalo nIruk / / pUjitagurudevA'nalavitithisiddhasAdhumAnyajanaH / (5554) mahAbalavidhAnAbhrakam snigdhaudanaparitRptaH dI glAnirahitaH stkRtyH|| (vaM. se. / rasAya. ) sthirasaGkalpavinotaH prazAntasandriyaHsarvAtmA ca gaganaM kajalasannibhaM snigdhamadoSaM vishodhitm| parikRtparopakAraH parihivAsAH samugjhitabahuzo durvAlambupamUlairyuktaM vastre vibaddhazca // krodhaH / / datvA salilaM tAvatkareNa gharSazca paGkatAM niitm| zraddhAvAnaznIyA vajarAjasya mApakAnaTau / nipuNaM gRhItamudakAdaJjanapuJjaghanIbhUtam // ! puNye divase kRtvA guTikAM tathA bhkssyetmaatH|| rogoM meM bhI tattadogana For Private And Personal Use Only
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 204 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi anupAnaM zItajalaM satatamannAtibhojanaM nAtra / shrutivdnodrlocnmstkrogaansmuutrkRcchaaNshc| hitA hitAcaM sukhadaM zAkAmladadhiparihInazca // Azu rasAyanarAjaH zamayati yuktyA prayuktastu / / asitiktakaTukaSAyakSArAbhiSyanditIkSNarUkSANi sAmaM samIramupahanti kapha sapittaM vAtalavidAhidurjaragurUNyasevyAni vastUni // sAsrazca pittamatha jATharavahimAnyam / pAnaM dUrAdhyayanaM ratimatizItalaM divAsvamam / vAtaprakopajanitAnkaphajAMzca sarvAn pratyupadezaM dveSaM vAtAtapajAgaraNodgatAn / pitodbhavAMzca nikhilAnsagadAMstathaiva / / cintAzokavizAdavyAyAmamadakaronmAdakarAn / nAgArjunoditarasAyanasahitAyApizitazcAnUpadezaM zItapAnaM varjayedanizam // mAlocyacAtmani smstruujaavidhaane| svastikaSaSTikalohitazAlInatinistupAnmu rAjAnamenamupayujya rasAyanAnAM dvAn // kramukaphalAni drAkSApakAmraphalAni caiva za zrIvizvarUpamupasaMskRtavAnkRtArthaH / / stAni / kajjalake samAna kAle aura snigdha zuddha svAdu ca pariNati madhuraM kelikarazcApi vA'' kRSNAbhrakameM dUrvA aura muNDIkI bahutasI jar3eM milAsavantoyam // kara kapar3ekI poTalImeM bAMdha kara use pAnIse bhare pratisaptAhakametatkramAdvA prabarddhayeddhImAna / huve pAtrameM donoM hAthese acchI taraha masaleM, yahAM yuktivicArAbhijJo bheSajasya paryantaM bhavati // | taka ki samasta abhraka bAroka ho kara pAnI vAle rasAyanarAja kurvan manajo manobhilApaM prApnoti pAtrameM A jAe / aba Uparase pAnI nitAra deM aura nAgArjunopadiSTaM SaNmAsopavihitavidhinA c| jo kIcar3asI raha jAe use dhUpameM sukhA leM / apagatasakalavyAdhilipalitavanito'ti isa prakAra abhraka khUba bArIka kanjalake samAna ho mhaatejaaH| zUraH prAjJo vAgmI trivargaphalabhAjano dakSaH // ___ tadanantara Akake vRkSoMko kUTa kara unakA mamattakuJjara balaH saukumAryotsAhasampannazca / rasa aura dUdha nikAleM aura isa dugdhayukta arkarasameM SoDazavarSakaro bahu prasUtaH sucirajIvinopetaH / / ukta abhrakako ghoTa ghoTa kara yathA vidhi 2-3 jIvedvarSasahasraM satatAbhyAsAcca srvsmpnnH| puTa deM; aura antameM patthara para bArIka pIsa le| candrakamanIyakAntiH pavanabalo dhaamsmdhaamaa|| (noTa-abhraka nizcandra ho jAnA cAhiye / zoSayakudatisAraplohApasmArasidhmayakSmaNaH / aba yaha abhraka cUrNa 1 pAva (20 tole) kAsazvAsavisarpagrahaNIgulmAzmarIzothAn // lekara use cAra gune yA 8 gune gotramUmeM mandAgni pradarajalodarabhasmakavamipAmAzlIpadapramehAMzca / / para pakAveM / aura phira use cAra pahara godugdhameM vivandhabhagandarakuSThaviSamajvarapANDurogAMzca // pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to usameM nimna jaaygaa| For Private And Personal Use Only
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH 205 likhita dravyoMkA atyanta mahIna cUrNa DAla denA bhojana karake; dIna bhAva aura glAniko chor3akara, caahiye| dRr3ha saMkalpa ke sAtha isakA sevana prArambha karanA bAyabiDaMga 10 tole, trikuTekA cUrNa 10 tole, caahiye| harra, baher3e aura AmalekA cUrNa 10-10 tole, isake sevana kAlameM indriyoMko vazameM aura bAMjha kakAr3ekI jar3akA cUrNa 5 tole, tathA tagara, AtmAko zAnta rakhanA cAhiye / paropakAra karanA gajakagA (kanda zAka vizeSa athavA mUSAkarNI), aura krodhakA tyAga karanA cAhiye / vidhArAmUla, lAla cItAkI jar3a, nIlakI jar3a, tAla. ise prAtaHkAla 8 mAzekI mAtrAnusAra zItala mUlI, lAla kanerakI jar3a, hapuSA, tejapAta, asagandha, | jalake sAtha khAveM / zatAvara, nirmalIke phala, punarnavA, Aka, araNI, pathyApathya-niyamita bhojana kareM / zAka, balAmUla (kharaiTokI jar3a ), kaTelI, giloya, khaTAI, dahI, atyanta tikta, kaTu, kaSAya, kSAra, bhaMgarA, nisota, bhAMga aura kAlA bhaMgarA / pratyekakA | abhiSyandI, tIkSNa, rUkSa, vAtakAraka, vidAhI aura cUrNa 5-5 tole / ( dUdha itanA DAlanA cAhiye durjara annapAnakA tyAga kareM / madyapAnase parahez2a ki 4 pahara taka abhrakako pakAneke pazcAt bhI kareM / jora jora na par3heM / brahmacaryase rheN| atyanta vaha itanA patalA rahe ki usameM ukta samasta cUrNa zItala padArtha na khAveM / dinako na soeM / dveSa, AsAnIse mila sake / ) tIkSNa pavana, teja dhUpa, rAtri jAgaraNa, cintA, cUrNa milAneke pazcAt jaba vaha ThaMDA ho zoka, viSAda, ( zaktise adhika ) vyAyAma, madajAya to usameM 20 tole ghI. aura zahada tathA kArI aura unmata karane vAle padArtha aura AnUpa mizrI (40-40 tole ) milAkara sabako punaH dezaja jantuoMkA mAMsa tathA zItala pAna (barapha patthara para pIsakara cikane pAtrameM bhara kara sura- Adi) kA tyAga karanA cAhie / kSita rkheN| ziravArI zAka, sAThIke cAvala, mUMgakI dhulI ___ isa auSadhako utsAha pUrvaka vinIta bhAvase | huI dAla, supArI, munakkA, pakke Ama, svAdu aura grahaNa karanA cAhiye aura sevana prArambha karanese pake phala, utsAhakAraka padArtha aura bhUmise Upara pUrva kisI yogya vaidyakI dekharekhameM mRdu vamana vire. | grahaNa kiyA huvA barasAtakA jala pathya hai|| cana dvArA zarIra zuddhi kara lenI cAhiye / ise | auSadhakI mAtrA prati saptAha thor3I thor3I sevana karanese pUrva agni dIta aura zarIra roga rahita bar3hAte huve 6 mAsa taka sevana karanA caahiye| honA Avazyaka hai| isake sevanase samasta vyAdhiyoM aura bali prathama guru, agni, atithi, siddha, sAdhu aura palitakA nAza hokara teja, zaurya, buddhi aura vAkzamAnya janoMkA pUjana karake; ghRta yukta bhAtakA | ktiko atyanta vRddhi hotI hai / mada matta hAthI ke For Private And Personal Use Only
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi samAna bala A jAtA hai / sukumAratA aura utsA- / ise 1 mAsa pazcAna nikAla kara 5 mAzekI hakI vRddhi hotI hai / zarIra SoDaza varSIya yuvakake mAtrAnusAra sevana karanese 18 prakArake kuSTa aura samAna sundara ho jAtA hai aura bahuta sI santAneM / vizeSataH galatkuSTa naSTa hotA hai| utpanna karanekI zakti prApta hotI hai / Ayu atyanta | pathya-ghI, cAvala aura dUdha / dIrgha ho jAtI hai / mukhakI kAnti candramAke samAna | (vyavahArika mAtrA-2-3 rattI / ) dedIpyamAna ho jAtI hai| mahAbhaktapAkavaTI yaha auSadha zoSa, yakRt , atisAra, plIhA, | ( rase. sA. sN.| ajIrNA. ) apasmAra, sidhma, yakSmI, kAsa, zvAsa, visarpa, prayoga saMkhyA 4935 "bhakta vipAkavaTI" grahaNI, gulma, azmarI, zotha, pradara, jalodara, dekhiye| bhasmaka, vamana, pAmA, slIpada, prameha, vibandha, bhagandara, kuSTha, viSama jvara, pANDu, kAna mukha udara mahAbhUtAGkuzarasaH netra aura mastakake roga tathA mUtrakRcchra evaM Ama (ra. kA. dhe. / unmAdA.) vAta, rakta pitta, agnimAnya, vAtaja roga, kaphaja prayoga saM. 4961 " bhUtAGkuza rasa (2)" roga aura pittaja rogoMko zIghra hI naSTa kara dekhiye / isa (mahA bhUtAGkuza ) meM detI hai| (1) abhraka aura muktAke sthAnameM svarNa bhasma (5555) mahAbrahmarasaH aura (2) samandarajhAgake sthAnameM aphIma par3atI ( ra. kA. dhe. / kuSThA.) hai tathA rasAJjana aura tutthakA abhAva hai| zeSa prayoga samAna hai| palAzabIjacUrNa ca goghRtena samanvitam / / tAbhyAM tulyaM mRtaM mUtaM snigdhabhANDe nirodhyet|| (5556) mahAbhairavarasaH dhAnyarAzau sthitaM mAsaM niSkaikaM bhakSayetsadA / (ra. kA. dhe.| sannipAtA.) bhakSayecca yathAzakti mahAbrahmaraso hyayam // rasendraviSazulbAbhralohairvAsArasaplutaiH / pathyaM ghRtaudanaM kSIraM galatkuSThaharaM param / saptakRtvastridoSAntakRdraso bhairavo mahAn // aSTAdazAni kuSThAni hanti mRtyunarAmayAn / kakaM vA dvayaM dadyAjjAtIphalasamAyutam / / palAza (DhAka) ke bIjoMkA cUrNa aura goghRta rogI vaidyottamaistyaktaH so'pi jAgarti tatkSaNAt 1-1 bhAga tathA pArada bhasma ( abhAvameM rasa pArada bhasma ( yA rasa sindUra ), zuddha bachasi dUra ) 2 bhAga lekara sabako ekatra ghoTa kara nAga, tAmra bhasma, abhraka bhasma aura loha bhasma cikane pAtra meM bharakara usakA mukha banda kara deM tathA samAna bhAga lekara sabako bAseke svarasakI sAta anAjake DherameM dabA deN| bhAvanA dekara sukhAkara rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH rasaprakaraNam ] ise 1 yA 2 karSa mAtrAnusAra jAyaphalake cUrNake sAtha denese uttama vaidyoM dvArA vyakta sanni pAta rogI bhI zIghra hI svastha ho jAtA hai / ( vyavahArika mAtrA - 2 rattI ) (5557) mahAbhravaTI (1) ( bhai. ra. / strI.; rase. ci. ma. / a. 9: ra. rA. su.; rase. sA. saM. / sUtikA. ) mRtamabhraJca lauhaJca kunaTI tAmrakantathA / rasagandhakaTaGgaJca yavakSAraphalatrikam || pratyekaM tolakaM grAhyamUSaNaM paJcatolakam / sarvametaM cUrNa pratyekena vibhAvayet // grISmasundara siMhAsya nAgavallyA rasena ca / raktakaikapramANena vaTikAM kArayedbhiSak // yojayetsarvathA vaidyaH sUtikArogazAntaye || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 207 garalasya tathA mASacatuSkaJcaiva cUrNitam / dRDhapASANapAtre ca bhUyobhUyaH sucUrNitam // 2 tatsarvaM bhAvayedeSAM rasaiH pratyekazaH palaiH / devarAjAnAkhyasya kezarAjAkhyakasya ca // 3 somarAjasya bhRGgAkhyarAjasya zrIphalasya ca / pAribhadrAgnimanthasya vRddhadArasya tumburoH // 4 maNDUkaparNo nirguNDIpUtikonmattakasya ca / zvetAparAjitAyAzca jayantyAzcitrakasya ca // 5 grISmasundarakasyATarUSakasya rasena tu / rasaistAmbUla vallyAca patrotthairbhAvayet pRthaka // 6 drave kiJcit sthite cUrNa maricasya palaM kSipet tatazcaiva vaTI kuryAnmAtrAM dadyAt yathocitAm // jvare caivAtisAre ca kAse zvAse kSaye tathA / sannipAtajvare caiva vividhe viSamajvare || kSaya rogeSu sarveSu kSINazukre ca yakSmaNi / grahaNyAJcabhUtAyAM sUtikAyAM vizeSataH // zobhe zule tathA sAdhye sthavire cAmavAtake / mandAnale'vale caiva sakale zleSmaje gaye // pInase'pInase caiva pakve'pakve vizeSataH / vAtazleSmaNi vAte vA vividhe cendriyasthite // vAtavRddhe vRte pitte valAsenAvRte'pi ca / aSTasUdararogeSu kaNTharoge prazasyate // ajIrNe karNaroge ca kRze sthUle ca yakSmaNi / ayaM sarvagadeSveva raso vai parikIrtitaH // mahAbhravaTikA seyaM paraM zreSThA rasAyane / noTa - ra. rA. su. tathA raseM. saM. meM. zloka saM. 3 - 4-5 nahIM haiM / evaM guNa bhI isa prakAra likhe haiM For Private And Personal Use Only abhraka bhasma, loha bhasma, zuddha manasila, tAmra bhasma, zuddha pArada, zuddha gandhaka, suhAgekI khIla, javAkhAra tathA harra, baher3e aura AmalekA cUrNa 1-1 tolA evaM kAlI mircakA cUrNa 5 tole lekara sabako ekatra milA kara gUmA, bAse aura pAnake rasa meM pRthak pRthak 1-1 dina ghoTa kara 1 - 1 rattI kI goliyAM banAveM / inake sevana se sUtikA roga naSTa hotA hai / (5558) mahAbhravaTI (2) (bhai. ra. / grahaNI.; ra. ra. / rAjaya. ra. rA. su. / saMgraha .; ra. sA. saM.; ra. rA. su. / sUtikA. ) abhrakaM puTitaM tAmraM lauhaM gandhakapAradam / kunaTI TaGkaNakSAraM triphalA ca palaM palam || 1 | sarvAtIsArazamanaM sarvazUlanivAraNam //
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 208 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi sUtikAzothapANDutvaM sarvajvaravinAzanam / mahAmRgAGkarasaH nAzayetsUtikAtakaM vRkSamindrAzaniryathA // (mRgAGka rasaH (mahA) dekhiye / ) abhraka bhasma, tAmra bhasma, loha bhasma, zuddha / (5559) mahAmRtyuJjayarasaH (1) gandhaka, zuddha pArada, zuddha manasila, suhAgekI khIla, (rase. sA. saM.; ra. rA. su. / plIho. ; rase. javAkhAra tathA hara, baher3e aura AmalekA cUrNa ci. ma. / a. 9.) 5-5 tole evaM zuddha bachanAga ( mIThe viSa ) kA rasagandhakalohAbhaM kunaTItutthatAmrakam / cUrNa 5 mAze lekara sabako ekatra milAkara pattharake saindhavaJca varATazca vAgujIviDazaGkhakam // uttama kharalameM acchI taraha ghoTeM aura phira usameM | citrakaM hiGgu kaTukI dikSAraM kaTphalantathA / bhAMga, kAlA bhaMgarA, bAbacI, bhaMgarA, belapatra, | rasAdhanaM jayantI ca TaGkaNaM samabhAgikam // pAribhadra (pharahada), araNI, vidhArA, tumbaru, maNDUka etatsarvaM vicUAtha dinamekaM vibhAvayet / pI, nirguNDI (saMbhAlu), karaJja, dhatUrA, zveta aparA AIkasvarasenaiva guDUcyAH svarasena ca // guAmAtrAM vaTIM kRtvA bhakSayenmadhunA saha / jitA (koyala), jayantI, cItA, gUmA, bosA | nAnArogaprazamano yakRdgulmodarANi ca // aura pAnameMse pratyekakA 5-5 tole rasa DAleM agramAMsa tathA plIhamagnimAnyamarocakam / tathA rasa DAlaneke thor3I dera pazcAt usameM 5 etAnsAnnihantyAzu bhAskarastimiraM yathA // tole kAlI mirca kA cUrNa DAlakara sabako acchI mahAmRtyuJjayo nAma mahezena prakAzitaH // taraha kharala kareM aura ( 2--2 rattIkI ) goliyAM banAkara rkheN| zuddha pArada, zuddha gandhaka, loha bhasma, abhraka bhasma, zuddha manasila, tuttha bhasma, tAmra bhasma, ___inake sevanase jvara, atisAra, khAMsI, zvAsa, | seMdhA namakakA cUrNa, kaur3I bhasma, bAbacIkA kSaya, sannipAta, aneka prakArake viSama jvara, zukra cUrNa, biDa lavaNakA cUrNa, zaMkha bhasma tathA kSaya, purAnA grahaNI roga, vizeSataH sUtikA roga, cItA mUla, hIMga, kuTakI, javAkhAra, sajjIzotha, zUla, AmavAta, agnimAMdya, nirbalatA, samasta khAra, kAyaphala, rasauta, jayantI aura suhAgekI khIkaphaja roga, pInasa, pakva aura apakva pratizyAya, lakA mahIna cUrNa samAna bhAga lekara sabako 1-1 vAtakaphaja aura vividha prakArake vAtaja roga, | dina adaraka aura giloyake rasameM ghoTa kara 1-1 pittAvRta tathA kaphAvRtta pravRddha vAyu, ATha prakArake rattIkI goliyAM banAveM / udara roga, kaNTha roga, ajIrNa, karNa roga, kRzatA inheM zahadake sAtha sevana karanese yakRt . aura sthUlatA Adi aneka roga naSTa hote haiN| gulma, udara roga, agramAMsa, plIhA, agnimAMdya aura yaha eka uttama rasAyana hai| | aruci Adi aneka roga naSTa hote haiN| For Private And Personal Use Only
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 209 - - - - (5560) mahAmRtyuJjayarasaH (2) zuddha pArada, zuddha bachanAga ( mIThe viSa ) kA (ra. ci. ma. / sta. 7; ra. rA. su. / jva) cUrNa, zuddha sIsA aura zuddha gandhaka 1-1 bhAga sUtakaM ca viSaM nAgaM gandhakaM ca catuSTayam / lekara prathama sIseko pighalA kara pAradameM DAleM aura samaM sarva vighRSTavyaM zikhinA tadinadvayam // / khUba dhoTeM / jaba donoM mila jAeM to gandhaka aura tasya kalkasya pAdaikaM mRnmaye dRddhbhaajne| viSa DAlakara, ghoTakara kajalI banAveM tathA use 2 kSiptvA hemno'pi kartavyA patrasya smptrikaa|| dina cIteke kAthameM kharala karake usake cAra dAtavyA tasya kalkasya hyuprissttaadRddhiiysii| bhAga kreN| punaH zarAvakaM dattvA kuryAt sandhinirodhanam // aba kaparamiTTI kI huI eka majabUta hANDImeM vizoSya vAlukAM ddyaaduprissttaatsmnttH| uparokta kajjalIkA 1 bhAga rakha kara usake Upara yAmamekamatho cullyAM pAcayenmandavahninA // 1 bhAga zuddha svarNakA vRkSapatrake samAna bArIka anenaiva vidhAnena patrikA mArayetkramAt / patra rakhakara jorase dabA deM aura usake Upara kapar3a avaziSTasya kalkasya tasyA'pyupari patrikAm // miTTI kiyA huvA eka maz2abUta Dhakana Dhaka kara sandhiko samAvasthaM ca sakalaM hemacUrNa rasasya ca / gur3a cUne Adise acchI taraha banda karake sukhA kara viSaM bhAgaikamekaM ca caturbhAgaM ca mauktikam // hANDIke zeSa bhAgameM reta bhara deM tathA use cUlhe gandhakaM bhAgamekaM syAtpazcAtsarvaM tadauSadham / / para car3hAkara 1 paharakI mandAgni deN| mardayedekataH kRtvA citrakasya rasena ca // / tadanantara hANDIke svAMga zItala hone para puTitvA kiMcidevaitat piSTarUpaM taduddharet / / | usameMke svarNa patrako nikAla leM aura punaH uparokta kSaye kAse'mlapitte ca zvAse kaNDAmayeSu ca // vidhise 1 bhAga kajjalIke Upara isa svarNa patrako zAlmalIdravasaMmizraM puSTihetoH prayojayet / / rakha kara pUrvokta prakArase 1 paharakI agni deM / isI maricena samaM deyo kapharogeSu paardH|| prakAra 4 bAra agni deN| hara bAra svarNa patrake nIce zUle ca pariNAme ca ghRtaaktmdhumishritH| kanjalIkA eka bhAga rakhanA cAhiye / isa vidhise guDUcIjIrakairyuktaH svarabhaGge pradApayet // 4 bArameM svarNa bhasma taiyAra ho jaaygii| ( yadi pittAdhikeSu rogeSu zAlmalIdravamizritaH / / | kamI rahe to adhika bAra isI prakAra karanA anyAnsarvAnayaM rogAn rogayogyAnupAnataH // cAhiye / ) / nAzayatyacireNAyaM dustarAnativegataH / ____ aba yaha svarNa bhasma (sampUrNa), zuddha pArada 1 tailaM rAjIva bilvaM ca varjayedamlasevanam // bhAga, zuddha bachanAga 1 bhAga, muktA bhasma 4 bhAga, ayaM mRtyuJjayo nAma raso rogAriruttamaH / / aura zudra gandhaka 1 bhAga lekara sabako ekatra vAraNapatimaM kuryAccharIramajarAmaram // ghoTa kara 1 dina cIteke kAthameM dhoTeM aura use zakyante na guNA vaktuM rasasyAsya narairbuvam // | zarAva sampuTameM banda karake laghu puTameM pakAveM / 27 For Private And Personal Use Only
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 210 www.kobatirth.org bhArata- - bhaiSajya ratnAkaraH isake sevanase kSaya, kAsa, amlapitta, svAsa aura kaNDu (khujalI) kA nAza hotA hai / ise -- puSTike liye seMbhalake rasake sAtha; kaphaja rogoMmeM kAlI mircake cUrNake sAtha; zUla aura pariNAma zUla meM ghI tathA zahada ke sAtha; svarabhaMgameM giloya aura jIreke sAtha; pittaja rogoM meM seMbhalake rasake sAtha aura anya rogoMmeM rogocita anupAna ke sAtha sevana karAnA cAhiye / yaha rasa dussAdhya rogoM ko bhI zIghra hI naSTa kara detA hai tathA isake abhyAsase zarIra hAthI ke samAna balazAlI ho jAtA hai / apathya - tela, kamala, vela aura khaTAI / ( mAtrA - 1 - rattI / ) (5561) mahAmRtyuJjayalauham (raseM. sA. saM.; bhai, ra.; ra. rA. su. / plIhA ) zuddhamRtaM samaM gandhaM jAritAbhraM samaM samam / gandhakAdviguNaM lauhaM mRtatAmrazcaturguNam // dvikSAraM TaGkaNaviDaM varATamatha zaGkhakam / citrakaM kunaTItAlakaTukIrAmauntathA // rohitakantrivRccizvA vizAlAdhatramaGkoTam / apAmArga tAlamUlaM mallikA ca nizAyugam // kAnakantutthakaJcaiva yakRnmadaiM rasAJjanam / etAni samabhAgAni cUrNayitvA vibhAvayet // Ardrakasvarasenaiva guDUcyAH strarasena ca / madhuH kuDavairbhAvyaM vaTikA mAmAtrataH || anupAnaM pradAtavyaM buddhavA doSAnusArataH / bhakSayetprAtarutthAya sarvarogakulAntakam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ makArAdi plIhAnaM jvaramugraJca kAsazca viSamajvaram | cirajaM kulazcaiva zlIpadaM hanti dAruNam // rogAnIkavinAzAya dhanvantarikRtaM purA / mRtyuJjayamidaM lauhaM siddhidaM zubhadaM nRNAm || zuddha pArada, zuddha gandhaka aura abhraka bhasma 1 - 1 bhAga; loha bhasma 2 bhAga; tAmra bhasma 4 bhAga; tathA javAkhAra, sajjI khAra, suhAgekI khIla, biDa lavaNa, kaur3I bhasma, zaMkha bhasma, cittAmUlakA cUrNa, zuddha manasila, zuddha haratAla, kuTakIkA cUrNa : bhunI huI hIMga, rohitaka ( ruher3e ) kI chAla, nisota, imalIkI chAla, indrAyaNakI jar3a, dhava, aMkoTakI jar3a, apAmArga (ciraciTA ), tAla mUlI, mallikA, haldI, dAru haldI, dhatUre ke zuddha bIja, zudra tUtiyA, yakRnmarda ( ruher3A mUla* ) aura rasauta 1 - 1 bhAga lekara sabako 1-1 dina adaraka aura giloya ke rasameM ghoTakara 1 kuDava (AvaiyakatAnusAra) zahada meM kharala karake 1-1 mAzekI goliyAM banA le I inheM prAtaHkAla yathocita anupAna ke sAtha sevana karane se tillI, umra jvara, khAMsI, viSamajvara tathA purAnA aura vaMzAnugata slIpada naSTa hotA hai / bhai. ra. va. meM (1) TaMkaNa ( suhAge ) ke sthAna meM saiMdhava hai / (2) phUlapriyaMgu, indrajau, harra, ajamoda aura reater adhika hai / (3) dhatUreke sthAna meM zarapuMkhA hai / (4) madhu AdhA kuDava hai | * saraphokA bhI le sakate haiM / For Private And Personal Use Only
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] caturthoM bhAgaH 211 (5562) mahAmRtyuJjayA guTikA ise AdhI niSka mAtrAnusAra dahImeM milA kara (ra. saM. ka. / ullAsa 5) sevana karanese vAtaja atisAra naSTa hotA hai| triphalAviDaGgasomAbhallAtakavahnivizvAnAm / anupAna-davA khAneke pazcAt 1 / tolA | sarpAkSI ko (pAnImeM pIsakara) pInA caahiye| aSTau zuklabacAyA bhAgA syuH sadvipasyaikaH // sarpaviSUcigadAte duSTAjIrNahate triduSTe'pi / (vyavahArika mAtrA-1 rattI) sadyo jovati puruSo mRto'pi guttikaaprbhaavenn| (5564) mahArAjanRpativallabharasaH (1) (sarvatobhadarasaH) harra, baher3A, AmalA, bAyabiDaMga, somA ( bAbacI yA brAhmI), zuddha bhilAvA, cItAmUla aura (raseM. sA. saM. ; bhai. ra. / grahaNI. ) soMThakA cUrNa 1-1 bhAga; sapheda bacakA cUrNa 8 | karSavayaM bhRtaM kAntaM mRtAbhraM mRtatAmrakam / bhAga; tathA zuddha bachanAgakA cUrNa 1 bhAga lekara | bhRtaM tAraM mAkSikaJca ka ka pradApayet // sabako bhalI bhAMti pAnImeM ghoTa kara goliyAM / mRtaM svarNa mRtaM tAraM TaGkaNaM zRGgameva ca / banA leN| vasiraM dantimUlaJca maricaM tejapatrakam // ye goliyAM sarpa-viSa, tridoSaja visUcikA yamAnI vAlakaM mustaM zuNThakaJca sadhAnyakam / aura ajIrNako naSTa kara detI haiN| inake prabhAvase sindhudbhavaM sakarpUraM viDaGgacitrakaM viSam / / mRtaprAyaH rogI bhI baca jAtA hai| pAradaM gandhakaJcaiva tolamAnaM pradApayet / toladvayaM triccUrNa lavaGgaM taccaturguNam / / (5563) mahArasaH jAtIkoSaphalazcaiva varAGgakantu tatsamam / ( ra. rA. su. ; vR. ni. ra. / vAtAtisAra.) sarveSAmarddhabhAgantu biDakaM tatra mizrayet / / bhasmamRtasya tIkSNasya maricAjyaM samaM samam / sarvamekIkRtaM yadyatruTicUrNazca tatsamam / snukakSIrakAkamAcIbhyAM mardayedyAmamAtrakam // bhAvanA ca pradAtavyA chAgIdugdhena saptathA // nirudhya bhUdhare pAcya dinaikena mahArasam / mAtuluGgarasaiH pazcAdbhAvayetsaptavArakam / niSkAI bhAvayeccAnu pAyayeddadhisaMyutam // chAgAzuSkA vaTIM kRtvA bhakSayeddazaraktikAm / / sAkSI karSamAtraM tu pItvA vAtAtisAranun / mandAnalaM saMgrahaNI pravRddhA pArada bhasma (athavA rasa sindUra ), tIkSNa ___ mAmAnubandhI krimipANDurogam / loha bhasma, kAlI mircakA cUrNa aura ghI samAna chayamlapittaM hRdayAmayazca bhAga lekara sabako ekatra kharala karake 1-1 pahara | gulmodarAnAhabhagandarazca / / seMDa ( thohara-sehuMDa ) aura makoya ke rasameM ghoTeM azaoNsi vai pittakRtAnazeSAaura phira 1 dina bhUdharayantrameM pkaaveN| nsomaM sazUlASTakameva hanti / For Private And Personal Use Only
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 212 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi sAjIrNaviSTambhavisarpadAha samasta kuSTa, khAMsI, zoSa, zotha, jvara aura mUtravilambikAzcApyalasaM prameham // kRcchrakA nAza hotA hai| kuSThAnyazeSANi ca kAsazoSaM mAtrA-2 golii| hanyAtsazothaM jvaramUtrakRccham / (5565) mahArAjanRpativallabhaH (2) matAntare sarvatobhadanAma __(nRpavallabhaH) mahezvareNaiva vibhApitoyam // ( rase. sA. saM. : bhai. ra. / graha. ) kAnta loha bhasma 3 // tole; abhraka bhasma, mAkSikaM lauhamabhrazca vaGgaM rajatahATakam / tAmra bhasma, cAMdI bhasma aura svarNa mAkSika bhasma, | granthiryamAnikA cocaM tAmra nAgaraTaGkaNam // 11-1 / tolA tathA svarNa bhasma, motI bhasma, suhA- saindhavaM vAlakaM mustaM dhanyAkaM gandhakaM rasam / geko khIla, mRgazRMga-bhasma; gajapIpala, dantImUla, zRGgI kapUrakaJcaiva pratyekaM mASakonmitam // kAlI mirca, tejapAta, ajavAyana, sugandhavAlA, mASadvayaM rAmaThaM syAnmaricAnAM catuSTayam / mothA, soMTha, dhaniyA, seMdhA namaka, kapUra, bAyabiDaMga, jAtIkoSaM lavaGgazca patrazca tolakonmitam / / cItAmUla aura zuddha bachanAga ( mIThA viSa ) kA nAbhizaGkha viDaGgazca zANaM mApadvayaM viSam / cUrNa evaM zuddha pArada aura gandhaka pratyeka 7|| mAze; | karSaSaTkaM satrimApaM sUkSmailAnAM tataH kSipet // nisotakA cUrNa 1 / tolA; lauMgakA cUrNa tathA viDaM karSadvayaM sarvaM chAgIkSIreNa peSayet / AvatrI, jAyaphala aura dAlacInIkA cUrNa 5-5 caturguJjamitaM khAdetsAnAhagrahaNIM jayet / / tole evaM viDanamaka sabase AdhA tathA ina samasta zambhunA nirmito hyeSa pUrvavadguNakArakaH / oSadhiyoMke barAbara choTI ilAyacIkA cUrNa lekara nAmnI mahArAjapUrvA nRpavallabha ucyate // prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira svarNa mAkSika-bhasma, loha bhasma, abhraka bhasma, usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara sabako baMga bhasma, cAMdI bhasma, svarNa bhasma, pIpalA mUla, bakarIke dUdha aura bijau reke rasakI sAta sAta / ajavAyana, dAlacInI, tAmra bhasma, soMTha, suhAgekI bhAvano de kara 5-5 rattIkI goliyAM banAkara khIla, seMdhA namaka, sugandha bAlA, nAgaramothA, chAyAmeM sukhA leN| dhaniyA, zuddha gandhaka, zuddha pArada, kAkar3AsiMgI inake sevanase agnimAMdya, Amayukta pravRddha | aura kapUra 1-1 mAzA, bhunI huI hIMga 2 mAze, saMgrahaNI, kRmi roga, pANDu, chardi, amlapitta, / kAlI mirca 4 mAze, jAvatrI, lauMga aura tejapAta hRdaya roga, gulma, udara roga, aphArA, bhagandara, 8-8 mAzeH zaMkha nAbhikI bhasma aura bAyabiDaMga pittaja arza, soma roga, ATha prakArake zUla, ajIrNa, 4-4 mAze; zuddha bachanAga 2 mAze aura choTI viSTambha, visarpa, dAha, vilambikA, alasaka, prameha, ! ilAyacI 99 mAze tathA biDa namaka 32 mAze For Private And Personal Use Only
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 213 lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura / loha bhasma 8-8 mAze; svarNa bharama, tAmra bhasma phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara baka- aura kapUra pratyeka 4-4 mAze tathA bhAMga, zatAvara, rIke dUdhameM ghoTa kara 4-4 rattokI goliyAM sapheda rAla, lauMga, tAlamakhAnA, vidArIkanda, banAveM / mUsalI, kauMcake bIja, jAyaphala, jAvatrI, balA __ inake sevanase AnAha (aphArA) aura saMgrahaNI (kharaiTI) aura nAgabalA (gaMgerana) pratyeka 2-2 tathA pUrvokta ( mahArAja nRpati vallabha meM kathita ) | mAze lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM roga naSTa hote haiN| aura phira usameM anya auSadhe milA kara sabako tAlamUlIke rasameM ghoTa kara 4-4 rattIkI goliyAM (5566) mahArAjavaTI (1) bnaaveN| ( bhai. ra.; ra. caM.: rase. sA. saM. / jvara.) inheM prAtaHkAla zahadake sAtha sevana karanese rasagandhakamabhrazca pratyekaM karSasammitam / / | viSamajvara naSTa hotA hai| vRddhadArakavaGgazca lauhaM kakiM kSipet // isake atirikta inake sevanase dhAtugata samasta svarNatAmrakapUrazca pratyekaM karSapAdikam / zakrAzanaM varI caiva zvetasarjalavaGgakam // jvara; vAtaja, pittaja, kaphaja aura sannipAtaja kokilAkSaM vidArI ca mUzalI shukshimbikm| Adi aneka prakArake jvara avazya naSTa ho jAte jAtIphalaM tathA koSaM balA nAgabalA tathA // | haiN| ye goliyAM khAMsI zvAsa aura kSaya ko bhI mASadvayamitaM mAgaM tAlamUlyA rasena ca / | naSTa karatI haiM tathA bala aura puSTi kI vRddhi karatI piSTvA ca vaTikA kAryA caturgumApramANataH // | haiM / inake sevanase maithuna zakti itanI bar3ha jAtI madhunA bhakSayetmAtarviSamajvarazAntaye / | hai ki nitya prati strI-samAgama karane para bhI bala, dhAtusthAMzca jvarAn sarvAn hanyAdeva na sNshyH|| vIryakI hAni nahIM hotI / ye kAmalA, pANDu roga vAtikaM paittikaJcaivaM zlaiSmikaM sAnnipAtikam / aura rAjayakSmAmeM bhI guNakArI tathA rAjAoMko jvaraM nAnAvidhaM hanti kAsaM zvAsaM kSayantathA // sevana karAne yogya haiN| balapuSTikaraM nityaM kAminI rmyetsdaa|| (5567) mahArAjavaTI ? (2) na ca zukrakSayaM yAti na valaM hAsatAM vrajet // | (yo. ra. / vAjIkaraNA.; vR. yo. ta. / ta. 147) UrdhvagaM zleSmajaM hanti sannipAtaM sudAruNam / bIjaM brahmatarovidhAya bahudhA khaNDaM triyAmoSita kAmalAM pANDurogazca pramehaM raktapittakam // chAge dugdhavare'tha zuSkamatha tadgandhena tithyNshinaa|| mahArAjavaTI khyAtA rAjayogyA ca sarvadA // yuktaM kAcaghaTIyutaM hutabhujo yogena ca tvaanttH| zuddha pArada, zuddha gandhaka aura abhraka bhasma sattvaM tasya nigRhya kAcaghaTite bhANDe sukhaM 16-16 mAze; vidhArA bIja, baMga bhasma aura sthApayet / / For Private And Personal Use Only
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH 214 tatailaM vallamAtraM tu tAmbUlIpatragaM caret / kSiptvA tatra rasaM balamaGgulyagreNa mardayet // yuktyA tAM kajjalIM bhuktvA tAmbUlaM zIlayedanu / zAkAmlaM mASaSaTkAdivarjitaM pathyamAcaret // anena yogarAjena SaNDho'pi puruSAyate / apUrvavacchataM gacchedvanitAnAM madoddhatam || vIpatividhvaMsI yogo'yaM kSayakuSTha jit / vAtapittakaphAtaGkahastipaJcAnanaH param // nAstyanena samaM loke kiMcidanyadrasAyanam || 1 bhAga DhAke bIjoMke choTe choTe Tukar3e karake unheM bakarI ke dUdha meM bhigo deM aura 3 pahara pazcAt nikAla kara chAyAmeM sukhA leN| aba inameM 15 bhAga zuddha gandhaka milAkara sabako AtazI zIzImeM bhara kara ( pAtAla yantra vidhise ) taila nikAleM | isameM se 3 rattI taila pAnameM lagA kara khAnA cAhiye / athavA hathelI para 3 rattI zuddha pArada gandhakakI kajjalI rakha kara usa para 3 rattI yaha taila DAlakara donoM ko uMgalI se acchI taraha rgdd'eN| aura donoMke eka jIva ho jAne para khAkara Upara se pAna khAveM / ise 6 mAsa taka isI prakAra sevana karane aura zAka tathA amla rasakA tyAga karane se napuMsaka puruSa bhI apUrva zaktizAlI ho kara saikar3oM madamatta ramaNiyoMse samAgama karane meM samartha ho jAtA hai| 1 isake sevana se bali, palita, kuSTha, kSaya, vAtaja, pittaja aura kaphaja roga naSTa hote haiN| sarvazreSTha rasAyana hai | yaha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ makArAdi (5568) mahAraudrezvararasaH (ra. kA. . / kuSTha. ) zuddhataM samaM kAntaM gandhaM vyoma ca mAritam / maNDUraM vAkucIbIjaM nizA zleSmAntavIjakam // viDaGgaM trivRtAvahnibhRGgAH kRSNatilA bhayA / zaNasya kusumaM tulyaM cUrNayecca zilAyutam // kAntapAtre sthitaM khAdetkaSIMzaM madhusarpiSA / sarvakuSThaharaH so'yaM mahAraudrezvaro rasaH // zuddha pArada, kAnta loha bhasma, zuddha gandhaka, aka bhasma, maNDUra bhasma, bAbacI, haldI, rIThA ( lhisor3A), bAyabiDaMga, nisota, cItAmUla, bhaMgarA, kAle tila, harra, sanake phUla aura zuddha manasila samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako acchI taraha ghoTeM / For Private And Personal Use Only isameM se 1 / tolA rasa zahada aura ghI meM milA kara (rotako) loha - pAtra meM rakha deM aura prAtaH kAla sevana kareM / isake sevanase samasta kuSTha naSTa hote haiM / ( vyavahArika mAtrA - 5-6 rattI ) (5569) mahAlakSmIvilAsarasaH (1) (raseM. sA. saM. / kapharo. ; rasa. ci. ma. / sta. 11; raseM. ci. ma. / a. 9.) palaM vajrAbhracUrNasya tadarddhaM gandhakaM bhavet / tadarddha vaGgabhasmApi tadarddha pAradantathA || tatsamaM haritAlaJca tadarddha tAmra bhasmakam / rasasAmyazca karpUraM jAtIkoSaphale tathA //
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH rasaprakaraNam ] vRDadArakavIjaJca bIjaM svarNaphalasya ca / pratyekaM kArSikaM bhAgaM mRtasvarNaJca zANakam // niSpiSya vaTikA kA dviguJjAphalamAnataH / nihanti sannipAtotthAngadAnghorAnsudAruNAn // galotthAnantravRddhizca tathAtIsArameva ca / ghardazavidhaM pramehAviMzatintathA // lIpadaM kaphavAtotthaM cirajaM kulajantathA / istaNaM vraNaM ghoraM gudAmayabhagandaram // kAsapInasa yakSmAzaH sthaulya daurgandhyaraktanut / AmavAtaM sarvarUpaM jihvAstambhaM galagraham // udaraM karNanAsAkSimukhatrai jADyameva ca / sarvazUlaM ziraHzUlaM strIrogazca vinAzayet // TikAM prAtarekaikAM khAdennityaM yathAbalam anupAnamiha proktaM mASaM piSTaM payo dadhi // vAribhaktaM surAzIdhusevanAtkAmarUpadhRk / vRddhopi taruNasparddhA na ca zukrakSayo bhavet // na ca liGgasya zaithilyaM na kezA yAnti pakkatAm | nityaM gacchecchataM khoNAM mattavAraNavikramaH // dvilakSayojanI dRSTirjAyate pauSTikastathA / proktaH prayogarAjoyaM nAradena mahAtmanA / raso lakSmIvilAsoyaM vAsudevo jagatpatiH / prasAdAdasya bhagamAnlakSanArISu vallabhaH // vajrAbhraka bhasma 5 tole, zuddha gandhaka 2 // tole, baMga-bhasma 1 / tolA, zuddha pArada 7 // mAze, zuddha haratAla 7 // mAze, tAmra bhasma 3 ||| mAze, kapUra 7 // mAze, jAvatrI aura jAyaphala pratyeka 7 // mAze tathA bidhAre bIja aura dhatUre ke bIja 1/1 / tolA evaM svarNa bhasma 5 mAze lekara prathama pAre aura gandhakakI kajjalI banAveM aura phira Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 215 usameM anya auSadhe milAkara sabako acchI taraha ghoTa kara 2-2 rattIkI goliyAM banA leM / inake sevana se bhayaMkara sannipAtaja galaroga, antravRddhi, atisAra, 11 prakArake kuSTa, 20 prakAra prameha, purAnA aura vaMzAnugata kaphavAtaja ilIpada, nAr3I vraNa, bhayaMkara vraNa, arza, bhagandara, khAMsI, pInasa, kSaya, sthUlatA, zarIrakI durgandhi, rakta vikAra, hara prakArakA AmavAta, jihvAstambha, galagraha, udara roga; karNa nAsikA akSi aura mukhakI jar3atA, samasta prakArake zUla, zirapIr3A aura strI roga naSTa hote haiM / inameM se nitya prati prAtaH kAla 1-1 golI khAkara ur3adakI piTThI padArtha, dUdha, dahI, mAMDayukta bhAta, surA aura zIghra sevana karane se manuSya kAmadevake samAna sundara ho jAtA hai; vRddha puruSa yuvakoMko pratisparddhA karane lagatA hai; zukra kSaya aura liMga zaithilya nahIM hotA; keza sapheda nahIM hote, tathA nitya prati saikar3oM striyoMse samAgama karanekI zakti A jAtI hai evaM dRSTi atyanta tIkSNa hotI hai| (5570) mahAlakSmIvilAsarasaH (2) * ( raseM. sA. saM.; bhai. ra., ra. ra. ra. rA. su. / zirorogA . ) lauhamabhraM viSaM mustaM phalatrayakaTutrayam / dhustUraM vRddhadArazca bIjamindrAzanasya ca // * ra. ra. meM isa rasakA anupAna isa prakAra likhA haianupAna prayoktavyaM zuNThIcUrNa dvimASakam / Ardrakasya rasaJcaiva tolakadvayameva ca / / arthAt ise khAkara Uparase 2 tole adaraka ke rasa meM 2 mAze soMThakA cUrNa milAkara pInA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 216 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi gokSurakadvayazcaiva pippalImUlameva c| zuddha gandhakakA cUrNa tathA tela DAla kara usameM vaha etatsarva samaM grAhyaM rase dhustUrakasya ca // golA pakAveM / jaba gandhaka aura tela jala bhAvayitvA vaTI kAryA dvigunyjaaphlmaantH| jAya to ThaMDA hone para goleko pIsa leM aura mahAlakSmIvilAsA'yaM zirorogavinAzakaH // usameM usake barAbara loha bhasma tathA itanA hI ___ loha bhasma, abhraka bhasma, zuddha bachanAga nImake paJcAGgako cUrNa milAkara zahadameM ghoTakara ( mIThA viSa ), nAgaramothA, hare, baher3A, AmalA, 1-1 niSkakI goliyAM banA leN| soMTha, mirca, pIpala, dhatUreke bIja, bidhAre ke bIja inake sevanase kiTibha kuSTa naSTa hotA hai| bhAMgake bIja, choTA gokharu, bar3A gokharu aura (5572) mahAvahirasaH (1) pIpalAmUla samAna bhAga lekara sabako ( 1 dina ) ( ra. pra. su. / a. 8) dhatUreke rasameM ghoTa kara 2-2 rattIko goliyAM bnaaveN| catvAraH mUtabhAgAstadanu ___ balivasA cASTabhAga vidheyA ___ inake sevanase ( vAtaja aura kaphaja ) ziro gaurIzreSThAzivAnAM kathitaroga naSTa hote haiN| midamaho tritribhAga krameNa / mahAvaGgezvararasaH ekIkRtya vicUrNayeca (vR. ni. ra. ; yo. ra. / prameha; napu. mR. / ta. 7) sakalaM snuvabhRiGgadravarbhAvyaM " baGgezvara rasa (mahA) " dekhiye / saptadinAvadhi kramagataM vAtAritailena vai // (5571) mahAvajrapANirasaH eSaHsyAddhi mahAgninAma (ra. kA. dhe. / kuSTha.) rasarAT pathye jalaM zItalaM zuddhasUtaM mRtaM tAnaM mRtaM tAlaM samaM samam / vajya kSAramathAmlakaM mardayedvAkucItaile yAmaikaM kRtagolakam // zamayate sammUDhavAtaM khalu // dviguNe pAcayedgandhe sataile lohapAtrake / zuddha pArada 4 bhAga, zuddha gandhaka 8 bhAga, gandhale vijIrNezaM tadgolAMzaM mRtAyasam // haldI 3 bhAga, triphalA (harra, baher3A, AmalA ) paJcAGganimbasaMyuktaM madhunA guttkiikRtm| 3 bhAga aura bhuI AmalA 3 bhAga lekara prathama niSka kiTibhaM hanti vajrapANimahArasaH // pAre gandhakakI kajalI banAyeM aura phira usameM zuddha pArada ( rasa sindUra ), tAmra bhasma aura anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako snuhI haratAla bhasma samAna bhAga lekara sabako ekatra (seMDa-sehuMDa ) ke dUdha, cItA aura bhaMgareke rasa milAkara 1 pahara bAbacIke rasameM ghoTa kara golA tathA aNDIke telameM pRthak pRthak sAta sAta dina banAveM aura phira lohekI kar3hAImeM golese 2 gunA ghoTa kara surakSita rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam caturthoM bhAga: 217 - ise zItala jalake sAtha sevana karanese mUDha ise khilAkara sAyaMkAlako uSNa takrameM seMdhAvAtakA nAza hotA hai| namaka milAkara pilAnA cAhiye / zItala jala na isake sevana kAlameM kSAra aura amla padArthose denA cAhiye / paraheja karanA caahiye| (5574) mahAvahirasaH (3) (5573) mahAvahirasaH (2) ( zA. saM. / khaM. 2 a. 12; rase. ci. ma. / ( rase. sA. saM. / udara. ; ra. ra. sa. / a. 19) a. 9; ra. rA. su.; rase. sA. saM. / udarA.) catuH sUtasya gandhASTau rajanItriphalA zilAH pratyekantu tribhAgaM syAdantIyUSaNajIrakam / / catuHsUtasya gandhASTau rajanI triphalA shivaa| pratyekamaSTabhAgaM syAdekIkRtya vicUrNayet / pratyekaM ca dvibhAgaM syAt trijjaipAlacitrakam // jayantIsnupayobhRGgavahivAtAritailakaiH // pratyekaM ca tribhAgaM syAt byUSaNaM dantinIrakam / pratyekena kramAdbhAvyaM saptavAraM pRthakpRthak / pratyekamaSTabhAgaM syAdekIkRtya vicUrNayet // mahAvahiraso nAma niSkamuSNajalaiH pibet // jayantIsnupayobhRGgahivAtAritailakaiH / pratyekena kramAdbhAvyaM saptavAraM pRthak pRthak // virecanaM bhavettena takramuSNaM sasaindhavam / dinAnte dApayetpathyaM varjayecchItalaM jalam // mahAvahniraso nAma niSkamuSNajalaiH pibet / sarvodaraharaH prokto mUDhavAtaharaH prH|| virecanaM bhavettena takrabhaktaM sasaindhavam // dinAnte dApayetpathyaM varjayecchItalaM jalam / zuddha porada 4 bhAga; zuddha gandhaka 8 bhAga; sarvodaraharaH prokto mUDhavAtaharaH prH|| haldI 3 bhAga, triphalA (harra, baher3A, AmalA ) 3 bhAga, zuddha manasila 3 bhAga, dantImUla, soMTha, ___ zuddha pArada 4 bhAga, zuddha gandhaka 8 bhAga; mirca, pIpala aura jIrA 8-8 bhAga lekara prathama | haldI 2 bhAga, triphalA (harra, baher3A, AmalA ) pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM 2 bhAga, bhuI AmalA ( pAThAntarake anusAra haraanya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako pRthak tAla ) 2 bhAga; nisota, jamAlagoTA aura cItApRthak sAta sAta dina jayantIke rasa, sehuMDa (thohara) mUla 3-3 bhAga tathA trikuTA ( soMTha, mirca, ke dUdha, bhaMgareke svarasa, cIteke kvAtha aura aNDIke pIpala ), dantImUla aura jIrA 8-8 bhAga lekara telameM ghoTa kara surakSita rakheM / prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara sabako ise 1 niSka mAtrAnusAra uSNa jalake sAtha jayantIke rasa, seMDa ( sehuMDa-thohara ) ke dUdha, khilAnese virecana ho kara samasta udara aura mUDhavAta roga naSTa hote haiN| 1 sUtasya gandhakasyASTau iti pAThAntaram / 1 'zivA' iti pAThAntaram / 2 'zilA iti pAThAntaram / 2 dvibhAgamiti pAThAntaram / 3 saptabhAgamiti pAThAntaram // 28 For Private And Personal Use Only
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 218 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi bhaMgareke rasa, cIteke kAtha aura aNDoke telakI (5576) mahAvijayapaTIrasaH kramazaH sAta sAta bhAvanA deN| (ra. kA. dhe.; ra. rA. su. / sannipAta. ) ise 1 niSka motrAnusAra uSNa jalake sAtha | zuddhaM sUtaM samaM gandhaM khalve kRtvA tu kajalIm / sevana karanese virecana ho kara udara roga aura mUDha- lohapAtre ghRtAbhyakte taddA cAlayanpacet // vAtakA nAza hotA hai| mUtatulyaM mRtaM tAnaM tAmrapAdaM viSaM kSipet / pathya-sAyaMkAlako seMdhA namaka milA kara raktavarNa bhavedyAvattAvanmRdvagninA pacet / / taka aura bhAta khilAnA tathA zItala jalase parahez2a pAtayetkadalIpatre gomayAsanasaMsthite / karanA caahiye| AcchAdha tena patreNa Udhya deyaM ca gomayam / / noTa-ye tIne " mahAvahanirasa " bahuta kucha AdAya cUrNitaM siddhaM mahAvijayaparpaTI / samAna hI haiM tathApi pratyekameM kucha vizeSatA hai| triguJja bhakSayedenaM sannipAtanivRttaye // (5575) mahAvAtagajAGkuzarasaH madhusAraiH paJcakolaiIdaM syAdanulehayet // zuddha pArada aura zuddha gandhaka 1-1 bhAga (ra. caM. ; dhanva.; rase. sA. saM.; ra. lekara donoMkI kajjalI banAveM aura loha pAtrameM rA. su. / vAtaro.) ghRta cupar3a kara usameM vaha kajjalI DAla kara mandAmRtAbhratIkSNatAnaM ca sUtatAlakagandhakam / gnipara pakAveM tathA lohekI karachIse calAte raheM / bhAI zuNThI balA dhAnyaM kaTphalaM caabhyaavissm|| jaba kajjalI pighala jAe to usameM 1 bhAga tAmra sampiSya capalAdrAvaiH niSkaikAM bhakSayeTim / bhasma aura cauthAI bhAga zuddha bachanAgakA mahIna vAtazleSamaharo hyeSa mhaavaatgjaangkshH|| cUrNa milA deM tathA mandAgni para pakAveM / jaba ___ abhraka bhasma, tIkSNa loha bhasma, tAmra bhasma, usakA raMga lAla ho jAe to gAyake gobara para zuddha pArada, zuddha haratAla, zuddha gandhaka, bharaMgI kelekA pattA bichAkara usa para vaha kajalI DAla soMTha, balA (kharaiTI), dhaniyA, kAyaphala, hare aura kara phuratIse phailA deM aura usake Upara dUsarA kadalIzuddha bachanAga ( mIThA viSa ) samAna bhAga lekara patra rakha kara use govarase dabA deN| thoDI dera prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira pazcAt pattoMke bIcameM se parpaTIko nikAla kara pIsa usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara sabako kara surakSita rakheM / pIpalake kAthameM ghoTa kara 1-1 rattIkI goliyAM isameMse 3 rattI auSadha khAkara Uparase mahubanA leN| veke phUloMke rasameM paJcakola ( pIpala, pIpalAmUla, ise 1 niSka mAtrAnusAra sevana karanese vAta- cava, cIto aura soMTha ) kA cUrNa milA kara kaphaja roga naSTa hote haiM / (vyavahArika mAtrA- cATanA cAhiye / 2-3 rattI). isake sevanase sannipAta naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturtho bhAgaH prakaraNam ] (5577) mahAviSamArirasaH (ra. kA. . / jvaraM . ) azodhitaM rasaM tAlaM khapairaM ca manaHzilAm / mAkSikaM hiGgulaM gandhaM zikhitutthaM yathAkramam || mardadyAmekaM tu bhiSaksamyaggurUktitaH / indrANikAbhRGgarAjakAravallIjayArasaiH // vedatraM vimardeta tataH kuryAtsugolakam / bhANDamadhyagataM tAmrapAtreNainaM pidhApayet // abhayArUSkakhaTIkalkaiH sandhi limpedgurUktitaH sikatA pUritaM kRtvA pAtraM kiJcitpradarzayet tatra tricaturA samyanivezyAH zAlayaH zubhAH / dIptAgninA pacettAvadyavallAjA bhavanti tAH / svabhAvazItalaM grAhyamapakArka na melayet // indrANikAkAravallIsvarasena vimardayet // guJjAyaM kAlakena tulasIrasato'pi vA / nirguNDI maricAbhyAM vA rasonena guDena vA // jvarAMca viSamAnsarvAnnAzayecchItapUrvakAn / dAhapUrva chItayuktAn nAzayedviSamajvarAn // pathyaM dadIta gokSIraiH snehAmlo varjayeddhruvam / strIsaGgo dUratastyAjyaH zItAmbhaH smprityjet|| viSamArirmahAn proktaH zambhunA rasasAgare // azuddha pArada, haratAla, khapariyA, manasila, svarNamAkSika bhasma, hiMgula, gandhaka aura nIlAthothA ( tUtiyA ) samAna bhAga lekara sabako 1 pahara kharala karake kajjalI banAveM aura use indrAyaNa, bhaMgarA, karelA aura jayAke rasa meM 4-4 pahara ghoTa kara golA banAveM tathA usa goleko eka hANDImeM rakhakara tAMbekI kaTorIse Dhaka deM aura donoMkI sandhiko Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 219 harra, bhilAvA tathA khar3iyA miTTIke kalka (gAre) se acchI taraha banda kara deN| aba hAMNDI meM gale taka retI bharakara usa para 3-4 dhAnake dAne DAla deM / ise cUlhe para car3hAkara nIce tItrAgni jalAveM / jaba dhAnakI khIla ho jAeM to agni denI banda kara deM aura haNDI svAMga zItala hone para usameM se auSadhako nikAla leM / tAmrakA jo bhAga kaccA ho use grahaNa na kareM aura zeSa bhAgako sAtha meM kharala kara leN| aba ise indrAyaNa aura karele ke svarasakI 1-1 bhAvanA de kara surakSita rakkheM / isameM se 3 ratI rasa berake kAthake sAtha, yA tulasIrasake sAtha, yA saMbhAlake rasa aura kAlI mirca ke cUrNake sAtha athavA lhasana aura gur3ake sAtha khilAnese samasta zIta- pUrva, aura dAha - pUrva zItayukta viSama jvara naSTa hote haiM / pathya - godugdha ke sAtha pathyAhAra ( bhAtAdi ) khilAveM aura sneha tathA amla padArthoMse parahez2a karAveM / zItala jala na pilAveM aura strIprasaMgakA to nAma bhI tyAga karA deM / ( noTa - - yadyapi mUla pATha meM "azodhitaM rasaM " likhA hai, tathApi samasta rasoparasa zuddha liye jAeM to adhika uttama hai | ) (5578) mahAvIrarasaH ra. ra. sa. / a. 14 ; ra. rA. su. / rAjayakSmA ) niSkau dvau tutthabhAgasya rasAdekaM susaMskRtAt / niSkaM viSasya dvau tIkSNAt kaSazaM gandha mauktikAt // For Private And Personal Use Only
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 220 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi agniparNIharilatAbhRGgArdrasurasArasaiH / mahAzaGkhadrAvaka: marditaM lAgalIkandapralipte sampuTe pacet // " zaGkhadrAvaka (mahA) " dekhiye / ardhapAdaM ca poTalyAH kAkinyau dve viSasya ca / lihenmaricacUrNa ca madhunA poTalIsamam // mahAzaGkhavaTI kSayagrahaNyatIsAravadbhidaurbalyakAsinAm / / " zaGkhavaTI (mahA)" dekhiye / pANDugulmavatAmeSa mahAvIro hito rasaH // (5579) mahAzArdUlarasaH atisthUlasya pUyAsakkaphAnudvamataH kSaye / ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / sUtikA.) na yojayetkSIrarasAnviruddhakramatattvataH // abhrakaM puTitaM tAnaM svarNa gandhazca pAradam / zuddha tUtiyA 10 mAze, zuddha pArada 5 mAze, zilA TaGka yavakSAraM triphalAyAH palaM palam / / zuddha bachanAga (mIThA viSa) 5 mAze, tIkSNa loha garalasya tathA grAhyamarddhatolakasammitam / bhasma 10 mAze tathA zuddha gandhaka aura motI svagelApatrakaJcaiva jAtIkoSalavaGgakam // 11-1 / tolA le kara pAre gandhakakI kajjalI mAMsI tAlIzapatraJca mAkSikazca rasAJjanam / banAkara usameM anya oSadhiyAM milA kara sabako eSAM dvikArSikaM bhAgaM deyazcApi vicakSaNaiH / / 1-1 dina agniparNI (AgiyA), viSNukAntA, drave kizcitsthite cUNe maricasya palaM kSipet / bhaMgarA, adaraka aura tulasIke rasameM ghoTakara golA bhAvanA ca pradAtavyA pUrvakteina rasena ca // banAveM / tadanantara do zarAvoM ke bhItara lAMgalI nihanti vividhAtrogAmjvarAndAhAnvamiM kanda ( kaliyArIkI jaDa ) kA lepa karake usameM bhramim / isa goleko rakha kara yathA vidhi sampuTa banAkara tathAtisArakaJcaiva vadvimAnyamarocakam // ( laghu puTameM ) phUMka deN| evaM puTake svAMga zItala vizeSAdgarbhiNIrogaM nAzayedacireNa ca // hone para usameMse auSadhako nikAlakara usameM usakA AThavAM bhAga ' mRgAGka poTalI rasa' tathA 2 rattI __abhraka bhasma, tAmra bhasma, svarNa bhasma, zuddha zuddha bachanAgakA cUrNa milA kara kharala kreN| gandhaka, zuddha pArada, zuddha manasila, suhAgekI khIla, ___ ise yathocita mAtrAnusAra kAlI mirca ke cUrNa javAkhAra aura harra, baher3e tathA AmalekA cUrNa aura zahadake sAtha sevana karanese kSaya, saMgrahaNI, 5--5 tole; zuddha bachanAga 3 / / / mAze; dAlacInI atisAra, agnimAMdya, kAsa, pANDu au gulmakA ilAyacI, tejapAta, jAvitrI, lauMga, jaTAmAMsI, bhAza hotA hai| tAlIsa patra, svarNamAkSika bhasma aura rasauta yadi kSayakA rogI atyanta sthUla ho yA pIpa, 1 pUrvoktena rasena caHkhUna aura kaphakI vamana karatA ho to use mAMsa rasa | prISmasundarakasyApi nAgavallIrasena ca / aura dUdha denA hitakArI nahIM hai / bhAvayetsaptadhA.................... For Private And Personal Use Only
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH 221 25-2 // tole lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI isake sevanase dhAtugata jvara, cittabhrama sannibanAveM aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa milA- pAta, pittaja aura raktaja roga ( athavA raktapitta ), kara sabako gUmA aura pAnake rasakI pRthak pRthak | raktAtisAra, grahaNI aura raktArzakA nAza hotA hai / sAta sAta bhAvanA deM aura antameM jaba thor3A drava mAtrA-2 rttii| zeSa raha jAe to 5 tole kAlI mircakA cUrNa | ___anupAna-mizrImeM milAkara pAnIse khAnA milAkara kharala kreN| caahiye| pathya-jIrA milAkara dahI bhAta khAnA isake sevanase jvara, dAha, vami (chardi), bhrama, | atisAra, agnimAMdya, aruci aura vizeSataH garbhiNI ___ (5581) mahAzleSmakAlAnalarasaH strIke roga zIghra hI naSTa ho jAte haiN| (rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / kapha ; rase. ci. ( mAtrA-3-4 rattI ) m.| a0 9) (5580) mahAzItajvarAGkazo rasaH / hiGgalasambhavaM mRtaM zilAgandhakaTaGkaNam / (yo. ta. / ta. 20 ; vR. yo. ta. / ta. 59) tAnaM vaGgaM tathAbhrazca svarNamAkSikatAlakam / / dhRstUraM saindhavaM kuSThaM hiGgu pippalI kaTphalam / aSTau tAlakametadarddhamamalaM zambUkacUrga kSipe dantIbIjaM somarAjI vanarAjaphalatrivRt // spazcAdatra navAMzako varazikhI savai punaH vajrIkSIreNa sammI vaTikAM kArayedbhiSak / peSayet / toyaistaJca kumArikAdalabhavaiH pakvaM gajAkhye kalAyaparimANAntu khAdedekAM yathAvalam // puTepyekadvitricaturthazItaharaNaH zItAkazo'yaM sannipAtaM nihantyAzu vRkSamindrAzaniryathA / madasiMho yathAraNye mRgANAM kulnaashnH|| rsH|| tathAyaM sarvarogANAM sadyo nAzakaro mahAn / jvaraM dhAtugataM cittabhramaM pittAsrajAngadAn / hiGgulottha pArada, zuddha manasila, zuddha gandhaka, raktAtisAragrahaNIdurnAmAsrANi nAzayet // suhAgeko khIla, tAmra bhasma, baMga bhasma, abhraka guJjAdvayamitaM dadyAtsitayA saha vaarinnaa| bhasma, svarNamAkSika bhasma, zuddha haratAla, dhatUreke sahajIrakeNa dadhyannaM pathyaM zItajvarAGkuze // bIja, seMdhA namaka, kUTha, hIMga, pIpala, kAyaphala, zuddha haratAla 8 bhAga, zudra zaMkha cUrNa 4 / zuddha jamAlagoTA, bAbacI, bar3ake phala aura nisota bhAga aura zudra nIlAthothA 9 bhAga lekara sabako samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI eka dina ghRtakumArIke rasameM ghoTa kara yathA vidhi 4 . banAveM aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa gajapuTa deM / hara bAra ghRtakumArIke rasameM ghoTanA milAkara sabako thohara (seMDa---sehuMDa) ke dUdhameM caahiye| ghoTakara maTarake samAna goliyAM banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 222 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi ___inameM se 1-1 golI(yA yathocita maatraanusaar)| isake sevanase eka doSaja, dvidoSaja aura khilAnese sannipAta ( zItAGga sannipAta ) naSTa | sannipAtaja mahA zvAsa, pAMca prakArakI khAMsI hotA hai| aura raktapitta, naSTa hotA hai| jisa prakAra indrakA vana ( bijalI ) vRkSako anupAna--zahada / aura siMha vanake pazuoMko naSTa kara detA hai usI | ( mAtrA--1 mAzese Der3ha mAze taka / ) prakAra yaha rasa rogasamUha ko naSTa karanemeM (5583) mahAsiddhezvararasaH samartha hai| (ra. kA. dhe. / kuSTha.) (5582) mahAzvAsArilauham | zuddha sUtaM zilA tApyaM mRtAbhraM mardayetsamam / (ra. rA. su. ; bhai. ra. / zvAsA.) jAtIphalaM lavaGgailA pramUkA tadvibhAgakam / / pharSadvayaM lauhacUrNa karSArddhamabhrameva ca / cUrNayetsarvamekatra rasaH siddhezvaro mahAn / sitA karSadvayazcaiva madhu karSadvayaM tathA // | dvigujhaM bhakSayetkSaudrairanupAnamathocyate // triphalA madhukaM drAkSA kaNA kolaasthivNshjaa| pttoldvinishaanimbtiktkoshaatkiivcaa| tAlIzapatraM vaiDaNamelA puSkarakezaram || | pathyAyaSTisamaM kvArtha vastrapUtaM tadAharet // etAni lakSNacUrNAni karSArddhazca samAMzikam / kvAthapAdayutaM cAjyaM pacedAjyAvazeSakam / lauhe ca lauhadaNDena mardayetpraharadvayam // etadAjyaM palArdhe tu hyanupAnaM ca kuTanut // tato mAtrAM lihetkSaurbuddhvA doSabalAbalam / lepaM siddharasenaiva suptasthAne prakArayet / idaM zvAsArilauhazca mahAvAsaM vinAzayet // tatpRSThe rasonapiNDa baddhvA sphoTaH prajAyate // kAsaM paJcavidhaJcaiva raktapittaM sudAruNam / punarlepa punarbaddhvA vinazyetsuptimaNDalam // ekajaM dvandvajazcaiva tathaiva sAnnipAtikam / / zuddha pArada ( rasa sindUra ), zuddha manasila, nihanti nAtra sandeho bhAskarastimiraM yathA // | sonAmakkhI bhasma aura abhraka bhasma 1-1 bhAga loha bhasma 2 // tole, abhraka bhasma 7 // tathA jAyaphala, lauMga, choTI ilAyacI aura asamAze, misarI 2 // tole, zahada 2 // tole: hare, gandhakA cUrNa 2-2 bhAga lekara sabako ekatra baher3A, AmalA, mulaiThI, munakkA, pIpala, berakI milAkara ghotteN| guThalIkI girI, baMsalocana, tAlIsa patra, bAyabi- __ise zahadake sAtha khAne aura isIkA lepa DaMga, choTI ilAyacI, pokharamUla aura nAga kesarakA karanese supti aura maNDala kuSTha naSTa hotA hai| cUrNa AdhA AdhA karSa (pratyeka 7 // mAze) le kara lepa lagAkara Uparase rahasana pIsakara bAMdha sabako loheke kharalameM lohekI mUsalIse 2 pahara | denA cAhiye / isase chAlA par3a jAyagA / ( usase ghoTa kara surakSita rkkheN| pAnI nikala jAne para makkhana lagA deM aura jaba For Private And Personal Use Only
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] taka use ArAma na ho jAe punaH lepa na lagAveM / ) isI prakAra jaba taka kuSThako ArAma na ho taba taka davA khAte aura lepa lagAte tathA lhasana bAMdhate raheM / mAtrA -- 2 rattI / anupAna -- paTola, haldI, dArUhaldI, nImakI chAla, kar3avI torI, baca, harra aura mulaiThI 5- 5 tole lekara sabako 4 sera pAnI meM pakAveM / jaba 1 sera pAnI zeSa rahe to chAna leM / isameM 20 to ghI milAkara pAnI jalane taka pakAveM aura phira chAnakara rakkheM / caturthI bhAgaH (5584) mahAsUryaprabharasaH ( ra. kA. . / kuSTA.) / viSNukAntA devadAlI sarpAkSI taNDuli muniH| nIlI brAhmI palAza ca yathAlAbhaM drava haret dvitrINAmeva niryAsaiH sUtakaM mardayeddinam / sUtAdviguNagandho'yamekIkRtya kSaNaM pacet // lohapAtre drutaM tAvadyAvacchutvAbhrakau smRtau / pratyekaM sutapAdazaM karpUraM ca vinikSipet // agnAvuttArayeccUrNa rasa: sUryaprabho mahAn / puNDarIkaharo niSkamanupAnaM ca pUrvavat // koyala, biMDAla, sarpAkSI ( gaMdha nAkulI ), caulAI, agasti, nIla, brAhmI aura palAza meM se jina 2 - 3 oSadhiyoM svarasa mila sakeM unake svarasa lekara unameM 1 bhAga zuddha pAradako pRthak pRthak 1- 1 dina ghoTeM / tadanantara usa pAradameM 2 bhAga Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 223 zuddha gandhaka milAkara donoMkI kajjalI banAveM aura eka lohapAtra meM ghI lagAkara usameM yaha kajjalI DAlakara mandAgni para pighalAveM / jaba kajjalI pighala jAya to usameM pAradase cauthAI tAmra bhasma aura utanI hI abhraka bhasma tathA kapUra milAkara agnise nIce utArakara kharala kara leN| 1 ( vyavahArika mAtrA - - 2 rattI / ) (5585) mahAseturasa: (meha seturasaH ) pInA cAhiye / auSadha khAneke pazcAt isameM se 2 // tole ghI (ra. ci. ma. ; ra. ra. sa. ; ra. kA. ghe. / prameha . ) eka: sUto dvidhA vaGgo sarvadviguNagandhakaH / kUpIpako mahAsetu vaGgasthAne'thavA vidhuH // ise 5 mozekI mAtrAnusAra sevana karane se 'puNDarIka kuSTa' naSTa hotA hai / 1 bhAga zuddha pArada, 2 bhAga zuddha baMga aura 6 bhAga zuddha gandhaka lekara prathama baMgako pighalA kara pAradameM milAveM aura phira usameM gandhaka milAkara kajjalI banA leN| tathA use AtazI zIzI meM bharakara bAlukA yantra meM pakAveM / yaha rasa pramehako naSTa karatA hai / isameM baGga (rAMga) ke sthAna meM kapUra bhI DAla sakate haiN| (5586) mahAmagarbharasa: ( mahAgarbhapoTalI ) (ra. caM. ; yo. ra. / kAsa. ) zuddhaM sUtaM palaikaM syAtpAdAMzaM zuddhahemakam / zuddhagandhasya mASaikaM pratikarSaM prayojayet // For Private And Personal Use Only
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 224 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi trayamekatra kurvIta sUkSmaM khalve vimardayet / (5587) mahezvararasaH (1) mudRDhe bandhayedvastre sthApya lohajasampuTe / ( mahAzUlahararasaH) marditaM gandhakapalaM tasyopari pradApayet / sampuTaM mudritaM kRtvA bhUdharAkhyapuTe pacet // ( ra. kA, dhe. ; vR. ni. ra. / zUla. ) svAGgazItalamuddhRtya dagdhagandhaM parityajet / rasaM gandhakaM TaGkaNaM zvetakAcaM veSTayitvA punarvastraM sUtre baddhvA ca golakam // viDaM bhArazRGga tathA kha varATam / tattulyaM ca punargandhaM sampuTe nikSipedbhiSak / raviH zambukaM zRGgameNasya zaGkha mudrita sampuTaM kRtvA punaryantreNa pAcayet // snuhI sUryadugdhairdinaikaM vimartha // hemagarbharaso nAmnA sarvavyAdhinivAraNaH / puTedeva pazcAdviSavyoSayuktaM rogarAjAdikaM hanti itareSAM tu kA kathA // ___ samAMzaM ca sarvasya sarvaM pradadyAt / zuddha pArada 5 tole aura zuddha svarNapatra 1 / marIcAjyayukto mahAzUlahartA tolA lekara donoMko ekatra kharala kreN| jaba svarNa pAradameM mila jAya to usameM ( pratikarSa 1 mAzeke prameheSu sarveSu zUleSu dhImAn // hisAbase ) 6 / mAze zuddha gandhaka milAkara kajjalI kSaye durnivAre vikAre ca pANDau banAveM aura use maz2abUta kapar3emeM bAMdhakara loheke ___tathA mandavahnau pradattaM ca hanyAt / sampuTa meM rakkheM; tathA poTalIke Upara 5 tole zuddha supuSTiM balaM dhAtuvRddhiM vidadhyAgandhakakA cUrNa Dolakara sampuTako banda karake bhUdhara draso'yaM mahezAdi nAma prasiddhaH // puTameM pakAveM / tatpazcAt puTake svAMga zItala hone _zuddha pArada, zuddha gandhaka, suhAgA, sapheda para usameMse auSadhako nikAla kara usake Uparase | kAMca, biDa namaka, bArahasIMgekA sIMga, abhraka bhasma, jale huve gandhaka aura kapar3ekI rAkhako sApha kara kaur3I, tAmrabhasma, ghoMghe, harinakA sIMga aura zaMkha deM tathA use punaH kapar3emeM bAMdhakara pUrvavat loha sampuTa samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI meM banda karake bhUdharapuTameM pakAveM / isa bAra bhI banAveM aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa milArasakI poTalIke Upara usake barAbara gandhakakA cUrNa kara sabako 1-1 dina snuhI ( thohara seMDa) DAlanA caahiye| jaba puTa svAMga zItala ho jAe aura Akake dUdhameM ghoTa kara TikiyA banAkara sukhA to usameMse auSadhako nikAlakara usake Uparase leM evaM unheM zarAvasampuTameM banda karake gajapuTa meM gandhaka aura kapar3ekI rAkhako haTAkara zeSa rasako phUMka deM / puTake svAMga zItala hone para usameMse kharala kara leN| auSadhako nikAla kara usameM soMTha, mirca, pIpala isake sevanase rAjayakSmAdi samasta roga naSTa aura zuddha bachanAgakA samAna bhAga-mizrita cUrNa hote haiN| rasake barAbara milAkara kharala kreN| For Private And Personal Use Only
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 225 ise kAlI mirca ke cUrNa aura ghIke sAtha jAtA hai; tathA atyanta utsAha vRddhi hotI aura khAnese prameha, zUla, kSaya, pANDu aura mandAgnikA sahasroM striyoMse samAgama karanekI zakti A nAza hotA tathA vIryako vRddhi hotI hai| jAtI hai| (5588) mahezvararasaH (2) atyanta strIprasaMgase jinakA zukra kSINa ho - ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / rasAyana.) / gayA hai unameM isa rasake sevanase atyanta zukravRddhi hotI hai| isake atirikta yaha rasa bala buddhiko rasaM bhasmIkRtaM kolaM gandhakaM zodhitaM samam / bar3hAtA aura sthUla zarIrako sama tathA kRzako puSTa lauhaM karSadvayaM tAmramarddhakolakasammitam // karatA hai| suvarNa jAritaM dadyAcchANAI suvicakSaNaH / __(5589) mahodadhirasaH (1) abhraM karSadvayaM dadyAcchANArddha candracUrNakam // | (bhai. ra. / tRSNA. ; raseM. sA. saM.; dhanva. / tRSNA.) zyAmAbIjaM varIzcaiva balAmatibalAM tthaa|| elAzca zaGkapuSpazca zANamAnaM viniHkSipet / / tAmrazca vaGgakaJcaiva mUtaM tAlaM satutthakam / jalena vaTikAM kRtvA guJjAmAtrAM pradApayet / | vaTAGkurarasairbhAvyaM tRSNAhRdraktipAdataH // sevanAdasya kandarparUpo bhavati mAnavaH // ____ tAmra bhasma, baMga bhasma, rasasindUra, zuddha sahasraM yAti nArINAmutsAho jAyate'dhikaH / haratAla aura nIlAthothA (tUtiyA) bhasma samAna nityaM strIsevanAvastu kSINazukro bhavennaraH // bhAga lekara sabako bar3ake aGkuroMke svarasameM ghoTa mahAzukrI bhavetsopi seknAdasya naanythaa| kara surakSita rakkheM / mahAbalo mahAbuddhirjAyate nAtra sNshyH|| | ise 2 cAvala mAtrAnusAra khilAnese tRSNA sthalAnAM karSakaH zreSThaH kRzAnAM puSTikArakaH / zAnta hotI hai| raso vinAzayedrogAnsaptasaptAhabhakSaNAt // (5590) mahodadhirasaH (2) pArada bhasma ( yA rasa sindUra ) 2 zANa, (bhai. ra. / vRddhi.) zuddha gandhaka 2 zAga, loha bhasma 8 zANa, tAmra- rasaM gandhaM tathA hema vajravidrumamauktikam / bhasma 1 zANa, suvarNa bhasma AdhI zANa, abhraka- gRhItvA samabhAgena mardayet triphlaambunaa|| bhasma 8 zANa, kapUra AdhA zANa tathA vidhAreke guJjAddhapamitAH kuryAd vttaashchaayaaprshossitaaH| boja, zatAvara, kharaiTI, atibalA (kaMghI), ilAyacI | ekaikAM dApayedAsAM yathAdoSAnupAnataH // aura zaMkhapuSpIkA cUrNa 1-1 zANa lekara sabako | ruddhAntratvamantravRddhi tathAnyAnantrajAn gadAn / pAnIke sAtha ekatra ghoTa kara 1-1 rattIkI vAtapittakaphotthAMzca sarvAn hanti mhoddhiH|| goliyAM bnaaveN| ___ zuddha pArada, zuddha gandhaka, svarNa bhasma, hIrAisake sevanase manuSya atyanta svarUpavAna ho bhasma, mUMgA bhasma aura motI bhasma samAna bhAga For Private And Personal Use Only
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 226 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH . [makArAdi - lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura / (5592) mahodadhirasaH (vRhat) (4) phira usameM anya auSadhe milAkara sabako triphaleke kAthameM ghoTakara AdhI AdhI rattIkI goliyAM banA (mahodadhivaTI) kara chAyAmeM sukhA leN| (ra. rA. su. / ajIrNA. ; vR. yo. ta. / ta. 71) inameMse eka eka golI doSocita anupAnake | dantIbIjamakalmaSaM sadahanaM zuNThI lavaGgaM samam / sAtha khilAnese antrAvarodha, antravRddhi aura anya gandha pAradaTaGkaNaM ca maricaM zrIddhadAruM viSam // vAtaja, pittaja tathA kaphaja samasta antraroga naSTa khalve yAmayugaM vimadya vidhinAdantIdravairbhAvanAH deyAH paJcadazAnu nimbukajalaistredhA tridhA citrakaiH tredhA cAkajai rasaiH zubhadhiyA saptaiva caaveginH| (5591) mahodadhirasaH (3) pazcAcchuSkakalAyasammitavaTI kAryA bhiSak(mahodadhivaTI) smmitaa|| kSudrodhaM prakaroti zUlazamanI jIrNajvaradhvaMsinI (ra. sA. saM. / ajIrNa. ; ra. caM. / agnimAndyA.; kaasaarockpaannddutodrgdHsaamaamrungnaashinii|| ra. rA. su.| ajIrNa. ; ra. maM. / a. 6; rase. | bastyATopahalImakAmayaharI mndaagnisndiipnii| ci. ma. / a. 9; bhai. ra. / agnimA.) | siddheyaM tu mahodadhi prakaTitA sarvAmayantrI sdaa|| ekaikaM viSamRtazca jAtITaI dvikaM dvikam / zuddha jamAlagoTA, cItAmUla, soMTha, lauMga, kRSNA trikaM vizvaSaTkaM gandhaM kapardakaM dvikm|| zuddha gandhaka, zuddha pArada, suhAgA, kAlI miraca, vidhArA aura zuddha bachanAga ( mIThA viSa ) samAna devapuSpaM vANamitaM sarvaM sammagha yavataH / / bhAga lekara prathama pArada gandhakakI kajjalI banAveM mahodadhivaTI nAmnA naSTamani pradIpayet // aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara ___ zuddha bachanAga ( mIThA viSa ) 1 bhAga, zuddha sabako do pahara ghoTa kara dantImUlake kvAthakI 15 pArada 1 bhAga, jAvatrI aura suhAgekI khIla 2-2 bhAvanA tathA nIMbUke rasa, cIteke kAtha, aura adabhAga, pIpala 3 bhAga, soMTha 6 bhAga, zuddha gandhaka | rakake rasakI 3-3 bhAvanA evaM vidhAreke rasakI aura kaur3I bhasma 2-2 bhAga tathA lauMga 5 bhAga sAta bhAvanA dekara maTarake samAna goliyAM banA leN| le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura ___inake sevanase bhUkha khulatI aura zUla, jIrNa. phira usameM anya auSadhe milAkara sabako pAnIke jvara, kAsa, aruci, pANDu, udara roga, Ama, bastisAtha ghoTakara 1-1 mAzekI goliyAM banA leN| | kA ATopa (aphArA), halImaka aura agnimAnyakA ... inake sevanase naSTAgni bhI pradIpta ho jAtI hai| nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 227 mahodadhirasaH (5) svAGgazItalamAhRtya golakaM lepanaiH saha / (ra. ma. ; ra. sA. saM. ; ra. rA. su. ; ra. cN.| vicUrNya saptavAraM hi viSatinduphalodbhavaiH / | dravairathA''tape zuSkaM kSipedramye karaNDake / kAsa. ; ra. rA. su. / zvAsA. ; ra. ca. / arza.) / triMzadaMzena vaikrAntabhasma tasminvinikSipet / / ___ 'guNa mahodadhi rasa' saM. 1566 dekhiye| ayaM hi nandIzvarasampadiSTo jina granthoMmeM ' mahodadhi ' nAmase likhA hai unameM raso viziSTaH khalu rogahantA / prAyaH prathama paMktimeM varAGgakam ( dAlacInI) ke niHzeSarogeSvahataprabhAvo sthAnameM varATakam ( kaur3I bhasma ) likhI hai evaM mahodayapratyayasAranAmA // prAyaH sabhI granthoMmeM " gandhaka lauhaJcaiva " pATha hai hanyAtsarvagudAmayAnkSayagadaM kuSThaM ca mandAgnitAM mAmalA arthAt mahodadhi rasa meM 1 bhAga loha bhasma bhI zalAdhmAnagadaM karpha shvsntaasnmaadaapaatii| DAlanI caahiye| sarvA vAtarujo mahAjvaragadAnAnAprakArAMstathA mahAdadhivaTI (bRhat ) vAtazleSmabhavaM mahAmayacayaM duSTagrahaNyAmayam / / ( ra. sA. saM. / ajIrNA.) samAna bhoga pArada gandhakakI kajjalI 15 prayoga saMkhyA 5592 ke samAna hai parantu tole, pArada bhasma ( rasa sindUra ), abhraka bhasma, tAmra bhasma aura loha bhasma 11-11 tolA; zuddha isameM maricakA abhAva hai / dantIkI 14 bhAvanA tathA vidhArekI 5 haiM / zeSa prayoga samAna hai| . hiMgula 5 tole, svarNa mAkSika bhasma 15 tole, kamIlA 5 tole aura zuddha bachanAga 2 // tole lekara (5593) mahodayapratyayasArarasaH sabako ekatra kharala karake thor3A thor3A cUnekA ( ra. ra sa. / a. 15) svaccha pAnI DAlate huve sAta dina taka ghoTeM aura rasagrastasamudgIrNagandhakasya palatrayam / usakA golA banA kara sAta dina kar3I dhUpameM mRtamUtAbhratAmrAyaH karSa karSa pRthaka pRthak // sukhAveM / tadanantara gur3a aura zuddha manasila barAbara palaM hiGgulacUrNasya mAkSikasya palatrayam / | barAbara lekara donoMko pAnIke sAtha bArIka pIsa palaM kampillakasyApi viSasyArdhapalaM tathA // leM aura uparokta gole para isakA 1 aMgula moTA saptAhaM mardayetsarvaM datvA cUrNodakaM muhuH| lepa karake sukhA leM / aba eka mUSAmeM 15 tole tatastadgolakaM kRtvA saptAhaM cAtape kSipet // zuddha gandhakakA cUrNa DAlakara usa para baha golA guDacUrNa zilAcUrNa limpedaGgulikAdhanam / / | rakha deM aura goleke Upara 15 tole zuddha haratAtripalaM gandhakaM datvA krauMcyAmatha ca golakam // lakA cUrNa DAla kara mUSAko adhchI taraha bAda kara golakasyopariSTAca kSipettAlaM palatrayam / / deM aura usa para kapar3a miTTI karake gajapuTakI agni saMrudhyA'tiprayatnena dadyAdajapuTaM khalu // deN| jaba sampuTa svAMga zItala ho jAya to usa For Private And Personal Use Only
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 228 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi meMse goleko nikAlakara use gur3a aura haratAlake | raktidvayamitA kAryA mAkSikAdi vaTI zubhA // lepa sahita pIsa leN| veSTitA padmapatreNa dhAnyarAzau nidhApitA / __aba ise kucaleke rasakI sAta bhAvanA dekara yathAyogAnupAnena sevitA saMharennRNAm / / dhUpameM sukhA kara usameM usakA tIsavAM bhAga vaikrAnta- netrarogAMzca nikhilAn nAnopadravasaMyutAn // bhasma milA kara majabUta zIzImeM bharakara rakkheM / svarNa mAkSika bhasma 1 tolA, zuddha gandhaka 6 isake seghanase arza, kSaya, kuSTha, agnimAMdya, mAze, zuddha pArada 6 mAze; abhraka bhasma 6 mAze zUla, aphArA, kapha, svAsa, unmAda, apasmAra, tathA motI aura svarNa bhasma 3-3 mAze lekara vAta vyAdhi, duSTa jvara, vAta kaphaja aneka roga prathama pAra gandhakakI kajjalI banAveM aura phira aura grahaNIkA nAza hotA hai / usa meM anya auSadhe milAkara sabako makoyake pattoMke svarasakI 3 bhAvanA dekara 2-2 rattIkI (5594) mAkSikAdicUrNam goliyAM banA leN| ( bhai. ra. ; A. ve. vi. / pramehA.) inheM kamalake pattoMmeM lapeTa kara anAjake mAkSikaM rasasindUraM kharparaM rajatantathA / | Dhera meM dabA deM (aura 1 mAsa pazcAt kAmameM zilAjatvabhralauhAni zAlmalyAH kusumaM tvcm|| lAveM / ) vidArI gokSuraM bIjaM caikatra parimardayet / inheM yathocita anupAnake sAtha sevana karaballamAnaM prayuJjIta zukramehanivRttaye // se aneka upadrava yukta samasta netra roga naSTa ____ svarNa mAkSika bhasma, rasasindUra, khapariyA, hote haiN| cAMdI bhasma, zuddha zilAjIta, abhraka bhasma, loha __(5596) mANazUraNAdyaM lauham bhasma, saMbhalake phUla, seMbhalakI chAla, bidArI kanda (bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / arza.) aura gokharu / sabake samAna bhAga cUrNa lekara sarbako ekatra kharala kara leN| mANazUraNabhallAtatrivadantIsamanvitama / trikatrayasamAyuktamayo durnAmanAzanam / / isameMse 3-3 rattI auSadha (zahadake sAtha) sevana karanese zukrameha naSTa hotA hai / mAnakanda, jamIkanda, zuddha bhilAvA, nisota, dantImUla, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, (5595) mAkSikAdivaTI cItAmUla, bAyabiDaMga aura naagrmothaa| ina sabakA ( bhai. ra. / karNa.) | cUrNa 1-1 bhAga tathA loha bhasma sabake barAbara mAkSika tolakamitaM tadarddha gandhaka rasama / (14 bhAga) lekara sabako ekatra kharala kareM / tathAbhrazca samAdAya muktAsvarNau ca pAdikau // inake sevanase bavAsIra naSTa hotI hai| kAkamAcI patrarasai stridhA sambhAvya ytntH|| (mAtrA-4 rtto|) For Private And Personal Use Only
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 229 (5597) mANikyatilakarasaH / badarIpallavotthena lepanaM kArayettataH / (ra. ra. sa. / a. 20) aruNAbhamadhaHpAtraM tAvajjvAlA pradIyate // rasagandhakatApyAlakAntatIkSNAbhrabhasmakam / svAGgazItaM samuddhRtya mANikyAbho bhavedrasaH / hiGgulaM madhukaM kuSThaM sarva samavibhAgikam // ghRtakSaudreNa sammA khAdayedraktikAmitam // zatamUlInijadrAvairmaJjiSThAdikaSAyataH / sampUjya devadevezaM kuSTharogAdvimucyate / nidina tridinaM samyak parimaya vizoSya ca // sphuTita galitaM kuSThaM vAtaraktaM bhagandaram // tatastu pakSamUSAyAM snirudhyaatiytrtH| / | nADIvragaM vraNaM duSTamupadaMzaM vicarcikAm / prakSipya vAlukAyantre prapuTedivasadvayam // nAsAsyasambhavAn rogAn kSatAn hanyAtsumANikyatilako nAma raso naastykiirtitH|| dAruNAn // eSa kuSThaM haratyAzu sanmitramiva hRdvadyathAm // puNDarIkaJca carmAkhyaM visphoTaM maNDalaM tathA // zuddha pArada, zuddha gandhaka, svarNa mAkSika bhasma, vaMzapatrI (tabakI) haratAlako sAta sAta yA haratAla bhasma, kAnta loha bhasma, tIkSNa loha bhasma, | tIna tIna bAra peTheke rasa, khaTTI dahI aura kAMjImeM abhraka bhasma, zuddha hiMgula tathA mulaiThI aura kUThakA | pRthak pRthak dolAyantra vidhise pakA kara zuddha cUrNa samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI | kareM / tatpazcAt usake cAvalake samAna bArIka kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe Tukar3e kara leM aura eka mRtpAtrameM (nIce sapheda milAkara sabako 3-3 dina zatAvarake svarasa | abhraka bichA kara usa para ) yaha haratAla phailAkara aura maJjiSThAdi kvAtha meM kharala karake sukhA / ( usake Upara dUsarA abhraka patra rakha kara ) pAtrako leM / tadanantara use eka dRr3ha mUSAmeM banda karake do zarAvase Dhaka deM tathA jor3ako berIke pattoMke kalkase dina bAlukA yantrameM pakAveM / banda kara deN| aba isa pAtrako ( kaNDoMkI agni isake sevanase kuSTa zIghra hI naSTa ho jAtA hai| para) itanA pakAve ki nIcekA bhAga (talI) lAla ho jAya / isake pazcAt pAtrake svAMga zItala (5598) mANikyarasaH (1) hone para usameMse rasako nikAla kara surakSita (rasamANikyam ) | rakkheM / yaha rasa mANikyake samAna dIptimAna (bhai. ra ; rase. sA. saM. ; ra. caM. ; dhanva / kuSTA.) | hotA hai| tAlakaM vaMzapatrAkhyaM kUSmANDasalile kSipet / isameMse nitya prati 1-1 rattI rasa ghI aura saptadhA vA tridhA vApi danAmlena tathaiva ca // zahadake sAtha sevana karanese sphuTita aura galita zodhayitvA punaH zuSkaM cuurnnyettnnddulaakRtiH| kuSTha, vAtarakta, bhagandara, nADIvraNa (nAsUra), braNa, tataH zarAvake yantra sthApayetkuzalo bhiSak // upadaMza, vicarcikA, nAsA roga, mukha roga, puNDarIka For Private And Personal Use Only
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 230 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi kuSTha, carma kuSTha, visphoTaka aura maNDala kuSThAdi kA (5600) mANikyarasaH (3) nAza hotA hai| (ra. caM. : rase. sA. saM. ; ra. rA, su. ; bhai. ra. / (5599) mANikyarasaH (2) kuSTha. ; rase. ci. ma. / a. 9.) (rasamANikyam ) palaM tAlaM palaM gandhaM zilAyAzca palArdhakam // capalaM zuddhazIsaM ca tAmramabhramayorajaH / (ra. ca. / rAjayakSmA ; ra. rA. su. / rAjaya. ) eteSAM kolabhAgaM ca vaTakSIreNa mardayet // zuddhamUtaM palAnyaSTau kunaTI tasya ttsmH| tato dinatrayaM dharme nimbakAthena bhAvayet / nAgapatraM cASTapalamaSTau syAcchuddhagandhakaH // guDUcIbAlahintAlavAnarInIlajhiNTikA // ekatra kajalIM kRtvA kAcakUpyAM vinikSipet / zobhAJjanamarAjAjinirguNDIhayamArakam / vAlukAyantramadhye tu agniH SoDazayAmakam // eSAM zANamitaM cUrNamekIkRtya sarittaTe / bhavenmANikyavarNo'yaM zukrastambhaM karoti ca / mRtpAtre kaThine kRtvA mRdambarayute dRDhe / jarAvyAdhivinAzAya rAjarogakulAntakRt // ekAkI pAkavidvaidyo namaH zithilakuntalaH // dazarAtraprayogeNa mahAvyAdhivinAzanam / | pacedavahito rAtrau yatnAtsaMyatamAnasaH / raktikA sadA pathyaM vRddhaH saMyAti yauvanam // zanairmadhyamavegena vahinA praharadvayam // - zuddha pArA 40 tole, zuddha manasila 40 tole prAtaH sampUjya mArtaNDaM svAGgazItaM samuddharet / zuddha zIsA 40 tole aura zuddha gandhaka 40 tole | yadi bhAgyavazAdetanmANikyAbhaM zubhaM bhavet // lekara prathama sIseko pighalAkara pAremeM DAlakara ghotteN| taddhi jAnIhi bhaiSajyaM sarvakuSThavinAzanam / jaba vaha usameM mila jAya to anya auSadhe milA- sarpiSA madhunA lauhapAtre taddaNDamarditam // kara kajjalI banArve / evaM use AtazI zIzImeM | dvigujhaM sarbakuSThAnAM nAzanaM balabaddhanam / bharakara 16 pahara taka bAlukA yantra meM pakAveM / zItalaM sArasaM toyaM dagyaM vA pAkazItalam // tadanantara zIzIke svAMga zItala hone para usameMse / AnItaM tatkSaNAdAjamanupAnaM sukhAvaham / rasako nikAlakara surakSita rakkheM / yaha mANikyake vAtaraktaM zItapittaM hikkAM ca dAruNAM jayet / / samAna camakadAra hogaa| jvarAnsanviAtarogAnpANDaM kaNDaM ca kAmalAm / isake sevanase jarA vyAdhi naSTa ho kara vRddha | zrImadgahananAthena nirmito bhuytntH|| puruSa bhI yuvAke samAna ho jAtA hai / zuddha haratAla 5 tole, zuddha gandhaka 5 tole, __ yaha rasa rAjayakSmAko kevala 10 dinameM hI | zuddha manasila 2 // tole; tathA capala (pArada), zuddha naSTa kara detA hai tathA vIryastambhaka hai / sIsA, tAmra bhasma, abhraka bhasma aura loha bhasma ___ mAtrA-AdhI rttii| AdhA AdhA karSa (pratyeka 7 // mAze) lekara For Private And Personal Use Only
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam caturthoM bhAgaH 231 %3 prathama sIseko pighalAkara pAradameM DAlakara ghoTeM ___(5601) mAnasollAsacUrNam aura jaba donoM ekajIva ho jAeM to usameM anya (napuMsakA mRtA. / ta. 3; vai. ra. / vAjIkaraNA.). auSadhe milA kara sabako ekatra ghoTa kara kajjalI tvak pippalI lavaGgailA candanaM ca zivA palam / banAveM / tadanantara use 1 dina bar3ake dUdhameM ghoTa kara tIna dina nImake kvAthakI dhUpameM bhAvanA deN| sArasAIpalaM bhaGgA sArddhadvipaLasammitA // (dhUpameM rakha kara kAthameM bhigo deM aura jyoM jyoM karpUro mRganAbhizca dazamApamitaH pRthak / sarva tulyasitAcUrNa mAnasollAsasajJakam // kAtha sUkhatA jAya aura DAlate rheN|) vRSyaM vAhapradaM caitatkAmoddIpanakArakam // aba isameM giloya, sugandhabAlA, hintAla ___dAlacInI, pIpala, lauMga, choTI ilAyacI, (tAla), kauMca, piyAbAsA, sahajanA, murAmAMsI, | sapheda candana aura AmalekA cUrNa 5-5 tole, jIrA, saMbhAlu aura kanerakA pRthak pRthak 5-5 loha bhasma 7 // tole, bhaMga 12 // tole tathA kapUra mAze kapar3a chana cUrNa milAkara sabako ekatra ghoTa | aura kasturI 12 // 12 // mAze lekara sabako kara dRr3ha zarAva-sampuTa meM banda kareM aura ekatra kharala kareM aura phira usameM usake barAbara usa para kapar3a miTTI karake sukhA leM / isa mizrI milA leN| sampuTako ( bAlukA yantrameM rakhakara ) rAtrike samaya yaha cUrNa vRSya, agni dIpaka aura kAmottejaka nadIke kinAre para, ekAntameM 2 paharakI mRdu madhyama hai / ( maatraa-1-1| mAzA) tIbrAgni deM / prAtaHkAla yantrake svAMga zItala hone para usameMse rasako nikAla leN| (5602) mAninImAnamardanarasaH yadi bhAgyavaza pAka ThIka ho jAe aura (ra. sa. ka. / ullAsa 4) mANikyake samAna rasa taiyAra nikale to use kuSTha | kajjalIM mRtagandhAbhyAM tulyamunmattabIjakam / nAzaka zreSTha auSadha samajheM / tattailamadita sevyaM dvivallaM sasitApayaH // ise lohe ke kharalameM lohekI mUsalIse ghI aura mehoghaM nAzayedvIrya stambhayedrAvayetstriyam / zahadake sAtha ghoTakara 2 rattI mAtrAnusAra sevana rasaH kAmaprado nRNAM mAninImAnamardanaH // karanese samasta prakArake kuSTa, vAtarakta, zIta pitta, | samAna bhAga pAre gandhakakI kajjalI 5 tole bhayaMkara hicakI, samasta jvara, vAta roga, pANDu, / aura zuddha dhatUreke bIjoMkA cUrNa 5 tole lekara khAja aura kAmalAkA nAza hotA tathA bala | donoMko ekatra milAkara 1 dina dhatUreke bIjoMke bar3hatA hai| telameM ghoTeM / ___ anupAna-sarovarakA zItala jala yA pakAkara ise 6 rattI mAtrAnusAra mizrIyukta dUdhake ThaMDA kiyA huvA bakarIkA tAz2A dUdha / | sAtha sevana karanese samasta prameha naSTa hote, kAmecchA For Private And Personal Use Only
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - % - -- -- - - - --- 232 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi uttejita hotI aura vIryastambhana hotA hai| yaha (5604) mArtaNDabhairavarasaH uttama strI drAvaka auSadha hai| ( ra. ci. ma. / sta. 11; ra. rA. su. ; vR. (5603) mArkaNDeyacUrNam __ ni. ra. / sannipA.) (bhai. ra. / grahaNI.) zuddhaM sUtaM samaM gandhaM gandhArapAdAMzaTaGkaNam / tAmrapA kSipetpiSTaM jayantyAloDayemuvaiH / / zuddhasUtazca gandhazca hiGgulaM TaGkaNaM tthaa| | zimalarasenA'tha bhAvayecca khraattpe| vyoSaM jAtIphalazcava lavaGgaM tejapatrakam // | kaTutrayasya vAsAyA vahnirudrajaTAdvaiH // elAbojaM citrakaJca mustakaM gjpipplii| tilapardhyA tathA jaatiipippliiptrmuulkaiH| nAgaraM sajalazcAbhraM dhAtakyativiSA tathA // dravaireva tu saptAhaM zoSyaM zoSya vibhAvayet // zigraja zAlmalaJcavamahiphenaM plaaNshkm| tAmrapAtrAtsamuddhatya kRtvA golaM vizoSayet / etAni samabhAgAni zlakSNacUrNAni kArayet // baddhA vastramRdA cAtha bhUdhare svedayetpuTe / dviyAmAnte samuddhatya cUrNayedauSadhaiH saha / khAdedasmAt pratidinaM mASakaM sitathA sh| / viSaka:rajAtyelA rasasya dazamAMzataH / / saGgrahagrahaNI hanti mandAgnizca vinAzayet // | bhAvayedvijayAdrAvaidinamekaM ca bhakSayet / zuddha pArA, zuddha gandhaka, zuddha hiMgula, suhA- | caturguoN sakarpUraM madhunA sannipAtajit / / gekI khIla, soMTha, mirca, pIpala, jAyaphala, lauMga, | mArtaNDabhairavo nAma raso'sAdhyaM ca sAdhayet / tejapAta, choTI ilAyacI ke bIja, cItAmUla, nAga- dazamUlaM pibeccAnu pathyaM syAnmudgayUSakam // ramothA, gaja pIpala, seTha, sugandha bAlA, abhraka zuddha pArA aura zuddha gandhaka 4-4 bhAga nathA bhasma, dhAyake phUla, atIsa, sahajanekA goMda, moca- suhAgekI khIla 1 bhAga le kara sabako ekatra ghoTa rasa aura aphIma samAna bhAga lekara prathama pAre kara tAmrake pAtrameM DAla deM aura usameM jayantIkA gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM aphIma rasa milA kara dhUpameM rakha deN| jaba rasa sUkha jAya milA kara ghoTa kara anya auSadheAMkA cUrNa pilA de to punaH DAla deM / isI prakAra sAta dina taka tathA acchI taraha ghoTa kara rakkheM / jayantIke rasako bhAvanA deM aura phira isI vidhise isake sevanase saMgrahaNI aura agnimAMdyakA nAza sAta sAta dina teja dhUpameM sahajanekI jar3ake rasa, hotA hai| trikuTeke kAtha, bAMseke rasa, cIteke kAtha, rudra jaTAke kAtha (yA rasa), candanake kAtha, camelIke mAtrA--1 maashaa| mizrImeM milA kara khAnA rasa, pIpalake kAtha, tejapAtake kAtha aura khasake caahiye| kAthakI bhAvanA deN| tadanantara usakA golA banA For Private And Personal Use Only
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 233 - kara sukhA leM aura usake Upara kapar3A lapeTa kara vAtAdhaSTamahArogAcchAsakAsayutaM kSayam // usa para miTTIkA lepa karake 2 pahara bhUdhara puttmeN| halImakaM ca pANDaM ca jvarAnapi sudustarAn / svedita kreN| isake pazcAt puTake svAMga zItala ityAdikagadAsarvAnvinAzayati nizcitam // ho jAne para usameMse auSadhako nikAla kara usameM | karoti dIpanaM tIvra dIpAnalazatopamam / zuddha bachanAga, kapUra, jAvatrI aura ilAyacIkA sannipAtaM jayatyAzu vyoSAkasamanvitaH // cUrNa pratyeka usa taiyAra rasakA dasavAM bhAga milA sarvasaukhyakaro nRNAM strINAM bandhyatvanAzanaH // kara acchI taraha ghoTeM; aura use eka dina bhAMgake 100-100 tole zuddha tAmra aura svarNa rasameM kharala karake rkheN| mAkSika ko ekatra milAkara sampuTameM banda karake isameMse 4 rattI rasameM jarAsA kapUra milA | gajapuTakI agni deN| isI prakAra 4 puTa deneke kara zahadake sAtha sevana karanese asAdhya sannipAta pazcAt use pIsa kara samAna bhAga zahadameM ghoTa bhI naSTa ho jAtA hai| kara sampuTameM banda karake gajapuTakI AMca deN| anupAna-dazamUlakA kAtha / | isI prakAra 20 puTa zahadakI aura phira 20 pathya-mUMgakA yuuss| puTax gandhakakI deN| hara bAra samAna bhAga gandhaka (5605) mArtaNDezvararasaH | DAlanA caahiye| ___ aba yaha tAmra bhasma 5 tole, gandhaka dvArA ( ra. ra. sa. / a. 21 ; ra. caM. ; ra.. mArita pArada 5 tole aura hIrA bhasma 5 mAze le rA. su.| vAtavyA.) kara sabako ekatra karake acchI taraha ghoTa kara samatApyayutaM zulvaM palaviMzatimAnakam / surakSita rkheN| pradhmAtaM hi caturvAraM khaNDayitvA tatazcaret // ise dhI aura kAlI mircake cUrNake sAtha tattulyaM mAlikopetaM puTeviMzativArakam / kevala 20 dina sevana karanese vAtAdi aSTa mahA gandhakena puTettadvadgRhNIyAttatpalaM tataH / / roga, zvAsakhAMsI-yukta kSaya; halImaka, pANDu, kSipetpala mitaM tatra gandhakena hataM rasam / bhayaGkara jvara aura striyoMkA vandhyatva naSTa hotA zANamAtraM mRtaM vajraM sarvamekatra mardayet // tathA agni atyanta tIvra hotI hai| iti siddho rasendro'yaM mArtaNDezvaranAmavAn / ise trikuTe ( soMTha, mirca, phaipala ) ke cUrNa kIrtito lokanAthena lokAnAM hitakAmyayA // aura adrakake rasake sAtha sevana karanese sannipAta marIcaghRtasaMyuktaH sevito mnnddlaardhtH|| naSTa hotA hai| x pAThAntarake anusAra gandhakakI itanI puDhe 1. gandhakena puTettAvadyAvatpalamitaM bhavediti. denI cAhiye ki kevala 1 pala (.. tole) auSadha zeSa pAThAntaram / raha jAya / For Private And Personal Use Only
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi - - - - mammy mAlatIvasantarasaH tAmrAyorajasI rUpyaM saugandhikakazerukam / mAlinIvasantarasaH jAtIphalaM zaNAdvIjamapAmArgasya taNDulAH // vasanta mAlatI rasa dekhiye| eSAM pANitalaM cUrNa tulyAnAM kSaudrasapiMSA / (5606) mihirodayavaTI hikkAM zvAsaM ca kAsaM ca lIDhamAzu niycchti|| ( A. ve. vi. / ziroro.) aanAttimiraM kAcaM nIlikAM puSpakaM tamaH / lauhamabhraM sUvarNazca vidrumaM rAjapaTTakam / / pailyaM kaNDumabhiSyandamarma caiva praNAzayet // sarva samaM pradAtavyaM sindarazca dvibhAgikam // motI, pravAla, vaiDUrya maNi, zaMkhanAbhi, sphaTikA eraNDamUlajenaiva rasena paribhAvayet / ( billaura ), aJjana (suramA), candana, kAcamaNi, kvAthaistathA jaTAmAMsyA vaTI raktidvayAtmikA // AkakI jar3akI chAla, choTI ilAyacI, seMdhA namaka, pathyA payo'nupAnena vaTIyaM mihirodyaa| kAlA namaka, tAmra, loha, cAMdI, saugandhika (kamala avibhedakaM hanti pItA vAtamanantakam // | bheda), kaseru, jAyaphala, sanake bIja aura apAsUryAvarta tathA zaGkhazcaikajaJca dvidoSajam / mArga (ciraciTe) ke tuSa rahita vIja samAna bhAga tridoSaja ziroroga sAdhyAsAdhyaM na sNshyH|| lekara cUrNa banAveM / loha bhasma, abhraka bhasma, svarNa bhasma, vidruma ise zahada aura ghIke sAtha khAnese hicakI, (mUMgA) bhasma aura kAnta pASANa (cumbaka) bhasma | khAMsI aura svAsa naSTa hotA hai tathA isakA aMjana 1-1 bhAga tathA rasasindUra 2 bhAga lekara sabako lagAnese timira, kAca, nIlikA, phUlA, pailya ekatra kharala karake eka eka dina araNDamUla aura (rohe), AMkhoMkI khAja, netrAbhiSyanda aura arma jaTAmAMsIke kAthameM ghoTa kara 2-2 rattIkI | Adi netra roga naSTa hote haiN| goliyAM bnaaveN| ___ noTa-isa prayogameM tAmrakI bhasma aura anya ___inheM harrake cUrNa (athavA harake murabbe) aura dhAtuoMkA atyanta sUkSma cUrNa lenA cAhiye / lohakI dUdhake sAtha sevana karanese abhavabhedaka; ananta- bhI bhasma le sakate haiN| vAta, sUryAvarta aura zaGkhaka Adi eka doSaja, dvi (5608) muktApaJcAmRtarasaH doSaja aura sannipAtaja sAdhya athavA asAdhya ziroroga naSTa hote haiN| (yo. ra. ; vR. ni. ra. / jIrNa jvara.) (5607) muktAdicUrNam muktApavAlakhuravaGgakakambuzukti(ca. sa. / ci. a. 17 hikkAzcA.) bhUti vasUdadhigindusudhAMzumAgAm / muktAmavAlavaiDUryazazasphaTikamaJjanam / ikSo rasena surabheH payasA vidArIsasAragandhakAcArkasUkSmailAlavaNadvayam // kanyAvarIsurasahaMsapadIrasaizca // For Private And Personal Use Only
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] sammartha yAmayugalaM ca vanopalAbhiforget mRdulAni ca paJca paJca / paJcAmRtaM rasavibhuM bhiSajA prayujya guJjAcatuSTayamitaM capalArajazca // pAtre nidhAya ciratapayasvinInAM dugdhena ca prapivataH khalu cAlpabhoktuH / jIrNajvaraH kSayamiyAdatha sarvarogAH svayAnupAnakalitAzca zamaM prayAnti / / caturthI bhAgaH motI bhasma 8 bhAga, mUMgA bhasma 4 bhAga, hiranakhurI baMga (rAMga) kI bhasma 2 bhAga tathA zaMkha aura sIpakI bhasma 1 - 1 bhAga lekara sabako ekatra ghoTa kara 2 pahara Ikhake rasa meM kharala karake golA banAveM aura use sukhA kara zarAvasampuTa meM banda karake laghupuTameM phUMkeM / isI prakAra Ikhake rasa gAya dUdha tathA vidArIkanda, ghRtakumArI, zatAvara, tulasI (yA saMbhAlu ) aura haMsa padI (lAla laJjAlU ) ke rasameM kharala karake pAMca pAMca puTa deN| (5609) muktAbhasmayoga H (1) ( vai. ra. / raktAtisA. ; vR. ni. ra. / tridoSa. ati.) muktAbhasmetinAmedaM doSaM dRSTvA prakalpayet / guJjArdhamekagu vA karpUreNa suvAsitam || jAtIphalAdisaMyuktaM rahasyaM paramamatam // doSa vivecanA karake eka yA AdhI rattI motIkI bhasmameM jarAsA kapUra milAkara use jAya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 235 phala ityAdi grAhI auSadhoMke sAtha denese atisAra hotA hai / yaha eka gupta prayoga hai / (5610) muktAbhasmayogaH (2) (ra. caM. / hikkA . ) kaTukAgairikAbhyAM ca muktAbhasma tathaiva ca / bIjapUrasya toyena tAmraM tadvatsamAkSikam // kuTakI aura gerukA cUrNa tathA motI bhasma samAna bhAga milA kara ( 2 - 3 rattI mAtrAnusAra ) bijaure ke rasake sAtha denese athavA zahada ke sAtha tAmra bhasma caTAne se hicakI naSTa ho jAtI hai| 1 (5611) mukharogaharorasaH ; (bhai. ra. ; rase. sA. saM.; 2. rA. su / mukharogA : rase. ci. ma. / a. 9. ) rasagandhau samau tAbhyAM dviguNazca zilAjatu / gomUtreNa vimagratha saptadhArkedraveNa ca // jAtInimbamahArASTrIrasaiH sidhyati pAkahA / kAmayuto hanti mukhapAkaM sudAruNam // 4 rasI yaha rasa pIpala ke cUrNa meM milAkara bahuta dinoMkI vyAhI huI gAyake dUdhake sAtha sevana caturgu ghRtaM vaktre so hanti vaDhI gadAn / karanese aura svalpAhAra karanese jIrNa jvara aura kSayAdi roga naSTa hote haiM / mahArASTrayAzca kalkena mukhaJca pratisArayet // Error sevanAccApi vaTI hanti mukhAmayAn // zuddha pArA aura zuddha gandhaka 1 - 1 bhAga tathA zuddha zilAjIta 4 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM zilAjIta milA kara use gomUtra, Akake pattoMke rasa ( pAThAntara ke anusAra adraka rasa ), camelI aura nIma ke pattoM ke rasa tathA mahArASTrI (jala pIpala) ke rasakI pRthak 1 saptadhAdraveNa ceti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 1 236 pRthak sAta sAta bhAvanA dekara 4-4 rattIkI goliyAM banA leM bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH inameMse eka eka golI pIpalake cUrNa aura zahada meM milA kara khAne tathA mukhameM rakhane se bhayaMkara mukha pAka bhI naSTa ho jAtA hai / mukha pAka meM mahArASTra ke kalkase gharSaNa karanA bhI hitakArI hai / (5612) mukharogArirasaH ( ra. ra. sa. | a. 24 ) tAyAtutthakuna TIrAjAvarta zilAjatu / gugguluharavIryaM ca mukharoganivarhaNam // 1 sonAmakkhI bhasma, abhraka bhasma, tuttha ( tUtiyA ) bhasma, zudra manasila, rAjAvarta bhasma, zilAjIta, rasa sindUra aura gUgala samAna bhAga le kara sabako ekatra ghoTa kara . ( 1 -1 rattIkI ) goliyAM banA leM inake sevana se mukha roga zAnta hote haiM / (5613) mudrAghoTako rasaH ( bhai. ra. ra. rA. su. / jvara. ) pArado gandhazcaiva trikSAraM lavaNatrayam / guggulurvatsanAbhazca pratyekantu dvimASakam // kRSNonmata jaTAnI rbhAvayetsaptavAsaram / gokSurendrakamArISaM karaa citratejikA / / bhUkuravakalatAbhizca triphalA bRhatIrasaiH / marditA vaTikA kAryA kRSNalAphalasannibhA // aamhi aiiN dattvA yatnaiH pATayAdibhirvRtaH / rasaH sarvavaraM hanti kSaNamAtrAnna saMzayaH // [di javAkhAra, zuddha pArada, zuddha gandhaka, sajjIkhAra, suhAgA, sevA namaka, kAlA namaka, viDa namaka, zuddha gUgala aura zuddha bachanAga (mIThA viSa) samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa milA kara sabako kAle dhatUrekI jar3ake rasameM sAta dina ghoTeM aura phira use gokharu, indrajau, marasA zAka, karaJja, cItAmUla; tejikA ( mAla kaMganI ), jhiNTI, majITha, triphalA aura bar3I kaTelI ( bana bhaNTe ) ke rasameM 1-1 dina ghoTa kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir inameM se rogIko 1 golI khilAkara kambala ityAdi garma kapar3A ur3hA denA cAhiye | inake sevana se jvara atyanta zIghra naSTa ho hai 1 jAtA (5614) muzalIpAkaH (1) ( napu. mRtA / ta. 4 ) sutAlamUlIdvayacUrNameva vastrapUtaM vinigRhya prastham / godugdhaprasthairvasubhica pAcyaM yAvadghanaM tatprasamIkSya sarvam // palASTakenAtha ghRtena bhRSTvA laikamAnAni tathaiauSadhAni / saMvakSyamANAni guruktayuktayA khaNDaM dvimAnaM sakalauSadhIbhyaH // gokaNTakaM cekSuzatAvarIbhyAM For Private And Personal Use Only zivAkaNAvAnaravIjapatraiH / laGgakhArjUra sujAtapatrI majjAtrayaizcandanagostanIbhyAm //
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH jAtIphalailAnatavaGgayuktaM ___ isake atirikta inake sevanase bala, vIrya, - grAhya yathoktaM sakalaM palaikam / | AnaMda aura pauruSakI vRddhi hotI tathA netra roga paladvayaM modakamasya prAtaH naSTa hote haiN| sAyaM samaznAti samAkSikAjyam // muzalIpAkaH (2) vRddhopi tAruNyayutastaruNyA (vR. yo. ta.) yuktopi caanyaastrunniirirNsuH| " vRhanmuzalI pAkaH " dekhiye / vIryapramodaibalapauruSAbhyAM yuktaH suyogagaNairvimuktaH // (5615) mustAdiguTI ( vR. ni. ra. / atisAra.) donoM prakArakI ( kAlI aura sapheda ) mUsa mustaM mocarasaM lodhaM dhAtukI bilvakauTajam / lIkA kapar3a chana cUrNa 1 sera (pratyeka AdhA sera) ahiphenaM rasaM gandhaM sUkSmacUrNAni kArayet // lekara 8 sera godugdhameM pakAveM / jaba vaha gAr3hA (khoveke samAna ) ho jAe to usameM 1 sera vallamAtramidaM khAdet guDatakrasamanvitam / goghRta milAkara bhuuneN| tatpazcAt sampUrNa auSadhase atisAre pravAhe ca grahaNyAM ca vishesstH|| 2 gunI ( 10 sera 30 tole ) khAMDakI cAzanI . nAgaramothA, mocarasa, lodha, dhAyake phUla, banAkara usameM yaha khovA aura nimna likhita belagirI, indrajau, aphIma, zuddha pArA aura zuddha oSadhiyoMkA cUrNa milaa| gandhaka samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM aphIma tathA anya cUrNakI oSadhiyAM-gokharu, tAlamakhAnA, zatAvara, AmalA, pIpala, kauMcake bIja, tejapAta, oSadhiyoMkA cUrNa milAkara acchI taraha ghoTa kara rakkheM / lauMga, khajUra, jAvatrI, bAdAmakI girI, pistA, cirauMjI, sapheda candana, munakkA, jAyaphala, ilAyacI ise 3 rattI mAtrAnusAra gur3a yukta taka ke aura tagarakA kapar3achana bArIka cUrNa tathA baMga bhasma / sAtha sevana karanese atisAra, pravAhikA aura saMpra. 5-5 tole| haNIkA nAza hotA hai| yaha cUrNa milAkara 5-5 toleke modaka (5616) mustAdicUrNam (1) banA leN| (ra. ra. sa. / a. 16) - inameMse 1-2 modaka ghI aura zahada meM milA- mustAvatsakapAganivyoSapativiSAviSam / kara prAtaH sAyaM sevana karanese vRddha puruSa bhI taruNake dhAtakImocaniryAsazcUtAsthigrahaNIharam // samAna strI samAgama kara sakatA hai tathA use punaH | nAgaramothA, kur3ekI chAla, pAThA, cItAmUla, punaH taruNI-samAgamakI icchA utpanna hotI hai| . soMTha, kAlI mirca, pIpala, atIsa, zuddha bachanAga For Private And Personal Use Only
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 238 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi (mIThA viSa), dhAyake phUla, mocarasa aura AmakI / haldI, dAru haldI, sahajanekI chAla, DhAkake bIja, guThalIkI girI samAna bhAga lekara kUTa chAna kara cUrNa zuddha gandhaka, bAyabiDaMga, baca, araNI mUlakI chAla, bnaaveN| kAlA namaka aura hIMga samAna bhAga lekara cUNe isake sevanase saMgrahaNI roga naSTa hotA hai| banAveM / ( maatraa-1|| mAzA / ) isake sevanase kRmi roga naSTa hotA hai / (5617) mustAdicUrNam (2) (5619) mUtrakRcchraharaH (ra. ra. sa. / a. 19) (bhai. ra. ; dhanva. / mUtrakRcchrA.) mustA'mRtAcitrakayaSTipippalI vidArI gokSuraM yaSTI kezarazca samaM pacet / viDAzuNThItriphalairyathottaram / tatkaSAyaM pibetkSaudai rasabhasmayutaM punH|| cUrNa sahAyorajasA ca saMyutaM mUtrakRcchaharaM khyAtaM saptAhAt pittajaM jayet // samAsikaM pANDugadApahaM param // vidArI kanda, gokharu, mulaiThI aura nAgakesara nAgaramothA 1 bhAga, giloya 2 bhAga, cItA- samAna bhAga (1-1 tolA ) lekara sabako 32 mUla 3 bhAga, mulaiThI 4 bhAga, pIpala 5 bhAga, | tole pAnImeM pakAveM / jaba 8 tole pAnI zeSa rahe bAyabiDaMga 6 bhAga, soMTha 7 bhAga, harra 8 bhAga, | to chAna leM / baher3A 9 bhAga, AmalA 10 bhAga, aura lohabhasma | isa kAthameM zahada DAlakara usake sAtha pArada 55 bhAga lekara sabako ekatra kharala kreN| bhasma ( abhAvameM rasasindUra ) sevana karanese 1 ise zahadameM milAkara sevana karanese pANDu- saptAhameM pittaja mUtrakRcchU naSTa hotA hai| roga naSTa hotA hai| (5620) mUtrakRcchraharalauham ( mAtrA-3 rattI / ) (ra. ra. / mUtrakRccha.) (5618) mustAya cUrNam | ayorajaH zlakSNacUrNa madhunA saha yojitam / (ga. ni.| kRmiro.) mUtrakRcchre nihantyetat tribhiloherna sNshyH|| loha bhasmako zahadake sAtha sevana karanese mustAkhuparNisuradArukaNAvizAlAzrIsinduvAraravimUlanizAdvayaM ca / / | mUtrakRccha avazya naSTa hojAtA hai / zinaH palAzabaliyellavacAgnimantha- (5621) mUtrakRcchrAntakarasaH (1) sauvarcalaM kRmizataM zamayet sahi // ( bhai. ra. ; ra. kA. dhe. / mUtrakRcchra.) nAgaramAthA, mUSAkannI, devadAru, pIpala, sUtaM svarNazca vaikrAntaM gandhattulyaM vimardayet / indrAyaNakI jaDa, saMbhAluke patra; AkakI jar3a, | cANDAlIrAkSasIdrAvairbiyAmAnte tu golakam // For Private And Personal Use Only
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam caturtho bhAgaH zuSka baddhvA puTecAhaH karIpAgnau laghau puTe / tadola sArSape taile pAcyaM yAmaJca ghUNayet / guJjAdai tu lihetsauTTaimUtrakRcchapazAntaye // mUtrakRcchrAntakazcAsya kSau gunA catuSTayam / / zuddha pArada, svarNa bhasma, vaikrAnta bhasma, aura | bhakSaNAnnAtra sandeho mUtrakRcchaM nihantyalam / zuddha gandhaka samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI tulasItilapiNyAkaM vilvamUlaM tuSAmbunA // kajalI banA leM aura phira usameM svarNa tathA vaikrA- | karSakaM vAnupAnena surayA vA suvarcalaH // nta milAkara use 2-2 pahara murAmAMsI aura ziva pArada bhasma ( abhAvameM rasa sindUra ), zuddha liMgIke rasameM ghoTa kara golA banA leM tathA use | haratAla, aura zuddha tUtiyA samAna bhAga lekara sukhAkara sampuTa meM banda karake laghu puTameM pkaaveN| sabako 1 dina zatAvarake rasameM ghoTa kara golA ise AdhI rattI mAtrAnusAra zahadameM milAkara | banA kara sukhA leM / tadanantara use 1 pahara sarasoMke sevana karanese mUtrakRcchU naSTa hotA hai| telameM pakAyeM aura phira cUrNa karake rakkheM / (5622) mUtrakRcchrAntakarasaH (2) ise 4 rattI mAtrAnusAra zahadake sAtha milA kara nimna likhita anupAnake sAtha sevana karanese (ra. sA. saM. ; ra. caM. / mUtrakRcchrA .) mUtrakRcchra avazya naSTa ho jAtA hai| rasagandhayavakSAraM sitAtakrayutaM pibet / anupAna-tulasI, tilakI khala aura belakI mUtrakRcchANyazeSANi nihanti niyataM nRNAm // jar3akI chAlakA samAna bhAga mizrita cUrNa 1 tolA zuddha pArada, zuddha gandhaka aura javAkhAra samAna lekara uparokta rasa khAneke pazcAt, kAMjImeM bhAga le kara kajjalI bnaaveN| milAkara piyeM / athavA-madyameM saJcala (kAlA ise mizrIyukta takrake sAtha sevana karanese namaka) DAlakara piyeN| samasta prakArake mUtrakRcchU nissandeha naSTa ho ( rasakI vyavahArika mAtrA-1 rattI ) jAte haiN| ( mAtrA-3 rattI) (5624) mUntikarasaH (ra. caM. / mUrchA.) (5623) mUtrakRcchrAntakarasaH (3) | sindUre mAkSikaM hema zilAjatvAyasI tthaa| (mUtrakRcchArirasaH) zatamUlyA vidAryAzca svarasena vibhAvayet // ( rase. sA. saM. ; ra. ca. ; ra. kA. dhe. ; ra. r.|| | zlakSNaM piSTvA tataH kuryAdraTikA rktismmitaa| mUtrakRcchrA. ; rase. ci. ma. / a. 9; ra. rA. raso mUrchAntako hanyAdasau mUchoM zivoditaH su. / mUtra kR.) ___ rasa sindUra, svarNa mAkSika bhasma, svarNa bhasma, zatAvarIrasai: piSTA mRtamUtazca tAlakam / / zikhitutyazca tulyAMza dinaika maIyed dRDham // 1 tAmramiti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 240 bhArata-bhaiSajya-ralAkaraH [makArAdi . zilAjIta aura loha bhasma samAna bhAga lekara ise 1 mAzA mAtrAnusAra zahadameM milAkara sabako zatAvara aura vidArI kandake rasakI pRthak nimna likhita anupAnake sAtha sevana karanese meda, pRthak 1-1 bhAvanA dekara 1-1 rattIkI goliyAM zotha, agnimAMdya, AmavAta aura kaphaja roga naSTa bnaaveN| hote haiN| inake sevanase mUrchA naSTa hotI hai / ( vyavahArika mAtrA-1-2 ratto / ) (5625) mUrchAhararasaH anupAna-pIpala, pIpalAmUla, cavya, cItA(ra. kA. ghe. / mUrchA.) mUla, soMTha, kAlI mirca, harra, baher3A, AmalA, pAMco sUtaM kaNAmadhuyutaM mUrchAdAhaharaM param / namaka (seMdhA, kAlA namaka, kAca lavaNa, viDa zItazekAvagAhAdi sarva vA pIDanaM haThAt // | namaka aura samudra namaka ) aura bAvacIkA cUrNa rasasindUrameM pIpalakA cUrNa aura zahada barAbara barAbara lekara sabako ekatra milA leM / milAkara sevana karanese mUrchA tathA dAhakA nAza uparokta rasa. khA kara 1 / tolA anupAna cUrNa hotA hai| zahadameM milAkara cATanA cAhiye / mUrchA rogameM zItala jalakA zeka aura ava (anupAnakI vyavahArika mAtrA -3-4 mAze / ) gAhana, evaM pIDana karanA hitakara hai| (5627) mUlakuThArarasaH (5626) mUrtirasaH (ra. ra. sa. / a. 15) ( vR. yo. ta. / ta. 104 ) | varanAgaM tathA vyomasattvaM zulvaM ca tIkSNakam / sUtaM gandhamayobhasma samaM sammelya bhAvayet / . sarvamekatra vidrAvya kSiptvA''laM caalpmlpkm|| nirguNDIpatratoyena musalIkandavAriNA // cAlayedanizaM rAvattAlakaM triguNaM khalu / tataH siddhamamuM mASamAtraM rasamanuttamam / tatastena vimaryAtha piSTIM kuryAdrasena tu // lIvA kSaudreNa cAznIyAccUrNameSAM picuunmitm|| tato bhallAtakIkSamUlAntasthAM khanecca tAm / SaTakaTutriphalApazcalavaNAvalgujasya tat / / medaH zothAgnimAndhAmavAta zleSmagadapaNut // mAsAdAkRSya tAM piSTI gavyadugdhe vinikssipet|| 17 // tato bhallAtakAtailaM hRtaM pAtAlayantrataH / ___zuddha pArada, zuddha gandhaka aura loha bhasma Ayase bhAjane snigdhe piSTikAM tAM nivezya c|| samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kaJjalI | prasthamAtraM hi tattailaM jArayedatiyatnataH / banAveM aura phira usameM loha bhasma milAkara sabako tattailabhAvitargandhaiH puTitvA bhasmatAM nayet / / saMbhAluke pattoM aura mUsalIke rasameM 1-1 dina | tataH kArtikamAsotthakoraNTadalajai rasaiH / ghoTakara surakSita rakkheM / rasaM sammagha samma gharme saMsthApya mArayet // For Private And Personal Use Only
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] tadbhasma melayetpUrvabhasmanA samabhAgikam / vanasUraNa nirguNDImahArASTrIbhakarNikA / / raat zikhIcaiSAM rasaiH piSTvA vizoSayet / trivAraM mArkadrAvairbhAvayitvA vizoSayet // cUrNIkRtvA prayatnena kSipetkAca karaNDake // soyaM mUlakuThArako rasavaro dIpyAmivellottamA saMyuktaH saghRtazca vallatulitaH saMsevito caturthI bhAgaH 1 nAzayet / azasthAnananAsika kSigudajAnyatyugrapIDAni ca plIhAna grahaNa ca gulpayakRtau mAnyaM ca kuSThAmayAn // ( 1-2 dina pazcAt ) lohe kI kar3hAI meM pAtAla yantrase nikAlA huvA bhilAvekA 1 sera tela DAlakara usameM ukta piSTI DAleM aura itanA pakAveM ki samasta taila zuSka ho jAya / 241 ghuTA huvA zuddha gandhaka uparokta piSTIke barAbara lekara donoMko ekatra kharala karake yathA vidhi sampuTameM banda karake puTa deM / bAra bAra isI prakAra gandhaka yogase puTa dekara bhasma taiyAra kara leM / (2) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kArtika mAsameM utpanna huve piyAbAMse ke parasameM pAradako ghoTa ghoTakara dhUpameM sukhA kara bhasma banAveM / (3) aba naM. 1 aura naM. 2 kI bhasmeM barAbara barAbara lekara donoM ko ekatra kharala karake banasUraNa ( jaMgalI jimIkanda ), saMbhAla, mahArASTrI (jalapIpala), hastikarNI, vajravallI (har3ajor3I), cittAmUla aura bhaMgare ke rasakI 3 - 3 bhAvanA dekara sukhAveM aura cUrNa karake surakSita rakkheM / (1) uttama jAtikA zuddha sIsA, abhraka satva, zuddha tAmra aura tIkSNa loha samAna bhAga lekara sabako ekatra karake agnipara pighalAveM aura usameM thor3A thor3A zuddha haratAlakA cUrNa DAlakara karachI se calAte raheM / jaba samasta dhAtuoMse 3 gunI haratAla kA cUrNa samApta ho jAya to use agnise nIce utArakara usameM usake barAbara pArada milAkara bhalI bhAMti ghoTakara piSTI ( piTThI) banAveM aura use (miTTI dRr3ha pAtra banda karake) bhilAveke vRkSakI jar3ameM gAr3ha deM, evaM 1 mAsa pazcAt nikAlakara godugdhameM DAla deN| | isameM se 3 - 3 rattI rasa ajavAyana, cItAmUla aura bAyabiDaMgake cUrNa tathA ghRtake sAtha nitya sevana karanese arza; mukha, nAsikA aura AMkhoMke roga, plIhA, saMgrahaNI, gulma, yakRt, agnimAMdha aura kucha naSTa hotA hai / (5628) mRgajarasaH ( ra. ra. ra. pi. ) mRtaM mRtaM mRtaM tIkSNaM tulyaM vAsAdravairdinam / marditaM mASamAtrantu bhakSayenmRgajaM rasam // sarpAkSImadhunA lehyamanu syAdraktapittake // pArada bhasma ( yA rasa sindUra ) aura tIkSNa loha bhasma samAna bhAga lekara donoMko 1 dina aba uparokta vidhi-nirmita bhallAtaka tailameM | vAseke rasa meM ghoTeM / 31 For Private And Personal Use Only
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 242 www.kobatirth.org bhArata-: - bhaiSajya ratnAkaraH ise 1 mAzA mAtrAnusAra sevana karane se raktapitta naSTa hotA hai / ( vyavahArika mAtrA - 2 rattI / ) anupAna --- auSadha khAneke pazcAt sarpAkSI ( gandha nAkulI ) kA cUrNa zahada meM milAkara cATanA cAhiye / (5629) mRgamAlArasaH ( ra. ra. / prameha . ) mArkaNDa trapu zIrSa sudagdhaM mRgazRGgakam kArpAsabIja jamajjAzca tulyamaGkolabIjakam // peSayenmahiSIta krerdinaikaM vaTakIkRtam / mASadvayaM sadA khAdenmRgamAlA prameha jit // akSapAThAbhayAdArvIkaSAyamanupAyayet // mArkaNDI ( bhuIM khekhasA ) kA cUrNa, sIsAbhasma, agarakA cUrNa aura harinake saoNMgakI bhasma tathA kArpAsa bIja (binaule) kI girI aura aMkola (DherA vRkSa) ke bIja samAna bhAga lekara sabako eka dina bhaiMsake takrameM kharala karake 2 - 2 mAzekI goliyAM banA leM 1 ( ra. ra. | AmavAtA. ) dagdhamanirgatadhUmaM mRgazR goghRtena saha pItam / hRdayanitambaja zula harati zikhIdArunivahamiva // inameM nitya prati 1 golI khAkara baher3A, pAThA, harra aura dArUhaldIkA kAtha pInA cAhiye / inake sevana se prameha naSTa hotA hai / (5630) mRgazRGgabhasmayogaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ makArAdi harinake sAMgako isa prakAra bhasma kareM ki dhuvAM bAhara na nikale / ise goghRta ke sAtha pIne se hRdaya aura nitambakI pIr3A turanta zAnta ho jAtI hai / ( mAtrA - 2 se 4 rattI taka / ) (5631) mRgAGkapoTalIrasaH (1) ; ( vR ni. ra. ra. kA. dhe. / kSaya. ; yo. ci. ma. / a. 7; ra. pra. su. ( a. 8 ) bhUrjavattanupatrANi hemnaH sUkSmANi kArayet / tulyAni tAna sUtena khalve kSiptvA vimarddayet // kAJcanArarasenaiva jvAlAmukhyArasena vA / lAGgalyA vA rasaistAvadyAvadbhavati piSTikA // tato hemnacaturthAMzaM TaGkaNaM tatra nikSipet / teSu sarvasamaM gandhaM kSiptvA caikatra maddayet / piSTamauktikacUrNaca hemadviguNamAvapet // teSAM kRtvA tato golaM vAsobhiH pariveSTayet / / pazcAnmRdA veSTayitvA zoSayitvA ca dhArayet / zarAvasampuTasyAnte tatra mudrAM pradApayet // lavaNApUrite bhANDe dhArayettaM ca sampuTam / mudrAM datvA zoSayitvA bahubhirgomayaiH puTet // tataH zIte samAhRtya gandhaM sUtasamaM kSipet / dhRtaM ca pUrvavatkhaye puTedgajapuTena ca // svAGgazataM to nIlA guJjAyugmaM prakalpayet / aSTabhirmaricairyukto kRSNAtrayayutothavA // vilokya deyo doSAdIne kaikA rasaraktikA / sarpiSA madhunA vApi dadyAddoSAdyapekSayA // lokanAthasamaM pathyaM kuryAtsvasthamanAH zuciH / zleSmANaM grahaNIM kAsaM zvAsaM kSayamarocakam // mRgAGkayaM raso hanyAtkRzatvaM balahA nitAm // For Private And Personal Use Only
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam caturthoM bhAgaH 243 4 bhAga zuddha pAradameM 4 bhAga zuddha soneke | | isa para " lokanAtha rasa " ke samAna pathya kaNTakavedhI patra DAlakara acchI taraha ghoTeM / jaba pAlana karanA cAhiye / svarNa pAradameM mila jAe to use 1-1 dina kaca ___(5632) mRgAGkapoTalIrasaH (2) nAra, hulahula aura kaliyArIke rasameM ghoTa kara usameM 1 bhAga suhAgA aura 8 bhAga motIkA (ra. ra. sa. / a. 14) cUrNax tathA 17 bhAga zuddha gandhaka DAlakara kharala zaGkhanAbhiM gavAM kSIraiH peSayenniSkaSoDaza / kareM / tadanantara usakA golo banAkara usake Upara tena mRSA prakartavyA tanmadhye bhasmamRtakam // cAra taha kiyA huvA kapar3A lapeTa deM aura usa para niSkAdha gandhakAtrINi cUrgIkRtya vinikSipet miTTIkA lepa karake sukhA leN| rudhvA tadveSTayedvastre mRttikA lepyeddhhiH|| ____ aba isa goleko eka sampuTameM banda karake zoSyaM gajapuTe pacyAnmUpayA saha cUrNayet / usake Upara 3-4 kapar3a miTTI karake sukhaaleN| phira isa sampuTako seMdhA namakake bArIka cUrNase bharI huI guaAmAtraH kSayaM hanti mRGgAGkapoTalIrasaH // hANDImeM namakake bIcameM dabA deM aura hANDIke 16 niSka zaMkhako nAbhiko godugdhameM atyanta mukhapara zarAva Dhaka kara sandhiko acchI taraha banda | mahIna pIsakara usakI mUSA ( Dhakkana sameta ) banA kara deM; evaM sukhAkara gajapuTameM phUMka deN| kara sukhA leM / aba AdhA niSka (2 // mAze) isake pazcAt puTake svAMga zItala hone para pArada bhasma (yA rasa sindUra ) aura 3 niSka zuddha usameMse auSadhako nikAla kara usameM 4 bhAga gandhaka ko ekatra kharala karake usa mUSAmeM DAlakara zuddha gandhaka milAkara pUrvokta rasoMmeM 1-1 dina kharala kareM aura usI prakAra zarAvasampuTameM banda usake mukhako acchI taraha banda karadeM evaM usa para karake use lavaNako hANDImeM rakha kara gajapuTakI | kapar3A loTa kara usake Upara miTTIkA ( 2 aMgula agni deN| jaba puTa svAMga zItala ho jAya to | moTA ) lepa karake sukhA leM / rasako nikAlakara pIsakara surakSita rkkheN| aba ise gajapuTameM phUMka deM aura svAMga ise doSAdikA vicAra karake 1 yA 2 rattI zItala hone para nikAla kara Uparase miTTI aura kapamAtrAnusAra 8 kAlI mircIke cUrNa yA 3 pippalIke | DekI rAkha ko chur3Akara zaMkhakI mUSA sahita auSacUrNake sAtha milA kara doSAnusAra ghI yA zahadameM dhako pIsa leN| caTAnese kapha, grahaNI doSa, khAMsI, zvAsa, kSaya, aruci, kRzatA aura nirbalatAkA nAza hotA hai| isake sevanase kSaya roga naSTa hotA hai / xrasaprakAzasudhAkarameM motIkA abhAva hai| / mAtrA 1 rttii| For Private And Personal Use Only
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 244 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi (5633) mRgAGkarasaH (1) namakake bIcameM rakhakara 4 pahara pAka kareM / tadanantara (rase. sA. saM. ; ra maM ; bhai. ra. / yakSmA. ; yo. jaba hANDI svAMga-zItala ho jAya to sampuTa meM se taM. / ta. 27; ra. kA. dhe. / kSaya. ; ra. caM.; . auSadhako nikAlakara surakSita rakkheM / ra. rA. su. / rAjayakSmA. ; vR. yo. t.| ise kAlI mircake (AdhA mAzA) cUrNa yA 10 taM. 76; yo. ra. / rAjayakSmA.) pippalIke cUrNameM milAkara zahadake sAtha sevana karasyAdrasena samaM hema mauktikaM dviguNaM bhavet / nese rAjayakSmAkA nAza hotA hai / gandhakaJca samaM tenI rasatulyantu TaGkaNam / / / mAtrA-4 rattI / ( 4 rattIkI 2-3 mAtrA tatsarvaM golakaM kRtvA kAJjikena ca peSayet / kreN|) bhANDe lavaNapUrNatha pacedyAmacatuSTayam // paraheja-baiMgana, bela, tela aura karelA na mRgAGkasaMjJako jJeyo raajykssmnikRntnH| | khAveM / strI samAgamakA nAma bhI na leM aura krodha gunAcatuSTayazcAsya maricaiH saha bhakSayet // na kreN| pippalIdazakai pi madhunA saha lehayet / (5634) mRgAGkarasaH (2) vRntAkabilvatailAni kAravellazca varjayet / (ra. caM. / vAta.) striyaM pariharedraM kopazcApi vivarjayet // zvetamallastu bhAgaiko tatsamaM tAlakaM zilA / zuddha pArada 1 bhAga aura zuddha svarNake patra do kAMkSikA mallabhAgA tu sarva khalle vicuurnnyet|| bhAga lekara donoMko ekatra milAkara ghoTeM / jaba / jaba paJcaratnasya vidhinA pAcayenmandavahinA / svarNa pAradameM mila jAya to usameM 2 bhAga motIkA | svarNAbho Urdhvago grAhyo mRgAGko rasa uttamaH // cUrNa aura 1 bhAga ( yA 4 bhAga ) zuddha gandhaka sarvavAtagade caiva hikAyA kuSTharogiNe / evaM 1 bhAga suhAgA milAkara sabako kAJjImeM ghoTa ghRtazarkarayA deyo dugdhAnaM pathyamuttamam // kara golA banAveM aura use sukhAkara zarAva sampuTa meM takrAnnaM vA zItavAri uSNadravyaM vivarjayet // banda karake seMdhA namakake cUrNase bharI huI hANDImeM zuddha sapheda somala (saMkhiyA), zuddha haratAla, * rasapAdamiti pAThAntaram / zuddha manasila aura phiTakarI samAna bhAga lekara 1. 'gandhakaJca samaM tena ' kA artha kaI sabako ekatra pIsakara "malla paJca ratna" meM kathita TIkAkAroMne " gandhaka motIke barAbara " kiyA vidhike anusAra mandAgnipara pAka kareM aura phira hai parantu isakA artha -- gandhaka pAradake samAna' Uparake pAtrameM lage huve sunahare raMgake phUla (jauhara) bhI ho sakatA hai aura aneka granthoMmeM "rasa pramA- ko chur3Akara surakSita rakkheM / NAbaliH " pATha hai bhI / kaI TIkAkAroMne gandhaka yaha rasa samasta vAtaja rogoM, hikkA aura 4 bhAga bhI likhA hai| kuSThako naSTa karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam caturthoM bhAgaH 245 anupAna-ghI aura khAMDa / hANDIke svAMga zItala ho jAnepara sampuTameM se pathya-dUdha, bhAta yA taka bhAta aura zItala auSadhako nikAlakara kharala karake rkkheN| jala / ___ ise kAlI mircake cUrNa aura ghIke sAtha athavA apathya-uSNa dravya / pIpalake cUrNa aura zahadake sAtha sevana karanese ( mAtrA-2 cAvala / ) kSaya, agnimAMdya aura saMgrahaNIkA nAza hotA hai / (5635) mRgAGkarasaH (3) mAtrA-3 rttii| (vR. ni. ra. / kSaya.) pathyApathya-isa para ' lokanAtha rasa' ke samAna pathya pAlana karanA aura pittakAraka dravyoMkA rasavalitapanIyaM yojayettalyamArga tyAga karanA caahiye| tadanu yugalabhAgaM mauktikAnAM zubhAnAm / / yavajacaraNabhAgaM mardayetsarvametad (5636) mRgAGkarasaH (4) dinamapi tuSavArA golakaM ladhdhamatre // (hemamRgAGkarasaH) vidhAya mudrAM vidadhIca bhANDe (ra. ra. / kSaSa. . culyAM samudre lavaNena pUrNa / rasabhasma svarNabhasma niSkaM niSkaM prakalpayet / dinaM paJcAnu mRgAGkanAmA zaGkhagandhakamuktAnAM dvau dvau niSkau tu cUrNayet // ___ kSayAgnimAnyagrahaNIvikAre / muktAbhAve varATI vA rasapAdaM ca TaGkaNam / yojyaH sadA vallijasarpiSA vA vatayAranAla kvAthena madeyetmaharadvayam // kRSNA madhubhyAM satataM trigunyjH| tadgolakaM vizoSyAtha bhANDe lavaNapUrite / vayaM sadA pittakaraM hi vastu lokezavatpathyavidhiniruktaH // | pacedyAmacatuSkaJca mRgAGkoyaM mahArasaH // rogarAjanivRttyartha caturguJjAmitaM ghRtaiH / zuddha pArada, zuddha gandhaka aura zuddha svarNa patra / dAtavyaM maricaiH sArdha pippalI madhunApi vA / / 1-1 bhAga, motIkA cUrNa 2 bhAga tathA javAkhAra cauthAI bhAga lekara prathama pAradameM suvarNa DAlakara ___pArada bhasma ( yA rasa sindUra ) aura svarNa ghoTeM aura jaba donoM mila jAeM to anya oSa bhasma 1-1 niSka tathA zaGkha bhasma, zuddha gandhaka dhiyAM DAlakara sabako 1 dina kAJjIke sAtha ghoTa aura motIkA cUrNa; motIke abhAvameM kaur3I bhasma kara golA banA leN| ise sukhAkara zarAvasampuTameM 2-2 niSka aura suhAgA cauthAI niSka lekara banda karake use samudra namakake cUrNase bharI huI sabako ekatra pIsakara cItAmUlake kAtha aura hANDImeM namakake bIcameM rakkheM aura usa hANDIko 1 muktApAdamiti pAThAntaram / . cUlhe para car3hAkara 1 dinakI agni deN| tatpazcAt / 2 varAraseneti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 246 kAMjI meM 2-2 pahara ghoTakara golA banAveM aura use sukhAkara zarovasampuTa meM banda karake 4 pahara lavaNa yantra meM pakAveM aura phira yantrake svAMga zItala hone para usameM se auSadhako nikAlakara surakSita rakkhe | - bhaiSajya ratnAkaraH bhArata ise kAlI mirca ke cUrNa aura ghIke sAtha athavA pIpalake cUrNa aura zahada ke sAtha sevana karane se rAjayakSmAkA nAza hotA hai / mAtrA - 4 rattI / (5637) mRgAGkarasa: (5) (mahA) ( ra. caM. ; ra. sA. saM. ; bhai. rAjayakSmA. ) ra. ra. rA. su. / freeeen sauvarNa dviguNaM bhasmasUtakam 1 dviguNaM bhasma muktotthaM zukapucchaM caturguNam // mRtatApyaM ca pazcAMzaM tArabhasma caturguNam / saptabhAgaM pravAlaM ca rasatulyaM ca TaGkaNam // sarvamekatra samma tridinaM luGgavAriNA / tatazca golakaM kRtvA zoSayitvA kharAtape || lavaNaiH pAtramApUrya tanmadhye golakaM kSipet / tanmukhaM tu mRdA rudhvA pacedyAmacatuSTayam // AkRSya cUrNayet zuddhaM catuHSaSTIvibhAgataH / vajraM vA tadabhAve tu vaikrAntaM SoDazAMzikam // mahAmRgAGkaH khalu eSa siddhaH zrInandinAthaprakaTIkRto'yam / vallAsya sevyo maricAjyayuktaH sevyo'tha vA pippalikAsametaH // tatropacArAH kartavyAH sarve kSayagadoditAH / balyaM vruSyaM ca bhoktavyaM tyajetsutavirodhi yat [makArAdi yakSmANaM bahurUpiNaM jvaragarda gulmaM tathA vidradhim / mandAtraM svarabhedakAsama - ruciM vAnti ca mUrcchA bhramim // aSTAveva mahAgadAngraha Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gadAna pANDvApayaM kAmalAn / pittotthAMzca samagrakAn bahuvidhAnanyAMstathA nAzayet // niruttha svarNa bhasma 1 bhAga, pArada bhasma 2 bhAga, muktA bhasma 2 bhAga, zuddha gandhaka 4 bhAga, svarNa mAkSika bhasma 5 bhAga, cAMdI bhasma 4 bhAga, pravAla (mUMgA) bhasma sota bhAga aura suhAgA 2 bhAga lekara sabako ekatra pIsakara 3 dina bijaure nIMbU ke rasameM ghoTeM aura usakA golA banAkara teja dhUpa meM sukhA leM / tadanantara isa golepara kapar3A lapeTakara usapara 1 aMgula moTA miTTIkA lepa kara deM aura use sukhAkara namaka ke cUrNase bharI huI hADI meM namaka ke bIca meM rakha deM; tathA hANDIke mukha para zarAva Dhaka kara sandhiko miTThIse banda karake 4 parakI agni deN| tatpazcAt hANDIke svAMga zItala honepara usameMse auSadhako nikAlakara usameM usakA 64 vAM bhAga hIrAbhasma aura usake abhA16 vAM bhAga vaikAnta bhasma milAkara kharala kara rakkhe | mAtrA - 3 rattI / anupAna - kAlI mirca kA cUrNa aura ghI athavA pIpalakA cUrNa aura ghI / bhai. ra. va. meM hIraka bhasma 1 bhAga likhI hai / For Private And Personal Use Only
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam] caturthoM bhAgaH 247 isake sevanase bahurUpayakSmA, jvara, gulma, zuddha pArada aura svarNa bhasma 1-1 bhAga le vidradhi, agnimAMdya, svara-bheda, khAMsI, aruci, kara donoMko ekatra karake eka dina jambIrI nIMbUke vamana, mUrchA, bhrama, aSTa mahAroga, grahapIr3A, rasameM ghoTeM aura phira usameM 4 bhAga tAmra bhasma, pANDu, kAmalA, pittaja roga aura anya aneka roga 6 bhAga zuddha gandhaka aura 3 bhAga suhAgA milAnaSTa hote haiN| kara sabako 4 pahara jambIrI nIbUke rasameM ghoTa kara isake sevana kAlameM kSaya rogocita pathyAdi golA banAveM; aura use (sukhAkara) cAra taha kiye pAlana karanA; aura rasaviruddha AhAra vihArakA huve kapar3e meM lapeTa kara dolAyantra-vidhise 1 pahara tyAga karake bala-vIrya-varddhaka AhAra sevana | kAMjImeM pakAveM / tatpazcAt isa goleko sukhAkara karanA caahiye| eka kapar3emeM lapeTeM aura usa para miTTIkA eka aMgula moTA lepa karadeM / aba ise sukhA kara, eka __ (5638) mRgAGkarasaH (6) (mahA) hANDImeM nIce do aMgula seMdhA namakakA cUrNa bichA(ra. ra. ; ra. kA. dhe. / rAjayakSmA; rase. ci. ma. Ix kara, usapara rakheM aura hANDIko muMha taka seMdhA a. 9; yo. ci. ma. / a. 7) namakake cUrNase bhara deM / isake pazcAt hANDIke zuddhaM sUtaM svarNabhasmajambIrairmaIyedinam / mukhako banda karake, use cUlhe para car3hAkara 1 dina kramazaH mRdu madhyama tIbrAgni deN| tadanantara jaba tayordviguNitaM tAnaM tribhistulyantu gandhakam / TaNaM gandhakArddhazca sarva jambIrajaidravaiH / / hANDI svAMga zItala ho jAya to usameMse rasako nikAla kara kharala kreN| marye yAmaizcaturbhistadvastre baddhavA vipAcayet // dolAyantre cAranAle yAmAduddhRtya zoSayet / ise 10 kAlI mircI ke cUrNa aura ghI tathA tato mRnmayabhANDAntarlavaNazcAGguladvayam // mizrImeM milAkara athavA pIpalake cUrNa aura zahadake UvAdhaH pRSThataH kRtvA golakaM vastraveSTitam / sAtha sevana karanese rAjayakSmA roga naSTa ho lavaNaiH pUrayedbhANDamandhayitvA dinaM pacet // jAtA hai / cullyAM kramAnisiddhaH syAdraso mahAmRgAGkakaH / ___ (5639) mRgAGkarasaH (7) (svalpa) anenaiva prakAreNa mahAGkAnpAcayedrasAn // rAjaroganivRtyartha deyaM sitA ghRtantu taiH / / (ra. ra. ; ra. caM. ; ra. kA. dhe. ; ra. rA. su.| kSaya.) dazabhirmaricaiH sArdai pippalImadhunApi vA // rasabhasmahemabhasma tulyaM guJjAdvayaM pRthaka / pUrvavadanupAnena mRgAGko'yaM kssyaaphH|| x rasa kAmadhenu, rase. ci. ma. meM(1) tAmrake sthAnameM muktA hai| samAna bhAga pArada bhasma aura svarNa-bhasma (2) suhAgA svarNase AdhA hai| | ekatra milAkara pIpalake cUrNa aura zahadake sAtha For Private And Personal Use Only
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 248 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi athavA kAlI mircake cUrNa aura ghIke sAtha sevana / ise zahada aura ghImeM cATakara Uparase pakA karanese rAjayakSmA roga naSTa hotA hai / kara ThaMDA kiyA huvo dUdha pInA aura phira pAna mAtrA 2 rttii| khAnA caahiye| noTa-" rAja mRgAGka rasa" rakArAdi rasa ise 1 mAsa taka sevana karanese saikar3oM prakaraNameM aura "svarNa rAja mRgAGka rasa" sakA striyoMse ramaNa karanekI zakti prApta hotI tathA zarIra rAdi rasa prakaraNameM dekhiye / kAmadeva-sadRza rUpavAna ho jAtA hai| (5640) mRtakandarpajIvanarasaH ____ ise dIrgha kAla taka sevana karanese vRddha puruSa (ra. caM. | vAjIkaraNa.) yuvAke samAna ho jAtA hai| isake sevanase bali palita-rahita 100 varSakI roga rahita Ayu prApta rasabhasmAbhraka vaGga tIkSNaM kastUrikAJcanam / hotI hai| AkallakaM lavaGgaM ca daradaM jAtipatrikA // ise yathocita anupAnake sAtha aneka rogoM meM jAtiphalaM dhRtabIjaM samamekatra mardayet / / tAmbUlIsvarasenaiva tathA''karasena vai // | prayukta kara sakate haiN| ballaikapramitA mAtrA lehyenmdhusrpissaa| isa para nitya snigdhAnna sevana karanA aura zRtazItaM payaH pItvA tAmbUlaM bhkssyetsdhiiH|| tela tathA khaTAIkA tyAga karanA cAhiye / mAsamAtraprayogena mRtakandarpajIvanam / | (5641) mRtajIvanarasaH ramedrAmAzataM nityaM kAmatulyo naro bhavet // (ra. ra. sa. / a. 12) satatAbhyAsayogena vRddho'pi taruNAyate / / | kuSmANDacUrNatilajaiH pravizuddhatAlaM jIvedvarSazataM sAgraM valIpalitavarjitaH // . gADhaM vimadya suSavIsalilena tulyam / sarvarogAnihantyAzu nAtra kAryA vicaarnnaa|| / mUtena hiGgulabhuvA sikatAkhyayantre tattadrogAnupAnena sarvarogeSu yojayet // | golaM vidhAya parivRttakapAlamadhye / / snigdhAna yojayannitya talAmla vajayatsudhAH / patreNa taM dinapatezca pidhAya rudhvA pArada bhasma, abhraka bhasma, baGga bhasma, | sandhi tayorguDasudhAkhaTikAzivAbhiH / tIkSNa loha bhasma, kastUrI, svarNa bhasma, akarakarA, vahau pacenmRdani pAtraziraHsthazAlIlauMga, zuddha hiMgula, jAvatrI, jAyaphala aura dhatUrake | vaivayaMmAtramavadhi pravidhAya dhImAn / / zuddha bIja, samAna bhAga lekara sabako ekatra | vallaM tataH surasamizramamuSya dadyAmilA kara 1-1 dina pAna aura adarakake rasameM sarpiH sitAkaNamadhRni payo'nupeyam / ghoTakara surakSita rkheN| jetuM jvarAnpraviSamAniha vAntizAntyai mAtrA--3 rttii| | maulau suzItalajalasya dadIta dhArAm // For Private And Personal Use Only
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 249 athAmayAntaM rasarAjamauliM tato ktsanAbhena haimaizca bIjai bhUSAmaNiM taM mRtajIvanAkhyam / rasairbhAvayeca trivAraM trivAram // sudhAraseneva rasena yena kaTunyAdijaiH paJcavAraM tataHsyAsabhIvanaM syAtsahasA''turANAm / / __dayaM sUtarAjo mRtpraanndaayii| peTheke rasa, cUneke pAnI aura tilake telameM jvare sanipAte jvare nUtane vA zuddha kI huI haratAla tathA hiMgulottha pArada .samAna mahAzleSmaroge ca guJjApramANam // bhAga lekara donoMko kareleke rasake sAtha ekatra ghoTa payaH pAyasaM dAdhika takrabhaktaM kara golA banAveM; aura use sukhAkara eka mRtpAtra meM . sitA vA nave hi jvare caa''niiraiH| rakkheM tathA usake mukha para zuddha tAmrakA Dhakkana jvare cAtisAre ghanadrAvayukte Dhakakara donoMkI sandhiko gur3a, cUnA, khir3iyA . grahaNyarzasAM kSaudrayuktaM sitA''Dhayam // miTTI aura harrake kalkase banda kara deM / tadanantara cale snAyuge trikaddagnipItaM use bAlukAyantrameM rakhakara usake Upara do cAra prakampe'pavAhakaekAGgavAte / dhAnake dAne DAlakara usa yantrako agni para car3hA deM apasmAramunmAdavAtaM nihanti aura usa samaya taka mandAgni para pakAveM jaba taka ki prayuktaH sitApazcabhidhUtabIjaiH // ve dhAna vikRta na ho jAeM / tatpazcAt pAtrake svAMga zuddha pArada, zuddha gandhaka, suhAgekI khIla, zItala hone para usameMse auSadhako nikAla kara zuddha bachanAga ( mIThA viSa ) aura dhatUreke zuddha pIsa kara rkkheN| bIjoMkA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra ise 1 valla ( 3 rattI) mAtrAnusAra tula | milAkara 1 pahara kharala kareM aura phira use kramazaH sIke svarasake sAtha khilAkara Uparase dUdhameM ghI, bachanAga tathA dhatUrake bIjoMke kAthakI 3-3 mizrI, pIpalakA cUrNa aura zahada DAlakara pilAnA evaM trikuTeke kAthakI 5 bhAvanA deN| caahiye| isake sevanase viSama jvara aura vamana naSTa ___ mAtrA-1 rttii| pathya-dUdha, khIra, dahI, takra, bhAta aura ___yadi dAha ho to zira para zItala jalakI dhAra mishrii| chor3anI caahiye| anupAna-ise navIna jvarameM adrakake rasake (5642) mRtaprANadAyI rasaH sAtha; jvarAtisArameM motheke kAthake sAtha; grahaNImeM (vR. ni. ra. / sarva jvarA.) zahadake sAtha; arzameM mizrIke sAtha; snAyugata rasaM gandhakaM TaGkaNaM vatsanAbhaM | vAyumeM trikaTu aura cIteke kAthake sAtha evaM prakampa ___ samaM madayeddhartabIjena yAmam / / ( kampavAta ), apabAhuka, ekAGgavAta, apasmAra For Private And Personal Use Only
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 250 bhArata - bhaiSajya ratnAkara: [ makArAdi aura unmAda meM dhatUreke 5 bIjoMke cUrNa aura saMbhAluke hare (tAz2e) DaNDe se calAte raheM / jaba do mizrI ke sAtha denA cAhiye / bhAga gandhaka jala jAya aura pArada tathA sIsekI bhasma ho jAya to agni denI banda kara deM aura kar3hAIko cUlhe se nIce utAra leM tathA usameM 1 bhAga zaMkhanAbhikI bhasma milAkara ghoTeM phira 1-1 bhAga zuddha hiMgula aura pArada tathA lhasanakA cUrNa milAkara acchI taraha kharala kareM aura sUkSma cUrNa ho jAne para kapar3e se chAna kara surakSita rakkheM / yaha rasa navIna jvara, sannipAta aura kapha rogoMmeM uttama hai / (5643) mRtasaJjIvanarasaH (1) (ra. rA. su. / sannipAtA. ) nAgaM mudrAvitaM kRtvA zuddhaM sUtaM samaM kSipet / sUta / dviguNagandhaM ca cUrNIkRtya zanaiH zanaiH // nikSipya cAlayeddaNDaiH sArdranirguNDisambhavaiH / nAgaM sUtaM mRtaM jJAtvA himajvAlAnivartitam // culhyAduttArya yatnena kSAraM dhavalanAbhijam / cUrNitaM sUtatulyaM ca nikSipenmardayettathA // daradaM pAradaM tulyaM yojayetsampradAyavit / yavaneSTabhatraM cUrNaM tattulyaM yojya yatnataH // vimardha vastrapUtaM ca kRtvA rakSet subhAjane kaMvA dvigu vA Ardrakasya rasena ca // jihake sannipAte ca prakuryAtpratisAraNam / prakRtiM cAnayejjihvAstambhaM cApi hanugraham // tathA ca picchalAsyaM ca manyAstambhazirograham / arditaM ca jayedAzu zrImadgorakSazAsanAt // guAmAtraM ca dAtavyaM bahudoSe ghRte sati / zuSkAM viceSTitAM jihvAM zukajihvopamAM tathA // prakRtiM cAnayetkSimaM nAtra kAryyA vicAraNA / mRtasaJjIvano hyeSa sampradAyakramAgataH // nAgAdidrAvaNArtheSu lohapAtraM prakalpayet // / 1 bhAga zuddha sIseko lohekI kar3hAI meM pighalA kara usameM 1 bhAga zuddha pArada DAleM aura phira thor3A thor3A zuddha gandhakakA cUrNa DAlakara Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isameM se 1-2 rattI rasa adrakake rasa meM milAkara ki sannipAtameM rogIkI jihvA para malane se jihvA - stambha, galagraha, picchilAsyatA ( muMhakI cipacipAhaTa ), manyAstambha, zirograha aura arditakA nAza ho kara jihvA prakRtistha ho jAtI hai / yadi doSoMkI prabalatA ho to isameM se 1 rattI rasa khilAnA bhI cAhiye / isake khilAne se jihvAkI zuSkatA aura jar3atA dUra ho jAtI hai tathA usakA raMga bhI ThIka ho jAtA hai / (5644) mRtasaJjIvanarasaH (2) I ( yo. ra. ; raseM. sA. sa. / jvarAtisAra ; vR. yo. ta. / ta. 64 ; ra. ra. ; . ra. / jvarA. ; raseM. ci. ma. / a. 9; 2. kA. dhe. / ati. ) reat samagra sutapAdaM viSaM kSipet / sarvvatulyaM mRtaJcAbhraM madyaM dhUstUra jaidravaiH // sarpAkSyAca maM kaSAyeNAtha bhAvayet / dhAtakyativiSA mustaM zuNThI jIrakabAlakam // yamAnI dhAnyakaM billaM pAThA pathyA kaNAnvitam kuTajasya tvacaM bIjaM kapitthaM bAladADimam // For Private And Personal Use Only
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 251 pratyekaM karSamAtraM syAtkuTTitaM kvaathyejjlaiH| anupAna-soMTha, atIsa, nAgaramothA, devacaturguNaM jalaM dattvA yAvatpAdAvazeSitam // dAru, pIpala, baca, ajavAyana, sugandhabAlA, anena tridinaM bhAvyaM pUrvoktaM marditaM rsm| dhaniyA, kur3ekI chAla, harI, dhAyake phUla, indrajau, ruddhA tadvAlukAyantre kSaNaM mRdvagninA pacet // | belagirI, pAThA aura mocarasa samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN| mRtasaJjIvano nAma cAsya guAcatuSTayam / dAtavyamanupAnena cAsAdhyamapi sAdhayet // uparokta rasa khA kara yaha cUrNa (1-1 // SaTprakAramatIsAraM sAdhyAsAdhyaM jayedhruvam // mAzA ) zahadameM milAkara cATanA cAhiye / nAgarAtiviSA mustaM devadAru knnaavcaa| (5645) mRtasaJjIvano rasaH (3) yamAnI bAlakaM dhAnyaM kuTajatvaka harItakI // ( bhai. ra. : ra. kA. dhe. ; ra. caM., ra. ma. / dhAtakIndrayavau bilvaM pAThA mocarasaM samam / jvarA.; ra. rA. su. / jva. ) cUrNitaM madhunA lehyamanupAnaM sukhAvaham // mlecchasya bhAgAzcatvAro jepAlasya trayo mtaaH| zuddha pArada aura gandhaka 4-4 bhAga, zuddha dvau bhAgau TaGkaNasyaiva bhAgaikamamRtasya ca // bachanAga (mIThA viSa) 1 bhAga aura abhraka bhasma tatsarvaM mardayetsUkSmaM zuSkaM yAma bhissgyrH| 9 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM zRGgaverAmbunA deyo vyoSacitrakasaindhavaiH / / aura phira usameM bachanAga tathA abhraka milAkara sabako 1-1 pahara dhatare aura sAkSIke rasameM gunAdvayamitastApaM haratyeSa vinizcayaH / ghoTeM aura phira dhAyake phUla, atIsa, nAgaramothA, ghanasAreNa yuktena candanena vilepayet // soMTha, jIrA, sugandhavAlA, ajavAyana, dhaniyA, bela vidadhyAtkAMsyapAtre ca secayedrogiNaM bhiSak / girI, pAThA, hara, pIpala, kur3ekI chAla, indrajau, zAlyannaM takrasahitaM bhojayedikSusaMyutam / / kaitha aura kaccA anAra 11-1 / tolA lekara sannipAte mahAghore tridoSe viSamajvare / sabako kUTa kara ATha gune pAnImeM pakAveM aura jaba AmavAte vAtazUle gulme plIhi jalodare // cauthA bhAga raha jAe to chAna leM, tadanantara isa zItapUrve dAhapUrva viSame satatajvare / kAthase ukta rasako 3 dina kharala karake zarAva- agnimAMdye ca vAte ca prayojyo'yaM rseshvrH|| sampuTameM banda kareM aura use thor3I dera bAlukA mRtasaJjIvanaM nAma khyAto'yaM rasasAgare // yantrameM mandAgni para pakA leN| zuddha hiMgula 4 bhAga, zuddha jamAlagoTA 3 isameMse 4 rattI auSadha ucita anupAnake | bhAga, suhAgekI khIla 2 bhAga aura zuddha bachanAga sAtha denese chaH prakArake asAdhya atisAra bhI naSTa | (mIThA viSa) 1 bhAga lekara sabako 1 pahara taka ho jAte haiN| acchI taraha kharala karake mahIna cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 252 bhArata - bhaiSajya - ratnAkaraH [ makArAdi namakake cUrNameM milAkara adaraka ke rasake sAtha denese sannipAta, viSamajvara, AmavAta, vAta zUla, gulma, plIhA; jalodara, zItapUrva aura dAha pUrva jvara aura agnimAMdya tathA vAyukA nAza hotA hai / ise soMTha, mirca, pIpala, cItA aura seMdhA | kAcakUpyAM nivezyAtha vAlukAyantrage pacet / dviyAmAnte samuddhRtya mardayedArdrakairdravaiH || mRtasaJjIvano nAma raso'yaM zaGkaroditaH / mRtopi sannipAtArttI jIvatyeva na saMzayaH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 bhAga zuddha pArada aura 2 bhAga zuddha gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM 1 - 1 bhAga abhraka bhasma, loha bhasma, tAmra bhasma, zuddha mAtrA - 2 rattI / yadi jvara meM santApa adhika ho to candana aura kapUrako ekatra ghisakara zarIra para lepa karanA tathA nAbhipara kAMsya pAtra rakhakara usameM zItala jalakI dhArA chor3anI cAhiye / kAra | (5646) mRtasaJjIvano rasaH (4) (bR. ni. ra. / jvarA. ; rase. sA. saM. ; bhai. ra. / nAga, zuddha haratAla, kaur3I bhasma, zuddha manasila, zuddha hiMgula, cItA, hAthIsUMDI, atIsa, soMTha, mirca, pIpala aura svarNamAkSika bhasma milAkara pathya-zAli cAvaloMkA bhAta, takra aura sabako 3 - 3 dina adaraka, saMbhAla aura bhAMga ke rasameM ghoTa kara AtazI zIzI meM bharakara bAlukAyantra 2 paharakI agni deM / tadanantara zIzIke svAMga zItala hone para usameMse auSadhako nikAla kara use 1 dina adaraka ke rasameM ghoTa kara surakSita rakkhe | jvarA. ; ra. rA. su. / jvarA. ; ra. kA. dhe / jvarA. ; ra. ra. sa. / a. 12) * zuddhataM dvAgandhaM khale tatkajjalIkRtam / abhralokayorbhasma tAmra bhasmasamaM samam // viSaM tAlaM varATazca zilAhiGgula citrakAn / hastizuNDI cAtiviSA tryUSaNaM hemamAkSikam // cUrNa vimardayeArArdrakasya dinatrayam / nirguNDIM vijayAdrAvaistridinaM mardayetpunaH // *ra. kA. dhe. tathA ra. rA. su. meM - ( 1 ) kaur3akI bhasma sthAna meM kaMkuSTa likhA hai / " (2) " bhRMgI kumbhI meghanAdaM prati cUrNa rasAM - zakam pATha cauthI paMktike pazcAt adhika hai| (3) chaThI paMktike pazcAt " jambIrasya ca cAGgeryA dravaiH sammardayeddinam " pATha adhika hai / ise khilAne se mRtprAyaH sannipAta rogI bhI svastha ho jAtA hai / (5647) mRtasaJjIvano rasaH (5) ( ra. caM. ; ra rA. su. / vAtavyAdhi ) mlecchasya bhAgAzcatvArastadarthe viSasaMyutam / TaNaM dantivIjaM ca hyArdrakasya rasena vai / / etatsarvaM kSipetkhalve mardayetmaharadvayam / bhAnudugdhairmahodaryA dvigu bhakSayetsadA // vAtavyAdhimUrustambhamAmavAtaM vizeSataH / grahaNyaze vikArAzca jvaramaSTavidhaM tathA / / nihanti tatkSaNAdeva tamaH sUryodayo yathA / mRtasaJjIvano nAma prakhyAto rasasAgare // For Private And Personal Use Only
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam caturthoM bhAgaH zuddha hiMgula 4 bhAga, zuddha bachanAga ( mIThA | pazcAt dUsarI golI deN| isase bhI hoza na Ave viSa ), suhAgekI khIla aura zuddha jamAlagoTA to eka pahara pazcAt tIsarI golI bhI khilA deN| 2-2 bhAga lekara sabako ekatra kharala karake ada- isase avazya cetanA A jaaygii| tIna golIse rakake rasa, Akake dUdha aura mahA zatAvarake rasameM adhika kadApi na deN| 2-2 pahare ghoTa kara 2-2 rattIkI goliyAM yaha golI mRtprAyaH puruSako bhI jilA banA leN| detI haiN| inake sevanase vAtavyAdhi, Urustambha, Ama- (5649) mRtasaJjIvanIvaTikA vAta, grahaNI, arza aura ATha prakArake jvaroMkA (bhA. pra. / ma. khaM. / vR. yo. ta. / ta. 59) nAza hotA hai| viSaM trikaTukaM gandhaM TaGkaNaM mRtazulbakam / _ (5648) mRtasaJjIvanIguTikA dhattUrasya ca vIjAni hiGgulaM navamaM smRtam // (ra. saM. k.| ullAsa 5.; ra. kaa.dhe.| jvara. a.1) etAni samabhAgAni dinaikaM vijayAdravaiH / rasarAjazulbagandhakasura mardayecaNakAkArA kartavyA vaTikAtha sA // tiktaiH pItabhRGgamaricaizca / bhakSaNIyA'nupAtavyo ravimUlakaSAyakaH / brAhmIdvitayarasADhayA mRtasaJjIvanI nAmnA sannipAtajvarAntakRt // guTikAH kAryAzca cnnkaamaaH|| zuddha bachanAga ( mIThA viSa ), soMTha, mirca, ekA deyA prathamaM tridoSa popala, zuddha gandhaka, zuddha suhAgA, tAmra bhasma, vikalasya mUcchitasyApi / dhatUreke zuddha bIja aura zuddha hiMgula samAna bhAga anyA muhUrtaparataH praharAdanyA'parA naiva // lekara sabako eka dina bhAMgake rasameM ghoTa kara jIvati mRto'pi puruSa caneke barAbara goliyAM banA leN| stridossjaanvittndrikaayuktH| inheM AkakI jar3ake kAthake sAtha denese zrInAgArjunagaditA guTikA sannipAta jvara naSTa hotA hai| mRtasaJjIvanI khyAtA // (5650) mRtasaJjIvanIvaTI zuddha pArA, tAmra bhasma, zudra gandhaka, devadAru, | (ra. caM. / jvarAtisAra. ; raseM. sA. saM. ; kuTakI, haratAla bhasma aura pIle phUlakA bhaMgarA bhai. ra. / jvarAtisAra ) tathA kAlI mirca samAna bhAga lekara sabako 1-1 mAgadhIM vatsanAbhaM ca tayostulyaM ca hiGgulam / dina brAhmI aura maNDUkaparNIke rasameM ghoTakara mRtasaJjIvanI khyAtA jambIrarasamarditA // caneke samAna goliyAM banA leM / mUlakasya ca bIjAnAM vaTikA tulyarUpiNI / ___ sannipAta jvarase mUchita rogIko prathama eka | pAnIyA zItatoyena jvarAtisAranAzinI // gAlI deM; yadi isase hoza na Ave to eka pahara viSUcyAM sannipAte ca jvare caivAtidustare // For Private And Personal Use Only
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 254 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi pIpala aura zuddha bachanAga (mIThA viSa) 1-1 cUrNakI oSadhiyAM-bAyabiDaMga, triphalA, bhAga tathA zuddha hiMgula 2 bhAga lekara sabako cItA, aura trikaTu ( soMTha, mirca, pIpala) 5-5 ekatra ghoTakara 1 dina jambIrI nIbUke rasameM kharala | tole / kara mUlIke bIjake samAna goliyAM banAveM / zubha muhUrtameM guru aura sUryadevakI pUjA karake inheM zItala jalake sAtha khilAnese jvarAti- isameMse 1 mAzA auSadha nAriyala ke pAnI yA godusAra, haijA aura bhayaMkara sannipAta naSTa hotA hai| gdhake sAtha sevana kareM aura phira nitya thor3I (5651) mRtotthApanarasaH (1) | thor3I mAtrA bar3hAte rheN| ATha mAzese adhika na (ra. re. sa. / a. 18) bar3hAveM / abhraM tAnaM tathA lohaM pratyeka mAritaM palam / isake sevanase hRdayazUla, pArzvazUla, AmasusaMskRtaM sarvametadgRhNIyAtkuzalo bhiSaka // vAta, kaTigraha, gulmazUla, zirazUla, yakRt , plIhA, Ajye paladvAdazake dugve tatsvarasaMkhyake / agnimAMdya, kSaya, kuSTha, kAsa, zvAsa, vicarcikA, paktvA tatra kSipeccUrNa supUtaM ghanatantunA // azmarI aura mUtrakRcchrakA nAza hotA hai| viDaGgatriphalAvahnitrikaTUnAM tathaiva ca / / piSTvA palonmitAnetAnyathAsaMmizratAM nayeta // (5652) mRtotthApanarasaH (2) tataH piSTvA zubhe bhANDe sthApayettadvicakSaNaH / / (ra. rA. su. / sannipAtA.) AtmanaH zobhane cAhi pUjayitvA guruM rvim|| viSaM ca daradaM tulyaM maIyedvAsaradvayam / ghRtena madhunA madyaiH pAyayenmASakAdikam / / amlavetasajambIracAGgerINAM rasena ca // aSTau mASAnkrameNaiva vrdhyetttsmaahitH|| | nirguNDIhastizuNDayAzca evaM ghameM vipAcayet / anupAnaM ca dugdhena nArikerodakena vaa| citrakasya kaSAyeNa dviyAmaM maIyettataH // hRcchUlaM pArzvazUlaM ca AmavAtaM kaTigraham // | mASamAtrapradAtavyo hiGguvyoSAkadavaiH / gulmazUlaM ziraHzUlaM yakRtplIhAnameva ca / / | kizcitkarpUrasaMyukto mRtotthApanako rasaH // agnimAMdya kSayaM kuSThaM kAsaM zvAsaM vicarcikAm // pIDitaH sannipAtena mRto yAti yamAlayam / azmarI mUtrakRcchaM ca yogenAnena sAdhayet // pratyeti satkSaNAdeva rasasyAsya prabhAvataH // ____ abhraka bhasma, tAmra bhasma aura loha bhasma zuddha bachanAga ( mIThA viSa ) aura hiMgula 5-5 tole tathA 60 tole ghI aura 35 tole | samAna bhAga lekara donoMko ekatra karake 2-2 dina godugdha lekara sabako ekatra milAkara pakAveM aura amlabeta, jambIrI, cAMgerI ( cUkA ), sambhAlu gAr3hA hone para usameM nimna likhita auSadhoMkA aura hAthIsuNDIke rasameM ghoTakara dhUpameM sukhAkara atyanta mahIna kapar3achana cUrNa milAkara sabako | 2 pahara citrakake kAthameM pakA aura phira kharala acchI taraha ghoTakara surakSita rakkheM / | karake surakSita rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] caturtho bhAgaH 255 isameM se 1 mAzA rasameM hIMga, soMTha, mirca, cItAmUlake kAthameM ghoTa kara AdhI AdhI rattIkI pIpala aura kapUrakA cUrNa milAkara adarakake rasake | goliyAM banAveM / / sAtha sevana karanese mRtprAyaH sannipAta rogI bhI inameMse 1-1 golI hIMga, soMTha, mirca, svastha ho jAtA hai| pIpala aura kapUrake cUrNa tathA adarakake rasake (mAtrA rogIkI avasthAnusAra nizcita karanI | sAtha khilAnese mRtprAyaH sannipAta rogI bhI svastha cAhiye / ) | ho jAtA hai| (5653) mRtotthApanarasaH (3) (5654) mRtyuJjayarasaH (1) ( bhai. ra. ; ra. rA. su. / jvarA.) (mahArasaH) zuddhamUrta dvidhAgandhaM zilA ca viSahiGgulam / (ra. ra. sa. / a. 12; ra. rA. su. / jvarA.) mRtakAntAbhratAmrAyaH tAlakaM mAsikaM samam // tApyatAlakajepAlavatsanAbhamanaHzilAH / amlavetasajambIracAGgerINAM rasena ca / tAmragandhakamUtaM ca musliirsmrditH|| nirguNDIhastizuNDayozca dravairmadha dinatrayam // mRtyuJjaya iti khyAtaH kukkuTIpuTapAcitaH / ruddhvA tu bhUdhare pAcyo dinAnte taM smuddhret| valladvayaM prayuJjIta yatheSTaM dadhibhojanam // citrakasya kaSAyeNa mardayetmaharadvayam / / navajvaraM sannipAtaM hanyAdeSa mahArasaH / guJjA' ca pradAtavyaM hijunyoSAkadravaiH / ___ svarNamAkSika bhasma, zuddha haratAla, zuddha sakarpUrAnupAnaM syAnmRtasyotthApane rase // jamAlagoTA, zuddha bachanAga ( mIThA viSa ), zuddha pIDitaM sabhipAtena gataM vApi yamAlayam / / manasila, tAmra bhasma, zuddha pArada aura gandhaka samAna tatkSaNAt jIvayatyeSa pathyaM kSoraiH prayojayet // yAnayat " bhAga lekara prathama pAre gaMdhakakI kajalI banAveM zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga meM anya auSadhe milA kara sabako aura zuddha manasila, zuddha bachanAga ( moThA viSa ), | dina mUsalIke rasameM ghoTakara, zarAvasampuTa meM banda zuddha hiMgula, kAntaloha bhasma, abhraka bhasma, tAmra karake kukkuTapuTameM pakAve / bhasma, loha bhasma, zuddha haratAla tathA svarNamAkSikabhasma 1-1 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI ise 6 rattI mAtrAnusAra khilAnese navIna kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe jvara aura sannipAta naSTa ho jAtA hai / (vyavahAmilAkara sabako amlabeta, jambIrI, cAGgerI (cUkA), rika mAtrA-2 rattI / ) nirguNDI aura hAthIsUMDIke rasameM 3-3 dina ghoTa isa para yatheSTa dadhi khilAnI cAhiye / kara zarAva-sampuTa meM banda karake bhUdhara yantrameM 1 mRtyuJjayarasaH (2) dinakI agni deM aura phira usake svAMga zItala | ( bhai. ra; ra. sA. saM. ; ra. caM. ; ra. rA. su. / ho jAne para auSadhako nikAla kara use 2 pahara ityAdi ) For Private And Personal Use Only
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 256 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH . [makArAdi - __" paJca vakta rasaH " (2) pra. saM. 4265 svarNa bhasma, cAMdI bhasma, aura hIrA bhasma dekhiye / usameM dhatUreke rasameM ghoTaneke liye likhA / (pAThAntarake anusAra tAmra bhasma) samAna bhAga le hai parantu mRtyuMjaya rasa meM dhatUrarasakI bhAvanA nahIM | kara sabako mUsalI, mUSAkarNI (cUhAkannI), bijaurA likhI / isameM 1 bhAga pAradake sthAnameM 2 bhAga nIbU, kelA aura kauMcake rasameM 3-3 dina kharala ' hiMgula' bhI DAla sakate haiM / basa yahI | karake surakSita rkkheN| . antara hai| ise ucita anupAnake sAtha sevana karanese (5655) mRtyuayarasaH (3) rAjayakSmA, prameha, jIrNa jvara, atisAra, saMgrahaNI aura bahumUtrAdi aneka roga naSTa hote haiN| adhika (ra. rA. su. / prameha.; ra. sa. ka. / ullAsa 4) 4 | to kyA kaheM, yaha jarA mRtyuko bhI naSTa kara ekAMzaM prakSipetsvarNa raupyaM vajrazca tatsamam / | detA hai| musalyA cAkhukA ca bhAvyaM luGgarasaistrayaham // isake sevanase zarIra vajrake samAna dRr3ha hotA mocAtmaguptA svararasaistadA mRtyuJjayo rsH| | aura saikar3oM striyoMko dravita karanekI zakti prApta sarvarogaharo hyeSa sevitaH pthyshaalibhiH|| hotI hai / vIrya kSINa nahIM hotA aura napuMsaka rAjayakSmAdirogAMzca pramehAn viMzatistathA / puruSa bhI ramaNI-priya ho jAtA hai tathA sadaiva jIrNajvarAnatIsArAn grahaNoM bahumUtratAm / UrdhvaliMga rahatA hai| yaha rasa saundarya, buddhi, medhA, tena tenAnupAnena nAzayennAtra saMzayaH / dRSTi, gamana zakti aura zravaNa zakti AdikI atyakimatra bahunoktena jarAmRtyuharastathA // nta vRddhi karatA hai| vajradeho bhavetsevI drAvayedvanitAzatam / / pathya-gehUMke padArtha, ur3ada, kelA, panasa, naretasaH kSayastasya paNDo'pi taruNAyate // khajUra, bAdAma, nAriyala tathA madhura padArtha / arddhavaliGgaH sadA tiSThellalanAyAH priyo bhvet|| ise 1 varSa taka sevana karanA cAhiye / taptahATakasaMkAzaH zrIdhImedhAvibhUSitaH // mAtrA-1 maashaa| hayavego mayUrAkSo vArAhazrutireva sH|| (vyavahArika mAtrA-AdhI yA 1 rattI / ) aparaH kAmadevo vA mAninImAnamardanaH // (5656) mRtyuJjayarasaH (4) godhUmajAnvikArAMzca mApAnaM kadalIphalam / (ra. rA. su. / jvarA.) panasaM cApikhajUraM vAtAmaM nAlikerakam // madhurazca bhajetyAjJo varSamAtramatindrataH / karSa zambhUdbhavasyaikaM karSa syAdaradasya ca / mAtrAsya mASapramitA sadA sevyA narottamaiH // jaipAlasya ca zuddhasya trayametadinadvayam // vRddhadArukanIreNa khalve kRtvA vimardayet / 1 tAmrazceti pAThAntaram / tatodumbaraparNaizca svarasena vibhAvayet // For Private And Personal Use Only
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] zRGgaverarasenAnuM ravivAraM vimarddayet / guAmAtrAM vaTIM kRtvA sitayA saha bhakSayet mRtyuJjayaraso nAma navajvaraharaH paraH // zuddha pArada, hiMgula aura jamAlagoTA samAna bhAga lekara tInoMko 2-2 dina vidhArA aura gUlara pattoM ke rasa meM tathA 1 dina adaraka ke rasameM kharala karake 1-1 rattIkI goliyAM banAveM / inheM mizrI ke sAtha sevana karane se viSama jvara naSTa hotA hai| caturthI bhAgaH (5657) mRtyuJjayarasaH (5) ( ra. ra. sa. / a. 19; 2. rA. su. / jvara. ) dvikSAraM tryUSaNaM paJcalavaNaM zatapuSpikAm / samabhAgamidaM sarvaM paTacUrNa samAcaret // tatsama rasagandhau ca kRtvA kajjalikAM zubhAm / sarvamekatra sammelya mardayeddivasatrayam // ayaM mRtyuJjaya nAmnA rasaH zIghraphalamadaH / kathito mayAryeNa sannipAtaharaH paraH // sannipAte prayoktavyo raktikApaJcamAtrakaH / citrakA sindhutthadubhirvA samanvitaH // pItatoyaM tridoSArta nirvAte vAsayettataH / pathyaM dadhyodanaM deyaM yAcamAnAya nAnyathA // guNo na jAyate yasya tasya deyo rasaH punaH / hanyAdvAtagadaM tathA kaphagadaM mandAnatvaM jvrm|| zUlaM sarvamahAmayAJjaTharajAM pIDAM yatpANDutAm zophaM gulmarujaM tathA grahaNikAM plIhAmayaM / vigrahama || vAti gulmakRtAM sakAsamabhitaH zvAsaM ca fearfu | Adau sarvodarANAM ca deyamuktaM virecanam // 33 257 gomUtrairvA'tha gokSIrairyojyameraNDatailakam / karSamAtra prayatnena zuddhe deyo rasaH punaH // sajjIkhAra, javAkhAra, soMTha, mirca, pIpala, pAMcoM lavaNa (seMdhA, kAlA namaka, sAmudra lavaNa, kAca lavaNa, biDa lavaNa ) aura soyekA kapar3achana bArIka cUrNa 1-1 bhAga tathA 2-2 bhAga pArada aura gandhakakI kajjalI lekara sabako ekatra milAkara 3 dina taka kharala karake surakSita rakkheM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yaha rasa sannipAta jvarameM zIghra phala pradarzita karatA hai / isameM se 5 rattI rasa cItA, adaraka, seMdhA, soMTha, mirca aura pIpala cUrNake sAtha sannipAta jvara vAle rogIko khilA kara nirvAta sthAnameM khulA deM aura bhUkha lagane pare kevala dUdha bhAta khilAveM aura koI padArtha khAneko na deM / yadi eka mAtrAmeM lAbha pratIta na ho to ( ucita samaya taka pratIkSA karane ke pazcAt ) punaH dUsarI mAtrA deM / sannipAtake atirikta yaha rasa vAtaja aura kaphaja roga, agnimAMdya, zUla, udara pIr3A, yakRta, pANDu, zotha, gulma, saMgrahaNI tillI, malAvarodha, gulmaroga - janita vamana, kAsa, zvAsa aura hicakIko bhI naSTa karatA hai / yadi ise udara rogoMmeM denA ho to prathama rogIko gomUtra yA godugdhameM araNDIkA tela milAkara pilAyeM aura usase virecana ho jAneke pazcAt 1 / tolA mAtrAnusAra yaha rasa khilAveM / : ( mAtrAkA nirNaya rogIkA balAbala dekhakara karanA cAhiye / ) For Private And Personal Use Only
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 258 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi - (5658) mRtyuJjayarasaH (6) jarAM varSekena kSapayati ca puSTiM vitanute ( ra. ra. sa. / a. 12) tanI tejasphAraM ramayati vadhUnAmapi zatam / tAlaM tAmrarajo rasazca gaganaM rasaH zrImAnmRtyuJjaya iti girIzena kathitaH gandhazca jaipAlaka prabhA ko vA'nyaH kathayitumapAraM prabhavati / / luGgAmbholavakadalita iti mAtuluGgadravaM kaNazo dInArapramitaM tadardhamuditaM dacyA tridinaM mardayedityarthaH // TakaM zilA mAkSikam / samAna bhAga zuddha pArada aura gandhakakI dInAradvitayaM viSasya zikhinaH | kajjalI banAkara use nIbUke rasa meM ghoTakara AtazIpiSTvA rasaiH pAcito | zIzImeM bhara kara ( candrodaya banAnekI vidhike yazcintAmaNivajjvaraughavijayI anusAra ) bAlukA yantrameM pakAveM / jaba zIzI nAmnA tu mRtyuJjayaH / / svAMga zItala ho jAya to use toDakara usake zuddha haratAla, tAmra bhasma, zuddha pArada, abhraka gale meM lage huve rasasindUrako nikAla leN| bhasma, zuddha gandhaka aura jamAla goTA 1-1 tolA; aba 1 bhAga yaha rasasindUra aura 1-1 suhAgA, zuddha manasila aura svarNamAkSika bhasma | bhAga tAmra bhasma, pIpalakA cUrNa tathA suhAgekI khIla 6-6 mAze tathA zuddha bachanAga ( mIThA viSa ) 2 | lekara sabako ekatra milAkara usameM thor3A thor3A tole lekara prathama pAre gandhakako kajjalI banAveM (bUMda bUMda) nIbUkA rasa DAlate huve 3 dina taka aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara kharala kareM / sabako 1 dina cIteke kAthameM ghoTa kara zarAva- ise 1 mAzekI mAtrAnusAra ghI aura zahadake sampuTameM banda kareM aura use bhUdharapuTa meM pkaayeN| sAtha 1 varSa taka sevana karanese samarata roga aura yaha rasa samasta prakArake jvaroMko naSTa jarA naSTa ho kara zarIra puSTa aura tejasvI hotA karatA hai| tathA saikar3oM ramaNiyoMse samAgama karanekI zakti A jAtI hai| (5659) mRtyuJjayarasaH (7) ( vyavahArika mAtrA-4 rttii|) ( A. ve. pra. / a. 1; vR. yo. ta. / ta. 147; (5660) mRtyuJjayarasaH (8) rase. ci. ma. / a. 8) ( ra. pra. mu. / a. 8.) baliH sUto nimbUrasavimaMdito bhasmasikatA- vajrabhasma rasabhasma mauktikaM haye yantre kRtvA samaravikaNATaGkaNarajaH / marditaM ca khalu nimbuvAriNA / trighanaM lugAmbholavakadalitaH kSaudrahaviSA' taca kukkuTapuTena pAcitaM valiDho mApaikaM darayati samastaM gadagaNam // cUrNayenmadhuyutaM hi vallakam // For Private And Personal Use Only
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 259 varSamAtramapi sevitaM jaye (5662) mRtyuJjayarasaH (10) nmRtyumeva sakalA rujA api // ( bhai. ra. ; ra. rA. su. ; dhanva. / jvarA. ) hIrA bhasma, pArada bhasma aura motI bhasma mRtaM gandhakaTaGgaNa zubhaviSaM dhustUrabIjaM kaI samAna bhAga lekara sabako nIbU ke rasameM ghoTakara nItvA bhAga yathottaradviguNitaM conmattamUlAsampuTameM banda karake kukkuTapuTa meM pakAve / mbunaa| ___ ise 3 rattI mAtrAnusAra zahadake sAtha 1 / kuryAnmASavaTIM sukhAtisukhadAM sarvAn jvarAvarSa taka sevana karanese akAla mRtyu aura samasta nAzayedeSa roga naSTa ho jAte haiN| zrIzivazAsanAt prajanitaH mUtazca mRtyunyjyH|| (5661) mRtyuJjayarasaH (9) nArikelasitAyuktaM vAtapittajvaraM jayet / madhunA zleSmapittotthaM jvaraM sannAzayet dhruvam / / ( yo. ra. / kSaya.) sannipAtajvaraM ghoraM nAzayedAnIrataH // trikaTu triphalA mRtagandhako TaGkaNa viSam / zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, yaSTI nizA kuberAkSo dantibIjamathApi ca / / suhAgekI khIla 4 bhAga, zuddha bachanAga (mIThA etAni samabhAgAni khalbamadhye vinikSipet / viSa ) 8 bhAga, dhatUreke bIja 16 bhAga aura bhRGgarAjarasenaiva mardayettridinaM bhiSak // trikuTA (samAna bhAga mizrita soMTha, mirca, pIpala) guTikA mASamAtrAstu chAyAzuSkAzca kArayet / 32 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI anupAnavizeSeNa sarvarogeSu yojayet // banAveM aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa mRtyuJjayo raso nAma sarvarogavidAraNaH // milAkara sabako dhatUrekI jar3ake rasameM ghoTakara ___ soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, 1-1 mAzekI goliyAM banA leN| zuddha pArada, zuddha gandhaka, suhAgekI khIla, zuddha inake sevanase samasta prakArake jvara naSTa bachanAga ( mIThA viSa ), mulaiThI, haldI, latA- | hote haiN| karaJjake bIja aura zuddha jamAlagoTA samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara sabako vAtapitta jvarameM nAriyalake pAnI aura 3 dina bhaMgareke rasameM ghoTakara 1-1 mAzekI | goliyAM banA leM aura unheM chAyAmeM sukhA kara , kaphapitta jvarameM zahadake sAtha; aur| surakSita rakkheM / sannipAta jvarameM adarakake rasake sAtha inheM rogocita anupAnake sAtha sevana karAnese denA cAhiye / samasta roga naSTa ho jAte haiN| ( vyavahArika mAtrA-2-3 rattI / ) For Private And Personal Use Only
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 260 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH (5663) mRdvirecanarasaH ( ra. ca. / pANDu.; vR. ni. ra / bAlaro. ) indulocananetrANi zikhI bhAgaM ca yojayet / TigandhamurdAzatapuSpAvicUrNitAH // mASadvayaM gavAM dugvaiH sevayeddinapaJcakam / recayenmRttikAM zuddhAM zizUnAM hitamauSadham // choTI ilAyacI 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, zuddha muradAsiMgha 2 bhAga aura soyA 3 bhAga lekara sabako kharala karake rakkheM / ise 2 mAzekI mAtrAnusAra gAyake dUdhake sAtha 5 dina taka sevana karAnese baccoM kI huI miTTI virecana dvArA nikala jAtI hai / khAI (5664) meghaDambara rasaH (ra. rA. su. ; ra. ra. ra. maM. ; ra. kA. dhe. ; 5. caM. / hikkA khAsa.; rase. ci. ma. / a. taNDulIyadrave piSTaM sUtatulyaM ca gandhakam / vajramRSAgataM caiva bhUdhare bhasmatAM nayet // dazamUlakaSAyeNa bhAvayetmaharadvayam / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ makArAdi ise nimnalikhita anupAna ke sAtha khilAne se hikA, zvAsa aura jvara zIghra hI naSTa ho jAtA hai| anupAna - soMTha (pAThAntara ke anusAra hare), pIpala, bharaMgI, pokharamUla aura kAkar3AsoMgI tathA kacUra 1 - 1 bhAga tathA khAMDa 8 bhAga lekara sabako kharala karake cUrNa banAveM / rasakI mAtrA - 2 rattI / ( anupAnakI mAtrA - 3 - 4 mAze / ) noTa -- zahada ke sAtha milA kara cATanA cAhiye / (5665) meghanAdarasa: (1) ( bhai. ra. ra. kA. ghe. / jvara.; rase. ci. ma. / a. 9; rase. sA. saM. : ra. rA. su. / jvara. ) tAraM kAMsyaM mRtaM tAmra tribhistulyazca gandhakam / Fater meghanAdasya piSTvA ruvA puDhe pacet // SabhiH puTairbhavetsiddho meghanAdo jvarApahaH / bhakSayetparNakhaNDena viSamajvaranAzanam // asya mAtraiguA syAtpathyaM dugvaiaudanaM hitam / guJjAdvayaM haratyAzu hikkAM zvAsaM jvaraM kila // | nAgarAtiviSAmustabhUnimbAmRtavatsakaiH // anupAnena dAtavyo raso'yaM meghaDambaraH / nAgaraM pippalIM bhArgI puSkaraM karkaTI saTI // zarkarASTaguNaM cUrNamanupAne prakalpayet // sarvajvarAtisAranaM kvAthamasyAnupAyayet / taruNaM vA jvaraM jIrNa tRSNAM dAhaJca nAzayet // cAMdI bhasma, kAMsI bhasma aura tAmra bhasma 1- 1 bhAga tathA zuddha gandhaka 3 bhAga lekara samAna bhAga zuddha pArada aura gandhakakI kaujalI banAkara use kAMTe vAlI caulAIke rasa meM ghoTeM aura phira vajramUSAmeM banda karake bhUdharapuTa meM pakAkara bhasma kreN| tadanantara use dazamUla ke kAthameM 2 pahara ghoTakara surakSita rakkheM / 1 abhayA iti pAThAntaram / 1 tAlamiti pAThAntaram / tAla = haratAla 1 AraM iti pAThAntaram / Ara = pItala 1 abhraM iti pAThAntaram 2 kaI granthoMmeM puToMkI saMkhyAkA nirdeza 1 For Private And Personal Use Only
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH sabako kAMTe vAlI caulAIke rasameM ghoTa kara, zarA- __(5667) meghanAdarasaH (3) vasampuTa meM banda karake bhUdharapuTa meM pakAveM / isI (ra. ra. sa. / a. 12) prakAra caulAIke rasameM ghoTa ghoTa kara 6 puTa deN| mutAMzako sAraraviH samAMzaise pAnameM rakhakara khilAnese viSama jvara, gandho vipakvaH svkssaaypissttH| taruNa jvara, jIrNa jvara, tRSNA, dAha aura jvarAti- rasaH kramAnmASamito'nilAdisAra naSTa hotA hai| ___ jvareSu nAmnA kila meghanAdaH // mAtrA-1 rttii| zuddha pArada, phaulAda bhasma aura tAmra bhasma anupAna-soMTha, atIsa, nAgaramothA, cirA samAna bhAga tathA gandhaka sabake barAbara lekara prathama yatA, giloya aura indra jau kA kotha banAkara rasa pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM khAneke pazcAt piyeN| anya donoM bhasmeM milAkara kharala kareM / tadanantara pathya-dUdha bhAta / ise jisa prakArake jvarameM prayukta karanA ho usako (5666) meghanAdarasaH (2) naSTa karane vAlI oSadhiyoMke kAthameM ghoTakara (rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / prameha. ; rase. zarAva-sampuTameM banda karake bhUdhara puTameM pakAveM / ci. ma. / a. 9.) yaha rasa samasta jvaroko naSTa karatA hai| bhasmasUtaM samaM kAntamabhrakantu zilAjatu / mAtrA----1 mAzA / ( vyavahArika mAtrA zuddhatApyaM zilAnyoSatriphalAkoThajIrakam // 2 rattI / ) / kArpAsabIja rajanIcUrNa bhAvyaJca vhninaa| (5668) meghanAdarasaH (4) viMzatidhA vizoSyAtha lihyAcca madhunA saha // (ra. kA. dhe. / jvarA. ) mASamAtra harenmehaM meghanAdaraso mahAn // abhraka mUtakaM tAlaM tribhistulyaM tu gandhakam / pArada bhasma (yA rasa sindUra ), kAnta loha rasena meghanAdasya piSTvA ruddhavA puTe pacet // bhasma, abhraka bhasma, zuddha zilAjIta, svarNamAkSika saJcUyaM parNakhaNDena dAtavyo viSamApahaH / bhasma, zuddha manasila, soMTha, mirca, pIpala, harra, atra mAtrA dviguJA syAtpathyaM dugdhodanaM hitm|| baher3A, AmalA, DherA, jIrA, kapAsa bIja (binau- paJcAmRtaM palaM caikamanupAnaM prayojayet // lekI majjA ) aura haldIkA cUrNa samAna bhAga le ___abhraka bhasma, zuddha pArada aura zuddha haratAla kara sabako cItAmalake kAthakI 20 bhAvanA de kara 1-1 bhAga tathA zuddha gandhaka 3 bhAga lekara sukhAkara rakkheM / prathama pAre gandhakakI kajalI banA aura phira ise zahadake sAtha sevana karanese prameha naSTa | usameM anya donoM auSadhe milAkara sabako kAMTe hotA hai| vAlI caulAIke rasameM ghoTakara zarAva-sampuTameM mAtrA-1 maashaa| banda karake bhUdhara puTameM pkaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 262 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi ise pAnameM rakha kara khilAnese viSama jvara meghanAdarasaH (6) naSTa hotA hai| (ra. kA. dhe. ; yo. ra. / prameha; vR. yo. t.| anupAna-rasa khilAneke pazcAt giloya, ta. 103; vR. ni. ra. / prame. ; yo. gokharu, mUsalI, muNDI aura zatAvarakA kAtha ta. / ta. 51.) pilAnA caahiye| prayoga saM. 4464 " prameha badra rasa" dekhiye| mAtrA-2 rattI / pathya-dUdha bhAta / meghavandharasaH (5669) meghanAdarasaH (5) (ra. ra. / prameha.) ( yo. ra. ; ra. caM. / recakA.) " prameha baddha rasaH" prayoga saMkhyA 4464 daradaM TaGkaNaM caiva saindhavaM ca kaTutrayam / | dekhiye / triphalA hArahUrA ca kRminnaM rAmaThaM tathA // dasyu dIpyaM samAnaM ca dantI sarvArdhabhAgikA / / (5670) methIpAkaH jambIravArA sammadha caNakasya pramANataH // ( napu. mRtA. / ta. 4) uSNodakAnupAnena kRmyAmAntaM virecanam / methI prasthamitA paladvayamitaM cUrNa varIsambhavam tasyopari hitaM deyaM pathyaM dadhyodanaM param // svapatrA'nalavizvajIramagadhAdrAkSAzivAgo- . udare pANDuzophe ca shophodrjlodre| sarvajvare ca viSame meghanAdaH prazasyate // | dhAtrInAgakaNApriyaGgumusalIkInAzabIjaiH samaiH zuddha hiMgula, suhAgekI khIla, seMdhA namaka, | piSTaiH sUkSmataraM palaikatulitaiH sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, drAkSA sarvaiH pRthak pAcayet // (munakkA), bAyabiDaMga, hIMga, coraka aura ajamoda godugvena caturguNena vidhinA 1-1 bhAga tathA zuddha jamAlagoTA sabase AdhA mandAgninA vaidyarATa (7 bhAga) lekara sabako jambIrI nIbUke rasameM ghoTa yAvattaddhanatAmiyAdatha tataH sarvadvibhAgA sitaa| kara caneke barAbara goliyAM banAveM / | pAcyApAcya suzItametadakhilaM dRSTvA tadelAdvayaM inheM uSNa jalake sAtha denese virecana ho kara | majjAcArubhavAtha devakasama khArjaravAtAmakama // Ama aura kRmi nikala jAte haiN| jAtIpatrasamaM vidalyadalitaM prAggoghRtairbhajite yaha rasa udara roga, pANDu, zotha, zothodara, | yuktAMzairavadhUlyameva sakalaM tanmodakAnkalpayet / jalodara, viSama jvara aura anya samasta jvaroMmeM | vaGgAbhreNa palArddhakena sahitAnsambhakSya yAvaddhalam upayogI hai| kAntAsaGgavilAsabhogacapalo vRddho yuvA vai pathya--dahI bhAta / bhavet / / For Private And Personal Use Only
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] caturtho bhAgaH 263 - methI 1 sera; zatAvara 10 tole; tathA dAla- gulmaM plIhAmayaM hikAM zUlakukSyAmayaM tathA / cInI, tejapAta, cItAmUla, seTha, jIrA, pIpala, udAvata mahAvAtaM karpha mandAnalaM tathA // drAkSA, harra, gokharu, AmalA, gajapIpala, phUla- sAdikaM viSaM ghoraM vraNaM lUtA bhagandaram / priyaMgu, mUsalI aura kauMcake bIja 5-5 tole / vidradhi cAntravRddhiM ca zirastodaM ca nAzayet // sabakA mahIna cUrNa le kara use usase 4 gune 15-15 tole loha bhasma aura tAmra bhasma ( 8 gune ) dUdha mandAgni para pakAveM / jaba khovA ekatra milA kara use bhaMgareke rasa, gomUtra aura ho jAya to use gAyake dhImeM bhUnakara ThaMDA / triphalAke kvAthakI 3-3 bhAvanA deN| aura phira karake sabase 2 gunI khAMDakI cAzanImeM milA use 4 pahara taka khaTTI kAMjImeM pakAveM / tadanantara kara usameM nimna likhita dravyoMkA prakSepa deN|| usameM usake barAbara zuddha gandhaka milA kara kharala prakSepa dravya-choTI aura bar3I ilAyacI, kareM aura zarAvasampuTameM banda karake (laghupuTameM) pistA, lauMga, khajUra, ( chuvArA ), bAdAmakI giro phUMka deM / isI prakAra bAra bAra gandhaka DAla kara aura jAvatrIkA cUrNa tathA baMga aura abhraka bhasma 20 puTa deN| tatpazcAt usameM 5 tole pArada 2 // -2 // tole / sabakA mahIna cUrNa uparokta pAkameM bhasma aura sampUrNa auSadhako gyArahavAM bhAga zuddha milA kara modaka banAveM / bachanAgakA cUrNa evaM sabake barAbara trikuTekA cUrNa _inheM agni balocita mAtrAnusAra sevana kara milA kara kharala karake rakkheM / nese vRddha puruSa bhI yuvAke samAna strI samAgama kara ise sevana karanese kuSTha, zvitra kuSTha, gulma, sakatA hai| tillI, hikkA (hicakI ), zUla, kukSigata roga, (5671) medinIsArarasaH udAvarta, mahAvAta, kapha, agnimAMdya, sarpAdi kA (ra. ra. sa. / a. 20) bhayaMkara viSa, vraNa, lUtA (makar3I) kA viSa, bhagapalatrayaM mRtaM lohaM mRtaM zulvaM palatrayam / / ndara, vidradhi, antravRddhi aura zirazUlakA nAza bhRGgarAjAmbugomUtratriphalAkathitaiH pRthak // hotA hai| puTetrivAraM yatnena tatastasminvinikSipet / mAtrA--3 rttii| atyamlakAdhikaM pazcAtpadyAmacatuSTayam // anupAna--trikuTe ( soMTha, mirca, pIpala ) tatazca tulyagandhena puTAnAM viMzati pacet / kA cUrNa aura ghii| palamAtraM mRtaM sUtaM rudrAMzamamRta tathA // kaTutrayaM samaM sarvaiH piSTavA samyagvidhArayet / (5672) medohararasaH rasoyaM medinIsAro nandinA parikIrtitaH // ( ra. kA. dhe. / medo.) sevitovallamAnena ghRtatrikaTukAnvitaH / mUtaH samAMzAt sabaliH savellaH hanti kuSThAni sarvANi zvitrANi vividhAni ca sUryAmbughRSTo'sya ca valla ekH| For Private And Personal Use Only
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi kSaudreNa hantyuddhatameduratvaM samabhAga vicUAtha kanyAnIreNa bhAvayet / madhvambu tasyAnu pibet trirAtram // dimASAM vaTikAM khAdeddugdhAnaM prapivettataH / / zuddha pArada, gandhaka aura bAyabiDaMgakA cUrNa pramehaM nAzayatyAzu kezarI kariNaM yathA / samAna bhAga le kara sabako Akake rasameM kharala zukapravAhaM zamayetrirAtrAnnAtra saMzayaH // karake surakSita rakkheM / | cirajAtaM pravAhazca madhumehazca nAzayet // ise zahadake sAtha milA kara sevana karanese ___ baGga bhasma, suvarNa bhasma, kAntaloha bhasma, pravRddha medaroga bhI naSTa ho jAtA hai| rasasindUra, motI ( bhasma yA piSTI ), tathA dAlamAtrA--3 rttii| cInI, choTI ilAyacI, tejapAta aura nAgakesarakA anupAna--zahadakA zarabata / / cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara mehakulAntakarasaH (1) ghRtakumArIke rasameM ghoTa kara 2-2 mAzekI (pramehakulAntako rasaH) goliyAM banA leN| (ra. ra. ; ra. kA. dhe. / prameha) ___ inheM khA kara Uparase dUdha bhAta khAnA " prameha kulAntako rasaH" pra. saM. 4460 cAhiye / dekhiye| ___ inake sevanase purAnA prameha aura madhumeha mehakulAntakarasaH (2) zIghra hI naSTa ho jAtA hai| yaha rasa zukra pravA(pramehakulAntako rasaH) hako kevala 3 dina meM hI banda kara detA hai / ( dhanva.; bhai. ra. / prameha. ; napu. mRtA. / ta. 7) ( vyavahArika mAtrA-2-3 rttii|) " prameha kulAntako rasaH (2)" pra. saM. (5674) mehadviradasiMho rasaH 4461 dekhiye| mehakuJjarakesarIrasaH (ra. ra. / prameha.) ( yo. ra. ; ra. caM. ; vR. ni. ra. / prameha) pAradAbhrakayorbhasma mRtaM lauhASTakaM samam / ____ "prameha kuJjara kesarI rasa" pra. saM. 4459 TaGkazcaiva madhvAjyaM pratyekaM mRtatulyakam // dekhiye| caNDAlIrAkSasIpuSpairdinaM marya nirudhya ca / (5673) mehakesarIrasaH mUSAyAmantare pakvaM dinaikaM taJca cUrNayet // (pramehagajakesarIrasaH) mehadviradasiMho'yaM rasaH kSaudravimASakam / (bhai. ra.: rase. sA. saM. ; ra. caM. ; ra. rA. su.| liheccAnu pibettaniSkaikaM TaGkaNaM sadA // ___ prameha. ; rase. ci. ma. / a. 9) paJcavaktra raso'pyatra deyaM zukrapramehajit // mRtavaGgaM suvarNazca kAntalauhazca pAradam / pArada bhasma, abhraka bhasma, aSTa loha (svarNa, muktA guDatvacazcaiva sUkSmailApatrakezaram // cAMdI, tAmra, baMga, sIsA, kAntaloha, muNDaloha For Private And Personal Use Only
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam -- caturthoM bhAgaH 265 aura tIkSNaloha) kI bhasma evaM suhAgekI khIla (5676) mehabhairavo rasaH tathA ghI aura zahada samAna bhAga le kara sabako | (ra. rA. su. / prameha.) ekatra milA kara 1-1 dina zivaliMgI aura rasaM gandhaM viSaM lohaM jAtIpatraM ca tatphalam / corakake phUloMke rasameM ghoTa kara mUSAmeM banda kareM | abdhizoSAhi phenaM ca khurAsAnaM ca citrakam // aura use 1 dina ( bhUdharapuTameM ) pkaaveN| . . devapuSpaM samaM sarvaM sarvaistulyaM mRtAbhrakam / ise 2 mAzekI mAtrAnusAra zahadameM cATa kara | bhAvayetsaptadhA sarva citrmuulkssaaykaiH|| Uparase 5 mAze suhAgekI khIla takrameM milA kara yathA sAtmyena saMyojya sarvamehApanuttaye / . pInI caahiye| azAMsi grahaNIzothapANDuzukrakSaye nRNAm / / isake sevanase prameha naSTa hotA hai| yathAnupAnato yojyaH siddhaH zrImehabhairavaH // ( vyavahArika mAtrA-2 rattI / ) zuddha pArada, zuddha gandhaka, zuddha bachanAga | ( mIThA viSa ), lohabhasma; jAvatrI, jAyaphala, (5675) mehanAzanarasaH samandara sokha, aphIma, khurAsAnI ajavAyana, cItA ( ra. pra. su / a. 8.) aura lauMga samAna bhAga tathA abhraka bhasma sabake lohabhasma rasabhasma tApyakaM barAbara le kara prathama pAre gandhakako kajalI banAveM gandhakena sahinaM samAMzakam / aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara . vatsabIjakarasena bhAvita sabako cItAmUlake kAthakI sAta bhAvanA deN| . ise rogocita anupAnake sAtha denese samasta __lehitaM sakalamehanAzanam // prameha, arza, grahaNI, zotha, pANDu aura zukrakSayakA loha bhasma, pArada bhasma, svarNa mAkSika bhasma | nAza hotA hai| aura zuddha gandhaka samAna bhAga le kara sabako ekatra (5677) mehamudgaro rasaH karake indrajau ke kAthameM ghoTa kara rakkheM / (mehamudgaravaTikA) ise ( zahadake sAtha ) sevana karanese samasta / / (ra. ra. ; bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. caM. / prameha naSTa hote haiN| prameha. ; rase. ci. ma. / a. 9) ( mAtrA-1-2 rttii|) rasAanaM biDaM devadAru bilvagokSuradADimam / mehabaharasaH bhUnimbaM pippalImUlaM trikaTu triphalA trivRt // pratyekaM tolakaM deyaM lauhacUrNantu tatsamam / ( vR. ni. ra. / prameha. ; ra. ci. ma. / stavaka : palaikaM guggulaM dattvA ghRtena vaTikAM kuru / / 11 ; ra. kA. dhe.) pramehAn viMzati hanti sAdhyAsAdhyaM tathApi vaa| '"prameha baddha rasaH'' pra. saM. 4464 dekhiye| mUtrakRcchaM tathA pANDaM dhAtusthaJca jvaraM jayet // 34 For Private And Personal Use Only
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 266 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi halImakaM raktapittaM vAtapittakaphodbhavam / baGga bhasma, pArada bhasma aura zuddha gandhaka grahaNImAmadoSazca mandAgnitvamarocakam // samAna bhAga le kara sabako ekatra karake eka dina etAn sarvAnihantyAzu vRkSamindrAzaniryathA // dhAyake phUloM ke rasameM ghoTa kara rkheN| rasauta, bAyabiDaMga, devadAru, belagirI, gokharu, ise zahadameM milA kara sevana karanese prameha anAra, cirAyatA, pIpalAmUla, soMTha, mirca, pIpala, aura atisAra naSTa hotA hai| hara, baher3A, AmalA aura nisota kA cUrNa AdhA mAtrA-6 rttii| AdhA karSa ( pratyeka 7 // mAze ) aura loha bhasma ( vyavahArika mAtrA-2 rattI / ) sabake barAbara tathA zuddha gUgala 5 tole le kara (5679) mehAnalo rasaH sabako ekatra kUTa kara aura AvazyakatAnusAra ghI | (mehArirasaH) (1) / DAla kara goliyAM banA leN| (bhai. ra. / prameha. ; yo. ra. ; vR. ni. ra. / prameha 1.) ___ inake sevanase sAdhyAsAdhya bIsa prakArake / bhasmasUtaM mRtaM vaGgaM tulyaM kSaudreNa mardayet / prameha, mUtrakRcchU, pANDu, dhAtugata jvara, halImaka, | dviguJja bhakSayennityaM mehaM hanti cirotthitm|| raktapita, vAtaja pittaja aura kaphaja grahaNI, Ama- | guJjAmUlaM pibeccAnu kSIrairevaM prazAmyati / doSa, agnimAMdya aura aruci Adi roga naSTa | pArada bhasma aura baMga bhasma samAna bhAga le hote haiN| | kara donoMko zahadameM ghoTa kara 2-2 rattIkI mehavajro rasaH goliyAM banA leN| (dhnv.| prameha.; rase. ci. ma. / a. 9; rase. sA. saM.) inake sevanase purAnA prameha naSTa ho jAtA hai| ___" prameha baddha rasaH " pra. saM. 4464 ___ anupAna-auSadha khAneke pazcAt cauMTalIkI dekhiye / jar3a dhameM pIsa kara pInI cAhiye / mehaseturasaH __ (5680) mehArirasaH (2) (ra. caM. / prameha.) ( ra. caM. / prameha. ; ra. pra. su. / a. 8.) " mahA setu rasaH " pra. saM. 5585 TaGkaNaM ca rasarAjagandhakaM dekhiye / sIsakaM ca rasakena saMyutam / (5678) mehAGkuzarasaH nAgavallijarasena marditaM __ (ra. pra. su. / a. 8) sarvamehakRtaroganAzanam // vaGgabhasma rasabhasma gandhakaM suhAgA, zuddha pArada, zuddha gandhaka, sIsA bhasma dhAtakIsvarasakena maditam / aura khapariyA samAna bhAga le kara sabako pAnake lehitaM madhuyutaM hi mehaji rasameM ghoTa kara rakkheM / dallayugmamatisAranAzanam // isake sevanase samasta prameha naSTa hote haiN| For Private And Personal Use Only
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 267 (5681) mehArirasaH (3) kara deN| aura ise 3 dina taka sUkhane deN| (ra. ra. sa. / a. 17) phira zIzIko lavaNa yantrameM rakha kara 4 paharakI agni deN| tadanantara jaba zIzI svAMga zItala ho sUtaM bAhumitaM baliM zazi jAya to use tor3a kara usameM se rasa nikAla leN| mitaM sammadha tatkajjalI __ aba 2 bhAga yaha resa aura 1-1 bhAga kRtvA kRSNahiraNyatoya abhraka tathA loha bhasma le kara sabako ekatra sahitAM sammadhe ghasraM punaH / ghoTa leN| kUpyAM kAlikAmabhraka ___ ise mizrI, guDUcI satva aura zahadake sAtha supihitAM mRtsnAMzukaiH saptabhiH athavA pIpalake cUrNa aura zahadake sAtha sevana samveSTaya tridinaM vizoSya karanese samasta prameha, pANDu, kAmalA, halImaka, lavaNApUrNe kSipedbhANDake // samasta pittaja roga aura pradara naSTa hote haiN| dagdhvA yAmacatuSTaye ca mAtrA-3 rattI zizirAM bhitvA ca tAM kUpikAM (5682) morezvararasaH taM sUtaM dvilavaM lavaM ca gaganaM lohaM lavaM mardayet / (vR. ni. ra. / sannipAta.) siddho vallamitaH sitA ca zuddhaM sUtaM dvidhA gandhaM dinaikaM cAkadravaiH / madhunA vatsAdanIsavato mardayitvA ca taM golaM golArdhe tAmrasampuTe // nocekSaudrakaNAyutazca liptvA nirue tatsandhi mRnmUSAyAM nirudhya c| tarasA sarvapramehAayet // rAtrau gajapuTe pAcyaM prAtarAdAya cUrNayet // rogAdhIzvarapANDukAmala gujaikaM nAgarasamaM saghRtaM sannipAtanut / haridrAbhatvapittodbhavAnsIMzca anupAnaM pivetpazcAttaptaM vAripaladvayam // padarAmayAnvijayate mehArinAmA rsH|| dadhyannaM dApayetpathyaM tRpAyAM zItalaM jalam / zuddha pArada 2 bhAga aura zuddha gandhaka 1 | kRzaM ca kurute sthUlaM naraM morezvaro rsH|| bhAga le kara donoMkI kajjalI banAveM aura use 1 / / zuddha pArA 1 bhAga aura zuddha gandhaka 2 bhAga dina kAle dhatUreke rasameM ghoTa kara ( sukhAkara ) le kara donoMkI kajjalI banAveM aura use 1 dina AtazI zIzImeM bhara deM tathA usake mukha para adarakake rasameM ghoTa kara golA banAveM tathA use 1 // abhrakakA patra rakha kara zIzI para sAta kapar3a miTTI | bhAga zuddha tAmrake sampuTa meM banda karake sandhiko For Private And Personal Use Only
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 268 acchI taraha banda kara deM / tadanantara usa sampuTako miTTI kI mUSAmeM banda karake rAtako gajapuTa meM rakha kara agni lagA deM aura prAta:kAla nikAla kara kharala karake surakSita rakkheM / na kareM / ) bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH ( tAmrakA jo bhAga kaccA rahA ho use grahaNa [ makArAdi ise seTha cUrNa aura ghIke sAtha khilAne se sannipAta naSTa hotA hai / mAtrA -- 1 rattI / anupAna - - auSadha khAneke pazcAt 10 tole garma jala piyeM / pathya - dahI bhAta | dhyAsa meM zItala jala deM / isake sevanase kRza manuSya sthUla ho jAte haiM / iti makArAdirasaprakaraNam Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha makArAdikalpaprakaraNam (5683) mRNAlakalpaH yAvajjIvaM sitA na syuH zukravRddhiH parA bhavet lAbhapratimaM bhUyAdvapuH kAlavazaM na ca // ( ra. ci. ma. / sta. 9) bhavanti kAlanAmAni mRNAlAni samAnayet / gacchenna jAyate rogAstasya dehe kadA ca na / rAjayogyatyayaM kalpo vizeSAtpUjya uttamaH // tadrasantilacUrNena samaM kuryAdrasAyanI // sarpistena samaM dadyAnmadhukhaNDaM tathaiva ca / Aya se bhAjane sarvaM vinikSipya nirudhyate // tuSaM tasyA'tha bhANDasya sthApayedvahnisannidhau / ekatriMzadine tI pazcAttadbhakSayetsadA // yogyamAtrAM gRhItvA'tha tasyopari ca zarkarAH / kozakArAMzca pazcAddhi gRhNIyAtpathyabhugraraH // amlaM ca varjayennityaM nityaM kSAraM ca varjayet / krodhaM ca maithunaM kalpasevI nityaM vivarjayet // zItasthAnaM samAzritya tiSThatyavirataM budhaH / mAsatrayepyatikrAnte kezAH kAlAH sukomlaaH|| zarIraM dRDhavacca syAjjAyate sumanoharam / atigaura mahotsAhI tasya kezAH kadAcana // | cAhiye / tathA pathya pUrvaka rahanA cAhiye / kAla nAmaka kamalanAla (mRNAla ) ko kUTa kara rasa nikAleM aura usameM tila cUrNa, ghI, zahada aura khAMDa; pratyeka usa rasake barAbara milAkara sabako loha pAtra meM bhara kara usakA mukha banda kara deM aura isa pAtrako tuSake Dhera meM aise sthAna para dabA deM jisake pAsa nitya agni jalatI ho / ise yathocita mAtrAnusAra khA kara Upara se 'khAMDa aura kozakAra ( Ikha vizeSa - kuziyA) khAnI jaba 21 dina bIta jAeM to auSadhako sevana yogya samajheM / For Private And Personal Use Only
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] : caturthoM bhAgaH 269 isake sevana kAlameM amla aura kSAra padArtha, isako sevana karane vAleke keza jIvana paryanta krodha tathA maithunakA tyAga karanA Avazyaka hai / sapheda nahIM hote| zIta sthAnameM rahanA caahiye| .. ___ ise nirantara 3 mAsa taka sevana karanese . isake sevanase bala aura vIryakI atyadhika sapheda bAla kAle aura komala ho jAte haiM; zarIra vRddhi hotI hai tathA jo ise sevana karatA hai use dRr3ha aura manohara ho jAtA hai; zarIrakA raGga atyanta gaura ho jAtA hai tathA utsAha atyadhika koI roga nahIM hotaa| bar3ha jAtA hai| yaha kalpa rAjAoMko sevana karAne yogya hai| iti makArAdikalpaprakaraNam atha makArAdimizraprakaraNam (5684) maJjiSThAdyo'gadaH hai; kevala suvarNa, rajata yo tAmrake kar3ese usake (va. se. / viSarogA. ) maNibandha (pahuMce) ko dAga denA cAhiye / maaiSThelA nizA drAkSA mAMsI yaSTI hareNukA / / (5686) maNDayogaH kSaudraM ceti viSaghno'yamagadaH kAziko'bravIt / / majITha, ilAyacI, haldI, munakkA, jaTAmAMsI, (ga. ni. / ajIrNA.) mulaiThI aura reNukA samAna bhAga le kara cUrNa | annamaNDaM pibeduSNaM hiGgusauvarcalAnvitam / banAveM / ise zahadameM milA kara khilAnese viSa viSamo'pi samastena mando dIpyeta pAvakaH // naSTa hotA hai| zuddhodhano bastivizodhanazca (5685) maNibandhadahanam prANapradaH zoNitavardhanazca / (vai. ma. ra. / paTala 10) kimauSadhagaNaiH kRtaiH sakalamantravAdaizca kiM jvarApahArI kaphapittahantA cireNa vata jIvituM yadi mahAbhilASo'sti vaH vAyuM jayedaSTaguNo hi maNDaH // suvarNavalayena vA rajatakena tAmraNa vA sutaNDulAnAM prasRtIdvayaM ca daheta maNibandhane sapadi kaamlaaroginnH|| tadardhamudgaH kuDavaM ca takram / komalA rogIke liye auSadhAMkA prayoga karanA kustumbarI saindhavahiGgu tailamevyartha hai, mantrAdi kI bhI koI AvazyakatA nahIM bhizca sarveH kriyate ca maNDaH // For Private And Personal Use Only
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 270 bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [makArAdi - cAvaleoke uSNa maNDax meM hIMga aura kAlA | (5688) madyamapratIkAraH namaka milA kara pilAnese viSamAgni sama aura (rA. mA. / viSa rogA. 28) mandAgni dIpta ho jAtI hai| lIvA ghRtaM zarkarayA sametaM ___ uttama bhune huve cAvala 20 tole, bhunI huI niSevate yo madirAM prakAmam / mUMga 10 tole aura taka 40 tole lekara sabako uddAmadA'pi na tasya sA syAekatra milA kara usameM 4 / sera pAnI DAla kara nmadasya hetuH paripIyamAnA // pakAveM aura usameM AvazyakatAnusAra dhaniyA, seMdhA, yadi ghI aura khAMDa milAkara cATaneke pazcAt hIMga tathA tela milA kara maNDa taiyAra kreN| ugra madirA bhI yatheccha parimANameM pI jAya to ____ yaha maNDa kSudhAko jAgrata aura bastiko zuddha / usakA nazA nahIM car3hatA / karatA hai / tathA prANaprada, raktavarddhaka, jvaranAzaka, (5689) madhukAdiyogaH kapha pitta hantA aura vAyu zAmaka hai| (va. se. / netrarogA.) (5687) madanAdiphalavatiH madhukAmalakasnAnaM pittanaM timirApaham / (vaM. se. ; bhA. pra.; vR. mA. / udAvartA. ____ mulaiThI aura Amaleke sAtha pake pAnIse snAna va. yo. t.| ta. 96; yo. ta. / ta. 45 karanese pitta aura timira roga naSTa hotA hai / ___yo. ra. / udAvarta.) (5690) madhuyogaH (1) madanaM pippalI kuSThaM vacA gaurAzca sarpapAH / (vai. jI. / vilAsa 4) guDakSArasamAyuktA phalavatiH prazasyate // madanajvarakArinAmadheye AnAhaM ca gude zUlaM kukSizUlakameva ca / rasike ratnakale prbhaatkaale| tasyavAtamudAvata yogenAnena zAmyati // zizirAmbu pibanmadhuprayuktaM __ mainaphala, pIpala, kUTha, baca, sapheda sarasoM, gaNanAthopi bhavetkilAsthizeSaH // gur3a aura javAkhAra samAna bhAga lekara cUrNayogya cIjoMke cUrNako gur3ameM milA kara battiyAM banAveM / zItala jalameM zahada milAkara prAtaHkAla pInese inameMse 1-1 battI malamArgameM rakhanese | atyanta pravRddha sthUlatA bhI naSTa ho jAtI hai| aphArA, gudAkI pIr3A, kukSizUla, vAyu aura udA (5691) madhuyogaH (2) varta naSTa hotA hai| (yo. t.| ta. 75) annako 14 gune pAnImeM itanA pakAveM ki madhucchAgIpayaH pItaM kiMvA zvetAdrikarNikA / usameM moTe kaNa bAkI na rheN| isIkA nAma | pArAvatamalaM pItaM vyahaM taNDulavAriNA // maNDa hai| garbhiNIgarbhato rakta stambhayebhipatadrutam // For Private And Personal Use Only
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 272 bakarIke dUdhameM zahada DAla kara pInese, athavA (5695) mahA'gadaH sapheda koyala yA kabUtarakI viSThAko cAvaloMke (vaM. se ; vR. mA. / viSA. ; ga. ni. sarpaviSa. pAnImeM pIsa kara pInese 3 dinameM garbhiNIkA rakta- 3., A. ve. vi. / ci. a. 82) srAva banda ho jAtA hai| trivRdvizalyA madhukaM haridre (5692) madhusapirAdiyogaH mAJjiSThavargoM lavaNaM ca sarvam / kaTutrikaM caiva vicUrNitAni ( vR. mA. / jvarA.) __ zRGge nidadhyAnmadhusaMyutAni // madhu sarpiH sitA kRSNA bhRtakSIraviloDitA / eSo'gado hantyupayujyamAnaH viSamajvarahRdrogakSatakAsajvarApahA // paanaanyjnaabhyannsyyogaiH| zahada, ghI, mizrI (2-2 tolA) aura avAryavIryo viSavegahantA pIpalakA cUrNa (1 // mAzA) lekara sabako pake huve mahAgado nAma mahAprabhAvaH // dUdhameM milA kara sevana karanese viSamajvara, hRdroga nisota, giloya, mulaiThI, haldI, dAruhaldI, aura kSataja kAsakA nAza hotA hai| majITha, seMdhA namaka, soMTha, mirca aura pIpalakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako zahada meM milAkara (5693) maricazodhanam sIMgameM bhara kara rakha deN| (yo. ra. / prathama bhAga.) / yaha agada sAdike bhayaMkara viSako bhI naSTa marIcaM cAmlatakreNa bhAvitaM ghaTikAtrayama / | kara detA hai / atyanta prabhAvazAlI hai| marIcaM nistuSaM kRtvA zuddhaM bhavati nizcitam // ise pAna, aJjana, abhyaMga aura nasya dvAro prayukta karanA cAhiye / kAlI mircIko 3 ghar3I taka khaTTe takrameM | / (5696) mahAgandhahastInAmA'gadaH bhigo kara chIla lenese ve zuddha ho jAtI haiN| (ca. saM. / ci. a. 23) (5694) masUrasaktuyogaH patrAgurumustailA niryAsAH pazca candanaM spRkkA / vnldotplbaalkhrennukoshiirvyaaghrnkhaaH|| (va. yo. ta. / ta. 83 ) surdaaruknkkuddmdhyaamkkusstthpriynggvstgrm| masUrasaktavaH kSaudraM marditaM daaddimaambhsaa| paJcAGgAni shiriissaadvyossaalmnHshilaajaajyH|| pItA nivArayantyAzucchadi doSatrayodbhavAm // zvetAphaTabhI karaJjo rakSonaH sindhuvArikA ___ masUrake sattUmeM zahada aura anArakA rasa milA rjnii| kara pilAnese tridoSaja chadi zIghra hI naSTa ho sursrsaadhngairikmaashrisstthaanimbptrniryaasaaH|| jAtI hai| 1-raktAM narendrI lavaNaJca vargaH For Private And Personal Use Only
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 272 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ makArAdi vaMzatvagazvagandhA hiGgu dadhitthAmlavetasaM laakssaa| yathAhaM nAbhijAnAmi vAsudevaparAjayam / madhumadhUkasomarAjIvacAruhArocanAtagaram // mAtuzca pANigrahaNaM samudrasya ca zoSaNam // agado'yaM vaizravaNAyAkhyAtastrayambakeNa SaSTayaGgaH anena satyavAkyena sidhyatAmagado hyayam / apratihataprabhAvaH khyAto mahAgandhahastIti // hilihilimilimilisaMsRSTe rakSa sarva bheSapittena gavAM peSyA gulikAH kAryAstu puSya . jottame svAhA // yogena / ___ iti mahAgandhahastI nAmA'gadaH / pAnAJjanapralepaiH prasAdhayetsarvakarmANi // tejapAta, agara, nAgaramothA, ilAyacI, paJcapillaM kaNDU timiraM rAyandhyaM kAcarbudaM paTalam | niryAsa (rAla, gUgala, silhaka, lobAna aura aphIma). hanti satataprayogAddhitamitapathyAzinAM puNsaam|| candana, spRkkA (asavaraga), dAlacInI, jaTAmAMsI, viSamajvarAnajIrNAndadrukaNDUvisUcikApAmAH / kuSThaM kiTibhaM citraM vicarcikAM copahanti nRNAma kamala, sugandhabolA, reNukA, khasa, nakhI nAmaka viSaM mUSikalUtAnAM sarveSAM pannagAnAM ca / / gandha dravya, devadAru, dhatUrA, kesara, gandhatRNa, kUTha, phUlapriyaGgu, tagara, sirasakA paMcAMga (chAla, phUla, patra Azu viSaM nAzayati mUlajamatha kandajaM sarvam // bIja, jar3a); sAMTha, mirca, pIpala, haratAla, manasila, etena liptagAtraH sarpAna gRhNAti bhakSayecca viSam 155 jIrA, aparAjitA (sapheda phUlakI koyala), kaTabhI kAlaparIto'pi naro jIvati nityaM niraatngkH|| rAtaka( aparAjitA bheda yA choTI mAla kaMganI), karaJja, Anaddhe gudalepo yonau lepazca mUDhagarbhANAm / / mANAm / / sapheda saraso, saMbhAlu, haldI, tulasI, rasauta, geru, motiSu ca lalATe lepanamAhuH pradhAnatamama / / majITha, nImake pattoMkA rasa, bAMsakI chAla, asagandha, bherImRdaGgapaTahAn chatrANyamunA tathA dhvajapatAkA N hoMga, kaitha, amlabeta, lAkha, mulaiThI, mahuveke phUla, liptvA'hiviSanirastyai prdhvnyedrshyenmtimaan|| bAbacI, vaca, ruhA - ( dUrvA yA mAMsarohiNI) yatra ca sannihito'yaM na tatra bAlagrahAna rakSAMsi gorocana aura tagara, puSya nakSatrameM ye sATha na ca kArmaNavetAlA bhajanti nAtharvaNA mantrAH | | oSadhiyAM samAna bhAga lekara mahIna cUrNa banAveM sarvagrahA na tatra prabhavanti na cAgnizastranRpacaurAH ||raa aura use gopittameM* ghoTakara goliyAM banA leN| lakSmIzca tatra bhajate yatra mahAgandhahastyasti // ise pAna aJjana piSyamANa imaM cAtra siddhaM mantramudIrayet / / aura pralepa dvArA prayukta mama mAtA jayA nAma vijayo nAma me pitA // karanA cAhiye / so'haM jayo jayAputro vijayo'tha jayAmi ca / ise hita mita pathya bhojana karate huve AMkhameM namaH puruSasiMhAya viSNave vizvakarmaNe // XmUla pAThameM gopitta zabda hai parantu 10 sanAtanAya kRSNAya bhavAya vibhavAya ca / . varSakA purAnA goghRta milAnese bhI guNa dAyaka tejo vRSAkapeH sAkSAttejo brahmendrayoryame // / siddha hogA / For Private And Personal Use Only
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam caturthoM bhAgaH 273 lagAnese pilla, AMkhakI khujalI, timira, ratauMdhA, | rakkheMge aura use rAjA tathA corAdi bhI hAni na kAca, arbuda aura paTalAdi netra roga naSTa hote haiN| pahuMcAeMge, na usa para koI zastra prahAra karegA aura ___ yaha agada viSama jvara, ajIrNa, dAda, | na agni lagAyagA / ) khujalI, visUcikA, pAmA, kuSTha, kiTibha, zveta jisake pAsa yaha agada hogA use dhanakI kuSTha, vicarcikA, cUhekA viSa, makar3IkA viSa, kamI na rhegii| samasta prakArake sokA viSa, mUlaviSa aura kanda ise taiyAra karate samaya " mama mAtA........ viSa ityAdiko zIghra hI naSTa kara detA hai| svAhA" mantrakA jApa karate rahanA cAhiye / isa agadakA zarIra para lepa karake sarpako pakar3a liyA jAya yA viSa bhakSaNa kara liyA jAya ___ (5697) mahAdrAvakam (1) to bhI prANa hAni nahI ho sktii| (bhai. ra. / plIha. ; dhanva. / udara.) ____ yadi viSake prabhAvase mRtprAyaH vyakti para bhI | yavakSArasya bhAgau dvau sphaTika ristrayo mtaaH| ise prayukta kiyA jAya to vaha svastha ho jAtA hai| ekIkRtya prapiSyApi mUtrairvatsatarIbhavaiH // AdhmAna rogameM gudo para aura mUDhagarbha meM yonipara | zuSkaM kRtvA kSipetpAtre zezake vastrale pite / isakA lepa karanA cAhiye / mUrchA aura zira | anyazIzakapAtreNa mukhaM sammelayed budhaH // pIr3AmeM zira para isakA lepa karanA atyanta pAtrasyAdhaHpradIptAgneH saupadhAnnalikAnvitAta / lAbhadAyaka hai| pAtre'nyasmin raso yAti bASparUpeNa snycitH|| __ bherI, mRdaGga aura Dhola Adi bAjoM para tato rasaM viniSkRSya sthApayetsnigdhabhAjane / isakA lepa karake unheM sarpaviSa-grasta manuSya ke ! lavaGgana vaTI kuryAdathavA mRtatAmrakaiH // sAmane bajAne aura chatra, dhvajA tathA patAkA | / plIhAdisthUlarogeSu dApayedraktikAM bhiSak / para lepa karake use dikhAnese viSa naSTa ho | dUrIkaroti rogazca mahAdrAvakasaMjJakaH // jAtA hai| vitre ca dadraroge ca pralepaM drAvakasya ca / ___ jisa sthAnameM yaha agada rahatA hai vahAM | vahnivajjvalanaM tasya dadhi dattvA pralApayet // bAlagraha, rAkSasa kArmaNa, betAla aura virodhiyoM 2 bhAga javAkhAra aura 3 bhAga phaTakIko dvArA prayukta atharva vedokta mantra kisI prakArakI ___*mantra jApako mithyAvAda na samajhanA hAni nahIM kara skte| | cAhiye / mantra, hipnoTijmakA eka pradhAna aMga hai| ___isakI vidyamAnatAmeM agni zastra, rAjA aura isIko " sajezana " kahate haiN| yadi sajezana corAdi bhI hAni nahIM pahuMcA sakate / ( jisake ! yA mantrakA prayoga sandeha rahita vizvAsake sAtha pAsa yaha auSadha hogI usase sabhI loga apane vidhivata kiyA jAya to avazya phaladAyaka svArtha vaza yA usakI mahattAke vicArase mitra bhAva / hotA hai / 35 For Private And Personal Use Only
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 274 www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH ekatra pIsa kara bachiyA ke mUtrameM ghoTa kara sukhA aura phira use kapar3a miTTIkI huI AtazI zIzI meM bhara deM tathA usake mukhameM eka tirachI ( kuhanI bAlI ) nalI lagA kara usakA dUsarA sirA eka anya zIzIke mukhameM lagA deM evaM auSadhavAlI zIzIko cUlhe para rakkheM aura usake nIce agni jAveM tathA dUsarI zIzIko pAnI se bhare huve pAtra meM rakkheM; pAnI zIzIke gale taka rahanA cAhiye / isa kriyA auSadha vAle pAtrase vASpa nikala kara khAlI zIzI meM jAyagI aura dravarUpa ho kara ekatrita hotI rahegI / yaha dhyAna rakhanA cAhiye ki vASpa zIzIke bAhara idhara udhara na jAne pAve / " jaba bhApa uThanI banda ho jAya to agni banda kara deN| aura " drAva (arka ) " ko zIzImeM bhara kara surakSita rakkheM / ( yaha eka prakArakA tejAba hai ataH dhyAna rakhanA cAhiye ki tvacA aura AMkha ityAdi ko nalage / ise pAnI yA kisI anya auSadha meM milAe 1 binA kadApi na pInA cAhiye / ) ise lavaGgake cUrNa yA tAmra bhasmameM milAkara ghoTa kara goliyAM banA lenI cAhiyeM / ise khAne se lohAdi roga aura lagAnese zvitra tathA dAda naSTa hotA hai / ise lagAne se tIvra dAha hotI hai, usa para dahIkA lepa karane se vaha zAnta ho jAtI hai / pAnImeM DAlakara yA uparokta lekhAnusAra goliyAM banAkara sevana karanA cAhiye | ) 1 rattI ( 1 bUMda ) / mAtrA [ makArAdi (5698) mahAdrAvakam (2) ( dhanva. / udara; bhai. ra. / udarA. ) vRSacitramapAmArga cicA kUSmANDa nADikA / snuhI tAlasya puSpaJca varSAbhUrvetasaM tathA // eteSAM kSAramAhRtya limpAkasvarasena ca / kSAlayitvA kSAratoyaM vastrapUtaJca kArayet // caNDApena saMzoSya grAhyaM tad dravaNocitam / etasya dvipalaM grAhyaM yavakSArapaladvayam // sphaTikAripalaJcaiva narasArapalantathA / palArddha saindhavaM grAhyaM TaGkaNaM tolakadvayam // kAzIzaM tolakaJcaiva mudrAzaGkhazca tolakam / dArumocaM karSakaJca tolaM samudraphenakama || sarvamekatra saJcUrNya vakayantreNa sAdhayet / mahAdrAvakametaddhi yojyaJca rasajAraNe // hanti gulmAdikAn rogAn yakRtplIhodarAni ca Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAsA, cItA, apAmArga ( ciraciTA ), imalIkI chAla, peThekI belakI DaMDI (DaMTala ), seMDa (thohara), tAlake puSpa, punarnavA aura beta; inake kSAra samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara nIbU ke svarasameM ghola kara chAna leM aura phira usa | jalako pracaNDa dhUpa meM zuSka kareM / aba yaha kSAra 10 tole, yavakSAra 10 tole, phaTakI 5 tole, nausAdara 5 tole, seMdhA namaka 2 // tole, suhAgA 1| tolA, kasIsa 7 // mAze, murdAzaMkha 7 // mAze, zuddha saMkhiyA 1| tolA aura samudraphena 7 // mAze lekara sabako ekatra milAkara kAMcake bakayantra ( bhapake ) se ( pUrva prayoga meM kathita vidhi ke anusAra ) arka khIMce / yaha drAvaka ( arka ) pArada jAraNa meM prayukta For Private And Personal Use Only
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam caturthoM bhAgaH hotA hai / tathA ise sevana karanese gulma, yakRt , sarvArthIsi bhagandarAna krimigadAna pazcaiva plIhA aura udara roga naSTa hote haiM / kAsAMstathA (mAtrA-1 bUMda / pAnImeM DAlakara pilAveM / ) hikAzlIpadakoSadRddhimarucivyAdhi mhaadaarunnm| (5699) mahAdrAvakarasaH navyaM vA ciraja jvaraM bahuvidhaM chardi krimIn ( bhai. ra. / plIhA.) viMzati zuddhaM kAJcanamAkSikaM mRdutaraM kAMsyAbhidhaM tttthaa| yakSmANaM cirjaamvaatpiddkaaviisrpvisphottkm|| sindhUtthaM vimalaM rasAanavaraM phenaH srvntaapteH| unmAdaM svarabhedamabuMdamapi svedazca hRtpANijaM kSArau sarjikasAmbhalau suvimalau bhAgAstva-jihvAstambhagalagrahaM cirabhavaM griivaarujaamulvnnaam| mISAM smaaH| nAsAkarNaziro'kSivaktrajagadAn kSudrAmayAMzcAsaptAnAM sadRzantu TaGgaNamihAsyAjhai nRsAraH / parAn sitaH // hanyAdeva cirotthitAn bahuvidhAnanyAMzca tattulyA sphaTikArikA trisadRzaH zuklo yava rogAnapi // syaagrjH| ekaH syAdaparo hi TaGgaNamurkhadaivyaiH paraiH saptakaikAzIzatritayaM yavAgrajasamaM saJcUrNya savai nyaset ranyastu sphaTikAriTaGgaNayavakSArAgrakA pIsakaiH / pAtre kAcamaye mRdambaravRte yantre vakAkhye bhiSak jAnIyAda guruto vibhAgamanayoryantrAdikaM cApara jvAlena kramavarddhinAtyavahito'mISAM rasaM pAtayeta yava nirdiSTAstraya eva bheSajavarAH svalpo mahAn yo drAg bhasma varATikAM prakurute so'yaM mahA draavkH| ko vaktuM prabhavedamuSya nitarAM samyag guNAn ___TaGgaNAdikAsIsAntaiH saptadravyairmadhyamaH / sphaTi | kArikAzIzAntazcaturdavyai svalpaH / svarNamAkSikAdipAsaMgyAt kathayAmi tAn zRNu guNAnasyaiva / nava kAsIsatritayAntairmahAn / kAMzcitparAn / zuddha svarNa mAkSika aura kAMsya mAkSikakA etadvallacatuSTayaM saha gilet zuNThayA lavaGgena bA | atyanta mahIna cUrNa, seMdhA namaka, rasauta, samandara tatpazcAtparivAsitaM bahuguNaM tAmbUlakaM bhakSayet // jhAga, sajjIkhAra aura sAMbhalakSAra 1-1 bhAga niHzeSa vinihantyasau cirabhavAnyaSTodarANi suhogA 7 bhAga, nausAdara 3 // bhAga, phaTakI 3 // dhruvam / | bhAga, sapheda javAkhAra 14 bhAga aura tInoM prakAgulmaM pANDuhalImakaM sukaThinAmaSTholikAM kAmalAM rake kasIsa ( kasIsa, dhAtu kasIsa. puSpa kasIsa ) mandAgniM viSamAgnitAM bahuvidhAn zothAMzca samAna-bhAga-mizrita 14 bhAga le kara sabako zUlAnapi // / ekatra pIsa kara, kapara miTTI kI huI AtazI zIzImeM mdhymH|| For Private And Personal Use Only
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 276 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [makArAdi caahiye| bhara kara ( pUrva prayogameM kathita vidhi ke anusAra ) javAkhAra aura tInoM kasIsase nirmita madhyama drAvaka bakayantra (bhapake) dvArA arka khIMca leN| isake aura phiTakI, suhAgA, javAkhAra tathA kasIsase nIce prathama mandAgni jalAnI aura phira use dhIre | nimita svalpa drAvaka kahalAtA hai| dhIra bar3hAte jAnA caahiye| ___ inake banAnekI vidhi guruse sIkhanI caahie| ___ yaha rasa (arka) kaur3iyoMko zIghrahI bhasma kara | (5700) mahAzAlvaNayogaH detA hai / isake pUrNa guNoMkA varNana to saMsArameM (yo. ra. / vAtavyA. ; zA. dha.) koI bhI nahIM kara sakalA tathApi yahAM kucha guNoMkA | kultthmaassgodhmairtsiitilsrsspaiH| ullekha kiyA jAtA hai| zatapuSpAdevadAruzephAlIsthUlajIrakaiH / / isameMse 3 valla rasa zuNThI yA lavaMgake cUrNake eraNDabilvamUlaizca rAsnAmUlaizca zigrubhiH / sAtha khA kara sugandha yukta purAnA pAna khAnA mizikRSNAkuTheraizca lavaNaramlasaMyutaiH // prasAraNyazvagandhAbhyAM balAbhirdazamUlakaiH / (vyavahArika mAtrA-2-3 bUMda) guDUcyA vAnarIbIjairyathAlAbhaM samAhRtaiH / / isake sevanase samasta prakArake purAne udara kSuNNaiH svinaizca vastreNa dhRtaiH saMsvedayennaram / roga avazya naSTa ho jAte haiM / yaha rasa gulma, mahAsAlvaNasaMjJoyaM yogaH sarvAnilArtijit // pANDu, halImaka, kaThina aSThIlA, kAmalA, mandAgni, ____ kulathI, ur3ada, gehUM, alasI, tila, sarasoM, viSamAgni, aneka prakArake zotha, zUla, hara prakArake soyA, devadAru, zephAlikA ( saMbhAlu ), kalauMjI, arza,bhagandara, kRmi, pAMca prakArakI khAMsI, hicakI, . araNDamUla, belakI jar3akI chAla, rAsnAmUla, sahaslIpada, aNDa vRddhi, aruci aura navIna tathA | janekI jar3a, sauMpha, pIpala, banatulasI, pAMcoM purAnA ghara, aneka prakArakI chardi, yakSmA, purAnA, namaka, prasAraNI, asagandha, balA (kharaiTI) dazamUlakI AmavAta ( gaThiyA ), piDakA, visarpa, visphoTaka, pratyeka vastu, giloya aura kauMcake bIja / inameMse unmAda, svarabheda, arbuda, (nirbalatAse utpanna hone jitanI ovadhiyAM mila sake ve saba samAna bhAga vAlA ) chAtI aura hAtha pairoMkA pasInA, jihvA- le kara kUTa kara kAMjI meM pakAveM / ( pakAkara pula. stambha, galapaha, gardanakI pIr3A, nAka kAna zira | Tisake samAna banA leN|) AMkha aura muMhake roga aura bahutase kSudra roga tathA ise vastra para phailA kara usase vAtapIr3ita a ya aneka prakArake jIrNa rogoMko naSTa karatA hai| aGgako svedita karanese hara prakArakI vAtaja pIr3A ___ yaha drAvaka 3 prakArakA hotA hai--(1) naSTa hotI hai / mahAna (2) madhyama aura (3) svlp| (5701) mAtuliGgAdikavala: uparokta sampUrNa auSadhoMse nirmita rasako (vR. ni. ra. / jvara.) mahA drAvaka kahate haiM / suhAgA, nausAdara, phaTakI, ! arucau mAtuluGgasya kesaraM sAjya saindhavam / For Private And Personal Use Only
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] caturtho bhAgaH 277 dhAtrIdrAkSAsitAnAM vA kalkamAsye tu dhArayet // kara ) dUdhameM pakAveM / jaba khIra taiyAra ho jAya bijaure nIbUkI kesarako pIsa kara usameM ghI to usameM khUba ghI DAla kara tathA misarIse mIThA aura ( svAda yogya ) seMdhA namaka milA kara mukhameM | karake khaaeN| dhAraNa karanese athavA Amale, munakkA aura misa- yaha pAyasa (khIra) itanI vAjIkaraNa hai ki rIko pIsa kara mukhameM dhAraNa karanese aruci naSTa ise sevana karanese saikar3oM striyoMse ramaNa karanekI hotI hai| zakti A jAtI hai| (5702) mAnamaNDaH _ (5704) mASAdiyogaH (dhanvantari / zothA. ; va. se. / / (su. saM. / a. 26 vAjIkara.) zothA., udara rogA.) mASAn vidArImapi soccaTAJca / purANaM mAnakaM piSTvA dviguNIkRtataNDulam / kSIre gavAM kSaudraghRtopapannAm // sAdhitaM kSIratoyAbhyAmabhyaset pAyasaM tu tat // pItvA naraH zarkarayA suyuktAm / hanti vAtodaraM zothaM grahaNIM pANDutAmapi / / kuliGgavaSyati sarvarAtram / / siddho bhiSabhirAkhyAtaH prayogo'yaM niratyayaH ur3ada, vidArI kanda aura cauMTalIko pIsa 1 bhAga purAne mAnakandako pIsa kara 2 bhAga | kara godugdhameM pakA kara khora banAveM aura usameM gho, cAvaloM meM milAveM aura phira usameM sAta gunA dUdha zahada tathA (svAda yogya) mizrI milAkara piyeM / tathA utanAhI pAnI milAkara pkaaveN| ise khAnese kAma zakti itanI bar3ha jAtI hai yaha maNDa* vAtodara, zotha, grahaNI doSa | ki manuSya rAtabhara kuliGga vata bAra bAra strIsamAaura pANDuko naSTa karatA hai| gama kara sakatA hai| (5703) mASapAyasaH / noTa-cauMTalI bahuta thor3e parimANameM (AdhA ( rA. mA. / rasA. vAjIkara. 32; ra. ra. mAzA) lenI cAhiye / rasA. kha. / u. 6.) (5705-6) mukhadhAvanayogI mAyuvidhA vidalitaighRtasamplutaiyaH (vR. ni. ra. / aruci.) saMsAdhya pAyasamatucchaghRtaM sitADhayam / kAracaM dantakASThaM ca vidheyamarucau sadA / aznAtyasAvavirata ratamAtanoti kiJcillavaNasaMyuktamAranAlaM vipAcayet // yoSicchatena samamapratibaddhavegaH // | tena gaNDUSakaM kuryAdAsya vairasya zAntaye // ur3adakI dAlako ghImeM cikanA karake ( bhUna- | (1) arucimeM sadaiva karaJjakI dAtauna karanI *maNDa banAneke liye annase 14 gunA cAhiye / pAnI DAlakara itanA pakAnA cAhiye ki usameM (2) kAjImeM jarAsA namaka DAlakara pakAkara moTe kaNa na rahane pAveM / | usake gaNDUSa (kulle) karanese aruci naSTa hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 278 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [makArAdi (5707) mukhadhAvanayogaH | atisaraNaM bahuvegaM durvAraM dhArayatyAzu // (vR. ni. ra. / aruci.) ahiphenAtiyogena nAtisAro nivartate / ajAjI maricaM kuSThaM biDaM sauvarcalaM tthaa| kintvasya bahubhiryogairmAmRto mRta eva sH|| madhukaM zarkarA tailaM vAtike mukhadhAvanam // 1 rattI aphImako bakarIke dUdhake sAtha ___jIrA, kAlI mirca, kUTha, biDalavaNa, saJcala | denese tIvra vega vAlA bhayaGkara atisAra bhI ruka (kAlA namaka), mulaiThI aura khAMDa samAna bhAga le jAtA hai| kara, cUrNa banAkara usameM tela milAkara usase sukha svaccha karanese vAtaja aruci naSTa hotI hai| aphIma adhika mAtrAmeM sevana na karAnI cAhiye kyoM ki isase atisAra banda nahIM hotA (5708) muzalyAdiyogaH (napuMsakA mRtA. / ta. 3; yo. ra. / vAjIka.) balki hAni hI hotI hai / ( thor3I mAtrAmeM denese hI lAbha hotA hai|) musalikokilagokSuracUrNakaM zazivilocanarAmamitaM pacet / (5710) mustAyudartanam payasi prAtaridaM yadi koSNake (vA. bha. / ci. a. 19; ga. ni. / kuSThA. 26) musitayA khalu TaGkakaSaTkayA / mustAmRtAsaGgakaTaGkaTerI triguNasaptadinaM paribhakSaya kaasiiskmpillkkusstthrodhaaH| chatavayA api kAMkSati kAminIm / gandhopalaH sarjaraso viDaGgaM kimiha citramuditsarayauvanaH manaHzilAle karavIrakatvak // zazimukhIM zayanAnna jahAti sH|| tailAktagAtrasya kRtAni cUrNAkAlI mUsalI 1 bhAga, tAlamakhAnA 2 bhAga nyetAni dadyAdavacUrNanArtham / aura gokharu tIna bhAga lekara sabako kUTa chAnakara dUdhameM pakAveM aura usameM 2 // tole mizrI milAkara dadU sakaNDUH kiTibhAni pAmA mandoSNa karake prAtaHkAla piyeN| vicacikA caiva tathaiti zAntim // ise 21 dina taka sevana karanese 100 nAgaramothA, nIlAthothA, haldI, kasIsa, varSake vRddha puruSako bhI strI samAgamakI zakti prApta kamIlA, kUTha, lodha, gandhaka, rAla, bAyabiDaMga, manaho jAtI hai| sila, haratAla aura kanerakI chAla samAna bhAga le ( cUrNakI mAtrA-6 maashe|) kara mahIna cUrNa banAveM / (5709)muSTiyogaH ___ zarIra para tailakI mAliza karake yaha cUrNa ( bhai. ra. / jvarAtisA.) malanese dAda, khAja, kiTibha, pAmA aura vicarcikA gunAmitamahiphenaM chagalIdugdhena yuAnam / Adi roga naSTa ho jAte haiM / For Private And Personal Use Only
