________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
नस्यप्रकरणम् ]
चतुर्यों भागः
अथ वकारादिनस्यप्रकरणम् (६८८५) वन्ध्याकर्कोटकीमूलयोगः । इसकी नस्य लेनेसे प्रतिश्याय नष्ट होता है। ( ग. नि. । सर्प विषा. ३; यो. र. । विषा. ; (६८८८) विडङ्गादिनस्यम् यो. त.। त. ७८)
( भा. प्र. म. खं. २; व. से. । शिरोरोगा. ; वन्ध्याकर्कोटजं मूलं छागमूत्रेण भावितम् ।
वृ. नि. र.) नस्य काधिकसम्पिष्टं विषोपहतचेतसः॥ विडङ्गानि तिलान्कृष्णान्समं कृत्वा तु पेषयेत् ।
बांझ ककोडेकी जड़को बकरीके मूत्रकी नस्यकर्मणि दातव्यमद्धभेदं व्यपोहति ।। भावना दे कर खरल करके रक्खें ।
बायबिडंग और काले तिल समान भाग ले सर्प विषसे मूर्छित पुरुषको, कांजीमें पीस कर
कर दोनोंको एकत्र पीस लें । इसकी नस्य देनेसे होश आ जाता है ।
इसकी नस्य लेनेसे अविभेदक (आधाशीशी)
का नाश होता है। (६८८६) वासादिनस्यम् (र. रे. । रक्तपित्ता.)
(६८८९) विश्वादिनस्यम्
( वृ. मा. । शिरोरोगा.) वासादाडिमपुष्पस्य दूर्वारससमन्वितः । अलक्तकरसोपेतः पथ्यारससमन्वितः ॥
नावनं सगुडं विश्व पिप्पली वा ससैन्धवा । योजितो नस्यतः क्षिप्रं त्रिदोषमपि देहिनाम् ।
भुजस्तम्भादिरोगेषु सर्वपूर्ध्वगदेषु च ॥ नासारक्तप्रवृत्तन्तु हन्यादिति किमद्भुतम् ॥
सेठिके चूर्ण और गुड़को एकत्र मिला कर
उसकी, अथवा समान भाग मिश्रित पीपलके चूर्ण ___ बासे (अडूसे) और अनारके फूलोंका रस, |
और सेंधा नमककी नस्य भुजस्तम्भ और शिरोदूर्वाका रस, लाखका रस और हर्रका रस समान | भाग ले कर सबको एकत्र मिला कर नस्य देनेसे
(६८९०) व्योषादिनस्यम् त्रिदोषज नासा प्रवृत्त रक्त ( नकसीर ) भी बन्द
(यो. र. । विषूचिका.) हो जाता है।
| व्योष करञ्जस्य फलं हरिद्रानिम्बुकद्रवैः। (६८८७) विडङ्गादिचूर्णम् नस्याअने प्रयोक्तव्ये कुर्याच्च जलसेवनम् ॥ __(व. से. । नासा.)
सांठ, मिर्च, पीपल, करञ्जकी गिरी और विडङ्ग सैन्धवं हिङ्गु गुग्गुलुः समनःशिलाः। हल्दी; इनके समान भाग मिश्रित चूर्णको नीबूके प्रतिश्यायो वचायुक्तं चूर्णमाघ्राय नश्यति ॥ रसमें खरल करें । विचिकामें इसकी नस्य देनी
बायबिडंग, सेंधा नमक, हींग, गूगल, मन- और इसीका अंजन लगाना तथा इन्हीं ओषधियोंसे सिल और बच समान भाग ले कर चूर्ण बनावें। पकाया हुवा पानी पिलाना चाहिये ।
इति वकारादिनस्यप्रकरणम्
गाम ला
For Private And Personal Use Only