Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ munizrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitasarvArthasiddhiTIkayA samalaGkRtAni munizrIjayantavijayasaMzodhitAni ca uttarajjhayaNANa bhAga-2 sahayogI sAdhvI candanabAlAzrI * navInasaMskaraNasampAdakaH paMnyAsa zrIvajasenavijayagaNivaryaH prakAzakaH bhadrakara prakAzana - ahamadAbAda 2010/02
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ ''ne vea6 3 palvarUNa, niddAsIle, pagAmaso / bhuccA piccA suhaM havai; pAvaNamA tti vua u" - uttarajjhayaNANi madhya-27/T.rU je koi dIkSita sAdhu nidrAzIla, bahuvAra khAi-pIne sukhethI sui jAya che te pApabhramaNA e pramANe kahevAya che." -uttarAdhyayanasUtra adhya-17/gA.3
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ munizrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitasarvArthasiddhiTIkayA samalaGkRtAni munizrIjayantavijayasaMzodhitAni ca uttarajjhayaNANi bhAga-2 2010_02
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_02 navInasaMskaraNasampAdakaH paMnyAsa zrIvajrasenavijayaH sahayogI sAdhvI candanabAlAzrI
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarvArthasiddhiTIkayA samalaGkRtAni uttarajjhayaNANi bhAga-2 * vRttikAraH . paramapUjyaAcAryavaryazrIjinabhadrasUriziSyaparamapUjyopAdhyAyazrIkamalasaMyamavijayamahArAjaH * saMzodhakaH . zAstravizAradajainAcAryazrIvijayadharmasUriziSyANu munizrIjayantavijayamahArAjaH * navInasaMskaraNasampAdakaH . paMnyAsazrIvajrasenavijayaH * sahayogI. sAdhvI candanabAlAzrI * prakAzakaH . bhadraMkara prakAzana ahamadAbAda 2010_02
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ granthanAma : uttarajjhayaNANi bhAga - 2 vRttikAra : paramapUjyopAdhyAya zrIkamalasaMyamavijayamahArAjaH : munizrIjayantavijayamahArAjaH saMzodhaka navIna saMskaraNa sampAdaka sahayogI prakAzaka bhadraMkaraprakAzana navInasaMskaraNa : vIra saM. 2535 vi.saM. 2065 : ru.300-00 mUlya patra (c) ahamadAbAda ahamadAbAda akSarAMkana mudraka ::. ::. : : 4:3 paMnyAsa zrIvajrasenavijayaH sAdhvI zrIcandanabAlAzrI : 38+465 - 938 BHADRANKAR PRAKASHAN, 2009 : bhadraMkara prakAzana prAptisthAna 49/1 mahAlakSmIsosAyaTI zAhIbAga, ahamadAbAda- 380004 phona : 079-22860785 sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapola, ahamadAbAda - 380001 phona : 079-25356692 virati grAphiksa, ahamadAbAda phona : 079-22684032 tejasa prinTarsa ahamadAbAda phona : 079-22172271 (mo.) 9825347620 2010_02
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrutabhakti-anumodanA lAbhArthI paramapUjya vyAkhyAnavAcaspati AcAryabhagavaMtazrImadvijaya rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna paramapUjya adhyAtmayogI paMnyAsapravara zrIbhadraMkaravijayajI mahArAjAnA ziSyaratna paramapUjya hAlAranA hIralA A. zrI. vi. kuMdakuMdasUrIzvarajI mahArAjA ane paramapUjya hAlAraratna mu. zrImahAsenavijayamahArAjasAhebanI smRtimAM paramapUjya paMnyAsa zrIvajasenavijayajI mahArAjasAhebanA sadupadezathI zrIzvetAMbara mUrtipUjaka tapagaccha jainasaMgha nAnIbajAra mahAlakSmI maMdira pAse dhrAMgadhrA A graMtha prakAzanano lAbha lIdhela che. Ape karelI zrutabhaktinI amo hArdika anumodanA karIe chIe ane bhaviSyamAM paNa Apa uttarottara uttamakakSAnI zrutabhakti karatAM raho evI zubhecchA pAThavIe chIe. li. bhadraMkara prakAzana 2010_02
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ je pAvakammehi dhaNaM maNUsA samAyayaMtI amaiM gahAya / pahAya te pAsapayaTTie nare verANubaddhA narayaM urvati // 4 / 2 je manuSyo amatine eTale dhana ja Aloka ane paralokanA sukhanuM sAdhana che evI kumati grahaNa karIne pApakarmo vaDe dhanane upArjana kare che, te manuSyo strI, putra vagere rUpa pAzamAM eTale baMdhanamAM paDelA dhana Adikano tyAga karI vairanA heturUpa pApakarmanA anubaMdhavALA thaI narakamAM jAya che. dhana narakamAM jatA jIvanI sAthe jatuM nathI, paraMtu jIva ekalo ja mahAraMbha ane mahAparigrahane lIdhe pApakarmane sAthe laI narakamAM jAya che." 2010_02
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya duSamakALa jinabiMba jinAgama bhaviyaNakuM AdhArA"...!! anaMtakALacakra che, dareka kALacakramAM utsarpiNI-avasarpiNI hoya che. temAM trIjA ane cothA ArAmAM tIrthaMkara paramAtmAo utpanna thaIne zAsananI sthApanA kare che ane paramAtmA arthathI je dezanA Ape che tene gaNadharabhagavaMto sUtramAM gUMthe che, e Agama tarIke prasiddha thAya che. A AgamagraMthomAM prathamagraMtha "uttarAdhyayana' che. je sAdhu-sAdhvIjI bhagavaMtone ArAdhanAmaya saMyamajIvana jIvavA mATe atyaMta upayogI graMtha che. uttarAdhyayana'sUtra upara pUrvanA maharSioe ghaNI TIkAo racI che. temAMthI amArI saMsthA dvArA agAu lakSmIvallabhIya TIkAyukta uttarAdhyayanasUtra prakAzita thayela che tyArapachI bhASAMtara mATe preraNA thatAM mULa, saMskRtachAyAnuvAda, gurjarabhASAnuvAda ane kathAsameta uttarAdhyayanasUtra bhAga-1-2 prakAzita karavAmAM Avela che. tyArapachI have zrI paramapUjayopAdhyAya zrIkamalavijayamahArAja dvArA viracita ane paramapUjaya munizrIjayaMtavijayamahArAja dvArA saMzodhita "sarvArthasiddhiTIkAyukta uttarAdhyayana sUtra bhAga-1-2 prakAzita karatAM ane atyaMta AnaMdano anubhava karIe chIe. ghaNA varSo pUrve prakAzita thayela A TIkA sva-parane vAMcana mATe upayogI bane te hetuthI amArA upakArI adhyAtmayogI paMnyAsapravara zrIbhadraMkaravijayajI gaNivaryazrInA praziSyaratna paMnyAsa zrIvajasenavijayajI gaNivaryazrInA saMpAdana heThaLa paramapUjaya vyAkhyAnavAcaspati rAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA sAmrAjyavartI tathA prazAMtamUrti pravartinI pU.sA.zrIrohitAzrIjI ma.nA ziSyaratnA viduSI sA. zrIcaMdanabAlAzrIjI ma.nA saMpUrNa 2010_02
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ sahayogathI amArI saMsthA dvArA prakAzita thaI rahela che, te amArI saMsthA mATe ati AnaMdano viSaya che. ame A take pUrve prakAzita karanAra lamIcaMdra jaina lAyabrerIno, pUrvanA saMzodhanakartAno tathA navI AvRttinA saMpAdaka ane sahayoga ApanAra pUjayono tathA graMthane prakAzita karavAmAM Arthika sahayoga ApanAra prAMgadhrA saMgha Adino khUba khUba AbhAra mAnIe chIe. kaMpojhanA kArya mATe viratigrAphiksanA akhileza mizrAe akSaramUlyAMkana kArya suMdara karI Apela che ane prInTIMganA kAma mATe tejasa prInTarsanA tejasabhAIe khaMtapUrvaka suMdara kArya karI Apela che. te badala temano AbhAra mAnIe chIe. prAMte A graMthanA vAMcana-manana ane nididhyAsana dvArA ApaNA AtmAne jAgRta karIne paramapadane pAmanArA banIe. - prakAzaka 2010_02
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya uttarAdhyayanasUtra jainazAsanano abhuta graMtha che. 45 AgamomAM sthAna pAmela prastuta graMthamAM paramAtmA mahAvIrasvAmInI aMtima dezanA saMgRhIta che. A AgamagraMthane mULasUtra tarIke mAnavAmAM Ave che. A graMthamAM 36 adhyayanomAM jainadharmanA mULabhUta siddhAMtono saMgraha karavAmAM Avyo che. graMthanI mahattAne kAraNe samaye samaye A graMtha upara aneka vidvAne AcAryo vagere e TIkAo racI che. uttarAdhyayanasUtra' upara parama pUjya zrIzAnyAcAryamahArAjA racita "ziSyahitA' nAmaka bRhaddIkAnI racanA thayela che e ziSyahitA vRttinA AdhAre kharataragacchIya munizrIkamalasaMyama upAdhyAyaviracita sarvArthasiddhiTIkA samalaMkRta tathA zAstravizArada jainAcArya zrI vijayadharmasUriziSya-munizrIjayaMtavijayasaMzodhita uttarAdhyayanasUtra lakSmIcaMdra jaina lAyabrerI" A saMsthA dvArA AgrAthI prakAzita thayela che te prakAzananA AdhAre A navIna saMskaraNanuM saMpAdana kArya karavAmAM Avela che.* A sarvArthasiddhi' vRtti sahita uttarAdhyayanasUtra be bhAgamAM 'bhadraMkaraprakAzana' taraphathI prakAzita thaI rahela che. A kAryamAM huM to mAtra nimittarUpa chuM. AvA uttamagraMthanA saMpAdana kAryamAM mArI preraNAne jhIlIne paramapUjya paramArAthyapAda zrIrAmacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAnA sAmrAjayavartI tathA prazAMtamUrti pravartinI pUjyasAdhvIvaryA zrIrohitAzrIjI mahArAjanA ziSyaratnA sA. caMdanabAlAzrIe potAnA nAdurasta rahetI tabIyatamAM paNa saMpUrNa sahayoga ApI uttama evI zrutabhakti karavA dvArA sva-para upakAraka evuM kArya karIne svaAtmazreyaH sAdhyuM che. 1. pU. upA. kamalasaMyamakRta TIkA sAthe-cazovijaya jaina graMthamAlA, bhAvanagara, I. saM. 1927mAM uttarAdhyayanasUtra prakAzita thayela che. paraMtu te prato amane prApta thayela nathI. 2010_02
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArI paNa nAdurasta rahetI tabIyatamAM mArA dareka kAryomAM potAnuM viziSTa yogadAna ane sahakAra ApanAra paMnyAsa zrIhemaprabhavijayagaNInuM kRtajJabhAve smaraNa karyA vagara rahI zakAtuM nathI. "sarvArthasiddhi vRtti sahita uttarAdhyayana sUtra bhAga 1-2 pustakAkAre saMpAdita thaIne prakAzita thaI rahela che te mArA mATe khUba AnaMdano viSaya che. A graMthanA vAcana, manana ane nididhyAsana dvArA samyajJAna, samyagdarzana ane samyaphacAritrarUpa ratnatrayInI pariNatine vikasAvIne ApaNe sau koI muktisukhanA arthI mumukSu bhavyAtmAo nijasvarUpanA bhogasvarUpa muktisukhanA bhoktA banIe e ja eka aMtaranI zubhAbhilASA....!! - paMnyAsa zrIvajasenavijaya 2010_02
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAkkathana "mADhavo vahetu thAta, saMva mokSAraVIKI itIyamArhatI muSTi-ranyadasyAH prapaJcanam" // - vItarAgastotra-29-6 kalikAlasarvajJa AcAryabhagavaMta hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjAe vItarAgastotramAM kahyuM che ke, Agnava saMsAranuM kAraNa che, saMvaramokSanuM kAraNa che. A pramANe A AjJA arihaMtanA saghaLA upadezano sAra che. aMga-upAMga AdimAM kaheluM bIjuM badhuM A sArano vistAra che. mUlasUtronI saMkhyA : mUlasUtronI saMkhyAmAM matabheda jovA maLe che. keTalAka loko uttarAdhyayana, Avazyaka ane dazavaikAlika-A traNa sUtrone ja mUlasUtra mAne che, piMDaniryukti ane oghaniryuktine mUlasUtromAM gaNatA nathI. temanA mata pramANe piMDaniryukti, dazavaikAlikaniryuktinA AdhAre ane ghaniryukti, AvazyakaniyuktinA AdhAre racAI che. keTalAka loko piMDaniryuktinI sAthe oghaniryuktine paNa mUlasUtra tarIke svIkAre che. jaina AgamomAM mUlasUtronuM sthAna ghaNuM mahattvapUrNa che. khAsa karIne uttarAdhyayanasUtra ane dazavaikAlikasUtra bhASA tathA viSayanI daSTie atyaMta prAcIna che. 2 uttarAdhyayana-A saMpUrNa sUtra ati AnaMdadAyaka bodhanA nidhirUpa che. A uttarAdhyayana 1. prAkkathanarUpa A lakhANamAM jainabRhasAhityano ItihAsa bhAga-3 gujarAtI AvRtti ane jainasAhityano saMkSipta itihAsa navI AvRttimAMthI amuka lAkhANa sAbhAra uddhata karI saMkalita karela che. 2. pU.A.bhAvaprabhasUri mahArAje jainadharmavarastotra (zloka-30)nI TIkA (pR. 44)mAM nimnalikhita mUlasUtrono ullekha karyo che : ratha uttarAdhyayana , moviye 2, fpardhvaniryukTri tathA oghaniyukti 3 dazavaikAlika 4, iti catvAri mUlasUtrANi / / 3. prakAzita - rAyadhanapatasiMha bahAdura kalakattA saM. 1936mAM lakSmIvallabhanI TIkA sahita, 2010 02
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUtra uparanI pUjaya upAdhyAyazrIkamalasaMyamavijayaviracita ane zAstravizArada zrIvijayadharmasUriziSya-munizrIjayaMtavijayasaMzodhita "sarvArthasiddhi' TIkAnuM navIna saMpAdana kArya pustakAkAre "bhadraMkaraprakAzana' taraphathI be bhAgamAM prakAzita thaI rahela che. temAMthI bhAga-1mAM 16 adhyayano Avela hovAthI te adhyayano aMge sAra ane vizeSatAo temAM Apela che. tyArapachI A bhAga-2mAM 17thI 36 adhyayanono samAveza thato hovAthI tenI mAhitI AmAM ApavAmAM Avela che. 17. pApazramaNIya - temAM pApaDAno sevanAra pApazramaNanuM svarUpa che. 18. saMyatIya - pApasthAnono tyAga bhoganA tyAgathI saMyati thavAthI thAya che. te bhoganA tyAga para saMjaya rAjAnI kathA che. te parathI A adhyayanane saMyatIya kahI zakAya che. 19. mRgAputrIya - bhogano tyAga karatAM zarIranI zuzruSA varjavAnI che. te para mRgAputranI kathA che. 20. mahAnirgathIya :- saMsAramAM mAro rakSaka koI nathI, "huM ekalo ja chuM" evA anAthapaNAnI bhAvanA AmAM siddha karI che ke te para anAthI muninI kathA che. 21. samudrapAlIya - anAthapaNAno vicAra ekAMta caryA vinA thaI zakato nathI, tethI ekAMta caryA para samudrapAlanI kathA AmAM ApI che. 22. rathanemIya - ekAMta carcA dhIraja vinA pALI zakAtI nathI, tethI rathaneminA dRSTAMtathI cAritramAM dhRti rAkhavAno upadeza Apyo che. prathama zrIneminAthaparamAtmAno rAjImatIno tyAga ne dIkSA jaNAvI rAjImatIe rathanemine karela upadeza vagere suMdara kathA che. 23. kezI-gautamIya - saMyamamAM dhRti rAkhatAM AvatI zaMkAonuM samAdhAna karI saMyamamArgamAM pravartavuM. AmAM zrI pArzvanAtha bhagavAnanA kramAgata ziSya kezIsvAmI ane gautamasvAmI vAdivetAla zAMtisUrinI TIkA sahita de.lA.na. 33, 36 ane 41, jayakIrtinI TIkA sahita paMDita hIrAlAla haMsarAja, kamalasaMyamanI TIkA sahita yazovijaya graMthamAlAmAM (tathA lakSmIcaMda jaina lAyabrerI AgarAthI, bhAvavijayanI TIkA sahita jaina AtmAnaMdasabhA taraphathI ve.naM. 1398-1412. aMgrejI bhASAMtara ane prastAvanA sahita DaoN. Jacobi karela te S.B.E. vo. 24mAM pragaTa thayela che, ane mULa saMzodhI aMgrejI prastAvanA sahita carpentien nAmanA vidvAne sana 1921mAM pragaTa karela che. gujarAtI bhASAMtara sahita jaina dha. sa. bhAvanagara taraphathI mULa tathA gujarAtImAM kathAo sahita be bhAgamAM prasiddha thayela che.) juo vebarano lekha I.e.vo. 21 pR. 379-311 ane 327-329 - jai.dha.I. navI AvRtti pR. 44 Ti. 60 2010_02
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 vacce saMvAda che. kezIno khAsa prazna e che ke bhagavAna pArzvanAthe sAdhudharma cA2 mahAvratavALo kahyo ane zrIvardhamAnasvAmIe pAMca mahAvratavALo kahyo. vaLI zrIpArzvanAtha bhagavAne sarcalaka (savastra) ane zrIvIrabhagavAne acelaka (vasrarahita) dharma kahyo. Ama baMnemAM pharaka kema ? gautamasvAmIe uttaramAM kahyuM ke, 'madhyanA bAvIsa tIrthaMkaronA sAdhuo RjuprAjJa hovAthI cothA aparigraha mahAvratamAM ja brahmacaryano samAveza karI le che ane temane sacelaka rahevAnuM kahyuM che, ane covIsamA tIrthaMkaranA sAdhuo vakrajaDa hovAthI temane mATe brahmacarya ane aparigraha e be vrata judA pADI pAMca mahAvrato kahyAM che ne acelaka dharma kahyo che.' vagere aneka praznonuM samAdhAna che. 24. pravacanamAtA :- zaMkAnuM nivAraNa karavAmAM bhASAsamitirUpa vAgyoganI jarUra che, tethI AmAM pAMcasamiti ane traNa guptirUpa ATha pravacana mAtAnuM svarUpa ApyuM che. A ATha pravacanamAtAmAM sarva dvAdazAMgarUpa pravacanano samAveza thAya che, tethI te tenI mAtArUpa kahevAya che. 25. yajJIya :- AmAM jayaghoSa ane vijayaghoSanI kathA dvArA brAhmaNanAM lakSaNa ane brahmacaryanA guNa batAvyA che. vijayaghoSa brAhmaNe yajJa AraMbhyo te vakhate jayaghoSa muni bhikSA levA jatAM teNe bhikSA na ApI, tethI baMne vacce saMvAda thAya che ne temAM brAhmaNanuM lakSaNa ApatAM prasaMgane lIdhe sAdhu, brAhmaNa, muni, tApasa, kSatriya, vezya, zudra vagerenAM lakSaNo paNa ApyAM che. temAM jaNAvavAmAM AvyuM che ke, janmathI kAMI jAtinI prApti thatI nathI, mAtra kaMThamAM yajJopavita dhAraNa karI levAthI brAhmaNa banI zakAya nahIM, valkala mAtranA 5he2vAthI kAMI yathArtha tapasvI banI javAtuM nathI. tema yogya kAryo sivAya brAhmaNa Adi jAtine yogya banI zakAtuM nathI. 26. sAmAcArI :- sAdhu samAcArI daza prakAranI AvazyakI Adi batAvI che. te uparAMta bIjI rIte sAdhu mATenI sAmAcArI dinakRtya, rAtrikRtya vagere batAvela che. 27. khaluMkIya :- sAmAcArI azaThapaNAthI paLAya che te para garga nAmanA muninI kathA kahI khaluMka (baLada-gaLIA baLada)nuM dRSTAMta ApI te upanayathI ziSyo para utAryuM che. 28. mokSamArga :- azaThatAthI mokSa sulabha thAya che, AmAM mokSamArganA cAra kAraNo jJAna, darzana, cAritra ane tapa jaNAvI te darekanA bheda samajAvyA che. 29. samyaktvaparAkrama H- vItarAga thayA vinA mokSamArganI prApti thatI nathI. te samajAvavA mATe A adhyayana che, temAM saMvega, nirveda, dharmazraddhA Adi (73) dvAra kahyAM che. 30. tapomArga :- AsavadvAra baMdha karI tapavaDe karmanuM zoSaNa karAya che. te tapanA cha prakAranA bAhya ane cha prakAranA aMtaraMga tapa ema be bheda darekanA prabheda sAthe jaNAvela che. . 2010_02
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31. caraNavidhiH- caraNa eTale cAritra tenI vidhi-varNana che. amukano tyAga ane amuka guNono svIkAra karavAnuM jaNAvI cAritranuM svarUpa batAvyuM che. 32. pramAdasthAna :- pramAdanuM jJAna karI teno tyAga karavo ghaTe che, tethI pramAdanuM svarUpa ApyuM che. rAga, dveSa, moha ane kaSAyanuM svarUpa ne tenA doSa batAvyA che. 33. karmaprakRti :- AmAM karmanuM svarUpa tenA jJAnAvaraNIyAdi bheda ane uttarabheda vagere batAvyuM che. 34. vezyA :- lezyAnA prakAra ne tenuM nirUpaNa che. 35. anagAramArgaH - anagAra eTale agAra-gRha rahita evA sAdhunA guNo paMcamahAvratAdi pALavAnuM jaNAvyuM che. 36. jIvAjIvavibhaktiH - sAdhuguNa sevavAmAM jIvAjIvanuM svarUpa jANavuM Avazyaka che, tethI jIva ane ajIvanuM svarUpa, tenA prakAra vagere samajAvyuM che. zrIbhadrabAhu svAmI uttarAdhyayanI niyuktimAM jaNAve che ke, AnAM 36 adhyayanamAM keTalAka aMgamAMthI prabhavelA, keTalAka jinabhASita, keTalAka pratyekabuddha saMvAdarUpa che. (gAthA-4) tenA upara pU.A.zrI zAMtisUrimahArAjA TIkA karatAM jaNAve che ke aMga eTale daSTivAda AdimAMthI utpanna thayela jevAM ke, parISaha adhyayana (rajuM) jinabhASita jevuM ke drumapuSpikA (ddhamapatraka) adhyayana (10muM) ke je kevalajJAna thayA pachI zrIbhagavAna mahAvIrasvAmIe praNIta kareluM che. pratyekabuddhamAMthI utpanna thayela te kapilIya adhyayana (muM) che ne saMvAdarUpa te kezigautamIya adhyayana (23muM) che. kvacita ema paNa kahevAya che ke "te arthathI zrIvardhamAnasvAmIe potAnA avasAna samaye soLa pahoranI dezanA ApI te vakhate prarUpyAM che. te dezanAmAM prabhue pa5 adhyayano puNyaphaLa vipAkanAM ane papa adhyayana pApaphaLa vipAkanAM kahyAM che. tyArapachI pUchaDyA vinA uttarAdhyayananAM 36 adhyayano prakAzyAM che tethI te aspaSTa vyAkaraNa kahevAya che. chevaTa marudevAmAtAnuM pradhAna nAmanuM adhyayana prarUpatAM aMtarmuhUrtanuM zailezIkaraNa karI prabhu mokSa pada pAmyA che." (juo prastAvanA jainadharmaprasAraka sabhAe saM. 1981mAM gUjarAtI bhASAMtara sahita prakaTa karela uttarAdhyayanasUtra) 4. "maMDUmavA nikhAsiyA patteyavRddhasaMvAyA ! baMdhe mukkhe ya kayA chattIsaM uttarajjhayaNA" || - utta0 ni0 gA0 4 / 2010_02
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarAdhyayana mULa sUtra ane sarvArthasiddhi TIkAmAM AvatI vizeSa bAbato : adhyayana 17thI 36 :17. pApazramaNIya - brahmacaryanI gupti pApasthAnanA tyAgathI thAya che tethI sattaramAM adhyayanamAM pApazramaNanuM svarUpa batAvyuM che. gAthA-2mAM kahyuM che ke, "sijjA daDhA pAuraNaM me asthi uppajjaI bhuttu taheva pAuM / jANAmi jaM vaTTai tti kiM nAmu kAhAmi sueNa bhaMte !" // 2 // - a0 17 gA0 2 thA-2nI TIma vRtti2 43 cha ? "ayamasyAzayo yathA ye bhavanto'dhIyante te'pi nAtIndriyaM vastu kiJcanAvabudhyante tat kiM hRdaya-gala-tAluzoSakAriNA'dhItena ? ityevamadhyavasito yaH, sa pApazramaNa ityucyate / itIhApi siMhAvalokitanyAyena sambadhyate" iti // jyAre guru AgamanA abhyAsa mATe preraNA kare che, tyAre pApazramaNa zuM athavA kevuM bole che te sUtrakAra kahe che-he AyuSyaman gurumahArAja ! mArI pAse vasati vagere daDha che, kAmaLI vagere upakaraNo daDha che ane khAvA-pIvAnuM paryApta mAtrAmAM maLI jAya che. je jIva vagere tattvo che te huM jANuM chuM. to he bhagavan! have AgamazAstra bhaNIne mAre bIjuM zuM kAma che? A gAthAnI vRttimAM vRttikAre kahyuM che ke ahIM paNa "siMhAvalokita nyAyathI AvuM dden|2 ziSya 'pAvasamaNu tti vuccaI' = 5|5shrm upAya cha ma pachInI ||thaan ch| caraNa sAthe saMbaMdha che. gAthA-3thI 19mAM pApazramaNa kevo hoya te batAvyuM che ane dareka gAthAnuM aMtima caraNa 'pAvasamaNi tti vuccai' mA prabhArI cha. ane pA5zramAmadhyayano 75saM2 2di thA20mAM ghoSanA mAsevananaM 1 batAqdi vRttiAra he cha, "etAdRzo yAdRza uktaH, paJca kuzIlAH pArzvasthAdayastadvadasaMvRto'niruddhAzravadvAraH paJcakuzIlAsaMvRtaH / rUpaM rajoharaNAdiveSaM dhArayatIti rUpaMdharaH 'prAkRtatvAt sUtre bindubhAvaH' / munipravarANAM 'hiTThimo'tti adhobhAgavartI jaghanyasaMyamasthAnavartitayA nikRSTaH / etatphalamAha-'ayaMsi'tti asmin loke viSamiva garhito dhigenaM bhraSTapratijJamiti nIcairapi nindyate'ta eva na sa ihetIha loke naiva paratra loke 'paramArthataH sanniti zeSaH' / yasya naihika AmuSmiko'pi guNalAbhastasya satsu gaNanAbhAvAdavidyamAnataiveti bhAvaH || - a0 19 gA0 20 vRttiH ___ tyA25chI thA-21mA ghoSanA tyAgarnu 35 matAvata vRtti 12 cha "yo varjayatyetAnuktarUpAn sadA doSAn pApAnuSThAnarUpAn sa tAdRzaH suvrato niraticAratayA prazasyavrato bhavati munInAM madhye bhAvamunitvena sa munimadhye gaNyata iti bhAvaH / tathA cAsmin loke'mRtamiva pUjita ArAdhayati lokamimamihalokaM tathA paraM paralokamiti / iha sakalalokapUjyatayA paraloke ca sugatiprApteH, tataH pApavarjanameva kAryamiti // - a0 19 gA0 21 vRttiH 2010_02
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 18. saMyatIya :- pApasthAnonuM varjana bhogaRddhinA tyAgathI saMyatane ja thAya che, tethI saMjayamuninA udAharaNathI te batAvatAM kahe che- saMjaya nAmanA rAjA zikAra mATe jAya che ane tyAM kesara udyAnamAM dharmadhyAnanuM ciMtavana karatA aNagArane juve che te muninAM vizeSaNo ApyA che ke, "nAyAsaMgutte,' 'dhamA fthAya' "pitAzrava: "nimUnobhUtitarmavebdhahetuH" AvA muninI pAse saMjaya rAjA Ave che, bhagavAna aNagAra maunapUrvaka dhyAnamAM rahelA che, tethI rAjA bhayabhIta bane che ane rAjA potAno paricaya Ape che ke, huM saMjaya nAmano rAjA chuM, mATe he bhagavan! mane javAba Apo ! kemake krodhita munirAja tejathI kroDo manuSyone bALI zake che, ethI mAruM mana bhayAkrAMta thaI rahyuM che, mATe prabho ! mane bolAvo ane nirbhaya banAvo ! tyAre muni rAjAne kahe che te vRttikAranA zabdomAM joIe___ "abhayaM pArthiva ! rAjan tava 'na kazcit tvAM dahatIti bhAvaH' itthamAzvAsyopadezamAhaabhayadAtA ca tvamapi bhava, yathA bhavato mRtyubhayamevamanyeSAmapItyarthaHH / anitye jIvaloke kiM hiMsAyAM prasajasi ? alpadinakRte kimitthaM pApamupArjayasi ? nedamucitamityarthaH" // adhya0 18gA0 11 vRttau tyArapachI te gardabhAli muni rAjAne upadeza Ape che ane saMjaya rAjA cAritra grahaNa karI saMjayamuni bane che. teo gItArtha ane vinIta bane che. tyArapachI kSatriyamuni saMjayamunine kiyAvAdI, akiyAvAdI, vainayikavAdI vi.nuM svarUpa kahe che ane mahApuruSo cakravartI vagerenA udAharaNa dvArA dharmano upadeza Ape che ane svavRttAMta paNa jaNAve che. A adhyayananI 54 gAthA che emAM aneka mahApuruSonA caritra AvarI lIdhA che. khUba rasALa A adhyayanI carcA che. 19. mRgAputrIya :- bhogaRddhinA tyAgathI zramaNya prApta thAya che ane zramaNapaNuM apratikamatAthI glAdhya bane che, tethI zramaNapaNAmAM apratikarmatA mRgAputramuninA dRSTAMtathI batAvela che. dogaMdakadevanI jema bhogaRddhine bhogavI rahela mRgAputra mahelanA gavAkSamAMthI zramaNasaMyatane juve che ane jAtismaraNa jJAna utpanna thayA che ane mAtApitAne kahe che ke, athotpannajAtismaraNo'sau yat kRtavAMstadAha "visaehiM arajjaMto rajjaMto saMjamaMmi ya / ammA-piyaraM uvAgamma imaM vayaNamabbavI" // - a0 19 gA0 9 vyAkhyA-suvyatyayAd viSayeSu zabdAdiSvarajyannabhiSvaGgamakurvan rajyan rAgaM kurvan kva? saMyame cAmbApitarAvupAgatyedaM vakSyamANaM vacanamabravIditi // - a0 19 gA0 9 vRttiH 2010 02
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ tadevAha"suyANi me paMca mahavvayANi naraesu dukkhaM ca tirikkhajoNisu / nimvinnakAmo mi mahannavAo aNujANaha pavvaissAmi ammo!" // - a0 19 gA0 10 vyAkhyA-zrutAnyAkarNitAni 'anyajanmanItyAzayaH' / 'me' mayA paJca mahAvratAni hiMsAviratyAdIni / tathA narakeSu duHkhaM ca tiryagyoniSu ca duHkhaM 'upalakSaNatvAd devamanuSyabhavayorduHkhaM' 'zrutamiti yojyam' / tatazca niviNNakAmo nivRttAbhilASo'smi ahaM kutaH? mahArNava iva mahArNavaH saMsArastasmAdato'nujAnItAnumanyadhvaM 'mAmiti zeSaH' pravrajiSyAmi 'ammo' tti he amba ! 'pUjyataratvAnmAturAmantraNam // - a0 19 gA0 10 vRttiH A mRgAputrIya adhyayanamAM cAre gatinA duHkhonuM varNana e rIte mRgAputra kare che ke vAMcatA bhavanirveda utpanna thAya tevuM che. niSkrAMta thayA pachI mRgAputrasAdhu kevA che te batAvatAM sUtrakAra gAthA 88thI 96mAM je varNana kare che te varNana vAMcatA sAdhubhagavaMto kevA hoya che te Adarza AMkha sAme rAkhavAthI AvuM jIvana jIvavAnuM sAmarthya prApta thAya evI abhilASA pragaTe che." "paMcamahavvayajutto paMcasamio tiguttigutto ya / sabhitara-bAhirae tavokammami ujjuo / / 88 // nimmamo nirahaMkAro nissaMgo cattagAravo / samo ya savvabhUesu tasesu thAvaresu ya // 89 // lAbhAlAbhe suhe dukkhe jIvie maraNe tahA / samo niMdA-pasaMsAsu tahA mANAvamANao // 90 // gAravesu kasAesuM daMDa-salla-bhaesu ya / niyatto hAsa-sogAo aniyANo abaMdhaNo // 91 / / aNissio ihaM loe paraloe annissio| vAsI-caMdaNakappo ya asaNe aNasaNe tahA // 92 // apasatthehiM dArehiM savvao pihiyAsave / ajjhappajjhANajogehi pasatthadamasAsaNo // 93 / / evaM nANeNa caraNeNa daMsaNeNa taveNa ya / bhAvaNAhiM visuddhAhiM sammaM bhAvittu appayaM // 94 // bahuyANi u vAsANi saamnnmnnupaaliyaa| mAsieNa u bhatteNaM siddhi patto aNuttaraM // 95 // evaM karaMti saMpannA paMDiA paviyakkhaNA / viNiyaTuMti bhogesu miyAputte jahAmisI" // 96|| - adhya0 19 gA0 88-96 2010_02
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 20. mahAnirgathIya:- niSpatikamatA anAthapaNAnI paribhAvanAthI pAlana karavA mATe zakya che, ethI mahAnigraMthanA hitane kahevA mATe A adhyayana dvArA anAthapaNuM batAvela che. naMdananAmanA udyAnamAM susamAhita saMyata evA sAdhu vRkSanA mUlamAM sukhocita beThelA che zreNika mahArAjA krIDArthe gayelA che ane temanuM rUpa joIne temane atyaMta vismaya thAya che te varNana karatAM sUtrakAra gAthA-6mAM kahe che- zreNika mahArAjA munine pUche che ke, he Arya ! he saMyata ! taruNa cho ne bhogocita samaye cAritramAM udyama kema karyo ? tyAre muni javAba Ape che ke, "aNAmo mi mahArAya ! nAho majjha na vijjaI / aNukaMpagaM suhiM vAvi kaMcI nAbhisamemahaM" // - adhya0 20 gA0 9 tyArapachI anAthatA aMge rAjA ane muni vacce je saMvAda thAya che te gAthA-30 sudhI varNavela che. tyArapachI anAthI vicAre che ke, "anantake saMsAre'kSINakarmo hi mama pratibhavaM dAyamAnA vedanA du:sahA / atastadvIjabhUtakarmakSayArthameva yatiSye ityarthaH" - a0 20 gA0 30 vRttau // "jo ekavAra paNa mArI vedanA zAMta thAya to huM "vaMto to nirAmo |_| | |riva" A pramANe vicArIne taruNa rAjakumAra suI jAya che, tyAM rAtrinA tenI vedanA kSaya pAme che, tethI vedanAnA upazama pachI vicAre che ke, "tato vedanopazamAnantaraM kalyo nIrogaH san prabhAte ApRcchaya mAtRpitRbAndhavapramukhAn kSAnto dAnto nirArambhaH san pravrajitaH" // - a0 20 gA0 34 vRttau // "tataH pravrajyApratipatte'haM nAtho jAto yoga-kSemapakaraNakSama iti bhAvaH AtmanaH-svasya parasya-vA'nyasya puruSAdeH sarveSAM caiva bhUtAnAM jIvAnAM trasyantIti trasAsteSAM trasAnAM sthAvarAsteSAM sthAvarANAM ca" // - a0 20 gA0 35 vRttau // zreNika mahArAjA anAthI munine kahe che ke, "tava sulabdhaM manuSyajanma ! lAbhA varNa-rUpAdyavAptirUpAH sulabdhAstava, maharSe ! yUyaM sanAthAH sabAndhavAzca 'tatvata iti gamyam' yad-yasmAd 'bhe' bhavantaH sthitA mArge jinottamAnAm" // - a0 20 gA0 55 vRttau // 21. samudrapAlIya - anAthapaNAnI vicAraNA dvArA viviktacaryAthI AcaraNa karavuM joIe tethI samudrapAlanA dRSTAMtathI viviktacaryA batAve che. 6. aho ! vapauo aho ! have aho ! annaSNa somathA | aho ! khaMtI aho ! muttI aho ! bhoge asaMgayA // 6 // - adhya0 20 gA06 2010_02
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAlita nAmanA vyavahArInI bhAryAne samudramAM putrano janma thAya che, tethI samudrapAla tenuM nAma rAkhela che ane rUpiNI nAmanI kanyA sAthe tenA lagna thAya che, tenI sAthe dogaMdakadevanI jema manohara bhogo bhogave che. mahelanA gavAkSamAM eka divasa samudrapAla Ubhelo che tyAre vadhyabhUmi laI jatAM vadhya mATe zobhA karelA manuSyane jue che ane samudrapAla A pramANe kahe che- __ "aho ! azubhAnAM karmaNAM niryANamavasAnaM pApakamazubhamidaM, yadasau varAko vadhArthamitthaM nIyate iti bhAvaH" // - a0 21 gA0 9 vRttau // A pramANe vicArIne saMvegane pAmelo mAtA-pitAne pUchIne samudrapAla dIkSA svIkAre che pravrayAgrahaNa karIne samudrapAla zuM kare che, te gAthA 11thI 22mAM batAvela che. temAM viviktacaryAnuM khUba viziSTa prakAre varNana ApeluM che. chelle te samudrapAla uttama saMyamajIvana ArAdhIne kevA prakAranA thAya che. tenuM varNana gAthA-23-24mAM sUtrakAre batAvela che. 22. rathanemIya :- vivaktacaryA dhRtivALA cAritrIthI karavA mATe zakya che, AthI kyAreka saMyamamAM cittanI caMcaLatA thAya to paNa rathaneminI jema cAritramAM dhRtti dhAraNa karavI, tethI bAvIsamuM rathanemIya adhyayana kahela che ane tenI prastAvanA mATe vRttikAra zarUAtamAM 34 zrInemicaritra zlokomAM kahe che. tyArapachI sUtrakAre 1thI 27 gAthA sudhI ariSTanemi pravrajyA grahaNa kare che tyAM sudhInuM varNana batAvela che te sAMbhaLIne rAjImatI vicAre che ke, "rAImaI viciMteI dhiratthu mama jIviyaM / jA haM teNaM paricattA seyaM pavvaiuM mama" // - a0 21 gA0 29 tyArapachI paramAtmA neminAthane kevalajJAna utpanna thayuM che tyAM jAya che ane prabhunI dezanA sAMbhaLIne vairAgya utpanna thAya che ane svayaM zuM kare che. te sUtrakAre batAvela che - "aha sA bhamarasaMnibhe kuccaphaNagapasAhie / sayameva lucaI kese dhiimaMtA vavassiyA // - a0 21 gA0 30 7. sa nANa-nANovagae mahesI aNuttaraM cariuM dhammasaMcayaM / aNuttare nANadhare jasaMsI obhAsaI sUrie vaMtalikkhe // 23 // duvihaM khaveUNa ya punna-pAvaM niraMgaNe savvao vippamukke / tarittA samudaM va mahAbhavohaM samuddapAle apuNAgamaM gae // 24 // tti bemi // - adhya0 22 0 23-24 2010_02
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 tyArapachI rAjImatI raivatagiri upara jAya che, ardhamArgamAM varasAda Ave che ane temanA cIvara-vastro bhIMjAI jAya che te saMghATI vi. vastro guphAmAM sukave che, tene anAcchAdita joIne tyAM rahelA rathanemimuni bhagnacittavALA bane che ane kAmAtura banI rAjImatI sAdhvI pAse kAmanI abhilASA kare che. tyAre te rathanemine bhagnacittavALA joIne te pravrajita rAjavarakanyA zuM kahe che te sUtrakAre gAthA-42thI 46mAM batAvela che.' tyArapachI aMkuzavaDe jema hAthI sthira thAya che te viSayamAM vRttikAre gAthA-46mAM 22 zlokomAM te dRSTAMta batAvela che ane gAthA-46nA aMte vRttikAra kahe che ke, "yathA IdRgavastho gajo'Gkazena pathi saMsthita evamayamapyutpannavisrotasikastadvacanenAhitapravRttinivartakatayA'GkazaprAyeNa dharme ityabhiprAyaH" - a0 22 gA0 46 vRttau tyArapachI rathanemi ane rAjImatI baMne karmo khapAvIne siddhigatimAM jAya che te gAthA48mAM batAvela che ane tenI vRttimAM rathanemino saMyamaparyAya vagere batAvela che. 23. kezi-gautamIya :- saMyamamAM kyAreka visrotasikA utpanna thAya tyAre rathaneminI jema caraNamAM dhRtti dhAraNa karavI joIe tema kahyuM. A adhyayanamAM bIjAone paNa cittavihuti-cittamAM saMzaya thAya tyAre kezi-gautamanI jema tene dUra karavA mATe yatna karavo joIe te batAvela che. "dhiratthu te'jasokAmI ! jo taM jIviyakAraNA / vaMtaM icchasi AveuM seyaM te maraNaM bhave // ahaM ca bhogarAyassa taM ca si aMdhagavaNhiNo / mA kule gaMdhaNA homo saMjamaM nihuo cara // jai taM kAhisi bhAvaM jA jA dicchasi nArio / vAyAiddha vva haDho aTriappA bhavissasi // govAlo bhaMDavAlo vA jahA taddavvanissaro / evaM aNissaro taM pi sAmannassa bhavissasi / / tIse so vayaNaM soccA saMjayAe subhAsiyaM / aMkuseNa jahA nAgo dhamme saMpaDivAio" // - adhya0 22 gA0 42-46 uggaM tavaM carittANaM jAyA donni vi kevalI / savvaM kammaM khavittANaM siddhi pattA aNuttaraM // - adhya0 22 gA0 48 vyAkhyA-ugraM karmaripudAruNatayA tapo'nazanAdi caritvA jAtau dvAvapi rathanemi-rAjImatyau kevalinau sarvaM karma kSapayitvA siddhi prAptAvanuttarAmutkRSTAm / kiJca rathanemiH pratyekabuddho bhUtvA varSazatacatuSTayaM gRhasthatvena, varSamekaM chadmasthatvena, varSazatapaJcakaM ca kevaliparyAyatvenaivaM navavarSazatAnyekavarSAdhikAni sarvAyuH pratipAlya siddha iti // 48 // - adhya0 22 gA0 48 2010_02
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 A adhyanamAM pArzvanAtha saMtAnIya kezIsvAmI ane mahAvIra paramAtmAnA ziSya gautamasvAmI vacce cAra mahAvrata ane pAMcamahAvrata saMbaMdhI sarvajJapaNuM tulya hovA chatAM matabheda kema ? ityAdi aneka praznonI tAtvika carcA varNavela che. temAMthI eka prazna aMge ahIM spaSTatA jaNAvela che ke, kezirAha "magge ya ii ke vutte kesI goyamamabbavI / kesimevaM buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI" // - a0 23 gA0 62 vyAkhyA-mArgaH sanmArgaH 'upalakSaNAt kumArgazca' ka uktaH ? / zeSaM spaSTam // - a0 23 gA0 62 vRttiH gautama Aha "kuppavayaNapAsaMDI savve ummaggapaTThiyA / sammaggaM tu jiNakkhAyaM esa maggo hi uttamo // - a0 23 gA0 63 vyAkhyA-kupravacaneSu kapilAdyupadiSTakumateSu pAkhaNDino vratinaH kupravacana-pAkhaNDinaH sarve unmArga prasthitAH / 'anena kupravacanAni kupathA ityuktaM syAt' sanmArgaM tu punaH 'jAnIyAditi zeSaH' jinAkhyAtam / eSa mArgo hiryasmAduttamo'nyamArgebhyaH pradhAnastasmAdayameva sanmArga iti bhAvaH / uttamatvaM cAsya praNetRNAM rAgAdivikalatveneti bhAvanIyam // - a0 23 gA0 63 vRttiH kezirAha "sAhu goyama ! pannA te chinno me saMsao imo| anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA !" // - a0 23 gA0 64 A rIte A adhyayanamAM aneka tAttvika prazno ane tenAM uttaro dvArA anya lokonA saMzayono nAza thAya che ane parSadA kevI bane che. te sUtrakAre gAthA 88-89mAM batAvela che. 10 24. pravacanamAtrIya :- anyanA cittano saMzaya kezI-gautamasvAmInI jema dUra karavA kahyuM te saMzaya dUra karavA mATe samyagvacanayoga hovo joIe ane samyagvacanayoganuM parijJAna pravacanamAtAnA jJAnathI thAya che, tethI A adhyayanamAM pravacanamAtAnuM svarUpa batAvela che. 10. "kesIgoyamao niccaM tammi AsI samAgame / suya-sIlasamukkariso mahatthatthaviNicchao // 88 // tosiyA parisA savvA sammaggaM samuvaTThiyA / saMthuyA te pasIyaMtu bhayavaM kesIgoyame" // 89 // tti bemi // - adhya0 23 gA0 88-89 2010_02
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 gAthA 1-2mAM pAMca samiti ane traNa guptinA nAmo batAvIne gAthA-3mAM sUtrakAre "eyAo aTTa samiIo samAseNa viyAhiyA / duvAlasaMgaM jiNakkhAyaM mAyaM jattha upavayaNaM" // - a0 24 gA0 3 thA-unI TIma hyu cha ? tataH samAsena sarvazrutasaGgrahaNe vyAkhyAtAH / ata eva dvAdazAGgaM jinAkhyAtaM mAtaM 'tuzabdasyaivArthatvAt mAtamevAntarbhUtameveti yAsu samityAdiSu pravacanamAgama iti / kiJca sarvA apyamUzcAritrarUpA, jJAna-darzanAvinAbhAvi ca cAritraM, na caitattrayAtiriktamanyadarthato dvAdazAGgamiti sarvamapyetAsu pravacanaM mAtamucyate iti // - a0 24 gA0 3 vRttiH tyArapachI gAthA 4thI 25mAM sUtrakAra ane vRttikAre khUba mArmika rIte pAMca samiti ane traNa guptinuM varNana batAvela che chelle gAthA-27mAM kahyuM che ke A aSTapravacanamAtAne je muni samyam Acare che te kSipra-zIdhra sarva saMsArathI mukta thAya che. 11 tyArapachI aSTapravacanamAtAnI ArAdhanAnA phaLamAM puNyasAranuM kathAnaka 94 zlokomAM sApela. che. 25. yazIya - pravacanamAtAo brahmaguNamAM rahelAne ja thAya che, tethI jayaghoSacaritranA varNana dvArA brahmaguNane kahenAra pacIsamuM adhyayana batAvela che. zarUAtamAM vRttikAre 7 zlokomAM jayaghoSa gaMgAnadI snAna karavA mATe jAya che ane tyAM jIvone paraspara prasatA joIne e dazya dvArA tene saMsAranI asAratA ne anityatAnuM jJAna thAya che ane saMvegapUrvaka gaMgAnadI utarIne sAdhu pAse vratane grahaNa kare che te batAvela che. 12 11. eyA pavayaNamAyA je sammaM Ayare muNI / so khippaM savvasaMsArA vippamuccai paMDie // 27|| - adhya0 24 gA0 27 12. vArANasInagaryAM jajJAte yugminau dvijau dvau tu / jayaghoSa-vijayaghoSAbhidhAnako bAndhavau prItau // 1 // anyadA jayaghoSastu snAtuM suranadIM gataH / tatra praikSiSTa sarpaNa gRhItaM durdaraM javAt // 2 // mArjAreNa ca sarpo'pi samAkrAnto haThAdapi / tathApyahistu maNDUkaM cItkurvANaM sa khAdati // 3 // mArjAro'pi ca taM sarpa taDatphaDantaM tu khAdituM lagnaH / mitha evaM grasamAnAn dRSTvAsau dadhyivAn jIvAn // 4 // aho ! hyasAratA nUnaM saMsArasyApyanityatA / yo yaM prabhavituM zaktaH sa takaM grasatetarAm // 5 // 2010_02
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 tyArapachI bAkInuM caciratra sUtrakAra 43 gAthAmAM varNana kare che. jayaghoSamuni grAmAnugAma vicaratA vANArasI nagarImAM Ave che ane tyAM potAnA saMsArI bhrAtA brAhmaNa, vedane jANanAra vijayaghoSa che te dravyayajJa karI rahela che, tene tyAM bhikSArthe Ave che. tyArapachI baMne vacce je saMvAda thAya che, te atyaMta tAttvika--mArmika rocaka zailImAM batAvela che. brAhmaNa kone kahevAya te gAthA-19thI 29mAM batAvela che. tyArapachI sUtrakAra gAthA 30-31mAM kahe che ke, "na vi muMDieNa samaNo na OMkAreNa baMbhaNo / na muNI rannavAseNaM kusacIreNa na tAvaso // 30 // "samayAe samaNo hoi baMbhacereNa baMbhaNo / nANeNa ya muNI hoi taveNa hoi tAvaso // 31 // adhya0 25 gA0 30-31 tyArapachI gAthA 40thI 42mAM bhogI ane abhogInuM svarUpa batAvela che.13 te sAMbhaLIne vijayaghoSa brAhmaNa jayaghoSamuninI pAse ahiMsAdisvarUpa dharmane sAMbhaLIne pravrajyA grahaNa kare che. saMyama-tapa dvArA pUrvakarmone khapAvIne jayaghoSa ane vijayaghoSa baMne mahAtmAo anuttara evI siddhine pAme che. 26. sAmAcArI :- brahmaguNavALA yati ja hoya che ane yatie avazya sAmAcArInuM pAlana karavuM joIe, tethI chavIsamAM adhyayanamAM dasa prakAranI sAmAcA2InuM varNana batAvela che. gAthA 2/374mAM dasa prakAranI sAmAcA2InA nAma sUtrakAre batAvela che, tyArapachI gAthA podA7mAM dazA sAmAcArInuM varNana karela che, tyArapachI gAthA 8A910mAM oghasAmAcArI batAvela che, tyArapachI gAthA 11012mAM autsagika dinakRtya batAvela che kRtAntaH punaratyuccairgrasituM prabhaviSNukaH / vizvaM vizvamato dharmo rakSako hyastyapAyataH ||6|| dhyAtveti pratibuddho'sau jayaghoSadvijottamaH / gaGgAmuttIrya saMvegAt sAdhupArzve vrataM lalau // 7 // 13. " uvalevo hoi bhogesu abhogI novalippaI / bhogI bhai saMsAre abhogI vippamuccaI // ullo sukko ya do chUDhA golayA maTTiyAmayA / do vi AvaDiyA kuDDe jo ullo so ttha laggaI || evaM laggaMti dummehA je narA kAmalAlasA / virattA u na laggaMti jahA se sukkagolae " // 2010_02 - = adhya0 25 vRttau jayaghoSacaritam adhya0 25 gA0 40-42
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ane gAthA 11|12nI vRttimAM chelle vRttikAre kahyuM che ke 'vhAlApekSaeva sarjAtAnuSThAnastha satAt' // tyArapachI gAthA 13|14mAM pauruSInuM parijJAna kaI rIte thAya te batAvela che, tyArapachI gAthA 15mAM 14 divasanuM pakhavADIyuM kyAre thAya te batAvela che, tyArapachI gAthA 16mAM pAdonapauruSInA parijJAnano upAya batAvela che. dinakRtyane batAvIne tyArapachI gAthA 17718mAM rAtrinRtya batAvela che ane gAthA 1920mAM rAtrinA cAra bhAganA jJAnano upAya batAvela che. 14 sAmAnyathI dina-rAtrikRtya batAvIne tyArapachI gAthA 21038 pUrvArdhamAM vizeSathI dinakRtya batAvela che, temAM gAthA 23730mAM pratilekhanAnovidhi ane pratilekhanAmAM doSa tyAga mATe kahela che, temAM gAthA 2930mAM atimahattvanI vAta jaNAvela che. gAthA 31mAM tRtIyapauruSInuM kRtya batAvela che ane tyArapachI kyA kAraNo upasthita thAya tyAre muni bhakta-pAnanI gaveSaNA kare15 ane te kAraNo upasthita thAya tyAre paNa zuM avazya bhaktAdinI gaveSaNA kare ke na kare ? te aMge batAvela che,16 tyArapachI gAthA 38 uttarArdhamAM vizeSathI rAtrikRtya batAvela che. temAM kahyuM che ke, "brADaskamAM to jInnA sadguvAvimuvALa' // gAthA 38nI vRttimAM vRttikA2e kahyuM che ke, "bAyotsaf tato bhUmipratiovanAnantAM yaMt sarvadu:vimokSaLam, tathAtnuM vAsya rmApacayanetutvAt' / vaLI vRttimAM kahyuM che ke kAyotsarganuM (1) aihika ane (2) AmuSmika be prakAranuM phaLa che temAM yaza, surAkRSTi vage2e aihikaphaLa batAvela che ane svargAdi tathA paraMparAe siddhi AmuSmikaphaLa batAvela che,17 tyAM aihikaphaLanA viSayamAM 23 zlokomAM sudarzana manoramAnuM udAharaNa batAvela che, tyArapachI gAthA 39mAM kAyotsargamAM yati zuM vicAre te batAvela che, tyArapachI kAyotsarga pArIne, gurune vaMdana karIne daivasika aticAra yathAkrame Aloce te gAthA 40mAM batAvela che, tyArapachI aparAdhasthAnone pratikramIne, nizalya banIne, gurune vaMdana karIne jJAna-darzana-cAritranI vizuddhi mATe sarvaduHkhanA nAza mATe 14. "paDilehaNaM kuNaMto miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vA / dei va paccakkhANaM vAei sayaM paDicchai vA // puvI ADANa te-vA-vaLaKpha-takALa | paDilehaNApamatto chaNhaM pi virAhago hoi" // - adhya0 26 gA0 29-30 . ''veyaLa-veyAvandre phariyaDDAN ya saMnamaThThAm / taha pANavattiyAe chaTuM puNa dhammacitAe" // " AyaMke uvasagge titikkhayA baMbhaceraguttIsu / 66. 2010_02 - pANidayA - tavaheuM sarIravuccheyaNaTThAe" // - adhya0 26 gA0 34 17. kiJca kAyotsargasya phalaM dvidhA aihikamAmuSmikaM ca / tatraihikaM yazaH - surA - kuSTyAdi, AmuSmikaM ca svargAdi, paramparayA siddhizca / adhya0 26 gA0 38 vRttau -- adhya0 26 gA0 32
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 kAyotsarga kare te gAthA 41mAM batAvela che, tyArapachI kAyotsarga pArIne, gurune vaMdana karIne stutimaMgala karIne kAla paDilehaNa kare ane gAthA 4ranI vRttimAM kahyuM che ke, kAla vidhi AgamamAMthI jANavI. thA-4 ubhA cha "paDhamaM porisi sajjhAyaM biiyaM jhANaM jhiyAyaI / taiyAe niddamokkhaM tu sajjhAyaM tu cautthIe" // - adhya0 26 gA0 43 tyArapachI gAthA 44thI 51mAM caturthapauruSInuM kRtya kevI rIte karavuM te batAvela che. chelle adhyayanano upasaMhAra karatAM gAthA paramAM sUtrakAra jaNAve che ke "A sAmAcArInI saMkSepathI vyAkhyA karela che. jenuM AcaraNa karIne ghaNA jIvo saMsArasAgara tarI gayA che."18 27. khaluMkIya :- sAmAcArInuM pAlana azaThapaNAthI zakya che, te tenA vipakSasvarUpa zaThatAnA jJAnathI azaThapaNAno bodha thAya che, tethI zaThatAnA svarUpane batAvavApUrvaka azaThatAne kahenAra A sattAvIsamuM adhyayana batAvela che. gAthA-8mAM daSTAMta batAvIne dAntika yojana batAvela che "khaluMkA jArisA jojjA dussIsA vi hu tArisA / joiyA dhammajANaMmi bhajjaMtI dhiidubbalA" // - adhya0 27 gA0 8 tyArapachI gAthA-8nI vRttimAM kahyuM che ke, "yathA hi khaluGkA gAvaH svasvAminaM klAmayanti, asamAdhi ca prApayanti evamete'pi gurumiti / evaM ca kutaH ? ityAha-yato guruNA duHziSyA yojitA vyApAritAH kva ? dharmayAne muktipuraprApakatvena dharmavAhane bhajyante na samyak pravartante 'dhiidubbala' tti 'prAkRtatvAd' durbaladhRtayaH 'dharmaM pratIti gamyam' "|| - adhya0 27 gA0 8 vRttau // tyArapachI gAthA 914mAM kuziSyanuM svarUpa batAvela che A pramANe kuziSyanA svarUpanuM paribhAvana karI kheda-ktamayukta guru zuM ceSTA kare che, te gAthA 1pa17mAM batAvela che. 19 18. "esA sAmAyArI samAsena viyAhiyA / jaM carittA bahU jIvA tinnA saMsArasAgaraM" / / tti bemi // - adhya0 26 gA0 52 19. "aha sArahI va ciMtei khaluMkehi samAgao / ki majjha duTThasIsehiM appA me avasIaI // jArisA mama sIsA u tArisA galigaddahA / galigaddahe caittANaM daDhaM paginhaI tavaM // miu maddavasaMpanne gaMbhIre susamAhie / viharaI mahiM mahappA sIlabhUeNa appaNA" // tti bemi // - adhya0 27 gA0 15-17 2010_02
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 28. mokSamArgIya - azaThatAmAM vyavasthita hoya temane mokSamArgagatinI prApti thAya che. tethI 28muM mokSamArgIya adhyayana batAvela che. gAthA 2-3mAM mokSamArga ane tenuM phaLa batAvatAM sUtrakAre kahela che- "nANaM ca daMsaNaM ceva carittaM ca tavo tahA / esa maggo tti pannatto jiNehiM varadaMsihi // nANaM ca daMsaNaM ceva carittaM ca tavo tahA / eyaM maggamaNuppattA jIvA gacchaMti soggaiM" // - adhya0 28 gA0 2-3 tyArapachI gAthA 4mAM jJAnanA bhedo gAthA pamAM jJAnanI ze vizeSa sAthe saMbaddhatA, gAthA 6mAM dravyAdinA lakSaNo, gAthA 7mAM dravyanA bhedo, gAthA 8mAM dharmAdi bhedo ane gAthA 10 dharmAdinA lakSaNa bhedo batAvela che. temAM gAthA-10mAM jIvanuM lakSaNa batAvatA yuM che - "vattaNAlakkhaNo kAlo jIvo uvoglkkhnno| nANeNaM dasaNeNaM ca suheNa ya duheNa ya" // - adhya0 28 gA0 10 bhane thA-10nI TIma yuM -"na hi jJAnAdInyajIveSu kadAcidupalabhyanta" iti - a0 28 gA0 8 vRttau tyArapachI gAthA-11mAM jIvanuM lakSaNAMtara batAvela che. 20 tyArapachI gAthA-12mAM pulornu sakSamatAvesa cha.21 ||thaa-1 ubhA paryAyarnu dakSa batAvela. cha.22 tyArapachI gAthA-141pamAM darzananI vyAkhyA batAvela che. 23 tyArapachI samyaktanA nisa[thi, 75zithi, AzA thi, sUtra yi, jI42yi samimayi, vist|22thi, kriyAruci, saMkSeparuci ane dharmaruci e 10 bhedo gAthA-16mAM batAvIne gAthA 17ra7mAM 20. "nANaM ca daMsaNaM ceva caritaM ca tavo tahA / vIriyaM uvaogo ya eyaM jIvassa lakkhaNaM" // - adhya0 28 gA0 11 21. "sabaMdhayAra ujjoo pahA chAyAtave i vA / vanna-rasa-gaMdha-phAsA puggalANaM tu lakkhaNaM" || - adhya0 28 gA0 12 22. "egattaM ca puhattaM ca saMkhA saMThANameva ya / saMjogA ya vibhAgA ya pajjavANa tu lakkhaNaM // - adhya0 28 gA0 13 23. "jIvAjIvA ya baMdho ya punnaM pAvAsavo tahA / saMvaro nijjarA mokkho saMtee tahiyA nava // tahiyANaM tu bhAvANaM sabbhAve uvaesaNaM / bhAveNa saddahaMtassa sammattaM taM viyAhiyaM" / / - adhya0 28 gA0 14-15 2010_02
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 tenuM vistA2thI varNana batAvela che temAM gAthA-20mAM AjJArucinA viSayamAM vRttikAre mASatuSamuninI kathA ane gAthA-26mAM saMkSepacinA viSayamAM cilAtIputranI kathA kahela che. tyArapachI gAthA-28mAM samyaktvanA liMgo, gAthA-29|30mAM samyaktvanuM mAhAtmya ane gAthA-31mAM samyaktvanA ATha aticAro batAvela che. tyArapachI gAthA-32/33mAM cAritrarUpa muktimArga, gAthA-34mAM taporUpa muktimArga batAvela che. tyArapachI vRttikAra kahe che ke, jJAnAdInAM muktimArgatve kasya kataro vyApAraH ? ityAha 44 " nANeNa jANaI bhAve daMsaNeNa ya saddahe / caritreNa na geNhAi taveNaM parisujjhaI" // adhya0 28 gA0 35 vyAkhyA - jJAnena matyAdinA jAnAti bhAvAn jIvAdIn / darzanena ca zraddhatte / cAritreNa na gRhNAti nAdatte 'karmeti gamyam' / tapasA parizudhyati pUrvopacitakarmApagamataH zuddho pravRtti rUA adhya0 28 gA0 35 vRttiH chelle jJAna, darzana, cAritra ane taporUpa muktimArganA phaLane batAvatAM kahe che ke, "khavittA puvvakammAI saMjameNa taveNa ya / savvadukkhappahINaTThA pakkamaMti mahesiNo" // tti bemi // adhya0 28 gA0 36 29. samyaktvaparAkrama :- mokSamArgamAM gati vItarAgatvapUrvaka thAya che, tethI vItarAgapaNuM batAvanAra A adhyayana che. samyaktvaparAkramaadhyayana batAvatAM vRttikAra prAraMbhanI bhUmikAmAM kahe che ke, "ihAsmin jagati pravacane vA khalu nizcitaM samyaktve sati parAkrama uttarottaraguNapratipattyA karmArijayasAmarthyalakSaNo'rthAjjIvasyAsminniti samyaktvaparAkramaM nAmAdhyayanaM zramaNena bhagavatA mahAvIreNa kAzyapena kAzyapagotrodbhavena praveditaM svataH praveditameva bhagavatA mamedamAkhyAtamiti bhAvaH ' -- . 2010_02 A adhyayanamAM saMvegAdi 73 padonuM phaLa batAvavA pUrvaka varNana karela che jema ke, "saMvegenuM aMte ! nIve di nAyapha ? A rIte prazna karIne pachI sUtrakA2 teno javAba Ape che-- 'saMveoLa anuttara dhammasanuM naLaya" / ityAdi....!! -- sUtra-1nI vRttimAM kahyuM che ke, kaSAyakSaya nimitta che jene evA mithyAtvano sarvathA kSaya thAya to jIva kSAyikasamyaktvano ArAdhaka-niraticAra pAlaka thAya che. tyArapachI darzanavizuddhinI nirmaLatAthI koI bhavya jIva te ja bhavamAM mokSe jAya che. jema--RSabhadevanI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 mAtA marudevA. te bhavamAM jeo mokSa pAmatA nathI teo trIjA bhavamAM to avazya mokSa pAme che. utkRSTa darzana-ArAdhakanI apelAe A vAta karela che ane temAM 3ruM ra thI uddharaNa Apela che. 24 A rIte 73 padonuM phalabatAvavA pUrvaka A adhyayanamAM rocaka varNana karela che. temAM 17mAM kSAmaNAnA sUtramAM 12 zlokamAM vRttikAre mRgAvatInuM dRSTAMta Apela che tathA 67mAM krodhavijayanA sUtramAM laukika dAMta Apela che. 30. tapomArgagati - apramAdavALAe tapa karavo joIe, tethI A trIsamA adhyayanamAM tapanuM svarUpa batAvela che. gAthA rAkanI avataraNikAmAM vRttikAre kahela che ke, anAzraveNaiva kila karma kSipyate iti tmaah"pAveda-purAvA-matta-me-parada viro ! rAIbhoyaNavirao jIvo bhavai aNAsavo // paMcasamio tigutto akasAo jiiNdio| agAravo ya nissallo jIvo bhavai aNAsavo" // - adhya0 30 gA0 2 / 3 gAthA pAdumAM dRSTAMta dAtika yojana karatAM kahe che ke, "yathA mahAtaDAgassa sanniruddhe pAlyAdinA niSiddhe jalAgame jalapraveze 'ussicaNAe'tti sUtratvAdutsecanenAraghaTTaghaTyAdibhirudaJcanena 'tavaNAe'tti tapanena ravikarasantAparUpeNa krameNa paripATyA zoSaNA jalAbhAvarUpA bhavet" // "evaM 'tu punaH' saMyatasyApi pApakarmaNAM nirAzrave prANivadhAdyAzravAbhAve bhavakoTIsaJcitaM karma tapasA nirjIryate Adhikyena kSayaM nIyate / atra koTIgrahaNaM bahutvopalakSaNaM phoTaniyamasaMvAtu'' I - gaSya rU0 0 5-6 vRtta tyArapachI gAthA-7mAM tapanA (1) bAhya ane (2) atyaMtara be bhedo batAvIne tyArapachI bAhyatapanA ane atyaMtaratapanA 6-6 bhedo che tema kahela che. gAthA-8mAM bAhyatapanA 6 bhedonA nAma, tyArapachI gAthA-913mAM anazanatapanuM svarUpa gAthA1424mAM uNodarInuM svarUpa, gAthA-2pamAM bhikSAcaryA, gAthA-26mAM kAyakleza, gAthA2728mAM saMlInatA batAvela che. tyArapachI gAthA-30mAM abhyataratapanA 6 bhedonA nAma, gAthA-31mAM prAyazcitanuM svarUpa, gAthA-32mAM vinayanuM svarUpa, gAthA-33mAM vaiyAvRttvanuM svarUpa, gAthA-34mAM ra4. "kSoviMni baMne ! nIve vardi mavadaM siksensa ?.. __goyamA ! ukkoseNaM teNeva bhaveNa, taiyaM nAikammai" // - adhya0 29 sU0 1 vRttau 2010_02
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 svAdhyAyanA pAMca bhedonA nAma, gAthA-35mAM dhyAnanA prakAro, gAthA-36mAM kAyotsarganuM svarUpa batAvela che. adhyayanano upasaMhAra karatAM chelle kahe che ke, je muni A baMne prakAranA bAhya ane atyaMtaranuM samyaguM AcaraNa kare che te zIdhra cAragatirUpa saMsArathI mukta thAya che. 25 ane tyArapachI tapanA phalaviSayaka skaMdamuninI kathA batAvela che. 31. caraNavidhi :- tapa cAritravALAne ja hoya che, tethI A adhyayanamAM caraNavidhine batAvela che. A adhyayanamAM eka prakAre, be prakAre yAvat 33 prakAre caraNavidhi batAvela che. jemake, "egao viraI kujjA egao ya pavattaNaM / asaMjame niyattiM ca saMjame ya pavattaNaM" // - adhya0 31 gA0 2 1 prakAre asaMjamamAM nivRtti ane saMyamamAM pravRtti je bhikSu kare che, 2 prakAre pApakarmamAM pravartaka rAga-dveSanA udayane je bhikSu roke che, 3 prakAre manodaMDa Adi daMDa, gAravatrika ane zalyatrikano je bhikSu tyAga kare che, divya tiryaMcakRta manuSyakRta upasargone je bhikSu sahana kare che, 4 prakAre vikathA, kaSAya, saMjJA ane Arta-raudrarUpa dhyAna catuSkane je bhikSu varje che. 5 prakAre vratomAM, iMdriyonA arthamAM, samitimAM ane kriyAmAM, cha prakAre legyAmAM, chakAyamAM, chaprakAranA AhAranA kAraNomAM, 7 prakAre piMDAvagrahapratimAmAM, bhayasthAnomAM, 8 prakAre madomAM, 9 prakAre brahmaguptimAM, 10 prakAre bhikSudharmamAM, 11 prakAre zrAvakanI pratimAomAM ane 12 prakAre bhikSunI pratimAomAM, 13 prakAre kriyAomAM 14 prakAre bhUtagrAmomAM, 15 prakAre paramadhArmikamAM, 16 prakAre gAthASoDazakomAM, 17 prakAre asaMyamamAM, 18 prakAre brahmacaryamAM, 19 prakAranA jJAtAdhyanomAM (chaThThA aMgamAM kahelA jJAta udAharaNa pratipAdaka uslipta Adi) 20 prakAre asamAdhisthAnomAM, 21 prakAre zabalomAM, 22 prakAre sudhAdi pariSadomAM, 23 prakAre sUyakRta adhyayanomAM, 24 prakAre bhavanapati vagere devomAM, 25 prakAre pAMca mahAvrataviSayaka bhAvanAomAM, 26 prakAre dazAzrutaskaMdhakalpavyavahAromAM, 27 prakAre aNagAraguNomAM, 28 prakAre prakalpa-yativyavahAra arthAt zastraparijJA vagere AcArAMganA adhyayanomAM, 29 prakAre pApagrutaprasaMgomAM, 30 prakAre mohasthAnomAM, 31 prakAre siddhonA atizAyi guNomAM, 32 prakAre yogasaMgrahomAM ane 33 prakAre AzAtanAmAM je bhikSu nitya samyapha yatna kare che, te bhikSu caturantasaMsAramAM rahetAM nathI. rapa. "yaM tavaM tu tuvidaM H mAre muLI .. se khippaM savvasaMsArA vippamuccai paMDie" // tti bemi || - adhya0 30 gA0 37 2010_02
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA 3thI 20 sudhI darekanuM chelluM caraNa "se na cha maMDalaeN" A pramANe che. 11mAM yogasaMgraha zucidvAramAM gAthA-20mAM vRttimAM zaucaphalaviSayaka nAradanI kathA 20 zlokomAM vRttikAre batAvela che. gAthA-21mAM chelle nigamana karatAM kahe che ke, je bhikSuo A saMyamAdi sthAnomAM yatnavALA thAya che, te paMDita evA te kSipta-zIdhrA sarva saMsArathI mukta thAya che."26 32. pramAdasthAna :- caraNavidhi pramAdasthAnanA tyAgathI ja Asevana karavA mATe zakya che, tethI batrIsamAM adhyayanamAM pramAdanA sthAno batAvela che. vRttikArazrIe zarUAtamAM pramAdanA be prakAra batAvyA che (1) dravyaprasAda ane (2) bhAvapramAda. tyAM madya vagere dravyapramAda che ane nidrA, vikathA, kaSAya ane viSayAdi bhAva pramAda che. ahIM bhAvapramAdano ja adhikAra batAvavAnAM che. 27 gAthA-21 nI avataraNikAmAM kahe che ke, rAgasyaiva dveSasahitasyoddharaNopAyamAha"je iMdiyANaM visayA maNunnA na tesu bhAvaM nisire kayAi / na yAmaNunnesu maNaM pi kujjA samAhikAme samaNe tavassI" // - adhya0 32 gA0 21 tyArapachI viSayomAM pravartanamAM ane rAga-dveSanA anuddharaNamAM pratyeka indriya ane prasaMgathI manane AzrIne 9-9 gAthAo darekanI batAvela che. gAthA-100mAM indriyanA phaLaviSayaka jinapAla ane jinarakSitanI kathA vRttikAre 102 zlokomAM batAvela che temAM kahela che ke, 26. "ii eesu ThANesu je bhikkhU jayaI sayA / khippaM se savvasaMsArA vippamuccai paMDie" // tti bemi / / - adhya0 31 gA0 21 27. "atra ca bhAvapramAdenaivAdhikAro'yaM ca parihArya eva dustyajazcAyaM jineSvapyasya zrUyamANatvAt / yathA bhagavataH zrIRSabhadevasya varSasahasrapramANaM kAlaM tadugraM tapazcarataH saGkalitaH pramAdo'horAtraM kathamidaM pramANaM ghaTAmaTATTIti ? ucyate-kilApramAdaguNasthAnasyAntarmuhUrtikatvenAnekazo'pi pramAdaprAptau tadavasthitiviSayabhUtasyAntarmuhUrtasyAsaGkhyeyabhedatvAt teSAmatisUkSmatAyAM sarvasaGkalanAyAmapyahorAtramevAvaseyam / tathA vardhamAna-svAmino'pi dvAdazavarSANi sAdhikAni tapazcarataH pramAdakAlo'ntarmuhUrtamAtra eva saGkalitaH / ihApyantarmuhUrtAnAmasaGkhyeyabhedAt pramAdasthitaviSayAntarmuhUrtAnAM sUkSmatvaM saGkalanAntarmuhUrtasya ca bRhattaratvamiti bhAvanIyam / ata eva jinAH pramAdaM mahAdoSaM vadanti / pramAdato hi prANino'nantasaMsAraM paryaTanti, ato'sau tyAjya evetyetadevAha- adhya0 32 gA0 1 ava0 2010_02
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ rU jitendriyo vItarAgo yo naiva viSayonmukhaH / aznute'sau sadA saukhyaM yathA sa jinapAlakaH // 1 // yazcendriyavazo rAgAnuviddho viSayAditaH / AspadaM vipadAmeSa syAd yathA jinarakSitaH // 2 // - adhya0 32 gA0 100 vRttau tyArapachI gAthA-101nI vRttimAM chelle kahyuM che ke, "T-devadatatu samatAmi7thatu" ti | gAthA 106mAM rAga-dveSa rahitane zuM thAya che te batAvela che. tyArapachI gAthA-107mAM upasaMhAra karela che ane vRttimAM chelle kahyuM che ke "samatAyAM hi prAptAyAmuttarottaraguNasthAnAvAptyA kSIyate eva lobha iti bhAvaH" // tyArapachI jemanI tRSNA nAza pAmI che e mahAtmA kevA hoya che ane zuM kare che te batAvela che. 28 33. karmaprakRti :- pramAdasthAno dvArA jIva karma bAMdhe che, tethI karmanI keTalI prakRtio che ? keTalI sthiti che ityAdi batAvela che. gAthA 1thI 15mAM ATha karmo ane tenI mUlaprakRtionA nAma ane vyAkhyAo batAvela che, tyArapachI gAthA-16mAM kahela che ke zrutAvaraNAdi uttaraprakRtio paNa zrutAdinA akSaraanakSara Adi bhedathI bahu prakAre che, tyArapachI pradezAgra, kSetra, kALa ane bhAvanuM svarUpa gAthA 17thI 24mAM batAvela che. chelle upasaMhAra karatAM gAthA-2pamAM kahe che ke, "tamhA eesi kammANaM aNubhAgA viyANiyA / eesiM saMvare va khavaNe ya jae buhe" // tti bemi // - adhya0 33 gA0 25 34. vezyA - karmaprakRtionI sthiti vezyAvALAne hoya che, tethI A adhyayanamAM lezyAnuM svarUpa batAvela che. gAthA-1mAM kahela che ke chaye karmalezyAonA anubhAvane sAMbhaLo. tyArapachI nAmAdinI prarUpaNAthI lezyAonA anubhAvo thAya che, tethI te prakAro batAvela che. te A pramANe che- (1) 28. "so vIyaro yadhvanvio raghave nAvarad gn I taheva jaM darisaNamAvarei jaM caMtarAyaM pakarei kammaM // savvaM tao jANai pAsae ya amohaNe hoi niraMtarAe / aNAsave jhANa-samAhijutte Aukkhae mokkhamuvei suddhe / / so tassa savvassa duhassa mukko jaM bAhaI sayayaM jaMtumeyaM / dIhAmayaM vippamukko pasattho to hoi accaMtasuhI kayattho" // - adhya0 32 gA0 108-110 2010_02
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 nAma, (2) va (3) 2sa, (4) 5, (5) sparza bhane (6) 529||m, (7) 19 (8) sthAna, (C) sthiti, (10) ti, (11) AyuSya sA pramANa vezyAna 11 dArothI pani . gAthA-padApa7mAM gatidvAramAM kahela che ke "kiNhA nIlA kAU tinni vi eyAo ahmmlesaao| eyAhiM tihiM vi jIvo duggaiM uvavajjaI // teU pamhA sukkA tinni vi eyAo dhammalesAo / eyAhiM tihiM vi jIvo suggaiM uvavajjaI" // - adhya0 34 gA0 56-57 jIvo paralokamAM kyAre jAya che? te batAvatAM gAthA-60mAM kahela che ke, "aMtomuhattaMmi gae aMtamuhattaMmi sesae ceva / lesAhiM pariNayAhiM jIvA gacchaMti paraloyaM" // - adhya0 34 gA0 60 chelle gAthA-61nI mULagAthAmAM ane vRttimAM vRttikAra kahe che ke aprazasta legyAo durgatinuM kAraNa che ane prazasta vezyAo sugatinuM kAraNa che, tethI A adhyayanamAM jaNAvela lezyAonA anubhAgane jANIne aprazasta lezyAono tyAga karIne prazasta vezyAono muni Azraya kare. 29 35. anagaragati :- aprazasta vezyAono tyAga karavA ane prazasta lezyAono Azraya karavA kahyuM, te bhikSuguNavALAone ja karavA mATe zakya che, ethI bhikSunA guNo A adhyayanamAM batAvela che. thA-1mA pataveda, "suNeha me egaggamaNe( NA) maggaM buddhehiM desiyaM / jamAyaraMto bhikkhU dukkhANaMtakaro bhave" // - adhya0 35 gA0 1 gRhavAsano tyAga karela muni A saMgono tyAga kare e pramANe gAthA-2nA uttarArdhamAM kahela che, te vRttikAra gAthA-3nI vRttimAM batAve che- saGgasvarUpamAha-'jehiM'ti 'subbyatyayAd' yeSu sajyante pratibadhyante mAnavAH 'upalakSaNatvAdanye'pi jIvAH' / tathaiva hiMsAM prANanAzam, alIkaM, cauryaM ca spaSTam, abrahmasevanaM maithunAcaraNam, icchA, 29. "tamhA eyAsi lesANaM aNubhAge viyANiyA / appasatthAo vajjittA pasatthAo ahiTThie muNi" // tti bemi / / - a0 34 gA0 61 vyAkhyA-'yasmAdaprazastA etA durgatihetavaH prazastAzca sugatihetavaH / tasmAdetAsAmanantaramuktAnAM lezyAnAmanubhAgaM vijJAyAprazastAH kRSNAdyAstisro varjayitvA prazastAstaijasyAdyAstisro'dhitiSTheta bhAvapratipattyAzrayenmuniriti bravImIti prAgvat // - a0 34 gA0 61 vRttau 2010_02
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmamaprAptavastukAGkSArUpam, lobhaM ca labdhavastugRddhyAtmakamanenobhayenApi parigraha uktastaM ca saMyato yatiH parivarjayet / anena mUlaguNA uktAH" // - adhya0 35 gA0 3 vRttau muni kevI rIte bhikSATana kare ane kevI rIte vApare ? te gAthA-16/17mAM batAvela che. 30 "NijjUhiUNa AhAraM kAladhamme uvaTThie / caiUNa mANusaM boMdi pahU dukkhe vimuccaI" // - adhya0 35 gA0 20 kIdRzaH san ? ityaah"nimo nirahaMkyAro vIyara maUTHvo. saMpatto kevalaM nANaM sAsayaM parinivvuDe" // tti bemi // - adhya0 35 gA0 21 36. jIvAjIvavibhakti - bhikSunA guNo jIva-ajIvanA svarUpanA parijJAnathI ja Asevana karavA mATe zakya che, tethI A adhyayanamAM jIva-ajIvanuM svarUpa batAvela che. gAthA-1mAM kahyuM che ke, jIva upayogalakSaNavALo che ane ajIva tenAthI viparIta che, te jIva-ajIvanI vibhakti =tenA bheda vagerenuM vibhAgathI kathana mane kaho ! tethI guru ziSyane kahe che ke ekAgracittapUrvaka he ziSyo sAMbhaLo. te jIva-ajIvanI vibhaktine jANIne bhikSu saMyamamAM sabhya yatna kare che. gAthA-2mAM loka ane alokanI vibhakti, gAthA-3mAM jIva ane vibhakti dravya, kSetra, kALa ane bhAvathI thAya che te batAvela che. tyArapachI svalpa vaktavyatA hovAthI ajIvanI prarUpaNA prathama dravyathI, kSetrathI, kALathI ane bhAvathI gAthA 446mAM karela che. gAthA-46nI vRttimAM vRttikAre kahyuM che ke, varNa, gaMdha, rasa, sparza, ane saMsthAnanA sakala bhAMgA 482 "parigrUra' nyAyathI thAya che anyathA A darekanA tAratamyathI anaMtapaNuM hovAthI anaMtA ja bhAMgA saMbhave che. gAthA-48mAM jIvanA (1) saMsArastha ane (2) siddha ema be prakAra batAvela che. tyAM siddhanA jIvo aneka prakAre kahelA che te alpavaktavyatA hovAthI pAchaLa nirdeza hovA chatAM pUrve siddhanA bhedo batAvela che. gAthA 4967mAM siddhanA jIvonuM svarUpa, bhedo, iSatnAbhArAnuM svarUpa, lokAMtanuM svarUpa, siddhanA jIvonI avagAhanA vagere batAvela che. gAthA 68247mAM saMsArI jIvonuM svarUpa batAvela che. temAM saMsArI jIvo be prakAranA che-(1) trasa ane (2) sthAvara. temAM sthAvara jIvonA traNa prakAra che-(1) pRthivI jIvo, (2) aprajIvo (3) 30. "samuyANaM uMchamesijjA jahAsuttamaNidiyaM / lAbhAlAbhaMmi saMtuDhe piMDavAyaM care muNI // alolo na rase giddho jibbhAdaMto amucchie / na rasaTThAe bhuMjijjA javaNaTThAe mahAmuNI" // - adhya0 35 gA0 16-17 2010_02
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 vanaspatijIvo temAM gAthA 7083mAM pRthvIkAyajIvonuM svarUpa, gAthA 8491mAM aplAyajIvonuM svarUpa, gAthA 92/10pamAM vanaspatikAya jIvonuM svarUpa batAvela che. sthAvarajIvonuM svarUpa batAvyA pachI trasa jIvonuM svarUpa batAvela che. temAM (1) teukAyajIvo (2) vAyukAyajIvo ane (3) pUla beinDiyAdi udArajIvonI gaNanA karela che. tejo ane vAyunA jIvone gatithI trasapaNe kahela che ane udArajIvone labdhithI trasapaNuM kahela che. temAM gAthA 108116mAM teukAya jIvonuM svarUpa, gAthA 11712pamAM vAyukAyajIvonuM svarUpa batAvela che. tyArapachI udAratrasanA (1) be iMdriya, (2) te iMdriya, (3) cauriMdriya ane (4) paMcendriya ema cAra prakAra batAvela che. temAM gAthA 127135mAM be iMdriyajIvonuM svarUpa, gAthA 136/144mAM te iMdriyajIvonuM svarUpa, gAthA 14pI154mAM cauriMdriya jIvonuM svarUpa batAvela che. tyArapachI paMcendriya jIvanA (1) nairayika, (2) tiryaca, (3) manuja ane (4) deva ema cAra prakAra batAvela che. temAM gAthA 156169mAM nairayikajIvonuM svarUpa, gAthA 170194mAM saMmUcchima, garbhaja jalacara, sthalacara ane khecara tiryaMcanA jIvonuM svarUpa gAthA 195203mAM 15 karmabhUmi, 30 akarmabhUmi ane pa6 aMtApamAM thayela saMmUcchima ane garbhaja manuSyanuM svarUpa, gAthA 204ra47mAM bhavanapati, vANamaMtara, jayotiSu ane vaimAnikadevonuM svarUpa batAvela che. gAthA-249mAM upadeza batAvela che ke, "6 nIvamaLIne ya sunnA sadA yA. savvanayANa aNumae ramejjA saMjame muNI" // adhya0 gA0 249 gAthA-250mAM kahela che ke, ghaNA varSo sudhI zramayane pALIne muni A krama yogavaDe saMlekhanA kare. tyArapachI gAthA 251255mAM saMlekhananA bedanA abhidhAnapUrvaka kamayoga batAvela che. ane tenI TIkAmAM vRttikAre chelle kahyuM che ke "pati : zrInizIthavULatoDavaleH" | aNasaNano svIkAra karanAra mahAtmAe azubhabhAvanAno tyAga karavo joIe. tethI azubha bhAvanAnI parihAryatA ane anarthahetutA gAthA 256mAM batAvela che. gAthA 257259mAM durlabhabodhi ane sulabhabodhi koNa bane che te batAvela che.31 31. micchAdasaNarattA saniyANA hu hiMsagA / iya je maraMti jIvA tesiM puNa dullahA bohI / sammaIsaNarattA aniyANA sukkalesamogADhA / / iya je maraMti jIvA sulahA tesiM bhave bohI / 2010_02
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA-260-261mAM saMlekhanAdinuM mAhAbhya batAvela che, tyArapachI gAthA-262mAM kahyuM che ke jinavacana bhAvathI kartavya che ane bhAvakaraNa AlocanAthI thAya che te AlocanA sAMbhaLavA mATe yogya koNa che te batAvatAM kahe che ke, "vallI vijJAna: samAdhezcitasvAthyazobhAdAza gukhaprAphiza''-AvA AcAryabhagavaMto yogya che. gAthA-262nI TIkAmAM vRttikAre chelle kahyuM che ke, "te vAtovanAzravaNanuM pareSAM vizuddhitakSaNaM sampatimIte' ta gAthA 263267mAM kAMdarpabhAvanA, AbhiyogikIbhAvanA, kilbipIkIbhAvanA, AsurIbhAvanA ane mohabhAvanAnuM svarUpa batAvela che. gAthA 267nA aMte vRttikAre dvAduH--thI kahe che ke, "eyAo bhAvaNAo bhAvitA devaduggaiM jaMti / tatto ya cuyA saMtA paDaMti bhavasAgaramaNaMtaM" // - 3SNa0 rUd 0 ra67 vRttI uddharaNa: gAthA 268mAM chelle sUtrakAre kahela che ke, pADe yuke nAyaNa ranilUNA. chattIsaM uttarajjhAe bhavasiddhIyasaMmae" // tti bemi // - adhya0 gA0 268 niryuktikArazrI bhadrabAhusvAmImahArAje paNa AnuM mAhAbhya batAvela che ke, "je kharekhara AsannasiddhivALA ratnatrayInA ArAdhaka graMthibhedavALA bhavya AtmAo che. te A chatrIza uttarAdhyayanone bhaNe che."32 tethI zrIjinakathita arthabhedarUpa anaMtagamothI ane zabdaparyAyarUpa paryavothI yukta uttarAdhyayano upadhAna Adi ucita kriyArUpa yoga pramANe gurunA prasAdathI bhaNavA joIe."33 chelle vRttikAre 20 zlokomAM svaguruparaMparA vagere prazastimAM batAvela che ane tyArapachI graMthalekhanano samaya vagere batAvela che. noMdha -adhyayana-3667mI gAthA " tIse..."nI TIkAmAM chelle kahyuM che ke, rUkyuM ca gAthA kvApi na dRzyate / yatra pratau bhavati, tatraivaM vyAkhyAyate // micchAdasaNarattA saniANA kaNhalesamogADhA / iya je maraMti jIvA tesiM puNa dulahA bohI / / - a0 36 gA0 257 / 259 rU. "je viramasiddhIyA parisaMriyA ya ne maLyA ! te kira paDhaMti ee chattIsaM uttarajjhAe" // 1 // - utta0 niryu0 gA0 558 33. "tamhA jiNapannatte aNaMtagama-pajjavehi saMjutte / ajjhAe jahajogaM guruppasAyA ahijjejjA" // 2 // - utta0 niyu0 gA0 559 2010 02
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 A rIte "uttarAdhyayanasUtra bhAga-2mAM 17thI 36 adhyayanonuM svarUpa batAvela che. 1thI 36 adhyayanomAM AvatA padArtho ahIM to mAtra A yogagraMthanI vAnagIsvarUpe batAvela che. bAkI to sUtragAMbhIrya ane arthagAMbhIryathI bharapUra A AkhuM 'uttarAdhyayanasUtra' eka yogagraMthasvarUpa che. 1thI 36 adhyayanomAM saMpUrNa mokSamArganuM varNana ane muktiprAptinA upAyo ane muktinuM svarUpa AvarI lIdhuM che. upakArasmaraNa : A uttarAdhyayanasUtranA saMpAdanakAryamAM paramapUjya paMnyAsapravara zrIvajasenavijayamahArAjasAhebe mane je svAdhyAya karavAno lAbha Apyo che ane te daramyAna mArA je adhyavasAyonI atinirmaLatA thaI che, te badala pUjyazrInI khUba khUba RNI chuM ane mAruM paramasabhAgya samaju chuM ke, A mUlAgamagraMthanA kAryamAM mAro je samaya vyatIta thayo te mArA jIvanano zreSTha samaya samajuM chuM. 36 adhyayanono A vistRta paricaya meM mArI anuprekSA mATe taiyAra karela che. jenA dvArA anya yogamArganA sAdhaka AtmAone paNa saMyamajIvanamAM bhAvollAsa pragaTe ane tenA dvArA sAdhanAmAM sva-parane apramattadazA prApta thAya e ja bhAvanAthI A prayAsa karela che. A uttarAdhyayanagraMthanA saMpAdana kAryamAM mUkavAcana vageremAM ghaNI kALajI rAkhela che Ama chatAM dRSTidoSathI ke anAbhogathI je koI azuddhio rahI gayela hoya te vidvajano sudhArIne vAMce ane te badala trividha trividha micchA mi dukkaDe mAMguM chuM. prAMta aMtaranI eka ja bhAvanA che ke, yogagraMthasvarUpa A AgamagraMthanA ciMtana, manana ane nididhyAsana dvArA yogamArgane ArAdhI sAdhI AtmAnuM mULasvarUpa asaMgabhAvamAM rahevAnuM che e asaMgadazAne prApta karI, apUrvakaraNa, anivRttikaraNa, prAtijajJAnanI prApti, kSapakazreNi ArohaNa dvArA vitarAgasvarUpane pAmI yoganirodha, zailezIkaraNa dvArA sarvakarma vinirmukta banI AtmAnA zuddha caitanyasvarUpane-siddhasvarUpane prApta karI anaMtakALa sudhI nija zAzvata sukhanA bhoktA huM ane sau koI laghukarmIbhavyajIvo banIe e ja aMtaranI zubhakAmanA....!! zivamastu sarvajagataH epha-2 jeThAbhAI pArka, - sA. caMdanabAlAzrI nArAyaNanagara roDa, pAlaDI, amadAvAda-7 phAgaNa suda-13, vi.saM. 2065, somavAra, tA. 9-2-2009. 2010 02
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA uttarajjhayaNANi [2] 17-36 adhyayanAni viSaya prakAzakIya saMpAdakIya pRSThakramAGka 7-8 8-10 11-38 467-475 476-556 prAthana adhyayanAni saptadazaM pApazramaNIyamadhyayanam aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanam ekaviMzaM samudrapAlIyamadhyayanam dvAviMzaM rathanemIyamadhyayanam caturviMzaM pravacanamAtrIyamadhyayanam paJcaviMzaM yajJIyAdhyayanam SaDviMzaM sAmAcAryAkhyamadhyayanam saptaviMzaM khaluGkIyamadhyayanam aSTAviMzaM mokSamArgIyamadhyayanam 557-578 579-593 594-600 601-637 638-651 652-663 664-679 680-684 685-700 2010_02
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 701-731 732-746 747-762 763-796 797-804 805-819 820-825 826-872 ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam triMzattamaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanam ekatriMzattamaM caraNavidhinAmakamadhyayanam dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam trayastriMzaM karmaprakRtinAmAdhyayanam catustriMzaM lezyAdhyayanam paJcatriMzamanagAragatinAmakAdhyayanam SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam TIkAkRtprazastiH [1] pariziSTam-mUlagAthAnAmakArAdyanukramaH [2] pariziSTam-mUlagAthAgatopamA-dRSTAntAH [3] pariziSTam-mUlagAthAgatasUktAni [4] pariziSTam-mUlaTIkAgatakathA-dRSTAntAH [5] pariziSTam-TIkAgatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH [6] pariziSTam-TIkAkRtprazastInAmakArAdyanukramaH [7] pariziSTam-TIkAgatavyAkaraNavimarzaH [8] pariziSTam-TIkAgatanyAyAdivimarzaH 873-875 877-902 903-905 906-910 911-914 915-927 928 929-937 938 2010_02
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_02 uttarajjhayaNANi bhAga- 2 17-36 adhyayanAni
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_02
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadazaM pApazramaNIyamadhyayanam iha prAgadhyayane brahmacaryaguptaya uktAstAzca pApasthAnavarjanAdeveti pApazramaNasvarUpAbhidhAyakaM saptadazamadhyayanamArabhyate je kei u pavvaie niyaMThe dhammaM suNittA viNaovavanne / sudulahaM lahiuM bohilAbhaM viharijja pacchA ya jahAsuhaM tu // 1 // vyAkhyA - yaH kazcit 'tuH pUraNe' pravrajito niSkrAnto nirgrantho dharmaM zrutacAritrarUpaM zrutvA vinayena jJAnAdyupacArAtmakenopapanno yukto vinayopapannaH / sudurlabhaM suSThu duSprApaM 'lahiuM 'ti labdhvA prApya bodhilAbhamarhaduktadharmaprAptirUpamanena bhAvataH pravrajita ityuktaM syAt / sa kimityAha - vihareccaret pazcAt pravrajanottarakAlaM 'ca punararthe' / ko'rthaH ? pUrvaM siMhavRttyA pravrajya pazcAt punaryathAsukhaM yathA yathA nidrA - vikathA''dikaraNalakSaNena prakAreNa sukhamAtmano'vabhAsate / 'turevArthe' yathAsukhameva zRgAlavRttyaiva viharedityarthaH // 1 // sa ca guruNAnyena vAdhISvetyukto yad vakti tadAha sijjA daDhA pAuraNaM me atthi uppajjaI bhuttu taheva pAuM / jANAmi jaM vaTTa Ausu tti kiM nAmu kAhAmi sueNa bhaMte ! // 2 // vyAkhyA - zayyA vasatirdRDhA zIta- vAtAtapa - jalAdyupadravairanabhibhAvyA / tathA prAvaraNaM 'me' mamAsti / kiJcotpadyate bhoktuM bhojanAya tathA pAtuM pAnAya 'yathAkramamazanaM pAnaM ceti zeSa:' tathA jAnAmi yad vartate yadidAnImasti, AyuSpanniti prerayituH sambodhanamityasmAd heto: kiM nAma ? na kiJcidityarthaH 'kiM kSepe' 'kAhAmi'tti kariSyAmi zrutenAgamena 'adhItenetyadhyAhAraH ' bhadanta pUjya ! ayamasyAzayo - yathA ye bhavantodhIyante te'pi nAtIndriyaM vastu kiJcanAvabudhyante tat kiM hRdaya - gala - tAluzoSakAriNA'dhItena ? ityevamadhyavasito yaH, sa pApazramaNa ityucyate / itIhApi siMhAvalokitanyAyena sambadhyate iti // 2 // 2010_02
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 uttarajjhayaNANi-2 kiJca je kei u pavvaie niddAsIle pagAmaso / bhuccA piccA suhaM suvaI pAvasamaNi tti vuccaI // 3 // vyAkhyA-yaH kazcit pravrajito nidrAzIlaH prakAmazo bahuzo bhuktvA dadhyodanAdi, pItvA dugdhAdi sukhaM yathA syAdevaM sakalAnuSThAnanirapekSa eva svapiti yaH, sa pApazramaNa ityucyate iti / atra dRSTAntamAha atrAsti bharate kSetre madhurA mathurA purI / vihArA yat hAranti vizuddhA bhUramorasi // 1 // yasyAH sarasatAM vIkSya kAlindI yatra kAlimAm / dadhAviyaM mama guNaM jagrAha cetyasUyayA // 2 // tatraiyuranyadA'nekaziSyAH zrImaGgasUrayaH / zrutAbdhipAradRzvAno viharanto bhuvatastale // 3 // mahebhyA bhAvasadbhaktiyuktA zrAddhA yadRcchayA / sAdhubhyo dadate tatra bhojyaM peyaM rasAdbhutam / / 4 / / tatazca sAtaddhi-rasagauravatrayagRddhitaH / sukhazIlatayA jAtAH sUrayo nityavAsinaH // 5 // praNItamazanaM svairamazrantyuccaiH pibanti ca / surabhi svAdu pAnIyaM khAdya-svAye adanti te // 6 // sarvartusukhadAyAM hi zayyAyAM zerate'nizam / sAtagauravitAH kintu jAtAste zithilakriyAH // 7 // ete tapasviSu zreSThAH saccAritriSu sattamAH / upadeSTaSu vAgIzAH kimanye saMyatabruvAH ? // 8 // iti zlAghA'nyanindAbhyAmanumodanayA tu te / hRSyanto'haMyavo mithyAdRzo mithyAbhimAnagAH // 9 // kSetre kule ca mamatAbhAjaH pratibandhamAstikeSu bhRzam / kurvANAstasthuste zrutapATha-tapassu nirapekSAH // 10 // tribhiH kulakam vihAya santoSamanantasaukhyadaM rajyanti tuccheSvapi gauraveSu / alpasya hetobahu hArayanti te durantatA hI ! khalu mohakarmaNaH // 11 // 2010_02
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadazaM pApazramaNIyamadhyayanam 469 sa cAcAryo'pratikrAntavratAtIcAravArakaH / AyuHkSaye mahAyakSaH puranirdhamane'jani // 12 // svaM jJAtvA'vadhinA pUrvabhavaM gauravadUSitam / ziSyAn bodhayituM svIyAn tadbahirgamanAdhvani // 13 // dIrghA prAsArayajjihvAM tAM dRSTvA munayo'bruvan / kastvaM bhozceSTayedRzyA'smAn bibhISayase katham ? // 14 // yakSaH prAkhyad viSaNNAsyo bho vAcaMyamapuGgavAH ! / jAnIta yUyamAtmIyaM guruM taM maGganAmakam // 15 / / nityavAsAt tathA tIvragoravatrayasevanAt / so'hamIdagvidhe sthAne'bhUvamalpardhikaH suraH // 16 / / tato yUyaM sadAvAsaM gauravatritayaM tathA / pratibandhaM parityajya viharadhvaM vratAdarAH // 17 / / svIkRtya tadvacaste'ntevAsino bhavabhIlukAH / tato vihRtya cAritraM nirIhAH pratyapAlayan // 18 // yathaivaM maGgAcAryo nityavAsAdiyogataH / pApazramaNatAM bheje naiSA kAryA tathA'paraiH // 19 // iti rasAdigRddhatvena pApazramaNatve maGgavAcAryakathA // 3 / / tathA Ayariya-uvajjhAehiM suyaM viNayaM ca gAhie / te ceva khisaI bAle pAvasamaNi tti vuccaI // 4 // vyAkhyA-AcAryopAdhyAyaH zrutaM vinayaM ca grAhitaH zikSito 'yairiti gamyate' / tAnevAcAryAdIn khisati nindati bAlo vivekavikalo yaH, sa pApazramaNa ityucyate iti // 4 // jJAnaviSayaM pApazramaNamuktvA darzanaviSayaM tadAha Ayariya-uvajjhAyANaM sammaM no paDitappaI / appaDipUyae thaddhe pAvasamaNi tti vuccaI // 5 // vyAkhyA-AcAryopAdhyAyAnAM samyagavaiparItyena na paritapyate na tattapti 2010_02
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 470 uttarajjhayaNANi-2 bhaktAdicintAM karoti / tathA apratipUjako'rhadAdiSu yathocitapratipattarahitaH stabdho garvAdhmAta AtmAnameva bahu manyate yaH, sa pApazramaNa ityucyata iti / / 5 / / cAritraviSayaM tadAha sammaddamANo pANANi bIyANi hariyANi ya / asaMjae saMjayamannamANe pAvasamaNi tti vuccaI // 6 // vyAkhyA-saMmadardayana prANAniti prANino dvIndriyAdIna, bIjAni zAlyAdIni, haritAni dUrvAdIni 'sarvaikendriyopalakSaNamidam' ata evAsaMyato'pi saMyato'hamiti manyamAno'nena saMvignapAkSikatvamapyasya nAstItyuktaM sa pApazramaNa ityucyate // 6 // tathA saMthAraM phalagaM pIDhaM nisijjaM pAyakaMbalaM / appamajjiyamAruhai pAvasamaNi tti vuccaI // 7 // vyAkhyA-saMstArakaM kambalAdi, phalakaM dArumayaM, pIThamAsanaM, niSidyA svAdhyAyabhUmiH, pAdakambalaM pAdapuJchanam, apramRjya rajoharaNAdinopalakSaNAdapratyupekSya cArohati yaH, sa pApazramaNa ityucyate // 7 // tathA davadavassa caraI pamatte ya abhikkhaNaM / ulaMghaNe ya caMDe ya pAvasamaNi tti vuccaI // 8 // vyAkhyA-drutaM drutaM zIghraM zIghraM tathAvidhAlambanaM vinA tvaritaM carati gacchati bhikSAcaryAdiSu paryaTati pramattazca pramAdavAn abhIkSNaM vAraM vAraM ullaGghanazca vatsabAlAdInAmadha:kartA caNDazca krodhano yaH, sa pApazramaNa ityucyate // 8 // tathA paDilehei pamatte avaujjhai pAyakaMbalaM / paDilehAaNAutte pAvasamaNi tti vuccaI // 9 // vyAkhyA-pratilekhayati pratyupekSate pramattaH san / 'avaujjhai'tti apohyati yatra tatra nikSipati pAdakambalaM pAdapuJchanam / 'upalakSaNAt sarvopadhi' na pratyupekSata ityarthaH / sa evaM pratilekhanAnAyuktaH pratyupekSA'nupayuktazca yaH, sa pApazramaNa ityucyate // 9 // _ 2010_02
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadazaM pApazramaNIyamadhyayanam 471 tathA paDilehei pamatte se kiMci hu nisAmiyA / guruM paribhAvae niccaM pAvasamaNi tti vuccaI // 10 // vyAkhyA-pratilekhayati pramattaH sa 'kiMci hu'tti 'hurapyarthaH' tataH kiJcidapi vikathAdikaM nizamya zrutvA tatrAkSiptacittatayeti bhAvaH / gurUn paribhavatIti guruparibhAvako nityam / ko bhAvo'samyak pratyupekSamANo vitathamAcaran vA gurubhirnoditastAnevAbhibhavati, yathA svayameva pratyupekSadhvam, yuSmAbhireva vayamitthaM zikSitA bhavatAmevAyaM doSa ityAdi yaH, sa pApazramaNa ityucyate // 10 // kiJca bahumAI pamuharI thaddhe luddhe annigghe| asaMvibhAgI aciyatte pAvasamaNi tti vuccaI // 11 // vyAkhyA-bahumAyI prabhUtavaJcanAprayogavAn, prakarSeNa mukharo vAcAlaH, stabdho lubdha iti prAgvat / anigraho na nigrahItendriyanoindriyaH / asaMvibhAgI guru-glAnAdibhyo'zanAdi na saMvibhajya dAtA / 'aciyatte'tti gurvAdiSvapyaprItimAn yaH, sa pApazramaNa ityucyate // 11 // anyacca vivAyaM ca uIrei ahamme attapannahA / vuggahe kalahe ratte pAvasamaNi tti vuccaI // 12 // vyAkhyA-vivAdaM vAkkalahaM 'caH pUraNe' 'uIrei'tti udIrayatyupazAntamapyutprAsanAdinA vRddhi nayati / adharmo'sadAcAraH 'attapannaha'tti AptAM sadbodharUpatayA hitAM prajJAM svasyAnyeSAM vA buddhiM kutarkavyAkulIkaraNato hantItyAptaprajJahA / vyudgrahe daNDAdighAtaje virodhe, kalahe vAcike raktaH sakto yaH, sa pApazramaNa ityucyate // 12 // aparaM ca athirAsaNe kukkuIe jattha tattha nisIyaI / AsaNaMmi aNAutte pAvasamaNi tti vuccaI // 13 // vyAkhyA-asthirAsanaH kutkucaH spandakaH yatra tatra saMsaktarajaskAdAvapi niSIdatyupavizatyAsane anAyukto'nupayukto yaH, sa pApazramaNa ityucyate // 13 // tathA sasarakkhapAu suvaI sijjaM na pddilehe| saMthArae aNAutte pAvasamaNi tti vuccaI // 14 // 2010_02