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] caturtho bhAgaH - - - - (5711) mUtrayogaH _ (5714) mUSakapurISayogaH ( vR. mA. / karNaro.) (yo. ra. / pradarA.) AkhoH purISa payasA nipIya aSTAnAmapi mUtrANAM mUtreNAnyatamena ca / koSNena pUrayetkarNa karNazUlopazAntaye // varbalAdekamahardva yahaM vaa| striyastryahaM vA pradaraM savantyaH ___ aSTa mUtra ( go, bakarI, bher3a, bhaiMsa, ghor3I, __ prasahya pAraM paramApnuvanti // hathinI, UMTanI aura gadhIke mUtra ) meM se kisI cUhekI mIMgana (viSTA) ko agni balAnusAra ekako thor3A garma karake kAnameM bharanese karNa zUla 1, 2 yA 3 dina dUdhake sAtha pInese striyoMkAH naSTa hotA hai| pradara roga naSTa ho jAtA hai| (5712) mUlikAbandhanam / (5715) mRtpiNDaprayogaH (ga. ni. ; bhai. ra. / jvarA.) (va. se. / bAlaro.) kAkajaGghA balA zyAmA brahmadaNDI kRtaaaliH| mRtpiNDenAgnivarNena kSIrasiktena soSmaNA / pRSThiparNIhyapAmArgastathAbhRGgarajo'STamaH // svedayedutthitAM nAbhiM zothastenopazAmyati // eSAmanyatamaM mUlaM puSyeNoddhRtya yatnataH / / miTTIke Dheleko agnimeM tapA kara lAla kareM raktasUtreNa saMveSTaya baddhamekAhikaM jayet // aura phira usa para dUdha chir3akeM; isase jo bhApa (vASpa) nikale usase bAlakakI nAbhiko sekanese kAkajaMghA, balA (kharaiTI), bidhArA, brahma nAbhi zotha naSTa hotA hai| daNDI, lajjAla, pRSThaparNI, apAmArga ( ciraciTA ) aura bhaMgare meM se kisI ekakI jar3ako puSya nakSatrameM (5716) mRtasaJjIvanogadaH ukhAr3a kara lAla DoremeM bAMdha kara rogIke ( zira (ca. sa. / ci. a 23) para ) bAMdhanese ikatarA jvara naSTa hotA hai| spRkkAplavasthauNeyakAkAkSI zaileyarocanAtagaram (5713) mUlikAdidhAraNam dhyAmakakuGkumamAMsIsurasAgrelAlakuSThaghnam // | bRhatI zirISapuSpaM zrIveSTakapadmacAradivizAlA ( vR. ni. ra. / gulma.) suradArupadmakezarasAvarakamanaHzilAkauntyaH // lAgalyA vApAmArgotyairindravAruNikApi vaa|| | jAtyarkapuSparasarajanIdvayaMhiGgupippalIlAkSAH / zUlaM yonigataM strINAM dhAraNaM puSparodhanut // jalamudparNicandanamadhUkamadanasindhuvArAzca // lAMgalI ( kaliyArI ) kI jar3a, yA ciraci- zampAkalodhramayUrakagandhaphalInAkulIviDaGgAzca TekI jar3a athavA indrAyaNakI jar3a yonimeM rakhanese | puSye saMhRtya samaM piSTvA gulikA vidheyAH syuH yoni zUla naSTa hotA aura rukA huvA RtusrAva / sarvaviSaghno jayakRdvipamRtasaJjIvano jvaranihantA khula jAtA hai| gheyavilepanadhAraNadhUmagrahahasthazca // For Private And Personal Use Only
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 280 www.kobatirth.org bhArata-2 - bhaiSajya ratnAkaraH [ makArAdi AvazyakatAnusAra ise sUMghanA, isakA lepa nyAt / aura dhUmrapAna karanA cAhiye / (5717) meghanAdamUlabandhanam (vai. jI. | vilAsa 1 ) kSaNamapi calatAM jahIhi mugdhe zRNu vacanaM mama tanvi sAvadhAnA | vasati zirasi meghanAdamUle vrajati tarAM viSamo vilAsadRSTe || caulAIkI jar3o zirapara bAMdhane se viSamajvara naSTa ho jAtA hai / bhUtaviSajantvalakSmI kArmaNamantrAnyanyarI nha du:stramastrIdoSAnakAlamaraNAmbu caurabhayam // dhanadhAnyakAryasiddhiH zrIpuSTyAyuvivardhano dhanyaH / mRtasaJjIvana eSa prAgamRtAdbrahmaNA vihitaH // spRkkA (asabaraga), kevaTI mothA, dhuNera, gopIcandana, chAracharIlA, gorocana, tagara, dhyAmaka (gandha tRga), kesara, jaTAmAMsI, tulasIkI maJjarI, ilAyacI, haratAla, paMvAr3ake bIja, bar3I kaTelI, sirasake phUla, zrISTa ( zrIvAsa ), padmacAraTI ( sthala padma ), indrAyaNakI jar3a, devadAru, kamala kesara, sAvaralodha, manasila, reNukA, camelIke phUloMkA rasa, Akake phUloMkA rasa, haldI, dArUhaldI, hIMga, pIpala, lAkha, sugandha bAlA, mudgaparNI, candana, mahuve phUla, mainaphala, saMbhAlU, amalatAsa, paThAnI lodha, ciraciTA, phUlapriyaMgu, nAkulI, ( nAI ) aura bAyabiDaMga | puSya nakSatra meM ye sampUrNa cIjeM samAna bhAga le kara atyanta mahIna pIsa kara goliyAM banAveM / ( aura chAyA meM sukhAkara surakSita rakkheM / ) yaha agada samasta prakArake viSoMko naSTa karatA hai / isake atirikta yaha jvara, bhUta, kRmi ( roga jIvANu ), viparIta mantroMke duSTa prabhAva, alakSmI, zatru, agni, azani, duHsvapna, strI doSa, akAla mRtyu, jala bhaya aura corabhaya ko bhI dUra karatA hai 1 isake prabhAva se dhana dhAnya, kArya siddhi, zrI, puSTi aura AyukI vRddhi hotI hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (5718) meghanAdamUlayogaH ( vai. ma. ra. / paTala 16 ) meghanAda ziphAsamAnataDAgabhuktiyutaM payaH / secitaM ca nihanti todamasahya makSibhavaM nRNAm // meghanAda ( caulAI) kI jar3ako dUdhameM pIsakara usameM zukti (sIpa) ghisakara AMkhameM DAlane se asA netra pIr3A bhI zAnta ho jAtI hai / (5719) mocarasasiddhakSIram (ga. ni. / 2. pi. 8 ) vizeSato vipathasaMpravRtte payo hitaM mocarasena siddhama / arazuGgava hrIveranIlotpalanAgarairvA // 1 tolA mocarasako kUTakara 16 tole dUdhameM milAveM aura usameM 64 tole pAnI milA kara mandAgni para pakAyeM / jaba saba pAnI jala jAya to dUdhako chAna leN| yaha dUdha malamArga se nikalane vAle rakta meM vizeSa upayogI hai / For Private And Personal Use Only
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org mizraprakaraNam ] isIke samAna bar3ake aMkura, yA bar3akI koMpala athavA sugandhavAlA, nIlotpala aura soMThase siddha dUdha bhI gudAse jAne vAle raktako banda karatA hai| (5720) mocarasAdiyavAgUH ( ga. ni. / bAla rogA. 11; yo. ci. ma. / a. 4 ; bhA. pra. ma. khaM. bAlarogA. : ca. da. / bAlarogA. 63.) caturthI bhAgaH iti makArAdimizraprakaraNam (5721) yavAdikvAtha: (1) ( vR. ni. ra. / pittakaphajvara . ) aavasaari dve haridre dve sucandane / guDUcIdevakASThaM ca tejoddA sadurAlabhA // payitvA pivetkvAthaM kaphapittajvarApaham / pipAsAchardidAhanaM vRSyaM vahni vidIpanam // ya atha yakArAdikaSAyaprakaraNam jau, padmAkha, dhaniyA, haldI, dArUhaldI, sapheda candana, lAla candana, giloya, devadAru, cavya aura dhamAsA | ye saba oSadhiyAM samAna bhAga le kara ATha gune pAnI meM pakAveM aura jaba cauthA bhAga zeSa rahe to chAna leN| 281 mocarasaH samaGgA ca dhAtakI padmakesaram / piSTairetairyavAgUH syAdraktAtIsAranAzanI // yaha kAtha piyAsa, chardi, dAha aura kaphapittaja - jvarako naSTa karatA hai / 36 mocarasa, majITha, dhAyake phUla aura kamalakesara samAna bhAga le kara pIsa kara usase yavAgU banA kara denese raktAtisAra naSTa hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yaha vRSya aura agnidIpaka bhI hai| ( pratyeka vastu 1 tolA / pAnI 88 tole / zeSa 22 tole / ) (5722) yavAdikvAthaH (2) ( vR. mA. / amlapitta. ; yo. ra. / amla . ; yo. ta. | ta. 64; ga. ni. ; vR. ni. ra. / amlapi;* vR. yo. ta / ta. 122 ) nistu payavavRSadhAtrIkathitaM salilaM trigandhamadhusahitam / drutataramapi harati vamiM saJjanitAmamlapittena // chilake rahita jau, bAsA aura AmalA samAna bhAga lekara kAtha banAveM For Private And Personal Use Only
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 282 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [yakArAdi isameM trigandha ( dAlacInI, ilAyacI, teja- (jau ityAdi pratyeka vastu 2-2 tolaa| pAta ) kA cUrNa aura zahada milAkara pilAnese / pAnI 48 tole zeSa 12 tole / ) amlapitta janita vamana naSTa hotI hai| (5725) yavAdikvAthaH (5) ( yavAdi pratyeka vastu 2-2 tole / pAnI | (vR. ni. ra. / pittakaphavara.)) 48 tole / zeSa 12 tole / zahada 2 tole / dAlacInI Adi pratyeka vastukA cUrNa 1 mAzA.) / | yavaH parpaTakaM dhAnyaM paTolAriSTasAdhitam / pibetsazarkarakSaudraM pittazleSmajvarApaham / / (5723) yavAdikvAthaH (3) ____ jau, pittapApar3A, dhaniyA, paTola aura ( yo. ra. / mUtrakRcchU. ; vR. ni. ra.) nImakI chAla, samAna bhAga le kara kAtha bnaaveN| yavorubUkastRNapaJcamUlI isameM khAMDa aura zahada milAkara pInese pitta pASANabhedaiH sazatAvarIbhiH / kaphaja jvara naSTa hotA hai| kRccheSu gulmeSvabhayAvimitraiH (jau Adi pratyeka vastu 1 tolA / pAnI kRtaH kaSAyo guDasaMprayuktaH // | 40 tole / zeSa 10 tole / ) jau, araNDamUla, tRNapazcamUla (kuzA, (5726) yavAdizItakaSAyaH kAsa, Ikha, zarakaMDA aura dAbhakI jar3a) pASANa bheda, zatAvara aura harra ke kvAthameM gur3a milA kara ( ga. ni. / jvara.) pInese mUtrakRccha aura gulma naSTa hotA hai| yavAn bhRSTAnuzIrANi samaGgAM kAzmarIphalam / ( jo ityAdi pratyeka vastu AdhA tolA / nidhyAdapsu cAloDaya nizA paryuSitaM ttH|| kSaudreNa yuktaM pibato jvaraH paittaH prazAmyati // pAnI 40 tole / zeSa 10 tole / ) bhune huve jau, khasa, majITha aura khambhArIke (5724) yavAdikvAthaH (4) phala samAna bhAga le kara sabako ekatra kUTa kara ( vR. mA. / amlapitta. ; yo ra. ; ga. ni. ; rAtrike samaya miTTIke baratana meM svaccha pAnIse bhigo vR. ni. ra.) deN| dUsare dina prAtaH kAla auSadhoMko mala kara yavakRSNApaTolAnAM kvArtha kSaudrayutaM pibet / chAna leN| nAzayedamlapittaM ca aruciM ca varmi tathA // isameM zahada milA kara pInese pitta jvara jau, pIpala aura paTola ke kAtha meM zahada | zAnta hotA hai| DAla kara pInese amlapitta, aruci aura vamana kA | (jau Adi pratyeka vastu AdhA tolA, pAnI nAza hotA hai| 12 tole / zahada 1 // tolA / ) For Private And Personal Use Only
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 283 (5727) yavAnyAdikvAthaH javAsA, sirasakI chAla, arjunakI chAla, khaira( bhA. pra. ; vR. ni. ra. / kapha jvara.) sAra, asanA vRkSakA sAra, nImake patte, palAza yavAnI pippalI vAsA tathA khAkhasavalkalam / (DhAka) kI chAla, AmalA aura cUhAkanno samAna eSAM kyAthaM pibetkAse zvAse ca kaphaje jvare // bhAga lekara kvAtha banAveM / ajavAyana, pIpala, bAsA aura postakA DoDhA | isa kvAthase upadaMzake baNa dhone caahiye| samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / isI kAthase taila pakAkara upadaMzake broM para ___ yaha kvAtha khAMsI, zvAsa aura kaphaja jvarako lagAnA cAhiye / naSTa karatA hai| (pratyeka oSadhi 2 tole / pAkArtha jala ( ajavAyana Adi pratyeka vastu 1 / tolA / 144 tole / zeSa kAtha 36 tole / taila pAkArtha pAnI 40 tole / zeSa kvAtha 10 tole / ) yahI kAtha 4 sera; tila tela 1 sera / ) (5728) yavAnyAdidIpanakaSAyaH (5730) yavAsAdikvAthaH (vR; ni. ra. ; yo. ra. / AmAtisAra.) (vaidyAmRta.) yavAnInAgarozIradhAnikAtiviSAghanaiH / vAtajvaraM hanti yavAsavizvA bAlabilvadviparNIbhirdIpanaM pAcanaM bhavet // mustA guDUcI janitaH kaSAyaH / ajavAyana, soMTha, khasa, dhaniyA, atIsa, javAsA, soMTha, nAgaramothA aura giloya samAna nAgaramothA, kacce belakI girI, zAlaparNI aura | bhAga lekara kvAtha banAveM / pRSThaparNI samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / yaha kAtha vAta jvarako naSTa karatA hai| yaha kAtha Amako pacAtA aura agniko dIpta (pratyeka oSadhi 11 tolA / pAkArtha jala karatA hai| 40 tole / zeSa kAtha 10 tole / ) (pratyeka oSadhi AdhA tolA / pAnI AdhA (5731) yaSTayAdikvAthaH (1) sera / zeSa kAtha 10 tole / ) ( yo. ra.; vR. ni. ra. / zItapitta.) (5729) yavAsakAdiprakSAlanam | yaSTI madhRkapuSpaM ca sarAsnAM candanadvayam / (ga. ni. / upadaMza.) nirguNDI sakaNAkvAthaM zItapittaharaM pibet / / yavAsakaM zirISaM ca kakubhaM khdiraasnau| mulaiThI, mahuveke phUla, rAsnA, sapheda candana, picumandapalAzau ca dhAtrI sondurakarNikA // lAla candana aura saMbhAlu samAna bhAga lekara kAtha esAni samabhAgAni kaSAyamupasAdhayet / . banAveM / tena prakSAlanaM kuryAdupadaMzeSu buddhimAn // isameM pIpalakA cUrNa milA kara pInese zItaetenaiva kaSAyeNa vraNatailaM vipAcayet // pitta ( pittI uchalanA roga ) naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 24 ( pratyeka oSadhi 1 tolA / pAkArtha jala 48 tole / zeSa kAtha 12 tole / pIpalakA cUrNa 1 mAzA | ) bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH (5732) yaSTyAdikvAthaH (2) ( yo. ra. ; va. se. / netra ) STa guDUcIM triphalAM sadAvamakSyAmaye sarvabhave pivedvA / AzcotanaM sAndrarasena dAyaH zastaM sadA kSaudrayutaM narANAm // mulaiThI, giloya, harra, baher3A, AmalA aura dArUhaldI samAna bhAga le kara kAtha banAveM / ise pIne se sarva doSaja netra roga naSTa hote haiN| dArUhaldI ke svarasa yA kAthako gAr3hA karake usameM zahada milAkara AMkha meM DAlanA bhI hita kArI hai| ( pratyeka oSadhi 1 tolA, pAkArtha jala 48 tole, zeSa kAtha 12 tole / ) (5733) yaSTyAdikvAthaH (3) (ga. ni. / vAtapitta jvara . ) madhuyaSTirnizAyugmaM paTolaM vyAdhighAtakaH / mustanimbAmRtAkvAtha vAtapittajvarApahaH // mulaiThI, haldI, dArUhaldI, paTola, amalatAsakA gUdA, nAgaramothA, nImakI chAla aura giloya samAna bhAga lekara kAtha banAveM / yaha kA vAtapitta - jvarako naSTa karatA hai / ( pratyeka oSadhi 9 mAze; pAkArtha jala 48 to zeSa kAtha 12 tole / ) [yakArAdi (5734) yaSTyAdikvAthaH (4) ( vR. ni. ra. / tridoSAtisAra. ) yaSTImadhu sitAlodhaM madhUkaM nIlamutpalam / ajAkSIreNa kvathitaM raktAtIsArazAntaye // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mulaiThI, lodha, misarI, mahuve ke phUla, aura nIlakamala samAna bhAga le kara bakarIke dUdhameM kAveM / isake sevanase raktAtisAra naSTa hotA hai / ( pratyeka oSadhi AdhA tolA; bakarIkA dUdha 20 tole; jala 1 sera; sabako ekatra milAkara pakAveM aura dUdha mAtra zeSa rahane para chAna leN| ) (5735) yaSTAdikvAthaH (5) ( vR. ni. ra. / viSamajvara . ) yaSTI durAlabhAvAsA triphalAvAlakAmRtA / mustakvAthaH sitAyukto viSamajvaranAzanaH // mulaiThI, dhamAsA, bAsA, harra, baher3A, AmalA sugandhavAlA, giloya aura nAgaramothA samAna bhAga lekara kAtha banAveM / isameM misarI milAkara pInese viSama jvara naSTa hotA hai / ( pratyeka oSadhi AdhA tolA pAkArtha jala 36 tole / zeSa kAtha 9 tole / ) (5736) yaSTyAdikvAthaH (6) ( vR. ni. 2. | sannipAta jvara . ) yaSTI paTolakaTukAghananimbasurAdhAvanyaH / apaharanti mohapittaM jvaramugraM sannipAtottham // For Private And Personal Use Only
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam caturthoM bhAgaH mulaiThI, paTola, kuTakI, nAgaramothA, nImakI | mulaiThIke cUrNake sAtha dUdha pakokara ThaNDA chAla, devadAru aura pRSThaparNI samAna bhAga lekara / karake usameM khAMDa aura zahada milAkara pInese kAtha bnaaveN| raktapitta naSTa hotA hai| yaha kAtha ugra sannipAta jvara, moha aura (mulaiThI 2 tole; dUdha 16 tole, pAnI 64 pittako naSTa karatA hai| tole lekara sabako ekatra milA kara pakA aura (pratyeka oSadhi 9 mAze; pAkArtha jala 40 jaba pAnI jala jAe to dUdhako chAna leM / ) / tole; zeSa kAtha 10 tole / ) (5739) yaSTyAdiyogaH (5737) yaSTayAdikvAthaH (7) (vR. ni. ra. / tRSNA .) (vai. ma. ra. / paTala 7 ) yaSTayAhAM candanopetAM samyak kSIreNa pessitaam| tenaivAloDaya pAtavyaM rudhiracchardinAzanam // yaSTayAdvailairvArubIjekSukANDaiH __mulaiThI aura sapheda candanako dUdhameM bArIka zItaH kvAtho naalikeraambujnmaa| pIsakara aura dUdhameM gholakara pilAnese raktavamana paittaM kRcchaM dAhatRSNoSNavAtaM naSTa hotI hai| raktasrAvaM mUtrasAdaM hinasti // (5740) yaSTayAdyAzcyotanam mulaiThI, choTI ilAyacI, kakar3Ike bIja aura (yo. ra. / netra.) IkhakI porI (Tukar3e) samAna bhAga lekara sabako yaSTayAvadAvyutpalapadmalAkSA kUTakara sAyaMkAlako nAriyala ke pAnImeM bhigo deM prapoNDarIkaM naladAmbunA ca / aura dUsare dina prAtaH kAla malakara chAna leN| AzcyotanaM strIpayasA vipakvaM yaha kAtha pittaja mUtrakRcch, dAha, tRSNA, nihanti tatsatraNadAhazukram // uSNavAta, raktasrAva aura mUtrAvarodhako naSTa mulaiThI, dAruhaldI, nIlotpala, padma (kamala), karatA hai| lAkha, puNDariyA, khasa, aura sugandha bAlA samona bhAga lekara sabako strIdugdhameM pakA kara chAna kara (pratyeka oSadhi AdhA tolA; nArayalakA AMkhameM DAlanese dAha yukta sabaNa netrazuka (phUlA) pAnI 12 tole ) naSTa hotA hai| (5738) yaSTayAdikSIram | (5741) yUthImUlayogaH ( ga. ni. ; vR. ni. ra. / raktapitta.) ( ga. ni. / azmarya. 19) yaSTImadhusamAyuktaM kSIraM saMkvAthya zItalam / yUthImUlaM grISmakAlodgRhItaM zarkarAmadhusammizraM raktapittApahaM pibet // chAgIkSIre samyagutkvAthya pItam / For Private And Personal Use Only
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 286 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [yakArAdi mUtrAghAtaM mUtrakRcchaM sazUlaM (1) Amaleke rasameM mizrI milAkara pInese __ hanyAtkSipraM zarkarAmazmarIM ca // yonidAha naSTa hotI hai / grISma kAlameM ukhAr3I huI jUhIkI jar3ako (2) sUryakAnta (sUrajamukhI ) kI jar3ako cAvaloMke pAnImeM pIsakara sevana karanese bhI yonibakarIke dUdhameM pakAkara pInese mUtrAghAta, zUla yukta mUtrakRcchra aura zarkarA tathA azmarIkA zIghra hI dAha naSTa ho jAtI hai| nAza ho jAtA hai| (5743) yonisaGkocakakvAthaH (ra. rA. su. / strI.) ( jUhIkI jar3a 5 tole, dUdha 40 tole, | pAnI 160 tole / ekatra milAkara pakAveM / / | prakSAlayedbhagaM nityaM pathyAmalakavalkalaiH / jaba pAnI jala jAe to dUdhako chAna leN|) vRddhApi kAminI kApi bAlAvatkurute ratim // harra aura Amaleke kvAthase yoniko dhonese yogarAjakvAthaH vRddhA strIkI yoni bhI bAlikAke samAna ho ( bhA. pra. / sannipAta.) jAtI hai| pra. saM. 3367 " nAgarAdi kAthaH (13)" | (5744) yonisaGkocakayogaH dekhiye| (bR. ni. ra. / strI roga ) (5742) yonizUlaharo yogaH | kapikacchUbhavaM mUlaM kvAthayedvidhinA bhiSak / yoniH saGkIrNatAM yAti kvAthenAnena dhaavnaat|| ( vR. ni. ra. / strIro.) kauMcakI jar3ako ATha gune pAnImeM pakAveM dhAtrIrasaM sitAyuktaM yonidAhe pibensdaa| aura jaba cauthA bhAga zeSa rahe to chAna leN| sUryakrAntAbhavaM mUlaM pibedvA taNDulAmbunA // / isa kAthase dhonese yoni saGkIrNa ho jAtI hai| iti yakArAdikaSAyaprakaraNam - - atha yakArAdicUrNaprakaraNam (5745) yamAnikAdicUrNam plIhAnametadvinihanti cUrNa( yo. ra. ; va. se. ; ga. ni.; bhai. r.| plIha.; muSNAmbunA mastusurAsavairvA / vR. mA. / udara. ; vR. ni. ra. ; dhanva. / udara.; vR. yo. ta. / ta. 105) ajavAyana, cItAmUla, javAkhAra, vaca, dantIyamAnikAcitrakayAvazUkaM | mUla aura pIpala samAna bhAga le kara cUrNa banAyeM / SaDgranthidantImagadhodbhavAnAm / ise uSNa jala yA mastu athavA madya yA For Private And Personal Use Only
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH Asabake sAtha sevana karanese plIhA (tillI ) ko (saMcala), biDa lavaNa, kAMca lavaNa aura samudra lavaNa ArAma hotA hai| samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ( maatraa-1-1|| mAzA / ) isake sevanase samasta prakArake gulma naSTa (5746) yamAnyAdicUrNam hote haiN| ( bhai. ra. / kSudra rogA. ; vR. ni. ra. / zUlA. anupAna-dhImeM milAkara sevana kareM / bhai. ra. / gulma. ; ga. ni. / zUlA. ; ga. ni. / ( mAtrA-2 mAze / ) gulma. ; vR. mA. / gulma.) (5749) yavakSArayogaH (3) ymaaniihisindhRtykssaarsauvrclaabhyaaH| murAmaNDena pAtavyA vAtazUlaniSUdanAH // (va. se. / mUtrakRcchra. ; vR. mA. ; ga. ni. ; ajavAyana, bhunI huI hIMga, seMdhA namaka, javA. vR. ni. ra.) khAra, kAlA namaka (saMcala) aura harra samAna bhAga | sitAtulyo yavakSAraH sarvakRcchapaNAzanaH / lekara cUrNa banAveM / drAkSAsitopalAkalkaM kRcchannaM mastunA yutam // ise surAmaNDa (madyake Upara vAle svaccha bhAga) ( vR. mA. meM zlokakA uttarArddha isa prakAra haike sAtha sevana karanese vAtaja zUla ( aura gulma ) naSTa hotA hai| "nidigdhikA raso vA'tha sakSaudraH kRcchnAzanaH" mAtrA-1 maashaa| (1) javAkhAra aura misarI samAna bhAga le (5747) yavakSArayogaH (1) kara cUrNa bnaaveN| (va. se. / bAla. ; yo. ra. / mukha pAka.) | isake sevanase samasta prakArake mUtrakRccha naSTa tAlupAke yavakSAraM madhunA pratisAraNam / | hote haiN| javAkhArako zahadameM milAkara malanese tAlu- (maatraa-1|| mAzA / anupAna-mastu yA pAka naSTa hotA hai| uSNa jala) (5748) yavakSArayogaH (2) (2) munakkA aura misarIko patthara para pIsa (va. se. / gulma, udara.) kara mastuke sAtha sevana karanese mUtrakRcchU naSTa kSAradvayAnalavyoSanIlIlavaNapaJcakam / hotA hai| cUrNitaM sarpiSA peyaM sarvagulmodarApaham // (3) kaTelIke rasameM (yA ilAyacIke kAthameM) javAkhAra, sajjIkhAra, cItA, soMTha, mirca, | zahada milA kara sevana karanese mUtrakRcchra naSTa pIpala, nIlakI jar3a, seMdhA namaka, kAlA namaka ' hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 288 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [yakArAdi (5750) yavakSArayogaH (4) / (5752) yavakSArAdiyogaH ( rAjamA. / stro.) (va. se. / jaladoSA.) makkala: prazamamupaiti kAminInAM mahAkayavakSArau pItvA caivoSNavAriNA / pItena kvathitajalopayojitena / nAnAdezodbhavaJcaiva vAridoSamapohati / / soMThakA cUrNa aura javAkhAra samAna bhAga le abhyudyannavazUkasambhavena | kara donoMko ekatra kharala karake rakheM / kSAreNa dhruvamathavA ghRtAnvitena / / _ise uSNa jalake sAtha sevana karanese deza navIna yavoMse taiyAra kiye huve javAkhArako | dezAntaroMkA jaladoSa naSTa hotA hai| ( paradezakA pake huve jala yA ghImeM milAkara pilAnese makkala pAnI vikAra nahIM karatA / ) zUla* avazya naSTa ho jAtA hai| ( mAtrA-1 mAzA / ) ( mAtrA-4-6 rattI / ) (5753) yavakSArAya cUrNam (1) ( vaidyAmRta.) (5751) yavakSArAdicUrNam yavakSAro yavAnI ca saindhavaM cAmlavetasam / (rA. mA. / arza.) harItakI vacA hiGgu cUrNamuSNena vAriNA / / prAtaryavakSAramahauSadhAbhyAM | saptAhAdagulmanicayaM sazUlaM saparigraham / cUrNena tulyena vimizrataH yaH / bhinatti nAtra sandeho vaherTaddhiM karoti ca // leDhI ghRtaM tasya na zAmyati javAkhAra, ajavAyana, seMdhA, amlabeta, harra, kSudyo vA pibatyuSNajalena zuNThIm // , baca aura ghImeM bhunI huI hIMga samAna bhAga lekara cUrNa bnaa| javAkhAra aura soMThakA cUrNa samAna bhAga le| isake sevanase 1 saptAhameM zUla aura upadrava kara donoMko ekatra milA kara rakheM / | yukta pravRddha gulma bhI avazya naSTa ho jAtA hai| - prAtaH kAla yaha cUrNa ghImeM milA kara cATa- yaha prayoga jaTharAgniko bhI pradIpta karatA hai / nese athavA uSNa jalake sAtha soMThakA cUrNa sevana anupAna-uSNa jala / karanese kSudhA atyanta prabala ho jAtI hai| ( mAtrA-1 mAzA / ) (mAtrA-1 maashaa|) (5754) yavakSArAcaM cUrNam (2) (ga. ni. / cUrNA.) prasavake pazcAt prasUtAke hRdaya, mastaka | yavakSAra yavAnI ca piveduSNena vAriNA / aura vastimeM hone vAle zUlako " makkala" etena vAtajaM zUlaM gulmazcaiva cirotthitaH // kahate haiN| bhidyate saptarAtreNa pavanena yathA ghanaH // For Private And Personal Use Only
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam] caturthoM bhAgaH 289 - javAkhAra aura ajavAyana samAna bhAga lekara | (5757) yavAnIkhANDavacUrNam cUrNa banAveM / (yamAniSADavaH) ise uSNa jalake sAtha sevana karanese sAta (yo. ra. : vR. mA. ; bhai. ra. ; ra. ra. ; ca. d.| dinameM purAnA gulma aura vAtaja zUla avazya naSTa arocakA.; hArIta saMhitA / sthA. 3 a. 6; ho jAtA hai| vR. yo. ta. / ta. 76; vR. yo. ta. / ta. ( maatraa-1-1|| mAzA / ) 83; caraka saM / ci. sthA. 6. a. 8 ) (5755) yavAdicUrNam | yavAnI tittiDIkaM ca nAgaraM cAmlavetasam / (rA. mA. / rAjayakSmA.) dADimaM badaraM sAmlaM kArSikANyupakalpayet // khAdanti ye sayavanAgabalAturaGga dhAnyasauvarcalAjAjIvarAGga cAdhakArSikam / gandhAMstilAn guDavimizritamASayuktAn / pippalInAM zataM caikaM dve zate maricasya ca / / pItvA payo'pi nacireNa bhavanti vanya- | zarkarAyAzca catvAri palAnyekatra cUrNayet / mAtaGgabhaGgapaTavaH svabalAtirekAt // yavAnIkhANDavakAkhyaM tu cUrNametadarocakam / / jau, nAgabalA, asagandha, tila, guDa aura hantyeva prAtaretattu sthApitaM ca mukhe muhuH| ur3ada samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / jihAvizodhanaM hRdyaM dIpanaM bhaktarocakam / / ise dUdhake sAtha sevana karanese zarIra bahuta hRtpIDApArzvazUlaghnaM vivandhAnAhanAzanam / zoba hRSTa puSTa aura atyadhika balazAlI ho kAsazvAsaharaM grAhi grahaNyazaivikAranut // jAtA hai| ajavAyana, tintaDIka, soMTha, amlabeta, anAra(5756) yavAnikAyuGkalanam dAnA aura khaTTe bera 11-1 / tolA; dhaniyA', saJcala ( kAlA namaka ), jIrA aura dAracInI AdhA (vR. ni. ra. / sannipAta. ; vR. yo. t.| ta. 59) AdhA karSa (pratyeka 7 // mAze); pIpala 100 yavAnikA vacA zuNThA pippalI kAravI tthaa| naga; kAlI mirca 200 naga, aura khAMDa 20 etairuddhUlanaM zreSThaM tridoSotthe jvare nRNAm // | tole lekara yathA vidhi cUrNa bnaaveN| ajavAyana, baca, soMTha, pIpala aura kalauMjI prAtaH kAla bAra bAra yaha cUrNa mukhameM dhAraNa samAna bhAga lekara bArIka cUrNa banAveM / karanese aruci avazya naSTa ho jAtI hai / isakI mAlizase sannipAta jvarameM lAbha ____ isake atirikta yaha cUrNa jihvAko zuddha hotA hai| karatA hai tathA hRdya, aura dIpana hai evaM hRtpIDA, ( jaba pasInA adhika Ane lagatA hai to isakI mAlizase ruka jAtA hai / ) 1-hArIta saMhitAmeM dhaniyekA abhAva hai| 37 For Private And Personal Use Only
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH * [yakArAdi pArzvazUla, vibandha, aphArA, khAMsI, zvAsa, grahaNI | ajavAyana, jIrA, kalauMjI, cava, pIpala aura aura arzako naSTa karatA hai tathA grAhI hai| soMTha samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| ___ (5758) yavAnIcUrNam yaha cUrNa kaphaja saMgrahaNIko naSTa karatA hai| (vR. ni. ra. / arza; dhanva. / atisAra.) anupAna-taka / yavAnIndrayavaM pAThA bilvaM zuNThI rasAdhanam / (maatraa-1-1|| mAzA / ) cUrNa zUle hitaM peyaM pravRddhe cAtizoNite // (5761) yavAnyAdicUrNam (3) ___ ajavAyana, indrajau, pAThA, belagirI, soMTha / (hArIta saMhitA / sthA. 3 a. 29) aura rasauta samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / yavAnI cogragandhA ca tathA ca kaTukatrayam / ____ yaha cUrNa zUlayukta atyanta pravRddha raktAti- pAcanaM zlaiSmike gulme pItaM coSNaM nizAsu ca // sArako naSTa karatA hai| ajavAyana, baca, seAMTha, mirca aura pIpala ( maatraa-1|| mAzA / anupAna-cAvaloMkA | samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / paanii|) __ ise rAtrike samaya sevana karanese kaphaja gulma (5759) yavAnyAdicUrNam (1) . naSTa hotA hai| ( vR. ni. ra. / zUla.) (maatraa-1-1|| mAzA / anupAna-uSNa jala / ) yavAnI saindhavaM dAru yavakSAraM suvarcalam / (5762) yavAnyAdicUrNam (4) vizvairaNDaziphA hiGgulavaNaM biDapUrvakam // (vR. ni. ra. / saMgrahaNya.) etaccUrNa samaM zlakSNaM guDUcIkvAthapAnataH / yavAnIpippalImUlaM caaturjaatknaagraiH| . sarvazUlAni nazyanti mahArogAnna saMzayaH / / dhAtakotintaDI kRSNA bAlakazcaikabhAgikaH // ajavAyana, seMdhA namaka, devadAru, javAkhAra, | sitApaTabhAgasaMyuktaM sarvacUrNa prakalpayet / saJcala ( kAlA namaka ), soMTha, araNDamUla, bhunI | kakaM bhakSayennityamajAkSIraM pibedana // huI hIMga aura biDa namaka samAna bhAga le kara nAzayed grahaNIroga pittotthaM sapavAhikam // bArIka cUrNa banAveM / ___ajavAyana, pIpalAmUla, dAlacInI, tejapAta, ise giloyake kAthake sAtha sevana karanese karanese | ilAyacI, nAgakesara, soMTha, dhAyake phUla, tintaDIka, samasta prakArake zUla naSTa hote haiN| pIpala aura sugandhabAlA 1-1 bhAga tathA misarI (maatraa-1-1|| maashaa|) 6 bhAga le kara yathAvidhi cUrNa bnaaveN| (5760) yavAnyAdicUrNam (2) ise nitya 1 / tolekI mAtrAnusAra bakarIke (ga. ni. / grahaNI.) dUdhake sAtha sevana karanese pittaja grahaNI aura yvaanyjaajiikaarvyshcvypipplinaagrm| pravAhikAkA nAza hotA hai / praleSmajAM grahaNI inti pItaM takreNa saMyutam // ( vyavahArika mAtrA-2 maashe|) For Private And Personal Use Only
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 391 (5763) yavAnyAdicUrNam (5) (5765) yavAnyAdicUrNam (7) (yo. ci. ma. / a. 2) (yo. ra. / gulma. ; vR. ni. ra. / gulma. ; yavAnI pippalImUlaM cAturjAtakanAgaraiH / vaM. se. / gulma.) marIcendrayavAjAjIdhAnyasauvarcalaiH samam // yavAnI cUrNitAM takre biDena lavaNIkRtAm / vRkssaamldhaatukiikRssnnaabilvdaaddimdiipykaiH| zleSmagulme pibedvAtamUtravardhenulomanIm // triguNaiH SaDguNaiH siddhaiH kapityASTaguNaiH smRtaaH| takrameM svAda yogya biDa lavaNa milA kara cUrNamatIsAragrahaNIkSayagulmagalAmayAn / / usake sAtha ajavAyanakA cUrNa pInese kaphaja gulma kAsazvAsAgnimandArzaHpInasArocakAn jayet // naSTa hotA tathA vAyu mUtra aura mala svamArga meM pravRtta ho jAte haiN| ajavAyana, pIpalAmUla, dAlacInI, tejapAta, | (5766) yaSTImadhukayogaH ilAyacI, nAgakesara, sAMTha, kAlI mirca, indrajau, (ga. ni. / vAjIkaraNa.) jIrA, dhaniyA aura saJcala (kAlA namaka ) 1-1 | karSa madhakacUrNasya ghRtakSaudrasamanvitam / bhAga; tintaDIka, dhAyake phUla, pIpala, belagirI, | sAgara | payonupAnaM yo lihyAnnityavegaH sa nA bhavet // anAradAnA aura cItA 3-3 bhAga tathA gur3a 6 / 1 / tolA mulaiThIke cUrNako ghI aura zahadameM bhAga aura kaithakA gUdA 8 bhAga lekara yathA vidhi milA kara cATanese kAmAgni atyanta prajvalita ho cUrNa banAveM / jAtI hai| yaha cUrNa atisAra, grahaNI, kSaya, gulma, gala anupAna-dUdha roga, kAsa, zvAsa, agnimAMdya, arza, ponasa aura (ghI 1 tolA / zahada 2 tole / ) aruciko naSTa karatA hai| (5767) yaSTayAdicUrNam (1) (mAtrA-3-4 mAze / anupAna uSNa jala / ) (yo. ta. / ta. 29) (5764) yavAnyAdicUrNam (6) yaSTayA vA mAkSikeNAvalIDhaM (vR. ni. ra. / bAla.) ___ kRSNAcUrNa zarADhayaM ca kiMvA / sarpiH koSNaM kSIramuSNaM raso vA yavAnIjIrakaM vyoSaM kuTajaM vizvabheSajam / hanyAdikSoH pAnataH paJca hikkAH / / etanmadhuyutaM pItaM bAlAnAM grahaNoM jayet / / (1) mulaiThIke cUrNako zahadameM milAkara cAajavAyana, jIrA, seThi, mirca, pIpala, indrajau Tanese yA (2) pIpala ke cUrNa meM samAna bhAga misarI aura soMTha samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / milA kara sevana karanese yA (3) mandoSNa dhI ise zahadameM milAkara pilAnese bAlakoMkI- pInese athavA (4) uSNa dUdha yA (5) IkhakA saMgrahaNI naSTa hotI hai| | rasa pInese pAMca prakArakI hicakI naSTa hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 292 bhArata-bhaSajya-ratnAkaraH [yakArAdi - - (5768) yaSTyAdicUrNam (2) samaya ) cATanese pIDA rahita prasava hotA hai| (va. se. / atisArA.) (mAtrA-cUrNa 3 mAze / ghI 6 mAze, zahada yaSTImadhu tilAH kRSNA padmakesaramutpalam / | 1 tolaa|) kSaudramatsyaNDikAyuktamAjena payasA pibet / / mizrI aura dhaniyekA cUrNa samAna bhAga le ___ mulaiThI, kAle tila, kamalakesara aura nIlo - kara ekatra milaaveN| ise cAvaloMke pAnIke sAtha pilAnese garbhispala tathA bhisarIkA cUrNa samAna bhAga lekara zahada | / NIkI vamana naSTa hotI hai| meM milAkara khAnese atisAra naSTa hotA hai| ( mAtrA-3-4 maashe|) anupAna-bakarIkA dUdha / ( yaha prayoga pittAtisArameM upayogI hai|) (5771) yaSTayAdicUrNam (5) (5769) yaSTyAdicUrNam (3) / (rA. mA. / rAjayakSmA.) (va. se. / strIro.) yaSTayazvagandhA sahitA'kapuSpI yaSTinimba haridrA ca nirguNDI dhAtakI samam / cUrNIkRtA kSIrayutA prdttaa| cUrNa stanavaNe deyaM ropaNaM kurute bhRzam // kRzo'pyasau pIvaratAM dadhAti mulaiThI, nImakI chAla, haldI, saMbhAlu aura / payaH kRtAhAratayaiva mAsAt // mulaiThI, asagandha aura arkapuSpI (sUrya dhAyake phUla samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / / | mukhI ) samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / yaha cUrNa stanake vraNako bhara detA hai| ___ ise dUdhake sAtha sevana karAnese rAjayakSmAse ( yadi vaNase mavAda adhika AtA ho to kRza huvA rogI puSTa ho jAtA hai| sUkhAhI lagAnA cAhiye anyathA ghImeM milAkara / isake sevana kAlameM dugdhAhAra karanA cAhiye / lagAveM / roz2AnA braNako sAfa avazya karate rheN|) (5772) yogarAjaH (5770) yaSTyAdicUrNam (4) (vR. ni. ra. / snAyu.) (vai. jI. / vi. 3) rAmaThaM TakSaNakSAraM pratyeka zANasammitam / madhvAjyayaSTImadhuluGgamUlaM cUrNayitvA saptaM dinaM khAdetsandhyAdvayaM naraH // nipIya mUte sumukhI sukhena / | anena yogarAjena snAyuko nazyati dhruvam // mutaNDulAmbhaH sitadhAnyakalka bhunI huI hIMga, suhAgekI khIla aura javApAnAdvamirgacchati garbhiNInAm // khAra samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / mulaiThI aura bijau rekI jar3akA samAna bhAga nitya prati donoM samaya ( prAtaH sAyaM ) yaha cUrNa le kara ekatra milAveM / | cUrNa khAnese sAta dinameM snAyuka (naharavA) avazya ise zahada aura ghImeM milAkara ( prasavake / naSTa ho jAtA hai| iti yakArAdicUrNaprakaraNam // For Private And Personal Use Only
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] caturthoM bhAgaH atha yakArAdiguTikAprakaraNam (5773) yavAgrajAdyA guTikA aura pIpalakA cUrNa milA huvA dUdha pInA caahiye| ( yavakSArAdiguTI) isake sevanase vIrya aura kAma zaktikI atyanta (ga. ni. / mukha rogA. ; vR. ni. ra. / mukha. ; vRddhi hotI hai| va. se. / mukha. ; bhai. ra. / mukha.) (5775) yavAnyAdyA guTikA yavAgraja tejavatIM sapAThAM (ga. ni. / guTikA.) rasAdhanaM dArunizAM sakRSNAm / yavAnI dhAnyakaM bilvaM cavikAtruTivalkalam / kSaudreNa kuryAdguTikAM mukhena amlavetasakSAmlaM triphalA zikhigranthikam // tAM dhArayetsarvagalAmayeSu // sauvarcalaM saindhavaM ca hapuSAM ca harItakIm / javAkhAra, cavya, pAThA, rasauta, dAruhaldI yaSTikAM sAtalA spRkkAM palamAnAni cUrNayet // aura pIpalakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako guDasya tu palAnyatra dApayedviguNAni tu / ekatra karake zahadameM ghoTa kara goliyAM banA leN| yavAnIguTikA hyeSA grahaNInAzanI praa|| inameMse 1-1 golI mukhameM rakha kara rasa ajavAyana, dhaniyA, belagirI, cava, choTI cUsanA caahiye| ilAyacI, dAlacInI, amalabeta, titiDIka, harra, inake sevanase samasta galaroga naSTa hote haiN| baher3A, AmalA, cItA, pIpalAmUla, saJcala (kAlA (5774) yavAdivaTakaH namaka), seMdhA namaka, hapuSA, harra, mulaiThI, sAtalA ( hA. saM. / sthA. 3 a. 50) aura spRkkA (asabaraga); ina sabakA cUrNa 1-1 pala yavagodhUmamASANAM nistuSANAM ca cUrNakam / (5-5 tole) lekara sabako do gune ( 40 pala ) dugdhenecarasenApi saMskRtya tu ghRtena tu // gur3ameM milA kara goliyAM banA leN| pAcitaM vaTakazreSThaM bhkssyetyaatrutthitH|| inake sevanase saMgrahaNI naSTa hotI hai| tasyopari payaH pAnaM pippalIzarkarAnvitam // (mAtrA-4-5 maashe|) chilake rahita jau, gehUM aura ur3ada samAna (5776) yogarAjaguTikA bhAga le kara cUrNa banAveM aura use (cAra cAra gune) (ra. kA. dhe. / apasmA.) godugdha tathA Ikhake rasameM pakA kara mAvA banA leN| vizvA'bdadhAtakIdAruyavAnyambukaNA vacA / tadanantara usameM ghI DAla kara bhUneM aura phira kuTajo dhAnyakaM bilvaM paatthendryvshaalmliiH|| ( svAda yogya mizrI milA kara ) modaka banA leN| viSAbhayAsamaM caiSAM cUrNana madhunA saha / prAtaH kAla ye modaka khA kara Uparase mizrI grahaNIrogahRtsarva yojyaM taccAtisArake // For Private And Personal Use Only
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 294 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [yakArAdi - - soMTha, nAgaramothA, dhAyake phUla, dAruhaldI, bhAga cUrNa le kara sabako ekatra milA kara zahadameM asA ajavAyana, sugandhabAlA, pIpala, baca, kur3ekI / ghoTa kara goliyAM banAveM / inake sevanase saMgrahaNI aura atisAra naSTa chAla, dhaniyA, belagirI, pAThA, indrajau, seMbhalakA | hotA hai| geAMda ( mocarasa ), atIsa aura harra; inake samona | ( maatraa-1|| mAzA / ) iti yakArAdiguTikAprakaraNam atha yakArAdigugguluprakaraNam (5777) yogarAjagugguluH (1) retodoSAzca ye puMsAM yonidoSAzca yoSitAm / ( ga. ni. / guTikA. 4; ra. ra. s.| a. 21; nihanyAcAzu tAnsarvAndurAnapyasaMzayam / / vai. ma. 2. * a. 16; yo. ci. ma. / a. 7) | eSa niSparihArastu paanbhojnmaithune|| satatAbhyAsayogena valIpalitanAzanaH // pippliipippliimuulcvycitrknaagraiH|| pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA soMTha, pAThA, pAThAviDajendrayavahiGgubhArgIvacAnvitaiH // bAyabiDaMga, indrajau, hIMga, bharaMgI, baca, sarasoM, sarSapAtiviSAjAnijIrakai rennukaayutaiH| atIsa, jIrA, kAlA jIrA, reNukA, gajapIpala, gajakRSNAjamodAbhyAM kaTumUrvAsamanvitaiH / / ajamoda, soMTha, mirca, pIpala aura mUrvA 1 - 1 samabhAgAnvitairetaitriphalA dviguNA bhavet / bhAga; triphalA ( samAna bhAga milita harra, baher3A, triphalAsahitaretaiH samabhAgastu gugguluH|| AmalA ) 2 gunA ( 44 bhAga) aura zuddha gUgala etaccUrNIkRtaM sarva madhunA ca pariplutam / | 66 bhAga le kara gUgalameM AvazyakatAnusAra zahada yogarAjamimaM vidvAnbhakSayetprAtarutthitaH / / aura thor3A thor3A uparokta dravyoMkA cUrNa milA kara ama'si vAtagulmaM ca pANDurogamarocakam / kUTeM / jaba sampUrNa cUrNa acchI taraha mila jAe to nAbhizUlamudAvarta pramehAnvAtazoNitAn // surakSita rkkheN| kuSThaM kSayamapasmAraM hRdrogaM grahaNIgadam / / ise prAtaHkAla sevana karanA cAhiye / mahAntamagnisAdaM ca zvAsakAsabhagandarAn // isake sevanase arza, vAtaja gulma, pANDu, *vai. ma. ra. meM aruci, nAbhi zUla, udAvarta, prameha, vAtarakta, kuSTha, (1) reNukAke sthAnameM kUTha, tathA (2) mUrvA kSaya, apasmAra, hRdroga, saMgrahaNI, agnimAMdya, zvAsa, ke sthAnameM sita ( bhojapatra, yA dhava ) likhA hai| khAMsI, bhagandara, zukra doSa aura yoni doSa naSTa aura (3) triphalA sabake barAbara hai| hote haiN| For Private And Personal Use Only
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guggulaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 295 isa para khAna pAna aura maithunAdikA koI | javAkhAra, tAlIsa patra aura tejapAta; ina sabakA vizeSa parahez2a nahIM hai| cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha gUgala sabake barAbara -- ise dIrgha kAla taka sevana karanese bali aura (28 bhAga ) le kara gUgalameM AvazyakatAnusAra palitakA bhI nAza ho jAtA hai| thor3A thor3A ghI aura thor3A thor3A uparokta cUrNa DAla kara kUTeM / jaba sampUrNa cUrNa gUgalameM acchI (5778) yogarAjagugguluH (2) taraha mila jAya to snigdha pAtrameM bhara kara sura( vR. mA. ; bhai. ra. / AmavAtA. ; ra. ra s.| kSita rakkheM / . a. 21; ca. da. / AmavAtA. ; yo. ra. ; ___ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese vaM. se. ; ra. ra. / AmavAtA.) AmavAta, urustambha, kRmi, duSTa vraNa, tillI, gulma, citrakaM pippalImUlaM yamAnI kAravI tthaa|| udara roga, aphArA, arza aura asthi tathA majjAgata viDaGgAnyajamodA ca jIrakaM suradAru ca // | vAtaja roga naSTa ho jAte haiN| cavyelA saindhavaM kuSThaM raasnaagokssurdhaanykm| yaha agniko dIpta karatA aura bala tathA triphalA mustakaM vyoSaM tvaguzIraM yavAgrajam // | tejakI vRddhi karatA hai| tAlIzapatraM patrazca zlakSNacUrNAni kArayet / / yAvantyetAni cUrNAni tAvanmAtrantu guggulum // ( anupAna-uSNa jala yA dUdha / mAtrA-1 sammartha sarpiSA gADhaM snigye bhANDe nidhaapyet| mAzA / ) ato mAtra prayuJjIta yatheSTAhAravAnapi // __ (5779) yogarAjagugguluH (3) yogarAja iti khyAto yogo'ymmRtopmH| (vR. ni. ra. / grahaNI.) AmavAtADhayavAtAdIna krimiduSTatraNAni ca / / plIhagulmodarAnAhadurnAmAni vinAzayet / kaNAgajakaNAvahniviDaGgandrayavAyavaiH / kaTukApippalImUlaM bhAjIpAThAjamodakam // agnizca kurute dIptaM tejovRddhiM balaM tathA // vAtarogAn jayatyeSa sandhimajjagatAnapi // mUrvAzuNThIhiGgucavyaM samaM savIMzagugguluH / cUrNayenmadhunA khAdekAMzaM yogarAjakam // - cItA, pIpalAmUla, ajavAyana, soyA, || raktavAtArzasogulmagrahaNIpANDujidbhavet // bAyabiDaMga, ajamoda, jIrA, devadAru, cava pIpala, gajapIpala, cItA, bAyabiDaMga, indrajau, (pAThAntarake anusAra baca), ilAyacI, seMdhA namaka, kUTha, rAsnA, gokharu, dhaniyA, harra, baher3A, AmalA, jau, kuTakI, pIpalAmUla, bharaMgI, pAThA, ajamoda, mUrvA, soMTha, hIMga aura cava; inakA cUrNa eka eka nAgaramothA, soMTha, mirca, pIpala, dAlacInI, khasa, | bhAga tathA zuddha gUgala sabake barAbara le kara gUga1- vacailA ' iti pAThAntaram / lameM AvazyakatAnusAra zahada aura thor3A thor3A yaha For Private And Personal Use Only
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 296 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [yakArAdi cUrNa milA kara kUTeM / jaba sampUrNa cUrNa gUgalameM / mandAgnizvAsakAsAMzca nAzayedaruci tathA // mila jAya to use snigdha pAtrameM bhara kara sura- retodoSaharaH puMsAM rajodoSaharaH striyAm / kSita rakkheM / puMsAmapatyajanako vandhyAnAM garbhadastathA // isake sevanase vAtArza, raktArza, gulma, grahaNI rAsnAdikvAthasaMyukto vividhaM hanti mArutam / aura pANDukA nAza hotA hai| kAkolyAdizRtAtpittaM kaphamAragvadhAdinA // mAtrA-1 karSa / dArvItena mehAMzca gomUtreNa ca pANDutAm / medoddhiM ca madhunA kuSThaM nimbazRtena vA // ( vyavahArika maatraa-1-1|| mAzA / anu chinnAkAthena vAtAnaM zothaM zUlaM kaNAbhRtAt / pAna-uSNa jala yA dUdha / ) pATalAkAthasahito viSaM mUSaka jayet / / (5780) yogarAjagugguluH (4) (mahA) triphalAkkAthasahito netrAti hanti dAruNAm // (zA. saM. / ma. khaM. a. 2; vR. ni. r.|| seTha, pIpalAmUla, pIpala, cava, cItA, bhunI vAtavyA.) | huI hIMga, ajamoda, sarasoM, sapheda jIrA, kAlA nAgaraM pippalImUlaM pippalI cavyacitrako / | jIrA, reNukA, indrajau, pAThA, bAyabiDaMga, gajabhRSTaM higvajamodA ca sarpapA jIrakadvayam // pIpala, kuTakI, atIsa, bharaMgI, baca aura mUrvA; reNukendrayavAH pAThA viDaGga gjpipplii|| inakA cUrNa 1-1 bhAga; triphalA ( samAna bhAga kaTukAtiviSA bhAGgI vacA mUrveti bhAgataH // milita harra, baher3A, AmalA ) kA cUrNa sabase do pratyekaM zANikAni syurdravyANImAni viNshtiH| gunA (40 bhAga); zudra gUgala .60 bhAga; baMga dravyebhyaH sakalebhyazca triphalA dviguNA bhavet / / bhasma, raupya bhasma, nAga (sIsA) bhasma, loha bhasma, ebhizcUrNIkRtaiH sarvaiH samo deyazca gugguluH / abhraka bhasma, maNDUra aura rasa sindUra 16-16 vaGgaM raupyaM ca nAgaM ca lohasArastathAbhrakram // bhAga le kara gUgala aura kASThAdi cUrNIko ekatra maNDUraM rasasindUraM pratyekaM palasammitam / / milAveM ora usameM AvazyakatAnusAra pAnI DAla guDapAkasamaM kRtvA imaM dadyAdyathocitam // kara pakAveM / jaba gur3ake samAna gAr3hA ho jAya to ekapiNDaM tataH kRtvA dhaaryeddhRtbhaajne| usameM bhasmeM milA kara acchI taraha kUTa kara eka guTikAH zANamAtrAstu kRtvA grAhyA ythocitaaH|| jIva kara leN| gugguluryogarAjo'yaM tridoSaghno rasAyanaH / tadanantara 3-3 mAzekI goliyAM banAkara bhaithunAhArapAnAnAM tyAgo naivAtra vidyate // snigdha pAtrameM bhara kara surakSita rakkheM / sarvAnvAtAmayAnkuSThAnIsi grahaNIgadam / / ( vyavahArika maatraa-1|| mAzA / ) pramehaM vAtaraktaM ca nAbhizUlaM bhagandaram // yaha " yogarAja guggulu " tridoSa nAzaka udAvate kSayaM gulmamapasmAramurograham / / aura rasAyana hai| For Private And Personal Use Only
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gugguluprakaraNam caturthoM bhAgaH 297 %3 isake sevana kAlameM khAna pAna aura maithunakA | reNukendrayavau pAThA viDaGgaM gjpipplii| parahez2a nahIM hai| kaTukA'tiviSA bhAjI vacA mUrvA ca patrakam / / isake sevanase samasta vAtaja roga, kuSTha, | devadAru kaNA kuSThaM rAsnA mustA ca saindhvm| arza, grahaNI vikAra, prameha, vAtarakta, nAbhi zUla, elA trikaNTakaM pathyA dhAnyakazca vibhItakam // bhagandara, udAvarta, kSaya, gulma, apasmAra, urograha, dhAtrI ca tvaguzIrazca yavakSAro'khilAnyapi / mandAgni, svAsa. kAsa. aruci. zakradoSa aura / etAni samabhAgAni mUkSmacUrNAni kArayet // rajodoSa naSTa hote haiN| yAvantyetAni cUrNAni tAvAnevAtra gugguluH / isake sevanase puruSoMmeM santAnotpAdana zakti sammI sarpiSA pazcAtsarva saMmizrayecca tat // utpanna hotI aura striyoMkA vandhyatva naSTa hotA hai| eka piNDaJca taskRtvA dhArayed ghRtabhAjane / guTikASTakamAtrAstu khAdettAstu yathocitAH // ise-- rAsnAdi kothake sAtha sevana karanese vAtaja sAMTha, pIpalAmUla, cava, kAlI mirca, cItA, roga naSTa hote haiN| bhunI huI hIMga, ajamoda, sarasoM, sapheda jIrA, kAkolyAdi gaNake sAtha sevana karanese pittaja kAlA jIrA, reNukA, indrajau, pAThA, vAyabiDaMga, roga naSTa hote haiN| gaja pIpala, kuTakI, atIsa, bharaMgI, baca, mUrvA, ___AragvadhAdi gaNake sAtha sevana karanese kaphaja tejapAta, devadAru, pIpala, kUTha, rAsnA, nAgaramothA, roga naSTa hote haiN| tathA seMdhA namaka, ilAyacI, gokharu, harra, dhaniyA, baher3A, AmalA, dAlacInI, khasa aura javAkhAra 1--1 dAruhaldIke kAthake sAtha denese prameha; bhAga le kara cUrNa banAveM aura phira use sabake gomUtra ke sAtha denese pANDu; zahadake sAtha khAnese barAbara zuddha gUgala meM milAkara thor3A thor3A ghI meda; nImake kvAthake sAtha denese kuSTha, giloyake DAlate huve khUba kUTeM aura cikane pAtrameM bhara kara kAthake sAtha sevana karanese vAtarakta; pIpalake kA surakSita rakkheM / thake sAtha khAnese zotha aura zUla; pADhalake kAthake ise 4 mAzekI mAtrAnusAra sevana karanese sAtha sevana karanese cUhekA viSa aura triphalAke vAtaja roga naSTa hote haiN| kAthake sAtha khAnese netra roga naSTa hote haiN|| (5782) yogarAjagugguluH (6) (vRhada) (5781) yogarAjagugguluH (5) (mahA) (bhai. ra. / AmavAtA.) ( bhA. pra. / ma. khaM. vAtavyA.; vai. ra. / vAtavyA.; trikaTu triphalA pAThA zatAhA rajanIdvayam / __ vR. ni. ra. / vAtavyA.; ra. ra. / vAtavyA.) / | ajamodA vacA hiGgu havuSA hastipippalI // nAgaraM pippalImUlaM cavyamUSaNacitrakam / upakuzcikA zaTI dhAnyaM viDaM sauvarcalaM tathA / bhRSTaM hiGgvajamodA ca sarSapo jIrakadvayam // | saindhavaM pippalImUlaM tvagelApatrakezaram // 36 For Private And Personal Use Only
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 298 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [yakArAdi phaNijjhakazca lauhazca sarjakazca trikaNTakam / / (56 bhAga ) le kara gUgalameM AvazyakatAnusAra rAsnA cAtiviSA zuNThI yavakSArAmlavetasam // ghI aura thor3A thor3A cUrNa DAlakara kUTeM / jaba citrakaM puSkaraM cavyaM vRkSAmlaM dADimaM rubu / sampUrNa cUrNa mila jAya to snigdha pAtra meM bhara kara azvagandhA trivRdantI badaraM devadAru ca // | surakSita rakkheM / haridrA kaTukA mUrvA trAyamANA durAlabhA / ____ isake sevanase AmavAta, kaTi bhagna, ekAGgavimaM mRtavaGgazca yamAnI vAsakAbhrakam // zoSa, kuSTha, kSata, pairoMkA bekAra ho jAnA, gRdhrasI, etAni samabhAgAni zlakSNacUrNAni kArayet / sandhivAta (gaThiyA), kroSTu zIrSa, samasta zarIragata zodhitaM gugguluzcaiva sarvacUrNasamaM nayet // vAyu, 80 prakArake 'vAtaja roga, 40 prakArake ghRtena piTTayitvA ca snigdhe bhANDe nidhApayet / pittaja roga aura 20 prakArake kaphaja roga naSTa rasavAtena ye bhagnAH kaTibhanAzca ye janAH // | hote haiN| ekAGgaM zuSyate yeSAM kuSThaM vApi ksstottrm|| (maatraa-1-1|| maashaa| pAdau vistAritau yeSAM yeSAM vA gRdhrasIgrahaH // anupAna-uSNa jala yA dUdha ) sandhivAtaM kroSTuzIrSa vAtaM sarvazarIragam / / azItiM vAtajAn rogAMzcatvAriMzaca paittikAn | (5783) yogottamA guTikA viMzati zlaiSmikAMzcaiva intyavazyaM na saMzayaH / (ga. ni. / guTikA. 4) ayaM bRhadyogarAjagugguluH sarvavAtahA // tryUSaNaM triphalA kSArau lavaNAnyatha citrakam / ___ sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, tAlIsaM cavika zaGgI nize dve gajapippalI // pAThA, soyA, haldI, dAruhaldI, ajamoda, baca, | elA tvacaM viDaGgAni pauSkaraM nAgakesaram / / hoMga, hapuSA, gajapIpala, kAlA jIrA, kacUra, dhaniyA, tApyakaM dIpyako mustA samabhAgAni kArayet / / viDa namaka, saJcala ( kAlA namaka ), seMdhA namaka, yAvantyetAni dravyANi taavnmaatrmyorjH| pIpalApUla, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgake- tAvacchilAjaturdeyaH sarvaistulyastu gugguluH // sara, tulasI, loha bhasma, rola, gokharu, rAsnA, | saMkuTaya guTikAM kuryAdakSamAtrapramANataH / atIsa, seTha, javAkhAra, amalabeta, cItAmUla, khAdennA madhunA yuktyA toyakSIrarasAzanaH // pokharamUla, cava, tintaDIka, anAradAnA, | niryantritaM sadA bhojyaM sarvartuSu niratyayam / araNDamUla, asagandha, nisota, dantImUla, bera, azItiM vAtajAvogAMzcatvAriMzacca paittikAn // devadAra, haldI, kuTakI, mUrvA, trAyamANA, viMzatiM zlaiSmikAMzcaiva pramehAMzcaiva viMzatim / dhamAsA, bAyabiDaMga, baMga bhasma, ajavAyana, vAsA- | udarANi tathA cASTau zvayadhuM pavanAtmakam // mUlakI chAla aura abhraka bhasma; sabakA bArIka viMzatiM mUtrakRcchrANi duSTanADIvraNAni ca / cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha gUgala sabake barAbara / hantyaSTAdaza kuSThAni sapta caiva mahAkSayAn // For Private And Personal Use Only
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturtho bhAga: avaleha prakaraNam ] kAsaM zvAsa tathA hikAM hRcchUlaM charyarocakam / gulmAMzca pANDurogaM ca jayetpaJcaprakArajam // catvAro grahaNIdoSAH SaDazasi tathaiva ca / sarvAMstAnnAzayatyAzu tamaH sUryodayo yathA // tathA'rbudaM gaNDamAlAM vidradhiM sabhagandaram / harate sarvarogAMca vRkSamindrAzaniryathA // yogottameti vikhyAtA guTikA vaidya pUjitA // soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, vAkhAra, sajjIkhAra, pAMcoM namaka ( seMdhA namaka, kAlA namaka, samudra namaka, kAca lavaNa, biDa namaka ), cItA mUla, tAlIsa patra, cava, kAkar3AsiMgI, haldI, dArUhaldI, gajapIpala, ilAyacI, dAlacInI, bAyabiDaMga, pokharamUla, nAgakesara, sonAmakkhI bhasma, ajavAyana aura nAgaramothA; sabakA bArIka cUrNa 1-1 bhAga tathA loha bhasma iti yakArAdiguggulumakaraNam 299 aura zilAjIta 28-28 bhAga evaM zuddha gUgala 84 bhAga lekara sabako ekatra milAkara ( AvazyakatAnusAra ghI yA zahada DAlakara ) acchI taraha kUTeM / jaba saba milakara eka jIva ho jAeM to 11- 1 / tolekI guTikA banA leM / inheM zahada ke sAtha sevana karanese 80 prakArake vAtaja roga, 40 prakArake pittaja roga, 20 prakAra ke kaphaja roga, 20 prakAra ke prameha, ATha prakAra ke udara roga, vAtaja zotha, saba prakArake mUtrakRcchra, duSTa nAr3I braNa, 18 prakArake kuSTha, sAta prakAra ke kSaya, khAMsI, zvAsa, hicakI, hRdayazUla, chardi, aruci, gulma, pAMca prakArake pANDu, cAra prakArake grahaNI vikAra, 6 prakArakI arza, arbuda, gaNDamAlA, vidradhi aura bhagandara Adi aneka roga naSTa hote haiM / ( vyavahArika mAtrA - 4-6 rattI / ) atha yakArAdyavaleha prakaraNam (5784) yavAnyAdileha: (bR. ni. ra. | bAla. ) yavAnIkuTajAriSTasaptaparNapaTolakaiH / lehazchardimatIsAraM jvaraM bAlasya nAzayet // ajavAyana, kur3ekI chAla, nImakI chAla, sataunekI chAla aura paTolakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako zahada meM milAkara avaleha banAveM / ise se bAlakoMkI chardi, atisAra aura kA nAza hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (5785) yaSTyAdileha: ( vR. ni. ra. / bAlaroga ) yaSTImadhutugAkSIlAjAJjanasitAkRtaH / lehaH pradatto bAlAnAmazeSajvaranAzanaH // mulaiThI, baMsalocana, dhAnakI khIla, suramA aura mizrIkA cUrNa samAna bhAga le kara (sabako zahada meM milA kara ) avaleha banAveM / ise caTAne se bAlakoMke samasta jvara naSTa hote haiM / For Private And Personal Use Only
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [yakArAdi __ (5786) yogasArAmRtaH ___ zatAvara, nAgabalA, vidhArAmUla, bhuI AmalA, ( ga. ni.; va. se.; ca. da. / vAtavyA.; vR. mA.; | punarnavA ( bisakhaparA ), giloya, pIpala, asagandha aura gokharukA cUrNa 10-10 pala ( 50-50 ra. ra.; vR. ni. ra. / vAtarakta.) tole ) tathA mizrI sabase AdhI lekara sabako zatAvarI nAgabalA vRddhdaarukmuccttaa| ekatra milAveM / tadanantara eka dRr3ha mRtpAtrameM yaha punarnavA'mRtA kRSNA vAjigandhA trikaNTakaH // cUrNa aura 4 sera zahada tathA 2 sera ghI evaM 5 pRthagdazapalAnyeSAM sUkSmacUrNAni kArayet / / tole trisugandha ( dAlacInI, ilAyacI, tejapAta ) tadardhazarkarAyuktaM cUrNa saMmardayebudhaH // kA cUrNa milA kara sabako acchI taraha AloDita sthApayetsudRDhe bhANDe madhvArdhADhakasaMyutam / karake surakSita rakkheM / ghRtapasthena cAloDya trimugandhipalena ca / / ise agni balocita mAtrAnusAra sevana karanese taM khAdediSTaceSTAnno yathAvadbhivalaM nrH|| vAtarakta, kSaya, kuSTa, raktapitta janita kRzatA, vAtaja vAtaraktaM kSayaM kuSThaM kArya pittAsrasambhavam // pittaja aura kaphaja aneka roga tathA bali palitakA vAtapittakaphotthAMzca rogAnanyAMzca tadvidhAn / nAza ho kara zarIrako kAnti bar3hatI hai| hatvA karoti puruSa valIpalitavarjitam // paraheja---dinako sonA, agni tApanA, vyAyogasArAmRto nAma lkssmiikaantivivrdhnH| yAma, maithuna, kaTUSNa aura bhArI AhAra, abhiSyandi divAsvamAgnisantApaM vyAyAma maithunaM tathA // padArtha tathA lavaNa aura amla padArthose parahez2a kaTUSNaguvabhiSyandilavaNAmlAni varjayet // / karanA cAhie / iti yakArAbavaleha-prakaraNam atha yakArAdighRtaprakaraNam (5787) yavakSArAdighRtam AmalA 5-5 tole le kara sabako ekatra ( ga. ni. / svarabhaGgA. 12) pIsa leN| pItaM dhRtaM hantyanilaM siddhaM mArkavaje rse| / 2 sera ghImeM yaha kalka aura 8 sera bhagarekA yavakSArAjamodAbhyAM citrakAmalakeSu ca // | rasa milAkara mandAgni para pkaaveN| jaba pAnI jala jAe to ghRtako chAna leN| svaropaghAte'nilaje bhaktopari ghRtaM pibet // kalA--javAkhAra, ajamoda, cItA aura yaha ghRta vAtaja svara bhaMgako naSTa karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (5788) yavAdighRtam (1) jau, berakA gadA aura kulthIke kalka tathA | paJcamUlake kapAya aura surA evaM saubIraka kAMjIke (ra. ra. / prasUti.) sAtha ghRta siddha kara leN| yavakolakulatthAnAM zAlimUlaM tathaiva ca / yaha ghRta udara roga nAzaka hai| kvAthayedapramattazca supUte salilADhake // (5790) yavAdighRtam (3) tatpAdAvasthitaM kvAthaM sarpiryuktaM sajIrakam / ( vR. ni. ra. / azmarI.) pakvaM ghRtAkSamAtreNa saindhavena samAyutam // yavakolakulitthAni katakasya phalAni ca / etenaiva ca yUSeNa cAznIyAcchAliSaSTikam / ' caturthAzakaSAyeNa pAcyametacchRtaM ghRtam // sUtikopadravaM hanti bhuktamAtrAna saMzayaH // ____ jau, berakA gUdA, kulathI aura nirmalIke bIja jau, berakA gUdA, kulathI aura zAlI dhAnakI | 1-1 sera lekara sabako ekatra kUTa kara 32 sera jaDa samAna bhAga mizrita 1 sera lekara sabako kUTa pAnI meM pakAveM aura jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to kara 8 sera pAnImeM pakAveM / jaba 2 sera kAtha zeSa chAna leN| raha jAya to chAna leN| ___ isameM 2 sera dhI milA kara pakAveM / jaba pAnI aba isa kAthameM AdhA sera ghI aura 5 tole jala jAe to dhIko chAna leN| jI rakA kalka tathA 1 / tolA seMdhA namaka milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAe to yaha ghRta patharIko naSTa karatA hai| ghIko chAna leN| (5791) yaSTImadhukAdighRtam ise zAlI athavA sAThI cAvaloMke bhAtameM (hA. saM. / sthA. 3 karNa rogA. 74 a.) DAla kara vaha bhAta uparokta dravyoMke yUSake sAtha yaSTImadhukuSThamariSTapatraM sevana karanA cAhiye / nizAvizAlAsumanaH prvaalaa| isake sevanase sUtikA roga turanta zAnta ho | vipAcitaM karNabhave ca zUle jAtA hai| sapaittike vA ghRtameva zastam // kalka--mulaiThI, kUTha, nImake patte, haldI, (5789) yavAdighRtam (2) indrAyaNakI jar3a aura jAtI (jAI) ke patte 2||(c. saM. / ci. a. 18.) 2 // tole lekara sabako ekatra pIsa leM / yavakolakulatthAnAM paJcamUlarasena ca / / kAtha-uparokta kalka vAlI oSadhiyAM AdhA murAptauvIrakAbhyAM ca siddhaM vApi pived ghRtm||' AdhA sera (milita 3 sera ) lekara sabako kUTa For Private And Personal Use Only
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 302 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [yakArAdi kara 24 sera pAnImeM pakA aura 6 sera pAnI zeSa kalka-mulaiThI, sapheda candana aura ananta rahe to chAna leN| mUla 5-5 tole lekara sabako ekatra pIsa leM / vidhi-120 tole ghImeM uparokta kalka aura 120 tole ( 1 // sera ) ghImeM yaha kalka kAtha milAkara mandAgni para pakAve / jaba pAnI jala aura 6 sera dUdha milA kara mandAgni para pkaaveN| jAe to ghIko chAna leN| jaba dUdha jala jAe to ghIko chAna leN| yaha ghRta pittaja karNazUlako naSTa karatA hai| / isakI nasya lenese pittaja ziroroga naSTa (5792) yaSTayAdighRtam (1) hotA hai| ( yo. ra. / hRdroga; vR. ni. ra. / hRdrogA.) khAMDa, munakkA aura mulaiThIko pAnImeM pIsa yaSTInAgabalo dIcyArjunaiH sarpiH susaadhitm| kara nasya lenese bhI pittaja ziroroga naSTa hRdrogakSayapittAstrazvAsakAsajvarArtijit // hotA hai / kalka--mulaiThI, nAgabalA, sugandhabAlA aura (5794) yaSTayAdighRtam (3) arjunakI chAla 5-5 tole lekara sabako ekatra (ga. ni. / kAsA. 10; yo. ra. / uraHkSata; pIsa leN| kAtha--uparokta kalkakI oSadhiyAM 1-1 va. se. / kSata kSaya.; vR. yo. ta. / ta. sera ( milita 4 sera ) le kara sabako adhakuTA 99; vA. bha. / ci. a. 3 kAsA.) karake 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI / yaSTyAhanAgabalayoH kyAthe kSIrasame ghRtam / zeSa rahe to chAna leN| payasyApippalIvAMzIkalkasiddha kSate hitam // vidhi---2 sera ghImeM uparokta kalka tathA kAtha kAtha-mulaiTho aura nAgabalA 2-2 sera le milA kara pakAveM / jaba pAnI jala jAe to ghIko kara, ekatra kUTa kara 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba chAna leN| 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leN| yaha ghRta hRdroga, kSaya, raktapita, zvAsa, kAsa kalka---kSIrakAkolI, pIpala aura baMsalocana aura jvarako naSTa karatA hai| samAna bhAga mizrita 20 tole le kara sabako ekatra (5793) yaSTayAdighRtam (2) pIsa leN| (ga. ni. / zirorogA. 10; va. se.; vR. vidhi--2 sera ghImeM uparokta kvAtha, kalka ni. ra. / ziro.) | aura 2 sera dUdha milA kara mandAgni para pakAveM / yaSTayAhacandanAnantAkSIrasiddhaM ghRtaM hitam / jaba dUdha aura pAnI jala jAya to ghIko chAna leM / nAvanaM zarkarAdrAkSAmadhukairvApi pittaje // yaha ghRta kSataja khAMsIko naSTa karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] caturtho bhAgaH (5795) yaSTayAdighRtam (4) vidhi-65 tole dhImeM uparokta kAtha tathA (3. maa.| AgantudraNA.) kalka milA kara pakAveM / jaba pAnI jala jAe to sadyaHkSataM vraNaM vaidyaH sazUlaM pariSecayet / / ghIko chAna leN| ___ yaha ghRta Urdhvajatrugata rogoMko naSTa yaSTImadhukayuktena kizciduSNena sarpiSA // karatA hai| ___ mandoSNa ghRtameM mulaiThIkA bArIka cUrNa milA (5797) yaSTayAyaM ghRtam kara usase tAje ghAvako tara karanese ghAvakI pIr3A ( ga. ni. / bAlaro.; vA. bha. / u. a. 2) zAnta hotI hai| yssttyaahpippliirodhrpdmkotplcndnaiH| (5796) yaSTayAdighRtam (5) tAlIsasArivAbhyAM ca sAdhitaM shossjighRtm|| (vR. mA.) kalka-mulaiThI, pIpala, lodha, panAka, kamala, yaSTImadhubalArAsnAdazamUlAmbusAdhitam / / sapheda candana, tAlIsa patra aura sArivA 5-5 madhuraizca ghRtaM siddhamUrdhvajatrugadApaham // tole le kara sabako ekatra pIsa leN| ___ kAtha-mulaiThI, kharaiTI, rAsnA Ara dazamUlakI kAtha-uparokta kalkakI oSadhiyAM 1-1 pratyeka auSadha 10-10 tole le kara sabako 13 sera (milita 8 sera ) le kara sabako ekatra kuTa sera pAnImeM pakAveM / jaba 3 / sera pAnI zeSa rahe kara 64 sera pAnImeM pakAveM / jaba 16 sera pAnI to chAna leN| zeSa raha jAe to chAna leN| kalka-jIvaka, RSabhaka, medA, mahAmedA, vidhi-4 sera ghImeM uparokta kalka aura kAtha kAkolI, kSIrakAkolI, mudgaparNA, mASapaNIM milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAe jIvantI aura mulaiThI samAna bhAga mizrita 16 / tole | to ghIko chAna leN| lekara sabako ekatra pIsa leN| yaha ghRta bAlakoMke zoSako naSTa karatA hai| iti yakArAdighRtaprakaraNam -DHAH atha yakArAditailaprakaraNam (5798) yavAditailam (1) 2 sera tilake telameM 400 sera (10 mana) (vai. ka. dru. / ska. 2) kAjI aura 10 tole jau tathA 2 // tole majIThakA cUrNa milA kara pakAveM / jaba kAJjI jala jAya to yavacUrNArddhakuDavaM maJjiSThArddhapalena tu / telako chAna leN| tailamasthaM zataguNe kAjhike sAdhitaM jayet // isako mAlizase jvara aura prabala dAha tathA jvaraM dAhaM mahAvegamaGgAnAM ca praharSanut // / aMgoMkA praharSa naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [yakArAdi ( kAthArtha pratyeka vastu 5 tole; pAnI 9 / kalkArtha-pratyeka vastu 3 / / mAze (milita sera; zeSa 2 / ser| 5 tole 7 // mAze ) tela--45 tole / iti yakArAditailapakaraNam 2 pala / atha yakArAdyAsavaprakaraNam (5805) yogarAjAsavaH sa datto vAtapittaghno dIpano raktaroganut / ( ga. ni. / AsavA. 6) yogarAja iti khyAta Asavo'yaM guNottaraH // drAkSAyAH zarkarAyAzca guDasya ca pRthaka pRthak / kAthya dravya--drAkSA, khAMDa aura gur3a 10palAni daza kAryANi pathyApalacatuSTayam // 10 pala ( 50-50 tole ); harra 4 pala, lauMga, lavaGgabadarosarjArjunAnAM challikAbhavam / berakI chAla, cIr3a, arjunakI chAla, devadAru, palaM palaM pRthaggrAhyaM devadArupalaM tathA // cItAmUla, lodha, pIpalAmUla, dhAyake phUla aura sucitrakasya ca lodhrasya pippalImUlakasya ca / pArI 1-1 pala (5-5 tole ) aura majITha dhAtakIkusumAnAM ca tadvaddeyaM palaM palam // tathA pUgaphalAnAM tu kaSAyANAM palaM matam / / sabako adhakuTA karake ATha gune (23 sera) maniSThAyAH pale dve tu kAthyasaMjJAni tAni c| pAnImeM pakA aura jaba 11 // sera pAnI zeSa rahe lavaGgakalikAjAtIpatrailAnAgakezaram / to chAna leM / pippalIzuNThimaricatvaGmAMsIcavyamustakam // prakSepa dravya--lauMgakI kalI, jAvatrI, tejapAta, kuSThaM jAtIphalaM granthiparNa snuka ktturohinnii| eSAM palaM palaM grAhyaM tajjJeyaM cUrNasaMjJitam // ilAyacI, nAgakesara, pIpala, soMTha, mirca, dAlacInI, jaTAmAMsI, cava, nAgaramothA, kUTha, jAyaphala, gaThItatastu kAthyadravyebhyo jalamaSTaguNaM kSipet / kAthaM tadudake kuryAdardhabhAgAvazeSitam // vana, thUharakA DaMDA aura kuTakI 5-5 tole lekara tatkAthaM vastrapUtaM tu bhaanndde'nysminmnohre| cUrNa bnaav|| kRtvA'tra prakSipeccUrNa tadbhANDaM dhaanyraashigm|| vidhi---eka svaccha mRtpAtrameM uparokta kAtha kRtvA saptadinaM zIte kAle coSNamaye tthaa| aura prakSepadravya DAla kara sabako acchI taraha yAvadinAni trINi syuH pazcAdbhANDaM samuddharet // milAkara pAtrakA mukha banda kara deM aura use anApunastadvastrapUtaM tu bhANDe karpUravAsite / jake DherameM dabA deN| yadi zItakAla ho to sAta nikSipya sevayetyAtaH palamAtropalakSitam // / dina pazcAt aura grISma kAla ho to 3 naI For Private And Personal Use Only
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam] caturthoM bhAgaH pazcAt Asavako nikAla kara chAnakara karpUravAsita | vikAra naSTa hote tathA agni dIpta hotI hai / pAtrameM bhara kara surakSita rakkheM / / mAtrA-5 tole / samaya--prAtaHkAla. isake sevanase vAta pittaja roga aura rakta- / (vyavahArika mAtrA-2 tole / ) iti yakArAthAsavaprakaraNam - DI atha yakArAdilepaprakaraNam (5806) yavapiSTalepaH | jau aura gehUMkA cUrNa tathA javAkhArakA lepa (vR. ni. ra. / ajIrNA. ) lagAnese braNa ( vraNa zotha ) phaTa jAtA hai / yavapiSTayavakSAralepastakreNa sNyutH| haldIkI rAkha aura cUneko ekatra milA kara uSNIkRto haretsadyo jaTharAti sudurjayAm // lepa karanese bhI braNa (baNa zotha) phaTa jAtA hai| . jau ke cUrNa aura javAkhArako takrameM milA- (5809) yavAdilepaH (2) kara garma karake lepa karanese dustara udara-zUla bhI (yo. r.| vidradhi.; vR. mA. / vidradhi. ) turanta naSTa ho jAtA hai| | yadhagodhUmamudgazca siddhapiSTaiH pralepayet / (5807) yavabhasmAdilepaH | vilIyate kSaNenaivamapakvazcaiva vidradhiH // ( yo. ra. / agni dagdha., dhanva. / vraNa.; zA. sN| __ jau, gehUM aura mUMgako pakA kara pIsa kara lepa khaM. 3 a. 11.) karanese apakka vidradhi atyanta zIghra naSTa ho dagdhayavabhasmacUrNa tilatailAktaM pralepanAdacirAt / jAtI hai| harati zikhidAhadagdhaM bhUyobhyaGgANaM caa''shu|| (5810) yavAdilepaH (3) jauko jalA kara bhasma kareM aura phira use (vaidyAmRta / vRddhaya.) atyanta bArIka karake tilake tela meM milA leN| yavatilaRtujanmaraNDavIjaiH sukhoSNaise lagAnese agnidagdha braNa zIghra hI naSTa ho harati kRta vilepaH kAJjikena prpissttaiH|| ___jau, tila, punarnavAkI jar3a aura araNDake (5808) yavAdilepaH (1) chilake rahita bIja samAna bhAga lekara sabako ekatra (vR. ni. ra. / vaNazotha; yo. ra. / vraNa.) milA kara kAjImeM pIsa leM / yavagodhUmacUrNa ca kSAraM dAraNaM pRthak / ise mandoSaNa karake lepa karanese aNDa vRddhi haridrAbhasmacUrNAbhyAM pralepo dAraNaH prH|| / naSTa hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [yakArAdi (5811) yavAdilepaH (4) (5813) yaSTayAdilepaH (1) (va. se. / kSudraro.) ( va. se. / vraNa.) yavAnsarjarasaM lodhramuzIraM candanaM madhu / yaSTI tilAH supiSTA vA saghRtAvraNaropaNe / ghRtaM gudRzca gomUtre pacedAdavilepanam // dhAtakIcandanabalAH samaGgAmadhukotpalaiH // tadabhyaGgAnihantyAzu nIlikAM vyaGgadUSikAm / dAva:medAtilelepaH sasarpitraNaropaNaH // mukhaM karoti padmAbhaM pAdau padmadalopamau // mulaiThI aura tilake mahIna cUrNako ghImeM mi____ jau, rAla, lodha, khasa aura lAla candanakA | lAkara lepa karanese baNa bhara jAte haiN| cUrNa tathA zahada, ghI aura gur3a samAna bhAga lekara dhAyake phUla, lAla candana, kharaiTI, majITha, sabako ( 4 gune ) gomUtra meM pakAveM aura jaba kara- mulaiThI, nIla kamala, dAruhaldI, medA aura tila; chIko lagane lage to utAra kara surakSita rkheN| sabake samAna bhAga cUrNa lekara sabako ekatra milA ise malanese nIlikA aura vyaGga (jhAI) | kara ghImeM milA leN| Adi naSTa ho kara mukha kamalake samAna zobhAya isakA lepa karanese braNa bhara jAte haiM / mAna ho jAtA hai| (5814) yaSTayAdilepaH (2) ___ise pairoMmeM lagAnese (pairoMkI bivAI Adi naSTa ho kara ) ve kamaladala sadRza komala ho ( hA. saM. / sthA. 3 a. 31.) jAte haiN| yaSTImadhu tathA kuSThaM candanaM raktacandanam / (5812) yavAdilepaH (5) uzIraM kattRNaM caiva raktadhAtumRNAlakam / / kSIramaNDakasaMyuktaM yathAlAbhaM bhiSagvara ! / (va. se. / vraNa.) | lepanaM pittaraktAnAM mehadAhaH prazAmyati // yavacUrNa samadhukaM saha tailena srpipaa| mulaiThI, kUTha, sapheda aura lAla candana, khasa, dadyAtpralepanaM koSNaM dAhazUlopazAntaye // | gandhatRNa, geru aura kamalanAla samAna bhAga lekara ___ jau aura mulaiThIkA cUrNa samAna bhAga lekara sabako atyanta bArIka pIsa kara dUdha yA mANDameM donoMko ekatra karake tela aura ghImeM milA leN| milA kara lepa karanese pittaraktaja pramehakI dAha - ise mandoNa karake lepa karanese braNakI dAha / zAnta hotI hai / aura pIr3A zAnta ho jAtI hai / yadi uparokta samasta oSadhiyAM prApta na ho (noTa-tela aura dhI barAbara barAbara le kara sakeM to jitanI mila jAeM unhIMse kAma calAnA ekatra milA lene caahiyeN|) caahie| For Private And Personal Use Only
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhUpaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (5815) yaSTyAdilepaH (3) | rasauta samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara (zA. dha. / kha. 3 a. 11) pAnIke sAtha pIsa leN| yaSTIndIvaramRdvIkAtailAjyakSIralepanaiH / __isakA netroM ke bAhara lepa karanese hara prakAindrataH zamaM yAti kezAH syuH saghanAH dRDhAH // | rako netra-pIr3A naSTa hotI hai / mulaiThI, kamala aura munakkA 1-1 bhAga le ___ (5817) yaSTayAdilepaH (5) kara sabako ekatra milA kara atyanta bArIka pIsa (vR. mA. / zothA. ) kara usameM 1-1 bhAga tela, ghI aura dUdha milA| yaSTIdugdhatilailepo navatItena saMyutaH / kara lepa karanese indralupta naSTa hotA aura keza ghane | zothamAruSkaraM hanti vRntaiH zAladalasya vA // tathA dRr3ha hote haiN| mulaiThI aura tila samAna bhAga lekara donoMko (5816) yaSTayAdilepaH (4) / ekatra milA kara dUdhake sAtha atyanta bArIka pIsa leN| (va. se. / netra rogA.) ise navanIta meM milA kara lepa karanese yaSTIgairikasindhratyadA:tAyaH smaaNshkaiH| bhilAvekI sUjana naSTa ho jAtI hai| jalapiSTaibahirlepaH sarvanetrarujApahaH // zAla vRkSake pattoMke DaNThaloMkA lepa karanese mulaiThI, geru, seMdhA namaka, dAruhaldI aura bhI bhilAvekI sUjana naSTa ho jAtI hai| iti yakArAdilepaprakaraNam -DAY atha yakArAdidhUpaprakaraNam (5818) yavAdidhUpaH (1) - kara srAva aura tIvra vedanA yukta vAtaja baNoMko ( vR. yo. ta. / 111.) isakI dhUnI denI caahiye| (5819) yavAdidhUpaH (2) vAtAbhibhUtAnsAsrAvAndhUpayedugravedanAn / (vaidyAmRta.) yavAjyabhUrjamadanazrIveSTakamurAhayaiH // yavasarpaparakazivAyacAjatunimbAjyabhavaM pradhRpanam jau, bhojapatra, mainaphala, zrIveSTa, aura devadAru | jvaranAzakaraM paraM smRtaM vividhopAyakaraizcisamAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise dhImeM milA | kitskaiH|| For Private And Personal Use Only
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [yakArAdi jau, saraso, kUTha, haldI; baca, lAkha aura | kara dhImeM milAveM / nImake patte samAna bhAga lekara sabako ekatra kUTa } isakI dhUpa (dhUnI) denese jvara naSTa hotA hai / iti yakArAdidhUpaprakaraNam atha yakArAdyaJjanaprakaraNam (5820) yaSTayAdyaJjanam / mulaiThI, hIMga, baca, haDajor3I, sirasake bIja, (vR. yo. ta. / ta. 89; vR. mA. / apasmAraH lhasana aura kUTha samAna bhAga le kara sabako bakava. se.; yo. ra.) | reke mUtrameM atyanta bArIka pIsa leM / yaSTIhijavacAvajrI shiriisslshunaamyaiH| isakI nasya lene aura ise AMkhameM lagAnese sAjamUtrairapasmAre sonmAde nAvanAanam // ra unmAda aura apasmAra naSTa hotA hai / iti yakArAdyaJjanapakaraNam atha yakArAdinasyaprakaraNam (5821) yavakAdinasyam kulathI (yA uDada) ke kvAthakI nasya denese (vR. ni. ra. / jvara.) yAvakasya rasenApi nasyato hanti hikikAm | hicakI naSTa hotI hai / iti yakArAdinasyaprakaraNam -~-~~r.com atha yakArAdirasaprakaraNam (5822) yakRtplIhArilauham (1) dviraSTavAriNo bhAgamaSTaziSTantu kArayet / (bhai. ra. / plIhayakR.; ra. ra.; dhanva.) tena cASTAvaziSTena samenAjyena yatnataH // lauhArddhamabhrakaM zuddhaM mUtamapyarddhabhAgikam / rasena bahuputrAyA dviguNakSIrasaMyutam / triguNAmayasazcUrNAt triphalAM sAbhrakAttathA // lauhapAtre paceA lauhamayyA vidhAnataH // For Private And Personal Use Only
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH abhrakaM nihataM zuddhaM pAradazca sumcchitm| isake sevanase plIhA, yakRt aura gulmakA ayaso'rddhamitaM cUrNamAdau pAke vinikSipet // | nAza hotA hai| kandaM kApAlikAMcavyaM viDaGgaM sabRhaddalam / isa prayogameM DAlaneke liye lohako mAnakazarapuDA ca pAThA ca citrakaM samahauSadham / / da, ghaNTakarNa aura jimikandake rasake sAtha ghoTa lavaNAni ca sarvANi sakSAraM dRddhadArakam / ghoTa kara pRthak pRthak 2-2 puTa denI cAhiye / dIpyakazca tathA sIdhuM lauhAbhrakasamaM kSipet // (5823) yakRtplIhArilauham (2) plIhodarayakRdagulmAn hanti zastrAgnibhirbinA / (bhai. ra.; dhanva. / plIhayakRdro.) prayojyo'yaM mahAvIryo loho lohavidAM varaiH / "| hiGgulasambhavaM mUtaM gandhakaM lauhamabhrakam / plIhodaravinAzAya dadyAt dve dve puTe pRthak / talyaM dviguNatAmrantu zilA ca rajanI tathA // mAnena ghaNTakarNana zUraNena pRthak pRthak // jayapAlaM TaGgaNazca zilAjatu samaM rasAt / 45 tole ( 9 chaTAMka ) triphalAko 16 / etatsarvaM samAhRtya cUrNIkRtya vimizrayet // gune (9 sera) pAnImeM pakAveM aura jaba AThavAM dantItrivRccitrakaJca nirguNDI tryUSaNaM tathA / bhAga ( 1 sera 10 tole ) pAnI zeSa rahe to use | ArdrakaM bhRGgarAjazva samaireSAH pRthak pRthak // chAnakara usameM usake barAbara (1 sera 10 tole ) | bhAvayitvA vaTIM kuryAd gumAdvayamitAM bhiSak / ghI aura utanAhI zatAvarakA rasa tathA 2 gunA / plIhAnaM yakRtazcaiva cirakAlAnubandhinam // (2 / sera) dUdha aura 5 tole lohabhasma tathA 5 | eka dvandvajaJcaiva sarvadoSabhavaM tathA / tole abhraka bhasma evaM 5 tole rasa sindUra milA hanyAdaSTodarAnAhajvaraM pANDuzca kAmalAm // kara lohekI kar3hAImeM mandAgni para pakAveM aura lo- zothaM halImakaM hanti mandAmitvamarocakam / hekI karachIse calAte raheM / jaba pAka taiyAra ho | yakRtplIhArinAmedaM lauhaM jagati durlabham // jAe to usameM nimna likhita dravyoMkA cUrNa milA hiMgulottha pArada, zuddha gandhaka, loha bhasma kara surakSita rakkheM / aura abhraka bhasma 1-1 bhAga; tAmra bhasma 2 bhAga cUrNa dravya----loha bhasma 5 tolo tathA jimI- tathA zuddha manasila, haldIkA cUrNa, zuddha jamAlakanda, kaNTakapAlI, cavya, bAyabiDaMga, paThAnI lodha, | goTA, suhAgekI khIla aura zilAjIta 1-1 bhAga saraphoMkA, pAThA, cItA, soMTha, pAMcoM namaka ( seMdhA le kara sabako ekatra milA aura phira use dantInamaka, kAlA namaka, biDa namaka, sAmudra lavaNa, | mUla, nisota, cItA, saMbhAlu, trikuTA (seTha, mirca, kAca lavaNa), javAkhAra, vidhArA bIja, ajavAyana | pIpala), adaraka aura bhaMgarake rasakI pRthak pRthaka aura thohara ( seMDa ) kI jar3aH inakA cUrNa 15- eka eka bhAvanA de kara do do rattIkI goliyAM 15 tole / bnaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 312 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [yakArAdi inake sevanase tillI, purAnA yakRta, ATha pra- (5825) yakRdarilauham kArake udara roga, AnAha, jvara, pANDu, kAmalA, | (bhai. ra.; ra. caM.; ra. sA. saM.; ra. rA. su. / zotha, halImaka, agnimAMdya aura arucikA nAza yakRlpIhA.; raseM. ci. ma. / a. 9.) hotA hai| | dvikarSa lauhacUrNasya gaganasya palArddhakam / (5824) yakRtplIhodArilauham karSa zuddhaM mRtaM tAnaM limpAkAmitvacaH plm|| svarNa raupyaM tathA tAnaM vaGgazcA, samAkSikam / mRgAjinabhasmapalaM sarvamekatra kArayet / sarvArddha jAritaM lauhaM kalpayetkuzalo bhiSak // caturguApramANena vaTikAM kArayedbhipak / / zRGgaverarasenApi zephAlIdalajai rasaiH / yakRtplIhodarazcaiva kAmalAzca halImakam / svarasaibilvapatrANAM kAthaizca kttutiktjaiH|| kAsaM zvAsaM jvaraM hanti balavarNAgnivarddhanam / / rasena bahumaJjaryAH bhAvayeca tridhA tridhaa| / | yakRdarinAma lauhaM sarvavyAdhiniSUdanam // valamA pradAtavyaM parpaTakAthasaMyutam // loha bhasma aura abhraka bhasma 2 // -2 // tole, plIhAnaM yakRtaM zvAsaM kAsaJna viSamajvaram / / tAmra bhasma 1 / tolA tathA bijaura nIbUkI gulmazothodarAnAhamagramAMsamarocakam // | jar3akI chAlakA cUrNa aura mRga carmakI bhasma 5-5 kAmalAM pANDurogazca cirakAlAnuvandhinam / | tole lekara sabako ekatra karake pAnIke sAtha dhoTa sarvAn rogAnihantyAzu vAtapittakaphodbhavAn // kara 4-4 rattIkI goliyAM banA leN| ___svarNa bhasma, raupya bhasma, tAmra bhasma, baMga inake sevanase yakRdudara, plIhodara, kAmalA, bhasma, abhraka bhasma aura svarNa mAkSika bhasma 1-- halImaka, khAMsI, zvAsa aura jvarakA nAza hotA 1 bhAga tathA loha bhasma sabase AdhI ( 3 bhAga) tathA bala varNa aura agnikI vRddhi hotI hai / le kara sabako ekatra milA kara use adrakake rasa, (5826) yakRdarilauham (vRhat) zephAlI ( hAra siMhAra ) ke pattoMke rasa, bela patrake (bhai. ra. / plIhayakR.) rasa, cirAyateke kAtha aura tulasIke rasakI pRthak pAradaM gandhakaJcAbhraM tryUSaNaM kaTukIM tathA / pRthaka 3-3 bhAvanA de kara 3.-3 rattIkI goliyAM trAyamANAM viSAM pAThAM picumarda harItakIm // citrakaM parpaTaM mustaM samabhAgaM prakalpayet / __ anupAna-pittapApar3ekA kAtha / sarvArddha jAritaM lauhaM guDUcIsvarasaidinam // inake sevanase plIhA, yakRt , zvAsa, khAMsI, niSpiSya vaTikA kAryA trigunAphalamAnataH / viSama jvara, gulma, zotha, udara, AnAha, agramAMsa plIhodaraskRdgulmAn sarvopadravasaMyutAn / (hRdroga vizeSa), aruci, kAmalA aura purAne pANDu aikAhika dvayAhikaM vA vyAhikaM cAturAhikam / kA nAza hotA hai| | sarvAn jvarAnnihantyAzu bhakSaNAdAkadravaiH // banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 313 zuddha pArada, zuddha gandhaka, abhraka bhasma aura marya cAkarasena citrakaiH soMTha, mirca, pIpala, kuTakI, trAyamANA, atIsa, prakSipecca sudRDhe mubhAjane // pAThA, nImakI chAla, haraM, cItAmUla, pitapApar3A, tAmrabhAjanamathoparisthitaM aura nAgaramothA, inakA cUrNa 1-1 bhAga tathA rodhayetpaTamRdA sadaiva hi / loha bhasma sabase AdhI (7||bhaag ) lekara sabako yAmamAtrapuTitaM zanaiH zanaiekatra milAkara 1 dina giloyake kAthameM ghoTeM nikSipecca jalamUrdhvabhAjane // aura 3-3 rattIkI goliyAM banA leN| tAmrapatrakuhare raso bhaveinake sevanase plIhodara, yakRta, gulma, tathA drogarAjavinibarhaNakSamaH // ekAhika dvayAhika, tRtIyaka aura cAturthika jvara zuddha pArada, zuddha bachanAga ( moThA viSa ), naSTa hotA hai| svarNa bhasma aura zuddha gandhaka samAna bhAga le kara anupAna-adarakakA rasa / prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira (5827) yakSmakesarI rasaH usameM bachanAga tathA svarNa milA kara use 1-1 dina adaraka aura cIteke rasameM ghoTeM / tadanantara (dhanva. / rAjayakSmA.) use miTTIke dRr3ha pAtrameM DAlakara usake Upara zuddha trikaTutriphalailAbhirjAtIphalalavaGgakaiH / tAmrakI kaTorI Dhaka deM aura donoMkI sandhiko navabhAgonmitaistulyaM lohapAradasinduram // acchI taraha banda karake usa para kapar3amiTTI kara deM madhunA kSayarogAMzca hantyayaM yakSmakezarI // evaM tAmrakI kaTorImeM pAnI bhara deN| aba use cUlhe seTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, para car3hAkara usake nIce 1 pahara taka dhImI agni ilAyacI, jAyaphala aura lauMga, inakA cUrNa 1--1 | jalAveM / eka pahara pazcAt pAtrake svAMga zItala bhAga tathA loha bhasma, pArada bhasma aura rasasindUra hone para usakA mukha khola kara usake bhItara tAmra3-3 bhAga le kara sabako ekatra ghoTa kara sura- pAtrameM lage huve rasako chur3Akara surakSita rakkheM / kSita rakkheM / yaha rasa rAjayakSmAko naSTa karatA hai / isake sevanase kSaya roga naSTa hotA hai| (mAtrA-1 rattI / ) anupaan-mdhu| ( mAtrA-2 rttii|) (5829) yakSmAntakalauhaH (5828) yakSmaharo rasaH (bhai. ra. / rAjayakSmA.) (ra. pra. su. / a. 8; ra. caM. / rAjayakSmA.) rAsnAtAlIzakarpUrabhekaparNIzilADhyaiH / zuddhasUtaviSake ca hATakaM | trikatrayasamAyuktailauMho yakSmAntako mtH|| - gandhakena sahitaM samAMzakam / sarvopadravasaMyuktamapi vaidyavivarjitam / For Private And Personal Use Only
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 314 inti kAsaM svarAghAtaM kSayakAsaM kSatakSayam / varNAni puSTInAM sAdhano doSanAzanaH // rAsnA, tAlIsapatra, kapUra, maNDUkaparNI, manasila, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, bAyabiDaMga, nAgaramothA aura cItAmUla; inakA cUrNa 1 - 1 bhAga tathA loha bhasma sabake barAbara lekara sabako ekatra kharala karake rakkheM / isake sevanase vaithoMse vyakta aura sarva upadrava yukta kSaya bhI naSTa ho jAtA hai / isake atirikta yaha rasa khAMsI, svarabhaMga, kSaya kAsa aura kSatakSayako bhI naSTa karatA hai / tathA isake sevana se bala, varNa, agni aura puSTikI vRddhi hotI hai| ( mAtrA - 2 rattI / anupAna - madhu / ) (5830) yakSmArilauham (bhai. ra. / rAjayakSmA. ) madhutApyAvaDaGgAzmajatu lohaghRtAbhayAH / nanti yakSmANamatyugraM sevyamAnA hitAzinA || svarNa mAkSika bhasma, bAyabiDaMgakA cUrNa, zilAjIta, loha bhasma aura harrakA cUrNa tathA zahada aura ghI samAna bhAga lekara sabako ekatra ghoTa kara sevana karanese prabala yakSmAkA nAza ho jAtA hai / (5831) yavAnyAdiyogaH ( rase. ci. ma. / a. 9.) yavAnI guDasammizro sUtabhasma dvivallakam / zItapittaM nihantyAzu kaTutailavilepanam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ yakArAdi 1 bhAga pArada bhasma ( abhAve rasa sindUra ) meM 1 - 1 bhAga ajavAyanakA cUrNa aura gur3a milAkara kharala kareM / isake sevana se zItapitta ( pittI uchalanA ) roga naSTa hotA hai / mAtrA - 6 rattI | zItapitta meM zarIra para sarasoM ke telakI mAliza bhI karanI cAhiye / (5832) yazadamAraNam (1) ( ra. rA. su. ) jasadasya caturthAMzaM pAradaM gandhakaM priye / mardayetkhalvake samyakU kanyA nimburasaiH pRthak // lepayettena patrANi gajAhe pAcayetpuTe / ekameva puTenava bhasmasAjjasadaM bhavet // ayaM tu jasa sarvarogAn vyapohati / jasadaM tuvaraM tiktaM zItalaM kaphapittahRt // cakSuSyaM paramaM mehaM pANDu zvAsaM ca nAzayed / -->>K%20 purANe goghRte naitryaM tAmbUlena pramehajit // agnimanyenAgnikaraM trisugandhaistridoSanut / satandulahimairhanti kharjUrairmAyurjaM jvaram // vAnikA lavaGgAbhyAM yutaM zItajvaraM jayet / kharjUrataNDulahimai raktAtIsAranAzakRt // zarkarAjA jisaMyuktamatisAraM vamiM jayet // For Private And Personal Use Only 1 - 1 bhAga pArada aura gandhakakI kI karake use 1-1 dina ghRta kumArI aura nIbUke
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 315 rasameM ghoTeM / tadanantara 4 bhAga zuddha jazadake patroM | gharSaNAllohadaNDena vahniruttiSThati dhruvam / para isa kajjalIkA lepa karake unheM zarAva sampuTameM | | yathA yathA bhavet ghRSTirbhasmIbhAvastathA tathA // banda kareM aura gajapuTameM phUMka deN| bhasmI bhUtaM pRthak kRtya gharSayettatpunaH punaH / isa vidhise ekahI puTameM yazadakI bhasma ho netrayogeSu sarveSu bhasmIbhUtamidaM zubham // jAtI hai| __ yazadako loha-pAtrameM pighalA aura phira usake nIce khUba tez2a agni kara deM / jaba vaha khUba jasta kaselA, kar3avA, zItala aura kapha pitta nAzaka hai| AMkhoMke liye anyanta hitakAraka hai tapta ho jAe to usameM 1-1 karake nImake patte DAleM ora loheke DaNDese ghoTate rheN| isase usatathA prameha, pANDu aura zvAsako naSTa karatA hai| meM se jvAlA nikalegI aura jastakI bhasma hotI mAtrA-2 rttii| jAyagI jyoM jyoM bhasma hotI rahe usako alaga nikAlate rheN| aura antameM sabako kharala karake rakheM / yazada bhasmakonetra rogAmeM-purAne goghRtake sAtha; yaha bhasma AMkhameM DAlaneke liye upayogI hai| pramehameM-pAnake sAtha; (5834) yazadavikAropAyaH agnimAMdhameM-araNIkI jar3ake kAthake sAtha; (ra. rA. su.) tridoSameM dAlacInI, ilAyacI aura tejapA- | apakvaM jasadaM rogAn pramehAjIrNamArutAn / take cUrNake sAtha; vami bhramiM karotyenaM zodhayennAgavattataH // pittaja jvarameM-khajUra aura cAvaleAMke zIta bAlAbhayAM sitAyuktAM sevayedyo dinatrayam / kaSAyake sAtha; zIta jvarameM-ajavAyana aura lauMgake sAtha; | jasadasya vikArosya nAzamAyAti nAnyathA / / raktAtisArameM-khajUra aura cAvaleoke himake azuddha aura apakka jasta khAnese prameha, | ajIrNa, vAyu, vamana aura bhrama ityAdi roga utpanna sAtha atisAra aura vamanameM-mizrI aura jIrake / hota hai| cUrNake sAtha sevana karanA cAhiye / yazadakA zodhana bhI nAgake samAna hI karanA (5833) yazadamAraNam (2) cAhiye / (ra. rA. su.) ___choTI harrakA cUrNa aura mizrI milA kara 3 jasadaM lohaje pAtre drAvayitvA punardhamet / dina taka sevana karanese yazadake vikAra zAnta atyantatapte nimbasya patramekaM vinikSipet // ho jAte haiN| For Private And Personal Use Only
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 316 (5835) yazadazuddhi: (ra. rA. su. ) www. kobatirth.org bhArata- ta- bhaiSajya - ratnAkaraH kharparaM dvividhaM proktaM jasadaM zavakaM tathA / jasadaM proktaM kharparaM ca guNAtmakam // jasadaM gAlayetpUrva dugdhamadhye tu DhAlayet / ekaviMzativArAMzca kharparaM zuddhimiSyate // khapariyA ke do bheda haiM, unhIM meM se ekakA ma yazada hai| dUsare bhedako 'zavaka' kahate haiM / yadyapi khapariyA aura yazada ( jasata ) ekahI vastu ke do bheda haiM parantu khapariyA yazadakI apekSA adhika guNadAyI hotA hai / jasko pighalA kara dUdha meM bujhAveM / isI prakAra 21 bujhAva dene se vaha zuddha ho jAtA hai / (5836) yogarAjaguTikA ( ca. saM. / ci. a. 20 pANDu ; vai. ka. du. 1 skra. 2; ca. da. ; ra. rA. suM. / pANDu.; bhai. ra. 1 pANDu ; ga. ni. ) triphalAyAstrayo bhAgAstrayastrikaTukasya ca / bhAgAzvitrakamUlasya viDaGgAnAM tathaiva ca // paJcAzmajasuno bhAgAstathA rUpyamalasya ca / mAkSikasya vizuddhasya lauhasya rajasastathA / / aSTau bhAgAH sitAyAzca tatsarvaM shlkssnncuurnnitm| mAkSikeNaphlutaM sthApyamAyase bhAjane zubhe // udumbarasamAM mAtrAM tataH khAdedyathAgninA / dine dine prayogeNa jIrNe bhojyaM yathepsitam // varjayitvA kulatthAM kAkamAcIkapotakAn / yogarAja iti khyAto yogo'yamamRtopamaH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ yakArAdi rasAyanamidaM zreSThaM sarvarogaharaM param / pANDurogaM viSaM kAsaM yakSmANaM viSamajvaram // kuSThAnyajarakaM mehaM zvAsaM hikAmarocakam / vizeSAddhantyapasmAraM kAmalAM gudajAni ca // harra, baher3A, AmalA 1-1 bhAga; soMTha, mirca, pIpala 1 - 1 bhAga; cItekI jar3a 1 bhAga, bAyabiDaMga 1 bhAga; zuddha zilAjIta 5 bhAga, raupyamala ( rUpAmakkhI bhasma ) 5 bhAga, svarNa - mAkSika bhasma ) 5 bhAga, zuddha loha ( bhasma ) 5 bhAga, zuddha cAMdI ( bhasma ) 5 bhAga aura mizrI 8 bhAga lekara mahIna cUrNa banAveM / ise madhumeM milA kara svaccha aura uttama lohapAtrameM bhara kara surakSita rakkheM / ise agni balocita mAtrAnusAra sevana karane se pANDu, viSa, khasI, yakSmA, viSama jvara, kuSTha, ajIrNa, prameha, zvAsa, hicakI aura arucikA nAza hotA hai / kAmalA aura arzameM apasmAra, yaha prayoga vizeSa upayogI hai| 1 sAdhAraNa mAtrA - 1 tolA / I isa prayogameM kisI vizeSa parahez2a kI AvazyakatA nahIM hai / auSadha paca jAne para yathAruci AhAra karanA cAhiye / kevala kulathI, makoya aura kapota mAMsakA tyAga kara denA cAhiye / ( vyavahArika mAtrA - 4 rattI ) yogarAja loham ( ra. ra. / kRmi . ) "triphalAdi lehaH " pra. saM. 2745 dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (5837) yogarAjalauhaH zuddha pArada 40 tole aura zuddha tAmra cUrNa (ra. ra. / kuSThA.) 10 tole le kara donoMko ekatra milAkara itanA triphalAvAkucIbIjaM bhRGgarAjakaTutrikam / / ghoTeM ki donoM eka jIva ho jAeM / tadanantara guDUcyaiDagajAboja kezarAja samustakam / / usakA golA banA leM aura eka lohekI kar3hAI meM dhAtrIkhadirasindhRtyaM yamAnIjIrakadvayam / 10 tole zuddha gandhakakA cUrNa bichA kara usa para kAntakrAmaviDaGgAni sarvacUrNAni kArayet // vaha golA rakha deM tathA usake Upara bhI 10 tole lAhaM sarvasamaM hyeSa yogarAja iti smRtH|| zuddha gandhakakA cUrNa DAla kara usa para 20 tole sarvakuSThavikAreSu vihito lohakovidaH / / sarasoMkA tela DAla deM aura kar3hAIko cUlhe para harra, baher3A, AmalA, bAbacI, bhaMgarA, sAMTha, car3hA kara usake nIce mandAgni jalAveM / tadanantara mirca, pIpala, giloya, pamAr3ake bIja, kAlA bhaMgarA, jaba tela zuSka ho jAe to agni denI banda kara deM aura kar3hAIke svAMga zItala hone para usameM se gonAgaramothA, AmalA, khairasAra, seMdhA namaka, aja leko nikAla kara pIsa leN| vAyana, jIrA, kAlA jIrA, cumbaka bhasma, supArIkI jar3a aura bAyabiDaMga; ina sabakA cUrNa 1-1 bhAga aba zuddha bachanoga (mIThA viSa), baca, soMTha, tathA loha bhasma sabake barAbara (21 bhAga) lekara mirca aura pIpalakA cUrNa 1-1 bhAga tathA nAgarasabako ekatra kharala karake rakkheM / mothe aura bAyabiDaMgakA cUrNa 3-3 bhAga lekara isake sevanase samasta kuSTha naSTa hote haiM / sabako ekatra milA leM aura yaha cUrNa tathA uparokta (5838) yogAmRtarasaH siddha rasa samAna bhAga le kara donoMko zahadameM ghoTakara 2-2 rattIkI goliyAM banAveM / ( ra. kA. dhe. / kuSThA.) inake sevanase supti aura maNDala kuSThakA nAza zuddhasUtapalAnyaSTau zuddhatAnaM paladvayam / hotA hai| cUrNitaM sUtakaM madya kuryAttannaSTapiSTakam // zuddhagandhaM dvidvipalaM tattulyaM kaTutailakam / (5839) yogIzvarorasaH tayormadhye tAmrapiSTI lohapAtre'lpavahinA // ( bhai. ra. / prameha.) pacedyAvadrvaM jIrNa samuddhRtya vicUrNayet / mRtasUtAbhranAgAnAM tulyabhAgaM prakalpayet / viSaM vacA jyUSatulyA bhadramustA viDaGgakam // viSasya triguNaM yojyaM sarvamekatra cUrNayet / / mahAnimbasya bIjotthaM cUrNa yojyaM tribhiHsmm|| sarva mRtasamaM cUrNa kSaudAminaM vaTI katama madhunA lehayed guJjAdvayaM mehaprazAntaye / dvigunaM bhakSita hanti pramuptiM maNDalaM tathA / | sakSaudrarajanI cAtha lehyaM mApatrayaM sadA // raso yogAmRto nAmnA hyanupAnaM ca pUrvavat // asAdhyaM nAzayenmehaM vidyAd yogIzvaro rasaH / / For Private And Personal Use Only
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 318 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [yakArAdi pArada bhasma ( abhAvameM rasa sindUra ), abhraka | bhasma 1-1 bhAga le kara sabako eka dina ghRtabhasma, aura sIsA bhasma 1-1 bhAga tathA bakAyanake kumArIke rasameM ghoTa kara golA banAveM aura use bIjoMkA cUrNa 3 bhAga le kara sabako ekatra kharala ( araNDake pattoM meM lapeTa kara ) anAjake Dhera meM dabA karake rkheN| deM evaM 3 dina pazcAt nikAla kara 2-2 rattIkI motrA-2 rttii| goliyAM banA leN| anupAna-rasako zahadake sAtha cATakara Upa- | yaha rasa yoga vAhI hai aura anupAna bhedase rase 3 mAze haldIkA cUrNa zahadake sAtha milAkara samasta rogoMko naSTa karatA hai| cATanA caahiye| isake sevanase vAtaja roga, pittaja roga, isake sevanase asAdhya prameha bhI naSTa ho | prameha, bahumUtra, mUtrAghAta, apasmAra, bhagandara, arza, jAtA hai| unmAda, mUrchA, yasmA, pakSAghAta, indriyanAza, (5840) yogendrarasaH zUla aura amlapittakA nAza hotA hai / ( dhanva. / vAtavyAdhi. / ) ___ise triphaleke kAtha, baMsalocana aura mizrIke vizuddhaM rasasindUraM tadardha zuddhahATakam / sAtha sevana karanese rogI kAmadeva sadRza rUpavAna tatsama kAntalohaM ca tatsamaM cAbhrameva ca // | ho jAtA hai| vizuddhaM mauktikaM caiva vaGgaM ca tatsamaM matam / kRza puruSoMko isake sevana kAlameM rAtriko kumArIkArasarbhAvyaM dhAnyarAzau dinatrayam // | godugdha pInA cAhiye / tato raktidvayamitAM vaTi kuryA dvickssnnH| (5841) yogezvararasaH yogavAhI raso hyeSa srvrogkulaantkH|| bAtapittabhavAn rogAn pramehAn bhumtrtaam|| (rase. sA. saM.; ra. rA. su. / prameha. ; rase. mUtrAghAtamapasmAraM bhagandaragudAmayam / / ci. ma. / a. 9.) unmAdaM mUchauM yakSmANaM pakSaghAtaM hatendriyam / mRtakaM gandhakaM lauha nAgazcApi varATikAm / zulAmlapittakaM hanti bhAskarastimiraM yathA // | tAmraka baMgabhasmApi vyomakazca samAMzikam // triphalArasayomena zubhayA sitayApi vaa| sUkSmailApatramustazca viDaGga nAgakezaram / bhakSayitvA bhavedrogI kAmarUpI sudarzanaH // reNukAmalakaJcava pippalImUlameva ca // rAtrau sevyaM gavAM kSIraM kRzAnAM ca vishesstH| eSAzca dviguNaM bhAgaM mardayitvA prayatnataH / yogendrAkhyo raso nAmnA kRssnnaatreyvinirmitH|| bhAvanA tatra dAtavyA dhAtrIphalarasena ca / ___ rasa sindUra 2 bhAga tathA svarNa bhasma, kAnta mAtrA caNakatulyA ca guTikeyaM prakIrtitA / loha bhasma, abhraka bhasma, motI bhasma aura bNg| pramehaM bahumUtrazca azmarI mUtrakRcchrakam // For Private And Personal Use Only
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org mizramakaraNam ] vraNaM hanti mahAkuSThaM arzAsi ca bhagandaram / yogezvaro raso nAma mahAdevena bhASitaH // caturthI bhAgaH zuddha pArA, zuddha gandhaka, loha bhasma, sIsA bhasma, kaur3I bhasma, tAmra bhasma, baMga bhasma aura abhraka bhasma 1-1 bhoga; tathA choTI ilAyacI, tejapAta, nAgaramothA, bAyabiDaMga, nAgakesara, iti yakArAdirasaprakaraNam (5842) yavakSArayogaH (1) ( yo. ra. ; vR. ni. ra. / mUtrakRcchra. ) mASamekaM yavakSAraM kUSmANDasvarasaM palam / zarkarAkarSasaMyuktaM mUtrakRcchranivAraNam // 5 tole peTheke svarasameM 1 mAzA javAkhAra aura 1| tolA khAMDa milA kara piyeM / isa prayogase mUtrakRcchra naSTa hotA hai / (5843) yavakSArayogaH (2) (bR. ni. ra. / mUtrakRcchra. ) yavakSArasamAyuktaM pibettakraM ca kAmataH / mUtrakRcchravinAzAya tathaivAzmarinAzanam // pIne se takrameM javAkhAra milAkara yatheccha parimANa meM mUtrakRcchra aura amarikA nAza hotA hai / * ( yavakSArakI mAtrA - 1 mAzA / ) (5844) yavakSArAdiyavAgU ( va. se. / udAvarta. ) 1 kSAracitraka hiGgvAmlavetasairbhedanI matA / vAgUH sAdhitA vApi tatrAragvadhapallavaiH || 319 reNukA, AmalA aura pIpalAmUla; inakA cUrNa 2 - 2 bhAga lekara sabako 1 dina Amale ke rasa meM ghoTa kara caneke barAbara goliyAM banA leM atha yakArAdimizraprakaraNam inake sevana se prameha, bahumUtra, azmarI, mUtra kRcchra, vraNa, kuSTha, arza aura bhagandarakA nAza hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir javAkhAra, cItA, hIMga aura amlavetase siddha yavAgU athavA amalatAsa ke pattoM se taiyAra kI huI yavAgU bhedanI (dastAvara) hotI hai / (5845) yavazaktuyogaH ( vR. mA. / pariNAma zUla. ) yaH pibati saptarAtraM saktUne kAnkalAyayUSeNa / sa jayati pariNAmarujaM cirajAmapi kimuta nUtanajAm // sAta dina taka kevala maTarake yUSake sAtha sattU hI pIne se purAnA pariNAma zUla bhI naSTa ho jAtA hai; navInakI to bAta hI kyA hai / ( anya AhAra banda rakhanA cAhiye / (5846) yavAdicUrNam ( vR. ni. ra. / kSaya. ) yavagodhUmacUrNa vA kSIrasiddhaM ghRtaplutam / tatkRtvA sarpiSA kSaudrasitAktaM kSayazAntaye || For Private And Personal Use Only
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 320 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [yakArAdi jau aura gehUMke cUrNako dUdhameM pakAkara usameM | tole jIrA milA kara punaH pakAveM aura jaba pAnI ghI, zahada aura mizrI milA kara sevana karanese | jala jAe to ghIko chAna leN| kSayaroga naSTa hotA hai| inhIM oSadhiyoMse siddha yUpameM 1 / tolA (5847) yavAdimanthaH uparokta ghI aura ( svAda yogya ) seMdhA namaka milA kara usake sAtha zAlI aura sAThI cAvaleko (zA. dh.| khaM. 2 a. 3) bhAta khAnese sUtikA roga naSTa hotA hai / plAvitaiH zItanIreNa saghRtairyavasaktubhiH / nAtisAndradramanthastRSNAdAhAlapittahA // (5849) yavAdiyogaH (ga. ni. / kAsa 10.) jau ke sattUko ThaNDe pAnImeM gholakara usameM | yavAnAM cUrNamAmAnAM kSIrasiddhaM ghRtaplutam / ghI milA kara pInese tRSNA, dAha aura raktapittakA jvaradAhe sitAkSaudrasaktumat payasA pivet // nAza hotA hai| ___ kacce (adhapake) jauke cUrNako dUdhameM pakAkara sattU na adhika gAr3hA honA cAhiye aura na | usameM ghI, mizrI, zahada aura sattU milA kara tathA adhika ptlaa| | dUdhase patalA karake pInese jvarakI dAha zAnta (svAda yogya mizrI bhI milA lenI caahiye|)| hotI hai| (5848) yavAdiyUSaH (5850) yavAnyAdipeyA (va. se. / strI.) ( vA. bha. / ci. sthA. a. 3) yavakolakulitthAnAM zAlimUlaM tathaiva c| yavAnIpippalobilbamadhyanAgaracitrakaH / kvAthayedapramattastu supUte salilADhake // rAsnAjAjIpRthakpIpalAzazaThipauSkaraiH // tatpAdAvasthitaM kvAthaM sarpiryuktaM sajIrakam / siddhAM snigdhAmlalavaNAM peyAmanilaje pibet pakvaM ghRtAkSamAtreNa saindhavena samAyutam // kaTihatpArca koSThArtizvAsahidhmApraNAzinIm // etenaiva ca yuSeNa cAznIyAcchAliSaSTikam / ajavAyana, pIpala, belagirI, sAMTha, cItA, sUtikopadravaM hanti bhuktamAtrAna sNshyH|| rAsnA, jIrA, pRSThaparNI, palAzakI chAla, kacUra jau, bera, kulathI aura zAlidhAnakI jar3a aura pokharamUlase siddha peyAmeM ghRta, anArakA rasa ( 20-20 tole ) lekara sabako kUTakara 8 sera aura seMdhA namaka milAkara pilAnA vAtaja rogomeM chane huve pAnImeM pakAveM / jaba 2 sera pAnI zeSa raha tathA kamara, hRdaya, pArzva aura koSThakI pIr3A evaM jAya to chAna kara usameM AdhA sera ghI aura 5 / zvAsa aura hicakImeM hitakara hai| iti yakArAdimizraprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kaSAyaprakaraNam ] www.kobatirth.org ( rA. mA. / strI rogA. 30) kSIre sthita lohitazAlipiSTaM suzItalaM mAkSikasaMyutaM ca / pItaM nihanti pradarAmayotthAmatipravRttAmasRjaH pravRttim // caturthI bhAgaH atha rakArAdikaSAyaprakaraNam (5851) raktanArikelajalayogaH ( vR. ni. ra. / mUtrakRcchra. ) raktasya nArikelasya jalaM katakasaMyutam / zarkarailA samAyuktaM mUtrakRcchraharaM viduH // lAla nAriyala pAnImeM ilAyacI aura nirmalIke phalakA cUrNa tathA khAMDu (mizrI) milA kara pIne se mUtrakRcchra naSTa hotA hai / ( cUrNakI mAtrA - 2 mAze / ) (5852) raktazAlipiSTayogaH (5853) rajanyAdikvAthaH ( yo. ci. ma. / a. 4 ) haridrAstabhUnimbatriphalAriSTavAsakam / kaNTakArIdvayaM bhArtI kaTukaM nAgaraM kaNA // 41 lAla cAvalejko dUdha meM bhigo deM aura jaba ve acchI taraha phUla jAeM to unheM pIsa leN| isameM zahada milA kara pInese rakta pradara sambandhI prabala raktasrAva bhI banda ho jAtA hai / ra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 321 paTalaM parpaTaM zRGgI devadAru sarohiSam / vivikaM balA bil kumbhakArI harItakI // kaTphalaM kuTajaM zyAmA sarvamekaikabhAgikam / rAsnAbhAgadvayaM cAtra dattvA kvAthaM ca sAdhayet // vyoSacUrNayutaH kvAtho jvaraM hanti tridoSajam / trayodaza mahAghorAn andhakArAnyathA raviH / / vamiH svedo pralApaM ca staimityaM zItagAtratA / mohatandrAtRvAzvAsakAsadAhAnimandahA || hRtpArzvazUla viSTambhaM kaNThakubjatrikaM tathA / jihvAsphuTanakaM karNazUlaM cAzu vinAzayet // nAtaH parataraM kiJcidauSadhaM sannipAtajit / rajanyAdi gaNo hyeSa dhanvantarivinirmitaH // haldI, nAgaramothA, cirAyatA, harra, baher3A, AmalA, nImakI chAla, bAsA, kaTeLI, kaTelA ( bar3I kaTelI), bharaMgI, kuTakI, soMTha, pIpala, paTola, pittapApar3A, kAkar3AsiMgI, devadAru, gandhatRNa, javAsA, balA, belakI chAla, banakulathI, harra, kAyaphala, kur3ekI chAla, aura nisota 1 - 1 bhAga tathA rAsnA 2 bhAga le kara sabako ekatra karake akuTA kara le 1 For Private And Personal Use Only ( isameM se 2 tole cUrNa ko 16 toLe pAnI meM pakAveM aura 4 tole pAnI zeSa rahane para chAna leN| )
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 322 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi isa kAthameM sAMTha, mirca, pIpalakA cUrNa milA | tadugragandhanAzAya rAtrau takre vinikSipet / kara sevana karanese sannipAta jvara naSTa hotA hai| apanIya ca tanmadhyAcchilAyAM peSayettataH / / ___ yaha kAtha 13 prakArake sannipAta, vamana, | tanmadhye pazcamAMzena cUrNameSAM vinikSipet / sveda. pralApa. stamitya ( zarIrakA bhIge kapaDese sauvarcalaM yavAnI ca bharjitaM hija saindhavam // lipaTA huvA sA pratIta honA ), zarIrakA ThaNDA | kaTutrikaM jIrakaM ca samabhAgAni cUrNayet / ho jAnA, moha, tandrA, tRSA, zvAsa, kAsa, dAha, ekIkRtya tataH sarvakalkaM karSapramANataH / / agnimAMdya, hRdayazUla, pArzvazula, viSTambha, jihA- khAdedagnibalApekSI RtudoSAdhapekSayA / sphuTanam aura karNazUlako zIghra hI naSTa kara anupAnaM tataH kuryAderaNDabhRtamanvaham // detA hai / sarvAGgekAGgagajaM vAtamaditaM cApatantrakam / sannipAta jvarake liye isase zreSTha anya au- | apasmAramathonmAdamUrustambhaM ca gRdhrasIm // Sadha nahIM hai| ura:pRSThakaTIpArzvakukSizUlAn kRmInjayet / (5854) rambhAkandayogaH ajIrNamAtapaM roSamatinIraM payoguDam / / ( vR. ni. ra. / chadi karma.) rasonamazna-puruSastyajedetanirantaram // rambhAkandaraso vApi madhunA chardinAzakRt // supakka lhasanako chIlakara usake bhItarakA ___ kelekI jar3ake rasameM zahada milA kara pInese tantu aura aGkura nikAla deM aura phira usakI tIbra gandha dUra karaneke liye use rAtako takrameM chadi naSTa hotI hai| DAla deM tathA dUsare dina prAtaHkAla pIsa leM / aba (5855) rambhAdiyogaH isameM isakA pAMcavAM bhAga nimna likhita cUrNa (va. se. / zvAsa.) milA kara surakSita rakkheM / rambhAkundazirISANAM kusumaM pippalIyutam / cUrNa-saJcala (kAlA namaka ), ajavAyana, piSTvA taNDulatoyena pItvA zvAsamapohati // | bhunI huI hIMga, seMdhA namaka, sAMTha, mirca, pIpala kelekA phUla, kundake phUla, sirasake phUla | aura jIrA / saba cIjeM samAna bhAga lekara bArIka aura pIpala samAna bhAga lekara sabako cAvaloMke pAnImeM pIsa kara pInese zvAsa naSTa hotA hai| isa kalkameM se 11 tolA athavA RtudoSa (5856) rasonakalkaH ityAdike anusAra nyUnAdhika mAtrAnusAra khA kara ( zA. saM. / khaM. 2 a. 5) Uparase araNDa mUlakA kAtha pInA cAhiye / pakkakandarasonasya gulikA nistussiikRtaa| isake sevanase sarvAGga vAta, ekAGgavAta, pATayitvA ca madhyasthaM dUrIkuryAttadaGkaram // | ardita. apatantraka, apasmAra, unmAda, urustambha, For Private And Personal Use Only
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org caturthI bhAgaH pAyaprakaraNam ] gRdhrasI, uraH zUla, pRSTha zUla; kaTI aura pArzva zUla tathA kRmi roga naSTa hotA hai / apathya --- lhasana ke sevana kAlameM ajIrNa na hone denA cAhiye tathA dhUpa, krodha, atyadhika jalapAna, dUdha aura gur3ase parahez2a karanA cAhiye / (5857) rasonayoga: ( 1 ) ( vR. mA. / zUlA. ) rasonaM madyasammizraM pibetmAtaH prakAMkSitaH / vAzleSmabhavaM zulaM nihantuM vahnidIpanam // prAtaH kAla bhUkhake samaya lhasanako pIsa kara mayameM milA kara sevana karanese vAtakaphaja zUla naSTa hotA aura agni dIpta hotI hai / (5858) rasonayogaH (2) (ga. ni. / jvarA. ) prAtaH prAtaH sasarpiSkaM rasonamupayojayet / prAtaH prAtaH lhasanako pIsa kara ghImeM milA kara sevana karane se jvara naSTa hotA hai / ( yaha prayoga maleriyA meM adhika upayogI hai | ) (5859) rasonarasaH snuhIrasazca ( rA. mA. / karNarogA. ) AveSTa sUryatarupatracayena vahnAvAtApitAtsravati yatsalilaM rasonAt / yadvAsnuhIzakalato galitaM tadAzu karNavyathAM harati pUraNataH prabhAte // lahasana para Aka ke patte lapeTa kara ( usa Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 323 para eka aMgula moTA miTTIkA lepa karake ) agnimeM vedita kareM aura phira usakA rasa nikAla leN| yaha rasa kAna meM DAlanese karNa - pIr3A turanta zAnta ho jAtI hai / isa vidhi se snuhI ( seMDa - thohara) ke DaNDekA rasa nikAla kara kAna meM DAlA jAya to bhI pIr3A zAnta ho jAtI hai / (5860) rasonasaptakam (bR. yo. ta. / ta. 90; va. se. / vAtavyA . yo ta / ta. 40) palamardhapalaM vA'pi rasonasya sukuTTitam / hiGgujIraka sindhUtyasauvarcala kaTutrikaiH // cUrNitairmAko mAnera cUrNya viloDitam / yathAni bhakSitaM prAtaH rubukAthAnupAnataH // dine dine prayokta mAsamekaM nirantaram / vAtAmayaM nihantyevamarditaM cApatantrakam // ekAGgarogiNAM rogaM tathA sarvAGgarogiNAm / urustambhaM gRdhrasIM ca zUlaM dvandvaM kRmInapi // kaTipRSThAmayaM hanyAjjATharaM ca samIraNam // hIMga (ghImeM bhunI huI), jIrA, seMdhA namaka, kAlA namaka (saJcala), soMTha, kAlI mirca aura pIpala; ina sabakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra milA leM / aba 5 toLe yA 2|| tole lhasanako chIla kara acchI taraha kUTa kara usameM uparokta cUrNa 1 / mAzA milA kara donoM ko eka jIva kara leM / ise agni balocita mAtrAnusAra prAtaH kAla araNDa mUlake kAthake sAtha sevana karane se 1 mAsameM For Private And Personal Use Only
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 324 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi ardita, apatantraka, ekAGga vAta, sarvAGga vAyu, (5863) rAjavRkSAdipAcanakvAthaH urustambha, gRdhrasI, dvandvaja zUla, kRmi, kaTi zUla, (ga. ni. / kuSThA. 36) pRSTa zUla aura vAtodara ityAdi roga naSTa hote haiN| rAjavRkSo'zvatthasAro'mRtA'riSTo harItakI / (5861) rasonAdikalkaH (1) vAsAkhadiramaJjiSThAvyAghyaH kuSTheSu pAcanam // ( vR. mA. / nADI vraNa.; vR. ni. ra. / bhagnarogA.) amalatAsa, azvattha (pIpala vRkSa ) kA sAra, rasonamadhulAkSAjyasitAkalkaM samaznatom / giloya, nImakI chAla, harra, bAsA, khairasAra, chinnabhinnacyutAsthInAM sandhAnamacirAdbhavet / / | majITha aura kaTelI samAna bhAga le kara kAtha banAveM / mhasana, zahada, lAkha, ghI aura mizrI samAna bhAga lekara pIsane yogya cIz2oMko pIsa kara sabako yaha kAtha kuSThameM doSoMko pacAtA hai| ekatra milA leN| (pratyeka oSadhi 6 maashe| pAkArtha jala ise sevana karanese chinna, bhinna aura apane 36 tole / zeSa kAtha 9 tole / ) sthAnase haTI huI haDDI ThIka ho jAtI hai| (5864) rAsnAdazamUlakvAtha: (5862) rasonAdikalkaH (2) | (va. se. / AmavAta.; vR. ni. ra. / zirorogA.) ( yo. ra.; ga. ni.; va. se. / carA. : zA. rAsnAvizvaviDaGgAni rubukatriphalA tthaa| dazamUlaM pRthak zyAmA kvAtho vAtAmayApahaH / / sN.| khaM. 2 a. 5) avibhedake cAye ardite vAtakhAke / rasonakalkaM tilatailamizraM netraroge ziraHzUle jvarApasmArayostathA // yo'znAti nityaM vissmjvraatH| | manobhraMze ca vividhe kvathitaJca mukhapadam // pramucyate so'pyacirAjjvareNa rAsnA, sAMTha, bAyabiDaMga, araNDa mUla, harra, vAtAmayaizcApi sughorruupaiH|| baher3A, AmalA, dazamUlako pratyeka vastu ( zAla parNI, pRSTaparNI, kaTelI, kaTelA, gokharu, belakI rasona (lahasana) ke kalka ko tilake tela* chAla, sonA pAThA, khambhArI, pADhala aura aranI), meM milA kara sevana karanese viSama jvara aura bhayaM aura nisota samAna bhAga le kara sabako ekatra kara vAtaja roga zIghra hI naSTa ho jAte haiN| milA kara adhakuTA kara leN| *matAntarake anusAra tila tailake sthAna para ( isameMse 2 // tole cUrNako 20 tole pA. dhRta bhI le sakate haiN| nameM pakAyeM aura 5 tole zeSa rahane para chAna leN|) For Private And Personal Use Only
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kapAyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 325 yaha kAtha vAtaja roga avibhedaka, Abya- UrustambhAmavAtaM jaTharavAta, ardita, khaJjatA, netra roga, zirazUla, jvara, rujakaTIpRSThazUlAnRddhim / apasmAra, aura manobhraMza ko naSTa karatA hai| vAtAmazvAsazothAnkaphapavana(5865) rAsnAdikalkaH (1) rujAdaNDakAzcAzu hanyAt // (yo. ra. / viSama jvaro.) rAsnA, zyAmAka (kSudra dhAnya), harra, kAlI mirca, sauMpha, AmalA, bAyabiDaMga, asagandha, javAsA, rAsnAnAgarakRSNANAM kalkamuSNAmbunA pibet / giloya, ajamoda, sumukha( tulasI bheda ), atIsa, zvAsakAsAgnimAnyaM ca zItajvaraharaM bhavet // | vidhArA, kaTelI, seAMTha, kuTakI, ajavAyana, piyA___ rAsnA, sAMTha aura pIpalake kalkako garama bAMsA, cava, araNDa mUla, dAru haldI aura asnaa| pAnIke sAtha pInese zvAsa, khAMsI, agnimAMdya aura saba samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara jvara naSTa hotA hai| adhakuTA kara leN| ( pratyeka oSadhi 1 // mAzA) (isameMse 2 // tole cUrNako 20 tole (5866) rAsnAdikalkaH (2) pAnImeM pakA aura 5 tole zeSa rahane para chAna leN|) ( vR. ni. ra. / viSama jvara ) yaha kAtha urustambha, AmavAta, jaThararujA, rAsnAnAgarakRSNANAM kalkamuSNAmbunA pibet / 2 kaTI zUla, pRSTha zUla, antravRddhi, zvAsa, zotha, zvAsakAsAnimAnyaM ca jvaraM zItaM vinAzayet / / aura kapha vAtaja rogoMko naSTa karatA hai / . rAsnA, soMTha aura pIpalake kalkako uSNa (5868) rAsnAdikvAthaH (2) jalake sAtha pInese zvAsa, khAMsI, agnimAMdha aura zIta jvara naSTa hotA hai| (va. se.; vR. mA.; ca. da. / vRddhaya. 39; vR. ni. ra. / aNDavRddhaya.) (5867) rAsnAdikvAthaH (1) | rAsnAyaSTyAmRtairaNDabalAgokSurasAdhitaH / (va. se. / AmA. ) kvAtho'ntravRddhiM hantyAzu rubutailena mizritaH // rAsnAzyAmAkapathyA maricamisi rAsnA, mulaiThI, giloya, araNDamUla, kharaiTI zivAvellakaJcAzvagandhA / aura gokharu / ye saba cIjeM samAna bhAga le yAsaM chinnAjamodAsumukhamati- kara sabako ekatra milA kara adhakuTA kara leN| viSA vRddhadArubRhatyau // (2 // tole yaha cUrNa le kara use 20 tole zuNThI tiktA yavAnI sahacara- pAnImeM pakAveM aura 5 tole zeSa rahane para ckrinndddaaljkrnnaa| chona leN|) For Private And Personal Use Only
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi isa kvAthameM araNDakA tela milA kara pInese rAsnA, bAsA, harra, baheDA, AmalA aura antravRddhi zIghra hI naSTa ho jAtI hai / amalatAsakA gUdA samAna bhAga le kara kAtha (5869) rAsnAdikvAthaH (3) bnaaveN| (va. se.; vR. ni. ra. / vRddhadha.) / yaha kAtha vAta pitta jvarako naSTa karatA hai| rAsnAyaSTayamRtairaNDapaTola reNukAbalA / ( pratyeka vastu 3 tolA / pAkArtha jala 24 vRSaH syAtkathito vRddhi hanyAcitratailavAn | tole / zeSa kAtha 6 tole / ) rAsnA, mulaiThI, giloya, araNDa mUla, paTola- | ___ (5872) raasnaadikvaath| (6) patra, reNukA, kharaiTI aura bAsA / saba samAna bhAga | (ga. ni. / jvarA. 1) le kara sabako ekatra milA kara adhakuTA kara leN| rAsnA vRkSAdanI dAru saralaM sailavAlukam / ( isameMse 2 / / tole cUrNa lekara use 20 koSNaM saguDasarpiSkaM pibedvAtajvarApaham / / tole pAnImeM pakA aura 5 tole zeSa rahane para | rAsnA, bandA, devadAru, sarala kASTa (cIr3a) chAna leN|) aura elabAluka samAna bhAga le kara kAtha banAveM / isa kAthameM aNDIkA tela milA kara pInese | isameM guDa aura ghI milA kara pInese vAtavRddhi roga naSTa hotA hai| jvara naSTa hotA hai| (5870) rAsnAdikvAthaH (4) yaha kAtha mandoSNa hI pInA caahiye| ( ga. ni. / jvara.) ( pratyeka vastu 6 mAze / pAkArtha jala 20 rAsnAragvadhasaMyuktA sArivA ca phalatrayam / tole / zeSa kAtha 5 tole / gur3a 2 tole / ghI ATarUSamiti kvAtho vaatpittjvraaphH|| | 1 tolA / ) rAsnA, amalatAsa, sArivA, hara, baher3A, / (5873) rAsnAdikvAthaH (7) AmalA aura baasaa| (vR. ni. ra. / AmavAta.; vai. mR. / AmA.) inakA kAtha vAta pitta jvarako naSTa karatA hai| rAsnAramadhadevadAru RtubhUcchinnodbhavAgokSurai( pratyeka vastu 6 mAze / pAkArtha jala 28 | reraNDayutaiH kaSAyakavaro vishvaarjomishritH| tole / zeSa kAtha 7 tole|) nAnAsandhirujAnvitaM vijayate ghorAmavAtAmayaM (5871) rAsnAdikvAthaH (5) svarNAGgIkucapadmakumalarucirdIpondhakAraM yathA // (ga. ni. / jvarA.) ___ rAsnA, amalatAsa, devadAru, punarnavA, giloya, rAsnA vRSo'tha triphalA rAjavRkSaphalaiH saha / gokharu aura araNDakI jar3a samAna bhAga le kara kaSAyaH sAdhitaH pIto vAtapittajvaraM jayet // kAtha banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH kaSAyaprakaraNam ] isameM sAMTha kA cUrNa milA kara pIne se anekavidha sandhi pIr3A yukta bhayaMkara AmavAta naSTa hotA hai| ( pratyeka vastu 6 mAze / pAkArtha jala 28 tole / zeSa kAtha 7 tole / sAMThakA cUrNa 1-1 // mAzA / ) (5874) rAsnAdikvAthaH (8) (ga. ni. / jvarA. 1; yo. ra. / sannipAta ; vR. na. ra. / sannipAtA. ) rAsnAzuNThIguDUcIsahacarajaladAbhIrupadhyAsurAhaistiktAkarcUravAsAnilaripusahitaiH paJcamUlIdvayena ebhirdravyaiH kaSAyastvaritamapaharetpItamAtraH prabhAte manyAstambhAntravRddhiM jvarapiTakakaTIsandhisarvA pIDAm // rAsnA, sATha, giloya, piyAbAsA, nAgaramothA, zatAvara, harra, devadAru, kuTakI, kacUra, bAsA, araNDamUla aura dazamUlakI pratyeka vastu; ye saba cIjeM samAna bhAga lekara sabako ekatra milA kara adhakuTA kara leM 1 ( yaha cUrNa 2 // tole / pAkArtha jala 20 tole / zeSa kAtha 5 tole / ) ise prAtaH kAla sevana karane se manyAstambha, antravRddhi, jvara, kaTI pIr3A, sandhi pIr3A aura sarvAMga pIr3AkA nAza hotA hai / (5875) rAsnAdikvAthaH (9) ( vR. ni. ra. / sannipAta. ) rAsnAzvagandhAghanakaNTakArI bhAGgavacA pauSkararohiNInAm / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kvAthaH kRtaH zRGgyabhayAnAM pIto jayetkarNakasannipAtam // 327 rAsnA, asagandha, nAgaramothA, kaTelI, bharaMgI, baca, pokharamUla, kuTakI, kAkar3AsiMgI aura hare samAna bhAga le kara kAtha banAveM / yaha kAtha karNaka sannipAtako naSTa karatA hai / ( pratyeka oSadhi 3 mAze / pAkArtha jala 20 tole / zeSa kAtha 5 tole / ) (5876) rAsnAdikvAthaH (10) ( yo. ra. / karNarogA . ) rAsnA bRhatIpathyAnyoSa kaTukAghanapuSkarAkSaizca / zRGgIdhArAbhArgI kvAthaH karNakarujaM hretpaanaat|| rAsnA, kaTelI, harra, soMTha, mirca, pIpala, kuTakI, nAgaramothA, pokharamUla, kAkar3AsiMgI, giloya aura bharaMgI samAna bhAga le kara kvAtha banAveM | yaha kAtha karNaka sannipAtako naSTa karatA hai / pratyeka vastu 3 mAze / pAkArtha jala 24 tole / zeSa kAtha 6 tole (5877) rAsnAdikvAthaH (11) ( yo. ra. / sannipAta; vR. ni. ra. / sannipAta. ) rAsnAgucIddhidAru For Private And Personal Use Only surAha vizvAtriphalAvarIbhiH / kvAthaM pibedguggulusamprayuktaM samastasandhigrahasannipAte //
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 328 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi rAsnA, giloya, kacUra, vidhArA, devadAru, sAMTha, eSa rAsnAdikagaNaH sarvavAtaniSUdanaH / harra, baher3A, AmalA aura zatAvara samAna bhAga le | kubje ca vAmane caiva pakSaghAte hanugrahe // kara kvAtha banAveM / zuSyamAneSu gAtreSu sandhInAM bandhaneSu ca / __isameM zuddha gUgala milA kara pInese sandhigraha | Urustambhe'gnisAde ca nAsAbhaGge galagrahe // aura sannipAta naSTa hotA hai| zophe pANDvanile corce sAmavAte sazoNite / (pratyeka oSadhi 3 mAze / pAkArtha jala | khajhe ca kubjake caiva mUkatve gadgade'pi ca // 20 tole / zeSa kvAtha 5 tole / ) udAvate ca zUle ca sannipAtajvareSu ca / narANAM rudhirasrAve yonidoSe bhagandare // (5878) rAsnAdikvAthaH (12) | azIsi grahaNIdoSe tathA koSThakajeSu ca / (vR. maa.| vAtaraktA.) eSa kAtho mayA proktaHprANinAM hitkaamyyaa| rAsnAguDUcIcaturaGgulAnA ___ rAsnA, araNDamUla, pIpala, hara, piyAbAMsA, meraNDatailena pibetkaSAyam / | kaTelI, giloya, gandhaprasAraNo, nAgaramothA, pokhakrameNa sarvAGgajamapyazeSaM ramUla, devadAru, gUgala, baca, brAhmI, haldI, kacUra, jayedasRgvAtabhavaM vikAram // kIkarakI chAla, pIpalAmUla, belakI chAla, sonA pAThAkI chAla, khambhArIkI chAla, pADhalakI chAla, rAsnA, giloya aura amalatAsakA gUdA sa araNI, hapuSA, dhamAsA, soyA, atIsa, punarnavAkI mAna bhAga le kara kAtha bnaaveN| jar3a, ajavAyana, zatAvara, amalatAsa aura asaisameM araNDIkA tela milA kara pInese sarvA- gandha samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara gagata vAtarakta bhI naSTa ho jAtA hai| adhakuTA kara leN| (pratyeka vastu 1 tolA / pAnI 24 tole / ( yaha cUrNa 2 // tole / pAkArtha jala 20 zeSa kvAtha 6 tole / ) tole / zeSa kvAtha 5 tole / ) yaha kvAtha kubjatA, vAmanatA, pakSavAta, hanu(5879) rAsnAdikvAthaH (13) / graha, gAtrakA sUkhanA, sandhiyoMkI jakar3AhaTa, (vR. mA. / vAtavyA.) Urustambha, agnimAMdya, nAsAbhaMga, galagraha, zotha, rAsnairaNDakaNAbhayAsahacarAkSudrAmRtAsAraNI- pANDu, UrdhvavAta, AmavAta, vAtarakta, khaJjatA mustaapusskrdaarugugguluvcaabraahmiihridraashtthii| (laMgar3Apana), gUMgApanA, gadgad zabda (hakalAnA), AbhA granthikapaJcamUlahapuSA yAsaH zatAhA viSA udAvarta, zUla, sannipAta, raktasrAva, yonidoSa, varSAbhaHsayavAnikA zatapadI kayezvagandhAH bhagaMdara, arza, saMgrahaNI aura koSThagata vAyuko naSTa samA / / karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rAsnAmRtAnAgaravAtazatru kaTakaTerIjanitaH kaSAyaH / eraNDatailena samanvitoyaM bhettA bhavedAmasamIraNasya // kaSAyaprakaraNam ] (5880) rAsnAdikvAthaH (14) ( vR. ni. ra. / hikkA . ) caturthI bhAgaH rAsnA, giloya, soMTha, araNDa mUla aura dAruhaldI samAna bhAga le kara kAtha banAveM / isameM araNDIkA tela milA kara pIne se Ama - vAtakA nAza hotA hai / ( pratyeka oSadhi 6 mAze / pAkArtha jala 20 tole / zeSa kAtha 5 tole / ) (5881) rAsnAdikvAtha: (15) ( vR. ni. ra. | hikkA . ) rAsnAmaradArurAjavRkSa trikavaiNDa punarnavAmRtAnAm / Fari jalamAmavAta eSAM zamayenAgara kalkamizramAzu // rAsnA, devadAru, amalatAsa, soMTha, mirca, pIpala, araNDakI jar3a, punarnavA aura giloya samAna bhAga le kara kAtha banAveM / isameM sAMThakA kalka milA kara sevana karane se AmavAta zIghra hI naSTa ho jAtA hai| (5882) rAsnAdikvAthaH (16) ( dhanva. | AmavAtA. ) rAsnApunarnavA zuNThI guDUcyeraNDakaM zRtam / saptadhAtugate vAte sAme sarvAGgage pivet // 42 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 329 rAsnA, punarnavA, sAMTha, giloya aura araNDakI jar3a samAna bhAga le kara kAtha banAveM / yaha kAtha sapta dhAtu aura sarvAGgagata AmavAaat STa karatA hai / ( pratyeka oSadhi 6 mAze / pAkArtha jala 20 tole / zeSa kvAtha 5 tole / ) (5883) rAsnAdikvAthaH (17) ( vR. mA. / vAtA. ) rAsnAyukpazJcamUlamizivaruNa balAmeghapathyAyavAnI - zuNThIpAThAjamodAsahacarA hapuSAbhaGgurAvAjigandhAH / AbhAvRzcIva sogrAviSamamRtazaThI sAraNI vRddhadAru rAsnAzampAkakaSAyaiH zatAvarI pauSkarairaNDavyaiH // etatsarvaM samAM vidhiva kvathitaM muSTimAtraM jalena cUrNa cAbhAdimasminprapivatimanujo gugguluM vA tathaiva / Ama pakSAbhighAtaM hanugatapavanaM cArditaM jAnuzUlaM kArtikaphapavana jo hanti sandhyasthisaMsthAH || rAsnA, dazamUla, sauMpha, baranekI chAla, balA (kharaiTI), nAgaramothA, harra, ajavAyana, soMTha, pAThA, ajamoda, piyAbAsA, hapuSA, bharaMgI, asagandha, kIkarakI chAla, punarnavA, baca, atIsa, giloya, For Private And Personal Use Only
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi - kacUra, prasAraNI, vidhArA, rAsnA, amalatAsa, rAsnA 2 bhAga tathA dhamAsA, balA (kharaiTI), zatAvara, pokharamUla, araNDamUla aura cava | araNDamUla, devadAru, kacUra, baca, bAsA, soMTha, samAna bhAga le kara sabako ekatra karake adhakuTA | pathyA (harra), cava, nAgaramothA, punarnavA, giloya, vidhArA, soyA, gokharu, asagandha, atIsa, ama... ( yaha cUrNa 2 // tole / pAkArtha jala 20 - latAsa, zatAvara, pIpala, piyAbAMsA, dhaniyA tathA tole / zeSa kvAtha 5 tole / ) choTI aura bar3I kaTelI samAna bhAga le kara sabako ___ isameM AbhA guggulu athavA isa guggulumeM ekatra milA kara adhakuTA kara leM / kathita AbhA Adi auSadhoMkA cUrNa milA kara (yaha cUrNa 2 // tole / pAkArtha jala 20 pInese AmavAta, pakSAghAta, hanurvAta, ardita, jAnu- | tole| zeSa kvAtha 5 tole / ) zUla, gRdhrasI, urustambha, trika pIDA, aura sandhi | isa kvAthameM seThi yA pIpalakA cUrNa athavA asthigata kapha vAtaja pIr3A zAnta hotI hai / | yogarAja gUgala yA ajamodAdi cUrNa milA kara (5884) rAsnAdikvAthaH (18) (mahA) | sevana karanese athavA araNDIkA tela milA kara ( zA. saM. / khaM. 2 a. 2 ; va. se.; vR. mA.; vR. pInese sarvAGga kampa, kubjatA, pakSAghAta, apabAhuka, ni. ra. / vAtavyA; vR. yo. ta. / ta. 93.) | gRdhrasI, AmavAta, zlIpada, apatAnaka, antravRddhi, rAsnAdviguNabhAgA syAdekabhAgAstathA'pare / aphArA, jaMghA aura jAnukI pIr3A, ardita, shukrdhnvyaasblernndddevdaarushtthiivcaaH|| doSa, medavAyu, bandhyatva aura yoni doSoMkA nAza vAsako nAgaraM pathyA cavyA mustA punarnavA / | hotA hai| guDUcI vRddhadAruzca zatapuSpA ca gokSuraH // / (5885) rAsnAdikvAthaH (19) (mahA) azvagandhA prativiSA kRtamAlaH zatAvarI / . (yo. ra.; vR. ni. ra. / vAtavyA.) kRSNA sahacarazcaiva dhAnyakaM bRhatIdvayam // ebhiH kRtaM pibetkAthaM zuNThIcUrNena saMyutam / rAsnairaNDAmRtopAsahacaracavikArAmasenAbdabhArgIkRSNAcUrNena vA yogarAjaguggulunA'thavA // dIpyAnantAyavAnIkisurakRmijicchRtizuNThIAjamodAdinA vA'pi tailenairaNDajena vaa| balAbhiH sarvAGgakampe kubjatve pakSaghAte'pabAhuke // mUtiktAsamaGgAdviviSazaThivarApippalIyAvazUkai gRdhrasyAmavAte ca zlIpade caaptaanke| rktshriikhnnddkaargvdhkttukphlaivtsdRshciivyuktaiH|| antraddhau tathA''dhmAne jaGkhAjAnugade'dite // sarvairetairdazAMghriprayutasamalavaiH sAdhito'STAvazeSaH zukrAmaye medavAte vandhyAyonyAmayeSu ca / kAtho rAsnAdirAdau mahadupapadavAnkauzikoko mahArAsnAdirAkhyAto brahmaNA garbhadhAraNe // nihanti / For Private And Personal Use Only
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] - caturtho bhAgaH sarvAGgakAGgavAtAUzvasanakasanahatsvedazaityAdi / (5886) rAsnAdikvAthaH (20) (laghu) tandrAzUlaM tUnIpratUnIgalagadanikhilAGgavyathA- (ga. ni. / AmavAtA. 22; va. se. / Ama kampakhallIH / / vAta; yo. ta. / ta. 22; vR. mA.) vizvAcIzlIpadAmAnilanikhilamahAmUtikAroga rAsnairaNDazatAvarIsahacarAdusparzavAsAmRtA- .. supti jihAstambhApatAnaM sphuTanavimathanaklIvatA devAhAtiviSAbhayAghanazaThIzuNThIkaSAyakRtaH / kSepakaubjam / jam! pItaH sorubutaila eSa vihitaH sAme sazUle'nile zophAThopApatantrAditakhuDahanuruggRdhrasIpAdazUlaM | kaTayUrutrikapRSThapArzvajaTharakroDeSu vAtAtijit // vAyuzleSmottharogAnapi giritanayAvallabheno rAsnA, araNDako jar3a, zatAvara, piyAbAsA, padiSTaH // dhamAsA, bAsA, giloya, devadAru, atIsa, hare, rAsnA, araNDamUla, giloya, baca, piyAbAsA, nAgaramothA, kacUra aura seTha samAna bhAga lekara cava, cirAyatA, nAgaramothA, bharaMgI, ajavAyana, sabako ekatra milA kara adhakuTA kara leN| anantamUla, ajamoda, pAThA, devadAru, bAyabiDaMga, kA ( yaha cUrNa 2 // tole / pAkArtha jala 20 kar3AsiMgI soMTha, kharaiTI, mUrvA, kuTakI, majITha, atIsa, tole / zeSa kvAtha 5 tole / ) kacUra, harra, baher3A, AmalA, pIpala, javAkhAra, lAla candana, amalatAsa, kur3ekI chAla, indrajau, ___isa kvAthameM araNDIkA tela milA kara pInese punarnavA aura dazamUlakI pratyeka vastu samAna zUla yukta AmavAta, tathA kaTi, urU, trikasthAna, bhAga le kara sabako ekatra milA kara adhakuTA pRSTha, pArzva aura jaTharakI vAtaja pIr3A zAnta kara leN| hotI hai| ( yaha cUrNa 5 tole / pAkArtha jala 40 (5887) rAsnAdikvAthaH (21) tole / zeSa kvAtha 5 tole / ) (rAsnAdidvAtriMzakaH) isa kvAthameM gUgala milAkara sevana karanese ( ga. ni. / vAtarogA. 19) sAga vAta, ekAMga vAta, zvAsa, khAMsI, pasInA, rAsnA guDUcI devAhameraNDamabhayA shtthii| zaitya, tandrA, zUla, tUnI,pratUnI,galaroga, aMgavyathA, | balA cAravadhaH zuNThI zatapuSpA punarnayA / / kampa, khallI, vizvAcI, zlIpada, AmavAta, sUtikA paJcamUlI viSA muNDI saireyakadurAlabhe / roga, supti, jihvAstambha, apatAnaka, zarIrako haDa- yavAnI pauSkaraM mUlaM vAjigandhA prasAraNI / / phUTana aura vyathA, kubjatA, AkSepa, zotha, gokSurazcATarUSazca hapuSA vRddhadArukam / ATopa, apatantraka, ardita, khuDDavAta, urugraha, | zatAvarI samaGgA ca guggulugirijaM tathA // hanupaha, gRdhraso, pAdazUla aura anya vAtakaphaja | | samabhAgairimaiH sarvaiH kaSAyamupakalpayet / roga naSTa hote haiN| ' pibetsarvAGgage bAte sAme sandhyasthimajjage // For Private And Personal Use Only
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 332 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH (rakArAdi vAtarogeSu sarveSu kampe zophe'patAnake / (5888) rAsnAdidazamUlam manyAstambhe ca hRdroge pakSAghAte'patantrake // ( bhai. ra. / AmavAta. ; ra. ra. / AmavAta; arditAkSepake kubje hanugrahazirograhe / ca. da. / AmavAtA. 25; vR. mA.; gRdhrasyAM jAnuroge ca gulme zUle kaTigrahe // dhanva. / AmavAtA.) sAme caiva mirAme ca sptdhaatugte'nile| / dazamUlyamRtairaNDarAsnAnAgaradArubhiH / AvRte'nAvRte caiva vAtarakte vizeSataH / / kvAtho rubukatailena sAmaM hantyanilaM gurum // eSa dvAtriMzakaH kAyaH kRSNAtreyeNa pUjitaH // dazamUlako pratyeka vastu ( zAlapaNI, pRSTha parNI, choTI aura bar3I kaTelI, gokharu, bela chAla, rAsnA, giloya, devadAru, araNDamUla, harra, sonApAThAkI chAla, khambhArIkI chAla, pADhalakI kacUra, kharaiTI, amalatAsa, soMTha, soyA, punarnavA, chAla, araNI), giloya, araNDakI jar3a, rAsnA, paJcamUla (belakI chAla, sonApAThA, khambhArI, soMTha, aura devadAru samAna bhAga lekara sabako ekatra pADhala, araNI) atIsa, muNDI, piyAbAsA, milA kara adhakuTA kara leN| dhamAsA, ajavAyana, pokharamUla, asagandha, prasAraNI, (yaha cUrNa 2 // tole / pAkArtha jala 20 gokharu, vAsA, vidhArA, hapuSA, zatAvara, majITha, tole / zeSa kvAtha 5 tole / ) gUgala aura zilAjIta samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / isa kvAthameM araNDIkA tela milA kara pInese AmavAta naSTa hotA hai| yaha sarvAGga vAyu, AmavAta, sandhigata, asthigata aura majjAgata vAyu, kampa, zotha, apatAnaka, manyAstambha, (5889) rAsnAbAdazakakaSAyaH hRdroga, pakSAghAta, apatantraka, ardita, AkSepaka, (yo. ra.; vR. ni. ra. / AmavAta.) kujatA, hanugraha, zirograha, gRdhrasI, jAnu roga, | rAsnA zatAvarI vAsA guDUcyativiSA'bhayA / gulma, zUla, kaTigraha, tathA sAma aura nirAma sapta zuNThIdurAlabhairaNDadevadAruvacAdhanaiH / / dhAtu gata vAyu evaM vizeSataH vAtaraktako naSTa kvAthaH pIto jayatyAzu AmavAta sudAruNam / karatA hai| kaTayurutrikajavAghrigulphajAnusamAzritam // (saba oSadhiyAM samAna bhAga lekara adhakuTA rAsnA, zatAvara, bAsA, giloya, atIsa, harra, kara leN| yaha cUrNa 2 // tole / pAkArtha jala 20 | soMTha, dhamAsA, araNDakI jar3a, devadAru, baca aura tole / zeSa kvAtha 5 tole / gUgala aura zilA- nAgaramothA; saba cIjeM samAna bhAga le kara sabako jIta kvAtha taiyAra hone para milAnI cAhiye / ) / adhakuTA kara leN| For Private And Personal Use Only
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org here raNam ] ( yaha cUrNa 2|| tole | pAkArtha jala 20 tole / zeSa kvAtha 5 tole / ) caturthI bhAMga: yaha kvAtha kaTi, uru, trika, jAMgha, gulma aura jAnu sthita AmavAtako zIghra hI naSTa kara detA hai| (5890) rAsnApaJcakam ( zA. saM. / khaM. 2 a. 2; bhai. ra. / AmavAta ; 2. ra. / AmavAta ; ca da / AmavAtA. 25; vR. mA.; va. se. / AmavA.; yo. ra. / AmavAtA.; ga. ni. / Ama. 22; vR. yo. ta. / ta. 93 ) rAsnAguDUcImeraNDaM devadArumahauSadham / pivetsarvAGga bAte sAme sandhyasthi majjage / rAsnA, giloya, araNDamUla, devadAru aura soMTha samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / yaha kvAtha sarvAGgavAta, AmavAta aura sandhi asthi tathA majjAgata vAyuko naSTa karatA hai / ( pratyeka oSadhi 6 mAze / pAkortha jala 20 tole / zeSa kvAtha 5 tole / ) (5891) rAsnApaJcadazakaSAyaH ( yo. ra. / AmA . ; vR. ni. ra. / hikkA. ; vai. jI. | vi. 3 ) 1 rAsnAmRtAnAgara devadAru paJcAGghriyugmendrayavaiH kaSAyaH / eraNDatailena samanvitoyaM bheA bhavedAmasamIraNasya || zasnA, giloya, soMTha, devadAru, dazamUlakI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 333 pratyeka vastu aura indrajau samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / isameM araNDIkA tela milAkara pIne se Ama - vAtakA nAza hotA hai / 1 ( pratyeka vastu 3 mAze / pAkArtha jala 30 tole / zeSa kvAtha 7 || tole / araNDIkA tela 2-3 tole / ) (5892) rAsnAsaptakam (zA. saM. / khaM. 2 a. 2; bhai. ra. | a (mavAta ; ca. da. / AmavAtA. 25; ra. ra.; va. se.; vai. ra. / AmavAta; vR. yo. ta. / ta. 93; yo ta / ta. 42; vR. mA.; yo. ra. / Ama.; ga. ni. / AmavAtA 22 ) rAsnAmRtAragvadha devadAru trikaNTakeraNDa punarnavANAm / kvAthaM pivennAgaracUrNa mizraM jaGgharupArzvatrikapRSThazUlI // rAsnA, giloya, amalatAsa, devadAru, gokharu, araNDamUla aura punarnavA samAna bhAga lekara kAtha banAveM isameM sAMThakA cUrNa milAkara pIne se jaMghA, uru, pArzva, trika aura pRSThazUla naSTa hotA hai / ( pratyeka oSadhi AdhA tolA / pAnI 28 tole / zeSa kAtha 7 tole / soMThakA cUrNa 1 // mAzA / ) (5893) rotrAdikvAthaH (1) ( va. se. / jvarAdhikAra. ) rodhotpalAmRtA padmazArivANAM sazarkaraH / kvAthaH pittajvaraM hanyAdathavA parpaTodbhavaH // For Private And Personal Use Only
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir %3 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [rakArAdi lodha, nIlotpala, giloya, padma aura sArivA | (5895) rodhAdikvAthaH (3) samAna bhAga lekara kAtha banAveM / ( hA. saM. / sthA. 3 a. 29) isameM khAMDa milA kara pInese pitta jvara naSTa | rodhrArjunaH khadiramAgadhikAsamaGgA / hotA hai| kvAtho'mlavetasamadhughRtasampayuktaH // . (pratyeka oSadhi AdhA tolA / pAkArtha jala | gulmaM saraktamapi cAtha nihanti cAzu / 20 tole / zeSa kAtha 5 tole / khAMDa 1 / tolaa|) | hRtkledanaM ca vinihanti yakRtsaraktam // isI prakAra pittapApar3ekA kAtha pInese bhI lodha, arjunakI chAla, khairasAra, pIpala, majITha pitta jvara naSTa hotA hai| aura amlaveta samAna bhAga le kara kAtha banAveM / isameM ghI aura zahada milAkara pInese rakta (5894) rodhAdikvAthaH (2) | gulma, hRdakleda aura yakRta roga naSTa hotA hai| (vR. mA. / pramehA.) (pratyeka oSadhi 6 mAze / pAkArya jala rodhArjunozIrakucandanAnA 24 tole / zeSa kAtha 6 tole / madhu 2 tole, ghRta mariSTasevyAmalakAbhayAnAm / 1 tolA ) dhAtryarjunAriSTakavatsakAnAM __(5896) rodhAdigaNaH nIlotpalailAtinizArjunAnAm // . (vA. bha. / sUtra a. 15) catvAra ete vihitAH kaSAyAH rodhazAbarakarodhrapalAzAjiGgiNI saralakadapittapamehe madhusampayuktAH // phalayuktAH / kutsitAmbakadalIgatazokAH sailavAluparipela(1) lodha, arjunakI chAla, khasa, aura lAla vmocaaH|| candana; eSa rodhAdiko nAma medaH kaphaharo gaNaH / (2) nImakI chAla, khasa, AmalA aura harra; yonidoSaharaH stambhI vo viSavinAzanaH // ITE ___ (3) AmalA, arjuna, nImakI chAla aura lodha, sAvara lodha, DhAka (palAza), jiMgaNI, indrajau; saralakASTha (cIra), kAyaphala, kadamba, kelA, a(4) nIlotpala, ilAyacI, tiniza ( sAMdana | zoka, elavAla, nAgaramothA aura mocarasa, ina vRkSa ) kI chAla aura arjunakI chAla / oSadhiyoM ke samUhako 'rodhAdi gaNa' kahate haiN| inameMse kisI eka kAthameM zahada milA kara yaha gaNa meda, kapha aura yoni doSanAzaka pInese pitta prameha naSTa hotA hai| / tathA stambhaka, varNya aura viSanAzaka hai| For Private And Personal Use Only
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ka pAyaprakaraNam ] www.kobatirth.org caturthI bhAgaH (5897) rohiNyAdikaSAyaH (ga. ni. jvara. ) rohiNI nAgara sustA paTolI kaNTakArikA / AruSaguDUcIndrayavabhArgI kirAtakAH // candanaM ca haratyeSa kAsaM dAhaM tRSAnvitam // kuTakI, soMTha, nAgaramothA, paTola, kaTelI, bAsA, giloya, indrajau, bharaMgI, cirAyatA aura lAla candana samAna bhAga lekara kAtha banAveM / yaha kAtha kAsa dAha aura tRSA yukta jvarako karatA hai| ( pratyeka oSadhi 3 mAze / pAkArtha jala 24 tole / zeSa kAtha 6 tole / ) (5898) rohiNyAdipAcanaH ( vR. ni. ra. / sarvAtisAra . ) rohiNyativiSApAThAvacAkuSThasamudbhavaH / Fare: pIto nihantyeva sarvAtIsArajAM rujam / / kuTakI, atIsa, pAThA, baca aura kUTha samAna bhAga lekara kAtha banAveM / yaha kAtha samasta prakAra ke atisArAMko naSTa karatA hai / ( pratyeka oSadhi AdhA tolA / pAkArtha jala 20 tole / zeSa kAtha 5 tole / ) 1 (5899) rohitakAdikalkaH (vaM. se. / strI. ro. ) rohitakAnmUlakalkaM pANDure'sRgdare pivet / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 335 jalenAmalakIbIjakalkaM vA sasitAmadhu // pibeddinatrayeNaiva zvetapradaranAzanam // (1) ruher3ekI jar3ako pAnIke sAtha pIsakara kalka banAveM / isameM mizrI aura zahada milAkara pIne se sapheda pradara naSTa hotA hai / (2) isI prakAra Amale ke bIjoMko pIsa kara usameM zahada aura mizrI milAkara pInese bhI zveta pradara naSTa hotA hai / ye donoM prayoga kevala 3 dina prayukta karane se hI pradara naSTa ho jAtA hai / (5900) rohiSAdikvAthaH ( bhA. pra. ma. khaM. 2. ) rohiSadhanvayavAsakavAsA parpaTagandhalatAkaTukAbhiH / zarkarA samameSa kaSAyaH kSatajaSThIvina udyadupAyaH // rohiSa tRNa ( gandha tRNa ), dhamAsA, vAsA, pittapApar3A, phUlapriyaMgu aura kuTakI samAna bhAga lekara kAtha banAveM / isameM khAMDa milA kara sevana karanese kSataja raktaSThIvana ( rakta thUkanA ) zAnta hotA hai / ( pratyeka oSadhi AdhA tolA / pAkArtha jala 24 tole / zeSa kAtha 6 tole / khAMDa 1|| tolA / ) iti rakArAdikaSAyaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 336 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [rakArAdi atha rakArAdicUrNaprakaraNam (5901) raktacandanAdicUrNam (5902) rajanyAdicUrNam (1) (ga. ni. / vAtA. 18) - (va. se. / azmarI.) AraktakaM candanamustazAli pibedajanIM samyaksaguDAntuSavAriNA / paryastathA lAGgalikA'jamodA / tasyAzu cirarUDhApi yAtyantaM medazarkarA // pAThA'zvagandhA ca zatAvarI ca ____ haldIke cUrNako gur3ameM milA kara kAMjIke kolakaM mAgadhi devadAru // sAtha pInese purAnI aura pravRddha zarkarA bhI naSTa ho elA yavAnI zatapuSpikA ca jAtI hai| mUlaM vacA saindhavapanakaM ca / (5903) rajanyAdicUrNam (2) kuSThaM samaGgA surudAru bhavyaM ( vR. mA.; baM. se. / zlIpadA.) rAsnA'ralu garakaM guDUcI // zlokadvaye cUrNakametaduktaM rajanI guDasaMyuktAM gomUtreNa pibennaraH / kadhimA ghRtasamprayuktam / varSAtthaM zlIpara hanti dadrukuSThaM vizeSataH // takrAnvitaM soSNajalAnupAnaM __ haldIke cUrNako gur3ameM milA kara gomUtrake nihanti sarvAGgamarudvikAram // sAtha pInese 1 varSakA purAnA slIpada aura vizeSataH lAla candana, nAgaramothA, zAlaparNI, kali- / dAda naSTa hotA hai| hArI, ajamodA, pAThA, asagandha, zatAvara, kaMkola, ___ (5904) rajanyAdicUrNam (3) pIpala, devadAru, ilAyacI, ajavAyana, soyA, ( bhai. ra. ; vR. mA. / bAlaro.) pIpalAmUla, baca, seMdhA namaka, padmAka, kUTha, majITha devadAru, karelA, rAsnA, aralukI chAla, seAMTha aura rajanIdArusaralazreyasovRhatIdvayam / giloya; samAna bhAga le kara yathA vidhi cUrNa pRzniparNIzatAhA ca lIDhaM maakssiksrpiss| // banAveM / grahaNIdIpanaM hanti mArutAti sakAmalAm / jvarAtisArapANDutvaM bAlAnAM sarvarogajit // maatraa-7|| mAze / ___haldI, devadAru, saralakASTha (cIrakA burAdA), ise dhImeM milAkara takrameM gholakara sevana kara- | haraM, choTI kaTelI, bar3I kaTelI (banabhaNTA ), nese sarvAGgagata vAta vikAra naSTa hote haiN| pRznipI aura soyA; sabakA cUrNa 1-1 bhAga le anupAna-uSNa jala / kara sabako ekatra milA leN| For Private And Personal Use Only
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNapakaraNam ] caturthoM bhAgaH - ise zahada aura ghIke sAtha milAkara caTAnese | rasauta aura lAkhakA cUrNa samAna bhAga bAlakAMkI grahaNI dIpta hotI aura vAtaja pIr3A, | lekara donoMko ekatra milA leM / kAmalA, jvarAtisAra tathA poNDakA nAza hotA hai| ise bakarI ke dUdhake sAtha pInese vAta pittaja rasAJjanAdicUrNam (1) vikAra aura rakta pradara naSTa hote haiN| (ga, ni. / kAsA. 10) ____ athavA khiranI aura kaithake pattoMko ghImeM rasa prakaraNameM dekhiye| bhUnakara pIsakara sevana karanese bhI rakta pradara naSTa hotA aura vAta vikAra zAnta hote haiN| (5905) rasAJjanAdicUrNam (2) (5907) rasAJjanAdiyogaH (2) (bhA. pra. atisA.; ra. ra. / atisA.; vR. yo. ta. / ta. 67; 1. ni. ra. / pitta grahaNI.; (vR. mA. / pradarA.; yo. ci. ma. / a. 4) vaM. se.| grahaNya.; atisArA.; dhnvnt.| atisArA. rasAdhanaM taNDulakasya mUlaM ga. ni.| atisA. 2; vR. yo. t.| ta. 64.; kSaudrAnvitaM taNDulatoyapItam / yo. ra. / atisA. ; yo. ra. / raktAti. ; yo. ra. / amRgdaraM sarvabhavaM nihanti pittagraha.) vAsaM ca bhArgI sahanAgareNa // rasAdhanaM prativiSaM kuTajasya phalatvacau / rasauta aura kAMTe vAlI caulAIkI jar3a samAna dhAtakIzRGgaverazca pAyayettaNDulAmbunA // bhAga lekara cUrNa bnaaveN| mAkSikeNa yutaM hanyAtpittAtIsAramulbaNam / ise zahadameM milA kara covale ke pAnIke sAtha mandaM sandIpayedani zUlaM cAzunivartayet // | ponese saba prakArakA rakta pradara naSTa hotA hai| ___rasauta, atIsa, kur3ekI chAla, indrajau, dhAyake ( maatraa-2-1|| mAzA / ) phUla aura seThi samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN|| bharaMgI aura sAMThakA cUrNa sevana karanese rakta isameM zahada milA kara cAvaleoke pAnIke sAtha pradara aura zvAsa naSTa hotA hai / sevana karanese pittAtIsAra aura zUla zIghra hI naSTa ho jAtA hai aura agni dIpta hotI hai| rasAdicUrNam (5906) rasAJjanAdiyogaH (1) / ( yo. ra. / tRSA.) rasa prakaraNameM dekhiye| (vR. ni. ra. / strI.) rasAJjanaM ca lAkSA ca chAgena payasA pibeta / rasAmRtacUrNam kalkapatraighRtabhRSTai raajaadnkpitthyoH|| ( yo. ta. / ta. 64,) pittAnila harAvetau sarva caivAtrapittajit // / ... rasa prakaraNameM dekhiye / 43 For Private And Personal Use Only
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi (5908) rasAyanacUrNam / namaka lekara sabako ekatra milAkara kisI pAtrameM (rA. mA. / rasA. vAjI.) . banda karake rakha deM evaM AThaveM dina nikAlakara yaH kuSThacUrNa rajanIvirAme dhUpameM sukhA kara cUrNa banA leN| __ madhvAjyasammizritamatti nityam / | isa cUrNameM lhasanakI ugra gandha nahIM rahatI sa mattamAtaGgabalaH sugandhi aura yaha samasta vAtaja rogoM ko naSTa karatA hai / - gmiI cirAyuzca bhavenmanuSyaH / / ise agni balocita mAtrAnusAra 1 mAsa taka prAtaH kAla kUThake cUrNako zahada aura dhImeM sevana karanA caahiye| milA kaeNra sevana karanese zarIra atyanta balavAna pathyApathya--isa prayogake sevanakAlameM sniaura sugandhita ho jAtA hai| gdhAhAra karanA aura ajIrNa na hone denA cAhiye; isake sevanase vAcA zakti aura Ayu bhI | tathA dhUpa, krodha, adhika jala pAna, gur3a aura dUdhase bar3hatI hai| parahez2a karanA caahiye| rasendracUrNam (5.910) rAmaThAdicUrNam ( bhai. ra. / grahaNya.) (vR. ni. ra. / saMgrahaNI.) rasa prakaraNameM dekhiye / rAmaThAtiviSApathyAvacendrayavacUrNakam / vAripItaM nihantyeva grahaNIM vAtasambhavAm / / 4 (5909) rasonapaJcakaH bhunI huI hIMga, atIsa, harra, vaca aura indrajau ... (yo. ta. / ta. 40) samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / kandaH sArSapatailaM ca lazunaM zRGgaverakam / / - ise pAnIke sAtha pInese vAtaja saMgrahaNI naSTa sarvASTamAMza sindhUtthaM sandhitaM dinasaptakam / / hotI hai / saJcUyaM dharmamadhye tu prAtaH khAdedyathAvalam / ( mAtrA-5 rattIse 1 mAzA taka / ) eSa nirgandhatAmetya sarvavAtAmayAJjayet // snigdhabhojI mAsamAtra sevanAdvAtajidbhavet / (5911) rAmaThAdiyogaH .: ajIrNamAtapaM ropamatinIraM payo guDam // (ra. ca.; yo. ra. / visarpa. ) rasonamaznanpuruSastyajedetannirantaram // rAmaThaM TaGkaNaM kSAraM pratyekaM zANasammitam / zalagama ( yA pyAja ), sarasekA tela, chilA cUrNayitvA saptadinaM khAdetsandhyAdvaye naraH // aura aGkurAdi nikAlA huvA lhasana tathA seThakA bhunI huI hIMga, suhAgekI khIla, aura javAkhAra cUrNa 1-1 bhAga aura sabakA AThavAM bhAga seMdhA- samAna bhAga lekara ekatra milA kara cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH ise donoM samaya ( prAtaH sAyaM ) sAta dina (5914) rAsnAdicUrNam (2) taka sevana karanese visarpa naSTa hotA hai / ( yo. ra. |sNgrhnnyaa.) maatraa--1| tolA / | rAsnA pathyA saTI vyoSaM dvau kSArau lavaNAni ca / ( vyavahArika mAtrA--AdhA maashaa|) granthikaM mAtuluGgasya rasamekatra cUrNayet // (5912) rAmaThAdyaM cUrNam pibeduSNena toyena zlaiSmike grahaNIgade / / (ga. ni. / cUrNA. 3) .. - rAsnA, harra, kacUra, sAMTha, mirca, pIpala, javArAmaThaM rucakaM vahnirvacAjIrakanAgaram / khAra, sajjIkhAra, seMdhA namaka, kAlA namaka, kAca. viDaGgaM citrakaM kuSThaM kaNAmaricavetasam // . lavaNa, viDa lavaNa, samudra lavaNa aura pIpalAmUla dIpyakaM ceti sarvANi samabhAgAni kArayeta / samAna bhAga le kara yathA vidhi cUrNa banAveM / tathA cUrNamuSNAmbunA pItaM vadiddhikaraM param // use bijaurake rasa meM ghoTa kara surakSita rkkheN| bhunI huI hIMga, kAlA namaka ( saJcala ), ... ise uSNa jalake sAtha sevana karanese kaphaja cItA, baca, jIrA, seAMTha, bAyabiDaMga, cItA, kUTha, grahaNI naSTa hotI hai| . pIpala, kAlI mirca, amalabeta aura ajavAyanakA ( maatraa-1||-2 mAze / ) cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra milA leN| (5915) rAsnAdicUrNam (3) yaha cUrNa atyanta agnivarddhaka hai / (yo. ra. / vAta rogA.) ( maatraa-1||-2 mAze / ) rAsnAkuSThanatadruSaTkaTuzaThopAThAvacAsArivAanupAna-uSNa jala / bhRnimbatriphalAbalAdazajaTA nimuNDikairaNDakam " (5913) rAlayogaH hiGgyamlAIkavastagandhakavarI kSArau paTUnAM trayaM ( . ni. ra. / atisora.) cUrNa puSkaratailayuktamakhilAnvAtAnazItiM jayet // cirotthitamatIsAraM rAlo hanyAt sitAyutaH / rAsnA, kUTha, tagara, sAMTha, mirca, pIpala, cava, rAla aura mizrI samAna bhAga le kara cUrNa cItA, pIpalAmUla, kacUra, pAThA, baca, sArivA, bnaaveN| cirAyatA, harra, baher3A, AmalA, kharaiTI, dazamUlakI yaha cUrNa purAne atisArako naSTa karatA hai / pratyeka vastu, saMbhAlu, araNDakI jar3a, hIMga, amala( mAtrA-2-3 maashe|) beta, adaraka, ajamoda, banatulasI, javAkhAra, rAsnAdicUrNam (1) sajjIkhAra, seMdhA namaka, saMcala ( kAlA namaka ), . (vR. ni. ra. / kSaya.) aura biDa lavaNa; sabakA samAna bhAga cUrNa lekara rasa prakaraNameM dekhiye| / sabako ekatra milA leN| For Private And Personal Use Only
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 340 ise pokharamUlake tela ke 80 prakArake vAtaroga naSTa hote haiM / bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH rakArAdi sAtha sevana karanese azvagandhA'mRtA pAThA mustelA zAliparNikA / zatapuSpAsjamodA ca zuNThI kuSThaM samAMzataH // saghRtaM cUrNameteSAM bhakSitaM taptavAriNA / tvagasthisnAyu sandhisthaM mArutaM hanti vegataH || (5916) rAsnAdyaM cUrNam (1) ( ga. ni. / rAjayakSmA. 9 ) rAsnAmustamuzIraM padmakalavaGgAnyazvagandhA sitA bhAga satriphalA kaTutrayayutA tadvadviDaGgAni c| elApatraka nAgakesara mahaddAnvitA pippalImUlaM sadviguNA sitA ca harate sazvAsakA saM kSayam // rAsnA, nAgaramothA, khasa, padmAka, lauMga, asagandha, mizrI, bharaMgI, harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala, bAyabiDaMga, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, devadAru aura pIpalAmUlakA cUrNa 1-1 bhAga tathA mizrI sabase 2 gunI lekara sabako ekatra milA leM / ( mAtrA - 6 mAze / ) (5917) rAsnAdyaM cUrNam (2) ( ga. ni. / vAtA. 20 ) rAsnA zatAvarI dAru kaGkollaM lAGgalI kaNA / raktacandana maJjiSThAdvadvisaindhavapadmakam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ise ghI meM milA kara uSNa jalake sAtha sevana karanese svaga asthi smAyu aura sandhigata vAyu zIghrahI naSTa ho jAtI hai / ( mAtrA - - 1 // - 2 mAze / ) (5918) rucakAdicUrNam (1) ( vR. ni. ra. / grahaNI ro. ) yaha cUrNa zvAsa, khAMsI aura rAjayakSmAko rucakAgnimarIcAnAM cUrNa takreNa sevitam / karatA hai / grahaNyudara gulmArthaH zunmAnyaThIhanAzanam // * pokharamUlakA tela --1 sera pokharamUlako 8 sera pAnI meM pakAveM aura 2 sera pAnI rahane para chAna leN| AdhA sera telameM yaha kAtha aura 10 tole pokharamUlakA kalka milA kara pakAyeM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leN| rAsnA, zatAvara, devadAru, kaMkola, lAMgalI ( kaliyArI), pIpala, lAla candana, majITha, vRddhi, seMdhAnamaka, padmAka, asagandha, giloya, pAThA, nAgaramothA, ilAyacI, zAlaparNI, soyA, ajamoda, seTha, aura kUTha; ina sabakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra milAveM / saJcala ( kAlA namaka ), cItA aura kAlI mirca kA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra milA leM / ise ke sAtha sevana karane se grahaNI doSa, udara roga, gulma, arza, agnimAMdya aura plIhA ( tillI ) kA nAza hotA hai / ( mAtrA - 2 - 3 mAze / ) (5919) rucakAdi cUrNam (2) ( vR. ni. ra. / zUlarogakarma . ) cUrNa samaM rucakamihauSadhAnAmuSNAmbunA kaphasamIraNasambhavAsu / For Private And Personal Use Only
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cUrNa prakaraNam ] www.kobatirth.org spArzvapRSThajaTharAtivicikAsu peyaM tathA yavarasena ca vivibandhe // kAlA namaka ( saJcala ), bhunI huI hIMga aura sAMTha samAna bhAga lekara yathA vidhi cUrNa banAveM 1 caturthI bhAgaH ise uSNa jalake sAtha sevana karane se kaphavA - taja hRdaya pIr3A, pArzva zUla, pRSTha zUla aura udara zUla tathA visUcikAkA nAza hotA hai / yadi malAvarodha ho to ise jauke kAthake sAtha sevana karanA cAhiye / ( mAtrA - 1 // - 2 mAze / ) (5920) reNukAdiyogaH ( ga. ni. / vandhyA. 5 ) reNukAMrodhasammizrAM lakSmaNAM pariyojitAm / garbhadAM kSIrasarpirbhyAM pivedrataTAGkarAn // reNukA, lodha aura lakSmaNA samAna bhAga lekara yathA vidhi cUrNa banAveM / ise pIne, cATane, khAne yA annAdimeM milA kara sevana karanese khAMsI, hicakI, jvara, zvAsa aura pArzva zUlakA nAza hotA hai / ( mAtrA - 6 mAze / ) rocanAdicUrNam (vaM. se. / netra ro. ) mizra prakaraNa meM dekhiye / (5922) rohItakAdiyogaH ( yo ta / ta. 53; yo. ra. / udararo. ) rohItakAyAzuNThIH pibenmUtreNa zaktitaH / sarvodaraharaM loha mehArIH kRmigulmanut || ruher3A kI chAla, harra aura soMTha samAna bhAga lekara yathA vidhi cUrNa banAveM / ise yathocita mAtrAnusAra gomUtra ke sAtha se. vana karane se samasta prakAra ke udara, plIhA, prameha, arza, kRmi aura gulmakA nAza hotA hai / iti kArAdicUrNa prakaraNam ise athavA rakta baTake aMkuroMko ghRta mile huve dUdhake sAtha sevana karanese vandhyA strI garbha dhAraNa kara letI hai / (5921) reNukA cUrNam (ga. ni. / cUrNAdhi. 3 ) reNuzcorakaM mustaM sUkSmailAsa Thinagaram / svamelA puSkaraM zRGgI hoverAga ruke saram || zuM yamAnyAmalakIbhArgI pippalI surasA tathA / sitAcaturguNaM cUrNa tatpItaM lIDhameva vA // annapAnaprayuktaM vA bhakSitaM vApi kevalam / kA sahikAjvare zvAsapArzvazUlaM ca nAzayet // reNukA, coraka, nAgaramothA, choTI ilAyacI, kacUra, soMTha, dAlacInI, bar3I ilAyacI, pokharamUla, kAkar3AsiMgI, sugandha bAlA, agara, nAgakesara, ajavAyana, AmalA, bharaMgI, pIpala aura tulasI; inakA cUrNa 1-1 bhAga tathA mizrI sabase cAra gunI le kara sabako ekatra milA leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [rakArAdi atha rakArAdiguTikAprakaraNam : (5923) raktabolAdiguTikA (5925) rativallabhamodakaH (mahA) ( yo. ra. / sUtikA.) ___(rativallabhavijayApAkaH) zoNaM bolaM saghRtaM saguDaM ( dhanvantari / vAjIkaraNa; napuMskA. ta. 4.) | samUlapatrazAkhAyAstulAM zakrAzanasya ca / guTakI kRtaM gilitam / saMruddhayolUkhale chittvA'pAM droNe hi tathA makkallAbhidhazUlaM hanti / ca vai // samUlaM sazoNitAtaGkam // kvAthaM pAdAvaziSTaM tu vastrapUtaM ca kArayet / raktabola ( bola gUMda ) ko pIsakara usameM kSIraprasthaM samAdAya khaNDasyAI zataM nyaset / / usake barAbara gur3a aura AvazyakatAnusAra ghI milA zatAvarIrasasyASTau pippalyA kuDavaM tathA / kara golI banA leN| sarvapretatsamAloDaya ghRtapasthena melayet // ___yaha golI nigalanese prasUtAkA makkala zUla auSadhAnAM tatazcUrNa dApayetkalikaM pRthak / aura rakta vikAra ( atyadhika raktasrAva ) naSTa trikaTu triphalA cavyamelAtvapatrakezaram / / hotA hai| citrakaM pippalImUlaM dhAnyakAjAji methikAH / (5924) rajaHpravartinIvaTI kuSThAnda reNukA vyoSamAItAlIzakezaram // tAlamUlI viddantI zreyasI hia pauSkaram / ( bhai. ra. / strI rogA.) lavaGgajAnikoSaM ca yavAnI kAravI tathA / / kamyAsAraM ca kAzIsaM samaThaM TaGkaNaM tthaa| zubhA jAtIphalaM candraM zRGgo caiva vidArikA / samAdAya samaM sarva peSayetkanyakAdravaiH / / aSTavarga ca kAkolaM zlakSNacUrNa ca kArayet / / nirmApayedbhiSagvaryo rktidvymitaavtthiiH| . guDavadvipacedvaidyo modakaM kaaryetttH| .... zIliteyaM tu vaTikA vinihanti sudAruNAm // akSamAtraM ca jagdhvainaM zItalaM pAyayejjalam // ranorodhavyathAM kaSTarajaH sAvavyathAM tthaa| nAzayecchakradoSaM ca paNDaM caivAtidAruNam / rajA pravartinI hyeSA nIlakaNThena bhaassitaa|| zrAkaraM lAghavakara medhAbuddhipravardhanam // ... elavA, kasIsa, hIMga aura suhAgA, samAna mUla patra aura zAkhAyukta 6 / sera bhAMgako bhAga le kara sabako ghRtakumArIke rasameM ghoTa kara | okhalI meM kUTa kara 32 sera pAnImeM pakAyeM aura jaba 2-2 rattIkI goliyAM banA leM / 8 sera pAnI zeSa raha jAya to chAna leM / tadanantara inake sevanase rajonirodha (naSTArtava), kaSTA- usameM 2 sera dUdha, 50 pala (3 sera 10 tole) khAMDa, tava, aura pIDitArtavakA nAza hotA hai| / 1 sera zatAvarakA rasa, 2 sera ghI aura 20 tole For Private And Personal Use Only
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] catoM bhAgaH pIpalakA cUrNa milA kara mandAgni para pakAveM / jaba ravisundaravaTI gAr3hA ho jAya to usameM nimna likhita oSadhi- (ra. rA. su. / ajIrNA. ) yAMkA cUrNa milA kr.11-1| toleke modaka rasa prakaraNameM dekhiye| banA leN| rasakarpUraguTikA cUrNakI oSadhiyAM-sAMTha, mirca, pIpala, (ra. kA. dhe. / upadaMzA.) harI, baher3A, AmalA, cava, ilAyacI, dAlacInI, tejapAta, nAgakesara, cItA, pIpalAmUla, dhaniyA, rasa prakaraNameM dekhiye| jIrA, methI, kUTa, nAgaramothA, reNukA, soMTha, mirca, rasaguTikA pIpala, bharaMgI, tAlIsa patra, nAgakesara, tAlamUlI, ( bhai. re. / arza.) nisota, dantImUla, gajapIpala, hIMga, pokharamUla, rasa prakaraNameM dekhiye| lauMga, jAvatrI, ajavAyana, kAlA jIrA, baMsalocana, rasaguTikA jAyaphala, kapUra, kAkar3AsiMgI, vidArIkanda, aSTavarga aura kAkolI; pratyekakA cUrNa 1 / -1 / tolaa| ( raseM. sA. saM. ; ra. rA. su. ; dhanva / kAsA. ). inake sevanase zukradoSa aura dAruNa SaNDhatva rasa prakaraNameM dekhiye| (napuMskatva) kA nAza hotA tathA saundarya, laghutA, rasacandrikAvaTI medhA aura buddhikI vRddhi hotI hai| ( raseM. sA. saM. ; ra. caM. ; bhai. ra. / ziro. ) anupAna-zItala jala / rasa prakaraNameM dekhiye| . . . 'mAtrA--eka modaka / rasAJjanAdiguTikA rativallabho modakaH (yo. ci. ma. / a. 3) (bhai. ra. / vAjIkaraNA.) aJjana prakaraNameM dekhiye / . rasa prakaraNameM dekhiye| (5926) rasAJjanAdivaTI ratiddhikaro modakaH (vR. ni. ra. / arzI. ) ( yo. ra.) | rasAJjanaM mahAnimbaphalaM zakrayavaM tathA / maricaM kuTajatvA ca tathA laghI hriitkii|| gokSurAdilehaH pra. saM. 1345 dekhiye samabhAgAni sarvANi sUkSmacUrNIkRtAni ca / ratnaprabhAvaTI rase kukkurabhRGgAkhye mardayettu dinatrayam // (bhai. ra. / strI. ro.) mASamAtrA vaTI kAryA tAM vaTIM bhkssyetmge| rasa. prakaraNameM dekhiye| raktArzasAM nAzinI syAtpathyAzI yadi vai nrH|| For Private And Personal Use Only
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 344 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH -ratnAkaraH [rakArAdi rasauta. bakAyanake phalakI girI, indrajau, rasAbhravaTI kAlI mirca, kur3ekI chAla aura choTo (kAlI) harra; (raseM. sA. saM. / grahaNya.) pratyekakA cUrNa 1-1 bhAga le kara sabako ekatra rasa prakaraNameM dekhiye| milA kara 3 dina kukura-bhaMgareke rasameM ghoTa kara rasendraguTikA (vRhad) 1-1 mAzekI goliyAM banA leM / yadi pathya pAlana karate huve inheM sevana kiyA (ra. ra. / kAsA.) jAya to raktArza naSTa ho jAtI hai / rasa prakaraNameM dekhiye / rasAdiguTikA rasendravaTI (bhai. ra. / mukharo.) (ra. rA. su.| vAta rogA.) rasa prakaraNameM dekhiye| rasa prakaraNameM dekhiye| rasAdiguTI rasezvarIguTikA (vai. ra. ; vR. ni. ra. ; ra. rA. su. ; yo. ra. / (ra. ra. ra. / upade. 3) dAha; vR. yo. ta. / ta. 87) rasa prakaraNameM dekhiye / rasa prakaraNameM dekhiye| (5927) rasonapiNDaH ... rasAdiguTI (rasonAsavaH) (vR. ni. ra. / sparzavAtA.) / (ca. da.; vai. ra.; va. se. / AmavAta.; vR. maa.| rasa prakaraNameM dekhiye| AmavAtA.; dhanva.; ra. ra. / AmavAtA.) rasAdiguTI nistuSasya rasonasya nayetpalazataM budhaH / ( yo. ra. ; vR. ni. ra. / tRSNA. ; vR. yo. t.| tilAnAM kuDavaM cAtra prakSipecca palaM palam // ta. 84.) pratyekaM vyaSaNaM hiGga kSArau dvau zatapuSpikA / rasa prakaraNameM dekhiye| lavaNAni ca pazcaiva kuSThagranthikacitrakam // rasAdivaTI ajamodA yavAnI ca dhAnyAkaM ca vicUrNitam / ( vR. ni. ra. / jvarA ) ekatra piNDitaM sarva ghRtabhANDe viniHkSipet / / rasa prakaraNameM dekhiye| yAvatsyuH SoDazAhAni tatastailaM ca kAdhikam / rasAbhraguTikA prasthAdai ca pRthaga deyaM khAdetkarSapramANakam // (ra. ra.; dhanva. / rasAyano.) jalaM cAnupibettasya jyedvaataamyaaNsttH| rasa prakaraNameM dekhiye / AmavAtaM ca sarvAGgavAtamekA mArutam // For Private And Personal Use Only
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] caturthoM bhAgaH . apasmAraM tathonmAdaM kAsaM zvAsAmayaM tathA / (5928) rAjayogaH bhAnaghAtaM tathA zUlaM vinihanti na saMzayaH // ahiphenaM vatsanAgaH kezaraM cavyacitrakam / nistuSa (chilake rahita ) lhasana 6 / sera, dhattarabhRGgazigrUNAM bIjAni sitajIrakam // tila 20 tole tathA sAMTha, mirca, pIpala, hIMga, | kapikacchuzcAzvagandhA kaliGgakalavaGgakam / javAkhAra, sajjIkhAra, soyA, pAMco namaka ( seMdhA, ajamodArkakarabho muzalI ca zatAvarI // kAlA namaka (saMcala), viDa lavaNa, samudra lavaNa aura kAca lavaNa ), kUTha, pIpalAmUla, cItA, aja pippalI pippalImUlaM cAturjAtakasaMyutam / moda, ajavAyana aura dhaniyA; inakA cUrNa 5-5 | kaTAhe madhunA paktvA kuryAtpUgopamA vaTIH / tole lekara lhasana aura tileko ekatra kUTa kara | bhojanAnantaraM vakte guTI dhAryA ghaTIdvayam / usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara acchI jAtIpatrI vizeSeNa dhAraNIyA mukhe sadA // taraha kUTeM aura phira sabako ghRtake cikane pAtrameM | kSArAmladadhivajaM ca kArya bhojanamuttamam / bhara kara anAjake DherameM dabA deN| paNDatvaM svalpavIryatvaM hanyAcchItasivAnalaH // 16 dina bIta jAne para auSadhako nikAla | atisAre pramehe ca mandAgnau rAjayakSmaNi / kara usameM 1-1 sera tila taila aura kAMjI milA AmavAte pANDuroge mahAvAte zirogade / / kara surakSita rkkheN| plIhni pAnIyaje roge sarvAGgavAta ipyate / maatraa---2| tolA / IzvareNa bhagavatA kArtikeyAya sundrH|| anupAna----zItala jl| | eSa dvAtriMzako nAma yogarAjaH prakIrtitaH // ise sevana karanese samasta vAtaja roga, Ama- aphIma, zuddha bachanAga, kesara, cavya, cItA, vAta, soGga vAta, ekAga vAta, apasmAra, unmAda, | dhatareke bIja, bhAMgake bIja, sahajaneke bIja, sapheda khAMsI, zvAsa, bhagnavAta aura zUla naSTa hotA hai| | jIrA, kauMca ke bIja, asagandha, indrajau, lauMga, rasonapiNDa (mahA-vRhat ) ajamoda, akarakarA, mUsalI, zatAvara, pIpala, ( mahA rasonapiNDa pra. saM. 5173 dekhiye / ) pIpalAmUla, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta aura rasonavaTakaH nAgakesara; inakA cUrNa 1-1 bhAga lekara sabako (vR. ni. ra.) zahada meM milA kara lohekI kar3hAI meM mandAgni para mizra prakaraNameM dekhiye| pakA kara bar3I bar3I goliyAM banA leN| .... rasonASTakam inameMse 1-1 golI bhojanoparAnta 2 ghar3I (vai. ra. / vAtavyA.) | paryanta mukhameM rakhanI cAhiye / tathA sadaiva mukhameM rasonakalka pra. saM. 5856 dekhiye| / jAvatrI rakha kara usakA rasa cUsate rahanA caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 346 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi isake sevana kAlameM kSAra, amla, aura rAI, kSIravidArI, pIpala, lhasana, kAlI dahIse parahez2a karanA tathA uttama pauSTika AhAra | mirca, atIsa aura lauMgakA cUrNa samAna bhAga lekara karanA caahiye| sabako ekatra milA kara bhaMgare, Aka, ghIkumAra, isa prayogase svalpa vIryatva aura napuMskatA | saMbhAlu, gorakha muNDI aura cIteke rasakI eka isa prakAra naSTa ho jAtI hai jisa prakAra agnise | eka bhAvanA dekara (4-4 rattIkI ) goliyAM zIta / banA leN| isake atirikta yaha prayoga atisAra, prameha, . inake sevanase zvAsa aura khAMsIkA nAza mandAgni, rAjayakSmA, AmavAta, pANDu roga, ziro | hotA hai| roga, plIhA, jala vikAra aura sIMga vAtako bhI rujAdalanavaTI naSTa karatA hai| (ra. rA. su. / prameha ; raseM. ci. ma. / a. 9) rAjavallabhaguTikA rasa prakaraNameM dekhiye / (ra. kA. dhe. / AnAha.) rudravaTI rasa prakaraNameM dekhiye| (ra. kA. dhe. / kuSThA.) rAjazekharavaTI rasa prakaraNameM dekhiye| (ra. kA. dhe.| pANDu; ra. ci. ma. / sta. 9) (5930) recanIvaTI rasa prakaraNameM dekhiye| ( rasa. ci. ma. / stabaka 9) rAjazekharavaTI | abhayA cUrNamAdAya nUtanairjayapAlakaiH / (ra. ca. ; ra. rA. su. / ajIrNA. ; ra. ra. pazcamAMzaizca militaiH snuhodugvena pAcitam // s.| a. 18) guTikAstasya kalkasya kartavyASTaGkasammitAH / rasa prakaraNameM dekhiye / golyaikayA guNaH prokto recane uttamaH khalu // (5929) rAjikAdiguTI nokledo na ca rAhaH syAnna ca mUrchA na ca (va. ni. ra. / zvAsa karma.) klmH| rAjikA kSIrakandazca capalA ca rasonakam / vegataH sArayatyeSA vizeSAdAmanAzinI // USaNAtiviSA devakusumaM ca vicUrNitam // 5 bhAga harake cUrNameM 1 bhAga zuddha jmaalmaarkvaarkkumaariibhirnirgunnddiimunnddiicitrkaiH| goTA milA kara donoMko snuhI (sehuMDa) ke dUdhameM bhAvayitvA pRthak sarvaiH shvaaskaasnikRntnm|| pakA kara 4--4 mAzeko goliyAM banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gugguluprakaraNam ] caturthoM bhAgaH inameMse 1 golI khAnese binA utkleza, mUrchA | ( vyavahArika mAtrA-2 rattI / ) aura klama Adike vega pUrvaka uttama virecana rogebhasiMhavaTI ho jAtA hai| ( ra. rA. su. / vAtA.) ye goliyAM vizeSataH AmanAzaka haiN| rasa prakaraNameM dekhiye / iti rakArAdiguTikAprakaraNam - - atha rakArAdigugguluprakaraNam rasagugguluH (5932) rAsnAdyo guggulu: (2) ( bhai. ra. / upadaMzA.) | (yo. ra.; ra. ra. / karNa.; yo. ta. / ta. 40; ga. rasa prakaraNameM dekhiye / ni. / guTikA. 4; yo. ra. ; vR. ni. ra. / rasAbhragugguluH vAtavyA.; vR. yo. ta. / ta. 131, 90 ) ( bhai. ra. / vAtaraktA.) rAsnAmRtairaNDamurAhavizva rasa prakaraNameM dekhiye / (5931) rAsnAdyo gugguluH (1) tulyaM pureNAtha vimRdya khAdet / vAtAmayIkarNa zirogadI ca (ga. ni. / vAtA. 19; vR. ni. ra. ; vR. mA. ; yo. ra.; ra. ra. / vAtavyA.; vR.yo. ta. / ta. 90) nADIyutazcaiva bhagandarI ca // rAsnAyAstu palaM caikaM karSAn pazca ca gugguloH| rAsnA, giloya, araNDamUla, devadAru aura sarpiSA vaThakAn kRtvA khAdevA gRdhrasIharAn / seTha, sabakA cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha gUgala ___ rAsnAkA cUrNa 5 tole aura zuddha gUgala 6 / | sabake barAbara ( 5 bhAga ) ( evaM AvazyakatAtole lekara donoMko ekatra milA kara usameM Ava- nusAra ghI) le kara sabako ekatra milAkara kUTeM / zyakatAnusAra ghI DAlakara kuutteN| ise sevana karanese vAta roga, karNa roga, ziro isake sevanase gRdhrasI naSTa hotI hai| roga, nAr3I braNa aura bhagandarakA nAza hotA hai| ( maatraa--1||-2 maash|) ( mAtrA--15-2 mAzA / ) (anupAna--uSNa jala / ) (anupAna--uSNajala / ) iti rakArAdigugguluprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaipajya-ratnAkaraH - [rakArAdi atha raMkArAdyavalehaprakaraNam (5933) raktapravAhikAntakalehaH / (5935) rasonapAkaH (1) (yo. ta. / ta. 77.) - (lazunapAkaH) lehastailasitAkSaudratilayaSTyAha kalkataH / (vR. ni. ra. / vAtavyA.) bAlasya rundhyAnniyataM raktastrAvaM pravAhikAm // nistupaM lazunaM prasthaM kSIrakumbhe pacetsudhIH / mizrI, tila aura mulaiThIke kalkameM tilakA ghRtaM palacatuSkaM ca pacecca mRduvadinA // tela aura zahada milA kara avaleha banAveM / suniSpanno madhunibho khaNDaM prasthadvayaM kSipet / yaha leha bAlakAMkI raktapravAhikAko naSTa yUpaNaM ca caturjAtaM granthikaM cavyacitrakam / / karatA hai / viDaGga rajanIyugmaM hapuSA vRddhadArukam / (5934) rajanyAdilehaH pauSkaraM dIpyapuSpaM ca suradAru punarnavA // (ga. ni. / bAlarogA. 11) zvadaMSTrA nimbarAsnA ca zatapuSpA varI stthii| azvagandhAtmaguptA ca dravyANi picumAtrayA // rajanIdArusaralazreyasIbRhatIdvayam / pRSThiparNI zatAtA ca lIDhaM mAkSikasarpiSA // zukre yathAvalaM sevyaM rasonAkhyaM rasAyanam / grahaNIdIpanaM zreSThaM mArutasyAnulomanam / / sarvAnvAtAmayAn zUlamapasmAramuraH kSatam // atIsArajvarazvAsakAmalApANDurogajit // | gulmodaravamiplIhavamaMddhikRmIna jayet / bAlAnAM sarvarogeSu pUjitaM balavarNadam // vibandhAnAha zophAMzca vahimAnya balakSayam // .. haldI, devadAru, sarala (cIra), harra, do prakA- hikkAM zvAsaM ca kAsAMzca apatantrakameva ca / rakI kaTelI, pRzniparNI aura sauMpha; sabakA samAna | dhanurvAtaM tathA yAmaM pakSaghAtApatAnakam // bhAga cUrNa lekara zahada aura dhImeM milAkara avaleha | arditAkSepakaM kubja hanugrahazirograham / bnaaveN| vizvAcI gRdhrasI khallI paGguvAtaM ca sandhijam / / ___ yaha avaleha grahaNIko dIma aura vAyuko bAdhiye sarvazUlaM ca nAzayedativegataH / anuloma karato tathA atisAra, jvara, zvAsa, vAtavyAdhigajandrasya kasarAva kRtaH zubhaH // kAmalA, pANDu Adi samasta bAla rogAMko naSTa | kaphavyAdhiprazamano balapuSTikaraH smRtaH // karatA hai| . 1 prastha chilake rahita lhasanako pIsa kara rativallabhapUgapAkaH 1 kumbha (64 sera) dUdhameM milAkara usameM 40 (yo. ra.; vR. yo. ta..) tole ghI milAveM aura phira sabako mandAgni para rasa prakaraNameM dekhiye| pakAveM / jaba pakate pakate zahadake samAna gAr3hA For Private And Personal Use Only
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehaprakaraNam ] caturtho bhAgaH 349 ho jAya to usameM 2 sera khAMDa milA deM evaM jaba | sitayA bhakSayenmAtrAmADhayavAte hanugrahe / . pAka lagabhaga taiyAra ho jAya to usameM soMTha, mirca, | AkSepakAdibhagne ca kaTayUrustambhahRdmahe / / pIpala, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, sarvAGge sandhibhaGge ca vaatjaashiitiroginnH| pIpalAmUla, cava, cItA, bAyabiDaMga, haldI, dAru- | pathyo lazunapAkoyaM varNAyuH puSTikArakaH // haldI, hapupA, vidhArA, pokharabhUla, ajavAyana, 1 prastha chilake rahita lhasanako rAtako lauMga, devadAru, punarnavA, gokharU, nImakI chAla, takrameM DAla deM aura dUsare dina prAtaH takrase nikArAsnA, soyA, satAvara, kacUra, asagandha aura kauMcake lakara (dho kara ) pIsa leN| bIja; inakA 11-1 / tolA cUrNa milA deN|| . tadanantara usa lhasanako 8 sera dUdhameM pakAveM ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese aura gAr3hA ho jAne para usameM 40 tole dhI samasta vAtaja roga, zUla, apasmAra, uraHkSata, milA deN| jaba pAka lagabhaga taiyAra ho jAe to gulma, udara roga, vamana, plIhA, varma, vRddhi, kRmi, usameM rAsnA, zatAvara, bAsA, giloya, kacUra, soMTha, vibandha, AnAha, zotha, agnimAMdya, balakSaya; hicakI, devadoru, vidhArA, ajavAyana, cItA, soyA, punazvAsa, khAMsI, apatantraka, dhanurvAta, bahirAyAma, rnavA, harra, baher3A, AmalA, pIpala aura bAyabiantarAyAma, pakSAghAta, apatAnaka, ardita, AkSepa, iMgakA 11-1 tolA cUrNa milAveM evaM pAkake kubja, hanugraha, zirograha, vizvAcI, gRdhrasI, khallI | ThaNDA ho jAnepara usameM 40 tole zahada milAkara zUla, paGguvAta, sandhivAta, badhiratA aura samasta surakSita rakkheM / zUla ityAdi vAtaja roga evaM kaphaja roga naSTa hote aura bala bar3hatA tathA zarIra puSTa hotA hai| ___ isameM mizrI milA kara yathocita mAtrAnusAra sevana karanese ADhyavAta, hanugraha, AkSepaka, bhagna, (5936) rasonapAkaH (2) (lazunapAkaH) kaTistambha, urustambha, hRdgraha, sarvAGga vAta, sandhi / bhaGga, aura assI prakArake vAtaja roga, naSTa hote (vR. ni. ra. / vAtavyA. ; yo. ci. ma. / a. 7.) | tathA varNa, Ayu aura puSTiko vRddhi hotI hai| teSagragandhanAzAya rAtrau takre viniHkSipet / / prAtaniSkAsya taspiSvA tato dugdhe vipaacyet|| (5937) rAjarasAyanam / nistuSaM lazunaM prasthaM kSIraM prasthacatuSTayam / (va. se. / nAsA.) vipAcya sAndrIbhUtesmin sarpipaH kuDavaM kssipet|| citrakakaSAyapalazatamamRtAjAtIrasaJca tulyAMzam rAsnA varI vRSA chinnA zaThI vizvA suradrumam / prakSipya guDazatazca dvipaJcamUlokaSAyeNa / / vRddhadArukadIpyAgnizatAhA sapunarnavA // tattulyena ca harItakyADhakamekaM vipAcya guDaphalatrayaM pippalI ca kRminnaH karSasammitam / pAkam / vicUrNya zIte madhunaH kuDavaM tatra yojayet / / arddhamasthaM madhunastasmin dadyAttato vaidyH|| For Private And Personal Use Only
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 350 dve dve pale nidadhyAlAtvakpatratrikaTukAnAm / yatrakSArAdarddhapalaM prayojayedagnivarddhanaM puMsAm || etadrasAyanottamamazvibhyAM nirmitaM suvikhyAtam / upayuktatratAM puMsAM caNakASThAnyapi ca jIryyati ajitamapi bheSajarAtaiH pIna sarogaM tryahAjjayati / nRpatirasAyanametadAhArayantraNArahitaJca // bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH cItAmUlakA kAtha 12|| sera, giloyakA kAtha 12 // sera, camelIkA rasa 12 // sera, dazamUlakA kAtha 12 // sera, gur3a 6 | sera aura harrakA cUrNa 4 sera le kara sabako ekatra milAkara mandAgnipara pakAveM / jaba gur3ake samAna gAr3hA ho jAya to usameM ilAyacI, dAlacInI, tejapAta, seTha, mirca tathA pIpalakA cUrNa 10 - 10 tole aura 2 // tole javAkhAra milA deN| jaba pAka taiyAra ho jAya to use agnise nIce utAra kara ThaNDA karake usameM 1 sera zahada milA deM 1 rAjAvatavalehaH (ra. rA. su. / prameha . ) rasa prakaraNameM dekhiye / yaha avaleha atyanta pAcaka hai aura saikar3oM auSadhe ArAma na hone vAlI pInasa isase 3 dinameM hI naSTa ho jAtI hai / isa para kisI vizeSa parahez2akI AvazyakatA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (5938) rohitakAvalehaH (ga.ni. / lehA. 5 ) treat zataM rohita kalAnAM pathyAzataM mAhiSamUtramagnau / pAdAvazeSaM tu sapaJcakolerUddhRtya mUtra saha dantinIbhiH || bhUyaH pacedyAvadupaiti lehaH pathyAdvayaM nityamathopayujya / paracAlilleshitaM hitAzI plIhodaraM hanti yacca zIghram // [rakArAdi 6 | sera rahekI chAla aura 100 harauko ATha gune sake mUtra meM pAveM; jaba cauthA bhAga zeSa rahe to chAna kara usa kAthameM uparokta 100 hareM aura pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, seTha aura dantImUlakA cUrNa milA kara punaH pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to utAra leM / isameM nitya prati 2 harra khAkara avaleha cATanA cAhiye / iti rakArAyavaleha prakaraNam isake sevana se lIhodara aura yakRtodara zItra ho jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra ghRnaprakaraNam ] www.kobatirth.org caturthI bhAgaH atha rakArAdighRtaprakaraNam (5939) rajanItriphalAghRtam (va. se. / pANDu. ) rajanIkvAthakalkAbhyAM ghRtaM pANDAmayApaham / triphalA kalkagomUtra siddhaM vA mAhiSaM ghRtam // haldI ke kAtha aura kalkase ghRta siddha karake rakkheM / yaha ghRta pANDuko naSTa karatA hai / ( kAthArtha --- haldI 1 sera, pAkArtha jala 8 sera / zeSa kAtha 2 sera / kalkArtha - haldI cUrNa 10 tole / ghI 40 tole / ) triphalAke kalka aura gomUtra ke sAtha siddha kiyA huvA bhaiMsakA ghI bhI pANDuko naSTa karatA hai| ( triphalAkA kalka 20 tole / bhaiMsakA ghI 2 sera / gomUtra 8 sera | ) (5940) rasonAdyaM ghRtam (ca. da. / gulmA. 29 ) rasonavarase sarpiH paJcamUlarasAnvitam / surAranAladdhyamlamUlakastrarasaiH saha || vyoSadADimavRkSAmlayamAnIcanyasaindhavaiH / higvamlavetasAjAjI dIpyakaizca palAnvitaiH siddhaM gulmagrahaNyarzaH zvAsonmAdakSayajvarAn / kAsAspasmAra mandAgniplIhazUlA nilAJjayet // kalka-sAMTha, mirca, pIpala, anAra dAnA, tintar3Ika, ajavAyana, cava, seMdhA namaka, hoMga, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 351 amlabeta, jIrA aura ajavAyana pratyeka 5-5 tole lekara sabako ekatra pIsa leM / drava padArtha --- lhasanakA svarasa 6 sera, bRhatpaJcamUlakA kAtha 6 sera ( paJca mUla 3 sera, pAnI 24 sera, zeSa 6 sere), surA 6 sera, AranAla ( kAMjI) 6 sera, khaTTI dahI 6 sera aura mUlIkA svarasa 6 sera | vidhi-- 6 sera ghImeM uparokta kalka aura samasta drava padArtha milA kara pakAveM / jaba dravAMza jala jAe to ghIko chAna leN| isake sevana se gulma, grahaNI, arza, zvAsa, unmAda, kSaya, jvara, khAMsI, apasmAra, agnimAMdya, plIhA, zUla aura vAyukA nAza hotA hai / (5941) rAsnAdighRtam (1) ( va. se. / vAtavyA . ) rAsnApuSkaravilvAgnizigrusaindhavagokSuraiH / kRSNAM piSTvA pacetsarpiH kRtsnaM vAtArtinAzanam rAsnA, pokharamUla, belakI chAla, aranI, sahajanekI chAla, seMdhA namaka, gokharu aura pIpala ke kakake sAtha ghI pakA kara rakkheM / isake sevana se samasta vAtaja roga naSTa hote haiM / For Private And Personal Use Only ( pratyeka vastu 5 tole / ghI 4 sera / pAnI 16 sera | )
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 352 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [rakArAdi (5942) rAsnAdighRtam (2) kalka-sArivA, soMTha, mirca, pIpala, cIto, ( ga. ni. / rAjayakSmA. 9) pAThA, bAyabiDaMga, mulaiThI, kSIrakAkolI, hIMga, rAsnAbalAgokSurakasthirAvarSAbhUsAdhitam / devadAru, pIpalAmUla aura indrajau; saba samAna bhAga mizrita 10 tole (pratyeka 9 / mAze) le kara jIvantIpippalIgarbha sakSIraM zoSajighRtam // sabako ekatra pIsa leN| kAtha--rAsnA, kharaiTIkI jar3a, gokharu, zAlaparNI aura punarnavA, 16-16 tole lekara sabako 14 - vidhi-1 sera dhImeM kathi aura kalka milA adhakuTA karake 7 sera pAnImeM pakAveM aura jaba 2 kara mandAgni para pakAveM / jaba kvAtha jala jAe to | ghIko chAna leN| sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| yaha ghRta baccoMke liye hitakArI hai / isake kalka--jIvantI aura pIpala 2 // 2 // tole | sevanase bAlakoMke samasta graha naSTa hote, tathA agni lekara ekatra pIsa leN| dIpta aura bala varNakI vRddhi hotI hai / - AdhA sera ghImeM AdhA sera dUdha aura uparokta kvAtha tathA kalka milA kara pakAveM / jaba pAnI (5944) rAsnAdyaM ghRtam (1). jala jAe to ghIko chona leN| (va. se. / netra rogA.) isake sevanase zoSa naSTa hotA hai| rAsnAphalatrayakvAthe dazamUle ca tatkRte / | kalke ca jIvanIyAnAM ghRtaM timiranAzanam // (5943) rAsnAdighRtam (3) rAsnA, triphalA aura dazamUlake kvAtha tathA ( vA. bha. / u. a. 3 bAla rogA.) jIbanIya gaNake kalkake sAtha ghRta siddha kreN| rAsnAdvayaMzumatIddhapaJcamUlavacAghanAt / ___ yaha ghRta timira nAmaka netra rogako naSTa kvAthe sarpiH pacetpiSTaiH saarivaavyosscitrkaiH|| paatthaaviddnggmdhukpysyaahinggudaarubhiH| (kAtha 8 sera, dhI 2 sera, kalka 20 tole|) sagranthikaiH sendrayavaiH zizostatsatataM hitam // sarvarogagrahaharaM dopanaM balavarNadam // noTa-jIvanIya gaNa jakArAdi kvAtha prakaraNa meM dekhiye / kAtha-do prakArakI rAsnA, zAlaparNI, belachAla, sonApAThA chAla, khambhArI chAla, pADhalakI (5945) rAsnAdyaM ghRtam (2) chAla, araNI baca aura nAgaramothA 16-16 tole (va. se. / kAsA. ) le kA sabako adhakuTA karake 16 sera pAnImeM droNe'pAM sAdhayedrAsnAM dazamUlI zatAvarIm / pakAveM / jaba 4 sera pAnI zeSa rahe to kAthako | palikA mAnikAMzAMstrInkulitthAnvadarAn chAna leN| yavAn // For Private And Personal Use Only
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH tulAI rAjamASasya pAdazeSeNa tena tu / rAsnA, asagandha, kAkolI, kSIrakAkolI, ghRtADhakaM samakSIraM jIvanIyaiH plonmitH|| mudgaparNI, bAyabiDaMga, jIrA aura RSabhaka 20siddhaM taddazabhiH kalkaiH nsypaanaanuvaasnaiH|| 20 tole lekara sabako 16 sera pAnomeM pakAveM samIkSya vAtarogeSu yathAvasthaM prayojayet // aura jaba 4 sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| pazcakAsAJchiraH kampaM zUlaM vaMkSaNayonijam / isameM 1 sera ghI milA kara maMdAgni para sarvAGgakAGgarogAMzca saplIhovonilaM jayet // pakAveM aura jaba pAnI jala jAe to ghIko kvAtha-rAsnA, dazamUlakI pratyeka oSadhi, chAna leN| aura zatAvara 5-5 tole; kulathI, bera aura jau | baccoMke zira para isakI mAliza karanese ve AdhA AdhA sera tathA lobiyA 3 sera 10 tole | lekara sabako adhakuTA karake 32 sera pAnImeM puSTa hote haiN| pakAveM aura jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to (5947) rAsnAdyaM ghRtam (4) chAna leN| (vA. bha. / a. 21) kalka-jIvanIya gaNakI pratyeka oSadhi rAsnAmahauSadhadvIpipippalIzaThipauSkaram / 5-5 tole le kara sabako ekatra pIsa leN|| vidhi-8 sera ghImeM uparokta kAtha, kalka piSTvA vipAcayetsarpirvAtarogaharaM param // tathA 8 sera dUdha milA kara mandAgni para pakAveM / | rAsnA, soMTha, cItA, pIpala, kacUra aura jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghIko chAna leN| pokharamUla 5-5 tole lekara sabako ekatra ___ise vAtaja rogoMmeM rogIkI avasthAnusAra | pIsa leN| nasya, pAna athavA anuvAsana dvArA prayukta karanA 3 sera ghImeM yaha kalka aura 12 sera pAnI caahiye| milA kara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghIko isake sevanase pAMca prakArakI khAMsI, zirakA chAna leN| kAMpanA, vaMkSaNa zUla, yoni zUla, sarvAga vAyu, yaha ghRta vAtaja rogoMko naSTa karatA hai / ekAMga vAyu, plIhA aura Urva vAtakA nAza hotA hai| (5948) rAsnAdyaM ghRtam (5) (5946) rAsnAdya ghRtam (3) (vR. ni. ra. / vAtavyA.) (va. se. / bAlarogA.) rAsnApauSkarazigumUladahanaM sindhUtthagokSurakam / raasnaashvgndhaakaakoliipysyaamudpnnibhiH| piSTvA pippalisaMyutaM calagade peya rAdA skaa| viDaGgajIrakAbhyAzca ghRtamRSabhakeNa ca // sampAcyAtha caturguNena payasA vA vAjigandhAyutama zizUttamAGganiyUhe siddhaM puSTivivarddhanam // / sarpiH peyamasAdhyavAtgadaje zukrakSaye dAruNe // rAstA For Private And Personal Use Only
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [rakArAdi rAsnA, pokharamUla, sahajanekI chAla, cItA, kvAtha-rAsnA, asagandha, kauMcake bIja, bhuIseMdhA, gokharu aura pIpala samAna bhAga lekara cUrNa | kumher3A, gokharu, zAlaparNI, giloya, araNDamUla, bnaaveN| kharaiTI, soyA aura punarnavA 25-25 tole lekara ise dhImeM milA kara pInese vAtaja roga naSTa | sabako ekatra kUTakara 32 sera pAnImeM pakAyeM aura hote haiN| jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to use chAna leN| __ athavo uparokta samasta oSadhiyAM aura asa- kalka ---aSTavargakI pratyeka oSadhi 5-5 gandha 5-5 tole le kara sabako ekatra pIsa leM tole lekara sabako ekatra pIsa leM / aura phira 4 sera ghImeM yaha kalka tathA-16 sera vidhi--2 sera ghI yA araNDake telameM uparokta dUdha milA kara mandAgni para pakAveM / jaba dUdha jala | kvAtha aura kalka tathA 2 sera zatAvarakA rasa jAe to ghIko chAna leN| milAkara pakAveM / jaba pAnI jala jAe to isake sevanase asAdhya vAtavyAdhiyAM aura chAna leN| bhayaMkara zukrakSaya rogakA nAza hotA hai| noTa-uparokta kalkake sthAnameM 40 tole (5949) rAsnAdyaM ghRtaM tailaJca | zuddha gUgala bhI DAla sakate haiN| | (ra. ra. / zUlA.) ___isa ghRta athavA tailake sevanase eka doSaja, | dvidoSaja, aura sarva doSaja AmavAta, pArvazUla, rAsnAzvagandhA kpikcchubhuumikuussmaannddgoknnttkshaalprnnii| hRdayazUla, kaTizUla, pAdazUla, manyAzUla aura chinnAruhairaNDabalAzatAhA sandhIzUla naSTa hotA hai / punarnavAnAM vidhinoddhatAnAm // . (5950) rohiNyAdighRtam (1) pratyekazaH paJcapalaM gRhItvA (ca. saM. / ci. sthA. 6 a. 5) paceyaTe'pAM kRtapAdazeSe // rohiNIkaTukA nimbaM madhukaM triphalAtvacaH / zatAvarIrasaM pUtaM datvAtrAlapoDazam / kArSikA trAyamANA ca paTolA tritA pale // ghRtaprasthaM vipaktavyaM tailameraNDameva vA // dvipalazca mamUrANAM sAdhyamaSTaguNe'mbhasi / dattvASTavargakalkaJca guggulorvA palASTakam / ghRtAccheSaM ghRtasamaM sarpiSazca catuSpalam // siddhaM ghRtaM ca tailaM vA dadyAdvAtagadAture // pivet sammUrchitaM tena gulmaH zAmyati paittikH| eka dvandvajaM caiva sarvagazca vishesstH|| | jvarastRSNA ca zUlaM ca bhramamUrchArucistathA // AmavAtaM gadaM hanti ghRtametadanuttamam // kvAtha---kuTakI, nImakI chAla, mulaiThI, harra, pArzvazUlaJca hRcchralaM kaTizUlazca nAzayet / / baher3A, AmalA aura trAyamANA 11-1 / tolA pAdamanyAbhisandhInAM zUlaM hanti na sNshyH|| / tathA paTola aura nisota 10-10 tole evaM For Private And Personal Use Only
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaMpakaraNam ] caturthoM bhAgaH 355 masUra 10 tole lekara sabako adhakuTA karake 2 / ghRtapasthaM samAvApya chAgakSIraM caturguNam / sera pAnI meM pakAveM aura jaba AdhA sera pAnI zeSa | tasmin dadyAdimAn kalkAn sarvIstAnakSasarahe to chAnakara usameM AdhI sera ghI milAkara mmitAn // mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAe to byopaM phalatrikaM hiMGga yamAnI tumbaru biDam / ghIko chAna leN| ajAjI kRSNalavaNaM dADimaM devadAru ca // - isake sevanase paitika gulma, jvara, tRSNA, a | punarnavA vizAlA ca yavakSAraM sapauSkaram / zUla, bhrama, mUrchA aura arucikA nAza hotA hai / viDaGgaM citrakaJcava havudhA cavikA vacA / ebhighRtaM vipakantu sthApayedbhAjane zubhe / (5951) rohiNyAdighRtam (2) dvitolakamitAM mAtrAM vyAdhi balamavekSya ca // (vR. ni. ra. / bAlarogA.) rasakenAtha yUSeNa payasA vApi bhojayet / rohiNInimbakhadirapalAzakakubhatvacaH / upayuktaghRte tvasmin vyAdhIn hanyAdimAn niHkyAthya tasminniHkvAthe sakSIraM vipaceda bahUn // yakRSlIhodarazcaiva plIhazUlaM yakRttathA / .. . ghRtam / / kuTakI, nImakI chAla, khairasAra, palAzakI kukSizUlazca hRcchUlaM pAvazUlamarocakam // vibandhazUlaM zamayetpANDurogaM sakAmalam / chAla aura arjunakI chAla 16--16 tole lekara chaIyatIsArazUlanaM tandrAjvaravinAzanam // sabako 8. sera pAnImeM pakAyeM aura jaba 2 sera | | mahArohItakaM nAma plIhAnaM hanti dAruNam // pAnI zeSa rahe to chAna leN| kAtha---(1) 100 pala (6 / sera) ruher3ekI . AdhA sera ghImeM yaha kvAtha aura AdhA sera / chAlako 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera pAnI dUdha milAkara pakAveM / jaba ghRta mAtra zeSa raha | zeSa rahane para chAna leN| jAe to chAna leN| (2) 4 sera berAMko 32 sera pAnImeM pakAve yaha ghRta bAlakoMke liye hitakArI hai| aura 8 sera zeSa rahane para chAna leN| (5952) rohitakaghRtam (1) kalka- soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, ( bhai. ra. ; ca. da. ; ra. ra. / plIhA. ; vaM. se.; AmalA, hIMga, ajavAyana, tumbaru, biMDa namaka, vR. mA. ; vR. ni. ra. / udarA. ; vR. yo. t.| jIrA, kAlA namaka, anAra dAnA, devadAru, punarnavA ta. 105; ga. ni. / ghRtA.) indrAyaNakI jar3a, javAkhAra, pokharamUla, bAyabiDaMga, rohItakAtpalazataM kssodyedvdraaddhkm| 1 ajAjIkuSThalavaNamiti pAThAntaram / sAdhayitvA jaladroNe caturbhAgAvazeSitam // 2 kAravIti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi cItAmUla, haghumA, cava aura baca, pratyeka oSadhi koladviprasthasaMyuktaM kaSAyamupakalpayet // 11-1 / tolA lekara sabako ekatra pIsa leN| pAlikaiH paJcakolaistu taiH sarvezcApi tulyyaa| vidhi--2 sera dhImeM uparokta kAtha tathA kalka | rohItakatvacApiSTaiH ghRtaprasthaM vipAcayet // aura 8 sera bakarIkA dUdha milA kara pakAveM / jaba plIhAtiddhiM zamayatyetadAzu prayojitam / jalAMza zuSka ho jAya to ghRtako chAna leN| tathA gulmodarazvAsa krimipANDutva kAmalAH / / mAtrA--2 tole / kvAtharuheDekI chAla 25 pala ( 125 anupAna--- yUpa athavA dUdha / tole ) aura bera 2 sera lekara donoMko adhakuTA isake sevanase yakRta, plIhodara, plIhazUla, | karake ATha gune pAnImeM pakAveM aura cauthA bhAga yakRcchUla, kukSizUla, hRcchUla, pArzvazUla, aruci, zeSa rahane para chAna leN| vibandha, pANDu, kAmalA, chardi, atisAra, tandrA aura jvarakA nAza hotA hai| kalka---pIpala, pIpalAmUla, cavya, cItA aura . noTa--mUla pAThameM anupAnameM mAMsarasa bhI soMTha 5-5 tole tathA ruher3ekI chola 25 tole likhA hai; parantu jo mAMsAhArI nahIM haiM unake / lekara sabako ekatra pIsa leN| liye usakI AvazyakatA nahIM hai| 2 sera dhImeM uparokta kAtha tathA kalka milA (5953) rohitakaghRtam (2) kara mandAgni para pakAveM aura jaba kvAtha jala jAya ( vA. bha. / ci. a. 15; ga. ni. / ghRtA. 1; | to ghIko chAna leN| ca. saM. / ci. 6 a. 18; bhai. ra. / plIhA.; | yaha ghRta atyanta pravRddha plIhoko zIghra hI va. se. / udararogA.; ca. da. / plIhA. naSTa kara detA hai| isake atirikta yaha gulma, 38; 1. mA.) zvAsa, krimi, pANDu aura kAmalAmeM bhI guNarohItakatvacaH kRtvA palAnAM paJcaviMzatim / / kArI hai| iti rakArAdighRtapakaraNam atha rakArAditailaprakaraNam (5954) rativallabhAkhyaM telamta garailavAlukabolakuSThapataGgabhRGgalavaGgakaiH ( vR. yo. ta. / ta. 174) rajanIzavIraNamUlapItapaTIrayojanavallibhiH // sitacandanAgarukuGkumAmaradArusiDakasArivA- dlnaagkesrjaatikoshmuraastthiibhulaankhaimRgnaabhirktpttiirvaalkmustkundurudhaanykaiH| jhalikAviDAlajaTAvacAvarazIghrajAtiphalairapi / For Private And Personal Use Only
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailaprakaraNam ] mRdupeSitaistilajaM caturdadhivAridhArijatUdakena samena sAdhu vipAcayedidamAkhyayA rativallabham // caturtho bhAgaH rativallabhasya vilepanAdacireNa paJcazaraprabhaatsara naro cirapyavalo balI bhavatIndravat mantharapadAgaNena na tuSyati prasabhaM ratau zatahAyano'pi samIra pittakaphAmayena samujjhitaH kalka --- sapheda candana, agara, kesara, devadAru, silhaka, zArivA, kastUrI, lAla candana, sugandhavAlA, nAgaramothA, kundaru, dhaniyA, tagara, elabAluka, bola, kUTha, pataGga kATha, dAracInI, lauMga, kapUra, khasa, pIlA candana, majITha, tejapAta, nAgakesara, jAvatrI, murAmAMsI, kacUra, ilAyacI, nakha nAmaka sugandha dravya, supArI, khaTTAsI ( junda bedastara ), jaTAmAMsI, baca, kesara, pIlI khasa aura jAyaphala pratyeka 2 tole 2 mAze lekara sabako ekatra pIsakara bArIka kalka banAveM / 8 sera tilake tela meM yaha kalka, 32 sera dahI aura 8-8 sera nAgaramothekA kAtha tathA lAkhakA pAnI milA kara pakAyeM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to telako chAna leM / isakI mAlizase purAnI napuMskatA bhI naSTa jAtI aura kAmazakti atyadhika bar3ha jAtI hai / (5955) rasAJjanAdyaM tailam ( va. se. / nAso rogA . ) rasAne sAtiviSe mustAyAM devadAruNi / tailaM vipakvaM nasyArthe vidadhyAccAtra buddhimAn // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 357 kalka--- rasauta, atIsa, nAgaramothA, aura devadAru 5-5 tole le kara sabako ekatra pIsa leM / kAtha --- uparokta pratyeka vastu 1 sera lekara sabako adhakuTA karake 32 sera pAnI meM pakAveM aura jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| 2 sera tela meM yaha kalka aura kAtha milA kara maMdAgni para pakAyeM / jaba pAnI jala jAe to telako chAna leM / isakI nasyase pratizyAya naSTa hotA hai / (5956) rasonatailam ( va. se.; vR. mA. / vAtA.; ga. ni. / vAtA. 19; ca. da. / vativyA. 22 ) rasonakalkasvarasena pakvaM tailaM pibedyastvanilAmayAtaH / tasyAzu nazyanti hi vAtarogA granthA vizAlA iva durgRhItAH // lahasana ke kalka aura svarasake sAtha taila siddha kareM / ise pIne se vAtaja roga zIghra hI naSTa ho jAte haiM / ( lhasanakA kalka 10 tole / tela 1 sera / lahasanakA svarasa 4 sera | ) For Private And Personal Use Only (5957) rasonAdyaM tailam ( vR. ni. ra. / AmavAtA. ) dadhimastu kSIrapatakAmASapiSTakam / lazunasya tulAmekAM jaladroNe vipAcayet //
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH - [rakArAdi caturbhAgAvazeSaM tu karSayedavatArayet / saMkarNya vidhinA tailaM vRziSNaM ca lepayet // tatkAyaM parizrAvya vipacettAmrabhAjane // SaNDatvanAzanaM jJeyaM vRSaNabalapradaM param // citratailADhakaM dadyApajAni pradApayet / / sapheda candanakA cUrNa 20 tole, rAla 40 -triphalA byUSaNaM hiGgu mUkSmailA citrakaM viDam // tole, lobAna 10 tole aura lauMga 2 // tole le sauvarcalaM viDaGgAni dIpyakaM granthikaM tathA // kara sabako ekatra pIsa kara pAtAlayantrase tela ___ kAtha---guDa, poIkA zAka, ur3adakI piTThI nikAleM / aura lahasana pratyeka 1 sera 45 tole ( milita ise vRkka (guradoM) tathA zina para lepa kr6| sera ) le kara sabako 32 sera pAnImeM pakAveM | nese napuMsakatA naSTa hotI hai| aura 8 sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| (5959) rAlatailam (2) kalka---harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, | (vR. ni. ra. / vAtavyA.) popala, hIMga, choTI ilAyacI, cItA, biDa lavaNa, samuddharetsarjatalaM yantre ca nalikAbhidhe / saMcala ( kAlA namaka ), bAyabiDaMga, ajavAyana vimardanaM tena tanau pakSAghAtaM vinAzayet // . aura pIpalAmUla samAna bhAga mizrita 40 tole le kara sabako ekatra pIsa leN| nalikA yantra ( bhabake ) se rAlakA tela nikAla kara mAliza karanese pakSAghAta naSTa 8 sera aNDIke telameM uparokta kAtha, kalka hotA hai| tathA 8-8 sera dahIko pAnI, aura dUdha milAkara (5960) rAsnAtailam maMdAgni para tomra pAtrameM siddha kareM / (ga. ni. / tailA. 2) (ise pInese AmavAta roga naSTa hotA hai / ) rAsnAmUlasya kurvIta dve zate ca balAzatam / rAjavallabhatelam zatAvarIguDUcIbhyAM varuNAca zataM zatam / / - (va. maa.| netra rogA.) nirguNDIzigrukairaNDazirISAragvadhAdapi / pra. saM. 3524 " nRpavallabha tailam " zvadaMSTrAbhUtikAbhyAM ca pRthak pazcapalaM kSipet // dekhiye / toyadroNeSu zatasu sAdhayetsUkSmakuTTitam / / (5958) rAlatalam (1) droNAvazeSe tailasya zuddhasyArdhAmaNaM pacet // " ( napuMsakAmRtArNava / ta. 6) droNA daza ca dugdhasya ghRtasyADhikaM tathA / zvetacandanacUrNa ca catuHpalapramANataH / tadaikathyaM vipaktavyaM garbha cAtra samAvapet // dviguNaM sAlaniryAsaM lobAnaM dvipalaM tathA // madhukaM mAlatIpuSpaM maniSThAM madayantikAm / lavaGgaM vai dvikarSa ca sarvAnsaJcUrNya bhAvayet / / kAzmaNyajamodAM ca lavalI tAlamastakam // For Private And Personal Use Only
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] - caturthoM bhAgaH 359 AtmaguptAphalaM mUrvI vArtAkAni madhUlikAm / vidhi--16 sera zudra tila telameM uparokta sahadevAmathairaNDaM rIhiSaM navamAlikAm // kvAtha aura kalka tathA 10 droNa ( 8 mana ) dUdha kAyasthAM va vayasthAM ca madhuparNI ca citrakam / aura 4 sera ghI milA kara pakAveM / jaba jalAMza mahApuruSadantAM ca balAM sakadalIphalAm // zuSka ho jAya to chAna leM / devadArvagaruzreSThaM candanaM paripelavam / ise bhojana, pAna, nasya, abhyaMga aura basti nIlotpalamuzIrANi mRdvIkAM sAmlavetasAm // dvArA prayukta karanA caahiye| ebhiH palazataiH piSTaiH samyak tailaM vipAcayet / yaha tela vAtavyAdhi, kSatakSINa, zirograha, bhojanAbhyAne pAne bastau nasye ca zasyate // apasmAra, raktagulma aura zukranAzameM upayogI hai| vAtavyAdhiSu sarveSu kSatakSINe shirogrhe| isake sevanase bala aura mAMsakI vRddhi apasmAre raktagulme puMsAM naSTe ca retasi // / | hotI hai| rAsnAtailamidaM zreSThaM balamAMsavivardhanam // kAtha--rAsnAmUla 12 // sera, kharaiTIkI jar3a ___(5961) rAsnAditailam 6 / sera, zatAvara 6 / sera, giloya 6 / sera, baranekI (ca. sa. / ci. sthA. 6 a. 28) chAla 6 / sera tathA saMbhAla, sahajanekI chAla, | raasnaashiriissyssttyaadshunntthiishcraamRtaaH| . araNDamUla, sirasakI chAla, amalatAsa, gokharu | zyonAkadArusampAkAhayagandhAtrikaNTakAH // aura ajavAyana 5-5 ,pala (25-25 tole ) eSAM dazapalAn bhAgAn kaSAyamupakalpayet / le kara sabako ekatra kUTa kara bArIka kareM aura | tatastena kaSAyeNa sarvagandhaizca kaarssikaiH|| phira use 100 droNa ( 80 mana) pAnImeM pa- | dadhyAranAlamASAmbumUlakekSurasaiH shubhaiH| kAveM / jaba 32 sera pAnI zeSa raha jAya to pRthak prasthonmitaH sADhe tailapasthaM vipAcayet // kAthako chAna leN| plIhamUtragrahazvAsakAsamArutaroganut // kalka--mulaiThI, mAlatIke phUla, majITha, madaH / kAtha--rAsnA, sirasakI chAla, mulaiThI, seThi, yantikA, khambhArIke phala, ajamoda, lavalIphala | piyAbAMsA, giloya, sonApAThA, devadAru, amalatAsa (haraphArevaDI ), tAla mastaka, kauMcake bIja, mUrvA, asagandha aura gokharu 10-10 pala (50-50 baiMgana, jalamulaiThI, sahadevI, araNDamUla, rohiSa tole ) lekara sabako adhakuTA karake 8 gune tRNa, navamallikA, kAkolI, kSIrakAkolI, giloya, / (55 sera) pAnImeM pakA aura jaba cauthAI pAnI cItA, mahAzatAvara, kharaiTI, keleko phalI, devadAru, zeSa raha jAya to chAna leN| agara, candana, mothA, nIlophare, khasa, munakkA aura kalka-- dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgaamlabeta saba samAna bhAga mizrita 6 / sera le kara | kesara, kapUra, kaMkola, agara, silhaka aura lauMga sabako pIsa leN| | 11-1 / tolA lekara sabako ekatra pIsa leN| For Private And Personal Use Only
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 360 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi - vidhi--2 sera tila taila meM uparokta kAtha | ADhayavAte hanustambhe zirovAtApatAnake / aura kalka tathA 2-2 sera dahI, AranAla, uDa- bhrazaMkhakarNanAsAkSijibAstambhe'pabAhuke / dakA kAtha, mUlIkA rasa aura IkhakA rasa milA | kalAyakhaJjatApaGgaM sarvAGgakAGgamArute / kara pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to | adite pAdaharSe ca pakSaghAte prazasyate // telako chAna leN| urustambhaM suptavAtaM nAzayennAtra saMzayaH / ___yaha tela plIhA, mUtrAvarodha, zvAsa, khAMsI rAsnApUtIkanAmaitattalamAtreyanirmitam // aura vAtaja rogoMko naSTa karatA hai| dazamUlakI pratyeka oSadhi, kharaiTI, devadAru, (5962) rAsnApUtikatailam asagandha, zatAvara, baranekI chAla, araNDakI jar3a, (yo. ra.) saMbhAlu, araNI, sahaMjanekI chAla, kSIramoraTa, piyAdazamUlabalAdAru azvagandhA shtaavrii| | bAMsA, cIteko jar3a, karaMja, aMkolakI jar3a, varuNairaNDanirguNDItAMrIzigramoraTama // punarnavA, bhUpIla, sUrajamukhI, dhamAsA, jIvantI, sahAcaraM citramUlaM karanAGkolamUlakam / / kucalA, lAla araNDakI jar3a, jaTAmAMsI, sahajanekI punarnavAM ca bhUpIlu arkapuSpI duraalbhaa|| chAla, sapheda Aka, jau, bera aura kulathI 1-1 jIvantI viSatinduzca vAtArihiMsrAzikam / / tolA; rAsnA 37 tole aura pUtikaraMjakI alarphayavakolaM ca kulitthAnAM kaSAyakam // | chAla 74 tole le kara sabako ekatra kUTa kara eteSAM ca samAM rAsnA pUtikaM ca tayoH samam / 8 gune ( 14 sera 64 tole ) pAnImeM pakAyeM aSTabhAgAvazeSaM tu kaSAyamavatArayet // | aura jaba 148 tole pAnI zeSa raha jAya to tatpAdaM tilatailaM ca tvajAkSIraM ca tatsamam / | chAna leN| guggulaM tagaraM mAMsI trikaTutriphalAni ca // tadanantara isa kAthameM 37 tole tilakA cAturjAtaM kacoraM ca viDaGgAmaradAru ca / / tela, 37 tole bakarIkA dUdha aura nimna likhita hiMgurAsnAvacAtiktApAThAyaSTikacitrakam // kalka milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI priyaGga pippalImUlaM candanaM cavyadIpyakam / | jala jAe to telako chAna leN| varAlaM campakaM kuSThaM maJjiSThAmizisarSapam // vala dravya---gUgala, tagara, jaTAmAMsI, soMTha, jAtIphalaM sugandhaM ca pAThozIraM samAMzakam / mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, dAlacInI, etatailasya SaSThAMzaM kalkadravyANi dApayet // tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, kacUra, bAyabiDaMga, sumuhUrte munakSatre navavastreNa pIDayet / | devadAru, hIMga, rAsnA, baca, kuTakI, pAThA, mulaiThI, pAnalepananasyAdyazirobastiSu pUjitam // cItA, phUlapriyaMgu, pIpalAmUla, sapheda candana, dhanurvAtAntarAyAmaM gRdhrasImapabAhukam / cava, ajavAyana, lauMga, campA, kUTha, majITha, sauMpha. AkSepake vraNAyAme vizvAcyAmapatantrake // sarasoM, jAyaphala, sugandha tRNa, pAThA aura khasa; For Private And Personal Use Only
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra tailaprakaraNam ] caturtho bhAgaH - saba samAna bhAga mizrita telakA chaThA bhAga (pratyeka pAnImeM pakAveM aura 8 sera pAnI zeSa rahane para 2 mAze) lekara sabako ekatra pIsa leM / chAna leN| ise pAna, lepana, nasya aura zirobastimeM (2) 4 sera nImakI chAlako kUTa kara 32 prayukta karanA caahiye| sera pAnImeM pakAveM aura ATha sera pAnI zeSa rahane ___ isake sevanase dhanurvAta, antarAyAm, gRdhrasI, para chAna leN| apabAhuka, AkSepaka, braNAyAma, vizvAcI, apata- kalka---giloya, bAkucI, intImUla, kanerakI ntraka, bhUstambha; zaMkha, karNa, nAsA, akSi, aura jar3a, harra, baher3A, Amalaga, anArakA phala, mike jihvA stambha; kalAyakhaJjatA, paMgutA sAga vAta, | bIja (nibaulI ), haldI, dAruhaldI, kaTelI, ekAMga vAta, ADhya vAta, hanustambha, ziro vAta, bar3I kaTelI, nAgabalA, soMTha, mirca, pIpala, tejapAta, apatAnaka, ardita, pAdaharSa, pakSavAta, urustambha jaTAmAMsI, punarnavA, pIpalAmUla, majITha, asagandha, aura suptavAtakA nAza hotA hai| soyA, sapheda candana, do prakArakI sArivA aura sataunekI chAlakA cUrNa 11-1tolA tathA gAyake (5963) rudraguDUcItailam (mahA) gobarakA rasa 2 // tole / (bhai. ra. / vAtaraktA.) vidhi--2 sera sarasoMke telameM uparokta donoM amRtAyAstulAM samyaga jaladroNe vipAcayeta / picumardatvacaM kSuNNAM bhAjanapramitAM tathA // kvAtha kalka aura 2 sera gomUtra milA kara mandAgni para pakA aura jaba jalAMza zuSka ho jAya to jaladroNe viniSkAthya grAhya pAdAvazeSitam / telako chAna leN| prasthazca kaTutailasya gomUtrazcApi tatsamam / / yaha taila sarvopadrava yukta vAtarakta, aThAraha amRtA vAkucI kumbhI karavIraphalatrikam / | prakArake kuSTha, visarpa aura vraNoMko naSTa karatA hai| dADimaM nimbabIjazca rajanyau bRhatIdrayam // nAgabalA trikaTukaM patraM mAMsI punarnavA / (5964) rudratailam (1) granthikaM vikasAzvAhA zatapuSpA ca candanam // (bhai. ra. / ziroro.) zAriva dve saptaparNo gomayasya rsstthaa| jepAladroNadhustUraziJzakrAzanasya ca / eSAM karSamitairbhAgaiH sAdhayenmRdunAgninA // sUryAvartasya mUryasya patrANAM svarasaM pRthak // vAtaraktaM nihantyAzu sarvopadravasaMyutam / jambIrazRGgaverasya rasaM dattvA samaM samam / kuSThazcASTAdazavidhaM visarpazca vraNAmayam // kaTutailasya pAtrantu zodhayitvA paceda bhiSak / / mahArudraguDUcyAkhyaM tailaM bhuvanadurlabham // rajanIdvayamaaipThAkaTphalaM kRSNajIrakam / kvAtha-(1) 6 / sera giloyako 32 sera trikaTuH pippalImUlaM zArive dve viDaGgakam // For Private And Personal Use Only
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 362 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi rAsnA dArubalA nimba mustakaM candanaM tathA / tIbrAgni para pkaaveN| jaba drava padArtha jala jAeM to parazu dvau snuhImUlaM mUrvApAmArgamUlakam // telako chAna leM / svarasadravyame teSAM kalkaM datvA tu pAdikam / yaha tela Urdhva jatrugata kapha rogoMko tIna mRtpAtre sudRDhe caiva pAcayettIbravahninA // dinameM hI naSTa kara detA hai / yaha tela mukha roga, balAsamUrdhvagazcaiva nAzayet tridinAbhruvam / karNa roga, netra roga, kaphasrAva, raktasrAva, ziromukhakarNAkSirogAMzca kaphazoNitasaMsravAn // roga, sannipAta, slIpada aura galagaNDako mAliza zirorogaM sannipAtaM zlIpadaM galagaNDakam / / karanese, tathA khAMsIko pInese naSTa karatA hai / abhyaGgAnAzayedetAn pAnAta kAsaM vyapohati // (5965) rudratalam (2) kAlAgnirudreNa proktaM rudratailamidaM purA // ___(bhai. ra. / vAtaraktA.) dravapadArtha---jamAlagoTeke pattoMkA rasa 8 sera, punarnavA nizA nimbaM vArtAkubRhatItvacam / gUmA ( droNa puSpI ) ke pattoMkA rasa 8 sera, kaNTakArI karaJjazca nirguNDo vRSamUlakam // dhatUrake pattoMkA rasa 8 sera, sahajaneke pattoMkA apAmArga paTolazca dhustUraM dADimIphalam / rasa 8 sera, bhAMgake pattoMkA rasa 8 sera, hulahulake jayantImalakaM dantI pratyekaM kArSikadvayam // pattoMkA rasa 8 sera aura Akake pattoMkA rasa 8 | triphalAyAH pradAtavyaM dvikarSazca pRthak pRthak / sera tathA jagbIrI nIbU aura adarakakA rasa 8-8 | datvA chinnasahAyAzca dvAtriMzacca palAni ca // ser| pAcayet bhAjane toye caturbhAgAvazeSitam / kalka--haldI, dAruhaldI, majITha, kAyaphala, kaTutailasya ca prasthaM dugdhazca tatsamaM bhavet / / kAlo jIrA, soMTha, mirca, pIpala, pIpalAmUla, do vAsakasvarasaprasthaM mandamandena vahinA / prakArako sArivA, bAyabiDaMga, rAsnA, devadAru, gandhaM zaTI ca kakolaM candanaM granthikaM nakhI // kharaiTI, nImakI chAla, nAgaramothA, sapheda candana, pUtikaM kezaraM kuSThaM hantyasthimajjagaM punaH / kodAliyA, kuDAliyA ( kanda guDUcI), sehuNDa hastapAdAGgulIsandhigalitaM sphuTitaM tathA // (seMDa) kI jar3a, mUrvA, apAmArga (ciraciTe) kI kRSNazvetaM tathA raktaM nAnAvarNa sadAhakam / jar3a, aura pUrvokta jamAlagoTA ityAdi samasta | pAmAM vicarcikAM kaNDUM chAyAM tvacaJca kAlioSadhiyAM (jinake rasa prayukta huve haiM ) samAna nIm // bhAga mizrita 1 sera le kara sabako ekatra mamUrikAM maNDalaJca jvalanazca visarpakam / pIsa leN| nADIvraNaM dharmahInaM gAtravaivarNyadakam // vidhi----8 sera sarasoMke telameM uparokta samasta nihanti raktadoSazca bhAskarastimiraM yathA // drava padArtha aura kalka milA kara dRr3ha mRtpAtrameM kalka---punarnavA, haldI, nImakI chAla, baiMgana, For Private And Personal Use Only
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailaprakaraNam ] bar3I kaTelI, dAlacInI, choTI kaTelI, karaJja, saMbhAlu, bAsekI jar3a, apAmArga ( ciraciTA ), paTola, dhatUrA, anArakA phala, jayantIkI jar3a, dantImUla, harra, baher3A aura AmalA 2|| 2 || tole lekara sabako ekatra pIsa leM / | kAtha -- 2 sera giloyako 8 sera pAnImeM pakAveM aura 2 sera zeSa rahane para chAna leM / vidhi -2 sera sarasoM ke tela meM uparokta kalka, kAtha, 2 sera dUdha aura 2 sera bAsekA rasa milA kara mandAni para siddha kareM / isa tela meM gandhArtha agara, kacUra, kaMkola, sapheda candana, gaThIvana, nakhI, khaTTAsI (junda bedastara), kesara aura kUTha bhI DAlanA cAhiye / yaha taila asthi aura majjAgata galita kuTako ( ki jisameM hAtha pairoMkI aMguliyAM aura jor3a gala jAte haiM yA sphuTita ho jAte haiM use ) bhI naSTa kara detA hai; tathA kRSNa, zveta aura rakta kuSTha, aneka raMgavAlA kuTa, dAha yukta kuSTha, pAmA, cicacikA, kaNDU, chAyA, masUrikA, maNDala, agnivisarpa, nADIvraNa, pasInA na AnA, gAtra vivarNatA, dAda, aura rakta doSoMko naSTa karatA hai / caturthI bhAgaH (5966) rudratailam (3) (mahA) (bhai. ra. ; dhanva. / vAtaraktA.) punarnavA nizA nimbaM vArttAkudADimIphalam / bRhatyat pUtikAmUlaM vAsaka sinduvArakam || paTolapatraM dhustUramapAmArga jayantikA / dantI varA pRthaka sarvaM karSadvaya mitaM punaH || 363 viSasya dvipalaM devaM pRthak vyoSaM palatrayam / prasthaJca sArSapaM tailaM prasthAmbu vRSapatrajam // guDUcyAstu catuHSaSTipalakAtharasena ca / vAriprasthena paktavyaM mahArudramidaM zubham // vAtaraktaM nihantyAzu nAnAdoSasamutthitam / aSTAdazavidhaM kuSThaM hanti varNAmivarddhanam // krimiM duSTatraNaJcaiva dAhaM kaNDU nihanti ca / asvedanaM mahAsvedamabhyaGgAdeva nazyati // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kalka -- punarnavA, haldI, nImakI chAla, baiMgana, anArakA phala, choTI aura bar3I kaTelI, karakI jar3a, bAsA, saMbhAlu, paTola patra, dhatUrA, apAmArga ( ciraciTA ), jayantI, dantImUla, harra, baher3A aura AmalA 2|| - 2 // tole; viSa (bacha(nAga) 10 tole aura soMTha, mirca, pIpala 1515 tole lekara sabako ekatra pIsa leM 1 drava padArtha -- bAke pattoM kA rasa 2 sera, giloya kA kAtha yA svarasa 8 sera aura pAnI 2 sera | vidhi -- 2 sera saraseki telameM uparokta kalka tathA drava padArtha milA kara maMdAgni para pakAyeM aura jaba jalAMza zuSka ho jAya to telako leM 1 chAna yaha taila vividha doSoMse utpanna vAtarakta, aThAraha prakArake kuSTha, kRmi, duSTa vraNa, dAha, kaNDU, asveda ( pasInA na AnA ) aura adhika sveda AnA Adi vikArAMko naSTa karake sauMdarya aura ani vRddhi karatA hai 1 iti rakArAditailaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 364 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH atha rakArAdyAsavAriSTaprakaraNam (5967) rasAyanAriSTaH ( gadanigraha ) samUlAM pippalIM zRGgIM bRhatImazmabhedakam / pATalAM devAJca zvadaMSTrAmabhayAM tathA // SoDazapalamekaikaM kolAnAmADhakaM pRthak / dantIcitrakalAnAM palAni paJcaviMzatim // caturguNe jale paktvA grAhyamardhAvazeSitam / zIte samApedbhANDe pralipte madhusarpiSA // khaNDasya dvizataM zuddhaM tadvallohasya dApayet / patrIkRtaM tilotsedhaM sUkSmacUrNAnyamUni ca // priyaGgaM pippalIM lodhraM mRgIkAM cailavAlukam / kramukaM zatapuSpAM ca nimbaM tejasvinImapi // palikaM devadArozca khadirAcca catuSpalam / kSaudraprasthadvayaM cApi samAvApya ghaTe zubhe // saumye puSye tathA haste rohiNyAmuttarAsu ca / dazarAtra sthitaH peyo'riSTazcAtreyapUjitaH || azvibhyAM kathitaH pUrvaM rasAyanavaro hyayam / mainforestat pivedasya hitAzanaH // dhanyaH puSTikaro vo valIpalita nAzanaH // pIpala, pIpalAmUla, kAkar3AsiMgI, bar3I kaTelI, pASANabheda, pADhalakI chAla, devadAru, gokharU, aura harra 1-1 saira tathA bera 4 sera, evaM dantImUla aura cItekI jar3a 25-25 chaTAMka ( pratyeka 1 sera 9 chaTAMka ) le kara sabako adhakuTA karake 8 gune (129 sera) pAnImeM pakAveM aura jaba AdhA ( 64 || sera ) pAnI zeSa rahe to chAna leN| | Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tadanantara usake ThaNDA ho jone para eka maTake meM ghI aura zahadakA lepa karake usameM yaha kAtha aura nimna likhita prakSepa dravya DAlakara sabako acchI taraha milA kara maTakekA mukha banda kara deM aura 10 dina pazcAt chAna leN| [ rakArAdi prakSepa dravya -- khAMDa 12 // sera, zuddha loha cUrNa 12 // sera tathA phUlapriyaMgu, pIpala, lodha, munakkA, elavAla, supArI, soyA, nImakI chAla, mUrvA aura devadAru 5-5 tole evaM khairasAra 20 tole aura zahada 4 sera | yaha Asava rasAyana, balakAraka, pauSTika aura balipali nAzaka hai / rasonasandhAnam dekhiye / ( vR. ni. ra. / vAtavyA . ) pra. saM. 5173 " rasona piNDa (mahA) For Private And Personal Use Only (5968) rasonasurA ( cakradatta | AmavAtA. ) 19 valkalAyAH surAyAstu supakvAyAH zataM ghaTe / tatordhena rasonantu saMzuddhaM kuTTitaM kSipet // pippalIpippalImUlamajAjIkuSThacitrakam / nAgaraM maricaM caM cUrNitaJcAkSasammitam // saptAhAtparataH peyA vAtarogAmanAzinI / kRmikuSThakSayAnAhagulmArza: plIha mehanut // agnisandIpanI caiva pANDurogavinAzinI //
