________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
भारत-भैषज्य-रत्नाकरः
[ मकारादि
खांसी, गुल्म, स्वरभेद, हलीमक और अन्य रक्त- (५२५०) महाषट्पलकं घतम् (१) पित्तज तथा कफज रोग नष्ट होते हैं।
(वृ. यो. त. । त. ५९; यो, र. । विषर, वर.) ( मात्रा-१ तोला।) | पूतीकाग्निकपञ्चकोलरुचकैः साजाजियुमोद्भिदैः। (५२४९) महाविन्दुधृतम् | सक्षारैः सविडैः सहिङ्गुह पुषासिन्धूद्भवैः कल्कितैः।। ( भै. र. । उदर.; ग. नि. । घृता.)
सूक्तेनाऽऽकसम्भवेन च रसेनैतन्महापट्पपलम्।
| सर्पिः पक्यमरोचकाग्निसदनप्लीहज्वरश्वासजित्।। स्नुहीक्षीरपले कल्के प्रस्थाद्धश्चैव सर्पिपः ।
___करञ्ज की छाल, चीतामूल, सोंठ, मिर्च, पीपल, कम्पिल्ल के पलञ्चकं पलाई सैन्धवस्य च ॥ चव, चीतामूल, संचल नमक, सफेद जीरा, काला त्रिवृतायाः पलञ्चैकं कुडवं धात्रिकारसात् ।।
जीरा, खारी नमक, जवाखार, बिड नमक, हींग, तोयप्रस्थेन विपचेच्छनैग्निना भिषक् ।।
हाउबेर (हपुषा) और सेंधानमक ११-१। तोला शाणप्रमाणं दातव्यं जठरे प्लीहगुल्मयोः।
लेकर सबको एकत्र पीसलें । तत्पश्चात् २ सेर तथा कच्छपरोगेषु युञ्जीत मतिमान् भिषक् ॥ घोमें यह कल्क और ४-४ सेर शुक्त तथा अद्रकएतद् गुल्मान् सनिचोन् सशूलान् सपरिग्रहान् । का रस मिलाकर मन्दाग्निपर पकावें । जब जलांश निहन्त्येष प्रयोगो हि वायुजलधरानिव ॥ शुष्क हो जाय तो उसे छान लें । पञ्चगुल्मवधार्थाय वज्रो मुक्तः स्वयम्भुवा ।
| यह घृत अरुचि, अग्निमांद्य, तिल्ली, ज्वर और महाविन्दुघृतं नाम सिद्धं सिद्धेश्च पूजितम् ॥ .
श्वासको नष्ट करता है। सेहुण्डका दूध २० तोले, कमीला
(सुक्त बनानेकी विधि भा. भै. र. भाग १ ५ तोले, सेंधानमक २॥ तोले, निसोत ५ तोले,
पृ. ३५४ पर देखिये ।) आंवलेका रस ४० तोले।
(५२५१) महाषट्पलकं घृतम् (२) १ सेर घीमें उपरोक्त पदार्थ और २ सेर
(भै. र.; च. द. । ग्रहणी.) पानी मिलाकर मन्दाग्निपर पकावें । जब जलांश
सौवर्चलं पञ्चकोलं सैन्धवं हवुपं विडम् । शुष्क हो जाए तो घृतको छान लें।
अजमोदां यवक्षारं हिङ्गुजीरकमौद्भिदम् ।। ___ इसे ५ माशेकी मात्रानुसार सेवन कराने से
सकृष्णाजाजी सभूतीकं कल्कीकृत्य पलादिकम् । उदर रोग, तिल्ली, कच्छप रोग, उपद्रवयुक्त गुल्म
| आईकस्वरसं चुकं क्षीरमस्त्यारनाल कम् ॥ और शूल नष्ट होता है। यह पांच प्रकारके
दशमूलकषायेण घृतप्रस्थं विपाचयेत् । गुल्मोंको नष्ट करने के लिये वज्रके समान
भक्तेन सह पातव्यं निर्भक्तं वा विचक्षणैः ॥ प्रभावशाली है।
कृमिप्लीहोदराजीण ज्वर कुष्ठप्रवाहिकाः । १ शागार्द्ध मिति पाठान्तरम् ।
वातरोगान् कफव्याधीन हन्याच्छूलमरोचकम् ।।
For Private And Personal Use Only