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi - 2 vyAkhyA - saha rajasA vartete iti sarajaskau evaMvidhau pAdo yasya sa sarajaskapAdaH / [ svapiti ] ko'rthaH ? pAdAvapramRjya zete tathA zayyAM vasatiM na pratilekhayati 'upalakSaNAnna pramArjayati' / saMstArake kambalAdau 'supta iti zeSaH' anAyuktaH ''kukkuDipAyapasAraNa AyAme puNo vi AuMTe' ityAgamArthAnupayukto yaH, sa pApazramaNa ityucyate iti // 14 // tapo'tikramataH pApazramaNamAha 472 duddha-dahI vigaIo AhArei abhikkhaNaM / arae ya tavokamme pAvasamaNi tti vuccaI // 15 // vyAkhyA- dugdhaM ca dadhi ca dadhi - dugdhaM 'prAkRtatvAt sUtre vyatyayaH' vikRtihetutvAd vikRtI 'upalakSaNAd ghRtAdyazeSavikRtiparigrahaH ' AhArayatyabhIkSNaM vAraM vAraM tathAvidhapuSTAlambanaM vinA'pIti bhAvaH / ata evAratizcAprItimAMzca tapaHkarmaNi yaH, sa pApazramaNa ityucyate // 15 // api ca atyaMtaMmi ya sUraMmi AhArei abhikkhaNaM / coio paDicoer3a pAvasamaNi tti vuccaI // 16 // vyAkhyA-astAnte astamayaparyante 'udayAdArabhyeti gamyate' sUrye AhArayatyabhIkSNam / ko'rthaH ? prAtarArabhya sandhyAM yAvat punaH punarbhuGkte / 'coio paDico iti kenacid gItArthena codito yathA''yuSman ! kimiti tvayA nityamAhAratatparatayaiva sthIyate ? durlabheyaM manujatvAdisAmagrI tata enAmavApya tapasi kiM nodyamyate ? iti preritaH san praticodayati yathA tvamevaM jAnannapi bhavAnna vikRSTatapaH kurute iti prativakti yaH, sa pApazramaNa ityucyate ||16|| tathA AyariyapariccAI parapAsaMDasevae / gANaMgaNie dubbhU pAvasamaNi tti vuccaI // 17 // vyAkhyA - AcAryaparityAgI, te hi tapasi sIdantaM nodayantyAnItaM cAnnAdi bAlaglAnAdibhyo dApayantyato'tIvAhAralaulyAt tatparityajanazIlaH / parapAkhaNDAn 'mRdvI zayyA0' ityAdivAdino bauddhAdInatyantAhAraprasaktAn sevate iti parapAkhaNDasevakaH / tathA svecchayA SaNmAsAbhyantarameva gaNAd gaNaM saMkrAmatIti gANaMgaNikaH ityAgamikI bhASA / 1. kukkuTIpAdaprasAraNaM Ayamya punarapyAkuJcet / 2010_02
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadazaM pApazramaNIyamadhyayanam 473 ata eva durbhUto durninditaM bhUtaM bhavanamasyeti durbhUto durAcAratayA nindyo bhUta ityarthaH yaH, sa pApazramaNa ityucyate // 17 // vIryAcAraviSayaM tamAha sayaM gehaM pariccajja paragehaMsi vAvaDe / / nimitteNa ya vavahare pAvasamaNi tti vuccaI // 18 // vyAkhyA-svakamAtmIyaM 'gehaM' gRhaM parityajya tyaktvA pravrajyA'GgIkaraNata: paragRhe'nyagRhe 'vAvaDe'tti vyApriyate piNDArthI san svatastatkRtyAni kurute ityarthaH / nimittena ca zubhAzubhasUcakena vacanena vyavaharati dravyArjanaM karoti yaH, sa pApazramaNa ityucyate / atrArthe dRSTAntastathAhi kasmiMzcit sanniveze'bhUt kSatriyo grAmanAyakaH / mahArAjAjJayA so'gAd draSTuM dezAntaraM sudhIH // 1 // kAle bhUyastare jAte tadbhAryA ramaNotsukA / bhikSArthamAgataM kaJcit sAdhumekamapRcchata // 2 // bhoH / sarvajJasatA yUyaM nimittaM vittha vA na vA ? / sAdhunoktamahaM sAdhu tajjAnAmi jinAgamAt // 3 // yadyevaM tarhi me brUhi prANanAthaH kadaiSyati ? / / so'vag jJAnAvalokena zvaH sameSyati te dhavaH // 4 // kimabhijJAnamatrArthe vada jJAnavidAM varaH / munistadguhyadezasthaM maSaM svapnAdi cAdizat / / 5 / / saJjAtapratyayA sA'nu tajjJAnaguNaraJjitA / tatastasmai dadau tuSTA modakAdi yathepsitam // 6 // yugmam atha dvitIye'hni gRhaM pramArjanopalimpana-svastikamaNDanAdbhutam / sasUtrakaNThaiH kalazaivibhUSitaM sA'cIkarad vandanamAlikAGkitam // 7 // prAtaH patyurabhimukhaM sA praiSIt svaparIjanam / sa samAyAnathaikAkI svagRhAcAramIkSitum // 8 // grAmezo dadRze tena natastenApyabhANi saH / yuSmakAbhiH kathaM jJAtaM madAgamanamadya bhoH ? // 9 // 2010_02
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 tataH parijano'vAdIt tvatpatnIvacasaiva hi / tato vismitacitto'sAvantarullasitapramut // 10 // samAgAt svagRhaM citrAM vIkSya tAdRggRhazriyam / kathaM madAgamo jJAta ityapRcchannijAM priyAm // 11 // sarvaM guhyamaSAdyeSA sAdhuproktamacIkathat / grAmAdhyakSastato ruSTo munau mithyAvikalpanAt // 12 // yugmam parIkSArthaM samAhUya taM sAdhuM praNipatya ca / so'pRcchat kathaya tvaM bhoH ! yadi vijJAnavAnasi // 13 // vaDavAyA yathaitasyA garbhaH kIdRg bhaviSyati ? | kizoraH paJcapuNDrAGkopetasteneti jalpitam // 14 // grAmezastatpratItyarthaM vyadArId vaDavodaram / dRSTo yathAvadukto'tha kizoraH paJcacandrakaH // 15 // tenAbhANi punaH satyaM yadyetad vacanaM tava / nAbhaviSyat tadA tudaM te'bhaviSyad vidAritam // 16 // tataH satkRtya taM sAdhu visasarja sa bhautikaH / evaM nimittataH so'tha pApazramaNako'bhavat // 17 // iti nimittAdiprayoge sAdhukathA ||18|| api ca uttarajjhayaNANi - 2 sannAipiMDaM jemei necchaI sAmudANiyaM / gihinisijjaM ca vAheI pAvasamaNi tti vuccaI // 19 // vyAkhyA-svajJAtibhiH svajanairnijako'yamiti yaH snigdhAdyAhAro dIyate, sa svajJAtipiNDastaM jemati bhuGkte / necchati samudAnAni bhikSAsteSAM samUhaH sAmudAnikaM bahugRhasambandhinaM bhikSAsamUhamajJAtoJchamityarthaH / gRhiNAM niSidyA tUlyAdizayyAM vAhayati sukhazIlatayA Arohati yaH, sa pApazramaNa ityucyata iti ||19|| athAdhyayanamupasaMharan doSAsevana - tyAgayoH phalamAha eyArise paMcakusIla saMvuDe rUvaMdhare muNipavarANa heTThime / ayaMsi loe visameva garahie na se ihaM neva parattha loe // 20 // 2010_02
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptadazaM pApazramaNIyamadhyayanam 475 vyAkhyA-etAdRzo yAdRza uktaH, paJca kuzIlAH pArzvasthAdayastadvadasaMvRto'niruddhAzravadvAraH paJcakuzIlAsaMvRtaH / rUpaM rajoharaNAdiveSaM dhArayatIti rUpaMdharaH 'prAkRtatvAt sUtre bindubhAvaH' / munipravarANAM 'hiTThimo'tti adhobhAgavartI jaghanyasaMyamasthAnavartitayA nikRSTaH / etatphalamAha-'ayaMsi'tti asmin loke viSamiva garhito dhigenaM bhraSTapratijJamiti nIcairapi nindyate'ta eva na sa ihetIha loke naiva paratra loke 'paramArthataH sanniti zeSaH' / yasya naihika AmuSmiko'pi guNalAbhastasya satsu gaNanAbhAvAdavidyamAnataiveti bhAvaH // 20 // je vajjae eya sayA u dose se suvvae hoi muNINa majjhe / ayaMsi loe amayaM va pUie ArAhae logamiNaM tahA paraM // 21 // tti bemi // vyAkhyA-yo varjayatyetAnuktarUpAn sadA doSAn pApAnuSThAnarUpAn sa tAdRza: suvrato niraticAratayA prazasyavrato bhavati munInAM madhye bhAvamunitvena sa munimadhye gaNyata iti bhAvaH / tathA cAsmin loke'mRtamiva pUjita ArAdhayati lokamimamihalokaM tathA paraM paralokamiti / iha sakalalokapUjyatayA paraloke ca sugatiprApteH, tataH pApavarjanameva kAryamiti / iti samAptau bravImIti prAgvat // 21 // graM0 141-8 // iti zrIkamalasaMyamopAdyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM saptadazaM pApazramaNIyamadhyayanaM samAptam // 17 // 2010_02
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam anantarAdhyayane pApasthAnavarjanamuktam / tacca bhogaddhityAgataH saMyatasyaiva bhavatItyata: saMjayodAharaNataH pratipAdayannAha kaMpille nayare rAyA udinnabalavAhaNo / nAmeNaM saMjae nAmaM migavvaM uvaniggae // 1 // vyAkhyA-kAmpIlye nagare rAjA nRpatirudIrNamudayaprAptaM balaM zarIrasamArthyaM vAhanaM gajAzvAdi yasyAsAvudIrNabalavAhanaH / sa ca nAmnAbhidhAnena saJjayo nAmeti prasiddhau tatazca saJjayanAmnA prasiddho mRgavyAM mRgayAM prati upanirgato niSkrAnta: 'tata eva nagarAditi gamyam' // 1 // sa ca kIdRg vinirgataH ?, kiM ca kRtavAnityAha hayANIe gayANIe rahANIe taheva ya / pAyattANIe mahayA savvao parivArie // 2 // mie chubhittA hayagao kaMpilujjANakesare / bhie saMte mie tattha vahei rasamucchie // 3 // anayorvyAkhyA-vibhaktivyatyayAd hayAnIkena, gajAnIkena, sthAnIkena, tathaiva ca padAtInAM samUhaH pAdAtaM tadanIkena kaTakena mahatA suvistRtena sarvataH parivAritaH san / kiM ? mRgAn kSiptvA prerayitvA kAmpIlyasya tasyaiva nagarasya kesaranAmakamudyAnaM kAmpIlyodyAnakesaraM tasmin bhItAn trastAn sato mitAn parimitAMstatra teSu mRgeSu madhye 'vahei'tti hanti vyApAdavati zarAdibhiH kRtvA rasastatpizitAsvAdastatra mUcchito gRddhaH iti sUtradvayArthaH // 2-3 // 2010_02
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 477 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam atrAntare yadabhUt tadAha aha kesaraMmi ujjANe aNagAre tavodhaNe / sajjhAya-jjhANasaMjutte dhammajjhANaM jjhiyAyai // 4 // apphovamaMDavaMmI jhAyatI kkhavitAsave / tassAgae mie pAsaM vahei se NarAhive // 5 // anayorvyAkhyA-athAnantaraM tasmin kesarodyAne'nagArastapodhanaH svAdhyAyo'nuprekSaNAdiH, dhyAnaM dharmadhyAnAdi tAbhyAM yukto yathA'vasaraM tadAsevako'ta eva dharmadhyAnamAjJAvicayAdi dhyAyati cintayati // kvetyAha-'apphova' iti vRddhAnuvAdAd vRkSAdyAkIrNaH sa cAsau maNDapazca tatra dhyAyati 'dharmadhyAnAdIti gamyate' punarabhidhAnaM dhyAnasya atizayakaraNIyatAkhyApakam / sa ca kIdRzaH ? kSapitAzravaH nirmUlonmUlitakarmabandhahetuH / atha tasya muneH pAzrvaM samIpaM AgatAn mRgAn hanti sa narAdhipo rAjA saJjaya iti sUtradvayArthaH // 4-5 // tadA ca kimabhUdityAha aha Asagao rAyA khippamAgamma so tahiM / hae mie u pAsittA aNagAraM tattha pAsaI // 6 // vyAkhyA-athAnantaramazvagato rAjA kSipraM zIghramAgatya sa iti saJjayanAmA tasmistapodhanAdhiSThite maNDape hatAn vyApAditAn 'tuzabda evArthe' tato mRgAneva na punaranagAraM, dRSTvA'nantaramavahito'nagAraM sAdhuM tatra maNDapAntaH pazyatIti // 6 // tataH kimasAvakArSIdityAha aha rAyA tattha saMbhaMto aNagAro mnnaaho| mae u maMdapunneNa rasagiddheNa ghattuNA // 7 // AsaM visajjaittANaM aNagArassa so nivo / viNaeNa vaMdaI pAe bhagavaM ! ettha me khame // 8 // anayorvyAkhyA-atha rAjA tatra munidarzane sati sambhrAnto bhIto yathA'nagAro manAk stokaM hato bhaviSyati 'tadAsannamRgahananAdityabhiprAyaH' mayA tu mandapuNyena stokapuNyavatA rasagRddhena 'ghattuNa'tti ghAtakena hananazIlenetyarthaH // tatazcAzvaM visRjya anagArasya sa nRpo vinayena vandate pAdau vakti ca yathA bhagavannatraitasmin mRgavadhe mama 2010_02
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi-2 478 'aparAdhamiti zeSaH' kSamasva sahasva // 7-8 // tatazca aha moNeNa so bhagavaM aNagAre jhANamassie / rAyANaM na paDimaMtei tao rAyA bhayahuo // 9 // saMjao ahamassIti bhagavaM ! vAharAhi me / kuddhe teeNa aNagAre dahijja narakoDio // 10 // anayokkhyA -atha maunena sa bhagavAnanagAro dhyAnamAzrito rAjAnaM na pratimantrayate na prativakti yathA'haM kSamiSye naveti / tatastatprativacanAbhAvAdayamavazyaM kruddha iti rAjA bhayadruto bhayatrasto mAM madhmamaprakRtiM jJAtvA sutarAM kopaM kariSyatIti / nijaizvaryaM jJApayannAha 'saMjau'tti saMyatanAmA rAjA'hamasmi, na tu nIca ityasmAd hetoAhara sambhASaya 'me' iti mAm / na cAhamanarthakaM bhayadruta ityAha kruddhastejasA anagAro dahennarakoTIrapi, AstAM zataM sahasraM vetyato bhayadruta ityarthaH // 9-10 // atha munirAha abhayaM patthivA ! tubbhaM abhayadAyA bhavAhi ya / aNicce jIvalogaMmi kiM hiMsAe pasajjasi ? // 11 // jayA savvaM pariccajja gaMtavvamavasassa te / aNicce jIvalogaMmi kiM rajjaMmi pasajjasi ? // 12 // anayorvyAkhyA-abhayaM pArthiva ! rAjan ! 'tubbha'tti tava 'na kazcit tvAM dahatIti bhAvaH' itthamAzvAsyopadezamAha-abhayadAtA ca tvamapi bhava yathA bhavato mRtyubhayamevamanyeSAmapItyarthaH / anitye jIvaloke kiM hiMsAyAM prasajasi ? / alpadinakRte kimitthaM pApamupArjayasi ? nedamucitamityarthaH // itthaM cAnityatve siddha 'jaya'tti yadA sarvaM kozAntaHpurAdi parityajya gantavyaM bhavAntaraM avazasya asvatantrasya 'te' tava tato'nitye jIvaloke kiM rAjye prasajasi ? hiMsAdinimittatvAdasya // 11-12 // anityatvaM bhAvayitumevAha jIviyaM ceva rUvaM ca vijjusaMpAyacaMcalaM / jattha taM mujjhasI rAyaM ! peccatthaM nAvabujjhasI // 13 // vyAkhyA-jIvitaM jIvanaM caiva rUpaM ca vidyutsampAto vidyuccalanaM tadvaccaJcalaM 2010_02
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam 479 yatra jIvite rUpe ca tvaM muhyasi mohaM gacchasi rAjan ! pretyArthaM paralokaprayojanaM nAvabudhyase paralokakRtyAvabodho'pi nAsti kutastatkaraNaM tavetyarthaH // 13 // atha mohaparihArArthamidamAha dArANi ya sutA ceva mittA ya taha baMdhavA / jIvaMtamaNujIvaMti mayaM NANuvayaMti ya // 14 // nIharaMti mayaM puttA piyaraM paramadukkhiyA / piyaro vi tahA putte baMdhU rAyaM ! tavaM care // 15 // anayorvyAkhyA-dArAzca sutAzcaiva mitrANi tathA bAndhavA api jIvantamanujIvanti tadupArjitadravyabhogAzayA'nuvartante tadanugacchanti, mRtaM punarnAnuvrajantyapi, kiM punaH saha yAsyanti ? / ataH kRtaghneSu kalatrAdiSu nAsthA vidheyeti bhAvaH // api ca niHsArayanti mRtaM putrAH pitaram / paramaduHkhitA atizayasaJjAtaduHkhA api pitaro'pi tathA putrAn niHsArayanti bandhavazca 'bandhUniti zeSaH' / tato rAjan / tapazcareH vratamAsevasva // 14-15 / / tatputrAdayaH kiM kurvantItyAha tato teNajjie davve dAre ya parirakkhie / kIlaMtanne narA rAyA haTTha-tuTumalaMkiyA // 16 // vyAkhyA-tato ni:sAraNAdanantaraM tena pitrAdinopArjite dravye dAreSu ca parirakSiteSu sarvopAyapratipAliteSu 'ArSatvAdekavacanam' krIDanti ramante 'tenaiva dhanena taireva dArairiti gamyam' anye narA he rAjan ! hRSTAH tuSTA alaGkRtAH / tatra hRSTAH bahiHpulakitAH, tuSTAH mana:samAdhibhAjaH, alaGkRtA vibhUSitAH / iyaM ca bhavasthitirIdRzI / atastapazcareriti sambandhaH // 16 / / mRtasya ko vRttAnta ityAha teNAvi jaM kayaM kammaM suhaM vA jai vA duhaM / kammuNA teNa saMjutto gacchatI u paraM bhavaM // 17 // vyAkhyA-tenApi pitrAdimRtenApi yat kRtaM karma zubhaM vA yadi vetythvaa'shubhm| 'tuzabdasya vyastasambaddhatvAdevakArArthatvAt' tenaiva zubhAzubharUpeNa karmaNA, na tu dhanAdinA saMyukto gacchati paraM bhavaM bhavAntaraM zubhAzubhayoH karmaNoranuyAyitvAcchubhahetu tapa eva carerityarthaH // 17 // _ 2010_02
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 uttarajjhayaNANi-2 atha tadvacaH zrutvA rAjA kimakArSIdityAha soUNa tassa so dhammaM aNagArassa aMtie / mahayA saMvega-nivveyaM samAvanno narAhivo // 18 // saMjao caIuM rajjaM nikkhaMto jiNasAsaNe / gaddabhAlissa bhagavao aNagArassa aMtie // 19 // anayokkhyA -zrutvA AkarNya tasya prastutasyAnagArasyAntike iti sambandhaH / sa iti saJjayAkhyo dharmamuktasvarUpaM 'mahaya'tti 'ArSatvAnmahat' saMvega-nirvedaM samApanno narAdhipo rAjA / / tatazca saJjayaH saJjayanAmA tyaktvA rAjyaM niSkrAntaH pravrajito jinazAsane, na tu sugatAdimate iti bhAvaH / gardabhAleH gardabhAlinAmno bhagavato'nagArasyAntike saJjayo'yamupagatavAn / sa hi gardabhAlinAmA gururiti sUtradvayArthaH // 18-19 // sa caivamupAttavrato'vagatakRtyAkRtyavibhAgaH sAmAcArIprayatazcAniyatacaryayA viharaMstathAvidhaM sannivezamAjagAma / tatra tasya yadabhUt, tadAha ciccA raTuM pavvaIo khattio paribhAsaI / jahA te dIsaI rUvaM pasannaM te tahA maNo // 20 // kiMnAme kiMgutte kassaTThAe va mAhaNe ? / kahaM paDiyarasI buddhe kahaM viNIya tti vuccasi ? // 21 // anayorvyAkhyA-tyaktvA rASTraM dezaM pravajitaH kSatriyaH kSatrajAtiranirdiSTanAmA paribhASate 'saJjayamunimityupaskAraH' / sa hi pUrvajanmani vaimAnika AsIt, tatazcyutvA kSatriyakule samutpadya tathAvidhanimittataH smRtapUrvajanmA tata evotpannavairAgyazca pravrajitavAn viharaMzca tatra saJjayamuniM dRSTvA vimarzArthamidamuktavAn / yathA te dRzyate rUpamAkRtiH prasannaM nirvikAraM tathA 'te' tava manaH 'prasannamiti prakramaH' / tatkaluSatAyAM bahirapi na prasannatAsambhavaH // tathA kinAmA ? kiMgotraH ? 'kassaTThAe'tti kasmai cArthAya prayojanAya mAhano hiMsAnivRttaH ? pravrajita iti bhAvaH / kathaM vA praticarasi sevase buddhAnAcAryAdIn kathaM vA vinItaH ? ityucyase // 20-21 / / saJjayamunirAha saMjao nAma nAmeNaM tahA gutteNa goyamo / gaddabhAlI mamAyariyA vijjAcaraNapAragA // 22 // 2010_02
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam 481 vyAkhyA-'nAmetyAmantraNe' ahaM saMjayo nAmnA, tathA gotreNa gautamaH / zeSapraznatrayottaramAha-gardabhAlayo nAmAno mamAcAryA vidyAcaraNapAragAH zrutacAritraparyantagAminaH / evaM ca kathayatastasyAyamevAbhisandhiH / gardabhAlyAcAryairjIvaghAtAt nivatito'haM taizca zruta-dharaistannivRttau muktisvarUpaM phalamabhyadhAyi / tadarthaM mAhano'smi / tadupadezAnusArato gurUnapi praticarAmi / tacchAsanasAvadhAnatvAd vinItazcetyarthaH // 22 // atha tadvacanazrutapramuditamanA apRSTo'pi kSatriyamunistaM prati tattvopadezamAha kiriyaM akiriyaM viNayaM annANaM ca mahAmuNI ! / eehiM ceva ThANehiM meyanne kiM pabhAsaI ? // 23 // vyAkhyA-kriyA'stItyevaMrUpA, akriyA tadviparItA, vinayo namaskaraNAdiH / 'sarvatra liGgavyatyayaH prAkRtatvAt' / ajJAnaM tattvAnavagamazceti / he mahAmune ! etaiH kriyAdibhizcatubhiH sthAnaiH kRtvA 'meyanne'tti meyaM prameyaM jIvAdi jAnantIti meyajJAH svAbhiprAyakalpitaiH kriyAdibhirvastuparicchedina ityarthaH / kimiti kutsitaM prabhASante, vicArAkSamatvAt, tathAhi-ye tAvat kriyAvAdinaste'stikriyAviziSTamAtmAnaM manyamAnA api vibhuravibhuH, kartA akartA, mUrto'mUrto'sAvityAdyekAntavAdamabhyupagatAH / kutsitabhASaNaM caitad yuktyAgamabAdhitatvAt / tathAhi-vibhutvAdyaGgIkAre talliGgabhUtacaitanyasya sarvatropalambhaprasaGgaH / aGgaSThaparvamAtrAdhiSThAtRtAyAM svarUpAvibhutvaikAnte zarIravyApicaitanyAnupapattirevaM kartRtvAdyanupapattirapi vAcyA / akriyAvAdinastvastikriyAviziSTamAtmAnaM necchantyevaitaccAsaGgatataraM pratyakSAdipramANaprasiddhatvAt tasya / vainayikavAdinastu sura-nRpatiyati-catuSpada-pakSi-makarAdinamaskaraNAnnivRttimabhyupagatAH / anyAyyaM caitalloke samaye ca guNAdhikasyaiva vinayayogyatvena prasiddhatvAt, itarasyAprayojakatvAt / ajJAnavAdinastu kITasaGkhyAparijJAnatulyena kimAtmAdijJAnena, tapaHprabhRtikaSTAdeveSTasiddhiriti pratipannAH / idaM cAtyantamayuktaM jJAnaM vinA satpravRtterapyanupapatteH / ataH sarve'pyamI kutsitaM prabhASanta iti sthitam / etadvistarastu bRhaTTIkAto'vaseyaH // 23 // na caitanmayaivocyate, kintu ii pAukare buddhe nAyae parinivvue / vijjAcaraNasaMpanne sacce saccaparakkame // 24 // vyAkhyA-ityetat kriyAdivAdinaH kutsitaM bhASanta ityevaM rUpaM prAdurakArSIt prakaTitavAn buddho jJAtatattvaH jJAta eva jJAtakaH kSatriyaH sa ceha prastAvAnmahAvIraH 2010_02
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 uttarajjhayaNANi-2 parinirvRta iti kaSAyAgnizamanAcchItIbhUto vidyA-caraNAbhyAM kSAyikajJAna-cAritrAbhyAM sampanno'ta eva satyaH satyavAk satyaparAkramo'vandhyavIrya iti // 24 // teSAM ca phalamAha paDaMti narae ghore je narA pAvakAriNo / divvaM ca gaI gacchaMti carittA dhammamAriyaM // 25 // vyAkhyA-patanti narake ghore ye narAH pApakAriNaH prastutatvAdunmArgaprarUpaNAtmakavidhAyinaH / ye tvanIdRzAste punardivyAM gatiM gacchanti / kiM kRtvA ? caritvA Asevya dharmaM 'Ariya'ti Arya satprarUpaNArUpaM tatazca satprarUpaNApareNaiva bhavatA bhAvyamityupadezArthaH // 25 // amISAM pApakAritvamupapAdayati mAyAbuiyameyaM tu musAbhAsA nirasthiyA / saMjamamANo vi ahaM vasAmi iriyAmi ya // 26 // vyAkhyA-mAyayA zAThyena 'buiyaM ti uktaM mAyoktam / etat kriyAdivAdivacanam / "turavadhAraNe' tatazca mAyoktamevaitat / atazcaitanmRSAbhASA nirarthikA prayojakArthazUnyA / tata eva 'saMjamamANo vipatti 'apirevakArArthaH' tataH saMyacchanneva uparamanneva taduktyAkarNanAdibhyo'haM vasAmi tiSThAmi 'upAzrayAdAviti gamyate' / 'iriyAmi'tti iraiva ko'rthaH ? IryayA yAmi gacchAmi ca gocarAdiSviti / iha ca svayaM svasvarUpakathanaM tanmanaHsthirIkaraNArtham / uktaM hi "guNasuTThiyassa vayaNaM ghaya-mahusitta vva pavibhAi" iti // 26 // svasya tadvacanAkarNanAdinivRtteH kAraNamAha savve te viiyA majjhaM micchAddiTTI aNAriyA / vijjamANe pare loe sammaM jANAmi appagaM // 27 // vyAkhyA-sarve te kriyAdivAdino viditA mama yathA'mI mithyAdRSTayosta evAnAryA anAryakarmapravRttAH / kathaM viditA ityAha-vidyamAne sati pare loke'tra janmani samyag jAnAmyAtmAnam / tataH paralokAtmanoH samyagjJAnAnmama te viditA ato mA mithyAtvAt paratra narakAdibhavabhramaNaM bhUyAditi taduktyAkarNanAdibhyaH saMyacchAmIti // 27|| 1. guNasusthitasya vacanaM ghRtamadhusiktamiva pravibhAti / 2010_02
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 483 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam kathaM punarAtmanaH paralokAdisadbhAvaM jAnAsItyAha ahamAsi mahApANe juimaM vAsasaovame / jA sA pAlI mahApAlI divvA varisasaovamA // 28 // se cue baMbhalogAo mANusaM bhavamAgao / appaNo ya paresiM ca AuM jANe jahA tahA // 29 // __ anayoAkhyA-ahamabhavaM mahAprANe brahmalokavimAne dyutimAn 'vAsasaya'tti madhyamapadalopI samAsa iti varSazatajIvitA upamA yasya sa varSazatopamaH / yathedAnIM varSazatajIvI pUrNAyurucyate, evamahaM tatra sampUrNAyurabhUvam / tathAhi yA sA pAliriva pAlirjIvitajaladhAraNAd bhavasthitiH sA ca palyopamapramANA, mahApAlI tu sAgaropamapramANA tasyAstato mahattvAt / divi bhavA divyA / tathA-"vAsasae vAsasaekkikke avahiyami jo kAlo" ityAdivacanAt kezoddhArahetubhirvarSazatairupamA 'arthAt palyaviSayA' yasyAM sA varSazatopamA / tatra mama mahApAlI divyA bhavasthitiH 'AsIdityupaskAraH' / / 'se' ityatha sthitikSaye cyuto brahmalokAnmAnuSyaM bhavamAgataH / jAtismaraNAtizayamAkhyAyAtizayAntaramAha-Atmanazca pareSAM cAyurjAne yathA'sti tathaiva, na tvanyathetyabhiprAyaH // 28-29 / / itthaM prasaGgataH paritoSatazcApRSTamapi svavRttAntamabhidhAyopadeSTumAha nAnAruiM ca chaMdaM ca parivajjijja saMjae / aNaTThA je ya savvatthA ii vijjAmaNusaMcare // 30 // vyAkhyA-nAnA anekadhA ruci kriyaikAntAdyabhilASaM nAnAruci chandazca svavikalpitAbhiprAyarUpaM parivarjayet saMyato yatastathA / anarthA niSprayojanA ye ca 'vyApArA iti gamyate' tAnapi sarvatra varjayediti sambandhaH' / AkAro'lAkSaNikaH / ityevaMrUpAM vidyAM tattvajJAnAtmikAmanulakSIkRtya saMcare: saMyamAdhvani yAyAH // 30 // api ca paDikkamAmi pasiNANaM paramaMtehiM vA puNo / aho uTThie ahorAyaM ii vijjA tavaM care // 31 // vyAkhyA-pratikramAmi nivarte praznebhyaH zubhAzubhasUcakebhyo dIpapraznAdibhyaH / 1. varSazate varSazataikaike'vahite yaH kAlaH / 2010_02
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 uttarajjhayaNANi-2 tathA pare gRhasthAsteSAM mantrA gRhakAryAdiparyAlocanarUpAstebhyaH 'vAzabdaH samuccaye, punarvizeSaNe' eSAmatisAvadyatvaviziSTebhyaH paramantrebhyazca pratikramAmi / sopaskAratvAt sUtrasya ya IdRzAbhiprAyavAn sa 'aho ! iti vismaye' utthito dharma pratyudyataH khalu ahorAtramaharnizaM itItyetad "vijja'tti vidvAn jAnan san tapa eva carerAsevasva, na tu praznAdikaM sAvadhAraNatayA vyAkhyeyam // 31 // atrAntare tasya sAtizayatAmavagamya saMjayamuninoktaM mamApyAyurAkhyAhi, tato'sAvAha jaM ca me pucchasI kAle sammaM suddheNa ceyasA / tAI pAukare vuddhe taM NANaM jiNasAsaNe // 32 // vyAkhyA-yacca mAM pRcchasi kAle kAlaviSaye samyak zuddhena cetsoplkssitH| 'tAI'ti tat prAduSkRtavAn prakaTIkRtavAn buddhaH sarvajJo'ta eva tajjJAnaM jinazAsana eva nAnyatra darzane 'sAvadhAraNatvAd vAkyasya' ato jinazAsane yatno vidheyo yathA tvamapi jAnISe ityarthaH // 32 / / punarupadeSTumAha kiriyaM ca royae dhIro akiriyaM parivajjae / diTThie diTThisaMpanno dhammaM cara suduccaraM // 33 // vyAkhyA-kriyAM cAsti jIva ityAdirUpAM rocayed dhIra: akriyAM nAstyAtmetyAdikAM parivarjayet / tatazca dRSTyA samyagdarzanAtmikayA upalakSito dRSTyA samyagjJAnAtmikayA sampanna evaM samyagdarzanajJAnAnvitaH san dharmaM cAritradharmaM cara suduzcaramiti // 33 // atha punaH kSatriyamuniH saMjayamuni prati mahApuruSodAharaNairdharmamupadizannAha eyaM puNNaM payaM soccA attha-dhammovasohiyaM / bharaho vi bhArahaM vAsaM ciccA kAmAI pavvae // 34 // vyAkhyA-etadanantaroktaM puNyaM puNyahetukaM padaM kriyAdisthApanArUpaM nAnArucivarjanAdyAvedakaM ca zabdasandarbha zrutvA / arthaH svargApavargAdiH, dharmastadupAyabhUtaH zrutadharmAdistAbhyAmupazobhitamarthadharmopazobhitam / bharato'pi prathamacakravartyapi yathAvakSyamANAH sagarAdayastathA'yamapItyarthaH / bhArataM varSaM tyaktvA cazabdasyAdhyAhArAt kAmAMzca tyaktvA prAvAjIt / taccaritroddezo yathA _ 2010_02
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 485 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam kozalAyAM yugAdIzajinasarvasutAgraNIH / sAmrAjyaM bharato bheje maghaveva triviSTape // 1 // pUrvajanmAskhalatsAdhuvaiyAvRttyaprasAdataH / AsasAda mahAbhogaM prAthamyaM cakravartinAm // 2 // caturdazamahAratna-navasevadhisaMnidhiH / dvAtriMzanmaulivadrAjasahasrakRtazAsanaH // 3 // catuHSaSTisahasrAnta:purIbhogamahArNave / ramamANo yathAkAmaM jaladvipa ivAnvaham // 4 // dvAsaptatisahasrorupattanAdimahezatAm / SaNNavatikoTimitigrAmapAdAtyavaibhavam // 5 // abdhyaSTamitilakSANAM rathAzva-kariNAmapi / dadhat prabhutvaM SaTkhaNDabharate'pyekanAyakaH // 6 // vastrAsana-dhanAnnAdyairvAtsalyaM samadharmiNAm / kurvaMzciraM siSeve'sau zrIyugAdijinezvaram // 7 // jAte muktiparIrambhasubhage'tha jagadvibhau / aSTApade'cale siMhaniSadyA''khye jinAlaye // 8 // vizvazlAghe caturdAre yojanAyAmazAlini / trigavyUtocchraye ratnadalaireva svakArite // 9 // maNImayamahApIThe devacchandakavartinaH / siMhAsanaparIvAropakRticchatrazAlinaH // 10 // nijavarNapramANAGkasaMyuktAn sthApanA'rhataH / yathAjinopadezena sthApitAn vRSabhAdikAn // 11 // vandamAno'rcayan bhaktyA zaktyA tIrthaM prabhAvayan / zuddhadRk paJca pUrvANAM lakSAn drAgatyavAhayat // 12 // tadA zrIbharate rAjyaM prAjyaM zAsati bhUtale / dharmArtha-kAma-mokSANAM kA'pi vRddhiH parA'bhavat // 13 // anyadA sphAtimAn snAtAlaGkRto'dhikadIdhitiH / nRpatirmukurAgAramagAd draSTuM vapuHzriyam // 14 // 2010_02
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 uttarajjhayaNANi-2 pazyataH svAGgasaundaryamaGgalItaH kathaJcana / papAta mudrikA cakrI rAbhasyAnna viveda tAm // 15 / / kramAt tAM mukure tAdRgupAdhiviyutAGgalIm / muNDottamAvanni:zrIkAM vyalokata bhUpatiH // 16 // sarvatropAdhijanyA zrIriti pratyayahetave / bhUdhavo'panayad dehAdekaikaM bhUSaNaM kramAt // 17|| nikhilAlaGkRtityaktamAtmAnaM zrIparicyutam / lUnapA sara ivAlokya dadhyau kSitIzvaraH / / 18 / / "aho ! vRthA'bhimAno'yaM mUDhAnAM mohahetukaH / AgantukadravyakRte saundarye kA'valiptatA ? // 19 // svabhAvasundare hyekamAtmarUpaM niraJjanam / anyat sarvaM bhavatyeva vipAke vaiparItyabhAk // 20 // pavitraM ruciraM vastu yatsaGgAditarad bhavet / tatrApi vapuSi bhrAntyA kalpayantyabhirAmatAm // 21 // tadetasyAkRtajJasya zarmaNe pApakarmabhiH / janma vyarthayituM yuktaM na tattvajJAnino mama // 22 // SaTkhaNDabharataizvaryaM yadyapyAttamarikSayAt / tataH kiM ? paramaizvaryaM nApyaM mohakSayaM vinA // 23 // kiJca re re pazyata pazyateha caritaM kiJcijjanasyAddhataM, andhasyekSaNazAlino'pi vidato'pi bhrAntimaccetasaH / yadyatrAtmani rAgataH sukhamuru syAt tatra na prItimAn, yasmin dRSTigate'ti nAsti kuzalaM taM gADhamAliGgati" // 24 // ityAdi cintayA''yAtasaccAritrAbhisandhitaH / vardhamAnazubhadhyAnAd bharato'jani kevalI // 25 // atha zrIzakravijJapto vyavahAramanuspRzan / paJcamauSTikamAdhatta locaM svenaiva pANinA // 26 / / 2010_02
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 487 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam sahasrairdazabhI rAjJAM sahito bhAvaliGgyapi / pravrajyAmagrahIcchakropanItadravyaliGgabhRt / / 27 / / lakSapUrvI kevalitve paryAye so'tyavAhayat / naikA vihAravyAhArairjanatAH pratyabUbudhat // 28 // AdityayazaHpramukhAstatazcASTau tadaGgajAH / bhojaM bhojaM mahIrAjyaM dhRtvA mukuTamArSabham // 29 // tathaiva kevalaM prApya prabodhya bhavikAn janAn / prApuzca paramAnandaM nirvRtte bharate kramAt // 30 // iti bharatacaritram // 34 // tathA sagaro vi sAgaraMtaM bharahavAsaM narAhivo / issariyaM kevalaM hiccA dayAe parinivvuDo // 35 // vyAkhyA-sagaro'pi dvitIyazcakryapi sAgarAntaM samudraparyantaM pUrvAdidigtraye / uttarasyAM himavadantaM bhAratavarSa bharatakSetraM narAdhipa: rAjA / aizvaryaM ca kevalaM paripUrNaM hitvA tyaktvA dayayA saMyameva parinirvRtto muktaH / tathAhi zrIyugAdiprabhovaMze kozalAyAmilApatiH / jitazatruH pratApAgnidagdhazatrupataGgakaH // 1 // rUpa-lAvaNya-saubhAgya-sampadAmasti sevadhiH / vijayeti jagatkhyAtA kAntA'syAntaHpurAgraNIH // 2 // tatkukSibhUH suvarNAGgaH sindhurAGko jagatpatiH / / vizvapradIpo dvitIyo jino'bhUdajitaH sutaH // 3 / / yuvarAjo'nujo rAjJaH sumitravijayAhvayaH / putro yazomatIkukSibhUstasya sagarAbhidhaH // 4 // gajAdisvapnanirNItacakribhogo mahAbhujaH / samartho'pyajitasvAmisevAyAM svamalInayat / / 5 / / tau prAptapuNyatAruNyau naikA bhUmIzvarAGgajAH / vallabhAH pariNinyAte tathA ca sukhamAsatuH // 6 / / 2010_02
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 uttarajjhayaNANi-2 vaijayeyasya sAmrAjyaM dattvopAditasAnujaH / nRpatiH saMyamaizvaryamaikSvAkUNAM hyayaM kramaH // 7 // SaTkhaNDamAtraniyatazAsanaM cakravartinAm / ekAkAraM triloke'pi tadabhUdajitaprabhoH // 8 // svayaM yamakSaNe kSINamoho rAjyadhurAdharam / prabhuH zrIsagaraM kRtvA niSkrAnto jagadarcitaH // 9 // sagaro'pi samutpannacakrAdyakhilasAdhanaH / SaTakhaNDabharatAdhIzazcakravartI kramAdabhUt // 10 // tasya jalakumArAdyA vIrAH zUrAH pratApinaH / SaSTiH sahasrAH putrANAmajAyanta jayoddharAH // 11 // sa taiH parivRtaH putrairmUrttavIrarasairiva / na duSkaraM jagajjetuM sendrAsuramamanyata // 12 // svabhyastA kAmapi kalAmanyadA vIkSya bhUprabhuH / svairaM varaM vRNISveti jahRmAha bRhatsutam // 13 / / so'pi baddhAJjaliH proce'bhilASo'sau mama prabho ! / pazyAmyahaM mahIpIThaM sabandhuH sarvaratnayuk // 14 // sutavAkyaM mahInAthaH prItyaiva pratyapadyata / skandhAvAramupAdAya nirjagAma zubhakSaNe // 15 // cakriratnAnyupAdAya yAtyasmin sasahodare / kSobhaM kSoNyakhilA lebhe bAleva prauDhasaGgamAt // 16 / / mahIM janapada-grAma-nagarAkara-kAnanAm / saro-giri-saricchreNI dadarzAsau sakautukaH // 17|| upASTApadamAyAtastasya sphATikadIdhiteH / rAmaNIyakamAlokya janma mene tadaiva saH // 18 / / sainyamasya nivezyAdhaH satantro'sau tamAruhat / apazyat phullanetrAbjazcaityaM bharatakAritam // 19 // svarNa-candrArka-ratnAdipudgalairiva nirmite / yathoktaM tatra jainAni bimbAnyAnarca zuddhimAn // 20 // 2010_02
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam hRSTo'thAmAtyamApRcchad dhanyaH zrIbharatezvaraH / yenedRze mahAdurge cirasthAyi yazaH kRtam // 21 // zailaH ko'pIdRzo'styanyaH sarvadraSTavyabhAjanam / kArayAmo vayaM yatra pavitraM caityamIdRzam // 22 // bhavejjanma-ramA- buddhisAphalyaM susthiraM yazaH / puNyavRddhiH sva- parayoriti caityaphalaM viduH // 23 // niyuktairatha sarvA'pi carairurvI gaveSitA / sUryAt paraH prakAzIva dadRze nedRzo giriH // 24 // jahnumAha tato'mAtya AbhijAtyayujA girA / nizcitaM naH purApIdaM padaM nedaMnidaM kvacit // 25 // taccaityasyAsya rakSAyAM yatadhvaM kramazo narAH / kAladoSAd bhaviSyanti lubdhAH prAyo'vivekinaH ||26|| tannUtnakAraNAt pUrvacaityAdeH pAlanaM varam / yaza:- kIrtyanapekSaiva yadatra vizadA matiH // 27 // iti zrutvA'tha daNDena pAtayitvA'sya bhUbhRtaH / nitamba-danta-zRGgAdyamaSTasopAnatA kRtA // 28 // etAvatA na durgatvaM tAdRzaM pratibhAsate / parikailAsamiti tairakhAni parikhA kSaNAt // 29 // cakrabhRnnandanaujobhirdaNDaratnaM tadA'sphurat / AyojanasahasrAntaM bibheda jagatItalam ||30|| jarjarIbhUtabhUpiNDanirghAtAgatadhUlibhiH / AkulA'bhUt tale nAgakumAranagarI tadA // 31 // nAgezvaro'pyado jJAtvA'vadhisambandhavandhuraH / vismito'mitakopAgnirAgAdupanRpAGgajam // 32 // avAdIdakSaradrkSAkSaraM raktekSaNakSaNam / mahIM vibhidya kiM mattairnAgapuryupadudruve ? ||33|| balamAtmavadhAyaiva nUnaM vo vedhasA kRtam / nijapakSabalAdeva pataGgo nalaM vizet // 34 // 2010_02 489
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 cakravarttisutatvenojjRmbhantAM svecchayA bhuvi / pAtAlakhananaM yat tad vittha svadhvaMsakAraNam ||35|| athAvak prAJjalirjahnukumAro nAganAyakam / mA kupyo'smAsu yannAdazcakre vastApahetave // 36 // aSTApadamahAtIrtharakSAyai parikhA kRtA / yat kRtaM tat kRtaM nAtha kariSyAma ito'dhikam ||37|| viSahyamekazo hyAga iti nAgAdhipe gate / jyeSThaH prAha kSaNaM sthitvA'varajAn varajAtyagIH ||38|| parikhaiSA rajaHpUraiH kAlata pUrayiSyate / pUrayAmastadambhobhiH kArye dADha hi zasyate // 39 // tatastairdaNDaratnena praNAlyA kRtayA jalam / vibhidya gaGgAmAnIya khAtikAM tAmapUrayan // 40 // ucchalallolakallolaM parito'STApadaM jalam / parikhAmapyatikramya cacale jalarAzivat // 41 // yathA pUrvaM rajaH pete tathA tannAgavezmasu / papAta sutarAM nIraM bhedakebhyo hi bhedakam // 42 // nAga - nAgIkulaM tatra jale'tha jalajantuvat / tarad vIkSya punardattAvadhirnAgavibhurjagau ||43|| yadi pApAtmanAM teSAmAgo mRSitamekazaH / tato'dhikamupadrotuM dhigebhirupacakrame // 44 // durjanAnAmupazamo daNDaireva na sAmabhiH / madhurainauSadhairyAnti duHsAdhyavyAdhayo nRNAm // 45 // pIDayitvA parAn jantUn yat kiJcit sukRtArjanam / pApArjanaM tattvatastanmAMsa-madyAdidAnavat // 46 // ityadhikrodhasambandhabAdhyamAnakRpArasaH / AhUya dRgviSAn nAgAniti niHzaGkamAdizat // 47 // sagarAGgabhuvAM SaSTiM sahasrAnapi netrajaiH / ahnAya vahnibhirbhasmIbhUtAn kuruta lIlayA // 48 // 2010_02 uttarajjhayaNANi - 2
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam tairapyAdezatatkAlaM niHsRtyaite mahoragaiH / nAmaikazeSatAM nItA netrAgniviSayIkRtAH // 49 // IdRzyutpAtasampAte zocanaistatparigrahaiH / rodanAkranda- dainyAnAmadvaitamiva nirmame // 50 // prabhagnavalaye teSAmavarodhAGganAjane / avizrAntaM pralapati kSaNajJo mantryavocata // 51 // idaM daivakRtaM kiJcidAkasmikamacintitam / azakyaikapratIkAramidAnIM jAtamazrutam // 52 // eko'pyeSAM na jeyaH syAdindrAdyairmilitairapi / yugapat te'hibhirdagdhAH pUtkRtyaM nanu kimpuraH ? // 53 // | dAruNatvaM parINAme saMsArasya yaducyate / vyaloki tadidaM sAkSAdAptoktA hyanyathA na gIH // 54 // ayaM daivaparINAmaH kenApi hi na zakyate / nivArayitumAgacchan tat kiM niSphalayA zucA ? // 55 // na zokaviSayAH kartuM yujyante te kumArakAH / yat te yazaH zarIreNa jIvanti sukRtArjanAt // 56 // ityAdinA'tha saMsthApya mAdhyasthye zocakaM janam / uddizya kozalAM sainyaM prayANakamakArayat // 57 // tadadUrapadaM prAptaiH kramAt sAmanta-mantribhiH / paryAlocIdamanyo'nyaM lajjA-zoka- bhayAkulaiH // 58 // mahArAjaH kathaM dRzyastasya daryaM kathaM mukham ? | yat kumArAn vinA naikaH ko'pi dagdho mahAhibhiH // 59 // are'hibhiH kumAreSu dahyamAneSu niSkRpam / kRtaghnairniyatatvena svasvAtmoddhAritaH katham ? // 60 // prajvAlya madbhujavyUhaM svadozcakraM nirarthakam / sahAnIya mukhaM svIyaM darzayanto na lajjatha ? // 61 // AyAtairapi yuSmAbhiH kiM sAdhyaM kumarojjhitaiH ? / bhaktatvamapi nAjJApi hI ! kenApyagnisevanAt // 62 // 2010_02 491
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 uttarajjhayaNANi-2 idaM nirargalaM jalpan kena vAryaH kSitIzvaraH ? / idAnImapi tat sevyo vahnirgatyantaraM vinA // 63 // caturbhiH kalApakam itaH ko'pi dvijastatropasRtyaitAnabhASata / jJAtatAdRgvyatikarazcAturIparikIrNavAk // 64 / / anenAlaM viSAdenAsmi prAga jJApayitA napam / tato nivedyaM yuSmAbhirna bhetavyaM kSitIzvarAt // 65 / / ityuditvaiSa nirnAthazavamAdAya cakriNaH / saudhadvAramagAd 'muSTo muSTo muSTa' ityuccaran // 66 // kRpoddIpanamAkarNya tadAkrandaM dharAdhavaH / / vipramAhUya papraccha kena muSTo'tiduHkhyasi ? // 67 // dvijo'tha dainyayuk prAkhyadeka evAyamAtmajaH / daivAd daSTo'hinA deva ! mRtastaM prANaya prabho ! // 68 // samartho'si jagattrANe nirAdhAro'smi sarvathA / tad dehi sutabhikSAM me kimasAdhyaM bhavAdRzAm ? // 69 / / itaste mantri-sAmantA bhUpamAnamya saMsadi / niviSTA etya cakrI ca dideza bhiSajastadA // 70 / / upAyazatamAdhAya nirviSaM vipranandanam / kurudhvaM te'pi tavRttajJAtAro nRpamUcire // 71 / / yatra ko'pi mRto nAGgI bhUtiM yadi tataH kulAt / AnayatyeSa bhUdevaH syAt sajjo'sya sutastadA // 72 // sarvAM purIM paribhramya vipraH prApto'vadannRpam / sahastrazo hi jAtAni maraNAni gRhe gRhe // 73 // tataH kva tAdRzI bhUtirlabhyetyatha nRpo'vadat / sarvasAdhAraNa mRtyau tadiyat kimu zocasi ? // 74 // sa hi ko'pyasti saMsAre mRtyunA yo na janase ? / tat kiM vijJAtatattvo'pi tvamekaH paritAmyasi ? // 75 // deva ! satyamidaM vedmi paramekaM sutaM vinA / kSINa evAdhunA vaMzaH kiJcit pratikuruSva tat // 76 / / 2010_02
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam tenetyukte'vadaccakrI tapasvin ! vidhinirmitam / hariNA cakriNA mantraiH zastrairapi na vAryate // 77 // murkha eva hi zokena svamAtmAnaM vimizrayeta / kRte'pi bahuzaH zoke mRto yanna nivartate // 78 // praharan zakyate vIraH prahartuM dRSTigocaraH / adRSTe vairiNi vidhau kaH kuryAt pauruSaM bhaTa: ? // 79 // parasmai sukhamucyante vairAgyajanikA giraH / tvayA'pi na prabho ! zocyaM yadevamasi tattvavit // 80 // asambhAvyaM yataH zokakAraNaM kiJcidasti te / iti vipravacaH zrutvA kiM kimityAha bhUpatiH / / 81 / / tataH so'pyAha nirnAthaM sainyametadupAgatam / SaSTiM sutasahasrAMstu kAlo'kavalayat kSaNAt // 82 // asmAd vajrAnalaprAyAdakSarazravaNAnnRpaH / papAtAvRtacaitanyaH pRthvyAM siMhAsanAlluThan // 83 / / kathaJcidAptacaitanyo virarAma na rodanAt / pizAcakIva bahuzo vyalapanmuktakuntalaH // 84 // re pApman ! daiva ! haratA yugapanmama bAlakAn / duSpUrodaramApUri nAdAtA kiM parAnataH ? // 85 / / samakAlapatatsarvaputramRtyumahAzaniH / na saJjahAra yadi mAM na mamAtha mRtiH kvacit ? // 86 / / madhye SaSTisahasrANAM na hyeko'pyuddhRtaH sutaH / hahA ! kimavalambena saMsthApyaM hRdayaM mayA ? // 87 / / iti pUtkRtya pUtkRtya roditi kSitivallabhe / babhANa brAhmaNo yuktyA prastutopazamocitam / / 88 / / kvedRzaM majjanaM zoke upadezaH kva tAdRzaH ? / kva tAdRk tattvavijJAnaM kvedRzI mUDhatA dRDhA ! // 89 // parApadi sukhaM lokaH saMsArAnityatAM vadet / svabandhumaraNe citraM jahyAt sarvo'pi dhIratAm // 10 // 2010_02
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 uttarajjhayaNANi-2 ekasyApi hi putrasya mRtyuH soDhuM na zakyate / yattu SaSTisahasrANAM samaM tadatiduHsaham / / 91 // santa eva sahAH soDhuM vyasanaM kintu gurvapi / uyeva sahate vajrapAtaM na tu tRNoccayaH // 12 // dhairyamAzraya sattattvamAtmArAmaM vicAraya / tvaM kiM muhyasi doSaghna ! zrutAjitajinendragI: // 93 // putrAdISTaviyogo hi mUDhAnAM zokasAdhanam / mohAntarhitavairAgyavyaJjakastu manasvinAm // 14 // vipreNetyuktivinyAsairalpazoke kRte nRpe / tairapyamAtya-sAmantairyathAvRttaM nyavedyata // 95 / / pradhAnagurubhirvRddhairdhAritazca kramAdasau / kartavyamucitaM sarvaM cakre sattvavadagraNIH // 96 // itazcASTApadopAntavAsibhirjJApite janaiH / parikhodbhedibhinIrairjAte nIvRdupaplave // 97 / / nijAnvayAmbare pUSA jahvajAto bhagIrathaH / nivRttyai tadupadrutyAH samAdizyata cakriNA // 98 / / so'pyupASTApadaM gatvA'STamaM kRtvoragezvaram / ArAdhya prakaTIbhUtaM taccintitamamArgayat / / 99 / / so'pyAha naya daNDena gaGgAM prAcIpayonidhim / upadravakRto vAryo mayetyAkhyAya so'gamat / / 100 / tato nAgabaliM kRtvA girIn daNDena cUrNayan / gaGgApravAhamAkRSya pUrvAmbhodhAvamelayat // 101 / / AttAnekanadIvRndaH sa yatrAvizadambudhim / gaGgAsAgara ityAkhyaM tat tIrthaM tatra paprathe // 102 / / pUrvaM hi jahvanA''kRSTA gaGgA'bhUditi jAhnavI / bhagIrathAbdhi nItatvAdAsId bhAgIrathIti ca // 103 / / kRtakRtyaH kramAt pautraH pitAmahamupAgamat / satkRtya kRtyavit paTTe nije'sthApayadaJjasA // 104 // 2010_02
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 495 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam svayaM tvajitatIrthezaprasAdAdApya saMyamam / kRtakarmakSayaH siddhisaudhamadhyAsa zAzvatam // 105 / / bhagIratho'nyadApRcchat sarvazaM yugapanmRteH / kAraNaM kiM kumArANAmityAha bhagavAnapi // 106 / / saGghaH pallIparisaragrAmaM prAptaH purA mahAn / zrIsammetamahAtIrthanamasyAyai vrajan kramAt // 107|| anAryaiH paratastatra militvA'yamupadrutaH / Akroza-nindanAghAtairdhanAdyuddAlanairapi // 108 // tatpratyayamaghaM karma baddhaM tairapi cikkaNam / tatraikakumbhakArastu luNTatastAnavArayat / / 109 / / atha so'grato yAte prakrAntasukRtotsuke / kvacit prajApatau tasmin gate jJAtinimantrite // 110 // rAjJastadagrAmacaureNa lakSmIvezmani laNTite / niruddhadvAramajvAli grAmo'sau tatkSaNaM bhaTaiH // 111 / / tasmin janasahasrANAM SaSTirekapade mRtA / kvacit kaudravikAtvena jAtA varSAsu kAnane // 112 // karI tena pathA gacchannamardayadimAH kSaNAt / saGghopadravapApenAbhramannAnAkuyoniSu // 113 / / anantarabhave kiJcit kRtvA puNyaM tathAvidham / SaSTyaGgajasahasratvaM lebhire sagarezituH // 114 // sAmudAyikatatkarmazeSAd yugapadApnuvan / mRtyuM te'pi hi setsyanti caityarakSotthapuNyataH // 115 // sa kumbhakRt kvacit grAme mRto bhUtvA dhanI vaNik / tadA sukRtakarmA so'bhUnnRpo'nantare bhave // 116 / / bhuktabhogaH parivrajyAM sa prapadya divaM gataH / tatazcyuto jahvasuto rAjA'bhUstvaM bhagIrathaH // 117 // cakripautra idaM zrutvA svayaM jinavaroditam / suzrAddhadharmamAdAya ciraM sAmrAjyamanvazAt // 118 // 2010_02
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 uttarajjhayaNANi-2 iti sagaracaritraM mohatANeMkadAtraM, zrutipathamavatArya svAdu citte'vadhArya / kimapi tadiha kRtyaM kRtyamatyantanutyaM; zivasukhaparirambhaH syAdataH kSINadambhaH // 119 // iti sagaracaritram // 35 / / caittA bhArahaM vAsaM cakkavaTTI mhiddddio| pavvajjAmabbhuvagao maghavaM nAma mahAjaso // 36 // vyAkhyA-tyaktvA bhArataM kSetraM cakravatirmahaddhikaH pravrajyAmabhyupagataH prAptaH maghavA nAmA mahAyazA iti sugamam / taccaritroddezastu zrAvastyAM puri satsamudravijayakSmApAnvaye bhAnumAn, zrIbhadrodararatnabhUdharamaNiH cakrI tRtIyo mahAn / sAmrAjyaM maghavA vimucya vipulaM lAtvottamaM saMyamaM; so'pi prApa sanatkumArataviSaM jJAna-kriyA'bhyudyataH // 36 / / saNaMkumAro maNussido cakkavaTTI mahiDDio / puttaM rajje ThaveUNaM so vi rAyA tavaM care // 37 // vyAkhyA santakumAranAmA manuSyendro manuSyeSu indra ivendraH cakravatirmahaddhikaH putraM rAjye sthApayitvA so'pi rAjA tapaH caredakaroditi sugamam / atha sanatkumAracaritram kurujAGgaladezAlaGkAre gajapure pure / kuruvaMzAvataMsaH zrIazvaseno'bhavannRpaH // 1 // saukhyakAmagavI kAmaM sahadevIti tatpriyA / caturdazamahAsvapnasUcitastatsuto'jani // 2 // santakumAra ityAkhyAzcakritvocitabhAgyavAn / bAlyAdapi samabhyastakalastAruNyamAzrayat // 3 / / mahendrasiMha ityasya nirvizeSamanAH suhRt / pAMzukrIDA-kalAdAne vyatirekaM na yo'bhajat // 4 // puSpakAle'nyadodyAnaM rAjJi krIDArthamAgate / hayaM jaladhikallolaM kumAraH sphAramAruhat // 5 // 2010_02
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 497 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam sutAH kSitibhRto'nye'pi svaM svamarvantamAzritAH / samaM vAhayituM lagnA jagadAzcaryakAriNaH // 6 // vakrazikSaH kumArAzvastathA paJcamadhArayA / tvaritaM gantumArebhe yathA prApadadRzyatAm // 7 // sasainya: keTake tasya lagnaH kSoNIbhRdAkulaH / itaH pracaNDavAto'zvakramAdhvAnamabhaJjayat // 8 // atho mahendrasiMhena tadviyogaviSayAdinA / vyajJapi kSmAbhRdAnetA'smIdAnImeva taM prabho ! // 9 // nivartatAM mahArAja ityuktyA valite nRpe / sa sAhasI suhRcchudhyai vivezAraNyamuddhaman // 10 // varSaprAnte kvacit sArakAsAropAntasaMsthitam / / taruNIzreNimadhyasthaM sa vIkSAmAsa bhUpajam // 11 // ciraM vyakalpayat kvAyaM kumArastaruNIvRtaH / vibhramaH ko'pyasau me'sti kiM vA satyamidaM bhavet ? // 12 // iti dolAyamAne'sminnuccairUce'tha bandinA / vizvAdhAra ! kumArAzvasenavaMzarave ! jaya // 13 // zrutveti kSINasandehaH prAptakiJcidrasAntaram / kumAradRkpathaM gatvA yAvadasthAt kSaNaM suhRt // 14 // upalakSya kSaNAdenamabhyutthAya nRpAGgabhUH / utthApya pAdapatitamAliGgyopanyavIvizat // 15 / / kRtvaikAntamapRcchaccAnandocchasitakaNTakaH / kathaM mitra ! tvamekAkI mahAraNyamidaM zritaH ? // 16 // kathamatrAsmi vijJAto gururambA ca saukhyabhAk / AkhyanmahendrasiMho'pi sarvamasya yathAsthitam // 17 // varavidyAdharastrIbhirmajjito bhojito'pi ca / kumAra jJAtavRttAntamapRcchat svacchamAnasaH / / 18 / / na hi svayaM nijAM khyAtiM kurvate sajjanA iti / nijAM bahulamatyAkhyAM tadarthaM tvAdizat priyAm // 19 / / 2010_02
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 rativezma svayaM gatvA prasupto vyAjanidrayA / vidyayA sA'pi vijJAya kaumAraM caritaM jagau // 20 // tenAzvena tadA vanyAmAryaputraH pravezitaH / zrAnte tasmin mRte nIrakRte'sau vanamabhramat // 21 // sukomalatanugraSme dIrghAdhvAtarSadharSitaH / anApnuvan jalaM saptacchadacchAyAM kSaNaM zritaH // 22 // mUrcchAviluptacaitanyastatrAste kSititalpagaH / tAvat tatpuNyAkRSTena yakSeNaitaddhruvAsinA // 23 // sikto jalena sarvAGgamayamAvRttacetanaH / papau tadupanItAmbu tuSTazcainamathAvadat ||24|| kastvaM kuta idaM nIramatyantasvAdu zItalam ? | sa prAhAtratyayakSo'hamambvAnItaM ca mAnasAt // 25 // AcacakSe kumArastaM mAM nehi laghu mAnasam / tatra cAdbhutamIkSitvA snAtvA santoSamAdadhe // 26 // uktyanantaramevAsau nIto yakSeNa tat saraH / marAla-kamalArAmaramyaM dRSTaiva pipriye // 27 // svairaM majjanamAdhAya yAvat taTamiyAya saH / asitAkSAbhidho yakSastAvat prAdurabhUt puraH // 28 // vyasanastho'yamekAkI kumAra iti duSTadhIH / prAgbhavAriH kumAreNa niyoddhumupacakrame // 29 // marudbhiH kSubhito naiSa tanmuktairgiribhaJjanaiH / pizAcairdahanAkArairna ca bhIto manAgapi // 30 // atroTayannAgapAzaM tatkRtaM jIrNarajjuvat / tanmuktamudgaraM muSTighAtena drAgacUrNayat // 31 // apasArya giriM yakSamuktaM dorbhyAM ca vakSasaH / asau parAkramI bAhuyuddhena tamakhedayat // 32 // deva ityApa na mRrti mRtAbhAsaH paraM kSaNAt / muktvA rATimasau naSTaH kumArakarapIDitaH ||33|| 2010_02 uttarajjhayaNANi-2
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 499 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam vavarSa khacarazreNiH kautukAlokamAgatA / yakSajetuH kumArasyottamAGge kusumoccayam // 34 // vijitya rAkSasaM yAvadeSo'gAdanu pazcimam / kiyad bhuvo'ntare tAvadapazyannandanaM vanam // 35 / / tanmadhye'STau dizAM kanyA iva saubhAgyabhAjanam / snigdhaM dadarza vidyAbhRtkanIrguNakaraNDikAH // 36 // nanvaraNye'tra kA etA ityupasRtya pRSTavAn / yUyaM kAH kasya nandinyastA apyUcuriti priyam // 37 / / adya na: sukRtaM kiJcidUrjasvi sphuTamasti yat / svadarzanena netrANAmAtitheyaM tvayA kRtam // 38 // ito'sti nAtidUre pUrasmAkaM priyasaGgamA / tatra gatvA bhaja svAsthyaM svayaM jJAtA'khilaM kramAt // 39 / / kumArastAbhirityukte'calat taddarzitAdhvanA / sandhyAyAM tAM purImApa sarvasvamiva sampadAm // 40 // kanyAjJApitavRttAnto bhUpastaM saMsadAgatam / satkRtya bhAnuvegAkhyaH snehAnvitamidaM jagau // 41 // alaM carcAbhiranyAbhirmamASTAvadbhutAH sutAH / tadyogyapatilAbhe'haM cintayA vyAkulo'bhavam // 42 // jetA'sitAkhyayakSasyaitAsAM bhAvI varo varaH / / ityarcimAlinA'bhANi muninA jJAninA purA // 43 // tadudvahaitAH sAphalyamastvAsAM janmanastvayA / ityAgRhyAryaputreNa vibhUtyA tA vyavAhayat // 44 // AmuktakaGkaNaH suSvApaitAbhirvAsavezmani / prabuddhaH prAtaradAkSIt svamaraNye'dvitIyakam // 45 / / svapnAyamAnavIvAho nirviSAdamanAH puraH / girizIrSe maNi-svarNamayamaikSiSTa mandiram // 46 // prAgiveyamapi bhrAntirbhaviteti vyacintayat / yAvat prAptastadAsannaM tAvat zuzrAva rodanam // 47|| 2010_02
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 uttarajjhayaNANi-2 pravizya bhavanaM bhUmimAruroha ca saptamIm / tatraikSAmAsa padmAkSImekAM virahapIDitAm // 48 // sanatkumAra ! me bhUyA bhartA'nyatrApi janmani / punaH punarbhaNitvedaM rudantI tAmuvAca saH // 49 // bAle ! sanatkumArasya kA'si tvamadhitad yataH / evaM snihyasi sA'pyAha kiJcidviparidevanA // 50 // suraprabhasya sAketanAyakasya sutA'smyaham / sunandA''khyA priyA'tyantaM prasUzcandrayazAstu me // 51 // dUtAnItopamAtItacitratadrapamohitA / / tasyaiva dayitAtvena janakenAsmi kalpitA // 52 // tadvivAhakRtotkaNThA'kasmAd gaganacAriNA / hRtvA kenApi muktA'tra nave vezmani rodimi // 53 / / sa ca kvApi jagAmeti jalpantyAmeva khecaraH / nandano'zanivegasya vajravegaH sa Agamat // 54 // saGkathAM saha matpanyA kurvANo'sIti nirbharam / kopena vyomni cikSepa kumAraM mArarUpiNam // 55 / / kumAro'pi nihatyainaM muSTinA duSTakhecaram / / upakanyaM drutaM prApa niHzalyA mumude ca sA // 56 / / gandharveNa vivAhena tAM patnIkRtya tasthuSi / kumAre vajravegasya nAmnA sandhyAvalI svasA // 57|| upAyAtA puro vIkSya kupitA bhrAtaraM hatam / bhrAtRghnapatitAM svasmin smRtvA jJAniniveditAm // 58 // zAntA ca kumaraM pANigrahaNAyopatasthuSI / sunandA'numato bhUpasutastAmapyudUDhavAn // 59 // atha putravadhAt kruddho'zanivego mahAbalaH / camUbhiH pUritavyomA kumAramabhyaSeNayat // 60 // candravega-bhAnuvegAdayo vidyAdharAH pure / kumArasya sahAyatve sasainyA upatasthire // 61 // 2010_02
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam pravartitajagatkSobhe sainyayorubhayo raNe / kumAro'zanivege svayaM yoddhumupAsthitaH // 62 // nAgAstraM garuDAstreNAgneyaM tad vAruNena ca / vAyavyamacalAstreNa tanmuktaM kumaro nyahan // 63 // tadA sandhyAvalIdattaprajJaptividyayA balI / nirjIvaM taddhanuzcakre nArAcaiH kumaraH kSaNAt // 64 // tasyAtha kozakRSTAseH krudhA'ndhasya pradhAvataH / tatkAlaprAptacakreNa rAjasUrgalamacchidat // 65 // saGkrAntasarvavidyAbhRdrAjyazrIH prasaranmahAH / caNDavegAdibhiryuktastaM saudhaM prApa sammadAt // 66 // sandhyAvalI-sunandAbhyAmAnanditamanAstataH / alaJcakAra vaitADhyaM kumAro bhAgyasevadhiH // 67 // tatrAsya caNDavegAdyairvidhAdharanarezvaraiH / vidyAdharamahArAjyAbhiSeko vidadhetamAm // 68 // caNDaveo'nyadA svIyanagare nijavezmani / nItvA''ryaputraM satkRtya baddhAJjalirabhASata // 69 // jJAninA me purA''diSTaM kanyAzatamidaM tava / bhAnuvegasya tAzcASTau cakrabhRt pariNeSyati // 70 // ito mAsAt sametA'sau mAnasaM tatra jeSyati / asitAkhyaM suraM pUrvabhavAsuhRdamuddhatam // 71 // sanatkumAranAmno'sya kathaM vairI sa cecchRNu / pure purA'bhUd vikramayazAH svarNapure nRpaH // 72 // tasyAvarodhe'sti paJcazatI rAjanyayoSitAm / sarvastrIguNasaGkrAntyA dUSaNaiH proSitaM yataH // 73|| so'nyadA nAgadattasya sArthavAhasya vallabhAm / tadrUpamohito viSNuzriyamantaHpure'kSipat // 74 // tatpatistadviyogArtastaddarzanamanApnuvan / matto vilApato mUDho ninAya samayaM bhraman // 75 // 2010_02 501
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 nRpastyaktAnyakartavyo'pamAnitaparAGganaH / acintitApavAdaM ca tasyAmevAnvarajyata // 76 // IrSyayAkhilarAjJIbhirmilitvA kArmaNAdinA / nipAtitAyAmetasyAM nRpo'pi grathilo'bhavat // 77 // mahAmUDho na viSNu zrIdehaM dagdhumamanyata / mantribhirmantrayitvA'tha tadamoci bahirvane // 78 // tamapazyan rudaMstyaktasarvapAnaka- bhojanaH / tryahamasthAd dizaH zUnyA vIkSyamANastadA''turaH // 79 // sacivairapi so'raNye ninye tatra tamaikSata / kAkAkRSTadRzaM spaSTagalatpUrti calatkRmim // 80 // tato'sau labdhacaitanyastAdRgmauDhyaparicyutaH / nininda bhRzamAtmAnaM hA ! kimetanmayA kRtam ? // 81 // yadarthaM kIrtti - yazasI lajjA-zIla- kulAnyapi / sarvamekapade tyaktaM tasyAvastheyamIdRzI // 82 // sarvaM bhavavivarte'sminnIdRgevAntadAruNam / aho ! bhakSitahRtpUra iva bhrAnto'hamanvaham // 83 // saMvigna ityasau dIkSAmAdAya vividhaM tapaH / kRtvA saMlikhya paryante tRtIye sva: suro'bhavat // 84 // jajJe ratnapure zrAddho jinadharmAbhidhastataH / jinadharmaM vinA yasya na kiJcidabhavat priyam // 85 // itaH sa nAgadatto'pi vallabhAvirahArditaH / ArtadhyAnI mRto bhUribhavAMstiryakSvapUrayat // 86 // dvijaH siMhapure bhUtvA parivrADajani kramAt / nAnA'jJAnatapaHsaktaH so'tha ratnapuraM yayau // 87 // uttarajjhayaNANi - 2 harivAhana bhUpenAmantritastadgRhaM gataH / pAraNArthI sa rAjA hi bhakto'tyantaM tridaNDinAm // 88 // tatra daivena so'drAkSIjjinadharmamupAgatam / ajvalat pUrvavaireNa babhANa ca dharAdhavam // 89 // 2010_02
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 503 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam pRSThisthabhAjane'syAnyavyAvRttyA pArayAmyaham / rAjan pAyasamatyuSNaM na yAvajjIvanamanyathA // 90 // RSighAtAMhasA bhIto'numene tadvaco nRpaH / dRSTirAgAdathAhUya drutaM zreSThinamAdizat // 91 // tapasvibhaktyA sampanno mRtyuH svargo hi tattvataH / tatkRtAbhigrahasyetthamasya kAraya pAraNam // 92 // kRtanirdambhadharmo'sau nirviSAdastato nyadhAt / pRSThimetatpura: so'pi pAtryAmatra zanaiH zanaiH // 93 / / pAyasI bubhuje'tyuSNAM zreSThI tatparitApataH / bhuktottaraM vidIrNatvakpIDitAtmA'gamad gRham // 94 / / sammAnya kSamayitvA svAn kRtvA caityArcanAdikam / vratIbhUya gireH zIrSe gRdhrapRSThena mRtyunA // 95 // samAhito mRtaH kalpe saudharme'bhUt surAdhipaH / tatkarmaNA tasya yAnaM hastimallastridaNDyapi // 96 // tatazcyuto bahu bhrAntvA'sitAkSo'yaM suro'bhavat / sanatkumAracakrI tu zakro'bhUd hastinApure // 97 / / vairaheturayaM jJeya ityukte jJAninA tadA / bhAnuvego mayA praiSi nivezya priyasaGgamAm // 98 / / vivAhito bhAnavegasyASTau bhrAtuH sutA api / tanmarSitavyaM yat tyaktastadA lagnAdihetunA // 99 / / kanyAzataM madIyaM tadanugRhNAtu pANinA / / vadhvo'STAvapi pazyantu samprati svavarAnanam // 100 // arthatA api tatraiyurAryaputrazca tAH kanIH / zataM zrIcaNDavegasyodavahad vividhotsavaiH // 101 // dazottarapriyatamAzatasaukhyasya tiSThataH / tatra priyatamasyAdya manISayamajAyata // 102 / / yuddhaM yatrAsitAkSeNa vRttaM tatra gamiSyate / ataH svavallabhAvRndavRto'muM dezamAzritaH // 103 // 2010_02
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 uttarajjhayaNANi-2 atra prekSaNakArNakSaNAnubhavabhAsuraH / tvayA suhRt parIrabdho'jAgarId rAjasUritaH / / 104 // satantraH prApa vaitADhyaM vijJaptaH suhRdA'nyadA / tvadviyogAgnisantaptau tvanmAtA-pitarau bhRzam // 105 / / ata: kiM bhUri vaktavyaM vijJo'si hi kurUcitam / ityuktyanantaraM caNDavegAdIn so'nvajijJapat / / 106 / / tato vidyAdharazreNisenayA sa puraskRtaH / nabho'dhvanA satantro drAk cakryagAnnijapattanam // 107|| AliGgya sutamudbhUtasvArjitazrIbharoddharam / janakAvanvabhUtAM tat sukhaM vAcyaM na yad bhavet // 108 // AkarA iva harSasya nAgarA jajJire'khilAH / abhyaSiJcannije rAjye kRtakRtyo'tha taM nRpaH // 109 / / mitraM mahendrasiMhAkhyaM tasya senApati nyadhAt / svayaM dharmArhatastIrthe vratyabhUdupasadguru // 110 / / karmakSayakSamaM kRtvA tapaH prApa mahodayam / zrImAn sanatkumAro'pi bheje rAjyamahodayam // 111 // cakrAdyakhilaratnaddhirdazabhiH zaradAM zataiH / prasAdhya bharataM sarvaM prasiddhazcakravartyabhUt // 112 // tasya rAjyAbhiSekasya kSaNe dvAdazavArSike / zrIzakro'vadhinA jJAtvA zrIdamityAdizanmudA // 113 // yathA'hamatra zakro'smi tathA'sau cakryabhUt purA / samAnasthAna-yonitvAt tadasau me sahodaraH // 114 / / tad vidhehi drutaM gatvA'syAbhiSekamahotsavam / adaH surezvarAdezAcchrIdo bhuvamavAtarat // 115 // siMhAsane nivezyainaM cakriNaM ratnamaNDape / suvarNakalazAnItaiH kSIrodAmbhobhirujjvalaiH // 116 / / nRtyantIbhiH surastrIbhirgandharvaiH svAdugAyibhiH / abhiSicyAtha saMyojyAlaGkArAMzcakrivarmaNi // 117 / / 2010_02
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 505 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam samarpya prAbhRtaM sphItaM dattvA cchatrAdi cAdbhutam / aindrapraNayamAvedya divi vaizramaNo yayau // 118 / / uttaMsIkRtajainAjJamananyasamataijasam / bhogAbhogamanohAri cakrI rAjyamapAlayat // 119 / / zlAghAmadvaitarUpasya cakriNaH zakranirmitAm / zrutvA''gatau parIkSAyai dvau devau tatpure'nyadA // 120 / / vijayo vaijayantazca videzIyadvijAkRtI / nRpasnAnakSaNe'bhyetya tau saudhadvAri tasthatuH // 121 / / rAjAjJayA'ntarAyAtau khala-tailatirohitam / api tadrUpamAlokya vismitau bhuvanAtigam // 122 // liGgAvagatacitrau tAvapRcchat kau yuvAmiti ? / nRpastAvAhatuH svAmin ! AvAM vaidezikadvijau // 123 // ativizvamanohAribhavadrUpadidRkSayA / prAptAviti nRpaH zrutvA prAheSadavalepavAn // 124|| kimidAnImidaM dRSTamavyaktamanalaGkRtam ? / sthitasya dRzyamAsthAne bhuktasya mama tat punaH // 125 / / tadabhyupetya tau yAtAvatha bhuktottaraM nRpaH / pUrayitvA sabhAM sarvazobhayA svAsane'vizat // 126 // tadA tau tadvapuzceSTAM nibhAlyAnyo'nyamAhatuH / vayo-lAvaNya-rUpANi kSaNikAnyeva dhig nRNAm // 127 / / vismayAccakriNA pRSTau saviSAdAvavocatuH / azraddheyamidaM rAjaMstathApi zRNu kautukam // 128 // rUpa-yauvana-tejAMsi devAnAM janmato'pi hi| avasthitAni yAvat SaNmAsAyuravaziSyate // 129 // nRNAM tAni tu vardhante yAvanmadhyaM nijAyuSaH / tataH paraM tu hIyante yAvadAyuH prapUryate // 130 // tvadrUpa-yauvana-zrINAmidamAzcaryamadbhutam / yat kSaNAt khalamaitrIvAdhunaivaitA gatAH kvacit // 131 // 2010_02
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 506 uttarajjhayaNANi-2 cakrI prAha kathaM vittho yuvAM tAvapyathocatuH / rAjannAkarNyatAM tattvamadyAdyadivi vAsave // 132 // prekSamANe sudharmAyAM sabhAyAM divyanATakam / saGgamAkhyaH suraH kazcidAgAdIzAnataH puraH // 133 / / zakreNa satkRtasyAsya divyaprasRmaratviSA / niSprabhA''sIt sabhA zAkrI bhAnIvAdityatejasA / / 134 / / zakro'tha vismitairdevaiH pRSTo bhA''dhikyakAraNam / AcacakSe'munA''cAmlavardhamAnaM tapaH kRtam // 135 // prAgbhave tanmahAtmA'sau sarvAdityAdhikaprabhaH / anyaH ko'pIdRzo'stIti tatprazne'vak surezvaraH // 136 / / kAnti-saubhAgya-lAvaNyairvaizvavizvAtizAyinaH / sanatkumArarUpasya nAyamapyupamAspadam // 137 // etadazraddhayaivAvAmAyAtau tvaritaM surau / zakroktAdhikamAloki rUpaM vaH prAci darzane // 138|| sAmprataM dhvastamevedamudbhavavyAdhibAdhitam / jJAsyasi svayamevedamityAkhyAya gatau surau // 139 / / hAra-keyUrasambandhamapi vakSo-bhujAdikam / nRpo nirIkSya vicchAyaM pratyayAdityacintayat // 140 // "aho ! kSaNikatA''ghrAtaM bahiraGgamado'khilam / pratibandhastu tatrApi yat tanmauDhyavRimbhitam // 141 // vapurmoho'yamajJAnamajJAnaM rUpagarvitA / ajJAnaM viSayAsaktirajJAnaM hI ! parigrahaH // 142 // kartumAtmahitaM kiJcinmamocitamathetyasau / paTTe'bhiSicya svaM putraM vrataM tatkAlamAdade" // 143 // ratnAni nidhayo devA narendrAH pattayo'GganAH / tasyaivAnu bhramanti sma SaNmAsAn premalAlasAH // 144 // siMhAvalokitenApi tAnasau na vyalokayat / aho ! nirabhiSaGgatvaM vAyoriva mahAmuneH // 145 // 2010_02
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam cInakUramajAtakramizraM SaSThasya pAraNe / bhuktvA cakre punaH SaSThaM sa tapasvI mahAmanAH // 146 // tadAdi tAdRzAhAradoSAdasya tanUM rujaH / aruci - jvara- kAsAdyAH kramAd bhRzamabAdhayan // 147 // kacchUstu sutarAM kAyarUpakAntimacUrayat / tathApi manasA nAyamacikIrSaccikitsitam // 148 // sapta varSazatAnyuccairadhisehe sa vedanAH / naiva ghoratapobhizca kadAcit svaM vyayojayat // 149 // labdhayo'sya tapojanyA AmarSauSadhikAdayaH / saptAbhavannapramattaH paraM tA nAnanvayojayat // 150 // prazazaMsAnyadA zakrastamaho ! vyAdhibAdhitaH / santakumArarAjarSirnecchatyeva pratikriyAm // 151 // punarazraddhayA devau vaidyarUpAvupAgatau / tvadvyAdhiprazamaM kurva ityenaM muhurAhatuH // 152 // anulagnAvavizrAntau tau mitaM munirAD jagau / zArIraH kArmaNo vA'yaM yuvayoH zakyanAzanaH ? || 153 || Adyastu sukaradhvaMsa ityuktvA sakalauSadhIm / labdhi prayujya susvarNavarNAM cakre'GgulIM kSaNAt // 154 // svayamevaM bahirvyAdhivyUhadhvaMsakSamo'smyaham / tadvIjabhUtaM karmAkhyaM zaktau zamayatAM drutam // 155 // ado munivacaH zrutvA tAdRzasthairyavismitau / karmavyAdhisamucchede tvAM vinA kaH paraH kSamaH ? // 156 // iti stutvA surAvaindrIM zlAghAM cAvedya sammadAt / natvA gatau divaM so'tha tattvaM sAdhurasAdhayat // 157 // paJcAzataM sahasrANi kaumArya - maNDalezatAm / abdAnAM paripAlyaiSa lakSaM cakritvamanvazAt // 158 // tato'bdalakSaM zrAmaNyamadhyAzritya niraJjanam / tRtIyaM svargamadhyAsa sammete'sau samAdhinA // 159 // 2010_02 507
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508 cyutastasmAd videhe'vatIrya setsyati dIkSayA / sanatkumAravat tasmAt yatadhvaM svArthasiddhaye // 160|| iti sanatkumAracaritram // 37 // tathA caittA bhArahaM vAsaM cakkavaTTI mahaDio | saMtI saMtikaro loe patto gar3amaNuttaraM // 38 // vyAkhyA-tyaktvA bhArataM varSaM cakravattirmahaddhiko mahaddhiyuktaH zAntiH zAntikaro loke manuSyaloke prApto gatimanuttarAM sarvotkRSTAM mokSalakSaNAmiti sugamam / ayaM paJcamazcakrI SoDazazca tIrthakRt / tatazca-- zivasampattikRnnAmnaH saMvignAnandasAdhanam / caritaM zAntinAthasya svAminaH kiJciducyate // 1 // vaitADhye'styuttarazreNyAM puraM zrIrathanUpuram / tasminnamitatejAH kSmApatirvitatavikramaH // 2 // so'nyadA sammadI svIyasutArAbhaginIpateH / yayau zrIvijayAkhyasya pArzve potanapattanam // 3 // tadocchritadhvajaM jAyamAnanAnAmahotsavam / puraM rAjakulaM vIkSyApRcchat priyatamaM svasuH // 4 // rAjan ! vizeSamahasi kiM nidAnaM vibhAvyate ? | tataH zrIvijayo bhUpastadvaktumupacakrame ||5|| ito'STame dine naimittikaH ko'pi mahAmatiH / upatasthe sabhAsthaM mAmAcacakSe ca satkRtaH ||6|| mayA nimittato jJAtamitaH saptamake dine / potanAdhipateH zIrSe vidyudvahniH patiSyati // 7 // adaH kaTuvacaH zrutvA ruSTenAbhANi mantriNA / re ! tiSTha vAvadUkasya patitA kiM tavopari ? // 8 // tenoce zRNu bho mantrin ! svarNavRSTirbhaviSyati / mamopari tadA jAte tadvRtte ca yathAsthite // 9 // 2010_02 uttarajjhayaNANi - 2
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam tathA ca mayi mA kupyo na dveSaH kazcidasti me / nimittaM yadupAlambhi sadbhAvAt tat paTUkRtam // 10 // yatante pratikArAya vijJAyaiSyadupadravam / na tu ruSyanti dhImantaH kathakAyopakAriNe // 11 // saMvAdapezaloktasya satkAro me na durlabhaH / zAnto'tha sacivaH prAha nimittajJaH kuto bhavAn ? // 12 // so'vAdIt saha tAtena purA pravrajito'bhavam / acalasvAmino dIkSAkAle paramasammadAt // 13 // sthaviraiH zikSitaH zikSAM pAThitazca zrutaM bahu | tatrASTAGgaM mayA jJAtaM nimittaM zrutasAgarAt // 14 // tato'smi vRtakanyAyA utpravrAjya sahodaraiH / vivAhito balAt karma yato balavadAtmani // 15 // ityuktvA'sminnuparate ekenAkhyAyi mantriNA / tiSThatvabdhau nRpaH pote vidyut tatra patenna yat // 16 // na sammataM tadanyeSAM yataH karma purAtanam / prabhavatyeva vArddhA vA girau vA'pyavizeSataH // 17 // mantrI sanmatirityAkhyat potanAdhipatervadhaH / na tu zrIvijayasyAsya naimittena praveditaH // 18 // tat potanaprabhutvena kalpyaH saptadinI paraH / athAsthApyaikamatyena yakSaH ko'pi nRpAsane ||19|| saptamAhe'tha madhyAhne vidyudabhyunnatA dhvanAt / nipatya yakSamadahannAnyathA jJAnino vacaH // 20 // ahaM pauSadhazAlAyAM saptarAtroSito gRham / utsavaigato rAjye'bhiSikto nAgaraiH punaH // 21 // naimittaH pUjitaH sarvaistadidaM kSaNakAraNam / azlAghi mantriprAgalbhyaM zrutvetyamitatejasA // 22 // militvA svasurAtmIyagRhage'mitatejasi / sutArayA'nyadodyAnaM yuktaH zrIvijayo yayau // 23 // 2010_02 509
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 tatra haimaM mRgaM vIkSya nRpo'bhANi sutArayA / matkrIDanakRte kAnta ! drutamenamupAhara ||24|| dadAve svayamurvIzo'numRgaM tvaritaiH padaiH / mRgastUdapatad vyomnItazca yAvat kSitIzvaraH // 25 // deva ! kurkuTasarpeNa kSatAM trAyasva mAM drutam / iti devIvacaH zrutvA pratyAvRttyopadevyagAt // 26 // asau laghu mRtA tAvad tadrAgAndho'tha bhUpatiH / tasyAH saha gamaM kartuM citA''sanamupAvizat // 27 // kiM jIvitena kiM bhogairvinainAM prANavallabhAm ? / iti sthiramanA bhUpo drutaM vahnimadIdipat // 28 // lokAkrandazca dhUmazca vyAnazAte nabho'bhitaH / daivAkRSTAvivAyAtau khecarau dvAvito'ntare // 29 // tatrekenAbhimantrayAmbho laghu siktA jvalaccitA / naSTA vaitAlinI vidyA susthazcAha narezvaraH ||30| kimetat kau yuvAM tau cAvocatAM vihitAJjalI / AvAM tAta ! sutau bhartuH preSyAvamitatejasaH ||31|| AgacchadbhyAM jinaM natvA sutArAkranditaM zrutam / dadRze'zanighoSazca tAM hRtvA gagane vrajan // 32 // AvAM yuddhodyatAvuktau devyA'laM saMyudhA drutam / yAtAM vaitAlinIvipratArito mA mRyAt priyaH ||33|| AyAtAbhyAM tadAvAbhyAmiha dRSTazcitAgataH / vaitAlinIkRtaprAsusutArAsaMyuto bhavAn // 34 // naSTA sA'smatprayogeNa na kAryA'tha viSaNNatA / AnItaiva sutAreti procyaitau khacarau gatau // 35 // tAbhyAM bodhitatadvRtto'mitatejAH sasainikaH / sabhagnIjAnirazanighoSamAzvabhyaSeNayat // 36 // naMSTvA svarAjadhAnItaH so'calasvAmino'ntikam / utpannakevalasyAgAdanu tat tAvapIyatuH ||37|| 2010_02 uttarajjhayaNANi-2
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 511 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam te zAntavairAH sarve'pi zuzruvurdharmamArhatam / sutAraikena tatrevAninye vidyAbhRtAM kSaNAt / / 38 / / athoce'zanighoSeNa na durbhAvAnmayA hRtA / sutArA'pi tu dRSTavAnAmabhavaM tyaktamakSamaH // 39 // pUrvasnehavazAd vaitAlinI vyatikareNa tat / mohayitvA nRpaM hRtvainAmagAM kSamyamityadaH // 40 // AkarSyAmitatejAstadapRcchajjinanAyakam / kutaH snehaH sutArAyAmasyetyarhannapItyavak // 41 / / bharate magadhAdeze'calagrAme dvijanmanaH / kasyApi kapilA ceTI tatputraH kapilo'bhavat // 42 // karNazrutyaiva caturaH sa vedAMzcaturo'paThat / janurdoSAt tu tatrainaM nAdhyApayati kazcana // 43 / / ato dezAntare ratnapure'dhyApakamAzritaH / prakhyApya svaM dvijasutaM smRtyAdyadhyayanecchayA // 4 // tatprajJAparitoSeNAdhyApako nijanandinIm / kapilena guNastutyAM satyabhAmAM vyavAhayat // 45 // anyadA prAvRSi zyAmApradoSe varSadambude / antaHkakSaM sa vastrANi saMgopya gRhamAyayau // 46 // tImitAMzuka ityanyAnyupAdAyopatasthuSIm / vastrANi procivAn kAntAM timire'sau niraMzakaH // 47 / / asti vidyAprabhAvo me jalaM na kramateM'zuke / sA tu dakSA vivedAsya nAgnyaM vaidyutatejasA // 48 / / akaulInyamidamiti mandasnehA kramAdabhUt / sattvabhAjAM nRNAM strINAM nAkulIne manoratiH // 49 // tena yadvijaputratvamUce so'pi dvijo'nyadA / tatrAgAt satyabhAmAM taM rahasIdamabhASata // 50 // tvatputro'yaM yadi tadA pRthak paGktiH kRtA katham ? / so'pyaidamparyamAcaSTa madAsyAstanubhUriti // 51 // 2010_02
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 uttarajjhayaNANi-2 niviNNA kAmabhogebhyo jighRkSuvratamAdRtA / apRcchat kapilaM nAnumene sa tu kathaJcana // 52 // tatastatratyabhUpAlaM zrISeNaM sA vyajijJapat / kapilAnmocaya svAmin ! yena drAg vratamAdade // 53 // yena duSkarmaNA kSiptA niicsnggtisngktte| tatkarmazatruhanane nAnyadaupayikaM vratAt // 54 // bhRzamuktaH sa rAjJA'pi tAM nAmuJcat tato nRpaH / tAmAha tiSTha tAvat tvaM yAvat taM prazamaM naye // 55 / / itazca nRpatiH putrAvekapaNyAGganAkRte / zatruvad viniyudhyantau prazrayAdityazikSayat / / 56 / / "satsvapAGktikatA mAnahAniAtiSvanAdaraH / mAlinyamAtmanazceti doSAH paNyAGganAgame // 57 // kulInakSitibhRtkanyAbhogaudAsInyato ratiH / vezyAsvanekabhuktAsu kiM yuktA nRpajanmanAm ? // 58 // citraM tatrApi yad bhrAtroH kalahastatkRte'pi hi / sa candre zyAmikAprAyaH kazcidutpAtahetave // 59 // rAjyArthe yadasAGgatyaM putrayostadapi dhruvam / pituH klezAya tucchekavezyA'rthe tu kimucyate ? // 60 // etat pitRvacaH zrutvA gavAjyaprAyamadbhutam / iddhakrodhAnalau kSamApamAhatustau nirargalau // 61 / / tAta ! vRddho'si kA vezyA kA vA rAjAGgajA jane ? / prItireva hi saMsAre nidAnaM paramAdare // 62 // andhe kuSThini paGgo vA nRpe'pi nRpaje'pi vA / samavyApAravad vezyAsamaM pAtraM na vidyate // 63 // dvayoranyataro bhrAtA na hi yAvad vipatsyate / tAvat kutaH kaliH kSINo yad bhAvyaM tAta ! pazya tat" // 64 / / ityapAyapravRttAGgajanmadurvAkyajanmanA / vairAgyeNa zubhadhyAnAd viSabhakSI mRto nRpaH // 65 / / 2010_02
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 513 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam zikhinandinyabhinandinyau saMvigne nRpatipriye / satyabhAmA'pi cakitA tisro'pyAdurviSaM tadA // 66 / / jAtA devakurusthAne nRpatistAzca yugminaH / saudharme'tha tato gatvA zrISeNAtmA tatazcyutaH // 67 / / eSa jajJe'mitatejAH zrIvijayo'bhinandinI / satyabhAmA sutArA'bhUt prAgabhyAsAcca saGgatiH // 68 / / kapilo'pi bhavaM bhrAntvA'zanighoSo'bhavat sa ca / prAkpremAtizayAd rAjan ! drAk sutArAmapAharat // 69 / / bhavyo'haM kimabhavyo veti pRSTo'mitatejasA / jino'tha vyAharad bhavyastvamito navame bhave // 70 / / SoDazastIrthakRd bhAvI saiSa zrIvijayazca te / / bhavitA''dyo gaNadharastacchrutvA tuSyataH sma tA // 71 / / atho nije nije rAjye gatvA bhuktvA ciraM sukham / gatau kadAcidudyAne cAraNarSi dadarzatuH // 72 // cintAmaNyupamAnena svalpenApi narAyuSA / yatitavyaM tathA nityaH parAnando yathollaset // 73 // iti dhartyAM giraM zrutvA nijamAyurapRcchatAm / SaDviMzatidinAnyevetyupayujyAvadanmuniH // 74 / / putrayoratha sAmrAjyaM nyasyAdAya ca saMyamam / pAdapopagamenaitau vipadya susamAhitau // 75 / / utpannau prANate kalpe viMzatyambunidhisthitI / tatratyasukhasarvasvamupabhujya kramAccyutau // 76 / / jambUdvIpe prAgvidehe vijaye ramaNIyake / sItAkhyAyA mahAnadyA apAcyAM subhagApuri // 77 / / rAjJa stimitasArasya bhAryayorudare kramAt / vasundharyanaGgasundaryoH sutAvudapadyatAm // 78 // aparAjita ityAkhyA tayoramitatejasaH / anantavIrya ityAkhyA'bhavacchrIvijayasya ca // 79 / / ___ 2010_02
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514 uttarajjhayaNANi-2 baladeva-vAsudevau bhAratArdhakSitIzcarau / kramAdabhUtAM ni:zeSakSmAbhRccakrAvataMsakau // 80 // tatpitA'pi parivrajyAsureSu camaro'bhavat / agAdanantavIryo'pi baddhAyuH prathamAM bhuvam // 81 // dvicatvAriMzatsahasrAbdasthitistIvroruvedanAH / samyak sehe sa saMvignaH kva muktiH kRtakarmaNaH ? // 82 / / tatpitA camarendrastaM narakAduddidhIrSayA / AcakarSa paraM so'pi nAkraSTumazakattamAm / / 83 / / athAparAjito dIkSAmupAdAya viraktadhIH / kramAdApAcyutendratvaM dvAviMzatyatarAyuSA // 84 // itazcAnantavIryo'pi nirgatya narakodarAt / khecaro'jani vaitADhye'cyutendreNaiSa bodhitaH // 85 / / pravrajyAcyutadevo'bhUnmaddhirdivyadIdhitiH / indrasya paramaprItipAtramutkarSitasthitiH // 86 / / acyutendraH kramAdAyurupabhujya cyutastataH / vijaye maGgalAvatyAM ratnasaJcayapattane // 87 // kSemaGkarasya bhUjAne ratnamAlA'GgabhUrabhUt / vajrAyudhAbhidhaH putraH pavitraguNasevadhiH // 88|| aparastu tatastasya putratvenodapadyata / sahastrAyudha ityAkhyaH pitRbhakto mahAbhujaH // 89 / / vajrAyudhaM nRpIkRtya lAtvA kSemakaro vratam / / tIrthakRt kevalI bhUtvA bhavyAn bhavamatArayat // 90 // anyadA pauSadhAgAre pauSadhavratasusthiram / prazazaMsAdyakalpendro vajrAyudhamiti sphuTam // 11 // caledapi kvacinmeruH paraM sendraH surairapi / dharmAccAlayituM zakyo na tu vajrAyudho balI // 92 / / tadazraddadhadekastu devo bhuvamavAtarat / pArApatena rUpeNa vajrAyudhamupAgamat // 13 // 2010_02
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 515 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam manuSyabhASayA dInamuccaraMstrastalocanaH / trAyasva zaraNAyAtamityAlInaH tamaJjasA / / 94 / / vajrapaJjarago mA bhairiti bhASiNi bhUpatau / zyeno'tha tamanuprApa vyAttatuNDaH kSudhAturaH // 15 // so'pyuvAca mahAsattva ! kSutkSAmaM bhramatA mayA / lebhe pArApataH saiSa madbhakSyaM muJcata drutam // 96 // anyathA mRta evAsmi matprANagrahaNAMhasA / mA lepaya nijAtmAnaM tato vajrAyudho'bhaNat // 9 // "aidamparyamidaM kSatradharmasya bhuvanAtigam / yaH kazciccharaNaM prAptaH sa rakSyo nirvivecanam // 18 // ucitaM na tavApyetannaravAco vivekinaH / hRtairapi paraprANairna yugAntarajIvitA // 99 // yathA tava priyAH prANAstathaitasyApi nizcitama / priyaprANa ! priyaprANaM tvamamuM kiM jighAMsasi ?" // 10 // etanmAMsAt kSaNaM tRptistava syAdutkaTakSudhaH / ayaM tu jIvitaM jahyAdatha zyeno'vadad giram // 101 // kSudhA''rtasya na me dharmaH kRpA''khyo vyavatiSThate / prapAlayasi kiM nainamIpsitAhArabhojyasi // 102 // rAjoce cet kSudhA''rto'si mAMsamanyad gRhANa tat / nijavyApAditaprANimAMsAzyasmIti so'bhyadhAt // 103 // yanmAtraM tulayatyeSa mAMsaM pArApataH patat / tAvadAdatsva me dehAdityukte rAjajanmanA // 104 // omityAha mudA zyeno'thAnAyya mahatI tulAm / pAtre pakSiNamekatra lokasAkSi nyavIvizat // 105 / / utkRtyotkRtya mAMsaM svAGgAnmumoca yathA yathA / paratra pAtre'sau pakSI gururjajJe tathA tathA // 106 / / nRpo vIkSya tadAzcaryaM hAhAravamukhe jane / akSataM mAM gRhANeti svayamArUDhavAMstulAm // 107 // 2010_02
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516 uttarajjhayaNANi-2 kapA vizcakanatyAnAM mahatAM kA'pyalaukikI ! / tRNayanti nijaprANAnapi te'nyahitecchayA // 108 // kASThAprAptamidaM sattvaM dRSTvA vajrAyudhe mahat / saMhRtya devamAyAM tAM sAkSAdbhUya suro'vadat // 109 / / zlAghito'si surendreNAdhiko'si suparIkSitaH / vijayasveti taM stutvA prahRSTaH svaragAt suraH // 110 // rAjyaM bhuktvA ciraM nyasya pautraM zatabalaM pade / sahastrAyudhayuk vajrAyudhaH paramatattvadRk // 111 // pitRkSemaGkarasvAmitIrthakRdgaNabhRtkare / jagrAha saMyama tacca pratipAlya yathAvidhi // 112 // graiveye navame devAvutpedAnAvubhAvapi / / utkRSTAyuH sukhaM bhuktvA cyutau sukRtapUritau // 113 // videhe puSkalAvatyAM vijaye maJjusampadi / nagaryAM puNDarIkiNyAM bhUbhRdghanarathaprabhoH // 114 // padmAvatyA mahAdevyA manoramamaterapi / megharatho dRDharatha iti jAtau sutau kramAt // 115 / / yathA yathA vayovRddhirbuddhivRddhiryathA yathA / pariNeme tayordharmaH pUrvAbhyAsAt tathA tathA // 116 // jJAtajIvAditattvau tau suzrAddhakriyayA'Jcitau / vizvaM dAnena santoSyAbhiSicya ca sutaM pade // 117 / / pitustIrthakRta pAi~ samprAptAvanagAritAm / viMzatyanyatamaiH sthAnastatra megharatho muniH // 118 // upAya' tIrthakRnnAmakarma saMlikhya cAyuSi / kSINe'nuttaradevatvaM prApa sarvArthasiddhigaH // 119 // trayastriMzatsAgarAyurbhuktvA santoSajaM sukham / hastinAgapure rAjJo vizvasenasya mAninaH // 120 // acirAdacirAdevyA udare vizvasundare / proSThapadAdyasaptamyAM tatazcyutvA'vatIrNavAn // 121 / / 2010_02
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 517 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam caturdazamahAsvapnopalambhasubhagaM vibhum / jyeSThazyAmatrayodazyAM tanujaM suSuve'cirA // 122 / / vihitaM dikkumArIbhiH sUtikarmAkhilaM mudA / snapitazca prabhurmerau surendravizadodakaiH // 123 / / kRtvA vardhApanaM bhUbhRd garbhasthe'smin jane'khile / zAntirAsIditi pratyaSThipacchIzAntinAmatAm // 124 / / vardhamAnaH kramAt sarvakalAsu kuzalaH sudhIH / / taruNo bhUbhujAM naikA rAjakanyA vyavAhayat // 125 / / bheje'tha paitRkaM rAjyaM bhAgyatazcakritAmapi / svayambuddho'pi lokAntajJApitAvasaraH kramAt // 126 / / saMvatsaramahAdAnaM dattvA hitvA parigraham / jyeSThakRSNacaturdazyAM niSkrAnto nRsahasrayuk // 127|| caturjJAnasamagrasyodyatasya paramezituH / navamyAM pauSazuddhAyAM babhUvojjvalakevalam // 128 / / surendrairdezanAgAre triprakAre kRte prabhuH / vyAkhyAya tattvatritayaM bhUribhavyAnubUbudhat // 129 // cyutvA dRDharathaH putraH prabhozcakrAyudhAbhidhaH / bhUtvA sa gaNadhAritvaM prAthamyaM cApa sAdhuSu // 130 // grAma-pattana-dezAdau vihRtya bhagavAnapi / jyeSThakRSNatrayodazyAM sammete prApa nirvRtim // 131 // kaumArya maNDalitve tadanu navanidhiprollasaccakritAyAM, chAdmasthyaikAbdayukte surakRtaparicaryAJcite kevalitve / yasyAbdAnAM sahasrAH karaNa-karamitA vizvavizvaikanetuH; pratyekaM tIrthanAtha: sa bhavatu bhavatAM zAntinAthaH zivAya // 132 // iti zrIzAntinAthacaritram // 38 // ikkhAgarAyavasabho kuMthU nAma naresaro / vikkhAyakittI bhagavaM patto gaimaNuttaraM // 39 // 2010_02
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-ikSvAkurAjavRSabhaH / kunthurnAmA narANAM martyAnAM madhye Izvara iva nreshvrH| punarvikhyAtakItirbhagavAn prApto gatimanuttarAm / spaSTam / eSa ca SaSThazcakrI sapdazazca jina iti / tadvattoddezo yathA hastinAgapure sUrabhUpAlasya pratApinaH / zrIdevyA bhagavAn putraH kunthunAtho'bhavanajjinaH // 1 // pravayAH paitRkaM rAjyaM prApya saMsAdhya caujasA / SaTkhaNDabharatezatvaM sa prauDhazcakravartyabhUt / / 2 / / samaye vratamAdAya SoDazAbdI vihRtya ca / / utpAdya kevalajJAnaM bhavyAn bhavamatArayat // 3 // kaumAra-rAjya-cakritva-vrateSu zaradA kramAt / triviMzatiH sahasrANi sArdhasaptazatAni ca // 4 // pratyekamativAhyoccaiH karma nirmUlya sarvataH / sammete siddhimAsAdya zAzvatAnandabhAgabhUt // 5 // yatrAvatIrNe hyatilAghavena kunthUpamAn zrI: pradadarza zatrUn / bAhyAntaraGgArigaNapramAthI sa kunthunAthaH kuzalaM karotu // 6 // iti kunthucaritram // 39 // sAgaraMtaM caittANaM bharahaM naravarIsaro / aro ya azyaM patto patto gaimaNuttaraM // 40 // vyAkhyA-sAgarAntaM samudrAntaM [tyaktvA] bharataM bharatakSetraM naravarANAmIzvaraH / aranAmA ca tIrthakRccakravartI ratasya rajaso vA abhAvo'rataM arajo vA tatprAptaH san prApto gato gatimanuttarAM muktimityarthaH / taccaritrasaGgrahavRttamidam abhUd gajapure pure jinavaro'ra ityAkhyayA, sudarzanakulAryamA jagadudAradevyAtmajaH / caturdhvapi samaikaviMzatisahasramabhayetya yo, mahodayamazizrayad viditacakrirAT saptamaH // 1 // iti arajinacaritram // 40 // caittA bhArahaM vAsaM cakkavaTTI mahiDDio / caittA uttame bhoge mahApaumo tavaM care // 41 // _ 2010_02
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam 519 vyAkhyA - tyaktveti bhArataM kSetraM cakravarttirmahaddhikaH / punaH tyaktvA uttamAn pradhAnAn bhogAn mahApadmazcakravarttistapazcaredakarot / sugamam / taccaritraM yathAhastinAgapure svastizastaH padmottaro nRpaH / parAkramyasya devyasti jvAlA ramyA jinAjJayA // 1 // siMhasvapnayuto viSNukumAro'syAH suto balI / parazcaturdazasvapnavAn mahApadmasaMjJakaH // 2 // ubhau kalAkalApADhyau cakribIjaM punarlaghuH / sajjigISa iti prAjyayauvarAjyamavApitaH || 3 // itazcAsti nRpo'vantyAM zrIdharmo nItimAn kSamaH / namucirnAma mantryasya mithyAdRSTirdurAzayaH // 4 // anyadA suvratAcArye tatrAyAte'bhigacchati / vandanArthe purIloke namuciM nRpatirjagau ||5|| asAvakAlayAtrAyAM kiM yAti janatA bahi: ? / AgatAH zramaNA yAnti tadbhaktA iti so'vadat ||6|| samAH sameSu rajyante prAyazaH sthitirIdRzI / zramaNeSveSu mUrkheSu hI ! mUrkho lIyate janaH // 7 // rAjJoce kila lokeSu khyAtA vidvAMsa ityamI / tvayA mayA ca tad gatvA parIkSyante'tha te'dhunA // 8 // durvidagdho'numene tad vyarthajJAnAvalepavAn / tenAnyairapi yuk sUrivandako'thAgamannRpaH // 9 // sUrirapyavizeSeNa tebhyo'dAd dezanAsudhAm / viSAyitA sudhA'pyeSA'tiduSTe tatra mantriNi // 10 // gadveSe'pi sa dveSaM dadhirguNamasAsahiH / gomAyuriva paJcAsye vyarthamATopamAdadhe // 11 // jeyaH khalaH zamenaiveti nItijJo mahAn guruH / maunenAsthAd budhaH pratyagrahIdekastamantiSat // 12 // tadAkSepalavAdeva sa tathA'bhUnniruttaraH / niryAtaH saMsadaH zIghraM yathA'nyaiH kAkSavIkSitaH // 13 // 2010_02