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - AsavaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH eka zuddha ghar3emeM (12 // sera) balkalA nAmaka droNe'mbhasaH karSasamAni paktvA nirmala suro aura 3 sera 10 tole kuTA huvA pUte caturbhAgajalAvazeSe / chilake rahita lhasana evaM 1 / -1 / tolA pIpala, rase'rdhabhAge madhunaH pradAya pIpalAmUla, jIrA, kUTha, cItAmUla, soMTha, kAlI pakSaM nidheyo ghRtabhAjanasthaH / / mirca, aura cavakA cUrNa DAlakara sabako acchI rodhAsavo'yaM kaphapittamehAtaraha milAkara ghar3ekA mukha banda karake rakha deM aura kSipraM nihanyAdvipala prayogAt / sAta dina pazcAt nikAla kara chAna leN| pANDvAmayAsyiruciM grahaNyA isake sevanase AmavAta, kRmi, kuSTha, kSaya, doSaM kilAsaM vividhaM ca kuSTham // AnAha, gulma, arza, plIhA aura prameha tathA pANDu lodha, kacUra, pokharamUla, ilAyacI, mUrvA, kA nAza hotA evaM agni dIpta hotI hai / bAyaviDaMga, hare, baher3A, AmalA, ajavAyana, cava, phUlapriyaMgu, supArI, indrAyaNakI jar3a, cirAyatA, rasonAsavaH kuTakI, bharaMgI, tagara, cItA, pIpalAmUla, kUTha, (vR. ni. ra. / AmavAta.) atIsa, pAThA, indrajau, nAgakesara; kur3e kI chAla, rasona piNDa pra. saM. 5173 tathA pra. saM. nakhI, tejapAta, kAlI mirca, aura mothA 11-1 / 5927 dekhiye| tolA lekara sabako adhakuTA karake 32 sera pAnImeM pakA aura 8 sera pAnI zeSa rahane para (5969) rodhAsavaH chAna leN| ( ga. ni. / AsavA. 6; vA. bha. / ci. a. tadanantara usameM 4 sera zahada milA kara sabako 12 pramehA.) ghRtase cikane kiye huve pAtrameM bhara kara usakA rodhaM zaThoM puSkaramUlamelA mukha banda karake rakha deM aura 15 dina pazcAt mUrvA viDaGgaM triphalAM yvaaniim|| nikAla kara chAna leN| cavyaM priyaGga kramukaM vishaalaaN| mAtrA-10 tolaa| kirAtatiktaM kaTurohiNI ca // isake sevanase kaphaja aura pittaja prameha bhArgIna citrakapippalInAM atyanta zIvra naSTa ho jAte haiN| mUlaM sakuSThAtiviSAM ca pAThAm / isake atirikta yaha pANDu, arza, aruci, kaliGgakAn kesaramindrasAda grahaNI doSa, kilAsa aura aneka prakArake kuSThoMko nakhaM sapatraM marica plavaM ca // bhI naSTa karatA hai| 1 vA. bha. meM marica ke sthAnapara dAlacInI hai| ( vyavahArika mAtrA-2-tole / ) For Private And Personal Use Only
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 366 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi __ (5970) rohitakAriSTaH / palAni khalu dhAtakyA SoDaza dvizataM guDAt / (bhaiSajya ratnAvali, zA. saM. / khaM. 2 a. 10) | palaM pRthak trijAtasya paJcakolapalaM tathA // rohItakatalAmekAM catoNejale pcet| cUrNIkRtaM kSipetsarvaM ghRtalipte tu bhAjane / pAdazeSe rase pUte zItepalazatadvayam // | pakSAcaM pibeccApi tato mAtrAM yathAvalam / / dadyAd' guDasya dhAtakyAH palapoDa zikA mtaa| plIhaM plIhodaraM caiva plIhazUlaM tathaiva ca / paJcakolaM trijAtazca triphalAzca vinikSipet // hRcchrauM pArzvazUlazca tathA sarvamarocakam // cUrNayitvA palAMzena tato bhANDe nidhApayet / hanti vibandhazUlazca pANDurogaM sakAmalam / mAsAdyaM ca pibatAM sarvodararujAM jayet // nAzayecchadyatIsAraM jvaraM jIrNa tathaiva ca // plIhagulmodarASThIlAgrahaNyazIsi kAmalAm / rohItakAsavo hyeSa plIhaM ca zamayed dhruvam // kuSThazophAruciharo rohItakAriSTa saMjJitaH // 6 / sera ruher3ekI chAlako 128 sera pAnImeM 6 / sera ruher3ekI chAlako adhakuTA karake 8 pakAveM aura 32 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM; droNa (128 sera) pAnImeM pakAveM aura jaba 32 / evaM usake zItala ho jAne para usameM nimna sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| likhita prakSepa dravya milA kara sabako miTTIke ___ tadanantara jaba vaha kAtha ThaMDA ho jAya to | svaccha aura ghRtase cikane pAtrameM bharakara usakA usameM 12 // sera gur3a, 1 sera dhAyake phUloMkA cUrNa tathA / mukha banda karake rakha deM aura 15 dina pazcAt 5-5 tole pIpala pIpalAmUla, cava, cItAmUla, nikAla kara chAna leN| seTha, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, hare, baher3A prakSepa dravya-dhAyake phUlAMkA cUrNa 1 sera, aura AmalekA cUrNa, milA kara sabako ghRtase | gur3a 6 / sera tathA dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, cikane kiye huve miTTIke pAtrameM bhara kara usakA | pIpala, popalAmUla, cava, cItA aura sAMThakA mukha banda kara deM; aura 1 mAsa paracAt nikAla | cUrNa 5-5 tole / kara chAna leN| ___isake sevanase plIhA, plIhodara, plIhAzUla, isake sevanase plIhA, gulma, aSThIlA, grahaNI, hRcchUla, pArzvazUla, hara prakArakI aruci, malAvarodha, arza, kAmalA, kuSTha, zotha, aura arucikA nAza | zUla, pANDu, kAmalA, chardi, atisAra, tathA jIrNahotA hai| jvara naSTa hotA hai| ( mAtrA-2 tole / ) ___ yaha Asava tillIko to avazyameva naSTa kara (5971) rohItakAsavaH (1) detA hai| (gadanigraha.) ( mAtrA---2 tole / ) rohItakatulAmekAM caturdoNe'mbhasaHpacet / noTa---rohitkAriSTa aura isa prayogameM bahuta droNazeSe rase tasmin pUte zIte pradApayet // hI thor3A bheda hai| For Private And Personal Use Only
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (5972) rohItakAsavaH (2) kSepyaM guDasya dvizataM palAnA(gadanigraha) ___ maSTAdaza syustriphalA palAni // rohItakazatamekaM kvathitaM droNe caturthazeSe tu| lavaGgajAtIphaladhAtakInAM tasminguDazatamekaM yojyaM zeSaiH sacUrNitairebhiH / palAni lohasya SaDeva dadyAt / palamekaM triphalAyA deyaM tripalazca dhAtakIpuSpAt deyaM caturjAtakapaJcakolaM palikaJca paJcakolAda ghRtabhANDe sthApayet pkssm|| pRthak pRthak pazcapalaM tathaiva // jvrgulmaarshHpliihrugsthigrhpaannddurognH|| / gulmjvraarockhRdvikaar6| sera ruher3ekI chAlako 32 sera pAnImeM bhagandaraplIhanipIDitAnAm / pakAveM aura 8 sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| raktAmayazvAsanIpoDitAnAM tadanantara usameM 6 / sera gur3a, 5-5 tole sadAsavo'yaM vidhinAprayojyaH / hara, baher3e aura AmalekA cUrNa, 15 tole dhAyake 12 // sera ruher3eko chAlako 64 sera pAnImeM phUloMkA cUrNa, aura 5-5 tole pIpala, pIpalAmUla, pakAveM aura 16 sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| cava, cItAmUla aura seThikA cUrNa milAkara sabako tadanantara usameM 12 // sera gur3a; 6-6 pala ghRtase cikane miTTIke pAtrameM bharakara usaphA mukha ( 30-30 tole ) harra, baher3A, AmalA, lauMga, jAyaphala, dhAyake phUla aura lohakA cUrNa tathA banda kara deM aura 15 dina pazcAt chAna leN| 25-25 tole dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, isake sevanase jvara, gulma, arza, plIhA, nAgakesara, pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA aura asthigraha aura pANDu roga naSTa hotA hai| seoThakA cUrNa milA kara sabako ghRtase cikane mi( mAtrA--2 tole / ) TTIke pAtrameM bhara kara usakA mukha banda kara deN| (5973) rohItakAsavaH (3) (aura 15 dina pazcAt chAna leN|) ( gadanigraha) isake sevanase gulma, jvara, aruci, hRdvikAra, tulAdvayaM rohitamUlakAnAM bhagandara, tillI, raktadoSa, aura zvAsa naSTa hotA hai / dvidroNamAtreNa jalena paktvA / | ( mAtrA-2 tole / ) iti rakArAbAsavAriSTaprakaraNam - * - - For Private And Personal Use Only
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi atha rakArAdilepaprakaraNam (5974) raktacandanAdilepaH aura kUTha samAna bhAga lekara sabako ekatra milA ( zA. saM / kha. 3 a. 11) kara pAnIke sAtha pIsa leN| cndnoshiiryssttyaavlaacyaaghnkhotplaiH| ise mandoSNa karake lepa karanese jvara sambakSIrapiSTaiH pralepaH syAdraktapittaziroruji // ndhI zira pIr3A zAnta hotI hai / ___ lAla candana, khasa, mulaiThI, kharaiTIkI jar3a, (5977) rakSonAdilepaH nakhI aura nIlotpala samAna bhAga le kara sabako (vR. mA. / kSudra rogA.) ekatra milA kara dUdhake sAtha pIsa leN| rkssonshrvriidvymnisstthaagairikaajyvstpyH| isakA lepa karanese raktapitta aura zirapIr3A | | siddhena liptamAnanamudyaccharadindubimbavad bhaati|| naSTa hotI hai| sarasoM, haldI, dAru haldI, majITha aura geru kA samAna bhAga cUrNa le kara use ghImeM ghoTeM / (5975) raktacandanAdizirolepaH (rA. mA. / chaZ.) ise bakarIke dUdhameM milA kara lepa karanese mukha zaradake candramAke samAna dIptimAna ho aruNacandanacandanavAlakai jotA hai| nldpdmktulykRtaaNshkaiH| zirasi lepanamAcaratAM nRNAM (5978) rajanyAdilepaH (1) tRT prayAtyupazAntimasaMzayam // (vR. ni. ra.; va. se. / viSA.) lAla candana, sapheda candana, sugandhabAlA, rajanIdvayamaJjiSThApataGgagajakezaraiH / khasa, aura padmAka samAna bhAga le kara sabako | zItAmbupiSTairAlepaH sadyo lUtAM vinAzayet // ( pAnIke sAtha ) ekatra pIsa leN| haldI, dAruhaldI, majITha, pataGga aura nAgazira para isakA lepa karanese tRSA avazya kesara; samAna bhAga le kara bArIka cUrNa banAveM / naSTa ho jAtI hai / ise ThaNDe pAnImeM pIsa kara lepa karanese maka(5976) raktAzvamArapuSpAdilepaH DIkA viSa zIghra hI naSTa ho jAtA hai / ( vR. mA. / jvarA.) (5979) rajanyAdilepaH (2) raktAzvamArapuSpaM ca dhAtrI dhAnyaM vacAmayam / (bR. ni. ra. / kSudra rogA.) piSTvA koSNo jvare kAryoM lepo muurdhrujaaphH|| rajanImArkavaM mUlaM piSTaM zItena vAriNA / lAla kanerake phUla, AmalA, dhaniyA, baca, / tallepAddhanti vIsa vArAhadazanAhvayam // For Private And Personal Use Only
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 369 haldI aura bhaMgarekI jar3a samAna bhAga le kara rasauta, harra, devadAru, geru aura seMdhAnamakakA sabako ekatra milA kara zItala jalake sAtha | cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra milAkara pIsa leN| | pAnIke sAtha pIsa leN| isakA lepa karanese vIsarpa aura varAhadaMSTA netroMke bAhara isakA lepa karanese samasta nAmaka roga naSTa hotA hai| netraroga naSTa hote haiN| (5980) rasAJjanAdikalkaH (5983) rasAJjanAdilepaH (3) (vR. ni. ra. / bhaganda. ; yo. ra.; __ (yo. ra. ; vR. ni. 2. ; va. se. / upadaMzA.) bhai. ra. / bhaganda. ; ga. ni. / bhaganda. ; vR. rasAdhanaM zirISeNa pathyayA vA samanvitam / __ mA. / bhaganda.) sakSaudraM lepanaM yojyaM sarvAnaGgagadApaham // rasAdhanaM haridre dve maJjiSThA nimbapallavAH / rasauta aura sirasakI chAla, athavA rasauta trittejovatI dantI kalko nADIvraNApahaH // | aura harrakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako zaharasauta, haldI, dAruhaldI, majITha, nImake / patte, nisota, mAlakaMganI aura dantImUla samAna bhAga dameM milAkara lepa banAveM / le kara sabako ekatra milA kara pAnIke sAtha ise lagAnese upadaMzake vraNa naSTa hote haiN| atyanta mahIna pIsa kara kalka banAveM / (5984) rasAJjanAdilepaH (4) isakA lepa karanese nADIvraNa ( nAsUra ) naSTa (va. se. / netra rogo.) hotA hai| rasAanena vA lepaH pathyA vizvadalairapi / (5981) rasAJjanAdilepaH (1) vacAharidrAvizvAbhistathAnAgaragairikaiH / / (vR. yo. ta. / ta. 119 zUkarogA.) kaphAbhiSyandameM netroM ke bAhara rasautakA yo rasAJjanaM sAdvayamekameva harra aura adarakake pattoMkA athavA vaca, haldI pralepamAtreNa nayetpazAntim / aura seThakA kiMvA, soMTha aura gerukA lepa sapUtipUyatraNazothakaNDU karanA caahiye| zUlAnvitaM sarvamanaGgarogam // rasautakA lepa karanese durgandha aura pIpa tathA (1985) rasAdilepaH (1) khujalI yukta upadaMzake vraNa naSTa hote haiN| ___ (ra. caM. / viSA. ; bR. ni. ra. / viSA. ) (5982) rasAJjanAdilepaH (2) rasaM gandhaM nizAbandhuM gRhadhUmaM zirISajam / (ga. ni. / netra rogo. 3.) / bIjaM dinakarakSIraimardayitvA vilepanam / / rasAanAbhayAdArugairikaM saindhavAnvitam / / vizeSAnmUSakaviSaM hanyAdanyAnvipodbhavAn / jalapiSTaibahirlepaH sarvanetrAmayApahaH // pArA, gaMdhaka, kapUra, gharakA dhuMvAM aura sirasa 47 For Private And Personal Use Only
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi ke bIja samAna bhAga lekara prathama pAre gaMdhakakI (5988) rasAdilepaH (4) kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA / | ( yo. ra. / krimi rogA. ; yo. ta. / ta. 24.) cUrNa milA kara sabako Akake dUdhameM ghotteN|| rasendreNa samAyukto raso dhttrptrjH| isakA lepa karanese vizeSataH cUhekA viSa tAmbUlapatrajo vA'pi lepanAthUkanAzanaH // aura sAdhAraNataH anya viSa bhI naSTa hote haiN| pAradako dhatUreke pattoMke rasa meM ghoTa kara lepa (5986) rasAdilepaH (2) karanese yUkA (jU) naSTa hotI haiN| (vR. ni. ra. / zUlA.) ___ isI prakAra pAradako pAnake rasameM ghoTa kara rasaM gandhaM viSaM mlecchaM maNimanthaM ca TaGkaNam / ma lepa karanese bhI yUkA naSTa ho jAtI haiM / saurASTra maricaM nAga haritAlaM manaHzilAma // jepAla kauzika tutthaM navasAraM pRthaka samam / (5989) rasAdilepaH (5) etatsarvaM kSipetkhalve AranAlena pepayet / / (vR. ni. ra. / tvagdoSA.) udare lepanaM kuryAcchIghrataH sarvazUlajit // rasoSaNaM saindhavaM ca viddnggnycaamRtaarsH| ___ pArA, gaMdhaka, bachanAga, hiMgula, seMdhAnamaka, | kAnikena vimaryAtha lepaH sidhmvinaashnH|| suhAgA, kundaru, kAlI mirca, sIsA, haratAla, pArada tathA kAlI mirca, seMdhA namaka aura manasila, jamAlagoTA, gUgala, nIlAthothA aura bAyabiDaMgakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra nausAdara samAna bhAga lekara prathama pAre gaMdhakako milAkara ghoTeM aura phira use giloyake rasakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM | milA kara kharala meM DAlakara kAMjIke sAtha ghoTale / ise kAjImeM boTa kara lepa karanese sidhma peTa para isakA lepa karanese samasta zUla naSTa naSTa hotA hai| (5990) rasAdilepaH (6) (5987) rasAdilepaH (3) (yU. ni. ra. / tvagdoSA.) (vR. ni. ra. / tvagdoSA.) rasagandhakahemaM ca sAbhraka kttutailtH| rasagandhakayoH piSTi kaTutailena bhRGgajaiH / marditaM mardanAttasya kuSThajAtaM vinazyati // | | dravaiH samma talle pAtsarvaM kuSThaM vinazyati // pArada, gandhaka, svarNapatra aura abhraka samAna samAna bhAga pArada aura gandhakakI kamalI bhAga lekara sabako ekatra ghoTakara kajalI bnaaveN| banAkara use bhaMgareke rasameM ghotteN| ise sarasekei tela meM ghoTa kara lepa karanese ise sarasoMke telameM milA kara lepa karanese kuSTa naSTa hotA hai| | samasta prakArake kuSTha naSTa hote haiN| For Private And Personal Use Only
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 371 (5991) rasonAdilepaH | khadiraM palamAnaM ca kaGkuThaM ca palArddhakam / (vai. ma. ra. / paTala 9) kSiptvA samyagvinirmathya sthApyo malaharaH prH|| kevalAnilasamutthe zUle mahati pralepayenmatimAn zodhano ropaNo sarvatraNAnAM nAstyataH param / / tuGgadrumataruNajalai rasonakalkaM vayo balaM viikssy| sarasoMke telameM barAbara pAnI milA kara dokevala vAta janya pravRddha zUlameM rogIkI Ayu nAMko bhalI bhAMti hAthase pheTeM aura phira usameM aura balAdikA vicAra karake lhasanako nAriyalake | 12 // tole rAlakA cUrNa, 5 tole kathA tAje jalameM pIsa kara lepa karanA cAhiye / aura 2 // tole muradAzaMkhakA cUrNa, milA kara (5992) rAjikAdilepaH (1) / kharala kreN| yaha malhama goMko zuddha karake bharaneke liye (vR. ni. ra. / tvagdoSA. ; yo. ra. / kuSThA.) | atyanta guNakArI hai| rAjikAguDayuktena saindhavena pralepitam / / (taila sabake barAbara lenA cAhiye / ) vijalaM carmaNA baddhaM nAzaM carmadalaM vrajet // rAI, gur3a aura seMdhA namakakA cUrNa samAna (5995) rAlAdilepaH (1) bhAga lekara sabako pAnI milAe binA hI ekatra ( vR. ni. ra. / mukha rogA.) pIsa leN| rAlaM madhucchiSTaM guDena pakA ise lagA kara camar3ese bAMdha denA cAhiye / tailaM ghRtaM vA vinihanti lepAt / tvaktodapAruSya rujo'dharasya isa prayogase carmadala naSTa ho jAtA hai / pUyAstra saMghAvamapi prasahya // (5993) rAjikAdilepaH (2) rAla, moma, aura guDako tela yA ghImeM pakA( yo. ra. / zUlA.) kara malhama bnaaveN| rAjikA zikalkaM ca gotakreNa ca peSitam / ise lagAnese hoThoMkI toda, paruSatA ( kharatena lepena hantyAzu zUlaM vAtasamudbhavam // darApana ), pIr3A, aura pIpa yA raktasrAva avazya rAI aura sahajanekI chAlako gAyake takrake | naSTa ho jAtA hai / sAtha pIsa kara lepa karanese vAtaja zUla naSTa (tInoM oSadhiyAM 1-1 tolA / ghI yA hotA hai| tela 24 tole / ) (5994) rAlAdimalaharaH / (5996) rAlAdilepaH (2) (vai. ra. / vraNazothA.) ( ra. kA. dhe. / a. 40) kaTutailasamaM nIraM pANibhyAM mardayedRDham / rAlAlAkSAcakramardamUlakodbhavabIjataH / paJcazuktimitaM tasminrAlacUrNa ca niHkSipet // SaSTitaNDulakaM tapiSTaM dadruhara paraH // For Private And Personal Use Only
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 372 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi rAla, lAkha, pamAr3ake bIja, mUlIke bIja rAsnA, nIlotpala, devadAru, lAla candana, aura sAThIke cAvala samAna bhAga lekara sabako ! mulaiThI aura kharaiTIko jar3a samAna bhAga lekara ekatra milA kara takake sAtha pIsa kara lepa | sabako bArIka pIsa kara ghI tathA dUdhameM milAkara karanese dAda naSTa hotA hai| lepa karanese vAtaja vIsarpa naSTa hotA hai / (5997) rAsnAdilepaH (1) __ (5999) rAsnAdilepaH (3) (va. se. / vAtaraktA.) (vaidya jIvana / vilAsa 1) rAsnAguDUcImadhukaM pale ve rAsnAnAgaraluGgamUlahutabhugdALagnimanthaiH samaisajIrakaM sArSapakaM payazca / lepaH syAdaravindavandhanayane shothvythaadhvNsnH|| ghRtaM musiddhaM madhuzeSayuktaM rAsnA, sAMTha, bijau re nIbUkI jar3a, cItAmUla, raktAnilAta praNudetyadeham // dAruhaldI aura aranIkI jar3a; ina sabakA samAna rAsnA, giloya, mulaiThI, jIrA aura sapheda sarasoM 2-2 pala (10-10 tole ) lekara bhAga cUrNa le kara sabako (pAnIke sAtha ) ekatra | pIsa leN| sabako ekatra pIsa kara kalka bnaaveN| tadanantara 5 sera ghImeM yaha kalka aura 20 isakA lepa karanese sannipAtake pazcAt sera dUdha milAkara pakAveM / jaba dUdha jala jAe to utpanna hone vAlA karNamUlakA zotha naSTa hotA hai / ghRtako chAna leN| (lepako z2arA garma kara lenA cAhiye / ) isa ghImeM (10 tole ) moma milAkara (6000) recanayogaH surakSita rkheN| ( yo. ra. / bAlarogA.) isakA lepa karanese vAtarakta naSTa hotA hai| piSTvA gandharvabIjAni tvaakhuvinimbuvaarinnaa| (5998) rAsnAdilepaH (2) / | nAbhau gude vA lepena zizUnAM recanaM param // (vR. yo. ta. / ta. 123. ; va. se. / visarpA.; zA. sN.| khaM. 3 a. 11; ____ araNDIke bIjoMkI girI aura cUhekI viSThA vR. ni. ra. ; yo. ra. / visA.) samAna bhAga le kara donoMko nIbUke rasameM pIsakara rAsnAnIlotpalaM dAruvandanaM madhukaM blaa| / bAlakakI nAbhi yA gudA para lepa karanese use ghRtakSIrayuto lepo vAtavIsarpanAzanaH // virecana ho jAtA hai / iti rakArAdilepaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra dhUpaprakaraNam ] www.kobatirth.org caturtho bhAga: atha rakArAdidhUpaprakaraNam (6001) rAjavallabhadhUpaH (ra.sa. ka. / ullA. 5 ) kastUrInduzca vAhIkaM nakhaM mAMsI ca sarjakam / guru sitA sarva kramavRddhaM samaM purama || stokaM stokaM kSipettailaM dinaikamatha kudRyet / vatiM kuryAt prItA sA divyaM dhUmaM vimuJcati / / sarvadevapriyaH sarvamantrasiddhipradAyakaH / snAne vastre tAgAre dhUpo'yaM rAjavallabhaH // kastUrI 1 bhAga, kapUra 2 bhAga, kesara 3 bhAga, nakhI 4 bhAga, jaTAmAMsI 5 bhAga, rAla 6 bhAga, nAgaramothA 7 bhAga, agara 8 bhAga aura mizrI 9 bhAga tathA gUgala sabake barAbara ( 45 bhAga ) lekara gUgala ke atirikta saba cIjoMkA bArIka cUrNa banA leM aura phira use gUgala meM milA kara usameM thor3A thor3A tela DAlate huve dina bhara kUDheM / tadanantara usakI battiyAM banAkara surakSita rakkheM / inheM jalAnese atyutkRSTa sugandhiyukta dhUmra nikalatA hai / yaha dhUpa sarva - devapriya aura sarvamantra siddhidAyaka hai | evaM snAna - jala, vastra tathA ratAgArako sugandhita karaneke liye upayogI hai / (6002) rAlAdidhUpa : (1) ( yo. ra. / arzA. ; vR. yo ta / ta. 71 ) rAlAcUrNasya tailena sArSapeNa yutasya ca / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhUmadAnena yuktyAsrzI raktasrAvI nivarttate // rAlake cUrNako sarasoMke tailameM milA kara dhUnI denese arza (bavAsIra) kA raktasrAva banda ho jAtA hai / 373 (6003) rAlAdidhUpaH (2) ( vR. ni. ra. / masUrikA. ) rAlahirasonaizca dhUpayettA masUrikAH / kRmayo na patantyatra jAtAH zAmyanti te laghuH // rAla, hIMga aura lahasana samAna bhAga lekara sabako ekatra pIsa leM / isakI dhUpa dene se masUrikAmeM kRmi utpanna hote aura yadi ho gae hoM to naSTa ho jAte haiN| nahIM 1 (6004) rugAdidhUpaH (vai. jI. | vilA. 1 ) ayi kuzAgrasamAna mate matimatAmatimanmathamanthare / jvaraharaM ruriSTazivAvacAyavahavirjatusarSapadhUpanam // kUTha, nIma ke patte, harra, baca, jau, lAkha aura sarasoM samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / iti rakArAdidhUpaprakaraNam 95042 ise ghI meM milAkara dhUpa dene se jvara naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 374 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi atha rakArAdidhUmraprakaraNam (6005) rAjyAdidhRmaH / haldI, dAru haldI aura manasila samAna bhAga .( yo. ta. / ta. 28; yo. ra. / kAsA.) lekara sabako ekatra pIsa leN| rAtridvayazilAdhUmapAnAtkAsanutiH kutH| / isakA dhUmrapAna karanese khAMsI naSTa hotI hai| iti rakArAdidhUmraprakaraNam - * atha rakArAdyajanaprakaraNam (6006) raktacandanAdyA vatiH 5 tole lAla candanake cUrNako tAMbeke khara( ga. ni. ; rA. mA. / netrarogA.) lameM bhaMgareke rasameM dhotteN| jaba eka bArakA rasa sUkha jAya to punaH navIna rasa DAleM / isI prakAra bhaMgaaruNacandanamAgadhikAnizAH reke rasako 100 bhAvanA deN| ktkbiijyutaaggnaambhsaa| samabhipeSya kRtA nayanAmayAn ise zahada meM milAkara AMkhameM AMjanese 6 harati vartirudIrNatarAnapi // prakArakA timira roga naSTa hotA hai / lAla candana, pIpala, haldI aura nirmalIke ___ (6008) rasakezvaravartiH bIja; inakA samAna bhAga cUrNa lekara sabako ekatra ( vaidyAmRta / viSaya 51) milAkara barasAtake svaccha pAnImeM ghoTa kara battiyAM rasakaM saindhavaM tutthaM TaGkaNaM kaTukatrayam / banA leN| mardayenimbunIreNa vaTI chAyAvazoSitA / inheM AMkhameM AMjanese AMkhoke bhayaMkara roga abhitA madhunA netre netrarogavinAzinI / bhI naSTa ho jAte haiN| rUkSatvamabuMdaM puSpaM durmIsaM timirArjune // (6007) raktAJjanam paTalaM netravAtaM ca kAcabindUdakAni ca / ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 23) anyAnapi mahArogAnnAzayedrasakezvaraH // bhRGgarAjarasaighRSTaM palaikaM raktacandanam / ___khapariyA, seMdhA namaka, nIlAthothA, suhAgA, tAmrapAtre sthitaM bhAvyaM tadrasena punaH punH|| sAMTha, mirca aura pIpala; inakA cUrNa samAna bhAga zatadhA bhAvayedyatnAtpeSya peSya punaH punH| lekara sabako ekatra milA kara nIbUke rasameM kharala madhunApyAnaM hanti pavidhaM timirAmayam // / kareM aura phira battiyAM banA kara chAyA meM sukhA leN| For Private And Personal Use Only
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aanaprakaraNam] caturthoM bhAgaH 375 inheM zahadameM ghisakara AMkhameM AMjanese | ise AMkhameM lagAnA pitta vidagdha dRSTi ke liye netroMkI rUkSatA, arbuda, phUlA, durmAsa, timira, | hitakara hai| arjuna, paTala, netravAta, kAca, aura bindu tathA (6011) rasAJjanAdyaJjanam (2) AMkhoM para pAnI A jAnA ityAdi netra roga naSTa (va. se.; vR. ni. ra. / netra rogA. ) hote haiN| rasAanaM zilA dAru jAtIpatraraso madhu / ___ (6009) rasAcanAdiguTikA naktAndhyatAM jayedetadaJjanaM sAdhuyojitam // (su. saM. / ci. a. 8; yo. ci. ma. | a. 3; rasauta, manasila, devadAru, camelIke pattoMkA zA. saM. 1 khaM. 3 a. 13; vR. ni. ra. / va. - rasa aura zahada samAna bhAga lekara aMjana banAveM / se. : yo. ra. / netra rogA.) | ise AMkhameM AMjanese naktAndhya ( ratauMdhA ) rasAJjanaM haridre dve mAlatInimbapallavAH / | naSTa hotA hai| gosakadrasasaMyuktA vatinatAndhyanAzinI // (cUrNa yogya dravyAMkA pRthak pRthak cUrNa rasauta, haldI, dAruhaldI, camelIke patte karake lenA cAhiye / ) aura nImake patte samAna bhAga le kara sabako atyanta (6012) rasAjanAdyaJcanam (3) bArIka pIsa kara gAyake gobarake rasameM ghoTa kara / (zA. dha. / khaM. 3 a. 11; yo. ra. ; vaM. se. / battiyAM banAveM / netra ro.) inheM AMkhameM AMjanese naktAndhya ( ratauMdhA) rasAJjanaM vyoSayutaM sampeSya vaTakIkRtam / naSTa hotA hai| kaNDrapAkAnvitAM hanti nUnamaJjananAmikAm // __ (6010) rasAJjanAdyaJjanam (1) rasauta; sAMTha, mirca, aura popalakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra pIsakara golI ( yo. ra. / netraro. ; va. se. ) bnaaveN| rasAdhanaM ghRtkssaudrtaaliissvrnngairikaiH| ise ( pAnImeM ghisa kara ) lagAnese khujalI gozakRdrasasaMyuktaM pittopahatadRSTaye // aura pAka yukta aJjananAmikA ( aJjanahArI ) naSTa hotI hai| rasauta, tAlIsa patra aura sonA gerukA atyanta (6013) rasAJjanAdyaJjanam (4) bArIka cUrNa tathA ghI, zahada aura gAyake gobarakA (vaM. se; yo. ra. / netra ro.; ga. ni. netrarogA. 3.) rasa samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara rasAanaM sarjaraso jAtIpuSpaM mnHshilaa| kharala kreN| samudrapheno lavaNaM gairikaM maricAni ca // 1 " madhupallavAH" iti pAThAntaram / 1 nizAdArveti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi etatsamAMzaM madhunA piSTvA prklinnvrtmni| abhayArasapiSTaM vA tagaraM pillanAzanam // aJjanaM kledakaNDUnaM pakSmaNAM ca prarohaNam // bhAvitaM bastamUtreNa sasnehaM devadAru ca / / rasauta, rAla, camelI ke phUla (zuSka), manasila, rasauta, rAla, puSpAJjana, manasila, samudrajhAga, samudra phena, seMdhA namaka, geru aura kAlI mirca, seMdhA namaka, geru, aura kAlI mirca; ina sabake inakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra mi- bArIka cUrNa 1-1 bhAga le kara sabako ekatra lAkara zahadameM ghoTa leN| milAkara zahadameM kharala karake rakkheM / isakA aJjana lagAnese AMkhAMke kleda (cipa- ise AMkhameM lagAnese kleda (AMkhoMkI cipacipAhaTa), aura kaNDU (khAja) kA nAza hotA cipAhaTa) aura netrakaNDU (khAja) naSTa hotI hai| tathA palakoMke gire huve bAla punaH nikala tagarako harrake rasameM pIsa kara AMkhameM lagAAte haiN| nese pilla roga naSTa hotA hai| yaha yoga klinnavarmameM bhI upayogI hai / snehayukta devadAra ( teliyo devadAru ) ko (6014) rasAJjanAdyaJjanam (5) / bakareke mUtrakI bhAvanA de kara use AMkha meM AMja(hA. saM. / sthAna 3 a. 48) nese bhI pilla roga naSTa hotA hai| rasAanaM sakaTphalaM harItakI manaHzilA / (6016) rasAdivatiH guDena kaTphalaM tathA nihanti netrapracchadam // (1) rasauta, kAyaphala, harra aura manasila (yo. ta. / ta. 71) samAna bhAga le kara aJjana bnaaveN| saTaGkaNasindhUttha vyoSakharparatutyakaiH / ise AMkhameM lagAnese netrapaTala roga naSTa savetasAmlaiH sakSaurvatirnetragadApahA // hotA hai| pArA, suhAgekI khIla, seMdhA namaka, sAMTha, (2) kAyaphalakA cUrNa aura gur3a samAna bhAga mirca, pIpala, khapariyA aura nIlAthothA tathA le kara donoMko ekatra milA kara kharala kara leN| amlabeta; inakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ise AMkhameM lagAnese bhI netrapaTala naSTa ho zahadameM milAkara vattiyAM banAveM / jAtA hai / inhe AMkhameM AMjanese netraroga naSTa hote haiN| (6015) rasAJjanAdyaJjanam (6) ( vA. bha. / utta. sthA. a. 16) (6017) rAjikAdyaJjanam rasAanaM sarjaraso rItIpuSpaM manaHzilA / ( yo. ci. ma. / a. 3) samudraphenaM lavaNaM gairikaM maricAni ca // rAjikAmaricaM kRSNA saindhavaM bhUtanAzanam / aJjanaM madhunA piSTaM kledakaNDanamuttamam / naramUtreNa sampiSya aJjanaM jvaranAzanam // For Private And Personal Use Only
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aJjanaprakaraNam] caturthoM bhAgaH 377 rAI, kAlI mirca, pIpala, seMdhAnamaka aura | sUkSma piSTvA jale vartiH kRtA kusumikAbhidhA / sarasoM; inakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako manu- timirArjuna zukrANAM nAzinI mAMsaddhihRt // pyake mUtrameM pIsa kara aMjana banAveM / ise AMkhameM lagAnese jvara naSTa hotA hai| ___tilake phUla 80; pIpalake kaNa (cAvala) (6018) rAsnAdyaJjanam 60, camelIke phUla 50 aura kAlI mirca 16; (yo. ra. / sannipAtA.) ina sabako pAnIke sAtha anyanta bArIka pIsa kara rAsnAmanaHzilailAanametAttandrike'bhISTam // battiyAM banAveM / rAsnA, manasila aura ilAyacI samAna bhAga lekara sabako ekatra ghoTa kara atyanta bArIka a inheM AMkhameM lagAnese timira, arjuna, zukra ana banAveM / aura mAMsa vRddhikA nAza hotA hai| yaha aJjana tandrika sannipAtameM upayogI hai| (6019) rodhrAdyaJjanam (6021) rohiNyAdivaTI (hA. saM. / sthA. 3 a. 57) (vai. ma. ra. / paTala 16) rodhaM rasAdhanaM dhAtrI gairikaM madhunA yutam / / aJjanaM caiva bAlAnAM netraroganivAraNama // rohinniitutthkhaarotplkesrnirmitaa| lodha, rasauta, AmalA aura gerukA carNa | dAvIkyAthena guTikA pittAmataNanAzinI // samAna bhAga lekara sabako zahadameM ghoTa kara __ kuTakI, nIlAthothA, kumuda, nIlotpala aura aMjana bnaaveN| yaha aMjana bAlakAMke samasta netra rogAMko | kesarakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra naSTa karatA hai| | milA kara dAruhaldIke kAthameM ghoTa kara goliyAM (6020) ropaNI kusumikAvatiH / banA leN| (zA. saM. / khaM. 3 a. 13 ) tilapuSpANyazItiH syuH SaSTisaMkhyA kaNAkaNa ise AMkhameM lagAnese pittaja arma aura netrajAtIkusumapazcAzat maricAni ca SoDaza // vraNa naSTa hotA hai / iti rakArAdhaanaprakaraNam 48 For Private And Personal Use Only
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 378 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi atha rakArAdinasyaprakaraNam (6022) raktakaravIrayogaH kUTha; inakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako bakareke ( yo. ra. / nAsA.) mUtrameM kharala kreN| raktakaravIrapuSpaM jAtyaM vA tathA mllikaayaaH| ___ isako nasya denese tandrA naSTa hotI hai| etaiH samaM tilatailaM nAsArzI nAzanaM param // (6025) recanasajJakanasyam (2) ___lAla karavIra (kanera) ke phUla, jAtike phUla (zA. sN.| khaM. 3 a. 8) aura mallikA ke phUla samAna bhAga lekara unheM | madhUkasArakRSNAbhyAM bcaamricsaindhvaiH| sabake barAbara tila tailameM ghoTa leM / ( athavA inake | nasya koSNajale piSTaM dadyAtsadbhAprabodhanam // kalkase taila siddha kreN|) apasmAre tathonmAde sannipAte'patantrake // isakI nasya lenese nAsArza naSTa hotI hai| ___mahuvekA sAra, pIpala, baca, kAlI mirca aura (6023) raktAmrasvarasAdiyogaH seMdhA namaka; inakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako (yo. ra. / nAsA.) ekatra milA kara kharala kreN| raktAmrasvarasaH zuddhastakreNa saha nsytH| ___ise mandoSNa jalameM pIsakara nasya denese tasya parNAni piSTA ca banIyAnnAsikAmukhe // apasmAra, unmAda, sannipAta aura apatantrakakI patanti kITakAH sadyo yogo'yaM tridinairhitH| behozI dUra ho jAtI hai| pInasAnmucyate rogI zatazo'numitaM tvidm|| (6026) recanasamjJakanasyam (3) ___kozAmra ( vanAmra-kozaMbha ) ke svarasako | (zA. saM. / khaM. 3 a. 8) chAnakara takrameM milAkara usakI nasya lene tathA | nasyaM syAda guDazuNThIbhyAM pippalIsaindhavena c| usIke pattoMko pIsakara nAsikAke mukha para bAMdha- jalapiSTena tenaakssikrnnnaasaashirogdaaH|| nese nAsikAse kRmi nikala kara 3 dinameM pInasa hanumanyAgalodbhUtA nazyanti bhujapRSThajAH // naSTa ho jAtI hai| ___ gur3a aura seThike cUrNako ekatra milAkara yaha prayoga zatazo'nubhUta hai| usakI athavA pIpala aura seMdhA namakake samAna (6024) recanasa kanasyam (1) bhAga-mizrita cUrNakI nasya lenese netra, karNa, nAsA, (zA. s.| kha. 3 a. 8 ) | zira, hanu, manyA, galA, bhujA aura pIThake roga sandhavaM zvetamaricaM sarSapAH kuSThameva ca / naSTa hote haiN| bastamUtreNa piSTAni nasyaM tandrAnivAraNam // uparokta cUrNIko pAnImeM pIsa kara nasya seMdhA namaka, sahajaneke bIja, sarasoM aura / denI cAhiye / iti rakArAdinasyaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH - atha rakArAdirasaprakaraNam (6027) raktapittakulakaNDanarasaH / tathA ghIkI pRthak pRthak eka eka bhAvanA dekara (nikAyamA (raktapittakuThAro rasaH) surakSita rkkheN|| ( ra. kA. dhe. ; vR. ni. ra. ; ra. ro. su. ; yo. anupAna-zahada aura bAsekA rasa / ra. ; ra. caM. / raktapittA. ; vR. yo. t.|| yaha rasa raktapittako naSTa karatA hai| rakta ___ta. 76; yo. ta. / ta. 26) | pittake liye isase uttama anya auSadha nahIM hai| zuddhapAradabalipravAlaka (6028) raktapittahararasaH hemamAkSikabhujaGgaraNakam / (ra. rA. su. / raktapittA.) mAritaM sakalametaduttama mRtaM sUtaM mRtaM tAnaM tIkSNaM vAsArasaidinam / bhAvayet pRthaka pRthakvaistataH // marditaM mASamAtraM tu bhakSayedraktapittanut // candanasya kamalasya mAlatI pArada bhasma ( abhAvameM rasa sindUra ), tAmra bhasma, aura tIkSNa loha bhasma samAna bhAga lekara korakasya vRSapallavasya ca / dhAnyavAraNakaNAzatAvarI sabako ekatra milAkara eka dina bAse ke rasameM kharala kreN| zAlmalIvaTajaTAmRtasya ca // mAtrA-1 maassaa| raktapittakulakaNDa nAbhiyo isake sevanase raktapita naSTa hotA hai / jAyate rasabaro'sapittinAm / ( vyavahArika mAtrA--1-2 rattI / ) pANado madhupadravairayaM (6029) raktapittAntakalauham sevitastu vsukRssnnnirmitH|| nAstyanena samamatra bhUtale ( bhai. ra. / raktapittA.) bheSajaM kimapi raktapittinAm // dhAtrI ca pippalIcUrNa tulyAyaH sitayA saha / zuddha pArada, zuddha gandhaka, pravAla (mUMgA) raktapittaharaM lauhamamlapittaM vinAzayet / / bhasma, svarNamAkSika bhasma, sosA bhasma aura baGga / Amale aura pIpalakA cUrNa 1-1 bhAga tathA bhasma 1-1 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI | loha bhasma sabake barAbara lekara sabako ekatra kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe milA- | milA kara rkheN|| kara sabako candana, kamala, mAlatIko kaliyAM, / ise mizrImeM milAkara sevana karanese raktapitta bAseke patte, dhaniyA, gajapIpala, satAvara, saMbhalakI aura amlapittakA nAza hotA hai| chAla aura bar3akI dAr3hI; inake kAtha yA svaresa (mAtrA-2-3 rttii|) For Private And Personal Use Only
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi (6030) raktapittAntako rasaH isameM ( raktamArezvara rasameM ) tAmrasaMpuTakA (dhanva. ; ra. caM. ; bhai. ra. / raktapittA. ; ra. rA. vajana goleke barAbara likhA hai / zeSa prayoga su. ; rase. sA. saM. / raktapittA.) samAna hai| mRtAnaM muNDatIkSNazca mAkSikaM rasatAlakam / (6031) raktarasaH gandhakazca bhavettulyaM yaSTidrAkSAmRtAvyaiH // ( ra. pra. su. / a. 3) dinaikaM mardayetkhalle sitAkSaudrasamanvitam / rasavidA'pi rasaH parizodhito guJjAdvayaM nihantyAzu raktapittaM sudAruNam // vigatadoSakRto'pi hi gndhkH| jvaraM dAhaM kSatakSINaM tRSNAM zoSamarocakam // vimalalohamaye kRtakhapare ___ abhraka bhasma, muNDa loha bhasma, tIkSNa loha hyamalasArarajaH parimucyatAm // bhasma, svarNamAkSika bhasma, zuddha pArada, haratAla atikazAgniyute dravati svayaM bhasma (yA zuddha haratAla ) aura zuddha gandhaka ___ tadanu tatra rasaH parimucyatAm / samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI vizadalohamayena ca darSiNA kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe vighaTayetmaharatrayasammitam // milAkara sabako mulaiThI, drAkSA ( munakkA ) aura tadanu kAcaghaTI vinivezya / giloyake svarasa yA kAthameM pRthak pRthak 1-1 vai sikatayantravareNa hi pAcitaH / dina ghoTa kara surakSita rkheN| dvidazayAmamadhaH kRtavahninA ise mizrI aura zahadake sAtha sevana karanese bhavati raktarasastalabhasmasAt / / bhayaGkara raktapitta bhI zIghra hI naSTa ho jAtA hai| gatabalena nareNa hi sevito - isake atirikta yaha rasa jvara, dAha, kSata, bhavati vAjikaraH sukhadaH sadA / kSINatA, tRSA, zoSa aura aruciko bhI naSTa sa ca balipalitAni ca nAzayekaratA hai| cchatazaratsu nirAmayakRtparam // mAtrA--2 rttii| samAna bhAga zudra pArada aura zuddha gandhaka raktamArezvararasaH | lekara prathama gandhakako lohe kI svaccha kaDhAI meM DAla kara atyanta mandAgni para pighalAveM / jaba (raktakumArIzvararasaH) vaha pUrNataH pighala jAya to usameM pArada DAla kara (ra. rA. su. / jvarA.) doneAMko 3 pahara taka loheke svaccha karachese " morezvara rasaH " prayoga saMkhyA 5682 . ghoTeM / tadanantara use AtazI zIzImeM bhara kara dekhiye| bAlukA yantrameM 12 paharakI agni deN| For Private And Personal Use Only
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam caturthoM bhAgaH isa vidhise talastha rakta sma taiyAra hogii| bAMdhakara poTalI banAveM aura isa poTalIko zuddha use nikAla kara surakSita rakkheM / gaMdhakake bIcameM rakha kara eka dUsare kapar3emeM bAMdha deM ise sevana karanese nirbala vyakti bhI balavAna tathA uparokta vidhise punaH kukkuTa puTameM pakAveM / ho jAte haiM / yaha atyanta vAjIkara aura bali- ise adarakake rasa aura zahadake sAtha sevana palita-nAzaka hai / ise sevana karane vAle vyakti | karAnA cAhiye / rogarahita 100 varSa kI Ayu prApta karate haiN| yaha rasa eka doSaja, dvidoSaja aura tridoSaja (6032) raktavarNahemagarbharasaH samasta rogAMko naSTa karatA hai| ( yo. ra. / kSayA.) ( mAtrA--1 rattI / ) hiGgalaM karSamAtraM tu mardayetkhalvamadhyagam / (6033) raktasUtazekhararasaH suvarNa mASamekaM ca tatsamaM pAradaM kSipet // (ra. ca. / kapharogA.) mardayitvA kSipettatra gandhakaM hyardhamASakam / abhrakaM rasasindUraM suvaNe zulbamuttamam / mardayedarka jakSIrairbandhayetpaTTamadhyage // lohaM kambujabhUtiM ca viSaM kanakabIjakam // bhUdhare pAcayedhantre kukkuTopuTitena ca / caturjAtaM TaGkaNaM ca zaThI vyoSaM ca kesaram / punarvastreNa samveSTaya tasyopari ca gandhakam / / sarva samaM tu kastUryAstuyAMza prakSipetvale // vastramekatra badhnIyAt punaryantreNa pUrvavat / / ghasA drAveNa sammarya mArkavasya rasaidinam / hemagarbharaso nAma taruNAruNasannibhaH // mUtazekharanAmA'yaM taruNAruNasannibhaH // sarvarogeSu dAtavya ekaike dvitridossje| guAmAnena madhyAkto madhvAkarasena vA / tridoSe AIkarasaimadhuyuktaiH prayojayet // jayedvAtakaphodrekaM tathA khaNDAIyogataH // 11 solA zuddha hiMgulako kharala karake usameM | vAtapittAmayaM hanyAttathA raasnaakssaaytH| 1 / mAzA suvarNa patra aura 1 / mAzA zuddha pArada | vAtaM guDUcIsattvena madhunA savemehanut // milA kara punaH kharala kareM / tadanantara usameM 5 | godugdhakhaNDayogena pittodrekaM jayed dhruvam / rattI zuddha gaMdhaka milA kara acchI taraha kharala kreN| kSayaM pANDaM meharuja jIrNajvaramathArucim / / aura phira use Akake dUdhameM ghoTa kara golA banAveM pradaraM hanti mAnya ca somaroga zirograham / tathA use sukhA kara kapar3emeM bAMdha kara poTalI | anupAnavizeSeNa pUrvoktAnAmayAJjayet // banAveM / aba isa poTalIko sampuTameM banda karake | ___abhraka bhasma, rasa sindUra, suvarNa bhasma, tAmra bhUdhara yantrameM kukkuTa puTa deN| bhasma, loha bhasma, zaMkha bhasma, zuddha bachanAga (mIThA isake pazcAt yantrake svAMga zItala hone para | viSa), zuddha dhatUreke vIja, dAlacInI, tejapAta, usameMse auSadhako nikAla kara use punaH kapar3ege ! ilAyacI, nAgakesara, suhAgA, kacUra, sAMTha, mirca, For Private And Personal Use Only
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 382 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi pIpala aura kesara 4-4 bhAga tathA kastUrI 1 tridoSa nAzayecchIghraM kriyAM zItAM prayojayet / bhAga le kara sabako ekatra milA kara 1-1 dina sthUlaM kRzaM kRzaM sthUlaM karotyagnipradIpanam / / kesarake pAnI aura bhaMgareke rasameM ghoTa kara sura- | tridoSAtpatitaM raktaM vaNanADayabhighAtanam / kSita rakkheM / yakaraplIhotthitaM yacca yacca kuSThakaraM tvamRk // mAtrA-1 rttii| zodhayed duSTaraktaM tadraso raktArisaJjakaH // anupAna. __ zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga vAta kaphakI adhikatAmeM---zahada, yA adaraka aura tAmra bhasma 3 bhAga lekara sabako ekatra kharala ke resa aura zahadake sAtha deN| karake kajjalI banAveM aura phira use 21 dina taka vAta pittaja rogAMmeM--adarakake rasa aura adarakake rasa meM ghoTa kara golA banA kara sukhA leM / aba use andhamUSAmeM banda karake gajapuTamizrIke sAtha deN| meM pkaaveN| ___ vAtaja rogAMmeM---rAsnAke kvAthake sAtha sevana mAtrA--1 rttii| kraaveN| ise seThike cUrNa aura ghIke sAtha milA kara pramehameM---guDUcI satva aura zahadake sAtha khAnA aura bAdako khAMDakA ThaNDA zarbata pInA khilAnA cAhiye / cAhiye aura isIke sAtha anya zItala kriyAeM bhI pittakI adhikatA--mizrI yukta godugdhake | karanI caahiye| sAtha denese pittakI adhikatA avazya zAnta ho isake sevanase sthUla puruSa kRza, aura kRza jAtI hai| puruSa sthUla hotA tathA agni dIpta hotI hai / yaha rasa ucita anupAnake sAtha sevana karanese yaha rasa braNa, nAsUra aura abhighAta (coTa kSaya, pANDu, prameha, jIrNa jvara, aruci, pradara, Adi) se bahane bAle tridoSaja raktako banda karatA agnimAMdya somaroga aura zirograhako naSTa aura yakRt tathA plIhA-gata raktasrAvako zAnta karatA hai| karatA hai evaM kuSThAdi rogAMko utpanna karane (6034) raktArirasaH vAle raktadoSoMko naSTa karake raktako zuddha kara (ra. sa. ka. / ullAsa. 4; ra. kA. dhe. / braNA.) | detA hai / sUtaM gandhaM tathA zuddha krmaadekdvibhaagikm| (6035) raktodarakuThArarasaH tulyAkai bhAvayedArasaizcApi trisaptadhA / / ( ra. ra. sa. / a. 18) golaM kRtvA'ndhamUSAyAM ruvA gajapuTe pacet / pAradaM zikhitutyaM ca jepAlaM pippalI samam / ghRtazuNThayA ca guJjakaM zItodaM sasitaM hyanu // / AragvadhaphalAnmajjA vajrIdugdhena bhAvayet // For Private And Personal Use Only
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] caturyoM bhAgaH sUkSmamAtrAM vaTI khAdetstrINAM hnyaajlodrm| lIDhaM prAsaH kSapayatitarAM yakSmapANDUdarArzaH cizcAphalarasaM cAnu pathyaM dadhyodanaM hitam // vAsaM kAsaM nayanajarujaH pittarogAnazeSAn / / raktodarakuThAropi kaThinaM recayatyayam // cAMdI bhasma aura abhraka bhasma 1-1 bhAga, ___ zuddha pArada, zuddha tUtiyA (bhasma ), zuddha | tathA sAMTha, mirca, pIpala, hara, baher3A aura AmalA jamAlagoTA, pIpalakA cUrNa aura amalatAsakA | 2-2 bhAga lekara sabako ekatra milA kara gUdA samAna bhAga lekara sabako ekatra milA kara | kharala kreN| seMDa ( thUhara sehuMDa ) ke dUdhameM kharala kareM aura ise dhImeM milA kara prAtaH kAla sevana karane atyanta sUkSma (sarasoM samAna) goliyAM banA leN| se yakSmA, pANDu, udara, arza, zvAsa, khAMsI, netra isake sevanase tIvra recana ho kara striyAMkA | roga aura samasta pitta rogoMkA nAza hotA hai| jalodara naSTa ho jAtA hai| noTa--prayogakA nAma " rajatAdi loha" anupAna-rasa khAneke pazcAt imalIko | hai, parantu isake pAThameM lohakA abhAva hai ataH pAnI pInA caahiye| pATha bhraSTa ho gayA pratIta hotA hai| sAdhAraNa pathya-dahI bhAta / paripATIke anusAra isameM sabake barAbara loha bhasma bhI milAnI caahiye| (6036) raghunAtharasaH (ra. kA. dhe. / jvarA.) ( mAtrA--2-3 rattI / ) rasagandhakarAtryUSaiH raghunAtho bhvedrsH| (6038) ratikAmarasaH viSamajvaramandAgnikAsazvAsanivAraNaH // (ra. ra. rasA. kha. / upadeza 6 ) ___ zuddha pArA, zuddha gandhaka, haldI aura reha | prArambharajasA strINAM mardayedbhasma sUtakam / miTTI samAna bhAga lekara prathama pArada gandhakakI | mRtaM tAnaM ca tAraM ca gandhakaM ca samaM dinam / / kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM sitAmadhvAjyasaMyuktaM niSkaM bhuktvA pibetpyH| milA kara kharala kreN| ratikAmaraso nAma kAminoramaNe hitaH // isake sevanase viSama jvara, agnimAMdya, khAMsI vAnarImUlagodhUmaM kokilAkSasya bIjakam / aura zvAsa naSTa hotA hai| mASAzcekSurasaiH sarve loDitaM pAcayedvRtaH // (6037) rajatAdiloham | tenaiva vaTakAH kAryA nityaM khAdevayaM dvayam / (rase. sA. saM. ; ra. caM. ; ra. rA. su. / rAjayakSmA.) | anupAnamidaM siddha sevanAdamayecchatam // bhasmIbhUtaM rajatamamalaM tatsamaM vyomacUrNa ____ strIke prathama bArake raja (Artava) meM kharala sarvaistulyaM trikaTu savaraM sarvamAjyena yuktam / / kI huI pArada bhasma 1 bhAga, tAmra bhasma 1 bhAga, For Private And Personal Use Only
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi cAMdI bhasma 1 bhAga aura zuddha gandhaka 1 bhAga vizvAvIraNabArivAridavarA vAMzI varI vAnarI lekara sabako ekatra milA kara kharala kreN| drAkSA sekSuragokSurA'tha mahatI khajUrikA kSIrikA mAtrA--1 niSka / dhAnyAkaM sakaserukaM samadhukaM zaGgATakaM jIrakaM anupAna-auSadhako mizrI, zahada aura ghImeM pRthvokA'tha yavAnikA varaTikA mAMsI misI methikaa|| milAkara khAneke pazcAt dUdha pInA caahiye| | kandeSvatra vidAri'kAtha muzalI gandharvagandhA tathA vizeSa anupAna ----kauMcakI jar3akA cUrNa, | karaM karikesaraM samaricaM cArasya bIjaM nvm| gehUMkA ATA, tAlamakhAnekA cUrNa aura ur3adakA bIjaM zAlmalisambhavaM karikaNA bIjaM ca rAjIvanaM ATA samAna bhAga lekara sabako ekatra milAkare | zvetaM candanamatra raktamapi ca zrIsaMjJapuSpaiH smm|| Ikhake rasameM sAna kara usake ( choTe choTe ) pUr3e | sarva ceti pRthakpRthakpalamitaM saJcUrNya tatra kSipeta banAkara ghImeM talakara rkkheN| mUtaM vaGgabhujaGgalohagaganaM sanmAritaM svecchayA / nitya prati auSadha khAneke pazcAt isameMse 2 / kastUrIghanasAracUrNamapi ca prApta tathA prakSipet pUr3e khAne caahiye| pazcAdasya tu modakAnviracayeda vilvapramANAnatha isa prakAra isa rasako sevana karanese strI- tAnbhuktvA'ti sadA yathAnalabalaM bhujIta nAmlaM ramaNa-zakti atyadhika bar3ha jAtI hai / rasaM pUrvasminnazite gate pariNati prAgmojanAdbhakSayed (6039) rativallabhapUgapAkaH nityaM zrIrativallabhAkhyakamimaM yaH pUgapAkaM bhajet ( yo. ra. / vAjIkaraNa. ; vR. yo. ta. / ta. | sa syAdvIryavivRddhivRddhamadano vAjIva zakto ratau 147; napuMskA / ta. 4) | dIptAgnirbalavAnbalI virahito hRSTaH supuSTaH sadA pugaM dakSiNadezajaM dazapalonmAnaM bhRzaM kartayet vRddho yo'pi yuveva so'pi ruciraH pUrNenduvatacchinnaM jalayogato mRdutaraM saGkaTaya cUrNIkRtama sundrH|| taccUrNa paTazodhitaM vasuguNe gozuddhadugve paceta 10 pala ( 50 tole ) dakhinI supArI le gavyAjyAalisaMyute'tiniviDe dadyAttulArdhA kara unake choTe choTe Tukar3e karake pAnImeM bhigo deM sitAma // | aura phira jaba ve phUla kara komala ho jAeM to unheM pakaM tajjvalanAkSitiM prati nayettasminpunaH acchI taraha kUTa kara sukhA leM aura phira kapaDachana prakSipeda cUrNa taiyAra kara leM / dadyAttattadudIrayAmi bahulA dRSTvA''darAtsaMhitAH tadanantara usameM 10 sera godugdha aura 40 elA nAgabalA balAsacapalAjAtIphalaM liMgitA tole ghI DAla kara pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya jAtIpatrakapatrapatrakayugaM tacca tvacA saMyutam // ' to usameM 3 sera 10 tole khAMDa milAkara thor3I For Private And Personal Use Only
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH dera aura pakAveM aura pAka lagabhaga taiyAra ho jAne / (6040) rativallabho modakaH para agnise nIce utAra kara usameM nimna likhita (bhai. r.| vAjIkaraNA.) cIjokA cUrNa milAkara 5-5 toleke modaka | zakrAzanasya bIjAnAM cUrNAnyaSTapalAni ca / banA leN| haviSaH kuDavaJcakaM sitApasthaM pragRhya ca // cUrNakI oSadhiyAM--ilAyacI, nAgabalA | zatAvarIrasaprasthaM tathA zakrAzanasya ca / ( gaMgerana ), kharaiTI, pIpala, jAyaphala. zivaliMgI. gavyamA payaHprasthaM tataH prasthadvayaM pacet // jAvitrI, tejapAta, tAlIsapatra, dAlacInI, seTha, dhAtrI dvijIrakaM mustaM tvagelApatrakezaram / khasa, sugandhabAlA, nAgaramothA, harra, baher3A, AtmaguptA cAtivalA tAlAGkarakazerukam // AmalA, baMsalocana, zatAvara, kauMcake bIja, munakkA, zRGgATakaM trikaTukaM dhAnyamabhrazca vaGgakam / tAlamakhAnA, gokharu, bar3I khajUra, khiranI, dhaniyA, | pathyA drAkSA ca kAkolyau kharaM kSurakaM tthaa| kaseru, mulaiThI, siMghAr3A, jIrA, bar3I ilAyacI, kaTukA madhukaM kuSThaM lavaGgaM sArasaindhavam / yamAnI cAjamodA ca jIvantI gajapippalI // ajavAyana, kusumbhake bIja, jaTAmAMsI, sauMpha, methI, pratyekaM karSamekantu cUrNitAni zubhAni ca / vidArI kanda, mUsalI, asagandha, kacUra, nAgakesara. kuDavAddhe pAkazeSe madhunaH prakSipettataH // kAlI mirca, cirauMjI, saMbhalake bIja, gajapIpala, mRgANDajaM sakapUra yathAlAbhaM vinikSipet / kamalagaTTA, sapheda candana, lAla candana aura lauMga; rativallabhanAmAyaM sevyamAno mahArasaH // pratyekakA cUrNa 5-5 tole tathA rasasindUra, baMga paramojaskaro balyo vAtavyAdhivinAzanaH / bhasma, sIsA bhasma, loha bhasma, abhraka bhasma, kastUrI vAtapittaharo vRSyo dRSTisandIpanaH paraH / / aura kapUra yathocita parimANameM le kara sabako pittazleSmAsapittano viSagulmajvarApahaH / ekatra milA leN| pAtavya eSa mandAgnirogANAM kSayahetukaH // inheM yathocita mAtrAnusAra, prathama bAra kiyA | na bhavelliGgazaithilyaM vRddhAnAM puSTivarddhanam / huvA bhojana paca jAneke pazcAt aura dUsarI bArake yasya gehe sadA bahvayaH patnyaH syuH sumnohraaH|| bhojanase pUrva khAnA caahiye| rasaH sevyaH sadaivAyaM modako rativallabhaH // ____ bhAMgake bIjoMkA cUrNa AdhA sera, ghI AdhA apathya--atyamla padArtha / sera, mizrI 1 sera, zatAvara aura bhAMgakA rasa 2-2 . ye modaka atyanta vIrya varddhaka aura vAjIkaraNa | sera, evaM gAyakA dUdha 2 sera aura bakarIkA dUdha haiM / inake sevanase agni dIpta hotI, bala bar3hatA 4 sera lekara sabako ekatra milAkara mandAgni para tathA jhurriyAM naSTa ho jAtI haiN| evaM vRddha puruSa pakAveM / jaba pAka lagabhaga taiyAra ho jAe to usameM bhI yuvAke samAna ho jAtA hai| | nimna likhita prakSepa dravyAMkA cUrNa milA deM--- 48 For Private And Personal Use Only
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi prakSepa dravya---AmalA, sapheda jIrA, kAlA (6041) ratnagarbhapoTalIrasaH jIrA, nAgaramothA, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, (bhai. ra. ; ra. caM. ; ra. ra. ; ra. rA. su. ; raseM. nAgakesara, kauMcake bIja, atibalA (kaMghI) kI jar3a, sA. saM. / rAjayakSmA. ; ra. kA. dhe. / kSaya. ; vR. tAlake aMkura, kaseru, sUkhA siMghAr3A, soMTha, mirca, | yo. ta. / ta. 76; rase. ci. m.| a. 9; yo. pIpala, dhaniyAM, abhraka bhasma, baMga bhasma, harra, drAkSA | t.| ta. 27; vR. ni. ra. / kSaya.) / (munakkA), kAkolI, kSIrakAkolI, khajUra (piNDa | rasaM vajraM hema tAraM nAga lauhazca tAmrakam / khajUra), tAlamakhAnA, kuTakI, mulaiThI, kUTha, lauMga, tulyAMzaM mArita yojyaM muktAmAkSikavidvamam // loha bhasma, seMdhA namaka, ajavAyana, ajamoda, zaGkhazca tutthaM tulyAMzaM saptAhaM citrkdrvaiH| jIvantI aura gajapIpala; inakA cUrNa 11-1 / mardayitvA vicUAtha tena pUryA varATikA // tolA / | TaGgaNaM ravidugdhena piSTvA tanmukhamandhayet / yaha cUrNa milAne ke pazcAt jaba pAka ThaNDA | mRdbhANDe taM nirudhyAya samyaggajapuTe pavet // ho jAe to usameM 20 tole zahada aura sugandha AdAya cUrNayetsarvaM nirguNDayAH saptabhAvanAH / yogya kapUra tathA kastUrI milAkara surakSita rakkheM / Ardrakasya rasaiH sapta citrakasyaikaviMzatiH // dravairbhAvyaM tataH zoSyaM deyaM guJjakasammitam / yaha modaka atyanta oja varddhaka aura bala. yakSmaroga nihantyAzu sAdhyAsAdhyaM na sNshyH|| kAraka hai| tathA isake sevanase vAtavyAdhi, vAta | yojayepippalIkSaudraiH sghRtmricaistthaa|| pittaja roga, pittakaphaja roga, raktapitta, viSa mahArogASTake kAse jvare zvAse'tisArake // vikAra, gulma, jvara aura agnimAMdyakA nAza poTalIratnagarbho'yaM yogavAhe niyojayet // hotA hai| rasa sindUra, hIrA bhasma, svarNa bhasma, cAMdI yaha atyanta vRSya (vIrya * varddhaka ), dRSTi | bhasma, sIsA bhasma, loha bhasma, tAmra bhasma, motI varddhaka, aura pauSTika hai| bhasma, svarNamAkSika bhasma, pravAla bhasma, zaMkha ise sevana karanese kabhI liGga-zaithilya | bhasma aura zuddha tUtiyA (tuttha) samAna bhAga lekara nahIM hotaa| 1 lohaM tathA abhrakamiti pAThAntaram / jinake yahAM anekAM patniyAM hAM unheM yaha 2 tulyAMzaM maricamiti pAThAntaram / * kaI granthoM meM "rAjAvataM ca vaikAntaM rasa avazya sevana karanA cAhiye / gomedaM puSparAgakam / " yaha paMkti ( mAtrA----1 tolo / ) adhika hai. ( anupAna----mizrIyukta duudh|) 3 zaGkha ca tulya tulyAMzamiti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasapakaraNam ... caturthoM bhAgaH sabako ekatra milA kara sAta dina cIteke kAthameM 2drAkSAmRtAjayantIbhimunibrahmIsutiktakaiH / / ghoTeM aura phira use sukhA kara bar3I bar3I kaur3iyoM kanyAyAzca dravairbhAvyaM prativAraitridhA vidhaa| meM bhara deM evaM suhAgeko Akake dUdhameM ghoTa kara | ruvA laghupuTe pAcyA vAlukAyantramadhyagA // usase una kaur3iyoMkA muMha banda kara deN| tadanantara yantraM niruddhya yatnena svAGgazItaM samuddharet / unako zarAvasampuTameM banda karake gajapuTameM cUrNa navajvare deyaM raktimAtra rasasya vai // kRSNAdhAnyasamAyuktaM muhUrtAnnAzayejjvaram / isake pazcAt puTake svAMga zItala hone para ayaM ratnAgarirnAma raso yogasya vAhakaH / / usameMse auSadhako nikAla kara use (kaur3I sameta) zuddha pArada, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, abhraka pIsa leM aura phira use saMbhAluke rasakI sAta | bhasma aura svarNa bhasma 4-4 bhAga; loha bhasma bhAvanA, adarakake rasakI sAta aura cIteke kAthakI 2 bhAga tathA vaikrAnta bhasma 1 bhAga le kara prathama 21 bhAvanA de kara sukhA kara surakSita rakkheM / pAre gandhakako kajalI banAveM aura phira usameM mAtrA-1 rttii| anya auSadhe milA kara sabako bhaMgareke rasameM ghoTa - anupAna--pIpala aura kAlI mircakA cUrNa / kara parpaTI rasake samAna pakAveM / (vRtalisa karachItathA ghI aura zahada / meM mandAgni para pighalA kara, gAyake gobara para isake sevanase sAdhyAsAdhya hara prakArakA biche huve kele ke patte para DAla deM aura usake Upara yakSmA roga zIghra hI naSTa ho jAtA hai| | dUsarA kadalIpatra rakha kara gobarase dabA deN| jaba isake atirikta yaha rasa aSTa mahAroga, zItala ho jAya to nikAla leN|) khAMsI, jvara, zvAsa aura atisArako bhI naSTa ___ tadanantara use bArIka karake sahajaneke rasa, karatA hai tathA yogavAhI hai| bAseke rasa, saMbhAluke rasa, bacake rasa, cIteke kvAtha, (6042) ratnagirirasaH / bhaMgare aura gorakhamuNDIke rasa tathA drAkSA, giloya, jayantI, agasti, brAhmI, paTola aura ghRtakumArI(ra. ma. / a. 6; bhai. ra. ; ra. kA ghe. ; ra. ke rasakI pRthaka pRthak 3--3 bhAvanA dekara zarAvarA. su. / jvarA. ; rase. ci. ma. / a. 9.) sampuTa meM banda kareM aura phira usa puTako bAlukAzuddhasUtaM samaM gandhaM mRtatAmrAbhrahATakam / yantrameM rakha kara, yantrakA mukha banda kara deM tathA pratyekaM mRtatulyaM syAt sUtArddha mRtalauhakam // laghupuTa meM pakAveM / jaba svAMga zItala ho jAya to lauhArddha mRtavaikrAntaM mardayeda bhRGgajadravaiH / / auSadhakoM nikAla kara pIsa kara surakSita rakkheM / parpaTIrasavatpAcyaM cUrNitaM bhAvayet pRthak // zivAsakanirguNDIvacA nibhRnggmunnddikaiH| . . 2 kaI granthoM meM kSudrA (kaTelI) pATha hai| . 1 kaI granthoM meM vacakA abhAva hai| .. 3 ra. ma. meM. citraka pATha hai.| For Private And Personal Use Only
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 388 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi mAtrA-1 rtii| yaha vaTI samasta strIrogAMko naSTa karatI aura yaha rasa yogavAhI hai / ise pIpala aura bala bar3hAtI hai / yaha vRSya aura rasAyanI bhI hai / dhaniye ke cUrNake sAtha denese 1 paharameM jvara naSTa (6044) ratnabhAgottararasaH ho jAtA hai| (ra. ra. sa. / u. kha. a. 22; ra. caM. / strIrogA.) (6043) ratnaprabhA vaTikA vajraM marakataM padmarAgaM puSpaM ca nIlakam / (bhai. ra. / strIrogA.) vaiDUrya cAtha gomedaM mauktikaM vidrumaM tathA // svarNa mauktikamabhrazca nAgaM vaGgazca pittalam / paJcaguJjAmitaM sarvaM ratnaM bhAgottaraM param / mAkSikaM rajataM vanaM lauhaM tAlaJca khaparam // tattantroktavidhAnena bhasmIkuryAtprayatnataH // kadalyAH kAkamAcyAzca vAsakasyotpalasya ca / sarvasmAdaSTaguNitaM bhasma vaikrAntasambhavam / svarasena jayantyAzca karpUrasalilena ca // tattulyaM tApyajaM bhasma tadvadvimalabhasma ca / / bhAvayitvA yathAzAstramahorAtragataH param / sarvatastriguNAM tulyAM rasagandhakakajjalIm / sammaryAtandritaH kuryAd bhiSag guAmitA vttiiH|| sarvamekatra sammartha chAgIdugdhena tavyaham // ekaikAzca prayuJjIta pAtarAzaM blaambunaa| | vidhAya parpaTI ytnaatpricye prayatnataH / uSNena payasA vApi kezarAjarasena vA // vandhyAkarkoTakIcUrNakAthena parimardayeta // iyaM ratnaprabhA nAmnI vaTikA srvsiddhidaa| kAnanotpalaviMzatyA puTeSoDazavArakam / sarvasvIrogahantrI ca balyA vRpyA rasAyanI // evaM raso viniSpanno rtnbhaagottraabhidhH|| ___svarNa bhasma, motI bhasma, abhraka bhasma, sIsA | mahAvandhyAdivandhyAnAM sarvAsAM snttiprdH| bhasma, baMga bhasma, pItala bhasma, svarNamAkSika bhasma, | devIzAstre vinirdiSTaH puMsAM vandhyatvaroganut // cAMdI bhasma, hIro bhasma, loha bhasma, haratAla bhasma so'yaM pAcanadIpano rucikaro vRSyastathA aura khapariyA bhasma samAna bhAga le kara sabako garbhiNIekatra milA kara kelA, makoya, bAsA ( aDUsA), sarvavyAdhivinAzano ratikaraH pANDupracaNDArtinut nIlotpala, aura jayantIke svarasa tathA kapUrake dhanyobuddhikarazca putrajananaH saubhAgyakRdyoSitAM pAnImeM 1-1 dina kharala karake 1-1 rattIko nirdoSaH smaramandirAmayaharo yogaadshessaartinut|| goliyAM banA leN| __hIrA bhasma 5 rattI, pannA bhasma 6 rattI, inheM prAtaH kAla sevana karanA caahiye| mANikya bhasma 7 rattI, pukharAja bhasma 8 rattI, mAtrA-1 golii| nIlama bhasma 9 rattI, vaidUrya maNi-bhasma 10 rattI, anupAna---balA (kharaiTI) kA kAtha yA garma gomedamaNi bhasma 11 rattI, motI bhasma 12 rattI dUdha athavA bhAMgarekA rasa | aura pravAla bhasma 13 rattI tathA vaikrAnta bhasma, For Private And Personal Use Only
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam caturthoM bhAgaH svarNamAkSika bhasma aura vimala (raupya mAkSika ) (6045) ravisundaravaTI bhasma 81-81 mAze ( pratyeka paune sAta tole ) (ra. rA. su. / ajIrNA.) aura samAna bhAga pArada gaMdhakase banI huI kajjalI vido yI bheTIyaricayatama / sabase tIna gunI ( 63 tole 3 mAze 3 rattI) | pippalI cAtra dAtavyA vajrIkSIre vibhAvitam / / le kara sabako ekatra milA kara 2 dina bakarIke | dhattarasya ca bIjAni sarvAnyekatra kArayeta / dUdhameM ghoTeM aura phira usakI yathAvidhi parpaTI bhAvanA ca tridhA deyA dantImalasya saptadhA / / banAveM / (ghRta-lipta lohapAtrameM auSadhako pighalA citrakasyApi hemnazca trivRttazcAkasya ca / kara gobara para biche huve kele ke patte para phailAveM mudgapramANA vaTikA ravisundarasajJikA // aura usake Upara dUsarA kadalI patra rakha kara use | karotyagnibalaM puMsAM jvaraM kAsaM vyapohati / gobarase dabA deM / jaba svAMga zItala ho jAya to | vAtazleSmabhavAn rogAn yAnanyAn zleSmasanikAla kara pIsa leN|) mbhavAn // aba ise bAMjha kakoDekI jar3ake kAthameM | ajIrNa paDDidhaM jitvA koSThAgniM vrddhyetsdaa| kharala karake zarAva-sampuTameM banda karake 20 / sabai mandAnalaM hanti vajraNendro yathA'surAn // arane upalAMkI agnimeM pakAveM / isI prakAra 16 zuddha bachanAga ( mIThA viSa ), zuddha gandhaka, puTa deN| zuddha pArada tathA soMTha, amlabeta, kAlI mirca, pIpala aura dhatUreke bIjoMkA cUrNa samAna bhAga yaha rasa vandhyatva rogako naSTa karaneke liye | le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura atyanta prabhAvazAlI hai| phira usameM anya oSadhiyAM milA kara sabako snuhI isake atirikta yaha pAcana, dIpana, ruci- ( thohara--seMDa ) ke dUdhakI 3 aura dantImUla, varddhaka, vRSya, garbhiNI roga nAzaka, tathA pANDu | cItA, dhatUrA, nisota tathA adarakake rasako sAta aura yonidoSa-vinAzaka evaM kAmazakti aura sAta bhAvanA dekara mUMgake barAbara goliyAM banA leN| buddhi-varddhaka hai| inake sevanase agni balakI vRddhi hotI aura jvara, khAMsI, vAta kaphaja roga, kaphaja roga, chaH ravitANDavarasaH prakArake ajIrNa aura agnimAMdyakA nAza hotA hai| (ra. caM.; re. ra. / bhagandarA. ; ra. ra. s.| (6046) ravisundaro rasaH (1) u. kha. a. 24; yo. ta. / ta. 61) ( ra. ca. ; ra. ro. su. / jvarA.) "citravibhANDako rasaH" pra. saM. 1920 sasindhujaM citrakabIjazaGkha dekhiye| marIcayuktaM viSabhAgayuktam / For Private And Personal Use Only
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 390 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH - [rakArAdi dantIrasairbhAvanayA triyuktaM ___ do gunI haratAlake yogase kI huI tAmrakI rasaH prasiddho ravisundaro'yam / / bhasma 2 bhAga tathA zuddha pArada, zuddha gandhaka aura vAtajvarAti sakalAmayatvaM zuddha bachanAga 1-1 bhAga le kara prathama pAre mandAnalatvaM ziraso gurutvam / gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya sarva nihantyugrataraM vikAra auSadhe milA kara sabako dhUpa meM nImake rasameM 21 guApramANA vaTakI kRtA vA / / bAra puTa deN| kulitthayUpaM tvatha vA tu mAtrA-1 rttii| . kRSNazAlyotthamaNDaM prapiveddhi tena / anupAna--khAMDa / koSThAgnidRddhiM vidadhAti rUpaM inake sevanase 8 prakArakA jvara naSTa hotA hai / nihanti vAtajvaravAtadoSam // (6048) rasakarpUraguTikA seMdhA namaka, citraka bIja, zaMkha bhasma, kAlI (ra. kA. dhe. / upadaMzA.) mircakA cUrNa aura zuddha bachanAga ( mIThA viSa ) samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara dantI rasadIpakabhallAtakuzamUlaiH kRtA vaTI / mUlake kAtha kI 3 bhAvanA de kara 1-1 rattIkI | badarIphalamAnena nAzayedupadaMzakam // goliyAM bnaa| - rasakapUra, kesara, bhilAvA aura kuzAkI jar3a ... inake sevanase vAtaJcara, agnimAMdya aura | samAna bhAga le kara berake samAna goliyAM banAveM / zirako bhArIpana naSTa hotA hai| inake sevanase upadaMza naSTa hotA hai / anupAna---kulathIkA yUSa athavA kAledhAna ___ (6049) rasakarpUrayogaH (kaladhana) ke cAvalAMkA mAMDa / (vai. ra. / masUrikA.) (6047) ravisundo rasaH (2) godhUmacUrNa sannIya vidadhyAtsUkSmakUpikAm / (ra. ma. / a. 6; vR. ni. ra.; ra. rA. su. / jvarA.) tanmadhye rasakapUraM caturguAmitaM kSipet // dvibhAgatAlena hataM ca tAnaM tatastu guTikAM kuryAdyathA na syAdraso bahiH / ___ rasaM ca gandhaM ca smaanmaahuH| | lavaGgasUkSmacUrNena tAM vaTImavadhRlayet // viSaM samaM tadviguNaM ca tAnaM dantasparTI yathA na syAttathA tAmambhasA gilet / trisaptavAreNa divAkarAMzau // tAmbUlaM bhakSayetpazcAcchAkAmlalavaNaM tyajet // vimardhAriSTasvarasena cUrNa zramamAtapamadhvAnaM vizeSAtstrIniSevaNam / gujjaikamAnaM sitayA sametam / | phiraGgasajJako rogaH sarvathA prazamaM vrajeta // jvarAGkuzo'yaM ravisundarAkhyo | bhakSito'nena vidhinA mukhazothaM na vindati / jvarAnnihantyaSTavidhAnsamagrAn // / paJcavalkakaSAyeNa gaNDUSa kArayedbhiSak // . For Private And Personal Use Only
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] caturthoM bhAgaH 392 palAI jIrakaM caiva khadiraM mASamAtrakam / noTa-4 rattI mAtrA adhika hai ataH mAtrAkA jalena peSayitvA tu kavalaM kArayedbhiSak // | nirNaya rogIkI avasthAnusAra karanA cAhiye / tenaivopazamaM yAti mukhapAkaM sudAruNam // (6050) rasakarpUravidhiH (1) gehUMke ATeko pAnIse sAna kara usakI eka ( yo. ta. / ta. 17) choTIsI kUpikA banA leM arthAt 1 golI banA kara usameM gar3hA kara leM / tadanantara isa gar3hemeM 4 | zuddhasUtasamaM tutthaM ghanakyAthena sptdhaa| rattI zuddha rasakapUra rakha kara usa kUpikAkI golI | bhAvayitvA nyasetkRpyAM mukhe mudrAM ca kaaryet|| vAlukAyantramadhye tu yAmArka jyAlayedadhaH / isa prakAra banA leM ki davA usase bAhara na nikale / tatpazcAt usa golIko lauMgake bArIka rasakarpUra vikhyAtaH khoTabaddho rasaH // cUrNameM rauMda leM ki jisase usake cAroM ora cUrNa zuddha pArada aura zuddha tUtiyA samAna bhAga laga jaae| le kara donoMko kharala karake nAgaramotheke . kAthakI ... aba isa golIko pAnIke sAtha isa prakAra sAta bhAvanA deM aura phira use kaparamiTTI kI huI nigala jAeM ki dAMtoMko na lage; aura golI AtazI zIzImeM bhara kara usake mukha para DATa lagA khAneke pazcAt pAna cabA leM / kara use gur3a cUnese maz2abUta kara deM / tadanantara | isa zIzIko bAlukA yantra meM rakha kara 12 pahara .. apathya---zAka, amla, lavaNa, parizrama, dhUpa, | kI agni deN| jaba zIzI svAMga zItala ho mArga. calanA aura vizeSataH strI-sahavAsakA jAe to usameMse rasa kapUra ko nikAla kara surasyAga kreN| kSita rkkheN| (pathya--besanako roTI aura ghI / ) (6051) rasakarpUravidhiH (2) - isa prakAra rasakapUra khAnese mukhazotha utpanna (yo. ta. / ta. 17) nahIM hotA aura upadaMza roga samUla naSTa ho jAtA hai| yantre musiddhe DamarUsamAkhye yadi kisI kAraNavaza mukha-pAka ho bhI - nidhAya mUtasya palAni pazca / jAe to paJcavalkala ( pIpala, pilakhana, bar3a, gUlara valmIkamRtsnAkhaTikeSTikAnAM aura beta ) kI chAlake kAthake kulle karane caahiye| ___ sagairikANAM tuvarIyutAnAm // tathA 2 // tolA jIrA aura 2 / mAzA katthA, le sasaindhavAnAM samabhAgikAnAM kara donoMko pAnImeM pIsa kara mukhameM rkhnaa| | cUrNADhakaM coparito nidadhyAd / cAhiye / isase bhayaMkara mukha zotha bhI naSTa ho | amlena dadhnA mahiSIbhavena jAtA hai| piSTaM rasonasya zarAvamekam // For Private And Personal Use Only
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi / samakrameNAtra nidhAya khaNDai- / aura phira maiMsake khaTTe dahImeM lahasanako pIsa raacchaadyetvprjairvisndhiH| | usase banA huvA zarAva usake Upara Dhaka deN| tathA cUrNapaliptodaramUrdhvabhANDaM sandhi sthAna para miTTIke Thokare rakha kara acchI saMsthApya saMmudaya dRDhaM sucullyAm // taraha banda kara deN| prajvAlayedrahnimadhaH krameNa tatpazcAt eka hANDIke bhItara cUneko lepa saMsthApya yantropari vastramAdram / | karake use uparokta hANDI para ulaTo Dhaka deM aura vahiM pradadyAdinaSadakamatra doneAMkI sandhiko kapar3a miTTIse yA gur3a cUne ___tatsvAGgazItaM parigRhya buddhayA // | Adise acchI taraha banda kara deN| taM droNapuSpI payasA prapiSTaM ___ aba isa yantrako cUlhe para car3hA kara usake ___ kUpyAM vidadhyAnnavasAdaraM ca / nIce kramavarddhita agni jalAveM aura Uparako hANDI karSapramANaM praharatrayaM ca para bhIgA kapar3A Dhaka deM / jyoM jyoM kapar3A garama vahni pradadyAdatha zItalAGgIm // hotA rahe tyA tyoM use ThaNDe pAnImeM bhigo kara niSkAsya kUpI sikatAkhyayantrA- ThaNDA karate rheN| __dAsphoTaya kaNThasthamamuM pragRhyAt / isa prakAra chaH dina taka agni jalAneke pakarpUranAmA rasanAyako'yaM zcAt yantrake svAMga zItala hone para use khola kara vallaH purANena guDena bhuktaH // UparakI hANDImeM lage huve rasako nikAla leM / nirvAta bhAjA sarujA ca pathya- ___ tadanantara usa rasameM 11 tolA nausAdara milA zIlena kuSThAmayanAzanaH syAt / / kara donoMko droNapuSpI (gUmA) ke rasameM ghoTa kara phiraGgakarikesarI sakalakuSThakAlAnalo'- kapar3amiTTI kI huI AtazI zIzImeM bhara deM aura __ khila vraNavinAzakRbaNajagatapUrtipradaH use bAlukAyantrameM rakha kara 3 paharakI agni deN| suvarNasamavaNe kudlhutaashtejskrH| isake pazcAt yantrake svAMga zItala hone para samasta gada taskarI rasapatiH sa krpuurkH|| | usameM se zIzIko nikAla kara use sAvadhAnI pUrvaka ___balmIka mRttikA ( bamIkI miTTI), khir3iyA, | tor3a kara usake galemeM lage huve rasakako iMTakA cUrA, geru, phiTakI aura seMdhA namaka; inakA nikAla leN| cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra milA leN| __mAtrA---3 rttii| ____kapar3a miTTIkI huI eka maz2abUta hANDImeM 25 | ise purAne gur3ameM lapeTa kara khAnA cAhiye / tole zuddha pArada DAla kara usake Upara uparokta ( auSadha dAMtako na lage yaha dhyAna rakhanA balmIka mRttikA AdikA mizraNa 4 sera DAleM | cAhiye / ) For Private And Personal Use Only
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 393 isake sevanase samasta prakArake kuSTha, aura tadevakusumacandanakastUrIkuGkumairyuktam / aNa naSTa hote haiM / yaha rasa phiraGga roga (upadaMza) khAdanharati phiraGgaM vyAdhi sopadravaM sapadi / / meM atyanta upayogI hai| vindati vahverdIptiM puSTi vIrya balaM vipulam | isake sevanase zarIra kAzcanasadRza tejavAna ramayati ramaNIzatakaM rasakarpUrasya sevakaH sahotA aura agni dIpta hotI hai / tatam // zuddha pArada, geru miTTI, ITakA cUrNa, khir3iyA (pathya-lavaNa, khaTAI Adi rahita besana miTTI, phiTakarA, seMdhA namaka, balmIka mRttikA ko roTI aura ghI khAnA tathA dhUpa parizrama odise (bAmIkI miTTI), khArI nona aura baratana raMganekI bacanA caahiye| miTTI samAna bhAga le kara pArake atirikta anya mAtrAkA nirNaya rogIkI avasthA dekha kara | samasta oSadhiyAMko kUTa kara kapar3ese chona leM karanA cAhiye / ) aura phira usa cUrNameM pArada milAkara 1 pahara taka (6052) rasakarpUravidhiH (3) kharala kreN| ( bhA. pra.pra. khaM.) ___aba isa cUrNako eka kapaDamiTTI kI huI hANDImeM bhara kara usake Upara usIke barAbara dUsarI zuddhasUtasamaM kuryAtmatyekaM gairikaM sudhIH / hANDI ulaTI karake Dhaka deM aura donoMke jor3ako iSTikA khaTikAM tadvatsphaTikAM sindhujanma ca / / kapar3emiTTIse banda kara deM / ekakapar3amiTTI valmIkaM kSAralavaNaM bhANDaraakamRttikAm / sUkha jAne para dUsarI bAra kreN| isI prakAra 3 sarvANyetAni saJcUrNya vAsasA cApi zodhayet // " kapaDamiTTI lagA kara donoM ke jor3ako acchI taraha ebhizcUgairyutaM mUtaM yAvadyAmaM vimardayet / banda kreN| taccUrNasahitaM sUtaM sthAlImadhye parikSipeta // tasyAH sthAlyA mukhe sthAlImaparAM dhArayetsamAm tadanantara kapar3amiTTIko acchI taraha sukhA kara savastrakuTTitamRdA mudrayedanayormukham // | yantrako cUlhe para car3hA deM aura nirantara cAra dina saMzoSyamudrayedabhUyo bhUyaH saMzoSya madrayeta / | taka pakAva / samyagvizoSya mudAM tAM sthAlI cullyAM vi. | isake pazcAt agni denI banda kara deM aura dhArayet / / 24 ghaNTe taka yantrako aMgArAMpara hI rahane deN| ani nirantaraM dadyAyAvadinacatuSTayam / tatpazcAt hANDI ke svAMgazItala hone para, aGgAropari tadyantraM rakSedyatnAdahanizam // jor3ako sAvadhAno pUrvaka khola kara UparakI hANDImeM zanairudvATayedyantramUrdhvasthAlogataM rasam / lage huve kapUra ke sadRza rasako nikAla leM / isIkA karpUravatsuvimalaM gRhNIyAdguNavattaram // | nAma rasakarpUra hai| 50 For Private And Personal Use Only
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 394 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi ise lauMga, sapheda candana, kastUrI aura kesa- pAMzu lavaNa aura pArada samAna bhAga le kara rake cUrNake sAtha khAnese upadravayukta phiraMga roga donoMko thohara (seMDa) ke dUdhameM kaI bAra ghoTa kara (upadaMza) zItra hI naSTa ho jAtA tathA agni, bala, lohe ke sampuTa meM rakkheM aura use khir3iyA miTTIke vIrya aura kAma zaktikI vRddhi hotI hai| cUrNase Dhaka kara sampuTako banda karake usake Upara (rasakarpUra sadaiva kisI yogya vaidya kI dekha- kapar3a miTTI kara deM / tadanantara eka hANDImeM AdhI rekha meM hI sevana karanA cAhiye / ) | dUra taka seMdhA namakakA cUrNa bhara kara usa para vaha __(6053) rasakarpUravidhiH (4) sampuTa rakkheM aura phira hANDIko gale taka seMdhA (rase. sA. saM.) namakake cUrNase bhara deM / evaM use cUlhe para car3hA TaGkaNaM madhu lAkSA ca UrNAguJjAyuto rsH| kara nIce eka dina tIbrAgni jalAveM / tatpazcAt madito bhRGganadrAvairdinaM sampuTamAgatam // .. yantrake svAMga zItala hone para usameM se sampuTako dhmAto bhasmatvamApnoti zuddhaka:rasannibham / nikAlakara sAvadhAnI pUrvaka khola leN| isameM Upa. rake kaToremeM atyanta svaccha sapheda raMgakI bhasma suhAgA, zahada, lAkha, Una, cauMTalI (guJjA) milegii| ise 'rasakarpUra' kahate haiN| aura zuddha pArada samAna bhAga le kara sabako. ekatra milA kara bhaMgareke rasameM kharala kareM aura phira use ___ mAtrA--6 rttii| sampuTa meM banda karake usa sampuTako koyaloMkI ise logake cUrNake sAtha prAtaHkAla khAnA agni para rakha kara dhauMkanIse dhauMkate raheM / isI cAhiye / tathA auSadha khAneke pazcAt zItala prakAra ( 3-4 pahara ) pakAnese pAradakI bhasma ho | jala pInA caahiye| jAyago jo zud kathUrake samAna hogii| isase do pahara pazcAt recana ho kara doSa (6053 a.) rasaka'ravidhiH (5) | nikala jAte haiN| (sudhAnidhirasaH) (vyavahArika mAtrA--AdhIse 1 rattI taka / ) ( rase. sA. saM. / pUrva khaNDa.) rasakarpUrasevanavidhiH piSTaM pAMzupaTu pragADhamamalaM vacyAmbunA naikazaH ( na. mR. / ta. 8) mRtaM dhAtugataM khaTIkavalitaM taM sampuTe rodhayet // kevalaM rasakarpUramapAtanakAritam / antaHsthaM lavaNasya tasya ca tale prajjvAlya raktikApramANena pakvagodhUmaveSTitam / / vahni dRDhaM / | athavA raktikAmAnaM pakvacUrNena veSTitam / ghanaM grAhyamathendukundadhavalaM bhasmoparisthaM zanaiH // vidhinA bhakSayedrogI lavaGgacUrNasaMyutam // talladvitayaM lavaGgasahitaM prAtaH prayuktaM bhaje- alavaNaM bhakSayeccAnnaM athavA ghRtasaMyutam / dUrdhvaM recayati dviyAmamasakRtpeyaM jalaM shiitlm|| snAtako brahmacArI ca tiSThedvidhiyuto budhH|| For Private And Personal Use Only
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam caturthoM bhAgaH pUrva virecanaM kuryAttatpazcAdbhakSayedvaTIm / zuddha pArada aura zuddha gandhaka 1-1 bhAga upadaMzaphiraGganImuttameyaM prakIrtitA // lekara donoMkI kajjalI banAveM aura phira use ___ Damaruyantra dvArA ur3AyA huvA rasakapUra | dantImUlake kAthakI bhAvanA de kara usameM 5 bhAga AdhI yA 1 rattI le kara gehUMkI roTIke bhItarake lauMgakA cUrNa aura cauthAI bhAga zuddha vachanAga gUdemeM isa prakAra lapeTeM ki bAhara na nikale, phira (mIThA viSa) milA kara 1-1 rattIkI goliyAM use lauMgake cUrNameM lapeTa kara isa prakAra nigala | banA leN| jAeM ki dAMtoko na lage / ( AvazyakatA ho to inheM soM3 athavA gur3ake sAtha sevana karanA davA ke sAtha 1-2 bUMTa tAz2A pAnI piyA jA sakatA hai|) ___ inake sevanase samasta prakArakI aruci, zUla auSadha khAneke pUrva virecana dvArA zarIra zuddhi aura AmavAtakA nAza hotA hai| avazya kara lenI cAhiye / / (6054 a) rasakezvararasaH . (yo. ra. / jvarA.) pathyApathya----lavaNa rahita rUkhI athavA ghRtayukta roTI khAnI aura brahmacarya vrata, pAlana niravaktadardhamarica navanItena mardayeta / / kharparaM mAnuSe mUtre sthitaM ghatrisaptakam / karanA caahiye| zatadhA bhAvayenimburasaiH syAdrasakezvaraH / - isa prakAra rasakarpUra khAnese upadaMza * roga pippalImadhuyugdattaH sasito vA'sya bheSajam / / naSTa hotA hai| jvaraM dhAtugataM pittaM bhramaM pittAstrajAngadAn / ( noTa----sakarpUra banAnekI aneka vidhiyAM raktAtisAraM grahaNI durnAmAnaM nivArayet // haiM; parantu vaha cAhe jisa vidhise banA ho upa- | anamlaM dadhi vA dugyaM pathyaM caasminpryojyet|| rokta rItise hI sevana karanA caahiye| ) : khapariyAko 21 dina taka mAnavamUtrameM bhigoe rakkheM aura phira usameM usase AdhA chilake(6054) rasakezarI rahita kAlI mirca kA cUrNa milA kara use nIMbUke (bhai. ra. / arocakA.) rasakI sau bhAvanA deN| rasagandhau samau zuddhau dantIkAthena mardayet / / ise pIpalake cUrNa aura zahadake sAtha yA devapuSpaM vANamitaM rasapAdaM tathAmRtam / / mizrIke zAtha khilAnA caahie| guAmAtrazca tatsarvaM nAgareNa guDena vaa| . | isake sevanase dhAtugata jvara, pitta, bhrama, sarvArocakazUlAtrtimAmavAtaM vinAzayet // raktapitta, raktAtisAra, grahaNI aura arzakA raktasrAva visUcImagnimAndhazca bhaktadveSaM sudAruNam / raso nivArayatyeSa kezarI kariNaM yathA // / pathya--mIThA dahI yA dUdha / For Private And Personal Use Only
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi (6055) rasagandhakakajalIyogaH ___ (6057) rasagugguluH ( yo. ra. / upadaMzA.) ( bhai. ra. ; dhanva. / upadaMzA.) karSamAtro rasaH zuddho dvikarSoM gndhkstthaa| grAhyaH pAtanayantreNa zuddhazcandrasamo rasaH / vidhivatkajalIM kRtvA tAM ca goghRtasaMyutAm // raktikAdaza caitasya zarkarA triguNA bhavet // mASamAtrAM pratidinaM dadyAdevaM trisaptakam / tatazcaturguNo grAhyo guggulamahiSAkSakaH / godhRmAnaM ghRtaM pathyaM kArayellavaNaM vinA // ghRtaM rasasamaM dadyAnmadeyeca prayatnataH // upadaMzApahaH zreSTho yogo'yaM munibhiH smRtaH // vizatirvaTikAH kAryAstisrastisro dinatrayam / zuddha pArada 11 tolA aura zuddha gandhaka 2 // | ekAdazadinairanyA deyA ekAdazaiva tAH // tole lekara doneAMkI kajalI banAveM / saptAhadvayamevazca kArayedbhiSajAM vrH| mAtrA--11 mASA / lavaNaM varjayetpathye pAdArdAzanamiSyate // ise gAyake dhImeM milAkara 21 dina taka | dinadvaye vyatIte tu pAdonaM pathyamAcaret / sevana karanese upadaMza roga naSTa hotA hai| masUrasUpaM saguDaM vyaJjanaM cAtha kalpayet // ___ pathya---gehUMkI roTI ghIse khAnI aura namaka punarNavApaTolAni tiktapatrI ca gokSuram / kA tyAga karanA cAhiye / puTapatrIM kokilAkSaM zAkAthai ghRtabharjitam // zarkarAlavaNasthAne vezavAre dhanIyakam / ( vyavahArika mAtrA--1 rattI / ) lavaGgAjAjihini dhAnyakaM jIrakAni ca / / (6056) rasagandhakayogaH / | pAkAthai sampadAtavyaM saMskArArtha bhissgvraiH| (yo. ra. / vidradhi.) | bhairavasya rasasyAnyAH kriyA atra prayojayet // varuNAdikaSAyeNa rasagandhakakajjalIm / rasaguggulurevaM hi sarvAn jitvAmayAnayam / bhuktvA nihanti mAkAM vAhyamantazca vidradhim kuSThopadezanAmAna braNaM vAtAdisaMyutam // apakve tvetaduddiSTaM pakve tad braNavakriyA // kAmadevapratikAzazcirajIvI bhavennaraH / / samAna bhAga pArada gandhakako kajjalI banA kara pAtanayantra dvArA zodhita pArada 10 rattI, use varuNAdi gaNake kvAthake sAtha sevana karanese | khAMDa 30 rattI aura zuddha bhaisiyA gUgala 40 bAhya vidradhi tathA antarvidradhi naSTa hotI hai| rattI le kara prathama pArada aura khAMDako acchI mAtrA--1 mASA / taraha kharala kareM / jaba donoM mila jAeM aura pA. yaha kriyA apaka vidradhimeM hitakArI hai; | radake kaga dikhalAI na deM to usameM gUgala aura pakka vidradhikI cikitsA to baNacikitsAke | 10 rattI ghI milA kara khUba kUTeM aura sabake ekasamAna karanI caahiye| jIva ho jAne para samasta auSadhakI 20 goliyAM (vyavahArika mAtrA--1 rattI / ) | banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaMpakaraNam ] caturthoM bhAgaH 397 inameMse prathama 3 dina 3-3 goliyAM aura | zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gAyaka 2 bhAga, phira usake pazcAt 11 dina taka pratidina 1-1 | pIpalakA cUrNa 3 bhAga, harrakA cUrNa 4 bhAga, golI khilAveM / isa prakAra 14 dinameM ye 20 | baher3ekA cUrNa 5 bhAga, AmalA 6 bhAga aura goliyAM sevana karanI caahiye| bharaMgI sAta bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI pathyameM lavaNakA tyAga karanA aura masUrakI | banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milAkara dAla, guDayukta vyaJjana; punarnavAkA zAka aura sabako babUla (kIkara) ke rasakI 21 bhAvanA paTola (paravala), tiktapatrI ( kakoDA ), gokharu, deM aura phira zahadameM milA kara baher3eke samAna puTapatrI aura tAlamakhAnA; inake zAka dhImeM banA- goliyAM banA le / kara sevana karane caahiye| inameMse 1-1 golI prAtaH kAla sevana kara__namaka sthAnameM khAMDa aura masAlemeM dhaniyAM. | nese khAMsI aura zvAsakA nAza hotA hai| lauMga, jIrA, hIMga aura kAlA jIrA Adi prayukta ___ anupAna--auSadha khAneke pazcAt pIpalakA karanA caahiye| cUrNa milA kara kaTelIkA kAtha pInA cAhiye / __isa auSadhake sevana kAlameM anya niyama bhairava (6059) rasaguTikA (2) rasake samAna pAlana karane cAhiye / (bhai. ra. / arzA.) ___isameM prathama dina apane sAdhAraNa AhArase | rasastu pAdikastulyA viddnggmricaabhrkaaH| cauthAI, aura dUsare dina AdhA tathA tIsare dina | gaGgApAlaGkajarase khallayitvA punaH punaH / / pauna bhojana karanA caahiye| raktimAtrA gudAzarthInI vajheratyarthadIpano / isake sevanase kuSTha, upadaMza, tathA vAtaja vraNa ___rasa sindUra 1 bhAga aura .bAyabiDaMga tathA naSTa hote haiN| kAlI mircakA cUrNa evaM abhraka bhasma 4-4 bhAga (6058) rasaguTikA (1) le kara sabako jaMgalI polakake rasakI bahutasI ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; dhanva. 1 kAsA.) | bhAvanAeM de kara 1-1 rattIko goliyAM banAveM / rasabhAgo bhavedeko gandhako dviguNo bhavet / / dIpta hotI hai| inake sevanase arzakA nAza hotA aura agni tribhAgA pippalI pathyA caturbhAgA vibhiitkH|| pazcabhAgastvAmalA ca SaDguNA saptabhAgikA / (6060) rasacaNDAMzu bhArjIcUrNa sarvamidaM bhAvyaM babbUladravaiH // ( baGgezvararasaH) ekaviMzativAraM ca madhunA guTikA kRtA / (ra. caM. / pramehA.) vibhItakapramANena prAtarekAM tu bhakSayet // rasamekaM trayo vaGgaM vaGgasAmyena gandhakam / kAsaM zvAsaM haret kSudrAkvAthastadanukRSNayA / / mardayed dinamekaM tu kumAryAH svarase budhaH / / For Private And Personal Use Only
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org ta-maipajya - ratnAkaraH 398 saMsthApya golakaM bhANDe rundhayettu dRDhaM mukham 1 pAcayedvAlukAyantre dinamekaM dRDhAminA || svAGgazItalamAdAya sampUjya dvijadevatAH / pippalImadhunA yuktaM sarvameheSu yojayet // kSIrAnnaM yojayetpathyamanalpakSAravajitam / raso vaGgezvaro nAma sarvameha nikRntanaH // zuddha pArada 1 bhAga aura baMga bhasma tathA zuddha gandhaka 3 - 3 bhAga le kara sabako ekatra kharala karake eka dina ghRtakumArIke rasameM ghoTeM aura phira usakA eka golA banA kara use zarAbasampuTameM banda kareM tathA usa sampuTakeA bAlukA yantra meM rakha kara 1 dina tItrAgnipara pakAyeM / isake pazcAt yantrake svAMga zItala hone para usameM se ko nikAla kara kharala karake rakkheM / brAhmaNa aura devatAkA pUjana karake ise pIpala ke cUrNa aura zahadake sAtha sevana karanA cAhiye / isake sevana se samasta prakArake prameha naSTa hote haiM / pathyApathya ---- yathA sambhava lavaNakA tyAga karanA aura dUdha bhAta khAnA cAhiye / ( mAtrA - 1 rattI / ) (6061) rasacandrikAvaTI ( rase. sA. sa. ; ra. ca / zirorogA . ; ra. / zirorogA. ) bhai. trailokyavijayAvIjaM bIjamunmattakasya ca / kaNTakArIbIjakaJca ijjalabIjameva ca // bIca vRddhadArasya samau gandhakapAradau / ArdrakA kAryyA kalAyaparimANataH // [ kArAdi eSA toyAnupAnena prAta: khAdyA hitAzinA / cirajaM sarvarogaJca sannipAtaM sudAruNam // AmavAtaM zirorogaM manyAstambhaM galagraham / grahaNIM zlIpadaM hanti tradRddhiM bhagandaram || kAmalAM zothapANDutvaM pInasArzogudAmayAn / TikA candrikA nAma vAsudevena bhASitA // bhAMga bIja, dhatUre ke bIja, kaTelI ke bIja, samudraphala ke bIja, vidhAreke bIja, zuddha pArada aura zuddha gaMdhaka samAna bhAga le kara prathama pAre gaMdhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milA kara sabako adaraka ke rasameM ghoTa kara maTarake barAbara goliyAM banA leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir inheM prAtaH kAla sevana karanA aura pathya pUka rahanA cAhiye / anupAna -- jala | * inake sevana se samasta jIrNa roga, sannipAta, AmavAta, ziroroga, manyAstambha, galagraha, grahaNI, zlIpada, antravRddhi, bhagandara, kAmalA, zotha, pANDu, pInasa aura arzAdi roga naSTa hote haiM / (6062) rasatAlezvararasaH (rase. sA. saM.; ra. rA. su. / kuSThA. ; rase. ci. ma. / a. 9. ) guA zaGkhakara cUrNarajanI bhallAtakAra neH zikhA kanyAsUryyapayaH punarnavarajo gandhantathA sUtakam gomUtre pAcitaM viDaGgamaricaiH kSaudraJca tattulyaka hanyAdAzu vicarcikArujamidaM kaNDU tathA kaiTimam // zuddha cauMTalI, zaMkha bhasma, karaJjake bIja, haldI, zuddha bhilAvA, kalihArI, ghIkumArakA gUdA For Private And Personal Use Only
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 'AkakA dUdha, punarnavA, zuddha gandhaka aura zuddha porada nidhUmabadarakASThAGgAre nyastaM vilApya tailasamam / samAna bhAga le kara pIsane yogya cIz2oMko pIsa pAtrasthitabhRGgarAjamadhye DhAlayennipuNaH // leM aura phira pArada gandhakakI kajjalI banAkara tasmin praviSTamA kaThinataM yAti gandhakasabako ekatra milAkara ATha gune gomUtrameM pakAveM aura gomUtra zuSka ho jAne para usameM bAyabiDaMga punarapi raudre zuSkaM ketakarajasA samAnatAM / aura kAlI mirca kA cUrNa tathA zahada samAna bhAga nItam // milA kara rkheN| zuddhe sUte zodhitagandhakacUrNena tulyatA kAryA / yaha rasa vicarcikA, kaNDU aura kuSThako naSTa | tAvanmadainamanayoryAvanna kaNo'pi dRzyate sUte / / karatA hai| pazcAt kajalasadRzaM cUrNa lauhIsthitaM yatnena / (6063) rasaparpaTikA nighUmabadarakASThAGgAre nyastaM vilApya tailsmm|| (#. ra. ; ra. rA. su. ; ra. sA. sa. ; raseM. ci. sadyo gomayanihite kadalidale dAlayenmadani / lauhIsthitapavaziSTaM kaThinaM tanna grahItavyam / / ma. ; vaM. se. ; bhA. pra. ; vR. ni. r.|| grahaNIro.) | pazcAtparpaTirUpA parpaTikA kIrtyate lokaiH / mayUracandrikAkAraM liGga yatra tu dRzyate // zrIvindhyavAsipAdau natvA dhanvantarizca sura tatra siddhi vijAnIyAdvaidyo naivAtra saMzayaH / bhiSajam / rasagandhakaparpaTikAparipATIpATavaM vakSye // samuditapAtre bharaNAvadanIyA parpaTI manujaiH // magnaM rase jayantyAH pshcaadernnddsmbhuute|| jIrakaguJja hiGgoraI khAdeca vAtale jaThare / AIkarase ca sUtaM patrarase kAkamAcyAzca // jIrakahiGgorazane tvanupAnaM saliladhArayA kAryam manamuditAnupUrvyA mardanazuSkaM kareNe gRhIyAt / / rasagandhakapapeTikA bhakSaNamAtre tu nAmbhasaH prastarabhAjanamadhye zuddhiriyaM pAradasyoktA // pAnam // zukapucchasamacchAyo nvniitsmtiH| prathamaM guJjAyugalaM pratidinamekai vRddhito bhazyAma mahaNaH kaThinaH snigdhaH zreSTho gandhaka iSyate // daza gujAparimANAnnAdhikapazanIyamekaviMzatikRtvA bhadraM gandhakamatikuzalaH kSudrataNDulAkAram / dinAni / taGgarAjarasairanantaraM bhAvayetpAtre // vAtAtapakopamanazcintanamAhArasamayavaiSamyam / tadanu ca zuSkaM kuryAda dhulisamAnazca saptadhA | vyAyAmazcAyAsaH snAnaM vyAkhyAnamahitamatyantam rautte| pAke stokaM sarjIirakadhanyAkavezavAraizca / tadanu ca zuSkaM cUrNa kRtvA vinyasya lauhikA- sindhUdbhavena randhanamodanadhAnyAni zAlayo madhye // bhakSyAH // For Private And Personal Use Only
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi kRSNaM vAtiGganaphalapaviddhakarNA ca vAstUkam / kAmalapANDavyAdhi plIhAnaJcAtidAruNaM hanti / akSatamudgaH sahitaH phaladalasahitaM paTolazca // | gulmajalodarabhasmakarogaM hantyAmavAtAMzca / kramukaphalazRGgaverau bhakSyau zAkeSu kAkamAcI ca aSTAdazaiva kuSThAnyazeSazothAdirogAMca // nIrakSIraM vyaJjanamadanIyaM pakakadalazca // iyamamlapittazamanI tridoSadamanI kSudhAtika. rambhAphaladalavalkalamUlAnAM varjanaM kAryam / mniiyaa| tiktanimbAdikamapi nAyaM noSNaM tathAnnazca // agniM nimagnamudare jvAlAjaTilaM karotyAzu // AnUpamAMsajalacarapatatripalalazca sarvathA tyA- rasagandhakaparpaTikA tvapavArya vyAdhisaMghAtam / jym|| valIpalitazUnyaM puruSaM dIrghAyuSaM kurute // strINAM sambhASaNamapi gaDakazca kRSNamatsyeSu / / vyAdhIprabhAvaharaNAdapamRtyutrAsanAzakaraNAca / nAmlaM na dadhizAkaM padayA bhakSaNe bhkssym| mAnAmamRtavaTI rasagandhakaparpaTI jayati // gaDakhaNDazarkarAdika ikSuvikArA na bhakSya ikSuzca | zambhuM praNamya bhaktyA pUjAM kRtvA ca viSNuna dalaM na phalaM na latApyadanIyA kAravellasya / caraNAje / sto ghRtamiha bhakSyaM pathye saakaangkssmutthaanm|| rasagandhakaparpaTikA bhakSyA tenAtisiddhidA / kSutpIDAyAM bhojanamavazyakArya mahAnizAyAJca / bhavati // samajalamizra pakvaM kSIraM yadvAdhikajalapakaJca // kathamapi bhojanasamayAtikramajAte jvare vireke ca nRNoM sarujAM dhruvamiyamArogyaM satatazIlitA vamane ca nArikelasalilaM dugyazca pAtavyam // kurute / | zrIvatsAGgavinirmitasamyagrasaparpaTI zreSThA / svapne jAte ramite virekataH kSIrameva pAtavyama na jJAyate bubhukSA lakSyA pratIyate yadi vA // | uktameva hi karttavyaM nAnurAgatayA tthaa| azakti jhinijhinimastakazUlAyai namavadhAryA / auSadhakriyayevAtra kartavyA cottarakriyA // kimbaha vAcyaM rogI yadA yadA bhavati sA. pratyavAyavinAzAthai kSetrapAlavaliM nyaseta / kaasH|| kRtamaGgalakaH prAtayoginInAmataH param // pAyayitavyaM dugdhaM tadA tadA nirbhayIbhUya / / bhakSaNapUrvabalidAnamantraH-OM kSa kSe vihitAkaraNe cAsyAmavihitakaraNe ca roga- kSetrapAlAya namaH iti kSetrapAlasya sAmAnya khinnAnAm // | balimantraH / OM hIM haiM divyAbhyo yoginIbhyo vyApattayo'pi bahudhA dRSTAH praamaannikaibhushH| mAtRbhyaH kSetrIbhyo bhUtebhyaH zAlikIbhyo namo tasmAdavadhAtavyaM bhavitavyaM bhojane nipuNaiH // namo hI iti sAmAnya yoginInAM baliH // evamiyaM kriyamANA bhavati zreyaskarI niyatam / OMgandhakamahAkAlAya svAhA / OM brahmakoajhairogaM grahaNI sAmAM lAtisArau zUca // SiNi rakSa rakSa svAhA iti vizeSabaliH / For Private And Personal Use Only
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 401 atra pAradasya naisargikadopatrayazodhanazcAvazyaka rasa parpaTikA meM vaha gandhaka prayukta karanA kAryam / yaduktaM cAhiye ki jo zukapuccha ke samAna tathA kAnti vAlA, malazikhiviSanAmAno rasasya naisargikA dossaaH| makkhana ke samAna prabhA vAlA, cikanA, kaThina tathA mRcchI malena kurute zikhinA dAI viSega / snigdha ho / isa prakArake gandhaka ke cAvala ke samAna hikAca // choTe 2 khaNDa karake bhAMgare ke rasase sAta bhAvanA gRhakanyA harati malaM triphalA vahni citrakatha de kara zlakSNa cUrNa kara dhUpa meM sukhA leN| tatpazcAt viSam / gandhakacUrNa ko lohe kI karachI meM rakhakara tasmAdebhirdhArAn sAmUrchayet sapta saptaiH // iti nirdhUma berIkI lakar3I ke aGgAroM para pighalAveM / pighala jAne para pAtra meM sthita bhRGgarAja ke rasa meM gRhakanyA ghRtakumArI / tasyA dalarasena | / tasyA dalarasana | DAla deN| taba gandhaka punaH kaThina ho jaaygii| khallanam / triphalAyAzcUrNena khalanaM, citrakasya ise dhUpa meM sukhAkara bArIka cUrNa kreN| patrarasena mUrchanam / tadeva naisargikadoSApahA- | isa prakAra zodhita pArada tathA zodhita gandhaka rAnantaraM jayantyAdidravyaca tuSTayarasena mUrchana ko samaparimANa meM lekara acchI prakAra tabataka madhigantavyam // | mardana kareM jabataka pArada adRzya tathA nizcandra na zrI vyADimuni tathA dhanvantari ko pragAma ho jAya / isa kajalI ko lohe kI karachI meM karake rasagandhakaparpaTikA kI nirmAga vidhi ko rakha nidhUma bero ko lakar3I ke aGgAroM para pighalA kahatA huuN| kara taila ke samAna kara leN| pazcAt gAyake gobara para rasarpaTikA ko taiyAra karane se pUrva pArada ke eka narama kele kA pattA bichAdeM tathA eka dUsare tIna naisargika doSoM arthAt maladoSa, vahridoSa pattemeM gobara ko rakha usa pate ko poTalI banAveM / tathA vidoSa kA nivAraNa kara lenA cAhiye kyoM | tadanantara biche hue patra para use thor3A 2 DAleM aura ki ina doSoMse kramazaH mUrchA, dAha tathA hikkA | poTalI se dabAte jAveM / karacho meM bace hue kaThina Adi upadrava hone kA bhaya rahatA hai / ataH ghokAra bhAga ko na grahaNa karanA cAheye / isa prakAra yaha ke rasa se maladora ke nivAraNa ke liye, triphalA- rasa parpaTikA tayyAra hotA hai / cUrNa se agnidoSa ke nivAraNa ke liye evaM citraka | mayUrapuccha kI candrikA ke samAna yadi parpaTI ke patoM ke rasa se viSadoSa ke nivAraNa ke liye ho to samajhanA cAhiye ki parpaTI siddha ho sAta 2 bAra mUrchana kareM / pazcAt yathAkrama patthara ke bartana meM jayantIpatra, eraNDapatra, adarakha tathA | eka patthara ke pAtra meM acchI prakAra pIsa makoya ke pattoM ke rasa meM pArada ko magna kara mardana kara rakhanA tathA bharaNI nakSatra meM parpaTI kA prayoga kareM aura zuSka kara leN| karanA caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 402 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH anupAna todara meM jIrA 2 rattI tathA hIMga 1 rattI / jaba parpaTI kA sevana jIrA aura hiMguke sAtha karate haiM taba sAtha hI jala bhI pInA cAhiye / parantu sAdhAraNa niyama yaha hai ki rasaparpaTikA ke bAda hI jalapAna na karanA cAhiye / mAtrA - do rattI se prArambha karake kramazaH pratidina eka 2 rattI bar3hAkara dasa rattI taka sevana karAveM aura phira pratidina 1-1 rattI kama kreN| rasaparpaTikA meM pathyApathyaH rasa parpaTIke sevana kAlameM vAyu sevana, Atapa sevana, krodha, cintA, akAla meM bhojana karanA, vyAyAma, atyanta parizrama, snAna, tathA vyAkhyAna ( adhika bolanA ) na karanA cAhiye / ghRta, jIrA, dhaniyAM, saindhava Adi dvArA pakAye hue vyaJjanAdi, zAli cAvala, kAlA baiMgana, aviddhakarNA (pATha), vAstuka (bathuA), mUMga, paTola phala, paTola patra, supArI, adarakha, zAkoM meM makoya, jalase siddha dugdha, pakA huA kelA Adi pathya haiM / [ rakArAdi bhUkha lage taba usa samaya bhI AhArArthaM sama parimANa jalase paka dugdha athavA adhika parimANa jalase siddhadugdhakA avazya pAna karanA cAhiye / yadi kadAcita bhojanake samayakA vyatikrama ho jAya taba, evaM jvara, vamana tathA atisAra meM nAriyalake jala kA tathA dugdhakA pAna karanA cAhiye / yadi kadAcita svapna meM vIryasrAva ho to usa para dugdhapAna karAnA ucita hai| bhUkha hai ki nahIM ? yadi ye bodha na ho, nirbalatA, zarIra meM jhinijhini ke samAna bodha ho tathA zirovedanA Adi ho to bhI dugdhapAna karAnA cAhiye / adhika kyA kahanA jaba 2 bhUkha lage tathA AvazyaktAnusAra dugdhapAna hI ucita hai| apathya -- kaccA kelA, kele ke patte, mUla tathA valkala, nimba Adi tikta padArtha, uSNa anna, AnUpamAMsa, jalacara pakSiyoM kA mAMsa, maithuna, kRSNa varNakI machaliyoM meM gaDakamatsya, amla dadhi, zAka, gur3a, khAMDa, zarkarA tathA anya ikSu vikAra, gannA, karelA aadi| isake vyavahAra kAla meM striyoMse sambhASaNa bhI na karanA cAhiye / pathya ke sAtha kiJcit ghRtakA sevana kareM / jaba bhUkha lage tabhI bhojana kara lenA cAhiye / arddha rAtrimeM bhI yadi / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isake sevana kAlameM jo 2 niyama batAye gaye haiM unheM pAlana na karanese tathA avihita ( niSiddha) AhAra vihAra karanese kaI prakAra ke upadrava ho jAte haiM ataH bhojanAdi meM sarvadA sAvadhAna rahanA cAhiye / isa prakAra vidhipUrvaka sevana karane se yaha grahaNImeM atyanta phalaprada hai / isa rasaparpaTIke sevana karanese arza, grahaNI, zUla, atIsAra, kAmalA, pANDu, plIhA, gulma, jalodara, bhasmaka, AmavAta, kuTha tathA zotha Adi roga naSTa hote haiM / yaha amlapittako zAnta karatI hai, pravRddha vAta, pitta tathA kaphakA damana karatI hai, kSudhAko bar3hAtI hai tathA agniko pradIpta karatI hai / yaha rasaparpaTI vyAdhi samUhako naSTa kara rasAyana ke samAna prabhAva dikhalAtI hai / For Private And Personal Use Only
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 403 yaha rasa sevana karanese pUrva vighna vinAzArtha / lohapAtre ca vipaceccAlayellohacATunA / kSetrapAla aura yoginIko bali denI cAhiye / | takSipetkadalIpatre gomayoparisaMsthite // kSetrapAlako bali deneke samaya "OM kSa kSe.... | pazcAtsaJcUrNayetkhalle nirguNDayAbhAvayedinam / svAhA iti " yaha mAtra bolanA caahiye| jayantItriphalAkanyAvAsAbhAIMkaTutrikaiH / / noTa--rasaparpaTIke aneka pATha milate haiM, bhRGgAgnimUlaM muNDibhirbhAvayedinasaptakam / jo vAstavameM ukta prayogako hI vibhinna prakArase | aGgAraiH svedayetkiJcitparpaTAkhyo mahArasaH // prakaTa karate haiM / una sabameM ukta pAThahI sabase | caturguJAmitaM bhakSyaM samyak zleSmajvaraM jayet / adhika vistRta aura pUrNa hai| pathyAzuNThayamRtAkvAthamanupAnaM prayojayet // kisI kisI granthameM gAyake gobarake sthAnameM zuddha pArada 1 bhAga aura zuddha gandhaka 2 bhaisake gobara para parpaTI banAnekA vidhAna bhI bhAga le kara donoMko ekatra kharala karake kajjalI milatA hai| banAveM aura phira use bhaMgareke rasakI 1 bhAvanA deN| kaI granthoMmeM rasa khAneke pazcAt vizeSa rUpase tadanantara usameM pauna pauna bhAga ( kajjalIkA supArI bhakSaNakI anumati dI gaI hai| caturthAMza) tAmra bhasma tathA loha bhasma milA kara (6064) rasaparpaTI (1) kharala kareM aura phira use (ghRtase cikanI ko huI) (ra. caM. ; yo. ra. / grahaNya.) lohekI kaDhAImeM DAla kara lohekI karachIse calAte zuddhapAradagandhAbhyAM kRtA parpaTikA nRNAm / | huve mandAgni para pakAveM / jaba auSadha acchI taraha nihanti grahaNoM kSaudrayuktA pathyabhujAM nRNAm // pighala jAe to gAyake gobarake Upara kelekA pattA zuddha pArada aura gandhakakI kajjalI banAkara bichA kara usa para vaha auSadha DAla deM tathA turanta use ghRtalipta lohapAtrameM pighalA aura phira gAyake usa para dUsarA kadalIpatra Dhaka kara use gobarase gobara para viche huve keleke pattepara phailAkara usa para dabA deM / evaM auSadhake svAMga zItala ho jAnepara dUsarA kadalI-patra rakha kara use gobarase dabA deN| use nikAla kara kharala kara leM / tathA thor3I dera pazcAt nikAla leN| ise zahadake sAtha sevana karane aura pathya aba ise eka dina saMbhAluke rasameM dhoTeM aura pAlana karanese grahaNI roga naSTa hotA hai| phira jayantI, triphalA, ghRtakumArI, bAsA, bharaMgI, (6065) rasaparpaTI (2) trikuTA, bhaMgarA, cItAmUla aura muNDIke rasakI sAta (ravitANDavarasaH) sAta dina bhAvanA de kara thor3I dera aMgAroM para (ra. rA. su. ; vR. ni. ra. ; ra. sA. saM. / jvarA.) svedita kreN| zuddhamUtaM dvidhAgandhaM madya bhRGgarasena ca / mAtrA--4 rattI / mRtaM tAnaM lohabhasma pAdAMzena tayoHkSipet // / isake sevanase kaphajvara naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi anupAna----harra, sAMTha aura giloya samAna / vyopai kanyArasairvA'pi kaphAmayavinAzinI / bhAga lekara kAtha banAveM / auSadha khAneke pazcAt dazamUlazRtenApi vAtajvaranibarhaNI // yaha kAtha pInA cAhiye / bAkucobIjakalkena kaNDupAme vinAzayet / (6066) rasaparpaTI (3) AruSkareNa sahitA sA tu sidhmavinAzinI // (ra. pra. su. / a. 3) gomUtreNAnupAnena cArzasAM hi vinAzinI / navamAlyarjunazcaiva citrako bhRGgarAjakaH // savara palayugmamitaM zubhaM zAlmalInimbapaJcAGgakalhArazca guDUcikA / ruciratAmramayaH samabhAgikam / nirguNDI ca samAMzAni kArayedbhipaguttamaH // baliyasAM ca ghRtena vimardaye cUrNIkRtya ca tatsarvaM parpaTayAzcAnupAnakam / datikRzAnikRte dravati svayam // aSTAdaza ca kuSThAni nihantyeva na saMzayaH / / tadanu tAmrarasau vinivezyatAM parpaTIrasarAjasya rogAn hantyanupAnataH / - trayamidaM sarasaM ca vimarditam / apathyaM naiva cAznIyAdoSadRSyavyapekSayA // drutamayaM ca sadAyasabhAjane ___zudra pArada 10 tole, tAmra bhasma 10 __ tadanu sUtakRtAM varakajjalIm // tole tathA zudra gandhaka 10 tole le kara prathama vighadvayedatha lohamudaviNA gandhakako thor3e ghIke sAtha ghoTeM aura phira use tanumocadalopari DhAlyate / loha pAtrameM atyanta mRdu agni para pakAveM / jaba bhavati sAratamA rasapoTalo gandhaka acchI taraha pighala jAe to usameM tAmra sakala rogavighAtakarI hi sA // bhasma aura pArada DAla kara tInoMko lohekI mUsa. kuru samAnakaTutrayasaMyutAM lIse ghoTeM / jaba saba cIjeM mila jAeM to use maricayugmamitAM sukhadAM sadA // pighalI huI dazAmeM hI gAyake gobara para biche huve anupAne prayoktavyA triphalA kssaudrsNyutaa| keleke patte para phailA deM aura usa para dUsarA kadalI parpaTI bhakSayetpAtastathA vyUSaNasaMyutAm // patra Dhaka kara use gAyake gobarase dabA deM evaM sannipAtaharA sA tu paJcakolena saMyutA / / thor3I dera pazcAt donoM pattoMke bIcase parpaTIko bhakSitA madhunA sAdhai sarvajvaravinAzinI // | nikAla kara surakSita rakkheM / kaNAkSaudreNa sahitA sarvazophAnikRntati / ise sAdhAraNataH trikuTA (seTha, mirca, pIpala) zyAmAtrikaTukenA'pi vAtajAM grahaNIM jayet // ke cUrNa aura kAlI mirca tathA kaMkola mircake guggulutriphalAsArdhaM vAtaraktaM vinaashyet| cUrNake sAtha khilAnA cAhiye / vizeSa anumAna bAtazUlaharA samyaghigupuSkarasaMyutA // nimna prakAra haiM-- For Private And Personal Use Only
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ]] caturthoM bhAgaH 405 sannipAta jvarameM-triphaleke cUrNa yA triku- eraNDamUlasya rasena mRtaM Teke cUrNa aura zahadake sAtha / tathA'drikA svarasena mardayet // sAdhAraNa jvaroM meM----paMcakola ( pIpala, popa- taM kAkamAcyAH svarasena piSTvA | lAmUla, cava, cItA, seTha ) ke cUrNa aura tathA ca taM dADimabIjatoyaiH / zahadake sAtha / krameNa mRtaM hi dinaizcaturbhiH zothameM--pIpalake cUrNa aura zahadake saath| zuddhatvamAyAti hi nizcayena // vAtaja saMgrahaNImeM--kAlI nisota aura tri tatastu gandhaM khalu mArkavadravaikuTeke cUrNake sAtha / vibhAvyamAnaM kuru lohapAtre / pradrAvayettaM badarasya cAgninA vAtaraktameM--zuddha gUgala aura triphalAke sAtha / praDhAlayebhRGgarase trivAram // vAtaja zUlameM--hIMga aura pokharamUlake cUrNake kAryA tataH kanjalikA vimarya sAtha / tAM drAvayellohamaye supAtre / kaphaja rogoMmeM----trikuTeke cUrNa yA ghRta prahAlayettAM kadalIdale hi kumArIke rasake sAtha / saMchAdya cAnyena dalena pazcAt // vAtaja jvarameM--dazamUlake kAthake sAtha / tasyAstvadhoya pradadIta gomayaM kaNDU aura pAmA-bAbacIke bIjoMke ka zItokRtA gavyaghRtena bhajitA / hakake sAtha / rogAnazeSAnmaladopajAtAn sidhma kuSThameM--bhilAveke sAtha / hinasti caiSA rasaparpaTI hi // arza rogameM-gomUtrake saath| sA jIrakeNaiva tu rAmaThena kuSThameM--navamAlatI, arjuna, cItA, bhaMgarA, vAtAmazUlaM grahaNI sakAmalAm / seMbhalakI chAla, nImakA paMcAMga, kalhAra (kamalabheda), gulmAni cASTAvudarANi hanyAt giloya aura saMbhALU samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / saMsevitA zuddharasasya parpaTI / uparokta parpaTI khAneke pazcAt yaha cUrNa ( pAnImeM mayA'pi sadvaidyahitAya nUnaM ghola kara ) pInese 18 prakArake kuSTha naSTa hote haiN| pradarzitA'yaM khalu roganAzinI // (6067) rasaparpaTI (4) (1) zuddha pAradako kramazaH eraNDamUlake (ra. pra. su. / a. 3.) rasa, koyalake svarasa, makoyake svarasa aura zuddhaM rasaM gandhakameva zuddhaM dADima (anAra) ke bIjoMke pAnImeM eka eka dina pRthak samAMzaM kuru ytntsttH|| | kharala kreN| For Private And Personal Use Only
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ra 406 (2) zuddha gandhakako eka dina bhaMgareke rasameM ghoTa kara lohapAtrameM berIkI agni para pighalAveM aura bhaMgare ke rasa meM bujhA deM / isI prakAra pighalA pighalA kara 3 bAra bhaMgare ke rasa meM bujhAveM / isake sevanase mala sambandhI samasta naSTa hote haiM / aba uparokta pArada aura gandhaka samAna bhAga kara donoMkI kajjalI banAveM / aura use loha - pAtramaiM pighalA kara gAyake gobara para biche hue kele ke patte para phailA deM tathA usake Upara dUsarA kadalI patra rakha kara use gobara se dabA deM evaM thor3I dera pazcAt donoM pattoMke bIcase parpaTIko nikAla kara use gAya ke ghI meM bhUna kara surakSita rakkheM / zuddha pArada 2 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga aura loha bhasma 1 bhAga lekara tInoMkI kajjalI karake use ghRtalipta loha patra meM DAla kara mandAgni para pakAyeM aura usake acchI taraha pighala jAne para use gAyake gobara para biche hue kele ke patte para DAla kara usa para dUsarA kadalI patra Dhaka deM aura use gobarase dabA deN| tadanantara thor3I dera pazcAt donoM pattoM ke bIcase parpaTIko nikAla kara pIsa leM aura use kramazaH bharaMgI, muNDI, agastI, triphalA, roga jayA, saMbhAlU, trikuTA, bAsA aura ghI kumAra ke svarasa yA kAthakI pRthaka pRthaka sAta sAta bhAvanA deM aura phira use sukhA kara laghupuTameM pakAveM / ise jIre aura hIMga cUrNake sAtha sevana karane se vAtaja AmazUla, grahaNI, kAmalA, gulma aura 8 prakAra ke udara roga naSTa hote haiM / (6068) rasaparpaTI (5) ( yo. ra. ra. ca / rAjayakSmA. ; ra. ci. ma. / a. 9; yo ta / kAsA . ) bhAgo rasasya gandhasya dvAveko lohabhasmataH / etad ghRte dravIbhUtaMmRdvagnau kadalIdale || pAtayedgomayagate tathaivopari yojayet / tataH piSTvA dravairebhirmardayetsaptadhA pRthaka // bhArgImuNDI munivarAjayAnirguNDikAdravaiH / vyopavAsaka kanyArdradravaiH zuSkaM puTellaghu // agandhaM kharpare nAmnA parpaTIti raso bhavet / sarvarogaharaH svaiH svairanupAnairdvimASataH // [rakArAdi tAmbUlapatrasahitA kAsazvAsaharA parA / sakaNaH surasAkvAtho'nupAnaM vA sagojalam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAtrA -- 2 mAze / ise pAnake sAtha khAnese khAMsI aura svAsa naSTa hotA hai / anupAna - - auSadha khAneke pazcAt tulasIke kAthameM pIpalakA cUrNa milA kara yA gomUtra pInA cAhie / ( vyavahArika mAtrA - 3 rattI / ) parpaTI (6) ( ra. rA. su. / rAjayakSmA. ) prayoga saMkhyA 4310 " parpaTI rasaH " (2) dekhiye / ra. rA. su. meM gandhaka tIna gunA likhA hai / For Private And Personal Use Only
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6069) rasapoTalI ____ aba use pAnake rasameM Dola kara dhUpameM rakkheM (ra. pra. su. / a. 3 ) | aura jaba vaha zuSka ho jAe to usameM punaH pAnakA rasa DAla deN| isI prakAra sAta bhAvanA sa zukapiccha samo'pi hi pArado pAnake rasakI aura sAta dhatUreke rasakI deN| __ bhavati khalvatena ca kuttttitH| tadanantara bhUmimeM eka 12 aMgula gaharA dRDhatarAmupakalpaya parpaTI aura 1 ani ( lagabhaga 6 iMca) caur3A gar3hA vasanabaddhakRtAmapi poTalIm // khodakara usameM AdhI dUra taka reta bhara deM aura usa upari nAgarasena vilepitAM para uparokta poTalI rakha kara gar3heko retase bhara deM, ravikareNa sadA parizoSitAm / aura phira usa para upale rakha kara agni lagA deN| kanakapatrarasena ca saptadhAta yaha agni 12 pahara taka rahanI cAhiye / isake pyavanigatatale vinivezaya / / pazcAt gaDhekI retIke svAMga-zItala ho jAne para avanigartamaranikamAyataM usameMse poTalIko nikAla leN| dvidazamaGgulameva munimnakam / ___ yaha poTalI balakAraka aura sukha siddhi sikatayA paripUrya tadardhaka dAyaka hai| tadanu tatra nivezaya poTalIm // upari vAlukayA paripUryata mAtrA--1-2 rtto| cchagaNakaizca puTaM paridIyatAm / (6070) rasabhasmayogaH (1) dvidazayAmamathAgnimaho kuru (vR. ni. ra. / azmari.) bhavati tena mahArasapoTalI // iti mayA kathitA rasapoTalI vidArIgokSuruyaSTikezaraM ca samaM bhavet / balakarA sukarA sukhasiddhidA // taM kaSAyaM pibetkSaudre rasabhasmayutaM punaH // | mUtrakRcchAdvimucyeta sAdhyAsAdhyAnna saMzayaH // zuddha pArada aura zuddha gandhaka samAna bhAga lekara donoMko ekatra kharala karake kajjalI bnaaveN| vidArIkanda, gokharu, mulaiThI aura nAgakesara tadanantara use pratalipta loha pAtrameM mandAgni para / 1-1 tolA le kara sabako ekatra kUTa kara 32 pighalA kara gAyake gobara para biche huve keleke patte tole pAnImeM pakAveM aura 8 tole pAnI zeSa rahane para phailA deM aura phira usa para dUsarA kadalI-patra | Dhaka kara use gAyake gobarase dabA deM, evaM thor3I isa kAthameM zahada milAkara usake sAtha pAradadera pazcAt pattoM ke bIcase auSadhako nikAla leN| bhasma sevana karanese sAdhya athavA asAdhya hara prakAtathA use kapar3emeM bAMdha kara poTalI banA leN| / rakA mUtrakRccha naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 408 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ratnAkaraH (6071) rasabhasmayogaH (2) ( vR. yo. ta. / ta. 104; yo. ra. / medarogA . ) rasabhasma valamAtraM lIvA madhunA pivedanu kSaudram / koSNAmbunA sametaM sthaulyaM medaHkRtaM jayati // pArada bhasmako zahada meM milA kara cATane ke pazcAt mandoSNa jalameM zahada milAkara pInese medajanya sthUlatA naSTa hotI hai / mAtrA -- 3 rattI / (6072) rasabhasmavidhiH (1) ( ra. ci. ma. / stabaka 1 ) dazaTaGkAvadhiH suto gandhakaM navasAdaram / sarvakajjalikAM kRtvA kAcakUpyAM nidhApayet // tato'STayAma paryantaM zanairagnidIpanam / iti siddho bhavedeSa padmarAganibhaprabhaH // mASamAtraH pradAtavyo sarvarogavinAzanaH / rasa: parpaTikAkhyayaM raktaparpaTikAsamaH // sarvatraiva pradAtavyo hyanupAnavibhedataH // zuddha pArada, zuddha gandhaka aura nausAdara 1010 TaGka (50-50 mAze ) kara kajjalI banAveM aura use kapar3a miTTI kI huI AtazI zIzI meM bhara kara use ( bAlukAyantra meM ) 8 parakI agni deM | mAtrA -- 1| bhASA 1. "" isa bhasmako " parpaTikA rasa aura yaha raktaparpaTI ke samAna hotI hai / isa kriyA se padmarAga maNike samAna pAradabhasma taiyAra ho jAyagI / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ rakArAdi anupAna bhedase yaha samasta rogoMko naSTa karatI hai / ( vyavahArika mAtrA - - 1 rattI / ) (6073) rasabhasmavidhiH (2) (rasaguTI) ( ra. ci. ma. / staba. 1 ) tulyaM ca zikharImUlaM vAriNA mardayeddRDham / mRSAM lepayenmadhye tanmadhye nikSipedrasam // paJcaGkapramANaM tu bhUSAmaGgArake kSipet / evaM baddho bhavetsUto mUSAntaHstho dRDho bhavet // mUSAmadhyagatastiSThenmukharoga vinAzanaH / zarIre kramate sUto jarApalitanAzanaH // stambhayecchatrasampAtaM kAmotpAdanakArakaH / punarnavaM vapuH kuryAtsAdhakasya na saMzayaH // ativego bhavetkAme mahAbalaparAkramaH / kSuddhodho jAyate'tyarthamatyarya balavAnbhavet // atyarthaM janayetkAmamatyarthaM labhate sukham / atyarthI labhate puSTiM balahAnirna jAyate // 25 mAze apAmArga mUla (ciraciTekI jar3a) ko pAnI meM pIsa kara eka miTTIkI mUSAke bhItara usakA lepa kara deM aura phira usameM 25 mAze zuddha pArada DAla kara mUSAko aMgAroM para rakha deN| isa prakAra pAka karane se pArada kaThina ho jAtA hai / ( isa pAradakI golI baMdha sakatI hai | ) yaha guTikA mukha roga nAzaka hai aura jarA, palita ko naSTa karatI tathA kAma zaktiko atyanta kahate haiM prabala kara detI hai / evaM bala, parAkrama, kSudhA aura puSTikI atyadhika vRddhi karatI hai / For Private And Personal Use Only
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH ( ise dUdhameM DAla kara thor3I dera bAda nikAla | lekara bArIka cUrNa banAveM / tadanantara 3 bhAga yaha lenA cAhiye aura vaha dUdha pInA cAhiye / ) cUrNa aura 2 bhAga zuddha pArada le kara doneAMko (6074) rasabhasmavidhiH (3) acchI taraha kharala kareM aura phira use kapar3amiTTI (ra. ci. ma. / stabaka 1) kI huI eka maz2abUta hANDImeM rakha kara usake ( auSadhake ) cAroM ora miTTIke ThIkare (khapara) navaprasUtAsurabhijarAyumizrito dhruvam / jamA deN| aba isake Upara eka dUsarI hANDI andhamUSAgato dhmAto mriyate pAradastarAm // ulTI rakha kara doneAMkI sandhiko acchI taraha banda zuddha pAradako navaprasUtA gauke jarAyuke sAtha | gAka jarAyuka sAtha | kara deM aura use cUlhe para car3hA kara nIce 16 ghoTa kara andhamUSAmeM banda karake use aMgAroM para pahara nirantara agni jalAveM / tatpazcAt hANDIke rakha kara dhmAnese pArada avazya mara jAtA hai| svAMga zItala hone para doneAMkI sandhiko kholakara (6075) rasabhasmavidhiH (4) UparakI hANDImeM lage huve rasako chur3A kara sura (ra. ci. ma. / stabaka 1.) kSita rakkheM / iSTikA gairikaM valmImRttikA saindhavaM samam / yaha rasa kapUrake samAna ujjvala zveta raMgakA bhAgatrayamidaM zlakSNaM raso bhAgadvayo dvayam // hotA hai / samparya caikataH kRtvA gADhaM taM marditaM rasam / yaha rasa atyanta balakAraka aura AyuhaNDikAyAM tataH kSiptvA pArve pArzve ca kharpa- varddhaka hai / tathA isake sevanase aneka roga naSTa rAn // hote haiN| anyAM ca haNDikAM dattvA tadA sandhinirodhanam | (6076) rasabhasmavidhiH (5) culi kAyAstadA dadyAdupariSTAca haNDikAm // | yAmaSoDazaparyantamagniM kuryAdahanizam / / (ra. ci. ma. / stabaka 1) antarUdhya rasaM tasmAllagnaM zItaM samuddharet // nimbUrasena sammipa mInAkSIrasasaMyutam / kaparapulikAkAramujjvalaM dRSTisaukhyadam / / pAradaM khatyake kRtvA saubhAgyaM ca tadardhikam // granthilaM mRdulaM saumyaM bhakSyamANaM nirAmayam // mardayetsarvamekatra dinapaJcAvadhistathA / puSTyArogyapadaM tIkSNaM kAmanIyaM mukhAvaham / mASapramANA vaTikAH kAvyAH zuSkatAM gtaaH|| balapadaM vizeSeNa dIrghAyuHkArakaM param // kASThabhAjanamadhyasthA mApacU maina veSTitAH / idamekamaho bhasma gRhyatAM rAjavallabham / iSTIcUrNena saMlepya punaH zocyA kharAtave / / hantisamiyAJcaitabadbhadraM tatpakAzita // myAmadhye vinikSipya punaraGgArakeSu ca / ITakA cUrga, geha miTTI, batmIka mRttikA mAM vaTIyutAM kSipsA ghamyamAnA zanaiH shnaiH|| (bamIkI piTTI ) aura seMdhA namaka samAna bhAga anena vidhinA mUto dhmAto bhsmtvmaapnuyaat| For Private And Personal Use Only
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 410 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi - niHsRtya vaTikAbhya'sau bhavatyatisitaprabhaH // (6078) rasabhasmavidhiH (7) ayaM mUlikayA baddho pArado mukharogahRt / / __ (ra. ci. ma. / stavaka 1) ? bhAga suhAge aura 2 bhAga pAradako ekatra nAgArjunIti vikhyAtA dugdhikA kSitimaNDale / milA kara pAMca dina taka nIMbU aura matsyAkSI / tayA vimardayetmataM dinamekaM nirantaram // (machechI) ke ekatra mizrita rasase kharala kareM aura | kAmAcyA ca kartavya mardanaM doSanAzanam / phira usakI ur3adake samAna goliyAM banA kara pAradaM dazaTaDU syAddazaTaDU ca gandhakam // sukhA leN| nausAdaraM ca sAraM syAttrayamekatra mardayet / tadanantara ina goliyoMko lakar3IkI piTArI | kAcasya kUpike dhRtvA mukhaM tasya nirodhayet // (DibiyA ) meM banda karake usa para pAnImeM bhIgA | aSTayAmA'vadhiryAvattAvatsUtaH pAcyate / huvA ur3adakA ATA lapeTa deM aura phira usa para evaM niSpadyate samyakabhasmabAlArkasannibham // ITake cUrNakA lepa karake teja dhUpa meM sukhA leN| tatsUtabhasma sajhaM hi sarvakAryArthasAdhakam / aba isa piTArIko mUSAmeM rakha kara use | pravAlakomalacchAyaM bhUpatInAM hi vallabham // koyaloM para rakkheM aura dhIra dhIra dhmA / bhakSayedraktikAH pazca samAnamaricaiH saha / kSudhodayakaraM prAyaH zreSThaM kAmAgnidIpane // isa kriyAse pArada bhasma ho kara goliyoMke | jarAdyAnsakalAndoSAnyogabhedena nAzayed / bhItarase bAhara A jAyagA / usakA raMga atyanta | yeSu yeSu ca rogeSu prayukto'yaM rasottamaH // sapheda hogaa| tAnsarvAnnAzayetsadyaH samartho rasapArthivaH // yaha mUlikA-baddha pArada mukharogAMko naSTa ___ zuddha pAradako eka dina nAgArjunI ( duddhI karatA hai| bheda ) ke svarasameM aura 1 dina makoyake sva rasameM kharala kareM / tadanantara 50 mAze yaha pArada, (6077) rasabhasmavidhiH (6) 50 mAze zud gandhaka aura 50 mAze nausAdarakA (ra. ci. ma. / stabaka 1) phUla lekara tInoMko ekatra kharala kareM aura phira vissnnukraantaampaamaargmhiphenendrvaarunnii| use kapar3amiTTI kI huI AtazI zozImeM bhara kara sarveSAM ca rasai: piTo mriyate sUtakaH puTAt // usakA mukha banda kara deN| ___ zuddha pAradako viSNukrAntA (koyala), apA ____ aba isa zIzIko (bAluko yantrameM rakhakara) ATha paharakI mArga ( ciraciTA), aphoma aura indrAyaNake rasameM ghoTa ghoTa kara puTa denese usakI bhasma ho jAtI hai| isa vidhise pAradako bAlasUryake samAna For Private And Personal Use Only
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH ujjvala aura vidruma-sadRza komala chabi yukta bhasma / uparokta rasa DAla kara ghoTate aura dhUpameM sukhAte taiyAra ho jAtI hai| raheM / jaba saba rasa sUkha jAe to zozImeM bhara kara yaha bhasma rAjAoMko atyanta priya hotI / surakSita rakkheM / hai / tathA isake sevanase kSudhA aura kAmAgnikI ise ghI aura zahadameM milA kara sevana karanA vRddhi hotI hai| yaha bhasma ucita anupAnake sAtha | caahiye| denese jarA ityAdi doSoMko naSTa karatI hai| isake sevanase kapha pittaja roga, zUla, amla. ise jisa rogako naSTa karane vAle anapAnake pitta, grahaNIvikAra aura ugra kAmalAkA nAza sAtha diyA jAya yaha usIko naSTa kara detI hai| hotA hai| ( mAtrA--1 mAzA / ) mAtrA----5 rattI / (anupAnameM-dhI 3 mAze / zahada 1 tolaa|) ___isameM samAna bhAga kAlI mircakA cUrNa milA (6080) rasamardanayogaH kara khAnA caahiye| (dhanva. / upadaMzA.) ( vyavahArika mAtrA--1 rttii|) | pItapuSpAbalApatrarasaiSTaGkamitaM rasam / (6079) rasamaNDUram | hastAbhyAM madeyettAvat yAvatsUto na dRzyate // (bhai. r.| zUlA.; ra. caM.; ra. ra. / pariNAmazUlA.) tataH saMsvedayeddhastAvevaM vAsarasaptakam / kuDavaM pathyAcUrNa dvi palaM gandhAzma lauhakiTTazca / tyajellavaNamamlaM ca phiraGgastasya nazyati // zuddharasasyAIpalaM bhRGgasya rasaM sakezarAjasya // 5 mAze zuddha pAradako hathelI para rakha kara prasthonmitazca dattvA pAtre lauhe'tha daNDasaGghR-| usa para pIle phUlakI kharaiTIke pattoMkA svarasa DAleM STam / aura pAradako donoM hAthoMse itanA maleM ki vaha zuSka ghRtamadhuyuktaM mRditaM sthApyaJca bhAjane / adRzya ho jAya / tadanantara hAthoMko Agake sAmane snigdhe // | seka deN| upayuktametadacirAnihanti kaphapittanAn rogAn yahI kriyA sAta dina taka kareM aura lavaNaM zUlaM tathAmlapittaM grahaNIzca kAmalAmugrAm // | tathA amla padArthoM kA parityAga kara deN| harrakA cUrNa 20 tole, zuddha gandhaka 10 isase phiraMga (Atazaka ) roga naSTa ho tole, maNDUra bhasma 10 tole, zuddha pArada 2 // jAtA hai / tole aura bhaMgare tathA kAle bhaMgarekA rasa 2-2 (6081) rasamANikyam sera lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM (ra. pra. su. / a. 3.) aura phira usameM hara tathA maNDUrabhasma milAkara vimalanAgavaraika vibhAgi sabako loheke kharala meM DAla kara usameM thor3A thor3A / harajabhAgacatuSTayamizritam / For Private And Personal Use Only
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 412 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [rakArAdi satatameva vipadya zilAlale tathA kAnti bar3hatI hai / yaha netrarAga-nAzaka aura balivasAM ca samAM kuru tadbhiSak // atyanta kAmavarddhaka hai / dinamitaM muvimarca va kanyakA rasamANikyam svarasa ainakare'ti vizoSayet / mANikya rasa dekhiye| tadanu mUtavarasya tu kajjalI __ rucirakAcaghaTe vinivezaya // (6082) rasayogaH (1) divasayugmayadhaH kRtavahninA sa (AviSAntakaH) ca bhavedaruNaH kmlcchviH| ( yo. ra. / vighA.) sakalarogavinAzanavahnivala | rasaM gandhaM vipaJcaiva tryUSaNaM TaGkarohiNI / kulakaraH paramo'pi hi kAntikRt / / punarnavArasaibharya gomUtre ca dviguJjakam / / nayanarogavinAzakaro bhavet pibedAkhuviSArtAnAM sarvaM harati tadvipam / sklkaamukvibhrmkaarkH| | viSadaMSTrodbhavAnanyAnhanyAdAkhuvipAntakaH // sa khalu karmavipAka jarogahA ___zuddha pArada, zuddha gandhaka, zuddha bachanAga, vizadanAgayutaH khalu pAradaH / / soMTha, mirca, pIpala, suhAgekI khIla aura kuTakI 1 bhAga zudra sIsA aura 4 bhAga pAradako samAna bhAga le kara prathama pArada gandhakakI kajalI ekatra milA kara doneAMko acchI taraha ghoTeM aura | banAveM aura phira usameM anya opadhiyoMkA cUrNa jaba sIsA pAradameM mila jAya to usameM 5 bhAga milA kara sabako punarnavA ( bisakhapare ) ke rasameM zuddha gandhaka milA kara kajjalI banA leM aura phira | ghoTa kara 2-2 rattIkI goliyAM banAveM / use 1 dina ghRtakumArIke rasameM ghoTa kara dhUpameM inheM gomUtrake sAtha pInese cUhekA viSa tathA sukhA leN| anya daMSTrAviSa naSTa hote haiN| tadanantara use kapar3amiTTI kI huI AtazI zIzImeM bhara kara use bAlukAyantrameM rakha kara 2 (6083) rasayogaH (2) dina kramavarddhita agni para pakAveM / isake pazcAt (ra. ca. ; vR. ni. ra. / mUrchA. ) jaba zIzI svAMgazItala ho jAya to usameMse auSa- kaNAmadhuyutaM mUtaM mULayAmanuzIlayet / dhako nikAla kara surakSita rakkheM / zItase kAragAhAdi sarva vA pIDanaM hitam / / isakA raMga lAla hogA aura yaha kamala sadRza ___ pAradabhasma ( yA rasasindUra ) ko pIpala ke zobhAyamAna hogii| cUrNa aura zahadake sAtha sevana karanese mUrchA naSTa isake sevanase agni aura balakI vRddhi hotI / hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH 413 mU meM zItala seka ( ThaMDA pAnI chir3akanA chinnArasena ca varIsalilena saptaAdi ) aura avagAhana tathA zarIra pIDana vAraM tato madhuhavimaricena sAkam // hitakArI hai| lihyAdurakSitaharaM rasarAjakAkhyaM __ (6084) rasarAjaH (1) ___mASapramANamatanUdbhavahetumenam // (bhai. ra. / plIhA.) motI bhasma, pravAla bhasma, pArada bhasma, svarNa gandhakena mRtaM tAmra zuddhagandhakatulyakam / / bhasma, cAMdI bhasma, abhraka bhasma, kAntaloha bhasma dvayoH pAdaM zuddharasaM mardayecchUraNadravaiH / / aura baMga bhasma samAna bhAga le kara sabako ekatra puTellaghupuTe vidvAn svAGgazItaM samuddharet / milA kara sAta sAta bAra giloya aura zatAvarake guJjA? viliheva kSaudraiH pliihgulmvinaashnm|| rasameM dhoTa kara sukhA leM / yakRcchralaM baraM hanti kaantipussttivivrddhnH|| __ mAtrA-1 maashaa| rasarAja iti khyAto rogavAraNakezarI // anupAna----zahada, ghI aura kAlI mircakA gandhaka yogase banI huI tAmra bhasma 2 bhAga, | cUrNa / zuddha gandhaka 2 bhAga aura zuddha pArada 1 bhAga le | isake sevanase uraHkSata naSTa hotA aura kAmakara sabako ekatra milA kara jimIkandake rasameM | vRddhi hotI hai| kharala kareM aura phira use zarAvasampuTameM banda ( vyavahArika mAtrA--1 rattI / ) karake laghupuTa meM phUMka deN| tadanantara 'puTake svAMga (6086) rasarAjaH (3) zItala hone para usameMse auSadhako nikAla kara ( bhai. ra. / vAtavyA.) pIsa leN| mAtrA--AdhI rttii| palaika mUchitaM sUtaM vyomasatvaJca kArSikam / suvarNa tatsama jJeyaM kanyArasavimarditam // anupAna---zahada / isake sevanase plIhA, gulma, yakRcchUla aura lauhaM rUpyaM mRtaM vaGgaM vAjigandhAlavaGgakam / jyara naSTa hotA tathA kAnti aura puSTikI vRddhi jAtIkoSaM tathA kSIrakAkolIzca tadarddhakam / / hotI hai| kAkamAcIresenaiva sarva sammardayed dRDham / guJjAdvayapramANena vaTikAM kArayedbhiSak // __(6085) rasarAjaH (2) kSIrazca zarAtoyamanupAnaM prayojayet / ( yo. ra. ; ra. rA. su. ; vR. ni. ra. / pakSAghAtAdite vAte sodgAre sApatAnake / kSayarogA. ; vR. yo. ta. / ta. 77 ) aGgabhaGge tathA kubje dhanustambhe tathaiva ca / muktApavAlarasahemasitAbhrakAnta- ziraso ghUNite svede hastapAdAdizItale // vaGgaM mRtaM sakalametadaho vibhAvyam / / manovibhramakampe ca AdhmAne netravaikRte / For Private And Personal Use Only
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 414 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi dApayet rasarAjo'yaM vAtavyAdhikulAntakRt // jAtIphalalavaGgAbhyAM ratau vIrya nizedhayet / nAtaH parataraM zreSThaM vidyate rasakarmaNi // paTudIpyazivAvizvezvAnaravivardhanaH // rasasindUra 5 tole, abhraka satvako bhasma kSayavastu tathA'rmonastakakRSNAbhayAnvitaH / grahaNyAM jAtikozena reke kuTa javAriNA // / tolA aura svarNa bhasma 16 tolA le kara tInoMko ekatra milA kara 1 dina ghIkumArake pramehe zAlmalIdrAvaivadaryA'kSigade hitH| rasameM ghoTeM aura phira usameM AdhA AdhA karSa sAme vA'pi nirAme vA same vA vipase jvre|| deyo natAbdakaTukAkAravizvazRtena vai / (pratyeka 7 // mAze) loha bhasma, cAMdI bhasma, baMga bhasma, asagandhakA cUrNa, lauMgakA cUrNa, jAva rAsnAmbhasA vAtaroge pittaroge sitAuTiH // trIkA cUrNa aura kSIra kAkolIkA cUrNa milAkara akSatvacA kaphavyAdhau pANDuroge'jamUtrakaiH / azmaryAmazmabhedena kuSThe valgujavAyasaiH // sabako makoya ke rasameM kharala karake 2-2 rattIkI bhagandare guDenaiva vraNe pau narnavAyutaH / goliyAM banA leN| | medoroge'mbumadhunA pradare'zokavAriNA // anupAna-dUdha yA khAMDakA zarabata / | zUle hiGgukarAbhyAmarucau rucakena vaa| isake sevanase pakSAghAta, adita, udgAra, chayI dhAtrIrasenaiva kSaiNye paNena dApayet / apatAnaka, aGgabhaGga, kubjatA, dhanustambha, zira drAkSArasena zoSe ca saMjJAnAze kiraatkaiH| cakarAnA, pasInA adhika AnA, hAtha pairoMkA zItala mUchAyAM candanAmbhobhirvidradhI varaNAmbunA // ho jAnA, manovibhrama, kampa, AdhmAna aura netroMkA | sarveSvanyeSu rogeSu tAmbUlodalayogataH / / vikRta ho jAnA Adi vikAra naSTa hote haiN| ____ pAna, aphIma, phUlapriyaGgu aura kucalA samAna bhAga lekara sabako pAnI ke sAtha ekatra (6087) rasarAjaH (4) | pIsakara usakA eka svaccha kapar3e para lepa karake (bR. yo. ta. / ta. 147, 42 ) sukhA leN| nAgAhiphenaphalinIviSamuSTivilepite / tadanantara samAna bhAga zuddha pArada, gandhaka vakhe nirbadhya vidhivadrasagandhakakhaparam // aura khapariyAkI kajalI karake use uparokta gauryA pacellAvapuTe zatena ca niyojya tu / | (pAna ityAdi ) ke rasameM ghoTa kara golA banAveM UrdhvAdho hemabIjAni peSayeddazataH kramAt // / aura phira use dhUpameM sukhA kara usake Upara nIce teSAM toyaiH punaH kRtvA puupikaamrkshopitaam| dhatUreke 10 bIja * rakha kara uparokta vastra meM tatkardamaiH pratipuTaM digdhAM kRtvA puTecchatam // bAMdhakara poTalI banAveM / rasarAjo bhavatyeSa sarvarogaharo rsH| tatpazcAt eka zarAvameM uparokta (pAna ityAdi) jambUvarNo'tikaThino rUkSo vIryabalI bhavet // ke kalkakA lepa karake usameM uparokta poTalI rakha For Private And Personal Use Only
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] caturthoM bhAgaH kara usake Upara dUsarA zarAva rakha deM aura donoMke nAgaramothA, kuTako, akarakarA aura soMThake joDako banda karake sampuTa banA leM tathA usa para | kAthake sAtha; do 3 kapar3a miTTI karake sukhA leM aura phira lAva- vAtaja roge ---rAsnAke kAthake sAtha; puTameM phUMka deN| isI prakAra 100 puTa deN| pittaja rogoMmeM-~-mizrI aura choTI ilAyacI hara bAra navIna vastra le kara usa para ukta auSadhoMkA ke caNake sAtha; lepa karanA tathA zarAvake bhItara bhI unhIMke kalkakA kapha rogAMmeM---baher3ekI bakalIke sAtha; lepa karanA evaM hara bAra auSadhako ukta oSadhi pANDumeM--bakareke mUtrake sAtha; yoMke rasameM kharala karanA cAhiye aura hara bAra azmarimeM--pakhAnabhedake sAtha; dhatUreke bIjoMkA cUrNa bhI DAlanA cAhiye / / kuSTameM----bAbacI aura makoyake sAtha; isa kriyAro jAmanake raMgavAlI, atyanta kaThina bhagandarameM--gur3ake sAtha; aura rUkSa auSadha taiyAra hogI, jise " rasarAja" braNameM---punarnavA (bisakhapare) ke sAtha; kahate haiN| medarogameM---zahadake zarabatake sAtha; ( mAtrA--1 rattI / ) praradameM-azokake kAthake sAtha; zUlameM----hIMga aura karaJjake kAthake sAtha; arucimeM--bijau reke rasake sAtha; vIryastambhanake liye-jAyaphala aura lauMgake chardimeM--Amaleke rasake sAtha; cUrNake sAtha; kSINatAmeM--pAnake sAtha; agnivarddhanArtha- seMdhA namaka, ajavAyana, zoSameM-- drAkSAke rasake sAtha; hare aura sAMThake cUrNake sAtha; saMjJAnAzameM--cirAyateke kAthake sAtha kSaya tathA arzameM-pIpala aura harrakA cUrNa | mUrchA meM---candanake pAnIke sAtha; mile huve takrake sAtha; vidradhImeM---baranekI chAlake kvAthake sAtha; grahaNImeM----jAvitrIke sAtha; aura anya rogoM meM--tAmbUla (pAna) ke sAtha atisArameM---kur3ekI chAlake svarasa yA | khilAnA cAhiye / kAthake sAtha; (6088) rasarAjaH (5) pramehameM--saMbhalakI chAlake rasake sAtha; (ra. ci. ma. / staba. 4; ra. kA. dhe. / kuSTA.) netrarogoMmeM ----berIkI chAlake svarasa yA pAradaM gandhakAkollamalavalkalamAkSikam / kAthake sAtha; viSatidukatAlaM ca samaGgA dugdhikA tathA // sAma, nirAma, viSama aura samajvara meM---tagara, 1 "samaGgA meSadugdhikA" iti paatthaantrm| For Private And Personal Use Only
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi arko gandharvahastazca 2jayantI kttucishcikaa| | rasakI 3 bhAvanA dekara sukhAveM / tadanantara bakarIke palaM palaM samAdAya palamAtrA ca pippalI // mUtrameM ghoTa kara golA banAveM; evaM use sukhA kara asehuNDamepInAM dugdhaiH kuryAca bhaavnaaH| zarAvasampuTameM banda karake kukkuTa puTameM pakAveM / tisro vApi catasro vA cUrNa sUkSme vicakSaNaH // mAtrA-1 rttii| devadAlIrasaiH pazcAttisro deyAstu bhAvanAH / ise gur3ameM lapeTa kara khilAnA cAhiye / sarva vimartha saMzoSya chAgImUtreNa golakam // isake sevanase zveta kuSThake sthAna para chAle kArayanmUApakAmadhya kukkuTAkhyapuTa puTat / / par3a jAte haiM evaM unake phUTaneke pazcAt vahAM tilake raktikA pradAtavyA guDena pariveSTitA // samAna kAle bindu ho jAte haiM / zvitre tena bhaveyuzca visphoTAstadanantaram / / pathya---isa rasake sevana kAla meM ur3ada, sphuTanti sphoTAste sarve vindvstilsnnibhaaH|| | tila, kulatha, baiMgana aura kamala adhika sevana niSpadyante'tha kRSNAste rsraajprbhaavtH| / karanA caahiye| mASAstilA prayoge'tra bhoktvyaastilbhojnm|| isake sevanase samasta kuSTa, yakRt, gulma, kulitthaM cApi vArtAkaM puNDarIkaM prayojayet / plIhA aura vidradhi naSTa hotI tathA agni, teja aura nazyanti sarvakuSThAni saMkhyAnyaSTAdazaiva hi // balakI vRddhi hotI hai| yakRdgulmodaraplIhavidradhInapi nAzayet / / agniM ca kurute dIptaM vRddhiM tejo balasya ca // (6089) rasarAjendraH zuddha pArada. zudra gandhaka, akola vRkSakI ( bhai. ra. / vRddhiro.) jar3akI chAla, svarNamAkSika bhasma, zuddha kucalA, | hiGgulotthaM rasaM gandhaM kezarAjAmbuzodhitam / haratAla ( zudra yA bhasma ), majITha, dUdhI, AkakI | rasAdhaiM hema tArazca nAgaM hemArddha tathA // jar3akI chAla, araNDamUla, jayantI, kuTakI, imalI kSiptvA khallatale pazcAd vAsAkvAthena bhAvayet aura pIpala 5-5 tole lekara prathama pArada gandhaka kAkamAcyAzcitrakasya nirguNDayAH kuTajasya c|| kI kajalI banAveM aura phira usameM anya oSa sthalapadmasyotpalasya saptakRtvo dravaiH pRthak / / dhiyAMkA cUrNa milAkara sabako Akake dUdha, seMDa tato raktimitAH kuryAd vaTIzcaNDAMzu zoSitAH ( thUhara-sehuNDa ) ke dUdha aura bher3ake dUdhakI antrajAn nikhilAn rogAn sarvadoSodbhapRthak pRthak 3-3 yA 4-4 bhAvanA de kara vaaNstthaa| sukhA leM aura phira use devadAlI ( biMDAla ) ke hantyayaM rasarAjendro mRgarAjo yathA mRgAn // 2" jaTAtvakacandrabimbikA " iti paatthbhedH| hiGgulottha (zigaraphase nikAlA huvA) pArada 3 "TaGkamAtrA" iti pAThabhedaH | 1 bhAga, bhaMgareke rasameM zuddha kiyA huvA gandhaka 1 vAra For Private And Personal Use Only
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH 417 D bhAga, svarNa bhasma aura cAMdI bhasma AdhA AdhA tyajedhAvatpUrvabalaM bhavetpaTutaraM tAvatstriyaM na / bhAga, tathA sIsA bhasma cauthAI bhAga lekara sabako spRzet // ekatra milA kara vAsA, kAkamAcI (makoya), cItA, / yadi rasa khAnese dAha utpanna ho gaI ho to saMbhAla, indrajau, sthalapadma aura nIlotpalake sva- zarIra para zItala jala DAlanA aura candana tathA rasa yA kAthako pRthak pRthak sAta sAta bhAvanA kapUrakA lepa karanA, manda pavana sevana karanA, dekara 1-1 rattIkI goliyAM banAveM aura unheM mizrI yukta tAz2A dahI khAnA, nAriyalakA pAnI * dhUpameM sukhAkara surakSita rakkheM / pInA aura madhura tathA zItala padArtha sevana karane inake sevanase sarva doSaja samasta prakArake / evaM anya zItala upacAra karane hitakArI haiN| antraroga naSTa hote haiN| (6090) rasavikArazamanopAyaH suhAgA, caulAIkI jar3a, mizrI, mulaiThI aura ( yo. ra. / rasavikAraciki.) sapheda candana samona bhAga lekara cUrNa bnaaveN| ise kAMjIke sAtha pInese samasta rasavikAra janitavividhadAhe zItatoyAbhiSeko zAnta hote haiN| malayajaghanasAro lepanaM mandavAtaH / taruNadadhisitAktaM naarikeliiphlaambho| yadi rasavikArake kAraNa chardi hone lage to __ madhurazizirapAnaM zItamanyacca zastam // IkhakA rasa pilAnA yA kaithake gUdemeM mizrI milA kara khilAnA cAhiye / saubhAgyameghanAdAGgrisitAmadhukacandanam / tuSodakena pAtavyaM sarvasmin rasavaikRte // / rasajanya dAhameM samasta zarIra para jambIrIke rasameM ghIkumArake gUdeko pIsa kara lepa karanA tathA chayoM cekSuraso deyaH kapitthaM vA sitaanvitm| pittaJcarako cikitsA karanI cAhiye / kumArIgilalepazca sarvAGgeNa prazasyate // samasta rasavikAroMmeM icchAnusAra zItala rasadAhe bhavetsarva pittajvarabhiSagjitam // jalAdi pilAnA aura dADima (anAra) vRkSakI kAMpala tathA dUba ghAsakI jar3ako Amaleke rasameM sarvasmin rasavaikRte hi ziziraM svecchAmbu- pIsa kara denA caahiye| pAnAdikam / rasavikAra zAnta hone para jaba taka pUrvadeyaM tApazamAya dADimataroragrANi durvA shiphaaH| vat bala na A jAe taba taka strI-samAgama na sampeSyAmaLayA dadIta ca tadA svecchAvazena / karanA cAhiye / 53 For Private And Personal Use Only
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 418 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi - (6091) rasavIramahArasaH (6092) rasazArdUlarasa' (1) (ra. ra. rasA. kha. / upadeza 2) ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / sUtikA.) triguNaM zuddhasUtasya yojayecchuddhagandhakam / abhraM tAnaM tathA lauhaM rAjapaDheM rasantathA / lohaparpaTikAcUrNa sUtatulyaM vinikSipet // gandhaTaGkamarIcazca yavakSAraM samAMzakam // snuhyakapayasA madhai tatsarvaM divasatrayam / tathAtra tAlakaJcaiva triphalAyAzca tolakam / tacchuSkaM cAndhitaM pacyAtkarISAgnau divA tolakaJcAmRtazcaiva SaDguJjA pramitA vaTI / / nizam // grISmasundarakasyApi nAgavallIrasena ca / tatazca TaGkaNaM kAcaM dattvA ruvA dhamedRDham / bhAvayetsaptadhA hanti jvarakAsAGgasaGghaham // gujjaikaM madhunA khAdedrasavIro mhaarsH|| sUtikAtaGkazothAdistrIrogazca vinAzayet // abdaikena jarAM hanti jIvedAcandratArakam / ___ abhraka bhasma, tAmra bhasma, loha bhasma, rAja muzalImUlacUNe tu guJApatradvaiH pibet // chAgImUtreNa vA taM vai karSe kAmakaM param // / paTTa ( kAnta pASANa-cumbaka) bhasma, zuddha pArA, zuddha gandhaka, suhAgekI khIla, kAlI mircakA cUrNa, zuddha pArada 1 bhAga aura gandhaka 3 bhAga le javAkhAra, haratAla ( zuddha yA bhasma ), harra, baher3A, kara donoMkI kajjalI banAveM aura phira usameM 1 | AmalA aura zuddha bachanAga (mIThA viSa ) samAna bhoga lohaparpaTIkA cUrNa milA kara sabako 3-3 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM dina snuhI ( seMDa-thUhara ) aura Akake dUdhameM aura phira usameM anya oSadhiyoMko cUrNa milAkara kharala kareM aura phira use sukhAkara andhamUSAmeM banda sabako gUmA aura pAnake rasakI pRthak pRthak karake 1 dina rAta kaNDoMkI agnimeM pakAveM / tatpa sAta sAta bhAvanA dekara 6-6 rattIkI goliyAM zcAt usameM 1-1 bhAga suhAge aura kAMcakA cUrNa bnaaveN| milAkara sabako ekatra ghoTa kara zarAvasampuTame inake sevanase jvara, khAMsI, zarIrakI jakabanda kareM, aura use tIbrAgni para dhamAveM / DAhaTa, sUtikA roga aura zothAdi strI-rogAMkA ise 1 varSa taka sevana karanese jarA (vRddhA nAza hotA hai| vasthA ) naSTa hotI aura atyanta AyuvRddhi honI hai| (6093) rasazArdUlarasaH (2) (vRhad) mAtrA-1 rttii| ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / sUtikA.) anupAna-zahadake sAtha davA khA kara Uparase rasasya dviguNaM gandhaM zuddhaM sammardayeddinam / mUsalIkA cUrNa cauMTalIke pattoMke rasa yA bakarIke pratilauhaM sUtatulyamaSTalauhaM mRtaM kSipet / / mUtrake sAtha pInA caahiye| | brAhmI jayantI nirguNDI madhuyaSTiH punarnavA / For Private And Personal Use Only
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 419 rasaprakaraNam caturthoM bhAgaH nalikA girikrnnykkRssnndhuurttduraalbhaaH|| mardayecca tulasyaiva tatazcaitAni dApayet // aTarUpaM kAkamAcI dravaireSAM vimaIyet / jAtIkoSaphale caiva pArasIkayamAnikAm / guAtrayaM caturtha vA sarvarogeSu yojayet // AkArakarabhaM caiva dvAtriMzadraktikAM prati // rogoktamanupAnaM vA kavoSNaM vA jalaM pibet // mardayettulasItoyaireteSAM dviguNaM zubham / zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, dadyAt khadirasatvazca vaTikA caNakaprabhA / / svarNa bhasma 1 bhAga, raupya bhasma 1 bhAga, tAmra / sAyaM dve dve prayojye ca lavaNAmlazca varjayet / bhasma 1 bhAga, baMga bhasma 1 bhAga, sIsA bhasma 1 galakaSTa tathA sphoTAna TAna gabhimAvi bhAga, muNDaloha bhasma 1 bhAga, tIkSNa loha bhasma ye syurvaNA nRNAmanye upadaMzapuraHsarAH / 1 bhAga aura kAnta loha bhasma 1 bhAga lekara | tAn sarvAnnAzayatyAzu siddho'yaM rsshekhrH|| prathama pArada gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe milA kara sabako 1-1 dina zuddha pArada 2 rattI aura aphIma 12 rattI brAhmI, jayantI, nirguNDI ( sambhAlu ), mulaiThI, | lekara doneAMko loha pAtrameM DAlakara nImake DaMDese, punarnavA, nAlI zAka, koyala, Aka, kAlA dhatUrA, thor3A thor3A tulasIkA rasa DAlate huve ghoTeM / jaba dhamAsA, bAso aura makoyake rasameM kharala karake donoM eka jIva ho jAeM to usameM 2 rattI zuddha 3-3 yA 4-4 rattIkI goliyAM banA leN| hiMgula ( ziMgarafa) milA kara uparokta vidhise inheM rogocita anupAna yA mandoSNa jalake | tulasIkA rasa DAla DAla kara nImake DaMDese ghoTeM / sAtha sevana karanese samasta satikAroga naSTa jaba saba acchI taraha mila jAeM to usameM jAvatrI, hote haiN| jAyaphala, pArasI ajamAyana (khurAsAnI ajavA yana ) aura akarakarekA bArIka cUrNa 32-32 rasazArdUlarasaH (3) (mahA) rattI milA kara punaH tulasIkA rasa DAlakara nImake ( rase. so. saM. ; ra. rA. su. / sUtikA.) DaMDese ghoTeM aura antameM sabase 2 gunA katthA milA"mahA zArdUla rasaH" prayoga saMkhyA 5587 | kara caneke barAbara goliyAM banA leN| dekhiye| mAtrA--2 golii| (6094) rasazekharaH inheM sAyaMkAlake samaya khilAnA cAhiye / ( bhai. ra. / upadaMzo. ; dhanva.) apathya-namaka aura khaTAIse parahez2a karanA pAradaJcAhiphenazca dviAdazaraktikam / caahiye| ayaH pAne nimbkaasstthaimrdyettulsiidrvaiH|| / inake sevanase galatkuSTha visphoTaka, gardabhikA tasmin sammUJchite dadyAdaradaM rasasammitam / | aura upadaMzake vraNa naSTa hote haiM / For Private And Personal Use Only
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 420 www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH (6095) rasasArarasaH ( 2. ca.; / rasavikAra ci. ; yo. ra. ) muktAvamavaGgabhUtisahitaM ballaM pRthak svarNakam chinnAsattvatugAsitAnavanitaM cAloDya sambha / kSayet // saMjAte tRSi nArikelasalilaM tatkAlikaM praashyet| sarvasminrasavaikRte ca gaditaM hyetaddhi yogAmRte || motI bhasma, vidruma (mUMgA) bhasma, baMga bhasma aura svarNa bhasma tathA giloyakA sata aura baMsalocana samAna bhAga lekara sabako ekatra milA kara kharala kreN| ise mizrIyukta navanIta (naunI ghI) ke sAtha cATane se rasajanita vikAra zAnta hote haiM / rasa sevana se yadi tRSA utpanna ho jAya to nAriyalakA tAz2A pAnI pilAnA cAhiye / (6096) rasa sindUram (1) ( rase. sA. sa. ; yo. ra. ) palamAtrai rasaM zuddhaM tAvanmAtrantu gandhakam / vidhivatkajjalIM kRtvA nyagrodhAGkuravAribhiH // bhAvanA tritayaM datvA sthAlImadhye nidhApayet viracya kavacIyantraM vAlukAbhiH prapUrayet // dadyAttadanu mandArthi bhiSagyAmacatuSTayam / jAyate rasasindUraM taruNAdityasannibham // anupAnavizeSeNa karoti vividhAnguNAn // / 5 tole zuddha pArada aura 5 tole zuddha gandhakakI kajalI karake use bar3ake aMkure ke rasa kI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ kArAdi 3 bhAvanA de kara sukhA leM aura phira use 3-4 kapar3amiTTI kI huI AtazI zIzI meM bhara kara bAlukA yantra meM rakha kara 4 paharakI mandAgni deM / tadanantara zIzIke svAMgazItala hone para use sAvadhAnI pUrvaka tor3a kara usameM se bAlasUrya ke samAna lAla raMga ke rasako nikAla leM / isIkA nAma rasa - sindUra hai | rogocita anupAna ke sAtha denese yaha aneka rogako naSTa karatA hai / (6097) rasa sindUraram (2) ( yoga ta / ta. 17; A. pra. / a. 1 ) sutaH paJcapalaH svadoSarahitastattulyabhAgo balidvauM TaGkau navasAdarasya tuvarIkarSazca saMmarditaH / kRpayA kAcabhuvi sthitazca sikAyantre tribhivasare: pako vahnibhirudbhavatyaruNAbhAH sindUranAmA rasaH zuddha pArada 25 tole, zuddha gandhaka 25 tole, nausAdara 10 mAze aura phaTakI 1| tolA lekara kajjalI banAveM aura phira use kapar3a miTTI kI huI AtazI zIzI meM bhara kara 3 dina taka bAlukA yantrameM pakAveM / aura tatpazcAt zIzI svAMgazItala hone para use tor3akara usake galemeM lage huve lAla raMga rasasindUrako nikAla leM / (6098) rasasindUram (3) ( A. ve. pra. / a. 1 ) kUpI saptamRdaMzukaiH parivRtA zuSkA'tra gandhezvarau tulyau tau navasArapAdakalitau sammartha tasyAM nyaset / For Private And Personal Use Only
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 421 rasapakaraNam ] caturthoM bhAgaH sA yantre sikatAkhyake talavile paktvA'rkayAmaM saMmarya gADhaM sakalaM subhANDe himaM tAM kajalI kAcakRte nidadhyAt // bhitvA kuGkumapiaraM rasavaraM bhasmAdadevaidyarAT // saMveSTaya mRtkapaTakairghaTIM tAM pAke ruddhaM mukhaM kUpyA navasAreNa jAyate / mukhe sacUrNI guTikAM ca dattvA / tataH zalAkayA kuryAtkUpikAnAzazAntaye // anena vidhinA pAkA yAvanto'sya bhavanti hi kramAgninA trINi dinAni paktvA tAvanto hi guNotkarSA jAyante rasabhasmanaH // tAM vAlukAyantragatAM, tataH syAt // vandhakapuSpAruNamIzajasya zuddha pArada aura gandhaka 4-4 bhAga tathA bhasma prayojyaM sakalAmayeSu / nausAdara 2 bhAga le kara yathA vidhi kajjalI nijAnupAnaimaraNaM jarAM ca banAveM aura use sAta kapar3amiTTI kI huI AtazI zIzImeM bhara kara 12 pahara taka bAlukA-yantrameM nihanti vallakramasevanena // pakAveM / bAlU vAlI hANDIkI talImeM 1 cheda kara | 'gandhasya bhAgo navasAdarasya' iti mukhyaH denA cAhiye / pAThaH / 'bhAgazabdastu karSatrayavAcI' iti pAkake samaya nausAdara ur3akara zIzIke mukha vRddhAH / kecana pavanAzanazabdena sIsakaM vyApara A lagegA aura use banda kara degA, jisase | cakSate; tattu dhAtuvAde upayujyata iti jJeyam / zIzIke phUTa jAnekA bhaya hai; ataH jaba jaba | AruNyotpattyai kUpImukhe mudrA kAryA iti ke zIzIkA mukha nausAdarase banda ho jAya taba taba cidvadanti, anye mudrAmadattvaiva rasabhasma saMpAdause lohekI zalAkAse kholate rahanA cAhiye / / yanti; yathAsaMpradAya vyavasthA // 12 pahara pazcAt zIzIke svAMga zItala hone zuddha pArada 1 bhAga (11 tolA ) aura para use tor3a kara usake gale meM lage huve rasa si- | gandhaka 3 karSa ( 3 // tole ) tathA zuddha zIzA ndUrako nikAla leN| 1 / mAzA lekara prathama zIzeko galA kara pAradameM ukta vighise jitanI bAra adhika pAka kiyA | | DAla kara kharala kareM aura jaba zIzA usameM mila jAyagA, rasa, utanA hI adhika guNadAyaka bnegaa| jAe to usameM gandhaka DAla kara kajjalI banAveM / tadanantara isa kajjalIko kaparamiTTI kI huI AtazI (6099) rasasindUram (4) zIzImeM bhara kara usake mukha para khiriyA miTTIkA ( A. ve. pra. / a. 1; rase. sA. sa. ; yo. ra.) DATa lagA kara use gur3a cUnese banda kara deM aura bhAgo rasasya traya eva bhAgA / bAlukA-yantrameM rakha kara 3 dina taka kramavardhita gandhasya mASaH pvnaashnsy| | agni jalAveM / For Private And Personal Use Only
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 422 bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [rakArAdi isake pazcAt zIzIke svAMgazItala hone para zUlaplIhavinAzanaM jvaraharaM duSTabaNAnnAzayeusakA tor3akara gale meM lage huve dupahariyAke phUlake dAMsi grahaNIbhagandaraharaM chardi tridoSApaham // samAna lAla raMgake rasasindUra kA nikAla leN| / zuddha pArada 10 tole, zuddha gandhaka 2 / / yaha rasa ucita anupAnake sAtha denese aneka tole aura nausAdara 7 // mAze lekara tInoMkI rogoM aura jarA tathA (akAla) mRtyuko bhI naSTa kajjalI banA kara use nIbU ke rasameM ghoTa kara kara detA hai| sukhA leM aura phira use sAta kapar3amiTTI kI huI mAtrA--3 rttii| AtazI zIzI meM bhara deN| noTa--kucha loga zIzIkA mukha khulA rakhate tadanantara eka hANDIke peMdemeM cheda karake usa para kaparamiTTI kara ke sukhA leM aura usameM zIzI rakha kara zozIke gale taka hANDIko bAlU (6100) rasasindUram (5) retase bhara deN| (yo. ra.) isake pazcAt iSTadeva aura 5 kanyAoMkA paladvayaM zuddharasaM palArdha zuddhagandhakam / pUjana karake ukta hANDI ko cUlhe para car3hA deM kAMdha navasAraM ca jambIreNa vimardayeta // aura usake nIce 8 pahara taka agni jalAveM / kAcakUpyAM kSipeJcaiva saptadhA mRdkrpttaiH| __agni tApase nAsAdara ur3a ur3a kara zIzI ke vilepya kAcakUpI tAmAtape zoSayeda dRDhama // mukhako banda karegA ataeva lohekI salAI chidrabhANDe tataH kUpI nysesiktyntrke| | se zIzI ke mukhako bAra bAra kholate rahanA pikAM kaNThamAnena pUjayediSTadevatAH // caahiye| pazca pUjyAH kumAryazca tatazcullayAM vinikSipet / ATha pahara agni jalAne ke pazcAt jaba padyAmASTakaM caiva kUpikAM ca kSaNe kSaNe // zIzI svAMga zItala ho jAya to use tor3a kara saMzodhya pAcayedyantre svAGgazItaM samuddharet / usake gale meM lage huve rasasindUrako nikAla grAhyaM ca daradAkAraM devadAnavadurlabham // sevayedroganAzAya tttdrogaanupaantH| mAtrA--3 se 6 rattI tk| vallaM vA vallayugmaM vA kaNayA madhunA saha // sevitaM kAminIkAmaM darzayedratikautukam / / sAdhAraNa anupAna--pIpalakA cUrNa aura vIryabandhakaraM zIghraM yoSAmadavinAzanam // shhd| sindUraM haravIryasaMbhavamidaM rUkSAgnimAnyApahai yaha atyanta vAjIkaraNa, vIryastambhaka, aura yakSmAdikSayapANDuzophamudaraM gulmapramehApaham / kAminI-mada-bhaMjaka hai / For Private And Personal Use Only
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] caturthoM bhAgaH 423 ise rogocita anupAna ke sAtha denese aneka | asyAnupAnayogena sarvajvaravinAzanaH // roga naSTa hote haiN| tathA recakaraH proktaH sauvarcalaphalatrikAt / yaha rasa rUkSa, agnimAMdya-nAzaka tathA kSaya, lavaGga kuGkumaM caiva daradena ca sNyutH|| pANDu, zotha, udara, gulma, prameha, zUla, plIhA, | tAmbUlena samaM bhakSyo dhAtuvRddhikaraH prH| jvara, duSTa vraNa, arza, saMgrahaNI, bhagandara, chadi aura vidArocUrNayogena dhAtuddhikaro mtH| vijayAdIpyasaMyukto vamanasya vikAranut // tridoSako naSTa karatA hai| sauvalaM haridrA ca vijayA diipykstthaa| rasasindUram (6) anenodarapIDAM ca sadyojAtAM vinAzayet // ( rase. sA. sa.) caturvallaM palAzasya bIjAca dviguNaM guDAt / pra. sa. 4351 " pAradabhasma-vidhiH " | asyAnupAnayogena kRmidoSavinAzanaH // (14) dekhiye| ahiphenaM lavaGgaM ca daradaM vijayA tathA / rasasindUrAnupAnAni asyAnupAnataH sadyaH sarvAtIsAranAzanaH // sauvarcalena dIpyena cAnimAndyaharaH prH| (yo. ra.) kSudvodhajanakazcaiva siddhanAgezvaroditaH // pippalImadhunA sArdhaM vAtamehaM hinasti ca / guDUcIsavayogena sarvapuSTikaraH smRtaH / triphalAzarkarAsArdhe pittamehaharA smRtA / yuktAnupAnasahitaH sarvAnrogAnvinAzayet // pippalI maricaM zuNThI bhArgI ca madhunA saha / rasasindUrake anupAna kAsazvAsaprazamanaH zUlasya ca vinAzanaH // haridrAzarkarAsArdhaM rudhirasya vikAranut / / ___ vAtaja pramehameM--pIpalake cUrNa aura zahada tryUSaNaM triphalA vAsA kaamlaapaannddmaanyt|| ke sAtha caTAva / pippalI citrakaM pathyA tathA sauvarcalaM kSipet / pittaja pramehameM-triphale ke kvAthameM khAMDa agnimAndyabaddhakoSThahRdyathAnAzanaM param // milA kara usake sAtha khilAveM / / zilAjatu tathailA ca sitopalasamanvitam / ___ khAMsI, zvAsa, zUlameM--pIpala, kAlI mirca mUtrakRcchre prazasto'yaM satyaM nAgArjunoditam // " sAMTha aura bharaMgIke cUrNa tathA zahadake sAtha deN| lavaGgaM kuGkuma :patrI hiGgulaM krhaattikaa| pippalI vijayA caiva samAnImAni kArayeta // raktavikArarme-haldI ke cUrNa aura khAMDa ke karpUrAdahiphenAcca nAgAdbhAgArdhakaM kSipet / sAtha daM sarvamekatra samparya dhAtuvRddhau pradApayet // kAmalA, pANDu, agnimAMdyameM-trikuTA, sauvarcalaM lavaGgaM ca bhUnimbazca hriitkii| triphalA aura bAseke kvAtha ke sAtha sevana karAveM / For Private And Personal Use Only
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 424 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi agnimAMdya, hRdroga, koSThabaddha meM--pIpala, hara prakArake atisArameM--aphIma, lauMga, cItA, harra aura saJcala ( kAle namaka ) ke zuddha hiMgula aura bhAMga samAna bhAga lekara cUrNa sAtha deN| banAveM tathA usake sAtha rasasindUra sevana mUtrakRcchameM--zilAjIta, ilAyacI, aura | kraaveN| baMsalocana ke cUrNa ke sAtha sevana karAve / ___agnimAMdyameM--saJcala (kAlA namaka) aura dhAtuvRddhi ke liye--lauMgakA cUrNa, kesara, ajavAyanake sAtha deN| isI anupAnake sAtha jAvatrI, zudra hiMgula, akarakarA, pIpala aura bhAMga | dene se kSudhAvRddhi bhI hotI hai| 1-1 bhAga tathA kapUra, aphIma aura sIsAbhasma | puSTi ke liye---giloyake satake sAtha deM / AdhA AdhA bhAga lekara yathA vidhi cUrNa banAveM anya rogoMmeM rogocita anupAnake sAtha denA evaM isa cUrNa ke sAtha yathocita mAtrAmeM rasa sindUra | cAhiye / sevana karAveM / (6101) rasasindUrayogaH haraprakArake jvarameM-saJcala (kAlA namaka), ( bhai. ra. / mUtrAghAtA.) lAMga, cirAyatA aura harra ke sAtha deN| varAmlalavaNopetaM mUtaM yazca pivennaraH / virecana ke liye--sauvarcala (saJcala ) yukta tasya nazyanti vegena mUtrAghAtAstrayodaza // triphalAkAthake sAtha deN| rasa sindUrako triphalA aura seMdhA namakake dhAtu vRddhike liye---lauMga, kesara aura zuddha | cUrNa meM milAkara kAMjIke sAtha sevana karanese 13 hiMgula ( ziMgarapha) ke cUrNa meM milAkara pAna meM prakArake mUtrAghAta naSTa hote haiM / rakha kara khAnA cAhiye / yA vidArI kandake cUrNa (maatraa--1-1|| rattI / ) ke sAtha sevana kreN| (6102) rasAJjanAdicUrNam vamanameM --bhAMga aura ajavAyanake cUrNa ke (ga. ni. / kAsA. 10) sAtha deN| rasAJjanaM haridrA ca pippalI lohacUrNakam / navIna udarapIr3AmeM--saJcala ( kAlA | marvAcitrakamaJjiSThAH pAThA ca kSayakAsajit // namaka ), haldI, bhAMga aura ajavAyana ke cUrNa ke rasauta, haldI, pIpala, loha bhasma, mUrvA, cItA, sAtha khilAveM / majITha aura pAThA; sabakA samAna bhAga cUrNa lekara kRmi vikaarmeN--1|| mAzA palAzapApar3A ekatra milA kara kharala kreN| (DhAka ke boja) kA cUrNa aura 3 mAze gur3a ekatra yaha cUrNa kSaya kI khAMsIko naSTa karatA hai / milAkara usake sAtha khilaaveN| ( mAtrA--1 mAzA / ) For Private And Personal Use Only
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rakaraNam ] (6103) rasAdiguTikA (ra. rA. su. / vAtarogA.) www.kobatirth.org caturthI bhAgaH pAradastAlako gandhastrayaH zuddhAH samAH smRtAH / jAtiphalaM jAtikozaM bhaGgAvIjaM lavaGgakam // arattthakaM zuddhaM zuddhaM tryUSaM samaM pRthaka / mAgavalIda kara sairmardayet maharadvayam // sosanasya ziphAnIrairdayettu tathAvidham / aSTaguJjAmitA kArya guTikA ca bhiSakharaiH / prabhAte caiva sAyA vaTI deyA vizeSataH / madhunA nIrayuktena gilecAM vai vaTIM zubhAm // pakSAghAtaM nihatyAzu rasAdiguTikA sviyam / candraTena samAkhyAtA yogaratnasamuccaye // zuddha pArada aura zuddha gandhaka 1-1 bhAga lekara kajjalI banAveM aura phira usameM 1 bhAga zuddha haratAla tathA 1-1 bhAga jAyaphala, jAvatrI, bhAMgake bIja, lauMga, ajavAyana, tUtiyAkI bhasma, soMTha, mirca aura pIpala; inakA cUrNa milAkara 2 -2 pahara pAnake rasa aura sAsana (eka yUnAnI auSadha) kI jar3a ke rasa yA kAtha meM kharala karake 8.8 rattIkI goliyAM banA leM / anupAna -- zahadakA zarbata / inameM se 1-1 golI prAtaH sAyaM sevana karase pakSAghAta roga zIghra hI naSTa ho jAtA hai / (6104) rasAdiguTI (1) ( yo. ra. i. ni. ra. / tRSNA, vR. yo. ta / ta. 84 ) rasarajatamu paDhIyasa yo vada saroruhamadhya dadhAti / 54 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 425 sa jayati tRSitastRSAM manuSyo ganafie trimArgagAmbhaH // zuddha pArada aura zuddha cAMdIke cUrNa yA varakoM ko ekatra ghoTa kara golI banAveM / ise mukhameM rakhane se tRSA naSTa hotI hai / (6105) rasAdigudI (2) ( Ta . ni. ra. / sparzavAtA. ) aSTa bhAgo rasaH zuddho viSatindordazaiva tu / gandhakasya dazadvau trikaTutriphalayostrayaH // vahnicitrakamustAnAM vacAzvagandhayorapi / reNukAviSakuSThAnAM pippalImUlanAgayoH // ekaistu bhavedbhAga iti grAhyAH krameNa ca / guDazcaturviMzatiH syAdvaTikA badarAkRtiH // krameNa vAnuseveta sparzavAtApanuttaye // For Private And Personal Use Only zuddha pArada 8 bhAga, zuddha kucalA 10 bhAga, zuddha gandhaka 12 bhAga; soMTha, mirca aura pIpala 1 - 1 bhAga, harra, baher3A, AmalA 1-1 bhAga, cItA 2 bhAga tathA nAgaramAthA, baca, asagandha, reNukA, zuddha bachanAga, kUTha, pIpalAmUla aura sIsAbhasma 1-1 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoM kA cUrNa milAkara antameM 24 bhAga gur3a milAveM aura berake samAna goliyAM banA leM / inake sevana se sparzavAtakA nAza hotA hai / (6106) rasAdiguTA (3) (vai. ra. ; vR. ni. ra. | dAha. ; ra. rA. su. ; yo. ra. / dAha. ; vR. yo. ta. / ta. 87 ) rasabalighanasAracandanAnAM sanaladase vyapayodajIvanAnAm /
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 426 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi apaharati guTI mukhasthiteya | prabhAte sitayA sArdhamazitA zItavAriNA / sakalasamutthitadAhamAzrayettAm // ekena divasenaiSA navajvaraharA bhavet / / zuddha pArada, zuddha gandhaka, kapUra, sapheda canda- zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, nakA cUrNa, do prakArakI khasa, nAgaramothA aura zuddha hiMgula 3 bhAga aura zuddha jamAlagoTA 4 bhAga sugandhabAlAkA cUrNa samAna bhAga lekara prathama pAre lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya phira usameM anya auSadhe milA kara sabako dantI oSadhiyAM. milAkara sabako pAnImeM ghoTakara goliyAM mUlake kAthameM ghoTa kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| banA leN| ___inheM mukhameM rakhanese hara prakArakI dAha naSTa inameMse 1 golI prAtaHkAla mizrImeM milA hotI hai| kara ThaNDe pAnI ke sAtha sevana karanese navIna jvara (6107) rasAdicUrNam eka hI dinameM naSTa ho jAtA hai| ( yo. ra. / tRSA. , vR. ni. ra. / tRSNA.) (6109) rasAdivaTI (2) rasagandhakakarpUraiH zailozIramarIcakaiH / ( vR. ni. ra. / jvarA.) sasitaiH kramabaizca sUkS kRtvA tvaharmukhe // raso gandho viSaM zuNThI pippalI maricAni ca / triguApamitaM khAdetpibetparyuSitAmbu ca / / pathyA vibhIsakaM dhAtrI dantIbIjaM ca shodhitm|| bhRzaM tRSAM nihantyevamazvibhyAM ca prakAzitam // cUrNameSAM samAMzAnAM droNapuSpIrasairbhavet / zuddha pArada 1 bhAga, zudra gandhaka 2 bhAga, vaTI mASanibhAM kuryAdbhakSayennUtanajvare ca // kapUra 3 bhAga, zilAjIta 4 bhAga, khasa 5 bhAga, kAlI mirca 6 bhAga, aura mizrI 7 bhAga lekara . zuddha pArada, zuddha gandhaka, zuddha bachanAga, seTha, prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM pIpala, kAlI mirca, harra, baher3A, AmalA aura zuddha anya oSadhiyAMkA bArIka cUrNa milAkara sabako jamAlagoTA samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI acchI taraha kharala kreN| kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA prAtaHkAla isameMse 3 rattI cUrNa khA kara cUrNa milA kara sabako gUmAke rasameM ghoTa kara ur3aUparase bAsI pAnI pInese pravRddha tRSA bhI zAnta | dake barAbara goliyAM banA leN| ho jAtI hai| inake sevanase navIna jvara naSTa hotA hai / (6108) rasAdivaTI (1) (6110) rasAyuddhRlanam (vR. ni. ra. / jvarA.) (yo. ra. / sannipAta.) rasaM gandhaM ca daradaM jaipAlaM kramavarddhitam / rasaviSamaricamahezapiyaphalabhasmaikabhUcaturvasubhiH / dantIrasena sampiSya vaTI gujAmitA kRtA // / bhArgamitamudhulanamidamatisvedazaityaharam / / For Private And Personal Use Only
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam / caturthoM bhAgaH 427 pArada 1 bhAga, bachanAgakA cUrNa 1 bhAga, | AtazI zIzameM bhara kara use 12 pahara bAlukAkAlI mircakA cUrNa 4 bhAga aura dhatUreke phalakI | yantrameM pakAveM / prathama 1 pahara devakandalIkI lakabhasma 8 bhAga lekara sabako ekatra kharala karake | DIkI Aga jalAnI cAhiye aura phira 11 pahara bArIka cUrNa banAveM / anya cAhe jisa lakar3IkI Aga jalAI jA sannipAta jvarameM atyadhika sveda Ane lage yA | sakatI hai| zarIra zItala ho jAe to zarIra para isa cUrNakI 12 pahara agni deneke pazcAt jaba zIzI mAliza karanI caahiye| svAMga-zItala ho jAya to usameMse auSadhako (6111) rasAbhrakam nikAla kara surakSita rkheN| (ra. ci. ma. / stabaka 10). mAtrA-3 rttii| bhuvane viprageheSu patrikA devkndlii| anupAna-zahada pavitrA sarvadevAnAM mastakAdimanoharI // isake sevanase jaTharAgni aura pAcana zaktikI zuddhamRtakamAnIya samamabhrena melayet / / atyadhika vRddhi hotI aura Ayu bar3hatI hai| vRddhAtasthA rasaM vinikSipya mardayetsUtamabhrakam // vasthAke kAraNa zveta huve keza isake sevanase kAle yAmamAtreNa tatsarvaM milatyekatra nizcitam / ho jAte haiM tathA zarIra kSINa nahIM hotA / piNDarUpamidaM sarva ghRSyante divasatrayam // (6112) rasAbhragugguluH kAcakUpye vinikSipya vAlukAyantramadhyagam / (bhai. ra. / vAtarakta.) devakandalayaSTInAM jvAlayedyAmamAtrakam // karSadvayaM pAradasya lauhaM gandhazca tatsamam / pazcAdaparakASThAni jvAlanIyAni ytntH| lauhagandhasamaM cAbhraM guggulu kuDavadvayam // dvAdazapraharasyAnte zItIbhUtaM taduddharet // amRtAyA rasaprasthe rasaprasthe phalatrike / raktikAtritayaM davA madhunA saha bhakSaNe / sAndrIbhUte rase tasmin garbha dattvA vicakSaNaH // atyagniM kurute dIptamatipAkaM karoti ca // trikaTu triphalA dantI guDUcI cendrvaarunnii| akSINaGgizca jAyeta kalpajIvI bhvennrH| viDaGga nAgapuSpazca trivRtA ca sucUrNitam // jarAjarjaradehAnAM palitAni vinaashyet|| pratyekaM karSamAdAya sarvamekatra kArayet / yAmAdapi bhavecchImAnmatimAMzca bhavebruvam // bhakSayeta mASamAtrantu chinnAkAthAnupAnataH / / zuddha pArada aura abhraka bhasma samAna bhAga vAtaraktaM mahAghoraM sphuTita galitaM jayet / lekara doneAMko 1 pahara taka kharala kareM aura aSTAdazavidhaM kuSThaM krimirogAzmarI tathA // phira usameM devakandalIkA rasa Dola kara tIna dina bhagandaraM gudabhraMzaM zvetakuSThaM sakAmalam / kharala kreN| tadanantara use kapar3amiTTI kI huI / apacI gaNDamAlAca pAmAkaNDUvicacikAH // For Private And Personal Use Only
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 428 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi carmakIlaM mahAda nAzayennAtra sNshyH| (6113) rasAbhraguTikA vAtaraktavinAzAya dhanvantarikRtaH purA // (ra. ra.; dhanva. / rasAyanA.) rasAbhragugguluH khyAto vaatrkte'mRtopmH|| sahadevI balA caiva sUryAvarto'tha maarissH| ___ zuddha pArada, loha bhasma aura zuddha gandhaka apAmArgo'mRtA caiva samyak sampAdayeda bhiSak 2 // -2 // tole; abhraka bhasma 5 tole; zuddha eSAM palAni catvAri pratyeka kuTTayettataH / gUgala 40 tole tathA giloyakA rasa yA kAtha 2 | ata Urva ca taddattvA maNDUraM yatpurAtanam // sera aura triphalAkA kAtha 2 sera lekara prathama pAre gomUtreNa pacetAvad yAvad gomUtrazoSaNam / gandhakakI kajjalI banAveM aura phira samasta dravyoM | tasmAduddhatya taccUrNa kuryAtpalacatuSTayam // ko ekatra milA kara mandAgni para pakAveM / jaba | trikaTu riphalA mustaguDUcI citrakaM trivRt / pAka lagabhaga taiyAra ho jAya to usameM nimna | danti viDaGgamekaikaM karSameSAM tu cUrNayet // likhita dravyAMkA cUrNa milA kara sabako eka jIva | ekapatrIkRtasyAtha vacakAbhrasya yatpalam / karake surakSita rkkheN| | vAryannAmbhastrirAtrasthaM vAriparNIrasAplutam / / pUrNa dravya-sAMTha, mirca, pIpala, harra, baheDA, Atape zoSayettIkSNe dinamekaM surakSayA / AmalA, dantImUla, giloya, indrAyaNakI jar3a, | sUraNasya rasaiH piSTvA tatra TaNakasya ca // bAyabiDaMga, nAgakesara aura nisota; inakA cUrNa | dattvASTau mASakAMstatra puTapAkena pAcayet / 11-1 / tolA lekara sabako ekatra milA leN| mRNmaye sudRDhe pAtre mRdunA gomayAminA // mAtrA--1 mASA / rasAvAdazamASAzca karSa gandhakataH pRthak / rase maNDUkaparyAzca mUchitau kajjalIkRtau // anupAna--giloyakA kAtha / ghRtasya madhunazcApi pRthak palacatuSTayam / isake sevanase galita aura sphuTita bhayaMkara tatsarvamekataH kRtvA snigdhe bhANDe nidhApayet // vAtarakta, aThAraha prakArake kuSTha, kRmiroga, azmarI, tato'STau mASakAn khAdedathavA dvAdazaiva ca / bhagandara, gudabhraMza, zveta kuSTha, kAmalA, apacI, karSa vApi tathA kuryAt buddhvA doSabalAbalam // gaNDamAlA, pAmA, kaNDu (khAja), vicarcikA, carma dugdhaM cApi pibedrogI vahnau mandabhave tataH / kIla aura mahA dadrukA nAza hotA hai| taptodakAnupAnaM ca sevecca grahaNIgade // yaha prayoga vAtaraktake liye to amRtake | ajAkSIrAnupAnaM ca zvAsakAse prayojayet // samAna guNakArI hai| (1) sahadevI, balA (kharaiTI), sUryAvarta (hula ( kAthArtha---giloya 1 sera, pAnI 8 sera, hula), marasA, apAmArga aura giloya 20-20 zeSa kAtha 2 sera / triphalA 1 sera, pAnI 8 sera, tole tathA gomUtrameM pakAyA huvA purAne maNDUrakA zeSa kAtha 2 ser|) cUrNa 20 tole evaM sAMTha, mirca, pIpala, hare, For Private And Personal Use Only
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] caturthoM bhAgaH 429 baher3A, AmalA, nAgaramothA, giloya, cItA, (6114) rasAbhramaNDUram nisAta, dantImUla aura bAyabiDaMga; inakA cUrNa ( mai. ra. / zothA.) 11-1 // tolA leN| (2) 5 tole vajrAbhrakakA eka patra lekara | gandhakAmbarasUtAnAM pratyekaM zuktisammitama / use 3 dina taka cAvaloMke pAnI meM bhigoe rakkheM. saMzodhya cUrNitaM kRtvA maNDUraM muSTikadvayam // aura phira teja dhUpa meM sukhA leM / tadanantara use 3 prasRtazca harItakyA pASANajatunaH picum / dina taka zaivAla ( siravAla ) ke rasameM bhigo kara tolakaM kAntalauhasya sarvaM raudre vibhAvayet // usI prakAra tez2a dhUpameM sukhAveM / isake pazcAt use | bhRGgarAjarasamasthe kezarAjarase tthaa| jimIkandake rasameM ghoTeM aura phira usameM 10 nirguNDImAnakandAnAmAIkasya raseSvapi / / mAze suhAgA milA kara TikiyA banA kara sukhA leM trikaTutriphalAcavyamustakAnAM pRthak pRthak / aura yathA vidhi sampuTameM banda karake upaloMkI karSa karSa kSipeccUrNa mardayenmadhusarpiSA // mRdu agnimeM pakAveM / ( isI prakAra bAra bAra suhA- bhakSayetyAtarutthAya mAtrayA yuktivaH pumAn / geke yogase puTa dekara abhrakakI nizcandra bhasma | nihanti. sarvajaM zothaM sIjakAGgasaMzrayam // banAnI cAhiye / ) kAsazvAsatRSAdAhamohacchadiyutaM tathA / (3) 15 mAze zuddha pArada aura 15 mAze amlapittaM nihantyeva zUlamaSTavidha jye| zuddha gandhakakI kajjalI banAkara use maNDUkapargIke | agniddhikaraM vRSyaM hRyaM vAtAnulomanam / / rasameM ghoTa kara sukhA leN| kAmalAM pANDurogazca shlessmkusstthruciyrmH| ___aba uparokta sahadevI Adi 6 oSadhiyoMko. plIhagulmodaraM hanti grahaNIM sapabAhikAm / / kUTa kara bArIka kara leM aura phira usameM uparokta zudra gandhaka, abhraka bhasma aura zuddha pArada, maNDUra, seThi Adi kASThAdi oSadhiyAM, uparokta 2 // -2 // tole, maNDUra bhasma 10 tole; harakA vajAbhraka, kajalI tathA 20-20 tole gho, aura cUrNa 10 tole, zilAjIta 1 / tolA aura kAnta zahada milA kara sabako snigdha pAtrameM bhara kara | loha bhasma 7 // mAze lekara prathama pArada gandhakakI rakha deN| kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe milAise 8 mAzese 11 tolA taka agni balocita | kara usameM 2-2 sera kAle aura sapheda bhaMgare tathA mAtrAnusAra sevana karanA caahiye| saMbhAlu, mAnakanda aura adarakakA rasa DAla kara anupAna dhUpameM rakha deN| jaba rasa sUkha jAe to usameM agnimAMdha-dUdha; 10-11 tolA seTha, mirca, pIpala, hare, baher3A, grahaNI rogameM-uSNa jala tathA AmalA, cava aura nAgaramothe kA cUrNa milA kara zvAsa khAMsImeM-cakarIkA dUdha / / kharala kreN| For Private And Personal Use Only
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH (rakArAdi ise dho aura zahada meM milAkara sevana karanese / tadanantara usameM sapheda aura kAle bhaMgare tathA sarva doSaja ekAGga tathA sarvAMgagata zotha; khAMsI, saMbhAlU, cItA, gUmA, bhaNDU pargI, jayantI, bhAMga zvAsa, tRSA, moha aura chardi Adi upadrava yukta aura sapheda koyala ke pttokaa 11-12 tolA rasa zotha evaM amlapitta aura ATha prakArakA zUla | milAkara kharala kareM aura mArake samAna goliyAM kAmalA, pANDu, kapha, kuSTha, aruci, jvara, plIhA, | banAkara gulma, udara roga, grahaNI vikAra aura pravAhikAkA / inake sevanase khAMsI, zvAsa, kSaya, vAtakaphaja nAza tathA vAyu anuloma hotA aura agnikI vRddhi | ma hAtI Ara AgnikA vRddhi roga, jvara, atisAra, cAturthika jvara aura grahaNI hotI hai| | vikAra naSTa hotA hai| (mAtrA--1 rttii|) . isa para dahI avazya ponA cAhiye / (6115) rasAbhravaTI (6116) rasAmRtacUrNam ( raseM. sA. saM. / grahaNya.) (yo. ta. / ta. 64; va. se. / amlapi. ; yo. zuddhastasya kaka kakaM gandhakasya ca / ra. / amlapi. ; vR. yo. ta. / ta. 122.) dvayoH kanjalikAM kRtvA tulyaM vyoma pdaapyet|| trikaTu triphalAmustaM viDaGga citra tathA / kezarAjasya bhRGgasya nirguNDayAzcitrakasya ca / eSAM saJcUrNitAnAntu pratyekantu palaM bhavet / / grISmasundaramaNDU kIjayantIndrAzanasya ca // karSavayaM gandhakasya tadadai pAradasya ca / zvetAparAjitAyAzca svarasaM parNasambhavam / viDAlapadamAtrantu lihyAttanmadhusarpiSA / / rasatulyaM pradAtavyaM cUrNazca maricodbhavam / / zItodakaM cAnu pibetkramAdgavyaM payastathA / deyaM rasA bhAgena cUrNa TaGkaNasambhavam / amlapittamanimAnyaM pariNAmarujaM tathA // sammartha vaTikAM kuryyAtkalAyasadRzIM budhaH // kAmalAM pANDurogazca hanyAdetadrasAmRtam // hanti kAsaM kSayaM zvAsaM vAtazleSmabhavaM rujam / soMTha, mirca, pIpala, hara, baher3A, AmalA, jvare caivAtisAre ca siddha epa prayogarAT // nAgaramothA, vAyabiDaMga, aura cItA; inake cUrNa cAturtha ke jvare zreSTho grahaNyAtaGkanAzanaH / 5-5 tole tathA zuddha gandhaka 2 // tole aura zuddha dadhi cAvazyakaM deyaM prAha nAgArjuno muniH|| pArada 11 tolA lekara prathamA pAra gandhakakI kajjalI ___ zuddha pArada za tolA, zuddha gandhaka 1 / tolA, banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMke cUrNa abhraka bhasma 2 // tole, kAlI mircakA cUrNa // milAkara acchI taraha kharala kreN| mAze aura suhAgekI khIla 7 // mAze lekara prathama ise 11 tolekI mAtrAnusAra ghI aura zahadake pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM | sAtha sevana karanese amlapitta, agnimAMdya, pariNAma anya auSadhe milA kara thor3I dera mardana kreN| zUla, kAmalA aura pANDukA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH ise khAneke pazcAt zItala jala pInA tathA (6118) rasAmRtarasaH / godugdha sevana karanA caahiye| (ra. caM. ; ra. rA. su. / raktapittA. ; dhanva. ; ( vyavahArika maatraa---1|| mAzA ) / rase. sA. saM.) (6117) rasAmRtam rasasya dviguNaM gandhaM mAkSikaM ca zilAjatu / candanaM guDUcI drAkSA madhupuSpaM ca dhAnyakam / / (ra. rA. su. / mUrchA.) kuTajasya tvacaM bIjaM dhAtakI nimbapatrakam / mAtuluGgadravaiH mUtaM bhAvitaM vAsarAvadhi / / yaSTimadhusamAyuktaM madhuzarkarayAnvitam / / gandhakaJca palAnyaSTau nAgaM tatpAdasaMyutam // vidhinA mardayitvA tu karSamAtraM ca bhakSayet / ekIkRtyAtha sambhAvya hastizuNDIrasaistathA / dhAroSNapayasA yuktaM prAtareva samutthitaH / / dhUmasAraistryahaM bhAvyaM rAmaThena vyahaM tryaham / / pittaM tathAmlapittaM ca raktapittaM vizeSataH / zuSkaM kAcaghaTe nyasya yAmAnaSTau pradIpayet / / nihanti sarvadoSaM ca jvarAnsarvAna saMzayaH // sikatAkhyena yantreNa vaidyo buddhivishaardH|| | rasAmRtaraso nAma gahanAndabhASitaH // raktikA dvitayaM sevyaM madAtyaya nivRttaye / / ___zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga madhunAmalakainityaM rAjAIntu rasAmRtam // tathA svarNa mAkSika bhasma, zilAjIta, sapheda candana, 1 dina bijau reke rasameM kharala kiyA huvA | giloya, munakkA, mahuveke phUla, dhaniyA, kur3ekI pArada tathA zuddha gandhaka 40-40 tole aura zuddha | chAla, indrajau, dhAyake phUla, nImake patte aura sIsA 10 tole lekara prathama sIseko pighalA kara | mulaiThI 1-1 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI pAradameM milAveM aura phira usameM gandhaka milAkara kajjalI banAveM aura phira usameM zilAjIta tathA kajjalI banA leM evaM use pRthaka pRthaka 3-3 dina | anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara sabako acchI hAthIsuNDIke rasa, gharake dhuveMke pAnI aura hIMgake | taraha mardana karake rkkheN| pAnIkI bhAvanA dekara, sukhAkara kapar3amiTTI kI huI mAtrA-11 tolA / AtazI zIzImeM bhareM / tadanantara use bAlukA yantrameM / anupAna--auSadhako khAMDa aura zahadameM rakha kara 8 praharakI agni deM / tatpazcAt zIzIke milAkara cATaneke pazcAt dhAroSNa dUdha pInA svAMga-zItala hone para usameMse auSadhako nikAla caahiye| kara surakSita rkkheN| ise prAtaHkAla sevana karanA cAhiye / isake mAtrA--2 rattI / | sevanase pitta vikAra, amlapitta aura vizeSataH anupAna---AmalekA rasa aura zahada / / raktapitta evaM hara prakArake jvarakA nAza hotA hai / isake sevanase madAtyaya naSTa hotA hai| / ( vyavahArika mAtrA-6 rttii|) For Private And Personal Use Only
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 432 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [rakArAdi (6119) rasAyanAmRtarasaH (madhyamanAyikAcUrNam) (ra. ra.; ra. caM. / atisArA.) karSa gandhakamardhapArada__mubhe kuryAcchubhAM kajalIm / dhyakSaM tryUSaNakaM ca paJca ___ lavaNAtsAdhaM ca karSa pRthak / / sArdhAkSa dvipalaM vicUrNya sakalaM zakrAzanAnmizrayet / khAdecchANamato'mukAni___ kapalaM mandAgnisandIpanam // svecchAbhojamato rasAya namidaM pUrNAdikopajvare / peyaM pAtra tu kAdhika __vadati sA nArI mhaayoginii|| hanyAdvAtaM ca pittaM kapha kRtamatisAraM ca doSaM grahaNyAH / zvAsa kAsaM ca zUlaM jvara mudararujo rAjayakSmANamugram // plIhAnaM cAmavAsa ghaDapi va zudajAM kuSTharoga samagram / ghAtAnaM kaNTharogAnidamiha kathitaM dIpanaM jaatthraagneH|| dIrghAyuH kAmamUrtijitapali palito ghorgmbhiirmaadH| medhAvI sasvavIryasmRtibalasahito mAnavo'sya prasAdAt // zuddha pArada 7 // mAze, zuddha gandhaka 11 tolA tathA sAMTha, mirca aura pIpala 1 / -1 / tIlA evaM pAMcoM lavaNa ( seMdhA namaka, kAlA namaka, viDa lavaNa, samudra lavaNa aura udbhid lavaNa) 1 // 1 // karSa (pratyeka 22 // mAze ) aura bhAMga 11 tole 10 // mAze lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAne aura phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara mardana kreN| mAtrA--4 mAze / anupAna---5 tole kaalii| isake sevanase agni dIta hotI aura bhayaMkara jvara, vAtaja pittaja tathA kaphaja atisAra, grahaNIvikAra, zvAsa, khAMsI, zUla, jvara, udara-vikAra, ugra rAjayakSmA, plIhA, AmavAta, samasta prakArako arza, kuSTha, vAtarakta aura kaNTha rogoMkA nAza hotA hai| tathA ise sevana karanese Ayu bar3hatI, balipalitakA nAza hotA, svara ghora aura gambhIra hotA evaM medhA, bala, vIrya aura smRtiko vRddhi hotI hai| (6120) rasAyanAmRtalauham ___(bhai. ra. / gulmA. ; dhanva. / gulmA.) bikaDa triphalA mustaM viDaoN jIrakadvayam / yamAnIdvayabhUmimba tridantI ca nimbakam // sarvaSAM kArSikaM bhAgaM saindhavaM karSamabhrakam / khaNDasya SoDazapalaM prasthazca triphalAjalam / / jambIrINAM rasaM dadyAt palaM poDazaka tathA / / pAcyaM sarva prayatnena lauhaM dattvA palavyam // For Private And Personal Use Only
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 433 ekatra siddhe pAke punardeyaM ghRtaM palacatuSTayam / / 1 bhAga yaha cUrNa aura 1 bhAga pArada bhasmako sarvarogeSu saMyojyaM mahAmRtarasAyanam // gulmaM paJcavidhaM hanti yakRtplIhodarANi ca / ise zahadake sAtha sevana karanese vamana naSTa kAmalAM pANDurogazca zothaM jIrNajvaraM tathA // | hotI hai| rogAn sarvAnihantyAzu bhAskarastimiraM yathA // ( mAtrA--2 rattI / ) sAMTha, mirca, pIpala, hara, baher3A, AmalA, (6122) rasendraguTikA (1) nAgaramothA, bAyabiDaMga, sapheda jIrA, kAlA jIrA, ( bhai. ra. / rAjaya.) ajavAyana, ajamoda, cirAyatA, nisota, dantImUla, karSa zuddharasendrasya svarasena jayAdrayoH / nImakI chAla aura seMdhA namaka; inakA cUrNa tathA abhraka bhasma 10-11 tolA, loha bhasma 10 tole zilAyAM khallayettAvadyAvatpiNDaM ghanaM bhavet // evaM khAMDa 1 sera ( 80 tole ), triphalAkA kAtha jalakarNAkAkamAcIrasAbhyAM bhAvayet punaH / 2 sera aura jambIrIkA rasa 2 sera le kara sabako saugandhikapalaM bhRGgasvarasena subhAvitam // cUrNitaM rasasaMyuktamajAkSIrapaladvaye / ekatra milA kara mandAgnipara pakAyeM aura jaba pAka khallitaM ghanapiNDantu guTIH svinnakalAyavat // taiyAra ho jAya to usameM AdhA sera ghRta milAkara sarvarUpaM kSayaM kAsaM raktapittamarocakam / surakSita rakkheM / api vaidyazataistyaktamamlapittaM niyacchati // isake sevanase 5 prakArakA gulma, yakRtodara, 1 / tolA zuddha pAradako pattharake kharalameM plIhodara, kAmalA, pANDu, zotha, jIrNajvara aura DAlakara jayantI aura adarakake rasa meM itanA ghoTeM anya aneka roga naSTa hote haiN| ki vaha piNDAkAra ho jAya / tadanantara use jala( mAtrA--11-2 mAze / ) karNA aura makoyake rasakI 1-1 bhAvanA deN| (6121) rasendraH phira bhaMgareke rasameM ghuTA huvA 5 tole zuddha gandhaka ( bhai. ra. / chacha.) lekara uparokta pAradameM DAleM aura donoMkI kajjalI banAkara usameM 20 tole bakarIkA dUdha milAkara ajAjIdhAnyakRSNAbhiH itanA ghoTeM ki vaha golI banAne yogya ho jAya / sakSaudrAbhiH kttutrikaiH| tatpazcAt usakI ubalI huI maTarake samAna ebhiH sAI bhasmamUtaH goliyAM banA leN| sevyo vAnti prazAntaye // inake sevanase sampUrNa lakSaNa yukta kSaya, khAMsI, jIrA, dhaniyAM, sAMTha aura mirca 1-1 bhAga | raktapita, aruci aura saikar3oM vaidyoMse tyakta amlatathA pIpala 2 bhAga le kara cUrNa banAveM aura phira pitta roga naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhAratata- bhaiSajya ratnAkaraH 434 .(6123) rasendraguTikA (2) (vRhat ) (bhai. ra. / rAjaya . ) kumAryA triphalA cUrNe citrakasya rasaiH kramAt / zodhayitvA punA rAjIgRhadhUmaharidrayA // pakveSTakArajobhizca vohnApatrarasena ca / zRGgaverarasenApi zodhayitvA punaH punaH || prakSAlanAtpunaH paJcAcchAnayedrasane ghane / air rasendrasya bhAvayedvijayArase || zilAyAM khalayeccApi yAvaccUrNatvamAgatam / karNAkAkamAcIrasAbhyAM bhAvayet punaH // saugandhikapalaM zuddhama maricaTaGkaNam / mAkSikaJca zikhigrIvaM tAlakaM cAbhrakaM tathA / etAMstu militAn dattvA bhAvayedAdrakadravaiH / rakti kaikapramANena kArayedguTikAM bhiSak // inti kAsaM kSayaM zvAsaM raktapittamarocakam / pANDukrimijvaraharaM kRzAnAM puSTivarddhanam / vAjIkaraNamuddiSTamamlapittaharaM param // pAradako ( 1 dina ) ghRtakumArIke rasa meM kharala karake moTe kapar3e se chAna leM aura phira use isI prakAra triphalA cUrNa, cIteke svarasa yA kAtha, rAIke kAtha, gharake dhuMveke kAtha, haldI, pakkI IMTake cUrNa, dhatUra ke pattoMke rasa aura adaraka ke rasa meM pRthak pRthak kharala kareM / hareka vastu ke sAtha kharala karaneke pazcAt moTe kapar3ese chAna lenA cAhiye / antameM dhokara svaccha kara leM / | aba uparokta vidhise zuddha pArada 2|| tole lekara use pattharake kharala meM DAlakara jayantIke rasake sAtha itanA ghoTeM ki usakA cUrNa ho jAya / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ rakArAdi tadanantara use jalakarNA aura makoya ke rasakI 1 - 1 bhAvanA dekara usameM 5 tole zuddha gandhaka aura 2||2|| tole kAlI mirca kA cUrNa, suhAgekI khIla, svarNamAkSika bhasma, tuttha bhasma, zudra haratAla ( yA bhasma ) aura abhraka bhasma milA kara acchI taraha mardana kareM aura phira use adaraka ke rasameM ghoTa kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leM / inake sevana se khAMsI, kSaya, zvAsa, raktapitta, aruci, pANDu, kRmi, jvara aura amlapittakA nAza hotA tathA kRzatA dUra hokara zarIra puSTa ho jAtA / yaha rasa vAjIkaraNa bhI hai / 59 ( rasendra sAra saMgraha meM " mAkSikaJca zikhI isase pUrvakA pATha nahIM hai arthAt svarNa mAkSikase pahilekI sampUrNa oSadhiyoM aura kriyAoMkA abhAva hai / ) (6124) rasendraguTikA ( 3 ) ( vRhada ) ( ra. ra. / kAsA. ; rakheM. sA. saM.; ra. rA.su.; dhanva. / kAsA. zuddhasendrasya gandhasyAbhrakasya ca / lauhacUrNasya tAmrasya tAlakasya viSasya ca / / manaHzilAyAH kSArANAM bIjaM dhustUrakasya ca / maricasyApi sarveSAM cUrNatulyaM pradApayet // jayantI citrako mAnaghaNTAkarNo'tha maNDukI / zakrAzanaM kezarAjabhRGgApAmArgakasya ca / / sindhuvArasya ca rasaiH karSamAtraizca mardayet / hanti paJcavidhaM kAsaM zvAsaJcaiva sudAruNam || kaphavAtamayaM rogamAnAhaM vivibandhatAm / For Private And Personal Use Only
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org resaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH . agnimAndhAruciJcava udaraM pANDukAmalAm // rasAyanI ca vRSyA ca balavarNapradAyinI // zuddha pArada, zuddha gandhaka, abhraka bhasma, loha bhasma, tAmra bhasma, zuddha haratAla, zuddha bachanAga ( mIThA viSa ), zuddha manasila, suhAgA, javAkhAra, sajjI, dhatUreke zuddha bIja aura kAlI mircakA cUrNa 1 / -1 / tolA lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa milAkara thor3I dera kharala kareM / tadanantara usameM jayantI, cItA, mAnakanda, ghaNTakarNa, brAhmI (maNDUkaparNI), bhAMga, bhaMgarA, kAlA bhaMgarA, apAmArga ( ciraciTA ) aura saMbhAlu; inameMse pratyekakA svarasa yA kAtha 1 / -1 / tolA milAkara kharala kareM / isake sevanase pAMca prakArakI khAMsI, bhayaMkara zvAsa, kaphavAtaja roga, aphArA, malAvarodha, agnimAMdya, aruci, udara roga, pANDu aura kAmalAkA nAza hotA tathA balavarNakI vRddhi hotI hai| yaha guTikA rasAyanI aura vRSyA bhI hai| __ rasendraguTikA (4) ( bhai. ra. / mukharogA.) rasendravaTI pra. saM. 6128 dekhiye| (6125) rasendracUDAmaNirasaH ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 27 ; ra. cN.| vAjIkaraNA.) sUtahemabhujagAbhravaGgakAH kAntatApyavimalAH samAkSikAH / bhAgavRddhimilitA vimarditA dhUrtapatravijayAsalilena // sapta sapta capalA'mRtavallo bhaargikaasurltaajltoyaiH| vArivAhamRtayaSTikAvarI bAnarIbhujagadRSTazudakena // ardhabhAgamahiphenakaM nyase nmadayetsurasapuSparasena / candanArkakarahATapippalI zrAvaNIkRtarasaiH pRthageva // kuGkamena ca tato vibhAvaye nAbhijadravayuta vibhAvayet / siddhimeti rasarADayaM zubhaH ___ kAminImadavidhUnanadakSaH // zarkarAmadhuyuto dvimASaka: - stambhakRnnidhuvane vanitAnAm / saMsevya mUtaM na ca rAtribhojyaM kurvIta peyaM paya eva kevalam // tRtIyayAme rasasevanaM tu kRtvA nizAyAH prahare vyatIte / seveta kAntAM kamanIyagAtrAM ghanastanImujjvalacAruvasvAm // ratyutsukA kAtaralolanetrAM vilolahArAvalimAdadhAnAm / kiM kAme tanukAminAM malayajenAvazyajenAzu kiM kiM candreNa paropakArajaninAM puMskokilinA. pi kim // sahasrazaH santi yadA taruNyo madAlasA: pInapayodharA dRDhAH / tadA rasendraH paripevaNIyo vikArakArI bhavatoha nAnyathA // For Private And Personal Use Only
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAMkaraH [rakArAdi rasasindUra 1 bhAga, svarNa bhasma 2 bhAga, | karake kevala dugdha pAna karanA cAhiye, tathA 1 sIsA bhasma 3 bhAga, abhraka bhasma 4 bhAga, baMga pahara rAtri bIta jAne para strI-samAgama karanA bhasma 5 bhAga, kAnta loha bhasma 6 bhAga, svarNa caahiye| mAkSika bhasma 7 bhAga aura raupya mAkSika bhasma ___ (6126) rasendracUrNam 8 bhAga lekara sabako ekatra milAkara thor3I dera (bhai. ra. / grahaNo.) kharala kareM aura phira use dhatUreke pattoMke rasa, bhAMgake rasa, pIpalake kotha, giloyake rasa, bharaMgIke palaikaM rasasindUramAdadItAtha zANakam / kAtha, bar3I mAlakaMganIke rasa, sugandhabAlAke rasa, pratyekaM vaMzajA muktA nirutthahemabhasmanAm // nAgaramotheke kvAtha, zuddha bachanAgake kAtha, mulaiThIke drAvayedahiphenasya zANaM kSIre nimajjitam / kAtha, zatAvarake rasa, kauMcakI jar3ake kAtha aura vastrapUtena tenaiva tatsarvaM mardayeddhRzam // saMkSiIke rasakI pRthak pRthak sAta sAta bhAvanA chAyAyAmAtape vAtha zoSayeccUrNayettataH / deN| tatpazcAt usameM usase AdhI aphIma milAkara caturguJjAmitaM cUrNa kSIreNa saha sevayet // tulasIkI maMjarIke rasa yA kAtha, candanake kvAtha, skssiirmnnmshniiyaannaashniiyaallvnnaambhsii| AkakI jar3ake kAtha, akarakareke kvAtha, pIpalake yAvajIryet tAvadAdyaM pakkamAjyena modakam // kAtha tathA gorakhamuNDIke rasa yA kvAthakI 1-1 | zaucamAcamanaM kAryamagnipUtena vaarinnaa| bhAvanA dekara antameM 1-1 bhAvanA kesara aura vAsasAcchAdayedehaM na snAyAdasya sevakaH // kastUrIke pAnIkI deN| atrAnuvartayetsarvAn niyamAn rasase vinAm / cUrNa rasendranAmedaM rase zreSThaM rasAyanam // maatraa---2|| mAze / nAzayed grahaNIM kRtsnA rktaatiisaarmuutike| ise khAMDa aura zahadameM milAkara cATanA animAndyAdikaM jitvA dIpayejjaTharAnalam // caahiye| puSTaM hRSTaM baliSThazca naraH kuryAddhitAzanaH // isake sevanase kAmazakti itanI prabala ho rasasindUra 5 tole tathA baMsalocana, motIjAtI hai ki puruSa anekoM ratyutsakA madamatta taru- bhasma (yA piSTI) aura niruttha svarNa bhasma 1-1 NiyoMkA mAna mardana kara sakatA hai / isakI vidya zANa ( pratyeka 3 / / mAze ) le kara sabako ekatra mAnatAmeM malaya-pavana, candra, kokilA Adi kharala kareM aura phira 3 // / mAze aphImako thoDe kAmottejaka padArthokI AvazyakatA nahIM rhtii| dadhameM gholakara kapaDese chAna kara usameMse thoDA yaha rasa atyanta stambhaka hai| thor3A dUdha uparokta auSadhameM DAlate huve use kharala ise tIsare pahara ( dopahara bAda lagabhaga 3 / kareM aura jaba saba dUdha samApta ho jAya to use baje ) khAnA cAhiye aura phira rAtriko bhojana na / dhUpa yA chAyAmeM sukho kara cUrNa kara leN| For Private And Personal Use Only
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH mAtrA-4 rattI / lAveM aura phira usameM imalIke chilakoMkA kSAra anupAna--dUdha / thor3A thor3A DAlate huve ghoTate rheN| jaba sIsekI isake sevana kAlameM dUdha bhAta khAnA aura | bhasma ho jAya to usameM 1 bhAga zuddha pArada milI lavaNa tathA pAnIkA tyAga karanA caahiye| kara ghoTaM aura jaba donoM eka jIva ho jAeM to zIzI meM bhara kara rakkheM / pAcana zaktike anusAra ghRtase bane huve modakAdi bhI sevana kiye jA sakate haiN| isameMse 1 rattI bhara rasa le kara usameM tila aura taravaTake bojoMkA cUrNa milAkara zahada ke sAtha isake sevana kAlameM zauca kriyA aura oca khAnA cAhiye / mana bhI uSNa jalase hI karanA cAhiye / snAna na karanA caahiye| tathA rogIko apanA zarIra sadaiva isake sevanase samasta prakArake prameha, pramehakapar3ese Dhake rahanA caahiye| piDikA, kuSTha aura vAtavyAdhi thor3e dinoMmeM hI naSTa ho jAtI hai| ___ rasa sevanake sAdhAraNa niyama isameM bhI / pAlana karane cAhiyeM / (6128) rasendravaTI ___ isake sevanase grahaNI, raktAtisAra, sUtikA (bhai. r.| mukharogA.) roga aura agnimAMdyakA nAza hokara jaTharAgni dIpta rasendragandhAzmajatupravAlahotI aura zarIra hRSTa puSTa tathA balavAna ho lauhAni vaidyaH samabhAgikAni / jAtA hai| rasendrapAdapamitazca hema (6127) rasendranAgarasaH vibhAvya nimbAzanavahnitoyaiH // tato vaTIvallamitA vimadya (ra. caM. ; ra. ra. sa. / pramehA.) vidhAya buddhyA bahuvAravArA / nAga kapAlamadhye kRtvA cAgni vizodhayetkramazaH phalatrikakvAthanalena vApi / ciJcAkavacakSAraM svalpaM svalpaM vikIrya kuntena // prAtaH prayuJjayAt prakarAmbunA vA // pAradabhAgaM zIsaM ghRSTvA ghRSTvA vicUrNitaM samyak / rasendravaTyAsyagadAn nihanti tilayuk khAdanmadhunA taravaTavojena mizritaM / vAtAmayAn mehagaNAn jvarAMzca / krmshH|| karoti varbalavIryayozca mehagaNAtivizeSa sapiTIkaM kuSThamanilaM ca / / puSTiM vizeSeNa rasAyanIyam / / hantyalpadinAbhyAsAtsupathyayogAdrasendranA- zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, zilAjIta, mUMgA go'yam // bhasma aura loha bhasma 4-4 bhAga tathA svarNa bhasma . 1 bhAga zuddha sIseko kar3hAImeM DAlakara pigha- / 1 bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM For Private And Personal Use Only
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi aura phira usameM anya auSadhe milA kara sabako | nihanti pANDaM vividhAM vipAdI saraktapittaM nImakI chAla, asanA aura cIteke kAthameM pRthak kaTukAsitAbhyAm / pRthak ghoTakara 3-3 rattIkI goliyAM banAveM / khAdevinIramamRtAyutaJca samudyUpaM saghRtazca anupAna-lhisor3ekA kAtha yA triphalekA | dadyAt // kAtha athavA agarakA kAtha / rohitakajaTAkAthamanupAnaM prayacchati / inheM prAtaH kAla sevana karanA cAhiye / caturdazadinasyAnte kuSThaM zuSyati yatnataH // inake sevanase mukha roga, vAta roga, prameha | zuddhodho jAyatetyarthamatyarthaM subhagaM vpuH| aura jvara naSTa hotA tathA bala vIryakI vRddhi / | varjayetsatataM kuSThI matsyamAMsAdibhojanam // hotI hai / sIsA bhasma 3 // mAze, zuddha gandhaka 7 // vizeSataH yaha vaTI rasAyanI hai| mAze aura zuddha haratAla 10 mAze lekara sabako rAjacaNDezvararasaH ekatra milAkara kharala kareM aura phira tAmrapAtrameM (ra. ca. ; ra. rA. su. ; ra. kA. dhe, / jvarA.) 32 gune gomUtrameM pakAveM / jaba gomUtra zuSka ho jAya to use agnise nIce utAra kara pRthak pRthak caNDezvara rasa pra. saM. 1878 dekhiye / 2-2 dina jambIrI nIbUke rasa, ghIkumArake rasa (6129) rAjatAlezvararasaH | aura banasUraNa ( jaMgalI jimIkanda ) ke rasa evaM .. (ra. sA. saM. / kuSTA.) bhAMgake rasameM dhUpameM bhAvanA deN| nAgasya bhasma zANaikaM tolakaM gandhakasya ca / mAtrA-6 rttii| dviniSka zuddhatAlasya samudbhUtaM gavAM jalaiH // vipacetpoDazaguNaiH pAtre tAmramaye zanaiH / sAdhAraNa anupAna-pAnI / dharme dvighalaM jambIrakumArIvanakandajaiH // isake sevanase asthigata kuSTha, hastabhaMga, rasabhaMGgasya cAmbhobhiryutaM valladvayaM bhajet / nAsAbhaMga, svarabhaMga, kSatakSINatA aura maNDala kuSTa kuSThe cAsthigate cApi zAkhAnAsAvibhugnake // | naSTa hotA hai / svarabhaGge kSatakSINe maNDaleSu mahatsvapi // ( vyavahArika mAtrA-2 rattI / ) audumbaraM hanti zivAmadhubhyAM kRcchaJca kuSThaM | vizeSa anupAna. triphlaajlen| guDAIkAbhyAM gajacarmasidhmavicarcikAsphoTa audumbara kuSThameM---harake cUrNa aura zahadake visarpakaNDUm // sAtha deN| 1 ra. kA. dhe. meM tAmrake sthAna para mana kaSTasAdhya kuSThama---triphalA kAthake sAtha deN| sila hai| ise adaraka aura gur3ake sAtha sevana karAnese For Private And Personal Use Only
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] - caturthoM bhAgaH gajacarma, sidhma, vicarcikA, visphoTaka, visarpa aura | rudraM tanmallamUSAyAM sarva sNsvedyecchnaiH| kaNDUkA nAza hotA hai| iti siddho rasendroyaM cUrNitaH paTagAlitaH // ___ kuTakI aura mizrIke sAtha denese pANDu, kAntapAtrasthito rAtrau jalaistriphalasaMyutaiH / vipAdikA aura raktapittakA nAza hotA hai| valladvayamitaH prAtardAtavyo meharogiNAm // ____ auSadha khAneke pazcAt sapheda aura kAle mRgacArimunIndreNa mehavyUhavinAzanaH / jIrekA cUrNa DAlakara giloyakA kAtha yA ghRtayukta nirdiSToyaM raso rAjamRgAGka iti kIrtitaH // mUMgakA yUSa athavA, ruher3ekI chAlakA kAtha pInA dIpanaH pAcano vRSyo grahaNIpANDunAzanaH / caahiye| tApaghno rucikRtsarvarogaghno yogasaMyutaH // ____ ise 14 dina taka sevana karanese kuSTha naSTa ho kara khUba bhUkha lagatI hai aura zarIra atyanta suvarNa bhasma 1 bhAga, cAMdI bhasma 2 bhAga, kAnta loha bhasma 3 bhAga, tAmra bhasma 4 bhAga, sundara ho jAtA hai| baMga bhasma 5 bhAga, sIso bhasma 6 bhAga, abhraka kuSTIko matsya mAMsAdikA sarvathA tyAga kara satvakI bhasma 21 bhAga, zuddha pArada 21 bhAga denA caahiye| aura zuddha gandhaka 21 bhAga le kara prathama pAre rAjatAlezvararasaH gandhakakI kajjalI banAkara use lohapAtrameM mandAgni (re. kA. the. / kuSThA. ; ra. ci. ma. / stabaka 2) para pighalAveM aura phira usameM prathama lohabhasma DAleM pra. saM. 2653 "tAlakezvaro rasaH (14)" | aura phira anya samasta bhasmeM DAla kara lakar3Ike dekhiye| DaMDese milA kara agnise nIce utAra leM; evaM ThaMDA (6130) rAjamRgAGkarasaH (1) / karake cUrNa kara leM aura phira use AkulI ke ( rasa. ra. sa. / u. kha. a. 17; 2. rA. su. / bIjoMke leha ( gAr3hA kiye huve kvAtha ) kI sAta . pramehA.) bhAvanA dekara golA banAveM aura use sukhAkara suvarNa rajataM kAntaM tAnaM trapusasIsakam / zarAvasampuTameM banda karake ( laghupuTameM ) svedita bhasmIkRtvA ca tatsarvaM kramavRddhayA kRtAMzakam // kareM / tadanantara zarAvasampuTake zItala ho jAnepara vyomasatvabhavaM bhasma sarvaistulyaM prakalpayet / / usameMse auSadhako nikAla kara, kharala karake kapar3ese chAna leN| kajjaloM sUtarAjasya sarvairetaiH samAMzikAm // pradrAvya lohabhasmAtha pUrvabhasma viniHkSipet / / isameMse 6 rattI rasa rotako kAntalohake kASThenAloDaya tatsarvaM sadravaM hi samAharet // pAtrameM triphaleke kAthameM bhigo deM aura dUsare dina tato vicUrNya tatsarvaM saptavAraM vibhAvayet / / prAtaH kAla triphalA kAtha sameta prameha rogIko AkulIbIjasambhUtakAthalehena ytntH|| | pilAveM / For Private And Personal Use Only
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi yaha rasa prameha nAzaka, dIpana, pAcana, vRSya phira use sota dina taka jaukI kAMjImeM kharala aura ruci varddhaka hai tathA isake sevanase grahaNo, / karake golA banAveM aura use sukhA kara mUSAmeM pANDu aura tApakA nAza hotA hai| banda karake (laghupuTameM) pakAveM / rogocita anupAnake sAtha denese yaha samasta jaba mUSA svAMga zItala ho jAya to usameMse rogAMko naSTa karatA hai| auSadhako nikAla kara pIsa kara svarNa yA cAMdIke ( vyavahArika mAtrA-1, 2 rattI / ) pAtrameM rakkheM / anya prakArake pAtrameM na rakheM / (6131) rAjamRgAGkarasaH (2) isake sevanase rAjayakSmAkA nAza hotA hai / (ra. pra. su. / a. 8) (mAtrA--1 rattI ) palaikamAnaM rasabhasmakaM hi (6132 ) rAjamRgAGkarasaH (3) syAddhamabhasma prabhavaM palaM ca / / (bhai. ra. ; rase. sA. saM. / rAjayakSmA. ; ra. zuddhasya vaGgasya palaM ca tadva ma. / a. 6, ra. kA. the. ; ra. ra. / yasmA. ; yo. ttathA ca muktA dvipalaM pradadyAt / / ra. ; vR. ni. ra.; vai. jI. / rAjayakSmA. ; ra. ci. pAdAMzataSTaGkaNameva samyak ma. / stabaka 11; ra. caM. ; dhanva. / rAjayakSmA. ; khalve vimarthAtha sahAmlavetasA / yo. ta. / ta. 27; yo. ci. m.| a. 7; vR. yo. tadbhAvayedvai yavakAjhikena t.| ta. 76; rase. ci. ma. / a. 9; ra. pra. su.| pramadya sarva dina saptakena / a. 8; ra. ra. sa. / u. khaM. a. 14; zA. saM. / golaM vidhAyAtha vizoSayitvA khaM. 2 a. 12) mUSAgataM taM khalu pAcayeddhi / rasabhasma trayo bhAgAH bhAgaika hemabhasmakam / zItaM samuddhatya tato rasendraM | mRtatAmrasya bhAgaikaM zilAtAlakagandhakam / / vicUrNya dhAryaH sa tu hemapAtre / / | pratibhAgadvayaM tatrApyekI kRtya nidhApayet / hemnastvabhAve rajatasya pAtre varATI pUrayettena cAjAsIreNa TaGgaNam / / nAnyasya pAtreSu nivezanIyaH // piSTvA tena mukhaM rudbhavA mRdaH bhANDe nidhApayet / ayaM rAjamRgAGkAkhyo rogarAjasya ghaatkH| zuSkaM gajapuTe pAcyaM cUrNayetsvAGgazItalam / / pathyaM pUrvoktavidhinA kArayenmatimAn bhissk|| raso rAjamRgAGko'yaM guJjakaM ca kSayApaham / pArada bhasma 5 tole, svarNa bhasma 5 tole, | guAdvayamitaiH kRSNAmaricaiH kSaudrasaMyutaH // baGga bhasma 5 tole, motI bhasma ( yA piSTI ) 10 ghRtena dApayedvAtapitta zleSmodbhave kSaye // tole aura suhAgo 14 tolA le kara sabako ekatra 1 ra. pra. su. meM tAmra bhasmakI jagaha abhraka milA kara 1 dina amlavetake kAthameM ghoTeM aura bhasma tathA gajapuTake sthAna para vArAhapuTa hai / For Private And Personal Use Only
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 441 - pArada bhasma 3 bhAga, svarNa bhasma 1 bhAga, / jAtIsasyavalAcatuSTayajalatvaradevapuSpadravaiH / / tAmra bhasma 1 bhAga tathA zuddha maMsila, haratAla aura kakolairmadanAgakesarajalairbhAvyaM pRthaksaptathA / gandhaka 2-2 bhAga le kara sabako ekatra kharala | bhANDe sindhubhRte mRgAGkavadayaM pAcyaH kramAno karake kaur3ImeM bhara deM aura phira suhAgeko bakarIke dinam dUdhameM ghoTa kara usase kaur3I ke mukhako banda karake | bhUyaH prAksamudAhataizvavayaistaM bhAvayatpUrvavata / sukhA kara use zarAva-sampuTameM banda kareM aura use pazcAttulyavibhAgazItalarajaH kastUrikAsukhA kara gajapuTa meM ka deN| bhAvanA // mAtrA-1 rattIse 2 rattI tk| | gopyAdgopyataraM rasAyanamidaM zrI zaGkareanupAna--pIpala aura kAlI mircakA cUrNa Noditam / | guAsindhuyutaM kaNAmadhuyutaM zophe sapANDvAmaye // tathA zahada aura dhii| vAtavyAdhimupadravaizca sahitaM mehAMstathA viMzatim / isake sevanase hara prakArakA kSaya naSTa | saMyojyaM ca harItakI guDayutaM vAtAsrake durjaye // hotA hai| | gambhIre ca guDUcisatvacapalAkSaudraistu saMyojita(6133) rAjamRgAGkarasaH (4) stvAmAnAcizUlamAndhakasanApasmAravAto( navaratnarAjamRgAGkaH ) darAn // ( yo. ra., ra. rA. su. / yakSmA.) zvAsAnsaGgrahaNI halImakamatho sarvajvarAnnAmUtaM gandhakahematArarasakaM vaikrAntakAntAyasam / zayet / vaGgaM nAgapabivAlavimalAmANikya- dhAtUnpoSayati kSayaM kSapayati zyAmAzataM yauvanam // gArutmatam / / | prauDhATopayutaM karoti sahasA tAruNyagarvojjhitam / tApyaM mauktikapuSparAgajalajaM vaiDUryakaM siddho rAjamRgAGka eSa jayati svasthAnupAmaizulvakam / gaMdAn // zuktistAlakamabhrahiGgulazilA gomedanIlaM ___ zuddha pArada, zuda gandhaka, svarNa bhasma, cAMdI samam // bhasma, kha pariyA, vaikAnta bhasma, kAnta loha bhasma, gokSuraiH phaNivallisiMhavadanA muNDIkaNA- baMga bhasma, sosA bhasma, hIrA bhasma, pravAla bhasma, citrakai- | vimala ( svarNa-mAkSika bheda ) bhasma, mANikya rikSucchinnaruhAharapriyajayAdrAkSA- bhasma, marakata magi bhasma ( pannA bhasma ), svarNa varIjadravaiH // | mAkSika bhasma, motI bhasma, pukharAja bhasma, zaMkha zophanIzatapatrikAmadhujalaiH sacchAlmalI bhasma, vaiDUrya maNi bhasma, tAmra bhasma, zukti bhasma, dhaatkii| | zuddha haratAla, abhraka bhasma, zudra hiMgula, zuddha mana For Private And Personal Use Only
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 442 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi sila, gomedamaNi bhasma aura nIlama bhasma 1-1 | ise seMdhA namaka aura pIpalake cUrNa tathA bhAga le kara sabako ekatra ghoTa kara use nimna | zahadake sAtha sevana karanese zotha, pANDu, upadrava likhita oSadhiyoMke svarasa yA kAthakI pRthaka | yukta vAtavyAdhi, aura 20 prakArake prameha naSTa pRthak sAta sAta bhAvanA deN| hote haiN| bhAvanA dravya-gokharu, pAna, aDUsA, go- | durjaya aura gambhIra vAtarakkameM ise harake cUrNa rakhamuNDI, pIpala, cItA, Ikha, giloya, dhatUrA, | aura gur3ake sAtha denA cAhiye / bhAMga, drAkSA, zatAvara, punarnavA, gulAba (sevatI), | yadi ise guDUcI satva, pIpalake cUrNa aura mulaiThI, saMbhala, dhAya, jAyaphala, balA (kharaiTI), zahadake sAtha diyA jAya to AdhmAna, aruci, atibalA (kaMghI), mahAbalA, nAgabalA, sugandha- zUla, agnimAMdya, khAMsI, apasmAra aura vAtodarakA bAlA, dAlacInI, lauMga, kaMkola, kastUrI, aura | nAza hotA hai / nAgakesara / inameM se jinake svarasa mila sakeM unake | isake atirikta yaha rasa zvAsa, saMgrahaNI, svarasa aura kastUrIkA pAnI tathA zeSa dravyoMkA | halImaka, hara prakArake jvara, aura kSayako naSTa karatA, kAtha lenA cAhiye / dhAtuoMko poSaNa detA aura kAma zaktiko atyanta ina sabakI pRthak pRthak sAta sAta bhAvanA | pravRddha karatA hai / ise sevana karanese itanI zakti deneke pazcAt usakA eka golA banAveM aura use A jAtI hai ki manuSya yauvanamadagarvitA bahutasI sukhA kara zarAvasampuTameM banda karake 1 dina lavaNa- | striyoMke garvako sahasA naSTa kara detA hai / yantrameM ( seMdhA namakase bharI huI hANDIke bIcameM rogocita anupAnake sAtha sevana karanese yaha . rakha kara ) kramavardrita agni para pakAveM / | rasa aura bhI bahutase rogAMko naSTa karatA hai| - tadanantara yantrake svAMgazItala ho jAne para rAjamRgAGkarasaH (5) usameMse auSadhako nikAla kara use punaH uparokta dravyoMkI sAta sAta bhAvanA deM aura anta meM kapUra yo. ra. / kSaya. aura kastUrI samona bhAga lekara donoMko ekatra / prayoga saMkhyA 5635 " mRgAGka rasaH" milAkara usake pAnIkI eka bhAvanA dekara sura- (3) dekhiye / kSita rakkheM / yaha zaMkara mahAdeva kathita rasa atyanta sUcanA gopanIya hai| mRgAGka tathA mahAmRgAGka rasa ke makArAdi rasa prakaraNameM dekhiye| mAtrA--1 rattI / For Private And Personal Use Only
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH 443 (6134) rAjarAjezvararasaH / palAzasya ca bIjAni bhAgavRddhottarANi ca / ( rase. sA. saM. / kuTA. ; ra. rA. su. ; ra. kA. snuhIkSIreNa sampiSya bhAvayet tridinaM ca tat // dhe. / kuSThA. ; rase. ci. ma. / a. 9.) nArikelaphale kSiptvA mahAgADhAtape sthitam / Atape mardayetsataM gandha mRtatAmrakam / tatastailaM tu jAyeta gRhItvA nAbhimaNDale // muhastamarditaM tAlaM yAvattatra vilIyate // aNumAtraM pralepena dazavArAn virecayet / bhRGgarAjadravaM datvA dinamAtraM vimaIyeta / tataH zItodakenaiva zIghraM prakSAlayed budhaH // triphalA khAdiraM sAramamRtA vAgujIphalam // | | guTikA''ghrANamAtreNa saptavArAn virecayet / pratyekaM mRtatulyaM syAccUrNIkRtya vimaIyet / / rAjJe ca dApayedamlamabhyaGgaM ca vivarjayet // madhyAjyAbhyAM lauhapAtre karSAbhyAM bhakSayettataH // etattailena pathyAdiphalaM yuktivibhAvitam / dakiTibhakuSThAni maNDalAni vinAzayet / niSpIDaya haste vidhRtaM virecanakaraM param // dviguJjopi nihantyAzu rAjarAjezvaro rsH|| zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, __zuddha pArA, zuddha gandhaka, tAmra bhasma aura zudra jamAlagoTA 7 bhAga, suhAgA 5 bhAga, zuddha haratAla 1-1 bhAga lekara prathama pAre gandha- zyonAkake bIja 6 bhAga, araNDake bIja 7 bhAga, kakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya | amalatAsake bIja 8 bhAga aura palAzake bIja 9 auSadhe milA kara sabako eka dina bhaMgareke rasameM | bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM dhUpameM baiThakara kharala kareM aura phira usameM 1-1 aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara bhAga hara, baher3A, AmalA, katthA, giloya aura sabako 3 dina thoharake dUdhameM ghoTeM aura phira use bAbacIke bIjoMkA cUrNa milAkara ekatra kharala nAriyala (gole ) ke bhItara bhara kara use tez2a karake rkkheN| dhUpa meM rakkheM / isase usameM se jo tela nikale use mAtrA---2 rttii| pRthak kara leM aura zeSa kiTakI bar3I bar3I goliyAM ise 2 // tole zahada aura ghImeM lohapAtrameM banA leN| milA kara khAnA caahiye| isa telameMse jarAsA nAbhimeM lagA dene mAtraseM isake sevanase dAda, kiTibha kuSTha aura maNDala 10 bAra virecana hotA hai / virecana honeke bAda telako turanta ThaNDe pAnIse.dho DAlanA caahiye| kuSThakA nAza hotA hai| uparokta golIko sUMghane mAtrase hI sAta (6135) rAjavallabhaguTikA. dasta A jAte haiN| (ra. kA. dhe. / AnAha.) ___ isa tailase harra Adike phaleko bhAvita karake sUtagandhakajaipAladantIbojAni TaGkaNam / | rakha lenA cAhiye / isa prakArakI harra Adiko zyonAkairaNDabIjAni rAjAbhavAni ca // / hAtha para rakhanese hI virecana ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 444 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi ye prayoga rAjAoMke yogya haiN| krimikuSThAni dadUMzca vAtaraktaM bhagandaram / ina prayogAMke sevana kAlameM .amla padArtha | upadaMzamatIsAraM prahaNyazaH pravAhikAm / / aura tailAdikI mAlizase paraheja karanA cAhiye / nRpavallabharAjoyaM mahezena prakAzitaH // jAyaphala, lauMga, nAgaramothA, dAlacInI, (6136) rAjavallabharasaH (1) ilAyacI, suhAgeko khIla, hIMga, jIrA, tejapAta, (pradIpanarasaH) ajavAyara, seTha, seMdhA namaka, loha bhasma, abhraka ( ra. rA. su. ; ra. kA. the. ; ra. sA. saM. / bhasma, tAmra bhasma, zuddha pArada, zudra gandhaka, kAlI ajIrNA. ; rase. ci. ma. / a. 9 : ra. mN.)| mirca, nisota aura cAMdI bhasma 10-10 tole rasaniSkaM gandhaniSkaM niSkamAtraM pradIpanam / le kara prathama pAre gandhakako kamjalI banAveM aura mAnamadai pradAtavyaM cullikAlavaNaM bhiSak // | phira usameM anya auSadhAMkA cUrNa milA kara sabako maIyitvA pradAtavyapathAsya mASapAtrakam / / Amaleke rasa meM ghoTa kara 2-2 rattIkI goliyAM ajINe pAnimAnye ca dAtavyo rsvllbhH|| banA leN| zuddha pArada, zuddha gandhaka aura cItekA cUrNa inake sevanase zUla, gulma, bhayaMkara AmavAta, 5-5 mAze tathA culhikA lavaNa (nausAdara) 2 // hRdayazUla, pasalIzUla, netrazUla, halImaka, ziramAze lekara sabako ekatra pIsa kara rakkheM / zUla, kaTizUla, aphorA, kRmi, kuSTha, dAda, vAtaisake sevanase agIrNa aura agnimAMdyakA rakta, bhagandara, upadaMza, atIsAra, grahaNIvikAra, arza aura pravAhikAkA nAza hotA hai| nAza hotA hai| (6138) rAjazekharavaTo (1) mAtrA-1 maashaa| (ra. kA. ghe.| pANDu. ; ra. ci. ma. / sta. 9.) (6137 ) rAjavallabharasaH (2) bhAgo mRtarasasyaiko vatsanAbhAMza kadvayam / ( bhai. ra. ; saM. sA. saM. ; ra. caM. / grahaNyA.) gandhakaM ca zilA tAlaM kaTukaM yUpaNaM tathA / / jaatiiphllvnggaabdtvgelaattngkraamtthm|| | kriyante vaTikAH sarvA ekamAnA vimarditAH jIrakaM tejapatraJca yamAnI vizvasaindhavam // mukhasthAH kurvate nityaM na sukhAdapasarpate // lauhamabhraM satAmraJca rasagandhameva ca / uSNAmbho'nu ca rAjazekharavaTI mandAgnimaricaM trivRtaM rUpyaM pratyekaM dvipalonmitam / / nirNAzinI pAtrIrase vaTI kuryAda dviguJjA phalamAnataH / nAnAkAramahAjvaraprazamanI niHzeSa pittApahA / hanti zUlaM tathA gulmamAmavAtaM sudAruNam // | pANDavyAdhimahodarAdizamanI zUlAntakRthacchUlaM pAzvazUlazca cakSuHzUlaM halImakam / pAcanI ziraHzUlaM kaTIzUlamAnAhamazUlakam / / zleSmanI pavanAzanI balakarI dussttaamyotsaadnii|| For Private And Personal Use Only
