________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
४९४ भारत-भैषज्य-रत्नाकरः
[लकारादि मस्तुमुक्तारनालानामाढकाढकमावपेत् । । (६२८९) लाक्षादितैलम् (लघु) (५) : ' क्षीराढकसमायुक्तं तैलप्रस्थं विपाचयेत् ॥
(भै. र.; वृ. नि. र.; यो. र.; च. द. । ज्वरा.; अभ्यङ्गात्तैलमेतद्धि शीघ्र दाहमपोहति ।
यो. त. । त. २०; वृ. यो. त. । त. ५९) व्यपोहति तथा वातपित्तश्लेष्मभवं ज्वरम् ॥ सालापं सतृष्णं च तालुशोषभ्रमान्वितम् ।
लाक्षाहरिद्रामञ्जिष्ठाकल्कैस्तैलं विपाचितम् । ग्रहोपसृष्टा ये वाला रक्षःसंदूषिताश्च ये ।।
पड्गुणेनारनालेन दाहशीतज्वरापहम् ॥ तेषां कष्टं शमयते तैलं लाक्षादिकं महत् ।।
लाख, हल्दी और मजीठ ५-५ तोले लेकर
सबको एकत्र पीस लें । तदनन्तर १२० तोले ... काथ--लाख, हल्दी, मजीठ, रोठा, मुलैठी,
(१॥ सेर) तेल में यह कल्क और ९ सेर आरनाल खरैटी, लामज्जक ( पीली खस ), लालचन्दन,
मिलाकर मन्दाग्नि पर पकावें । जब जलांश शुष्क चम्पाके फूल और नीलोत्पल ३०-३० तोले ले.
हो जाय तो तेलको छान लें। कर सबको अधकुटा करके ३० सेर पानीमें पकावें और ७॥ सेर पानी शेष रहने पर छान लें।
यह तेल दाह, शीत और ज्वरको नष्ट .. कल्क--रेणुका, पद्माक, असगन्ध, बेत,
- ( आरनाल बनानेकी विधि भा. भै. र. भाग चोरक ( स्पृक्का-असवरग ), कूठ, देवदारु, नख, दालचीनी, सोया, कमल, जटामांसी और मुलैठी
१ के परिशिष्ट में देखिये ।) १-१। तोला लेकर सबको उपरोक्त काथसे गीला .. (६२९०) लाक्षायं तैलम् (मध्यम् ) करके एकत्र पीस लें।
.( भै. र. । मुखरोगा.; वृ. यो. त.। त. तदनन्तर २ सेर तिलके तेल में उपरोक्त । ५९; ग. नि. । मुखरोगा. ५; च. दः। मुख. क्वाथ, कल्क तथा ८-८ सेर मस्तु, सूक्त, आरनाल | ५५; र. र.; व. से. । मुख.; वृ. नि. र. । ज्वर.; और गायका दूध मिलाकर मन्दाग्नि पर पकावें । यो. र. । ज्वर., दन्त., धन्व. : । मुख रोगा.) . जब जलांश शुष्क हो जाय. तो तेलको छान लें। तैलं लाक्षारसं क्षीरं पृथक् प्रस्थं समं पचेत् । : इसकी मालिशसे दाह और वातज, पित्तज चतुर्गुणे रिमक्वाथे द्रव्यैश्च पलसम्मितैः ॥ तथा कफज ज्वर एवं प्रलाप, तृष्णा, तालुशोष लोध्रकटफलमनिष्ठापद्मकेशरपद्मकैः । .. और भ्रम युक्त ज्वर शीघ्र ही नष्ट हो जाता है । चन्दनोत्पलयष्टयाद्वैस्तैलं गण्डूषधारणम् ॥ यह ग्रहदोष और राक्षसोंसे पीड़ित बालकोंके
दालनं दन्तचालश्च दन्तमोक्षं कपालिकाम् । कष्टको भी नष्ट करता है ।
शीतादं पूतिवक्त्रश्च अरुचि विरसास्यताम् ॥
हन्यादासु गदानेतान् कुर्यादन्तानपि स्थिरान।। (नोट---सूक्त आदि बनानेकी विधि भा. भै. र. प्रथम भाग के परिशिष्ट में देखिये । ) . . १ मञ्जिष्ठामुस्तकेशरपनकैः इति पाठान्तरम्।
For Private And Personal Use Only