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 520 uttarajjhayaNANi-2 gatAH pramuditAH sarve svasthAnaM bhUdhavAdayaH / / samupAttamahAkarmA sa tvagAd gurumatsaraH // 14 // vairamudvahamAno'sau rAtrau tatra tapasvinAm / vadhArthamudasiryAto'stambhi devatayA rayAt // 15 / / dharmamatsaradaurAtmyamIhaga vIkSya napAdayaH / zrutadharmAH paraM bhejurdharmadADhyaM suvismitAH // 16 / / apamAnaM janAdApya nirgatya namucistataH / yuvarAjaM gajapure mahApadmamupAsthitaH // 17 // sudhIH sUktajJa ityenaM bahvamaMsInnapAtmajaH / upAyajJaM na muJcanti mantriNaM hi mahIdhavAH // 18 // durgezvaraM siMhabalaM durjayaM jetumanyadA / svAmyAdezAt sasainyo'sau gatvopAyaistamagrahIt / / 19 / / mahApadmasya puratastaM jIvantamaDhaukayat / guNajJaH so'pi satkRtya taM prasAdaparo'vadat // 20 // tvayA nyavAri dezasyopadravo durjayAdareH / ato vRNu varaM kiJcidiSTamasmi prasAdavAn // 21 // mArgayiSmAmyavasare tadA dadyAH prasadya tam / prapede tat kumAro'pi sthirAtmA''zritavatsalaH // 22 // itazca jvAlayA devyA svarNa-muktA-maNImayaH / syandanaH kArayAmAse jinayAtrArthamadbhutaH // 23 / / mithyAdRSTiH parA rAjJI lakSmItyAkhyA'pyakArayat / sapatnIsparddhayA brahmarathaM brAhmaNazikSayA // 24 // pure brahmazatAGgasya prAg bhramo'stviti bhUdhavam / lakSmI~jijJapat tacca jvAlA'zrauSIt suduHzravam // 25 // pratyajJAsIcca cejjainaratho na bhramitA purA / janmanyasmistadA''hAro naiva grAhyo dhruvaM mayA // 26 // tato'nanyagati po nyarautsIt tad rathadvayam / tAdRgvimAnatAM mAturdRSTvA padmo vyacintayat // 27 / / 2010_02 |
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 521 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam na nAma yadi dAkSiNyaM mamAkArSId dharAdhavaH / tadA viSNukumArasya tat kRtyaM nAbhavat kimu ? // 28 // jAtApamAnamAlinyaM taddhi tyAjyamidaM padam / dhyAtvetyasau dvitIyAsinizyeko niragAd gRhAt // 29 // gacchan prApATavImekAM tatrAgAt tApasAzramam / satkRtastApasaiH sarvaistatra tasthau sukhaM kiyat // 30 // itazca campAdhipatau kSitIze janamejaye / kAlazatruparAbhUte'trANaH sarvo'nazajjanaH // 31 // nAgavatyasya dayitA gRhItvA madanAvalIm / ekAM svaputrIM nazyantI tatrAgAt tApasAzrame // 32 // kumAra-madanAvalyordarzanAdeva cetasi / tathA rAgo'bhavad vyaktibhAvaM bheje yathA'kSiSu // 33 // nAgavatyapyado jJAtvA raha: prAha nijAGgajAm / / na hi smarasi kiM vatse ! tvaM tannaimittikoditam ? // 34 // cakriNaH paTTapatnItvaM prApsyase'to nijaM manaH / ki yatra kutra badhnAsi na kaulInamidaM hi naH // 35 // atho kulapatiH proce kumAraM zaGkitAzayaH / gaccha kvacidanAcAraM mA kanyApraNayaM kRthAH // 36 // kRto bhavati hi sneha ityajJAnocitaM vacaH / bhavitavyatayA lagnaM manaH ko'pAsituM kSamaH ? // 37 // asyAH patitvamAsAdya varSa saMsAdhya bhAratam / sarvatra prathayiSyAmi jainadharmaprabhAvanAm // 38 / / uccairmanorathAnevaM kurvANaH kumarastataH / acalat kramazaH prApa pattanaM sindhunandanam // 39 / / udyAnikAyAmudyAne krIDatyatrAbalAjane / kelIkalakale gItatUranAde prasarpati // 40 // mahasenamahIzAnamahebho madanotkaTaH / tacchutvonmUlitAlAno hatameNThaH sudurdamaH // 41 // 2010_02
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 522 vAyuvegena tatrAgAt tato nArIjano'khilaH / trasto naMSTumazaktazcArodIdazaraNAzrayaH // 42 // mahApadmo'pi tad dRSTvA kRpAkulamanA gajam / cikIrSannabalAtrANaM pratyadhAvadahakkayat // 43 // valito'bhyAgamad vegAt kumAraM kuJjaro'pi hi / sa dattvA kariNo vedhyamimamakrIDayacciram // 44 // bhAgyavAn puruSaH kazcidasmadarthamasau hahA ! / kadarthyaH kariNA paurIjanaH pUdakaroditi // 45 // etadAkarNya tatratyo mahasenaH kSitIzvaraH / samantri-nAgaro'bhyAgAdavAdIcca suvismitaH // 46 // mA mA kumAra ! Dhaukasva pratIbhaM mugdhatAM tyaja / kRtAntasya pratikRtirasau hi tvadagocaraH // 47 // gajamenaM vazIkartuM manye zakro'pi na kSamaH / kadalIkomalAGgasya kumAra ! tava kA kathA ? // 48 // bhaTAH sahasrayoddhAro jagajjayiparAkramAH / mamAneke paraM nAgaM nainaM nirjetumIzvarAH // 49 // pathiko'si pataGgatvaM mA bhajaitatpradIpake / tat sAhasaM na hi zlAghyaM yad vipAkaikadAruNam // 50 // kumAro'vadadurvIzAnabhijJo 'si sthirAzayaH / nirIkSasva kSaNAdeva vazaM neyo mayA gajaH // 51 // ityuktvA zAstrabhaNitaiH karaNaiH kariNaM kSaNam / sammo vidyudutkSepaM kumAro dvipamAruhat // 52 // abhikumbhasthalaM muSTighAtairnItvA vazaM gajam / dattvA hastipakAya drAk kumAro'smAdavAtarat // 53 // advaitaM sAdhuvAdasya paurebhyaH prApa sarvataH / vIrakoTIrahIratvaM tasyAkhyan zizavo'pi hi // 54 // liGganirNItatadvaMza: santuSTastena bhUpatiH / guNazreNicaNaM kanyAzataM svIyaM vyavAhayat // 55 // 2010_02 uttarajjhayaNANi - 2
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 523 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam tAdRgbhogavilAsasya tasya tatraiva tiSThataH / dinA yayuH paraM cittAnna yayau madanAvalI // 56 / / anyadA zayanIyasthaM nizi taM kA'pi khecarI / apAhArSIt prage pRSTA svAdugIridamabhyadhAt // 57 / / bhAgyasaubhAgyasambhogyApahAre zRNu kAraNam / asti vaitADhyazRGgAraM varaM sUrodayaM puram // 58 / / tatrendradhanuSo rAjJaH subhadrodaramauktikam / nandinI jayacandrA'sti nikhilastrIguNAspadam // 59 / / anurUpavarAlAbhAdabhUt tasyA narAruciH / tAtenArebhire tAdRgvarArthopayikAnyataH // 60 // tadAjJayA mayA sarve bharatasthanarezvarAH / citrayitvA paTTikAyAM samyak tasyai pradarzitAH // 61 / / sarvatrArucirapyeSA tvadrUpAlokanakSaNe / / prApyAvasthAntaraM kiJcid rahasye mAmabhASata // 62 / / yasyedRkSA guNAH sarve rUpAdyA bhuvanAdbhutAH / na grahItumalaM mAtastadanyo mAmakaM manaH // 63 // sa cet sampadyate zIghraM prANAzA kriyate tadA / martavyamanyathA nUnamasUn dhartumazaktayA // 64 / / amuM vyatikaraM sadyaH pitrorahamasAdhayam / tAvat preSayatAM mAM tvadAhvAnAya samutsukau // 65 / / avizvasantyAH kanyAyAH sandheyaM purataH kRtA / pravezyo'gnirna cedAnayAmi taM tridinAntare // 66 // dhAtryasmyahaM vegavatI tvAmahArSaM tu tatkRte / roSitavyamato naiva jane'smin priyakAriNi // 67 // ityuktvA kumaraM nItvA kSaNAt sUrodayaM puram / jayacandrA-subhadrendradhanurAdhAnamodayat // 68 // AgrahairutsavairbhUpanirmAtairjayacandrikAm / mahApadmaH paryaNayat sukhamasthAcca tadgRhe // 69 // 2010_02
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 524 uttarajjhayaNANi-2 itazca jayacandrAyA gaGgAdhara-mahIdharau / / matsaraM mAtulasutau kumAre dadhatustarAm // 70 // AvAbhyAmananujJAto bhagnI yaH kazcidAvayoH / vaidezika: paryaNaiSIdabhiSeNyaH sa AvayoH // 71 // ityAyAtau madAd yoddhaM mahApadmana tau khagau / pratyaicchat tau mahApadmaH zritaH khacarakoTibhiH // 72 / / eko'pi hi mahApadmaH sarvAtigaparAkramaH / tathaujo'sphArayat svIyaM naSTau tau sabhaTau yathA // 73 / / atha labdhajayaH sarvavidyAdharanatakramaH / strIratnavarjamutpannasarvaratno mahAdyutiH // 74 / / sphurannavanidhilabdhAnekavidho'tha so'nyadA / gatastamAzramaM snehAt saMsmaran madanAvalIm // 75 / / tasmin zatadhanuHputraH kSitIzo janamejayaH / cakriNA sphuTabhAgyena tena tAM paryaNAyayat / / 76 / / etanmukhyacatuHSaSTisahasrAntaHpurIyutaH / siddhabhArataSaTkhaNDo dvAtriMzadrATsahasrayuk // 77 // hastinAgapure'bhyetya pitRpAtAvavandata / tAvapyAliGgatAM gADhaM do*mujjIvitAviva // 78 // RddhibhiH piturAdhikyaM dadhAno vinayAnvitaH / advitIyo'bhavat kIryo mahApadmo mahAmatiH // 79 / / itazca suvratasvAmiziSyaH zrIsuvrato guruH / zizrAya nagarodyAnaM jJAna-dhyAna-vratodyataH // 80 // nantuM padmottaro rAjA sammadI sapiracchadaH / gato natvA'tha zuzrAva bhavanirvedinI kathAm / / 81 / / pratibuddhaH puraM gatvA viSNu provAca sAJjasam / pravayA vratamAdAsye rAjyamAdatsva paitRkam // 82 / / vaJcito'hamiyatkAlaM tucchasaukhyalavAzayA / yadasthAM paramAnandahetuyogaparAGmukhaH // 83 // 2010_02
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 525 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam prAha viSNukumAro'pi tAta ! tvatto'pyahaM bhavAt / bhRzameva virakto'smi tanmamAvaraje'stu tat // 84 // ityudIrya mahApadmo dordhyAmAkRSya viSTare / abhyaSeci nivezyAzu tAbhyAM pArthivasampadi // 85 // rAjA viSNukumAracopasuvrataguru vratam / jagRhAte mahApadmazcakryabhUdugrazAsanaH // 86 // tau syandanAviyatkAlaM nRpAdezAt tathA sthitau / pure'thAbhrAmayaccakrI prathamaM rathamArhatam // 87 // jinapravacanaunnatyamakArSIt kiJcidadbhutam / rAjJi jaine'bhavajjainadharmavAn prAyazo janaH // 88 / / koTizo jinacaityAnyakArayad bharate'khile / janAn zaktyupadezAdyaistatpUjAyAmavartayat // 89 / / niSkalaGkavratadharo bheje padmottaraH zivam / labdhIviSNukumArastu vicitrAstapasA'rjayat // 90 / / meruvat tuGgadehaH syAt pakSIva gagane vrajet / kAmarUpI bhavennAnArUpaiH pUrayate mahIm // 91 // ityanantatapo-vIryayukto'pi kSitibhRddarIm / pravizya prAyazo dhyAnalIno'sthAt sa nirantaram / / 12 / / itaste suvratAcAryA hastinAgapure punaH / udyAne samavAsAghurajJAsInnamucizca tat // 93 / / pUrvavairaM smaran vyajJapayacchIcakravartinam / kozIkRtavarapade sAmrAjyaM dehi me nijam // 14 // vairiniryAtanaM mitrapAlanaM poSyapoSaNam / svairaM dhanavyayaM cAnyaH kaH kartu bhUpateralam ? // 95 // asti kazcinmahAyAgo mahArAjocitaH prabho ! / vedaproktena vidhinA taccikIrSAM prapUraya // 96 / / svapratijaikaniSNAto lIlayA pratipadya tat / pravizyAntaHpuraM cakrI bhogAdvaitamasAdhayat // 97 // 2010_02
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 526 uttarajjhayaNANi-2 adhyatiSThat tato rAjyaM namucirna kvacicchuciH / nRpamAnyo'pi hi khalo vizvakaSTAya kiM nRpaH ? // 98 // nirgatya nagarAd yAganimittaM yAgapATakam / pravizyAdAya taddIkSAM gatvA rAjAsane'vizat // 99 / / anyatra zvetabhikSubhyaH sarvAH prakRtayastadA / upAyanakarA nemurapi pAkhaNDiliGginaH // 100 / / tadeva cchidramudbhAvya prakAzya ca ruSA'ruNaH / tAneva suvratAcAryAn bhaTairAjUhavannijaiH // 101 / / prAlapacca yadA yaH syAd yAdRzastAdRzo nRpaH / mAnya eva sa sarveSAM liGginAM tu vizeSataH // 102 // pArthivAt kaH paro nAtho nirbAthAnAM hi liGginAm ? / tapovanAnyapi mApai rakSitAni bhavanti hi // 103 / / mamAkiJcitkarA yUyaM stabdhA atha ca nindakAH / madIyarAjye na stheyaM sarvathA'to niraGkazaiH // 104 / / yaH sthitaH sa tu me vadhyo nAghaM me jainahatyayA / babhASe'thaiSa guruNA namucirmadhurasvaram // 105 / / na kalpa iti nAyAtA vayaM nAsmAsu matsaraH / samabhAvA hi munayastiSThanti nijakarmasu // 106 // bhRzaM zAntairazAnto'sau vacanaiH pratyabhASata / dattAH sapta dinA yAta tadUrdhvaM ca sthitau vadhaH // 107 / / zrutveti sAdhavaH pratyAyAtA nijatapovanam / kA'tra pratikriyA kAryetyavadan guravo'pi tAn // 108 / / muninaikena tatroce'dhunA tiSThati mandare / SaSTyabdazatasaMsiddhatapA viSNumunIzvaraH // 109 // mahApadmAgraja iti tagiraiSa prazAmyati / cAraNazramaNaH ko'pi tadAhvAnAya gacchatu // 110 // kaH ko'sti cAraNa iti vyaktAveko'bravInmuniH / zakto'haM gantumAgantumIzvaro nAsmi merutaH // 111 // 2010_02
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 527 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam babhASe gururAnetA viSNurityatha so'vrajat / kSaNAt tadantikaM varSArAtre'pi prANamacca tam // 112 // kazcidAkasmiko'styartha iti pRSTo nyavedayat / zRGganAditamarthaM tamanyAsAdhyaM sa viSNave // 113 / / tataH kareNa taM lAtvA nabhasotpatya sa kSaNAt / AcAryAn viSNurudyAne nivilambamupasthitaH // 114 / / vanditvA tadanujJAtaH saikasAdhuragAt sabhAm / namucestaM vinA'nyaiH so'khilaiH sabhyairavandhata // 115 / / "upavizyAsane dharmamAkhyAya bhaNitaM tataH / nissaGgasAdhuvidveSo mahAnarakakAraNam // 116 // ayaM hyanucitaH panthA bhUriklezanibandhanam / santoSiNaH sarvahitA yat tApyante tapodhanAH // 117 // munayo'mI jagannamyA namyante puruSottamaiH / vinayaH sarvazAstrokto bhavenniviSayo'nyathA // 118 // tucchakSaNikasAmrAjyalavAnthA adhamA narAH / munipraNAmaM kAGkSantaH pAtyante vidhinA hyadhaH // 119 // kadAzayamamuM muJca sukhaM tiSThantu sAdhavaH / kiM matsarabharagrasta: zvabhrahetu viceSTase ? // 120 // kiM na Se'bhyanujJAte teSAM prAvRDavasthitau ? / munayo hi na varSAsu vicaranti dayAparAH" // 121 // kukASThAdaviziSTena proce namucinetyatha / kimatra paunaruktena paJca tiSThantu vAsarAn // 122 // grAme vane pure zaile sthAtA tatparato'tra yaH / maddeze cauravad vadhyo bhAvI sa dhavalAmbaraH // 123 // mAnyo'si bhRzamasmAkamAkhyAhi zvetavAsasAm / sAmrAjyaM vartate vaipraM yAntu bho jIvitArthinaH ! // 124 / / kramatrayamitaM sthAnaM mayA mAnyAya te'rpitam / tadbahiryo munidRSTaH zIrSacchedyaH sa me'styariH // 125 / / 2010_02
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 528 nAyaM sAmocitaH pApo mUlacchedyastu dussahaH / ityasau dAruNaM kopaM munirdadhadavardhata // 126 // sphuTayan vaikriyaM rUpaM pradezAnatha pudgalAn / tirayannUrdhvayaMzcApi so'bhavallakSayojanaH // 127 // tadA SaTsurazailo'bhUt tiryagloko'tha paJca te / akampanta mahIkampakampamAnAH kRtAdbhutam // 128 // kulmASA iva pAtrasthA utpatanti sma bhUdharAH / tatpAdadurddharordhvAdho'bhavat sarvaMsahA sthitA // 129 // tatphUtkAramahAvAtoddhatAH kSoNibhRto'calan / kramastambhau sa cikSepa prAcyApAcyasamudrayoH // 130 // uttarajjhayaNANi-2 sa pRthu jyotiSAM cakraM svacArAdudasArayat / kRtaM sthUlaM tRtIyAMhni namuceH zirasi nyadhAt // 131 // viSTarAt pAtayitvainamakSipad dharaNItale / aho ! atyugrapApasya hastaprApyamidaM phalam // 132 // bhItaizcakryAdibhiH pAde gRhIte'pyanunItaye / karIva kITikAM lagnAM na viveda sa kiJcana // 133 // jagatkSobhAdavadhinA jJAtvA tat suragAyanAn / prAhiNod vAsavaste'pi tatkarNasthA idaM jaguH // 134 // svAnyasantApakazuddhadharmendhanavibhAvasuH / panthAH zvabhragateH krodho na nyAyyo'sau tapasvinAm // 135 // vizvAtizAyivIryasya kaste namucikITake ? / mahArambho'yametAvAn trijagaccUraNakSamaH // 136 // nakhacchedye tRNe vajrapAtaH so'yaM tvayA kRtaH / kuruSvopazamaM viSNo ! kRte kArye ca kiM krudhA ? // 137 // prakSipto namuciH zvabhre AkrAntorvI tribhiH kramaiH / cATitaM trijagaccakre krudhA'tho kiM kariSyAsi ? // 138 // cirAdetAni geyAni zrutvA kRtvA jagatkRpAm / viSNurnivavRte krodhAducchrayAcca svavarSmaNaH // 139 / / 2010_02
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 529 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam svabhAvastho mahApadmamitarAzca yathocitam / samupAlabhya zAntAtmA bAhyodyAnamazizriyat // 140 // tadAlocya pratikramya sa munirvyavahArataH / vijahAra yata: sUtre tadAlocyaM na nizcayAt / / 141 // kramAt kevalamAsAdya siddhisambandhabhAgabhUt / mahApadmo'pi SaTakhaNDamahIM svairamapAlayat // 142 / / triMzadvarSasahasrAyurathAzItikarocchrayaH / sutanikSiptasAmrAjyaH paryante vratamagrahIt // 143 / / adhItabahusUtrArthaH suduSkarataporataH / dhyAnadhauto mahApadmaH siddho'bhUt prAptakevalaH // 144 / / vRttaM viSNukumArasya prasaGgAdabhyadhAyyadaH / zrIzAntinAthaziSyastu viSNurjeyaH paro'pi hi // 145 // iti mahApadmacaritram / / 41 // egacchattaM pasAhittA mahiM mANanisUraNo / hariseNo maNussido patto gaimaNuttaraM // 42 // vyAkhyA-ekacchatrAM mahIM prasAdhya 'mANanisUraNo'tti dRptArAtyahaGkAravinAzako hariSeNAkhyo manuSyendraH prApto gatimanuttarAmiti / taccaritrasaGgrahavRttaM yathA kAmpIlye kSitibhRnmahAharisutasatpaSTihastocchyo, merAkukSisaro'mbujaM dazasahasrAbdAyurugraprabhaH / cakrI zrIhariSeNa ityabhidhayA yo'bhUnnavAgraH; kSite gaM so'pi vimucya suvratadharo lebhe parAM nirvRtim // 1 // iti hariSeNaH // 42 // tathA annio rAyasahassehiM supariccAI damaM care / jayaNAmo jiNakkhAyaM patto gaimaNuttaraM // 43 // vyAkhyA-anvito yukto rAjasahastraiH suSTha zobhanaprakAreNa rAjyAdi parityajatIti suparityAgI jayanAmaikAdazazcakrI jinAkhyAtaM damaM caret / tatazca prApto gatimanuttarAmiti / _ 2010_02
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 uttarajjhayaNANi-2 taccaritralezo yathA abhUd rAjagRhe cakrI samudravijayAGgajaH / ekAdazo balI vaprAkukSiratnaM jayAbhidhaH // 1 // sAmrAjyamupabhujyASTAcatvAriMzatkarocchritaH / kAmabhogavirakto'sAvityabhAvayadekadA // 2 // "suciramapi uSitvA bAndhavairviprayogaH, suciramapi ca ratvA nAsti bhogeSu tRptiH / sucarimapi supuSTaM yAti nAzaM zarIraM; suciramapi vicintyo dharma ekaH sahAyaH // 3 // cakriNo'pi hi ye bhogAste'pi paryantanazvarAH / tadekaM zAzvataM siddhisaukhyaM sAdhyaM vicakSaNaiH // 4 // AtmA hi kSaNikaiyoMgaiH sukha-duHkhamayairbhave / bhavet suviparItAtmA moha-madyavazaMvadaH // 5 // yathaiva hi mahAbhogA vRthaiva hi tathA tathA / svapnebhyaH sakalebhyo'pi mAlAsvapno hi niSphalaH // 6 // mAlAsvapnaH sukhabhrAntaH prabodhajanitaM sukham / yadudAse na tannyAyyamabAlavayaso'pi me" // 7 // iti saJcintya saMvignaH sutaM vinayasya rAjyadhUH / niSkramyAbdasahasrAyurabhUnmokSAzrayo jayaH // 8 // iti jayacaritram // 43 // dasannarajjaM muiyaM caittANa muNI care / dasannabhaddo nikkhaMto sakkhaM sakkeNa coio // 44 // vyAkhyA-dazArNadezasya rAjyaM muditaM mudayavantaM tyaktvA sAkSAt zakreNa codito'dhikavibhUtidarzanena dharma prati prerito dazArNabhadro rAjA niSkrAntaH san munistapasvI caredacArIpratibaddhavihAreNetyarthaH / taccaritraM yathA varATaviSaye sanniveze dhAnyapurAbhidhe / mahattarasuto'styekaH prakRtyA saralAzayaH // 1 // 2010_02
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 531 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam dayitA'sya suduHzIlA talArakSasutaM rahaH / bhuGkte svapatipArokSye rAkSasyo hi mRgekSaNAH // 2 // naTapeTakamadhyastho'nyadA strIveSavAn naTaH / anRtyat taruNaH ko'pi sA tatrAjani rAgiNI // 3 // caturA cchannamAgatyAvAdInnaTamahattaram / cedanenaiSa veSeNa bhuGkte mAM nirbhara rahaH // 4 // suvarNASTazatI deyA mayaitasmai tadA dhruvam / ityaGgIkArya tat jJApayitvA'dhvAnaM gRhaM gatA // 5 // pAyasI tatkRte'rAdhyat tAvat so'pyAgamannaTaH / kramau prakSAlya tAM bhoktumupAvikSat kSaNena saH // 6 // taM kaTAkSayamANA sA hu~ bhRjhvAzviti vAdinI / tasya sarpiH-sitAmizrAM pAyasI paryaveSayat // 7 // yAvannAdyApyasau bhuGkte tAvad dvAri sa daNDikaH / AgAdakANDe tAM rantuM tato bAlA'vadannaTam / / 8 / / prabhI: praviza niHzaGkamuttiSTha tilakoSThakam / parataH preSayAmyenaM yAvat so'pi tathA'karot // 9 // talArakSo'vizat kSipraM kSaireyIM vIkSya bhAjane / padmAkSi ! prAgimAM bhokSye tatastvAmiti tAmavak // 10 // kSudhA''rtA'smyadhunA yAhi dakSa ! nAyaM kSaNaH sthiteH / ityukto'pi balAd bhoktuM pAyasImAsane'vizat // 11 // sa karoti karaM sthAle yAvat tAvadadaHpatiH / zizrAya nilayadvAraM tataH sovAca daNDikam // 12 // tvara tvara vinaSTo'si tilApavarakaM zraya / stheyaM dvAre'styahidUra bhIta: so'pi tathA vyadhAt // 13 // AyAto'syAH patiH proce kimetadatha sA'lapat / samutpede'bhilASo'syAM bhokSye'hamiti pAyasIm // 14 // madarthamIdRzImenAM nAkArSIH karhicit tataH / priye ! tadetAmAsvAdya jihvA me'stu phalegrahiH // 15 / / ___ 2010_02
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 532 uttarajjhayaNANi-2 patyetyuktA'tha sA prAhAsnAto'narcitadaivataH / adyASTamyAM kathaM bhoktA zriye nAcAralaGghanam // 16 // pativratApatiH snAta eva nityaM sati priye ! / snAtAyAM tvayyahaM snAto nAsmi kiM ? mA bhidaM vada // 17 // ityAkhyAya balAd bhoktuM tasyAH pravavRte patiH / kSIra-khaNDAjyayogo hi prApto moktuM na zakyate // 18 // itaH kSudhAtura iti pramRdya tilaparpaTIm / naTa: phUdakarot sarpa iti tad veda daNDikaH / / 19 / / jIvataH sakalaM bhAvi mA dazanmAmihoragaH / iti bhItastadottAlastalArakSo viniryayau // 20 // ayaM hyavasaro'stIti tatpRSThe nirgato naTaH / puM-strImithunamaikSiSTa gRhAnnaSTaM tu tatpatiH // 21 // kimetadityanAcAravyaJjakaM caritaM gRhe / iti pRSTA sanirvedaM sopAlambhaM jagAda sA // 22 // mayA niSiddha evAsI: snAnAcArAtilaGgane / hA ! vRttAtikramAd ruSTau gatau gaurI-mahezvarau // 23 / / prAg na cetayate mUDho na vA dIrgha vicArayet / lAmpaTyena kiyat kAryaM vinAzitamidaM tvayA ? // 24 // mahattarastu tacchrutvA saralo'nuzayAditaH / devatAmiva manvAnastAM papraccha kRtAJjaliH // 25 / / kazcit punarupAyo'sti santuSTau yena tau gRham / pratyAvRtya pravizataH sA'tha hRSTetyuvAca tam // 26 / / sarvA'rcaya tau kAnta ! vibhavaiAyasaJcitaiH / imaM hi paramopAyaM tatra vedavido viduH // 27 // athArjanAya vittasya mahattarasuto'calat / svairiNI pUrNakAmA'bhUt tatparokSe tadaGganA // 28 // dazArNaviSayaM gatvekSuvATAn niramApayat / kramAnnItyaiva sauvarNAn SaSTiM mASAnupArjayat / / 29 / / 2010_02
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam svalpo lAbha iti svAnte na tuSTastadapi priyAm / smaran nivRtto dezAya vizazrAma vane kvacit // 30 // ito dazArNabhadro'zvApahRtastatra bhUpatiH / zrAnto madhyandine'bhyagAdeka eva tRSAturaH // 31 / / upAcarat sa taM prItyA hayotparyaNanAdibhiH / AnIya ziziraM nIramapAyayadavIjayat // 32 // athAstIrya nijaM vastraM vyazrAmayadavArtayat / araJjayanmahInAthamArjavAhitasevayA // 33 // prApte parijane rAjJopakArItyayamAdarAt / satkRtyAbhASitaH ko'si kuto vA kiMcikIriti ? // 34 // yathAsthitamasau sarvaM nRpAyAjJApayat tadA / RddhiM yayAce pUjA'rthamurvIzo'thetyacintayat // 35 / / atyantarjurvarAko'yamaGganaikavazaMvadaH / tadvipratAritazcaivaM paribhramati medinIm // 36 / / nayAmyenaM puraM tAvat tataH kartA yathocitam / itIzaH saha nItvainaM dazArNapuramabhyagAt // 37 // tasmai sampAdayAmAsa sarvaM bhojyAmbarAdikam / svadevA!dyato dharmapuruSo'yamitIzitA // 38 // atrAntare samavasRtaM dazArNagirimUrdhani / / vIraM vijJapayAmAsodyAnapAlo mahIbhRte // 39 / / asmai dattvepsitaM dAnaM vIraM natvA ca bhAvataH / pravardhamAnasadbhAvavaibhavo'cintayannRpaH // 40 // "tAdRgvivekacAturyatyakto'pyeSa mahattaraH / yadyevaM klizyati sveSTadevatA'rcanasampade // 41 // tadasmAkaM vivekazrImukhyasaMyogazAlinAm / vidhAtuM yujyate pUjA vizeSAt trijagadguroH // 42 // zlAdhyaM tadeva sAmrAjyaM yajjagadguruvandane / upayogi bhaveccheSaM durgatyekavipatphalam // 43 // 2010_02
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 534 uttarajjhayaNANi-2 tat kalye sphuTasarvA vandiSye'haM jinaM tathA / yathA na vanditaH kairapyayamahan purA nRpaiH" // 44 // bhAsvatyathodite rAjA vihitAharmukhakriyaH / viliptAlaGkRtaH snAtvodAranepathyabandhuraH // 45 / / kRtAlaGkArayA yuktaH senayA caturaGgayA / rambhA''kAralasatsarvAvarodhaparivAritaH // 46 / / svajAtyavAhanArUDhaiH sAmanta-zreSThi-paNDitaiH / nAgaraiH sacivaivIrairvRtazcandra iva grahai: // 47 // sarvAtodyamahAnAdasamavAyairmanoharaiH / karNapeyAmRtaiH sarvalokAkAzaM prapUrayan // 48 // uccasvaraM sugambhIraM paThadbhirmAgadhaiH puraH / nRtyadvilAsinIvargaH kRtalokendriyotsavaH // 49 // dadad dAnaM gajArUDhaH sutrAmevAkSigocaraH / sphItayannatulAmRddhiM jinaM nantumagAnmudA // 50 // SaDbhiH kulakam rAjJA mahattareNApi vavande bhagavAn jinaH / bhAvonmIlitacittAbhyAM stutazca paramezvaraH // 51 // dRDhapratijJo dazArNabhadro'sau puruSottamaH / matkRtAdadhikaca'rhadvandanAt pratibhotsyate // 52 // "zakra ityavadheqhatvA''hRtyojjvalatarAnaNUn / divyazaktyairAvate'STau vyadhatta dhavalAn radAn // 53 // tatra pratyekamaSTASTau dIrghikAH palvalAmbhasaH / tAsu pratyekamaSTAbjI padma padme'STapatrikAm // 54 // patre patre ca dvAtriMzadbaddhanATakarAsakAH / madhyeviSTaramAsInaH sarvatra prekSako hariH // 55 // tatropavINayAmAsuH surAH sarvarddhibhAsurAH / arhadguNAMstathA vizvavizvA garvaM yathA'mucat // 56 // airAvatastha evendrastriH prAdakSiNayajjinam / gajAgrapAdanamanAd vavande ca jinezvaram" // 57 / / 2010_02
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam 535 tAdRk paurandaraM vIkSyAnupamAnaddhivandam / nRpo galitagarvo'ntaH zAntAtmeti vyacintayat // 58 // "aho ! tucchasvabhAvo'haM yanmRtkhaNDaikasAdhyayA / tucchazriyA'valipto'smi zakra-cakryAdihInayA // 59 / / mAdyantadRSTabhadraughAH stokenApi hi bAlizAH / mUSako vrIhimAsvAdya nRtyatyuccairmukho mudA // 60 // zuddhadharmamakArSIt prAgjanmanyeSa tato'dhunA / / hariH prApedRzIM lakSmI kiM na kurve tadasmyapi ? // 61 / / samAGgAvayavo'pyanyaM naro'bhyeti naraM mudA / sa hi puNyAdhikaH puNyaM na so'pi vidadhAtu kim ?" // 62 // ityAdi bhAvayaMstyaktamohanidro mahIpatiH / Adade saMyamaM vIrAnniviNNaH sa mahattaraH // 63 / / tato nanAma taM zakraH prazazaMsa ca vIpsayA / jito'smyamutrAzakto'smi dhIrAtman ! durdhara vrate // 64 / / jaya satyapratijJo'si kRtaduSkaravandanaH / stutveti svaryayau zakraH paro'pyarthamasAdhayat // 65 / / iti dazArNabhadraH // 44 // tathA namI namei appANaM sakkhaM sakkeNa coio| caiUNa gehaM vaidehI sAmaNNaM pajjuvaTThio // 45 // karakaMDU kaliMgesu paMcAlesu ya dummuho / namI rAyA videhesu gaMdhAresu ya naggaI // 46 // ee nariMdavasabhA nikkhaMtA jiNasAsaNe / putte rajje ThaveUNaM sAmanne pajjuvaTThiyA // 47 // vyAkhyA-sarvA gAthA: sugamAH / etaccAritrANi prAk kathitAni navame'dhyayane tato jJeyAni / navaraM sakkhaM sakkeNeti sAkSAt pratyakSaM zakreNa indreNa coditaH preritaH // 45-46-47|| _ 2010_02
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 536 uttarajjhayaNANi-2 sovIrarAyavasabho ciccA rajjaM muNI care / udAyaNo pavvaio patto gaimaNuttaraM // 48 // vyAkhyA-arthaH pUrvavannavaraM sauvIreSu sindhu-sauvIradezeSu rAjavRSabhaH sauvIrarAjavRSabhaH / taccaritraM yathA pure vItabhayAbhikhye sindha-sauvIranIvRti / AsIdudAyano rAjA rAjadhutiniketanam // 1 // prabhAvatyasya mahiSI zrIvIrAjJAprabhAvikA / abhIciriti tatputro jyeSTho'bhUd yauvarAjyabhAk // 2 // kSitIzaH sindhu-sauvIramukhyaSoDazanIvRtAm / satriSaSTizatasphItanagarANAM susampadAm // 3 // dazAnAM baddhamaulInAM mahIsenAdibhUbhRtAm / anyeSAmapi vIrebhya-sAmantAmAtyasaMsadAm // 4 // paurovRttyamAdhipatyamAjJaizvaryaM ca pAlayan / zazAsodAyanaH pRthvIM maghaveva triviSTapam / / 5 / / tribhirvizeSakam ita: kumAranandyasti campAyAM svarNakRt pari / strIlolo'sau caturvarge kAmaM kAmamamAnayat // 6 // yatra yatrAddhRtAM kanyAM vIkSate vA zRNoti vA / svarNapaJcazatIM dattvA tAM tAM gRddho vyavAhayat // 7 // apiNDayat paJcazatImeSa sadveSayoSitAm / aAluravizvAsI dvAri tiSThan jugopa tAH // 8 // gopitA api tiSThanti na nAryoM hi nirargalAH / agopitA api nyAyye satyastiSThanti vamani // 9 // svairaM bhuGkte sma tA lubdho'nyapravezamasAsahi: / tathApi na tutoSAsau kASThairiva mahAdavaH // 10 // anyadA paJcazailAkhyadvIpezAmartyajAyayoH / hAsA-prahAsayorvidyunmAlyakasmAccyutaH patiH // 11 // 2010_02
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam tataste dadhyatuH ko'pi vyudgrAhyaH puruSo'dhunA / asmadrUpAturo mRtvA bhaved yo'smadasupriyaH // 12 // indreNa saha yAntIbhyAM dvIpe nandIzvare tadA / tAdRk kumAranandyAbhyAM svasAdhyo dadRze smarI // 13 // nirIkSyaite divyarUpAdbhutalAvaNyabhAsure / svarNakRnmUcchitaH prAha ke yuvAM vizvamohanam ? // 14 // AvAM hAsA-prahAsA''khye devyAvityApya tadgiram / yayAce cATukRd bhogaM DhokayitvA dhanoccayam // 15 // asti yadyAvayoH kAryaM paJcazailaM tadA''vrajeH / ityuktvA mohayitvA taM kSaNAdutpatya te gate // 16 // atyAturAtmA paTahamadApayadayaM pure / kumAranandinaM paJcazailaM nayati yo naraH ||17|| datte koTidhanaM so'smai taM vRddhaH ko'pyavArayat / asmi netetyasau lAtvA putrebhyo dhanamArpayat // 18 // svabhAvagatvaraiH prANaizcedartho'muSya sidhyati / kuTumbasya dhanArthazca vArddhakyaM phalitaM tadA ||19|| pUrNapathyadanaM potaM kArayitvA jarannatha / kumAranandinA sArdhamAruhyAbdhau pratasthivAn // 20 // dUraM gataH svarNakAraM sa prAhaGgulikA'grataH / kiJcit pazyasi kRSNAbhamayamasti mahAn vaTaH // 21 // abdhikUlAdripAdastho'dhastad yAsyati vAhanam / gRhNIyAstatprarohaM tvaM dRDhIbhUya svadharmavat // 22 // paJcazailAt sameSyanti bhAruNDAstatra pakSiNaH / tripAdAstadvimadhyAMDrimAdadIthAH sthirAzayaH ||23|| tvAM te neSyanti taM dvIpamastu tatra tavepsitam / vaTAdho bhaGkSyate poto jalAvarte'tigahvare ||24|| ityAlApasamakAlaM prApte tatraiva vAhane / sa tatparatayA sarvaM tat kRtvA prApa tatpadam // 25 // 2010_02 537
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi-2 hAsA-prahAsayostatra vIkSAmAsa sa vaibhavam / uktazcAbhyAM na nau bhogyastvamaudArikavarmaNA // 26 // punaryAhi nijaM sthAnaM kiJcidagnyAdisAdhanam / kuru yena bhaveH paJcazailadvIpAdhipatyabhAk // 27 // sarvaM tat pratipede'sau kiM na kurvanti kAminaH ? / tAbhyAmAnIya mukto'sau campodyAne tato drutam // 28 // papraccha milito lokastatra kiM citramIkSitam ? / sa tu hAsA-prahAseti tyaktvA'nyannAha kiJcana // 29 / / tAvatISvapi tatstrISu rudantISu pizAcakI / tanmanA upacakrAma kArISAnalasAdhanam // 30 // nAgilAkhyo'sti tanmitraM zrAvakaH paramArhataH / kRpAprItiparo'bhyetya mitrocitamidaM jagau // 31 // "api paJcazatastrIkaH strIdvayArthe viSIdasi / kimetadatikAtaryamanAryocitamAcareH ? // 32 // labdhvA nRjanma duSprApaM mahA''nandakaraM mudhA / mA hAraya tucchabhogabhrAntazcintAmaNinibham // 33 // asi yadyapi bhogArthI tathApi sakataM kuru / viziSTasukRtAd bhogayogo mokSo'pi sidhyati // 34 // dhanArthinAM dhanaM datte kAmadaH kAmakAminAm / svargApavargasaMsiddhiheturdharmo jinoditaH // 35 // kAryAdato nivartasva lokadvayaviruddhataH / sakhA'si tena prokto'si bhaja santoSamAzaye" // 36 // bahudhetyanuziSTo'pi matto mRtvA tathA'rtitaH / iGginImaraNenAsau paJcazailAdhipo'bhavat // 37 // nAgilastvatha tadvRttaM vIkSyonmagnavirAgataH / parivrajyAcyute kalpe'jAyata tridazottamaH // 38 / / taM tatrAvadhinA'pazyadanyadA sasurotkaraH / zrInandIzvarayAtrAyai cacAla tridivezvaraH // 39 / / 2010_02
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 539 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam sthityA paTahako'kasmAd vidyunmAligale'patat / uttArito'pyAbhiyogyAt tadgalaM naiva muJcati // 40 // niviNNo vAdayannAste tAvatA nAgilAmaraH / puro'bhyetya jagAdenaM tatkRpA'lpIkRtadyutiH // 41 // mAM bhoH ! pratyabhijAnAsi prAhAsau ko na veda vaH ? / tato mUDhamimaM jJAtvA prAcyarUpI suro'bhaNat // 42 // vArito'pi mayA'kArSIryat kAryamadhamocitam / idAnIM tatphalaM bhujhva ki mudhA paritAmyasi ? ||43 // saMvigno'sau tataH proce'dhunA''khyAhi mamocitam / tadA mayA na mUDhena mene mitra ! kSamasva tat // 44 / / "suro'pyAkhyad vardhamAnasvAminaH pratimAM mudA / svayaM kRtvA tadarcAyAM pravartaya bahUn janAn // 45 // evaM samyaktvabIjAptiravandhyA te bhaviSyati / etadevAviratAnAM mukhyaM pathyaM zrutoditam" // 46 / / uktaJca "jo kAravei paDimaM jiNANa jiyarAga-dosa-mohANaM / so pAvai annabhave suhajaNaNaM dhammavararayaNaM // 1 // dAridaM dohaggaM kujaai-kusriir-kugi-kumiio| avamANa-roya-soyA na hoti jiNabimbakArINaM" // 2 // tato'sau himavacchIrSAd gRhItvA dAru cAndanam / nirvartya vIrapratimAmakSipat kASThasampuTe // 47 // SaNmAsotpAtapatitatapotasyodghAntacetasaH / sAMyAtrikasyotpAtaM taM nivAsAvuvAca khe // 48 // gRhANa sampuTaM devAdhidevapratimA''zrayam / ayaM viziSTatannAmnA''hatyodghATyaH zubhAzayaiH // 49 // 1. yaH kArayati pratimAM jinAnAM jitarAga-dveSa-mohAnAm / sa prApnotyanyabhave zubhajananaM dharmavararatnam // 1 // 2. dAridyaM daurbhAgyaM kujAti-kuzarIra-kugati-kumatayaH / apamAna-roga-zokA na bhavanti jinabimbakAriNAm // 2 // 2010_02
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 uttarajjhayaNANi-2 nirvighnaM prApsyase vItabhayaM vItabhayaM puram / ityuktvA sampuTaM dtvA''tmanA devastirodadhe // 50 // tIrNodadhirvaNig vItabhayaM prApto'tha bhUpateH / sampuTaM purato muktvovAca vyAhRtamAmaram // 51 // mimela prakRtiH sarvA nRpatistApasAzravaH / dadhyau brahmAcyutezAnAM nAmnA'yaM vighaTiSyate // 52 // sRSTi-pAlana-saMhArakartAro'mI jaganmatAH / ebhyo devAdhidevo'nyastApasaina nigadyate // 53 / / iti dhyAtvA nRpastattannAma-sthAmAdivarNanaiH / parazuM vAhayAmAsa sutIkSNamadhikAribhiH // 54 // sa tu taddhAtamAtreNa dhArAbhaGgamavApnuvan / mithyAvAdAd ruSTa iva visasarjAnalAn kaNAn // 55 // are ! rAgoragagrastA devadevA bhavanmukhaiH / khyAtA iti ruSA tairajvAli kauThArikAnanam // 56 / / sAmarthyapatito vyarthIbhUtaH parazurutpatan / asphoTayacchiro mithyAdRzAM kugrahazAlinAm // 57 / / yo yasyAbhimato devaH sa tannAmnA parazvadham / avAhayat paraM nApa vailakSyAdaparaM naraH / / 58 // athAsminnanuparate citre vyatikare tadA / AgAd rAjJo mahAdevI tattvavijJA prabhAvatI // 59 / / tayA sampuTamabhyarcya bhaNitaM supavitrayA / jino devAdhidevo'rhan dadAtu nijadarzanam // 60 // atha vyApArite'pIpat kuThAre vyabhajattarAm / sampuTaM prAdurAsIcca mUrtiH zrIcaramArhataH // 61 // amlAnamAlyasarvAGgapratipUrNA'tha cAndanI / dRSTA pratikRtirjunI dRgnairmalyaM vyadhAnnRNAm // 62 // antaHpure jinagRhe tAM saMsthApya mahotsavaiH / trisandhyamarcayatyeva nityaM snAtA prabhAvatI // 63 // 2010_02
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 541 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam hastakAbhinayopetaM sA nRtyatyarhataH puraH / tatropavINayAmAsa kalakaNTho nRpaH svayam // 64 // anyadA'tirasaM prApte'bhinaye kSitipaH ziraH / aprekSya zrIprabhAvatyA viSaNNo vyagramAnasaH // 65 // vINAmapAtayat pANeH kruddhA devI tato'lapat / mayA durabhinItaM kiM kSiptA yena vipaJcikA ? // 66 / / Akhyat kSitipatiH kAnte ! mA kupyo'naparAdhini / bhrAnto'smi tava zIrSe'haM cyutavINo'smi tacchucA // 67 // devyUce kiM zucA svAmin ! niSkalaGko mayA dadhe / kI bhIrmRtyoH pavitrazced dharmaH suciramArhataH // 68 // dRDhapremA'si cennAtha ! vaidhayaM tat parityaja / vaidhAdiSTayoH ziSTaiviyogo'mutra nizcitaH // 69 / / iti priyAgirA kiJcijjhAtatattvo'pi tApasIm / bhaktiM tyaktuM na zeke'sau dRSTirAgo hi dustyajaH // 70 // anyadA'rcAkSaNe ceTyupAnayad dhautapotikAm / vIkSya tAM mahiSI raktAM roSaraktekSaNA kSaNAt // 7 // are'navasarajJA'si ko'yaM raktAmbarakSaNaH ? | ityuktvA mukureNainAM jaghAnaujjhacca sA'pyasUn // 72 / / svAbhAvikAMzukaM dRSTvA mRtAM caitAM vyacintayat / rAjJI dhig mAM bhagnanijavratAM niSphalajIvitAm / / 73 / / AsannamRtyuretarhi svArthaM zuddhidamAtmanaH / sAdhayamItyanazanamayAcata dharezvaram // 74 / / rAjA''ha snehamujjhitvA kimuktA rUkSagIriyam ? / tvadviyogAsahiSNorme hyadaH prANaharaM vacaH // 75 / / sattvavAnasmi zUro'smi sarvatra raNakeliSu / paraM kAtara evAsmi tvadviyogAbdhilaGghane // 76 / / ayamAsanna evaiSyan viyogaH kena vAryate ? / prasIda sAdhayAmyarthaM duSprApo'ntyajanuHkSaNaH // 77 / / 2010_02
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542 uttarajjhayaNANi-2 iti sthirAzayAM devIM vadantImAha bhUpatiH / astu te'bhimataM kintu prabodhyo'haM yathA tathA // 78 // athAGgIkRtya tadvAcaM prapadyAnazanaM sudhIH / / mRtvA prabhAvatI kalpe prathame'bhUt surottamaH // 79 // devadattA'bhidhA kubjA ceTI tAM mUrtimarhataH / zuzrUSate kSamA'dhIse jinadharmapramAdini // 80 // devastu pratyahaM rAjJaH prabodhopAyamAdadhe / / sa tu tApasadRgmUDho bubodha ca kathaJcana // 81 / / atha prabhAvatIdevo'nyadA tApasarUpabhRt / aDhaukayat sudhAsvAduphalAni nRpateH puraH // 82 // AsvAdya tAni bhUjAniH kutraitAnItyuvAca tam / Azrame nagarAdUravatinItyabhaNad vratI // 83 / / rasajJArasavazyo'sau samaM tenAzramaM gataH / tApasairbhISaNAkArairdRDhaM hantuM pracakrame / / 84|| vizvasyaibhirahaM pazyan nIta eko nijAzramam / prakrAnto vairibhiriva hantuM bhakto'pi pApibhiH // 85 // iti nazyan nRpo dUraM vane tatra tarostale / dAnta-zAntAn munIn dRSTvA zaraNaM tAnupAgamat // 86 / / mA bhIriti samAzvAsya te sajjA: sAdhavo'bhavan / tApaseSu nivRtteSu tamAhurmadhurasvaram // 87 / / "dharma eva bhayArtAnAM trANAyeha paratra ya / parIkSayecca dharmArthI devaM dharma gurUnapi // 88 // vItarAgastatra devaH zuddho dharmo dayAmayaH / gururbrahmadharastyaktasarvasaGgo jagaddhitaH // 89 // iti ratnatrayasthairyasudhAdhautamanAH sthitaH / kurvan puNyAni labhate sukhaM svargApavargayoH" // 10 // tat tApaseSu daurAtmyaM mAhAtmyaM caiSu sAdhuSu / vIkSya kSitIzaH pratyakSaM prabuddho jainatAM dadhau // 91 // 2010_02
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 543 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam darzayitvA suro'pi svaM tAmAvedya pratizrutim / nRpaM dharme dRDhIkRtya prItaH prApa surAlayam // 92 / / AsthAnIsthaM svamaikSiSTa nRpatistyaktadurmatiH / zrAddhIbhUto'tha kurute satkriyAH zrAvakocitAH // 93 // itazca zrAddho gAndhAro jinajanmAdibhUmikAH / natvA vaitADhyamUle'gAnnantuM zrIzAzvatArhataH // 94 // tatra tasyASTamAt tuSTA devatA zailamUrdhani / taM ninAya vavande'sau nityArhatpratimA mudA // 95 // bhUyo'pyAnIya vaitADhyAdadho'muJcadimaM surI / zatamaSTottaraM tuSTA tasmai sA guTikA dadau // 96 / / yadvAJchayainAmAsye tvaM kSeptA sA laghu setsyati / ityAkhyAya tirobhUtA surI so'pi tato'calat / / 97 / / kramAt tAM cAndanIM jIvatsvAmimUrti namasyitum / AgAd vItabhayaM vIraM vanditvA mumudetamAm // 98 // utpannaruk tatra devadattayA paricAritaH / sajjIbhUtaH kRtajJastadadattAsyai guTIzatam // 19 // kakSIcakre svayaM dIkSAmatha kubjA''harad guTIm / mama dhmAtajAtarUparUpatA''zu bhavatviti // 100 / / tatprabhAvAdasau tAdRg rUpasampadabhUt kSaNAt / suvarNaguliketyAkhyAM lebhe rambhAnibhA janAt // 101 // atha bhogArthinI dadhyau matpitodAyano nRpaH / anye tvasya nRpAH preSyAstat pradyoto'stu me patiH // 102 / / anayA vAJchayA prAza guTImekAM vicakSaNA / taddevatA'nubhAvena tadrakto'bhUt sa bhUpatiH // 103 / / sa dUtIM vyasRjat tasyai sA'jUhavadamuM tayA / gaje'nalagirau so'pyAruhyAgAnnizi vegavAn // 104|| tayA'bhirucitAyAsmai proce'rcAmAItI yadi / sAdhU nayasi tadahamAgacchAmyanyathA vraja // 105 / / 2010_02 |
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 uttarajjhayaNANi-2 etattulyAM parAmarcAmAnIyemAM tato nayeH / ityAkhyAya tayoSitvA rAtriM prAtastato'gamat // 106 / / cAndanImaparAmarcI kArayitvA sa tAdRzIm / pratiSThApya tathaivAgAt tatra tAM nyasya tatpade // 107 / / suvarNagulikAM jIvatsvAmino'rcA ca cauravat / pradyotaH samupAdAyAvantIM prApAruNodaye // 108 / / athAnalagirisUtra-purISAdyaM yadatyajat / trastAstadgandhato vItabhayebhAH khalu jajJire // 109 / / pradyotAgamanaM tAdRkprabandhAdavadhArayan / zuzrAva svarNagulikA'pahAraM dharaNIzvaraH // 110 // astyarhatpratimA tAvad gatA ceTI prayAtu sA / iti svasthAzayo madhyandine snAto'rajo'mbaraH // 111 / / arcAmarcayituM yAvat prAptastAvad vyalokayat / mlAnAni cArupuSpANi zuSkaM cAndanalepanam // 112 / / viSaNNo'sau tato dadhyau neyamarcA surArpitA / kintu tasyAH praticchando dhik pradyotaM kutaskaram // 113 / / so'thAsmai vyasRjad dUtaM so'pi gatvA nyavedayat / ceTyA na nRpateH kAryaM pradyotaiSA'stu te priyA // 114 / / paraM cauravadAnItA'rcA jIvatsvAmino'sti yA / nRpAyArpaya tAM no ced dAsyase zirasA saha // 115|| bhuvaM gRhItAM sahate santoSI sa nirAdhipaH / tAmarhataH paraM nArcA hRtAM tatpUjanodyataH // 116 / / mAlavAn zAdhi mA vyarthamudAyananRpAsinA / chinnakaNThaH kSaNaM nRtyan kautukAya bhaviSyasi // 117 // pradyotaH prAha rUkSAkSaM vIkSamANazcaraM naram / / bhakto'si svAmino vAvadUko'sIti pragalbhase // 118 // gRhItA nArpaNAyaiSA dUta ! sAhasinA mayA / ko'pyasti mAtRjanito haratvenAM sa madgRhAt / / 119 / / 2010_02
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 545 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam dhArmikastava sa svAmI tAma marcayatvalam / yA tanniyamanirvAhakRte muktA mayA tadA // 120 / / udAse sindhu-sauvIrAMstasyAhamakutobhayaH / pAlayatveSa tAn jIvannadAtA pratimA punaH // 121 / / vepamAnatanurdAtA pratimAmAgate nRpe / iti cAkhyAya dUtaH srAg vyAvRttyAgAt svapattanam // 122 // athodAyanabhUpAlazcacAla pRtanAvRtaH / maulibaddhadazakSmApaiH sasvasainyairupaskRtaH // 123 / / prayANairanavacchinnairbhAnuzoSitaviSTape / grISmakAle pathA''yAtaM sa viveza marusthalam // 124 // tatrAtizayasAmarthyAt tRSA nIrasanIvRti / bhRzamabhyabhavat sainyaM chalamApyeva durjanaH // 125 / / kaTake martumArabdhe niSpratIkArayA tRSA / nRpaH prabhAvatIdevaM laghvAgamanamasmarat // 126 / / AgatyAvetya tavRttaM sa vicakre tripuSkaram / Adi-madhyAvasAneSu marUNAmullaTajjalam // 127 // atha tajjIvana-snAna-pAnasajjabalo nRpaH / gato'vantImabhimukhAyAtaM pradyotamabravIt // 128 // kiM vRthA mAritaivIrairaGgayuddhaM tadAvayoH / astu dvipa-rathAzvAdisadRgvAhanasaMsthayoH // 129 // raNo rathasthayorastu pratizrutyeti sopadhiH / pradyoto'nalazailebhamAruhyAgAd raNAjiram // 130 // vAgbhraSTo'sau jagabhraSTo bhAvIti drAgudAyanaH / ibhasyotkSiptamutkSiptaM bANaizcaraNavyadhIt // 131 // evaM cApatadugrebhaH pradyotazcottaraMstataH / baddho bhAle patirdAsyA ityasyAGkaH kRto'yasA // 132 / / madhye'vanti pravizyAthAbhyArcA mAjhaMdarhataH / yAvadutpATayAmAsa tAvannabhasi vAgabhUt // 133 / / 2010_02
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 546 mA kuru vyarthamAyAsaM naiSA'rcA'laGkariSyati / tvatpurImityasau zrutvA vailakSyayugabhUd bhRzam // 134 // yadarthamayamArambhastasyArthasyeti vaizasam / sampannamiti no vidmastatra kiM bhAvi vartate ? // 135 // uttarajjhayaNANi-2 dhyAtvetyudAyanaH svasmai viSayAya nyavartata / mAlavAnAtmasAt kRtvA saha nItvA tadIzvaram // 136 // vicAle prAvRSA ruddhaH skandhAvAraM nyavIvizat / vaprAn dazApi rAjAnaH kRtvA'sthuH parito nRpam // 137 // tato dazapuraM jajJe yacca bhuGkte narezvaraH / tat pradyoto'pi yad gRhItapauSadhe paryuSaNAparvaNi bhUdhave / pradyotamavadat sUpakAro'dyAznAsi kiM vada ? // 139 // bhojye vairiNo'pi na vaJcanam // 138|| kimadya pRcchyate nUnaM mArayiSyati mAM viSAt / nityaM saha nRpeNaiva bhoktuH praznaH kimanyathA ? // 140 // pradyotamiti sAzaGkaM punaH provAca pAkakRt / adya paryuSaNA rAjopoSito'stIti pRcchyate // 141 // so'pyAha kaitavAt parvAvajagme na mayA'dya hA ! / sAdhu jJApitavAnetadahamapyasmyupoSitaH // 142 // mamApi pitarau zrAddhau mohAjjAtaH pramAdyaham / apratyAkhyAninA hyasmin kathaM stheyaM suparvaNi // 143 // iti pradyotavacanaM so'pi rAjJe nyavedayat / so'pi suzrAvako dadhyau kaitavIti vidannapi // 144 // na zudhyati pratikrAntirbaddhe'smin mama vArSikI / avasthitakaSAyANAM yadeSA na hi tAttvikI // 145 // pradyotamatha satkRtya kSAmayitvA'sya mUrdhani / tadakSarApanodAya hemapaTTamabandhayat // 146 // punarmAlavasAmrAjyaM pradyotAya pradAya saH / svayaM vItabhaye rAjyamanvazAcchrIudAyanaH // 147 // 2010_02
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 547 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam jinAryoM kurute pAtre dAtte dAnamanekazaH / kArayatyarhadAvAsAn sa saMvignaH parArhataH // 148 // anyadA pauSadhAgAre sthitaH pAlitapauSadhaH / pAkSike pUrvarAtre'sau dadhyau vratavizanmanAH // 149 / / "dhanyAste vasudhoddezA yeSvarhajjJAtanandanaH / / sadvAksudhAido jJAnabhAnuviharati prabhuH // 150 // yadi prasadya sa svAmI vizvakAruNyavAridhiH / ihAyAti tadA dIkSA'laGkAramahamAdade" // 151 // atha zrIvardhamAno'pi sarvajJaH samavAsarat / mRgodyAne pure tatra suparvapariSadvataH // 152 // udAyano'pi nirvedajananIM jinadezanAm / satantro'pyazRNod gatvA prAJjalizca vyajijJapat // 153 // prabho ! janAbjapratyUSa ! srAk kRtvA rAjyasusthatAm / upasvAmi mudA''dAtA bhavapotaM drutaM vratam // 154 // svAmyAha mA vilambasva gRhaM yAtastato nRpaH / mantriNA mantramakaroditi dharmyaM mahAmanAH // 155 // abhIcirAtmajo rAjye nItyA yadi nivezyate / pAtyate'sau tadA zvabhre mayA pitrA'pi dustare // 156 / / anyasyApi gRhasthasya zuddhirArambhiNaH kutaH ? / svAnyapApanimagnasya rAjJastu narako dhuvaH // 157 // bhavitAsmi vratI kezI rAjA'stu bhaginIsutaH / mantrayitveti sallagne tatpade'bhiSiSeca saH // 158 / / svayaM vIrakare sphItyA nissaGgo'bhUnmahAyatiH / vikRSTatapasastasya kAle ko'pi gado'bhavat // 159 // gorasastatpratIkAra ityeSa dadhi gokule / pAraNAdAvupAdatte tato na vavRdhe'sya ruk // 160 // kramAd vavrAja rAjarSiviharan vItabhIpuram / kezI nRpastato'bhANi duSTAmAtyena kenacit / / 161 / / 2010_02
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 548 parISahaparAbhUtaH pratyAdAtuM mahIzatAm / ayamAgAnnRpo'vAdIdAdattAmasya sA yataH // 162 // amAtyo'pyavadanneyaM nItirityevamAdinA / vyudgrAhya kSitibhRccittaM duSTazchidrANyamArgayat // 163 // dadhi yasyA gRhe sAdhurlAti tAM pazupAlikAm / pralobhya dadhni sa viSamakSepayadadhArmikaH // 164 // trirbhaktadevatA pAtrAt tad dadhi drAgaloThayat / vyagrAyAM cAnyadA tasyAM lAtvA tad bubhuje muniH // 165 // upayuktastato dhyAnI sa rAjarSiranAkulaH / triMzad dinAnyanazanI niSkarmA prApa nirvRtim // 166 // RSighAtamahApApaM kenApi na hi vAritam / iti kopAruNA devI nagaraM tat sanAgaram // 167 // pUrayitvA pAMzupUreruttuGgaM sthalamAtanot / pApAnumatisambandhAdanartho hi na saMzayaH // 168 // na mAM nyavIvizad rAjye matpitetyabhyasUyayA / purA'pyabhIcizcampAyAM bheje koNikabhUbhujam // 169 // sa tatra tatprasAdenAbhuGkta bhogAn yathepsitam / samyaktvANuvratAdyaM ca suzrAddhatvamadhArayat // 170 // kintUdAyanabhUpAle pitaryatyaktamatsaraH / saMlikhyopoSito mAsamanAlocitatatpadaH // 179 // mRtvA'surakumAro'bhUt palyAyuH sa tatazcyutaH / nRjanmApya videheSu karma niSThApya setsyati // 172 // iti udAyanacaritram // 48 // uttarajjhayaNANi-2 taheva kAsIrAyA seo - sacca - parakkama | kAma - bhoge pariccajja pahaNe kammamahAvaNaM // 49 // vyAkhyA - tathaiva tenaiva prakAreNa kAzirAjaH kAzimaNDalAdhipatirnandanAbhidhAnaH saptamabaladeva ityarthaH / zreyasi prazasye satye saMyame parAkramo yasyeti zreyaH - satya 2010_02
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam 549 parAkramaH kAma - bhogAn parityajya 'pahaNe' tti prahatavAn karmamahAvanamiti / tad yathocitaM caritam -- kAzyAmagnizikho rAjA jayantyasya priyAGganA / tadbhavaH saptamo rAmaH putro'bhUnnandanAbhidhaH // 1 // dattaH zeSavatIkukSihaMsastasyAnujo hariH / pitaryuparate doSmAn bharatArdhamasAdhayat // 2 // nandanAnugato rAjyazriyaM sphItamapAlayat / SaTpaJcAzatsahasrAzabdAyurdhUmAyAmagAnmRtaH // 3 // nandano'tha samAdAya zrAmaNyaM samatA'JcitaH / dhyAnaikatAnaH samprApa kevalajJAnamujjvalam // 4 // paJcaSaSTisahasrAbdImanupAlyAyudbhutam / siddhiM SaDviMzatidhanuHpramitAGgaH prapedivAn // 5 // iti nandanacaritram // 49 // tava vijayao rAyA ANaTThAkitti pavvae / rajjaM tu guNasamiddhaM payahittu mahAyaso // 50 // vyAkhyA - tathaiva vijayo dvitIyabaladevaH 'ANaTThAkitti' tti A samantAt naSTA akIrtiryasyetyAnaSTAkIrtiH prAvrAjIt / tuzabdasyApyarthasya vyavahitasambandhAt rAjyaM guNasamRddhamapi prahAya mahAyazAH / tad yathA-- dvArAvatyAM brahmarAja- subhadrAnujo halI / dvipRSThavAsudevasyAgrajo'bhUd vijayAkhyayA // 1 // so'pi dvAsaptatisamAlakSAyuSi ca kezave / mRte saMveganirmagnaH prapede vizadaM vratam // 2 // sa paJcasaptatizarallakSAyuratha cocchritaH / dhanUMSi saptatiH prApya kevalaM zizriye zivam // 3 // iti vijayo dvitIyo baladevaH ||50 // tahevuggaM tavaM kiccA avvakkhitteNa ceyasA / mahAbalo rAyarisI AdAya sirasA siriM // 51 // 2010_02
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 550 uttarajjhayaNANi-2 _vyAkhyA-tathaivograM tapaH kRtvA avyAkSiptena cetasA mahAbalo rAjarSirAdAya gRhItvA zirasA mastakena 'atyAdarakhyApakametat' zriyaM bhAvazriyaM saMyamarUpAM tRtIyabhave parinirvata iti / taccaritaM yathA pure gajapure rAjA paurabhAgyamiva sphuTam / balI balo'sti bhUpAlaH prajAvat pAlayan prajAH // 1 // prabhAvatyasya dayitA na kAntA yatparA'dbhutA / mahAbalastayoH putraH siMhasvapnapuraskRtaH // 2 / / tajjanmani pitA tasyAkArayad guptizodhanam / mAnavRddhi vizvacitrapradAn sAnandamutsavAn // 3 // dhAtrIparigrahIto'sau vavRdhe'mbuni padmavat / kalAzcAkalayat sarvo rucyaM prApa ca yauvanam // 4 // ananyatulyarUpANAM nRpaH sadguNasampadAm / tenASTarAjakanyAnAM pANigrahamakArayat // 5 // vAsavezmASTakabhrAji svarvimAnanibhaM mahat / prAdAdasmai nRpaH saudhaM prItidAnaM ca tad yathA // 6 // hiraNya-svarNayoraSTau koTI sa kuNDalASTakam / maulisauvarNakasthAlASTakaM sannATakASTakam // 7 // dazavezmasahasrADhyagrAmakarmakarASTake / paryAptamanyadapyasya bhUpo bhoge'nvamanyata // 8 // rAjyaM tava tavaivaiSa kozo'saGkhyadhano mahAn / upabhukSva zriyaH svairamiti snigdhagurogiraH // 9 // tAbhiH priyAbhistatsaudhe tathAvidhasukhAmbudhau / nirmagno'sau na bubudhe gataM kAlaM mahAbalaH // 10 // anyadA jagadIzasya vimalasyAhato gaNI / / pure'tra samavAsArSId dharmaghoSo mumukSuyuk // 11 // tatra parSadi pUrNAyAM satantraH zrImahAbalaH / bhRtyAjJApitavRttAntaH prItyA gatvA'namad gurUn // 12 / / 2010_02
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 551 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam "bhavaklezAtibAhulyaM siddhisaukhyAtizAyitAm / bandha-muktinidAnatvamAzravaitannirodhayoH // 13 // mahA''rambhAditaH zvabhraM kaSAyebhyo bata kSayam / mahAvratAtmakaM zuddha dharma copAdizad guruH" // 14 // mahAbalo'pyavasthApya gurUn saMvignamAnasaH / vratecchurgRhamAgatya pitarau prAha sAJjasam // 15 / / dharmaghoSAnagArasya dezanAsurazAkhinaH / mukhAd dharmaH zrutaH zuddho rucitazca supathyavat // 16 / / dhanyaH sulabdhajanmA'si kRtArtho'si kulodvaha ! / zruto yad dharma ityukte pitRbhyAmiti so'vadat // 17|| janma-mRtyu-jarAbhIto bhavodvigno mahAsukhAm / pravrajyAmasmyupAdAtA tAtau ! yuSmadanujJayA // 18 // atha prabhAvatI karNaviSamAkarNya tadvacaH / papAta mUrcchayA klinnagAtrA bhuvi savepathuH / / 19 / / savAyuvAridhArAbhiH kathaJcillabdhacetanA / / rudantI vihitAkrandaM sazokamidamabravIt // 20 // iSTaH kAnto ratnabhUtaH eka eva tvamAtmajaH / jIvitavyAdapyabhISTaH kulabIjaM sudurlabhaH // 21 // kSaNamAtraM viyogaste pitroH prANaharo dhruvam / yAvadasmajjIvitavyaM tannandana ! gRhe vasa // 22 // tataH pakvavayA jAtasantAnaH pravrajiSyasi / mahAbalo'pi zrutvedaM pitarAvAha dhIradhIH // 23 // tathaitad yad bhavatproktaM paraM mAnuSyako bhavaH / jarA-mRtyu-vyasana-ruk-zoka-santApasaGkulaH // 24 // adhruvaH svapnasaGkAzo nAzadharmendrajAlavat / / asau pUrvamayaM pazcAnmRti labdheti veda kaH ? // 25 // ahInAyurataH svastha: svIkaromi laghu vratam / atha mAtA'pi taM do*mAdAyAGkasthamityavak // 26 // 2010_02
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 552 uttarajjhayaNANi-2 viziSTarUpa-saubhAgya-viveka-jJAnasevadheH / sukhocitaM tava vapuH sukumAraM sulakSaNam // 27 // yuvA'syanubhavapathaM naya bhogAn gataM vayaH / kvedaM bhUyo'tha vArdhakye pravrajeratha so'vadat // 28 // duHkhakoza idaM dehaM vividhavyAdhimandiram / sirApinaddhamAMsAsthi tvagmAtre kiJcadadbhutam // 29 // azucimayamazucijanitamazucikaraM dehamazucisarvasvam / satataM jarAkaTAkSitamabalaM ca mRdAmabhANDamiva // 30 // tucche rAgo'tra kaH kAye tAruNye'pi ca caJcale / kSaNe'smin durlabhe svArthaM sAdhayAmyatha sA jagau // 31 // vizvavizvopamAtItA etAH kAntAstavAdbhutAH / kulInAH satkalA dakSAzcAruzIlArjavakSamAH // 32 // vinItAH svAdubhASiNyaH sadbhAvasnehabandhurAH / bhakSvAbhirviSayAn svairaM divIndrasyApi durlabhAn // 33 // utkRSTatapaso'pyAhuretadevAtulaM phalam / athAkSobhyamanA vAcamAdade'sau mahAbalaH // 34 // bahuvighnA amI bhogAH zukra-raktAdyazaucajAH / svalpakA: svalpakAlInA: klezasAdhyA jaDapriyAH // 35 // vipAkakaTavaH siddhisukhAnandavibandhakAH / mUlaM durgatiduHkhAnAM tAto ! nAmI tapaHphalam // 36 // patAkAyAM tu ko rAga: ko rAgo nanu vidyuti ? / sandhyAyAM nanu ko rAga: ko rAgo nanu yoSiti ? // 37 // atha tAvAhaturdravyaM vaMzAgatamathArjitam / vipulaM svarNa-ratnAdi dhAnyAdi dvipadAdi ca // 38 // samRddhimetAM saphalIkuruSva bhuvane hyasau / duSprApA'syai hi khidyante janAstAM tyaja mA mudhA // 39 / / so'thAha meghani?SamarthajAtamidaM calam / agni-caura-nRpa-preta-dAyAdAdhInavaizasam // 40 // 2010_02
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 553 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam santoSasukhamUlAgni lobhonmAdavivardhanam / mRtyAvAvazyakatyAgaM svavazaistyAjyamuttamaiH // 41 // janakAvatha cAritrodvejinIbhiravocatuH / gIbhiryathA vrataM vatsa ! kaSTapAlyaM bhavAdRzAm // 42 // carvaNIyA yavA lauhA do* lathyo mahodadhiH / pAtavyA'gnizikhA dIptA yat tvamAdatsase vratam // 43 / / pratisrotasi gaGgAyAH kathaM vatsa ! gamiSyasi ? / kathaM vA khaDgadArAyAM kathaM dIkSAM cariSyasi ? // 44 // brahma pAlyaM sadA nAdhAkarmabhojyaM tapodhanaiH / sarve parISahAH sahyA bhUzayyA kezaluJcanam // 45 / / asnAnaM satataM bhikSAlabdhaM vItarasAzanam / mRgacaryetyadaH sarvaM sukhino duSkaraM tapaH // 46 / / tvAM ca kaSTagataM bhikSAcaraM naSTapratikriyam / pazyantau vatsa ! jIvAvaH kathamAvAM gRhasthitau ? // 47 // atho mahAbalo'vAdIdihalokaikacetasAm / adIrghadazinAM klIba-kAtarANAM jaDAtmanAm // 48 // mahAvratAtmako bhAro durbAhyaH kSudradehinAm / lIlotpATyaH sudhIrANAM jJAtamokSa-bhavAdhvanAm // 49 // mRtyubhIto hi kRpaNaH koTiM dadyAnnarezituH / bhavabhItastathA jJAnI kiM na kuryAt saduSkaram ? // 50 // pitroragatamapi kriyamANapratikriyam / api bAlaM nayatyantamavazaM mRtyukezarI // 51 // prAcye hyupanate'kasmAjjIvAnAM karmaNa: phale / naikSi kasyApi sAmarthya suhRdo raTato'pi hi // 52 // samudAyakRtaM karma samudAyena bhujyate / ced yuvAmapi gRhNItho vrataM tadatisundaram // 53 / / evaM dRDhAzayaM jJAtvA pitarau taM mahAbalam / akAmAvapyanujJAtavantau tadvatahetave // 54 // 2010_02
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 554 uttarajjhayaNANi-2 atha kSitIzvaraH kauTumbikaiH puramazobhayat / ketanairnATakairgIta-vAditrairdAna-toraNaiH // 55 // siMhAsane nivezyAbhiprAcI prItyA mahAbalam / suvarNakalazAnItairabhyaSiJcajjalotkaraiH // 56 // satkRtya samalaGkRtya prAJjalI caraNonmukham / pitarAvAhatuH putra ! priyaM kurvaH kimastu te ? // 57 / / veSo me priya ityukte nRpatiH kutrikApaNAt / AnAyayallakSamUlyarajoharaNa-pAtrake // 58 // Ahvayacca divAkIrti tanmUlyenaiva pAvanam / akartayat sa tatkezAMzcaturaGgulavajitAn // 59 // tAMzca muktAphalasthUlAzrumukhI sUH prabhAvatI / haMsapakSmapaTenoccaiH pratIcchayocchIrSake'mucat // 60 // mahAbalo'tha gozIrSacandanAgurulepavAn / ruroha zibikAM prItyA sahasrajanavAhinIm // 61 // chatra-cAmaravibhrAjI naikalokapuraskRtaH / dadad dAnaM dadhad dhyAnaM pravrajyA''hlAdahetukam // 62 / / svAdhInasampadAbhogo yuvA'sau saMyamaspRhaH / tyaktvA kAmaguNAn dhanyaH Adatte januSaH phalam // 63 / / stUyamAna iti prAjJairvIkSyamANaH svasajjanaiH / namyamAnaH kramAt prApa vanaM gurubhirAzritam // 64 // puraskRtyAtha pitarau yAnottIrNaM mahAbalam / dharmaghoSagurUn natvA''khyAtAmiti kRtAJjalI // 65 / / putra eSa bhavodvigno vratamicchati vo'ntike / ziSyabhikSAM prayacchAvaH pUjyA yUyaM pratIcchata // 66 // yathAsukhamiti prokte guruNezAnakUNake / gatvA mahAbalaH sarvaM vastrAlaGkAramatyajat // 67 / / uttarIye pratIcchyaitad rudantyAha prabhAvatI / akSobhyo'si kRtArtho'si kulIno'si manasvyasi // 68 / / 2010_02
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 555 aSTAdazaM saMyatIyamadhyayanam yatitavyamamutrArthe na pramAdyaM manAgapi / ityAkhyAya gurUn natvA pitarau gehamIyatuH // 69 // paJcabhirmuSTibhiH kezAn samUlamudapATayat / upetya vijJapya gurUn sa cAritraM samAdade // 70 / / sa svayaM grAhitaH zikSA guruNA pAThitaH svayam / mahAbalo'nagAro'bhUt samityAdikriyA'dbhutaH // 71 / / dvAdazAGgIdharaH SaSThASTamAdisumahattapAH / samA dvAdaza cAritraM nirmalaM pratyapAlayat // 72 // AlocitapratikrAnto mAsaM saMlikhya susthitaH / brahmakalpe'bhavad devo dazapAthonidhisthitiH // 73 / / taccyuto vaNijagrAmanagare zreSThino'nvaye / sudarzana iti khyAtanAmA putro'bhavat sudhIH // 74 / / yuvA'sau vardhamAnasya zrutvA bhagavato vacaH / prabuddha saMyamaM lAtvA kevalI siddhimAsadat / / 75 / / prajJaptibhaNitastAvadayameko mahAbalaH / aparo'pyavatAryo vA zrutajJamatigocaraH // 76 / / iti mahAbalacaritram // 51 // itthaM mahApuruSodAharaNairjJAnapUrvakakriyAmAhAtmyamabhidhAyopadeSTumAha kahaM dhIro aheUhiM ummato vva mahiM care ? / ee visesamAdAya sUrA daDhaparakkamA // 52 // vyAkhyA-kathaM kena prakAreNa dhIro'hetubhiH kriyAvAdyAdiparikalpitairunmatto grahagRhIta iva tAttvikavastvapalapanena AlajAlabhASitayA mahIM pRthvI cared bhramed ? naiva cared, dhIrasya bharatAdivat tattvajJAnitayAnuttaratvAt / ata evAha-yata ete bharatAdayo vizeSaM vaiziSTyamanmithyAdarzanebhyo jinazAsanasyAdAya zUrAH[dRDhaprarAkramAH] santaH 'etadevAzritavanta iti zeSaH' / ato bhavatApi vizeSajJena dhIreNa ca satA jinAjJAyAmeva nizcitaM ceto vidheyamiti tAtparyam // 52 // 2010_02
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 556 uttarajjhayaNANi-2 kiJca accaMtaniyANakhamA saccA me bhAsiyA vaI / atariMsu taritege tarissaMti aNAgayA // 53 // vyAkhyA atyantamatizayena nidAnaM karmalavanaM tatra kSamA satyA 'me' mayA bhASitA vAk jinazAsanamevAzrayaNIyamityevaMrUpA / anayA'GgIkRtayA atArSustIrNavantastarantyeke sampratyapi 'mahAvidehAdAvityarthaH' tariSyanti ca [anAgatA bhAvino] 'bhavodadhimiti zeSaH' // 53 // yatazcaivamato nigamayannAha kahaM dhIre aheUhiM attANaM pariyAvase ? / savvasaMgaviNimmukke siddhe havai nIrae // 54 // tti bemi // vyAkhyA-kathaM dhIro'hetubhiH pUrvoktairAtmAnaM paryAvAsayet ? kathamAtmAnamahetvAvAsitaM kuryAdityarthaH / kiM punarAtmano'hetuvAsanAyA akaraNe phalam ? ityAha-sarve saGgA dravyato draviNAdayo bhAvatastu mithyArUpatvAdeta eva kriyAdivAdAstairvinirmuktaH sarvasaGgavinirmuktaH san siddho bhavati nIrajAH karmamalahartA tadanena ahetuparihArasya samyagjJAnahetutvena siddhiH phalamiti bravImIti pUrvavat // 54 // graM0 1132-22 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM saMyatIyAkhyamaSTAdazamadhyayanaM samAptam // 18 // __ 2010_02
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam ihAnantarAdhyayane bhogadhityAga uktastatazca zrAmaNyaM taccApratikarmatayA zlAdhyaM syAditi tatprarUpakamekonaviMzamadhyayanamArabhyate / suggIve nayare ramme kANaNujjANasohie / rAyA balabhadda tti miyA tassaggamAhisI // 1 // vyAkhyA-sugrIvAkhye nagare ramye manohare kAnanai--havRkSAzrayairvanairudyAnairArAmaiH krIDAvanaiH zobhite tatra rAjA balabhadra iti nAmneti mRgA tasya rAjJo'gramahiSI paTTarAjJI // 1 // tesiM putte balasirI miyAputte tti vissue / __ ammA-piUNa daie juvarAyA damIsare // 2 // vyAkhyA-tayo rAja-rAjyoH putro bAlako balazrIriti mAtRpitRdattanAmA loke ca mRgAputra iti vizrutaH khyAto mAtRnAmnA kRtvA ambApitrodayito vallabho vinItatvAt yuvarAjaH / punardamina upazaminasteSAmIzvara ivezvaraH sahajopazamabhAvataH svAmI bhAvikAlApekSaM caitat // 2 // naMdaNe so u pAsAe kIlae saha itthihiM / devo doguMdugo ceva niccaM muiamANaso // 3 // vyAkhyA-nandane lakSaNopetatayA samRddhijanake sa mRgAputraH punaH prAsAde krIDati vilasati saha strIbhiH / dogundakadeva iva 'caH pUraNe' dogundakAzca trAyastriMzAH, tathA cA''hu:-"dogundugA ya devA niccaM bhogaparAyaNA / tAyattisa tti vuccaMti" iti nityaM muditamAnaso hRSTacittaH // 3 // 1. dogundakAzca devA nityaM bhogaparAyaNAH / trAyastriMzA ityucyante / 2010_02
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi-2 maNi-rayaNa-kuTTimatale pAsAyAloyaNe Thio / Aloei nagarassa caukka-tiya-caccare // 4 // vyAkhyA-sa caiva krIDan kadAcinmaNayazcandrakAntAdyAH, ratnAni gomeyakAdIni tairupalakSitaM kuTTimatalaM yasmin evaMvidhe prAsAdAlokane saudhagavAkSe sthitaH Alokate kutUhalataH pazyati nagarasya sugrIvanAmnazcatuSka-trika-catvarANi pratItAni // 4 // aha tattha aicchaMtaM pAsaI samaNasaMjayaM / tava-niyama-saMjamadharaM sIla8 guNaAgaraM // 5 // vyAkhyA athAnantaraM tatreti teSu catuSkAdiSu aicchaMta'ti atikrAmantaM gacchantaM pazyati zramaNaM saMyataM tapazca pratItaM niyamazca dravyAdyabhigrahAtmakaH saMyamazca saptadazadhA tAn dhArayatIti tapo-niyama-saMyamadharastamata eva zIlADhyaM guNAnAM jJAnAdInAmAkarastam // 5 // taM dehaI miyAputte diTThIe aNimisAe u / kahiM mannerisaM rUvaM diTThapuvvaM mae purA // 6 // vyAkhyA-taM zramaNaM saMyataM 'dehai'tti pazyati mRgAputro yuvarAjo dRSTyA 'turevArthe' animiSayaiva kva manye jAne IdRzaM rUpamAkAro dRSTapUrvaM pUrvamapyavalokitaM mayA purA pUrvajanmani // 6 // sAhussa darisaNe tassa ajjhavasANaMmi sohaNe / mohaM gayassa saMtassa jAIsaraNaM samuppannaM // 7 // vyAkhyA-sAdhodarzane tasya mRgAputrasyAdhyavasAne'ntaHkaraNapariNAme zobhane kSAyaupazamikabhAvavartini mohaM kvedaM mayA dRSTamiti cintAsaGghaTTajamUrchArUpaM gatasya sato jAtismaraNamutpannam / "daivaloe cuo saMto mANusaM bhavamAgao / sanninANasamuppanne jAI sarar3a purANiyaM" // 1 // // 7 // jAIsaraNe samuppanne miyAputte mahiDDie / sarai porANiyaM jAiM sAmaNNaM ca purAkayaM // 8 // 1. devalokAccyutaH san mAnuSaM bhavamAgataH / saMjJijJAnasamutpanno jAti smarati paurANikIm // 1 // 2010_02
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam vyAkhyA-sugamaM navaraM 'sarai' tti smarati paurANikI jAti janma zrAmaNyaM ca purA kRtaM janmAntarAnuSThitamiti // 8 // athotpannajAtismaraNo'sau yat kRtavAMstadAha visaehiM arajjaMto rajjaMto saMjamaMmi ya / ammA-piyaraM uvAgamma imaM vayaNamabbavI // 9 // vyAkhyA-subbyatyayAd viSayeSu zabdAdiSvarajyannabhiSvaGgamakurvan rajyan rAgaM kurvan kva ? saMyame cAmbA-pitarAvupAgatyedaM vakSyamANaM vacanamabravIditi // 9 // tadevAhasuyANi me paMca mahavvayANi naraesu dukkhaM ca tirikkhajoNisu / nimvinnakAmo mi mahannavAo aNujANaha pavvaissAmi ammo ! // 10 // vyAkhyA-zrutAnyAkarNitAni 'anyajanmanItyAzayaH' / 'me' mayA paJca mahAvratAni hiMsAviratyAdIni / tathA narakeSu duHkhaM ca tiryagyoniSu ca duHkhaM 'upalakSaNatvAd devamanuSyabhavayordu:khaM' 'zrutamiti yojyam' / tatazca nirviNNakAmo nivRttAbhilASo'smi ahaM kutaH ? mahArNava iva mahArNavaH saMsArastasmAdato'nujAnItAnumanyadhvaM 'mAmiti zeSaH' pravrajiSyAmi 'ammo' tti he amba ! 'pUjyataratvAnmAturAmantraNam' // 10 // pravrajyAhetuvairAgyamAha amma ! tAya ! mae bhogA bhuttA visaphalovamA / pacchA kaDuyavivAgA aNubaMdhaduhAvahA // 11 // vyAkhyA-he amba ! he tAta ! mayA bhogA bhuktA viSaphalopamAH / yata ete pazcAt kaTukavipAkA aniSTaparipAkA ApAtamadhurA iti bhAvaH / anubandhaduHkhAvahA anavacchinna-duHkhadAyinaH, yathA hi viSaphalamAsvAdyamAnamAdau madhuraM vipAke ca kaTukaM sAtatyena duHkhadAyi caivamete'pItyAzayaH // 11 // imaM sarIraM aNiccaM asuI asuisaMbhavaM / / asAsayAvAsamiNaM dukkha-kesANa bhAyaNaM // 12 // vyAkhyA-idaM pratyakSagataM zarIraM deho'nityamazuci svAbhAvikazaucarahitamazucisambhavamazucirUpazukra-zoNitotpannam / tathA azAzvataH kathaJcidavasthitve'pyanitya AvAsa: 'prakramAjjIvAvasthAnaM' yasminnityazAzvatAvAsaM punaridamityabhidhAnamatyasAratva _ 2010_02
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 560 uttarajjhayaNANi-2 sUcakaM duHkhahetUnAM klezAnAM jvarAdirogANAM bhAjanam // 12 // yata evamata: asAsae sarIraMmi raI novalabhAmahaM / pacchA purA ya caiyavve pheNabubbuyasannibhe // 13 // vyAkhyA azAzvate vidhvaMsanazIlini zarIre dehe ratiM cittasvAsthyaM nopalabhe na prApnomi / pazcAd bhuktabhogAvasthAyAM vArdhakyAdau purA'bhuktabhogitAyAM vA bAlyAdau tyaktavye'vazyatyAjye phenabudrudasannibhe kSaNadRSTanaSTatayA // 13 // saMsAranirvedasya hetumAha mANusatte asAraMmi vAhI-rogANa Alae / jarA-maraNapatthaMmi khaNaM pi na ramAmahaM // 14 // vyAkhyA-mAnuSatve asAre vyAdhayaH kuSThAdyA rogA jvarAdayaH teSAmAlaye gRhe jarA-maraNagraste kSaNamapi na rame nAbhiratiM labheyamahamiti // 14 // manuSyabhavasya nirvedahetutvamabhidhAya cAturgatikasaMsArasya tadAha jammaM dukkhaM jarA dukkhaM rogANi maraNANi ya / aho ! dukkho hu saMsAro jattha kIsaMti jaMtuNo // 15 // vyAkhyA-aho ! iti jIvasambodhanam / 'dukkho hu'tti duHkhahetureva saMsAro janmAdinibandhanatvAt tasya / ye'tra cAturgatike saMsAre klizyanti bAdhAmanubhavanti 'janmAdiduHkhaireveti gamyam' jantavaH prANinaH zeSaM spaSTam / navaraM jarA vRddhAvAsaH / rogA AtaGkAH / maraNaM mRtiH // 15 // tathA khettaM vatthu hiraNNaM ca putta-dAraM ca baMdhavA / caittANaM imaM dehaM gaMtavvamavasassa me // 16 // vyAkhyA-kSetraM, vAstu gRhaM, hiraNyaM rupyamaghaTitasuvarNaM ca, putraM, dArA striyaH, bAndhavA bhrAtrAdayaH, etat sarvaM tyatktvA [imaM dehaM] gantavyamavazena mayA / eteneSTaviyogo'zaraNatvaM ca saMsArAnnirvedaheturuktaH // 16 // tathA jahA kiMpAgaphalANaM pariNAmo na suMdaro / evaM bhuttANa bhogANaM pariNAmo na suMdaro // 17 // 2010_02
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam 561 vyAkhyA-yathA kimpAko vRkSavizeSastasya phalAnyatIva svAdiSTAni mRtyukarANi ca syuH / tato yathA kimpAkaphalAnAM pariNAmaH paripAko na sundaro na bhavyaH / evamiti tathA bhuktAnAM bhogAnAM pariNAma iti // 17 // addhANaM jo mahaMtaM tu apAhijjo pavajjaI / gacchaMto se duhI hoi chuhA-taNhAipIDio // 18 // vyAkhyA-adhvAnaM mAgaM yaH pumAn mahAntamapAtheyo'zambalaH prapadyate'GgIkurute gacchan yathA sa duHkhI bhavati kSudhA-tRSNAdipIDitaH san // 18 // evaM dhammaM akAUNaM jo gacchaD paraM bhavaM / gacchaMto se duhI hoi vAhI-rogehiM pIDio // 19 // vyAkhyA-evamiti yathA pAntho'zambalastathA pAtheyopamaM dharmamakRtvA yo gacchati paraM bhavaM / gacchan sa duHkhI bhavati vyAdhi-rogaiH pIDitaH // 19 // addhANaM jo mahaMtaM tu sapAhijjo pavajjaI / gacchaMto se suhI hoi chuhA-taNhAvivajjio // 20 // evaM dhammaM pi kAUNaM jo gacchai paraM bhavaM / gacchaMto se suhI hoi appakamme aveyaNe // 21 // vyAkhyA-idaM gAthAdvayaM prAggAthAdvayavyatirekeNa vyAkhyeyam / navaraM 'sapAhijjo' sapAtheya iti alpakarmA avedanaH san // 20-21 // dharmakAraNAbhiprAyaM draDhayati jahA gehe palittaMmi tassa gehassa jo pahU / sArabhaMDANi nINei asAraM avaujjhaI // 22 // vyAkhyA-yathA gehe pradIpte prajvalite sati tasya gRhasya yaH prabhuH svAmI sa sArabhANDAni mahAmUlyavastrAdIni 'nINei' tti niSkAzayati / asAraM jaradvastrAdi 'avaujjhai' tti apohate tyajati // 22 // tathA evaM loe palittaMmi jarAe maraNeNa ya / appANe tAraissAmi tubbhehiM aNumannio // 23 // 2010_02
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi - 2 vyAkhyA - evaM loke pradIpte vyAkulIkRte jarayA maraNena ca / AtmAnaM sArabhANDatulyaM tArayiSyAmi pradIptalokapAraM neSyAmi 'dharmakaraNeneti prakramaH' / asAraM kAmabhogAdi tyakSyAmIti bhAvaH / yuSmAbhiranumato'bhyanujJAtaH // 23 // 562 evaM ca tenokte mAtA- pitarau yathA''hatustathA''ha-- taM biMti ammA- piyaro sAmannaM putta ! duccaraM / guNANaM tu sahassA dhAreyavvAiM bhikkhuNo // 24 // vyAkhyA-taM balazriyaM mRgAputrAparanAmakaM yuvarAjaM 'biti' tti brUto'bhidhatto'mbA - pitarau zrAmaNyaM cAritraM he putra ! duzcaram / yatastatra guNAnAM zrAmaNyopakArakazIlAGgarUpANAM sahasrANi 'turevArthe' dhArayativyAnyevAtmani sthApyAni bhikSoriti subvyatyayAd bhikSuNA satA // 24 // tathA samayA savvabhUesu sattu - mittesu vA jage / pANAivAyaviraI jAvajjIvAe dukkaraM // 25 // vyAkhyA - samatA rAga-dveSAkaraNena tulyatA sarvabhUteSu samastajantuSu zatru - mitreSu vA jagati lokeSu triSu / anena sAmAyikamuktam / prANAtipAtaviratiH prathamavratarUpA yAvajjIvaM duSkaraM duranucaraM 'etaditi zeSa: ' // 25 // tathA tathA niccakAlappamatteNaM musAvAyavivajjaNaM / bhAsiyavvaM hiyaM saccaM niccAutteNa dukkaraM // 26 // vyAkhyA-nityakAlApramattenetyapramattagrahaNam, nidrAdipramAdato hi mRSA'pi bhASeteti nityAyuktena sadopayuktenAnupayuktasyAnyathA'pi bhASaNasambhavAdetacca duSkaraM zeSaM spaSTam / yaccAnvaya-vyatirekAbhyAmekasyApyarthasyAbhidhAnaM tat spaSTArthamaduSTamevaivaM sarvatra bhAvanIyam // 26 // daMtasohaNamAissa adattassa vivajjaNaM / aNavajjesaNijjassa giNhaNA avi dukkaraM // 27 // vyAkhyA-'makAro'lAkSaNiko'pirgamyaH' tato dantazodhanAderapyatitucchasyAstAmanyasyAdattasya vivarjanam / tathAnavadyasyaiSaNIyasya 'dattasyApIti gamyam' / 'giNhaNa' tti grahaNamiti tRtIyavrataM duSkaramiti // 27 // 2010_02
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 563 ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam viraI abaMbhacerassa kAma-bhogarasannuNA / uggaM mahavvayaM baMbhaM dhAreyavvaM sudukkaraM // 28 // vyaakhyaa-virtinivRttirbrhmcrysy| kAma-bhogAzca rasAzca kAma-bhoga-rasA-stajjJena / tadajJasya hi tadanavagamAt tadviSayAbhilASa eva na bhavet / tathA ca sukaratvamapi syAdityAzayenaitadvizeSaNam / tatazca ugraM mahAvrataM brahmacaryarUpaM dhArayitavyaM suduSkaramiti // 28 // tathA dhaNa-dhanna-pesavaggesu pariggahavivajjaNaM / savvAraMbhapariccAo nimmamattaM sudukkaraM // 29 // vyAkhyA-dhana-dhAnya-preSyavargeSu parigrahaH satsu svIkArastadvivarjanam / sarve ye ArambhA dravyotpAdanavyApArAstatparityAgaH / 'casya gamyatvAd' nirmamatvaM ca sarvatra mameti buddhiparihAra ityetadapi duSkaram // 29 / / / cauvvihe vi AhAre rAIbhoyaNavajjaNaM / sannihIsaMcao ceva vajjeyavvo sudukkaraM // 30 // vyAkhyA-caturvidhasyApyAhAre rAtribhojanavarjanam / sannidhighRtAderucitakAlAtikrameNa sthApanaM sa cAsau saJcayazca sannidhisaJcayazcaiva varjayitavya etat suduSkaramiti // 30 // etena rAtribhojanaSaSTha-paJcamahAvrataduSkaratoktA, atha parISahAdiduSkaratAmAha chuhA taNhA ya sIuNhaM daMsa-masagaveyaNA / akkosA dukkhasijjA ya taNaphAsA jallameva ya // 31 // tADaNA tajjaNA ceva vaha-baMdha-parIsahA / dukkhaM bhikkhAyariyA jAyaNA ya alAbha ya // 32 // anayorvyAkhyA-kSudhA, tRSA, zItoSNe, daMza-mazakayorvedanA tadbhakSaNotthA duHkhAnubhavarUpA pIDA, AkrozA adhikSepavacanAni, duHkhazayyA viSamonnatatvAdinA duHkhaheturvasatiH, tRNAnAM sparzastRNasparzaH, jallo dehamalaH eva nizcayena, caH pUraNe' tADanA karAdibhirAhananam, tarjanA aGgalibhramaNa-bhrUvikSepAdirUpA, vadhaH zUla-lakuTAdiprahAraH, bandho mayUrAdibandhanam, bhikSAcaryA bhikSATanaM, yAcA prArthanA, alAbhazca / ete parISahAH 'cazabdo'trAnuktazeSaparISahasaGgrahArthaH' / duHkhazabdazceha kSuddaHkhamityAdi pratyekaM yojyaH // 31-32 // 2010_02
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 564 uttarajjhayaNANi-2 kAvoyA jA imA vittI kesaloo ya dAruNo / dukkhaM baMbhavvayaM ghoraM dhAreuM ahamappaNo // 33 // . vyAkhyA-kApotAH pakSivizeSAsteSAmiyaM kApotI yeyaM vRttinirvahaNopAyaH / te hi nityaM zaGkitAH kaNa-kITAdigrahaNe pravartante, evaM bhikSurapyeSaNAdoSazakyeva bhikSAdau pravartate / kezalocazca dAruNaH 'upalakSaNaM caitat samastottaraguNAnAm' / atha ca brahmavrataM ghoraM raudraM dhArayituM pAlayitumamahAtmanA duHkhamiti duSkarameva / punarbrahmavratasya duSkaratvAbhidhAnamatidurdharatvakhyApanArtham / / 33 / / upasaMhAramAha suhoIo tumaM puttA ! sukumAlo ya sumajjio / na hu sI pabhU tumaM puttA ! sAmaNNamaNupAliuM // 34 // vyAkhyA-sukhasyocito yogyaH sukhocitastvaM putra ! sukumAro'kaThinadehaH 'sumajjio'tti sumajjitaH suSThasnApitaH 'sarvanepathyopalakSaNamidam' / 'na hu si' tti naivA'si bhavasi prabhuH samarthastvaM putra ! zrAmaNyaM prAguktaguNarUpaM anupAlayitumiti // 34 // etadeva samarthayati jAvajjIvamavissAmo guNANaM tu mahabbharo / garuo lohabhAru vva jo puttA ! hoi duvvaho // 35 // vyAkhyA-yAvajjIvamavizrAmo yatroddhRte na vizramyate / guNAnAM yatisambandhinAM tu punarmahAbharo mahAsamUho guruko lohabhAra iva yaH putra ! bhavati durvahaH 'sa soDhavya iti zeSaH' // 35 // AgAse gaMgasou vva paDisou vva duttaro / bAhAhiM sAgaro ceva tariyavvo guNodahI // 36 // vyAkhyA-AkAze gaGgAsrotovat 'dustara iti yojyate' lokarUDhyA caitaduktam / tathA pratistrotovad yathA pratIpajalapravAho dustaro duHkhena tIryate iti / tathA bAhubhyAM sAgaravad dustaro yaH sa taritavyaH parapAragamanAyAvagAhayitavyaH / ko'sau ? guNA jJAnAdayaste udadhiriva guNodadhiH sa dustara: kAya-vAg-manoniyantraNenaiva taduttaraNAt, tasya ca duSkaratvAt // 36 // 2010_02
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 565 ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam vAluyAkavale ceva nirassAe u saMjame / asidhArAgamaNaM ceva dukkaraM cariuM tavo // 37 // vyAkhyA-vAlukAkavala iva nirAsvAdaH saMyamo viSayagRddhAnAM vairasyahetutvAt / asidhArAgamanamiva tapo'pi carituM duSkaram // 37 // ahIvegaMtadiTThIe caritte putta ! duccare / javA lohamayA ceva cAveyavvA sudukkaraM // 38 // vyAkhyA-ahirivaikAntA cA'sau dRSTizcaikAntadRSTistayA'nanyAkSiptayA'hipakSe dRzA'nyatra tu buddhyopalakSitamekAntadRSTikaM cAritraM putra ! duzcaraM viSayebhyo manaso durnivAratvAditi bhAvaH / evakArasyopamArthatvAt / yavA lohamayA iva carvayitavyAH lohamayayavacarvaNavat suduSkaraM cAritramiti // 38 // jahA aggisihA dittA pAuM hoi sudukkaraM / taha dukkaraM kareuM je tAruNNe samaNattaNaM // 39 // vyAkhyA-yathAgnizikhAgnijvAlA dIptAtyujjvalA pAtuM bhavati suduSkaraM 'nRbhiriti gamyam' / 'sarvadhAtvarthatvAt karoteH suduHzakA ArSatvAdanusvAro liGgavyatyayazca' / tathA tAruNye zrAmaNyaM kartuM duSkaramiti // 39 // jahA dukkhaM bhareuM je hoi vAyassa kotthalo / tahA dukkhaM kareuM je kIveNaM samaNattaNaM // 40 // vyAkhyA-yathA duHkhaM bhartuM 'je pAdapUraNe' bhavati 'vAyassa' tti vibhaktivyatyayAd vAtena 'kotthalo' vastra-kambalAdimayaH, carmamayo hi sukhena bhriyate iti / tathA klIbena kAtareNa puruSeNa zrAmaNyaM kartuM duSkaramiti // 40 // jahA tulAe toleuM dukkaraM maMdaro giri / tahA nihuyaM nissaMkaM dukkaraM samaNattaNaM // 41 // vyAkhyA-yathA 'mandaro' merugiristulayA tolayituM duSkaraH / tathA nibhRtaM nizcalaM niHzavaM zaGkAdidoSarahitaM duSkaraM zramaNatvamiti // 41 // jahA bhuyAhi tariuM dukkaraM rayaNAgaro / tahA aNuvasaMteNaM dukkaraM damasAyaro // 42 // 2010_02
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 566 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-yathA bhujAbhyAM bAhubhyAM tarItuM ratnAkaraH samudro duSkarastathAnupazAntenotkaTakaSAyeNa damasAgara iti pUrvaM sarvaguNodadheIstaratvamuktamiha tUpazamasAgarasyeti na paunaruktyam // 42 // bhuMja mANussae bhoe paMcalakkhaNae tumaM / bhuttabhogI tao jAyA ! pacchA dhammaM carissasi // 43 // vyAkhyA-yatazcaivaM tAruNye duSkarA pravrajyAto bhukSva mAnuSyakAn bhogAn paJcalakSaNakAn zabdAdipaJcasvarUpAn / tato bhogabhukteranantaraM he jAta ! putra ! pazcAditi vArdhake dharmaM cAritraM 'carissasi' tti careH iti // 43 // atretthaM mAta--pitRvacanamAkarNya yathA mRgAputra uktavAMstathA''ha so biMtammA-piyaro evameyaM jahA phuDaM / iha loe nippivAsassa natthi kiMci vi dukkaraM // 44 // vyAkhyA-sa mRgAputraH "biti' tti vacanavyatyayAd bUte'mbApitarau evamiti yathoktaM bhavadbhyAM tathaitat pravrajyAduSkaratvam / yathA sphuTamavitathaM tathApIha loke niSpipAsasya niHspRhasya nAsti kiJcid duSkaramiti duranuSTheyaM vratAdi, bhogAdisaspRhatAyAmevAsya duSkaratvAditi bhAvaH // 44 // niHspRhatAhetumAha sArIra-mANasA ceva veyaNAo aNaMtaso / mae soDhAo bhImAo asaI dukkha-bhayANi ya // 45 // vyAkhyA-zArIrA mAnasyazca vedanA anantazo mayA soDhA bhImA raudrAH / asakRn nirantaraM duHkhotpAdakAni bhayAni rAjaviDvarAdIni duHkha-bhayAni 'soDhAnIti yojyam' // 45 // tathA jarA-maraNakaMtAre cAute bhayAgare / mae soDhANi bhImANi jammANi maraNANi ya // 46 // vyAkhyA-jarA-maraNAbhyAmatigahanatayA kAntAramiva jarA-maraNakAntAraM tasmiMzcatvAro devAdibhavA antA avayavA yasyA'sau caturantaH saMstArastasmin bhayAkare bhayAnake tatra mayA soDhAni bhImAni nAnAduHkhajanakatvena raudrANi janmAni maraNAni ca // 46 / / _ 2010_02
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 567 ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam jahA ihaM agaNI uNho itto'NaMtaguNo tahiM / naraesu veyaNA uNhA assAyA veiyA mae // 47 // vyAkhyA-yatheha manuSyaloke'gniruSNo'nubhUyate / ata itya'nubhUyamAnAda'nantaguNaH / 'tarhi' ti teSu yeSvahamutpanna iti bhAvaH / tatra ca bAdarAgnerabhAvAt pRthvyA eva tAdRzaH sparza iti gamyam / atazcoSNAnubhavAtmakatvenAsAtAduHkharUpAtratyAgneranantaguNA narakeSUSNA vedanA veditA mayeti // 47 // jahA imaM ihaM sIyaM itto'NaMtaguNaM tahiM / naraesu veyaNA sIyA assAyA veiyA mae // 48 // vyAkhyA-yathaitadiha zItaM mAghAdau zeSaM prAgvat // 48 // kaMdaMto kaMdukuMbhIsu uDDapAo ahosiro / huyAsaNe jalaMtaMmi pakkapuvvo aNaMtaso // 49 // vyAkhyA-krandan kandakumbhISu pAkabhAjanavizeSarUpAsu lohamayIpUrdhvapAdo'dha:zirA devamAyAkRte hutAzane'gnau jvalatyanantazo'haM pakkapUrvaH // 49 // mahAdavaggisaMkAse marummi vairavAlue / kalaMba-vAluyAe ya daDapuvvo aNaMtaso // 50 // vyAkhyA-yadyapIhatyAgnera'nantaguNa eva tatroSNaH pRthivyanubhAvastathApIhAnyasyAbhAvAnmahAdavAgnisaGkAze ityuktam / marAviti 'tAtsthyAt tadvyapadezasambhavAt' maruvAlukAsadRze / tathA vajravat karkazA vAlukA yatra narakapradeze tasmin / tathA kadambavAlukA nadIpulinavAlukA tadupamAne evaMvidhe mahAdavAgnyAdisadRze pradeze'nantazo'haM dagdhapUrvaH // 50 // rasaMto kaMdukuMbhIsu uTheM baddho abaMdhavo / karavattakarakayAIhiM chinnapuvvo aNaMtaso // 51 // vyAkhyA-pUrvaM kandukumbhISu pUrvoktAsu rasan-AraTan / tata Urdhvamupari vRkSazAkhAdau baddho mA'yamito'naGkSIditi abAndhavo'zaraNo'haM karapatra-krakacAdibhiranantazaH chinnapUrvaH // 51 // aitikkhakaMTakAinne tuMge siMbalipAyave / khaviyaM pAsabaddhaNaM kaDDokaDDAhiM dukkaraM // 52 // 2010_02