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam caturthoM bhAgaH pArada bhasma ( abhAva meM rasasindUra ) 1 / pIpala kA cUrNa 1-1 bhAga le kara sabako ekatra bhAga, zudra bachanAga ( mIThA viSa ) 2 bhAga aura kharala karake sAta sAta dina pAna aura dhatUreke zuddha gaMdhaka, zuddha manasila, zuddha haratAla, kuTakIkA | rasameM pRthak pRthak ghoTa kara caneke barAbara cUrNa tathA seTha, mirca aura pIpalakA cUrNa 1-1 | goliyAM banA aura chAyAmeM sukhA kara surakSita bhAga le kara sabako ekatra kharala karake (2-2 / rakkheM / rattIkI ) goliyAM banA leN| anupAna-uSNa jl| anupAna--uSNa jl| inake sevanase agnimAMdya, aneka prakArakA ___ inake sevanase agnimAMdya, aneka prakArakA jvara, jvara, arza, pANDu, mahodara, zUla, zopha, vAyu samasta pitta-vikAra, pANDu, udaravRddhi, zUla, kapha, aura kapha kA nAza hotA hai| yaha vaTI pAcaka vAyu aura aneka duSTa roga naSTa hote tathA agni bhI hai / aura balakI vRddhi hotI hai| (6140) rAjAvatabhasmavidhi: ___ (6139) rAjazekharavaTI (2) (ra. ra. sa. / pU. khaM. a. 3 ) (ra. ca. ; ra. rA. su. / ajIrgA. ; ra. ra. rAjAvarto'lparaktorunIlimAmizritamabhaH / sa. / a. 18) guruzca mamRNaH zreSThastadanyo madhyamaH smRtH|| bhAgo mRtarasasyaiko vatsanAbhAMzakadvayam / rasatulyaM zivAcUrNa gandhakaM tryUSaNaM tathA // prmehkssydurnaampaannddushlessmaanilaaphH|| vicUAtiprayatnena bhaavyetsptvaasrm| dIpanaH pAcano vRSyo raajaavto rasAyanaH / / tAmbUlIpatratoyena svarNadhattUrajaivaiH // piSTvA caNamitAH kuryAcchAyAzuSkAstu golikAH nimbUdravaiH sagomUtraiH sakhAraiH sveditAH khlu| uSNAmbhoyuta rAjazekharavaTI mandAgninirNA- dvitrivAreNa zuddhayanti rAjAvAdidhAtavaH // zinI // nAnAkAramahAjvarArtizamanI niHzeSamUlApahA / zirISapuSpAIrasai rAjAvata vizodhayet // pANDavyAdhi mahodarArtizamanI zUlAnta / kRtpAcanI // | luGgAmbugandhakopeto rAjAvartaH sucUrNitaH / zophannI pavanAtinAzanapaTuH shlessmaamydhvNsinii|| puTanAtsaptavAreNa raajaavto mRto bhavet / / ___ pArada bhasma ( abhAva meM rasasindUra ) 1 bhAga, zuddha bachanAga (mIThA viSa) 2 bhAga, harrakA rAjAvarta ( lAjavarda ) z2arA lAlAza liye cUrNa 1 bhAga tathA zuddha gaMdhaka, sAMTha, mirca aura / huve nilimA--mizrita raMgakA hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi jo rAjAvarta bhArI aura cikanA hotA hai vaha loha pAtrameM pakAyeM / jaba vaha gAr3hA ho jAya to zreSTha aura anya prakArakA madhyama hotA hai| usameM suhAgA Ara paMcagavya ( gAya kA dUdha, dahI, ghI, gomUtra, gobara ) milA kara goliyAM banAveM rAjAvarta prameha, kSaya, arza, pANDu, kapha aura aura unheM sukhAkara mUSAmeM rakha kara kharake aMgArAM pavanako naSTa karatA hai tathA dIpana, pAcana, vRSya para dhmAvaM / isase rAjAvartakA sundara zobhanIya aura rasAyana hotA hai| satva nikala AtA hai| isI vidhise gerukA satva bhI nikala AtA nIbUke rasa aura gomUtrameM javAkhAra milA | hai; jo pIlA aura lAla hotA hai| kara usameM svedita karanese rAjAvarta zuddha ho / jAtA hai| (6142) rAjAvatarasaH (1) isI prakAra sirasake phUleke rasa aura adarakake ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 14; ra. caM. ; ra. rA. rasameM bhI rAjAvarta zuddha ho jAtA hai| su. / madAtyaya.) rAjAva? rasaH zulvaM mAsikaM ghRtapAcitam / rAjAvarta meM samAna bhAga zuddha gandhaka milA | madhvAjyazarkarAyuktaM hanti sanmidAtyayAn // kara donAMko bijau re nIbUke rasa meM ghoTa kara gaja- rAjAvartakI bhasma, pArada bhasma (yA rasa si. puTakI agni denese sAta puTameM rAjAvartakI bhasma ndUra ), tAmra bhasma aura svarNamAkSika bhasma samAna ho jAtI hai| bhAga lekara sabako ekatra kharala karake thor3e ghImeM milA kara z2arA dera mandAgni para pkaaveN| (6141) rAjAvartasatvapAtanam ise zahada, ghI aura khAMDameM milA kara sevana (ra. ra. sa. / pU. kha. a. 3.) karanese samasta prakArake madAtyaya roga naSTa hote haiN| rAjAvartasya cUrNa tu kunaTIghRtamizritam / (6143) rAjAvatarasaH (2) vipacedAyase pAtre mahiSIkSIrasaMyutam // (ra. kA. dhe. ; ra. rA. su. / grahaNyA. ) saubhAgyapazcagavyena piNDIbaddhaM tu kArayet / dhmApitaM khadirAgAraiH satvaM muzcati zobhanam // / mRtasUtaM mRtaM svarNa yaSTIka rAjavartakam / anena kramayogena gairikaM vimalaM bhavet / tulyAMzaM maIyedAjyaiH kSaNaM mRdvagninA pacet // sitAmadhvAjyasaMyuktaM niSkAdhaM caiva lehayet / kramAtpItaM ca raktaM ca satvaM patati zobhanam // rAjAvatoM raso nAma grahaNIroganAzakaH // rAjAvartake cUrNameM manasila milA kara donoMko ghIke sAtha kharala kareM aura phira use bhaisake dUdhameM / 1 zulvamiti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH 447 pArada bhasma, svarNa bhasma ( pAThAntarake anu. cauTalI aura nAgabalAkA cUrNa 10-11 tolA sAra tAmra bhasma ), mulaiThIkA cUrNa aura rAjAvarta / evaM saMbhalakA svaccha svarasa aura bakarIkA dUdha bhasma samAna bhAga lekara sabako ekatra kharala kareM | 2-2 sera tathA matsyaNDikA (patalI rAba) AdhA aura phira usameM thor3AsA ghI milA kara z2arA dera | sera lekara sabako ekatra milA kara mandAgni para dhImI Aga para garma kreN| pakAveM aura avaleha taiyAra ho jAne para ThaNDA karake __ ise mizrI, zahada aura dhImeM milAkara cATa- surakSita rakkheM / nese grahaNI rogakA nAza hotA hai| ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese smmaatraa-2|| maashaa| sta prakArake prameha, gulma, hRdroga, varma, arza, vRSaNa( vyavahArika mAtrA 1 rattI / ) pIr3A, zukrAzmarI, mUtrAghAta, aura vIryavikAra naSTa hote haiN| (6144) rAjAvartAvalehaH _anupAna--rasa khAneke pazcAt 2 // tole ( ra. rA. su. / pramehA.) kauMcakI jar3a pAnImeM pIsa kara ponI caahiye| rAjAvartazca vaikrAnta tAmramabhraM pRthak pRthak / ( rasakI mAtrA-1-2 rttii|) zuktimAtraM kRSNalohaM pArvatazca paladvayam / (anupAnakI vyavahArika mAtrA-1 maashaa|) maNDUraM kuDavaJcaiva zuddhamaJjanasanibham / trikatrayaM tAlamUlI tathaiva karikezaram // (6145) rAmajvarApahArI rasaH zvetoccaTA nAgabalA pratyekaM karSamAtrakam / (ra. rA. su. / jvarA.) zubhaM zAlmalinIrasya prasthaM ca chaagdugdhtH|| rasendragandhau viSaTaGkaNau ca matsyaNDikAyAH prasthA mebhiH kuryAca lehakam / sahaMsapArka kaTukatrayaM ca / lihedvidhijJaH sudine hyanupAnaM pibedanu // sarvaiH samaM tajjayapAlabIja caNDAmUlaM zuktimAtraM sarvamehaprazAntaye / vimardayedAIkajadraveNa // gulmahRdroga vArzamuSkapIDApazAntaye // saMzoSya sampeSya bhavetsusiDo zukrAzmarImUtraghAtaretodoSApanuttaye // / rasastu dhttrsitaardrtoyaiH| rAjAvarta bhasma, vaikrAnta bhasma, tAmra bhasma dadItavallaM viSamajvare vA aura abhraka bhasma, 2 // 2 // tole; tIkSNa loha jIrNajvare vAtha navajvare vA // bhasma 10 tole, zilAjIta 10 tole, zuddha aura vanAnivRttAya raghUttamAya surameke samAna kAlA maMDUra 20 tole tathA soMTha, purA suSeNena svayaM prdissttH| mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, bAyabiDaMga, tadA prabhRtyeva ca rAmanAma nAgaramothA, cItA, tAlamUlI, nAgakesara, sapheda / jvarApahArIti rasaH prasiddhaH // For Private And Personal Use Only
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 448 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi zuddha pArada, zuddha gandhaka, zuddha bachanAga, / zuddha pArA aura zuddha gandhaka 1-1 zANa suhAgekI khIla, zuddha ziMgarapha, tathA sAMTha, mirca | (pratyeka 3 // mAze); zuddha higula, suhAgA, kAlI aura pIpalakA cUrNa 1-1 bhAga aura zuddha jamAla- mircakA cUrNa aura zuddha bachanAga ( mIThA viSa) goTA sabake barAbara ( 8 bhAga ) lekara prathama pAre / 10-10 mAze tathA zuddha jamAlagoTA 50 mAze gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira oSadhiyAM milAkara sabako adarakake rasameM kharala | usameM anya auSadhe milA kara sabako tintaDIkake karake sukhA leN| rasameM ghoTa kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| mAtrA--3 rattI / inheM tulasI patrake rasake sAtha sevana karanese anupAna--dhatUreke rasa, adarakake rasa aura hara prakArakA viSama jvara ekAhika, tRtIyaka aura mizrIke sAtha milA kara khilAnA caahiye| cAtuthika, zItapUrva tathA dAhapUrva jvara naSTa hotA hai| isake sevanase viSama jvara, jIrNa jvara aura pathya--dahI bhAta aura dUdha bhAta / navIna jvara naSTa hotA hai| (6147). rAmabANarasaH (2) yaha prayoga prAcIna kAlameM suSeNa vaidyane zrI | (ra. caM. ; ra. rA. su. / pramehA; ra. ra. sa. / rAmacandrajIko banase lauTaneke samaya batalAyA thaa| u. khaM. a. 17.) ( vyavahArika mAtrA--1 rttii|) trapuNA nihataM tAraM svarNa nAgahataM tathA / (6146) rAmabANarasaH (1) | mRtaM mUtaM tayostulyaM mardaye divasatrayam // (ra. maM. / a. 6) | AkulImUlajaiH kAthaiH zoSayitvA muharmuhaH / mRtakaM gandhakaM caiva zANaM zANaM ca gRhyate / tApyavaikrAntarADvataMbhasma sarvasamaM kSipet // daradaM TaGkaNaM caiva maricaM ca vipaM tathA // | vimadya balinA sarva poDhA tupapuTaiH pacet / catvAroSadhayaH sarva dvidviTaGkaM ca kathyate / AkulIbIjava-- rakathitairbhAvayet triyA // jaipAlavIja saMyojyaM TakaM ca dikpamANataH // tasaM paricUAtha sthApayetkUpikodare / tintiDIrasasammayaM guAmAtravaTI kRtaa|| guDUcI satvasaMyukto ballamAtro rasastvayam // tulasIpatrasaMyuktA sarve ca vissmjvraaH|| nihanti sakalaM mehaM mohdhvaantmiveshvrH| ekAhikaM dvayAhikaM ca vyAhikaM ca caturthakam / bANavadrAmacandrasya sajjanasyeva bhASitam / zItadAhyAdikaM sarvaM nAzayati ca vegtH|| | na yAti jAtu moghatvaM rAmabANo rasottamaH // pathyaM dugdhodanaM deyaM dadhibhaktaM ca bhojanam / baMgake saMyogase mArita cAMdI aura sIseke dhanvantarikRto yogo nijaputreNa hetunA // yogase mArita svarNa 1-1 bhAga tathA pArada bhasma rAmabANaraso nAma srvrogprnnaashkH|| 2 bhAga lekara sabako ekatra milAkara tIna dina For Private And Personal Use Only
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 449 taka AkulI mUlake kAthameM bAra bAra ghoTate aura yaha rasa ATha prakArake jvarAMko zIghra hI naSTa sukhAte raheM / tadanantara usameM samAna bhAga mizrita kara detA hai| svarNamAkSika bhasma, vaikrAnta bhasma aura rojAvarta ise khAMDameM milA kara khilAnA cAhiye / bhasma usa saba rasake barAbara milAkara ghoTeM aura phira usameM 1 bhAga gandhaka milA kara ( use (mAtrA-1 rattI / ) AkulI mUlake kvAthase ghoTa kara golA banA kara ) (6149) rAmabANarasaH (4) zarAva sampuTa meM banda karake tuSAgnimeM phUMka deN| (bhai. ra. / agnimAMdyA.; vR. ni. ra. / ajIrNA.; isI prakAra gandhaka yogase 6 puTa deN| antameM use | ra. caM. / agnimAMdyA; dhanva ; rase. ci. m.| a. ; AkulIke bIja aura babUlakI chAlake kAthakI pRthak | ra. kA. the. / arocakA.; raro. sA. saM. ; vai. 2.. / pRthak 3-3 bhAvanA de kara sukhA leM / ajIrNA.; vR. yo. ta. / ta. 71) mAtrA-3 rttii| pAradAmRtalavaGgagandhakaM ise giloyake satake sAtha sevana karanese sama- bhAgayugmamaricena mizritam / sta prameha avazya naSTa ho jAte haiN| jAtikAphalamathAxbhAgikaM jisa prakAra rAmake bANa aura satpuruSoM ke tintiDIphalarasena marditam / / vacana vyartha nahIM jAte usI prakAra yaha rasa bhI mASamAtramanupAnayogataH kabhI niSphala nahIM hotaa| sadya eva jtthraagnidiipnH| (6148) rAmabANarasaH (3) saGgrahagrahaNikumbhakarNakaM ( vai. ra. / jvarA.) sAmavAtakharadUSaNaM jayet // haravIjakaTutrayaTaGkaNakaM vanmiAndhadazavaktranAzano jayapAlakahaMsakagandhayutam / rAmabANa iti vizruto rasaH // garalaM ca samaM saha zarkarayA zuddha pArada, zuddha bachanAga ( mIThA viSa ), sahasA jayati jvaramaSTavidham // lauMgakA cUrNa aura zudra gandhaka 1-1 bhAga, kAlI zuddha pArA, seAMTha, mirca aura pIpalakA cUrNa, | mircakA cUrNa 2 bhAga aura jAyaphalakA cUrNa AdhA suhAgekI khIla, zudra jamAlagoTA, zuddha ziMgarapha bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM (hiMgula), zuddha gandhaka aura zuddha bachanAga (mIThA aura phira usameM anya auSadhe milA kara sabako viSa ) samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI | imalIke phaloMke rasameM ghoTa kara ur3adake samAna kajalI banA aura phira usameM anya oSadhiyAMkA goliyAM banA leN| cUrNa milA kara kharala kreN| inheM yathocita anupAnake sAtha sevana karanese 57 For Private And Personal Use Only
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 450 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi zIghra hI agni dIpta hotI aura saMgrahaNI tathA Ama-lIDhaM kAsaM jvaraM zvAsaM rAjayakSmANameva ca // vAtakA nAza ho jAtA hai| | balavarNAgnipuSTi ca vadhanaM doSanAzanam // yaha rasa saMgrahaNI rUpI kumbhakarNa, AmavAta | rAsnA, kapUra, tAlIsa patra maNDUkaparNI, rUpI kharadUSaNa aura agnimAMdya rUpI dazAnanake zilAjIta, soMTha, mirca, pIpala, hare, baher3A, AmalA, liye rAmabANake samAna hai| nAgaramothA, bAyabiDaMga aura cItekA cUrNa 1-1 (6150) rAmarasa: (zrIrAmarasaH) bhAga tathA loha bhasma 14 bhAga le kara sabako ( bhai. ra. ; ra. rA. su. / jvarA.) ekatra milA kara kharala kreN| gandhakaM pAradaM tulyaM maricaM ca tribhiH samam / ise zahada aura ghIke sAtha sevana karanese bIjaM naikumbhakaM madya dantIkvAthena yAmakam / / | | kAsa, jvara, zvAsa aura rAjayakSmAkA nAza hotA dvivallaM zUlaviSTambhAnilamAmajvaraM jayet / | tathA bala varNa agni aura puSTikI vRddhi hotI hai| tathA zrI zivena svayaM proktaM rasaM zrIrAma sajJakama (6152) rukmizarasaH zuddha gandhaka, zuddha pArada aura kAlI mircakA ( rase. sA. saM. / recanA.) cUrNa samAna bhAga tathA zuddha jamAlagoTA 3 bhAga abhayAcUrNamAdAya nUtanairjayapAlakaiH / lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura pazcamAMzena militaiH snuhIdugdhena mrditaaH|| phira usameM anya auSadhe milA kara sabako 1 pahara guDikAstasya kartavyA vrtulaashcnnkprbhaaH| dantImUlake kAthameM kharala karake 1-1 rattIkI | ekaikasyAsya TaGkasya recanaizca rasaistadA / / goliyAM banA leN| rukmizo na ca dAhaH syAnna ca muurchaabhrmH| mAtrA-6 golii| | vegataH sArayedeSA vizeSAdAmanAzinI // isake sevanase zUla, viSTambha, vAyu aura Ama- | nirUhena tathA naiva tathA vindughRtena c| jvara naSTa hotA hai| tritA na tathA recyA yathA syAdguDikottamA / (vyavahArika mAtrA---1 rattI / ) atizuddhaM bhavedevamatipabalamuttamam / (6151) rAsnAdicUrNam atirUpamatiprauDhamatyAyuSkaramuttamam // (rAsnAdilauham ) viSTambhe guDikA deyA codare dAruNAmaye / adhodezeSu sarveSu gadeSu ca mahauSadhiH // ( vR. ni. ra. / kSaya. ; dhanva.; raseM. sA. saM. ; ra. ra. / rA. ya. ; ra. rA. su. / kSaya.) dIyate kSIyate sAmaH kAmakAyavivarddhanaH // rAsnAkapratAlIsabhekaparNIzilAjatu / uttama harrakA cUrNa 5 bhAga aura zuddha navIna trikaTutriphalAmustAviDaGgadahanAH samAH // jamAlagoTA 1 bhAga lekara donoMko ekatra milA caturdazAyaso bhAgAstaccUrNa mdhusrpipaa| / 1 pAThAntarake anusAra asagandha. For Private And Personal Use Only
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 451 kara thohara (seMDa) ke dUdha meM kharala karake caneke | 2 gunA (20 bhAga ) lekara prathama pAre gandhakakI barAbara goliyAM banA leN| . kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA ise 5 mAzekI mAtrA taka recana rasekei sAtha cUrNa milA kara sabako acchI taraha kharala karake prayukta kara sakate haiN| gur3ameM milAveM aura acchI taraha kUTa kara 3-3 ( vyavahArika mAtrA---4-5 rtto|) rattIkI goliyAM banA leN| ise khAnese dAha, mUrchA, bhrama, klama, Adi / | inake sevanase udara aura gudAkA vAyu, kapha, upadrava nahIM hote aura vega pUrvaka virecana ho | gulma aura prameha zIghra hI naSTa ho jAtA hai| jAtA hai| (6154) rudraparpaTI yaha rasa vizeSataH AmanAzaka hai| (vR. ni. ra. ; 2. kA. dhe. / kAsA. ; isa vaTIse jitanA uttama virecana hotA hai ra. ra. / kAsA.) utanA na to niruhabaritase hotA hai aura na hI / zuddhamRtaM dvidhA gandhaM sammardheSAM dravaiH punH| bindu ghRta yA nisotase hotA hai| vAtArirArdra bhRGgI kAkamAcyAdrikaNikA / / ise khAnese koThA atyanta zuddha hokara zarIra | dinaikaM madayet khalve pAcayetparpaTI yathA / komala ho jAtA hai; buddhi bar3hatI hai aura Ayu dvayoH pAdaM mRtaM tAnaM kSiptvA mRdvagninA pacet // dIrgha hotI hai| raktavarNa bhavedyAvattAvatpAcyaM pracAlayet / ise viSTambha, bhayaMkara udara roga aura samasta | prakSipetkadalIpatre'thavA snigdhapuTe punaH // adhaH zarIrastha doSoMmeM de sakate haiN| AcchAdya tena yogena adhazcoya ca gomayam / ___(sAdhAraNa anupAna---zItala jala / ) deyaM vicUrNayetpazcAccUrNapAdaM viSaM kSipet // rudraparpaTikA hyeSA deyA guJjAdvayaM dvayam / (6153) rujAdalanavaTI cUrNitaM kaTunirguNDyA mUlaniSkadvayaM pibet // ( ra. rA. su. / prameha. ; rase. ci. ma. / a. 9) bhRGgarAjarasenaiva lihedvA madhunA saha / / rasabaliviSamagnitraiphalavyoSayuktam / vAtakAsAnnihantyAzu sarvathaiva na saMzayaH // samalavamiti sarvai dvai guNo syAdguDotha // 1 bhAga zuddha pArada aura 2 bhAga zuddha gandhajaTharagudasamIrazleSmamehAn sagulmAn / kakI kajjalI banA kara use araNDamUla, adaraka, harati jhaTiti puMsAM vallamAtrAvaTIyam // atIsa, makoya aura koyalake svarasa yA kAthameM ___ zuddha pArA, zuddha gandhaka, zuddha bachanAga (mIThA | pRthak pRthak eka eka dina ghoTa kara sukhA leN| viSa), cItAmUla, hara, baher3A, opalA, sAMTha, mirca | tadanantara usameM donoMse cauthAI (pauna bhAga) aura pIpala 1-1 bhAga tathA purAnA gur3a sabase / tAmra bhasmakA cUrNa milA kara dhRtalipta loha-pAtrameM For Private And Personal Use Only
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 452 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi mandAgni para pighalAveM / jaba pighala kara usakA raMga 4 bhAga, svarNa bhasma 5 bhAga, kAlI mircakA cUrNa lAla ho jAya to use lohekI salAI Adise / 6 bhAga aura rasasindUra 7 bhAga lekara sabako acchI taraha calA kara eka jIva kareM aura gAyake ekatra kharala karake 1 dina cAMgerI (tipatiyA) ke gobara para biche huve kele ke patte para phailA deM tathA / rasameM kharala karake golA banAveM aura ( use sukhA usake Upara dUsarA kadalI-patra rakha kara use gAyake kara ) usa para cA~gerIke rasakA lepa karake Upara gobarase dabA deN| isake pazcAt usake zItala ho | kapar3A lapeTa deM aura phira use zarAvasampuTa meM banda jAne para donoM pattoMke bIcase parpaTIko nikAla leM; | karake mRgAGka rasake samAna bAlukA yantrameM pakAveM / aura pIsa kara usameM usase cauthAI zuddha bachanAga tadanantara yantrake svAMgazItala hone para usameMse (mIThA viSa) kA cUrNa milAkara acchI taraha kharala | auSadhako nikAla kara pIsa para surakSita rakkheM / karake rakkheM / ___ yaha rasa kSaya rogameM mRgAGka ke samAna hI mAtrA--2 rttii| guNakArI hai| anupAna--auSadha khAneke pazcAt kar3ave | isakI mAtrA anupAna Adi bhI mRgAGkake saMbhAlUkI jar3akA 10 mAze cUrNa pInA cAhiye / samAna hai| athavA use bhaMgareke rasa aura zahadake sAtha milA kara cATanA cAhiye / rudrarasaH isake sevanase vAtaja kAsa zIghra hI samUla naSTa raudra rasa dekhiye| ho jAtI hai| (6156) rudravaTI (6155) rudrarasaH (ra. kA. dhe. / kuSThA.) (re. rA. su. / rAjayakSmA.) kAntalohaM mRtaM cAbhraM mUtaM tApyaM ca gandhakam / tIkSNazulvaM nAgatAraM svarNazca maricaM pRthak / tAlakaM gugguluM zuddhaM viDaGga triphalAkulam // eka dvi tri catuSpaJcakramAtpazuddhasUtakam // vyoSAgni devadAruM ca nAgaphenaM nizAdvayam / cAGgero dravasamma dinaikaM tacca golakam / / girikarNI punarnavyA mUlacUrNa samaM samam / / golakaM lepayettena tato vastreNa veSTayet // mRgAvatpacetsthAlyAM vAlukAbhi prapUrayet / mASamAtraM nihantyAzu sarvakuSThaM na sNshyH|| uddhatya cUrNayecchlakSNaM haratulyo rasottamaH // | iyaM rudravaTI nAmnA'nupAnaM caNDabhairavaH / mRgAvatkSayaM hanti tathA mAtrAnupAnakam // kAnta loha bhasma, abhraka bhasma, zuddha pArada, ____tIkSNa loha (phaulAda ) bhasma 1 bhAga, tAmra svarNamAkSika bhasma, zuddha gandhaka, zuddha haratAla, bhasma 2 bhAga, sIsA bhasma 3 bhAga, cAMdI bhasma / zuddha gUgala, bAyabiDaMgakA cUrNa, hare, baheDA, For Private And Personal Use Only
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 453 - AmalA, bera. sAMTha, mirca, pIpala, cItAmUla, deva- | rasasindUra 2 bhAga aura tAmra bhasma 4 bhAga dAru, aphIma, haldI, dAruhaldI, koyala aura | le kara doneko ekatra kharala karake 5 dina kAkapunarnavAkI jar3a 1-1 bhAga le kara prathama pAre | jaMghAke rasameM mardana kareM / tadanantara usakA golA gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya banA kara sukhA kara use zuddha tAmrake sampuTameM banda oSadhiyoMkA bArIka cUrNa milA kara sabako 1 kareM aura phira eka kaparamiTTI kI huI hANDIke dina bhaMgareke rasameM kharala karake goliyAM banA leN| peMdemeM eka choTAsA chidra karake usameM vaha sampuTa mAtrA---14 maashaa| rakha deM tathA hANDImeM gale taka reta bhara kara cUlhe inake sevanase samasta prakArake kuSTha naSTa para car3hA deM aura usake nIce 8 pahara taka nirahote haiN| ntara agni jlaaveN| anupAna--"caNDabhairavarasa' ke samAna / tadanantara hANDIke svAMgazItala hone para ( dekho prayoga saM. 1874). usameMse auSadhako nikAla kara pIsa leM aura phira rudrezvararasaH (mahA) usameM zahada tathA suhAgA milA kara khulI huI mUSAmeM rakha kara itanA dhmA ki auSadha cakkara ( ra. kA. dhe. / kuSThA.) | khAne lage / tatpazcAt ThaNDA karake pIsa kara mahA raudrezvararasaH prayoga saM. 5568 surakSita rakkheM / dekhiye / mAtrA--3 rttii| (6157) rUparAjarasaH anupAna--auSadhako zahadake sAtha cATa ( vR. yo. ta. / ta. 116; yo. ta. / ta. 61; / kara triphalA-kAtha pInA cAhiye / ra. kA. dhe. / bhagandarA.) ise sevana karane aura pathya pUrvaka rahanese rasendrabhAgadvitayaM mlecchamAraM caturguNam / | bhagandara zIghra hI naSTa ho jAtA hai / kAka jaGghArasaimartha khalve divasapaJcakam // rogahararasaH tAmrasampuTake ruddhvA sacchidre hnnddikaantre| (ra. caM. / jvarA. ; zA saM. / khaM. 2 a. 12) nivezya vAlukAM dattvA deyo'gniH praharASTakam // prayoga saMkhyA 944 "kanakasundaro rasaH" svAGgazItaM samuddhRtya madhuTaRNasaMyutam / dekhiye| dhamenmUSAgataM tAvadyAvadbhramati tAravat // (6158) rogebhasiMhazrIkhaNDavaTyau rUparAjarasaH so'yaM bhagandarakulAntakaH / (ra. rA, su. / vAtA. ; dha. ; ra. kA. dhe. / vallamAtramamuM lIvA madhunA saha pathyabhuk // vAtavyA.) triphalAyAH pibetsvArtha pazcAtpathyaM hitaM caret / mUtAdvayo ghanavarAnalavellabhAjI muktaH svalparahobhiH syAdbhagandaramahAgadAt // tiktAkaTutrayavaraiH savacaiH smaaNshaiH| For Private And Personal Use Only
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 454 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ rakArAdi rogebhasiMha iti vAtakaphAmayannaH ekAdhikA viMzatirvAsarANAM sAndroyamalpapaTuto vihito dviguJjaH // madya nidhAyAtha jalapradeze // etairguDapramRditai rasavarjitaiH syA- guJjakamAnaH saghRtaH supiSTo cchrIkhaNDanAma guTikA vihitA dvigunyjaa| navajvaraM santatamAdikaM ca / zaityAdya jIrNakaphavAtabhavAn vikArAn abhyaGgamAtreNa nihanti sarvAhantyAIkena niyutApyatha kevalA vA // nyathA bhujaGgaM garuDo garIyAn // rasasindUra 2 bhAga tathA nAgaramothA, harra, romAdi vedhastu susiddhanAmA baher3A, AmalA, cItA, bAyabiDaMga, bharaMgI, kuTakI, rAjA rasAnAM kathito bhipgbhiH| sAMTha, mirca, pIpala aura bacakA cUrNa 1-1 bhAga rAjJAM puraH kautukamadbhatArthaM le kara sabako ekatra milA kara kharala kreN| saGkrItito vaidya kumArakAbhyAm // ise jarAse seMdhA namakake sAtha sevana karanese __ zuddha bachanAga, sarpa-vipa aura zuddha pArada vAtaka.phaja roga naSTa hote haiM / tathA gandhaka samAna bhAga lekara sabako ekatra kharala mAtrA--2 rattI / karake kAMcakI zIzImeM bhara kara kisI aisI jagaha isakA nAma "rogebhasiMharasa" hai / / | dabA deM jahAM hamezA pAnI jAtA ho aura phira 21 yadi rasasindUrake atirikta uparokta samasta dina pazcAt nikAla kara kAmameM lAveM / oSadhiyoMke cUrNako sabake barAbara gur3ameM milAkara | isameMse 1 rattI rasa dhImeM ghoTa kara zarIra para goliyAM banA lI jAyaM to usakA nAma "zrIkha- malanese santatAdi samasta navIna jvara naSTa ho NDavaTI " ho jAtA hai| jAte haiN| inake sevanase zIta, ajIrNa aura vAtakaphaja (6160) rohItakalauham / roga naSTa hote haiN| ( bhai. ra. ; ra. kA. dhe. / plIhA. ; rase. ci. ma. / mAtrA--2 rattI a. 9; ra. rA. su. ; rase. sA. saM. ; dhanva. / (vyavahArika mAtrA-2--3 mAze / ) / udararogA. ; ra. ra. / plIha. ) anupAna-ise adrakake rasake sAtha yA | rohItakasamAyuktaM trikatrayayutantvayaH / binA hI kisI anupAnake khilAnA caahiye| plIhAnamagramAMsazca zothaM hanti na saMzayaH // (6159) romavedharasaH raher3ekI chAla, hare, baher3A, AmalA, seTha, ( ra. kA. dhe. / sannipAtA.) mirca, pIpala. cItA, nAgaramothA aura bAyabiDaMga zRGgIviSa bhogimahAviSaM syA inakA cUrNa 1-1 bhAga tathA lohabhasma sabake cchuddhaM samaM sUtakagandhakaM ca / / barAbara lekara sabako ekatra milAkara kharala kreN| For Private And Personal Use Only
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH isake sevanase plIhA, agramAMsa aura zotha | svAgazItAM ca tAM piSTI sAmlatAlena marditam // avazya naSTa ho jAtA hai| puTedazavArANi bhasmI bhavati rUpyakam // (6161) raudrarasaH zuddha pAradako baDhalake rasameM ghoTa kara zuddha (rase. sA. saM. ; ra. caM. ; ra. rA. su. / arbudA ; cAMdIke bArIka patroM para lepa kara deM aura phira una dhanva. ; vR. ni. ra. ; ra. kA. dhe. / arbudA. patroMke Upara nIce zuddha gandhakakA cUrNa bichA kara rase. ci. ma. / a. 9; ra. ma. / a. 6) unheM zarAvasampuTameM banda kareM / tadanantara usa sampuTako bAlukA yantrameM rakha kara 1 dina tIbrAgni zuddhaM mUtaM samaM gandhaM madha yAmacatuSTayam / para pkaaveN| nAgavallIrasaiyuktaM meghanAdapunanevaiH // ___ isake pazcAt jaba vaha svAMgazItala ho gomUtrapippalIyuktaM mI ruDvA puTellaghu / / .. jAya to usameM se cAMdIko nikAla kara usameM lihyAtkSAdra tArAdrA guAmAmA 9 japa" ( usake barAbara ) zuddha haratAla milAkara donoMko - zuddha pArada aura gandhaka samAna bhAga le kara | nIbUke rasameM ghoTeM aura zarAvasampuTameM banda karake donoMkI kajalI banAveM aura phira use pAnake rasa, | | gajapuTameM phUMka deN| caulAI ke rasa, punarnavA (bisa va parA ) ke rasa, isI prakAra 10 puTa denese cAMdIkI bhasma gomUtra aura pIpala ke kAzrameM pRthaka pRthak cAra cAra | ho jAtI hai| pahara ghoTa kara golA banAveM aura use sukhAkara zagava-sampuTa meM banda karake laghuSTa meM pakAveM / (6163) raupyabhasmavidhiH (2) (yo. ta. / ta. 17) mAtrA-1 rttii| ise zahada meM milAkara cATanese arbuda naSTa | | vidhAya piSTiM mUtasya rajatasyAtha melayet / hotA hai| tAlagandhaM samaM pazcAt melayenimbuka dravaiH // dvistriH puTairbhavedbhasma yojyametadrasAdiSu // raudrazvararasaH 1 bhAga zuddha pAradameM 1 bhAga zuddha cAMdIke pra. saM. 5568 " mahAraudrezvara rasaH " varka milA kara donoMko kharala kareM / jaba donoMkI dekhiye / piDhIsI bana jAya to usameM 1-1 bhAga haratAla (6162) raupyabhasmavidhiH (1) aura gandhaka milA kara sabako nIbUke rasameM ghoTeM (ra. ra. sa. / pU. khaM. a. 5) aura yathA-vidhi sampuTameM banda karake gajapulakucadravamUtAbhyAM tArapatraM pralepayet / TameM pkaaveN| UrdhvAdho gandhakaM dattvA mUSAmadhye nirudhya ca // isI prakAra 2-3 puTa denese cAMdIkI bhasma svedayedvAlukA yantreNa dinamekaM dRddhaagninaa| / ho jAtI hai| For Private And Personal Use Only
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 456 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi Regak e mAkSika) sarva zreSTha, dvitIya madhyama aura tRtIya sUcanA (kAMsya mAkSika ) adhama mAnI jAtI hai| ka raupya bhasmakI anya vidhiyAM tAramAraNa maiM tathA tArabhasmake nAmase A cukI haiN| ma svarNa mAkSika, svarNa nirmANameM; raupya mAkSika cAMdI banAnemeM aura kAMsya mAkSika kevala auSadhoMmeM (6164) raupyamAkSikazodhanamAraNe. prayukta hotI haiN| (ra. ra. sa. / pU. khaM. a. 2) mAkSikako bAseke kotha yA jambIrIke rasa vimalastrividhaH prokto hemAdyastArapUrvakaH / / athavA meDhAsiMgIke rasameM svedita karanese vaha zuddha tRtIyaH kAMsyavimalastattatkAntyA ca lakSyate // | hA jAtA hai / vartulaH koNasaMyuktaH snigdhazca phalakAnvitaH isa vidhise anya dhAtu bhI zuddha ho jAtI haiN| marutpittaharo vRSyo vimalo'ti rasAyanaH // ___ mAkSikameM zuddha gandhaka milAkara donoMko proM hemakriyAmukto dvitIyo raupynmtH| baDhalake rasa yA nIbUke rasameM ghoTa kare TikiyA tRtIyo bheSaje teSu pUrva pUrva guNottaraH // banAveM aura unheM sukhAkara, zarAva sampuTameM banda AyarUpajale svino vimalo vimalo bhvet| karake gajapuTameM phUMka deN| isI prakAra 10 puTa jambIrasvarase svinno meSazaGgIrase'tha vA // | denese mAkSikakI bhasma taiyAra ho jAtI hai / AyAti zuddhiM vimalo dhAtavazca ythaapre| (6165) raupyamAkSikasatvapAtanam (1) gandhAzmalakucAmlaizca mriyate dazabhiH puTaiH // vimalaM zigrutoyena kAMkSI kAsIsaTaGkaNam / mAkSika 3 prakArakI hotI hai; eka svarNa- | vajrakandasamAyuktaM bhAvitaM kdliirsaiH|| mAkSika, dUsarI raupya-mAkSika, aura tIsarI kAMsya- mokSakakSArasaMyuktaM dhmApitaM mUkamUSagam / mAkSika / sattvaM candrAkesaMkAzaM patate nAtra sNshyH|| svarNamAkSikameM sonekI, raupyamAkSikameM phiTakI, kasosa, suhAgA, jaMgalI jimIkanda cAMdIkI, aura kAMsyamAkSikameM kAMsekI jhalaka | (sUraNa), mokhA (choMkarA) vRkSakA kSAra aura mAkSika hotI hai| samAna bhAga lekara sabako sahejaneke rasa aura keleke uttama mAkSika gola, bahutase konoM vAlI, pAnIke sAtha kharala karake mUSAmeM rakha kara dhmAnese snigdha aura phalakAnvita (bahutase pahalU vAlI) mAkSikakA atyanta ujjvala satva nikala AtA hai| hotI hai| / (6166) raupyamAkSikasatvapAtanam (2) ___ mAkSika vAtapitta nAzaka; vRSya aura rasA- saTaGkalakucadrAvairmapazaGgyAzca bhasmanA / yana hai| tInoM prakArakI mAkSikoMmeM prathama (svarNa piSTo mRSodare liptaH saMzoSya ca nirudhya ca // For Private And Personal Use Only
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 457 SaTmasthakokilairmAto vimaLaH zazisannibham / varjayedvarSaparyantaM panasaM tumbijaM phalam / satvaM muJcati tadyukto rasaH syAtsa rsaaynH|| anyA ca vaTikA nAsti pUtimehavinAzinI // suhAge aura meDhAsiMgIkI bhasmako baDhalake | samAna bhAga zuddha pArada aura zudra cAMdIkA rasameM kharala kareM aura phira usake sAtha mAkSikako cUrNa le kara donoMko ekatra milA kara kharala kreN| ghoTa kara mUSAke bhItara isakA lepa karadeM tathA / jaba donoM mila jAyaM to sabakA eka golA banA sukhA kara usakA mukha banda karake use 6 sera kara use zIzImeM bhara kara rakha deM / phira 24 koyaloMkI agnimeM dhmAveM / isase vimalakA atyanta ghaNTe pazcAt use lohekI kaDhAImeM DAlakara cUlhe svaccha zveta candramAke samAna ujjvala satva nikala para car3hAveM aura usake nIce tIvAgni jalAveM tathA AtA hai / yaha satva rasAyana hotA hai| usako lohekI karachIse calAte raheM / jaba cAMdIkI (6167) raupyarasavaTI sapheda bhasma taiyAra ho jAya to Aga denI banda karadeM aura kar3hAIke svAMgazItala hone para usameMse (rUparasavaTikA.) bhasmako nikAla leN| ( ra. caM. / pramehA.) ___ tadanantara yaha cAMdI bhasma 1 niSka (5 pAradaM candrikAcUrNa samaM zuddha vimardayet / / mAze ), kesara 2 niSka, tathA jAvatrI, jAyaphala, golaM kRtvA ca saMsthApya dinameka karaNDake | lauMga aura saMgajarAhatakA cUrNa 11-1 // tolA evaM dvitIye divase'GgAre lohapAtra vinikSipet / nAriyalakI girI aura bIja rahita zuddha bhilAve lohadaNDena saMgharghya zubhraM bhasma ca kArayet // 5-5 tole tathA imalIke phalakA gUdA 25 tole tadraupyabhasma niSkaikaM dviniSkaM kuGkamaM zubham / | lekara sabako ekatra milAkara acchI taraha mardana jAtikoSaphale caiva lavaGgaM zaGkhajIrakam // karake Adhe Adhe tolekI goliyAM banA leM / prati karpa tathA nArikelamajjA ca bhUpalA / anupAna--tilakA tela yA tAjA nikAlA bhallAtkAca nirbIjAtpalaM grAhya prytntH|| huvA kusumbha (kaiDa) kA tela, athavA gAyakA dahI tintiDIphalamAMsaM ca yojayetpalapaJcakam / / yA ghii| vidhivatsarvamekatra mardayetsudRDhaM bhiSak // ise prAtaH sAyaM sevana karanA cAhiye / davA kolamAnA ca vaTikA tilatailena yojayet / khAneke pazcAt 1 // tolA Ama yA cirauMjI kiMvA kausambhalena sadyo niSkAsitena vaa|| (priyAla) kA rasa ponA cAhiye / dhenudadhnA'tha vA''jyena sAyaM prAtaHprayojayet / / yaha vaTikA samasta pramehoMko aura vizeSataH AmracAcArakarasaM karSa caivAnu pAyayet // pUtimehako naSTa karatI hai / vaTikA rUparasakA srvmehvinaashinii| pUtimeha (sUjAka ) ke liye isase uttama pUtimehaM vizeSeNa pathyaM sAmAnyamAcaret // anya auSadha nahIM hai / For Private And Personal Use Only
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 458 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi parahez2a-1 varSa taka kaTahala aura tUMbI cAMdI bhasma 1 bhAga, abhraka bhasma 1 bhAga, na khAveM / tAmra bhasma 1 bhAga aura sAMTha, mirca, pIpalakA (6168) raupyarasAyanam cUrNa 1-1 bhAga lekara sabako ekatra kharala kreN| ___ ise zahada aura ghIke sAtha prAtaHkAla sevana ( ra. ra. sa. / pU. khaM. a. 5) karanese kSaya, pANDu, udara roga, arza, zvAsa, khAMsI, bhasmIbhRtaM rajatamamalaM tatsamau vyombhaan| netraroga aura pittaja rogoMkA nAza hotA hai| sarvaistulyaM trikaTukaraM sAradhAjyena yuktam // (mAtrA-2-3 rattI / ) lIDhaM prAtaH kSapayati tarAM yakSmapANDUdarArzaH / / raupyarAjarasaH zvAsa kAsaM nayanajarujaH pittarogAnazeSAn // rUparAjarasa dekhiye / iti rakArAdirasaprakaraNam -~- *-46 atha rakArAdimizraprakaraNam (6169) raktacandanAdiyogaH / (6170) raktapitte katipayayogAH ( yo. ra. / raktAtisA.) ( ga. ni. / raktapittA.) candanaM vimalataNDulAmbunA chAgaM payaH syAtparamaM prayoge saMyutaM madhuyutaM sitAnvitam / gavyaM zRtaM paJcaguNe jale vaa| tRvikhaNDanamasagvikhaNDanaM sazarkaraM mAkSikasamprayukta vidArigandhAdigaNe zRtaM vA // khaNDanaM pracuradAhamohayoH // pakvodumbarakAzmayapathyAkhajUragostanAH / lAlacandanako cAvaloMke pAnImeM pIsakara | madhunA nanti saMlIDhA raktapittaM pRthaka pRthak // usameM zahada aura mizrI milAkara sevana karanese | raktapittameM bakarIkA dUdha pilAnA atyanta tRSA, raktasrAva aura dAha tathA mohako nAza hotA hai| hitakArI hai / athavA For Private And Personal Use Only
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam caturthoM bhAgaH 459 gAyake dUdhameM pAMca gunA pAnI milA kara bhAvitaM rajanIcUrNa snuhikSIraiH punaH punaH / pakAveM aura jaba pAnI jala jAe to use ThaNDA | bandhayetsudRDha mUtraM chinatyarthI bhagandaram // kara leM / yaha dUdha bhI raktapittako naSTa karatA haldIke cUrNako snuhI ( seMDa-thohara ) ke hai / athavA dUdhakI bahutasI bhAvanAeM dekara eka maz2abUta Dora godugdhako vidArIgandhAdi gagake sAtha para usakA lepa karake sukhA leM / pakA kara, ThaNDA karake usameM khAMDa aura zahada arzake massoM para yaha DorA kasakara bAMdha milA kara pilAnA bhI hitakArI hai| denese masse kaTa jAte haiN| __ gUlarake pakke phala, khambhArIke phala, harI, (6174) rambhAkSArasiddhavilepI khajUrake phala aura munakkA ko pRthaka pRthak ( ina (rA. mA. / udararo. 8) meMse cAhe jise ) pIsa kara zahadameM cATanese bhI raktapitta naSTa hotA hai| vitrAvya rambhAdalabhasmamadhyAt toyaM tatastena kRtA vilepii| (6171) raktazAlyAdiyogaH sthAdbhakSitA satyudarAmayAnAM (yo. ra. / chardi.) nAzAya nUnaM divasatrayeNa // atha raktazAlibhaktaM godadhizarkarAvimizraM ca / keleke pattoMkI rAkhako eka kapar3emeM DAlakara kuryAdbhojanametatkaphacchardicchidaM jntoH|| usake cAroM kone kisI dhaDauMcIke cAroM pAyoM meM ___ lAla cAvaloMke bhAtameM gAyakA dahI aura bAMdha deM aura usake nIce pAtra rakhakara kapar3e meM khAMDa milA kara bhojana karanese kaphaja chardi naSTa ( rAkhase 6 gunA ) pAnI DAla kara acchI taraha hotI hai| milA deN| nIceke pAtra meM jo pAnI chane use punaH (6172) raktApAmArgamUlayogaH vastrameM DAla deN| isI prakAra kaI bAra chAneM / ( ra. ra. rasA. khaM. / upa. 7) jaba pAnI svaccha ho jAe to usameM cAvala pakAraktApAmArgamUlaM tu somavAre'bhimantrayet / / bhaume prAtaH samuddhRtya bandhetkaTayAM ca viirydhRk|| ise kevala 3 dina taka khAnese udara roga lAla apAmArga (ciraciTe ) kI jar3ako | naSTa hote haiN| somavArake dina Amantrita karake maMgalavArake dina prAtaH kAla ukhAr3a lAeM / ise kamarameM bAMdha kara | | (6175) rambhAphalayogaH (1) strIsamAgama karanese vIryastambhana hotA hai| ( dhnv.| somarogA.) (6173) rajanIcUrNayogaH kadalInAM phalaM pakvaM dhAtrIphalarasaM madhu / (vR. ni. ra. / ajhaM.) | zarkarA payasA pItamapAM dhAraNamuttamam // kara cile For Private And Personal Use Only
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi kelekI pakkI phalIko mathakara usameM AmalekA (6179) rasAlA rasa aura zahada milA kara pilAveM tathA Uparase (vR. yo. ta. / ta. 147; va. se. ; yo. r.| khAMDayukta dUdha pilaaveN| vAjIkaraNA.) yaha prayoga soma rogameM atyanta guNakArI hai| danordhADhakamISadamlamadhuraM (6176) rambhAphalayogaH (2) khaNDasya cndrguteH| (dhnv.| somarogA.) prasthaM kSaudrapalaM palaM ca havipaH kadalInAM phalaM pakvaM vidArI ca zatAvarIm / zuNThayAzcaturmApakAH // kSIreNa pAyayetpAtarapAM dhAraNamuttamam / / akSArdha maricAdviDaGgata iha kelekI pakkI phalI tathA vidArIkanda aura dvau maasskaavektH| zatAvarakA cUrNa samAna bhAga lekara tInoMko ekatra kRtvA zuklapaTe zanaiH karatalemilI kara ekajIva kara leN| nonmathya visrAvayet // _ise prAtaHkAla dUdhake sAtha sevana karanese mRdabhANDe mRganAbhicandanarasastriyAMkA somaroga naSTa ho jAtA hai| spRSTe'gurudhupite / (6177) rasAJjanayogaH satkarpUrarajorajaspRzi bhRzaM (vR. mA., yo. ra.; vaM. se. / bAlarogA.) divyA rasAlA bhavet // gudapAke tu bAlAnAM pittanIM kArayekriyAm / yA pItA paramezvareNa suramA rasAJjanaM vizeSeNa pAnAbhyaanayohitam // seyaM rasAlA tathA / bAlakoMkI gudA paka jAe to pittanAzaka rAjJAM manmathadIpanI surucirA upacAra karanA cAhiye aura vizeSataH rasauta kAntA ca nitya priyA // lagAnA aura vahI pilAnA cAhiye / / madhurAmla ( khaTamiTThA ) dahI 2 sera, sva(6178) rasAJjanAdiyogaH ccha sapheda khAMDa (mizrI) 1 sera, zahada 10 tole, ( yo. ra. ; baM. se. ; vR. ni. ra. / karNaro. ) ghI 10 tole tathA soMThakA cUrNa 5 mAze, kAlI ghRSTaM rasAdhanaM nAryAH kSIreNa kSaudrasaMyutam / / | mircakA cUrNa 7|| mAze, aura bAyabiDaMgakA cUrNa prazasyate cirotthe tatsAsrAve pUtikarNake // 2 // mAze le kara sabako ekatra milAkara acchI strIke dUdhameM rasautako ghisakara usameM (usake | taraha mathe aura phira sapheda vastrase chAna leN| tathA barAbara) zahada milA leN| antameM sugandha yogya kapUra milA deN| ise srAvayukta purAne pUtikarNa rogameM kAnameM | ise kastUrI aura candana lipta tathA agarase DAlanA caahiye| dhUpita mRtpAtrameM rakhanA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam caturthoM bhAgaH yaha rasolA rocaka, atyanta svAdiSTa aura / (6182) rAmaThAdyA vatiH kAmottejaka hai| (va. se. / gulmA.) yaha rAjAoMke sevana karane yogya padArtha hai| rAmaThadhamavivyoSaguDamUtravipAcitA / __(6180) rasonavaTaka: gude'GguSThasamA vartividheyAnAhazUlanut // (vR. ni. ra. / vAtavyA.) hIMga, gharakA dhuMvA, biDa namaka; sAMTha, mirca, rasonagulikAM mASavidalaM paripeSya ca / pIpalakA cUrNa aura gur3a samAna bhAga lekara sabako yojayetpiSTikAM kAntAM saindhvaadkhinggbhiH|| | ekatra milA kara ( 8 gune ) gomUtrameM pakAveM aura tatastu vaTakAnkRtvA tilataile pcecchnaiH|| gur3ake samAna gAr3hA ho jAne para usakI aMgUTheke bhakSayettAnyathAvahni hanustambhI sukhI bhavet // | samAna moTI battiyAM banA leM / lhasanakI gulI aura urdakI dAla samAna bhAga | inameM se eka eka battI gudAmeM rakhanese aphAre lekara donoMkI piThI banAveM aura usameM svAda yogya | aura zUlakA nAza hotA hai| seMdhAnamaka, adaraka tathA hIMga milA kara vaTaka __(6183) rAsnAdipayaH (1) (bare) banA leM aura unheM mandAgni para tilake telameM ( vR. mA. / yoni.) tala leN| rAsnAzvadaMSTrASakaiH zRtaM zUlaharaM payaH / inheM yathocita mAtrAnusAra sevana karanese rAsnA, gokharu, aura bAseke sAtha dUdha siddha hanustambha naSTa hotA hai| karake pInese yonizUla naSTa hotA hai / (6181) rAjikAdizikhariNIyogaH (pratyeka oSadhi 1 tolA / dUdha 24 tole| (vR. ni. ra. / aruci.) pAnI 96 tole / sabako ekatra milAkara pkaaveN| rAjikA jIrako kuSTho bhRSTahiGgu ca nAgaram / jaba pAnI jala jAe to dUdhako chAna leN|) saindhavaM dadhi goH sarva vastrapUtaM prakalpayet // (6184) rAsnAdipayaH (2) tAvanmAnaM kSipettatra yathA syAdruciruttamA / (yo. ra. ; vR. ni. ra. / strIrogA.) takrametadbhavetsadyo rocanaM vahnidIpanam // rAsnAzvagandhAkRSakoM nizUlaharaM payaH / rAI, jIrA, kUTha (mIThA), bhunI huI hIMga, | guDUcItriphalAdantIkvAthaizca pariSecanam // seTha aura seMdhA namaka samAna bhAga lekara cUrNa | rAsnA, asagandha aura bAseke sAtha dUdha banAveM / tadanantara kapar3ese chane huve gAyake dahImeM pakAkara pInese yonizUla naSTa hotA hai / yathAruci yaha cUrNa milA leN| (pratyeka oSadhi 1 tolA; dUdha 24 tole, ___ise pInese ruci bar3hatI aura agni dIpta pAnI 96 tole; sabako ekatra milAkara pkaaveN| hotI hai| | jaba pAnI jala jAya to dUdhako chAna leN|) . For Private And Personal Use Only
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 462 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi yonizUlameM giloya, hara, baher3A, AmalA, | udara roga, aruci, raktapitta, kapha, unmAda, prameha, aura dantIke kAthase yoniko dhonA bhI hitakara hai| AdhmAna aura hanugrahakA nAza hotA hai| (6185) rAsnAdivastiH (6186) rAsnAdimardanam ( suzruta sa. / ci. a. 38) (hA. saM. / sthA. 3 a. 4 ) rAsnA vizAlA ca surAhakuSThaM rAsnAragvadhavarSAbhUkaTukozIravAridaiH / zigravacAnAgarakaM zatAham / trAyamANAmRtAraktApazcamUlavibhItakaiH / / amlena piSTA vapuSaM vimartha sabalaiH pAlikaiH kvAthaH klkstumdnaanvitaiH| khallI viSUcISu nivArayanti // yssttyaavmisisindhRtyphliniindryvaahyaiH|| rAsnA, indrAyaNa, devadAru, kUTha, sahajanekI rasAanarasakSaudrAkSAsauvIrasaMyutaiH / chAla, baca, seAMTha aura soyA samAna bhAga lekara yukto bastiH sukhoSNo'yaM maaNsshukrvlaujsaam|| ekatra milAkara sabako kAMjIke sAtha pIsa leN| AyuSo'gnezcasaMskartAhanticAzu gadAnimAn / isakI mAliza karanese vicikAkA khallIgulmAsRgdaravIsa mUtrakRcchrakSatakSayAn // zUla* naSTa hotA hai| viSamajvaramIsi grahaNIM vAtakuNDalIm / (6187) rAsnAdyaGgamadanam jAnujaGghAzirobastigrahodAvarttamArutAn // (ga. ni. / ajIrNA. 6) vaataaskshraasstthiilaakukssishuulodraaruciiH| rAsnA patrAgurU mAMso kuSThaM zigrutvaco vcaa| raktapittakaphonmAdapramehAdhmAnahRdgrahAn / / zreSThamamlena sampiSTaM viSUcyAmaGgamardanam / / , rAsnA, amalatAsa, punarnavA, kuTakI, khasa, rAsnA, tejapAta, agara, jaTAmAMsI, kUTha, nAgaramothA, trAyamAnA, giloya, majITha, paJcamUla, sahajanekI chAla, baca aura sapheda khadira (khairasAra) baher3A aura kharaiTI 5-5 tole; inakA kAtha tathA samAna bhAga le kara sabako kAMjImeM pIsa leM / madanaphala ( mainaphala ), mulaiThI, sauMpha, seMdhAnamaka, - haijemeM zarIra para isakI mAliza karanI phUlapriyaMgu, indrajau aura rasautakA kalka evaM caahiye| IkhakA rasa, zahada, munakkAkA rasa aura sauvIraka ___( yaha yoga khallIzUlameM upayogI hai / ) kAjI ekatra milA kara mandoSNa karake usakI basti denese mAMsa, zukra, bala, oja, Ayu aura (6188) rAsnAdyudartanam agnikI vRddhi hotI tathA gulma, pradara, vIsarpa, mUtra. (va. se. / zothA.) kRcchU, kSatakSaya, viSama jvara, arza, grahaNI, vAta- | *khallI-haijemeM hone vAlI hAtha pairoM kuNDalI, jAnugraha, javAgraha, zirograha, bastigraha, | AdikI aiMThana aura zirAoMke tanAvako "khallI" udAvarta, vAyu, vAtarakta, zarkarA, aSThIlA, kukSizUla, ! kahate haiM / For Private And Personal Use Only
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] caturthoM bhAgaH rAsnApArkatriphalAviDaGgaM . . . isase arzake massoM ko bAra bAra svedita zigrutvaGmUSikakaNikA ca / karanese vedanA zAnta hotI aura masse naSTa ho nimbArkajo vyAghranakhaH samULa jAte haiN| suvarcikA tiktakarohiNI ca // (6190) rocanAdicUrNam sakAkamAcI bRhatI sakRSNA (vaM. se. / netra ro.) punarnavA nAgaracitrakaizca / udvartanaM zothiSu mUtrapiSTaM rocanAkSAratutthAni pippalyaH kSaudrameva ca / zastaM tathA gosalilena sekaH // pratisAraName kaikaM bhinne lagaNa iSyate // rAsnA, bAsA, AkakI jar3akI chAla, harra, ___gorocana, javAkhAra, nIlAthothA, aura pIpala baher3A, AmalA, bAyabiDaMga, sahajanekI chAla, yabiTaMga mahaMjanekI chAla meMse kisI ekake cUrNako zahadameM milA leM / cUhAkannI, nImakI chAla, AkakI chAla, nakha nAmaka jaba lagaNa* phUTa jAya to usa para ise sugandha dravya, mUrvA, sajjI, kuTakI, makoya, kaTelI, | malanA cAhiye / pIpala, punarnavAkI jar3a, seAMTha aura cItA samAna (6191) rodhAdyAzcotanam bhAga lekara sabako gomUtrameM pIsa leN| (vA. bha. / u. a. 14) / ise zotha vAle rogake zarIra para malanA rodhasaindhavamRdvIkAmadhukaizchAgalaM payaH / caahiye| zRtamAzcotanaM yojyaM rujArAga vinAzanam // zoyasthAna para gomUtrakA sevana bhI karanA hitakArI hai| lodha, seMdhA namaka, munakkA aura mulaiThIke sAtha bakarIkA dUdha pakAkare AMkhameM DAlanese pIr3A (6189) rAsnAdyapanAhaH aura lAlI naSTa hotI hai| (ga. ni. / arzA.) (pratyeka oSadhi 1 tolA, dUdha 64 tole, rAsnAmeraNDamUlaM ca madhukaM devadAru ca / yavacUrNena yuktAni kSIreNAloDaya sAdhayet // pAnI 256 tAle; ekatra milAkara pAnI jalane tenopanAhaM kurvIta svedayeca punaH punaH / taka pakAveM aura chAna leN|) tenAzIsi zamaM yAnti vedanA vinivartate // alagaNa-netroMke palakameM berake barAbara rAsnA, araNDakI jar3a, mulaiThI, devadAru aura | eka gAMTha ho jAtI hai, usameM pIr3A nahIM hotI, jau; inakA cUrNa samAna bhAga lekara sabako ekatra parantu khAja AtI hai tathA vaha kaThina hotI hai aura milA leM aura use dUdhameM pakAkara pulaTisa banA leN| svayaM nahIM pktii| iti rakArAdimizraprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 464 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rakArAdi atha lakArAdikaSAyaprakaraNam (6192) lakSmaNAmUlayogaH laghu paJcamUla (zAlaparNI, pRSThaparNI, kaTelI, (yo. ra. ; ga. ni. / vandhyA . ; yo. | baDI kaTelI, gokharu ) kA yA jaukI bhUsIkA ta. / ta. 75) kvAtha pilAne aura usIkA avaseka karanese pittaja vIsarpa naSTa hotA hai| kSIreNa lakSmaNAyAstu ziphAM samyagdinatrayam / laghupunarnavAdikAthaH pItvA RtumatI nArI vandhyA zabdaM jahAti saa|| (vR. yo. ta. / ta. 150 ) yadi RtumatI strI 3 dina taka lakSmaNAkI ___pra. sa. 3850 "punarnavAdi kvAthaH" (6) jar3ako dUdhameM pIsa kara piye to bandhyatva naSTa ho | dekhiye / / jAtA hai| (6195) laghumaJjiSThAdikvAthaH (1) (6193) laghupaJcamUlayogaH (vai. ra. / vAtaraktA. ; vR. yo. ta. / ta. 91 : / yo. ta. / ta. 41) ( vai. ma. ra. / paTala 7) maaiSThogrAvarAtiktAnizAnimbAmRtAmaraiH / jvareSu mUtrakRcchaM cet kumArIsvarasaM pibet / satrivRttvadiraiH kAthaH sarvakuSThAnilAmRje // kanIyaH paJcamUlaM vA guhyametacikitsitam / / ____ majITha, baca, harra, baher3A, AmalA, kuTakI, yadi jvarameM mUtrakRcchU ho jAya to ghRta- | haldI, nImakI chAla, giloya, devadAru, nisota, kumArIkA rasa yA laghupaJcamUlakA kAtha pilAnA | aura khairasAra samAna bhAga lekara kAtha bnaaveN| caahiye| ___ yaha kAtha hara prakArake kuSTha aura vAtaraktako yaha eka gupta prayoga hai| naSTa karatA hai| (6194) laghupaJcamUlAdikAthaH laghumaJjiSTAdikAthaH (2) ( yo. ra. / visarpA.) (vai. ra. / kuSThA. ; vR. yo. ta. / ta. 120; ___yo. ra. / vAtaraktA.) kanIyaH paJcamUlasya yavavalkalasya vaa| pra. saM. 4981 "maJjiSThAdi kAthaH (laghu)" kaSAyaH pittavIsa pAne seke'pi zasyate // / (6) dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyapakaraNam caturthoM bhAgaH laghumadhukAdiphANTa: pIsakara pIne aura anabhiSyandi AhAra karanese (yo. ra. / tRSNA.) | apasmAra naSTa ho jAtA hai| pra. saM. 4999 " madhukAdi phANTa: " (2) (6198) lajAluyogaH (2) dekhiye| ( yo. ta. / ta. 76 ) laghumASAdikApaH lajjAludhAtakI puSpamutpalaM madhulodhakam / (ga. ni. / vAtA. 24 ) jalasthayA striyA pItaM garbhapAtaM nivArayet / / pra. saM. 5034 "mASAdikAthaH" dekhiye / / patataM stambhayedgarbha kulAlakaramRttikA // (6196) laghurAsnAdikAthaH (1) / lajjAvantIkI jar3a, dhAyake phUla, nIlophara, | mulaiThI aura lodha samAna bhAga lekara kAtha bnaaveN| ( hA. saM. / sthA. 3 a. 2) rAsnAtrikaNTazataparvamahauSadhaizca yadi stro jala meM khar3I ho kara ise piye to __ bhaargiispusskrghnsurdaarudhaanyaiH|| giratA huvA garbha ruka jAtA hai| kAtho hitaH sakalamArutajijjvareSu ... baratana banAte huve kumhArake hAthoMmeM jo miTTI syAt sannipAta prabhavezvatidAruNeSu // | laga jAtI hai use pInese bhI garbhapAta ruka jAtA hai| rAsnA, gokharu, bAMsa, seAMTha, bharaMgI, pokhara (6199) lajjAvatyAdiyogaH mUla, nAgaramothA, devadAru aura dhaniyA samAna bhAga ___(rA. maa.| strIrogA.) lekara kAtha bnaaveN| lajjAvatIzAlmalIdhAtakIbhi- yaha kAtha vAtaja aura ati dAruNa sannipAta nIlAmbujakSaudrapayonvitAbhiH / jvarako naSTa karatA hai| pItAbhirantarjalamAsthitAyAH laghurAsnAdikkAthaH (2) ____ striyo na garbhasya bhavennipAtaH // (yo. ci. ma. / a. 4 ; vR. ni. ra. / vAtavyA.) lajjAvantIkI jar3a, sebhalakI chAla, dhAyake pra. saM. 5890 " rAsnApaJcakam" dekhiye| phUla aura nIla kamalako dUdhameM pIsa kara zahada ___ (6197) lajjAluyogaH (1) milA kara jalameM khar3e ho kara pInese garbhapAta ruka (ga. ni. / apasmArA.) jAtA hai| prAtarauSadhakAle tu sNpibeniymsthitH| (6200) lavaGgAdikvAthaH Ajena payasA piSTAM kRtAaliziphAM budhH|| (yo. ra.; vR. ni. ra. / ajIrNA. ) apasmAravinAzAya nirabhiSyandi bhojanam // lavaGgapathyayoH kyAthaH saindhvenaavdhlitH| prAtaH kAla bakarIke dUdharme lajjAvantIkI jar3a / pItaH prazamayatyAzu tvajIrNa recayatyapi // For Private And Personal Use Only
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 466 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi lauMga aura harra samAna bhAga (1-1 tolA) lhasana, bharaMgo, gUgala, soMTha aura devadAru le kara kvAtha banAveM / samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / - isameM seMdhA namakakA cUrNa milAkara pInese yaha kAtha kapha aura vAyuko naSTa karatA tathA virecana hotA aura ajIrNa zIghra hI naSTa ho | jaTharAgniko bar3hAtA hai / jAtA hai| (6204) lazunAdikvAthaH (2) (6201) lazunayogaH (1) ( yo. ra. ; vR. ni. ra. / sannipAtA.) (va. se. / vAtavyA.) lazunaM titakaM kANDaM bhArgI cAtiviSA tthaa| piSTvA susUkSmaM lazunasya kandaM naramUtreNa ca kyAthaH sabhipAte sudAruNe // ghRtena lihyAghRtabhojanAzI / ___lhasana, cirAyatA, bharaMgI aura atIsa tasya praNazyanti hi vAtarogAH | samAna bhAga lekara sabako manuSyake mUtrameM pakAkara sNskaarhiinaatpurussaadivaarthH|| kAtha bnaaveN| lahasanako atyanta bArIka pIsakara ghRtameM yaha kvAtha ghora sannipAta jvarako naSTa milAkara khAne aura ghRtayukta bhojana karanese vAtaja karatA hai| roga naSTa hote haiM / (6205) lazunAdisvarasaH (6202) lazunayogaH (2) | (va. se. ; vR. ni. ra. / karNA. ) (va. se. / apasmArA.) | lazunAkazigUNAM suraGgayA mUlakasya ca / tailena lazunaM sevyaM payasA ca shtaavrii|| kadalyAH svarasaH zreSThaH kadUSNaH karNapUraNe // brAhmIrasazca madhunA sarvApasmArabheSajam // telake sAtha lhasana yA dUdhake sAtha zatAvara lhasana,, adaraka, sahajanA, makoya, mUlI athavA brAhmIke rasameM zahada milAkara sevana aura kelA; inameM se kisI ekake svarasako mandoSNa karake kAnameM bharanese karNazUla naSTa hotA hai / karanese apasmAra naSTa hotA hai / (6206) lAkSAkUSmANDakalkaH (6203) lazunAdikvAthaH (1) (vai. ma. ra. / paTa. 12) (vR. ni. ra. / kSayarogA. ) lazunabarbaraguggulunAgara kUSmANDakagirotthena rasena paripeSitam / vibudhadAruyutaiH zRtamambu yat / lAkSAkarSadvayaM pItvA jayedraktakSayaM tathA // jvalayati jvalanaM kphkopht| peThe ( kumher3e ) ke gUdeke rasameM 2 // tole pavanamAzu jayatyatigarvitam // lAkhako pIsa kara pInese raktakSaya naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNama] caturthoM bhAgaH 467 (6207) lAkSAdigaNaH | kaTurohiNIcitrakaciravillahaimavatya iti daze( su. saM. / sU. a. 38) mAni lekhanIyAni bhavanti / ___nAgaramothA, kUra, haldI, dAruhaldI, baca, lAkSArevatakuTajA'zvamArakaTphalaharidrA - atIsa, kuTakI, cItA, karana aura sapheda baca / dvayanimbasaptacchadamAlatyastrAyamANA ceti / / | ye daza oSadhiyAM lekhanIya haiM / kaSAyastiktamadhuraH kaphapittAtinAzanaH / (6210) lodhrAdikvAthaH kuSThakrimiharazcaiva dussttbnnvishodhnH|| (ca. saM. / pramehA. 34 ) lAkha, amalatAsa, indrajau, kanera, kAyaphala, lodhrAbhayAkaTaphalamustakAnAM haldI, dAruhaldI, nIma, sataunA, mAlatI aura / viDaGgapAThArjunadhanvanAnAm / trAyamANA; ina oSadhiyoMke samUhako lAkSAdigaNa kadambazAlArjunadIpyakAnAM kahate haiN| viDaGgadAdhivazallakInAm / / ___lAkSAdigaNa kaSAya, tikta, madhura, kapha pitta catvAra ete madhunA kaSAyAH nAzaka, kuSTa aura kRmihara tathA duSTa baNa kaphaprameheSu niSevaNIyAH // zodhaka hai| (1) lodha, harra, kAyaphala aura nAgaramothA (6208) lAjAdikvAtha: (2) bAyabiDaMga, pAThA, arjuna aura dhAmana (vR. ni. ra. / dAhA.) (3) kadambakI chAla, zAla, arjuna aura ajavAyana; lAjAbacandanozIrakvAthontaH zarkarAnvitaH / (4) bAyabiDaMga, dAruhaldI, dhava aura zallakI; zItaH pIto nihantyAzu dAhaM pittajvaraM uparokta cAroM prayoga kaphaja pramehako naSTa nRNAm // karate haiN| inake kAthameM zahada milA kara sevana dhAnakI khIla, lAla candana aura khasa samAna | karanA caahiye| bhAga le kara kAtha bnaaveN| (6211) lodhAdiyogaH ise ThaNDA karake khAMDa milA kara pInese dAha (va. se. / atisArA.) aura pittajvara naSTa hotA hai| kSIrapiSTaM pibello, yaSTayAhautpalamizritam / raktAtisArazamanaM zarkarAmadhuyojitam / / (6209) lekhanIyamahAkaSAyaH lodha, mulaiThI aura nIlotpalako dUdhameM pIsa (ca. saM. / sU. a. 4) kara usameM khAMDa aura zahada milA kara pIne se raktAmustakuSThaharidrAdAruharidrAvacAtiviSA-tisAra naSTa hotA hai / iti lakArAdikaSAyaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [lakArAdi atha lakArAdicUrNaprakaraNam laghugaGgAdharacUrNam (6214) laghutAlIsAdicUrNam (yo. ra. / atisArA. ; vR. yo. ta. / ta. 64) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 12) pra. saM. 1231 "gaGgAdharacUrNam " dekhiye| laghugaGgAdharacUrNam tAlIsapatraM maricaM ca vizvA ( zA. saM. / khaM. 2 a. 6) zyAmAyutaM cottrbhaagvRddhyaa| prayoga saMkhyA 1232 " gaMgAdharacUrNam " tvapatrakeNApi lavaGgamelA dekhiye| kSaudraM kaNA cASTaguNA sitA ca // (6212) laghucitrakAdicUrNam lihyAt prabhAte zvasane ca kAse ( vR. ni. ra. / ajIrNA.) plIhArucipInasachardihikAm / dahanAjamodasaindhavanAgaramaricAmlatakreNa / zophAtisAraM grahaNIM ca pANDu saptAhAdagnikaraM yadarzInAzanaM paraM kathitam // . kSayaM nihanyAt kSatajaM ca yakSmam // cItAmUla, ajamoda, seMdhA namaka, soMTha, aura tAlIsapatra 1 bhAga, kAlI mirca 2 bhAga, mirca samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / soMTha 3 bhAga, kAlI nisota 4 bhAga, dAlacInI ise khaTTI chAchake sAtha sevana karanese 1 | 5 bhAga, tejapAta 6 bhAga, lauMga 7 bhoga, ilAsaptAhameM jaTharAgni dIpta ho jAtI hai aura arzakA | yacI 8 bhAga, pIpala 9 bhAga aura mizrI sabase nAza hotA hai| ATha gunI lekara cUrNa bnaaveN| ( mAtrA--3 mAze / ) ___ise zahadameM milAkara prAtaHkAla cATanese (6213) laghucetakIyogaH ( yo. ra. / raktAti.) | zvAsa, khAMsI, plIhA, aruci, ponasa, chardi, hikkA, laghucetakijIrake same zotha, atisAra, grahaNI, pANDu, kSaya aura kSataja mRdubhRSTe ca sucUrNite'rpite / rAjayakSmAkA nAza hotA hai| sahataNDulavAriNA mate'ti ( maatraa--1| tolA ) mRtighne iti siddhayoga essH|| laghutAlIsAdyaM cUrNam choTI cetakI (kAlI) harra aura jIrA samAna bhAga lekara donoMko jarA bhUna kara cUrNa banA leN| (ga. ni. | cUrNA.) ise cAvaloMke pAnIke sAtha sevana karanese ___ prayoga saMkhyA 2310 " tAlIsAdicUrNam " atisAra naSTa hotA hai| yaha eka siddha yoga hai| dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 469 (6215) laghuvRddhadArukasamaM cUrNam mAMdya naSTa hotA aura jaTharAgni itanI prabala ho (ga. ni. / zlIpadA. 2) jAtI hai ki AmiSa tathA ghRtAdi guru anna pAna pippalItriphalAdArunAgaraM sapunarnavam / | bhI zIghra hI paca jAtA hai| bhAgaidvipAlikaireSAM tatsama vRddhadArukam // (6217) laghusudarzanacUrNam kAjhikena pibeccUrNa krssmaatrprmaanntH| (yo. ra. ; vR. ni. ra. ; vai. ra. / jvarA. ; vR. jIrNa cAparihAraM syAdbhojanaM sArvakAmikam // yo. ta. / ta. 59) zlIpadaM vAtarogAMzca hanyAtplIhAnameva ca / agniM ca kurute ghoraM bhasmakaM ca niyacchati / / guDUcI pippalImUlaM kaNA tiktA harItakI / nAgaraM devakusumaM nimbatvaka candanaM tathA // __ pIpala, hara, baher3A, AmalA, devadAru, soMTha sarvacUrNasya cAdhIzaM kairAta prakSipetsudhIH / aura punarnavA 10-10 tole tathA vidhArAmUla etatsudarzanaM nAmnA laghu doSatrayApaham / / sabake barAbara lekara yathA vidhi cUrNa banAveM / jvarAMzca nikhilAnhanyAnAtra kAryA vicaarnnaa|| . mAtrA-11 tolA / giloya, pIpalAmUla, pIpala, kuTakI, harra, soMTha, ise kAMjIke sAtha sevana karanese slIpada, lauMga, nImakI chAla aura sapheda candana 1-1 bhAga vAtaroga, plIhA aura bhasmaka roga naSTa hotA tathA tathA cirAyatA sabase AdhA lekara cUrNa banAveM / agni dIsa hotI hai| ___ yaha cUrNa tridoSanAzaka hai aura samasta __ auSadha pacane para yatheccha AhAra karanA cAhiye / jvaroko naSTa karatA hai| kisI vizeSa parahejakI AvazyakatA nahIM hai| (mAtrA- 3 mAze / ) ( vyavahArika mAtrA-3 maashe| ) (6216) laghuvaizvAnaracUrNam (6218) laghuhiGgvAdicUrNam (vR. yo. ta. / ta. 71) ( yo. ra.; vR. ni. ra. / udararogA.) sindhUtthapathyAmagadhodbhavavadicUrNa | hiGgu trikaTukaM kuSThaM yavakSAro'tha saindhavam / muSNAmbunA pibati yaH khalu nssttvaahiH| mAtulugarasenaiva plIhazUlaharaM param // tasyA''miSeNa saghRtena sahAnnapAna hIMga, soMTha, mirca, pIpala, kUTha, javAkhAra bhasmI bhavatyazitamAtramapikSaNena // aura seMdhA namaka samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / seMdhA namaka, haraM, pIpala aura cItAmUla ise bijau re nIbUke rasake sAtha sevana karanese samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / plIhA aura zUlakA nAza hotA hai| ise uSNa jalake sAtha sevana karanese agni- ( maatraa-1|| maashaaH|) For Private And Personal Use Only
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 470 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi ___(6219) ladhvImAIcUrNam ise zahada aura khAMDake sAtha sevana karanese (vR. ni. ra. / atisArA.) AmAtisAra aura zUla naSTa hote haiM / ladhvImAImocarasamAmrabIjAzmabhedakam / / (6221) lavaGgAdicUrNam (1) dhAtakI puSpakaM caiva tathAtiviSakaM smRtam / / ( bhai. ra. / rAjayakSmA. ; ra. ra. ; yo. ra / sarvANi zANamAnAni pRthaka grAhyANi pnndditaiH| rAjayakSmA. ; vai. ra. / arocakA. ; ca. da. / ahiphenaM dvizANaM syAdgairikaM ca dvizANakam / / rAja; vR. yo. t.| ta. 85; zA. saM / sUkSmacUrNa vidhAyAtha mASamAnaM tu dApayet / kha. 2 a. 6; yo. ci. ma. / a. taNDulAnAM jale naiva hyAmazUlAtisArake / / 2, ga. ni. / cUrNA. 3) raktajepi vizeSeNa deyaM sarvAtisArake / lavaGgakakkolamuzIracandanaM premAkhya paNDitenaiva hyanubhUtaM punaH punaH / / nataM sanIlotpalajIrakaM samam / choTI mAI, mocarasa, AmakI guThalIkI girI, truTi: sakRSNAgurubhRGgakezaraM pakhAnabheda, dhAyake phUla aura atIsa 1-1 zANa kaNA savizvA naladaM sahAmbudam // (pratyeka 3 // mAze ), tathA aphIma aura geru ahIndrajAtIphala vaMzalocanA 2-2 zANa le kara yathA vidhi cUrNa banAveM / sitASTabhAgA' samamUkSmacUrNitam / mAtrA-11 mASA / murocanaM tarpaNamagnidIpanaM ( vyavahArika mAtrA-4 rttii|) balapradaM vRSyatamaM tridoSanut // isake sevanase AmazUla, atisAra aura vize- urovibandhaM tamakaM galagrahaM SataH raktAtisAra naSTa hotA hai| sakAsahikAruciyakSmapInasam / yaha prayoga aneka bArakA anubhUta hai| grahaNyatIsArabhagandarAbuda anupAna--cAvaloMkA pAnI / pramehagulmAMzca nihanti satvaram // (6220) lavaGgacatuHsamam 1 kRSNajIrakamiti pAThabhedaH / 1 jIraka (bhai. ra. / bAla rogA., jvarAti.) dvayamiti ca pAThaH / jAtIphalaM tridazapuSpasamanvitazca ___ jorazca TaGgaNayutaM carakaiH prayuktam / 2' jala sa kRSNA ' iti pAThAntaram / cUrNAni mAkSikasitAsahitAni lIvA 3 sahailayA iti pAThAntaram / sAmAtisAramakhilaM guru hanti zUlam // 4 tuSArajAtIphalamiti pAThAntaram / 4 jAyaphala, lauMga, jIrA aura suhAgA samAna karpUrajAtIphalamiti ca paatthH| bhAga lekara cUrNa bnaaveN| 5 " sitArddhabhAgA" iti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org cUrNaprakaraNam ] lauMga, kaMkola, khasa, sapheda candana, tagara, nIlotpala, sapheda jIrA, choTI ilAyacI, agara, dAlacInI, nAgakesara, pIpala, soMTha, jaTAmAMsI, nAgaramothA, anantamUla, jAyaphala aura baMsalocana 1 - 1 bhAga tathA mizrI 8 bhAga le kara cUrNa banAveM / caturthI bhAgaH yaha cUrNa rocaka, tarpaNa, agnidIpana, balakAraka, atyanta vRSya aura tridoSanAzaka hai tathA urovibandha ( chAtIkI jakar3AhaTa ), tamaka zvAsa, galagraha, khAMsI, hicakI, aruci, yakSmA, pInasa, grahaNI, atisAra, bhagandara, arbuda, prameha, aura gulmako zIghra hI naSTa kara detA hai / (6222) lavaGgAdicUrNam (2) ( dhanva. ra. ra. / grahaNya. ) lavaGgAtiviSAmustaM vi pAThAtha zAlmalI / jIrakaM ghAtakIpuSpaM lovendrayavabAlakam // dhAnyakaM sarjakaM zRGgI pippalI vizvabheSajam / samaGgA yAvazukaM ca saindhavaM sarasAJjanam // samabhAgAni caitAni bhakSayetprAtarutthitaH / zamayedagnimAndyaJca saGgrahagrahaNIgadam // nAnAvarNamatIsAraM sazothaM pANDukAmalam / santosi hanti kuSThaM koSThagataM jvaram // lauMga, atIsa, nAgaramothA, belagirI, pAThA, bhalakI chAla, jIrA, dhAyake phUla, lodha, indrajau, sugandhavAlA, dhaniyA, rAla, kAkar3AsiMgI, pIpala, soMTha, majITha, javAkhAra, seMdhA namaka aura rasauta samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 471 isake sevana se agnimAMdya, saMgrahaNI, nAnAvarNa kA atisAra, zotha, pANDu, kAmalA, aSTIlikA, kuSTha aura jvarakA nAza hotA hai| ise prAtaHkAla sevana karanA cAhiye / (6223) lavaGgAdicUrNam (3) (bhai. ra. / gulmA. ) lavaGgadantItrivRtA yamAnI zuNThIvacAdhAnyaka citrakANi / phalatrayaM mAgadhikA ca kaTvI drAkSA cavI gokSurayAvazukam // elAjamodA kuTajasya bIjaM vidhAya cUrNAni samAnyamISAm / khAdettato mApatrayaM hitAzI koSNaM jalaM cAnupivet prayatnAt // nihanti gulmaM sarujaM sadAha mazAMsi zothAMzca tathAmavAtam / sarvodarANyeva cirotthitAni cUrNa lavaGgAdikamAzu hanti // lauMga, dantImUla, nisota, ajavAyana, soMTha, baca, dhaniyA, cItA, harra, baher3A, AmalA, pIpala, kuTakI, munakkA, cava, gokharU, javAkhAra,, ilAyacI, ajamoda aura indrajau samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / mAtrA - 3 mAzA | anupAna - uSNa jala | isake sevanase pIr3A aura dAhayukta gulma, arza, zotha, AmavAta aura samasta purAne udaravikAra zIghra hI naSTa ho jAte haiM / For Private And Personal Use Only
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra var sazarkaraM cUrNamidaM pramehAn (6224) lavaGgAdicUrNam (4) ( yo. ci. ma. / a. 2 ) laGgakaGkokaNA mahauSadhaM sacandanailA ghanavaMzalocanam / uzIrakRSNAgaru nAgakesaraiH palAni jAtIphala candramAMsikA // zatAvarI gokSurakAzvagandhA satvaM guDUcyAstagaraM samAMzam / www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH hote haiM / saMsevyataM viMzatiratra hanti // lauMga, kaMkola, pIpala, soMTha, sapheda candana, ilAyacI, nAgaramothA, baMsalocana, khasa, agara, nAgakesara, jAyaphala, kapUra, jaTAmAMsI, zatAvara, gokharu, asagandha, giloya kA sata aura tagara samAna bhAga tathA khAMDa sabake barAbara le kara cUrNa banAveM / isake sevana se 20 prakArake prameha naSTa (6225) lavaGgAdicUrNam (5) (bR. ni. ra. / ajIrNA . ) zANadvayaM syAttu lavaGgamelA jAtIphalaM kola sunAgaphenam / mApramANaM sakalaM vicUrNya zANaM kavoSNena jalena pItam // viSUcikAM hanti sudAruNAM ca zUlAtisArau vamathuH prasaktaH // lauMga aura choTI ilAyacI 2-2 zANa ( pratyeka 7 // mAze), jAyaphala 7 // mAze aura aphIma 1 / mAzA lekara cUrNa banAveM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ lakArAdi mAtrA - - 3 // mAze / anupAna -- mandoSNa jala / isake sevana se bhayaMkara visUcikA tathA zUla, atisAra aura vamanakA nAza hotA hai / ( vyavahArika mAtrA - 1 se 2 mAze taka ) lavaGgAdicUrNam (vRDa) (6) ( yo. ci. ma. / a. 2 ) rasa prakaraNa meM dekhiye | For Private And Personal Use Only (6226) lavaGgAdyaM cUrNam (1) ( ga. ni. | cUrNA. ) lavaGgakaGkolakaNAvarAGga tAlIsacanyatruTigranthikauntyaH / zRGgalavAluM lavalI turaGgI sakesarA soSaNa patrikA ca // dvidADimaM tintiDikolamamlaM rodhatvacA tUNabhavaM ca tailam / * kaSazamAnAni palaM ca zuNThyAH sitA samAMzA kalacandrasajJaH // lavaGganAmA rucipaktidAtA sugandhI : kSayarogahantA / balAzisaMvardhana eSa cUrNo varaH prayojyo nRpaterhitAya // lauMga, kaMkola, pIpala, dAlacInI, tAlIsapatra, cava, choTI ilAyacI, pIpalAmUla, reNukA, kAkar3AsiMgI, elabAluka, lavalI ( haraphArevar3I), asagandha, nAgaramothA, kAlI mirca, jAvatrI, anAradAnA, anArakI chAla, tintaDIka, khaDDe bera, lodha aura
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] .. caturthoM bhAgaH 473 tunakA tela 1 / -1 // tolA, soMTha 5 tole aura (6228) lavaNatritayAdicUrNam mizrI sabake barAbara lephara yathA vidhi cUrNa - (zA. saM. / khaM. 2 a. 6) bnaaveN| lavaNatritayaM kSArau zatapuSpAdvayaM vcaa| ___yaha cUrNa rocaka, agnivarddhaka, sugandhI, hRya, ajamodAjagandhA ca hapuSA jIrakadvayam // kSayanAzaka, aura balavarddhaka hai / yaha rAjAoMko maricaM pippalImUlaM pippalI gajapippalI / sevana karAne yogya auSadha hai| hiGgazca hiGgapatrI ca saThI pAThopakuzcikA // zuNThIcitrakana vyAni viDaGgaM cAmlavetasam / (6227) lavaGgAdyaM cUrNam (2) dADimaM tintiDIkaM ca trivRdantI shtaavrii|| (ga. ni. / cUrNA.) indravAruNikA bhArgI devadAryavAnikA / lavaGgajAtIphalapippalInAM kustumbarustumbaruNI pauSkaraM badarANi ca // bhAgaM samaM karSamitaM prakuryAt / zivA ceti samAMzAnAM cUrNamekatra kArayet / palArdhamekaM maricasya dadyA bhAvayedAnekarasaibIjapurarasaistathA // tpalAni catvAri mahauSadhasya / / tatpibetsarpiSA jIrNamayenoSNodakena vA / sitAsamaM cUrNamidaM prayojaye kolAmbhasA vA takreNa dugdhenauSTreNa mastunA / / yakRtplIhakaTIzUlagudakukSihadAmayAn / tpasahya rogA-prabalAnnihanyAt / arzIviSTambhamandAgnigulmASThIlodarANi ca / / kAsakSayArocakamehagulma hikkAdhmAnazvAsakAsAJjayedetana saMzayaH / mIsi cogrAngrahaNIpradoSAn // etairevauSadhaiH samyag ghRtaM vA sAdhayedbhiSak // hatkaNThanAsAvadanaprabodhaM seMdhA namaka, kAlA namaka, biDa namaka, javAkaroti sandIpayate ca vahnim // | khAra, sajIkhAra, sauMpha, soyA, baca, ajamoda, lauMga, jAyaphala aura pIpala, 11-1 / tolo, banatulasI, hapuSA, sapheda aura kAlA jIrA, kAlI mirca 2 // tole; soMTha 20 tole aura mizrI sabake mirca, pIpalAmUla, pIpala, gajapIpala, hiMgupatrI, hoMga, kacUra, pAThA, kalauMjI, soMTha, cItAmUla, cava, barAbara lekara cUrNa bnaaveN| bAyabiDaMga, amlaneta, anAradAnA, tintar3Ika, isake sevanase khAMsI, kSaya, aruci, prameha, nisota, dantImUla, zatAvara, indrAyaNakI jar3a, gulma, arza, aura saMgrahaNIkA nAza hotA tathA | bharaMgI, devadArU, ajavAyana, kustumbaru, dhaniyA, hRdaya, kaNTha aura mukha zudra ho jAtA hai evaM pokharamUla, bera aura hara samAna bhAga lekara cUrNa agni dIpta hotI hai| banAveM aura use adaraka tathA bijau re nIbUke rasakI (mAtrA-3-4 maashe|) eka eka bhAvanA dekara sukhA leN| For Private And Personal Use Only
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi - ise ghI, purAne madya, uSNa jala, berake kAtha, (6230) lavaNAdiyogaH (1) taka, UMTanIke dUdha aura mastumeM se kisI ekake (ga. ni. / udarA. 32) sAtha sevana karanA cAhiye / lavaNaM rAjikAmitraM samaM gomUtramizritam / (mAtrA-2-3 maashe|) trizANaM hanti pItaM hi ykRtpliihodraannypi|| yaha cUrNa yakRta, plIhA, kamarakA darda, guda-- seMdhA namaka aura rAI samAna bhAga lekara roga, udara roga, hRdoga, arza, viSTambha, agnimAMdya cUrNa bnaaveN| gulma, aSThIlA, hicakI, :aphAro, zvAsa aura ise gomUtrake sAtha sevana karanese yakRta, khAMsIko naSTa kara detA hai| plIhA aura udara rogAMkA nAza hotA hai / noTa-inhoM oSadhiyoMse ghRta siddha karake mAtrA-3 shaann| bhI sevana karAyA jA saphatA hai| (6231) lavaNAdiyogaH (2) lavaNabhAskara cUrNam .... (va. se. / viSarogA.) ( yo. ta. / ta. 24; ga. ni.| cUrgA. : vR. yo. lavaNAni trivadantI vizAlA tryUSaNa nizA / ta. / ta. 71; yo. ci. m.| a. 2; vR. ni. maJjiSThA madhukaM zRGga hyagadaH sarvakarmakat / / ra. / ajIrNA. ) pAMcoM namaka, nisota, dantImUla, indrAyaNakI prayoga saMkhyA 4833 " bhAskaralavaNa jar3a, soMTha, mirca, pIpala, haldI, majITha, mulaiThI aura cUrNam " dekhiye| agara samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / (6229) lavaNayogaH yaha agada hara prakArake viSako naSTa karatA hai| ( ise pAna, lepa, nasya, Adi dvArA prayukta ( vR. mA. / zUlA. ; vR. ni. r.| zUlA.) karanA cAhiye / ) lavaNatrayasaMyuktaM paJcakolaM sarAmaTham / sukhoSNenAmbunA pAtuM kaphazUle pradApayet // (6232) lavaNottamAdicUrNam (vR. ni. ra. ; bhai. ra. / arzI.; ca. da. / arzo.; seMdhA namaka, kAlA namaka, biDa namaka, pIpala, hA. saM. | sthA. 3 a. 11) pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha aura hIMga samAna bhAga lavaNottamavahnikaliGgayavAn / lekara cUrNa banAveM / cirabilvamahApicumardayutAn / ise mandoSNa jalake sAtha sevana karanese jitina mazitAlalitAna kaphaja zUla naSTa hotA hai| yadi marditumicchasi pAyugadAn // lavaNAdikSAraH seMdhA namaka, cItA, indrajau, jau, karaJjakI (va. se. / arzI.) | girI, aura bakAyanake bIja samAna bhAga le kara prayoga saM. 78 ' arkakSAra ' dekhiye / cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra cUrNa prakaraNam ] ise sAta dina taka taka ke sAtha sevana karanese arza naSTa ho jAtI hai / www.kobatirth.org caturthI bhAgaH ( mAtrA - 2 - 3 mAze / ) (6233) lazunayogaH ( ga. ni. / udararogA . ) zunaM pippalImUlamabhayAM caiva bhakSayet / pibedgomUtra gaNDUvaM plIharogavimuktaye // lahasana, pIpalAmUla aura harra samAna bhAga le kara sabako ekatra pIsa leM / ise gomUtra ke sAtha sevana karane se plIhA roga naSTa hotA hai| (6234) lazunAdyaM cUrNam ( vR. ni. ra. | ajIrNA. ) lazunajIraka saindhavasaJcalaM trikaTu maThacUrNamidaM samam / sapadi nimburasena viSUcikAM harati bho ratibhogavicakSaNe // lahasana, jIrA, seMdhA, saJcala : (kAlA namaka), soMTha, mirca, pIpala aura hIMga samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise nIbU ke rasake sAtha sevana karane se visUcikAko turanta ArAma hotA hai / lAIcUrNam prakaraNa meM dekhiye | (6235) lAkSAdicUrNam (1) ( vA. bha. / ci. a. 18 ) lAkSAdantImadhurasAvara dvIpipAThAviDa pratyakpuSpItrikaTurajanI saptaparNATarUpam / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 478 raktAnimbaM suratarukRtaM paJcamUlyau ca cUrNa pItvA mAsaM jayati hitabhugavyamUtreNa kuSTham // lAkha, dantImUla, mUrvA, hare, baher3A, AmalA, cItA, pAThA, bAyabiDaMga, ciraciTA ( apAmArga ), soMTha, mirca, pIpala, haldI, sataunA, bosA, majITha, nIma, devadAru aura dazamUla samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise gomUtra ke sAtha sevana karane aura pathyapUrvaka rahanese 1 mAsameM kucha naSTa ho jAtA hai / (6236) lAkSAdicUrNam (2) ( yo ra. / uraHkSata va. se. / kSatakSaya. ) lAkSAcUrNa suSThukRtaM kSaudrAjyenAnvitaM kSIram / zamayati zoSodbhUtaM vamanaM raktasya siddhamiva // dUdha meM zahada aura ghI milAkara usake sAtha lAkhakA cUrNa sevana karane se zoSajanita raktakI vamana naSTa hotI hai| (6237) lAkSAdiyoga : (1) ( yo. ra. / raktapitA; vR. ni. ra.; va. se / raktapittA. ) kSIreNa lAkSAM madhumizritena prapIya jIrNe payasA'nnamadyAt / sA nihanyAdrudhiraM kSatottham kAntArjunAnAmathavApi kalkaH // dUdha meM zahada milAkara usake sAtha lAkhakA cUrNa phAMkane aura auSadha pacane para dUdha bhAta khAnese kSataja raktasrAva zIghra hI banda ho jAtA hai / sapheda dUba aura arjuna ( ke bIjoM ) kA kalka sevana karane se bhI raktasrAva canda ho jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ taar'i (6238) lAkSAdiyogaH (2) (6240) lAjAdicUrNam (ga. ni. / arzo.) (vR. mA. 1 bAlarogA.) lAkSA haridrA maJjiSThA madhukaM nIlamutpalam / / lAjA sayaSTimadhukaM zarkarA kSaudrameva ca / ajAkSIreNa pItAni raktajAnAM vinAzanam // taNDulodakasaMyuktaM kSipraM hanti pravAhikAm // lAkha, haldI, majITha, mulaiThI aura nIlotpala dhAnakI khIla, mulaiThI aura khAMDa samAna bhAga samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN| le kara cUrNa banAveM / ise bakarI ke dUbake sAtha pInese raktarzikA ise zahadake sAtha khilA kara anupAnameM mAza hotA hai| cAvaleAMkA pAnI pilAnese bAlakoMkI pravAhikA (6239) lAgalyAdicUrNam zIghrahI naSTa ho jAtI hai| ( vR. ni. ra. / vAtaraktA.) lAvikAcUrNam lAgalyAH kandacUrNa trikaTuka (ra. rA. su. / grahaNya.) __ lavaNo yogarAjobhimizra gavyenAlidya cUrNa madhughRta rasa prakaraNameM dekhiye| sahitaM cAkSamAtra hitaashii| (6241) lodhrAdicUrNam . nAnArukpAdadoSasphuTana ( vR. mA. / atisArA. ; vR. ni. ra. ; va. se. ; vimathanaimarmajaM tatpakRSTai yo. ra. ; bhA. pra. / atisA.) duHsAdhyaM vAtaraktaM jayati sa salodhradhAtakIbiyaM mustAmrAsthikaliGgakam / niyataM kuSThamatyugrarUpam // pibenmAhiSatakreNa pakAtIsAranAzanam / / lAgalI ( kaliyArI ) kI jar3a, soMTha, mirca, | lodha, dhAyake phUla, belagirI, nAgaramothA, pIpala aura seMdhA namaka samAna bhAga le kara cUrNa | AmakI guThalI aura indrajau samAna bhAga le kara banAveM / cUrNa bnaaveN| ___ ise yogarAjagUgala meM milA kara use gAyake ghI aura zahadake sAtha khAne aura pathyapUrvaka rahanese ise bhaisake takrake sAtha sevana karanese pakkAaneka prakArakI vyathA, pairoMkA phaTanA, marmagata tisAra naSTa hotA hai| . pIr3A Adi upadravoM yukta dhora vAtarakta aura kuSThakA (6242) lobhrAdiyogaH (1) nAza hotA hai| ( yo. ra.; vR. ni. ra. / bAlarogA.) cUrNakI maatraa--1| tolA / ( vyavahArika | lodhreNa pippalI bAlA ghAlakAtimRtau hitaH / mAtrA 1 // -2 mAze / ) zrIraso mAkSikayuto dhAtakI kusumaiH samam / For Private And Personal Use Only
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam caturtho bhAgaH (1) lodha aura choTI pIpala samAna bhAga (6244) lolimbarAjacUrNam lekara cUrNa banAveM / (vai. ra. / agnimAMdyA.) zuNThIvANamitA kaNArNava mitA yaha cUrNa bAlakoMke atisArako naSTa karatA hai| dIpyAyavAnyoH kramAdbhAgAnAM tritayaM (2) zrIveSTa (dhUpasarala) aura dhAyake phUla dvayaM ca lavaNAdbhAgaH shivaittsmaa| samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / koSThAToparugAmagulmamalahallolimba ise zahadameM milA kara caTAnese bAlakoMkA rAjoditazcUrNo'drInapi bhasmasAtprakurute atisAra naSTa hotA hai| kiM bhojanaM bhojnaaH|| soMTha 5 bhAga, pIpala 4 bhAga, ajamoda 3 (6243) lodhAdiyogaH (2) | bhAga, ajavAyana 2 bhAga, seMdhA namaka 1 bhAga tathA (yo. ra. / atisArA.) harra 1 bhAga lekara cUrNa banAveM / lodhendrayavadhAnyAkadhAtrIhIberamustakam / yaha cUrNa peTake aphAre, zUla, Ama, gulma madhunA lehayedAlaM jvarAtIsAranAzanam // aura mala ko naSTa karatA hai| lodha, indrajau, dhaniyA, AmalA, sugandhavAlA ___ isake prabhAvase parvata bhI paca jAtA hai phira | sAdhAraNa AhAra kI to bAta hI kyA hai| aura nAgaramothA samAna bhAga lekara cUrNa bnaaveN| lauhAbhayAcUrNam ise zahadameM milA kara caTAnese bAlakoMkA (raseM. ci. ma. / a. 9). . . . jvarAtisAra naSTa hotA hai| rasa ,prakaraNameM dekhiye| iti lakArAdicUrNaprakaraNam - - - atha lakArAdiguTikA-prakaraNam laghukAmezvaraguTI laghupAnIyabhaktavaTI ( yo. ci. ma. / a. 3) (ra. rA. su. / agnimAM) rasa prakaraNameM dekhiye| pra. saM. 4326 pAnIyabhaktaM ghaTI (9) dekhiye| (6245) laghusUraNamodakaH (1) laghukAmezvaramodakaH (yo. ra. / arzI. ) (dhanya. / vAjIka.i) kaNAmaricavizvAnisUraNaistu guDaiH kramAt / rasa prakaraNameM dekhiye| | dviguNairmodako'gniH paraM pAcanadIpanaH / / For Private And Personal Use Only
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi pIpala 1 bhAga, kAlI mirca 2 bhAga, soMTha | bhuktA naktAmbuyuktA sakala4 bhAga, cItAmUla 8 bhAga, zUraNa (jimIkanda ) mukhakarI dIptimagniM vidhatte 16 bhAga aura gur3a 32 bhAga lekara gur3ameM samasta vRSyAyuSyAvapuSyAmayanicaya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara (6-6 mAze ke) modaka hRti khyAti mukhyA vibhAti / / banA leN| kAlI mirca 3 // tole, pIpala 3 // tole, ye modaka arzanAzaka aura atyanta dIpana | ajavAyana 10 toLe, cItAmUla 10 tole, seMdhA pAcana haiN| namaka 5 tole, saMcala 5 tole, viDa laghaga 5 laghusUraNamodakaH (2) tole, pIpalAmUla 8 // tole, seTha 12 // tole, ( vR. mA. / arza. ; yo. ra.) harra 12 // tole, AmalA 7 // tole, baher3A 7 // pra. se. 5163 "maricAdimodaka" dekhiye | tole, jIrA 7 // tole, cava 7 // tole aura bhAMga laghusaubhAgyavaTI 25 tole tathA lauMga sabase AdhI (65 (ra. rA. su. / sannipA.) tole 7|| mAze ) le kara sabakA kapar3achana cUrNa rasa prakaraNa meM dekhiye / banA aura use adaraka tathA tintaDIka (yA ... (6246) lavaGgAdiguTikA amlabeta ) ke rasakI 3-3 bhAvanA dekara 2 // 2 // mAzekI goliyAM bnaaleN| (lavaGgAmRtavaTI) __inheM bAsI pAnI ke sAtha sevana karanese agni(vai. ra. / agnimAMya. ; vR. ni. ra. 1. ajI.) dIpta hotI hai| sarvAdha devapuSpaM marica ye goliyAM vRSya, AyuSya varddhaka aura aneka magadhayostritrikarSa yavAnyo roga nAzaka haiN| raSTAvaSTAgnitopi tripaTuratha (6247) lavaGgAdiguTI (1) palaM grandhikaM saptakarSam / zuNThIpathyAdazAkSAmalaka (vR. ni. ra. / zvAsA.) ___ kalikalAjAjicavyAni labAtrikaTUnAgabhRGgIkSudrAbibhItakaiH / Sad SaT sutrAmaprItipAtraM nakha kanyArasena guTikA kAryA zvAsanivAriNI // mitamakhilaM cUrNitaM vastrapUtam // lauMga, sAMTha, mirca, pIpala, zuddha bachanAga, virbhAvyaM cAkasya dravama bhaMgarA, kaTelI aura baher3A samAna bhAga lekara cUrNa bhividhivanmASayugmapramANA banAveM aura phira use ghRtakumArIke, rasameM ghoTakara baddhA cukreNa siddhA prabhavati goliyAM banA leN| guTikAsau lavaGgAmRtAkhyA / / inake sevanase zvAsa naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 479 (6248) lavaGgAdiguTI (2) / lauMga, kAlI mirca aura baher3eke phalakI bakalI (vR. ni. ra. / zvAsA.) 1-1 bhAga tathA kharasAra (katthA) sabake barAbara lavaGgamarice tulye triphalArasabhAvite / / lekara yathAvidhi cUrNa banAveM aura use babUlakI babyUlatvacayA kAryA guTI zvAsakaphApahA // chAlake rasameM ghoTa kara goliyAM banA leN| lauMga aura kAlI mircakA cUrNa samAna bhAga ye goliyAM kevala 8 ghar3ImeM hI khAsIko le kara donoMko ekatra milA kara triphalAke. kAtha naSTa kara detI haiN| tathA kIkara (babUla) kI chAla ke rasameM eka eka lavaGgAdivaTI (3) (vRhat ) dina ghoTa kara goliyAM banA leN| ( rase. sA. saM. / agnimAM.) inake sevanase zvAsa aura kaphakA nAza | rasa prakaraNameM dekhiye / hotA hai| (6251) lavaGgAdyA guTikA. (6249) lavaGgAdivaTI (2) ( ga. ni. / guTikA. 4) (rase. sA. saM. / agnimAMdyA. ; ra. caM. ; bhai. | palArdhaM tu lavaGgasya tAlIsatruTivalkalam / ra. ra. rA. su. / agnimAndhA.) yavAnIcavyakAjAjIdhAnyakaM ca palonmitam // lavaGgazuNThImaricAni bhRSTa dvipalaM marica kRSNA vRkSAmlaM sAmlavetasam / saubhAgyacUrNAni samAni kRtvA / kRSNAyAzca.jaTAzuNThI pathyA ca kuDavonmitA // bhAvyAnyapAmArgahutAzavArA etatsarvaM samAhRtya triguNena guDena tu / prabhUtamAMsAdikajAraNAya // tato'rdhapalikAH kAryA guTikAstu bhiSagvaraiH / lauMga, seAMTha, mirca aura suhAgekI khIla samAna ekaikazastAstu pibenmadyatakarasAsavaiH / bhAga le kara cUrNa banAveM aura phira use 1-1 | bhakSitA yena tasyAH pANDuhanpArzvazUlanut // dina apAmArga (ciraciTe) aura cIteke kAthameM | kAsagulmArucizvAsahikAmayagalagrahAn / ghoTa kara goliyAM banA leN| jvarAtisAraM tandrAM ca sevitA hanti vegataH // inake sevanase jaTharAgni dopta hotI hai / lauMga, tAlosapatra, choTI ilAyacI aura (6250) lavaGgAdivaTI (2) | dAla cInI 2 // -2 // tole; ajavAyana, cava, jIrA (vai. jo. / vilAsa 3) aura dhaniyAM 5-5 tole; kAlI mirca, pIpala, tulyA lavaGgamaricAkSaphalatvavaH syuH tintar3oka aura amlabeta 10-10 tole tathA sarvaiH samo nigaditaH khadirasya sAraH / pIpalAmUla, sAMTha aura hara 20-20 tole lekara babbUlavRkSajakaSAyayutaM ca cUrNa cUrNa banAveM evaM use sabase 3 gune gur3ameM milA kAsAnnihanti guTikA ghaTikASTakAnte // / kara 2 // -2 // tolekI guTikA banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 480 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH ( vyavahArika mAtrA - 1 - 1 // tolA / ) inake sevana se arza, pANDu, hRdayazUla, pArzvazUla, kAsa, gulma, aruci, zvAsa, hicakI, galagraha, jvarAtisAra aura tandrAkA nAza hotA hai / anupAna - madya, takra athavA Asava / lavaGgAdyaM modakam (bhai. ra. / agnimAMdyA. ) prakaraNa meM dekhiye | (6252) lavaNavaTI. ( vo. bha. / ci. a. 10 grahaNya. ) paTUni paJca dvau kSArau maricaM paJcakolakam / attri foGgu gulikA vIjapUrarase kRtA / / kaladADimatoye vA paraM pAcana dIpanI // pAMcoM namaka (seMdhA namaka, saMcala, biDaM namaka, sAmudra namaka, kAca lavaNa ), javAkhAra, sajjIkhAra, kAlI mirca, pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha, ajavAyana aura hIMga samAna bhAga lekara cUrNa banAveM aura phira use bijaure nIbU ke rasa yA bera athavA anAra ke rasa meM ghoTa kara goliyAM banAleM / / ye goliyAM agnidIpanI aura pAcanI haiM / (6253) lAkSAdivaTI ( rase. sA. sa.; ra. rA. su. / kRmya. ; ra. caM. / kRmi. ) lAkSAbhallAtazrIvAsazvetAparAjitA ziphA / arjunasya phalaM puSpaM viDaGgamajagugguluH // [ lakArAdi ebhiH kITAzca zAmyante tiSThatApi gRhe sadA / bhujaGgA mUtrakA dezAH saGghanAmA mataGgajAH // dUrAdeva palAyante kinna kITAzca yeArAH // - lAkha, bhilAvA, zrIvAsa (dhUpasarala - rAla), sapheda koyalakI jar3a, arjuna ke phala aura phUla, bAyabiDaMga, meMDhAsiMgI aura gUgala samAna bhAga le kara yathA vidhi goliyAM banAveM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir inheM ghara meM rakhanese (inakI gaMdha se) sAMpa, cUhe aura DAMsa Adi kITa bhAga jAte haiM / (6254) lAGgalyAdimodakaH (bR. ni. ra. / arzo. ) lAGgalandrayavAkRSNA vacapAmArgataNDulAH / bhUnimbasaindhavaM tulyaM sarvasya dviguNaM guDaH // bhakSayetkarSamAtraM tu zleSmodbhUtArzasAJjaye // lAGgalI ( kaliyArI), indrajau, pIpala, cItA, ciraciTeke cAvala, cirAyatA aura seMdhA namakakA cUrNa 1 - 1 bhAga tathA gur3a sabase 2 gunA lekara sabako ekatra milAkara kUTa leN| mAtrA -- 1 | tolA | isake sevanase kaphaja arzakA nAza hotA hai / lIlAantaet (ra. rA. su. ; vai. ra. / jvarA. ) prakaraNa meM dekhiye / iti lakArAdiguTikAprakaraNam 40. For Private And Personal Use Only
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guggulupakaraNam ] caturthoM bhAgaH 481 atha lakArAdi-guggulu-prakaraNam (6255) lAkSAgugguluH loha bhasma 5 tole, zuddha gUgala 15 tole, (bhai. ra. / bhagnA. ; vR. mA. ; ca, da. / bhagnA. trikuTA ( sAMTha, mirca, pIpala) 25 tole, 48; vR. yo. t.| ta. 114; va. se. ; yo. aura triphalA (hara, baher3A, AmalA ) 40 ra. ; ga. ni. ; dhanva. / bhannA. ) tole le kara sabako ekatra milA kara acchI lAkSAsthisaMhakakubhAzvagandhA taraha kuutteN| zcUrNIkRtA nAgabalA purazca / ise 11 tolekI mAtrAnusAra sevana karanese sambhagnamuktAsthirujaM nihanyA akAla mRtyu nahIM hotii| daGgAni kuryAtkulizopamAni // (6257) lohAdigugguluH (amAnyatropaSTatvAttulyazcUrNena gugguluH|) ( yo. ra. / netrarogA.) lAkha, haDasaMhArI, arjuna kI chAla, asagandha ayazca yaSTItriphalAkaNAnAM aura nAgabalA samAna bhAga tathA zuddha gUgala sabake cUrNAni tulyAni pureNa nityam / barAbara le kara gUgala meM anya oSadhiyoMkA cUrNa sarpirmadhubhyAM saha bhakSitAni milA kara sabako acchI taraha kuutteN| sarvANi zukrANi nihanti zIghram / / isake sevanase asthibhagna aura sandhicyut loha bhasma, muThI, harra, baher3A, AmalA aura ( jor3ase utarI huI ) asthikI pIr3A naSTa ho kara | pIpalakA cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha gUgala sabake vaha aGga dRr3ha ho jAtA hai| barAbara lekara sabako ekatra milA kara kuutteN| lohagugguluH (1) ise ghI aura zahadake sAtha sevana karanese netra(vR. yo. ta. / ta. 95; yo. ra. ; ra. cN.| zukrakA nAza hotA hai / pariNAmazUlA.) (6258) lauhagugguluH pra. saM. 2422 "triphalAguggulu" dekhiye / ( ra. ra. / gulmA.) (6256) lohagugguluH (2) | snuhItvakvAdiraM kASThaM kASThodumbarajaM phalam / ( yo. ra. ; va. se. ; ra. caM. / rasAyanA.) valkalazca pRthakpaJcapalamaSTaguNe jale // aya: palaM gugguluratra yojya: paktvA pAdAvazeSeNa lauha paJca palaM pacet / palatrayaM vyoSa palAni paJca / piNDI bhAve drave kizcidavaziSTe tu nikSipet // palAni cASTau triphalArajazca zobhAanakamUlasya kalkenAsya pAcitam / karSa lihanyAtyamaratvameva // | karISAptau samuddhRtya haritAlaM paladvayam // For Private And Personal Use Only
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 482 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi cUNitaM dvipalaM tacca gugguloghRtapiTTitam / milA kara punaH pakAveM / jaba vaha gAr3hA ho jAya ekIkRtya pacedbhUyo yAvallehatvamAgatam // to usameM sahajanekI jar3ake kalkameM lapeTa kara gulme kuSThe kSaye sthaulye zothe zUle ca paakje| puTapAka vidhise kaNDoMkI agnimeM pakAI huI pIlI pANDuroge pramehe ca vAtaroge tathaiva ca // tabakI haratAla 10 tole aura ghI milA kara kUTA siddhametatprayunIta valIpalitanAzanam // huvA zuddha gUgala 10 tole milA kara pakAveM / ___ snuho ( hara-seMDa ) kI chAla, khairakI jaba vaha avalehake samAna ho jAya to utAra kara lakar3I, kaThUmarake phala aura kaThUmarakI chAla 25- | surakSita rakheM / 25 tole lekara sabako ekatra kUTa kara 8 gune | isake sevanase gulma, kuSTha, kSaya, sthUlatA, (16 gune ) pAnImeM pakAveM / jaba caturthAMza jala | zotha, zUla, poNDu, prameha, vAtaroga aura balizeSa rahe to chAna kara usameM 25 tole lohabhasma / palitakA nAza hotA hai| iti lakArAdi-guggulu-prakaraNam atha lakArAdyavalehaprakaraNam laghulazunapiNDaH bhunI huI hIMga 1 bhAga aura seMdhA namaka 3 bhAga ( ga. ni. / vAtA.) lekara sabako ekatra milA kara ghotteN|| pra. saM. 5860 "rasonasaptakam " dekhiye| mAtrA--11 tolA isake sevanase bhAmazUla naSTa hotA hai / lazunapAkA (6260) lAkSAdyo'valehaH . (pR. ni. ra. / vAtavyA.) pra. saM. 5935 " rasonapAkaH (1)" ( ga. ni. / kAsA. 10) lAkSA zRGgI balA drAkSA vyAghrI yaSTI shtaavrii| dekhiye| pippalI ceti tulyAni zarkarA ca caturguNA // (6259) lazunayogaH tvakkSIrI dviguNAM dattvA lehayenmadhusarpiSA / (yo. ra. / zUlA.) kSatakAsaM jayatyeSa lehaH pittolvaNaM tathA / / eraNDatailaM SaDbhAgaM lazunasya tathA'STakam / ____ lAkha, kAkar3AsiMgI, kharaiTI, munakko, kaTelI, eka hiGgu trisindhUtthaM sarvamekA mardayet // | mulaiThI, zatAvara, aura pIpala 1-1 bhAga, khAMDa triniSkaM bhakSayeccAnu hyaamshuulpshaantye| sabase 4 gunI aura baMsalocana ina sabase 2 gunA araNDakA tela 6 bhAga, lhasana 8 bhAga, / (80 bhAga) le kara cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehamakaraNam ] caturthoM bhAgaH 483 ise zahada aura ghImeM milA kara cATanese | eSAM dazapalAn bhAgAn toye paJcADhake pacet / pitta pradhAna kSataja kAsa naSTa hotI hai| | pAdazeSaM tataH kRtvA kaSAyamavatArayet // (6261) lAjasatvavalehikA paladvAdazakaM deyaM tIkSNalohasya cUrNitam / (vR. yo. ta. / ta. 83 ) purANasarpiSaH prasthaM zarASTapalAni ca // sarpiH kssaudrsitopetaallaaNjsktNllihettthaa| pacetAmramaye pAtre suzIte cAvatArite / pittacchadiranenA'zu prazAmyati sudstraa|| prasthAI mAkSikaM deyaM zilAjatu paladvayam // __dhAnakI khIloMke sattameM ghI, zahada aura mizrI | elAtvacoHpalAI zca viDaGgAni palavyam / milA kara cATanese dussAdhya pittaja chardi zIghra hI maricazcAJjanaM kRSNA dvipalaM triphalAnvitam / / naSTa ho jAtI hai| | paladvayantu kAzIzaM zlakSNacUrNIkRtaM budhaiH| (6262) lAjAdiyogaH cUrga davAtha mathitaM snigye bhANDe nidhApayet // (vR. yo. ta. / ta. 83 ; vR. mA. / charya. ; tataH saMzuddhadehastu bhakSayenmASamAtrakam / yo. ra. / chaZ. ; yo. ci. ma. / a. 2) / vAtazleSmaharaM zreSThaM kuSThamehajvarApaham / lAjAkapitthamadhumAgadhikoSaNAnAM kAmalAM pANDurogazca zvayayuM sabhagandaram // kSaudrAbhayAtrikadudhAnyaka nIrakANAm / mUrchAmoha viSonmAdaM garANi vividhAni ca / pathyAmRtAmaricamAkSikapippalonAM sthUlAnAM karSaNaM zreSThaM medure paramauSadham // lehAstrayaH saphalavamyarucipazAntyai // karSayecAtimAtreNa kukSiM pAtAlasannibham / (1) dhAnako khIla, kaitha, mulaiThI, pIpala | valyaM rasAyanaM medhyaM vAjIkaraNamuttamam / / aura kAlI mirca / (2) hara, soMTha, mirca, pIpala, | zrIkaraM putrajananaM valIpalitanAzanam / dhaniyA aura jIrA tathA zahada / (3) harra, giloya, nAznIyAt kadalI kandai kAlikaM karamardakam / / kAlI mirca, pIpala aura zahada / uparokta tInoM | karIraM kArakhelazca SaT kakArAdi varjayet // avaleha hara prakArako vamana aura aruciko naSTa __mUsalI, harra, baher3A, AmalA, khairakI chAla, karate haiN| bAsA, nisota, muNDI, saMbhAlu, cItAmUla aura seMDa (kUTane yogya cIjoMkA samAna bhAga cUrNa (thohara) kI jar3a 50-50 tole le kara sabako le kara sabako ekatra milA kara usameM AvazyakatA- ekatra kUTa kara 40 sera pAnImeM pakAyeM aura jaba nusAra zahada milA leN|) 10 sera pAnI zeSa rahe to chAna kara usameM 50 . (6263) loharasAyanam . | tole zuddha gUgala tathA 60 tole tIkSNa loha bhasma (bhai. ra. / sthaulyA.) evaM 2 sera purAnA ghI aura 40 tole khAMDa milA guggulustAlamUlI ca triphalA khadiraM vRSam / kara tAmrake pAtrameM pakAveM / jaba avaleha taiyAra ho trivatAlambuSA caiva nirguNDI citrakaM snuhI // | jAya to use agnise nIce utAra kara ThaNDA karake For Private And Personal Use Only
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 484 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi usameM 1 sera zahada, 10 tole zilAjIta, tathA / apathya--isake sevana kAlameM kelA, kanda, 2 // -2 // tole ilAyacI aura dAracInIkA cUrNa, 1 kAMjI, karauMdA, karora aura karelA na khAnA 10 tole bAyabiDaMgakA cUrNa, evaM 10-10 tole / cAhiye / kAlI mirca, suramA, pIpala, hare, baher3A, AmalA (6264) lodhrAdyavalehaH aura kasIsakA cUrNa milA kara snigdha pAtrameM bhara kara surakSita rakkheM / . (vR. yo. ta. / ta. 144 ) ise zarIra zuddhike pazcAt 1 / mAzekI mAtrA- lodhendrayavadhAnyAka dhAtrIhIberamustakam / nusAra sevana karanA caahiye| madhunA lehayedvAlaM jvarAtIsAranAzanam // isake sevanase vAta, kapha, kuSTha, prameha, jvara, lodha, indrayava, dhaniyA, AmalA, sugandhabAlA, kAmalA. pANDu, zotha, bhagandara, mUrchA, moha, aura nAgaramothA samAna bhAga le kara cUrNa banAveM viSa, unmAda, sthUlatA, meda, aura balipalitakA tathA use zahada meM milA leN| nAza hotA hai| yaha balya, rasAyana, medhya aura uttama vAjI- ise caTAnese bAlakoMkA jvarAtisAra naSTa karaNa hai| | hotA hai| iti lakArAbavalehaprakaraNam // - RAHE atha lakArAdighRtaprakaraNam (6265) laghu azvagandhAvRtam hai / ( asagandhakA kalka 20 tole, ghI 2 sera, [laghuvAjigandhAcaM ghRtam / dUdha 8 sera / misarI 2 sera) (yo. ra. / vAjIkaraNA.) (6266) laghukaNTakArIghRtam kalkena vAjigandhAyA vipaced ghRtamuttamam / caturguNamajAkSIraM dattvoddhatyAtha zItale // ( vR. mA. / kAsA.) sitAM samAM pradAyAdhAdalapuSTivivRddhaye // / ghRtaM rAsnAbalAvyoSazvadaMSTrAkarakapAcitam / ___ asagandhake kalka aura cAra gune bakarIke kaNTakArIrase pAnAtpazcakAsaniSUdanam / / dUdhake sAtha dhRta siddha kareM aura phira use ThaNDA | kalka--rAsnA, kharaiTI, sAMTha, mirca, pIpala karake usameM samAna bhAga misarI milA leN| | aura gokharu 5-5 tole le kara sabako ekatra ise sevana karanese bala puSTikI vRddhi hotI | pIsa leN| For Private And Personal Use Only
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH - kAtha-6 sera kaTelIko 48 sera pAnImeM (6268) laghuSaTpalaM ghRtam pakAveM aura 12 sera zeSa rahane para chAna leN| ( vR. yo. ta. / ta. 58) 3 sera ghImeM uparokta kalka aura kAtha milA vizvAgnicavyamagadhAmagadhAjaTAbhikara pkaaveN| jaba kAtha jala jAe to ghIko rAbhiH palapramitibhiH sayavAgrajAbhiH / chAna leN| sarpiH zRtaM payasi paTpalametadarzaH ____ yaha ghRta pAMca prakArakI khAMsIko naSTa | plIhodarajvariSu gulmiSu pathyamuktam / / karatA hai| seAMTha, cItA, cava, pIpala, pIpalAmUla aura (6267) laghucavyAdivRtam | javAkhAra 5-5 tole le kara kalka banAveM / tada(yo. ra. / arzI. ) nantara yaha kalka, 1 sera ghI aura 4 sera dUdha ekatra cavyatiktAkaliGgAni zatAhA lavaNAni ca / / milA kara pakAveM / jaba dUdha jala jAe to ghIko sapiroM vikAranaM grahaNIdIpanaM param // chAna leN| ___ kalka--cava, kuTakI, indrajau, soyA aura yaha ghRta arza, plIhodara, jvara aura gulmameM pAMcoM namaka (seMdhA, saJcala, sAmuda lavaNa, koca | upayogI hai| lavaNa, biDa lavaNa) 5-5 tole / _ (6269) lazunaghRtam (1) kAtha--uparokta dravya 1-1 sera le kara (ga. ni. / ghRtA 1) sabako ekatra milA kara adhakuTA kareM aura 72 prasthaM lazunabIjAnAM kaNTakAryAstathaiva ca / sera pAnImeM pakAveM / jaba 18 sera pAnI zeSa rahe ATaruSakaprasthaM ca jaladroNe vipAcayet / / to chAna leN| drAkSAyA gostanAyAzca kuDavaM cAtra mizrayet / 4 // sera ghImeM uparokta kAtha aura kalka | tatra dadyAdaghRtaprasthaM gokSIramasthameva ca // milAkara pakAveM / jaba kAtha jala jAe to ghRtako lazunasya tu piSTasya palaM niSpIDya yojayet / chAna leN| ATarUSakapatrANAM peSayitvA palaM tathA // yaha ghRta arzako naSTa aura grahaNIko dIpta / etanmRdvaminA siddhaM zItaM pUtamathApi vaa| karatA hai| dvipalaM zarkarAcUrNa kSIrArdhakuDavaM tathA // laghupazcagavyaM ghRtam tvakSIryAzca palArdha hi tatsarva khajamUcchiAm / (ga. ni. ; pU. mA. / apasmArA.) | nidadhyAdbhAjane zuddha kAzcane rAjate'pi vA // pra. saM. 4 048 " pazcagavyaM ghRtam " dekhiye| etatmAyogikaM sapirimAn vyAdhIn vyapohati / laghuphalaghRtam kAsaM zvAsaM jvaraM gulmaM kArtha chardimarocakam // (zA. saM. / kha. 2 a. 9) | hRdrogaM pArzvazUlaM ca kSatakSINaM plIhodaram / pra. saM. 4530 " phalaghutam " dekhiye / jIvanaM bRMhaNaM vRSyaM pANDuzvayathunAzanam // For Private And Personal Use Only
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 486 www. kobatirth.org bhArata-2 - bhaiSajya ratnAkaraH lhasanakI girI, kaTelI aura bAsA 1-1 sera le kara saMtrako ekatra kUTa kara 32 sera pAnI meM pakAveM aura jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to chAna leM / tadanantara 2 sera ghImeM 20 tole bIja rahita munakkA aura 2 sera gAyakA dUdha tathA 5-5 tole lahasanakA * svarasa aura bAseke pattoMkA kalka evaM uparokta kAtha milA kara mandAgni para pakAyeM / jaba jalAMza zuSka ho jAe to ghRtako chAna leM aura ThaNDA hone para usameM 10 tole khAMDa, 20 tole dUdha aura 2|| tole baMsalocanakA cUrNa milA kara sabako mathanIse matha kara sone yA cAMdI ke pAtra meM bhara kara surakSita rakkheM / yaha ghRta khAMsI, zvAsa, jvara, gulma, kRzatA, chardi, aruci, hRdroga, pArzvazUla, kSatakSINatA, hodara, pANDu aura zothako naSTa karatA hai tathA jIvana, vRMhaNa aura vRSya hai / (6270) lazunaghRtam (2) ( gaM. ni. / pari. ghRtA. 1 ) tulAM lazunakandAnAM pRthakpaJcapalAMzakam / paJcamUlaM mahacAmbubhArArddhe tadvipAcayet // pAdazeSaM tadarddhena dADimasvarasaM surAm / dhAnyAmlaM dadhi cAdAya piSTAMzcArddhapalAMzakAn tryUSaNatriphalAhiGguyavAnocavyadIpyakAn / sAmlavetasa sindhUtya devadArUn paceddhRtAd // taiH prasthaM tatparaM sarvavAtagulma vikArajit // lahasana 6 | sera tathA belachAla, syonAka chAla, khambhArI chAla, pADhalachAla aura araNI 2525 tole le kara sabako ekatra kUTa kara 64 sera Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [lakArAdi pAnI meM pakAveM aura 16 sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| tadanantara usameM 8 sera anArakA rasa, 8 sera zarAba, 8 sera kAMjI, 8 sera dahI aura 2 // - 2 // toLe soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, hIMga, ajavAyana, cava, ajamoda, amlaveta, seMdhA aura devadArukA kalka evaM 2 sera ghI milA kara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghRtako chAna leM / yaha ghRta vAtaja gulmako naSTa karatA hai / (6271) lazunAdyaM ghRtam (1) ( ca. saM. / ci. a. 14 unmA. ) labhrunAnAM zataM triMzadabhayAt tryUSaNAtpalam / gavAM carmamasIprasthaM dvayADhakaM kSoramUtrayoH // purANasarpiSaH masthamebhiH siddhaM prayojayet / hiGgucUrNapalaM zIte datvA ca madhumAnikAm // tadoSAmantusambhUtAnunmAdAn viSamajvarAn ! apasmArAMzca hantyAzu pAnAbhyaJjananAvanaiH // kuTI huI lhasanakI gAMTha 100 naga, guThalI rahita pisI huI harra 30 naga, samAna bhAga milita soMTha, mirca, pIpalakA cUrNa 5 tole, gAyake camar3ekI rAkha 1 sera, godugdha 8 sera, gomUtra 8 sera aura purAnA 2 sera le kara sabako ekatra milAkara pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghRtako chAna leN| tadanantara usake zItala hone para usameM 5 tole hIMgakA cUrNa aura 1 sera zahada milA kara surakSita rakkheM / yaha ghRta doSaja aura Agantuka unmAda, viSamajvara aura apasmArako naSTa karatA hai / For Private And Personal Use Only
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam] caturthoM bhAgaH 487 ise pAna, abhyaMga aura nasya dvArA prayukta | soMTha, mirca, pIpala, ajamoda, ajavAyana, cava, hIMga karanA caahiye| aura amlabetakA kalka milAkara mandAgni para (6272) lazunAdyaM ghRtam (2) | pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to chAna leN| ___ yaha ghRta zUla, gulma, arza, udara roga, varma, ( ca. saM / ci. a. 14; ca. da. ; vR. ni. pANDu, plIhA, yonidoSa, jvara, kRmi, vAtakaphaja r.| unmodA.) roga aura unmodako naSTa karatA hai| lazunasyAvinaSTasya tulAdhaiM nistuSIkRtam / (6273) lAkSAdyaM ghRtam tadadai dazamUlasya dvathADhake'pAM vipAcayet // (va. se. / bAlarogA.) pAdazeSe ghRtapasthaM lazunasya rasaM tathA / lAkSAkuSThaviDaGgAni saralaM rajanIvayam / kolamUlakakSAmlamAtuluGgAkai rasaiH // sUkSmailA padmakaM lodhaM padmakaM nAgakezaram // dADimAmbu surAmastu kAdhikAmlestadarddhakaiH / dadhitthatutthazairISazaireyoddAlapatrakam / sAdhayet triphlaadaarulvnnvyossdiipykaiH|| yavAnIcavyahiGgyAlayetasaizca plaardikaiH| ghRtapasthaM pacedetairyAvatyAkaJca gacchati // kITAkhusapaidaSTeSu sphoTeSu vividheSu ca / siddhametat pibecchUlagulmAjhe jaTharApaham // varmapANDvAmayaplIhayonidoSajvarakrimIn / visapeMSu kumArANAM lUtAmUtrakRteSu ca // vAtazleSmAmayAnsarvAnunmAda cApakarSati // gaNDamAlAsu nArISu sapiretadyathAmRtam // lAkha, kUTha, bAyabiDaMga, cIr3a, haldI, chilake rahita uttama lhasana 3 sera 10 tole dAruhaldI, choTI ilAyacI, padmAkha, lodha, aura dazamUla 1 sera 45 tole lekara donoMko kamala, nAgakesara, kaitha, tUtiyA, sirasakI chAla, ekatra kUTa kara 16 sera pAnImeM pakAveM aura 4 kaTasaraiyA aura lihasor3eke patte; inake kAtha aura sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| tadanantara usameM kalkake sAtha ghRta siddha kreN| 2 sera ghI, 2 sera lhasanakA rasa aura 1-1 sera yaha ghRta kITa, mUSaka aura sarpadaMza; aneka bera, mUlI, tintaDIka, bijau re, adaraka aura anA prakArake visphoTaka aura makar3Ike mUtrase utpanna rakA rasa tathA surA, mastu aura kAMjI evaM 2 // baccoMke visarpa tathA gaNDamAlAmeM amRtake samAna 2 // tole hara, baher3A, AmalA, devadAru, seMdhA, guNakArI hai| 1. ga. ni. meM dazamUlake sthAnapara paMcamUla (6274) lAkSArasAdighRtam likhA hai| ( hA. sa. / sthA. 3 a. 43 ) 2. ga. ni. meM bera, mUlI, tintaDIka, bijaurA lAkSArasaM candanayaSTikAnAM / aura adarakake rasakA abhAva hai| paToladhAtrIphalazarkarANAm / / For Private And Personal Use Only
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - 488 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi dadhi sadugdha navanItakaM ca / kapilAyA ghRtaM prastha pacettadviguNaM payaH // vipAcite nasyavidhau prayujyate // | paladvayaM ca sikthasya siddhe pUte ca dApayet / bhrUdoSazaGkhakSatajakSaye vaa| lAgalIkaM ghRtaM nAma vraNAnAM ropaNaM param // dinAbhivRddhiprabhave'pi doSe // anidagdhe visa ca kITalUtA vraNeSu ca / lAkhakA rasa, dahI aura dUdha 2-2 sera, | cirottheSu ca duSTeSu nADImarmAzriteSu ca // navanIta 1 // sera tathA candana, mulaiThI, paTola, AmalA aura khAMDakA kalka 15 tole (pratyeka ____ haldI, dAruhaldI, majITha, mulaiThI, lodha, 3 tole ) le kara sabako ekatra milA kara mandAgni kAyaphala, kamIlA, medA, mahAmedA, kaliyArIkI para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to dhRtako | jar3a, pIpala, harra, baher3A, AmalA aura nImake patte chAna leN| 1 / -1 / tolA lekara sabako ekatra pIsa leN| - isakI nasya lenese bhrazUla, zaMkhazUla, kSataja ___tadanantara 2 sera gAyake ghImeM 4 sera dUdha aura kSaya janya zUla tathA dinavRddhike sAtha bar3hane aura uparokta kalka ( tathA 4 sera pAnI ) milA volA zUla naSTa hotA hai| kara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho (6275) lAgalAghRtam | jAya to ghRtako chAna kara usameM 10 tole moma (yo. ra. ; ra. ra. ; vR. ni. ra. ; va. se. / agni- milA deN| dagdha vragA. ; vR. yo. ta. / ta. 113 ) __ ise lagAnese agnidagdha vraNa, visarpa, jaharIle ubhe haridre maJjiSThA madhukaM lodhrkttrphlm| kIr3oM aura makar3IkA braNa, purAnA duSTa nADI braNa kampillakamubhe mede lAgalImUlameva ca // aura marmAzrita braNa tathA anya saba prakArake braNa pippalI triphalA caiva nimbapatraM ca kArSikam / / naSTa hote haiM / iti lakArAdighRtaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra taikhaprakaraNam ] caturthI bhAgaH atha lakArAditailaprakaraNam (6276) lakSmIvilAsatailam ( yo. ra. / kSaya. ) www.kobatirth.org elAzrIkhaNDarAsnA jatunakhazazinaH kolakaM cAtha mustA bAlatvagdArukRSNAgurutaga rajaTA kuSThametatsamAMzam / traiguNyaM kAlarAlaM sudRDamarukAyantrataH siddhametatailaM puSpaizca bhAvyaM parimalamilitaM nAmato gandhatailam // etalakSmIvilAsaM janayati jagatI nAyaH samprayuktaM yuktyA nAnA ca rogAnnikhila gadaharaM vAtasaGghAtahantR / pItaM tAmbUlavallIdala militamalaM jATharaM vahnimidaM kuryAdurnAmakSayamapi nitarAmaGgasammardanena // choTI ilAyacI, sapheda candana, rAsnA, lAkha, nakhI, kapUra, kaMkola, nAgaramothA, sugandhavAlA, dAlacInI, devadAru, agara, tagara, jaTAmAMsI aura kUla 1-1 bhAga tathA kAlA rAla sabase 3 gunI lekara sabako ekatra kUTa kara Damaruyatra (athavA pAtAla yantra) dvArA taila nikAleM aura usameM sugandhita phUlako basA leM / yaha taila vAtajanya aneka rogoMko naSTa karatA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 489 ise pAnameM khAnese agni dIpta hotI hai aura isakI mAliza se arza, dAda aura kSayakA nAza hotA hai / (6277) laghukAsIsAdyaM tailam (ga.ni. / tailA. 2 ) kAzI salAGgalI dantIkaravIrAmalaiH pacet / tailamarkapayonmizramabhyaGgAtpAyukIlajit // kasIsa, lAGgalImUla, dantImUla, karavIra (kara) kI jar3a aura AmalA; inake kalka aura Akake dUdhake sAtha taila siddha kareM / isakI mAliza se arza ke masse naSTa hote haiM / (heat pratyeka vastu 1 tolA, sarasoMkA tela 40 tAle, AkakA dUdha 2 sera / ) For Private And Personal Use Only (6278) laghukSAratailam ( yo. ta. / ta. 70 ) zukamUlakaNThInAM kSAro hiGgu sanAgaram / zuktaM caturguNaM dadyAttailametadvipAcayet // bAdhiryaM karNazUlaM ca pUyasrAvaM ca karNayoH / kRmayazcApi nazyanti tailasyAsya ca pUraNAt // sUkhI mUlIkA kSAra, soMThakA kSAra, hoMga aura sAMTha; inake kalka tathA 4 guNe zukake sAtha taila siddha kareM / - ise kAna meM DAlane badhiratA, karmazUla, pIpa nikalanA aura kRmi naSTa hote haiM / ( kalkakI pratyeka vastu 1| tolA; zukta 2 sera; tilakA tela AdhA sera / )
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 490 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [lakArAdi (6279) laghunArAyaNatailam . . kauMcake bIja, kharaiTI, zatAvara, sapheda puna. ( yo. ra. 1 vAtA. ; vR. yo. t.| ta. 90 ) | navAkI jar3a, seMdhA namaka aura jiMganI vRkSakA elAbalAnatakucandanadArusaumyA- gAMda; inake kalka aura do gune ur3adake kAthake zaileyakuSThakuDilAvaruNa zRtena / sAtha sarasAMkA tela pakAkara rakkheM / salaM sadagdhamiti siddhamabhIrukanda-.. isakI nasyaH lenese bAhukI pIr3A naSTa hotI hai| ... toyena tena tulitena samIraNanam // ilAyacI, kharaiTI, tagara, lAla candana, deva- / . ( tela 48 tole, kalkakI pratyeka vastu 1 tolA; ur3adakA kAtha 96 tole-48 tole ur3adadAru, zAlaparNI, bhUricharIlA, kUTha, spRkkA (asa ko 384 tole pAnImeM pakA kara 96 tole varaga) aura baranekI chAla; inake kvAtha tathA dUdha | zeSa rakkheM / ) aura zatAvarake rasake sAtha tela siddha kreN| . laghumASatailam (2) yaha taila vAtaja rogAMko naSTa karatA hai| (kalkakI pratyeka vastu 1 tolA, tilakA | pra. saM. 5313 " mApatailam' (2) tela 1 sera, dUdha 2 sera, zatAvarakA rasa 2 sera ) | dAkhaya / laghumaricAditailam (6281) laghumASAditailam ( vR. ni. ra. / vAtavyA.) ( yo. ra. ; ra. kA. dhe. / kuSThA.; yo. t.| mASasindhubalArAsnAdazamUlakahiGgabhiH / ta. 62; vR. ni. ra. / tvagdoSa. ; vR. | vacAzatajaTAkhyAbhiH siddhaM tailaM sanAgaram // yo. ta. / ta. 120) ur3ada, seMdhA namaka, kharaiTI, rAsnA, dazamUla, pra. saM. 5286 maricAyaM tailam dekhiye| / hIMga, baca, zatAvara aura sAMThake kalka tathA kAthake (6280) laghumASatailam (1) sAtha tela siddha kreN| ( ga. ni. / tailA. 2) yaha tela vAtavyAdhiko naSTa karatA hai| kapikacchuvATayAlakazatAvarIsita laghuviSagarbhatalam punrnvaamuulaiH| " viSagarbhatailam (laghu)" dekhiye| saindhavajiGgiNikAtaruniryAsAbhyAM ca (6282) lajjAlumUlatailam kaTutailam // (rA. mA. / vraNA. 25) mASakAthena paced dviguNena pUrvakalkasaMyuktam / ArdraNa lajjAlukinIbhavena sakRdupayuktamidaM nasyena nihanti bAhurujam // mUlena tailaM paripAcitaM yat / "param / / For Private And Personal Use Only
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] - caturtho bhAgaH 491 tatsveditaH pAkavivarjito drAka kalka-soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, saMrohamAgacchati zastraghAtaH // AmalA, dantImUla, hIMga, seMdhAnamaka, cItA, devaharI (tAjI) lajAvantIkI jar3ake kalkase | dAru, baca, kUTha, mulaiThI, sahajanekI chAla, punarnavA, taila pakA kara rkkheN| kAlA namaka, bAyabiDaMga, ajavAyana aura gajapIisa telase pAkarahita zastrAghAtako svedita | pala 5-5 tole tathA nisota 2 // tole le kara karanese vaha zIghra hI bhara jAtA hai| sabako ekatra pIsa leN| (tilakA tela 80 tole (1 sera), kalka 8 sera araNDIke taila meM uparokta kalka aura 10 tole, pAnI 4 sera / ) kAtha milA kara tAmra pAtrameM mandAgni para pakAveM / jaba kAtha jala jAe to telako chAna leN| (6283) lazunatailam ise yathocita mAtrAnusAra prAtaH kAla pInese (va. se. / udararogA. ) anekoM roga aura vizeSataH udara roga naSTa hote haiN| lazunasya tulAmekAM jaladroNe vipAcayeta / ___ yaha tela mUtrakRcch, udAvarta, antravRddhi, caturbhAgAvazeSantu kaSAyamavatArayet // gudakRmi, pArva zUla, kukSizUla, AmazUla, aruci, satkvAthazca parisrAvya vizAle taamrbhaajne| yakRta, aSThIlikA, AnAha, plIhA aura aGgapIr3A citralADhakaM dadyAdbhapajAni pradApayet // ... ko naSTa karatA hai| trikaTutriphalAdantIhiGgusaindhavacitrakam / . .. yaha tela arza aura vAtaja rogoMko 1 mAsameM devadAruvacAkuSThaM madhuzigrupunarnavam // naSTa kara detA hai| sauvarcalaviDaGgAni dIpyakaM hstipipplii| (6284) lazunAdya telam eteSAM palikAnbhAgAMtrivRtArddhapalA tathA // (dhanva; bhai. ra. / karNa.) piSTvA kapAyegAnena zanaima dvagninA pacet / tatpibetyAtarutthAya yathAgnivalamAtrayA // lazunAmalakaM tAlaM piSTvA taile caturguNe / nailAcaturguNaM kSIraM pAcyaM tailAvazeSakam // nihanti sarvarogANi jaTharANi vishesstH| tatalaM pUrayetkarNe bAdhiya parinAzayet // mUtrakRcchamudAvarttamantravRddhi gudakRmIn // kalka-lahasana, AmalA aura haratAla 5-5 pArzvakukSibhavaM zUlamAmazUlamarocakam / / | tole le kara sabako ekatra pIsa leN| yakRdaSThIlikAnAhAnplIhAnazcAGgavedanam // 120 tole (1 // sera) tilake tailameM yaha mAsamAtreNa nazyanti cAoNsi vAtanA gdaaH|| kalka aura 6 sera gAyakA dUba milA kara mandAgni kaath-~6| sera lhasanako kUTa kara 32 | para pakAveM / jaba dUdha jala jAya to telako sera pAnImeM pakAyeM aura 8 sera pAnI zeSa rahane para | chAna leN| chAna leN| ise kAnameM DAlanese badhiratA naSTa hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 492 www.kobatirth.org (6285) lAkSAditailam (1) ( vR. ni. ra. / viSamajvarA. ) bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH lAkSA dazAkSA aruNA tadardhA sacandanaM lohitacandanaM ca / tvakpatrakaM vAri murA samustA pratyekametAni palonmatAni // kirAtatiktastrivRtA savizvA mRtA kaNAkaNTakAryaH / viDaGgavizvAmalakAni vAsA rasA nizAvAruNasindhuvArAH // etAni deyAni pRthakpalArtha - mAnAni sarvANi ca auSadhAni / heat matSAM vidadhIta gavya dugdhena vai sArdhonmina // tailaM tilAnAM tu tulAnumAnaM tenaiva kalkena zanaiH pacettat / hanyAjjvarAMstailamidaM samastA kuryAdvalaM vIryamatIva puSTam // vimardanAdAzu parizramaM bhramaM zamaM nayetsaJjanayet taM tanoH / tathA vyathAmasthisamudbhavAmapi prahRtya nidrAM samupArjayetsukham // kalka --- lAkha 92 // tole, majITha 6 / tole tathA sapheda candana, lAla candana, dAlacInI, tejapAta, sugandhavAlA, murAmAMsI aura nAgaramothA 5 - 5 tole evaM cirAyatA, nisota, soMTha, giloya, pIpala, pittapApar3A, kaTelI bAyabiDaMga, soMTha, AmalA, bAsA, kAkolI, haldI, baranekI chAla aura lakArAdi sambhAlu 2 // - 2 // tole lekara sabako ekatra pIsa leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12|| sera tilake telameM 18 ||| sera godugva aura uparokta kalka milAkara mandAgni para pakAyeM / jaba dUdha jala jAe to telako chAna leN| yaha tela samasta jvaroko naSTa aura bala vIrya kI vRddhi karatA hai / isakI mAlizase thakAna aura bhrama zIghra hI naSTa hotA tathA zarIrakI kAnti bar3hatI hai / yaha tela asthiyoMkI vedanAko bhI naSTa kara detA hai aura isakI mAlizase gaharI nIMda A jAtI hai / (6286) lAkSAditailam (2) ( bhai. ra. dhanva bR. ni. ra. ; va. se. / bAlaroga; yo ta / ta. 70; ga. ni. / bAlarogA. 11; ga. ni. / parizi. tailA. 2; vA. bha. 1 u. a. 2; va. se. / jvarA; vR. ni. ra. | (sarvajvarA.) lAkSArasasamaM siddhaM tailaM mastu caturguNam / rAsnAcandana kuNThAbdavAjigandhAnizAyugaiH // zatAhvAdAruyaSTyAhnamUrvAtiktAhareNubhiH / bAlAnAM jvararakSoghnamabhyaGgAdbalavarNakRt // kalka rAsnA, sapheda candana, kUTha, nAgaramothA, asagandha, haldI, dArUhaldI, soyA, devadArumulaiThI, mUrkhA, kuTakI aura reNukA 1-1 tolA lekara sabako ekatra pIsa leM 1 104 tole tilake tela meM uparokta kalka, 104 tole lAkhakA rasa aura 416 tole mastu For Private And Personal Use Only
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailamakaraNam ] caturtho bhAgaH 413 nyet| (dahIse do gunA pAnI milAkara banAyA huvA (mastu-dahImeM usase do gunA pAnI milA taka ) milAkara madAgni para pakAveM / jaba jalAMza kara banAyA huvA taka / ) zuSka ho jAya to telako chAna leN| TippaNI--kucha granthoM meM 4 gunA gAyakA isakI mAlizase bAlakoMkA jvara naSTa hotA dahI, aura kalka meM asagandha adhika likhA hai / aura bala, vIryakI vRddhi hotI hai| isakA nAma bhI kaI pustakoM meM "mahA lAkSAdi" (6287) lAkSAdirtalam (madhyama) (3) likhA hai tathA guNa isa prakAra varNita haiN| (yo. ra. / jvarA., rAjaya.; vR. yo. t.| viSamAkhyAn jvarAn sarvAn Azveva prazamaM ta. 56, 76; vR. ni. ra. / viSamajvarA.; bhai. ra. jvarA.; yo. ci. ma. / a. 6; yo, ta. / ta. | kAsaM zvAsa pratizyAyaM kaNDUdaurgandhyagauravam // 20; vR. ni. ra. / viSamajvarA. ) trikapRSThakaTIzUlaM gAtrANAM kuTTanaM tathA / tailaM prasthamitaM caturguNajatukvArtha caturmasturug pApAlakSmIprazamanaM sarvagrahanivAraNam // yaSTIdArunizAbdamUrvAkaTukAmizyazca kauntI-Azva azvibhyAM nirmitaM zreSThaM tailaM lAkSAdikaM mht|| / arthAt- yaha tela samasta viSamajvaroMko rAsnAdaH picasammitaiH kRtamidaM zastaM ta jIrNa- zIghra hI naSTa kara detA hai / isake atirikta yaha jvare khAMsI, zvAsa, pratizyAya, kaNDU, durgandha, zarIrakA sarva smiviSame'pi yakSmaNi zizau vRddhe saga- bhArIpana, trikadeza pITha aura kamarakA darda, zarI A~su ca // rakI haDaphUTana, pApa, alakSmI aura samasta grahatilakA tela 2 sera, lAkhakA kAtha 8 sera. doSoMko naSTa karatA hai / mastu 8 sera tathA nimna likhita kalka ekatra (6288) lAkSAditailam (mahA) (4) milAkara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka (vR. ni. ra. / sarvajvarA.) ho jAya to telako chAna leN| | lAkSAharidrAmajiSThAphenilaM madhukaM blaa| karaka-kaTha, mulaiThI, devadAru, haldI, nA- lAmajjakaM candanaM ca campakanIlamutpalam // garamothA, mUrvA, kuTakI, sauMpha, reNukA, sapheda pratyekameSAM SaNmuSTIH paktvA toye ctrnnnne| candana aura rAsnA 11-1 / tolA lekara sabako caturbhAgAvazeSe tu garbha caitatsamAvapet / / ekatra pIsa leN| reNukApadmakaM caiva vAjigandhA tathaiva ca / yaha tela jIrNajvara, viSamajvara aura yakSmAko vetasaM corakaM kuSThaM devadAru nakhaM tvacaM // naSTa karatA tathA bAlaka, vRddha aura garbhiNIke liye zapuSpAM puNDarIka mAMsImadhukameva ca / vizeSa hitakArI hai| ebhirakSamitaiH kalkaiH kaSAyeNaiva peSitaiH // For Private And Personal Use Only
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 494 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi mastumuktAranAlAnAmADhakADhakamAvapet / / (6289) lAkSAditailam (laghu) (5) : ' kSIrADhakasamAyuktaM tailaprasthaM vipAcayet // (bhai. ra.; vR. ni. ra.; yo. ra.; ca. da. / jvarA.; abhyaGgAttailametaddhi zIghra dAhamapohati / yo. ta. / ta. 20; vR. yo. ta. / ta. 59) vyapohati tathA vAtapittazleSmabhavaM jvaram // sAlApaM satRSNaM ca tAluzoSabhramAnvitam / lAkSAharidrAmaJjiSThAkalkaistailaM vipAcitam / grahopasRSTA ye vAlA rakSaHsaMdUSitAzca ye / / paDguNenAranAlena dAhazItajvarApaham // teSAM kaSTaM zamayate tailaM lAkSAdikaM mahat / / lAkha, haldI aura majITha 5-5 tole lekara sabako ekatra pIsa leM / tadanantara 120 tole ... kAtha--lAkha, haldI, majITha, roThA, mulaiThI, (1 // sera) tela meM yaha kalka aura 9 sera AranAla kharaiTI, lAmajjaka ( pIlI khasa ), lAlacandana, milAkara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka campAke phUla aura nIlotpala 30-30 tole le. ho jAya to telako chAna leN| kara sabako adhakuTA karake 30 sera pAnImeM pakAveM aura 7 // sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| yaha tela dAha, zIta aura jvarako naSTa .. kalka--reNukA, padmAka, asagandha, beta, - ( AranAla banAnekI vidhi bhA. bhai. ra. bhAga coraka ( spRkkA-asavaraga ), kUTha, devadAru, nakha, dAlacInI, soyA, kamala, jaTAmAMsI aura mulaiThI 1 ke pariziSTa meM dekhiye / ) 1-1 / tolA lekara sabako uparokta kAthase gIlA .. (6290) lAkSAyaM tailam (madhyam ) karake ekatra pIsa leN| .( bhai. ra. / mukharogA.; vR. yo. t.| ta. tadanantara 2 sera tilake tela meM uparokta / 59; ga. ni. / mukharogA. 5; ca. dH| mukha. kvAtha, kalka tathA 8-8 sera mastu, sUkta, AranAla | 55; ra. ra.; va. se. / mukha.; vR. ni. ra. / jvara.; aura gAyakA dUdha milAkara mandAgni para pakAveM / yo. ra. / jvara., danta., dhanva. : / mukha rogA.) . jaba jalAMza zuSka ho jAya. to telako chAna leN| tailaM lAkSArasaM kSIraM pRthak prasthaM samaM pacet / : isakI mAlizase dAha aura vAtaja, pittaja caturguNe rimakvAthe dravyaizca palasammitaiH // tathA kaphaja jvara evaM pralApa, tRSNA, tAluzoSa lodhrakaTaphalamaniSThApadmakezarapadmakaiH / .. aura bhrama yukta jvara zIghra hI naSTa ho jAtA hai / candanotpalayaSTayAdvaistailaM gaNDUSadhAraNam // yaha grahadoSa aura rAkSasoMse pIr3ita bAlakoMke dAlanaM dantacAlazca dantamokSaM kapAlikAm / kaSTako bhI naSTa karatA hai / zItAdaM pUtivaktrazca aruci virasAsyatAm // hanyAdAsu gadAnetAn kuryAdantAnapi sthiraan|| (noTa---sUkta Adi banAnekI vidhi bhA. bhai. ra. prathama bhAga ke pariziSTa meM dekhiye / ) . . 1 maJjiSThAmustakezarapanakaiH iti paatthaantrm| For Private And Personal Use Only
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lapakaraNam ] caturtho bhAgaH - ations kAtha---4 sera durgandhita khairakI chAlako | aura bhilAva! 11-1 / tolA lekara sabako ekatra 32. sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera zeSa rahane | pIsa leM / para chAna leN| 20 tole devadArukA tela, 40 tole tilakA kalka--lodha, kAyaphala, majITha,kramalakesara | tela, 3 sera gomUtra aura uparokta kalka ekatra (pAThAntarakeanusAra nAgaramothA aura nAgakesara), milA kara mandAgni para pkaaveN| jaba gomUtra jala pamAka, sapheda candana, nAlotpala Ara mulachA jAya to telako chAna leN| 5-5 tole lekara sabako ekatra pIsa leN| ise kAnameM DAlanese kAnase popa bahanA, 2 sera tilake tela meM 2 sera lAkhakA rasa, kAnake kRmi, kAnakA duSTa nADIvraNa aura vraNa zIghra 2 sera gAyakA dUdha, uparokta vAtha aura kalka | milA kara mandAgni para pakAveM / jalAMza zuSka ho | | hI naSTa ho jAtA hai| jAya to telako chAna leN| (6292) likucAditailam ...isake gaNDUSa dhAraNa karanese dAlana, danta- (vai. ma. ra. / paTala 16 ) cAlana, dantamokSa, kapAlikA, zItAda, pUtivaktra, svarase mUtre ca zRtaM likucaaruci aura mukhakI virasatA naSTa hotI hai tathA dAMta maz2abUta ho jAte haiN| nizAbhyAM ca surabhipuruSAbhyAm / talaM lavaNAMzayutaM vraNazuddhi . (6291) lAgalyAcaM tailam viropaNaM ca tat kurute // ( ga. ni. / pari. tailA. 2). baDhala aura haldIkA svarasa AdhA AdhA sera lAGgalI kuSThamaricaM zuNThI mAgadhikA dhanam / leN| yadi svarasa na mile to baDhala aura haldI sarasAanakAsIsaM jatusaindhavagugguluH // | 20-20 tole le kara doneAMko adhakuTA karake manaHzilAle nirguNDI bilvaM bhallAtakaM tthaa| | 4 sera pAnImeM pakA aura jaba 1 sera pAnI zeSa kArSikairdevadArutthatailasya dvipalena ca // | rahe to chAna leN| kuDavaM tilatailasya pacenmUtre caturguNe / tatkarNapUraNAkSi pUyasrAvanivAraNam // / 20 tole tilake telameM 1 sera gomUtra, kRmighnaM duSTanADInaM vraNAnAM caiva ropaNam // uparokta svarasa yA kAtha aura 1 / -1 / tolA | rAla, gUgala aura seMdhAnamaka milA kara mandAgni para kalka--kaliyArI, kUTha, kAlI mirca, soMTha, pakAveM / jaba pAnI jala jAe to telako chAnaleM / pIpala, nAgaramothA, rasauta, kasIsa, lAkha seMdhAnamaka gUgala, manasila, haratAla, saMbhAlu, belakI chAla | yaha tela ghAvoMko zuddha karatA aura bharatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 496 www.kobatirth.org (6293) lodhAdyaM tailam ( vR. yo. ta. / ta. 128 ) lokhAdiramaaSThAyAzcApi sAdhitam / tailaM saMzodhanaM hanyAddantanADIgatiM kramAt // bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH kalka - lodha, khairasAra, majITha aura mulaiThI 2|| - 2 // tole lekara sabako ekatra pIsa leM / kAtha - uparokta oSadhiyAM 40-40 tole lekara sabako adhakuTA karake 16 sera pAnImeM pakAveM aura 4 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM 1 1 sera tila ke tela meM uparokta kalka aura kAtha milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAe to telako chAna leM / karatA hai / yaha taila danta nAr3I (dAMta ke nAsUra ) ko naSTa [ lakArAdi bAloMko ukhAr3aneke pazcAt kusumbha (kaiDa) ke tela kI mAliza karane se punaH bAla nahIM nikalate / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (6295) lohakidvAcaM tailam ( rA. mA. ziro rogA. ) yallo haTTotpalasArivAbhyAM samAvAbhyAM triphalAnvitAbhyAm / vipacyate tailamapAsyati drAk zIrSAmayAndAruNakAdikAMstat // maNDUra, anantamUla, kAlA bhaMgarA aura triphalAke kalkase taila pAka karake rakkheM / isakI mAlizase dAruNaka ityAdi ziro roga naSTa hote haiM / (6294) lomanAzakatailam ( pratyeka oSadhi 5 tole -- milita 30 tole / tilakA tela 3 sera / pAnI 12 sera / (bhai. ra. / strI rogA. ) kumumbhatailAbhyaGgo vA romNAmutpATite'ntakRt || ekatra milA kara pAnI jalane taka pakAveM / ) iti lakArA ditailamakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsapAriSTaprakaraNam ] .... caturthoM bhAgaH atha lakArAdyAsavAriSTa-prakaraNam (6296) lakSmaNAriSTaH droNazeSe rase tasminpUte zIte pradApayet / (bhai. ra. / strIrogA.) guDasya dvizataM tiSThe ttatsarvaM ghRtabhAjane // lakSmaNAyAH palazataM caturdoNajale pacet / / pakSAdUdha jAtarase dadyAnmAtrAM yathAvalam / pAdazeSe kaSAye'smin kSiped guDatulAdvayam // asyAbhyAsAdariSTasya gudajA yAnti saMkSayam / / ghAtakI SoDazapalAM mustakaM madhukaM balAm / / grahaNIpANDuhRdrogaplIhagulmodarApahaH / phalatrayaM nizAdvandaM jIrakaM candanadvayam // kuSThazophAruciharo balavarNAgnivardhanaH / / ajamodA yamAnIzca bilvazca plmaantH| sadyaH kSayaharo'riSTaH kAmalAzvitranAzanaH / mAsAdUrzvantu siddho'yamariSTaH svIgadAntakRt // kRmigranthabudavyaGgarAjayakSamajvarAntakRt // 6 / sera lakSmaNAko 128 sera pAnImeM pakAve lauMga, pIpala, agara, kAlI mirca aura ela. aura jaba 32 sera pAnI zeSa rahe to chAna leN| vAlukakA cUrNa 10-10 tole lekara sabako tadanantara usameM 12 // sera gur3a aura 1 sera dhAya- 128 sera pAnImeM pakAveM aura 32 sera pAnI ke phUloMkA cUrNa tathA 5-5 tole nAgaramothA, zeSa rahane para chAna leN| tadanantara usake ThaNDA mulaiThI, kharaiTo, harra, baher3A, AmalA, haldI, dAru. hone para usameM 12 // sera gur3a milAkara yathA haldI, jIrA, sapheda candana, lAla candana, aja- vidhi ghRtalipta mRtpAtra meM sandhAna karake rakkhe aura moda, ajavAyana aura belagirI kA cUrNa milAkara 15 dina pazcAt chAna leM / sabako maz2abUta aura ghRtase cikane kiye huve ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese arza, mRtpAtra meM bharakara usakA mukha banda kara deM aura saMgrahaNI, pANDu, hRdroga, plIhA, gulma, udararoga, phira 1 mAsa pazcAt nikAla kara chAna leN|| kuSTha, zotha, aruci, kSaya, kAmalA, zvitra, kRmi, yaha ariSTa strIrogoMkeza naSTa karatA hai| | granthi, arbuda, vyaGga aura jvarakA nAza hotA laghucukrasandhAnam | tathA bala varNa aura agnikI vRddhi hotI hai| (ga. ni. / AsavA. 6) (6298) lavaGgAsavaH (2) pra. saM. 1816 "cukrasandhAnam (svalpa)" dekhiye (gadanigraha / AsavA 6) (6297) lavaGgAsavaH (1) devapuSpaM varAGgaM ca kezaraM pRthukAM tathA / (ga. ni. / AsavA. 6) kalauMjI markaTIbIjaM mUsalIdvayagokSuram // lavaGgapippalIlohamaricaM sailvaalukm| balAbIjAni postatvagvIjaM ca karahATakam / dvipalAMzaM jalasyaMtacaturdoNe vipAcayet // pRthak pRthaka prakurvIta palAnAM paJcakaM tathA / For Private And Personal Use Only
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 498 www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya - ratnAkaraH caturdo'mbhasaH paktvA kuryAtpAdAvazeSitam / zaTI ca pippalImUlaM maricaM sAzvagandhakam // zuNThI jAtiphalaM cApi kuGkumaM jAtipatrakA | AkallakaM kavAvaM ca holA kRSNAgurustathA // tAlIsaM candanaM caiva vijayA kSIrakandakA / 'vRddhadArubhavaM bIjaM kramukaM vaMzarocanA // dhattarasya ca vIjAni palamAtrANi kArayet / sarvamekatra sapUte zIte vinikSipet // dvAtriMzatpalikaM kSaudraM dhAtakyAca palASTakam | tulA tu guDAjI ghRtabhANDe vinikSipet / / mAsAdUrdhvaM pivedenaM pramehaM hanti durjayam / dhAtukSayaM jayecchItraM lavaGgAyAsavastvayam // lauMga, dAlacInI, nAgakesara, kAlAjIrA, kalauMjI, kauMca ke bIja, donoM mUsalI, gokharU, kharaiToke bIja ( bIjabanda ), postakA chilakA, postake dAne aura mainaphala 25 - 25 tole le kara sabako adhakuTA karake 128 sera pAnI meM pakAveM aura 32 sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| tadanantara isa kAthake ThaNDA honepara isameM kacUra, pIpalAmUla, kAlI mirca, asagandha, soMTha, jAyaphala, kesara, jAvatrI, akarakarA, kabAba vInI, ilAyacI, kAlA agara, tAlIsapatra, sapheda candana, bhAMga, kSIravidArI, vidhAreke bIja, supArI, baMta locana aura dhatUre ke bIja, inakA 5-5 tole cUrNa tathA 4 sera zahada, AdhA sera ghAyake phUloM kA cUrNa aura 3 sera 10 tole purAnA gur3a milAkara sabako ghRtase cikane kiye huve mRtpAtra meM bharakara usakA mukha banda karake rakha deM; aura 1 mAsa pazcAt nikAlakara chAna leM 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ lakArAdi yaha Asava durjaya, prameha aura dhAtukSINatA ko 'zIghra hI naSTa kara detA hai / lodhAsava: (vR. vi. yo. ra. / pramehA. ) pra. saM. 5969 " roghrAsava " dekhiye / (6299) lohAriSTaH (su. saM. / ci. a. 12; ra. kA. dhe.; va. se. / medarogA . ) zAlasArAdiniryUhe caturthAMzAvazeSite / parisrute tataH zIte madhunA madhurIkRte // phANitIbhAvamApannaM guDazodhitameva ca / zlakSNapiSTAni cUrNAni pipalyA dergeNasya ca / / aikadhyamAvapetkumbhe saMskRte ghRtabhAvite / pippalIcUrNamadhubhiH pralipte cAntare zucau // ilakSNAni tIkSNalohasya tanupatrANi buddhimAn / khadirAMgArataptAni bahuzaH prakSipedbudhaH // supidhAnaM tataH kRtvA yavapalle nidhApayet / mAsAMstrIMzcaturo vApi yAtrA lohasaMkSayAt / / tato jAtarasaM tattu sevetprAtaryathAbalam / upayuJjyAdyathAyogamAhAraM cAsya kalpayet // eSa sthUlaM samAkarSennaSTasyAgneH prasAdanaH / zophahRdgulma jitkuSThameha pANDvAmayApahaH / / abhiSyandAmayAn sarvAn nAzayed viSamajvarAn zAlasArAdi gaNakI oSadhiyAM samAna bhAga mizrita 6 | saira lekara sabako adhakuTA karake 32 sera pAnI meM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa rahe to. For Private And Personal Use Only
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavAriSTaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 499 chAna leM aura phira usake ThaNDA hone para usameM cUrNIkRtya tataH kSaudraM catuH paSTipalaM kSipet // itanA zahada DAleM ki vaha mIThA ho jAe / tatpa- dadyAdguDatulAM tatra jaladroNadvayaM tathA / zcAt usameM ucita mAtrAmeM zuddha rAba aura pippa- ghRtabhANDe cinikSipya nidadhyAnmAsamAtrakam / / lyAdigagakA cUrNa evaM khairake aMgAroM meM aneka lohAsavamamuM martyaH pivedagnikaraM param / bAra tapAye hue zudra lohake bArIka patra milAkara pANDuzvayathugulmAni jaTharANyazaMsAM rujam // sabako zudra aura ghRtabhAvita mRtpAtra meM bharakara kuSThaM plIhAmayaM kaNDU kAsaM zvAsaM bhagandaram / usakA mukha banda karadeM aura use jauke DherameM dabA arocakaM ca grahaNI hRdroga gha vinAzayet / / deM / isa pAtrameM auSadha bharanese pUrva zahadameM mile lohacUrga, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, hue popalake cUrNa kA lepa kara denA caahie| AmalA, ajavAyana, bAyabiDaMga, nAgaramothA aura 2-3 mAsa yA jaba taka loha na gala jAe / cItAmala 20-20 tole. dhAyake phala 11 sera. taba taka maTakeko anAja ke DherameM hI rahane denA | zahada 2 sera, gur3a 6 / sera aura zuddha jala 64 cAhiye aura phira use nikAlakara chAnakara bota- sera lekara kUTane yogya cIjoM kA kUTakara sabako loMmeM bharaleM / ghRtase cikane kiye huve pAtrameM bharakara usakA mukha ise prAtaHkAla yathocita mAtrAnusAra sevana | banda karake rakha deM, aura 1 mAsa pazcAt nikAla karane aura pathya pAlana karanese sthUlatA naSTa | kara chAna leN| aura agni dIpta hotI hai| yaha Asava agnivardhaka hai evaM pANDu, zotha, isake atirikta yaha ariSTa zotha, hRdoga, | gulma, udararoga, arza, kucha, plIhA, kaNDU, khAMsI, gulma, kuSTha, prameha, pANDu, abhiSyanda aura viSama- | zvAsa, bhagandara, aruci, grahaNI aura hRdrogako jvarako bhI naSTa karatA hai| naSTa karatA hai| (rAba 1 sera 45 tole; pippalyAdigaNakA (6301) lohAsavaH (2) cUrNa tathA loha samAna bhAga mizrita 64 tole / ) ( gadanigraha / AsavA. 6) ___ (6300) lohAsavaH (1) phalatrikaM nimbapaTolamustA(zA. saM. / khaM. 2 a. 10; ra. kA. dhe. / pANDu., pAThAmRtAcandanacitrakaM ca / ___gulmA.; yo. ci. ma. / a. 7) bellaM samagA ca madhUkasAralohacUrga trikaTukaM triphalAM ca yavAnikAm / kcuurvaasaavitaahridraaH|| viDaGga mustakaM citraM catuH saGkhyApalaM pRthak // durAlabhAparpaTakaNTakArIdhAta kIkusumAnAM tu prkssipetplviNshtiH| / zakAsanaM yAsakacarmaraGge / For Private And Personal Use Only
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 500 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ lakArAdi zazAGkalekhAkapikacchU mUlaM | methI, belakI chAla, kur3ekI chAla, kuTakI, trAya methI ca bilvaM kuTajazca tiktaa|| mAnA aura pokharamUla 5-5 tole tathA khairasora trAyantikA puSkarasya mUlaM 3 // / sera evaM loha cUrNa 10 tole, lohakiTTa palaikamAnAni mahauSadhAni / (maNDUra) 6 / sera aura kebuka tathA jIvanIya gaNakI paSTiH palAnAM khadirasya sAro pratyeka oSadhi 25-25 tole lekara sabakA cUrNa hyayorajaH syAt palayugmamAnam // karake yathA vidhi sandhAna karake 21 dina dhUpa meM syAllohakiTaM ca tulApramANaM | rakkheM / tatpazcAt chAna kara botaloM meM bhara kara ___ tatpazcakaM kevukajIvanIyam / rakha deN| pakSipya bhANDe zaziyugmaghavAn (pAnI 3 mana 35 sera, gur3a 30 sera ) sUryAtape sthApya tatastu yojyaH / / sUcanA--lohAriSTa aura lohAsavameM loha lohAsavo'yaM bhiSajopadiSTaH cUrNake sthAna meM loha bhasma DAlI jAya to uttama sarvottamo rogavinAzahetuH // hai / loha bhasmako prathama jalamizrita harake cUrNa meM harra, baher3A, AmalA, nImakI chAla, paTolapatra, bhigo deM aura tIna dina pazcAt usameM Amale nAgaramothA, pAThA, giloya, sapheda candana, cItA- | aura baher3ekA cUrNa milA deN| isake cAra dina mUla, bAyabiDaMga, majITha, mahuvekA sAra, kacUra, / pazcAt isa mizraNako Asavake ghar3emeM DAlanA bosA, nisota, haldI, dhamAsA, pittapApar3A, kaTelI, cAhiye / isa kriyAse loha AsavameM vilIna ho indrajau, javAsA, carmaraGgA, bAbacI, kauM vakI jar3a, / jAtA hai / iti lakArAvAsavAriSTaprakaraNam atha lakArAdilepaprakaraNam (6302) lazunAdilepaH (6303) lAkSAdilepaH (1) ( vR. ni. ra. / gA.) (vR. mA. / kSudrarogo.) lazunenAthavA dadyAllepanaM kRminAzanam // | lAkSAkaraapallavacakramardaphalalepaH / ghAva para lhasanakA lepa karanese kRmi naSTa zirasi kRto bahudRSTo dAruNakazAntikaraH hote haiN| paramaH // For Private And Personal Use Only
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] caturyoM bhAgaH lAkha, karAke patte aura paMvAr3ake bIja (6306) lAkSAgubartanam samAna bhAga le kara sabako ekatra pIsa kara lepa (va. se. / kuSThA.; yo. ra. / kuSThA.; vA. bha. / bnaaveN| ci. a. 19; vR. ni. ra. / tvagdoSA.) ise zirameM lagAnese dAruNaka nAmaka ziro lAkSAzrIveSTakaM kuSThaM haridre gaurasarSapAH / roga naSTa hotA hai| vyoSaM mUlakabIjAni prapunnATaphalAni ca / / (6304) lAkSAdilepaH (2) etAnyamla prapiSTAni kuSTheSUdvarttanaM param / (vR. ni. ra. / vRddhya.) sidhmAnAM kiTibhAnAJca dadrUNAzca vizeSataH / / lAkSAkaraabIjaM ca zuNThI dAru ca gairikam / ___lAkha, zrIveSTa, kUTha, haldI, dAru haldI, sapheda kundaraM ca samaM kRtvA cUrNayenmatimAn bhiSak / kAdhikena tu sampeSya tathA zvayathunAzanaH / / paMvAr3ake bIja samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise khaTTI kAMjI yA nIbUke rasameM pIsa para lAkha, karA bIja, sAMTha, devadAru, geru aura | kuSTha para masalanese sidhma, kiTibha aura dAdakA kundara samAna bhAga lekara sabako ekatra pIsa kara nAza hotA hai| cUrNa banAveM / ise kAphImeM pIsa kara lepa karanese antravRddhi (6307) lAGgalIkandalepaH aura zothakA nAza hotA hai| (rA. mA. / vraNA. 25) (6305) lAkSAdilepaH (3) piSTena lAGgalakyAH kandena vilepite vraNasya (ga. ni. / kuSThA. 36) mukhe| lAkSA kuSThaM sarSapAH zrIniketa | sadyo niryAti kSatAcchalyaM cirakAlanaSTamapi / / rAtrivyoSaM cakramardasya bIjam / ___ lAMgalI (kaliyArI) kI jar3ako pausa kara kRtvakasthaM takrapiSTaH pralepo | braNake mukha para lepa karanese bahuta dinoMkA bhItara dadrUSkto mUlakAdvIjayuktaH // rahA huvA zalya ( kAMTA ityAdi ) bhI zIghra hI lAkha, kUTha, sarasoM, zrIvAsa (dhUpa sarala), | nikala AtA hai| haldI, soMTha, kAlI mirca, pIpala, pavAMDake bIja (6308) lAgalIlepaH aura mUlIke bIja samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ( rA. mA. / mukha rogA. 5) ise chAcha (taka) meM pIsa kara lepa karanese yasyAGguSThasya nakho bhavati dAdakA nAza hotA hai| samutpiSTalAGgalIliptaH / For Private And Personal Use Only
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 602 bhArata-bhaiSajya ratnAkara [ lakArAdi taditaradigbhavadazanakRmi lAmanjaka (pIlI khasa) aura lAla candanako racirAt patati nirjIvaH // zukta ( kAMjI bheda ) meM pIsakara lepa karanese dAha jisa orake dAMtameM kRmi hoM usase dUsarI zAnta hotI hai| orake (pairake) aMgUTheke nakha para lAMgalIkI jar3akA | (6312) lUtAviSaharo lepaH lepa karanese kRmi mara kara gira par3ate haiN| ( yo. ta. / ta. 78 ) (6309) lAgalyAdilepaH (1) | kaTabhyarjunazairIpazelakSIradrumatvacaH / (vR. mA. / strIrogA.) kapAyakalkacUrNAH syuH kITalUtAtraNApahAH / / tuSAmbuparipiSTena mUlena parilepayet / koyala, arjunakI chAla, sirasakI chAla, lAgalyAzcaraNau mUte kSipramApanagarbhiNI // lihasor3ekI chAla aura pIpala kI chAla; inameM se kisI .. yadi baccA utpanna honeke samaya adhika bi ekakA kAtha banA kara pIne aura usase dhonese, lamba ho rahA ho to lAMgalI (kaliyArI) kI jar3akI | athavA kalka yA cUrNa banA kara khAne aura lepa kAMjImeM pIsa kara pairoMke taluvoMmeM lepa karanese zIghra karanese viSaile kIr3e aura makar3Ike vraNako prasava ho jAtA hai| ArAma hotA hai| __(6310) lAgalyAdilepaH (2) (6313) lodhAdilepaH (1) ( zA. saM. / khaM. 3 a. 11; va. se. / viSA.) (va. se. / netrarogA.) lAgalyativipAlAbujAlinIbIjamUlakaiH / bahiravalipta locanamabhilepo dhAnyAmbu sampiSTaH kiittvisphottnaashnH|| kupitamapi prasIdati kSipram / ... . kaliyArI, atIsa, kar3avI tUMbIke bIja, lodhrarasAanacandanakar3avI torIke bIja aura mUlIke bIja samAna bhAga manaHzilAkuSThapathyAbhiH / / lekara sabako ekatra pIsakara cUrNa banAveM / lodha, rasauta, lAla candana, manasila, kUTha ise kAMjImeM pIsa kara lepa karanese viSaile | aura harai samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / kIToMke kATanese utpanna huve visphoTaka naSTa ho AMkhoMke bAhara cAroM ora isakA lepa karanese jAte haiN| netrAbhiSyanda (AMkhoMkA dukhanA) naSTa hotA hai / (6311) lAmajakAdyudvartanam (6314) lodhAdilepaH (2) .. (bR. mA. / dAhA.) | (zA. saM. / khaM. 3 a. 11; vR. mA. |kssudrrogaa.) lAmajjenAtha zuktena candanenAnulepayet / lodhrdhaanyvcaalepstaarunnypittikaaphH| .. For Private And Personal Use Only
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH tadvadgorocanA yuktaM marIcaM mukhalepanAt // gAyakA dAMta, zaMkhacUrNa aura palAzakSAra siddhArthakavacAlodhrasaindhavaizca pralepanam // samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / . nIce likhe tInoM lepa tAruNyapiDikA | ise pAnImeM pIsa kara lepa karanese yonike (muhAsoM) ko naSTa karate haiN| bAla gira jAte haiN| (1) lodha, dhaniyA aura baca / (6318) lomanAzanayogaH (2) (2) golocana aura kAlI mirca / / / (3) sapheda sarasoM, baca, lodha aura seMdhA (yo. ta. / ta. 76; ga. ni. / adhi. 10) namaka / saba opadhiyAM samAna bhAga lenI caahiye| haritAlabhAgapaJcameko bhAgaH palAzabhasmabhavaH / (6315) lodhAdilepaH (3) - bhAgazca yavakSAraH syAllepAyonilomaharaH // (va. se. / netrarogA.) pIlI haratAla 5 bhAga, palAzakSAra 1 bhAga tathA zAvarakaM lodhra ghRtabhRSTaM viddaalkH| aura javAkhAra 1 bhAga le kara cUrNa banAveM / / kAryo harItakI tadvad ghRtayuktA rujApahA // ise pAnImeM pIsakara lepa karanese yonike bAla sAbaralodha (paThAnI lodha) ko yA harrako | gira jAte haiM / ghImeM bhUna kara netroMke bAhara lepa karanese netrapIr3A (6319) lomanAzanayogaH (3) zAnta hotI hai| (6316) lodhAdilepaH (4) (ga. ni. / adhi. 10) (va. se. / upadaMzA.) samabhAgAddharitAlAdeko bhAgazca kiNshukkssaaraat| tirITAanavabrAhakovidArebhakezaraiH / tadvacca zaGkhacUrNAditi zAtanamuttamaM lomnAm // lepanaM puruSavyAdhau jalapiSTaiH prazasyate // zuddha haratAla, palAzakSAra aura zaMkhacUrNa samAna lodha, rasauta, tagara, kacanArakI chAla aura | | bhAga le kara sabako ekatra milAveM / gajakesara samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise pAnImeM milA kara lepa karanese bAla gira ise pAnI meM pIsa kara lepa karanese upadaMzake jAte haiN| braNa naSTa hote haiN| (6317) lomanAzanayogaH (1) (6320) lohAdiyogaH - (ga. ni. / adhi. 10) (va. se. / kSudra rogA. ; vA. bha. / u. a. 24) godantaM zaGkhacUrNa kSAreNa yutaM palAzavRkSasya / ayorajo bhRnggraajstriphlaakRssnnmRttikaa| . harati jalena tu piSTaM pralepanaM yonilomAni // sthitamikSurase mAsaM samUlaM palitaM jayet // For Private And Personal Use Only
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 504 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [ lakArAdi loha cUrNa, bhaMgarA, harra, baher3A, AmalA aura | upadaMzaM nihantyetadvRkSamindrAzaniryathA // kAlI miTTI samAna bhAga le kara cUrNa karake 1 mAsa taka Ikhake rasa meM bhigoe rakkheM / www. kobatirth.org isakA lepa karane se sapheda bAla jar3ase kAle ho jAte haiM / (6321) lohAdilepa: ( ra. ra. / upadaMzA ) ayorajastAmrarajastriphalAgairikastathA / iti lakArAdilepaprakaraNam laghubhAnumativartiH pra. saM. 4923 " bhAnumatI vartiH (1) (laghu) dekhiye / atha lakArAdyaJjanaprakaraNam (6322) lazunAdyaJjanam (1) ( ga. ni. / jvarA. 1; vR. ni. ra. ) zunaM pippalI rAjI vacA pathyA smaaNshkaaH| etaccUrNa jale piSTaM cakSuHsthaM jvaranAzanam // lahasana, pIpala, rAI, baca aura harra samAna bhAga lekara cUrNa banAveM / ise pAnI meM pIsa kara AMkho meM lagAne se jvara naSTa hotA hai / (6323) lazunAdyaJjanam (2) ( yo. ra. ; vR. ni. ra. / sannipAtA. ) lazunamaricakRSNAmANimanthogragandhA - zukataruphalavI jairvizvagomUtrapiSTaiH / loha cUrNa, tAmra cUrNa, harra, baher3A, AmalA aura geru samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ise ( pAnI meM ) pIsa kara lepa karanese upadeza naSTa hotA hai / ( loha aura tAmrakI bhasma lenI cAhiye / ) aayaa vikAre raktapittaprabhede gaditamagada vidbhirnetrayoraJjanaM syAt // lahasana, kAlI mirca, pIpala, seMdhAnamaka, baca, sirasa ke bIja aura soMTha samAna bhAga le kara cUrNa ise gomUtra meM pIsa kara AMkhoM meM lagAnese kaphavAtaja aura raktapitta tathA atisAra yukta sannipAta naSTa hotA hai / (6324) lAkSAdiyogaH ( va. se. / netra rogA. ) lAkSAnirguNDI bhRGgadAvarasena zreSTaM kArpAsaM bhAvitaMsaptakRtvaH / dIpAH prajvAlyAH sarpiSIM tatsamutthA zreSTA pillAnAM ropaNArthaM maSI sA // For Private And Personal Use Only
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nasyaprakaraNam ] - caturyo bhAgA ruIko lAkha, saMbhAla, bhaMgarA aura dAru- sabako ekatra kUTa kara 4 sera pAnImeM pakAveM aura haldIke svarasa yA kAthakI pRthak pRthak sAta sAta 2 sera pAnI zeSa rahane para chAna kara use punaH bhAvanA de kara sukhA leM aura phira usakI battI pakA kara gAr3hA kareM / jaba karachIko lagane lage. banAkara use ghoke dIpakameM jalAkara syAhI ikahI to agnise nIce utAra kara ThaNDA karake lohe yA pattharake baratanameM bhara kara surakSita rakkheM / ise AMkhameM lagAnese pilla ( palakoMke bhIta- . ise subaha zAma AMkhameM lagAnese netra zukra rake zotha ) kA nAza hotA hai| aura savraNa zukra naSTa hotA hai| yaha eka pradhAna (6325) lAmajjakAdyaJjanam auSadha hai| (yo. ra. ; va. se.; vR. ni. ra. / netrarogA.) (6326) lohabhasmAJjanam (ra. caM.; vR. ni. ra. / sannipAtA. ; bhA. lAmajakotpalasitAsArivAcandanadvayaiH / pra. ma. kha. 2 sannipAtA.) kArSikaiH sArivA prasthaM kyAthayetsalilADhake // ayorajaH zvetalAdhamAna maricaM tathA / pAdazeSa parisrAvya pacedAdavilepanAt / gorocanasamAyuktaM tandrAnAzanamuttamam // bhAjane lauhazaile vA prAtastassAyayaanam // loha cUrNa, sapheda lodha, rasauta, kAlI mirca pradhAnametacchukraghnaM vraNazukraM zamaM nayet // | aura gorocana samAna bhAga le kara yathA vidhi lAmajjaka (khasa bheda), nIlotpala, misarI, | cUrNa banAveM / sapheda sArivA, sapheda candana aura lAla candana ise AMkha meM lagAnese sannipAtakI tandrA naSTa 11-1 / tolA tathA kRSNa sArivA 1 sera le kara hotI hai| iti lakArAdyAnaprakaraNam . atha lakArAdinasya-prakaraNam (6327) lakSmaNAmUlayogaH / avAmanAsAvivare RtusthA ___ sA putriNI syAtpatisaMprayogAt // (ga. ni. / bandhyA.; rA. mA. / strIrogA. 30) yadi RtumatI nArI uttama lakSmaNAkI jar3a | ko ghImeM pIsakara dahine nasakorese sUghe aura gRhNAti liGgAGkittalakSmaNAyA | phira yathA samaya patisamAgama kare to usako putra __mUlena nasya saghRtena yA strii| prApti hotI hai / For Private And Personal Use Only
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH . [lakArAdi ... (6328) lAgalyAdinasyam (1) / (6329) lAGgalyAdinasyam (2) - (rA. mA. | mukharogA. 4) __ (vR. ni. ra. / viSarogA.) / lAGgalIkandasurasAvyoSakuSThaiH sakaTphalaiH / | jalena lAGgalIkandanasyaM sarpaviSApaham / nasyaM tu pInasaM hanyAtpUtinAsaM ca dAruNam / / vAriNA TaGkaNaM pItamathavArkasya mUlakam // ___ kaliyArI kI jar3a, tulasI, soMTha, kAlI mirca, pIpala, kUTha aura kAyaphala samAna bhAga jalameM kaliyArIkI jar3ako pIsakara usakI lekara cUrNa bnaaveN| nasya denese sarpaviSa naSTa hotA hai / isako nasya lenese pInasa aura dAruNa pUti- suhAge yA AkakI jar3ako pAnImeM pIsakara nAsA roga naSTa hotA hai| pilAnese bhI sarpaviSa naSTa hotA hai / iti lakArAdinasyaprakaraNam atha lakArAdirasaprakaraNam (6330) lakSmaNAlauham (1) aura belagirIkA cUrNa, 5-5 tole tathA loha ( bhai. ra. / strIrogA.) . bhasma 35 tole milA kara ThaNDA karake surakSita rakkheM / lakSmaNAyAH palazataM kyAthayitvA yathAvidhi / ___ isake sevanase striyoMke samasta roga naSTa kvAthe pUte punaH pakve ghanIbhUte ca nikSipet // hote haiN| azokaM kuzamUlaJca madhUkaM madhukaM balAm / / (mAtrA- 2-3 rttii|) pAThAM bilvaM palonmAnaM lauhaM sarvasamaM tthaa|| (6331) lakSmaNAlauham (2) lakSmaNAlauhanAmedaM bheSajaM strIgadApaham / (lakSmaNAdicUrNam ) jagatAmupakArAya dakhAbhyAM parinirmitam // (bhai. ra. / vAjIkaraNA. ; na. mR. / ta. 3. ; 6 / sera lakSmaNA ke paJcAGgako adhakuTA ra. rA. su. / vAjIkara.) karake 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera pAnI lakSmaNAhastikarNAbhyAM trikatrayasamanvayAt / zeSa rahane para chAna kara use punaH pakAveM / jaba | azvagandhA samAyogAllauhaM puMsavanaM matam // gAr3hA ho jAya to usameM azokakI chAla, kuzakI putrotpattikaraM vRSyaM kanyAmRtinivartakam / jar3a, mahuvekA sAra, mulaiThI, kharaiTIkI jar3a, pAThA / kRzasya baladaM zreSThaM sarvAmayaharaM param // For Private And Personal Use Only
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 507 lakSmaNA, hastikarNa palAza, soMTha, mirca, | sabako ekatra kharala karake dantImUla aura triphalAke pIpala, haraM, baher3A, AmalA, nAgaramothA, cItAmUla, rasameM pRthak pRthak 3-3 dina ghoTa kara 6-6 bAyabiDaMga aura asagandha; inakA cUrNa 1-1 | rattIkI goliyAM banA leM / bhAga tathA loha bhasma sabake barAbara lekara sabako anupAna-adarakakA rasa / ekatra kharala kreN| isake sevanase doSajvara, sannipAta, viSUcikA, __yaha lauha vRSya vAjIkaraNa, kRza manuSyoMke | viSamajvara, atisAra, saMgrahaNI, raktAtisAra, Ama, liye baladAtA aura sarva roga nAzaka hai| | prameha, zUla, sUtikA roga aura vAtavyAdhikA yadi kanyA hI kanyAeM utpanna hotI hoM to | | nAza hotA hai| isake sevanase putrotpatti ho sakatI hai| isake sevana kAlameM yatheccha pathya bhojana, ( mAtrA-3-4 rttii|) abhyaMga, snAna, karpUrayukta tAmbUla bhakSaNa, puSpamAla | dhAraNa, haricandana lepana aura nArIkelodaka pAna (6332) lakSmInArAyaNarasaH | karanA cAhiye / strIsahavAsakA bhI niSedha (bhai. ra. / strIrogA. ; ra. caM. / vAtA.) nahIM hai| .. zuddhagandhakametacca TaGkaNaM viSahiMgulam / (6333) lakSmIvilAsaH (1) rohiNyativiSA kRSNA vatsakAbhrakasaindhavam // ( bhai. ra.; rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; ra. caM. ; etAni samabhAgAni khalvamadhye vinikSipet / / dhanva. ; ra. ra. / rasAyanA.; rase. ci.m.| a. 8; dantidrAvaiH phaladrAvaimardayecca dinatrayam // .. __ vR. yo. ta. / ta. 147; dhanva. / jvarA. ; valladvayAM vaTi kRtvA hyAkasya jalerdadet / na. mu. / ta. 5) dopajvare sannipAte vipUcyAM viSamajvare / / palaM kRSNAbhracUrNasya tadaddhauM rasagandhako / atisAre grahaNyAM ca raktAme mehazUlajit / tadadai candrasaMjJasya jAtIkoSaphale tathA // sUtikAvAtadopano laMkezamiva rAghavaH // | vRddhadArakabIjazca bIjaM dhustUrakasya ca / iSTAnna bhojayetpathyamabhyaGgaM snAnamAcaret / / | trailokyavijayAbIjaM vidArImUlameva ca // karpUramizratAmbUlaM prasUnaM haricandanam / / nArAyaNI tathA nAgavalA cAtivalA tathA / nArikelodakaM pItvA nArINAM saMgameva c|| bIja gokSurakasyApi naiculaM bIjameva ca // lakSmInArAyaNo nAma rasAnAmuttamo rasaH // / eteSAM kArSikaM cUrNa parNapatrarasaiH punaH / zuddha gandhaka, suhAgekI khIla, zudra bachanAge, niSpiSya vaTikA kAryA trishuaaphlmaantH|| zuddha hiMgula, kuTakI, atIsa, pIpala, indrajau, nihanti sannipAtotthAn gadAn ghorAn catuabhraka bhasma aura seMdhA namaka samAna bhAga le kara vidhAn / For Private And Personal Use Only
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 504 bhArata-bhaiSajya-stnAkaraH [lakArAdi vAtotthAn paittikAMzcaiva nAstyatra niyamaH milAkara sabako pAnake rasameM ghoTa kara 3-3 kvacit // rattIkI goliyAM banA leN| kuSThamaSTAdazAkhyazca pramehAn viMzatiM tthaa| inake sevanase bhayaMkara sannipAta, vAtaja nADIvraNaM vraNa ghoraM gudAmayabhagandaram / / aura paittika roga, aThAraha prakArake kuSTha, bIsa zlIpadaM kaphavAtotthaM raktamAMsAzritazca yat / prakArake prameha, nAr3I braga, duSTa vraNa, arza, bhagamedogataM dhAtugataM ciraja kulasambhavam / / ndara; tathA raktagata, mAMsagata, medogata, dhAtu galazothamantraddhimatIsAraM sudAruNam / gata, purAnA aura vaMzAnugata kaphavAtaja zlIpada; AmavAtaM sarvarUpaM jihastambhaM galagraham / / galazotha, antravRddhi, dAruNa atisAra, AmavAta, udaraM karNanAsAzimukhavaikRtyameva ca / jihvAstambha, galagraha, udararoga, karNa vikAra, nAsA kaaspiinsykssmaasthiaulydaurgndhynaashnH|| vikRti, mukhavikRti khAMsI, pInasa, rAjayakSmA, sarvazUlaM ziraHzUlaM strINAM gadanisUdanam / sthUlatA, durgandhi, samasta prakArake zUla, zirapIr3A baTikAM prAtarekaikAM khAdennityaM yathAvalam // aura strIrogAMkA nAza hotA hai / vAritakasurAsIdhusevanAkAmarUpadhRk // isa auSadhakI 1-1 golI prati dina prAtaH vRddho'pi taruNaspardhI na ca zukrasya saMkSayaH / kAla pAnI, takra, surA yA sIdhuke sAtha khAnI na ca liGgasya zaithilyaM na kezA yAnti caahiye| pakvatAm // - isake sevanase vRddha puruSa kAmadeva sadRza nityaM strINAM zataM gacchenmattavAraNavikramaH / | rUpavAna aura taruNaspI ho jAtA hai| dvilakSayojanI dRSTirjAyate pauSTikaH paraH // isake prabhAvase na to zukrakSaya hotA hai, na proktaH prayogarAjo'yaM nAradena mhaatmnaa| liGgazaithilya aura na hI keza sapheda hote haiM / raso lakSmIvilAsastu vAsudeve jgtptii|| isa rasake sevanase dRSTi zakti atyadhika bar3ha abhyAsAd yasya bhagavAn lakSanArISu jAtI hai aura kAmazakti itanI prabala ho jAtI hai vallabhaH // ki manuSya bahutasI striyAMse madamatta hAthIke samAna kRSNAbhraka bhasma 5 tole; zuddha gandhaka; zuddha samAgama kara sakatA hai| pArada, 2 // -2 // tole, kapUra, jAvatrI, jAyaphala, bhai. ra.; rase. sA. saM. Adi kaI graMthoMmeM vidhAreke bIja, dhatUreke bIja, bhAMgake bIja, vidA- | vAtarogAdhikAra meM lakSmI vilAsakA eka anya pATha rIkanda, zatAvara, nAgabalA (gaMgerana), atibalA bhI hai jisameM aSTamAMza ( sampUrNa auSadhekA aSTa(kaMdhI), gokharuke phala aura hijjala bIja 11-1 / / mAMza athavA 1 bhAgakA aSTamAMza-15 rattI ) tolA lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM svarNa bharama adhika likhI hai| zeSa prayoga isake aura phira usameM anya oSadhiyoMkA bArIka cUrNa samAna hI hai| For Private And Personal Use Only
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam caturtho bhAgaH (6334) lakSmIvilAsarasaH (2) kAthameM 3-3 dina ghoTeM / tadanantara ilAyacI, ( rase. sA. saM. ; dhanva. ; bhai. ra.; ra. rA. jAyaphala, tejapAta, lauMga, ajavAyana, jIsa, sAMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A aura AmalA samAna bhAga su. / kAsA.) le kara sabako ekatra kUTakara kAtha banAveM aura zuddhasUtaM satAlazca tAlAI rasakharparam / / usameM uparokta auSadhako 3 dina kharala karake vaGgaM tAnaM ghanaM kAntaM kAMsyaM gan,' palaM plm|| caneke barAbara goliyAM banA kara chAyAmeM sukhA leM / kezarAjarasenaiva bhAvayedivasatrayam / anupAna-zItala jala / kulatthasya rasenaiva bhAvayecca punaH punaH // isake sevanase hara prakArakI khAMsI, kSayaja elAjAtIphalAkhyazca tejapatraM lavakam / | khAMsI, jvara yukta tathA jvara rahita zvAsa, halImaka, yamAnIjIrakaJcaiva trikaTu triphalA samam // pANDu, zotha, zUla, prameha aura arzakA nAza tathA bhAvayecca rasenaiva golayetsarvamauSadham / balavRddhi hotI hai| chAyAzuSkA vaTI kAryA caNakapramitA zubhA apathya-zAka, amla padArtha aura bhRSTa zItAmbunA pibeddhImAnsarvakAsanivRttaye / padArthoM se parahez2a karanA caahiye| kSayakAsaM tathA zvAsa sajvaraM vA'tha vijvaram / (6335) lakSmIvilAsarasaH (3) halImakaM pANDurogaM zothaM zUlaM pramehakam // (ra. caM. ; yo. ra.; ra. rA. su. ; vR. ni. ra. / arzInAzaM karotyeva balavRddhizca kArayet / ___ rAjayakSmA.) vajeyecchAkamamlaJca bhRSTadravyaM hutAzanam // suvarNatArAbhrakatAmravaGgazuddha pArada aura zuddha haratAla 5-5 tole, trilohanAgAmRtamauktikAni / khapariyA 2 // tole, baMga bhasma, tAmra bhasma, abhraka etatsamaM yojya rasasya bhasma bhasma, kAnta loha bhasma, kAMsya bhasma aura zuddha khalve kRtaM syAtkRtkajjalIkam // gandhaka 5-5 tole le kara prathama pAre gandhakakI sumardayenmAkSikasamprayuktaM kajjalo banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM tacchoSayevitridinaM ca dharma / milA kara sabako kAle bhaMgareke rasa aura kulathIke tatkalkamUSodaramadhyagAmi yatnAtkRtaM tArthapuTena pakSam // bhai. ra. meM gandhakakA abhAva hai tathA " nataM yAmASTakaM pAvakamarditaM ca bhRGgaM vaMzagarbha karSamAtrantu kArayet / " lakSmIvilAso rasarAja essH| pATha adhika hai / arthAta isa prayogameM 11-1 // kSaye tridoSaprabhave ca pANDau tolA tagara, bhAMga aura baMsalocana bhI DAlanA sakAmalA sarvasamIraNeSu // caahiye| zophapratizyAya pranaSTavIrya For Private And Personal Use Only
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 510 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi ... mUlAmayaM caiva sazUlakuSTham / sarvAmayaM hanti na saMzayo'tra // hatvAgnimAMdyaM kSayasanipAtaM ___ kAmasya vRddhiM prakaroti samyazvAsaM ca kAsaM ca haretprayuktam / nArI zataM gacchati nityameva / tAruNyalakSmIpratibodhanAya paNDho'lpavIryo bahumUtramehI zrImadvilApo rasarAja eSaH // yathAnupAnena ca sevayeta suvarNa bhasma, cAMdI bhasma, abhraka bhasma, tAmra kSayApaha dhAtuvivaddhanaM ca bhasma, baMga bhasma, tIna prakArakA loha ( tIkSNa lakSmIvilAso rasarAja epaH // loha bhasma, muNDa loha bhasma, kAnta loha bhasma ), suvarNa bhasma, motI bhasma, abhraka bhasma, sIsA bhasma, zuddha bachanAga aura motI bhasma 1-1 pArada bhasma, loha bhasma, pravAla bhasma, kastUrI, bhAga tathA pArada bhasma sabake barAbara lekara sabako | kesara, jAvatrI, lauMga, ilAyacI aura dAlacInI ekatra karake bArIka kareM aura phira zahada milA kara | samAna bhAga lekara sabako 3 dina pAnake rasameM kharala kareM tathA 2-3 dina dhUpameM sukhAkara usakA ghoTakara surakSita rkkheN| golA banAleM aura use mUSAmeM banda karake kukkuTa puTameM pakAveM / tadanantara usake svAMga zItala hone mAtrA- 3 rattI / ise mizrI aura zahadake para rasako nikAla kara ATha pahara cIteke kAthameM | sAtha sevana karanA cAhiye / ghoTa kara sukhA kara surakSita rakkheM / isake sevanase samasta roga naSTa hote aura isake sevanase kSaya, tridoSaja pANDu, kAmalA, | puruSalva zakti itanI bar3ha jAtI hai ki manuSya samasta vAtaja roga, zotha, pratizyAya, zukrakSaya, nitya prati sau sau striyoM ke sAtha samAgama kara arza, zUla, kuSTa, agnimAMdya, sannipAta, zvAsa aura khAMsIkA nAza tathA yauvanako vikAsa hotA hai| ise napuMsaka, alpavIrya aura bahumUtra rogIko (6336) lakSmIvilAsarasaH (4) yathocita anupAnake sAtha sevana karAnA cAhiye / (ra. caM. / vAjIkaraNA.). yaha rasa zayanAzaka aura dhAtuvarddhaka hai| suvarNamuktAphalamabhrakaJca (6337) lakSmIvilAsarasaH (4) rasendrabhasmAyasavidrumaM ca / (ra. kA. dhe. / jvarA.) kastUrikAkuGkuma jAtipatrI- zuddhasUtaM samaM gandhaM dinaM zuSkaM vimardayet / lavaGga elA tvak tulyabhAgikam // jambIranIreNa dinaM mardayenmatimAnbhipaka // sammardayettAmbulikArasena . nikSipedRDhamUSAyAM vaasobhirmunisNjnykaiH| ghRSTvA vyahaM vallamitaM ca dadyAt / veSTayetsikatAyantre yAmaidazabhiH pacet // sitAmadhubhyAM saha sevanIyaH | svAMgazItaM samuddhRtya zlakSNe khalve vimrdyet| sakatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - saMprakaraNam ] caturtho bhAgaH tAmrabhasma kaNA kuSThaM pratyekaM mUtabhAgataH // yadi jitendriya puruSa ise zahada aura dhIke prakSipya mardayed gADhaM tridinaM lunggvaarinnaa| | sAtha 1 varSa taka sevana kare to dAruNa kuSTha aura pradadyAdasya sUtasya zRGgaverasitAyutam // anya samasta roga naSTa ho jAte haiM tathA jarA aura vallayugmaM dIrghatApe vAtaroge mahatyapi / akAlamRtyu nahIM aatii| nirAmaM nAzayedAzu pippalImadhusaMyutam // - lakSmIvilAsarasaH (6) viSamajvarajIrNAzaH kssymehhliimkaaH| (rase. sA. saM. ; ra. ci. ; rase. ci. ma.) svAnupAnAcchamaM yAnti rsraajprbhaavtH|| ____ pra. saM. 5569 "mahA lakSmI vilAsa rasaH" sevito madhusarpiA varSamekaM jitendriyaiH / | dekhiye. jarAmaraNarogAdInkuSTharogAnsudAruNAn // lakSmI vilAsanAmAyaM zaGkareNa kRto hareta // lakSmIvilAsarasaH (7) ... zuddha pArA aura zuddha gandhaka 1-1 bhAga | (rase. sA. saM. ; bhai. ra. / ziro rogA.) lekara donoMko eka dina kharala karake kajjalI | pra. saM. 5570 mahA lakSmI vilAsa rasaH banAveM aura phira use 1 dina jambIrI nIbUke | (2) dekhiye / rasameM ghoTa kara dRr3ha mUSAmeM banda kareM aura usa para (6338) laghukAmezvaraguTI 7 kaparamiTTI karake sukhA leN| tadanantara isa mUSAko bAlukAyantrameM rakha kara 12 paharakI agni deM __(yo. ci. ma. / a. 3 ) aura yantrake svAMga--zItala hone para usameMse auSa- zatAvarI gokSurazca kapikacchu uTIGgaNam / dhako nikAlakara kharala kareM evaM usameM 1-1 bhAga gAGgerukI balA mustA muzalI khurasANakam // tAmra bhasma, pIpala aura kUThakA cUrNa milA kara | samudrazoSo hi kharAzcavikaM zAlmalI zaThI / sabako 3 dina jambIrI nIbUke rasameM acchI taraha | makuSThasya jaTA mASA vAjigandhA ca reNukA // kharala kreN| vidArI granthikaM gundaM viDaGgaM jIrakaM zaNam / mAtrA-6 rttii| mAMsI sitA vA dhAnyAkaM vijayA tUryabhAgikA // ___ise adarakake rasa aura mizrIke sAtha denese | jAtIpatraM jAtiphalaM cAturjAtaM kaTatrikama / jIrNajvara aura bhayaGkara vAtaja roga naSTa hote haiN| kaparaM gaganaM lohaM rasasindUraka sitA / / pIpala aura zahadake sAtha khilAnese nirAma- | guTikA dviguNakhaNDena vRddhakolapramANataH / jvare zIghra hI naSTa ho jAtA hai| | vIryavRddhibalaM puSTi kAmadIptiM karotyalam // ___ isake atirikta yaha rasa ucitAnupAnake sAtha zatAvara, gokharU, kauMcake bIja, uTIGgaNake denese viSamajvara, arza, kSaya, prameha aura halImakako bIja, gaMgerana, kharaiTIke bIja ( bIjabanda ), nAgarabhI naSTa karatA hai| | mothA, mUsalI, khurAsAnI ajavAyana, samudrazoSa, For Private And Personal Use Only
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [lakArAdi % 3D ajamoda, cava, saMbhalakI chAla, (yA phala), kacUra, / kAMdai guDakaM nidhAya mauTakI jar3a, ur3ada, asagandha, reNukA, vidArIkanda, vidhinA rAjA sadA sevayet pIpalAmUla, goMda, bAyabiDaMga, jIrA, sanake bIja, peyA kSIrasitA ca vIryakaraNe jaTAmAMsI, AmalA aura dhaniyA 1-1 bhAga; stambho'dhyayaM kAminAm / bhAMga, ina sabase cauthAI tathA jAvitrI, jAyaphala, vAmAvazyakaraH mukhAtisukhadaH sarvAGganAdrAvakaH dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, soMTha kSINe puSTikaraH kSayakSayakaro nAnAmayadhvaMsakaH / / mirca, pIpala, kapUra, abhraka bhasma, loha bhasma, rasa | kAsazvAsamahAtisArazamano mandAnalo dIpako sindUra aura cAMdI bhasma, 1-1 bhAga tathA khAMDa | dRSTaH sidiphalo rasAyanavaraH kAmezvaro durlbhH|| sabase 2 gunI lekara khAMDakI cAzanI banAkara usameM ___ kUTha, zuddha gandhaka, giloya, methI, mocarasa, samasta auSadhoMkA cUrNa milArve aura bar3e berake | vidArI kanda, mUsalI, gokharu, tAlamakhAnA, zatAbarAbara goliyAM banA kara chAyAmeM sukhaaleN| vara, kaseru, ajavAyana, tAlAGkura, dhaniyA, mulaiThI, inake sevanase bala, vIrya aura kAmakI vRddhi | gaMgerana, balA (kharaiTIke bIja), sauMpha, jAyaphala, hotI hai| seMdhAnamaka, atIsa, kAkar3AsiMgI, seTha, mirca, (6339) laghukAmezvaro modakaH / pIpala, sapheda jIrA, kAlA jIrA, cItAmUla, dAla( dhandha. vAjIkaraNA.) cInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, punarnavA, cUrgAzaM gaganaM ghanA vimalaM kuSThaM ca gandhAmRtA gajapIpala, munakkA, kacUra, kAyaphala, seMbhalakI methI mocaraso vidAri mUsalI gozUraka zUra mUsalI, harra, baher3A, AmalA aura kauMcake bIja; inakA cUrNa 1-1 bhAga, abhraka bhasma ina sabase kam / cauthAI aura bhAMga AdhI, tathA vimala bhasma abhrakase bhIlacaiva kazerukaM yavanikA tAlAvara dhAnyaka AdhI aura khAMDa sabase 2 gunI lekara yaSTI nAmavalA balA madhurikA jAtIphalaM / prathama khAMDakI cAzanI banAveM aura phira usameM saindhavam // samasta oSadhiyAM milAkara Adhe Adhe karSa ( 7 // bhRGgI karkaTazRGgakaM trikaTukaM jIradvayaM citrakaM mAze) ke modaka banAveM / cAturjAtajunarnavaM gajakaNA drAkSA zaThI kaT inheM zahada aura ghImeM milAkara sevana karanA phalam / . zAlmalyachi phalatrika aura Uparase mizrIyukta dUdha pInA cAhiye / . kapibhavaM bIjaM samaM cUrNayet inake sevanase vIryavRddhi hotI aura stambhana .: cUrNA vijayA sitA dviguNitA | zakti bar3hatI hai / yaha kAminI vazIkaraNa, strIdrA madhvAjya mithaM nayet // | vaka, pauSTika aura aneka roga nAzaka hai| For Private And Personal Use Only
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam] - caturthoM bhAgaH yaha modaka kSaya, khAMsI, zvAsa, atisAra, aNDajaM mASamAnaM ca sarvatulyamathezvaram / aura agnimAMdyako naSTa karatA hai| yatnato mardayetkhalve caturguJjAvaTI caret / / __(6340) laghukravyAdarasaH / eSa candrodayo nAma raso vAjIkaraH paraH / (ra. caM.; yo. ra. / kRmya. ; vR. yo. ta. / ta.71) hanti rogAnazeSAMzca balavoryAnivaddhanaH // pAradAdviguNaM gandhaM gandhAMza mRtlohkm|| jAyaphala, lauMga, kapUra aura kAlI mircakA pippalI pippalImUlamagnizuNThI lavaGgakam // cUrNa 1-1 tolA, suvarNa bhasma 1 mASA, kastUrI lohasAmyaM pRthakkuryAdrasasAmyaM suvarcalam / 1 mASA aura rasasindUra sabake barAbara le kara TaGkaNaM maricaM cApi gandhatulyaM pradApayet // sabako ekatra kharala karake (pAnake rasameM ghoTa kara) etadvicUyaM yatnena bhaavyetsptdhaa'mlkaiH| 4-4 rattIkI goliyAM banA leN| etadrasAyanaM zreSThaM mASamAtra pradApayet // | yaha rasa atyanta vAjIkaraNa hai tathA bala vIrya takreNa kevalaM vA'pi dadyAdbhojanapAcane / aura agnikI vRddhi evaM samasta rogoMko naSTa kSipraM tajjIyate bhuktaM bhavati dhruvam // karatA hai / sarvAjINeprazamanaM laghukravyAdasajJitam // ( anupAna-mizrIyukta dUdha / ) zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 2 bhAga, laghutAlezvararasaH loha bhasma 2 bhAga, pIpala, pIpalAmUla, cItA, seAMTha aura lauMgakA cUrNa 2-2 bhAga, saJcala (kAlA (ra. ci. ma. / sta. 2 ; ra. kA. dhe.) pra. saM. 2685 " tAlezvaro rasaH " laghuH namaka) 1 bhAga, suhAgekI khIla 2 bhAga aura (8) dekhie| kAlI mircakA cUrNa 2 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya laghupuSpadhanvArasaH oSadhiyoMkA cUrNa milA kara sabako nIbUke rasakI (yo. ra.) sAta bhAvanA de kara 1-1 mAzekI goliyAM pra. saM. 4425 puSpadhanvArasa (2) dekhiye| banA leN| (6342) laghupoTalIrasaH inheM takrake sAtha yA binA hI anupAnake (ra. ci. ma. / sta. 7) sevana karanese bhojana zIghra paca jAtA hai / yaha zuddhagandhasya mUtasya mRtazvetAbhrakasya ca / rasa hara prakArake ajIrNa rogako naSTa karatA hai| catvArazca pRthaggrAhyA gadyANAzca bhiSagvaraiH // (6341) laghucandrodayarasaH evaM dvAdazagavANA madhunA peSayetyaham / (na. mR. / ta. 5) cUrNa pItakapardeSu kSiptvA sarva prayatnataH / / jAtIphalaM lavaGgaM ca karpUraM maricaM tthaa| liptvA dagdhAzmacUrNana pidhAyAtha zarAvake / pratyekaM tolakaM dattvA suvarNasya ca mASakam // ' tato vastramRdA liptvA deyastasya karIpuTaH // For Private And Personal Use Only
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 514 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi dvivelaM tatpuTo deyaH zIte sUkSmaM ca mardayet / jvarameM lAla mirca, ghI, tela, kSAra aura amla taccUNe kUpyake kSepyaM raso'yaM laghupoTalo // padArtho se parahez2a karanA tathA madhura rasa yukta (halkA) sAvalladvayo grAhyo dvAtriMzanmaricaiH sh| bhojana karanA cAhiye / maricAni ca deyAni caikaddhayA dinaM dinam // laghuprANezvararasaH ghoreSu sannipAteSu samasteSu ca vAyuSu / ( ra. kA. dhe. / jvarA.) atisAreSu sarveSu pittazleSmAdikeSvapi // pra. saM. 4480 " prANezvara rasaH " (2) aSTAdazamameheSu samasteSu jvareSu ca / laghu dekhiye| balakSINeSu mandAgnau dAtavyaH pratyahaM rasaH // laghumAlinIvasantarasaH jvareSu naiva deyAni ghRtAktamaricAni ca / tailakSArAmlavajyaM ca bhojanaM madhuraM varam // vasantamAlinI rasaH (laghu) dekhiye / kramAdrogA vilIyante nityaM saMsevite rase // laghumRgAGkarasaH (ra. kA. ghe. / kSaya.) zuddha pArada 4 gadyANa (24 mAze), zuddha gaMdhaka 1 gadyANa, zveta abhraka bhasma, 4 gadyANa pra. saM. 5639 "mRgAGka rasaH (7) (svalpa) aura zahada 12 gadhANa lekara prathama pAre gandhakakI | dekhiye| kajjalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe mi laghumRtyuJjayo rasaH lAkara sabako 3 dina kharala karake pIlI kaur3i (ra. rA. su. / jvarA.) yoMmeM bhara deM aura unake mukhako pattharake cUnese pra. saM. 5656 " mRtyuJjayarasaH " (4) banda karake sukhA leM / tadanantara unheM irAva sampuTa- dekhiye| meM banda karake gajapuTameM phUMka deN| jaba eka laghuvanezvararasaH bArakI agni zAnta ho jAya to punaH puTa lgaaveN| isa prakAra do puTa deneke pazcAt jaba sampuTa vaGgezvara rasaH (laghu) dekhiye / svAMga-zItala ho jAya to usameMse auSadhako ni- (6343) laghuzaGkhabhasmayogaH kAla kara (kaur3I sameta) pIsa leM / (ga, ni. / zUlo. 23) ___ise 7 // rattIkI mAtrAnusAra 32 naga kAlI zUlodaye zUlazAntyai laghuzambUkabhasma ca / micoMke cUrNake sAtha sevana karAnA cAhiye aura / choTe zaMkha ( ghoMghoM ) kI bhasma khilAnese pratidina 1-1 mirca bar3hAte jAnA caahiye| zUla zAnta ho jAtA hai| isake sevanase ghora sannipAta, samasta vAtaja (mAtrA-1 mAzA / roga, bala kSINatA aura agnimAMdyakA nAza hotA hai| anupAna-uSNa jala / ) For Private And Personal Use Only
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasamakaraNam ] www.kobatirth.org 'caturthI bhAgaH (6344) laghuzivaguTikA ( yo. ra. / kSaya. ; vR. yo. ta. / ta. 76 ) kauTajatriphalAnimbapaTolaghananAgaraiH / bhAvitAni dazAhAni rasairdvitriguNAni ca // zilAjatupalAnyaSTau tAvatI sitazarkarA / svakkSIripippalIdhAtrIkarkaTAkhyAnpalonmitAn // nidigdhiphalamUlAbhyAM palaM yujjyaattrijaatkaat| madhutri palasaMyuktAnkuryAdakSasamAnguDAn // dADimAmrapayaHkSIrarasa yUpasurAsavAn / taM bhakSayitvA'nupivennaranno hitabhakSyabhuk // pANDukuSThajvaraplIhatamakArzo bhagandaram / nAzayenmUtrakRcchrANi mUtrasthAnavibandhanAt // 11 as yojitaM yena kAntalohaM tathA'bhrakam | palaM palaM ca milite tadA syAtkimataH param tI duHkhadaM pANDu pramehaM saparigraham / rAjarogaM ca vyAdhIMzca jayediti kimadbhutam // indrajau triphalA, nImakI chAla, paTola, nAgaramothA aura sAMTha samAna bhAga lekara kAtha banAveM / tadanantara 40 tole zilAjItako isa kAthakI 10 bhAvanA deN| tatpazcAt yaha zilAjIta, 40 tole sapheda khAMDa, tathA 5-5 tole baMsalocana, pIpala, AmalA aura kAkar3AsiMgIkA cUrNa; 2 // 2 // tole kaTelIkI jar3a aura phaloMkA cUrNa evaM dAlacInI, ilAyacI aura tejapAtakA cUrNa 5 tole lekara sabako ekatra kharala karake 15 tole zahada meM milAkara 11 - 1 | toleke modaka banA le 1 anupAna anArakA rasa, AmakA rasa, dUdha, mUMgakA yUSa, surA athavA Asava / 515 ise prAtaHkAla niranna ( khAlI peTa ) khAnA aura pathya pUrvaka rahanA cAhiye / isake sevana se tamaka zvAsa, arza, nAza hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pANDu, kuSTha, jvara, plIha, bhagandara aura mUtrakRcchrakA yadi isa yoga meM 5 - 5 tole kAnta loha bhasma aura abhraka bhasma milA lI jAya to yaha atyanta duHkhaprada pANDu, prameha aura rAjayakSmA meM atyuttama phaladAyaka auSadha ho jAtI hai / (6345) laghusiddhAbhrakarasa: ( ra. ra. sa. 1 u. a. 16; ra. caM. su. / grahaNya. ) samAMza rasagandhAbhradaradaM ca vizodhitam / stard vinikSipya gavyAjena samanvitam // droNIcullyAM nyasetkhalvaM sAGgArAyAM prayatnataH / mardakenApi launa mardayedivasadvayam // iti siddho rasendro'yaM laghu siddhAbhrako mataH / vallatulyo raso jIravAriNA sahitaH prage // pIto harati vegena grahaNImatidurdharAm / atisAraM mahAghoraM sAtisAraM jvaraM tathA // pAcano dIpano hRdyo gAtralAghavakArakaH / nAgArjunena kathitaH sadyaH pratyayakArakaH // : For Private And Personal Use Only ; ra. rA. zuddha pArada, zuddha gandhaka, abhraka bhasma aura zuddha hiMgula samAna bhAga lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAyeM aura phira usameM anya auSadheM milAkara sabako thor3e goghRta meM milAkara loha - kharala meM DAlakara use aMgAroM para rakkheM aura 2 dina
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 516 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [lakArAdi VIE taka lohekI mUsalIse ghoTate rheN| tadanantara | triphalAnimbamaniSThA vacA pATalamUlakam / nikAla kara surakSita rkkheN| kaTukArajanIkvAthaM cAnupAnaM prayojayet // mAtrA-3 rttii| pArada bhasma, abhraka bhasma, tAmra bhasma, zuddha anupAna-jIrekA kAtha / gandhaka, zudra haratAla ( pAThAntarake anusAra svarNa yaha atyanta kaSTa sAdhya saMgrahaNIko bhI zIghra / mAkSika bhasma ), zilAjIta aura amlaveta (pAhI naSTa kara detA hai / isake atirikta yaha rasa ThAntarake anusAra amlaveta aura zudra bachanAga) bhayaMkara atisAra tathA jvarAtisArako naSTa aur| samAna bhAga lekara sabako ekatra milA kara 3 zarIrako halkA karatA hai evaM pAcana, dIpana aura dina taka zahada aura dhImeM dhoTa kara 2-2 rattIkI goliyAM banA leN| inake sevanase kuSTha naSTa hotA hai| laghusUcikAbharaNarasaH anupAna --triphalA, nImakI chAla, majITha, (zA. saM. / khaM. 2 a. 12) baca, pADhalakI jar3a, kuTakI aura haldI samAna bhAga sUcikAbharaNarasa laghu dekhiye / lekara kAtha banAveM / auSadha khAneke pazcAt yaha laghvAnando rasaH kAtha pInA caahiye| (ra. caM. / pANDu., vAtA.; rase. sA. saM. / pANDu., (6347) laGkezvararasaH (2) vAtA.; ra. rA. su.; dhanya / pANDu.; rase. ci.. (ra. ra. ra. kA. dhe. / kuSThA.) ___ ma. / a. 9) bhasmasUtArkalohAnAM kRSNA gandhakaTaGkaNam / prayoga saM. 442 " Anandodaya rasaH" | kuSThatutthakatulyAMzaM madye dhustUrajaivaiH // dekhiye / dinai taTIkuryAnmASamAtrazca bhakSayet / (6346) laGkezvararasaH (1) raso laGkezvaro nAmnA prasuptimaNDalapraNut / / gandhakaM triphalAcUrNa nirviSIM guggulu samam / ( bhai. ra.; rase. sA. saM.; ra. rA. su. / kuSThA.; | lihederaNDatailena kakamanupAnakam // rase.ci. ma. / a. 9; ra.ra.; ra. kA.dhe. / kuSThA.) ___ pArada bhasma, tAmra bhasma, loha bhasma, pIpala bhasmamatAbhrazulvAni gandhaM tAlaM' zilAjatu / / kA cUrNa: zuddha gandhaka, suhAgekI khIla, kUThakA amlavetasya tulyAMzaM yahaM dattvA vimadeyet // varNa aura zuddha tRtiyA samAna bhAga le kara sabako madhvAjyAbhyAM ghaTIM kuyAdviguAM bhkssyetsdaa| 1 dina dhatareke rasameM ghoTa kara 1-1 mAzekI kuSThaM hanti gaja siMho raso laGkezvaro mahAn // goliyAM banA leN| 1 gandhatApyamiti pAThAntaram / inake sevanase supti aura maNDala kuSTha naSTa 2 amlatretaM viSamiti pAThAntaram // hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH anupAna-zuddha gaMdhaka, triphalAkA cUrNa cavyaM cAtiviSA zRGgI khadiraM bAlakaM samam / nirbisI aura zuddha gUgala samAna bhAga lekara sabako bhRGgarAjarasaiH plAvyaM bhAvayitvA dinatrayam // ekatra kharala kara leM / auSadha khAneke pazcAt isameM | | chAgIdugdhena matimAn grbhinniimnupaantH| se 1 / tolA anupAna araNDIke telameM milAkara etaccUrNa pradAtavyaM saGgrahagrahaNIharam // cATanA caahiye| nAnAvarNamatIsAraM jvaraM caiva niyacchati / (6348) laGkezvararasaH (3) / AmaraktAtisAraghnaM zUlazothanimUdanam // (ra. rA. su. / jvarA.) lauMga, suhAgA, nAgaramothA, dhAyake phUla, tAlakaM mAkSikaM tutthaM haravIja sagandhakam / belagirI, dhaniyA, jAyaphala, rAla, sauMpha, anArakarkoTIpatratoyena mardayeddinasaptakam / / dAnA, jIrA, seMdhA, mocarasa, nIlotpala, rasauta, culyAM pAcyaM caturyAma sazarkarajvarApahaH / | abhraka bhasma, baMga bhasma, majITha, lAla candana, ayaM laGkezvaro nAma zItamAtaGgakezarI // cava, atIsa, kAkar3AsiMgI, khairasAra aura sugandhazuddha haratAla, sonAmakkhI bhasma, zuddha tUtiyA, | bAlA samAna bhAga lekara yathAvidhi cUrNa banAveM zuddha pArA aura zuddha gandhaka samAna bhAga lekara aura phira use 3 dina bhaMgareke rasakI bhAvanA de prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira kara sukhA leN| usameM anya auSadhe milAkara sabako sAta dina (maatraa---1-1|| mAzA) kakor3eke pattoMke rasameM ghoTa kara ( AtazI zIzImeM anupAna--bakarIkA dUdha / bharekara ) 4 pahara bAlukA yantrameM pakAyeM aura phira isake sevanase garbhiNIkI saMgrahaNI, nAnAvarNausake svAMga zItala hone para auSadhako nikAlakara vAlA atIsAra, jvara, AmAtisAra, raktAtisAra, surakSita rkheN| zUla aura zothAdikA nAza hotA hai / ise mizrIke sAtha denese zItajvara naSTa (6350) lavaGgAdicUrNam (buddha) hotA hai| ( yo. ci. ma. / a. 2) lavaGgamelAtajapatrajotpalaM (mAtrA-1-2 rattI) ___ uzIramAMsItagaraM sabAlakam / (6349) lavaGgAdicUrNam kolakRSNAgarunAgakezaraM ( bhai. ra. / strIrogA.) jAtIphalaM candanajAtipatrikA // lavaGga TaGgaNaM mustaM dhAtakI bilbadhAnyakam / dvayAjAjikAvyUSaNapuSkaraM zaThI jAtIphalaM sarjakazca zatAhA dADimaM tathA // phalatrikaM kuSThaviDaGgacitrakam / jIrakaM saindhavaM mocaM nIlotpalarasAanam / tAlIsapatraM suradAru dhAnyaka abhrakaM vaGgakazcaiva samagA raktacandanam // yavAniyaSTIkhadirAmlavetasam // For Private And Personal Use Only
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 518 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi tugAjamodAghanasAramabhraka jihvA zodhaka hai / isake sevanase prameha, khAMsI, zRGgISAgranthikamagnimanthikam / aruci, rAjayakSmA, pInasa, kSaya, arza, grahaNI, priyaGgumustAtiviSAzatAvarI tridoSa, hicakI, atisAra, pradara, galagraha, pANDu satvaM guDUcyAstRvRtAdurAlabhA // svarabhaMga aura azmarIkA nAza hotA hai| samAni sarvaizca samA sitA bhavet (vyavahArika mAtrA-4-6 mAze) bRhallavaMgAdirayaM nigdyte| (6351) lavaGgAdivaTI (vRhat) sAyaM prabhe khAdati karSasamitaM (rase. sA. saM. / agnimAndhA.) bhavanti dehe blviirypussttyH|| lavaGgajAtIphaladhAnyakuSTaM nihanti dIpayatyani tanuvarNakaraM param / jIradvayaM tryUSaNatraiphalazca / vAtaghnaM locanaM hRdyaM kaNTha jihaavishodhnm|| elAtvacaM TaGkavarATamustaM pramehakAsAruciyakSmapInasaM vacAjamodA viDasaindhavazca // kSayArzadAghAgrahaNItridoSanut / tadarddhakaM pAradagandhamabhraM hikkAtisAramadaraM galagraha lauhazca tulyaM muvicUrNya sarvam / nihanti pANDasvarabhaGgamazmarIm / / tannAgavallIdalatoyapiSTaM lauMga, ilAyacI, dAlacInI, tejapAta, nIlo- ___ vallapramANAM vaTikAzca kRtvA / tpala, khasa, jaTAmAMsI, tagara, sugandhabAlA, kaMkola, prAtarvidadhyAdapi coSNatoyepIpala, agara, nAgakesara, jAyaphala, sapheda candana, riyaM nihanyAdgrahaNIvikAram / jAvatrI, sapheda aura kAlA jIrA, soMTha, mirca, AmAnubandhaM sarujaM pravAha pIpala, pokharamUla, kacUra, harra, baher3A, AmalA, jvaraM tathA zleSmabhavaM sazUlam // kUTha, bAyabiDaMga, cItA, tAlIsapatra, devadAru, kuSThAmlapittaM prabalaM samIraM dhaniyA, ajavAyana, mulaiThI, khairasAra, amlabeta, ___ mandAnalaM koSThagatazca vAtam / basalocana, ajamoda, kapUra, abhraka bhasma, kAkar3A- vaTI lavaGgAdyA vasupraNItA siMgI, bAsA, pIpalAmUla, araNI, phUla priyaMgu, ___tathA savAtaM vinihanti zIghram / / nAgaramothA, atIsa, zatAvara, giloyakA sata, lauMga, jAyaphala, dhaniyA, kUTha, sapheda jIrA, nisota aura dhamAsA samAna bhAga tatho mizrI sabake | kAlA jIrA, soMTha, mirca, pIpala, hara, baheDA, AbarAbara le kara yathAvidhi cUrNa banAveM / malA, ilAyacI, dAlacInI, suhAgekI khola, kaur3I maatraa--1| tolA bhasma, nAgaramothA, baca, ajamoda, viDalavaNa aura yaha cUrNa balavIrya varddhaka, pauSTika, agnidIpaka, seMdhA namakakA cUrNa 1-1 bhAga (2-2 tole ) ghAtanAzaka, netroM ke liye hitakArI hRdya, kaNTha aura tathA zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, abhraka bhasma aura For Private And Personal Use Only
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] caturthI bhAgaH 519 loha bhasma samAna bhAga mizrita ukta samasta auSa | jvarArocakamandAgniM kArsa zvAsaM vamiM tathA / amlapittaM tathA hikkAM pramehazca halImakam // pANDurogaJca viSTambhamarzAsi vividhAni ca / plIhagulmodarAnAhazothAtIsArapInasAn // AmavAtaM tathA jIrNa saGgrahagrahaNIM jayet / udaraM pradarazcaiva lavaGgAdyamidaM zubham || dhoMse AdhI (pratyeka 5 / tole) le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milA kara sabako pAnake rasameM ghoTa kara 3 - 3 rattIkI goliyAM banA leM / lauMga, atIsa, mothA, pippalI, kAlI mirca, saindhavalavaNa, hapuSA (hAUbera), dhaniyA, kAyaphala, saupuSkaramUla, jAvitrI, jAyaphala, kAlA jIrA, calanamaka, rasauta, dhAyake phUla, mocarasa, pAThA, tejapatra, tAlIzapatra, nAgakesara, citraka, biDUlavaNa, dhaniyAM, belagirI, dAracInI, choTI ilAyacI, pippalImUla, ajamoda, ajavAina, majITha, kur3ekI chAla, soMTha, anArakA chilakA, yavakSAra, nImakI chAla, rAla, sarjikSAra, sAmudralavaNa, suhAgA, sugandhabAlA, indrajau, jAmunakI chAla, AmakI chAla, kaTukI, abhraka bhasma, lauhabhasma, gandhaka aura pArada samAna bhAga lekara yathA vidhi cUrNa bnaayeN| yaha cUrNa grahaNI, atIsAra, jvara, aruci, mandAgni, kAsa, zvAsa, vamana, amlapitta, hikkA, prameha, halImaka, pANDu, viSTambha, arza, plIhA, gulma, udararoga, AdhmAna, zotha, pratizyAya, AmavAta, ajIrNa, pradara Adi rogoMko naSTa karatA hai / mAtrA --- 1 mAzA / anupAna --- zahada yA taNDulodaka | (6353) lavaGgAdyaM cUrNam (bRhat ) ( bhai. ra. 1 grahaNya. ) lavaGgaM jIrakaM kauntI saindhavaM trisugandhikam / ajamodA yamAnI ca mustakaM sakaTutrayam // anupAna - uSNa jala / inake sevana se grahaNI vikAra, Ama aura pIr3Ayukta atisAra (pravAhikA), kaphaja jvara, zUla, kuSTha, amlapitta, prabala vAyu, agnimAMdya aura koSThagata vAyukA nAza hotA hai / (6352) lavaGgAdyaM cUrNam (bRhat ) ( bhai. ra. / grahaNya. ) lavaGgAtiviSA mustaM pippalI maricAni ca / saindhavaM haSA dhAnyaM kaTphalaM puSkaraM tathA // jAtIkoSaphalAjAjIsauvarcalarasAJjanam / dhAtakI mocakaM pAThA patraM tAlIzakezaram // citraJca viJcaiva tumburu vilvameva ca / tvagelA pippalImUlamajamodA yamAnikA // samaGgA vatsa zuNThI dADimaM yAvazukajam / nimbaM sarjarasaM kSAraM sAmudraM TaGkaNaM tathA / / hI kuTajaJcaiva jambvAtraM kaTurohiNI / abhrakaM puTitaM lauhaM zuddhagandhakapAradam etAni samabhAgAni zlakSNacUrNAni kArayet / madhunA vA liccUrNa pibetaNDulavAriNA // sarvadoSaharazcaiva grahaNIM hanti dustarAm / vAtikIM paittikIJcaiva zlaiSmikIM sAnnipAti kiim|| pakkApakamatIsAraM nAnAvarNa savedanam / kRSNaruNaJca pItaJca mAMsadhAvanasannibham // 11 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private And Personal Use Only
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi - triphalA zatapuSpA ca pAThA bhUnimbagokSuram / / halImaka, pANDu, kAsa, Adi rogoMmeM khAMDake sAtha jAtIkoSaphale dAvI naladaM candanaM muraa|| sevana karAveM / yaha cUrNa lauMgake anupAnase zaTI madhurikA methI TaGkaNaM kRSNajIrakam / AdhmAnako zAnta karatA hai| kSAradvayaM vAlakaJca bilvaM pauSkaraM tathA // (6354) lavaGgAyaM modakam citrakaM pippalImUlaM viDaGga sadhanIyakam / ( bhai. ra. / agnimAMdyA.) rasAbhragandhakaM lauhaM samaM sarva vicUrNitam // lavaGgaM pippalI zuNThI maricaM jIrakadvayam / uSNodakAnupAnena mandAgnerdIpanaM param / kezaraM tagaraJcaiva elA jAtIphalaM tugA // zItatoyAnupAnairvA buddhvA doSagatiM bhiSak / kaTphalaM tejapatraJca padmabIjaM sacandanam / AmAtIsAraM grahaNI cirakAlotthitAmapi / zUlaM viSTambhamAnAhaM visUcI zothakAmale // | karpUraM jAtIkoSaJca mustaM mAMsI yavastathA / halImakaM pANDurogaM hanti kAsaM vishesstH| dhAnyakaM zatapuSpA ca lavaGga sarvatulyakam // labaGgAdyaM mahaccUrNa zarkarAsahitaM pibet / / sarvacUrNadviguNitAM zarkarAM viniyojayet / AdhmAnaM zamayecchIghraM lvnggsyaanupaantH| sarvaroga nihantyAzu amlapittaM sudAruNam // azvibhyAM nirmitaM hyetallokAnugrahahetave // agnimAndhamajIrNazca kAmalApANDuroganut / lauMga, jIrA, reNukA, saindhava lavaNa, dAracInI, | balapuSTikarazcaiva vizeSAt zukravarddhanam // tejapatra, choTI ilAyacI, ajamoda, ajavAyana, | grahaNI sarvarUpAzca atIsAraM sudurjayam / mothA, soMTha, pippalI, kAlI mirca, harar3a, baheDA, azvibhyAM nirmitaM hanti lavaGgAdhamidaM zubham // AmalA, seAyA, pAThA, cirAyatA, gokharu, jAvitrI, lauMga, pIpala, seTha, kAlI miraca, sapheda jAyaphala, dAruhaldI, jaTAmAMsI, lAla candana, | jIrA, kAlA jIrA, nAgakesara, ilAyacI, jAyaphala, murAmAMsI, kacUra, sauMpha, methI, suhAgA, kAlAjIrA, | baMsalocana; kAyaphala, tejapAta, kamalagaTTA, sapheda yavakSAra, sarjikSAra, sugandhavAlA, bilva, puSkaramUla, | candana, kakola, agara, khasa, abhraka bhasma, kapUra, citraka, pippalImUla, bAyaviDaGga, dhaniyA, pArada, jAvatrI. nAgaramothA. jaTAmAMsI. indrajau. dhaniyA abhrakabhasma, gandhaka aura lauhabhasma samAna bhoga le aura sauMphakA cUrNa 1-1 bhAga aura lauMgakA cUrNa kara cUrNa bnaaveN| sabake barAbara ( 26 bhAga ) lekara sabase do gunI mAtrA-1 maashaa| (104 bhAga) khAMDakI cAzanImeM milA kara (3-3 anupAna--vAtAdi doSoMke anusAra uSNa | mAzeke) modaka banA leN| tathA zItajalake sAtha sevana karAnese manda huI 2 inake sevanase bhayaMkara amlapitta, agnimAMdya, agni pradIta hotI hai tathA AmAtIsAra, grahaNI, ajIrNa, kAmalA, pANDu, hara prakArakI zUla, viSTambha, AnAha, viSUcikA, zotha, kAmalA, / saMgrahaNI aura kaSTa sAdhya atIsAra naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] caturyoM bhAgaH ye modaka bala puSTikAraka aura vizeSataH deM / tadanantara usake svAMgazItala hone para zukravarddhaka haiN| | auSadhako nikAla kara kharala kara leN| lavaNamaNDUram mAtrA--2-3 rttii| (ga. ni. / pANDu.) ise ucita anupAnake sAtha denese sannipAta maNDUra lavaNa prayo. saM. 5482 dekhiye| / aura pracaNDa rAjayakSmAkA nAza hotA hai| (6355) laharItaraGgo rasaH (6356) lAIcUrNam (1) (ra. rA. su. / sannipAtA.) (vai. mR.; ghR. ni. ra. / grahaNya.) mRtAyobhrAcagAnAM zuddhapAradagandhayoH / trijAtakavyoSavarArasendrapaJcaviMzatibhAgAH syuH pRthak pazca viSasya c|| | ___ gandhAjamodAmizivellarAvyaH / navasAdarasaH paJcabhAgA dvAdaza TakaNAt / bilvAnalAjAjilavaGgadhAnyabhAvanovaramukhyAzca bhaavyetknykaadvaiH|| gajopakulyAmadhukaM paTUni // ekaviMzativAraM ca tAvadAkajai rsaiH| hiGguH kuberAdvayamocasArau saptadhAdhUrtatailena tathA kanyArasena ca / / kSArau jayA srvcturthbhaagaaH| kAcakupyAM ca saMrudhya bAlukAyantragaM pacet / idaM hi cUrNa vinihanti tUrNa yAmadvAtriMzakaM yAvat svAGgazItaM samuddharet // pramUtikAsaGgrahaNIvikAram // guJjAdvayaM trayaM vApi yathAyogyaM ca bhakSayet / samastarogAntakamagnikAri sannipAtaM nihantyAzu rAjayakSmANamuddhatam // bhrAjiSNutAkArisutakrapItam / yogo brahmAstralaharI taraGgoyaM mahArasaH // imaM prayogaM bahudhAnubhUtaM loha bhasma, abhraka bhasma, tAmra bhasma, baMga- cakAra dhAtrI kila kApi lAhI // bhasma, zuddha pArada aura zuddha gandhaka 25-25 dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, soMTha, mirca, bhAga; zudra bachanAga 5 bhAga, nausAdara 5 bhAga | pIpala, hare, baher3A, AmalA, zuddha pArada, zuddha aura suhAgA 12 bhAga le kara prathama pAre gandhaka- gandhaka, ajamoda, sauMpha, bAyabiDaMga, haldI, belakI kajalI banAveM aura phira usameM anya auSadhe | girI, cItAmUla, jIrA, lauMga, dhaniyA, gajapIpala, milA kara sabako ghRtakumArI aura adarakake | mulaiThI, pAMco namaka (seMghA, kAlA namaka (saMcala), rasakI 21-21 bhAvanA dekara 7 bhAvanA dhatUrake | biDa lavaNa, kAca lavaNa, samudra lavaNa ), hIMga, telako deM aura phira punaH ghRtakumAroke rasakI tuna vRkSakA sAra, mocarasa, javAkhAra aura sajjIkhAra sAta bhAvanA dekara AtazI zIzImeM bhara deM tathA 1-1 bhAga tathA bhAMga sabase cauthAI le kara use bAlukAyantrameM rakha kara 32 paharakI agni / prathama pAre gandhakako kajjalI banAveM aura phira For Private And Personal Use Only
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 522. bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ lakArAdi usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara sura- isake sevanase atisAra, grahaNI aura pravAhikAkA kSita rakkheM / nAza hotA hai| ___ yaha cUrNa sUtikA roga aura saMgrahaNIko zIghra isameMse 1 zANa (3 / / mAze ) prAtaH aura hI naSTa karatA aura agnikI vRddhi karatA hai| yaha AdhI zANa sAyaMkAlako takrake sAtha sevana aneka bArakA anubhUta prayoga hai| karanA caahiye| ( mAtrA--1 mAzA ) lAIcUrNam (3) (madhyama) anupAna-taka / ( bhai. ra. | grahaNya. ; vR. yo. t.| ta. 64 ) " rasAyanAmRta rasaH " pra. saM. 6119 dekhiye / (6357) lAIcUrNam (2) (madhyama) (6358) lAIcUrNam (4) (laghu) (ra. rA. su. / saMgrahaNya.) (yo. ra.; ra. caM. / grahaNya.; yo. ta. / ta. 21.) zANaM zANaM rasaM gandhaM sUtaM gandhaM trikaTukaM dIpyakaM jIrakadvayam / tayoH kuryyAca kajjalIm / sauvarcalaM saindhavaM ca rAmaTaM biDameva ca // mRtA, bhraSTavAlhIkaM trisugandhaM ca vAlukam // zakrAyasya cUrNa tu cUrNatulyaM pradApayet / jAtIphalaM lavaGgaM ca kuSThaM jIraM kuliJjanam / saGgrahaM zUlamAnAhaM hanyAnnAnAtisArajit // vyoSaM mocarasaM bilvaM kAravI SaT paTUni ca // zuddha pArada, zudra gandhaka, soMTha, mirca, pIpala, etAni zANamAtrANi bhraSTabhaGgAkhilaiH smaaH| ajavAyana, sapheda aura kAlA jIrA, saJcala (kAlA lAIcUrNa miti khyAtaM rucyaM dIpanapAcanam // namaka), seMdhA namaka, ghImeM bhunI huI hIMga aura prAtastakreNa zANantaddeyaM zANArddhakaM nishi| biDa namaka 1-1 bhAga tathA bhAMga sabake barAbara satarka hantyatIsAraM grahaNIM ca pravAhikAm // lekara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura ___zuddha pArada, zuddha gandhaka, abhraka bhasma, bhunii| phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara huI hIMga, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, elavAluka, surakSita rakkheM / jAyaphala, lauMga, kUTha, jIrA, kuliMjana, soMTha, mirca, isake sevanase saMgrahaNI, zUla, aphArA aura pIpala, mocarasa, belagirI, kalauMjI aura chaH lavaNa aneka prakArakA atisAra naSTa hotA hai| ( seMdhA, saMbala, viDa namaka, sAmudra lavaNa, kAca ( mAtrA ----1 mAzA / anupAna-taka / ) lavaNa aura mRttikA lavaNa ) 1-1 zANa tathA . (6359) lAIcUrNam (5) (laghu) bhunI huI bhAMga sabake barAbara le kara prathama pAre (nAyikAcUrNam ) gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya | ( bhai. ra. ; ra. kA. dhe. / grahaNya. ) oSadhiyAMkA cUrNa milA kara surakSita rkkheN| trizANaM paJcalavaNaM pratyeka vyUpaNaM picuH / yaha cUrNa rocaka, dIpana aura pAcana hai| gandhakAt mASakAnaSTau catvAro mASakA rasAt // For Private And Personal Use Only
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] indrAzanAtpalaM zANatritayAdhikamiSyate / khAdet mizrakRtAnmAmanupeyaJca kAJjikama || mApakAdikrameNaivamanuyojyaM rasAyanam / atyantAnikaraJcaitadbhojanaM sarvakAmikam // prasiddhA yoginI nArI tathA proktaM rasAyanam grahaNInAzanaM hyetadagnisandIpanaM param // (6360) lAIcUrNam (6) (laghu) ( nAyikA cUrNam ) caturthI bhAgaH seMdhAnamaka 3 zANa (11 | mAze ), kAlA namaka 3 zANa, biDa namaka 3 zANa, sAmudra lavaNa 3 zANa, kAlavaNa 3 zANa; soMTha 1 tolA, kAlI mirca 1| tolA, pIpala 1 tolA, zuddha gandhaka 10 moze, zuddha pArada 5 mAze aura bhAMga | 5 tole 11 / mAze le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara surakSita rakkheM / 1 iyakSamiti pAThAntaram 523 zuddha gandhaka 1 tolA, zuddha pArada 7 // mAze, soMTha, mirca, pIpala 11 - 1 tolA, pAMcoM namaka ( saiMdhA, saMcala, viDa lavaNa, sAmudra lavaNa aura kAlavaNa ) tathA bhunI huI hIMga aura donoM / jIre 1 // - 1 // karSa ( pratyeka 22 // mAze ) lekara prathama pAra gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAveM evaM isa samasta cUrNase AdhI bhAMga milAkara surakSita rakkheM / (ra. rA. su.; vR. ni. ra.; bhA. pra . / grahaNya.) karSaM gandhakamarddhapAradamubhekuryAcchubhAM kajjalIm / tryakSe' tryUSaNatazca paJcalavaNaM sArddhaM ca karSa pRthak // bhRSTaM hiGgu ca jorakadvayayutaM sarvArddhabhaGgAyutam / khAded mitaM pravRtti gavAMstakreNa vilve na vA // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mAtrA --- 1 mAzA / ( bhai. ra. ra. kA. ghe. ; ra. rA. su.; ra. ra. ; dhanva. / grahaNya.; bR. yo. ta. / ta. 64; bR. ni. ra. ) anupAna -- kAJjI | isake sevanase saMgrahaNIkA nAza hotA aura citrakaM triphalA vyoSaM viDaGgaM rajanIdvayam / agni dIpta hotI hai / ise taka yA belake kAthake sAtha sevana karanese atisAra naSTa hotA hai / (6361) lAIcUrNam (7) (vRhat ) (vRhanAyikA cUrNam ) 3 bhallAtakaM yamAnI ca hiGgu lavaNapaJcakam / / gRhadhUmo vacA kuSThaM ghanamabhraJca gandhakam / kSAratrayaJcAjamodA pArado gajapippalI // amISAM cUrNakaM yAvattAvacchakAzanasya ca / abhyarcya nAyikAM prAtaryoginIM kAmarUpiNIm || amitaM cApi bhakSayedasya guNDakam / mandAnikAsa durnAmaplIhapANDucirajvarAn // 1 jIrakadvayamiti pAThAntaram 2 hiGgulaM lavaNatrayamiti pAThAntaram 3 kucha granthoM meM mocarasa, pAThA, lauMga aura jAvitrI adhika likhI hai / For Private And Personal Use Only
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 524 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [lakArAMdi pramehazothaviSTambhasaGgrahagrahaNIM jayet / _(6362) loGgalIguTikA (1) sarvAtIsAraharaNaH sarvazUlaniSUdanaH / / (lAgalyAdigugguluvaTikA) AmavAtagadocchedI sUtikAtaGkanAzanaH / / na ca te vyAdhayaH santi vAtapittakaphodbhavAH // ( bhA. pra. ; ra. caM. / vAtaraktA. ; ga. ni. / yAnna hanyAdasau siddho guNDako naayikaakRtH| ___ vAta. 20 ; vR. mA. | vAtarakto. ) kASThamapyudare tasyA bhakSaNAdyAti jIrNatAm // lAgalyAstvamRtAtulyaM kandamuddhRtya yatnataH / cItAmUla, harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, yojayet triphalAlauharajastrikaTukaiH samaiH / / pIpala, bAyabiDaMga, haldI, dAruhaldI, (pAThA- | guggulbamRtavallIbhikSAluGgarasena vA / ntarake anusAra haldI aura dAmahaldI ke sthAnameM | triphalAyA rasayuktA guTikAH kolasammitAH // sapheda aura kAlA jIrA ), zuddha bhilAvA, aja- bhakSayenmadhunAloDaya zRNu kurvanti yatphalam / vAyana, hIMga ( pAThAntarake anusAra zuddha hiMgula ), | pAdasphuTitadurbhagnaM jAnuprAptaM ca yadbhavet / / pAMco namaka ( seMdhA, saMcala, biDa lavaNa, kAca | yacca dehodgataM raktaM yaccAsAdhyaM prakIrtitam / lavaNa aura sAmudra lavaNa ), gharakA dhuvAM, baca, hantIyaM bhakSyamANasya prabalaM vAtazoNitam // kUTha, nAgaramothA," abhraka bhasma, zuddha gandhaka, giloya, kaliyArIkI jaDa, triphalA, loha javAkhAra, sajjIkhAra, suhAgA, ajamoda, zudra | bhasma, trikuTA ( seTha, mirca, pIpala), zuddha gUgala pArada aura gajapIpala 1-1 bhAga tathA bhAMga | aura bIja rahita munakkA samAna bhAga lekara sabako sabake barAbara lekara prathama pAre gandhakakI kajjalI jambIrI nIbUke rasa aura triphalAke kAthameM kharala banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa karake berake samAna goliyAM banA leN| milA kara surakSita rakkheM / inheM zahadameM milAkara sevana karanA cAhiye / mAtrA-1 maashaa| jisa vAtaraktameM pairoMmeM ghAva ho gaye hoM, jo isake sevanase agnimAMdya, khAMsI, arza, plIhA, pANDa, jIrNa jvara, prameha, zotha, viSTambha, saMgrahaNI, jAnu taka pahuMca gayA ho aura jise asAdhya samajhA jAtA ho vaha bhI isake sevanase naSTa ho hara prakArakA atIsAra, zUla, AmavAta aura sUtikA roga Adi aneka roga naSTa hote haiN| jAtA hai| isake prabhAvase kASTha bhI paca sakatA hai| (6363) lAgalIguTikA (2) ( ga. ni. / guTikA. 4) 4 pAThAntarake anusAra 3 lavaNa / 5 vR. yo. ta. meM nAgaramotheke sthAna para lAgalI trivRtA lohacUrNa dazapalaM pRthak / triphalA pATha hai| triMzattu guTikAH pathyAH kuryAbhRGgarasaplutAH / / For Private And Personal Use Only
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH rasaprakaraNam ] chAyAzuSkAM ca tatrA guTikAM bhakSayettataH / jIrNe rasena rUkSeNa peyA pUrve na bhojayet // yantra brahmacaryAH krameNa guTikAmapi / khAdetprAtastu mAkaM bhavetkAmacaraH kramAt // evaM sarvANi kuSThAni jayatyAMtabalAnyapi / dhImedhAsmRtiyuktastu nityaM jIvetsamAH zatam // kaliyAkI jar3a, nisota aura loha cUrNa ( bhasma ) 50-50 tole le kara sabakA cUrNa karake use bhaMgareke rasa meM ghoTeM aura sampUrNa auSadhakI 30 goliyAM banAkara chAyAmeM sukhA leM 1 inameMse prathama AdhI AdhI golI nitya prati prAtaH kAla sevana karAveM aura auSadha pacane para rUkSa padArthoM ke rasa se peyA banAkara khilAveM / auSadha pacaneke pahile bhojana na denA cAhiye / kucha dina bAda mAtrA bar3hAkara eka golI taka khilA sakate haiM / inake sevana se 1 mAsa meM sampUrNa kuSTha naSTa ho kara dhI, medhA aura smRtikI vRddhi hotI hai / (6364) lAGgalyAdyaM lauham ( ra. rA. su. / vAtaraktA. ; dhanva; rase. sA. saM. ra. ra. / vAtaraktA. ) vizuddhalAGgalImUla trikaTutriphalaistathA / lAkSAguggulubhistulyaM lauhacUrNa niyojayet // mAtuluGgarasenaiva triphalAyA rasena ca / vimRdya yatnataH pazcAt guTikAM kola sammitAm bhakSayenmadhunA sA zRNu kurvanti yAn guNAn / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 525 AjAnusphuTitaM ghoraM sarvAGgasphuTitaM tathA // tatsarvaM nAzayatyAzu sAdhyAsAdhyaM ca zoNitam // zudra kaliyArI mUla, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, lAkha, aura gUgala 1 - 1 bhAga tathA loha bhasma sabake barAbara lekara sabako ekatra milA kara jambIrI nIbU ke rasa aura triphalA ke kAthameM ghoTa kara berake samAna goliyAM banA leN| inheM zahada meM milAkara sevana karanA cAhiye / inake sevanase jAnu taka tathA sarvAMga meM phUTe huve sAdhyAsAdhya hara prakArake vAtaraktakA nAza hotA hai| (6365) lAvikAcUrNam (1) (madhyama) ( ra. rA. su. ; ra. kA. dhe. / grahaNya. ) isake sevana kAlameM saMyama pUrvaka rahanA aura abhraM pAradagandhakaM karikaNA bhallAtajAtIphalam kA pAlana karanA cAhiye / kSAraM hiGgu viDaGgapaJcalavaNaM dhUmazca kuSThaM vacA / / dve jIre triphalAjamodamaruNAvyoSaM yavAnI | tatazcUrNa sarvamidaM samena rajasA zakrAzanenAnvitam // mandAgniM grahaNIM pramehaharaNaM durnAmakAsApaham / zodhAnIkavamitvazUlanicayaM nAnAtisAraM jvaram // hanyAdAmasamIraNamaruci gadAn lUtAmayaM pANDutAm / sarve'pi zamaM prayAnti niyataM rogAstu vAtAdayaH // prAtazcAkSamitAranAla sahitA bhuktA ca sA lAvikA / For Private And Personal Use Only
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 526 www.kobatirth.org ta-bhaiSajya - bhArata kuryAtkAntimayaM vapuzca matidaM gambhIranAdaM tathA // ambhobhistvathavAnupAna. vidhinA bhakSecca tAM mastubhiH / svecchA bhakSaNato bhavet pramudito sadvaidya nidarzanAt // abhraka bhasma, zuddha pArada, zuddha gandhaka, gajapIpala. zuddha bhilAvA, jAyaphala, javAkhAra, hIMga, bAyabiDaMga, pAMco lavaNa, gharakA dhuMvA, kuSTha, baca, sapheda aura kAlA jIrA, harra, baher3A, AmalA, ajamoda, atIsa, soMTha, mirca, pIpala aura ajavAyana 1-1 bhAga tathA bhAMga sabake barAbara le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara surakSita rakkheM / sAra, isake sevanase mandAgni, grahaNI, prameha, arza, khAMsI, zotha, vamana, zUla, aneka prakArakA atijvara, AmavAta, aruci, makar3IkA viSa, pANDu aura anya aneka rogoM kA nAza hotA tathA zarIra kAnti aura buddhi bar3hatI evaM svara gambhIra hotA hai| mAtrA - - 1 | tolA / ( vyavahArika mAtrA - - - 1 // mAzA | ) ise prAtaH kAla sevana karanA cAhiye / anupAna -- AranAla, jala, athavA mastu | (6366) lAvikAcUrNam (2) (mahat) ( ra. rA. su. / grahaNya. ) pAradaM gandhakaM lauhaM tryUSaNaM lavaNAni ca / kSAratrayaM yamAnyau ca mustakaM gajapippalI || - ratnAkaraH [ lakArAdi kuTajendrayavo hiGgu zatapuSpAhiphenakam / gRhadhUmavacAkuSThaM fas jIrakadvayam // abhrakaM citrakaM pAThA lavaGgaM triphalA zubhA / jAtIphalaM sakarpUraM tvagelA patrakezaram // etAni samabhAgAni zakrAzanasamAni ca / yathAvyAdhilaM khAdeddIpayejjaTharAnalam || avazyaM jArayatyAzu bhakSyaM caivAtibhojanam / nAzayedgrahaNIM zothamAmaM caivAmavAtakam / / kAmalAM pANDurogaM ca kAsaM zvAsa jalodaram || plIhAnaM pInasaM zUlaM kuSTaM kRmigadaM tathA // sevyamAne bhavetkAMkSA sagacchetpramadAzatam / jIvedvarSazataM sAgraM valIpalitanAzanam // vAtazleSmavikAreSu zasyate ca tuSodakaiH / aarat mahatI caiva sarvarogavinAzinI // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddha pArada, zuddha gandhaka, loha bhasma, soMTha, mirca, pIpala, pAMcoM namaka, suhAgA, sajjIkhAra, javAkhAra, ajavAyana, ajamoda, nAgaramothA, gajapIpala, kur3ekI chAla, indrajau, hIMga, soyA, aphIma, gharakA dhuvAM, baca, kUTha, bAyabiDaMga, sapheda aura kAlA jIrA, abhraka bhasma, cItAmUla, pAThA, lauMga, harra, baher3A, AmalA, baMsalocana, jAyaphala, kapUra, dAracInI, ilAyacI, tejapAta aura nAgakesara 1-1 bhAga tathA bhAMga sabake barAbara le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milA kara surakSita rakkheM / isake sevana se jaTharAgni atyanta prabala ho jAtI aura grahaNI, zotha, Ama, AmavAta, kAmalA, pANDu, khAMsI, zvAsa, jalodara, plIhA, pInasa, zUla, 1. kuSTha aura kRmi rogakA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH - yaha cUrNa kAmottejaka bhI hai; tathA balipalita- mAtrA--5 rttii| kA nAza karake AyuvRddhi karatA hai| ise zahadameM milAkara sevana karanese amlaise vAtakaphaja rogAmeM kAMjIke sAtha denA / pitta naSTa hotA hai| caahiye| (6368) lIlAvilAsarasaH (2) (mAtrA-1 mAzA / ) (ra. ca. / vAjIkaraNA.) lIlAvatIvaTI rasendrabhasmAbhrakakAJcanaM ca (ra. rA. su. ; vai. ra. / jvarA.) / kstuurikaakungkmjaatiptrii| pra. saM. 2122 " jIrNajvarAri * rasaH " lavaGgaelAtajatulyabhAgaM dekhiye| bhAgArdhamekaM kanakasya bIjam / / (6367) lIlAvilAsarasaH (1) ( yo. ra. ; ra. ra. sa. / a. 18) sammardayettaNDulikArasena zuddhasUtaM samaM gandhaM mRtatAmrAbhrarocanam / vallaikamAnaM madhusamprayuktam / bhakSevikAlaM zRtazItadugyaM tulyAMzaM mardayedyAmaM rudbhavA laghupuTe pacet // pinsadA sarvagadAnihanti // akSadhAtrIharItakIH kramavRdhdayA vipAcayet / paNDho'lpavIryo bahumUtrameho jalenASTaguNenaiva grAhyamaSTAvazeSakam // anena bhAvayetpUrva pakvamUtaM punaH punaH / nArIzataM gacchati kAmatulyaH / kAmasya vRddhiM prakaroti puSTiM paJcaviMzativAraM ca tAvatA bhRGgajadravaiH / / zuSkaM taccUrNitaM khAdetpaJcaguJjamadhuplutam / lIlAvilAso rasarAja eSaH // raso lIlAvilAso'yamamlapittaM niycchti|| pArada bhasma, abhraka bhasma, svarNa bhasma, kastUrI, kesara, jAvatrI, lauMga, ilAyacI aura zuddha pArada, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, abhraka dAlacInI 1-1 bhAga tathA dhatUreke zuddha bIja bhasma aura anAradAnekA cUrNa samAna bhoga le kara AdhA bhAga le kara sabako ekatra milAkara caulAI ke prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira rasameM ghoTa kara sukhA leN| usameM anya auSadhe milA kara sabako acchI taraha mAtrA--3 rttii| kharala karake zarAvasampuTameM banda karake laghupuTameM ise prAtaH sAyaM zahadake sAtha khA kara Uparase pakAveM / tadanantara 1 bhAga baher3A, 2 bhAga AmalA pakA kara ThaNDA kiyA huvA dUdha pInA cAhiye / aura 3 bhAga hara lekara sabako ekatra kUTa kara yaha atyanta kAmavarddhaka aura pauSTika hai / ATha gune pAnImeM pakAveM aura AThavAM bhAga rahanepara isake sevanase napuMsaka, alpavIrya aura pramehachAna kara usa kAthakI uparokta rasako 25 bhAvanA | grasta tathA bahumUtra rogase pIr3ita rogI bhI svastha deM aura phira 25 bhAvanA bhAMgareke rasakI de kara ho kara sau sau striyoMke sAtha samAgama karane meM su khA leN| samartha ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi (6369) lIlAvilAsarasaH (3) / (6370) lokanAthapoTalIrasaH ( bhai. ra. ; re. caM. ; ra. kA dhe. ; ra. rA. su. : (ra. kA. the. / prameha.) rase. sA. saM. / amlapittA. vR. yo. ta. / ta. mRtarasayugabhAgau hATakaM candrabhAga 122; rase. ci. ma. / a. 9) vasuguNitakaparda TaGkaNaM bhAgamekam / sitaviSazazibhAgaM sarvatulyaM sugandhaM raso baliyomaravistu lauha tithidinamanalAdbhirvajradugvena ghRSTvA // dhAnyakSanIraistridinaM vimartha / / tadanu ca kRtagolaM pakvabhANDe sthitaM tatadalpavRSTaM mRdumArkaveNa gajapuTavidhisiddhaH poTalI lokanAthaH / sampardayedasya hi raktimAtram // ghRtamaricasametaM vallamA pradadyAhantyamlapittaM vividhapakAraM dvijayati bhayadArI zvAsahArI trirAtrAt // lIlAvilAso rasarAja essH| madhukaNayutamenaM bhojayedyuktapathyaM chadi sazUlAM hRdayasya dAha ghRtapacitasuzAkaM varjayettailam / harati sakalarogAnsarvamehAnihanyAnivArayedeSa na saMzayo'tra // janayati bahuvIrya kAntipuSTiM karoti // dugdhaM sakUSmANDarasaM sadhAtrI pArada bhasma 2 bhAga, svarNa bhasma 1 bhAga, phalaM sametaM sasitaM bhajedvA // | kaur3I bhasma 8 bhAga, suhAgekI khIla 1 bhAga, zuddha pArada, zuddha gandhaka, abhraka bhasma, tAmra zuddha sapheda viSa ( saMkhiyA ) 1 bhAga aura zuddha bhasma aura loha bhasma samAna bhAga le kara prathama | gandhaka 13 bhAga ( sabake barAbara ) le kara sabako pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM / ekatra pIsa kara 15-15 dina cIteke kAtha aura anya auSadhe milA kara sabako Amale aura thohara (seMDa) ke dUdhameM kharala karake golA banAveM baher3eke rasa yA kAthase 3-3 dina mardana kareM | aura use sukhA kara zarAva sampuTa meM banda karake aura phira thor3I dera bhaMgareke rasameM ghoTa kara 1-1 | gajapuTa meM pakAveM / evaM jaba vaha svAMga zItala ho rattIkI goliyAM banA leN| jAya to nikAla kara pIsa leN| ___ inake sevanase vividha prakArake aglapitta, mAtrA-3 rttii| chardi, zUla aura hRdayakI dAhakA nAza hotA hai| ise kAlI mircake cUrNameM milA kara ghRtake dUdhameM peThe ( kumhar3e ) kA rasa, AmalekA | sAtha sevana karanA cAhiye / cUrNa aura mizrI milA kara pInese bhI amlapitta | isake sevanase zvAsa roga 3 dinameM hI naSTa naSTa hotA hai| | ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH sAdiSu / ise pIpalake cUrNa aura zahadake sAtha sevana (mAtrA-2 rttii|) karane tathA tailavarjita, ghRtapakva zAka aura pathya ise samAna bhAga atIsa aura kAlI mircake bhojana khAnese samasta prakArake prameha naSTa hote | cUrNake sAtha sevana karanA caahiye| aura atyanta vIrya vRddhi hotI tathA kAnti aura isake sevanase nirbalatA, khAMsI, zotha, Ama, puSTi bar3hatI hai| vAyu, gunma, zUla, zvAsa, grahaNI, arza, rAjayakSmA, (6371) lokanAthapoTalI pANDu, jvara, agnimAMdya aura arucikA nAza ( vR. ni. ra. / kAsA.) hotA hai| kRtvA jambharasena gandharasayostattulyaM tAmrAkRta, isa para lokanAtha rasake samAna padhyAdi golaM lAvaNayantragarbhanihitaM rudhvA pacettaM zanaiH / / pAlana karanA caahiye| yAmAnaSTa kapardajena sakalaM tulyena tadbhasmanA, (6372) lokanAtharasaH (1) yuktaM citrakavAriNA laghutaraM piSTvA puTaM daapyet|| saMzuddhAmiti poTalI sahaviSAM mArIcacUrNena tA (yo. ci. ma. / a. 7) bhAgau dagdha kapardakasya ca maznoyAditi lokanAthavidhinA daurbalyakA tathA zaGkhasya bhAgadvayam / bhAgau gandhakamUtayomilizophAmAnilagulmazUlakasanazvAsagrahaNyazasi, tayoH piSTAnmarIcAdapi // prauDhe yakSmaNi pANDurogasahite santApamAndhA bhAgAnAM tritayaM niyojya rucau // ___ sakalaM nimbUrasaizcUrNitam / 1-1 bhAga zudra pArada aura zuddha gandhakakI pItastakramanugrahaNyapakajjalI banAkara use 1 dina jambIrI nIbUke haraHzrIlokanAtho rsH|| rasameM ghoTa kara golA banAveM aura use sukhA kara 2 bhAga zudra tAmrake sampuTameM banda karake usa para kaur3I bhasma 2 bhAga, zaMkha bhasma 2 bhoga, 3-4 kaparamiTTI kara deM evaM use sukhAkara 8 pahara zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 1 bhAga aura lavaNa yantrameM pakAveM / tadanantara svAMga zItala / kAlI mircakA cUrNa 1 bhAga le kara prathama pAre hone para sampuTameMse auSadhako nikAla kara pIsa leM gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya aura usameM usake barAbara kaur3I bhasma milA kara auSadhe milA kara nIbUke rasameM kharala karake sabako cauteke kAthameM ghoTa kara golA banAveM aura | sukhA leM / use sukhA kara zarAva sampuTameM banda karake laghu ise takrake sAtha sevana karanese grahaNI roga puTameM pakAveM / tadanantara usake svAMga zItala hone naSTa hotA hai / para auSadhako nikAla kara pIsa kara rakha leN| / ( mAtrA-1 mAzA / ) For Private And Personal Use Only