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 568 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-atitIkSNakaNTakAkIrNe tuGge zAlmalIpAdape pAzabaDhena mayA kSapitaM nijINaM 'pApamiti gamyate' 'kaDDhokaDDAhi' ti itastataH karSaNA'pakarSaNaiH paramAdhArmikakRtairduSkaramiti duHsaham // 52 // mahAjaMtesu ucchU vA ArasaMto subheravaM / pIlio mi sakammehiM pAvakammo aNaMtaso // 53 // vyAkhyA-mahAyantreSu 'ucchU va' tti 'vA ivArthe' ikSurivArasannA'krandan subhairavaM bhayAnakaM pIlito'smi svakarmabhihiMsAdirUpaiH pApAkarmAhama'nantazaH // 53 // kUvaMto kolasuNaehiM sAmehiM sabalehi ya / pADio phAlio chinno vipphuraMto aNegaso // 54 // vyAkhyA-kUjanAturazabdaM kurvan 'kolasuNaehiM' ti sUkarazvarUpadhAribhiH zyAmaiH zabalaiH paramAdhArmikaiH pAtito bhuvi, pATito jIrNavastravat chinno vRkSavadubhayadaMSTrAbhirvisphuran itastatazcalanna'nekazaH // 54 // asIhiM ayasivaNNAhiM bhallIhiM paTTisehi ya / chinno bhinno vibhinno ya oinno pAvakammuNA // 55 // vyAkhyA-asibhirkhaDgaira'tasIpuSpavarNabhallIbhiH paTTizaizca praharaNavizeSaizchinno dvidhAkRta UrdhvaM, bhinnastiryak, vibhinnaH zlakSNakhaNDIkRto'vatIrNo 'narake iti gamyate' pApakarmaNA hetubhUtena // 55 // avaso loharahe jutto jalaMte samilAjue / coio tottajuttehiM rojjho vA jaha pADio // 56 // vyAkhyA-avazaH paravazo loharathe lohamayazakaTe 'jutto' tti yujerantarbhUtenArthatvAd yojitaH paramAdhArmikaivalati dIpyamAne, kadAcid dAhabhItyA tato nazyeda'pItyA'ha-samilopalakSitaM yugaM yasmin sa tathA tasmin 'coio' tti noditaH preritastotrayoktraiH prAjanakabandhanavizeSaiH 'marmAhananAdineti gamyam' / 'vAzabdaH samuccaye, yathetyaupamye' tato 'rojjhaH' pazuvizeSa iva pAtito vA 'lakuTAdipiTTaneneti gamyate' // 56 // huyAsaNe jalaMtaMmi ciyAsu mahiso viva / daDDo pakko avaso pAvakammehiM pAvio // 57 // 2010_02
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam 569 vyAkhyA hutAzane jvalati sati kva ? ityAha-citAsu paramAdhArmikanirmitAsu mahiSa iva dagdho bhasmasAt kRtaH, 'pakko' bhaTitrIkRtaH, 'pAvito' tti pApamasyAstIti pApikaH // 57 // balA saMDAsataMDehiM lohataMDehiM pakkhihiM / vilutto vilavaMto haM DhaMkagiddhehiM'NaMtaso // 58 // vyAkhyA-balAt haThAt sandaMzAH pratItAstadAkRtIni tuNDAni mukhAni yeSAM te tathA tairlohavanniSThuratayA tuNDAni yeSAM te taiH pakSibhirDaGkagRddhairiti yoga: / vilapan vilupto vividhaM chinnaH / ete ca vaikriyA eva tatra tirazcAmabhAvAt // 58 // tasya caivaM kadImAnasya tRSotpattau kA vArtetyAha taNhAkilaMto dhAvaMto patto vetaraNiM naiM / jalaM pAhiti ciMtaMto khuradhArAhi vivAIo // 59 // vyAkhyA-tRSNayA klAnto glAniM gato dhAvana prApto vaitaraNI nadI jalaM pAsyAmIti cintayan kSuradhArAbhiriva kSuradhArAbhiH 'jalomibhiriti zeSaH' vipAdita ityarthaH // 59 // uNhAbhitatto saMpatto asipattaM mahAvaNaM / asipattehiM paDatehiM chinnapuvvo aNaMtaso // 60 // vyAkhyA-uSNena vajravAlukAdisambandhitApenA'bhitaptaH samprApto'sayaH khaDgAstadvad bhedakatayA patrANi yasmiMstada'sipatraM mahAvanaM tatra tAdRzairasipatraiH patadbhizchinnapUrvo'nantazaH // 60 // muggarehiM musaMDhIhiM sUlehiM musalehi ya / / gayAsaM bhaggagattehiM pattaM dukkha aNaMtaso // 61 // ___ vyAkhyA-mudgarAdibhirAyudhavizeSaiH / gatA naSTA AzA rakSAviSayA yatra tad gatAzaM yathA syAdevaM 'bhaggagattehiM' ti bhagnagAtreNa mayA prAptaM duHkhamanantaza iti // 61 // khurehiM tikkhadhArAhiM churiyAhiM kappaNIhi ya / / kappio phAliyo chinno uktto ya aNegaso // 62 // vyAkhyA-kSurAdibhiH kalpito vastravat pATita UrdhvaM dvidhAkRtaH, chinnastiryak khaNDitaH, utkRttastvagvyapanayanena // 62 / / _ 2010_02
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 570 uttarajjhayaNANi-2 pAsehiM kUDajAlehiM mio vA avaso ahaM / vAhio baddha-ruddho ya vivaso ceva vivAIo // 63 // vyAkhyA-pAzaiH kUTajAlaiH pratItairbandhanavizeSairmaMga ivA'vazaH paravazo'haM vAhito vipralabdhaH, baddho bandhanena, ruddho bahiHpracAraniSedhena, vizeSeNa vazaH paramAdhArmikANAmita viviza evAhaM vipAdito vinAzitaH // 63 / / galehi magarajAlehiM maccho vA avaso ahaM / ullio phAlio gahio mArio ya aNaMtaso // 64 // vyAkhyA galairbaDizairmakarairmakararUpaiH paramAdhArmikairjAlaistatkRtaistayordvandvaH / tato yathAsaGkhyaM matsya ivA'vazo'haM paravazo'haM 'ullio'tti ullikhitaH, pATitaH, gRhItaca, mAritazca sarvairapi // 64 / / vidaMsaehiM jAlehiM leppAhi sauNo viva / gahio laggo ya baddho ya mArio ya aNaMtaso // 65 // vyAkhyA-vizeSeNa dazantIti vidaMzakAH zyenAdayastairjAlaistAdRgbandhanaiH 'lepAhiti lepairvajralepAdibhiH zleSadravyaiH 'sauNo viva'tti zakuna iva pakSIva yathAkramaM gRhItaH, lagnazca, zliSTazca, mAritazca sarvairapi // 65 / / kuhADa-pharasumAIhiM vaDDaihi dumo viva / / kuTTio phAlio chinno tacchio ya aNaMtaso // 66 // vyAkhyA-kuThAra-parvAdibhiH kRtvA vardhakibhirduma iva kuTTitaH sUkSmakhaNDIkRtaH, pATitaH, chinnazca prAgvat, takSitazca tvagapanayanataH // 66 // caveDa-muTThimAIhiM kumArehiM ayaM piva / tADio kuTTio bhinno cunnio ya aNaMtaso // 67 // vyAkhyA-capeTA-muSTyAdibhiH kumArairarayaskAraiH 'ayaM piva'tti 'piva miva viva vA ivArthe' ityuktatvAt aya iva 'ghanAdibhiriti gamyam' / tADita AhataH, kuTTitazcipiTIkRtaH, bhinnazchinnazcUrNitaH zlakSNakhaNDIkRtaH 'prakramAt paramAdhArmikaiH' anantazaH // 67 // tattAiM taMba-lohAiM tauyAiM sIsagANi ya / pAio kalakalaMtAI ArasaMto subheravaM // 68 // 2010_02
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam 571 vyAkhyA-taptAni tAmrAdIni vaikriyANi pRthivyanubhAvabhUtAni vA 'kalakalaMtAI'ti atikvAthataH kalakalazabdaM kurvanti / Arasan-AraTan subhairavaM mahAbhayakArI ahaM pAyitaH 'paramAdhArmikairiti prakramaH' // 68|| tuhaM piyAiM maMsAiM khaMDAiM sollagANi ya / khAvio mi samaMsAiM aggivannAiM Negaso // 69 // vyAkhyA-tava priyANi mAMsAni khaNDAni khaNDarUpANi 'sollagANi'tti zale dattvA bhaTitrIkRtAni 'smArayitveti zeSaH' khAdito'smi svamAMsAni maccharIrAdevotkRtyotkRtya DhaukitAnyagnivarNAnya'titaptatayA'gnicchAyAni paramAdhArmikaivikRtyA'nekazo'nekavArAniti // 69 // tuhaM piyA surA sIhu merao ya mahUNi ya / pAio mi jalaMtIu vasAu ruhirANi ya // 70 // vyAkhyA-tava priyANi surAdIni madyavizeSarUpANi 'smArayitveti gamyam' pAyito'smi 'jalaMtIu' tti jvalantIratyuSNatayA vazA rudhirANi ca jvalantIti liGgavyatyayena yojanIyamiti // 70 // narakavaktavyopasaMhAramAha niccabhIeNa tattheNa duhieNa vahieNa ya / paramA duhasaMbaddhA veyaNA veiyA mae // 71 // vyAkhyA-nityabhItena trastenodvignena duHkhitena vyathitena ca kampamAnasarvAGgopAGgatayA calitena paramA prakRSTA duHkhasambaddhA vedanA veditAnubhUtA mayeti // 71 // tivvacaMDappagADhAo ghorAo aidussahA / mahabbhayAo bhImAo naraesuM veiyA mae // 72 // ___vyAkhyA-tIvrA anubhAvato'ta eva caNDA utkaTAH pragADhA gurusthitikAstata eva ghorA raudrA atiduHsahA atyantaduradhyavasAyA ata eva mahAbhayA bhImA zrUyamANA api bhayapradA narakeSu veditA anubhUtA 'vedanA iti prakramaH' [mayeti] // 72 / / kathaM tAsAM tIvrAdirUpatvamityAha jArisA mANuse loe tAyA ! dIsaMti veyaNA / itto aNaMtaguNiyA naraesu dukkhaveyaNA // 73 // 2010_02
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 572 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA yAdRzyo mAnuSe loke he tAta ! dRzyante vedanAstAbhyo'nantaguNitA narakeSu duHkhavedanA // 73 // atha sarvagativedanAnubhavamAha savvabhavesu asAyA veyaNA veiyA mae / nimisaMtaramittaM pi jaM sAyA natthi veyaNA // 74 // vyAkhyA-sarvabhaveSvasAtA vedanA du:khavedanA veditA mayA nimeSo'kSimIlanaM tasyAntaraM vyavadhAnaM yAvatA kAlenAsau bhUtvA punarbhavati tAvatkAlamapi / yad yasmAt sAtA sukharUpA nAsti vedanA vaiSayikasukhasyA'pIAdyanekaduHkhAnuviddhatvAd vipAkadAruNatvAcca / ayamAzayo yo'haM nimeSamAtramapi sukhaM na labdhavAn , sa tattvataH kathaM sukhocitaH sukumAlo veti? kathaM vA tasya duSkarA pravrajyA ? ato'sau mayA grAdyaiveti // 74 // tataH pitarau yathA''hatustathA''ha taM biMtammA-piyaro chaMdeNa putta ! pavvayA / navaraM puNa sAmanne dukkhaM nippaDikammayA // 75 // vyAkhyA-taM mRgAputraM brUto'mbA-pitarau chandasA svakIyAbhiprAyeNa he putra ! pravraja dIkSito bhava / navaraM punaH zrAmaNye duHkhaM duHkhahetuniSpratikarmatA rogAdau cikitsA'karaNarUpeti // 7 // punaH putravacanaM sasambandhaM prAha so biMtammA-piyaro evameyaM jahA phuDaM / paDikammaM ko kuNaI araNNe miya-pakkhiNaM ? // 76 // vyAkhyA-sa mRgAputro'mbA-pitarau brUte / yathaivametanniSpratikarmatAyA yad duHkharUpatvamuktaM yuvAbhyAM tat sphuTaM pragaTamavitathaM paraM paribhAvyatAmidam / parikarma rogacikitsArUpaM kaH karoti ? na kazcidityarthaH / kva? araNye keSAM ? mRgapakSiNAm atha caite'pi jIvanti vicaranti ca / tataH kimasyA duHkharUpatvamiti bhAvaH // 76 / / yatazcaivamata: egabhUo araNe vA jahA u caraI migo / evaM dhammaM carissAmi saMjameNa taveNa ya // 77 // vyAkhyA-ekabhUta ekatvaM prApto'raNye 'vA pUraNe' 'jahA u' tti yathaiva 2010_02
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 573 ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam mRgazcarati / evamityekabhUtaH saMyamena tapasA hetubhUtena dharmaM cariSyAmi // 77 // jayA miyassa AyaMko maharannaMmi jAyaI / acchaMtaM rukkhamUlaMmi ko NaM tAhe vigacchaI // 78 // vyAkhyA-yadA mRgasyAtaGka AzughAtI rogo mahAraNye jAyate / 'acchaMtaM' ti tiSThantaM vRkSamUle ka etaM tadAtakotpattikAle cikitsatyauSadhAdinA nIrogaM kurute ? na kazcidityarthaH / mahAraNya itya'tra mahAgrahaNaM laghunyaraNye kadAcit kazcit kRpAtastirazcazcikitsedapItyatra dRSTAntaH sanmAkandavasanta zrIzrIvasantapure'bhavat / cikitsAkarmaniSNAto dhanaJjayabhiSagvaraH // 1 // yugminau tasya jajJAte sItA-pAtA'bhidhau sutau / pAlyamAnau kramAt paJcavarSIyAMsau babhUvatuH // 2 // pitaryuparate daivAnnividyau cintayA'Jcitau / mAturvacanataH kAzyAM gatau tau mAtulAntike // 3 // vAgbhaTa-suzruta-carakapramukhagranthAna'dhItya tatpAveM / kRtakRtyau taM pRSTvA prasthitavantau nijaM gehaM // 4 // mArgamatikramamANau kramazaH prAptAvaraNyakaM tau tu / cakSurvikalaM siMhaM dRSTvA'nyo'nyaM ca vArtayataH // 5 // "kanIyAnUcivAn jyeSThaM bhrAtaretasya cakSuSI / uddhATye vidyApramANyAdupakAraH kRto bhavet // 6 // paropakAraH puNyAya yato hi zrUyate zrutau / jyAyAnA'hopakAro'pi kRtaH pAtre zubhapradaH // 7 // payaH sarpamukhe kSiptaM viSaM syAnmRtyudaM yathA / upakAraH kRto'pAtre syAt tathA'narthadAyakaH // 8 // punaH kaniSTha AcaSTa bhrAtaraudAryadhIbhRtAm / pAtrApAtravicAro hi naucitImaJcati sphuTam" // 9 // uktaM hi ayaM nijaH paro veti gaNanA laghucetasAm / udAracaritAnAM tu vasudhaiva kuTumbakam // 10 // 2010_02
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 574 uttarajjhayaNANi-2 sItAkastu mahAvRkSaM caTitvA laghu tasthivAn / pAtAko bheSajenA'zvA'naJja haryakSacakSuSI // 11 // sajjAkSo hariruttasthau kSut-pipAsA'dito bhRzam / pAtAkaM pAtayitvo| phAlenAttuM pravRttavAn // 12 // sa laghurnivicAratvAt saJjAto duHkhabhAjanam / vRddhastu dIrghadazitvAt saukhyenA'sthAd gRhaM gataH // 13 / / evamamahatyAraNye tiryagrogapratikriyAkartA / sambhAvyate'pi kazcinna punarvijane mahA'raNye // 14 // iti kathA // 78 // ko vA se osahaM dei ko vA se pucchaI suhaM ? / ko se bhattaM va pANaM vA Aharittu paNAmae ? // 79 // vyAkhyA-cikitsake cAsati ko vA 'se' tasya mRgAderauSadhaM dadAtItyAdiruttarottarAprAptidarzanIyA 'Aharittu' tti AhRtya 'paNAmae'tti praNAmayedarpayet 'arpaH 'paNAma' ityAdezaH prAkRte' // 79 // kathaM tasya nirvAha ityAha jayA ya se suhI hoi tayA gacchaD goyaraM / bhatta-pANassa aTThAe vallarANi sarANi ya // 80 // vyAkhyA-yadA ca sa mRgaH sukhI bhavati 'svata eva rogAbhAvAditi gamyam' / tadA goriva paricitetarabhUbhAge caraNaM bhramaNaM gocarastaM bhaktaM ca tRNAdi pAnaM ca pAnIyaM tasyArthAya nimittaM vallarANi gahanAni sarAMsi sarovarANi ca gacchati // 80 // khAittA pANiyaM pAuM vallarehiM sarehi ya / migacAriyaM carittA NaM gacchaI migacAriyaM // 81 // vyAkhyA-khAditvA 'nijabhakSyamiti gamyate' / pAnIyaM ca pItvA 'subbyatyayAt' vallareSu sarassu ca / tathA mRgANAM caryA-itazcetazcotplavanAtmakaM caraNaM mRgacaryA tAM caritvA''sevya gacchati / mRgANAM caryA ceSTA svAtantryopavezanAdikA yasyAM sA tathA mRgAzrayabhUstAm // 81 // 2010_02
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 575 ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam dRSTAntamabhidhAyopasaMhAramAha evaM samuTThie bhikkhU evameva anneggo| migacAriyaM carittA NaM urdu pakkamaI disaM // 82 // vyAkhyA-evamiti mRgavat samutthitaH saMyamAnuSThAnaM pratyudyataH / tathAvidhAtaGkotpattAvapi na cikitsAbhimukha iti bhAvaH / bhikSuH evameva mRgavadevA'nekago yathA hyasau naikasmin vRkSe Aste, kintu kadAcit kvacidevameSo'pi bhikSuraniyatasthAnasthitayA'nekagaH / sa caivaM mRgacaryAM caritvA mRgavadAtaGkAbhAvena bhakta-pAnagocaraM gatvA tadupaSTambhato viziSTajJAnAvAptyA'pagatAzeSakarmAMza UrdhvaM prakrAmati prakarSaNa gacchati dizaM / mRgaH puSTa ucchalati, bhikSustu sarvoparisthAnastho bhavati nirvRtiM mokSaM yAtItyarthaH // 82 / / mRgacaryAmeva spaSTayatijahA mie ege aNegacArI aNegavAse dhuvagoyare ya / evaM muNI goyariyaM paviTTho no hIlae no vi ya khisaejjA // 83 // vyAkhyA-yathA maga eko'dvitIyo'nekacArI naikatra bhakta-pAnArthaM caratItyevaMzIlo'nekavAso vividhAzrayavAsI dhruvagocarazca sadA gocaralabdhamevAhArayatItyevaM mRgavadekatvAdivizeSaNaviziSTo munirgocaryAM bhikSA'TanaM praviSTo na hIlayedavajAnIyAt 'kadazanAdIti gamyate' nApi ca khisayedAhArAprAptau svaM paraM vA nindet / atra ca mRgasyopazamaprAdhAnyAdupamAnatvamiti // 83 // atha yat putravacanaM yacca tatra pitRvacanam, tatazca yat putraH kRtavAMstadAha migacAriyaM carissAmi evaM puttA ! jahAsuhaM / ammApiIhiM'NunnAo jahAi uvahiM tao // 84 // vyAkhyA-mRgasya caryAM ceSTAM niSpratikarmatArUpAM cariSyAmIti balazriyA yuvarAjenokte pitRbhyAmabhANi / evaM he putra ! yathA bhavato'bhirucitaM tathA yathAsukhaM 'te'stviti zeSaH' evaM cAnujJAto jahAti tyajatyupadhi dravyata AbharaNAdi, bhAvatazchadmAdi, yadanenAtmA narake upadhIyata iti / tatazca pravrajita ityuktaM syAditi // 84 // uktamevArthaM savistaramAha migacAriyaM carissAmi savvadukkhavimukkhaNiM / tubbhehiM aMba ! 'NunnAo gaccha putta ! jahAsuhaM // 85 // 2010_02
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 576 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-'tubbhehiM' ti yuvAbhyAM he amba ! 'upalakSaNAt he pitazca' anujJAtaH sn| tAvAhaturhe putra ! gaccha 'mRgacaryayeti prakramaH' / putra ! yathAsukhaM sukhAnatikrameNa / zeSaM spaSTam // 85 / / evaM so ammA-piyaro aNumANittANa bahuvihaM / mamattaM chiMdaI tAhe mahAnAgu vva kaMcuaM // 86 // vyAkhyA-evaM amunA prakAreNa so'mbApitarau anumAnyAnujJApya [bahuvidhaM] mamatvaM pratibandhaM chinatti mahAnAga iva kaJcukaM yathAsAvatijaraThatayA ciraprarUDhamapi kaJcakamapanayatyevamasAvapi mamatvaM mAyAdIMzceti // 86 // tathA iDDhI vittaM ca mitte ya putta-dAraM ca naayo| reNuyaM va paDe laggaM niddhaNittA Na niggao // 87 // vyAkhyA-RddhimazvAdisampadaM vittaM dravyaM jJAtIn sodarAdIn reNumiva paTalagnaM 'nizruNitta' tti nidhUya tyaktvA nirgato niSkrAntaH 'gRhAditi gamyam' pravrajati ityarthaH / / 87 / / tato'sau kIdRg jAta ityAha paMcamahavvayajutto paMcasamio tiguttigutto ya / sabbhitara-bAhirae tavokammaMmi ujjuo // 88 // nimmamo nirahaMkAro nissaMgo cattagAravo / samo ya savvabhUesu tasesu thAvaresu ya // 89 // anayorvyAkhyA-paJcamahAvratasahitaH paJcasamitibhiH samitaH / triguptibhiguptH| sahAbhyantaraiH prAyazcittAdibhirbArinazanAdibhirbhedairvartate iti tat tathA tasmin tapaHkarmaNyudyataH // nirgatA mamatA asyA'sau nirmamaH / nitarAM gato'haMkAro yasmAt sa nirahaGkAraH / niHsaGgaH saGgahetudhanAdityAgAt / tyaktagAravatrikaH / samazca na rAgadveSavAn sarvabhUteSu traseSu sthAvareSu ca nirmamatvAdereveti gAthAdvayArthaH / / 88-89 / / tathA lAbhAlAbhe suhe dukkhe jIvie maraNe tahA / samo niMdA-pasaMsAsu tahA mANAvamANao // 10 // vyAkhyA-samo na lAbhAdau cittotkarSavAn / nApyalAbhAdau dainyavAn / jIvite 2010_02
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam 577 ca maraNe ca samo naikatrApyAkAGkSAvAn / tathA niMdA-prazaMsayoH samaH / mAnApamAnayoH samaH / zeSaM vyaktam // 10 // gAravesu kasAesuM daMDa-salla-bhaesu ya / niyatto hAsa-sogAo aniyANo abaMdhaNo // 11 // vyAkhyA-gauravebhyaH tribhyaH, kaSAyebhyaH caturthya:, daNDA manodaNDAdayaH trayaH, zalyAni mAyAdIni trINi, bhayAni cehalokabhayAdIni sapta, tebhyo nivRttaH / 'prAkRtatvAt paJcamyarthe saptamI' / tathA hAsya-zokAnnivRtto'nidAno bhogaprArthanArahito'bandhano rAga-dveSAtmakabandhanavikalaH // 9 // ata evAha aNissio ihaM loe paraloe aNissio / vAsI-caMdaNakappo ya asaNe aNasaNe tahA // 12 // vyAkhyA-anizrito nizrArahitaH nehalokArthaM paralokArthaM vAnuSThAnavAn / yadAha"no ihalogaThThayAe tavamahiTThijjA, no paralogaLuyAe tavamahiTThijjA" ityAgamAt / vAsIcandanakalpa ityanena samatAvizeSamAha-vAsI-candanavyApArakayoH kalpastulyaH / ko bhAvaH? yadi ko'pi vAsyA vaMsolyA takSNoti, anyazca, candanenA''limpati, tathApi rAga-dveSAbhAvato dvayorapi tulya iti / tathA azane AhAre viziSTe manohare 'natraH kutsA'rthatvAt' anazane kadAhAre ca tathA kalpastulya ityarthaH / / 92 // apasatthehiM dArehiM savvao pihiyAsave / ajjhappajjhANajogehiM pasatthadamasAsaNo // 13 // vyAkhyA-aprazastebhyaH prazaMsAnAspadebhyo dvArebhyaH karmopArjanopAyebhyo hiMsAdibhyaH sarvataH sarvebhyo 'nivRtta iti gamyate' / ata eva pihitAzravo niruddhakarmapravezaH / kaiH punarayamevaMvidhaH? Atmanyadhi-adhyAtma tatra dhyAnayogAzubhadhyAnavyApArA adhyAtmadhyAnayogAstaiH prazasto dama upazamaH zAsanaM ca sarvajJAgamAtmakaM yasya sa tathA // 93 // atha tatphalopadarzanAyAha evaM nANeNa caraNeNa daMsaNeNa taveNa ya / bhAvaNAhiM visuddhAhiM sammaM bhAvittu appayaM // 14 // 1. no ihalokArthaM tapo'dhitiSThet, no paralokArthaM tapo'dhitiSThet / ___ 2010_02
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 578 bahuyANi u vAsANi sAmannamaNupAliyA / mAsieNa u bhatteNaM siddhiM patto aNuttaraM // 95 // anayorvyAkhyA - jJAna - darzana - cAritra - tapobhiH bhAvanAbhirmahAvratasambandhinIbhirvakSyamANAbhiranityatvAdibhirvA zuddhAbhirnidAnAdidoSarahitAbhiH samyag bhAvayitvA tanmayatAM nItvA 'appayaM' ti AtmAnam // mAsikena bhaktena mAsopavAsenetyarthaH / siddhiM niSThitArthatAmanuttarAM sakalakarmAMzakSayalakSaNAM prAptaH / zeSaM sugamamiti gAthAdvayArthaH // 94-95 / / adhyayanopasaMhAramAha uttarajjhayaNANi - 2 evaM karaMti saMpannA paMDiA paviyakkhaNA / viNiyati bhogesu miyAputte jahAmisI // 96 // vyAkhyA - evaM pUrvoktarItyA kathanena 'saMpanna' tti saGgatA prajJA yeSAM te saMprajJAH / punaH paNDitA buddhimantaH / pravicakSaNAH caturAH / vinivartante nivartante bhogebhyaH 'jahAmisI' tti makAro'lAkSaNiko yathA mRgAputraRSiriti / zeSaM vyaktam // 96 // bhaGgyantareNopadizannAha mahApabhAvassa mahAjasassa miyAeputtassa nisamma bhAsiyaM / tavappahANaM cariyaM ca uttamaM gaippahANaM ca tiloyavissuyaM // 97 // viyANiyA dukkhavivaddhaNaM dhaNaM mamattabaMdhaM ca mahAbhayAvahaM / suhAvahaM dhammadhuraM aNuttaraM dhAreha nivvANaguNAvahaM mahaM // 98 // ti bemi // anayorvyAkhyA-mahAn prabhAvo'sya sa mahAprabhAvastasya punarmahAyazasa etAdRzasya mRgAputrasya bhASitaM saMsAraduHkharUpatA''vedakaM yat tena pitroH purata uktam / pradhAnaM tapo yatra carite tat pradhAnatapaH caritaM ceSTitam / 'gaippahANaM ca' tti pradhAnA gatirmokSalakSaNA yatra tat pradhAnagati 'ubhayatra vyatyayanirdezaH prAkRtatvAt' / trilokavizrutaM jagadvikhyAtam // etannizamanAcca vijJAya jJAtvA duHkhavivardhanaM dhanaM tathA mamatvabandhaM satpravRttighAtitayA mahAbhayAvaham / dharmo dhUriva mahAsattvairuhyamAnatayA dharmadhurA mahAvratapaJcakAtmikA tAM tathA nirvANaguNA anantajJAnadarzana - cAritra - vIrya - sukhadAyastadAvahAM tatprApikAM dharmadhurAM dhArayata mahatIM aparimitamAhAtmyAm / zeSaM nigadasiddhamiti vRttadvayArthaH / iti bravImIti prAgvat // 9798 / / graM0 320 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM ekonaviMzaM mRgAputrIyAdhyayanaM samAptam // 19 // 2010_02
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanam anantarAdhyayane niSpratikarmatAbhihitA, sA cAnAthatvaparibhAvanayaiva pAlayituM zakyeti mahAnirgranthahitamabhidhAtumanAthatvamanenocyate / iti viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanamArabhyate / siddhANaM namo kiccA saMjayANaM ca bhaavo| attha-dhammagaI taccaM aNusaDhei suNeha me // 1 // vyAkhyA-siddhebhyastIrthakarAdisiddhebhyo namaskRtya saMyatebhyazcAcAryopAdhyAyasAdhubhyo bhAvato bhaktyeti paJcaparameSThistavamuktvAbhidheyAditrayamAha / arthazca dharmazcArtha-dharmoM tayorgatirgatyarthAnAM jJAnArthatvAd hitAhitalakSaNasvarUpajJAnaM yasyAM sA'rtha-dharmagatistAM 'taccaM' ti tathyAM satyAmanuziSTiM hitopadezarUpAM zikSAM zRNuta 'me'iti mama 'kathayata iti zeSaH' sthaviravacanametaditi / iha cAnuziSTirabhidheyA / artha-dharmagatiH prayojanam / anayozca parasparamupAyopeyabhAvalakSaNaH sambandhaH sAmarthyAdukta iti // 1 // yathApratijJAtaM dharmakathArUpatayA''ha pabhUyarayaNo rAyA seNio magahAhivo / vihArajattaM nijjAo maMDikucchisi ceie // 2 // vyAkhyA-prabhUtAni ratnAni marakatAdIni gajAzvAdirUpANi vA yasya sa tathA / magadhAdhipaH zreNikaH 'vihArajattaM' ti subbyatyayAd vihArayAtrAyAH krIDArthamazvavAhanikAdirUpAyA niryAto nirgato 'nagarAditi gamyate' kva gataH ? ityAha-'maMDikucchaMsi' tti maNDikukSinAmni caitye udyAne // 2 // tadeva vizinaSTi nANAdumalayAinnaM nANApakkhiniseviyaM / nANAkusumasaMchannaM ujjANaM naMdaNovamaM // 3 // 2010_02
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 580 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-tadudyAnaM 'vartate ityupaskAraH' / spaSTama'nyat // 3 // tattha so pAsaI sAhuM saMjayaM susamAhiyaM / nisannaM rukkhamUlaMmi sukumAlaM suhoiyaM // 4 // vyAkhyA-tatra vane sa zreNikaH pazyati kaM ? sAdhum / sAdhuH sarvo'pi ziSTa ucyate, tadvyavacchedArthaM saMyatamityuktam / so'pi ca bahi:saMyamavAn nihnavAdirapi syAditi susamAhitaM manaHsamAdhAnavantamityuktam / niSaNNamupaviSTaM kva ? vRkSamUle / sukumAlaM sukomalAGgAvayavam / 'suhoiyaM' ti sukhocitaM zubhocitaM vA // 4|| tassa rUvaM tu pAsittA rAiNo taMmi saMjae / accaMtaM paramo AsI aulo rUvavimhao // 5 // vyAkhyA-tasya sAdho rUpaM dRSTvA rAjJastasmin saMyate'tyantaM paramo'tizayapradhAno'tulyo'nanyasadRzo rUpaviSayo vismaya AsIditi // 5 // kathamityAha aho ! vaNNo aho ! rUvaM aho ! ajjassa somayA / aho ! khaMtI aho ! muttI aho ! bhoge asaMgayA // 6 // vyAkhyA-'aho ! ityAzcarye' sarvatra / varNo gauratAdiH / rUpamAkAraH / Aryasya pUjyasya saumyatA candrasyevAnandadAyitA / aho ! iti kSAntiH kSamA / muktinilobhatA / punaH bhoge asaGgatA niHspRhatA // 6 // tataH kimakArSIdityAha tassa pAe u vaMdittA kAUNa ya payAhiNaM / nAidUramaNAsanne paMjalI paDipucchaI // 7 // vyAkhyA-tasya muneH pAdau caraNau natvA pradakSiNAM ca kRtvA nAtidUro nAtyAsanno yogyasthAnavartItyarthaH / prAJjalioNjitakaraH san pratipRcchati / iha ca vandanAnantaraM pradakSiNA'bhidhAnaM pUjyanAmAloke eva praNAmaH kriyate iti jJApanArtham / tathA cAgamaH-"Aloe jiNapaDimANaM paNAmaM karei''tti // 7 // 1. Aloke jinapratimAnAM praNAmaM karotIti / 2010_02
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanam kiM pRcchatItyAha taruNo si ajjo ! pavvaIo bhogakAlaMmi saMjayA ! / o si sAmane eyamadvaM suNAmi tA // 8 // vyAkhyA - taruNo'si yuvAsyArya ! [ saMyata !] yad bhogakAle bhogocitasamaye pravrajitastAruNyasya bhogakAlatvAt / tvaM punarupasthitazca kRtodyamazca zrAmaNye cAritre etamarthaM nimittaM yenArthena tvamIdRzyAmavasthAyAM pravrajitaH / zRNomi 'tA' iti tAvat pazcAt tu yat tvaM bhaNiSyasi, tadapi zroSyAmIti bhAvaH // 8 // itthaM rAjJokte munirAha aNAho mi mahArAya ! nAho majjha na vijjaI / aNukaMpa suhiM vAvi kaMcI nAbhisamemahaM // 9 // vyAkhyA - anAthosvAmiko'smItyaha mahArAja ! | kuta: ? ityAha-yato nAtho yoga - kSemakartA mama na vidyate / alabdhasya lAbho yogaH, labdhasya paripAlanaM kSemaH / tathA'nukampakamanukampAkartAraM 'suhiM' ti suhRdaM vA mitraM vA kaJcidapi nAbhisamei * nAbhisaGgacchAmyahaM na kenacida'nukampakena suhRdA vA saGgato'hamityAdinArthena tAruNye'pi pravrajati iti bhAvaH // 9 // evaM ca muninokte tara so hasio rAyA seNio magahAhivo / evaM te iDDimaMtassa kahaM nAho na vijjaI ? // 10 // homa nAho bhayaMtANaM bhoge bhuMjAhi saMjayA ! | mitta - nAiparivuDo mANussaM khu sudulahaM // 11 // 581 anayorvyAkhyA - tataH sa prahasitaH - anAthatvAsambhAvanayA vismito rAjA nRpaH zreNiko magadhAdhipaH 'kathitavAniti zeSaH' / evamiti dRzyamAnaprakAreNa Rddhimato vismayanIyavarNAdisampattimataH kathaM nAtho na vidyate ? / yataH "yatrAkRtistatra guNA guNADhye ca sthiraM dhanam / tatra zrIH zrImatazcAjJA tasyAM rAjyamiyaM sthitiH " // 1 // iti tathA ca na kathaJcidanAthatvaM bhavataH sambhavatIti bhAvaH // yadi cAnAthataiva pravrajyApratipattihetuH ? tataH 'homi' tti bhavAmyahaM bhadantAnAM pUjyAnAM nAthastatazca mayi nAthe 2010_02
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi-2 mitrANi suhRdo jJAtayaH svajanAH suprApA evetya'tastaiH parivRto bhukSva bhogAn bhoH ! saMyateti / yato mAnuSyaM khalu durlabhamiti hetvabhidhAnamiti gAthAdvayArthaH // 10-11 // munirAha appaNA vi aNAho si seNiyA magahAhivA ! / appaNA aNAho saMto kahaM nAho bhavissasi ? // 12 // vyAkhyA-AtmanApi svayamapi anAtho'si bhoH zreNika ! magadhAdhipa ! / tatazcA''tmanA svayaM anAthaH san katham 'anyeSAmiti gamyate' nAtho bhaviSyasi tvamiti? // 12 // evaM ca muninokte evaM vutto nariMdo so susaMbhaMto suvimhio / vayaNaM assuyapuvvaM sAhuNA vimhayannio // 13 // atyantavizeSaNAdasya vyAkhyA-vismayAnvitaH prAgapi munigatarUpAdivilokanaprabhUtAzcaryavAn sa zreNikanAmA narendra evamuktaprakAreNa vacanaM Atmanaiva tvamanAtho'sItyAdirUpamazrutapUrvaM sAdhunA uktaH san susambhrAntaH saMzayAdatyAkulaH suvismito'ghaTamAnArthopadezAdatIvavismayopeto bhUtvA 'uktavAniti zeSaH' // 13 // yaduktavAMstadAha AsA hatthI maNussA me puramaMteuraM ca me / bhuMjAmi mANuse bhoe ANAissariyaM ca me // 14 // erise saMpayaggaMmi savvakAmasamappie / / kahaM aNAho bhavaI ? mA hu bhaMte ! musaM vae // 15 // anayoAkhyA-azvAdayo me 'santIti kriyA'trAdhyAhAryA' / ata eva bhunajmi mAnuSyakAn bhogAn yata AjJAyA aizvaryaM prabhutvaM ca 'me' mameti // tathedRze'nantaroktarUpe sampadAmagraM sampadagraM samRddhiprakarSastasmin sati 'savvakAmasamappie' tti prAkRtatvAt samarpitasarvakAme kathamanAtho'svAmI 'bhavaI'tti puruSavyatyayena bhavAmi ? 'hustasmAdarthe' yata evaM tasmAnmA bhadanta ! mRSA 'vae' tti vAdIriti sUtradvayArthaH // 14-15 / / yatistamAha na tumaM jANe aNAhassa atthaM putthaM va patthivA ! / jahA aNAho havaI saNAho vA narAhivA ! // 16 // 2010_02
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanam suNeha me mahArAya ! avvakkhitteNa ceyasA / jahA aNAho havAI jahA meM ya pavattiyaM // 17 // anayorvyAkhyA - na 'tumaM' ti na tvaM jAnISe'vabudhyase'nAthasyetyanAthazabdasya arthamabhidheyaM protthAM prakRSTotthAnarUpAM he pArthiva nRpa / ata eva yathA anAtho bhavati sanAtha vA, [he narAdhipa !] tathA ca na jAnISe iti yogaH // zRNu 'me' mama 'kathayata iti zeSa: ' he mahArAja ! avyAkSiptena cetasopalakSitaH san / kiM tad ? ityAha-yathA anAtho bhavatItyanAthazabdasyAbhidheyaH puruSo bhavati, yathA 'me ya' tti mayA ca pravartitamitiprarUpitaM 'anAthatvamiti prakramaH' etenotthAnamuktam // 16-17 // kosaMbI nAma nayarI purANapurabheyaNI / tattha AsI piyA majjhaM pabhUyadhaNasaMcao // 18 // vyAkhyA - kauzAmbI nAma nagarI / 'purANapurabheyaNi' tti purANapurANi bhinatti svaguNairasAdhAraNatvAd bhedena vyavasthApayatIti purANapurabhedinI pradhAnanagarItyarthaH / tatrAsIt pitA mama prabhUtadhanasaJcayo yasya saH // 18 // paDhame vae mahArAya ! aulA me acchiveyaNA / ahotthA viulo DAho savvagattesu ya patthivA ! // 19 // 583 vyAkhyA -prathame vayasi prakramAd yauvane'tulA'nupamA me'kSivedanA cakSUrogajA vyathA 'ahotthA'tti abhUt / tathA vipulo vistIrNo dAho dAghajvaraH sarvagAtreSu sarvAGgopAGgeSu he pArthiva ! ||19|| satthaM jahA paramatikkhaM sarIravivaraMtare / AvIlijja arI kuddho evaM me acchiveyaNA // 20 // vyAkhyA - zastraM yathA paramatIkSNaM 'sarIravivaraMtare' tti zarIravivarANi karNarandhrAdIni teSAmantare madhye 'AvIlijja'tti ApIDayed gADhamavagAhayedarirvairI kruddha evamityApIDyamAnazastravanmamAkSivedanA / yathA tadatyantabAdhAkAri tathaiSA'pIti bhAvaH ||20|| tiyaM me aMtaricchaM ca uttamaMgaM ca pIDaI | iMdAsaNisamA ghorA veyaNA paramadAruNA // 21 // vyAkhyA - trikaM kaTibhAgaM 'me' mama antarA madhye icchAM cAbhimatavastvabhilASaM, na kevalaM bahistrIkAdyeveti bhAvaH, uttamAGgaM zirazca pIDayati bAdhate / kIdRzI kA ? 2010_02
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi - 2 ityAha-indrAzanirindravajraM tatsamA tulyA'tidAhotpAdakatvAt / ghorA pareSAmapi bhayotpAdinI vedanA'ta eva paramadAruNAtIvaraudrA duHkhadAyinItyarthaH // 21 // kazcit tAM kiM na pratikRtavAn ? ityAha 584 uTTiyA me AyariyA vijjA-maMtacigicchgA / abIyA satthakusalA maMta- mUlavisArayA // 22 // vyAkhyA - upasthitA vedanApratIkAraM pratyudyatA 'me' mamAcAryAH prANAcAryA vaidyA iti yAvat / vidyA- mantracikitsakA vidyA - mantrAbhyAM vyAdhipratikartAraH / advitIyA ananyasAmAnyatayA tAdRdvitIyAbhAvAt / zastreSu zAstreSu vA kuzalAH / mantrANi praNavapUrvakAni, mUlAni cauSadhayasteSu vizAradA vijJA mantravizAradatvena vinA mantracikitsakatvaM na bhavatIti na paunaruktyam // 22 // na caupasthAnamAtreNaiva te sthitAH, kintu -- te me cicchiM kuvvaMti cAuppAyaM jahAhiyaM / na ya dukkhA vimoyaMti esA majjha aNAhayA // 23 // vyAkhyA - te me prANAcAryA vaidyAzcikitsAM upacAraM kurvanti / 'cAuppAyaM'ti catuSpAdAM bhiSag-bheSajAtura -- praticArakAtmakabhAgacatuSTayAtmikAM 'jahAhiyaM' ti yathAhitaM hitAnatikrameNa / tataH kim ? ityAha-na caivaM kurvanto'pi duHkhAdevaMvidharogajanitAd vimocayanti vizeSeNa mutkalayanti / eSA duHkhAvimocanarUpA mamAnAthatA ||23|| anyacca piyA me savvasAraM pi dijjAhi mama kAraNA / na ya dukkhA vimoyaMti esA majjha aNAhayA // 24 // vyAkhyA - pitA me sarvasAramapi niHzeSapradhAnavasturUpaM 'dijjAhi' tti dadyAnmama kAraNAnmohAdihetoH / na caivamAdaravAnapi duHkhAd 'vimoyaMti' tti vacanavyatyayAd vimocayati / evaM sarvatra // 24 // mAyA vi me mahArAya ! puttasoga - duhaTTiyA / na ya dukkhA vimoyaMti esA majjha aNAhayA // 25 // vyAkhyA - mAtA'pi me putraviSayaH zokaH putrazoko hA ! kathamitthaM matsuto duHkhI jAta ityAdirUpastato duHkhaM tena 'aTTiya' tti ArtA pIDitA ityarthaH / uttarArdhaM prAgvat // 25 // 2010_02
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanam tathA bhAyaro me mahArAya ! sagA jeTTha-kaNiTThagA / na ya dukkhA vimoyaMti esA majjha aNAhayA // 26 // vyAkhyA-bhrAtAro me 'saga' tti saudaryAH svakA vA AtmIyA jyeSThA agrajAH kaniSThA anujAH / zeSaM spaSTam // 26 / / bhayaNIo me mahArAya ! sagA jeTTha-kaNiTThigA / na ya dukkhA vimoyaMti esA majjha aNAhayA // 27 // vyAkhyA-'bhayaNi' tti bhaginyaH / zeSaM sugamam // 27 / / bhAriyA me mahArAya ! aNurattA aNuvvayA / aMsupunnehiM nayaNehiM uraM me parisiMcaI // 28 // vyAkhyA-bhAryA patnI anuraktAnurAgavatI anviti kulAnurUpaM vratamAcAro'syAH sA'nuvratA pativratetyarthaH / azrupUrNairnayanairuro vakSo me pariSiJcati samantAt plAvayati // 28 // tathA annaM pANaM ca nhANaM ca gaMdha-malla-vilevaNaM / mae nAyamanAyaM vA sA bAlA novabhuMjaI // 29 // vyAkhyA-annaM caturviMzatidhAnyAtmakaM, pAnaM pAnIyaM, snAnaM ca, gaMdhaM ca mAlyaM ca vilepanaM ca karpUrAdi gandhamAlyavilepanaM etanmayA jJAtamajJAtaM vA sadbhAvasAramityarthaH / sA bhAryA bAlA navayauvanA nopabhuGkte nAsevate mama virahaduHkhaduHkhitA satIti // 29 // khaNaM pi me mahArAya ! pAsao vi na phiTTaI / na ya dukkhA vimoyaMti esA majjha aNAhayA // 30 // vyAkhyA-kSaNamAtramapi mahArAja ! 'pAsAo vi na phiTTaI' tti 'apizcArthe' mama pAzrvAcca nApayAti na dUre yAti / kintu sA sadA sannihitaivAste'tivatsalatvena / na ca duHkhAd vimocayati / eSA me'nAthatA // 30 // tao haM evamAhaMsu dukkhamA hu puNo puNo / veyaNA aNubhaviuM je saMsAraMmi aNaMtae // 31 // vyAkhyA-tato rogApratikAryatAnantaramahamevam 'Ahesu' tti uktavAn / yathA 2010_02
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 586 uttarajjhayaNANi-2 'dukkhamA hu' tti 'hurevArthe' tato duHkSamaiva duHsahaiva punaH punarvedanA'kSirogapramukhA vyathA'nubhavituM 'je pUraNe' anantake saMsAre'kSINakarmaNo hi mama pratibhavaM jAyamAnA vedanA duHsahA / atastadbIjabhUtakarmakSayArthameva yatiSye ityarthaH // 31 // ata evAha saiM ca jai muccijjA veyaNA viulA io / khaMto daMto nirAraMbho pavvae aNagAriyaM // 32 // vyAkhyA-'cazabdo'pyarthaH' tataH sakRdapyekadA'pi yadi mucyeya 'ahamiti gamyate,' kutaH ? vedanAyA vipulAyA vistIrNAyA ito'syA anubhUyamAnAyAstataH kim ? ityAha-kSAntaH kSamAvAn, dAnta indriya-noindriyadamena, nirArambhaH, pravrajeyaM pratipadyeyamanagAritAm, yena saMsArocchityA vedanA'bhAvaH syAditi bhAvaH // 32 // evaM ca ciMtaittANaM pasutto mi narAhivA ! / pariyattaMtIi rAIe veyaNA me khayaM gayA // 33 // vyAkhyA-evaM na kevalamuktvA cintayitvA ca prasupto'smi / 'pariyattaMtIi' iti parivartamAnAyAmatikrAmantyAM rAtrau vedanA me kSayaM gatA // 33 // tao kalle pabhAyaMmi ApucchittANa baMdhave / khaMto daMto nirAraMbho pavvaIo aNagAriyaM // 34 // vyAkhyA-tato vedanopazamAnantaraM kalyo nIrogaH san prabhAte ApRcchya mAtRpitRbAndhavapramukhAn kSAnto dAnto nirArambhaH san pravrajitaH / ko'rthaH ? pratipannavAnanagAritAM sAdhutAmiti // 34 // tao haM nAho jAo appaNo ya parassa ya / savvesiM ceva bhUyANaM tasANaM thAvarANa ya // 35 // vyAkhyA-tataH pravrajyApratipatterahaM nAtho jAto yoga-kSemakaraNakSama iti bhAvaH / AtmanaH svasya parasya vA'nyasya puruSAdeH sarveSAM caiva bhUtAnAM jIvAnAM trasyantIti trasAsteSAM trasAnAM tiSThantIti sthAvarAsteSAM sthAvarANAM ca // 35 // kimiti pravrajitAnantaraM nAthatvaM jAtam ? purA netyAha appA naI veyaraNI appA me kUDasAmalI / appA kAmaduhA gheNU appA me naMdaNaM vaNaM // 36 // 2010_02
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanam appA kattA vikattA ya duhANa ya suhANa ya / appA mittamamittaM ca duppaTThiya supaTThio // 37 // anayorvyAkhyA- 'vyavacchedaphalatvAd vAkyasya' Atmaiva nAnyaH kazcit kim ? ityAha-nadI vaitariNI mahA'narthahetutayA narakanadIvA'ta evAtmaiva kUTamiva jantuyAtanAhetutvAcchAlmalI narakodbhavA / tathAtmaiva kAmadughA dhenurivavAJchitasvargApavargaprAptihetutvAdiyaM tu rUDhyoktA / Atmaiva me nandanaM vanaM cittaprahnattihetutvAt // tathA Atmaiva kartA duHkhAnAM sukhAnAM ceti sambandhaH 'prakramAt svAtmana eva' vikiritA vikSepakazcAtmaiva teSAmeva / tatazcAtmaiva mitramupakAritvAt, amitrazcApakAritvAt / kIdRg san ? duHprasthito durAcArapravRtto vaitaraNyAdirUpaH / suprasthitazca sadanuSThAnakartA kaamdhenvaadiklpH| tathA ca pravrajyAyAmeva suprasthitatvenAtmano'nyeSAM ca yoga- kSemakAritvAnnAthatvamiti sUtradvayArthaH // 36-37 // anyathA punaranAthatvamAha imA hu annA vi aNAhayA nivA ! tamegacitto nihuo suNehiM / niyaMThadhammaM lahiyANa vi jahA sIyaMti ege bahukAyarA narA // 38 // 587 vyAkhyA - iyaM vakSyamANA 'huH pUraNe' anyA'pyanAthatA yadabhAvAdahaM nAtho jAta iti bhAva: / 'niva' tti he nRpa ! tAmanAthatAmekacitta ekAgramanA nibhRtaH sthiraH zRNu / kA'sau ? ityAha-nirgranthAnAM dharma AcArastaM 'lahiyANa vitti labdhvA'pi yathA sIdanti tadanuSThAnaM prati zithilIbhavantyeke kecana bahukAtaranarA niHsattvAH puruSAH / itIyaM sIdanalakSaNAparAnAthateti bhAvaH ||38|| jo pavvaittANa mahavvayAI sammaM ca no phAsayaI pamAyA / aNiggahappA ya rasesu giddhe na mUlao chiMdar3a baMdhaNaM se // 39 // vyAkhyA- yaH pravrajya mahAvratAni samyag na spRzati nAsevate pramAdAt / anigrahAtmA viSayA'niyantritAtmA'ta eva raseSu madhurAdiSu gRddho na mUlatazchinatti bandhanaM rAga-dveSAtmakaM 'se' iti saH // 39 // AuttayA jassa ya natthi kAI iriyAi bhAsAi tahesaNAe / AyANa-nikkheva - dugaMchaNAe na vIrajAyaM aNujAi maggaM // 40 // vyAkhyA - AyuktatA sAvadhAnatA yasya nAsti kAcidatisvalpA'pi IryAyAM 2010_02
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 588 uttarajjhayaNANi-2 bhASAyAM tathaiSaNAyAM AdAna-nikSepayorupakaraNagrahaNa-nyAsayoH / jugupsanAyAM ihoccArAdInAM saMyamA'nupayogitayA jugupsanIyatvenaiva pariSThApanAt pariSThApanaiva jugupsanoktA / sa IdRk kim ? ityAha-na vIraidhIrairyAto vIrayAtastamanuyAtya'nugacchati mArga muktipathamalpasattvatayeti bhAvaH // 40 // tathAciraM pi se muMDaruI bhavittA athiravvae tava-niyamehi bhaTThe / ciraM pi appANaM kilesaittA na pArae hoi hu saMparAe // 41 // vyAkhyA-ciramapi prabhUtakAlamapi sa muNDa eva 'muNDanaM muNDaH kezApanayanAtmakaH tasminneva zeSAnuSThAnaparAGmukhatayA ruciryasya sa muNDarucirbhUtvA / asthiravato gRhItamuktatvAt tapo-niyamebhyo bhraSTazciramapyAtmAnaM klezayitvA 'locanAdinAtmanaiveti gamyate' / na pAragaH paryantagAmI bhavati / 'huralaGkAre' samparAyasya saMsArasya 'suLyatyayAt sUtre saptamI' // 41 // sa caivaMvidhaHpolleva muTThI jaha se asAre ayaMtie kUDakahAvaNe vA / rADhAmaNI veruliyappagAse amahagghae hoi hu jANaesu // 42 // vyAkhyA-pollaivAtyantazuSiraiva na manAgapi nibiDA muSTiH pratItA / yathA sA'sArA / 'ayaMtie' tti ayantritaH kUTakArSApaNa iva 'vA ivArthe' / yathA hyasau na kenacit kUTatayA niyantryate / tatheSo'pi nirguNatvAdupekSaNIyaH, rADhAmaNiH kAcamaNivaiDUryaprakAzI vaiDUryamaNisadRzaH amahAghako'lpamUlyaka eva bhavati 'hurevArthe' 'jANaesu' tti jJeSu mugdhajanavipratArakatvAt tasya // 42 // kusIlaliMgaM iha dhAraittA isijjhayaM jIviya vUhaittA / asaMjae saMjaya lappamANe viNighAyamAgacchai se ciraM pi // 43 // vyAkhyA-kuzIlaliGgaM pArzvasthAdiveSamiha janmani dhArayitvA RSidhvajaM municihna rajohararaNAdi, 'jIviya' tti 'ArSatvAd bindulope' jIvitamasaMyamajIvitaM jIvikAM vA nirvahaNopAyarUpAM bRMhayitvA poSayitvA'ta evA'saMyataH san 'saMjaya lappamANe' tti 'sopaskAratvAt' saMyatamAtmAnaM lapan vinighAtaM vividhAbhighAtarUpamAgacchatyAyAti sa ciramapyAstAmalpakAlaM narakAdAviti bhAvaH // 43 // 2010_02
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanam ihaiva hetumAha visaM tu pIyaM jaha kAlakUDaM haNAi satthaM jaha kuggahIyaM / eseva dhammo visaovavanno haNAi veyAla ivAvivanno // 44 // vyAkhyA - viSaM tu pItaM yathA kAlakUTaM 'haNAi' tti hanti 'casya gamyatvAt ' zastraM ca yathA kutsitaM gRhItaM hantIti yogaH / eSa evaM viSAdivad dharmo yatidharmo viSayaiH zabdAdibhirupapanno yukto hanti durgatipAtahetutvena 'casya gamyatvAd' vetAla iva 'avivanno' tti avipanno'prAptavipad mantrAdibhiraniyantrita iti bhAvaH || 44 || je lakkhaNaM suviNa pauMjamANe nimitta koUhalasaMpagADhe / kuheDavijjAsavadArajIvI na gacchaI saraNaM taMmi kAle // 45 // 589 vyAkhyA - yo lakSaNaM puruSAdInAM svapnaM ca pratItaM prayuJjAno vyApArayan, nimittaM bhaumAdi kautukamapatyAdyarthaM snAnAdi tayoH sampragADho'tizayAsaktaH / kuheTakavidyA alIkAzcaryakArimantrAdyAtmikAstA eva karmabandhahetutvAd AzravadvArANi tairjIvituM zIlamasyeti kuheTakavidyAzravadvArajIvI na gacchati na prApnoti zaraNaM trANAM duSkRtarakSAkSamaM tasmin phalopabhogakAle // 45 // amumevArthaM bhAvayati-- tamaMtameNeva u se asIle sayA duhI vippariyAsuvei / saMdhAvaI naraga - tirikkhajoNi moNaM virAhittu asArUve // 46 // vyAkhyA - atimithyAtvopahatatayA tamastamasaiva prakRSTAjJAnenaiva 'tuH pUraNe' sa dravyayatirazIlaH sadA duHkhI virAdhanAjanitaduHkhenaiva 'vippariyAsuvei' tti viparyAsaM tattvAdiSu vaiparItyamupaityupagacchati / tatazca saMdhAvati satataM gacchati naraka - tiryagyonI : maunaM cAritraM virAdhyA'sAdhurUpastattvato'yatisvabhAvaH san // 46 // kathaM sa tadgatI saMdhAvatItyAha uddesiyaM kIyagaDaM niyAgaM na muMbaI kiMci aNesaNijjaM / aggI vivA savvabhakkhI bhavittA io cuo gacchai kaTTu pAvaM // 47 // vyAkhyA - uddezikaM pratItaM, krayaNaM krItaM tena kRtaM krItakRtaM, niyAgaM nityapiNDaM na muJcati kiJcida'pyaneSaNIyam / agniriva 'vivetIvArthe' 'prAkRtatvAdAkAraH' sarvaM prAsukA'prAsukAdi bhakSayatItyevaMzIlaH sarvabhakSI bhUtvA itazcyuto gacchati 'kugatimiti zeSa: ' kRtvA pApamiti // 47 // 2010_02
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 590 uttarajjhayaNANi-2 yatazcaivamataHna taM arI kaMThachittA karei jaM se kare appaNiyA durappA / se nAhiI maccumuhaM tu patte pacchANutAveNa dayAvihUNe // 48 // vyAkhyA-na naiva 'tamiti prastAvAdanartham' ariH kaNThacchettA prANahartA karoti / yat 'se' tasya karotyAtmIyA durAtmA duSTAcArapravRttirUpA / na cainAmAcarannapi janturamUDhatayA vetti / paraM sa durAtmatAkartA jJAsyati durAtmatAM mRtyumukhaM tu prAptaH / pazcAdanutApena hA ! duSTaM mayA'nuSThitamityevaMrUpeNa dayA saMyamo'hiMsA vA 'satyAdhupalakSaNamidaM' tadvihInaH san / ato mahA'narthahetuH pazcAttApahetuzca durAtmatA tyAjyaiveti bhAvaH // 48 // yastvante'pi tAM na vetsyati tasya kim ? ityAhaniraTThiyA naggaruI u tassa je uttamaDhe vivajjAsamei / ime vi se natthi pare vi loe duhao vi se jhijjhai tattha loe // 49 // vyAkhyA-'taravadhAraNe' nirarthikaiva niSphalaiva nAgnye zrAmaNye ruciricchA nAgnyarucistasya yaH 'uttamaDhe' tti 'apergamyatvAd' uttamArthe'pi paryantasamayArAdhanarUpe'pi viparyAsaM durAtmatAyAmapi sundarAtmatAparijJAnarUpameti gacchati / anyasya tu syAdapi kiJcit phalamiti bhAvaH / yato'yamapi pratyakSo loka: 'se' tasya nAsti dehaklezahetulocAdisevanAt / tathA paro'pi bhavAntararUpo'pi lokaH kugatigamanAdanekaduHkhasambhavAcca / tathA ca 'duhao vi' tti dvidhApyaihika-pAratrikArthAbhAvena 'se jhijjhai' tti sa ubhayalokArthasampattimato janAnavalokya dhig mAM niSpuNyakamubhayabhraSTatayeti cintayA kSIyate tatretyubhayarUpe loke // 49 / / uktArthopasaMhAramAhaemevahAchaMdakusIlarUve maggaM virAhettu jiNuttamANaM / kurarI vivA bhogarasANugiddhA niraTThasoyA pariyAvamei // 50 // vyAkhyA-evameva mahAvratAsparzAdinA prakAreNa yathAcchandAH svaruciviracitAcArAH kuzIlAzca pratItAstadrUpastatsvabhAvo mArga virAdhya jinottamAnAM kurarIva pakSiNIva bhogarasAnugRddhA nirartho niSprayojanaH zoko yasyAH sA tathA paritApaM pazcAttAparUpameti gacchati / yathA caiSAmiSagRddhA pakSyantarebhyo vipatprAptau zocate na ca tataH pratIkAra evamasAvapi bhogarasagRddho lokadvayAnarthaprAptau / tato'sya sva-paraparitrANAsamarthatvenAnAthatvamiti bhAvaH // 50 // 2010_02
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanam kRtyopadezamAha succANa mehAvi ! subhAsiyaM imaM aNusAsaNaM nANaguNovaveyaM / maggaM kusIlANa jahAya savvaM mahAniyaMThANa vae paheNaM // 51 // 591 vyAkhyA- zrutvA medhAvin ! suSThu zobhanaprakAreNa bhASitaM subhASitamidamanantaroktamanuzAsanaM zikSaNaM jJAnena guNena ca viratirUpeNopapetaM yuktaM / kiM ? mArgaM kuzIlAnAM hitvA sarvaM mahAnirgranthAnAM vrajestvaM yatheti // 51 // tataH kiM phalam ? ityAha carittamAyAraguNannie tao aNuttaraM saMjama pAliyANaM / nirAsave saMkhaviyANa kammaM uvei ThANaM viluttamaM dhuvaM // 52 // vyAkhyA - caritrasyAcAra AsevanaM guNo jJAnaM tAbhyAmanvito 'mo'lAkSaNika : ' mahAnirgranthamArgagamanAdanuttaraM pradhAnaM saMyamaM yathAkhyAtacAritrarUpaM pAlayitvA nirAzravo hiMsAdyA zravarahitaH 'saMkhaviyANa' tti saMkSipayya saMkSayaM nItvA karma jJAnAvaraNAdi upaityupagacchati sthAnaM vipulamanantAnAM tatrAvasthiterata uttamaM dhruvaM nityaM muktipadamityarthaH // 52 // sarvopasaMhAramAha evaggadaMte vi mahAtavohaNe mahAmuNI mahApainne mahAyase / mahAniyaMThijjamiNaM mahAsuyaM se kAhae mahayA vitthareNaM // 53 // vyAkhyA - evamuktaprakAreNa 'se kAhae' tti sa zreNikapRSTo mahAmunirakathayaditi sambandhaH / sa kIdRg ? ugra utkaTaH karmazatruM prati dAntaH prAgvat / 'apiH pUraNe' mahAtapodhano mahApratijJa iti dRDhavratAbhyupagamo'ta eva mahAyazAH / kimakathayad ? ityAha-mahAnirgranthebhyo hitaM mahAnirgranthIyamidamanantaroktaM mahAzrutaM mahAvistareNa // 53 // tatazca tuTTho ya seNio rAyA iNamudAhu kayaMjalI / aNAhattaM jahAbhUyaM suTTu me uvadaMsi // 54 // vyAkhyA- tuSTazca zreNiko rAjA idaM vaca iti zeSaH ' 'udAhu' tti-uktavAn kRtAJjaliH / tadevAha - anAthatvaM yathAbhUtaM yathAvasthitaM suSThu yathAsyAnme upadarzitaM ' tvayeti prakramaH ' // 54 // 2010_02
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 592 uttarajjhayaNANi-2 tathAtujjhaM suladdhaM khu maNussajammaM lAbhA suladdhA ya tume mahesI / tubbhe saNAhA ya sabaMdhavA ya jaM bhe ThiyA maggi jiNuttamANaM // 55 // vyAkhyA-tava sulabdhaM manuSyajanma / lAbhA varNa-rUpAdya'vAptirUpAH sulabdhAstava maharSe ! yUyaM sanAthAH sabAndhavAzca 'tattvata iti gamyam' / yad yasmAd 'bhe' bhavantaH sthitA mArge jinottamAnAm / / 55 / / kiJcataM si nAho anAhANaM savvabhUyANa saMjayA / / khAmemi te mahAbhAga ! icchAmi aNusAsiuM // 56 // vyAkhyA-tvamasi nAtho'nAthAnAM sarvabhUtAnAM he saMyata ! kSAmayAmi 'te' tti tvAM he mahAbhAga ! icchAmi anuzAsayituM zikSayitumAtmAnaM 'bhavateti gamyate' // 56 // punaH kSAmaNamevAhapucchiUNa mae tubbhaM jhANavigyo u jo kao / nimaMtiyA ya bhogehiM taM savvaM marisehi me // 57 // vyAkhyA-pRSTvA kathaM prathamavayasi pravrajitaH ? iti paryanuyujya mayA tava dhyAnavighnastu yaH kRto nimantritAzcA'gRhItA yUyaM bhogaistat sarvaM 'marisehi' tti kSamasva 'me' mameti // 57 // adhyayanopasaMhAramAhaevaM thuNittANa sa rAyasIho aNagArasIhaM paramAi bhattIe / saoroho ya sabaMdhavo ya dhammANuratto vimaleNa ceyasA // 58 // UsasiyaromakUvo kAUNa ya payAhiNaM / abhivaMdiUNa sirasA aiyAo narAhivo // 59 // anayoAkhyA-evaM stutvA sa rAjasiMhaH zreNiko'nagArasiMhaM 'ubhayatra siMhazabdaH prakRSTavAcakaH' 'saoroho'tti sAvarodhaH sAntaHpura: sabAndhavazca vimalenApagatamithvAtvamalena cetasopalakSitaH / / ucchRsitA udbhinnA romakUpA romarandhrANi yasyAsAvucchasitaromakUpaH kRtvA pradakSiNAmabhivandya ca zirasA 'aiyAo' tti atiyAto gata: 'svasthAnamiti gamyate' iti padyadvayArthaH // 58-59 // 2010_02
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanam 593 sAdhuH kiM kRtavAn ? ityAha iyaro vi guNasamiddho tiguttigutto tidaMDavirao ya / vihaga iva vippamukko viharai vasuhaM vigayamoho // 60 // tti bemi // vyAkhyA-itaraH saMyato'pi guNasamRddhastriguptiguptastridaNDaviratazca vihaga iva pakSIva vipramuktaH kvacidapi pratibandharahito viharati vasudhAM vigatamohaH / iti bravImIti prAgvat // 60 // graM0 245-16 / / iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanaM samAptam // 20 // 2010_02
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekaviMzaM samudrapAlIyamadhyayanam anantarAdhyayane'nAthatvamuktamiha tadAlocanAd viviktacaryayaiva caritavyamiti tAmabhidhAtumAha caMpAe pAlie nAmaM sAvae Asi vANie / mahAvIrassa bhagavao sIso so u mahappaNo // 1 // vyAkhyA-campAyAM puri pAlitanAmA sArthavAha: zrAvaka AsIdabhUd vANijo vaNigjAtiH / mahAvIrasya bhagavataH ziSyaH sa 'turvizeSaNe' mahAtmanaH prazasyAtmanaH // 1 // sa ca kIdRg ? ityAha niggaMthe pAvayaNe sAvae se vikovie / poeNa vavaharate pihuMDaM nagaramAgae // 2 // vyAkhyA-nairgranthe nirgranthasambandhini pravacane zrAvakaH sa vizeSeNa kovido jIvAdipadArthajJAtA potena vyavaharan pravahaNavANijyaM kurvan pihuNDaM nagaramAgataH prAptaH // 2 // tatra ca pihuMDe vavaharaMtassa vANio dei dhUyaraM / taM sasattaM paIgijjha sadesamaha patthio // 3 // vyAkhyA-pihuNDe vyavaharatastasya tadguNAkRSTacetAH kazcid vaNig dadAti 'dhUyaraM' ti duhitaraM putrIM 'tAM codUDhavAn, sthitvA ca tatra kiyatkAlamityadhyAhAraH' / tatastAM sasattvAM sagarbhA pratigRhyA''dAya svadezaM pratyatha prasthitazcalitaH // 3 // tatrAgacchataH kimajani ? ityAha aha pAliyassa gharaNI samuiMmi pasavaI / aha bAlae tahiM jAe samuddapAli tti nAmae // 4 // 2010_02
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekaviMzaM samudrapAlIyamadhyayanam vyAkhyA-atha pAlitasya gRhiNI bhAryA samudre prasUte'tha bAlakaH sutastasmin prasavane jAtaH samudrapAla iti nAmakaH // 4 // tatazca khemeNa Agae caMpaM sAvae vANie gharaM / saMvaDDaI ghare tassa dArae se suhoIe // 5 // vyAkhyA-kSemeNa kuzalenAgatazcampAM zrAvakaH 'gharaM' ti gRhaM 'casya gamyatvAt' svakIyaM gRhaM cAgataH / kRtaM ca tatra vardhApanakAdi / saMvardhate gRhe tasya pAlitasya dArakaH sa sukhairucitaH sukhocitaH sukumAro'karkazaH / / 5|| bAvattarI kalAo ya sikkhie nIikovie / juvvaNeNa ya saMpanne surUve piyadaMsaNe // 6 // vyAkhyA-tataH kalAgrahaNayogyatAM prAptaH sa dvAsaptatikalAH zikSito nItikovido nyAyAbhijJo yauvanena ca sampanno yukto'ta eva surUpaH priyadarzanaH sarveSAmAnandakaH / / 6 / / tassa rUvavaiM bhajjaM piyA ANei rUviNiM / pAsAe kIlae ramme devo doguMdago jahA // 7 // vyAkhyA-vivAhayogyatAM ca tasya jJAtvA rUpavatI bhAryAM pitA pAlito vaNigAnayati rUpiNI rUpiNinAmnIm / pariNAyitazca tAmasau prAsAde krIDati ramate 'tayA saheti zeSaH' ramye manohare devo dogundako yathA // 7 // aha annayA kayAI pAsAyAloyaNe TThio / vajjhamaMDaNasobhAgaM vajjhaM pAsai vajjhagaM // 8 // vyAkhyA athAnyadA kadAcit prAsAdAlokane saudhagavAkSe sthitaH san vadhyamaNDanAni raktacandana-karavIrAdIni taiH zobhA yasyA'sau vadhyamaNDanazobhAkastaM tAdRzaM vadhyaM vadhArha kaJcanAkAryakAriNaM naraM pazyati bAhyagaM bahirnIyamAnaM vadhyabhUmigataM vA // 8 // taM pAsiUNa saMvegaM samuddapAlo iNamabbavI / aho ! asuhANa kammANaM nijjANaM pAvagaM imaM // 9 // vyAkhyA-taM tathAvidhaM vadhyaM dRSTvA saMvegaH saMsAravaimukhyato muktyabhilASastaddhetutvAt so'pi saMvegastaM saMvegajanakamityarthastatazca samudrapAla idamabravIt / yathA ___ 2010_02
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi-2 aho ! azubhAnAM karmaNAM niryANamavasAnaM pApakamazubhamidaM pratyakSam, yadasau varAko vadhArthamitthaM nIyate iti bhAvaH // 9 // saMbuddho so tahiM bhagavaM paraM saMvegamAgao / ApucchammA-piyaro pavvae aNagAriyaM // 10 // vyAkhyA-evaM ca bhAvayan sambuddho jJAtatattvaH sa vaNikputrastatreti prAsAdAlokane bhagavAn mAhAtmyavAn paraM prakRSTaM saMvegamAgatazcApRcchya mAtA-pitarau 'pavvae' tti prAvAjIt prakarSeNa gatavAnanagAritAM dIkSAM pratipannavAnityarthaH // 10 // pravrajya ca yadasau kRtavAMstadAhajahittuM saMgaM tha mahAkilesaM mahaMtamohaM kasiNaM bhayAvahaM / pariyAyadhammaM ca'bhiroyaejjA vayANi sIlANi parIsahe ya // 11 // vyAkhyA-hitvA tyaktvA saGgaM svajanAdipratibandhaM 'thaH pUraNe nipAta:' mahAn klezo yasmAt yasmin vA sa tathA tam / mahAn moho'bhiSvaGgo yasmin sa tathA tam / kRtsnaM sarvaM kRSNaM vA kRSNalezyApariNAmahetutvenAta eva bhayAvahaM vivekinAm / tataH 'pariyAya' tti paryAyaH prakramAt pravrajyAparyAyastatra dharmaH paryAyadharmastaM 'caH pAdapUrtI' 'abhiroyaejja' tti 'ArSatvAt zastanyarthe saptamI' tato'bhirocitavAMstadanuSThAne prIti kRtavAn / evamuttarakriyAsvapi yathAsambhavaM bhAvanIyam / paryAyadharmameva vizeSeNAha-vratAni mahAvratAni, zIlAni piNDavizuddhyAdhuttaraguNarUpANi, parISahAniti 'bhImo bhImaseneti nyAyena' parISahasahanAni ca // 11 // etadabhirucyanantaraM yat kRtavAMstadAhaahiMsa-saccaM ca ateNagaM ca tatto ya baMbhaM apariggahaM ca / paDivajjiyA paMca mahavvayAiM carijja dhammaM jiNadesiyaM viU // 12 // vyAkhyA-ahiMsAM satyamastainyakaM tatazca brahmacaryamaparigrahaM ca pratipadya paJca mahAvratAni 'carijja'tti prAgvadacarat nAGgIkRtyaivA'tiSThaditi bhAvaH / dharmaM zruta-cAritrarUpaM jinadezitaM 'viU' tti vidvAn jAnAnaH // 12 // savvehiM bhUehiM dayANukaMpe khaMtikkhame saMjayabaMbhayArI / sAvajjajogaM parivajjayaMto carijja bhikkhU susamAhiiMdie // 13 // vyAkhyA-'subbyatyayAt' sarveSu bhUteSu prANiSu dayayA rakSopadezarUpayA'numakampata 2010_02
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekaviMzaM samudrapAlIyamadhyayanam 597 iti dayA'nukampI / kSAntyA na tvazaktyA kSamate-pratyanIkadurvacanAni sahate iti kSAntikSamaH / saMyatazcAsau brahmacArI ca sa tathA / brahmacaryasya duranucaratvakhyApanArthaM punastadgrahaNam / sAvadyayogaM parivarjayannacarad bhikSuH susamAhitendriyaH // 13 // kAleNa kAlaM viharejja Te balAbalaM jANiya appaNo u / sIho va saddeNa na saMtasijjA vayajoga succA na asabbhamAhu // 14 // vyAkhyA-kAlena pAdonapauruSyAdinA kAlamiti kAlocitaM pratyupekSaNAdi 'kurvanniti zeSaH' vyaharad rASTra maNDale balAbalaM sahiSNutvAsahiSNutvalakSaNaM jJAtvA''tmanaH svasya / yathA yathA saMyamayogahAnirna syAt tathA tatheti bhAvaH / anyacca siMhavacchabdena bhayotpAdakena na samatrasyannaiva sattvAccalitavAnata eva ca vAgyogamAd duHkhajanakaM zrutvA na naivA'sabhyamazlIlarUpaM 'Ahutti uktavAn // 14 // tahi kima'yamakarod ? ityAhauvehamANo u parivvaijjA piyamappiyaM savva titikkhaejjA / na savva savvattha'bhiroyaijjA na yAvi pUrya garahaM ca saMjae // 15 // vyAkhyA-upekSamANastamazlIlavacanAdikamavadhIrayanneva paryavrajat / tathA priyamapriyaM sarvaM 'titikkhaejja'tti atitikSata soDhavAn / kiJca na sarvaM vastu sarvatra sthAne'bhyarocayata na yathAdRSTAbhilASuko'bhUditi bhAvo na cApi pUjAM gahA~ ca parApavAdarUpAM cAbhyarocayateti yojyam // 15 // nanu bhikSorapyanyathAbhAvaH kiM sambhavati ? yenetthamitthaM tadguNAbhidhAnamityAhaaNegachaMdA iha mANavehiM je bhAvao saMpakarei bhikkhU / bhaya-bheravA tattha uiMti bhImA divvA maNussA aduvA tiricchA // 16 // vyAkhyA aneke cchandA abhiprAyAH 'sambhavantIti gamyam' iha jagati 'subbyatyayAt' mAnaveSu 'je' iti yAn chandAn bhAvatastattvata audayikAdibhAvato vA saMprakaroti bhRzaM vidhatte bhikSurapi 'aperatra gamyamAnatvAt' ata itthamitthaM tadguNAbhidhAnamiti bhAvaH / aparaM ca bhayabhairavA bhayotpAdakatvena bhISaNAstatravratAGgIkAre 'uiMti'tti udyAnti udayaM yAnti / bhairavA ityukte'pi punarbhImA iti grahaNamatiraudratAkhyApanArtham / divyA mAnuSyAH 'aduva' tti athavA tairazcA: 'upasargA iti gamyate' // 16 // 2010_02
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 598 uttarajjhayaNANi-2 tathAparIsahA duvvisahA aNege sIyaMti jatthA bahukAyarA narA / se tattha patte na vahijja bhikkhU saMgAmasIse iva nAgarAyA // 17 // vyAkhyA-parISahAH kSudhAdayo durviSahA duHsahA 'udyAntIti sambandhaH' / sIdanti saMyama prati zithilIbhavanti / 'jatthA' iti yatra yeSUpasargeSu parISaheSu ca satsu bahukAtarA narAH 'se' iti sa tatra teSu 'patte' tti vacanavyatyayAt prApteSu nAvyathata na calito vA sattvAd bhikSuH san saGgrAmazIrSa iva nAgarAjo gajendraH // 17 // sIosaNA daMsa-masA ya phAsA AyaMkA vivihA phusaMti dehaM / akukkuo tattha'hiyAsaijjA rayAI khevijja purA kaDAiM // 18 // vyAkhyA-zItoSNe daMza-mazakAzca pratItAH, sparzAstRNAdInAm, AtaGkA rogA vividhAH spRzantyupatApayanti dehaM 'tathApIti gamyam' / 'akukkuo'tti ArSatvAnna kutsitaM kUjati pIDitaH sannAkrandatItyakukUjastatra zItAdiSvadhyasahata / evaMvidhazca rajAMsi jIvamAlinyahetutayA karmaNA 'khevijja'tti akSipata parISahasahanAdibhiH kSiptavAn // 18 // pahAya rAgaM ca taheva dosaM mohaM ca bhikkhU sayayaM viyakhaNo / meru vva vAeNa akaMpamANo parIsahe Ayagutte sahijjA // 19 // vyAkhyA-prahAya tyaktvA rAgaM dveSaM ca tathaiva mohaM mithyAtvAdirUpamajJAnaM vA bhikSuH satataM vicakSaNo meruvad vAtenAkampamAnaH parISahAn AtmanA gupta AtmaguptaH kUrmavat saMkucitAGgaH 'sahijja'tti asahata // 19 // aNunnae nAvaNae mahesI na yAvi pUyaM garahaM ca saMjae / se ujjubhAvaM paDivajja saMjae nivvANamaggaM virae uvei // 20 // vyAkhyA-anunnato nAvanatazca maharSirna cApi pUjAM gahA~ ca 'pratIti zeSaH' 'saMjae'tti asajat saGgaM kRtavAn tatra cAnunnatatvamanavanatatvaM ca hetuH, bhAvata unnato hi pUjAM prati, avanatazca gahA~ prati, saGga kuryAnnatvanyatheti bhAvaH / 'se' iti sa evaM guNavAn RjubhAvamArjavaM pratipadyAGgIkRtya saMyato nirvANamArga virataH sannupaiti prApnoti // 20 // tadA sa kIdRk kiM karoti ? ityAhaarai-raisahe pahINasaMthave virae Ayahie pahANavaM / paramaTThapaehiM ciTThaI chinnasoe amamo akiMcaNo // 21 // 2010_02
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekaviMzaM samudrapAlIyamadhyayanam 599 __vyAkhyA-arati-ratI saMyamAsaMyamaviSaye sahate tAbhyAM na bAdhyate ityaratiratisahaH / prahINaH prakSINaH saMstavaH pUrva-pazcAtparicayarUpo gRhibhiH saha yasya sa tathA / virata: AtmahitaH / pradhAnaH sarvasaMyamo muktihetutvAdasyAstya'sau pradhAnavAn / paramazcAsAvarthazca paramArtho mokSastasya padAni samyagdarzanAdIni teSu tiSThati / chinnAni srotAMsi mithyAdarzanAdIni yenAsau chinnastrotAH chinnazoko vA'ta evAmamo'kiJcanaH / iha ca saMyamavizeSANAmAnantyAt tadabhidhAyipadAnAM punaH punarabhidhAne'pi na paunaruktyam // 21 // vivittalayaNAi bhaejja tAI nirovalevAiM asaMthaDAI / isIhi cinnAi mahAyasehi kAeNa phAsejja parIsahAI // 22 // vyAkhyA-viviktAni layanAni stryAdirahitopAzrayarUpANyata eva nirupalepAni bhAvato'bhiSvaGgarUpopalepavarjitAni dravyatastadarthaM nopaliptAni / asaMstRtAni bIjAdibhiravyAptAni / ata eva nirdoSatayA RSibhirmunibhizcIrNAnyAsevitAni mahAyazobhiH 'bhaejja'tti abhajaditi sambandhaH / tathA kAyenAspRzat soDhavAnityarthaH 'casyAdhyAhArAt' parISahAMzca / punaH punaH parISahasparzanAbhidhAnamatizayakhyApanArtham // 22 // tataH sa kIdRga'bhUd ? ityAhasa nANa-nANovagae mahesI aNuttaraM cariuM dhammasaMcayaM / aNuttare nANadhare jasaMsI obhAsaI sUrie vaMtalikkhe // 23 // vyAkhyA-sa samudrapAlanAmA munirjJAnaM zrutajJAnaM tena jJAnamavagamaH 'prakramAd yathAvat kriyAkalApasya' tenopagato yukto jJAna-jJAnopagato maharSiranuttaraM caritvA dharmasaMcayaM kSAntyAdidharmasamUham / anuttaramutkRSTaM yajjJAnaM kevalAkhyaM taddharo yazasvI 'obhAsai'tti avabhAsate prakAzate sUryavadantarikSe, yathAkAze sUryo'vabhAsate tathA'sAvapyutpannakevala iti // 23 // adhyayanopasaMhAramAhaduvihaM khaveUNa ya punna-pAvaM niraMgaNe savvao vippamukke / tarittA samudaM va mahAbhavohaM samuddapAle apuNAgamaM gae // 24 // tti bemi // vyAkhyA-dvividhaM ghAtyaghAtikarmabhedena puNya-pApaM zubhAzubhaprakRtirUpaM arthAt karma kSapayitvA 'agergatyarthatvAt' niraGganaH 'prastAvAt saMyame' nizcalaH zailezyavasthAM prApta 2010_02
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 600 uttarajjhayaNANi-2 ityarthaH / sarvato bAhyAdAntarAcca 'prakramAdabhiSvaGgahetoH' vipramuktaH / tIvollaGghya samudramivAtidustaratayA mahAMzcAsau bhavaughazca devAdibhavasamUhastaM samudrapAlo munirapunarAgamAM gatiM siddhilakSaNAM gataH prAptaH / iti bravImIti prAgvAt // 24 / / graM0 11716 // iti zrIkamalasaMyama pAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM ekaviMzaM samudrapAlIyamadhyayanaM samAptam // 21 // 2010_02
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAviMzaM rathanemIyamadhyayanam ihAnantarAdhyayane viviktacaryoktA, sA ca cAritriNA dhRtimatA ca kartuM zakyate'taH kathaJcidutpannavisrotasikenApi rathanemivaccaraNe cAritre dhRtirAdheyetyanena sambandhenAyAtasyAsya rathanemIyAkhyasya dvAviMzAdhyayanasya prastAvanArthaM zrInemicaritaM kiJcillikhyate / tathAhi ramye kasmiMzcidekasmin sanniveze zriyA''zrite / kulaputro dhanAbhikhyo grAmAdhyakSodvaho'bhavat // 1 // tanmAtulasutA tasya jajJe dhanavatI priyA / grISmartAvanyadA so'gAdaraNyAnI satantrakaH // 2 // prayojanavazAt tatra bhraman so'pazyadekakam / sAdhu sArthaparibhraSTaM bhUgataM dhamanIkRzam // 3 // kSut-tRSA''ti-pathazrAnti-saMzuSyadgala-tAlukam / kRcchrAjjigamiSuprANaM vinimIlitalocanam // 4 // yugmam dhano'tha dadhyivAneSa sutapasvI mahAmuniH / kuto'pi hetoH samprAptaH kazcidetAdRzIM dazAm / / 5 / / tataH saJjAtakaruNo bhaktyA'mbhobhiH siSeca tam / celAJcalasamIreNa dehasaMvAhanena ca // 6 // susthaM kRtvA puraM nItvA pratyacArIt sadauSadhaiH / sAdhurapyucitaM dharmopadezaM dadivAn mudA // 7 // yugmam "saMsAre duhapaure paralogahiyaM buheNa kAyavvaM / tA maMsa-majja-pAraddhimAi Na karejja kaiyA vi // 1 // 1. saMsAre duHkhapracure paralokahitaM budhena kartavyam / tat mAMsa-madya-pApAdi na kuryAt kadA'pi // 1 // 2010_02
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 602 uttarajjhayaNANi-2 peMciMdiyavahabhUyaM maMsaM duggaMdhamasui bIbhacchaM / majjaM ca kugaimUlaM siri-hiri-mai-dhammanAsakaraM // 2 // saparovaghAyajaNayA nAraya-tiriduhakarA ya pAraddhI / AyahiyaeNaM tinni vi vajjeyavvANi bahudosA" // 3 // evamAkarNya saMvignaH sa Uce bhagavannaho ! / gRhasthocitamAdezyaM dharmakRtyaM kRpAlunA ||8|| sAdhurAha "so dhammo jattha dayA, dasaTThadosA na jassa so devo / so sugurU jo nANI Arambha-pariggahovarao // 1 // annaM ca deva-gurUNa tisaMjhaM karejja taha paramavaMdaNaM vihiNA / taha puNpha-vatthamAIhiM pUyaNaM savvakAlaMmi // 2 // bhoyaNasamae sayaNe vibohaNe pavasaNe bhae vasaNe / paMcanamokkAraM khalu sumarejjA savvakajjesu" // 3 // evamAdhupadezena grAhitaH zubhabhAvataH / samyaktvamUlasuzrAddhadharmaM tena sa sAdhunA // 9 // dhanyammanyo dhana: sAdhUpadiSTaM dharmamAcarat / mahat tapasvivAtsalyAt zubhakarmAnubaddhavAn // 10 // sAdhurdharme sthirIkRtya tamApRcchya ca saMyamI / bhavyAn sambodhayan pRthvI vijahAra yathAsukham // 11 // 1. paJcendriyavadhabhUtaM mAMsaM durgandhamazuci bIbhatsam / madyaM ca kugatimUlaM zrI-hI-mati-dharmanAzakaram / / 2 / / sva-paropaghAtajanakA naraka-tiryag-du:khakarA ca pApaddhiH / Atmahitakena trINyapi varjitavyAni bahudoSAni // 3 // 2. sa dharmo yatra dayA, dazASTadoSA na yasya sa devaH / sa sugururyo jJAnI Arambha-parigrahoparataH // 1 // anyacca-deva-gurUNAM trisandhyaM kuryAt tathA paramavandanaM vidhinA / tathA puSpa-vastrAdibhiH pUjanaM sarvakAle // 2 // bhojanasamaye zayane vibodhane pravasane bhaye vyasane / paJcanamaskAraM khalu smaret sarvakAryeSu // 3 // 2010_02
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAviMzaM rathamIyamadhyayanam dhanaH svIkRtya cAritraM samaye sakalatrakaH / tadArAdhya ca saudharme so'bhUt sAmAnikaH suraH // 12 // dhanavatyapi tatraiva tanmitratvena cA'jani / tatra divyaM mahAsaukhyaM tau dvAvanubabhUvatuH // 13 // tatazcyuto dhano jajJe vaitADhye sUratejasaH / rAjJaH putrazcitragatinAmA vidyAdharezvaraH || 14 || sutA sUranarendrasya bhUtvA sA dhanavatyapi / tasya citragate rAjJo jAyA jAtA'tivallabhA // 15 // prAnte pravrajyayA'bhUtAM tau mAhendre surottamau / dhanaH sAmAnikastatra tanmitramaparA'bhavat // 16 // tato'parAjito bhUpo dhanaH prItimatI priyA / anyA tasyAraNe kalpe tAvAstAM suhRdau tataH // 17 // tatazcyuto dhanaH zaGkhanRpo'nyA ca yazomatI / tatkAntA'jani vairAgyAd vrataM jagRhastakau // 18 // zaGkharSirviMzatisthAnAnyarhadbhaktyAdikAni ca / ArAdhya vidhinA samyak tIrthakRtkarma baddhavAn // 19 // tato'parAjitAbhikhye vimAne tridazo dhanaH / yazomatyapi cAritraM caritvA tatra so'bhavat // 20 // itaH zauryapuradraGge samudravijayo nRpaH / dazAnAM ca dazArhANAM jyAyAn rAjyaM piparti yaH // 21 // tadvallabhA zivAdevI tatkukSAvavatIrNavAn / dhanajIvo'Ggajatvena vimAnAdaparAjitAt // 22 // suyoge kArtike mAsi zyAmAyAM dvAdazItithau / nizIthe tatra sA'drAkSIcchubhasvapnAMzcaturdazaM // 23 // zrAvaNikyAM ca paJcamyAM zuddhAyAM vizvazarmadam / dyotayantaM dizaH sarvAH sA'sUta samaye sutam // 24 // tadA tatrAgatA dikkumAryo nijanijAzrayAt / SaTpaJcAzanmudA sUtikarmazuddhiM vyadhustarAm // 25 // 2010_02 603
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 604 uttarajjhayaNANi-2 arhajjanmAvadhermatvA catuHSaSTiH surezvarAH / sumeruzikhare snAnaM cakrire saparicchadAH // 26 // samudravijayo rAjA purAlaGkaraNAdibhiH / pAritoSikadAnAdyairvardhApanamaho vyadhAt // 27 // devIdRSTAriSTaratnacatnacakrasvapnAnusArataH / ariSTanemirityAkhyAM sa cakAra mahotsavaiH / / 28 / / lAlyamAnaH pAlyamAno dhAtrIbhiH premapUrvakam / prabhurjAto'STavarSIyAn vardhamAnaH kalAdibhiH // 29 / / tathA'parAjitAccyutvograsenanRpatestadA / devo yazomatIjIvo rAjImatyabhavat sutA // 30 // itazca harihatakaMsavyatikarajIvayazAvacanato jarAsandhe / bhUpe kupite'pAcI bhItAste yAdavA bhejuH // 31 // kezavabhaktyA''rAdhitadhanadakRtAyAM mahAmbudestIre / jAtyASTApadamayyAM te tasthurdvArikApuryAm // 32 // kAlena nihatya harI rAmopeto nRpaM jarAsanyam / samare helAsAdhitabharatArdhAdhIzvaro jAtaH // 33 // tatrecchayA nemikamAradhIrastAruNyamApto viSayeSvaraktaH / dIvyannanekaiH savayaHkumAraiH sa yAdaveSTo vicaratyadhRSyaH // 34 // zeSaM caritraM sUtrakRdevAha soriyapuraMmi nayare Asi rAyA mahiDDio / vasudevi tti nAmeNaM rAyalakkhaNasaMjue // 1 // tassa bhajjA duve Asi rohiNI devaI tahA / tAsiM doNhaM pi do puttA iTThA rAma-kesavA // 2 // anayorvyAkhyA-zauryapure nAmni pUrvokte nagare AsId rAjA mahaddhiko vasudeva iti nAmnA rAjJo lakSaNAni cakra-svastikAGkuzAdIni taiH saMyuto rAjalakSaNasaMyutaH // tasya bhArye dve 'Asi' tti abhUtAm / 'tAsi' ti tayo rohiNI-devakyo putrAviSTau 2010_02
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAviMzaM rathanemIyamadhyayanam 605 vallabhau rAma-kezavau-balabhadra-vAsudevau 'abhUtAmityatrApi yojyam' / tatra rohiNyA rAmo devakyAzca kezavo vAsudevo navama iti gAthAdvayArthaH // 1-2 // soriyapuraMmi nayare Asi rAyA mahiDkie / samuddavijae nAmaM rAyalakkhaNasaMjue // 3 // tassa bhajjA sivA nAma tIse putte mahAyase / bhayavaM ariTunemi tti loganAhe damIsare // 4 // anayorvyAkhyA-zauryapure nAmni pUrvokte nagare AsId rAjA mahaddhikaH samudravijaya iti nAma yasya sa samudravijayanAmA 'prAkRtatvAdanusvAraH', kiM lakSaNaH ? rAjalakSaNAni chatra-cAmara-siMhAsanAdIni taiH saMyutaH / punaH zauryapurAbhidhAnaM samudravijaya-vasudevayorekatra sthitidarzanArtham / tathA bhagavadvivAhopayogitvena prathamotpannatvena ca kezavasya pUrvamabhidhAnam, tatsahacaratvAd rAmasyeti / daminAmupazaminAmIzvaro damIzvaraH kaumAra eva jitakAmavIryatvAt tasyeti gAthAdvayArthaH // 3-4 // sa bhagavAn kIdRg ? ityAha so'riTuneminAmo u lakkhaNa-ssarasaMjuo / aTThasahassalakkhaNadharo goyamo kAlagacchavI // 5 // vyAkhyA-so'riSTaneminAmA 'prAkRtatvena pUrvanipAtAt' svarasya lakSaNAni susvaratva-gambhIratvAdIni taiH saMyutaH svara-lakSaNasaMyutaH / aSTottarasahasralakSaNadhara:-aSTottarasahasrasaGkhyazubhasUcakakarAdirekhAdyAtmakacakrAdilakSaNadhArako gautamo gotreNa, kAlakacchaviH kRSNakAntiH // 5 // vajjarisahasaMghayaNo samacauraMso jhasoyaro / tassa rAyamaI kannaM bhajjaM jAyai kesavo // 6 // vyAkhyA-vajraRSabhanArAcasaMhananadharaH, samacaturastraH, 'jhasoyaro' tti jhaSo matsyastadudaramiva tadAkAratayodaraM yasyA'sau jhaSodaraH 'madhyapadalopI samAsaH' / itazca dvArikAyAM rAjyaM bhuJjAnaH kezavo yauvanasthe'riSTanemini samudravijayAdezato yadaceSTata tadAha-'tassa' tti tasyAriSTanemino rAjImatI kanyAM bhAryAM 'kartumiti zeSaH' yAcate kezavaH 'tajjanakamiti prakramaH' // 6 // 2010_02
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 606 sA ca kIdRzI ? ityAha aha sA rAyavarakannA susIlA cArupehiNI / savvalakkhaNasaM punnA vijjusoyAmaNippahA // 7 // vyAkhyA - atha sA rAjavarasyograsenasya kanyA rAjavarakanyA rAjImatItyarthaH / suzIlA cAru manoharaM prekSitumavalokituM zIlamasyAH sA cAruprekSI nAdhodRSTitAdidoSaduSTA / sarvalakSaNasampUrNA lakSaNAni maSItilakAdIni tAbhiH sampUrNA / punaH kimbhUtA ? ' vijjusoyAmaNippaha'tti vizeSeNa dyotyate dIpyate iti vidyud dIptA sA cAsau saudAminI ca vidyutsaudAminI tadvat prabhA yasyAH sA tathA ||7|| tadAha uttarajjhayaNANi - 2 ahAha jaNao tIse vAsudevaM mahiDDiyaM / ihAgacchau kumAro jA se kannaM dalAmahaM // 8 // vyAkhyA-atha yAJcAnantaramAhoktavAn janaka ugrasenastasyA rAjImatyA vAsudevaM mahardhikaM saptAGgarAjyAdiRddhiyuktam / ihAgacchatu kumAraH 'jA se' tti 'subvyatyayAd' yena tasmai kumArAya kanyAM dadAmi vivAhavidhinopaDhaukayAmyaham // 8 // evaM ca pratipannAyAmugrasenena rAjImatyAmAsanne kroSTukyAdiSTe vivAhalagne yadabhUt savvosahIhiM nhavio kayakouyamaMgalo / divvajuyalaparihio AharaNehiM vibhUsio // 9 // vyAkhyA-sarvAzca tA jayA - vijayarddhi-vRddhyAdaya: sarvauSadhayastAbhiH snapito'bhiSiktaH, kRtAni kautukAni lalATamuzalasparzanAdIni maGgalAni dadhyakSata- dUrvA-candanavandanAdIni yasya sa kRtakautukamaGgalaH / 'divvajuyalaparihio'tti prAkRtvAt parihitaM divyayugalaM prastAvAd dUSyayugalaM yena sa tathA / AbharaNairvibhUSitaH ||9| mattaM ca gaMdhahathi vAsudevassa jigaM / ArUDho sohae ahiyaM sire cUDAmaNI jahA // 10 // vyAkhyA-mattaM ca gandhahastinaM vAsudevasya jyeSThakaM paTTahastinamArUDhaH zobhate'dhikaM zirasi cUDAmaNiH ziro'laGkAraratnaM yathA // 10 // aha UsieNa chatteNa cAmarAhi ya sohio / dasAracakkeNa ya so savvao parivArio // 11 // 2010_02
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAviMzaM rathanemIyamadhyayanam 607 vyAkhyA-athocchritenopari dhRtena cchatreNa cAmarAbhyAM cAdhikazobhitaH / dazArhacakreNa yadusamUhena sarvataH parivAritaH // 11 // cauraMgiNIe seNAe raiyAe jahakkama / turiyANa sanninAeNa divveNa gayaNaM phuse // 12 // vyAkhyA-caturaGgiNyA gajAzva-ratha-padAtirUpAGgacatuSTayayA senayA racitayA nyastayA yathAkramaM yathAparipATi / tUryANAM mRdaGga-paTahAdInAM saMninAdenAtigADhadhvaninA divyena pradhAnena devakRtena vA 'gayaNaM phuse' tti ArSatvAd gaganaspRzA atiprabalatayA nabhovyApinA upalakSitaH // 12 // eyArisIe iDDIe juIe uttimAI y| niyagAo bhavaNAo nijjAo vaNhipuMgavo // 13 // vyAkhyA-etAdRzyAnantarAbhihitayA RddhayA vibhUtyA dyutyA dIptyA cottamayopalakSitaH san / nijakAd bhavanAd niryAto nirgato vRSNipuGgavo yAdavapradAno bhagavAna'riSTanemiriti // 13 / / aha so tattha nijjaMto dissa pANe bhayahue / vADehiM paMjarehiM ca saMniruddhe sudukkhie // 14 // vyAkhyA-atha gRhAnnirgamanAnantaraM sa bhagavAMstatra maNDapAsanne niryannadhikaM gacchan 'dissa' tti dRSTvA prANAn prANino mRga-lAvakAdIn bhayadrutAn bhayatrastAn vATairiti vATakairvRti-bhittyAdirUpaiH, paJjaraizca bandhanavizeSaiH saMniruddhAn bADhaM niyantritAn ata eva suduHkhitAn // 14 // tathA jIvitaMtaM tu saMpatte maMsaTThA bhakkhiyavvae / pAsittA se mahApanne sArahiM iNamabbavI // 15 // vyAkhyA-jIvitAntaM maraNaM samprAptAniva samprAptAn sambhAvitAsannamaraNatvAt teSAM, mAMsArthaM bhakSayitavyAn 'avivekibhiriti zeSaH' / dRSTvA tAdRzAn hRdi nidhAya so'riSTanemirmahAprajJo matyAdijJAnatrayAtmakaH sArathiM gandhahastino hastipakamidaM vaco'bravIditi // 15 // kassa aTThA ime pANA ee savve suhesiNo / vADehiM paMjarehiM ca saMniruddhA ya acchahiM ? // 16 // 2010_02
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 608 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-kasyArthAd hetorime pratyakSAH prANA prANina ete samIpasthAH sarve sukhaiSiNo vATaiH paJjaraizca sanniruddhAH 'acchahiM' ti Asate // 16 // aha sArahI tao bhaNai ee bhaddA u pANiNo / tubbhaM vivAhakajjaMmi bhoyAveuM bahuM jaNaM // 17 // vyAkhyA-atha bhagavataivaM pRSTe sArathirbhaNati 'bhaddA u' tti bhadrA eva bhavyA eva, na tu zva-zRgAlAdivat kutsitA niraparAdhitvAd vA / zeSaM spaSTam // 17 // sArathinaivamukte yad bhagavAn kRtavAMstadAha soUNa tassa vayaNaM bahupANiviNAsaNaM / ciMtei se mahApanne sANukkose jie hio // 18 // vyAkhyA-zrutvA tasya sArathervacanaM bahUnAM prANinAM vinAzanamabhidheyaM yasmiMstad bahuprANivinAzanaM / cintayati sa nemirmahAprAjJaH prAgvat / sAnukrozaH sadayo jIveSu hitaH // 18 // jai majjha kAraNA ee hammati subahU jiyA / na me eyaM tu nissesaM paraloe bhavissaI // 19 // vyAkhyA yadi mama kAraNAnmama vivAhahetorete hanyante subahavo jIvA: 'bhojanArthamamISAmiti bhAvaH' / na me mamaitajjIvahananaM niHzreyasaM kalyANaM paraloke bhaviSyati pApahetutvAdasyeti bhAvaH // 19 / / ____ evaM ca viditabhagavadAkUtena sArathinA mociteSu prANiSu parituSTo'sau yat kRtavAMstadA'ha so kuMDalANa juyalaM suttagaM ca mahAyaso / AbharaNANi ya savvANi sArahissa paNAmae // 20 // vyAkhyA-sa mahAyazA bhagavAn kuNDalayoryugalaM sUtrakaM kaTIsUtraM ca / kimetadeva? ityAha-AbharaNAni sarvANi sArathaye 'paNAmae' tti arpayati // 20 // tatazca maNapariNAme ya kao devA ya jahoiyaM samoinnA / savviDDIi saparisA nikkhamaNaM tassa kAuM je // 21 // 2010_02
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 609 dvAviMzaM rathanemIyamadhyayanam vyAkhyA-manaHpariNAmazcAbhiprAyaH kRtaH 'niSkramaNaM pratIti gamyam' / devAzcatunikAyA yathocitamaucityAnatikrameNa samavatIrNAH samprAptAH 'dvAbhyAM cakArAbhyAM manaHpariNAma-devAgamanayostulyakAlatA sUcitA' / sarvaddhA sapariSado bAhya-madhyAbhyantaraparSadupetAH / niSkramaNaM prakmAnniSkramaNamahimAnaM tasya bhagavataH kartuM 'je iti pAdapUraNe' // 21 // deva-maNussaparivuDo sIyArayaNaM tao samArUDho / nikkhamiya bAragAo revayayaMmi Thio bhayavaM // 22 // vyAkhyA-zibikAratnaM devakRtam 'uttarakurunAmakamiti gamyate' / tataH samArUDho'dhyAsIno niSkramya nirgatya dvArikAto raivatake-ujjayantAcale sthito gamanAnnivRtto bhagavAn // 22 // ujjANaM saMpatto oinno uttamAo siiyaao| sAhassIe parivuDo aha nikkhamaI u cittAhiM // 23 // vyAkhyA-udyAnaM sahastrAmravaNAkhyaM samprAptaH / tatra cAvatIrNaH zibikAtaH / 'sAhassIe' tti sahasreNa pradhAnapuMsAM parivRto'thAnantaraM niSkrAmati pravrajati 'tuH pUraNe' 'cittAhiM' ti citrAnakSatre // 23 // katham ? ityAha aha so sugaMdhagaMdhie turiyaM mauyakuMcie / sayameva lucaI kese paMcamuTThIhiM samAhio // 24 // vyAkhyA-atha sa nemiH sugandhigandhikAn surabhigandhAn svabhAvata eva, tvaritaM zIghraM, mRdukakuJcitAn komalakuTilAn svayameva luJcatyapanayati kezAn paJcamuSTibhiH samAhitaH samAdhimAn, sarvaM sAvA mamAkartavyamiti pratijJAropaNopalakSaNamidam // 24 // evaM ca pravrajite bhagavati vAsudevo ya NaM bhaNai luttakesaM jiiMdiyaM / icchiyamaNorahe turiyaM pAvasU taM damIsarA ! // 25 // vyAkhyA-vAsudevazca 'cazabdAt samudravijayAdayaH' NamitImaM nemi bhaNati kathayati luptakezaM luJcitakezaM jitendriyaM jitahRSIkaM / Ipsito'bhilaSito manorathaH siddhiviSayo muktyabhilASukastaM tvaritaM 'pAvasu' tti prApnuhi 'AzIrvacanatvAdasya' tamiti tvaM he damInAmIzvara damIzvara ! // 25 // 2010_02
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 610 uttarajjhayaNANi-2 nANeNaM daMsaNeNaM ca caritteNaM taheva ya / khaMtIe muttIe vaDDamANo bhavAhi ya // 26 // vyAkhyA-jJAnAdibhirvardhamAno vRddhibhAk 'bhavAhi ya' tti bhava // 26 / / evaM te rAma-kesavA dasArA ya bahujaNA / ariThThanemi vaMdittA aigayA vAragApuri // 27 // vyAkhyA-evamuktaprakAreNa vanditvA stutveti yogaH / rAma-kezavau 'dasArA ya' tti dazArdAzca bahavo janAzcAtigatAH praviSTA dvArikAM purIm // 27 / / tadA ca rAjImatI kimaceSTata ? ityAha soUNa rAyakannA pavvajjaM sA jiNassa u / nIhAsA ya nirANaMdA sogeNa u samucchayA // 28 // vyAkhyA-zrutvA rAjakanyA rAjImatI pravrajyAM jinasyAriSTanemeH / niSkrAntA hAsyAnnirhAsA nirAnandA ca zokena samavasRtAvaSTabdhA // 28 // rAImaI viciMteI dhiratthu mama jIviyaM / jA haM teNaM paricattA seyaM pavvaiuM mama // 29 // __ vyAkhyA-dhigastu mama jIvitamiti svajIvitanindodbhAvakam / yathAhaM tena neminA parityakteti khedahetudarzakam / tatazca zreyo'tiprazasyaM pravrajituM pravrajyAmaGgIkartuM mama, yenAnyajanmani naivaM duHkhabhAginI bhaveyamiti // 29 // itthaM ca tAvat sthitA sA yAvacchadmasthatayAnyatra vihRtyotpannekavalo bhagavAn punastatraivAjagAma / tataH prabhudezanAM zrutvotpannavairAgyA kiM kRtavatI ? ityAha aha sA bhamarasaMnibhe kuccaphaNagapasAhie / sayameva lucaI kese dhiimaMtA vavassiyA // 30 // vyAkhyA-athAnantaraM sA rAjImatI bhramarasaMnibhAn kRSNatayA, kurcI gUDhakezonmocako vaMzamayaH, phanakaH kaGkatakazca tAbhyAM prasAdhitAn saMskRtAnAkuJcitatayA / svayameva luJcati kezAn 'svAmyanujJayeti gamyam' dhRtimatI vyavasitA dharmaM kartumadhyavasitA // 30 // 2010_02 |
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 611 dvAviMzaM rathanemIyamadhyayanam tatazca vAsudevo ya NaM bhaNai luttakesaM jiiMdiyaM / saMsArasAgaraM ghoraM tara kanne ! lahuM lahuM // 31 // vyAkhyA-vAsudevo 'NaM' iti imAM rAjImatI bhaNati luptakezAM jitendriyAm / kiM bhaNati ? ityAha-saMsArasAgaraM ghoraM taretyullaGghya kanye ! laghu laghu tvaritaM tvaritaM 'sambhrame dvivacanam' // 31 // tataH kim ? ityAha sA pavvaiyA saMtI pavvAvesI tahiM bahuM / sayaNaM pariyaNaM ceva sIlavaMtA bahussuyA // 32 // vyAkhyA-sA rAjImatI pravrajitA satI 'pavvAvesi' tti prAvivrajat pravAjitavatI 'tarhi' ti tatra dvArikAyAM bahuM svajanaM parijanaM caiva zIlavatI bahuzrutA // 32 // giriM revayayaM jaMtI vAseNullA u aMtarA / vAsaMte aMdhayAraMmi aMto layaNassa sA ThiyA // 33 // vyAkhyA-giri nagaM raivatakamujjayantaM yAntI gacchantI 'prabhuM vanditumiti gamyate' varSeNa vRSTyA 'ulla' tti ArdrA stImitasarvacIvaretyarthaH / antaretyantarAle'rdhamArge 'vAsaMte' tti varSati 'meghe iti gamyam' andhakArepagataprakAze kva ? antarmadhye layanasya guhAyAM sA rAjImatI sthitA 'asaMyamabhIrutayeti gamyate' // 33 // tatra ca cIvarAI visAraMtI jahAjAya tti pAsiyA / rahanemI bhaggacitto pacchA diTTho ya tIi vi // 34 // vyAkhyA-cIvarANi saGghATyAdivastrANi visArayantI vistArayantI / tata eva yathAjAtA-anAcchAditAGgopAGgatayA janmAvasthopamA itItyevaMvidhA 'pAsiya' tti dRSTvA / tato rathanemimunirbhagnacittaH 'saMyame'bhUditi gamyam' sa hi tAmudArarUpAmavekSyotpannatadabhilASaH kAmAturo'janIti bhAvaH / pazcAd dRSTazca sa tayA rAjImatyApi 'apeH punararthatvAt' tayA'ndhakAre pUrvaM na dRSTo'nyathaikAkinI tatra na pravizedityarthaH // 34 // bhIyA ya sA tahiM da8 egaMte saMjayaM tayaM / bAhAhi kAuM saMgophaM vevamANI nisIyaI // 35 // 2010_02
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 612 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-bhItA ca sA 'kadAcidasau mama zIlabhaGgaM karotIti' / 'tahiM' ti tasmin layane dRSTvA ekAnte saMyataM takaM rathanemim / kiM kRtavatI ? ityAha-'bAhArhi' ti bAhubhyAM kRtvA saMgophamanyonyaM bAhusaMgumphanaM stanopari markaTabandhamityarthaH / vepamAnA zIlabhaGgabhayAt kampamAnA niSIdatyupavizati tadAzleSAdiparihArArthamiti bhAvaH // 35 // sa ca kiM kRtavAn ? ityAha aha so vi rAyaputto samuddavijayaMgao / bhIyaM paveiyaM daTuM imaM vakkamudAhare // 36 // vyAkhyA-atha so'pi rAjaputro rathanemiH samudravijayAGgajo bhItAM pravepitAM kampamAnAM 'prakramAd rAjImatI' dRSTvA idaM vakSyamANaM vAkyaM vacanamudAharaduktavAn // 36 // tadevAha rahanemi ahaM bhadde ! surUve ! cArubhAsiNi ! / ... mamaM bhayAhi sutaNU na te pIlA bhavissaI // 37 // vyAkhyA-rathanemirahaM bhadre ! bhadrakAriNi ! surUpe ! cArubhASiNi ! mAM bhajasva aGgIkuruSva patitvena he sutanu ! na 'te' tava pIDA bhaviSyati / sukhahetutvAd viSayasevanasyeti bhAvaH // 37 // ehi tA bhuMjimo bhoe mANussaM khu sudullahaM / bhuttabhogI tao pacchA jiNamaggaM carissamo // 38 // vyAkhyA-ehyAgaccha 'tA' iti tasmAt tAvad vA, mAnuSyaM khu nizcitaM sudurlabhaM tato bhuJjAvo bhogAn / bhuktabhogau tataH pazcAd vArdhakye jinamArga muktipathaM cariSyAvaH // 38 // daNa rahanemi taM bhaggujjoyaparAiyaM / / rAImaI asaMbhaMtA appANaM saMvare tarhi // 39 // vyAkhyA-dRSTvA taM rathanemi 'bhaggujjoyaparAiyaM' ti bhagnodyogo gatotsAhaH 'prastAvAt saMyame' parAjito'bhibhUtaH straparISaheNa tato dvandve bhagnodyogaparAjitastaM rAjImatI asambhrAntA 'nA'yaM mAM balAdakArye pravartayitetyAzayenAtrastA' AtmAnaM svaM 'saMvare' tti samavArIdAcchAditavatI 'cIvarairiti gamyate' 'tarhi' ti tasmin layanamadhye guphAmadhye // 39 // aha sA rAyavarakannA suTThiyA niyamavvae / jAI kulaM ca sIlaM ca rakkhamANI tayaM vae // 40 // 2010_02
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAviMzaM rathanemIyamadhyayanam 613 vyAkhyA-atha sA susthitA nizcalA niyamavrate-indriyanoindriyaniyame pravrajyAyAM ca / jAtiM kulaM ca zIlaM ca rakSantI takaM rathanemiM vadet // 40 // jai si rUveNa vesamaNo lalieNa nalakUbaro / tahA vi te na icchAmi jai si sakkhaM puraMdaro // 41 // vyAkhyA-yadyasi bhavasi rUpeNa vaizramaNo dhanadaH, lalitena savilAsaceSTitena nalakUbaro devavizeSaH / tathApi te' iti tvAM necchAmi yadyasi sAkSAt purandara indro rUpAdyanekaguNAzraya iti bhAvaH // 41 // aparaM ca dhiratthu te'jasokAmI ! jo taM jIviyakAraNA / vaMtaM icchasi AveuM seyaM te maraNaM bhave // 42 // vyAkhyA-dhigastu 'te' tava 'pauruSamiti gamyate' / he ! ayazaH kAminnakIrtyabhilASin ! tajjanakadurAcAravAJchakatvena, yadvA te tava yazo mahAkulasambhavodbhUtaM dhigastu he kAmin ! bhogAbhilASin ! yastvaM jIvitakAraNAdasaMyamajIvitahetorvAntamudgIrNamApAtumicchasi / yathA hi kazcid vAntamApAtumicchatyevaM bhavAnapi pravrajyAgrahaNatastyaktAn bhogAn punarApAtumupabhoktumityataH zreyaH kalyANaM 'te' tava maraNaM bhavenna tu vAntA''pAnaM tato maraNasyaivAlpadoSatvAt / uktaM ca "vijJAya vastu nindyaM tyaktvA gRhNanti kiM kvacit puruSAH ? / vAntaM punarapi bhuGkte na ca sarvaH sArameyo'pi" // 1 // 42 // ahaM ca bhogarAyassa taM ca si aMdhagavaNhiNo / mA kule gaMdhaNA homo saMjamaM nihuo cara // 43 // vyAkhyA-ahaM ca bhogarAjasyograsenasya tvaM cAsi bhavasyandhakavRSNeH 'kule jAta ityubhayatra yojyam' / ato mA niSedhe, kule gandhanAnAM sarpajAtivizeSAM 'homo' tti bhUva tacceSTitAnAkAritayeti bhAvaH / te hi vAntamapi viSaM mantrAkRSTA jvaladagnipAtabhIrutayA punarapyApibanti na tvagandhanA iti / tataH saMyamaM caritraM nibhRtaH sthiracittazvarAsevasva // 43 // jai taM kAhisi bhAvaM jA jA dicchasi nArio / vAyAiddha vva haDho aTTiappA bhavissasi // 44 // 2010_02
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 614 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-yadi tvaM kariSyasi bhAvaM bhogAbhilASarUpaM yA yA drakSyasi nArI: 'tAsu tAsviti gamyate' tato vAtAviddho vAyunA viddhaH samantAt tADito bhrAmita ityarthaH, itastato hada iva vanaspativizeSa: sevAla ivAsthitAtmA caJcalacittatayA'sthirabhAvo bhaviSyasi // 44 // govAlo bhaMDavAlo vA jahA taddavvanissaro / evaM aNissaro taM pi sAmannassa bhavissasi // 45 // vyAkhyA-gopAlo yo gAM pAlayati, bhANDapAlo yaH parakIyabhANDAni bhATakAdinA pAlayati / yathA sa tadravyasya gavAderanIzvaro'prabhuviziSTatatphalopabhogAbhAvAdevamanIzvarastvamapi zrAmaNyasya bhaviSyasi bhogAbhilASato viziSTatatphalabhogAbhAvAditi bhAvaH // 45 // evaM tayokte rathanemiH kiM kRtavAn ? ityAha tIse so vayaNaM soccA saMjayAe subhAsiyaM / aMkuseNa jahA nAgo dhamme saMpaDivAio // 46 // vyAkhyA-tasyA rAjImatyAH sAdhvyAH sa rathanemirvacanamanuziSTarUpaM zrutvA saMyatAyAH pravrajitAyAH subhASitaM suSTha saMvegajanakatvenoktamaGkazena yathA nAgo hastI 'pathIti zeSaH' / evaM dharme cAritradharme 'saMpaDivAio' tti sampratipatitaH saMsthitaH 'tadvacasaiveti gamyam' / atrArthe dRSTAntaH svastirAjagRhaM zrImat svasti rAjagRhaM puram / jitazatrumahArAjo jitazatrumahAyazAH // 1 // so'ntaHpurapurandhrIbhiH krIDan lIlAvilAsavAn / bubhuje tatra sAmrAjyaM caturaGgacamUcaNaH // 2 // yugmam nidrAvirahitaM kaJcit svarNakAraM nRpo'nyadA / sarvAntaHpurarakSAyai taddvAryasthApayat sadA // 3 // rAjAGganaikadA kAcinnirgatA'nyariraMsayA / jAgarantaM tamAlokya vavale dvistriraJjasA // 4 // so'pi tAM svairiNI matvA suptaH kapaTanidrayA / sA tu taM tAdRzaM dRSTvA rUDhA vAtAyanaM laghu // 5 // tataH saGketikariNA kareNAkRSya sA'vanau / muktA meNThena kAmAndhA rantuM lagnA yathecchayA // 6 // 2010_02
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 615 dvAviMzaM rathanemIyamadhyayanam prAtastena tathebhena gavAkSe'moci sA punaH / zuddhAnte'gAt sukhaM tasthau niHzaGkA hRSTamAnasA // 7 // bhUpasadmani yadyevaM rakSapAleSu satsvapi / puMzcalItvaM nRpastrINAM kA kathA'paravezmasu ? // 8 // dhyAtveti svarNakRt suptaH saptAhaM nizcaloccalaH / rAjotthApya tato'pRcchat taM bahusvApakAraNam // 9 // rAjJo'gre sakalodantaM lAtvA'bhayamuvAca saH / tato meNThebha-patnISu cukopa samakaM nRpaH // 10 // vaibhArabhUdharaM gatvA bhUpo'tha bahulokayuk / patnImAnAyya tAM paTTahastinaM cAha meNThakam // 11 // gajAjIva ! gaje rAjJImArohyAnArya ! tAM javAt / sadyaH sagaja-devIkaH zailazRGgAdadha: pata // 12 // nabhasyekakramazcakre tena bhUmau tripAd gajaH / nirAgA mAryate tiryag hA ! kathaM pUtkRtaM janaiH // 13 // bhUpena punarAdiSTaM te'dyApi patitA na kim ? / tato hastipakaH sadyo'dhArayad dvipadaM dvipam // 14 // pauramukhyaiH punaH proktaM kRtAJjalibhirAdarAt / rAjyazobhAkaraM rakSa rAjakuJjara ! kuJjaram // 15 // tUSNIke ruSite rAjyAdhoraNazcaraNatrayam / vyomni bhUsthaikapAdenAnekapenodacikSipat // 16 / / vijJapto mantri-sAmantairatyarthaM pArthivaH prabho ! / tRNAdA naiva hanyante kSatradharmo hyayaM khalu // 17 // tadA''khyad nItivid rAjA bhoH ! vadantvibhapAlakam / zailAgrAd vAraNamamuM yat tvamuttArayAzu bhoH ! // 18 // so'vag bho dhIsakhA ! bhUpazced dadAtyabhayaM mama / sarAjJIkasya ta_bhaM kSemeNAto nivartaye // 19 // taiH tasmin svIkRte meNTho vijJAnena suzikSitam / aGkuzena tato nAgaM zubhaMyumudatArayat // 20 // 2010_02
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 616 AlAnastambhagaM kRtvA hastinaM medinIpatiH / rAjJI-hastipakau kruddhaH svadezAnnirasArayat // 21 // tau navaM janma manvAnau tato yAtau sasammadau / taddezAt tu bahirgrAme sukhaM tasthaturuccakaiH // 22 // yathA IdRgavastho gajo'Gkuzena pathi saMsthita evamayamapyutpannavisrotasikastadvacanenAhitapravRttinivartakatayA'GkuzaprAyeNa dharme ityabhiprAyaH ||46 // tatazca uttarajjhayaNANi-2 maNagutto vayagutto kAyagutto jiiMdio / sAmannaM niccalaM phAse jAvajjIvaM daDhavvao // 47 // vyAkhyA- zrAmaNyaM nizcalaM sthiraM 'phAse' tti asprAkSIdAsevitavAn yAvajjIvaM dRDhavrataH san / zeSaM spaSTam // 47 // dvayorapi yadabhUt tadAha uggaM tavaM carittANaM jAyA donni vi kevalI / savvaM kammaM khavittANaM siddhiM pattA aNuttaraM // 48 // vyAkhyA-ugraM karmaripudAruNatayA tapo'nazanAdi caritvA jAtau dvAvapi rathanemirAjImatyau kevalinau sarvaM karma kSapayitvA siddhi prAptAvanuttarAmutkRSTAm / kiJca rathanemiH pratyekabuddho bhUtvA varSazatacatuSTayaM gRhasthatvena, varSamekaM chadmasthatvena, varSazatapaJcakaM ca kevaliparyAyatvenaivaM navavarSazatAnyekavarSAdhikAni sarvAyuH pratipAlya siddha iti // 48 // adhyayanopasaMhAramAha evaM kareMti saMbuddhA paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyadRMti bhogesu jahA se purisuttamo // 49 // tti be // vyAkhyA - evaM kurvanti sambuddhA bodhilAbhataH, paNDitAstattvAnugAmibuddhimantaH, pravicakSaNAH prakarSeNa zAstrajJAH, vizeSeNa kathaJcid visrotasikotpattAvapi tannirodhalakSaNena nivartante vinivartante bhogebhyo yathA sa puruSottamo rathanemiriti / iti bravImIti pUrvavat // 49 // graM0 251-2 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM dvAviMzaM rathanemIyamadhyayanaM samAptam // 22 // 2010_02
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMzaM kezi-gautamIyamadhyayanam ihAnantarAdhyayane kathaJcidutpannavisrotasikena rathanemivad vRttizcaraNe kAryetyuktam, iha tu pareSAmapi cittaviplutimupalabhya kezi-gautamavat tadapanodAya ytitvvyymityucyte| tad yathA jiNe pAse tti nAmeNaM arahA logapUie / saMbuddhappA ya savvannU dhammatitthayare jiNe // 1 // vyAkhyA-jinaH parISahopasargajetA pArzva iti nAmnA 'abhaditi zeSaH' arhastIrthakRdata eva lokapUjitaH / sambuddhastattvAvabodhavAnAtmA'syeti sambuddhAtmA 'caH samuccaye' sa ca chAdmasthye'pi syAdityAha-sarvajJaH sarvadravyaparyAyavettA / dharma eva bhavAmbhodhitArakatvAt tIrthaM tatkaraH / jino jitasakalakarmA muktyavasthApekSayA // 1 // tataH kim ? ityAha tassa logappaIvassa Asi sIse mahAyase / kesIkumArasamaNe vijjA-caraNapArage // 2 // vyAkhyA-tasya pArzvasyA'rhato loke pradIpasyeva samastavastuprakAzakatayA lokapradIpasya AsIcchiSyo mahAyazAH kezI kumAro'pariNItatayA, zramaNastapasvitayA, vidyA-caraNayoni-cAritrayoH pAragaH paryantagAmI // 2 // ohinANasue buddhe sIsasaMghasamAule / gAmANugAmaM rIyaMte sAvatthi nagarimAgae // 3 // vyAkhyA-'subbyatyayAd' avadhijJAna-zrutAbhyAM 'maipuvvaM jeNa suyaM' ityAgamAcchrutasya matipUrvakatayA matyA ca buddho'vagatatattvaH / ziSyANAM saGghana samUhena 1. matipUrvaM yena zrutam / 2010_02
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 618 uttarajjhayaNANi - 2 samAkula AkIrNaH parivRta ityarthaH / grAmAnugrAmaM 'rIyaMte' tti rIyamANo viharan zrAvastI nagarImAgataH 'sa iti zeSaH ' // 3 // tiMduyaM nAma ujjANaM tammi nagaramaMDale / phAsue sijjasaMthAre tattha vAsamuvAgae // 4 // vyAkhyA - tindukaM nAmodyAnaM 'tammi' tti tasyAH zrAvastyA nagaramaNDale puraparisare / prAsuke svAbhAvikAgantukasattvarahite kva ? ityAha- zayyA vasatistasyAM saMstArakaH zilA-phalakAdiH zayyAsaMstArakastasmin tatretyudyAne vAsamavasthAnamupAgataH prAptaH sa iti gamyam' ||4|| atrAntare yadabhUt tadAha aha teNeva kAleNaM dhammatitthayare jiNe / bhayavaM vaddhamANu tti savvalogaMmi vissue // 5 // vyAkhyA- ' atheti vaktavyAntaropanyAse' 'teNeva kAleNaM' ti tasminneva kAle 'sUtratvAt saptamyarthe tRtIyA' vardhamAna iti bhagavAMstIrthakaro dharmatIrthakaratvAdivizeSaNavAn 'abhUditi zeSa:' / sarvaloke vizruto vikhyAtaH // 5 // tassa logappaIvassa Asi sIse mahAyase / bhayavaM goyame nAmaM vijjA - caraNapArage // 6 // vyAkhyA- tasya bhagavato mahAvIrasya lokapradIpasyAsIt ziSyo mahAyazA bhagavAn caturjJAnayukto gautamo nAmeti gotranAmato'nyathA hIndrabhUtyabhidhAno'sau / zeSaM vyAkhyAtameva ||6|| bArasaMgavi buddhe sIsasaMghasamAule / gAmANugAmaM rIyaMte se vi sAvatthimAgae // 7 // vyAkhyA-kiM viziSTaH ? AcArAGgAdidvAdazAGgavit, buddho jJAtatattvaH, ziSyANAM saGghaH ziSyasaGghaH tena samAkulaH saMyuktaH, punaH ekasmAd grAmAdanyo grAmo grAmAntaraM 'rIyaMte' tti vicaran 'se vi' tti so'pi gautamo'pi 'sAvatthi 'tti zrAvasti nagarImAgataH ||7| koTThagaM nAma ujjANaM tammi nagaramaMDale / phAsue sijjasaMthAre tattha vAsamuvAgae // 8 // 2010_02
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMzaM kezi-gautamIyamadhyayanam 619 vyAkhyA-koSThakaM nAmodyAnaM 'tammi' tti ihApi tasyAH zrAvastyA nagaryA nagaramaNDale nagarakaibhAge IzAnakUNe / tatra prAsuke zayyAsaMstArake tatra 'vAsaM' ti vAsArthamupAgataH samAgataH // 8 // tataH kimajani ? ityAha kesIkumArasamaNe goyame ya mahAyase / ubhao vi tattha viharaMsu allINA sumAhiyA // 9 // vyAkhyA kezikumArazramaNo gautamazca mahAyazAH 'ubhao vi' tti ubhAvapi dvAvapi kezi-gautamau tatra zrAvastyAM nagaryAM 'viharaMsu' tti 'vacanavyatyayAd' vyahArTI vihatavantau 'allINA' tti AlInau triguptiguptau yadvA alInau pRthagavasthAnenAnyonyamAzliSTAvamilitau punaH susamAhitau jJAnAdisamAdhi gatau // 9 // ubhao sIsasaMghANaM saMjayANaM tavassiNaM / tattha ciMtA samuppannA guNavaMtANa tAiNaM // 10 // vyAkhyA-ubhayordvayoH kezi-gautamayoH ziSyasaGgAnAM ziSyasamUhAnAM saMyatAnAM saMyaminAM tapasvinAM tapodhanayuktAnAM tatra zrAvastyAM nagaryAM cintA vakSyamANavikalpAtmikA samutpannA / guNA jJAnAdayastadvatAM trAyiNAM rakSakAnAm // 10 // cintAmevAha' keriso vA imo dhammo imo dhammo va keriso ? / AyAradhammapaNihI imA vA sA va kerisI ? // 11 // - vyAkhyA-kIdRzaH kiMsvarUpaH ? 'vA vikalpe' 'imo' tti ayamasmatsambandhI dharmo mahAvratAtmako'yaM vA dRzyamAnagaNabhRcchiSyasambandhI dharmaH kIdRzaH ? / AcAro veSadhAraNAdiko bAhyakriyAkalApaH sa eva sugatidhAraNAd dharmo bAhyakriyAto'pi hi navamauveyakotpatteH tasya praNidhirvyavasthApanamAcAradharmapraNidhiH 'imA va' tti prAkRtatvAdayaM vA'smatsambandhI 'sA va' tti sa vA dvitIyayatisatkaH kIdRzaH ? / tato'smAkama'mISAM ca sarvajJoktatve'pi dharmasya tatsAdhanAnAM ca bhedaM jJAtumicchAma iti bhAvaH // 11 // tAmeva cintA vyaktIkartumAha cAujjAmo ya jo dhammo jo imo paMcasikkhio / desio vaddhamANeNaM pAseNa ya mahAmuNI // 12 // 2010_02
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA - cAturyAmo mahAvratacatuSTayAtmako yo dezitaH kathitaH pArzvena pArzvanAthenArhateti sambandhaH / 'jo imo' tti 'prAkcakArasyAtra yojanAd' yazcAyaM paJca zikSA: prANAtipAta - mRSAvAdAdattAdAna - maithuna - parigrahAdiviratyupadezarUpA yasminna'sau paJcazikSito vardhamAnena mahAvIreNa dezitaH kathita iti yoga: / 'vibhaktivyatyayAd' mahAmunineti dvayorapi vizeSaNam // 12 // tathA 620 acelago ya jo dhammo jo imo saMtaruttaro / egakajjapavannANaM visese kiM nu kAraNaM ? // 13 // vyAkhyA-acelakazcAvidyamAnacelako'vastrakaH 'parijunnamapyamullaM' ityAgamAt naJaH kutsArthatvAcca kutsitacelako vA yo dharmaH 'vardhamAnena dezita ityapekSyate' / 'jo imo' ti yazcAyaM sAntarANi vardhamAnaziSyavastrApekSayA kasyacit kadAcinmAnavarNavizeSitAni, uttarANi ca bahumUlyatayA pradhAnAni vastrANi yasminna''sau sAntarottaro dharmaH ' pArzvena dezita itIhApi yojyam' ekaM kAryaM muktilakSaNaM tadarthaM pravRttayoH prakramAt pArzva-vardhamAnayordharmAcArapraNidhiviSaye vizeSe kiM 'nurvitarke' kAraNam ? / kAraNabhedena hi kAryabheda iti bhAvaH // 13 // aha te tattha sIsANaM vinnAya pavitakkiyaM / samAgame kayamaI ubhao kesi - goyamA // 14 // vyAkhyA- athAnantaraM 'te' iti tau prakrAntau kezi- gautamau tatra zrAvastyAM ziSyANAM prakarSeNa vitarkitaM mithaH saMzayena vikalpitaM vijJAya samAgame mIlake kRtamatI kRtAbhiprAyAvabhUtAmubhau // 14 // goyame paDirUvannU sIsasaMghasamAule / je kulamavikkhaMto tiMduyaM vaNamAgao // 15 // vyAkhyA - gautamaH 'paDirUvannU' tti pratirUpavinayo yathocitapratipattirUpastaM jAnAtIti pratirUpajJaH ziSyasaGghasamAkulaH ziSyasamUhayuk / jyeSThaM prAgbhAvitayA pUrvaM bhUtaM vRddhaM kulaM pArzvasantAnamapekSamANo vigaNayan tindukaM tindukanAmAnaM vanamudyAnaM kezikumArAdhiSThitamAgataH // 15 // 1. parijIrNamalpamUlyam / 2010_02
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMzaM kezi - gautamIyamadhyayanam kesIkumArasamaNe goyamaM dissamAgayaM / paDirUvaM paDivattiM sammaM saMpaDivajjaI // 16 // vyAkhyA-kezikumArazramaNaH zrIpArzvanAthasaMtAnIyo gautamamindrabhUtiM 'dissa' tti dRSTvA''gataM pratirUpAmucitAM pratipattimabhyAgatakartavyarUpAM samyak samiti sAmmukhyena pratipadyate'GgIkaroti ||16|| pratipattimevAha palAlaM phAsUyaM tattha paMcamaM kusa-taNANi ya / goyamassa nisijjAe khippaM saMpaNAmae // 17 // vyAkhyA - palAlaM vrIhisatkaM prAsukaM nirjIvaM tatra tindukodyAne 'paMcamaM' ti vacanavyatyayAt paJcamAni paJcasaGkhyApUraNAni kuza-tRNAni cazabdAdanyAnyapi sAdhuyogyAni tRNAni / paJcamatvaM caiSAM palAlabhedApekSam / te cA'mI - 'sAlI vIhi koddava laga ranne taNAI ca' gautamasya niSidyAyai - upavezanArthaM 'saMpaNAmae' tti sampraNAmayati samarpayati // 17 // tau tatra kIdRzau jAtAvityAha kesIkumArasamaNI goyame ya mahAyase / ubhao nisannA sohaMti caMda-sUrasamappahA // 18 // vyAkhyA- kezIkumArazramaNo gautamazcetyubhAvapi 'sohaMti' tti zobhete candrasUryasamA prabhA yayostau tathA candra-sUryopamAvityarthaH // 18 // tatasaGgame yadabhUt tadAha samAgayA bahU tattha pAsaMDA kougA miyA / gihatthANa aNegAo sAhassIo samAgayA // 19 // 621 vyAkhyA - saM samyakprakAreNAgatAH samAgatA militAH pAkhaNDAH zeSavratinaH kautukAzritA mRgA iva mRgA ajJatvAt / gRhasthAnAmanekAni sahasrANi sahasrasaGkhyAkAni samAgatAH // 19 // 1. zAlivrIhiH kodravo rAlako'raNyatRNAni ca / 2010_02
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 622 uttarajjhayaNANi-2 puna: deva-dANava-gaMdhavvA jakkha-rakkhasa-kinnarA / adissANa ya bhUyANaM Asi tattha samAgamo // 20 // vyAkhyA-devAdyAH 'samAgatA iti yojyam' / tatra devA jyotiSkavaimAnikAH, dAnavA bhavanapatayaH, gandharvAdayastu vyantaravizeSA devagAyanA vA, yakSA guhyakAH, rAkSasA nRmAMsAzinaH, kinnarA ete'pi devavizeSAH / agre'dRzyavizeSaNAdete dRzyarUpAH / adRzyAnAM ca bhUtAnAM kelIkilavyantaravizeSANAmAsIt samAgamastatra // 20 // atha tayorjalpamAha pacchAmi te mahAbhAga ! kesI goyamamabbavI / tao kesi buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // 21 // vyAkhyA-pRcchAmi te iti tvAM he mahAbhAga ! acintyazakte ! iti kezi: kezikumAro gautamaM mahAvIraprathamagaNadharamabravIt / tatastadanantaraM kezi bruvantaM brUvANaM 'tu' punargautamo'bravIt // 21 // puccha bhaMte ! jahicchaM te kesiM goyamamabbavI / tao kesI aNunnAo goyamaM iNamabbavI // 22 // vyAkhyA-pRccha he bhadanta ! he pUjya ! 'jahicchaMti yathecchamicchAyA anatikrameNa yadavabhAsate ityarthaH / kezi kezikumAraM 'goyamaM'ti subbyatyayAd gautamo'bravIt / tataH keziranujJAtaH 'prakramAd gautamena' gautamamidamabravIt / / 22 / / yadasau pRSTavAMstadAha cAujjAmo ya jo dhammo jo imo pNcsikkhio| desio vaddhamANeNaM pAseNa ya mahAmuNI // 23 // egakajjapavannANaM visese kiM nu kAraNaM ? / dhamme duvihe mehAvI kahaM vippaccao na te ? // 24 // anayoAkhyA-cAturyAmo hiMsA'nRtasteyaparigrahoparamAtmakavratacuSTayarUpaH / paJcazikSitaH sa eva maithunaviratirUpapaJcamavratasahitaH / / itthaM ca dharme sAdhudharme dvividhe dviprakAre he medhAvin ! avadhAraNazaktyanvita ! kathaM vipratyayo'nAzvAso na 'te' tava? / tulye hi sarvajJatve kiM kRto'sau matabheda ityAzayaH / zeSaM prakaTArthameveti gAthAdvayArthaH // 23-24 // _ 2010_02
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMzaM kezi-gautamIyamadhyayanam 623 evaM kezinokte tao kesiM buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI / pannA samikkhae dhammatattaM tattaviNicchiyaM // 25 // vyAkhyA-tataH 'turavadhAraNe' kezi bruvantameva jalpAdanuparatamevA'nenAdarAtizayamAha / gautama idamabravIt / kimabravId ? ityAha-prajJA buddhiH samIkSate samyak pazyati dharmatattvaM 'binduralAkSaNikaH' dharmaparamArthaM tattvAnAM jIvAdInAM vinizcayo yasmistat tathA / na hi vAkyazravaNamAtrAdeva vAkyArthanirNayaH, kintu prajJAvazAditi bhAvaH // 25 // tatazca purimA ujjujaDA u vakkajaDDA ya pacchimA / majjhimA ujjupannA u teNa dhammo duhA kae // 26 // vyAkhyA-pUrve prathamatIrthakRtsAdhavaH 'ujjujaDa'tti RjavaH saralatayA, jaDAzca duSpratibodhyatayA RjujaDAsturyasmAt 'vakkajaDA ya'tti vakrAzca vakrabodhatayA, jaDAzcAnekakuvikalpato vivakSitArthAvabodhAkSamatayA vakrajaDA: 'caH samuccaye' pazcimAH pazcimatIrthakRdyatayaH, madhyamA madhyamatIrthakRnmunaya RjuprajJA Rjavazca te prakarSeNa jAnantIti prajJAzca sukhenaiva vivakSitArthagrahaNakSamA RjuprajJAstena hetunA dharmo dvibhedaH kRtaH 'ekakAryaprapannatve'pIti prakramaH' // 26 / / pUrvAdInAmevaMvidhatve'pi kutastad vaividhyamityAha purimANaM duvvisojjho u carimANaM duraNupAlao / kappo majjhimagANaM tu suvisojjho supAlao // 27 // vyAkhyA-pUrveSAM yatInAM durvizodhyo duHkhena vizodhayituM nirmalatAM netuM zakyaH 'kalpa iti sambadhyate' te hyatiRjutayA jaDatayA ca samyagapi gurvanuzAsanaM yathAvanna pratipattuM kSamA iti nirmalAvabodhAbhAvAt teSAmasau durvizodhyaH / 'turvizeSArthe' caramANAM duHkhenAnupAlyate iti duranupAlako vakrajaDatvAt kalpo yatikriyAkalpaH, te hi vakratvena kuvikalpAkulitacittatayA kathaJcijjAnAnA api na yathAvadanuSThAtuM zaktAH / madhyamakAnAM tu suvizodhyaH supAlakazca RjuprajJatvAt 'kalpa ihApi yojyaH' te hi RjuprajJatayA caturyAmoktAvapi paJcamamapi yAma gurUktaM sukhenaiva yathAvadavabudhyante pAlayanti cAtastadapekSayA pAi~na caturyAma uktaH / prathamAntyArhadbhyAM tattaddhetoH paJcamaM vrataM bhinnatayoktamiti dharmasya dvaividhyaM dezitam / vastuto vratapaJcakameva sarvatIrthakRtAm, bhedAbhidhAnaM tu 2010_02
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 624 uttarajjhayaNANi-2 bodhyApekSayeti prasaGgatazcAdyajinAbhidhAnamiti // 27 // kezirAha sAhu goyama ! pannA te chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // 28 // vyAkhyA-sAdhu zobhanA gautama ! prajJA buddhiste tava yatazchinno me mama saMzayaH sandeha: 'imo' tti ayaM tvayeti gamyam' vinayApekSaM cetthamuktamanyathA tasya jJAnatrayavataH kuta evaMvidhasaMzayasambhava iti / tathA'nyo'pi vakSyamANaH saMzayo mama taM me kathaya gautama ! tadviSayamapyarthaM yathAvat pratipAdayeti bhAvaH // 28 // acelago ya jo dhammo jo imo saMtaruttaro / desio vaddhamANeNaM pAseNa ya mahAyasA // 29 // vyAkhyA-'mahAyasa'tti mahAyazasA zeSaM vyAkhyAtameva // 29 // egakajjapavannANaM visese kiM nu kAraNaM ? / liMge duvihe mehAvI kahaM vippaccao na te ? // 30 // vyAkhyA-liGge varSAkalpAdirUpe veSe dvividhe acelakatayA vastradhArakatayA ca dvibhede iti zeSaM spaSTam // 30 // gautamaH prAha kesiM evaM buvANaM tu goyamo iNamabbavI / vinnANeNa samAgamma dhammasAhaNamicchiyaM // 31 // vyAkhyA viziSTaM jJAnaM vijJAnaM kevalAkhyaM tena samAgamya yad yasyocitaM tat tathaiva jJAtvA dharmasAdhanaM dharmopakaraNaM varSAkalpAdikaM 'icchiyaMti dRSTamanumataM 'pArzvavIrAbhyAmiti prakramaH' / zrIvIraziSyANAM hi raktAdivastrAnujJAte vakrajaDatvena vastraraJjanAdipravRttirdurnivArA syAdatastena nAnujJAtam, pArzvaziSyAstu na tatheti tena raktAdInAmapyanujJAtaM kRtamiti bhAvaH // 31 // kiJca paccayatthaM ca loyassa nANAvihavigappaNaM / jattatthaM gahaNatthaM ca loge liMgapaoyaNaM // 32 // 2010_02
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMzaM kezi-gautamIyamadhyayanam 625 vyAkhyA-pratyayArthaM cAmI vatina iti pratItinimittaM lokasya, anyathA hi yathA'bhirucitaM veSamAdAya pUjAdyarthaM viDambakAdayo'pi vayaM vatina ityabhihitavantaH, tato vratiSvapi na lokasya vatina iti pratItiH syAt / kiM tad ? ityAha-nAnAvidhavikalpanaM 'prakramAnnAnAvidhopakaraNaparikalpanaM' nAnAvidhavarSAkalpAdyupakaraNaM hi yathAvad yatiSveva sambhavatIti kathaM tatpratyayaheturna syAt ? / tathA yAtrA saMyamanirvAhastadarthaM, varSAkalpAdikaM vinA hi vRSTyAdau saMyame bAdhaiva syAt / grahaNaM jJAnaM tadarthaM ca, kathaJciccittaviplavotpattAvapi yathAhaM vratItyetadarthaM loke liGgasya veSadhAraNasya prayojanamiti pravartanaM liGgaprayojanam // 32 // aha bhave painnA u mukkhasabbhUyasAhaNA / nANaM ca daMsaNaM ceva carittaM ceva nicchae // 33 // vyAkhyA-atha 'bhave painnA utti 'turevakArArthe bhinnakramazca' tato bhavedeva pratijJA'bhyupagamaH 'prakramAt pArzva-vIrayoH' sA kA ? ityAha-mokSasya sadbhUtAni tAttvikatvAt sAdhanAni hetutvAnmokSasadbhUtasAdhanAni / kAni ? ityAha-jJAnaM ca darzanaM ca cAritraM ca 'evakAro'vadhAraNe' sa ca liGgasya muktisAdhanatAM vyavacchinatti yato jJAnAdyeva muktisAdhanaM, na tu liGga, zrUyate hi bharatAdInAM liGgaM vinA'pi kevalotpattiH, nizcaye nizcayanaye vicArye / eSa ca liGgaM pratyAdriyata eva na, vyavahAra eva tUktahetubhistadicchatIti tadbhedasya tattvato'kiJcitkaratvAnna viduSAM vipratyayahetutetyAzayaH // 33 // kezirAha sAhu goyama ! pannA te chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // 34 // prAgvat // 34 // aNegANa sahassANaM majjhe ciTThasi goyamA ! / te ya te abhigacchaMti kahaM te nijjiyA tume ? // 35 // vyAkhyA anekAnAM sahasrANAM 'prakramAcchatrusambandhinAM' madhye tiSThasyAsse he gautama ! 'te ya'tti te ca zatravaste iti tvAmabhilakSIkRtya gacchanti dhAvantya jjetumicchanti / tat kathaM te ityuktarUpAH zatravo nirjitAstvayA bhUyastvAt teSAmiti bhAvaH // 35 // 2010_02
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 626 uttarajjhayaNANi-2 gautama Aha ege jie jiyA paMca paMca jie jiyA dasa / dasahA u jiNittA NaM savvasattU jiNAma haM // 36 // vyAkhyA-ekasmin sarvabhAvazatrupradhAne Atmani jite jitAH paJca, katham ? eka: sa evAnye catvAraH kaSAyAH / 'paMca jie'tti sUtratvAt paJcasu jiteSu jitA daza, atrApi paJcoktA evAparANi ca paJcendriyANi tato dazadhA daza prakArAnuktarUpAMstu punaH zatrUn jitvA 'NamityalaGkAre' sarvazatrUn nokaSAyAdIMstaduttarottarabhedAMzcAnekasahasrasaGkhyAn jayAmyaham // 36 // tatazca sattU ya ii ke vutte kesI goyamamabbavI / tao kesi buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // 37 // vyAkhyA-zatruzca ka uktaH ? iti keziautamamabravIt / zeSaM spaSTam // 37 // egappA ajie sattU kasAyA iMdiyANi ya / te jiNittU jahAnAyaM viharAmi ahaM muNI // 38 // vyAkhyA-eka Atmeti jIvazcittaM vA, atati gacchati tAMstAn bhAvAnAMzceti vyutpatteH / athavA Atmaiva cittaM tadabhedopacArAt / ajito'vazIkRto'nekAnarthahetutvAcchatruriva zatrustata eva hetoH kaSAyA indriyANi 'cazabdAnnokaSAyAdayaH kaSAyAdyuttarabhedAzca' 'ajitAH zatrava iti yojyam' / tAn zatrUn jitvA yathAnyAyaM yathoktanItyA viharAmi 'tanmadhye'pi tiSThan, apratibaddhavihAritayeti gamyam' ahaM he mune ! // 38 // punaH kezirAha sAhu goyama ! pannA te chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // 39 // prAgvat // 39 // tathA dIsaMti bahave loe pAsabaddhA sarIriNo / mukkapAso lahubbhUo kahaM taM viharasi muNI ? // 40 // vyAkhyA-dRzyante bahavo'neke loke jagati pAzairbaddhA niyantritAH pAzabaddhAH 2010_02
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMzaM kezi-gautamIyamadhyayanam 627 zarIriNo jIvAH / muktapAzo laghubhUto vAyustatazca laghubhUta iva laghubhUtaH sarvatrApratibaddhatvAt kathaM tvaM viharasi he mune ! // 40 // gautama Aha te pAse savvaso chittA nihaMtUNa uvAyao / mukkapAso lahubbhUo viharAmi ahaM muNI // 41 // vyAkhyA-tAn pAzAn lokabandhakAn 'savvaso'tti sUtratvAt sarvAn chittvA troTayitvA nihatya punarbandhAbhAvena vinAzyopAyataH sadbhUtabhAvanAbhyAsAt / muktapAzo laghubhUtaH san vicarAmyahaM he mune ! // 41 // tataH pAsA ya ii ke vuttA ? kesI goyamamabbavI / kesiM evaM buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // 42 // vyAkhyA-pAzAzca 'ke vuttA' tti uktAH ? / zeSaM prAgvat // 42 // rAga-ddosAdao tivvA nehapAsA bhayaMkarA / te chidittu jahAnAyaM viharAmi jahakkamaM // 43 // vyAkhyA-rAga-dveSAdayaH 'AdizabdAnmohAdigrahaH' tIvrA gADhAstathA snehAH putrAdisambandhAste pAzA iva pAravazyahetutvAt pAzA bhayaGkarAstrAsotpAdakA anarthahetutatayA / tAn chittvA yathAnyAyaM viharAmi vicarAmi yathAkramaM kramo yatyAcArastadanatikrameNa // 43 / / keziH prAha sAhu goyama ! pannA te chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // 44 // pUrvavat // 44 // aMtohiyayasaMbhUyA layA ciThThai goyamA / phalei visabhakkhINi sA u uddhariyA kahaM ? // 45 // vyAkhyA-hRdayasyAntarantarhadayaM manastatra sambhUtA latA tiSThati bho gautama ! phalati viSavad bhakSyanta iti viSabhakSINi paryantadAruNatayA viSopamAni 'phalAnIti gamyam' sA punaruddhRtotpATitA kathaM ? 'tvayeti yojyam' // 45 // 2010_02
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 628 uttarajjhayaNANi-2 gautama Aha taM layaM savvaso chittA uddharittA samUliyaM / viharAmi jahAnAyaM mukko mi visabhakkhaNaM // 46 // vyAkhyA-tAM latAM 'savvaso'tti sarvAM chittvoddhatyotpATya samUlAmeva samalikAM mUlasahitAM rAga-dveSalakSaNamUlanirmUlanena viharAmi yathAnyAyaM mukto'smi 'visabhakkhaNaM'ti subvyatyayAd viSabhakSaNAd viSaphalAsvAdopamAt kliSTakarmaNaH // 46 // layA ya ii kA vuttA ? kesI goyamamabbavI / tao kesi buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // 47 // lateti kA uktA ? ityAdi sugamam // 47 // bhavataNhA layA vuttA bhImA bhImaphalodayA / tamucchittu jahAnAyaM viharAmi mahAmuNI // 48 // vyAkhyA-bhavaH saMsArastasmiMstRSNA lobhAtmikA latoktA bhImA bhayadA svarUpataH, kAryatazca bhImo duHkhahetutayA phalAnAmarthAt kliSkarmaNAmudayaH paripAko yasyAH sA tathA / tAmuddhRtyotpATya yathAjJAtaM tathA viharAmi mahAmune ! // 48 // punaH kezirAha sAhu goyama ! pannA te chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // 49 // gatArthA // 49 // saMpajjaliyA ghorA aggI ciTThaI goyamA / je DahaMti sarIratthA kahaM vijjhAviyA tume ? // 50 // vyAkhyA samantAt prakarSeNa jvalitAH samprajvalitA ata eva ghorA raudrAH 'aggI ciTThaI'tti vacanavyatyayAdagnayastiSThanti he gautama ! ye dahantIva dahanti paritApakAritayA zarIrasthA dehasthA na bahirvartinaH / dehAtmanorabhedopacArAdAtmasthA ityarthaH / te kathaM vidhyApitA nirvApitAstvayA ? // 50 // gautamaH prAha mahAmehappasUyAo gijjha vAri jaluttamaM / siMcAmi sayayaM te u sittA no va DahaMti me // 51 // 2010_02
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMzaM kezi-gautamIyamadhyayanam 629 vyAkhyA-mahAmeghAt prasUtamutpannaM mahAmeghaprasUtaM tasmAnmahAsrotasa iti gamyam / 'gijjha' tti gRhItvA vAri pAnIyaM jalottamaM zeSajaleSu pradhAnaM tena siJcAmi vidhyApamAyi satatamanavarataM 'te u' tti tAnagnIn tataH siktAstu 'no va' tti naiva dahanti 'me' tti maam||51|| aggI ya ii ke vutte kesI goyamamabbavI / tao kesi buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // 52 // vyAkhyA-sugamA, navaramagniprazne mahAmeghAdipraznopalakSaNam // 52 // gautama Aha kasAyA aggiNo vuttA suya-sIla-tavo jalaM / suyadhArAbhihayA saMtA bhinnA hu na Dahati me // 53 // vyAkhyA-kaSAyAH krodhAdayazcatvAraH paritApakatayA cAgnaya uktAH 'tIrthakRdbhiriti gamyam' zrutaM ca 'upacArAt kaSAyopazamakAstadgatopadezA:' zIlaM mahAvratAni, tapo dvAdazabhedaM tato dvandve zruta-zIla-tapastadeva jalaM 'upalakSaNAnmahAmeghastIrthakRnmahAsrotazca tadutpanna AgamaH' tatazca zrutasya 'upalakSaNatvAcchIla-tapasozca' dhArA iva dhArA Akroza-hanana-tarjana-dharmabhraMzAdiSUttarottarAbhAvasya lAbharUpatAdibhAvanAstAbhira'bhihatAstADitAH zrutadhArAbhihatAH santa uktarUpA agnayo bhinnA vidAritAstadabhighAtena lavamAtrIkRtA ityarthaH / 'huH' yasmAnna dahanti mAm // 53 // punaH kezirAha sAhu goyama ! pannA te chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM taM me kahasa goyamA ! // 54 // spaSTam // 54 // ayaM sAhasio bhImo duTThasso paridhAvaI / jaMsi goyamamArUDho kahaM teNa na hIrasI ? // 55 // vyAkhyA-ayaM pratyakSaH sahasA'samIkSya pravartate iti sAhasiko bhImaH prAgvat / duSTazcAsAvakAryapravRttyAzvazca duSTAzcaH paridhAvati samantAd gacchati / 'jaMsi'tti yasmin he gautamArUDhazcaTitaH san kathaM tena duSTAzvena na hiyase prastAvAnnonmArga nIyase ? // 55 // 2010_02
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 630 uttarajjhayaNANi-2 gautama Aha pahAvaMtaM nigiNhAmi suyarassIsamAhiyaM / na me gacchaD ummaggaM maggaM ca paDivajjaI // 56 // vyAkhyA-pradhAvantamunmArgAbhimukhaM gacchantaM nigRhNAmi niruNadhmi 'tamazvamiti zeSaH' kIdRzaM santam ? ityAha-zrutamAgamo niyantrakatayA razmimariva razmirbalA zrutarazmistena samAhito baddhastam / ato na me mama duSTAzvo gacchatyunmArgaM tato na mama tena haraNamiti bhAvaH / mArga satpathaM punaH pratipadyate'GgIkurute // 56 / / asse ya ii ke vutte kesI goyamamabbavI / tao kesi buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // 57 // vyAkhyA-so'zva iti ka ukto'bhipreto bhavatetyAdi spaSTam // 57 / / gautama Aha maNo sAhasio bhImo duTThasso paridhAvaI / taM sammaM tu nigiNhAmi dhammasikkhAe kaMthagaM // 58 // vyAkhyA-manazcittaM sAhasiko bhImazca prAgvat / duSTAzvaH paridhAvati taM samyag nigRhNAmi dharmazikSAyai dharmAbhyAsanimittaM kanthakamiva jAtyAzvamiva / ko'rthaH ? duSTAzvo'pi nigrahaNayogyo jAtyAzvaprAya eva // 58 // . . kezirAha sAhu goyama ! pannA te chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // 59 // sUtraM tathaiva // 59 // kuppahA bahavo loe jesiM nAsaMti jaMtavo / __ addhANe kaha varseto taM na nassasi goyamA ! // 60 // vyAkhyA-kutsitAH panthAnaH kupathA azobhanamArgA bahavo loke yaiH kupathainazyanti sanmArgAd bhrazyanti jantavastatazcAdhvani prastAvAt sanmArge 'kaha'tti kathaM vartamAnaM tvaM na nazyasi na satpathAccyavase ? he gautama ! // 60 // tato gautama Aha je ya maggeNa gacchaMti je ya ummaggapaTThiyA / te savve viiyA majjhaM to na nassAmahaM muNI ! // 61 // 2010_02
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMzaM kezi-gautamIyamadhyayanam 631 vyAkhyA-ye kecanmArgeNa prastAvAt sanmArgeNa gacchanti, ye conmArgaprasthitA utpathapravRttAste sarve viditAH pratItA mama tataH pathA'pathaparijJAnAnna nazyAmyahaM mune ! / ye hi pathApathasvarUpAnabhijJAste hi kupathabhrAntA nazyeyurahaM na tatheti bhAvaH // 6 // kezirAha magge ya ii ke vutte kesI goyamamabbavI / kesimevaM buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // 62 // vyAkhyA-mArgaH sanmArgaH 'upalakSaNAt kumArgazca' ka uktaH ? / zeSaM spaSTam // 62 / / gautama Aha kappavayaNapAsaMDI savve ummaggapaTriyA / sammaggaM tu jiNakkhAyaM esa maggo hi uttamo // 63 // vyAkhyA-kupravacaneSu kapilAdyupadiSTakumateSu pAkhaNDino vratinaH kupravacanapAkhaNDinaH sarve unmArga prasthitAH / 'anena kupravacanAni kupathA ityuktaM syAt' sanmArga tu punaH 'jAnIyAditi zeSaH' jinAkhyAtam / eSa mArgo hiryasmAduttamo'nyamArgebhyaH pradhAnastasmAdayameva sanmArga iti bhAvaH / uttamatvaM cAsya praNetRNAM rAgAdivikalatveneti bhAvanIyam // 63 / / kezirAha sAhu goyama ! pannA te chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // 64 // pUrvavat // 64 // mahAudagavegeNaM vujjhamANANa pANiNaM / / saraNaM gaI paiTThA ya dIvaM kaM mannasI muNI ? // 65 // vyAkhyA-mahadudakaM pAnIyaM yatra tanmahodakaM prakramAnmahAsrotastasya vego rayo mahodakavegastenohyamAnAnAM nIyamAnAnAM prANinAM zaraNaM tannivAraNakSamamata eva gamyamAnatvAd gatiH sthirAvasthAnahetuM ca pratiSThA dvIpaM ca kaM manyase mune ! nAstyeva kazcana tAdRzo dvIpa iti praznayiturAzayaH // 65 / / ___ 2010_02
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 632 gautama Aha atthi ego mahAdIvo vArimajjhe mahAlao / mahAudagavegassa gaI tattha na vijjaI // 66 // . vyAkhyA - astyeko mahAMzcAsau dvIpazca mahAdvIpo vArimadhye jalasyAntaH samudrAntarvartyantardvIpa ityarthaH / ' mahAlao' tti mahAnuccaistvena vistIrNatayA cAlayaH sthAnaM yasya sa mahAlayo'ta eva mahodakavegasya kSubhitapAtAlakalazavAteritapravRddhajalamahAsrotovegasya gatirgamanaM tatra dvIpe na vidyate ||66 || uttarajjhayaNANi - 2 dIve ya ii ke vutte kesI goyamamabbavI / kesimevaM buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // 67 // vyAkhyA - dvIpaH ka uktaH ? ityAdi gatArthA // 67 // gautama Aha jarA - maraNavegeNaM vujjhamANANa pANiNaM / dhammo dIvo paTThA ya gaI saraNamuttamaM // 68 // vyAkhyA-jarA-maraNe eva nirantarapravAhapravRttatayA vegaH 'prakramAdudakamahAsrotasaH' jarA - maraNavegastenohyamAnAnAmaparAparaparyAyanayanena prANinAM dharmaH zrutAdiH dvIpa iva dvIpa uktaH / sa hi bhavodadhimadhyavartI muktipadahetutayA jarA - maraNavegasyAgamyo'ta eva tamAzritya vivekinastiSThantIti pratiSThA, gatiH, zaraNaM cottamamiti / iha dvIpamAtraprazne yadudakavegapraznasyAbhidhAnaM tat prakramopalakSaNam // 68 // kezirAha sAhu goyama ! pannA te chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM taM me kahasu goyamA ! // 69 // uktArthA // 69 // aNNavaMsi mahohaMsi nAvA viparidhAvaI / jaMsi goyamamArUDho kahaM pAraM gamissasi ? // 70 // vyAkhyA - arNave samudre mahaughe bRhajjalapravAhe naurdoNI kaSTAmbuvAhinI viparidhAvati vizeSeNa samantAd gacchati 'jaMsi' tti yasyAM nAvi veDAyAM he gautama ! ArUDhazcaTitaH 'tvamiti gamyam' / tataH kathaM pAraM paryantaM 'prakramAdarNavasya' gamiSyasi ? na kathaJcidityarthaH // 70 // 2010_02
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 633 trayoviMzaM kezi-gautamIyamadhyayanam gautama Aha jA u assAviNI nAvA na sA pArassa gAmiNI / jA nirassAviNI nAvA sA u pArassa gAmiNI // 71 // vyAkhyA-yA 'tuH pUraNe' Asravate sandhibhyo jalamityAstrAviNI jalasaGgrAhiNI nauna sA pArasya prastAvAt samudraparyantasya gAminyavazyaMyAyinI / yA punarniSkrAntaH sandhibhya AsrAvo jalasaGgraho yasyAH sA nirAstrAviNI jalAsaGgrAhiNItyartho nauoNI sA pArasya gAminI pAraprApikA / tato'haM nirAsrAviNIM nAvamArUDha upAyataH pAragAmyeva bhaviSyAmIti bhAvaH // 71 // nAvA ya ii kA vutte kesI goyamamabbavI / kesimevaM buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // 72 // vyAkhyA-nauH ketyAdi spaSTA, navaraM nAvastAraNatvAt tatprazne taritA tArya ca pRSTamevAtastaduttaramAha gautamaH // 72 // sarIramAhu nAva tti jIvo vuccai nAvio / saMsAro aNNavo vutto jaM taraMti mahesiNo // 73 // vyAkhyA-zarIramAhurbuvate nauriti tasyaiva sadanuSThAnahetutayA bhavAbdhitArakatvAt, jIva ucyate'rhadbhirnAvikaH sadyuktarUpayA nAvA bhavodadhi taratIti, saMsAro'rNavaH samudra uktastasyaiva tattvatastAryatvAt, yaM saMsAraM mahArNavaprAyaM taranti maharSaya iti // 73 / / kezirAha sAhu goyama ! pannA te chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM taMme kahasu goyamA ! // 74 // gatArthA // 74 // aMdhayAre tame ghore ciTuMti pANiNo bahU / ko karissai ujjoyaM savvalogaMmi pANiNaM ? // 75 // vyAkhyA-andhamivAndhaM cakSuHpravRttinivartakatvenArthAjjanaM karotItyandhakArastasmin tamasi pratIte ghore bhayAnake tiSThanti prANino jIvA bahavaH kaH kariSyatyudyotaM sarvaloke prANinAM ? na kiJcit tAdRzaM pazyAma iti bhAvaH / / 75 / / 2010_02
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 634 uttarajjhayaNANi-2 gautama Aha uggao vimalo bhANU savvalogappabhaMkaro / so karissai ujjoyaM savvalogaMmi pANiNaM // 76 // vyAkhyA-udgata udito vimalo nirmalo bhAnuH sUryaH sarvalokaprabhAkaraH sarvajagatprakAzavidhAtA sa kariSyatyudyotam / sarvasmin loke prANinAM prANAH santi yeSAM te prANinasteSAM jIvAnAM // 76 / / bhANU ya ii ke vutte kesI goyamamabbavI / kesimevaM buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // 77 // vyAkhyA-bhAnuH raviH ka ukto ya uddyotaM kariSyatIti prakramaH // 77|| gautama Aha uggao khINasaMsAro savvaNNU jiNabhakkharo / so karissai ujjoyaM savvalogaMmi pANiNaM // 78 // vyAkhyA-udgata udayaM prAptaH kSINasaMsAra: sarvajJo jinabhAskaro'rhadAdityaH / uddyotaM samastavastuprakAzanaM kariSyati / zeSaM spaSTam // 78 / / kezirAha sAhu goyama ! pannA te chinno me saMsao imo / anno vi saMsao majjhaM taM me kahasa goyamA ! // 79 // viditArthA // 79 // sArIra-mANase dukkhe bajjhamANANa pANiNaM / khemaM sivaM aNAbAhaM ThANaM kiM mannasI muNI ? // 80 // vyAkhyA-zArIra-mAnasairduHkhaiH 'sUtratvAt tRtIyA' bAdhyamAnAnAM pIDyamAnAnAM prANinAM kSemaM vyAdhirahitatayA, zivaM sakalopadravAbhAvataH, anAbAdhaM svAbhAvikabAdhA'pagamAt, sthAnamAzrayastadevaMvidhaM kiM manyase pratijAnISe ? na kiJcidIdRzaM nizcinuma iti bhAvaH // 8 // gautama Aha atthi egaM dhuvaM ThANaM logaggaMmi durAruhaM / jattha natthi jarA maccU vAhiNo veyaNA tahA // 81 // 2010_02
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMzaM kezi - gautamIyamadhyayanam 635 vyAkhyA- astyekamadvitIyaM dhruvaM zAzvataM sthAnaM lokAgre 'durAruhaM' ti duHkhenAruhyate'dhyAsyate iti durAroham / durApeNaiva samyagdarzanAditrayeNa tasya prApyatvAt / yatra na santi jarAdIni pratItAni, vedanA zArIrAdipIDA tatazca vyAdhyabhAvataH kSematvaM, jarAmaraNAbhAvataH zivatvaM, vedanA'bhAvato'nAbAdhatvamuktamiti yathAyogaM bhAvanIyam // 81 // ThANe ya ii ke vutte kesI goyamamabbavI / evaM kesiM buvaMtaM tu goyamo iNamabbavI // 82 // vyAkhyA - sthAnaM kimuktaM dhruvAdivizeSaNaviziSTamiti prakramaH // 82 // gautama Aha nivvANaM ti abAhaM ti siddhI logaggameva ya / khemaM sivaM aNAbAhaM jaM taraMti mahesiNo // 83 // vyAkhyA-nirvAti-karmAgnividhyApanAcchItIbhavantyasminniti nirvANaM 'itizabdaH svarUpapradarzako yatrApi nAsti tatrApyadhyAhAryaH' tataH 'ucyata ityadhyAhRtya' nirvANamiti yaducyate, abAdhamiti yaducyate, siddhiriti yaducyate, lokAgramiti yaducyata iti vyAkhyeyaM / kSemaM zivamanAbAdhamiti ca prAgvat / yaditi yat sthAnaM 'vibhaktivyatyayAd' yatra sthAne vA taranti plavante gacchantItyartho maharSayo mahAmunayaH // 83 // evaMvidhaM kiM tad ? ityAha taM ThANaM sAsayaMvAsaM logaggaMmi durAruhaM / jaM saMpattA na soyaMti bhavohaMtakarA muNI // 84 // vyAkhyA-tat sthAnaM 'uktamiti prakramaH' / 'bindoralAkSaNikatvAt' zAzvatavAsaM nityAvasthitaM dhruvamiti yAvat / lokAgre durAroham 'upalakSaNatvAjjarAdyabhAvavacca' yat samprAptA na zocante kIdRzAH santaH ? ityAha- bhavA nArakAdayasteSAmoghaH punaH punarbhAvarUpaH pravAhastasyAntakarAH paryantavidhAyino bhavaughAntakarA munaya iti // 84 // kezirAha sAhu goyama ! pannA te chinno me saMsao imo / namo te saMsayAtIta ! savvasuttamahoyahI ! // 85 // vyAkhyA-namaH 'astviti zeSaH ' 'te' tubhyaM saMzayAtIta ! sandehAtikrAnta ! 2010_02
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi-2 sarvasUtrANAM zrutAnAM mahodadhiriva mahodadhiH samudraH sAmastyena tadAdhAratayA tatsambodhanaM sarvasUtramahodadhe ! anenopabRMhaNAgarbhaM stavanamAha // 85 // punastadvaktavyatAmevAha evaM tu saMsae chinne kesI ghoraparakkame / abhivaMdittA sirasA goyamaM tu mahAyasaM // 86 // vyAkhyA-evama'munA krameNa dvAdazAnAM praznAnAM kezinA kRtAnAM saMzaye uktarUpe chinne 'ubhayatra jAtAvekavacanam' kezirghoraparAkrama utkaTavIrya abhivandya zirasA mastakena gautamaM punarmahAyazasam // 86 / / kiM kRtavAn ? ityAha paMcamahavvayadhamma paDivajjai bhAvao / purimassa pacchimaMmI magge tattha suhAvahe // 87 // vyAkhyA-paJcamahAvratarUpaM dharmaM pratipadyate 'keziriti gamyam' bhAvata ityabhiprAyataH / pUrvaM hi caturyAma eva dharmaH pratipattavya ityabhiprAya AsIdadhunA tu paJcayAma iti / kva punarayaM paJcayAmaH ? ityAha-'purimassa' pUrvasyAdyasyAhato'bhibhate, pazcime pazcimAhatsambandhini mArge, tatra prakrAnte tindukodyAne vA zubhAvahe kalyANaprApake // 87 // sampratyadhyayanopasaMhAramAha kesIgoyamao niccaM tammi AsI samAgame / suya-sIlasamukkariso mahatthatthaviNicchao // 88 // __ vyAkhyA-kezigautamata iti kezi-gautamAvAzritya 'kyablope paJcamI' nityaM 'tammi' tti tasmin prakrAnte sthAne AsIt samAgame mIlake / kimAsId ? ityAhazruta-zIlayoni-caraNayoH samutkarSaH prakarSaH zruta-zIlasamutkarSaH / mahArthAmahAprayojanA muktisAdhakatvena ye'rthAH zikSAvratAdayasteSAM vinizcayo nirNayo mahArthArthavinizcayaH 'tacchiSyANAmiti gamyate' ||88 // zeSaparSado yadabhUt tadAha tosiyA parisA savvA sammaggaM samuvaTThiyA / saMthuyA te pasIyaMtu bhayavaM kesIgoyame // 89 // tti bemi // 2010_02
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayoviMzaM kezi-gautamIyamadhyayanam 637 vyAkhyA-toSitA paritoSaM nItA, pariSat sadeva-manujAsurA sabhA, sarvA, sanmArga muktipathaM 'anuSThAtumiti gamyate' samupasthitA-udyatA / praNidhAnamAha-'saMthuya' tti saMstutau . samyagabhivanditau tAvuktarUpau prasIdatAM prasAdaparau bhavatAM bhagavatkezi-gautamAviti / iti bravImIti pUrvavat // 89 // graM0 306 a0 28 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM trayoviMzaM kezi-gautamIyamadhyayanaM samAptam // 23 // 2010_02
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturviMzaM pravacanamAtrIyamadhyayanam anantarAdhyayane pareSAM cittaviplutiH kezi-gautamavadapaneyetyuktamiha tadapanayanaM ca samyagvAgyogata eva, sa ca pravacanamAtRsvarUpaparijJAnAditi tatsvarUpAbhidhAyakaM caturviMzamadhyayanamArabhyate aTTha ppavayaNamAyAo samiI guttI taheva ya / paMceva ya samiIo tao guttIo AhiyA // 1 // vyAkhyA-aSTau pravacanamAtaraH, samiti samyagarhanmatAnusAritayA itirAtmaceSTA samitirIryAdiceSTAsu paJcasu tAntrikIyaM saMjJA, gopanaM guptiH samyagyoganigrahaH 'tathaiva ceti samuccaye' etAH pravacanamAtaraH / aSTasaGkhyAtvameva spaSTayati 'paMca'tti paJcaiva samitayastisro guptayaH 'Ahiya'tti AkhyAtAH kathitAH 'tIrthakRdAdAbhiriti gamyate' // 1 // tA eva nAmata Aha iriyAbhAsesaNAdANe uccAre samiI iya / maNaguttI vaiguttI kAyaguttI ya aTThamA // 2 // vyAkhyA-IraNaM gamanaM IryA gatiH / bhASaNaM bhASA / eSaNA udgamaiSaNA''dyA gaveSaNA''hArAdeH / AdAnaM grahaNaM pAtrAdenikSepopalakSaNamidam, tato dvandvastasmin / uccArazabdena sUcakatvAduccArAdipariSThApanAyAM ca / samitirasya ca pratyekasambandhAdIryAsamitirityAdhabhilApaH kAryaH, itizabdenaitAvatya eva samitayastathA manaso guptirmanoguptiriti tatpuruSaH, evamuttarayorapi kAyaguptezca guptyapekSayA tRtIyAtve'pi aSTamItvaM pravacanamAtrapekSayA // 2 // nigamayannAha eyAo aTTha samiIo samAseNa viyAhiyA / duvAlasaMgaM jiNakkhAyaM mAyaM jattha upavayaNaM // 3 // JainEducation International 2010_02
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturviMzaM pravacanamAtrIyamadhyayanam 639 vyAkhyA-etA anantaroktA aSTa samitayo guptInAmapi pravacanavidhinA sanmArgavyavasthApanonmArgagamanavinivArakatvAdAtmanaH sacceSTAtmakatvAcca samitizabdavAcyatvamastyeveti / yat tu bhedenopAdAnaM tat samitInAM pravIcArAtmakatve, guptInAM tu pravIcArApravIcArarUpatvenAnyonyaM kathaJcid bhedAt / tathA cAgamaH "samito niyamA gutto gutto samiyattaNami bhaiyavvo / kusalavaimudIraMto jaM vaigutto va samio vi" // 1 // tataH samAsena sarvazrutasaGgrahaNe vyAkhyAtAH / ata eva dvAdazAGgaM jinAkhyAtaM mAtaM 'tuzabdasyaivArthatvAt' mAtamevAntarbhUtameveti yAsu samityAdiSu pravacanamAgama iti / kiJca sarvA apyamUzcAritrarUpA, jJAna-darzanAvinAbhAvi ca cAritraM, na caitattrayAtiriktamanyadarthato dvAdazAGgamiti sarvamapyetAsu pravacanaM mAtamucyate iti // 3 // toryAsamitisvarUpamAha AlaMbaNeNa kAleNa maggeNaM jayaNAi ya / caukAraNaparisuddhaM saMjae iriyaM rie // 4 // vyAkhyA-Alambanena kAlena mArgeNa yatanayA ca catuHkAraNairebhirAlambanAdibhireva parizuddhAM nirdoSAM saMyato yatirIryAM gatiM 'rIe'tti rIyetAnuSThAnaviSayatayA prApnuyAt // 4 // AlambanAdInyeva vyAcaSTe tattha AlaMbaNaM nANaM dasaNaM caraNaM tahA / kAle ya divase vutte magge uppahavajjie // 5 // davvao khittao ceva kAlao bhAvao tahA / jayaNA cauvvihA vuttA taM me kittayao suNa // 6 // davvao cakkhusA pehe jugamittaM ca khittao / kAlao jAva rIejjA uvautte ya bhAvao // 7 // iMdiyatthe vivajjittA sajjhAyaM ceva paMcahA / tammuttI tappurakkAre uvautte riyaM rie // 8 // AsAM vyAkhyA-tatra teSvAlambanAdiSu madhye yadAlambya gamyate tadAlambanaM, 1. samito niyamAd gupto guptaH samitatve bhaktavyaH / kuzalavaca udIrayan yad vacogupto'pi samito'pi // 1 // 2010_02
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 640 uttarajjhayaNANi-2 nirAlambanasya hi gamanaM nAnujJAtameva / tat kim ? ityAha-jJAnaM sUtrArthobhayAvabodharUpaM, darzanaM tattvArthazraddhAnarUpaM, caraNaM cAritraM, tathAzabdena jJAnAdInyAzritya pratyekaM dvikAdisaMyoge gamanAlambanamanujJAtam / kAlazcaryAyA divasa ukto'rhadAdibhiH, rAtrau hyacakSurviSayatvena puSTAlambanenaiva gateranujJAtatvAt / mArga utpathenonmArgeNa varjitaH, utpathe hi vrajataH saMyamAtmani virAdhanA syAt // yatanAM vuvUrSurAha-'davva0' tti spaSTA, navaraM tAM caturvidhAM yatanAM me kIrtayataH samyak svarUpeNa kathayataH zRNu 'he ziSya ! iti gamyam' || tAmevAha-'davva0' tti dravyato jIvAdidravyANyAzrityaivaM yatanA yaccakSuSA tAni prekSeta pazyet, yugamAtraM ca caturhastapramANaM kSetraM prekSeteti kSetrataH, kAlato yatanA 'jAva'tti yAvantaM kAlaM 'rIejja' tti rIyate bhramati 'tAvatkAlamAneti gamyate,' upayuktazca sAvadhAno yad rIyeta sA bhAvato yatanA // upayuktatvamevAha-'iMdiyatthe0' tti indriyArthAn zabdAdIn vivayaM tadadhyavasAyaM tyaktvA 'evo'pyarthaH' tataH svAdhyAyaM cApi paJcadheti vAcanAdibhedataH paJcaprakAraM gatyupayogopaghAtitvAt 'tyaktveti yojyam' / tasyAmeveryAyAM mUrtiH zarIraM 'arthAd vyApriyamANA' yasyAsau tanmUttiH / tathA tAmeva puraskarotitatropayuktatayA prAdhAnyenAGgIkarotIti tatpuraskAro'nena kAya-mAnasostatparatoktA / vacaso hi tatra vyApAra eva nAsti evamupayuktaH sannIrU rIyate 'yatiriti zeSaH' iti gAthAcatuSTayArthaH // 5-6-7-8 // bhASAsamitimAha kohe mANe ya mAyA ya lobhe ya uvauttayA / hAse bhaya-moharie vigahAsu taheva ya // 9 // eyAiM aTTha ThANAiM parivajjittu saMjae / asAvajjaM miyaM kAle bhAsaM bhAsijja pannavaM // 10 // anayorvyAkhyA-krodhAdhupayuktatA hAsye bhaye maukharye vAcAlatAyAM vikathAsu rAjAdicaturvidhAsatkathAsu tathaivopayuktatA // 'eyA0' tti etAnyuktarUpANyaSTau sthAnAni parivartya saMyato'sAvadyAM nirdoSAM tAmapi mitAM stokAM kAle prastAve bhASAM vAcaM bhASeta vadet prajJA buddhistadvAniti gAthAdvayArthaH // 9-10 // eSaNAsamitimAha gavesaNAe gahaNe ya paribhogesaNA ya jA / AhArovahi-sejjAe ee tinni visohae // 11 // 2010_02
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturviMzaM pravacanamAtrIyamadhyayanam 641 uggamuppAyaNaM paDhame biie sohijja esaNaM / paribhogaMmi cauk visohijja jayaM jaI // 12 // anayoAkhyA-gaveSaNAyAM udgamotpAdanAlakSaNAyAM dvAtriMzadvidhAyAmanveSaNAyAM, grahaNe ca zaGkitAdibhedabhinne dazavidhe svIkaraNe 'ubhayatraiSaNeti sambadhyate' tato gaveSaNaiSaNA grahaNaiSaNA, paribhoge grAse eSaNA paJcaprakArA vakSyamANacatuHprakArA vA paribhogaiSaNA ca yA 'AhAra'tti vacanavyatyayAdAhAropadhi-zayyAsu pratItAsvetA: pUrvoktA eSaNAH tisro vizodhayet nirdoSA vidadhyAt // katham ? ityAha-udgamotpAdanaM zodhayediti sambandhaH / ko'rthaH ? AdhAkarmAdidoSatyAgAdudgamaM, dhAtryAdidoSatyAgAdutpAdanAM, 'paDhame'tti prathamAyAM gaveSaNaiSaNAyAM, 'bIie' tti dvitIyAyAM grahamaiSaNAyAM zodheyacchaGkitAdidoSatyAgata eSaNAM grahaNakAlabhAvigrAhyadoSAnveSaNArUpAm / 'paribhoge' iti paribhogaiSaNAyAM catuSkaM piNDa-zayyA-vastra-pAtrAtmakaM vizodhayet / ko'rthaH ? udgamAdidoSatyAgataH zuddhameva pribhunyjiit| athavA saMyojanA-pramANAGgAra-dhUmAkAraNAtmakacatuSkaM zodhayedaGgAra-dhUmayormohanIyAntargatatvenaikatayA vivakSitatvAt / 'jayaM' ti yatamAno yatiriti / dviH kriyA'bhidhAnamatizayakhyApanArthamiti gAthAdvayArthaH // 11-12 // AdAnanikSepaNAsamitimAha ohovahovaggahiyaM bhaMDagaM davihaM maNI / giNhaMto nikkhivaMto ya pauMjijja imaM vihiM // 13 // cakkhusA paDilehittA pamajjijja jayaM jaI / Ayae nikkhivijjA vA duhao vi samie sayA // 14 // anayorvyAkhyA-'madhyavaryupadhizabdo DamarukamaNinyAyenobhayatra sambadhyate' tata oghopadhimaupagrahikopadhiM ca bhANDakamupakaraNaM rajoharaNa-daNDakAdi dvividhaM dvibhedamuktanItyA munirgRhNan nikSipaMzca prayuJjIta vyApArayedimaM vidhiM nyAyaM vakSyamANaM // tamevAha-cakSuSA 'paDilehitta'tti pratyupekSyA'valokya pramArjayed rajoharaNAdinA vizodhayet / yatamAno yatistataH 'Ayae'tti AdadIta gRhNIyAnnikSiped vA sthApayet / 'duhao vi'tti dvAvapi prakramAdaughikaupagrahikopadhI yadi vA dvidhApi dravyato bhAvatazca samitaH prakramAdAdAnanikSepaNAsamitimAn san sadA nityamiti gAthAdvayArthaH // 13-14 // pAriSThApanAsamitimAha uccAraM pAsavaNaM khelaM siMghANa jalliyaM / AhAraM uvahiM dehaM annaM vA vi tahAvihaM // 15 // 2010_02
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 642 aNAvAyamasaMloe aNAvAe ceva hoi saMloe / AvAyamasaMloe AvAe ceva saMloe // 16 // aNAvAyamasaMloe parassANuvaghAie / same asire vAvi acirakAlakami ya // 17 // vichinne dUramogADhe nAsanne bilavajjie / tasapANa-bIyarahie uccArAINi vosire // 18 // uttarajjhayaNANi - 2 AsAM vyAkhyA-uccAraM purISaM gUthaM, prastravaNaM mUtraM, khelaM mukhanirgataM zleSmAdi, siGghAnakaM nAsikAniHsRtaM zleSmANaM, jallo'Ggamalastam, AhAraM bhojanaM, upadhi varSAkalpAdi, dehaM zarIramanyad vA kAraNato gRhItaM gomayAdi 'apiH pUraNe' tathAvidhaM pariSThApanArhaM 'sthaNDile vyutsRjedityuttareNa sambandhaH ' // sthaNDilaM ca dazavizeSaNapadaviziSTam / tatrAdyavizeSaNapadayorbhaGgaracanAmAha - na vidyate ApAtaH sva-parobhayapakSapArvAgamanarUpo'sminnityanApAtam 'asaMloe' tti na vidyate saMloko dUrasthitasyApi svapakSAderAloko darzanaM yasmiMstat tatheti prathamo bhaGgaH / anApAtaM ca saMlokaM bhavatIti dvitIyaH / ApAtamasaMlokaM ca tRtIyaH / ApAtaM saMlokaM ca caturthaH // yAdRze sthaNDile vyutsRjet tadAha-anApAte asaMloke kasya ? ityAha- parasya svapakSAdeH 1 / anupaghAtike saMyamAtmapravacanopaghAtarahite 2 / same nimnonnatatvarahite 3 / azuSire vA'pi tRNa-parNAdyanAkIrNe 4 / acirakAlakRte ca dAhAdinA'lpakAlakRte, cirakRte sammUrcchanti jIvA: 5 / vistIrNe jaghanyato'pi hastapramANe 6 | dUramavagADhe jaghanyato'pyadhazcaturaGgulamacittIbhUte 7 / nAsanne grAmArAmAdeH 8| bilavarjite mUSakAdirandhrarahite 9 / trasaprANa - bIjarahite saprANA dvIndriyAdayo bIjAni ca zAlyAdIni 'sarvaikendriyopalakSaNamidaM' tai rahite 10 / evaMvidhe sthaNDile uccArAdIni sAdhurvyutsRjet pariSThApayet punaruccArAdInItyabhidhAnaM smaraNArthamaduSTamiti gAthAcatuSkArthaH // 15-16-17-18 // athoktArthamupasaMharan vaktavyArthaM vaktumAha eyAo paMca samiIo samAseNa viyAhiyA / itto ya tao guttIo vucchAmi aNupuvvaso // 19 // vyAkhyA - etAH paJca samitayaH samAsena saMkSepeNa vyAhRtAH / 'itto' tti atazca paJcasamityanantaraM 'tao'tti tisro guptIrvakSye / 'aNupuvvaso'tti ArSatvAdAnupUrvyAnukrameNetyarthaH // 19 // 2010_02
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturviMzaM pravacanamAtrIyamadhyayanam 643 tatrAdyAmAha saccA taheva mosA ya saccAmosA taheva ya / cautthI asaccamosA ya maNaguttI cauvvihA // 20 // saMraMbha-samAraMbhe AraMbhe ya taheva ya / maNaM pavattamANaM tu niyattijja jayaM jaI // 21 // anayorvyAkhyA-sadbhyo'rthAt padArthebhyo hito yathAvad vikalpena satyo manoyogastadviSayA manoguptirapi satyA 1 / tathaiva mRSA ca tadviparItamanoyogaviSayA 2 // satyAmRSA ubhayAtmakamanoyogagocarA 3 / 'tathaiva ceti samuccaye' asatyAmRSA ubhayasvabhAvavikalamanoyogagocarA manoguptizcaturthI 4 / evaM manoguptizcaturvidhA // asyA eva svarUpaM nirUpayannAha-saMrambhazcittasaGkalpastathAhaM dhyAsyAmi yathA'sau mariSyatItyevaMvidhaH / samArambhaH parapIDAkaroccATanAdihetudhyAnam 'anayordvandve' saMrambha-samArambhaM tasmin / Arambho'tyantasaMklezataH paraprANApahArakSamamazubhadhyAnameva tasmin 'caH samuccaye' / tathaiveti tenaivAzubhasaGkalpanaprakAreNa manaH pravartamAnaM 'turvizeSaNe' nivartayet yatamAno yatiriti gAthAdvayArthaH // 20-21 // vAgguptimAha saccA taheva mosA ya saccAmosA taheva ya / cautthI asaccamosA ya vayaguttI cauvvihA // 22 // saMraMbha-samAraMbhe AraMbhe ya taheva ya / vayaM pavattamANaM tu niyattijja jayaM jaI // 23 // anayoAkhyA-satyA vAka jIvaM jIvamiti vadataH, asatyA jIvamajIvamiti, satyAmRSA kvacit samaye manuSyazatamutpannamuparataM ceti, asatyAmRSA vidhehi svAdhyAyaM naitatsamamanyat tapo'stItyAdi / vAcikaH saMrambhaH paravyApAdanakSamakSudravidyAdiparAvartanAsaGkalpasUcako dhvanireva / samArambhaH paraparitApakamantrAdiparAvartanam / Arambho'tisaGklezataH prANivyaparopaNakSamamantrAdijapanam / tasmin pravartamAnaM vAco nivartayed yatamAno yatiriti pUrvavat // 22-23 // kAyaguptimAha ThANe nisIyaNe ceva taheva ya tuyaTTaNe / ullaMghaNa pallaMghaNa iMdiyANa ya juMjaNe // 24 // 2010_02
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 644 uttarajjhayaNANi-2 saMraMbha-samAraMbhe AraMbhe ya taheva ya / kAyaM pavattamANaM tu niyattijja jayaM jaI // 25 // anayorvyAkhyA-sthAne-UrdhvasthAne, niSIdane copavezane, tathaiva ca tvagvartane svApe, ullaGgane kuto'pi hetorgartA''derutkramaNe, pralaGgane sAmAnyena gamane 'ubhayatra sublopaH', indriyANAM ca yojane zabdAdiviSayeSu vyApAraNe sarvatra 'vartamAna iti zeSaH' tataH sthAnAdiSu vartamAnaH / kim ? ityAha-iha saMrambho'bhighAtasaGkalpasUcakaM dRSTimuSTyAdisaMsthAnameva upacArAt saGkalpArthaM saMrambhazabdavAcyam, samArambhaH paritApakaro muSTyAdyabhighAtastato dvandvaH tasmin / Arambhe prANivadhAtmani kAyaM pravartamAnaM nivartayet zeSaM pUrvavat / iti gAthAdvayArthaH // 24-25 // samiti-guptyorvizeSamAha eyAo paMca samiIo caraNassa ya pavattaNe / guttI niyattaNe'vuttA asubhatthesu savvaso // 26 // vyAkhyA-etAH pUrvoktAH paJca samitayazcaraNaM cAritraM sacceSTeti yAvat tasya pravartane 'casyAvadhAraNArthatvAt' pravartane eva / ko bhAvaH ? sacceSTAsu pravRttAveva samitayaH / tathA guptayo nivartane'pyuktA, azubhArthebhyo'zobhanamanoyogAdibhyaH 'sUtratvAt paJcamyarthe saptamI' 'savvaso'tti sarvebhyaH, apizabdAccaraNapravartane ca 'upalakSaNametat zubhArthebhyo'pi nivRtteH' vAk-kAyayonirvyApAratAyA api guptirUpatvAt / ko bhAvaH ? raktadviSTasya vAk-kAya-manovyApArAvyApArarUpA guptiriti // 26 // adhyayanArthopasaMhAreNaitadAcaraNaphalamAha eyA pavayaNamAyA je sammaM Ayare muNI / so khippaM savvasaMsArA vippamuccai paMDie // 27 // tti bemi // vyAkhyA-etAH pravacanamAtRryaH samyagavaiparItyena, na tu dambhAdinA''carenmuniH sa kSipraM sarvasaMsArAd vipramucyate paNDita iti bravImIti prAgvat / atrArthe puNyasAradRSTAntaH gopAcalazriyAkIrNe zrIgopAcalapattane / bhUpaH samarasiMho'bhUd, dviSatsamarasiMhataH // 1 // samarazrIrabhUt kAntA smarazrIriva paNDitA / sa vAgIzo'pyavAgIzo yadrUpAdiguNastutau // 2 // 2010_02
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturviMzaM pravacanamAtrIyamadhyayanam dhanasAro dhanasArazreSThI zreSTho'sti tatra hi / dhanazrIstasya jAyAste dhanyA zrIrmUrttimatyaho ! // 3 // tayorbhuJjAnayorbhogAn prItyaikIbhUtayoriva / anehA vyaticakrAma kiyAnapi yathAsukham // 4 // abhUtAmanyadA'patyacintAnyaJcitacetasau / tathAthArAddhayA gotradevyoce dharmato hi tat // 5 // yadAzAviSayaM naiva loke'smin yacca durghaTam / hastasAt kurute kSipraM prAkpuNyaM prANinAM hi tat // 6 // tataH zrIdeva - gurvarcA'bhayadAnAditatparau / samadhArmikavAtsalyopakArakaraNodyatau // 7 // tastustau tayoH puNyaprabhAvanAdabhavat sutaH / sa puNyasAra ityAkhyAM labdhavAn labdhavarNataH // 8 // pituH pramodena samaM vardhamAno'STavArSikaH / jajJe pitrA sa vidyArthaM preSi pAThakasannidhau // 9 // so'dhIyAno'pi dussaGgAd dyUtAdivyasano'jani / yathA''mro'riSTasaMsargAdaniSTarasabhAg bhavet // 10 // puNyasAro divA rAtrau viTapeTakasaGgataH / vasan krIDan hasannaznan bambhramIti sa sarvataH // 11 // dyUtavyasaninA'nena jahre mAturmahA'rthakaH / muktAhAra sahasreNa dInAreNa sahA'nyadA ||12|| vRttAntametaM matvA'bhUd dhanasAro'tiduHkhabhAk / tatkSaNAt putramAhvAyyA'nuzAsitumidaM jagau // 13 // kalA'bhyAse samArabdhe cauryAbhyAsaM karoSi re ! / sutavyAjAd ripurjAto viTaiH sAkaM paribhraman // 14 // pUjyAyAH svajananyAH kiM haran hAraM na lajjita: ? / hAre datte tvayaitavyaM mama vezmani nAnyathA // 15 // dadhyAvanutapan so'tha pitRvairyahamaGgajaH / atha dezAntaraM gatvA dAsye'smai hArama'rjitam // 16 // 2010_02 645
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 646 uttarajjhayaNANi-2 tato'kathitahRdbhAvo'bhimAnI gurusAhasI / pratIcImaparAhne sa pratasthe puNyasArakaH // 17 // dvigavyUtI gate tasmin ravirastaM gataH kSaNAt / dhvAnte prasRmare viSvak sa tasthau vaTakoTare // 18 // itastatra vaTe kA'pi kAmAkSA''khyA'sti yakSiNI / saGgantumetayA devI kamalAkSA''gatA'nyataH // 19 // aprAkSIt tAM ca kAmAkSA tvaM kutaH kathamAgamaH ? / sakhyAkhyAhi yadadrAkSI: kutukaM tanmadagrataH // 20 // svarNadvIpAdahaM vyomnA'trAgamaM tvaddidRkSayA / surASTrAyAM yadadrAkSaM valabhIpuri tacchRNu / 21 / / tatrAste kAmadevAbhaH kAmadevAbhidho dhanI / zreSThI tasya priyA lakSmIrlakSmIriva hareH priyA // 22 // sadA vaiSayikaM saukhyaM tayorAsevamAnayoH / aSTAbhISTAH sutA jAtA nAmatastu kramAdimAH // 23 / / dhanazrIzca smarazrIzca nAgazrI-vimalazriyau / somazrIH kamalazrIzca sundarazrI-guNazriyau // 24 // kalAkamalinIhaMsyo rUpeNAstAmarAGganAH / lasallAvaNyatAruNyAstA avardhanta subhravaH // 25 // kAmadevo'tha kanyA'nurUpottamavarArthikaH / samyagArAdhayAmAsa gaNezaM gurugauravAt // 26 // pratyakSIbhUya so'bhANIt tuSTo'smISTaM hi mArgaya / zreSThyUce me'STaputrINAM samAdiza varAn varAn // 27 // yakSaH sa UcivAn bhadra ! zreSThisUnurvarottamaH / aSTAnAM putrikANAM te eka eva bhaviSyati // 28 / / pUrvaM vivAhasAmagrIM tvaM videhi yathAvidhi / smararUpaM varaM lagne AnayiSye'hamAgate // 29 // kAmadevastata: preSyairnavyaM vaivAhamaNDapam / khAdyAdyaSTAdazapraSThabhedabhakSyANyacIkarat // 30 // 2010_02
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturviMzaM pravacanamAtrIyamadhyayanam hArArdhahAra-keyUramukhyAnyAbharaNAni ca / cInAMzukadukUlAni nepathyAni vyadIdhapat // 31 // yavAGkareSu copteSu mAGgalyadvanipUrvakam / tena cikSipire kanyAH sarvAstA varNake mudA ||32|| saMsthApya sarvAH sambhUSya baddhvA pANau ca kaGkaNam / zreSThI tu maNDapadvAre varamArga vilokate ||33|| varaM vinA'pi vaivAhasAmagrI kriyate'munA / valabhyAmetadAzcaryaM dRSTvA''gAmatra satyavAk // 34 // kAmAkSA''khyat sakhIdaM tad vIkSe'hamapi kautukam / pratyAha sA'pi yadyevaM tarhyAgaccha mayA saha ||35|| puNyasArastadAkarNya taM vaTaM dRDhama'grahIt / tato devyau vaTena drAk jagmaturvalabhIpurIm // 36 // tadudyAne vaTaM muktvA devyau kautukamIkSitum / vivAhamaNDape'gAtAM puNyasAro'pi cA'nvagAt // 37 // lagnakSaNe gaNezena puNyasAro'tha darzitaH / kAmadevAya yogyo'yaM varaste'GgabhuvAmiti // 38 // zreSThI saMsnApya taM bhadraM kaGkaNAbharaNAnvitam / vidhApya kanyAdhiSThAnaM mAtRmandiramAnayat // 39 // taM kumAraM kumArAbhaM zreSThayAdyAH kanyakA api / nirIkSyAGgena dIvyaM taM svaM svaM dhanyamamaMsata // 40 // acintyaMzca tAH sarvA mahadbhAgyAdayaM patiH / prApto'smAbhirapuNyaiH kiM kAmakumbho hyavApyate ? // 41 // kumArastAH kanI'STau yathAnIti vyavAhayat / kAmadevastadA tasmai bhUri ratnAdikaM dadau ||42|| vadhUbhiraSTabhiH so'tha bhuJjAnaH zarma tasthivAn / taMtra siddhibhi'STAbhirmahAsiddhaH pumAniva // 43 // anyadoSAntayAme sa prabuddha iti dadhyivAn / ekAkI niragAM niHsvo gehAt pitrA'pamAnitaH // 44 // 2010_02 647
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 648 uttarajjhayaNANi-2 kva sa gopagiriH kvAhaM vaTayogaH kva divyakaH? / kvaiSA ca valabhI zreSThikanyakA yad vyavAhayam // 45 // etAbhiH saha yad bhuJje svarNa-ratnAdisampadaH / tat sarvaM kaTare ! puNyamAhAtmyaM balavaddhi tat // 46 // ito'mbA puNyasArasya pitrA nirbhatsitaM sutam / / matvA cakranda sA mandaM patiM cAha sagadgadA // 47 // svAmistaveyaM kA buddhiryat putraH prANavallabhaH / gRhAnniAsyate kiM tat santatiH kila durlabhA // 48 // kiM ca nazvaravittArthe putraratnaM hi kastyajet ? / na mando'pyArakUTArthe kAJcanaM tyajati kvacit // 49 // hArApahArakRd bAlaH zikSya: syAt tyAjya eva na / tad yAhyAnaya taM sadyo bhokSye tanmukhadarzanAt // 50 // dhanasAraH prage zreSThI preSyAn preSya dizo dizam / putraM vilokituM svIyaM bambhramIti pure svayam // 51 // tatastadvAndhavAH sarve tabhRtyAzcApi sarvataH / naSTavasviva niSpuNyAstadvArtAmapi nApnuvan // 52 // kiyatyapi gate kAle tatkuTumbe tu zocati / valabhItaH pumAneko dakSastatra samAgamat // 53 // tenoce tatra vaidezI kazcidekaH pumAnagAt / zreSThinA kAmadevena so'STaputrIvivAhitaH // 54 // dhanasArastamaprAkSIt kimabhijJAnavAn sa tu / tatastaduktacihnena nizcikAya tamAtmajam // 55 // zreSThI preSIt tato vegAd dUtamAptaM hitaiSiNam / putrapArve valabhyAM ca tallekhe'likhadityasau // 56 / / atucchAgaccha vatsa ! tvaM svacchadhIH pitRvatsala ! / nAznAti tvatprasUH zUnyamivAste tvAM vinA gRham // 57 / / dUtaH prAha punardhIman ! svajanAn virahastava / zaradAdityavad bADhaM tApayatyuSNatApataH // 58 / / 2010_02
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturviMzaM pravacanamAtrIyamadhyayanam sadyastatra tvamAgatya kAruNyaikanidhe ! tataH / upazAmaya tattApaM puSkarAvartameghavat // 59 // tataH sa puNyasAro'tha piturAmantraNaM nijam / zreSThinaH kAmadevasya dUtenAcIkathallaghu // 60 // tacca zrutikaTu zrutvA zreSThyasau vivyathetarAm / iSTaprasthAnakAlokteH kasyAdhina bhavennanu ? // 61 // ratnakhacitAni haimAbharaNAni sunirmitAni vividhAni / vAsAMsi dukUlAni ca tebhyaH sa tu yautakAni dadau // 62 // tataH prAtiSThapacchreSThI sa satkRtya sutApatim / azikSayadidaM samyaga'bhiSTAstAzca nandinIH // 63 / / "svapriye tAttvikI prItibhaktiH zvazurayostathA / nanAndari vinItatvaM snehavRddhiM kuTumbake // 14 // deva-gurvAdiSUpAstiH kukarmaviratiH sadA / dAnAdiSu ratiH kSAntirdivaM cArjavaM punaH // 65 // trapA priyoktiH sarveSu sapatnISva'pyaduSTatA / pravartitavyametAsu zikSAsveva suputrikAH ! // 66 // evaM kulavadhUdharmaM vidadhAnA yathAvidhi / putryo bhavitryaH zarmiNya: kIrti caa'psythnirmlaam"||67|| caturbhiH kulakam jAmAtaraM mutkalApya kiyad dUraM tu sapriyam / priyaMvadaM tataH zreSThI nyavartiSTa kathaJcana // 68 / / puNyasAraH svakAntAstAH svapitrAdiviyoginIH / tattatkathAvinodena pratasthe prINayan pathi // 69 // kramazaH sa puNyasAraH saparikaraH parisaraM puraH / prApa gopAcalasya mAtApitrormukhadarzanotkaNThaH // 70 // zreSThinA dhanasAreNa mahotsavapuraHsaram / sutaH svasadmanyAninye'gaNyanaipuNyabandhuraH // 71 // mAtuH kramaM vavande sa taM sA'pyAliGgya nirbharam / abhyanandadamandodyadAnandasravadazrukAH // 72 // 2010_02
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 650 uttarajjhayaNANi-2 bahvahavirahottaptaM zazvat siJcan kuTambakam / akRtrimapremarasaiH sa tasthau sukhamAzritaH / / 73 / / anyadA tatpurodyAne kevalI munipuGgavaH / sAdhubhiH sAdhubhiryukto bahubhiH samavAsarat // 74 // tadA'gurdhArmikAH paurAstaM vivandiSavo bhRzam / dhanasAraH saputro'pi tatra taM nantumAgamat // 75 / / tataH sudhAmucA vAcA zrIgururdharmadezanAm / prArabdhavAn bhavAmbhodhestAriNI sukhakAriNIm // 76 // vyAkhyAnte zrIguruM natvA puNyasAro vyajijJapat / saMyojitakarAmbhojo bhaktyA'vanatamastakaH // 77 // bhadanta ! kena puNyena divyasAhAyyato hyaham / samaM prabhUtayA lakSmyA paryaNaiSaM priyASTakam // 78 // bhagavAnAha bho bhadra ! bhadrakApuri bhadrakaH / bhAnubhUpodbhavo bhImAbhidho'bhUt prAgbhave bhavAn // 79 // sakarNo dharmamAkarNya jIrNatArNakuTImiva / jahau gehaM sa nirvedAt karikarNacalAM zriyam // 80 // pravrajya tadguroH pArve dvidhA zikSAsu zikSitaH / cAritramAcacAroccaiH sa vairAgyataraGgitaH // 81 / / aSTapravacanamAtRSu yatamAno nirjitendriyagrAmaH / durjayabhAvArijayI jAtaH sa jagattraye khyAtaH // 82 // pravacanamAtRbhiraSTanizaM zuzubhetarAM sa mAhAtmyAt / parameSThinamaskArasampadbhirivASTabhiH zuddhaH // 83 // evaM sa bhImasAdhurvidhinA''rAdhya tridhA vizuddhyA tAH / prAnte cArAdhanayA samAdhinA'dhyAsta saudharmam // 84 // tatra divyasukhaM bhuktvA cyutvA zreSThikule'male / puNyAnubhAvataH puNyasAro'tra tvama'vAtaraH // 85 // aSTapravacanamAtrArAdhanasaMzuddhadharmasAdhanataH / yugapat tvamaSTa kanyAH sampadupetAH pariNinISe // 86 // 2010_02
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 651 caturviMzaM pravacanamAtrIyamadhyayanam sa nizamya gurorvAkyamIhApohAnmumUrcha ca / jAte kSaNAcca caitanye svIyAM prAgjAtimasmarat // 87 // gurUditaM tathAbhUtaM dRSTvA hRSTo'tivismitaH / sa uvAcocitaM puNyaM prasadyAdiza me prabho ! // 88 // "kevalyAha bhave cAturgatike jantavo'khilAH / ehireyAhirAM cakruraraghaTTaghaTInibhAH // 89 // manuSyatvAdisAmagrImavApyAtmahite kudhIH / yaH pramAdyati pIyUSapAne sa hyalasAyate" // 90 // tataH prabuddhaH puNyAtmA puNyasAra: pramodabhAk / saMvegatastasya guroH pAdAnte vratamAdade // 91 // sa zikSAdvayaniSNAtaH sattapaHzeSitAGgakaH / zuddhaM caraNamAcarya prAnte cAsedivAn divam // 92 // tatazcyuto videheSu nRtvaM prApyAryavaMzajam / dIkSayA kevalaM labdhvA sa gamiSyati nirvRtim // 93 / / evaM zrIpuNyasAraH pravacanajananIsamyagArAdhanena. so'dhyAstAdhyAtmazuddho dalitakalimalAMzo yathA siddhisaudham / etAsUccairyatadhvaM suvihatayatayo bhostathA saMyamazrIjuSTA yenA'kSayaM tat paramapadasukhaM yUyamapyAzrayadhvam // 14 // iti aSTapravacanamAtrArAdhanaphale puNyasArakathA // 27 // graM0 260 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM caturviMzaM pravacanamAtrIyamadhyayanaM samAptam // 24 // 2010_02
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcaviMzaM yajJIyAdhyayanam anantarAdhyayane pravacanamAtara uktAstAzca brahmaguNasthitasyaiva syuriti jayaghoSacaritavarNanAdvAreNa brahmaguNAvidhAyakaM paJcaviMzamadhyanamArabhyate / jayaghoSacaritaM ca yathA vArANasInagaryAM jajJAte yugminau dvijau dvau tu / jayaghoSa-vijayaghoSAbhidhAnako bAndhavau prItau // 1 // anyadA jayaghoSastu snAtuM saranadIM gataH / tatra praikSiSTa sarpaNa gRhItaM durdaraM javAt // 2 // mArjAreNa ca sarpo'pi samAkrAnto haThAdapi / tathApyahistu maNDUkaM cItkurvANaM sa khAdati // 3 // mArjAro'pi ca taM sarpa taDatphaDantaM tu khAdituM lagnaH / mitha evaM grasamAnAn dRSTvAsau dadhyivAn jIvAn // 4 // aho ! hyasAratA nUnaM saMsArasyApyanityatA / yo yaM prabhavituM zaktaH sa takaM grasatetarAm // 5 // katAntaH punaratyuccaisituM prabhaviSNukaH / vizvaM vizvamato dharmo rakSako hyastyapAyata: // 6 // dhyAtveti pratibuddho'sau jayaghoSadvijottamaH / gaGgAmuttIrya saMvegAt sAdhupArve vrataM lalau // 7 // zeSacaritaM sUtrakRdevAha mAhaNakulasaMbhUo Asi vippo mahAyaso / jAyAI jamajannaMmi jayaghosi tti nAmao // 1 // iMdiyagAmaniggAhI maggagAmI mahAmuNI / gAmANugAmaM rIyaMte patte vANArasiM puriM // 2 // 2010_02
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 653 paJcaviMzaM yajJIyAdhyayanam vANArasIi bahiyA ujjANaMmi maNorame / phAsue sijjasaMthAre tattha vAsamuvAgae // 3 // AsAM vyAkhyA-brAhmaNakulasambhUta AsIdabhUt, IdRzo'pi jananIjAtyanyathAtve brAhmaNo na syAdata Aha vipro dvijanmA mahAyazA vikhyAta ityarthaH / 'jAyAI'tti yAyAjIatyarthaM yAgakartA, kva ? ityAha-yamAH paJca prANAtipAtaviratyAdirUpAsta eva yajJo bhAvapUjAtmakatvAd bhAvayajJastasmin, hiMsAtmakaM dravyayajJaM parityajya mahAvratAtmakabhAvayajJasusthita ityartho jayaghoSa iti nAmakaH // sa ca kIdRzaH kiM kRtavAn ? ityAha-'iMdiya'tti indriyagrAmaM nigRhNAti svasvaviSayanivartanena niyamayatItyevaMzIla indriyagrAmanigrAhI mArgagAmI muktipathayAyI mahAmuniAmAnugrAmaM 'rIyaMta' tti rIyamANo viharan prApto vArANasI nagarIm // tatazca vArANasyA bahiryadudyAnaM manoramaM tasmin prAsuke zayyAyAM vasatau saMstArakaH zilAdiryatra tAdRze tatra vAsamavasthAnamupAgata iti gAthAtrayArthaH // 1-2-3 // itazca aha teNeva kAleNaM purIe tattha mAhaNe / vijayaghosi tti nAmeNaM jannaM jayai veyavI // 4 // vyAkhyA-atha 'subyatyayAt' tasminneva kAle puryAM tatra brAhmaNo vijayaghoSa iti nAmnA jayaghoSabhrAtetyarthaH yajJaM dravyayajJaM yajati vedavit // 4 // aha se tattha aNagAre mAsakkhamaNapAraNe / vijayaghosassa jannaMmi bhikkhamaTThA uvaTThie // 5 // vyAkhyA-atha 'se' iti sa jayaghoSo'nagArastatra yAge 'makArasyAlAkSaNikatvAd, dIrghazca prAkRtatvAt' bhikSArthamupasthitaH prAptaH / zeSaM spaSTam / / 5 / / tadA ca yAjaka: kiM kRtavAn ? ityAha samuvaTThiyaM tahiM saMtaM jAyago pddisehe| na hu dAhAmi te bhikkhaM bhikkhU ! jAyAhi annao // 6 // vyAkhyA-samupasthitamupAgataM bhikSArthaM 'tahiM saMta' ti tatra santaM jayaghoSamuni yAjako yAgakArako vijayaghoSo vipraH pratiSedhati nirAkurute / yathA 'na hu' naiva dAsyAmi 'te' tubhyaM bhikSAM bhikSo ! 'jAyAhi' tti yAcasvAnyato'smadvyatiriktAt / / 6 / / 2010_02
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 654 uttarajjhayaNANi-2 kim ? ityata Aha je ya veyaviU vippA jannaTThA ya je diyA / joisaMgaviU je ya je ya dhammANa pAragA // 7 // vyAkhyA-ye ca vedavido viprA jAtitaH, yajJArthAzca yajJaprayojanA ye tatra vyApriyante ye dvijAH saMskArato dvijanmAnaH / jyotiSaM jyotiHzAstramaGgAni zikSAdIni tAni vidantIti jyotiSAvido ye, jyotiSo'pyaGgatve yat pRthagupAdAnaM tad vipreSu tatprAdhAnyakhyApanArtham / ye ca dharmANAmarthAd dharmazAstrANAM pAragAH, caturdazavidyAsthAnAnAM pAragAmina ityarthaH // 7 // je samatthA samuddhattuM paramappANaM eva ya / tesiM annamiNaM deyaM bho bhikkhU ! savvakAmiyaM // 8 // vyAkhyA-ye samarthAH samuddhartuM 'bhavAmbhodheriti gamyate' paramanyamAtmAnamapi ca 'tesiM' ti 'subbyatyayAt tebhyo dvijebhyo deyaM dAtavyamannamidaM bho bhikSo ! sarvakAmikaM SaDrasopetamityarthaH // 8 // sa sAdhuH kiM kRtavAn ? so tattha eva paDisiddho jAyageNa mahAmuNI / na vi ruTTho na vi tuTTho uttamaTThagavesao // 9 // vyAkhyA-sa jayaghoSamunistatra yajJe evaM pratiSiddho yAjakena yAgakartA vijayaghoSavipreNa mahAmunirnApi ruSTo nApi tuSTaH 'kintu samatayA sthita iti bhAvaH' yato'sau uttamArtho mokSastadgaveSako muktiM vinA'nyatra niHspRha ityarthaH // 9 // nannaTuM pANaheuM vA na vi nivvAhaNAya vA / tesiM vimokkhaNaTThAe imaM vayaNamabbavI // 10 // vyAkhyA-na naivA'nnArthaM, nApi pAnahetuM vA, nApi nirvAhaNAya vA vastratailAbhyaGgAdinA yApanArthaM 'sarvatrAtmana iti gamyate' tarhi kimartham ? ityAha-teSAM yAjJikAnAM vimokSaNArthAya yathA kathamamI muktimApnuyurityarthamidaM vakSyamANaM vacanamabravIditi // 10 // tadevAha na vi jANasi veyamuhaM na vi jannANa jaM muhaM / nakkhattANa muhaM jaM ca jaM ca dhammANa vA muhaM // 11 // 2010_02
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcaviMzaM yajJIyAdhyayanam 655 ___ vyAkhyA-aperevArthatvAnnaiva jAnAsi vedAnAM mukhamiva mukhaM yat teSu pradhAnam / nApi yajJAnAM mukhamupAyaH / nakSatrANAM mukhaM pradhAnaM yacca dharmANAM mukhamupAyastadanena tasya vedAdhanabhijJatvamuktam // 11 // pAtrAnabhijJatvamAha je samatthA samuddhattuM paraM appANameva ya / na te tumaM viyANAsi aha jANasi to bhaNa // 12 // vyAkhyA-ye samarthAH samuddhartuM paramAtmAnameva ca na tAMstvaM vizeSeNa jAnAsi / atha jAnAsi tato bhaNetyAkSepa uktaH // 12 // evamAkSipte munau sa kiM kRtavAn ? ityAha tassakkhevapamokkhaM ca acayaMto tahiM dio| sapariso paMjalihouM pucchaI taM mahAmuNiM // 13 // vyAkhyA-tasya jayaghoSamunerAkSepaH praznastasya pramokSaH pratyuttaraM 'caH pUraNe' 'acayaMto' tti azaknuvan 'dAtumiti gamyate' tasmin yajJe dvijaH sapariSat sabhAnvitaH prAJjalioNjitakarasampuTo bhUtvA pRcchati taM mahAmunim // 13 // ki pRSTavAn ? ityAha veyANaM ca muhaM bUhi bUhi jannANa jaM muhaM / nakkhattANa muhaM bUhi bUhi dhammANa vA muhaM // 14 // vyAkhyA-vedAnAM ca mukhamaGgaM brUhi vyaktamabhidhehi, brUhi kathaya yajJAnAM yanmukhaM, nakSatrANAM mukhaM brUhi, brUhi dharmANAM vA mukhaM / punaH punarbrahIti kathanamatyAdarakhyApanArtham // 14 // je samatthA samuddhattuM paramappANameva ya / eyaM me saMsayaM savvaM sAhU ! kahasu pucchio // 15 // vyAkhyA-gatArthA navarametaduktarUpaM me mama saMzayaM vedamukhAdi he sAdho ! kathaya pRSTaH san // 15 // evaM pRSTo munirAha aggihottamuhA veyA jannaTThI veyasAM muhaM / nakkhattANa muhaM caMdo dhammANaM kAsavo muhaM // 16 // 2010_02
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 656 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-agnihotramagnikArikA sA ceha "karmendhanaM samAzritya dRDhA sadbhAvanAhutiH / dharmadhyAnAgninA kAryA dIkSitenAgnikArikA" // 1 // ityAdirUpA parigRhyate / tadeva mukhaM pradhAnaM yeSAM te'gnihotramukhA vedAH / vedAnAM hi dadhyAdevi navanItamAraNyakameva pradhAnam / uktaM ca "navanItaM yathA dadhnazcandanaM malayAdiva / auSadhibhyo'mRtaM yadvad vedeSvAraNyakaM tathA" // 1 // tatra ca "satyaM tapazca santoSaH kSamA cAritramArjavam / zraddhA dhRtirahiMsA ca saMvarazca tathA paraH" // 2 // iti dazaprakAradharmo'gnihotraM, tathA yajJaH prastAvAd bhAvayajJaH saMyamarUpastadarthI 'veyasa' tti vedena hetunA asyanti kSipantya'zubhakarmANIti niruktyA vedaso bhAvayAgasteSAM mukhamupAyaste hi satyeva yajJAthini pravartante, bhAvayAgAnAM bhAvayAgArthI munireva mukhamityarthaH / nakSatrANAM mukhaM pradhAnaM candrastasyaiva tadadhipatitvAt / dharmANAM kAzyapo bhagavAn RSabhadevo mukhamupAyastasyaivAditastatprarUpakatvAt, tathA cAraNyakam-"RSabha eva bhagavAn brahmA tena bhagavatA brahmaNA svayamevA''cIrNAni pramItAni brahmANi" ityAdi / kiJca sakalapurANamukhyaM brahmANDapurANaM tatrApyuktam-"iha hi ikSvAkukulavaMzodbhavena nAbhisutena marudevyA nandanena mahAdevena RSabheNa dazaprakAro dharmaH svayameva cIrNaH kevalajJAnalambhAcca nirgranthAdimaharSINAM praNItastretAyAmAdau" ityAha // 16 // kAzyapasyaiva mahAtmyakhyApanato dharmamukhatvamAha jahA caMdaM gahAIyA ciTuMtI paMjalIuDA / vaMdamANA namasaMtA uttamaM maNahAriNo // 17 // vyAkhyA-yathA candra grahAdikAH 'AdizabdAnnakSatrAdigrahaH' prAJjalayo yojitakarasampuTA vandamAnAH stuvanto namasyanto namaskurvanta uttama pradhAnaM 'maNahAriNo' tti manohAriNo vinItatayA prabhucittAkSepakAriNastiSThantIti sambandhaH 'tathainamapi bhagavantaM devendrapramukhA ityupaskAraH' // 17 // catuHpraznottaramabhidhAya paJcamamAha ajANagA jannavAI vijjAmAhaNasaMpayA / gUDhA sajjhAyatavasA bhAsacchannA ivaggiNo // 18 // ___ 2010_02