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi (6373) lokanAtharasaH (2) / tyajedayuktanidrAM ca kAMsyapAtre ca bhojanam / | kakArAdiyutaM sarvaM tyajecchAkaphalAdikam // (vR. ni. ra.; ra. caM. / rAjaya. ; zA. sN.| pathyo'yaM lokanAthastu zubhanakSatravAsare / khaM. 2 a. 12; yo. ci m.| pUrNAtithau zuklapakSe jAte candrabale tathA // mizrA. ; ra. pra. su. / a. 8) pUjayitvA lokanAthaM kumArI bhojyetttH| zuddho bubhukSitaH mUto bhAgadvayamito bhavet / dAnaM datvA dvighaTikAmadhye grAhyo rasottamaH // tathA gandhasya bhAgau dvau kuryAtkajalikAM tayoH rasAccejjAyate tApastadA zarkarayA yutam / sUtAcaturguNeSveva kapardeSu vinikSipet / / satvaM guDUcyA gRhNIyAdvaMzarocanA yutam / / bhAgaikaM TaGkaNaM datvA gokSIreNa vimardayet // kharaM dADimaM drAkSAmikSukhaNDAni cArayet // tathA zaMkhasya khaNDAnAM bhAgAnyaSTau prakalpayet / arucau nistuSaM dhAnyaM ghRtabhRSTaM sazarkarama / kSiptaM sarvaM puttsyaantshcuurnnliptshraavyoH|| dadyAttathA jvare dhAnyaguDUcIkkAthamAharet / / garte hastonmitaM dhRtvA puTedgajapuTena ca / uzIravAsakakAthaM dadyAtsapadhuzarkaram / svAGgazItaM samudatya piSTvA tatsarvamekataH / / raktapitte kaphe zvAse kAse ca svarasaMkSaye // SaDguJjAsaMmitaM cUrNamekonatriMzadUSaNaiH / agnibhRSTajayAcUrNa madhunA nizi dIyate / ghRtena vAtaje dadyAnnavanItena pittaje // nidrAnAze tisAre ca grahaNyAM mandapAvake // kSaudreNa zleSmaje dadyAdatisAre kSaye tthaa| sauvarcalAbhayAkRSNAcUrNamuSNodakaiH pibet / arucau grahaNIroge kArya mandAnale tathA // zUle'jINe tathA kRSNA madhuyuktA jvare hitA // kAsazvAseSu gulmeSu lokanAtho raso hitH| / plIhodare vAtarakta cha- caiva gudAkare / tasyopari ghRtAnnaM ca bhuJjIta kavalatrayam // | nAsikAdiSu rakteSu rasaM dADimapuSpajam / / maMce kSaNaikamuttAnaH zayItAnupadhAnake / dUrvAyAH svarasaM nasye pradadyAccharkarAyutam / anamlamannaM saghRtaM bhuJjIta madhuraM dadhi / / | kolamajAkaNAvahipakSabhasma sazarkaram / / sadugdhabhaktaM dadyAca jAte'gnau saaNdhybhojne| madhunA lehayecchardihikAkopasya zAntaye / saghRtAnmudgavaTakAn vyaMjaneSvavacArayet // vidhirepa prayojyastu sarvaspinyoTalIrase / / tilAmalakakalkena snApayetsarpiSA'tha vaa| magAGke hemagarbhe ca mauktikAkhye raseSu ca / abhyaJjayetsarpiSA ca snAna koSNodakena c|| ityayaM lokanAthAkhyo rasaH sarvaruja jayet / / kacittailaM na gRhIyAna vilvaM kAravelakam / zuddha bubhukSita pArada 2 bhAga aura zuddha vArtAkaM zapharI cizcAM tyajedvyAyAmamaithune // gandhaka 2 bhAga le kara kajjalI banAveM aura use madyasandhAnakaM higushunntthiinmaassaanmmuurkaan| 8 bhAga kaur3iyoM meM bhara deM / tadanantara 1 bhAga kUSmANDaM rAjikAM kopaM kAaikaM caiva varjayet // suhAgeko gAya ke dUdhameM pIsa kara usase una kaur3iyoM For Private And Personal Use Only
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH kA mukha banda kara deM aura phira bhItarako tarapha maithuna, madya, hIMga, seAMTha, ur3ada, masUra, kumhar3A cUnA pute huve zarAvo meM 8 bhAga zaMkhake Tukar3e (peThA), rAI, krodha karanA, kAMjI, asamaya sonA, aura ye kauDiyAM bhara kara usa para usI prakArakA kAMsIke pAtrameM bhojana karanA, aura kakArAdi dUsarA zarAva rakha kara donoMkI sandhi banda kara deM vargake phala tathA zAkAMko parityAga karanA aura kapaDamiTTI karake sukhA leN| tatpazcAt isa | cAhiye / sampuTako 1 hAtha gahare gar3hemeM rakha kara gajapuTakI / ise sevana karanese pUrva zubha nakSatra, zubha vAra agni deM aura usake svAMgazItala hone para sampuTa | aura pUrNA tithi (paMcamI, dazamI, pUrNimA) ko meMse auSadhako nikAla kara kaur3iyoM aura zaMkha lokanAthakA pUjana karake, kumArI kanyAko bhojana sameta pIsa leN| karAnA aura dAna denA cAhiye / tadanantara isakA ___ isameMse 6 rattI cUrNa 28 kAlI mircake | sevana Arambha karanA cAhiye / sAtha milAkara vAtaja rogAMmeM ghRtake sAtha, pittaja ___ yadi rasa khAneke pazcAt dAha ho to mizrI, rogoMmeM navanIta (makkhana) ke sAtha aura kaphaja | - giloyakA sata aura baMsalocana ekatra milA kara rogoMmeM zahadake sAtha khilAnA caahiye| denA tathA khajUra, anAra, kizamiza aura Ikha isake sevanase atisAra, kSaya, aruci, saMgra- | (ganne) kI gaNDIrI khilAnI caahiye| haNI, kRzatA, agnimAMdya, khAMsI, zvAsa aura gulmakA isa rasake sevana kAlameM vizeSa upadravoMkI nAza hotA hai| cikitsA isa prakAra karanI cAhiye / yaha rasa khilAneke pazcAt 3 grAsa ghRtayukta / arucimeM---dhaniyeke cAvaloMko ghImeM bhUnakara bhAta khilonA aura rogIko binA takiyA lagAe | mizrImeM milAkara khilAnA cAhiye / thor3I dera taka citta liTAe rakhanA caahiye| jvarameM--dhaniye aura giloyakA kAtha ___isa para amlarahita ghRtayukta anna aura pilAnA cAhiye / mIThA dahI khilAnA cAhiye / sAyaMkAlako bhUkha raktapitta, kapha, zvAsa, khAMsI aura lagane para dUdha bhAta aura ghImeM tale huve mUMgake bare | svarakSayameM--khasa aura bAseke kAthameM zahada aura dene caahiye| khAMDa milAkara pilAnA cAhiye / pise huve tila aura AmalekA, yA ghRtakA | nidrAnAza, atisAra, grahaNI aura abhyaGga karaneke pazcAt mandoNa jalase snAna agnimAMdyameM--rAta ke samaya bhunI huI bhAMgakA cUrNa karAnA cAhiye / zarIra para ghRtakI mAliza karAnI | zahada meM milAkara caTAnA cAhiye / caahiye| 1. kakArAdi varga-kumher3A (peThA), ___ apathya-isa rasake sevana kAlameM tela, kakar3I, kaliGga (tarabUja), karelA, kusumbha, kakor3A, bela, karelA, baiMgana, machalI, imalI, vyAyAma, / kalambI aura kAkamAcI (makoya) / For Private And Personal Use Only
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 532 zUla aura ajIrNameM saMcala (kAlA namaka ), harra aura pIpalakA cUrNa uSNa jalake sAtha deM / bhArata - maiSajya ratnAkaraH jvara, plIhA, vAtarakta, chardi aura arzameM- pIpalakA cUrNa zahada meM milA kara caTAnA cAhiye nAsAdise raktasrAva hone meM - anAra ke phUloM ke svarasa yA durvA ghAsake rasameM khAMDa milA kara usakI nasya denI cAhiye / chardi aura rikAmeM -- berakI guThalI kI girI, pIpala aura mora paMkhakI bhasmakA yathA vidhi cUrNa banA kara zahada ke sAtha caTAnA cAhiye / mRgAGka poTalI, hemagarbha poTalI aura muktA poTalI Adi meM bhI yahI vidhi kAmameM lAnI cAhiye / (6374) lokanAtharasa: (2) (bRhad ) ( bhai. ra. ra. rA. su. ; rase. sA. saM. / lIhA. ; rase. ci. ma. / a. 9 ) zuddha dvidhA gandhaM khalle kRtvA tu kajjalIm / sUtatulyaM jAritAbhraM mardayetkanyakAmbunA // tato dviguNitaM dadyAttAtraM lauha prayatnataH / kAkamAcIrasenaiva sarvaM tatparimarddayet // sUtAcca dviguNaM gandhaM varATIsambhavaM rajaH / *piSTrA jambIranIreNa mRSAyugmaM prakalpayet // tanmadhye golakaM kSiptvA yatnena chAdayedbhiSak / zarAvasampuTaM kRtvA mRdbhasma lavaNAmbubhiH // 1 "sUtAnnavaguNaM deyaM varATI sambhavaM rajaH " iti pAThAntaram / [lakArAdi zarAvasandhimAlipya cAtape zoSayetkSaNam / tato gajapuTaM dattvA svAMgazItaM samuddharet // piSTvA tu sarvamekatra sthApayedbhAjane zubhe / khAdedvaladvayaJcAsya mUtrazcAnu pivennaraH || dhunA pippalIcUrNa saguDAM vA harItakIma / ajAja vA guDenaiva bhakSayettulyayogataH / yakRtplIhodarograJca zvayathuJca vinAzayet // vAtASThIlAca kamaThIM pratyaSThIlAM tathaiva ca / kAMsyakroDAgramAMsaJca zUlaJcaiva bhagandaram / vahnimAnyaJca kAsazca lokanAtharasottamaH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zuddha pArada 1 bhAga, aura zuddha gandhaka 2 bhAga le kara kajjalI banAveM aura phira usameM 1 bhAga abhraka bhasma milAkara 1 dina ghIkumArake rasameM ghoTeM / tadanantara usameM 2-2 bhAga tAmra bhasma aura loha bhasma milA kara sabako makoyake rasameM ghoTa kara golA banAkara sukhA leN| tatpazcAt 2 bhAga zudra gandhaka aura 2 bhAga kaur3IkA cUrNa lekara donoM ko ekatra milAkara nIbU ke rasa meM kharala karake usase 2 mUSA banA kara sukhA leM aura unameM uparokta golA banda karake use 2 zarAvAMmeM banda kara deM aura jor3ako miTTI, rAkha aura seMdhA namaka ke pAnImeM pise huve cUrNa se banda karake dhUpa meM sukhA leM / evaM usa para kapar3e miTTI karake, sukhA kara gajapuTa pkaayeN| jaba svAMga zItala ho jAya to sampuTameMse auSadhako nikAla kara ( kaur3I kI mUSAsameta) pIsakara surakSita rakkheM ( bhaiSajya * bhai. yaha pATha nahIM hai / For Private And Personal Use Only ra. meM. " piSTvA ..... zoSayet kSaNam "
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] ratnAvalIke anusAra gandhaka aura kaur3IkI mUSA na banAkara 8 bhAga kaur3IkA cUrNa DAlanA aura sAdhAraNa zarAvAM meM banda karanA cAhiye | ) caturthI bhAgaH mAtrA - 6 rattI / ise pIpalake cUrNa aura zahadake, yA harrake cUrNa aura gur3ake sAtha athavA jIreke cUrNa aura gur3a ke sAtha khAkara gomUtra ponA cAhiye / isake sevana se yakRta, plIhA, zotha, vAtASThIlA, kamaThI, pratyaSThIlA, kAMsyakroDa, agramAMsa, zUla, bhagandara, agnimAMdya aura khAMsIkA nAza hotA hai| 1 (6375) lokanAtharasa: (4) ( rasa. ci. ma. / sta. 7 ) rasagandhau samau kRtvA hastizuNDIrasaibhRzam / hiGgupatrIrasaizvApi mardayeddinapaJcakam || vighRSya vAlukAyantre kUpikAyAM nivezya tam dinamekaM bhavedagnirmandaM mandaM nizAvadhi || evaM niSpadyate sUtaH pItaH zItastu gRhyate / parNakhaNDena guJjakaM maricena samanvitam // kSudrodhaM kurute'tyarthamudaraM ca vinAzayet / jvarApanayanaM kuryAtparAM puSTi karoti ca // hRdayotsAhajananaH surUpaM vapuSo bhavet / madhurasvara evAyaM nIlakezo'tinirbhayaH // aari kAmaye striyo hRdayahAriNam / senAdasya sutasya mAnavaH kAmitaM labhet // vanitAnAM zataM gacchenna svedo jAyate tanau / zarkarekSupayaH pAnaM pauSTikAnnasya bhakSaNAt // roganAzaM dhruvaM kuryAdrasoyaM paramauSadham // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 533 zuddha pArada aura zuddha gandhaka samAna bhAga lekara kajjalI banAveM aura phira use pAMca pAMca dina hAthI sUMDI aura hiMgupatrIke rasameM ghoTa kara sukhA kara AtazI zIzI meM bhara deM aura use bAlukA yantrameM rakha kara 1 dina mandAgni para pakAveM / tadanantara jaba zIzI svAMgazItala ho jAya to usameMse rasako nikAla kara kharala kara leM / isakA raMga pIlA hogA / ise kAlI mirca ke cUrNa ke sAtha milA kara pAnameM rakha kara khAnA cAhiye / mAtrA - - 1 rattI / isake sevana se atyanta agnivRddhi hotI aura udara roga tathA jvarakA nAza hotA hai / yaha atyanta pauSTika aura atyanta kAmottejaka hai / ise sevana karane se hRdayameM utsAha bar3hatA, zarIra sundara hotA aura svara madhura ho jAtA hai / bAla ho jAte haiM / isake prabhAva se manuSya sau sau striyoMke sAtha samAgama karane para bhI nahIM thakatA / isake sevana kAla meM khAMDa, Ikha, dUdha aura pauSTika anna sevana karanA cAhiye / (6376) lokanAtharasa : ( (5) (laghulokezvararasaH) ( bhai. ra. ; ra. ra. ; rase. sA. sa. / atisArA. ; ra. ra. sa. / u. a. 16) bhasmasUtasya' bhAgaikaM catvAraH zuddhagandhakAt / varATikA TaGgaNena nirudhya ca // 1 zuddha sUtasyeti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [lakArAdi bhANDe ruvA puTe pAcya svAGgazItaM samuddharet / / mAtrA-1 mASA / lokanAtharaso nAma kSaudrerguAdvayaM mitam // ise zahada yA navanIta ke sAtha khAnese 40 nAgarAtiviSAmustaM devadAruvacAnvitam / dinameM rAjayakSmAkA nAza ho jAtA hai| kaSAyamanupAnantu sarvAtIsAranAzanaH // isakI 1-1 mAtrA haraeka paharake bAda . pArada bhasma (yA zuddha pArada) 1 bhAga denI cAhiye / aura zuddha gaMdhaka 4 bhAga lekara donoMko ekatra (6378) lokanAtharasa: (7) ghoTa kara kaur3IyoMmeM bhareM aura unake mukhako (dUdhameM pise huve) suhAgese banda kara deM; evaM unheM zarAva ( bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; ra. caM. / sampuTa meM banda karake gajapuTa meM pakAveM / isake plIhA.; dhanva. / udarA.; rase. ci. ma. / a. 9) pazcAt usake svAMga zItala hone para kaur3iyoMko pAradaM gandhakaJcava samabhAgaM vimardayet / nikAla kara pIsa leN| | mRtAbhaM rasatulyaJca punastatraiva mardayet // - mAtrA--2 rattI / rasadviguNalauhazca lauhatulyazca tAmrakam / anupAna-ise zahadake sAtha cATa kara | varATikAyA bhasmAtha pAradAtriguNaM kuru // soMTha, atIsa, nAgaramothA, devadAru aura bacakA | nAgavallIrasenaiva maIyedyatnato bhiSak / kAtha pInA caahiye| puTellaghupuTe vidvAn svAGgazItaM samuddharet / / ... isake sevanase samasta prakArake atisAra naSTa madhunA pippalIcUrNa saguDAM vA harItakIm / hote haiN| ajAjI vA guDenaiva bhakSayedanupAnataH // (6377) lokanAtharasaH (6) (laghu) yakRdgulmodaraharaH plIhazvayathunAzanaH / ( zA. saM. / khaM. 2 a. 12; ra. ra. / kSaya. ) jIrNajvaraM tathA pANDukAmalAJca vinAzayet / / varATabhasmamaNDUraM cUrNayitvA ghRte pacet / / agnimAndyazca zamayellokanAtho rsottmH|| tatsamaM maricaM cUrNa nAgavalyA vibhAvitam // 1-1 bhAga zuddha pArada aura gandhakakI taccUrNa madhunA lehyamathavA nvniitkaiH|| kajjalI banA kara usameM 1 bhAga abhraka bhasma, 2 mASamAtra kSayaM hanti yAme yAme ca bhakSitam // | bhAga loha bhasma, 2 bhAga tAmra bhasma aura 3 bhAga lokanAtharaso hyeSa maNDalAdrAjayakSmanut / / ( pAThAntarake anusAra 6 bhAga ) kaur3I bhasma le kaur3I bhasma, aura maNDUra bhasma samAna bhAga kara sabako ekatra kharala karake pAnake rasameM ghoTa le kara doneAMko ekatra kharala karake samAna bhAga | kara golA banAveM aura use zarAvasampuTameM banda ghImeM pakAveM aura jaba ghI zuSka ho jAya to 1 tAmratastriguNamiti pAThAntaram usameM usake barAbara kAlI mircakA cUrNa milA | 2 " puTedgajapuTe " iti pAThAntaram kara sabako pAnake rasameM kharala karake sukhA leN| kaI granthoM meM anupAnameM gomUtra bhI likhA hai| For Private And Personal Use Only
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org rasaprakaraNam ] karake laghupaTa ( pAThAntara ke anusAra gajapuTa ) meM pakAveM aura svAMgazItala hone para nikAla kara pIsa leM / caturthI bhAgaH ( mAtrA - 2 - 3 rattI ) anupAna - auSadha khAneke pazcAt pIpalakA cUrNa zahada meM milA kara cATanA, yA gur3a meM hare athavA jIrekA cUrNa milA kara khAnA cAhiye / isake sevana se yakRt, gulma, udararoga, plIhA, zotha, jIrNajvara, pANDu, kAmalA aura agnimAkA nAza hotA hai / (6379) lokanAtharasa: (8) ( ra. ci. ma. / sta. 9 bhAgAH sapta kapardibhasma maricaM pAdAdhikAMza viSaM / caikAMza rasabhasma viMzatimitAH syurgandhakAMzA daza // catvAro hiphenakasya kanakaH pAdonabhAgaH smRtaH / cUrNa tanmRditaM ca sarvagadahA syAllokanAtho rasaH // grahaNyAM kaphaje vyAdhI vAtodreke ca paittike / pramehe mUtrakRcchre ca kAse zvAse bhrame tathA // sitAjyacAmaricaiH saMyuto dIyate rasaH / krodhaM na kuryAnna ca tailasevAM na rAjikAM pittakaraM na kiJcit / na maithunaM jAgaraNaM na rAtrau na kAmacAraM kriyate kadAcit // kaur3I bhasma 7 bhAga, kAlI mircakA cUrNa 1 / bhAga, zuddha bachanAga 1 bhAga, pArada bhasma 20 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 535 bhAga, zuddha gandhaka: 10 bhAga, aphIma 4 bhAga aura svarNa bhasma pauna bhAga le kara sabako ekatra kharala kareM / isake sevana se saMgrahaNI, kaphaja roga, vAta aura pitta prakopa, prameha, mUtrakRcchra, khAMsI, zvAsa aura bhramakA nAza hotA hai / anupAna - mizrI, ghI, mocarasa aura kAlI miracakA cUrNa | ( mAtrA -- 2 rattI / ) apathya - - isa rasa ke sevana kAlameM krodha, tela, rAI, pittakAraka padArtha, maithuna aura rAtri - jAgaraNa se parahez2a karanA cAhiye / For Private And Personal Use Only (6380) lokanAtharasa: (9) (lokezvararasaH ) ( lokezvara poTalI ) ( ra. ra. sa. / u. a. 14; yo. ra. / kSaya ra. caM.; ra. rA. su.; rase. sA. saM. / rAjaya.) rasasya bhasmanA hema pAdAMzena prakalpayet / gandhakaM dviguNaM datvA mardayeccitrakAmbunA || carAcarAsye sampUrya TaGkaNena nirudhya ca / bhANDe cUrNa pralipte'tha kSiptvA rundhIta mRtsnayA || zoSayitvA puTerteranimAtre'parAhna ke | svAMgazItalamuddhRtya cUrNayitvA'tha vinyaset // eSa lokezvaro nAma puSTivIryavivardhanaH / guJjAcatuSTayaM sAjyaM maricaizca samanvitam // khAdetparamayA bhaktyA lokeze sarvadarzini / aMgakAmAM ca raso'yaM kAsahikayoH //
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi maricaitasaMyuktaiH pradAtavyo dinatrayam / mAtrA-4 rttii| lavaNaM varjayettatra sAjyaM sadadhi bhojanam // ise kAlI mirca ke cUrNa aura zahadake sAtha ekaviMzaddinaM yAvanmaricaM saghRtaM pibet // | sevana karanA caahiye| pathyaM mRgAvaddeyaM shyiitottaanpaadtH| isake sevanase kRzatA, agnimAMdya, khAMsI aura bamane saMpatte tu guDUcIdravamAharet // hicakIkA 3 dinameM hI nAza ho jAtA hai / madhunA pAyayetsAdhaiM dagdhavRntAkamAzayet / ___ isake sevana kAlameM lavaNakA tyAga karake ghI snAnaM zItalatoyena muni dhArAM vinikSipet // aura dahIke sAtha pathya bhojana karanA cAhiye; evaM jAte zleSma vikAre tu kadalIphalamAharet / 21 dina taka kAlI mircakA cUrNa milA kara ghI bhRSTvA tanmaricaiH sArdhaM bhojayecchleSmanuttaye // pInA cAhiye / AdrakaM madhumizraM vA guDAIkamathApi vA // isameM mRgAGkake samAna pathya pAlana karanA bhRSTvA kustuNburuuniipnnistussaaNshcuurnnyetttH|| | aura cita sonA caahiye| zarkarAghRtamizrAndadItA'rucizAntaye // yadi isake sevana kAlameM vamana ho to giloya bhRSTvA kustuMbarI samyagghRte zarkarayA pibet / ke rasameM zahada milA kara pilAnA aura baiMganakA elAM maricasaMyuktAM yAvadvAMtiH prazAmyati // bhuratA khilAnA cAhiye; tathA zItala jalase snAna ajamodAM viDaGgaM ca piSTvA takreNa pAyayet / karAnA aura zira para zItala jalakI dhArA chor3anI kRmikopaprazAMtyartha kAthaM vAtaghnamustayoH // | caahiye| saMskRtya dugdhikAM vahau vireke ca prayojayet / yadi kapha prakopa ho to kele kI phalIko ISad bhRSTvA jayAcUrNa madhunA khAdayenizi // | mandAgnimeM seka kara usameM pIpala kA cUrNa milA kara aGgatode ghRtenAGga mrdyitvossnnvaarinnaa| khilAnA cAhiye / athavA adarakako zahada yA snApayedrogiNaM vaidyo lokanAthaM rasaM smaran // | gur3ake sAtha khilAnA cAhiye / pArada bhasma 4 bhAga, svarNa bhasma 1 bhAga yadi aruci ho to dhaniyeko z2arA seka kara aura zuddha gandhaka 8 bhAga le kara tInoMko ekatra | kUTa kara usake cAvala nikAleM aura unheM khAMDa ghoTa kara 1 dina cIteke kvAthameM kharala kareM aura | tathA dhoke sAtha khilaaveN| phira use kaur3iyoM meM bhara kara unakA mukha ( dUdhameM | vamanake liye bhI bhune huve dhaniyeke cAvala pise huve ) suhAgese banda kara deM evaM unheM cUnA | khAMDa aura ghIke sAtha khilAne cAhiye athavA pute huve zarAvoMke sampuTameM banda karake laghupuTameM | | ilAyacI aura kAlI mirca kA cUrNa (zahadake sAtha) pakAve aura svAMga zItala hone para pIsa kara | caTAnA cAhiye / surakSita rakkheM / ___ yadi kRmi rogakA upadrava ho to ajamoda yaha rasa pauSTika aura vIryavarddhaka hai| aura bAyabiDaMgakA cUrNa takrake sAtha denA yA / aura For Private And Personal Use Only
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasaprakaraNam ] caturthI bhAgaH araNDamUla aura nAgaramothekA kAtha pilAnA guA catuSTayaM cAsya maricAjyasamantritam / cAhiye / dadIta dadhibhaktaM ca grahaNyAM ca vizeSataH / / yadi dasta Ane lage to dugdhikA (duddhI) ko agni meM seka kara sevana karAnA cAhiye athavA air cUrNako z2arA bhUnakara rAtrike samaya zahadake sAtha denA cAhiye / yadi aGgapIr3A hotI ho to zarIra para ghIkI mAliza karAke uSNa jalase snAna karAnA cAhiye | lokezvarapoTalIrasaH ( rase. sA. saM.; ra. rA. su. ; yo. ra. ; ra. caM. / rAjayakSmA. ; rase. ci. ma. / a. 9; vR. yo. ta. / ta. 76; ra. kA. dhe. / rAjaya. ; dhanva. pra. saM. (6380) lokanAtha rasaH dekhiye / lokezvararatnagarbhapoTalIrasaH ( dhanva. / rAjayakSmA . ) pra. saM. 6041 ratnagarbhapoTalI rasa: dekhiye / (6381) lokezvararasa: (1) (ra. rA. su. / atisArA. ; ra. ra. sa. / a. 16) dvau bhAgau gandhakasyASTau zaGkhacUrNasya yojayet / ekameva rasasthAMzamakakSIreNa mardayet // citrakasya draveNaiva zoSayitvA punaH punaH / ekIkRtya rasenAtha kSAraM dattvA tadardhakam // akSIreNa kurvIta golakAnatha zoSayet / nirudhya cUrNalipnetha bhANDe dadyAtpuraM tataH // lokanAtha raso hyeSa sarvAtIsAranAzanaH / gotakreNa nihantyAzu grahaNIgadamutkaTam || 18 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -537 zuddha gandhaka 2 bhAga, zaMkha cUrNa 8 bhAga aura zuddha pArada 1 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalo banAveM aura phira usameM zaMkha milA kara sabako Ako dUdha aura cItAmUlake kAthakI pRthak pRthak kaI kaI bhAvanA dekara sukhA leM aura phira usameM sabase AdhA suhAgA milA kara punaH Aka ke dUdha meM kharala karake goliyAM banAveM aura unheM sukhAkara cUne se pute huve zarAvoMmeM banda karake (varAhapuTameM) pAveM / yaha rasa samasta prakArake atisAroMko naSTa karatA hai / ise gota ke sAtha sevana karane se pravRddha saMgrahaNI zIghrahI naSTa ho jAtI hai / mAtrA - 4 rattI / ise kAlI mircake cUrNa aura ghIke sAtha sevana karanA tathA dahI bhAta khAnA cAhiye / (6382) lokezvararasa: (2) (ra. rA. su. ; rase. sA. saM.; dhanva. / yakSmA. ; vR. yo. ta. / ta. 76; rase. ci. ma. / a. 9; yo. ra. / kSaya. ) For Private And Personal Use Only palaM kapardacUrNasya palaM pAradagandhayoH / mASazca TaGkasyaiva jambIrAdbhirvimardayet // puTellokezvarI nAmnA lokanAtharasottamaH / Rte kuSThaM raktapittamanyAtrogAnbalAjjayet // puSTivI prasAdoja kAnti lAvaNyadaH paraH / kosti lokezvarAdanyo nRNAM zambhumukhodgataH //
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 538 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi kaur3IkA cUrNa 5 tole, zuddha pArada 5 tole, dUsarI hANDI Dhakakara donoMke jor3ako acchI taraha zuddha gandhaka 5 tole aura suhAgA 1 / mozA lekara banda kara deM aura usake sUkhane para isa Damaruprathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira | yantrako cUlhe para rakha kara usake nIce tarjanI usameM anya auSadhe milA kara sabako jambIrI uMgalIke samAna moTI battIkA dApaka jalAveM aura nIbUke rasa meM ghoTa kara golA banAveM aura use | Uparake pAtra para bhIgA huvA kapar3A rakhate raheM / sukhA kara zarAvasampuTameM banda karake varAhapuTameM tadanantara 4 pahara bAda dIpaka bujhA deM aura hANDIke pakAveM / svAMga-zItala hone para sAvadhAnI pUrvaka jor3ako yaha rasa kuSTha aura raktapittake atirikta anya | khola kara Uparako hANDImeM lage huve satvako samasta rogAMko naSTa aura puSTi, vIrya, oja, kAnti | | nikAla leN| tathA lAvaNyakI vRddhi karatA hai| mAtrA---2 se 4 rattI taka / (6383) lobAnasatvayogaH ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese zvAsa aura khAMsIkA nAza hotA hai| yaha rAjAoMke ( ra. caM. ; ra. rA. su. / zvAsA.) yogya aupadha hai| viSaM palamitaM proktaM lovAnaM kuDavaM matam / sitaM somalakaM caiva palamAnamudIritam // lohagarbharasaH vitastimAtre sehuNDakASThe caiva vinikSipet / | ( ra. kA. dhe. ; ra. rA. su. ; ra. ra. sa. / pANDu.) sarvamekatra saJcUrNya haNDikAyAM nidhApayet // - pra. saM. 4402 " pitapANDvArirasaH " umaruyantravidhinA sattvaM nisskaasyedbudhH|| | dekhiye / tarjanIpratimAvarti dIpe dhRtvA tu jyAlayet // (6384) lohaguTikA (1) yantrasyAdho vedayAmaM dIptAgniM tatra dApayet / (ra. kA. dhe. / jvarA.) UrdhvalagnaM zuddhasattvaM sthApayecca karaNDake // triphalAmRtalohaM ca bhRGgarAjaM ca cUrNitam / munAdvayaM trayaM vA'pi caturguJjamathApi vaa| cUrNamarjunapatraspa trijAtakazilAjatU // zvAsakAsanivRttyarthe balaM jJAtvA prayojayet // tryUSaNaM tulyatulyAMzaM sarveSAM ca samAMzataH / rAjayogyamidaM sattvaM vikhyAtaM rasasAgare // kSaudreNa vaTikA kAryAH mASamA bhakSayet / / zuddha bachanAga 5 tole, kaur3iyA lobAna 20 vAtapittajvaraM hanyAdanupAnaM vinA guTI / / tole aura zuddha sapheda saMkhiyA 5 tole lekara harra, baher3A, AmalA, giloya, loha bhasma, sabako ekatra kharala karake 1 bAlizta lambe thohara | bhaMgarA, arjunake patte, dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, (seMDa) ke Tukar3eke bhItara bhara deM aura phira use | zilAjIta, aura soMTha, mirca tathA pIpala; inakA kucala kara eka hANDImeM rakkheM tathA usake Upara | cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara For Private And Personal Use Only
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 539 kharala karake zahadameM milA kara 1-1 mAzekI / (6387) lohacUrNam goliyAM banAveM / ( rase. ci. ma. / a. 9.; rase. sA. saM. / azmarI. inheM anupAna binAhI sevana karanese vAta- vR. mA. / mUtrakRcchA.; vR. yo. ta. / pitta jvara naSTa hotA hai| ____ta. 100; ga. ni. / mUtrakRcchA 27; vaM. se. / mUtrakRcchrA .) (6385) lohaguTikA (2) | ayorajaH sUkSmapiSTaM madhunA saha yojitam / (ca. da. ; ra. kA. dhe. / pariNAma zUlA, ; ra. | | mUtrakRcchre nihantyAzu tribhilehaina saMzayaH / / r.| zUlA. ; vR. ni. ra. ; vaM. se. / pariNA.) loha bhasmako zahada meM milA kara sevana karane lohasya rajaso bhAgAstriphalAyAstathA trayaH / / '| se 3 bArameM hI mUtrakRcchU naSTa ho jAtA hai / guDasyASTau tathA bhAgA guDAnmUtraM caturguNam // etatsarvaM ca vipacedaguDapAkavidhAnavit / / (6388) lohacUrNavaTakaH lihecca tadyathAzakti kSaye zUle'nnapAkaje // ( hA. saM. / sthA. 3 a. 8) loha bhasma 3 bhAga, triphalAkA cUrNa 3 bhAga, jyUSaNaM triphalAmustaviDaGgagur3a 8 bhAga aura gomUtra 64 bhAga lekara sabako zcitrakaM tu samabhAgata eva / ekatra milA kara pakAveM / jaba gur3ake samAna gADhA bhAvayecca khalu saptadinAni ho jAya to utAra kara surakSita rakkheM / lohacUrNamapi cekSurasena // ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese kSaya khallitaM punarapi pravaraM syAt aura pariNAma zUlakA nAza hotA hai| zIlitaM tu madhunApi ghRtena / ( maatraa-1-1|| mAzA / ) pANDurogahRdayAmayakuSTha kAmalArzaH sahalImakahAri // (6386) lohacUrNaprakAraH seoMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, ( A. ve. pra. / a. 11) | nAgaramothA, bAyabiDaMga aura cItA; inakA cUrNa saMzuddhaM lohanaM patraM taptaM taptaM vraajle| tathA loha bhasma samAna bhAga le kara sabako ekatra gojale vA muhuH kSipta kSipraM cUrNatvamApnuyAt // milA kara sAta dina taka Ikhake rasa meM ghotteN| zuddha lohapatroMko tapA tapA kara bAra bAra | | ise zahada aura ghIke sAtha sevana karanese triphalAke kvAtha yA gomUtrameM bujhAnese lohakA zIva pANDu, hRdaya roga, kuSTa, kAmalA, arza aura hI cUrNa ho jAtA hai| | halImakakA nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi (6389) lohatriphalAyogaH _tIkSNa lohako mUSAmeM tapA kara lAla karaneke ( yo. ra. / zUlA.) pazcAt usameM isakA prakSepa denese loha pAnIke tIkSNAyacUrNasaMyuktaM triphalAcUrNamuttamam / / samAna dravita ho jAtA hai| . prayojyaM madhusarpiA sarvazUlanivAraNam // __(6392) lohadrutiH (3) tIkSNa loha bhasma aura triphalA cUrNa samAna (ra. ra. sa. / pU. a. 5) bhAga lekara donoMko ekatra kharala karake rakkheM / | muradAlibhavaM bhasma naramUtreNa gAlitam / ise zahada aura ghIke sAtha denese samasta triHsaptavAraM tatkSAravApAkAntadrutirbhavet / / prakArake zUla naSTa hote haiN| devadAlI ( biMDAla) kI bhasmako manuSyake ( mAtrA-4 rattI / ) mUtrakI 21 bhAvanA de kara sukhA leN| ___ kAnta lohako tapA kara lAla karake usameM (6390) lohadrutiH (1) isakA prakSepa denese loha druta ho jAtA hai / ( ra. ra. sa. / pU. khaM. a. 5) (6393) lohadrutiH (4) trisaptakRtvo gomUtre jAlinobhasmabhAvitam / / zoSayettasya vApena tIkSNaM mUSAgataM dravet // (ra. ra. sa. / pU. a. 5) | gandhakaM kAntapASANaM cUrNayitvA samaM samam / ___ kar3avI torIkI bhasmako gomUtrakI 21 bhAvanA drute lohe pratIvApo deyo lohASTakaM dravet / / de kara sukhA leN| gandhaka aura kAntapASANa barAbara barAbara tIkSNa lohako mUSAmeM tapA kara lAla karake le kara ekatra pIsa leM / usameM isa bhasmakA prakSepa denese loha dravita ho | lohako pighalA kara usameM yaha cUrNa DAlanese jAtA hai| loha ( AThoM dhAtu ) dravita ho jAte haiN| (6391) lohadrutiH (2) (6394) lohadrutiH (5) (ra. ra. sa. / pU. a. 5) (ra. ra. sa. / pU. a. 5) suradAlibhasmagalitaM trisapta devadAlyA dravairbhAvyaM gandhakaM dinasaptakam / kRtvA'tha gojale zuSkam / tena pravApamAtreNa lohaM tiSThati sUtavat // vApena salilasadRza devadAlI (biMDAla) ke rasase sAta dina taka karoti mUSAgataM tIkSNam // gandhakako bhAvita karake sukhA leM / devadAlI (biMDAla) kI bhasmako gomUtrakI | loheko tapAkara lAla karake usameM yaha gaM eka 21 bhAvanA de kara sukhA leN| | DAlanese lohA pAradake samAna dravita ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 541 (6395) lohanirutthikaraNam ekIkRtya tato yatnAt lauhapAtre pramarditam / ___ ( A. ve. pra. / a. 11) ghRtapraliptadAntu svedayenmRdunAgninA // sarvameva mRtaM lohaM dhmAtavyaM mitrpnyckaiH| . dravIbhUtaM samAhRtya DhAlayet kadalIdale / yadyevaM syAnirutthaM tu sevyaM vAritaraM hi tata // cUrNIkRtya sukhArthAya pathyabhugbhiH prasevyate // madhughRtagugguluguJjATaGkaNametattu mitrapaJcakaM naam| | zItodakAnupAnaM vA kAthaM vA dhaanyjiiryoH| melayati saptadhAtUnaGgArAgnau pradhamanena // ""| lauhena parpaTI hyeSA bhakSyA lokasya siddhidA / / gandhakenotthitaM lohaM tulyaM khalve vimardayet / rAktakakA samArabhya vaddhayadrAktakA kramAt / dinaikaM kanyakAdrAvai rudbhavA gajapuTe pacet // | saptAhaM vA dvayaM vApi yAvadArogyadarzanam / / mUtikAJca jvaraJcaiva grahaNImatidustarAm / ityevaM sarvalohAnAM kartavyeyaM nirutthitiH // ____ loha ( dhAtuoMkI ) bhasmoMko mitrapaJcakake AmazUlAtisArAMzca pANDurogaM sakAmalam // plIhAnamagnimAndhazca bhasmakazca tathaiva ca / sAtha ghoTa kara aMgAroM para dhmAnA cAhiye, yadi isase vaha dhAtu jI uThe to use kaccI aura na jiye AmavAtamudAvata kuSThAnyaSTAdazaiva tu // evamAdIMstathA rogAn garANi vividhAni c| to pakva samajhanA cAhiye / isa prakAra parIkSA hantyanena prayogeNa vapuSmAn nirmalaH sukhI // karaneke pazcAt vAritara pakva lohako hI sevana jIvedvarSazataM pUrNa vliiplitvrjitH| karanA caahiye| bhojanaM raktazAlInAM tyaktvA zAkaM vidAhi c|| zahada, ghI, gUgala, guMjA ( cauMTalI ) aura vAtamAtapakopaJca cintanaM maithunaM tathA / suhAgA; ina pAMca cIz2oMko mitrapaJcaka kahate haiN| inake yogase sAtoM dhAtu aMgAroM para sapAnese para prAtarutthAya saMsevyA vidhinAyuH pravarddhinI / / spara mila kara eka jIva ho jAtI haiN| zuddha pArada aura zuddha gandhaka 1-1 bhAga le kara donoMkI kajalI banAveM aura phira usameM yadi mitrapaJcakase dhAtu jI uThe to use 1 bhAga loha bhasma milA kara sabako loheke kharala samAna bhAga gandhakake sAtha milA kara eka dina | meM ghoTeM / tadanantara use ghRtalisa lohekI karachImeM ghRtakumArIke rasameM ghoTa kara yathA vidhi gajapuTameM DAla kara mandAgni para pighalAveM aura phira use pakAveM / isI prakAra jaba taka vaha dhAtu niruttha na | gAyake gobara para biche huve keleke pattepara phailAkara ho jAya barAbara puTa dete rheN| | usa para dUsarA kadalIpatra phailA kara use gobarase 6 (6396) lohaparpaTI dabA deM aura thor3I dera bAda donoM pattoMke bIcase ( bhai. ra. ; ra. caM. ; ra. ra. ; ra. rA. su. / grahaNya.) | parpaTIko nikAla kara pIsa leN| samau gandharasau kRtvA kajjalIkRtya yatnataH / anupAna---zItala jala, athavA dhaniye aura zuddhalauhasya cUrNantu rasatulyaM padApayet // | jIrakA kAtha / For Private And Personal Use Only
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi ise 1 rattIse prArambha karake pratidina 1-1 niruttha loha bhasmako soMTha, mirca, pIpala rattI bar3hAte huve 1 saptAha, do saptAha yA Arogya aura bAyabiDaMgake samAna bhAga mizrita 4 mAze lAbha hone taka sevana karanA caahiye| (jisa cUrNameM milA kara ghI aura zahadake sAtha sevana prakAra prati dina eka eka rattI mAtrA bar3hAI jAya | karanese jarA, vyAdhi aura akAlamRtyukA nAza usI prakAra ghaTAnI cAhiye / hotA tathA putrakI prApti hotI hai| isake sevanase sUtikAroga, jvara, kaSTasAdhya ___ loha bhasma sevana karane vAleko gara (saMyogasaMgrahaNI, Ama, zUla, atisAra, pANDu, kAmalA, janita viSa) hAni nahIM pahuMcA sakate / plIhA, agnimAMdya, bhasmaka roga, AmavAta, udAvarta, 18 prakArake kuSTha, aneka prakArake viSavikAra __ (6398) lohabhasmayogaH (2) ityAdi roga naSTa hote haiN| (bR. mA. / pANDu. ; va. se. / pANDu.) pathyApathya--isake sevana kAlameM lAla cAvaloMkA bhAta khAnA aura zAka, vidAhI padArtha, | tulyAM vA'yorajaH pathyAM haridrAM kSaudrasarpiSA / vAta (pavana) meM rahanA, dhUpameM jAnA, krodha, cintA | cUrNitAM kAmalI lihyAdguDakSaudreNa cAbhayAm / / aura maithunase paraheja karanA caahiye| loha bhasma, harrakA cUrNa aura haldIkA cUrNa ise prAtaH kAla vidhivat sevana karanA aura samAna bhAga le kara sabako ekatra milAkara zahada pathya pUrvaka rahanA cAhiye / aura dhIke sAtha sevana karanese kAmalAkA nAza ise adhika kAla taka nirantara sevana karanese hotA hai| balipalitakA nAza hotA aura Ayu bar3hatI hai| kAmalAmeM harake cUrNako gur3ameM milA kara lohaparpaTIrasaH zahadake sAtha sevana karanA bhI hitakArI hai / (ra. ci. ma. / a. 8 ; ra. rA. su. / zvAsA. ; rase. sA. saM.; dhanva. / hikkA zvAsA.) / | (6399) lohabhasmayogaH (3) pra. saM. 6068 " rasaparpaTI" (5) (bR. mA ; ca. da. / pariNAma zUlA. 27; dekhiye| ga. ni. / zUlA. 23) (6397) lohabhasmayogaH (1) lohacUrNa varAyuktaM vilIDhaM madhusarpiSA / (ra. pra. su. / a. 4) paktizUlaM ca zamayettanmalaM vA prayojitam // nirutthaM lohajaM bhasmasevetAtra pumAn sudhIH / vyoSavellAjyamadhunA TaGkamAnena mizritam // ___ loha bhasma yA maNDUra bhasmako samAna bhAga jarAM ca maraNaM vyAdhi hanyAtputrapradaM sadA / triphalA cUrNameM milA kara zahada aura ghoke sAtha garadoSakRtA rogA na bhavanti zarIriNAm // | cATanese paktizUla naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH - - (6400) loha bhasmayogaH (4) na (6403) lohabhasmavidhiH (3) (ra. ra. sa. / pU. khaM. a. 5) ( va. se. ; vR. mA / pANDu. ; vR. ni. ra. / kAmalA. ; yo. re. / pANDu.) yadvA tIkSNadalodbhUtaM rajazca triphlaajlaiH| | piSTvA datvaudanaM kiJciccakrikAM pravidhAya ca // lohacUrNa nizAyugmaM triphalA ktturohinnii| | zoSayitvA'tiyatnena prapacetpaJcabhiH puttaiH| palihya sapibh| kAmalAtaH sukhI bhavet // | raktavarNa hi tadbhasma yojanIyaM yathAtatham // loha bhasma, haldI, dAruhaldI, harra, baher3A, zuddha tIkSNa lohake cUrNako triphalAke kvAthameM AmalA, aura kuTakI; inakA samAna bhAga cUrNa | ghoTa kara usameM thor3AsA bhAta milA kara TikiyA lekara sabako ekatra milA kara zahada aura ghIke | banAkara sukhA leM aura phira unheM zarAvasampuTameM sAtha sevana karanese kAmalA roga naSTa hotA hai| banda karake gajapuTakI Aga deN| ( maatraa--1-1|| mAzA / ) | isI prakAra 5 puTa denese samasta kAryoM meM (6401) lohabhasmavidhiH (1) | vyavahAra karane yogya lAla raMgako loha bhasma taiyAra ( ra. ra. sa. / pU. a. 5) ho jAtI hai| (6404) leohabhasmavidhiH (4) jambIrarasasaMyukte darade taptamAyasam / bahuvAraM vinikSiptaM mriyate nAtra saMzayaH // (ra. ra. sa. / pU. khaM. a. 5 ) nIbUke rasameM hiMgula milA kara usameM zuddha | ra atha pUrvoditaM tIkSNaM vsubhllkvaasyoH| lohako tapA tapAkara aneka bAra bujhAnese usakI puTitaM patratoyena triMzadvArANi yatnataH // zoNitaM jAyate bhasma kRtasindUravibhramam // bhasma ho jAtI hai| tIkSNa loha cUrNako sapheda punarnavA aura (6402) lohabhasmavidhiH (2) bAseke pattoMke rasameM ghoTa ghoTa kara yathA vidhi (ra. ra. sa. / pU. khaM. a. 5) zarAvasampuTameM banda karake gajapuTa meM pakAveM / samagandhamayazcUrNa kumArIvAribhAvitam / / isI prakAra 30 puTa denese itanI lAla bhasma puTIkRtaM kiyatakAlamavazyaM mriyate hyayaH // ho jAtI hai ki use dekha kara sindUrakA bhrama zuddha loha cUrNameM usake barAbara gandhaka milA | hone lagatA hai| kara donoMko kumArIke rasameM ghoTa kara yathA vidhi (6405) lohabhasmavidhiH (5) zarAva sampuTameM banda karake gajapuTakI AMca deN| (ra. ra. sa. / pU. kha. a. 5 ) isI prakAra kaI puTa denese loha avazya mara / hiGgulasya palAnpaJca nArIstanyena peSayet / jAtA hai| tena lohasya patrANi lepayetpalapaJcakam / / For Private And Personal Use Only
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhAratata- bhaiSajya - ratnAkaraH 544 rudhvA gajapuTaiH pacyAtkaSAyaistraphalaiH punaH / jambIrairanAlaizca viMzatyaMzena hiGgulam // piSTvA rudhvA pacellohaM taddravaiH pAcayetpunaH / catvAriMzatpuTairevaM kAntaM tAkSNaM ca muNDakam + // mriyate nAtra sandeho datvA datyaiva hiGgulam || 25 tole hiMgulako strIke dUdhameM ghoTa kara 25 tole zuddha loha patroM para usakA lepa kara deM aura unheM zarAvasampuTameM banda karake gajapuTameM pakAveM / tadanantara puTake svAMgazItala hone para usameM se lohako nikAla kara kUTa leM aura phira usameM 1| tolA hiMgula milA kara triphalAke kAthameM ghoTeM aura yathA vidhi zarAvasampuTa meM banda karake gajapuTakI ani deM / isI prakAra hara bAra 1| tolA +lAhalakSNAni ( Ave. pra. / a. 11 ) muNDakaTAhapAtrAdi jAyate tIkSNalohataH / khaGgAdi zastrabhedAH syuH, kAntalohaM tu durlabham // muNDAcchataguNaM tIkSNaM tIkSNAtkAntaM zatAdhikam tasmAnmuNDaM parityajya tIkSNaM vA kaantmuttmm|| kAsIsAmalakalkAkte lohe'GgaM dRzyate sphuTam / tIkSNaM lAhaM taduddiSTaM mAraNAyottamaM viduH // muNDa lohase kar3hAI pAtrAdi banate haiM; tIkSNa lohase talavAra ityAdi zastra banAye jAte haiM aura kAnta loha milanA durlabha hai / muNDa lohase sau gunA guNakArI tIkSNa loha aura tIkSNase 100 gunA kAnta loha hotA hai, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ lakArAvi hiMgula milAkara aura triphalA ke kAthameM ghoTa kara 13 puTa deM / tadanantara 13 puTa jambIrIke rasameM ghoTa kara aura phira 13 puTa AranAla meM ghoTa kara deN| hara bAra 1 tolA hiMgula milA lenA cAhiye / isa prakAra kula 40 puTa denese kAnta loha, tIkSNa loha aura muNDa lohakI bhasma ho jAtI hai / ataeva muNDa lohako chor3a kara auSadhoMmeM tIkSNa yA kAnta lohahI prayukta karanA cAhiye / yadi lohepara kasIsa aura Amaleke kalkakA lepa karanese usameM mukha dIkhane lage to use bhasma karane yogya uttama kAnta loha samajhanA cAhiye / kAnta loha lakSNam ( yo. ra. ) yatpAtrasthaH prasarati jale tailavindurna daso hirgandhaM visRjati nijaM tiktatAM nimbakalkaH / pAcayaM dugdhaM bhavati zikharAkArakaM naiti bhUmiM dagdhAGgAH syuH sajalacaNakAH kAntalohaM taduktam // kAnta lohake pAtra meM pAnI bhara kara usameM telakI bUMda DAlanese vaha phailatI nahIM; tathA usameM hIMga rakha denese usakI gandha naSTa ho jAtI hai aura nIma ke pattoM ke kalkakA lepa karanese usakI kar3avATa calI jAtI hai| For Private And Personal Use Only kAnta lohake pAtra meM dUdha pakAne se vaha zikharAkAra UMcA ho jAtA hai parantu bAhara nahIM nikalatA / evaM bhIge huve cane rakhanese ve jale huvese ho jAte haiM /
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1345 maana rasamakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6406) lohamalAdiyogaH | dADimIpatrajarasaiohacUrNa ca bhAvitam / (va. se. / pANDu.) | Atape saptadhA tena punargajapuTadvayam // ayomalantu santaptaM bhUyo gomuutrsaadhitm| / itthaM kRtaM ca tadbhasma zuddhaM vAritaraM bhavet / madhusarpiyutaM lIDhvA pANDurogI sukhI bhavet // | yojayetsarvarogeSu sanyaM guruvaco yathA / / dIpanaM cAgnijananaM zothapANDvAmayApaham / samasta lohoM (dhAtuoM) kA mAraNa pArada ____purAne maNDUrako tapA tapAkara bAra bAra gomUtra bhasmake sAtha karanA zreSTha, kevala banauSadhiyoMse meM bujhAveM, yahAM taka ki usakA cUrNa ho jaay|| karanA madhyama aura gandhakAdike yogase karanA kaniSTha hai| ise zahada aura ghIke sAtha sevana karanese pANDu aura zotha naSTa hotA tathA jaTharAgni dIpta hotI hai| __zuddha loha cUrNako anArake pattoMke rasakI ( mAtrA--3-4 rttii|) dhUpameM sAta bhAvanA deM aura phira yathA vidhi zarAva(6407) lohamAraNam (1) sampuTameM banda karake gajapuTa deM / isI prakAra 2 | puTa denese lohakI uttama vAritara bhasma ho jAtI (yo. ra.) hai / ise samasta rogoMmeM prayukta kara sakate haiM / ekabhAgaM lohacUrNa tatsamo navasAgaraH / kiJcittaptodakaM grAhyaM sarva vastre nibadhya ca // (6409) lohamAraNam (3) yAmAnte gharSayetpANau sadyo vAritaraM bhavet / (yo. ra.) yojayetsarvarogeSu sarvarogApanuttaye // gRhItvA tIkSNajaM cUrNa tathaiva ca gavAM dadhi / 1 bhAga loha cUrNa aura 1 bhAga nausAdarako | ekatra kArayedbhANDe yAvacchoSatvamApnuyAt // ekatra milA kara usameM thor3AsA garama pAnI DAleM | uddhatya gAlayedagnau triphalAyAH puTatrayam / aura sabako kapar3emeM bAMdha kara poTalI banAveM / deyaM vAritaraM sayo jAyate nAtra saMzayaH // taHpazcAt use 1 pahara bAda donoM hAthoMse maleM / tIkSNa lohakA zuddha cUrNa aura gAyakI dahI isa prakAra loha vAritara ho jAtA hai jise (loha | samAna bhAga le kara donoMko kisI baratanameM bhara sAdhya) samasta rogoMmeM prayukta kara sakate haiN| kara rakha deN| jaba dahI sUkha jAya to use triphalA(6408) lohamAraNam (2) ke kAthameM kharala karake yathA vidhi ganapuTakI lohAnAM mAraNaM zreSThaM sarveSAM rsbhsmnaa| | agni deM / isI prakAra triphalA kAthake sAtha madhyamaM mUlikAbhizca kaniSThaM gndhkaadibhiH|| kharala karake 3 puTa denese lohakI vAritara bhasma __ x x x x ho jAtI hai| For Private And Personal Use Only
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [lakArAdi - (6410) lohamAraNam (4) (6412) lohamAraNam (6) ( zA. sN.| khaM. 2 a. 11 ; bhA. pra. / pra. (ra. pra. su. / a. 4) / khaM. ; rase. ci. ma. / a. 6 ) zilAgandhAdagdhAktAH svarNAdyAH srvdhaatvH| | lohacUrNa paladvandvaM guDagandhI samAMzakau / | khalve vimarca nitarAM puTe dvizati vArakam // mriyante dvAdazapuTaiH satyaM guruvaco yathA // samAna bhAga manasila aura gandhakako Akake peSaNaM tu kartavyaM puTaH pazcAtpadIyate / dUdhameM kharala karake usakA svarNAdi kisI bhI | | anena vidhinA samyagbhasmIbhavati nizcitama // dhAtuke patroM para lepa karake gajapuTameM pakAnese 12 / sava sarvarogAgnihantyeva nAtra kAryA vicAraNA / / puTa meM hareka dhAtukI bhasma ho jAtI hai| ___loha cUrNa 10 tole, gur3a 5 tole aura zudra (svarNa aura cAMdoko prArambhameM gajapuTameM na gandhaka 5 tole le kara tInoMko ekatra kharala karake pakAnA cAhiye balki laghupuTa denI cAhiye aura | zarAvasammu TameM banda karake gajapuTameM pakAveM / phira jyA jyoM ve agni sahana karate jAyaM tyo tyoM | isI prakAra 20 puTa denese loha avazya mara jotA agnikA pramANa bar3hAte rahanA caahiye| hai / ise sama ta rogoMmeM de sakate haiN| ____ jaba puTa lagAnese patroMkA cUrNa ho jAya to (6413) lohamAraNam (7) use manasila aura gandhakake cUrNa meM milA kara . (ra. pra. su. / a. 4) Akake dUdhameM ghoTa kara TikiyA banA kara zarAva-senA panavAtona dazakAH / sampuTameM banda karanA cAhiye / ) puTAstatra pradeyAzca sindUrAbhaM prajAyate // (6411) lohamAraNam (5) ____ loha cUrNako sapheda punarnavAke pattoMke rasameM (ra. pra. su. / a. 4) kharala karake TikiyA banA kara sukhA leM aura unheM athAparaH prakAro'tra kathyate lohmaarnne| zarAvasampuTa meM banda karake gajapuTakI agni deM / lohacUrNasamaM gandhaM mardayetkanyakArasaiH / / isI prakAra 10 puTa denese lohakI sindUrake samAna piNDIkRtaM lohapAtre chAyAyAM sthApayecciram / lAla bhasma bana jAtI hai| mriyate nAtra sandeho hyanubhUtaM mayaiva hi // __ samAna bhAga lohacUrNa aura gandhakako 'ekatra (6414) lohamAraNam (8) milA kara ghI kumArake rasameM kharala kareM aura phira (ra. pra. su. / a. 4 ) usakA golA banA kara use lohapAtrameM rakha kara | lohacUNa ghRtAta hi kSiptvA lohasya khpre| dIrgha kAla taka chAyAmeM rakkhA rahane deN| | agnivarNapamaM yAvattAvA pracAlayet // ... ' isa kriyAse lohakI bhasma avazya bana jAtI | khalve piSTvA ca vipacetpazcavAramataH param / hai / yaha anubhUta vidhi hai| varodakaiH puTellohaM caturvAramidaM khalu / / For Private And Personal Use Only
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] caturthoM bhAgaH 547 suSeSitaM vAritaraM jAyate nAtra sNshyH| . 1 bhAga zud pArada, 2 bhAga zuddha gandhaka anena vidhinA kArya sarvalohasya sAdhanam // | aura tIna bhAga budra loha cUrNako ekatra milAkara jAyate sarvaroganaM sevitaM palitApaham // 2 pahara ghRtakumArIke rasa meM ghATeM aura phira usakA zudra lohacUrNako ghIse cikanA karake lohe- golA banA kara use araNDake pattoMmeM lapeTa kara kI kaDhAImeM itanA tapAveM ki vaha Agake samAna | usa para sUtakA DorA lapeTa deM aura phira use lAla ho jAya / isa bIcameM use nirantara lohe ke tAmrasampuTameM banda karake usakI sandhiko miTTIse karachese calAte rahanA cAhiye / tadanantara use banda kara deM, evaM use sukhAkara anAjake DherameM loheke kharalameM DAla kara ghoTeM aura phira punaH ghIse dabA deN| tIna dina pazcAt sampuTameMse lauhako cikanA karake kar3hAI meM pakAveM / isI prakAra 5 bAra | | nikAlakara pIsa kara kapar3ese chAna leN| pAka karane ke pazcAt use triphalAke kAthameM ghoTa | yaha loha bhasma haMsake samAna pAnI para tairatI kara zarAvasampuTameM banda karake gajapuTameM pakAve / hai / isakA nAma " somAmRta loha bhasma" hai| isI prakAra triphalA kAthameM kharala karake 4 puTa noTa -kaI granthoMmeM ukta goleko anAjake denese lohakI vAritara bhasma ho jAtI hai| ... isI vidhise samasta prakArake lohoMkI sarva DherameM dabAnese pUrva, tAmra pAtrameM rakha kara 2 pahara roga hara aura palitanAzaka bhasma taiyAra ho taka dhUpameM rakhane ke liye likhA hai| jAtI hai| / (6416) lohamAraNam (10). (6415) lohamAraNam (9) (ra. ma. ; yo. ra. ; raseM. sA. saM. ; A. ve. (ra. ma. ; yo. ra. ; ra. ra. sa. / a, 5 pra. / a. 11, zA. saM. / kha. 2 a. 11; bhA. rase. sA. saM. ; A. ve. pra. / a. 11; zA. sN.| pra. / pra. khaM. ; vR. yo. ta. / ta. 41) kha. 2 a. 11; bhA. pra. ; raseM. ci. m.|| dvAdazAMzena daradaM tIkSNacUrNasya melayet / a. 6.; vR. yo. ta. / ta. 41) | kanyAnAreNa saMmartha yAmayugmaM tu tatpunaH // zuddhasya sUtarAjasya bhAgo bhAgadvayaM bleH| dvayoH samaM sAracUrNa maIyetkanyakAmbunA / / zarAvasampuTe kRtyA puTedgajapuTena vai / yAmadvayaM tasya golaM saMveSTayairaNDa grdlaiH| saptadhaivaM kRtaM loharajo vAritaraM bhavet / / tataH sUtreNa saMvadhya sthApayettAmrasampuTe // 12 bhAga tIkSNa lohake zuddha cUrNameM 1 bhAga saMmudya vadanaM tasya mRdA saMzoSya ttpunH| | hiMgula milA kara use 2 pahara ghRtakumArIke tridinaM dhAnyarAzisthaM tata uddhRtya mardayet // | rasameM ghoTeM aura phira TikiyA banA kara, unheM rajastadvasvagalitaM nIre tarati haMsavat / sukhA kara yathA vidhi zarAva-sampuTameM banda kareM somAmRtAbhidhamidaM lohabhasma prakIrtitam // ' aura gajapuTakI agni deN| For Private And Personal Use Only
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 648 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi isI prakAra sAta puTa denese lohakI vAritara | tataH pAradagandhAbhyAM tatsamAbhyAM sammardayet // bhasma ho jAtI hai| pUrvavaddhAnyarAzisthaM tIkSNaM sarvottamaM bhavet // (6417) lohamAraNam (11) ___kAMsIke pAtra meM nIbUkA rasa bhara kara usameM (ra. ma. ; vR. yo. ta. / ta. 41. ) (AThavAM bhAga) kasIsakA cUrNa milA kara usameM kaakodumbrikaaniirailohptraanni secayet / / talavArake Tukar3e DAla deM aura 1 dina tez2a dhUpameM vahnitaptAni SaDvAraM kuTTayettadulUkhale // rakkheM / tadanantara unheM pIsa kara triphalA kAthake tatpazcamAMzaM daradaM kSiptvA sarva vimardayet / | sAtha kharala kareM aura yathA vidhi gajapuTameM pkaaveN| kumArInIrataH zlakSNaM puTedgajapuTena tu // isI prakAra vAritara bhasma hone taka triphalA kAthameM trivAraM triphalAkAthaistatsaMkhyairapi tattvavit / ghoTa ghoTa kara puTa dete rheN| nirutthaM jAyate lohaM tridhA'pyatra na sNshyH|| tadanantara 1 bhAga zuddha pArada aura 2 bhAga loheke bArIka patroMko tapA tapAkara 6 bAra gandhakakI kajjalI karake usameM samAna bhAga upakaThUmarake rasameM bujhA kara kUTa leM aura phira usameM rokta bhasma milA kara donoMko 2 pahara ghIkumArake rasameM kharala kareM aura phira usakA golA banAkara usakA pAMcavAM bhAga hiMgula milA kara ghIkumArake use araNDake pattoMmeM lapeTa kara tAMbeke zarAvasampuTarasameM ghoTa kara khUba bArIka kareM evaM TikiyA meM banda kareM aura anAjake DherameM dabA deM tathA banA kara sukhA kara unheM zarAvasampuTa meM banda kareM tIna dina pazcAt nikAlakara pIsa leN| yaha lohakI aura use sukhA kara gajapuTameM phUMka deM / isI | sarvottama bhasma hai| prakAra 3 puTa deM aura phira 3 puTa triphalAke kA. thameM ghoTa kara deN| hara bAra pAMcavAM bhAga hiMgula (6419) lohamAraNam (13) ( yo. ra. ; A. ve. pr.| a. 11 ; vR. yo. milA lenA caahiye| ta. / ta. 41) isa vidhise tIkSNa loha, kAnta loha aura | lohacUrNa palaM khalve sorakasya palaM tathA / muNDa lohakI niruttha bhasma ho jAtI hai| acchagandhapalaM cApi sarvamekatra mardayet / / (6418) lohamAraNam (12) | kumAryadbhirdinaM pazcAdgolakaM rubuptrkaiH| (vR. yo. ta. / ta. 41) saMveSTaya ca mRdA liptvA puTedgajapuTe bhiSak // nimbUphalasya pAnIyaiH sakAsIsaiH prpuurite| svAGgazItaM samudatya sindUrAmamayorajaH / kAMsyapAtre kSipetkhaDgakhaNDAMzcaNDAtape sthite // mRtaM vAritaraM grAhyaM sarvakAryakaraM param // dinaikena sphuTantyete dinAnte tAMstu peSayet / pANDaM pIDayati kSayaM kSapayati kSaNyaM kSiNoti triphalAkAthapiSTaM taccUNa gajapuTe pacet // kSaNAtkAsaM nAzayati bhramaM namati zleSmAmapunaH piSTena yAvatsyAttadvAritaramuttamam / yAnkhAdati / For Private And Personal Use Only
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam) caturthoM bhAgaH 549 arzIgulmasazUlapInasavamizvAsapramehAruci- ORDERED rAzUnmUlayati prakampanaharaM lauhaM himaM cAkSuSam / / sUcanA ___x x x x ___lohazodhanam ye guNA mRtarUpyasya te guNAH kaantbhsmnH| 8 lohanirutthikaraNam kAntAbhAve pradAtavyaM rUpyamityAha bhairavaH / / isI granthameM yathAsthAna mileNge| .. X X X X kUSmANDa tilatailaM ca mASAnaM rAjikAM tthaa| madyamamlaM rasaM caivaM tyajellohasya sevakaH // (6420) lohamRtyuJjayarasaH __ zuddha loha cUrNa 5 tole, zorA 5 tole aura | ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su / plIhA. ; rase. ci. zuddha gandhaka 5 tole le kara tInoMko ekatra milA ma. / a. 9 ; dhanva. / udarA.) kara kharala kareM aura phira use 1 dina ghRtakumArI rasagandhakalauhAnaM kunaTI mRtatAmrakam / ke rasameM ghoTa kara golA banAveM tathA use araNDa viSamuSTivarATazca tutthaM zaGkha rasAJjanam // ke pattoMmeM lapeTa kara usa para miTTIkA (1 aMgula moTA) lepa kara deM aura sukhA kara gajapuTameM jAtIphalazca kaTukI dvikSAraM kAnakantathA / pkaaveN| vyoSaM hiGgu saindhavazca pratyekaM mRtatulyakam // isa vidhise lohakI sindUrake samAna vAritara zlakSNacUrNIkRtaM sarvamekatra bhaavyetttH|| bhasma ho jAtI hai| | mUryAvarttarasenaiva vilvapatrarasena ca // sUryAvarttana matimAnvaTikAM kaaryetttH| ___ loha bhasma pANDu, kSaya, kSINatA, khAMsI, | plIhAnaM yakRtaM gulmamaSThIlAca vinAzayet / / bhrama, kaphaja roga, arza, gulma, zUla, pInasa, vamana, agramAMsaM tathA zothaM tathA sarvodarANi ca / zvAsa, prameha, aruci aura kampanako naSTa karatI vAtaraktazca kamaLaM cAntarvidradhimeva ca // hai| yaha zItala aura netroMke liye hitakArI hai| zuddha pArada, zuddha gandhaka, loha bhasma, abhraka jo guNa cAMdI bhasmameM haiM vahI kAnta loha bhasma, zuddha manasila,tAmra bhasma, zuddha kucalA, kaur3I bhasmameM haiM ata eva konta lohake abhAvameM cAMdI bhasma, zuddha tUtiyA, zaMkha bhasma, rasauta, jAyaphala, bhasma prayukta kI jA sakatI hai| kuTakI, yavakSAra, sajjIkhAra, dhatUrake bIja, soMTha, xxxx mirca, pIpala, bhunI huI hIMga, aura seMdhA namaka loha sevana kAlameM peThA, tilakA tela, ur3ada, 1-1 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI rAI, madya aura amla rasa (khaTAI ) se parahez2a | banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa karanA caahiye| milA kara sabako hulahula, belapatra aura punaH For Private And Personal Use Only
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 650 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH / [lakArAdi hulahulake rasakI 1-1 bhAvanA de kara (3-3 | dhImAn yazasvI vAgmI ca zrutadhArI mhaablH| rattIkI ) goliyAM banA leN| | bhavet samAM prayuJjAno naro loharasAyanam / / inake sevanase plIhA, yakRt , gulma, aSThIlA, / anenaiva vidhAnena hemnazca rajatasya ca / agramAMsa, zotha, udara roga, vAtarakta, kamaTha aura | AyuHprakarSakRt siddhaH prayogaH sarvaroganut // antarvidadhikA nAza hotA hai / tIkSNa lohe ke cAra cAra aMgula lambe aura (6421) lohayogaH tilake samAna moTe patroMko agnimeM tapA kara lAla . (ga. ni. / rasAyanA.) kareM aura triphalAke kAthameM bujhA deN| isI prakAra tIkSNAyastriphalAcUrNa ghRtakSaudravimizritam / gomUtra, yavakSArake pAnI, seMdhA namakake pAnI, khAdataH prazamaM yAti jarA mRtyuzca nizcitama // iMgudI ( hiMgoTa ) ke kSAra ke pAnI aura palAza tIkSNa loha bhasma aura triphalAkA cUrNa samAna | kSAraka pAnAma bujhAva / bhAga le kara ekatra milAveM / ___tadanantara unheM kUTa kara sUkSma cUrNa kara leM ise ghRta aura zahadake sAtha sevana karanese | aura usameM zahada tathA AmalekA rasa milA kara vRddhAvasthA aura akAla mRtyu nahIM AtI / avalehake samAna banA leM, evaM use ghRtabhAvita 1: (6422) loharasAyanam (1) mRtpAtrameM bhara kara usakA mukha banda karake anAja. (ca. sa. / ci. a. 1 ; ga. ni. / rasAyanA.) ke Dhera meM dabA deM aura hara mahIne nikAla kara triphalAyA rase mUtre gavAM kSAre ca lAvaNe / | (lohe yA lakaDI Adike DaNDese ) use acchI krameNa ceGgadIkSAre kiMzukakSAra eva ca // | taraha calA diyA kareM / isa prakAra jaba eka varSa tIkSNAyasasya patrANi vahnivarNAni vApayeta / | ho jAya to use nikAla kara ghI aura zahadake cataraGgaladIrghANi tilotsedhatanani ca // sAtha nitya prati prAtaH kAla sevana kareM / java jJAtvA tAnyaJjanAbhAni sUkSmacUrNAni kaaryet| auSadha paca jAya taba sAtmya AhAra karanA tAni cUrNAni madhunA rasenAmalakasya ca // cAhiye / yuktAni lehavat kumbhe sthitAni ghRtabhAvite / lohake samAna hI svarNa, raupyAdi anya saMvatsaraM nidheyAni yavapalle tathaiva ca // dhAtuoMkA bhI prayoga karanA caahiye| dadyAdAloDanaM mAse sarvatrAloDayan budhH| isa rasAyanake sevanase manuSya roga, jarA saMvatsarAtyaye tasya prayogo madhusarpiSA // aura mRtyu ( akAla mRtyu ) ke hamalese surakSita prAtaH pAtabalApekSI sAtmyaM jIrNe ca bhojnm| rahatA hai; usa para abhighAtakA koI prabhAva nahIM eSa eva ca lohAnAM prayogaH sNprkiirtitH|| par3atA; usakA zarIra hAthIke samAna balazAlI ho nAbhighAtairna cAtakaijerayA na ca mRtyunaa| jAtA hai tathA samasta indriyAM bhI atyanta balavAna sa dhRSyaH syAdgajaprANaH sadA cAtibalendriyaH // ho jAtI haiM / ise sevana karane vAlA manuSya dhImAna, For Private And Personal Use Only
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturyoM bhAgaH 551 yazasvI, vAgmI, zratadhArI aura mahA balazAlI ho / mirca aura pIpalakA cUrNa 5-5 tole le kara prathama kara dIrghAyu prApta karatA hai| pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM (6423) loharasAyanam (2) anya auSadhokA cUrNa milA kara sabako acchI ..(va. se. / rasAyanA.) taraha kharala karake usameM ( sabake barAbara ) ghI viDaGgasAro meghAkhyo raktavAhiraruSkaraH / | aura zahada milA kara sabako ghRtase cikane kiye hastikarNaH sitArkastu zvetavarSAsamudbhavam / hue pAtrameM bhara kara rakha deN| vAkucImuNDikAbhRGgo rAjako vRddhdaarkH| ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese jasa guhUcyatibalArAsnA tAlamUlI zatAvarI // | vyAdhikA nAza aura AyukI vRddhi hotI hai / piNDArakazcaiDagajo vaiDAlaH kezarAjakaH / (6424) loharasAyanam (3) ekaikaM palameteSAM grAhya samadhunA ghRtam // (va. se. / rasAyanA.). rasasyaikaM palaM grAhya lohasya palaviMzatiH / catvAriMzattathAbhrasya zulvaM cApi catuSpalam // | | lohaM pUrva puTecchuddhaM gRhItvA palapazcakam / gandhakasya palAnyaSTau SaTpalAni manaH shilaa| punarnavAvarImUlaM triphalA puTitaM punaH // . svarNamAkSikacatvAri SaTpalAni shilaajitoH|| varA caturguNaM lohAtpacedaSTaguNe jale / triphalAtrikaTunAzca pratyekaJca palatrayam / | saptabhAgAvazeSeNa dvizarAvaM payaH kSipet // sarvANyetAni saJcUrNya ghRtena madhunA saha // | zatAvarIrasazcApi lohatulyaM pradApayet / snigdhe bhANDe samAloDaya sthApayitvA vicakSaNaH palAni daza cAjyasya mRdupAke'vatArite // bhakSayet kramayogena lohaM sarvarasAyanam // dvijIrakaM viDaGgazca palAzabIjameva ca / - bAyabiDaMgake cAvala, nAgaramothA, lAla cItA. tryUSaNaM triphalA cavyaM cUrNameSAM payaHsamam // zudra bhilAve, hastikarNa palAza, sapheda AkakI vAtapittottaraM hanti grahaNIgadamutkaTam // .. jar3a ko chAla, sapheda punarnaga, bAbacI, muNDI, 5 pala zudra loha-bhasmako punarnapA, zatAvara bhArA. amalatAsakA gadA. vidhArA. giloya. | aura triphalAke rasameM pRthak pRthak ghoTa kara 1-1 kaMghIkI jar3a, rAsnA, tAlamUlI, zatAvara, piNDAraka, | puTa deM / tadanantara 20 pala triphaleko AThagune paMvADa, vaiDAla aura kAlA bhaMgarA; inakA cUrNa (16 gune) pAnImeM pakAkara sapta bhAgAvazeSa rakkheM 5-5 tole tathA zuddha pArA 5 tole, loha bhasma aura phira usameM uparokta loha bhasma, 1 prastha 100 tole, abhraka bhasma 20 tole, tAmra bhasma / (2 prastha ) dUdha, 5 pala (10 pala) zatAvarakA 20 tole, zud gandhaka 40 tole, zud manasila rasa aura 10 pala (20 pala ) ghI milA kara 30 tole, svarNa mAkSika bhasma 20 tole, zilA- | pakAyeM evaM mRdu pAka taiyAra hone para agnise nIce jIta 30 tole, evaM harra, baher3A, omalA, seAMTha, | utAra kara usameM donoM jIre, bAyabiDaMga, palAzake For Private And Personal Use Only
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 652 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [lakArAdi bIja, trikuTA, triphalA aura cavakA cUrNa 1 prastha / paJcabhAgAvaziSTema lohaM paJcapalAni ca / milA kara surakSita rakkheM / tAvadatvA dadhi tasmin kharapAkaM vipAcayet // isake sevanase vAtapittaja grahaNI naSTa | trikaTutriphalAvadbhiviDaGga bhadramustakam / hotI hai| cUrNa lohasamaM cAtra prakSipedavatArite // (6425) loharasAyanam (4) zlaiSmikaM grahaNIdoSaM hanyAdetadrasAyanam / / (va. se. / rasAyanA.) ___AmalA, harra aura baher3A 30-30 tole vibhItakAmayAdhAtrI pratyekaM tu palASTakam / le kara sabako ekatra milA kara adhakuTA kareM aura vAriNyaSTaguNe sAdhyaM SaDaGgenAvatArite // usameM 26 sera pAnI milA kara pakAveM / jaba ayaH palAni paJcava payasoSTau zarAvakAn / pAMcavAM bhAga pAnI zeSa rahe to use chAna kara sarpiSo dazapalAnyatra dadyAllohaM vipAcayet // usameM 25 tole lohabhasma aura 25 tole dahI milA kara punaH pakAveM / jaba kharapAka ho jAya trikaTutriphalAcUrNa pratyekaM tu dvikArSikam / viDaoN bhadramustazca jIraka dvayameva ca // to agnise nIce utArakara usameM trikuTA, triphalA, pRthagardhapalaM nAhyaM kuryAtpAkantu madhyamam / / cItA, bAyabiDaMga aura nAgaramothekA cUrNa 25 paittike grahaNIroge yojayenmatimAn bhiSak // | tole milA kara kharala karake surakSita rkheN| baher3A, harra aura AmalA 40-40 tole isake sevanase kaphaja saMgrahaNI naSTa hotI hai| le kara 24 sera pAnImeM pakAyeM aura 4 sera pAnI | (6427) loharasAyanam (6) zeSa rahane para chAna leM / tadanantara usameM 25 tole (va. se. / rasAyanA.) loha bhasma, 8 sera dUdha aura 1 / sera ghI milA kara aSTAdazapalAnyatra triphalAyA vipAcayet / pakAveM / jaba madhyama pAka taiyAra ho jAya to salile dvathADhake cAsminnavabhAgAvazeSitam // agnise nIce utAra kara usameM sAMTha, mirca, pIpala, | vipacetpUrvavallohaM puTitaM vkssymaannkaiH| harra, baher3A, AmalA, vAyabiDaMga, nAgaramothA, sapheda krAyAH kezarAjasya cAkasya rasena ca // jIrA, aura kAlA jIrA; inakA 2 // -2 // tole etatpaJcapalaM grAhya sapidezapalAni ca / cUrNa milA kara surakSita rakkheM / zatAvarIrasasyASTau nArikelodakasya ca // isake sevanase paittika saMgrahaNI naSTa hotI hai| palAddha maricaM kRSNA nAgaraM palasammitam / (6426) loharasAyanam (5) SaDviMzamASakaM cUrNa triphalAyAH prakalpayet // (va. se. / rasAyanA.) tricatvAriMzatA mArairadhikaM cUrNitaM palam / pratyekaM SaTrapalaM dhAtro zivA vaibhItakavacam / citrakasya viDaGgasya pacetpAkAraM ttH|| udakAnAM zarAvastu SaDUviMzatyA vipAcayet // | vAtazleSmottare caiva kukSiroge tathA hitam // For Private And Personal Use Only
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 18 pala (90 tole) triphalAko 16 sera loharasAyanam (8). pAnImeM pakAveM aura navAM bhAga zeSa rahane para chAna (va. se. / rasAyanA.) leM / tadanantara usameM triphalA, bhaMgarA aura adarakake pra. saM. 3024 dAsarasAyana dekhiye| rasameM bhAvita lohabhasma 25 tole, ghI 100 loharasAyanam (9) tole, zatAvarakA rasa 80 tole, nAriyalakA pAnI (va. se. / rasAyanA.) 80 tole, kAlI mirca aura pIpalakA cUrNa 2 // - pra. saM. 3023 "dAsaloharasAyana " 2 // tole, seTha 5 tole, triphalAkA cUrNa 32 // | dekhiye| mAze, cIte aura bAyabiDaMgakA cUrNa pratyeka 9 tAle | __(6429) lohavikArazamanopAyaH 5 // // mAze milAkara mandAgni para pakAveM / (A. ve. pra. / a. 11) ' isake sevanase vAta kaphaja udara roga naSTa kRmiripu lIDhaM sahitaM svarasena baGgasenasya / hote haiN| kSapayatyacirAniyataM lohAjIrNodbhavaM zUlam // (6428) loharasAyanam (7) Aragvadhasya majjAbhI recana kizAntaye / (va. se. / rasAyanA.) bhavedyadyatisArazca pItvA dugdhaM tu taM jayet // triphalAyAH prakurvIta pratyekaM palasaptakam / ___bAyabiDaMgake cUrNako agastike svarasake vAriNyaSTaguNe paktvA pazcabhAgena zeSayet // sAtha milA kara cATanese lohAjIrNase utpanna huvA SaTzarAvAstu dugdhasya haviSaH palapazcakam / zUla avazya zIghra hI zAnta ho jAtA hai| puTitAdAyasaH pazca zuddhAbhrasya paladvayam // ___yadi loha sevanase kabja ho jAya to amalaviDaGgaM triphalA jIraM dvayaM trikaTu cUrNitam / tAsake gUdese virecana denA cAhiye aura dasta lohacUrNa samaM grAhya guNavRddhaM tataH pacet // Ane lage to dUdha pilAnA cAhiye / grahaNIgadamatyugraM hantyetadAtasambhavam / / __harra, baher3A aura AmalA 35-35 tole (6430) lohazodhanam (1) le kara sabako ekatra adhakuTA karake 21 sera | (ra. ma. ; yo. ra. ; rase. sA. saM ; ra. ra. pAnImeM pakAyeM aura pAMcavAM bhAga zeSa rahane para sa. / a. 5) chAna leM / tadanantara usameM 6 sera dUdha, 50 tole | triphalASTaguNe toye triphalA SoDazonmitAm / ghI, 25 tole loha bhasma aura 10 tole abhraka | tatkvAthe pAdazeSe tu lohasya palapaJcakam // bhasma tathA bAyabiDaMga, triphalA, donoM jIre aura | kRtvA patrANi taptAni saptavAraM niSecayet / trikuTekA cUrNa 25 tole milAkara punaH pakA aura | evaM pralIyate doSo girijo lohasambhavaH / / gAr3hA ho jAne para utAra kara surakSita rkheN| / 1 sera triphalAko 16 sera pAnImeM pakAveM yaha atyugra vAtaja grahaNIko naSTa karatA hai| aura 4 sera zeSa rahane para chAna leM / 20 tole For Private And Personal Use Only
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi loheke bArIka patroMko agnimeM tapA tapA kara sAta takrasya cAmlasya catuHpalAni bAra isa kAthameM bujhAnese usake giri sambhava doSa karSa ca karSa pRthagauSadhAnAm / naSTa ho jAte haiN| vyoSAjamodA cavikA'nalAnAM (6431) lohazodhanam (2) mUlaM pradadyAdapi pippalInAm // . (rase. sA.saM.) . sindhuprasUtaM saviDaGgacUrNa takreNa hanyAd grahaNIM samastAm / taptAni sarvalohAni kadalImUlavAriNi / arzA si zothaM pariNAmazUlaM saptadhA tvabhiSiktAni zuddhimAyAntyanuttamAm // zulaM ca dIptaM tu karoti vahima // saba prakArake lohoMko tapA tapA kara kelekI zuddha loheke bArIka patroM para sonAmakkhI jar3ake rasameM sAta bAra bujhAnese ve zuddha ho aura kanerakI jar3akA lepa karake unheM agnimeM tapA jAte haiN| tapA kara bAra bAra takrameM bujhAveM / isa prakAra bhasma (6432) lohazodhanam (3) kiyo huvA loha 40 tole, ghI 5 tole, tilakA (ra. pra. su. / a. 4 ; ra. ra. sa. / pU. a. 5) tela 5 tole, triphalekA kAtha 60 tole, khaTTI sAmudralavaNastadvallepitaM triphlaajle| chAcha 20 tole evaM soMTha, mirca, pIpala, ajamoda, nirvApitaM bhavecchuddhaM satyaM guruvaco ythaa|| cava, cItA, pIpalAmUla, seMdhA namaka aura bAyabi DuMgakA cUrNa 1 / -11 tolA le kara sabako ekatra lohe ke patroM para samudra lavaNakA lepa karake milA kara surakSita rkkheN| unheM agnimeM tapA tapA kara triphalAke kAthameM ise takake sAtha sevana karanese samasta prakArabujhAnese loha zuddha ho jAtA hai| kA saMgrahaNI roga, arza, zotha, zUla, pariNAmazUla (6433) lohasArakalpaH naSTa hotA aura agni dIpta hotI hai / (ra. kA. dhe.| rasAyanA.) (6434) lohasundaraH Alipya tApIkaravIrakAbhyAM | ( ra. rA. su. ; ra.kA.dhe.; vR. ni. ra. / pANDvA . ; vaizvAnare prajvalite nidhAya / rase. ci. ma. / a. 9) taptaM sutaptaM viniyojya takre sUtabhasma mRtalohagandhako - nirvApya vArAnbahuzaH suloham // bhAgavaditamidaM viniHkSipet / ebhiH prakAraiH sumRtAcca lohA dIrghanAlaDhapikodare cUrNIkRtAcApi palAni cASTau / mRtsnayA ca pariveSTaya tAM kSipet // sarpiH palaM tailapalaM palAni cullikopari ca kUpikAmukhe catvAri cASTau hi varArasasya // prakSipecca varazAlmalIdravam / For Private And Personal Use Only
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH traiphalaJca saguDUcikArasaM aura zuddha manasilakA cUrNa pRthak pRthak yA ekatra pAcayettu mRduvahinA dinam // karake zahadameM milA kara giloyake rasake sAtha svAgazItalamidaM pragRhya ca sevana karanese samasta prameha naSTa ho jAte haiN| . __ jyUSaNAkarasena bhAvayet / (6436) lohAdimodakaH lohasundararaso'yamIritaH (vR. ni. ra. / grahaNya.) zuSkapANDuvinittidaH prH|| | mRtalohamindrayavaM zuNThIbhallAtacitrakam / pArada bhasma 1 bhAga, loha bhasma 2 bhAga, | bilvamajjAviDaGgAni pathyAtulyaM vicUrNayet // aura zuddha gandhaka 3 bhAga le kara sabako ekatra | sarvatulyo guDo yojyaH karSe bhuktvArzasAdhayet / / kharala karake kaparamiTTI kI huI lambI nAla vAlI loha bhasma, indrajau, soMTha, milAvA, cItA, AtazI zIzImeM bhara deM evaM use bAlukA yantrameM | belagirI, bAyabiDaMga, aura harai samAna bhAga le kara rakha kara cUlhe para car3hAveM aura usake nIce eka yathA vidhi cUrNa banAveM aura use sabake barAbara dina taka mandAgni jalAveM / pAkake samaya zIzImeM gur3ameM milAkara 11-1 // toleke modaka banA leN| thor3A thor3A seMbhalakA rasa, triphalekA kAtha aura inake sevanase arzakA nAza hotA hai| giloyakA rasa DAlate rahanA caahiye| ( ye tInoM (vyavahArika mAtrA-3-4 mAze / ) drava samAna bhAga mizrita lene caahiyeN|) (6437) lohAdiyogaH (1) eka dinako agnike pazcAt zIzIke svAMga (ga. ni. | netrarogA. 3) zItala hone para usameMse auSadhako nikAla kara ayorajastAmrarajaH mupiSTaM use trikuTAke kAtha aura adarakake rasakI 1-1 sapippalIkAmlakaSetasaM ca / bhAvanA de kara surakSita rkkheN| kSaudreNa yuktaM lavaNena caiva isake sevanase zuSka pANDu naSTa hotA hai| pUyAlasaM hantyacireNa yuktam // (6435) lohAdicUrNam loha bhasma, tAmra bhasma, pIpala aura amlabeta(ga. ni. / pramehA. 30, rA. maa.| pramehA.) kA cUrNa tathA seMdhA namaka samAna bhAga le kara cUrNAni lohatriphalAzilAnAM cUrNa banAveM / kSaudreNa lIDhAni pRthaksamaM vaa| ise zahadake sAtha prayukta karanese pUyAlasakA mehAn samastAnapi nAzayanti zIghra hI nAza ho jAtA hai| pItaH kadAcitsvaraso gudduucyaaH|| (6438) lohAdiyogaH (2) loha bhasma, triphalA (hara, baher3A, AmalA) (vR. yo. ta. / ta. 147) lohaM tAmrAbhrasUtaM surakusumajalaM candrasaMjAti1 zivAnAmiti pAThAntaram / patraM For Private And Personal Use Only
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 666 patra jAtIphalailA samaricakara hATAjamodAhi phenam sAmudraM sindhuzoSAvapi ghRtamadhunA mardayitvA'sya TaGka khAdedane'tijIrNe niyatamiha ratau stambhana retasaH syAt // loha bhasma, tAmra bhasma, abhraka bhasma, pArada bhasma, lauMga, sugandhavAlA, kapUra, jAvitrI, tejapAta, jAyaphala, choTI ilAyacI, kAlI mirca, karahATa (akarakarA), ajamoda, aphIma, samandara jhAga, aura samandara sokha samAna bhAga le kara yathA vidhi cUrNa banAveM / bhArata-bha - bhaiSajya ratnAkaraH ise ghI aura zahada ke sAtha milA kara 4 mAze kI mAtrAnusAra sevana karanese strIsamAgamake samaya vIryastambhana hotA hai / vyavahArika mAtrA - 1 mAzA / (6439) lohAdyo modakaH (ga. ni. / pANDu 7 ) ayastilatryUSaNako bhAgaiH sarvaiH samaM mAkSikadhAtucUrNam / tairmodakaH kSaudrayuto'nuta pANyAmaye dUragate'pi zastaH || loha bhasma, tila, soMTha, mirca aura pIpala, 11- 11 tolA aura svarNamAkSika bhasma sabake barAbara le kara, yathA vidhi cUrNa banA kara use zahada meM milA kara goliyAM banA leM / inheM takake sAtha sevana karanese pANDukA nAza hotA hai| ( mAtrA - 2 - 3 ratI ) lakArAdi (6440) lohAdyo rasAyanaH ( rA. mA. / rasAyanA 33 ) lohA sUtaka zilAjatukAntalohacakrAGgacUrNasahitaM viSacUrNamatti / yaH santataM ghRtamadhUpahitaM manuSyaH sa syAjjarAmaraNarogabhayairvimuktaH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tIkSNa loha bhasma, abhraka bhasma, pArada bhasma, zilAjIta, kAnta loha bhasma, cakrAGga (sudarzana) kA cUrNa evaM zuddha. bachanAga samAna bhAga le kara ekatra kharala kareM / ise ghI aura zahada ke sAtha sevana karate rahane se jarA vyAdhikA nAza hotA hai / (6441) lohAmRtam ( 1 ) ( ra. ra. | pANDuvA. ) mustAmRtAkaNAyaSTirvahnizuNThI phalatrayam / viDaGgaM ca samaM cUrNaM sarvAMzaM mRta lohakam // madhunA bhakSayeniSkaM pANDurogaharaM param / ayaM lohAmRtaM nAma svayamani rasopi vA / / nAgaramothA, giloya, pIpala, mulaiThI, cItA, soMTha, triphalA aura bAyabiDaMgakA cUrNa 1-1 bhAga evaM loha bhasma sabake barAbara le kara sabako ekatra kharala karake rakheM / mAtrA - 1 niSka / vyavahArika mAtrA - 3-4 rattI / ise zahadake sAtha sevana karanese pANDu roga For Private And Personal Use Only
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir raMsaprakaraNam ] caturtho bhAgaH (6442) lohAmRtam (2) anupAna-bakarIkA dUdha / usake abhAvameM (ca. da. / pari. zUlA. 28) gAyakA dUdha / dUdha davAse 64 gunA lenA caahiye| tanUni lohapatrANi tilotsedhasamAni ca / ise ghI aura zahadake sAtha milA kara khAnA kazikAmUlakalkena samlipya sarSapeNa vA / / caahiye| vizoSya sUryakiraNaH punarevAvalepayet / / isake sevanase paktizUla kevala 1 mAsameM hI triphalAyA jale dhmAtaM vApayeca punaH punH|| naSTa ho jAtA hai| tataH saJcUrNitaM kRtvA kapaTena tu chAnayet / isake sevana kAlameM kakArAdi vargake phala bhakSayenmadhusarpiA yathAgnyetatprayojayet // aura zAka,* amla padArtha tathA AnUpadezIya mASakaM triguNaM vAtha caturguNamathApi vaa| | jIvoMke mAMsase parahez2a karanA cAhiye / chAgasya payasaH kuryAdanupAnamabhAvataH // gavAM ghRtena dugdhena catuH SaSTiguNena ca / lohAmRtam (3) paktizUlaM nihantyetanmAsenaikena nizcitam // | (ra. ra. ; ra. kA. dhe. / rAjayakSmA.) lohAmRtamidaM zreSThaM brahmaNA nirmitaM puraa| pra. saM. 5830 " yakSmAri lauham " phakArapUrvakaM yacca yaccAmlaM parikIrtitam // | dekhiye| sevyaM tanna bhavedana mAMsaM cAnUpasambhavam // (6443) lohAmRtarasaH tilake samAna moTe loha patroMko sapheda . (vR. ni. ra. / saMgrahaNya.) AkakI jar3a yA sarasekei kalkase lisa karake saGgrAhya mRtalohasya palAnyaSTAdazAni ca / dhUpameM sukhAveM / sUkha jAne para punaH lepa karake | trikaTu triphalA dArvI vahirmustA durAlabhA / sukhA leM aura phira unheM agnimeM tapA kara triphalA- kirAtatiktakonimbapaTolakaTukAmRtA / ke kAthameM bujhAveM / isI prakAra bAra bAra lepa karake usa samaya taka bujhAveM jaba taka ki lohakA madhvAjyAbhyAM lihetkarSamIsi grahaNIM jayet / cUrNa na ho jAya / tadanantara use loha kharalameM | vAtapittakarpha raktaM nAzayedrogasazcayaM // ghoTa kara kapar3ese chAna leN| | khyAto lohAmRto nAmadehadADharthakaraH paraH // (isa cUrNako AkakI jar3ake kAthameM ghoTa loha bhasma 90 tole; seAMTha, mirca, pIpala, kara zarAvasampuTameM banda karake gajapuTakI agni harra, baher3A, AmalA, dAruhaldI, cItA, nAgarade kara bhasma kara lenA vizeSa uttama hai|) *kakArAdi varga-kuSmANDa, karkaTI, mAtrA-1 se 4 mAze taka kaliMga, kAravella, kusumbhikA, karkoTI, kalambI, ( vyavahArika mAtrA-1 se 2 rattI / ) | kAkamAcI / For Private And Personal Use Only
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi mothA, dhamAsA, cirAyatA, nImakI chAla, paTola, pra. saM. 6263 " loha rasAyanam " kuTakI, giloya, devadAru, bAyabiDaMga, aura pitta- | dekhiye / pApar3A; inakA cUrNa 1-1 / tolA le kara sabako | (6444) lohAbhayAcUrNam ekatra milA kara kharala kreN| (rase. ci. ma. / a. 9) ise zahada aura ghIke sAtha sevana karanese mUtrAmbhaH pAcitAM zuSkAM lohcuurnnsmnvitaam| vAtaja, pittaja, kaphaja aura raktaja saMgrahaNIkA nAza saguDAmabhayAM dadyAt sarvazUlapazAntaye // hotA hai| harake cUrNako gomUtrameM pakA kara sukhA leM mAtrA-11 tolA aura phira usameM samAna bhAga loha bhasma milAkara vyavahArika mAtrA-2 rattI / surakSita rakkheM / loharasAyanam ise gur3ameM milAkara sevana karanese zUla naSTa (ra. ra. ; ra. kA. dhe. ; va. se. / meda. ; ca. d.|| hotA hai| sthaulyA. 35) (mAtrA-3 rttii|) iti lakArAdirasapakaraNam atha lakArAdimizraprakaraNam (6445) laghupaJcamUlAdisiddhAnnam / gRhNAti sarpAna bhramato'tighorAn (va. se. / atisArA.) pumAn suparNapatimaprabhAvaH // laghunA paJcamUlena pippalyA saha dhaanyyaa| hAthameM lajjAvatIkI jar3akA lepa karake yA AhAro bhiSajA yojya: sarvadA hitamicchatA // " usakI jar3a hAthameM bAMdha kara bhayaMkara sarpako bhI ___ atisAra rogameM laghu paJcamUla (zAlaparNI, pakar3a liyA jAya to vaha kucha bhI hAni nahIM pRSTaparNI, kaTelI, bar3I kaTelI, gokharu ), pIpala | pahuMcA sktaa| aura dhaniyeke kAthake sAtha anna siddha karake denA caahiye| (6447) lazunakSIram (6446) lajjAlumUlayogaH (ca. saM. / ci. a. 5) (rA. mA. / viSA. 28) | sAdhayet siddhazuSkasya lazunasya catuSpalam / lajjAvatImUlaviliptapANi kSIre jalASTaguNite kSIrazeSazca pAyayet // vA'thavA tatra tadIyamUlam / vAtagulmamudAvataM gRdhrasI viSamajvaram / For Private And Personal Use Only
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org mizraprakaraNam ] hRdrogaM vidradhiM zothaM nAzayatyAzu tatpayaH // evantu sAdhite kSIre stokamevAtra dIyate / / caturyo bhAgaH 20 tole sUkhe huve lhasanameM 4 sera dUdha aura 32 sera pAnI milA kara pakAveM, aura jaba pAnI jala jAya to dUdhako chAna leM / ise yathocita mAtrAnusAra thor3A thor3A sevana karAnese vAtaja gulma, udAvarta, gRdhraso, viSamajvara, hRdroga, vidradhi aura zothakA nAza hotA hai / (6448) lAkSAdiyoga: ( va. se. / maitrarogA. ) lAkSAmadhukamaJjiSThA lokAlAnuzArikhA / puNDarIkasaMyuktaH seko rogaharo hitaH // lAkha, mulaiThI, majITha, lodha, tagara aura puNDariyA samAna bhAga le kara sabako pAnIke sAtha pIsa kara kapar3ese nicor3a kara rasa nikAleM / ise AMkhameM DAlanese raktAbhiSyanda naSTa hotA hai / (6449) lAGgalIzodhanam ( vR. yo. ta / ta. 43 ) lAgalI zuddhimAyAti dinaM gomUtrasaMsthitA / lAMgalI ( kaliyArI ) kI jar3ako 1 dina gomUtra meM rakhane se vaha zuddha ho jAtI hai / (6450) lAjamaNDa: (yo. ta. / ta. 18 ; zA. saM. / khaM. 2 a. 2) lArvA taNDulairdhRSTairlAjamaNDaH prakIrtitaH / zleSma pittaharo grAhI pipAsAjvara jinmataH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 559 dhAnakI khIloM yA bhune huve cAvala se jo maNDa banAyA jAtA hai use lAjamaNDa kahate haiM / lAjamaNDa kaphapitta nAzaka, grAhI tathA pipAsA aura jvara nAzaka hotA hai / ( 14 gune pAnI meM pakA kara taiyAra kiye huve kaNarahita mANDako ' maNDa' kahate haiM / ) (6451) lAjAdiyUSaH ( yo. ra. / chardi vR. yo. ta. 1 ta. 83 ) lAjAmasUrayavamudgakRtA yavAgURaif hitA madhuyutA bahupittajAyAm / dhAnakI khIla, masUra, jau aura mUMgake yavAgUmeM zahada milA kara pInese pittaja chardi naSTa hotI hai| (6452) lAjodakayogaH (bR. mA.; va. se. / tRSNA ; ga. ni. / tRSNA. 15) lAjodakaM madhuyutaM ghRtaM guDavimizritam / kAmazarkarAyuktaM pibettRSNArdito naraH // zahada milA kara dhAnakI khIloMke pAnI meM pInese yA gur3ameM ghI milA kara khAnese athavA khambhArIke phaloMke pAnImeM khAMDa milA kara pInese tRSNA zAnta ho jAtI hai / (6453) lAlAdiyogaH ( vai. ma. ra. / paTa. 16 ) pitsu sadA lAlAM sice muhurmuhuH / kuSTheSvapi jagatyasmAdvidyate na mahauSadham // navIna ghAva (vraNa) para aura kuSTha para bAra bAra lAlA ( thUka) lagAnA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi saMsArameM isase uttama. anya koI yoga | kara lugadI banAveM aura phira lodhako bArIka pIsa nahIM hai| kara usakI golI banA kara use ukta lugadIke bIcameM rakha kara eka bar3IsI golI banA leM aura (6454) locanazUlanIpoTalI use ghImeM bhUna leM / tadanantara bahuta mulAyama ruiko ( yo. ra. / netra rogo.) kAMjImeM bhigo kara usameM ukta guTikA lapeTa kara kRtalAjasurASTajAhiphenaM netroMke Upara cAroM ora phirAnese netra kopa ( netra ruciraM nAgajagAlavotthacUrNam / dukhanA roga ) naSTa hotA hai| sukumAyudakena zulvapAtre (6456) lodhAdiyogaH (1) mRditaM dRSTirujaM jayetpaTastham // (va. se. / netrarogA.) phaTakIkI khIla, aphIma, kesara, sIsekI zvetalodhaM ghRte bhRSTaM cUrNitaM tApya tutthakam / bhasma aura paThAnI lodha samAna bhAga le kara cUrNa uSNAmbunA vimRdi sekaH zUlaharaH prH|| bnaaveN| ___ghImeM bhunA huvA sapheda lodha, svarNamAkSika ise tAMbeke kharalameM ghokumArake rasameM ghoTa aura nIlA thothA samAna bhAga le kara sabako uSNa kara kapar3e bAMdha kara poTalI bnaaveN| jalameM ghisa kara AMkhameM DAlanese netra zUla naSTa __ise AMkhoM para phirAnese netrapIr3A naSTa | hotA hai| hotI hai| __ (6457) lodhAdiyogaH (2) (6455) lodhAdiguTikA ( yo. ra. / netrarogA.) (vR. mA. / netrarogA.) zAbaraM madhukaM tulyaM ghRtabhRSTaM sucUrNitam / piSTainimbasya patrairativimala- chAgakSIrotthitaM sekaH pittaraktAbhighAta jit // tarairjAtisindhUtthamitrai sAbara lodha aura mulaiThI samAna bhAga le kara rantargarbha dadhAnA paTutara cUrNa banAveM aura use ghImeM bhUna kara bakarIke dUdhameM guTikA piSTalobhreNa bhRSTA / pIsa leM evaM use kapar3emeM nicor3a kara rasa tUlaiH sauvIrasAndrratizaya | nikAleM / ise AMkha meM DAlanese pittaraktaja netrAbhimRdubhirveSTitA sA samantA ghAta naSTa hotA hai| cakSuSkopopazAnti cira (6458) lodhrAdisekaH (1) mupari dRzA bhrAmyamANA karoti // (va. se. / netra rogA.) nImake svaccha patte, camelIke phUla aura lodhracUrNa ghRte bhRSTaM rujamAzcyotanaM haret / seMdhA namaka samAna bhAga le kara sabako ekatra pIsa | zarkarAtriphalAcUrNamidamAzcyotanaM param // For Private And Personal Use Only
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] caturthoM bhAgaH ghImeM bhune huve lodhake cUrNako pAnImeM pIsa | milA kara chAnakara usakI bUMdeM AMkhoMmeM TapakAveM / kara kapar3ese usakA rasa nicor3a kara AMkha meM DAlane- isase pittaja, vAtaja aura raktaja netrAbhiSyanda naSTa se raktaja netrAbhiSyanda naSTa hotA hai| hotA hai| isI prakAra khAMDa aura triphalAkA pAnI DAla / (6461) lodhrAdyAicyotanam (2) nese bhI raktaja netrAbhiSyanda naSTa hotA hai / (vaM. se. ; vR. mA. / netra rogA.) (6459) lodhrAdisekaH (2) ( ga. ni. / netra rogA. 3) lodhaM sapipi sampakvaM khadirAjAjisarSapaiH / tiriitttriphlaayssttishrkraabhdrmust| nAgarAriSTasindhUtthairyuktaM dRSadi cUrNitam // piSTaH zItAmbunA seko raktAbhiSyandanAzanaH // ! site vAsasi tadvaddhaM nyasetsvacchAmlakAdhike / lodha, triphalA, mulaiThI, khAMDa aura nAgara- tenAkSNoH pUraNaM kArya kaNDUrogAzrugharSa jit // mothA samAna bhAga le kara sabako ekatra pAnImeM ___ghImeM pakAyA huvA lodha, khairasAra (katthA), pIsa kara kapar3e bAMdha kara usakA rasa nicodd'eN| / jIrA, sarasoM, soMTha, nImake patte aura seMdhA namaka ise AMkha meM DAlanese raktaja netrAbhiSyanda samAna bhAga lekara sabako pattharapara ekatra pIsa leN| tadanantara use sapheda kapar3emeM bAMdha kara poTalI naSTa hotA hai| banAveM / ise svaccha kAJjImeM bhigo kara AMkhoMmeM (6460) lodhrAdyAzcyotanam (1) / nicor3anese kaNDu (khAja), azru aura AMkheAMkI (ca. da; yo. ra. ; vaM. se. / netra. ) kirakarAhaTa naSTa hotI hai| nimbasya patraiH parilipya lobhraM (6462) lomanAzanayogaH svedyAgninA cUrNamathApi kalkam / ( ga. ni. / adhi. 10) AzcyotanaM mAnuSadugdhayuktaM / utpATaya yoniprabhavANi romApittAsravAtApahamayyamuktam // NyabhyaJjanaM tatra tato vidheyam / lodhako nImake pattoMkI lugadI (kalka ) ke kozAtakIbIja samudbhavena bIcameM rakha kara usa para kapar3A lapeTa kara usake Upara miTTIkA lepa kara deM / isa goleko kaNDekI tailena romgAmapunarbhavAya // mandAgnimeM dabA deM, jaba UparakI miTTIkA raMga lAla yonike bAleko ukhAr3a kara usa jagaha ho jAya to usake bhItarase lodhako nikAla kara | kar3avI torIke bIjoMkA tela malanese punaH bAla pAnIke sAtha yA sUkhAhI pIsa kara strIke dugdhameM / nahIM nikalate / 7 For Private And Personal Use Only
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [lakArAdi (6463) lohAdiyogaH maNDUrakA cUrNa, AmalA aura javAkusamake phUla (va. se. / kSudrarogA. ; vR. mA.) samAna bhAga le kara sabako ekatra pIsa leN| __ise pAnImeM milA kara zira para lepa kareM aura lohamalAmalakalkaiH sajapAkusumairnaraH sadA thoDI dera pazcAt snAna kara leN| snaayii| nitya prati isI prakAra snAna karanese palita palitAnIha na pazyati gaGgAsnAyIva narakAni // roga naSTa ho jAtA hai / iti lakArAdimizraprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam / caturthoM bhAgaH De6. atha vakArAdikaSAyaprakaraNam (6464) vaMzatvagAdikAthaH / baca, atIsa, kUTha, cItA, devadAru, pAThA, ( yo. ra.; vR. mA. ; vR. ni. ra. ; vaM. se.| | cava, nAgaramothA, coka (satyAnAzIko jar3a ), kaTelI, kur3ekI chAla, karaJja chAla, mUrvA, kuTakI, AgantuvraNA.) aranI, choTA amalatAsa, pIlu, hijjalavRkSa, asanA, kvAtho vaMzatvageraNDazvadaMSTAzmabhidA kRtH| satonA, hara', baher3A, AmalA aura kAlI mirca hisaindhavasaMyuktaH koSThasthaM srAvayedasRk // samAna bhAga lekara kAtha banAveM / ____bAMsakI chAla, araNDamUla, gokharu aura pASANa- __ isameM zahada milA kara sevana karanese Urubhedake kAthameM hIMga aura seMdhA namaka milA kara stambha naSTa hotA hai| sevana karanese koSThasthita rakta nikala jAtA hai| UrustambhameM inhIM oSadhiyoMkA cUrNa banAkara | zahadake sAtha sevana karanA tathA inhIke kaSAyase (6465) vacAdikaSAyaH (1) cAyala banA kara khAnA caahiye| (ga. ni. / Urusta. 21 ; vR. ni. ra. / (6466) vacAdikaSAyaH (2) __ UrustaMbhA.) (vA. bha. / ci. a. 1) vacA sAtiviSA kuSTha citrako devadAru ca / kaphavAte vacA tiktA pAThAragvadhavatsakAH / pAThA tejovatI mustA svarNakSorI nidagdhikA // pippalIcUrNayukto vA kyAthazchinnodbhavodbhavaH / / vatsako naktamAlazca mUrvA ca kaTurohiNI / kapha tija jvarameM baca, kuTakI, pAThA, tarkArI pragrahazcaiva pIlUni niculAni ca // amalatAsa aura kur3ekI chAlake kAthameM athavA asanaH saptaparNazca triphalA maricAni c| gilAyake kAthameM pIpalakA cUrNa milA kara pInA etAni samabhAgAni kaSAyamupasAdhayet // | caahiye| madhuyuktaM kaSAyaM taM prayogeNa pibennrH|| (6467) vacAdikaSAyaH (3) UrustambhaM nudatyeSa vRkSamindrAzaniryathA // (ga. ni. / jvarA. 1) etAnyeva tu cUrNAni mAkSikeNa tu kalpayet / / vacAguDUcI suradAru zuNThI anenaiva kaSAyeNa bhojayetsiddhamodanam // kirAtakaM mustkmaattruussH| For Private And Personal Use Only
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [vakArAdi sakAkajaGghA laghukaNTakArI / (6470) vacAdikaSAyaH (6) kvAtho'yamityuddhatasannipAte // ( vR. ni. ra. / vAtAtisA. ; va. se. / ati.) baca, giloya, devadAru, seTha, cirAyatA, vacAcAtiviSAmustaM bIjAni kuTajasya ca / nAgaramothA, bAsA, kAkajaMghA aura choTI kaTelI zreSThaH kaSAya eteSAM vAtAtIsAra zAntaye // samAna bhAga le kara kAtha bnaaveN| ___ baca. atIsa, nAgaramothA aura indrajau samAna yaha kAtha prabala sannipAta jvarako naSTa | bhAga le kara kAtha banAveM / karatA hai| yaha kAtha vAtAtisArameM uttama hai / (6468) vacAdikaSAyaH (4) (6471) vacAdikvAthaH (1) ( hA. saM / sthA. 3 a. 2) (va. se. / netra rogA.) vacAyavAnI triphalA savizvA / kvAtho nizAyAM kaphaje jvare vaa| vacAtriccandanakuNDalI ca sampAcanaM syAnmanujasya doSe bhUnimbanimbe rajanI svaasaa| zUle pratizyAyakapInaseSu // prasthaM jalasya kvathitASTabhAgaM __-pibetsujIrNe nakulAndhyaroge / / kaphaja jvara, zUla, pratizyAya, aura SInasameM kAcaM nizAndhyaM timiraM tathA'nyApAcanake liye baca, ajavAyana, hare, baher3A, AmalA aura - seThakA kAtha banA kara rAtrike netrAmayAMstasya ca vatmasandhau / samaya pInA cAhiye / cirapravRttAnacireNa hanti vajro ythaadriinsurraajmuktH|| (6469) vacAdikaSAyaH (5) baca, nisota, lAla candana, giloya, cirA( vR. mA. / mukha rogA. ; va. se.) yatA, nImakI chAla, haldI aura bAsA, 11-1 // vacAmativiSAM pAThAM rAsnAM kaTukarohiNIm / tolA lekara sabako ekatra kUTa kara 80 tole niSkvAthya picumandaM ca kevalaM tatra yojayet // pAnImeM pakAveM aura 10 tole pAnI zeSa rahanepara baca, atIsa, pAThA, rAsnA aura kuTakI chAna leN| samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / / isake sevanase. purAnA nakulAndhya, kAca, yaha kAtha athavA kevala nImakI chAlakA kAtha naktAndhya ( ratauMdhA ), timira aura anya varma tathA pilAnese galazuNDikA naSTa hotI hai| sandhigata roga zIghrahI naSTa ho jAte haiN| For Private And Personal Use Only
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6472) vacAdikvAthaH (2) vacAdi gaNake kAthase snAna karanese kapha aura timira roga naSTa hotA hai| (bhA. pra. ; vR. ni. ra. / sannipAtA.) vacAkavacakachurAsahacarAmRtAbhaGgurA (6475) vajrakAJjikam suraahghnnaagraatrunndaaruraasnaapuraaH| (bhai. ra. / strIrogA. ; ga. ni. / sUtikA. 7; vRSAtaruNabhIrubhiH saha bhavanti sandhigraha vR. mA. ; va. se. ; ra. ra. ; yo. ra. / vythorujuimklmbhrmnnpkssghaataaphaaH|| ___ strIrogA. ; vR. yo. ta. / ta. 143; baca, pittapApar3A, javAsA, kaTasaraiyA, giloya, atIsa, devadAru, nAgaramothA, soMTha, vidhArAmUla, yo. ta. / ta. 76 ) rAsnA, gUgala, bar3I dantIkI jar3a, araNDamUla aura pippalo pippalImUlaM cavyaM zuNThI yamAnikA / zatAvara samAna bhAga lekara kvAtha bnaaveN| jIrake dve haridre dve viDaM sauvarcalaM tathA // yaha kAtha sandhika sannipAta, jAMghoMkI jar3atA | aitairevauSadhaiH piSTairAranAlaM vipAcayet / klama, bhrama aura pakSAghAtako naSTa karatA hai| etadAmaharaM vRSyaM kaphaghnaM vahnidIpanam // (6473) vacAdigaNaH kAJjikaM vajrakaM nAma strINAmagnivivarddhanam / makkalazUlazamanaM paraM kSIrAbhivarddhanam // (su. saM. / sU. a. 38) | kSIrapAkavidhAnena kAaikasyApi sAdhanam / vacAmustAtiviSAbhayAbhadradArUNi nAgakezara Jceti / ___ pIpala, pIpalAmUla, cava, seTha, ajavAyana, etau vacA haridrAdI gaNau stanyavizodhanau | jIrA, kAlA jIrA, haldI, dAruhaldI, biDa namaka aura kAlA namaka, samAna bhAga le kara sabako AmAtIsArazamanau vizeSAdoSapAcanau / / / baca, nAgaramothA, atIsa, hara, devadAru aura ekatra pIsa kara AranAlameM pakAveM / nAgakesara; inake samUhako "vacAdigaNa " | yaha AmanAzaka, vRSya, kaphanAzaka, aura kahate haiN| agnidIpaka hai| vacAdi gaNa tathA haridrAdi gaNa stanya isake sevanase striyoMkI jaTharAgni tIvra hotI zodhaka, AmAtisAra nAzaka aura vizeSataH doSa | aura makkala zUla naSTa hotA hai evaM dUdha bar3hatA hai| pAcaka haiN| vajrakAJjIkA pAka kSIrapAka vidhise karanA (6474) vacAdiyogaH caahiye| ( yo ra. ; va. se. / netra rogA.) (auSadhoMkA adhakuTA cUrNa 5 tole, kAMjI 1 bacAdyaiH snAnamicchanti zleSmaghnaM timiraaphm|| sera, pAnI 4 sera / ) For Private And Personal Use Only
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 765 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi (6476) vaTajaTAprayogaH (6479) vatsakAdikvAthaH (1) (rA. mA. / atisArA. 13) ( vR. mA. / jvarAtisA. ; ga. ni. / jvarAti 1; __ vR. ni. ra. / jvarAti. ; va. se.| atisArA.) gavyena takreNa saha prapiSya nyagrodhapAdaH paripIyamAnAH / vatsakasya phalaM dAru rohiNI gjpipplii| navodgataM hantyatisAramAzu zvadaMSTrA pippalI dhAnyaM bilvaM pAThA yvaanikaa|| dvAvapyetau siddhayogau shlokaarthenaabhibhaassitau| bar3akI jar3ako gAyake takrameM pIsa kara pInese jvarAtisArazamanau vizeSAddAhanAzanau // navIna atisAra zIghrahI naSTa ho jAtA hai| ___ (1) indrajau, devadAru, kuTakI aura gaja | pIpala / (6477) vaTazuGgAdiyogaH (2) gokharu, pIpala, dhaniyA, belagirI, pAThA (va. se. ; ga. ni. / tRSA.) aura ajavAyana / vaTazujhaM sitAloghaM dADimaM madhukaM madhu / ye donoM kAtha jvarAtisAra aura vizeSataH pibettaNDulatoyena chaditRSNAnivAraNam / / dAha nAzaka haiN| bar3ake aMkura, sapheda dUba, lodha, anArakI ___ (6480) vatsakAdikvAthaH (2) kalI yA patte aura mulaiThI samAna bhAga le kara (va. se. / jvarA.) sabako ekatra pIsa kara zahadameM milAkara cAvaleki pAnIke sAtha sevana karanese chardi aura tRSNAkA vatsakaM padmakASThaM ca nAgaraM candanAmRte / paTola dhAnyakaM caiva kvAtho madhusamAyutaH // nAza hotA hai| kaphapittajvara zUlaM dAhaM hantyajripANiSu // (6478) vatsakAdikaSAyaH indrajau, padmAka, soMTha, candana, giloya, paTola ( bhA. pra. / ma. khaM. 2 ) aura dhaniyA, samAna bhAga le kara kAtha banAveM / vatsa kAtiviSAzuNThI bilvhinggyvaambudaaH| yaha kAtha pitta jvara, zUla aura dAhako naSTa citrakeNa yutaH kvAtha AmAtIsAranAzanaH // indrajau, atIsa, sAMTha, belagirI, hIMga, (6481) vatsakAdikyAthaH (3) nAgaramothA aura cItA samAna bhAga le kara kAtha | ( hA. saM. / sthA. 3 a. 3) banAveM / vatsakazca suradArurohiNI ise pInese AmAtisAra naSTa hotA hai| dhAnyabilvamagadhAtrikaNTakam / For Private And Personal Use Only
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 567 nimbabIjagajapippalokI elApAThAjAjIkaTvaGgakvAtha eSa srnnjvraaphH|| ___ phlaajmodaasiddhaarthvcaaH|| indrajau, devadAru, kuTakI, dhaniyA, belagirI, jIrakahiGgubiDaGga pazugandhA paJcakolakaM hanti / pIpala, gokharu, nImake bIja, gajapIpala aura pAThA calakaphamedaH pInasagulmajvarazUladurnAmnaH // samAna bhAga le kara kAtha banAveM / isake sevanase indrajau, mUrvA, bharaMgI, kuTakI, kAlI mirca, jvarAtisAra naSTa hotA hai| atIsa, majITha, ilAyacI, pAThA, jIrA, sonApAThA, triphalA, ajamoda, sarasoM, vaca, jIrA, hIMga, bAya(6482) vatsakAdikvAthaH (4) biDaMga, banatulasI aura paJcakola (pIpala, pIpalA(ca. da. / ati. 3; zA. saM. / khaM. 2 a. 2 ; mUla, cava, cItA, sAMTha) samAna bhAga le kara kAtha vR mA.; bhai. ra. ; dhanva. / atisA. ; ga. ni.| banAveM / athavA inakA cUrNa karake rkkheN| ati. 2 ; yo. ci. ma.a. 4 : bhA. pr.| isake sevanase. voya. kapha. meda, pInasa. ma. kha. 2 ; vR. ni. ra. / raktAti. ; gulma, jvara, zUla aura arzakA nAza hotA hai / vR. yo. ta. / ta. 64 ; hA. saM. / (6484) vatsAdanyAdikaSAyaH (1) ___ sthA. 3 a. 3) (3. mA. / vAtaraktA. ; vR. ni. ra.) savatsakaH sAtiviSaH sabilvaH sodIcyamustaizca kRtaH kssaayH| vatsAdanyudbhavaH kvAtha: pIto guggulusNyutH| sAme sazUle saha zoNite c| samIraNasamAyuktaM zoNitaM samprasAdhayet // cirapravRtte'pi hito'tisAre // giloyake kAthameM gUgala milA kara pInese vAtarakta naSTa ho jAtA hai| indrajau, atIsa, belagirI, sugandhabAlA aura nAgaramothA XsamAna bhAga le kara kvAtha banAveM / (6485) vatsAdanyAdikvAthaH (2) isake sevanase zUlayukta purAnA raktAtisAra (bhA. pra. / ma. khaM. 2 ; vR. ni. ra. / jvarA.) naSTa hotA hai| vatsAdanIvatsakavArivAha (6483) vatsakAdigaNaH vizvambharAnimbaviSAH savizvAH jvarA'tisAraM tvaritaM jayanti ( vA. bha. / sU. a. 15) vishvaamRtaavtskvaarivaahaaH|| vatsakamUrvAbhAIMkaTukA giloya, indrajau, nAgaramothA, cirAyatA, maricaM ghuNapriyA ca gaNDIram / nImakI chAla, atIsa aura sAMTha samAna bhAga lekara x bhA. pra. meM kacUra adhika likhA hai| | kAtha banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 568 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi - yaha kAtha jvarAtisArako ati zIghra naSTa triphalA, jIrA, bar3I kaTelI, haldI, bAMsa kara detA hai| | aura aDUsekA kAtha zahada milA kara pInese rakta. sAMTha, giloya, indrajau aura nAgaramothekA doSaja bhayaMkara jvara naSTa hotA hai / kAtha bhI jvarAtisArako naSTa karatA hai / (6489) varuNamUlakvAtha (6486) vamanopagakaSAyadazakaH / ( ga. ni. / granthya. ; va. se. / gaNDamAlA.) / (ca. saM. / sU. a. 4 ) | madhunA''Dhayo'sakRtpItaH kvAtho vrunnmuuljH| madhumadhukakovidArakarbudAranIpavidulavimbI- | gaNDamAlAM nihantyAzu cirakAlAnubandhinIm // zaNapuSpI dApuSpI pratyakpuSpA iti dazemAni | baranekI jar3ake kAthameM zahada milA kara vamanopagAni bhavanti / pInese purAnI gaNDamAlA bhI zIghra hI naSTa ho zahada, mulaiThI. lAla kacanAra, sapheda kacanAra, | jAtI hai| kadamba, jalavetasa, kandUrI, saNapuSpI, Aka aura ___ (6490) varuNAdikaSAyaH (1) apAmArga / ye daza oSadhiyAM vamanopayogI haiN| (bhai. ra. / azmarya. ; vR. mA. ; ga. ni. / (6487) vayaHsthApanakaSAyadazakaH azmarya. 29; ca. da. / azmaya. 33 ; va. se.) (ca. saM. / sU. a. 4) varuNatvakazilAbhedazuNThIgokSurakaiH kRtH| amRtAbhayAdhAtrIyuktAzreyasI kaSAyaH kSArasaMyuktaH zarkarAzca bhinatyapi // jIvantyatirasAmaNDUkaparNI baranekI chAla, pASANa bheda, soMTha aura gokharu sthirA punarnavA iti dazemAni samAna bhAga le kara kvAtha bnaaveN| vayaHsthApanAni bhavanti // isameM javAkhAra milA kara pInese azmarI aura giloya, harra, AmalA, rAsnA, zreyasI (rAsnA | zarkarAkA nAza hotA hai| bheda), jIvantI, zatAvara, maNDUkaparNI, zAlaparNI, aura punarnavA; ye daza oSadhiyAM vayaHsthApaka haiM / (6491) varuNAdikaSAyaH (2) (6488) varAdikvAtha: ( ga. ni. / azmarya. 29; vR. yo. ta. / ta. ( vR. ni. ra. / jIrNa jvarA.) 102; ; vR. mA. ; vai. ra. ; ca. da. / varApyajAjIhatI haridrA azmaya. 33 ; yo. ra. ; va. se.) gheNvATarUpaprabhavaH kssaayH| varuNasya tvacaM zreSThAM zuNThIgokSurasaMyutAm / jahAsi dUraM madhunA vimizrito yavakSAraguDaM dattvA kyAthaM kRtvA pibeddhitam // raktodbhavaM dAruNajUtivegam // azmarIM vAtajAM hanti cirakAlAnubandhinIm // For Private And Personal Use Only
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH baranekI chAla, triphalA, seAMTha aura gokharu baranekI jar3akI chAlake kvAthameM usIkA kalka samAna bhAga le kara kAtha bnaaveN| milA kara pIne yA sahajanekI jar3akA mandoSNa - isameM gur3a aura javAkhAra milA kara pInese | kvAtha sevana karanese azmarI nikala jAtI hai / cirakAlIna vAtaja azmarI naSTa hotI hai / (6495) varuNAdikvAthaH (2) (6492) varuNAdikaSAyaH (3) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 35 ) ( vR. mA. ; ga. ni. / azmarya. 29; vai. ra. / varuNA vRkSAdanI caiva dazamUlI zatAvarI / azmarI ; ca. da. / azmarya. 33; ra. ra. / azmaya.) kvAthapAnaM vAtike ca muSkaddhau hitAvaham / / pibedaruNamUlatvakaSAyaM guDasaMyutam / baranekI chAla, bandA, dazamUla aura zatAvara azmarI pAtayatyAzu bastizUlavinAzanam // samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / baranekI jar3akI cholake kvAthameM gur3a milAkara isake sevanase vAtaja aNDavRddhi naSTa hotI hai| pInese azmarI nikala jAtI hai tathA bastizUla naSTa (6496) varuNAdikvAthaH (3) hotA hai| (bhai. ra. / gulmA. ; zA. saM. / kha. 2 a. 2 __(6493) varuNAdikaSAyaH (4) yo. ra. ; vR. ni. ra. / gulmA. ) (ga. ni. / vidhya. ; yo. ra. ; va. se. / | varuNo bakapuSpazca bilvApAmArgacitrakAH / ... vidradhi. ; vR. yo. ta. / ta. 110 ) agnimanthadvayaM zigrudvayazca bRhatIdvayam // kAsIsasaindhavazilAjatuhiGgacUrNa saireyakatraya mUrvA meSazRGgI kirAtakaH / mizrIkRto varuNavalkalajaH kssaayH| ajazRGgI ca bimbI ca karAzca zatAvarI // abhyantarotthitamapakvamatipramANaM varuNAdigaNakvAthaH kaphamedoharaH smRtaH / nRNAmayaM jayati vidradhimugrazotham // | hanti gulmaM ziraHzUlaM tathAbhyantaravidradhIn / / baranekI chAlake kvAthameM kasIsa, seMdhA, zilA baranekI chAla, agastike phUla, belakI chAla, jIta aura hIMgakA cUrNa milA kara pInese pravRddha | | ciraciTA ( apAmArga), cItAmUla, donoM prakArakI apakva antarvidradhi naSTa ho jAtI hai / araNIkI chAla, donoM sahejanekI chAla, choTI aura (6494) varuNAdikvAthaH (1) bar3I kaTelI; sapheda, pIlI aura nIlI kaTasaraiyA, ( vR. mA. / azmarI. ; ga. ni. / azmaya. 29; mUrvA, meDhAsiMgI, cirAyatA, ajazRMgI, kandUrI, vai. ma. ra. / paTala 7; ca. da. / azmaya. 33; / karaJjuvA aura zatAvara samAna bhAga le kara kvAtha va. se. ; vR. ni. ra.) | banAveM / piSevaruNamUlatvakkyAtha tatkalkasaMyutam / / isake sevanase kapha, meda, gulma, zirazUla kvAthazca zigrumUlotthaH kaduSNo'zmaripAtanaH // aura antarvidradhikA nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 570 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi (6497) varuNAdikvAthaH (4) lAla candana, punnAga ( sultAnacampA ), (va se. / azmarI. ) padmAka, khasa, mulaiThI, majITha, sArivA, kSIrakAvaruNakabhasmaparizrutasalilaM taccUrNa yAvazUka- kolI, sapheda dUrvA aura nIla dUrvA; ye daza oSa yutam / / dhiyAM varNya haiN| kvathanIyaM tattAvadyAvaccUrNatvamAyAti // (6500) varDa mAnapippalIyogaH tadguDayuktaM hanyAttadudArAmazmarI ghoraam| (bhai. ra. / plIha. : ca. d.| plIhA. 38 : ga. vahnisadanaM sukaSTamazmamayImazmarI caashu|| ni. / sA. rasA. 1 ; yo. ci. ma. / a. 7) ____baranekI chAlakI .rAkhako pAnImeM ghola kara kaI bAra chAna kara svaccha pAnI nikAleM / ( jisa pra. saM. 3828 " pippalI varddhamAnam " prakAra kSAra banAneke liye pAnI taiyAra karate haiM ) | dekhiye / tadanantara usameM baranekI chAlakA cUrNa aura javA- (6501) varSAbhvAdikvAthaH khAra milA kara punaH pakAveM / jaba zuSka cUrNa ho | (vR. ni. ra. 1 antarvidradhi. ) jAya to nikAla leN| ise gur3ameM milAkara sevana karanese ghoratara, | varSAbhUvaruNAmibhyAM kvAtho vidradhinAzanaH / pattharake samAna kaThina aura pIDAdAyaka azmarI | punarnavA aura baranekI jar3akA kAtha vidratathA agnimAMdyakA nAza hotA hai / dhiko naSTa karatA hai| (6498) varuNAdisvedaH (6502) vAsakAdikaSAyaH (1) ( ga. ni. / vAtA. 20) (va. se. ; ca. da. ; bhai. ra. / netra rogA. ; vR. varuNairaNDavAtArimuNDayaH zigruH shtaavrii| yo. t.|t. 131 ; yo. ta. / ta. 71) gokSuraH sarSapazcaiSAM svedo vAtagadApahaH // ATarUSAbhayAnimbadhAtrImustAkSakUlakaiH / ___ baranekI chAla, donoM prakArake araNDakI chAla, muNDI, sahajanekI chAla, zatAvara, gokharu aura raktasrAvaM karpha hanti cakSuSyaM vAsakAdikam // sarasoM; inake kvAthakI bhApa lenese vAtavyAdhi naSTa ___ bAsA, hare, nImako chAla, AmalA, nAgarahotI hai| mothA, baher3A aura paTolapatra samAna bhAga le kara (6499) varNyakaSAyadazakaH | kAtha bnaaveN| (ca. saM. / sU. a. 4) isake sevanase netroMse hone vAlA raktasrAva candanatuGgapadmakozIramadhukamabhiSThAsArivApayasyA- aura kapha naSTa hotA hai / yaha kvAtha netroMke liye sitAlatA iti dazemAni varSyAni bhavanti / / vizeSa hitakArI hai / For Private And Personal Use Only
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6503) vAsakAdikaSAyaH (2) | milA kara pInese jvara aura kAsako mAza hotA hai| (ga. ni. / jvarA. 1) (6507) vAsAdikaSAyaH (2) vAsakA'tiviSA kuSThaM devadAru mahauSadham / (zA. saM. / khaM. 2 a. 2 ; yo. ci. ma. / mustA samAMzataH pItaH zleSmajvarApahaH / / a. 4; yo. ra. ; ga.ni. / raktapittA. 8; vR. mA. | bAsA (aDUsA), atIsa, kUTa, devadAru, ___ raktapittA. ; ca. saM. / ci. a. 4 ; hA. seAMTha aura nAgaramothA samAna bhAga le kara saM. / sthA. 3. a. 10) kAtha bnaaveN| | ATarUSakamRdvIkA pathyAkyAthaH sazarkaraH / yaha kvAtha kaphaja jvarako naSTa karatA hai| kSaudrADhayaH kasanazvAsaraktapittanibarhaNaH / / (6504) vAsakAdiyogaH bosA, munakkA aura harra samAna bhAga le kara (va. se. / raktapittA.) kvAtha banAveM / vAsakasya rase pathyA saptadhA pribhaavitaa| isameM khAMDa aura zahada milA kara pInese kRSNA vA madhunA pItA raktapittaM drutaM jayet // khAMsI, zvAsa aura raktapittakA nAza hotA hai| ___ harauMko athavA pIpalako bAseke rasakI sAta (6508) vAsAdikaSAyaH (3) bhAvanA de kara sukhA leN| (yo. ra. ; vR. ni. ra. / kAsA.) inheM zahadake sAtha pInese raktapitta zIghrahI vAsAharidrAdhanikAguDUcI naSTa ho jAtA hai| ___ bhArgIkaNAnAgarariGgaNInAm / (6505) vAsAkaSAyaH kvAthena mArIcarajonvitena ( zA. saM. / kha. 2 a. 2) zvAsaH zamaM yAti na kasya puMsaH / raktapittakSayaM kAsaM zleSmapittajvaraM tthaa| vAsA, haldI, dhaniyA, giloya, bharaMgI, kevalo vAsakakvAthaH pItaH kSaudreNa nAzayet // hai| pIpala, sAMTha aura kaTelI samAna bhAga le kara kevala bAMseke kvAthameM zahada milA kara | kvAtha bnaaveN| pInese raktapitta, kSaya, khAMsI aura kapha pittaja isameM kAlI mircakA cUrNa milA kara pInese jvarako nAza hotA hai| zvAsa naSTa hotA haiN| ___ (6509) vAsAdikaSAyaH (4) (6506) vosAdikaSAyaH (1) (va. se. / amlapittA, ; vR. mA. ; ga. ni. / (zA. sN.| khaM. 2 a.2 ; bhA. pra. / ma. khaM. 2) amlapittA. 38) vAsAkSudrAmRtAkvAthaH kSaudreNa jvarakAsahA // vAsAnimbapaTolatriphalAsanayAsayojito jayati bAsA, kaTelI aura giloyake kvAthameM zahada / adhikakaphamamlapittaM prayojito gugguluH krmshH|| For Private And Personal Use Only
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi bAsA, nImakI chAla, paTola, triphalA, (6512) vAsAdikaSAyaH (7) asanA aura javAsA samAna bhAga le kara kvAtha | ( vR. mA. / raktapittA. ; hA. saM. / sthA. 3 banAveM / a. 10 ; yo. ra.; ga. ni. / raktapittA. 8 ) isameM gUgala milA kara pilAnese kapha pradhAna vAsAyAM vidyamAnAyAmAzAyAM jIvitasya ca / amlapitta naSTa hotA hai| raktapittI kSayI kAsI kimarthamavasIdati // (6510) vAsAdikaSAyaH (5) yadi rogIke jIvanakI AzA ho aura bAsA (vR. mA. / jvarA. ; ga. ni. / jvarA. 1 ; hA. | (asA) maujada ho to raktapitta, kSaya aura saM. / sthA. 3 a. 2; yo. ra. / viSamajvarA. ; khAMsIke rogIko kaSTa uThAnekI kyA AvazyakatA ra. ra. / jvarA.) hai / ina rogoMmeM bAsA avazya lAbha pahuMcAtA hai / vAsAdhAtrIsthirA' dArupathyA nAgarasAdhitaH / / (6513) vAsAdikaSAyaH (8) sitAmadhuyutaH kvAthazcAturthikanivAraNaH // (hA. saM. / sthA. 3 a. 2) ___bAsA (aDUsA), AmalA, zAlaparNI, devadAru, vAsAgaDUcItriphalA paTolI hara aura soMTha samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / saThI ca tiktA madhunA kaSAyam / ___ isameM mizrI aura zahada milA kara pInese zleSmaprabhUteSu rujeSu samyakcAturthika jvara naSTa hotA hai| jvaraM nihanyAt kaphajaM ca zIghram / / (6511) vAsAdikaSAyaH (6) bAsA (aDUsA), giloya, triphalA, paTola, (. mA. / raktapitto. ; hA. saM. / sthA. 3. kacUra aura kuTakI samAna bhAga le kara kvAtha a. 10 ; yo. ra. ; vR. ni. ra.) vAsAkaSAyotpalamRtmiyaGga isameM zahada milA kara pInese kaphaja jvara ___ lodhrAanAmbhoruhakesarANi / pItvA sitAkSaudrayutAni jahyA zIghrahI naSTa ho jAtA hai| pittAsRjo vegamudIrNamAzu // ___ (6514) vAsAdikaSAyaH (9) bAseke kvAthameM nIlotpala, saurASTa mRttikA, (yo. ra. / viSamajvarA.) phUla priyaMgu, lodha, suramA aura kamalakesarakA | | vAsApaTAlatriphalA drAkSAzampAkanimbajaH / cUrNa tathA mizrI aura zahada milA kara pInese prabala samadhu sasitaH kvAtho hanyAdekAhikaM jvaram / / raktapittabhI naSTa ho jAtA hai| ____bAsA, paTola, triphalA, munakkA, amalatAsa 1 phalA iti pAThAntaram aura nImakI chAla samAna bhAga le kara kvAtha 2 dhAnyeti pAThAntaram bnaaveN| bnaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 573 kaSAyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH isameM zahada aura mizrI milA kara pInese | __ bAsA (aDUsA), kaTelI, giloya, nAgaramothA, ikatarA jvara naSTa hotA hai| seTha aura AmalA samAna bhAga le kara kvAtha (6515) vAsAdikaSAyaH (10) / bnaaveN| (vR. ni. ra. / kaphavarA.) __isameM pIpalakA cUrNa aura zahada milA kara pInese viSamajvara naSTa hotA hai / vAsAvizAlAdazamUlagaurI mahauSadhaM pusskrbhaagiyuktaa| (6518) vAsAdikvAthaH (2) ( yo. ta / ta. 70) eSAM kaSAyo vinihanti kAsaM vAsAmRtAvacAvyAghrIpaTolatriphalAdalaiH / kaphajvaraM zUlanivarttanaM ca // matimAnpAyayetkyAthaM sarvAbhiSyandanAzanam // bAsA, indrAyaNakI jar3a, dazamUla, haldI, | vAsA, giloya, baca, kaTelI, paTola, triphalA soMTha, pokharamUla aura bharaMgI samAna bhAga le kara | aura tejapAtakA kvAtha pInese samasta netrAbhiSyanda kvAtha bnaaveN| naSTa hote haiN| ___yaha kvAtha khAMsI, kaphavara aura zUlako naSTa (6519) vAsAdikvAthaH (3) karatA hai| ( vR. yo. ta. / ta. 91 ; ga. ni. / vAtaraktA. (6516) vAsAdikaSAyaH (11) 20 ; vR. mA. ; va, se. ; vR. ni. ra. / (va. se. / amlapittA. ; re. ra. ; vR. mA.; vAtaraktA.) ca. da. / amlapittA. 58) vAsAguDUcIcaturaGgalAnAvAsAmRtAparpaTakanimbabhUnimbamArkavaiH / meraNDatailena pivetkaSAyam / triphalAkulakaiH kvAthaH sakSaudrazcAmlapittahA // krameNa sarvAGgajamapyazeSa bAsA, giloya, pittapApar3A, nImakI chAla, jayedamRgvAtabhavaM vikAram // cirAyatA, bhaMgarA, triphalA aura paTola samAna bhAga vAsA, giloya aura amalatAsakA gUdA samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / le kara kvAtha bnaaveN| isameM aNDIkA tela milA kara pInese sarvAGgaisameM zahada milA kara pInese amlapitta naSTa meM vyApta vAtaraktakA nAza hotA hai / hotA hai| (6520) vAsAdikvAthaH (4) (6517) vAsAdikvAthaH (1) (hA. saM. / stho. 3 a. 42) (yo. ci. ma. / a. 4) vAsAviDaGgapicumandapaTolapAThA vAsAkSudrAmRtAmustA zuNThIdhAtrI smaakssikaa| zuNThIsurendratarubhirdazamUlapathyAH / pippalI cUrNasaMyuktA viSamajvaranAzanam // kvAtho nihanti ca marutpabhavaM ca kuSTham For Private And Personal Use Only
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 574 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi . vAsA [aDUsA), bAyabiDaMga, nImakI chAla, _ (6523) viDaGgAdikvAthaH (2) paTola, pAThA, seAMTha, devadAru, dazamUla aura harrakA ( bhai. ra. / arzA.) kAtha vAtaja kuSThako naSTa karatA hai / viDaGgapatrakezarazuNThIsamailA (6521) vAsAdikvAthaH (5) / kustumburudhAnyakatilAnAm / (ga. ni. / zvayathu. 33 ; ra. ra. / amlapittA.) kyAtho harItakIsarpirguDena siMhAsyAmRtabhaNTAkIkvArtha pIto nihanti gude gudajAni // pItvA samAkSikam / bAyabiDaMga, tejapAta, nAgakesara, soMTha, ilAkRcchrazothaM jayejjantuH yacI, nepAlI dhaniyA, dhaniyA aura tila samAna kAsaM zvAsaM jvaraM vamim // bhAga le kara kvAtha banAveM / bAsA (aDUsA), giloya aura bar3I kaTelI | isameM harrakA cUrNa, gur3a aura ghI milA kara samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / pInese arzakA nAza hotA hai / isameM zahada milA kara pInese mUtrakRccha, / (6524) viDaGgAdikvAthaH (3) zotha, khAMsI, zvAsa, jvara aura vamanakA nAza ( vR. ni. ra. / atisArA. ; va. se. ; vR. mA.) hotA hai| viDaGgAtiviSAmustA dArupAThAkaliGgakam / vAsAdikvAthaH (6) (mahA) marIcena samAyuktaM zothAtIsAranAzanam // (yo. ta. / ta. 71) bAyabiDaMga, atIsa, nAgaramothA, devadAru, pra. saM. 5013 " mahA vAsAdi kAthaH" pAThA. indrajau aura kAlI mirca samAna bhAga le kara dekhiye| kvAtha bnaaveN| (6522) viDaGgAdikvAthaH (1) yaha kvAtha zothAtisArako naSTa karatA hai| (mai. ra. / pramehA. ; hA. saM. / sthA. 3 a. 31) / (6525) viDaGgAdikvAthaH (4) viDaGgasarjArjunakaTaphalAnAM __(yo. ra. / prame.) kadambarodhAsanavRkSakANAm / | viDArajanIyaSTInAgaragokSuraiH kRtaH / jalena kvAthazca hito narANAM kaphaprameheNa sadAturANAm // | kaSAyo madhunA hanti pramehAndustarAnapi // bAyabiDaMga, zAlavRkSakI chAla, arjunakI | / bAyabiDaMga, haldI, mulaiThI, seAMTha aura gokharu chAla, kAyaphala, kadamba, lodha aura asanAvRkSakI samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / chAla samAna bhAga le kara kvAtha bnaaveN| isameM zahada milA kara pInese bhayaMkara prameha yaha kAtha kaphaja pramehako naSTa karatA hai| bhI naSTa ho jAte haiN| For Private And Personal Use Only
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 575 - (6526) viDaGgAdiyogaH yaha vidArIgandhAdi gaNa pitta, vAyu, zoSa, ( vR. ni. ra. / AmAtisArA.) gulma, aGgamarda, urdhvazvAsa aura khAMsIko naSTa karatA hai| dIptAgnirbahudoSo yovibaddhamatisAryate / viDAtriphalAkRSNAkaSAyaistaM virecayet // . ___ (6529) vidAryAdiyogaH yadi atisArake rogIkI agni dIpta ho aura (ra. ra. / zUlA.) doSa adhika hoM to use bAyabiDaMga, triphalA aura | vidArIdADimarasaH savyoSalavaNAnvitaH / pIpalake kAthase virecana denA caahiye| kSaudrayukto jayatyAzu zUlaM doSatrayodbhavam / (6527) vijjalasvarasaH / vidArIkanda aura anArake rasameM trikuTe ( vR. mA. / atisArA.) | ( soMTha, mirca, pIpala ) aura seMdhA namakakA cUrNa milA kara pInese tridoSaja zUla zIghra hI naSTa ho dalotyaH svarasaH pIto vijjalasya smaakssikH| " jotA hai| jayatyAmamatIsAraM kvAtho vA kuTajatvacaH // (6530) virecanopagakaSAyadazakaH pIle phUlakI kharaiTIke pattoMke rasameM athavA kur3ekI chAlake kvAthameM zahada milA kara pInese (c.| sU. a. 4) AmAtisAra naSTa hotA hai / / drAkSAkAzma>parUSakAbhayAmalakavibhI(6528) vidArIgandhAdigaNaH / takakuvalavadarakarSandhUpIlUnIti dazemAni vire canopagAni bhavanti / (su. saM. / a. 38) vidArIgandhAvidArI sahadevo vizvadevA / baheDA, kuvala ( madhyama AkArakA bera), badara ___ munakkA, khambhArI, phAlasA, harra, AmalA, zvadaMSTrA pRthaparNI zatAvarI sArivA kRSNa (bar3A bera), karkandhU ( choTA bera ) aura pIlu / sArivAjIvakarSabhako mahAsahAkSudrasahA vRhatyau ye daza oSadhiyAM virecanameM prayukta hotI haiN| punarnavairaNDo haMsapAdIvRzcikAlvRSabhIceti / vidArIgandhAdirayaM gaNaH pittAnilApahaH / (6531) vizAlAdikvAthaH zoSagulmAGgamardordhvazvAsakAsavinAzanaH // (ga. ni. / zvayathu. 33) zAlaparNI, vidArIkanda, kharaiTI, gaMgerana, | vizAlA triphalA tiktA gavAkSI rajanI trivRt| gokharu, pRSThaparNI, zatAvara, sArivA, kRSNasArivA, | paTolamUlaM trAyantI tulyA dvayaMzaM mahauSadham // jIvaka, RSabhaka, mASaparNI, mudgaparNI, kaTelI, kvAtho'yaM pittazophannaH pIto vA''malakAkaTelA, punarnavA, araNDamUla, haMsapAdI, vRzcikAlI drsH|| aura kauMca / indrAyana, triphalA, kuTakI, mahAbalA, haldI, For Private And Personal Use Only
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi nisota, paTolakI jar3a aura trAyamANA 1-1 bhAga (6534) vizvAdikaSAyaH (3) tathA seTha 2 bhAga le kara kvAtha bnaaveN| (ga. ni. / zUlA. 23; bhai. ra. ; vR. ni. ra. ; yaha kvAtha athavA AmalekA rasa pInese va. se. / zUlA.) pittaja zotha naSTa hotA hai| vizvAmeraNDa mUlaM kvAthayitvA jalaM pibet / (6532) vizvAdikaSAyaH (1) hisauvarcalopetaM sadyaH zUlanivAraNam / / (yo. ra. ; vR. ni. ra. / AmAtisArA. ; yo. | seTha, aura araNDakI jar3a samAna bhAga le t.| ta. 21) kara kvAtha bnaaveN| vizvAbhayAghanavacAtiviSAsurAha isameM hIMga aura kAlA namaka milAkara pInese kvAtho'tha vizvajaladAtiviSAgRto vaa| zUla naSTa hotA hai / AmAtisArazamanaH kathitaH kaSAyaH (6535) vizvAdikaSAyaH (4) zuNThIghanApativiSAmRtavallijo vA // (va. se. ; vR. ni. ra. / jvarA.) (1) sAMTha, haraM, nAgaramothA, baca, atIsa | vizvAsatAbdabhranimbaiH paJcamUlIsamanvitaiH / aura devadAru / kRtaH kaSAyo hantyAzu vAta pittabhavaM jvaram // (2) sATha, nAgaramAthA, Ara atIsa / seTha, giloya, nAgaramothA, cirAyatA aura (3) sAMTha, nAgaramothA, atIsa aura giloy| paJcamUla ( zAlaparNI, pRSTaparNA, kaTelI, kaTelA, ye tInoM kvAtha AmAtisArako naSTa | gokharu ) samAna bhAga le kara kAtha banAveM / karate haiN| isake sevanase vAtapitta jvara naSTa hotA hai| noTa-gadanigrahameM kAtha naM. 2 aura 3 (6536) vizvAdikaSAyaH (5) saMgrahaNI rogameM likhe haiN| (bhai. ra. ; vR. mA. / jvarA.'; vR. ni. ra. ; (6533) vizvAdikaSAyaH (2) va. se. / jvarA.) (va. se. / zUlA. ) | vizvAmbuparpaTozIraghanacandanasAdhitam / vizvairaNDayavakvAtha: sadyaH shuulnivaarnnH| | dadyAtsu zItalaM vAri tRchadijvaradAhanut / / tadvadindrayavakvAtho hiGgusauvarcalAnvitaH // seTha, sugandhabAlA, pitta pApar3A, khasa, nAga soMTha, araNDamUla aura indrajaukA kAtha zUlako | ramothA, aura lAla candana samAna bhAga le kara atyanta zIghra naSTa kara detA hai| | kvAtha banAveM / ... indrajauke kvAthameM hIMga aura kAlA namaka ise ThaNDA karake pilAnese pipAsA, chardi, milA kara pInese bhI zUla naSTa hotA hai| jvara aura dAhakA nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kaSAyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6937) vizvAdikaSAyaH (6) (6540) vizvAdikaSAyaH (9) ( vR. mA. / ajIrNA.) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 4) vizvopakulyAmaricaM zaThInAM vizvAbhayAguDUcInAM kaSAyeNa SaDUSaNam / yavAnikAcitraharItakInAm / pivecchleSmaNi mande'gnau tvakpatrasRrabhI kRtm|| kvAtho yakRtpAcanakepi zastaH sAMTha, harra aura giloya ke kvAthameM pIpala, ___ AnAhagulmAtiviSUcikAnAm / pIpalAmUla, cava, cItA, seAMTha aura maricakA cUrNa | seTha, pIpala, kAlI mirca, kacUra, ajavAyana, milA kara aura use tejapAta tathA dAlacInIke cItA aura harra samAna bhAga le kara vAtha bnaaveN| cUrNase sugandhita karake pInese kaphaja agnimAMdya naSTa yaha kAtha yakRtagulmako pacAne meM upayogI hotA hai| hai tathA aphArA, gulma aura viSUcikAko naSTa (6538) vizvAdikaSAyaH (7) | karatA hai| (bhai. ra. / jvarA.) (6541) vizvAdikaSAyaH (10) (ga. ni. / jvarA. 1) vizvAmRtAgranthikasiddhatoyaM marujjvaraH syAt pibataH kuto'yam / vizvauSadhacchinnaruhAkirAtakyAtho'tha kustumburudevadArU tiktaiH samustaiH kvathitaM jalaM yaH / pibatyasau na jvarasambhavAnAkSudrauSadhaiH pAcanamatra caaru|| ___ mAdhAratAmeti rujAM kadAcit // soMTha, giloya aura pIpalAmUlakA athavA seTha, giloya, cirAyatA aura nAgaramothA dhaniyA, devadAru, kaTelI aura sAMThakA kvAtha vAta samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / jvarako naSTa karatA hai| yaha kvAtha jvarako naSTa karatA hai / (6539) vizvAdikaSAyaH (8) (6542) vizvAdikaSAyaH (11) (vRhada) (ga. ni. / jvarA. 1) ( vR. mA. / zUlA. ; ca. da. ; ra. ra. / zUlA.) vizvorubUkadazamUlayavAmbhasA ca sarvajvaramazamanArthamudAharanti dvikSArahiGgulavaNatrayapuSkarANAm / vizvauSadhena saha parpaTakaM muniindraaH| cUrNa pibeddhadayapArzvakaTIgrahAmaseThi aura pitta pApar3A samAna bhAga le kara pakvAzayAM sa bhRzarugjvaragulmazUlI // kvAtha banAveM / sAMTha, araNDamUla, dazamUla aura indrajauke yaha kvAtha samasta jvaroko naSTa karatA hai / ! kvAthameM javAkhAra, sajjIkhAra, hIMga, seMdhAnamaka, 73 For Private And Personal Use Only
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 578 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [vakArAdi kAlA namaka, biDa namaka aura pokharamUlakA cUrNa | (6545) vIratA dikvAtha: milA kara pInese hRdaya aura pasalIkA zUla kaTI. ( zA. saM. / khaM. 2 a. 2 ; vR. ni. ra. / graha, AmAzaya zUla, pakvAzaya zUla, jvara aura mUtrA ; yo. ra.) gulmakA nAza hotA hai| vIratarukSavRndA kAsaH sahacaratrayam / (6543) vizvAdidvAdazAGgakvAthaH kuzadvayaM nalo gundrA bakapuSpo'gnimanthakaH // ... (ga. ni. / vAtA. 19 ) mUrvApASANabhedazca zyonAko gokSurastathA / vizvairaNDa ziphAdAruvacAH zuNThI durAlabhA apAmArgazca kamalaM brAhmI ceti gaNo varaH // abhayA'tiviSA mustA zatamUlI vRsso'mRtaa| vIratarvAdirityuktaH shrkraashmriikRcchrhaa| amISAM kyAthapAnena mAMsomazleSasandhigaH mUtrAghAtaM vAyurogAnAzayennikhilAnapi // majjAsthisnAyusarvAGgavAyurnazyati nizcitam // arjuna vRkSakI chAla, tulasI, kAMsakI jar3a, seTha, araNDamUla, devadAru, baca, soMTha, dhamAsA, | sapheda, pIle aura nIle phUlakA piyAbAMsA, do harra, atIsa, nAgaramothA, zatAvara, bAsA aura | prakArakI kuza, nala, dAbha, agasti puSpa, aranI, giloya samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / / | mUrvA, pASANabheda, aralukI chAla, gokharu, ciraciTe yaha kvAtha mAMsagata, 'sandhigata, majjAgata, | (apAmArga) kI jar3a, kamala aura brAhmI samAna asthigata, snAyugata aura sarvAGgagata vAyuko naSTaH | bhAga le kara kvAtha banAveM / karatA hai| ___yaha kvAtha zarkarA, azmarI, mUtrakRccha, mUtrA(6544) viSNupriyAdikvAtha: ghAta aura samasta vAyu rogoMko naSTa karatA hai / (ga. ni. / kRmya. 6) (6546) vRSAdikvAthaH (1) viSNupriyArAtriphaNijjakArka (vaidyAmRta ) . kuttherkaasaariksinduvaaraiH| vRSadArunizAkirAtabhallI kRtaH kaSAyaH kriminAzanAya / - rasajAmbhodharabilvajaH kaSAyaH / palAzabIjaprativApayogAt / / madhunA madhurI kRto nihanti tulasI, haldI, phaNijjaka ( tulasI bheda- vividhAni pradarANi kAminInAm // maravA ), AkakI jar3akI chAla, kuTheraka (bana bAso, devadAru, haldI, cirAyatA, bhilAvA, tulasI), kAsAri ( kasauMdI) aura saMbhAlu samAna rasauta, nAgaramothA aura belagirI samAna bhAga le bhAga le kara kvAtha banAveM / kara kvAtha banAveM / . isameM DhAkake bIjoMkA cUrNa milA kara pInese ise zahadase mIThA karake pInese striyoMkA kRmi naSTa ho jAte haiN| | aneka prakArakA pradara roga naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra kAyamakaraNam ] www. kobatirth.org caturthI bhAgaH (6547) vRSAdikvAthaH (2) (vR.ni. | jIrNajvarA.) vRSo durAlabhA zyAmA parpaTaH kaTurohiNI / kirAtamatha eteSAM kvAthaH pItaH sitAyutaH // raktodbhavaM mahAdAhaM tRSNAM mUrchA matibhramam / pittajvaraM haratyAzu pApamIzo yathAsmRtaH // bAsA, dhamAsA, giloya, pittapApar3A, kuTakI aura cirAyatA samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / isameM mizrI milA kara pIne se bhayaMkara raktadAha, tRSNA, mUchoM, matibhrama aura pittajvara naSTa hotA hai / (6548) bRhaccandanAdikvAthaH ( yo. ci. ma. / a. 4 ) malayajapicuvizvAzrIphalaM padmakaM ca jalaruhaka mustA sArivA hArahUrA / ativiSayatrayaSTIkalpitastulyabhAge rati guru vivAdhAM pittasantApamUrchAm // lAla candana, nImakI chAla, sAMTha, belakI chAla, padmA, kamala, kuTakI, nAgaramothA, sArivA, munakkA, atIsa, indrajau aura mulaiThI samAna bhAga lekara kvAtha banAveM / yaha kvAtha pittaja jvara aura mUrcchAko naSTa karatA hai / (6549) vRhcchaThayAdikvAthaH ( vR. mA.' ; va. se. / jvarA. ) zaThI puSkaramUlaM ca guDUcI vizvabheSajam / tiktakaM trAyamANaM ca pippalo ca durAlabhA // 1. trikaNTakamiti pAThAntaram / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 579 vyAghrIparpaTako rAsnA abhayA kaTurohiNI / devadAru ca bhArgI ca samabhAgAni kArayet // bRhacchAdiko vargaH sannipAtajvarApahaH / ari zvAsaM divA nidrAM rAtrau jAgaraNaM tathA // mukhazoSaM ca tRSNAM ca dAhaM ca zamayatyapi // kacUra, pokharamUla, giloya, soMTha, paTola ( pAThAntara ke anusAra gokharu ), trAyamANA, pIpala, dhamAsA, kaTelI, pittapApar3A, rAsnA, harra, kuTakI, devadAru aura bharaMgI samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / yaha kAtha sannipAta, khAMsI, zvAsa, dinameM nIMda AnA, rAtako nIMda na AnA, mukhazoSa, tRSNA aura dAhako naSTa karatA hai / (6550) vRhacchaThacAdikvAthaH ( yo. ci. / a. 4 ) saThI paToladvinizogragandhA vAsA kirAtaM dazamUladhArA / sahAcarI bhArgava sabhRGgI rAsnendrabIjaM suradAruzigruH // durAlabhAdhAnyakazuNThIpAThA surendrakandaM saharItakIbhiH / trAyanti kendrI kaTukAgade ca kaSAyameSAM vihitaH savAyau // zleSmajvare kAsasakhAsazule tAdhike rogiNa zItake ca / cirajvareduSTalagrahe'pi nUnaM hitoyaM satataM savyAdi // kacUra, paTola, haldI, dArUhaldI, baca, bAsA, cirAyatA, dazamUla, giloya, kaTasaraiyA, For Private And Personal Use Only
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 580 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi bharaMgI, zatAvara, kAkar3AsiMgI, rAsnA, indrajau, | kacUra, dAlacInI, pIpala, kuTakI, harra, sugandhabAlA, devadAru, sahajanekI chAla, dhamAsA, dhaniyA, sAMTha. | cirAyatA, bharaMgI, hIMga, kharaiTI, dazamUla, aura pIpapAThA, kaTusUraNa, hara, trAyamANA, bar3I ilAyacI. | lAmUla samAna bhAga le kara kAtha banAveM / kuTakI aura kUTha samAna bhAga le kara kAtha bnaaveN| isameM hIMga aura adarakakA rasa milAkara pilAnese sannipAta naSTa hotA hai / yaha kAtha vAtakaphaja jvara, khAMsI, zvAsa, zUla, isake atirikta yaha kAtha galagaNDa, gaNDabAta pradhAna roga, zIta, jIrNajvara aura duSTa mala. mAlA, svarabheda, galaroga, karNamUlakI sUjana, hanu grahako naSTa karatA hai| (6551) vRhacchAlipAdikyAthaH / roga, mukha roga, kaphavAta jvara, kAsa, ziro roga, zirakA bhArIpana aura kapha vAtaja badhiratAko bhI (vR. yo. ta. / ta. 64 ) naSTa karatA hai| zAliparNI pRzniparNI bRhatI knnttkaarikaa| (6553) vRhatkSudrAdikAthaH balAzvadaMSTrA bilyAgni pAThAnAgaradhAnyakam / / (vai. ra. / jvara.) etadAhArasaMyogo hitaM sarvAtisAriNAm / / | kSudrAdhAnyakazuNThIbhirguDUcImustapadmakaiH / zAlaparNI, pRSThaparNI, choTI aura bar3I kaTelI, | rktcndnbhuunimbpttolvRsspausskraiH|| kharaiTI, gokharu, belachAla, cItA, pAThA, seTha, aura kaTukendrayavAriSTabhAgIparpaTakaiH samaiH / dhaniyA inake kAthase AhAra banA kara denA ati kvArtha pAtaniSeveta sarbazItajvarApaham // sArameM hitakArI hai| ____ kaTelI, dhaniyA, seTha, giloya, nAgaramothA, (6552) vRhat kaTphalAdikvAthaH panAka, lAla candana, cirAyatA, paTola, bAsA, ( bhai. ra. / jvarA,) pokharamUla, kuTakI, indrajau, nImakI chAla, bharaMgI krphlaabdvcaapaatthaapusskraajaajiprpttaiH| aura pittapApar3A samAna bhAga le kara kAtha banAveM / zRGgIkaliGgadhanyAkaM zaTIbhRGgakaNAdvayam // | ise prAtaH kAla pInese samasta zIta jvara tiktAbhayAmbukairAnaM bhArgI rAmaThakaM blaa| naSTa hote haiN| dazamUlI kaNAmUlaM niHkvAthya kyAthamuttamam // vRhattrAyamANAdikvAtha: hivAkarasopetaM sannipAtavinAzanam / ( yo. ci. ma. | a. 4) galagaNDaM gaNDamAlAM svarabhedaM galAmayAn // pra. saM. 2246 " trAyamANAdi kvAthaH " karNamUlodbhavaM zothaM hanyAnumukhAmayAn / / (vRhad ) dekhiye / kaphavAtajvaraM kAsa tathA hanti zirogadAn / / (6554) vRhatpaJcamUlyAdikvAthaH zirogurutvaM bAdhirya nihanti kaphavAtikam // (bhai. ra. / jvarAtisArA.) ___ kAyaphala, nAgaramothA, baca, pAThA, pokharamUla, paJcamUlIzRGgaverazRGgATakaJcaTaM dhanam / jIrA, pittapApar3A, kAkaDAsiMgI, indrajau, dhaniyA, jambUdADimapatrazca balA bAlaM gucikA // For Private And Personal Use Only
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kavAyapakaraNam ] caturthoM bhAgaH pAThA vilvaM samagA ca kuTajatvak phalaM tathA / (6556) vRhatpippalyAdikkAthaH dhAnyakaM dhAtakIkvAyaM viSA jIrakasaMyutam // ( bhA. pra. / jvara. ; vR. ni. ra. / vAtakaphajvara.) pibet jvarAtIsAre ca sarakte vaapyrktke| pippalI pippalImUlaM cavyacitrakanAgaram / api yogazataistyakte cAsAdhye sarvarUpake // vacA sAtiviSAjAjI pAThAvatsakareNukA // paJcamUla (bela, aralu, khambhArI, pADhala, | kirAtatiktako mUrvA sarpapA maricAni ca / araNI ), soMTha, siMghAr3A, kazcaTa ( jala caulAI ), kaTphalaM puSkaraM bhAI viDaGga karkaTAhayam / nAgaramothA, jAmanake patte, anArake patte, kharaiTI, | arkamalaM bRhatsihI zreyasI sduraalbhaa| sugandhabAlA, giloya, pAThA, belagirI, majIThaM, dIpyakazcAjamodA ca zukanAsA sahiGgukA // kur3ekI chAla, indrajau, dhaniyA aura dhAyake phUla etAni samabhAgAni gaNa eko'STaviMzatiH / samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / | eSAM kAtho nipItaH syAdvAtzleSmajvarApahaH // isameM atIsa aura jIrakA cUrNa milA kara | hanti vAtaM tathA zItaM prasvedamati vepathum / pInese raktasahita tathA raktarahita jvarAtisAra naSTa pralApaJcAti nidrAzca romaharSArucI tathA // ho jAtA hai| mahAvAte'patantre ca zUnyatve sarvagAtraje / ___saikar3oM yogoMse ArAma na hone vAlA asAdhya | pippalyAdi mahAkAtho jvare sarvatra puujitH| jvarAtisAra bhI isase naSTa ho jAtA hai / pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, seTha, baca, bRhatpaJcamUlyAdikvAthaH atIsa, jIrA, pAThA, indrajau, reNukA, cirAyatA, ( bhA. pra. / jvarA.) mUrvA, sarasoM, kAlI mirca, kAyaphala, pokharamUla, prayoga saMkhyA 3698 dekhiye / bharaMgI, bAyabiDaMga; kAkar3AsiMgI, AkakI jar3a, (6555) vRhatpaTolAdikAtha: bar3I kaTelI, gajapIpala, dhamAsA, ajavAyana, (yo. ra. / masUri; vR. yo. ta. / ta. 126) ajamoda, kauMca aura hIMga samAna bhAga le kara paTolaM sArivA mustaM pAThAkaTukarohiNI / kvAtha banAveM / khadiraH picumandazca baLA dhAtrI vikaGkataH // yaha kvAtha vAtakapha, jvara, zIta, praraveda, eSAM kaSAyapAnaM tu hanti vAtamamUrikAm // atyanta kampana, pralApa, ati nidrA, romaharSa, paTola, sorivA, nAgaramothA, pAThA, kuTakI, aruci, mahAvAta, apatantraka, samasta zarIrakI khairakI chAla, nImakI chAla, kharaiTI, AmalA aura zUnyatA aura hara prakArake jvarako naSTa karatA hai / vikaGkata ( kaNTAI ) samAna bhAga le kara kvAtha vRhadguDUcyAdikAthaH bnaaveN| (vai. ra. ; bhA. pra. ma. khaM. / jvarAtisAra.) yaha kvAtha vAtaja masUrikAko naSTa karatA hai|| prayoga saMkhyA 1174 dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 682 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi vRhadguDUcyAdikAthaH (6559) vRhadrAsnAdikAtha: (bhai. ra. / jvarA.) ( hA. saM. / sthA. 3 a. 2) prayoga saMkhyA 1184 dekhiye| rAsnA guDUcI ghanaparpaTaka paTolI (6557) vRhaDAvyAdikAtha: bhUnimbavatsakasaThIyutanAgarANAm / tiktAsurAhagajamAgadhikA yavAsa(bhai. ra. / mUtrakRcchrA .) vAsAbalA gajabalA kathitaH samAMzaH // dhAtrI drAkSA ca yaSTayAI vidArI striknnttkaa| kAtho nihanti marutaprabhavAmayAnAM darbhekSu mUlamabhayA kAyitvA jalaM pibet // sazvAsakAsajaTharAtivicikAnAm / sasitaM mUtrakRcchannaM rujAdAhaharaM param // zreSTho nRNAM bhavati dAruNasannipAte AmalA, munakkA, mulaiThI, bidArIkanda, gokharu, roge'thavA kaphasamIraNake pradeyaH // dAbha, IkhakI jar3a aura harra samAna bhAga le kara rAsnA, giloya, nAgaramothA, pitta pApar3A, kvAtha bnaaveN| paTola, cirAyatA, indrajau, kacUra, soMTha, kuTakI, isameM mizrI milA kara pInese mUtrakRcchU dAha devadAru, gajapIpala, javAsA, bAsA, kharaiTI aura aura pIr3A naSTa hotI hai| nAgabalA samAna bhAga le kara kAtha banAveM / - (6558) vRhadbhAryAdikAthaH yaha kvAtha vAtavyAdhi, zvAsa, khAMsI, udara( bhai. ra. / jvarA.) zUla, visUcikA, bhayaMkara sannipAta aura kaphabhArgI pathyA kaTuH kuSThaM parpaTaM mustakaM knnaa|| vAtaja rogAMko naSTa karatA hai| amRtA dazamUlazca nAgaraM kAthayedbhiSak // vRhadrAsnAdikAthaH inti dhAtugataM sarva bahiHsthaM zItasaMyutam / (vai. ra. / vAtA.) satatAya jvaraM ghoraM mandAgnitvamarocakam // plIhAnaM yakRtaM gulmaM zvayathuzca vinAzayet / pra. saM. 5884 rAsnAdi kvAthaH (18) eSa bhAryAdiko nAma sarvajvaraharaH prH|| | dekhiye / . bharaMgI, harra, kuTakI, kUTha, pittapApar3A, nAgara- (6560) vRhadaruNAdikAthaH mothA, pIpala, giloya, dazamUla aura soMTha samAna ( bhai. ra. / azmarya. ) bhAga le kara kAtha banAveM / vAruNaM valkalaM zuNThI bIjaM gokSurasambhavam / yaha kvAtha samasta dhAtugata aura bahiHstha sAlamUlI kulasthaJca kuzAdi paJcamUlakam // santatAdi zIta jvara, agnimAMdya, aruci, plIhA, zarkarA kSArasaMyuktaM kvAthayitvA jale pibet / yakRta, gulma aura zothako naSTa karatA hai| | azmarImUtrakRcchannaM vastimehanazUlanut // For Private And Personal Use Only
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pAyaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH baranekI chAla, seAMTha, gokharu, tAlamUlI, ___ (6563) vyAghyAdikaSAyaH (1) kulathI aura kuzAdi paJcamUla ( kuza, kAMsa, zara, (hA. saM. / sthA. 3 a. 2) tadvayAghrI guDUcI ca rodhaM kuSThaM paTolakam / banAveM jvare kaphAtmaje caitat pAcanaM syAttaduttamam / / ___ isameM khAMDa aura javAkhAra milA kara pInese - kaTelI, giloya, lodha, kUTha aura paTola samAna azmarI, mUtrakRcchU aura basti tathA mUtranalIkI bhAga le kara kvAtha bnaaveN| pIr3A naSTa hotI hai| yaha kvAtha kaphaja jvarameM doSoMko pakAtA hai| vRhannAgarAdikAthaH (ga. ni. / jvarA.) (6564) vyAdhyAdikaSAyaH (2) prayoga saMkhyA 3359 dekhiye / (hA. saM. / sthA. 3 a. 3) (6561) vRhanimbAdiyogaH - vyAghrIgranthika cavyaM surasA zuNThI (va. se. / vAtavyA.) __sadADimaM rjnii| vRhannimbatarormUlaM vAriNA paripeSitam / / ghanacitrakamevaM hi kvAtho grahaNIkarpha hanti / / pItastannAzayekSipramasAdhyAmapi gRdhrasIm // | .. kaTelI, pIpalAmUla, cava, tulasI, soMTha, anA___bakAyanakI jar3akI chAlako pAnIke sAtha | rakI chAla, haldI, nAgaramothA aura cItA samAna pIsa kara pInese asAdhya gRdhrasI bhI naSTa ho | bhAga le kara kvAtha banAveM / jAtI hai| . ___ yaha kvAtha saMgrahaNI aura kaphako naSTa vRhanmustAdikAtha: karatA hai / ( yo. ci. ma. / a. 4) __ (6565) vyAdhyAdikaSAyaH (3), pra. saM. 5051 mustAdi kAthaH (5) dekhiye| (6562) vedanAsthApanakaSAyadazakaH ( vA. bha. / ci. a.1) (ca. saM. / ci. a. 4 ) vyAghrI zuNThayamRtA kAthaH pippalIcUrNasaMyutaH / zAlakaTaphalakadambapadmakatuGgamocarasazi- vAtazleSmajvarazvAsakAsapInasazUlajit // rISavakSulailavAlukAzokA iti dazemAni veda- kaTelI, seAMTha aura giloya samAna bhAga le nAsthApanAni bhavanti / | kara kvAtha banAveM / zAla, kAyaphala, kadamba, padmAka, punnAga, / isameM pIpalakA cUrNa milA kara pInese vAtamocarasa, sirasa, beta, elavAluka aura azoka; ye kapha, jvara, zvAsa, khAMsI, pInasa aura zUla naSTa daza oSadhiyAM vedanAsthApaka haiN| | hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi (6566) vyAdhyAdikaSAyaH (4) / isameM javAkhAra milA kara pInese hRdaya, ( vA. bha. / ci. a. 1) kukSi aura pasalIkA kaphaja zUla naSTa hotA hai| sanipAtajvare vyAghrIdevadArunizAdhanam / (6569) vyAdhyAdikaSAyaH (7) paTolapatranimbatvatriphalAkaTukAyutam // (vR. ni. ra. / viSamajvarA.) ___kaTelI, devadAru, haldI, nAgaramothA, paTola vyAghrI vizvavitunnapuSkarapatra, nImakI chAla, triphalA aura kuTakI samAna rajobhUnimbavAsAmRtAbhArgIbhAga le kara kvAtha banAveM / nimbapaTolapanakapanayaha kvAtha sannipAta jvarako naSTa karatA hai| stiktAkaliGgaiH kRtH| (6567) vyAdhyAdikaSAyaH (5) kvAtho hanti sacandanaH (va. se. / zvAsA.) kaphamarutpittaM sadAhaM tRSAM kAsaM paJcavidha jvaraM kRminyaaghriiduraalbhaashRnggiivilvmdhytriknnttkaiH| sAmRtAnibhRtairetaiyUSaH syaacvaasnutprH|| ruja pANDaM varmi kAmalAm // ____ kaTelI, dhamAsA, kAkar3AsiMgI, belagirI, kaTelI, soMTha, dhaniyA, pokharamUla, cirAyata , gokharu aura giloya samAna bhAga le kara kvAtha bAsA, giloya, bharaMgI, nImakI chAla, paTola, panAka, banAveM / nAgaramothA, kuTakI, indrajau aura lAla candana samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / yaha kAtha pInese zvAsa naSTa hotA hai / ___ yaha kvAtha kapha, vAyu, pitta, dAha, tRSA, 5 (6568) vyAdhyAdikaSAyaH (6) prakArakI khAMsI, jvara, kRmi, pANDu, vamana aura (va. se.| zulA.) kAmalAko naSTa karatA hai| vyAghrI sasiMhIphalabilvamUlaM zilodbhavaM gokSurakazca tulyam / (6570) vyAdhyAdikaSAya: (8) eraNDamUlaM dviguNaM ca paktvA (va. se. / jvarA. ; vR. ni. ra.) pibedyavakSArayutaM kaSAyam // vyAghrIdurAlabhAbhArgI zaThI zRGgI sapauSkaram / hRtkukSipAzrvAnugataM nihanyA pakvAmbuzleSmahadeyamabhinyAsapazAntaye // cchUlaM narANAM kapha pravRddham // | kaTelI, dhamAsA, bharaMgI, kacUra, kAkar3AsiMgI ___kaTelI, kaTelIke phala, belakI jar3akI chAla, aura pokharamUla samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / charIlA aura gokharu 1-1 bhAga tathA araNDamUla yaha kAtha kapha aura abhinyAsa jvarako naSTa 2 bhAga le kara kvAtha banAveM / karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org cUrNa prakaraNam ] (6571) vyAdhyAdikaSAya: (9) ( rA. mA. / jvarA. 20 ) vyAghrIpaTola triphalA nizAbdaiH sarohiNIkaiH picumardayuktaiH / sadevakASThaizca jalaM narANAM sarvajvarAn hanti nipIyamAnam // caturthI bhAgaH kaTelI, paTola, harra, baher3A, AmalA, haldI, nAgaramothA, kuTakI, nImakI chAla aura devadAru samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, nIma kI chAla, paTela, pittapApar3A, indrajau, cirAyatA, giloya aura pAThA samAna bhAga le kara kvAtha banAveM / yaha kvAtha tridoSaja jvarako naSTa karatA hai / iti vakArAdikaSAyaprakaraNam atha vakArAdicUrNaprakaraNam (6573) vacAdicUrNam (1) ( va. se. / atisArA. ) aarfaraNA vizvAkulakaM kuSThadIpyakam / saviDaGgaM jayetpItamAmamuSNAmbunA samam // baca, belagirI, pIpala, soMTha, paTola, kUTha, ajamoda aura bAyabir3aMga samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / (6574) vacAdicUrNam (2) ( ca. saM / ci. a. 19 grahaNya. ) vacAmativiSAM pAThAM saptaparNarasAJjanam / ex Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ise pIne se samasta jvara naSTa hote haiM / (6572) vyoSAdikaSAyaH (va. se. / jvarA. ) vyoSA triphalAriSTapaTolItiktavatsakaiH / sabhUnimbAmRtApAThaistridoSajvara jijjalam || 585 zyonAkodIcyaGgavatsakatvagdurAlabhAH // dArvI paryaTakaM sUtra yatrAnIM madhuzigrukam / paTolapatraM siddhArthAnyUthikaM jAtipallavAn / / jambvAvivamadhyAni nimbapatraphalAni ca / tadrogarAmamanvicchanbhUnimbAdhena yojayet // baca, atIsa, pAThA, sataunA vRkSakI chAla, ise uSNa jalake sAtha pInese AmAtisAra rasauta, aralukI chAla, sugandhavAlA, aralukI chAla, hotA hai| ( mAtrA - 3 mAze / ) For Private And Personal Use Only kur3ekI chAla, dhamAsA, dArUhaldI, pittapApar3A, mUrvA, ajavAyana, lAla saMhajaneko chAla, paTolapatra, sapheda sarasoM, jUhI ke patte, camelI ke patte, jAmanakI guThalI, AmakI guThalI, belagirI, nImake patte aura phala samAna bhAga le kara cUrNa banAveM /
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 586 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi - ise bhUnimbAdike sAtha denese saMgrahaNI roga / baca, saJcala ( kAlA namaka ), hoga, kUTha naSTa hotA hai| aura indrajau samAna bhAga le kara cUrNa banA / (6575) vacAdicUrNam (3) ise uSNa jalake sAtha sevana karanese samasta prakArake zUla naSTa hote haiN| (3. maa.| strI. ; va. se.) / ( mAtrA-2 mAze / ) vacopakuJcikAjAjIkRSNAdRSakasaindhavam / (6578) vacAdicUrNam (6) ajamodAyavakSAracitrakaM zarkarAnvitam // ( hA. saM. / sthA. 3 a. 2) piSTvA prasannayAloDaya khAdettad ghRtabharjitam / vacA yavAnI ca mahauSadhaM ca yonipAtihRdroga gulmAjhe vinivRttaye // ___ zuSkaM ca cUrNa tanulepanAya / ___ baca, kAlA jIrA, sapheda jIrA, pIpala, bAsA, zastaM vadanti jvaradharmazAnti seMdhA, ajamoda, javAkhAra, cItA aura khAMDa samAna karoti nUnaM parimardanena // bhAga le kara cUrNa bnaaveN| baca, ajavAyana aura seTha samAna bhAga le ___ ise prasannA surAmeM milA kara ghIse chauMka kara | kara cUrNa banAveM / pInese yoni zUla, pArzva pIDA, hRdroga, gulma aura jvara meM adhika pasInA AtA ho to vaha isakI arzakA nAza hotA hai| mAlizase avazya zAnta ho jAtA hai| ( mAtrA-3 mAze / ) (6579) vacAdicUrNam (7) (vA. bha. / u. a. 1) (6576) vacAdicUrNam (4) vcaayssttyaahsindhRtypthyaanaagrdiipykaiH| (va. se. / apasmArA. ; vR. mA.) zuddhayate vAgghavilIdvaiH skusstthknnjiirkaiH|| yaH khAdeta kSIrabhaktAzI mAkSikena vcaarjH| . baca, mulaiThI, seMdhAnamaka, harra, sAMTha, ajaapasmAraM mahAghoraM mucirotthaM jayeda dhruvam // moda, kUTha, pIpala aura jIrA samAna bhAga le kara bacake cUrNako zahadameM milA kara sevana karane cUrNa bnaaveN| aura dUdha bhAtakA AhAra karanese purAnA aura bhayaM- ise ghIke sAtha sevana karanese vANI zuddha kara apasmAra bhI avazya naSTa ho jAtA hai| | hotI hai| (6580) vacAdicUrNam (8) (6577) vacAdicUrNam (5) (bhai. ra. / gulmA. ; ga. ni. / zUlA. 23, (ga. ni. / zUlA. 23 ; vR. ni. ra.) gulmA. 25; vR. mA. ; va. se. ; vR. ni. ra.) vacA suvarcalA hiGgu kuSThamindrayavAH samam / vacA'bhayA biDaM zuNThI hi kusstthaagnidiipykaaH| cUrNamuSNAmbhasA pItaM sarvazUlanikRntanam // dvitriSaTcaturekASTasaptapaJcAMzakAH kramAt // For Private And Personal Use Only
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] - caturthoM bhAgaH 587 cUrNa madhvAdibhiH pItaM zUlAnAhodarApaham / baca, atIsa, nAgaramothA aura indrajau samAna gulmArzaH zvAsakAsana grahaNIpANDurogahRt // bhAga le kara cUrNa banAveM / ___ baca 2 bhAga, harra 3 bhAga, biDa namaka 6 yaha cUrNa vAtAtisArameM uttama kAma karatA hai| bhAga, seAMTha 4 bhAga, hIMga 1 bhAga, kUTha 8 bhAga, ( mAtrA-2 maashe|) cItA sAta bhAga aura ajamoda 5 bhAga le kara (6583) vacAdicUrNam (11) cUrNa bnaaveN| (hA. saM. / sthA. 3 a. 5; yo. ise zahada Adi ucita anupAnake sAtha ci. ma. / a. 2) sevana karanese zUla, AnAha, udara roga, gulma, arza, zvAsa, khAMsI, grahaNI aura pANDu naSTa vacAjamodAkrimijit palAzahotA hai| bIjaM saThI rAmaThakaM trivRcca / ( mAtrA-2 maashe|) uSNodake tat paripiSya peyaM pAtAya zIghraM zatadhA kRmINAm / / __ (6581) vacAdicUrNam (9) baca, ajamoda, bAyabiDaMga, palAzake bIja, ( bhai. ra. / gulmA. ; vR. mA. ; va. se. ; kacUra, hIMga aura nisota samAna bhAga le kara dhanva. ; ra. ra.) cUrNa bnaaveN| vacA harItakI hiGgu saindhavaM sAmlavetasam / ise uSNa jalameM pIsa kara pInese kRmi mara yavakSAraM yamAnIzca pibeduSNena vAriNA // kara nikala jAte haiN| etaddhi gulmanicayaM sazUlaM saparigraham / / bhinnati saptarAtreNa va ddhi karoti ca // - (6584) vacAdicUrNam (12) baca, harra, hIMga, seMdhAnamaka, amlabeta, javA- (va. se. / bAlarogA.) khAra aura ajavAyana samAna bhAga le kara cUrNa utsAdanaM vacAhiGgayuktaM skandagrahe hitam / bnaaveN| ____ baca aura hoMga samAna bhAga le kara cUrNa __ise uSNa jalake sAtha sevana karanese gulma banAveM / aura upadrava yukta zUla naSTa hotA tathA agni dIpta ise mardana karanese skanda graha vikAra naSTa hotI hai| hote haiN| ( maatraa-1|| mAzA) (6582) vacAdicUrNam (10) (6585) vacAdyaM cUrNam (1) ( yo. ra / atisArA.) ( ga. ni. / cUrNA. 3) vacA prativiSA mustA bIjAni kuTajasya ca / vacA vatsakabIjaM ca kuSThaM citrakameva ca / zreSTho vAtAtisAre ca yogo'yaM vaidhapUjitaH // pippalI zRGgaveraM ca pAThA kaTukarohiNI / / For Private And Personal Use Only
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 588 yavAnI ca paToleMca saindhavAtiviSe tathA / hapuSA cAjagandhA ca zaThI pauSkarameva ca // etAni samabhAgAni sUkSmacUrNAni kArayet / tato viDAlapadakaM piveduSNena vAriNA || gulmAn paJca ca hRdrogAn kukSizUlaM ca nAzayet // baca, indrajau, kUTha, cItA, pIpala, soMTha, pAThA, kuTakI, ajavAyana, paTola, seMdhAnamaka, atIsa, hapuSA, banayavAnI, kacUra aura pokharamUla samAna bhAga le kara sUkSma cUrNa banAveM / ise 1| tolekI mAtrAnusAra uSNa jalake sAtha sevana karanese gulma, hRdroga aura kukSizUlakA nAza hotA hai / ( vyavahArika mAtrA --- 3 mAze ) (6586) vacAdyaM cUrNam (2) (ga. ni. / atisArA. 2 ) vacA trikaTukaM pAThA kuSThaM ca kaTurohiNI / etatsoSNajalaM cUrNaM pibecch leSmAtisArajit // baca, sAMTha, mirca, pIpala, pAThA, kUTha aura kuTakI samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise uSNa jalake sAtha sevana karane se kaphA - tisAra naSTa hotA hai / ( mAtrA - 3 mAze / ) (6587) vacArasAyanaH ( vR. mA. / rasAyanA. ) mAsaM vacAmapyupasevamAnAH kSIreNa tailena ghRtena vA'pi / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ vakArAdi bhavanti rakSobhiradhRSyarUpA medhAvino nirmala spaSTavAcaH // 1 mAsa taka dUdha, tela yA ghIke sAtha bacakA cUrNa sevana karane se medhAvRddhi hotI aura vANI spaSTa ho jAtI hai tathA phira rAkSasa bhI hAni nahIM pahuMcA sakate | (6588) vajrakSAra: (1) * ( raseM. sA. saM. / gulmA. ; ra. ra. sa. / u. a. 19; yo. ra. / gulmA. ; yo. ci. ma. / a. 2; ra. rA. su. 1 yakR. ; ra. / gulma.; yo. ra. / yakR. ; vR. yo. ta / ta. 105 ; ra. kA. dhe / gulmA. ) sAmudraM saindhavaM kAcaM yavakSAraM suvarcalam / TaGkaNaM sarjikAkSAraM tulyaM cUrNa prakalpayet // arka kSIraiH snuhIkSIrairbhAvayedAtape tryaham / veSTadapatreNa ruddhvA bhANDapuDhe pacet // taM kSAraM cUrNayitvAtha jyUSaNaM triphalA tathA / * isa prayogake bahuta se pAThAntara haiN| kisI kisI grantha meM -- ( 1 ) ajavAyanake sthAna meM haldI pATha hai| For Private And Personal Use Only (2) cUrNa taiyAra hone para usameM 1 bhAga nIbU kA rasa milAneko likhA hai / (3) ajavAyana, jIrA aura cIteke sthAnameM cava, rAI, bAyabiDaMga aura hIMga likhA hai / (4) Aka ke pattoM para arka mUlake rasakA lepa karane ke liye likhA hai / (5) trikuTa Adi 9 dravyoM kA cUrNa kSArase AdhA likhA hai /
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH yamAnI jIrako vahnizcUrNameSAzca kArayet // kaphaja rogoMmeM gomUtrake sAtha aura sannipAtaja sarvacUrNasamaM kSAraM sarvamekatra kArayet / rogoMmeM kAMjIke sAtha denA cAhiye / taccUrNa mAsayugalaM salilena prayojayet // yaha cUrNa ajIrNa aura usase hone vAle gulme zUle tathAjINe zothe sarvodareSu c| samasta vikAroMko naSTa karatA hai| mande vahAbudAvate plIni cApi paraM hitam // (6589) vajrakSAraH (2) vAte'dhike jalaiH koSNairhitaM pittAdhike ghRtaiH|| (3. yo. t.| ta. 98 ; ra. kA. dhe. / gulmA. ; gomUtreNa kaphAdhikye kAJjikena tridoSaje // yo. ta. / ta. 46 ) vajrakSAra iti khyAtaH proktaH pUrvaM pinaakinaa| sevito harate'jIrNa tathAjIrNabhavAn gadAn // kSoraM vajratarUdbhavaM dazapalaM tAvatpayo'pyanaM pratyekaM palapaJcakaM ca lavaNaM kSAraM ca pazcAtmakam / samudra namaka, seMdhA namaka, kAca lavaNa, javA- | viMzatyarkadalaiyutaM pavitarobhinnaizcaturbhiH palaikhAra, saJcala (kAlA namaka), suhAgA aura sajI madbhANDe gurumArgato gajapuTe vahnau vipakSIkRtam / / khAra samAna bhAga le kara cUrNa banAveM aura phira saJcUAtha kaTutrayaM tripalamapyekaM palaM rAmalaM use Aka tathA sehuMDa (thohara) ke dUdhakI dhUpameM sarva vastrapunItametadamale pAtre sukhaM sthApayet / 3-3 bhAvanA de kara sabakA eka golA banA kara vajrakSAra iti praNAzayati vai gulmAnudagrAnnRNAM sukhA leM / aba isa goleko Akake pattoMmeM lapeTa pItastakrayutaH prabhAtasamaye karSapramANaM kramAt // kara hANDImeM banda karake puTa deM aura usake svAMga | mandAgniM saviSUcikAmarucitAmApANDutAM kSINatAM zItala hone para nikAla kara pIsa leN| zvAsaM kAsamajIrNazaityapavanavyAdhInbalAsotadanantara isa kSArameM soMTha, mirca, pIpala, hare, dbhavAn / baher3A, AmalA, ajavAyana, jIrA aura cItekA vajrakSAra imAnivArya bhiSajAM kIrti vidhatte para samAna bhAga mizrita cUrNa isa kSArake barAbara milA mAMsaM dravayati sphuTaM ghaTikayordvandve kimannaM punH|| kara kharala karake rakkheM / thUhara (sehuMDa) kA dUdha 50 tole, AkakA mAtrA--2 maashe| dUdha 50 tole; seMdhA namaka, kAlA namaka, biDa sAdhAraNa anupAna--pAnI / namaka, kAca namaka aura samudra lavaNa tathA javAyaha cUrNa gulma, zUla, ajIrNa, zotha, hara khAra, palAza kSAra, sajjI khAra, tila kSAra, aura prakArake udara roga, agni dya, udAvarta aura muSkaka ( mokhAvRkSa ) kA kSAra 25-25 tole, plIhAko naSTa karatA hai| Akake patte 100 tole aura thUharake patte 20 vizeSa anupAna--ise vAtakI adhikatAmeM | tole le kara kUTane yogya cIjoMko kUTa kara sabako uSNa jalake sAtha, pittakI pradhAnatAmeM ghRtake sAtha, / mRtpAtra meM banda karake gajapuTameM pakAyeM aura phira For Private And Personal Use Only
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 62 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi usake svAMga zItala hone para auSadhako nikAlakara / anta magato dagdhaH kSAro'yaM vaDavAnalaH / / pIsa kara usameM 1-1 pala (5-5 tole) soMTha, | tridinaM madirAyuktaM pibedvA kAJjikaiH saha / mirca, pIpala aura hIMgakA cUrNa milA kara kapar3ese | mandoSNenAthavA peyamudaraM gulmazUlanut // chAna leN| hIMga, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, ___yaha cUrNa gulma, agnimAMdya, visUcikA, aruci, | devadAru, haldI, dAruhaldI, bhilAvA, sahajanekI pANDu, kSINatA, zvAsa, khAMsI, ajIrNa, zIta, phalI, kuTakI, cava, baca aura seTha 1-1 bhAga vAtavyAdhi aura kapha rogako naSTa karatA hai| tathA pAMco namaka ( seMdhA, saMcala, biDa namaka, yaha cUrNa vaidyoMkI kIrtimeM vRddhi karane vAlA hai| kAca lavaNa, sAmudra lavaNa ) sabake barAbara le kara ___yaha mAMsa jaise durjara padArthako bhI do ghar3ImeM | | sabako kUTa kara dahImeM pIseM aura use hANDImeM hI galA detA hai phira annakI to bAta hI | banda karake ( gajapuTameM ) pakAveM / tadanantara jaba kyA hai| vaha svAMga zItala ho jAya to usameMse auSadhako maatraa--1| tolA / nikAla kara pIsa leN| ( vyavahArika mAnA--1 maashaa|) ise 3 dina taka madirA, kAMjI yA uSNa anupAna--taka / jalake sAtha sevana karanese udara roga, gulma aura zUlakA nAza ho jAtA hai| (6590) vaTazuGgAdiyogaH (mAtrA---1 mAzA / ) (va. se. / viSA.) (6592) vaDavAnalacUrNam (1) SaTazuGgaM samabhiSThaM jIvakarSabhako sitaa| | (zA. saM. / khaM. 2 a. 6; ga. ni. / cUrNA. 3; kAzmaya'mudakaM caivaM pAnaM maNDaladaSTake // va. se. / ajIrNA.) .. bar3ake aMkura, majITha, jIvaka, RSabhaka, mizrI aura khambhArI samAna bhAga le kara ekatra pIsa leN| saindhavaM pippalImUlaM pippalI cavyacitrakam / ise pAnIke sAtha khilAnese maNDala sarpakA viSa | zuNThI harItakI ceti kramavRddhAni cUrNayet / / naSTa ho jAtA hai| vaDavAnalanAmaitaccUrNa syAdagnidIpanam // seMdhA 1 bhAga, pIpalAmUla 2 bhAga, pIpala (6591) vaDavAnalakSAra: 3 bhAga, cavya 4 bhAga, cItA 5 bhAga, seTha 6 (ra. caM. / udarA.) bhAga aura harra sAta bhAga le kara cUrNa banAveM / hiMju trikaTu triphalA devadAru nizAdvayam / isake sevanase agni dIpta hotI hai| bhallAtakaM zigruphalaM kaTukI cavikAM vacAm // ( mAtrA-2-3 maashe| zuNThI tulyaM paJcapaTu tulyaM dadhnA viSayet / anupAna--uSNa jala / ) For Private And Personal Use Only
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] .... caturthoM bhAgaH Aman. (6593) vaDavAnalacUrNam (2) (6595) vatsakAdicUrNam (vai. ra. / jvarA.) (va. se. / ajIrNA.) harItakImeSazRDhI pippalI trivRtA shivaa| / vatsaka saptaparNazca karaaJca durAlabhAm / saindhavaM citrakaM bIjaM dADimasya samaM matam // pAThAmAragvadhaM mUrvA SaDgranyAM madanaM dahet // cUrNametatprayoktavyaM kAse zvAse ca viddgrhe| gomUtreNopayuktastu kSAro'yaM vahnidIpanaH / vaDavAnalametaddhi baddhakoSThajvarApaham // zUle niranakoSThe'dbhiH koSNAbhizcUrNitaM hara, meDhAsiMgI, pIpala, nisota, AmalA, pibet // seMdhA, cItA aura anAradAnA samAna bhAga le kara indrajau, sataunekI chAla, karaJja, dhamAsA, cUrNa banAveM / pAThA, amalatAsa, mUrvA, baca aura mainaphala samAna isake sevanase khAMsI, svAsa, malAvarodha aura bhAga le kara cUrNa banAveM evaM use hANDImeM banda jvara naSTa hotA hai| karake bhasma kara leN| ise gomUtrake sAtha sevana karanese agni dii| (mAtrA-4-5 maashe| hotI hai| anupAna--uSNa jala / ) ise prAtaH kAla niranna [khAlI peTa] mandoSNa (6594) vaDavAnalacUrNam (3) jalake sAtha sevana karanese zUla naSTa hotA hai| ( vR. ni. ra. / ajIrNA.) ( mAtrA--1 mAzA / ) zivAkaraacitrakaM kaNAjaTAkaTutrikam / (6596) vanakArpAsayogaH sazarkaraM samAMzakaM vidaM hi vADavAmikam // (va. se. / strI rogA.) harra, karaja bIja, cItA, pIpalAmUla, sAMTha, vanakAryAsikethUNAM mUlaM sauvIrakeNa ca / mirca, pIpala aura khAMDa samAna bhAga le kara cUrNa vidArIkandasvarasaM pibedvA stanyavarddhanam // bnaaveN| bana kapAsakI jar3a aura IkhakI jar3a samAna yaha cUrNa ajIrNanAzaka aura agnivarddhaka hai| bhAga le kara cUrNa banAveM / . ( mAtrA-2 mAze / ) ise sauvIra kAMjIke sAtha pilAne yA vidArIvaDavAnalacUrNam (4) kandakA svarasa pilAnese striyoMke stanoMmeM dugdha(vaDavAmukhacUrNam ) vRddhi hotI hai| (va. se. / ajIrNA. ; ga. ni. / cUrNA. 3 ; vA. (6597) varAdicUrNam bha. / ci. a. 8) . (vR. ni. ra. / vagdoSA.) .. pra. saM. 3901 pathyAdi cUrNam (8) | varAvellakaNAcUNe lIDhaM sanmAkSikaiH sdaa| dekhiye| hanti kuSThAn kRmInmehAnnADIvraNabhagandarAn / / For Private And Personal Use Only
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 592 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi - harra, baher3A, AmalA, bAyabiDaMga aura pIpala bArAhIkanda aura bhaMgarekA cUrNa 1-1 bhAga samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / le kara donoMko ekatra milA kara z2arA ghImeM bhUna ise zahadake sAtha sevana karanese kuSTa, kRmi, leM aura phira usameM samAna bhAga mizrI milAkara prameha, nADIvraNa aura bhagandarakA nAza hotA hai| surakSita rkkheN| (6598) varuNAdicUrNam isake sevanase vIryavRddhi hotI hai| ... (va. se. / azmarya.) palAnyaSTau tu kurvIta kSArANAM varuNatvacaH / (mAtrA--1 tolA / anupAna-dUdha / ) tadarda yAvazUkAttu tato'pyadhaiM guDAghRtam // (6601) vArAhIkandayogaH ekIkRtya vimRdyaitatkhAdetkarSapramANataH / (ga. ni. / sA. rasA. 1) dharmAmbunA sahAvazyaM kRcchAimarivinAzanam // baranekI chAlakA kSAra 40 tole, javAkhAra vArAhImUlacUrNasya zataM madhuyutaM kramAt / 20 tole aura guDa 10 tole le kara sabako yuvA syAtpayasA pItvA kssiiraanaajybhugaadRtH|| ekatra milA kara 10 tole ghRtameM milAveM / bArAhIkandake 100 pala cUrNako yathocita motrA--11 tolA / mAtrAnusAra zahadameM milA kara dUdhake sAtha sevana ise uSNa jalake sAtha sevana karanese kaThina karane aura dUdha bhAta tathA ghIkA Ahora karanese azmarI bhI naSTa ho jAtI hai| vRddha puruSa bhI yuvAke samAna ho jAtA hai| (6599) varSAbhvAdicUrNam (6602) vAlakAdiyogaH (vA. bha. / ci. a. 3) / (ga. ni. / jvarA. 1) varSAbhUzarkarAraktazAlitaNDula rjH| raktaSThIvI pibetsiddhaM draakssaarspyoghRtaiH|| pibati yo'mbuyavAsakavAsakAn - punarnavA, khAMDa aura lAla cAvala samAna bhAga sakaTukAn samahauSadhadhAnyakAn / le kara cUrNa banAveM / kvathitavAriyutAn jvaritasya te ise drAkSAke rasa, dUdha aura ghImeM pakAkara vyapanayantyamalaM ca vitanyate // ponese raktaSThIvI [khUna thUkane vAle] khAMsIke rogIko lAbha hotA hai| sugandhabAlA, javAsA, bAsA [aDUsA), kuTakI (6600) vArAhIkandacUrNam soMTha aura dhaniyA samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN| ( na. mR. / ta. 3) vArAhIkandabhRGgAbhyAM palaM SoDazacUrNitam / / ise pake huve pAnIke sAtha pInese jvara naSTa kizcidAjyena bhRSTaM ca sitAyuktaM ca kArayet // hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6603) vijayacUrNam hRcchUla, pArzvazUla, vAtagulma, udararoga, hikkA, (ga. ni. / cUrNA, 3; ca. da. ; bhai. ra. ; zvAsa, prameha, kAmalA, pANDu, Ama, udAvarta, va. se. / arzA.) - antravRddhi, kRmi, grahaNI vikAra, mahA jvara, bhUto. trikatrayavacAhipAThAkSAranizAdvayam / nmAda aura bandhyatva roga naSTa hotA hai / canyatiktAkaliGgAgnizatAhAlavaNAni ca // (6604) vijayAyogaH granthivilvAjamodA ca gaNo'STAviMzatirmataH / (vR. ni. ra. / vAtajvarA.) etAni samabhAgAni zlakSNacUrNAni kArayet // tato dvimASAmitaM pibeduSNena vAriNA / 5" bhraSTaM tu vijayAcUrNa madhunA nizi bhakSayet / eraNtailayuktantu sadA lihyAttato nrH|| | nidrAnAzetisAre ca grahaNyAM pAvakakSaye // kAsaM hanyAttathA zothamarzA si ca bhagandaram / bhunI huI bhAMgake cUrNako rAtrike samaya hRcchUlaM pArzvazUlazca vAtagulmaM tathodaram // zahadameM milA kara sevana karanese nidrAnAza, hikkAzvAsapramehAMzca kAmalAM pANDurogatAm / atisAra, saMgrahaNI aura agnimAMdyakA nAza AmAnvayamudAvatrtamantraddhiM gudaM kRmIn / | hotA hai| anye ca grahaNIdoSA ye mayA parIkIrtitAH / mahAjvaropasRSTAnAM bhUtopahatacetasAm // (6605) viDaGgataNDulacUrNam aprajAnAntu nArINAM prajAvarddhanameva c| (vA. bha. / kalpa. a. 2) vijayo nAma cUrNo'yaM kRSNAtreyeNa pUjitaH // viDaGgataNDulavarAyAvazUkakaNAtrikRt / soMTha, mirca, pIpala, hara, baher3A, AmalA, sarvebhyo'ddhana tallIdeM madhvAjyena guDe na vA // dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, baca, hIMga, pAThA, gulmaM plIhodaraM kAsaM halImakamarocakam / javAkhAra, haldI, dAruhaldI, cavya, kuTakI, indrajau, cItA, soyA, pAMcoM namaka [seMdhA, saJcala, kaphavAtakRtAMzcAnyAnparimATi gadAnvahUn / biDa namaka, kAca lavaNa, sAmudra lavaNa], pIpalA bAyabiDaMgake cAvala, triphalA, javAkhAra aura mUla, belagirI aura ajamoda; ye 28 oSadhiyAM pIpala 1-1 bhAga tathA nisota sabase AdhA le samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / kara cUrNa banAveM / mAtrA--2 maashe| ise zahada aura ghIke athavA gur3ake sAtha anupAna---uSNa jala sevana karanese gulma, plIhA, kAsa, halImaka, aruci ise aNDIke tela meM milA kara cATanA caahiye| aura kapha vAtaja aneka roga naSTa hote haiN| isake sevanase khAMsI, zotha, arza, bhagandara, I (mAtrA--3 mAze / ) harSa For Private And Personal Use Only
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 594 bhArata-bhaiSajya-ratnAkara [vakArAdi (6606) viDaGgAdikSAraH lihanti ye mandahutAzanA (. yo. t.| ta. 105 ; va. se. / udarA. narA bhavanti te vaaddvtulyvhnyH|| ca. saM. / ci. a. 18) bAyabiDaMga, zuddha bhilAvA, cItA, giloya viDaGgaM citrakaM saktUnsaghRtaM saindhavaM vacAm / aura sAMTha samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / dagdhvA kapAle payasA gulmaplIhApahaM pibet // ise samAna bhAga guDameM milA kara ghIke bAyabiDaMga, cItA, sa., ghI, seMdhA, aura baca | sAtha sevana karanese agni atyanta dIta ho samAna bhAga le kara mRtpAtrameM jalA kara bhasma kreN| jAtI hai| ise dUdhake sAtha sevana karanese gulma aura (mAtrA--3 mAze / ) plIhAkA nAza hotA hai| (6609) viDaGgAdicUrNam (3) (6607) viDaGgAdicUrNam (1) (ra. ra. / hikkAzvAsA.) (na. se. / udarA.) viDaGgapippalI cailAtvacaJca pratikArSikam / viDaGgAni yavAnI ca citrakaM ceti tatsamam / trikarSa maricasyApi nAgarAcatuSpalam // dviguNaM devadAru ca nAgaraM sapunanevam // sarvatulyA sitA yojyA karSamAtraM ca bhakSayet / atha caitAni cUNoMni gavAM mUtreNa pAyayet / kAsazvAsajvaraplIhapANDurogakSayApaham // udarIbhUtamapyevaM plIhAnaM saMpraNAzayet // bAyabiDaMga, pIpala, ilAyacI aura dAlacInI ___ bAyabiDaMga, ajavAyana aura cItA 1-1 bhAga, tathA devadAru, seTha aura punarnavA 2-2 | 11-1 / tolA, kAlI mirca 3 / / tole aura soMTha 20 tole tathA mizrI sabake barAbara le kara cUrNa bhAga le kara cUrNa bnaaveN| - ise gomUtrake sAtha sevana karanese pravRddha plIhA banAveM / naSTa ho jAtI hai| maatraa--1| tolA / (mAtrA--3 mAze / ) isake sevanase kAsa, zvAsa, jvara, plIhA, (6608) viDaGgAdicUrNam (2) / | pANDu aura kSayakA nAza hotA hai / (vR. mA. ; va. se. / ajIrNA, ; vR. ni. ra.) ( mAtrA--4-5 mAze / ) viddnggbhllaatkcitrkaamRtaa2| (6610) viDaGgAdicUrNam (4) ___ sanAgarA tulyaguDena sarpiSA / ( va. se. / kRmya.) 1 zuNThI saghRtAmiti pAThAntaram / | lihyAtkSaudreNa vaiDaGgaM cUrNa kRmivinAzanam / 1 ga. ni. meM ghRtake sthAnameM arkamUla likhA | surasAdigaNaM vApi sarvathaivopayojayet // hai ( ga. ni. / udarA 32 ) - zahadake sAtha bAyabiDaMgakA cUrNa athavA 2 citrakAbhayAH iti pAThAntaram surasAdigaNa sevana karanese kRmi roga naSTa hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6611) viDaGgAdicUrNam (5) (6615) viDaGgAdicUrNam (9) ( ga. ni. / charya. 14 ; va. se. ; vR. mA.) (va. se. / hRdrogA.) viDaGgatriphalAvizvacUrNa madhuyutaM jayet / | kRmije ca pibenmUtraM viDaGgAmayasaMyutam / viDaGgaplavazuNThInAmathavA zleSmajAM vamim // hadi sthitAH patantyeva dyavastAtkRmayo nRNAm / / __ kRmijanya hRdrogameM bAyabiDaMga aura kUThakA bAyabiDaMga, triphalA aura soMTha samAna bhAga cUrNa gomUtrake sAtha sevana karanese nimna mArgase le kara cUrNa bnaaveN| kRmi nikala jAte haiN| ise, athavA bAyabiDaMga, nAgaramothA aura seThike cUrNako zahadake sAtha sevana karanese kaphaja (6616) viDaGgAdicUrNam (10) (yo. ra. / kRmya.) chadi naSTa hotI hai| viDaGga pAribhadrAgraM brahmavIjaM pRthapivet / (6612) viDaGgAdicUrNam (6) madhunA kRminAzAya nimbaM vA hiGgunA yutam // (vR. ni. ra. / saMgrahaNya.) bAyabiDaMga, nImakI koMpala aura DhAka (palAza) viDaGgayavAnI viSTambhe pibeduSNena vaarinnaa| ke bIjoMkA cUrNa pRthaka pRthak zahadake sAtha sevana ___ bAyabiDaMga aura ajavAyana samAna bhAga le | karanese yA nImakI pattI aura hIMga milA kara sevana kara cUrNa banAveM / | karanese kRmi naSTa ho jAte haiN| ise uSNa jalake sAtha sevana karanese grahaNI (6617) viDaGgAdicUrNam (11) rogAntargata viSTambha naSTa hotA hai| (va. se. / zothA.) viDaGgAtiviSAdArunAgarendrayavAvacAH / (6613) viDaGgAdicUrNam (7) uSNAmbunA pibecchothI hyakSamAtraM sahoSaNam // (vA. bha. / ci. a. 19) bAyabiDaMga, atIsa, devadAru, seAMTha, indrajau, "mANibhadra modakaH" prayoga saM. 5174 dekhiye| | baca aura kAlI mirca samAna bhAga le kara cUrNa (6614) viDaGgAdicUrNam (8) bnaaveN| (yo. ra. / bAla.) ise uSNa jalake sAtha sevana karanese zotha viDaGgAnyajamodA ca pippalItaNDulAni ca / maatraa-1| tolA / eSAmAlidya cUrNAni sukhataptena vAriNA // (vyavahArika mAtrA--3-4 mAze / ) bAyabiDaMga, ajamoda aura pIpalake cAvala (6618) viDaGgAdicUrNam (12) samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ( vR. yo. ta. / ta. 64) ise uSNa jalake sAtha sevana karAnese viDaGgAtiviSAmustAdArupAThAkaliGgakam / bAlakoMkA atisAra naSTa hotA hai| maricena samAyuktaM zophAtisAranAzanam / / For Private And Personal Use Only
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 596 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH vikArAdi bAyabiDaMga, atIsa, nAgaramothA, devadAru (6621) viDaGgAdyaM cUrNam (1) pAThA, indrajau aura kAlI mirca samAna bhAga lekara (ga. ni. / cUrNA. 3 ) cUrNa bnaaveN| viDaGga citrakaM mustA granthikaM devadAru ca / yaha cUrNa zothAtisArako naSTa karatA hai / varAGgacavikAjAjIbibhItakaphalAni ca // ( mAtrA--3-4 maashe|) zuNThI khadirasArazca mepazRGgI sapippalI / bhArgI zRGgI tathA chatrA kacUMraM maricAni ca // (6619) viDaGgAdicUrNam (13) / | etAni samabhAgAni mUkSmacUrNAni kArayet / (bhai. ra. / nADIvragA. ; ga. ni. / kuSThA. 36; uSNena vAriNA pItaM hanti zleSmagalAmayAn // yo. ra. ; vR. ni. ra. ; vR. mA.) hRdrogAMzcaiva kAsAMzca kaNTharogAMzca dAruNAn / viDaGgatriphalAkRSNAcUrNa lIDhaM samAkSikam / / anye ca kaphajA rogA vilayaM yAnti ttkssnnaat|| hanti kuSThakrimIna mehanADIvraNabhagandarAn // | bAyabiDaMga, cItA, nAgaramothA, pIpalAmUla, ___ yAyabiDaMga, hara, baheDA, AmalA aura pIpala | devadAru, dAlacInI, cava, jIrA, baher3A, seTha, samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / khairasAra (katthA), meDhAsiMgI, pIpala, bharaMgI, kAka | DAsiMgI, sauMpha, kacara aura kAlI mirca samAna ise zahadake sAtha sevana karanese kuSTha, kRmi, bhAga le kara cUrNa banAveM / prameha, nAr3IbraNa aura bhagandarakA nAza hotA hai| ___ ise uSNa jalake sAtha sevana karanese kaphaja ( mAtrA-3-4 maashe|) | gala roga, hRdroga, khAMsI, bhayaMkara kaNTha roga aura (6620) viDaGgAdiyogaH anya kapha roga naSTa hote haiN| (ga. ni. / sA. rasA. 1) (6622) viDaGgAdyaM cUrNam (2) viDaGgabhallAtakanAgarANi (ga. ni. / cUrNA, 3; vA. bha. / ci. a. 3; ye'znanti sarpirmadhusaMyutAni / ca. saM. / ci. a. 12) | viDaGga nAgaraM rAsnA pippalI hiGgu saindhavam / jarAnadI rogataraGgiNI te bhArgI kSArazca taccUrNa pibeDi ghRtamAtrayA / / lAvaNyayuktAH puruSAstaranti // sakaphe'nilaje kAse hikAyAmanilAtiSu // bAyabiDaMga, zuddha bhilAvA aura soMTha samAna | bAyabiDaMga, seTha, rAsnA, pIpala, hIMga, seMdhAbhAga le kara cUrNa bnaaveN| namaka, bharaMgI aura javAkhAra samAna bhAga le kara ise ghI aura zahadake sAtha sevana karanese | carNa banAveM / / jarA vyAdhikA nAza ho kara saundaryakI vRddhi | ise dhIke sAtha sevana karanese kaphavAtaja kAsa, hotI hai| | hicakI aura vAtavyAdhikA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6623) vidAryAdicUrNam (6625) vidAryAdiyogaH (2) (hA. saM. / sthA. 3 a. 50 ) ( ga. ni. / vAjIkaraNA. ; yo. t.| ta. vidArikA gokSuramUsalInAM 80 ; vR. mA.) dhAtrIphalaM syAtsahasaindhavAnAm / vidArIkandacUrNa tu ghRtena payasA naraH / samAni caitAni ca mAgadhInAM / | udumbarasamaM khAdanTaddho'pi taruNAyate // _yuktaM sitADhayaM payasA pibecca / / vidArI kandake cUrNako dhImeM milA kara dUdhake vidArIkanda, gokharu, mUsalI, AmalA, seMdhA- sAtha sevana karanese vRddha puruSa bhI taruNake samAna namaka aura pIpala samAna bhAga tathA khAMDa sabake ho jAtA hai| barAbara le kara cUrNa banAveM / maatraa--1|| tolA / ise dUdhake sAtha sevana karanese vIrya vRddhi (6626) vizAlAdicUrNam (1) hotI hai| ( mAtrA-9 mAze / ) ( yo. ra. ; va. se. | udarA.) (6624) vidAryAdiyogaH (1) / vizAlAzaGkhinIdantItrinnIlIphalatrayam / nizA viDaGga kampillaM mUtreNodaravAnpibet // (ga. ni. / vAjIkaraNA.) indrAyaNakI jar3a, zaMkhAholI, dantImUla, cUrNa vidAryA bahuzaH svarasenaiva bhAvitam / nisota, nIla, harra, baher3A, AmalA, haldI, bAyakRSNAdhAtrIphalarajo drAkSAmadhukasaMyutam // .. biDaMga aura kamIlA samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / zarkarAmadhusarpiA lIDhvA yo'nu payaH pibet / sa naro'zIti varSo'pi yuveva parihRSyati // | ise gomUtrake sAtha pInese udara roga naSTa pIpala, AmalA, munakkA aura mulaiThI samAna | hotA hai| bhAga le kara cUrNa banAveM aura use bidArIkandake | (mAtrA-2-3 mAze / ) rasakI bahutasI bhAvanAeM de kara sukhA leN| tada (6627) vizAlAdicUrNam (2) nantara usameM usake barAbara mizrI milA kara (vA. bha. / ci. a. 16 ; ca. da. / pANDu. 8; rkkheN| ga. ni. / pANDu. 7) ise zahada aura dhIke sAtha cATakara dUdha vizAlAM kaTukAM mustAM kuSThaM dArukaliGgakaH / pInA caahiye| karSAMzA dvipicuvA kAMddhAMzA ghuNapriyA // isake sevanase 80 varSako vRddha puruSa bhI pItvA taccUrNamambhobhiH sukhailiyAttato madhu / taruNake samAna strIsamAgamameM samartha ho jAtA hai| pANDurogaM jvaraM dAhaM kAsaM zvAsamarocakam // ( mAtrA-6 mAze / ) gulmAnAhAmavAtAMzca raktapittaM ca tajjayet // For Private And Personal Use Only
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 698 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH vikArAdi indrAyaNakI jar3a, kuTakI, nAgaramothA, kUTa, sAMTha, hIMga, suhAgA, pIpala aura kAlA namaka devadAru aura indrajau 11-1 / tolA; mUrvA 2 // (saJcala) samAna bhAga le kara cUrNa banAveM, evaM use tole aura atIsa 7 // mAze le kara cUrNa bnaaveN| sahajanekI jar3ake rasakI bhAvanA de kara sukhA leM / ise jalake sAtha pI kara thor3A zahada isake sevanase zUla naSTa hotA aura kSudhAvRddhi cATanA caahiye| hotI hai| isake sevanase pANDu, jvara, dAha, khAMsI, (maatraa-1||-2 mAze / ) zvAsa, aruci, gulma, AnAha, AmavAta aura raktapittakA nAza hotA hai| (6631) vizvAdicUrNam (1) (mAtrA-3-4 mAze / ) (va. se. / ajIrNA.) (6628) vizAlAdiyogaH (1) zuNThIcUrNasamAyuktaM yavakSAraM samAlihet / (va. se. / viSA.) sarpiSA prAtarutthAya tato vahnipradIpanam // vizAlAGkoTamUlazca tilamUlaM sitA madhu / seThakA cUrNa aura javAkhAra samAna bhAga ghRtenAkhuviSaM hanti pItamAtrazca dustaram // lekara ekatra milaaveN| indrAyaNakI jar3a, aGkoTakI jar3a, tilakI ise prAtaHkAla ghImeM milA kara cATanese agni jar3a aura khAMDa samAna bhAga le kara cUrNa banAveM || dIpta hotI hai| ise zahada aura ghImeM milA kara pInese dustara (mAtrA-1 mAzA / ) mUSakaviSa naSTa hotA hai| (6632) vizvAdicUrNam (2) (6629) vizAlAdiyogaH (2) (vai. jI. / vi. 4) | vizvAkaNAzivAcUrNaH sasitaH samadhuH smRtH| gandhavatelasammizra vizAlAmUlaja rjH| nasyavadvizvaguDayohikAdhikArakArakaH // kSIreNa pItaM saptAhAddhiM hanti na saMzayaH // sAMTha, pIpala aura AmalA 1-1 bhAga tathA indrAyaNakI jar3ake cUrNako araNDIke telameM mizrI 3 bhAga le kara cUrNa banAveM / milA kara dUdhake sAtha pInese 1 saptAhameM vRddhi roga ise zahadameM milAkara cATanese hicakI naSTa (antravRddhi) kA nAza ho jAtA hai / hotI hai| (maatraa-1-1|| mAzA / ) seTha aura gur3akI nasya lenese bhI hicakI (6630) vizvabheSajacUrNam | ruka jAtI hai| (vR. ni. ra. / ajIrNA.) ____ (6633) vizvAdicUrNam (3) vizvabheSajaM hiGguTakaNaM mAgadhI ca sauvarcalaM . tvidama (yo. ra. / strI rogA.) zigrupAdajai vitaM rasaHzUlanAzanaM kssutprbodhnm|' pItaM vizvamajAkSIrairnAzayedviSamajvaram / For Private And Personal Use Only
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 599 cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH seThakA cUrNa bakarIke dUdhake sAtha sevana kara- (6636) vizvAdyaM cUrNam (1) nese viSama jvara naSTa hotA hai| (vR. yo. ta. / ta. 88 ) (mAtrA-2 mAze / ) vizvAjamodarajanIdvayasaindhavogrA(6634) vizvAdicUrNam (4) ___ yaSTayAhakuSThamagadhodbhavajIrakANAm / ( vR. ni. ra. / zUlA.) cUrNa prabhAtasamaye lihataH sasarpi rvAgdevatA nivasati svayameva vaktre / / zuNThI suvarcalaM hiDapAThAmUloSNakaM jalam / / nipItaM nAzayatyeva sarvazUlAni dehinAm // seTha, ajamoda, haldI, dAruhaldI, seMdhAnamaka, ___ sAMTha, saJcala (kAlA namaka), hIMga, pAThAkI | baca, mulaiThI, kUTha, pIpala aura jIrA samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / jar3a, kAlI mirca aura sugandha bAlA samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise prAtaH kAla dhImeM milAkara cATanese buddhi | bar3hatI hai| yaha cUrNa samasta prakArake zUloMko naSTa | ( mAtrA-3-4 mAze / ) karatA hai| (6637) vizvAdyaM cUrNam (2) (mAtrA-2-3 mAze / ) ( ga. ni. / grahaNya. 3) (6635) vizvAdicUrNam (5) vizvA vacA citrakadevadAru(hA. saM. / sthA. 3 a. 12) viDaGgakuSThAtiviSaM ca pthyaa| vizvaduHsparzazRGgIsaThIpuSkaraM sapippalImUlamidaM samusta muSNAmbupItaM grahaNIgadaghnam // dArubhArgIkaNAmustarAsnAyutam / / seTha, baca, cItA, devadAru, bAyabiDaMga, kUTha, zarkarAyuktametaM hitaM cUrNitaM atIsa, hara, pIpalAmUla aura nAgaramothA samAna kAsaniHzvAsabAtodbhavaM hanti vai // | bhAga le kara cUrNa banAveM / / seTha, dhamosA, kAkaDAsiMgI, kacUra, pokhara- ise uSNa jalake sAtha sevana karanese saMhaNI mUla, devadAru, bharaMgI, pIpala, nAgaramothA aura | roga naSTa hotA hai / rAsnA 1-1 bhAga tathA khAMDa sabake barAbara lekara (mAtrA-3 mAze / ) cUrNa banAveM / (6638) viSNukAntAyogaH yaha cUrNa vAtaja khAMsI aura zvAsako naSTa / (ga. ni. / raktapittA. 8) karatA hai| kSIrAnabhuka:pivedyatnAdviSNukrAntAM sazarkarAm / (mAtrA-6 mAze / ) / UrdhvaraktAditaH samyaggavyena payasA saha // For Private And Personal Use Only
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir % 3D bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi viSNukrAntA (koyala) ke carNameM khAMDa milA- ise uSNa jalake sAtha sevana karanese Urustakara godugdhake sAtha sevana karane aura dUdha bhAtakA | mbhakI pIr3A zAnta hotI hai| AhAra karanese Urdhvagata raktapitta naSTa hotA hai| (mAtrA-3 mAze / ) vRddhagaGgAdharacUrNam (6641) vRSadvAdazakacUrNam (va. se. / ajIrNA.) pra. saM. 1234 gaGgAdhara carNam ( vRddham ) pipalyativiSA hiGgu garendrayavAvacA / dekhiye / pAThAjamodakaTukAvRSasauvarcalAbhayAH // (6639) vRddhadArukarasAyana: vRSadvAdazakaM cUrNamajIrNAnAhagulmanut / ( vR. mA. / rasAyanA. ; ca. da. / rasAyanA. bhagandarazvAsakAsamUtrakRcchrAzaMsAM hitam // 65 ; na. mR. / ta. 3) pIpala, atIsa, hIMga, seAMTha, indrajau, baca, dRddhadArukamUlAni sUkSmacUrNAni kArayet / pAThA, ajamoda, kuTakI, bAsA, saJcala ( kAlA zatAvaryA rasenaiva saptavArAMzca bhAvayet // namaka) aura harra samAna bhAga lekara carNa banAveM / ise sevana karanese ajIrNa, AnAha, gulma, akSa mAtraM tu taccUrNa sarpiSA saha yojayet / bhagandara, zvAsa, khAMsI, mUtrakR'chU aura arzakA mAsamAtropayogena matimAAyate naraH // nAza hotA hai| medhAvI smRtimAMzcaiva valipalitavarjitaH / / ( mAtrA-2 mAze / ) vidhArekI jar3ake ko zatAvarake rasakI (6642) vRSAdicUrNam sAta bhAvanA de kara rakkheM / (hA. saM. / sthA. 3 a. 50) ise mAsa taka zahadake sAtha sevana karane vRSaM bRhatyau magadhAtrikaNTAH se mati, medhA aura smRtikI vRddhi tathA bali tathAtmaguptA sa zatAvarI ca / palitakA nAza hotA hai| sazarkaraM gopayasA ghRtena mAtrA-11 tolaa| pAnaM narANAM prakaroti bIjam // (6640) vRddhadAdicUrNam . RSabhaka, kaTelI, bar3I kaTelI, pIpala, gokharu, ( ga. ni. / UrustambhA. 21) kauMcake bIja aura zatAvara 1-1 bhAga tathA khAMDa pibeduSNAmbunA vRddhadArunAgaracUrNakam / / | sabake barAbara le kara cUrNa banAveM / UrustambhasamudbhUtavikAravyathayA'nvitaH // ise dhImeM milA kara godugdhake sAtha sevana - vidhArakI jar3a aura soMTha samAna bhAga le kara | karanese vIryavRddhi hotI hai| cUrNa bnaave| (mAtrA-6 mAze / ) For Private And Personal Use Only
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6643) vRhaccharkarAsamacUrNam / yojyaM cApalaM nihanti kSatajaM kAsaM tathA zvAsakaM (va. se. / kAsA.) pANDau kAmalAmehazoSagudaje zastaM sadA yakSmilavaGgajAtIphalapippalInAM NAm / / bhAgAn prakalpyAkSasamAnamISAm / tAlIsa patra, harra, baher3A, AmalA, phUlapalArdhamAtra maricasya dadyA priyaMgu, pIpalAmUla, nAgaramothA, kacUra, dAruhaldI, tpalAni catvAri mahauSadhasya // sitAsamaM cUrNamidaM prasahya ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, lauMga, seATha, pIpala, kAlI mirca, sugandhabAlA, cava, mUrvA, atIsa, rogAnimAnAzu balAnihanyAt / kAkar3AsiMgI, munakkA, kUla, haldI, cItA, indrajau, kAsajvarArocakamehagulma bAsA, gokharu, kuTakI, imalI, khaTTe anArakA rasa zvAsAnimAndhaM grahaNIpadoSAn // | tathA pake bera samAna bhAga evaM khAMDa sabake barAbara lauMga, jAyaphala aura pIpala 11-1 // tolA; | le kara carNa banAveM / kAlI mirca 2 // tole aura seTha 20 tole tathA maassaa-2|| tAle / khAMDa sabake barAbara le kara cUrNa banAveM / ( vyavahArika mAtrA-6 mAze) yaha cUrNa, khAMsI, jvara, aruci, prameha, gulma, isake sevanase kSataja khAMsI, zvAsa, pANDu, zvAsa, agnimAMdya aura grahaNI-vikArako naSTa | kAmalA, prameha, zoSa, arza aura yakSmAkA nAza karatA hai| hotA hai| ( mAtrA-5 mAze) (6645) vRhadagnimukhacUrNam (6644) vRhattAlIsAdicUrNam (bhai. ra. ; ca. da, ; ra. ra. / agnimAnyA. ; bhA. (hA. sa. / sthA. 3 a. 12) pra. ; vR. mA. ; va. se. / ajIrNA ; ga. ni. / carNo.) tAlIzaM triphalA miyaGgu magadhAmUlaM ca mustA saThI dvau kSArau citrakaM pAThA karaaM, lavaNAni ca / dAryelAdalanAgakesaralavaGgAnAM tathA nAgarA / | 4. sUkSmailA patrakAra bhArgI kRmighnaM himu puSkaram / / kRSNA kolakabAlakaM sacavikA mUrvA viSA karkaTa zaThI dAvI vinmustaM vacA cendrayavAstathA / drAkSA kuSThanizAgnivatsakadRSaM gokaNTatiktA tthaa|| kSAmlaM ca sadADimAmlakarasaM pakAni bada- / 1. viDaGgamiti pAThAntaram / rANi ca / 2. tagaramiti pAThAntaram eteSAM samabhAgacUrNavihitaM yojyA samA shrkraa| 3, kAravIti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi dhAtrI jIrakaSTakSAmlaM zreyasI copakuJcikA // baca, indrajau, AmalA, jIrA, tintaDIka, gajapIpala, amlatasamamlIkA yavAnI suradAru c|| kAlA jIrA, amlabeta, imalI, ajavAyana, devadAru abhayAtiviSe zyAmA2 hapupAragvadhaM samam // (pAThAntarake anusAra anAra, trikuTA, bhilAvA aura tilamuSkakazigraNAM kokilaakssplaashyoH| | ajamoda bhI), harra, atIsa, phUlapriyaMgu, (pAThAkSArANi lohakiTTazca taptaM gomUtrasecitam / / ntarake anusAra cava), hapuSA, amalatAsakA gUdA; samabhAgAni sarvANi zlakSNacUrNAni kArayet / inakA cUrNa tathA tila, muSkaka ( mokhA vRkSa ), mAtuluGgarasenaiva bhAvayecca dinatrayam // sahaMjanA, tAlamakhAnA, aura palAzakA kSAra evaM dinatrayantu zuktena AIkasvarasena ca / | gomUtrameM zuddha kiyA huvA maNDUra samAna bhAga le atyagnikArakaM cUrNa pradIpAnisamaprabham // kara cUrNa banAveM tathA use bijau reke rasa, zukta aura upayuktaM vidhAnena nAzayatyacirAddAn / adarakake rasameM 3-3 dina ghoTa kara surakSita ajINekamathogulmaM plIhAnaM gudajAni ca // rakkhe / udarANyantraddhiJca aSThIlAM vAtazoNitam / ___yaha atyanta agni dIpaka hai aura isake sevapraNudatyulbaNAnrogAnaSTavahnizca dIpayet // nase ajIrNa, gulma, plIhA, arza, udara, antravRddhi, samastavyaJjanopetaM bhaktaM dattvA subhAjane / aSThIlA, vAtarakta aura agnimAMdyakA nAza hotA hai| dApayedasya cUrNasya biDAlapadamAtrakam // mAtrA-11 tolA / godohamAtrAttatsarva dravIbhavati soSmakam // ... ( vyavahA. maa.---1|| mAzA ) yavakSAra, sajjIkhAra, cItA, pAThA, karaJja vRhadgaGgAdharacUrNam ( pAThAntarake anusAra bAyabiDaMga ), pAMcoM namaka, (bhai. ra. / grahaNya.) ( seMdhA namaka, kAlA namaka, sAmudra lavaNa, biDa | __pra. saM. 1233 gaGgAdhara cUrNam (madhyama) lavaNa, kAca lavaNa ), choTI ilAyacI, tejapAta tathA pra. saM. 1498 gaGgAdhara cUrNam ( vRhad ) ( pAThAntarake anusAra tagara ), bharaMgI, bAyabiDaMga, | dekhiye| ( pAThAntarake anusAra kAlA jIrA ), hIMga, pokha vRhaddADimASTakacUrNam . ramUla, kacUra dAruhaldI, nisota, nAgaramothA, (zA. saM. / khaM. 2 a. 6; vR. ni. ra. / ati. ) 1. amlabetasamamlIkA dADimaM sakaTutraya- pra. saM. 2958 dekhiye| miti pAThAntaram / (6646) vRhadvArAhIkandacUrNam isake pazcAt kaI granthoM meM yaha pATha adhika hai (na. mR.| ta. 3) " bhallAtakAjamodaM ca yavAnI suradAru ca / " vArAhIkandaM zRGgATa kandaM mArimeva ca / 2. 'cavyA' iti pAThabhedaH / cUrNa sUkSmaM kRtaM sarvaM palamAnaM pRthak pRthak // For Private And Personal Use Only
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH ghRtabhRSTaM tu taccUrNa pazcAdetanmahauSadham / / jIrNa cAparihAraM syAdbhojanaM sArvakAmikam / cAturjAta lavaGgaM ca pippalI nAgaraM tugA // nAzayecchlIpadaM sthaulyamAmavAtaM ca dAruNam / / etAndvikarSakAnbhAgAnsitA srvsmaanikaa| | kuSThagulmAruciharaM vAtazleSmarujApaham / / palAI bhakSayennityaM sasitaM mahiSo pyH|| sAMTha, mirca, pIpala, hara, baher3A, AmalA, dinAnte ca pibennityaM klIvatvanAzanaM param / cava, dAruhaldI, baranekI chAla, gokharu, muNDI pramehavyAdhizamanaM vIryastambhanakArakam // aura giloya, samAna bhAga tathA bidhArAmUla sabake bArAhIkanda, siMghAr3A aura bilAIkanda; inakA barAbara le kara cUrNa banAveM / carNa 5-5 tole le kara sabako ekatra milA kara maatraa--1| tolA / ghImeM bhUneM aura phira usameM dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, lauMga, pIpala, seAMTha aura baMsa ( vyavahA. mA.-5-6 mAze / ) locanakA carNa 2 // 2 // tole tathA mizrI sabake | anupAna-kAMjI / barAbara milA kara surakSita rkheN| isake sevanase ilIpada, sthUlatA, AmavAta, maatraa-2|| tole / kuSTha, gulma, aruci aura vAtakaphaja roga naSTa ise sAyaMkAlako mizrIyukta bhaisake dUdhake sAtha | hote haiM / sevana karanA caahiye| __ auSadha paca jAne para binA kisI vizeSa isake sevanase klIvatA aura prameha naSTa ho parahejake yathAruci AhAra kara sakate haiN| kara stambhanazakti bar3hatI hai / (6647) vRhadvRddhadArukasamaM cUrNam (ga, ni. / cUrNA. ; yo. ta. / ta. 27 ; (vRddhadAracUrNam ) yo. ra. / kSaya) (ca. da. ; va. se. ; bhai. ra. ; ga. ni. / lIpadA. pra. saM. 3609 dekhiye| 2; ra. ra. ; vR. mA. / zlIpadA. ; vR. yo.. ta. / ta. 109) (6648) vRhannAgarAdicUrNam trikaTutriphalAcavyadA-varuNagokSuram / / (yo. ra. / vAta gulmA.) alambuSAM guDUcI ca samabhAgAni cUrNayet / / nAgarArdhapalaM piSTaM dve pale luJcitasya ca / sarveSAM cUrNamAhRtya vRddhadArasya tatsamam / tilasyaikaM guDapalaM kSIreNoSNena pAyayet // kAbhikena tu tatpeyaM krssmaatrprmaanntH|| | vAtagulmamudAvarta yonizUlaM ca nAzayet // vRhanavAyasacUrNam For Private And Personal Use Only
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi seAMThakA cUrNa 2 // tole, chilake rahita tila / daza dvau ca harItakyAH zlakSNacUrNIkRtAH zubhAga 10 tole aura guDa 5 tole le kara sabako ekatra | mastvAranAlatakreNa sarpiSoSNodakena vA // milA leN| pItaM jayatyAmavAtaM gulmaM hRdvastijAn gadAn / ise garama dUdhake sAtha sevana karanese vAtaja | plIhAnaM granthizUlAdInazIsyAnAhameva ca // gulma, udAvarta aura yonizUla naSTa hotA hai| vibandhaM vAtajAn rogAMstathaiva hastapAdajAn / ( maatraa-1| tolaa|) vAtAnulomanamidaM cUrNa vaizvAnaraM smRtam / / seMdhA namaka 2 bhAga, ajavAyana 5 bhAga, vRhannAyikAcUrNam | seTha 5 bhAga aura harra 12 bhAga le kara cUrNa pra. saM. 6361 lAI cUrNam (7) dekhiye / bnaaveN| vRhallavaGgAdyaM cUrNam ise mastu, AranAla, takra, ghI yA uSNa jalake pra. saM. 6352 tathA 6353 lavaGgAcaM sAtha sevana karanese AmavAta, gulma, hRdroga, basticUrNam (bRhad ) dekhiye| roga, plIhA, granthi, zUla, arza, aphArA, malAvarodha, vAtajaroga, evaM hAtha aura pairoMke roga naSTa hote haiM / vRddhalavaGgAyacUrNam yaha cUrNa vAtAnulomana hai| ( vR. ni. ra. / atIsArA.) (mAmA-3 mAzA / ) pra. saM. 6350 lavaGgAdi cUrNam ( vRddha ) dekhiye / ( isa yogameM ajamodake sthAnameM bhI aja vAyana hI DAlI jAtI hai| isI liye 5 bhAga vRhallAI cUrNam ajavAyana likhI gaI hai|) pra. saM. 6361 lAI cUrNam (7) dekhiye| noTa-gadanigrahake matAnusAra isameM 4 bhAga (6649) vaizvAnaracUrNam (1) pIpala aura honI cAhiye / (ga. ni. / cUrNA. 3) ( bhai. ra. ; vR. mA. ; va. se. / AmA. ; (6690) vaizvAnaracUrNam (2) dhanva. / AmA. ; yo. ta. / ta. 24 ; ca. da. / AmA. 25 ; vR. yo. ta. / ta. 93 ; ga. ni.| (ga. ni. / cUrNA. 3) cUrNA. 3) lavaNa yavAnI dIpyaka mANimanthasya bhAgau dvau yamAnyAstadvadeva hi / ___ kaNanAgaramuttarottara vRddham / bhAgAstrayo'jamodAyA nAgarAd bhAgapaJcakam // sarvasamAMzA pathyA cUrNo vaizvAnaraH sAkSAt // For Private And Personal Use Only
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH seMdhA namaka 1 bhAga, ajavAyana 2 bhAga, yaha cUrNa pAcana aura grAhI haiN| lAla citraka 3 bhAga, pIpala 4 bhAga aura sAMTha isake sevanase tRSNA, aruci, jvarAtisAra, 5 bhAga evaM harra 15 bhAga le kara cUrNa banAveM / prameha, saMgrahaNI, gulma, plIhA, kAmalA, pANDu aura ___ yaha cUrNa atyanta agnivardhaka hai| zothakA nAza hotA hai| (mAtrA-5-6 mAze / anupAna uSNa jala / ) (6652) vyoSAdicUrNam (2) vaizvAnaracUrNam (3) (ga. ni. / svarabhaMgA. 13) (yo. ta. / ta. 24) pra. saM 6216 "laghu vazvAnara cUNam , vyoSaM harItakI kSArazcavyaM bhArgI scitrkaa| livAcaNaM ca madhunA madyaM tIkSNaM ca shiilyet|| dekhiye / ___ svarabhaMga rogameM sAMTha, mirca, pIpala, hare, (6651) vyoSAdicUrNam (1) | javAkhAra, cava, bharaMgI aura cItA samAna bhAga le ( vR. yo. t.| ta. 65 ; bhai. ra. / jvarAti.; yo. kara, cUrNa banAkara zahadake sAtha sevana karanA tathA ra. / atisArA. ; dhanva.; va. se. ; vU. ni. | tIkSNa madha pInA caahiye| ra. ; ca. da.) (6653) vyoSAdicUrNam (3) vyoSaM vatsakabIjaJca nimbabhUnimbamArkavam / citrakaM rohiNI pAThAM dAvImativiSAM samAm // (ga. ni. / charya. 14) zlakSNacUrNIkRtaM sarva tattulyA vatsakatvacaH / vyoSaM triphalA durAlabhA sarvamekatra saMyojya pibettaNDulavAriNA // jambAmrAsthi yavAgraja trit / sakSaudraM lihedetat pAcanaM grAhimeSajam / lIhA madhunA nivArayetRSNAruciprazamanaM jvarAtIsAranAzanam // pramehaM grahaNIdoSaM gulmaM plIhAnameva ca / cchardizleSmavikArajAM nrH|| kAmalAM pANDurogazca zvayathuzca vinAzayet / / soMTha, mirca, pIpala, hara, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala, indrajau, nImakI chAla, / dhamAsA, jAmana aura AmakI guThalI, javAkhAra cirAyatA, bhaMgarA, cItA, kuTakI, pAThA, dAru haldI aura nisota samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / aura atIsa 1-1 bhAga tathA kur3ekI chAla sabake ise zahadake sAtha cATanese kaphaja chardi naSTa barAbara le kara cUrNa bnaaveN| hotI hai| ise zahadake sAtha cATakara taNDula jala (AdhA AdhA mAzA cUrNa thor3I thor3I dera (cAvaloMkA pAnI) pInA cAhiye / bAda cATanA cAhiye / ) For Private And Personal Use Only
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 606 www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH (6654) vyoSAdicUrNam (4) (bR. mA. / mukha.; bhai. ra. / nAsA. ; ca. da. / nAsA 57; ga. ni. / cUrNA. 3, nAsA. 4; va. se. ; dhanva . ) vyoSacitrakatAlIsatintiDI kAmlavetasam / sacavyajAjitulyAMza melAtvakpatrapAdikam // vyoSAdikamidaM cUrNa purANaguDa saMyutam / pInazvAsakAsanaM rucisvarakaraM param // soMTha, mirca, pIpala, cItA, tAlIsapatra, tintar3Ika, amlaveta, cava aura jIrA 4-4 bhAga tathA ilAyacI, dAlacInI aura tejapAta 1-1 bhAga lekara cUrNa banAveM / ise purAne gur3ameM milA kara sevana karane se pInasa, zvAsa aura khAMsI kA nAza tathA ruci aura svarakI vRddhi hotI hai / ( mAtrA - 3 mAze / ) (6655) vyoSAdicUrNam (5) ( vR. mA. / mukharogA. ; va. se. ) vyoSakSArAbhayAvadvicUrNametatpradharpaNam / upajihvopazAntyarthamebhistailaM vipAcayet // soMTha, mirca, pIpala, javAkhAra, harra aura cItA samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise upajihvA para malanA lAbhadAyaka hai / inhIM oSadhiyoMse tela siddha karake prayukta karanA bhI hitakArI hai| Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ vakArAdi (6656) vyoSAdicUrNam (6) 1 ( va. se. ; dhanva; yo. ra.; vR. mA. / arzo. ; ca. da. / arzo. 5 ; vR. yo. ta. / ta. 69 ) vyoSAnyaruSkaraviDaGgatilAbhayAnAM cUrge guDena sahitaM tu sadopayojyam / durnAzophagara kuSThazadvibandha - netyavatAM kRmipANDutAM ca // soMTha, mirca, pIpala, cItA, zuddha bhilAvA, bAyabiDuMga, tila aura harra samAna bhAga kara cUrNa banAveM 1 ise gur3a meM milAkara sevana karane se arza, zotha, garaviSa, kuSTha, malAvarodha, agnimAMdya, kRmi aura pANDukA nAza hotA hai / ( mAtrA - 3 - 4 mAze / ) (6657) vyoSAdicUrNam (7) (va. se. / grahaNya.) vyoSaM sAmratvacaM vatsaM cUrNayettaNDulAmbunA / nipItaM grahaNIdoSa kAmalApANDurogajit // pramehArucyatIsAragulmazothajvarApaham // soMTha, mirca, pIpala, AmakI chAla aura kur3ekI chAla samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise taNDulodaka (cAvala ke pAnI) ke sAtha sevana karanese saMgrahaNI, kAmalA, pANDu, prameha, aruci, atisAra, gulma, zotha aura jvarakA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only (6658) vyoSAdicUrNam (8) ( yo. ta. / ta. 7 ) vyoSavarailA mustaviDaGga patramakhilasamamatralavaGgam /
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cUrNaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH sarvebhyo dvisTitAkanda (6660) vyoSAdicUrNam (10) prabalamalaharamuSNakabandham // (ga. ni. / rAjaya. 9) ___ soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, vyoSacavyaviDaGgAni cUrNIkRtvA lihennaraH / ilAyacI, nAgaramothA, bAyabiDaMga aura tejapAta 1-1 bhAga tathA lauMga sabake barAbara evaM sarpimadhubhyAM mucyeta kSayarogAjjitendriyaH // nisota ina sabase 2 gunI le kara cUrNa banAveM / / sAMTha, mirca, pIpala, cava aura bAyabiDaMga ise uSNa jalake sAtha pInese virecana ho kara peTa sAfa ho jAtA hai| ___ ise ghI aura zahadake sAtha sevana karanese (mAtrA-6 mAze / ) jitendriya rogIkA kSaya roga naSTa ho jAtA hai| (6659) vyoSAdicUrNam (9) (6661) vyoSAdyaM cUrNam (1) ( yo. ra. / grahaNya. ; vR. ni. ra. ) (va. se. / bAlo.) vyoSaM dIpyAjamodAkRmi guDodakaJca kvathitaM vyoSasaindhavasaMyutam / ripudahanaM rAmaThaM cAzvagandhaM sukhoSNaM pAyayedAlaM kAsarogapazAntaye // sindhutthaM jIrake dve rucaka __sAMTha, mirca, pIpala aura seMdhA namaka samAna ___ phalayutaM dhAnyakaM tulyabhAgam / bhAga le kara carNa banAveM / bhRGgIcUrNe lavaGgaM ghRtamadhu guDako pAnImeM pakAkara usameM yaha cUrNa mi. sahitaM zANamAtraM ca dadyA lAkara mandoSNa karake bAlakako pilAnese khAMsI ghoptiM puSTiM ca kAnti bala naSTa hotI hai| ___ mapi kurute nAzayetsaGghahaNyAm // (6662) vyoSAyaM cUrNam (2) soMTha, mirca, pIpala, ajavAyana, ajamoda (isake sthAnameM bhI ajavAyana), bAyabiDaMga, cItA, (ga. ni. / carNA. 3; yo. ci. ma. / a, 2) hIMga, asagandha, seMdhA, sapheda aura kAlA jIrA, | savyoSa krimijitsapaJcalavaNaM sAjAjikaM sAbhayaM vijau re nIbUkA gUdA, dhaniyA, atIsa aura lauMga sakSAraM sahutAzanaM sacavikaM sagranthikaM satrivat / samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / etaccUrNamudazvitA prapibatAmuSNena vA vAriNA mAtrA--5 maashe| vahirvRddhimupaiti sarvagadajidbhAjiSNutAmAvahet // ___ ise ghI aura zahadake sAtha sevana karanese soMTha, mirca, pIpala, bAyabiDaMga, pAMcoM namaka saMgrahaNI naSTa hotI aura agni, puSTi, kAnti tathA (seMdhA, saMcala, biDa namaka, sAmudra lavaNa, kAca balakI vRddhi hotI hai| lavaNa ), jIrA, harra, javAkhAra, cItA, cava, pIpa For Private And Personal Use Only
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [vakArAdi lAmUla aura nisota samAna bhAga le kara carNa / etaccUrNa ghRtADhayaM tridivabanAveM / samazanAddhanyate rogajAtaM ___ ise udazvita ( Adhe pAnI vAle taka ) yA vizvaM vaizvAnaro'sau dahati uSNa jalake sAtha sevana karanese agni dIpta hotI saramasaM kiM punarbhuktamannam // aura samasta rogoMkA nAza ho kara tejovRddhi sAMTha, mirca, pIpala, ilAyacI, hIMga, bharaMgI, hotI hai| biDalavaNa, javAkhAra, pAThA, ajavAyana, imalIkI ( mAtrA-3 mAze / ) chAlakI bhasma, cava, cItA, gajapIpala, dAlacInI, (6663) vyoSAdyaM cUrNam (3) seMdhA namaka, pIpalAmUla aura jIrA samAna bhAga ( yo. ra. / ajIrNA.) le kara carNa banAveM / vyoSailAhijubhArgIbiDa ise dhImeM milA kara kevala tIna dina sevana __ lavaNa yavakSArapAThAyavAnI | karanese samasta roga naSTa ho kara jaTharAgni atyanta cizcAtvagbhasmacavyaM dahana prabala ho jAtI hai| kriknnaatvkpttugrnthyjaajii| / (mAtrA-3 mAze / ) iti vakArAdicUrNaprakaraNam - - - atha vakArAdiguTikAprakaraNam vacAdivaTI (6664) vaTaparohAdiguTikA (1) (vR. ni. ra. / zUlA.) ( yo. ci. ma. / a. 2 ; yo. ra. / tRSNA. ; rasa prakaraNameM dekhiye| vR. mA. ; ga. ni. / tRSNA. 16) vajrakaguTikA vaTaparoha madhukuSThamutpalaM (ga. ni. ; ra. kA. dhe.| pANDu) salAjacUrNairguTikA prakalpayet / rasa prakaraNameM dekhiye| sazarkarA sA vadane ca dhAritA vajravaTI tRSAM pravRddhAmapi hanti satvaram // (bhai. ra. ; ra. rA. su. / kuSThA.) bar3ake aMkura, mulaiThI, kUTha, nIlotpala aura rasa prakaraNameM dekhiye| dhAnakI khIla tathA khAMDa; inakA cUrNa samAna bhAga For Private And Personal Use Only
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] caturthoM bhAgaH le kara sabako pAnIke sAtha ekatra pIsakara gAliyAM| usameM 40 tole (AdhA sera ) indrajaukA cUrNa banA leN| milA kara punaH pakAveM / jaba uMgalIse dabAnese usa inameMse 1-1 golI muMha meM rakhanese pravRddha / para uMgalIkA nizAna par3ane lage to auSadhako tRSA bhI zIghrahI naSTa ho jAtI hai / nikAla kara goliyAM banA leM / (6665) vaTaprarohAdiguTikA (2) inake sevanase hara prakArakA atisAra aura (yo. ra. / tRSNA.) grahaNI roga zIghra hI naSTa ho jAtA hai| ye vaTI vaTaparohayaSTayAvakaNAmadhukRtA vttii| | agniko bhI dIta karatI haiN| mukhasthA cirakAlotthAM tRSNAM hanyAtsudustarAm // (maatraa-2-2|| mAze) ____bar3ake aMkura, mulaiThI aura pIpala samAna bhAga vatsanAbhAdyA guTikA le kara sabake carNako zahadameM milA kara goliyAM - (ga. ni. / guTikA 4) bnaaveN| rasa prakaraNameM dekhiye / inameMse 1-1 golI muMha meM rakhanese cirakA (6667) vallabhA guTikA lIna tRSA bhI naSTa ho jAtI hai / (na. mR. / ta. 5) vaDavAmukhIguTI bahuphalI mocarasaM musalyau karahATakam / (ra. ra. s.| u. a. 16) tugA ca markaTIvIja kokilAkSamuTaGgaNam // rasa prakaraNameM dekhiye / gokSuraM hyamRtAsatvaM japApuSpaM lisorakam / (6666) vatsakAdyA guTikA mastagI jAtikozaM ca lavaGga vaMzajAtakam // (ga. ni. / atisArA. 2; va. se. ) / etAni samabhAgAni sitA ca dviguNA bhavet / vatsakasyAmRtAzca dve pale prasthamaudakam / pAkaM kRtvA guTorvaddhavA kolamAtrapramANataH / / zrapayitvA rase tasmin pAdazeSe'vatArite // sAyaMkAle bhakSayitvA pibedadugdhaM tadopari / aSTau palAni zakrasya yAvaccUNoM kRtAni c| napuMsakatvarogannaM vAjIkaraNamuttamam // mudrApAkaM viditvA tu yathA cAranyavatAritam // bahuphalo, mocarasa, do prakArakI ( sapheda sadyaH sarvAtisArAMzca sarvAMzca grahaNIgadAn / aura kAlI ) mUsalI, akarakarA, baMsalocana, nAzayeddopayeccAgniM kRSNAtreyasya zAsanAt // | kauMcake bIja, tAlamakhAnA, uTaGgaNake bIja, gokharu, kur3ekI chAla aura giloya 10-10 tole | giloyakA sata, japApuSpa, lisaur3o, mastagI, le kara donoMko ekatra kUTa kara 2 sera pAnImeM | jAvatrI, lauMga aura baMsalocana samAna bhAga le kara pakAveM aura AdhA sera zeSa rahane para chAna kara cUrNa banAveM / tadanantara sabase 2 gunI khAMDakI 77 For Private And Personal Use Only
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 610 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [dhakArAdi cAzanI banAkara usameM yaha cUrNa milA kare sAr3he vAtanAzinI vaTI sAta sAta mAzekI goliyAM banA leN| ( ra. ci. / sta. 9) inameMse 1-1 golI sAyaMkAlake samaya khA rasa prakaraNameM dekhiye / kara dUdha pInA caahiye| (6669) vAnarI guTikA yaha guTikA napuMskatA-nAzaka aura uttama vAjIkaraNa hai| (na. mR.| ta. 2; yo. ra.) (6668) vAjIkaraNaguTikA bIjAni hi kapikacchoHkuDava mitAni tu svedyecchnkaiH| (na. mR.| ta. 5) prasthe gobhavadugdhe dugdhaM yAvadbhavedgADham // karavIrasya bIjAni bRhatIphalameva ca / / tvagrahitAni ca kRtvA sUkSmaM sampeSayettAni / vRddhadArasya bIjAni vAnarIbIjamUlakam // piSTikAyAzca vaTikAH kRtvA gavye pacedAjye // etAni samabhAgAni mUkSmacUrNAni kArayet / | dviguNitazarkarayA tA vaTikAH sapakayA lepyaaH| samparya tAmbUlarase vaTI vallayugaM kRtam // vaTikA mAkSikamadhye majanayoge'khilAH sthAekaikaM bhakSitaM puMsAM napuMsakagadApaham / pyAH // vIryavRddhikaraM puSTaM balavAjIkaraM param // paJcaTaGkamitAstAstu pAta: sAyaM ca bhakSayet / ___ arjanake bIja, kaTelIke phala, bidhAreke bIja, anena zIghradrAvI yo yazca syAtpatito dhvjH|| kauMcake bIja aura kauMcakI jar3a, samAna bhAga le | sopi pAmoti surate sAmarthyamativAjivata / kara bArIka cUrNa banAveM aura use pAnake rasameM | nAnena sadRzaM kiMzcidravyaM vAjIkaraM param / / ghoTa kara 6-6 rattIkI goliyAM banA leN| 20 tole kauMcake bIjoMko 2 sera godugdhameM inake sevanase napuMsakatAkA nAza aura bala, | mandAgni para pakAyeM; jaba dUdha gAr3hA ho jAya to vIrya tathA paSTikI vRddhi hotI hai| yaha guTikA | bIjoMko bArIka pIsa leN| tadanantara usa piTTIkI vAjIkaraNa bhI hai| choTI choTI (1-1 tolekI) TikiyA banA kara vAjIkaro vaTakaH unheM gAyake ghImeM tala leM evaM unheM do gunI khAMDakI cAzanImeM DAla deM ( bAlUzAhIkI bhAMti TikiyoM (ra. ra. rasA. kha. / upa. 6) para cAzanI car3hAveM) jaba una para khAMr3a acchI rasa prakaraNameM dekhiye / taraha car3hakara sUkha jAya to unheM patthara, kAMca vAjIkaro vaTakaH Adike pAtrameM zahadameM DubA kara rakkheM / mizra prakaraNameM dekhiye| inameM se 2-2 TikiyA nitya prati prAtaH For Private And Personal Use Only
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] caturthoM bhAgaH sAyam sevana karanese zIghrapatana aura napuMskatA vijayA guTikA naSTa hotI hai| rasa prakaraNameM dekhiye| inake samAna vAjIkara anya padArtha nahIM hai| vijayA vaTikA (vRhada) vAribhaktavaTikA (ra. caM. / pANDavA) ( ra. ra. / agnimAM) rasa prakaraNameM dekhiye / rasa prakaraNameM dekhiye| vijayA vaTikA (6670) vArtAkuguTikA ( rase. sA. / grahaNya ) ( dhanva. ; va. se. ; ca. da. ; bhai. ra. / grahaNya. ; rasa prakaraNameM dekhiye / vR. mA. / ajIrNA. ; ga. ni. / guTikA. 4) viDaGgasArAdyA guTikA catuH palaM snuhIkANDAt tripalaM lavaNatrayAt / (ga. ni. / guTikA. 4) vArtAkukuDavazcArkAdaSTau dve citrakAtpale // | pra. saM. 5174 " mANibhadramodakaH" dagdhAni vArcAkurase guTikAH bhojanottarAH / | dekhiye / bhaktaM bhuktaM pacantyAzu kAsazvAsArzasAM hitaaH|| (6671) viDaGgAdimodakaH (1) visUcikApatizyAyahRdroganAzca tAH matAH / / (va. se. / kuSThA.) ___ snuhI (thUhara) kA DaMDA 20 tole, seMdhA, viDaGgaM bAkucI kRSNA pathyA vArAhI laaglii| saMcala aura biDa lavaNa 15-15 tole, baiMgana 20 triphalA saguDA caiSAM modakAH kusstthnaashkaaH|| tole, arkamUlakI chAla 40 tole aura cItAmUla bAyabiDaMga, bAbacI, pIpala, harra, bArAhI 10 tole le kara sabako ekatra jalAkara baiMganake kanda, kaliyArIkI jar3a, harra, baher3A aura AmalA rasameM kharala karake ( 1 // -1 // mAzekI ) goliyAM samAna bhAga le kara sabake cUrNako samAna bhAga banA leN| gur3ameM milAkara (6-6 mAzeke) modaka banAleM / inheM bhojana karaneke pazcAt khAnA caahiye| inake sevanase kuSTha naSTa hotA hai| inake sevanase bhojana zIghra pacatA aura khAMsI (6672) viDaGgAdimodakaH (2) zvAsa, arza, visUcikA, pratizyAya aura hRdogakA (ga. ni. / zUlA. 23 ; vR. ni. ra. / zUlA. ; nAza hotA hai| va. se. ; vR. mA. / pariNAma zUlA.; yo. ra.; vijayazTI vR. yo. ta. / ta. 95) ( raseM. sA. saM. / hikkAzvAsA. / ) viDaGgataNDulavyoSa tridantI'ca citrakaH / rasa prakaraNameM dekhiye| 1 vRhaddantIti pAThAntaram For Private And Personal Use Only
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH - [vakArAdi sarvANyetAni cAhRtya sUkSmacUrNAni kArayet / / kRtA vaTIyaM caNakapramANA guDena modakAn kRtvA bhakSayetmAtarutthitaH / / shuulaagnimaandyaanilroghntrii|| uSNodakAnupAnaM tu dadyAdagnivivardhanam // . seTha. baca. hIMga, kAlI mirca jIga giloya jayetridoSajaM zUlaM pariNAmasamudbhavam // | aura tAlIsapatra; inako samAna bhAga carNa lekara sabako bAyabiDaMgake cAvala, soMTha, mirca, pIpala, ekatra milA kara bhaMgareke rasameM ghoTa kara caneke nisota, dantImUla aura cItA; inake samAna-bhAga | barAbara goliyAM banA leN| mizrita cUrNako sabake barAbara gur3ameM milAkara inake sevanase zUla, agnimAMdya aura vAtaja (6-6 mAzeke ) modaka banA leN| | rogoMkA nAza hotA hai| anupAna-uSNa jala / vizvAdivaTI inake sevanase atikI vRddhi hotI aura tri ( yo. ra. / atisA.) doSaja pariNAma zUla naSTa hotA hai / rasa prakaraNameM dekhiye / (6673) viDaGgAdivaTikA viSagaTikA (dhanya. / vraNA.) (ga. ni. / guTikA 4) viDaGgaM triphalA vyoSacUrNa guggulunA saha / rasa prakaraNameM dekhiye| sarpiSA vaTikAM kRtvA khAdet vA hitbhojnH|| (6675) vIryastambhakarI vaTikA __bAyabiDaMga, harra, baher3A, AmalA, seAMTha, mirca | aura pIpala; inakA cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha (ra. pra. su. / a. 13) gUgala sabake barAbara lekara sabako ekatra milAkara | lavaGgaM zuddhakapUraM jAtIpatraM phalaM tthaa| / ghI DAlakara kUTeM aura ( 1-1 mAzekI ) goliyAM | kuGkumaM svarNabIjaM ca dhUrtapaNe pramUnakam // banA leN| mUlaM tvak cAbdhizoSasya sarvANyekatra mardayet / ye goliyAM braNameM hitakArI haiN| godugdhe zodhanIyaM ca bhAgamekaM prakalpayet // bhRGgIpatrabhavaM cUNe bhAgaikaM svarNagairikam / . virecanIguTikA bhAvanAM postatoyena ekaviMzatisaGghayayA // rasa prakaraNameM dekhiye| kArayenmatimAn vaidyo vIryastambhakarA vaTI // (6674) vizvAdivaTI lauMga, zuddha kapUra, jAvatrI, jAyaphala, kesara, (vaidyA. / viSaya 22) dhatUreke bIja, dhatUreke patte, dhatUreke phUla evaM samavizvAvacAhiGgamarIcajIrA | ndara sokhakI jar3a aura chAla 1-1 bhAga le kara mRtaanlairkivtoypissttaiH| cUrNa banAveM aura use godugdhameM ghoTakara sukhA leM For Private And Personal Use Only