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcaviMzaM yajJIyAdhyayanam 657 vyAkhyA-ajJA na tattvavedinaH ke te? yajJavAdino ye bhavataH pAtratvenAbhimatAH / kAsAm ? ityAha 'vijjAmAhaNasaMpaya' tti 'sUtratvAt subbyatyayaH' vidyAbrAhmaNasampadA vidyAzcAraNyakabrahmANDapurANAkhyadharmazAstrAtmikAstA eva brAhmaNasampadastAsAM, tAttvikabrAhmaNAnAM hi niSkiJcanatvena vidyA eva sampadastadvijJatve ca kathamete bRhadAraNyakAdyuktadazavidhadharmavedino dravyayAgamevaM kuryuH / tathA gUDhA bahiH saMvRtimantaH svAdhyAyatapasA vedAdhyayanopavAsAdinA bhasmacchannA agnaya iva bahiH zAntA ivAbhAntyantazca kaSAyavattayA jvalanti / evaM ca na tattvato bhavadabhimataM brAhmaNyaM tadabhAvAccAtmaparoddharaNena pAtratvaM dUrApAstameveti bhAvaH // 18 // tarhi kasya brAhmaNasya pAtratvam ? ityAha jo loe baMbhaNo vutto aggI vA mahio jahA / sayA kusalasaMdilu taM vayaM bUma mAhaNaM // 19 // vyAkhyA-yo loke brAhmaNa uktaH 'kuzalairiti gamyate' 'veti pUraNe' 'yathetyaupamye bhinnakramazca' / tato yathA'gniH 'yat-tadonityAbhisambandhAt' tathA mahitaH san, sadA kuzalaistattvAbhijJaiH sandiSTaH kathitaH kuzalasandiSTastaM, taM vayaM brUma braahmnnm| yadeva hi loke vijJopadiSTaM tadeva vastvaGgIkArArhamiti bhAvaH // 19|| kuzalasandiSTasvarUpabrAhmaNamAha jo na sajjai AgaMtuM pavvayaMto na soyaI / ramae ajjavayaNami taM vayaM bUma mAhaNaM // 20 // vyAkhyA-yo na svajate nAbhiSvaGgaM karoti AgantuM prAptuM 'svajanAdisthAnamiti gamyate' / Agato vA tata eva pravrajan sthAnAntaraM gacchanna zocate yathA-kathamahamamunA vinA bhaviSyAmi ? ata eva ramate AryANAmarhatAM vcnmaagmstsmin| ko bhAvaH ? sarvatra ni:spRhatvenAgamoktAnuSThAna eva ratimAn bhavati taM vayaM brUmo brAhmaNam // 20 // tathA jAyarUvaM jahAmaTuM niddhaMtamalapAvagaM / rAga-ddosa-bhayAIyaM taM vayaM bUma mAhaNaM // 21 // vyAkhyA-jAtarUpaM svarNaM 'jahAmaTuM' ti 'yathetyaupamye' AmRSTaM tejaH prakarSAropaNAya manaHzailAdinA parAmRSTaM, anenA'sya bAhyo guNa uktaH / 'niddhata' tti 'sUtratvAt padavyatyaye' pAvakena vahninA nirmAtaM dagdhaM malaM kiTTamasyeti pAvaka ___ 2010_02
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 658 uttarajjhayaNANi-2 nirmAtamalamityanena cA'ntarastato jAtarUpavad bAhyAbhyantaraguNAnvito'ta eva rAga-dveSabhayAtItazca yastaM vayaM brUmo brAhmaNam // 21 // kiJca tasapANe viyANittA saMgaheNa ya thAvare / jo na hiMsai tiviheNaM taM vayaM bUma mAhaNaM // 22 // vyAkhyA-trasaprANino vijJAya saGgraheNa sajhepeNa 'cazabdAd vistareNa ca' tathA sthAvarAn yo na hinasti na vyApAdayati trividhena 'mano-vAk-kAyayogeneti gamyam' taM vayaM brUmo brAhmaNam / yaduktamAraNyake "yadA na kurute pApaM sarvabhUteSu dAruNam / karmaNA manasA vAcA brahma sampadyate tadA" // 1 // // 22 // tathA kohA vA jai vA hAsA lobhA vA jai vA bhayA / musaM na vayaI jo u taM vayaM bUma mAhaNaM // 23 // vyAkhyA-krodhAdibhyo mRSA na vadati yastaM vayaM brUmo brAhmaNamiti / iha ca mAnasya krodho mAyAyAzca lobha upalakSaNaM prAyastatsahacaritatvAt tayoH / idamapyAraNyake'bhihitam "yadA sarvAnRtatyaktaM mithyAbhASAvivarjitam / anavadyaM ca bhASeta brahma sampadyate tadA" // 1 // // 23 // tathA cittamaMtamacittaM vA appaM vA jai vA bahuM / na giNhai adattaM jo taM vayaM bUma mAhaNaM // 24 // vyAkhyA-cittavad dvipadAdi, acittaM vA suvarNAdi, alpaM vA saGkhyayA pramANena ca stokaM yadi vA bahu tAbhyAmeva pracuraM na gRhNAtya'dattaM yastaM vayaM brUmo brAhmaNam / idamapyuktamAraNyake "paradravyaM yadA dRSTvA Akule hyathavA rahe / dharmakAmo na gRhNAti brahma sampadyate tadA" // 1 // // 24 // 2010_02
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcaviMzaM yajJIyAdhyayanam 659 tathA divva-mANussa-tericchaM jo na sevai mehuNaM / maNasA kAya-vakkeNaM taM vayaM bUma mAhaNaM // 25 // vyAkhyA-divyaviSayatvAd divyaM, mAnuSaM, tairazcam 'eSAM dvandve' divya-mAnuSa-tairazcaM yo na seveta maithunaM manaH-kAya-vAkyaistaM vayaM brUmo brAhmaNam / tathoktam "deva-mAnuSa-tiryakSu maithunaM varjayed ydaa|| kAmarAgaviraktazca brahma sampadyate tadA" // 1 // // 25 // api ca jahA pomaM jale jAyaM novalippai vAriNA / evaM alitto kAmehiM taM vayaM bUma mAhaNaM // 26 // vyAkhyA-yathA padmaM kamalaM jale jAtamutpannaM tatparityAgenopari vyavasthAnato'pi nopalipyate na zliSyati vAriNA jalena / evaM padmavadalipto'zliSTaH kAmaireva zabdAdibhistanmadhyotpanno'pi taireva vRddhi nIto'pi yastaM vayaM brUmo brAhmaNam / tathA ca tatroktam "yadA sarvaM parityajya niHsaGgo niSparigrahaH / nizcintazca cared dharmaM brahma sampadyate tadA" // 1 // // 26 // itthaM mUlaguNayogAt tAttvikaM brAhmaNamuktvottaruguNayogatastamAha aloluyaM muhAjIvI aNagAraM akiMcaNaM / asaMsattaM gihatthesu taM vayaM bUma mAhaNaM // 27 // vyAkhyA alolupamAhArAdiSvalampaTaM 'subbyatyayAt' mudhAjIvinamajJAtoJchavRttimanagAramakiJcanamasaMsaktamasambaddhaM kaiH ? gRhasthaiH 'tRtIyA'rthe saptamI' tamevaMvidhamapi vayaM brUmo brAhmaNam // 27 // kvacidatra pAThAntaram jahittA puvvasaMjogaM nAisaMge ya baMdhave / jo na sajjai eesu taM vayaM bUma mAhaNaM // 28 // vyAkhyA-tyaktvA pUrvasayogaM mAtrAdisambandhaM jJAtisaMyogAn svasrAdisambandhAMzca tathA bAndhavAMzca yo na sajati nAbhiSvaGgaM karoti yastamityAdi spaSTam / anena cAtiniHspRhatoktottaraguNA apyAkSiptAH // 28 // 2010_02
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi-2 vedAdhyayana-yAgAdikRtaH pAtratva-brAhmaNatvaniSedhamAha pasubaMdhA savvaveyA jaTuM ca pAvakammuNA / na taM tAyaMti dussIlaM kammANi balavaMtiha // 29 // vyAkhyA-pazUnAM chAgAnAM bandho vinAzAya niyamanaM yairhetubhiste'mI pazubandhAH 'zvetaM chAgamAlabheta vAyavyAM bhUtikAmaH' ityAdivAkyopalakSitAH, na tu ye 'AtmA re jJAtavyo mantavyo nididhyAsitavyaH' ityAdivAkyopalakSitAH / sarvavedA RgvedAdayaH 'jalu' tti iSTaM yajanaM 'caH samuccaye' pApakarmaNA pApahetubhUtapazubandhAdyanuSThAnena / na naiva taM vedAdhyAtAraM yaSTAraM vA trAyante rakSanti 'bhavAditi gamyam' / kiM viziSTaM ? duHzIlaM tAbhyAmeva hiMsAdipravartanena durAcAraM yataH karmANi balavanti durgatinayanaM prati samarthAnIha bhavadAgamAbhihite vedAdhyayane yajane ca 'bhavantIti gamyate' pazubadhapravartakatvena tayoH karmapoSakatvAditi bhAvaH / tato naitadyogAt pAtrabhUto brAhmaNaH kintu pUrvoktaguNa eveti bhAvaH // 29 // kiJca na vi muMDieNa samaNo na OMkAreNa baMbhaNo / na muNI rannavAseNaM kusacIreNa na tAvaso // 30 // vyAkhyA-nApi muNDitena svakezApanayanena samaM mano'syeti niruktyA zramaNo nirgranthaH / na coGkAreNa 'upalakSaNatvAt 'OM bhUrbhuvasvaH' ityAdhuccAraNarUpeNa brAhmaNaH / tathA na muniraraNyavAsena / kuzo darbhavizeSastanmayaM cIvaraM kuzacIvaraM 'valkalopalakSaNametat' tena na tApaso 'bhavatIti sarvatra yojyam' // 30 // tahi te kathaM bhavanti ? ityAha samayAe samaNo hoi baMbhacereNa baMbhaNo / nANeNa ya muNI hoi taveNa hoi tAvaso // 31 // vyAkhyA-samatayA rAga-dveSAbhAvarUpayA zramaNo bhavati / brahmaNazcaraNaM brahmacarya brahma ca dvidhA / yaduktam "dve brahmaNI veditavye zabdabrahma paraM ca yat / zabdabrahmaNi niSNAtaH paraM brahmAdhigacchati" // 1 // iha ca prAguktahiMsAviratyAdirUpaM paraM brahma gRhyate, tena brAhmaNaH / jJAnena hitAvabodharUpeNa muniH / tapasA bAhyAbhyantarabhedabhinnena bhavati tApasaH // 31 // 2010_02
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcaviMzaM yajJIyAdhyayanam 661 tathA kammuNA baMbhaNo hoi kammuNA hoi khattio / vaiso kammuNA hoi suddo havai kammuNA // 32 // vyAkhyA karmaNA kriyayA bhavati brAhmaNaH / uktaM hi "kSamA dAnaM damo dhyAnaM satyaM zaucaM dhRtighRNA / jJAna-vijJAnamAstikyametad brAhmaNalakSaNam" // 1 // karmaNA kSatatrANalakSaNena kSatriyaH / vaizyaH karmaNA kRSi-pazupAlyAdinA bhavati / zUdro bhavati karmaNA zaucanAdihetupraiSAdisampAdanarUpeNa / karmAbhAve hi brAhmaNavyapadezo'sadrUpa eva / brAhmaNaprakrame'pi zeSAbhidhAnaM vyAptidarzanArtham // 32 // sarvajJopajJatAmAha ee pAukare buddhe jehiM hoi siNAyao / savvakammaviNimmukkaM taM vayaM bUma mAhaNaM // 33 // _ vyAkhyA-etAnanantaroktAnahiMsAdyarthAn prAdurakArSIt prakaTitavAn buddho'vagatatattvo yairbhavati snAtakaH kevalI sarvakarmavinirmuktaH pratyAsannamuktitayA 'subbyatyayAdatra prathamA'rthe dvitIyA' tattvataH snAtakaM tamuktaguNaM vA vayaM brUmo brAhmaNam // 33 // upasaMhartumAha evaM guNasamAuttA je bhavaMti diuttamA / te samatthA u uddhattuM paraM appANameva ya // 34 // vyAkhyA-evaM pUrvoktaprakAreNa guNairahiMsA''dibhiH samAyuktAH sahitA ye bhavanti dvijottamAste samarthA uddhartuM 'bhavAditi gamyam' arthAnmuktipade vyavasthApayituM paramanyamAtmAnameva ceti // 34 // ityuktvA sthite munau evaM tu saMsae chinne vijayaghose ya mAhaNe / samudAya tao taM tu jayadhosaM mahAmuNiM // 35 // vyAkhyA evaM pUrvoktaprakAreNa 'turvAkyAntaropanyAse' saMzaye chinne'panIte vijayaghoSo brAhmaNaH 'samudAya'tti 'ArSatvAt' samAdAya samyag gRhItvAbadhAryetyarthaH / 'tao' tti tataH saMzayacchedAnantaraM 'taM tu' tti taM jayaghoSaM mahAmuni eSa mama bhrAtA eSa eva mahAmunirityavadhAryetyarthaH // 35 // 2010_02
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 662 uttarajjhayaNANi-2 kiM kRtavAn ? ityAha tuDhe ya vijayaghose iNamudAhu kayaMjalI / mAhaNattaM jahAbhUyaM suTu me uvadaMsiyaM // 36 // vyAkhyA-tuSTaH paritoSavAn 'caH pUraNe' vijayaghoSa idaM vakSyamANaM 'udAhu' tti udAha brUte kRtAJjaliH / tadevAha-brAhmaNatvaM yathAbhUtaM yathA'vasthitaM suSTha zobhanaM yathA syAnme mamopadarzitaM prakaTitam // 36 / / kiJca tubbhe jaIyA jannANaM tubbhe veyaviU viU / joisaMgaviU tubbhe tubbhe dhammANa pAragA // 37 // vyAkhyA-yUyaM 'jaIya'tti yaSTAro yajJAnAm / yUyaM vedavido vedajJAH 'viU' tti vidvAMsaH / jyotiSAvido yUyam / yUyaM dharmANAM sadAcArANAM pAragAH / bhavatAmeva nirvAhitasadAcAratvAditi bhAvaH // 37 // tathA tubbhe samatthA uddhattuM paraM appANameva ya / tamaNuggahaM kareha mhaM bhikkheNaM bhikkhuuttamA ! // 38 // vyAkhyA-yUyaM samarthA uddhartuM paramAtmAnameva ca yuSmAkameva taattvikgunnopettvaat| 'taM'ti tasmAdanugrahamupakAraM kurutAsmAkaM 'bhikkheNaM'ti bhikSAgrahaNena he bhikSuttama yatipradhAna ! // 38 // munirAha na kajjaM majjha bhikkheNaM khippaM nikkhamasU diyA ! / mA bhamihisi bhayAvatte ghore saMsArasAgare // 39 // vyAkhyA-na kAryaM na prayojanaM mama bhikSayA, kintu kSipraM zIghraM niSkrAma pravraja dvija ! bhavanniSkramaNenaiva mama kAryamiti bhAvaH / kim ? ityata Aha-mA bhramiSyasi bhayAnIhalokabhayAdInyAvartA yasmin sa tathA tatra tathAvidhe ghore saMsArasamudre // 39 / / uvalevo hoi bhogesu abhogI novalippaI / bhogI bhamai saMsAre abhogI vippamuccaI // 40 // vyAkhyA-upalepaH karmopacayarUpo bhavati bhogeSu zabdAdiSu 'bhujyamAneSviti ___ 2010_02
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcaviMzaM yajJIyAdhyayanam gamyate' / abhogI zabdAdibhoganirmuktau nopalipyate karmaNopadihyate / ata eva bhogI bhramati saMsAre / abhogI vipramucyate mukti prApnotItyarthaH // 40 // etadeva dRSTAntadvAreNAha ullo sukko ya do chUDhA golayA maTTiyAmayA / do vi AvaDiyA kuDDe jo ullo so ttha laggaI // 41 // vyAkhyA-'ulla'tti ArdraH, zuSkazcAnArdo dvAvubhau 'chuDha'tti kSiptau golako piNDau mRttikAmayau dvApyApatitau prAptau kuDye bhittau / tataH kim ? ityAha Aha-ya ArdraH so'tretyanayordvayormadhye lagati zliSyati 'prakramAt kuDye' // 41 // dATantikayojanAmAha evaM laggati dummehA je narA kAmalAlasA / virattA u na laggaMti jahA se sukkagolae // 42 // vyAkhyA-evaM laganti 'prastAvAt karmaNA' durmedhaso durbuddhayo ye narAH kAmalAlasA viSayalampaTAH, viraktAstu punaH kAmabhogaparAGmukhA na laganti na karmaNA zliSyante yathA zuSko golaka iti // 42 // itthamukto yadasau kRtavAMstadAha evaM so vijayaghoso jayaghosassa aMtie / / aNagArassa nikkhaMto dhammaM soccA aNuttaraM // 43 // vyAkhyA-evaM sa vijayaghoSo brAhmaNo jayaghoSasyAntike samIpe anagArasya yateniSkrAntaH pravrajito dharmamahiMsAdirUpaM zrutvA anuttaraM pradhAnam // 43 // adhyayanArthopasaMhAreNAnayoniSkramaNaphalamAha khavittA puvvakammAiM saMjameNa taveNa ya / jayaghosa-vijayaghosA siddhi pattA aNuttaraM // 44 // tti bemi|| vyAkhyA-kSapayitvA pUrvakarmANi saMyamena tapasA ca jayaghoSa-vijayaghoSau siddhi prAptAvanuttarAmiti bravImIti pUrvavat // 44 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM paJcaviMzaM yajJIyamadhyayanaM samAptam // 25 // 2010_02
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaDviMzaM sAmAcAryAkhyamadhyayanam prAgadhyayane brahmaguNA uktAstadvAMzca yatireva / tena cAvazyaM sAmAcArI kAryeti tadabhidhAyakaM SaDviMzamadhyayanamArabhyate / tasyAdimAM gAthAmAha sAmAyAriM pavvakkhAmi savvadukkhavimokkhANi / jaM carittA Na niggaMthA tinnA saMsArasAgaraM // 1 // vyAkhyA - sAmAcArIM yatItikartavyatArUpAM pravakSyAmi khayiSyAmi / kiM lakSaNAM ? sarvaduHkhavimokSiNI zArIra-mAnasAnAM sarvaduHkhAnAM vizeSeNa mocanIyAM dUrIkaraNayogyAmata eva yAM sAmAcArIM caritvAsevya 'NamityalaGkAre' nirgranthA bAhyAbhyantarabhedabhinnagranthAn chettAraH sAdhavaH saMsArasAgaraM bhavasamudraM tIrNA mukti prAptA ityarthaH 'upalakSaNatvAt taranti tariSyanti ceti' // 1 // paDhamA AvassiyA nAmaM biiyA ya nisIhiyA / ApucchaNA ya taiyA cautthI paDipucchaNA // 2 // paMcamA chaMdaNA nAma icchAkAro ya chaTThao / sattamo micchakAro ya tahakkAro ya aTTamo // 3 // abbhuvANaM navamaM dasamA uvasaMpayA / esA dasaMgA sAhUNaM sAmAyArI paveiyA // 4 // AsAM vyAkhyA - eSA'nantaroktA dazAGgAvazyikyAdidazAvayavA dazadhA sA sAdhUnAM sAmAcArI prakarSeNa veditA praveditA kathitArhadbhistIrthaMkarairgaNadharairvA / tatra prathamAvazyakI, tato naiSedhikI, ApracchanA, pratipracchanA, chandanA, icchAkAraH, mithyAkAraH, tathAkAraH, abhyutthAnam, upasampacceti zeSaM spaSTamiti gAthAtrayArthaH // 23-4 // 2010_02
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaDviMzaM sAmAcAryAkhyamadhyayanam nisIhiyaM / etAmeva pratyavayavaM viSayapradarzanapUrvakaM kartavyatayA vaktumAhagamaNe AvassiyaM kujjA ThANe kujjA ApucchaNA sayaM karaNe parakaraNe paDipucchaNA // 5 // chaMdaNA davvajAeNaM icchakAro ya sAraNe / micchAkAro ya niMdAe tahakkAro ya paDissue // 6 // abbhuvANaM gurupUyA acchaNe uvasaMpayA / evaM dupaMca saMjuttA sAmAyArI paveiyA // 7 // AsAM vyAkhyA-gamane tathAvidhAlambanata upAzrayAt gurvavagrahAd vA bahirniHsaraNe, AvazyakeSvavazyakartavyeSu bhavAvazyikI tAM kuryAt / tato nirgatya sthAne punarupAzrayAdau ' pravizanniti zeSa: ' kuryAt pApAnuSThAnaniSedhAtmikAM naiSedhikImetAM kRtvaiva praveSTavyamiti / tatra ca tiSThato bhikSATanAdikAryotpattAvahamidaM kuryAM ? navetyevaM gurvAdeH 'AGiti' sarvakRtyAbhivyAptyA pracchanA ApRcchanA svayamityAtmanaH karaNe kAryasyeti / gurvAdiSTena parasyAnyasya kAryakaraNe punaH pravRttikAle gurvAdeH pracchanA pratipracchanA, sa hi kadAcit kAryAntaramapyAdizedanyato vA kAryaM siddhaM syAditi pratipRcchyate, kiJcocchvAsa - nizvAsau muktvA sva-parasambandhiSu kAryeSu pUrvaM pracchanA, pravRttikAle punaH pracchaneti pratipracchanA || chandanA zeSayatinimantraNAtmikA nistitIrSuNA kAryA / yadAgamaH " sAhavo to ciyatteNaM nimaMtijja jahakkamaM / jar3a me aNuggahaM kujjA sAhU hujjAmi tArio " // 1 // iti kena ? ityAha- dravyajAtenAzanAdinA 'prAggRhIteti gamyam' / tasyAmapi prayojya icchAkAra icchA svAbhiprAyastayA karaNaM kAryasyecchAkAraH, sAraNe svaparayoraucityena kAryapravartane, tatra svasAraNe yathecchAkAreNa madbhikSATitalabdhamannaM saMvibhajata bhavaccikIrSitaM kAryamahaM karomItyAdi, parasAraNe mama pAtralepAdIcchAkAreNa kuruta, na balAbhiyogAdineti mithyAkAro mithyedamiti pratipattiH, sa cAtmano nindAyAM vitathAcaraNe hi dhigidaM mithyA mayA kRtamiti / asmin kRte'pi bRhattaradoSasambhave gurvAdiSTAlocanAyAM tathAkaraNaM tathAkAra idamitthamevetyabhyupagamaH kva ? ityAha- pratizravaNe gurau AlocanaM vAcanAdikaM vA yacchatyevametadityabhyupagama iti // abhItyAbhimukhyenotthAnamudyamanamabhyutthAnaM tacca guru 1. sAdhUMstato'pi yatnena nimantrayed yathAkramam / yadi me'nugrahaM kuryAt sAdhurbhavAmi tAritaH // 1 // 665 2010_02
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 666 uttarajjhayaNANi-2 pUjAyAm, sA ca gauravArhANAmAcAryAdInAmucitAhArabheSajAdisampAdanam, atra cAbhyutthAnaM nimantraNArUpameva gRhyate, abhyutthAnasthAne niyuktikRtA nimantraNAyA evoktatvAt, gRhIte'nnAdau cchandanA, agRhIte tu nimantraNetyanayorbhedaH / 'acchaNe'tti Asane prakramAdAcAryAntarAdipAzrvAvasthAne, upasampat iyantaM kAlaM mayA bhavadantike AsitavyamityevaMrUpA jJAnAdyarthaM gacchAntare upasampad grAhyeti / evaM 'dupaMcasaMjutta'tti ArSatvAd dvipaJcakasaMyuktA dazasaGkhyAsahitA sAmAcArI praveditopadiSTA 'gurubhiH ziSyAyeti zeSaH' iti gAthAtrayArthaH // 5-6-7 // 'icchA-micchA-tahakkAro' ityAdi sAmAcArIkramaprasiddhAvapi sUtre kramollaGghanaM sAmAcAryA yathAviSayaM sarvadA sarveSAM kRtyatvena pUrvAparabhAvasyAbhAva iti pradarzanArthamiti dazavidhasAmAcArImabhidhAyaughasAmAcArI vivakSurAha puvvillaMmi caubbhAge AiccaMmi samuTThie / bhaMDayaM paDilehittA vaMdittA ya tao guruM // 8 // pucchijjA paMjaliuDo kiM kAyavvaM mae iha / icchaM nioiuM bhaMte ! veyAvacce va sajjhAe // 9 // veyAvacce niutteNaM kaayvvmgilaayo| sajjhAe vA niutteNaM savvadukkhavimokkhaNe // 10 // AsAM vyAkhyA-'puvvillaMmi'tti pUrvasmin prathame buddhyA vibhaktapUrvadiksambaddhanabhazcaturthabhAge sUrye samudgate / yathA kila dazAvirahito'pi paTaH paTa evocyate na tvnyH| tathA kiJcidUnacaturbhAge pAdonapauruSyAmityarthaH / bhANDakaM pAtrakAdyupakaraNaM pratilikhya cakSuSA nirIkSya 'upalakSaNAt pramRjya ca' vanditvA ca tato gurum // kim ? ityAha-pRcchet paryanuyuJjIta guruM yamagrayAyinaM kRtvA yAti tameva prAJjalipuTo yojitakarapuTo bhoH ! guro ! kiM kartavyaM mayA ihAsmin samaye ? icchAmi vAJchAmi 'nioiuM' tti 'antarbhUtaNyarthatvAt' niyojayituM 'yuSmAbhirAtmAnamiti gamyam' bhadanta ! vaiyAvRttye glAnAdInAM 'vAzabdasya bhinnakramatvAt' svAdhyAye vA // kRtyamAha-vaiyAvRttye niyuktena vyApAritena kartavyaM 'prakramAd vaiyAvRtyaM' 'agilAyao'tti aglAnyaiva zarIrazramamavicintyaivetyarthaH / svAdhyAye vA niyuktena sarvaduHkhavimokSaNe 'svAdhyAyo'glAnyaiva kartavya iti prakramaH' iti gAthAtrayArthaH // 8-9-10 // 2010_02
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaDviMzaM sAmAcAryAkhyamadhyayanam 667 autsargikaM dinakRtyamAha divasassa cauro bhAe kujjA bhikkhU viyakkhaNo / tao uttaraguNe kujjA diNabhAgesu causu vi // 11 // paDhamaM porisiM sajjhAyaM bIyaM jjhANaM jjhiyAyaI / taiyAe bhikkhAyariyaM puNo cautthIi sajjhAyaM // 12 // anayorvyAkhyA-divasasya caturo bhAgAn kuryAd 'buddhayeti gamyam' tatazcaturbhAgakaraNAnantaramuttaraguNAn mUlaguNApekSayA svAdhyAyAdIn kuryAccaturvapi dinabhAgeSu // kva dinabhAge kamuttaraguNaM kuryAd ? ityAha-prathamAM pauruSI 'Azrityeti zeSaH' svAdhyAyaM vAcanAdikaM sUtrapauruSItvAdasyAH 'kuryAditi kriyA prAktanA'tra yojyA' / dvitIyAM 'arthAt pauruSIM' dhyAnaM 'jjhiyAyai'tti dhyAyet, arthapauruSItvAdasyA dhyAnaM cehArthaviSaya eva manovyApAraNaM dhyAyediti ca 'anekArthatvAd dhAtUnAM' kuryAdityarthaH / iha ca pratilekhanAkAlo'lpatvAnna vivakSitaH 'ubhayatrApi 'kAlAdhvanoratyantasaMyoge' ityanena dvitIyA' / tRtIyAyAM bhikSAcaryAm 'upalakSaNAd bhojana-bahirgamanAdi' / caturthyAM svAdhyAyam 'upalakSaNAt pratilekhanA sthaNDilapratyupekSAdi' / kAlApekSayaiva sakalAnuSThAnasya saphalatvAditi gAthAdvayArthaH // 11-12 // prathamapauruSIparijJAnArthamAha AsADhe mAse dupayA pose mAse cauppayA / cittAsoesu mAsesu tipayA havai porisI // 13 // aMgulaM sattaratteNaM pakkheNaM ya duaMgulaM / vaDDae hAyae vA vi mAseNaM cauraMgulaM // 14 // anayoAkhyA-ASADhe mAse pauruSI praharamAnaM dvipadA bhavati / pauSe mAse catuSpadapramANA chAyA bhavati tadA pauruSI / caitramAse'thavAzvinamAse tripadA pauruSI bhavati // saptarAtreNa 'dinAvinAbhAvitvAd rAtrINAM' saptAhorAtreNa 'sArdheneti zeSaH' aGgulaM, pakSeNa ca vyaGgulaM, mAsena ca caturaGgalaM vardhate dakSiNAyane, hIyate cottarAyaNe / kiJca yadA keSucinmAseSu caturdazadinaiH pakSaH syAt tadA saptarAtreNApyaGgalavRddhi hAnyA na kazcid virodhaH // 13-14 // dinacaturdazakapakSasambhavamAha AsADhabahulapakkhe bhaddavae kattie ya pose ya / phagguNa-vaisAhesu ya nAyavvA omarattAo // 15 // 2010_02
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 668 uttarajjhayaNANi-2 ___vyAkhyA-sugamaiva, navaraM bahulapakSe iti bhAdrapadAdiSvapi sambadhyate / 'oma'tti avamA nyUnA 'ekena ahorAtreNeti zeSaH' 'ratta'tti padaikadeze padadarzanAdahorAtrA evaM caikaikadinahAnyA dinacaturdazakenaiva kRSNapakSa eteSviti bhAvaH // 15 // pAdonapauruSyAH prAguktAyAH parijJAnopAyamAha jiTThAmUle AsADha-sAvaNe charhi aMgulehiM paDilehA / ahiM bIyataiyaMmi taie dasa aTTahiM cautthe // 16 // vyAkhyA-jyeSThamUle iti jyeSThe ASADhe zrAvaNe ca SaDbhiraGgalaiH pratyahaM prAguktapauruSImAne 'prakSiptairiti cehottaratra ca gamyate' 'paDileha' tti pAdonapauruSI pratilekhanAkAla evamAdyatrike / tathA'STabhiH 'aGgalairiti sarvatrAnuvartanIyam' dvitIyatrike bhAdrapadAzvayuk-kArtikalakSaNe / tRtIye trike mArgazIrSa-pauSa-mAghAtmani dazabhiH / tathA aSTabhizcaturthe trike phAlguna-caitra-vaizAkhasvarUpe 'pratilekhanAkAlaH' iti sarvatra yojyam // 16 // | pauruSyAH sthApanA ceyam- pAdonapauruSyAH sthApanA ceyamjyeSThe pada 2 aM0 4 | mArgazIrSe pada 3 aM0 8 jyeSThe pada 2 aM0 10| mArgazIrSe pada 4 aM0 6 ASADhe pada 2 | pauSe pada 4 ASADhe pada 2 aM0 6 | pauSe pada 4 aM0 10 zrAvaNe pada 2 aM0 4 | mAghe pada 3 aM0 8 zrAvaNe pada 2 aM0 10 mAghe pada 4 aM06 bhAdrapade pada 2 aM08 phAlgune pada 3 aM0 4 bhAdrapade pada 3 aM0 4 phAlgune pada 4 Azvine pada 3 caitre pada 3 Azvine pada 3 aM0 8 caitre pada 3 aM0 8 kArtike pada 3 aM0 4 | vaizAkhe pada 2 aM0 8 kArtike pada 4 vaizAkhe pada 3 aM04 dinakRtyamuktvA rAtrikRtyamAha rattiM pi cauro bhAe bhikkhU kujjA viyakkhaNo / tao uttaraguNe kujjA rAibhAgesu causu vi // 17 // paDhamaM porisi sajjhAyaM biiyaM jjhANaM jhiyAyaI / taiyAe niddamukkhaM tu cautthI bhujjo vi sajjhAyaM // 18 // vyAkhyA-gAthAdvayamapi spaSTam, navaraM rAtrimapi na kevalaM dinamityaperarthaH // dvitIyAM pauruSImAzrityeti prAgvat / dhyAnaM sUkSmasUtrArthalakSaNaM kSitivalayadvIpa-sAgarAdi vaa| 'jhiyAyai'tti dhyAyet cintayet / tRtIyAyAM prAgniruddhAyA nidrAyA mokSo mutkalatA nidrAmokSaH svApa ityarthaH taM 'kuryAditi sarvatra yojyam' / caturthyAM punaH svAdhyAyaM / _ 2010_02
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 669 SaDviMzaM sAmAcAryAkhyamadhyayanam vRSabhApekSaM caitat / sAmastyena tu prathama-caramayAmajAgaraNameva sarveSAm / yadAgamaH "savvesi paDhamajAme doNNi u vasabhANa AdimA jAmA / taIo hoi gurUNaM cautthao hoi savvesiM" // 1 // zayanavidhizcAgamAdavaseyaH // 17-18 // rAtricaturbhAgajJAnopAyamAha jaM nei jayA rattiM nakkhattaM taMmi nahacaunbhAe / saMpatte viramejjA sajjhAyaM paosakAlaMmi // 19 // tammeva ya nakkhatte gayaNa caubbhAgasAvasesaMmi / verattiyaM pi kAlaM paDilehittA muNI kujjA // 20 // anayorvyAkhyA-yannayati prApayati 'samAptimiti gamyam' yadA rAtriM nakSatraM tasminnabhazcaturbhAge samprApte viramennivarteta svAdhyAyAt pradoSakAle rajanImukhe 'prArabdhAditi zeSaH' // tasminneva nakSatre 'prakramAnnIte' kva ? ityAha-'gayaNa' tti 'luptavibhaktikatvAt' gagane kIdRze ? caturbhAgena gantavyena sAvazeSaM soddharitaM caturthabhAgasAvazeSa tasmin, vairAtrikaM tRtIyamapi kAlaM pratyupekSya pratijAgarya muniH kuryAt / apizabdAt svasvasamaye prAdoSikAdi ca kAlaM kuryAt 'karote: te: sarvadhAtvarthatvAd' gRhNIyAt / prathamAdiSu nabhazcaturbhAgeSu samprApte netari nakSatre rAtreH prathamAdayaH praharA iti bhAva iti gAthAdvayArthaH // 19-20 // sAmAnyena dina-rajanikRtyamuktvA vizeSato dinakRtyamAha puvvilaMmi caubhAge paDilehittANa bhaMDagaM / guruM vaMdittu sajjhAyaM kujjA dukkhavimokkhaNaM // 21 // vyAkhyA-pUrvasmizcaturbhAge prathamapauruSIlakSaNe 'prakramAd dinasya' pratyupekSya bhANDakaM varSAkalpAdyupadhim 'Adityodayasamaye iti zeSaH' guruM vanditvA svAdhyAyaM kuryAd duHkhavimokSaNam // 21 // tathA porisIe caubbhAe vaMdittANa tao guruM / apaDikkamittA kAlassa bhAyaNaM paDilehae // 22 // 1. sarveSAM prathamayAmo dvau tu vRSabhANAmAdyau yAmau / / tRtIyo bhavati gurUNAM caturthako bhavati sarveSAm // 1 // 2010_02
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 670 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-pauruSyAH prathamapauruSyAzcaturthabhAge 'avaziSyamANe iti gamyate' pAdonapauruSyAmityarthaH / gurUn vanditvA bhAjanaM pratilekhayediti sambandhaH // 22 // atha pratilekhanAvidhimAha muhapottiM paDilehittA paDilehijja gocchayaM / gocchagalaiyaMgulio vatthAI paDilehae // 23 // vyAkhyA-mukhavastrikA pratilekhya pratilekhayet gocchakaM pAtrako parivaryupakaraNam / tatazca 'gocchagalaiyaMgulio'tti 'prAkRtatvAt' aGgalibhiAto gRhIto gocchako yena so'GgalilAtagocchako vastrANi paTalakarUpANi pratilekhayet prastAvAt pramArjayedityarthaH // 23 // itthaM tathAvasthitAnyeva paTalakAni gocchakena pramRjya punaryat kuryAt, tadAha urdU thiraM aturiyaM puvvaM tA vatthameva paDilehe / to biiyaM papphoDe taiyaM ca puNo pamajjijjA // 24 // vyAkhyA-urdhvaM kAyato vastratazca tatra kAyata utkuTukatvena sthito vastratazca tiryakprasAritavastraH / sthiraM dRDhagrahaNena / atvaritamadrutaM yathA syAdevaM pUrva prathamaM 'tA' iti tAvad vastraM paTalakarUpaM pratyupekSetaiva, ArataH paratazca nirIkSetaiva, na tu prasphoTayet / vastrAbhidhAnena varSAkalpAdipratyupekSaNAyAmapyayameva vidhiriti khyApitam / tatazca yadi jantUn pazyati, tato yatanayA'nyatra saGkramayati, tadadarzane ca 'to' iti tataH pratyupekSaNA'nantaraM dvitIyamidaM kuryAd yaduta zuddhaM sat prasphoTayet / tRtIyaM ca punaridaM yaduta pramRjyAt / ko'rthaH ? pratyupekSya prasphoTya ca hastagatAn prANinaH pramRjyAditi // 24 // kathaM punaH prasphoTayet pramRjyAd vA ? ityAha aNaccAviyaM avaliyaM aNANubaMdhiM amosaliM ceva / chappurimA nava khoDA pANIpANivisohaNaM // 25 // vyAkhyA-anartitaM prasphoTanaM pramArjanaM vA kurvato vastraM vapurvA yathA nartitaM na syAt tathA / avalitaM yathAtmano vastrasya ca valitamiti moTanaM na bhavati / 'aNANubaMdhi'ti ananubandhi, anubandhena nairantaryalakSaNena yuktamanubandhi na tathA ananubandhi ko'rthaH ? lakSyamANavibhAgaM yathA bhavati / 'amosaliM'ti 'sUtratvAt' vastrAderUAdhastiryagghaTTanaM mosalI tena rahitamUrdhvamadho vA kuDyAdiparAmarzavad yathA na syAt tathetyarthaH / evaM ca kim ? ityAha-'chappurima'tti SaT pUrvAH pUrvaM kriyamANatayA tiryakRta ___ 2010_02
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaDviMzaM sAmAcAryAkhyamadhyayanam 671 vastraprasphoTanAtmakAH kriyAvizeSA yeSu te SaTpUrvAH 'nava' tti navasaGkhyAH 'khoDa'tti khoTakAH zrutapratItAH sphoTanAtmakAH 'kartavyA iti zeSa:' / pANau pANitale prANinAM kunthvAdisattvAnAM vizodhanaM prasphoTanaM trikatrikottarakAlaM trikatrikasaGkhyaM pANiprANivizodhanaM kartavyam ||25|| pratilekhanAdoSatyAgamAha ArabhaDA saMmaddA vajjeyavvA ya mosalI taiyA / papphoDaNA cautthI vikkhittA veiyA chuTTI // 26 // pasiDhila - palaMba - lolA egAmosA aNegarUvadhuNA / kuNai pamANi pamAyaM saMkie gaNaNovagaM kujjA // 27 // anayorvyAkhyA - ArabhaTA viparItakaraNaM tvaritaM vAnyAnyavastragrahaNena / saMmardA vastrAntakoNasaJcalanamupadherupari niSadanaM vA 'varjayitavyeti sambaddhyate' / mosalI tiryagUrdhvamadho vA ghaTTanA tRtIyA / prasphoTanA reNuguNDitasyeva vastrasya prakarSeNa jhATanA caturthI / vikSepaNaM vikSiptA 'paJcamIti gamyate' sA ca pratyupekSitavastrasyAnyatrApratyupekSite kSepaNena / vedikA SaSThI, asyA bhedAH paJca, jAnUpari hastau 1, jAnvadhaH hastau 2, jAnumadhye ca hastau 3, hastamadhye jAnudvayaM 4, ekaM jAnu hastamadhye'paraM bahi: 5 / 'sarvatra strIliGgatA rUDhatvAt' evamete SaD doSAH pratilekhanAyAM tyAjyAH // tathA prazithila - madRDhamanirAyataM vastragrahaNam / pralambo viSamagrahaNena pratyupekSyamANavastrakoNAnAM lambanam / lolA yad bhUmau kare vA vastrasya lolanam / ete'pi trayo doSA varjayitavyA iti yojyam / ekAmarzA madhye lAtvA grahaNadezaM yAvadubhayato vastrasya yadekakAlaM saGgharSaNamAkarSaNaM 'rUDhitvAt strItvam' / 'aNegarUvadhuNa'tti anekarUpA saGkhyAtrayAtikramaNato vA yugapadenakavastragrahaNato vA dhunanA prakampanA anekarUpadhunanA / tathA yat kurute pramANe prasphoTAdisaGkhyAlakSaNe pramAdaM yacca zaGkite pramAdataH pramANazaGkAyAM gaNanAM karAGgulirekhAsparzAdinaikAdisaGkhyArUpAmupAgacchatIti gaNanopagaM yathA syAdevaM prasphoTanAdi kuryAt so'pi doSaH 'varjanakriyA sarvatra pUrvasUtrAdanuvartyA' evaM coktadoSAbhAve pratyupekSaNA nirdoSetyuktaM bhavatIti gAthAdvayArthaH // 26-27|| etAmeva bhaGgakadvAreNa sadoSAM nirdoSAM cAha aNUNAirittapaDilehA avivaccAsA taheva ya / paDhamaM payaM pasatthaM sesANi u appasatthANi // 28 // 2010_02
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi - 2 vyAkhyA- anyUnAtiriktA na nyUnAdhikA pratilekhA, iha ca nyUnatA''dhikye sphoTanA-pramArjane velAM cAzritya vAcye / 'avivaccAsa'tti vividho vyatyAso vaiparItyaM yasyAM sA vivyatyAsA na tathA avivyatyAsA puruSopadhiviparyAsarahitA 'kartavyeti zeSaH ' / atra ca tribhirvizeSaNapadairaSTau bhaGgAH sUcitAH / sthApanA ceyam 555 / ' ' SIS / / ' ' ' / / ' / ' / / | | | eteSu ca prathamaM padamanyUnA anatiriktA aviparyAsA ityevaM prathamabhaGgarUpaM prazastaM nirdoSatayA zuddhaM zeSANi tu padAni dvitIyAdibhaGgarUpANyaprazastAni teSu nyUnatAdyanyatamadoSasambhavAt / tataH prathamabhaGgAnupAtinyeva pratilekhanA kAryeti bhAvaH ||28|| 672 evaMvidhamapyenAM kurvatA yat tyAjyaM tadAha-- paDilehaNaM kuNaMto miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vA / dei va paccakkhANaM vAei sayaM paDicchai vA // 29 // vyAkhyA - pratilekhanAM kurvanmithaH kathAM parasparasambhASaNAtmikAM karoti janapadakathAM vA 'stryAdikathopalakSaNamidam' / dadAti vA pratyAkhyAnamanyasmai, vAcayati pAThayatyaparaM, svayaM pratIcchati gRhNAtyAlApakAdikaM 'ya iti gamyam' // 29 // sa kim ? ityAha puDhavI AukkAe teU - vAU - vaNassai-tasANaM / paDilehaNApamatto chaNhaM pi virAhago hoi // 30 // vyAkhyA - spaSTA / navaraM pRthivyAdInAM pratilekhanApramatto mithaH kathAdinA SaNNAmapyAstAmekAdInAmityaperarthaH / virAdhakazcaivam - pramatto hi kumbhakArazAlAyAM sthito jalaghaTAdikaM praloThayet / tatastajjalena mRdagni - bIja - kunthvAdayaH plAvyante, plAvanAtazca virAdhyante / yatra cAgnistatrAvazyaM vAyuH 'vIUteUsahagayA' ityuktatvAt / evaM SaNNAmapi dravyo virAdhakatvam / bhAvatastu pramattatayA anyo'pi virAdhako bhavati / jIvarakSAhetutvAt pratilekhanAyAH, hiMsAhetutvAnmithaH kathAdInAM tyAjyatokteti bhAvaH / itthaM prathama- pauruSIkRtyamuktam / tata: 'bIe jhANaM jhiyAyai' iti vacanena dhyAnamapyuktamubhayaM caitadavazyaM kartavyam // 30 // atha tRtIyapauruSIkRtyamAha taiyAe porisIe bhattaM - pANaM gavesae / chaNhamaNNayarAyaMmi kAraNaMmi uvaTThie // 31 // 1. vAyutejaH sahagatau / 2. dvitIye dhyAnaM dhyAyati / 2010_02
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 673 SaDviMzaM sAmAcAryAkhyamadhyayanam ___ vyAkhyA-sugamA / navaramautsargikametadanyathA sthavirakalpikAnAM yathAkAlameva bhaktAdigaveSaNam / tathAha-sai kAle care bhikkhU'tti SaNNAM kAraNAnAM 'aNNayarAyaMmi'tti anyatarasmin kAraNe samutthite saJjAte, na tu kAraNaM vineti bhAvaH / iha kAraNagrahaNaM 'bhojanopalakSaNam' / gurvAdyarthaM uktakAraNavyatirekeNApi tadgrahaNasya sambhavAt / kiM cAnyatra bhojane evaitAni kAraNAnyuktAni // 31 // tAnyeva kAraNAnyAha veyaNa-veyAvacce iriyaTThAe ya saMjamaTThAe / taha pANavattiyAe chaTuM puNa dhammaciMtAe // 32 // vyAkhyA-vedanAyai kSut-pipAsotpannavedanopazamanAyetyarthaH / tathA kSut-pipAsAbhyAM bAdhito guruvaiyAvRttyAdau na kSamaH syAditi vaiyAvRttyAya / tathA IryAyeryAsamityarthAya tadAkulitasya nirjarArthino'pi cakSurdhyAmapazyataH tasyAH pAlayitumazakyatvAt / tathA saMyamArthAya tadAtatvena mahAvratAvazyakAde1HpAlyatvAt / tathA 'pANavattiya'tti prANapratyayaM jIvitanimittam / avidhinA hyAtmano'pi prANopakrame hiMsA syAt / uktaM ca "bhAviyajiNavayaNANaM mamahattarahiyANa Natthi hu viseso / appANaMmi paraMmi ya to vajje pIDamubhao tti(vi)" // 1 // tathA SaSThaM punaridaM yaduta dharmacintAyai dharmadhyAna-zrutAbhyAsarUpAyai 'bhaktapAnaM gaveSayediti sarvatrAnuvartanIyam' iyaM ca tadAkulitacetaso na syAdAtadhyAnasambhavAt / kiJcabhiH kAraNairyathA svArthaM tathA gurvAdyarthamapi bhaktapAnaM gaveSayediti bhAvaH // 22 // ebhiH kAraNaiH kimavazyaM bhaktAdi gaveSayed ? uta netyAha niggaMtho dhiimaMto niggaMthI vi na karijja chahiM ceva / ThANehiM tu imehi aNaikkamaNA ya se hoi // 33 // vyAkhyA-nirgrantho yatidhRtimAn dharmAcaraNaM prati tathA nirgranthyapi na kuryAd 'bhakta-pAnagaveSaNAmiti prakramaH' SaDbhizcaiva sthAnastu punarebhirvakSyamANairevaM ca kim ? ityAha-'aNaikkamaNA'tti anatikramaNaM saMyamayogAnAmanullaGghanaM 'cazabdo yasmAdarthe' yasmAt 'se' tasya tasyA vA nirgranthyA bhavati / anyathA tadatikramaNasambhavAt // 33 // 1. sati kAle cared bhikSuH / 2. bhavitajinavacanAnAM mamatvarahitAnAM nAsti hu vizeSaH / Atmani parasmiMzca tad varjayet pIDamubhaya iti (api) // 1 // 2010_02
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 674 uttarajjhayaNANi-2 SaT sthAnAnyevAha AyaMke uvasagge titikkhayA baMbhaceraguttIsu / pANidayA-tavaheuM sarIravuccheyaNaTThAe // 34 // vyAkhyA-AtaGke jvarAdiroge, upasarge 'unniSkramaNArthaM' svajanAdikRte divyAdau cobhayatra 'tannivAraNArthamiti gamyam' / tathA titikSA sahanaM tayA hetubhUtayA kva ? brahmaguptiSu, tA hi nAnyathA soDhuM zakyate / prANidayAhetorvarSAdau nipatadapkAyAdijIvarakSAyai tapazcaturthAdirUpaM taddhetoH / tathA zarIrasya vyucchedaH parihArastadarthaM cocitakAle saMlekhanAmanazanaM vA kurvan 'bhaktapAnaM na gaveSayediti sarvatra yojyam' // 34 // tadgaveSaNAyAM vidhi kSetrAvadhi cAha avasesaM bhaMDagaM gijjhA cakkhusA paDilehae / paramaddhajoyaNAo vihAraM viharae muNI // 35 // vyAkhyA-avazeSaM samastaM bhANDamupakaraNaM gRhItvA cakSuSA pratyupekSeta 'upalakSaNatvAt pratilekhayecca' / tatastadAdAya paramutkRSTamardhayojanAdardhayojanamAzritya 'kyablope paJcamI' parato hi kSetrAtItamazanAdi syAt / vihAraM vihared vicarenmuniH // 35 // itthaM vihRtyopAzrayaM cAgatya bhuktvA yat kuryAt tadAha cautthIe porisIe nikkhivittANa bhAyaNaM / sajjhAyaM ca tao kujjA savvabhAvavibhAvaNaM // 36 // __vyAkhyA-caturthyAM pauruSyAM nikSipya pratyupekSya baddhvA ca bhAjanaM pAtraM svAdhyAyaM tataH kuryAt sarve bhAvA jIvAdayasteSAM vibhAvanaM prakAzakam // 36 // porisIe caubbhAe vaMdittA Na tao guruM / paDikkamittA kAlassa sijjaM tu paDilehae // 37 // vyAkhyA-pauruSyAH 'prakramAccaturthyAH' caturbhAge 'zeSe iti gamyate', vanditvA tataH svAdhyAyAdanantaraM guruM, pratikramya kAlasya, zayyAM vasatiM 'tuH pUraNe' pratilekhayet // 37 // tatazca pAsavaNuccArabhUmiM ca paDilehijja jayaM jaI / kAussaggaM tao kujjA savvadukkhavimukkhaNaM // 38 // 2010_02
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaDviMzaM sAmAcAryAkhyamadhyayanam 675 __vyAkhyA-bhUmizabdasya pratyekamabhisambandhAt prasravaNabhUmimuccArabhUmiM ca pratyekaM dvAdazasthaNDilAtmikAM 'cazabdAt kAlabhUmiM ca sthaNDilatrayAtmikAM' pratilekhayet / 'jaya'ti yatamAno yatirevaM saptaviMzatiH sthaNDilAnItthaM vizeSato dinakRtyamuktvottarArdhena rAtrikRtyamArabhate / kAyotsarga tato bhUmipratilekhanAnantaraM kuryAt sarvaduHkhavimokSaNam / tathAtvaM cAsya karmApacayahetutvAt / yataH ___ "kAussagge jaha suTThiyassa bhajjaMti aNgmNgaaii| taha bhiMdaMti suvihiyA aTTavihaM kammasaMghAyaM" // 1 // kiJca kAyotsargasya phalaM dvidhA aihikamAmuSmikaM ca / tatraihikaM yazaH-surAkuSTyAdi, AmuSmikaM ca svargAdi, paramparayA siddhizca / tatraihikaphale dRSTAntaH campAyAM gatakampAyAmanantAdbhutasampadi / AsIt sudarzana zreSThI sudarzane sudarzanaH // 1 // sarvajJopajJadharmajJA zIlaprollasadujjvalA / manoramA guNaistasyA jAyA jAtA manoramA // 2 // kAyotsarga sadA''datte zreSThI saddhyAnalInahRt / zUnyageha-smazAnAdau caturdazyAdiparvasu // 3 // dadhivAhanarAjJastaM paTTadevyabhayA''hvayA / zuddhAnte pratimAvyAjAd dUtyA''nAyayadanyadA // 4 // tato'bhayA'bhaNaccheSThin ! matsaMsarga karoSi cet / karomi rAjyasarvasvasvAminaM tvAM tu nizcitam // 5 // tathApi nAGgIcakre'sau tadvaco dRDhamAnasaH / sA punaH kSobhayAmAsa hAva-bhAvAdibhistakam // 6 // sudarzano na cukSobha svayambhUramaNAbdhivat / pUccakArAtha sA bADhaM kSaNAd bhRtyAstato'milan // 7 // rAjJaH so'darzi taistenAcinti zIlakalaGkakRt / nAyaM kadApi dAntAtmA sarvadA svavazendriyaH // 8 // zreSThinnatrAsame sthAne kenAnItastvamai katham ? / iti pRSTo'pi bhUpena sa kSamI maunamAzrayat // 9 // 1. kAyotsarge yathA susthitasya bhajyante'GgopAGgAni / tathA bhindanti suvihitA aSTavidhaM karmasaGghAtam // 1 // 2010_02
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 676 duSTo'yamiti ruSTenAdiSTo vadhyaH sa bhUbhujA / vadhyabhUmau samAninye talArakSairviDambitam // 10 // mA kupya kvApyare jIva ! dainyaM mehi kSamAM bhaja / svakarmopArjitaM hyetat sa zuddhAtmetyabhAvayat // 11 // itazca tatpriyA zrutvA priyodantaM zravaH kaTum / nidadhyAviti duHkhArtA kalaGkI matpriye na hi // 12 // vidhoryadi jvalajjvAlA vahnejvalAzca zItalAH / jAyante tarhi me bhartA svIyaM zIlaM sa dUSayet // 13 // tataH sArhantamabhyarcya kAyotsargeNa tasthuSI / pativyasanazAntyarthaM smRtvA zAsanadevatAm // 14 // sA cAgatyAvadad vatse ! kiM kurve'haM tvadIpsitam ? | tayoce matpriyAlIkakalaGkaM tvamapAkuru // 15 // `cakAra tatra gatvA drAk zUlaM sauvarNaviSTaram / prahArAn hAra---keyUrAdyalaGkArAMzca tasya sA // 16 // kaizciduktaM nRpasyAgre dRSTvA taM so'pi tAdRzam / vismitaH kSamayAmAsa svAgo'jJAnavijRmbhitam // 17 // santo'rhaddharmamAhAtmyasAkSAtphalacamatkRtAH / dharmo jayati nAdharma ityujjughuSuruccakaiH // 18 // evaM zubhAyateH kAyotsargasyodarkamadbhutam / matvaitasya ghanAH paurA AhatA dharmamArhatam // 19 // tataH paTTebhamArohya vastrAdyairatisatkRtaH / dhriyamANAtapatraH sa bhUpena prApito gRham // 20 // tato manoramA hRSTA priye nirdoSamAgate / kAyotsargaM pArayitvA vardhApanamaho vyadhAt // 21 // yathA sudarzana zreSThI kAyotsargaprabhAvataH / niSkalaGkI yazaH saukhyaM cAptavAniha nirbharam // 22 // tathA bhavata bho bhavyAH ! kAyotsarge tu sAdarAH / yatheha prApya kIrtyAdi kramAt siddhimavApnuta // 23 // 2010_02 uttarajjhayaNANi - 2
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaDviMzaM sAmAcAryAkhyamadhyayanam iti kAyotsargasyaihikaphale sudarzana - manoramodAharaNam ||38|| tatra kAyotsarge yaccintayet, tadAha desiyaM ca aIyAraM ciMtijja aNupuvvo / nANaMmi daMsaNe ceva carittaMmi taheva ya // 39 // vyAkhyA- 'desiyaM' ti 'prAkRtatvAd vakAralope' daivasikaM ca sakaladivasakRtaM 'caH pUraNe' aticAramatikramaM cintayed dhyAyeta / 'aNupuvvaso' tti AnupUrvyA krameNa / kiM viSayaM taM cintayed ? ityAha-jJAne darzane cAritre tathaiva ca ||39|| pAriyakAussaggo vaMdittANa tao guruM / desiyaM tu aIyAraM Aloijja jahakkamaM // 40 // vyAkhyA-pAritaH samApitaH kAyotsargo yena sa tathA / vanditvA 'prastAvAd dvAdazAvartavandanena' tato'tIcAracintanAnantaraM gurum / 'desiyaM' ti prAgvad daivasikamatIcAramAlocayet prakAzayed gurUNAmeva yathAkramamAlocanA''sevanakramAnatikrameNa // 40 // paDikkamittA nissallo vaMdittANa tao guruM / kAussaggaM tao kujjA savvadukkhavimukkhaNaM // 41 // 677 vyAkhyA-pratikramyAparAdhasthAnebhyaH pratIpaM nivRtya niHzalyo mAyAdizalyarahitaH 'sUcakatvAt sUtrasya' vandanakapUrvakaM kSamayitvA vanditvA dvAdazAvartavandanena tata ityuktavidheranantaraM gurumAcAryAdikam / kAyotsargaM 'jAtAvekavacanam' cAritra-darzana-jJAnavizuddhyarthaM vyutsargatrayarUpaM tato guruvandanAnantaraM kuryAt sarvaduHkhavimokSaNaM prAgvat // 41 // pAriyakAussaggo vaMdittANa tao guruM / thuimaMgalaM ca kAuM kAlaM saMpaDileha // 42 // vyAkhyA-pUrvArdhaM spaSTam / stutimaGgalaM ca stutitrayAtmakasiddhastavarUpaM kRtvA kAlaM sampratyupekSeta ko'rthaH ? pratijAgarti 'upalakSaNAd gRhNAti ca' kAlavidhizcAgamAdavaseyaH // 42 // paDhamaM porisi sajjhAyaM biiyaM jhANaM jhiyAyaI / taiyAe nimokkhaM tu sajjhAyaM tu cautthI // 43 // vyAkhyA- prAg vyAkhyAtaiva / navaramayamartho gurubhiH punaH punarupadeSTavya eva, na prayAso mantavya iti punarasyAbhidhAnamiti // 43 // 2010_02
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 678 uttarajjhayaNANi-2 kathaM caturthapauruSIkRtyaM kartavyam ? ityAha porisIe cautthIe kAlaM tu paDilehiyA / sajjhAyaM tu tao kujjA abohaMto asaMjae // 44 // vyAkhyA-pauruSyAM caturthyAM kAlaM vairAtrikaM 'tuH pUraNe' pratyuprekSya pratijAgarya prAgvad gRhItvA ca svAdhyAyaM tataH kuryAt / abodhayannanutthApayannasaMyatAn gRhiNastadutthApane teSAM tattatpApasthAnapravRttisambhavAt // 44 // porisIe caubbhAe vaMdiUNa tao guruM / paDikkamittu kAlassa kAlaM tu paDilehae // 45 // vyAkhyA-pauruSyAzcaturthyAzcaturthabhAge 'avaziSyamANe iti zeSaH / tatra hi kAlavelAsambhavAnna kAlasya grahaNam / vanditvA tato guruM, pratikramya kAlasya vairAtrikasya, kAlaM prAbhAtikaM 'turvizeSArthe' 'paDilehae' tti pratyupekSeta gRhNIyAcca, madhyamaprakramApekSaM ca kAlatrayagrahaNamuktamanyathA hyutsargata utkarSeNa catvAro jaghanyena trayo'pavAdatastu dvAvutkarSato jaghanyatastveka iti // 45 // Agae kAyavussagge savvadukkhavimokkhaNe / kAussaggaM tao kujjA savvadukkhavimukkhaNaM // 46 // vyAkhyA-Agate kAyavyutsarge prApte kAyotsargasamaye ityarthaH / sarvaduHkhavimokSaNe / zeSaM prAgvat / yacceha punaH punaH sarvaduHkhavimokSaNavizeSaNAbhidhAnaM tat kAyotsargasyAtyantanirjarAhetutvakhyApanArtham / tatheha kAyotsargagrahaNena cAritra-darzana-jJAnazuddhyarthaM kAyotsargatrayaM grAhyam / tatra ca tRtIye kAyotsarge rAtriko'tIcArazcintyaH // 46 // etadevAha rAiyaM ca aiyAraM ciMtijja aNupuvvaso / nANaMmi daMsaNaMmi carittaMmi tavaMmi ya // 47 // vyAkhyA-rAtrau bhavaM rAtrikaM 'caH pUraNe' atIcAraM cintayet AnupUrvyA krameNa / jJAne darzane cAritre tapasi 'cazabdAd vIrye ca' zeSaM kAyotsargeSu ca caturviMzatistavazcintyatayA pratItaH sAdhAraNazceti noktaH // 47 // tatazca pAriyakAussaggo vaMdittANa tao guruM / rAIyaM tu aIyAraM Aloejja jahakkamaM // 48 // 2010_02
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaDviMzaM sAmAcAryAkhyamadhyayanam 679 paDikkamittu nissallo vaMdittANa tao guruM / kAussaggaM tao kujjA savvadukkhavimokkhaNaM // 49 // gAthAdvayamapi vyAkhyAtaprAyameva // 48-49 // kAyotsarge sthitaH kiM cintayed ? ityAha kiM tavaM paDivajjAmi evaM tattha viciMtae / kAussaggaM tu pArittA vaMdaI ya tao guruM // 50 // vyAkhyA-kimiti kiMrUpaM tapo namaskArasahitAdi pratipadye'hamevaM tatra vicintayet / bhagavAn zrIvIraH SaNmAsaM yAvannirazano vihatavAn tat kimahamapi sthAtuM zakto na veti ? / evaM paJcamAsAdyapi yAvannamaskArasahitaM tAvat paribhAvayet / uttarArdhaM spaSTam // 50 // pAriyakAussaggo vaMdittANa tao guruM / tavaM saMpaDivajjittA karijja siddhANa saMthavaM // 51 // vyAkhyA-sugamam / navaraM tapo yathAzakti cintitamupavAsAdi sampratipadyAGgIkRtya kuryAt siddhAnAM saMstavaM stutitrayarUpaM tadanu caityasadbhAve tadvandanaM kAryam // 51 // adhyayanopasaMhAramAha esA sAmAyArI samAsena viyAhiyA / jaM carittA bahU jIvA tinnA saMsArasAgaraM // 52 // tti bemi // vyAkhyA-eSA sAmAcArI dazavidhaugharUpA ca saMkSepeNa 'viyAhiyA' tti vyaakhyaataa| padavibhAgasAmAcArI tviha noktA dharmakathAnuyogatvAdasya granthasya, cchedasUtrAntargatatvAcca tasyAH / atrAsyAH phalamAha-yAM sAmAcArI caritvAsevya bahavo'neke jIvAstIrNAH saMsArasAgaram / iti bravImIti prAgvaditi // 52 // graM0 131 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM SaDvizaM sAmAcAryAkhyamadhyayanaM samAptam // 26 // __ 2010_02
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ saptaviMzaM khaluGkIyamadhyayanam iha pUrvAdhyayane sAmAcAryuktA, sA cAzaThatayaiva pAlayituM zakyA, vipakSabhUtazaThatAjJAnata evAsau jAyata iti dRSTAntena zaThatAsvarUpanirUpaNenAzaThatAbhidhAyakamidaM saptaviMzamadhyayanamArabhyate there gaNahare gagge muNI AsI visArae / Ainne gaNibhAvaMmi samAhi paDisaMdhae // 1 // vyAkhyA sthaviro dharme sthirIkaraNAt, gaNaM guNasamUhaM dhArayatIti gaNadharo gAryo gargagotro munirAsId vizAradaH sarvazAstravettA / AkIrNa AcAra-zrutasampadAdibhirAcAryaguNairvyApto gaNibhAve AcAryatve 'sthita iti gamyam' samAdhi jJAnAdhupayogabhAvasamAdhi pratisandhatte karmodayAt truTitamapi saTTayati 'paryante parityAgataH tathAvidhaziSyANAmiti gamyate' // 1 // sa ca samAdhi sandadhad yathA ziSyebhya upadizati, tathA''ha vahaNe vahamANassa kaMtAraM aivattaI / joe vahamANassa saMsAraM aivattaI // 2 // vyAkhyA-uhyate'neneti vahanaM zakaTAdi tasmin 'yoktritasya iti gamyate' vahamAnasya antarbhUtaNigarthatayA taM ca samyak pravartayamAnasya 'uttaratra khaluGkagrahaNAdiha vinItagavAderiti gamyate' asya ca vAhakAvinAbhUtatvAt vAhakasya ca pAmarAdeH kAntAramaraNyamativartate sukhAtivartyatayA svayamevAtikrAmatIti / upanayamAha-yoge saMyamavyApAre 'niyuktasya iti zeSaH' vahamAnasya 'antarbhUtaNigarthatayA' taM ca samyak pravartayamAnasya ziSyAdeH pravartakasya cAcAryAdeH saMsAro'tivartate prAgvat svayamevAtikrAmati / iha ca yogavahanamazaThateti // 2 // athAzaThatayA kila samAdhiratastadvipakSabhUtazaThatAdoSaduSTAsamAdhijanakakuziSyANAM svarUpaM gurunirvedakatvaM ca dRSTAntemAha 2010_02
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 681 saptaviMzaM khaluGkIyamadhyayanam khaluMke jo u joei vihammANo kilissaI / ___ asamAhiM ca veei tottao ya se bhajjaI // 3 // vyAkhyA-khaluGkAn galivRSabhAn yo'nirdiSTasvarUpaH 'turvizeSaNe' yojayati yoktrayati 'vahane' iti prakramaH / sa kim ? ityAha-"vihammANo' tti vizeSaNa jaMstADayan klizyata evAsamAdhiM ca cittodvegaM vedayate'nubhavati totrakaH prAjanakaH 'se' tasya khaluGkayojayiturbhajyate'titADanAd bhaGgamApnoti // 3 // tatazcAtiruSTaH sa yat kurute, tadAha egaM Dasai pucchaMmi egaM viMdhai'bhikkhaNaM / ego bhaMjai samilaM ego uppahapaTTio // 4 // vyAkhyA-ekaM dazati dazanairbhakSayati pucche, ekamanyaM galiM vidhyati prAjanakArayA tudati 'upalakSaNAdazlIlamazobhanaM bhASate, krudhyati ca' abhIkSNaM punaH punaH / atha kimete kurvanti ? yena yojayiturevaM nirvedahetava ityAha-ekaH kazcit khaluGko gaurbhanakti samilAM yugarandhrakIlikAmeko'nya utpathamunmArga prasthito 'bhavatIti gamyate' // 4 // tathA ego paDai pAseNaM nivesai nivajjaI / ukkuddai upphiDaI saDhe bAlagavI vae // 5 // mAI muddheNa paDai kuddhe gacchai paDipahaM / mayalakkheNa ciTThAI vegeNa ya pahAvaI // 6 // chinnAle chiMdaI silliM duIte bhaMjaI jugaM / se vi ya sussuyAittA ujjuhittA palAyaI // 7 // AsAM vyAkhyA-ekaH patati pAi~naikAGgavibhAgena 'bhUmAviti gamyam', anyastu 'nivesai' tti nivizate upavizati, aparazca 'nivajjaI' tti svapiti, apara utkUdate UrdhvaM gacchati, 'upphiDai' tti maNDUkavadutplavate'nyaH, zaThaH zAThyavAnanyo 'bAlagavI vae' tti bAlagavIM taruNAM gAM vrajet tadabhimukhaM dhAvedityarthaH // mAyI mAyAvAnanyaH mUrjA mastakena patatyeko 'bhuvIti gamyam', kruddhaH san gacchati pratipathamanyaH pazcAd valatItyarthaH, mRtalakSyeNa mRtamiSeNa tiSThatyAste cAnyaH, kathaJcit praguNIkRto vegena pradhAvati yathA'nyo gantuM na zaknoti tathA yAtItyarthaH // chinnAlo duSTajAtiH kazcit gauH chinnatti 'silliM' ti razmi bandhanarajjumityarthaH, anyo durdAnto gauH bhanakti yugaM jhUsaraM, 2010_02
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 682 uttarajjhayaNANi-2 so'pi ca taM bhaktvA 'sussuyAitta' tti sUtkArAn kRtvA 'ujjuhitta' tti prerya svAminaM zakaTaM vA palAyate'nyato dhAvatIti gAthAtrayArthaH // 5-6-7 // itthaM dRSTAntamuktvA dArTAntikayojanAmAha khaluMkA jArisA jojjA dussIsA vi hu tArisA / joiyA dhammajANaMmi bhajjaMtI dhiidubbalA // 8 // vyAkhyA-khaluGkA uktarUpA yAdRzA gAvo yojyA ghaTanIyA duHziSyA api tAdRzA eva / yathA hi khalukA gAvaH svasvAminaM klAmayanti, asamAdhi ca prApayanti evamete'pi gurumiti / evaM ca kutaH ? ityAha-yato guruNA duHziSyA yojitA vyApAritAH kva ? dharmayAne muktipuraprApakatvena dharmavahane bhajyante na samyak pravartante 'dhiidubbala' tti 'prAkRtatvAd' durbaladhRtayaH 'dharmaM pratIti gamyam' // 8 // dhRtidurbalatvameva bhAvayati iDDhIgAravie ege egittha rasagArave / sAyAgAravie ege ege sucirakohaNe // 9 // bhikkhAlasie ege ege omANabhIrue / thaddhe egaM ca aNusAsaMmI heUhiM kAraNehi ya // 10 // anayorvyAkhyA-RddhyA gauravaM samRddhAH zrAddhA me vazyAH, sampadyate ca yathepsitamityAtmabahumAnarUpamayasyAstIti Rddhigauravika ekaH / eko'tra duHziSyAdhikAre raseSu madhurAdiSu gauravaM gAyaM yasyAsau rasagauraviko bAlAdyAhAradAne tapasi ca na pravartate / sAte sukhe gauravaM pratibandhastadasyAstIti sAtagauravika ekaH, sukhapratibuddho hi nApratibaddhavihAre pravartate / ekaH sucirakrodhano dIrgharoSatayaiva pravRttatvAt // bhikSAyAmAlasyika AlasyavAn bhikSAlasyika eko vihartuM necchati / eko'pamAnabhIrurbhikSAM bhramannapi na yasya tasya gRhe pravizati / stabdho'haGkAravAn na svakadAgrahAt kasyApi namayituM zakyaH 'eka iti yojyam' / ekaM ca duHziSyaM 'aNusAsaMmi' tti anuzAsmi zikSAM dadmi hetubhiH kAraNaizcoktarUpariti cintayitvA hyAcArya AtmanaH samAdhi pratisandhatta iti gamyate / iti gAthAdvayArthaH // 9-10 // / sA cAnuziSyamANaH paraM kiM kurute ? ityAha so vi aMtarabhAsillo dosameva pakuvvaI / AyariyANaM taM vayaNaM paDikUlei abhikkhaNaM // 11 // 2010_02
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 683 saptaviMzaM khaluGkIyamadhyayanam vyAkhyA-so'pi duHziSyo'ntarabhASAvAn guruvacanAntarAle eva svAbhimatabhASako doSamevAparAdhameva prakaroti na tvanuziSyamANo'pi doSavicchedamiti bhAvaH / AcAryANAm 'upalakSaNAdupAdhyAyAdInAM' tadityanuziSTyabhidhAyakaM vacanaM pratikUlayati viparItaM karoti yuktibhirabhIkSNaM punaH punarna tvekadeti bhAvaH / / 11 / / yathA pratikUlayati tathA''ha na sA mamaM viyANAi na ya sA majjha dAhiI / niggayA hohiI manne sAhU anno'ttha vaccau // 12 // vyAkhyA-na sA zrAvikA mAM vijAnAti, ko'bhiprAyaH ? gurubhiH kadAcidukto bho AyuSman ! glAnAdyarthamamukasyAH sakAzAdamukamauSadhAdyAnaya tataH sa pratikUlatayA prAha-na sA mAM pratyabhijAnAti, na ca sA mahyaM dAsyati taditi, yadi vA nirgatA sA bhaviSyati gRhAditi manye, athavA sAdhuranyo'tra vivakSitakArye vrajatu kim ? ahamevaikaH sAdhurasmItyAdyabhidhatte // 12 // anyacca pesiyA paliuMciMti te pariyaMti samaMtao / rAyaveDhei va mannaMtA kariti bhiurDi muhe // 13 // vyAkhyA-preSitAH kvacit prayojane prasthApitAstatkAryaniSpAdane pRSTAH santo 'paliuMciMti' tti apahRvate kva vayamuktAH ? gatA vA tatra vayaM na tu sA dRSTeti / 'pariyaMti' tti paryaTanti samantataH sarvAsu dikSu na gurupArzve kadAcidAsate mA kadAcidete kRtyamAdizantIti, kathaJcit kartuM pravRttau ca rAjaveSTimiva manyamAnA manasyavadhArayantaH kurvanti bhRkuTI bhrUkSeparUpAM mukhe 'tadanyavapurvikAropalakSaNamidam' // 13 // aparaM ca vAiyA saMgahiyA ceva bhatta-pANe ya posiyA / jAyapakkhA jahA haMsA pakkamaMti diso disiM // 14 // vyAkhyA-vAcitAH zAstrANi pAThitA: 'upalakSaNAdarthaM ca grAhitAH' / saMgrahItAH parigrahe kRtAzcazabdAd dIkSitA upasthApitAzca 'svayamiti gamyam' / bhaktapAnena ca snigdhamadhurAdinA 'tRtIyA'rthe'tra saptamI' poSitA upacayaM nItAH / tathA jAtapakSA yathA haMsAH prakarSaNa viprakRSTadezAntaragamanalakSaNena krAmanti prakrAmanti pragacchanti dizi dizi yadRcchAvihAriNo bhavantItyarthaH / prAgekaprakrame'pi yadiha vahvabhidhAnaM tadIdRzAM bhUyastvakhyApanArtham // 14 // 2010_02
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 684 uttarajjhayaNANi-2 itthaM kuziSyasvarUpaM paribhAvya taireva prApitaklamAsamAdhirgururyadaceSTata tadAha aha sArahI va ciMtei khalukehi samAgao / kiM majjha duTThasIsehiM appA me avasIaI // 15 // vyAkhyA-atha pUrvoktacintA'nantaraM sArathiriva sArathiH 'dharmayAna iti prakramaH' gargAcAryo vicintayati khaluGkariva khalukaiH ziSyaiH samAgataH sahitaH / kiM ? na kiJcinmama 'aihikamAmuSmikaM vA prayojanaM sidhyatIti gamyam' duSTaziSyaiH 'prakramAt preritaiH' / kevalamAtmA me mamAvasIdati, etatpreraNAdivyagratayA svakRtyahAnestata etattyAgAd varamudyatavihAreNaiva vihRtamiti bhAvaH // 15 / / arthatatpreraNA'ntarAle svakRtyamapi kiM na kriyate ? ityAha jArisA mama sIsA u tArisA galigaddahA / galigaddahe caittANaM daDhaM paginhaI tavaM // 16 // vyAkhyA yAdRzA mama ziSyAH 'tuH pUraNe' tAdRzA galigardabhAH 'yadi paramiti gamyate' gardabhagrahaNaM kutsAkhyApakam, te hi svarUpato'pyatipreraNayaiva pravartante tatastathaiva kAlo yAti kutastadantarAlasambhavaH ? iti bhAvaH / yatazcaivamato galigardabhAniva galigardabhAn duHziSyAMstyaktvA dRDhaM pragRhNAti svIkurute garganAmA''cAryastapo'nazanAdi // 16 // tataH kimasau kurute ? ityAha miu maddavasaMpanne gaMbhIre susamAhie / viharaI mahiM mahappA sIlabhUeNa appaNA // 17 // tti bemi // vyAkhyA-mRdurbahirvRttyA vinayavAn mArdavasampanno'ntaHkaraNato'pi tAdRgeva / tata eva gambhIro'labdhamadhyaH susamAhitaH suSTa samAdhivAn viharatyapratibaddhavihAreNa mahIM pRthvIM mahAtmA zIlaM cAritraM bhUtaH prAptaH zIlabhUtastenAtmanopalakSitaH / yataH khaluGkatAtmano gurUNAM cehaiva doSaheturatastattyAgato'zaThataiva sevyetyadhyayanAnvayArthaH / iti bravImIti pUrvavat // 17 // graM0 84 a0 26 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM saptaviMzaM khaluGkIyamadhyayanaM samAptam // 27 // 2010_02
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAviMzaM mokSamArgIyamadhyayanam athAnantarAdhyayanoktA'zaThatAvyavasthitasya mokSamArgagatiprAptiriti tadabhidhAyakamidamaSTAviMzamadhyayanamArabhyate mokkhamaggagaI taccaM suNeha jiNabhAsiyaM / caukAraNasaMjuttaM nANa-dasaNalakkhaNaM // 1 // vyAkhyA-mokSo'STakarmocchedastasya mArgo jJAnAdistena gatiH siddhigamanarUpA mokSamArgagatistAM 'kathyamAnAmiti gamyam' 'taccaM' ti tathyAM satyAM zRNuta jinabhASitAm / catvAri kAraNAni vakSyamANalakSaNAni taiH saMyuktA catuHkAraNasaMyuktA tAm / iha ca catuHkAraNasAdhyasya karmakSayarUpamokSasyAnantarabhAvinyA gatezcatuHkAraNavatItvaM vyavahArataH, yataH 'kAraNakAraNasyAtra kAraNatvAbhidhAnam' ato'nantarakAraNasya mokSasya kAraNaM mArgastasyApi mArgasya gatikAraNatvametadvizeSaNenoktam / nanu mokSamArgeNa gatiriti vigraheNa mArgasya gatikAraNatvamuktameveti kiM punaranena vizeSaNeneti cennAnantarakAraNasyaiva kAraNatvamiti nizcayanirAkaraNArthatvAdasya / tathA jJAna-darzane lakSaNaM cihnaM yasyAH sA tathA tAm / yasya hi jJAna-darzanasattA tasyAvazyaM bhAvinI siddhigatiriti nizcIyate / etayozcatuSkAraNAntargatve'pi mUlakAraNatAM darzayitumitthamupanyAsaH // 1 // mokSamArgamAha nANaM ca daMsaNaM ceva carittaM ca tavo tahA / esa maggo tti pannatto jiNehiM varadaMsihiM // 2 // vyAkhyA-jJAnaM yathAsthitavastutattvAvabodharUpaM tacca samyagjJAnameva / darzanaM samyagdarzanameva / caritramapi samyakcAritrameva / tapo bAhyAbhyantarabhedabhinnaM 'tathA caH samuccaye' tataH samuditAnyevaitAni mokSamArgagateH kAraNam / eSa eva mArgaH prajJapto muktiprApakatvena prarUpito jinairvaramavyabhicAritayA sarvaM vastu draSTuM zIlameSAM te tathA taiH / 2010_02
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 686 uttarajjhayaNANi-2 iha cAritrabhedatve'pi tapasaH pRthagupAdAnaM karmakSapaNaM pratyasAdhAraNahetutvakhyApakam // 2 // etadanuvAdadvAreNa phalamAha nANaM ca daMsaNaM ceva carittaM ca tavo tahA / eyaM maggamaNuppattA jIvA gacchaMti soggaiM // 3 // vyAkhyA-pUrvArdhaM vyAkhyAtameva / etamuktarUpaM mArgamanuprAptA AzritA jIvA gacchanti sugatimarthAd muktimiti // 3 // jJAnabhedAnAha tattha paMcavihaM nANaM suyamAbhiNibohiyaM / ohinANaM taiyaM maNanANaM ca kevalaM // 4 // vyAkhyA-tatra jJAnAdiSu madhye paJcavidhaM paJcaprakAraM jJAnam / prakArAnevAhazrutamihAkSarArUSitaM bhAvazrutaM gRhyate / abhimukho niyataH svasvaviSayasya bodho'bhinibodhaH sa evAbhinibodhikam / ava ityadho'dho vistRtaviSayatayA dhAvatItyavadhiH, tadupalakSitaM jJAnamapyavadhiH, tato'vadhizcAsau jJAnaM cAvadhijJAnaM tRtIyam / manaHzabdena manodravyaparyAyAsteSu tattatsaMjJivikalpahetuSu jJAnaM manojJAnam / kevalamekaM sakalamanantaM ca jJAnaM kevalajJAnam / kiJca nandyAdiSu sUtreSu matijJAnasya pUrvoktatve'pi yadihAditaH zrutagrahaNaM taccheSajJAnasvarUpAvabodhasya prAyastadadhInatvena prAdhAnyakhyApanArthamiti // 4 // athaiSAM jJeyavizeSasambaddhatAmAha evaM paMcavihaM nANaM davvANa ya guNANa ya / pajjavANaM ca savvesiM nANaM nANIhiM desiyaM // 5 // vyAkhyA-etat paJcavidhaM jJAnaM dravyANAM guNAnAM paryavANAM ca sarveSAM jJAnamavabodhakaM jJAnibhira'rthAt kevalibhirdezitaM kathitamiti // 5 // dravyAdInAM lakSaNAnyAha guNANamAsao davvaM egadavvassiyA guNA / lakkhaNaM pajjavANaM tu ubhao assiyA bhave // 6 // vyAkhyA-guNAnAmAzrayo dravyam, anena rUpAdaya eva vastu na tadatiriktamanyaditi saugatamatamapAstam / tathaikasmin dravye AdhArabhUte AzritAH sthitA ekadravyAzritA guNAH, etena ca ye dravyamevecchanti na tadvyatiriktAn rUpAdIMstanmataM 2010_02
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAviMzaM mokSamArgIyamadhyayanam 687 nirAkRtam / lakSaNaM paryavANAM 'turvizeSaNe' ubhayordvayordravyaguNayorAzritAH bhave' tti bhveyuH| tathA guNeSvapi nava-purANAdiparyAyAH pratyakSapratItA eva // 6 // dravyasya bhedAnAha dhammo ahammo AgAsaM kAlo puggala jaMtavo / esa logo tti pannatto jiNehiM varadaMsihi // 7 // vyAkhyA-dharma iti dharmAstikAyaH / adharma ityadharmAstikAyaH / AkAzamityAkAzAstikAyaH / kAla: samayAdirUpaH / 'puggala' tti pudgalAstikAyaH / jantava iti jIvAstikAyaH / 'etAni dravyANi iti zeSaH' / eSa iti sAmAnyato loka itItyevaMsvarUpo'nantaroktadravyaSaTkAtmako dezito jinairvaradarzibhiriti pUrvavat // 7 // dharmAdibhedAnAha dhammo ahammo AgAsaM davvaM ikvikkamAhiyaM / aNaMtANi ya davvANi kAlo puggala jaMtavo // 8 // vyAkhyA-dharma adharma AkAzaM 'dravyaM' iti dharmAdibhiH pratyekaM yojyante / ekaikamekasaGkhyAyA evaiteSu bhAvAdAkhyAtam 'arhadbhiriti gamyate' / anantAnyanantasaGkhyAni svagatabhedAnantyAcca kAlAdIni dravyANi kAlaH pudgalA jantavazcoktarUpAH / kAlasya cAnantyamatItAdyapekSayeti // 8 // eSAM lakSaNabhedAnAha gailakkhaNo u dhammo ahammo ThANalakkhaNo / bhAyaNaM savvadavvANaM nahaM ogAhalakkhaNaM // 9 // vyAkhyA-gamanaM gatirdezAntaraprAptirlakSyate'neneti lakSaNaM tatazca sA gatirlakSaNamasyeti gatilakSaNastu dharmo dharmAstikAyaH / tathA adharmaH adharmAstikAya: sthitiH sthAnaM gatinivRttirityarthastallakSaNamasyeti sthAnalakSaNaH, sthitipariNatAnAM jIvapudgalAnAM sthitilakSaNakAryeNa lakSyate / bhAjanamAdhAraH sarvadravyANAM jIvAdInAM nabha AkAzamavagAha: avakAza: sa lakSaNamasyetyavagAhalakSaNam, taccAvagADhuM pravRttAnAmAlambanIbhavatyanenAvagAhakAraNatvaM nabhasa iti // 9 // vattaNAlakkhaNo kAlo jIvo uvaogalakkhaNo / nANeNaM daMsaNeNaM ca suheNa ya duheNa ya // 10 // 2010_02
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ 688 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-vartante bhavanti bhAvAstena tena rUpeNa tAn prati prayojakatvaM vartanA sA lakSaNamasyeti vartanAlakSaNaH kaH kAlaH ? sarvathA vartanayA lakSyamANatvAdasti kAla iti bhAvaH / jIva upayogo matijJAnAdi lakSaNaM rUpamasyAsAvupayogalakSaNo'ta eva jJAnena vizeSagrAhiNA, darzanena ca sAmAnyaviSayeNa, sukhena duHkhena ca 'lakSyate iti gamyate' / na hi jJAnAdInyajIveSu kadAcidupalabhyanta iti // 10 // jIvasyaiva lakSaNamanUdya lakSaNAntaramAha nANaM ca daMsaNaM ceva caritaM ca tavo tahA / vIriyaM uvaogo ya eyaM jIvassa lakkhaNaM // 11 // vyAkhyA-spaSTA / navaraM vIryaM vIryAntarAyakSaya-kSayopazamasamutthaM sAmarthyam / upayogazcAvahitatvam / etat jJAnAdi jIvasya lakSaNam / etairhi jIvo'nanyasAdhAraNatayA lakSyate // 11 // pudgalAnAM lakSaNamAha sabaMdhayAra ujjoo pahA chAyAtave i vA / vanna-rasa-gaMdha-phAsA puggalANaM tu lakkhaNaM // 12 // vyAkhyA-zabdo'ndhakAra: 'ubhayatra supo lup' / udyoto ratnAdeH prakAzaH / prabhA candrAdeH / chAyA zaityaguNA / Atapo svaruSNaprakAzaH 'itirAdyarthastatazca sambandhabhedAdInAM parigrahaH, vA samuccaye' varNa-gandha-rasa-sparzAstu punaH pudgalAnAM lakSaNam / ebhireva teSAM lakSyatvAt // 12 // paryAyalakSaNamAha egattaM ca puhattaM ca saMkhA saMThANameva ya / saMjogA ya vibhAgA ya pajjavANa tu lakkhaNaM // 13 // vyAkhyA-ekasya bhAva ekatvam, bhinneSvapi paramANvAdiSu yakedo'yaM ghaTAdiriti pratItihetuH / 'cazabda uttarApekSayA samuccayArthaH' / pRthaktvaM cAyamasmAt pRthagiti pratyayahetuH / saGkhyA eko dvau vetyAdirUpA / saMsthAnaM parimaNDalo'yamityAdidhInibandhanam 'eveti pUraNe' saMyogA ayamaGgalyoH saMyoga iti vyapadezahetavaH / vibhAgAzcAyamito vibhakta iti buddhihetavaH / ubhayatra sambandhibhedApekSayA bahutvam 'cazabdo navapurANAdyupalakSakaH' / paryavANAM 'tuH pUraNe' lakSaNamasAdhAraNarUpam / guNAnAM rUpAdirUpANAM paryavatvamatipratItatvAnnoktam // 13 // 2010_02
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAviMzaM mokSamArgIyamadhyayanam 689 darzanaM vaktumAha jIvAjIvA ya baMdho ya punnaM pAvAsavo tahA / saMvaro nijjarA mokkho saMtee tahiyA nava // 14 // vyAkhyA-jIvAzcaitanyalakSaNAH / ajIvA dharmAstikAyAdayaH / bandhazca jIva-karmaNoH saMzleSaH / puNyaM zubhaprakRtirUpam / pApamazubhaM mithyAtvAdi / AzravaH karmabandhahetuhiMsAdiH / tathA saMvaro guptyAdibhirAzravanirodhaH / nirjarA vipAkAt tapaso vA karmaparizATaH / mokSaH kRtsnakarmakSayAt svasvarUpAvasthAnam / santyete tathyA satyA nirupacaritavRttayo navasaGkhyA: 'bhAvA iti zeSaH' / madhyamApekSaM cedam / jaghanyato jIvAjIvayoreva bandhAdInAmantarbhAvAd dvisaGkhyaiva / utkRSTatastu taduttarottarabhedavivakSayAnantyameva syAditi // 14 // tataH kim ? ityAha tahiyANaM tu bhAvANaM sabbhAve uvaesaNaM / bhAveNa saddahaMtassa sammattaM taM viyAhiyaM // 15 // vyAkhyA-tathyAnAM tu bhAvAnAM jIvAdisvarUpANAM sadbhAve sadbhAvaviSayamavitathasattA'bhidhAyakamupadezanaM gurvAdhupadezaM bhAvena manasA zraddadhatastatheti pratipadyamAnasya samyag bhAvaH samyaktvaM darzanamityarthaH / taditi bhAva zraddhAnaM mohanIyakarmANukSayakSayopazamasamutthAtmapariNAmarUpaM vizeSeNAkhyAtaM kathitam 'arhadAdibhiriti gamyam' // 15 // samyaktvabhedAnAha nisagguvaesaruI ANAruI sutta-bIyaruimeva / abhigama-vitthAraruI kiriyA-saMkheva-dhammaruI // 16 // vyAkhyA-rucizabdaH pratyekaM yojyate / nisargaH svabhAvastena rucirabhilASarUpA'syeti nisargaruciH / upadezena gurvAdivacanena rucirasyetyupadezaruciH / AjJayA sarvajJavacorUpayA rucirasya sa tathA / sUtreNAgamena rucirasya sUtraruciH / bIjamiva bIjaM yadekamapyanekArthabodhakaM vacastena ruciryasya sa bIjaruciH 'anayordvandve rucizabdo'pi yojyaH' 'eveti samuccaye' / abhigamo jJAnaM vistAro vyAsastAbhyAM pratyekaM rucizabdayojanAdabhigamarucivistArarucizceti / tathA kriyA dharmAnuSThAnaM, saMkSepaH saMgrahaH, dharmaH zrutadharmAdiH, teSu rucirasyeti pratyekaM rucizabdasambandhAt kriyAruciH, saMkSeparucidharmarucizceti 'vijJeya iti zeSaH' / iha samyaktvasya jIvAnanyatvena yadabhidhAnaM guNaguNinoH kathaJcidabhedakhyApanArthamiti saMkSepArthaH // 16 // 2010_02
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 690 uttarajjhayaNANi-2 vyAsArthamAha bhUyattheNAhigayA jIvAjIvA ya punna-pAvaM ca / sahasaMmaiyAsava-saMvare ya roei u nisaggo // 17 // vyAkhyA-bhUtaH sadbhUtaH satyo'rtho viSayo yasya tad bhUtArthaM 'jJAnamiti gamyate' tena sadbhUtA amI arthA ityevaM rUpeNAdhigatAH paricchinnAH 'yeneti gamyate' / jIvAjIvAzca puNya-pApaM ca / kathamadhigatAH ? ityAha-'sahasaMmaiya' tti 'sopaskAratvAt' sahAtmanA saGgatA matiH sahasammatiH ko'rthaH ? paropadezanirapekSA jAtismaraNapratibhAdirUpA buddhiH sahasammatistayA Azrava-saMvarau 'cazabdAd bandhAdiparigrahaH, turevArthe' rocata eva zraddhatte eva yo'dhigatAnantaroktAn jIvAdIneva sa nisargaruci: 'jJeya iti zeSaH' // 17 // amumevArthaM punaH spaSTannAha jo jiNadive bhAve cauvvihe saddahai sayameva / / emeva nannaha tti ya sa nisaggarui tti nAyavvo // 18 // vyAkhyA-yo jinadRSTAnarhadupadiSTAn bhAvAn jIvAdIMzcaturvidhAn dravya-kSetra-kAlabhAvabhedato nAmAdibhedato vA catuSprakArAn zraddadhAti tatheti pratipadyate svayamevAnyopadezaM vinA / zraddhAnamevollekhayati 'emeva' tti evametad yathA jinaidRSTaM jIvAdi nAnyatheti 'caH samuccaye' sa nisargaruciriti jJAtavyaH // 18 // upadezarucimAha ee ceva u bhAve uvaDhe jo pareNa saddahaI / chaumattheNa jiNeNa va uvaesarui tti nAyavvo // 19 // vyAkhyA-etAMzcaiva 'tuH pUraNe' bhAvAn jIvAdInupadiSTAn pareNAnyena zraddadhAti, kIdRzena pareNa ? chadmasthenAnutpannakevalena jinena votpannakevalajJAnenArhadAdinA sa upadezaruciriti jJAtavyaH // 19 // AjJArucimAha rAgo doso moho annANaM jassa avagayaM hoi / ANAe royaMto so khalu ANAruI nAma // 20 // vyAkhyA-rAgo'bhiSvaGgo dveSo'prItirmohaH zeSamohanIyaprakRtayo'jJAnaM mithyA 2010_02
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAviMzaM mokSamArgIyamadhyayanam 691 jJAnarUpaM yasyApagataM naSTaM bhavati 'sarvathAsyaitadapagamAsambhavAd dezata iti gamyate' 'apagatazabdo rAgAdibhiH pratyekaM sambadhyate' / etadapagamAcca 'ANAe royaMto' tti AjJayAcAryAdisambandhinyA rocamAnastatheti pratipadyamAno jIvAdi mASatuSAdivat sa 'khalurnizcaye' AjJAruciH 'nAmetyabhyupagame jJeyaH' / atra dRSTAntaH bhandakandavasantAbhe zrIvasantapure'bhavat / dharmaghoSaguroH ziSyaH zikSAdvayasuzikSitaH // 1 // tapyamAnastapastIvaM vratakarmasu karmaThaH / yogodvahanapUrvaM so'dhIyAnaH zrutamAdarAt / / 2 / / anyedhurudayAt jJAnAvaraNIyasya karmaNaH / ekamapyakSaraM nAgAt prAkRtasyAzubhAyateH // 3 // nityaM punaH punastasya samudghoSayataH zrutam / sugurUnAha kiM kurve sarve'pyupahasanti mAm // 4 // guruNoce mahAbhAga ! mA ruSo mA tuSazca bhoH ! / etadeva padaM zazvat tvamudghoSaya bhAvataH // 5 // pramANaM me'stu gurvAjJA gurUktaM tatpadaM paThan / gurUditapadasthAne maugdhyAnmA tuSetyavak // 6 // prAkhyad guruH punarbhadra ! mA ruSetyAdikaM paTha / tatkarmadoSato mASetyAdyeva sa paThenmuhuH // 7 // AjJAzraddhaH sa saddhyAno mASetyAdi paThan muhuH / kevalaM prApya saMkSINakRtsnakarmA''pa nirvRtim / / 8 / / ityAjJArucau mASatuSamunikathA // 20 // sUtrarucimAha jo suttamahijjaMto sueNa ugAhaI u sammattaM / __ aMgeNa bAhireNa va so suttarui tti nAyavvo // 21 // vyAkhyA-yaH sUtramAgamamadhIyAnaH paThan zrutenA'dhIyamAnenA'vagAhate prApnoti 'tuH pUraNe' samyaktvam / aGgenAcArAdinA bAhyena vA'naGgapraviSTenottarAdhyayanAdinA vA sa govindavAcakavat sUtraruciqhatavyaH // 21 // 2010_02
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 692 uttarajjhayaNANi-2 bIjarucimAha egeNa aNegAiM payAiM jo pasaraI u sammattaM / udae vva tellabiMdU so bIyarui tti nAyavvo // 22 // vyAkhyA-ekena 'prakramAt padena' jIvAdinA 'subbyatyayAt' anekeSu bahuSu padeSu jIvAdiSu 'turevArthe' yaH prasaratyeva vyApakabuddhitayA 'sammattaM' tti abhedopacArAt samyaktvavAn / kva ka iva ? udaka iva tailabinduryathodakaikadezagato'pi tailabinduH sarvamudakamAkrAmati tathA tattvaikadezotpannarucirapyAtmA tathAvidhakSayopazamAdazeSatattveSu rucimAn bhavati / sa evaMvidho bIjaruciqhatavyo yathA hyekamapi bIjaM krameNAnekabIjAnAM janakamevamasyApi ruciviSayabhedato rucyantarANAmiti // 22 // abhigamarucimAha so hoi abhigamaruI suanANaM jeNa atthao diTuM / ekkArasamaMgAI painnagaM diTThivAo ya // 23 // vyAkhyA-sa bhavatyabhigamaruciH zrutajJAnaM yenArthata iti 'kyablope paJcamI' tato'rtho'bhidheyastamAzritya dRSTamupalabdhaM / ko bhAvaH ? yena zrutajJAnasyArtho'dhigato bhavati / kiM tataH zrutajJAnam ? ityAha-ekAdazAGgAnyAcArAGgAdIni / prakIrNakamiti jAtAvekatvam / tataH prakIrNakAnyuttarAdhyayanAdIni / dRSTivAdaH parikarmasUtrAdiH 'cazabdAdupAGgAnyaupapAtikAdIni' // 23 // vistArarucimAha davvANa savvabhAvA savvapamANehiM jassa uvaladdhA / savvAhiM nayavihIhi ya vitthArarui tti nAyavvo // 24 // vyAkhyA-dravyANAM dharmAstikAyAdInAM sarvabhAvA ekatvapRthaktvAdyazeSaparyAyAH sarvapramANaiH pratyakSAdibhiryasyopalabdhAH 'savvAhi' ti sarvairnayavidhibhina~gamAdibhedaiH sa vistAraruciriti jJAtavyaH // 24 // kriyArucimAha daMsaNa-nANa-caritte tava-viNae saccasamii-guttIsu / jo kiriyAbhAvaruI so khalu kiriyAruI nAma // 25 // vyAkhyA-darzana-jJAna-cAritre, tapo-vinaye, satyA nirupacaritA yAH samiti 2010_02
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ aSTAviMzaM mokSamArgIyamadhyayanam 693 guptayastAsu, yaH kriyAbhAvaruciH ko bhAvaH ? darzanAdyAcArAnuSThAne yasya bhAvato rucirasti sa khalu kriyArucirnAmeti prakAzabhaNane / iha cAritrAntargatatve'pi tapaHprabhRtInAM vizeSato muktyaGgatvakhyApanArthaM punarabhidhAnam // 25 // sajheparucimAha aNabhiggahiyakudiTThI saMkhevarui tti hoi nAyavyo / avisArao pavayaNe aNabhiggahio ya sesesu // 26 // vyAkhyA-anabhigRhItA'naGgIkRtA kudRSTiH saugatamatAdirUpA yena sa tathA sakSeparuciriti bhavati jJAtavyaH / avizArado'kuzalaH pravacane sarvajJazAsane, avidyamAnamabhItyAbhimukhyena gRhItaM grahaNaM jJAnamasyetyanabhigRhIto'nabhijJa ityarthaH / kva ? ityAha-zeSeSu kapilAdimateSu / ayaM bhAvo ya uktavizeSaNaH saGkSapeNaiva cilAtIputravadupazamAdipadatrayeNa tattvarucimApnoti sa sakSeparuciriti / atra dRSTAntaH kSitipratiSThite drale kSamAbhRtsAdhuzAlini / kSitipratiSThitadviSTakSamAbhRtsAdhumAlini // 1 // vizaMmanyo yajJadevadvijo mithyAtvavAsitaH / yajJe nindan jinAn jainayatinA vAdamAtanot / 2 / / jitasya tasya cAdAyi dIkSA tena mahAtmanA / / sa ziSyo yo jito jeturbhaviteti pratijJayA // 3 // so'tha zAsanadevyoce bhoH ! vrataM cara bhAvataH / tenaiva saphalaM tacca tejasevAkSiyugmakam // 4 // na savrato'pyasau sAdhunindAmantarvasan jahau / zAvalo'pIkSusakto'pi nimbaH kiM kaTutAM tyajet ? // 5 // tatpreyasI priye rAgaM naujjhat sadvAgbhirapyalam / kambalIvAbdadhArAbhiH kRmirAgaM suraJjitA // 6 // tataH sA taM vazIkartuM vyadhAt kArmaNamutkaTam / vazA raktA viraktA'pi vahnijvAleva tApayet // 7 // kArmaNena kramAt so'thoSNeneva vratativrajaH / santataM zoSyamANAGgaH svargalokamavAptavAn // 8 // 2010_02
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 694 taduHkhaduHkhitA sApi vrataM lAtvA divaM yayau / kintvanAlocya tatpApaM svakRtaM patikaSTadam // 9 // cyutvA bhUdevajIvo'bhUt pure rAjagRhe tataH / putrazcilAtikAceTyA dhanasArthezavezmani // 10 // bhadrAyA dhanabhAryAyA dvijajAyA divazcyutA / suMsumA''khyA sutA jAtA rUpAdiguNadhAriNI // 11 // cilAtIputrakazceTaH zreSThinA bAlahArakaH / svaputryA vihitaH so'tha sA ca roditi nityazaH // 12 // tadavAcyapradeze tu karasparzaM cakAra saH / yadA ceTastadA sA'pi nyavartata surodanAt // 13 // taccihne vikriyAM kurvan sa dRSTaH zreSThinA'nyadA / pApIyAneSa ityuccairniravAsi gRhAt svakAt // 14 // tato'gAt siMhapallIM sa mallImiva madhuvrataH / tato'sthApi svapaTTe snAk pallIzena mumUrSuNA // 15 // bhillAnuvAca so'nyedyurmuSNImo dhanamandiram / dravyaM vaH suMsumA kanyA mama rAjagRhe pure // 16 // nizyokasteSu muSNatsu nilIyAsthAt dhano rahaH / paJcabhiH sUnubhirmuhyan dehe dehIndriyairiva // 17 // pallIzaH susumAM lAtvA caurAzca draviNaM gatAH / purArakSaiH sutAM netumanvagAt sasuto dhanaH // 18 // caurAn jitvA nyavartanta talArakSA: puraM prati / dhano'nvadhAvat sasuto nayantaM suMsumAM tu tam // 19 // yAvanmilatyasau tAvat pallIzaH suMsumAziraH / padmanAlamiva cchittvA kAkanAzaM nanAza saH // 20 // AkRSTAsiraraNyaM sa prAvizat suMsumAmukham / karasthaM rAgataH pazyan sazambala ivAdhvagaH // 21 // dhanaH putryAH kabandhaM sa dRSTvA zokArdito'rudat / sasuto vavale daivaM nindan rAjagRhaM prati // 22 // 2010_02 uttarajjhayaNANi - 2
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 695 aSTAviMzaM mokSamArgIyamadhyayanam kramAt prApATavIM zreSThI kSuta-tuTa-zoka-zramAtapaiH / paJcAgnisAdhaka ivAtepe ca sutasaMyutaH // 23 // na khAdyaM naiva peyaM ca na tasyAM jIvanauSadham / pazyan hiMsrAdijIvebhyo mRtyUpAyaM ca kevalam // 24 // AtmanastanayAnAM ca sa dRSTvA viSamAM dazAm / gacchan vicintayedevaM citte daivavijRmbhitam // 25 / / "yat sutA'pahRtA'nena prApitA vayamApadam / karasthaM nAzayatyevaM balIyAn vidhiruccakaiH // 26 // prasAdyate na dAnena vinayena na gRhyate / sevayA''vaya'te naiva keyaM duHsAdhyatA vidheH ? // 27 // vibudhairbodhyate naiva balavadbhirna rudhyate / na sAdhyate tapasyadbhiH pratimalo'stu ko vidheH ? // 28 // aho ! daivaM mitramiva kadAcidanukampate / kadAcit paripanthIva niHzaGkaM praNihanti ca // 29 // vidhiH piteva sarvatra kadAcit parirakSati / kadAcit pIDyatyeva dAyAda iva durmadaH // 30 // anukUle vidhau puMsAM viSamapyamRtAyate / viparIte punastatrAmRtameva viSAyate" // 31 // sa evaM cintyanneva samprApa nijamandiram / sazokaH suMsumAputryA vidadhe caurdhvadehikam // 32 // saMsArAnityatAM zreSThI virAgArho vibhAvayan / zrIvIrAnte parivrajya tapastaptvA'gamad divam // 33 // cailAteyaH puro gacchan pazcAttApaparaH pathi / / dhyAnalInaM muni kaJcit kAyotsargasthamaikSata // 34 // krUrAkRtiH krUrakarmA sa uvAca mahAmune ! / saGkSapAd dharmamAcakSva na cecchetsyAmi te ziraH // 35 // "yogyaM matvA muniH prAhopazamaH kArya eva bhoH ! / vivekaH saMvaracaite kRtapAtakaghAtakAH" // 36 // 2010_02
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ 696 uttarajjhayaNANi-2 ityuktvotpatite sAdhau mantravat tat padatrayam / dhyAyatastasya tasyArtho jAgarUko'bhavad hRdi // 37 // "krodhatyAgo hyupazamo heyopAdeyabodhakaH / vivekaH saMvarastu syAt saMvRtendriyacittatA" // 38 // itthaM padatrayasyArthaM bhAvayan zubhabhAvataH / ekAnte'sthAt pratimayA muktazIrSA'sisaGgrahaH // 39 // sUcimukhyo'sRjo gandhAt tatra prAptAH pipIlikAH / vyadhuratividhAyinyastadvapuzcAlinInibham // 40 // duSkarmanirgamadvArakartRtvenopakArikAH / mamaitAH kITikA evaM zuddhadhyAnaM babhAra saH // 41 // pipIlikAkRtAM pIDAM sahamAno'drinizcalaH / svaH saukhyamApa saddhyAnaH sArdhAharyugalena saH // 42 // iti sakSeparucau cilAtIputrakathA // 26 // dharmarucimAha jo asthikAyadhammaM suyadhammaM khalu carittadhammaM ca / saddahai jiNAbhihiyaM so dhammarui tti nAyavvo // 27 // vyAkhyA-yo'stikAyAnAM dharmAdInAM dharmo gatyupaSTambhAdirastikAyadharmastam 'jAtAvekacanam', zrutadharmamaGgapraviSTAdirUpam, 'khaluralaGkAre' cAritradharmaM vA sAmAyikAdi 'casya vArthatvAt', zraddadhAti tatheti pratipadyate jinAbhihitaM sa dharmaruciriti jJAtavyaH / ziSyamativyutpattyarthaM cetthaM samyaktvabhedAbhidhAnam, anyathA hi nisargopadezayoradhigamAdau vA kvacit keSAJcidantarbhAva iti bhAvaH // 27 // samyaktvaliGgAnAha paramatthasaMthavo vA sudiTThaparamatthasevaNA vA vi / vAvannakudaMsaNavajjaNA ya sammattasaddahaNA // 28 // vyAkhyA-paramArthA jIvAdayasteSu saMstavo guNotkIrtanam, tatsvarUpaparibhAvanAjanita paricayo vA paramArthasaMstavaH / tathA suSTha yathAvaddarzitayA dRSTAH paramArthA jIvAdayo yaiste sudRSTaparamArthA AcAryAdayasteSAM sevanam 'vAzabdAd yathAzakti tadvaiyAvRtyapravRttizca, apiH _ 2010_02
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 697 aSTAviMzaM mokSamArgIyamadhyayanam samuccaye' / 'darzanazabdaH pratyekamabhisambadhyate' vyApannaM vinaSTaM darzanaM yeSAM te vyApannadarzanAstAdRkkarmodayAd vAntasamyaktvA nihnavAdayaH tathA kudarzanAH zAkyAdayasteSAM varjanaM parihAro vyApannakudarzanavarjanam 'sarvatra sUtratvAt strItvam, caH samuccaye' samyaktvaM zraddhIyate-astIti pratipadyate'neneti zraddhAnaM samyaktvaliGgamityarthaH // 28 // samyaktvamAhAtmyamAha natthi carittaM sammattavihUNaM daMsaNe u bhaiyavvaM / sammatta-carittAI jugavaM puvvaM va sammattaM // 29 // vyAkhyA-nAsti na vidyate 'upalakSaNatvAnnAsInna bhaviSyati' cAritraM samyaktvavihInam / ko bhAvaH ? yAvanna samyaktvotpAdo na tAvaccAritram / darzane tu samyaktve sati punarbhaktavyaM bhajanIyaM bhavati vA na vA 'arthAccAritram' / yataH samyaktva-cAritre yugapadekakAlaM 'utpadyate iti zeSaH' / 'puvvaM va' tti pUrvaM vA cAritrotpAdAt samyaktvotpattiH / tato yadA yugapadutpAdastadA tayoH sahabhAvaH, yadA tu tathAvidhakSayopazamAbhAvato na tathotpAdastadA satyapi samyaktve na cAritramiti darzane bhAjyamiti // 29 // anyacca nAdaMsaNissa nANaM nANeNa viNA na huMti caraNaguNA / aguNissa natthi mokkho natthi amokkhassa nivvANaM // 30 // vyAkhyA-nAdarzanino darzanarahitasya jJAnamiti samyagjJAnam / jJAnena vinA na bhavanti caraNaguNAH, atra caraNaM vratAdi, guNAH piNDavizuddhyAdayaH / aguNino'vidyamAnaguNasya 'caraNAvinAbhAvitvAd yathoktaguNAnAm' avidyamAnacaraNasya ca nAsti mokSaH karmakSayalakSaNaH / nAstyamuktasya 'karmaNeti gamyate' nirvANaM nirvRtirmuktipadaprAptirityarthaH // 30 // samyaktvasyASTAcArAnAha nissaMkiya nikkaMkhiya nivvitigicchA amUDhadiTThI ya / uvavUha-thirIkaraNe vacchalla-pabhAvaNe aTTha // 31 // vyAkhyA-niHzaGkitaM dezataH sarvatazca zaGkArahitam / niSkAGkitaM zAkyAdyanyAnyadarzanagrahAtmakakAGkSArahitam / vicikitsA phalaM prati sandeho yathA kimiyataH klezasya phalaM syAduta neti ? athavA vido vijJAste ca tattvataH sAdhava eva tajjugupsA yathA kimamI yatayo maladigdhadehAH ? prAsukajalasnAnena hi ko'tra doSaH syAdityAdi 2010_02