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikAprakaraNam ] caturthoM bhAgaH tadanantara eka bhAga yaha cUrNa, aura 1-1 bhAga | ye goliyAM vIryastambhaka aura bala, varNa tathA bhAMgake pattoM aura sonAgerukA cUrNa lekara sabako | agnikI vRddhi karane vAlI haiN| ekatra milAkara use postake rasakI 21 bhAvanA deM vIryastambhanI guTikA aura (1-1 mAzekI ) goliyAM bnaaleN| (na. mR. / ta. 5 ; vR. yo. ta. / ta. 147 ; inake sevanase vIryastambhana hotA hai| ra. caM. / vAjIkaraNA.) / (6676) vIryastambhakavaTikA pra. saM. 2017 " jAtI phalAdi vaTI" (ra. caM. / vAjIkaraNA.) dekhiye| nAgaphenayutA jAtIpatrI nAgalatA smaa| vRkodarI vaTI sammI yAmayugmaM tu kArayed guTikottamA // rasa prakaraNa meM dekhiye| sugandhairmizritA deyA dugdhaM tadanupAyayet / / (6678) vRddhadArumodakam naraH sa dazanArINAM bhavettRptikaro ratau // ( vai. ra. / arzI. ; zA. saM. / khaM. 2 a. 7 ____ aphIma, jAvatrI, aura pAneAMkA cUrNa samAna vR. ni. ra. / grahaNya.) bhAga le kara sabako 2 pahara ekatra ghoTakara (caneke vRddhadArukabhallAtaM zuNTho cUrNana yojayet / barAbara) goliyAM banA leN| saguDo modako hanyAt paDvidhArzaH kRtAM rujm|| inameMse eka golI ( kastUrI yA kapUrase ) bidhArA, bhilAvA, aura soMThakA cUrNa 1-1 sugandhita karake dUdhake sAtha khAnese puruSa 10 bhAga tathA gur3a sabake barAbara lekara ekatra milAkara striyoMko tRpta kara sakatA hai| | ( 6-6 mAzeke ) modaka bnaaveN| __ (6677) vIryastambhakavaTI inake sevanase 6 prakArakA arza roga naSTa (yo. ra.) hotA hai| jAtIphalaM lavaGgaM ca jAtIpatraM sukuGkumam / vRddhivAdhikAvaTikA mukSmailA cAhiphenaM tvAkArakarabhaM tathA / / (bhai. ra. ; bhA. pr.| vRddhya.] pratyekaM karSamAtrANi karpUraM zANamAtrakam / rasa prakaraNameM dekhiye| naagvlliidlrsairvtt| caNakasannibhA // (6679) vRSyaguTikA vIryastambhinI hyeSA blvrnnaagridiipnii| (ca. saM. / ci. a. 2 vAjIkara.) jAyaphala, lauMga, jAvatrI, kesara, choTI ilA- ghRtapAtraM zataguNe vidArIsvarase pacet / yacI, aphIma aura akarakarA 1 / -1 / tole tathA | siddhaM punaH zataguNe gavye payasi sAdhayet // kapUra 3 // mAze le kara sabako pAnoMke zarkarAyAstugAkSIUH kSaudrasyekSurakasya ca / rasameM ghoTa kara caneke barAbara goliyAM banA leN| pippalyAH sAjaDAyAzca bhAgaiH paadaaNshikaiyutm|| For Private And Personal Use Only
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi guTikAH kArayedvaidyo yathA sthUlamudumbaram / pibedatyantamApanno vidhisargeNa mAnavaH / tAsAM prayogAt puruSaH kuliGga iva hRSyati / / aGkolavaTakA nAmnA sarvAtIsAranAzanAH // 8 sera ghIko 100 gune vidArIkandake rasameM dAruhaldI, aGkolakI jar3a, pAThAmUla, kur3ekI pakAveM / jaba ghRta mAtra zeSa raha jAya to chAna | jar3akI chAla, mocarasa, dhAyake phUla, lodha aura leM / tadanantara use 100 gune gAyake dUdhake sAtha | anAradAnA samAna bhAga le kara pAnIke sAtha pIsa pakAveM aura phira usameM khAMDa, baMsalocanakA cUrNa, kara 1 / -1 / toleke vaTaka banA leM / zahada, tAlamakhAnekA cUrNa, pIpalakA cUrNa aura ___ inameMse eka eka vaTaka prAtaHkAla zahadake kauMca ke bIjoMkA cUrNa ghIse cauthAI milAkara bar3e | sAtha sevana karanese samasta prakArake atisAra naSTa gUlarake samAna goliyAM banA leN| hote haiN| inake sevanase kAmazakti atyadhika bar3ha | | anupAna-cAvaloMkA pAnI / jAtI hai| vRhadrasendraguTikA vRhajjIrakAdimodakaH pra. saM. 6123 tathA 6124 dekhiye ( bhai. ra. / grahaNya.) vRhadrasonapiNDaH rasa prakaraNameM dekhiye| vRhatkAmezvaramodakaH (bR. yo. ta. / ta. 93.) (ra. ra. / vAjI.) pra. saM. 5173 mahA rasonapiNDaH dekhiye / rasa prakaraNameM dekhiye| vRhanmahodadhivaTI vRhat khadiravaTikA mahodadhi vaTI (bRhat) dekhiye / ( bhai. ra. ; ra. ra. ; vR. mA. ; ca. da. / mukharogA.) vRhanmANakAdiguTikA pra. saM 5170 " mahA khadiravaTikA" pra. saM. 5176 mAnakAdi guTikA (bRhad ) dekhiye| | dekhiye| __ (6680) vRhadakolavaTakaH vRhanmethImodakaH (ga. ni. / guTikA.) pra. saM. 5185 methI modakaH ( vRhat ) sadAya'GkolapAThAnAM mUlaM tu kuTajasya c| dekhiye / zAlmaleratha niryAso dhAtakIrodhadADimam // piSTA'kSasammitAn kRtvA vttkaaNstnnddulaambhsaa| vRhallavaGgAdivaTI tAneva madhusaMyuktAnekaikAn praatrutthitH|| pra. sa. 6351 lavaGgAdivaTI dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikApakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6681) ,haNI guTikA tadanantara 8. sera gAyake ghImeM yaha kAtha aura (c.| ci. sthA. a 2) mulaiThI, drAkSA (munakkA), kaThUmara, pIpala, kauMcake zaramUlekSumUlAni kANDehUM sekSubAlikAm / / bIja, mahuveke phUla, khajUra, aura zatAvarakA kalka zatAvarauM payasyAM ca vidArI kaNTakArikAm // ( saba cIjeM samAna bhAga mizrita, patthara para pisI jIvantI jIvakaM medAM vIrAzcarSabhakaM balAm / huI 1 sera), evaM 8-8 sera bidArIkandakA rasa, RddhiM gokSurakaM rAsnAmAtmaguptAM punarnavAma // AmalekA rasa aura IkhakA rasa tathA 32 sera pRthak tripalikAn kRtvA mASANAmADhakaM nvm| gAyakA dUdha milA kara punaH pkaaveN| vipAcayejjaladroNe caturbhAgazca zeSayet // jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghIko chAna tatra peSyANi madhukaM drAkSA phalgu ca pipplii| leM aura usameM 1-1 sera khAMDa aura baMsalocanakA AtmaguptA madhukaM ca khajUraM ca zatAvarI // cUrNa, 20 tole pIpalakA cUrNa, 5 tole kAlI vidAryAmalakekSaNAM rasasya ca pRthaka pRthaka / | mircakA cUrNa; 2 // -2 // tole dAlacInI, ilAyacI sarpiSazcADhakaM dadyAt kSIradroNaJca tadbhiSak // aura nAgakesarakA cUrNa evaM 1 sera zahada milAkara sAdhayed ghRtazeSaJca supUtaM yojayet punaH / / 5-5 toleke modaka banAveM / zarkarAyAstugAkSIzcUirNaiH prasthonmitaibhiSaka inheM agni balocita mAtrAnusAra sevana karanese palaizcatubhirmAgadhyAH palena maricasya ca / bala vIryakI atyanta vRddhi hotI hai| yaha atyanta tvagelAkezarANAzca cUrNaraIpalonmitai // vRSya hai aura ise sevana karanese manuSya ghor3eke samAna madhunaH kuDavAbhyAJca dvAbhyAM tat kaaryedbhissk| | strIsamAgama kara sakatA hai| palikA guDikAH kRtvA tA yathAgni pryojyet|| vedavidyAvaTI eSa vRSyaH paraM yogo vRMhaNo blbrddhnH|| rasa prakaraNameM dekhiye / anenAzva ivodIrNo liGgamarpayate striyAm // vaidyanAthavaTikA zara ( sarakaNDe ) kI jar3a, IkhakI jar3a, rasa prakaraNameM dekhiye| kANDekSu (Ikha bheda) kI jar3a, IkSubAbikA (kAMsa bheda) kI jar3a, zatAvara, kSIrakAkolI, vidArIkanda, vaidyanAthavaTI kaTelIkI jar3a, jIvantI, jIvaka, medA, zAlaparNI, rasa prakaraNameM dekhiye / RSabhaka, kharaiTIkI jar3a, Rddhi, gokharu, rAsnA, (6682) vyoSAdiguTikA (1) kauMcake bIja aura punarna gA (sAThI) kI jar3a, 15- (vai. ra, ; vR. ni. ra. / kAsA. ; zA. saM. / 15 tole evaM navIna ur3ada 4 sera le kara sabako khaM. 2 a. 7 ; yo. ci. ma. / a. 3) ekatra kUTa kara 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 vyoSAmlavetasaM navyaM tAlIsaM citrakaM tathA / sera zeSa rahane para chAna leN| jIrakaM tintiDIkaM ca pratyekaM karSabhAgikam // For Private And Personal Use Only
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi trisugandhaM trizANaM syAd guDaH syaatkrssviNshtiH| sarvaiH samA samasitAH kSaudreNa guTikAH kRtaaH|| sarvamekatra saGkaTaya vaTikA karSasammitA // muutrkRcchrjvrcchrdikaasshossbhrmkssye| bhakSayetpAtarutthAya sarvAnkAsAn byapohati / tApe pANDvAmaye'lpe'nau zastAH sarvaviSeSu c|| pInasaM zvAsamaruciM svarabhedaM niyacchati // soMTha, mirca, pIpala, dAlacInI, tejapAta, sAMTha, mirca, pIpala, amlabeta, cava, tAlIsa- ilAyacI, nAgaramothA, bAyabiDaMga aura AmalA 1patra, cItA, jIrA aura tintaDIkakA cUrNa 1 / -1 / / 1 bhAga tathA nisota sabake barAbara le kara cUrNa tolA, dAlacInI, tejapAta aura ilAyacIkA cUrNa banAveM aura usameM usake barAbara khAMDa milA kara 3-3 zANa (pratyeka 3 // mAze ) aura gur3a 25 | AvazyakatAnusAra zahada DAlakara ghoTa kara (6-6 tole le kara sabako ekatra kUTa kara 11-1 // | mAzeke) modaka banA leM / toleke modaka bnaaveN| ____ inake sevanase mUtrakRcchU, jvara, chardi, kAsa, ___ inameMse 1-1 modaka prAtaHkAla (uSNa jalake | zoSa, bhrama, kSaya, tApa, pANDu, agnimAMdha aura sAtha) sevana karanese hara prakArakI khAMsI, pInasa, | | viSavikAra naSTa hotA hai| zvAsa, aruci aura svarabhedakA nAza hotA hai| . (vyavahArika mAtrA-6 mAze / ) __(6685) vyoSAntikAguTikA (6683) vyoSAdiguTikA (2) (ga. ni. / kAsA. 10; vR. mA. ; ra. ra. / kAsA.) ( yo. ra. / arzo.) tAlIsavahnidIpyamustAcavikAmlavetasavyopaiH / guddvyossvraavelltilaarusskrcitrkaiH| tulyaistrimugandhiyutairguDena guTikA prakartavyA // arzAsi hanti guTikA tvagvikAraM ca shiilitaa|| kaasshvaasaarockpiinshtknntthvaagvirodhessu| seAMTha, mirca, pipala, harra, baher3A, AmalA, grahaNIgudodbhaveSu ca zastA vyopAntikAnAma // bAyabiDaMga, tila, zuddha bhilAvA aura cItekA cUrNa | / tAlIsapatra, cItA, ajavAyana, nAgaramothA, 1-1 bhAga tathA gur3a sabake barAbara le kara cava, amlabeta aura sAMTha, mirca, pIpala evaM dAla[6-6 mAzekI ] goliyAM banAveM / cInI, tejapAta aura ilAyacIkA carNa 1-1 bhAga inake sevanase arza aura tvagdoSoMkA nAza tathA gur3a sabake barAbara lekara sabako ekatra kUTa hotA hai| kara ( 6-6 mAzekI ) goliyAM banAveM / ... (6684) vyoSAdivaTI inake sevanase khAMsI, zvAsa, aruci, pInasa, - ( vA. bha. / kalpa a. 2) hRdaya kaNTha aura vANIkA avarodha, grahaNIvikAra, vyoptrijaatkaambhodkRmighnaamlkaistrivRt| J aura arzakA nAza hotA hai| iti vakArAdiguTikAprakaraNam -01 -16 For Private And Personal Use Only
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guggulupakaraNam ] caturtho bhAgaH 617 atha vakArAdigugguluprakaraNam (6686) vajragugguluH ghA tthA bhilAvekA tela DAlate raheM / jaba saba (ra. ra. / vAtaraktA.) cIjeM mila kara ekajIva ho jAeM to use cikane pAtrameM bharakara surakSita rakkheM / trikaTu triphalA dantI citrakaM tritA shtthii| viDaGga mustakaM rAtri bAkucIndrayavaM vacA / / ___ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese akoThamUlaM kuSThazca rAjavRkSasya mUlakam / | vividha doSoMse utpanna vAtarakta, zlIpada, zotha, eteSAM palika grAhyaM tatsama guggulu kuru // zUla, prameha, meda, galaroga, plIha, gulma, udararoga, bhallAtatailaM dvipalaM goghRtena jaDIkRtam / aSThIlA, khAMsI, zvAsa, aruci, jIrNajvara, AnAha, tatra tAmraharitAlaM dvayoHkuryAta paladvayam / / saMgrahagrahaNI aura pANDu, halImaka tathA kAmalAkA sarvamekIkRtaM yatnAt peSayitvA supiNDitam / nAza aura balavarNAgnikI vRddhi hotI hai| ghRtabhANDe tu saMsthApya khAdenmAsa catuSTayam // (6687) vajravallyAdigugguluH guggulurvaja mAyaM gahanAnandabhASitaH / (ra. ra. / bhanA.) dezakAlavayovahni dRSTvA vA truTivarddhanam // vAtaraktaM nihantyAzu nAnAdoSasamudbhavam / vajravallyarjuno vAsA vizAlA lohaTaGkaNau / zlIpadaM zothazUlAni mehamedogalAmayAn // rasagandhakasindhUtthAH samabhAgena cUrNayet / / plIhagulmodarASThIlAkAsazvAsamarocakam / cUrNAdguNatrayaM grAhyaM gugguluM dhRtapiTTitam / jIrNajvaraJca sAnAhaM balavarNAgnivarddhanam // vajravallyAdiko nAmagugguluH parinirmitaH // saMgrahagrahaNIM duSTAM pANDavAditritayaM jayet // gahanAnandanAthena bhannarogavinAzanaH / seTha, mirca, pIpala, hare, baher3A, AmalA. | nAnA bhagnaM nihantyAzu balavarNAgnivarddhanaH // dantImUla, cItA, nisota, kacara, vAyabiDaMga, kRmikuSThAkSirogANAM hantA granthivyathApahaH / nAgaramothA, haldI, bAbacI, indrajau, baca, aGgoThamUla, kaTihRdrogazamana AmavAtaniSUdanaH / / kUTha aura amalatAsakI jar3a; inakA cUrNa 5-5 har3ajor3I, arjunakI chAla, bAsA, indrAyanakI tole, zud gUgala sabake samAna, bhilAvekA tela | jar3a, lohabhasma, suhAgeko khIla, zuddha pArada, zuddha 20 toTe, gAyakA ghI 20 tole, tAmra bhasma 5 gandhaka aura seMdhA namaka samAna bhAga evaM zuddha tole aura zuddha haratAla ( yA haratAla bhasma ) 5 gUgala sabase 3 gunA le kara prathama pAre gandhakakI tole le kara samasta opadhiyoMke carNa aura gUgala- kajalI banAveM aura phira gUgalameM thor3A thor3A ko ekatra milAkara kUTeM aura usameM thor3A thodd'aa| ghRta DAla kara kUTeM / jaba gUgala patalA ho jAya to For Private And Personal Use Only
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 618 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi usameM samasta oSadhiyoMkA cUrNa milA kara acchI bhakSayetpratyahaM prAtaruSNatoyAnupAnataH / taraha kUTa kara surakSita rakkheM / dine dine prayoktavyaM mAsamekaM nirantaram / / . isake sevanase aneka prakArakA bhagna roga naSTa sAmavAtaM kaTIzUlaM gRdhrasIM khaJjapaGgutAm / ho kara bala, varNa, aura agnikI vRddhi hotI hai| vAtaraktaM sazothazca sadAhaM kroSTuzIrSakam // isake atirikta yaha gUgala kRmi, kuSTha, netra- zamayedbahuzo dRSTamapi vaidyavivarjitam // roga, pranthi, kaTi roga, hRdroga aura AmavAtako aNDIkA tela, zuddha gandhaka, zuddha gUgala, harra, bhI naSTa karatA hai| baher3A aura AmalA samAna bhAga le kara sabako ( mAtrA-1 mAzA) ekatra milAkara acchI taraha kuutteN| (6688) varAdiguggulaH ___ ise nitya prati prAtaHkAla 1 mAsa taka uSNa (bhA. pra. / ma. khaM. 2 upadaMzA.) jalake sAtha sevana karanese AmavAta, kaTizUla, varAnimbArjunAzvatthakhadirAsanavAsakaiH / gRdhrasI, khaJjatA, paGgutA, vAtarakta, zotha aura dAhacUrNitairguggulusamaivaTakA akSasammitAH // yukta kroSTuzIrSa naSTa ho jAtA hai| kartavyA nAzayantyAzu sAliGgasamutthitAn / yaha aneka bArakA anubhUta prayoga hai aura upadaMzAnamRgdoSAMstathA duSTatraNAnapi // vaidyoMse tyakta rogI bhI isase svastha ho jAte haiN| harra, baher3A, AmalA, nImako chAla, arjunakI ( mAtrA-3 mAze / ) chAla pIpala, vRkSakI chAla, khaira aura asanAkI chAla tathA bAMsA; inakA cUrNa 1-1 bhAga evaM (6690) viDaGgAdivaTikAgugguluH zuddha gUgala sabake barAbara le kara sabako ekatra (vR. mA.; vai. ra. / vraNazotha. ; va. se. / Agantu milAkara ( AvazyakatAnusAra ghI DAla kara ) kUTeM vraNa ; dhanvaH / vraNA. ; ra. ra. ; yo. ra. ; vR. ni. aura sabake acchI taraha mila jAne para 11-1 / ra. / vragazothA. ; vR. yo. ta. / ta. 111 ) toleke vaTaka banA leN| viDaGgatriphalAvyoSacUrNa guggulunA samam / inake sevanase upadaMza janya liGgake braza aura | sarpiSA caTakI katvA khAdedrA hitabhojanama // raktadoSoMkA nAza hotA hai| duSTatraNApacImehakuSThanADIvizodhanaH // ( vyavahArika mAtrA-3 mAze / ) ___bAyabiDaMga, hara, baher3A, AmalA, soMTha, mirca (6689) vAtArigugguluH aura pIpalakA carNa 1-1 bhAga tathA zuddha gUgala ( bhai. ra. ; ra. ra. ! AmavAtA.) sabake barAbara le kara sabako ekatra milAkara thor3A vAtAritailasaMyuktaM gandhakaM purasaMyutam / thor3A ghRta DAlakara kareM aura sabake acchI taraha phalatrayayutaM kRtvA piTTayitvA ciraM ruji // / mila jAne para (3-3 mAzeko) goliyAM banA leM / For Private And Personal Use Only
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gugguluprakaraNam ] caturthoM bhAgaH isake sevana se duSTa braga, apacI, prameha, kuSTha / isake sevanase vAtaroga, viSUcikA, gulma, aura nADI braNakA nAza hotA hai / | zUla, kampa vAyu aura gRdhrasIkA nAza hotA hai / (6691) vizvAdigugguluH (1) / (mAtrA-3 mAze / ) (vR. ni. ra. / vAtavyA.) vRhadyogarAjagugguluH vizvairaNDaziphAzuNThIdArukuSThaM sasaindhavam / pra. saM. 5782 " yogarAja gugguluH (6) rAsnAmRtodbhavaM cUNe guggulurdviguNastathA / bRhad dekhiye / ekaikA guTikA tasya pratyahaM bhakSitA stii| / (6693) vyAdhizArdUlo gugguluH pathyAzinotivegena hanti vibhramamArutam // (vai. ra. / AmavAtA.) soMTha, araNDamUla, soMTha, devadAru, kUTha, seMdhA, piNDitaM gugguloHprasthaM kaTutailaM palASTakam / rAsnA aura giloyakA cUrNa 1-1 bhAga evaM zuddha pratyekaM triphalA prasthaM sArddhadroNe jale pacet // gagala sabase 2 gunA le kara sabako ekatra milA pAdazeSaM tataH pUtaM punaragnAyadhizrayet / kara (AvazyakatAnusAra ghI DAla kara ) kUTeM / jaba trikaTutriphalAmustaM viDaGgaM suradAruca / / saba acchI taraha mila jAeM to (3--3 mAzekI) guDUcyagnitrivRdantI vacA sUraNamAnakam / goliyAM banA leN| pAradaM gandhakaM caiva pratyekaM zuktisammitam // inake sevanase vibhrama vAyu naSTa hotA hai| zuddhaM sahasra pratyagraM jayapAlaphalaM budhaH / ( soMTha do bAra AI hai isa liye 2 bhAga svagaGkaravinirmuktaM siddhe saJcUyaM nikSipet / / lenI cAhiye) tato mASadvayaM jagvA pivettaptajalAdikam / (6692) vizvAdigugguluH (2) / agniM ca kurute dIptaM vaDavAnalasannibham // (vR. ni. ra. / vAtavyA. ) dhAdi vayovRddhiM balaM suvipulaM tthaa| zuNThI kaNA kaNAmUlaM viDaoN dAru saindhavam / AmavAta zirovAtaM granthivAtaM bhagandaraM // rAsnA vahiryavAnI ca maricogrAbhayA samam // jAnujaGghAzritaM vAtaM kaTIvAtaM tathaiva ca / dviguNaM guggulozcUrNamAjyayuktaM nihanti taan| zothaM ddhiM ca zUlAdigudajAni vinAzayet // vAtaM viSUcikA gulmaM zUlaM kampaM ca gRdhrsiim|| hara, baheDe aura Amale kA cUrNa 1-1 sera soMTha, pIpala, pIpalAmUla, bAyabiDaMga, devadAru, le kara sabako 48 sera pAnImeM pakAveM aura 12 seMdhA, rAsnA, cItA, ajavAyana, kAlI mirca, baca sera pAnI zeSa rahane para chAnakara usameM 1 sera aura harrakA cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha gUgala zudra gUgala aura 1 sera sarasoMkA tela milA kara sabase do gunA lekara sabako ekatra milA kara thodd'aa| puna: pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to usameM nimna thor3A ghI DAlakara acchI taraha kUTeM / | likhita auSadhoMkA cUrNa milA deM For Private And Personal Use Only
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya ratnAkaraH 620 soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, nAgaramothA, bAyabiDaMga, devadAru, giloya, cItA, nisota, dantImUla, baca, sUraNa (jimIkanda ) aura mAnakanda; inakA cUrNa 2 // -2 // tole; evaM 2 // -2 // tole zuddha pArada aura gandhakakI kajjalI tathA chilake aura bhItarakI pattI rahita 1000 jamAlagoTe / ina sabakA bArIka cUrNa milA kara surakSita rakkheM / mAtrA - 2 mAze / ise khA kara uSNa jalAdi pInA cAhiye / isake sevana se jaTharAgni, dhAtu, Ayu aura kI vRddhi hotI hai / yaha gUgala AmavAta, zirogatavAyu, granthivAta, bhagandara, jAnu aura jaMghAsthita bAyu, kaTIgata vAyu, zotha, zUla, vRddhiroga, aura arza Adiko naSTa karatA hai / (6694) vyoSAdigugguluH (vR. mA. | medovRddhya. ra. ra. / sthaulya . ; vaidyA . ) vyoSAgnimustatriphalA viDaGgairguggulaM samam / khAdansarvAJjayedvAdhInmedaH zleSmAmavAtajAnan || soMTha, mirca, pIpala, cItA, nAgaramothA, harra, baher3A, AmalA aura bAyabiDaMgakA cUrNa 1 - 1 bhAga tathA zuddha gUgala sabake barAbara kara sabako ekatra milA kara kUTeM | bhArata Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [vakArAdi (6695) vyoSAdigugguluH ( vR. ni. ra. / gaNDamAlA. ) SaTpalaM vyoSacUrNa ca triphalA ca palatrayam / kAJcanAratvacazcUrNa yojayedvAdazaM palam gugguluH sarvatulyaH syAtsarvamekatra kuTTayet / kSaudraM palazataM devaM guTikAM karSasammitAm // bhakSayedgaNDamAlArto galagranthIMzca nAzayet // seTha, mirca, pIpalakA cUrNa 30 - 30 tole, hare, baher3e aura Amale kA cUrNa 15-15 tole, kacanArakI chAlakA cUrNa 60 tole tathA zuddha gUgala sabake barAbara le kara sabako ekatra milA kara kUTheM aura sabake eka jIva ho jAne para use 100 pala (6 / sera) zahada meM milA kara 1-1 1 tolekI guTikA banA leM / isake sevana se gaNDamAlA aura galagranthiyAM naSTa hotI haiM / (6696) vyoSAcA guTikAgugguluH ( ga. ni. / guTikA. 4 ) vyoSaM sagranthikaM pathyAM citrakaM jIrakadvayam / ajamodAM yatrAnIM ca vanAM caivamavalgujam || lavaNatritayaM kSAraM samabhAgAni cUrNayet / yAvatyetAni dravyANi tAvantaM guggulaM zubham // palArdhasammataM cAtra yojayeccAmlavetasam / yaha gUgala meda aura kapha tathA AmavAtaja guTikaiSA hitA vAte sAme sandhyasthimajjage // samasta rogoMko naSTa karatA hai / ( mAtrA - 3 mAzA / ) For Private And Personal Use Only navaM karoti bhagnaM ca jaTharAnaladIpanam / pUjitA devadevena kAlapAdena zambhunA ||
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH seAMTha, mirca, pIpala, pIpalAmUla, harra, cItA, AdhA bhAga amlabetakA cUrNa le kara samasta jIrA, kAlA jIrA, ajavAyana, ajamoda (isake padArthoko ekatra milA kara kUTeM / sthAnameM bhI ajavAyana), baca, bAbacI, seMdhA namaka, isake sevanase sandhi, asthi aura majAgata kAlA namaka, biDa namaka aura javAkhAra samAna AmavAta tathA bhagnarogakA nAza aura jaTharAgnikI bhAga le kara cUrNa banAveM / vRddhi hotI hai| tadanantara isa sabake barAbara zuddha gAla aura (mAtrA-3 mAze / ) iti vakArAdigugguluprakaraNam atha vakArAdyavalahaprakaraNam vaGgAvalehaH bar3a, sugandhabAlA ( athavA choTI ilAyacI) ( raseM. sA. saM. / pramehA.) harra, pIpala aura mulaiThIkA cUrNa samAna bhAga le kara rasa prakaraNa meM dekhiye| sabako zahadameM milA kara avaleha banAveM / (6697) vaTAdhavalehaH (1) yaha avaleha tRSAko naSTa karatA hai| (hA. saM. / sthA. 3 a. 10) (mAtrA-cUrNa 3 mAze / zahada 1 tolA / ) vaTapravAlAn kakubhasya nIpa jambvAmrakANAM khadirasya vApi / (6699) vatsakAvalehaH yathA prapanno madhunAvaleha (hA. saM. / sthA. 3 a. 3) AsyAsrajaM vArayate kSaNena // ___bar3a, arjuna, kadamba, jAmana, Ama aura khaira- vatsakAtivipAna garAbhayA meMse kisI ekakI koMpaloMko pIsa kara zahadameM pepitaM ca madhumastusaMyutam / milA kara cATanese mukhase hone vAlA raktasrAva turanta leha eSa niyataM ca mAnavaM banda ho jAtA hai| ___ raktavAhamativArayatyapi // ( mAtrA-6 mAze / ) (6698) vaTAcavalehaH (2) indrajau, atIsa, soMTha aura harai samAna bhAga (vR. ni. ra. / tRSNA .) le kara sabako ekatra pIsa kara zahadameM milAveM / vaTabAlA zivA kRSNA madhukaM madhunA saha / isameM mastu milA kara cATanese raktAtisAra naSTa avalehaH kRtomISAM tRSArogo vinazyati // | hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi (6700) varuNakaguDaH cUrNa dravya-sAMTha, kakar3I ke bIja, gokharu, | pIpala, pASANabheda, dUrvA, peTheke bIja, khI reke bIja, ( bhA. pr.| ma. khaM. 2 azmarI. ; va. se. ; vR. | kamalagaTTe, dhaniyA (athavA zuddha manasila), bathuvA, ni. ra. / azmarI.) sahaMjanekI chAla, munakkA, choTI ilAyacI, zilAno jagdhaM kRmibhirghanaM jIta, harra aura bAyabiDaMga; pratyeka 5-5 tolA le kara cUrNa bnaaveN| sutaruNaM snigdhaM zucisthAna ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese azmarI ghane puNyanirIkSite zIghra hI nikala jAtI hai| varuNakaM chittvA tulAM grAhayet / (6701) vAjIkaro lehaH (1) saGgRhyAzu caturguNAsu vipacetpAdAvazeSa jalaM tattulyena guDena vai dRDhatare bhANDe pcetpunH|| (ra. pra. su. / a. 12) jJAtvaivaM ghanatAM guDe pariNate pratyekameSAM palaM / zatAvarI kSIravidArikAM ca / zuNThaye rukabIjagokSurakaNApASANabhicchItalAH prasthArthamAnAM pRthageva kuryAt / kUSmANDapusAkSabIja rasaM tathA zAlmalimadhyamUlAt kunaTI vAstUka zobhAanai prasthaM sitArdhADhakamatra deyam // dakSilAgirijAbhayA kRmi supAcitaM vai mRduvadinA tathA hRtAM cUrNIkRtAnAM kSipet // dIpalepo'pi hi jAyate yathA / pathyAzI prativAsaraM guDa svapatrakailAH saha kezareNa mamuM yujyApramANaM naraH palapramANA hi tato vidadhyAt // khAdettasya samastadoSa lehe suzIte madhu vilvamAtra janitA'zmarya patanti drutam // prAtaH prabhakSediha karSamAtram // uttama sthAnameM utpanna huve, kRmiyoMse na zatAvara aura kSIravidArIkA cUrNa 40-40 khAye huve taruNa aura snigdhatAyukta baranekI chAla tole; seMbhalakI jar3ake bIcakI mUsalIkA rasa 2 6 / sera le kara kUTa kara 50 sera pAnImeM pakAveM sera aura mizrI 2 sera le kara sabako ekatra milA aura 12 // sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| kara pakAveM / jaba gAr3hA ho kara karachIko lagane tadanantara usameM 6 / sera gur3a milA kara pkaaveN| lage to usameM tejapAta, dAlacInI, ilAyacI aura jaba vaha gur3ake samAna gAr3hA ho jAya to usameM nAgakesarakA cUrNa 5-5 tole milA deM / jaba nimna likhita oSadhiyoMkA cUrNa milA kara sura- vaha ThaMDA ho jAya to usameM 5 tole zahada milA kSita rkheN| kara surakSita rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH - mAtrA-11 tolaa| saJcUrNya sarva pRthageva pAliise prAtaHkAla sevana karanA cAhiye / isake ___kaM kSIreNa pAcyaM dazabhAgakena // sevanase kAmazakti bar3hatI hai| sitA pradeyA dazapAlikA ca __ pAkaM vidadhyAdapi cAgniyogataH / (6702) vAjIkarI lehaH (2) madhuplutaM bhakSitamardhayAmA(ra. pra. su. / a. 12) kAmapradIptiM kurute sadaiva // zaGgATakasyApi palaM vidheyaM vIryasya vRddhiM hi tathA'gnidi vArAhikandazca palapramANaH / balapravRddhiM sahasaiva kuryAt // cUrNIkRtaM gAlitameva vastrAd zatAvara, gokharu, dAbhakI jar3a, siMghAr3A, bhRSTaM tathAjyena sitAsametam / / nAgabalA (gaMgerana) aura kauMcake bIjoMkA cUrNa 5-5 lavaGgakRSNAgarukezarANAM tole tathA dUdha 1 / sera evaM mizrI 50 tole le palaMpadadyAddazabhAgadugdham / kara sabako ekatra milA kara mandAgni para pakAyeM / lehaM sujAtaM khalu bhakSayeta jaba gAr3hA ho jAya to use agnise nIce utAra karSapramANaM nitarAM prage vai // kara ThaNDA karake usameM (5 tole) zahada milA kara kAmasya vodhaM kurute hi zIghra surakSita rakkheM / nArI ramedvai caTakAyate'sau // ise khAnese AdhA pahara pazcAt hI kAma siMghAr3e aura bArAhIkandakA kapar3achana cUrNa pradIpta ho jAtA hai| 5-5 tole le kara dhImeM bhUna leM aura usameM 1 / yaha pAka vIrya, agni aura balakI vRddhi bhI sera dUdha tathA AvazyakatAnusAra mizrI milA kara karatA hai| mandAgni para pakAyeM / jaba gAr3hA ho jAya to usameM 11-1 / tolA lauMga, pIpala, agara aura nAgakesara (mAtrA-1 tolA ) kA cUrNa milA kara surakSita rkheN| (6704) vAjIkaro lehaH (4) ise prAtaHkAla 1 / tolekI mAtrAnusAra sevana (ra. pra. su. / a. 12) karanese zIghra hI kAmottejita ho kara manuSya cir3eke mASANAmAtmaguptAnAM bIjAnAmADhakaM navama / samAna bAra bAra strIsamAgama kara sakatA hai| jIvakarSabhako jIvAM medAM vRddhiM zatAvarIm // (6703) vAjIkaro lehaH (3) madhukaM cAzcagandhAM ca sAdhayetprasRtonmitAn / ( ra. pra. su. / a. 12) rase tasmin ghRtaprAthaM gavyaM dazaguNaM payaM // zatAvarIgokSuradarbhamUlaM vidArIsvarasaprasthaM prasthamikSurasasya ca / zaGgATakaM nAgabalAtmagupte / dacA mRdvaminA sAdhyaM siddhaM sapinidhApayet // For Private And Personal Use Only
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 624 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH vikArAdi zarkarAyAstugAkSIryAH kSaudrasya ca pRthaka pRthak / mustAdhAtrIzubhAbhArgoMtrisugandhaizca kArSikaiH / bhAgAMzcatuSpalAn tatra pippalyAzcAvapet palam // zaileya vizvadhanyAkamaricaizca palAMzikaiH // palaM pUrvamato lIva tato'nnamupayojayet / pippalIkuDavazcaiva madhu mAnI padApayet / yadIcchedakSayaM zukraM zephasazcottamaM valam // kAsaM zvAsaM kSayaM hikkAM raktapittaM halImakam // navIna uDada aura kauMcake bIja 4-4 sera hRdrogamamlapittazca pInasaM ca vyapohati / tathA jIvaka, RSabhaka, jIvantI, medA, vRddhi, zatA- chilake aura bIja rahita usIje huve peTheke vara, mulaiThI aura asagandha 10-10 tole le kara Tukar3e 3 sera 10 tole le kara unheM 2 sera ghImeM sabako ekatra kUTa kara ATha gune pAnImeM pakAveM mandAgni para pakAveM / jaba bhuna kara lAla ho jAeM aura cauthA bhAga zeSa rahane para chAna leN| to unameM 8 sera bAsekA kAtha aura 6 / sera khAMDa ___ tadanantara 2 sera goghRtameM yaha kvAtha aura milA kara pakAveM / jaba avaleha taiyAra ho jAya 20 sera godugdha tathA 2-2 sera vidArIkanda to use agnise nIce utAra kara usameM nIce likhI aura IkhakA rasa milA kara mandAgni para pkaaveN| oSadhiyoMkA cUrNa aura 1 sera zahada milA kara jaba ghRta mAtra zeSa raha jAya to chAna leM / aura / surakSita rkheN| phira usameM 20-20 tole khAMDa aura baMsalocana cUrNa dravya-nAgaramothA, AmalA, baMsalo. kA cUrNa, 40 tAle zahada aura 5 tole pIpalakA cana, bharaMgI, dAlacInI, tejapAta aura ilAyacIkA cUrNa milA kara surakSita rakkheM / carNa 11-11 tolA; zilAjIta tathA seTha, dhaniyA aura mircakA carNa 5-5 tole, evaM pIpalakA cUrNa isameMse 5 tole auSadha khAkara phira annAhAra 20 tole| karanA caahiye| isake sevanase khAMsI, svAsa, kSaya, hikkA, isake sevanase liMgakI zakti bar3hatI aura zukra raktapitta, halImaka, hRdroga, amlapitta aura pInasakA kSaya nahIM hotaa| nAza hotA hai| (6705) vAsAkhaNDakUSmADAvalehaH / (6706) vAsAvalehaH (1) ( vRhada. ) (vAsAkhaNDaH) (bhai. ra. / rAjaya.) (ra, ra. ; va. se. ; vR. ni. ra. / kAso. ; vaM. se. / tulAmAdAya vAsAyA jaladroNe vipAcayet / raktapittA. ; vR. mA. / raktapittA ; bhai. ra. ; pAdazeSe rase tasmin khaNDaM palazataM nyaset // ca. da. / raktapi.) zanairmedvagnitA samyak siddhe tatra pradApayet / paJcAzaca palaM svinnaM kUSmANDAtprasthamAjyataH / trikaTu trimugandhazca kaTpalaM mustameva ca // grAhyaM palazataM khaNDaM vAsA kvAtha Dhake patce // 1 aileyamiti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehamakaraNam ] caturyoM bhAgaH 625 kuSThaM kampillaka zvetajIrazca kRSNajIrakam / (6787) vAsAvalehaH (2) tritA pippalImUlaM cavyaM kaTukarohiNI // (vAsAharItakyavalehaH) zivA tAlIzadhanyAkaM pratyekazca dvikArSikam / (vR. yo. ta. / ta. 75; bhai. ra. / raktapittA. ; cUrNayitvA kSipettatra zIte madhu palASTakam // yo. ra. / kSaya. ; vR. ni. ra. / zvAsA. ; ga. asya mAtrAM tato lIvA toyamuSNaM pibednu| ni. / lehA. 5 ; yo. ta. / ta. 26; sarvakAsavikAreSu svarabhaGge vizeSataH // vR. mA. ; vaM. se. / raktapi,; ca. da. / rAjayakSmaNi duHsAdhye vAta leSmAzraye / / raktapi. ; yo. ci. ma. / a. 1) AnAhe vahnimAnye ca hRdroge ca kSatakSaye // tulAmAdAya vAsAyAH pacedaSTaguNe jle| mUtrakRcche ca kRcchre ca zasto'yaM leha uttamaH // tena pAdAvazeSeNa pAcayedADhaka bhiSak / / 6 / sera bAsAko kUTa kara 32 sera pAnImeM | cUrNAnAmabhayAnAM tu khaNDAtpalazataM tathA / pakA aura 8 sera pAnI zeSa rahane para chAna kara | dve pale pippalIcUrNAtsiddhe zIte ca maakssikaat|| usameM 6 / sera mizrI milA kara punaH pakAveM / jaba kuDavaM palamAnaM tu cAturjAtaM sucUrNitam / gAr3hA ho jAya to use agnise nIce utAra kara usameM kSipvA'valoDitaM khAdedraktapisakSatakSayI // soMTha, mirca, pIpala, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, | kAsazvAsagRhItazca yakSmaNA ca vizeSeNa // kAyaphala, nAgaramothA, jhUTha, kamIlA, sapheda jIrA, 6 / sera bAseko 100 sera pAnImeM pakAyeM kAlA jIrA, nisota, pIpalAmUla, cavya, kuTakI, | aura 25 sera pAnI zeSa rahane para chAna kara usameM haraM, tAlIsa patra aura dhaniyekA cUrNa 2 // 2 // tole 4 sera harrakA cUrNa tathA 6 / sera khaDa milA kara milA deM tathA ThaNDA hone para 1 sera zahada milA | punaH pakAveM / jaba leha taiyAra ho jAya to use kara surakSita rkheN| agnise nIce utAra kara usameM 10 tole pIpalakA isake sevanase hara prakArakI khAMsI, vizeSataH / cUrNa aura 5-5 tole dAlacInI, tejapAta, ilAyacI svarabhaMga, rAjayakSmA, aphArA, agnimAMdya, hRdroga, | tathA nAgakesarakA cUrNa milAveM / jaba vaha ThaNDA kSatakSaya aura mUtrakRcchUkA nAza hotA hai| ho jAya to 40 tole zahada milA kara surakSita (mAtrA-1 se 2 tole taka / ) rkkheN| anupAna-uSNa jl| 1 vR. ni. ra. meM. pIpala AdhApala tathA 2 pala noTa:-bhai. ra. meM vAsAvalehakA eka anya pATha bhI vaMzalocana likhI hai / haijisameM prakSepa dravyoMmeM basalocana adhika hai tathA / yo. ta. tathA gadanigrahameM 4 pala baMsalocana kAle jIre aura nisotakA abhAva hai / prakSepa dravyoMkA aura 8 pala zahada likhA hai pIpala donoMmeM AdhA parimANa 11-11 tolA hai| pala hI hai| For Private And Personal Use Only
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 626 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi isake sevanase raktapitta, kSata, kSaya, kAsa, zvAsa aura vizeSataH yakSmAmeM lAbha pahuMcatA hai| (6708) vAsAvalehaH (3) (bhai. ra. / kAsA. ; bhA. pra. / ma. khaM. 2 rAjayamA. ; bhai. ra.; va. se.; ra. ra. / rAjaya. ; yo. t.| ta. 27) vAsakasvarasamasthe mANikA sitazarkarA / pippalI dvipalaM datvA sarpiSazca pacecchanaiH // lehIbhUte tataH pazcAcchIte kSaudrapalASTakam / dattvAvatArayedvaidyo mAtrayA lehamuttamam // nihanti rAjayakSmANaM kAsaM vAsaM sudAruNam / pAzvezUlazca hRcchUlaM raktapittaM jvarantathA / bAsekA svarasa 2 sera, sapheda khAMDa 48 | tole; ghI 10 tole aura pIpalakA cUrNa 10 tole le kara sabako ekatra milA kara mandAgni para pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to agnise nIce utAra leM aura ThaNDA hone para usameM 1 sera zahada milA kara surakSita rakkheM / ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanene rAja yakSmA, khAMsI, dAruNa zvAsa, pArzva zUla, hRdaya zUla, raktapitta aura jvarakA nAza hotA hai / (6709) vAsiSThaharItakyavalehaH ( ga. ni. / lehA. 5; va. se. / kAsA. ) yavADhakaM sapta jalADhakAni harItakInAM ca zataM gurUNAm / dantyazvagandhAciribilvamUlaM bhallAtakAMzcApi ca pakkavilvam // ubhe haridre gajapippalI ca ___ mUlAni patrANi ca citrakasya / pippalyapAmArgamathAtmaguptA sarvANi kuryAtpalasammitAni // lauhe samAdAya pacetkaTAhe dvipaJcamUlaM ca yavapramANam / mRdvagnisiddhAMzca yavAnviditvA zanaiH prayatnAdavatArayecca // niHsrAvya tenaiva jalena samyak ___ sArdha purANasya zataM guDasya / bhUyo gurUNAmatha tatra dadyA__ harItakInAM ca sahasramanyat // prasthaM purANasya ghRtasya caiva navasya tailasya ca tAvadeva / zIte madhu snehasamaM ca dadyA tpalAni cASTAvatha pippalInAm // pathye salehe tvatha bhakSyamANe sarvA rujo nAzayato hi mAsAt / mAsadvayenaiva ca netrarogAn nihanti gArdhe labhate ca cakSuH // mAsakhibhirnAzayato hi kuSThaM vizIrNatAM cAGgalinAsikAnAm / bhagandarazlIpadavAtagulmA___ narzA syatho mAsacatuSTayena // kezAndhanAnkuJcitadIrghanIlAn ___ sa paJcabhizcaiva karoti maasaiH| sahasrasaGkhyAM ca tathopayujya balaM labheduttamakuarasya // For Private And Personal Use Only
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehaprakaraNam caturtho bhAgaH 627 svaraM mayUrasya javaM hayasya ki jisameM uMgaliyAM aura nAsikA taka gala gaI zaracchazAGkasya tathaiva kAntima / ho / 4 mAsameM bhagandara, zlIpada, vAtagulma aura saubhAgyamedhAsmRtisatvatejaH arzakA nAza ho jAtA hai| pAMca mAsa taka sevana zobhAnvitaH padmasamAnagandhaH // karanese keza ghane, kuJcita, kAle aura dIrgha ho jIvetsamAnAM ca sahasramanya jAte haiN| prayogakAlAditi siddhavAkyam / ye 1 haz2Ara harai sevana karanese hAthIke samAna na cAnapAne'dhvani maithune vA bala, morake samAna svara, ghor3eke samAna gati aura nareNa kiMcitparihAryamasmin // zaradenduke samAna kAnti ho jAtI hai / samIkSya kalpaM tu rasAyanAnAM isako sevana karanese saubhAgya, medhA, smRti, __ cakAra yogaM bhagavAnvasiSThaH / / / satva, teja aura zobhAkI vRddhi hotI aura zarIrase jau 4 sera, dazamUla 4 sera, bar3I bar3I hareM padmake samAna sugandha Ane lagatI hai evaM Ayu 100 naga, tathA dantImUla, asagandha, karana kI atyanta dIrgha ho jAtI hai| jar3a, bhilAvA, pakke belakI girI, haldI, dAruhaldI, gajapIpala, cItekI jar3a, cIteke patte, pIpala, apA- isake sevanameM annapAna, mAga gamana, aura mArga aura kauMcake bIja 5-5 tole le kara (jauke | maithunAdikA koI parahez2a nahIM hai| atirikta) saba cIjoMko adhakuTA karake 56 sera (6710) vijayAyogaH pAnImeM lohekI kar3hAI meM mandAgni para pakAveM / jaya (va. se. / rasAyanA.) jau usIja jAeM to kAthako chAna kara usameM 6 / sera purAnA gur3a, 1 hajAra bar3I bar3I hareM, 2 sera paJcAGgamindrAzanazlakSNacUrNa purAnA dhI, aura 2 sera navIna tilakA tela milA palASTakaM sapta sitA palAni / kara punaH pkaaveN| jaba gAr3hA ho jAya to usameM 40 sitArdhamAnaM madhu tasya cAI tole pIpalakA cUrNa milA deM aura phira ThaNDA hone ghRtaM kSipetsarvamidaM vimizram / / para 4 sera zahada milA kara surakSita rkkheN| kRtvA naro mAsacatuSTayaM yat isameMse nitya prati 2 harra aura (2 tole) payonnabhakSI payasA ca bhuMkte / avaleha khAnA caahiye| vihAya rogAn samalAnmanISI isake sevanase 1 mAsameM zarIra roga-rahita jIvecciraM yauvnsNsthitshriiH|| ho jAtA hai| 2 mAsameM samasta netraroga naSTa ho / bhAMgake paMcAMgakA cUrNa 40 tole, mizrI 35 kara dRSTi gRdhrake samAna tItra ho jAtI hai| 3 mAsa | tole, zahada 17 // tole aura ghI 8 // tole le taka sevana karanese vaha kuSThabhI naSTa ho jAtA hai | kara sabako ekatra milA kara rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 628 bhArata-bhaiSajya-ratmAkaraH [vakArAdi ise 4 mAsa taka dUdhake sAtha sevana karane bAyabiDaMgake cAvaloMkA cUrNa 4 sera, pIpalake aura dUdha bhAtakA AhAra karanese samasta roga naSTa cAvaloMkA cUrNa 4 sera, mizrI 6 sera, ghI 8 sera, ho kara yaubanayukta dIrghAyu prApta hotI hai| tela 8 sera, aura zahada 8 sera le kara sabako __ (6711) vijayAvalehaH ekatra milA kara ghRtake pAtrameM bhara kara usakA mukha banda kara deM aura use rAkhake DherameM dabA deN| ( bhA. pra. ma. khaM. 2 / atisArA.) trailokyavijayAjAtIphale tulye kaliGgakam / ___ yaha prayoga prAvaTa RtumeM banAnA cAhiye aura auSadhake pAtrako varSAke anna taka rAkhameM rahane gRhItvA dviguNaM zreSTho lehaH sarvAtisAranut // denA cAhiye / evaM varSA Rtu bItane para nikAlakara ___ bhAMga aura jAyaphalakA cUrNa 1-1 bhAga sevana karanA caahiye| tathA indrajaukA cUrNa 2 bhAga le kara zahadameM milA ___ isake sevanase 100 varSakI jarA rahita Ayu kara cATanese hara prakArakA atisAra naSTa hotA hai / prApta hotI hai| ( maatraa-1||-2 maashe|) (noTa-auSadha pAtrako khule sthAna para (6712) viDaGgAdilehaH rAkhameM dabAnA cAhiye ki jahAM usa para varSAkA (vA. bha. / ci. a. 18) pAnI giratA rahe ) viDaGgAdrijatu kSaudraM sarpiSmatkhAdiraM rajaH / (6714) viDaGgAdyavalehaH (2) kiTibhazvitradaLUnaM khAdenmitahitAzanaH / / ( vA. bha. / u. a. 28) ___ bAyabiDaMgakA cUrNa, zilAjIta, zahada, ghI aura madhutailayutA viDaGgasArakhairasAra- (katthA) samAna bhAga le kara sabako ekatra | ___ triphalAmAgadhikAkaNAzca lIDhAH / milaaveN| kRmikuSThabhagandarapramehaise sevana karane aura pathya pAlana karanese kSatanADIvraNarohaNA bhavanti // kiTibha kuSTha, zvitra aura dAdakA nAza hotA hai / bAyabiDaMgakI girI, harra, baher3A, AmalA (6713) viDaGgAdyavalehaH (1) aura pIpalake cAvala samAna bhAga le kara cUrNa (ca. saM. / ci. a. 1) banAveM aura usameM 1-1 bhAga zahada tathA tela viDataNDalacUrNAnAmADhakamADhakaM pippalI milA le / taNDulAnAmadhyaDhikaM sitopalAyAH sapista- ise cATanese kRmi, kuSTha, bhagandara, prameha, kSata lamadhvAdakaiH SabhirekIkRtaM ghRtabhAjanasthaM prA- aura nADIvraNakA nAza hotA hai| vRSi bhasmarAzAviti sarva samAnaM pUrveNa // (mAtrA-5-6 mAze / ) For Private And Personal Use Only
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehaprakaraNam / caturtho bhAgaH 629 (6715) vizvAdilehaH canakA cUrNa 2 sera aura navIna zahada 4 sera le ( yo. ra. / kAsA. ; vR. yo. ta. / ta. 78) kara sabako ekatra milo kara mathanIse matheM aura phira vizvAbhArgIkaNAsomavalka drAkSA saTI sitaa| ghRtase cikane kiye huve mRtpAtrameM bhara kara rakha deN| lihyAtailena vAtotthaM kAsaM jayati dustaram / / ise agnibalocita mAtrAnusAra prAtaHkAla ___ sAMTha, bharaMgI, pIpala, kAyaphala, drAkSA, kacUra | | sevana karanese balavIrya bar3hatA aura kAmottejita aura mizrI samAna bhAga le kara cUrNa banAveM aura hotA hai| use telameM milA kara cATane yogya kara leN| (6718) vRhatkulatthaguDaH ____ isake sevanase dussAdhya vAtajakAsa bhI naSTa (ra. ra. / hikkAvAsA.) ho jAtI hai| catuSpalaM mUlakazuNThikAyA(6716) vizvAcavalehaH stathaiva zuddhasya kulatthakasya / (vR. mA / kAsA.) tulAM pradadyAdazamUlakasya cUrNitA vizvaduHsparzA zRGgI drAkSA zaThI sitaa| droNembhasaH sarvamidaM padhecca / lIdavA tailena vAtotthaM kAsa jayati dustaram // pUte rase pAdacaturthazeSe seTha, dhamAsA, kAkar3AsiMgI, drAkSA, kacUra prasthapramANaM rasamAkasya / aura mizrI, samAna bhAga le kara sabako pIsa kara dattvA havistailapalASTakaJca telameM milA kara cATanese kaSTasAdhya vAtajakAsa bhI guDasya zuddhasya tulAM paceca / / naSTa ho jAtI hai| cUrNairyutaM jIrakacavyazRGgI- (6717) vRSyayogaH __ bhArgItrisaugandhikakaTphalaizca / mustAyavAnIzaThIpuSkaraizca (ca. saM. / ci. a. 2 pAda 4 vAjIkara.) ___ savyoSakairarddha palapramANaiH / / zarkarAyAstulaikA syAdekA gavyasya sarpiSaH / arkI kSipenmAkSika prasthamAtrAM prastho vidAryAzcUrNasya pippalyA prastha eva c| pathyAzinaH syAdupayogakAle / . ardADhakaM tugAkSIryAH kSaudrasyAbhinavasya ca / kaphodbhavA ye ca vikArajAtAH / tat sarva mUcchitaM tiSThenmArtike ghRtabhAjane // zvAsaH sakAso hRdayakSatazca // mAtrAmagnisamAM tasya prAta: prAtaH prayojayet / hRtpAvazUlajvaravAntitRSNAeSa vRSyaH paraM yogo balyo vRMhaNa eva ca // ___ svrkssyaarockvhrisaadaaH| khAMDa 6 / sera, goghRta 12 // sera, vidArIka- te nAzamAyAntyupayogakAle . ndakA cUrNa 1 sera, pIpalakA cUrNa 1 sera, baMsalo- kulatthasajJasya guDasya zIghram / / For Private And Personal Use Only
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi mUlI, seTha aura zuddha kulattha 20, 20 | paJcakolabalA hastipippalI sAzmabhedakAn / tole aura dazamUla 6 / sera le kara sabako 32 bhArgI punarnavAzcaiva dvipalAMzAM yavAdakam / / sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera pAnI zeSa rahane | pacetpazcAhake toye pAdazeSa tathoddharet / / para chAna leM / tadanantara usameM 2 sera adaraka- | vinIya cAbhayAM tatra punazcAgnAvadhizrayet / / kA rasa, 1 sera ghI, 1 sera tela aura 6 seramA | dattvA guDatulAM tatra kaSAye kuDavaM pRthak / zuddha gur3a milA kara punaH pakAveM / jaba gAr3hA ho | telAt pippalicUrNAca ghRtAt kSaudrAttathaiva ca // jAya to use agnise nIce utArakara usameM jIrA, paktvA tallehavat sthApyaM ghRtabhANDe vidhaantH| cava, kAkar3AsiMgI, bharaMgI, dAlacInI, ilAyacI, | pathyabhuG niyatAhAraH khAdeda dve dve harItakI / / tejapAta, kAyaphala, nAgaramothA, ajavAyana, kacUra, hanyAca grahaNIgulmapANDArtiviSamajvarAn / pokharamUla, soMTha, mirca aura pIpalakA 2 // -2 // | yakSmArzaH plIhavaisvayaMzvAsakAsArucikSayAn // tole cUrNa milAveM / evaM jaba vaha ThaNDA ho jAya to 1 sera zahada milA kara surakSita rakkheM / / balavarNAgnijananaM valIpalitanAzanam / rasAyanamidaM siddhamagastyavihitaM matam / / ise yathocita mAtrAnusAra sevana karane aura harra 100 naga, tathA devadAru, zaMkhapuSpI, pathya pUrvaka rahanese kaphaja zvAsa, kAsa, hRdayakSata, | mulaiThI, kauMcake bIja, dazamUlakI pratyeka vastu, hRdaya zUla, pAca zUla, jvara, vamana, tRSNA, svarakSaya, aruci aura agnimAMdyakA nAza hotA hai| kacUra, pokharamUla, pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, seAMTha, kharaiTI, gajapIpala, pASANabheda, bharaMgI aura vRhatkUSmANDAvalehaH punarnavA ( bisakhaparA ) 10-10 tole evaM jau ( bhA. pra. / ma. khaM. 2. raktapittA.) 4 sera le kara harairIke atirikta saba cIjoMko kUTa pra. saM. 804 kUSmANDakAvalehaH dekhiye| kara aura harairoMko kapar3emeM bAMdha kara sabako 40 sera vaha vR. ni. ra. kA pATha hai usameM dUdha 2 | pAnImeM pakAveM / jaba 10 sera pAnI zeSa raha jAya tulA likhA hai parantu bhA. pra. ke pAThAnusAra 1 | to chAna kara usameM uparokta hareM tathA 6 / sera gur3a, tulA aura prakSepa dravyoM meM jI reke sthAna para kSIrI | 40 tole tela, 20 tole pIpalakA cUrNa, 40 tole (vaMzalocana) honA cAhiye / ghI aura 40 tole zahada milA kara punaH pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to ThaNDA karake ghRtase cikane (6719) vRhadagastyaharItakI kiye huve pAtrameM bhara kara surakSita rkheN| (va. se. / kAsA.) ___ inameMse nitya prati 2-2 harra sevana karane abhayAnAM zataM dAru zaGkhapuSpI madhulikAm / tathA niyamita pathya AhAra karanese saMgrahaNI, gulma, svayaM guptAM paJcamUlyau dve zaThI puSkarAhayam // | pANDu, viSamaJcara, rAjayakSmA, arza, plIhA, svarabhaMga, For Private And Personal Use Only
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avalehaprakaraNam caturthoM bhAgaH zvAsa, kAsa, aruci, aura valipalitakA nAza tathA javaM hayAnAM balamuttamaM ca bala varNa aura agnikI vRddhi hotI hai / svaraM mayUrasya hutAzadIptim / ( sAdhAraNataH madhuko garama karanA niSiddha hai strIvallabhatvaM vividhaprabhAvaM parantu isa prayogameM anya dravyoMke sAtha usakA norogatAM dvitrizatAyuSaM ca // pAka karanA likhA hai|) na cAnapAne parihAryamasti vRhadguDapippalI na cA''tape nAdhvani maithune ca / ( rase. ci. ma / a. 9 ; ra. rA. su. ; rase. prayogakAle sakalAmayAnAM ___ sA. sN.| plIhA.) rAjAdhirAjazca rasAyanAnAm // pra.saM. 1307 "guDa pippalI modakaH" uttama pake huve zuddha bhilAve 4 sera le kara dekhiye| unake do do Tukar3e kara leM aura phira sabako 32 vRhadgokSurAdyavalehaH sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa raha ( vR. ni. ra. / mUtrakRcchrA .) jAya to chAna kara usameM 32 sera dUdha aura 2 rasa prakaraNa meM dekhiye| sera ghI milA kara punaH pakAveM / jaba gAr3hA ho | jAya to 1 sera mizrI milA kara sabako acchI (6720) vRhadbhallAtakalehaH taraha AloDita karake cikane pAtrameM bhara kara sura( yo. ra. ; vR. yo. ta. / ta. 70) / kSita rakkheM, aura sAta dina pazcAt kAmameM lAveM / supakvabhallAtakaphalAni samyag isake sevanase samasta guda roga naSTa hote dvidhA vidhAyA''DhakasammitAni / aura bAla khUba kAle ghane tathA dhuMbarAle ho jAte vipAcya toyena caturguNena haiM / dRSTi atyanta tIvra ho jAtI hai, tathA zarIrakI caturthazeSe vyapanIya tAni // kAMti candramAke samAna, gati ghoDeke samAna, svara punaH pacetkSIracaturguNena mayUrake samAna, aura teja agnike samAna ho ghRtAMzayuktena ghanaM yathA syAt / jAtA hai| sitopalA poDapabhiH palaizca vimargha saMsthApya dinAni sapta // isake sevanase roga rahita 2-3 sau varSakI tataH prayojyAgnivalena mAtrAM Ayu prApta ho sakatI hai| jayedvikArAnakhilAngudotthAn / isake sevana kAlameM anna pAna, dhUpa, mArgakacAnsunIlAndhanakuzcitAgrAna- gamana aura maithunAdike parahez2akI AvazyakatA suparNadRSTiM ca zazAGkakAntim // / nahIM hai| For Private And Personal Use Only
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi (6721) vyAghIjIrakAvalehaH 6 / sera adhakuTI kaTelI aura kapar3emeM baMdhI (vR. ni. ra. / zvAsA.) huI 100 harroko 8 gune pAnImeM pakAveM aura vyAghrIjIrakapAtrINAM cUrNa madhuyutaM lihet / cauthA bhAga zeSa rahane para chAna kara usameM 3 sera UrbavAtamahAzvAsatamakairmucyate kSaNAt // 10 tole gur3a aura uparokta hareM DAla kara punaH pkaaveN| jaba gAr3hA ho jAya to use agnise nIce ____ kaTelI, jIrA aura AmalA samAna bhAga le utAra kara usameM dAlacInI, ilAyacI, tejapota, nAgakara cUrNa banAveM aura use zahadameM milA kara cATane kesara, pIpala aura kAlI mirca kA cUrNa 5-5 tole yogya banA leM / tathA javAkhAra 7 // mAze milA deM aura jaba vaha ThaMDA ___isake sevanase Urdhva vAta, mahA zvAsa aura | ho jAya to 60 tole zahada milA kara surakSita tamaka zvAsa zIghra hI naSTa ho jAtA hai| rakkheM / vyAghIharItakI isake sevanase khAMsIkA nAza tathA svara, varNa, aura agnikI vRddhi hotI hai| ( vR. yo. t.| ta. 78; ga. ni. / lehA. 5; | (6723) vyAdhyAdyavalehaH - bhai. ra. ; yo. ra. ; va. se. ; ra. ra. ; ca. ( yo. ra. ; vR. ni. ra. ; va. se. / bAlarogA. ; d.| kAsA.) bhA. pra. / ma. khaM. 2 bAlaro. ) pra. saM. 4867 "bhRguharItako" dekhiye / vyAghrI kusumasaJjAtakezarairavalehikA / (mAtrA-1 harra, aura 6 mAze leha / ) | madhunA cirasAtAJchizoH kAsAvyapohati // (6722) vyAghrIharAtakyavalehaH / zahadameM kaTelIke phUlakI kesara milA kara caTAnese bAlakoMkI purAnI khAMsI bhI naSTa ho (ga. ni. / lehA. 5) jAtI hai / vyAghrIzataM harItakyo dattvA ca shtsmmitaaH| (6724) vyoSAdilehaH jale caturguNe paktvA caturbhAgAvazeSite // (va. se. / kAsA.) AloDyAtulAM tasmin guDasya tvabhayAzca tAH| vyoSapuSkaramRdvIkAtriphalAzaThicitrakaiH / pakSipyAsmin ghanIbhUte tvagelApatrakesaram / / / madhutailayuto lehaH zleSmakAsanibarhaNaH // magadhoSaNasaMyuktaM pAlikaM cArdhakArSikam / sAMTha, mirca, pIpala, pokharamUla, munakkA, harra, yavakSAraM ca saJcUrNya tsmiNsttpkssipetpunH|| | baher3A, AmalA, kacUra aura cItAmUla; inakA cUrNa madhunaH palaSaTkena yuktaH kaasaamyaaphH| | samAna bhAga le kara zahada aura telameM milA kara svaravarNAvahaH puMsAmagnerdIptikaraH param // / cATanese kaphaja khAMsI naSTa ho jAtI hai / iti vakArAyavalehaprakaraNam - * -10 For Private And Personal Use Only
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH atha vakArAdighRtaprakaraNam (6725) vacAdighRtam (1) kyAtha--baca, giloya, kacUra, harra, zaMkha( ga. ni. / bAlarogA. 11 ; va. se. ; vA. . kA puSpI, bAyabiDaMga, soMTha aura apAmArga (ciraciTA) ___ bha. / u. a. 2 ) 20-20 tole le kara sabako 16 sera pAnImeM | pakAveM aura 4 sera zeSa rahane para chAna leN| vacA dvibRhatI paatthaativissaakttukaadhnaiH| kalka-uparokta oSadhiyAM 11-1 / tolA maricaizca' ghRtaM siddhaM zastaM dazanajanmani // le kare sabako pAnI ke sAtha pIsa leN| kAtha-baca, choTI aura bar3I kaTelI, pAThA, 1 sera ghImeM uparokta kAtha aura kalka milA atIsa, kuTakI, nAgaramothA aura kAlI mirca 20-- kara pakAveM / jaba pAnI jala jAe to ghIko 20 tole le kara sabako ekatra kUTa kara 16 sera chAna leN| pAnImeM pakAveM aura 4 sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| isake sevanase vAcA zakti, medhA, smRti aura kalyaH-uparokta oSadhiyAM 11-1 / tolA agnikI vRddhi hotI hai| le kara pAnIke sAtha pIsa leN| (mAtrA-1 tolaa|) 1 sera ghImeM uparokta kAtha aura kalka milA (6727) vacAdyaM ghRtam (1) kara pakAveM / jaba pAnI jala jAe to ghRtako (va. se. ; ra. ra. / gaNDamAlA.) chAna leN| vacA zaThI haridre dve devadAru mahauSadham / ise sevana karAnese baccoMke dAMta AsAnIse harItakI cAtiviSA mustakendrayavAH samAH // nikala Ate haiM aura dAMta nikalaneke samaya hone | etAndazapalAnbhAgAMzcaturdoNe'mbhasaH pacet / vAle roga zAnta ho jAte haiN| pAdazeSe jale tasminghRtaprasthaM vipAcayet / / ( mAtrA-3 moze / ) kalkaM dattvA palonamAnaiH kvAthyadravyaiH supessitaiH| (6726) vacAdighRtam (2) prakSipya triguNaM kSaudraM vyoSacUrNAtpalAni SaT // ( vA. bha. / u. a. 1) yathA kAlaM pibenmAtrAM yatheSTAhArameva ca / gaNDamAlAM nihantyAzu bahuvarSasamudbhavAm // vcaamRtaashtthiipthyaashngkhiniivellnaagraiH| kAsaM zvAsaM pratizyAyaM galagaNDaM mukhAmayam / / apAmArgeNa ca ghRtaM sAdhitaM pUrvavadguNaiH // kvAtha-caca, kacUra, haldI, dAruhaldI, 1 madhuraizceti pAThAntaram / devadAru, seAMTha, harra, atIsa, nAgaramothA aura indrajau For Private And Personal Use Only
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [prakArAda 50-50 tole le kara sabako ekatra kUTa kara yaha ghRta apasmArako naSTa karatA hai| 128 sera pAnImeM pakA aura 32 sera zeSa rahane / (mAga-1 tolA / ) para chAna leN| (6729) vajrakavRtam (1) kalka-kvAthakI samasta oSadhiyoMkA cUrNa (ca. da. / kuNThA. 49 ; vR. mA. ; ra. ra.) 5-5 tole, zahada 6 sera aura soMTha, mirca tathA pIpalakA cUrNa 10-10 tole / vAsAguDUcItriphalApaTola2 sera ghImeM uparokta kAtha aura kalka milA karaanimbAzanakRSNaSetram / tatkvAthakalkena ghRtaM vipaka kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to tadvanakaM kuSThaharaM padiSTam // pIko chAna leN| vizIrNakarNAGgalihastapAdaH / ise sevana karane aura pathya pUrvaka rahanese krimyadito bhinagalo'pi martyaH / bahuta varSoMkI purAnI gaNDamAlA bhI naSTa ho paurANikI kAntimavApya jIvejAtI hai| davyAhato varSazataM ca kRSThI // isake atirikta yaha ghRta khAMsI, zvAsa, kvAtha-bAsA, giloya, harra, baher3A, ApratizyAya, galagaNDa aura mukharoga meM bhI hitakArI malA, paTola, karaJja, nImakI chAla, asanA vRkSakI chAla aura kRSNabeta 16-16 tole le kara sabako (mAtrA-1 tolA / ) 1.6 sera pAnImeM pakAveM / jaba 4 sera pAnI raha jAya to chAna leN| (6672.8) dhacAcaM ghRtam (2) kalka-kAthakI oSadhiyAM 1-1 tolA (vR. yo. t.| ta. 8 9 ; va. se. / vAtavyA.) le kara sabako ekatra pIsa leM / vacAzampAkakaiDaryavayasthAhiGgucorakaiH / 1 sera ghImeM uparokta kAtha aura kalka milA siddhaM palaGkaSAyuktaM ghRtaM hanyAdapasmRtim // kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to - baca, amalatAsakA gUdA, kaiDarya ( bakAyana | ghIko chAna leN| bheda ), AmalA, hIMga aura coraka tathA gUgala 5 ise sevana karanese kuSTha roga naSTa hotA hai| 5 tole le kara sabako ekatra pIsa leM / jisa kuSThIke karNa, aMgulI aura hAtha paira 3 // sera ghImeM yaha kalka aura 28 sera pAnI | gala gaye hoM tathA jisake kRmi par3a gae hoM vaha bhI milA kara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to dhIko | isake prabhAvase pUrvavat kAntiyukta ho jAtA hai tathA / 100 varSa taka roga rahita jIvita rahatA hai / chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghetaprakaraNam ] caturyoM bhAgaH dekhiye| vajrakaghRtam (2) (6731) vatsakAdighRtam (1) (vA. bha. / ci. a. 18) (3. ni. ra. / atisArAM.) pra saM. 5246 mahAvajrakavRtam (1) | vatsakasya ca bIjAni dAAzcaiva tvaguttamA / dekhiye / pippalI zRGgaveraM ca lAkSA kaTukarohiNI / / vajrakaghRtam (3) SabhiretaighRtaM siddha peyaM maNDa vimizritam / / pra. saM. 5247 mahAvajrakavRtam (2) ____ kalka-indrajau, dAru haldIkI chAla, pIpala, adaraka, lAkha aura kuTakI 5-5 tole le kara (6730) vajrakaghRtam (4) sabako ekatra pIsa leN| ( vA. bha. / ci. a. 19) kvAtha-uparokta kalka vAlI oSadhiyAM vAsAmRtAnimbavarApaTola 1-1 sera le kara sabako ekatra kUTa kara 48 vyAghrIkaraodakakalkapakvam / sera pAnImeM pakAveM aura 12 sera pAnI zeSa rahane sarpivisarpajvarakAmalAmRk para chAna leN| kuSThApahaM vajrakamomananti // 3 sera dhImeM uparokta kvAtha aura kalka milA kalka-vAsA (aDUsA), giloya, nImakI | kara mandAgni para pakAveM jaba pAnI jala jAya to chAla, harra, baher3A, AmalA, paTola, kaTelI aura ghRtako chAna leN| karaJja 5-5 tole le kara sabako pAnIke sAtha ise maNDa (cAvaloMke mAMDa) meM milA kara pIsa leN| ___kvAtha-uparokta kalka vAlI oSadhiyAM 1-1 pInese atisAra naSTa hotA hai| sera le kara sabako ekatra kUTa kara 72 sera pAnImeM ( mAtrA-1 tolA) pakAveM aura 18 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM / (6732) vatsakAdighRtam (2) 4 // sera ghImeM uparokta kalka aura kAtha (vR. ni. ra. / atisArA.) milA kara mandAgni para pakAyeM jaba pAnI jala jAya to ghRtako chAna leN| palaM vatsakasaMsiddhaM caturguNajale ghRtam / isake sevanase visarpa, jvara, kAmalA, raktadoSa / pittAtisAre bhiSajA deyaM dIpanapAcanam / / aura kuSThakA nAza hotA hai| kalka-5 tole kur3eko chAlako pAnIke ( mAtrA-1 tolA) | sAtha bArIka pIsa leN| For Private And Personal Use Only
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www. kobatirth.org 636 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi - ____ AdhA sera ghImeM yaha kalka aura 2 sera pAnI giloya, zilAjIta, khIrake bIja, bAMsakI jar3a, milA kara mandAgni para pakA / jaba pAnI jala tilakSAra, palAzakSAra aura jUhIkI jar3a 1 / -1 / jAya to ghRtako chAna leN| tolA le kara saMbako ekatra pIsa leN| yaha pittAtisArako naSTa karatA tathA dIpana | 2 sera ghImeM uparokta kvAtha aura kalka milA aura pAcana hai| kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ( mAtrA-1 tolA ) ghIko chAna leN| (6733) varuNAdighRtam (1) isameMse nitya prati 1 / tolA ghI sevana karane se azmarI zarkarA aura mUtrakRcchrakA nAza hotA hai| ( vR. mA. / azmaya. ; ga. ni. / azmarya. 29 ; bhA. pra. / ma. khaM. 2 ; ra. ra. ; dhanva. ; va.. auSadha paca jAne para anya kisI padArthake se. / azmaya. ; vR. yo. ta. / ta. 102; / khAnese pahale mastuke sAtha purAnA gur3a khAnA ___ yo. ra.) caahiye| varuNasya tulAM kSuNNAM jaladroNe vipAcayet / (6734) varuNAdighRtam (2) pAdazeSa parisrAvya ghRtapasthaM vipAcayet // ( bhai. ra. / vraNazothA. ; va. se. ; yo. ra. / varuNaH kadalI bilvaM tRNaja paJcamUlakam / / vidradhi, ; vR. ni. ra. / antarvidra. ; vR. yo. amRtAM cAzmaja deyaM bIjaM ca trapuSasya ca // / ta. / ta. 110) zataparvA tilakSAraH palAzakSArameva ca / siddhaM varuNAdigaNe vidhinA yUthikAyAstu mUlAni kArSikANi samAvapet // tatkalkapAcitaM sarpiH / akSamAtrAM pibejjanturdezakAlAdyapekSayA / antarvidradhimugraM mastakazUlaM hutAzamAnyazca // jIrNa cAsminpibetpUrvaM guDaM jIrNa tu mastunA / / gulmAnapi paJcavidhAn nAzaazmarIM zarkarAM caiva mUtrakRcchaM vinAzayet // yatIdaM yathAmbu vAyusakham / __ kvAtha -6 / sera baranekI chAlako kUTa kara | etatmAtaH prapibed bhojanasamaye nizAsye'pi // 32 sera pAnImeM pakAveM / jaba 8 sera pAnI zeSa varuNAdigaNake kalka aura kvAthake sAtha ghRta raha jAya to chAna leN| siddha karake rakkheM / kalka - baranekI chAla, kelekI jar3a, belakI isake sevanase duHsAdhya antarvidradhi, mastaka chAla, tRNapaJcamUla (kuzakI jar3a, kAsakI jar3a, zala, agnimAMdya aura pAMca prakArake gulma rogakA sarakaNDekI jar3a, dAbhakI jar3a, IkhakI jar3a), nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org ghRtaprakaraNam ] ise prAtaHkAla, bhojana ke samaya aura rAtriko sevana karanA cAhiye / ( mAtrA 1 tolA ) caturthI bhAgaH (6735) varuNAdyaM ghRtam ( bhai. ra. / azmarya. / vR. mA. ; ga. ni. / azmarya. 29 ; ca. da. ; va. se. ; su. saM. / ci. a. 7) gaNe varuNAdau ca guggulvelAhareNubhiH / kuSThamustAhamaricacitrakaiH sasurAhvayaiH // etaiH siddhamajAsarpirUSakAdi gaNena ca / bhinatti kaphasambhUtAmazmarIM kSiprameva tu // kalaka - varuNAdi gaNakI oSadhiyAM, gUgala, ilAyacI, reNukA, kUTha, nAgaramothA, kAlI miraca, cItA aura devadAru samAna bhAga mizrita 1 sera le kara sabako ekatra pIsa leM / 8 sera bakarIke ghI meM yaha kalka aura inhIM oSadhiyAMkA 32 sera kAtha milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghRtako chAna leN| isake sevanase kaphaja azmarI naSTa hotI hai / kAdigaNake sAtha siddha ghRta bhI azmarIko karatA hai / madhukaM candanaM kasarSapaM padmakaM tathA / kAle haridrA ca lomebhizca kalkitaiH // vipaceddhi ghRtaM vaidyastatpakvaM vastragAlitam / pAdazaM kuGkumaM sikthaM kSiptvA mandAnale pacet // ' Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 637 tatsiddhaM zizire nIre prakSipyAkarSayettataH / tadetadvarNakaM nAma ghRtaM vaktraprasAdanam // anenAbhyAsaliptaM hi valIbhUtamapi kramAt / niSkalaGkendubimbA syAdvilAsavatI mukham || - kalka -- mulaiThI, sapheda candana, kaDu (kaMganoke cAvala yA phUla priyaMgu ), sarasoM, padmAka kesara, haldI aura lodha 11 - 11 tolA le kara sabako ekatra pIsa leM / 1 sera ghI meM yaha kalka aura 4 sera pAnI milA kara mandAgni para pakAyeM / jaba pAnI jala jAya to ghIko chAna leM aura phira usameM 20 - 20 tole kesara tathA moma milA kara punaH mandAgni para rakkheM / jaba moma Adi acchI taraha mila jAya to use ThaNDe pAnI meM DAla deM aura jaba ghI jama jAya to nikAla kara surakSita rakkheM / ise malane se mukha maNDalakA raMga nikhara AtA hai / yadi gAloMmeM jhurriyAM par3a gaI hoM to ve bhI isake kucha dinoMke prayogase naSTa ho kara mukha niSkalaGka candramAke samAna zobhAyamAna ho jAtA hai / (6736) varNakaghRtam (6737) vallabhakaM ghRtam ( bhai. ra. / kSudra rogA. ; ca. da. | kSudra. 54 ) ( bhai ra / hRdrogA; vR. yo. ta. / ta. 99 ; ga. ni. / vAtA. 19, hRdrogA. 27; vR. mA. ; dhanva. ; ra. ra. ; bR. ni. ra. ; yo. ra. / hRdrogA . ) mukhyaM zatArddhaJca harItakInAM sauvarcalasyApi paladvayazca / For Private And Personal Use Only
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www. kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [vakArAdi pakvaM ghRtaM vallabhaketi nAmnA __ (2) AdhA sera bhilAveko 4 sera pAnImeM hallAsazUlodaramArutaghnam // pakAveM aura 1 sera zeSa rahane para chAna leN| bar3I bar3I 50 haroMkI bakalI aura 10 / anya drava padArtha-adarakako svarasaM 1 tole kAlA namaka le kara donoMko ekatra pIsa leM | sera, mastu 1 sera, zukta 1 sera, aura khaTTI kAMjI aura phira ( 8 sera ) ghImeM yaha kalka aura 32 1 sera / sera pAnI milA kara mandAgni para pakAveM / jaba kalka--pIpalAmUla, seTha, mirca, pIpala, pAnI jala jAya to dhIko chAna leM / hapuSA, hIMga, jIrA, kAlA jIrA, cava, ajamoda, isake sevanase hRllAsa ( jI micalAnA ) zUla | sajjIkhAra, javAkhAra, pAMcoM namaka aura gajapIpalaM aura vAyukA nAza hotA hai| saba samAna bhAga mizrita 10 tole / ( mAtrA-1 tolA ) 1 sera ghImeM uparokta donoM kAtha, cAroM drava padArtha aura kalka milA kara mandAgni para pakAveM / (6738) vahiSaTprasthavRtam jaba pAnI jala jAya to ghIko chAna leN| (va. se. / udarA.) isake sevanaseM jaTharAgni dIpta hotI aura plIhA, cirabilva tvacaH kvAthamAIkasvarasaM ghRtm| AdhmAna, bAtodara, jalodara, kapha vAtaja zUla, arza mastu bhallAtakakvAthaM zuktaJcavAmlakAdhikam // aura vizeSataH kRmi roga, pANDu, kuSTha aura dAda etaistulyairghataM dhRtvA kalkairetaistu paadikaiH| AdikA nAza hotA hai| granthikavyoSahapuSA hiGgyajAjIdvayaM tathA // (6739) vAsAghRtam (1) cavyAjamode sakSAre tathA lavaNapazcakam / (ga. ni. / kAsA. 10) zreyasI ceti mRdunA tatsAdhyamanalena vA // vahiSaTpasthametattu jaTharAnaladIpanam / vAsAkaSAyakalkAbhyAM ghRtasamadhuzarkaram / plIhodarAdhmAnaharaM vAtodaradakodaram / / | siddhaM tatpittakAsanaM sarvapittavikAranut // kaphavAtakRte caiva zUle'tIva prazasyate / 1 sera ghImeM 4 sera bAsekA kAtha aura 10 azAsi nAzayatyAzu kRmIMzcaiva vizeSataH // tole bAsekA kalka milA kara mandAgni para pakAveM / sapANDurANi kuSThAni dadrukuSThAni yAni ca / | jaba kAtha jala jAya to ghIko chAna leM / anyAnyapi ca kuSThAni tAni hanyAdidaM ghRtam // isameM zahada aura khAMDa milA kara sevana ___ kvAtha-(1) karaJjakI chAla AdhA sera le | karanese pittaja khAMsI aura samasta pittaja vikAra kara 4 sere pAnImeM pakAveM aura 1 sera zeSa rahane | naSTa hote haiM / para chAna leN| ( mAtrA--1 tolA) For Private And Personal Use Only
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhRtamakaraNam ] caturtho bhAgaH - (67.4.0) vAsAvRtam (2) / ghRtamabhinavametadAzupakvaM (ga. mi. / ghRtA. 1 ; ca. saM. / ci. sthA. 6 | jayati sadAstravisarpakuSThAn / / a. 5 ; bhai. ra. ; vR. mA.; ca.-da. ; paM. se. ; ____ kyAtha-bAsA, khairasAra, paTolapatra, nImakI yo. ra. / rakta pittA. ; vR. yo. t.| ta. 75) | chAla, giloya, aura AmalA 1-1 sera le kara samUlapatrazAkhasya tulAM kuryAdvaSasya ca / | sabako ekatra kUTa kara 48 sera pAnImeM pakAveM aura 6 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM / jaladroNe vipaktavyamaSTabhAgAvazeSitam // __ kalka--kvAthakI pratyeka oSadhi 5-5 kalkena vRSapuSpANAmADhakaM sarpiSaH pacet / tole le kara sabako ekatra pIsa leM / tatsida pAyayeyuktyA madhupAdasamAyutam / / 1 // sera tAje dhImeM uparokta kAtha tathAHkaraka zvAsaM matizyAyaM tRtIyaka caturthakam / milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya raktapittaM kSayaM caiva viSa sapiniyacchati // | to ghIko chAna leN| __ kvAtha---mUla, patra aura zAkhA sameta 6 / isake sevanase raktavikAra, visarpa aura kuSThakA sera bAse (aDUse) ko kUTa kara 32 sera pAnImeM nAza hotA hai| pakA aura 4 sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| (mAtrA--1 tolA / ) ___4 sera ghImeM yaha kAtha aura AdhA sera bAseke (6742) vAsAyaM ghRtam (1) phUloMkA kalka milA kara mandAgni para pakAveM / jaba | ( vR. ni. ra. / kSaya. ; va. se. / rAjayakSmA. ) pAnI jala jAe to ghIko chAna leN| isameM cauthAI zahada milA kara sevana karanese vAsAmRtAriSTanidigdhikAnAM zvAsa, khAMsI, pratizyAya, tRtIyaka aura cAturthika __rasezvagandhebhavalArjunAnAm / jvara, raktapitta, kSaya aura viSavikAra naSTa siddhaM sa pazcoSaNapuSkarANAM hote haiN| kalkaighRtaM chAgapayastu zoSe // (mAtrA--1 tolA / ) kvAtha--bAsA (aDUsA), giloya, nImakI chAla, kaTelI, asagandha, nAgabalA aura arjunakI (6741) vAsAdighRtam | chAla 1-1 sera le kara sabako 56 sera pAnImeM (ca. da. / visA. 52; dhanva. ; vR. mA. ; vR. | pakAyeM aura 14 sera pAnI zeSa rahane para ni. ra. ; yo. t.| ta..65 ; yo.ra. ; ga. ni.| chAna leN| visphoTA. 40 ; vR..yo. ta. / ta. 123) kalka--pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, vRSakhadirapaTolapatranimbA soMTha aura pokharamUla samAna bhAga mizrita 35 mRsamAmalakIkaSAyakaskaiH / tole le kara sabako ekatra pIsa leN| For Private And Personal Use Only
Page #643
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 640 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi 3 // sera ghImeM uparokta kAtha, kalka aura ghRtaprasthaM vipaktavyamebhirmAtrAmataH pibet / 3 // sera bakarIkA dUdha milA kara mandAgni para hadvAsAghRtaM proktametatsarvajvarApaham / / pakAveM / jaba pAnI jala jAe to ghIko chAna leN| kalka--vAsA (aDUsA), giloya, nImakI isake sevanase zoSa roga naSTa hotA hai| chAla, bharaMgI, paJcamUla (bela, aralu, khambhArI, ( mAtrA--1 tolA / ) pADhala aura aranI), triphalA ( harra, baher3A, (6743) vAsAcaM ghRtam (2) AmalA ), zahada, munakkA, aura pokharamUla 1 / -1 / (ca. da. ; va. se. / jvarA. ; dhanva. ) tolA le kara sabako ekatra pIsa leN| vAsAM guDUcI triphalAM trAyamANAM yavAsakam / | 2 sera ghImeM yaha kalka aura 8 sera dUdha paktvA tena kaSAyeNa payasA dviguNena ca // | milA kara mandAgni para pakAyeM jaba dUdha jala jAya pippliimuulmRdviikaacndnotplnaagraiH|| | to ghIko chAna leN| kalkIkRtaizca vipaced ghRtaM jIrNajvarApaham // isake sevanase samasta prakArake jvara naSTa kAtha--bAsA, giloya, harra, baher3A, AmalA, | hote haiN| trAyamANA aura javAsA AdhA AdhA sera le kara ( mAtrA--1 tolA) sabako ekatra kUTa kara 28 sera pAnImeM pakAveM aura 7 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM / vAsAdyaM ghRtam (4) (vRhad) (va. se. / raktapittA.) ___ kalka--pIpalAmUla, munakkA, sapheda candana, nIlotpala aura soMTha 7-7 tole le kara sabako pra. saM. 5248 mahAvAsAyaM ghRtam dekhiye / ekatra pIsa leN| (6745) vAsAmRtAguggulughRtam 3 // sera dhImeM uparokta kalka, kAtha aura (ra. ra. / netrarogA.) 7 sera godugdha milA kara mandAgni para pakAveM / jaba kvAtha aura dUdha jala jAya to ghIko chAna leN| vAsAmRtAnimbapaTolapatraM ___ phalatrayANAM vidhivtkpaaye| isake sevanase jIrNa jvara naSTa hotA hai| bhiSak pacedguggulukalkamAjyaM ( mAtrA--1 tolA) jetuM narANAM nayanotyadoSAn // (6744) vAsAdyaM ghRtam (3) vRhad netrAmayAnsarvasamudbhavAMzca (va. se. / jvarA.) nihanti zIghraM nayanAzrupAtam / vAsAmRtAriSTabhAgI pshcmuulphltrikH| | rogAzruzothaM paTalArbudazca . sapAyasamadhudrAkSAkAzmIrairakSasammitaiH // malaM sakaNDU timiraM ca kAcam // For Private And Personal Use Only
Page #644
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtapakaraNam ] caturthoM bhAgaH 642 - mahadrujaM caiva tathAmavAtaM kalka-bAyabiDaMga, saJcala, cavya, cItA, sarvANi kuSThAni ca vAtaraktam / soMTha, mirca, pIpala, cItA, seMdhAnamaka aura javArasAyanaM sarpiranuttamaJca khAra 5-5 tole le kara sabako ekatra pIsa leN| yathAnupAnaM bhiSajA prayojyam // 2 sera ghImeM yaha kalka, 2 sera dUdha aura kvAtha--vAsA (aDUsA), giloya, nImakI / 8 sera pAnI milA kara mandAgni para pakAveM / chAla, paTolapatra, aura triphalA (hara, baher3A, jaba dUdha aura pAnI jala jAya to dhIko chAna leN| AmalA) 1-1 sera le kara sabako ekatra kUTa kara yaha ghRta jIrNa kaphaja jvarako naSTa karatA hai| 56 sara pAnImeM pakAveM aura 14 sera pAnI ( mAtrA--1 tolA) zeSa rahane para chAna leN| (6747) vijayAghRtam 3 // sera ghImeM yaha kAtha aura 25 tole (dhanva. / vAjIkaraNA.) gUgala milA kara mandAgni para pakAveM jaba pAnI jala godagye vijayAkalka saMsiddha goghRtaM navam / jAya to ghIko chAna leN| rativarddhanakUSmANDakhaNDAdau tadviniHkSipet / / isake sevanase AMkhoMse pAnI jAnA, netroMkI nAtaH parataraM vRSyaM zukrastambhakaraM bhavet / / sUjana, paTala, netrArbuda, AMkhoMkA maila, netrakaNDU, patthara para pIsI huI bhAMgakI pattI 20 tole, timira, aura kAca Adi samasta netraroga tathA | gAyakA tAz2A ghI 2 sera aura godugdha 8 sera le AmavAta, kuSTha aura vAtaraktakA nAza hotA hai / | kara sabako ekatra milA kara mandAgni para pakAveM / yaha ghRta uttama rasAyana hai| jaba dUdha jala jAya to ghIko chAna leN| (mAtrA--1 tolA / ) / yaha ghRta atyanta vAjIkaraNa, vRSya aura zukraviDaGgaghRtam | stambhaka hai| (ca. d.| kRmya. 7 ; vR. mA. ; va. se. / kRmya.) | ise kUSmANDakhaNDAdi kAmavarddhaka avaleha pra. saM. 2452 triphalAcaM ghRtam dekhiye| aura pAkAdimeM DAlanA caahiye| (6746) viDaGgAdyaM ghRtam (6748) vidArIghRtam (1) (ga. ni. / jvarA. 1 ; vA. bha. / ci. a. 1) (va. se. / bhasma karo. ; vR. yo. ta. / ta. 72 ) viDaGgasauvarcalacavyavasi | vidArIsvarasakSIre pacedaSTaguNe ghRtam / vyoSAmisindhudbhavayAvazUkaiH / mAhiSaM jovanIyena kalkenAtyagninAzanam // palAMzakaiH kSIrasamaM ghRtasya ___vidArIkandakA rasa aura dUdha 4-4 sera, prasthaM pacejjIrNakaphajvaraghnam // bhaiNsk| ghRta 1 sera aura jIvanAya gaNakA kalka For Private And Personal Use Only
Page #645
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhAratata- bhaiSajya ratnAkaraH 642 10 tole le kara sabako ekatra milA kara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to ghRtako chAna leM I ise sevana karanese bhasmaka roga naSTa hotA hai / (6749) vidArIghRtam (2) ( bhai. ra. ; va. se. ; bhA. pra. / ma. kha. 2 / mUtrAghAtA. ) vidArI kRSako yUthI mAtuluGgI ca bhRstRNam / pASANabhedaH kastUrI vasuko vaziro'nalaH // punarnavA vacA rAsnA balA cAtivalA tathA / kazeruvizRGgATatAmalakyaH sthirAdayaH // zarekSudarbhamUlaJca kuzaH kAzastathaiva ca / padvayantu saMhRtya jaladroNe vipAcayet // pAdazeSe rase tasmin ghRtaprasthaM vipAcayet / zatAvaryAstathA dhAtryAH svaraso ghRtasammitaH // teri aante kASikANyaparANi ca / agart format drAkSA kAzmarya saparUpakam // elA durAlabhA kauntI kuGkumaM nAgakezaram / jIvanIyAni cASTau na datvA ca dviguNaM payaH // etatsarpirvipaktavyaM zanairmRdvazinA budhaiH / mUtrAghAteSu sarveSu vizeSAtpittajeSu ca // zarkarAparizuleSu zoNitaprabhaveSu ca / hRdroge pittagulme ca vAtAsRRpittajeSu ca // kAsazvAsakSatoraske dhanuHstrIbhArakarSite / tRSNAcchardimanaHkampazoNitacchardine tathA // rakte yakSmaNyapasmAre tathonmAde zirograhe / yonidoSe rajodoSe zukradoSe svarAmaye || etatsmRtikaraM vRSyaM vAjIkaraNamuttamam / putra balavarNAdayaM vizeSAdvAtanAzanam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ vakArAdi pAnabhojananasyeSu na kvacitpratihanyate / vidArIghRtamityuktaM rasAyanamanuttamam // kvAtha -- vidArIkanda, bAsA ( a sA ), jUhI kI jar3a, bijA rekI jar3a, gandhatRNa, pASANabheda, kastUrI, AkakI jar3a, gajapIpala, cava, punarnavA (bisakhaparA), baca, rAsnA, balA (kharaiTI), atibalA (kaMdhI), kaseru, bhisA ( kamalakI jar3a), siMghAr3A, bhuI AmalA, zAlaparNyAdi pazcamUla (zAlaparNI, pRSTaparNI, kaTelI, bar3I kaTelI, gokharu ), zara (sarakaNDe) kI jar3a, IkhakI jar3a, dAbhakI jar3a, kuzakI jar3a aura kAsakI jar3a 1010 tole le kara sabako 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM / anya drava padArtha -- zatAvarakA rasa 2 sera; AmalekA rasa 2 sera, dUdha 4 sera | kalka - - khAMDa 30 tole tathA mulaiThI, pIpala, drAkSA, khambhArI, phAlasA, ilAyacI, dhamAsA, reNukA, kesara, nAgakesara, jIvaka, RSabhaka, Rddhi, vRddhi, medA, mahA medA, kAkolI aura kSIrakAkolI 11 - 1 | tolA lekara sabako ekatra pIsa 1 2 sera ghI meM uparokta kAtha, samasta drava padArtha, aura kalka milA kara mandAgni para pakAyeM / jaba pAnI jala jAya to ghIko chAna leN| For Private And Personal Use Only isake sevana se samasta prakArake mUtrAghAta aura vizeSataH paittika mUtrAghAta evaM zarkarA, azmarI, zUla, raktaja roga, hRdroga, pittaja gulma, vAtarakta, pitta vikAra, kAsa, zvAsa, uraHkSata, tRSNA, chardi, raktakI vamana, kSaya, apasmAra, unmAda, zirograha,
Page #646
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam] caturthoM bhAgaH yonidoSa, rajavikRti, zukradoSa aura svarabhaMga 2 sera dhImeM uparokta kAtha aura kalka milA Adi roga naSTa hote haiN| kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to yaha ghRta smaraNazaktivarddhaka, vRSya, vAjI- | ghIko chAna leN| karaNa, putrotpAdaka, bala varNa varddhaka aura vAta- isake sevanase virecana ho kara gulma naSTa ho nAzaka hai| jAtA hai| ati vyAyAma aura ati strIprasaMga dvArA (yaha tIvra recaka hai ataH cikitsakake parAkRza manuSyoMko ise sevana karanA cAhiye / yaha | marzase yogya mAtrAmeM pInA cAhiye / ) uttama rasAyana hai| (6751) vindughRtam (2) ___ ise pAna, bhojana aura nasya dvArA prayukta | ( bhai. ra. / udarA. ; ga. ni.| ghRtA. ; yo. ra. ; karanA caahiye| ra. ra. ; vR. mA. ; va. se. ; ca. d.| udarA. ; yo. ci. ma. / a. 5; ra. ci. ma. / sta. 9) (6750) vindughRtam (1) arkakSIrapale dve ca snuhIkSIrapalAni SaT / ___ (ga. ni. / ghRtA. 1) pathyA kampillaka zyAmA zampAkaM girimllikaa| zyAmAtrivRdvahnipalatraya hi nIlinI trivRtA dantI zaGkhinI citrakaM tthaa| ___ harItakInAM tu zatAdhamanyat / eteSAM palikairbhAgaghRtaprasthaM vipAcayet // toyAmaNAna vipAcitena athAsya maline koSThe vindumAtraM pradApayet / prasthaM pacedvyaghRtasya vaidyH|| yAvatosya pibedvindan tAvadvArAn viricyate / / kampillakasyApi palapramANa kuSThagulmamudAvata zvayadhu sabhagandaram / sanIlinI bojapaladvayaM ca / zamayatyudarANyaTau vRkSamindrAzaniryathA // catuSpalaM snukpayasazca datvA etadvindughRtaM nAma yenAbhyakto viricyate // gulmApahaM vindughRtaM virekAt // AkakA dUdha 10 tole, snuhI (seMDa-thUhara) kvAtha-kAlI nisota, sapheda nisota aura | kA dUdha 30 tole tathA hare, kamIlA, kAlI cItA 15-15 tole tathA harra 3 sera 10 tole nisota, amalatAsa, kur3e kI chAla, nIlake bIja, le kara sabako adhakuTA karake 16 sera pAnImeM nisota, dantImUla, zaMkhinI aura cItAmUla 5-5 pakAveM aura 4 sera pAnI zeSa rahane para chAna leN| | tole le kara sabako ekatra pIsa leN| kalka-kamIlA 5 tole, nIlake bIja 10 2 sera dhImeM uparokta samasta oSadhiyAM tathA tole aura thohara ( snuhI-seMDa ) kA dUdha 20 8 sera pAnI milA kara mandAgni para pakAveM / jaba tole le kara sabako ekatra pIsa leN| pAnI jala jAya to ghIko chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #647
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 644 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAMdi - isake jitane bindu piye jAyaM utanehI dasta | kozAtakI devadAlI nIlI ca giriknnikaa| hote haiN| sAtalA pippalImUlaM viDaGga kaTukI tathA // ___isake sevanase malina koSTha svaccha ho jAtA hemakSIrI ca vipaceta kalka retaiH picUnmitaH / hai / yaha ghRta kuSTha, gulma, udA ta, zotha, bhagandara | ghRtaprasthaM snuhIzIre SaTapale tu paladvaye // aura ATha prakArake udara rogoMmeM upayogI hai| arkakSIrasya matimAMstatsiddhaM kuSThagulmanut / isakA (nAbhi para) lepa karanese bhI virecana hanti zUla mudAttai zothAdhmAnaM bhagandaram // ho jAtA hai| zamayatyudarANyaSTau nipItaM vindusaGkhyayA / (6752) vindughRtam (3) godugdhenoSTadugdhena kaulatthena bhRtena vA // (yo. ta. / ta. 53) tritA triphalA pAThA dantI kttukrohinnii| | uSNodakena vA pItvA vinduvegairviricyate / caturaGgulamajjA ca tathA ca kaTutrayam // etadvindughRtaM nAma nAbhilepAd virecayet // citrakaM ca bRhatyau ca tathA ca gajapippalI / | kalka-cItAmUla, zaMkhinI, harra, kamIlA, snuhIkSIraM palaM dadyAda ghRtasyASTau pradApayeta // sapheda aura kAlI nisota, vidhArA, amalatAsakI yAvatpibati tadvindUstAvadvegAnviricyate / phalIkA gUdA, dantImUla, zuddha jamAlagoTA, kaDavI etadvindughRtaM siddhamRSibhiH samudAhRtam // tUMbI, biMDAlakA Dor3hA, nIlake bIja, koyala, nisota, harra, baher3A, AmalA, pAThA, dantI sAtalA, pIpalAmUla, bAyabiDaMga, kuTakI aura mUla, kuTakI, amalatAsake phaloMkA gUdA, seTha, satyAnAzIkI jar3a (coka) 11-1 // tolo le kara mirca, pIpala, cItA, choTI aura bar3I kaTelI, gaja sabako ekatra pIsa leN| pIpala tathA snuhI ( sehuMDa--thohara ) kA dUdha 5-5 2 sera ghImeM 60 tole snuhI (seMDa-thUhara ) tole le kara sabako ekatra pIsa leM aura 1 sera | kA dUdha, 20 tole AkakA dUdha, uparokta kalka dhImeM yaha kalka tathA 4 sera pAnI milA kara aura 8 sera pAnI milA kara mandAgni para pkaaveN| mandAgnipara pkaaveN| ___ yaha ghRta kuSTha, gulma, zUla, udAvarta, zotha, isake jitane bindu piye jAeM utanehI dasta aphArA, bhagandara aura ATha prakArake udara rogIko ho jAte haiN| naSTa karatA hai| (6753) vindughRtam (4) __ isake jitane bindu piye jAeM utane hI dasta ( zA. saM. | khaM. 2 a. 9 ; vR. ni. ra.) hote haiM / citrakaH zaGkhinI pathyA kmpillstritaayugm| nAbhi para isakA lepa karanese bhI virecana ho vRddhadAruzca zampAko dantI dantIphalaM tathA // jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #648
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturtho bhAgaH ghRtaprakaraNam ] ise godugdha, UMTanI ke dUdha, kulathIke bAtha yA uSNa jalake sAtha pInA cAhiye / vindughRtam (5) (mahA) pra. saM. 5249 mahA vindughRnam dekhiye / (6754) vindusArAdyaM ghRtam ( ga. ni. / ghRtA. 1 ) zatAvarIvalArAsnAdazamULItrikaNTakAn / azvagandhAsamAyuktAn kuzakAsasamanvitAn // darbhelasaMyuktAn zaramUlavimizritAn / maNDUkyA ca samAyuktAn dvipaJcapalikAn bhiSak // punarnavAyAH zvetAyAH ziphAM palazatonmitAm / jaladroNe prayatnena pacetsamyak caturguNe // pAdAvazeSe niHsrAvya kvAthamanAvadhizrayet / vAnIpippalIdrAkSAzuNThIyaSTyAisaindhavAn // dvipAlikAn viniHkSipya zlakSNaM piSTvA vidhA nataH / ghRtaprasthaM pacetsamyak kSIraprasthadvayAnvitam // eraNDatailamasthADhyaM triMzadguDapalairyutam / etadIzvaraputrANAM rAjJAM caiva vizeSataH // strIsaMbhogaratAnAM ca prAgbhojanamaninditam / rore kaTistambhe yonizUle ca dAruNe // bastivAte pravRddhe ca vAtaroge suduHsahe / ghRtametatprazaMsanti sukumAraM rasAyanam || kvAtha - zatAvara, balA (kharaiTI), rAsnA, dazamUlakI pratyeka vastu, gokharu, asagandhakI jar3a, kukI jar3a, kAsakI jar3a, dAbhakI jar3a, IkhakI jar3a, zara ( sarakaNDe) kI jar3a aura maNDUkaparNI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 645 (brAhmI bheda) 50-50 tole; evaM sapheda punarnavAkI jar3a 6 / se lekara sabako ekatra kUTa kara 128 sera pAnI meM pakAveM aura 32 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM 1 kalka - ajavAyana, pIpala, drAkSA ( munakkA ), seTha, mulaiThI aura seMdhAnamaka 10-10 tole le kara sabako ekatra bArIka pIsa leM / 2 sera ghImeM uparokta kAtha. kalka, 4 sera dUdha aura 2 sera araNDIkA tela evaM 150 tole gur3a milA kara mandAgni para pakAyeM / yaha ghRta dhanavAnoM, rAjAoM aura kAmI puruSoMko bhojana ke pahile khilAnA cAhiye / isake sevana se uruzUla, kaTistambha, dAruNa yoni zUla, bastivAta aura vAtaja rogoMkA nAza hotA hai / (6755) vizvAdighRtam ( ga. ni. / ghRtA. 1 ) palAMzai vizvacavyAgnipippalIkSArasaindhavaiH / kvAthena ciravilvasya ghRtaprasthaM vipAcayet // gulmodAvartapANDutvagrahaNIzvAsakAsajit / kuSThajvarapratizyAyaplIhArzaH zamanaM param // kalka -- seTha, cava, cItA, pIpala, javAkhAra aura sevA namaka 5 - 5 tole le kara sabako ekatra pIsa leM / kvAtha-4 sera karaJjakI chAlako kUTa kara 32 sera pAnI meM pakAveM aura 8 sera zeSa rahane para chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #649
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 646 2 sera ghI meM yaha kalka aura kAtha milA kara mandAgni para pAveM / jaba kAtha jala jAya to ghIko chAna leN| bhArata-bhaiSajya - ratnAkaraH isake sevana se gulma, udAvarta, pANDu, saMgrahaNI, zvAsa, khAMsI, kuSTha, jvara, pratizyAya, plIhA, aura arzakA nAza hotA hai / ( mAtrA - 1 tolA / (6756) vizvauSadhAdyaM ghRtam . ( vR. mA. / grahaNya. ; ga. ni. | grahaNya. 3 ) vizvauSadhasya garbheNa dazamUlajale zRtam / ghRtaM nihanyAcchyathuM grahaNImAmatAmayam // kvAtha -- 2 sera dazamUlako 16 sera pAnI meM pakAveM aura 4 sera zeSa rahane para chAna leM / T - 1 - 1 // tolA ( mAtrA - (6757) vRddhadArakaghRtaM tailaJca ( va. se. ; ra. ra. | zlIpadA. ) ghRtaprasthaM vipaktavyaM savyoSaM vRddhadArakaiH / kalkaiH sauvIrasiddhaM syAclIpadAnAM ni 1 ) [ vakArAdi kalka - sAMTha, miraca, pIpala aura vidhArekI jar3a 5-5 tole le kara sabako ekatra pIsa leM 1 vRttaye // agniM ca kurute dIptamAmavAte ca zasyate / etaiH kaTu pacettailaM pAnAcchUlI padanAzanam // sauvIraM sandhAnavizeSaH tadabhAve kAJjikam || Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 sera ghImeM yaha kalka aura 8 sera sauvIraka kAMjI milA kara mandAgni para pakAveM / jaba kAMjI jala jAya to ghIko chAna 1 1 sera ghImeM yaha kAtha aura 10 tole soMThakA kalka milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghIko chAna leM / isake sevanase zotha aura Amayukta grahaNI pANDurogAmavAtaghnaM balavarNAmivarddhanam // naSTa hotI hai / ise sevana karanese zlIpada aura AmavAtakA nAza hotA tathA agnidIta hotI hai / inhI oSadhiyoM se sarasoM kA tela siddha karake pIne se bhI zlIpada naSTa ho jAtA hai / (6758) vRddhadArakAdyaM ghRtam ( ra. ra. / zlIpadA. ) dvipalaM vRddhadArasya tadarddhazca mahauSadham / pippalI triphalAdArvI citrakaM sapunarnavam // ebhizcArddhapalairbhAgairdhRtaprasthaM vipAcayet / zlIpadaM nAzayatyAzu gRdhrasIzothazUlanut // kalaka - vidhArekI jar3a 10 tole, sAMTha 5 tole aura pIpala, harra, baher3A, AmalA, dArUhaldI, cItA tathA punarnavA (bisakhapare ) kI jar3a 2 // - 2 // tole le kara sabako ekatra pIsa leM / 2 sera ghImeM yaha kalka aura 8 sera pAnI milA kara maMzanapara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ghRtako chAna leM 1 yaha ghRta zlIpada, gRdhrasI, zotha, zUla, pANDu aura AmavAtako naSTa tathA bala, varNa aura agnikI vRddhi karatA hai / For Private And Personal Use Only
Page #650
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRtaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH - (6759) vRddhadAmkaghRtam caturguNena payasA vipcedgomyaagninaa| : ( va. se. / strIrogA.) nakSatre puSyasampanne bhANDe tAmramaye dRDhe // vRddhadArukamUlena ghRtaM pakvaM payonvitam / kalize vApi kalyANe kRtakautukamaGgalaH / etadRSyatamaM sarpiH putrakAmaH pibennaraH // sarpireva naraH pItvA stroSu nityaM vRSAyate // 1 sera ghomeM 10 tole vidhArekI jar3akA etana | etadvandhyA pibennArI yA ca kanyA prajAyinI / kalka aura 4 sera dUdha milA kara mandAgni para yA caivAsthiragarbhA syAdyA ca bhUtA punaH sthitaa| pakAveM / jaba dUdha jala jAe to ghRtako chAna leN| anAyuSaM vA janayedyA vA janayate mRtam / yaha ghRta atyanta vRSya hai / ise putrakI sA nArI janayetputraM vedavedAGgapAragam // abhilASA vAle strI puruSoMko sevana karAnA cAhiye / | rUpalAvaNyasampannamajarazca zatAyuSam / ( mAtrA-1 se 2 tole taka) vRhatkalyANakaM sarbhAiradvAjena bhApitam // vRhacAGgerIghRtam (1) anuktaM lakSmaNAmUlaM kSipantyatra cikitsikAH (va. se. | grahaNya.) kalka-nAgaramothA, kUTha, haldI, dAruhaldI, pra. saM. 1769 cAGgerI ghRtam dekhiye / pIpala, kuTakI, kAkolI, kSIra kAkolI, bAyabiDaMga, harra, baher3A, AmalA, baca, medA, rAsnA, asagandha, vRhacAGgerIghRtam (2) | indrAyaNakI jar3a, phUla priyaGgu, do prakArako sArivA, (va. se. / grahaNya.) soyA, dantImUla, mulaiThI, nIlotpala, ajamoda, pra. saM. 1773 cAGgerI ghRtam dekhiye / | mahAmedA, sapheda candana, lAla candana, camelIke vRhatkaNTakArIghRtam phUla, baMsalocana, khAMDa, hIMga aura kAyaphala 1-1 (ga. ni. / pari. ghRtA. ; ra. ra. ; vR. maa.| tolA le kara sabako pattharapara pIsa leN| kAsA. : ca. da. | kAsA. 11) 3 sera 24 tole ghImeM yaha kalka aura cAra pra. saM. 821 kaNTakArI ghRtam dekhiye / gunA (13 sera 16 tole) dUdha milA kara gAyake (6760) vRhatkalyANaghRtam gobarake kaNDoMkI agni para tAMbekI kar3hAI meM pkaaveN| (va. se. / strI.) jaba dUdha jala jAya to dhIko chAna leN| mustA kuSThaM haridre dve pippalI kaTurohiNI / yaha ghRta atyanta vRSya hai| vandhyA strI yA kAkolI kSorakAkolI viDaGga triphalA vcaa| jisake kanyA hI kanyA hotI hoM athavo jisakA medArAsnAzvagandhA ca vizAlA ca priyaGgukA / garbha sthira na rahatA ho yA jisake alpAyu athavA dve zArive zatAhA ca dantImadhukamutpalapa // mRta santAna utpanna hotI hoM; isake sevanase use ajamodA mahAmedA candanaM raktacandanam / bhI atyanta buddhimAn , rUpa lAvaNya sampanna aura jAtIpuSpantugAkSIrIzarkarAhiGgukaTaphalam // dIrgha jIvI putrakI prApti ho sakatI hai / For Private And Personal Use Only
Page #651
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 648 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi isa prayogameM kucha vaidya lakSmaNAkI jar3a bhI sera pAnImeM paveM aura 8 sera pAnI zeSa rahane para DAlate haiM / chAna leN| ( mAtrA-1 se 2 tole taka) kalka-dantImUla, balA (kharaiTo), drAkSA, vRhatriphalAdya ghRtam | sahadevI, zatAvara, cIra, zArivA aura kAlI nisota __ (ra. ra. ; ga. ni. / netra.) 20-20 tole lekara sabako ekatra pIsa leM / pra. saM. 2457 triphalAdi ghRtam (mahA) 8 sera ghImeM uparokta kAtha, kalka, 8 sera dekhiye / / dUdha aura vidArIkanda, tAlamUlI, saMbhalakI mUsalI | evaM kur3ekI chAlakA 8-8 sera rasa milA kara vRhatpazcagavyaM ghRtam mandAgni para pkaaveN| ( bhai. ra. / unmAdA. ; ra. ra. ; vR. maa,| ___isake sevanase antravRddhi, antrarodha, dAruNa apasmAra. ; ca. da. / apasmA. 21) antradAha, vRSaNavRddhi, badhna, vraNazotha, bhagandara, pra. saM. 4051 paJcagavyaM ghRtam dekhiye / AmavAta, vAtarakta evaM mukha, nAsikA aura zirakI vRhadagnighRtam pIr3A tathA vIryavikAra naSTa hote haiM / (va. se. / arza. ; ca. da. / agnimAndyA. 6) ( mAtrA--1 tolA) pra. saM. 157 " agnighRtam " dekhiye / (6762) vRhadADimAdyaM ghRtam (6761) vRhaddantIghRtam (bhai. ra. / pramehA.) ( bhai. ra. / vRddhi rogA.) catuHSaSTipalaM pakadADimasya sukuTTitam / jaladroNe pacetsamyak dannyAH palazataM bhiSak / catoNaM jalaM dattvA caturbhAgAvazeSitam / / pAdaziSTaM gRhItvemaM kAthaM sarpiH payastathA // | kAthena vastrapratena ghRtaprasthaM vipAcaye / dantImUlaM balAM drAkSAM sahadevIM zatAvarIm / dADimaM cavikAjAjI krimighnaM rajanIdvayam / / saralaM zArivAM zyAmA pratyekaM kuDavonmitam / / | drAkSAkhajuMgyuJjAtamutpalaM gajapippalI / vidAyostAlamUlyAzca zAlamalyAM kuTajasya c| ajamodA mahAdrekA kAkolI nAgaraM vacA // rasADhakaM parikSipya sAdhayenmRdunAgninA // devAhA cavikA kuSThaM kAzmarI madhupaSTikA / antravRddhimantrarodhamantradAhaM sudAruNam / / | zyAmendravAruNI mUrvA zubhA zRGgI dhanIyakam // muSkadi tathA badhnaM vraNazothaM bhagandaram / / | kulatthazca mahAmedo nimbazca bRhatIdvayam / AmavAtaM vAtaraktaM mukhnaamaashirorujH| daNDotpalaM varA vAsA saptalA sindhunagarakam / / retaHzoNitadoSAzca hanti dantIghRtaM vRhat // kalkazcaiSAM yuktiyogAda grAhyo hi pribhaassyaa| kvaath-6| sera dantImUlako kaTa kara 32 / pramehaM vAtikaM hanti paittikaM zlaiSmikaM tathA // For Private And Personal Use Only
Page #652
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH ghRtaprakaraNam ] hRcchUlaM vastijaM zUlaM mUtrAghAtAstrayodaza / hikkAM zvAmazca kAsaJca yakSmANaM sarvarUpiNam || svarakSayamurorogaM raktapittamarocakam / ye ca pramehajA rogAstAn sarvAnnAzayatyapi // dADimAcamidaM sarvapramehAnAM nimUdanam / azvibhyAM nirmitaM hyetatpramehakarikezarI // kvAtha --4 sera pakke dAr3imako acchI taraha kUTa kara 128 sera pAnI meM pakAyeM aura cauthA bhAga (32 sera) zeSa rahane para chAna leN| kalka ---- anAra, cava, jorA, bAyabiDaMga haldI, dArUhaldI, drAkSA, khajUra, muJjAtaka, nolotpala, gajapIpala, ajamoda, bakAyana, kAkolI, soMTha, baca, devadAru, cavya, kUTa, gambhArIkI chAla, mulaiThI, anantamUla, indrAyaNakI jar3a, mUrvA, baMsalo cana, kAkar3AsiMgI, dhaniyA, kulathI, mahAmedA, nImakI chAla, choTI aura bar3I kaTelI, daNDotpala, harra, baher3A, AmalA, bAsA, saptalA (snuhI bheda) aura saMbhAla samAna bhAga mizrita 20 tole lekara sabako ekatra pIsa 1 | 2 sera ghImeM uparokta kAtha aura kalka milA kara mandAgnipara pakA / jaba pAnI jala jAe to ghIko chAna leN| isake sevana se vAtaja, pittaja aura kaphaja prameha, hRdayazUla, bastizUla, 13 prakArake mUtrAghAta, hikkA, zvAsa, kAsa, samasta lakSNoM yukta rAjayakSmA, svarakSaya, uro roga, raktapitta, aruci aura samasta pramehajanya vikAra naSTa hote haiM / ( mAtrA --- 1 tolA / ) ra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bRhadAtrIdhRtam (bhai. ra. / bahumUtrA.) 649 pra. saM. 3290 dhAtrIvRtam (vRhat ) dekhiye 1 (6763) bRhaddhAnvantaraM ghRtam ( ra. ra. / prameha . ) dantIcitrakamUlAnAmaSTAvaSTaupalAni ca / abhAviMzatiyA SaTpalaM devadAru ca / / kadambanIpavaruNa pampAkAmrapunarnavAH / cirabilvaJca sarveSAM SaTpalAni pRthak pRthak / / dve paJcamUlya saMkuTa pRthagADha kasammine / pakavA caturguNe toye pAdazeSe ghRtAvakam // vipacetpaJcalavaNaiH paJcakolaizva kArSikaiH / bRhaddhAnvantaramidaM ghRtaM viMzatimehanut // AgneyaM bRMhaNaM caiva hanti nAnAvyathA nRNAma || gulmazvayathukuSThAzaiH zvAsahikkodarApaham / rasAyanamidaM sarpiH zreSThaM brahmAbhipUjitam // For Private And Personal Use Only kvAtha -- dantImUla aura cItAmUla 40-40 tole harra 100 tole, tathA devadAru, kadamba, azokakI chAla, baranekI chAla, amalatAsa, AmakI chAla, punarnavA (bisakhaparA) aura karaJjakI chAla 3030 tole evaM dazamUla 8 sera le kara sabako ekatra kUTa kara 8 gune pAnI meM pakAyeM aura cauthA bhAga zeSa rahane para chAna leM / kalka -- seMdhA namaka, sAmudra namaka, kAlA namaka (saMcala), kAca lavaNa, biDa lavaNa, pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA aura sAMTha 11 - 1 tolA le kara sabako ekatra pIsa leM /
Page #653
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi. 8 sera ghImeM uparokta kAtha aura kalka milA 2 sera ghImeM uparokta kAtha, kalka aura 4. kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to sera dUdha milA kara mandAgni para pakAyeM aura jalAMza ghIko chAna leN| zuSka ho jAne para ghIko chAna leN| . ' isake sevanase 20 prakArake prameha, gulma, .. . isake sevanase.tridoSaja grahaNI, arza, malAvazotha, kuSTha, arza, zvAsa, hikkA aura udara rogoMkA rodha, vAyu aura pravAhikAkA nAza hotA tathA. nAza hotA hai| balavarNa aura agniko vRddhi hotI hai / ( mAtrA-1 tolA / ) yaha ghRta hRdayake liye bhI hitakArI hai / (mAtrA--1 tolaa|) vRhadAsAdyaM ghRtam (67655) vyAghrIghRtam (va. se. ; re. ra. / raktapittA.) (.yo. ra. ; bhai. ra. / svarabhedA. ; ga. ni. / pra. saM. 5248 mahAvAsAdyaM ghRtam dekhiye / svarabhaMgA. ; vR. maa.| sva. ; va. se. / vRhannArAcakaM ghRtam __ arocakA. ; vR. yo. t.| ta. 81 ) ( bhai. ra. / udara.) vyAghrIsvagsavipakvaM rAsnAvATayAlagokSurapra. saM. 3483 nArAcaghRtam (vRhad ) __ vyaapaiH| dekhiye / sarpiH svaropaghAtaM hanyAt kAsazca paJcavidham / / zuSkadravyamupAdAya svarasAnAmasambhave / ..(6764) vRhanmasUrAdya ghRtam / vAriNyaSTaguNe sAdhyaM grAhyaM pAdAvazepitam // (va. se. / grahaNya.) kalka--rAsnA, pIle phUlakI kharaiTI, gokharu, mamUrasya tulA kyAthe ghRtaprasthaM vipAcayet / | sAMTha, mirca aura pIpala 5-5 tole le kara sabako pippalI pippalImUlaM cavyacitrakanAgaram // ekatra pIsa leN| tansiddhaM dviguNe kSore grahaNInaM tridoSanuta / 3 sera dhImeM yaha kalka aura 12 sera kaTelI durnAmAnilaviSTambhaM jayeccaiva pravAhika m // kA svarasa DAla kara mandApti para pakAveM / jaba balavarNakaraM hRdyamagnisandIpanaM param // pAnI jala jAya to dhIko chAna leN| - kvAtha-3 sera 10 tole masUrako kUTa isake sevanase svarabhaMga aura pAMca prakArakI kara 25 sera pAnImeM pakAveM aura 6 / sera pAnI khAMsI naSTa hotI hai| (mAtrA--1 tolA) zeSa rahane para chAna leN| yadi kaTelIkA rasa na mile to 6 sera kaTelI. ___karaka--pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA aura ko 48 sera pAnImeM pakAveM aura 12 sera rahane seTha 4-1 tole le kara sabako ekatra pIsa leN| / para chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #654
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhRtaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6766) vyoSAdighRtam isameM zahada milA kara sevana karanese kaphaja . (vR. maa.| gulmA. ; ga. ni. / gulmAH kAsa naSTa hotI hai| 25; va. se.) ( mAtrA--1 tolA / ) savyoSakSAralavaNaM dazamUlabhRtam ghRtam / (6768) vyoSAdhaM ghRtam (2) kaphagulmaM haratyAzu sahibiDadADimam / / ( bhai. ra. / arzI. ; ca. da.) kvAtha--2 sera dazamUlako 16 sera pAnImeM vyoSagarbha palAzasya triguNe bhasmavAriNi / pakAveM aura 4 sera zeSa rahane para chAna leN| sAdhitaM pibataH sarpiH patantyazAMsyasaMzayam // kalka-sAMTha, mirca, pIpala, javAkhAra, seMdhA- palAza chAlakI bhasmakA (kSAra nirmANa vidhise namaka, hIMga, biDa namaka aura anAradAnA 1-1 // banA huvA ) pAnI 3 sera, ghI 1 sera aura trikuTe tolA le kara sabako ekatra pIsa leN| kA kalka 10 tole le kara sabako ekatra milA 1 sera ghImeM uparokta kAtha aura kalka malA | kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to kara mandAgni para pakAveM aura pAnI jala jAne para | | ghIko chAna leN| ghIko chAna leN| ___ yaha ghRta arzake massoMko naSTa kara detA hai| isake sevanase kaphaja gulma naSTa hotA hai| (6769) vyoSAdhaM ghRtam (3) ( mAtrA--1 tolA / ) (bhai. ra. / pANDu. ; ca. da. ; vR. mA. ga. ni ; (6767) vyoSAdhaM ghRtam (1) ___ va. se. / pANDu. ; ca. saM. / ci. a. 20) (va. se. / kAsA. ; vR. yo. ta. / ta. 78 ; vyoSaM bilvaM dvirajanI triphalA dvipunarnavam / vR. ni. ra. ; yo. ra.) mustAnyayorajaH pAThA viDaoN devadAru ca // vyoSAjamodacitrakajIrakaSaD vRzcikAlI ca bhArgI ca sakSAraistaiH zRtaM ghRtam __ granthikacavyakalkitam / sarvAn prazamayatyetad vikArAn mRttikA- . kRtAn // sarpiH kaphakAsaharaM vAsakarasasAdhitaM samadhu // kalka-soMTha, mirca, pIpala, belakI chAla, soTha, mice, pApala, ajamoda, cautA, jIrA, haldI, dAruhaldI, hare, baher3A, AmalA, sapheda popalAmUla aura cava 11-1 / tolA le kara sabako aura lAla punarnavA, nAgaramothA, lohacUrNa. pAThA, ekatra pIsa leM / bAyabiDaMga, devadAru, vRzcikAlI aura bharaMgI 1-1 1 sera ghImeM 4 sera bAsekA rasa aura yaha tolA le kara sabako ekatra pIsa leN| kalka milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI 144 tole ( Der3ha sera 24 tole ) ghImeM jala jAya to ghIko chAna leN|.. | uparokta kalka aura 4 gunA (7 sera 16 tole) For Private And Personal Use Only
Page #655
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 652 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi dUdha milA kara mandAgni para pakAveM / jaba dUdha jala kalka--soMTha, mirca, pIpala, javAkhAra, jAya to ghIko chAna leN| | cItAmUla, cava, bharaMgI, harra, kacUra, soMTha, kharaiTI, isake sevanase mRttikAbhakSaNa-janya samasta zAlaparNI, vidArIkanda, mulaiThI aura seMdhA namaka vikAra naSTa hote haiN| 1-1 tolA le kara sabako ekatra pIsa leN| (6770) vyoSAcaM nAvanaM ghRtam (ga. ni. / svarabhaGgA. 12) 1 // sera ghImeM yaha kalka aura 6 sera pAnI vyoSakSArAgnicavikAmArgIpathyAvadhUzivA | milA kara mandAgni para pkaaveN| jaba pAnI jala balAvidArigandhAbhiviMdAryA madhukena c| jAya to ghIko chAna leN| siddhaM salavaNaM sapinasyaM svaryamanuttamam // | isakI nasya lenese svara sudharatA hai| iti vakArAdighRtapakaraNam atha vakArAditailaprakaraNam (6771) vacAditailam (1) ise pInese apacI ( kaNThamAlA bheda ) samUla (vA. bha. / u. a. 30) | naSTa ho jAtI hai| vcaahriitkiilaakssaaktturohinniicndnaiH|| (mAtrA--6 maashe|) tailaM prasAdhitaM pItaM samUlAmapacI jayet // (6772) vacAditailam (2) kalka--baca, haldI, lAkha, kuTakI aura (rA. mA. / strI rogA 6) sapheda candana 4-4 tole le kara sabako ekatra vacAharidrAkaTukApriyaGgupIsa leN| kRtAJjalobhiH sahitaM vipakvam / tailaM ghRtaM gomahiSIbhavaM ca .. kyAtha-baca, haldI, lAkha, kuTakI aura nasyena vRddhiM stanayovidhatte / / lAla candana 64-64 tole le kara sabako ekatra kvAtha --baca, haldA, kuTakI, phUla priyaMgu kUTa kara 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera zeSa aura lajjAvatI 1-1 sera le kara sabako ekatra rahane para chAna leN| kUTa kara 40 sera pAnImeM pakAveM aura 10 sera 2 sera telameM uparokta kalka aura kvAtha milA pAnI zeSa rahane para chAna leN| kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya kalka---kAthakI samasta oSadhiyAM 5-5 to telako chAna leN| | tole le kara sabako ekatra pIsa leN| For Private And Personal Use Only
Page #656
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam caturthoM bhAgaH 2 // sera tela athavA gAya yA bhaipake ghImeM isakI mAlizase bAla koMkA zoSa roga naSTa uparokta kAtha aura kalka milA kara mandAgni para hotA hai| pakAveM / jaba pAnI jala jAya to chAna leN| / (6775) vacAdyaM tailam (2) isakI nasya lenese striyoMke stana bar3hate haiN| (va. se. / gulmA. ; su. saM. / a. 37) (6773) vacAdisUryapAkatailam | vcaapusskrkusstthlaamdnaamrsindhujaiH| (rA. mA. / bAlarogA. 11) kAkolIdvayayaSTayA medAyugmakuTannaTaiH / / vacAbalAmUlakRtena cUrNa pAThAjIrakajIvantIbhArgIcandanaka-phalaiH / nonmizritaM sUryakaraprataptam / saralAgurubilvAmravAjigandhAmiddhibhiH / / pAhuH zizUnAM sakalAmayana viDaGgArabadhazyAmAtrinmAdhikAdibhiH / mabhyaJjanAtpuSTikaraM ca tailam // piSTaistailaM pacetkSIre pazcamUlIrasAnvite / 1 sera tilake telameM baca aura kharaiTIkI gulmAnAhAnimAndyA grahaNImUtrasaGginAm / jar3akA 5-5 tole bArIka cUrNa milA kara dhUpameM anuvAsanavidhau yuktaM shsyte'nilrogissu|| rakha deM / jaba vaha khUba garama ho jAya to chAna leN| kalka-baca, pokharamUla, kUra, ilAyacI, isakI mAlizase bAlakoMke samasta roga naSTa mainaphala, devadAru, seMdhA namaka, kAkolI, kSIrahote aura ve puSTa hote haiN| phAkolI, mulaiThI, medA, mahAmedA, nAgaramothA, pAThA, ( auSadhe milA kara telako kAMca pAtra meM bhara jIrA, jIvantI, bharaMgI, sapheda candana, kAyaphala, kara, usakA mukha banda karake 7 dina taka dhUpameM cIra, agara, belakI chAla, AmakI chAla, asagandha, rakhanA cAhiye / ) cItA, vRddhi, bAyabiDaMga, amalatAsa, kAlI nisota, nisota aura pIpala 1-1 tolA le kara sabako (6774) vacA tailam (1) | ekatra pIsa leN| (ga ni. / bAlaro. 11) kvAtha-belachAla, aralu kI chAla, khambhAbacAvayaHsthAtagarakAyasthAcorakaiH zRtam / rIkI chAla, pADhalakI chAla aura aranI 6 sera bastamUtrasurAbhyAM ca tailamabhyaane hitam // 16 tole le kara sabako ekatra kUTa kara 8 gune __ kalka--baca, AmalA, tagara, kAkolI aura (49 // sera 8 tole ) pAnImeM paka.veM aura 12 coraka 5-5 tole le kara sabako ekatra pIsa leN| sera 32 tole zeSa rahane para chAna leN| 2 // sera tilake tela meM yaha kalka aura 5-5 3 sera 8 tole tilake telameM uparokta kalka, sera bakarekA mUtra tathA surA ( zarAba) milA kara kvAtha aura 3 sera 8 tole dUdha milA kara mandAgni dhImI agni para pkaaveN| jaba zarAba aura mRtra jala para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to telako jAe to telako chAna leN| chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #657
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 654 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi isakI bastI lenese gulma, AnAha, agnimAMdya, haiN| isake atirikta yaha nAr3Ibaga (nApUra ) aura arza graha gI aura mUtrAvarodhakA nAza hotA hai| duSTa vraNoMko bhI naSTa karatA hai| (6776) vajrakaM talam (1) (6777) vajrakaM tailam (2) (vR. mA. ; vR. ni. ra. ; ra. ra. ; va. se. ; ___(ga. ni. / tailA. 2) ca. da. / kuSThA. ; vR. yo. ta. / ta. 120) mUlaM zatAhAccazirISAzvamArAsaptaparNakaraArkamAlatIkaravIrajam / danmiAlatyAzcitra kAsphotanimbAt / mUlaM snuhIzirISAbhyAM citrakAsphotayorapi // bIjaM kAracaM sArSapaM prApunATaM viSalAGgalavajrAkhyakAzIsAlaM manaHzilAm / karaabIjaM trikaTuM triphalAM rajanIdvayam / / zreSThaM jantughnaM tryUSaNaM dve haridre // siddhArthakaM viDaGgaM ca prapunnATaM ca saMharet / tailaM pakvaM sAdhitaM taiH samUtraimUtrapiSTaiH pacettailame bheH kuSThavinAzanam / / - stvagdoSANAM kuSThanADItraNAnAm / abhyaGgAdvajra nAma nADIduravaNApaham / / abhyaGgena zleSmavAtodbhavAnAM . kalka-sataunekI jar3akI chAla, karaJjamUla, nAzAyAlaM vajrakaM vajratulyam / / AkakI jar3a, mAlatIkI jar3a, kanerako jar3a, snuhI . (thohara) kI jar3a, sirasakI jar3akI chAla, citraka kalka -soyekI jar3a, sirasako chAla, kanera mUla, koyalakI jar3a, bachanAga, kaliyArIkI jar3a, kI chAla, AkakI jar3akI chAla, camelIkI jar3a, vajrI (seMDa-sehuMDakI jar3a ), kasIsa, haratAla, cItekI jar3a, koyalakI jar3a, nImakI chAla, karaJjamanasila, karaJjabIja, soMTha, mirca, pIpala, harI, bIja, sarasoM, pavAMDake bIja, harI, baher3A, AmalA, baher3A, AmalA, haldI, dAruhaldI, sarasoM, bAya bAyabiDaMga, soMTha, mirca, pIpala, haldI aura dArubiDaMga aura paMvAr3a ke boja samAna bhAga mizrita 1 haldI samAna bhAga mizrita 1 sera le kara sabako sera le kara sabako gomUtrameM pIsa leN| gomUtrameM pIsa leN| 8 sera sarasoM ke tela meM yaha kalka aura 32 ___8 sera sarasoMke tela meM yaha kalka aura 32 sera gomUtra milAkara mandAgni para pakAveM / jaba | sera gomUtra milA kara mandAgni para pakAveM / jaba gomUtra jala jAya to telako chAna leM / gomUtra jala jAe to telako chAna leN| isakI mAlizase saba prakArake kuSTha naSTa hote yaha tela tvagdoSa, kuSTha, nAr3IvaNa aura vAta kaphaja carma rogoM meM upayogI hai| 1 kaI granthoM meM bachanAgase manasila takakI oSadhiyoMko abhAva hai| isako mAliza karanI cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #658
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] ... caturtho bhAgaH (6778) vajrakaM telam (3) ( mahA) pacettailAvazeSaM ca gomUtre'tha ! caturguNe / (ga. ni. / tailA 2 ; vA. bha. / ci. a. tailAvazeSa paktvA ca tattailaM prasthamAtrakam // 19 ; va. se.) gandhakAgnizilAtAlaM viDaGgAtiviSA viSam / eraNDatAyaghananIpakadambamArgI tiktako zAtakI kuSThaM vacA mAMsI kaTutrayam // ___ kmpillvellphliniisurvaarinniibhiH| potadAru ca yaSTayA sarjikAkSArajIrakam / nirguNDayaruSkaramurAhasuvarNadugdhA devadAru ca kAMzaM cUrNa taile vinikSipet // zrIveSTagugguluzilApaTutAlavizvaiH // vajratailamiti khyAtamabhyaGgAt sarvakuSThanut // tulyaM snugarkadugdhaM siddhaM tailaM mahAvajrakAham / snuhI ( seMDa-thUhara ) kA dUdha 1 sera, Akaatizayati vajrakaguNAn zvitrArthIgranthi- . kA dUdha 1 sera, dhatUre aura cItekA. rasa 1-1 sera, bhaisake gobarakA rasa 1 sera, tilakA taila 5 mAlAnam // sera aura gomUtra 20 sera le kara sabako ekatra araNDamUla, rasauta, nAgaramothA, azokakI milA kara mandAgni para pakAveM / jaba tela mAtra chAla; kadambakI chAla, bharaMgI, kamIlA, bAyabiDaMga, zeSa raha jAya to chAna leN| kaliyArIkI jar3a, indravAruNI ( indrAyaNa ) ko ___yaha tela 1 sera le kara usameM gandhaka, cItA, jar3a, saMbhAla, bhilAvA, murAmAMsI, coka ( satyA manasila, haratAla, bAyabir3aGga, atIsa, bachanAga, nAzIkI jar3a ), zrIveSTha (dhUpa sagla ), gUgala, kar3avI tUMbI, kUTha, baca, jaTAmAMsI, seAMTha, mirca, manasila, seMdhA namaka, haratAla aura soMTha samAna pIpala, dAruhaldI, mulaiThI, sajI, javAkhAra, jIrA bhAga mizrita 1 sera le kara sabako ekatra aura devadArukA 11-1 / tolA bArIka cUrNa milA pAsa leN| kara acchI taraha ghoTa kara rakkheM / 8 sera sarasoMke telameM yaha kalka, 32 sera isakI mAlizase samasta prakArake kuSTha naSTa pAnI aura 8-8 sera sehuMDa (thUhara) aura AkakA | hote haiM / dUdha milA kara mandAgni para pakAveM / jaba dUdha aura (6780) vaTAvarohAditailam pAnI jala jAya to telako chAna leN| " ( vR. mA. / kSudra zegA. ; yo. ta. / ta. 73 ) ....yaha tela zvitra, arza aura gaNDamAlAko naSTa | vaTAvarohakezinyozcUnAdityapAcitama / karane meM atyanta prabhAvazAlI hai| guDUcI svarase tailamabhyAGgAkezarohaNam // ..(6779) vajrItalam . ___bar3ake aGkura aura jaTAmAMsIkA cUrNa 5-5 (zA. saM. / khaM 2 a. 9 ; yo. ci. m.| | tAla, tilakA tala 1 sara Ara giloyakA svarasa a. 6. ; ra. ra. sa. / u. a. 20 ; ra. ra.) 4 sera le kara sabako ekatra milA kara dhUpameM rakha vanIkSIraM ravikSIraM dravaM dhattaracitrajam / - deM / jaba pAnI sUkha jAya to telako chAna leN| mahiSIvibhavaM drAvaM sAzaM tilatailakam // 1 ra. ra. sa. meM. gomUtra kA abhAva hai| For Private And Personal Use Only
Page #659
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 656 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [dhakArAdi isakI mAlizase indraluptake sthAna para bAla 4 sera telameM yaha kAtha milA kara mandAgni nikala Ate haiN| para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako (6781) varuNAditailam chAna leN| ( vR. mA. / karNa rogA.) isakI AsthApana basti denese zarkarA, azmarI, varuNArkakapitthAmrajambUpallavasAdhitam / zUla aura mUtra kA nAza hotA hai| pUtikarNApahaM tailaM jAtIpatraraso'tha vA // (6783) vaMzAvalekhAditailam kyAtha-baranA, Aka, kaitha, Ama Ara [ vR. mA. / karNa rogA.) jAmanake patte 1-1 sera le kara sabako ekatra kUTa vaMzAvalekhAsaMyuktaM matre vA'jAvika bhiSak / kara 40 sera pAnImeM pakAveM aura 10 sera pAnI tailaM pacettena karNa pUrayetkarNazUlinaH // zeSa rahane para chAna leN| 1 sera telameM 10 tole bAMsakI chAlakA kalka-uparokta pAMcoM oSadhiyAM 5-5 kalka aura 4 sera bakarI yA bher3akA mUtra milA kara tole le kara sabako ekatra pIsa leN| mandAgni para pakAveM / jaba mUtra jala jAya to telako . 2 // sera tela meM yaha kAtha aura kalka milA chAna leN| kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ise kAnameM DAlanese karNazUla naSTa hotA hai / telako chAna leN| (6784) vAjigandhAdi tailam ___ yaha tela athavA camelIke pattoMkA rasa kAnameM DAlanese pUtikarNa roga naSTa hotA hai| ( yo. ra. / bAtavyA. ; bR. mA. / vAtA. ; ga. (6782) varuNAdyaM tailam ni. / vAtA. 19) ( bhai. ra. ; ca. da. ; va. se. / azmarya. ; bhA. vAjigandhAvalAbilvadazamUlyambumAdhitam / pra. / ma. khaM. 2 azmarya.) gRdhrasyAM tailamairaNDaM bastau pAne ca zasyate // tvapatrapuSpamUlasya varuNAt satrikaNTakAt / asagandha, kharaiTI, belako chAla aura dazakaSAyeNa pacetailaM vastinAsthApanena ca / / / mUlakI pratyeka oSadhi AdhA AdhA sera le kara zarkarAzmarozUlanaM mUtrakRcchavinAzanam // sabako ekatra kUTa kara 52 sera pAnAmeM pakAveM aura baranekI chAla, patra, puSpa aura jar3a milita / 13 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM / 4 sera, evaM gokharu 4 sera le kara donoMko ekatra / sera araNDI ke tela meM yaha kAtha milAkara kaTa kara 64 sera pAnImeM pakAveM aura 16 sera mandAgni para pakAveM / jaba kAtha jala jAya tA zeSa rahane para chAna leN| telako chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #660
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] caturthoM bhAgaH isakI basti lene aura ise pInese gRdhrasI 2 sera tilake telameM uparokta kAtha tathA 8 naSTa hotI hai| | sera gAya yA bhaiMsakA dUdha aura kalka milA kara ( mAtrA-1 tolaa|) mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to telako chAna leN| (6785) vAtakulAntakaM tailam isakI mAliza karane yA nasya lene athavA (ra. ra. / vAtA.) isake pInese bhagna, khaJja aura paGgutA Adi vAtamUlaJcaivAzvagandhAyA gRhItvA khaNDazaH zatam / | rogoMkA nAza hotA hai| pazcAzat palamAnantu jaladroNe vipAcayet // pAdazeSe haretkvAtha kvAthAMzaM tilatailakam / (6786) vAtAritailam (1) tailAcaturguNaM kSIraM gavyaM vA mAhiSantathA / (ga. ni. / pAra. tailA. 2 ) zatapuSpA kaNA cailA kuSThazca kaNTakArikA / | zatAvaryAstulAmekAM tulAM gokSurakasya ca / zuNThI yaSTI devadAru zAlaparNI punarnavA // | tulAdhai tilatailasya cairaNDasya palAni SaT // maniSThA patrakaM rAsnA vacA puSkaramUlakam / eraNDapatrasvarasapalAni nava kArayet / yavAnI bhUtikaM mAMsI nirguNDI payasyA blaa|| bukazigrukatArI sinduvArasuvarNakAt // vahigokSurakazcaiva mRNAlaM bahuputrikA / nIlikAgranthiparNAbhyAM karaakezaramakAt / matikarSamidaM yojyaM sarvamekA pAcayeta // SaTpalaM guggulordattvA tailaM mRta minA pacet / / tailazeSaM samuddhatya siddha pAtakulAntakam / kaubjyaakssepkpaanggulymupttvjmndgaamisaaH| abhyaGge yojayet pAne nasyakarmaNi sarvadA // | pakSAghAtahanustambhasandhirogAdikAnapi // bhagnAnAM khaapanAM zAntimAnoti nAnyathA| nAzayettatkSaNAdeva tamaH sUryodaye yathA / ___ kvAtha-3 sera 10 tole asagandhako kaTa | tailaM vAtArinAmedaM sarvavAtaharaM param // kara 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera zeSa kvaath-6| sera zatAvara aura 6 / sera rahane para chAna leN| gokharuko ekatra kUTa kara 64 sera pAnI meM pakAveM kalka--soyA, pIpala, ilAyacI, kUTa, aura 16 sera pAnI zeSa rahane para chAna leM / kaTelI, soMTha, mulaiThI, devadAru, zAlaparNI, punarnavA kalka---araNDakI jar3a, saMhajanekI jar3a, ( bisakhaparA ), majITha, tejapAta, rAsnA, baca, | araNI, sapheda saMbhAlU dhatUrA, nIlikA, gaThIvana, pokharamUla, ajavAyana, kAyaphala, jaTAmAMsI, saMbhAlU, | karana aura bhaMgarA tathA gUgala 6-6 pala le kara kSIrakAkolI, kharaTI, cItA, gokharu, kamalanAla sabako ekatra pIsa leM / aura zatAvara 10-11 tolA le kara sabako ekatra 6 / sera tilakA tela aura 60 tole araNDakA pIsa leN| tela, 60 tole araNDake pattoMkA svarasa evaM upa 12 For Private And Personal Use Only
Page #661
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi rokta kvAtha aura kalka ekatra milA kara mandAgni / isakA lepa karanese jaMghA, bAhU, hAthoMkI para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako uMgaliyoMke poravoM tathA paira aura sirakA kampana; chAna leN| | kuSTha, tIna bhagandara, aneka prakArake braNa, gRdhrasI yaha tela kubjatA, AkSepaka, paGgutA, suptatA, Adi aneka vAtaja rAga Ara kaSTasAdhya nAr3Ana gamanazaktikI mandatA, pakSAghAt, hanustambha, sandhi- | AdikA nAza hotA hai| gata pIr3A Adi samasta vAtaja rogAMko atyanta __ (6788) vAyucchAyAsurendratailam - zIghra naSTa kara detA hai| __ (bhai. ra. ; dhanva. / vAtavyA.) ( isakI mAlizake sAtha sAtha ise pInA bhI cAhiye / mAtrA-3 se 6 mAze taka ) cATayAlakaM palazataM tatsamaM dazamUlakam / (6787) vAtAritailam (2) (mahA) jalaSoDAMzake paktvA pAdazeSa samuddharet // etatkAthe pacettailaM dvAtriMzatpalameva ca / (ra. saM. ka. / ullA. 5; ra. kA. dhe. / nADItraNA.) kalkAthai dIyate tatra mabhiSThA raktacandanam // sUtendraM balitAlakaM ca kunaTI khalve samAMza dinaM sauvIreNa vimarca tena vasanaM vartIkRtaM lepayet // kuSThamelA devadAru zailajaM saindhavaM vacA / tailena pravilepitaM ca vahuzo vahni tato dIpaye " kakolaM padmakASThazca zRGgI tagarapAdikA / ttasmAdyadgalitaM ca tailamasitaM tenAGgalepaH kRtH|| guDUcI mudgaparNI ca mASaparNI zatAvarI / jaGghAbAhukarAgrapAdazirasAM kampAnazeSAJjaye- nAgajihvA zyAmalatA zatapuSpA punarnavA // skuSTa tIbrabhagandaraM vraNagaNAvogAnmahAgRdhrasIm / eSAM toladvayaM bhAgaM dattvA tailantu pAcayet / anyAn rogagaNAMzca vAtajanitAnnADIvraNAnda etattailavaraM nAmnA vAyucchAyAsurendrakam / / starAna | sarvavAtavikAreSu hitaM puMsAzca yoSitAm / vikhyAtaM bhuvanatraye gadaharaM vAtAritailaM mahata // hInazukrAtavAnAJca nArINAzca vizeSataH / / pArA, gandhaka, haratAla aura manasila samAna ceto vikAraM hantyAzu vAyumAkSepasambhavam / bhAga le kara sabako 1 dina ekatra ghoTa kara kajalI | marmavAtaM zramakRtaM gAtrakampAdikaM tathA // banAveM aura phira use kAMjImeM ghoTakara kapar3ekI hikkAM zvAsazca kAsazca vAtapittaptamudbhavam / battIpara usako lepa karake sukhA leM / tatpazcAt apasmAre mahonmAde hitaM lepe ca bhakSaNe // isa battIko bAra bAra telameM bhigoveM aura phira zrImadgahananAthena racitaM vizvasampade // usakA eka sirA cimaTese pakar3akara dUsaremeM Aga | / kyAtha---(1) 6 / sera balA (kharaiTo) ko lagA deM; isase jo kAlA tela Tapake use cInI yA 200 sera pAnImeM pakAveM aura 50 sera zeSa rahane kAca Adike pAtrameM ekatrita kara leN| para chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #662
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] caturtho bhAgaH 659 (2) 6 / sera dazamUlako 200 sera pAnImeM | lAkSArasADhakazcaiva tathaiva dadhimastukam / pakAveM aura 50 sera rahane para chAna leN| candanaJcAmRtA bhArgI dazamUlaM nidigdhikA // kalka-majITa, lAla candana, kUTha, ilA eteSAM viMzatipalaM jaladroNe vipAcayet / yacI, devadAru, bhUri charIlA, seMdhAnamaka, baca, - pAdazeSe sthite kAthe tailaM tenaiva mAdhayet // kaMkola, padmAka, kAkar3AsiMgI, tagara, giloya, kAsAn jvarAn raktapittaM pANDurogaM halImakam / mudgaparNA, mApaparNI, zatAvara, anantamUla, kAlI kAmalAzca kSatakSINaM rAjayakSmANameva ca // sArivA, soyA aura punarnavA 2-2 tole le kara zvAsAn paJcavidhAn hanti balavarNAgnipuSTikRt / sabako ekatra pIsa leN| tailaM vAsAcandanAdi kRSNAtreyeNa bhASitam // kalka-sapheda candana, reNukA, khaTTAzI 4 sera telameM uparokta kAtha aura kalka milA ( jundabedastara ), asagandha, prasAraNI, dAlacInI, kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to ilAyacI, tejapAta, pIpalAmUla, nAgakesara, medA, telako chAna leN| mahAmedA, soMTha, mirca, pIpala, rAsnA, mulaiThI, bhUri yaha taila strI aura puruSoM ke samasta vAtaja | charIlA, kacUra, kUTha, devadAru, phUlapriyaMgu aura rogoMmeM hitakArI hai vizeSataH zukrakSINatA aura baher3A 5-5 tole le kara sabako ekatra pIsa leM / ArtavakI hInatAmeM atyanta upayogI hai| isakI kvAtha--(1) 6 / sera bAseko kUTa kara 32 mAliza karane aura ise pInese citta vikRti, AkSe- sera pAnImeM pakA aura 8 sera rahane para chAna leN| paka, marmagata vAyu, zrama janita gAtrakampana, hikkA, (2) lAla candana, giloya, bharaMgI, dazamUla, zvAsa, vAta pittaja kAsa, apasmAra aura mahA | aura kaTelI 20-20 pala ( 10-1 / sera ) le unmAda, AdikA nAza hotA hai / kara sabako ekatra kUTa kara 32 sera pAnImeM pakAce ( mAtrA--3 se 6 mAze taka / ) / aura 8 sera zeSa rahane para chAna leN| 8 sera tilake tailameM uparokta kalka aura ____ (6789) vAsAcandanAyatailam donoM kAtha tathA 8 sera lAkhakA rasa aura 8 sera . ( bhai. ra. / kAsaro.) dahIkA pAnI ( dahIse 2 gunA pAnI milA kara candanaM reNukA pUtiIyagandhA prasAraNI / banAyA huvA taka ) milA kara mandAgni para pakAveM / trisugandhi kaNAmUlaM nAgakezarameva ca / jaba jalAMza zuSka ho jAya to telako chAna leM / mede dve ca trikaTukaM rAsnA madhukazailajam / ___ yaha tela kAsa, jvara, raktapitta, pANDu, halIzaTI kuSThaM devadAru vanitA ca vibhItakam // maka, kAmalA, kSata kSINatA, rAjayakSmA aura zvAsa meM eteSAM palikairbhAgaH pacettailADhakaM bhiSak / . upayogI hai| isakI mAlizase bala varNa aura vAsAyAzca palazataM jaladroNe vipAcayet // agnikI vRddhi bhI hotI hai / For Private And Personal Use Only
Page #663
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 660 www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH (6790) vAsArudratailam (bhai. ra. / kuSThA. ) triphalA nimbhaNTAkI vRhatyaiau sapunarnavA / haridre vRSanirguNDayau paTolakanakAiyau // haritAlaM zilA kuSThau lAGgalIdADimA hRyau apAmArgaviSaM caiva jayantI pUtikaTphalau || eSAM karSadvayaiH kalkaistailaprasthaM vipAcayet / caturguNe guDUcyAca rase vaidyaH samAhitaH / / caturguNantu gokSIraM vRSapatrarasaM tathA / davAvatArayedvai rudramantraM samAjapet // kuSTaM duSTavaNaM visarpa vidradhiM tathA / nADIvraNaM vraNaM ghoraM vAtaraktaM sudurjayam // sannipAtajvaraM caiva zirorogaM sudAruNam / zothaJca galagaNDaJca zlIpadantvarbudaM tathA // vAtarogAnazeSAMzca antravRddhiM sudAruNam / pInasazvAsakAsaJca sudAruNabhagandaram // upadezaM mahAghoraM cakSu zUlazca nAzayet / carmotthAn sarvarogAMzca tailametadvinAzayet // rudratailamidaM nAmnA svayaM rudreNa bhASitam // kalaka - - harra, baher3A, AmalA, nImakI chAla, bhaNTA ( bar3I kaTelI), choTI aura bar3I kaTelI, punarnavA ( bisakhaparA ), haldI, dArUhaldI, bAsA (aDUsA), saMbhAlu, paTola, dhatUrA, haratAla, manasila, kUTha, kaliyArIkI jar3a, anArakI chAla, apAmArga ( ciraciTA ), mIThA viSa ( bachanAga ), jayantI, khaTTAsI (jundabedastara ) aura kAyaphala 2 // - 2 // tole le kara sabako ekatra pIsa leM / 2 sera sarasoM ke tela meM yaha kalka, 8 sera Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ vakArAdi giloya kA rasa, 8 sera godugdha aura 8 sera bAseke pattoM kA rasa milA kara mandAgni para pakAyeM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to telako chAna leN| yaha tela dAda, ku, duSTa vraNa, visarpa, vidradhi, nADIvraNa, bhayaMkara vAtarakta, sannipAta jvara, dAruNa ziroroga, zotha, galagaNDa, zlIpada, arbuda, samasta vAtajaroga, dAruNa antravRddhi, pInasa, zvAsa, kAsa, bhagandara, bhayaMkara upadaMza, cakSuzUla aura samasta carma rogako naSTa karatA hai / (6791) vicarcikAritailam ( bhai. ra. / kuSThA. ) jAtInimbArka kuTajadrANapuSpAmbhasA samam / kalkai rnizA viSavyoSakupIlukakaliGgakaiH // azvamArazilAtAla kAsIsaiva sanAgaraiH / pacetkolamitairvaidyaH kaTutelazarAvakam // etattailaM nihantyAzu vicarcImatidAruNAm / nADIvraNaJcopadezaM cirotthaJca bhagandaram // kalka --- haldI, mIThA viSa ( bachanAga ), soMTha, mirca, pIpala, kucalA, indrajau, kanerakI jar3a, manasila, haratAla, kasIsa aura soMTha sAr3he sAta sAta mAze le kara sabako ekatra pIsa leM 1 40 tole sarasoM ke telameM 40-40 tole camelI ke pattoM kA rasa, nIma ke pattoM kA rasa, AkakA svarasa, kur3ekI chAlakA rasa aura droNapuSpI ( gUmA ) kA rasa milA kara mandAgni para pakAyeM jaba jalAMza zuSka ho jAya to telako chAna leM 1 isakI mAliza se atyanta dukhadAyI vicarcikA For Private And Personal Use Only
Page #664
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] caturthoM bhAgaH nADIvraNa ( nAsUra ), upadaMza aura purAnA bhaga- sera gomUtra milA kara mandAgni para pakAveM / jaba ndara naSTa hotA hai| mUtra jala jAya to telako chAna leM / vijayabhairavatailam ise lagAnese yUkA (jU) aura likSA (lIkha) (sUtatailam) hamezAke liye naSTa ho jAtI haiM / ( ra. caM. ; yo. ra. ; vR. ni. ra. ; vai. ra. ; ra. (6794) viDaGgAditailam (1) kA. dhe. / vAtavyA ; rase. ci. ma. / a. 9 ; ( bhai. ra. / zlIpadA. ; yo. ra. ; vR. mA. ; dhanvaM. ; ra. ra. sa. / u. a. 21 ; bhai. ra. ra. ra. ; va. se. ; yo. ta. / ta. 58 ; vR. AmavAtA.) yo. ta. / ta. 109) pra. saM. 6787 " vAtAri tailam " dekhiye| viDaGgamaricArkeSu' nAgare citrake tathA / (6792) vijayabharavatailama (mahA) | bhadradAlakAhe ca sarveSu lavaNeSu ca // ( bhai. ra / AmavAtA.) tailaM pakvaM pibedvApi zlIpadAnAM nivRttaye // phaNiphenayutazcaitanmahadvijayabhairavam // ___ kalka-bAyabiDaMga, kAlI mirca, AkakI | jar3akI chAla, soMTha, cItA, devadAru, elakAha yadi vijaya bhairava telameM aphIma milA dI | (elaghAluka), seMdhA, kAlA namaka (saMcala), biDa jAya to usIkA nAma " mahA vijaya bhairava" | lavaNa, sAmudra lavaNa aura kAca lavaNa 1-1 tolA ho jAtA hai| le kara sabako ekatra pIsa leN| (6793) viDaGgatailam 96 tole telameM yaha kalka aura cAra gunA (bhai. ra. / kRmya. ; ga. ni. / ziro rogA. 1 ; yo. pAnI milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI ra. ; rA. mA. ; ra. ra. ; va. se. / kRmya.; yo. | jala jAya to telako chAna leN| ta. / ta. 24) ise pInese slIpada roga naSTa hotA hai / saviDaGgagandhakazilAsiddha surabhIjalena kaTutailam / (6795) viDaGgAditailam (2) Ajanma nayati nAzaM ( ga. ni. / ziro rogA. ; yo. ra. ; va. se. / likSAsahitAMzca yUkAMzca // ziro. ; yo. ta. / ta. 73 ; vR. yo. ta. / kalka---bAyabiDaMga, gandhaka', aura manasila ta. 132 ) 5-5 tole le kara sabako ekatra pIsa leN| viDaGgasva jikAdantIhiGgagomUtrasaMyutam / 1 // sera sarasoMke telameM yaha kalka aura 6 | sampayaM sArSapaM tailaM kRmighnaM nasyamuttamam / / 1. yo. ra. meM. gandhakakA abhAva hai| 1 sArivArkeSu iti pAThabhedaH For Private And Personal Use Only
Page #665
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi kalka--bAyabiDaMga, sajjI, dantImUla aura kalka--bAyabiDaMga, snuho (seMDa) kA dUdha, hIMga 5-5 tole le kara sabako ekatra posa leN| AkakA dUdha, guJjA ( cauMTalIke phala ), majITha, 2 sera sarasoMke telameM yaha kalka aura 8 sera | bAbacI aura mUrvA 5-5 tole le kara sabako go gomUtra milA kara mandAgni para pakAveM / jaba mUtra | mUtrake sAtha pIsa leM / jala jAya to telako chAna leN| ___ 3 // sera sarasoMke telameM yaha kalka ( aura . isakI nasya lenese zirogata kRmi naSTa | 14 sera gomUtra ) milA kara mandAgni para pakAveM / hote haiN| jaba mUtra jala jAya to telako chAna leN| (6796) viDaGgAdyaM tailam (1) ise zirameM lagAnese kRmi naSTa ho jAte haiM / ( ga. ni. / nAsA. 4) (6798) vidrAvaNatailam viDaGgasindhuyaSTayAherdevadArukaTutrikaiH / ( ga. ni. / tailA. 2) pacenAsAmayArtighnaM tailaM nasyaprayogataH / / . manaHzilAle sindUraM saurASTrI gandhakastathA / .....kalka--bAyabiDaMga, seMdhA namaka, mulaiThI, sasikthakaM sarjarasaM kAsIsaM purakundarU / devadAru, soMTha, mirca aura pIpala 5-5 tole lekara | zyAhaHzakikampillaM kaGkuSThaM cApyaruSkaram / sabako ekatra pIsa leN| gavAM mUtreNa saMsiddha kaTutailaM prayojayet // kAtha---uparokta oSadhiyAM 1-1 sera le pAmAvicarcikAdadrUkaNDUkuSThakrimIn vraNAn / kara sabako ekatra kUTa kara 56 sera pAnImeM pakAveM abhyaGgAcchamayatyetannAmnA vidrAvaNaM matam / / aura 14 sera zeSa rahane para chAna leN| kalka--manasila, haratAla, sindUra, saurASTrI . 3 // sera telameM yaha kAtha aura kalka milA ( soraThI miTTI), gandhaka, moma, rAla, kasIsa, kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to gUgala, kundaru goMda, kamala, zallakI (zilArasa ), telako chAna leN| kamIlA, kaMkuSTa (muradAsiMha athavA usAre revanda), aura bhilAvA 1-1 tolA le kara pIsane yogya isakI nasya lenese nAsA roga naSTa hote haiN| cIjoMko ekatra pIsa leN| ___ (6797) viDaGgAdyaM tailam (2) . 1 // sera sarase ke tela meM uparokta samasta opa( ga. ni. / tailA. 2) ghiyAM aura 6 .sera gomUtra milA kara mandAgni para viDaGgAni snuhIkSIramarkakSIraM tathaiva ca / / pakAveM / jaba mUtra jala jAe to telako chAna leM / guJjAphalAni gaNDIraM zyAmA nirdahanI tathA // yaha tela pAmA, vicacikA, dAda, khujalI, etairgomUtrasampiSTaistailaM mUni nidhApayet / kuSTha, kRmi aura vraNoMko naSTa karatA hai / kRmayaH pUraNAdeva nazyantyapi vimArgagAH // isakI mAliza karanI caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #666
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ... . - tailaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH ( noTa--moma tela taiyAra hone para chAna kara | (6800) viSatailam milAnA cAhiye / ) ( bhai. ra. ; dhanva. ; yo. ra. ; ca. da. / kuSThA. ; ga. ni.| kuSThA. 36 ; vR. mA. ; va. se. ; - (6799) viparItamallatailam vR. zi. ra. ; ra. ra. / kuSThA. ; vR. yo. (bhai. ra. / vraNazothA. ; bhA. pra. ; ca, da. ; dhanva. ; t.| ta. 120) ... yo. ra. / vraNa. ; yo. ta. / ta. 60 ; vR. yo. naktamAlaM haridre dve arka tagarameva ca / ta. / ta. 122.) karavIraM vacAkuSThamAsphotA raktacandanam // mAlatIsindhuvArazca maJjiSThAM saptaparNakam / * . sindUrakuSThaviSahiGgurasonacitra eSAmaDhepalAn bhAgAn viSasyApi palaM tathA / / bAlAkilAGgalikakalkavipakvatailam / caturguNe gavAM mUtre tailaM prasthaM vipAcayet / pAsAdamantrayutaphUtkRtnunnaphenaM zvitravisphoTakiTibhakoTalUtAvicarcikAH // klinnavraNaprazamane viparItamallaH // | kaNDUkacchurikAyAzca ye vraNA vissduussitaaH| khagAbhighAtagurugaNDamahopadaMza te sarve nAzamAyAnti tamaH sUryodaye yathA // - naaddiivrnnvrnnvircaackkusstthpaamaaH| viSatailamidaM nAmnA sarvatraNavizodhanam / / . kalka-karaMjabIja, haldI, dAruhaldI, etAnihantiviparItakamallanAma AkakI jar3akI chAla, tagara, kanera, baca, kUTha, tailaM yatheSTa zayanAsanabhojanasya // .. koyala, lAla candana, camelIke patte, saMbhAla, kalka--sindUra, kUTha, mIThA viSa (bachanAga), majITha aura sataunekI chAla 2 // -2 // tole tathA mIThA viSa (bachanAga) 5 tole le kara sabako hoMga, ; lhasana, cItA, sugandhabAlAkI jar3a aura ekatra pIsa leN| kaliyArIkI jar3a 1 / -11 tolA le kara sabako 2 sera telameM yaha kalka aura 8 sera gomUtra ekatra pIsa leN| milA kara mandAgnipara pakAveM jaba gomUtra jala jAya 1 sera telameM yaha kalka aura 4 sera pAnI / to telako chAna leM / yaha taila zveta kuSTha, visphomilA kara mandAgni para pkaaveN| jaba pAnI jala Taka, kiTibha kuSTa, makar3I Adi viSaile kRmiyoMke daMza yA sparzase utpanna piTikA, vicarcikA, kaNDu, jAya to telako chAna leN| kacchurikA aura viSa-dUSita vraNoMko naSTa karatA hai| yaha tela braNa, zastraghAta, phor3e, upadaMza, 1 arkasnukapaya eva ceti pAThAntaram / nADIvraNa, vicarcikA, kuSTha aura pAmAko naSTa * rasakAmadhenumeM kalka dravyoMmeM manasila, karatA hai| haratAla, sindUra aura rasauta adhika haiN| For Private And Personal Use Only
Page #667
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 664 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi yaha tela samasta prakArake vraNoMko zuddha cItAmUla, sahajanekI chAla, makoya, kaliyArIkI jar3a, karatA hai| nImakI chAla, bakAyanakI chAla, bAMjha kakor3ekI (6801) viSagarbhatalama (1) (mahA) jar3a, dazamUlakI pratyeka oSadhi, zatAvara, karelA, ( vR. ni. ra. / vAtavyA. ; yo. ra. / vAtavyA. ) | sArivA, gorakhamuNDI, vidArIkanda, sehuMDa (seMDa-thohara), | AkakI jar3a, meDhAsiMgI, lAla aura sapheda kanera, kanakaM tu ca nirguNDI tumbinI ca punarnavA / / baca, kAkajaMghA, apAmArga (ciraciTA ), balA vAtArizcAzvagandhA ca prapunATa sacitrakam // (kharaTI ), atibalA (kaMdhI), nAgabalA, kaTelI, saubhAjanaM kAkamAcI kalikArI ca nimbakam / mahAbalA, bAsA, giloya aura prasAraNI 5-5 mahAnimbezvarI caiva dazamalaM zatAvarI // tole le kara sabako ekatra kUTa kara 32 sera kAravellI sArivA ca zrAvaNI ca vidaarikaa| pAnImeM pakAveM aura 8 sera zeSa rahane para chAna leN| vajyakauM meSazRGgI ca karavIradvayaM vacA // kalka-sAMTha, mirca, pIpala, kucalA, rAsnA, kAkajaGghA tvapAmArgabalA cAtibalAdvayam / / kaTha, atIsa, nAgaramothA, devadAru, mIThA viSa vyAghrI mahAbalA vAsA somavallI prasAriNI // palonmitAni caitAni droNembhasi viniHkSipet / (chanAga,) javAkhAra, sajjIkhAra, seMdhAnamaka, kAlA pacetpAdAvazeSesminkalkasya kuDavaM kSipet // namaka (saMcala), sAmudra lavaNa, kAca labaNa, biDa lavaNa, tUtiyA, kAyaphala, pAThA, bharaMgI, nausAdara, trikaTuM viSatinduM ca rAsnA kuSThaM viSaM dhanam / trAyamANA, dhamAsA, jIrA aura indrAyaNakI jar3a devadAruvetsanAbho dvau kSArau lavaNAni ca // samAna bhAga mizrita 20 tole le kara sabako tutyakaM kaTphalaM pAThA bhADauM ca navasAgaram / ekatra pIsa leN| prAyantI dhanvayAsaM ca jIrakaM candravAruNI // 2 sera telameM uparokta kAtha aura kalka mi. tailapasthaM samAdAya pAcayenmRduvahninA / / lAkara mandAgni para pkaaveN| jaba pAnI jala jAe viSagarbhamidaM nAmnA sarvAnvAtAnvyapohati // to telako chAna leN| vakSorukaTijaGghAnAM sandhAna zreSThameva ca / isakI mAlizase samasta vAtaja roga; vakSa, gRdhrasIM ca mahAvAtAnsarvAGgagrahaNaM tathA // Uru, jaMghA, kaTi aura sandhigata vAyu, gRdhrasI, daNDApatAnakaM caiva karNanAdaM ca zUnyatAm / savIMgagraha, daNDApatAnaka, karNanAda aura zUnyatA vanamadhye yathA siMhAtpalAyante yathA mRgAH // Adi roga naSTa hote haiN| tathAzvagajabhagnAnAM narANAM ca catuSpadAma / (6802) viSagarbhatailam (2) nAzayennAtra sandeho viSagarbhapralepanAt // / (yo ci. ma. / a. 6) kvAtha-dhatUrA, saMbhAlu, kar3abI tUMbI, puna- kanakaM tu ca nirguNDI tumbinI ca punarnavA / navA (bisakhaparA ), araNDamUla, asagandha, paMvAr3a, vAtArizcAzvagandhA ca punnATaH sacitrakaH / / For Private And Personal Use Only
Page #668
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] caturthoM bhAmaH 665 saubhAjanaM kAkamAcI kalihArI tu nimbkaiH| prakArakI sArivA, kAyaphala, vidArIkanda, snuhI mahAnimbezvarI caiva dazamUlI zatAvarI // (seMDa-sehuMDa ), AkakI jar3a, meDhAsiMgI, do kArellI sArive dve ca zrIparNI ca vidaarikaa| prakArake kanerakI jar3akI chAla, kAkajaMghA, apAmArga vajrArkameSazRGgI ca karavIradvayaM tathA // | (ciraciTA ), prasAriNI aura harai, baher3A tathA kAkajaGghA tvapAmArga tathA syaatsNprsaarinnii| AmalA samAna bhAga mizrita 6 / sera le kara sabako triphalA tatsamAMzena rasaM tailaM samAni ca // ekatra kUTa kara 32 sera pAnImeM pakAveM aura ATha kRSNasya tilatailaM ca tailameraNDasArSapam / / pacedekatra sarva tattailaM siddhaM ca buddhimAn // kAle tilakA tela, araNDakA tela aura saratrikadRnyazvagandhA ca rAsnA kuSThaM ca nimbkm| soMkA tela samAna bhAga mizrita 2 sera le kara devatA liI nado bhAna usameM uparokta kAtha milA kara mandAgni para pkaaveN| tutyaM kaTphalaM pAThA bhAI ca navasAdaram / | jaba pAnI jala jAe to telako chAna kara usameM gandhakaM puSkaraM mUlaM zilAjatu saThI vacA // nimna likhita oSadhiyoMkA bArIka cUrNa milA deMetAni karSamAtrANi tailazeSe vinikSipet / / seTha, mirca, pIpala, asagandha, rAsnA, kUTha, pramRtaM ca vipaM dadyAta mukSmacUrNa vinikSipeta // nImakI chAla, devadAru, indrajau, javAkhAra, sajIviSagarbhamidaM tailaM sarvavyAdhIna vyapohati / / khAra, pAMcoM namaka (seMdhA, saMcala, biDa namaka, kukSibhU SaSTizarkeSu sandhInAM zopha evaM ca // kAca lavaNa, sAmudra lavaNa ), nIlA thothA, kAyagRdhrasI ca zirovAyuH sarvAGgasphuTanaM tathA / phala, pAThA, bharaMgI, nausAdara, gandhaka, pokharamUla, daNDApatAnakaJcaiva karNanAdaM ca zUnyatA // zilAjIta, kacUra aura baca 12-1 / tolA tathA kampanaM cArddhavAtaM ca bAdhirya palitaM tthaa| viSa (bachanAga) 10 tole / gaNDamAlApacIgranthiziraHkampApatantrakam // ___isakI mAlizase sandhiyAMkI sUjana, gRdhrasI, anena sarvavAtAzca sannipAtAstrayodaza / zirovAyu, sarvAGgasphuTana, daNDApatAnaka, karNanAda, vanamabhyAgate siMhe palAyante yathA mRgAH / / zUnyatA, kampana, ardhAMgavAta, vadhiratA, palita, tathA vAteSu sarveSu yojanIyaM bhissgvraiH|| gaNDamAlA, apacI, granthi, zirakA kAMpanA, apa tantraka aura sannipAtAdikA nAza hotA hai / kyAtha-dhatUrA, saMbhAlu, kar3avI tUMbI, punanavA ( bisakhaparA ), araNDamUla, asagandha, paMvAr3a, (6803) viSagarbhatailam (3) cItAmUla, sahajanekI chAla, makoya, kaliyArI, | ( yo. ci. ma. / a. 6) nImakI chAla, bakAyanakI chAla, bAMjha kakor3ekI viSaM ca puSkara kuSThaM vacA bhAI zatAvarI / jar3a, dazamUlakI pratyeka vastu, zatAvara, karelA, do | zuNThI haridre lazunaM viDaGgaM devadAru ca / / For Private And Personal Use Only
Page #669
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi azvagandhAjamodA.ca marIcaM granthikaM blaa| / jAya to telako chAna kara usameM 5 tole bachanAga rAsnA prasAriNI zigru guDUcI hapuSAbhayA // kA atyanta bArIka cUrNa milA deN| dazamUlAni nirguNDI masI pAThA ca vaanrii| isakI mAlizase sandhigata vAyu, trikagraha, vizAlA zatapuSpA ca pratyekaM palikAn mitaan|| pRSThagraha, kaTigraha, pakSAghAta, aga vAta, bhayaMkara caturaNajalA paktvA pAdazaSa zRta nayat / . zarIra kampana; kubjatA, dhanurvAta, gRdhrasI aura pratAtilatailaM kSipetprasthaM tathairaNDaM ca sApam // naka Adi samasta vAtaja roga naSTa hote haiN| dhattarairaNDabhRGgArkarasAn prasthamitAn kSipet / (6804) viSagarbha tailam (4) pAcayedgomayarasaistailazeSa samuddharet // (vR. ni. ra. / vAtavyA.) palamekaM viSaM cAtra sUkSmaM kRtvA vinikSipet / / sarveSu vAtarogeSu sadAbhyaGge vidhIyate // | nirguNDikArasaprasthaM prasthamArkavajAdasAt / sandhivAte sannipAte trikpRsstthkttigrhe| raso dhattarajaH prastho gomUtraM prastha sammitam // pakSAghAte tathA Gge gAtrakampe ca daarunne|| vacA kuSThaM hemabIjaM tejohA kaTaphalaM tthaa| kubjake ca dhanurvAte gRdhrasyAM ca prtaanke| palA(zAni sarvaistu vatsanAgaH samo mtH|| viSagarbhamidaM tailaM yojanIyaM sadAbudhaH // tailapasthaM paceyuktyA vAtarogeSu zasyate / / . kvAtha-viSa (bachanAga), pokharamUla, kUTha, hemante hariNAkSINAM gADhamAliGganaM tathA // baca, bharaMgI, zatAvara, sAMTha, haldA, dAruhaldI, ___kalka-baca, kUTha, dhatUreke bIja, bar3I lhasana, bAyabiDaMga, devadAru, asagandha, ajamoda, mAlakaMganI aura kAyaphala 2 // -2 // tole tathA kAlI mirca, pIpalomUla, kharaiTI, rAsnA, prasAraNI, bachanAga ( mIThA viSa ) 12 // tole lekara sabako sahaMjanekI chAla, giloya, hAUbera, haraM, dazamUla ekatra pIsa leN| kI pratyeka vastu, saMbhAlu, zephAlikA ( sapheda 2 sera telameM yaha kalka aura 2-2 sera saMbhAlu ), pAThA, kauMcakI jar3a, indrAyaNakI jar3a saMbhAlu, bhaMgare aura dhatUrakA rasa evaM gomUtra milA. aura soyA 5-5 tole le kara sabako ekatra kara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho kUTa kara 8 gune ( 19 // sera ) pAnImeM pakAveM jAya to telako chAna leN| aura cauthA bhAga zeSa rahane para chAna leN| isakI mAlizase samasta vAtaja roga naSTa 2 sera tilakA tela, 2 sera sarasekA tela | hote haiN| aura 2 sera araNDIkA tela tathA uparokta kAtha (6805) viSagarbhatailam (5) evaM 2-2 sera dhatUre, areNDa, bhaMgare aura Akake | (va. se. / karNarogA. ) pattoMkA rasa evaM 2 sera gAyake gobarakA rasa ekatra arkasya patrasvarasaM nirguNDIsvarasaM tathA / milA kara mandAgni para pakA aura jaba pAnI jala | rAjakSAditoyena sUryAvarta rasaM tathA / / For Private And Personal Use Only
Page #670
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH citrakodbhavasammizraM vajrakSIraM tathaiva ca / kalka--dhatUrA, kUTha, kaliyArIkI jar3a, viSa tathA hulahulatoyena prasthai kena krameNa tu // (bachanAga), coka ( satyAnAzIkI jar3a ), rAsnA, tailapasthaM pacettasmin haritAlapaladvayam / kanerakI jar3akI chAla, mAlakaMganI, kAlI mirca, saindhavazca palaM yojyaM viSaM pAdAMzakaM tathA // bar3I dantIkI jar3a, jaTAmAMsI, baca, cItA, sarasoM, etattailaM haret kSipraM karNazUlaJca dustaram // devadAru, dAruhaldI, haldI, araNDamUla, zilAjIta, Akake pattoMkA rasa 2 sera, saMbhAlukA rasa harra, baher3A, AmalA aura majITha 5-5 tole le 2 sera, amalatAsake patoMkA rasa 2 sera, hulahula- | kara bArIka pIsa leM / kA rasa 4 sera, cItekA kAtha 2 sera tathA sehuMDa | 8 sera telameM uparokta samasta drava padArtha (seMDa-thUhara ) kA dUdha 2 sera evaM tilakA tela aura kalka milA kara maMdAgni para pakAveM / jaba 2 sera le kara sabako ekatra milA tathA usameM | jalAMza zuSka ho jAya to telako chAna leN| 10 tole haratAla, 5 tole seMdhA namaka tathA 20 __isakI mAlizase samasta vAtajaroga naSTa tole bachanAga milA kara mandAgni para pakAveM / jaba | | hote haiN| jalAMza zuSka ho jAya to telako chAna leN| (6807) viSagarbha tailam (7) (laghu) ise kAnameM DAlanese dussAdhya karNazUla bhI ( yo. ra. / vAtavyA.) zIghra hI naSTa ho jAtA hai| dhattarasya rasasya paJcakuDavaM tailaM tathA kAmika (6806) viSagarbhatalam (6) (laghu) prasthAnAM ca catuSTayaM gadavacAtriMzatparaM shaannkaaH| ( yo. ra. / kuSTA. ; vR. yo. ta. / ta. 80.) hRddhAtrImaricAtpRthaG nava viSAtSaT svarNavIjAtailADhake samatuSAmbu hayArihema paToH nirguNDibhAskaraziphAktayA tu siddhm| syuH saptAdhikaviMzatiH parimitaM tIbrAniladhattarakuSThaphalinI viSahemadugdhA dhvaMsanam // rAsnAhayArikaTabhImaricopacitrAH // / pakSAghAtaM hanustambhaM manyAstambhaM kaTigraham / mAMsI vacA dahanasarSapadevadAru- pRSThatrikaziraHkampaM sarvAGgagrahaNaM tathA / - daav:nishaarubujtutriphlaasmnggaaH| dhatUrekA rasa aura tela 2 // -2 // sera tathA piSTvA kSipetpalamitA viSagarbhameta- | kAMjI 8 sera aura nimna likhita kalka ekatra tailaM samastapavanAmayanAzanaM syAt // milA kara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka drava padArtha--kAMjI 8 sera, kanerakI jar3akA ho jAya to telako chAna leM / kAtha 8 sera, dhatUrakA rasa 8 sera, saMbhAlukA rasa | kalka-kUTha aura baca 30-30 zANa 8 sera aura AkakI jar3akA kAtha 8 ser| (pratyeka 9 tole 4 // mAze ), hRddhAtrI (hiyAvalI) For Private And Personal Use Only
Page #671
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya - ratnAkaraH 668 aura kAlI mirca, pratyeka 2 tole 9 // || mAze, bachanAga 22|| mAze, evaM dhatUre ke bIja aura seMdhAnamaka 27-27 zANa (pratyeka 8 tole 5 / mAze) le kara sabako ekatra pIsa leM / yaha tela pakSAghAta, hanustambha, manyAstambha, griha, pRSTha trika aura ziraH kampana tathA sarvAGgagraha Adi vAtaja rogoMko naSTa karatA hai / viSagarbha tailam (8) (laghu) ( ga. ni. / kuSThA. 36 ) maricAdyaM tailam pra. saM. 5286 dekhiye / (6808) viSatindukatailam ( bhai. ra. ; dhanva. / vAtaraktA. ) viSataruphalamajjamasthayugmaJca zigru svarasalakucavAri prasthamekaikazazca / kanakavaruNacitrApatranirguNDikAsnukrasvarasaturagagandhAvaijayantIrasaca || pRthagiti parikalpya prasthayugmena yugmaM viSataruphalamajjAtulyatailaM vipakam / lazuna saralayaSTIkuSTha sindhUtthayunaM dahanatimira kRSNAkalkayuktaM susiddham // harati sakalavAtAn ghorarUpAnasAdhyAn pratidinamupalepAt suptavAtasya jantoH / kuSThamaSTAdazavidhaM dvividhaM vAtazoNitam vaivarNya laggatAn doSAn nAzayatyAzu mrdnaat|| kvAtha - (1) kucaleke chilake rahita bIja sera le kara kUTa kara 16 sera pAnI meM pakAyeM aura 4 sera zeSa rahane para chAna lai 1 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ vakArAdi (2) 1 sera sahajanekI chAlakoM kUTa kara 8 sera pAnI meM pakAveM aura 2 sera zeSa rahane para chAna leN| (3) lakuca (badala) kI chAla 1 sera le kara kUTa kara 8 sera pAnI meM pakAyeM aura 2 sera zeSa rahane para chAna leN| (4) dhatUre ke pattoM kA rasa yA kAtha 2 sera / (5) 1 sera baranekI chAlako kUTa kara 8 sera pAnI meM pakAyeM aura 2 sera zeSa rahane para chAna leM / (6) vRddaddantIke pattoM kA rasa yA kAtha 2 sera / (7) saMbhAluke pattoM kA rasa 2 sera | (8) sehuMDa (snuhI seMDa) kA svarasa 2 sera / ( 9 ) 1 sera asagandhako kUTa kara 8 sera pAnI meM pakAyeM aura 2 sera zeSa rahane para chAna leM 1 (10) araNIkA kAtha yA pattoMkA rasa 2 sera | kalaka --- hasana, dhUpasarala, mulaiThI, kUTha, sapheda aura lAla seMdhA namaka, cItA, haldI aura pIpala samAna bhAga mizrita 40 tole le kara sabako ekatra pIsa leM / 4 sera tela meM uparokta samasta kAtha aura svarasa tathA kalka milA kara mandAgni para pakAyeM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leN| isakI mAlizase bhayaMkara vAtavyAdhi, suptavAta, aThAraha prakAra kuSTa, dvividha vAtarakta, vivatA aura vikAra naSTa hote haiM / For Private And Personal Use Only
Page #672
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6809) viSAdanaM tailam / hRcchUle pArzvazUle ca tathaivAbhavabhedake / (ga. ni. / tailA. 2) kAmalApANDurogeSu zarkarAsvazmarISu ca // kampillakanizAyugmaiH zAlaniryAsacitrakaiH / kSINendriyA narA ye ca jarayA jarjarIkRtAH / purakITArisaMyuktaiH pAlikaiH muvicUrNitaiH // | yeSAzcaiva kSayo vyAdhirantravRdizca dAruNA / / ekIkRtya samairebhiviSasya ca paladvayam / aditaM galagaNDazca vAtazoNitameva ca / Atape sthApayeddhImAna kaTutailapariplutam / / | striyo yA na prasUyante tAsAzcaiva pradApayet / / viSAdanamidaM tailaM lepaasidhmviccike| garbhamazvatarI vindyAnna ca mRtyuvazaM vrajet / hanti pAmApacIvyaGgaduSTatraNabhagandarAn // eta tailavaraM caiva viSNunA parikIrtitam / / kamIlA, haldI, dAruhaldI, rAla, cItA, | kalka-zAlaparNI, pRSTaparNI, kharaiTI, zatAgUgala aura bAyabiDaMgakA cUrNa 5-5 tole tathA vara, araNDakI jar3a, choTI aura bar3I kaTelIkI jar3a, viSa (bachanAga) kA cUrNa 10 tole le kara sabako gavedhuka (nAgabalA) kI jar3a aura kaTasaraiyAkI jar3a sarase ke telameM milA kara dhUpameM rakha deN| 5-5 tole le kara sabako ekatra pIsa leN| (4 // sera telameM uparokta oSadhiyAM aura 2 sera telameM yaha kalka aura 8 sera bakarI 18 sera pAnI milA kara dhUpameM rkkheN| jaba pAnI yA gAyakA dUdha milA kara mandAgni para pakAveM / sUkha jAya to telako chAna leN|) jaba dUdha jala jAe to telako chAna leM / isakI mAlizase sidhma, vicarcikA, pAmA, ___ isakI mAlizase vAtavyAdhi-pIr3ita ghoDe apacI, vyaGga, duSTa vraNa aura bhagandarakA nAza aura hAthI bhI svastha ho jAte haiM / pauruSahIna hotA hai| vyaktiyoM meM puruSatva A jAtA hai| isake atirikta (6810) viSNutailam (1) yaha tela hRcchUla, pArzvazUla, aJavabhedaka, pANDu, (bhai. ra. ; dhanva. / vAtavyA; vR. yo. t.| ta. 90) kAmalA, zarkarA, azmarI, kSaya, bhayaMkara antravRddhi, ardita, galagaNDa aura vAtaraktako bhI naSTa karatA hai| zAlaparNI pRzniparNI balA ca bhuputrikaa| eraNDasya ca mUlAni bRhatyoH pUtikasya ca // jo puruSa vRddhAvasthAke kAraNa kSINa ho gaye haiM aura jina striyoMke santAna nahIM hotI unheM gavedhukasya mUlAni tathA sahacarasya ca / / eteSAM palikairbhAgaistailaprasthaM vipAcayet // | yaha tela sevana karanA cAhiye / Aja vA yadi vA gavyaM kSIraM dadyAcaturguNam / (6811) viSNutailam (2) (madhyama) asya tailasya pakkasya zRNu vIryamataH param // (bhai. ra. ; dhanva. / vAta.) azvAnAM vAtabhagnAnAM kuarANAM tathaiva ca / zatAvarI cAMzumatI pRzniparNI zaTI balA / apumAMzca naraH pItvA nizcayena pumAna bhavet // / eraNDasya ca mUlAni bRhatyoH pUtikasya ca // For Private And Personal Use Only
Page #673
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 670 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [ vakArAdi gavedhukasya mUlAni tathA sahacarasya ca / 2 sera telameM uparokta kAtha aura kalka tathA eSAM dvipalikAn bhAgAn jaladroNe vipAcayet // 4-4 sera gAya aura bakarIkA dUdha evaM 2 sera zatAvara kA rasa milA kara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to telako chAna leM / pAdazeSe ca pUte ca garbhazcainaM samAvapet / punarnavA vacA dAruM zatAhvA candanAguruH // zaileyaM tagaraM kuSThamelAmAMsI sthirA balA / azvAhA saindhavaM rAsnA palArddhAni ca pepayet gavyAjapasoH prasthau dvau dvAvatra pradApayet / zatAvarIrasaMprasthaM tailaprasthaM vipAcayet // asya tailasya siddhasya zRNu vIryamataH param / azvAnAM vAtabhagnAnAM kuJjarANAM tathA nRNAm // tailametatprayoktavyaM sarvavAtavikAranuta / amAMzca naraH pItvA nizcayena pumAn bhavet // garbhazvarI vidyAkiM punarmAnuSI tathA / hRcchUlaM pArzvazUlaJca tathaivArddhA vibhedakam // apacIM gaNDamAlAJca vAtaraktagalagraham / kAmalAM pANDurogaJca azmarIJcaiva nAzayet // tailametadbhagavatA viSNunA parikIrtitam / viSNutailamidaM khyAtaM vAtAntakaraNaM zubham // kvAtha - zatAvara, zAlaparNI, pRSTaparNI, kharaiTI, araNDakI jar3a, choTI aura bar3I kaTelIkI jar3a, karajuvekI jar3a, nAgabalAkI jar3a aura kaTasaraiyAkI jar3a 10-10 tole le kara sabako ekatra kUTa kara 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera zeSa rahane para chAna leM / kacUra, kalka-punarnavA (bisakhaparA), baca, devadAru, soyA, sapheda candana, agara, bhUri charIlA, tagara, kUTha, ilAyacI, jaTAmAMsI, zAlaparNI, balA (kharaiTI), asagandha, seMdhA namaka aura rAsnA 2 // - 2|| to le kara sabako ekatra pIsa leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir yaha tela hAthI, ghor3oM aura manuSya ke samasta vAtaja rogoMko naSTa karatA hai / ise pIne se napuMsaka puruSameM avazyahI puruSAtana A jAtA haiM / isake prabhAvase mAnuSI (strI) to kyA azvatarI bhI garbha dhAraNa kara letI hai / isake atirikta yaha taila hRdayazUla, pArzvazUla, ardhAvabhedaka, apacI, gaNDamAlA, vAtarakta, galagraha, kAmalA, pANDu aura azmarIko bhI naSTa karatA hai / (6812) viSNutailam (3) (bRhad ) (bhai. ra. ; dhanva. / vAtavyA . ) randhAjaladharau jIvakarSabhakau zaTI / kAkolI kSIrakAkolI jIvantI madhuyaSTikA // madhUrikA devadAru padmakASThaJca zailajam / mAMsI cailA tvacaM kuSThaM vacAcandanakuGkumam // maJjiSThA mRganAbhizca zvetacandanareNukam / parNinI kundakhoTi granthikaJca nakhI tathA // eteSAM palikairbhAgaistailasyApi tathADhakam / zatAvarIrasasamaM dugdhaJcApi samaM pacet // viSNutailamidaM zreSThaM sarvavAtavikAranut / UrdhvavAtaM tathA vAtaM aMguligrahameva ca // ziromadhyagataM vAtaM manyAstambhagalagraham / hanti nAnAvidhaM vAtaM sandhimajjagataM tathA // For Private And Personal Use Only
Page #674
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org tailamakaraNam ] yasya zuSyati caikAGgaM gatiryasya ca vihvalA / ye vAtaprabhavA rogA ye ca pittasamudbhavA // sarvAMstAnnAzayatyAzu sUryastama ivoditaH // caturthI bhAgaH kalka -- asagandha, nAgaramothA, jIvaka, RSabhaka, kacUra, kAkolI, kSIra kAkolI, jIvantI, mulaiThI, sauMpha, devadAru, padmAka, bhUricharIlA, jaTAmAMsI, ilAyacI, dAlacInI, kUTha, baca, lAla candana, kesara, majITha, kastUrI, sapheda candana, reNukA, mudgaparNI, mASaparNI, kundaru, gUgala aura nakhI 5-5 tole le kara sabako bArIka pIsa leM / 8 sera telameM uparokta kalka, 8 sera zatAvarakA rasa aura 8 sera dUdha milA kara mandAgni para pakAveM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to telako chAna leN| yaha tela UrdhvavAta, uMgalIgraha, zirogata vAyu, manyAstambha, galagraha, sandhigata vAyu, majjAgata vAyu aura anya vAtaja tathA pittaja rogoM ko naSTa hai 1 karatA jisakA koI aMga sUkhatA jAtA ho yA jo lar3akhar3Akara calatA ho usake liye yaha tela upayogI hai| (6813) viSyandanatailam ( bhai. ra. | bhagandarA. ; vR. mA. ; yo. ra.; va. se., ga. ni. / bhagandarA. 7H vR. yo. ta. / ta. 116) citrakArkau trivRtpAThe malapUhayamArakau / sudhAM vacAM lAGgalikIM haritAlaM suvarcikAm || jyotiSmatIzca saMhRtya tailaM dhIro vipAcayet / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 671 etadviSyandanaM nAma tailaM dadyAdbhagandare // zodhanaM ropaNaM caiva savarNakaraNaM param // kalka-cItekI jar3a, Akako jar3a, nisota, pAThA, kaThagUlara, kanerakI jar3akI chAla, thUhara (seMDa) kI jar3a, baca, kaliyArI, haratAla, sajjI aura mAlakaMganI 1 / - 1| tolA le kara sabako bArIka pIsa leM / 1 // sera telameM yaha kalka aura 6 sera pAnI milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leM / yaha tela bhagandarako zuddha karake bhara detA hai| tathA usa sthAnake raMgako bhI savarNa kara detA hai / (6814) visarpanAzanatailam ( ra. ra. sa. / u. khaM. a. 20 ) eraNDatumbinInimbavAkucIcakramardakam / tiktakozAtakI vIja maGkolaracaJcuvIjakam // gomUtradadhidugdhaistu bhAvayetilajena ca / mUtreNAjAprabhUtena tailaM pAtAlayantrajam // visarpa nAzayatyAzu zvetakuSThaM ca tatkSaNAt // araNDake bIja, kar3avI tUMbIke bIja, nImake bIja, bAbacI, mAr3a ke bIja, kar3avI torIke bIja, aMkolake bIja aura coMcake bIja samAna bhAga le kara sabako ekatra karake gomUtra, dahI, dUdha aura bakarIke mUtrakI 1-1 bhAvanA de kara tilake telameM bhigo leM aura phira pAtAla yantrase tela nikAle~ / For Private And Personal Use Only isakI mAliza se visarpa aura zveta kuSTha atyanta zIghra naSTa ho jAtA hai /
Page #675
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi (6815) visarpaharatailam | tAlamakhAnekA paMcAMga, zatAvara, gokharu, do prakAra (ra. ra. s.| u. a. 20) kA uMTakaTArA, beta, brAhmI, zAlaparNI aura khambhArIeraNDatumbIkaTunimbacakra kI jar3akI chAla 20-20 tole le kara sabako mardonthabIjAni ca somarAjI / ekatra kUTakara 48 sera pAnImeM pakA aura 12 akolabIjAni samAni kRtvA sera zeSa rahane para chAna leN| __ pAtAlayantreNa sutailameSAm || kalka-uparokta oSadhiyAM 11-1 / tolA pragRhya tenA'tha vimardayIta le kara sabako ekatra pIsa leM / visarpakAdIni mRti prayAnti // 3 sera telameM uparokta kAtha aura kalka araNDake bIja, kar3avI tUMbIke bIja, nImake milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala bIja ( nibaulI ), paMmAr3ake bIja, bAbacI aura jAya to telako chAna leM / aMkolake bIja samAna bhAga le kara pAtAla yantrase vAtapitta-pradhAna vikArAMmeM isakI basti denI tela nikAleM / caahiye| isakI mAlizase visarpAdi naSTa hote haiN| yaha tela zarkarA, azmarI, zUla aura mUtra (6816) vIratarvAditailam | kRcchUko naSTa karatA hai| (bhA. pra. / ma. kha. 2 ; va. se. / azmarya. ) vRddhamaricAdyaM tailam vIravRkSAmabhedAgnimanthazyonAkapATalAH / ( yo. ci. ma.) vRkSAdanI sahairaNDabhallUkozIrapadmakam // __ maricAyaM tailam (3) pra. saM. 5288 kushkaashshrekssunnaamaasphotaakokilaakssyoH| dekhiye| zatAvarI zvadaMSTrA ca sotkaTAdvayavajulAH // kapotavaGkA zrIparNI kAzmarImUlasaMyutA / (6817) vRSamUlAditailam etaiH kaSAyaiH kalkaizca tailaM dhIro vipAcayet // ( ca. saM. / ci. a. 6 a. 28 ) vAtapittavikAreSu vasti ddyaadvickssnnH| vRSamUlaguDUcyozca dvizatasya zatasya ca / zarkarAzmarizUlanaM mUtrakRcchavinAzanam // azvagandhAcitrakayoH kvAthe tailADhakaM pacet // ___ kvAtha-arjunakI chAla, pASANa bheda, | sakSIraM vAyunA bhagne dadyAjjarjarite tathA // araNI, aralukI chAla, pADhalakI chAla, vidArIkanda, ___bAsekI jar3a, giloya, asagandha aura cItA araNDamUla, zyonAka (aralu) kI chAla, khasa, 6 / -6 / sera le kara sabako pRthak pRthak kUTa kara pabhoka, kuzakI jar3a, kAsakI jar3a, zara (sarakaNDe) / 32-32 sera pAnImeM pakAveM aura 8-8 sera zeSa kI jar3a, Ikha kI jar3a, aparAjitA ( koyala ), rahane para chAna leM / For Private And Personal Use Only
Page #676
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam ] caturtho bhAgaH 673 8 sera telameM uparokta samasta kAtha aura 8 / (6819) vRhatkiGkiNItailam sera dUdha milA kara mandAgnipara pakAveM / jaba jalAMza (bhai. ra. / zirorogA.) zuSka ho jAya to telako chAna leM / | kiGkiNIprasthamekaJca prasthaM sahacarasya ca / ___ vAyuse bhanna aMgoM para isa telakI mAliza | kRSNadhustUrakaprasthaM prasthazca sindhuvArakam / / karanI cAhiye / pacet pAtraM jalaM dattvA pAdazeSa samuddharet / vRhajjAtikAcaM tailam tailapastha vipaktavyaM dravyANimAni dApayet / / (bhai. ra. ; dhanva. / vraNazothA. ) yaSTI kaNA payodazca gandhakaM kuSThameva ca / pra. saM. 2053 jAtyAdi tailam dekhiye / samudrAntA tathA zRGgI kiGkiNI rAjasvarNakam // (6818) vRhatkAsIsAdyaM tailam | rAsnA madhurikA jhiNTomUlamIzvarImeva ca / (bhai. ra; bhA. pra. ; va. se. / azo.) viSamAdhakamaJjiSThA zobhAJjanatvacaM tathA // kAsIsaM saindhavaM kRSNA zuNThI kuSThazca laaglii| nihanti pratikarNazca karNasrAvaM sakaNDukam // eSAM karSadvayaJcaiva piSTvA caiva samAvapet / zilAbhidazvamArazca dantIjantughnacitrakam / / karNanAdaM karNazothaM vAdhirya dAruNaM tathA / tAlakaM kunaTI svarNakSIrI cetaiH pacedbhiSaka / | zirorogaM netraroga manyAstambhaM galagraham // tailaM snuhyarkapayasA gavAM mUtraM caturguNam // | etAn rogAnihantyAzu vRkSamindrAzaniyathA // etadabhyaGgato'rzA si kSAreNeva patanti hi / kSArakarmakaraM hyetana ca sandUSayedvalim // __ kvAtha-1-1 sera kaNTAI, kaTasaraiyA, kAlA dhatUrA aura saMbhAlako pRthaka pRtha kUTa kara kalka---kasIsa, seMdhA, pIpala, seAMTa, kUTha, 8-8 sera pAnImeM pakAveM aura 2-2 sera zeSa kaliyArI, pASANabheda, kanera, dantImUla, bAyabi rahane para chAna kara sabako ekatra milA leN| DuMga, cItA, haratAla, manasila Ara coka ( satyAnAsIkI jar3a ) samAna bhAga mizrita 20 tole kalka-mulaiThI, pIpala, nAgaramothA, gandhaka, le kara sabako ekatra pIsa leN| | kaTha, dhamAsA, kAkar3AsiMgI, kaMTAI, kanaka dhatUrA, 2 sera telameM uparokta kalka aura 8-8 sera rAsnA, sauMpha, kaTasaraiyAkI jar3a, bAMjha kakor3e kI snuhI ( thohara ) aura AkakA dUdha evaM gomUtra | | jar3a, viSamAdhUka (bigamA), majITha aura sahajanekI milA kara mandAgni para pkaayeN| jaba jalAMza zuSka chAla 2 // -2 // tole le kara sabako ekatra ho jAya to telako chAna leN| pIsa leN| isake lagAnese arzake masse gira jAte haiN| 2 sera telameM uparokta kalka aura kvAtha yaha tela kSArake samAna masseko kATa detA hai aura | milAkara mandAgni para pkaaveN| jaba pAnI jala hAni nahIM phuNcaataa| / jAya to telako chAna leN| For Private And Personal Use Only
Page #677
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 674 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi yaha tela pUtikarNa, karNa trAva, kAnako khujalI, kvAtha-(1) 6 / sera cirAyateko kUTa kara karNanAda, karNazotha, bhayaMkara badhiratA, ziroroga, / 32 sera pAnImeM pakAyeM aura 8 sera zeSa rahane para netra roga, manyAstambha aura galagrahako zIghrahI naSTa | chAna leM / kara detA hai| (2) 2 sera mUrvAko 16 sera pAnImeM pakA (6820) vRhatkirAtAditailam kara 4 sera zeSa rahane para chAna leM / (dhanva. / varA.) (3) 2 sera lAkhako 16 sera pAnI meM pakAyeM kairAtasya tulAmAnaM jaladroNe vipAcayet / | aura 4 sera zeSa rahane para chAna leN| kaTutailasya pAtrArddha tenaiva sAdhayedbhiSak / / kalka-cirAyatA, gajapIpala, rAsnA, kUTha, mUrvA lAkSA dvayoH kvAtho kAbhikaM dadhi lAkha, indrAyaNakI jar3a, majITha, haldI, dAruhaldI, mastu ca / etAni tailatulyAni kalkAnetAMzca sampacet // mUrvA, mulaiThI, nAgaramothA, punarnavA ( bisakhaparA ), bhUnimvaH zreyasI rAsnA kuSThaM lAkSendravAruNI / seMdhA, jaTAmAMsI, kaTelI, biDa namaka, sugandhabAlA, maJjiSThA ca haridre dve mUrvAmadhukamustakam // | zatAvara, sapheda candana, kuTakI, asagandha, soyA, varSAbhUH saindhavaM mAMsI vRhatI ca tathA biDam / / reNukA, devadAru, khasa, padmAka, dhaniyA, pIpala, hIberaM zatamalI ca candanaM kaTarohiNI // baca, kacUra, hare, baher3A, AmalA, ajavAyana, ajahayagandhA zatAhA ca reNukA suradAru c| | moda, kAkaDAsiMgI, gokharu, zAlaparNI, pRSTaparNI, uzIraM padmakaM dhAnyaM pippalI ca vacA zaThI // dantImUla, bAyabiDaMga, sapheda aura kAlA jIrA, phalatrikaM yavAnyau dve zRGgI gokSura eva ca / bakAyanakI chAla, hapuSA, javAkhAra aura soMTha 2 // -- paNyau~ dve taruNImUlaM viDaGgaM jIrakadvayam // 2 // tole le kara sabako ekatra pIsa leN| mahAnimbazca havuSA yavakSAro mahauSadham / __ 4 sera saraseAMke telameM uparokta tInoM kAtha, eSAM karSadvayaM kSiptvA sAdhayenmRduvahninA / / | 4-4 sera dahI, mastu, kAMjI aura uparokta kalka yathAhivarga vinihanti tAkSyoM milA kara mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala yathA ca bhAstrAMstimirasya saGgham / jAe to telako chAna leN| tathaiva sarvaM jvaravargametadabhyaGgamAtreNa nihanti tailam / jisa prakAra garur3a soko aura sUrya andhasantataM satatAdIMzca nikhilAn viSamajvarAn / kArako naSTa kara detA hai isI prakAra yaha tela plIhAzritAna sazothAna vA pramehajvarameva ca // samasta jvaroko naSTa kara detA hai| jvarameM isakI agniM ca kurute dIptaM balavarNakaraM param / / | mAliza karanI cAhiye / pANDavAdIna hanti rogAMzca kirAtAdyamidaM yaha santata, satata Adi viSamajvara, plIhA vRhat // doSake kAraNa rahane vAlA vara, zothayukta jvara, For Private And Personal Use Only
Page #678
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailapakaraNam caturthoM bhAgaH 675 pramehayukta jvara Ara pANDuko naSTa karake bala varNa / mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to aura agnikI vRddhi karatA hai / telako chAna leN| (6821) vRhatpippalyAdyatailam isakI mAlizase samasta prakArake jIrNajvara; ekadoSaja, dvidoSaja aura sannipAtaja jvara, santata, ( bhai. ra. / jvarA. ; dhanva.) | satata, anyeyuH, tRtIyaka aura cAturthika jvara tathA pippalI mustakaM dhAnyaM saindhavaM triphalA vcaa| mahInA mahInA bhara yA 15-15 dina pazcAt Ane yamAnI cAjamodA ca candanaM puSkarAhayam // vAlA jIrNa jvara Adi samasta prakArake jvara naSTa zaTI drAkSA gavAkSI ca zAlaparNI trikaNTakam / hote haiN| bhanimbAriSTapatrANi mahAnimbaM nidigdhikA (6822) vRhadagArakatailam guDUcI pRzniparNI ca vRhatI danticitrakau / ( bhai. ra. / varA.) dAva: haridrA vRkSAmlaM parpadaM gajapippalI // eteSAM kArSikaiH kalakaistailaprasthaM vipAcayeta / zuSkamUlAdikasyAGgairaGgairaGgArakasya ca / dadhikAJjikatakraizca mAtuluGgarasaistathA // pakvaM tailaM jvaraharaM zothapANDAmayApaham // snehamAtrAsamairebhiH zanairmadvagninA pacet / vRhadaGgArakaM tailaM jalamatra caturguNam / / siddhametat prayoktavyaM jIrNajvaramapohati // zuSka mUlAdi taila aura aMgAraka taila ke ekajaM dvandvajazcava doSatrayasamudbhavam / / kalka tathA cAra gune pAnIke sAtha taila siddha kareM / santataM satatAnyeAstRtIyakacaturthakAn // isakI mAlizapse ubara, zotha aura pANDukA mAsa pakSajaJcava cirakAlAnubandhinam / | nAza hotA hai| sarvostAnnAzayatyAzu pippalyAdyamidaM mahat / / ___(6823) vRhadguDUcItailam kalka-pIpala, nAgaramothA, dhaniyA, seMdhA. ( bhai, ra. ; dhanya. / vAtaraktA.) namaka, hara, baher3A, AmalA, baca, ajavAyana, ajamoda, sapheda candana, pokharamUla, kacUra, munakkA, zataM chinnaruhAyAzca jaladroNe vipAcayet / indrAyaNakI jar3a, zAlaparNI, gokharu, cirAyatA, tena pAdAvazeSeNa tailaprasthaM vipAcayet / nImake patte, bakAyanakI chAla, kaTelI, giloya, pRSTa kSIraM caturguNaM dadyAt kalkAnetAn prayatnataH / parNI, bar3I kaTelI, dantImUla, cItAmUla, dAruhaldI, azvagandhA vidArI ca kAkolyau hricndnm| haldI, tintaDIka, pittapApar3A aura gajapIpala 1. aGgAraka telakA kalka-mUrvA, lAkha, 11-1 / tolA le kara sabako ekatra pIsa leN| haldI, dAruhaldI, majITha, indrAyaNakI jar3a, kaTelI, 2 sera telameM uparokta kalka aura 2-2 sera | seMdhA. kUTha, rAranA, jaTAmAMsI aura zatAvara / dahI, kAMjI, takra tathA bijau rako rasa milA kara zuSkamUlAdi taila (za) meM dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #679
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org - bhaiSajya ratnAkaraH 676 / / zatAvarI cAtibalA zvadaMSTrA bRhatodvayam / kRmighnaM triphalA rAsnA trAyamANA ca zArivA jIvantI granthikaM vyoSaM bAkucI bhekaparNikA vizAlA granthiparNe ca maJjiSThA candanaM nizA / zatAhvA saptaparNI ca kArSikANyupakalpayet / pAnAbhyaJjananasyeSu vAtarakte prayojayet // vAtaraktamudAvarte kuSThAnyaSTAdazaiva tu / hanustambhaM pramehaM ca kAmalAM pANDutAM jayet // visphoTaM ca visarpaM ca naaddiivrnnbhgndrm| vicarcikAM gAtrakaNDaM pAdadAhaM vizeSataH / / etatailavaraM zreSThaM balIpalitanAzanam / AtreyanirmitaM caiva balavarNakaraM smRtam // bhArata kvAtha - 6 / sera giloyako kUTa kara 32 sera pAnI meM pakAyeM aura 8 sera zeSa rahane para chAna leM / kalka--asagandha, vidArIkanda, kAkolI, kSIra kAkolI, sapheda candana, zatAvara atibalA (kaMghI), gokharu, kaTelI, bar3I kaTelI, bAyabiDaMga, harra, baher3A, AmalA, rAsnA, trAyamAnA, sArivA, jIvantI, pIpalAmUla, soMTha, mirca, pIpala, bAbacI, maNDUkaparNI, indrAyaNakI jar3a, gaThIvana (gaThaunA), majITha, lAla candana, haldI, soyA aura lajjAlu 11- 1 tolA le kara sabako ekatra pIsa leM / 2 sera telameM uparokta kvAtha, kalka aura 8 sera dUdha milA kara mandAgni para pakAyeM / jaba jalAMza zuSka ho jAya to telako chAna 1 ise pilAnA cAhiye tathA zarIra para isakI mAliza karanI aura nasya denI cAhiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ vakArAdi yaha tela vAtarakta, udAvarta, 18 prakAra ke kuSTha, hanustambha, prameha, kAmalA, pANDu, visphoTaka, visarpa, nADIvraNa ( nAsUra), bhagandara, vicarcikA, kaNDU, pAdadAha aura bali palitako naSTa tathA bala varNakI vRddhi karatA hai | (6824) bRhadagrahaNImihira tailama (bhai. ra. / grahaNya. ) tailaM prasthamitaM grAhyaM takraM dadyAccaturguNam / kuTajaM dhAnyakazcaiva grAhyaM palazataM pRthak // tayoH kathaM paced droNe dyambupAdAvazeSitam / ekIkRtya pacedvaidyaH kalkaM karSamitaM pRthak // dhAnyakaM dhAtakI lodhraM samaGgAtiviSA zivA / lava bAlakaJcaiva zRGgATakarasAJjane // nAgapuSpaM padmakaJca guDUcIndrayavaM tathA / priyaGgu kaTukI padmakezaraM tagaraM tathA // zaramUlaM bhRGgarAjaH kezarAjaH punarnavA / AmrajambUkadambAnAM valkalAni ca dApayet // grahaNIM hanti tacchIghraM valIpalitanAzanam / hanti sarvAnatIsArAn grahaNIM sarvarUpiNIm || jvaraM tRSNAM tathA zvAsaM kAsaM hikkAM vi bhramim / sopadravaM koSTharujaM nAzayet sadya eva hi // vazIkaraNametaddhi puSyayogena pAcayet / grahaNImihiraM nAma tailaM bhuvanamaGgalam // kvAtha - (1) kur3ekI chAla 6 / sera; pAkArtha jala 32 sera / zeSa kAtha 8 sera / (2) dhaniyA 6 | sera | pAkArtha jala 32 sera / zeSa kAtha 8 sera / For Private And Personal Use Only
Page #680
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH tailamakaraNam ] kalka-dhaniyA, dhAyake phUla, lodha, majITha, atIsa, harra, lauMga, sugandhavAlA, siMghAr3A, rasauta, nAgakesara, padmAka, giloya, indrajau, phUlapriyaMgu, kuTakI, kamalakesara, tagara, zara (sarakaNDe) kI jar3a, bhaMgarA, kAlA bhaMgarA, punarnavA, AmakI chAla, jAmanakI chAla aura kadambakI chAla 11-12 tolA lekara sabako ekatra pIsa 1 2 sera telameM 8 sera taka tathA uparokta donoM are aura kalka milA kara mandAni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leM / isakI mAlizase samasta prakArake grahaNI roga, atisAra, bali, palita, jvara, tRSNA, zvAsa, kAsa, hicakI, vamana, bhrama aura upadrava sahita udaranAza hotA hai / bRhadbalAtailam (2) pra. saM. 4684 "balAtailam " (4) dekhiye / (6825) vRhad bhRGgarAjatailam ( ra. ra. / kSudra rogA. ) bhRGgarAjarase se kezarAjarase tathA / triphalAyA rase kaise kSIrakaMse susAdhitam // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 677 kaMsaM ca tilatailasya lauhapAtre tu pAkavit / kalkaM mRNAlazAlUka maJjiSThApItazAlakam / / nIlikA padmavIjaJca zaTI mustaM punarnavA va vATacAlaka kezI kezarAjaM sakezaram // maNDUraM cAmravIjaJca zyAmAnantA miyaGgukA / pAkalaM madhukaM jhiSTA devadAru sapadmakam // hIraM candanaM patraM methI madhurikA varI / nyagrodho rocanA tutthaM mAhendrI ketakI kezI / / utpalaM cauNDrapuSpaM ca nIlIlatAkSabIjakam / rAsnA ca gairikaM dAva puNDarIkaM rasAJjanam || jIvanIyagaNA lAkSA zrIkhaNDaM bhadramustakam / tvakpatraM vAvuSAmUlaM (?) kRSNAguru ca lodhrakam / / datvA palonmitairbhAgaiH zanairmR dvagninA pacet / ziromadhyagatAnrogAnnetrarogAMzca sarvazaH // hanti vAtaJca pittaM ca palitamakAlasambhavam / khAlityamindraluptaJca hanyAdetanna saMzayaH // kacAnnIlatankuryAtsu snigdhAnkuTilAMstathA / ise puSya nakSatra meM banAnA cAhiye / bRhaddazamUlatailam dekhiye / pra. saM. 3083 dazamUla tailam ( vRhad ) nasyAbhyaJjanapAne ca tailametatprayojayet // yatra tairasyAsya patanti vindavaH zubhAH / tatra kezAH prajAyante nRNAM pANitaleSvapi // vRhadbalAtailam (1) pra. saM. 4682 balA tailam (2) ( vRhat ) ajAte keze maste ca jAte naSTe ca vA punaH / tatropajAyate kezaM hanti dAruNakaM tathA // dekhiye | 8 sera tilake telameM 8-8 sera bhaMgare aura kAle bhaMgarekA rasa, 8 sere triphalAkA kAtha, 8 sera dUdha aura nimna likhita kalka milA kara loha pAtra meM mandAgnipara pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leN| kalaka - mRNAla ( kamalanAla), zAlaka (kamalakanda), majITha, pItazAla. nIlikA ( kAlA For Private And Personal Use Only
Page #681
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi saMbhAlU ), kamalagaTTe, kacUra, nAgaramothA, punarnavA, (6826) vRhanmandAratailam triphalA, vATayAlaka, (pIle phUlakI kharaiTI ), ( bhai. ra. / vRddhi.) kezI (jaTAmAMsA), bhaMgarA, kesara, maNDUra, AmakI yanmadhyanArAyaNanAma tailaM guThalI, kAlI sara (zyAmA), anantamUla, phUlapriyaGgu, tasyAGgasaGghastilaja hi tailam / kUTha, mulaiThI, jhiNTI, ( kaTasaraiyA ), devadAru, mandArapuSpasvarasena sAI padmAka, sugandhabAlA, sapheda candana, tejapAta, methI, pacedvidhijJaH kamalAbhmasA ca // sauMpha, zatAvara, bar3akI chAla, gorocana, nIlAthothA, mandAratailaM vRhadetadAzu indrAyaNakI jar3a, ketakIkI jar3a, kauMcakI jar3a, balaM ca zukraM parivarddhayeddhi / nIlotpala, javAkusumake phUla, nIlakA paudA, baher3eke antrottharogAn nikhilAn nihanti bIja, rAsnA, gerU, dAruhaldI, kamala, rasauta, pittotthavAtotthakaphotthitAMzca // jIvanIya gagakI pratyeka oSadhi, lAkha, zrIkhaMDa- madhyama nArAyaNa tailake kalka aura (4-4 candana, lAlacandana, nAgaramothA, dAlacInI, tejapAta, gune ) mandAra ( Aka yA pAribhadra ) ke phUloMke kAlA agara aura lodha 5-5 tole le kara sabako rasa evaM kamalake rasake sAtha tila taila siddha kareM ekatra pIsa leN| ___ yaha taila vAtaja, pittaja aura kaphaja antrayaha tela ziroroga, netra roga, vAta, pitta, ghAra vRddhiko naSTa aura bala tathA zukrakI vRddhi akAla palita, khAlitya, indralupta aura dAruNaka | karatA hai| nAmaka zirorogako naSTa karatA hai| vRhanmaricAdyaM tailam isake vyavahArase bAla kAle, snigdha aura (yo. ta. / ta. 41 ; yo. ra.; ra. kA. dhe.| kaSTA. dhuMgharAle ho jAte haiN| vR. yo. ta. / ta. 120) pra. saM. 5288 maricAdyaM tailam (bRhat ) isakI nasya lenI, mAliza karanI aura ise | dekhiye| pilAnA cAhiye / yadi sirameM bAla utpanna na huve vRhanmaricAdya viSagarbhatailama hoM yA utpanna ho kara naSTa ho gaye hoM to isake (ga. ni. / kuSThA. 36 ) vyavahArase ve punaH nikala Ate haiM / pra. saM. 5288 maricAdyaM tailam ( vRhad ) vRhad bhRGgarAjAdyaM tailam (3) dekhiye| vRhanmASatailam (1) (ga. ni. / tailA. 2 ) (vR. mA. | vAtA.) pra. saM. 4899 " bhRGgarAja tailam ' (10) pra. saM. 5305 mahAmASa tailam (2) ( vRhada ) dekhiye| | dekhiye| For Private And Personal Use Only
Page #682
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tailaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 679 vRhanmASatalam (2) sapheda aura lAla candana, majITha, phUlapriyaMgu, (ga. ni.) / nIlotpala, kesara, zAlaparNI, pRSTaparNI, dAlacInI, pra. saM. 5314 mAetailam (vRhat ) (3) ilAyacI, tejapAta, nAgakesara aura sugandhabAlA dekhiye| samAna bhAga mizrita 20 tole / vRhallAkSAditailam (1) yaha taila bAlakoMkI khAMsI, zvAsa, jvara, ( ga. ni. / tailo. 2) agnivikAra aura samasta tvagvikAroko naSTa pra. saM. 6288 lAkSAdi tailam (mahA) (4) karatA hai| dekhiye| (6828) vyAghItalam (2) vRhallAkSAditailam (2) (bhai ra. : va. se. ; vR. ni. ra. ; yo. ra. ; vR. pra. saM. 629.0 " lAkSAcaM tailam " (ma mA. ; vai. ra. / nAsA. ; vR. yo. ta. / ta. dhyama ) dekhiye| 130 ; ga. ni. / nAsA. 4 ; bhA. pra. / (6827) vyAghrItailam (1) ma. khaM. 2) (bhai. ra. / bAlarogA.) vyAghrIdantIvacAzigusurasAvyoSasaindhavaiH / vyAghrIvAsakavilvAnAM kezarAjasya caambunaa| pAcitaM nAvanaM tailaM pUtinAsAgadApaham // kAdhikena tathA kalkaimustamocarasAanaiH // kaTelI, dantImUla, baca, sahajanekI chAla, zatAvAdAruyaSTayAdabalArAsnAnizAyugaiH | tulasI, seAMTha, mirca, pIpala aura seMdhA namakake candanadvayamaniSThApriyatpalakezaraiH // kalka tathA 4 gune pAnIke sAtha tela siddha kareM / zAlaparNIpRzniparNIcAturjAtakabAlakaiH / isakI nasyase pUtinAsA roga naSTa hotA hai| mRdaH pAtre pacettailamariSTendhanavAhinA // zvAsa kAsazca bAlAnAM jvaraM vazca vaikRtam / (6829) vyoSAditailam vyAghrItailamidaM hanyAta tvagdoSAn nikhilaanpi|| (bhai. ra. : dhanva. ; ca. da. ; ra. ra. / gaMDamAlA. ; 2 sera tilake telameM 2.-2 sera kaTelI, bAse.. va. se. ; yo. ra. ; vR. mA. ; vR. yo. t.| belake patte aura bhaMgarekA rasa tathA kAMjI evaM ta. 108; yo. ta. / ta. 57) nimna likhita kalka milA kara mRtpAtrameM nImakI vyoSaM viDaGga madhukaM saindhavaM devadAru ca / lakar3IkI agni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya | tailamebhiH samaM nasyAtsakRcchAmapacI jayet / / to telako chAna leN| kalka-sAMTha, mirca, pIpala, bAyabiDaMga, kalka-nAgaramothA, mocarasa, rasauta, soyA, mulaiThI, seMdhA namaka aura devadAru 5-5 tole le devadAru, mulaiThI, kharaiTI, rAranA, haldI, dAruhaldI, kara sabako ekatra pIsa leM / For Private And Personal Use Only
Page #683
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 680 3 // sera telameM yaha kalka aura 14 sera pAnI milA kara mandAgni para pakAyeM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna leM / bhArata-2 ta-bhaiSajya isakI nasya lenese kRcchrasAdhya apacI (gaNDamAlA bheda) kA bhI nAza hotA hai / (6830) vyoSAdyaM tailam (1) ( yo. ra. | mukha rogA. ; ga. ni. / mukha rogA. 5) vyoSakSArAbhayAvahnicUrNametatpragharSaNam / upajihA prazAntyarthamebhistailaM ca pAcayet // seAMTha, mirca, pIpala, javAkhAra, harra aura cItA samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / ise malanese upajihA roga naSTa ho jAtA hai / athavA inhIM oSadhiyoMse tela pakA kara vyavahRta karanA cAhiye / tela pakAneke liye uparokta oSadhiyoMkA cUrNa 5- 5 tole, tela 3 sera, pAnI 12 sera / (6831) vyoSAdyaM tailam (2) (va. se. / nAsA. ) vyoSaM dhAnyakakusumaM gaNDIra kamavalgujam / ebhistailaM pakvaM nAsArzo nAzanaM siddham // kalka - soMTha, mirca, pIpala, dhaniyA, lauMga, snuhI (seMDa - sehuMDa) kI jar3a aura bAbacI 5-5 tole le kara sabako ekatra pIsa leN| 1 3 // sera telameM yaha kalka aura 14 sera pAnI yA inhIM oSadhiyoMkA kAtha milA kara [ vakArAdi mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to telako chAna 1 yaha tela nAsAko naSTa karatA hai / (6832) vraNarAkSasatailam (1) (bhai. ra. / vraNA. ) - ratnAkaraH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sUtakaM gandhakaM tAlaM sindUraca manaHzilA / rasonaJca viSaM tAmraM pratyekaM karSamAharet / / kuDavaM sArSapaM tailaM sAdhayetsUryatApataH / nADIvraNaJca visphoTamAMsavRddhiM vicarcikAm || daDukuSThApacI kaNDUmaNDalAni vraNAMstathA / vraNarAkSasanAmedaM tailaM hanti gadAn bahUn // kalka -- pArada, gandhaka, haratAla, sindUra, manasila, lhasana, mIThA viSa (bachanAga) aura tAmra cUrNa 11 - 1 | tolA le kara pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura anya auSadhiyoMko bArIka pIsa leM I 40 tole sarasoMke telameM yaha kalka aura 2 sera pAnI milA kara dhUpameM rakha deM aura jaba pAnI sUkha jAya to telako chAna le 1 ise lagAne se nADIvraNa, visphoTaka, mAMsavRddhi, vicarcikA, dAda, kuSTha, apacI, kaNDU, maNDala aura arter nAza hotA hai / (6833) vraNarAkSasatailam (2) (bRhad ) ( bhai. ra. ; dhanva. / vraga. ) kuDavaM sArSapaM tailaM tadarddha goghRtasya ca / ekIkRtya pacettattu sUryAvarttarasena tu // citrapatrapa kalkaM datvA tatra vipAcayet / daei aratviA tu cUrNameSAM vinikSipe // For Private And Personal Use Only
Page #684
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir AsavAriSTaprakaraNam ] catuoM bhAgaH 681 gandhakaM zuddhasindaraM haritAlaM mnHshilaa| telako chAna leM aura phira usake garma rahate hI usameM haridrA gairikaM rAjI karddhi pratibhAgikam // nimna likhita oSadhiyoMkA bArIka cUrNa milA deN| bhAmA pAradazApi kajjalIkRtya mizrayet / gandhaka, zuddha sindUra, haratAla, manasila, sunase mizrayitvA tu tasaM kRtvA pralepayet // haldI, geru aura rAIkA cUrNa 7 // -7|| mAze tathA kanDU vicacikAM pAmAM kleI kuSThaM sudustaram // pArada 3 // mAze / prathama pAre gandhakako kajalI vAtaraktaM vraNAn sarvAn viSavisphoTadadrukam / banA kara usameM anya oSadhiyAM milA kara sabako nihantyAzu mahAvitraM tailantu vraNarAkSasam / / kharala kara lenA caahiye| 40 tole sarasakA tela aura 20 tole isa telako garma karake lagAnese kaNDU , vicagoghRta ekatra milA kara usameM 6 sera hulahulakA rcikA, pAmA, kleda, kaSTa sAdhya kuSTha, vAtarakta, rasa aura 5 tole bhojapatrakA kalka milA kara samasta prakArake vraNa, viSajanya visphoTaka, dAda mandAgni para pakAveM / jaba pAnI jala jAya to aura zvitrakA nAza hotA hai / iti vakArAditailaprakaraNam atha vakArAdyAsavAriSTaprakaraNam (6834) varuNAsavaH rAjAdanasyApi palAni sapta (ga. ni. / AsavA. 6) zatAvarImUlapalatrayaM ca // zataM palAnAM varuNasya mUlaM tattulyakAzmayakamarjunazca ___ tvak ziMzapAyAzca tadardhamAtrA / zRGgIzatAhA gajapippalI ca / tAvattathA puSkaramUlamuktaM balAzaThInAgabalAkaraJjatadardhamagnizca tdrdhmaatrH|| trAyantikAkebukameSazRGgayaH // kuraNTako rohItakatvacazca kuSThaM ca vAsAsitakarbukaM ca tAvaca zigrurdazamUlakaM ca / viDaGgakRSNAtiviSAzca jIrakam / palAni viMzatkhalu devadAroH / cavyaM ca rAsnotpalasArivA ca kSudrA ca tulyA suradAruNA ca // syAtkauTajazcA'pyatha dIpyakaM ca // darbhasya mUlAni palAni paJca vAtAryariSTAharanAryatiktaM hiMsAtarotrINi ca knnttkaaryaaH| raktA'mRtA tejanIvalkalaM ca / For Private And Personal Use Only
Page #685
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 682 savyAdhighAtA hapuSA ca bhRGgI pratyekameSAM hi paladvayaM tu // pacejjaladroNacatuSTaye ca tatpAdazeSe palaSaTzataM ca / kSipedguDaM mAkSikadhAtakInAM palAni triMzatsakalaM punastataH // nidhApayeccArumAMsIdhUpite bhANDe tataH kuGkumacandanadvayam / palaM kSipedvai katakaM sacandraM lavaGgamAkalakavaMzarocanam // bhArgI rASTrI tagaraM kavAbakaM jAtIphalaM patrakajAtipatrike / lohaM caturjAtakabAlakaM ca pratyekameSAM hi palaM vinikSipet // mAsaM nidheyo yavamadhyatastataH bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH peyo yathAvyAdhibalaM samIkSya / hodaraM vidradhigulmakA saM zvAsa tathA raktavikArahikke || zUlAmavAtArbuda pANDurogaM kuSThaM tathA chardimarocakaM ca / zophaM tathAdhmAnabhagandaraM ca zukrAzmarIM granthimanekabhedam // zoSApatAnAditapakSaghAta sandhigrahArtIca halImakaM ca / nihanti vandhyAsutado'tha vRSyaH prANaprado'yaM varuNAsavo hi // pittAnila zleSma rujApahazca tAlarakSagraha bhItihantA / www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [vakArAdi granthAn samAlokya cikitsakAnAM hitAya nUnaM racitaca rogiNAm // baranekI jar3a kI chAla 6 / sera, zIzamakI chAla 3 sera 10 tole, pokharamUla 3 sera 10 tole, cItA 1 sera 45 tole evaM pIlI kaTasaraiyA, ruher3ekI chAla, sahajanekI chAla aura dazamUla pratyeka 62|| tole, devadAru aura kaTelI 11 - 11 sera, dAbhakI jar3a 25 toLe, bAlachar3a tathA bar3I kaTelI 15-15 tole, khiranI 35 tole, zatAvara 15 tole tathA khambhArIkI chAla, arjunakI chAla, kAkar3AsiMgI, soyA aura gajapIpala, 1515 tole evaM kharaiTI, kacUra, nAgabalA, karajuvA, trAyamANA, kevaTI mothA, meDhA siMgI, kUTha, bAsA, kaccI haldI, bAyabiDaMga, pIpala, atIsa, jIrA, cava rAsnA, anantamUla, indrajau, ajavAyana, araNDamUla, nImakI chAla, rakta khadira, cirAyatA, majITha, giloya, mUrvA, dAlacInI, amalatAsa, hapuSA aura atIsa 10-10 tole le kara sabako ekatra kUTa kara 128 sera pAnI meM pakAveM aura 32 sera zeSa rahane para chAna leN| tadanantara usameM 6 sera 50 tole gur3a aura 30 - 30 pala ( pratyeka 150 tole ) zahada aura dhAyake phUla evaM 5-5 tole kesara, sapheda aura lAla candana, nirmalIke phala, kapUra, lauMga, akarakarA, baMsalocana, bharaMgI, soraThI miTTI, tagara, kabAbacInI, jAyaphala, tejapAta, jAvitrI, lohabhasma, cAturjAta ( dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara ) aura sugandhavAlAkA cUrNa milA kara agara Ara mAMsIse dhUpita kiye huve meM bhara kara usakA mukha banda kara deM aura For Private And Personal Use Only
Page #686
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org AsavAriSTaprakaraNam ] caturthI bhAgaH jauke Dhera meM dabA deM evaM eka mAsa pazcAt Asavako chAna kara botaloMmeM bhara kara surakSita | karatA hai / rakkheM / yaha Asava plIhodara, vidradhi, gulma, khAMsI, zvAsa, raktavikAra, hicakI, zUla, AmavAta, arbuda, pANDu, kuSTha, chardi, aruci, zotha, AdhmAna, bhagandara, zukrAzmarI, granthi, zoSa, apatAnaka, ardita, pakSAghAta, sandhigraha, halImaka aura vandhyatva evaM anya bahutase vAtaja, pittaja aura kaphaja rogoMko naSTa tathA vIrya kI vRddhi karatA hai / | (6835) vAsakAsavaH ( yo. ra. ; vR. ni. ra. / zothA; gada nigraha / AsavA. 6 ) vAsakasya tule dve tu dvidroNe'pAM vipAcayet / kRtvA droNArdhazeSaM tu pUte zIte pradApayet // guDasyaikAM tulAM tatra dhAtakyAstu palASTakam || kSipeccUrNIkRtaM tasmin tvagelApatra ke saram / / kaGkalavyopatoyAni palikAnyupakalpayet / samyak paktraM tato jJAtvA pakSAdUrdhvaM pivedamum // vAsakAsava ityeSa sarvazvayathunAzanaH // 12|| sera baseko kUTa kara 64 sera pAnImeM pakAveM aura 16 sera zeSa rahane para chAna leN| tadanantara usameM 6 / sera gur3a, 40 tole dhAyake phUla, evaM 5 -5 tole dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, kaMkola, sAMTha, mirca, pIpala aura sugandha bAlAkA cUrNa milA kara yathA vidhi mRtpAtra meM bharakara usakA mukha banda karake rakha deM aura 15 dina pazcAt nikAla kara chAna leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 683 yaha Asava samasta prakArake zothoMko naSTa (6836) viDaGgAsavaH (viDaGgAriSTa: ) (ga. ni. / Asa. 6; bhai. ra. ; yo. ra. / vraNazo. ; zA. dha. / khaM. 2 a. 10 ) viDaGga granthikaM rAsnA kuTajatvakphalAni ca / pAThailavAlukaM dhAtrI bhAgAn paJcapalAn pRthak // aSTadroNe'mbhasaH paktvA kuryAd droNAvazeSitam / pUte zIte kSipettatra kSaudraM palazatatrayam / / dhAtakI viMzatipalaM trijAtaM dvipalaM tathA / priyaGgukAJcanArANAM salotrANAM palaM palam // vyoSasya ca palAnyaSTau cUrNIkRtya pradApayet / ghRtabhANDe vinikSipya mAsamekaM vidhArayet / / tataH pivedyathA tu jayedvidradhimucchritam / UrustambhAzmarImehAn pratyaSThIlAbhagandarAn // gaNDamAlA hastambhaM viDaGgAriSTasaJjJitaH // bAyabiDaMga, pIpalAmUla, rAsnA, kur3ekI chAla, indrajau, pAThA, elavAluka aura AmalA 25-25 tole le kara sabako ekatra kUTa kara 256 sera pAnI meM pakAveM aura 32 sera zeSa rahane para chAna leM | jaba vaha ThaNDA ho jAya to usameM 18 // sera zahada tathA 100 tole dhAyake phUloM kA cUrNa 10- 10 tole dAlacInI, ilAyacI aura teja - pAtakA cUrNa evaM 5-5 tole phUlapriyaMgu, kacanArakI chAla aura lodhakA cUrNa tathA 40 tole trikuTe (samAna bhAga mizrita sAMTha, mirca, pIpala) kA cUrNa milAkara ghRtake cikane pAtra meM bhara kara For Private And Personal Use Only
Page #687
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi usakA mukha banda karake rakha deM aura 1 mAsa vRhaccukasandhAnam pazcAt nikola kara chAna leN| (ca. da. / grahaNya. ; vR mA. / ajIrNA.) yaha Asava cidradhi, Urustamma, azmarI, prameha, pra. saM. 1815 "cukrasandhAnam" (vRhad ) pratyaSThIlA, bhagandara, gaNDamAlA aura hanustambhako | dekhiye / naSTa karatA hai| (6838) vRhanmUlAsavaH noTa-gadanigrahameM kAthya dravyoMmeM bharaMgI (ga. ni. / AsavA. 6) adhika hai| mahApTakSavaTArkANAM vinAmUlaiH paraiH zubhaiH / (6837) vRzcIvAdyo'riSTaH aSTottarazatairambhastriMzadghamite pacet // ( ga. ni. / gulmA. 25 ; vR. mA. ; ca. da. / tulAtrayapramANaM ca dazamUlyAstathaiva ca / gulmA.) aSTAvazeSamuttArya guDasyAnu dinadvayam // palAnAM viMzatizataM kSipettacca dRDhe ghtte| vRzcIvamurubUkaM ca varSAbhUGghahatIdvayam / / Atape taM vinikSipya dhArayetridinaM tataH // citrakaM ca jaladroNe pacetpAdAvazeSitam // | uddhRtya dhUpite pAtre vastrapUtaM kSipedbhiSak / mAgadhI citrakakSaudralipte kumbhe nidhApayet / dhAtakI viMzatipalAM harItakyAH palASTakam // madhunaH prasthamAvApya pathyAcUrNAdhasaMyutam // pUgAnAM viMcatipalaM pippalyAH palapaJcakam / saMsthApitaM dazAhaM tu jIrNabhaktaH pibennaraH / elAlavaGgakaGkolajAtItvapatrakesaram // ariSTo'yaM jayedgulmavipakvaM sudustaram // palaM palaM samaricaM cUrNIkRtya bhiSagvaraH / zveta punarnavA, araNDamUla, lAla punarvavA, Asave nikSipettatra madhunaH kuDavadvayam / / choTI kaTelI, bar3o kaTelI aura cItA samAna bhAga saMjAte'STadine tasmAduddhatyAnyatra taM nyaset / mizrita 6 / sera le kara sabako ekatra kUTa kara | Asave sakaSAye tu guDamanyaM pradApayet / / 32 sera pAnImeM pakAveM aura 8 sera zeSa rahane para | niSkAsya pUrva cUrNa tu navaM tatra niyojayet / chAna leM / tadanantara madhumizrita pIpala aura cIteke nAmnA mUlAsavo hyeSa rogarAjanikRntanaH // cUrNase lipsa maTake meM yaha kAtha aura 2 sera zahada zvAsAmavAtavidhvaMsI pANDuplIhodarApahaH / tathA AdhA sera harra kA cUrNa DAlakara sabako acchI | kRmigulma pramehANAM nAzano vahnidIpanaH // taraha milA kara maTakekA mukha baMda kara deM / evaM snuhI ( thUhara-seMDa ), bar3a aura Akake daza dina pazcAt nikAla kara chAna leN| | mUlake atirikta samasta aMga (chAla, patrAdi ) isake sevanase kaSTa sAdhya gulma naSTa / paune sAta sAta sera tathA dazamUla 18 / sera le hotA hai| | kara sabako ekatra kUTa kara 24 mana pAnImeM pakAve For Private And Personal Use Only
Page #688
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam caturthoM bhAgaH aura 3 mana zeSa rahane para chAna kara rakha deM aura 5-5 tole le kara sabakA bArIka cUrNa kara leN| 2 dina pazcAt usameM 3 mana 5 sera gur3a milA ATha dina pazcAt Asavako chAna kara usameM kara dRr3ha mRtpAtrameM bhara kara dhUpameM rakha deM evaM 3 punaH gur3a aura prakSepa dravyoMkA cUrNa milA kara dina pazcAt use chAna kara agara ityAdise dhUpita pAtrameM bhara deM tathA usameM nimna likhita prakSepa dUsare pAtra meM bhara kara usakA mukha banda karake rakha milAkara pAtrakA mukha banda kara deM -- deM / ( evaM 1 mAsa pazcAt nikAla kara prakSepa-zahada 1 sera tathA dhAyake phUla chAna leN|) 100 tole, harra 40 tole, supArI 100 tole, yaha Asava rAjayakSmA, svAsa, AmavAta, pIpala 25 tole, ilAyacI, lauMga, kaMkola, jAvatrI, | pANDu, plIhodara, kRmi, gulma aura pramehako naSTa dAlacInI, tejapAta, nAgakesara aura kAlI mirca / tathA agniko dIpta karatA hai| iti vakArAdyAsavAriSTaprakaraNam - - - atha vakArAdilepaprakaraNam (6839) vacAdiyogaH sabako pAnIke sAtha pIsa kara lepa karanese liGga (yo. t.|t. 54 ; vR. mA. ; vR. ni. ra. zothA.) atyanta sthUla ho jAtA hai| vacAsarSapatailena malepaH zothanAzanaH / (6841) vaTapatrAdilepaH (1) bacake cUrNako sarasoMke telameM milA kara lepa (rA. mA. / mukha rogA. 5) karanese zotha naSTa hotA hai| pariNatavaTapatraM svarNagandhA priyaGgu(6840) vajravallIlepaH madhukamatha saroja rodhakAzmIralAkSAH / ( dhanva. / vAjIkara.) salilayutamitIdaM citravallIprapiSTaM kimatra citraM hi vajravallI janayati vadanAnAM kAntimattvaM pralepAt / / vacAzvagandhAjalazUkacUrNam / bar3ake pake huve patte, reNukA, phUlapriyaMgu, hemaprakAzaM bRhatIphalaM ca mulaiThI, kamala, lodha, kesara, lAkha aura indrAyaNakI ___ krameNa kuryAnmusalamamANam // | jar3akA cUrNa samAna bhAga le kara sabako pAnIke har3ajor3I, baca, asagandha, siravAla aura | sAtha pIsa kara lepa karanese mukha kAntimAna ho kaTelIke pake phaloMkA cUrNa samAna bhAga le kara | jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #689
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 686 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi _(6842) vaTapatrAdilepaH (2) bar3ake aMkura aura masUrake cUrNako pAnIke (vR. mA. / bhagandarA.; vR. ni. ra. ; va se.| sAtha posa kara lepa karanese vyaGga (mukhakI jhAMI ) bhagandarA.) kA nAza hotA hai| vaTapatreSTikAzuNThIguDUcyaH sapunarnavAH / / (6845) vaTAdilepaH (1) supiSTvA piTikAvasthe lepaH zasto bhagandare / / (va. se. / arbudA.) ___ bar3ake patte, ITa, soMTha, giloya aura punarnavA- | vaTadugdhakuSTharomakaliptaM baddhaM vaTasya kalkena / kI jar3a samAna bhAga le kara cUrNa banAveM / / adhyasthi saptarAtrAnmahadapi zamayetsiddhamidam // ise pAnImeM pIsa kara bhagandara para piDikA- kUTa aura romaka lavaNake cUrNako bar3ake dUdhameM vasthAmeM (ghAva honese pahile ) lepa karanA ghoTa kara lepa karake Uparase bar3ake aMkuroMkA kalka caahiye| bAMdha denese sAta dinameM pravRddha arbuda bhI naSTa ho (6843) yaTaprarohAdilepaH jAtA hai / yaha eka siddha prayoga hai / (ra. ra. / upadaMzA. ; yo. ra.) (6846) vaTAdilepaH (2) vaTaparohArjunajambupathyA (zA. saM. / khaM. 3 a. 11 ; va. se. / lodhro haridrA ca hitaH pralepaH / kSudra. ; bhA. pra. ma. khaM. 2 ) sarvopadezeSu ca rohaNArtha vaTasya pANDupatrANi mAlatI raktacandanam / cUrNazca tajjaM vimalAanena // kuSThaM kAlIyakaM lodhramebhirlepa prayojayet // tAruNyapiTikA vyaGganIlikAdivinAzanam // bar3ake aMkura, arjunakI chAla, jAmanakI chAla, ___bar3ake pIle (pake huve) patte, camelIke phUla, harra, lodha aura haldI samAna bhAga le kara pAnImeM lAla candana, kUTa, kAlA candana aura lodha samAna pIsa kara lepa lagAnese upadaMzake vraNa naSTa bhAga le kara sabako pAnImeM pIsa kara lepa banAveM / hote haiN| ___ise lagAnese tAruNya piTikA (muMhAse), vyaGga ___inhIM auSadhiyoMke cUrNa meM 1-1 bhAga raupya (jhAMI) aura nIlikAkA nAza hotA hai| mAkSika aura rasautakA cUrNa milA kara lagAnese bhI | (6847) vatsanAbhalepaH upadaMza vraNa naSTa hote haiN| (vR. ni. ra. / gaNDamAlA.) (6844) vaTAGkurAdilepaH vatsanAbhaM nimbunIralepAdgaNDaM vinazyati / (bhA. pra. ma. khaM. 2 / kSudrarogA. ; vR. ni. ra.) bachanAgako nIbUke rasameM ghisa kara lepa karanevaTAGkurA masUrAzca prlepaadvynggnaashnm| / se gaNDamAlAkI gAMTheM naSTa ho jAtI haiN| For Private And Personal Use Only
Page #690
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir lepaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH / .. (6848) varuNAdilepaH (6851) vasukAdilepaH ( bhA. pra. ma. khaM. 2. / kSudra.) (va. se. / vraNa.) vyaGgahavaruNatvasyAdajAmUtreNa pessitaa| vasukArjunavikrAntA maaNsiilodhnishaayugaiH| - tilavahizikhAriSTaileMpo duSTatraNApahaH // baranekI chAlako bakarIke mUtrameM pIsa para lepa |... kAlA agara, arjunakI chAla, aparAjitA karanese vyaGga (ceharekI jhAMI) kA nAza hotA hai / | ( koyala ), jaTAmAMsI, lodha, haldI, dAruhaldI, (6849) valmIkamRttikAyudvarttanam tila, morazikhA aura nImake patte samAna bhAga le kara pAnIke sAtha pIsa kara lepa karanese duSTa vraNa ( rA. mA. / vAtA. 21) . naSTa hotA hai| valmIkamRnmUlakabIjayuktA (6852) vAtanAzakalepaH turaGgagandhA sahitA pralepAt / (vR. mA. / vAtAdhi.) unmardanenApi ca ghoramUru- | zatapuSpA devdaarunaagrairnnddsaindhvaiH| stambhaM vinAzaM nayati prasahya // amlapiSTaiH samaiH koNairlepo vaataatinaashnH|| bamIkI miTTI, mUlIke bIja aura asagandhakA soyA, devadAru, sAMTha, araNDamUla aura seMdhAcUrNa samAna bhAga le kara sabako pAnImeM pIsa kara namakakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako kAMjImeM lepa karane yA isa cUrNakA mardana karanese dhora Uru pIsa kara mandoSNa karake lepa karanese vAtajanita stambha roga bhI avazya naSTa ho jAtA hai| pIr3A naSTa hotI hai| (6850) valmIkAdilepaH (6853) vAyasyAdiguTikA .. (yo. ra. / udAvartA.) | (pR. mA. / kuSThA. ; ca. da. ; ga. ni. / __kuSThA. 36 ) . valmIkamRtkaraasya tvaGmUlaphalapallavam / asya tvaGmUlaphalapallavam / vAyasyeDagajAkuSThakRSNAbhirguTikA kRtA / siddhArtha ceti piSTAnAM mUtreNA''lepanaM hitam // vastamatreNa saMpiSTA pralepAcchitranAzinI // udAvarteSu sarveSu samyagvAtAnulomanam / / ___makoya, paMmAr3ake bIja, kUTha aura pIpalakA ___ bamIko miTTI, karaJjavekI chAla, mUla, phala| cUrNa samAna bhAga le kara. sabako bakarIke mUtrameM aura patte tathA sapheda sarasoM samAna bhAga le kara | pIsa kara goliyAM banA leN| sabako gomUtrameM pIsa kara peTa para lepa karanese vAyu inheM bakarIke mUtrameM ghisa kara lagAnese zvitra anuloma ho kara udAvarta naSTa ho jAtA hai| / ( zveta kuSTha ) naSTa ho jAtA hai| For Private And Personal Use Only
Page #691
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 688 www.kobatirth.org (6854) vArtAkamUlAdilepa: ( yo. ra. / snAyuka. ) vArtAkamUlaM mUtra: patrairvA'zvatthajaizca vA / sutaptairbandhacchIghraM zamayetsnAyukaM gadam // bhArata-vaiSajya -: baiMganakI jar3ako manuSya ke mUtra meM pIsa kara garama karake snAyuka (naharave ) para rakkheM aura Upara se pIpalakA pattA rakha kara bAMdha deM / isa upacAra se naharuvA zIghra hI naSTa ho jAtA hai / (6855) vAsAdilepa: (1) ( vR. mA. / medovRddhaya ; yo. ra. ; va. se. / udarA ; vR. ni. ra. / medorogA . ) vAsAdalaraso lepAcchGkacUrNena saMyutaH / faravrrit aise gAtra daurgandhyanAzanaH // bAse ( aDUse ) ke pattoMke rasameM zaMkhakA bArIka cUrNa milA kara lepa karanese athavA belake pattoMkA lepa karanese zarIrako durgandha naSTa ho jAtI hai / (6856) vAsAdilepa: (2) ( vR. mA. / kuSThA. ) komalasiMhAsyadalaM sanizaM surabhIjalena sampiSTam / divasatrayeNa niyataM kSapayati kacchU vilepanataH // bAse (aDUse) ke komala patte aura haldIkA cUrNa samAna bhAga le kara donoMko gomUtra meM pIsakara [ vakArAdi lepa karanese 3 dinameM kacchU ( khujalI bheda ) kA nAza ho jAtA hai / - ratnAkaraH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (6857) vikaGkatAdilepaH ( vR. mA. / galagaNDA . ; ca. da. / galagaNDA. 40 ) vikaGkatAragvadhakAkaNatI kAkAdanI tApasa vRkSamUlaiH / AlepayedenamalAmbubhArgI kara kAlAmadanaizca vidvAn // vikaGkata (kaMTAI), amalatAsa, kAkaNantI (guMjA) kI jar3a, kAkAdanI ( sapheda guMjA ) kI jar3a, iMgudIkI jar3a, kar3avI tuMbI, bharaMgI, karaJjakI jar3a, majITha aura mainaphalakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako bArIka pIsa kara kaphaja granthi para lepa karanA cAhiye / (6858) viDaGgAdilepaH (ga. ni. / kuSThA. 36; vR. ni. ra. / tvagdoSA. ) viDaGgaiDagajAkuSThanizA sindhUtthasarSapaiH / dhAnyAmlapiSTairlepo'yaM daddU kuSThavinAzanaH // le kara bAyabiDaMga, pamAr3a ke bIja, kUTha, haldI, seMdhAnamaka aura sarasoM kA cUrNa, samAna bhAga sabako kAMjImeM pIsa kara lepa karanese dAda naSTa ho jAtA hai / (6859) vidAryAdilepa: ( vR. mA. / jvarA. ; ga. ni. ; hA. saM. / sthA. 3 a. 2; vR. ni. ra. / viSama jvarA. ) vidArI dADimaM lodhraM dadhitthaM bIjapUrakam / ebhiH pradihyAnmUrdhAnaM vRDdAhArtasya dehinaH // vidArIkanda, anAra dAnA, lodha, kaitha aura bijaure nIbUkA gUdA samAna bhAga le kara sabako For Private And Personal Use Only
Page #692
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org lepaprakaraNam ] pIsa kara zira para ( tAlu para ) lepa karanese dAha aura tRSAkA nAza hotA hai / caturthI bhAgaH (6860 ) vizAlA dilepaH ( va. se. ; bR. ni. ra. / strIrogA . ) lepo vizAlAmUlasya hanti pIDAM stanotthitAm nizAvalkalakalkAbhyAM lepaH proktaH stanA tihA // - indrAyaNakI jar3ako pAnImeM pIsa kara lepa karanese yA haldI aura dAlacInI ( pAThAntara ke anusAra dhatUre ke bIja ) ko pIsa kara lepa karanese stanakI pIr3A naSTa hotI hai / (6861) viSAdilepa: (1) ( ga. ni. / kuSTA. 36 ) viSadhUmavyopavahirajanI sarSapaiH sasindhRtyaiH / kSAradvayagomUtraiH prasuptikuSThApaho lepaH // mIThA viSa (bachanAga), gRhadhUma, sAMTha, mirca, pIpala, cItA, haldI, sarasoM, seMdhA namaka, javAkhAra aura sajjIkhArakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako gomUtra meM pIsakara lepa karanese prasupti kuSTha naSTa hotA hai / (6862) viSAdilepa: (2) ( ga. ni. / kuSThA. 36 ) vipavaruNaharidrAcitrakAgAradhUmaM dahanamaricavaH kSIramarkasnuhIbhyAm / dahati patati mAtraM kuSThajAtIrazeSAH kulizamiva saroSAcchakra hastAdvimuktam / / 1. nizokanakakalkA bhyAmiti pAThAntaram / 87 689 mIThA viSa (bachanAga), baranekI chAla, haldI, cItA, gRhadhUma, bhilAvA, kAlI mirca aura dUrvA, inakA cUrNa tathA Aka aura sehuMDa (seMDa - thohara) kA dUdha samAna bhAga le kara sabako ekatra pIsa leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isakA lepa karane se samasta prakAra ke kuSTha naSTa hote haiM / (6863) vRzcikadaMzaharo lepaH ( yo. ta. / ta. 78 ) ajAkSIreNa sampiSTA zirISaphalamizritA / upakulyA viSaM hanti vRzcikasya pralepataH // pIpala aura sirasa ke bIjoMko bakarIke dUdhameM pIsa kara lepa karanese bicchUkA viSa naSTa hotA hai / (6864) vRSamUlAdiyogaH ( vai. mR. | ala. 4 ) vRSasya mUlaM yadi nAbhi yonau malepitaM strI jhaTiti prasUte / tathA kaTisthaH kadalI sukando vegAtprasUtiM kuruteGganAnAm || bAse (ase) kI jar3a ko pIsa kara nAbhi aura yoni para lepa karanese prasava zIghra ho jAtA hai / hot jar3a ko kamara meM bAMdhane se bhI prasava meM vilamba nahIM hotA | (6865) vetasAdyalepaH (va. se. / zothA. ) savetasAH kSIravatAM drumANAM tvacaH samaJjiSTalatAmRNAlAH / For Private And Personal Use Only
Page #693
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 690 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi sacandanaM padmakavAlako ca yaha malhama nAsUra, cAMdI (ghAva) aura duSTa paitte pradehastu satailapAkaH // broMko zuddha karake bhara detA hai / beta, kSIrIvRkSa (bar3a, gUlara, pIpala, pilakhana, (6867) vraNaharo lepaH (2) sirasa ) kI chAla, majITha, kamalanAla, lAla candana, (yo. ci. ma. / a. 7) padmAka aura sugandha bAlA samAna bhAga le kara tapte ghRte kSipedAlamuttArya ca jalaM kSipet / sabako mahIna pIsa kara telameM pakA kara pittaja zothameM lepa karanA cAhiye / / mathitvA nirjalaM kRtvA vraNAdautatpayojayet / / ghRtako garma karake usameM ( AThavAM bhAga) (6866) vraNaharo lepaH (1) haratAlakA cUrNa milA aura phira usameM pAnI milA (yo. ci. ma. / a. 7) kara acchI taraha matheM tathA pAnIko nikAla kara madanaM mastakI tutthaM rAlasindUraTaGkaNam / pheMka deN| guggulaM muradAzRGga verajaM raGgapatrikA // yaha malhama ghAvoMko naSTa karatA hai| kampillaM kukarma kAthaM mAjUmadanakaiphalam / marIcaM hilaM jAGgI elA ceti samAH smaaH|| (6868) vraNaharo lepaH (3) lohapAtre ghRte tapte yathAyogyamimAn kSipet / ( yo. ci. ma. / a. 7) prakSipya ca jalaM pazcAtmathitvA jalamutsRjeta // tapte ghRte kSipettutthaM uttArya ca kSipedimAn / tatsidaM sthApayedbhANDe vraNAdau viniyojayeta / kampillaM muradAzRGga khadiraM raGgapatrikA // nAsUracandanAduSTatraNazodhanaropaNam // kSiptvA jalaM mathitvA tatsarvatraNaM virohaNam // ___ moma, mastagI, nIlA thothA, rAla, sindUra, ghIko tapA kara usameM 1 bhAga nIlethothekA suhAgA, gUgala, muradAsiMga, birojA, meMhadIke patte, | cUrNa milAveM aura phira use agnise nIce utAra kabIlA, kesara, katthA, mAjUphala, mainaphala, kAlI kara usameM kamIlA, muradAsiMga, katthA aura meMhadIke mirca, hiMgula, jaMgI harra aura ilAyacI samAna bhAga pattoMkA cUrNa 1-1 bhAga milA deM evaM usameM pAnI le kara cUrNa yogya cIjoMkA cUrNa banAveM / tadana- DAla kara acchI taraha matheM aura phira pAnI ntara ( sabase 8 gune ) ghIko garma karake usameM | nikAla deN| prathama gUgala aura moma milAveM aura phira anya yaha malhama samasta prakArake broMko naSTa samasta oSadhiyoMkA cUrNa milA kara use pAnImeM / karatA hai| DAla deM tathA acchI taraha pheMTa kara (mathakara) pAnI (ghI samasta oSadhiyoMse 8 gunA lenA nikAla deN| / cAhiye / ) iti vakArAdilepaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #694
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhUpapakaraNam ] caturthoM bhAgaH 691 atha vakArAdidhUpaprakaraNam (6869) vacAdidhUpaH veNutvagAdidhUpaH (vR. ni. ra. / viSama jvarA. ; ga. ni.) (yo. ra. / masUrikA. ; vR. yo. ta. / ta. 126) pra. saM. 5431 " masUrikAntaka dhUpaH " vacAharItakIsarpidhUpaH syAdviSamajvare / dekhiye| baca aura harake cUrNako ghImeM milA kara dhUpa (6871) vraNadhUpanayogAH (ga. ni. / vraNazothA. 4) denese viSama jvarameM lAbha pahuMcatA hai| / vAtAbhibhUtAn sAmrAvAn dhRpayedunavedanAn / (6870) vizAlAdidhUpaH yavArjabhUrjamadanazrIveSTakasurAhayaiH // | shriivaasguggulvgurushaalniryaasdhuupitaaH| (yo. ra. / kRmya.) kaThinatvaM vraNA yAnti nazyantyAsrAvavedanAH / / vizAlAyAH phalaM pakvaM taptalohe parikSipet / / jau, jaMgalI tulasI, bhojapatra, mainaphala, taqhamo dantalagnazcetkITAnAM pAtanaH prH|| zrIveSTa, devadoru, zrIvAsa, gUgala, agara aura rAla samAna bhAga le kara sabako ekatra pIsa leN| indrAyaNake pakke phalake cUrNako tapta lohe para vAtadoSa pradhAna tathA srAva aura tIvra vedanA DAlanese jo dhuvAM nikale vaha kRmi vAle dAMtako vAle braNoMko isakI dhUnI denese vedanA aura srAva lagAnese kRmi nikala jAte haiN| naSTa ho kara braNa zuSka ho jAte haiN| iti vakArAdidhUpamakaraNam // atha vakArAdidhUmraprakaraNam (6872) vAruNIpatradhUmaH tAmbUlapUritamukhaM pathyaM kSIrodanaM hitam // ( vR. ni. ra. / kAsA.) tatkSaNAnnAzayetkrAsa siddha yoga udAhRtaH // uttarAvAruNipatraM zAlitaNDulatAlakam / indrAyaNake patte, zAlI cAvala aura haratAla sampeSya guTikA kAryA badarANDapramANakA // samAna bhAga le kara sabako ekatra pIsa kara berakI mukhItaNDulapiSTena kartavyA chidrsNyutaa| guThalIke samAna goliyAM banA leN| dIptAGgAre vaTI kSiptvA mukhamAcchAdya ytntH|| cAvaloMkI piTTIkI cilama banAkara usameM dhUmameraNDanAlena pibebhuktottaraM shnaiH| agni rakha kara usa para eka golI rakkheM aura ara For Private And Personal Use Only
Page #695
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org 692 NDakI nAla se usakA dhuvAM piyeN| dhUtrapAna karate samaya cilama ke mukhako bhalI bhAMti Dhaka denA cAhiye | yaha dhUmrapAna bhojanake pazcAt karanA cAhiye / - bhaiSajya ratnAkaraH bhArata isase khAMsI turanta naSTa ho jAtI hai / yaha eka siddha prayoga hai / dhUmrapAna karaneke pazcAt pAna khAnA cAhiye pathya- dUdha bhAta / .(6874) vacAdyaJjanam ( va. se. / viSarogA . ) vacoSaNa zilAdArunaktAvadvinizAJjanam / zirISapippalIyuktaM garadoSanisUdanam || iti vakArAdidhUmraprakaraNam San San atha vakArAdyaJjanaprakaraNam baca, kAlI mirca, manasila, devadAru, karaJjabIja, haldI, dArUhaldI, rasauta sirasake bIja aura pIpala; inakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra ghoTa kara bArIka kareM / ise AMkha meM lagAnese gara viSa naSTa hotA hai / (6875) vadakSIrAdyaJjanam ( va. se. / netrarogA. ; zA. sa. / kha. 3 a. 13 ; vR. yo. ta. / ta. 131 ; vR. ni. ra. ; yo. ra. | netra. ) kSIreNa saMyukto mukhyaH karpUrajaH kaNaH / kSipramaJjanato hanti kusumaM ca dvimAsikam // (6873) vidulIdalayogaH (vai. ma. ra. / paTala 3 ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vidulIdala haritAlavyoSazilAH kezarAjarasapiSTAH / guTikIkRtA nihanyuH kAsarujaM dhUmapAnena || durgandhita khaira ke patte, haratAla, soMTha, mirca, pIpala aura manasilakA cUrNa 1-1 bhAga le kara sabako bhaMgareke rasameM pIsa kara goliyAM banA leM | inakA dhUmapAna karane se khAMsI naSTa hotI hai / [vakArAdi karake cUrNa ko bar3ake dUdha meM ghoTa kara aMjana banAveM / ise AMkha meM lagAnese 2 mAsakA phUlA zIghra hI naSTa ho jAtA hai / (6876) vAtAripanayogaH ( yo ta / ta. 71 ) vAtApitre puTapAcitAnAM ri dalAnAM varamallikAyAH / sammardayetsindhuphalena kAMsye tenAJjanenAJjitalocanasya // so'kSiniSpandamakANDakaNDUmathAdhimanthAdigadAnnihanti // For Private And Personal Use Only camelI ke pattoMko araNDake pattoM meM lapeTa kara usa para miTTIkA eka aMgula moTA lepa karake puTa.
Page #696
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir aJjanaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH pAka kareM aura phira usameMse camelIke pattoMko manuSyalAlayA ghRSTA tato netraM tayAayet / nikAla kara unakA rasa nikAleM aura use kAMsoke sarpadaSTaviSaM jitvA saJjIvayati mAnavam // pAtrameM DAla kara usameM samudra phalako ghiseM / jamAla goTekI girIko nIbUke rasakI 21 ise AMkhoMmeM AMjanese AMkhakA pharakanA, bhAvanA de kara battiyAM banA leN| AMkhoMkI khujalI aura adhimanthAdi roga naSTa ise manuSyake thUkameM ghisa kara AMkhameM lagAnehote haiN| se sAMpakA viSa utara jAtA hai| (6877) viDaGgAdyaJjanam (6880) vicikAnAzanaguTikA ( va. se. / bAlarogA.) ( yo. ci. ma. / a. 3) kRmighnaalshilaadaavrviilaakssaagairikkaajikaiH| phalatrikaM vyoSakaraabIja cUrNAanaM kukUNe syAcchizUnAM pothakISu ca // rasaM tathA daaddimmaatulinggyoH| bAyabiDaMga, haratAla, manasila, dAruhaldI, nizAyugaM piSya kRtA ca vartilAkha aura geru; inake samAna bhAga mizrita stadaJjanaM hanti viSUcikAM ca // cUrNako kAMjImeM ghoTeM aura sUkha jAne para bArIka harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala, karake rkkheN| karaMjuvekI girI, haldI aura dAru haldI; inakA ___ise AMkhoMmeM lagAnese bAlakoMkA kukUNaka cUrNa tathA anAra aura bijau re nobUkA rasa samAna aura pothakI nAmaka netra roga naSTa hotA hai| bhAga le kara sabako ekatra kharala karake battiyAM (6878) viSamajvarAntakAJjanam / banA leN| .. (ra. pra. su. / a. 8) isakA aMjana lagAnese viSUcikAkA nAza tAlakaM nimbatailena marditaM vaTakIkRtam / / hotA hai| aane kriyamANe ca jvaraH zAntimupaiti hi // vRhacandrodayAvartiH haratAlako nImake telameM ghoTa kara golI (bhai. ra. / netra rogAH) banA leN| pra. saM. 1858 candrodayA vartiH (laghu) isakA aMjana lagAnese jvara zAnta hotA hai| dekhiye / / (6879) viSaharivartiH (6881) vaidehivartiH (rase. ci. ma. / a. 9). (vR. yo. ta. / ta. 131) jayapAlabhavAM majjAM bhaavyennimbukdrvaiH| katakaM candanaM lAkSA maricaM madhukotpalam / ekaviMzativAraM tu tato vatti prakalpayet // | tutthAkSAmalakAbIjaM manohA sumanaH sitA / / For Private And Personal Use Only
Page #697
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi viDaGgodadhiphenailA zaGkhanAbhirasAJjanam / ise AMkhameM lagAnese bAlakoMkI AMkhoMkI eSA dRSTipradA vatirvidehena vinirmitA // khAja naSTa hotI hai / nityopayogAtpaTalaM timiraM zuktirAjike / (6883) vyoSAdyaJjanam (2) zuSkAkSirogau todaM ca vivRddhiM cArmameva ca // (yo. ra. ; vai. ra. / agnimAMdyA. ; vR. mA. / nihanti rogAnetAMzca tridoSAnapi dustarAn / / ___ ajIrNA. ; va. se. / viSUcikA.) nirmalIke phala, lAla candana, lAkha, kAlI vyoSaM karaasya phalaM haridrAM mirca, mulaiThI, nIlotpala, nIlAthothA, baher3ekI mUlaM samAvApya ca mAtuluGganyaH / girI, AmalekI girI, manasila, jAvatrI, mizrI, chAyAvizuSkA guTikAH kRtAstA bAyabiDaMga, samudra phena, ilAyacI, zaMkhanAbhi aura ___ hanyurvidhUcI nayanAJjanena // rasauta samAna bhAga le kara yathA vidhi varti banAveM / seTha, mirca, pIpala, kara vekI girI, haldI ise nityaprati AMkhameM lagAnese paTala, timira, aura bijau rekI jaDa; inake samAna bhAga mizrita zukti, rAjikA, zuSkAkSipAka, toda aura armAdi | cUrNako pAnI meM pIsa kara goliyAM banA kara chAyAmeM tridoSaja netra roga bhI naSTa ho jAte haiN| sukhA leN| (6882) vyoSAdyaJjanam (1) inheM AMkhameM lagAnese visUcikAkA nAza ( yo. ra. / bAlaro. ; va. se.) hotA hai| vyoSa sabhRGgaM ca manaHzilAlaM ___ (6884) vyoSAdyAvartiH karaabIjaM ca supiSTametat / (vR. mA. ; va. se. / netra rogA. ) kaNDvarditAnAmatha vamanAM tu. vyoSotpalAbhayAkuSThatAkSyairvatiH kRtA haret / zreSThaM zizUnAM nayane vidadhyAt // arbudaM paTalaM kAcaM timirAmAzrunisutim // seAMTha, mirca, pIpala, bhaMgarA, manasila, haratAla soMTha, mirca, pIpala, nIlotpala, hara, kUTha aura karaJjavekI girI; inakA samAna bhAga cUrNa le aura rasauta samAna bhAga le kara yathA vidhi varti kara sabako ekatra pIsa kara suramekI bhAMti bArIka | banAveM / kara leN| inheM AMkhameM lagAnese netrArbuda, paTala, kAca, 1 sazRGgamiti pAThAntaram / timira, arma aura azrusrAvakA nAza hotA hai / iti vakArAdhaanaprakaraNam For Private And Personal Use Only
Page #698
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nasyaprakaraNam ] caturyoM bhAgaH atha vakArAdinasyaprakaraNam (6885) vandhyAkarkoTakImUlayogaH / isakI nasya lenese pratizyAya naSTa hotA hai| ( ga. ni. / sarpa viSA. 3; yo. ra. / viSA. ; (6888) viDaGgAdinasyam yo. t.| ta. 78) ( bhA. pra. ma. khaM. 2; va. se. / zirorogA. ; vandhyAkarkoTajaM mUlaM chAgamUtreNa bhAvitam / vR. ni. ra.) nasya kAdhikasampiSTaM vissophtcetsH|| viDaGgAni tilAnkRSNAnsamaM kRtvA tu peSayet / bAMjha kakoDekI jar3ako bakarIke mUtrakI nasyakarmaNi dAtavyamaddhabhedaM vyapohati / / bhAvanA de kara kharala karake rakkheM / bAyabiDaMga aura kAle tila samAna bhAga le sarpa viSase mUrchita puruSako, kAMjImeM pIsa kara kara donoMko ekatra pIsa leM / isakI nasya denese hoza A jAtA hai / isakI nasya lenese avibhedaka (AdhAzIzI) kA nAza hotA hai| (6886) vAsAdinasyam (ra. re. / raktapittA.) (6889) vizvAdinasyam ( vR. mA. / zirorogA.) vAsAdADimapuSpasya dUrvArasasamanvitaH / alaktakarasopetaH pathyArasasamanvitaH // nAvanaM saguDaM vizva pippalI vA sasaindhavA / yojito nasyataH kSipraM tridoSamapi dehinAm / bhujastambhAdirogeSu sarvapUrdhvagadeSu ca // nAsAraktapravRttantu hanyAditi kimadbhutam // seThike cUrNa aura gur3ako ekatra milA kara usakI, athavA samAna bhAga mizrita pIpalake cUrNa ___ bAse (aDUse) aura anArake phUloMkA rasa, | aura seMdhA namakakI nasya bhujastambha aura zirodUrvAkA rasa, lAkhakA rasa aura harrakA rasa samAna | bhAga le kara sabako ekatra milA kara nasya denese (6890) vyoSAdinasyam tridoSaja nAsA pravRtta rakta ( nakasIra ) bhI banda (yo. ra. / viSUcikA.) ho jAtA hai| | vyoSa karaJjasya phalaM hridraanimbukdrvaiH| (6887) viDaGgAdicUrNam nasyAane prayoktavye kuryAcca jalasevanam // __(va. se. / nAsA.) sAMTha, mirca, pIpala, karaJjakI girI aura viDaGga saindhavaM hiGgu gugguluH smnHshilaaH| haldI; inake samAna bhAga mizrita cUrNako nIbUke pratizyAyo vacAyuktaM cUrNamAghrAya nazyati // rasameM kharala kareM / vicikAmeM isakI nasya denI bAyabiDaMga, seMdhA namaka, hIMga, gUgala, mana- aura isIkA aMjana lagAnA tathA inhIM oSadhiyoMse sila aura baca samAna bhAga le kara cUrNa bnaaveN| pakAyA huvA pAnI pilAnA cAhiye / iti vakArAdinasyaprakaraNam gAma lA For Private And Personal Use Only
Page #699
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi atha vakArAdikalpaprakaraNam (6891) vRddhadArukakalpaH | pipplii|trphlaadaa-mhaussdhpunrnvaaH // ( ga. ni. / oSadhi kalpA.) pRthagdazapalAH sarvaistulyAMzo vRddhadArukaH / dhAnyAmlapItaM taccUrNa jINe svcchndbhojinH|| vasante saGgahItAni zoSitAni tathA''tape / saduSTavAtAn hantyAzu gulmodaragarAdikAn / vRddhadArukamUlAni saJcUrNya sarpipA saha // AplAvya ghRtapAtrasthaM dhAnye pakSamupekSitam / vRddhadAruka ( vidhAre ) kI jar3ako vasanta lihyAdanupivana kSIraM jINe kSIraghRtAzanaH / / RtumeM ukhAr3a kara dhUpameM sukhA kara cUrNa kareM aura use ghIse tara karake ghRtapAtrameM bhara kara usakA mukha tatprayogAarAjI? vRddho dArukatAmiyAt / / bhagnAsthigadgadazizuH sthUlo'pAsyAnyarUpatAm // banda karake anAjake DherameM dabA deM aura 15 dina | pazcAt nikAla kara kAmameM lAveM / nirastAzeSadoSAsranakhabhedAdyupadravaH / / apasmAragrahonmAdapApAlakSmIvivarjitaH // ise khA kara Uparase dUdha pInA aura auSadha dIptAgnirbalavAna vAgmI jIvevarSazatAni SaT / paca jAne para ghRtayukta dUdhakA AhAra karanA cAhiye / cUrNiterazvagandhAyAH saMyutaM trizatA palaiH / / isa prayogase jarA jarjarita vRddha bhI taruNake tattulyaM dArukaM prAzya payasA srpissaa'thvaa| samAna ho jAtA hai tathA bAlakoMkI kurUpatA dUra jIrNe pUrvavadaznIyAt sa jIveccharadAM zatam // ho kara unakA svara sudhara jAtA hai; TUTI huI asthi vAjivego gajaprANaH surUpo bhAskaradyutiH / jur3a jAtI hai evaM raktadoSa, nakha bhedAdi, apasmAra, graha, unmAda aura kAnti hInatA AdikA nAza yo liyAtsarpiSA cUrNa vRddhadArukamUlajam // aura agni bala tathA vANIkI vRddhi ho kara 100 saptAhaM yUSabhaktAzI syAtsa kinnaratulyavAk / varSakI Ayu prApta hotI hai| 30 pala asagandha aura 30 pala vidhArA lihana bA madhusarpibhyA dhAtrIsvarasabhAvitama // mUlake cUrNako ekatra milA kara rkheN| kSIreNa vA pibenmAsaM zataM jIvedaruk sukhii| ise yathocita mAtrAnusAra dUdha yA ghIke sAtha sevana aura ghI dUdhakA AhAra karanese manuSya atyanta vRddhadArukamUlAnAM rasaM kSIreNa yaH pibet // balazAlI, evaM surUpa aura kAntimAna ho kara 100 tatkalkasiddhaM sarpiSA sa jIvenirujaH zatam / varSa taka jIvita rahatA hai| - For Private And Personal Use Only
Page #700
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam caturthoM bhAgaH vidhAreko jar3akA carNa ghIke sAtha 1 saptAha | sevana karanese 100 varSakI roga rahita Ayu taka sevana karane aura mUMgakA yUSa tathA bhAta khAnese prApta hotI hai| svara kinnara sadRza madhura ho jAtA hai| pIpala, hare, baher3A, AmalA, dAruhaldI, vidhArA mUlake carNako Amaleke rasakI (bahuta seTha aura punarnavAmUla; inakA carNa 50-50 sI) bhAvanA de kara rakkheM / ise zahada aura ghIke tole tathA vidhArAmUlakA cUrNa sabake barAbara le kara yA dUdhake sAtha 1 mAsa taka sevana karanese 100 sabako ekatra milA kara rkheN| varSakI rogarahita Ayu prApta hotI hai / ___ ise kAMjIke sAtha sevana karanese duSTa vAyu, gulma, udara roga aura garaviSAdikA nAza hotA hai| dUdhameM vidhArA mUlakA svarasa milA kara auSadha paca jAne para yatheccha AhAra karanA sevana karane yA vidhArA mUlake kalkase siddha ghRta caahiye| iti vakArAdikalpaprakaraNam atha vakArAdirasaprakaraNam (6892) vaGgabhasmayogaH (1) baMga bhasma aura gokharukA cUrNa samAna bhAga (yo. r.| pramehA.) le kara donoMko ekatra milA kara 3-3 rattIkI zAlmalitvAsopetaM sakSaudraM rjniirjH| | mAtrAnusAra mizrIyukta godugdhake sAtha sevana karanese / vanabhasma harenmehAnpazcAnana iva dvipAn // samasta prakArake prameha naSTa hote haiM / baMga bhasma aura haldIkA cUrNa samAna bhAga (6894) baGgabhasmayogaH (3) le kara donoMko ekatra milA kara (4 rattIkI (yo. ra. ; vR. ni. ra. / pramehA.) mAtrAnusAre ) zahada aura seMbhalakI chAlake rasameM milA kara sevana karanese samasta prakArake prameha | guDUcIrasamadhunA vanabhasma pramehanut / naSTa hote haiN| nAgabhasma tathaivApi sarvamehanivAraNam // (6893) baGgabhasmayogaH (2) baMga bhasma athavA nAgabhasmako giloyake rasa (yo. ra. / pramehA.) aura zahadake sAtha sevana karanese samasta prakArake payo gavAM sakhaNDakaM trikaNTavaGgavallakam / prameha naSTa hote haiN| pramehabhallakaM paraM budhA vadanti sAdaram // (mAtrA-2 rattI) For Private And Personal Use Only
Page #701
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 698 bhArata-maiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi (6895) vaGgabhasmayogaH (4) | ragar3ate raheM / isa vidhise do paharameM baMgakI bhasma ( yo. ra. ; vR. ni. ra. / pramehA.) ho jAtI hai / ukta donoM chAloMkA cUrNa baMgase vaGgaM zilAjatuyutaM tu mataM pramehe caturthAza lenA cAhiye aura usameMse z2arA z2arosA dhAtukSaye durblnssttshukryoH| DAlate huve do paharameM (vaMga bhasma hone taka ) vaha abhraNa yuktaM tu sataprada syA sampUrNa cUrNa samApta karanA cAhiye / jjAtIphalArkakarahATalavaGgayuktam // tadanantara bhasmake svAMgazItala hone para usameM usake barAbara haratAla milA kara donoMko baMga bhasma zilAjItameM milA kara sevana karanA prameha, dhAtukSaya, durbalatA aura zukranAzameM | nIbUke rasameM ghoTa kara TikiyA banAveM / aura unheM hitakArI hai| sukhA kara zarAvasampuTameM banda karake gajapuTameM baMga bhasma, abhraka bhasma, jAyaphalakA cUrNa, pakAveM / tAmra bhasma, svarNa bhasma aura lauMgakA cUrNa samAna - isake pazcAt usameM punaH dasavAM bhAga harabhAga le kara sabako ekatra milA kara sevana karanese tAla milA kara nIbUke rasameM 1 pahara mardana karake putra prApti hotI hai| TikiyAM banAveM aura zarAvasampuTameM banda karake gajapuTameM pkaaveN| (mAtrA-3 rattI / ) ___ isa prakAra dasa puTa denese sevana karane yogya (6896) vaGgamAraNam (1) bhasma taiyAra ho jAtI hai| ( harabAra dasavAM bhAga (bhA. pra. / pU. khaM. 1; zA. saM. / .khaM. 2 a. haratAla milA kara nIbUke rasameM ghoTanA cAhiye / ) 11 ; A. ve. pr.| a. 11 ; yo. __noTa-A. ve. pra. meM. vaMga bhasmake samAna athavA ci. ma. / a. 7) cauthA bhAga yA aSTamAMza haratAla milA kara nIMbU mRtpAtre drAvite vaGge ciJcAzvatthatvaco rjH| | yA ghRtakumArIke rasameM ghoTaneke liye likhA hai| kSiptvA vaGgacaturthAMzamayodA pracAlayet // evaM usake matAnusAra haratAla kevala prathama puTameM tato dviyAmamAtreNa vaGgabhasma prajAyate / / hI DAlanI cAhiye aura zeSa 6 puTa binA haratAla atha bhasmasamaM tAlaM kSiptvAmlena vimardayeta // milAye hI nIMbU yA ghI kumArake rasameM ghoTa ghoTa tato gajapuTe paktvA punaramlena mardayet / kara denI caahiye| tAlena dazamAMzena yAmamekaM tataH puTet // (6897) vaGgamAraNam (2) evaM dazapuTaiH pakvaM vaGgaM bhavati mAritam // (rase. sA. saM. ; vR. yo. t.| ta. 41 ; yo. ta. / baMgako mRtpAtrameM pighalA kara usameM samAna ta. 17 ; A. ve. pr.| a. 11 ; ra. maM.) bhAga mizrita imalI aura pIpala vRkSakI chAlakA vaoN satAlamarkasya piSTvA dugdhena sampuTet / cUrNa z2arA z2arAsA DAlate aura lohekI karachIse zuSkAzvatthabhavairvalkaiH saptadhA bhasmatAM nayet // For Private And Personal Use Only
Page #702
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH haratAlako Akake dUdhameM ghoTa kara zuddha vaMgake mArgakI rAkha nikala Ae aura phira ghIkArameM ghoTa patroM para lepa karake sukhA leM aura unheM pIpala | kara gajapuTameM pakAnA cAhiye / ) vRkSakI sUkhI chAlake cUrNake bIcameM rakha kara zarAva- (6899) vaGgamAraNam (4) sampuTa karake usa para kaparamiTTI karake sukhA leM (rase. sA. saM / pUrva khaM.) aura gajapuTameM phUMka deM / isI prakAra sAta puTa vaGga khaparake kRtvA cullyAM saMsthApayetsudhIH / denese vaMgakI bhasma taiyAra ho jAtI hai / dravIbhUte punastasmiJcUrNAnyetAni dApayet // ( haratAla vaMgake barAbara lenI cAhiye / ) prathamaM rajanIcUrNa dvitIye ca yamAnikA / tRtIye jIrakazcaiva tatazcizcAtvagudbhavam // (6898) vaGgamAraNam (3) azvatthavalkalotthazca cUrNa tatra viniHkSipet / (rase. sA. saM / pUrva khaM.) evaM vidhAnato vaGgaM mriyate nAtra saMzayaH // vizuddhavaGgapatrANi drAvayeddhaNDikAntare / zuddha vaMgako kar3hAImeM DAla kara cUlhe para apAmArgodbhavaM cUNe tattulyaM tatra melayet // car3hAveM / jaba vaha pighala jAya to usameM z2arA z2arA sthUlAgrayA lohadA zanaistadabhimardayet / / sA haldIkA cUrNa DAla kara lohekI karachIse ghoTeM / yAvadbhasmatvamAmoti tAvanmaya'ntu pUrvavat // jaba ( vaMgase caturthAMza ) haldIkA cUrNa samApta ho tatastvekIkRtaM cUNe kRtvA cAGgAravarjitam / jAya to usI prakAra ajavAyanakA cUrNa DAla kara nUtanena zarAveNa rodhayeca bhiSagvaraH / / ghoTeM evaM usake samApta hone para kramazaH jIre, pazcAttIbAminA pakvaM vaGgabhasma bhaved dhruvam / / - imalIkI chAla aura pIpalakI chAlakA carNa DAla kara ghotteN| zuddha vaMgake patroMko kaDhAImeM galA kara usameM ___isa kriyAse vaMga avazya mara jAtA hai / usake barAbara apAmArga (ciraciTe) kA cUrNa (noTa-pratyeka oSadhikA cUrNa vaMgase catumilA kara lohekI karachIse dhIre dhIre ghoTate raheM / / rthAza honA cAhiye / aura jarA jarAsA DAlate jaba taka bhasma na ho jAya taba taka nirantara ghoTate huve nirantara calAte rahanA caahiye| antameM bhasmako raheM aura phira use kar3hAIke bIcameM ekatrita karake kar3hAIke bIcameM ekatrita karake zarAvase Dhaka denA usameMse apAmArgakI rAkha (jitanI nikala sake cAhiye aura usake nIce 1 pahara taka tIbrAgni utanI ) nikAla deM aura phira use eka navIna jalAnI cAhiye / tadanantara jaba vaha svAMga zItala zarAvase Dhaka deM tathA usake nIce (1 pahara taka) ho jAya to use kaI bAra pAnIse dho kara ghIkumAratIvAgni jalAveM to vaMgabhasma taiyAra ho jaaygii| ke rasameM ghoTa kara kamase kama tIna bAra gaja (noTa-yaha bhasma khAne yogya nahIM hotii| puTa meM pakAnA cAhiye / jitanI adhika puTa dI ise prathama pAnIse dhonA cAhiye ki jisase apI. | jAeM utanA hI uttama hai|) For Private And Personal Use Only
Page #703
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 700 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi (6900) vaGgamAraNam (5) aura usake svAMga zItala hone para rAkhameMse vaMga (ra. ra. sa. / pU. a. 5) | bhasmako sAvadhAnI pUrvaka nikAla leM / jo bhAga kaccA raha gayA ho use punaH usI prakAra puTa lagA satAlenArkadugdhena liptvA vadalAni ca / kara bhasma kara leN| bodhicizcAtvacaH kSArairdadyAllaghupuTAni ca // (6902) vaGgamAraNam (7) mardayitvA caredbhasma tadrasAdiSuHzasyate // (ra. ra. sa. pU. a. 5) __ haratAlako Akake dUdhameM ghoTa kara baMgake palAzadravayuktena vaGgapatraM pralepayet / patroM para lepa karake sukhA leM aura unheM pIpala tathA tAlena puTitaM pazcAmriyate nAtra saMzayaH // imalIke kSArake bIcameM rakha kara zarAvasampuTameM ___ haratAlako palAza (DhAka) kI jar3ake rasameM banda karake laghupuTameM pkaaveN| jaba taka bhasma na ho ghoTa kara zuddha vaMgake patroM para lepa kareM aura unheM jAya isI prakAra puTa dete raheM / sukhA kara zarAvasampuTameM banda karake puTa lagA deN| ( haratAla vaMgake barAbara lenI cAhiye / ) / ___ isa vidhise vaMga avazya mara jAtA hai| (6901) vaGgamAraNam (6) (6903) vaGgamAraNam (8) (ra. ra. sa. / pU. a. 5) (ra. pra, su. / a. 4) pradrAvya kharpare vaGgaM SoDazAMzaM rasaM kSipet / chANopari kRte garne cizcAtvacUrNakaM kSipet / | svalpasvalpA''lakaM dattvA bhAradvAjasya kaasstthtH| karSamAnAM vaGgacakrIM tatropari nidhApayet // | mardayitvA caredbhasma tadrasAdiSu zasyate // cakrI caturguNenaiva veSTitAM dhaaryetttH| zuddha vaMgako kar3hAI meM pighalA kara usameM chagaNena vizuSkeNa puTAgni dApayettataH // usakA solahavAM bhAga pArada milAveM aura phira svAGgazItaM samudatya sarvakAryeSu yojayet / usameM z2arA z2arAsA haratAlakA cUrNa DAla kara kaMghI anena vidhinA zeSamapakvaM mArayeddhRvam / / / ( atibalA ) kI gIlI lakar3Ise calAte raheM / isa eka bar3ese upale ( kaMDe ) meM gar3hAsA banA kriyAse ( 4-5 paharameM ) vaMga bhasma taiyAra ho kara usa para 2 // tole imalIkI chAlakA cUrNa | jAtI hai / bichA deM aura phira usa para zuddha vaMgakA 1 / (haratAla vaMgake barAbara lenI cAhiye / ) tolekA patarA rakha kara usake Upara puna: 2 // tole (6904) vaGgamAraNam (9) imalIkI chAlakA cUrNa rakha kara usake Upara dUsarA (vR. yo. t.| ta. 41 ; A. ve. pra. / a, 11) kaNDA rakha kara donoMko sutalIse bAMdha deM / aba | vanyotpaloparisthe tu goNIkhaNDe kSipedrajaH / ise ( zarAva sampuTameM banda karake ) puTa lagAdeM tintiNIvalkalasyAtha tilAMstatra vinikSipet // For Private And Personal Use Only
Page #704
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH aGgulAdhapramANena tatra vadalaM nyaset / janakaM svamamehamaNAzi khaNDIkRtaM punastena krameNaivAtra vinyaset // prajJAkRdvIryamuccairalaghu tilaM tintiNIvalkaM ca gomayAMzcAgninA dahet / ratirasasyA''spadaM vRMhaNaM ca // svAgazItaM tato grAhyaM yuktyA vaGgasya bhasma tt|| azuddhamamRtaM vaGgaM pramehAdigadapradam / ___ araNya (arane) kaNDe para kapar3ekA Tukar3A | gulmahRdrogazUlArzaH kAsazvAsavamipadam // bichA kara usa para imalIkI chAlakA cUrNa bichAveM (. yo. ta.) aura usa para tiloMkI Adha aMgula UMcI taha zuddha vaMgako kar3hAI meM pighalA kara usameM z2arA jamA deM / tadanantara usa para zuddha vaMgake (cAvalake | jarAsA haldIkA cUrNa DAlate huve lohekI karachIse samAna choTe ) Tukar3e bichA kara una para kramazaH | calAte raheM / jaba bhasma ho jAya to usameM vaMgase tila aura imalIkI chAlake cUrNakI Adha Adha caturthAMza zorA DAla kara zarAvase DhakadeM aura 1 aMgula moTI taha jamA deM aura ( usa para dUsarA ghar3I taka usake nIce mandAgni jalA kara svAMga upalA rakha kara, sutalIse lapeTa kara use zarAva zItala hone para nikAla leN| sampuTameM banda karake ) kaNDoMkI agnimeM phUMka deN| ___ yaha bhasma atyanta zveta hotI hai| evaM sampuTake svAMga zItala hone para usameMse sAvadhAnI pUrvaka vaMga bhasmako nikAla leN| vaGga bhasma tikta, uSNa tathA rUkSa hai| yaha (6905) vaGgamAraNam (10) | kapha, kRmi, vamana, prameha, meda vAyu, kAsa, zvAsa, (bR. yo. ta. / ta. 41 ; A. ve. pra. / a. 11) kSaya, agnimAMdya, AdhmAna aura svapnadoSako naSTa rajanIrajasA vahisthAyAM haNDayAM tu pUrvavat / karatI hai / isake sevanase bala, vIrya, teja, kAmavaGgabhasma vidhAyAtha sorakaM tatra nikSipet // | zakti aura buddhikI vRddhi hotI hai| vaGgaM turyAzamatha taccharAveNa pidhApayet / vaMga bhasmake sevanase vIrya vRddhi aura kAmottemandamagniM ghaTImekAM datvA'tha svAgazItalam / / janA vizeSa rUpase hotI hai| kundendudhavalaM vaGgabhasma grAhyaM svakAryakRt / ___ azuddha aura kaccA baMga prameha, gulma, hRdroga, zUla, aza, kAsa, zvAsa aura vamana Adi rogoMko vaGgaM tiktoSNarUkSaM kaphakRmi | utpanna karatA hai| vamijinmehamedonilaghnam kAsazvAsakSayAtiprazamita vaGgabhasmAnupAnAni hutbhugmaandhmaadhmaandaari| karpUrasArddha mukhagandhanAzaM jAtIphalaiH puSTikaraM valyaM vRSyAGgabhAkRnmanasija narANAm / For Private And Personal Use Only
Page #705
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 702 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi tulasIpatrasaMyuktaM prameha nAzayeddhavam // vaMga bhasmako pIpalake cUrNake sAtha sevana karaghRtena pANDurogaM ca TaGkaNaigulmanAzanam / nese agnimAMdya, haldIke cUrNake sAtha sevana karanese haridrayA raktapittanI madhunA balabuddhikRt // Urdhva zvAsa; campAke phUloMke svarasake sAtha sevana pippalyA cAgnimAnyatvaM nizayA cordhvazvAsahRta karanese zarIrakI durgandhi aura nImake pattoMke rasake campakasvarasenaiva durgandhiM nAzayed dhruvam // sAtha khAnese dAhakA nAza hotA hai / nimbakasvarasenADhayaM dehe dahanazAntaye / / vIryastambhanake liye vaMga bhasmameM kastUrI kastUrI vaGgasaMyuktaM bhakSaNAdvIrya rodhakRt // milA kara sevana karanA cAhiye / khadirakvAthayogena carmarogAn jyedsau|| yadi vaMga bhasmako khairake kAthake sAtha sevana pUgIphalasya sArddhanAjIrNa nAzayate kSaNAt / / kiyA jAya to carma rogoMkA aura supArIke cUrNake dugdhasArddhaM bhavettuSTivijayA stambhanaM bhavet / sAtha khAnese ajIrNakA nAza hotA hai| lazunairvAtajA pIDAM nAzayenAtra saMzayaH / / dUdhake sAtha vaMga bhasma sevana karanese tuSTi samudraphalasaMyogAnirguNDayA saha bhakSaNAt / prApta hotI hai; bhAMgake sAtha sevana karanese vIryastakuSThaM nAzayate kSipraM siMhanAde mRgA iva // mbhana hotA hai| devapuSpasya saMyoge smudrphlyogtH| yadi vaMga bhasmako lhasanake kalkake sAtha nAgapatrarasairlepyAlliGgaTaddhi prajAyate // kaubje'pAmArgamUlena plIhe TaGkaNasaMyutam / khAyA jAya to vAtaja pIr3A avazya naSTa ho jAtI hai| rasonatailayunasyamapasmAraniSUdanam // yavAnikAyutaM vAte vAjigandhA yutaM tu vA / samudraphalake cUrNameM vaMgabhasma milA kara saMbhAluke jalodare tvajAkSIrasaMyutaM guNakRdbhavet // rasake sAtha sevana karanese kuSTha atyanta zIghra jAtIphalAzvagandhAbhyAM kttipiiddaanivaarnnm|| naSTa ho jAtA hai / / ___vaMga bhasma, lauMgakA cUrNa aura samudra phalakA vaMga bhasma kapUrake sAtha sevana karanese mukhakI cUrNa samAna bhAga le kara tInoMko ekatra milA kara durgandhako naSTa karatI hai; jAyaphalake sAtha denese pAnake rasameM ghoTa kara lepa karanese liGga vRddhi zarIrako puSTa karatI hai; tulasI patrake sAtha denese sAtha denese | hotI hai| pramehako; ghRtake sAtha pANDuko; suhAgeke sAtha ___vaMga bhasmako kujatAmeM apAmArgakI jar3ake gulmako aura haldIke sAtha sevana karanese rakta sAtha; plIhAvRddhimeM suhAgeke sAtha; vAtavyAdhimeM pittako naSTa karatI hai| ajavAyana yA asagandhake sAtha; jalodarameM bakarIke ise zahadake sAtha sevana kiyA jAya to bala dUdhake sAtha aura kamarake dardameM jAyaphala tathA buddhikI vRddhi hotI hai| asagandhake cUrNake sAtha sevana karanA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #706
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam caturtho bhAgaH 703 yadi lhasanake svarasase siddha telake sAtha | zAlayo mudgasUpaM ca navanItaM tilodbhavam / vaMga bhasma milA kara nasya lI jAya to apasmAra paTolaM tiktatuNDIraM tarka pathyAya zasyate // naSTa ho jAtA hai| ___vaMga bhasma, kAnta loha bhasma aura abhraka (6906) vaGgayogaH bhasma 1-1 bhAga le kara sabako ekatra kharala karake ( rase. sA. saM / pramehA. ; ra. caM.) | dhatUre, nImake patte, anAra aura apAmArga (cira ciTe ) ke rasakI 1-1 bhAvanA de kara sukhA leN| vaGgAbhramatha nAgAbhaM nAga vaGgazca kevalam / tadanantara usameM usake barAbara rAjAvarta bhasma milA meharoge prayoktavyaM zilAjatu samanvitam // lAjatu samAnvatam / / kara gomUtra, zilAjItake pAnI aura gUgalake pAnImeM vaMga bhasma, abhraka bhasma aura zilAjIta; pRthak pRthak 8-8 dina kharala kareM aura use athavA, nAgabhasma, abhraka bhasma aura zilAjIta; sukhA kara usameM usake barAbara nAkulIkandake athavA nAga bhasma aura zilAjIta yA vaMga bhasma bIjoMkA cUrNa milA kara pIta zAla (vijaya sAra) aura zilAjIta sevana karanese prameha roga naSTa | ke rasameM kharala karake, sukhA kara kapar3ese chAnakara hotA hai| zIzImeM bhara leN| (mAtrA-3 rattI / ) haldIke satako gotakrameM pIsa kara usake sAtha (6907) vaGgarasAyanam / 12 rattIkI mAtrAnusAra yaha rasAyana sevana karanese ( ra. ra. sa. / pU. a. 5) 20 prakArake prameha avazya naSTa ho jAte haiN| vaGgabhasmasamaM kAntaM vyomabhasma ca tatsamam / pathya -zAlI cAvala, mUMgakI dAla, navanIta, mardayetkanakAmbhominimbapatrarasairapi // tilakA tela, paTola, kar3avI kandUrI aura takra / dADimasya mayUrasya rasena ca pRthak pRthak / ( vyavahArika mAtrA--4 rattI ) bhUpAlAvartabhasmAtha |vnikssipy samAMzakam / / gomUtrakazilAdhAtujalaiH samyagvimardayet / / (6908) vaGgavikArazamanopAyaH tato guggulutoyena mardayitvA dinASTakam / / ( ra. rA. su.) vizoSya paricUAtha samabhAgena yojayet / meSazRGgIsitAyuktAM yaH sevati dinatrayam / ghRSTaM bndhukniryaasairnaakuliissiijcuurnnkaiH|| tataH kSipetkaraNDAntavidhAya paTagAlitam / vaGgadoSa vimuktosau sukhaM jIvati maanvH|| gotakrapiSTarajanIsAreNa saha pAyayet // ____ meDhAsiMgIkA cUrNa aura mizrI ekatra milA catubhirvallakaistulyaM ramyaM vagarasAyanam / | kara 3 dina sevana karanese vaMga sevanase utpanna nizcitaM tena nazyanti mehA viNshtibhedkaaH|| vikAra naSTa ho jAte haiN| For Private And Personal Use Only
Page #707
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 704 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi ___ (6909) vaGgazodhanam (1) mehAzmarIvidradhimuSkarogA(ra. ra. sa. / pU. a. 5 ; ra. rA. su.) ___ mAgo'pi kuryAtkathitAnvikArAn // | vaGganAgau prataptau ca galitau tau niSecayet / khurakaM mizrakaM ceti dvividhaM vaGgamucyate / | tridhAtridhA vizuddhiH syAdravidugve'pi ca tridhaa| khuraM tatra guNaH zreSThaM mizrakaM na hitaM matam // ___azuddha vaMgakI bhasma sevana karanese AkSepaka, dhavalaM mRdulaM snigdhaM tadrAvaM sagauravam / kampa, kilAsa, gulma, kuSTha, zUla, vAtavyAdhi, niHzabdaM khuravaGgaM syAnmizrakaM zyAmazubhrakam // zotha, pANDu, prameha, bhagandara, rakta vikAra, viSa drAvayitvA nizAyukte kSipte nirguNDikArase / samAna upadrava, kSaya, kapha jvara, azmari, vidradhi vizuddhayati trivAreNa khuravaGgaM na saMzayaH // aura muSka ( aNDakoSa ) sambandhI roga utpanna hote vaMga do prakArako hotI hai; eka khuraka haiN| azuddha nAga bhasmase bhI yahI roga utpanna hote ( hiranakhurI) aura dUsarI mizraka / ina donoMmeM | haiM ataH vaMga athavA nAgako zuddha kiye binA inakI khuravaMga zreSTha hotI hai aura mizraka tyAjya / bhasma kadApi na banAnI cAhiye / khuravaMga raMgameM sapheda, komala, snigdha, jaldI vaMga aura nAgako tapA tapA kara ( galA galA gala jAne vAlI, bhArI aura zabda rahita hotI hai| kara ) ( tela, takra, gomUtra, kAMjI aura kulathIke mizraka vaMgakA raMga syAhI liye huve sapheda | kAthameM 3-3 bAra bujhAneke pazcAt ) 3 bAra hotA hai| | Akake dUdhameM bujhAnese vaha zuddha ho jAtI hai| khuravaGgako (taila, takrAdimeM bujhAneke pa (6911) vaGgAvalehaH 3cAt ) galA, galA kara haldIkA cUrNa mile | ( rase. sA. saM. / pramehA. ; rase. ci. ma. | a. 9; huve saMbhAlake rasameM 3 bAra bujhAnese vaha zuddha ho | ra. kA. dhe. ; ra. rA. su. ; dhanva. / pramehA.) jAtI hai| vaGgabhasma dvivallaJca lehayenmadhunA saha / (6910) vaGgazodhanam (2) tato guDasamaM gandhaM bhakSayetkarSamAtrakam // ( bhA. pra. / pU. kha 1) guDUcIsattvamatha vA zarkarAsahitaM tthaa| vaGgaM vidhatte khaluzuddhihIna sarvamehaharo jJeyo vaGgAvaleha uttamaH // mAkSepakampau ca kilAsagulmau / 6 rattI ( Ajakala 2 rattI ) vaMga bharamako kuSThAni zUlaM kila vAtazothaM zahadake sAtha cATa kara 1 / tolA ( vya. mAtrA 2 pANDaM pramehazca bhagandarazca // rattI ) zuddha gaMdhakako gur3ameM milA kara khAne yA viSopamaM raktavikAravRndaM giloyake satako khAMDameM milA kara khAnese samasta kSayazca kRcchrANi kaphajvarazca / / prakArake prameha naSTa hote haiN| For Private And Personal Use Only
Page #708
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ssaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6912) vaGgASTakam (6913) vaGgezvararasaH (1) (bhai. ra. / pramehA.) (ra. rA. su. / pramehA.) rasaM gandhaM mRtaM lauhaM mRtarUpyaJca kharparam / / zuddha tAlaM zuddhamUtaM vaGgaM gandhakazuddhakam / mRtAbhrakaM mRtaM tAmra sarvatulyazca vaGgakam // grAhayetsamabhAgAni arkakSIre vimardayet // puTe laghupuTe vidvAn svAgazItaM samuddharet / dinasaptakapayanta madeyecca nirantaram / raktidvayapramANena madhunA lehayennaram // kAcakupyAM kSipenmudrAM dattvA caiva bhiSagvaraH / / nizAcUrNa kSaudrayutaM pibeddhAtrIrasaM hyanu / / dvAdazapraharaM deyaM mandAgniM ca na saMzayaH / vaGgASTakamidaM khyAtaM mahAdevaprakAzitam // punareva prakartavyo vidhireSa na saMzayaH / / pramehAn vizati hanti AmadoSaM vicikaam| raso grAhyo prayatnena raktikA? pradIyate / viSamajvaragulmA mUtrAtisArapittajit // tAmbUlapatrasaMyuktaM vAtavyAdhi vinAzayet / / vIryaddhiM karotyAzu somaroganibarhaNam // | unmAde naSTazukre ca agnihIne ca dIyate / kuSThaM vraNaM jvaraM caiva nAzayecca kimadabhutam / / zuddha pArada, zuddha gandhaka, loha bhasma, cAMdI bhasma, khapariyA, abhraka bhasma aura tAmra bhasma zuddha haratAla, zuddha pArada, vaMga bhasma aura 1-1 bhAga tathA vaMga bhasma 7 bhAga le kara prathama zuddha gaMdhaka samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakapAre gaMdhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya kI kajjalI banAveM aura phira sabako ekatra milA oSadhiyAM milA kara kharala karake sabako zarAva kara sAta dina taka Akake dUdhameM ghoTa kara kapara miTTI kI huI AtazI zIzImeM bhara kara usakA mukha sampuTa meM banda karake laghupuTameM pakAyeM aura phira usake svAMga zItala hone para nikAla kara pIsa kara banda karake ( vAlukA yantrameM rakha kara ) 12 pahara surakSita rkkheN| mandAgni para pakAveM / tadanantara usake svAMga zItala hone para auSadhako nikAla kara pIsa kara punaH mAtrA--2 rttii| Akake dUdhameM 7 dina kharala karake uparokta vidhise ise zahadameM milA kara cATaneke bAda (3 12 pahara pAka kareM / tatpazcAt auSadhako nikAla mAze ) haldIkA carNa zahadameM milA kara cATanA kara pIsa kara surakSita rakkheM / cAhiye aura phira AmalekA rasa pInA cAhiye / mAtrA--AdhI rattI / isake sevanase bIsa prakArake prameha, AmadoSa, ise pAnameM rakha kara khAnese vAta vyAdhi, viSUcikA, viSamajvara, gulma, arza, mUtrAtisAra, pitta / unmAda, zukrahAsa, agnimAMdya, kuSTha, baNa aura aura somarogakA nAza tathA vIryavRddhi hotI hai| jvarakA nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #709
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 706 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [vakArAdi (6914) vaGgezvararasaH (2) yaha nirbala kAmI puruSoM meM balakI vRddhi (bR. ni. ra. / pramehA.) karatA hai| zuddhasUtaM samaM gandhaM vaGgaM ca dviguNaM bhavet / ___ ( mAtrA-1 rattI / ) ekatra mardayetsarvaM vallamekaM pramehiNAm // (6916) baGgezvararasaH (4) zarkarAmadhusaMyuktaM pathyaM ca kSAravarjitam / (rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / zothA. ; ra. eSa vaGgezvaro nAma sarvamehanikRntanaH // | ra. sa. / u. a. 18; rase. ci. ma. / a. 9; ___ zuddha pArada aura gaMdhaka 1-1 bhAga tathA vaMga ra. kA. ghe. / udararo. ; ra. ma. ; vR. yo. t.| bhasma 2 bhAga le kara sabako ekatra kharala karake ta. 98, 105 ; dhanva. / zothA. ; ra. ra. / kajjalI banAveM / yakRtplI.) mAtrA--3 rttii| | sUtabhasma vabhasma bhAgaikaikaM prakalpayet / isake sevanase samasta prakArake prameha naSTa hote haiN| | gandharka mRtatAmrazca pratyekaJca caturguNam // arkakSIraidinaM madha sarvantadgolakI kRtam / ise khAMDa aura zahadameM milA kara sevana karanA ruddhvA tu bhUdhare paktvA puTaikena samuddharet // tathA lavaNa rahita pathya AhAra karanA cAhiye / eSa vaGgezvaro nAmnA plIhagulmodarAJjayet / (6915) vaGgezvararasaH (3) | ghRtairguAdvayaM lihyAniSkA zvetapunarnavAm // ( ra. ci. ma. / stabaka 11) | gavAM mUtraiH pibeccAnu rajanIM vA gavAM jalaiH / / rasa sindUra aura vaMga bhasma 1-1 bhAga aura bhAgacatuSka vaGgaM mRtaM hi zaGkha rasaM vibhAgakam / pRthag dvikaM haritAlaM kAmikapiSTaM zarAvasampu zuddha gandhaka tathA tAmra bhasma 4-4 bhAga le kara Take // sabako eka dina Akake dUdhameM ghoTa kara golA puTedgajAkhye yantre baGgezvaranAmataH prasiddharasaH / / banAveM aura use sukhA kara yathA vidhi bhUdhara puTameM vaGgezvaro'yamabale balado nRNAM hi rsikaanaam| vaMga bhasma 4 bhAga, zaMkha bhasma aura rasa yaha rasa plIhA, gulma aura udara rogako naSTa sindUra 1-1 bhAga tathA zuddha haratAla 2 bhAga le | karatA hai| kara sabako kAMjImeM ghoTa kara TikiyA banA kara ise 2 rattI mAtrAnusAra ghImeM milAkara cATanA sukhA leM aura vidhi pUrvaka zarAvasampuTameM banda karake aura bAdako 3 // mAze sapheda punarnavAkI jar3a yA gajapuTameM phUMka deN| haldIko pIsa kara gomUtrake sAtha pInA caahiye| pkaaveN| For Private And Personal Use Only
Page #710
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] caturyoM bhAgaH 707 (6917) vaGgazvararasaH (5) nIraM tu santyajya gRhANa mUtam / (re. caM. / pramehA. ; vaidyA.) taballayugmaM madhunA sametaM samAnabhAge zucitAmravaGge ___ dadIta pathyaM madhuraM samudgam // bilvotthapiNDaM ca vipAcyatake tayoH samAnaM lavaNaM prasiddham / dadIta hiGgu dadhivarjayecca / zarAvayoH sthApya vidhAya mudrAM vaGgaM vinA rasabhasmedaM lavaNasyAdadetpuTaM tasya gajAbhidheyam // / viMzatibhAgaH sarvarogopakArakam / / tato bhavedbhasma vizeSasaumyaM ___ yathAnupAnaM nanu sevanIyam / 1 bhAga zuddha pArada aura 2 bhAga zuddha vaMga samastamehAntakamagnidAyi le kara prathama vaMgako pighalA kara usameM pArada kAsApahAri zvasanApahAri // milAveM aura phira usameM 20 vA bhAga sAmudra lavaNa milA kara sabako kAMjImeM ghoTa kara TikiyA banA zukrasya dADharthapravidhAnadakSaM kara sukhA leM aura unheM zarAvasampuTa meM banda karake pramattanArI sukhadAnabIjam / idaM hi tatvaM jaTilasya sevAM gaja puTameM pakAveM / ( jaba taka bhasma taiyAra na ho isI prakAra puTa dete rheN|) vidhAya vaidyena mayA pralabdham // tadanantara use pAnImeM ghola kara thor3I dera tAmra bhasma aura vaMga bhasma 1-1 bhAga tathA | rakkhA rahane deN| jaba bhasma nIce baiTha jAya to seMdhA namaka 2 bhAga le kara tInoMko ekatra ghoTa | Uparase pAnIko nitAra deM / isI prakAra kaI vAra kara zarAva sampuTameM banda karake gajapuTameM pakArve / | dho kara sampUrNa namaka nikAla deM aura bhasmako - ise yathocita anupAnake sAtha denese samasta sukhA rakkheM / prakArake prameha, agnimAMdya, kAsa aura zvAsakA nAza ise 4 rattI mAtrAnusAra zahadake sAtha sevana hotA tathA vIrya aura kAmazaktikI vRddhi hotI hai| karanese prameha naSTa hotA hai| (6918) baGgezvararasaH (6) auSadha khAneke pazcAt belagirIke kalkako takrameM pakA kara khAnA cAhiye / (rase. ci. ma. / a. 9 ; ra. kA. dhe.| pramehA.) isa para mUMgakA yUSa aura madhura rasayukta AhAra rasena vaGgaM dviguNaM pragRhya denA cAhiye / tathA hIMga aura dahIse parahez2a vidrAvya nikSipya samudrajazca / karanA caahiye| vimaI yedamlajalena golaM (6919) vanezvararasaH (7) kRtvA susaMveSTaya puTeta tIbram // ( yo. r.| vAjIkaraNA.) tataH kSipet tajjalapAtramadhye .. rasaM vaGgaM samaM kRtvA caturbhAgaM ca gandhakam / For Private And Personal Use Only
Page #711
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 708 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [vakArAdi D kumArIrasasaMyuktaM dinamekaM tu mardayet // madhumeha, zukrahAsa aura gupta indrIkI zithilatA mandamadhyatobrAgnau vAlukAyantragaM pacet / Adi rogoMkA nAza hotA hai / azvagandhAmRtAsAramocArasazatAvarIH // isa para lavaNa aura amla padArthoMse parahez2a gokSuradhAtrI kUSmANDI vArAhIpatramAgadhI / | karanA cAhiye / triphalAkarkaTImustAyaSTImadhusamanvitam / / ___ ( vyavahArika mAtrA-2 rattI / ) sarvasAmyasitAyuktaM cUrNa karSAdhasaMyutam / (6920) vanezvararasaH (8) guAcatuSTayAM mAtrAM gokSIramanupAnataH // (yo. ra. / pramehA. ; napuMsakA. / ta. 7; vR. prAtarutthAya seveta lavaNAmlaM ca varjayet / ni. ra. / pramehA.) bahumUtraM mUtrakRcchU raktamUtrapramehakam // varSa kAntaM ca gaganaM hemapuSpaM samaM samam / madhumehaM naSTazukraM naSTaliGgaM ca nAzayet / / kumArIrasato bhAvyaM saptavAraM bhissgvraiH|| sarvamehaprazamano vaGgezvara iti smRtaH / / eSa vaGgezvaro nAma pramehAviMzatiM jayet / (1) zuddha pArada aura vaMga bhasma 1-1 bhAga | mUtrakRcchaM somarogaM pANDuroga mahAzmarIm // tathA zuddha gandhaka 4 bhAga le kara kaJjalI banA rasAyanamidaM zreSThaM nAgArjuna vinirmitam // : kara use 1 dina ghRtakumArIke rasameM ghoTa kara sukhA ___vaMga bhasma, kAnta loha bhasma, abhraka bhasma leM aura kaparamiTTI kI huI AtazI zIzImeM bhara kara aura dhatUreke phUloMkA cUrNa samAna bhAga le kara use bAlukA yantrameM rakha kara kramazaH mRdu madhyama aura sabako ghRta kumArIke rasakI sAta bhAvanA de kara tIvAgni deM / tadanantara yantrake svAMga zItala hone (1-1 rattIkI) goliyAM banA leN| para usameMse auSadhako nikAla kara pIsa kara sura- inake sevanase 20 prakArake prameha, mUtrakRccha, kSita rakkheM / soma roga, pANDu roga aura azmarIkA nAza (2) asagandha, giloyakA sata, mocarasa, | hotA hai| zatAvara, gokharu, AmalA, kumhar3A (peThA), bArAhI. vaGgezvararasaH (9) (laghu) kanda, tejapAta, pIpala, harra, baher3A, AmalA, saMbhala (vaGgabhasmayogaH) ke phala, nAgaramothA aura mulaiThIkA cUrNa 1-1 (dhanva. ; ra. ra. ; bhai. ra. ; ra. caM. / bhAga tathA mizrI sabake barAbara le kara sabako ekatra pramehA. ; yo. t.| ta. 51 ; vR. yo. ta. / ta. milA kara rkkheN| 103 ; rase. ci. ma. ; ra. rA. su. / pramehA. ; prAtaH kAla 4 rattI uparokta rasa aura 7 // napusakA. / ta. 7) mAze yaha carNa godugdhake sAtha sevana karanese bahu- pra. saM. 5679 " mehAnalo rasaH " (mehAri mUtra, mUtrakRcch, mUtrake sAtha rakta AnA, prameha, rasaH) (1) dekhiye / For Private And Personal Use Only
Page #712
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 709 (6921) vaGgezvararasaH (10) (vRhada) halImaka, raktapitta, vAta pitta aura kapha janya ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; ra. caM. ; bhai. ra. / grahaNI roga, AmadoSa, agnimAMdya, aruci, somaroga, pramehA. ; rase. ci. m.| a. 9 ; dhanva / pramehA.) bahumUtra, aneka prakArakA mUtrameha, mUtrAtisAra aura | mUtrakRcchU Adi rogoMkA nAza hotA tathA kSINa vaGgabhasmarasaM gandhaM raupyaM karpUramabhrakam / puruSa puSTa ho jAte haiN| karSa karSa mAnameSAM mUtAghrimamauktikam // yaha rasa oja, teja, kAmazakti, bala, varNa, kezarAjarasairbhAvyaM dvigunAphalamAnataH / ruci aura zukrakI vRddhi karatA hai| pramehAnviMzatizcaiva sAdhyAsAdhyamathApi vA // mUtrakRcchaM tathA pANDaM dhAtusthazca jvaraM jayet / anupAna-auSadha khAneke pazcAt doSoMke halImakaM raktapittaM vAtapittakaphodbhavam // anusAra bakarI yA gAyakA dUdha athavA nirmala dahI grahaNImAmadoSazca mandAgnitvamarocakam / / pInA cAhiye / etAnsAnihantyAzu vRkSamindrAzaniyathA // yaha auSadha bAlakase le kara praur3ha manuSyoM vRhaddhaGgezvarInAma somaroga nihantyalam / | takako sevana karAI jA sakatI hai / bahumUtraM bahuvidhaM mUtramehaM sudAruNam // (6922) vanezvararasaH (11) mUtrAtisAraM kRcchazca kSINAnAM puSTivarddhanaH / (bhaira. / pramehA.) ojastejaskaro nityaM strISu samyagvaSAyate // sUtaM gandhaM mRtaM lauhaM mRtamabhraM samAMzikam / balavarNakaro rucyaH zukrasaananaH prH| hema vaGgazca muktA ca tApyamevaM samaM samam / / chAgaM vA yadi gavyaM payo vA dadhi nirmalam // 2" sarveSAM cUrNitaM kRtvA kanyArasavimarditam / anupAnaM prayoktavyaM buddhA doSagati bhiSak / / dadyAcca bAle prauDhe ca sevanAthai rasAyanam // guJjAdvayapramANena vaTikAM kuru ytntH|| tadvaGgezvaro hyeSa raktamatre prazasyate / vaMga bhasma, zuddha pArada, zuddha gandhaka, cAMdI | zvetamUtra bRhanmUtraM kRcchamUtraM tathaiva ca // bhasma, kapUra aura abhraka bhasma 1-1 / tolA tathA | sarvaprakAramehAMsta naashyedviklptH| svarNa bhasma aura motI bhasma paune cAra cAra mAze agnivRddhi vayovRddhi kAntivRddhiM karoti ca // le kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura kSayaroga nihantyAzu kAsaM paJcavidhaM tthaa| . phira usameM anya auSadhe milA kara sabako bhaMgareke kuSThamaSTAdazavidhaM pANDurogaM halImakam / / rasameM kharala karake 2-2 rattIkI goliyAM zUlaM zvAsaM jvaraM hikkAM mandAgnitvamarocakam / banA leN| krameNa zIlito hanti vRkSamindrAzaniryathA // inake sevanase sAdhya athavA asAdhya 20 zuddha pArada, zuddha gandhaka, loha bhasma, abhraka prakArake prameha, mUtrakRcchU, pANDu, dhAtustha jvara, / bhasma, svarNa bhasma, baMga bhasma, motI bhasma aura For Private And Personal Use Only
Page #713
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi svarNa mAkSika bhasma samAna bhAga le kara prathama pAre | aSTAMzAM vijayAM zuddhAM sitAM sarvasamAM kSipet // gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya | guTikA madhusarpibhyAM karSamAtrA vidhIyate / oSadhiyAM milA kara sabako ghRtakumArIke rasameM prabhAte vA'tha madhyA saMdhyAyAM vA vizeSataH // ghoTa kara 2-2 rattIkI goliyAM banA leN| ekAM khAdedanu pibetpayaH zarkarayA yutam / yaha rasa raktamUtrameM atyanta upayogI hai| balavRddhimavApnoti retovRddhiM vizeSataH // isake sevanase zveta mUtra ( udakameha ), mUtrAti- | retaHstambhaM vayaHstambhaM valIpalitanAzanam / sAra, mUtrakRcchU, prameha, kSaya, pAMca prakArakA kAsa, | kSaNyavarAtisArAMzca grahaNIM nAzayedapi // 18 prakArakA kuSTha, pANDu, halImaka, zUla, zvAsa, | nArIvazyakaraM caiva nArIdravakaraM tthaa|| jvara, hicakI, agnimAMdya aura arucikA nAza hotA | kAntidaM pratibhAdaM ca buddhimedhAvivardhanam // tathA agni Ayu aura kAntikI vRddhi hotI hai| . | saMvatsaraprayogeNa sarvavyAdhivinAzanam // vaGgezvararasaH (12) vaMga bhasma, loha bhasma, kastUrI, kesara, abhraka bhasma, zuddha pArada, zuddha hiMgula, zuddha gandhaka, rUmI ( ra. caM. ; yo. ra. ; vR. ni. ra. / pramehA.) mastagI, aphIma, kabAbacInI, jAvitrI, jAyaphala, pra. saM. 6060 "rasa caNDAMzu" dekhiye / / dAracInI, cirauMjI, seAMTha, kauMcake bIja, kharaiTIke (6923) vanezvarAdivaTI bIja (bIjabanda), baMsalocana, kapUra, lauMga, pIpala, (vR. yo. ta. / ta. 147) akarakarA, sIsA bhasma, pAna, nAgakesara, nAgaravaja mRtaM mRtaM lohaM mRganAbhizca kuGkumam / | mothA, cItA, candana, cavya, kacUra, kAlI mirca, abhrakaM pAradazcaiva hiGgulurgandhakastathA // tejapAta, mulaiThI, seMbhalakI chAla, kAyaphala, punarnavAmastakI nAgaphenazca kavAbAjAtipatrakam / kI jar3a, mUsalI, kSIravidArI, zatAvara, pIpala, jAtIphalaM ca tvakcAraM zuNThImarkaTibIjakam // asagandha, dhatUreke bIja, jaTAmAMsI, mocarasa, balA tugA ca kapaeNro lavaGgaM pippalI tthaa|| | kharaiTIkI jar3a, bhaMgarA, gokharu, kaMkola, ajavAyana Akallakarabhazcaiva nAgo bhujagavallarI // aura samandara sokhake bIja; inakA cUrNa 1-1 nAgakesaramustAgni candanaM cavyakaM zaThI ! bhAga, zuddha bhAMgakA cUrNa sabakA aSTamAMza aura maricaM patrakaM yaSTI zAlmalItvak ca kttphlm|| khAMDa sabake barAbara le kara sabako zahada aura ghImeM varSAbhUrmusalI caiva kSIrakandaH shtaavrii| ghoTa kara 10-11 tolekI guTikA banA leM / kRSNAzvagandhA kanakaM mAMsI mocaraso balA // inheM subaha, dopahara yA zAmako mizrI mile bhRGgarAjazca gokaNTaH kaGkolaH syvaanikH| | hue dUdhake sAtha sevana karanA caahiye| samudrazoSabIjAni tripaJcAzadbhirauSadhaiH // inake sevanase bala, vIryakI vRddhi hotI hai; yojayetsamabhAgaizca sUkSmacUrNIkRtairbhiSak / vIryastambhana hotA aura Ayu sthira rahatI hai tathA For Private And Personal Use Only
Page #714
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam caturthoM bhAgaH 711 bali, palita, kSINatA, jvara, atisAra aura | prahaNIkA nAza hotA hai| isake sevanase striyAM vazIbhUta ho jAtI haiM aura kAnti pratibhA buddhi tathA medhAkI vRddhi hotI hai| yaha strI drAvaka bhI hai yadi ise eka varSa taka sevana kiyA jAya to zarIra samasta rogoMse mukta ho jAtA hai| ... ( vyavahArika mAtrA-2-3 mAze / ) (6924) vacAdivaTI ( vR. ni. ra. / zUlA.) vacAvizvAjIroSaNagaralabAlhIka dahanatvacA kAryA vayazcaNatulitA mArkavarasaiH / yathA bhAno sastimiranikara kAmini tathA harantyetAH zUlAnyanilamanalaM glAni mapi ca // baca, sAMTha, jIrA, kAlI mirca, zuddha bachanAga, hIMga, cItA aura dAlacInI; inake samAna bhAga cUrNako ekatra milA kara bhaMgareke rasameM ghoTa kara caneke barAbara goliyA banA leN| inake sevanase zUla, vAyu, aura agnimAMdhakA nAza hotA hai| (6925) vajrakaguTikA (1) (ga. ni. / guTikA. 4) zailasya dhAto rajasAM zilAbhyaH / sUryapratApAjjatu saMnikAzam / kRSNaM sravenmUtrasamAnagandhi zilAjatu prAjJatamAstamAhuH // rUpyAdidhAtorgalitaM dRSadbhaya -- stebhyaH prazastaM pravadanti pUrvam / vizodhayettatsudine supUte dvipazcamUlI salile kaTAhe // lauhe samAloDaya divAkarasya saMtApanaM razmibhireva kuryAt / praNItatApAtsaravadgRhItvA punaH punastaptamathoddhareca / / tAvatpadeyaM salilaM krameNa gADhasya saMdarzanameva yAvat / sAvacchilAjatvabhisaniviSTaM samuddhRtaM yAvadazeSatazca // aSTau palAnasya vizodhitasya tataH kramAdbhAvayituM yateta / dvipazcamUlyau cirabilvamustA paTolanimbatriphalAH palAMzAH // sapippalIrohiNijIrakaM ca droNe'mbhasastAndvipalAnyathoktAn / prakAthya caivASTamabhAgazeSa ___ tasmAtsRjedbhAvanamalpamalpam // pAtre'tha lauhe parizoSayettat punaH punarbhAvitameva yAvat / paladvayaM mAgadhikarkaTAkhye cUrNIkRte loharajAsamAMze // . palaM bRhatyAH sanidigdhikAyAH sitopalAmaSTapalonmitAM tu / .. For Private And Personal Use Only
Page #715
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 712 www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH palatrayaM veNujarocanAyA madhuyaM tadviniveza kRtvA // triSaSTisaMkhyAnvaTakA vidhijJaH khAdetrAvAripayonupAnAt / taistathAbhuktavati pradeyA gArdite niSparihAriNI ca // kuSThodarazvAsagalAmayAMca bhagandarAnmUtravibandhagulmAn / yakSmANamazasi sakAsahikkAM giri ca hanyAdviSamajvarAMzca // dIptiM paramAM karoti aar hanyAtpalitAni caitra / sevyA tviyaM vajrakanAmadheyA munipradiSTA vaTikA pradhAnA || varjyAH kulatthAzca sakAkamAcyaH kapotamAMsa ca sadA prayoge || sUrya ke prakhara tApase pighalakara parvatoM se lAkha samAna jo padArtha nikalatA hai use zilAjIta kahate haiM / isakA raMga kAlA hotA hai aura isameM gomUtra ke samAna gandha AtI hai yaha svarNa, raupyAdi dhAtuoM kA yoga honeke kAraNa cAra prakArakA hotA hai aura unameM se loha saMyoga vAlA zreSTha mAnA jAtA hai, jisakA raMga bilkula kAlA hotA hai / lohe kI kar3hAImeM dazamUlakA kvAtha bhara kara usameM ukta loha vAle zilAjItako acchI taraha milA denA cAhiye tathA use tez2a dhUpameM isa vidhise rakha denA cAhiye ki jisase usameM dhUla Adi na gire tadanantara sUryake tApase usa para jo malAIsI jame usako ekatrita karate raheM jaba pAnI Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ vakArAdi gAr3hA ho jAya to aura kvAtha DAla deM evaM yaha kriyA usa samaya taka karate raheM ki jaba tala malAI jamanI bilkula banda na ho jAya / aba dazamUlakI pratyeka oSadhi, karajuvekI jar3a, nAgaramothA, paTola, nImakI chAla, harra, baher3A aura AmalA 5-5 tole tathA pIpala, kuTakI aura jIrA 10-10 tole le kara sabako ekatra kUTa kara 32 sera pAnImeM pakAveM aura 4 sera zeSa rahane para chAna leM tathA use botaloMmeM bhara kara kArka lagA kara rakha deM tadanantara eka lohakharalameM 40 tole uparokta zilAjIta DAla kara usameM thor3A thor3A yaha kAtha DAlate huve ghoTeM aura jaba sampUrNa kAtha zuSka ho jAya to usameM 10-10 to pIpala aura kAkar3AsiMgIkA cUrNa, 10 tole loha bhasma, 5-5 tole kaTelI aura bar3I kaTelIkA cUrNa, 40 tole mizrI aura 15 tole basalocanakA cUrNa tathA AvazyakatAnusAra ghI, zahada aura mizrI milA kara sabakI 63 goliyAM banA leM / ( ghI aura zahada itanA milAnA cAhiye ki jisase auSadha goliyAM banane lAyaka ho jAya ) gala inheM madya, pAnI yA dUdha ke sAtha, 2 bhojanoM ke madhyameM sevana karanese kuSTa, udara roga, zvAsa, roga, bhagandara, mUtravibandha, gulma, rAjayakSmA, arza, kAsa, hikkA, plIhA, viSamajvara aura valI palitAdikA nAza tathA agnikI vRddhi hotI hai / isake sevana kAlameM kulathI, makoya aura kapota mAMsa se paraheja karanA cAhiye / ( vyavahArika mAtrA - 3 mAze ) For Private And Personal Use Only
Page #716
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] caturthoM bhAgaH (6926) vajrakaguTikA (2) tole zahadameM ghoTa kara gUlarake phalake samAna vaTaka (ga. ni. / guTikA. 4 ; ra. kA. dhe. / pANDu.) | banA leN| ise bAyabiDaMgake kAtha, mUMgake yUSa, madya, rohiNI cirabilvaM ca kuTajaM ca phalatrikam / '... ariSTa, Asava, dUdha aura anArake rasa Adike mustakaM pippalImUlaM yaSTayAhaM nimbanAgaram // | sAtha sevana karanese pANDu, raktavikAra, prameha, galapakenaiSAM kaSAyeNa bhAvayecca zilAjatu / / graha, rAjayakSmA, khAMsI, vAta vikAra, zvAsa, zoSa zilAjatupalAnyaSTau tAvatI sitazarkarA // aura udara vikAra ityAdi roga naSTa hote haiN| vAMzyAH karkeTazaNayAzca mAgadhyAzca palaM palam / dhAtrIphalapalArdhaM ca vyAghImUlatvacaM tathA / (6927) vanakapATarasaH (1) panatvagelA gandhArtha dattvA cUrNAni kArayeta / ( zA. saM. / khaM. 2 a. 12 ; ra. pra. su. / a. taM vimadha yathAnyAyaM dadyAnmadhupalatrayam // 8; pR. ni. ra. / saMgrahaNI. ; ra. ra. s.| vartayedvaTakAnetAnudumbaraphalopamAn / ___ a. 16; ra. rA. su. / saMgrahaNya. ; ra. maM.) tatraiva bhakSayetkalke sAnupAnaM yathAbalam // mRtaM sUtAbhrakaM gandhaM yavakSAraM saTaGkaNam / viDaGgarasayUSaizca surAriSTAsavAdibhiH / agnimanthaM vacAM kuryAt sUtatulyAnimAnsudhIH // kSIrairvA dADimAmlairvA pathyabhojI pibennrH|| tato jayantI jambIrabhRGgadrAvaivimardayet / sa jayetpANDurogAsaduSTamehagalagrahAn / vivAsaraM tato golaM kRtvA saMzoSya dhArayet // yakSmakAsAMzca vAtAdIna zvAsazoSodarAmayAn // lohapAtre zarAvaM ca datvopari vimudrayet / rogAnIkapraNAzArtha sRSTA bhagavatA puraa| adho vahni zanaiH kuryAdyAmA tata uddharet // vajraketi samAkhyAtA vaTike'yaM mahAguNA // | sarvatulyAM prativiSAM dadyAnmocarasaM tathA / naiva dadyAtkRtaghnAya nAstikAyoddhatAya ca / / *kapitthavijayAdrAvairbhAvayetsaptadhA bhiSak // iSTAya saMprayoktavyA brAhmaNAya vizeSataH // * ra. rA. su. tathA ra. ra. sa. meM kevala 40 tole zuddha zilAjItako kuTakI, kara- | bhAMgako sAta bhAvanAH likhI haiN| kaitha, dhAtakI juvA, kur3ekI chAla, triphalA, nAgaramothA, pIpalA- | AdikI bhAvanAkA abhAva hai| mUla, mulaiThI, nImakI chAla aura soMThake kAthakI ra. pra. sudhAkara meM bhAvanA de kara usameM 40 tole sapheda khAMDa; (1) 1 bhAga viSa adhika hai| 5-5 tole baMsalocana, kAkaDAsiMgI aura pIpalakA (2) 1 // paharakI agni deneke liye likhA hai| cUrNa evaM 2 // -2 // tole Amale aura kaTelIkI | (3) agni deneke pazcAt rasameM usake barAjar3akI chAlakA cUrNa tathA sugandha yogya tejapAta, bara kevala atIsa DAlaneko likhA hai; mocarasako dAlacInI aura ilAyacIkA cUrNa milA kara 15 / bhAvanA dravyoMmeM grahaNa kiyA hai / For Private And Personal Use Only
Page #717
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 714 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kakArAdi dhAtakIndrayavAmustAlodhaM bilvaM guDUcikA / (6928) vajrakapATarasaH (2) etadrasairbhAvayitvA velaikaikaM ca zoSayet // (bhai. re. ; ra. caM. ; rase. sA. saM. / grahaNya.) rasaM vajrakapATAkhyaM zANaikaM madhunA lihet / pAradaM gandhakaM caiva ahiphenaM samocakam / vahni zuNThI viDaM bilvaM lavaNaM cUrNayetsamam // | " cUNyatsamam / / / khallayetta zilAkhaNDe kramazo vakSyamANakaiH // pibehaSNAmbunA cAnu sarvajAM grahaNIM jayet // trikaTuM phalaM caiva samamekatra kArayet / pArada bhasma ( abhAvameM rasasindUra ), abhraka | bhagabhRGgadravaizcetadbhAvayecca punaH punaH // bhasma, zuddha gandhaka, javAkhAra, suhAgA, araNI aura | raktitrayaM tatazcAsya madhunA saha bhakSayet / vaca 1-1 bhAga le kara sabako ekatra kharala karake asAdhyAM grahaNI inti raso vajrakapATakaH // 3-3 dina jayantI, jambIrI nIbU aura bhAMgake __zuddha pArada, zuddha gandhaka, aphIma, mocarasa, rasameM ghoTa kara golA banA aura use sukhA kara | trikuTA aura triphalAkA cUrNa samAna bhAga le kara loha pAtrameM rakha kara usake mukhako zarAvase Dhaka | prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira deM aura sandhiko gur3a cUne Adise maz2abUta banda | usameM anya oSadhiyAM milA kara sabako bhaMgare aura karake AdhA pahara taka mandAgni para pakAveM / tatpa- | bhAMgake rasakI aneka bhAvanA de kara 3-3 rattIkI zcAt usake svAMga zItala hone para nikAla kara | goliyAM bnaaveN| usameM usake barAbara atIsa aura utanAhI moca- inheM zahada ke sAtha sevana karanese asAdhya rasako cUrNa milA kara, kaitha aura bhAMgake rasakI | grahaNI roga bhI naSTa ho jAtA hai / sAta sAta bhAvanA deM tathA dhAyake phUla, indrajau, (6929) vajradhanarasaH nAgaramothA, lodha, bela aura giloyake rasakI 1-1 (ra. kA. dhe. / udarA.) bhAvanA de kara sukhA kara rakkheM / kaNTakArIrasaiH saptadinaM bhAvyaM tu somalam / maatraa-3|| maashe| evaM vAratrayaM kAcakUpyAM sattvaM ca pAtayet / / ( vyavahArika mAtrA-1 mAzA / ) etatsatve pAdamUtaM sagandhaM kajjalIkRtam / ise khAneke pazcAt cItA, seAMTha, bAyabiDaMga, | kaNTakArImUSikAyAM zarAve pAcayetpunaH // belagirI aura seMdhA namakakA samAna bhAga mizrita yAmASTakaM vajraghano rasaH sarvodarAtijit / / cUrNa (2 mAze) uSNa jalake sAtha pInA caahiye| somala (saMkhiye ) ko kaTelIke rasameM sAta yaha sarva doSaja grahaNIko naSTa karatA hai| dina kharala karake kapar3amiTTIkI huI otazI zIzImeM DAla kara ( usakA mukha banda karake ) bolukA (4) bhAvanA dravyoMmeM mothA, lodha aura yantrameM ( mandAgni para ) pkaaveN| jaba samajhe ki giloyakI bhAvanAkA abhAva hai| somala ur3a kara Upara A gayA hogA taba agni - For Private And Personal Use Only
Page #718
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] caturthoM bhAgaH zAnta kara deM aura somalake phUlako nikAla leM aura use yathA vidhi zarAvasampuTameM banda karake kara punaH sAta dina kaTelIke rasameM ghoTa kara isI laghupuTameM pkaaveN| prakAra ur3AveM / isa vidhise 3 bAra ur3AveM / __ mAtrA-1 rattI / tadanantara usameM usake caturthAza pArada aura ise grahaNImeM kAJjIke sAtha; paktizUla, kAsa gaMdhakakI kajjalI milA kara ghoTeM tathA kaTelIke | aura mandAgnimeM adarakake rasake sAtha tathA amlakalkakI mUSA banA kara usameM rakha kara use zarAva | pittameM dhAroSNa dUdhake sAtha sevana karanA caahiye| sampuTa meM banda kara deM aura bAlukAyantrameM rakha kara (6931) vajradhArarasaH 8 pahara ( mandAgni para ) pkaaveN| (ra. ra. sa. / u. a 20 ; ra. kA. dhe. / kuSThA.) yaha rasa samasta udara rogoMko naSTa karatA hai| vajramUtAbhrahemnAM ca bhasma yojyaM samaM samam / (mAtrA-3 cAvalase 1 cAvala bhara / ise sarvAzaM tAlakaM tulyaM zidhattarajadvaiH / / bahuta sAvadhAnI pUrvaka yogya cikitsakakI dekharekha- | madyaH snuhyarkajaiH kSIraidinakaM cAtha bhAvayet / meM sevana karanA cAhiye / ) saptAhaM bAkucitailaistanmApaikaM tu bhakSayet // (6930) vajradhararasaH | vajradhAro rasaH khyAtaH sarvakuSThanikRntanaH // (ra. ra. sa. / u. a. 16) __ hIrA bhasma, pArada bhasma ( rasasindUra ), rasagandhakatAmrAbhaM kSArAMstrInvaruNA vRpam / abhraka bhasma aura svarNa bhasma 1-1 bhAga tathA apAmArgasya ca kSAraM lavaNaM dvi dvi mASakam // | zuddha haratAla ( yA haratAla bhasma ) sabake barAbara cAGgeryA hastizuNDayAzca rase piSTaM pacetpuTe / le kara sabako 1-1 dina sahajane aura dhatUreke bhakSayitvA tato guAM grahaNyAM kAaikaM pibet // . rasa tathA snuhI (seMDa-thUhara ) aura Akake dUdhameM paktizUle ca kAse ca mandAgnAvArdrakadravam / ghoTaneke pazcAt sAta dina bAbacIke telameM kharala kreN| amlapitte ca dhAroSNaM kSIraM vajradharo hyayam // mAtrA-1 maashaa| zuddha pArada, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, abhraka yaha samasta prakArake kuSThoMko naSTa karatA hai| bhasma, sajjIkhAra, javAkhAra, suhAgA, baranekI chAla, ( mAtrAkA nirNaya rogIke balAbalakA vicAra bAsA ( aDUsA ) kI jar3akI chAla, apAmArga ( ciraciTe ) kA kSAra aura seMdhA namaka 2-2 | karake karanA cAhiye / ) mAze le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM (6932) vajrapaJjararasaH aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara sabako (ra. ra. / rasA. khaM. upa. 2 ) cAMgerI aura hastizuNDI ( hAthI suMDI) ke vajrapAradayobhasma samabhAgaM prakalpayet / rasakI 1-1 bhAvanA de kara golA banA kara sukhA / sUtapAdaM mRtaM svarNa sarva madha dinAvadhi // For Private And Personal Use Only
Page #719
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www. kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 716 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi haMsapAdyA dravaireva tadgolaM cAndhitaM puTet / (6933) vajramAraNam arkakSIraiH punama tadvadgajapuTe pacet // ( . yo. ta. / ta. 43) bhakSayetsarSapavRddhaM yAvanmASaM vivardhayet / / trivarSArUDhakAsamUlamAdAya peSayet / zaraNyaH sAdhakAnAM tu raso'yaM vjrpnyjrH|| trivarSanAgavallyA vA nijadrAvaiH prapeSayeta // citrakAkasindhUtthamRtatIkSNasuvarcalam / tadgolake kSipedvajaM ruvA gajapuTe pacet / samaM sarvaM sadA cAnu bhakSyaM syAtkrAmaNe hitm|| evaM saptapurainUnaM kulizaM mRtimRcchati // mAsaSaprayogeNa jIvedAcandratArakam / / valIpalitanirmukto divyakAyo mhaablH||| tIna varSake purAne kapAsake vRkSakI jar3a yA | itanIhI purAnI pAnakI belakI jar3ako apanehI hIrA bhasma aura pArada bhasma 4-4 bhAga svarasameM pIsa kara choTIsI mUSA banAveM aura usameM tathA svarNa bhasma 1 bhAga le kara sabako 1 dina hI reko banda karake gajapuTameM pakAveM / haMsapAdIke rasameM ghoTa kara golA banAveM aura use isI prakAra sAta puTa denese hIrA avazya mara sukhA kara zarAvasampuTameM banda karake gajapuTameM pakAveM / tadanantara use 1 dina Akake dUdhameM ghoTa jAtA hai| kara, golA banA kara sukhAveM aura zarAvasampuTameM (6934) vajrazodhanam (1) banda karake gajapuTameM pakAveM / ( vR. yo. ta. / ta. 43) ise 1 sarSapa bharakI mAtrAse sevana karanA vyAghIkandagataM vajraM mRdA liptaM puTe pacet / prArambha kareM aura pratidina (1-1 sarSapa bhara ) ahorAtrAtsamuddhatya hayamUtreNa secayet // bar3hA kara 1 mAzekI mAtrA taka pahuMca jaaeN| vajIkSIreNa vA siJcyAtkulizaM vimalaM bhavet // cItA, adaraka, seMdhAnamaka, aura saJcala namaka; / hIreko kaTelIkI jar3ake andara rakha kara usa inakA cUrNa tathA loha bhasma samAna bhAga le kara | para miTTIkA ( 2-3 aMgula moTA ) lepa kara deM sabako ekatra kharala kara leN| uparokta rasa khAneke | aura sukhA kara puTa poka kareM / 1 dina rAta taka pazcAt (AdhA mAzA) yaha cUrNa khAnA cAhiye / pAka karaneke pazcAt use ghor3eke mUtrameM yA thUhara ise 6 mAsa taka sevana karanese balipalita- | ( seMDa ) ke dUdhameM bujhAveM / isa vidhise hIrA zuddha kA nAza ho kara bala aura AyukI vRddhi ho jAtA hai / hotI hai| (6935) vajrazodhanam (2) vajrapANirasaH (mahA) (vR. yo. ta. / ta. 43) (ra. kA. dhe. / kuSThA.; vR. ni. ra. / tvagdA.) vyAghrIkandagataM vajra dolAyantreNa pAcayet / pra. saM. 5571 mahA vajrapANi rasaH dekhiye| saptAha kodravakvAthe kulizaM vimalaM bhavet / / For Private And Personal Use Only
Page #720
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 717 rasa prakaraNam ] caturthoM bhAgaH hI reko kaTelIkI jar3ake andara rakhakara parpaTIrasavatpakkaM khasatvenAruNena ca / dolAyantra vidhise 1 saptAha taka kodoM ( kodrava ) | pRthaggaMdhakatulyena tApyena ca rasAMghriNA // ke kAthameM pakAnese vaha zuddha ho jAtA hai| kRtAvApaM varImuNDIhastikaryamRtAlikAH / vajravaTakamaNDUram | mUvidAryAzca rasaimaMditaM ghRtamizritam / / kaSAye dazamUlasya vipakvaM lehatAM gatam / . ( bhai. ra. / pANDu; hA. sN.| sthA. 3 a. 8) rasatulyatrijAtAgnivyoSayaSTayAhasaMyutam // . pra. saM. 5485 maNDUra vajravaTakaH dekhiye / snigdhabhANDagataM kuSThI kSayI ca kRtazodhanaH / (6936) vajravaTI maaiSThAdikaSAyasya kRtvA mAsaM niSevaNam // ( bhai. ra. / kuSThA. ; ra. rA. su. ; rase. sA. saM. / mASapramANa seveta raso'yaM vjrshekhrH|| kuSThA. ; rase. ci. m.|) 1 bhAga zuddha pArada aura 2 bhAga zuddha gaMdhaka zuddhamUtAnimaricaM sUtAd dviguNagandhakam / kI kajjalI banA kara use koyala, nAgaramothA, kAkodumbarikAkSIrairdinaM madhe prayatnataH // sAkSI, zaMkhAholI, gojikA (gojiyA), dUdhI, varAvyoSakaSAyeNa vaTIJcAsya samAcaret / nIla, palAza, rudantI, jalaveta aura makoyake rasakI lihyAdvajravaTI hyeSA pAmArogavinAzinI // 1-1 bhAvanA de kara ghRta lipta loha pAtrameM tuSAgni para pighalAveM-jisa prakAra parpaTI banAneke liye ___ zuddha pArada, cItekA cUrNa aura kAlI mircakA pighalAte haiM cUrNa 1-1 bhAga tathA zuddha gaMdhaka 2 bhAga le kara aura phira usameM 2 bhAga abhraka prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira | satvakI bhasma, 2 bhAga atIsa aura bhAga svarNamAkSika bhasma milA kara zatAvara, muNDI, hastiusameM anya oSadhiyAM milA kara sabako kAkodu karNI, giloya, pATalA, mUrvA aura vidArIkandake mbarikA (kaThUmara) ke dUdha tathA triphale aura trikuTe ke kvAthameM 1-1 dina ghoTa kara (3-3 rattIkI) rasakI 1-1 bhAvanA de kara sukhA kara usameM thor3AsA ghI milA kare cikanA kara leM aura usase goliyAM banA leN| ( ATha gunA ) dazamUlakA kAtha milA kara mandAgni inake sevanase pAmA roga naSTa hotA hai| para pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya to usameM 1-1 (6937) vajrazekhararasaH ... bhAga dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, cItA, seAMTha, (ra. ra. sa. / u. a. 20) ... mirca, pIpala aura mulaiThIkA cUrNa milA kara snigdha pAtrameM bhara kara surakSita rakkheM / viSNukAntA ghanarasaH sAkSI shNkhpusspikaa| zarIra saMzuddhike pazcAt ise sevana karanese gojihAkSIriNI nIlI brahmakSo rudantikA / / kuSTha aura kSayakA nAza hotA hai / niculaH kAkamAcI ca rasaireSAM viditam / ise maMjiSTAdi kvAthake sAtha 1 mAsa taka pakvaM tuSakarIpAnau rasadviguNagandhakam // . . sevana karanA caahiye| ... For Private And Personal Use Only
Page #721
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 718 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi (6938) vajrezvararasaH (1) (6939) vajrezvararasaH (2) __ (ra. ra. / rasA. khaM. / upa. 2) (vajrarasaH) mRta sUtAd dvAdazAMzaM mRtaM vajraM kalpayet / (ra. ca. ; ra. rA. su. ; ra. ra. / rA. ya. ; dvAbhyAM tulyaM mRtaM kAntaM kAntatulyaM mRtAbhrakam // ra. ra. sa. / a. 14;) tatsarvaM bhRGgajaivairmarditaM bhAvayettryaham / karSa kharparasattvasya SaNmASe hemni vidrute / paniSkasUtaM gandhAzmanyaSTaniSke pravezitam // tryahaM gokSurakadrAvaiH kSaudraipiM tato lihet // pravAlamuktAphalayodhaNaM hemasamAMzayoH / raso vajrezvaro nAma vajrakAyakaro nRNAm / | kramAdadvitricatuniSka mRtAyaHsIsabhAskaram // caturmAseMjarAM hanti jIvedbrahmadinaM kila // zAGgeryamlena yAmAMstrInmaditaM cUrNitaM pRthaka / bhRGgarAjasya paJcAGgaM cUrNayetriphalAsamam / / dvau niSkau niilkttukovyomaayskaanttaalkaat| palaika madhunA ledyaM krAmakaM paramaM rase // aGkolakaGgaNIvIjatutthebhyazcaturaH pRthak // ____ pArada bhasma 12 bhAga aura hIrA bhasma 1 aSTau ca TaGkaNakSArAdvarATAnAM ca viMzatiH / bhAga tathA kAnta loha bhasma aura abhraka bhasma | mahAjambIranIrasya prasthadvandvena peSayet // 13-13 bhAga le kara sabako 3-3 dina bhaMgare / etadiSTazarAvasthaM zuddha khAryAstuSasya ca / aura gokharuke kAthameM kharala karake rkheN| karISabhAre ca pacedatha mASadvayaM ttH|| mAtrA--1 maashaa| etAvadgandhakAtpAdaM maricAdbhAvitAdapi / madhunA''loDitaM lihyAttAmbUlIpatralepitam // ( vyavahArika mAtrA-1 se 2 rattI taka) gate'sya ghaTikAmAtre pratiyAmaM ca pathyabhuka / ise zahada ke sAtha sevana karanese zarIra vajrake | no ceduddIpito vanhiH kSaNAddhAtUnpacatyataH // samAna dRr3ha ho jAtA hai| dinamekaM niSevyainaM tyAjyAnyAmaNDalaM tyajet / tataH paraM yatheSTAzI dvAdazAbdaM sukhI bhavet // ise cAra mAsa taka sevana karanese jarAkA ekamekaM dinaM bhuktvA varSe varSe mahArasam / nAza ho kara Ayu atyanta dIrgha ho jAtI hai / / varSAdau ca tyajettyAjyaM dvAdazAbdAjarAM jayet // anupAna-bhaMgarekA paMcAMga aura triphalA eSa vajraraso nAma kssyprvtbhednH|| samAna bhAga le kara cUrNa karake rkkheN| (1) 7 // mAze zuddha svarNako galA kara usameM isameMse 5 tole cUrNa zahadameM milA kara upa- 1 tolA khapariyAkA satva (jasta bhasma) milAveM / rokta rasa khAneke pazcAt sevana karanA caahiye| (2) 30 mAze pArada aura 40 mAze (vyavahArika mAtrA-3-4 maashe|) / gandhaka kI kajjalI banAveM / For Private And Personal Use Only
Page #722
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 719 (3) ukta donoM yogoMko ekatra milA kara yadi isa prakAra bhojana nahIM kiyA jAyagA to usameM 7 // -71 mAze pravAla aura motIkA cUrNa prajvalita jaTharAgni dhAtuoMko bhasma kara ddaalegii| milA deN| ____ ise kevala 1 dina khA kara 40 dina taka (4) 10 mAze loha bhasma, 15 mAze zIzA pathya pAlana karanA cAhiye / isake pazcAt icchAbhasma aura 20 mAze tAmra bhasmako pRthak pRthak | nusAra AhAra kara sakate haiN| 3-3 dina cAjharI ( cUke ) ke rasameM kharala kreN| isa prakAra isa auSadhako kevala 1 bAra aura phira sabako uparokta yogameM milA deM / tada- sevana karanese hI manuSya 12 varSa taka svastha nantara usameM 10-10 mAze nIlakI jar3a, kuTakI | rahatA hai| abhraka bhasma, loha bhasma, kAnta loha bhasma, zuddha yadi 12 varSa taka, prati varSa eka dina yaha haratAla aura 20-20 mAze aMkolake bIja, auSadha sevana karake uparokta vidhise pathya pAlana kaMganIke bIja tathA zuddha tUtiyA; 40 mAze suhAgA kiyA jAya to vRddhAvasthAkA bhaya nahIM rhtaa| tathA sau mAze kauDI bhasma milA kara sabako ___yaha rasa kSaya rogako atyanta zIghra naSTa kara 2 sera bar3e jambIro nIbUke rasameM kharala kareM / / detA hai| jaba rasa sUkha jAe to sabakA golA banA (6940) vaTazuGgAdiyogaH kara sukhA leM aura use yathAvidhi zarAva-sampuTa meM (va. se. / strIrogA.) banda karake 64 sera tuSoMkI agnimeM puTa deM / tadanantara usake svAMgazItala ho jAne para punaH 2 sera | nyagrodhazuGgAsanakaM pravAlacUrNazca svrnnvtsaayaaH| jambIrI nIbUke rasameM ghoTa kara uparokta vidhise gokSIraM paripItaM putraM prakaroti puSyaH // zarAvasampuTameM banda kareM aura 64 sera upaloMmeM bar3ake aMkura, asanA vRkSakI chAla, aura puTa lagA deN| tadanantara svAMgazItala hone para pravAlakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra kharala karake surakSita rakkheM / kharala kreN| mAtrA-2 mAze / isameM AdhA AdhA mAzA | ise apanehI samAna raMgavAle bachar3e vAlI zuddha gandhaka aura kAlI mircakA cUrNa milA kara gAyake dUdhake sAtha puSya nakSatrameM sevana karanese putra use zahadameM milAveM aura phira tAmbUla patra (pAna)| prApti hotI hai| para isakA lepa karake khAveM / (6941) vaTezvararasaH ___ yaha auSadha khAneke ghar3I bhara pazcAt hI kSudhA | (ra. ra. rasA. khaM. / upa. 2) pratIta hogI taba pathya bhojana kareM aura phira 1-1 vaTakSIrasyahaM madha gandhaM zuddharasaM samam / pahara pazcAt pathyAhAra ( dUdhAdi ) lete rheN| vaTakASThAgninA pacyAnmRtpAtre yAmapaJcakam // For Private And Personal Use Only
Page #723
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 720 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi kSipan kSipan vaTakSIraM tatkASThenaiva cAlayet / / (noTa-rasa tathA anupAnacUrNakI mAtrA samuddhatya tryahaM bhAvyaM devdaaliidldrvaiH|| bahuta adhika hai / mAtrAkA nirNaya bala, prakRti uSNakAle tu gujaikaM tAmbUlapatrasaMyutam / AdikA vicAra karake karanA cAhiye / ) candraddhayA sadA bhakSyaM yAvat SoDazaguJjakam // (6942) vaDavAgnirasaH (1) cUrNamuttaravAruNyA bAkucyA devadAlijam / / (vaDavAnimukharasa:) madhvAjyAbhyAM lihetkarSa krAmakaM hyanupAnakam // | (bhai. ra. ; rase. sA. saM. / sthaulyA. ; ra. ra. varSamAtrAarAM hanti jIvedvarSazatatrayam / sa. / u. sthA. a. 18 ; raseM. ci. ma. / a. 9; raso vaTezvaro nAma vajrakAyakaro nRNAm // | yo. ra. / medo. ; ra. ra. / sthaulyA. ; ra. caM. ; zuddha pArada aura zuddha gandhakakI kajjalI dhanva. ra. rA. su. / sthaulyA. ; vR. ni. ra. / karake use 3 dina bar3ake dUdhameM kharala kareM aura | medo rogA.) phira miTTIkI kar3hAImeM DAla kara bar3akI lakar3iyoMmeM zuddhasUtaM samaM gandhaM tAnaM tAlaM samaM samam / 5 pahara taka pakAveM / pakAte samaya usameM thor3A arkakSIrairdinaM marya kSau rleyaM dviguJjakam / / thor3A bar3akA dUdha DAlate rahanA aura bar3ake gIle vaDavAgniraso nAmnA sthaulyamAzu niyacchati / / (tAz2e) DaMDese calAte rahanA caahiye| __tadanantara svAMga zItala ho jAne para use 3 zuddha pArA aura zuddha gandhaka' tathA tAmra bhasma dina biMDAlake pattoMke rasameM ghoTa kara surakSita | aura zuddha haratAla samAna bhAga le kara sabako 1 dina Akake dUdhameM ghoTa kara rakkheM / rekkheM / ise uSNa RtumeM 1 rattI mAtrAnusAra pAnameM | ise zahadake sAtha sevana karanese sthUlatA zIghra rakha kara khAnA prArambha kareM aura nitya prati 1-1 | hI naSTa ho jAtI hai / rattI bar3hote raheM / jaba 16 rattI para pahuMca jAeM mAtrA-2 rttii| to phira pratidina 1-1 rattI ghaTAnA Arambha kreN| (6943) vaDavAgnirasaH (2) isI prakAra 1 varSa taka sevana kreN| (ra. ra. s.| u. a. 16) auSadha khAneke pazcAt indrAyaNakI jar3a, bAbacI aura devadAlIkA samAna bhAga mizrita cUrNa TaGkaNaM marica tutyaM pRthak karSatrayaM bhavet / sundaraM dvAdazaniSka trizaniSkamayomalam / / 1 / tolekI mAtrAnusAra zahada aura ghImeM milAkara cUrNAnyetAni saMyojya sthApayecchuddhabhAjane / cATanA cAhiye / isake sevanase jarA vyAdhikA nAza ho kara zuddhadeho narastasya pAnaM yadbhojanottaram / / zarIra vaja sadRza dRr3ha hotA aura Ayu atyanta 1. yo. ra. ; ra. ra. sa. meM gandhakake sthAnameM dIrgha ho jAtI hai| | bola (hIrA bola ) likhA hai| For Private And Personal Use Only
Page #724
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH rasaprakaraNam ] adyAtpathyaM tataH svalpaM tatastAmbUlabhAgbhavet / udarAgnirnarasyAsya vaDavAgnisamo bhavet // bahunA kimuktena rasAyanamayaM nRNAm / kAntaM padmarase ghRSTaM puTapakaM varArase // mArkavasvarase ghRSTaM saptakRtvastvayomalam // suhAgA, kAlI mirca aura zuddha tUtiyAkA cUrNa 3 // - 3 // tole, kAnta loha bhasma 5 aura maNDUra bhasma 12 // tole le kara sabako ekatra kharala karake surakSita rakkheM / vamana virecanAdi dvArA zarIra zuddhi karake bhojanake uparAnta ise yathocita mAtrA meM khA kara svalpAhAra karake pAna khAnA cAhiye / isameM jo kAnta bhasma DAlI jAya use kamalake rasa aura triphalA ke kvAthameM pRthak pRthak ghoTa kara sAta sAta puTa de lenI cAhiyeM / isI prakAra maNDUra ko bhI bhaMgare ke rasakI sAta bhAvanA de kara DAlanA cAhiye / | (6944) vaDavAnalauham ; ( bhai. ra. ra. rA. su. / sthaulyA. : rase. ci. ma. / a. 9 ; rase. sA. sa. / sthaulyA. ) sUtabhasma satAlaJca lauhaM tAmraM samaM samam / mardayetsUryapatreNa cAsya vallaM prayojayet // madhunA sthUlaroge ca zothe zUle tathaiva ca / madhvAjyamanupAnaJca deyaM vApi kapholvaNe || (6945) vaDavAnalaguTikA ( ra. ra. sa. / u. a. 18 ) tAlaM tApyaM kanakakunaTIkAntagandhArkasutaistulyAMzaistairaruNamadhuraM dApyakaM sarvatulyam / etaiH sarvaistrikaTu ca samaM kajjalIkRtya sarva jAtI hai| isake sevanase jaTharAgni atyanta tIvra ho hiGgvambhobhirmunimita dinairbhAvayetsaptakRtvaH // jayantyAH kAkamAcyAzca nirguNDavAzcAI - pArada bhasma, zuddha haratAla, loha bhasma aura 91 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 721 tAmra bhasma samAna bhAga le kara sabako Akake pattoMke rasameM ghoTa kara surakSita rakkheM / mAtrA- -3 rattI / ise zahadake sAtha sevana karanese sthUlatA, zotha aura zUlakA nAza hotA hai / yadi kaphakA prakopa ho to ise zahada aura ghIke sAtha bhI de sakate haiM / kasya ca / svarasairbhAvayetviSTvA sadeva dine dine / kartavyA maricaistulyA chAyAzuSkAstu golikAH / hantyeSA vaDavAnalAkhyaguTikA saMsevitoSNAmbunA // sarva zulagadaM kRmiM ca sakalaM vaiSamyavRttiM kSuSaH / mandAgniM grahaNIgadaM zvayathurukpANDuM ca gulmAzesI // vAtazleSmagadaM tathodararujaM zvAsaM ca kAsaM jvaram || zuddha haratAla, svarNa mAkSika bhasma, svarNa bhasma, zuddha manasila, kAnta loha bhasma, zuddha gandhaka, tAmra bhasma aura zuddha pArada 1 - 1 bhAga; atIsa, zuddha bachanAga aura ajavAyana 8-8 bhAga | tathA trikaTu ( samAna bhAga mizrita soMTha, mirca, For Private And Personal Use Only
Page #725
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 722 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi pIpala ) 32 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI dopatrayotthe'pi ca sanipAte kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA | vAtAdhikatvAdiha mUtakoktaH // cUrNa milA kara kharala karake sAta dina hIMgake kAnta loha bhasma, zuddha pArada, zuddha haratAla, pAnImeM ghoTeM aura phira jayantI, makoya, saMbhAlu zuddha gandhaka, samudraphena, pAMcoM namaka ( seMdhA, tathA adarakake rasakI 1-1 bhAvanA de kara kAlI | | saMcala, sAmudra lavaNa, viDa lavaNa, kAca lavaNa ), mirca ke barAbara goliyAM banA kara chAyAmeM sukhA leN| zuddha suramA, zuddha tUtiyA, raupya bhasma, mUMgA bhasma, inheM uSNa jalake sAtha sevana karanese zUla, kaur3I bhasma, vaikrAnta bhasma, zambUka (ghoMghoM ) kI kRmi, agnimAMdya, kSudhAvaiSamya, grahaNI roga, zotha, bhasma, aura samudrakI sIpako bhasma 1-1 bhAga pANDu, gulma, arza, vAtakaphaja roga, udara roga. le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura zvAsa, khAMsI aura jvarakA nAza hotA hai| phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milA kara (6946) vaDavAnalarasaH (1) kharala kreN| tatpazcAt usameM bArahavAM bhAga pArada milA kara punaH kharala kareM aura phira use 3-3 ( bhai. ra. ; ra. rA. su. / jvarA. ) dina thUhara ( seMDa ) aura Akake dUdha tathA cIteke kAntazca mUtaM haritAlagandhaM rasameM kharala karake golA banAveM aura use sukhAkara samudraphenaM lavaNAni paJca / tAMbeke sampuTameM banda karake usa para kaparamiTTI nIlAJjanaM tutthakameva raupya karake sukhA leM aura puTapAka kreN| tadanantara usake bhasmapravAlAni varATakAdha // svAMgazItala hone para usameM caturthAMza ( sabakA vaikrAntazambUkasamudrazuktiH cauthA bhAga ) zuddha bachanAgakA cUrNa milA kara sarvANi caitAni sapAni kuryAt / jarA dera cIteke kAthameM pakAyeM aura kharala mUtaM bhaved dvAdazabhAgikaJca karake rakha leN| snuhyarkadugdhena vimardayecca // ise vAta pradhAna tathA kapha pradhAna jvarameM cIte dinatrayaM vahnirasaistatazca aura trikuTeke kvAthake sAtha denA cAhiye / nivezayettAmrajasampuTe tat / sannipAta jvarama bhI, vAtAdhikya honeke kAraNa mRdA ca saMlipya rasaM puTe yaha rasa lAbha pahuMcAtA hai| ttadrasastataHsyAdvaDavAnalAkhyaH // (6947) vaDavAnalarasaH (2) tatpAdabhAgena viSaM niyojya ( ra. ci. m.| sta. 8) kRzAnutoyena pacet kSaNaM tat / vAtapradhAne ca kaphapradhAne gadhANA daza tAmrasya teSAM patrANi kArayet / niyojayet tryUSaNacitrayuktam // tAni kaNTakavedhyAni dvayAlaikAGgalAni ca // For Private And Personal Use Only
Page #726
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 723 zuddhamUtasya gavANAn sthAlyAntarvinyaseddaza / / azaHsu sakaleSveva gudaroge vizeSataH / viMzatinimbukAnAM ca khaNDAni zatazaH kssipet|| mandAgnau cAnyarogeSu deyo'yaM vaDavAnalaH / / tatazca tAmrapatrANi lavaNaM kAmikena ca / tailakSArAmlavayaM ca bhojyaM madhurabhojanam / AranAlabhRtA sthAlI hyAropya cullikopari // kramAdrogA vilIyante sevite vaDavAnale // haThAdvahniH pradIyeta triIdanaM ca divA nizam / daza gadyANa ( 5 karSa ) zuddha tAmrake kaNTakasakSAre vahninA dagdhe kAnike prakSipenmuhuH // vedhI patroMke 2-2 yA 1-1 aMgula lambe caur3e jAyante tAni patrANi zvetarUpyasamAni ca / Tukar3e banA leN| tadanantara 1 hANDImeM daza gadyANa zuddhagandhaka gadyANazataM piSTvAnucUrNayet // zuddha pArA DAla kara usake Upara 20 nIbU choTe sthAlikAyAM kSipeccUrNa tataH karma prasAdhayet / choTe Tukar3e karake DAla deM aura una para ukta tAmraevaM vicArya dAtavyo tAmrapatreSu gandhakaH / / patrake Tukar3e phailA deN| tatpazcAt una para kAMjImeM piNDI dhattarakasyaiva deyA mRdvI tthopri| pisA huvA ( 12 // tole ) seMdhA namaka bichA kara pidhAyAsyaM ca DhaGkanyA dadyAtkarpaTamRttikAm // hANDIko kAMjIse bhara deM aura 72 ghaNTe taka cullyAM sthAloM nidhAyAgniM SaDayAmaM jvAlaye- tIvrAgni para pkaaveN| jaba kAMjI sUkha jAe to ddhagat / punaH DAla deN| isI prakAra bAra bAra kAMjI DAla zItAmuttArayetsthAlI tAmrametAvatA mRtam // kara 72 ghaNTe ekAveM / vinA attarakaM piNDaM yAmayugmaM punstthaa| isa kriyAse tAmra patra cAMdIke samAna zveta dattvA hastipuTaM khalve kSipettAnaM rasA'nvitam // ho jAyaMge (una para pAradakI kalaI ho jaaygii|) piSTavA cUrNa vidhAyA'tha nirguNDIsvarasena c| tatpazcAt 100 gadyANa zuddha gandhakakA ArdrakakaNTakazailasya triphalAyA jalena ca // / bArIka cUrNa karake usameMse thor3asA eka hANDImeM zuSke zuSke punardeyAH pratyekaM sptbhaavnaaH|| | bichAveM aura usake Upara tAmra patroMkI taha jamAkara trikaTsambubhavA deyAzcaikaviMzatibhAvanAH // punaH gandhaka DAleM / isI kramase hANDImeM sampUrNa saptakSozca rasenaiva kanakasya rasasya ca / tAmra patra aura gaMdhaka DAlakara hANDIke zeSa bhAgako vatsanAbhaviSasyApi sapta syurbhAvanAH khluH|| dhatUreke paMcAMgake atyanta sUkSma pise huve kalkase sarva zuSkaM ca taccUrNa kUpyAM kSepyaM prytntH| bhara deM aura usakA mukha Dhakanese banda karake usa rakSaNIyamasau nAma vaDavAnalako rasaH / / para 4-5 kapar3amiTTI kara deN| aba isa hANDIko vallaikaH zItanIreNa paJcAmRtajalena vaa|| | cUlhe para car3hA kara usake nIce 6 pahara tIbrAgni pratyahaM satataM grAhyaH prAtarutthAya rogiNA // jalAveM / tatpazcAt hANDIke svAMga zItala hone para dadyAviMzatimeheSu zUleSu vividheSu ca / / usameMse dhatUreke kalkako nikAla deM aura usakA aSTAdazasu kuSTheSu hyazItivAtarogiSu // - mukha banda karake 2 pahara tIbrAgni para pakAveM / For Private And Personal Use Only
Page #727
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 724 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi ___ tatpazcAt usa hANDIko gar3hemeM rakha kara gaja- dvau kSArau kuSThamelA ca lavaGga jIrakadvayam / puTa lagA deM aura svAMgazItala hone para tAmra zaTI dantI trivRccaiva triphalA gajapippalI // bhasmako nikAla kara kharala kara leM tathA use saMbhAluke sarvamekatra saJcUrNya bhAvayetriphalAjalaiH / rasa, adarakake rasa, gokharuke svarasa yA kAtha saptadhA khalupASANe pracaNDAtapazoSitam // zilAjItake pAnI, aura triphalAke kvAthakI pRthak banAyA jaataa| pRthak sAta sAta bhAvanA de kara trikuTeke kAthakI paJcaraktIpramANantu vaTikAM kArayedbhiSak // 21 bhAvanA deM aura phira Ikhake rasa, dhatUreke rasa | ekaikAM khAdayetpAtaH zRGgaverarasAplutAm / tathA ghachanAgake kvAthako sAta sAta bhAvanA de / hanti kuSThaM tathA meda AmamArutameva ca // kara cUrNa karake surakSita rakkheM / zlIpadaM gaNDamAlAzca galagaNDaM bhagandaram / mAtrA-3 rattI nADIduSTavraNazcaiva antravRddhizca dAruNAm / / anupAna-zItala jala yA paJcAmRta (giloya, amlapittaM raktapittaM paktizUlaM halImakam / gokharu, mUsalI, muNDI aura zatAvara) kA kAtha / vAtaraktaM vAtakaphamupadaMza sapInasam // ise prAtaHkAla sevana karanA cAhiye / paJcagulmAMstathAnAhaM plIhazothajvarAnapi / isake sevanase 20 prakArake prameha, aneka | udarANi tathA kAsAraso'yaM vaDavAnalaH // prakArakA zUla, aThAraha prakArake kuSTha, 80 prakAra __ hiMgulottha pArada, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, ke vAta roga, arza, gudaroga aura agnimAMdyAdi kAnta loha bhasma, vaMga bhasma, zuddha zilAjIta, zuddha aneka roga naSTa hote haiN| tUtiyA, rasauta, zuddha haratAla, zaMkha bhasma aura kaur3I pathyApathya-isake sevana kAlameM tela, kSAra bhasma 1-1 bhAga; zuddha jamAlagoTA 2 bhAga tathA aura amla padArthoMkA tyAga karake madhura rasa pradhAna | hapuSA, pAMcoM namaka (seMdhA, saMcala, viDa namaka, kAca bhojana karanA caahiye| lavaNa sAmudra lavaNa ), pIpala, pIpalAmUla, cava, (6948) vaDavAnalarasaH cItA, seAMTha, bAyabiDaMga, pIpalAmUla, phUlapriyaMgu, (ra. ra. / kuSThA.) ajamoda, javAkhAra, sajjIkhAra, kUTha, ilAyacI, hiGgalasambhavaM sUtaM gandhakaM mRtatAmrakam / / lauMga, sapheda aura kAlA jIrA, kacUra, dantImUla, samyakzuddha tathA kAntaM vaGgaM cApi shilaajtum|| nisota, hara, baher3A, AmalA aura gajapIpala; tutthaM rasAanaM caiva tAlakaM zaGkhameva ca / inakA cUrNa 1-1 bhAga le kara prathama pAre gandhakavarATakaM cApi tulyaM jaipAlaM dviguNIkRtam // | kI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSahavuSAM pazcalavaNaM paJcaiva kaTukAni ca / dhiyAM milA kara sabako triphalAke kAthako sAta viDaoN pippalImUlaM priyaGgurajamodakam // bhAvanA de kara pracaNDa dhUpameM sukhA leM tathA For Private And Personal Use Only
Page #728
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam caturtho bhAgaH 725. haraike kAthameM ghoTa kara 5-5 rattIkI goliyAM (6950) vaDavAnalarasA (5) banA leN| (vai. mR. / ajIrNA. viSa. 5; ra. rA. su. / inameMse 1-1 golI adarakake rasameM milA ajIrNA.) kara nitya prAtaHkAla sevana karanese kuSTha, meda, tAlAdeko rasAdeka ekaH sIsakabhasmanaH / AmavAta, zlIpada, gaNDamAlA, galagaNDa, bhagandara, dvau bhAgau gndhkaacchuddhaanmricaacchoddshaaNshkH|| nAr3IbaNa, duSTa vraNa, dAruNa antravRddhi, amlapitta, | cUrNa kRtvA raktikaikA ghRtena saha bhakSitA / raktapitta, paktizUla, halImaka, vAtarakta, vAta kapha, viciM sarvazUlAni plIhAnamudaraM tathA / / upadaMza, pInasa, pAMca prakArake gulma, AnAha, | gulma saGghahaNIrogaM zvAsakAsakaphAnilAn / plIhA, zotha, jvara, udara roga aura kAsakA nAza agnimAndhAdikAn rogAn hantyasau vddvaanlH|| hotA hai| - zuddha haratAla, zuddha pArada aura zIzA bhasma (6949) vaDavAnalarasaH (4) 1-1 bhAga tathA zuddha gandhaka 2 bhAga aura kAlI mircakA cUrNa 16 bhAga le kara sabako ekatra ( vai. ra. / medo. ; ra. sa. ka. / ullAsa 4) milA kara kharala karake rakkheM / sUtaM tAmramayo bolaM mardayetsUryavAriNA / mAtrA-1 rttii| tallamadhunA lIdA pibecca sajalaM madhu // ise ghIke sAtha sevana karanese viSUcikA, medurantaM jayenmAsAdraso'yaM vaDavAnalaH // | samasta prakArake zUla, plIhA, udara roga, gulma, rasa sindUra, tAmra bhasma, loha bhasmax aura | saMgrahaNI, zvAsa, khAMsI, kapha, vAyu aura agnimAMbola samAna bhAga le kara sabako ekatra kharala kareM dhAdikA nAza hotA hai| aura phira Akake pattoMke rasameM ghoTa kara sukhA kara (6951) vaDavAnalarasaH (6) surakSita rkkheN| (vAtanAzanarasaH) mAtrA-2-3 rttii| ( ra. ra. sa. / u. a. 21; ra. ra. / vAtavyA.) ise zahadake sAtha cATa kara zahadakA zarbata sUtahATakavajrArkakAntabhasma samAkSikam / pInA cAhiye / isake sevanase 1 mAsameM medaroga tAlaM nIlAanaM tutthamabdhiphenaM samAMzakam // naSTa ho jAtA hai| paJcAnAM lavaNAnAM tu bhArgaka vimardayet / vajrIkSIraidinaikaM tu rudhvA taM bhUdhare puTet / / ___x ra. saM. ka. meM lohake sthAna para cAMdI * ra. rA. su. meM haratAlake sthAna para vaGga likhI hai| likhI hai| For Private And Personal Use Only
Page #729
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 726 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi mApaikaM cAkadrAvairlahayedvaDavAnalam / | pAdAMzamamRtaM datvA citradrAvaiH kSaNaM pacet / pippalImUlajaM kyAthaM sapippalyanupAyayet / / mAtrayA yojayeccAnu dazamUlazRtaM payaH // dhanurvAtaM daNDavAtaM zRGkhalAkampavAtanut // vAtazleSmapradhAne ca dadyAtyUSaNacitrakam / - rasa sindUra, svarNa bhasma, hIrA bhasma, tAmra | svedaM ca kaTutumbinyA pryunyjiitaatiytntH|| bhasma, kAnta loha bhasma, svarNa mAkSika bhasma, zuddha tAmra bhasma, zuddha haratAla, zuddha gandhaka, haratAla, kAlA suramA, zuddha tUtiyA, samandara phena, | samudraphena, agni garbhAzaya ( agnijAra-ambara ), seMdhA namaka, kAlA namaka ( saMcala ), biDa lavaNa, kAnta loha bhasma, pAMcoM namaka ( seMdhA, saMcala, sAmudra lavaNa, aura kAca lavaNa; inako cUrNa 1-1 | biDa namaka, samudra lavaNa, kAca lavaNa ), svarNa bhAga le kara sabako ekatra milAkara 1 dina sehuMDa bhasma, baca, kAlA suramA aura nIlA thothA 1-1 (thUhara) ke dUdhameM ghoTa kara golA banAveM aura use | bhAga tathA rasasindUra 12 bhAga le kara sabako ekatra zarAva-sampuTameM banda karake bhUdharapuTameM pakAveM / / kharala kareM aura thUhara ( sehuNDa ) ke dUdhameM ghoTakara mAtrA-1 mAzA yathA vidhi zarAvasampuTameM banda karake gajapuTameM ise adarakake rasameM milA kara cATaneke pakAveM / tadanantara svAMgazItala hone para nikAla | kara use adarakake rasakI 10 bhAvanA deM aura phira pazcAt pIpalakA cUrNa milA huvA pIpalAmUlakA kAtha pInA caahiye| 2 dina cIteke kAthameM ghoTa kara usameM usakA catuthAza zuddha bachanAgakA cUrNa milA kara z2arA dera isake sevanase dhanurvAta daNDApatAnaka aura cIteke kAthameM pakAveM aura phira sukhA kara cUrNa kampavAyukA nAza hotA hai| karake surakSita rakkheM / vyavahArika mAtrA-4 rttii|| __ise yathocita mAtrAnusAra dazamUla-siddha (6952) vaDavAnalarasaH (7) dugdhake sAtha sevana karanese samasta vAtaja roga naSTa (ra. ra. sa. / u. a. 16, 21 ; ra. cN.|| hote haiN| ajIrNA.) ___ ise vAtakapha pradhAna rogoMmeM trikuTe aura cIte ke cUrNake sAtha denA cAhiye tathA kar3avI tUMbIke zulba tAlakagandhakau jalanidheH phenAgnigarbhAzayaiH kAntAyolavaNAni hemavacayornIlAanaM tutthakam - yogase sveda denA cAhiye / bhAgo dvAdazako rasasya tadidaM vajrAmbughRSTaM zanaiH (6953) vaDavAnalarasaH (8) siddho'yaM vaDavAnalo gajapuTe rogaanshessaanyjyet|| (rase. sA. saM. / ajIrNA. ; bhai. ra. / agnimAMdyA.) AIkasya dravaizvAsu dazavArANi bhAvayet / zuddhasUtasya karphe gandhakaM tatsamaM matam / dinadvayaM citrakasya drAveNaiva tu bhAvayet // / pippalI paJcalavaNaM maricaJca phalatraem / / For Private And Personal Use Only
Page #730
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 727 - kSAratrayaM samaM sarva cUrNa kRtvA prayatnataH / anupAnahoMga, seMdhA, saMcala, anAradAnA, nirguNDayAzca dravenaiva bhaavyedinmektH|| aura belagirIkA cUrNa samAna bhAga le kara sabako vaDavAnalanAmAyaM mandAgnizca vinAzayet // bhaMgareke rasameM ghotteN| zuddha pArA, zuddha gandhaka, pIpala, pAMcoM namaka uparokta rasa pAnake sAtha khA kara Uparase (seMdhA, saMcala, kAca lavaNa, viDa lavaNa, saamudr| yaha cUrNa surAke sAtha pInA cAhiye / lavaNa ), kAlI mirca, harra, baheDA, AmalA, sajjI- isake sevanase samasta prakArake zUloM aura khAra, javAkhAra, aura suhAgA samAna bhAga le kara gulmakA nAza hotA hai / / prathama pAre gaMdhakakI kajalI banAveM aura phira (6955) vaDavAnalarasaH (10) usameM anya auSadhe milA kara sabako saMbhAluke vaDavAmukho rasaH rasameM ghoTa kara sukhA kara surakSita rkheN| (yo. ra. / gulma. ; rase. sA. saM. / graha.; bhai. isake sevanase agnimAMdyakA nAza hotA hai| ra. / grahaNya. ; gulmA.) ( maatraa-1-1|| mAzA / ) zuddhaM mUtaM samaM gandhaM mRtatAmrAbhraTaGkaNam / (6954) vaDavAnalarasaH (9) sAmudrazca yavakSAraM svarjisaindhavanAgaram / / (rase. sA. saM. ; ra. caM. ; dhanva. ; ra. kA. apAmArgasya ca kSAraM palAzavaruNasya ca / pratyekaM sUtatulyaM syAdamlayogena mardayet // dhe. / gulmA.) hastizuNDIdrazvaicAgnau mardayitvA puTellaghu / pAradaM gandhakaM tApyaM yavakSArAmabhrakam / / mASamAtra pradAtavyo rasoyaM vddvaamukhH|| agnyambunA'hipatreNa sammaryAya dviguJjakam // grahaNI vividhAM hanti saGgrahagrahaNIM jvaram / / bhakSayetparNakhaNDena hisindhusuvarcalaH / zuddha pArada, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, abhraka dADimaJca tayA bilvaM kApikaM bhRGgajaivaiH // bhasma, suhAgekI khIla, sAmudra lavaNa, javAkhAra, piSTvA tu surayA yuktaM deyaM syAdanupAnakam / / sajjIkhAra, seMdhA namaka, soMTha, apAmArga (ciraciTe) sarvagulmaM nihantyAzu zUlazca pariNAmajam // pAThAntarANi. zuddha pArada, zuddha gandhaka, svarNa mAkSika, yavakSAra, tAmra bhasma aura abhraka bhasma, samAna bhAga | 1 pAlAza vatsanAbhakam (baraneke kSArakI le kara prathama pArada aura gandhakakI kajjalI banAveM | jagaha bchnaag|) aura phira usameM anya auSadhe milA kara sabako 2 syAccaNakAmlena mardayet / cItAmUlake kAtha aura pAnake rasameM ghoTa kara 2-2 3 hasti kanyAdravaizcAho ArdrayuktaM puTellaghu / rattIkI goliyAM banA leN| (ghRtakumArI aura adrakakI bhAvanA bhI ) For Private And Personal Use Only
Page #731
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 728 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi kA kSAra, palAzakSAra, aura baranekA kSAre, 1-1 | (6957) vaDavAnalavaTI bhAga le kara prathama pAre ganyakakI kajalI banAveM ( ra. kA. dhe. / agnimAMdyA. ) aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara nIbU ke rasameM ghoTeM aura phira hAthIsuMDIke rasameM | pAradasya trayo bhAgAstAvanto gandhakasya ca / ghoTa kara yathA vidhi zarAvasampuTameM banda karake | nAgasya bhasmanastadvaccatvAro gaganasya ca // laghupuTameM pakAveM / kaTutrayaM tribhAgaM syAdaSTau syuH zaMkhabhasmanaH / mAtrA-1 maashaa| dvau kSArau saindhavaM hema viDaM sauvacelaM tathA // | khaparaM grAvabhedI ca pRthagbhAgaM samAharet / isake sevanase vividha prakArakA grahaNI roga / aura jvara naSTa hotA hai| saJcUyaM zRGgaverasya nIreNa paribhAvayet / / mAtuluGgasya nIreNa zamImalarasena c| (6956) vaDavAnalarasaH (svalpaH) (11) | jvAlAmukhIrasenApi caNakakSAravAriNA // (rase. sA. saM. / sanni. jvarA.) pratyekaM bhAvanAstisro dAtavyA guruyuktitaH / zuddhatAmrasya bhAgaikaM maricasya tathaiva c| zRGgaverarasenaiva grAhyA vallamitA vaTI // viSaM tattulyakaM dadyAttatsarvaM zlakSNacUrNitam // agnimAnyaM nihantyeSA vddvaanlsjnyitaa| lAgalIrasasaMyuktaM tatsarvaM puTake pacet / | mande'gnAvarucau gulme ajIrNaM ca jalodare / raktikAdvitayaM vApi tritayaM vA prakalpayeta // | visUcyAM grahaNIroge tathA vai rAjayakSmaNi / doSe vyoSasamAyuktastridoSazamano bhavet / / vaizvAnareNa vihito vahnidIpanakAraNAt / / bhakSayetpavane cogre vaDavAnalasajJitam // __zuddha pArada, zuddha gandhaka aura nAga bhasma ___zuddha tAmra bhasma 1 bhAga, kAlI mircakA | 3-3 bhAga; abhraka bhasma 4 bhAga, trikuTA (soMTha, cUrNa 1 bhAga aura zuddha bachanAga 1 bhAga le kara mirca, pIpala) 3 bhAga, zaMkha bhasma 8 bhAga, evaM sabako ekatra kharala karake kaliyArIke rasameM ghoTa javAkhAra, sajjIkhAra, seMdhA namaka, svarNa bhasma, kara yathA vidhi zarAvasampuTa meM banda karake puTa viDa namaka, saMcala namaka, khapariyA aura pASANabheda lagAveM aura usake svAMga zItala hone para pIsa kara 1-1 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA carNa milA kara adarakake rasa, bijau reke rasa zamIkI mAtrA-2-3 rttii| jar3ake kAtha, kaliyArIko jar3ake kAtha, aura canAise trikuTeke carNake sAtha denese sannipAta khArake pAnIkI 3-3 bhAvanA de kara 3-3 rattIkI aura ugra vAyukA nAza hotA hai| goliyAM banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #732
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org rasamakaraNam ] inheM adaraka ke rasake sAtha sevana karanese agnimAMdya, aruci, gulma, ajIrNa, jalodara, visUcikA, saMgrahaNI aura rAjayakSmAkA nAza hotA hai / (6958) vaDavAmukhI guTI ( ra. ra. sa. / u. a. 16) zulvAyoghana bhasmavellaha linIvyoSAmbunimba caturtho bhAga: // cchadaiH / saMyuktaizca haridrayA samalavaiH sArdhaM sazubhrAmRtaiH bhRGgAmbhoviSatindukArdrakarasaiH sampiSya guA - mitA | zuSka asana guTikA nAmnoditA tArayA || * kSipraM kSutparibodhinI khalu matA sarvAmayadhvaMsinI iSmavyAdhividhUnanI kasanahRcchravAsApahA zulanut // kSudvaiSamyaharA ca gulmazamanI zUlArtimUlaGkaSA zophavyAdhirAtra kiM bahugirA sarvAmayo tsAdinI // tAmra bhasma, loha bhasma, abhraka bhasma, bAyabir3aMga, kaliyArIkI jar3a, soMTha, mirca, pIpala, sugandhavAlA, nImake patte, haldI, phiTakI aura zuddha bachanAga; inakA carNa samAna bhAga le sabako ekatra milA kara bhaMgare ke rasa, kucaleke rasa yA kAtha aura adaraka ke rasakI eka eka bhAvanA de kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leM / kara inake sevanase zIghrahRI agni dIta ho jAtI haiM tathA yaha vaTI kapha, kAsa, zvAsa, zUla, agnivaiSamya, gulma aura zothako naSTa karatI hai I 92 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir (6959) vatsanAbhAdyA guTikA (ga. ni. / guTikA. 4 ) vatsanAbhavallayugaM valaSaTkaM trikaTukacUrNasya / citrakavalla dvitayaM pippalImUlasya vallayugam // abhayA vallA dvAdaza dvAdazadviguNA ca guggulollAH / guTikA dhAryA vadane kSaNadAyAM kaphavinAzArtham // 729 zuddha bachanAga 2 bhAga, trikuTA 6 bhAga, cItAmUla 2 bhAga, pIpalAmUla 2 bhAga, harra 12 -bhAga aura gUgala 24 bhAga le kara gUgalameM anya samasta oSadhiyoMkA cUrNa milA kara ( 4-4 rattI ) kI goliyAM banA leM | t For Private And Personal Use Only inameM se 1-1 golI muMhameM rakha kara rasa cUsanese kapha adhyanta zIghra naSTa ho jAtA hai / _(6960) varAdAdiyogaH ( ra. rA. su. / grahaNya. ) dagdhvA varATakAn pItAn tryUSaNaM TaGkaNaM viSam / gandhakaM zuddhataM ca samaM jambIrajaidravaiH // mardayedbhakSayenmASaM maricAjyaM lihedanu / nihanti grahaNIrogAn pathyaM takrodanaM hitam / / pIlI kaur3iyoMkI bhasma, sAMTha, mirca, pIpala, suhAgA, zuddha bachanAga, zuddha gandhaka aura zuddha pArada samAna bhAga le kara prathama pAre gandhaka kI kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara sabako ambIrI nIbU ke rasa meM kharala karake surakSita rakkheM / mAtrA - 1 rattI /
Page #733
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 730 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi ise khAneke pazcAt ghameM kAlI mircakA / (noTa-ekahI granthameM ekahI sthAna para cUrNa milA kara cATanA caahiye| kaur3Iko zItala bhI likhA hai aura uSNa bhii| isake sevanase grahaNI roga naSTa hotA hai| kaccI kaur3Iko ghisa kara lepa karanese vaha zItala guNa karatI hogI aura bhasma uSNa hogI / isake pathya-taka bhAta / atirikta aura kyA samAdhAna ho sakatA hai ? ) (6961) varATikAmAraNam (6962) varATikAzodhanam (A, ve. pra. / a. 10) | ( ra. pra. su. / a. 6; A. ve. pra. / a. 10; aGgArAgnau sthitA dhmAtA samyakmotphullitA | ra. ra. sa. / pU. a. 3 ; rase. sA. saM.; ra. maM.) ydaa| pItA varATikA moktA saardhnisskprmaannikaa| svAgazItA mRtA sA tu piSTvA samyaka pryojyet|| zreSThA saiva budhaiH proktA TaGkabhArA hi madhyamA // kapardikA himA netrahitA sphottkssyaaphaa| pAdonaTaGkabhArA ca kathyate sA kaniSThikA / karNasrAvAgnimAndhaghnI pittAsakaphanAzinI // | sthUlA varATikA proktA guruzca shlessmpittlaa|| kaTUSNA dIpanI vRSyA tiktA vAtakaphApahA / | sveditAbAranAlena yAmAcchuddhimavApnuyAt // pariNAmAdizUlanI grahaNIkSayahAriNI // / pIle raMgakI 7 // mAze vaz2anI kaur3I uttama, rasendrajAraNe proktA viDadravyeSu zasyate // 5 mAzekI madhyama aura 3 // // mAzekI kaniSTha 5 mAzakA kaur3Iko aMgAroM para rakha kara mAveM / jaba | hA | hotI hai| vaha phUla jAya ( usakI khIlasI ho jAyaM ) to jo kaur3iyAM bahuta bar3I aura vaz2anI hAtI agnise sAvadhAnI pUrvaka nikAla kara svAMgazItala | haiM ve kapha pittakI vRddhi karatI haiN| hone para pIsa kara surakSita rakkheM / kaur3iyoMko 1 pahara kAMjImeM pakAnese ve zuddha kauDI zItala, netroM ke liye hitakArI evaM | ho jAtI haiM / visphoTaka aura kSayanAzaka hai tathA karNasrAva, agni- | (6963) varuNAcalauham mAMdya, raktapitta aura kaphako naSTa karatI hai| ( bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. caM. ; re. rA. su. / ___ kaur3I kaTu, uSNa, dIpanI, vRSya, tikta, vAta mUtrakRcchrA. ; rase. ci. ma. / a. 9) kapha nAzaka, pariNAma zUlAdi nAzaka, grahaNI dvipalaM varuNaM dhAtryAstadardU dhAtakIkusumam / nAzaka aura kSayako naSTa karane vAlI hai| harItakyAH palArddhazca pRzniparNa tadarddhakam / / yaha rasajAraNa aura viDadravyoMmeM upa- karSamAnazca lauhAbhracUrNamekatra kArayet / yogI hai| bhakSayetmAtarutthAya zANamAnaM vidhAnavit // For Private And Personal Use Only
Page #734
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 731 rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH mUtrAghAtaM tathA ghoraM mUtrakRcchrazca dAruNam / / seMdhA namakako Akake dUdhakI bhAvanA de kara azmarI vinihantyAzu pramehaM viSamajvaram // / dhUpameM sukhA kara rakheM / balapuSTikaraJcava vRSyamAyuSyameva ca / maatraa--7|| mAze / varuNAyamidaM lauhaM carakeNa vinirmitam // | sAtha pInese vamana baranekI chAla aura AmalA 10-10 tole, jAtI hai| dhAyake phUla 5 tAle, harra 2 // tole, pRzniparNI 1 / tolA, loha bhasma 11 tolA aura abhraka (6966) vamanAmRtayogaH bhasma 1 / tolA le kara sabako ekatra kharala kareM / (ra. caM. ; yo. ra. / chadya. ) mAtrA-1 zANa ( 4 mAze) gandhakaH kamalAkSazca yaSTImadhu zilAjatu / isake sevanase mUtrAghAta, dAruNa mUtrakRcchU, rudrAkSaSTaGkaNazcaiva sAraGgasya ca zRGgakam // azmarI aura viSamajvarakA nAza hotA tathA bala, vIrya, puSTi aura Ayuko vRddhi hotI hai / candanaM ca tavakSIrI gorocanamidaM samam / bilvamUlakaSAyeNa mardayedyAmamAtrakam // (6964) vamanakArakarasa: mAtrAM caiva prakurvIta vallasyaiva pramANataH / ( ra. sa. ka. / ulA. 4) nAnAvidhAnupAnena chadi hanti tridoSajAm // rAThAkauM madhukaM caikasAdhIdvapaJcabhAgakam / vamanAmRtayogo'yaM kamalAkarabhASitaH / / TakaikAmbuyutaM dattaM raso'yaM vAmakaH smRtH|| zuddha gandhaka, kamalagaTTA, mulaiThI, zilAjIta, mainaphalake bIja 1 // bhAga, AkakI jar3akI chAla 2 bhAga aura mulaiThI 5 bhAga le kara yathA rudrAkSa, suhAgA, harinazRMgakI bhasma, sapheda candana, vidhi cUrNa banA kara rakheM / tavakSIra ( tabAkhIra), aura gorocana; sabakA cUrNa mAtrA--1 TaMka (4-5 mAze / ) samAna bhAga lekara sabako ekatra milA kara belakI ise pAnIke sAtha denese vamana ho jAtI hai| jar3ake kvAthameM 1 pahara ghoTa kara sukhA kara rakkheM / (6965) vamanakArako rasaH (ra. saM. ka. / ullA. 5) mAtrA-3 rttii| lavaNaM bhAnudugdhena sadbhAvitamAtape / ise ucita anupAnake sAtha denese tridoSaja gavyena payasA pItaM karSArdha vAntikArakam // / chadi naSTa hotI hai| For Private And Personal Use Only
Page #735
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi (6967) vasantakusumAkararasaH valipalitahRnmedhyaH kAmadaH sukhadaH sadA ! (vR. yo. ta / ta. 76 ; bhai. ra. / rasAyanA.; / mehannaH puSTidaH zreSThaH paraM vRSyo rasAyanam // ra. rA. mu.| yakSmA. ; ra. cN.| rAjayakSmA.; AyurvRddhikaraM puMsAM prajAjananamuttamam / yo. ra. ; bhai. ra. / pramehA. ; napu. mR. / ta. 5 ; kSayakAsatRSonmAdazvAsaraktaviSArtijit // yo. ta. / ta. 27 ; vR. ni. ra. ; rase. sA. saM. / sitAcandanasaMyuktamamlapittAdirogajit / rasAyanA. ; ra. ra.; yo. ra. ; vR. ni. ra. / zuklapANDAmayAJzUlAnmUtrAghAtAzmarI haret // yogavAhi vidaM sevyaM kAntizrIbalavardhanam / yazmA. ; dhanva. / vAjIkara. , pramehA. ; ra. rA. su.| susAtmyamiSTabhAjI ca ramayetpamadAzatam // rasAyanA. ; ra. ra. sa. / u. a. 17)* madanaM madayenmadamujjvalayapRthAdvau hATakaM candraM trayo baGgAhikAntajam / pramadAnivahAnativiThThalayan / catvAraH sUtamabhraMca pravAlaM mauktikaM tathA // surataiH sukhadairgativicyavanabhAvanA gavyadugvekSuvAsAzrIdvijalai nishaa| bhavasArajuSAmayameva suhRt // mocakandarasaiH sapta kramAdbhAvyaM pRthakpRthak // svarNa bhasma 2 bhAga, cAMdI bhasma 2 bhAga, zatapatrarasenaiva mAlatyAH kusumaistthaa| .. baMga bhasma 3 bhAga, nAga bhasma 3 bhoga, kAnta loha pazcAnmRgamadairbhAvyaH susiddho rasarAD bhavet / / bhasma 3 bhAga, rasasindUra, abhraka bhasma, pravAla kusumAkaravikhyAto vsntpdpuurvkH| bhasma aura motI bhasma ( pAThAntarake anusAra hIrA valladvayamitaH sevyaH sitaajymdhusNyutH|| bhasma bhI) 4-4 bhAga le kara sabako ekatra kharala karake godugdha, Ikhake rasa, bAsA (aDUse) ke rasa, * ra. ra. sa. meM raupya aura nAgakA abhAva sapheda candanake kAtha, sugandha bAlAke kAtha, khasake hai tathA abhraka 2 bhAga likhA hai| kAtha, haldIke kAtha yA svarasa, kelekI jar3ake 1 zuddhamabhramiti pAThAntaram / (kucha granthoMmeM rasa, kamalake rasa aura camelIke phUloMke rasakI pAradako abhAva hai ). ( pAThAntarake anusAra kesarake pAnIkI bhI ) pRthak 2 pavIti pAThAntaram / pRthak sAta sAta bhAvanA de kara antameM kastUrIke - 3 yo. ta. meM khasa aura sugandhabAlAke sthAna- pAnI meM ghoTa kara 4-4 rattIkI goliyAM banA leM / para zveta kaJjakI bhAvanA likhI hai / ___ ise mizrI, ghI aura zahadake sAtha sevana 4 kaI granthoMmeM zrI ( sapheda candana ) khasa karanese valipalita, prameha, kSaya, kAsa, tRSA, unmAda, aura haldIkI bhAvanAoMkA abhAva hai tathA lAkSA- zvAsa, rakta doSa aura viSa vikArakA nAza hotA rasa aura kele ke phUloMkI bhAvanA adhika likhI haiN| tathA medhA, kAma zakti, puSTi, vIrya aura AyukI 5 mAlatyA kuGkumodakairitiH pAThAntaram / / vRddhi hotI hai / For Private And Personal Use Only
Page #736
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam] caturthoM bhAgaH 733 -2ra isake sevanase putraprApti bhI ho jAtI hai| / kAtha aura Ikhake rasakI 7-7 bhAvanA de kara ise mizrI aura sapheda candanake cUrNake sAtha surakSita rakkheM / sevana karanese amlapittAdi roga naSTa hote haiN| isake atirikta yaha zveta pANDu, mUtrAghAta ise zahadake sAtha sevana karanese somaroga, aura azmarIko naSTa tathA kAntikI vRddhi | mUtrAtisAra, prameha, mUtrAghAta, tRSNA, dAha, tAlukaratA hai| zoSa, ajIrNa, jvara, zvAsa, kSaya aura kRzatA Adi __ yaha rasa yogavAhI hai| roga naSTa hote tathA bala, vIryakI vRddhi hotI hai / yaha antyanta rasAyana hai| (6968) vasantakusumAkaro rasaH (6969) vasantatilakarasaH (1) (bhai. ra. / bahumUtrA.) | ( bhai. ra. / kAsA. ; ra. r.| mizrA. ; ra. rA. su.| vakrAntasya ca bhAgaikaM dvibhAgaM hembhsmnH| rasAyanA. ; dhanva. / vAjIkara; rase. sA. saM. / abhrakasya ca bhAgau dvau muktAvidrumayostathA // rasAyanA.) vaGgabhasma tribhAgaM syAd rasasya bhasmanastathA / hemno bhasmakatolakaM ghanayugaM lauhAttrayaH pAradAcatvAro'sya ca bhAgAzca sarvamekatra maditam // - catvAro niyatantu vaGgayugalaM cakIkRtaM mardayet / jambIrAdbhizca godugdhairushiirodbhvvaaribhiH| / muktAvidrumayo rasena samatA gokSuravAsekSuNA vRSadravairikSunIraiH saptadhA bhAvayetpRthak // sarvaM vanyakarISakeNa sudRDhaM taptaM pacetsaptadhA // ... bhAvito rasarAjaH syAd vsntkusumaakrH| kastUrIghanasAramarditarasaH pazcAt susiddho bhavet vallo'sya madhunA lIDhaH somarogaM kSayaM nayet // kAsazvAsasapittavAtakaphajit pANDu kSayAdIn mUtrAtisAraM mehAMzca mUtrAghAtAzmarIrujam / / hret| tRSNAdAhaM tAluzoSaM nAzayennAtra saMzayaH // zUlAdigrahaNIMviSAdiharaNo mehAzmarI viMzati balyaH puSTikaro vRSyaH srvrognivrhnnH|| hRdrogApaharo jvarAdizamano vRSyo vayovarddhanaH // hantyajIrNa jvaraM zvAsaM kSayarogaM kRzAGgatAm // zreSThaH puSTikaro vasantatilako mRtyunyjyenoditH| nAtaH parataraM kizcidrasAyanamiheSyate // __ svarNa bhasma 1 bhAga, abhraka bhasma 2 bhAga, vaikrAnta bhasma 1 bhAga, svarNa bhasma 2 bhAga, loha bhasma 3 bhAga, zuddha pArada 4 bhAga, zuddha abhraka bhasma 2 bhAga, motI bhasma 2 bhAga, vidruma | gandhaka 4 bhAga, vaMga bhasma 2 bhAga, motI bhasma (mUMgA) bhasma 2 bhAga, vaGga bhasma 3 bhAga aura 4 bhAga aura pravAla (mUMgA) bhasma 4 bhAga le kara pArada bhasma 4 bhAga le kara sabako ekatra kharala | sabako ekatra kharala kareM aura phira gokha ruke kAtha, karake jambIrIke rasa, godugdha, khasake kAtha, bAseke | bAseke rasa tathA Ikhake rasakI 1-1 bhAvanA dekara For Private And Personal Use Only
Page #737
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH 734 golA banA kara use mUSAmeM banda karake laghupuTameM pakAveM / tadanantara usake svAMgazItala hone para punaH ukta rasa meM ghoTa kara laghupuTa deM / isI prakAra sAta puTa deneke pazcAt kastUrI aura kapUrake pAnIkI 1-1 bhAvanA de kara surakSita rakkheM / vIrya aura AyukI vRddhi hotI hai / ( mAtrA - 1 rattI / ) (6970) vasantatilakarasaH (2) ( bhai. ra. / pramehA. ) lahaM va mAkSikaJca suvarNazcAbhrakastathA / pravAlatAraM muktA ca jAtikoSaphalaM tathA // eteSAM samabhAgena cAturjAtazca mizritam / mardayet triphalAkA vaTikAM kuru yatnataH // rogAMzca bhiSajA jJAtvA anupAnaM yathAyatham / vAtikaM paittikaJcaiva zleSmikaM sAnnipAtikam // vAyuM nAnAvidhaM hanti pasmAraM vizeSataH / visUcikAkSayonmAdazarIrastabdhameva ca // pramehAna viMzatizcaiva nAnArogaM vizeSataH // ise sevana karane se kAsa, zvAsa, pitta, vAyu, kapha, pANDu, kSaya, zUla, saMgrahaNI, viSa, prameha, (6971) vasantamAlatIrasaH ( suvarNa vasantamAlatI rasaH ) azmarI, hRdroga aura jvarAdikA nAza hotA tathA ( bhai. ra. ; dhanva. / jvarA. ; yo. ta. / ta. 27 ; ra. caM. / jvarA . ) suvarNamuktA daradamaricaM bhAgavRddhayA pradiSTaM kharparasyASTau prathamamakhilaM mardayet kSaNena / . loha bhasma, vaMga bhasma, svarNa mAkSika bhasma, svarNa bhasma, abhraka bhasma, pravAla (mUMgA) bhasma cAMdI bhasma, motI bhasma, evaM jAyaphala, jAvatrI, dAlacInI, tejapAta, ilAyacI aura nAgakesarakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra milAveM aura triphalA kAthameM kharala karake ( 3-3 rattIkI) goliyAM banA leM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ vakArAdi inheM yathocita anupAna ke sAtha sevana karAnese vAtaja, pittaja, kaphaja aura sAnnipAtika aneka rogoMkA; vizeSataH vAta vyAdhi, apasmAra, visUcikA, kSaya, unmAda, zarIrakI stabdhatA aura pramehakA nAza hotA hai / vrajati vilayaM nimbunIreNa tAvad dvandvaM madhu capalayA mAlatIprAgvasantaH // sevito'yaM harettUrNa jIrNazca viSamajvaram / vyAdhInanyazca kAsAdIn pradIptaM kurute'nalam || svarNa bhasma 1 bhAga, motI bhasma 2 bhAga, zuddha hiMgula 3 bhAga, kAlI mircakA cUrNa 4 bhAga. aura khapariyA ( abhAva meM yazada bhasma 8 bhAga le kara sabako ekatra milA kara prathama makkhanake sAtha ghoTeM aura phira usameM nIbUkA rasa DAlate huve itanA kharala kareM ki cikanAI naSTa ho jAya / mAtrA - 2 rattI / ise pIpalake cUrNa aura zahada ke sAtha sevana karanese jIrNa jvara aura viSama jvara tathA kAsAdikA nAza ho kara agni dIpta ho jAtI hai / ( ; 6972) vasantamAlinIrasaH (1) (laghu) ( ra. caM. ; yo. ra. ra. rA. su. / jvarA. ) rasakayugalabhAga valli bhAgamekam / dvitIyamatha sukhalve mardaye kSaNena // For Private And Personal Use Only
Page #738
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthI bhAgaH bhavati ghRtavimukto nimbunIreNa yAvat / __(6973) vasantamAlinIrasaH (2) jvaraharamadhukulyA maaliniimaagvsntH|| (mAlinIvasantaH) jIrNajvare dhAtugate'tisAre (ra. ca. ; ra. rA. su. / jvarA.) raktAnvite raktabhanne vikaare| vaikrAntamabhraM ravitApyaraupyaghoravyathe pittabhave ca doSe gandhaH pravAlaM rasabhasma lauham / valladvayaM dugdhayutaM ca pathyam // saTaGkaNaM zambukabhasma sarva samastametacca varIrajanyoH // pradaraM nAzayatyAzu tathA durnAmazoNitam / dravaivimartha munisaGkhyayA ca viSamaM netrarogaM ca gajendramiSa kesarI // kastUrikA zItakaraNa pazcAt / vasanto mAlinI pUrvI sarvarogaharaH zizoH / vallapramANo madhupippalIbhyAM gabhiNyai satra deyo vai jayantyAH puSpakaiH saha // ____ jIrNajvare dhAtugate pradeyaH // sarvajvaraharaH zreSTho garbhapoSaNa uttmH|| chinnodbhavA sattvasitAyutazca / ___ khapariyA ( abhAvameM yazada bhasma ) 2 bhAga sarvaprameheSu ca yojanIyaH / aura kAlI mircakA cUrNa 1 bhAga le kara sabako | kRcchAzmarI nihantyAzu mAtuluGgAkadravaiH / ekatra milA kara makkhanake sAtha ghoTeM aura phira | raso vasantanAmA'yaM mAlinIpadapUrvakaH // usameM nIbUkA rasa DAla kara itanA kharala kareM ki ___vaikrAnta bhasma, abhraka bhasma, tAmra bhasma, usakI cikanAI jAtI rahe / svarNa mAkSika bhasma, raupya bhasma, zuddha gandhaka, ise pIpalake cUrNa aura zahadake sAtha denese | pravAla bhasma, pArada bhasma ( rasa sindUra ), loha jvara, jIrNa jvara, dhAtugata jvara, atisAra, raktAti- bhasma, suhAgekI khIla aura zambuka ( ghoMghoM) kI sAra, rakta vikAra aura pittajanya ghora pIDAkA bhasma samAna bhAga le kara sabako ekatra milAveM nAza hotA hai| aura zatAvara tathA haldIke rasa yA kAthakI 7-7 bhAvanA de kara kastUrI aura kapUrake pAnImeM ghoTa mAtrA-4 rttii| kara 2-2 rattIkI goliyAM banA leM / pathyameM dUdha bhAtAdi denA cAhiye / isameM pIpalakA cUrNa milA kara zahadake sAtha yaha rasa pradara, raktArza, netra doSa, aura bAla- sevana karanese dhAtugata jIrNa jvarakA tathA giloyake rogoMko bhI naSTa karatA hai| sata aura mizrIke sAtha denese pramehakA evaM bijaure ise garbhiNI strIko jayantIke rasake sAtha | yA adarakake rasake sAtha denese azmarIkA nAza denese garbha puSTa hotA hai| hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #739
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [vakArAdi (6974) vahnikumArarasaH (1). gaThaunA, hIMga, suhAgA, seMdhA namaka, dhaniyA, (vR. ni. ra. ; ra. rA. su. / vAtavyA. ) jIrA, ajavAyana, kAlI mirca, sAMTha, lauMga, ilA yacI aura bAyabiDaMga; inakA cUrNa 1 / -1 / tolA, TaGkaNaH pArado gandhazaGkhau kapardaH lohabhasma sabake barAbara tthaa.2|| 2 // tole zuddha samovatsanAbhastribhAgastathA / pArada aura gandhakakI kajalI le kara sabako ekatra vallijaM aSTabhAgaM vahipUrvaH kumAraH milA kara kharala kreN| smRto bhRGganIreNa marditaH // ise zahada aura ghIke sAtha sevana karanese vAtarogeSu sarveSu zvasane vahnimAnyake yakRta, plIhA, udararoga, aphArA, gulma aura halIkaphAmaye plIhakAse zUle vaagnikumaarkH| makakA nAza hotA tathA bala, varNa, agni, kAnti suhAgekI khIla, zuddha pArada, zuddha gandhaka, | aura. puSTikI vRddhi hotI hai| zaMkha bhasma, aura kaur3I bhasma 1-1 bhAga, zuddha mAtrA-11mAzA / AvazyakatAnusAra mAtrA bachanAga 3 bhAga aura kAlI mircakA cUrNa 8 meM nyUnAdhikatA kara lenI cAhiye / bhoga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM | aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara (6976) yahicUDikarasaH bhaMgareke kvAthameM kharala kreN| (ra. kA. dhe. / kuSThA.) yaha rasa vAta roga, agnimAMdya, kaphaja roga, mUtamekaM tridhA gandhaM zuddhatryUSaNacitrakam / plIhA, kAsa aura zUlako naSTa karatA hai| pratyekaM sUtatulyaM syAtsarvamekatra mardayet // (6975) vadvikumArarasaH (2) kAkodumbarikAkSIrairyAmaikaM madhusaMyutam / ( ra. ra. / udara rogA.) mApaikaM kiTibhaM hanti raso'yaM vahnicUDikaH // gulmarAmaThaTakAni saindhavaM dhaanyjiirke| zuddha pArada 1 bhAga, zuddha gandhaka 3 bhAga yavAnI maricaM zuNThI lavaGgailA viDaGgakam // aura seAMTha, mirca, pIpala tathA cItekA cUrNa 1-1 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM pratyeka tolakaM cUNe lauhacUrNantu tatsamam / aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara sabako rasasya gandhakasyApi palaikaM kajjalI zubhA // 1 pahara kAkodumbarikA (kaThUmara ) ke dUdhameM ghRtena madhunA khAdyo raso vhnikumaarkH|| yakRtplIhodarAnAhaM hanti gulmaM halImakam // kharala kreN| balavarNAgnijananaH kaantipussttivivrddhnH| mAtrA-1 mAzA / mAsamekaM prakartavyaM yuktyA vA truTivarddhanam // ise zahadake sAtha sevana karanese kiTibha kuSTha zrImadgahananAthena racito vizvasampadi // | naSTa hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #740
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasaprakaraNam ] vahnirasaH (mahA) pra. saM. 5572 mahAvahni rasa: (1), pra. saM. 5573 mahAvahni rasaH (2) tathA pra. saM. 5574 mahAvahi rasaH (3) dekhiye / (6977) vahnirasaH (vai. mR. / viSaya 5 ; ra. rA. su. / ajIrNA. ; vR. ni. ra. / ajI.) jAtIjAtaM trikarSa maricamapi palaM cArddha karSamANam gandhaM sUtaM lavaGgaM viSamidamakhilaM ciJciNIsasyatoye / fuge mASaikamAtrA vitarati dahanaM vahnimAndhe ca sadyo rogAna zUlAnilAdIna dahati kRtaguNo vahinAmA rasoyam // www.kobatirth.org caturthI bhAgaH inake sevana se agnimAMdha, kRSNA bhAgavi sakalaM sadvatsanAbhAzrayo bhAgA nimburasairvima sakalaM saMsevitaM cAgnikRt // zaMkha bhasma 2 bhAga, kaur3I bhasma 2 bhAga, zuddha gandhaka AdhA bhAga, zuddha pArada AdhA bhAga, pIpalakA cUrNa 1 bhAga, aura zuddha bachanAgakA cUrNa 3 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara sabako nIbU ke rasa meM ghoTa kara ( 3-3 rattIkI ) goliyAM banA leM / inake sevana se agnidIta hotI hai / (6979) vAjIkaro vaTakaH ( ra. ra. rasA. khaM. / upa. 6 ) vAnarIbIjacUrNa tu mAcUrNakam / nArikelodakairbhAvyaM grAmAnte peSayettataH // viMzatyaMzena piSTasya mRtamabhraM vimizrayet / tadvRtairvakaM paktvA madhvAjyAbhyAM tu bhakSayet // pra. saM. 5574 mahA vahnirasaH ( 3 ) dekhiye / kSIraM sitAM cAnu pivedrAmANAM ramate zatam // 93 jAvitrI aura jAyaphala 3-3 karSa, kAlI mirca 4 karSa ( 5 tole ) tathA zuddha gandhaka, zuddha pArA, lauMga, aura zuddha bachanAga 7 // - - 7 // mAze le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoM kA cUrNa milA kara sabako imalIke phalake pAnI meM kharala karake 1 - 1 mAzekI goliyAM banA leM / kA nAza hotA hai / vahnivIya rasaH ( ra. ra. / udararogA. ) zUla aura vAtavyAdhi Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 737 vahnisUtarasaH ( ra. rA. su. / grahaNya. ) pra. saM. 262 agni kumAra rasaH (3) dekhiye / (6978) vahnisRto rasaH ( ra. pra. su. a. 8 ) bhAgau dvau varazaGkhakasya afrat dagdhA varATAstathA gandhasyaiva tu cArdhabhAga sahitaH sUtastathA yojitaH / For Private And Personal Use Only
Page #741
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 738 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi chilake rahita kauMcake bIjoMkA tathA chilake | ekatra milA kara tIna dina amla vargake rasameM rahita ur3adakA cUrNa samAna bhAga le kara donoMko | kharala kareM aura phira usameM samAna-bhAga-mizrita nAriyalake pAnImeM bhigo kara rakha deM aura 1 pahara | javAkhAra, sajIkhAra aura pAMcoM namakakA cUrNa pazcAt pIsa kara usameM usakA bIsavAM bhAga (8 bhAga ) milA kara 3 dina saMbhAluke rasameM abhraka bhasma milA kara 3-3 mAzeke vaTaka banAveM | ghoTeM / tadanantara jaba vaha sUkha jAya to usameM aura unheM ghImeM tala leN| usakA aSTamAMza zuddha bachanAgakA cUrNa aura utanA inameM zahada aura ghI milA kara mizrIyukta | hI suhAgA milA kara sabako 1 dina jambIrI dUdhake sAtha sevana karanese kAmazakti atyanta prabala | nIbUke rasameM ghoTa kara 2-2 rattIkI goliyAM ho jAtI hai| banA leN| (6980) vAtakaNTakarasaH / yaha rasa vAtavyAdhi aura sannipAtako naSTa ( rase. sA. saM. ; dhanva. ; ra. rA. su. / vAta.) | karatA hai / ise adarakake rasa athavA ghIke sAtha vajramRtAbhrahemAtIkSNamuNDaM kramottaram / sevana karanA caahiye| maricaM maIyedamlavargeNa divasatrayam // ___anupAna-saMbhAlukI jar3akA cUrNa aura dvikSAraM pazcalavaNaM marditaM syAtsama samam / zuddha bhaiMsiyA gUgala samAna bhAga le kara Avazyakatato nirguNDikAdrAvairmaIyedivasatrayam // tAnusAra ghI milA kara ekatra kUTeM aura 11-1 / zuSkametadvicUAtha vissnycaasyaassttmaaNshtH| tolekI goliyAM banA leM / auSadha khAneke pazcAt TaGkaNaM viSatulyAMzaM dattvA taM jambIradravaiH // inameMse eka eka golI dhImeM milA kara denI bhAvayedinamekantu rasoyaM vAtakaNTakaH / cAhiye / evaM snigdhoSNa AhAra karAnA cAhiye / dAtavyo vAtarogeSu sannipAte vizeSataH // (vya. mA.-3 mAze) dviguJjAmAkadrAvaighRtairvA vAtarogiNe / sannipAtameM auSadha khilAneke pazcAt mUsalI. nirguNDImUlacUrNantu mahiSAkSazca guggulum // kA kAtha pilAnA caahiye| samAMzaM maIyedAjye tadvaTI karSasammitA / vAtakaphasaGgrahaNIharaloham anuyojyaghRtainityaM snigdhamuSNazca bhojayet // (ra. kA. dhe. / grahaNya. ) maNDalaM nAzayetsarvaM vAtaroge vishesstH|| pra. saM. 6427 loharasAyanam (6) dekhiye / sannipAte piveccAnu tAlamUlIkaSAyakam // X (6981) vAtakulAntakarasaH hIrA bhasma 1 bhAga, abhraka bhasma 2 bhAga, ( rase. sA. saM. ; bhai. ra. ; ra. caM. ; dhanva. / svarNa bhasma 3 bhAga, tAmra bhasma 4 bhAga, tIkSNa apasmArA.) loha bhasma 5 bhAga tathA muNDa loha bhasma 6 bhoga | mRganAmizilA nAgakezaraM kalivRkSajam / aura kAlI mircakA cUrNa sAta bhAga le kara sabako | pAradaM gandhakaM jAtIphalamelAlavaGgakam / / For Private And Personal Use Only
Page #742
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 739 pratyekaM kArSikaJcava lakSNacUrNazca kArayet / / (6982) vAtagajAGkuzarasaH (2) jalena mardayitvA tu vaTIM kuryAdviraktikAm // ( bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. caM. / vAtA. ; yathAvyAdhyanupAnena yojayecca cikitsakaH / ra. ra. sa. / u. a. 21 ; vR. ni. ra. ; apasmAre mahAghore mUrchAroge ca zasyate // dhanva. ; ra. rA. su. / vAtA.) vAtajAnsarvarogAMzca hanyAdacirasevanAt / mRtaM sUtaM mRtaM lauhaM tApyaM gandhakatAlakam / nAtaH parataraM zreSThamapasmAreSu vartate // pathyA zRGgo viSa vyoSamagnimanthaJca TaGkaNam // brahmaNA nimmitaH pUrva nAmnA vAtakulAntakaH // tulyaM khalle dinaM madya muNDInirguNDikAdravaiH / kastUrI, zuddha manasila, nAgakesara, baher3A, .. | dviguAM vaTikAM khAdetsarvavAtaprazAntaye // | kaNAcUrNayutazcaiva jiGgIkArtha pibedanu / zuddha pArada, zuddha gandhaka, jAyaphala, ilAyacI aura lauMga 11-11 tolA le kara sabako ekatra milA sAdhyAsAdhyaM nihantyAzu raso vAtagajAGkuzaH // kara thor3A pAnI DAla kara kharala kareM aura 2-2 saptAhAdgRdhrasI hanti dAruNaM sAnnipAtikam / kroSTuzIrSakavAtazcApyapavAhukasaMjJakam / / rattIkI goliyAM banA leN| manyAstambhaUrustambhaM hanustambhaM vinAzayet / ___ ise yathocita anupAnake sAtha sevana karanese | pakSAghAtAdirogeSu kathitaH paramottamaH // ghora apasmAra, mUrchA aura anya vAtaja rogAMkA pArada bhasma, loha masma, svarNamAkSika bhasma, nAza hotA hai / apasmArake liye isase uttama koI auSadha nahIM hai| zuddha gandhaka, zuddha haratAla, harra, kAkar3AsiMgI, zuddha bachanAga, sAMTha, mirca, pIpala, aranIkI jar3akI chAla vAtagajasiMho rasaH (mahA) aura suhAgA samAna bhAga le kara sabako ekatra (ra. rA. su. / vAtavyA.) | milA kara muNDI aura saMbhAluke rasameM 1-1 dina pra.saM. 4274 paJcAnano rasaH (2) dekhiye| ghoTa kara 2-2 rattIkI goliyAM banA leN| ra. rA. su. meM gur3akA abhAva hai tathA bhaMgareke inake sevanase sAdhyAsAdhya saMmasta vAtaja rasakI bhAvanA likhI hai| | roga naSTa hote haiN| vAtagajAGkuzarasaH (1) yaha rasa dAruNa sannipAtaja gRdhrasIko 7 (vAtArirasa:) dinameM naSTa kara detA hai| (dhanva. ; ra. rA. su. / vAtavyA.) isake atirikta yaha kroSTuzIrSa, apabAhuka, pra. saM. 5575 mahA vAtagajAGkuza rasaH / 1 gandhakaM tAramAkSikamiti pAThAntaram / dekhiye| 2 pathyAbhRGgIviSamitipATha bhedaH / For Private And Personal Use Only
Page #743
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 740 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi manyAstambha, Urustambha, hanustambha aura pakSAghAtA- | tadaddha trisugandhazca traiphalaM jIrakaM tathA / dimeM bhI atyuttama guNakArI hai| kanyArasena sampiSya vaTI kAryA dviraktikA // anupAna-auSadha khAneke pazcAta pIpalakA sevyA payo'nupAnena sadA pAtaH sukhAnvitaiH / cUrNa DAla kara jiginIkA kvAtha pInA caahiye| azItiM vAtajAn rogAn catvAriMzacca paittikaan|| viMzatiM zlaiSmikAn rogAn sevanAdeva naashyet| (6983) vAtagajAGkazarasaH (3) (vRhad) abhighAtena ye kSINAH kSINAviyavAzca ye // ( bhai. ra.; rase. sA. saM. ; dhanva. ; ra. ga. mu.| | vyAdhIkSINA vayaHkSINAHstrIkSINAzcApi ye nraaH| vAnagegA.) kSINendriyA naSTazukrA vahihInAzca maanvaaH|| mRtAbhratIkSNakAntAni tAmratAlakagandhakam / teSAM vRSyazca balyazca vayaHsthApana eva ca / svarNa zuNThI balA dhAnyaM kaTphalazcAbhayA vissm|| khAnAM paMgukubjAnAM kSINAnAM mAMsavarddhanaH / / pathyA zRGgI pippalI ca maricaM ttngknnntthaa| arogI mukhamAnoti rogI rogAdvimucyate / tulyaM khalle dinaM madya munnddiinirgunnddijdrvaiH|| rasasyAsya prasAdena nAsti rogAd bhayaM kcit|| dviguAM vaTikAM khaadetsrvvaatpshaantye| vAtagajendrasiMho'yaM raso rogavinAzakaH // sAdhyAsAdhya nihantyAzu vAnagajAku " abhraka bhasma, loha bhasma, zuddha pArada, zuddha zuddha pArada, abhraka bhamma, tIkSNa loha bharama, gaMdhaka, tAmra bhasma, sIsA bhasma, suhAgekI khIla, kAnta loha bhasma, tAma bhanma, zuddha haratAla, zuddha zuddha bachanAga, seMdhA namaka, lauMga, hIMga aura jAyagandhaka, svarNa bhasma, seTha, kharaiTI, dhaniyA, kAya- phala 1-1 bhAga tathA dAlacInI, tejapAta, choTI phala, harra, zuddha bachanAga, haraM, kAkaDAsiMgI, ilAyacI, harra, baher3A, AmalA aura jIrA AdhA pIpala, kAlI mirca aura mahAgekI khIla samAna AdhA bhAga le kara prathama pAra gandhakakI kajjalI bhAga le kara prathama pAra gadhakakI kajjalI bnaaveN| banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA carNa aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara milA kara ghRtakumArIke rasameM ghoTa kara 2-2 sabako muNDI aura saMbhAluke rasameM 1-1 dina rattIkI goliyAM banA leN| kharala karake 2-2 rattIkI goliyAM banA leN| inheM prAtaHkAla dUdhake sAtha sevana karanese inake sevanase samasta vAtaja roga naSTa hote haiN| / assI prakArake vAtaja roga, 40 prakArake pittaja (6983) vAtagajendrasiMhaH roga aura 20 prakArake kaphaja roga naSTa hote haiM / ( bhai. ra. / Ama vAtA.) __abhighAta, vyAdhi athavA strI prasaMga Adise abhraM lohaM rasaM gandhaM tAmra nAgaM saTaGgaNam / kSINa aura kSINendriya tathA nirbalaavayava aura viSa sindhuM lavaGgazca hiGgu jAtIphalaM samam // naSTa zukra puruSa isake sevanase svastha ho jAte haiN| For Private And Personal Use Only
Page #744
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH 741 yaha rasa vRSya, bala varddhaka, agni dIpaka aura (6986) vAtajvarAri rasaH vayaHsthApaka hai tathA khaJjatA, paGgatA, kubjatA Adi / (ra. kA. dhe / jvarA.) rogAMko naSTa karatA hai| gandhakaM daradaM sUtaM khalve tulyaM vimardayet / isake sevanase rogI roga mukta ho jAte haiM bhAvayedAkadrAvaiH saptadhA pippalIjalaiH // aura svastha vyaktiyoMkA svAsthya sthira rahatA hai| / maricasya kapAyeNa vijayAsvarasena ca / kRSNadhattUranIreNa pratyeka saptabhAvanAH // (6985) vAtacintAmaNirasaH (vRhad) pippalImadhunA hyeSa raso vaatjvraaphH| ( bhai. ra. ; dhanva. / vAtavyA.) vAtajvarArinAmAyaM prayukto rasasAgare // bhAgatrayaM svarNabhasma dvibhAgaM raupyamabhrakam / / zuddha gandhaka, zuddha hiMgula aura zuddha pArada samAna bhAga le kara sabako ekatra kharala kareM aura lauhAt pazca pravAlazca mauktikaM trayasammitam / / phira adarakake rasa, pIpala tathA kAlI mirca ke kAtha, bhasmamRtaM saptakaJca kanyArasavimarditam / evaM bhAMga aura kAle dhatUreke svarasakI sAta vallamAtrA vaTI kAryA bhiSagbhiH pariyatnataH // sAta bhAvanAeM de kara ( 2-2 rattIkI ) goliyAM yathAvyAdhyanupAnena nAzayedrogasaGkulam / banA leN| vAtaroga pittakRtaM nihanti nAtra cintanam // inheM pIpalake cUrNa aura zahadake sAtha sevana vRddho'pi taruNaspardhI kndrpsmvikrmH| karanese vAtaJcara naSTa hotA hai| dRSTaH siddhaphalazcAyaM vAtacintAmaNistviha // vAtanAzano rasaH ___svarNa bhasma 3 bhAga, raupya bhasma aura abhraka ( ra. rA. su. ; dhanva. ; ra. caM. ; rase. sA. sN.| bhasma 2-2 bhAga, loha bhasma 5 bhAga, pravAla vAtarogA. ; yo. t.| ta. 40 ; vR. yo. bhasma tathA motI bhasma 3-3 bhAga aura pArada ta. / ta. 90 ; zA. saM. / khaM. 2 a. 12) bhasma sAta bhAga le kara sabako ekatra pra. saM. 6951 vaDavAnala rasaH (6) milA kara ghRtakumArIke rasameM kharala karake 3-3 dekhiye| rattokI goliyAM banA leN| (6987) vAtanAzinI vaTI (ra. ci. ma. / sta. 9) inheM yathocita anupAnake sAtha sevana karanese dazaTaGkamitA grAhyA kucilA maricAni ca / vAtaja aura pittaja roga naSTa hote haiM tathA vRddha puruSa dazamAMzAni kAryANi vaTikA mApasammitA // bhI taruNake samAna ho jAtA hai| kartavyA zoSitA dadyAtprabhAte vAtarogiNam / yaha siddha phala anubhUta prayoga hai| daNDApatAnakazcaiva pakSAghAtastathaiva ca // For Private And Personal Use Only
Page #745
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 742 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi Urustambho gRdhrasI ca galagrahahanugrahau / pArada bhasma, tAmra bhasma, zudra manasila, zuddha apasmArAgnimAnye ca guTayA nazyeddhavaM gadaH // haratAla, zuddha bachanAga, kAlI mirca, kUTha, nAgabalA, harra, gokharu, vidArIkanda aura araNDamUla samAna zuddha kucalA 10 bhAga aura kAlI mircakA bhAga le kara sabako ekatra milA kara cIte aura cUrNa 1 bhAga le kara donoMko ekatra kharala karake punarnavA (bisakhapare) ke rasameM kharala karake 5-5 pAnIkI sahAyatAse ur3adake barAbara goliyAM mAzekI goliyAM banAveM / banA leN| inake sevanase vAta pittaja rogoMkA nAza inheM prAtaHkAla sevana karanese daNDApatAnaka, | | hotA hai| pakSAghAta, Urustambha, gRdhrasI, galagraha, hanugraha, apa- | smAra aura agnimAMdhakA nAza hotA hai| ( vyavahArika mAtrA-6 rttii|) vAtapittagrahaNIharaloham (6989) vAtamehAntakarasaH ( ra. kA. dhe. / grahaNya.) (ra. caM. / pramehA. ; ra. pra. su. / a. 8) pra saM.6424 loha rasAyanam (3) dekhiye| sUtabhasma api vaGgabhasmaka marditaM hi divasaM jayA rase / vAtapittAntakarasaH lehitaM ca madhunA dinatrayaM ( rase. so. saM. ; ra. caM. / jvarA.) vAtamehavikRti praNAzayet // pra. saM. 4408 pittAntaka rasaH (2) pArada bhasma aura vaMga bhasma, samAna bhAga le dekhiye| kara donoMko ekatra milA kara 1 dina jayAke isameM muNDa lohakI jagaha nAgaramothA likhA rasameM kharala kreN| hai evaM bhAvanA dravyoMmeM zaivAla aura pAThAke sthAna para AmalA tathA zatAvarakA rasa likhA hai / zeSa ise zahadake sAtha sevana karanese vAtaja prameha prayoga samAna hai| 3 dinameM hI naSTa ho jAtA hai| (6988) vAtapittAri rasaH (mAtrA-2 rattI / ) (ra. ra. ; ra. caM. / vAtaro. ; dhanva. / amlapittA.) (6990) vAtaraktAntako rasaH (1) mRtaM mRtaM mRtaM tAnaM zilA tAlaM viSoSaNam / / ( bhai. ra. / vAtaraktA.; ra. caM. ; raseM. sA. saM ; kuSThaM nAgabalA pathyA trikaNTaM ca vidArikA // ra. rA. su. ; dhanva. ; ra. ra. / vAtaraktA.) eraNDaM mardayettulyaM drvaishcaagnipunrnvaiH| pArada gandhakaM lauI ghanaM tAlaM manaHzilA / niSkamAtra vaTi khAdedvAtapittaharA bhavet // zilAjatu puraM zuddhaM samabhAgaM vicUrNayet // For Private And Personal Use Only
Page #746
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] caturthoM bhAgaH viDaGgaM triphalAvyoSamabdhiphenaM punarnavA / (6991) vAtaraktAntako rasaH (2) devadArucitrakaJca dArvI zvetAparAjitA // ( ra. r.| vAtaraktA.) cUrNameSAM pRthak tulyaM sarvamekatra bhAvayet / triphalAbhRGgarAjasya rasenaiva tridhA tridhA / / lohaM phalatrikaM caiva zANamAnaM samAharet / sambhAvya bhakSayetpazcAnmASamA dine dine / SaTzANaM bAkucIbIjaM yatnataH parikalpayet // kRtvAnupAnaM nimbasya patraM puSpaM tvacaM samam // | tricitrakamUlaJca zANaM zANaM samAharet / mASamAnaM ghRtaiH kuryAt sarvavAtavikAranuta / zuNThIzANatrayaM dadyAcchANaikaM pippalI tathA // vAtaraktaM mahAghoraM gambhIraM sarvajaM jayet // toladvayaM guDUcyAzca tathA paunarnavaM dalam / sarvopadravasaMyuktaM sAdhyAsAdhyaM nihantyayam // tathA vAsakavalkaJca mustaM zANadvayaM tathA // __zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, loha gasma, abhraka zANadvayaM ghoSAvatI phalaM dadyAdbhiSagvaraH / bhasma, zuddha haratAla, zuddha manasila, zuddha zilAjIta, piSTavaikatra jalaM dattvA zuSkaM bhakSayetyayatnataH // zuddha gUgala, bAyabiDaMga, harra, baher3A, omalA, mAsamekaM prayogeNa prAtaH kAle dine dine / soMTha, mirca, pIpala, samudraphena' punarnavAkI jar3a, madhunA lehapiSTazca vAtaraktaM vinAzayet // devadAru, cItA, dAruhaldI aura sapheda koyala; gambhIraM dvandvajaM caiva tridoSajamathApi vaa| inakA cUrNa samAna bhAga le kara sabako ekatra nAzayennAtra sandehaH sarvakuSThaM tathaiva ca / / milA kara triphale aura bhaMgareke rasakI 3-3 | vAtaraktAntako nAmamayogo munisammataH // bhAvanA deN| loha bhasma, harra, baher3A aura AmalA 3||maatraa-1 maashaa| 3 // mAze; bAbacIke bIja 22 // mAze; nisota anupAna-nImake patte, nImake phUla aura aura cItAmUla 3 // -3 // mAze; sAMTha 11 // nImakI chAla samAna bhAga le kara carNa bnaaveN| mAze, pIpala 3 // / mAze; giloya, punarnavAke patte isameMse 1 / mAzA cUrNa ghImeM milA kara uparokta rasa aura bAse (aDUse) kI chAla 15-15 mAze; khAneke pazcAt cATanA cAhiye / nAgaramothA 7 // mAze aura ghoSAvatI (kar3avI tUMbI ) kA phala 7 // mAze le kara sabako ekatra isake sevanase atyanta ghora, gambhIra aura milA kara pAnIke sAtha acchI taraha kharala kareM sarva doSaja asAdhya vAtaraktakA bhI nAza ho aura jaba sUkha jAya to bArIka cUrNa karake surajAtA hai| kSita rkkheN| 1 kaI granthoMmeM samudraphenake sthAna para bAbacI ise prAtaHkAla zahadake sAtha sevana karanA likhI hai| | caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #747
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 744 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi isake sevanase eka doSaja, dvidoSaja aura use zarAvasampuTameM banda karake laghupuTameM pakAyeM sannipAtaja gambhIra vAtarakta tathA kuSTakA nAza evaM svAMgazItala hone para kharala karake surakSita hotA hai| rakheM / (6992) vAtarAkSasarasaH (1) mAtrA-2 rattI / ( yo. ra. ; ra. rA. su. / vAta rogA. ; vR. yo. isake sevanase Urustambha, vAtarakta, gAtrabhaGga, ta. / 4 ta. 90) AmavAta, dhanurvAta, vAtajanita zarIra pIr3A, pakSAmRtaM mUtaM tathA gandhaM kAntaM cAbhrakameva ca / ghAta, kampavAta, sandhi vAyu, suptivAta, zUla aura tAmrabhasmakRtaM samyaGmardayitvA samAMzakam / / / unmAdAdi samasta vAtaja rogAMkA nAza hotA hai| punarnavAguDUcyagnisurasAtryUSaNaMra tathA / ( pAThAntarake anusAra isameM 1-1 bhAga eteSAM svarasenaiva bhAvayetridinaM pRthak // zuddha bachanAga aura niruttha svarNa bhasma adhika honI dattvA laghupuTaM samyaksvAGgazItaM samuddharet / cAhiye tathA kAnta loha bhasma pArada yogase vAtarAkSasanAmA'yaM vAtaroge prayojayet // nirmita honI cAhiye / ) tattadrogAnupAnena dvigunAmAtrasevanAt / / Urustambhe vAtarakte gAtrabhaGge tathaiva ca // (6993) vAtarAkSasarasaH (2) AmavAtaM dhanurvAtaM vedanAvAtameva ca / / ( vR. yo. ta. / ta. 90 ) pakSAghAtaM kampavAtaM sarvasandhigataM tathA // sUtabhasmakahilaM vaGgaM ca gaganaM viSam / suptivAtaM ca zUlaM ca unmAdaM ca vinAzayet / / tAnaM TaGkaNakaM kAntaM mardayetrikaTuvaiH / / tattadrogAnupAnena vAtAzItivinAzanaH // pazcAtkumArikAtoyairvarSAbhUkvAthabhAvitaH / pArada bhasma, zuddha gandhaka, kAnta loha bhasma, pakSAghAtaM hanustambhaM manyAstambhaM kaTigraham // abhraka bhasma aura tAmra bhasma, samAna bhAga sarvAnAkSepakAdIMzca vAtavyAdhIMzca nAzayet / le kara sabako ekatra milA kara | vAtarAkSasanAmA'yaM sarvavAtanikRntanaH / / punarnavA, giloya, cItA, tulasI aura trikuTe | pArada bhasma, zuddha hiMgula, vaGga bhasma, abhraka ( pAThAntarake anusAra bAse ) ke kvAtha yA svarasa | bhasma, zuddha bachanAga, tAmra bhasma, suhAgekI khIla kI 3-3 bhAvanA de kara golA banAveM aura aura kAnta loha bhasma samAna bhAga le kara sabako x vR. yo. ta. meM " sUtena mAritaM kAntaM ekatra milA kara trikuTeke kAtha, ghRtakumArIke rasa zAtakumbhaM nirutthakaM " pATha adhika hai| aura punarnavAke kAthakI 1-1 bhAvanA de kara 1. viSamiti pAThAntaram / sukhA kara surakSita rkheN| 2. " surasA cATarUpakaH" iti pAThabhedaH / isake sevanase pakSAghAta, hanustambha, manyA For Private And Personal Use Only
Page #748
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 745 stambha, kaTigraha aura AkSepakAdi samasta vAta pramehaM raktapittaJca gulmaM saGgrahaNIM tathA // vyAdhiyAM naSTa hotI haiN| sAdhyAsAdhyAnihantyAzu satyaM zrIziva( mAtrA-1-2 rttii|) bhASitam / (6994) vAtarAjavaTI (1) vAtarAjavaTI hyeSA nandinA parikIrtitA // (ra. rA. su. / vAtavyA. ) ____ zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, loha bhasma, svarNamuzuddha pAradaM gandhaM lohaM mAkSikabhasmakam / mAkSika bhasma, svarNa bhasma, cAMdI bhasma, tAmra bhasma, svarNatAraM tAmravaGgaM kAntaM tIkSNantu tAlakam / / baMga bhasma; kAnta loha bhasma, tIkSNa loha bhasma, daradaM vatsanAbhaM ca cAturjAtasacitrakam / zuddha haratAla, zuddha hiMgula, zuddha bachanAga, dAlatrikaTu triphalA bhAgI granthikaM gjpipplii|| cInI, tejapAta, nAgakesara, ilAyacI, cItAmUla, kuSThaM jAtIdvayaM dArupuSkaraM cAmlavetasam / | sAMTha, mirca, pIpala, haraM, baher3A, AmalA, bharaMgI, saThI dAruharidre dve padmakaM dADimaM trivRt // pIpalAmUla, gajapIpala, kUTha, jAvatrI, jAyaphala, rAsnA durAlabhA chinnA dantI jaipAlakaM vissm| devadAru, pokharamUla, amlabeta, kacUra, devadAru, karSamAtrANi sarvANi dvipalaM girija matam // haldI, dAruhaldI, panAka, anAradAnA, nisota, jAtIphalaM tugAkSIrI vAjigandhA sacavyakam / rAsnA, dhamAsA, giloya, dantImUla, zuddha jamAlakolamuzIraM ca dvau kSArau lavaNatrayam // goTA aura zuddha bachanAga 1 / -1 / tolA tathA zuddha sarva saJcUrNya vidhivatsukhalve zobhane dine / zilAjIta 10 tole evaM jAyaphala, vaMsalocana, asagandha, cavya, kaMkola, khasa, javAkhAra, sajjIkhAra, nirguNDI vAsakaM bhRGga kAkamAcI sahAIkam // seMdhA namaka, saMcala lavaNa aura sAmudra lavaNa 1|trkaariisuurnndraavaiH tatonmattarasasya ca / bhAvanA khalu dAtavyA sapta sapta kramAdiha // | 11 tolA le kara prathama pAre gaMdhakakI kajjalI tataH parNarasairbhAvyaH vaTikA vallasammitAm / / banAveM aura phira usameM anya samasta oSadhiyoMkA chAyAzuSkaM tataH kRtvA jJAtvA rogabalAbalam // bArIka cUrNa milA kara saMbhAlu, bAse ( aDUse ), bhaMgare, makoya, adaraka, aranI, sUraNa (jimIkaMda), mudine zubhanakSatre zivaM dugo vibhAkaram / / praNamya yojayetsamyak ythaarogaanupaantH|| dhatUre aura pAnake rasakI sAta sAta bhAvanA de kara azItiM vAtajAn rogAn catvAriMzacca paitti 3-3 rattIkI goliyAM banA kara chAyAmeM sukhA leN| kaan| inheM yathocita anupAnake sAtha sevana karaneviMzati zlaiSmikAn ghorAn zvAsaM kAsaM se 80 prakArake vAtaja roga, 40 prakArake __bhagandaram // pittaja roga, 20 prakArake kaphaja roga, zvAsa, kuSThaM coraHkSataM zUlaM jvaraM pANDaM galagraham / / kAsa, bhagandara, kuSTha, uraHkSata, zUla, jvara, pANDu, For Private And Personal Use Only
Page #749
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - bhaiSajya - 74.6 [ vakArAdi galagraha, prameha, raktapitta, gulma aura saMgrahaNIkA / usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara 2 pahara nAza hotA hai / postake DoDheke kvAthameM kharala karake 2-2 rattIkI goliyAM banA leM I (6995) vAtarAjavaTI (2) (ra. rA. su. / vAtavyA . ) pAradaM gandhakaM zuddhaM cAturjAtaM kaTutrayam / jIrakaM yugalaM candraM patraM tAlIsakezaram // jAtiphalaM lavaGgaM ca dIpyakaM vahnivAlukam | amRtA candanaM drAkSA mAMsI cavyaM varI vacA // jAtikozaM viDaM dhAnyaM triphalA tagaraM vRSam / pratyekaM tolakaM grAhyaM dvipalaM ca hatAyasam // zuddhaM navAhiphenantu palamAtraM prakIrtitam / sarva saJcUrNya vidhivat mardayetkhAkhasadravaiH // yAmayaM tataH kAryyA vaTikA vallasammitA / timiser laM vIkSya yathArogAnupAnakam // vAtavyAdhimurustambhaM jvaraM dAhamanidratAm / pramehaM raktapittaM ca uraHkSatamarocakam // hanti sarvAnazeSeNa tamaH sUryodaye yathA / asya prabhAvAd manujo ramate ramaNIzatam // bhArata zuddha pArada, zuddha gandhaka, dAlacInI, ilAyacI, tejapAta, nAgakesara, seTha, mirca, pIpala, sapheda aura kAlA jIrA, kapUra, tejapAta, tAlIsa - patra, nAgakesara, jAyaphala, lauMga, ajavAyama, cItA, elavAluka, giloya, sapheda candana, dAkSA ( munakkA), jaTAmAMsI, cavya, zatAvara, baca, jAvitrI, biDa lavaNa, dhaniyAM, harra, baher3A, AmalA, tagara aura bAsAmUlakI chAla 7 // - 7 // mAze, loha bhasma 10 tole aura zuddha navIna aphIma 5 tole le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira - ratnAkaraH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir inheM rogI bAlakA vicAra karake ucita mAtrA meM ucita anupAnake sAtha sevana karane se vAtavyAdhi, urustambha, jvara, dAha, anidrA, prameha, raktapitta, uraHkSata aura arucikA nAza hotA hai / ( noTa -- aphImako postake DoDheke pAnI meM ghola kara milAnA cAhiye | ) (6996) vAtavidhvaMsanarasaH (1) ( vR. ni. ra. / vAtavyA . ) rasaM gandhaM viSaM caiva tAmraM lauhaM samAkSikam / etatsarvaM samaM yojyaM viSaM ca dviguNaM bhavet // jaipAlaM tAlakaM caiva rasena saha yojayet / tryUSaNaM ca samaM yojyaM sarvamekatra kArayet // nirguNDIsUraNadrAvairbhAnozca payasastathA / tarkArI bhRGgarAjazca tathonmattarasasya ca / / bhAvanA khalu dAtavyA sapta sapta kramAditaH / dvigu bhakSayetprAtarmaricaizca samanvitam // jAnujaGghAkaTisthUNapAdagulphauSThazIrSakam / manyAstambhaM hanustambhaM trikastambhaM ca zuSkakam // jihvAstambhaM bAhubhavaM trikastambhaM ca pAdajam / adhobhAge ca ye vAtAH sarvAGge vicaranti ye / sarvAntrAtAna jayedAzu dainyaM nArAyaNo yathA // zuddha pArada, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, loha bhasma aura svarNamAkSika 1-1 bhAga, zuddha bachanAga 2 bhAga tathA zuddha jamAlagoTA aura zuddha haratAla 1 - 1 bhAga evaM trikuTekA cUrNa sabake For Private And Personal Use Only
Page #750
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 747 barAbara le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM samIre ca zUle mahA leSmaroge aura phira usameM anya auSadhoMkA cUrNa milA kara grahaNyAM tathA sannipAte ca mauDhathe / saMbhAla aura sUraNa ( jimIkanda ) ke rasa, Akake striyaH mUtikAvAtarogeSu dadyAdUdha tathA araNIke kAtha evaM bhaMgare aura dhatUreke niSeveta guAdvayaM sUtamenam // rasakI 7-7 bhAvanA de kara sukhA kara surakSita zuddha pArA, zuddha gandhaka, nAga bhasma, vaMga rakkheM / bhasma, lauha bhasma, tAmrabhasma, abhraka bhasma, pIpala, mAtrA-2 rattI / suhAgA, trikuTA ( soMTha, mirca, pIpala ) aura isameM ( 1 mAzA ) kAlI mircakA cUrNa seTha 1-1 bhAga le kara prathama pAre gaMdhakakI milA kara prAtaHkAla ( zahada ke sAtha ) sevana kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA karanA caahiye| cUrNa milA kara sabako 1 pahara kharala kareM / tadanaisake sevanase jAna jaMghA. kaTi pAdagalpha ntara usameM 4 // bhAga zuddha bachanAgakA cUrNa milAhoTha aura zirogata vAta vikAra, manyAstambha, hanu- | kara trikuTeke kAtha, triphaleke kAtha, cIteke kAtha, stambha, trikastambha, gAtrazuSkatA, jihAstambha, bhaMgareke rasa, kUThake kAtha, saMbhAluke rasa, Akake bAhastambha, pAdastambha, adhaH zarIrastha vAya aura dUdha', Amaleke rasa, adarakake rasa aura nIbUke sarvAGgagata vAyu Adi samasta vAtaja roga naSTa rasakI 3-3 bhAvanA de kara 2-2 rattokI hote haiN| goliyAM banA leN| (6997) vAtavidhvaMsanarasaH (2) ___inake sevanase vAtavyAdhi, zUla, kapha roga, (ra. caM. ; yo. ra. / vAta rogA. ; vR. yo. t.| grahaNI, sannipAta, mUDhavAta aura sUtikA rogakA nAza hotA hai| ta. 90) rasa gandhakaM nAgavaGgaM ca lauha (6998) vAtavidhvaMsanarasaH (3) (laghu) __ tathA tAmrajaM vyoma nizcandrakaM ca / (ra. caM. / vAtarogA. ; rase. ci. ma. / a. 9) kaNA TaGkaNaM vyUSaNaM nAgaraM vai prakSipya gandhaM rasatulyabhAgaM pRthagbhAgamekaM vimarthe kayAmam // kalApramANaM ca viSaM samastAn / tato vatsanAbhaM catuHsArdhabhAgaM ___ pAThabheda ___ dRDhaM mardayedbhAvanA vyoSajAstriH / 1 trikuTeke sthAna para kAlI mirca varAcitrakarmArkavaiH kuSThajaistri 2 arka dugdhake sthAnameM akarakarekA kAtha / tribhirbhaavyennirgunnddiibhaanudugdhaiH|| 3 AmalekI jagaha manodhAtrI (hiyaavlii)| mahAdhAtrinaizcAIkainimbunIraiH 3 Amaleke sthAna para bhuI AmalA / samaM bhAvayedvAtavidhvaMsano'yam / / 4 adarakake sthAnameM haalo| For Private And Personal Use Only
Page #751
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 748 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi kRzAnutoyena ca bhAvayitvA (7000) vAtavidhvaMsanarasaH (5) vallaM dadItAsya marutpazAntyai // ( rase. sA. saM. ; ra. caM. ; dhanva. ; ra. rA. su. / apasmAre tathonmAde sarvAGgavyathane'pi ca / vAtarogA.) deyo'yaM vallamAtrastu sarvavAtanivRttaye // samAna bhAga zuddha pAre aura gandhakakI kajalI mUtamabhrakasattvaJca kAsyaM zuddhazca mAkSikam / banA kara usameM usakA solahavAM bhAga zuddha bacha- | gandhakantAlakaM sarva bhAgottaravivarddhitam // nAgakA cUrNa milA kara cIteke kvAthameM ghoTa kara kajjalIkRtya tatsarvaM vAtArisnehasaMyutam / 3-3 rattIkI goliyAM banA leN| saptAha maIyitvA tu golakIkRtya yatnataH // inake sevanase apasmAra, unmAda, sarvAGga nimbudraveNa sampIDya tilakalkena lepayet / vyathA aura anya vAtaja roga naSTa hote haiN| ahiladalenaiva parizoSya prayatnataH // prapacedvAlukAyantre dvAdazapaharaM tataH / (6999) vAtavidhvaMsanarasaH (4) jaTharasya rujaH sastithA ca malavigraham // (ra. rA. su.| vAtarogA. ) AdhmAnakantathAnAhaM visUcI vahnimAMdyakam / pAradaSTaGkaNo gandhapASANa AmadoSamazeSazca gulmaM chardizca durjayAm // bhidvatsanAgo varATastathA taalkH| grahaNIM zvAsakAsau ca krimiroga vishesstH| jyUSaNaM hemanIreNa tanmada hanyAtsarlAGgazUlazca manyAstambhantathaiva ca / / yedraktikAbhA vaTI vAtavidhvaMsakaH / / jvare caivAtisAre ca zUlaroge tridoSaje / sannipAtake mArute kaphe pathyaM rogAnusAreNa deymsminbhipgvraiH| zItamAnyake zvAsasambhave / zrImatA nandinAthena vAtavidhvaMsano rasaH // saGgrahAbhidhe zUlaje gade kAsasaMmRtau yojayetsadA // __ zuddha pArada 1 bhAga, abhraka satvakI bhasma zuddha pArada, suhAgekI khIla, zuddha gandhaka, 2 bhAga, kAMsI bhasma 3 bhAga, svarNamAkSika pakhAnabheda, zuddha bachanAga, kaur3I bhasma, zuddha hara bhasma 4 bhAga, zuddha gandhaka 5 bhAga aura zuddha tAla aura trikuTekA cUrNa samAna bhAga le kara prathama haratAla 6 bhAga le kara sabako ekatra milA kara pAre gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM | kharala kareM / jaba kajjalI ho jAya to use sAta | dina araNDIke telameM kharala karake golA banAveM anya oSadhiyAM milo kara dhatUreke rasameM ghoTa kara aura use sukhA kara usake Upara nIbUke rasameM pise 1-1 rattIkI goliyAM banAveM / inake sevanase sannipAta, vAyu kapha, zIta, 1 kaI granthoM meM pAradakA abhAva hai / usa agnimAMdya, zvAsa, saMgrahaNI, zUla aura kAsakA dazAmeM abhrakAdi oSadhiyAM kramazaH 1, 2, 3, nAza hotA hai| | 4, 5 bhAga lI jAnI cAhiye For Private And Personal Use Only
Page #752
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 749 huve tiloMkA Adha aMgula moTA lepa karake sukhA | jaTharasya rujaH sarvAstathA ca malanigraham / / leM; evaM ( use zarAvasampuTameM banda karake ) 12 AdhmAnakamathAnAhaM vidhUcI mandavahnitAm / pahara bAlukA yantrameM pakAveM / tadanantara jaba vaha AmadoSAnazeSAMzca gulmaM chadi ca durdharAm // svAMga zItala ho jAya to nikAla kara pIsa leM grahaNI zvAsakAsau ca kRmirogamazeSataH / aura surakSita rkheN| hanyAtsarvAGgasadanaM manyAstambhaM ca vAjinAm // isake sevanase udara pIr3A, malAvarodha, aphArA, / jvare caivA'tisAre ca mUlaroge tridoSaje / visUcikA, agnimAMdya, AmadoSa, gulma, durjaya pathyaM rogAnurUpeNa dApanIyaM bhiSagvaraiH / / zrImatA nandinA prokto vAtavidhvaMsano rsH| chardi, saMgrahaNI, zvAsa, kAsa, kRmi roga, sAgazUla, manyAstambha, jvara, atisAra aura tridoSaja kSudhAthibhiH sadA sevyaH sarvAhAraparairnaraiH // zUlakA nAza hotA hai| ___ abhrakasatvakI bhasma 1 bhAga, kAMsI bhasma 2 isa para pathya, rogocita denA cAhiye / bhAga, tAmra bhasma 3 bhAga, svarNa mAkSika bhasma 4 bhAga, zuddha gandhaka 5 bhAga, zuddha haratAla 6 bhAga (7001) vAtavidhvaMsanarasaH (6) aura zudra pArada sAta bhAga le kara sabako ekatra (ra. ra. sa. / u. a. 21) milA kara kharala kareM aura jaba kajjalI ho jAya mRtamabhrakasatvaM ca kAMsyaM zulvaM hi mAkSikam / to use 7 dina taka araNDIke telameM kharala kreN| gandhakaM tAlakaM sUtaM bhAgottaravivardhitam // tadanantara usakA golA banA kara sukhA leM aura tatsarvaM kajjalIkRtya vAtArisnehasaMyutam / / usa para nIbUke rasameM pisI huI zuddha haratAlakA mardayetsaptadivasa golIkRtya tu yatnataH // Adha aMgula UMcA lepa karake punaH sukhaaveN| jaba nimbudrAveNa sampiSTatAlakalkena lepayet / gelA acchI taraha sUkha jAya to use ( zarAvaardhAGguladalaM caiva parizoSya prayatnataH / / sampuTa meM banda karake ) 12 pahara bAlukA yantrameM prapacedvAlukAyantre yAmAnAM dvAdazAvadhi / pakAveM / tatpazcAt usake svAMgazItala hone para paTacUrNa vidhAyaitadbhAvayettadanantaram // auSadhako nikAla kara kharala kareM aura use pNcpnyckolkcitraangghivrunnaadikssaaytH| kola ( pIpala, pIpalAmUla, cava, cItA, soMTha), dazamUlakaSAyeNa zRGgaverarasena ca // cItAmUla, varuNAdigaNa aura dazamUlake kAtha tathA raktAmRtaM kalAMzena dattvA niSpiSya ytntH| adarakake rasakI 1-1 bhAvanA de kara usameM sthUlakolAsthitulitAM chAyAzuSkA vaTI kiret|| usakA solahavAM bhAga zuddha bachanAgakA cUrNa milA tattadrogaharairdravyairnRNAM deyA sadA hitaa| kara acchI taraha kharala karake bar3e berakI guThalIke hanyAdazItidhA bhinnAnvAtajAtAnmahAgadAn // samAna goliyAM banA kara chAyAmeM sukhA leN| gulmAnaSTavidhAMzcApi shuulaanssttvidhaanpi|| ( vyavahArika mAtrA-2 rttii|) For Private And Personal Use Only
Page #753
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 750 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi ise rogocita anupAnake sAtha sevana karanese reNukAkA cUrNa 3 bhAga le kara sabako ekatra milA samasta vAtavyAdhiyAM, 8 prakArakA gulma, 8 prakAra- kara kharala kareM / kA zUla, jaTharapIr3A, malAvarodha, aphArA, visU mAtrA-1 rattI / cikA, agnimAMdya, AmadoSa, durjaya chardi, grahaNI, | isake sevanase samasta vAtaja vikAra naSTa zvAsa, kAsa, sAga pIr3A, manyAstambha, jvara, hote haiN| atisAra aura tridoSaja arzakA nAza hotA hai| (7004) vAtAri rasaH (3) isa para rogocita pathya denA cAhiye / (ra. ci. / sta. 8) (7002) vAtAri rasaH (1) upAyaiH pUrvamAkhyAtairyantrairDamarukAdibhiH / (vR. ni. ra. / vAtavyA.) / yena kenApyupAyena bhasmIkuryAca pAradam // bhAgaikaM ca viSaM caiva dvibhAgaM TaGkaNaM tthaa| bhasmano dazagadyANA dazaiva navasAdarAt / caturbhAgaM ca maricaM sahaikatra prayojayet // paJca turyAH sphaTakyAzca vatsanAbhaviSadvayam // Ardrakasya rasaimartha vallamekaM prmaanntH| | maricasya ca gadyANau mardayetkhalvake dRDham / / maricaizca samAyuktaM sarvavAtanikRntanam // vidhinA jAyate'nena raso vAtAri sajJakaH // __zuddha bachanAga 1 bhAga, suhAgekI khIla 2 bhAga. sahAgekI khIla 2 | raktikAsya pradAtavyA zleSmavAtAdirogiSu / bhAga aura kAlI mircakA cUrNa 4 bhAga le kara | aSTAdazaprameheSu plIhagulmodareSu ca // sabako ekatra milA kara adarakake rasameM kharala karake AmavAte ca mandAgnau gulmayorvAtaraktayoH / 3-3 rattIkI goliyAM banA leM / vAhyAbhyantaramUleSu samasteSu jvareSu ca // zRle'pyajINe zothe ca deyo vaataarisjnykH| inheM kAlI mirca ke cUrNake sAtha sevana karanese tailakSArAmlavajyaM ca bhojyaM madhurabhojanam // samasta vAtaja roga naSTa hote haiN| dinASTakaM ghRtaM stokaM bhojane grAhyamuttamam / ... (7003) vAtAri rasaH (2) rogAH sarve vilIyante mAsakena na sNshyH|| ( vR. ni. ra. / vAtavyA.) pArada bhasma 10 gadyANa, nausAdara 10 rasabhasma ca bhAgaikaM gandhako dviguNo bhavet / / gadyANa, phiTakI 5 gadyANa, zuddha bachanAga 2 gadyANa triguNaM ca viSaM grAhya kaNA caiva cturgunnaa|| aura kAlI mircakA cUrNa 2 gadyANa le kara sabako vRttA trayaM tathA proktaM sarvamekatra kArayet / ekatra kharala karake surakSita rakkheM / gumA mAtrA pradAtavyA sarvavAtavikAriNAm / / mAtrA-1 rttii| pArada bhasma 1 bhAga, zuddha gaMdhaka 2 bhAga, isake sevanase kapha vAtaja roga, 18 prakArake zuddha bachanAga 3 bhAga, pIpalakA cUrNa 4 bhAga aura / prameha, plIhA, gulma, udara roga, AmavAta, agni maayaam|| For Private And Personal Use Only
Page #754
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam] caturthoM bhAgaH 751 mAMdya, gulma, vAtarakta, jvara, zUla, ajIrNa aura | (vyavahArika mAtrA-2 maashe| ) zothakA nAza hotA hai| ise prAtaHkAla sevana karanA cAhiye aura _isake prayoga kAlameM tela, kSAra aura amla | auSadha khAneke pazcAt seThi tathA araNDamUlakA padArthose parahez2a karanA tathA madhura rasa yukta bhojana kAtha pInA; zarIra para aNDIke telakI mAliza karanA cAhiye / prArambhake 8 dinoMmeM dhI thor3A karake pITha para seka karanI evaM nirvAta sthAnameM khAnA cAhiye / rahanA caahiye| ise 1 mAsa taka sevana karanese samasta jaba isase virecana ho jAya to snigdhoSNa roga naSTa ho jAte haiN| | bhojana karanA caahiye| (7005) vAtAri rasaH (4) ise 1 mAsa taka brahmacaryavrata pAlana karate (ra. ra. sa. / u. 18, 21 ; dhanva. ; vR. ni. | huve sevana karanese antravRddhi naSTa hotI hai| ra. ; vai. ra. / vAtavyA. ; ra. caM. ; ra. rA. su. ; (7006) vAtAri rasaH (5) rase. sA. saM. / vAtavyA. ; bhai. ra. / ( ra. kA. dhe. / vAtavyA.) vRddhirogA. ) rasabhAgo bhavedeko dviguNo gandhako mtH| dinatrayaM gandhasamaM rasendra tribhAgA triphalA grAhyA caturbhAgazca citrakA vimardayecchve tvsudrvenn| gugguluH paJcabhAgaH syaadernnddsnehmrditH| tAmrasya cakreNa nirudhya vahni kSiptvAtra pUrvakaM cUrNa punastenaiva mardayet / / dadyAdvarIbhRGgarasaivimartha // guTikAM karSamAtrAM tu bhakSayetprAtareva hi / kaTutrayeNAnu pibecca mApha mAgareraNDamUlAnAM kvAthaM tadanupAyayet // vAtArinAmeti marutpazAntyai // abhyajyairaNDatailena svedayetpRSThadezakam / samAna bhAga zuddha pAreda aura gaMdhakakI kajjalI vireke tena saAte snigdhamuSNaM ca bhojayeta // banA kara use 3 dina sapheda Akake rasameM kharala vAtAri sajJako hyeSa raso nirvaatsevitH|| kareM aura phira golA banA kara use tAmrasampuTa meM mAsena sukhayatveva brahmacaryapuraH saraH // banda karake ( bhUdhara puTameM ) pakAveM / tadanantara 5 bhAga zuddha gUgalako araNDIke telameM ghoTa zatAvara aura bhaMgareke rasakI 1-1 bhAvanA dekara kara patalA kareM aura phira usameM 1 bhAga pArada surakSita rkkheN| aura 2 bhAga gandhakakI kajjalI, 3 bhAga triphale- mAtrA-1 maashaa| kA cUrNa aura 4 bhAga cItekA cUrNa milA kara ( vyavahArika mAtrA--2 rttii|) acchI taraha kharala karake 11-1 / tolekI guTikA ise trikuTeke cUrNameM milA kara sevana karanese banA leN| | vAtavyAdhikA nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #755
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 752 www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkara: (7007) vAtAri rasaH (6) (ra. rA. su. / atIsArA. ) vAta gajAGkuza rasaH pra. saM. 6982 dekhiye / isameM haratAla aura trikuTA nahIM hai tathA bhAvanAdravyoMmeM muNDIkI jagaha zuNThI pATha hai / zeSa prayoga samAna hai / vAtAri rasaH (7) ( ra. kA. / vAtavyA ; ra. maM. ; vR. ni. ra. ) vAtanAzano rasaH dekhiye / (7008) vAntidrasaH ( ra. caM. ; yo. ra. ; ra. kA. dhe. / chadye. ) ayaH zaGkho baliH sutaH khalve tulyaM vimrdyet| kanyAkanakacAGgerIrasaigalaM vidhAya ca // saptamRtkaTai liptvA puTito vAntihRdrasaH / dvivalla : kRmiroge'pi sAjamodaH savellakaH // vAntihAreNa muninA prokto'yaM madhunA yutaH / pippalakSArapAnIyaM pAyayedvAntihRdbhiSak // loha bhasma, zaMkha bhasma, zuddha gaMdhaka aura zuddha pArada samAna bhAga le kara satrako ekatra kharala karake kajjalI banAyeM aura use ghRtakumArI, dhatUrA, tathA cAMgerIke rasako 1-1 bhAvanA de kara golA banAveM aura use zarAvasampuTameM banda karake, usa para sAta kapara miTTI karake ( bhUdharapuTa meM ) pakAveM / mAtrA - 4 rattI | ise ajamoda aura bAyabiDaMgake cUrNa meM milAkara zahada ke sAtha sevana karane se kRmi roga ( aura usake kAraNa hone vAlI vamana ) kA nAza hotA hai / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ vakArAdi manameM pIpala kI chAlako jalAkara, bujhAkara vaha pAnI pilAnA cAhiye / pAnI meM (7009) vAritANDavarasaH ( rase. sA. saM.; ra. rA. su. / bhagandarA. ; rase. ci. ma. / a. 9) For Private And Personal Use Only zuddhataM dvidhA gandhaM kumArIrasamardditam / tryahAnte golakaM kRtvA tatastena pralepayet // dvayoH samaM tAmrapatraM haNDikAntarnivezayet / tadbhANDaM bhasmanApUryyaM cullyAM tIvrAgninA pacet // dviyAmAnte samuddhRtya cUrNayetsvAGgazItalam / jambIrasya rasaiH piSTvA ruddhA saptapuTe pacet // gujaikaM madhunAjyena lehyAddhanti bhagandaram / mUsalI lavaNaJcAnu AranAlayutaM pibet / / bhuJjIta madhurAhAraM divAsvapnaJca maithunam / varjayecchItalAhAraM rasesminvAritANDave // zuddha pArada 1 bhAga aura zuddha gaMdhaka 2 bhAga le kara donoMkI kajjalI banAveM aura use 3 dina tUka ghRtakumArIke rasa meM kharala karake 3 bhAga zuddha tAmra patroM para lepa kara deM evaM unheM kaparamiTTI kI huI hANDImeM rakha kara, una para zarAba Dhaka deM aura sandhiko gur3aneke mizraNa Adise banda karake hANDIke zeSa bhAgako rAkhase bhara deM / tadan use cUlhe para car3hAkara 2 pahara tIbrAjhi para pakAveM aura phira usake svAMgazItala hone para tAmra patroMko nikAla kara jambIrI nIbU ke rasa meM ghoTakara yathA vidhi gajapuTameM pakAveM / isI prakAra jambIrI nIbUke rasameM ghoTa ghoTa kara sAta puTa deM / mAtrA - 1 rattI / yaha bhagandarako naSTa hai 1 karatA
Page #756
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 753 ise zahada aura dhImeM milA kara sevana karanA | girIkarNI jayantI ca tilaparNI ca bhRGgajaiH / tathA auSadha khAneke pazcAt mUsalI aura seMdhAnamaka- | daNDotpalaM zigrudantI kadamba kezarAjakaH // kA cUrNa kAMjImeM milA kara pInA cAhiye / jayAkRSNA mahArASTrI ebhirmathai kramAvaH / isa para madhura rasa yukta AhAra karanA aura pratiyAmaM tu tacchuSkaM kaTutailena lolayet // divAnidrA, maithuna tathA zItala AhArase parahez2a | zarAvasampuTe rudhvA vAlukAyantragaM pacet / karanA caahiye| yAmaikena samuddhatya cUrNitaM taM triguJjakam // tryUSaNaM pazcalavaNaM kSAratrINi dvijIrakaM / (7010) vAribhaktavaTikA | vAkayavAnI ca samabhAga tu cUrNayet / / (ra. ra. / agnimAndyA.) anupAnaM caturmApaM sannipAtaharaM hitam / rasagandhakamabhraJca guDUcIsatvameva c| mAhiSaM daghisaMyuktaM pathyaM syAdrasavIryakRt // viDaGga maricaM caiva sarvamekatra kArayet // sAdhyAsAdhye prayoktavyo rasoyaM vArisAgaraH / / Ardrakasya rasenApi guTikAM kArayedbudhaH / 1 bhAga zuddha pArada, 2 bhAga zuddha gaMdhaka bhakSayenmAsamAtrantu amlatoyAnupAnataH // aura 4 bhAga abhraka bhasmakI kajalI banA kara agnizca kurute dIptaM sAmAjoNe praNAzanam // use 1-1 pahara saMbhAlu, makoya, dhatUrA, adaraka, zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, abhraka bhasma, | cItA, koyala, jayantI, candana, bhaMgarA, daNDotpala giloyakA sata, bAyabiDaMgakA cUrNa aura kAlI (sahadevI), sahajanekI chAla, dantImUla, kadambake mircakA carNa samAna bhAga le kara prathama pAre puSpa, kAlA bhaMgarA, araNI, pIpala aura mahArASTrI gaMdhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya | (jala pIpala ) ke rasa meM pRthak pRthak kharala kareM oSadhiyAMkA cUrNa milA kara, adarakake rasameM ghoTa | tathA sUkha jAne para saraseAMke telameM usakI lugadIkara 1-1 mAzekI goliyAM banA leN| sI banA kara use zarAvasampuTameM banda karake 1 inheM kAMjIke sAtha sevana karanese AmAjINa- pahara bAlukA yantrameM pakAveM aura usake svAMga kA nAza hotA aura agni dIta hotI hai| zItala hone para cUrNa karake rakkheM / ( vyavahArika mAtrA--4 rtto|) mAtrA--3 rttii| anupAna-sATha, mirca, pIpala, seMdhA namaka, (7011) vArisAgaro rasaH | saMcala namaka, viDa lavaNa, sAmudra lavaNa aura ( rase. ci. ma. / a. 9 ; ra. rA. su. ; ra. kA. | kAca lavaNa, javAkhAra, saJjIkhAra, suhAgA, jIrA, dhe. ; dhanva. ; ra. ra. / jvarA.) kAlA jIrA, baca, adaraka aura ajavAyana samAna zuddhaM sUtaM dvidhA gandhaM caturbhAgaM mRtAbhrakam / bhAga le kara cUrNa banAveM / auSadha khAneke pazcAt nirguNDI kAkamAcI ca dhattarAIkacitrakaiH // ! 4 mAze yaha cUrNa khAnA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #757
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya rasnAkaraH [vakArAdi - - - - isake sevanase asAdhya sannipAta bhI naSTa ho raktapittaM kSayaM zvAsaM jvaraM plIhAnameva ca / jAtA hai| bAlAnAmapi vRddhAnAM taruNAnAM vizeSataH / / isa para dahI yukta pathya denA caahiye| pArzvazUlazca hacchUlamamlapittaM vamiM tthaa| (7012) vAsAvalehaH (vRhad ) / vRhavAsAvaleho'yaM mahAdevena nirmitH|| - choTI aura bar3I kaTelI .tathA bAsA aura (bhai. ra. / rA. ya.) bharaMgI 25-25 pala ( pratyeka 125 tole ) paJcaviMzatpalaM grAhyaM vRhatyorvAsakasya ca / le kara sabako ekatra kUTa kara 32 sera pAnImeM bhAryAzca paJcaviMzaca jaladroNe vipAcayet / / pakAveM aura 8 sera pAnI zeSa rahane para chAna kara pAdazeSe rase tasmin kha DaprasthaM samAvapet / usameM 1 sera misarI aura 20 tole ghI milA kuDavArddhazca haviSo madhunaH kuDavaM tathA // kara puna: pakAveM / jaba avaleha taiyAra ho jAya sUtAbhrakaM palazcakaM kaNAcUrNa catuSpalam / to use agnise nIce utAra kara usameM abhraka bhasma kuSThaM tAlIzapatraJca marica tejapatraka // 5 tole, pIpalakA cUrNa 20 tole, tathA kUTha, murAmAMsImuzIrazca lavaGgaM nAgakezaram / tAlIsa patra, kAlI mirca, tejapAta, murAmAMsI, tvagbhArgIvAlakaM mustaM pratyekaM karSasammitam // khasa, lauMga, nAgakesara, dAlacInI, bharaMgI, sugandhazlakSNacUrNIkRtaM sarva lehAbhUte vinikSipet / / bAlA aura nAgaramothA; inakA cUrNa 11-1 / tolA hanti yakSmANamatyugraM kAsaM paJcavidhaM tathA // / milAveM evaM ThaMDA ho jAne para 40 tole zahada x pAThAntarake anusAra. milA kara surakSita rkheN| (1) abhraka bhasma 1 bhAga lenI cAhiye / isake sevanase ugra rAjayakSmA, pAMca prakArako (2) bhAvanAdravyoM meM daNDotpalAkA abhAva hai| khAMsI, raktapitta, kSaya, zvAsa, jvara, plIhA, pArzva.. (3) anupAnameM tInoM kSAroMkI jagaha 1 bhAga zUla, hRcchUla, amlapitta aura vamanakA nAza zaNapuppI hai tathA cItekA abhAva hai| hotA hai| dhanvantari tathA ra. ra. ke anusAra.. yaha vRddhoM tathA bAlakoMke liye aura vizeSataH (1) abhraka, gaMvaka aura pArada. samAna yuvakoMke li hitakArI hai / bhAga haiM (maatraa--2-2|| tole / ) + (2) bhAvanA dravyoMmeM dantI, kadamba, nAgakesara aura jayAke sthAnameM jAtIkanda, bhaMgarA aura .... (7013) vAsAsUtarasaH pIpalAmUla likhI hai tathA pIpalakA abhAva hai... ( yo. ra. / raktapittA. ; vR. yo. ta. / ta. 75 ) ..(3) zarAva saMpuTameM banda karanese pahile kaTu ATarUpanavapallavadve tailameM ghoTaneke liye nahIM likhA / pAlike sarasabhasmavallakam / For Private And Personal Use Only
Page #758
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasaprakaraNam ] karSasammitaM madhuprayojitaM prAzya nAzayati raktapittakam // 2 tI pArada bhasma meM 5 tole bAseke komala pattoM kA svarasa aura 1 tolA zahada milA kara sevana karane se raktapita naSTa hotA hai / (7014) vAsukibhUSaNo rasaH (bhaira. | plIhayadro. ) sUtena vaGgantu samaM niyojya tattulyazulbena ca gandhakena / vimardayedakarasena yAmaM mRdA ca saMlipya puTaM dadIta || vAsarasaistaM paribhAvayecca raso bhavedvAsukibhUSa go'yam / plIhazca gulmasya ca zAntaye'sya guJjAJca dadyAd vasucUrNayuktam // www.kobatirth.org caturtho bhAgaH zudra pArada, vaMga bhasma, tAmra bhasma aura zuddha gaMdhaka samAna bhAga le kara kajjalI banAveM aura use 1 para Ake rasameM ghoTa kara zarAvasampuTameM banda karake laghupuTameM pakAyeM / tadanantara use vAse (aDUse) ke rasakI eka bhAvanA de kara sukhA kara surakSita rakkheM / ise ( 2-3 rattI ) sapheda Aka kI jar3akI chAlake cUrNa ke sAtha sevana karanese plIhA aura gulmakA nAza hotA hai / rasagandharavikSIraistithivArAnvibhAvayet / yAmadvAdazakaM vahnirvAlukAyantrato pacet // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 755 svAGgazItaM samuddhRtya vajrIkSIreNa bhAvayet / dadyAtsU pUrvavadatraM ca tatazca tithibhAvanAH // bhAvanAH syuzca kampillavIjatailena cAnalaH / yAmaSoDazakaM so'yaM vikarAlAsyabhairavaH || ( isake sevana se jvara naSTa hotA hai / mAtrA - 1 rattI / ) (7016) vikarAlavaktra bhairavarasaH (2) ( ra. kA. ghe. / jvarA. ) RtubhAgaM somamalaM tAlaM dinamitaM tathA / kanyAdbhiH paJcadaza ca bhAvanAzchikkikAdravaiH || azvatthatvacamadhyasthaM paDyAmaM dAhayettataH / araNyopalakaiH zItamazvagandhAmburojitaH || bhAvayitvA rasaistattu tAlaM kuThaharaM bhavet / (7015) vikarAla vaktra bhairavarasa: (1) nityodito rasaH so'tra rasaM rAjImitaM bhavet // ( ra. kA. . / jvarA. ) zuddha pArada aura zuddha gandhaka samAna bhAga kara kajjalI banAyeM aura use 15 dina Akake dUdhameM kharala karake AtazI zIzI meM bhara kara 12 pahara bAlukA yantra meM pakAveM / tadanantara yantra ke svAMga zItala hone para usameMse auSadhako nikAla kara 15 dina thUhara ( seMDa - sehuMDa ) ke dUdhameM kharala karake 12 pahara bAlukA yantra meM pakAveM / isake pazcAt use 15 dina kamIleke bIjoMke telameM kharala karake pUrvavat 16 paharakI ana deM aura svAMgazItala hone para nikAla kara rakha leM / zuddha somala (saMkhiyA) 6 bhAga aura zuddha haratAla 7 bhAga le kara donoMko ekatra kharala karake ghRtakumArI aura nakachikanIke rasakI pRthak pRthak For Private And Personal Use Only
Page #759
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi 15-15 bhAvanA de kara TikiyA banA leM aura | durvArAM grahaNI hanti duHsAdhyAM bahuvArSikIm / unheM sukhA kara pIpa ThakI chAlake cUrNameM rakha kara AmazUlamatIsAraM cirotthamatidAruNam // zarAvasampuTameM banda karake 6 pahara arane upaloMkI pravAhikA SaDAMsi yakSmANaM saparigraham / agnimeM pakAveM aura phira asagandhake rasameM kharala zothazca kAmalAM pANDuM plIhagulmajalodaram // karake surakSita rkheN| paktizUlamamlapittaM vAtaraktaM vami bhramim / mAtrA-1 rAIke barAbara / aSTAdazavidhAn kuSThAn pramehAn viSamajvarAn // isake sevanase kuSTha naSTa hotA hai| caturvidhamajIrNazca mandAmitvamarocakam / jIrNo'pi parpaTI kurvan vapuSA nirmalaH sudhiiH|| (7017) vikramakezarI rasaH jIvedvarSazataM zrImAn valIpalitavarjitaH / ( bhai. ra. ; ra. rA. su. / jvarA.) prAta:karoti niyataM satataM dvigujAM zulvamekaM dvithA tAraM mardayed vidhivadbhiSak / yastA sa vindati tulAM kusumAyudhasya // pazcAdviSaM rasaM gandhaM melayitvA tu bhAvayet // Ayuzca dIrghamanaghaM vapupaH sthiratvaM ekaviMzativArAMzca limpAkavalkaladravaiH / / ___ hAni valIpalitayoratulaM balazca / rasaH siddhaH pradAtavyo guAmAtrI jvarAntakRt / / jarAvyAdhisamAkorNa vizvaM dRSTvA purA haraH // sarvadharaharaH khyAto raso vikrmkeshrii|| cakAra parpaTImetAM yathA nArAyaNaH sudhAm / / 1 bhAga tAmra bhasma aura 2 bhAga cAMdI zuddha pArada, hIrA bhasma, svarNa bhasma, cAMdI bhasma le kara donoMko ekatra kharala kareM aura phira usameM 1-1 bhAga zudra pArada, zuddha gairaka aura | bhasma, motI bhasma, tAmra bhasma aura abhraka bhasma zuddha bachanAgavA cUrNa milA kara acchI taraha ghoTa 1-1 bhAga tathA zuddha gaMdhaka 7 bhAga le kara kara kajjalI banAveM evaM jambIrI nIbUko chAlake sabako ekatra kharala karake yathA vidhi parpaTI rasakI 21 bhAvanA de kara 1-1 rattIko goliyAM banAveM / banA leN| isake sevanase kaSTa sAdhya bahuta varSoMkI inake sevanase samasta prakArake jvara naSTa purAnI saMgrahaNI, bhayaMkara purAnA AmazUla, atihote haiN| sAra, pravAhikA, 6 prakArakI arza, upadravayukta rAjayakSmA, zotha, kAmalA, pANDu, plIhA, gulma, ... (7018) vijayaparpaTI (1) jalodara, paktizUla, amlapitta, vAtarakta, vamana, (bhai. ra. ; ra. caM. / grahaNya.) / bhrama, 18 prakArake kuSTha, prameha, viSama jvara, 4 rasaM vajraM hema tAraM mauktikaM tAmramabhrakam / prakArakA ajIrNa, agnimAMdya aura arucikA nAza sarvatulyena gandhena kuryAdvijayaparpaTIm // } hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #760
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 757 - yadi ise vRddha puruSa bhI sevana kare to vaha raktikAdikramAddhirbhakSyA naiva dazopari // bhI bali palita-rahita aura buddhimAna ho kara | ArogyadarzanaM yAvattAvaddhAsastataH param / 100 varSakI Ayu prApta karatA hai / ajIrNe bhojanaM naiva pathyakAle vyatikrame // ise 2 rattI mAtrAnusAra prAtaHkAla sevana ghRtsaindhvdhnyaakhinggujiirknaagraiH| karanese kAma zaktikI atyanta vRddhi hotI / zasyate vyaJjanaM siddhaM pitte svAdamlamAkSikam // aura zarIra dRr3ha tathA balavAna ho kara 100 varSakI paTolaphalapatrazca kRSNavArtAkujAlikA / balipalita rahita Ayu prApta hotI hai| susvinnapUgaistAmbUlailAbhe karpUrasaMyutaiH // (7019) vijayaparpaTI (2) kSudhAkAle vyatikrAnte yadi vAyuH prakupyati / jhijhinIti ziraHzUle vireke vamathau tathA // ( bhai. ra. ; ra. rA. su. / grahaNya. ) | tRSNAyAzcAdhike pitte nArikelAmbu nirbhym| gandhakaM kSudritaM kRtvA bhAvyaM bhRGgarasena tu / nArikelapayaH peyaM dvirbhakSyaM kSIrameva ca // saptadhA vA tridhA vApi pazcAcchaSka vicUrNayeta / / svapne zukracyutau caiva camparka kadalIphalam / cUrNayitvAyase pAtre kRtvA vahnigataM sudhiiH| | vajyai nimbAdikaM zAkaM pAkAmlaM kAjikaM drutaM bhRGgarase kSiptaM tataH uddhRtya zoSayet // surAm // tazca gandhaM palaJcakaM gandhArddha shuddhpaardm| | kdliiphlptraaNghritrpussaalaabukrkttii| sUtAddhai bharamaraupyazca tadaddhe svarNabhasmakam // kUSmANDa kAravellaJca vyAyAmaM jAgaraM nizi // tadaI mRtavaikrAnta mauktikazca vinikSipet / / na pazyenna spRzedgacchet striyaM jiivitumicchti| ekIkRtya tataH sarva kuryAta parpaTikAM zubhAma // yadyauSadhe striyaM gacchet karttavyA tu pratikriyA // lauhapAtre samarasaM marditaM kajalIkRtam / durvArA grahaNI hanti duHsAdhyAM bahuvArSikIm / badarAGgAravatisthe lauhapAtre dravIkRte // AmazUlamatIsAraM sAmaJcaiva sudAruNam // mayUracandrikAkAraM liGgaM vA yadi dRzyate / atIsAraM ghaDIsi yakSmANaM saparigraham / AdyayodRzyate sUtaH kharapAke na dRzyate // zothazca kAmalAM pANDu plIhAnazca jalodaram / / mRdau na samyag bhaGgaH syAnmadhyabhaGgazca ruupyvt| paktizUlaM cAmlapitta vAtaraktaM vami kRmim / khare laghu bhavedbhaGgo rUkSasUkSmoruNacchaviH // aSTAdazavidhaM kuSThaM pramehAn viSamajvarAn // mRdamadhyau tathA khAdyau kharastyAjyo vissopmH| vAtapittakaphotyAMzca jvarAn hanti sudAruNAn / jarAvyAdhizatAkIrNa vizvaM dRSTvA purA hriH|| jIrNo'pi parpaTI kurvan vapuSA nirmalaH sudhIH // cakAra papeMTImetAM yathA nArAyaNo'mRtam / jIvedvarSazataM zrImAn valIpalivajitaH / Adau zaGkaramabhyarcya dvijAtIn praNipatya ca // prAtaH karoti satataM niyataM dviguJjAM prabhAte bhakSayedenAM prAyaktidvayasammitAm / yastA sa vindati tulAM kusumAyudhasya / For Private And Personal Use Only
Page #761
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 758 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi Ayuzca dIrghamanaghaM vapuSaH sthiratvaM denese hI atyanta zIghra Tukar3e Tukar3e ho jAtI hai hAni valIpalitayoratulaM balazca // | aura usameM rUkSatA tathA lalAI hotI hai| sAdhAraNa zuddha gandhakake cUrNako bhaMgareke | mRdu aura madhyama pAka vAlI parpaTI sevana rasakI 7 yA 3 bhAvanA de kara sukhAveM aura kharala | karane yogya hotI hai parantu kharapAka viSa samAna kara leN| tyAjya hai| parpaTI sevana karanese pUrva zivapUjana aura tadanantara use (ghRtalipta ) loha pAtrameM dvijoMko namaskAra karanA cAhiye / mandAgni para pighalA kara bhagareke rasameM bujhA deM aura phira nikAla kara sukhA leN| ___pahile dina prAtaHkAla 2 rattI parpaTI khAnI cAhiye aura phira pratidina 1-1 rattI bar3hAnI ___yaha gandhaka 5 tole, zuddha pArada 2 / / tole, cAhiye / jaba daza rattI bhAtrA para pahuMca jAeM to cAMdI bhasma 1 // tolA, svarNa bhasma 7 // mAze, phira Arogya hone taka nitya 10 rattI hI khAte vaikrAnta bhasma 3 // mAze aura muktA bhasma 3 // | raheM aura isake pazcAt pratidina 1-1 rattI ghaTA mAze le kara sabako loheke kharalameM DAla kara kara sevana kareM, aura 1 rattI para pahuMcaneke pazcAt kajjalI banAveM aura use ghRtalipta lohapAtrameM banda kara deN| isakI mAtrA 10 rattIse adhika berIkI lakar3iyokI agni para pighalA kara yathA kadApi na bar3hAnI cAhiye / vidhi parpaTI banA leN| ( parpaTI banAnekI vidhi isake sevana kAlameM ajIrNa ho jAne para " parpaTI rasa (1)" meM dekhiye / ) athavA bhojanakA samaya bIta jAne para bhojana na parpaTIkA pAka karate samaya jaba mayUrapucchakI karanA cAhiye / candrikAke samAna dikhalAI dene lage to pAka vyaJjana (yUSa, zAkAdi) banAnemeM ghI, seMdhAtaiyAra samajhanA cAhiye / namaka, dhaniyA, hIMga, jIrA, aura seThikA upayoga parpaTIkA pAka 3 prakArakA hotA hai-(1) | karanA cAhiye / mRdu, (2) madhyama aura (3) khara / mRdu aura | yadi pittakI adhikatA ho to madhura aura madhyama pAkavAlI parpaTaM meM pArada dikhalAI detA hai | amla padArtha tathA zahada sevana karAnA cAhiye / aura kharapAkameM dikhalAI nahIM detaa| pathya-paTola phala (paravala), paTola patra, - mRdupAka vAlI parpaTI toDanese acchI taraha | kAlA baiMgana, turaI, aura ubAlI huI supArI tathA nahIM TUTatI aura madhyama pAkavAlI bhalI bhAMti TUTa | karpUra yukta pAna / jAtI hai tathA use tor3ane para cAMdIko sI camaka yadi AhArakAlameM bhojana na karanese vAyu mAchama hotI hai / kharapAka parpaTI jarAsA dabAva / kupita ho jAya aura zarIrameM jhanajhanAhaTa, zira For Private And Personal Use Only
Page #762
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturyoM bhAga: zUla, atisAra, vamana, tRSA evaM pittakI adhikatA prAtaH kAla sevana kiyA jAya to kAma zakti aura Adi upadrava prakaTa ho to nAriyalakA pAnI balakI atyanta vRddhi hotI hai; zarIra dRr3ha ho nirbhaya ho kara denA cAhiye / evaM nAriyalakA jAtA hai aura bali pali-rahita dIrghAyu prApta dUdha pilAnA aura donoM samaya dugdhAhAra karAnA | hotI hai / caahiye| vijayaparpaTIrasaH ____ yadi svapnameM vIryasrAva ho jAya to sunaharI | (ra. rA. su. / sannipAtA.) chAla vAlA kelA khilAnA caahiye| pra. saM. 5576 "mahA vijaya parpaTI rasaH" ___ apathya-niMbAdi tikta zAka, amlapAka dekhiye| vAle padArtha, kAMjI, surA, campaka (sunahare) keleke phalake atirikta anya hara prakArake kelekA phala (7020) vijayabhairavarasaH (1) patra aura mUla, khIrA, laukI, kakar3I, peThA . (vijayAnandaH) (kumhar3A), karelA, vyAyoma aura rAtri jaagrnn| ( rase. ci. ma. / a. 9 ; rase. sA. saM. ; ra. ____ yadi jIvanakI icchA ho to isake sevana rA. su. / kuSThA.) kAlameM ( kAmavAsanAse ) strIko dekhanA yA sparza saptakaJcukanirmuktamUrddhalagnaM rasendrakam / . taka karanA na cAhiye / yadi bhUlase strIprasaMga mRtkaTAhAntare tatra sthApayecca samantrakam // ho jAya to turanta usakA pratikAra karanA sUtAdviguNitaM tAlaM kUSmANDadravazodhitam / caahiye| dolAyantreNa tailAdau saptadhA parizodhitam // isake sevanase bahuta varSoM kI purAnI, atyanta dattvA''plAvyadravaiNTiyAH kizcidAplAvya kaSTa sAdhya saMgrahaNI tathA dAruNa Ama zUla, . yuktitH| atisAra, 6 prakArake arza, upadrava yukta rojayakSmA, tayodviguNitaM bhasma palAzasyopari kSipet // zotha, kAmalA, pANDa, plIhA, jalodara, paktizUla, punajhiNTIdraveNaiva sarvamAplAvya yatnataH / .. amlapitta; vAtarakta, vamana, kRmi roga, kuSTha, prameha, khAkhazAkarasairbhUyaH pariplAvya ca pAkavit // viSamajvara aura vAtaja, pittaja tathA kaphaja kaSTa pacedavahito vaidyaH sAlAGgAreNa yatnataH / sAdhya jvarakA nAza hotA hai| caturvizatiyAmantu pattyA zItalatAM nayet // - yadi ise vRddha puruSa bhI sevana kare to vali avatArya kAcapAtre vidhAya tadanantaram / palita nirmukta, buddhimAna aura zrIyukta ho kara 100 | prayatnena kRtaprAyazcittaH zodhitadehakaH // varSa taka jIvita rahatA hai / . . sitA harItakIyuktaM khAdedrakticatuSTayam / yadi ise dIrgha kAla taka 2 rettI mAtrAnusAra / raktikaikakrameNaiva varddhayeddinasaptakam // For Private And Personal Use Only
Page #763
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 760 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi madhUdakaM pibeccAnu nArikelajalazca vaa| / ise mizrI aura harake cUrNake sAtha khA kara jiGginIsambhavaM kAthamathavA kSaudranAgaram // Uparase zahadakA zarabata yA nAriyalakA pAnI abhyaGgaM surabhistailaiH kuryAttAmbUla crvnnm|| athavA jiMganIkA kAtha pInA yA zahadameM milAkara pavanAnalasUryAzumatsyamAMsadadhIni ca // soMThakA cUrNa cATanA cAhiye / zAkaM kakArapUrvaJca vrjyenmtimaanrH| pahile dina 4 rattI davA khA kara dUsare vAtaraktamAmamizramAmaJcApi sudAruNam // sarvakuSThazcAmlapittaM visphoTazca mamUrikAm / dinase sAta dina taka roz2AnA 1-1 rattI bar3hAnI vijayAkhyo raso nAmnA hanti dossaansRgdraan|| cAhiye aura phira usI (11 rattI) mAtrAse | sevana karate rahanA caahiye| 1 bhAga sapta kaMcukI rahita aura DamaruyantrameM | ur3Aye huve vizuddha pAradako kaparamiTTI kI huI isake sevana kAlameM zarIra para sugandhita miTTIkI hAMDImeM rakkheM aura usake Upara peTheke rasa, tailakI mAliza karanI aura tAmbUla bhakSaNa karanA tela, kAMjI, triphalAkAtha aura cUneke pAnImeM | cAhiye / dolAyantra vidhise zodhita 2 bhAga haratAlakA | ___ apathya-pavana, agnise tApanA, dhUpameM cUrNa bichA kara usa para kaTasaraiyAkA itanA rasa | jAnA, machalI, mAMsa, dahI aura kakArAdi zAka DAleM ki jisameM haratAla acchI taraha tara ho jAya / tadanantare usa para 6 bhAga palAzakI rAkha varga ( kuSmAMDa, karkaTI, kaliMga, kAravella, kusubichA kara use punaH kaTasaraiyAke kAthase tara kara | bhbhikA, karkoTI, kalambI, kAkamAcI ) se parahez2a deM aura phira usa para postake bIjoMkA rasa itanA karanA cAhiye / DAleM ki sampUrNa oSadhiyAM usameM DUba jaaeN| / isake sevanase sAma vAtarakta, Amajanita tatpazcAt ( hANDIke mukhako zarAvase acchI taraha anya kaSTa sAdhya roga, samasta prakArake kuSTha, banda karake ) use cUlhe para car3hAveM aura nIce 24 | amlapitta, visphoTaka, masUrikA aura rakta pradarakA pahara taka sAlake koyaloMkI agni jlaaveN| isake nAza hotA hai| pazcAt hAMDIke svAMgazItala hone para usameMse auSadhako nikAla kara palAzakI rAkhako alaga vijayabhairavarasaH (2) kara deM aura pIsa kara surakSita rakkheM / (ra. caM.; ra. kA. dhe. / grahaNya.; rase. ci. ma. / a. 9) mAtrA-4 rttii| pra. saM. 3663 nIlakaNTha rasaH (5) dekhiye ise sevana karanese pUrva prAyazcitta aura paMca- isameM varAGga (dAlacInI ) kI jagaha viDaMga karmadvArA zarIra zuddhi kara lenI cAhiye / pATha hai| For Private And Personal Use Only
Page #764
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH rasaprakaraNam ] (7021) vijayarasaH (1) ( rase. sA. saM. / ajIrNA. ) rasasyaikaM palaM dattvA nAgaJca gandhakaM palam / kSAratrayaM palaM deyaM lavaGgaM palapaJcakam // dazamUlIjayAcUrNa tadraveNa tu bhAvayet / citrakasya rasenAtha bhRGgarAjarasena tu // zigrumUladravaizcApi tato bhANDe nirudhya ca / yAmamAtraM pacedagnau marddayedAdrakadravaiH // tAmbUlIpatrasaMyuktaM khAdeniSkramitaM sadA || zuddha pArada, nAga bhasma, zuddha gaMdhaka, javAkhAre, sajjIkhAra aura suhAgA 5 - 5 tole tathA lauMga 25 tole le kara prathama pAre gaMvakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara dazamUla, rbhAga, cItA, bhaMgarA aura sahajanekI jar3a kI chAla kAthakI 1-1 bhAvanA de kara golA banA leM aura use sukhA kara zarAva sampuTa meM banda karake 1 pahara bhUrayantra meM aura phira usake svAMgazItala hone para kara adaraka ke rasa meM kharala karake sukhA kara surakSita rakkhe | pakAyeM nikAla mAtrA - 1 niSka ( 5 mAze / ) ise pAna ke sAtha khAne se ajIrNakA nAza hotA hai| ( vyavahArika mAtrA - 2 - 3 rattI 1 ) (7022) vijayarasaH (2) ( vijayavaTI ) ( 2. ra. sa. / u. a. 20 ) rasabhasma ca gandhAzma vizAlA kuSThakaM viSam / reNukA pippalImUlaM vAkuci vipatindukam // 96 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 761 azvagandhA palAzAsthi vyoSAdinavakaM vacA / guDe guTikAM kuryAtsamena madhumizritAm // tAM bhakSayetsitAsarpiHkSIrazAlyanabhAgbhavet / ati vA bhuJjAno brahmacaryaparAyaNaH || khAdettA sitAdhAnyasarpa rnAgabalarajaH / TikA vijayAkhyeyaM sapta kuSThAnniyacchati // pArada bhasma, zuddha gaMdhaka, indrAyaNakI jar3a, kUTha, zuddha bachanAga, reNukA, pIpalAmUla, bAbacI, zudra kucalA, asagandha, palAzake bIja, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, nAgaramothA, cItA, bAyabiDaMga, aura baca; inake samAna bhAga mizrita cUrNako sabake barAbara gur3a meM milAkara aura usameM AvazyakatAnusAra zahada DAla kara ( 3-3 mAzekI) guTikA banA leM / inake sevana se samasta prakArake kuSTha naSTa hote haiN| pathya -- mizrI, ghI, dUdha, zAlI cAvala aura jau ityAdi / isake sevana kAlameM brahmacarya vrata pAlana karanA cAhiye | yadi auSadha khAneke pazcAt adhika garmI mAlUma ho to mizrI, dhaniye aura nAgabalAke cUrNako dhImeM milAkara cATanA cAhiye / (7023) vijayavaTI (ra. rA. su.; rase. sA. saM. ; dhanva. / hikkAzvAsA. ) sUtakaM gandhakaM lauhaM viSamabhrakameva ca / fas reNukaM mustamelA granthikakezaram // For Private And Personal Use Only
Page #765
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 732 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi trikaTu triphalA tAnaM zulvaM jaipAlacitrakam / phira use sukhA kara AtazI zIzI meM bhara kara etAni samabhAgAni dviguNo dIyate guddH|| | bAlukA yantrameM 24 pahara pAka karaM / tadanantara kAse zva se kSaye gulme pramehe viSamajvare / . usake svAMga zItala hone para zIzIse rasako nikAla sUtAyAM grahagIdoSe zUle pAe maye tathA // | kara trikuTA, kacUra, aphIma, aura bhaMgake rasakI hastapAdAdi dAheSu vaTikeyaM prazasyate // 1-1 bhAvanA de kara 1-1 rattIkI goliyAM - zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, lohabhasma, zuddha / banA le / bachanAga, abhraka bhasma, bAyabiDaMga, reNukA, nAgara inake sevanase hara prakArake atisAra aura mothA, ilAyacI, pIpalomala, nAgakesara, sAMTha. kaSTasAdhya saMgrahaNIkA nAza hotA hai| mirca, pIpala, harra, baher3A aura AmalA 1-1 (7025) vijayAguTikA (1) bhAga, tAmra bhasma 2 bhAga tathA zudra jamAlagoTA (ra. saM. ka. / ullA. 5) aura cItAmUla 1-1 bhAga le kara prathama pAra sUtArkAyoviSaM gandhaM viDaGgAmnyandakesaram / gaMdhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya reNukA granthikaM volaM sarveSAM dviguNaM guDam // oSadhiyoMkA carNa milA kara kharala kareM tathA | kolapramANAM guTikAM bhakSayetpAtareva hi / antameM sabase do gunA gur3a milA kara ( 1-1 | kAse zvAse kSaye gulme pramehe viSamajvare // mAzekI ) goliyAM banA leN| zophe pANDvAmaye kuSThe grahaNya#bhagandare / inake sevanase khAMsI, zvAsa, kSaya, gulma, | vijayAguTikA hyeSA rudraproktA'dhikA guNaiH // prameha, viSamajvara, prasUta roga. saMgrahaNI, pANDu aura zuddha pArada, tAmra bhasma, loha bhasma, zuddha hAtha pairoMkI dAha zAnta hotI hai| bachanAga, zuddha gandhaka, bAyabiDaMga, cItA, nAgara(7024) vijayasindUrarasaH mothA, nAgakesara, reNukA, pIpalAmUla aura bola / 1-1 bhAga tathA gur3a sabase do gunA le kara prathama (ra. kA. dhe. / grahaNya.) pAre gaMdhakako kajjalI banAveM aura phira usameM anya rasagandhaM nAgatAlaM saptadhA dhRtaMbhAvitam / / oSadhiyAMkA cUrNa milA kara kharala kareM tathA zuSkaM kupyAntu vahniH syAccaturviMzatiyAmakam // antameM gur3a milA kara 5-5 mAzekI guTikA zItaM gRhItvA trikaTukakarairahiphenataH / / banA leN| bhRGgArasena guTikA guJjA sarvAtisArajit // / inameM se 1-1 golI prAtaH kAla sevana karaneraso vijayasindUro grahaNI hanti durdharAm // se kAsa, zvAsa, kSaya, gulma, prameha, viSamajvara, zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, nAga bhasma aura zotha, pANDu, kuSTa, grahaNI, arza aura bhagandarakA zuddha haratAla samAna bhAga le kara sabako ekatra | nAza hotA hai| kharala karake dhatUrake rasakI sAta bhAvanA deM aura / ( vyavahArika maatraa-1-1|| mAzA / ) For Private And Personal Use Only
Page #766
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH 763 (7026) vijayAguTikA (2) / aura postake rasakA sarvathA abhAva hai tathA sevana (ra. kA. dhe. / bhagandarA.) | vidhi kucha nahIM likhii| mRtakAda dvau viSaM gandhaM triyekaaNshe'bdkeshrm| (7027) vijayAvaTikA (1) reNukaM granthikaM vellaM sarveSAM dviguNaM guDam // ( rase. sA. saM. / grahaNya. ) kolapramANAM vaTikAM khAdayetpAtareva hi / hATakaM rajataM tAmra yadyatra paridIyate / kAse zvAse kSaye gulme pramehe vissmjvre|| vijayAkhyA tu sA jJeyA sarvaroganimUdanI // zophe pANvAmaye kuSThe grahaNya bhagandare / / yadi grahaNI kapATa rasa pra. saM. 1601 meM vijayA guTikA hyeSA rudraproktA'dhikA guNaiH // | svarNa bhasma, cAMdI bhasma aura tAmra bhasma adhika zuddha pArada 2 bhAga, bachanAga 3 bhAga, zuddha kara dI jAya to usIkA nAma "vijayA vaTikA" gandhaka 3 bhAga, tathA nAgaramothA, nAgakesara, | ho jAtA hai| reNukA, pIpalAmUla aura bAyabiDaMgakA cUrNa 1-1 yaha vaTI hara prakArake grahaNI rogako naSTa bhAga le kara prathama pAre gaMdhakakI kajalI banAveM karatI hai / aura phira usameM anya samasta oSadhiyoMkA cUrNa milA kara kharala kareM tathA antameM sabase 2 gunA (7028) vijayAvaTikA (2) (vRhad) gur3a milA kara 5-5 mAzekI goliyAM banA leN| (ra. ca. / pANDu. ; ra. ra. sa. / a. 19; yo. ci. ma. / guTikA. 3; vai. ra. / vAtavyA.) inake sevanase khAMsI, zvAsa, kSaya, gulma, palatrayaM harItakyAzcitrakasya palatrayam / prameha, viSamaJcara, zotha, pANDu, kuSTha, saMgrahaNI, elAtvapatramustAnAM bhAgo'rdha paliko mataH / / arza aura bhagandarakA nAza hotA hai / reNukApalA proktA tadardhe nAgakesaram / / ise prAtaHkAla sevana karanA cAhiye / vyoSaM ca pippalImUlaM viSaM ca palamAtrakam // ( vyavahArika mAtrA-1 mAzA / ) rasa: palaH palo gandhaH sUkSmacUrNAni kArayet / vijayAnandarasaH purAtane guDe pakve tulArdhaM tadvinikSipet // himasparza tu mRdunIyAghRtenAktakaro budhaH / ( rase. sA. saM ; ra. rA. su. ; ra. caM. / kuSThA. ; badarAsthipramANena vijayA guTikA matA // rase. ci. ma. / a. 9) nizAyAM khAdayedenAM zophapANDuvinAzinIm / pra. saM. 7020 vijaya bhairava rasaH dekhiye| TaGkaNaM meghanAdaM ca bhakSayedvegazAntaye // isa rasa aura vijaya bhairava rasake upAdAna (ga. ni. pari. guTikA. 4 meM vijaya guTikAto samAna hI haiM parantu nirmANa vidhimeM thor3A | kA lagabhaga yahI pATha hai parantu usameM pArada 1 antara hai isameM ( vijayAnandameM ) kaTasaraiyAke rasa | pala hai aura gandhakakA abhAva hai / ) For Private And Personal Use Only
Page #767
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir -764 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi hara 15 tole, cItAmUla 15 tole, ilA- tathA bhunI huI bhAMga 8 bhAga le kara sabako ekatra yacI, dAlacInI, tejapAta aura nAgaramothA 2 // - kharala kareM aura phira use 10 bhAga gur3ameM milA 2 // tole, reNukA 2 // tole, nAgakesara 1 / tolA, kara 5-5 mAzekI guTikA banA leM / seTha, mirca, pIpala, pIpalAmUla, zuddha bachanAga, ise sevana karanese zvetakuSTha naSTa hotA hai / zuddha pArada aura zuddha gaMdhaka 5-5 tole le kara* __ anupAna-dAruhaldI, khairakI chAla aura prathama pAre gaMvakakI kajalI banAveM aura phira nImakI chAlakA kAtha / usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara sabako 3 sera 10 tole gur3akI cAzanImeM milA deM evaM ( vyavahArika maatraa-2|| mAze / ) usake ThaMDA hone para hAthoMko ghI lagA kara use (7030) viDaGgalauham acchI taraha maleM aura berakI guThalIke barAbara ( rase. sA. saM. ; dhanva. ; re. caM. ; ra. rA. goliyAM banA leN| su. / kRmiro.) inheM rAtri ke samaya sevana karanA caahiye| rasaM gandhaM ca maricaM jAtIphalalavaGgakam / yadi isake sevana kAlameM kisI prakArakA vikAra yo manodvega ho to vaha suhAgeko khIla aura kaNA tAlaM zuNThi vaGga pratyeka bhAgasammitam / / caulAIke khAnese zAnta ho jAtA hai| sarvacUrNasamaM lohaM viDaGgaM sarvatulyakam / isake sevanase zotha aura pANDukA nAza lauhaM viDaGgakaM nAma koSThasya kRminAzanam / / hotA hai| durnAmamarucizcaiva mandAgnizca vicikAm / (7029) vijayezvararasaH zothaM zUlaM jvaraM hikkAM zvAsakAsaM vinAzayet / / ( yo. ra. ; ra. rA. su. ; ra. kA. dhe, / kuSThA. ; zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, kAlI mirca, jAyara. ci. ma. | sta. 11) | phala, lauMga, pIpala, zuddha haratAla, seTha aura vaGga bhasma 1-1 bhAga, loha bhasma 9 bhAga aura zuddhatAlaM mRtaM mUtaM tulyaM tAbhyAM caturguNam / / bAyabiDaMga 18 bhAga le kara prathama pAre gaMdhakakI bharjitvA vijayA yojyA sarvatulyaM guDaM kSipet / / kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA zvetakuSThaharaM niSkaM raso'yaM vijyeshvrH|| bArIka cUrNa milAkara kharala kreN| dArvI khadira nimbAnAM kyAthaM tadanupAyayet // isake sevanase udarakRmi, arza, aruci, . zuddha haratAla aura pArada bhasma 1-1 bhAga agnimAMdya, vizUcikA, zotha, zUla, jvara, hikkA, * vai. ra. meM 5-5 tole lohabhasma aura kAsa aura zvAsakA nAza hotA hai| baMsalocana adhika likhA hai| ( mAtrA-4 rattI) For Private And Personal Use Only
Page #768
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasaprakaraNam ] www.kobatirth.org caturthI bhAgaH (7031) viDaGgAdicUrNam (1) ( yo. ra. / zophA. ) viDaGgadantIkaTukAniccitrakadAravaH / vyoSaH sakRSNA triphalA samA deyA hAyorajaH // dviguNaM tatpaccUrNa payasA zophazAntaye || bAyabiDaMga, dantImUla, kuTakI, nisota, cItA, devadAru, trikuTA, pIpala aura triphalA 1-1 bhAga tathA lohabhasma sabase do gunI le kara yathA vidhi cUrNa banAveM / ise dUdha ke sAtha sevana karane se zotha naSTa hotA hai / ( mAtrA - 3 rattI / ) (7032) viDaGgAdicUrNam (2) ( va. se. / rasAyanA. ) viDaGgAsanadhAtrINAM cUrNa loharajo ghRtam / etatsaMprAzya vRddho'pi tAruNyamadhigacchati // bAyabiDaMga, asanA vRkSakI chAla aura AmalA; inakA cUrNa tathA loha bhasma samAna bhAga lekara sabako ekatra milA 1 ise ghIke sAtha sevana karane se vRddha bhI taruNasamAna ho jAtA hai / ( mAtrA - 1 mAzA ) (7033) viDaGgAdicUrNam (3) ( vR. mA. ; va. se. / rAjaya . ) madhumAyA viDaGgAzmajatu lohaghRtAbhayAH / ghnanti yakSmANamatyugraM sevyamAnA hitAzinaH // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 765 bAyabiDaMgakA cUrNa, zilAjIta, lohabhasma aura hara kA cUrNa samAna bhAga le kara zahada aura dhImeM milA kara cATane se ugra rAjayakSmA bhI naSTa ho jAtI hai| (7034) viDaGgAdiyogaH (ga. ni. / sA. rasA. 1 ) viDaGgatriphalA kRSNA lohacUrNAjyazarkarAH / kSaudrAH zIlitA ghnanti vArdhakyaM palitaiH saha // bAyabiDaMga, harra, baher3A, AmalA, pIpala aura loha bhasma samAna bhAga le kara yathA vidhi cUrNa banAveM / ise khAMDa, ghI aura zahada ke sAtha sevana karane se vRddhatA tathA palitakA nAza hotA hai / (7035) viDaGgAdilauham (1) ( raseM. sA. saM. ; dhanva. ; ra. caM. / pANDuro. ) viDaGgatriphalAvyoSaM zuddhalauhantu tatsamam / purAtanaguDenAtra lehayeddina saptakam // zvayathuM nAzayecchIghraM pANDurogaM halImakam || bAyabiDaMga, harra, baher3A, AmalA, soMTha, mirca aura pIpala; inakA cUrNa 1 - 1 bhAga tathA lohabhasma 7 bhAga le kara sabako ekatra kharala kareM / ise purAne gur3a meM milAkara sAta dina sevana karanese zotha, pANDu aura halImakakA nAza ho jAtA hai| ( mAtrA - 3 rattI | ) For Private And Personal Use Only
Page #769
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 766 www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH (7036) viDaGgAdilauham (2) ( bhai. ra. / AmavA. ) vajrapANDAdilauhAnAM grAhyaM paJcapalaM zubham / cUrNa mRtAbhrakasyApi lauhArddhaM pAradaM tathA // triguNA triphalA grAdyA lauhAbhrAcchoDaSairjalaiH / paktvASTabhAgazeSantu grAhyaM kAthajalaM tataH // tena lauhAmracUrNaJca puna: pAcyaM samaM ghRtam / zatAvaryA rasaJcaiva kSIraJca dviguNaM rasAt // ater paceroff pAtre cAyasi tAmrake / pacetpAkavidhijJastu vahninA mRdunA zanaiH // siddhe ca prakSipetAn viDaGgAdiyathoditAn / viDaGgaM nAgaraM dhAnyaM guDUcIsavajIrakam // palAzavIjaM maricaM pippalI hastipippalI | tritA triphalA dantI elA cairaNDakaM tathA / / cavikA granthikaM citraM mustakaM vRddhadArakam / sarveSAM cUrNameteSAM lauhAbhrasabhaM bhavet // AmavAta gajendrasya kezarI vidhinirmitaH / AmavAtaJca zodhaJcApyagnimAndhaM halImakam || kAmalAM pANDurogaJca hanyAd dravyaM rasAyanam // 37 // - 37 // tole harra, baher3e aura Amale - ko ekatra kUTa kara 45 sera pAnI meM pakAveM aura AThavAM bhAga zeSa rahane para chAna leN| tatpazcAt usameM 25 tole loha bhasma aura 12|| tole abhraka bhasma, 75 tole ghI, 75 tole zatAvarakA rasa aura 150 tole godugdha milA kara lohe yA kulaI kI huI tAmrakI kar3hAI meM mandAgni para pakAveM / jaba avaleha taiyAra ho jAya to use 1 agnise nIce utAra kara usameM nimna likhita oSadhiyoMkA prakSepa milA kara surakSita rakkhe / [vakArAdi prakSepa - rasa sindUra 12|| tole, tathA bAyabiDaMga, sAMTha, dhaniyA, giloya kA sata, jIrA, palAzacIja, kAlI mirca, pIpala, gajapIpala, nisota, harra, baher3A, AmalA, dantImUla, ilAyacI, araNDamUla, cava, pIpalAmUla, cItA, nAgaramothA aura bAyabiDaMga; inako samAna bhAga mizrita cUrNa 37 // tole / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isake sevana se AmavAta, zotha, agnimAMdya, halImaka, kAmalA aura pANDu rogakA nAza hotA hai| (7037) viDaGgAdilauham (3) (ra. rA. suM; rasa. sA. saM.; ra. ra.; ca. da. ; dhanva. ; ra. ca / pANDavA. ) vimustatriphalA devadAruSaDUSaNaiH / tulyamAtramayazcUrNa gomUtre'STaguNepacet // rakSamAtra guTikAM kRtvA khAdeddine dine / kAmalA pANDurogArtaH sukhamApadyate'cirAt // bAyabiDaMga, nAgaramothA, hare, baher3A, AmalA, devadAru, pIpala, pIpalAmUla, cavya, cItA, sa aura mirca inakA cUrNa 1 - 1 bhAga tathA loha - bhamma sabake barAbara ( 12 bhAga ) le kara sabako ekatra milA kara 16 gune gomUtra meM pakAyeM aura jaba vaha gAr3hA ho jAya to 11 - 1| tolekI guTikA banA leM / inake sevana se kAmalA aura pANDu zIghra naSTa hotA hai| ( vyavahArika mAtrA - 1 mAzA / For Private And Personal Use Only
Page #770
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 767 (7038) viDaGgAdilauham (4) bAyabiDaMga, hare, baher3A, AmalA, nAgaramothA, (vaM. se. ; ra. ra. ; vR. mA. / medaro.) pIpala, seTa, sapheda jIrA aura kAlA jIrA; inakA viDaGganAgarakSArakAlaloharajo madhu / cUrNa 1-1 bhAga tathA lohabhasma 9 bhAga le kara yavAmalakacUrNantu yogo'tisthaulynaashnH|| sabako ekatra kharala karake rakkheM / bAyabiDaMga, seAMTha, javAkhAra, loha bhasma, jau isake sevanase dAruNa prameha aura mUtravikAroMaura AmalA; inakA cUrNa samAna bhAga le kara | kA nAza hotA hai| sabako ekatra kharala kreN| ( mAtrA-3 rattI / ) ise zahadake sAtha sevana karanese ati sthUlatA (7041) viDaGgAdyavalehaH naSTa hotI hai| (ga. ni. / lehA. 5) (maatraa-1|| mAzA / ) (7039) viDaGgAdyalauham (1) viDaGgatriphalAmustamadhukaM kaTurohiNI / (ra. kA. dhe. ; va. se. / pANDu ) | ayorajo haridre ca citrakaM guDazarkarA // viDaGgatriphalAvyopaM dAvIM kRssnnmyorjH|| khadirasya kaSAyeNa cUrNAnyetAni sAdhayet / kAmalA pANDurogannaM lihyAt kSaudraghRtaplutam // | mRdvagnisiddhaM taM lehaM lehayenmadhusarpiSA / ___ bAyabiDaMga, hara, baheDA, AmalA, seAMTha, kAlI sa lehaH kAmalAM hanyAdapi smvtsrotthitaam| mirca, popala aura dAruhaldIkA carNa tathA maNDUra pANDurogaM ca nudati zvayadhuM cApi paittikam // bhasma aura loha bhasma 1-1 bhAga le kara sabako bAyaviDaMga, harra, baher3A, AmalA, nAgaramothA, ekatra milA kara kharala kareM / / mulaiThI, kuTakI, haldI, dAruhaldI aura cItAmUla; ise ghI aura zahadake sAtha sevana karanese inakA cUrNa tathA lohabhasma 1-1 bhAga aura gur3a kAmalA aura pANDukA nAza hotA hai| tathA khAMDa 11-11 bhAga le kara khairake kAthameM ( maatraa-1|| mAzA / ) cAzanI banA kara usameM samasta cUrNa milA kara (7040) viDaGgAdyalauham (2) z2arA pakA kara rakkheM / ( bhai. ra. ; ca. da. ; ra. caM. ; ra. rA. su. ; isameM ghI aura zahada milA kara sevana karanerase. sA. sa. ; ra. ra. / pramehA.) se 1 varSakI purAnI kAmalA bhI naSTa ho viDaGgatriphalAmustaiH kaNayA nAgareNa ca / / jAtI hai| jIrakAbhyAM yutaM hanti pramehAnatidAruNAn // isake atirikta yaha pittaja zotha aura pANDu lauha mUtravikArAMzca sarvAneva vinAzayet // | ko bhI naSTa karatA hai / For Private And Personal Use Only
Page #771
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 768 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi (7042) vidyAdharamaNDUram cUrNa 1-1 bhAga aura gomUtra tathA triphaleke kAthameM ( ra. kA. dhe. / amlapitta.) bujhA huvA maNDUra sabase do gunA le kara sabako triphalAvyoSajantughnaM dantyagnigranthikAmRtAH / ekatra milA kara zUraNake rasa yA kAtha, lAla kuSThatejovatImustatrigallAtasUraNAH / / Ikhake rasa, adarakake rasa, muNDIke rasa yA kAtha, zatAhavA naicule bIjaM bhAgIM ca gajapippalI / bhaMgareke rasa, har3ajoDIke rasa, bAMjha kakor3eke rasa, aura tAr3ake phalake rasakI 1-1 bhAvanA de kara zRGgI dvijIrakaM dhAnyaM vRddhadArukapatrake // usameM usase 16 gunA gomUtra aura 8 gunA sumburuNi bhadradAru kSArAzca lavaNAni ca / ajamodA tAlamUlI vizAlA bhUtikavacA / / triphalAkA kAtha milA kara punaH pakAveM / jaba gAr3hA ho kara karachIko lagane lage to ThaNDA karake kozAtakI phalaM caitada bRhatpatrakagandhako / surakSita rakkheM / yAvantyetAni cUrNAni maNDUraM dviguNaM tathA // gomUtre triphalAkAthe niSiktaM zlakSNacUrNitam / / ___ ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese kandotkaTazRGgaverazrAvaNIkezarAjakaH // | udara vikAra, grahaNI aura agnimAMdyAdikA nAza rasaiH savajravallIjairvandhyAtAlasya ssyjaiH| | hotA hai| bhAvayitvaiva taccUrNa gomUtre'STaguNe pacet // (mAtrA-1 mAzA / ) caturguNena triphalAkAthaidai vivilepanAta / / (7043) vidyAdhararasaH upayubhIta matImAn khAdeccaiva yathAvalam // (vinodavidyAdhararasaH) ye ca kukSigatA rogA grhnniimaardvaadyH| ( rase. sA. saM. ; bhai. ra. ; ra. rA. su. / jvarA. ; etadvidyAdharaM nAma maNDUraM sarvaroganut // . yo. ta. / ta. 59 ; dhanva. / jvarA. ) hara, baheDA, AmalA, seAMTha, mirca, pIpala, raso gandhastAnaM trikaTukaTukITaGkaNavarA bAyabiDaMga, dantImUla, cItA, pIpalAmUla, giloya, tridantI hemadhumaNi viSametatsamamidam / kUTha, mAlakaMganI, nAgaramothA, nisota, zuddha samastaistulyaM syAdvimala jayapAlodbhavarajaH / bhilAvA, zUraNa ( jimIkanda), soyA, hijalabIja, tataH snukkSIreNa pracuramuditaM dantisalilaiH / / bharaMgI, gajapIpala, kAkar3AsiMgo, sapheda aura dviguJjAsya prauDhaM jayati vaTikA sAmamatulaM kAlA jIrA, dhaniyAM, vidhArAmUla, tejapAta, tumburu, jvaraM pANDu gulmaM grhnnigudkiilodbhvrujH| devadAru, javAkhAra, sajjIkhAra, suhAgA, seMdhAnamaka, | marucchralAjIrNa prabalamathasAmaM krimigadaM saMcala, biDa lavaNa, sAmudra lavaNa, kAca lavaNa, vibaddhaM plIhAnaM prabalamapi vidyAdhararasaH / / ajamoda, tAlakI mUsalI, indrAyaNakI jar3a, aja- zuddha pArada, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, soMTha, vAyana, baca, torI, lodha aura zuddha gaMdhaka; inakA | mirca, pIpala, kuTakI, suhAgA, hara, bahe 1, For Private And Personal Use Only
Page #772
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturyoM bhAgaH 769 AmalA, nisota, dantomUla, dhatUrA, AkakI jar3akI bhasma, tAmra bhasma, (pAThAntarake anusAra chAla aura zuddha bachanoga 1-1 bhAga tathA zuddha svarNa bhasma ) zuddha manasila aura zuddha pArada jamAlagoTA sabake barAbara le kara prathama pAre gandhaka- samAna bhAga le kara prathama pAre gaMdhakakI kajalI kI kanjalI banAveM aura phira usameM anya oSa- banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara dhiyoMkA bArIka cUrNa milA kara sabako kaI dina sabako 1-1 dina pIpalake kvAtha aura seMDa taka snuhI (seMDa-thUhara ) ke dUdhameM kharala kareM / (thUhara) ke dUdhameM kharala karake AdhA AdhA rattIkI aura phira dantImUlake kAthameM ghoTa kara 2-2 goliyAM banA leN| rattIkI goliyAM banA leN| ise zahadake sAtha sevana karanese gulma aura inake sevanase Ama, jvara, pANDu, gulma, plIhAdikA nAza hotA hai / saMgrahaNI, arza, vAtapIDA, ajIrNa, Amayukta kRmi ___anupAna-godugdha yA gomUtra / roga aura plIhAkA nAza hotA hai / (7045) vidyAdharaloham ( anupAna-zItala jl| yaha rasa tIbra (ra. ra. / arzI.) recaka hai|) svaccha patrIkRtaM lohaM palaM liptazca nirvapet / (7044) vidyAdhararasaH lavaNarmAkSikopetaitriphalAkArSikodake // ( raseM. sA. saM. ; dhanva. ; ra. rA. su. ; ra. | suSiktaM lohamAdAya pUrta saJcayaM yatnataH / ra. ; vai. ra. ; ra. ma. ; ra. caM. / gulmA. ; ra. pra. puTairyathAcyAdhiharaivyaiH sampAditaiH pacet // su. / a. 8 ; raseM. ci. ma. / a. 9 ; zA. dh.| piNDena zarkarA kAthaH kalambyA bahupatrataH / khaM. 2 a. 12 ; ra. ci. ma. / sta. 11: 3. karikarNapalAzasya lavaNairapyaruSkaraiH / / yo. ta. / ta. 9.8 ; ra. kA. dhe. / udara ro. ; caturguNe phalarase lohAdha ghRtayojitam / ra. ra. sa. / a. 18) pAcayennipuNastAvadyAvatsapivimuJcati // gandhakaM tAlakaM tApyaM mRtaM tAnaM mnHshilaa| SoDazAza kSipattatra tataH saMzodhita rasam / zuddhamUtazca tulyAMzaM mardayedbhAvayedinam / / | rAjikApiNDamadhye tu vyoSapiNDasya madhyagam // pippalyAzca kaSAyeNa vanIkSIreNa bhAvayet / gavAM male tuSAgnau ca vastrAtaJca kaajikaiH| guArddha sevitaM kSaudairgulmaplIhAdikaM jayet // siddhaM saptAhamevantu tataH saJcUrNayetpunaH // raso vidyAdharo nAma godugdhazca pivedanu // | cizcAkaSAyajyeSThAmbukSIranirvApitena tu / zuddha gaMdhaka, zuddha haratAla, svarNa mAkSika dviguNena gandhakazilAsuzlakSNarajasA punaH // pAdaM viDaGgamustAni triphalAvyoSajaM rajaH / 1 gomUtramiti pAThAntaram / lohAdekIkRtaM piSTamanuguptaM nidhApayet / / For Private And Personal Use Only
Page #773
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [vakArAdi tato mAtrAM prayuJjIta yathAdoSa yathAvayaH / / pakAveM / tatpazcAt svAMgazItala hone para goleko AhAraparihArA ca lohAntarasamAnakam // nikAla kara ( rAI aura trikuTeke kalkako dUra kulatthazca kapotazca krmrdkkaalike| karake ) pIsa leM aura usameM imalIke kvAtha, cAvaloMkarIraM kAravellaJca SaTra kakArANi varjayet // ke pAnI aura godugdhameM bujhAyA huvA zudra gaMdhaka vidyAdvidyAdharamataM lohaM sarvagadApaham / tathA manasilakA cUrNa usase 2-2 gunA tathA na so'sti rogaH kukSistho yamidaM na nihanti bAyabiDaMga, nAgaramothA, cItA, triphalA aura trikuTA; ca / / inakA samAna bhAga mizrita cUrNa usakA caturthAMza jalApakArAnIsi sarvopadravavanti ca / milA kara acchI taraha kharala karake surakSita rakkheM / amlaka grahaNI mehAngulmAnudaramaSTakam // ise yathocita mAtrAnusAra sevana karanese jala svaccha aura zuddha lohake pAMca tole patroM para doSa janita roga, upadravayukta aza, aglapitta, zahadameM pise huve seMdhAnamakakA lepa karake agnimeM grahaNI, prameha, gulma aura ATha prakArake udara tapAveM aura khUba lAla ho jAne para 11 tolA rogoMkA nAza hotA hai| triphalAke kAthameM bujhA deN| isI prakAra sampUrNa aisA koI udara vikAra nahIM hai jise yaha lohakA cUrNa hone taka bAra bAra bujhAte rheN| naSTa na kara sakatA ho| tadanantara use arzanAzaka oSadhiyoMke rasameM ghoTa ghoTa kara puTa lagAveM aura bhasma taiyAra kareM / isake (7046) vidyAdharAbhram pazcAt usa bhasmameM mainaphalakA kAtha, khAMDa, kalambI (zrIvidyAdharAbhram) ( kalamI zAka ) kA rasa, palAzakA rasa, sti ( bhai. ra. ; rase. sA. saM. / zUla ; raseM. ci. ma. / karNapalAzakA rasa, seMdhA namakakA pAnI, zuddha a. 8 ; ra. kA. dhe. / zUla ; dhanva. ; ra. bhilAvekA kAtha aura triphalekA kAtha loha bhasmase ra.; vR. ni. ra. / zUlA.) cAra cAra gunA tathA ghRta lohabhasmase AdhA milA kara mandAgni para pakAveM / jaba gAr3hA ho jAya Ara viDaGgamustatriphalAguDUcI ghRta chor3a de to usameM lohakA solahavAM bhAga ___dantI tridvahnikaTutrikazca / pArada bhasma milA kara geTeM aura usakA eka golA pratyekameSAM picubhAgacUrNa vanA kara use rAI ke kalkameM lapeTa deM tathA usake palAni catvAryayaso malasya / / Upara trikuTekA kalka lapeTa kara sukhA kara use gomUtrazuddhasya purAtanasya majabUta kapar3emeM bAMdha kara poTalI banAveM aura isa __ yadvAyaso bhasma vizodhitasya / poTalIko dolAyantra vidhise kAMjImeM laTakA kara kRSNAbhrakAccUrNapalaM vizuddhaM 1 saptAha taka arane upaloM yA tuSakI agni para / nizcandrikaM zkSaNamatIca mRtAt // For Private And Personal Use Only
Page #774
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 771 pAdonakarpa svarasena khalve mAtrA-2 se 4 rattI taka / zilAtale manyumaNi dalasya / anupAna-godugdha yA zItala jala / sammI yatnAdatizuddhagandha isake sevanase ciranaSTa agni bhI dIta ho pASANacUrNana picUnmitena // jAtI hai / isake atirikta yaha pariNAma zUla yuktyA tataH pUrvarajAMsi davA | annadrava zUla, yakSmA, amlapitta, grahaNI, jIrNa jvara sarpirmadhubhyAmavamayaM yatnAt / aura ugra raktapittako naSTa karatA hai| saMsthApaye snigdhavizuddhabhANDe (7047) vidyAdharAbhram (vRhad) tataH prayojyosya rasAyanasya / / vallapramANantvathavA dvivalaM (bhai. ra. ; ra. ca. ; dhanva. ; rase. so. saM. / zUlA.) gavyaM payo vA ziziraM jalaM vaa| zuddhamUtaM tathA gandhaM phalatrayakaTutrayam / picedayaM yogavaraH prabhUta viDaGgamustakazcaiva tritA danticitrakam // __ kAlapraNaSTAnaladIpakazca // AkhuparNI granthikaJca pratyekaM karSasammitam / rogeSu hanyAtpariNAmazUlaM | palaM kRSNAbhracUrNasya mRtAyazca catuguNam // zUlaM tathAnnadravasaMjJakazca / ghRtena madhunA piTavA vaTIM guJjAtrayonmitAm / yakSmAmlapittaM grahaNI praduSTAM ekaikAM vaTikAM khAdet prAtarutthAya nityshH|| jIrNajvaraM lohitapittamugram // anupAnaM gavAM kSIraM nIraM vA nArikelajam / na santi te yAna nihanti rogAna | sarvazUlaM nihantyAzu vAtapittabhavaM tathA // yogottamaH smygupaasymaanH|| ekajaM dvandvajaJcava tathaiva sAnnipAtikam / bAyabiDaMga, nAgaramothA, haraM, baher3A, AmalA, pariNAmodbhavaM zUlamAmavAtodbhavaM tathA // giloya, dantImUla, nisota, cItA, sAMTha, mirca kAzya vaivImAlasthaM tandrArucivinAzanam / aura pIpala 1 / -1 / tolA tathA gomUtradvArA zuddha sAdhyAsAdhyaM nihantyAzu bhAskarastimiraM yathA / purAne maNDUrakI bhasma yA loha bhasma 20 tole, / zuddha pArada, zudra gaMdhaka, harra, baher3A, AmalA, abhraka bhasma 5 tole, maNDUkaparNIke rasameM zuddha sAMTha, mirca, pIpala, bAyabiDaMga, nAgaramothA, nisota, kiyA huvA pArada 11 // mAze aura zuddha gaMdhaka 1 / dantImUla, cItAmUla, mUSAkannI aura pIpalAmUla tolA le kara prathama pArada gaMdhakakI kajalI banAveM 14-1 / tolA, kRSNAbhraka bhasma 5 tole aura aura phira usameM anya oSadhiyoMkA mahIna cUrNa loha bhasma 20 tole le kara prathama pAre gaMdhakakI milA kara kharala karake surakSita rakkheM / kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA ise ghI aura zahada meM milA kara sevana karanA / bArIka cUrNa milA kara ghI aura zahadameM ghoTa kara caahiye| 3-3 rattIkI goliyAM banA leN| For Private And Personal Use Only
Page #775
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 772 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi jayet // inameMse eka eka golI nitya prati prAtaH (7049) vidyAvallabho rasaH kAla godugdha yA nAriyalake pAnI ke sAtha sevana karanese vAtaja aura pittaja tathA kaphaja aura / ( bhai. ra. ; ra. rA. su. ; ra. kA. dhe. / jvaga. ; tridoSaja zUla, pariNAma zUla, Ama janita zUla, rase. ci. ma. / a. 9) kRzatA, vidarNatA, Alasya, tandrA aura arucikA rsomlecchshilaataalaashcndrdvygnyrkbhaagikaaH| nAza hotA hai| piTTA tAna suSavI'toyastAmrapAtrodare kSipet // (7048) vidyAvaGgezvararasaH nyastaM zarAve saMrudhya vAlukAyantragaM pacet / (vidyAvAgIzvararamaH) sphuTanti brIhayo yAvattacchirasthAH zanaiH shnaiH|| ( ra. kA. the. / pramehA.) saJcUrNya zarkarAyuktaM guArddha bhakSayettataH / tulyAni vaGgamatAbhrabhammAni parikalpayet / | viSamAkhyAna jvarAn hanti tailAmlAdi vivasarvatulyaM mahAnimbabIjacUrNa vimizrayet // lihyArakSaudreNa mApaikaM pittameha prazAntaye / zuddha pArada 1 bhAga, zuddha hiMgula 2 bhAga, zuddha manasila 3 bhAga aura zuddha haratAla 12 bhAga zANatrayaM nizAcUrNa madhunA bhakSayedanu // le kara sabako ekatra kharala karake kareleke rasa meM vidyAvaGgezvaro nAma lAlAmehasya zAntaye // ghoTeM aura phira usakA golA banA kara use tAmra ke vaMga bhasma, rasa sindUra aura abhraka bhasma pAtrameM banda karake yathA vidhi zarAba sampuTameM banda samAna bhAga le kara ekatra kharala kareM aura phira kareM evaM bAlukA yantrameM pakAveM / jaba yantrake reta usameM sabake barAbara bakAyanake bIjoMkA carNa milA para dhAna DAlanese unakI khIla hone lageM to agni kara surakSita rakheM / denI banda kara deM aura yantrake svAMga zItala hone maatraa-1| maashaa| para usameMse gole ko nikAla kara pIsa leM / ( vyavahArika mAtrA- 5 rattI / ) mAtrA--AdhI rttii| ise zahadake sAtha sevana karanese pittaja prameha- ise khAMDameM milA kara sevana karanese viSamakA nAza hotA hai| jvara naSTa hotA hai| yadi isa para 15 mAze (vya. mA. 2 apathya-tela, khaTAI Adise parahez2a kareM / mAze ) haldIke carNako zahada meM milA kara anupAna rUpase sevana kiyA jAya to lAlAmeha naSTa 1. muzalI tAyairiti pAThAtaram ho jAtA hai| 1. surabhitoyairiti pAThAntaram For Private And Personal Use Only
Page #776
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam caturthoM bhAgaH 773 (7050) vidyAvAgIzarasaH karSa jyotiSmatI tailaM krAmaNArtha pibetsadA / ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; ra. caM. / pramehA. ; vAkpAtajAyata dhArA jAvacandrAka tArakam / / rase. ci. ma. / a. 9) ___abhraka satvakI bhasma, hIrA bhasma, svarNa mRtamRtAbhranAgazca svarNa tulyaM prakalpayet / / bhasma, cAMdI bhasma, tAmra bhasma, muNDa loha bhasma, tIkSNa loha bhasma, kAnta loha bhasma aura zuddha mahAnimbasya cUrNantu caturbhiH samamAharet / / madhunA lehayenmASaM lAlAmehaprazAntaye / / haratAla samAna bhAga le kara sabako ekatra kharala kareM aura phira usameM usake barAbara zuddha pArada sakSaudraM rajanIcUrNa lehya niSkadvayantathA // milA kara prathama thor3I dera sUkhA kharala karake 3 asAdhyaM nAzayenmehaM vidyAvAgIzako rasaH // dina ali vargameM dhoTeM aura phira usakA golA __ pArada bhasma (rasa sindUra ), abhraka bhasma, banA kara use andhamUSAmeM banda karake dhmAveM / isa sIsA bhasma aura svarNa bhasma 1-1 bhAga tathA , / kriyAse auSadhakI golI taiyAra ho jaaygii| vakAyanake bIjoMkA cUrNa 4 bhAga le kara sabako ise 1 varSa taka sadA mukhameM rakhanese jaga ekatra milA kara kharala kreN| aura ( rogajanita ) mRtyu kA bhaya nahIM rahatA tathA mAtrA-1 maashaa| buddhi atyanta prakhara aura Ayu atyanta dIrgha ho ( vyavahArika mAtrA-4 rttii|) jAtI hai| anupAna-auSadha khAneke pazcAt 7 // isake prayogakAlameM nitya prati 1 / tolA mAze ( vya. mA. 2-3 mAze ) haldIke cUrNako mAlakaMganIkA tela pInA cAhiye / zahadameM milA kara cATanA cAhiye / ( binA yogya cikitsakakI sammati liye isake sevanase asAdhya lAlAmeha bhI naSTa ho mAlakaMganIke telakI itanI vRhad mAtrA kadApi na jAtA hai| pInI cAhiye / ) (7051) vidyAvAgIzvarIguTikA vidrumazodhanamAraNam (ra. ra. rasA. kha. / upa. 3) pravAla zodhana mAraNa dekhiye / vyomasattvaM mRtaM vanaM svarNatArArkamuNDakam / (7052) vidhvaMsarasaH tIkSNaM kAntaM tAlakaM ca zuddhaM kRtvA vimishryet|| ( ra. ra. sa. / u. a. 16 ; ra. caM. / ajINa. ) sUkSmacUrNa samaM sarva cUrNAzaM zuddhapAradam / vimartha gandhopalaTaGkaNena tridinaM cAmlavargeNa marditaM cAndhitaM dhameta // sambhAvya vArAnatha sapta jAtyAH / vidyAvAgIzvarI khyAtA guTikA vatsarAvadhi / tAyaiH phalAnAmatha siddhasUto yasya vakte sthitA tasya jarA mRtyuna vidyate // vidhvaMsanAmA zamano vidhUcyAH // For Private And Personal Use Only
Page #777
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 774 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi anuSya gumA nava dApanIyA barAbara le kara prathama pAre gaMdhakakI kajjalI banAveM hantuM vidhUcI sitayA sametAH / aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milAkara takraudanaM syAdiha bhojanAya sajIke pAnI aura dantImUlake kvAthakI bhAvanA pathyaM ca zAkaM kila vAstukasya // de kara 3-3 rattIkI goliyAM banA leN| zuddha gandhaka aura suhAgekI khIla samAna | inake sevanase navajvara, zUla, gulma, pANDu, bhAga le kara donoMko ekatra milA kara jAyaphalake | grahaNI, arza, kRmi, ajIrNa, AmavAta, plIhA, kAthakI sAta bhAvanA de kara 9-9 rattIkI | udara aura koSThabaddhakA nAza hotA hai| goliyAM banAyeM / (7054) vinodavidyAdhararasaH (2) ___ise khAMDameM milA kara sevana karanese viSUcikA- (ra. 2. sa. / u. a. 19 ; ra. caM. / kA nAza hotA hai| udara rogA.) pathya-taka bhAta aura bathuvekA zAka / | rasendrabaliTaGkaNaiH jayapAlabIjaiH smH| ( noTa ) pAThAntarake anusAra isameM 1 bhAga | rasaH sumRdito bhavetkhalu vinodavidyAdharaH // pArada bhI DAlanA cAhiye / payo guDayuto haretsakalarecanIyAmayA(7053) vinodavidyAdhararasaH (1) ujvaraM ca aTharAmayAngudagadaM sazUlaM nRNAm / samyagvirecanAbhAve mudgakvAthaM pibedanu (ra. rA. su. / jvarA.) | medAdhikye pibettakaM ba-- rANAM tvaco rasam // rasaM gandhaM mRtaM lohaM trikaTu triphalA tthaa|| zudra pArada, zuddha gandhaka aura suhAgekI khIla kaTukI tricca bRhatI hemArke TaGkaNaM viSam // 1-1 bhAga tathA zuddha jamAlagoTA sabake barAetAni samabhAgAni samAMzaM tintiDI phlm| bara le kara prathama pAre gaMdhakakI kajjalI banAveM cUrNayitvA tataH samyakamardayetsvarjakAmbunA // / aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara pAnIke dantI kvAthe tataH samyagbaTikA vallapAtrajA / / goliyAM vidyAdharavinodAkhyaM dadyAccaiva navajvare // banA leN| zUle gulme tathA pANDau grahaNyarzakRmInharet / inheM guDa mizrita dUdhake sAtha sevana karanese ajIrNatyAdhAmavAte ca plIhodaravibandhajit // jvara, udara roga, arza aura zUlAdi samasta viredAtavyaH sarvarogeSu nAzayennAtra sNshyH|| | canIya rogAMkA nAza hotA hai| zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, loha bhasma, seThi, yadi isase bhalI bhAMti virecana na ho to mirca, pIpala, hara, baher3A, AmalA, kuTakI, nisota, mUMgakA kAtha pilAnA cAhiye / kaTelI, dhatUrA, Aka, suhAgekI khIla aura zuddha medavRddhimeM ise sevana karAnI ho to taka ghachanAga 1-1 bhAga tathA imalIke phala sabake ' aura babUlakI chAlakA kAtha pilAnA cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #778
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 775 rasamakaraNam caturthoM bhAgaH vinodavidyAdhararasaH (3) mUlAti grahaNIM ca zUlamatulaM yakSmAmayaM kAmalAM " vidyAdhara rasaH " pra. saM. 7043 sarvAnpittamarudgadAnkimaparyogairazeSAmayAn / / dekhiye / vimala satva aura zuddha pArada 1-1 bhAga le (7055) vindhyavAsIyogaH kara donoMko ekatra milA kara itanA kharala kareM (ra. ra. / rAjaya. ; ca. da. / rAjaya. 10) | ki jisase donoM eka jIva ho jAyaM / tadanantare vyoSaM zatAvarI trINi phalAni vai bale tathA / usameM 1 bhAga zuddha gaMdhaka aura 5 bhAga zuddha sarvamehaharo yogaH soyaM loharajAnvitaH // manasila milA kara sabako kharala karake AtazI eSavakSaH kSataM hanti kaNThajAM vividhAM rujAm / zIzImeM bhara kara bAlukA yantrameM pakAveM aura phira usameM usakA dasavAM bhAga cAMdI bhasma tathA vaikAnta rAjayakSmANamatyugraM bAhustambhAditantathA // bhasma milA kara acchI taraha kharala kareM aura vastrase seTha, mirca, pIpala, zatAvara, harai, baher3A, AmalA, balA (kharaiTI), atibalA (kaMghI); inakA | chAna kara zIzImeM bhara kara surakSita rakkheM / cUrNa aura loha bhasma samAna bhAga le kara sabako isameM trikuTe aura triphalekA cUrNa milA kara ekatra kharala kreN| ghIke sAtha sevana karanese jvara, zotha, pANDu, prameha, isake sevanase samasta prakArake prameha, uraHkSata, | aruci, arza, grahaNI, zUla, kSaya, kAmalA aura aneka prakArakI kaNTha pIr3A, ugra rAjayakSmA, bAhu vAtapittaja samasta roga naSTa hote haiN| stambha aura arditakA nAza hotA hai / (7057) vimalAzuddhiH (7056) vimalarasAyanam (ra. maM.) ( ra. ra. sa. / a. 2) jambIrasya rase svinnA meSazRGgIrase'thavA / tatsatvaM mUtasaMyuktaM piSTaM kRtvA sumarditam / rambhAtoyena vA pAcyaM ghasra vimalazuddhaye // vilInaM gandhake kSiptvA jAyate trigunnaatmkm|| vimalamAkSikako 1 dina jambIharI, meDhAsiMgI zilAM paJcaguNAM cApi vAlukAyantrake khalu / yA keleke rasameM pakAnese vaha zuddha ho jAtI hai| tArabhasma dazAMzena tAvadvaikrAntakaM mRtam // (7058) virekIrasaH sarvamekatra saJcUyaM paTena parigAlya ca / nikSipya kUpikAmadhye paripUrya prayatnataH // (ra. pra. su. / a. 8) lIDho vyoSavarAnvito vimalako yukto ghRtaiH| tulyaM mUtaTaGkaNaM palamitaM gandhAtpalaM pippalIsevito hanyAdurbhagakRjjvarAn zvayadhukaM pANDu- zuNThIgranthikavyoSakAn dvipalikAn prtyekprmehaa'ruciiH|| bhAgAn kuru / For Private And Personal Use Only
Page #779
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [dhakArAdi sarva reva samAMzanistuSakRtaM dantIphalaM cUrNayet inake sevanase virecana avazya ho jAtA hai gujaikaH sitayA samaM rasavaraH saMbhakSito reckRt|| aura kRmi roga tathA jvarakA nAza hotA hai / zuddha pArada 2 // tole, suhAgekI khIla 2 // anupAna-zItala jala / tole, zuddha gandhaka 5 tole tathA pIpala, seTha, (7060) vilAsinIvallabharasaH pIpalAmUla aura trikuTA; inakA cUrNa 10-10 | tole evaM zuddha jamAlagoTA sabake barAbara le kara | / ( vai. jI. / vilA. 5 ; ra. rA. su. / rasAyanA. ; prathama pAre gandhakako kaJjalI banAveM aura phira ra. ci. ma. / sta. 11) usameM anya oSadhiyAM milA kara sabako pAnIke samAnabhAge balizUlivIje sAtha dhoTa kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| __tayoH samAnaM kanakasya vInam / inameMse 1 golI mizrIke sAtha khAnese vire dhattUratailena vimarya samyag cana ho jAtA hai| vilAsinIvallabhanAmadheyaH / / mUto bhavedallayugapramANaH ( anupAna-zItala jala / ) sitAyuto mehsmuuhhaarii| (7059) virecanI guTikA vIryasya bandhaM kurute narANAM ( ra. pra. su. / a. 8) nihanti darpa ca sulocanAnAm / / pAradaM gandhakaM vizvA TaGgaNaM viSamuSTikam / / zudra gandhaka aura pArada 1-1 bhAga tathA svarjikA maricaM kRSNA samabhAgAni kArayet // zuddha dhattarabIja 2 bhAga le kara prathama pAre gaMdhakakI viDaGgaM cAbhayA dantI trivannepAlakaM tathA / kajalI banAveM aura phira usameM dhatUrake bIjoMkA pUrvacUrNasamAnyeva bhRGgadrAveNa bhAvayet // cUrNa milA kara dhatUreke telameM acchI taraha kharala guApramANavaTikA bhakSitA shiitvaarinnaa| karake 6-6 ratIkI goliyAM banA leN| virecayatyavazyaM hi kRmirogAn jvarAnapi // __inheM khAMDake sAtha sevana karanese samasta prameha vinAzayati vai samyaka satyaM guruvaco yathA // | naSTa hote aura vIryastambhana hotA hai| isake prAvazuddha pArada, zuddha gaMdhaka, seAMTha, suhAgekI | se manuSya mAnagarvitA kAminiyoMkA mAnamardana khIla, zuddha kucalA, sajIkhAra, kAlI mirca aura | kara sakatA hai| pIpala 1 / -1 / tolA tathA bAyabiDaMga, hara', dantImUla, nisota aura zuddha jamAla goTA 2-2 tole (7061) vizvatApaharaNarasaH le kara prathama pAre gaMdhakakI kajjalI banAveM aura (vai. jI. / vilA. 5; ra. rA. su. ; vR. phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara ni. ra. / jvarA.) bhaMgareke rasameM ghoTa kara 1-1 rattIkI goliyAM | pathyAkaNArkaviSatindukadantibIjabanA leN| | titAtridrasabalInsahazAnvimadha / For Private And Personal Use Only
Page #780
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 777 dhUrtAmbunA sakalavAsarameSa mUtaH svarNa, sIsA aura tAmrake kaNTakavedhI patra syAdvizvatApaharaNAbhinavajvaraghnaH // 5-5 rattI (5-5 bhAga ) aura zuddha pArada 30 harra, pIpala, tAmra bhasma, zuddha kucalA, zuddha | rattI le kara sabako ekatra milA kara nIbUke rasameM kharala kareM / jaba sabakI piTThIsI bana jAya to use jamAlagoTA, kuTakI, nisota,* zuddha pArada aura zuddha gandhaka samAna bhAga le kara prathama pAre gandhaka jambIrI nIbUke andara rakha kara use kapar3emeM bAMdha kI kajalI banAveM aura phira usameM anya oSa kara dolA yantra vidhise 2 dina kAMjImeM pakAveM / dhiyAMkA cUrNa milA kara 1 dina dhatUrake rasameM tadanantara nIbUmeMse auSadhako nikAla kara pIsa leM aura loheke sampuTa meM Upara nIce 30-30 rattI ghoTa kara (2-2 rattIkI) goliyAM banA leN| zuddha gaMdhaka aura haratAla rakha kara use banda kareM inake sevanase navIna jvara naSTa hotA hai / / evaM use lavaNa yantrameM rakha kara 3 dina mandAgni (7062) vizvamUrtirasaH para pakAveM / isake pazcAt yantrake svAMgazItala hone para usameMse auSadhako nikAla kara bArIka ( rase. ci. ma. / a. 9 ; ra. kA. dhe. ; pIsa kara surakSita rakkheM / ra. rA. su / jvarA.) mAtrA--4 rttii| svarNanAgArkapatrANAM guJjAH paJca pRthak pRthak / ise adarakake rasake sAtha denese sannipAtAtrayANAM dviguNaH mUto jambIrAmlena mardayet // pat / / dikA nAza hotA hai| piSTiM tAM nimdhuke kSiptvA dolAyantre dina isa para AhAra zIghra na denA cAhiye / pAcayedAranAlAntastasmAduddhRtya cUrNayet // | (7063) vizvarUparasa: Udhio gandhakaM davA tAlakaM ca rasonmitama ( ra. kA. ghe. / zUlA.) lohasampuTakaM kRtvA kSiptvA caiva praparayeta // trikaTukayavaneSTaM kAravI jIrayugma lavaNasya ca cUrNana vyahaM mandAgninA pcet| | dahanajalalavaGga pArasIkA yvaanii| AdAya cUrNayet zlakSNaM dadhAta gunaactpym|| sakamalakaNamUlaM cetakI klItakAni Ardrakasya rasopetaM zoghraM pathyaM na daapyet| TijaraNaviDaGgaM saindhavaM patramustam // vizvamatimo nAnA niyamiti misitrivRdajamodAmethikAtvaka prapathyA kalItaruphaladhAtrI bilvakAliGgamUlIm / * ra. rA. su. meM nisotake sthAna para ativiSaviDayuktaM hiGganiryAsanAgaM nalikA hai| ___ vazIranaladajAtIkozajAtophalAni / / 1 triguNaH iti pAThabheda / dRDha dRzadi samastaM prakSipetsarvatulyA2 tArakamiti pAThAntaram / niha varaviSatindUnsAbhayAMstakrasiddhAn / dvym| For Private And Personal Use Only
Page #781
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 778 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi anu himamadayukto mASamAtraH sa mUtaH (7064) vizvahitarasaH prazamayati vikArAJchle SmavAtAmajAtAn // (ra. ra. sa. / u. a. 20 ) prabalamalavibandhAnAhamATopamugraM rasendraliptatAmrasya patraM gandhakamAritam / jvaramarucivimaciM zUlamannadravAdIn / tattAnaM palamAtraM hi palamAtraM tu yAvakam // harati ca sahasA'yaM jATharAn sarvarogAn / | palaM cUrNitazuddhAlaM mardayettu dinatrayam / ___ grahaNigadavimukhyAnAhayakSmAtisArAn / / iti siddho rasaH prokto nAmnA vizva hito mtH|| | vallAbhyAM tulitaH sevyo marIcaghRtasaMyutaH // girIzavihitatantre mantrayuktyA niyukto ___zuddha tAmra patroM para (nIbUke rasameM ghuTe huve) ... nikhilaguNanivAso vizvarUpo rso'ym|| pAradakA lepa karake unake Upara nIce ( 2 gunA) soMTha, mirca, pIpala, lhasana, kalauMjI, sapheda | gaMdhaka rakha kara zarAvasampuTameM banda kareM aura aura kAlA jIrA, cItAmUla, sugandhabAlA, lauMga, | gajapuTameM pakAveM / isI prakAra kaI puTa de kara khurAsAnI ajavAyana, kamala, pIpalAmUla, hara, bhasma kareM / mulaiThI, choTI ilAyacI, jIrA, bAyabiDaMga, seMdhA- yaha bhasma 5 tole, javAkhAra 5 tole aura namaka, tejapAta, nAgaramothA, sauMpha, nisota, zuddha haratAlakA cUrNa 5 tole le kara sabako ekatra ajamoda, methI, dAlacInI, choTI hara, baher3A, milA kara 3 dina kharala karake rakkheM / AmalA, belakI jar3akI chAla, kur3ekI jar3akI chAla, ___ mAtrA-6 rttii| atIsa, bir3a namaka, hIMga, nAgabhasma, sapheda puna- ise kAlI mirca ke cUrNa aura ghRtake sAtha navA, khasa, jAvatrI aura jAyaphala 1-1 bhAga | sevana karanese kuSTa naSTa hotA hai| tathA hroke sAtha milA kara takrameM pakAe huve (7065) vizvAdivaTI kucale sabake barAbara le kara sabake cUrNako ekatra | (vR. ni. ra. / atisArA. ; yo. ra. / atisArA.) milAveM aura phira usameM 1-1 bhAga kapUra aura vizvajIrakasindhutthahiGgujAtiphalAni ca / kastUrI milA kara kharala karake rakkheM / sAmrAsthi zaGkha khaNDaM ca danAmlena prapeSayet // mAtrA-1 maashaa| ISadaGgArakaida'STA vaTikA krsssmmitaa| . isake sevanase kapha vAyu aura Ama janita pakvApakvamatIsAraM sazUlaM grahaNIgadam // vikAra, prabala malAvarodha, AnAha, ugra ATopa, | cirotthamacirotthaM ca nAzayennAtrasaMzayaH // jvara, aruci, visUcikA, annadravAdi zUla, samasta sAMTha, jIrA, seMdhA namaka, hIMga, jAyaphala, udara roga, grahaNI, yakSmA aura atisArakA nAza AmakI guThalI aura zaMkha bhasma tathA mizrI samAna hotA hai| bhAga le kara sabako ekatra kharala karake khaTTI dahImeM For Private And Personal Use Only
Page #782
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturtho bhAgaH 779 ghoTeM aura phira thor3I dera aMgAroM para pakA kara / kara prathama pAre gandhakakI kajalI banAveM aura . 11-1 / tolekI guTikA banA leN| phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara inake sevanase paka aura apakka, zUla yukta / sabako acchI taraha evaM navIna aura purAnA atisAra tathA saMgrahaNI mAtrA-1 se 2 rattI taka / roga avazya naSTa ho jAtA hai| isake sevanase vAtarakta, jvara, kuSTa, svaca,kA ( vyavahArika mAtrA-3 mAze / ) khuradarApana, evaM usa vAtaraktakA ki jo ghuTanoM (7066) vizvazvaro rasaH (1) taka phaila gayA ho aura jisameM har3I nikala AI (bhai. ra. / vAtara. ; rasa. ci. ma. / sta. 2; | ho tathA agnimAMdya aura arucikA nAza hotA hai| rase. sA. saM. ; ra. caM. ; ra. rA. su. ; (7067) vizvezvaro rasaH (2) dhanva. / vAtaraktA.) (rase. sA. saM. / jvarA.) rasAdaza viSAtpaJca gandhakAdaza zodhitAt / / | mRtasUtArkatIkSNazca tAlaM gandhazca kaTphalam / tutthAdaza palAzasya bIjebhyaH paJca kArayet // kSudrAzvamAradhustUrakarahATakanIlitaH / meSazRGgI vacA zuNThA bhArgI pathyA ca bAlakam / dazakaM dazakaM kuryAcchoSayitvA jaTAtvacaH / / dhAnyakaM mardayettulyaM parpaTotthadravairdinam / dazakaM dazakaM dattvA kucilAdaza nUtanAt / marca mASa lihelaudaiH kaphapittamadAtyaye // bhallAtakAca dazakaM cUrNayitvA bhiSaktataH // raso vizvezvaro nAma prokto nAgArjunena ca / sudine ca baliM dattvA vaidyaH pUjAparAyaNaH / kAkamAcIrasaM cAnu saindhavena yutaM pibet / / raktikai kamitaM dadyAt sahate yadi vA dvayam // vAtaraktaM jvaraM kuSThaM kharasparzamasaukhyadam / / pArada bhasma, tAmra bhasma, tIkSNa loha bhasma, AjAnusphuTita hanti viSajaM vaasthiniHstm|| zuddha haratAla, zuddha gandhaka, kAyaphala, meDhAsiMgI, kuSThamaSTAdazavidhamagnimAnyamarocakam / baca, seAMTha, bharagI, hara, sugandhabAlA, aura dhaniyA vizvezvaro raso nAma vizvanAthena bhASitaH / / samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara eka dina pittapApar3eke rasa meM kharala kreN| zuddha pArada 10 bhAga, zuddha bachanAga 5 bhAga, zuddha gaMdhaka 10 bhAga, zuddha tRtiyA 10 mAtrA-1 maashaa| bhAga, DhAka (palAza ) ke bIja 5 bhAga, tathA | ise zahadake sAtha sevana karanese kapha pittaja kaTelI, kanera, dhatUrA, akarakarA aura nIla; inakI madAtyaya ( aura jvara) kA nAza hotA hai| jar3akI sUkhI huI chAla dasa dasa bhAga evaM zuddha anupAna---seMdhA namaka yukta makoya kA navIna kucalA aura bhilAvA 10-10 bhAga le ' kvAtha / For Private And Personal Use Only
Page #783
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 780 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi - (7068) vizvezvaro rasaH (3) zuddha pArada, khapariyA ( pAThAntarake anusAra (ra. kA. dhe. / jvarA.) hiMgula ) aura zuddha gaMdhaka samAna bhAga le kara tInoMko ekatra milA kara 3 dina azvattha (pIpala) rasagandhakakarpUratryUSaNaM TaGkaga viSam / kI chAlake rasameM kharala kareM aura phira pIpalAkapardikAbhasma samaM sarvamekatra kArayet // mUlake kvAtha, kaTelIke rasa, aura makoyake rasameM tulasIrasasaMyuktaM deyaM zItajvare ttH| ghoTa kara 2-2 rattI yA 3-3 rattIkI goliyAM dAhajvare saviSame sannipAte tathaiva ca // banA leN| ayaM vizvezvaro nAma sadyaH prtyykaarkH|| inheM godugdhake sAtha sevana karanese rAtri___ zuddha pArada, zudra gandhaka, kapUra, soMTha, mirca, pIpala, suhAgA, zuddha bachanAga aura kaur3I bhasma jvara naSTa hotA hai| samAna bhAga le kara sabako ekatra milA kara (pIpalAmUlake sthAnameM dhatUrekI jaDake rasakI kharala kreN| bhAvanA bhI pracalita hai|) _ise tulasI patrake rasake sAtha sevana karanese (7070) vizvezvaro rasaH (5) zIta jvara, dAha jvara, viSama jvara aura sannipAta ( bhai. ra. / hRdrogA.) kA nAza hotA hai / isakA prabhAva zIghrahI prakaTa ho jAtA hai / .. svarNAbhralauhavaGgAnAM rasagandhakayorapi / vaikAntasya ca saGgRhya bhaagaaNstolksmmitaan|| (mAtrA---4 rattI / ) pArthasya salile nAtha bhAvayitvA yathAvidhi / . (7069) vizvezvaro rasaH (4) / raktikaikapramANena vidadhyATikAstataH // ( bhai. ra. ; ra. caM. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. ayaM vizvezvaro nAma rasaH phuphphusajAn gadAn / su. / jvarA.) hRdrogAMzca jayet sarvAn saMzayo'tra na vidyte|| pAradaM rasakaM' gandhaM tulyAMzaM mrdyedrse| svarNa bhasma, abhraka bhasma, loha bhasma, vaGga azvatthaje vyahaM pazcAdrase kolakamUlaje / / | bhasma, zuddha pArada, zuddha gaMdhaka aura vaikrAnta bhasma nidigdhikA rase kAkamAcikAyA rase tathA / samAna bhAga le kara prathama pAre gaMdhakakI kanjalI dvigujhaM vA triguJja vA gokSIreNa pradApayet // banAveM aura phira usameM anya auSadhe milA kara rAtrijvaraM nihanyAzu nAmnA vizvezvaro rsH|| arjunakI chAlake rasameM kharala karake 1-1 rattIkI (kolakamUlaje ityatra kAnakamUlaje ityapi goliyAM banA leN| pAThaH pracarati) inake sevanase phuphphusa aura hRdaya sambandhI 1 daradamiti pAThAntaram / roga nissandeha naSTa ho jAte haiN| For Private And Personal Use Only
Page #784
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jvaram / rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH (7071) vizvoddIpakAbhram (7072) viSaguTikA (ra. rA. su. ; mai. ra. / agnimAMdyA.) (ga. ni. / guTikA. 4) abhra nirmalamAritaM pala mitaM cUrNIkRtaM yatnata- triphalA vyoSayaSTayAha viSaM tulyAni peSayet / zcavyaM citrakamindrasUrakanakaM mAlUrapatrAdakam / bhRGgAmbunA tu guTikAH kuryAccaNakasammitAH // ma ekaikAM vardhayettAvadaSTAvasmAnna vardhayet / . Astikena kRto yogo vijayedvAtajAn gadAn // caiSAM satvapalaivimarditamidaM karSa kSipet ttnggnnm||| . azIti vizati zleSmabhavAnsapta mahAkSayAn / gunAsammitametadeva valitaM tatpAribhadradravaM aSTAdazaiva kuSThAni sannamagniM ca dIpayet / / mandAgni cirajAtagulmanicayaM zUlAmlapittaM hara, baher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala, mulaiThI aura bachanAga; inakA cUrNa samAna bhAga le kara chadi duSTamasUrikAmalasarpha zvAsazca kAsaM tRSAM kAsa tRSA | sabako ekatra milA kara bhaMgareke rasameM ghoTa kara plIhAnaM yakRtaM kSayaM svarahatiM kuSThamahArocakam / caneke samAna goliyAM banA leN| dAhaM mohamazeSa doSajanitaM kRcchaM sudurnAmaka inameMse prathama dina eka golI khAveM aura cAmaM vAtavimizritaM nayana roga smunmuulyet|| phira pratidina 1-1 golI bar3hAte raheM / jaba 8 vizvodIpakanAma rogaharaNe proktaM purA zambhunA golI taka pahuMca jAeM to mAtrA na baDhAveM aura sarveSAM hitakAraka gadavatAM sarvAmayadhvaMsanam // nitya 8 golI hI sevana karate rheN| 5 tole abhraka bhasmako cavya, cItA, inake sevanase 80 prakArake vAtaja roga, indrajau, masUra, dhatUrA, belapatra, adraka, pIpalAmUla, / bIsa prakArake kaphaja roga, 7 prakArake kSaya, 18 sauMpha, kadamba aura AkakI jar3ake 5-5 tole prakArake kuSTha aura agnimAMdyakA nAza hotA hai| rasameM kharala kareM aura phira usameM 11 tolA suhAge (7073) viSamajvarAntakalauham (1) kI khIla milA kara 1-1 rattIko goliyAM ( bhai. ra. ; ra. rA. suM. ; dhanva. ; raseM. sA. banA leN| saM. / jvarA.) anupAna-nImakA rasa / pAradaM gandhakaM tulyaM mRtArddha jIrNatAmrakam / isake sevanase purAnI mandAgni, gulma, zUla, | tAmratulyaM mAkSikaJca lauhaM sarvasamaM nayet // amlapitta, jvara, chardi, duSTa masUrikA, alasaka, jayantyAH svarasenaiva kokilAkSarasena ca / zvAsa, khAMsI, tRSA, plIhA, yakRt , kSaya, svaranAza, | vAsakAparNarasaiH pazvA ca vimardayeta // kuSTha, aruci, dAha, moha, mUtrakRcch, arza, AmavAta | pRthakkalAyamAnA tu vaTikAM kArayeniSaka / aura netra rogoMkA nAza hotA hai| viSamajvarAntanAmAyaM viSamajvaranAzanaH / / For Private And Personal Use Only