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 698 uttarajjhayaNANi-2 nindA tadabhAvo nirvicikitsaM nirvijjugupsaM vA 'ArSatvAdevaM pAThaH sUtre' / amUDhA Rddhi-matkutIrthikadarzane'pyavagItamasmadarzanamiti moharahitA dRSTirbuddhirUpA amUDhadRSTiH / ayaM caturvidho'pyAcAra Antara uktaH / bAhyaM tvAha-'uvavUha' tti upabaMhA darzanAdiguNavatAM prazaMsayA tattadguNaparivardhanaM sA ca sthirIkaraNaM cAbhyupagatadharmAnuSThAnaM prati sIdatAM sthairyApAdanamupabRMhA-sthirIkaraNe / vAtsalyaM sArmikajanasya bhakta-pAnAdhucitapratipattikaraNaM tacca prabhAvanA ca svatIrthonnatihetuceSTAsu pravartanAtmikA vAtsalya-prabhAvane / aSTaite 'darzanAcArAH syuriti zeSaH / etacca jJAnAcArAdyupalakSakam, yadvA darzanasyaiva yadAcArAbhidhAnaM tadasyaivoktanyAyena mokSamArgamUlatAsamarthanArtham // 31 // evaM jJAna-darzanAkhyaM muktimArgamuktvA cAritrarUpaM tamevAha sAmAiya ttha paDhamaM cheovaTThAvaNaM bhave bIyaM / parihAravisuddhIyaM suhumaM taha saMparAyaM ca // 32 // akasAyaM ahakkhAyaM chaumatthassa jiNassa vA / eyaM cayarittakaraM cArittaM hoi AhiyaM // 33 // anayorvyAkhyA-samo rAga-dveSarahita: 'prastAvAccittapariNAmaH' tasminnAyo gamanaM samAyo yadvA samAnAM jJAna-darzana-cAritrANAmAyo lAbhaH samAyaH sa eva sAmAyikaM sarvasAvadhaviratirUpam 'yadyapi sarvamapi cAritramavizeSataH sAmAyikaM tathApi cchedAdivizeSaivizeSyamANamarthataH zabdAntaratazca nAnAtvaM bhajate' prathamaM punaravizeSaNAt sAmAnyazabda evAvatiSThate / etacca dvidhA itvaraM yAvatkathikaM ca / tatretvaramalpakAlaM bharatairAvatAdyAntyAhattIrthayorupasthApanAyAM chedopasthApanIyacAritrasadbhAvena tatra tavyapadezAbhAvAt / yAvatkathikaM ca bharatairAvatayormadhyamatIrthakRttIrtheSu mahAvidehArhattIrtheSu copasthApanAyA abhAvAt tadvyapadezasya yAvajjIvamapi sambhavAt 'ttha iti pAdapUraNe' tat prathamaM cAritraM sAmAyikaM / tathA cchedaH pUrvaparyAyavyavacchedarUpastadyuktopasthApanA mahAvratopaNarUpA yasmiMstacchedopasthApanam / tadapi dvidhA niraticAraM sAticAraM ca / tatra niraticAraM yaditvarasAmAyikasya zaikSakasya tIrthAntaraM pratipadyamAnasya vA vratamAropyate, sAticAraM tu mUlaghAtino yateryat punarvatAropaNaM tad bhaved dvitIyaM cAritram / tathA parihArastapovizeSastena vizuddhiryasmistatparihAravizuddhikaM / tad dvibhedaM nirvizamAnakaM nirviSTakAyikaM ca / tatrAdyAstadAsevakA dvitIyAstvAsevitavivakSitacAritrakAstadabhedAccAritramapi tathA / atra ca navako gaNastatra catvAraH parihArakA anye tadvaiyAvRttyakarAzcatvAro'nuparihArakA ekastu kalpasthito vAcanAcAryaH / eteSAM cAyaM parihArastathAhi-etaccAritravatAmArambhata eva grISme __ 2010-02
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 699 aSTAviMzaM mokSamArgIyamadhyayanam jaghanyaM caturthaM madhyamaM SaSThamutkRSTamaSTamam / zizire jaghanyaM SaSThaM madhyamamaSTamamutkRSTaM dazamam / varSAsu jaghanyamaSTamaM madhyamaM dazamamutkRSTaM dvAdazamam / pAraNake cAcAmlam / kiJca zrutoktAsu saptasu bhikSAsvAdyayobhikSayorniyamo'gretanAsu paJcasu bhikSAgrahaNaM teSAmiti / kAstAH sapta? ityatrAgamaH "saMsaTTaThamasaMsaTThA uddhaDa taha appalevaDA ceva / ___ uggahiyA paggahiyA ujjhiyadhammA ya sattamiyA" // 1 // kalpasthitAdayaH paJca pratyamAcAmlameva kurvantyevaM SaNmAsaM yAvat tapaH kRtvA parihArakA anuparihArakA bhavantyanuparihArakAH parihArakIbhUya SaNmAsaM yAvadevaM tapaH kurvnti| tataH kalpasthitastenaiva vidhinA SaNmAsaM yAvat tat tapaH karoti / zeSeSvekaH kalpasthitaH sthApyate'nye sarve'pyanuparihArakAzcetyevamaSTAdazamAsapramANaH kalpo jJAtavyaH / kalpasamAptau tu punaH parihAravizuddhikaM jinakalpaM vA gacchaM vA zrayante / etatkalpapratipadyamAnakA jinasya jinapArzasevakasya vA samIpe pratipadyante nAnyasya pArzve iti eteSAM yaccAritraM tat parihAravizuddhikaM tRtIyam / 'tathetyAnantarye' chandobhaGgabhayAdevamupanyAsaH 'binduzcArSatvAt' sUkSmaH kiTTIkaraNataH samparAyo lobhAkhyaH kaSAyo yasmistat sUkSmasamparAyam / etaccopazamazreNi-kSapaka zreNyorlobhANuvedanamasaye sambhavatIti caturthaH // akaSAyaM kSapitopazamitakaSAyAvasthAbhAvi yathAkhyAtamahatkathitasvarUpAnatikramavat chadmasthasyopazAntakSINamohAkhyaguNasthAnadvayavartino jinasya vA kevalinastat paJcamaM caaritrm| etat sAmAyikAdi cayasya rAzeH 'prastAvAt karmaNAM' riktaM vireko'bhAva ityarthastat karotItyevaMzIlaM cayariktakaraM cAritraM bhavatyAkhyAtaM kathitaM 'arhadAdibhiriti gamyate' iti gAthAdvayArthaH // 33 // taporUpaM mArgamAha tavo ya duviho vutto bAhirabhitaro tahA / bAhiro chavviho vutto evamabhitaro tavo // 34 // vyAkhyA-tapazca dvividhamuktaM bAhyamAbhyantaraM tathA / tatra bAhyaM SaDvidhamevamAbhyantaramapIti // 34 // jJAnAdInAM muktimArgatve kasya kataro vyApAraH ? ityAha 1. saMsRSTA'saMsRSTe uddhRtA tathA'lpalepA caiva / udgRhItA pragRhItA ujjhitadharmA ca saptamI // 1 // 2010_02
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 700 nANeNa jANaI bhAve daMsaNeNa ya sahe / caritteNa na geNhAi taveNaM parisujjhaI // 35 // vyAkhyA - jJAnena matyAdinA jAnAti bhAvAn jIvAdIn / darzanena ca zraddhatte / cAritreNa na gRhNAti nAdatte 'karmeti gamyam' / tapasA parizudhyati pUrvopacitakarmApagamataH zuddho bhavati ||35|| atha mokSaphalabhUtAM gatimAha uttarajjhayaNANi - 2 khavittA puvvakammAI saMjameNa taveNa ya / savvadukkhappahINaTThA pakkamaMti mahesiNo // 36 // tti bemi // vyAkhyA - kSapayitvA pUrvArjitakarmANi jJAnAvaraNAdIni saMyamena saptadazabhedena, tapasA dvAdazavidhena 'cazabdAt jJAna- darzanAbhyAM ca' / 'prAkRtatvAt' prahINAni prakarSeNa hAniM gatAni sarvaduHkhAni yatra tat tathA tacca siddhikSetrameva tadarthayanti tadgAmitayA ye te tathAvidhAH prakrAmanti bhRzaM gacchanti 'siddhimiti zeSaH ' 'mahesiNo' tti maharSaya iti bravImItyAdi prAgvat ||36|| graM0 287 a0 11 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM aSTAviMzaM mokSamArgIyamadhyayanaM samAptam // 28 // 2010_02
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam anantarAdhyayane mokSamArgagatiruktA / sA ca vItarAgatvapUrviketi yathA tat syAt tathAbhidhAyakamekonatriMzamadhyayanamArabhyate / tatrAdisUtram - suyaM me Au ! teNaM bhagavayA evamakkhAyaM / iha khalu sammattataparakkame nAmajjhayaNe samaNeNaM bhavagayA mahAvIreNaM kAsaveNaM paveie / jaM sammaM saddahittA pattiyAittA royaittA phAsittA pAlaittA tIraittA kiTTaittA sohaittA ArAhittA ANAe aNupAlaittA bahave jIvA sijjhati bujjhati mucvaMti parinivvAyaMti savvadukkhaNamaMtaM kareMti // vyAkhyA- zrutaM me mayA AyuSmanniti sudharmasvAmI jambUsvAminaM pratyAha / tena bhagavatA 'prakramAd vIreNa' evamiti vakSyamANaprakAreNAkhyAtaM kathitam / tamevAha - ihAsmin jagati pravacane vA khalu nizcitaM samyaktve sati parAkrama uttarottaraguNapratipattyA karmArijayasAmarthyalakSaNo'rthAjjIvasyAsminniti samyaktvaparAkramaM nAmAdhyayanaM zramaNena bhagavatA mahAvIreNa kAzyapena kAzyapagotrodbhavena praveditaM svataH praveditameva bhagavatA mamedamAkhyAtamiti bhAvaH / yadityetadadhyayanaM samyak zraddhAya zabdArthobhayarUpaM sAmAnyena pratipadya, pratItya vizeSata itthameveti nizcitya, rocayitvA tadadhyAyanaviSayaM taduktArthAnuSThAnaviSayaM vAbhilASamAtmana utpAdya, spRSTvA taduktAnuSThAnataH, pAlayitvA taduktAnuSThAnasyAtIcArarakSaNena, tIrayitvA taduktAnuSThAnaM pAraM nItvA, kIrtayitvA svAdhyAyavidhAnataH saMzabdha, zodhayitvA taduktAnuSThAnasya tattadguNasthAnAvAptitaH zuddhiprApaNena, ArAdhya yathAvadutsargApavAdakauzalyena tadarthAsevanena / etat kiM svamanISikayA ? netyAha - AjJayA guruniyogarUpayA anupAlya nityamAsevya bahavo jIvAH sidhyanti ihaivAgamasiddhatvAdinA, budhyante ghAtikarmakSayeNa mucyante bhavopagrAhikarmacatuSTayena, parinirvAnti karmadAvAnalopazamanenAta eva sarvaduHkhAnAM zArIra-mAnasAnAmantaM vinAzaM kurvanti mokSAvAptyeti // 2010_02
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 702 uttarajjhayaNANi-2 samprati sambandhAbhidhAnapUrvaM suprastutAdhyayanArthamAha tassa NaM ayamaDhe evamAhijjai / taM jahA-saMvege 1 nivvee 2 dhamma saddhAe 3 guru-sAhammiyasussUsaNayA 4 AloyaNayA 5 niMdaNayA 6 garahaNayA 7 sAmAie 8 cauvIsatthae 9 vaMdaNae 10 paDikkamaNe 11 kAusagge 12 paccakkhANe 13 thaya-thuimaMgale 14 kAlapaDilehaNayA 15 pAyacchittakaraNe 16 khamAvaNayA 17 sajjhAe 18 vAyaNayA 19 paDipucchaNayA 20 pariyaTTaNayA 21 aNuppehA 22 dhammakahA 23 suyassa ArAhaNayA 24 egaggamaNasaMnivesaNayA 25 saMjame 26 tave 27 vodANe 28 suhasAe 29 apaDibaddhayA 30 vivittasayaNAsaNasevaNayA 31 viNiyaTTaNayA 32 saMbhogapaccakkhANe 33 uvahipaccakkhANe 34 AhArapaccakkhANe 35 kasAyapaccakkhANe 36 jogapaccakkhANe 37 sarIrapaccakkhANe 38 sahAyapaccakkhANe 39 bhattapaccakkhANe 40 sabbhAvapaccakkhANe 41 paDirUvaNayA 42 veyAvacce 43 savvaguNasaMpunnayA 44 vIyarAgayA 45 khaMtI 46 muttI 47 maddave 48 ajjave 49 bhAvasacce 50 karaNasacce 51 jogasacce 52 maNaguttayA 53 vayaguttayA 54 kAyaguttayA 55 maNasamAhAraNayA 56 vayasamAhAraNayA 57 kAyasamAhAraNayA 58 nANasaMpannayA 59 daMsaNasaMpannayA 60 carittasaMpannayA 61 soiMdiyaniggahe 62 cakkhidiyaniggahe 63 ghANidiyaniggahe 64 jibhidiyaniggahe 65 phAsiMdiyaniggahe 66 kohavijae 67 mANavijaya 68 mAyAvijae 69 lohavijae 70 pejja-dosa-micchAdasaNavijae 71 selesI 72 akammayA 73 // vyAkhyA-tasya samyaktvaparAkramAdhyayanasya 'Namiti vAkyAlaGkAre' ayamityanantaraM vakSyamANo'rtho'bhidheya evamamunA prakAreNAkhyAyate kathyate 'mahAvIreNeti gamyam' 'tad yatheti vakSyamANatadarthopanyAsArthaH' // ___ atha trisaptatipadAni pratipadamakSarasaMskArapurassaraM phalopadarzanadvAreNa vyAcikhyAsurAha saMvegeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / saMvegeNaM aNuttaraM dhammasaddhaM 2010_02
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam 703 jaNayai / aNuttarAe dhammasaddhAe saMvegaM havvamAgacchai / aNaMtANubaMdhikoha-mANa-mAyA-lobhe khavei / navaM kammaM na baMdhai / tappaccaiyaM ca NaM micchattavisohiM kAUNa daMsaNArAhae havai / dasaNavisohIe ya NaM visuddhAe atthegaie teNeva bhavaggahaNeNaM sijjhaI / sohIe ya NaM visuddhAe taccaM puNo bhavaggahaNaM nAikkamai // 1 // vyAkhyA-saMvegena mokSAbhilASeNa he bhadanta ! pUjya ! jIvaH kiM janayati ? kataraM guNamutpAdayatItyartha iti praznaH / atrottaramAha-saMvegenAnuttarAM pradhAnAM dharmazraddhAM zrutadharmAdikriyAruciM janayati / tayA anuttarayA dharmazraddhayA saMvegamarthAt tameva viziSTataraM 'havvaM' tti zIghramAgacchati / tato'nantAnubandhyAdikrodhAdIn kSapayati / navaM ca karma 'prastAvAdazubhaM' na badhnAti / 'tappaccaiyaM' ti sa eva kaSAyakSayaH pratyayo nimittaM yasyAH sA tatpratyayikA tAM, mithyAtvasya vizuddhiH sarvathA kSayo mityAtvavizuddhistAM kRtvA darzanasya 'prastAvAt kSAyikasamyaktvasya' ArAdhako niraticArapAlako bhavati / tato darzanavizuddhyA vizuddhayA nirmalayA 'atthegaie' tti asti ekakaH kazcid bhavyo yastenaiva bhavagrahaNena janmopAdAnena sidhyati / ko bhAvaH ? yasmAnneva janmani darzanasya zuddhistatraiva bhave mukto bhavati yathA marudevAsvAminI RSabhadevajananI / yastu na tenaiva bhavena sidhyati sa zuddhayA 'prakramAd darzanasya vizuddhyA' 'taccaM' ti tRtIyaM punarbhavagrahaNaM nAtikrAmati nAtilati / avazyaM tRtIyabhave sidhyatItyarthaH / utkRSTadarzanArAdhakApekSametad / uktaJca "ukkosadasaNeNaM bhaMte ! jIve kaihiM bhavaggahaNehiM sijjhejjhA ? / goyamA ! ukkoseNaM teNeva bhaveNa, taiyaM nAikammai" // // 1 // saMvegAccAvazyambhAvI nirveda iti tamAha nivveeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / nivveeNaM divva-mANussatericchiesu kAmabhogesu nivveyaM havvamAgacchai / savvavisaesu virajjai / savvavisaesu virajjamANe AraMbhapariccAyaM karei / AraMbhapariccAyaM karemANe saMsAramaggaM vucchidai / siddhimagge paDivanne bhavai // 2 // vyAkhyA-'uttaratra sarvatra sugamatvAnna praznavyAkhyA' nirvedena sAmAnyataH saMsAra1. utkRSTadarzanena bhadanta ! jIvaH katibhirbhavagrahaNaiH siddhyet ? / gautama ! utkarSeNa tenaiva bhavena, tRtIyaM nAtikrAmat / / 2010_02
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 704 uttarajjhayaNANi-2 viSayena kadA'sau tyAjyaH ? ityevaMrUpeNa divyAdikAmabhogeSu nirvedaM 'havvaM' ti zIghramAgacchati yathAlametairanarthahetubhiriti / tathA ca sarvaviSayeSu zabdAdiSu virajyate virAgamApnoti / teSu ca virajyamAna ArambhaH prANivyaparopaNavyApArastatparityAgaM karoti / viSayArthatvAdArambhANAM tatparityAgaM ca kurvan saMsAramArga mithyAtvAdi vyavacchinatti / tattyAgata evArambhatyAgasambhavAt / tadvyavacchittau ca siddhimArgaH samyagdarzanAdiH pratipanno bhavati // 2 // satyapi nirvede dharmazraddhaiva zubhaheturiti tAmAha dhammasaddhAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? dhammasaddhAe NaM sAyAsokkhesu rajjamANe virajjai / agAradhammaM ca NaM cayai / aNagArie NaM jIve sArIra-mANasANaM dukkhANaM cheyaNa-bheyaNa-saMjogAINaM vuccheyaM karei / avvAbAhaM ca suhaM nivvattei // 3 // vyAkhyA-dharmazraddhayA dharmarucirUpayA sAtasaukhyeSu sAtavedanIyajanitasukheSu vaiSayikasukheSvityarthaH / rajyamAnaH pUrvaM rAgaM kurvan virajyate virakto bhavati / agAradharmaM ca gArhasthyaM tyajati / tatazcAnagAro yatiH san jIvaH zArIra-mAnasAnAM duHkhAnAM chedana-bhedanasaMyogAdInAmaniSTAnAM 'AdizabdAdiSTaviyogAdInAM' vyucchedaM karoti tannibandhanakarmocchedaneneti bhAvaH / avyAbAdhamuparatasarvapIDaM 'arthAnmauktaM' sukhaM ca nivartayati janayati // 3 // dharmazraddhAyAM cAvazyaM gurvAdInAM zuzrUSaNA kAryeti tAmAha guru-sAhammiyasussUsaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / gurusAhammiyasussUsaNayAe NaM viNayapaDivattiM jaNayai / viNayapaDivanne ya NaM jIve aNaccAsAyaNasIle neraDya-tirikkhajoNiya-maNussa-devaduggaIo niraMbhai / vannasaMjalaNa-bhatti-bahumANayAe maNussa-devasugaIo nibNdhi| siddhisoggaiM ca visohei / pasatthAiM ca NaM viNayamUlAI savvakajjAiM sAhei / anne ya bahave jIve viNiittA bhavai // 4 // vyAkhyA-guru-sAdharmikazuzrUSaNayA tatparyupAsanayA sevayA vinayapratipattimucitakRtyAGgIkArarUpAM janayati / 'viNayapaDivanne ya' tti pratipannavinayo'GgIkRtavinayo jIvo'natyAzAtanAzIlo guruparivAdAdyAzAtanAvikalasvabhAvo nairayikAdicaturdurgatIniruNaddhi niSedhati taddhetoratyAzAtanAyA abhAvena tatra gamanAbhAvAt / varNaH zlAghA tena sajvalanaM guNodbhAsanaM bhaktirabhyutthAnAdikA bahumAna AntaraprItivizeSaH 'eSAM dvandve 2010_02
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam 705 bhAvapratyaye ca' varNasaJjvalana - bhakti- bahumAnatA tayA 'prakramAd gurUNAM' vinayapratipattirUpayA manuSya- devasugatI viziSTakulendratvAdilakSaNe nibadhnAti / siddhisugatiM ca vizodhayati tanmArgabhUtasamyagdarzanAdivizodhanena / prazastAni ca vinayamUlAni vinayahetukAni sarvakAryANIha zrutajJAnAdIni paratra ca mukti sAdhayati / anyAMzca bahUn jIvAn vinetA vinayaM grAhitA svayaM susthitasyopAdeyavacanatvAd / uktaM hi - " Thio u ThAvayae paraM" ti // 4 // guruzuzrUSaNAM kurvato'pyatIcArasambhave AlocanAt evoktaphalAvAptiriti tAmAhaAloyaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / AloyaNayAe jaM mAyAniyANamicchAdaMsaNasallANaM mokkhamaggavigghANaM anaMtasaMsAravaddhaNANaM uddharaNaM karei / ujjubhAvaM ca NaM jaNayai / ujjubhAvapaDivanne ya NaM jIve amAyI itthIveyaM napuMsakaveyaM ca na baMdhai / puvvabaddhaM ca NaM nijjarei // 5 // vyAkhyA-A sAmastyena locanA gurvAdeH svadoSANAM prakAzanA tayA mAyA zAThyaM, yannidAnaM mamAtastapaHprabhRtyAderidaM syAditi prArthanAtmakam, mithyAdarzanaM sAMzayikAdyetAni zalyAnIva zalyAni 'karmadhAraye' mAyA - nidAna - mithyAdarzanazalyAni teSAM mokSavighnAnAM karmabandhahetutvena muktyantarAyANAM, tathAnantasaMsAravardhanAnAmuddharaNamapanayanaM karoti / taduddharaNatazca RjubhAvaM saralatvaM janayati / pratipannarjubhAvazca jIvo'mAyI mAyArahitaH strIvedaM napuMsakavedaM ca na badhnAti / pUrvabaddhaM ca tad dvayaM yadvA sarvamapi karma nirjarayati kSapayati tato muktimApnotIti bhAvaH // 5 // AlocanA duSkRtanindAvata eva saphalA syAditi tAmAha niMdaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNaya ? | niMdaNayAe NaM pacchANutAvaM jaNayai / pacchANutAve ya NaM virajjamANo karaNaguNaseDhiM paDivajjai / karaNaguNaseDhIpaDivanne ya NaM aNagAre mohaNijjaM kammaM ugghAei // 6 // vyAkhyA-ArSatvAnnindanenAtmanaivAtmadoSaparibhAvanena pazcAdanutApaM hA! duSTamanuSThitamidaM mayeti janayati / tataH pazcAdanutApena virajyamAno vairAgyaM gacchan karaNenApUrvakarena guNahetukA zreNiH karaNaguNazreNiH sA coparitanasthitermohanIyAdikarmadalikAnyupAdAyodayasamayAt prabhRti dvitIyAdisamayeSvasaGkhyAtaguNapudgalaprakSeparUpAntarmauhUrtikI / yata uktam 1. sthitastu sthApayati param / 2010_02
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 706 '"uvarimaThiIi daliyaM hiTTimaThANesu kuNai guNaseDhI / guNasaMkamakaraNaM puNa asuhAo suhaMmi pakkhivai" // 1 // 'upalakSaNAt sthitighAta - rasaghAta - guNasaGkrama - sthitabandhAzca viziSTAH' athavA karaNaguNenApUrvakaraNAdimAhAtmyena zreNiH karaNaguNazreNiH 'prakramAt kSapakazreNiH ' tAM pratipadyate / pratipannaguNazreNizcAnagAro mohanIyaM karmoddhAtayati kSapayati / tatkSapaNe ca muktiprAptirapyarthata uktaiva // 6 // uttarajjhayaNANi - 2 kazcit svadoSAn nindannapi pApabhIrutayA garhAmapi kuryAditi tAmAha garahaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / garahaNayAe NaM apurakkAraM tras | apurakkAragae NaM jIve appasatthehiMto jogehiMto niyatte / satthehi ya paDivajjai / pasatthajogapaDivanne ya NaM aNagAre anaMtaghAI pajjave khave // 7 // vyAkhyA - garhaNena parasamakSamAtmano doSodbhAvanena puraskAro gauravAdhyAropo na tathA apuraskAro'vajJAspadatvaM taM janayati 'svasyeti gamyate' / apuraskAragato jIvaH kadAcit kadadhyavasAyotpattAvapi tadbhItyaivAprazastebhyaH karmabandhahetubhyo yogebhyo nivartate, tAn na pratipadyate / prazastayogAMstu pratipadyate / pratipannaprazastayogo'nagAro 'aNaMtaghAi' tti anantaviSayatayA anantajJAna- darzane hantuM zIlaM yeSAM te'nantaghAtinastAn paryavAn jJAnAvaraNAdikarmaNaH pariNativizeSAn kSapayati / 'upalakSaNaM caitanmuktiprApteH' tadarthatvAd dharmAnuSThAnasya // 7 // AlocanAdIni ca sAmAyikavata eva bhavantIti taducyate sAmAieNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / sAmAieNaM sAvajjajogaviraiM jaNayai // 8 // vyAkhyA- sAmAyikenoktasvarUpeNa sAvadyAH karmabandhahetavo yogA vyApArAstebhyo viratiruparamaH sAvadyayogaviratistAM janayati tadviratereva sAmAyikasambhavAt // 8 // sAmAyikaM cAGgIcikIrSuNA tatpraNetRNAmarhatAM stavaH kArya iti tamAhacauvIsatthaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / cauvIsatthaeNaM daMsaNavisohiM jaNayai // 9 // 1. uparitanasthiterdalikAnyadhastanasthAneSu karoti guNazreNiH / guNasaGkramakaraNaM punarazubhAn zubhe prakSipati // 1 // 2010_02
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam 707 vyAkhyA-caturviMzatistavenaitadavasarpiNIprabhavArhadutkIrtanarUpeNa darzanasya samyaktvasya vizuddhiM tadupaghAtikarmApagamAnnirmalatAM janayati // 9 // stutvApyarhato guruvandanakapUrvaiva tatpratipattiriti tadAha vaMdaNaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / vaMdaNaeNaM nIyAgoyaM kamma khavei / uccAgoyaM kammaM nibaMdhai / sohaggaM ca NaM appaDihayaM ANAphalaM nivvattei / dAhiNabhAvaM ca NaM jaNayai // 10 // __ vyAkhyA-vandanakenAcAryAdhucitapratipattirUpeNa nIcairgotramadhamakulotpattihetu karma kSapayati / uccairgotraM nibadhnAti / saubhAgyaM ca sarvajanaspRhaNIyatArUpamapratihatamaskhalitamata evAjJAphalamAjJAsAraM nivartayati janayati / dakSiNabhAvaM cAnukUlatAM janayati 'lokasyeti gamyam' // 10 // etadguNasthitenApi pUrva-pazcimArhatostIrthe'vazyaM pratikramaNaM kAryamiti tadAha paDikkamaNeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / paDikkamaNeNaM vayachiddAI pihei / pihiyavayacchidde puNa jIve niruddhAsave asabalacaritte aTThasu pavayaNamAyAsu uvautte apuhatte suppaNihie viharai // 11 // ___ vyAkhyA-pratikramaNenAparAdhebhyaH pratIpanivartanAtmakena vratAnAM prANAtipAtaviratyAdInAM chidrANi pidadhAti sthagayatyapanayatIti yAvat / pihitavratacchidraH punarjIvo niruddhAsravo'zabalamekaviMzatyAzabalasthAnairakarburIkRtaM caritraM yasya sa tathA, tathASTasu pravacanamAtRSUpayukto'vadhAnavAn, na vidyate pRthaktvaM saMyamayogebhyo viyuktatvaM yasyAsAvapRthaktvaH sadA saMyamayogavAnapramatto vA, tathA supraNihitaH suSTha saMyame praNidhAnavAn, 'suppaNihidie' iti pAThe supraNihitAnyasanmArgAt pracyAvya sanmArge vyavasthApitAnIndriyANyaneneti supraNihitendriyo viharati saMyamamArge yAti // 11 // atra cAtIcArazuddhyarthaM kAyotsargaH kArya iti tamAha kAusaggeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / kAusaggeNaM tIya-paDuppannaM pAyacchittaM visohei / visuddhapAyacchitte ya jIve nivvuyahiyae ohariyabharu vva bhAravahe pasatthajjhANovagae suhaM suheNaM viharai // 12 // vyAkhyA-kAyasya zarIrasyotsargaH zrutoktanItyA tyAgaH kAyotsargastenAtItamiha cirakAlabhAvitayA, pratyutpannaM cAsannakAlabhAvitvena, prAyazcittam 'upacArAt prAyazcittArha 2010_02
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 708 uttarajjhayaNANi-2 matIcAra' vizodhayatyapanayati / vizuddhaprAyazcittazca jIvo nirvRtaM svasvIkRtaM hRdayaM yasya sa nirvRtahRdayaH, ka iva ? apahRtastyakto bharo bhAro yena sa tathA evaMvidho bhAravAho vAhakAdiH sa iva bhAraprAyA hyatIcArAstadapanayane'pahRtabharabhAravaha iva nirvRtahRdaya eveti bhAvaH / prazastadhyAnopagataH sukhaM sukhena sukhaparamparAvAptyA viharati // 12 // evamapyazuddhayamAnena pratyAkhyAnaM kAryamiti tamAha paccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / paccakkhANeNaM AsavadArAI niruMbhai // 13 // vyAkhyA-pratyAkhyAnena mUlaguNapratyAkhyAnarUpeNAsravadvArANi niruNaddhi // 13 // pratyAkhyAnagrahaNAnantaraM caityavandanaM vidheyam, tacca na stavastutimaGgalaM vineti tadAha thaya-thuimaMgaleNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / thaya-thuimaMgaleNaM nANa-daMsaNa-caritta-bohilAbhaM jaNayai / nANa-daMsaNa-caritta-bohilAbhasaMpanne NaM jIve aMtakiriyaM kappavimANovavattiyaM ArAhaNaM ArAhei // 14 // vyAkhyA-stavA devendrastavAdayaH, stutayaH ekAdisaptazlokAntAH 'ktyantasya pUrvanipAte prApte'pyArSatvAd vyatyayaH' stutistavA eva maGgalaM bhAvamaGgalarUpaM tena jJAnadarzana-cAritrAtmikA bodhirjJAna-darzana-cAritra-bodhistasyA lAbho jJAna-darzana-cAritrabodhilAbho jinadharmaprAptistaM janayati / jJAna-darzana-cAritra-bodhilAbhasampannazca jIvo'ntaH paryanto bhavasya karmaNo vA tasya kriyA karaNamantakriyA muktirityarthastAm, kalpA devalokA vimAnAni graiveyakAnuttarasambandhIni teSUpapattiryasyAM sA tathA tAm, ko bhAvaH ? anantarabhave kalpAdiSu devatvAvAptiphalAM paramparayA tu muktiprApikAmArAdhanA jJAnAdhArAdhanArUpAmArAdhayati sAdhayati / tathA caivamArAdhanayA kazcid bharatAdistadbhave eva dIrghaparyAyeNa, kazcid gajasukumAlAdiH svalpaparyAyeNAntakriyAM karotIti bhAvaH // 14 // arhadvandanAnantaraM svAdhyAyo vidheyaH, sa ca kAlapratyupekSApUrvamiti tAmAha kAlapaDilehaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / kAlapaDilehaNayAe NaM nANAvaraNijjaM kammaM khavei // 15 // vyAkhyA-kAlaH prAdoSikAdistasya pratyupekSaNA AgamavidhinA yathAvannirUpaNAgrahaNa-pratijAgaraNarUpA kAlapratyupekSaNA tayA jJAnAvaraNIyaM karma kSapayati / / 15 / / _ 2010_02
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam kathaJcidakAlapAThe prAyazcittaM pratipattavyamiti tadAha pAyacchittakaraNeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / goyamA ! pAyacchittakaraNeNaM pAvakammavisohiM jaNayai / niraiyAre Avi bhavai / sammaM ca NaM pAyacchittaM paDivajjamANe maggaM maggaphalaM visohei / AyAraM ca ArAhei // 16 // 709 vyAkhyA- prAyazcittakaraNenAlocanAdividhAnena pApakarmaNAM vizuddhirabhAvastAM janayati / niraticArazcApi bhavati / samyak ca prAyazcittaM pratipadyamAno mArga iha jJAnaprAptihetuH samyaktvaM taM ca tatphalaM ca jJAnaM vizodhayati nirmalIkurute / tatazcAcArazcAritraM taM ca tatphalaM ca muktilakSaNamArAdhayati / vizodhanArAdhanayozca niraticArataiva heturiti bhAvaH ||16|| prAyazcittakaraNaM ca kSAmaNAvata eva syAditi tAmAha khamAvaNAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / khamAvaNAe NaM palhAyaNabhAvaM jaNayai / palhAyaNabhAvagae ya savvapANa- bhUya - jIvasattesu mittIbhAvaM uppAei / mittIbhAvamuvagae Avi jIve bhAvavisohiM kAUNa nibbhae bhavai // 17 // vyAkhyA - kSAmaNayA duSkRtAnantaraM kSamitavyamidaM mametyAdirUpayA prahlAdanabhAvaM cittaprasattirUpaM janayati / prahlAdanabhAvamupagataH sarve ca prANAzca dvi-tri- caturindriyAH, bhUtAzca taravaH, jIvAzca paJcendriyAH, sattvAzca zeSajantavaH sarvaprANa- bhUta - jIva- sattvAsteSu maitrIbhAvaM parahitacintAlakSaNamutpAdayati / maitrIbhAvamupagatazca jIvo bhAvavizuddhi rAga-dveSApagamarUpAM kRtvA nirbhaya iha-paralokAdibhayavikalo bhavati sarvabhayahetvabhAvAt / atrArthe mRgAvatIdRSTAntaHsadvatsaviSayollAsisupayodArjunIva yA / sadvatsaviSayollAsA kauzAmbI pUrvarA'sti sA // 1 // vardhamAno jinastatra vardhamAno guNaiH zubhaiH / pAdAbhyAM pAvayan pRthvImudyAne samavAsarat // 2 // puSpadantau prabhuM nantuM samAjagmaturanyadA / vimAnAbhyAM tamo'syantau tRtIye prahare mudA // 3 // svasthAne'gAt tamIM matvA cAturyAdAryacandanA / tatrAsthAt svAmivAglInA dinabhrAntyA mRgAvatI ||4|| 2010_02
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 710 uttarajjhayaNANi-2 tayozca gatayoH sUrya-candrayoH sA mRgAvatI / svAzrayaM prApa bhItA drAk tamasi prasRte'bhitaH // 5 // IryApathikyAmAlocya natvA suptAM pravartinIm / mamAgaH kSamyatAmetadityuktvA cApatat padoH // 6 // candanA candanAbhAbhirvANIbhistAmazikSayat / kiM nirmalakule yuktaM naktaM sthAtuM bahistava ? // 7 // candanAcaraNau saMvAhayantI sA mRgAvatI / nidrANAM kSAmayantI tAM kevalajJAnamAsadat // 8 // uddadhe'tha mRgAvatyA dharAtazcandanAkaram / prabuddhA candanA'vocat kimacAli karo mama ? // 9 / / jagau mRgAvatI sarpan sarpo'stItyAha candanA / adazi sa kathaM dhvAnte sA''khyat kevalasaMvidA // 10 // utthAya candanA''caSTa mahAsati mRgAvati ! / kevalyAzAtanAmantuM kSamasvAjJAnataH kRtam // 11 // mRgAvatI kSAmayantI pravartinyAryacandanA / / nindantI ca muhuH svAgaH zritA kevalasampadA // 12 // iti kSAmaNAyAM candanA-mRgAvatIkathA // 17 // evaMvidena yatinA svAdhyAye yatitavyamiti tamAha sajjhAeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / sajjhAeNaM nANAvaraNijjaM kammaM khavei // 18 // vyAkhyA-svAdhyAyena jJAnAvaraNIyaM 'upalakSaNAccheSaM karma' kSapayati / yata uktam "kammamasaMkhijjabhavaM khavei aNusamayameva Autto / annayaraMmi vi joe sajjhAyaMmI ya viseseNa" // 1 // // 18 // atra ca pUrvaM vAcanaiva vidheyeti tAmAhavAyaNAe ya NaM bhaMte ! jIve ki jaNayai ? / vAyaNAe ya NaM 1. karmAsaGkhyAtabhavaM kSapayatyanusamayamevAyuktaH / anyatarasminnapi yoge svAdhyAye ca vizeSaNe // 1 // 2010_02
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam 711 nijjaraM jaNayai / suyassa aNAsAyaNAe vaTTA / suyassa aNAsAyaNAe vaTTamANe titthadhammaM avalaMbai / titthadhammaM avalaMbamANe mahAnijjare mahApajjavasANe bhavai // 19 // vyAkhyA-vakti ziSyastaM vacantaM guruH prayuGkte vAcayatIti vAcanA pAThanamityarthastayA nirjarAM karmaparizATarUpAM janayati / tathA zrutasyAgamasyAnAzAtanAyAM vartate / tataH zrutasyAnAzAtanAyAM vartamAnastIrthaM gaNadharastasya dharma AcAraH shrutprdaanruupstiirthdhrmmvlmbte| tatastIrthadharmamavalambamAna Azrayan mahatI bahukarmaviSayatvAnnirjarA'syeti mahAnirjaraH, mahat prazasyaM muktyavAptyA paryavasAnamantaH karmo bhavasya vA yasya sa mahAparyavasAnazca bhavati muktibhAg bhavatIti hRdayam // 19 // gRhItavAcanena saMzayAdau punaH pracchanaM pratipRccheti tAmAha paDipucchaNAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / goyamA ! paDipucchaNAe NaM suttattha-tadubhayaM visohei / kaMkhAmohaNijjaM kamma vucchidai // 20 // vyAkhyA-tatra ca pUrvapaThitasya sUtrAdeH punaH pracchanaM pratipracchanaM tena sUtrArthatadubhayAni vizodhayati saMzayAdyapanayanena vizuddhAni kurute / kAGkSA idamitthamitthaM ca mamAdhyetumucitamityAdikA vAJchA saiva mohanIyaM karmAnabhigrahikamithyAtvarUpaM vyucchinatti vizeSeNApanayati // 20 // itthaM vizodhitasyApi sUtrasya mA bhUd vismaraNamiti parAvartanAmAha pariaTTaNAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / goyamA ! pariaTTaNAe NaM vaMjaNAI jaNayai / vaMjaNaladdhiM ca uppAei // 21 // vyAkhyA-sUtratvAt parAvartanA guNanaM tayA vyaJjante arthA ebhiriti vyaJjanAnyakSarANi janayatyutpAdayati / tAni hi vigalitAnyapi guNayato jhagityutpatantItyutpAditAnyuktAni / tathAvidhakarmakSayopazamato vyaJjanalabdhi 'cazabdAd vyaJjanasamudAyarUpapadalabdhi padAnusAritAlakSaNAM' utpAdayati // 21 // sUtravadarthasyApi vismaraNasambhava ityanuprekSAmAha aNuppehAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / goyamA ! aNuppehAe NaM AUyavajjAo satta kammapayaDIo dhaNiyabaMdhaNabaddhAo siDhila 2010_02
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 712 uttarajjhayaNANi-2 baMdhaNabaddhAo pakarei / dIhakAlaTThiiyAo hassakAlaTThiiyAo pakarei / tivvANubhAvAo maMdANubhAvAo pakarei / bahuppaesaggAo appapaesaggAo pakarei / AUyaM ca NaM kammaM siya baMdhai siya no baMdhai / asAtAveyaNijjaM ca NaM kammaM no bhujjo bhujjo uvaciNai / aNAiyaM aNavayaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM khippameva vIIvayai // 22 // vyAkhyA-anuprekSA sUtrasyArthacintitaM cintanikA tayA prakRSTazubhabhAvahetutayA AyurvarjAH sapta karmaprakRtIH 'dhaNiyaM' gADhaM bandhanaM tena baddhA nikAcitAH zithilabandhanabaddhAH kiJcinmutkalAH ko'rthaH ? apavartanAdikaraNayogyAH prakaroti / taporUpatvAdasyAstapasazca / nikAcitakarmakSayakSamatvAd, uktaJca tavasA u nikAiyANaM ca'tti / dIrghakAlasthitikA husvakAlasthitikAH prakaroti zubhAdhyavasAyavazAt sthitikhaNDakApahAreNeti bhAvaH / etaccaivaM sarvakarmaNAmapi sthiterazubhatvAd yaduktam "sevvAsi pi ThiIo sahAsuhANaM pi hoti asuhaao| ___mANusa-tirikkha-devAuyaM ca mottUNa sesANaM" // 1 // tathA tIvrAnubhAvAzcatuHsthAnikarasatve mandAnubhAvAstristhAnikarasavattvAdyApAdanena prakaroti / etAzcAzubhaprakRtayo jJeyAH / tathA bahu prabhUtaM pradezAgraM karmadalikaparimANaM yAsAM tA bahupradezAgrA alpapradezAgrAH prakaroti / kiJcaikasmin bhave sakRdevAntarmuhUrtakAla evAyurbandhasambhavAdAyurvarjatvamuktamata AyuSkaM ca karma syAd badhnAti syAnno badhnAti, tasya tribhAgAdizeSAyuSkatAyAmeva bandhasambhavAt / uktaM hi-'siMha tibhAge siya tibhAgatibhAge' ityAdi / aparaM cAsAtavedanIyaM zArIrAdiduHkhahetu ca karma 'cazabdAdanyAzcAzubhaprakRtI:' no bhUyo bhUya upacinoti badhnAti / bhUyo bhUyo grahaNaM tvanyatamapramAdataH pramattasaMyataguNasthAnavatitAyAM tadvandhasya sambhavAt / tathA anAdikamAderasambhavAt, anavagacchadagraparimANaM yasya so'navadanaH sadAvasthitaparimANo'nanta ityarthastaM pravAhApekSaM caitat, ata eva 'dIhamaddhaM'ti 'makAro'lAkSaNikaH' dIrghAddhaM dIrghakAlam, catvArazcaturgatilakSaNA antA avayavA yasmistaccaturantaM saMsArakAntAraM kSiprameva zIghrameva 'vIIvayai'tti vyativrajatyatikrAmati muktimApnotItyarthaH // 22 // 1. tapasA tu nikAcitAnAM ceti / 2. sarvAsAmapi sthitayaH zubhAzubhAnAmapi bhavantyazubhAH / ___ manuSya-tiryaga-devAyuzca muktvA zeSANAm // 1 // 3. syAt tribhAge syAt tribhAgatribhAge / 2010_02
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 713 ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam evamabhyastazrutena ca dharmakathA'pi kAryeti tAmAha dhammakahAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / goyamA ! dhammakahAe pavayaNaM pabhAvei / pavayaNapabhAvae jIve Agamesissa bhaddattAe kamma nibaMdhai // 23 // vyAkhyA-dharmakathayA vyAkhyAnarUpayA pravacanaM siddhAntaM prabhAvayati prakAzayati / pravacanaprabhAvako jIvaH 'Agamesissa bhaddattAe'tti AgamiSyadAgAmikAlabhAvi bhadraM kalyANaM yasmistat tathA tasya bhAvastattA tayopalakSitaM karma nibadhnAti zubhamupArjayatIti bhAvaH // 23 // itthaM paJcavidhasvAdhyAyaratena zrutamArAdhitaM syAditi tadArAdhanamAha suyassa ArAhaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / goyamA ! suyassa ArAhaNayAe NaM annANaM khavei / na ya saMkilissai // 24 // vyAkhyA-zrutasyArAdhanayA samyagAsevanayA'jJAnaM kSapayati vishisstttttvbodhaavaapteH| na ca saMklizyate naiva rAgAdijanitaklezabhAg bhavati, tadvazato navanavasaMvegAvApteH / yata: "jaha jaha suyamavagAhai aisayarasapasarasaMjuyamapuvvaM / taha taha palhAi muNI nvmvsNvegsddhaae"||1|| // 24 // zrutArAdhanA caikAgramanaHsannivezanAvata eva syAdatastAmAha egaggamaNasaMnivesaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? goyamA ! egaggamaNasaMnivezaNayAe NaM cittanirohaM karei // 25 // vyAkhyA-ekamagraM prastAvAcchubhamAlambanamasyaityekAgraM tacca tanmanazca tasya sannivezanA sthApanA tayA cittasyetastata unmArgaprasthitasya nirodho niyantraNaM cittanirodhastaM karoti // 25 // evaMvidhasyApi saMyamAdeveSTaphalAvAptiriti tamAha saMjameNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / goyamA ! saMjameNaM aNaNhayattaM jaNayai // 26 // 1. yathA yathA zrutamavagAhate'tizayarasaprasarasaMyutamapUrvam / tathA tathA prahlAdate munirnavanavasaMvegazraddhayA // 1 // 2010_02
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi - 2 vyAkhyA - saMyamena paJcAzravAH paJcendriyANi catvAraH kaSAyAstrayo daNDA stadviramaNena 'aNaNhayattaM'ti anaMhaskatvamavidyamAnakarmatvaM janayatyAsravaviramaNAtmakatvAdasya // 26 // saMyamavato'pi tapo vinA na karmakSaya iti tadAha 714 taveNaM bhaMte ! kiM jaNayai ? / taveNaM vodANaM jaNayai // 27 // vyAkhyA-tapasA vakSyamANena 'vodANaM'ti vyavadAnaM pUrvabaddhakarmApagamato viziSTAM zuddhiM janayati // 27 // tapo'nantaraphalaM vyavadAnamiti tamAha -- vodANeNaM bhaMte ! kiM jaNayai ? / vodANeNaM akiriyaM jaNayai / akiriyA bhavittA tao pacchA sijjhai bujjhai muccai parinivvAi savvadukkhANamaMtaM karer3a // 28 // vyAkhyA - vyavadAnenAntaroktArthenAkriyAM vyuparatakriyAkhyazukladhyAnacaturthabhedaM janayati, akriyAko vyuparatakriyAkhyazukladhyAnavartI bhUtvA tataH pazcAt sidhyati niSThitArtho bhavati, budhyate jJAna-darzanAbhyAM vastutattvaM jAnAti, mucyate saMsArAdata eva parinirvAti pari samantAnnirvAti karmAgnividhyApanena zItIbhavati, sarvaduHkhAnAmantaM karoti // 28 // vyavadAnaM ca saMyamAdiSu satsvapi sukhazAtA naiva syAditi tamAha suhasAeNaM bhaMte ! kiM jaNayai ? / suhasAeNaM aNussuyattaM jaNaya | aNussue NaM jIve aNukaMpe aNubbhaDe vigayasoge carittamohaNijjaM kammaM khavei // 29 // vyAkhyA-sukhassa vaiSayikasya zAtastadgataspRhAnivAraNenApanayanaM sukhazAtastenAnutsukatvaM viSayasukhaM prati niHspRhatvaM janayati / anutsukazca jIvo'nu saha kampate ityanukampako duHkhena kampamAnaM paramavalokya tadduHkhaduHkhitayA svayamapi tatkAla eva kampate, tathA'nudbhaTo'nulbaNaH, vigatazoko naihikArthabhraMze'pi zocate muktibaddhaspRhatvAdevaMvidhazubhAdhyavasAyAccAritramohanIyaM karma kSapayati // 29 // sukhazAtasthitasya cApratibaddhatA bhavatIti tAmAha appaDibaddhayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? | appaDibaddhayAe NaM nissaMgattaM jaNayai / nissaMgattagae NaM jIve ege egaggacitte diyA ya rAu ya asajjamANo appaDibaddhe Avi viharaI // 30 // 2010_02
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 715 ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam vyAkhyA-apratibaddhatayA manasi nirabhiSvaGgatayA nissaGgatvaM bahiH saGgAbhAvaM janayati / nissaGgatvagato jIva eko rAgAdivikalaH, ekAgracitto dharmaikatAnamanAH, divA rAtrau vA'sajan sadA bahiH saGgaM tyajannityarthaH / apratibaddhazcApi viharati mAsakalpAdinodyatavihAreNa paryaTatIti bhAvaH // 30 // apratibaddhatA ca viviktazayanAsanatAyAM sambhavatyatastAmAha vivittasayaNAsaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / vivittasayaNAsaNayAe NaM carittaguttiM jaNayai / carittagutte ya NaM jIve vivittAhAre daDhacaritte egaMtarae mokkhabhAvapaDivanne aTThavihakammagaMThiM nijjarei // 31 // __ vyAkhyA-viviktAni stryAdyasaMsaktAni zayanAsanAni 'upalakSaNatvAdupAzrayazca' yasya sa tathA tasya bhAvastattA tayA caritragupti caraNarakSAM janayati / 'sUtratvAd guptacaritrazca jIvo vivikto vikRtyAdibaMhakavasturahita AhAro yasya sa viviktAhAraH, tathA dRDhaM nizcalaM caritraM yasyeti dRDhacaritraH, tata evaikAntena nizcayena rata Asakta ekAntarataH 'saMyame iti gamyam', mokSe bhAvena manasA pratipanna Azrito mokSabhAvapratipanno mokSa eva mayA sAdhayitavya ityarthaH / aSTavidhaM karma granthiriva granthirdurbhedatayASTavidhakarmagranthistaM nirjarayati kSapayati // 31 // viviktazayanAsanatAyAM ca vinivartanA syAditi tAmAha viNivaTTaNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / viNivaTTaNayAe NaM pAvakammANaM akaraNayAe abbhuDhei / puvvabaddhANa ya nijjaraNayAe taM niyattei / tao pacchA cAuraMtaM saMsArakaMtAraM vIivayai // 32 // vyAkhyA-vinivartanayA viSayebhya AtmanaH parAGmukhIkaraNarUpayA pApakarmaNAM sAvadyAnuSThAnAnAmakaraNatayA mayA na pApAni kartavyAnityevaMrUpayA abhyuttiSThate dharma pratyutsahate / pUrvabaddhAnAM 'pApakarmaNAmiti prakramaH' nirjaraNayA 'cazabdAdabhinavAnupAdAnena' pApakarma nivartayati nirvAsayati / tataH pazcAccaturantaM saMsArakAntAraM vyativrajatIti spaSTam / / 32 / / viSayavinivRttazca kazcit sambhogapratyAkhyAnavAn sambhavatyatastadAha saMbhogapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / saMbhogapaccakkhANeNaM AlaMbaNAI khavei / nirAlaMbaNassa ya AyataTThiyA jogA 2010_02
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 716 uttarajjhayaNANi - 2 bhavaMti / saeNaM lAbheNaM tussai / paralAbhaM no takkei no pIhei no patthei no ahilasei / parassa lAbhaM aNAsAemANe atakemANe apIhemANe apatthemANe aNabhilasamANe doccaM suhasijjaM uvasaMpajjittA NaM viharai // 33 // vyAkhyA- sambhoga ekamaNDalIbhoktRtvaM tasya pratyAkhyAnaM gItArthAvasthAyAM jinakalpapratipattyAM parihAraH sambhogapratyAkhyAnaM tenAlambanAni glAnatAdIni kSapayati tiraskRrute sadodyatvena vIrcAcAramevAlambate / nirAlambanasyAyato mokSaH saMyamo vA sa evArthaH prayojanaM yeSAmityAyatArthikA yogA vyApArA bhavanti prabandhataH pravartante / tathA svakIyena lAbhena santuSyati nirabhilASo bhavati / tatazca paralAbhaM no tarkayati yadidaM mahyaM dAsyatIti manasA na vikalpayati, no spRhayati tacchraddhAlutayAtmanaH spRhAM nAviSkaroti, no prArthayate mahyaM dehIti na yAcate, no abhilaSati tallAlasatayA na vAJchati / evaMvidhazca kaM guNamApnoti ? tamevoktamanUdyAha - tathA parasya lAbhamanAsvAdayannabhuJjAno'tarkayannityAdipUrvoktaguNaviziSTo 'doccaM' ti dvitIyAM sukhazayyAmupasampadya prApya viharati IdRgrUpatvAt tasyAH / kiJcAnuvAdasUtre 'aNAsAemANe' iti darzanAt pUrvatrApi 'No AsAe' tti vaco'numIyate tacca gamyatayA na nirdiSTaM lekhakavaiguNyAd na jJAyate ||33|| sambhogapratyAkhyAnavatazcopadhipratyAkhyAnamapi sambhavatIti tadAha uvahipaccakkhANeNaM bhaMte ! kiM jaNayai ? / uvahipaccakkhANeNaM apalimaMthaM jaNayai / niruvahie NaM jIve nikkaMkhe uvahimaMtareNa na saMkilissa // 34 // vyAkhyA- upadherupakaraNasya rajoharaNavyatiriktasya pratyAkhyAnaM na mayA'sau grahItavya ityevaM nivRttirupadhipratyAkhyAnaM tena parimanthaH svAdhyAyAdikSatistadabhAvo'parimanthastaM janayati / nirupadhiko jIvo niSkAGkSo vastrAdyabhilASarahitaH sannupadhimantareNa na saGklizyate na mAnasAdiklezamApnoti // 34 // upadhipratyAkhyAtA ca jinakalpikAdireSaNIyAlAbhenopoSita evAste / ata AhAra pratyAkhyAnamAha AhArapaccakkhANeNaM bhaMte jIve kiM jaNayai ? / AhArapaccakkhANeNaM jIviyAsaMsappaogaM vucchidai / jIviyasaMsappaogaM vucchidittA jIve AhAramaMtareNaM na kilissai // 35 // 2010_02
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam 717 vyAkhyA-AhArapratyAkhyAnenAneSaNIyabhaktapAnatyAgarUpeNaM jIvite prANadhAraNe AzaMsAbhilASastasyAH prayogo vyApArastaM vyavacchinatti AhArAdhInatvAjjIvitasya / jIvitAzaMsAprayogaM vicchidya jIva AhAramantareNa na saMklizyati vikRSTatapo'nuSThAne'pi na bAdhAmanubhavatItyarthaH // 35 // etat pratyAkhyAnatrayamapi kaSAyAbhAva eva phalavaditi tatpratyAkhyAnamAha kasAyapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / kasAyapaccakkhANeNaM vIyarAgabhAvaM jaNayai / vIyarAgabhAvapaDivanne ya NaM jIve samasuha-dukkhe bhavai // 36 // vyAkhyA-kaSAyapratyAkhyAnena krodhAdiparihAreNa vIto gato rAga upalakSaNAd dveSazcAsyeti vItarAgastadbhAvaM janayati / 'prAkRtatvAt' pratipannavItarAgabhAvaH punaH jIvaH same rAga-dveSAbhAvatastulye sukha-duHkhe yasya sa tathAvidho bhavati // 6 // niSkaSAyo'pi yogapratyAkhyAnAdeva muktisAdhaka iti tadAha jogapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / jogapaccakkhANeNaM ajogattaM jaNayai / ajogI ya NaM jIve navaM kammaM na baMdhai puvvabaddhaM nijjarei // 37 // vyAkhyA-yogA mano-vAk-kAyavyApArAstatpratyAkhyAnena tannirodhenAyogatvamayogibhAvaM janayati / ayogI ca jIvo navaM karma na badhnAti / pUrvabaddhaM bhavopagrAhikarmacatuSTayamanyasya tadA'sambhavAnnirjarayati kSapayati // 37 // _yogapratyAkhyAnataH zarIrapratyAkhyAnamapi syAditi tadAha sarIrapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / sarIrapaccakkhANeNaM siddhAisayaguNattaM nivvattei / siddhAisayaguNasaMpanne ya NaM jIve logaggamuvagae paramasuhI bhavai // 38 // vyAkhyA-zarIramaudArikAdi tatpratyAkhyAnena siddhAnAmatizayaguNA na kRSNA na nIlA ityAdayo yasya sa siddhAtizayaguNastadbhAvastattvaM nivartayati janayati / siddhAtizayaguNasampannazca jIvo lokAgraM muktipadamupagataH prAptaH paramasukhI bhavati / yadyapi yogapratyAkhyAnena zarIrapratyAkhyAnamapyuktameva, tathApi mano-vAgyogayoretadAdhAratvAt prAdhAnyakhyApanArtham // 38 // 2010_02
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 718 uttarajjhayaNANi-2 sambhogAdipratyAkhyAnAni prAyaH sahAyapratyAkhyAna eva sukarANi syuriti tadAha sahAyapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / sahAyapaccakkhANeNaM egIbhAvaM jaNayai / egIbhAvabhUe ya jIve egaggaM bhAvemANe appajhaMjhe appakasAe appakalahe appatumaMtume saMjamabahule saMvarabahule samAhie Avi bhavai // 39 // ___ vyAkhyA sahAyAH sAhAyyakAriNo yatayastatpratyAkhyAnena tathAvidhayogyatAbhAvinA'bhigrahavizeSeNaikIbhAvamekatvaM janayati / ekIbhAvabhUtazcaikatvaprAptazca jIva ekAgryamekAlambanatvaM bhAvayannabhyasan alpajhaJjho'vidyamAnavAkkalaho'lpakaSAyo'vidyamAnakrodhAdiH / alpamavidyamAnaM 'tumaMtuma'tti tvaM tvamiti svalpAparAdhinyapi tvamevaM purA'pi kRtavAn, tvamevaM sadA karoSItyAdi punaH punaH pralapanaM yasya sa tathA / 'sarvatrAlpazabdo'bhAvavAcI' / tathA saMyamabahulaH saMvarabahula iti prAgvat / ata eva samAhito jJAnAdisamAdhimAMzcApi bhavati // 39 / / evaMvidhazcAnte bhaktapratyAkhyAnavAn syAditi tadAha bhattapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / bhattapaccakkhANeNaM aNegAI bhavasayAI niraMbhai // 40 // vyAkhyA-bhaktapratyAkhyAnenAhAratyAgarUpeNa bhaktaparijJAnAdinA anekAni bhavazatAni niruNaddhi // 40 // sarvapratyAkhyAnapradhAnaM sadbhAvapratyAkhyAnamAha sabbhAvapaccakkhANeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / sabbhAvapaccakkhANeNaM aNiyaTTi jaNayai / aNiyaTTipaDivanne ya aNagAre cattAri kammaMse khavei / taMjahA-veyaNijjaM AuyaM nAmaM goyaM pacchA sijjhai, bujjhai, muccai, parinivvAi, savvadukhkhANamaMtaM karei // 41 // vyAkhyA-sadbhAvena sarvathA punaHkaraNAsambhavAt paramArthena pratyAkhyAnaM sadbhAvapratyAkhyAnaM sarvasaMvararUpaM zailezIti yAvat tenAnivRttiM zukladhyAnacaturthabhedaM janayati / pratipannAnivRttizcAnagArazcatvAri kevalinaH karmAMzAni 'aMzazabdasya satparyAyatvAt' satkarmANi bhavopagrAhINi kSapayati tad yathA vedanIyamAyurnAma gotraM ceti / tataH pazcAt sidhyati budhyata iti pUrvavat // 41 // 2010_02
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam etat pratyAkhyAnaM prAya: pratirUpatAyAmeva syAdatastAmAha paDirUvayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNaya ? | paDirUvayAe NaM lAghaviyaM jaNaya / lahubhUe NaM jIve appamatte pAgaDaliMge pasatthaliMge visuddhasammatte sattasamiisamatte savvapANa- bhUya-jIva-sattesu vIsasaNijjarUve appapaDilehe jiiMdie viulatavasamiisamannAgae Avi bhavai // 42 // vyAkhyA- 'pratiH sAdRzye' tataH pratIti sthavirakalpikAdisadRzaM rUpaM veSo yasya sa tathA tadbhAvastattA tayA'dhikopakaraNatyAgarUpayA lAghavamasyAstIti lAghavI tadbhAvo lAghavitA tAM dravyataH svalpokaraNatvena bhAvatastvapratibaddhatayA janayati / laghubhUtazca jIvo'pramattastathA prakaTaliGgaH sthavirakalpAdirUpeNa vijJAyamAnatvAt / prazastaliGgo jIvarakSAheturajoharaNAdidhArakatvAt / vizuddhasamyaktvaH / sattvaM cApatsvavaiklavyAdhyavasAnam, samitaya IryAdyAH paJca samAptAH paripUrNA yasya sa samAptasattvasamitiH 'niSThAntasya paranipAtaH prAkRtatvAt tata eva sarvaprANa- bhUta - jIva-sattveSu vizvasanIyarUpastatpIDA'pahAritvAt / alpapratyupekSo'lpopakaraNatvAt / jitendriyo vipulenAnekabhedatayA vistIrNena tapasA samitibhizca samanvAgato yukto vipulatapaH samitisamanvAgatazcApi bhavati // 42 // 719 pratirUpatAyAmapi vaiyAvRttyAdeveSTaphalAvAptiriti tadAha veyAvacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? | veyAvacceNaM titthayaranAmagoyaM kammaM nibaMdha // 43 // vyAkhyA-vyAvRtaH kulAdikAryeSu vyApAravAMstadbhAvo vaiyAvRtyaM tena tIrthakaranAmakarma nibadhnAti / uktaM hi taddheturviMzatisthAnasUtre -' vaiyAvacce samAhI ya'tti // 43 // vaiyAvRttyavAMzca sarvaguNabhAg syAditi tadAha savvaguNasaMpannayA NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / savvaguNasaMpannayA NaM apuNarAvatiM jaNaya / apuNarAvattipattae NaM jIvo sArIramANusaNaM dukkhANaM no bhAgI bhavai // 44 // vyAkhyA-sarvaguNairjJAnAdibhiH sampanno yuktastadbhAvaH sarvaguNasampannatA tayA 1. vaiyAvRttye samAdhizceti / 2010_02
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 720 uttarajjhayaNANi-2 apunarAvRtti punarihAgamanAbhAvamarthAnmuktiM janayati apunarAvRttiprApto jIvaH zArIramAnasAnAM duHkhAnAM no bhAgI bhavati siddhisukhabhAg bhavatIti bhAvaH // 44 // sarvaguNasampannatA ca vItarAgatayA syAditi tAmAha vIyarAgayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / vIyarAgayAe NaM nehANubaMdhaNANi taNhANubaMdhaNANi ya vucchidai / maNunnAmaNunnesu saddapharisa-rUva-rasa-gaMdhesu virajjai // 45 // __ vyAkhyA-vItarAgatayA rAga-dveSApagamarUpayA snehaH putrAdiviSayaH, tRSNA dravyAdi-viSayA tadrUpANyanubandhanAnyanukUlAni bandhanAni vyavacchinatti / tatazca manojJAmanojJeSu zabda-sparza-rUpa-rasa-gandheSu virajyate / kaSAyapratyAkhyAnenaiva gatArthatve'pi rAgasya sarvAnarthamUlatvakhyApanArthaM pRthag vItarAgatopAdAnam // 45 // vItarAgatAyAM tAttvikaM zrAmaNyam, tatra ca vratAni, tatpAlanopAyabhUtA kSAntireva prathameti tAmAha khaMtIe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / khaMtIe NaM parIsahe jaNayai // 46 // vyAkhyA-kSAntiH krodhajayastayA parISahAnarthAd vadhAdIn janayati // 46 // kSAntisthitena muktirapi kAryeti tAmAha muttIe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / muttIe NaM akiMcaNaM jaNayai / akiMcaNe ya jIve atthalolANaM purisANaM apatthaNijje bhavai // 47 // vyAkhyA-muktinirlobhatA tayA akiJcanaM niSparigrahatvaM janayati / akiJcanazca jIvo'rtho lolA lampaTA arthalolAcaurAdayasteSAmaprArthanIyaH 'prastAvAd yAcitum' abhilaSaNIyo na bhavati // 47 // lobhe sati mAyA syAt, tadabhAva ArjavamatastadAha ajjavayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / ajjavayAe NaM kAujjuyayaM bhAvujjuyayaM bhAsujjuyayaM avisaMvAyaNaM jaNayai / avisaMvAyaNasaMpanne NaM jIve dhammassa ArAhae bhavai // 48 // vyAkhyA-RjuravakrastadbhAva ArjavaM tena mAyAparihArarUpeNa kAyena Rjureva 2010_02
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam 721 RjukaH kAyarjukastadbhAvastattA kubjAdiveSa-bhrUvikArAdyakaraNataH prAJjalatA tAm, bhAvo'bhiprAyastena RjukatA bhAvarjukatA yadanyad vicintayan lokabhItyAdihetoranyad vAcA bhASate'nyat karoti tattyAgarUpA tAm, bhASayA RjukatA bhASarjukatA yadupahAsAdihetoranyadezabhASayA bhASaNaM tatparityAgAtmikA tAm, avisaMvAdanaM parAvipratAraNaM janayati / avisaMvAdanasampannaH 'upalakSaNAt kAyarjukatAdisampannazca' jIvo dharmasyArAdhako bhavati // 48 // evaMguNasyApi vinayenaiva phalAvAptiH, sa ca mArdavAdeveti tadAha maddavayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / maddavayAe NaM miumaddavasaMpanne aTTha mayaTThANAiM niTThavei // 49 // vyAkhyA-mArdavena 'abhyasyamAneneti gamyam' mRduH komalaH sakalabhavyajanamanaHsantoSahetutvAd dravyato bhAvatazcAvanamanazIlastasya bhAvo mArdavaM yat sadA mArdavopetasyaiva bhavati tena sampannastadabhyAsAt sadA mRdusvabhAvo mRdumArdavasampannaH san aSTa madasthAnAni jAtyAdIni niSThApayati vinAzayati // 49 // etat tattvataH satyavyavasthitasyaiva syAt, tatra ca bhAvasatyaM pradhAnamiti tadAha bhAvasacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / bhAvasacceNaM bhAvavisohiM jaNayai / bhAvavisohIe vaTTamANe jIve arahaMtapannattassa dhammassa ArAhaNayAe NaM abbhuTei / arahaMtapannattassa dhammassa ArAhaNayAe NaM abbhuTTittA paralogadhammassa ArAhae bhavai // 50 // vyAkhyA-bhAvasatyena zuddhAntarAtmatArUpeNa pAramArthikAvitathatvena bhAvavizuddhi vizuddhAdhyavasAyAtmikAM janayati / bhAvavizuddhau vartamAno jIvo'rhatprajJaptasya dharmasyArAdhanayA'bhyutthAya paralokadharmasyArAdhako bhavati pretyajinadharmAvAptyeti bhAvaH // 50 // bhAvasatye ca karaNasatyaM sambhavatIti tadAha karaNasacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / karaNasacceNaM karaNasatti jaNayai / karaNasacce vaTTamANo jIvo jahAvAI tahAkArI Avi bhavai // 51 // vyAkhyA-karaNasatyaM yat pratilekhanAdikriyAM yathoktAmupayuktaH kurute tena karaNazakti tanmAhAtmyAt purA'nadhyavasitakriyAsAmarthyarUpAM janayati / karaNasatye vartamAno jIvo yathAvAdI tathAkArI cApi bhavati sa hi sUtrArthamadhIyAno yathaiva 2010_02
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 722 uttarajjhayaNANi-2 kriyAkalApaM vadati tathaiva karotIti bhAvaH // 51 // evaMvidhasya yogasatyamapi syAditi tadAha jogasacceNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / jogasacceNaM joge visohei // 52 // vyAkhyA-yogA mano-vAk-kAyAsteSAM satyamavitathatvaM yogasatyaM tena yogAn vizodhayati karmabandhAbhAvAnnirdoSAn karoti // 52 // etacca satyaM guptyanvitasyaiva syAdityAdyAM manoguptimAha maNaguttAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / maNaguttAe NaM jIve egaggaM jaNayai / egaggacitte NaM jIve maNagutte saMjamArAhae bhavai // 53 // vyAkhyA-manoguptatayA manogopanarUpayA jIva ekAgryaM dharmaikatAnacittatvaM janayati / ekAgracitto jIvo guptamazubhAdhyavasAyebhyo rakSitaM mano yena sa guptamanAH saMyamArAdhako bhavati manorodhasya tatra pradhAnatvAt // 53 // dvitIyAM guptimAha vayaguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / vayaguttayAe NaM nivvikArattaNaM jaNayai / nivvikAreNaM jIve vayagutte ajjhappajogasAhaNajutte Avi bhavai // 54 // __ vyAkhyA-vAgguptatayA kuzalavAgudIraNayA nirvikAratvaM vikathAdivAgvikArAbhAvaM janayati / nirvikAro jIvo vAgguptaH sarvathA vAgnirodhalakSaNavAgguptimAnadhyAtmaM manastasya yogA vyApAra dharmadhyAnAdayasteSAM sAdhanAnyekAgratAdIni tairyuktazcApi bhavati / vAggupta eva hi cittaikAgratAdibhAg bhavediti bhAvaH // 54 // tRtIyAM guptimAha kAyaguttayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / kAyaguttayAe NaM saMvaraM jaNayai / saMvareNa kAyagutte puNo pAvAsavaniroha karei // 55 // vyAkhyA-kAyaguptatayA zubhayogapravRttyAtmakakAyaguptirUpayA saMvaramazubhayoganirodharUpaM janayati / saMvareNa 'abhyasyamAneneti gamyam' kAyaguptaH punaH sarvathA niruddhakAyikavyApAra: pApasya karmaNa AsravA upAdAnahetavo hiMsAdayaH pApAstravAstannirodhaM karoti // 55 // 2010_02
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam itazca guptitrayAd yathAkramaM mano- vAk kAyasamAdhAraNAsambhava iti tAmAha maNasamAhAraNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? | maNasamAhAraNayAe egaggaM jaNayai / egaggaM jaNaittA nANapajjave jaNaya / nANapajjave jaNaittA sammattaM visohei micchattaM viNijjare // 56 // vyAkhyA - manasaH 'sam' iti samyak 'AG' iti maryAdayA zrutoktabhAvAptyA vA dhAraNA vyavasthApanaM manaH samAdhAraNA tayaikAgryaM janayati / aikAgryaM janayitvA jJAnaparyavAn viziSTavastutattvAvabodharUpAn janayati / jJAnaparyavAn janayitvA samyaktvaM vizodhayati mithyAtvaM ca nirjarayati // 56 // 723 vayasamAhAraNayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / vayasamA - hAraNayAe NaM vayasAhAraNadaMsaNapajjave visohei / vayasAhAraNadaMsaNapajjave visohittA sulahabohiyattaM nivvattei dulahabohiyattaM nijjare // 57 // vyAkhyA-vAkyasamAdhAraNayA svAdhyAya eva vAgnivezanAtmikayA, vAcA sAdhAraNA vAksAdhAraNA ye vacaso'pi viSayAH prajJApanIyA ityarthaH 'avAgviSayANAmanyathAtvAsambhavena zodhanAnupapatteH' tAdRzAzca te darzanaparyavAzca samyagbhedArUpA vAksAdhAraNadarzanaparyavAstAn vizodhayati zaGkAdimAlinyApanayanena vizuddhAn nirmalAn karoti / vAksAdhAraNadarzanaparyavAn vizodhya sulabhabodhikatvaM nirvartayati / tata eva durlabhabodhikatvaM nirjarayati // 57 // kAyasamAhAraNayAe NaM bhaMte ! jIve ki jaNayai ? / kAyasamAhAraNayAe carittapajjave visohei / carittapajjave visohaittA ahakkhAyacaritaM visohe / ahakkhAyacaritaM visohittA cattAri kevalikammaMse khave / tao pacchA sijjhai bujhai // 58 // vyAkhyA-kAyasamAdhAraNayA saMyamayogeSu dehasya samyagvyavasthApanarUpayA caritra - paryavAn cAritrabhedAn 'kSAyopazamikAniti gamyate' vizodhayati nirmalIkaroti / cAritraparyavAn vizodhya yathAkhyAtacAritraM vizodhayati cAritramohodayanirjaraNena nirmalIkurute / yathAkhyAtacAritraM vizodhya catvAri kevalisatkarmAMzAn bhavopagrAhINi satkarmANi kSapayati tataH sidhyati budhyate iti pUrvavat // 58 // 2010_02
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 724 uttarajjhayaNANi-2 evaM samAdhAraNAtrayAd yathAkramaM jJAnAditrayasya zuddhimuktvA phalamAha nANasaMpannayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / nANasaMpannayAe savvabhAvAbhigamaM jaNayai / nANasaMpanne jIve cAuraMtasaMsArakaMtAre na viNassai / jahA sUI sasuttA paDiyA na viNassai / tahA jIve sasutte saMsAre na viNassai / nANa-viNaya-tava-carittajoge saMpAuNai / sasamayaparasamayasaMghAyaNijje bhavai // 59 // vyAkhyA-jJAnamiha prastAvAcchRtajJAnaM tatsampannatayA jIvaH sarvabhAvAnAmabhigamaM jJAnaM janayati / tathA jJAnasampanno jIvazcaturante saMsArakAntAre na vinazyati / 'yatheti dRSTAnte' sUcI sasUtrA suprApatayA na vinazyati 'kacavarAdipatitA'pIti gamyam' tathA jIvaH sasUtraH sazrutaH saMsAre na vinazyati / yataH __ "sUI jahA sasuttA na nassai kayavaraMmi paDiyA vi / jIvo tahA sasutto na nassai gao vi saMsAre" // 1 // tata eva jJAnaM cAvadhyAdi, vinayazca jJAna-vinayAdistapazca vakSyamANaM, caritra-yogAzcAritravyApArA jJAna-vinaya-tapazcAritrayogAstAn prApnoti / svasamaya-parasamayayoH saGghAtanIyaH pramANapuruSatayA mIlanIyaH svasamaya-parasamayasanAtanIyo bhavati / svasamayaparasamayavediSu puruSeSveva saMzayAdivyavacchedAya mIlanasambhavAditi bhAvaH // 59 // saNasaMpannayAe NaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / saNasaMpannayAe NaM bhavamicchattaccheyaNaM karei / paraM na vijjhAi / aNuttareNaM nANa-daMsaNeNaM appANaM saMjoemANe sammaM bhAvemANe viharai // 60 // vyAkhyA-darzanasampannatayA kSAyopazamikasamyaktvasamanvitatayA bhavahetumithyAtvasya cchedanaM kSapaNaM karoti ko'rthaH ? kSAyikasamyaktvamApnoti / tatazca paramityuttarakAlamutkRSTatastadbhave eva madhyama-jaghanyApekSayA tRtIye caturthe vA janmani kevalotpattau na vidhyAyati na jJAna-darzanaprakAzAbhAvarUpaM vidhyAnamApnoti / kintvanuttareNa kSAyikatvAt pradhAnena jJAna-darzanenAtmAnaM saMyojayan pratisamayamaparApareNopayogarUpatayotpadyamAnena ghaTayan / saMyojanaM ca bhede'pi syAdata Aha-samyag bhAvayaMstenAtmAnamAtmasAnnayan viharati bhavasthakevalitayA muktatayA vA // 60 / / 1. sUcI yathA sasUtrA na nazyati kacavare patitA'pi / jIvastathA sasUtro na nazyati gato'pi saMsAre // 1 // 2010_02
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 725 / ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam carittasaMpannayAe NaM bhaMte ! jIve kiM ? / carittasaMpannayAe NaM selesIbhAvaM jaNayai / selesiM paDivanne aNagAre cattAri kammaMse khavei / tao pacchA sijjhai bujjhai // 61 // ___ vyAkhyA-caritrasampannatayA zailezo meruH sa iva zailezo muniniruddhayogatayA'tyantasthairyeNa tasyeyamavasthA zailezI tasyA bhAvaH zailezIbhAvastaM janayati / uktaM hi'saileso iha merU selesI hoi jA tahAcalayA' / zailezIpratipanno'nagArazcatvAri kevalisatkarmANi kSapayatItyAdi prAgvat // 61 // cAritraM cendriyanigrahAdeva syAditi tannigrahamAha soiMdiyaniggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / soiMdiyaniggaheNaM maNunnAmaNunnesu saddesu rAga-ddosaniggahaM jaNayai / tappaccaiyaM ca kammaM na baMdhai / puvvabaddhaM ca nijjeraD // 62 // vyAkhyA-zrotrendriyasya karNasya nigrahaH svaviSayAbhimukhamanudhAvato niyamanaM niyantraNaM zrotrendriyanigrahastena manojJAmanojJeSu zabdeSu rAga-dveSanigrahaM janayati / tatpratyayikaM rAga-dveSanimittaM karma na badhnAti / pUrvabaddhaM 'prakramAt karma' nirjarayati kSapayati tannigrahe zubhAdhyavasAyapravRtteriti bhAvaH // 62 / / cakkhidiyaniggaheNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / cakkhidiyaniggaheNaM maNunnAmaNunnesu rUvesu rAga-ddosaniggahaM jaNayai // 63 // ghANeMdie evaM ceva // 64 // jibhidie vi taheva // 65 // phAsidie vi evaM // 66 // navaraM gaMdhesu rasesu phAsesu vattavvaM // vyAkhyA-evaM cakSurindriyanigraheNa cakSurindriyagrAhyeSu rUpeSu // 63 / / tathA ghrANendriyanigraheNa tadgrAhyeSu gandheSu // 64 // jihvendriyanigraheNa etadragrAhyeSu raseSu // 65 / / sparzanendriyanigraheNa tadgrAhyeSu sparzeSu / zeSaM zrotrendriyavad vijJeyam // 66|| etannigraho'pi kaSAyavijayAt syAdatastamAha kohavijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / kohavijaeNaM khaMti jaNayai / kohaveyaNijjaM kammaM na baMdhai / puvvabaddhaM ca nijjarei // 17 // 1. zaileza iha meruH zailezI bhavati yA tathA'calatA / 2010_02
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 726 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-krodhavijaye durantatAdiparibhAvanenodayanirodhastena kSAnti janayati / krodhena vedyata iti krodhavedanIyaM taddhetubhUtapudgalarUpaM karma na badhnAti / tathA pUrvabaddhaM 'prakramAt tadeva' nirjarayati kSapayati / atrArthe laukikamudAharaNam sirikaNho baladevo savvago taha dArugo ya cattAri / eai assAhariyA saMpattA aDavimajhami // 1 // saMtA naggohatale vIsamiyA te turaGgamaM mottuM / ratti vasaMti duppaya-cauppayAI bhayagghatthA // 2 // annonnaM ca kahaMti ya ikko ya kareu paharajAgaraNaM / aha dArugo ya jaggai paDhame jAme suyaMtanno // 3 // tAva ya pisAyarUvo koho Agamma dArugaM bhaNai / bahudiNachuhAluo haM sutte tinne vi bhakkhemi // 4 // to dArugo payaMpai mai saMte ko ime ya bhakkhei ? / bhaNai pisAo jai puNa evaM tA dehi maha jujjhaM // 5 // bADhaM ti dArugo puNa bhaNiUNaM teNa jujjhiuM laggo / annonnamAhaNaMti ya muTThipahArAisavvehiM // 6 // 1. zrIkRSNe baladeva: svargastathA dArukazca catvAraH / ete'SvAhRtAH samprAptA aTavImadhye // 1 // zrAntA nyagrodhatale vizrAntAste turaGgamAn muktvA / rAtri vasanti dvipada-catuSpadAdibhayagrastAH // 2 // anyo'nyaM ca kathayanti caikazca karotu praharajAgaraNam / atha dArukazca jAgati prathame yAme svapantyanye // 3 // tAvacca pizAcarUpaH krodha Agatya dArukaM bhaNati / bahudinabubhukSito'haM suptAn trInapi bhakSayAmi // 4 // tato dArukaH prajalpati mayi sati ka imAMzca bhakSayet ? / bhaNati pizAco yadi punarevaM tad dehi mama yuddham // 5 // bADhamiti dArukaH punarbhaNitvA tena yuddhaM lagnaH / anyonyamAhatazca muSTiprahArAdisarvaiH // 6 // 2010_02
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 727 ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam te dArugo nihaNiuM jahA na sakkei taha pavaDDei / koho ya dArugassa ya balaM ca gADhaM pisAyagassa // 7 // evaM kicchappANo nivvAhai dArugo paharamegaM / sira-jANu-kopparesuM daDhappahAravvaNAinno // 8 // lagge duijjajAme uTThai aha savvago pabohaTThA / sutte ya dAruge uNa payaDIhUo pisAo so // 9 // so savvagaM ca jaMpai ee khAemi deu vA juddhaM / teNa ya kicchappANo taheva puNa savvago vi kao // 10 // taio pahare jaggai baladevo uDhio mahAbalio / teNa ya jujjheuM taheva puNa dAruga vva kao // 11 // evaM cautthajAme uTThai harisubbharo harI jAva / tAvAgao pisAo kahei tinne vi khAemi // 12 // kahai harI kaha khAyasi sahAyae maha aNijjio ee ? / ii vottUNaM doNNi vi saMgAmaM kAumAraddhA / / 13 / / 1. taM dAruko nihantuM yathA na zaknoti tathA pravardhate / krodhazca dArukasya ca balaM ca gADhaM pizAcakasya // 7 // evaM kRcchrAtmA nirvAhayati dArukaH praharamekam / ziro-jAnu-kUpareSu dRDhaprahAravraNAkIrNaH // 8 // lagne dvitIyayAme uttiSThatyatha sarvagaH prabodhArtham / supte ca dAruke punaH prakaTIbhUtaH pizAcaH sa // 9 // sa sarvagaM ca jalpatyetAn khAdAmi dadAtu vA yuddham / tena ca kRcchrAtmA tathaiva punaH sarvago'pi kRtaH // 10 // tRtIye prahare jAgarti baladeva utthito mahAbalikaH / tena ca yoddhaM tathaiva punaruka iva kRtaH // 11 // evaM caturthayAme uttiSThati harSodbharo hariyA'vat / tAvadAgata: pizAcaH kathayati trInapi khAdAmi // 12 // kathayati hariH kathaM khAdasi sahAyakAn mamAnirjita etAn / ityuktvAdvAvapi saGgrAmaM kartumArabdhau // 13 // 2010_02
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 728 uttarajjhayaNANi-2 muTThipahArAIhiM jahA jahA jujjhae pisAo ya / eso ya mahAbalio mae vi saha jujjhai jo u // 14 // ii ciMtiUNa tussai tahA tahA kesavo pamoeNa / jaha jaha tussei harI balahINo taha taha pisAo // 15 // evaM so ya pisAo pasaMtacitteNa vijiyakoveNa / hariNA kuTTiya chUDho saMkoeuM uyaTTAe // 16 // to hariNA ya pabhAe tinni vi dArugAiyA puTThA / sambhinnajANu-koppara-sirA ya tubbhe ya keNa kayA ? // 17 / / te pabhaNaMti paho ! iha pisAyarUvo samAgao rattiM / teNa samaM jujjheuM evaM jAyA puNo amhe // 18 // to darisio ya hariNA sa esa kovo pisAyarUvadharo / UyaTTiyAu kaDDiya pasaMtayAe jio sa mayA // 19 // iti krodhavijaye kRssnnaadidRssttaantH||67|| mANavijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? mANavijaeNaM maddavaM jaNayai // 68 // vyAkhyA-mAnavijayena mArdavaM janayati / zeSaM pUrvavat // 68 // 1. muSTiprahArAdibhiryathA yathA yudhyati pizAcazca / eSa ca mahAbaliko mayA'pi saha yudhyati yastu // 14 // iti cintayitvA tuSyati tathA tathA kezavaH pramodena / yathA yathA tuSyati harirbalahInastathA tathA pizAcaH // 15 // evaM sa ca pizAcaH prazAntacittena vijitakopena / hariNa kuTTayitvA kSiptaH saGkocyortitayA // 16 // tato hariNA ca prabhAte trayo'pi dArukAdayaH pRSTAH / sambhinnajAnu-karpUra-zirasazca yUyaM kena kRtAH ? // 17 // te prabhaNanti prabho ! iha pizAcarUpaH samAgato rAtrau / tena samaM yuddhvA evaM jAtA punarvayam // 18 // tato darzitazca hariNA sa eSa kopa: pizAcarUpadharaH / udvatitAt kRSTvA prazAntatayA jita: sa mayA // 19 // 2010_02
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam 729 mAyAvijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / mAyAvijaeNaM ujjubhAvaM jaNayai // 69 // vyAkhyA-mAyAvijayena RjubhAvaM janayati / zeSaM prAgvat // 69 / / lobhavijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / lobhavijaeNaM saMtosaM jaNayai // 70 // vyAkhyA-lobhavijayena santoSabhAvaM janayati / zeSaM tathaiva // 70 // etajjayazca na prema-dveSAdivijayaM vinA syAdatastamAha pejja-dosa-micchAdasaNavijaeNaM bhaMte ! jIve kiM jaNayai ? / pejja-dosa-micchAdaMsaNavijaeNaM nANa-dasaNa-carittArAhaNayAe abbhuDhei / aTThavihassa kammassa kammagaMThavimoyaNayAe taha paDhamayAe jahANupuvvIe aTThAvIsavihaM mohaNijjaM kammaM ugghAei / paMcavihaM nANAvaraNijjaM navavihaM dasaNAvaraNaM paMcavihamaMtarAya ee tinni vi kammaMse jugavaM khavei / tao pacchA aNuttaraM aNaMtaM kasiNaM paDipunnaM nirAvaNaM vitimiraM visuddhaM logAlogappabhAvaNaM kevalavaranANadaMsaNaM samuppADei / jAva sajogI bhavai tAva ya iriyAvahiyaM kammaM baMdhai / suhapharisaM dusamayaThiiyaM taM paDhamasamae baddhaM biiyasamaye veiyaM taiyasamae nijjinnaM tabbaddhaM puDhe uIriyaM veiaM nijjinnaM seakAle akammaM vAvi bhavai // 71 // vyAkhyA-prema ca rAgarUpaM dveSazcApratirUpo mithyAdarzanaM ca sAMzayikAdi prema-dveSamithyAdarzanAni tadvijayena jJAna-darzana-cAritrArAdhanAyAmabhyuttiSThate udyacchati premAdinimittatvAt tadvirAdhanAyAH / tatazcASTavidhasya karmaNaH 'madhye iti gamyate' karmagranthiratidurbhedaghAtikarmarUpastasya vimocanA kSapaNA karmagranthivimocanA tasyai 'casya gamyatvAt' tadarthaM ca 'abhyuttiSThe ityanuvartanIyam' / abhyutthAya ca kiM karoti ? ityAha-tatprathamatayA, na hi tena tat purA kSapitamAsIditi / AnupUrvyA anatikrameNa yathAnupUrvi aSTAviMzatividhaM mohanIyaM karmoddhAtayati / caramasamaye tu yat kSapayati tat sUtrakRdevAha-paJcavidhaM jJAnAvaraNIyaM navavidhaM darzanAvaraNIyaM paJcavidhamantarAyaM 'ee' tti liGgavyatyayAdetAni trINyapi 'kammaMse' tti satkarmANi yugapat kSapayati / tata iti kSapaNAt pazcAdanantaramanuttaraM pradhAnam, anantamavinAzitayA viSayAnantyAcca, kRtsnaM ca sarvavastuviSayatvAt, 2010_02
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 730 uttarajjhayaNANi-2 pratipUrNa sakalasva-paraparyAyapratipUrNavastuprakAzakatvAt / nirAvaraNaM niHzeSAvaraNavigamAt / vitimiraM tasmin satyajJAnatimirAbhAvAt / vizuddhaM sarvadoSApagamAt / lokAlokaprabhAvakaM tatsvarUpaprakAzakatvAt / kevalamasahAyaM varaM zeSajJAnApekSayA jJAnaM ca darzanaM ca kevalavarajJAna-darzanaM samutpAdayati janayati 'Atmana iti gamyam' / sa ca yAvat sayogI mano-vAk-kAyavyApAravAn bhavati tAvacca kim ? ityAha-IryA gatistasyAH panthA yadAzritA sA bhavati tasmin bhavamairyApathikaM 'upalakSaNaM ca pathigrahaNaM' tiSThato'pi sayogasyeryAsambhavAt, sambhavanti hi sayogitAyAM kevalino'pi sUkSmA gAtrasaJcArA iti / tadevaM pathi tiSThannaipathikaM karma badhnAti tat kIdRg ? ityAha-sukhayatIti sukhaH sparza AtmapradezaiH saha saMzleSo yasya tat sukhasparzam, dvau samayau yasyAH sA dvisamayA sthitirasyeti dvisamayasthitikaM, tat prathamasamaye baddhamAtmasAt kRtaM 'sparzAvinAbhAvitvAcca spRSTaM ca', dvitIyasamaye veditamanubhUtaM, tRtIye samaye nijIrNaM parizaTitaM taduttarakAlasthiteH kaSAyahetutvAt / atastad baddhaM jIvapradezaiH zliSTaM vyomnA paTavat tathA spRSTaM masRNamaNikuDyapatitatazuSkasthUlacUrNavat / anena vizeSaNadvayena tasya nidhattanikAcitAvasthayorabhAvamAha / udIritamudayaprAptamudIraNAyAstatrAsambhavAd, veditaM tatphalasukhAnubhavanena, nijINa kSayamupagataM, 'seakAle' tti sUtratvAdeSyatkAle caturthasamayAdAvakarma cApi bhavati / tajjIvApekSayA punastasya tathAvidhapariNAmAbhAvAt // 71 / / zailezyakarmatAdvAraddhayamarthato vyAcikhyAsurAha ahAuyaM pAlaittA aMtomuhuttAvasesAUe joganirohaM karemANe suhumakiriyaM appaDivAi sukkajjhANaM jhAyamANe tappaDhamayAe maNajogaM niraMbhai / vayajogaM niraMbhai / ANApANanirohaM karei / Isi paMcarahassakkharuccAraddhAe ya NaM aNagAre samucchinnakiriyaM aNiyaTTisukkajjhANaM jjhiyAyamANe veyaNijjaM AuyaM nAma goyaM ee cattAri kammaMse khavei / tao orAliyakammAiM ca savvAhiM vippajahaNAhiM vippajahittA ujjuseDhIpatte aphusamANagaI u8 egasamaeNaM aviggaheNaM tattha gaMtA sAgArovautte sijjhai bujjhai muccai parinivvAi savvadukkhANaM aMtaM karei // 72-73 // vyAkhyA-atha kevalAvAptyanantaramAyuSkaM dezonapUrvakoTImantarmuhUrtAdipramANaM pAlayitvA'ntarmuhUrtAvazeSAyuSkaH san yoganirodhaM 'karemANe'tti kariSyamANaH sUkSmakriyamapratipAtizukladhyAnatRtIyabhedaM dhyAyaMstatprathamatayA manaso yogo manodravya 2010_02
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanam 731 sAcivyajanito jIvavyApAro manoyogastaM niruNaddhi / tadanantaraM ca vAco yogo vAgyogo bhASAdravyasAcivyajanito jIvyApArastaM niruNaddhi / AnApAnavucchvAsa-ni:zvAsau tannirodhaM karoti 'sakalakAyayoganirodhopalakSaNaM caitat' / itthaM yogatrayaM nirudhyeSaditi svalpaH prayatnApekSayA paJcAnAM husvAkSarANAM a i u R lu ityevaMrUpANAmuccAro bhaNanamavilambitAdrutatvena tasyAddhA kAlo yAvatA te paJcavarNA uccAryante ISatpaJcahUsvAkSaroccAraNAddhA tasyAM ca Namiti prAgvat' anagAraH samucchinnoparatA kriyA manovyApArarUpA yasmistat samucchinnakriyaM, na nivartate karmakSayAt prAgityevaMzIlamityanivartizukladhyAnaM caturthabhedarUpaM dhyAyana zailezyavasthAmanubhavanniti bhAvaH / vedanIyamAyurnAma gotraM caitAni catvAryapi 'kammaMse'tti karmAMzAni satkarmANi yugapat samakAlaM kSapayati / 'tao'tti tato vedanIyAdicaturkarmakSayAnantaramaudArika-kArmaNe zarIre 'upalakSaNAt taijasaM ca' 'savvAhiM vippajahaNArhi'tti sarvAbhirvizeSeNa prakarSato hAnayastyAgA viprahANayaH 'vyaktyapekSaM bahutvam' tAbhiH, ko'rthaH? sarvathA parizATena na tu yathA pUrvaM saGghAtaparizATAbhyAM dezatyAgata: 'vippajahitta'tti viprahAya parizATya, RjuH saralA zreNirAkAzapradezapaGktistAM prApto'nuzreNigata iti yAvat / 'aphusamANagai'tti aspRzadgatiH ko'rthaH ? yAvat svAkAzapradezeSu jIvo'vagADhastAvata eva pradezAn spRzati, na tato'tiriktamekamapi pradezamUrdhvamupari ekasamayena, dvitIyAdisamayAntarAsparzanenAvigraheNa vakragatirUpavigrahAbhAvenAnvaya-vyatirekAbhyAmukto'rthaH spaSTataraH syAdityavigraheNetyuktam / 'tattha'tti tatra muktipade 'gaMta'tti gatvA sAkAropayukto jJAnopayogavAn sidhyatItyAdi yAvadantaM karotItyAdi prAgvat // 72-73 // sampratyupasaMhartumAha eso khalu sammattaparakkamassa ajjhayaNassa aTThe samaNeNaM bhagavayA mahAvIreNaM Aghavie pannavie parUvie daMsie nidaMsie uvadaMsie tti bemi // 74 // vyAkhyA-eSo'nantaroktaH 'khalu nizcaye' samyaktvaparAkramasyAdhyayanasyArthaH zramaNena bhagavatA mahAvIreNa 'Aghavie'tti ArSatvAdAkhyAtaH sAmAnya-vizeSaparyAyAbhivyAptikathayena / prajJApito hetu-phalAdiprakarSajJApanena / prarUpitaH svruupkthnen| darzito nAnAvidhabhedadarzanena / nidarzito dRSTAntopanyAsena / upadarzita upasaMhAreNa / iti bravImItyAdi prAgvat // graM0 595 a0 23 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM - ekonatriMzaM samyaktvaparAkramAkhyamadhyayanaM samAptam // 29 // 2010_02
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ triMzattamaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanam iha prAgadhyayane'pramAda uktastadvatA tapovidheyamiti tatsvarUpAbhidhAyakaM triMzattamamArabhyate jahA u pAvayaM kammaM rAga-dosasamajjiyaM / khavei tavasA bhikkhU tamegaggamaNo suNa // 1 // vyAkhyA- yathA yena prakAreNa 'turavadhAraNe' pApakaM karma jJAnAvaraNIyAdi rAga- -dveSAbhyAM samarjitamupAttaM kSapayatyeva tapasA bhikSustadekAgramanAH sAvadhAnacittaH zRNu ziSya ! // 1 // anAzraveNaiva kila karma kSipyate iti tamAha pANivaha-musAvAe- adatta- mehuNa - pariggahA virao / rAIbhoyaNavirao jIvo bhavai aNAsavo // 2 // paMcasamio tigutto akasAo jiiMdio / agAravo ya nissallo jIvo bhavai aNAsavo // 3 // anayorvyAkhyA - prANivadhAdibhyo virato jIvo bhavatyanAzravo'vidyamAnakarmopAdAnahetuH // tathA paJcasamityAdisahito'pi jIvo'nAzravaH samityAdiviparyayasya karmopAdAnahetutvenAzravarUpatvAt tadabhAvAdanA zravatvam / zeSaM sugamam / iti gAthAdvayArthaH // 2-3 // evaMvidhazca yathA karma kSapayati tathAha eesiM tu vivaccAse rAga-ddosasamajjiyaM / khavei jaM jahAkammaM taM me egamaNo suNa // 4 // vyAkhyA - eteSAM tu prANivadhaviratyAdInAM samityAdInAM cAnAzravahetUnAM 'vivaccAse 'tti viparyAse prANivadhAdAvasamitatvAdau ca rAga-dveSAbhyAM samarjitaM 'karmeti gamyate' tad yathA kSapayati tanme kathayata ekAgramanAH zRNviti // 4 // 2010_02
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 733 triMzattamaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanam atra dRSTAntamAha jahA mahAtalAgassa saMniruddhe jalAgame / ussicaNAe tavaNAe kameNaM sosaNA bhave // 5 // vyAkhyA-yathA mahAtaDAgassa sanniruddhe pAlyAdinA niSiddhe jalAgame jalapraveze 'ussicaNAe'tti sUtratvAdutsecanenAraghaTTaghaTyAdibhirudaJcanena 'tavaNAe'tti tapanena ravikarasantAparUpeNa krameNa paripATyA zoSaNA jalAbhAvarUpA bhavet // 5 // dAlantikamAha evaM tu saMjayassAvi pAvakamme nirAsave / bhavakoDIsaMciyaM kammaM tavasA nijjarajjaI // 6 // vyAkhyA-evaM 'tu punaH' saMyatasyApi pApakarmaNAM nirAzrave prANivadhAdyAzravAbhAve bhavakoTIsaJcitaM karma tapasA nirjIryate Adhikyena kSayaM nIyate / atra koTIgrahaNaM bahutvopalakSaNaM koTIniyamAsambhavAt // 6 / / tapobhedAnAha so tavo duviho vutto bAhirabhitaro tahA / bAhiro chavviho vutto evamabhitaro tavo // 7 // vyAkhyA-tadanantaraM prakrAntaM prastAvopapannaM tapo dvividhamuktaM bAhya tathA Abhyantaram / tatra bAhyaM SaDvidhamuktam / evamiti yathA bAhyaM SaDvidhaM tathA Abhyantaramapi SavidhaM tpH| zeSaM spaSTam / 'sarvatra sUtratvAlliGgavyatyayaH' / kiJca bAhyaM bAhyadravyAdyapekSayA, prAyo muktyavAptibahiraGgatayA ca, tadviparItamAbhyantaraM, yadi vA lokapratItatvAt kutIthikaizca svAbhiprAyeNAsevyamAnatvAt bAhyaM, taditaraccAbhyantaramiti // 7 // SaDvidhaM tadAha aNasaNamUNoyariyA bhikkhAyariyA ya rspriccaao| kAyakileso saMlINayA ya bajjho tavo hoi // 8 // vyAkhyA akSarArthaH spaSTa eva // 8 // bhAvArthaM tu pratibhedameteSAM svarUpata ivAha ittariya-maraNakAlA aNasaNA duvihA bhave / ittariya sAvakaMkhA niravakaMkhA biijjiyA // 9 // 2010_02
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi - 2 vyAkhyA - itvaramevetvarikaM niyatakAlAvadhikamityarthaH / maraNAvasAnaH kAlo yasya tanmaraNakAlaM 'madhyapadalopI samAsaH' yAvajjIvamityarthaH / azanamAhArazcaturvidho dezataH sarvato vA tadabhAvo'nazanaM tacca dvividhaM bhavet / tatretvarikaM sahAvakAGkSayA ghaTikAdvayAdyuttarakAlaM bhojanAbhilASarUpayA vartate iti sAvakAGkSam / niravakAGkSa tajjanmani bhojanAzaMsA'bhAvAt dvitIyaM punarmaraNakAlAkhyaM 'prAkRtatvAt sarvatra strIliGgatvam' // 9 // 734 itvarikAnazanabhedAnAha jo so ittariyatavo so samAseNa chavviho / seDhitavo payaratavo ghaNo ya taha hoi vaggo ya // 10 // vyAkhyA-yad taditvarakaM tapa itvarAnazanarUpaM tat samAsena saGkSepaNa SaDvidhaM, vistareNa bahutarabhedamiti bhAvaH / SaDvidhatvamevAha - 'seDhi' zreNiH paGktiH tadupalakSitaM tapaH zreNitapastaccaturthAdikrameNa kriyamANamiha SaNmAsAntaM parigRhyate / tathA vi zreNyA guNitA pratarastadupalakSitaM tapaH prataratapaH iha cAvyAmohArthaM caturthaSaSThASTamadazamAkhyapadacatuSTayAtmikA zreNirvivakSyA sA ca caturbhirguNitA SoDazapadAtmakaH prataro bhavati / ayaM cAyAmato vistaratazca tulya ityasyAyaM sthApanopAyaH / "ekAdyAdyA vyavasthApyAH paGktayo'tra yathAkramam / dvitIyAdyAH kramAdetAH pUrayedekakAdibhiH " // 1 // 1 ca 2 Sa 3 'STa 4 2 3 4 1 eka Adyo'syAM sA ekAdyA paGktiH sA AdyA yAsu tA ekAdyAdyA vyavasthApyA nyasyAH / paGktayaH zreNayo yathAkramaM kramAnatikrameNa / ko'rthaH ? prathamA ekAdyA ekakAdArabhya sthApyate / evaM dvitIyAdyAdyA dvikAdArabhya / tRtIyA trikAdArabhya / caturthI catuSkAdArabhya vyavasthApyate / evaM prathamAM paGktiM prapUrya dvitIyAdyAH paGktIH kramAt prAk sthApitAGkAgre ekakAdibhiH pUrayet pUrNAH kuryAt / ko'rthaH ? dvitIyapaGktau dvika-trika-catuSkAnAmagre ekakaH / tRtIyapaGktau trika - catuSkayorante ekako dvikazca / caturthapaGktau catuSkAgre ekaka - dvika- trikAH sthApyante / sthApanA ceyam / tathA ghana iti ghanatapaH 'caH pUraNe' tathA 'bhavatIti kriyA 4 pratitapaH prayojyA' / atra ca SoDazapadAtmakaH prataraH padacatuSTayAtmikayA zreNyA guNito ghano bhavati, AgataM catuHSaSTi, sthApanA tu pUrvikaiva, navaraM bAhulyato'pi padacatuSTayAtmakatvaM vizeSaH / etadupalakSitaM tapo ghanatapa iti / varga iti vargatapastatra ghana eva ghanena guNito vargo bhavati / tatazcatuHSaSTizcatuHSaSTyaiva guNitA jAtAni SaNnavatyadhikAni catvAri sahasrANi 3 4 1 2 2 3 2010_02
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 735 triMzattamaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanam 4096 etadupalakSitaM tapo vargatapaH // 10 // tatto ya vaggavaggo u paMcamo chaTThao painnatavo / maNaicchiyacittattho nAyavvo hoi ittario // 11 // vyAkhyA-tatazca vargatapo'nantaraM vargavarga iti vargavargatapaH 'tuH samuccaye' paJcamam / atra ca varga eva vargeNa guNito vargavargo bhavati yathA caikakoTi: saptaSaSTilakSAH saptasaptatisahasrANi dve zate SoDazAdhike aGkataH 16777216 etadupalakSitaM tapo vargavargatapa iti / evaM paJcAdipadeSvapi bhAvanA kAryA / tathA SaSThakaM prakIrNatapo yaccheNyAdiniyataracanArahitaM svazaktyapekSaM namaskArasahitAdi pUrvapuruSAcaritaM yavamadhyavajramadhya-candrapratimAdi veti / upasaMhAramAha-'maNaicchiyacittattho' tti manasa Ipsita iSTazcitro'nekaprakAro'rthaH svargApavargAdistejolezyAdiSu yasmAt tanmanaIpsitacitrArtha jJAtavyaM bhavatItvarakaM 'prakramAdanazanAkhyaM tapa iti' // 11 // maraNakAlamanazanamAha jA sA'NasaNA maraNe duvihA sA viyAhiyA / saviyAramaviyArA kAyaceha~ paI bhave // 12 // vyAkhyA-'subbyatyayAd' yadanazanaM maraNe maraNAvasare dvividhaM tat vyAkhyAtaM kathitam 'arhadAdibhiriti gamyam' / dvaividhyamAha-saha vicAreNa mano-vAk-kAyabhedaceSTArUpeNa vartate yat tat savicAraM tadviparItamavicAram / vizeSArthamAha-kAyaceSTAmudvartanaparivartanAdikAM kAyapravIcAraM pratItyAzritya bhavet tatra savicAraM bhaktapratyAkhyAnamiGginImaraNaM ca / tathAhi-bhaktapratyAkhyAne gacchastho gurudattAlocano maraNAyodyato vidhinA kRtasaMlekhanastrividhaM caturvidhaM vA''hAraM pratyAkhyAya tyaktadehAdhupakRtimamatvaH svayamevoccAryamANAnyasAdhvAdidIyamAnanamaskAro yathAzakti yathAsamAdhi svayamudvartate parivartate vA'satyAM ca zaktI parairapi samAdhijanakaM tat kArayati / iGginImaraNamapyuktanyAyena pratipadya zuddhasthaNDilasthAtA ekAkyeva kRtacaturvidhAhArapratyAkhyAnaH sthaNDilasyAntazchAyAta uSNamuSNAcca cchAyAM svayaM saGkrAmatyudvartanAdiceSTAM ca karoti nAnyena kArayatItyetaddvayaM savicAram / avicAraM tu pAdapopagamanaM tatra yo vidhivad devAn gurUn natvA kRtacaturvidhAhArapratyAkhyAnaH sarvatrApratibaddho daNDAyAdisthAnastho girikandarAdiSu pAdapavannizceSTastiSThati tasya tad bhavati // 12 // prakArAntareNa punadvaividhyamAha ahavA saparikammA aparikammA ya AhiyA / nIhArimanIhAri AhAracheo ya dosu vi // 13 // 2010_02