Page #785
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - 782 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi vahidIptikaraM hRdyaH plIhagulmavinAzanaH / agnizca kurute dIptaM balavarNaprasAdanam / cakSuSyo bRMhaNo vRSyo zreSThaH sarvarujApahaH / / viSamajvarAntakaM nAmnA dhanvantariprakAzitam // _zuddha pArada aura gandhaka 2-2 bhAga, tAmra ___hiGgulottha pArada 2 tole aura zuddha gaMdhaka bhasma aura svarNa mAkSika bhasma 1-1 bhoga tathA 2 tole le kara kajalI banAveM aura phira rasa loha bhasma 6 bhAga le kara sabako ekatra milA kara kajjalI banAveM aura phira use jayantI, tAlamakhAne, parpaTIke samAna usakA pAka karake usameM AdhA bAse (aDUse) adaraka aura pAnake rasakI 5-5 tolA svarNa bhasma; 4-4 tole loha bhasma, tAmra bhAvanA de kara maTarake samAna goliyAM banA leN| bhasma aura abhraka bhasma; 1-1 tolA vaGga bhasma, yaha rasa viSama jvara nAzaka, agnidIpaka, geru aura pravAla (mUMgA) bhasma evaM AdhA AdhA hRdya, cakSuSya, bRMhaNa, vRSya, aura plIhA tathA gulma tolA motI bhasma, zaMkha bhasma aura zakti (sIpa) bhasma nAzaka hai| milA kara sabako ekatra kharala kareM aura pAnIse (7074) viSamajvarAntakalAham (2) ghoTa kara usakA golA banA kara use do zuktiyoM (puTa pakva ) meM banda karake sampuTa banAveM aura usa para kapara( bhai. re. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. su. / jvarA.) miTTI karake sukhA kara laghupuTameM svedita kreN| hiGgalasambhavaM mUtaM gandhakena sukajjalIm / ( agni bahuta manda honI cAhiye nahIM to auSadha nirvIrya ho jaaygii|) tadanantara usake svAMga parpaTIrasavatpAcya sUtAGghihemabhasmakam // lauhaM tAmramabhrakazca rasasya dviguNaM tathA / zItala hone para auSadhako nikAla kara pIsa kara vaGgakaM gairikazcaiva pravAlazca rasAIkam // surakSita rakkheM / muktAzaGkha zuktibhasma pradeyaM rasapAdikam / mAtrA-2 rttii| muktAgRhe ca saMsthApya puTapAkena sAdhayet // ___ anupAna-pIpala, hIMga aura seMdhAnamakakA bhakSayetyAtarutthAya dvigunaaphlmaantH| cUrNa / anupAnaM prayoktavyaM kaNAhiGgusasaindhavam // jvaramaSTavidhaM hanti vAtapittakaphodbhavam / - isake sevanase ATha prakArake jvara, plIhA, plIhAnaM yakRtaM gulmaM sAdhyAsAdhyamathApi vA // yakRta, gulma, santata, satatAdi viSamajvara, kAmalA, santataM satatAkhyazca viSamajvaranAzanam / pANDu, zotha, prameha, aruci, grahaNI, AmadoSa, kAmalAM pANDurogazca zothaM mehamarocakam // kAsa, zvAsa, mUtrakRcchU aura atisArakA nAza grahaNImAmadoSaJca kAsaM zvAsaM ca tatra tat / / hotA tathA agni dIpta evaM bala varNakI vRddhi mUtrakRcchAtisArazca nAzayedavikalpataH // . . . ! hotI hai| : For Private And Personal Use Only
Page #786
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 783 - - - (7075) viSamajvarAntakalauham (7076) viSamajvarAri rasaH (3) ( vRhad ) ( ra. kA. dhe. / jvarA.) ( rase. sA saM. / jvarA.) zuddhasUtaM tathA gandhaM tAnaM lauhaM manaHzilAm / samabhAgaM vimaryAtha bhAvayettulasIdalaiH // zuddhamUtaM tathA gandhaM kArayetkajjalI zubhAm / kAravallIbhRGgarAjadhUtanIraivimardayet / mRtamUtaM hematAraM lauhamabhrazca tAbhrakam // ajAmUtreNa dAtavyo vallo viSamazAntaye // tAlasatvaM vaGgabhasma mauktikaM sapravAlakam / viSamArIti nAmAyaM vissmaanmuulnkssmH|| suvarNamAkSikazcApi cUrNayitvA vibhAvayet // nirguNDI nAgavallI ca kAkamAcI sa prpttii| zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, tAmra bhasma, loha triphalA kAravellazca dazamUlI punarnavA // bhasma aura zuddha manasila samAna bhAga le kara guDUcI dRSakazcApi sbhRnggkeshraajkH|| sabako ekatra kharala karake kajjalI banAveM aura eteSAJca rasenaiva bhAvayetridinaM pRthk|| use tulasI patra, karele, bhaMgare aura dhatUreke rasakI guAmAnAM vaTIM kuryAcchAstravitkuzalo bhiSak / / pRthak pRthak eka eka bhAvanA de kara 3-3 rattIkI pippalI guDakenaiva lihecca vaTikA zubhAm // goliyAM banA leN| jvaramaSTavidhaM hanti sAdhyAsAdhyamathApi vaa| | ise bakarIke mUtrake sAtha sevana karanese abhighAtAbhicArotthaM jIrNajvaraM vizeSataH // viSamajvara naSTa hotA hai| zuddha pArada, zuddha gandhaka; pArada bhasma, svarNa (7077) viSamAraNam (1) bhasma, cAMdI bhasma, loha bhasma, abhraka bhasma, tAmra (ra. maM. ; rase. sA. saM. ; A. ve. pra.) bhasma, haratAla satva, vaMga bhasma, motI bhasma, pravAla samaTaGkaNa piSTaM tadviSaM mRtamucyate / / (mUMgA) bhasma aura svarNa mAkSika bhasma samAna bhAga yojayet sarva rogeSu na vikAraM karoti hi // le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura zuddha bachanAgameM samAna bhAga suhAgA milA phira usameM anya auSadhe milA kara saMbhAlu, pAna, | kara kharala kara lenese viSa mara jAtA hai aura hAni makoya, gopIcandana, triphalA, karelA, dazamUla, nahIM pahuMcAtA / punarnavA, giloya, bAsA, bhaMgarA aura kAlA bhaMgaza inake svarasa yA kAthakI pRthak pRthak 3-3 (7078) viSamAraNam (2) bhAvanA de kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| ( A. ve. pra. / a. 4 ; yo. ra. ; vR. yo. inheM pIpalake cUrNa aura gur3ake sAtha sevana t.| ta. 43) karanese sAdhAraNataH samasta prakArake jvaroMkA aura tulyena TaGkaNenaiva dviguNenoSaNena ca / vizeSataH viSama jvarakA nAza hotA hai / viSaM saMyojitaM zuddhaM mRtaM bhavati sarvathA // For Private And Personal Use Only
Page #787
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www. kobatirth.org Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 784 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi zuddha ghachanAgameM usake barAbara suhAgA aura pArada bhasma ( pAThAntarake anusAra vaMga 2 gunA kAlI mircakA cUrNa milA kara kharala kara | bhasma ), haldIkA cUrNa, suhAgekI khIla, kAlI lenese viSa mara jAtA hai| mircakA cUrNa aura tUtiyA samAna bhAga le kara viSamArI rasaH ( mahA ) sabako ekatra milA kara devadAlI ( biMDAla ) ke " mahA viSamArI rasaH " dekhiye / rasameM kharala karake sukhA kara surakSita rakkheM / (7079) viSayogaH maatraa-3|| maashe| (vR. yo. ta. / ta. 128) anupAna-manuSyakA mUtra / gomUtreNa viSaM ghRSTvA sazUle zravaNe kSipet / / ise pilAnese sthAvara aura jaGgama bhayaMkarase sadya eva sravaH zUla: kaNDUH pIDA ca shaamyti|| bhayaMkara viSa bhI naSTa ho jAtA hai| ____ zuddha bachanAgako gomUtrameM ghisa kara kAnameM DAlanese karNazUla, karNasrAva aura kAnakI khAjakA (7082) viSavajrapAto rasaH (2) zIghrahI nAza ho jAtA hai| (ra. caM. ; bhai. ra. ; dhanva. ; rase. sA. saM. / viSA.) (7080) viSarakSaNam nizAM saTaGko sajAtikoSaM ( A. ve. pra. / a. 4) tutthaM samAMzaM kuru devdaalyaaH| raktasarSapatailena lipte vAsasi dhArayet / rasena piSTavA viSavajrapAto viSaM zuddhaM prayatnena nAnyatra guNahAnitaH // raso bhavetsarvaviSApahantA // zuddha viSako sarasoMke tela meM bhIge huve kapar3e- | niSko'sya saJjIvayati prayukto meM rakhanese usake guNa sthira rahate haiN| (7081) viSavajUpAto rasaH (1) nRmUtrayogena ca kAladaSTam / (ra. kA. ghe. / viSA. ; vR. yo. t.| ta. 145) jaTAviSeNAkulitaM tathAnyaraso' nizA TaGkaNamUSaNAni viSaizca yaM hanti tathA''turaM ca // ___ tutthaM samAMzaM kuru devadAlyAH / haldI, suhAgekI khIla, jAvatrI aura tUtiyA rasena piSTo viSavajrapAto samAna bhAga le kara sabako ekatra kharala karake raso bhavetsarvaviSopahantA // devadAlI ( biMDAla ) ke rasameM ghoTa kara, sukhA kara niSko'sya saJjIvayati prayukto surakSita rakkheM / nRmUtrayuktena ca kAlajuSTam / maatraa--3|| mAze / jaTAviSeNAkulitaM tathAnyai anupAna-manuSyakA mUtra / duSTaiviSaizcUrNitamAturaM ca // ise pilAnese sthAvara aura jaGgama samasta 1. raGgamiti pAThAntaram / prakArake bhayaMkarase bhayaMkara viSa bhI naSTa ho jAte haiN| For Private And Personal Use Only
Page #788
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH rasaprakaraNam ] ( 7083) viSazodhanam (1) ( A. ve. pra. / a. 4 viSabhAgAMzcaNakavatsthUlAna kRtvA tu svedayet / godugdhe ghaTikAH paJca zuddhimAyAti tadviSam // na proktaM zodhanaM yasya viSasyopaviSasya vA / godugve svedanaM tasya kartavyaM zuddhikArakam // bachanAgake cane ke samAna choTe choTe Tukar3e karake unheM 5 ghar3I taka godugdha meM svedita kareM | isa prakAra vizuddha ho jAtA hai / jisa viSa yA upaviSakA zodhana granthoMmeM na likhA ho use godugdhameM svedita karalenA cAhiye / isase vaha zuddha ho jAtA hai / ( 7084) viSazodhanam (2) (rase.sA.saM.) athavA phale kvAthe viSaM zuddhayati pAcitam / dolAyAM triphalA kvAthe chAgIkSIre ca pAcitam // viSako dolAyantra vidhise triphalA ke kAtha aura bakarI ke dUdha meM pakAne se vaha zuddha ho jAtA hai / ( 7085) viSazodhanam (3) ( rase. sA. saM.) gomUtra pUrNapAtre ca dolAyantre viSaM pacet / dazatolakamAnena cAdau vaidyo divAnizam / / 10 tole bachanAgako (Tukar3e karake ) dolA yantra vidhise 24 ghaNTe gomUtra meM svedita karanese zuddha ho jAtA hai / Rela Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 785 (7086) viSazodhanam (4) ; : ( rase. sA. saM. : ra. meM; A. ve. pra. yo. ra : vR. yo ta / ta. 43 ) viSabhAgAMzcaNakavatsthUlAnkRtvA tu bhAjane / tatra gomUtrakaM dattvA pratyahaM nityanUtanam // zoSayettridinAduddhRdhRtvA tIvrAtape tataH / prayogeSu prayuJjIta bhAgamAnena tadvidham // nAgake cane ke samAna choTe choTe Tukar3e karake unheM ( kAMca, cInI yA miTTI ke pAtra meM ) gomUtra meM bhigo deM aura 3 dina taka pratidina mUtra badalate raheM / tadanantara use tez2a dhUpameM sukhA | isa prakAra vizuddha ho jAtA hai / (7087) viSAdiguTikA ( ra. ra. sa. / u. a. 19 ) vipalvarasavyopagandhakAnAM palaM palam / padvayaM harItakyAcitrakasya palatrayam // kauntI mustA catujatiM kaSIMzaM ca vicUrNitam / triguNaca guDaH kAryA vaTikA mApasammitA || bhakSayettAM jarAgrasto mahArogaizva pIDitaH // For Private And Personal Use Only zuddha bachanAga, tAmra bhasma, zuddha pArada, trikuTA, aura zuddha gaMdhaka 5-5 tole, harra 10 tole, cItAmUla 14 tole tathA reNukA, nAgaramothA, dAlacInI, tejapAta, nAgakesara evaM ilAyacI 1| - 1| tolA le kara prathama pAre gaMdhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara use sabase 3 gune gur3akI cAzanI meM milA kara 1-1 | mArokI goliyAM banA leN| I
Page #789
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi ye goliyAM vRddhoMke liye atyanta upayogI suhAgekI khIla, svarNa mAkSika, soMTha, zuddha haiM aura isa avasthAmeM hone vAle mahArogoMko pArada, zuddha gaMdhaka, zuddha bachanAga aura aphIma naSTa karatI haiN| 1-1 bhAga tathA zuddha hiMgula sabake barAbara viSUcikAvijayarasaH (7 bhAga) le kara prathama pAre gaMdhakakI kajjalI banAveM ( ra. caM. / ajIrNA.) aura phira usameM anya auSadhe milA kara jambIrI | nIbUke rasameM kharala karake sarase ke samAna goliyAM vidhvaMsa rasaH pra. saM. 7052 dekhiye / banA leN| (7088) visarpajit rasaH ( ra. ra. sa. / u. a. 20) inake sevanase viSUcikA aura tridoSaja tathA kaantgndhktiikssnnaabhrvisstaapysmnvitH| upadravayukta atisAra zIghrahI naSTa ho jAtA hai| vandhyAkarkoTakIkande pakyaH sUto visrpjit|| pathya ---dahI bhAta / kAnta loha bhasma, zuddha gaMdhaka, tIkSNa loha (7090) vIracaNDezvaro rasaH bhasma, abhraka bhasma, zuddha bachanAga, aura svarNa mAkSika bhasma samAna bhAga le kara :sabako ekatra (ra. rA. su. ; ra. ra. / kuSThA.) kharala karake bAMjhakakor3ekI jar3ameM bhara deM aura | zuddha mRtaM samaM gandhaM kAntabhasmaviSaM tathA / use zarAvasampuTa meM banda karake puTa pAka kreN| vAkucI triphalA cUrNa nimbavahiguDUcikA / / tadanantara usake svAMgazItala hone para nikAlakara | dinaM bhRGgidravaimadha vAkucyAzca kaSAyakaiH / ( kakor3ekI jar3a sameta ) pIsa leM / bhakSayellohapAtrasthaM kaTTaii jilakaH praNut / / isake sevanase visarpa naSTa hotA hai| vIracaNDezvaro nAmnA SaNmAsAt sarvakuSThajit // (mAtrA--1 rattI / ) __ zuddha pArada, zuddha gandhaka, kAnta loha bhasma, (7089) visUcIvidhvaMsarasaH | zuddha bachanAga evaM bAbacI, triphalA, nImakI chAla, ( bhai. ra. / agnimAMdyA.) cItAmUla aura giloyakA cUrNa samAna bhAga le kara TaGgaNaM mAkSikaM zuNThI pAradaM gandhakaM viSam / / prathama pAre gandhakako kajjalI banAveM aura phira garalaM samabhAgena sarveSAM hiGgalaM samama // usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milA kara 1-1 mardayejambIradrAvairvaTI kAryA prayatnataH / dina bhaMgare aura bAbacIke rasameM ghoTa kara surakSita zvetasarSapatulyA ca mRtasaMjIvanI tathA // rakkheM / visUcIM nAzayatyAzu dadhyannaM pathyamAcaret / / isake sevanase 6 mAsameM RSyajivaka kuSTha tridoSotyamatIsAraM sarvopadravasaMyutam // naSTa ho jAtA hai / For Private And Personal Use Only
Page #790
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam caturthoM bhAgaH (7091) vIrabhadrabhairavarasaH (3) AkakA dUdha, thUharakA dUdha, kamIlA, (ra. kA. dhe. / jvarA.) | bhilAvA, DhAkake bIja, pArijAta ( hArasiMgAra ), sUtaTakaNamAkallanavasAraM ca citrakam / / amalatAsake bIja, jamAlagoTA, alasI aura sahatvakkezarakaNAdIpyaM surapuSpaM harItakI // janeke bIja, tathA ajavAyana, bachanAga aura sapheda tricchampAkasehuNDajyotiSmatyarkadantijAH / mainaphalake bIja samAna bhAga le kara sabako bakarIke etanmUlarajaH sarva prati paJcavibhAgikam // dUdhakI bhAvanA de kara sukhAveM aura phira (pAtAla sarvacUrNasya tulyaM syAllohaM loho'ymiiritH| yantrase ) tela nikAla leM / uparokta auSadhako isa liGgIdravAruNIdantItumbIzampAkajaiH phalaiH // telakI bhAvanA de kara surakSita rakkheM / cUrNitaiH kvthitairlohcturthiishaavshessitaiH| ___isake sevanase jvara, zUla, aura gulmAdikA sarvamenaM cUrNalohaM tailenAnena bhAvayet / / nAza hotA hai| arka seddunnddkmpillbhllaatkplaashjaiH| (7092) vIrabhadrAkhyo rasaH pArijAtakazampAkajayapAlAtasIbhavaiH // phalaizca zigrujairdIpyaviSayuktaiH samaiH sraiH|| (vR. yo. ta. / ta. 59 ; yo. ta. / ta. 20, ajAkSIreNa saMsiktaiH zuSkaistailaM samuddharet // rase. ci. ma. / a. 9 ; ra. kA. dhe.) vIrabhadrezvaro nAma raso'yaM bhairvaahyH| tryUSaNaM pazcalavaNaM zatapuSpA dvijIrakam / sarvajvarAMchUlagulmodarAdInnAzayebhRzam || kSAratrayaM samAMzena cUrNameSAM palatrayam // (1) rasa sindUra, suhAgekI khIla, akarakarA, zuddhasUtaM mRtaM cAbhraM gandhakaM ca palaM palam / navasAdara, cItAmUla, dAlacInI, nAgakesara, pIpala, Adrekasya rasaiH khalve dinamekaM pimardayet // ajavAyana, lauMga, harra, nisota, amalatAsakA gUdA, vIrabhadro rasaH khyAto mAkaH sannipAtajit / seMDa (sehuMDa-thUhara ) kI jar3a, mAlakaMganI, AkakI citrakAkasindhatthamanupAnaM jalaiH saha / / jar3a, aura dantImUla; inakA cUrNa 5-5 bhAga pathyaM kSIrodanaM deyaM dvivAraM ca raso hitH| tathA lohabhasma sabake barAbara le kara sabako ekatra soMTha, mirca, pIpala, seMdhAnamaka, saMcala (kAlA kharala kreN| namaka), viDa namaka, sAmudra lavaNa, kAca lavaNa, (2) zivaliMgI, indrAyaNakI jar3a, dantImUla, soyA, kAlA aura sapheda jIrA, sajjIkhora, javAkar3avI tUMbI aura amalatAsakA gUdA samAna bhAga khAra aura suhAgA samAna bhAga le kara yathA vidhi le kara sabako ekatra milA kara bArIka kUTeM aura cUrNa banAveM / tadanantara yaha cUrNa 15 tole, zuddha ATha gune pAnImeM pakAyeM evaM cauthA bhAga zeSa rahane pArada 5 tole, zudra gaMdhaka 5 tole aura abhraka para chAna leM / tadanantara uparokta cUrNameM usake bhasma 5 tole le kara prathama pAre gaMdhakakI kajalI barAbara yaha kAtha milA kara kharala kreN| banA aura phira usa meM anya auSadhe milA kara 1 For Private And Personal Use Only
Page #791
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 788 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi dina adarakake rasameM ghoTa kara sukhA kara surakSita vidradhi jvaragaraM zirogadaM varakheM / netrarogamakhilaM halImakam / mAtrA-2 maashaa| hanti vRSyatamametadabhraka ( vyavahArika mAtrA-~-3 rttii|) vIrabhadramatibalyamuttamam // bhakSitaM vividhabhakSyamAgalaM isake sevanase sannipAta naSTa hotA hai| kASThasaGghamapi bhammatAM nayet / / anupAna----cItA, adaraka aura seMdhA samAna 2 // tole sahasrapuTI abhraka bhasmako 90 bhAga le kara cUrNa banArve / rasa khAneke pazcAt yaha dina cItake mbarasameM kharala kareM aura phira adacUrNa pAnIke sAtha pInA cAhiye / rakake rasameM ghoTa kara ( 1-1 rattIkI) goliyAM (maatraa-2.-2|| mAze / ) | banA leN| inamasa nitya prati 1 golI ponameM rakhakara (7093) vIrabhadrAbhrakaH / yA adarakake Tukar3e ke sAtha sevana karanese agnimAMdya(bha, ra. : ra. rA. muM / agnimAM.) kA nAza ho kara jaTharAgni zIghra hI atyanta tIvra abhraka puTasahasramAritaM ho jAtI hai| krpyugmmtinirmliikRtm| isake atirikta yaha rasa zvAsa, kAsa, vamana, vAsarANi navati vimarditaM zAtha, kAmalA, plIhA, gulma, udara roga, aruci, citrakasvarasasAdhusiktakam / / bhrama, raktapitta, yakRta , amlapitta, zUla, visUcikA, zRGgaverarasamarditA vaTI AmavAta, vAtarakta, dAha, zIta. nirbalatA, kRzatA, kAritA sakalaroganAzinI / vidradhi, jvara, garaviSa, ziroroga, samasta netraroga bhakSitA bhujagavallipatrakaiH aura halImakako bhI naSTa karatA hai| zRGgaverazakalena vA punaH // yaha atyanta vRSya aura balakAraka hai tathA vahimAnyamabhinAzya satvaraM gariSThase gariSTha padArthokI bhArI mAtrAko bhI zItrahI kArayeta prakharapAvakotkarama / pacA detA hai / zvAsakAsavamizothakAmalA (7094) vIravikramo rasaH plIhagulma jaTharArucibhramAna // (bR. yo. ta. / ta. 118) raktapittayakRdamlapittakaM pAradaM ca palAnyaSTau gandhakaM tAlakaM zilA / zUlakoSTha jagadAna vimUcikAm / tritayaM pAradaM sAmyaM marditaM mUkSmacUrNitam / / AmavAtavahuvAtazoNitaM kAcakUpyAM ca pUrNana vAlukA yantrapAcitam / dAhazItabala hAsakAryakam // tridinaM tamahorAtraM pAkazuddhaM vicakSaNaH // For Private And Personal Use Only
Page #792
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH svAGgazItalamAdAya ekavAraM supUjayet / guTikAstena kalkena kAryAH kolAsthi gunAmAtra prayoktavyaM zarkarAvyopajIrakam // maatRkaaH| lavaGgaM dhAnyakaM cA''rdra nirguNDI granthikaM vraa| yoginyA bahudhAtinAmayutayA trailokyavikhyAtathA patraM nAgavallI gur3acI mAkSika guDam // . tyaa|| anupAnaM sadA sevedviSamaM saannipaatikm| nirdiSTA hi vRkodarIti guTikA soSNAmbunA ratidopaM mahAzItaM vraNaM nAnAvidhaM haret // sevitaa| vIravikramanAmA'yaM kAzyapena hi bhApitaH // niHzeSAnila dopazoSanarujaH zleSmAmarogozuddha pArada 40 tole tathA zuddha gandhaka, dbhavam / / haratAla aura manasila milita 40 tola le kara mandAni grahaNIM caturvidhamahA'jINe ca tuNe sabako ekatra kharala karake AtazI zIzImeM bhara jayet // aura 3 dina bAlukA yantrameM pakAyeM evaM svAMga : zuddha pArada, zuddha gandhaka, tIkSNa loha bhasma, zItala hone para auSadhako nikAla kara surakSita abhraka bhasma, svarNa mAkSika bhasma, seThi, mice, rakha / pIpala, pIpalAmUla, cava, cItAmUla, sapheda aura mAtrA-1 rttii| kAlA jIrA, saMcala ( kAlA namaka ), saMdhA namaka, bAyabiDaMga; hara aura amlabeta samAna bhAga le kara anupAna-- khAMDa soMTha, mirca, pIpala, : / prathama pAre gaMdhakakI kajalI banAveM aura phira jIrA, lauMga, dhaniyA, adraka, saMbhAla, pApalAmUla, usameM anya oSadhiyoM kA cUrNa milA kara jambIrI triphalA, tejapAta, pAna, giloya aura gur3a samAna nIbUke rasameM ghoTa kara verakI guThalIke samAna bhAga la kara cUrNa banAveM / auSadha khAneke pazcAt / goliyAM banA leN| yaha cUrNa zahada meM milA kara cATanA caahiye| inheM uSNA jalake sAtha sevana karanese samasta isake sevanase viSama vara, sannipAta jvara, vAtaja roga, zopa, kapha roga, Amajanita vikAra, rati dopa, zIta aura braNAdi rogoMkA nAza agnimAMdya, grahaNI aura cAra prakArakA ajIrNa hotA hai| naSTa hotA hai| (7095) vRkodarI vaTI. (7096) vRddhacintAmaNI rasaH (ra. ra. sa. / u. a. 21 ; ra. caM. / vAtA.) (ra. rA. su. / vAtavyA. ) mRtagandhakatIkSNAbhaiH satApyaH smbhaagikaiH| zuddhaM mUtaM vipaM gandhaM daradaM TaGkaNaM zivA / rasAMzamaparaM saba paTkolaM jIrakadvayam / / yUpaNaM saindhavaM jAtIphalArkakarahATakam / / sauvarcalaM sasindhutthaM viDaGgaM ca hriitkii| pArasIkayavAnI ca jIrakaM cAjamodakam / amlavetasakaM sarvaM vIjapUrAmbumarditam // zRGgyazvagandhA zrIpuSpaM samabhAgaM vicUrNayet // For Private And Personal Use Only
Page #793
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 790 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi bhAvanA tritayaM dadyAddhRGgarAjarasena ca / vRddhatAlezvararasaH (2) nAgavallI rasenaiva tathAIkarasaividhA // (ra. ci. ma. / a. 9) tataH zuSkaM vidhAyAtha yathAroge prayojayet / pra. saM. 2656 "tAlakezvaro rasaH" sAmaM nirAmaM vijJAya dadyAdgunAcatuSTayam / / | dekhiye / / mahAvAte'patantre ca sarvagAtreSu zUnyatAm / (7097) vRddhadArAyalohaH sarvajvaraharaH zreSThaH sannipAtAMstrayodaza // ( rase. sA. saM. ; ra. ra. ; dhanva. ; ra. rA. su. / inti zItaM tathA svedaM zvAsaM ca prabalaM kphm| AmavAtA. ; rase. ci. ma. / a. 9) pralApaM cAtinidrAM ca romaharSAruciM tathA // | vRddhadAratrivadantI gajapippalI mAnakaiH / trikatrayasamAyuktairAmavAtAtmakantvayaH // zuddha pArada, zuddha gaMdhaka, zuddha bachanAga, zuddha sarvAneva gadAnhanti kezarI kariNo yathA // hiMgula, suhAgeko khIla, harrakA cUrNa, soMTha, mirca, pIpala, seMdhA namaka, jAyaphala, tAmra bhasma, svarNa vidhArAmUla, nisota, dantImUla, gajapIpala, mAnakanda, sAMTha, mirca, pIpala, hare, baher3A, AmalA, bhasma, khurAsAnI ajavAyana, jIrA, ajavAyana, | bAyabiDaMga, nAgaramothA aura cItA; inakA cUrNa kAkar3AsiMgI, asagandha aura lauMga; inakA rNa samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajalI 1-1 bhAga tathA lohabhasma sabake barAbara le kara banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa sabako ekatra kharala kreN| milA kara sabako bhaMgare, pAna aura adarakake rasakI isake sevanase AmavAta-janita samasta roga | naSTa hote haiN| 3-3 bhAvanA de kara sukhA kara surakSita rakkheM / ( mAtrA-3 rttii| ) mAtrA-4 rttii| _ (7098) vRddhanavarasAdiguTikA isake sevanase mahAvAta, apatantraka, zarIrakI ( yo. ci. ma. | a. 3) zUnyatA, samasta prakArake jcara, 13 prakArake sanni viDaoN triphalA vyoSa cAturjAtakacitrakam / pAta, zIta, sveda, zvAsa, prabala kapha, pralApa, svarNamAkSI tavAkSIraM jImUtaM vaMzalocanam / / ati nidrA, roma harSa aura aruci AdikA nAza hotA hai / pakvAyasaM pakvalohaM zarkarApi samanvitA / guTikA madhusaMyuktA prAtarekAM tu bhakSayet // vRddhatAlezvararasaH (1) pramehazophArucirAmavAtaM sakAmalaM pANDugadaM pra. saM. 2655 tAlakezvaro rasaH (16) sakuSTham / dekhiye| dantIkarikarNAgnimAnakairiti pAThAntaram / For Private And Personal Use Only
Page #794
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasaprakaraNam ] zvAsaM ca kAsaM ca nihanti gulmaM durnAmakaM nAzayate ca sadyaH // bAyabiDaMga, harra, baDher3A, AmalA, soMTha, mirca, pIpala, dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, cItA, svarNamAkSika bhasma, tabAkhIra, nAgaramothA, baMsalocana, tIkSNa loha bhasma, sapta dhAtu bhasma, ( svarNa bhasma, tAmra bhasma, pittala bhasma, cAMdI bhasma, sIsA bhasma, baMga bhasma, jasta bhasma ) aura khAMDa samAna bhAga le kara saba ke zahada meM milA kara ( 4-4 rattIkI ) banA leN| cUrNako goliyAM (7099) bRddhanavAyasacUrNam (ra. rA. su. / pANDu . ) karane se inheM nitya prati prAtaH kAla sevana prameha, zotha, aruci, AmavAta, kAmalA, kuSTha, zvAsa, kAsa, gulma aura arzakA nAza hotA hai| pANDu, mAkSIkaM triphalA trikaM www.kobatirth.org jantughnaM magadhAjaTA turthI bhAgaH trikaTukaM mustA caturjAtakam / zani yAni vahni lohAdarddhapalaM sitA dvipalikAM kintu sarvArddhataH // cUrNa sUkSmatama vidhAya kSaudreNAnilajAn ruja zUlazlIpadavidradhi ise mathita ( kapar3e se chane huve nirjala vahI ) yA zahada ke sAtha sevana karanese samasta vAtaja roga, zvAsa, praseka, zUla, zlIpada, vidradhi, udara roga, Ama, arza, agnimAMdya, AmavAta, pANDu, kAsa, kSaya suratarudrAkSA nize dve zaTI | aura pramehakA nAza hotA hai / ( mAtrA - 6 rattI / ) badarAjAjIdvayAmbhoruhaiH / hanyAdAmasamIrapANDu stu sakalAH zvAsaprasekAmayAn // zca jaTharAmarzA simandAgnitAM / nicayaM kAsaM kSayaM mehajit // mamRtaM zrIbhojabheDovadat // svarNa mAkSika bhasma, harra, baher3A, AmalA, gokharu, soMTha, mirca, pIpala, nAgaramothA, dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, nAgakesara, bAyabiDaMga, pIpalAmUla, devadAru, munakkA, haldI, dArUhaldI aura kacUra, inakA carNa 11 - 11 tolA, ajavAyana, cItA, bera, sapheda aura kAlA jIrA tathA kamalakA etadvRddhanavAyasAkhya Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pra. saM. mathitenAloDaca vA prAzyate / dekhiye / 791 rNa aura loha bhasma 2 // - 2 // tole evaM mizrI . 0 tole aura maNDUra bhasma sabase AdhI le kara yathA vidhi cUrNa banAveM / For Private And Personal Use Only vRddhapuSpadhanvArasaH ( yo. ra. ) 4426 16 puSpadhanvA rasaH 19
Page #795
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi vRddha vidyAdharAbhrakam eka tAM vaTikAM yastu nirgiled vAriNA saha (ra. rA. su.) antravRddhirasAdhyA'pi tasya nazyati satvaram // pra. saM. 7047 dekhiye zuddha pArada, zuddha gandhaka, loha bhasma, vaMga (7100) vRddhinAzanarasaH bhasma, tAmra bhasma, kAMsI bhasma, zuddha haratAla, ( ra. caM. / antravRddhi.) zuddha tUtiyA, zaMkha bhasma, kaur3I bhasma, seAMTha, mirca, pIpala, hara, baher3A, AmalA, cavya, bAyabiDaMga, rasagandhau samau tAbhyAM dviguNaM hemamAkSikama / vidhArA mUla, kacUra, pIpalAmUla. pAThA, hapuSA, pathyArasena tridinaM rubutailena vAsaram // baca, ilAyacIke bIja, devadAru, seMdhAnamaka, kAlA marditaM siddhimAyAti rasendro vRddhinAzanaH / / namaka (saMcala), viDa lavaNa, sAmudra lapaNa aura ___ zuddha pArada aura gandhaka 1-1 bhAga aura | kAca lavaNa samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakasvarNa mAkSika bhasma 4 bhAga, le kara sabako ekatra kI kajalI banA aura phira meM anya oSakharala karake kajjalI banAveM aura phira use 3 dina dhiyoMkA varNa milA kAke kA ghoTa kara hareke kvAthameM tathA 1 dina aNDIke telameM kharala | - mAzekI goliyAM banA leN| karake surakSita rakkheM / ( vyavahArika mAtrA--3-4 rattI / ) ( mAtrA-2 ratI) inheM pAnIke sAtha sevana karanese asAdhya isake sevanase vRddhi roga ( antra vRddhi ) kA antravRddhi bhI zIbahI naSTa ho jAtI hai / nAza hotA hai| (7102) vRhaccandrAmRtarama: ___ (7101) vRddhivAdhikAvaTikA ( rase. sA. saM. ; ra. rA. su. : dhanva. : bhai. ( bhai. ra. / vRddha ya. : vai. ra. / aNDavRdi. : _ bhA. pra.) r| gajaya.) zuddhastaM tathA gandhaM mRtAnyetAni yojayet / rasagandhakayodyaM karSamekaM suzodhitam / lauhaM vaGgaM tathA tAnaM kAMsyazcAtha vizodhitam // abhraM nizcandrakaM dadyAtpalArddhazca vicakSaNaH // tAlakaM tutthakaJcApi tathA zaGkhavarATakam / / kapUraM zANakaM dadyAtsvarNa tolakasammitam / trikaTu triphalA cavyaM viDaGgaM dRddhadArakam // tAmrazca tolakaM dadyAdvizuddhaM mAritaM bhiSaka // kacUraM mAgadhImUlaM pAThAM sahavuSAM vacAm / lauhaM kapa kSipettatra vRddhadArakajIrakam / elAvIja devakASThaM tathA lavaNapaJcakam // vidArI zatamUlI ca kSurakaJca balA tathA / etAni samabhAgAni cUrNayedatha kArayet / / markaTayatibalA caiva jAtIkoSaphale tathA / kapAyeNa harItakyA vaTikAM TaGkasammitAm // lavaGga vijayAbIjaM zvetasvarjarasantathA // For Private And Personal Use Only
Page #796
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 793 rasaprakaraNam ] - caturthoM bhAgaH zANabhAgaM samAdAya caikIkRtya prvtH| | bhAgI vAsA ca nirguNDI nAgavallI jyntikaa| madhunA maIye tAvadyAvadekatvAgatam // kAra vellaM paTolazca zakrAzanaM punarnavA // caturguJjAmamANena vaTikAM kuru yatrataH / / Ardrakazca tato dadyAtmatyekaM vArasaptakam / / bhakSayeTikAmekAM pippalImadhunA saha // cintAmaNiraso nAma sarvajvaravinAzanaH / / - zuddha pArada aura gandhaka 11-1 // tolA, ka 11-1 // tolA. vAtikaM paittikaJcaiva zlaiSmikaM sAnnipAtikam / abhraka bhasma 2 // tole, kapUra 3 // moze, svarNa dvandvajaM viSamAkhyazca dhAtusthazca jvaraMjayet // bhasma 7 // mAze, tAmra bhasma 7 // mAze, loha bhasma | kAsaM zvAsa tathA zothaM pANDurogaM halImakam / 1 / tolA tathA vidhArAmUla, jIrA, vidArIkanda, | plIhAnamagramAMsazca yakRtazca vinAzayet // zatAvara, tAlamakhAnA, kharaiTo, kauMca ke bIja, kaMghI, zuddha pArada, zuddha gandhaka, loha bhasma, tAmra jAyaphala, jAvatrI, lauMga, bhAMgake bIja aura sapheda bhasma, cAMdI bhasma, varNa bhasma, zuddha haratAla, rAla; inakA cUrNa 3 // -3 // mAze le kara prathama khapariyA, kAMsI bhasma, baMga bhasma, pravAla (muMgA) pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM bhasma, motI bhasma, svarNamAkSika bhasma, zuddha anya oSadhiyAM milA kara zahadake sAtha acchI | kasIsa, zudra manasila, suhAge kI khIla aura kapUra taraha kharala karake 4-4 rattIkI goliyAM samAna bhAga le kara prathama pAre gaMdhakakI kajjalI banA leN| banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara inameMse prati dina 1-1 golI pIpalake bharaMgI, bAsA (aDUsA), saMbhAlu, pAna, jayantI, cUrNa aura zahada ke sAtha sevana karanese kSayakA nAza karelA, paTola ( paravala ), bhAMga, punarnayA (bisahotA hai| khaparA ) Ara adarakake rasakI pRthak pRthak sAta vRhaccandrodayamakaradhvajaH sAta bhAvanA de kara (2-2 rattIkI ) goliyAM ( pUrNacandrodayo rasaH ) banA leN| pra. saM. 1908 candrodayo rasaH (5) ___ inake sevanase vAtaja, pitaja, kaphaja, saagnidekhiye| pAtika, dvandvaja, viSama aura dhAtugata Adi hara (7103) vRhaccintAmaNirasaH prakArake jvara tathA kAsa, zvAsa, zotha, pANDu, halImaka, plIhA, agramAMsa aura yakRt rogoMkA ( rase. sA. saM. / jvarA.) nAza hotA hai| rasagandhakalohAni tAmra tAraM hiraNyakam / haritAlaM khaparazca kAMsyaM vaGgazca vidrumam // vRhaccUDAmaNirasaH muktAmAkSikakAzIzaM zilA TaGkaNakaM samam / pra. saM. 1940 cUDAmaNi rasaH ( vRhata ) karizca samaM dattvA bhAvanA saptasaptakam // / dekhiye| 100 For Private And Personal Use Only
Page #797
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 794 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi (7104) vRhajjIrakAdimodakaH jIrA, kAlA jIrA, kUTha, soMTha, pIpala, kAlI ( bhai. ra. / grahaNI.) | mirca, harra, baher3A, AmalA, dAlacInI, tejapAta, jIrakaM kRSNajIrazca kuSThaM zuNThI ca pipplii| ilAyacI, nAgakesara, baMsalocana, lauMga, charIlA, maricaM triphalA tvak ca patramelA ca kezaram / / sapheda candana, kAkolI, kSIrakAkolI, jAvitrI, zuMbhA lavaGgaM zaileyaM candanaM zvetacandanam / / jAyaphala, mulaiThI, sauMpha, jaTAmAMsI, nAgaramothA, kAkolI kSIrakAkolI jAtIkoSaphale tathA / saJcala namaka, kacUra, dhaniyA, devatAr3a (devadAlI) yaSTI madhUrikA mAMsI mustaM saJcalakaM shttii| murAmAMsI, munakkA, nakhI, soyA, padmAka, methI, dhanyAkaM devatADazca murA drAkSA nakhI tathA // devadAru, sugandhabAlo, nAlukA, seMdhA namaka, gajazatapuSpA padmakazca methI ca suradAru ca / / pIpala, kapUra, reNukA aura kundakhoTI (zallakI sajalaM nAlukA caiva saindhavaM gajapippalI // vRkSakA niryAsa ); inakA cUrNa 1-1 bhAga evaM kapUraM vanitAcaiva kundarakhoTI samAMzikam / abhraka bhasma, vaMga bhasma aura loha bhasma 2-2 abhravaGgakalauhAnAM dvibhAgaM tatra dApayet / / bhAga tathA ina sabake barAbara bhune huve jIrekA cUrNa etAni samabhAgAni zlakSNacUrNAni kArayet / le kara sabako ekatra milAveM aura isa samasta sarvacUrNasamaM deyaM bhRSTajIrasya cUrNakam // cUrNako isase do gunI khAMDakI cAzanImeM milA sitA dviguNitA deyA modakaM parikalpayet / kara usameM thor3A thor3A ghI aura zahada milAveM ghRtena madhunA mizraM modakazca bhiSagvaraH // | tathA modaka banA kara surakSita rakkheM / bhakSayetpAtarutthAya yathAdoSabalAbalam / / inheM prAtaHkAla mizrIyukta godugdhake sAtha gavyaM sazarkarazcaiva anupAnaM prayojayet // sevana karanese samasta vAtaja aura pittaja roga, azItiM vAtajAn rogAMzcatvAriMzacca paittikAna nAnA varNavAlA atisAra, vizeSataH AmAtisAra, sAstAnAzayatyAzu vRkSamindrAzaniryathA // ATha prakArakA zUla, purAnI arza, satata jIrNanAnAvarNamatIsAraM vizeSAdAmasambhavam / / jvara, viSama jvara, 3 sUtikA roga, pradara aura hara zUlamaSTavidhaM hanti aroga cirodbhavam // prakArakI dAhako zIghrahI nAza ho jAtA hai jIrNajvarazca satataM viSamajvarameva ca / tathA durbala aura santAna hIna striyoMko putraprApti strINAzcaivAnapatyAnAM durbalAnAzca dehinAm // hotI hai| puSpakava putrakRccaiva balavarNakaraM param / __(7105) vRhajjvaracUr3AmaNirasaH mRtikArogamatyugraM nAzayenAtra saMzayaH // (rase. sA. saM. / jvarA.) pradaraM nAzayatyAzu suurystmmivoditH| muvarNasindaraM svarNa lohaM tAraM mRgAGkajam / dAhaM sarvAGgikaJcaiva vAtapittotthitazca yat / / jAtIphalaM jAtikoSaM lavaGgazca trikaNTakam // ayaM sarvagadocchedI jIrakAyo hi modakaH // karpUraM gagazcaiva cocaM musali tAlakam / For Private And Personal Use Only
Page #798
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] caturthoM bhAgaH 795 pratyekaM karSamAnantu turaGgazca dvikArSikam // varAGgavalkalaJcaiva pippalImUlameva ca / vidrumaM bhasmasUtazca mauktikaM mAkSikaM tathA / | saindhavazca viDacava guDUcIcUrNameva ca // rAjapaTTa zikhigrIvaM sarva saJcUrNya yatnataH // kaNTakArI rasonaJca dhAnyakaM jIrakadayam / khalle tu cUrNamAdAya bhaavyetprikiirtitH|| candanaM devakASThazca dArvIndrayavameva ca // nirguNDI phaJjikA vAsA ravimUlaM trikaNTakaiH // kirAtatiktakaM vAlaM tolakaJca samAhareta / mvaramaSTavidhaM hanti sAdhyAsAdhyamathApi vA // | dvitolaM maricaM deyaM bhAvayedAIkai rasaiH // ___svarNa sindUra, svarNa bhasma, loha bhasma, cAMdI | mASA bhakSayetpAtamadhunA madhurIkRtama / bhasma, kastUrI, jAyaphala, jAvatrI, lauMga, gokharu, jvaraM nAnAvidhaM hanti zukrasthaM cirakAlajam / kapUra, abhraka bhasma, dAla cInI, mUsalI aura zuddha sAdhyAsAdhyavicArotra naiva kAryo bhissgvraiH|| haratAla 12-1 / tolA tathA zuddha gandhaka, pravAla | | antardhAtugataJcaiva nAzayennAtra saMzayaH / bhasma, pArada bhasma, motI bhasma, svarNa mAkSika bhasma, | bhUtotthaM zramajaJcApi sannipAtajvarantathA // rAjapaTTa (cumbaka) bhasma evaM zuddha tUtiyA 2 // -2 // | asAdhyaJca jvaraM hanti yathA sUryodayastamaH tole le kara sabako ekatra kharala karake saMbhAlU, | garuDaJca samAlokya yathA sarpaH palAyate / bharaMgI, aso, okakI jar3a, aura gokharuke | tathaivAsya prasAdena jvaraH zIghraM palAyate / rasakI 1-1 bhAvanA de kara ( 2-2 rattIkI) baladaM puSTidaJcaiva mandAgninAzanaM param // goliyAM banA leN| vIryastambhakarazcaiva kAmalApANDuroganut / ___ inake sevanase samasta prakArake jvara naSTa ho sadA tu ramate nArI na vIrya kSayatAM vrajet / / jAte haiN| pramehaM vividhaJcaiva vividhAM grahaNIM tathA / vRhajjvarAnuzarasaH anupAnavizeSeNa sarvavyAdhi vinAzayet // zuddha pArada, zuddha gandhaka, jAvitrI aura jAya(ra. rA. su. / jvarA.) phala 1.--1 tolA; svarNa bhasma 3 mAze; loha pra. saM. 5542 mahA jvarAGkuzaH (2) bhasma aura cAMdI bhasma 6-6 mAze evaM abhraka dekhiye / bhasma, zuddha zilAjIta, bhaMgarA, nAgaramothA, kAlA (7106) vRhajjvarAntako rasaH bhaMgarA, apAmArga ( ciraciTA ) lauMga, harra, baher3A, ( rase. sA. saM. / jvarA.) AmalA, dAlacInI, pIpalAmUla, seMdhA namaka, biDa rasaM gandhaM tolakaM ca jAtIkoSaphale tathA / namaka, giloya, kaTelI, lhasana, dhaniyA, sapheda hemabhasma tu pAdaika tolArddha rUpyalauhakam // jIrA, kAlA jIrA, lAla candana, devadAru, dAru abhraM zilAjatu caiva bhRGgarAjaM ca mustakam / / haldI, indrajau, cirAyatA aura sugandhabAlA 1-1 kezarAjamapAmArga lavaGgaM ca phalatrikam // .. tolA tathA kAlI mirca 2 tole le kara prathama pAre For Private And Personal Use Only
Page #799
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi gaM pakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya zuddha pArada, zuddha gandhaka, kAlI mircakA bhoSadhiyoMko cUrNa milA kara sabako ekatra kharala cUrNa, suhAgekI khIla, dhatUreke bIjoMkA cUrNa aura karake adarakake rasakI bhAvanA deN| abhraka bhasma samAna bhAga le kara prathama pAre mAtrA-AdhA maashaa| gandhakakI kajalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara sabako bharaMgIke kAthameM isameM itanA zahada milA kara khAnA cAhiye ki jisase auSadha mIThI mAlUma hone lge| | AdhA dina kharala karake 2-2 rattIkI goliyAM banA leN| isake sevanase purAne zukra dhAtugata jvara, yaha rasa ugra pittAtisArako naSTa karatA hai| bhUtottha jvara, zrama janita vara, sannipAta jvara aura / anya sabhI prakArake jvaroMkA nAza ho jAtA hai| (108) vRhatkastUrIbhairavo rasaH (1) isakI upasthitimeM jvarake sAdhyAsAdhyakA vicAra ( bhai. ra. ; ra. caM. ; ra. rA. su. ; rase. sA. karanA bhI vyartha hai / jisa prakAra sUryodayake hote saM. / jvarA.) hI andhakAra aura garur3ake darzanamAtrase sarpa palA | mRgamadazazisUryadhAtakIzUkazimbI .. yana kara jAtA hai isI prakAra jvara mAtra ise dekhate rajatakanakamuktA vidrumaM lohpaatthaa| . hI apanA rAstA nApatA hai| krimiripudhanavizvA vAritAlAbhradhAgyo isake atirikta yaha rasa balakAraka, pauSTika, ravidalarasapiSTaM kastUrIbhairavo'yam // agnimAMdya nAzaka, vIrya stambhaka aura kAmalA tathA kastUrIbhairavaH khyAtaH sarvajvaravinAzanaH / pANDu nAzaka hai / yaha prameha aura saMgrahaNIko bhI __ Ardrakasya rasaiH peyo viSamajvaranAzanaH // naSTa karatA hai tathA vividha anupAnoMke sAtha aneka dvandva bhautikAn vApi jvarAn kAmAdi rogoMmeM prayukta ho sakatA hai| sambhavAn / isako sevana karane vAlA puruSa adhika strI abhicArakRtAMzcaiva tathA zukrakRtAn punaH / / prasaMga kare to bhI vIryakSaya nahIM hotA / (1) nihanyAdbhakSaNAdeva ddaakinyaadiyutaaNstthaa| bilvacUrNajIrakAbhyAM madhunA saha pAnataH // (7107) vRhatkanakasundaro rasaH AmAtIsAraM grahaNIM jvarAtIsArameva ca / ( rase. sA. saM. ; bhai. ra. / atIsArA.) / agnidIptikaraH zAntaH kAsaroganikRntanaH // zuddhamRtaM gandhaM marica TaGgaNaM tathA / kSapayed bhakSaNAdeva meharoga halImakam / svarNavIja samaM marya bhArgI drAdinAIkam // jIrNajvaraM nUtanaM vA dvikAlInAJca santatam // mRtatulyaM mRtazcAbhaM rasaH knksundrH| prakSiptaM bhautikaM vApi hanti sarvAn vizeSataH / asya guJjAdvayaM hanti pittAtIsAramugrakam // aikAhikaM dvayAhikaM vA vyAhikaM cturaahikm|| For Private And Personal Use Only
Page #800
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ]] caturthoM bhAgaH 797 pAzcAhikaM SaSThasasthaM pAkSika mAsikaM tthaa| vaha ra. rA. su. kA pATha hai aura usameM sarvAn jvarAnihantyAzu bhkssnnaadaakdrauH|| kastUrIkA abhAva hai tathA usake sthAna para haratAla ___kastUrI, kapUra, tAmra bhasma, dhAyake phUloMkA | likhI hai parantu yaha bhUla pratIta hotI hai vAstavameM cUrNa, kauMcake bIjAMkA cUrNa, cAMdI bhasma, svarNa isameM haratAlakI jagaha kastUrI hI honI cAhiye / bhasma, motI bhasma, pravAla (mUMgA) bhasma, lohabhasma, (7109) vRhatkAJcanAbhrarasaH pAThA, bAyabiDaMga, nAgaramothA, sAMTha aura / (bhai. ra. ; rase. sA. saM. ; ra. rA. su. ; sugandhabAlA; inakA cUrNa evaM zuddha haratAla, abhraka ___ dhanva. ; ra. ra. / rAjayakSmA. ) bhasma aura AmalekA cUrNa samAna bhAga le kara | kAJcanaM rasasindaraM mauktikaM lauhamanakam / sabako ekatra milA kara Akake pattoMke rasameM kharala vidrama matavaikrAntaM tAraM tAmraJca vanakama // karake (2-2 rattI) kI goliyAM banA leN| kastUrikA lavAJca jAtIkoSailavAlukam / anupAna-adarakakA rasa / pratyekaM vindumAtrazca sarva madha prayatnataH // isake sevanase dvandvaja jvara, viSama jvara, bhUta kanyAnIreNa samma kezarAjarasena ca / jvara, kAma jvara, abhicAra janita jvara, zukra doSa ajAkSIreNa sambhAvyaM pratyeka divasatrayam // sambandhI jvara ityAdi samasta prakArake jvara naSTa | caturguJjApramANena vaTikAM kArayedbhiSak / hote haiN| anupAnaM prayoktavyaM yathA dossaanusaartH|| ise belagirI aura jIrake carNa tathA zahadake kSayaM hanti tathA kAsa yakSmANaM zvAsameva ca / sAtha denese AmAtisAra, saMgrahaNI aura jvarAtisAra- pramehAnaviMzatizcaiva doSatrayasamudbhavAn // kA nAza hotA hai| sarvarogaM nihantyAMzu bhAskarastimiraM ythaa| isake atirikta yaha rasa agniko dIpta karatA svarNa bhasma, rasa sindUra, motI bhasma, loha hai tathA kAsa, prameha, halImaka, navIna aura jIrNa bhasma, abhraka bhasma, pravAla (mUMgA) bhasma, vaikrAnta jvara, nitya do bAra Ane vAle jvara, santata jvara, bhasma, cAMdI bhasma, tAmra bhasma, baMga bhasma, kastUrI, ekAhika, tijArI aura cAturthika jvara tathA pAMcaveM lauMga, jAvatrI, aura elavAluka samAna bhAga le kara chaThe, 15 veM dina yA mahanA mahInA bhara bAda sabako ekatra milA kara ghRtakumArI aura kAle Ane vAle jvarako bhI naSTa karatA hai / bhaMgareke rasa tathA bakarIke dUdhameM 3.-3 dina kharala karake 4-4 rattIkI goliyAM banAveM / / bRhatkastUrIbhairavo rasaH (2) (vyavahArika mAtrA-2 rttii|) ( madhyama kastUrI bhairavaH ) inheM doSocita anupAnake sAtha sevana karane( rase. sA. saM. / jvarA.) se kSaya, kAsa, yazmA, zvAsa aura 20 prakArake pra, saM. 5506 dekhiye| | pramehoMkA nAza hotA hai| For Private And Personal Use Only
Page #801
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 798 (7110) bRhatkAmezvaramodakaH ( dhanva. / vAjI ; ra. ra. | vAjI. ) nizcandrikAbhraM palamAtrabhAgaM lohasya vaGgasya tadarddhabhAgam / jAtIphalaM koSaphalaM ca jIrA bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH vAnikA cAtha palamamANam || af dvibhAgaM trisugandhi kuSThaM mAMsI murA kundaru devadAru / cAmpeyasindhudbhava vAlacavyaM saubhAgyayaSTimadhugranthiparNam // tAlIzakarpUralavaGgakAntA aratlikA yugma kaTukaM ca / zaileyapadmaM saralaM sapuSpaM TatararaatjadhAnyam // zRGgI zatAhA triphalAtha methI zyAmAyaM kRSNatilaM kazeru / www.kobatirth.org zakrAzanaM tatsadRzaM vibhAgaM sitA ca zubhrA dviguNA vidheyA // tatpAkavettA vidhivadidhAnaM labdhvAdhivAsaM nayanAgareNa / madhvAjyamizraM vaTakapramANaM khAdennaraH kauNDakamaGgalena // sarvAnAM zamanaM vidheyaM vizeSataH saGgrahakoSThadoSam // nizcandra, abhraka bhasma 5 tole, loha aura baMga bhasma 2 // - 2 // tole tathA jAyaphala, kaMkola, jIrA aura ajavAyana 5-5 tole, evaM dAlacInI, tejapAta, ilAyacI, kUTha, jaTAmAMsI, murAmAMsI, Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ vakArAdi kunduru, devadAru, nAgakesara, seMdhAnamaka, sugandha bAlA, cava, suhAgekI khIla, mulaiThI, gaThIvana, tAlIsapatra, kapUra, lauMga, reNukA, kAkolI, kSIra kAkolI, soMTha, mirca, pIpala, charIlA, kamala, dhUpasarala, supArI, gajapIpala, indrajau, dhaniyA, kAkar3AsiMgI, soyA, harra, baher3A, AmalA, methI, sapheda sArivA, kAlI sArivA, kAle tila aura kaseru; inakA cUrNa 2 // -2 // tole aura bhAMgakA cUrNa sabake barAbara evaM ina sampUrNa oSadhiyAMse 2 gunI khAMDa lekara yathA vidhi cAzanI banA kara usameM sampUrNa oSadhiyoMkA cUrNa milA kara anta meM thor3A thor3A ghI aura zahada DAla kara (6 - 6 mAzeke) modaka banA leM / ye modaka saMgrahaNI aura udara vikAroM meM vizeSa upayogI haiM / vRhatkravyAdarasaH ( yo. ra. ra. rA. su. / ajIrNA ; vR. yo. ta / ta. 71 ) pra. saM. 1052 kravyAda rasaH dekhiye / kaI granthoM meM viDa lavaNake sthAna para kAlA namaka likhA hai / (7111) vRhatkSaya kezarIrasaH ( bhai. ra. / rAjaya . ) mRtamabhraM mRtaM sUtaM mRtaM lauhaJca tAmrakam / mRtaM nAgazca kAMsyazca maNDUraM vimalaM tathA // vaGgaM kharparakaM tAlaM zaGkhaTaGgaNamAkSikam / vaikrAntaM kAntalauhazca svarNa vidrumamauktikam // For Private And Personal Use Only
Page #802
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasamakaraNam ] caturthoM bhAgaH 719 varATaM maNirAgazca rAjapaTTazca gandhakam / / mandAgni para rakkheM tathA bijau rekA rasa DAla kara sarvamekA saJcUrNya khalamadhye vinikSipet // ghoTeM / jaba rasa sUkha jAya to kramazaH triphalA mardayettvagnibhAnubhyAM prapuTetridinaM lghu| kAtha, cIteke kAtha, amlavetake kAtha, bhaMgareke rasa, bhAvayetpuTayedebhirvA strIMzca pRthaka pRthak // kanerake kAtha aura adarakake rasakI pRthaka pRthaka mAtuluGgavarAvahisvamlavetasamAva- . 1-1 bhAvanA isI prakAra ( mandAgni para pakAte hayamArAIkarasaiH pAcito laghuvahninA // vAtapittakaphotklezAn jvarAn smmrditaanpi| isake sevanase vAtaja, pittaja aura kaphaja sannipAtaM nihantyAzu sarvAGgaikAGgamArutAn // | jvara, sannipAta, sarvAGga vAyu, ekAGga vAta, 11 sevitazca sitAyukto mAgadhI rajasA punH| prakArakA kSaya, zoSa, pANDu, kRmi, kAsa, zvAsa, madhukAkasaMyuktastavyAdhiharaNauSadhaiH // prameha, meda, udaravRddhi, azmarI, zarkarA, zUla, sevito hanti rogAn hi vyaadhivaarnnkeshrii| plIhA, gulma aura halImakakA nAza hotA hai| yaha kSayamekAdazavidhaM zoSaM pANDu kRmi jayet // balya, vRSya, medhya aura rasAyana hai| kAsaM paJcavidhaM zvAsa mehamedomahodaram / anupAna-mizrI, pIpalakA cUrNa, zahada azmarIM zarkarAM zUlaM plIhagulmaM halImakam // aura adarakakA rasa athavA rogocita anya sarvavyAdhiharo balyo vRSyo medhyo rsaaynH|| | padArtha / abhraka bhasma, pArada bhasma, loha bhasma, tAmra (mAtrA-1 rattI / ) bhasma, sIsA bhasma, kAMsI bhasma, maNDUra bhasma, (7112) vRhatriphalAyaM lauham vimala (raupya mAkSika) bhasma, vaMga bhasma, khapariyA bhasma, zuddha haratAla, zaMkha bhasma, suhAgekI khIla, (ra. ra. / zUlA.) svarNa mAkSika bhasma, vaikrAnta bhasma, kAntaloha yADhakaM triphalAyAzca caturguNajale pacet / bhasma, svarNa bhasma, pravAla bhasma, motI bhasma, pAdAvaziSTaM vijJAya kaSAyamavatArayet / / kaur3I bhasma, zuddha hiMgula aura cumbaka patthara bhasma sutaptaM nirvapellohaM guDUcya? zatantathA / tathA zuddha gaMdhaka samAna bhAga le kara sabako ekatra sarpiSaH SoDazapalaM taccUrNaiH saha yojayet // kharala karake cIteke kAtha aura Akake dUdhakI | guDUcIkandakadalI tAlamUlI yavAsakam / 1-1 bhAvanA deM aura phira use zarAvasampuTameM citrakaM pippalImUlaM cavikAjIrakadvayam // banda karake 3 dina taka laghupuTameM pakAveM / tadana- tvagelA'ruSkaro vyoSadvikSAralavaNatrayam / ntara punaH cIteke kAthameM aura Akake dUdhameM kharala viDaGga TaGkaNakSAraM yavAnI dvipalikAMzikAn / / karake isI prakAra pakAveM / isI taraha 3 bAra pAka lohaM pacet tadaikadhyaM yAvat sAndratvamAgatam / kareM aura phira auSadhako kharalameM DAla kara use bhakSayenmadhusarpiyoM yathAsAtmyaJca bhojanam / / For Private And Personal Use Only
Page #803
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 800 vAtajaM pittajaM zUlaM kaphajaM dvandvajaM tathA / pariNAmasamutthaJca sannipAtasamudbhavam // aSTAdazavidhaM kuSThaM pANDurogaM bhagandaram / mandAnaM gudaJcaiva jayedetanna saMzayaH // www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 8 sera triphalA cUrNako 64 sera pAnI meM pakAveM aura 16 sera zeSa rahane para chAna leN| tadanantara usameM 50 pala ( 3 sera 10 tole ) loha bhasma aura 50 pala giloya kA cUrNa, 2 sera ghI evaM 10 - 10 tole guDUcIkanda, kele kI jar3a, tAlamUlI, javAsA, cItA, pIpalAmUla, cava, sapheda aura kAlA jIrA, dAlacInI, ilAyacI, zuddha bhilAvA, soMTha, mirca, pIpala, javAkhAra, sajjIkhAra, seMdhA namaka, kAlA namaka (saMcala ), viDa lavaNa, bAyabiDaMga, suhAgA aura ajavAyanakA cUrNa milA kara punaH pakAveM / jaba gur3ake samAna gAr3hA ho jAya to agnise nIce utAra kara rakha deM aura ThaNDA hone para snigdha pAtra meM bhara kara surakSita rakkheM / ise ghI aura zahada meM milA kara sevana karane aura pathya pAlana karane se vAtaja pittaja, kaphaja ( mAtrA - 1 mAzA | ) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ vakArAdi vRhatsarvajvaraharalohaH sarva jvara hara loha ( bRhat ) dekhiye | vRhadagnikumArarasaH ( rase. sA. saM. ; ra. caM. / agnimAMdyA. ) pra. saM. 261 agnikumAra rasa (29) dekhiye / vRhadagnikumArarasaH ( 2se. ci. ma. / a. 9 ) pra. saM. 254 agni kumAra rasa (22) dekhiye / bRhada nikumArarasaH ( rase. sA. saM. / agnimAMdyA. ) pra. saM. 259 ani kumAra rasa (27) dekhiye / (7113) vRhadicchA bhedIrasaH ( ra. caM. ; rase. sA. saM.; ra. rA. su. ; dhanva. / udAvartA ; rase. ci. ma. 1 a. 9 ) zuddhaM pAradaraGkaNaM samaricaM gandhAzma tulyaM trivRt / vizvA ca dviguNA tato navaguNaM jaipAlacUrNa kSipet // aura dvandvaja zUla, pariNAma zUla, sAnnipAtika zUla, 18 prakArake kuSTha, pANDu, bhagandara, agnimAMdya aura khalle daNDayugaM vimardha vidhinA cArkasya pAtre arzakA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only tataH / svedyaMgomayavahninA ca mRdunA svecchAvazAdbhedakaH // mamito raso himajalaiH saMsevito recayet / yAvoSNajalaM pivedapi varaM pathyaM ca dadhyodanam // vRhatpUrNacandrarasaH pra. saM. 4433 pUrNa candro rasa: ( 4 ) | AmaM sarvabhavaM sujIrNamudaraM gulmaM vizAlaM hareta dekhiye | vardItika balAzaharaNaH sarvAmayadhvaMsanaH //
Page #804
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 801 zuddha pArada, suhAgekI khIla, kAlI mirca, zuddha pArada, zuddha gandhaka, abhraka bhasma, zuddha gaMdhaka aura nisota 1-1 bhAga, seTha 2 bhAga loha bhasma, kaur3I bhasma, cAMdI bhasma aura atIsakA aura zudra jamAlagoTA 9 bhAma le kara prathama pAre cUrNa 11-1 / tolA le kara sabako ekatra kharala gandhakakI kaljalI babAveM aura phira usameM anya karake dhaniye aura sAMThake kAthameM pRthaka pRthaka ghoTa oSadhiyoMkA carNa milA kara pAnIke sAtha kharala | kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| kareM aura usa kalka (lugadI) ko tAmra pAtrameM anupAna-adhajalI, belagirIkA carNa aura rakha kara thor3I dera kaNDoMkI mRdu agni para svedita | gur3a ekatra milA kara bakarIke dUdha yA jAmanakI karake 1-1 rattIkI goliyAM banA leN| chAlake rasake sAtha pInA caahiye| inameMse 1 golI zItala jalake sAtha khAnese | inake sevanase atisAra, ghora jvara, grahaNI, usa samaya taka virecana hotA rahatA hai jaba taka aruci, AmAtisAra, zUlayukta atisAra, raktAtisAra, ki uSNa jala na piyA jaay| picchila (lesadAra) malavAlA atisAra, bhrama aura pathya-~-dahI bhAta / zothakA nAza hotA hai| ise khAnese Ama, purAne udara roga, pravRddha vRhadgarbhacintAmaNirasaH gulma aura kaphakA nAza tathA agnikI vRddhi | ___ pra. saM. 1556 garbha cintAmaNi rasaH (vRhada) hotI hai| dekhiye| (7114) vRhadgaganasundararasaH (7115) vRhadgulmakAlAnalo rasaH ( rase. sA. saM. ; ra. caM. / atIsArA. ) ( bhai. ra. / gulmaro.) pAradaM gandhakaM cAbhralohaM cApi varATakam / | abhaM lauha rasaM gandhaM TaGgaNaM kaTukaM vacAm / rUpyaM cAtiviSaM karSa samabhAgaM prakalpayet // dvikSAraM saindhavaM kuSThaM tryUSaNaM suradAru ca / / dhAnyazuNThIkRtakArbhAvayecca pRthaka pRthak / patramelAM tvacaM nAgaM khAdiraM sArameva ca / gumApramANAM vaTikAM kArayetkuzalo bhiSak / / gRhItvA samabhAgena zlakSNacUrNa prakalpayet // bhakSayetpAtarusthAya gurudevdvijaackH| jayantIcitrakonmattakezarAjadalaM tathA / dagdhavilvaM guDenaiva kuryyAttadanupAnakam // niSpIDaya svarasaM nItvA bhAvayetkuzalo bhiSaka / ajAdugdhena vA peyaM jambUtvaksAdhitaM rasam / caturguApamANena vaTikAH kaaryetttH| atIsAre jvare ghore grahaNyAmarucau tayA // utthAya bhakSayetpAtaranupAnaM jalaM payaH / / sAme sazUle rakte ca picchAtrAve bhrame tathA / | gulmaM paJcavidhaM hanti yakRtplohodarANi ca / zothe raktAtisAre ca saMgrahagrahaNISu ca // / kAmalAM pANDurogazca zothazcaiva sudAruNam // 101 For Private And Personal Use Only
Page #805
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 802 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi halImakaM raktapittaM mandAgnimaruciM tthaa| tAlamUlI zatAhA ca trikaTu triphalA tathA / grahaNImArdavaM kAzya jIrNazca viSamajvara // sUkSmailA bhUtakezI ca hoberaM nAgakezaram / / ... abhraka bhasma, loha bhasma, zuddha pArada, zuddha padmakaM jAtIpatratvaka madhuyaSTi sarocanA / gandhaka, suhAgekI khIla, kuTakI, baca, javAkhAra, jAtIphalamuzIraM ca tritA raktacandanam / / sajjIkhAra, seMdhA namaka, kUTha, seAMTha, mirca, pIpala, dhAnyAkaM kaTukA kSArau nAgavallI ca zRGgikA / devadAru, tejapAta, ilAyacI, dAlacInI, nAgakesara puSkarAvaM zaThI dAru zIsaM lohaM ca vaGgakam // aura katthA samAna bhAga le kara prathama pAre gandhaka dravyANImAni saGgRhya pratyekaM palamAtrakam / kI kajalI banAveM aura phira usameM anya oSa- / khAdegalAgniM samprekSya pathyaM sevettu mAnavaH // dhiyoMkA carNa milA kara sabako jayantI, cIte, snigdhabhANDe nidhAyAtha nityaM liyAtpalodhatUre aura bhaMgarake pattoMke rasameM kharala karake 4-4 nmitam / rattIkI goliyAM banAveM / azmarI mUtrakRcchaM ca mUtrAghAtaM vivandhatAm / / pramehaM viMzatiM caiva zukradoSaM tathaiva ca / anupAna-jala yA dUdha / dhAtukSaye coSNavAte vAtakuNDalikAdayaH // ise prAtaHkAla sevana karanA caahiye| te sarva prazamaM yAnti bhAskareNa tamo yathA / isake sevanase 5 prakArake gulma, yakRta, nAtaH parataraM kizcitkRSNAtrayeNa pUjitaH / / plIhA, kAmalA, pANDu, zotha, halImaka, raktapitta, gokharu, aura kuzakI jaDa 100-100 agnimAMdya, aruci, grahaNI, kRzatA, aura jIrNa pala ( pratyeka 6 / sera ); pASANabheda 40 tole, . tathA viSama jvarakA nAza hotA hai / giloya 25 tole; araNDamUla aura satAvara 90-- (7116) vRhadgokSurAdyavalehaH 90 tole, kamalakanda aura asagandha 100-100 tole le kara sabako ekatra kUTa kara 32 sera - ( vR. ni. ra. / mUtrakRcchA.) pAnImeM pakA aura 8 sera pAnI zeSa rahane para gokaNTakaM palazataM kuzamUlaM tathaiva ca / chAna leM / tadanantara usameM 2 sera goghRta aura pASANabhedoSTapalaM guDUcIpalapaJcakam // 1 sera zilAjIta milA kara punaH pakAveM aura jaba eraNDo bhIruraSTau ca mUlaM dazapalaM pRthak / gAr3hA ho jAya to usameM tAlamUlI, soyA, soMTha, padmamUlaM cAzvagandhA pratyekaM palaviMzatiH // mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA, choTI ilAsarvamekatra saGkuTaya jaladroNe vipAcayet / yacI, bhUtakezI (jaTAmAMsI), sugandhavAlA, nAgapAdazeSa tu sAhya vastrapUtaM samAkSipet // kesara, padmAka, jAvatrI, dAlacInI, mulaiThI, baMsalo. gavyAjyaM prasthamekaM tu zilAjaM ca tathA smRtm| cana, jAyaphala, gvasa, nisota, lAla candana, dhaniyA, ghanIbhUte tu saJjAte dravgANimAni dApayet / / / kuTakI, javAkhAra, sabjIkhAra, pAna, kAkar3AsiMgI, For Private And Personal Use Only
Page #806
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam caturthoM bhAgaH - - - pokharamUla, kacUra, devadAru, sIsA bhasma, loha vRhadviSamajvarAntakalauham bhasma aura baMga bhasma 5-5 tole milAkara snigdha pra. saM. 7075 viSamajvarAntaka lauham pAtrameM bhara kara surakSita rakkheM / ( vRhada ) dekhiye / mAtrA-5 tole / vRhannavAyasalauham ( vyavahArika mAtrA-1-2 tolA ) ( vR. yo. ta..ta. 76 ) isake sevanase azmarI, mUtrakRccha, mUtrAghAta, pra. saM. 2709 trikavAdi lauham dekhiye| 20 prakArake prameha, zukradoSa, dhAtukSaya, uSNavAta aura vAtakuNDalIkA nAza hotA hai / (7117) bRhannRpavallabharasaH vRhadgrahaNIkapATo rasaH ( rase. sA. saM. / grahaNya.) ( bhai. ra. / grahaNya.) rasagandhakalauhAbhraM nAgaM citraM trivRtsamam / pra. saM. 1597 grahaNI kapATa rasaH dekhiye| TaGgha jAtIphalaM hi tvagelAbdalavaGgakam // vRhadyakRdarilauham tejapatramajAjI ca yamAnI vizvasaindhavam / ( bhai. ra. / plIhA.) pratyekaM tolakaM cUrNa maricatArayostathA / / " yakRdari lauham (bRhada)" pra. saM. 5826 nirutthakaM mRtaM hema tathA dvAdazaraktikam / dekhiye| Adrekasya rasenaiva dhAyAzca svarasena ca / / vRhadrasazArdUla rasaH bhAvayitvA pradAtavyo mASadvayapramANavaH / pra. saM. 6093 rasa zArdUla rasaH bRhad (2) bhakSayetmAtarutthAya pathyaM bhakSedyathepsitam // dekhiye agnimAndyamajIrNazca durnAma grahaNIM jayet / AmAjIrNaprazamanaH sarvaroganimUdanaH / / vRhakhAtagajAGkuzarasaH nAzayedudarAnogAnviSNucakramivAsurAn // ( rase. sA. saM.) zuddha pArada, zuddha gandhaka, loha bhasma, abhrakaH pra. saM. 6983 vAtagajAGkuza rasaH (vRhad ) bhasma, sIsA bhasma, cItAmUla, - nisota, suhAgekI dekhiye / khIla, jAyaphala, hIMga, dAlacInI, ilAyacI, nAga. vRhadvAtacintAmaNi rasaH ramothA, lauMga, tejapAta, jIrA, ajavAyana, sAMTha, pra. saM. 6985 vAtacintAmaNi rasaH seMdhA namaka, kAlI mirca aura cAMdI bhasma 7||(vRhd ) dekhiye| 7 // mAze tathA niruttha svarNa bhasma 1 // mAzA vRhadvidyAdharAdhakam le kara prathama pAra gandhakakI kajalI banAveM aura pra. saM. 7047 vidyAdharAbhraka dekhiye| phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara For Private And Personal Use Only
Page #807
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra isa para kisI vizeSa prakArake 20 adaraka aura Ama sameM pRthak pRthak kharala karake sukhA kara surakSita rakhakheM / mAtrA - 2 // mAzA / ( vyavahArika mAtrA -6 rattI ) | ise prAtaHkAla sevana karanA cAhiye / isake sevanase agnimAMtha, ajIrNa, arza grahaNI, AmAjIrNa aura udara rogoMkA nAza hotA hai / AvazyakatA nahIM hai / dekhiye / bRhanmaNDUravaTakaH www.kobatirth.org bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH pra. saM. 2787 "tryUSaNAdimaNDUravaTikA dekhiye | vRhanmahodadhirasaH pra. saM. 5592 mahodadhi rasa: ( vRhat ) (4) dekhiye | vRhadvaGgezvaro rasaH baGgezvara rasa (bRhad ) dekhiye / ( 7118) vetAlarasaH ; ( bhai. ra. ra. caM. 2, rase. sA. saM. / jvarA. ) zuddhaM sUtaM viSaM gandhaM marinAlaM samAkSikam / mardayecchilayA tAvadyAvajjA yeta kajjalI // Ardrakasya rasenAtha kArayedvaTikA zubhAH / guJjAmAtraM pradAtavyaM dvAdaze sannipAtake || sAdhyAsAdhyaM nihantyAzu sannipAtaM tridoSajam / Izena kathitaH zuddho vetAlAkhyo mahArasaH // parahez2akI | kaNThe hyapi gataiH prANairyamadUtAnnivArayet // zuddha pArada, zuddha vachanAga, zuddha gaMdhaka, kAlI mirca kA cUrNa, zuddha haratAla aura svarNa mAkSika bhasma samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAyeM aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara sabako acchI taraha kharala kareM / tadanantara adaraka ke rasa meM ghoTa kara 1-1 rattIkI goliyAM banA leM | 99 bRhanmAlinIvasantarasa: pra. saM. 6973 vasanta mAlinI rasa: (2) Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ vakArAdi inake sevana se hara prakArakA sannipAta jvara naSTa hotA hai / yaha rasa sannipAtake mRtaprAyaH rogIko bhI jilA detA hai / (7119) vedavidyAvadI (1) (bhai. ra. / pramehA. ) vRhallokanAtharasa: pAradAbhrakakAntAnAM nAgabhasma samaM samam / dinaM brahmIrasairmardya bAlukAyantragaM punaH // pra. saM. 6374 lokanAtha rasa: (3) uddhRtya cUrNayecchlakSNaM jAritAbhraM zilAjatu / tApyaM maNDUravaikrAntaM kAzIzaM tulyameva ca / ! dekhiye / For Private And Personal Use Only 1. bhai. ra. meM haratAla aura mAkSika nahIM hai / 2. ra. caM. meM marica aura mAkSikakA abhAva hai|
Page #808
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasaprakaraNam ] sarva sarvasamaM cUrNa kalpayecca tataH punaH / mustacandanapunnAganArikelasya mUlakam / / kapittharajanIdAvacUrNa sarvasamaM bhavet / vIrANAM dravai dviyAmaM vaTakIkRtam // vedavidyAvaTI nAmnA bhakSaNAtsarvamehajit / madhudhAtrIrasaJcAnu kSaudrairvApi gucikA // rasa sindUra, abhraka bhasma, kAnta loha bhasma aura sIsA bhasma 1 - 1 bhAga le kara sabako ekatra milA kara 1 dina brAhmIke rasameM kharala kareM aura phira AtazI zIzI meM bhara kara bAlukA yantra meM pakArve / tadanantara usakA bArIka cUrNa karake usameM 1 - 1 bhAga abhraka bhasma, zilAjIta, svarNa mAkSika bhasma, maNDUra bhasma, vaikrAnta bhasma aura zuddha kasIsa milA kara kharala kareM aura phira nAgaramothA, sapheda candana, jAyaphala, nAriyalakI jar3a, kaitha, haldI aura dArUhaldI kA cUrNa samAna bhAga le kara ekatra milA kara uparokta taiyAra auSadha meM yaha cUrNa usake barAbara milA deM aura 2 pahara jambIrIke rasameM ghoTakara ( 4-4 rattIkI ) goliyAM banA leM 1 www.kobatirth.org caturthI bhAgaH hote haiM / inake sevana se samasta prakArake prameha naSTa (7120) vedavidyAvaTI (2) (ra. kA. . / pramehA. ) zuddhasya rasarAjasya bhasma vaGgasya bhasma ca / arjunasya tvacaM sarvasamaM zAlmalijai rasaiH // 805 mardayedvAsaraM gharme kuryAdguAmitAM vaTIm / bhakSayedanu sakSaudraM pivecchAlmalijaM rasam // iyaM tu vedavidyAkhyA, nakRntanI // Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pArada bhasma aura vaMga bhasma 1 - 1 bhAga tathA arjunakI chAla kA cUrNa 1 bhAga le kara tInoM ko ekatra milA kara 1 dina seMbhalakI chAlake rasameM kharala karake 1-1 rattIkI goliyAM banA kara sukhA kara rakkheM / inheM zahadake sAtha sevana karane se madhumehakA nAza hotA hai / anupAna -- seMbhalakI chAla kA rasa / vaikrAntagarbharasaH (7121) vaikrAntarasAyanam (1) ( ra. ra. sa. | a. 2 ) forest rasa aura zahada | anupAna - AmalekA rasa aura zahada athavA bhasmatvaM samupAgato vikRtako hemnA mRtenAnvitaH / pAdAMzena kaNAjya vellasahito guJjAmitaH sevitaH // yakSmANaM jaraNaM ca pANDugudajaM zvAsaM ca kAsAmayaM / duSTAM ca grahaNImuraHkSatamukhAn rogAJjayeddehakRt || ( ra. ca.; yo. ra. / mUtra kRcchrA . ) pra. saM. 5621 mUtrakRcchrAntaka rasa: (1) dekhiye | jina granthoMmeM vaikAnta garbha nAmase likhA hai| unameM anupAna rUpase apAmArgakI jar3ako chAcha meM pIsa kara pIneke liye likhA hai / vaikrAnta bhasma 4 bhAga aura svarNa bhasma 1 bhAga le kara donoMko ekatra kharala karake rakkheM / For Private And Personal Use Only
Page #809
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi mAtrA-1 rttii| ___ kAMjI yA gomUtra, yA kulathIke kAtha athavA ise bAyabiDaMga aura pIpalake cUrNa tathA ghIke kodoMke kAtha yA kele ke rasameM javAkhAra aura pAMcoM sAtha sevana karanese kSaya, pANDu, arza, zvAsa, kAsa, namaka milA kara usameM 3 dina taka vaikrAntako duSTa grahaNI, aura uraHkSatAdi rogoMkA nAza pakAnese vaha zuddha ho jAtA hai| hotA hai| kulathIke kAthameM svedita karanese vaikrAnta zuddha (7122) vaikrAntarasAyanam (2) ho jAtA hai / (ra. ra. sa. / pU. a. 2) (7124) vaikrAntazodhanam (2) sUtabhasmArdhasaMyuktaM nIlavaikrAntabhasmakam / (rase. sA. saM. ; ra. ra. sa. / a. 2; zA. mRtAbhrasattvamubhayostulitaM parimarditam // sN.| khaM. 2 a. 11) kSIdrAjyasaMyuktaM prAtarguAmAtraM niSevitam / / nihanti sakalAnrogAndurjayAnanyabheSajaiH / / cakrAntaM vajravacchodhyaM mAraNazcaiva ta ya tat / trisaptadivasairnRNAM gaGgAmbha iva pAtakam // | hayamUtreNa tatsecyaM taptaM taptaM trisaptadhA // pArada bhasma AdhA bhAga, nIla vaikrAnta bhasma | tatazcottaravAruNyAH paJcAGge golake kSipet / 1 bhAga aura abhraka satva bhasma 1 // bhAga le kara ruddhvA mUSApuTe pAcya uddhRtya golake punH|| tInoMko ekatra milA kara kharala kr| kSiptvA ruvA pacedevaM yAvattadbhasmatAM vrajet / | bhasmIbhRtazca vaikrAntaM vajrasthAne niyojayet // mAtrA-1 rttii| vaikrAntakA zodhana mAraNa vajrake samAna karanA ise prAtaH kAla zahada aura dhoke sAtha sevana caahiye| karanese 3 saptAhameM samasta kaSTasAdhya roga naSTa ho jAte haiN| vaikrAntako tapA tapA kara 21 bAra ghor3eke mUtrameM bujhAnese vaha zuddha ho jAtA hai| tadanantara (7123) vaikrAntazodhanam (1) indrAyaNake paMcAMgako pIsa kara usameM usa zuddha ( ra. ra. sa. / pU. a. 2) vaikrAntako lapeTa kara golA banAveM aura use mUSAmeM vaikrAntakAH syustridinaM vizuddhAH banda karake puTa lagA deN| isI prakAra bAra bAra saMsveditAH kSArapaTUni datvA / indrAyaNake kalkake golemeM lapeTa kara puTa lagA kara amleSu mUtreSu kulattharambhA bhasma kreN| nIre'thavA kodvvaaripkvaaH|| vaikrAntako vanake sthAnameM prayukta karanA kulatthakvAthasaMsvinno vaikrAntaH parizuddhayati // cAhiye / For Private And Personal Use Only
Page #810
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org caturthI bhAgaH rasaprakaraNam ] (7125) vaikrAntazodhana mAraNe ( ra. pra. su. / a. 5 ; A. ve. pra. / a. 13) kulitthakvAtha saMsvinno vaikrAntaH parizudhyati / mriyate'STapuTairgandhanimbUkadravasaMyutaH // vaikAntako kulathI ke kvAtha meM svedita karane se vaha zuddha ho jAtA hai| aat as aura nIbUke rasake yogase ATha puTa denese usakI bhasma ho jAtI hai / (7126) vaikrAntasatvapAtanam ( A. ve. pra. / a. 13 ) krAntAnAM palaM caikaM karSakaM TaGkaNasya ca / ravikSArairdinaM bhAvyaM maye zigrudravairdinam // guJjApiNyAkavahnInAM pratikarSANi yojayet / etena guTikAM kRtvA koSThI yantre dhameddRDam // zaGkhakundendusaMkAzaM sattvaM vaikrAntajaM bhavet // 5 tole vaikAnta aura 1| tolA suhAgeko ekatra milA kara kramazaH Akake dUdha aura sahajanekI chAla rasameM pRthak pRthak 1-1 dina kharala kareM aura phira usameM 11 - 1 tolA guJjA (cauMTalI) tilakI khala ( yA hIMga ) aura cItekA cUrNa milA kara golI banAveM / ise koSThI yantra meM tIvrAgnimeM dhAne svaccha zveta satva nikala AtA hai / (7127) vaikrAntAkhyarasaH (ra. rA. su. / arzo. ; vR.ni. ra. / arzo.) mRtasUtAbhravakrAntakAntatAmraM samaM samam / sarva tulyena gandhena ma bhallAtakAnvitam // dinaikaM tadravaireva vaTIM kuryAt dviguJjakAm / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 807 bhakSayedgudajAnhanti dvandvajaM ca tridoSajam // vaikrAntAkhyo raso nAma sAdhyAsAdhya zizAntaye // pArada bhasma, abhraka bhasma, vaikrAnta bhasma, kAnta loha bhasma aura tAmra bhasma 1 - 1 bhAga tathA zuddha gandhaka 5 bhAga le kara sabako ekatra milA kara 1 dina bhilAveke tela meM kharala karake 2-2 ratI kI goliyAM banA leM / inake sevana se hara prakArake arzakA nAza hai| (7128) vaidyanAtharasa: ( ra. ra. sa. u. a. 14 ; ra. caM, / rAjaya . ) zaMkhasya valayaM niSkaM caturniSkA varATikAH / ka nIlatutthaM ca tAlagandhakaTaGkaNam // tAraM nAgaM rasaM cArdhaniSkAMza pUrvavat puTet / pUrNamaNDUrakalpitalepane pacet // asyAmA maricArdhamASaM tAmbUlavallIrasamarditaM ca / tatpatraliptaM madhunA'valihyA yaMgavInena ghRtena vA'pi // arshan nirgate cApamalpaM pathyaM bhojyaM lokanAthopadiSTam / yAme yAme caivamAmaNDalAntaM For Private And Personal Use Only sevyaH sadyaH zoSajidvaidyanAthaH // zaMkhanAbhikI bhasma 1 niSka [3 // // mAze), kaur3I bhasma 4 niSka, nIlA thothA 1| tolA, tathA zuddha haratAla, gaMdhaka, suhAgA, cAMdI bhasma, sIsA bhasma aura zuddha pArada AdhA AdhA niSka lekara sabako ekatra kharala karake kaur3I meM bhareM aura
Page #811
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 808 www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH usake mukhako ( dUdhameM pise huve ) maNDUra se banda karake use (kaur3Iko) zarAbasampuTa meM banda kara deM evaM lokanAtha rasake samAna puTapAka kareM aura svAMga zItala hone para pIsa kara rakkheM / 4 rattI yaha rasa aura 4 rattI kAlI mircakA carNa, ekatra milA kara donoMko pAnake rasameM ghoTa kara pAna para lagAyeM aura use zahada, makkhana yA ke sAtha khAveM / isake sevana kAlameM bhI lokanAthake samAna 1 - 1 paharake pazcAta thor3A thor3A pathyAhAra denA cAhiye / ise 40 dina taka sevana karanese kSayakA nAza hotA hai / (7129) vaidyanAthavaTikA (ra. sA. saM; ra. ca. / saMgraha. ; dhanva. ; ra. ra. ; ra. rA. su.; / saMgra. ) [ vakArAdi kAMjI, cIte kAtha aura triphaleke kAtha meM zuddha kiyA huvA pArada pAMca mAze tathA bhaMgareke rasameM zuddha kiyA huvA gandhaka 2 || mAze le kara donoMkI kajjalI banAveM aura usameM saMbhAla, mulaiThI, aparAjitA, tulasI, gUmA, bhaMgare, nAgaramothe, kA bhaMgare, bhAMga aura IkhakA 5-5 mAze rasa milAkara kharala kareM aura sarasoMke samAna goliyAM banAkara surakSita rakkheM / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir inheM grahaNI, AmavAta, agnimAMdya, jvara, plIhA, udara roga Adi meM sevana karAnA cAhiye / isake sevana kAlameM amla taka Adi adhika sevana karanA cAhiye / zrImAn vaidyanAthane eka brAhmaNako yaha prayoga batalAyA thA / (7130) vaidyanAthavaTI (1) ( dadhivaTi ) ( bhai. ra. | zodhA. dhanva. / zothA. ) pkvessttk| haridrAbhyAmAgAradhUmakena ca / zodhitaM sUtakaM grAhyaM tolakaM tulayA dhRtam // bhRGgarAjarase zuddhaM gandhakaM sUtatulyakam / haritAlaM viSaM tutthaM elavAlukamabhrakam // // kharparaM mAkSikaM kAntaM sarvamekatra kArayet / sarvArddhAJjalI grAhyAbhAvayecca punaH punaH // sindhuvArarase caiva jyotiSmatyA rase tathA / rase'parAjitAyAzca jayantyAH svarase tathA // raktacitrakamUlotthe rase ca paribhAvayet / TikAM sarvapAkArAM yojayetkuzalo bhiSak // tataH saptavardadyAduSNena vAriNA saha / rasasya zANaM saMgRhya kAJjikena tu zodhayet / citrakasya ra senApi triphalAyAca buddhimAn // rasA gandhakaM zuddhaM bhRGgarAjarasena vA / dvAbhyAM sammUcrchana kRtvA svarasaiH zANasammitaiH nirguNDImadhukaH zvetA kuThe grISmasundaraiH / bhRGgAvdakezarAjaizva tathA cendrAzanotkaTaiH // sarSapAbhAM vaTIM kRtvA dadyAttAM grahaNIgade / sAmavAte'gnimAndhe ca jvare plIhodareSu ca // amlatAdisevAM ca kurvIta svecchayA bahu / zrImatA vaidyanAthena lokAnugrahakAriNA // svapnAnte brAhmaNasyeyaM bhASitA likhitA na tu / anupAnaJca karttavyaM kajjalyA kaNayA saha // For Private And Personal Use Only
Page #812
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasapakaraNam ] caturthoM bhAgaH / sannipAtajvare caiva sazothe grhnniigde| vyavasthA usakI Ayu aura doSoMkA vicAra karake pANDuroge'gnimAndhe ca vividha viSamajvare // karanI cAhiye / zukramajjagate dadyAnna tu kAse kadA ca na / pathya--jala rahita dhii| . nityaM dadhnA ca bhoktavyaM sitAnityaM tathaiva c| apathya-jala aura lavaNa / snAtavyaM hyabhayAnnityaM vyodossaanusaartH| (7131) vaidyanAthavaTI (2) alavaNaM vArihInaM dadhi pathyaM sadA bhavet // (rase. sA. saM. ; dhanva. / udAvartA. ; ra. rA. vaidhanAthavaTI nAmnA vaidyanAthena nirmitA // su. / udAva. ; rase. ci. ma. / a. 9) pakkI ITa, haldI aura gharake dhurvemeM zuddha kiyA | pathyA trikaTu sUtaJca dviguNaM kAnakantathA / huvA pArada, bhaMgareke rasameM zuddha kiyA huvA gandhaka thAnakunIrasairamlalolikAyA rasaiH kRtA / 1-1 tolA tathA zuddha haratAla, zuddha bachanAga, / guttikodrgulmaadipaannddvaamyvinaashinii| zuddha tRtiyA, elavAluka, abhraka bhasma, khapariyA | krimikuSThagAtrakaDUpiDakAzca nihanti ca // bhatma, svarNa mAkSika bhasma aura kAnta loha bhasma | guDI siddhaphalA ceyaM vaidyanAthena bhASitA // AdhA AdhA tolA le kara pArada gandhakakI kajjalI | harra, soMTha, mirca, pIpala aura rasasindUra banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAM milA kara 1-1 bhAga tathA zuddha jamAla goTA 2 bhoga lekara sabako saMbhAlu, mAlakaMganI patra, koyala, jayantI sabako ekatra kharala karake thAnakUnI aura amlaaura lAla cItekI jaDake rasakI kaI kaI bhAva- loniyAke rasameM ghoTa kara ( 3-3 rattIkI) nAeM de kara sarasoMke samAna goliyAM banA leN| goliyAM banA leN| mAtrA-7 golii| inameMse 1-1 golI ( zItala jalake sAtha) sevana karanese virecana ho kara udara roga, gulma, anupAna-kajjalI (1 rattI) aura pIpala-pANDa, kRmi, kuSTha, gAtrakaNDu (khujalI), aura kA cUrNa (4 rattI ) uSNa jalake sAtha khAveM / / | piDikA AdikA nAza hotA hai| inake sevanase sannipAta, zotha yukta grahaNI, (7132) vaidyanAthavaTI (3) pANDu, agnimAMdya aura zukra majjAgata viSama jvarakA (dhanva. ; ra. rA. su. ; bhai. ra. / jvarA.) nAza hotA hai| zANaM gandhamatho rasasya ca tathA kRtvA dvayoH ___ yadi khAMsI ho to yaha auSadha kadApi sevana kajalI na karAnI caahiye| | tiktAcUrNamathAkSameva sakalaM raudre tridhA bhAvayet / isake sevana kAlameM dahI aura mizrI yukta xthAnakUnIkA artha koI vaidya aNDakaparNI, pathya AhAra denA cAhiye tathA rogIke snAnakI koI kauMca aura koI gorakhamuNDI karate haiN| 102 For Private And Personal Use Only
Page #813
--------------------------------------------------------------------------
________________ www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Ta10 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi pazcAttatsuSavIrasena na tu vA kASe'male traiphale siddhaM kumbhapuTe svatazca ziziraH piSTaH karaNDe saMzoSya guTikA kalAyasadRzI kAryA budhairyntH|| sthitH| jJAtvA doSavalaM rasena suSadhIpatrasya parNasya vA sthAdvaizvAnarapoTalIti kthitstiibraagnidiiptipdH|| ekadvitricatuH krameNa vaTikAM dadyAt kaduSNA- ekonaviMzatizcUrNaimaricAnAM ghRtAnvitaiH / mbunA / deyoyaM vallamAnena vayobalamavekSya ca // hanti zUlanicayaM navajvaraM pANDatAmarucizothasaJcayaM giledgala vizuddhayarthaM dadhibhaktamanuttamam / recane ca dadhibhaktabhojanaM vaidyanAthamukumArareca- kavalatrayamAnena durgandhodgArazAntaye // nam // madhyaMdine tato bhojyaM ghRtatakraudanaM sitA / __ -3 // mAze zuddha pArada aura gandhakakI | rAtrau ca payasA sAdhaM yadvA rogAnusArataH // kajjalI banA kara usameM 1 / tolA kuTakIkA cUrNa | vidAhI dvidalaM bhUrilavaNaM telapAcitam / milA kara use karelIke svarasa yA triphalAke | bilvaM ca kAravellaM ca vRntAka kAlikaM tyajet // kAthakI dhUpameM 3 bhAvanA deM aura maTarake samAna iyaM hi poTalI proktA siGghaNena mahIbhRtA / goliyAM banA kara surakSita rkkheN| | mandAgniprabhavAzeSarogasaGghAtaghAtinI // ... inheM doSa balake anusAra 1 se 4 golI siGghaNasya vinirdiSTA bhairavAnandayoginA / taka karelIke pattoMke rasa yA pAnake rasake sAtha lokanAthoktapoTalyA upacArA iha smRtAH // athavA mandoSNa jalake sAtha denese zUla, navIna poTalyo dIpanAH snigdhA mandAgnau nitarAM hitaaH|| jvara, pANDu, aruci aura zothakA nAza hotA hai| . yaha rasa mRdurecaka hai| pItavarNA gurusnigdhA pRSThato granthilAmalA / carAcarota sA proktA varATI nandinA khalu // ... recana honeke pazcAt pathyameM dahI bhAta denA | sArdhaniSkamitA zreSThAmadhyamA nisskmaanikaa| | pAdonaniSkamAnA ca kaniSThAtra varATikA // vairocanarasaH | niSphalAzca tato nyUnAH puMvarATAzca pittalAH / ( ra. caM. ; ra. ra. / ajIrNA.) datvA datvA guNAnbhUyo vikArAnkurvate hi te // pra. saM. 6380 lokanAtha rasaH dekhiye / zuddha pArada, zuddha gandhaka aura kauDI bhasma (7133) vaizvAnarapoTalIrasaH 11-1tolA le kara tInoMko ekatra kharala karake (ra. ra. s.| u. a. 16 ; ra. rA. su.| | kajjalI banAveM aura use 1 dina godugdhameM kharala ajIrNA.) | karake mUSAmeM banda karake kumbhapuTameM pakArva evaM bhuddhau sUtabalI carAcararajaH karSAMzataH kAlI svAMga zItala hone para nikAla kara pIsa kara surakRtvA gopayasA vimarca divasaM rudhvA ca muussodre||' kSita rakkheM / caahiye| For Private And Personal Use Only
Page #814
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 811 yaha atyanta agnidIpaka hai| | pippalI pippalImUlaM yuktaM guJjAdvayaM hitam / mAtrA-3 rttii| hiGga karaJjabIjaM ca zuNThI lazunamauSadham // ise 19 kAlI miracoMke cUrNa aura ghIke eraNDatailasampiSTaM kakaM bhakSayedanu / sAtha sevana karAnA cAhiye, tathA mukha zuddhi aura yogo vaizvAnaro nAma zUlaM hanti tridoSajam // durgandhita DakAroMko rokaneke liye 3 grAsa dahI 1-1 bhAga tAmra bhasma aura kAlI mirca ke bhAta khAnA cAhiye / cUrNako ekatra milA kara 1-1 dina bijau re isa para madhyAhnameM ghI, takra aura mizrIke sAtha aura adarakake rasameM kharala karake usameM 2 bhAga bhAta, tathA rAtako dUdha bhAta yA rogocita pathya zuddha bachanAgakA cUrNa aura 2-2 bhAga pIpala tathA denA cAhiye / pIpalAmUlakA cUrNa milAveM aura 2-2 rattIkI ___ apathya----vidAhI padArtha, saba tarahakI | goliyAM banA leN| dAleM. adhika lavaNa, telameM pakAe huve padArtha, bela, inake sevanase tridoSaja zUla naSTa hotA hai / karelA, baiMgana aura kaaNjii| anupAna-hoMga, karaja bIja, seTha, lhasana isake sevanase agnimAMdya janita samasta vikAra aura kUThakA samAna bhAga mizrita cUrNa 11 tolA naSTa hote haiN| ( vyavahA. mA. 5 rattI ) le kara aNDoke telameM __" lokanAtha poTalo' meM batalAe huve upa- | pIsa kara khAnA cAhiye / cAra isake sevana kAla meM bhI upayogI haiN| __(7135) baizvAnararasaH (1) isa prayogameM jo kaur3I lI jAyaM ve pIlI, (ra. ra. sa. / u. a. 19 ; ra. kA. vaz2anI, snigdha, svaccha aura pIThakI ora pranthila | dhe. / udarA.) (gAMThoM vAlI) honI cAhiye / uttama kaur3Ike yahI | sigandhakatAmrANi zilAjatukAntalauhakam / lakSaNa haiN| trikaTuzcitrakaM kuSThaM nirguNDI musalI viSam // || niSka (7|| mAze) ko kaur3I uttama, | ajamodA ca sarveSAM dvau dvau bhAgau prakalpayet / 5 mAzekI madhyama, aura 3 // mAzekI kaniSTha hotI | cUrNIkRtya tataH sarva nimbakvAthena bhAvayet // haiN| isase halkI kaur3I guNahIna hotI hai aura ekaviMzatprakAreNa bhRGgarAjena sptdhaa| . bar3e bar3e kaur3e pittavardhaka hote haiN| madhunA guTikAM zuSkAM rajanyAM tu padApayet // (7134) vaizvAnarayogaH vaizvAnarAbhidho yogo jalodaravizoSaNaH // ( vR. ni. ra. / zUlA.) zuddha pArada, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, zuddha bhAvitaM mAtuliGgAmle tAnaM ca marica dinam / zilAjIta. kAnta loha bhasma, seTha, mirca, pIpala, AIkasya rase caiva viSaM tulyaM ca cUrNayet / / / cItAmUla, kUTha, saMbhAlu, mUsalI, zuddha bachanAga aura For Private And Personal Use Only
Page #815
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH 812 ajamoda samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI bAceM aura phira usameM anya auSadhiyoMkA cUrNa milA kara use nImake kAthakI 21 aura bhaMgareke rasakI sAta bhAvanA de kara sukhA leM aura phira zahada meM ghoTa kara ( 4-4 rattI kI ) goliyAM banA leM / inheM rAtri ke samaya sevana karanese jalodara naSTa hotA hai / (7136) vaizvAnararasaH (2) ( ra. ra. sa. / u. a. 18 ) viSNukrAntA ca jepAlaM lAGgalI suradAlikA / yavaciJcAmbusAreNa tAsAM dviguNagandhakam // pakSa vimarditaM sUtaM svedayenmRdunAgninA / gulme guJjAtrayaM cAsya soSNAmbughRtasaindhavam // vAtaje kaphaje lihyAnmadhvArdrakasamanvitam / efeatmAkSikaM paitte so'yaM vaizvAnaro rasaH || koyala, zuddha jamAlagoTA, kaliyArIkI jar3a, aura bindAla (devadAlI) 1 - 1 bhAga tathA zuddha pArada aura gandhaka 8-8 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAyeM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara sabako 15 - 15 dina khiranIke rasa aura sugandha bAlA ke rasameM ghoTa kara golA banAveM evaM use zarAtrasampuTameM banda karake mandAgnimeM svedita kareM aura phira kharala karake surakSita rkheN| mAtrA - 3 rattI / [ vakArAdi milA kara usameM auSadha milA kara khAnA aura bAda meM uSNa jala pInA cAhiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tathA kaphaja gulma meM zahada aura adaraka ke rasake sAtha evaM pittaja gulma meM mizrI aura zahada - ke sAtha sevana karanA cAhiye / (7137) va vAnararasaH (3) ( ra. kA. . / ajIrNA . ) zodhitaM pAradaM gandhaM yavakSAraM ca jIrakam / svakSAraM viSaM kRSNAM viDaGgaM maricaM bacA || nAgaraM paJcalavaNaM samabhAgaM samAharet / viSamuSTi sarvatulyaM jambIrAmlena mardayet // maricasya pramANena kartavyA vaTikA zubhA / tAmekAM vaTikAM khAdetprAtaH pathyAjaraNaguDaiH // ayaM vaizvAnaro nAma raso mandAgninAzanaH // zuddha pArada, zuddha gandhaka, javAkhAra, jIrA, saJjI, zuddha bachanAga, pIpala, bAyabiDaMga, kAlI mirca, baca, soMTha, seMdhA namaka, saMcala ( kAlA namaka ), viDa lavaNa, kAca lavaNa aura sAmudra lavaNa 1 - 1 bhAga tathA zuddha kucalA sabake barAbara le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milA kara jambarI nIbU ke rasa meM kharala karake kAlI mirca ke barAbara goliyAM banA leM 1 inameM se 1-1 golI prAtaHkAla harra aura ith cUrNa tathA gur3a meM milA kara sevana karane se anupAna -- vAtaja gulma meM vRtameM seMdhAnamaka agnimAMdhakA nAza hotA hai / For Private And Personal Use Only
Page #816
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - - rasaprakaraNam caturthoM bhAgaH (7138) vaizvAnararasaH (4) pratyekaM mASaSaTkaM syAdgRhyate mUraNaM tathA / kuSmANDakarasaM datvA dinamekaM vimardayeta / / (ra. kA. dhe. / arocakA. ) andhamUSAgataM kRtvA yAvadyAmacatuSTayam / dazaTaGgamitA zuNThI maricaM pippalI vcaa| uttArya zItalaM nItvA rasaM vallacatuSTayam // saubhAgyaM ca tathA sUkSmaM sarvamekatra cUrNitam // agnimAnye jvare dadyAdudare pAradaM param / sUtakaM TaGkamAtreNa gandhakaM tatsama vissm| atipuSTikaraH samyagdRddhavaizvAnararasaH / ekatra cUrNitazlakSNaM kartavyaM caikmaagtH|| ___ zuddha pArada, zuddha gandhaka, tAmra bhasma, aura ekabhAgamitaM grAhya sarva parNena cAmbhasA / sIsA bhasma 1-1 tolA tathA pIpala, pIpalakA kAsaM zvAsaM harecchIghramaruciM tarakSaNAdapi // kSAra, kAlI mirca, imalIkA kSAra, soMTha, sajjIkhAra, gulmAdikamahAnyAdhi yakRcca grahaNImapi / / javAkhAra, suhAgA aura sUraNa (jimIkanda) 6-6 navavarNamitaM yAti prabhAvo bhramimaNDale // mAze le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI banAveM khaNDavAtAdikAn sarvAn samyakkRtvA vyapohati aura phira usameM anya oSadhiyAMkA cUrNa milAkara vaizvAnaramiti khyAtaM kSetraM ca kurute dhruvam // sabako kumhar3e (peThe) ke rasameM 1 dina ghoTa kara . seTha, kAlI mirca, pIpala, baca aura suhAgA, | andhamUSAmeM banda kareM aura 4 pahara bhUdhara puTameM 10-10 bhAga tathA zuddha pArA, gandhaka aura pakAveM / bachanAga 1-1 bhAga le kara prathama pAre gandhakakI ___ mAtrA-12 rttii| kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhiyA~kA cUrNa milA kara pAnake rasameM ghoTa kara (1-1 ( vyavahArika mAtrA-4 rattI / ) mAzekI ) goliyAM banA leN| isake sevanase agnimAMdya, jvara aura udara inake sevanase kAsa, zvAsa, aruci, gulma, | rogoMkA nAza hotA hai| yaha atyanta pauSTika hai| yakRt, grahaNI, aura vAtavyAdhikA zIghrahI nAza (7140) vaizvAnaralauham ho jAtA hai| ( mai. ra. / zUlA.) (7139) vaizvAnararasaH (5) ( vRddha ) dvipalaM tintiDIkSAraM tathApAmArgasambhavam / (ra. ci. ma. / sta. 7) zambUkabhasmasaMyuktaM lavaNaJca samaM tathA // rasaM gandhaM mRtaM zulvaM nAgaM pratyekaM tolakam / / caturNA samabhAgAH syustulyaJca lauhacUrNakam / ekatra kriyate mRSTvA pazcAdimAni nikSipet // cUrNa sampiSya khallAdau kArayedekatAM bhiSaka / / pippalI pippalIkSAraM maricaM ciJcikAbhavam / zUlasyAgamavelAyAM khAdedrakticatuSTayam / nAgaraM svarjikAkSAraM yavakSAraM ca TaGkaNam // zUlamaSTavidhaM hanti sAdhyAsAdhyaM na sNshyH|| For Private And Personal Use Only
Page #817
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaipajya-ratnAkaraH [vakArAdi imalIkA kSAra, apAmArga (ciraciTe ) kA chAlake rasa aura araNDa mUlake rasakI 21-21 kSAra, ghoMghoMkI bhasma aura seMdhA namaka 1-1 bhAga tathA bhaMgareke rasakI sAta bhAvanA de kara berakI tathA loha bhasma 4 bhoga le kara sabako ekatra guThalIke samAna goliyAM banA leN| kharala karake rakkheM / inheM zahadameM milA kara subaha zAma sevana mAtrA-4 rttii| karanese kaphodara zIghrahI naSTa ho jAtA hai / ise zUlo dau reke samaya denese hara prakArakA ___anupAna-devadAru aura cItAmUlako dUdhameM sAdhya athavA asAdhya zUla naSTa ho jAtA hai|| pIsa kara pInA caahiye| isake sevana kAlameM trikuTeke sAtha pakA huvA (7141) vaizvAnarIvaTI dUdha aura kulathIke rasake sAtha pathya bhojana denA ( ra. rA. su. ; rase. sA. saM. ; dhanva. / udara. ; - raseM. ci. ma. / a. 9) vyAdhigajakezarIrasaH zuddhaM sUtaM dvidhA gandhaM mRtArkAyaH zilAjatu / (yo. ra. / jvarA.) / rasamAnaM pradAtavyaM rasasya dviguNaM viSam // pra. saM 6972 vasanta mAlinI rasaH (laghu) trikaTu citrakaM kuSThaM nirguNDI musliirjH| | dekhiye / . ajamodA viSAMzena pratyekaM ca niyojayet // nimbapaJcAGgulakAthairbhAvanAMzcaikaviMzatiH / (7142) vyAdhigajakezarIrasaH (ra. caM. ; vR. ni. ra. / vAtavyA.) bhRGgarAjarasai: sapta datvA kSaudraviloDayet // bhakSayedvadarAsthyAmAM vaTikAM tAM divaanishi| pAradaM gandhakaM tAlaM viSaM vyUSaNakaM samam / zleSmodaraM nihantyAzu nAmnA vaizvAnarI vttii|| triphalA TaGkaNakSAraM pratyekaM zANamAtrakam // devadAruvanimUlakalka kSIreNa pAyayet / dantIbIjaM ca TakaikaM sUkSmacUrNAni kArayet / bhojanaM vyoSadugdhena kulitthasya rasena vaa|| | bhRGgarAjarasenaiva mardayedinasaptakam // kAkamAcIrasenaiva nirguNDIrasakaistathA / zuddha pArA, tAmra bhasma, loha bhasma aura zuddha marIcAbhA vaTI kAryA doSamAvekSya dApayet // zilAjIta, 1-1 bhAga tathA zudra gandhaka, zuddha kSIreNa saha dAtavyA jvarASTakanivRttaye / bachanAga, soMTha, mirca, pIpala, cItAmUla, kUTha, | azI tiM vAtajAnhanti nirguNDIvAstu kena vaa|| saMbhAlu, mUsalI aura ajamoda 2-2 bhAga le kara guDena saha dAtavyA catvAriMzaca paittikAn / prathama pAre gandhakako kajjalI banAveM aura phira anupAnena saMyuktastattadrogaharaH smRtaH // usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa milA kara nImakI zuddha pArada, zuddha gandhaka, zuddha haratAla, zuddha 1 vIrA iti pAThAntaram / bachanAga, soMTha, mirca, pIpala, harra, baher3A, AmalA For Private And Personal Use Only
Page #818
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasaprakaraNam ] caturyoM bhAgaH 815 - aura suhAgekI khIla 3 // 3 // mAze tathA zuddha loha bhasma samAna bhAga le kara sabako ekatra kharala jamola goTA 5 mAze le kara prathama pAre gandhakakI | karake rakkheM / kajjalI banAveM aura phira usameM anya oSadhi- ise mizrI, ghI aura zahadake sAtha prAtaHkAla yoMkA cUrNa milA kara sabako bhaMgare, makoya aura | sevana karanese kAmalAkA nAza hotA hai / saMbhAluke rasameM sAta sAta dina kharala karake kAlI (7145) vyoSAdiyogaH mirca ke samAna goliyAM banA leN| ( ga. ni. / zvayathu. 33 ; rase. ci. inheM dUdhake sAtha sevana karanese ATha prakArake ma. / a. 9) jvara; saMbhAlu yA bathuveke rasake sAtha sevana karanese vyoSaM trivRttiktakarohiNI ca 80 prakArake vAtaja roga aura gur3ake sAtha sevana sAyorajastu triphalArasena / karanese 40 prakArake paittika roga naSTa hote haiN| pItA kaphotthaM zamayeddhi zothaM (7143) vyoSAdicUrNam (1) gavyena mUtreNa harItakI vaa|| (va. se. / rAjayakSmA.) seTha, mirca, pIpala, nisota aura kuTakI; vyopaM zatAvarI triNi phalAni dve bale tthaa| | inakA cUrNa 1-1 bhAga tathA loha bhasma sabake sarvAmayaharo yogaH sevyo loharajonvitaH // / barAvara le kara sabako ekatra kharala karake rakkheM / soMTha, mirca, pIpala, zatAvara, hare, baher3A, ise triphalAke kAthake sAtha sevana karanese AmalA, balA (kharaiTI ) kI jar3a aura atibalA | athavA hara ke cUrNako gomUtrake sAtha sevana karanese (kaMghI) ko jar3a; inakA cUrNa 1-1 bhAga tathA | kaphaja zotha naSTa hotA hai| loha bhasma sabake barAbara le kara sabako ekatra vraNagajAGkuzaH kharala karake rakkheM / ( ra. ra. / vraNA.) ( mAtrA-3 rttii|) pra. saM. 3650 nArAyaNa rasaH (1) dekhiye| isake sevanase kSaya Adi roga naSTa hote haiN| (7146) vraNaropaNarasaH (7144) vyoSAdicUrNam (2) (ra. kA. dhe. / gaNDamAlA.) ( vai. ma. ra. / paTala 10) | gandhezAhikaNA tulyaM tryahaM jambIramarditam / vyoSa dhAtrI rajanI lohaM ca sitAjyamadhu- kumAryA naramRtreNa citrakeNa ca hiGgunA // sametAni / sauvarcalena ca pRthagyuktyA ca vividhaiH kramAt / upayujya kAmalAtaH sukhI bhavedvAsarArambhe // vraNarogeSu saMyojyo na yojyaH strItraNeSu ca // seTha, mirca, pIpala, AmalA, haldI aura | enaM bhagandare gaNDamAlAsvapi ca yojayet / For Private And Personal Use Only
Page #819
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi kSaudreNa vA yathAyogaM pippalIpurasaMyutam // (7147) vraNahararasaH pathyAzca zAlayo mudgA godhUmA ghRtsNyutaaH|| zuddha gandhaka, zuddha pArada, aphIma, aura pIpa (ra. caM. / vraNA.) lakA cUrNa samAna bhAga le kara prathama pAre gandhaka / rasaM gandhaM viSaM vahni lauhamabhraM samaM samam / kI kajalI banAveM aura phira usameM anya saptadhA pArthatoyena kAJcanArAmbhasA tathA // oSadhiyAM milA kara use jambIrIke rasa, ghRta-mAmilA varSa kATaktikA pramitA bhiSaka / kumArIke rasa, manuSyake mUtra, cAtAmUlake vAtha, hIMgake pAnI aura kAlA namakake pAnImeM 3-3 | raso vraNaharo nAma vraNAnhanti rasottamaH // dina ghoTa kara surakSita rakkheM / zuddha pArada, zuddha gandhaka, zuddha bachanAga, isake sevanase samasta prakArake braNa, bhagandara | cItAmUlakA cUrNa, loha bhasma aura abhraka bhasma aura gaNDamAlA AdikA nAza hotA hai| samAna bhAga le kara prathama pAre gandhakakI kajjalI anupAna-ise pIpalake cUrNa, gUgala aura | banAveM aura phira usameM anya oSadhiyoMkA cUrNa zahadake sAtha denA cAhiye / milA kara sabako arjuna aura kacanArakI chAlake ( mAtrA-1 rttii|) rasakI sAta sAta bhAvanA de kara 1-1 rattIkI pathya-ghRta yukta zAlI cAvala, mUMga aura goliyAM banAleM / inake sevanase samasta prakAra ke gehUMkI rottii| vraNa naSTa hote haiN| iti vakArAdirasamakaraNam / atha vakArAdimizraprakaraNam (7148) vacAdiyogaH (1) (7149) vacAdiyogaH (2) (yo. ra. / pratizyAyA. ) (hA. saM. / sthA. 3 a. 49) savacAcUrNamAghrAya vAsasA poTalIkRtam / vacAyavAnIsaha citraNa sindhUtthavizvAsahasindhuvAram / kAravI vastrabaddhA vA pratizyAyamapohati // kalkaM tathoSNaM ca sa dantaroge kalauMjI aura vacake cUrNako kapar3ekI poTalI mukhe ca gaNDUSazatAni paJca // . meM bAMdhakara sUMghanese pratizyAma naSTa hotA hai| baca, ajavAyana, cItA, seMdhAnamaka, soMTha. For Private And Personal Use Only
Page #820
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org www. kobairthors Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] caturthoM bhAgaH aura saMbhAlu samAna bhAga lekara sabako pAnIke (7153) varuNapatrodvartanam sAtha pIsa leN| (rA. mA. / strI rogA. 30) ise mandoSNa karake mukha meM dhAraNa karane se ghRSTAni gavyazakRtA prathamaM tatazca athavA inhIM oSadhiyoM ke kvAtha se 500 kulle | piSTairjale varuNakasya dalaiH prakAmam / karanese danta roga naSTa hote haiM / udvartitAni sahasaiva nitambinInAM nAzaM prayAnti sumahAntyapi kikisaani|| (7150) vacAgutsAdanam prathama rogasthAna para gAyakA gobara maleM aura (vR. ni. ra. / bAlA.) phira vahAM pAnImeM pise huve baraneke patte khUba maleM vacAM vayasthAM jaTilAM golomIM cApi dhaaryet| to striyoM kA kikkisa roga zIghra hI naSTa ho utsAdanaM hitaM cAtra skandApasmAranAzanam // jAtA hai| skandApasmAragrasta bacce ke gale meM baca, (7154) varSAbhvAdikSAram harra, sapheda baca yA golomI DAlanese athavA usake | (vR. ni. ra. / zothA, ) / zarIra para inakA cUrNa mardana karanese lAbha hotA hai| kSIraM zothaharaM dAruvarSAbhUnAgaraiH zRtam / (7151) vanakArpAsAdiyogaH peyaM vA citrakavyopatriddAruprasAdhitam // (va. se. / gaNDamAlA.) devadAru, punarnavA aura sauMThase athavA cItA, vanakArpAsa malaM taNDulaiH saha yojitam / soMTha, mirca, pIpala nisota aura devadAru se siddha paktvAjye polikAM khAdedapacInAzanAya // | kiyA huvA dUdha zothako naSTa karatA hai| . vanakapAsakI jar3ako pIsa kara cAvaloMkI (samAna bhAga mizritta oSadhiyoMkA adhakuTA piTTImeM milAkara usakI dhImeM pUrI tala kara khAnese cUrNa 2 tole, dUdha 32 tole, pAnI 128 apacI naSTa hotI hai| tole / ) (7152) vamanayogaH (7155) vAjIkaro vaTakaH ( ga. ni. / tRSNA. 15) (ra. pra. su. / a. 12) vArizItaM madhuyutamAkaNThAdvA pipAsitam / / AtmaguptAphalaM zuSkaM nistuSaM cASTapAlikam / mApasyASTapalaM tadvajjalena paripeSitam // pAyayedvAmayeccApi tena tRSNA prazAmyati // | Ardratve cAtiruciraM zilApaTena pepayet / ThaNDe pAnImeM zahada milAkara kaNTha paryanta | kuGkumaM kezaraM caiva jAtIpatraM zatAvarI / pilA kara vamana karAnese tRSA zAnta ho jAtI 1 kezAdiko naSTa karanevAle kRmi vizeSa / 108 For Private And Personal Use Only
Page #821
--------------------------------------------------------------------------
________________ Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org 818. bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vakArAdi . - gokSurekSurabIjAni lavaGga maricaM knnaa| avazya naSTa ho jAtI hai evaM napuMsaka puruSa bhI zRGgATakaM karSamitaM kuryAdevaM pRthak pRthak // | aneka striyoM se ramaNa karane aura santAnotpAdanameM sUkSmacUrNa vidhAyAtha pUrvaSiSTe nidhApayet / samartha ho jAtA hai| vaTakAn kArayetpazcAt karSamAtrAn vipAcayet // yaha prayoga anubhUta hai| ghRtaprasthatrayeNaiva sutalayya nimajjayet / (7156) vArAhIkandayogaH mAkSike ghRtamAne vai mukhaM rundhyAdinatrayam // / madhvAjyamizritaM bhakSedekaikaM vaTakaM prge|| (ga. ni. / sA. rasA. 1). saptakAni ca paJcavamAhAraM madhuraM bhajet // sUkSmacUrNena vArAhyAH zRtaM kSIra vimanthitam / dugdhodanaM tathA rAtrI kSAramamlaM ca varjayet / tadAjyamadhusaMyuktaM mAsamekaM rasAyanam // . retaH kSayI napuMso'pi gacchecca pramadA zatam / / aputraH putramApnoti SaNDho'pi puruSAyate / / ___bArAhI kandakA bArIka cUrNa milAkara dUdha dRSTapratyayayogo'yaM satyametadudIritam // | pakAveM aura usakA dahI jamA kara ghI nikAleM / ____ kauca ke chilake rahita sUkhe bIja 8 pala | ise zahada milAkara sevana karanA cAhiye / aura chilake rahita ur3adakI dAla 8 pala (40 / yaha prayoga rasAyana hai / ise 1 mAsa taka tole ) lekara donoMko pAnImeM bhigo deM aura sevana karanA cAhiye / phUla kara narama ho jAne para atyanta bArIka pichI (7157) vArtAkayogaH pIsa leM / tadanantara usameM kesara, nAgakesara, jAvitrI, zatAvara, gokharu, tAlamakhAnA, lauMga, kAlI ( vR. mA. / arzA.) mirca, pIpala aura siMghADekA 11-1 / tolA svinnaM vArtAkaphalaM ghoSAyAH kSArajena salilena / bArIka cUrNa milAkara 11- 1 // tole ke vaTaka | tad ghRtabhRSTaM yuktaM guDena vA tRptito yo'tti // banA leM aura unhe 6 sera ghI meM talakara (pakAkara) pibati ca takraM nUnaM tasyA''zvevAtivRddhaguda. patthara yA kAMcake pAtrameM 6 sera zahada meM DAla jAni / deM evaM usakA mukha banda karake 3 dina taka rakkhA yAnti vinAzaM puMsaH sahajAnyapi saptarAtreNa // rahane deM; aura phira nitya prati 1-1 vaTaka thor3e / baiMgana ke phaloMko soyeke kSArake pAnI meM ghI aura zahadameM milA kara sevana kreN| sijA kara ghImeM bhUna leN| pathya-madhurohAra, dUdha, bhAta / inheM gur3a meM milAkara peTa bhara khAneke pazcAt apathya-kSAra aura amla / taka pIne se sAta dina meM atyanta pravRddha sahajAzake isake sevana se vIrya kSINatA aura npuNsktaa| masse bhI avazya naSTa ho jAte haiN| For Private And Personal Use Only
Page #822
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] caturthoM bhAgaH 819 - vitam / (7158) vAlukAsvedaH (7160) vAsAdipAnakam (bhai. ra. / jvarA.; bhA. pra. / ma. khaM. 2) ... (hA. saM. / sthA. 3 a. 10) khprbhRssttpttsthitkaanyjiksNsiktvaalukaasvedH| vAsApatrarasaM vidhAya matimAn yojyAni cezamayati vAtakaphAmayazUlAGgabhaGgakampAdIn // mAni tu kampe zirohRdayagAtravyathAyAM jambhAyAM pAda- rodhaM cotpalamRttikAsamadhukaM kuSThaM priyaGgva suptatAyAm / piNDikodveSTane'GgasAde hanustambhe ca lomaharSe / cUrNa puSparasena pAnakamidaM pittAzrayANAM hitaM.. bAlukA (retI) ko ThIkare ( yA kar3hAI | kAsaM kAmalapANDurogakSatajazvAsApamardI bhavet // Adi ) meM khUba garama karake kAMjI meM DAla deM ___ lodha, saurASTrI ( gopIcandana ), mulaiThI, kUTha, aura phira use turanta hI kapar3e kI poTalI meM bAMdha aura priyaMgu samAna bhAga lekara cUrNa banAveM aura kara usase pIr3ita sthAnoM para seka kareM / | use bAse ( aDUse ) ke rasameM milAkara zahadase isa sekase vAyu, kapha, zUla, gAtrako TUTanA | mIThA kara leN| ( aGgamarda), kampa, zirapIr3A, hRdaya vyathA, gAtra ise pInese pitta pradhAna kAsa, kAmalA, pANDu vyathA, jambhAI, pairoMkI suptatA, piNDaliyoMkA darda, aGgasAda, hanustambha aura loma harSAdi kA nAza aura kSataja zvAsa kA nAza hotA hai| hotA hai| ( bAse kA rasa 1 tolA, carNa 2-1 // maashe|) (7159) vASpayogaH (7161) vijayAyogaH (vai. ma. / paTala 6) (va. se. / nAsA.) analena sutaptamRtsupiNDA puTapAkaM jayApatraM sindhutailasamanvitam / stanajAktAjanitaH sbaasspyogH|| pratizyAyeSu sarveSu zIlitaM paramauSadham // abhighAtasamudbhavaM vikAraM bhAMga ke patte, seMdhA namaka aura tilakA tela nayanasyAzu vinAzayedavazyam // samAna bhAga le kara sabako hAMDImeM banda karake puTa pAka kreN| miTTIke Dheleko agni meM khUba tapAkara strIke dUdhameM bujhAyeM; aura usase jo bhApha nikale baha ise sevana karane se samasta prakArake pratiAMkhako lgaaveN| isase netroM ke abhighAta janya zyAya naSTa hote haiM / vikAra avazya zIghra hI naSTa ho jAte haiN| ( mAtrA-1 maasho|) For Private And Personal Use Only
Page #823
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [vakArAdi (7162) vijayAzuddhiH / AdhA AdhA mAzA tathA zahada 2 tole le kara (vai. ra. / vAjIkaraNA.) sabako ekatra milA kara pInese tridoSaja zUla turanta triprakSAlitamohinIdalarajaH saMzoSitaM kharpare naSTa ho jAtA hai| samyak taM mRdubharjitaM dRDhapaTe saJcUrNya saGgA- (7165) vidAryAdiyogaH (2) litam / (ga. ni. / jvarA. 1) samyakkhAkhasakoTIrAmcuni caturbhAge vipakvaM vidArIkSurasaM sarpirmadhu tailaM zRtaM payaH / gavAM dugdhe cASTaguNe jahAti sakalAndoSAnnRpANAM hitm|| pibeccAturthakazvAsakAsavAtakaphApaham // __bhAMga ko 3 bAra pAnIse dho kara miTTI ke ' vidArIkandakA rasa, IkhakA rasa, ghI, zahada pAtrameM DAla kara sukhAleM aura phira use maMdAgni para | 1 aura tila kA tela (1-1 tolA ) le kara sabako thor3A seka leM; tadanantara usakA cUrNa karake, use | ekatra milA kara, pakAye huve dUdhameM DAlakara pInese kapar3e se chAna kara 4 bhAga postake DoTe ke pAnI cAtuthika jvara, zvAsa, kAsa, vAyu aura kaphakA aura 8 bhAga gAyake dUdhameM pakA leN| isa vidhise nAza hotA hai / bhAMga doSa rahita aura rAjAoMke sevana yogya ho (7166) vibhItakayogaH jAtI hai| ( bhai. ra. / kAsA.) (7163) viDaGgAdiyogaH vibhItakaM ghRtAbhyaktaM gozakRtpariveSTitam / (va. se. / kRmya.; vR. mA.; ga. ni.) svinnamagnau haretkAsaM dhruvamAsyavidhAritam / / viDaGgavyopasaMyuktamannamaNDaM pivennrH| dopanaM kRminAzAya vahniJca kurute bhRzam / / baher3e ke phalako dhIse tara karake gAyake gobara meM lapeTa kara agnimeM svedita kreN| bAyabiDaMga, saiTha, mirca aura pIpala; inakA cUrNa milAkara cAvaloMkA mAMDa pInese kRmi naSTa ise muMhameM rakhanese khAMsI avazya naSTa ho hote aura agni dIpta hotI hai| | jAtI hai / (7164) vidAryA diyogaH (1) (7167) vizAlAdiyogaH (ga. ni. / zUlA. 23) ( yo. ra. / kAmalA.) vidArIdADimarasaH savyoSo lvnnaanvitH| godugdhena vizAlAyA munisaGkhayAdalAni tu / kSaudrayukto nihantyAzu zUlaM doSatrayodbhavam // jIrakeNa yutaM pepyaM rasamekaM palaM pibet // bidArI kanda aura anArakA rasa (1-1 | athavA tajjaTAdrAvaM kadhiM dugdhamizritam / tolA), seAMTha, mirca pIpala aura seMdhA namakakA cUrNa ' pAyayettu pratidinamevametadinatrayam // For Private And Personal Use Only
Page #824
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizraprakaraNam ] caturthoM bhAgaH ghRtadugdhaudanaM pathyaM kuryAdvai lavaNaM vinA / (7169) vRntAkayogaH kAmalAM nAzayatyAzu vAyurabhraM haredyathA // (yo. ra. / snAyu. ; vR. ni. ra.) ___7 naga indrAyaNake pattoM aura ( 3 mAze) vRntAkaM bharjitaM bhANDe kRtvA danA shopri| jIreko gAyake dUdhameM ekatra pIsa kara 5 tole rasa / bandhayetsnAyuko bahiH patati evaM saptadinaM nikAleM / yaha rasa pilAnese athavA indrAyaNakI jar3akA kAryam // 7|| mAze rasa dUdhameM DAla kara pilAnese 3 dinameM kAmalA avazya naSTa ho jAtI hai / baiMganako bhUnakara dahIke sAtha milA kara snAyuka (naharave) para bAMdhanese vaha sAta dinameM pathya-ghRta, dUdha aura bhAta / bAhara nikala AtA hai| apathya-lavaNa / (7170) vellAdiyogaH (7168) vRddhadArukAzcyotanam ( yo. ra. / pInasa.) ___(va. se. / bAlA.) vellagodhUmabhojI ca nidrAkAle ca zItalam / svarasaM vRddhadArasya mAkSikeNa samanvitam / jalaM pibati yo rogI pInasAnmucyate naraH // Azcyotanena bAlAnAM kukUNAmayanAzanam // ___ sonese pUrva ( nAsikA dvArA ) zItala jala 'bidhAreke svarasameM zahada milA kara AMkhameM pIne aura gehUMse nirmita AhAra tathA kAlI mirca DAlanese bAlakoMkA kukUNaka roga naSTa hotA hai| | sevana karanese pInasa naSTa ho jAtI hai / iti vakArAdimizraprakaraNam ityo3m For Private And Personal Use Only
Page #825
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH >> samApto'yaM caturtho bhAgaH kArtika zuklA 11 saMvat 1991 vai. For Private And Personal Use Only
Page #826
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cikitsA-patha-pradarzinI - Humali yaaMaiilMillimilianurima l IlmutilatImtimmtumallum thanimt.ms Byiyturumilitarunniliunimillumamilyinanmiliunmanisairatswimmamisplimmunmilliummiswimmiew , SnileyimomhimniwidhimmiDinmanimaDHINDI Apa isa pradarzinIkA adhyayana usI prakAra kIjiye jisa prakAra eka homayopaitha DAkTara apane meTIriyAmeDikAkA karatA hai| phira ApakI zrI aura yazavRddhi avazyambhAvI hai|| HOMmsadrimuansDHNOHRImaominal TILLEthiHORull timaharathiRINITIATURMEERINillahaRIMustinatil mummpitinensions aciting anvair uruwunwuniliuminiuin BAnm For Private And Personal Use Only
Page #827
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org - cikitsApathapradarzinI pahile Apa (1) nirNaya kIjiye ki rogIko pradhAna roga kyA hai / (2) rogIkI sthiti anusAra nirNaya kIjiye ki use sastA kAtha, cUrNAdi denA hai yA rasa bhasma, ghRtAdi / (3) rogIke mukhya mukhya lakSaNa kAgaja para yA apane smRtipaTa para likha lIjiye / Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir phira Apa isa ci. pa. pra. meM usa rogakA adhikAra nikAla kara sAmane rakhiye / ukta rogAdhikArameM apane nirNayake anusAra kAtha cUrNa, avaleha, ghRtAdimeM se abhISTa prakaraNa nikAla kara sAmane rakha lIjiye / ukta prakaraNako dhyAna se par3hate jAiye, jisa prayogake sAmane Apake kAgaja para likhe huve adhika se adhika lakSaNa mileM vahI prayoga apane rogIko sevana karAiye / ( yadi koI bAta rogI kI prakRtike viruddha na ho to ) isa thoDese kAryake liye kucha miniTa kharca kara dIjiye basa phira Apa yaza aura zrI ke adhikArI ho jAyaMge yadi sAvadhAnose kAma liyA jAya to yaha cikitsA patha pradarzinI navIna vaidyoMke liye saphalatAko kuMjI aura purAne anubhavI vaidyoMke liye zreSTha smArakakA kAma degI / vaidya gopInAtha gupta For Private And Personal Use Only
Page #828
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra nambara 5023 mAtuluGgarasAdi visUcikAnAMzaka yogaH sarala yoga / "" nAma. prayoga saMkSipta guNa kaSAya-prakaraNam 6200 lavaGgAdikAthaH 6537 vizvAdikaSAyaH kaphaja agnimayaM / 6540 visUcikA, AdhmAna | 39 5912 rAmaThAdyaM 6212 laghucitrakAdi cUrNam 104 cikitsA - patha-pradarzinI 1 agnimAMdyAjIrNavisUcikAdhikAraH cUrNaprakaraNam 5115 maricAdyaM cUrNam agnidIpaka 5129 mAtuluMgAAda,, " 6216 : laghuvaizvAnara,, 6225 lavaGgAdi 6226 lavaGgAMcaM,, www. kobatirth.org ajIrNa nAzaka, recaka | " 19 atyanta agnivarddhaka 1 saptAha meM agnidIta karake arza ko naSTa kara detA hai| atyanta agnidIpaka zUla, bhayaMkara visUcikA. atisAra, vamana. agnivarddhaka, rocaka, sugandhita, rAjAoMke 6234 lazunAdyaM cUrNam visUcikA meM atyupayogI 6244 lolimbarAja- aphArA, Ama, zUla, cUrNam gulma ( atyanta pAcaka) 6592 vaDavAnala cUrNam agnidIpaka 6594 " 6595 vatsakAdi 6608 viDaMgAdi 6630 vizvabheSaja 6639 vizvAdi cUrNam 6649 vRpadvAdazaka 6645 vRhada sukha "" For Private And Personal Use Only " 6249 yogya, pAcaka tathA 6670 vArtAkuguTikA pauSTika. 19 "" 39 6650 vaizvAnara cUrNam 6662 vyopAdyaM 6663 33 13 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ajIrNa nAzaka, agni dIpaka agnidIpaka, zUlanAzaka atyanta agnidIpaka . kSudhAvarddhaka, zUlanAzaka agnidIpaka . ajIrNa, AnAha, gulma ajIrNa, agnimAMthalIhA ( atyanta agnidIpaka) atyanta agnivarddhaka agnidIpaka 29 6246 lavaGgAdiguTikA agnidIpaka, vRSya vaTI agnidIpaka bhojanako zIghra pacAtI tathA pratizyAya aura sarvaroganAzaka guTikAprakaraNam
Page #829
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 826 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [animAMdha - visUcikA Adiko naSTa karatI hai| rasaprakaraNam - ghRtaprakaraNam 5223 mastuSaTapalaghRtam agnimAMdya, kapha, gulma 6748 vidArIvRtam bhasmaka. tailaprakaraNam 5317 mizyAcaM tailam khallIzUla AsavAriSTa-prakaraNam 5338 mustakAriSTaH bhayaMkara visUcikA, ajIrNa, agnimAMdha. 5591 mahodadhi rasaH agnimAMdha 5592 ,, agnimAMdya, aphArA, zUla 6045 ravisundaravaTI ajIrNa, jvara ( agni vaIka) 6136 rAjavallabharasaH ajIrNa, agnimaaNp| 6139 rAjazekharavaTI agnimAMdha, vAyu, zUla 6149 rAmabANa rasaH ajIrNa 6158 rogebhasiMha zrI- ajIrNa, zIta khaNDavaTyau 6340 laghukravyAda rasaH ajIrNa 6354 lavaGgAdhamodakam agnimAMdya, ajIrNa, 6943 vaDavAgni rasaH atyanta agnivarddhaka 6945 vaDavAnalaguTikA kSudhA vaiSamya, agnimAMdha 6950 vaDavAnala rasaH vicikA, agnimAMca 6952 , , agnimAMdya 6953 , ,, , 6957 , vaTI agnimAMdya, aruci, visUcikA 6958 vaDavAmukhI guTI agnivaiSamya ( zIghra agni dIpaka) 6977 vahni rasa: agnimAMdha, zUla 6978 vahisUto rasaH agni dIpaka 7010 vAribhakta baTikA AmAjIrNa 7021 vijaya rasaH ajIrNa 7042 vidyAdharamaNDUrama agnimAMdya, prahaNI vikAra. 7052 vidhvaMsa rasaH viSUcikA lepa-prakaraNam 5806 yavapiSTa lepaH dustara udarazUla aJjana-prakaraNam 6880 vicikAnAzana vidhucikA guTikA 6883 vyoSAyananam // nasya-prakaraNam 6890 vyoSAdinasyam viSUcikA For Private And Personal Use Only
Page #830
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atisAra] caturthoM bhAgaH 827 chardi 7071 vizvoddIpakAbhram purAnI mandAgni, zUla, 7137 vaizvAnara poTalI agnimAMdya / 7139 , , ,, jvara, udara roga 7072 viSa guTikA agnimAMdya, kSaya 7089 visUcikAvidhvaMsa viSUcikA aura tridoSaja upadrava yukta mizra-prakaraNam atisArako zIghra naSTa karatA hai / 5686 maNDa yogaH kSudhA tathA rakta varddhaka, 7093 vIrabhadrAbhrakaH agnimAMdya, aruci, va bastizodhaka mana Adi. 6186 rAsnAdimardanam khallI zUla 7133 vaizvAnarapoTalI agnimAMdya 6187 rAsnAdyaGgamardanam , 2-atisArAdhikAraH kaSAya-prakaraNam .5039. mudagAdikaSAyaH atisAra, dAha, chardi- 6211 lodhAdi yogaH raktAtisAra nAzaka sarala yoga- 6470 vacAdi kaSAyaH vAtAtisAra 5046 mustaka kAthaH pravRddha atisAra para 6473 vacAdi gaNaH AmAtisAra nAzaka, sarala yoga doSa pAcaka 5060 mustAdi , pitta kaphaja atisAra 6476 vaTajaTA prayogaH navIna atisArako 5062 , , atisAra, zotha, jvara, zIghra naSTa karatA hai| hallAsa 6478 vatsakAdikaSAyaH AmAtisAra 5067 , , pittAtisAra 6482 , kyAthaH zUla yukta purAnA 5071 , , pitta vAtaja atisAra raktAtisAra 5076 , pramathyA raktAtisAra nAzaka 6525 viDaMgAdi kvAthaH zothAtisAra sarala yoga 6526 , yogaH AmAtisAra (recaka) 5728 yavAnyAdi dIpana dIpana, pAcana 6527 vijala svarasaH AmAtisAra kaSAyaH 6532 vizvAdi kaSAyaH , 5734 yaSTayAdi kvAthaH raktAtisAra 6551 vRhacchAlipAdi atisAra mAtra 5898 rohiNyAdipAcanaH atisAra For Private And Personal Use Only
Page #831
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org 828 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [atisAra cUrNa-karaNam 6711 vijayAvalehaH samasta prakAra ke atisAra. 5098 madhukAdi yogaH pittAtisAra 5157 meghanAdAdicUrNam raktAtisAra ghRta-prakaraNam 5758 yavAnI cUrNam . zUla yukta atyanta pravRddha atisAra 5233 mahAcAGgerIdhRtam atisAra, pravAhikA, 5768 yaSTayAdi cUrNam pittAtisAra / aruci, zUla, jvara, 5905 rasAJjanAdicUrNam , zUla chardi, agnimAMdya / 5913 rAla yogaH puganA atisAra 6731 vatsakAdi ,, atisAra 6213 laghucetakIyogaH atisAra para uttama 6732 ,, , pittAtisAra (dIpana, 6219 ladhvImAI cUrNam Ama, zUla, vizeSataH pAcana) raktAtisArapara anubhUta 6241 lodhrAdi cUrNam pakvAtisAra rasa-prakaraNam 6573 vacAdi , AmAtisAra 6582 ,, . , vAtAtisAra meM uttama 5521 maricAdi vaTI samasta atisAra 6586 vacAdya , kaphAtisAra 5539 mahA gandhakam atisAra, pravAhikA, 5563 mahA rasa: vAtAtisAra guTikA-prakaraNam 5609 muktAbhasmayogaH atisAra (saralayoga) 5167 malapAcanIguTikA atisAra, mala, Ama 5615 muratAdi guTI atisAra, pravAhikA 6666 vatsakAyA , hara prakAra ke atisAra 6119 rasAyanAmRtarasaH atisAra, jvarAdi . saMgrahaNIko zIva naSTa 6351 lavaGgAdi vaTI pravAhikA,koSThastha vAyu karatI hai / agni do / 6376 lokanAtha rasaH samasta atisAra . paka hai| / 6381 lokezvara , hara prakArake atIsAra 6680 vRhadakola vaTakaH samasta atisAra aura pravRddha saMgrahaNIko zIghra naSTa karatA hai| avaleha prakaraNam / 7065 vizvAdi vaTI pakvApakva, nUtana, purAtana aura zUlayukta 5194 madhu harItakI AmAtisAra, zUla atisArako avazya naSTa 6699 vatsakAvalehaH raktAtisAra karatA hai| For Private And Personal Use Only
Page #832
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir apasmAronmAda] caturthoM bhAgaH m mm ...........-- ---- ---- 7 107 vRhatkanakasundaro ugra pittAtisAra .. mizra-prakaraNam ::.:6169 raktacandanAdi raktAtisAra, dAha, rasaH 7114 vRhadgaganasundara AmAtisAra, zUla, ra yogaH moha, tRSA ktAtisAra, picchalA- 6445 laghupaJcamUla... atisAra tisAra, zotha. siddhAnnam -rasaH (3) apasmAronmAdAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 5225 mahAkalyANaghRtam apasmAra, unmAda, vara, agnimAMdya, kAsa 4987 madanaphalAdiyogaH apasmAra, (vAmaka) 5226 , unmAda, apasmAra, 5002 madhvAdi yogaH : unmAda, jvara, kRzatA 5045 mustakamUla yogaH apasmAra . 5234 mahAcaitasaMvRtam apasmAra, unmAda, 6197 lajjAlu yogaH " kAsa, zvAsa, prati6202 lazuna yogaH , zyAya cUrNa-prakaraNam - 6271 lazunAcaM doSaja tathA Agantuka unmAda, apasmAra, vi. 5104 madhuvacA yogaH purAnA apasmAra (sa. Sama jvara rala. yoga) 6272 , ,, unmAda, vAta kaphaja 6576 vacAdi cUrNam' 'purAne aura bhayaMkara roga, jvarAdi / apasmArako bhI avazya 6728 vacA , apasmAra maSTa karatA hai| ghRta-prakaraNam aJjana-prakaraNam / 5441 manaHzilAdyaJjanam unmAda, apasmAra 5820 yaSTayAdhaJjanam " " 5216 madhUka vRtam .. pittApasmAra For Private And Personal Use Only
Page #833
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [amlapitta - - - -- (4) amlapittAdhikAraH kapAya-prakaraNam | 6122 rasendra guTikA saikar3oM vaidyoMse na A5722 yavAdi kAthaH amlapittakI vamana rAma honevAlA amlapitta 5724 , ammapitta, aruci, 6123 ,, amlapitta, kSaya vamana | 6367 lIlAvilAsarasaH amlapitta 6509 vAsAdikaSAyaH kapholvA amlapitta / 6369 ,, ,, amlapitta, chardi, hRda6516 , , amlapitta yakI dAha rasa-prakaraNam 6116 rasAmRta cUrNam amlapitta, pariNAma zUla, agnimAMca mizra-prakaraNam 5101 madhupippalI yogaH amlapitta (saralayoga) (5) arocakAdhikAraH cUrNam cUrNa-prakaraNam 5123 mahApADavaM aruci, kaNTha roga, 7138 vaizvAnara rasaH aruci, kAsa cUrNam mukha roga, kRmi 5757 yavAnI SADavaM aruciko avazya naSTa mizra-prakaraNam karatA, jihAzodhaka hai| 5701 mAtuluGgAdi bharuci kavalaH rasa-prakaraNam 5705 mukhadhAvana yogau , 5707 mukhadhAvana yogaH mataja aruci 6054 rasa kezarI samasta prakArakI a- 6181 rAjikAdi zikha- rocaka, dIpaka ruci, zUla riNI For Private And Personal Use Only
Page #834
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir arbuda] caturtho bhAgaH - - - - (6) arbudAdhikAraH pa-prakaraNam arbudako naSTa karane 5417 mUlakakSArAdilepaH arbuda vAlA siddha yoga 5418 , bIjAdi , arbuda, gaNDamAlA rasa-prakaraNam 6845 vaTAdi , sAta dinameM pravRddha 6161 raudra rasaH arbuda (7) azodhikAraH kapAya-prakaraNama | 5926 rasAanAdi vaTI raktArI 6523 viDaGgAdikAthaH arza, zotha, atisAra 6245 laghuzaraNa arza (atyanta dIpana __ modakaH pAcana) cUrNa-prakaraNam 6254 lAgalyAdi , kaphaja arza 5108 maricAdi cUNam vAtArI 6678 vRddha dAru , 6 prakArakA artha 5122 mahAnimbabIja raktAra 6683 vyoSAdi guTikA arza, tvagdoSa yogaH 5153 muzalyAdi yogaH bhI guggulu-prakaraNam 5751 yavakSArAdicUrNam arzagata agnimAMpa 5777 yogarAjagugguluH arza, aruci, nAbhi 5777 yogarAjalaH / 6232 lavaNottamAdi arza zUla, agnimAMdya cUrNam 6238 lAkSAdi yogaH raktArza avaleha-prakaraNam 6638 vijaya cUNam arza, zotha; kAsa, jvara 5189 madhupakva harItakI tridoSaja bhI 6656 vyoSAdi cUrNam arza, zotha, malAvarodha, agnimAMtha ghRta-prakaraNam 5214 madhukAdi ghRtam arza, atisAra, saMgraguTikA-prakaraNam haNI, jvara, aruci, 5163 maricAdi modakaH arza gudabhraMza, aphArA 5164 , vaTI rakArya 6267 laghu cavyAdi arzanAzaka, grahaNI 5166 maricAyA guTikA artha ghRtam dIpaka For Private And Personal Use Only
Page #835
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 832 bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [arza : mAMdya 6277 laghukAsIsAdyaM arzake masse 5477 maNDara yogaH arzake massoM para daghRta. bAva par3anese hone vAlA 6768. vyoSAyaM ghRtam arzake massoMko naSTa raktasrAva zIghra banda karatA hai| ho jAtA haiN| 5553 mahA parpaTI rasaH arza, gudapIDA, Agnataila-prakaraNam 6778 vajrakaM tailam arza tathA gaNDamAlAmeM-- 5596 mANazUraNAdya aza atyupayogI hai| 5627 mUlakuThAra rasaH arza, agnimAMdya 6818 vRhatkAsIsAdhaM masseko girA detA hai| -- 6059 rasa guTikA arza tailama 7045 vidyAdhara loham sopadrava arza 7127 vaikrAntAkhya rasA- hara prakArakA arza AsavAriSTa-prakaraNam yanam 6297 lavaGgAsavaH aza, zotha, aruci, .: jvara, pANDa mizra-prakaraNam 6173 rajanIcUrNa yogaH massoMko kATane vAlo dhUpa-prakaraNam DorA 6002 rAlAdi. dhUpaH .... arzakA raktasrAva | 6189 rAsnAyupanAhaH vedanAko zamana aura massoMko naSTa karane rasa-prakaraNam vAlI pulTisa 3436 lohAdi modakaH ..arza 7157 vArtAka yogaH massoMko naSTa karatA hai| (8) azmarizarkarAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 6490 varuNAdi kaSAyaH-amari, zarkarA 5032 mAlatImUla yAgaH azmarI, mUtra rokanese 6491 , purAnI vAtaja azmari ___ utpanna pIr3A 6492 ,, , azmari pAtaka, basti 5741 yUthImUla ,, azmari, zarkarA, sazUla mUtrakRccha / 6494 , kvAthaH azmarIpAtaka zala nAzaka For Private And Personal Use Only
Page #836
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra azmari ] 6497 varuNAdikvAthaH ghoratara, patthara ke samAna kaThina aura pIr3AdAyaka azmari; agnimAMdya 6560 vRhadvaruNAdi azmarI, basti aura mUtranalIkI pIr3A kvAthaH cUrNa-prakaraNam 5902 rajanyAdi cUrNam purAnI aura pravRddha zarkarA 6598 varuNAdi 6700 varuNaka guDaH 5873 5880 5881 5882 105 " "" 39 GO " 39 . avaleha - prakaraNam kaSAya-prakaraNam 5014 mahauSadhAdikvAthaH sazotha AmavAta, kaTi pIr3A 5867 rAsnAdi kvAthaH AmavAta, urustambha, jaThararujA aneka prakArakI sandhi pIr3A, AmavAta. AmavAta "" 12 "" www.kobatirth.org 17 caturthI bhAgaH kaThina amarIko bhI STa karatA hai / azmarIko zIghra nikAla detA hai / "" sarvAMgagata tathA saptadhAtugata AmavAta 6735 varuNAdyaM (9) AmavAtAdhikAraH ghRta-prakaraNam 5790 yavAdi ghRtam azmarI 6733 varuNAdi zarkarA, azmarI, " " "" Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir taila-prakaraNam 6782 varuNAdyaM tailam zarkarA, azmarI, mUtra kRcchra; zUla 6816 vIratarvAdi 5886 rAsnAdi kAtha: For Private And Personal Use Only 5890 rAsnA paJcakama 833 rasa-prakaraNam 5468 maJjiSThAdicUrNam azmarIko avazya nikAla detA hai / 5892 rAstA saptakam trakRcchra kaphaja azmarI "" mU 5888 rAsnAdidazamUlam AmavAta 5889 rAsnAdvAdazaka - jAnusthita AmavAta, kaSAyaH kaTi Uru aura trika pIr3A sazala AmavAta, pArzva A pIr3A AmavAta, sandhyasthi majjAgata vAyu AmavAta, jaMghA uru pRSTha pArzva aura trizala
Page #837
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 834 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [AmavAta - cUrNa-prakaraNam pAka-prakaraNam 6649 vaizvAnara cUrNama AmavAta, malAvarodha, 5208 methI pAkaH AmavAta, vAta vyAdhi, aphArA Adi zirazUla guTikA-prakaraNam ghRta-prakaraNam. 5173 mahArasonapiNDaH AmavAta. vAta- 5949 rAsnAcaM ghRtam sarvadoSaja AmavAta, roga, yonizala pArzva zala, pAda zUla, 5927 rasona piNDaH AmavAta, samasta vA. manyA zUlAdi taja roga tala-prakaraNam guggulu-prakaraNam / 5957 rasonAdyaM tailam AmavAta 5778 yogarAjaguggulu: AmavAta, vAtavyAdhi, asthi majjAgata vAyu __ AsavAriSTa-prakaraNam 5782 , ,, (vRhad) AmavAta, sandhizala, | 5998 rasona surA AmavAta, AnAha, kroSTuzIrSa, kaTibhagna pANDu Adi 6689 vAtAri gugguluH AmavAta, kaTizUla, dAhayukta kroSTuzIrSa, rasa-prakaraNam (bahuzo'nubhRta uttama 5630 mRgazRMgabhasma- hRdaya tathA nitamba yogaH pIr3A 6693 vyAdhizArdUlo- AmavAta, sandhivAta, 6149 rAmabANa rasaH AmavAta gugguluH 7036 viDaMgAdilauham AmavAta, zotha, agni6696 vyoSAdyA guTikA sandhi asthi majjAgata gugguluH AmavAta, bhagna, jaTharA- 7097 vRddhadArAbalohaH AmavAta janita samasta gnidIpaka. yoga) mAMdha roga (10) udararogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 5035 mAhiSakSIra mUtra- zothodara 5112 maricAdicUrNam udararoga, plIhA, gulma, yogaH agnimAMdya, For Private And Personal Use Only
Page #838
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir udararoga] caturthoM bhAgaH 5120 mahAkSAraH gulma, plIhA, aadi| (viracana hokara Ama 5922 rohitkAdiyogaH plahA, gulma, kRmi / aura kRmi nikala jAtehaiM) 6591 vaDavAnala kSAraH udraroga, gulma, zUla. 6067 rasa parpaTI udara roga, gulma, Ama 6626 vizAlAdicUrNam udara roga zUla, mala | 6916 baGgezvara rasaH plIhA, udara roga, gulma ghRta-prakaraNam 6929 vajraghana rasaH samasta udara roga 7135 vaizvAnara rasaH udara roga 5789 yavAdighRtam jalodara 6738 vahiSaTprasthavRtam vAtodara, jalodara. tIhA 7141 vaizvAnarI vaTI kaphodara taila-prakaraNam 6283 lazuna tailam udara roga, yakRt , ____ plIhA, AmavAta / rasa-prakaraNam 5573 mahAvIra rasaH samasta udara roga (virecaka) 5574 mahAvahni rasaH udara roga, mUDhavAta (virecaka) 5669 meghanAda rasaH zothodara, jalodara, mizra-prakaraNam 5697 mahA drAvakam plIhA, yakRdAdi 5698 ,, ,, gulma, udara, yakRta, plIhA 5699 , drAvakarasaH samasta prakArake purAne udara, gulma, zotha, yakRt , plIhAdi 5702 mAna maNDaH vAtodara, zotha, grahaNI, pAhu 6174 rambhAkSAra siddha 3 dinameM udararogako vilepI naSTa karatI hai| (11) udAvartAdhikAraH ghRta-prakaraNam 5265 mUlakAdyaM ghRtam udAvartako avazya naSTa karatA hai| 6755 vizvAdi ghRtam udAvate, cara, gulma taila-prakaraNam 6283 lazuna tailam udAvarta, udara lepa-prakaraNam 6850 valmIkAdi lepaH udAvarta nAzaka, vAtA nulomana For Private And Personal Use Only
Page #839
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ udAvata udAvarta / udAvarta, vAtaja-gulma, mizra-prakaraNam 5844 yavakSArAdi - yavAgU 5687 madanAdi phala aphArA, gudapIr3A, | 6447 lazuna kSIrama vatiH udAvarta, vAyu - *(12) upadaMzAdhikAraH zotha kapAya-prakaraNam 5983 rasAMjanAdi lepa upadaMzake vraNa 5729 yavAsakAdi upadaMzake traNa | 6316 lodhrAdi , , , prakSAlanam 6321 lohAdi , , , 6843 vaTaparohAdi ,, , , guTikA-prakaraNam 5169 mahAkSAravaTI upadaMza rasa-prakaraNam guggulu-prakaraNam 6048 2sakarpUraguTikA upadaMza 6049 , yogaH upadaMza ( mukha pAka 6688 varAdi gugguluH upadaMza vaga, raktadoSa __ nahIM hotA) 6055 rasa gandhakataila-prakaraNam - kajalIyogaH upadaMza 5278 madhukAditailam upadaMzake vraNa 6057 rasa gugguluH upadaMza, kuSTa, vAtaja vraNa lepa-prakaraNam 6080 rasamardanayogaH hAthoM para malanese upa5426 mocarasAdi lepaH upadaMzake vraNa, garmI daMza naSTa hotA hai| 5981 rasAJjanAdi , durgandhi popa aura khAja 6094 rasa zekharaH upadaMzake vraNa, vAle upadaMzake vaNa visphoTaka For Private And Personal Use Only
Page #840
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir uraHkSata caturthoM bhAgaH (13) uraHkSatAdhikAraH rasa-prakaraNam kaSAya-prakaraNam. 5900 rohiSAdi kAthaH uraHkSata sambandhI rakta SThIvana 6085 rasarAjaH uraHkSata nAzaka, kAma cUrNa-prakaraNam 6636 lAkSAdi cUrNam urakSita, raktavamana varddhaka (14) karNarogAdhikAraH kapAya-prakaraNam 6781 varuNAdi tailam pUtikarNa roga 5859 rasonarasa:- ___ karNa pIr3A para 6783 vaMzAvalekhAdi,, karNazUla snuhI rasazca sarala yoga 6805 viSagarbha tailam duHsAdhya karNa zUlako 6205 lazunAdisvarasaH karNazUla zIghra naSTa karatA hai| 6819 vRhatkiGkiNI pUtikarNa, karNasrAva, ghRta-prakaraNam tailam karNanAda, kAnakI 5791 yaSTimadhukAdi pittaja karNazUla khujalI, karNa zotha, bhayaMkara vadhiratA ghRtam lepa-prakaraNam 5415 muzalyAdi lepaH karNapAlI varddhaka - tailaprakaraNam 5803 yaSTayAdi tailam karNazUla, dAha rasa-prakaraNam 6278 laghukSAra , badhiratA, karNazUla, 7079 viSayogaH karNasrAva, zUla aura karNakRmi karNasrAva kaNDUko zIghra naSTa 6284 lazunAdyaM ,, vadhiratA karatA hai| 6291 lAGgalyAdya, karNasrAva, karNakRmi, mizra-prakaraNam aura kAnake duSTa nAr3I 5711 mUtra yogaH karNazUla brAko zIghra naSTa 6178 rasAJjanAdi srAvayukta purAnA karatA hai| yogaH pUti-karNa roga For Private And Personal Use Only
Page #841
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 838 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kAsazvAsa (15) kAsazvAsahikAdhikAraH gaNaH kaSAya-prakaraNam 5921 reNukAdyaM cUrNam svAsa, hikkA, 5021 mAtuluMgarasAdi hicakI jvara, pArzva zUla yogaH 6214 laghutAlIsAdi ,, kAsa, aruci, chardi, 5855 rambhAdiyogaH svAsa kSaya. 6506 vAsAdikaSAyaH jvara, kAsa 6599 varSAbhvAdi , raktaSThIvI kAsa 6508 , , kAsa, zvAsa 6609 viDaMgAdi cUrNam zvAsa, kAsa, jvara 6528 vidArI gandhAdi kAsa, zvAsa aGgamarda 6622 viDaMgAdyaM , kAsa, hikkA, vAtavyAdhi 6632 vizvAdi , hikA 6567 vyAghrayAdikaSAyaH zvAsa 6635 vizvAdi , vAtajakAsa, svAsa / 6643 vRhaccharkarAsama , kAsa, aruci, agnimAMdya cUrNa-prakaraNam 6644 vRhattAlIsAdi , kSatajakAsa, zvAsAdi 5091 maJjiSThAdicUrNam kSataja kAsa 5094 madhukAdi , pittaja ,, 5096 , , kSataja , guTikA-prakaraNam 5102 madhuyaSTikAdi ,, ,, ,, raktapitta, kSaya 15162 maricAdiguTikA pIpayukta bhayaMkara kAsa 5106 madhUkAdi , kAsa, sandhi pIr3A, 5177 mArkaNDIpatra , kAsa asthi pIr3A. 5929 rAjikAdiguTI zvAsa, kAsa 5109 maricAdi , sarvakAsa 6247 lavaGgAdi guTI , kapha 5111 ,, , kAsa zvAsapara sarala yoga 6248 " " " " 5117 markaTI bIjayogaH zvAsapara sarala yoga | 6250 , vaTI kAsako 8 ghaDImeM naSTa karatI hai| 5125 mAgadhyAcaM cUrNam hikkA, zvAsa, pInasa. 6682 vyoSAdiguTikA samasta kAsa, pInasa, kapha, jvara. svarabheda 5146 mustAdi , kAsa 5149 mustAdyaM / 6685 vyoSAntikA kAsa, pInasa, kaNThA , 5153 mUrvAcaM guTikA varodha , " 5767 yaSTayAdi , hara prakArakI hikkA For Private And Personal Use Only
Page #842
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kAsazvAsa caturthoM bhAgaH 839 avaleha-prakaraNam 5945 rAsnAdyaM ghRtam 5 prakArakI kAsa, zirokaMrana 5188 madhukAdilehaH kSataja kAsa 5198 mAgadhikAdilehaH kAsameM atyupayogI 6266 laghukaNTakArI ,, 5 prakArakI khAMsI 6739 vAsA ghRtam pattajakAsa 5199 mAtuluGgAdilehaH pittaja kAsa 6260 lAkSAyo'valehaH pittolvaNakSataja kAsa 6767 vyoSAdya ghRtam kaphaja kAsa 6708 vAsAvalehaH kAsa, dAruNa zvAsa, taila-prakaraNam pAzvezUla, jvara 6715 vizvAdilehaH duHsAdhya vAtaja kAsa 6789 vAsA candanAya kAsa, jvara, kSaya Adi tailam 6716 vizvAcavalehaH , , , 6718 vRhatkulatthaguDaH kaphajakAsa, zvAsa, AsavAriSTa-prakaraNam pArave zUla, jvara, svara | 5337 mAcikAsavaH kAsa, zvAsa, ugrarAjakSaya, tRSA, vamana yakSmA, galaroga 6719 vRhadagastyaharI- zvAsa, kAsa, aruci, takI jvara, svara bhaMga, kSaya dhUmra-prakaraNam | 5436 manaHzilAdi saiMkar3oM yogoMse na naSTa 6721 vyAghrI jIrakA- tamaka zvAsa, UrdhvavAta __dhUmaH honevAlI bhayaMkara kAsa 3 dinameM naSTa ho valehaH jAtI hai| 6722 vyAghrIharItakya. kAsa nAzaka, svara 5437 mahAkAsa valehaH agni varddhaka / 6005 rAtryAdi dhUmaH kAsa 6724 vyoSAdi lehaH kaphaja kAsa 6.72 vAruNI patra ,, kAsako turanta naSTa karane vAlA siddha yoga ghRtaprakaraNam 6873 vidulI dala yogaH kAsa 5217 manaHzilAdi hikA nasya-prakaraNam ghRtam | 5452 mAkSikAviT hikkA 5255 mAtuluGgAdighRta bhayaMkara hikkA nasyam 5256 ,, ,, zvAsa, kAsa, hikA, | 5453 madhukAdi , pArzvazUla 5821 yavakAdi ,, 5794 yaSTayAdi , kSataja kAsa (ani For Private And Personal Use Only
Page #843
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 840 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kAsazvAsa - rasa-prakaraNam 6154 rudra parpaTI vAtaja kAsa 5537 mahA kAlezvaro kAsa, zvAsa, kaNTha 6334 lakSmIvilAsa kSayakI khAMsI, jvara, roga, jvara, kSaya rasaH zvAsa 5582 mahAzvAsAri mahAzvAsa, paJcakAsa 6370 lokanAthapoTalI zvAsako 3 dinameM naSTa lauham rasaH karatA hai| 5586 mahAhemagarbharasaH rAjayakSmA, kAsa 6371 lokanAthapoTalI kAsa, zvAsa, nirba5607 muktAdi cUrNam hikA, zvAsa, kAsa latA, zotha, jvara, 5610 muktAbhasmayogaH hikkA agnimAMdya 5664 meghaDambara rasaH hikA, zvAsa, jvara 6383 lobAnasatvayAgaH zvAsa kAsa nAzaka uttama 6058 rasa guTikA zvAsa, kAsa 6959 vatsanAbhodyA kaphako atyanta zIghra 6068 rasa parpaTI rAjayakSmAkI khAMsI guTikA naSTa karatI hai / 6102 rasAJjanAdicUrNam , / 7023 vijaya vaTI kAsa, svAsa, dAha, jvara 6124 rasendra guTikA kAsa, bhayaMkara zvAsa, 7166 vibhItaka yogaH kAsako avazya naSTa malAvarodha, agnimAMdya karatA hai| (16) kuSTha-vAtarakta-raktavikArAdhikAraH kapAya-prakaraNam / 4983 maMjiSThAdi (vRddha) upadaMza, slIpada, vAta4976 maJjiSThAdikvAthaH khAja, dAda, khujalI, rakta, prasupti, AMkhoMkI visarpAdi garmI 4978 , samasta kuSTa 5017 mAMsyAdi gaNaH kaNDa 4979 , kaNDU, visphoTaka, 5063 mustAdi kAthaH kapha pradhAna vAtarakta alasakAdi 5069 , " , vAtarakta, kaNDa, maNDa. 4980 " " " lAdi (saralayoga) 4981 , , kapAlikA kuSTa, rakta. 5863 rAja vRkSAdi kuSTha (laghu) maNDala, vAtaraktAdi / pAcana-kAthaH 4982 vAtarakta, vAtapitta 5878 rAsnAdi kAthaH savAga gata vAtarakta For Private And Personal Use Only
Page #844
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kuSTha, raktavikAra ] caturthoM bhAgaH - karatA hai| 6195 laghu maMjiSThAdi- vAtarakta, kuSTha | 6712 viDaGgAdi lehaH kiTibhakuSTha, zvitra, dAda kAthaH 6714 viDaGgAdhavalehaH kuSTha, kRmi, bhagandara, 6484 vatsAdanyAdi- vAtarakta nAr3ItraNa kaSAyaH 6519 vAsAdi kyAthaH sAgameM vyApta vAtarakta ghRtaprakaraNam 6520 ,, , vAtaja kuSTha 5231 mahAkhAdiraM ghR0 samasta kuSThoMmeM atyu payogI cUrNaprakaraNam 5232 . guDUcI , bhayaMkara vAtarakta, dAha, 6235 lAkSAdi cUrNam 1 mAsameM kuSThako naSTa urustambha 5235 ,, tiktakaM ,, kuSTha, visarpa, vAtarakta, 6239 lAGgalyAdicUrNam vyathA, pAdasphuTana, marma visphoTaka, pAmA, pIr3A Adi upadrava piDikA Adi yukta vAtarakta. 5236 . , kuSTha, visphoTaka, ki6597 varAdi , kuSTa, kRmi, nADIvraNa lAsa kuSTha, zothAdi 6619 viDaGgAdi , kuSTha, kRmi, bhagandara 5237 , , , kuSTha, visarpa, kaNDU, bhayaMkara raktasrAva guTikAprakaraNam 5240 ,, nIla , zveta kuSTha, kRmi 5174 mANibhadramodakaH kuSTha, bhagandara, arza | 5241 , , , zveta kuSTha meM atyupayogI 6671 viDaGgAdi , kuSTha 5242 , , , kuSTha, bhagandara 5245 , mArkara ,, dAda, zveta kuSTha, zIguggulu-prakaraNam rNAGga kuSTha 5186 mahIpAkhyagugguluH vAtarakta, kuSTha, zotha 6686 vajra , vividha doSaja vAtarakta | 5247 mahAvajrakavRta galita kuSTha zotha, kAsa, jvara, 6729 vajrakavRtam kRmiyukta bhayaMkara (bala varddhaka) galita kuSTha 6730 " , kuSTha, raktadoSa, avalehaprakaraNam visarpa, jvare 5786 yogasArAmRtama vAtarakta, kuSTha, rakta- 6741 Ta, rakta- 6741 vAsAdi ghRtam raktavikAra, kuSTa, visarpa pitta janita kuSTha / For Private And Personal Use Only
Page #845
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 842 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kuSTha, raktavikAra taila-prakaraNam 5325 meSa zRGgI tai0 vAtaja kuSTha 5267 maJjiSThAditaila kuSTha 5800 yaSTimadhukAdhaM,, upadrava tathA savAga zUla 5273 majiSThAdya sUryakhujalI yukta samasta zarIragata pAka tailam vAtarakta, dAha, jvara. 5277 madhukAdi tailam vAtarakta 5963 rudra guDucI ,, sapidravayukta vAtarakta 5280 madhyama guDUcI ,, kaSTasAdhya vAtarakta . 5965 rudra tailam bAtarakta, asthimajjA5281 manaH zilAdi ,, citrakuSTha, tvacAkI gata galita kuSTha, paruSatA, dAda, kaSTasA asveda ityAdi. dhya vicarcikA, sidhma, | 5966 ,,, (mahA) vAtarakta, kuSTha, dAha, pAmA Adiko atyanta kaNDU, asveda, adhika zIghra naSTa karatA hai| sveda. 5283 manaHzilAdyatailam dAda, pAmA, vicarcikA | 6776 vajrakaM tailam samasta kuSTha, nADIvraNa kalAsa 6777 , , vAtakaphaja carmaroga 5284 bharicAdi tailam sidhma, navIna kilAsa 6779 vajI , samasta kuSTha 5285 ,, ,, kaThina carma dala, ma- 6790 vAsA rudra , dAda, visarpa, vAtarakta, NDala, visarpa, kilAsa, carmaroga vicarcikA, sima | 6791 vicarcikAri ,, ati duHkhadAyI vica5286 maricAdhaM tailam dAda, pAmA, vicarcikA cikA purAnA svitra 6798 vidrAvaNa , pAmA, vicarcikA, dAda, 5288 ,, ,, (bRhat) pAmA, vicarcikA,kaNDU khujalI 5293 mahAtRNakatailam tvgrog| 6800 viSa , zveta kuSTha, visphoTaka, 5294 ,, ,, ,, samasta kuSTha makar3IkA viSa, vica5298 ,, piNDa ,, zarIrakI jakar3AhaTa cikA, kaNDU Adi jvara (vAtaraktako a. | 6808 viSatinduka , dvividha vAtarakta, tvavazya naSTa karatA hai) gdoSa, supti vAta, vi. 5302 , bhallAta , samasta kuSTha / varNatA 5303 , mArtaNDa ,, kuSTa, kRmi, kaNDU, 6809 viSAdanaM , sidhma, vicarcikA, pAmA visphoTaka 6823 vRhad guDUcI ,, vAtarakta, udAvarta. kuSTha 5323 medhyAvikaM , dAda, khAja, zUkaradaMSTrA / For Private And Personal Use Only
Page #846
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kuSTha, raktavikAra caturthoM bhAgaH 843 vikAra AsavAriSTa-prakaraNam 6853 vAyasyAdiguTikA svitra 5331 madhvAsavaH kilAsa kuSTha 6856 vAsAdi lepaH kacchUko 3 dinameM naSTa 5805 yogarAjAsavaH vAta pittaja roga, rakta kara detA hai| 6858 viDaGgAdi lepaH dAda 6861 viSAdi ,, supti kuSTa lepa-prakaraNam 6862 , , samasta prakArake kuSTha 5345 madanAdi lepaH dAha, vipAdikA 5347 , , vipAdikA rasa-prakaraNam 5352 madhusikthakAdilepa paira phaTanA 5535 mahAkAla rasaH capAdika kuSTha 5356 manaHzilAdilepaH zveta kuSTha 5536 , , galatkuSTha 5548 mahA tAlakezvara samasta kuSTa, vAtarakta, 5358 , , , kuSTha tvagdoSa 5366 maricAdi lepaH sidhma, navIna kilAsa | 5550 , tAlezvararasaH samasta kuSTha 5386 mAhezvaro , dAda, pAmA, khAja 5552 , nimbAdicUrNam , , 5419 mUlakabIjAdi, sidhma / 5555 ,, brahma rasaH galatkuSTha 5420 " " " cha, sima, kATama, 5568 , raudezvara ,, samasta kuSTha pAmA, kapAla kuSTha 5571 , vajrapANi ,, kiTibha kuSTa 5421 ,,, sima 5583 ,, siddhezvara , suptikuSTha, maNDala kuSTha vipAdikAko naSTa karake 5811 yavAdi lepaH pairoMko atyanta komala 5584 , sUryaprabha ,, puNDarIka kuSTha karatA hai| 5597 mANikya tilaka kuSThako zIghra naSTa 5987 rasAdi , kuSTha rasaH karatA hai 5989 , , sidhma 5598 , rasaH sphuTita kuSTha, galatkuSTha 5990 , , kuSTha / vAtarakta, vicarcikA, 5992 rAjikAdi , carmadala puNDarIka kuSTa, carma5996 rAlAdi , dAda kuSTAdi 5997 rAsnAdi , vAtarakta | 5600 , , kuSTha, vAtarakta, zIta6305 lAkSAdi , dAda pitta, kaNDU, jvara 6306 lAkSAdhudvartanam sima, kiTibha, dAda 5671 medanI sAra rasaH zvitra kuSTha For Private And Personal Use Only
Page #847
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 844 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ kuSTha, raktavikAra 5837 yogarAja lauhaH kuSTha 6364 lAGgalyAdyalAham jAnu taka phailA aura 5838 yogAmRta rasaH supti kuSTa, maNDalakuSTha sarvAGgameM phUTA huvA 6062 rasa tAlezvararasaH vicarcikA, kaNDU , kuSTha vAtarakta 6931 vajradhAra rasaH samasta kuSTha 6088 rasarAjaH kuSTha, vidradhi (agni 6936 vajravaTI pAmA bala varddhaka) 6948 vaDavAnalarasaH kuSTAdi anekaroga 6112 rasAbhragugguluH galit sphuTita bhayaGkara 6976 vahnicUDikarasaH kiTibhakuSTa vAta rakta, kuSTAdi / 6990 vAtaraktAntakarasaH atyanta ghora gambhIra 6129 rAjatAlezcararasaH asthigata kuSTha, nAsA sarvadoSaja vAtarakta bhaGga, hastabhaGga, maNDala 6991 , , , gambhIra vAtarakta, kuSTha kuSTha (kuSThako 2 sa- 7016 vikarAlavaktabhairava ptAhameM naSTa karatA hai| rasaH 7020 vijayabhairavarasaH sAma vAtarakta, samasta 6134 rAjarAjezvara ,, dadru, kiTibha kuSTha, maNDala kuSTha 7022 vijaya rasaH samasta kuSTha 6156 rudravaTI samasta kuSTha 7029 vijayezvara rasaH zveta kuSTha 6346 laGkezvara rasaH 7064 vizvahita rasaH kuSTha 6347 , , supti, maNDala kuSTha 7090 voracaNDezvararasaH 6 mAsameM RSya jihvaka 6362 lAGgalI guTikA pairoMmeM ghAva vAlA, jAnu kuSTa naSTa hotA hai| taka phailA huvA mizra-prakaraNam kaSTasAdhya vAtarakta 5710 mustAdyodvartanam dAda, khAja, pAmA, 6363 , , kuSThanAzaka, dho medhA kuSThanAzaka, 5 vicarci kA, kiTibha smRtivarddhaka kuSThAdi (17) kRmirogAdhikAraH tathA unake samasta upadrava kaSAya-prakaraNam 5027 mAtuluGgAdikalkaH kRmirog| 5066 mustAdi kvAthaH mukha aura gudAkI | 6544 viSNupriyAdi ora jAnevAle kRmi / kyAthaH kRmi For Private And Personal Use Only
Page #848
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kRmiroga] caturthoM bhAgaH 845 lepa-prakaraNam 5988 rasAdi lepaH jU (yUkA) cUrNa-prakaraNam 6583 vacAdi cUrNam udarakRmi marakara nikala jAte haiN| 6610 viDaGgAdicUrNam kRmiroga 6616 " " "" - - dhUpa-prakaraNam 5429 mazakahara dhUpaH DAMsa, khaTamala, macchara, guTikA-prakaraNam rasa-prakaraNam 6253 lAkSAdi vaTI DAMsa, macchara Adi | 5618 mustAcaM cUrNam kRmi kITanAzaka 7030 viDaGgalauham udarakRmi, aruci, __ agnimAMdya, jvara, zotha taila-prakaraNam 6793 viDaGga tailam yUkA, likSA mizra-prakaraNam. 6797 viDaGgAcaM tailam zirogata kRmi / 7163 viDaGgAdi yogaH kRminAzaka, agni dIpaka - *(18) kSaya rAjayakSmAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 5771 yaSTyAdi cUrNam rAjayakSmAjanita kRzatA 6206 lAkSAkUSmANDa raktakSaya 5916 rAsnAdyaM ,, rAjayakSmA, zvosa, kAsa kalkaH 6221 lavaGgAya , kSaya, aruci, urograha, galagraha, hikkA, aticUrNa-prakaraNam sAra, kAsa Adi. 5121 mahAtAlIsAdi kSaya, pInasa, jvara, - 6227 , , kSaya, aruci, kAsa cUrNam svarabhaMgAdi (mukhazodhaka) 5755 yavAdi cUrNam kSaya 6660 vyoSAdi , kSayako naSTa kara zarIrako ati zIghra hRSTa avaleha-prakaraNam puSTa aura balavAna banA 5190 madhupaka harItakI kSaya, kAsa, vamana, tRSA detA hai| hicakI Adi For Private And Personal Use Only
Page #849
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 846 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [kSaya, rAjayakSmA - 5636 6706 vAsAvalehaH kSaya, svarabhaMga, aphArA, kSaya, kapha, dAha, (bRhada) mUtrakRccha aruci, kRzatA 5632 , , kSaya ghRtaprakaraNam 5633 mRgAGka rasaH kSaya 5213 madhukAdighRtam kSata kSINatA 5635 , , kSaya, agnimAMdya, saM. 5942 rAsnAdi ghRtam zoSa grahaNI 6742 vAsAdyaM ghRtam zoSa rAjayakSmA 5637 bahurUpa yakSmA, agniAsavAriSTa-prakaraNam mAMdha, svarabheda, aruci, 3838 vRhanmUlAsavaH rAjayakSmA, zvAsa, vamana, mUrchA, pitta. plIhA (agnidIpaka) 5638 , , rAjayakSmA 5639 , , , " taila-prakaraNam 5827 yakSmakesarIrasaH kSaya 6276 lakSmIvilAsatailam kSayAdi aneka roga 5828 yakSma haro , rAjayakSmA 5829 yakSmAntakalauha svarabhaGga, sarva upadrava yukta aura vaidyoMse tyakta rasa-prakaraNam kSaya (balavarddhaka) 5507 madhvAdi lehaH bhayaGkara rAjayakSmA 5830 yakSmAri lauham tIba kSaya 5528 mahA kanaka si- rAjayakSmA, zvAsa, | 6032 raktavarNahemagarbharasaH rAjayakSmA ndUra rasaH kAsa, zotha, agnimAMdya, 6037 rajatAdi lauham kSaya, pitta vikAra aruci, chardi Adi 6041 ratnagarbhapoTalIrasaH haraprakArakA rAjayakSmA (rAjayakSmAkI paramauSadha) 6122 rasendra guTikA sampUrNa lakSaNayukta 5560 mahAmRtyuJjayarasaH kSaya, kAsa, amlapitta, kSaya, raktapitta, aruci kSaya, zvAsa, raktapitta, barddhaka) aruci, kRzatA (zarI5578 mahAvIra rasaH kSaya, atisAra, agni rako puSTa karatA hai) mAMdya. 6131 rAjamRgAkarasaH rAja yadamA 5586 mahAhemagarbharasaH rAjayakSmAdi aneka roga | 6132 , , , hara prakArakA kSaya 5599 mANikya rasaH rAjayakSmAko zIghra naSTa 6133 , , , kSaya nAzaka, atyanta karatA hai| bala varddhaka svarabhaMga (atyanta bala 6123 " " For Private And Personal Use Only
Page #850
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir kSaya, rAjayakSmA] caturthoM bhAgaH 847 6151 rAsnAdi lauham rAjayakSmA nAzaka, 6937 vajrazekhara rasaH 1 mAsameM kSayako naSTa balavarNAgni vrddhk| kara detA hai| 6155 rudra rasaH mRgAGkake samAna 6939 vajezvara rasaH kSayako atyanta zIghra 6168 raupya rasAyanam kSaya, pittaroga naSTa karatA hai| 6335 lakSmIvilAsarasaH rAjayakSmA, zukrakSaya, 6969 vasantatilakarasaH kSaya, prameha, hRdroga jvarAdi zotha, pratizyAya, | 7012 vAsAvalehaH ugrarAjayakSmA, rakta. agnimAMdya (vRhad ) pitta, pArzva zUla vagA 6350 lavaGgAdi cUrNam rAjayakSmA, dhAtukSaya, plIhA (vRddha) aruci, hikko, ati- 7033 viDaGgAdicUrNam ugra rAjayakSmA sAra, svarabhaMga | 7055 vindhyavAsIyogaH ugra rAjayakSmA, uraH6373 loka nAtha rasaH kSaya, atisAra, kSata, kaNTha por3A kRzatA, aruci 7102 vRhaccandrAmRtarasaH kSaya 6377 , , , kSayako 40 danameM | 7109 vRhatkAJcanAbhrarasaH kSaya, zvAsa, prameha naSTa kara detA hai / / 7111 vRhatkSayakesarI ,, kSaya Adi aneka roga 6380 , , , kRzatA nAzaka, kAsa 7121 vaikrAntarasAyanam kSaya, uraHkSata, grahaNI aura hicakIko 3 dina 7128 vaidyanAtha rasaH kSaya meM naSTa kara detA hai| | 7143 vyoSAdi cUrNam kSaya 6382 lokezvara rasaH pauSTika, aneka roga mizra-prakaraNam ] 5846 yavAdi cUrNam kSaya nAzaka (19) gaNDamAlAgalagaNDAdhikAraH kapAya-prakaraNam guggulu-prakaraNam 6489 varuNamUlakvAthaH purAnI gaNDamAlAko 6695 vyoSodigugguluH gaNDamAlA, galagranthiyAM bhI zIghra naSTa kara ghRta-prakaraNam. detA hai| 6727 vacAdyaM ghRtam purAnI gaNDamAlA, gala gaNDa, kAsa For Private And Personal Use Only
Page #851
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 848 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [gaNDamAlA, galagaNDa tailam taila-prakaraNam lepa-prakaraNam 5270 maJjiSThAdya tailam gaNDamAlA | 5413 muNDImUla lepaH gaNDamAlA 5289 mahAajamodAcaM pakSa apakva nUtana | 5418 mUlaka bIjAdi purAtana aura durgandhita lepaH galagaNDa, gaNDamAlA srAva vAlI kaSTa sAdhya 6847 vatsanAbha lepaH gaNmAlAkI gAMThoMko apacI naSTa karatA hai| 5309 mAgadhyAcaM tailam gaNDamAlA 6857 vikatAdi ,, kaphaja galagaNDa 6771 vacAdi tailama apacIko samUla naSTa karatA hai rasa-prakaraNam 6778 vajrakaM , gaNDamAlA aura arzameM 5478 maNDUra yogaH galagaNDa atyupayogI 6829 vyoSAdi,, kaSTa sAdhya apacI mizra-prakaraNam AsavAriSTa-prakaraNam | 7151 vanakArpAsAdi apacI 6836 viDaGgAsavaH gaNDamAlA Adi yogaH (20) galarogAdhikAraH cUrNa-prakaraNam avaleha-prakaraNam 5204 mRganAbhyAdi lehaH vANIkA stambha, svara 5138 muNDyAdicUrNam svarako madhura karatA hai bhaMga 6621 viDaMgAcaM , kaphaja galaroga, kAsa, hRdroga ghRta-prakaraNam 6652 vyoSAdi , svara bhaMga 5787 yavakSArAdi ghRtam vAtaja svara bhaMga 6765 vyAghrI , svarabhaGga, kAsa 6770 vyoSAcaM nAvanaM ,, svarabhaGga guTikA-prakaraNam rasa-prakaraNam 5165 maricAdyA guTikA kaNTha roga | 5497 madanAGkuzaTaGkaNa svarabhaGga 5773 yavAgrajAdyA , samasta galaroga savAyajAmA samasta galaroga rasaH SARG For Private And Personal Use Only
Page #852
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir gulma caturthoM bhAgaH (21) gulmAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 5021 mAtuluMgarasAdi vAtaja gulma / 6606 viDaGgAdi kSAraH gulma, plIhA | 6648 vRhattagarAdicUrNam vAtaja gulma, udAvarta yogaH guggulu-prakaraNam 5895 rodhAdi kAthaH raktagulma, hRtkleda, yakRt / | 6258 loha gugguluH gulma, zUla, zotha 6496 varuNAdi kAthaH gulma, antarvidradhi, | zirazUla. avaleha-prakaraNam 5200 mAtuluGgAdhavalehaH vAta gulma cUrNa-prakaraNam 5748 yavakSArayogaH / gulma ghRta-prakaraNam 5754 yavakSArAcaM. 7 dinameM purAne gulma 5219 maricAdyaM ghRtam vAtaja gulma cUrNam aura vAtaja zUlako / | 5249 mahA vindu, gulmameM vizeSa upayogI avazya naSTa kara detA hai 5940 rasonAcaM , gulma, jvara, agnimAMdya 6270 lazuna , vAtaja gulma 5761 yavAnyAdi , kaphaja gulma 6766 vyoSAdi , kaphaja gulma 5765 ,..., kaphaja gulma nAzaka, vAtAnulomana taila-prakaraNam 6223 lavaGgAdi , pIr3A yukta gulma, (jIrNa 6775 vacAyaM tailam gulma, AnAha, mUtrAudara vikAroMko zIghra varodha naSTa karatA hai|) 6581 vacAdi , gulma, upadrava yukta zUla AsavAriSTa-prakaraNam 6585 vacAcaM , gulma, hRdroga, kukSizUla 6837 vRzcIvAdyo'riSTaH kaSTasAdhya gulma 6588 vana kSAraH gulma, zUla, udAvarta, plIhA rasa-prakaraNam 6589 ,, gulma, ajIrNa, agnimAMdya 6120 rasAyanAmRta- 5 prakArakA gulma, 6605 viDaGgataNDula ,, gulma, plIhA, aruci lauham zotha, jIrNajvara 107 - For Private And Personal Use Only
Page #853
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 850 6954 vaDavAnala rasaH 7044 vidyAdhara rasaH 7115 vRhadgulmakAlAnalo rasaH " 5760 yavAnyAdi" 5762 5763 zd kaSAya-prakaraNam 5043 muzalyAdiyogaH grahaNI nAzaka sarala yoga 6564 vyAghyAdikaSAyaH kaphaja saMgrahaNI www. 5910 rAmaThAdi 5914 rAsnAdi 5918 rucakAdi 6222 lavaGgAdi 6574 vacAdi cUrNa-prakaraNam 5110 maricAdicUrNam vAtaja saMgrahaNI, aruci 5119 mahAkSAraH grahaNI dIpaka, arza, kRminAzaka 35 17 " 55 2 " bhArata " ta- bhaiSajya ratnAkaraH hara prakArakA gulma, zUla gulmalIhAdi gulma, zotha www. kobatirth.org (22) grahaNI - rogAdhikAraH kaphaja saMgrahaNI pittaja saMgrahaNI, pravAhikA saMgrahaNI, atisAra, kSaya, arza vAtaja saMgrahaNI kaphaja "" grahaNI doSa, agni mAMdya, a sAra. saMgrahaNI saMgrahaNI, zodha, jvara, nAnA varNa vAlA ati 6182 rAmaThAdhA vartiH mizra-prakaraNam 6637 vizvAdya 6657 vyoSAdi 6612 viDaMgAdicUrNam saMgrahaNI rogAntargata viSTambha saMgrahaNI saMgrahaNI, aruci, zotha, jvara 6659 vyoSAdi saMgrahaNI nAzaka, agni puSTi kAntivarddhaka 5184 methI modakaH 5185 " For Private And Personal Use Only 99 " 39 (vRhada ) "" Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir guTikA-prakaraNam 5159 madanamodakaH saMgrahaNI, zUla, (agnivarddhaka) 5179 muNDayAdiguTikA pittaja saMgrahaNI 5181 mustakAdimodakaH raktagrahaNI, jvara, 5182 mustakAdya grahaNI, agnimAMdya, Ama, arza "" aphArA tathA zUla nAzaka gudavartiH "" [ gulma 5775 yavAnyAdyAguTikA saMgrahaNI 5776 yogarAja 6252 lavaNa vaTI nirbalatA, aruci saMgrahaNI, agnimAMdha saMgrahaNI, arza, chardi, aruci (AmameM atyupayogI) zd atisAra dIpana, pAcana
Page #854
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir grahaNIroga caturthoM bhAgaH 851 - guggulu-prakaraNam 5330 madhvAsavaH kapha, pitta, zotha, 5779 yogarAja gugguluH grahaNI, pANDu, raktArza (grahaNI dIpaka) samasta grahaNI vikAra 5335 maMstvAsavaH grahaNI, aza, udararoga avaleha-prakaraNam 5191 madhupaka harItakI pIDAyukta saMgrahaNI, rasa-prakaraNam Ama, jIrNajvara 5503 madhupakaharItakI saMgrahaNI, kAsa, prameha, 5192 madhupAka vidhiH saMgrahaNI, purAnA a pANDu 'tisAra, tRSA 5564 mahArAjanRpati pravRddha sAma saMgrahaNI, 5195 mahAkalyANako grahaNI, malAvarodha, jvara | vallabha rasaH chardi, zUla, aphArA, guDaH nirbalatA dAha, jvara. 5565 saMgrahaNI, AnAha Adi ghRta-prakaraNam 5603 mArkaNDeya cUrNam saMgrahaNI, agnimAMdya 5218 maricAdhaM ghRtam grahaNI vikAra, malA- 5616 mustAdi , saMgrahaNI varodha 6063 rasaparpaTikA saMgrahaNI, zUla, zotha, 5220 masUra , saMgrahaNI agnimAdya 5221 masUrAdi , , pravAhikA, atisAra 6064 rasa parpaTI saMgrahaNI 5224 mehadagni ,, arza, gulma grahaNI, jvara, kAsa 6756 vizvauSadhAdya, zotha yukta AmagrahaNI | 6126 rasendra cUrNam grahaNI, raktAtisAra, 6764 vRhanmasUrAya , saMgrahaNI, malAvarodha, sUtikAroga arza, vAyu 6137 rAjavallabha rasaH grahaNI, pravAhikA, pArzvazUla, aphArA taila-prakaraNam 6143 rAjAvarta , grahaNI 6824 ghRhad grahaNI grahaNI, atisAra, jvara | 6345 laghu siddhAbhraka kaSTa sAdhya saMgrahaNIko mihira tailam udara pIr3A rasaH zIghra naSTa karatA hai 6352 lavaGgAyaM cUrNam saMgrahaNI, jvara, viSTaAsavAriSTa-prakaraNam mbha, AdhmAna, aruci 5329 madhvAraSTaH grahaNI, zotha, jvara Adi For Private And Personal Use Only
Page #855
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 852 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [grahaNIroga 6353 lavaGgA cUrNam grahaNI, zUla, viSTambha, 6433 lohasAra kalpaH hara prakArakI grahaNI, Ama, AnAha zotha, zUla 6356 lAI cUrNam saMgrahaNI aura sUtikA 6443 lohAmRta rasaH vAtaja, pittaja, kaphaja, rogameM atyuttam raktaja grahaNI 6357 ,, ,, (madhyama) grahaNI, pravAhikA 6927 vajrakapATa rasaH sarva doSaja grahaNI 6358 ,, ,, (laghu) saMgrahaNI, zUla, aphArA 6928 ,,, asAdhya grahaNIko bhI 6359 , ,, (laghu) saMgrahaNInAzaka, dIpaka naSTa kara detA hai 6360 ,,,, saMhagraNI, atisAra / | 6930 vajradhara rasaH grahaNI, paktizUla, kAsa 6361 ,,, (vRhat) saMgrahaNI, zotha, vi- 6955 vaDavAnala rasaH vividha prakArakI saMgraSTambha, zUla, jIrNa jvara haNI, jvara 6365 lAvikA cUrNam grahaNI, zotha, vamana, 6960 varATAdi yogaH saMgrahaNI (madhyama) zUla, aruci 7018 vijaya parpaTI - bahuta varSoka purAnI 6366 , , grahaNI, Ama, zotha, kaSTa sAdhya saMgrahaNI, (vRhat) zUla bhayaMkara purAnA Ama 6372 lokanAtha rasaH saMgrahaNI zala, pravAhikA Adi 6396 lohaparpaTI kaSTa sAdhya saMgrahaNI, 7019 , , Uparake samAna Ama, udAvarta, zUla | 7024 vijayasindUrarasaH kaSTa sAdhya saMgrahaNI 6424 loharasAyanam vAtapittaja grahaNI | 7027 vijayA vaTikA hara prakArako grahaNI . 6425 " " | 7110 vRhatkAmezvara mo6426 , , dakaH - saMgrahaNI, udaravikAravAtakaphaja " 7117 vRhannRpavallabharasaH grahaNI, ajIrNa udararoga ugra vAtaja, 7119 vaidyanAtha vaTI grahaNI, agnimAMdya, jvara pittaja kaphaja , , rurur 6428 " " . (23) chadirogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam | 5039 mudgAdi kaSAyaH chardi, atisAra, dAha, 5008 maricAdi hima chardi, tRSA (sarala yoga) 5038 mudgAdi kaSAyaH vamanako turanta rokatA hai (sarala yoga) 5042 mudgAmalakayUSaH chardi For Private And Personal Use Only
Page #856
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir chardi] caturthoM bhAgaH - 5739 yaSTayAdi yogaH rakta vamana rasa-prakaraNam 5854 rambhAkanda yogaH chadi nAzaka sarala yoga 5508 manaH zilAdi- bhayaGkara kaphaja chardi cUrNam cUrNa-prakaraNam 5510 , , yogaH chardiko zIghra naSTa ka6611 viDaGgAdicUrNam kaphaja chardi ratA hai| 6653 vyoSAdi , , , 6121 rasendraH chardi 6966 vamanAmRta yogaH tridoSaja chardi avalehaprakaraNam 7008 vAntidrasaH kRmiroga janita vamana 5197 makSikAviDavalehaH upadrava yukta pittaja chardi 6261 lAjasaktvavale- duHsAdhya pittaja chardiko mizra-prakaraNam - hikA zIghra naSTa karatA hai / 5151 mUrvAdi cUrNam bhayaGkara chardi, udgAra 6262 lAjAdi yogaH chardi, aruci 5694 masUrasaktuyogaH tridoSaja chardiko zIghra banda karatA hai| ghRta-prakaraNam 6171 raktazAlyAdi , kaphaja chardi , 6737 vallabhakaM ghRtam hallAsa, zUla 6451 lAjAdi yUSaH pittaja , - -0* 40(24) jvarAdhikAraH kapAya-prakaraNam | 4994 madhukAdikvAthaH bhayaGkara vAta pitta jvara4977 maJjiSThAdikvAthaH sannipAtameM vizeSa ko bhI avazya naSTa upayogI kara detA hai| 4991 madhukAdikaSAyaH pittajvara 4995 , , ghora santatAdi jvara 4992 , , sannipAta (mRdurecaka) / 4998 madhUkAdiphANTaH vAtapittaja jvara, dAha, 4993 , , jvara, dAha, mUrchA, tRSA, mUrchA, becainI; tRSA, raktapitta, bhrama raktapitta For Private And Personal Use Only
Page #857
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 5000 madhUkAdizItaka 0 pitta jvara 5001 madhUdaka yogaH 5006 maricAdikAthaH 5007 " vAta jvara 5009 marIcyAdi " 5012 mahAbalAdikaSAyaH zIta kampa yukta jvara 2, 3 dinameM hI naSTa ho jAtA hai 5028 mAtuluGgAdi kvAthaH 5029 5030 zr 5015 mahauSadhAdikvAthaH tRtIyaka 5020 mAtuluGgamUlAdi kaphajvara pAcaka kaSAyaH zItAGga sannipAta 5050 5051 5052 5054 5055 5056 "" "" 5040 mudgAdi kaSAyaH 5047 mustAdi kAthaH 5049 "9 " 19 "" 97 " 93 99 "" "" " 37 37 " bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH " 99 zItalA pUrva rUpa meM se use rokatA hai| www.kobatirth.org upadrava yukta kaphajvara karNaka sannipAta kapha jvara abhinyAsa, aphArA, zUla pitta jvara jvaranAzaka, ani dIpaka vAta pitta jvara vAta jvara vAta kapha jvara sannipAta, manyAstambha, sandhigraha vAta pitta jvara para anubhUta kapha jvara cittabhrama, dAha, chardi, mantharajvara 5057 mustAdi kvAthaH nyUmoniyA 5058 5061 5064 5068 5072 5073 29 5075 pAcana Ama 5077 SaDaMgapAnIya jvara, dAha, tRSA " 22 "" 21 29 For Private And Personal Use Only 27 " " " 33 " "" "" ") 5853 rajanyAdi 35 5087 "" 39 5089 mRdvIkAdi himaH 5721 yavAdi kAthaH 99 5725 yavAdi kAthaH 5726 zItakaSAyaH 5727 yavAnyAdikAthaH 5730 yavAsAdikAthaH 5733 STayAdi 5735 5736 5086 mRNAlAdi kAthaH jvara "1 "" " 5078 77 5080 mustAdyaSTAdazAMga pitta pradhAna sannipAta, kAthaH manyAstambha, zirograha, pArzvagraha. " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 39 55 11 [ jvara rugdAha sannipAta chardi, dAha, aruci jvara prabala vAta pitta tIvra kapha viSama cAturthika 39 d " 99 29 19 " pitta uvara kapha pittajvara, pipAsA dAha, chardi (agnidIpaka) pitta kapha jvara pitta jvara kapha jvara, kAsa, zvAsa vAta jvara vAta pitta jvara viSama jvara ugra sannipAta, viSama jvara sannipAtameM atyupayogI vamana, sveda, pralApa, zItAGga, tRSA, tandrA,
Page #858
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturthoM bhAgaH dAha, pArzvazUla, malA- 6480 vatsakAdikvA0 pitta jvara, zUla, dAha varodha, kAsAdi. 6483 , gagaH jvara, ponasa, zUla, kapha 5858 rasona yogaH meleriyA (viSamajvara) 6488 varAdi kvAthaH raktadoSaja bhayaMkara jvara 5862 rasonAdikalkaH viSamajvara, vAtaroga 6503 vAsakAdikaSAyaH kaphaz2a jvara 5865 rAsnAdi , jvara, zvAsa, kAsa, 6505 vAsA , kapha pitta jvara, kSaya, agnimAMdya raktapitta 5870 rAsnAdi kAthaH vAtapitta jvara 6510 vAsAdi , cAturthika jvara 5871 " " 6513 , kaphaja , 5852 , , vAta jvara 6514 , , ikatarA , 5874 , , jvara, manyAstambha, kaTi- 6515 , , kaphajvara, kAsa, zala pIr3A, sandhipIr3A, sa- 6517 , kvAthaH viSamajvara gi pIr3A 6521 , , jvara, zvAsa, kAsa, 5875 // // karNaka sannipAta vamana, zotha mUtrakRcchra 5856 " , " " | 6535 vizvAdi kaSAyaH vAtapitta jvara 5877 , , sannipAta, sandhipa~ha | 6536 , , pipAsA, chardi, jvara, 5893 rodhAdi kvAthaH pitta jvara 5897 rohiNyAdi- kAsa, dAha, tRSAyukta 6538 / , vAta jvara kaSAyaH jvara 6539 , , samasta ,, 6193 laghupaMcamUlayogaH jvaragata mUtrakRcchra 6541 , " 6196 laghu rAsnAdi- vAtaja jvara, dAruNa 6547 vRSAdikvAthaH pittajvara, doha, tRSA, kvAthaH sannipAta mUrchA, bhrama 6204 lazunAdikAthaH ghora sannipAta 6548 vRhacandanAdi pittajvara, mUrchA kAthaH 6466 vacAdi kaSAyaH sannipAta 6549 vRhacchaThyAdi , sannipAta, khAMsI, zvAsa 6467 , , prabala sannipAta mukhazoSa, tRSA, dAha, 6468 , " kapha, jvara, zUla, divA nidrA, rAtako pratizyAya nIMda na AnA. 6472 , kvAthaH sandhika, sannipAta, | 6550 , , , vAta kapha jvara, khAMsI jAMghoMkI jar3atA, bhrama, zala, zIta, duSTa malapakSAghAta graha, jIrNajvara. dAha For Private And Personal Use Only
Page #859
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 856 6552 vRhatkaTaphalAdi kvAthaH pana, vadhiratA. 6553 bRhatkSudrAdikAthaH zIta jvara 6555 vRhatpaTolAdi vAtaja masUrikA 6556 vRhatpippalyAdi,, vAtakapha, jvara, 6559 vRhadrAsnAdi " 6566 6569 39 " "2 zvAsa, kAsa. 6563 vyAdhyAdikaSAyaH kapha jvara pAcaka 6565 "" "" "2 "" "5 73 sannipAta, svarabheda, karNamUla, zirakA bhArI bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH zUnyatA. bhayaMkara www.kobatirth.org zIta, prasveda, atyanta kampana pralApa, ati nidrA, romaharSa, zarIra kI sannipAta, 6570 6571 samasta jvara " 6572 vyoSAdi kvAthaH tridoSaja jvara vAtakapha jvara, zvAsa, kAsa, zUla sannipAta jvara, vamana, dahi, tRSA, kAsa kapha, abhinyAsa jvara cUrNaprakaraNam 5100 madhupippalI yogaH jvara, kAsa, hikkA, plIhA ( saralayoga) 5105 madhUkAdi cUrNam jvara, vamana, muMha se lAra bahanA, hikkA 5116 maricAdyodbhUlanam sannipAtameM adhika pasInA AnA [ jvara 5126 mAtuluGga kesarA- jvare, mukhazoSa, mukhadi yoga: 5137 mukhadhAvanayogaH 5756 yavAnikA ghuDUla kI jar3atA, aruci mukhazodhaka, rucivarddhaka adhika pasInA AnA nam 6217 laghusudarzana cUrNam 6578 vacAdi cUrNam 6593 vaDavAnala cUrNam 6602 vAlakAdi yoga: jvara 6633 vizvAdi cUrNam viSama jvara (saralayoga) 6684 vyoSAdivaTI 5211 maJjiSTAdyaM 5250 ghRtaprakaraNam 5210 maJjiSThAdyaM ghRtam duSTa jvara, hikkA, zvAsa aruci, udAvarta zotha, zoSa. 5227 mahA kalyANa, 5228 " For Private And Personal Use Only guTikA-prakaraNam "" 5251. " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 19 " samasta jvara, tridoSa nAzaka prasveda jvara, kAsa, malAvarodha " " jvara, chardi, kAsa, tAMpa, mUtrakRca kapha jvarameM vizeSa upayogI jvaranAzaka, Ayuvarddhaka viSama jvara, zotha, kRzatA SaTpalakaM, viSamajvara, plIhA, agni mAMdha ," jvara, plIhA, zUla, durbalatA
Page #860
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jvara] caturthoM bhAgaH 857 5252 mahASaTpalakaM ghR0 jIrNa jvara, plohA, / 6821 vRhatpipalyAcaM samasta jIrNajvare, vihikkA, pratizyAya. tailama Samajvara, sannipAta, 5950 rohiNyAdighRtam jvara, tRSA, bhrama, mU. punarAvartaka jvara, >>, zUla bArIke jvara 6262 laghuSaTpalakaM , jvara, plIhA 6822 bRhadaGgAraka , jvara, zotha, pANDu 6269 lazuna , jvara, kAsa, aruci, chardi, kRzatA, pArva AsavAriSTa-prakaraNam zUla, plIhA, shoth| 5339 mRgamadAsavaH sannipAta jvara, hikkA 6743 vAsAcaM , jIrNa jvara | 5340 mRtasaMjIvanIsurA sannipAtameM zarIrakA 6744 , , samasta jvara ThaMDA hojAnA 6746 viDaGgAya , jIrNa kapha jvara lepa-prakaraNam 5349 madhukAdi lepaH zirakI tapana, kampa, taila-prakaraNam moha, vamana, hikkAdi 5798 yavAdi tailam jvara, prabala dAha, jvarake upadrava aGga praharSa 5350 madhukAdi , AMkhoMke UparakI masU6285 lAkSAdi , jvara, asthi vedanA, rikAko naSTa karatA hai| nidrA | 5378 mAtuluGgakesarAdi jihvA, tAlu, gale aura 6286 , , bAlakoMkA jvara, ni yogaH klomakA sUkhanA rbalatA 5379 mAtuluGgarasAdi tAluzoSa, dAha yogaH 6287 , ,(madhyama) jIrNajvara, viSama jvara, 5381 mAtuluGgAdilepaH masUrikoko zIghra pakA kSaya detA hai| daahnaashk| 6288 , , (mahA) dAha, jvara, pralApa, 5414 mudgAdi lepaH dAha tolu zoSa 5976 raktAzvamArapuSpA- zira pIr3A 6289 , ,, (laghu) dAha, zIta, jvara di lepaH 6820 vRhatkirAtAdi santata satata Adi 5999 rAsnAdi lepaH karNazala tailam viSama jvara, plIhAdoSaja 6859 vidAryAdi ,, dAha, tRSA jvara, zotha 108 For Private And Personal Use Only
Page #861
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 858 dhUpa-prakaraNam 5430 masUra dhUpaH jvara 5431 masUrikAntakadhUpaH masUrikA 5432 mArjAraviSThA 5433 mAhezvara 5435 "" 5819 yavAdi 6003 rAlAdi 6004 rugAdi dhUpaH 6869 vacAdi rw 11 d " 19 "" "" "" " www. kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH jvara surAveza jvara jvara jvara sambandhI kampana aJjana-prakaraNam 5439 manaH zilAdyanJjanam sannipAtako tandrA viSama jvara 5440 29 29 6017 rAjikAdyaJjanam jvara 6018 rAsnAdyaJjanam tandrika sannipAta 6322 lazunAdyaJjanam jvara 6323 masUrikAmeM kRmi utpanna nahIM hote, ho gaye hoM to naSTa ho jAte haiN| jvara viSama jvara kapha vAtajvara, raktapitta tathA atisAra yukta jvara 6326 lohabhasmAdyaJjanam sannipAtakI tandrA 6878 viSamajvarAnta viSama jvara kAJjanam "" 5455 madhUkAdinasyam behozI 5458 maricAdi karNaka sannipAta 5460 tandrika 5461 "" 5463 mAtuluGgAdi,, bhunanetra kaphako DhIlA karake nikAlatI hai / zira dr 19 nasya-prakaraNam For Private And Personal Use Only 5465 mohAndhasUrya, 6024 recanasaJjJaka 6025 " "" 39 "2 27 5506 madhyama kastUrI bhairavarasaH 5509 manaH zilAdi - " " jvarAGkuzaH 5517 manthAnabhairavarasaH " 5519 5523 mallacandrodayaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir rasa-prakaraNam " [ jvara tandrA behozI pIr3A, hRdayazUla tathA kaNTha, pArzva aura mukhakI vedanA sannipAtakI mUrcchA sannipAta sannipAta aura visU cikA meM atyupayogI hai| 5526 masUrikAri rasaH sarvadoSaja sarvadehagata masUrikA " vAta pradhAna sannipAta, kapha, zotha viSamajvarako avazya karatA hai / ghoranavInajvara, bhayaMkara sannipAta, zItajvara, pUrvavara
Page #862
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra jvara ] 5541 mahAjvarAGkuzaH 5542 5543 5544 5545 5546 " 99 99 29 39 99 d rasaH " " " rasaH 5556 mahA bhairavarasaH 5566 mahArAja vaTI rasaH www.kobatirth.org caturthI bhAgaH meleriyA (ekAhika, tRtIyaka Adi ) jIrNajvara, meleriyA, jadoSajajvara meleriyA, antarvega, dhAtugata aura viSamajvara 5547 mahAtAlakezvara dAhapUrvajvara, zItajvara, viSamajvara samastajvara dAhapUrvajvara, pittajvara, 5576 mahAvijayaparpaTI sannipAta zItajvara sannipAtaja jIrNajvara meM zIghra guNakArI hai / sannipAta meM atyuttama dhAtugata jvaroko avazya naSTa kara detA hai / 5577 mahAviSamArIrasaH zItapUrva tathA dAhapUrva jvara 5580 mahAzItajvarAGkuza dhAtugatajvara, cittabhrama sannipAta, pitta 5581 mahAzleSmakAlA nala rasaH zotAGga sannipAta 5604 mArtaNDabhairavarasaH kaSTa sAdhya sannipAta 5608 mukta pazcAmRtarasa: jIrNajvara, kSayAdi 5613 mudrAghoTako rasaH jvarako atyanta zIghra naSTa karatA hai / 5646 5642 mRtprANadAyIrasaH navInajvara, snAyugata vAyu 5643 mRtsaJjIvanarasaH sannipAta meM honevAlA jihvAstambha, galagraha, picchilAsyatA, manyA stambha, zirograha, jibAkI zuSkatA 5645 mRtsaJjIvanorasaH sannipAta, dAhapUrva - "" 5648 mRtsaJjIvinI guTikA 5649 mRtsaJjIvinI va TikA 5652 mRtotthApanarasaH 5667 5668 5653 " 5654 mRtyuJjaya rasaH 5656 5657 For Private And Personal Use Only "" 39 9. " 5658 5662 59 " 5665 meghanAda rasaH 37 "3 " "" 99 "" 35 "" 19 Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 859 jvara, zItajvara mRtprAyaH sannipAta rogI bhI baca jAtA hai / Uparake samAna sannipAta mRtprAyaH sannipAta rogI bhI baca jAtA hai / Uparake sAmAna navInajvara, sannipAta viSamajvara sannipAta, zUla, yakRt malAvarodha, zotha, hikkA, zvAsa samastajvara 31 25 viSama taruNa jIrNa jvara, dAha, tRSA samastajvara viSamajvara
Page #863
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [jvara 5682 morezvara rasaH sannipAt, kRzatA | 6337 lakSmIvilAsarasaH jIrNajvara, nirAmajvara, 6036 raghunAtha rasaH viSamajvara, agnimAMdya, vAyu, viSamajvara kAsa | 6342 laghupoTalIrasaH ghorasannipAta, vAyu, 6042 ratnagiri rasaH 1 paharameM jvarako u. agnimAMdya, balakSINatA tAratA hai| 6348 laGkezvararasaH zItajvara 6046 ravisundaro rasaH vAtajvara, zirakA bhA- 6355 laharItaraGgo,, sannipAta, pracaNDarAjarIpana yakSmA 6047 ,, ,, hara prakArakA jvara 6384 loha guTikA vAtapitta jvara 6054(a)rasakezvararasaH dhAtugatajvara, raktasrAva, 6946 vaDavAnalarasaH vAta kaphapradhAna jvara pitta, bhrama 6956 , , , sannipAna, ugravAyu 6065 rasaparpaTI kaphavara 6971 vasantamAlatIrasaH jIrNa jvara, viSama jvara, 6066 "" sannipAta, zotha, kapha kAsAdi, agnimAMdya 6108 rasAdi vaTI navIna jvarako 1 dina 6972 , , , jIrNa jvara, pittajanita meM naSTa karatI hai| (laghu) ghora pIr3A, garbhiNIkA 6109 , , navIna jvara 6110 rasodhu lanam adhikasveda, zarIrakA 6973 , , , dhAtugata jIrNa jvara, , prameha ThaNDA honA 6145 rAmajvarApahArI viSama, jIrNa aura 6986 vAtajvarArirasaH vAta jvara rasaH navInajvara | 7011 vArisAgaro , asAdhya sannipAta 6146 rAmavANa rasaH zItapUrva, dAhapUrvajvara, | 7015 vikarAlavaktabhai- jvara bArIke jvara rakha rasaH 6148 , "" 8 prakArake jvaroMko 7017 vikramakezarIrasaH samasta vara zIghrA naSTa karatA hai|| 7025 vijayA guTikA viSama jvara, kAsa, 6150 rAmarasaH Amajvara, zUla, vAyu, zvAsa, zotha viSTambha 7043 vidyAdhara rasaH Amajvara, pANDu, a. 6159 romabedharasaH zarIrapara mAliza kara jIrNa, Amayukta kRmi, nese santatAdi viSapta plIhA. jvara naSTa hote haiN| / 7049 vidyAvallabhorasaH viSama jvara jvara For Private And Personal Use Only
Page #864
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir jvara] caturthoM bhAgaH 7053 vinodavidyAdhara- navajvara, zUla, ajIrNa | 7105 vRhajjvaracUr3A- samasta jvara koSTha baddhatA maNi rasaH / / 7056 vimalarasAyanam jvara, zotha, aruci, 7106 vRhajjvarAntako- zukra dhAtugata jIrNa ___ zUla, vAyu, pitta / rasaH jvara, balya 7061 vizvatApaharaNa navIna jvara 7108 vRhatkastUrIbhairava vizeSataH lauTa lauTakara rasaH Ane vAle jvara 7062 vizvamUtti rasaH sannipAta 7118 vetAlarasaH sannipAtameM atyupayogI 7073 viSamajvarAntaka viSama jvara, plIhA, mizra-prakaraNam agnimAMdya 5692 madhusarpirAdi viSama jvara, kSataja 7074 , , ,, jvara, plIhA, yakRta, yogaH kAsa, hRdroga __ (puTapakka) zotha, Ama, aruci, 5712 mUlikAbandhanam zira para bAMdhanese jvara kAsAdi utaratA hai 7075 viSamajvarAntaka vizeSataH viSama jvara 5717 meghanAdamUla , " lauham (bRha.) " " " | 5849 yavAdi yogaH jvarakI dAha / 7076 viSamajvarArirasaH viSama jvara 6450 lAja maNDaH jvara, pipAsA, kapha, 7091 vIrabhadrabhairava ,, jvara, zUla pitta 7092 vIrabhadrAkhyo ,, sannipAta 7132 vaidyanAtha vaTI navIna jvara 7094 vIravikramo , viSamajvara, sannipAta 7158 bAlukA svedaH aGgamarda, zirapIr3A,zUla 7103 vRhaccintAmaNi samasta jvara, kAsa, 7165 vidAryAdiyogaH cAturthika jvara, kAsa, rasaH plIhA, zotha vAyu, kapha - *(25) jvarAtisArAdhikAraH - kAya-prakaraNam 6485 vatsAdanyAdi jvarAtisArako atyanta 6479 vatsakAdikkAthaH jvarAtisAra, vizeSataH zIghra naSTa karatA hai| dAha / 6554 vRhatpaJcamUlyAdi rakta sahita yA rakta6481 kvAthaH " " rahita aneka yogoMse " For Private And Personal Use Only
Page #865
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 862 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [jvarAtisAra na ArAma honevAlA jvarAMtisAra / rasa-prakaraNam 5644 mRtasaJjIvanaresaH jvarotisAra 5650 mRtasaJjIvanavaTI , visUcikA cUrNa-prakaraNam 6651 vyoSAdicUrNam jvarAtisAra, tRSA, a ruci, zotha mizra-prakaraNam 5709 muSTiyogaH jvarAtisAra (26) tRSAdhikAraH - kaSAya-prakaraNam lepa-prakaraNam 4999 madhukAdiphANTaH tRSA, dAha, mUrchA, bhrm| 5975 raktacandanAdi tRSAko avazya naSTa 6477 vaTazuGgAdiyogaH chardi, tRSA lepaH karatA hai| rasa-prakaraNam guTikA-prakaraNam 5589 mahodadhi rasaH tRSA 6664 vaTaprarohAdiguTi0 pravRddha tRSA 6104 rasAdi guTI pravRddha tRSA 6665 ,, , , purAnA tRSA roga mizra-prakaraNam avalehaprakaraNam 6452 lAjodaka yogaH tRSA (saralayoga) 6698 vAdyavalehaH tRSA 7152 vamana yogaH , (27) dantarogAdhikAraH taila-prakaraNam lepa-karaNam 6290 lAkSAdhaM tailam danta cAlana, dAlana, 6308 lAGgalI lepaH pairake aMgUThe para lepa zItAda Adi karanese dAMtake kRmi 6293 lodhrAcaM , danta nAr3I nikala jAte haiN| For Private And Personal Use Only
Page #866
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dantaroma] caturthoM bhAgaH 863 dhUpa-prakaraNam guTikA-prakaraNam 5170 mahAkhadira vaTi0 danta pauSTika 6870 vizAlAdidhUpaH danta kRmi 5180 muNDyAdiguTi0 danta kRmi, danta zUla (28) dAhAdhikAraH 6311 lAmanjakAdyudvartanam dAha kaSAya-prakaraNam 6208 lAjAdi kAthaH dAha, pitta jvara / lepa-prakaraNam 5369 masUrAdi lepaH pairoMkI dAha rasa-prakaraNam 6106 rasAdi guTI dAha (29) nAsArogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 6796 viDaGgAcaM tailam nAsA roga 4984 maNDUkaparSyAdi pInasa para sarala yoga 6828 vyAghrI , pUtinAsA roga 6468 vacAdi kaSAyaH pratizyAya, pInasa, kapha | 6831 vyoSAcaM , nAsArza jvara nasya-prakaraNam 6022 raktakaravIrayogaH nAsArza cUrNa-prakaraNam 6023 raktAmrasvarasAdi pInasako 3 dinameM 6654 vyoSAdi cUrNam pInasa, zvAsa nAzaka, yogaH naSTa karatA hai| ruci svara varddhaka 6328 lAGgalyAdinasyam pInasa, pUtinAsA roga 6887 viDaMgAdi cUrNam pratizyAya avaleha-prakaraNam rasa-prakaraNam 5937 rAja rasAyanam saiMkar3oM yogoMse ArAma 5469 maNiparpaTI rasaH samasta nAsA roga na hone vAlI pInasa3 dinameM naSTa ho jAtI hai| mizra-prakaraNam. 7148 vacAdi yogaH prati zyAya taila-prakaraNam 7161 vijayA ,, , , 5955 rasAmanAyaM tailam pratizyAya | 7170 vellAdi, pInasa For Private And Personal Use Only
Page #867
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 864 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [nidrAnAza (30) nidrAnAzAdhikAraH cUrNa-prakaraNam 6604 vijayA yogaH nidrAnAza, agnimAMdya, atisAra . (31) netra-rogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam / 5243 mahA paTolAdyaM lAla rekhAeM, paTala, 5013 mahAvAsAdikvAthaH netrakaNDu, timira, netra ghRtam vaNa, zukra, naktAnthya, dAha, pilla, vraNa pilla, dUradRSTi, dRSTikI 5732 yaSTayAdikvAthaH netraroga mandatA Adi 5740 yaSTayAdyAzcyotanam dAhayukta sabaNa netrazukra 5944 rAsnAdyaM dhRtam timira 6471 vacAdikvAthaH purAnA nakulAndhya, kAca 6745 vAsAmRtA guggu. AMkhoMse pAnI jonA, naktAndhya ghRtam netrazotha, netramala, netra 6474 , yogaH kapha, timira kaNDU, timira Adi 6502 vAsakAdikaSAyaH netragata raktasrAva, kapha 6518 , kvAthaH samasta netrAbhiSyanda, taila-prakaraNam 5299 mahApippalyAcaM timira, naktAndhya, netracUrNa-prakaraNam taila kaNDU, netrasrAva, dUradRSTi AsannadRSTi Adi 5607 muktAdi cUrNam tiri, kAca, khAja, netrAbhiSyanda lepa-prakaraNam 5364 maricAdi lepaH arma guggulu-prakaraNam 5816 yaSTayAdi , hara prakArakI netrapIr3A 6257 lohAdi gugguluH netrazukra 5982 rasAJjanAdi, samasta netraroga 5984 , , kaphAbhiSyanda ghRta-prakaraNam. 6313 lodhrAdi , netrAbhiSyanda 5215 madhukAdi ghRtam abhighAtaja netraroga 5222 masUrAdi , timira netrapIr3A For Private And Personal Use Only
Page #868
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - DramanartePTIHANICALCIAL P RATATARATI netraroga] caturthoM bhAgA aJjana-prakaraNam 6020 ropaNIkusumikA- timira, arjuna, zukra, 5438 maJjiSThAdyaJjanam kleda, raktajapIDA, vartiH mAMsa vRddhi arma, pilla 6021 rohiNyAdivaTI pittaja, arma, netratraNa 5442 manaHzilAdhaJjanam timira 6324 lAkSAdi yogaH pilla 5443 ,, ,, kAca, zukra, arma, 6325 lAmajjakAdyaJjana satraga netra zukra timira 6875 vaTakSIrAdyaJjanam 2 mAsake phUleko 5445 maricAdicUrNA- AMkhoMkI khujalI, koca, ___ zIghra naSTa karatA hai| anam kaphavikAra 6876 vAtAripatrayogaH AMkha pharakanA, netra5446 maricAyaJjanam netrasrAva kaNDU, adhimaMtha 5447 , , naktAndhya 6881 vaidehIvartiH paTala, timira, zukti, 5448 mAlatyAdyaJjanam , rAjikA, zuSkAkSi5449 muktAdimahA,, samasta netraroga pAka, toda 5450 meSazRGgayodya,, netroMko svaccha karatA 6884 vyoSAdyA vartiH netrArbuda, paTala, kAca, limira, azru srAva 5451 , , kAca, netramala 6006 raktacandanAdyA- netra roga rasa-prakaraNam 6007 raktAJjanam 6 prakArakA timira 5501 madhukA loham samasta netra roga 6008 rasakezvaravarti rUkSatA, phalA, damAsa. 5595 mAkSikAdi vaTI upadrava yukta samasta netra roga arjuna Adi 6009 rasAJjanAdiguTi0 naktAndhya / 6010 rasAJjanAdyaJjanam pitta vidagdha dRSTi mizra-prakaraNam naktAndhya | 5689 madhukAdi yogaH timira aJjana nAmikA 5718 meghanAdamUlayogaH tIna netra pIr3A 6013 , , kleda, kaNDU, palakoMke | 6190 rocanAdicUrNam lagaNa bAla giranA 6191 rodhAdyAzcotanam netra pIr3A, lAlI 6014 , , netra paTala 6448 lAkSAdi yogaH raktAbhiSyanda 6015 , , kleda, kaNDa, pilla | 6454 locana zUlanI netra pIr3A 6016 rasAdi vartiH samasta netra roga poTalI 109 - vartiH " 6011 , 6012 // For Private And Personal Use Only
Page #869
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya ratnAkaraH [netraroga 6455 lodhAdiguTikA netrAbhiSyanda / 6460 lodhrAdyAzcyotana pittaja, vAtaja, raktaja 6456 , . yogaH netra zUla netrAbhiSyanda 6457 , . , pittaktaja netra ninda 6458, sekaH raktaja 6461 , , netrakaNDU, azru, kira kirAhaTa (32) pANDurogAdhikAraH kaSAya-pravaragam rasa-prakaraNam 4986 maNDUkIrasayogaH kAra para sa layoga / 5470 maNDUra guTikA pANDa, kAmalA 5480 , yogaH pANDuko 7 dinameM cUrNa-prakaraNam naSTa karatA hai| 5103 madhuyaSTiyogaH pADu (sa layoga) / 5482 , lavaNam pANDumeM atyuttama 5152 mUrvAcaM cUrNam pANDu 5483 , vaTakaH pANDu, zotha, arza 6627 vizAlAdi, pANDu, jvara, dAha, a- | 5485 ,, vajravaTakaH pANDu agnimAMdya aruci 5486 maNDUrAghavalehaH ghora pANDu bhI zIghra 7144 vyoSAdi , kAmalA ___ naSTa hotA hai| 5500 madebhasiMha rasaH jvara, pANDu, tRSA, a. ghRta-prakaraNam gnimAMdya 5264 mUrvAdyaM ghRtam pANDu, jvara, zotha, 5504 madhumaNDUram purAnA pANDu (rakta varddhaka) 5939 rajanI triphalA pANDu 5549 mahAtAlezvararasaH pANDu, kAmalA, halImaka ghRtam 6769 vyoSAdhaM ghRtama mRttikA bhakSaNa janita , 5617 mustAdi cUrNam pANDu 5836 yogarAjaguTikA pANDu, kAsa, ajIrNa, pANDu aruci. - AsavAriSTa-prakaraNam 6138 rAjazekharavaTI pANDu, pittavikAra, 5327 maNDUrAriSTaH pANDu, arza, zotha agnimAMdya 6300 lohAsavaH poNDu, zotha, aruci | 6344 laghuzivaguTikA pANDu, jvara, plIhA / 6388 lohacUrNa vaTakaH pANDu, kAmalA, halImaka For Private And Personal Use Only
Page #870
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pANDu ] 6398 loha bhasma yogaH kAmalA 6400 6406 17 "" 75 " malAdi, pANDu, zotha (agni dIpaka) 6434 loha sundara: 6439 lohAyo modakaH 6441 lohAmRtam 6926 vajraka guTikA 7028 vijayA TikA 7035 viDaGgAdilAham "" 5010 mahAnimbabIjayogaH 5044 muSkakAdigaNaH 5048 mustAdi kAthaH 5894 roghrAdi 6210 lodhAdi 6522 viDaMgAdi 6525 " " "3 kaSAya-prakaraNam 29 22 zuSka pANDu pANDu gy 100) www.kobatirth.org caturthI bhAge: "9 " bhayaMkara prameha < pANDu, raktavikAra, kAsa 7099 zotha, pANDu zotha, pANDu, halImakako 7 dinameM naSTa karatA hai / 867 7037 viDaGgAdi lauham kAmalA, pANDuko zIghra naSTa karatA hai / pANDu, kAmalA purAnI kAmalA, pANDu pittaja, zotha pANDu, kAmalA, kAsAdi 7039 viDaGgAya lauham 7041 " lehaH cUrNa-prakaraNam 6224 lavaGgAdicUrNam 20 prakAra ke prameha 7098 vRddhanavarasAdi guTikA navAyasacUrNam pANDvAdi aneka roga "" (33) pramehAdhikAraH 7167 vizAlAdi yoga: kAmalA pramehapara uttama (sarala 5238 mahAdADimAdyaM yoga) ghRtam prameha, zukradoSa, azmari 6762 vRhadADimAcaM prameha, mUtrAghAta 6763 vRhaddhAnvantaraM prameha kaphaja meha mizra-prakaraNam. 5685 maNibandhadahanam kAmalA Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghRta-prakaraNam. For Private And Personal Use Only taila-prakaraNam 5326 mehamihira tailam mUtra roga, hAtha pairoM kI dAha, strI samAgama ja nita kSINatA / 5332 madhvAsavaH 16:01 prameha, mUtrAghAta, patharI (zukravarddhaka) prameha, bastizUla, aruci prameha, zvAsa, udara roga AsavAriSTa-prakaraNam prameha
Page #871
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 868 5333 madhvAsavaH 5969 roghrAsavaH 6298 lavaGgAsavaH praha 5587 mahAsetu rasaH 5594 mAkSikAdicUrNam zukrameha 5629 mRgamAlA rasaH prameha 5655 mRtyuJjaya" 5666 meghanAda 5673 mehakesarI,, lepa-prakaraNam 5814 yaSTacAdi lepaH pittaraktaja pramehakI dAha " rasa-prakaraNam 5527 maskamRgAGkorasa: madhumeha rasaH 5530 mahAkalkanAmaka prameha, zvAsa, kAsa, (bala vIryavarddhaka) 5538 maddA kuSmANDa- prameha, zukradoSa, animAMdya, malAvarodha zirapIr3A ( vAjIkaraNa) pAka: 5674 mehadviradasiMho 5675 mehanAzana 5676 meha bhairavo www. kobatirth.org " -bhaiSajya - ratnAkaraH 15 [ prameha kapha pittaja prameha, 5677 mehamudgaro rasaH sAdhyAsAdhya samasta praaruci kaphaja tathA pittaja prameha durjaya prameha, dhAtukSINatA bhArata prameha, bahumUtra, napuMskatA (atyanta kAmo ttejaka) prameha purAnAmeha, madhumeha, (zuka pravAhako 3 dinameM (STa karatA hai | ) prameha samarata prameha samasta prameha, zukrakSaya, zotha 5678 mehAGkuza rasaH 5679 mehAnalo 5680 mehAri 5681 " 5839 yogIzvaro 5841 yogezvararasaH "" 29 "" " 6060 rasacaNDAMzu 6127 rasendranAga rasaH 6130 rAjamRgAGka," For Private And Personal Use Only 6147 rAmabANa rasaH Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6153 rujAdana vaTI 6167 raupya rasa vaTI mUtrakRcchra 6033 raktasutazekhararasaH prameha, agnimAMdya, a ruci, zirograha Adi samasta prameha prameha, prameha piDikA, vAtavyAdhi 6370 lokanAthapoTalI 6379 lokanAtha rasaH meha, mUtrakRcchra prameha, atisAra purAnA prameha samasta " 39 "" ttaja roga pANDu, pi 6144 rAjAvartAvalehaH prameha, hRdroga, arza, vRSaNa pIr3A, vIryavikAra samasta prameoMko avazya naSTa karatA hai / prameha, kapha, gudavAyu pUtimeha ( sUz2Aka ) meM utama hai| asAdhya pramehako bhI naSTa kara detA hai / prameha, bahumUtra, azmarI mehanAzaka, dIpana, vRSya, rocaka prameha (vIryavarddhaka) prameha, mUtrakRcchra, kAsa
Page #872
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6893 """ prameha] caturthoM bhAgaH 6435 lohAdi cUrNam samasta prameha 6920 vaGgezvara rasaH prameha, somaroga, mUtra6892 vaGgabhasmayogaH , , kRcchra, azmarI | 6921 " , sAdhyAsAdhya prameha, mU traka , dhAtusthajvara, 6894 """ bahumUtra 6895 , , , prameha, dhAtukSaya, zukra- 6922 , , raktamUtra, udakameha, mUnAza (putradAtA) trAtisAra, kSaya 6906 vaGgayogaH samasta prameha 6947 vaDavAnala rasaH prameha, agnimAMdya, arza 6907 ,, rasAyanam samasta pramehoMko ava- 6967 vasantakusumAkara prameha, kSaya, kAsAdi zya naSTa karatA hai| rasaH (balavIrya kAmavarddhaka) 6911 vaGgAvalehaH samasta prameha | 6968 vasantakusumAkara somaroga, mUtrAtisAra, 6912 baGgASTakam prameha, mUtrAtisAra, pitta rasaH tRSA, doha, jvara, kRSatA somaroga 6970 ,, tilakarasaH prameha, vAtavyAdhi 6913 baGgezvara rasaH zukrasrAva, jvara, vAta | 6989 vAtamehAntakarasaH vAtaja pramehako 3 dinameM vyAdhi naSTa karatA hai| 6914 , , samasta prameha | 7040 viDaGgAdya lauham dAruNa prameha, mUtravi6915 , , nirbala kAmI puruSoMke kAra liye uttama 7048 vidyAvaGgezvararasaH pittajaprameha 6917 , , prameha, agnimAMdya (vRSya, | 7050 vidyAvAgIzarasaH asAdhya lAlAmeha vAjIkara) | 7119 vedavidyA vaTI samasta prameha 6918 , , prameha / 7120 ,,, madhumeha (34) bAlarogAdhikAraH -D HA-16kaSAya-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 5053 mustAdi kAthaH bAlakoMkA atisAra / | 5114 maricAdiyogaH zotha 5059 , , baccoMkI tRSA, dAha, jvara 5079 , 5145 mustakAdicUrNam khAMsI himaH baccoMkI dAha, vamana, , | 5147 mustAdi , saMgrahaNI - For Private And Personal Use Only
Page #873
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [bAlaroga 5154 mUrvAdyudvartanam zarIrako puSTa tathA gra ghRta-prakaraNam hoMko naSTa karatA hai| 5797 yaSTayAdhaM ghRtam bAla zoSa 5155 , , grahadoSa | 5943 rAsnAdi , bala varNa varddhaka, grahanAzaka 5764 yavAnyAdicUrNam saMgrahaNI 5946 rAsnAdya , pauSTika 5904 rajanyAdi , saMgrahaNI, vAtaja pIr3A, 5951 rohiNyAdi ,, ,, pANDu, carAtisAra | 6273 lAkSAdhaM , visarpa aura gaNDamAlAmeM 6220 lavaGgacatuHsamam AmAtisAra, zUla atyupayogI 6240 lAjAdi cUrNam pravAhikAko zIghra naSTa | 6725 vacAdi , dantodbhedagadAntaka, dAMta karatA hai| AsAnIse nikala Ate 6242 lodhAdi yogaH atisAra 6243 , , jvarAtisAra taila-prakaraNam 6584 vacAdi cUrNam skandagraha 6773 vacAdi sUryapoka pauSTika, aneka roga 6614 viDaGgAdi ,, atisAra tailama nAzaka 6661 vyopAdyaM , kAsa 6774 vacAdya bAlazoSa 6827 vyAghrI , bAlajvara, kAsa, sva- avaleha-prakaraNam gvikAra 5201 mizyAdi lehaH vamana, khAMsI, 5203 mUrvAdyavalehaH stanya vikAra lepa-prakaraNam bAla zotha 5784 yavAnyAdilehaH chardi, atisAra, jvara / 5416 mustAdi lepaH | 6000 recana yogaH recaka 5785 yaSTyAdilehaH jvara 5933 raktapravAhikA rakta pravAhikA dhUpa-prakaraNam ___ ntakalehaH | 5428 markeTapurISAdidhUpaH skandApasmAra 5934 rajanyodilehaH atisAra, jvara, zvAsa, | 5434 mAhezvara dhUpaH grahadoSa pANDu 6264 lodhrAdyavalehaH jvarAtisAra aJjana-prakaraNam 6723 vyAghyAyavalehaH purAnI khAMsI 5444 manaHzilAdyAvartiH samasta netra roga 6019 ronAdyaJjanam " ," For Private And Personal Use Only
Page #874
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bAlaroga] caturtho bhAgaH 6877 viDaGgAdyaJjanam kukUNaka, pothakI 6882 vyoSAdyaJjanama netrakaNDU mizra-prakaraNam 5715 mRtpiNDaprayogaH nAgi zotha 5720 mocarasAdiyavAgU atisAra 6177 rasAJjanAdiyogaH guda poka 7150 vacAdyatsAdanam skandApasmAra 7168 vRddhadArukAracyo. kukUNaka tanam rasa-prakaraNam 5663 mRdvirecana rasaH mRttikA virecana (35) bhagandarAdhikAraH taila-prakaraNam lepa-prakaraNam 5804 yaSTayAdi tailam bhagandara, kuSTha, prameha ! 6842 vaTapatrAdi lepaH apakvabhagandara piDikA rasa-prakaraNam 6813 viSyandana ,, bhagandarazodhaka, ropaNa, 6157 rUparAjarasaH bhagandarako zIghra naSTa savarNakAraka karatA hai| 7009 vAritANDavarasaH bhagandara 7026 vijayA guTikA bhagandara, zotha, kAsAdi -O -40(36) bhagnarogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam guggulu-prakaraNam 5861 rasonAdi kalkaH chinna bhinna sthAna cyuta 6255 lAkSA gugguluH asthibhaGga, sandhicyuta asthi asthikI pIr3A 6687 vajravalyAdi bhagna roga, granthi gugguluH For Private And Personal Use Only
Page #875
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www. kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 872 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [madAtyaya (37) madAtyAdhikAraH cUrNa-prakaraNam rasa-prakaraNam 5099 madhutriphalAguDAIka 5532 mahAkalyANavaTI vAtaja tathA kaphapittaja yogaH mada, mUrchA madAtyaya 6117 rasAmRtam madAtyaya 6142 rAjAvarta rasaH samasta prakArake madAghRta-prakaraNam tyaya 5258 mASaghRtam surApAnakI gandhako | 7067 vizvezvaro rasaH kaphapittaja madAtyaya tatkAla naSTa karatA hai| mizra-prakaraNam taila-prakaraNam 5688 madyamadapratIkAraH zarAbakA nazA nahIM 5274 mathita tailama pAnAtyaya car3hatA (38) malAvarodhAdhikAraH kaSAya-prakaraNam cUrNa-prakaraNam | 5118 malazodhanacUrNam mRdurecaka | 5156 mRduvirecanayogaH sukhavirecaka 5088 mRdvIkAdikAthaH recaka (39) mukharogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 6469 vacAdi kaSAyaH galazuNDikA 6579 vacAdi cUrNam vANIzodhaka 6655 vyoSAdi , upajihvA guTikA-prakaraNam | 5170 mahA khadira gale, oSTha, jihvA aura vaTikA tAluke roga ( danta pauSTika) cUrNa-prakaraNam 5139 muNDyAdicUrNam mukhako durgandha 5747 yavakSAra yogaH tAlu pAka For Private And Personal Use Only
Page #876
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mukharoga] caturthoM bhAgaH 5180 muNDyAdiguTikA dantakRmi, danta zUla | 6830 vyopAyaM tailam upajihvA 5183 mustAdi vaTI mukhakI tIvra durgandha lepa-prakaraNam ghRta-prakaraNam | 5370 masUrAdi lepaH sAndarya varddhaka 5257 mAlatyAdhaM ghRtam samasta mukha roga 5377 mAjUphalAdilepaH tAruNya piDikA 6736 varNaka , cehareka ragako nikhA- 5382 mAtuluGgAdi , , , vyaGga, ratA aura jhurriyoMko kAlaka (varNya) STa karatA hai| 5391) se mukhakAntikarAlepAH saundarya varddhaka taila-prakaraNam 5411) 5268 maJjiSTAditailam nIlikA, muMhAse, pi- | 5977 rakSodhnAdi lepaH atyanta saundarya varddhaka DikA, vali, palita | 5995 rAlAdi lepaH hoThoMkA toda, paruSatA, (saundaryavarddhaka) raktasrAva , striyoMke kapoloMko puSTa / 6314 lodhAdi lepaH tAruNya piDikA aura kAntimAna karatA 6841 vaTa patrAdi ,, saundarya varddhaka 6844 vaTAGkurAdi , vyaGga 5272 maJjiSTAcaM , muMhake massoMko naSTa 6846 vaTAdi , tAruNya piDikA, vyaGga karatA aura kAnti ba nIlikA r3hAtA hai| 6848 varuNAdi , vyaGga 5273 , , mukhapiDikA, tila, kAlaka, vyaMga, zyAmatA rasa-prakaraNam 5279 madhuyaSTayAditailam kAnti varddhaka 5297 mahA padmakaM , cehareko nikhAratA aura | 5611 mukharogaharorasaH bhayaGkara mukhapAka ____ komala karatA hai| 5612 mukha rogAri , mukha roga 5802 yaSTayAdi , mukhase lAra bahanA, 6128 rasendra vaTo mukha roga, jvara, vAta roga 5269, For Private And Personal Use Only
Page #877
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 874 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [mUrchA (40) mUrchAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 5016 mahauSadhAdikkAthaH mada, mUrchA avalehaprakaraNam 5205 mRNAlAdhavalehaH mUrchA rasa-prakaraNam | 5624 mUchantaka rasaH mUrchA 5625 mUhira , mUrchA, dAha / 6083 rasa yogaH mULa (41) mUtrakRcchU mUtrAghAtAdhikAraH kaSAya-prakaraNam __ cUrNa-prakaraNam 5003 manthAdi yogaH abhighAtaja mUtrakRcchU 5144 muSTi yogau mUtrAghAta, azmarI (sarala yoga) 5747 yavakSAra yogaH mUtrakRccha, azmarI 5082 mUtravirecanIyo mUtra recaka 5748 , , , , da. ma. ka. 5749 , , samasta prakArake mUtrakRcchra 5723 yavAdi kAthaH mUtra kRccha, gulma (sarala yoga) 5737 yaSTyAdi kvAthaH , , dAha, tRSA, mUtrAvarodha avaleha-prakaraNam 5741 yUthImUla yogaH raktanAva, uSNavAna, / 7116 vRhad gokSurAdyava- mUtrakRcch, mUtrAghAta, mUtrakRccha, zUla yukta azmari ___ mUtrAghAta, zarkarA, azmari 5811 raktanArikela- mUtrakRccha jalayogaH ghRta-prakaraNam 6193 laghupaMcamUlayogaH jvaragata mUtrakRccha 6749 vidArI ghRtam paittika mUtrAghAta, chardi 6560 vRhadvaruNAdikAthaH mUtrakRccha, basti tathA ___ mUtranalIkI pIr3A 6545 vIratarvAdikAthaH mUtrakRSTa mUtrAghAta, vAyu rasa-prakaraNam 6557 vRhaddhAtryAdi ,, ,, dAha, pIr3A 5619 mUtrakRcchra haraH pittaja mUtrakRcchako 1 saptAhameM naSTa karatA hai| zarkarA For Private And Personal Use Only
Page #878
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir medaroga] caturthoM bhAgaH 875 5620 mUtrakRcchaharalau- mUtrakRcchako avazya na- 6101 rasasindUrayogaH mUtrAghAta hama STa karatA hai| 6387 lohacUrNam 3 mAtrAmeM mUtrakRcchUko 5622 mUtrakRcchrAntakarasaH , " " naSTa karatA hai| 5622, " " " " " 6983 varu gAdyalauham mUtrAdhAta, dAruNa mUtra6070 rasa bhasma yogaH sAdhyAsAdhya hara prakAra kRcchU, azmari, jvara kA mUtrakRcch ( balavarddhaka) (42) medarogAdhikAraH guTikA-prakaraNam lepa-prakaraNam 5184 methI modakaH medameM atyanta guNakArI 5425 mocarasAdilepaH zarIrakI durgandha 6855 vAsAdi , zarIrakI , guggulu-prakaraNam 6694 vyoSAdigugguluH meda, kapha, AmavAta rasa-prakaraNam 5626 mUrti rasaH meda, kapha, agnimAMdya avaleha-prakaraNam 5672 medohara rasaH pravRddha meda 6071 rasabhasmayogaH meda janya sthUlatA 6263 lauharasAyanam medanAzaka, balavarddhaka 6942 vaDavAgni rasaH sthUlatAko zIghra naSTa karatA hai| taila-prakaraNam 6944 vaDavAgni lauham sthUlatA, zotha, zUla 5306 mahAsugandhatailam sveda, zarIrakI durga- 6949 vaDavAnalarasaH eka mAsameM medako ndha Adi naSTa kara detA hai| 7038 viDaGgAdilauhama sthUlatA AsavAriSTa-prakaraNam 6299 lohAriSTaH sthUlatA, viSamaJcara, mizra-prakaraNam hRdroga | 5690 madhu yogaH atyanta medanAzaka For Private And Personal Use Only
Page #879
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 876 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [ yakRtplIhA (43) yakRllIhAdhikAraH cUrNa-prakaraNam / 5953 rohitakaMvRtam atyanta pravRddha plIhAko zIghra naSTa karatA hai| 5745 yavAnikAdicUrNam plIhA 6218 laghuhiGgvAdi , , zUla / AsavAriSTa-prakaraNam 6228 lavaNatriphalAdi,, yakRta, plIhA, viSTambha, 5970 rohitakoriSTaH plIhA, gulma, pANDu agnimAMdya 5971 rohitakAsavaH , 6230 lavaNAdiyogaH yakRt , plIhA, udara 5972 , , jvara, pANDu roga 5973 " ,,, aruci 6233 lazuna yogaH plIhA 6607 viDaGgAdicUrNam pravRddha plIhA rasa-prakaraNam 5559 mahAmRtyuJjayarasaH yakRta, plIhA, gulma 5561 ,, ,, lauham tillI, ugraJcara, khAMsI guTikA-prakaraNam 5822 yakRtplIhArilauham plIhA, yakRt , gulma 5175 mAnakAdiguTikA yakRta, plIhA, gulma, arza 5823 , , , , purAnA yakRt 5176 , , , , jvara, aruci 6084 rasa rAjaH , yakRcchUla jvara 6160 rohItaka lauham ,, aura agramAMsameM avaleha-prakaraNam atyupayogI 5938 rohitakAvalehaH plIhA, yakRt 6374 lokanAtharasaH , yakRt , vAtaSThIlA 6378 ,, , , , gulma 6420 lohamRtyuJjaya rasaH plIhA, yakRt , antaghRta-prakaraNam 5952 rohitakavRtam yakR chUla, plIhAzUla, 6975 vahnikumAra rasaH yakRt , plIhA, udararoga aruci 7014 vAsukIbhUSaNorasaH plIhA, gulma - * vidradhi For Private And Personal Use Only
Page #880
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir www.kobatirth.org rakta pitta] 877 caturthoM bhAgaH (44) raktapittAdhikAraH kapAya-prakaraNam avaleha-prakaraNam 4990 madayantikAmUla raktapitta nAzaka sarala 5202 mustAyo lehaH hara prakArakA raktapitta kapAyaH yoga 6697 vaGgAvalehaH mukhase honevAlA rakta4996 madhUkAdi kalkaH raktapitta srAva 5031 mAtuluGgAdiyogaH nAsAgata raktapitta (sa- 6705 vAsAkhaNDa kuSmANDa raktapitta, kAsa, kSaya rala yoga) 6707 vAsAvalehaH raktapitta, kSatakSaya, 5041 mudgAdi zIta- prabala raktapitta rAjayakSmA kaSAyaH 5070 mustAdi kvAthaH adhogata raktapitta ghRta-prakaraNam. (vAmaka) 5239 mahAdUrvAdyaghRtam nakasIra, raktavamana, 5090 meghanAdAdi kvAthaH raktapitta arzakA rakta tathA anya 5738 yaSTayAdi kSIram , ,, haraprakArakA raktasrAva 6504 vAsakAdi yogaH raktapittako zIghra nsstt| 5248 mahA vAsAdya ,, bhayaMkara raktapitta, khAMsI, svarabheda 6507 vAsAdi kaSAyaH raktapitta, kAsa, zvAsa | 5260 mAhezvara ,, raktapitta 6511 , , prabala raktapitta 6740 vAsAdya , ,kSaya, kAsa, pratizyAya 6512 , , raktapitta, kSaya, kAsa nasya-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 6886 vAsAdi nasyam nAsA pravRtta tridoSaja 5097 madhukAdi yogaH raktapitta raktapitta 6237 lAkSAdi , kSataja raktasrAva 6338 viSNukAntAyogaH urdhva gata raktapita rasa-prakaraNam guTikA-prakaraNam 5628 mRgaja rasaH raktapitta 5161 madhukAyoguTikA raktapitta, chadi, mUkI, 6027 raktapittakulaka- raktapitta meM atyanta gujvara, tRSA NDana rasaH NakArI | 6028 raktapittahararasaH raktapitta For Private And Personal Use Only
Page #881
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 878 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [raktapitta 6029 raktapittAntaka raktapitta mizra-prakaraNam lauham | 5719 mocarasa siddha guda pravRtta raktasrAva 6030 raktapittAntako bhayaMkara raktapittako bhI | kSIram zIghra naSTa karatA hai| 5847 yavAdi mantha raktapitta, dAha, tRSA 6118 rasAmRta rasaH raktapitta, jvara, a 6170 raktapitte kati- kucha sarala yoga mlapitta 7013 vAsA sUta rasaH raktapitta payayogAH rasaH __ (45) rasAyanavAjIkaraNAdhikAraH - kaSAya-prakaraNam 6600 vArAhIkandacUrNam vIrya varddhaka 4985 maNDUkaparSyAdi- rasAyana 6601 , , yogaH vRddhabhI yuvAke samAna rasAyanam ho jAtA hai| 6620 viDaMgAdiyogaH jarA, vyAdhi (saundarya cUrNa-prakaraNam varddhaka) 5092 madanaprakAzacU- bala vIrya varddha ka, prameha / 6623 vidAryAdicUrNam vIrya varddhaka rNam nAzaka, atyanta kAmo- 6624 , yogaH vRddhako bhI taruNake ttejaka samAna strI samAgamameM 5093 madhuka ___ samartha banA detA hai| atyanta kAmavarddhaka , 5132 mASa 6625 bala, vIryavarddhaka, bali , , , 6636 vizvAcaM cUrNam buddhi varddhaka palita nAzaka 6639 vRddhadAruka. 5133 mASacUrNayogaH mati, smRti, buddhi atyanta kAmavaddhaka rasAyanaH varddhaka 5134 mASapaNyAMdicU- " " " 6642 vRSAdi cUrNam vIrya varddhaka 6646 vRhadvArAhIkanda- klIvatA, prameha, (sta5142 muSalyAdi , kAma vaka cUrNam mbhaka) 5766 yaSTimadhukayogaH atyanta kAmottejaka 5908 rasAyana cUrNam , bala varddhaka, guTikA-prakaraNam 6587 vacA rasAyanam medhA varddhaka vANI zo- 5160 madanavarddhano mo- kAma zakti varddhaka dakaH __Nam ghaka For Private And Personal Use Only
Page #882
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasAyana vAjIkaraNa] 5171 mahAmadanamodakaH kAma varddhaka 5172 mahArativallabho modakaH 5178 mASAdimodakaH 5774 yavAdi vaTakaH 5925 rativallabhamodakaH 5928 rAja yogaH 6667 vallabhA guTikA 6668 vAjIkaraNa 6669 vAnarI guTikA 6675 vIryastambhakarI vaTikA 6676 vIryastambhaka vaTikA 6677 dd w vaTI 6679 vRSya guTikA 6689 vRMhaNI guTikA 6256 loha gugguluH 5193 madhu harItakI www.kobatirth.org zukra doSa, dAruNa napuMsakato kAmAgni rakSaka kAmazakti vIryavarddhaka kaSTa sAdhya napuMsakatA, zukradoSa vIrya kI kamI, napuMsa kato, prameha, vAyu caturtho bhAgaH napuMsakatA (uttama vA jIkaraNa) guggulu -prakaraNam rasAyana napuMsakatA ( balavIrya varddhaka, uttejaka) atyuttama vAjIkaraNa stambhaka atyantastambhaka, vA jIkaraNa stambhaka, bala varNa tathA agnivarddhaka avaleha - prakaraNam atyanta kAma varddhaka atyanta vRSya, vAjIkaraNa rasAyana, aneka roga nAzaka 5206 malAI pAkaH 5207 muzalI pAkaH 6704 " 6701 vAjIkaro lehaH kAmottejaka "7 6702 6703 " 11 39 " 19 " For Private And Personal Use Only " 6709 vahirItakya vahaH 6710 vijayA yogaH 6713 viDaGgAdyavale haH 6717 vRSya yogaH 6730 vRhat bhallAtaka lehaH 5259 mApAdi ghRtam Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 6265 laghuazvagaMdhAdyaM ghRtam 6726 vacAdi ghR0 vAjIkaraNa, vIryavarddhaka dhAtukSaya, agnimAMdya, prameha, napuMskatA (atyanta kAmottejaka) 879 atyanta kAmottejaka AdhA pahara pazcAt kAmako uddIpta kara detA hai / liMgakI zakti bar3hatI hai aura vIrya kSaya nahIM hotA / aneka roga nAzaka ghRta-prakaraNam (kAyA kalpa ) samasta roga nAzaka, yauvana aura Ayuvarddhaka | rasAyana balavIryavarddhaka, kA mottejaka bAloMko kAlA, dRSTiko tI aura vIrya tathA AyukI vRddhi karatA hai / liMga zakti aura vIrya varddhaka balya, pauSTika medhA, smRti, agni aura vANI varddhaka /
Page #883
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [rasAyana vAjIkaraNa 6747 vijayA ghR0 atyanta vAjIkaraNa, 5487 madana kAmadevo raja tathA vIryako naSTa vRSya, stambhaka rasaH aura vIryakI vRddhi ka ratA hai| kAmottejaka taila-prakaraNam | 5488 madanakAmadevo bala, saundarya, teja aura 5307 mahAsugandhitailama kAmottejaka, kapuMskatA rasaH atyanta kAmavarddhaka nAzaka 5954 rativallabhAkhya , purAnI napuMskatAko bhI | 5489 " " naSTa karatA hai / atya- 5490 madana kAmo rasaH bala, vIrya tathA kAmadhika kAma varddhaka / varddhaka 5958 rAja 5491 madanakAmezvara ,, jaba taka nIbUkA rasa na piyA jAya stambhana AsavAriSTa-prakaraNam rahatA hai| 5336 mahA drAkSAsavaH atyanta kAmottejaka, vIrya varddhaka | 5492 madanamaJjarI gu- atyanta kAmavarddhaka TikA 5341 mRtasaMjIvanIsurA atyanta vAjIkaraNa, svAsthya rakSaka, vIrya, 5493 madanamunmada rasaH // " " smRti tathA agnivarddhaka 5494 madanasandIpana- atyanta kAmottejaka, 5967 rasAyanAriSTaH rasAyana, pauSTika, balya, strI doSase utpanna huI cUrNam balipAlata nAzaka klIvatA nAzaka; vIrya hIna, pramehI aura lepa-prakaraNam vyAdhi poDita tathA 5355 manaHzilAdilepaH strI drAvaka vRddhoMkeliye atyupayogI 5362 maricodi lepaH liMgavaddhaka, stanapoSTika 5495 madanasundararasaH atyanta kAmottejaka 5373 mahArASTrayAdi strI drAvaka 5496 ,, , , vRSya 6840 vajravallI lepaH liMgako atyanta sthUla | 5498 madanAnandamoda- atyanta kAma, vIrya karatA hai| kam aura agnivarddhaka rasa-prakaraNam 5499 madanodaya rasaH atyanta vIrya varddhaka 5466 makaradhvajo rasaH vAjIkaraNa 5505 madhuyaSTayAdi vIrya varddhaka, napuMskatA 5467 , rasAyanaH sarva roga nAzaka / cUrNam nAzaka 8 . For Private And Personal Use Only
Page #884
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasAyana vAjIkaraNa] 5520 manmathAbhra rasaH 5524 malla candrodayaH 5529 mahAkanakasundara rasaH 5531 mahAkalpa rasaH 5533 mahA kAmezvaraH 5534 mahAkAmezvaro modakaH vikAsakAraka, atyanta kAmottejaka 1 tvacA, bAla, dAMta Adi girakara navIna nikala Ate haiM / kAmavarddhaka atyanta kAmavarddhaka, agnivarddhaka tathA kSaya aura prameha nAzaka, buddhivarddhaka bala vIrya tathA buddhivarddhaka, saba roganAzaka napuMskatA, bala, palita (atyanta kAmavarddhaka) 5569 mahA lakSmI vi- zukrakSaya, liMgazaithilya, lAsa rasaH 5554 mahAbalavidhAnA bhrakam 5567 mahArAja vaTI 5588 mahezvara rasaH www.kobatirth.org caturthI bhAgaH 5602 mAninImAna 111 (atyanta kAmottejaka, dRSTivarddhaka) mardanarasaH 5614 muzalI pAkaH strI drAvaka atyanta balakAraka, atyanta vAjIkaraNa, balavarddhaka, duSTa prayoga atyanta vAjIkara, bala vIrya, pauruSa varddhaka janita napuMskatAnazika | 5640 mRtakandarpajIvana atyadhika kAmottejaka vIryavarddhaka balipalita nAzaka, Ayu varddhaka, indriya atyanta vIryavarddhaka, kA mottejaka, utsAhavarddhaka rasaH 5659 mRtyuMjaya rasaH 5660 " 5661 " 27 5670 methI pAkaH 6031 rakta rasaH " 6038 ratikAma rasaH 6039 rativallabhapUga pAka: 6069 rasa poTalI 6081 rasa mANikyam Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 33 atyanta kAmavarddhaka balya, karaNa, rasAyana atyanta vAjIkaraNa atyanta vIryavarddhaka, agni bala varddhaka; 6040 rativallabhomAdaka: atyanta oja, bala, vIrya aura dRSTivarddhaka, vAjIkaraNa 6091 rasavIramahArasaH 6111 rasAbhrakam For Private And Personal Use Only 881 atyanta kAmottejaka, balya, pauSTika samasta roga nAzaka 22 " atyanta vAjI balakAraka vAjIkaraNa, balavarddhaka, agnivarddhaka jarAnAzaka, Ayuvadbhaka atyanta agnivarddhaka. vRddhAvasthA ke kAraNa utpanna palita rogako naSTa karatA hai 1 6113 rasA guTikA rasAyana, aneka roga nAzaka 5601 mAnasollAsa cU0 vRSya, agnidIpaka, kA mottejaka kAmottejaka, stabhmaka, 6125 rasendracUDAmaNi atyanta kAma varddhaka,
Page #885
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 882 bhArata-bhaipajya-ratnAkaraH [rasAyana vAjIkaraNa - rasaH rasaH stambhaka 6422 loha rasAyanam rasAyana (samasta 6331 lakSmaNA lauham vRSya, vAjIkaraNa, kR zaktiyoMko bar3hAtA hai) patA nAzaka. jinake 6423 , , rasAyana kanyA hI kanyA hotI 6438 lohAdi yogaH vIrya stambhaka hoM unhe putra prApta | 6440 lohAgho rasAyanaH rasAyana hotA hai| 6919 vaMgezvara rasaH liMga zaithilya, rakta6333 lakSmI vilAsaH vRddhoMko yuvAke samAna matra, madhumeha karatA hai, atyanta 6923 vaGgezvarAdi vaTI stambhaka, bala vIrya vakAmottejaka rddhaka, strI drAvaka 6336 lakSmIvilAsa atyanta vAjIkaraNa, 6932 vA paJjare rasaH vali palita nAzaka, vIryavarddhaka, napuMskatA bala oyu varddhaka tathA bahu mUtra nAzaka | 6938 vajrezvara rasaH zarIrako dRDha karatA hai| 6338 laghukAmezvara bala vIrya kAmavarddhaka / 6939 , , 1 dina khAnese 12 varSa guTikA taka svAsthya ThIka 6339 , , modakaH vIryavarddhaka, stambhaka, rahatA hai| strI drAvaka 6941 vaTezvara rasaH zarIrako dRDha karatA hai| 6341 ,, candrodayarasaH atyanta vAjIkaraNa, 6969 vasantatilaka ,, bala vIryavarddhaka aneka bala vIrya agnivarddhaka roga nAzaka 6368 lIlAvilAsa ,, atyanta vAjIkaraNa, pau-6978 vAjIkarovaTakaH atyanta kAma varddhaka STika, napuMskatA tathA | 7032 viDaMgAdicUrNam vRddhako taruNake samAna bahu mUtra nAzaka karatA hai| 6375 lokanAtha rasaH atyanta pauSTika; atya- | 7034 , yogaH jarA tathA palita nAzaka nta kAmottejaka, u- 7060 vilAsino vallabha stambhaka, mAninI mAna tsAha, saundarya tathA rasaH bhaJjaka svara varddhaka / 6397 lohabhasmayogaH jarAvyAdhi nAzaka, ga kalpa-prakaraNam raviSake prabhAvako ro- 6891 vRddhadArukakalpaH atyanta bala, rUpa aura kane vaalii| Ayuvarddhaka 6421 loha yogaH rasAyana For Private And Personal Use Only
Page #886
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra rasAyana vAjIkaraNa] mizra-prakaraNam 5703 mASa pAyasaH 5704 mASAdi yoga: 5708 muzalyAdi," 5034 mASAdi kvAthaH 5084 mUrvAdi 5856 rasona kalkaH 5883 " 5860 rasona saptakam 5879 rAsnAdi kAthaH wr 29 "" atyanta vAjIkaraNa 71 "" kaSAya-prakaraNam 5005 maricAdikaSAyaH vAta vyAdhi nAzaka sarala yoga 5011 mahAnimba yogaH asAdhya gRdhrasI (sarala yoga) www.kobatirth.org "" 5033 mASa balAdi " pakSAghAta, manyAstambha, ardita, pakSAghAta urustambha sarvAGga ekAGga vAta, adita, Urustambha, gRsI ityAdi apatantraka, gRdhrasI, kaTi pRSTha zUla, vAtodara pakSAghAta, kubjatA, hanupraha, gAtra zuSkatA, mUkatA, gadgadtA ityAdi. caturthI bhAgaH (46) vAtavyAdhyadhikAraH pakSAghAta, jAnuzUla, gRdhrasI. 6172 raktApAmArgayoga stambhaka 6179 rasAlA ati svAdiSTa, rocaka, kAmottejaka 7155 vAjIkaro vaTakaH atyanta kAmottejaka 7162 vijayA zuddhiH 5885 1 5884 rAsnAdi kvAthaH (mahA) sarvAMga kampa, zlI pada, medavAyu, antravRddhi aMgavyathA 5887 " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir , 39 6201 lazuna yogaH 6203 lazunAdi kvAthaH 6465 vacAdi kaSAyaH 6498 varuNAdi svedaH 6543 vizvAdidvAdazAGga kvAthaH For Private And Personal Use Only (,, ) prasveta, zIta, 883 kampa, supti, jihvAstambha sandhi asthi majjAgata vAyu, manyAstambha, vAtaraktAdi vAta vyAdhi vAta kapha Urustambha vAta vyAdhi mAMsa sandhi majjA snAyu aura sarvAGgagata vAyu 6561 vRhannimbAdiyogaH asAdhya gRdhrasI cUrNa-prakaraNama 5901 rakta candanAdi sarvAMgagata vAyu cUrNam 5909 rasona paJcakaH 5915 rAsnAdicUrNam vAtavyAdhi samasta vAtaja roga
Page #887
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 884 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vAtavyAdhi 5917 rAsnAcaM , tvaka, asthi, snAyu 6754 vindusArAyaM ,, kaTistambha, dAruNayoni aura sandhigata vAyuko zUla,bastigata vAyu Adi zIva naSTa karatA hai 6640 vRddhadArvAdi ,, UrustambhakI pIr3A taila-prakaraNam 5291 mahAkalyANaka dhanustambha, ardita, guggulu-prakaraNam tailam kampa, kubjatA 5780 yogarAjagugguluH samasta vAtaja roga, | | 5300 mahA balA , AmavAta, gRdhrasI, A(mahA) aza, apasmArAdi DhayavAta 5781 yogarAjagugguluH samasta vAtaja roga 5301 mahA balAcaM ,, ardita, bhagna, AmavAta, (mahA) pakSa saMkoca, zarIrakA 5931 rAsnAdi , gRdhrasI sUkhanA, manyAstambhAdi 5932 , , vAtavyAdhi, ziroroga, 5304 mahA mASa , ardita, hanugraha, apa___ karNaroga, nADIvraNa bAhuka, gRdhrasI, manyA6691 vizvAdi , vibhrama vAyu stambhAdi, vyAyAma ja6692 , , kampavAyu, gRdhrasI, zUla nata sandhi zaithilya. pAka-prakaraNam 5305 ,, . pakSAghAta, apatantraka, 5935 rasona pokaH bahirAyAma, antarAyAma, ardita, apabAhuka, viapasmAra, apatantraka, zvAcI Adi AnAha 5308 mahA sugandhi vAtavyAdhameM zIghra praADhayavAta, hanugraha, lakSmIvilAsa tailaM bhAvazAlI, puSTikAnti AkSepa, sandhibhagna,kaTi medhA, buddhivardhaka stambha ityAdi. 5312 mASa , pakSAghAta , ardita, bhayaMkara ghRta-prakaraNam karNazUla, Urdhva jatrugata 5262 muNDayAdighRtam vAta vyAdhi samasta roga 5941 rAsnAdi , samasta vAtaja roga 5314 ,, , ardita, manyAstambha, 5947 rAsnAcaM pakSAghAta, gRdhrasI, kakaSTa sAdhya vAtavyAdhi rNazUla aura zukrakSaya 5315 moSa , aMgasaMkoca 5313, (vRhada) 5948, For Private And Personal Use Only
Page #888
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAtavyAdhi] caturtho bhAgaH 885 5320 mUlakAdyaM tailam atyanta prabala vAtavyAdhi dhrasI zirovAyu, kampAdi 5321 , , gRdhrasI, kampa,kaTista- 6803 viSagarbha tailam sandhivAta, trikagraha, mbha, paMgutA kaTigraha, 5956 rasona , vAtaja rogoMko zIghra 6806 ,, , samasta vAtaja roga naSTa karatA hai| 6807 ,, , pakSAghAta, hanustambha, 5959 rAla pakSAghAta ziro kampAdi 5960 rAsnA vAtavyAdhi, zirograha,6810 viSNu aneka vAtaja roga apasmAra, / 6811 viSNu , manuSyoM aura pazuoMke 5961 rAsnAdi , vAtavyAdhi, svAsa, samasta vAtaja roga, kAsa, mUtrAvarodha napuMskatA avibhedaka 5962 rAsnApUtika, dhanurvAta, antarAyAma, (garbhasthApaka) gRdhrasI, akSistambha, 6812 , Urdhva vAta, uMgalIgraha, jihvAstambha, pAdaharSa aMga sUkhanA, lar3akhar3A6279 laghunArAyaNa ,, vAtavyAdhi, tI cAla 6280 laghu mASa , bAhukI pIr3A 6817 vRSamUlAdi , vAta bhaMga 6281 ,, mASAdi , vAta vyAdhi 6784 vAjigaMdhAdi , gRnasI nasya-prakaraNam 6785 vAtakulAntaka ,, bhaMga, khaMja, paMgutA Adi 5457 maricAdi nasyama apatantrakakI behozI 6786 vAtAri , kubjatA, AkSepaka, paMgutA, suptivAta, pakSA rasa-prakaraNam ghAta Adi 5525 mallapaJcaratnarasaH samasta vAtaja tathA 6787 vAtAri tailam aMgoMkA kampana, gR vAtakaphaja roga, (mahA) dhrasI Adi 5572 mahAvahni rasaH mUDha vAta 6788 vAyucchAyAsurendra AkSepaka, cittavikRti, 5575 ,, vAtagajAMkuza vAtakaphaja roga - tailam marmagata vAyu, apasmAra 5605 mArtaNDezvara vAtAdi aSTa mahA roga, 6801 viSagarbha , pakSa, jaMdhA, uru aura kSaya, kAsa saMdhigata vAyu, sIMga- 5634 mRgAGka samasta vAtaja roga,hikkA graha, zUnyatA 5647 mRta saJjIvano vAtavyAdhi, urustambha, 6802 , , sandhiyoMkA sUjana, omavAta For Private And Personal Use Only
Page #889
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vAtavyAdhi - 5840 yogendra apasmAra, indriyanAza, dhanurvAta, gAtrabhaMga mUrchA 6993 vAtarAkSasarasaH pakSAghAta, kaTistambha, 6086 rasarAjaH ardita, udgAra, zira AkSepaka cakarAnA, adhika pa. | 6994 vAtarAja vaTI vAtavyAdhi Adi aneka sInA AnA, hAtha pai roga rokA ThaMDA rahanA 6995 , , dAha, anidrA, urustambha 6103 rasAdi guTikA pakSAghAtako zoghra naSTa 6996 vAtavidhvaMsanarasaH manyostambha, hanustambha, karatA hai gAtrazuSkatA, jihvAstambha 6105 , guTI sparzavAta 6997 , , , vAta vyAdhi, sUtikA6951 vaDavAnala rasaH dhanurvAta, daNDApatAnaka, ___ roga, kapha kampa 6998 , , sarvAMga vyathA, apasmAra 6974 vahrikumAra rasaH vAtaroga, agnimAMdya, 6999 ,, ,, vAyu, zIta, kapha, akosa, kapha nimAMdha 6980 vAtakaNTaka rasaH vAtavyAdhi, sannipAta | 7000 , , , manyAstambha, malAvarodha, 6982 vAtagajAGkuza , sAdhyAsAdhya samasta aphArA vAtaja rAga, (tridoSaja / 7001 , , , samasta vAtavyAdhi, gulma, gRdhrasIko 7 dina meM jaThara pIr3A naSTa karatA hai|) 7002 vAtAri rasaH samasta vAtaja roga 6983 , , , samasta votaja roga 7003 , 6984 vAtagajendrasiMhaH abhighAta, vyAdhi a 7004 , , vAta kaphaja roga, prameha thavA adhika strI prasaM 7006 , , vAta vyAdhi gase utpanna aMgoMkI 7095 vRkodarIvaTI vAta kaphaja roga, AmakSINatA vikAra 6985 vAtacintAmaNi- vAtaja rAga, pittaja- 7096 vRddhacintAmaNi- zarIrako zUnyatA, arasaH roga, (siddhaprayoga) ti nidrA, romaharSa, 6987 vAtanAzinIvaTI daNDApatAnaka, pakSA apatantraka ghAta, gRdhrasI 7142 vyAdhigajakesarI vAtapittaja roga, jvara 6988 vAtapittArirasaH vAtapittaja roga rasaH 6992 vAtarAkSasarasaH kampavAta, suptivAta, For Private And Personal Use Only
Page #890
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vAtavyAdhi] caturthoM bhAgaH - mizra prakaraNam 6180 rasona vaTakaH hanustambha 5700 mahAzAlvaNayogaH vAtaja pIr3A nAzaka 6849 valmIkamRttikAdya- ghora urustambhako bhI prasiddha sveda avazya naSTa karatA hai| 5850 yavAnyAdi peyA kamara, hRdaya, pArva aura kASThakI pIr3A ! 6852 vAtanAzaka lepaH vAtaja pIr3A dUrtanam (47) vidradhi. kaSAya-prakaraNam lepa-prakaraNam 6493 varuNAdikaSAyaH pravRddha apakva antarvi- | 5809 yavAdi lepaH apaka vidradhi dadhi rasa-prakaraNam 6501 varSAbhvAdikkAthaH antarvidradhi 6056 rasagandhakayogaH antarvidradhi, bAhyavidradhi mizra-prakaraNam ghRta-prakaraNam | 5130 mAnaka mUlAdi kaSTa sAdhya antarvidradhi 6734 varuNAdi ghRtam dussAdhya antarvidradhi yogaH (48) virecanAdhikAraH cUrNa-prakaraNam 6658 vyoSAdi cUrNam virecaka guTikA-prakaraNam 5930 recanI vaTI AmanAzaka 6135 rAjavallabha guTikA nAbhi para lepa karane tathA sUMdhanese virecana hotA hai|) ghRta-prakaraNam 5246 mahAvajrakavRtam tIbra recaka 6750 vindu ghRtam 6751 // " tIna recaka (nAbhipara lepa karanese bhI recana hotA hai| 6752 ,, , toba recaka 6753 " ". For Private And Personal Use Only
Page #891
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 888 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [virecana rasa-prakaraNam 7058 virekI rasaH virecaka 5522 malabhedI rasaH virecaka 7059 virecanI guTikA kRmi, jvara, (racaka) 6152 rukmiza rasaH kaSTa rahita recana, vi. ! 7113 vRhadicchAbhedIrasaH tIvra recaka zeSataH AmavAta nAzaka! 7131 vaidyanAtha vaTI udara roga, gulma, pA7054 vinodavidyAdhara uttama recaka NDu, kRmi, kuSTha. (49) viSarogAdhikAraH kaSAya-prakaraNam 5985 rasAdi lepa cUhekA viSa 5018 mAtula phala yogaH pAgala kuttekA viSa 6310 lAGgalyAdi , vipaile kIToMke kATa nese utpanna visphoTaka cUrNa-prakaraNam 6312 lUtAvipaharolepa makaDI AdikA viSa 5113 maricAdi cUrNam sarpa viSa (sarala yoga) 6863 vRzcikadaMza ,, , bicchakA viSa 5150 mustAdi yogaH dAruNa kRtrima viSa 6231 lavaNAdi , hara prakArakA , aJjana-prakaraNam 6590 vaTazuMgAdi ,, maNDala sarpakA ,, | 5360 manaHzilAdivartiH bicchUkA viSa 6628 vizAlAdi ,, dustare mUSaka , 6874 vacAdyaJjanam garaviSa 6879 viSaharI vartiH sarpaviSa ghRta-prakaraNam 6885 vandhyA karkoTakI- sarpa viSakI mUrtI 5266 mRtyu pAzacchedI mUSaka, sarpa, makar3I / mUla yogaH . ghRtam ityAdikA viSa, mUrchA nasya-prakaraNam lepa-prakaraNam / 6329 lAGgalyAdi na0 sarpa viSa 5343 maJjiSThAdi lepaH makaDIkA viSa 5354 manazilAdiguTikA bicchUkA viSa rasa-prakaraNam 5367 maricodi lepaH makSikA daMza 5562 mahA mRtyuJjayA sarpa viSa, ajIrNa 5368 ,, , varaTI (bhirra) kA viSa 5978 rajanyAdi , makar3Ike viSako zIghra 6082 rasa yogaH .. cUhekA viSa naSTa karatA hai ! 7081 viSavatrapAtorasaH sthAvara aura jaMgama viSa - -- guTikA For Private And Personal Use Only
Page #892
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir viSaroga] caturthoM bhAgaH 7082 viSavajrapAtorasaH bhayaMkarase bhayaMkara viSa 5696 mahA gandha hastI- viSanAzaka vicitrayoga nAmAgadaH mizra-prakaraNam 5716 mRtsaJjIvano'gadaH , , " " 5684 maJjiSThAdyo'gadaH viSa 5695 mahA'gadaH sarpAdikA bhayaMkara viSa 6446 lajAlumUlayogaH sarpa viSakA prabhAva (atyanta prabhAvazAlI) nahIM hone deta' (50) visarpa. kaSAya-prakaraNam SThako atyanta zIghra naSTa 4988 madanakaphalAdi visarpanAzaka (vAmaka) karatA hai| yogaH 6815 visarpa hara tailam visarpAdi 5065 mustAdi kvAthaH hara prakArakA visarpa 6194 laghupaMca mUlAdi- pitta visarpa lepa-prakaraNam kAthaH 5371 masUrAdi lepaH visarpa cUrNa-prakaraNam 5387 mAMsyAdi ,, agni visarpa 5911 rAmaThAdi yogaH visarpa 5389 , , visarpa 5424 mRNAlAdi , pittaja visarpa avaleha-prakaraNam 5998 rAsnAdi , vAtaja ,, 5187 maJjiSThA bhayAyogaH visarpa, raktavikAra, khAja - tela-prakaraNam rasa-prakaraNam 6814 visarpa nAzana visarpa aura zveta ku- 7088 visarpajirasaH visarpa (51) vRddhayadhikAraH kapAya-prakaraNam cUrNa-prakaraNam 5868 rAsnAdi kAthaH antravRddhi 5140 muNDyAdi cUrNam antra vRddhi 5869 ,, , vRddhi roga 6629 vizAlAdi yogaH 1 saptAhameM antra vR. 6495 varuNAdi , vAtaja antra vRddhi ddhiko naSTa kara detI hai| 112 For Private And Personal Use Only
Page #893
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [vRddhi ghRta-prakaraNam lepa-prakaraNam 5261 mAMsyAdi ghRtam antravRddhi, vAtavRddhi, 5810 yavAdi lepaH aNDavRddhi medo vRddhi, mUtra vRddhi, 6304 lAkSAdi ,, anvRddhi, zotha pittavRddhi 6761 vRhaddantI ghRtam antra vRddhi, vRSaNa vRddhi - rasa-prakaraNam antrarodha, dAruNa a- ! 5590 mahodadhi rasaH antrAvarodha, antravRddhi ntra dAha Adi 7005 vAtAri rasaH antravRddhi taila-prakaraNam 7100 vRddhinAzanarasaH ,,, 6826 bRhanmadAra tailam antra vRddhi, (bala zukra. 7101 vRddhivAdhikAvaTI asAdhya antravRddhi bhI varddhaka) zIghra naSTa ho jAtI hai| (52) vraNAdhikAraH kapAya-prakaraNam 6464 vaMzatvagAdikAthaH koSThastha raktasrAvaka 5372 mahAgauryAcaM dhR0 zirovraNa, Agantuka vraNa, viSamanAr3ItraNa Adi guTikA-prakaraNam 6673 viDaGgAdivaTikA vraNameM upayogI 5795 yaSTayAdighRtam tAz2e ghAvako atyanta zIghra bhara detA hai| 6275 lAGgalI , agnidagdha vraNa, kITadaMza janita vraNa, marmAzritavraNa, purAnA duSTa nAr3IvraNa guggulu-prakaraNam 6690 viDaGgAdivaTikA- duSTavraNa, apacI nADI vraNa ghRta-prakaraNam 5212 maJjiSThAdyaM dhRtam agnidagdha vraNa 5353 madhucchiSTAya ,, , , taila-prakaraNam 5292 mahAkaSAyatailam purAne ghAvako zIghra bhara detA hai| For Private And Personal Use Only
Page #894
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir vraNa]] caturthoM bhAgaH 5324 meSaromamaSI tai0 purAnese purAnA nADIvraNa | 6307 lAGgalIkandalepaH naSTazalyako nikAlatA hai 6282 lajAlumUla ,, pAka rahita zastrAghAtako 6851 vasukAdi lepaH duSTa braNa zIghra bhara detA hai| 6866 vraNaharo lepaH nAr3ItraNa, duSTatraNa (zo 6292 likucAditailam vraNazodhaka, ropaNa / dhana, ropaNa) 6799 viparItamalla ,, zastrAghAta, phor3e, upa-6867 ,, , baganAzaka 6868, samasta prakArake vraNa cikA bhagaMdara 6832 vraNarAkSasa , nADIvraNa, khujalI, vi dhUpa-prakaraNam sphoTaka, braNa .5427 manaHzilAdidhUpaH durgandhita pIpayukta vaNa, 6833 ,, ,, samasta vraNa, pAmA, kaNDU, vicarcikA 5818 yavAdi dhUpaH vAtajavaNakI tIvra vedanA aura srAva lepa-prakaraNam 5359 manaHzilAdilepaH savarNakAraka 5383 mAtuluGgAdilepaH vAtaja vraNazotha rasa-prakaraNam 5807 yavabhasmAdilepaH agnidagdha vaNako zIghra 6034 raktAri rasaH vraNa, nADIvraNa, abhighAnaSTa karatA hai| tase honevAlA raktasrAva 5808 yavAdi lepaH vraNako phoDatA hai| 7146 vraNaropaNarasaH vraNa, gaNDamAlA, bhagandara 5812 , , vraNakI dAha, pIr3A 7147 , hara , samasta prakArake vraNa 5813 yaSTayAdilepaH ropaNa 5980 rasAJjanAdikalkaH nADIvraNa mizra-prakaraNam 6302 lazunAdi lepaH vagake kRmi / 6453 lAlAdi yogaH navIna vaNa, kuSTha - - (53) zirorogAdhikAraH - kaSAya-prakaraNam ghRta-prakaraNam 5036 muNDitikAyogaH avibhedaka, sUryAvarta 5793 yaSTayAdidhRtam pittaja ziroroga 5864 rAsnAdazamUlakAthaH , zirazala, jvarAdi 6274 lAkSArasAdi , bhrazUla,zaMkhazUla,sUryAvarta For Private And Personal Use Only
Page #895
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 852 taila-prakaraNam 5271 maJjiSThAdyaMtailam palita aura indraluptameM atyupayogI, bAloMko " 5276 madhukAdi tailam 5287 maricAdyaM dAruNaka roga vAtakaphaja ziro roga 5290 mahA kanaka 5295 nIla samasta ziroroga nA zaka, netra hitakArI / khijAba (kezaraMjaka) palita " "3 5296 5310 mArkava 5311 mAlavyAdi,, 5316 mAMsI 5801 yaSTimadhu 5964 rudra 6295 lohakiTTAdyaM 6795 viDaGgAdi 59 " "" "" " 12 99 39 " 99 6825 vRhadabhRMgarAja tailam " ------- 5348 madanAdi lepaH 5361 maricAdiguTikA 5363 " lepaH 5365 " bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH giranese rokatA tathA dIrgha aura ghuMgharAle karatA hai; zirazUla tathA netrazUla nAzaka / keza varddhaka www.kobatirth.org indralupta, dAruNaka roga aruSikA kezavarddhaka lepa-prakaraNam roga 3 dinameM naSTa karatA hai| dAruNaka zirogata kRmi akAla palita, indralu, (bAloMko dIrgha, ghane aura kAle karetA hai ) keza varddhaka zira pIr3A 22 99 indra lupta [ ziroroga 5375 mAkandabIjAdilepa: atyanta keza varddhaka 5376 mAjUphalAdi kezara Mjaka (khijAba) 5385 mASamasyAdi 5388 mAMsyAdi 5390 - " 5422 mRNAlAdi 5423 5815 yaSTacAdi 5974 raktacandanAdi 6303 lAkSAdi 6320 lohAdi yogaH " 6888 viDaMgAdi 6889 vizvAdi "" "" "" For Private And Personal Use Only " " "" " " "7 " 19 " Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir " nasya--prakaraNam 5454 madhukAdinasyam vAta pittaja zira zUla 5456 manaH zilAdi 5462 mahauSadhAdi indralupta, palita kezavarddhaka bAloM ko girane se rokatA aura lambe, kAle tathA ghuMgharAle karatA hai / zira pIr3A 13 indralupta (kezapauSTika) zirapIr3A dAruNaka "" sapheda bAloMko jar3a se kA karatA hai / ardhAvabheda sUryAvarta, ardhAvabhedaka ardhAvabhedaka ziroroga, bhujAstambha rasa-prakaraNam 5570 mahAlakSmIvilAsa vAta kaphaja ziro roga rasaH 5606 mihirodayavaTI arddhAvabhedaka, ananta - vAta, sUryAvarta, zaMkhaka 6061 rasacandrikAvaTI ziroroga, pInasa, - mizra-prakaraNam 6463 lohAdi yogaH palita
Page #896
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zItapitta] caturthoM bhAgaH (54) zItapittAdhikAraH kaSAya-prakaraNam rasa-prakaraNam 5831 yavAnyAdiyogaH zItapitta 5731 yaSTyAdi kAthaH zItapitta (55) zUla yogaH 5024 " " " pasalI " kapAya-prakaraNam | 5148 mustAdi cUrNam kaphajazUla, Ama 5022 mAtuluGgarasAdi pasalI aura hRdayakA | 5746 yamAnyAdi , vAtajazUla zUla, apAna vAyukA 5753 yavakSArAdi , zUla, gulma, agnimAMdya rukanA, malAvarodha 5759 yavAnyAdi , zUla 5919 rucakAdi ,, pArzvazUla, visUcikA bastikA zUla (sarala | 6229 lavaNa yogaH kaphajazUla, yoga) 6577 vacAdi cUrNam samasta prakArake zala 5025 , , , , kaphajazUla, yakRtkSaya 6634 vizvAdi , , , , janyazUla 5857 rasonayogaH vAtakaphajazUla, (agni guTikA-prakaraNam dIpaka) 6672 viDaMgAdimodakaH tridoSaja pariNAmazala 6529 vidAryAdiyogaH tridoSaja zUla / 6674 vizvAdivaTI zUla, agnimAMdha, vAyu 6533 vizvAdikaSAyaH zIghra zUlanAzaka 6534 , , zUla avaleha-prakaraNam 6542 , , hRdaya, pArzva, AmAzaya aura pakvAzayakA zUla 6259 lazunayogaH AmazUla 6568 vyAghyAdi , hRdaya, kukSi aura pasalIkA kaphaja zUla lepa-prakaraNam 5344 madanaphalAdilepaH zUla cUrNa-prakaraNam 5346 madanAdi , , 5107 mandAramUlikAcaM vAtaja zala | 5806 yavapiSTalepaH dustara udara zUlako bhI For Private And Personal Use Only
Page #897
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 894 caturthoM bhAgaH zUla ] - - ruci naSTa karatA hai| / 6399 lohabhasma yogaH paktizUla 5986 rasAdi lepaH samasta prakArake zUla, 6442 lohAmRtam ,,, udara zUla 6444 lohAbhayAcUrNam zUla 5991 rasonAdilepaH vAtaja zUla 6924 vacAdi vaTI zUla, vAyu, agnimAMdya 5993 rAjikAdilepaH , " 7046 vidyAdharAbhrama pariNAmazUla, annadrava zUla, purAnAagnimAMdha nasya-prakaraNam 7047 , , pariNAmazUla, Amazula, 5459 maricAdinasyam zala kRzatA, Alasya, a. rasa-prakaraNam 5479 maNDUra yogaH tridoSaja zUla 7063 vizvarUpa rasaH annadrava zUla, prabala 5481 " , pariNAma zUlako ava malAvarodha, vAyu zya naSTa karatA hai| 7112 bahatriphalAcaM samasta zUla, agnimAMdya 5484 , vaTikA paktizala lauham 5551 mahAtripurabhairava pariNAma zUla 7134 vaizvAnara yogaH tridoSaja zala 5581 mahezvara rasaH zUla, agnimAMdya, pANDu | 7140 , lauham hara prakArakA sAdhyA5651 mRtotthApanarasaH hRdayazUla, pArzvazUla, sAdhya zala zirazUla 6079 rasamaNDUram zala, amlapitta mizra prakaraNam 6343 laghuzaMkhabhasma zUla / 5845 yavazaktuyogaH purAnA pariNAma zUla 6385 lohaguTikA pariNAma zUla 7164 vidAryAdiyogaH tridoSaja zalako turanta 6389 lohatriphalAyogaH samasta prakArake zUla / naSTa karatA hai| (56) zotha kaSAya-prakaraNam 6524 viDaMgAdikvAthaH zothAtisAra 6531 vizAlAdikvAthaH pittajazotha cUrNa-prakaraNam 6617 viDaGgAdicUrNam zotha 6618 , , zothAtisAra For Private And Personal Use Only
Page #898
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir zotha ] caturthoM bhAgaH 895 - ghRta-prakaraNam. 5253 mANaka ghRtam zotha taila-prakaraNam 5799 yavAdi tailam vAtaja zotha rasa-prakaraNam 5471 maNDUracUrNam asAdhya zotha 6114 rasAbhramaNDUram sarva doSaja ekAMga sa. vAMga zotha, zvAsa, kAsa, tRSA, chardi, jvara 7031 viDaGgAdicUrNam zotha 7130 vaidyanAtha vaTI , 7145 vyoSAdiyogaH kaphaja zotha AsavAriSTa--prakaraNam 6835 vAsakAsavaH samastazotha lepa-prakaraNam 5817 yaSTyAdi lepaH bhilAvekI sUjana 6839 vacAdi yogaH zotha 6865 vetasAdyo lepaH pittajazotha mizra-prakaraNam - 6188 rAsnAdyudvartanam zotha 7154 varSAbhvAdikSIram , (57) zlIpadAdhikAraH cUrNa-prakaraNam 5903 rajanyAdicUrNam purAnA zlIpada 6215 laghuvRddhadArukasamaM ilIpada, vAtaroga cUrNam 6647 vRhadvRddhadAruka- slIpada, sthUlatA samaM cUrNam taila-prakaraNam 6794 viDaGgAditailam zlIpada ghRta-prakaraNam 6757 vRddhadArukaghRtam zlIpada AmavAta 6758 vRddhadArukocaM ,, zlIpada, zotha, AmavAta lepa-prakaraNam | 5342 maJjiSThAdilepaH pittaja dalIpada (58) strIrogAdhikAraH kaSAyaprakaraNam 4989 madayantikAdi yoni dRDhIkaraNa 4997 madhUkAdikaSAyaH garbhiNIkA jvara For Private And Personal Use Only
Page #899
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 896 5004 mayUrazikhAmUla yogaH 5019 mAtuluGgabIjayogaH 5037 mudgayUSa yogaH 5074 mustAdi gaNaH 5085 mUSikakarNIyogaH 5742 yonizUlaharo yogaH 5743 yonisaGkocaka kvAthaH 6546 vRSAdi kvAthaH www.kobatirth.org bhArata - bhaiSajya ratnAkaraH garbhasthApaka ( sarala yoga ) " " sarva sUtikA roga yonizodhaka, stanyazodhaka, kaphanAzaka vandhyatva yonizala, yoni dAha yoniko vAlikAkI yoni samAna dRr3ha karatA hai / yonisaGkocaka rakta pradarake vegavAna raktako rokatA hai / 5744 yoga: 5852 raktazAli piSTa yogaH 5896 rodhAdigaNaH 13 17 5899 rohitkAdi kalkaH yonidoSa, kapha, meda 3 dinameM pradarako naSTa karatA hai / 6192 lakSmaNAmUlayogaH vandhyatva 6198 lajjAluyogaH 6199 lajjAvatyAdiyogaH garbhapAta nivAraka ". 6475 vajrakAMjikam makkala zUla nAzaka, stanya varddhaka, agni dIpaka anekavidha pradara 19 " cUrNa-prakaraNam 5095 madhukAdicUrNam kaphaja pradara 5127 mAtuluGgamUlAdi garbhasthApaka yogaH 5128 mAtuluGgAdicU0 5131 mAlatI yogaH 5136 mASAdi cUrNam 5141 mudrapuSpAdiyogaH " 5158 methikAdyacUrNama 5750 yavakSAra yogaH makkala zUla 5769 yaSTyAdicUrNam stanakA vraNa garbhiNIkI 5770 "" Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir [ strIroga sukhaprasava kAraka prasUtAkI udavRddhi somaroga yonisaMkocaka, jala srAvazoSaka garbhAvarodhanAzaka prasava pIr3A 5906 rasAJjanAdiyogaH rakta pradara For Private And Personal Use Only 5907 12 17 vandhyatva 5920 reNukAdi yoga: 6575 vacAdi cUrNam yonizUla 6596 vanakArpAsayogaH stanyavarddhaka 5230 mahAkalyANakaM ghRtama d 33 guTikA-prakaraNam 5168 malayUphalamodakam pradara 5923 raktabolAdiguTikA makkalazUla, prasUtAkA, atyadhika raktasrAva 5924 rajaH pravartinIvaTI naSTArtava kaSTArtava, pIDitArtava vamana, ghRta-prakaraNam 5209 maJjiSThAdighRtam yonizUla, garbhiNIke liye hitakArI vandhyatva, garbhasambandhI samasta vikAra, kanyA hI kanyAeM athavA mRt
Page #900
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir strIroga] caturthoM bhAga: 897 - ghRtama yA alpAyu santAna ) 6317 lomanAzanayogaH yonike loma naSTa utpanna honA Adi karatA hai 5254 mAtuluGgamUla- vandhyatva 6318 , 6319 , 5263 mudgAdighRtam raktapradara 6860 vizAlAdilepaH stana pIr3A 5788 yavAdi ghRtam sUtikA roga / / 6864 ghRSamUlAdiyogaH sukha prasavakAraka 6759 vRddhadArukaghRtama putradAtA, vRSya / 6760 vRhatkalyANaghRtam naM. 5230 ke samAna nasya-prakaraNam taila-prakaraNam 5464 muNDItailanasya stanoMko dRDha karatI hai 5318 muNDI tailam stanoMko kaThora karatA hai, 6327 lakSmaNAmUla- putradAtA 5322 mRNAlAditailam yonikI zithilatA, nasyam ___picchilatA, durgandha 6294 lomanAzakatailam bAloko nikalanese rasa-prakaraNam rokatA hai| 5502 madhukAdhavalehaH vedanA yukta aneka 6772 vacAdi tailam stanavarddhaka prakArakA bhayaMkara pradara, yonizUla, dAha, rakta AsavAriSTa-prakaraNam srAva 6296 lakSmaNAriSTaH vandhyatvAdi 5557 mahAbhravaTI 5558 , sUtikA roga, kRzatA, lepa-prakaraNam sthUlatA Adi 5579 mahAzArdUlarasaH garbhiNIke jvara, dAha, 5351 madhukAdi lepaH rakta pradara chadi Adi aneka roga 5374 mAkandaphalAdi atyanta yAnisaMkocaka lepaH 6035 raktodara kuThAra jalodara, [ tIbra recaka ] 5380 mAtuluGgAdilepaH makkalazUlakI zirapIDA 6043 ratnaprabhAvaTikA samasta strI roga 5384 mAyAphalAdilepaH yoniko dRDha aura bali 6044 ratnabhAgottararasaH vandhyatva ke liye atyurahita karatA hai ttama, garbhiNI roga 6309 lAGgalyAdilepaH sukhaprasavakAraka nAzaka, kAmavaka 113 For Private And Personal Use Only
Page #901
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [strIroga 6092 rasazArdUlarasaH sUtikA roga, zotha . mizra-prakaraNam 6093 , sUtikA roga 5691 madhuyogaH- garbhiNI ke raktasrAvako 6330 lakSmaNA lauham samasta strI roga 3 dinameM banda karatA 6332 lakSmInArAyaNa sUtikAroga, zUla | 5713 mUlikAdidhAraNa yoni zUla, rajorodha rasaH 5714 mUSakapurISayogaH pradara 6349 lavaGgAdicUrNam garbhiNIkI saMgrahaNI, | 5848 yavAdi yUpaH sUtikA roga aneka prakArakA ati 6175 rambhAphalayogaH soma rogameM atyupayogI sAra, zUla, zotha 6940 vaTAGgadiyogaH putradAtA / 6183 rosnAdi payaH .. yonizUla 7104 vRhajjIrakAdi sUtikA roga, pradara; 6184 , , , , modakaH nirbala tathA santAna 6462 lomanAzanayogaH yoni ke loma samUla hIna striyoMko vizeSa naSTa karatA hai| upayogI / 7153 varuNapatrodvartanam kikkisa (59) snAyuka rogAdhikAraH cUNa--prakaraNam karatA hai| 5772 yogarAjaH snAyukako sAta dinameM | avazya naSTa kara detA hai| mizra-prakaraNam lepa-prakaraNam 7169 vRntAka yogaH snAyukako sAta dinameM 6854 vArtAkamUlAdilepa: snAyukako zIghra naSTa | bAhara nikAla detA hai| (60) hRdayarogAdhikAraH cUrNa--prakaraNam rasa-prakaraNam 6615 viDaMgAdicUrNam kRmijanya hRdroga, (kRmi nimna mArgase nikala | 7070 vizvezvararasaH hRdroga, phuphphusa roga jAte haiM / ) For Private And Personal Use Only
Page #902
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir mizrAdhikAra] caturthoM bhAgaH pArIzaSTa (1) (61) mizrAdhikAraH **6 5124 mahA sarasvatI atyanta smRti varddhaka / 6007 rasarAjaH bahu saMkhyaka roga cUrNam 6090 rasavikArazama- rasa sevana janya vikAra 6683 mRNAlakalpaH bala vIryavarddhaka, palita nopAyaH roga nahIM hone detA, 6095 rasa sAra rasaH rogoMse rakSA karatA hai| 6185 rAsnAdivastiH aneka roga 5693 maricazodhanam 6908 vaMgavikArazamano- azuddha vaMgabhasma janita pAyaH vikAra 5752 yavakSArAdiyogaH paradezakA pAnI nahIM / 6964 vamanakArakarasaH vAmaka lagatA 6965 5834 yazadavikArazama 7086 viSAdi guTikA vRddhoM ke liye atyunopAyaH payogI vRddhAvasthA ke 6001 rAjavallabhadhUpaH sugandhita dhUpa . samasta roganAzaka / pariziSTa (2) (62) dhAtu tathA viSopaviSa zodhana mAraNa ** 5472 maNDUra mAraNavidhiH 5511 manaHzilAzodhanam 5473 5512 5513 5514... 5474 For Private And Personal Use Only
Page #903
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 900 bhArata-bhaiSajya-ratnAkaraH [dhAtuprakaraNa - 5516 manaHzilAsatvapAtanam 6163 raupyabhasma haratAla gaMdhaka yogase 5832 yazadamAraNam 2-3 puTI bhasma 5833 " 6164 raupyamAkSika zo5835 yazada zuddhiH dhanamAraNe 6050 rasa karpUravidhiH 6165 raupyamAkSika satvapAtanam 6051 upadaMza, kuSTha 6052 , upadrava yukta upadaMzako 6140 rAjAvarta bhasmavidhiH zIghra naSTa karatA hai| / 6143 rAjAvarta satva pAtanam 6053 (a) , recaka, upadaMzanAzaka | 6386 lohacUrNa prakAraH 6072 rasabhasmavidhiH 6390 lohadrutiH 6073 mukharoganAzaka, kAma 6391 carddhaka 6392 , 6074 6075 saphedabhasma 6394 // mukharoganAzaka sapheda / 6395 lohanirutthikaraNama bhasma 6401 lohabhasmavidhiH hiMgula yogase binA 6077 puTake bhasma 6078 atyanta kAmavaIka, 6402 , , , gaMdhaka yogase yogavAhI 6403 , , , bhAtake yogase 5 puTI 6096 rasa sindUram 6404 ,, ,, 30 puTI anyanta lAla 6097 bhasma 6098 6405 , , , 40 puTI 6099 6407 loha mAraNam navasAra yogase binA rasasindUra nirmANa tathA agni diye sevana vidhiH 2 puTI 6162 raupyabhasma pArada gaMdhaka yogase 6409 , bAlukA yantradvArA 10 6410 " 12 puTI puTI bhasma gaMdhaka yogase binA agni 6408 " 3 puTI For Private And Personal Use Only
Page #904
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhAtuprakaraNa] caturthoM bhAgaH puTI kar3hAI meM 6417 // 6412 ,, , gur3a gaMdhaka yogase 20 6902 vaMga mAraNam ___haratAla yogase 6903 ,, , haratAla pArada yogase 6413 ,, , 10 puTI atyanta lAla bhasma 6904 6414 loha mAraNam 4 puTI bhasma 6905 , " haldI cUrNa zoraka yo6415 loha mAraNam pArada gaMdhaka yogase gase zveta bhasma (somAmRta) binA agni 6909 vaMga zodhanam saMbhAlU rasa dvArA yogase 3 dinameM 6910 , , arka dugdha dvAro 6416 ,, , hiMgula yogase 7 puTI 6933 vajra mAraNama sAta puTo bhasma bhasma 6934 vajra zodhanam 6935 , , 6418, kAsIsa yogase binA agni 6961 varATikA mAraNam 6419 // zorA gaMdhaka yogase lAla 6962 , zodhanam bhasma 7057 vimalA zuddhiH 6429 lohavikAra zamanopAyaH 7077 viSa mAraNam 6430 loha zodhanam 7078 , 6431 " " 7080 ,, rakSaNam viSako dIrghakAla taka 6432 // " surakSita rakhanekI vidhiH 6896 baMga mAraNam haratAla yogase 10 7083 puTI bhasma 6897 , , haratAla arka dugdha yo- 7085 , " gase 7 puTI bhasma 7086 6898 , , apAmArga yogase 7123 vaikrAnta , 6899 , , haldI jI re Adike ,, | 7124 6900 , " haratAla tathA arkadugdha,, 7125 ,, , 6901 " " imalIkI chAlake yogase 7126 vaikrAnta satva pAkaNDoMke sampuTa dvArA tanam ityo3m viSa zodhanam 7084 " For Private And Personal Use Only
Page #905
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir isa pustakakI bahuta sI tathA anya hara prakArakI Ayurvedika auSadhe hamAre yahAM uttama aura sastI milatI haiN| - *-16 sUcIpatra muphta maMgAiye uMjhA Ayurvedika phArmasI kArakhAnA-UMjhA heDaAphisa-ahamadAbAda brAMca-kAlavAdevI roDa bambaI naM. 2 tathA lakSmIroDa-pUnA For Private And Personal Use Only
Page #906
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhArata bhaiSajya ratnAkarake lie vaidya sammelanake sabhApati, Ayurvaidika kAlejoM ke prinsipala tathA vaidyaka patroM aura vidvAnoM kI AI huI sammatiyoM meM se kucha nikhila bhAratavarSIya vaidya sammelana ilAhAbAda aura maisUra ke sabhApati, aSTAMga Ayurveda vidyAlaya kalakattA ___ ke bhUtapUrva prinsipala aura bhAratake agragaNya vaidyarAja mahApahopAdhyAya kavirAja gaNanAtha sena sarasvatI M. A., L. M. S. "bhArata bhaiSajya--ratnAkara, eka amUlya saMgraha hai| isakA racanAzailI bar3I hI uttama hai| maiM hareka vaidyase ise kharIdaneke lie suphAriza karatA hUM / yaha grantha taiyAra karane meM bahuta parizrama kiyA gayA hai| nikhila bhAratavarSIya paJcadaza vaidya sammelana haridvArake adhyakSa; hindu yunivarsiTI banArasake Ayurvedika kAlejake bhUtapUrva AcArya, bhAratake prakhyAta vaidyarAja zrIyukta paM. yAdavajI trIkamajI AcArya, bambaI se likhate haiM bhArata bhaiSajya ratnAkarameM prayogoMkA akArAdi kramase uttamarUpeNa saMgraha kiyA gayA hai| saMskRta pAThake sAtha sarala hindI bhASAmeM TIkA bhI dI gaI hai / isa eka hI granthako pAsa rakhanese zAstrIya prayogoMko dekhaneke lie anya granthakI AvazyakatA nahIM rhtii| bhAratake svanAmadhanya advitIya cikitsaka chaThe vaidya sammelana ke adhipati zrIyukta paM. lakSmIrAmajI svAmI AcArya Ayurveda mArataNDa, jayapura sTeTa-- navIna zailIse sundararUpeNa saMgRhIta, jise pahile kabhI na dekhA ho aisA grantharatna "bhArata bhaiSajya ratnAkara' kA sUkSmAvalokana karanese pratIta hotA hai ki cikitsakoM ke lie upayogI isa granthako saMgrahIta karake karttAne sacamuca vaidya--jagatako upakRta kiyA hai / bhinna bhinna granthoMmeM pAThabheda honeke kAraNa prayogoM meM jo vibheda dekhA jAtA thA vaha isake dvArA dUra ho gayA hai| merI dRSTimeM isa grantha ke saMgrahakAra atyanta prazaMsA ke pAtra haiN| akhila bhAratabarSIya vaidya sammelana phatehapurake adhyakSa, mahArASTrake agragaNya vaidyarAja zrIyukta kRSNazAstrI devadhara prANAcArya, nAsikase likhate haiM" bhArata bhaiSajya ratnAkara' apUrva grantha hai aura samasta vaidyoM ke liye upayogI hai yaha eka hI grantha pAsa rakhanese cikitsAkArya meM anekoM granthoM kA kAma detA hai / samasta vaidyoM aura vaidha-vidyArthIyoM ke liye yaha eka pAsa rakhane yogya pustaka hai| nikhila bhAratavarSIya vaidya sammelana karAMcI ke sabhApati paJjAba prAntIya vaidya sammelana ke pradhAna aura paTiyAlA sTeTa ke rAjavaidya zrImAn paM. rAmaprasAdajI vaidyaratna, paTiyAlA-- ___ pustakakA saMgrahakrama bahuta acchA hai / vidvAno ke atirikta sundara bhASA TIkA hone ke kAraNa sarva sAdhAraNa ke lie hitakArI haiN| cikitsakoM ke lie yaha pustaka vizeSa rUpase saMgraha karane yogya hai| For Private And Personal Use Only
Page #907
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir nikhila bhAratavarSIya Ayurveda vidyApIThake bhUtapUrva sekreTarI. onararI phijizIyana prInsa velsa hAspiTala kAnapura, zrIyukta DA. prasAdIlAla jhA. L. M. S., Ayurveda nidhi, bhiSagratna ___ bhArata bhaiSajya ratnAkara atyanta hI upayogI grantha hai / isake taiyAra karane meM bahuta hI parizrama aura vyaya kiyA gayA pratIta hotA hai / isameM bahusaMkhyaka pustako ke prayogoM kA saMgraha hone ke kAraNa yaha vaidyoM, DAkTaroM, Ayurveda vidyApITha Ayurvedika kAlejoM ke vidyArthIyoM, bhyunispelTiyoM aura DisTrikTa borDo ke auSadhAlayoM, Ayurvedika phArmasIoM aura kemisToM ke lie bar3A hI upayogI hai| maiM sabase isa granthake kharIdaneke lie hRdayase preraNA karatA hU~ / grantha mujhe sthAyI rUpase upayogI siddha huvA hai| hindu yunivarsiTI banArasakI Ayurvedika rasAyanazAlAke supAraNTenDenTa; yU. pI. gavarnamenTa ke borDa Apha meDisinake membara kavirAja zrI pratApasiMhajo bhiSagmaNi, likhate haiM yaha likhate atyanta harSa hotA hai ki rasavaidya nagInadAsa chaganalAla zAha (uMjhA) gujarAta vAle AyurvedakI atyanta sevA kara rahe haiN| inakI rasazAlA tathA mAsika patra to kAma kara hI rahe the, kintu aba Apane yaha bhArata bhaiSajya ratnAkara nAmaka grantha sampAdana kara parama upayogI kArya kiyA hai| aise graMtha ke prakAzana aura pracAra kI vaidyasamAjameM bahuta AvazyaktA thI vaha isake sampUrNa honese pUrI ho jAyagI, pustaka bahuta upayogI aura upAdeya hai / AzA hai vaidyasamAja ise apanAkara saMpAdakakA utsAhavardhana kregaa| gvAliyara sTeTa Ayurveda vidyAlaya, zrI-108 kAlIkamalI vAle ke Ayurveda vidyAlaya, lalita hari A. 3. kAleja pIlIbhIta, jagannAtha purI saMskRta mahAvidyAlaya, gurUkula vizvavidyAlaya kAgar3I zrImad dayAnanda Ayurvedika kAleja lAhaura, baDodarA sTeTa kI Ayurvedika kAleja, pATaNa Adi kAlejoM ke prinsipaloMne mukta kaMThase prazaMsA kI hai| nikhila bhAratavarSIya Ayurveda mahAmaNDala kI mukhapatrikA vaidya sammelana patrikAAyurveda kSetra meM kArya karanevAle vaidya ko isa pustaka ko avazya rakhanA cAhiye, kyoM ki isa eka hI grantha meM prasiddha aura aprasiddha sabhI granthoM ke prayoga pratyeka roga para likhe hue haiM ataeva jina vaidyoMko cikitsA kAma meM adhika lipta rahanA par3atA hai unakA anya granthoM meM vibhinna auSadhiyoM ke anveSaNA se baca kara kevala isI se anAyAsa saba kArya cala sakatA hai| isake sivAya, vaidya, anubhUta yogamAlA, Arogya ratna, cikitsaka, AMdhra meDIkala janarala, kalpadruma, vaidya kalpatarU Adi vaidyaka patrone mukta kaMThase prazaMsA kI hai patA-UMjhA phArmasI, ahamadAbAda, Ahmedabad. For Private And Personal Use Only
Page #908
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TR Serving TinShusan 045708 gyennandi Dhol with on For Private And Personal Use Only