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi - 2 vyAkhyA - athavA saha parikarmaNA sthAna- niSadana - tvagvartanAdinA vartata iti saparikarma taditaradaparikarma cAkhyAtaM kathitam / tatra saparikarma bhaktapratyAkhyAnamiGginImaraNaM ca / prathame svayamanyena vA kRtasya / dvitIye svayaM kRtasyaivodvartanAdiceSTArUpaparikarmaNA'nujJAnAt / yadvA saMlekhanAparikarma yatra tat saparikarma tadviparItaM tvaparikarma / tathA nirhAro girikandarAdigamanena grAmAderbahirnirgamanaM tad vidyate yatra tannirhAri / yadutthAtukAme vrajikAdau kriyate tadanirhAri idaM nirhArimAnirhArimasvarUpaM bRhaTTIkAyAM sthAnAGgaTIkAyAM tu idamuktam - yad vasaterekadeze vidhIyate tat tataH zarIrasya garhaNAnniH sAraNAnniharimaM yat punargirikandarA''dau vidhIyate [ tat ] tataH zarIrasya ani:sAraNAdanirhArimam / paramArthaM tu bahuzrutA vidanti / etacca prakAradvayamapi pAdapopagamanaviSayam / AhAracchedazca dvayorapi saparikarmAparikarmaNornirhAryanirhAriNozca 'sama iti zeSaH' // 13 // 1 UnodaratAmAha 736 umoyariNaM paMcahA samAseNa viyAhiyaM / davvao khitta - kAleNaM bhAveNaM pajjavehi ya // 14 // vyAkhyA - avamaM nyUnamudaraM yasyAsAvavamodarastasya bhAvo'vamodaratA nyUnodaratA paJcadhA samAsena saGkSepeNa vyAkhyAtA / paJcadhAtvamevAha - dravyataH, kSetraM ca kAlazca kSetra - kAlaM tena, bhAvena, paryAyaizcopAdhibhUtaiH 'atra hetau paJcamI tRtIyA ca ' // 14 // tatra dravyata Aha jo jassa u AhAro tatto umaM tu jo kare / jahaneNegasitthAI evaM davveNa u bhave // 15 // vyAkhyA - yo yasya 'tuH pUraNe' puMso dvAtriMzatkavalamAnaH, striyastvaSTAviMzatitanmAna AhAro bhojanam, tataH svAhArAdavamaM UnaM 'tuH prAgvat' yaH kuryAd 'bhuJjAna iti zeSa:' / jaghanyenaikasikthakaM yatraikameva sikthaM bhujyate / AdizabdAt sikthadvayArAdabhya yAvadekakavalabhojanametaccAlpAhArAkhyamavamaudaryamAzrityoktam, idaM cASTakavalAntaM 1 | navakAdArabhya dvAdazabhiH kavalairapArdhAkhyam 2 / trayodazakAdArabhya SoDazAntaM dvibhAgAkhyam 3 / saptadazakAdArabhya caturviMzatitatparyantaM prAptAkhyam 4 / paJcaviMzaterArabhya yAvadekatriMzatkavalabhojanaM kiJcidUnamavamaudaryam 5 / ityevaM paJcavidhamavamaudaryamiti / uktaM ca / "appAhAra avaDDA dubhAga paittA teheva kiMcUNA / aTTha devAlasa solasa cavIsa hekkatIsA ya" // 1 // 44 alpAhArApArdha-dvibhAga-prAptaM tathaiva kiJcidUnam 5 / aSTa dvAdaza SoDaza caturviMzatistathaikatriMzacca // 1 // 2010_02
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 737 triMzattamaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanam 'yat-tadonityAbhisambandhAt' tasyaiva dravyeNopAdhibhUtena bhavedavamaudaryamiti // 15 // kSetrAvamaudaryamAha gAme nagare taha rAyahANi-nigame ya Agare / pallI-kheDe kabbaDa-doNamuha-paTTaNa-maDaMba-saMbAhe // 16 // Asamapae vihAre saMnivese samAya-ghose ya / thali-seNA-khaMdhAre satthe saMvaTTa-koTTe ya // 17 // vADesu va ratthAsu va gharesu vA evamettiyaM khittaM / kappai u evamAI evaM khitteNa U bhave // 18 // __ AsAM vyAkhyA-grasate guNAn gamyo vA'STAdazAnAM karANAmiti vA grAmaH / nAtra karAH santIti nagaram / tathA rAjadhAnI rAjJaH pIThasthAnam / nigamaH prabhUtavaNignivAsaH / AkaraH svarNAdyutpattisthAnam / pallI vRkSagahanAzritA prAntajanasthAnaM corAdisthAnam / kheTaM dhUliprAkAraparikSiptam / karbaTaM karbaTajanAvAsaM kunagaramityarthaH / droNamukhaM jala-sthalanirgama-pravezaM yathA bhRgukaccham / pattanaM tu yatra sarvadigbhyo janAH patanti tacca dvibhedaM jalamadhyavarti sthalamadhyavarti ca / maDambaM yasya sarvadizvardhatRtIyayojanAntargrAmo na syAt / sambAdhaH prabhUtacAturvarNyanivAsaH 'sarvatra dvandvaH' tasmin / AzramapadaM tApasAzrayopalakSitaM sthAnam / vihAro devagRham sannivezo yAtrAdyAyAtajanAvAsaH / samAjaH pariSat / ghoSo gokulam / sthalI uccabhUbhAgaH / senA caturaGgabalasamUhaH / skandhAvAraH sa evAzeSakheDAdyaGgopalakSitaH pratItaH / saMvoM bhayatrastajanasamavAyaH / koTTaM prAkAram / 'atrApi samAhAraH' tasmin // vATeSu vRtyAdiparikSiptagRhasamUheSu / rathyAsu serikAsu / gRheSu prasiddhesu 'sarvatra vA vikalpe' evaMprakAreNa 'ettiyaMti etAvad vivakSitaniyataparimANaM kSetraM kalpate upayogaM yAti 'paryaTitumiti zeSaH' evamAdi 'AdizabdAt gRhazAlAdiparigrahaH' / evamityUnatvenAbhigrahalakSaNena kSetreNa kSetraviSayaM 'tuH pUraNe' bhaved 'avamaudaryamiti prakramaH' iti gAthAtrayArthaH // 16-17-18 // prakArAntareNa kSetrAvamaudaryamAha peDA ya addhapeDA gomutti payaMgavIhiyA ceva / saMbukkAvaTTA''yayagaMtuMpaccAgayA chaTThA // 19 // vyAkhyA-peTA peTikA iva catuSkUNA / tatazca yatra catuHzreNivyavasthitagRhaM paGktiSu bhramyate madhyagRhANi mucyante sA peTetyarthaH 1 / ardhapeTA iyamevArdhasaMsthitA dvikUNA zreNidvaya 2010_02
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 738 uttarajjhayaNANi-2 sambaddhagRhabhramaNavatItyarthaH 2 / gomUtrikA gomUtrAkAreNa vakraparibhramaNarUpA / uktaM ca "vAmAu dAhiNagihe bhikkhai to dAhiNAu vAmAe / puNaravi dAhiNa-vAmAi jIe sA hoi gomuttI" // 3 // 1 // pataGgavIthikA'niyatA pataGgaH zalabhastaduDDayanasadRzA 4 / zambUkaH saGkhastadvadAvarto yasyAM sA zambUkAvartA sA dvividhA AbhyantarA bAhyA ca / tatrAbhyantarazambUkA abhyantarAt zaGkhanAbhikSetropamAdyAkRtyA'ntarmadhyata Arabhya bhikSAyAM caran bAhyato nivartate / dvitIyA viparyayAd vijJeyA / uktaM ca "abbhitarasaMbukkA majjhA bhamiro bahiM viNissara / tavvivarIyA bhaNNai bahisaMbukkA ya bhikkha tti" // 5 // 1 // AyatagatapratyAgatA tatrAyataM dIrgha prAJjalamityarthaH / saralatayA gatvA nivartata iti SaSThI 6 / kiJcAgragocaratvarUpatvAd bhikSAcaryAtve'pyAsAmavamaudaryamastvityabhisandhinA vidhIyamAnatvAdavamaudaryavyapadezo'pyaduSTa eva nimittabhedAdekatrApi puruSe pitR-putrAdivyapadezavat / evaM pUrvaM grAmAdiviSayasyottaratra kAlAdiviSayasya ca naiyatyasyAbhigrahatvena bhikSAcaryAtvaprasaGge'pi idamevottaraM vAcyam // 19 // kAlAvamaudaryamAha divasassa porisINaM cauNhaM pi u jattio bhave kAlo / evaM caramANo khalu kAlomANaM muNeyavvaM // 20 // vyAkhyA-divasasya pauruSINAM praharANAM catasRNAmapi 'tuH prAgvat' yAvad bhavet kAlo'rdhapraharAdikaH 'abhigrahaviSaya iti zeSaH' / evaM 'prakramAt tena kAlena' 'caramANo' tti carataH khalu nizcitaM 'kAlomANaM' ti kAlena hetunA'vamatvaM 'prakramAdudarasya' kAlAvamaudaryaM muNitavyaM jJAtavyam // 20 // etadeva prakArAntareNAha ahavA taiyAe porisIe UNAi ghAsamesaMto / caubhAgUNAe vA evaM kAleNa U bhave // 21 // 1. vAmAd dakSiNagRhe bhikSate tato dakSiNAd vAmAyAm / punarapi dakSiNa-vAmAyAM yasyAM sA bhavati gomUtrikA // 1 // 2. abhyantarazambUkA madhye bhraman bahirviniHsarati / tadviparItA bhaNyate bahiHzambUkA ca bhikSeti // 1 // 2010_02
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ triMzattamaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanam vyAkhyA - athavA tRtIyAyAM pauruSyAmUnAyAM grAsamAhArameSayaMstrividhaiSaNayA gaveSayan caturbhAgonAyAM 'vAzabdAt paJcAdibhAgonAyAM' tRtIyapauruSyAmevamamunA kAlaviSayAbhigrahalakSaNena prakAreNa 'carannityanuvartate' kAlena tu bhavedavamaudaryamautsargika vidhiviSayametadutsargato hi tRtIyapauruSyAmeva bhikSATanasyAnujJAtatvAt // 21 // bhAvAvamaudaryamAha-- itthI vA puriso vA alaMkio vA NalaMkio vA vi / annayaravattho vA annatareNaM ca vattheNaM // 22 // anneNa viseseNaM vanneNaM bhAvamaNumuaMto u / evaM caramANo khalu bhAvomANaM muNeyavvaM // 23 // anayorvyAkhyA--strI vA puruSo vA'laGkRtaH kaTakAdyalaGkArabhUSito'nalaGkRto vA'pi / anyataravayastho vA bAlyAdyapekSayA / anyatareNa vA paTTakUlAdivastreNopalakSitaH || anyena vizeSeNa kupita - prahasitAdinAvasthAbhedena, varNena zvetAdinopalakSitaH, bhAvaM paryAyamuktarUpamalaGkRtatvAdi 'aNumuaMto' tti 'turevArthe' anunmuJcanevAtyajanneva yadi dAtA dAsyati tato'haM grahISye nAnyatheti bhAvaH / evaM caran khalunizcayena' 'bhAvomANaM' ti bhAvAvamatvam 'arthAdudarasya' muNitavyaM jJAtavyamiti gAthAdvayArthaH // 22-23 // paryavAvamaudaryamAha davve khitte kAle bhAvaMmi ya AhiyA u je bhAvA / eehi umacarao pajjavacarao bhave bhikkhU // 24 // 739 vyAkhyA- dravye'zanAdau kSetre grAmAdau kAle pauruSyAdau bhAve strItvAdAvAkhyAtAH kathitAstu ye bhAvAH paryAyA ekasikthonatvAdaya etaiH sarvairapi dravyAdiparyAyaiH 'uma'tti avamam 'arthAdavamaudaryaM caratyAsevate ityavamacarakaH paryavacarako bhaved bhikSuH / ko bhAvaH ? ekasikthonatvAdAvapi grAma - pauruSI - strItvAdiSvapi nava - purANAdiviziSTAbhigrahataH pUrvasmAdUnatvaM bhAvanIyam / iha ca paryavagrahaNena paryavaprAdhAnyavivakSayA paryavAvamaudaryamiti / yatrApi ca dravyato nyUnatodarasya nAsti tatrApi kSetrAdinyUnatAmapekSyAvamaudaryANyavaseyAni // 24 // 2010_02
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 740 uttarajjhayaNANi-2 bhikSAcaryAmAha aTThavihagoyaraggaM tu tahA satteva esaNA / abhiggahA ya je anne bhikkhAyariyamAhiyA // 25 // vyAkhyA-aSTavidho'STaprakAro'graH pradhAna AdhAkarmAdiparihAreNa gocaro goriva caraNaM paryaTanamaSTavidhAgragocaraH 'tuH samuccaye' tathA saptaivaiSaNAH / abhigrahAzca ye'nye etadatiriktAste kim ? ityAha-bhikSAcaryA vRttisakSepAparanAmikA AkhyAtA uktA / atra cA'STAgragocarabhedAH peTAdaya eva prAguktAH SaT zambUkAvartAyA dvaividhyAzrayaNAt RjvAdyAzcAparAyAH prakSepAdaSTa / saptaiSaNAzcemA __ "saMsaTThamasaMsaTThA uddhaDa taha appalevaDA ceva / uggahiyA paggahiyA ujjhiyadhammA ya sattamiyA" // 1 // abhigrahAzca dravyAdayastatra dravyataH kuntAgrAdisthitaM maNDakAdi, kSetrato dehalI pAdAntare kRtvA, kAlataH sarvabhikSAcareSu bhikSAto nivRtteSu, bhAvato hasan rudan vA baddho vetyevaM yadi dAsyati tarhi grahISyate ityevamAdayaH / sAmAnyenAbhigrahayuktA vA saptaiSaNA aSTa syuriti // 25 // rasaparityAgamAha khIra-dahi-sappimAI paNIyaM pANa-bhoyaNaM / parivajjaNaM rasANaM tu bhaNiyaM rasavivajjaNaM // 26 // vyAkhyA-kSIraM dugdhaM dadhi pratItaM sarpighRtaM tadAdi 'AdizabdAd gurupakvAnnAdiparigrahaH' praNItamatibaMhakaM pAnaM khajUrarasAdi bhojanaM galadvindvodanAdi 'anayordvandve' pAnabhojanameSAM parivarjanaM kimbhUtAnAM ? rasyamAnatvena rasAnAM 'tuH pUraNe' bhaNitamarhadAdibhiriti rasavivarjanaM nAma bAhyaM tapa iti // 26 // kAyaklezamAha ThANA vIrAsaNAIyA jIvassa u suhAvahA / uggA jahA dharijjaMti kAyakilesaM tamAhiyaM // 27 // vyAkhyA-sthAnAni kAyAvasthitibhedA vIrAsanaM yat siMhAsanasthasya tadapanayane tathaivAvasthAnaM tadAdiryeSAM tAni vIrAsanAdIni 'AdizabdAd godohikAsanAdi' 'locAdhupalakSaNaM caitat' / tathoktam 1. saMsRSTA'saMsRSTe uddhRtA tathA'lpalepA caiva / udgrahikA pragrahikA ujjhitadharmA ca saptamI // 1 // 2010_02
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 741 triMzattamaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanam "vIrAsaNa-ukkuDagAsaNAi-loyAio ya vinneo / kAyakileso saMsAravAsanivveyaheu tti" // 1 // jIvasya 'turevArthe' sukhAvahAnyeva muktisukhaprApakatvenogrANi duranuSTheyatayotkaTAni yathA dhAryante sevyante 'yatibhiriti gamyam' kAyaklezaH sa AkhyAtaH 'tathaiveti zeSaH // 27 // saMlInatAmAha egaMtamaNAvAe itthI-pasuvivajjie / sayaNAsaNasevaNayA vivittasayaNAsaNaM // 28 // vyAkhyA-ekAnte janAnAkule anApAte stryAdyApAtarahite strI-pazuvivarjite tatraivAvasthitastryAdirahite 'zUnyAgArAdAviti bhAvaH' zayanAsanasevanaM zayanaM zayyA AsanaM pIThaM tasya sevanam 'prAkRtatvAlliGgavyatyaya' tena viviktazayanAsanaM nAma 'bAhyaM tapa iti zeSaH' 'upalakSaNAdeSaNIyaphalakAdigrahaNam' anena viviktacaryA nAma saMlInatoktA, zeSasaMlInatopalakSaNaM cAsau prAdhAnyAccAsyA evAbhidhAnaM sAkSAditi prAdhAnyaM cendriyasaMlInatopakAritvAdasyAH / iyaM ca caturdhA "iMdiya kasAya joge paiDacca saMlINayA muNeyavvA / taha jA vivittacariyA pannattA vIyarAgehi" // 1 // tatrendriyasaMlInatA zrotrendriyAdibhiH sundaretareSu zabdAdiSu rAga-dveSAkaraNaM 1 / kaSAyasaMlInatA tadudayanirodha udIrNaviphalIkaraNaM ca 2 / yogasaMlInatA ca manoyogAdInAmakuzalAnAM nirodhaH kuzalAnAmudIraNam 3 // 28 // uktamarthamupasaMharannuttarArdhaM ca sambandhayannAha eso bAhiragatavo samAseNa viyAhio / abhitaro tavo itto vucchAmi aNupuvvaso // 29 // vyAkhyA-'ArSatvAt' etad bAhyaM tapaH samAsena saGkepeNa vyAkhyAtam / nanu kiM punarito bAhyAt tapasaH phalam ? ucyate-ni:saGgatA-zarIralAghavendriyajaya-saMyamarakSaNAdiyogAcchubhadhyAnAvasthitasya karmanirjaraNamiti / AbhyantaraM tapa ito'nantaraM vakSyAmyAnupUryeti // 29 // 1. vIrAsanotkaTAsanAdi-locAdikazca vijJeyaH / kAyaklezaH saMsAravAsanirvedaheturiti // 1 // indriya-kaSAya-yogAn pratItya saMlInatA jJAtavyA / tathA yA viviktacaryA prajJaptA vItarAgaiH // 1 // 2010_02
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 742 uttarajjhayaNANi-2 tadevAha pAyacchittaM viNao veyAvaccaM taheva sajjhAo / jhANaM ussaggo vi ya abhitarao tavo hoi // 30 // akSarArthaH spaSTo bhAvArthaM sUtrakRdevAha AloyaNArihAIyaM pAyacchittaM tu dasavihaM / je bhikkhU vahaI sammaM pAyacchittaM tamAhiyaM // 31 // vyAkhyA-AlocanaM svakRtapApaprakAzanaM prAduSkaraNamityarthaH / tadarhati yogyaM bhavati tadAlocanA'haM yat pApamAlocanAta eva zudhyati 'AdizabdAt pratikramaNArhAdiparigrahaH' iha punarviSaya-viSayiNorabhedopacArAdevaMvidhapApavizuddhyupAyabhUtAnyAlocanAdInyevAlocanA'rhAdizabdenoktAni tadevaMvidhamAlocanA'rhamAdiryasya tadAlocanA'rhAdikaM prAyazcittaM 'turevArthe' dazavidhameva tadittham *"AloyaNa-peDikkamaNe mIsa-vivege tahA vi ussagge / taiva-cheya-mUla-aNavaTThiyA ya pAraMcie ceva" // 1 // 'je'ityArSatvAd yad bhikSurvahatyAsevate samyagavaiparItyena prAyazcittaM tadAkhyAtam // 31 // vinayamAha abbhuTThANaM aMjalikaraNaM tahevAsaNadAyaNaM / gurubhatti bhAvasussUsA viNao esa viyAhio // 32 // vyAkhyA abhyutthAnamaJjalikaraNaM ca pratItaM 'tathaiveti samuccaye' 'AsaNadAyaNaM' ti sUtratvAdAsanadAnaM gurubhaktirbhAvenAnta:karaNena zuzrUSA tadAdezaM prati zrotumicchA paryupAsanA vA vinaya eSa vyAkhyAtaH // 32 // vaiyAvRttyamAha AyariyamAIe veyAvaccaMmi dasavihe / AsevaNaM jahAthAmaM veyAvaccaM tamAhiyaM // 33 // vyAkhyA-ArcAyAdiviSaye vyAvRtabhAvo vaiyAvRttyamucitAhArAdisampAdanaM tasmin dazavidhe yadAsevanametadviSayamanuSThAnaM yathAsthAma svasAmarthyAnatikrameNa vaiyAvRttvaM AlocanA-pratikramaNe mizra-viveke tathApyutsargaH / tapaH-cheda-mUlAnavasthitAni ca pAraJcitazcaiva // 1|| 2010_02
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 743 triMzattamaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanam tadA''khyAtam / tad dazavidhatvamAcAryAdiviSayabhedAd / uktaM ca *"Ayariya-uvajjhAe there-taivassI gilANa-saMhANa / sAhammiya-kula-gaNa-saMghasaMgayaM tamiha kAyavvaM" // 1 // // 33 // svAdhyAyamAha vAyaNA pucchaNA ceva taheva pariyaTTaNA / aNupehA dhammakahA sajjhAo paMcahA bhave // 34 // vyAkhyA-prAgvat // 34 // dhyAnamAha aTTa-ruddANi vajjittA jhAijjA susamAhie / dhamma-sukkAi jhANAiM jhANaM taM tu buhA vae // 35 // vyAkhyA-RtaM duHkhaM Rte bhavamAta, rodayatyaparAniti raudro hiMsAdipariNata Atmaiva tasyedaM karma raudraM, ArtaM ca raudraM cArta-raudre 'prAkRtatvAd bahutvaM' varjayitvA dhyAyet susamAhitaH / kim ? ityAha-dharmaH kSAntyAdidazalakSaNastasmAdanapetaM dharmya, zuklaM zuci nirmalaM mithyAtvAdimalavilayanAt yadvA zugiti duHkhamaSTaprakAraM karma tataH zucaM klamayati nirasyatIti zuklam 'anayordvandvaH' tato dharmya-zukle dhyAne sthirAdhyavasAnarUpe / uktaM ca-jaM thiramajjhavasANaM taM jhANaM jaM calaM tayaM cittaM'ti / dhyAnaM dhyAnAkhyaM tat tapaH 'turevArthe' tadeva budhAH 'vae'tti vadanti 'prAkRtatvAdekavacanam' // 35 // vyutsargamAha sayaNAsaNa ThANe vA je u bhikkhU na vAvare / kAyassa viussaggo chaTTho so parikittio // 36 // vyAkhyA-zayanaM svApaH, Asanamupavezanam 'sUtratvAdubhayatra supo luk' sthAne UrdhvasthAne 'yathAzakti sthita iti gamyam, vA vikalpe' yastu bhikSurna 'vAvare'tti na vyApriyate na calanAdikriyAM kurute / 'yat-tadonityAbhisambandhAt' tasya bhikSoH kAyasya vyutsargaH parityAgo yaH SaSThaM tat 'prakramAdabhyantaraM tapaH' parikIrtitamarhadAdibhirupadiSTam AcAryopAdhyAye sthavire tapasvi-glAna-zaikSANAm / sAdharmika-kula-gaNa-saGghasaGgataM tadiha kartavyam // 1 // 1. yat sthiramadhyavasAnaM tad dhyAnaM yaccalaM tad cittamiti / 2010_02
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 744 uttarajjhayaNANi-2 'zeSavyutsargopalakSaNamidaM' tasyAnekavidhatvAt / uktaM ca "davve bhAve ya tahA duviha vussago cauvviho davve / gaNa-dehovahi-bhatte bhAve kohAicAu tti" // 1 // // 36 // athAdhyayanArthamupasaMharannasyaiva phalamAha eyaM tavaM tu duvihaM jaM sammaM Ayare muNI / se khippaM savvasaMsArA vippamuccai paMDie // 37 // tti bemi // vyAkhyA-etadanantaroktasvarUpaM tapo dvividhamapi yaH samyagAcaredAseveta muniH sa kSipraM zIghraM saMsArAccaturgatirUpAdi vipramucyate pRthag bhavati paNDitaH / atra kAlatraye'pi tulyamAhAtmyatvAdasyaitatkSetrApekSayA vartamAnateti / atrArthe dRSTAnto yathA prabhuH kayaGgalApuryAM caitye chatrapalAzake / zrIvIraH samavAsArSIt sura-sAdhupuraskRtaH // 1 // samastAristadabhyAse samastAstokavastubhUH / samasti pUzca zrAvastI samasti svastizastikA // 2 // gardabhAlyantiSat tatra parivrAT skandako'bhavat / kAtyAyanasagotrIyo veda-smRti-purANavit // 3 // tatrAnyadA tamaprAkSId vIraziSyarSipiGgalaH / bhoH skandaka ! mama praznasyottaraM vada paNDita ? // 4 // kiM sAnto'nanto vA loko jIvazca siddhiratha siddhaH / kena maraNena jIvAH saMsAre saMsaranti tathA ? // 5 // tataH samyagajAnAnastamarthaM skandako'jani / tUSNIko dvistrirapyevaM pRSTastasthau tathaiva saH // 6 // zrIvIraM vandituM lokaM yAntaM dRSTvA pracelivAn / skandako'pi svasandehaM praSTuM drutamupaprabhu // 7 // svAmI tat piGgalapraznaM skandakAjJAnavArtikam / gautamaM prAha so'thAgAdabhyagAta taM ca gautamaH // 8 // 1. dravye bhAve ca tathA dvividho vyutsargazcatuvidho dravye / gaNa-dehopadhi-bhakte bhAve krodhAdityAga iti // 1 // 2010_02
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ triMzattamaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanam pRSTe tat piGgalapraznasvarUpe gautamena saH / vismitaH skandakaH proce jJAtaM gautama ! tatkatham ? ||9|| gautamo'pyacivAn jAne sarvavinmadgurormukhAt / tataH sarvajJanirNIteH zrIvIraM skandako'namat // 10 // sa hRSTaH prAJjaliH prAhAdiza niHzaMsayAn vibho 1 piGgalapraznitAnarthAn prabhurAdiSTavAniti // 11 // tathAhi - "khaMdayA ! cattAri vi loyAia davvao egadavvattaNao aM khittao NaM loe asaMkhejjajoyaNakoDAkoDIppamANe, jIve asaMkhejjapaesie asaMkhijjapaesogADhe, siddhI paNatAlIsaM joyaNasayasahassAiM AyAmavikkhaMbheNaM, siddhe asaMkhejjapaesie asaMkhejjapaesogADhe au cauro vi sa aMte / kAlao kAlattayavattiNa u cattAri vi aNaMte / bhAvao anaMtaNANAipajjavattaNao cattAri vi aNaMte / maraNe vi khaMdayA ! duvihe pannatte / taM jahA - bAlamaraNe paMDiyamaraNe ya / tattha NaM bAlamaraNeNaM maramANe jIve anaMtehiM neraiya - tiriyabhavaggahaNehiM appANaM saMjoei saMsAramaNupariTTa / paMDiyamaraNeNaM maramANe jIve aNaMtehiM neraiya- tiriyabhavaggahaNehiM appANaM visaMjoei saMsAraM vIIvayai" // 1 tato bhavabhayodvignaM saMvignaM zuddhamAnasam / skandakaM bhagavAn dharmopadezaM punarabravIt // 12 // 44 'yathA kazcid vipazcid bho ! gRhe lagne pradIpane / bahistAt sArabhANDAni niSkAzayati tatkSaNAt // 13 // AdIpte ca pradIpte ca jarayA mRtyunA tathA / loke sAratvamAtmAnaM niSkAzaya mahAmate ! " // 14 // iti zrutvA prabuddhaH sa pravrajya skandakaH sudhIH / adhItyaikAdazAGgeSu zikSAkarmasu karmaThaH ||15|| 745 1. skandaka ! catvAro'pi lokAdikA dravyata ekadravyatvAt sAntA: / kSetrato loko'saGkhyeyayojanakoTAkoTipramANaH / jIvo'saGkhyeyapradeziko'saGkhyeyapradezAvagADhaH / siddhiH paJcacatvAriMzad yojanazatasahasrANi AyAmaviSkambhena / siddho'saGkhyeyapradeziko'saGkhyeyapradezAvagADho'tazcatvAro'pi sAntAH / kAlataH kAlatrayavartinastu catvAro'pyanantAH / bhAvato'nantajJAnAdiparyavatvatazcatvAro'pyanantAH / maraNe api skandaka ! dvividhe prajJapte / tad yathA - bAlamaraNaM paNDitamaraNaM ca / tatra khalu bAlamaraNena mriyamANo jIvo'nantairnairayika- tiryagbhavagrahaNairAtmAnaM saMyojayati saMsAramanuparivartate / paNDitamaraNena mriyamANo jIvo'nantairnairayika- tiryagbhavagrahaNairAtmAnaM visaMyojayati saMsAraM vyativrajati // 2010_02
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 746 uttarajjhayaNANi-2 SaSThASTama-vikRSTArdhamAsa-mAsAdikaM tathA / vardhamAna-guNaratna-saMvatsaratapastathA // 16 // siMhaniSkrIDitaM bhikSupratimAdyaM sudustapam / tapyamAnastapazcAtmanIno vratamapAlayat / / 17 // tribhiH kulakam evaM tapobhirvividhairAtmAnaM bhAvayan muniH / sattvAvAn zoSitAGgo'bhUt sa kRzo dhamanIsamaH // 18 // tataH sa svAmyanujJAtaH saMlikhya vidhinA vapuH / samAdhimAnanazanaM pAdapopagamaM vyadhAt // 19 // itthaM sa skandakaH sAdhuvrataM dvAdazavatsarI / pAlayitvA'cyute kalpe devatvenodapadyata // 20 // tatra divyasukhaM bhuktvA tatazcyutvA sa setsyati / mahAvidehe pravrajya bhavitA'nantasaukhyabhAk // 21 // iti tapaso mAhAtmyaM matvA munayo mahAnubhAvA bhoH ! / yUyamapIha yatadhvaM bhavata yathA sAtinastadvat // 22 / / iti tapaHphale skandakamunikathA // iti bravImIti prAgvat // 37 // graM0 266 a0 6 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM triMzattamaM tapomArgagatyAkhyamadhyayanaM samAptam // 30 // . . 2010_02
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatriMzattamaM caraNavidhinAmakamadhyayanam pUrvAdhyayane tapa uktam, tacca caraNavata eva syAditi caraNavidhyabhidhAyakamekatriMzattamamadhyayanamArabhyate / / caraNavihi pavakkhAmi jIvassa u suhAvahaM / jaM carittA bahU jIvA tinnA saMsArasAgaraM // 1 // vyAkhyA-caraNavidhimAgamoktaM pravakSyAmi jIvasya 'turevArthe' sukhAvahameva zubhAvahameva vA, yaM caritvA''sevya bahavo jIvAstIrNAH saMsArasAgaraM muktyavAptyeti bhAvaH // 1 // yathApratijJAtamAha egao viraI kujjA egao ya pavattaNaM / asaMjame niyattiM ca saMjame ya pavattaNaM // 2 // vyAkhyA-ekata ekasmAt sthAnAd viratiM kuryAt / ekata ekasmiMzca pravartanaM ca 'kuryAditi yogaH' / etadeva vizeSeNAha-asaMyamAd hiMsAdirUpAt 'paJcamyarthe saptamI' nivRttiM tyAgarUpAM saMyame ca pravartanaM kuryAt 'cazabda: samuccaye' // 2 // tathA rAga-dosA ya do pAve pAvakammapavattaNe / je bhikkhU ruMbhaI niccaM se na acchai maMDale // 3 // vyAkhyA-rAga-dveSau 'caH pUraNe' dvau dvisaGkhyau pApau kopAdipApaprakRtirUpatvAt, pApakarmANi mithyAtvAdIni pravartayata iti pApakarmapravartako yo bhikSu ruNaddhi udayasya, kathaJciduditayorvA prasarasya nirAkaraNena tiraskurute nityaM sa nAste na tiSThati maNDale caturantasaMsAre iti vRddhavyAkhyA // 3 // _ 2010_02
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 748 uttarajjhayaNANi-2 daMDANaM gAravANaM ca sallANaM ca tiyaM tiyaM / je bhikkhU cayaI niccaM se na acchai maMDale // 4 // vyAkhyA-daNDyate cAritraizvaryAdyapahArato'sArIkriyate ebhirAtmeti daNDAH duSpraNihitamAnasAdirUpA manodaNDAdayasteSAM trikaM manodaNDa-vAgdaNDa-kAyadaNDarUpaM tathA gururlobhAdyAdhmAtacitta AtmA tadbhAvastasya caitAnyadhyavasAnAni gauravANi teSAM trikaM . Rddhigaurava-rasagaurava-sAtAgauravAtmakaM tathA zalyate bAdhyate janturebhiriti zalyAni teSAM trikaM mAyA-nidAna-mithyAdarzanazalyarUpaM 'cazabdau samuccaye' yo bhikSustyajati varjayati nityaM sa na tiSThati maNDale // 4 // divve ya je uvassagge tahA tericcha-mANuse / je bhikkhU sahaI sammaM se na acchai maMDale // 5 // vyAkhyA-divyAn devakRtAn tairazcAn pazvAdikRtAn mAnuSyakAn manuSyakRtAMzcopasargAn 'cazabdAdAtmasaMvedanIyAMzca' yo bhikSuH sahate sa na tiSThati maNDale iti prAgvat // 5 // vigahA-kasAya-sannANaM jhANANaM ca duyaM tahA / je bhikkhU vajjaI niccaM se na acchai maMDale // 6 // vyAkhyA-viruddhA virUpA vA kathA vikathA strI-bhakta-deza-rAjabhedatazcaturdhA / kaSAyAH krodhAdayazcatvAraH / saMjJA AhAra-bhaya-maithuna-parigrahAkhyAH 'eSAM dvandve, pratyekaM catuSkamiti zeSaH' 'jhANANaM ca'tti prAkRtatvAd dhyAnayozca dvikamArta-raudrarUpaM yo bhikSurvarjayati sa ityAdi prAgvat / yadyapi dhyAnasya cAturvidhye'pi varjanIyaprastAvAdatra dvayorabhidhAnam // 6 // vaesu iMdiyatthesu samiIsu kiriyAsu ya / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchar3a maMDale // 7 // vyAkhyA-vrateSu prANAtipAtaviratyAdiSu paJcasu indriyArtheSu zabdAdiSu, samitivIryAdiSu, kriyAsu ca kAyikI-AdhikaraNikI-prAdveSikI-pAritApanikI-prANAtipAtarUpAsu yo bhikSuryatate yatnaM kurute sa na tiSThati maNDale / tatra vrata-samitiSu yathAvat paripAlanAt, indriyArtheSu mAdhyasthyakaraNAt, kriyAsu parihAratazca // 7 // lesAsu chasu kAesu chakke AhArakAraNe / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // 8 // 2010_02
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatriMzattamaM caraNavidhinAmakamadhyayanam 749 vyAkhyA - lezyAsu vakSyamANAsu SaTsu kAyeSu pRthivyAdiSu vakSyamANeSveva / SaTke parimANe AhArakAraNe vedanAdau prAguktarUpe yo bhikSuryatate yathAyogaM nirodhotpAdana--- rakSAnurodhavidhAnena yatna kurute // 8 // piMDuggahapaDimA bhaTThANesu sattasu / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // 9 // vyAkhyA-piNDAvagrahapratimAsu AhAragrahaNaviSayAbhigraharUpAsu saMsRSTAdiSu pUrvAdhyayanoktAsu 'saptasvityatrApi sambadhyate' / tathA bhayasthAneSvihalokAdiSu saptasu yo bhikSuryatate ekatra pAlanAto'nyatra bhayAkaraNataH ||9|| maesu baMbhaguttIsu bhikkhudhammaMmi savihe / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // 10 // vyAkhyA -madA jAtimadAdayo'STau teSu prasiddhatvAdihAnyatra saGkhyA'nabhidhAnam' / brahmaguptaSu vasatyAdinavasu / bhikSudharme dazavidhakSAntyAdibhede yo bhikSuryatate yathAvat parihArAsevana- paripAlanAdibhiH // 10 // uvAsagANaM paDimAsu bhikkhUNaM paDimAsu ya / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // 11 // vyAkhyA - upAsakAnAM zrAvakANAM pratimAsvabhigrahavizeSAsvekAdazasu darzanAdiSu / yaduktim " saNa-vaya- sAmAiya-posaha - peDimA - abaMbha - saccit / AraMbha-paisa uddiTTavajjae saMmaNabhUe ya" // 1 // tathA bhikSUNAM sAdhUnAM pratimAsu ca mAsikyAdiSu dvAdazasu / yadAha"mAsAI sattaMtA paDhamA bii taiya sattarAi - diNA / aharAi egarAI bhikkhupaDimANa bArasagaM" // 1 // yo bhikSuryatate yathAvat parijJAnopadeza - pAlanAdibhiH // 11 // darzana - vrata - sAmAyika poSadha-pratimA- brahma- sacittaH / Arambha - preSyoddiSTavarjakaH zramaNabhUtazca // 1 // 1. mAsAdayaH saptAntAH prathamA dvitIyA tRtIyA saptarAtri - dinAH / ahorAtrirekarAtrirbhikSupratimAnAM dvAdazakam // 1 // 2010_02
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 750 uttarajjhayaNANi-2 kiriyAsu bhUyagAmesu paramAhammiesu ya / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // 12 // vyAkhyA-kriyAH karmabandhanibandhanabhUtAzceSTAstAsvarthAnarthAdibhedatastrayodazasu / yadAgama: "aTThANaTThA-hiMsA-'kamhA diTThI ya mosa-'diNNe yA / ajjhappa-mANa-'mitte mAyA-lobheriyAvahiyA" // 1 // bhUtAH prANinasteSAM grAmAH saGghAtA bhUtagrAmAH teSvekendriyasUkSmetarAdibhedatazcaturdazasu / yaduktam "aigidiya suhumiyarA sanniyarapaNidiyA ya sabiticaU / apajjattA pajjattA kammeNa caudasa jiyaTThANA" // 1 // tathA paramAzca te sarvAdhArmikapradhAnatayA adhArmikAzca paramAdhArmikA atisaMkliSTacittA ambAdayaH paJcadaza / uktaM ca * aMbe aMbarisI ceva sAme sabale tti Avare / 5hovaroddakAle ya mahAkAle tti Avare // 1 // asipatte dhaNuM kuMbhe vAlU vaiyaraNI iya / kharassare mahAghose ee paNNarasAhiyA" // 2 // teSu yo bhikSuryatate yathAkramaM parihAra-rakSA-parijJAnAdibhiH // 12 // gAhAsolasaehi tahA asaMjamaMmi ya / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchaD maMDale // 13 // vyAkhyA-gIyate zabdyate sva-parasamayasvarUpamasyAmiti gAthA sUtrakRtAGgasya SoDazamadhyayanam / tatazca gAthA'dhyayanaM SoDazameSAmiti gAthASoDazakAni 'subbyatyayAt' 1. arthAnartha-hiMsA-'kasmAd dRSTizca mRSA-'dattaM ca / adhyAtma-mAnAmitrI mAyA-lobheryApathikA // 1 // 2. ekendriyAH sUkSmetarAH saMjJItarapaJcendriyAzca sadvi-tri-caturindriyAH / aparyAptAH paryAptAH krameNa caturdaza jIvasthAnAni // 1 // ambo'mbarSizcaiva zyAmaH zabala ityaparaH / rudra uparudraH kAlazca mahAkAla iti cAparaH // 1 // asipatro dhanuH kumbho vAlurvaitaraNiriti / kharasvaro mahAghoSa ete paJcadazAkhyAtAH // 2 // 2010_02
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatriMzattamaM caraNavidhinAmakamadhyayanam 751 teSu sUtrakRtAdhyayaneSu SoDazasu / uktaM hi *"samao veyAlIyaM ThevasaggapariNa thopariNNA ya / nirayavibhattI vIratthao ya kusIlANa paribhAsA // 1 // vIrie dhamma samAhI maigga semosaraNa ahatahaM gaMtho / jamaiyaM taha gohA solasamaM hoi ajjhayaNaM" // 2 // tathA'saMyamaH saptadazabhedaH pRthivyAdiviSayaH / yaduktam"paDhavi-dega-agaNi-mAruya-vaNapphaI-bi-ti-cau-paNidi-ajjIve / paihuppehe-paimajjaNa-pariTThavaNa-maiMNo-vaiI-kAe" // 1 // tasmiMzca yo bhikSuryatate ekatra taduktAnuSThAnato'nyatra tu tyAgataH // 13 / / baMbhaMmi nAyajjhayaNesu ThANesu ya'samAhie / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // 14 // vyAkhyA-brahmaNi brahmacarye'STAdazabhedabhinne "orAliyaM ca divvaM maNa-vaya-kAeNa karaNajoeNaM / aNumoyaNa-kArAvaNa-karaNANaTThArasA'baMbhaM" // 1 // tathA jJAtAnyudAharaNAni tatpratipAdakAnyadhyayanAni SaSThAGgoktAnyutkSiptajJAtAdInyekonaviMzatisteSu / yaduktam & "ukkhittaNAe saMghADe aMDe kumme ya sele| tuMbe ya rohiNI maeNllI mAyaMdI caMdimA iya // 1 // samayo vaitAlIyaM upasargaparijJA strIparijJA ca / nirayavibhaktirvIrastavazca kuzIlAnAM paribhASA // 1 // vIrya-dharma-samAdhi-mArga-samavasaraNaM yAthAtathyaM granthaH / AdAnIyaM tathA gAthA SoDazaM bhavatyadhyayanam // 2 // _pRthvI-dakAgni-mAruta-vanaspati-dvi-tri-catuH - paJcendriyAjIvAn / prekSyotprekSya-pramArjana-pariSThApana-mano-vaca:-kAyaiH // 1 // audArikaM ca divyaM mano-vaca:-kAyena karaNayogena / anumodana-kAraNa-karaNairaSTAdazAbrahma // 1 // utkSiptajJAtaH saGghATo'NDa: kUrmazca zailakaH / tumbazca rohiNI mallI mAkandI candramAzca // 1 // 2010_02
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 752 uttarajjhayaNANi-2 dIvaddae udegaNAe maDukke taiyalI iya / naMdiphale avarakaMkA AiNNe KK puMDarie" // 2 // tathA sthAneSvAzrayeSu kAraNeSviti yAvat / kasya ? ityAha-samAdhirjJAnAdiSu cittaikAgryaM, na samAdhirasamAdhistasya teSu samavAyAGgokteSu viMzatAvasamAdhisthAneSu / taduktam-" vIsaM asamAhiThANA pannattA / taM jahA- devadavacArI apamajjacArI duppamajjiyacArI airittasejjAsaNie royaNiyaparIhAsI thairovaghAtI bhUtovaghAtI sa~jalaNe kohaNe piTThimaMsie abhikkhaNaM taM uhAraittA bhavati naivANaM ahigaraNANaM aNuppannANaM uppAittA bhavati / paurANANaM ahigaraNANaM khAmiyaviosaviyANaM puNodIrittA bhavati / saMsarakkhapANipAe akAlasajjhAyakArae saddakare kalahakare jhaMjhakare sUrappamANabhoI aisaNAe asamie Avi bhavati" / eteSu yo bhikSuryatate rakSA-parijJAna-parihArAdibhiH // 14 // egavIsA ya sabalesu bAvIsAe parIsahe / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // 15 // vyAkhyA-ekaviMzatau zabalanti kurburIkurvanti cAritramiti zabalAH kriyAvizeSAsteSu hastakarmAdiSvekaviMzatau / tathA coktamAgame'taM jaha u-"hetthakammaM kavvaMte mehaNaM ca sevaMte / rAiM ca bhuMjamANe AhAkammaM ca bhuMjaMte // 1 // tatto ya royapiMDaM kIyaM pAmiccaM abhihaDaM achejjaM / bhuMjate sabaile U paccakkhiya bhikkha bhuMjate // 2 // dAvadravodakajJAto maNDUka: tetalizca / nandIphalo'parakaGkA azvaH susamA puNDarIkaH // 2 // viMzatirasamAdhisthAnAni prajJaptAni / tadyathA-drutadrutacArI apramAya'cArI duSpramAya'cArI atiriktazayyAsaniko rAtrikaparibhASI sthaviropaghAtI bhUtopaghAtI saMjvalanaH krodhanaH pRSThamAMsiko'bhIkSNamavadhArayitA bhavati / navAnAmadhikaraNAnAmanutpannAnAmutpAdayitA bhavati / purANAnAmadhikaraNAnAM kSAmitavyutsRSTAnAM punarudIrayitA bhavati / sarajaskapANi-pAdaH / akAlasvAdhyAyakArakaH zabdakara: kalahakaro jhaJjhAkaraH sUryapramANabhojI eSaNAyAmasamitazcApi bhavati / * tadyathA tu-hastakarma kurvANo maithunaM ca sevamAnaH / rAtrau ca bhuJjAna AdhAkarma ca bhuJjAnaH // 1 // tatazca rAjapiNDaM krItaM prAmityamabhyAhRtamAcchedyam / bhuJjAnaH zabala eva pratyAkhyAya bhikSAM bhuJjAnaH // 2 // ___ 2010_02
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatriMzattamaM caraNavidhinAmakamadhyayanam chammAsabhitarao gaNAgaNaM saMkamaM kariMte ya / mAsabhitara tiNi ya dagalevA U karemANe // 3 // sabrio ciya mAyaThANAI tinni kuNamANe / pauNAivAya uTTiM kuvvaMte vayaM ya // 4 // giNhaMte ya adinnaM AuTTaii taha aNaMtarahiyAe / puDhavIe ThANa - sejjaM nisIhiyaM vA vi ceeti // 5 // evaM sasiNiddhAe sasarakkhAe cittamaMtasilalelU / kolAvAsapaiTTA kolaghuNA tesi AvAso // 6 // saiMDa- sapANa-sabIe jAva u saMtANae bhave tahiyaM / ThANAi ceyamANe sabale AuTTiyAe u // 7 // AuTTi mUla- kaMde pupphe ya phale ya bIya-harie ya / bhuMjate sabale U taheva saMvaccharassaMto // 8 // 15 desa dagaleve kuvvaM taha mAiTThANa dasa ya varisaMto / AuTTiya sIodagavagghAriyahatthamatte ya // 9 // 1. SaNmAsAbhyantarato gaNAd gaNaM saMkramaM kurvaMzca / mAsAbhyantare trIMzca dakalepAMstu kurvANaH ||3|| mAsAbhyantarata eva mAyAsthAnAni trINi kurvANaH / prANAtipAtAkuTTi kurvANo mRSA vadaMzca ||4|| gRhNaMzcAdattamAkuTTiM tathA'nantarAyAm / pRthvyAM sthAna- zayyAM naiSedhikIM vA'pi cetayati // 5 // evaM sasnigdhAyAM sarajaskAyAM cittavacchilAlelumatyAm / kolAvAsapratiSThAyAM kolaghuNAsteSAmAvAse // 6 // sANDa-saprANa-sabIjaM yAvat tu santAnakaM bhavet tatra / sthAnAdi kurvan zabala AkuTyA tu // 7 // AkuTyA mUlAni kandAn puSpANi ca phalAni ca bIjAni haritAni ca / bhuJjAnaH sabalastu tathaiva saMvatsarasyAntaH // 8 // daza dakalepAn kurvan tathA mAtRsthAnAni daza ca varSAntaH / AkuTyA zItodakaklinnahastamAtrazca ||9|| 2010_02 753
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 754 devIe bhAyaNeNa va dijjaMtaM bhatta-pANa ghittUNaM / bhuMjai sabalo eso igavIso hoi nAyavvo" // 10 // tathA dvAviMzatau kSudAdiparISaheSu yo bhikSuryatate parihAra - sahanAdibhiH // 15 // tevIsa sUyagaDe rUvAhiesu suresu ya / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // 16 // vyAkhyA-trayoviMzatau sUtrakRtAdhyayaneSu tatra puNDarIkAdIni sapta, samayAdIni ca pUrvoktAni SoDazeti militAstrayoviMzatistasmin / uktaM hi puMDariya kiriyaThANaM AhArapariNNa ya paMccakkhANakiriyA ya / aNagAra aha nAlaMda solasAI ca tevIsaM " // 1 // tathA rUpamekastenAdhikAH 'prakramAt sUtrakRtAGgAdhyayanebhyaH' rUpAdhikAzcaturviMzatirityarthasteSu keSu ? ityAha- sureSu bhavanapatyAdiSu yadi vA deveSvarhatsu vRSabhAdiSu - shcturviNshtau| yaduktam-- "bhavaNa-vaNa- jor3a-vemANiyA ya dasa- aTha- paMca - egavi / iha cauvIsaM devA keI puNa beMti arahaMtA" // 1 // teSu yo bhikSuryatate yathAvatprarUpaNAdinA sa na tiSThati maNDale caturantasaMsAre ||16|| paNavIsa bhAvaNAhiM ca uddesesu dasAiNaM / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // 17 // uttarajjhayaNANi - 2 vyAkhyA - paJcaviMzatau 'subvyatyayAd' bhAvanAsu mhaavrtvissyeryaasmityaadiynruupaasu| tAzcaivaM zrute-"paNavIsaM bhAvaNAo pannattAo taM jahA - IriyAsamiti meNaguttI, vaiyaguttI, AloiUNa pANa- bhoyaNaM, AyANabhaMDamattanikkhevaNAsamiI paDhamavae / darvyA bhAjanena vA dIyamAnaM bhakta pAnaM gRhItvA / bhunakti zabala eSa ekaviMzatitamo bhavati jJAtavyaH // 10 // pauNDarIkaM kriyAsthAnamAhAraparijJA ca pratyAkhyAnakriyA ca / anagAra ArdrA nAlandaH SoDaza ca trayoviMzatiH // 1 // 1. bhavana - vana - jyotirvaimAnikAzca dazASTa- paJcaikavidhAH / iti caturviMzatirdevAH kecit punarbuvantyarhantaH ||1|| * paJcaviMzatirbhAvanAH prajJaptAH / tadyathA - IryAsamitiH 1 manoguptiH 2 vacoguptiH 3 Alokya - bhojanam 4 AdAnabhANDamAtranikSepaNAsamitiH 5 prathamavrate / anuvIcibhASaNatA 1 krodhavivekaH 2 pAna 2010_02
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatriMzattamaM caraNavidhinAmakamadhyayanam 755 aNuvIibhAsaNayA, kohavivege, lohavivege, bhaiyavivege, hosavivege biiyavae / uggahaaNunnavaNayA, uggahasImajAyaNayA, saiyameva uggahaaNugeNhaNayA, sAhamiyauggahamaNuNNaviya paribhuMjaNayA, sAhAraNabhattapANaM aNuNNaviya paribhuMjaNayA taIyavae / Itthi-pasu-paMDagasaMsattasayaNAsaNavajjaNayA, itthIkahavivajjaNayA, itthINa iMdiyANaM AloyaNavajjaNayA, puvvarayapuvvakIliyANaM visayANaM asaraNayA, peNIyAhAravivajjaNayA cautthavae / soiMdiyarAgovarame evaM peMcavi iMdiyA pNcmve"| evaM paJcAnAM vratAnAM paJca paJca mIlane paJcaviMzatiH / tathoddezeSvityupalakSaNatvAduddezakAleSu 'SaDviMzatisaGkhyeSviti zeSaH' dazAdInAM dazAzrutaskandhakalpavyavahArANAm / uktaM hi "dasa uddesaNakAlA dasANa kappassa haMti chacceva / dasa ceva ya vavahArassa huMti savve vi chavvIsaM" // 1 // teSu yo bhikSuryatate sarvadA paribhAvanA-prarUpaNA-kAlagrahaNAdibhiH // 17 // aNagAraguNehiM ca pakappaMmi taheva ya / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // 18 // vyAkhyA-anagAra: sAdhustasya guNA vrataSaTkendriyanigrahAdayaH saptaviMzatiH 'subvyatyayAt' teSu coktaM hi *"vayaMchakamidiyANaM ca niggaho bhauvakaraNasaccaM ca / khamayA virAgayA vi ya maNamAINaM niroho ya // 1 // kAyANa chakka jogaMmi juttayA vaiyaNAhiyAsaNayA / teha mAraNaMtiyahiyAsaNayA ee'NagAraguNA" // 2 // lobhaviveka: 3 bhayavivekaH 4 hAsyavivekaH 5 dvitIyavrate / avagrahAnujJapanatA 1 avagrahasImayAcanatA 2 svayamevAvagrahAnugrahaNatA 3 sAdharmikAvagrahamanujJApya paribhuJjanatA 4 sAdhAraNabhaktapAnamanujJApya paribhuJjanatA 5 tRtIyavrate / strI-pazu-paNDakasaMsaktazayanAsanavarjanatA 1 strIkathAvivarjanatA 2 strINAmindriyANAmAlokanavarjanatA 3 pUrvarata-pUrvakrIDitAnAM viSayANAmasmaraNatA 4 praNItAhAravivarjanatA 5 caturthavrate / zrotrendriyarAgoparamaH 1 evaM paJcApIndriyANi 5 paJcamavrate // 1. daza uddezanakAlA dazAnAM kalpasya bhavanti SaDeva / daza caiva ca vyavahArasya bhavanti sarve'pi SaDviMzatiH // 1 // vrataSaTkamindriyANAM ca nigraho bhAva-karaNasatyaM ca / kSamatA virAgatA'pi ca mana AdInAM nirodhazca // 1 // kAyAnAM SaTkaM yoge yuktatA vedanA'vyAsanatA / tathA mAraNAntikAdhyAsanatA ete'nagAraguNAH // 2 // PIC 2010_02
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 756 uttarajjhayaNANi-2 prakalpo yativyavahAro'rthAdAcArAGgameva zastraparijJAdyaSTAviMzatyadhyayanAtmakaM tasmin / uktaM ca 14. "satthapariNNA logavijao ya sIosaNisammattaM AvaMti-dhruva-vimoho uvahANasuyaM mehapariNNA // 1 // pi~DesaNa- sejjeriyA - bhAsA - vatthesaNAya posaNA / gahapaDimA saittikkasattayA bhAvaNa - vittI // 2 // U~ghAyamaNugghAyaM ArovaNa tivihamo nisIhaM tu / ii aTThAvIsaviho AyArapagappanAmo u" // 3 // teSu tathaiva yathAvadAsevanA - prarUpaNAdinA prakAreNa yo bhikSuryatate ||18|| pAvasuyapasaMgesu mohaThANesu ceva ya / je bhikkhU jayaI niccaM se na acchai maMDale // 19 // vyAkhyA-pApopAdAnAni yAni zrutAni teSu prasaGgAstathAvidhAsaktirUpAH pApazrutaprasaGgAste cASTAGganimittasUtrAdiviSayabhedAdekonatriMzat teSu / yadAgamaH-- "aTTha nimittaMgAI divvupAyaM tailikkha-bhaumaM ca / "aMga sara - lakkhaNa- vaMjaNaM ca tivihaM puNekkkkiM // 1 // suttaM vittI taha vattiyaM ca pAvasuya auNatIsavihaM // Ta--vatthaM AdheNu - veyasaMjuttaM" // 2 // moho mohanIyaM karma tiSThati nimittatayA eteSviti mohasthAnAni vArimadhyamagnatrasaprANamAraNAdIni triMzat / uktaM hi zastraparijJA lokavijayazca zItoSNIya-samyaktvam / AvantI - dhUta-vimokSa upadhAnazrutaM mahAparijJA // 1 // piNDeSaNA - zayryA - bhASA - vastraiSaNA ca pAtraiSaNA / avagrahapratimA saptaikasaptikA bhAvanA- vimuktiH ||2|| udghAtamanudghAtamAropaNaM trividhaM nizIthaM tu / ityaSTAviMzatividha AcAraprakalpanAmA tu // 3 // * aSTa nimittAGgAni divyautpAtAntarikSa- bhaumaM ca / AGgaM svara-lakSaNa-vyaJjanaM ca trividhaM punarekaikam // 1 // sUtraM vRttistathA vArtikaM ca pApazrutamekonatriMzadvidham / gAndharva-nATya-vAstu, AyurdhanurvedasaMyuktam // 2 // 2010_02
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatriMzattamaM caraNavidhinAmakamadhyayanam "vArimajjhe vagAhittA tase pANe ya hiMsai / chAeu muhaM hattheNaM aMto nAyaM galevaM // 1 // sIsAveDheNa veDhittA saMkileseNa mArae / sIsaMmi je ya AhaMtu duhamAreNa hiMsae // 2 // behujaNassa neyAraM dIvaM tANaM ca pANiNaM / sAhAraNe gilANaMmi pahUkiccaM na kuvvati // 3 // sAhuMsakammadhammAo jo bhaMsejja uvaTThiyaM / yAossa maggassa avagAraMmi vaTTati // 4 // jiNANaM anaMtaNANINaM avaNNaM jo pabhAsae / Ayariya - uvajjhAe khiMsae maMdabuddhie // 5 // simeva ya NANINaM sammaM no paritappaI / puNo puNo ahigaraNaM uppAe titthabheyae ya // 6 // jINaM Ahammie joe pauMjati puNo puNo / 14 kAme vamettA patthe iha'NNabhaviei vA // 7 // abhikkhaM bahussue haMti je bhAsate'bahussue / hAya avassIo je tavassi tti haM vae // 8 // 16 vArimadhye'vagAhya trasAn prANAMzca hinasti / chAdayitvA mukhaM hastenAntarnAdaM galevam // 1 // zIrSAveSTena veSTayitvA saMklezena mArayet / zIrSe yazcAhatya duHkhamAreNa hiMsyAt // 2 // bahujanasya netAraM dvIpaM trANaM ca prANinAm / sAdhAraNe glAne prabhukRtyaM na kurvati ||3|| sAdhuM svakarmadharmAd yo bhraMzayedupasthitam / nyAyopetasya mArgasyApakAre vartate ||4|| jinAnAmanantajJAninAmavajJAM yaH prabhASate / AcAryopAdhyAyAn khiMsati mandabuddhikaH // 5 // teSAmeva ca jJAninAM samyag no paritarpayet / punaH punaradhikaraNamutpAdayet tIrthabhedAMzca // 6 // jAnan AdhArmikAn yogAn prayunakti punaH punaH / kAmAn vAntvA prArthayate ihAnyabhavikAn vA // 7 // abhIkSNaM bahuzruto'hamiti yo bhASate'bahuzrutaH / tathA cAtapasvI yastapasvyahamiti vadet // 8 // 2010_02 757
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 758 uttarajjhayaNANi-2 jAyateeNa bahujaNaM aMto dhUmeNa hiMsai / akiccamappaNA kAuM kayameeNa bhAsae // 9 // niyaDuvahi-paNihIe paliuMce sAdijoyajutte ya / bei savvaM musaM vayasi ajjhINa jhaMjhae sayA // 10 // addhANaMmi pavesittA jo dhaNaM harai pANiNaM / vAsaMbhittA uvAeNaM dAre tasseva lubbhati // 11 // abhikkhamakumAre u kumAre'haM ti bhAsae / aivaM abaMbhayArI vi baMbhayAri tti bhAsae // 12 // jeNevesariyaM NIe vitte tasseva lubbhati / teppahAvuTThie vAvi aMtarAyaM kareti se // 13 // seMNAvaI pasatthAraM bhattAraM vAvi hiMsae / Tussa vAvi Nigamassa NAyagaM seTTimeva vA // 14 // apassamANo passAmi ahaM deva tti vA vae / avaNNeNaM ca devANaM mahAmohaM pakuvvaI" // 15 // teSu yo bhikSuryatate tatparihAradvArataH // 19 // 27 jAtatejasA bahujanamantadhUmena hinasti / akRtyamAtmanA kRtvA kRtametena bhASate // 9 // nikRtyupadhi-praNidhikaH parikuJcaka: sAtiyogayuktazca / brUte sarvaM mRSA vadasyaklezaM klezayati sadA // 10 // adhvani pravezya yo dhanaM harati prANinAm / vizrambhyopAyena dAreSu tasyaiva lubhyati // 11 // abhIkSNamakumArastu kumAro'hamiti bhASate / evamabrahmacAryapi brahmacArIti bhASate // 12 / / yenaivaizvaryaM nIto vitte tasyaiva lubhyati / tatprabhAvotthitazcApyantarAyaM karoti tasya // 13 / / senApatiM prazAstAraM bhartAraM vA'pi hinasti / rASTrasya vA'pi nigamasya nAyakaM zreSThinameva vA // 14 // apazyan pazyAmyahaM devAn iti vA vadet / avarNena ca devAnAM mahAmohaM prakurute // 15 // 2010_02
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 759 ekatriMzattamaM caraNavidhinAmakamadhyayanam siddhAiguNajogesu tittIsAsAyaNAsu ya / je bhikkhU jayaI sammaM se na acchaI maMDale // 20 // vyAkhyA-siddhAnAmatizAyino guNAH siddhAtiguNAH saMsthAnAdiniSedharUpA ekatriMzat / yadAha *"paMDisehaNasaMThANe vargaNa-gaMdha-resa-phAsa-eM ya / paNapaNadupaNa?tihA igatIsamakAya'saMga'ruhI // 1 // Nava darisaNaMmi cattAri Aue paMca Aime aMte / sese do do bheyA khINabhilAveNa igatIsaM" // 2 // tathA 'joga' tti 'padaikadeze'pi padaprayogadarzanAt' yogasaMgrahA yairyogAH zubhamanovAk-kAyavyApArAH samyag gRhyante svIkriyante te cAlocanAdayo dvAtriMzad / uktaM hi "AloyaNA niravalAve AvaIsu daDhadhammayA / aNissiovahANe ya sikkhA nippaDikammayA // 1 // aNNAyaNayA alobhe ya titikkhA ajjave seI / sammaTThiI saimAhI ya AyAre viNaovayae // 2 // dhiimaI ya saMvego paNihI suvihI saMvare / attadosovasaMhAre sevvakAmavirattayA // 3 // peccakhANe viussagge appamAe laivAlave / / DaoNNasaMvarajoge ya udae mAraNaMtie // 4 // pratiSedhanasaMsthAnAni varNa-gandha-rasa-sparza-vedAMzca / paJca-paJca-dvi-paJcASTa-tridhA ekatriMzadakAyAsaGgAruhAH // 1 // nava darzane catvAryAyuSi paJcAdAvante / zeSe dvau dvau bhedau kSINAbhilApena caikatriMzat // 2 // AlocanA nirapalApa Apatsu dRDhadharmatA / anizritopadhAnazca zikSA niSpratikarmatA // 1 // ajJApanatA'lobhazca titikSA''rjavaH shuciH| samyagdRSTiH samAdhizcAcAro vinayopagataH // 2 // dhRtimatizca saMvegaH praNidhiH suvidhiH saMvaraH / AtmadoSopasaMhAraH sarvakAmaviraktatA // 3 // pratyAkhyAnaM vyutsargo'pramAdo lavAlavaH / dhyAnasaMvarayogazcodayo mAraNAntikaH ||4|| 2010_02
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 760 SE uttarajjhayaNANi-2 sa~gANaM ca pariNAyA pAyacchittakaraNe iya / orAhaNA ya maraNaMte battIsaM jogasaMgahA" // 5 // ziSyasya niHzalyAlocanAgrAhitA / AcAryaderdattAyAmAlocanAyAM nAnyasmai prakAzanaM nirapalApaH / parasyAnizrayA tapaHkAritA / grahaNAsevanAzikSAdvayAsevitA / niHpratikarmatA zarIre / tapasaH parijanasyAjJApanamajJApanatA / titikSA parISahAdijayaH / 'sui'tti zucinA bhAvyaM saMyamavatetyarthaH / suvidhikAritA / praNidhirmAyA sA tyAjyA / dhRtipradhAnamatiH / pratyAkhyAnaM mUlottaraguNaviSayatayA dvibhedamiti dvAradvayam / 'lavAlave'tti kSaNe kSaNe sAmAcAryanuSThAnaM / dhyAnameva saMvarayogaH / udaye vedanodaye mAraNAntikopasarge'pyakSobhyatA / sugamaprAyAH zeSayogasaMgrahAH / zucidvAre dRSTAntastathAhi zrIvIraziSyau dvau dharmaghoSa-dharmayazomatI / parAvartayataH sUtramazokasya tarostale // 1 // na pUrvAhne'parAhne ca tacchAyA paryavartata / eka: prAha prabhAvaste dvitIyo'vak tavAstyayam // 2 // kramAt tau kAyikIbhUmiM gatvA cchAyAM tathaiva tAm / dRSTavA papracchaturvIraM tadvRttaM so'bhyadhAditi // 3 // purA zauryapure rAjA samudravijayo'bhavat / tApaso'bhUd yajJayazAH somamitrA tadaGganA / / 4 / / tadaGgajo yajJadattastasya somayazAH priyA / / tatsuto nArado jajJe tatpitAmahamukhyakAH // 5 // uJchantyekAntaraM bhuktyai muktvA'zokatale zizum / tamapazyan divA yAnto vaitADhyaJjambhakAmarAH // 6 // svanikAyacyutaM matvA'vadhinA taM stanandhayam / astabhaMstattarozchAyAM mA bhUt tApo'sya duHkhadaH // 7 // pratyAyantastataste tu pUrvasnehAd dadurmudA / / prajJaptyAdyA mahAvidyA nAradasya mahAdhiyaH // 8 // saGgAnAM ca parijJAtA prAyazcittakaraNamiti / ArAdhanA ca maraNAnte dvAtriMzad yogasaGgrahAH // 5 // _ 2010_02
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekatriMzattamaM caraNavidhinAmakamadhyayanam atha sa vyomamArgeNa yAtyAyAti ca santatam / suvarNakuNDikAhastaH pAdayormaNipAdukaH ||9|| anyedyurdvArikApuryAM pRSTaH kRSNena nAradaH / kiM zaucamiti tatpratyuttaraM dAtuM sa na kSamaH // 10 // vinodya sUktibhirviSNuM tata utthAya so'gamat / kSipraM pUrvavidehe'tho upasImandharaM prabhum // 11 // yugabAhuharistatra kiM zaucaM pRSTavAn jinam / svAmyAha zaucaM satyaM hi tacchrutvA nArado yayau // 12 // videhe pazcime pRSTastanmahAbAhuviSNunA / zaucaM tadeva vyAcaSTe yugandharajinastadA // 13 // tato dvAravatIM gatvA nAradaH kRSNamabravIt / satyaM zaucaM hariH prAha kiM satyaM tad vadAzu bho ? || 14 || nAradaH procivAn satyaM na pRSTo'rhaMstadA mayA / ityevaM cintayan jAtismRtimApa vizuddhahRt // 15 // so'tha jJAtvA tayA satyaM sarvabhUtahitaM khalu / atIva zocayan samyak prApa pratyekabuddhatAm // 16 // parivrajya tapastaptvA ghAtikarmakSayeNa saH / kSapakazreNimArUDhaH kevalajJAnamAsadat // 17 // dharmadhurAdhaureyo vidhAya satyAbhidhaM mahA'dhyayanam / so'dhyAsta siddhisaudhaM dhyAnAgnidhmAtakarmaidhAH || 18 || tena bAlye'lpakarmatvAt zayAnasya tarostale / etasyopari tacchAyA jajJe puNyavato'calA // 19 // tau munI api tadvRttaM zrutvA vIrajinAnanAt / satya- bhUtahitAsaktAvabhUtAM siddhibhAjanam // 20 // // iti zaucaphale nAradakathA // tatazca siddhAtiguNAzca te yogAzca siddhAtiguNayogAsteSu / ' tittIsAsAyaNAsu ya' tti trayastriMzatyAzAtanAsu cArhadAdiviSayAsu pratikramaNasUtroktAsu, AcAryAdeH purataH 2010_02 761
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 762 uttarajjhayaNANi-2 ziSyagamanAdikAsu vA samavAyAGgAbhihitAsu yo bhikSuryatate yathAyogaM samyak zraddhAnAsevanA-varjanAdibhiH sa na Aste maNDale caturantasaMsAre / atra zrAddhapratimAdivistarasvarUpaM vidhizca dazAzrutaskandhAdavaseyaH // 20 // nigamanamAha ii eesu ThANesu je bhikkhU jayaI sayA / khippaM se savvasaMsArA vippamuccai paMDie // 21 // tti bemi // vyAkhyA-itItyanena prakAreNaiteSvanantarokteSvasaMyamAdisthAneSu yo bhikSuryatate yatnavAn bhavati sadA / kSipraM sa sarvasaMsArAd vipramucyate paNDita iti bravImItyAdi pUrvavat // 21 // graM0 189 a0 8 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM ekatriMzattamaM caraNavidhinAmakamadhyayanaM samAptam // 31 // 2010_02
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam iha pUrvAdhyayane caraNavidhiruktaH, sa ca pramAdasthAnatyAgAdevAsevituM zakyaH / tattyAgazca tatparijJAnapUrvaka iti tadarthaM dvAtriMzamadhyayanamArabhyate / tatra ca sa pramAdo dvividho dravya-bhAvabhedAt / tatra dravyapramAdo madyAdiH / bhAvapramAdo nidrA-vikathA-kaSAyaviSayAdiH / atra ca bhAvapramAdenaivAdhikAro'yaM ca parihArya eva dustyajazcAyaM jineSvapyasya zrUyamANatvAt / yathA bhagavataH zrIRSabhadevasya varSasahasrapramANaM kAlaM tadugraM tapazcarataH saGkalitaH pramAdo'horAtraM kathamidaM pramANaM ghaTAmaTATTIti ? ucyate-kilApramAdaguNasthAnasyAntarmuhUrtikatvenAnekazo'pi pramAdaprAptau tadavasthitiviSayabhUtasyAntarmuhUrtasyAsaGkhyeyabhedatvAt teSAmatisUkSmatAyAM sarvasaGkalanAyAmapyahorAtramevAvaseyam / tathA vardhamAnasvAmino'pi dvAdazavarSANi sAdhikAni tapazcarataH pramAdakAlo'ntarmuhUrtamAtra eva saGkalitaH / ihApyantarmuhUrtAnAmasaGkhyeyabhedAt pramAdasthitaviSayAntarmuhUrtAnAM sUkSmatvaM saGkalanAntarmuhUrtasya ca bRhattaratvamiti bhAvanIyam / ata eva jinAH pramAdaM mahAdoSaM vadanti / pramAdato hi prANino'nantasaMsAraM paryaTanti, ato'sau tyAjya evetyetadevAha accaMtakAlassa samUlayassa savvassa dukkhassa u jo pamokkho / taM bhAsao me ppaDipuNNacittA suNeha egaMtahiyaM hiyatthaM // 1 // vyAkhyA-antamatikrAnto'tyanto vastunazca dvAvantAvArambhakSaNo niSThAkSaNazca / tatrehArambhalakSaNo'ntaH parigRhyate / tathA cAtyanto'nAdiH kAlo yasya so'tyantakAlaH tsy| saha mUlena kaSAyAviratirUpeNa vartata iti samUlakastasya / uktaM ca-mUlaM saMsArassa hoti kasAyA aviraI ya' tti / sarvasya duHkhayatIti duHkhaH saMsArastasya yaH prakarSeNa mokSo'pagama: 'tuzabdasyaivArthatvAt' pramokSa eva taM bhASamANasya yathA'sau syAt tathA bruvANasya 'me' mama pratipUrNa viSayAntarAgamanenAkhaNDitaM cittaM yeSAM te pratipUrNacittAH zRNuta ekAntahitaM kimarthaM ? hito mokSastadartham // 1 // 1. mUlaM saMsArasya bhavanti kaSAyA aviratizca / 2010_02
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 764 uttarajjhayaNANi-2 pratijJAtamAhanANassa savvassa pagAsaNAe annANa-mohassa vivajjaNAe / rAgassa dosassa ya saMkhaeNaM egaMtasokkhaM samuvei mokkhaM // 2 // vyAkhyA-jJAnasya matijJAnAdeH sarvasya prakAzanayA nirmalIkaraNenAnena jJAnAtmako mokSaheturuktaH / tathA'jJAnaM matyajJAnAdi, moho darzanamohanIyam 'anayordvandve' ajJAnamohaM tasya vivarjanA parihAro mithyAzrutazravaNa-kudRSTisaGgatyAgAdinA parihANistayA, anena sa eva samyagdarzanAtmako'bhihitaH / tathA rAgasya dveSasya ca saMkSayeNa vinAzena etena tasyaiva cAritrAtmakasyAbhidhAnam / tatazca samyagadarzana-jJAna-cAritrairekAntasaukhyaM duHkhalezAkalaGkitaM sukhaM samupaiti mokSam / ayaM ca duHkhapramokSAvinAbhAvItyanena sa evopalakSita iti // 2 // ___ jJAnAdInAM duHkhapramokSatvamuktvAmISAM prAptihetUnAha tassesa maggo guru-viddhasevA vivajjaNA bAlajaNassa dUrA / sajjhAyaegaMtanisevaNA ya sutta'tthasaMciMtaNayA dhiI ya // 3 // vyAkhyA-tasyeti yo'pi pUrvaM mokSopAya uktastasya eSo'nantaravakSyamANo mArgaH prAptiheturyaduta guravo yathAvacchAstrArthopadezakA vRddhAzca zrutaparyAyadibhisteSAM sevopAsanA guruvRddhasevA iyaM ca 'gurukulavAsopalakSaNam' tatra suprApANyeva jJAnAdIni / yadAha "nANassa hoi bhAgI thirayarao daMsaNe caritte / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti" // 1 // tathA vivarjanA parihAro bAlajanasya pArzvasthAderdUrAd dUreNa tatsaGgasyAlpIyaso'pi mahAdoSanibandhanatvAt / tathA svAdhyAyasyaikAntaniSevaNA nizcayenAnuSThAnaM svAdhyAyaikAntaniSevaNA / tathA sUtrasyArtho'bhidheyaH sUtrArthastasya saJcintanA / tathA dhRtizcittasvAsthyamanudvignatvamityartho na hi dhRti vinA jJAnAdilAbha iti // 3 // yatazcAyaM jJAnAdimArgastata etAnyabhilaSatA prAk kiM kAryam ? ityAhaAhAramicche miyamesaNijjaM sahAyamicche niuNatthabuddhi / nikeyamicchejja vivegajogaM samAhikAme samaNe tavassI // 4 // vyAkhyA-AhAramazanAdikamicchedabhilaSenmitameSaNIyam / tathA sahAyaM sahacara 1. jJAnasya bhavati bhAgI sthiratarako darzane cAritre ca / dhAnyA yAvatkathaM gurukulavAsaM ca muJcanti // 1 // 2010_02
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam 765 micched 'gacchAntavartI sanniti gamyam' nipuNA artheSu jIvAdiSu buddhirasyeti nipuNArthabuddhistam / tathA niketamAzrayamicched vivekaH pRthagbhAvaH stryAdisaMsargAbhAva iti yAvat tasmai yogyamucitaM tadApAtAdyasambhavena vivekayogyam / samAdhivyabhAvabhedAd dvibhedastatra dravyasamAdhiH kSIra-zarkarAdidravyANAM parasparamavirodhenAvasthAnam / bhAvasamAdhistu jJAnAdInAmanyonyamabAdhayAvasthAnametaM bhAvasamAdhi kAmayate'bhilaSatIti bhAvasamAdhikAmo jJAnAdyavAstukAma ityarthaH / zramaNastapasvI // 4 // kAlAdidoSata evaMvidhasahAyAprAptau kRtyamAhana vA labhijjA niuNaM sahAyaM guNAhiyaM vA guNao samaM vA / ikko vi pAvAi vivajjayaMto viharejja kAmesu asajjamANo // 5 // vyAkhyA-'neti niSedhe, vAzabdazcedarthe' tatazca na cellabheta nipuNamiti nipuNabuddhi sahAyaM, guNairjJAnAdibhiradhikaM, guNata iti jJAnAdiguNAnAzritya samAzritya samaM vA tulyam 'ubhayatra Atmana iti gamyate, vA vikalpe' tatazcaiko'pyasahAyI pApAni pApahetUnyanuSThAnAni vivarjayan viharet saMyamAdhvani yAyAt / kAmeSu viSayeSvasajan pratibandhamakurvaMstathAvidhagItArthayativiSayaM caitad, anyathaikAkivihArasyAgame niSiddhatvAt // 5 // duHkhasya duHkhahetUnAM vA bhAvaM dRSTAntenAhajahA ya aMDappabhavA balAgA aMDaM balAgappabhavaM jahA ya / emeva mohayayaNaM khu taNhaM mohaM ca taNhAyayaNaM vayaMti // 6 // vyAkhyA-yathA ca yenaiva prakAreNANDaprabhavA balAkA / pakSivizeSo'NDaM balAkAprabhavaM yathA ca / evamevAnenaiva prakAreNa moho'jJAnamAyatanamutpattisthAnaM yasyAH sA mohAyatanA tAm 'khurevArthe' tRSNAM 'vadantIti sambandhaH' mohaM ca tRSNA''yatanaM vadanti / tRSNA hi sati vastuni mUrchA sA ca rAgapradhAnA tatastayA rAga upalakSyate / dveSo'pi tasmin sati sambhavatItyanayaivAkSipyate / tatastRSNA''kSiptayo rAgadveSayoranantAnubandhikaSAyarUpaH sattAyAmavazyambhAvI mithyAtvodayo'ta evopazAntakaSAyavItarAgasyApi mithyAtvagamanam / tatra siddha evAjJAnarUpo mohaH / etena ca parasparaM hetuhetumadbhAvena yathA rAgAdInAM sambhavastathoktam // 6 // yathaiteSAM duHkhahetutvaM tathA''harAgo ya doso vi ya kammabIyaM kammaM ca mohappabhavaM vayaMti / kammaM ca jAI-maraNassa mUlaM dukkhaM ca jAI-maraNaM vayaMti // 7 // 2010_02
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi - 2 vyAkhyA - rAgazca mAyA - lobhAtmakaH, dveSo'pi ca krodha-mAnAtmakaH, karma jJAnAvaraNIyAdi tasya bIjaM kAraNaM karmabIjaM, karma ca mohAt prabhavatIti mohaprabhavaM mohakAraNamaM vadanti 'caH sarvatra samuccaye' / karma ca punarjAtayazca maraNaM ca jAti-maraNaM tasya mUlaM kAraNaM, duHkhaM ca jAti-maraNaM vadanti / jAti - maraNasyaivAditaduHkhahetutvAt / uktaM hi 766 "mairamANassa jaM dukkhaM jAyamANassa jaMtuNo / teNa dukkheNa saMtatto na sarai jAimappaNo" // 1 // ||7|| ataH kiM sthitamityAha dukkhaM hayaM jassa na hoi moho moho hao jassa na hoi taNhA / tahA hayA jassa na hoi loho loho hao jassa na kiMcaNAI // 8 // vyAkhyA - duHkhaM hatamiva hataM kena ? ityAha- yasya na bhavati mohastasyaiva tanmUlakAraNatvAd, moho hato yasya na bhavati tRSNA, ko'rthaH ? tRNyAyA abhAvAnmohAbhAvastadAyatanatvena tasyAbhidhAnAt / tRSNA hatA yasya na bhavati lobhaH, lobho hato yasya na kiJcanAni dravyANi 'santIti gamyate' / satsu hi teSu sambhavatyabhikAGkSA tadrUpa eva hi lobhaH / yat tu tatsadbhAve'pi lobhahananaM bharatAdInAM tatkAdAcitkatvAnna vivakSitamiti // 8 // duHkhahetumohAdInAmunmUlanopAyaM prastAvayitumAha-- rAgaM ca dosaM ca taheva mohaM uddhattukAmeNa samUlajAlaM / je je uvAyA paDivajjiyavvA te kittaissAmi ahANupuvi // 9 // vyAkhyA-rAgaM ca dveSaM ca tathaiva mohamuddhartukAmenonmUlayitumicchatA sahamUlAnAmiva mUlAnAM mohaprakRtInAM jAlena samUhena vartata iti samUlajAlastam / ye ye upAyAstaduddharaNahetavaH pratipattavyA aGgIkartavyAstAn kIrtayiSyAmyAnupUrvyA'nukrameNa // 9 // tAne vAha rasA pagAmaM na niseviyavvA pAyaM rasA dittikarA narANaM / dittaM ca kAmA samabhiddavaMti dumaM jahA sAduphalaM va pakkhI // 10 // vyAkhyA - rasAH kSIrAdivikRtayaH prakAmamatyarthaM ca niSevitavyA nopabhoktavyAH / prakAmagrahaNaM tu vAtAdikSobhopazamAya rasAH sevyAH, evaM niSkAraNasevanasya tu niSedha iti 1. mriyamANasya yad duHkhaM jAyamAnasya jantunaH / tena duHkhena santapto na smarati jAtimAtmanaH // 1 // 2010_02
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 767 dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam khyApanArtham / kimityevam ? ityAha-prAyo bAhulyena rasAH 'niSevyamANA iti gamyate' dRptirdhAtUdrekastatkaraNazIlA dRptikarA narANAm 'upalakSaNAt stryAdInAM ca' te hyupabhuktAsteSAmudIrayanti mohAnalamityuktaM ca "vigaIpariNaidhammo moho jamudijjae udiNNe ya / suTu vi cittajayaparo kahaM akajje Na vaTTihiI" ? // 1 // evaM ca ko doSaH ? ityAha-dRptaM darpiSThaM 'naramiti prakramaH, caH punararthe, jAtyapekSayA ekavacanam' kAmA viSayAH samabhidravanti parAbhavanti / tathAvidhastryAdhabhilaSaNIyatvAt sukhAbhibhavanIyatvAcceti bhAvaH / kamiva ka iva ? ityAha-drumaM vRkSaM yathA svAduphalaM madhuraphalopetaM 'veti bhinnakramaH' tatazca pakSiNa iva / iha ca drumopamaH puruSAdiH, svAduphalatAtulyaM ca dRptatvaM, pakSisadRzAzca kAmA iti / anena rasaprakAmabhojane doSa uktaH // 10 // atha sAmAnyena prakAmabhojane doSamAhajahA davaggI pauriMdhaNe vaNe samAruo novasamaM uvei / eviMdiyaggI vi pagAmabhoiNo na baMbhayArissa hiyAya kassaI // 11 // vyAkhyA-yathA davAgnirdavAnalaH pracurendhane vane samArutaH savAyurnopazamaM vidhyAtamupaiti prApnoti / evamiti davAgnivannopazamabhAga bhavati 'iMdiyaggi'tti indriyazabdenondriyajanito rAga evoktastasyaivAnarthahetutveneha cintyamAnatvAt sa evAgniriva dharmavanAdahakatvAdindriyAgniH so'pi prakAmabhojino'timAtrAhArasya, prakAmabhojanasya pavanaprAyatvena tadudIrakatvAt, na brahmacAriNo hitAya brahmacaryavighAtakatvena kasyacidatisusthitasyApi, tadanena prakAmabhojanasya parihAryatvamuktam // 11 // atha rAgamuddhartukAmena yadatiyatnena kartavyaM tadAhavivittasijjAsaNajaMtiyANaM omAsaNANaM damiiMdiyANaM / na rAgasattU dharisei cittaM parAio vAhirivosahehiM // 12 // vyAkhyA viviktA stryAdivikalA zayyA vasatistasyAmAsanamavasthAnaM tena yantritA viviktazayyAsanayantritAsteSAm / avamAzanAnAM nyUnabhojanAnAM damitendriyANAM na naiva rAgaH zatrurivAbhibhavahetutvAd rAgazatrurgharSayati parAbhavati cittam / ka iva ? parAjitaH 1. vikRtipariNatidharmo moho yadudIryate udIrNe ca / suSThvapi cittajayaparaH kathamakArye na vartiSyate ? // 1 // 2010_02
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 768 uttarajjhayaNANi-2 parAbhUto vyAdhiriti ca kuSThAdirauSadhairgaDUcyAdibhiH 'dehamiti gamyate' // 12 // viviktazayyAdiviparyaye doSamAhajahA birAlAvasahassa mUle na mUsagANaM vasahI pasatthA / emeva itthInilayassa majjhe na baMbhayArissa khamo nivAso // 13 // vyAkhyA-yathA biDAlAnAM mArjArANAmAvasatha Azrayo biDAlAvasathastasya mUle samIpe mUSakANAM na vasatiH prazastA zobhanA / tatrAvazyaM tadapAyasambhavAt / evaM strINAm 'upalakSaNAt paNDakAdInAM' nilayo nivAsastasya madhye na brahmacAriNaH kSamo yukto nivAso'vasthAnaM tatra brahmacaryabAdhAsambhavAditi bhAvaH // 13 // viviktazayyAdAvapi kadAcit strINAM sampAte yat kRtyaM tadAhana rUva-lAvanna-vilAsa-hAsaM na jaMpiyaM iMgiya vIhiyaM vA / itthINa cittaMsi nivesaittA daTuM vavasse samaNe tavassI // 14 // vyAkhyA-na naiva rUpaM, lAvaNyaM nayanAdyAhlAdako guNaH, vilAsA viziSTaveSaracanAdayaH, hAsaH kapolavikAsAdiH 'eSAM dvandve' rUpa-lAvaNya-vilAsa-hAsam, na jalpitaM manmanollApAdi, iGgitamaGgabhaGgAdi, vIkSitaM kaTAkSavikSepAdi 'vA samuccaye' strINAM sambandhi 'cittaMsi' tti citte manasi nivezyAho ! sundaramidamiti vikalpitaM sthApayitvA draSTumindriyaviSayatAM netuM vyavasyedadhyavasyet zramaNastapasvIti // 14 // kimityevam ? ityAhaadaMsaNaM ceva apatthaNaM ca aciMtaNaM ceva akittaNaM ca / itthIjaNassAriyajjhANajoggaM hiyaM sayA baMbhavae rayANaM // 15 // vyAkhyA-adarzanamindriyAviSayIkaraNam, 'caH samuccaye, evo'vadhAraNe' aprArthanaM cAnabhilaSaNam, acintanaM caiva rUpAdyaparibhAvanam, akIrtanaM cAsaMzabdanaM nAmato guNato vA strIjanasyAryadhyAnaM dharmAdi tasya yogyaM taddhetutvenocitamAryadhyAnayogyaM hitaM pathyaM sadA brahmavrate ratAnAmAsaktAnAm // 15 // nanu 'vikArahetau sati vikriyante yeSAM na cetAMsi ta eva dhIrAH' / tat kiM viviktazayyAdibhirityAzaGkyAha kAmaM tu devIhi vi bhUsiyAhiM na cAiyA khobhaiuM tiguttA / tahA vi egaMtahiyaM ti naccA vivittavAso muNiNaM pasatthe // 16 // 2010_02
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam 769 vyAkhyA-'kAmaM tu'tti anumatamevaitat yaduta 'devIhiM vipatti devIbhirapyapsarobhirapi 'AstAM mAnuSIbhirityapizabdArthaH' bhUSitAbhiralaGkRtAbhirna naiva 'cAiya'tti zakitAH kSobhayituM cAlayituM 'saMyamAditi gamyate' tisRbhirmanoguptyAdiguptibhirguptAH 'arthAnmunayaH' / tathApi yadyapyevaMvidhAzcAlayituM na zakyante, tadapyekAntahitametaditi jJAtvA ko'rthaH ? sambhavanti hi kecidabhyastayogino'pi ye tatsaGgataH kSubhyanti, ye'pi ca na kSubhyanti te'pi strIsaMsaktavasativAse'varNavAdAdidoSabhAjo bhaveyuH, ityAdi paribhAvya viviktavAso viviktazayyAsanAtmako munInAM prazasta ityanta vitaNigarthatvAt prazaMsito gaNadharAdibhirataH sa evAzrayaNIya iti bhAvaH // 16 / / etatsamarthanArthameva strINAM duritakramatvamAhamukkhAbhikaMkhissa vi mANavassa saMsArabhIrussa Thiyassa dhamme / na tArisaM duttaramatthi loe jaha tthIo bAlamaNoharAo // 17 // vyAkhyA-mokSAbhikAGkSiNo'pi mAnavasya, saMsArAd bhayanazIlaH bhIruH saMsArabhIruH 'aperatrApi sambandhAt' tasyApi, tathA sthitasyApi dharme zrutadharmAdau / na tAdRzaM dustaraM duratikramamasti loke yathA striyo bAlamanoharA nirvivekacittAkSepiNyo dustarA, dustaratve ca bAlamanoharatvaM heturatazcAtidustaratvAdAsAM tyAjyatvena viviktazayyAsanameva zreya iti bhAvaH // 17 / / strIsaGgAtikrame guNamAhaee ya saMge samaikkamittA suhuttarA ceva bhavaMti sesA / jahA mahAsAgaramuttarittA naI bhave avi gaMgAsamANA // 18 // vyAkhyA-etAMzca saGgAn sambandhAn strIviSayAn samatikramyollaGghya sukhottarAH sukhollaGghyAzcaiva bhavanti zeSA dravyAdisaGgAH, sarvasaGgAnAM rAgarUpatve samAne'pi strIsaGgAnAmeva teSu prAdhAnyAditi bhAvaH / dRSTAntamAha-yathA mahAsAgaraM svayambhUramaNamuttIrya, nadI bhavet 'sukhottaraiveti prakramaH' vIryAtizayayogata iti bhAvaH / api gaGgAsamAneti gaGgA kila mahAnadI tatsadRzA'pyAstAmitarA kSudranadItyapizabdArthaH // 18 // rAgasya duHkhahetutvaM darzayatikAmANugiddhippabhavaM khu dukkhaM savvassa logassa sadevagassa / jaM kAiyaM mANasiyaM ca kiMci tassaMtagaM gacchai vIyarAgo // 19 // vyAkhyA-kAmA viSayAsteSvanugRddhiH satatAbhikAGkSA 'anoH sAtatyArthatvAt' 2010_02
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 770 uttarajjhayaNANi-2 tasyAH prabhavo yasya tat kAmAnugRddhiprabhavaM 'khurevArthe' kAmAnugRddhiprabhavameva, kiM tad ? duHkhaM, sarvasya lokasya prANigaNasya sadevakasya devaiH samanvitasya yat kAyikaM rAgAdi, mAnasikaM ceSTaviyogAdijanyaM kiJcit svalpamapi tasya dvividhasyApi duHkhasyAntamevAntakaM paryantaM gacchati vItarAgo vigatakAmAnugRddhirityarthaH // 19 // nanu kAmAH sukharUpatayaivAnubhUyante tat kathaM kAmAnugRddhiprabhavameva duHkhaM ? ucyate jahA ya kiMpAgaphalA maNoramA raseNa vaNNeNa ya bhujjamANA / te khuddae jIviya paccamANA euvamA kAmaguNA vivAge // 20 // vyAkhyA-yathA ca kimpAko vRkSavizeSastatphalAni 'apergamyatvAt' manoramANyapi rasenAsvAdena, varNena raktAdinA 'cazabdAd gandhAdinA ca' bhujyamAnAni 'te' iti tAni pratItAni, kSudrake sopakrame jIvite AyuSi pacyamAnAni vipAkAvasthAprAptAni 'maraNAntaduHkhadAyInIti zeSaH' 'liGgavyatyayaH prAkRtatvAt' etadupamAH kimpAkaphalatulyAH kAmaguNA vipAke phalapradAnakAle / ko bhAvaH ? yathA kimpAkaphalAni bhujyamAnAni vipAke duHkhadAni, evaM kAmaguNA apyupabhujyamAnA narakAdiduHkhadAyina iti // 20 // rAgasyaiva dveSasahitasyoddharaNopAyamAhaje iMdiyANaM visayA maNunnA na tesu bhAvaM nisire kayAi / na yAmaNunnesu maNaM pi kujjA samAhikAme samaNe tavassI // 21 // vyAkhyA-ye indriyANAM cakSurAdInAM viSayA rUpAdayo manojJAH, na teSu viSayeSu bhAvamabhiprAyam 'apergamyatvAt' bhAvamapi 'prastAvAdindriyANi pravartayituM' kiM punastatpravartanAmityaperarthaH, nisRjet kuryAt kadAcit / manojJaviSayapravRttAnAM manaHprabhRtInAM rAganimittatvAt / tathA na ca naivAmanojJeSu mano'pi 'atrApi indriyANi pravartayitum' 'apizabdArthaH prAgvat' kuryAdamanojJaviSayapravRttAnAmapi manaHprabhRtInAM dveSanimittatvAt / tadanena vAkyadvayenApIndriyadama uktaH / samAdhizcittaikAgryaM sa ca rAga-dveSAbhAva eva tatkAmo rAga-dveSoddharaNAbhilASI zramaNastapasvI // 21 // atha viSayeSu pravartane rAga-dveSAnuddharaNe ca pratyekamindriyANi prasaGgato manazcAzritya doSaM darzayitumAha cakkhussa rUvaM gahaNaM vayaMti taM rAgaheuM tu maNunnamAhu / taM dosaheDaM amaNunnamAhu samo ya jo tesu sa vIyarAgo // 22 // 2010_02
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam 771 vyAkhyA-cakSuSo rUpaM varNaH saMsthAnaM ca gRhate'neneti grahaNamAkSepakamityartho viziSTena rUpeNa cakSurAkSipyata iti tad vadanti 'arhadAdaya iti gamyate' / tatazca tad rUpaM rAgahetuM 'tuH pUraNe' manojJamAhuH / tathA tad rUpameva dveSahetumamanojJamAhuH / tatazca tayozcakSuHpravartane rAga-dveSasambhavAt taduddharaNA'zaktilakSaNo doSa iti bhAvaH / sati rUpe kathaM vItarAgaH syAd ? ityAha-samacArakta-dviSTatayA tulyaH punaryastayormanojJetararUpayoH sa vItarAgaH, tadavinAbhAvitvAd vItadveSazca / ko bhAva: ? na tAvaccakSuH tayoH pravartayet / kathaJcit pravartane samatAmevAlambeteti // 22 // nanu yadyevaM rUpameva rAga-dveSajanakaM tatastaduddharaNArthinastadgataiva cintA'stu, 'rUpe cakSurna pravartayet' ityevaM tu cakSuzcintA kartuM na yuktetyAzaGkyAha rUvassa cakkhaM gahaNaM vayaMti cakkhussa rUvaM gahaNaM vayaMti / rAgassa heuM samaNunnamAhu dosassa heuM amaNunnamAhu // 23 // vyAkhyA-rUpasya cakSuH gRhNAtIti grahaNaM vadanti / tathA cakSuSo rUpaM gRhyata iti grahaNaM prAguktarItyA''kSepakaM grAhyaM tad vadanti / tadanena rUpa-cakSuSoAhya-grAhakabhAva uktH| tathA na grAhakaM vinA grAhyatvaM nApi grAhyaM vinA grAhakatvamityanayoH parasparamupakAryopakArakabhAva ukto bhavati / tato yathA rUpaM rAga-dveSakAraNaM tathA cakSurapyata evAharAgasya hetuM 'prakramAccakSuH' saha manojJena grAhyeNa rUpeNa vartata iti [samanojJaM] samanojJarUpaviSayamAhubruvate, dveSasyAmanojJamamanojJarUpapravRttamAhurevaM rUpa-cakSuSomilitayoreva rAga-dveSajanakatvAt tAvuddhartukAmo rUpe cakSurna pravartayediti bhAvaH // 23 // rAgAnuddharaNe doSamAharUvesu jo giddhimuvei tivvaM akAliyaM pAvai so viNAsaM / rAgAure se jaha vA payaMge Aloyalole samuvei maccu // 24 // vyAkhyA-rUpeSu yo gRddhi gAr2yA rAgamityarthaH / upaiti tIvrAmutkaTAM, akAle bhavamakAlikaM yathAsthityAyuSorAMgeva prApnoti sa vinAzam / rAgeNAturo rAgAturaH san sa iti lokapratIto yathA veti 'vAzabdasyevArthatvAd yathaiva pataGgaH zalabha Aloka: snigdhadIpazikhAdidarzanaM tasmin lolo lampaTa AlokalolaH samupaiti mRtyu tasyApi hyAlokalolatvaM rAga eveti bhAvaH // 24 // dveSAnuddharaNe doSamAhaje yAvi dosaM samuvei niccaM taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duiMtadoseNa saeNa jaMtU na kiMci rUvaM avarajjhaI se // 25 // 2010_02
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 772 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-yazcApi dveSaM doSaM samupaiti samupagacchati 'rUpeSviti prakramaH' nityaM 'taMsi'tti tasmin kSaNe prastAve yasmin dveSa utpannaH, sa 'tuH pUraNe' upaiti duHkhaM hA ! mayA kimidaM dRSTam ? iti mAnasam, tajjaM zArIrAdi ca / itthaM tahi rUpasyaiva duHkhahetutvam, taddarzana eva dveSasambhavAdityAzaGkyAha-duSTaM damanaM durdAntaM tacca 'prakramAccakSuH' tadeva doSo durdAntadoSaH tena svakIyena jantuH prANI 'duHkhamupaitIti uktameva' / na kiJcidalpamapi rUpaM 'prakramAdamanojJam aparAdhyati duSyati 'se' tasya / yadi hi rUpamevAparAdhyeta na kasyacid doSAbhAvaH syAt, tathA ca muktyabhAvAdayo doSA iti bhAvaH // 25 // dveSasya rAgahetutvAdanarthamUlatvaM darzayaMstattyAgamAhaegaMtaratto ruiraMsi rUve ayAlise se kuNaI paosaM / dukkhassa saMpIlamuvei bAle nAlippaI teNa muNI virAge // 26 // vyAkhyA-ekAntarakto yo rucire manohare rUpe'tAdRze'nyAdRze'rucire rUpe sa karoti pradveSam / tathA duHkhasya sampIDaM saGghAtaM samupaiti bAlo'jJaH / vyatirekamAha-na lipyate zliSyate tena dveSakRtaduHkhena munirvirAgo rAgarahitastasyaiva tanmUlahetutvAditi bhAvaH // 26 // samprati rAgasyaiva hiMsAdyAzravahetutAmihaiva ca taddvAreNa duHkhajanakatvamAharUvANugAsANugae ya jIve carAcare hiMsai NegarUve / cittehi taM paritAvei bAle pIlei attaTTha gurU kiliTe // 27 // vyAkhyA-rUpaM 'prastAvAnmanozaM' anugacchatIti rUpAnugA, sA cAsAvAzA ca rUpAnugAzA rUpaviSayo'bhilASa ityarthaH / tadanugatazca prANI jIvAMzcarAcarAMstrasasthAvarAn hinasti vinAzayatyanekarUpAn jAtyAdibhedataH / kAMzcit tu vicitrairanekaprakAraiH 'sva-parakAyazastrAdibhirupAyairiti gamyate' tamiti 'subvyatyayAt' tAn carAcarAn paritApayati du:khayati bAlo vivekavikalaH parAMzca pIDayatyekadezaduHkhotpAdanenAtmArthaM guruzca prayojananiSThaH kliSTo rAgabAdhitaH // 27 // anyaccarUvANuvAeNa pariggaheNa uppAyaNe rakkhaNasaMnioge / vae vioge ya kahaM suhaM se saMbhogakAle ya atittilAbhe // 28 // vyAkhyA-rUpe'nupAto'nugamanamanurAga ityartho rUpAnupAtastena, tathA parigraheNa mUrchAtmakena 2010_02
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 773 dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam hetunA, utpAdane upArjane, rakSaNaM cApAyanivAraNaM saMniyogazca sva-paraprayojaneSu samyagvyApAraNaM tato dvandve rakSaNasanniyogaM tasmin / 'vae'tti vyaye vinAze, viyoge virahe, 'sarvatra rUpasyeti prakramaH' kva sukhaM ? na kvacit, kintu sarvatra duHkhameveti bhAvaH / 'se' tasya jantoH / rUpamUcchito hi surUpakari-turaga-kalatrAdInAmutpAdanAdyarthaM klezahetuSUpAyeSu pravartamAnaH duHkhamevAnubhavatIti bhAvaH / sambhogakAle rUpasya sukhaM bhaviSyatItyAzaGkyAha-sambhogakAle copabhogaprastAve'tRptilAbhaH / ko'bhiprAyaH ? bahudhA'pi rUpadarzane rAgiNAM na tRptirasti / yato'nyairapyuktam "na jAtu kAmaH kAmAnAmupabhogena zAmyati / haviSA kRSNavarmeva bhUya evAbhivardhate" // 1 // tasmin sati kva sukham ? ityuttarecchayA hi parikhidyata eva rUpAnurAgIti // 28 // api carUve atitte ya pariggahaMmi sattovasatto na uvei tuhri / atuTThidoseNa duhI parassa lobhAvile AyayaI adattaM // 29 // vyAkhyA-rUpe'tRptazca parigrahe ca tadviSayamUrchAtmake, saktaH sAmAnyenaivAsaktimAn, upasaktazca gADhamAsaktastataH pUrvaM saktaH pazcAdupasaktaH saktopasakto nopaiti nopagacchati tuSTiM santoSam / tathA cAtuSTireva doSo'tuSTidoSastena duHkhI, yadi mamedamidaM ca rUpavad vastu syAdityAkAGkSAto'tiduHkhavAn / kiM kuryAd ? ityAha-parasya sambandhi 'rUpavad vastviti gamyate' lobhAvilo lobhakaluSa Adatte gRhNAtyadattamiti / yadvA parasya svaM parasvaM tatra lobhAvilaH sannAdatte'dattamanisRSTaM 'parakIyameva rUpavad vastitvati gamyam' // 29 // punardoSAntaramAhataNhAbhibhUyassa adattahAriNo rUve atittassa pariggahe ya / mAyAmusaM vaDDai lobhadosA tatthAvi dukkhA na vimuccaI se // 30 // vyAkhyA-tRSNAbhibhUtasya lobhaparAjitasya / tata evAdattaM harati gahNAtItyevaMzIlo'dattahArI tasya / tathA rUpe rUpaviSaye yaH parigrahastasminnatRptasya ca ttraasntussttsy| mAyApradhAnaM 'mosaM'ti mRSA'lIkabhASaNaM mAyAmRSA vardhate / kutaH ? ityAha-lobhadoSAllobhAparAdhAt / lubdho hi parasvamAdAya tadrakSaNaparo mAyAmRSAM vakti / tatrApi mRSAbhASaNe'pi duHkhAnna vimucyate sa kintu du:khabhAgeva syAditi bhAvaH // 30 // 2010_02
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 774 uttarajjhayaNANi-2 duHkhAvimuktimeva bhAvayatimosassa pacchA ya puratthao ya paogakAle ya duhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto rUve atitto duhio aNisso // 31 // vyAkhyA-mRSAyA anRtabhASaNasya pazcAdidaM mayA na susaMsthApitamuktamiti pazcAttApataH / purastAcca kathaM vaJcanIyo'yaM mayeti cintayA''kulatvena / prayogakAle cAnRtabhASaNaprastAve ca nAsau mamAlIkabhASitAM lakSayati ? iti kSobhataH / duHkhI san, tathA duSTo'ntaH paryavasAnamihAnekaviDambanAto'mutra narakAdiprAptyA yasyAsau duranto 'bhavati janturiti gamyate' / upasaMharati-evamadattAni samAdadAno rUpeSvatRptaH san duHkhito bhvti| kIdRzaH ? anizro doSavattayA sarvopekSaNIyatvAt kasyacidavaSTambhena rahitaH 'maithunAzravopalakSaNaM caitat' // 31 // nigamayitumAharUvANurattassa narassa evaM katto suhaM hujja kayAi kiMci / tatthovabhoge vi kilesadukkhaM nivvattaI jassa kae Na dukkhaM // 32 // vyAkhyA-rUpAnuraktasya narasyaivaM prAguktasUtraprakAreNa kutaH sukhaM bhavet kadAcit kiJcit ? sadA duHkhameveti bhAvaH / yatastatra rUpAnurAge upabhoge'pi klezaduHkhamatRptilAbhatAlakSaNabAdhAjanitamasAtam / upabhogameva vizeSayati-nirvartayatyutpAdayati yasyetyupabhogasya kRte 'NetyalaGkAre' duHkhaM prayAsalakSaNaM kRcchram 'Atmana iti gamyam' / upabhogArthaM hi jantuH klizyati yaduta tatra me sukhaM syAditi / yadi tu tadApi duHkhaM tadA kuto'nyadA sukhasambhavaH ? iti bhAvaH // 32 // itthaM rAgasyAnarthahetutAmabhidhAya dveSasyApi tAmatideSTumAhaemeva rUvaMmi gao paosaM uvei dukkhohprNpraao| paduddacitto ya ciNeI kammaM jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 33 // vyAkhyA-evameva yathA'nuraktastathaiva rUpe gataH pradveSamupaiti 'ihaiveti zeSaH' duHkhaugho duHkhasamUhastasya paramparA uttarottaraduHkhasamUharUpAH / tathA praduSTaM prakarSeNa dviSTaM cittaM yasya sa tathAvidhazca cinoti badhnAti karma, tacchubhamapi sambhavatyata Aha-yat 'se' tasya punarbhavati duHkhaM duHkhaheturvipAke'nubhavakAle, iha paratra ceti bhAvaH / punarduHkhagrahaNamaihikaduHkhapekSamiti // 33 // 2010_02
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam rAga- - dveSoddharaNe guNamAha rUve viratto maNuo visoge eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippae bhavamajjhe vi saMto jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 34 // vyAkhyA- rUpe viraktaH 'upalakSaNAdadviSTazca' manujo manuSyo vizokaH zokarahitaH saMstannibandhanayo rAga- -dveSayorabhAvAdetenAnantaroktena 'dukkhohaparampareNeti' duHkhAnAmoghAH saGghAtAsteSAM paramparA santatirduHkhaughaparamparA tayA na lipyate na spRzyate bhavamadhye'pi san tiSThannityarthaH / dRSTAntamAha - jaleneva 'vAzabdasyopamArthatvAt' puSkariNIpalAzaM padminIpatraM 'jalamadhye'pi saditi zeSaH ' / itthaM cakSurAzritya trayodaza sUtrANi vyAkhyAtAni // 34 // zrotramAzritya tAnyAha soyassa saddaM gahaNaM vayaMti taM rAgaheuM tu maNunnamAhu / taM dosauM amaNunnamAhu samo ya jo tesu sa vIyarAgo // 35 // vyAkhyA - zrotrasya zrotrendriyasya zabdyata iti zabdo grahaNamAkSepakaM vadanti / tatazca taM zabdaM manojJaM kAkalIgItAdi rAgahetumAhuH / tamamanojJaM khara- karkazAdi dveSahetumAhuH / samazcArakta- dviSTatayA tulyo manojJetarazabdayoH sa vItarAgo vItadveSazca // 35 // saddassa soyaM gahaNaM vayaMti soyassa saddaM gahaNaM vayaMti / rAgassa heuM samaNunnamAhu dosassa heuM amaNunnamAhu // 36 // 775 vyAkhyA - zabdasya zrotraM gRhNAtIti grahaNaM grAhakaM vadanti / zrotrasya zabdaM gRhyata iti grahaNaM grAhyaM vadanti / tadanena zabda - zrotrayorgrAhya-grAhakabhAva ukto'ta evAha - rAgasya hetuM zrotraM samanojJaM manojJazabdaviSayamAhuH / dveSasyAmanojJazabdaviSayaM hetumAhubruvate ||36|| rAgAnuddharaNe doSamAha saddesu jo giddhamuvei tivvaM akAliyaM pAvai se viNAsaM / rAgAure hariNamie vva muddhe sadde atitte samuvei macuM // 37 // vyAkhyA - zabdeSu yo gRddhi rAgamityarthaH / tIvrAmupaiti so'kAlikamAyuSo - 'rvAgeva prApnoti vinAzam / rAgAturaH san sa 'hariNamie vva'tti hariNaH prasiddho mRgaH sarvo'pi pazurucyate / hariNazcAsau mRgazca hariNamRga iva mugdho'jJaH zabde gaurIgItAtmake'tRptastadAkRSTacittatayA mRtyumupaiti ||37|| 2010_02
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 776 uttarajjhayaNANi-2 dveSAnuddharaNe doSamAhaje yAvi dosaM samuvei niccaM taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duiMtadoseNa saeNa jaMtU na kiMci saddo avarajjhaI se // 38 // vyAkhyA-yazcApi dveSaM samupaiti zabdeSu nityaM tasmin kSaNe sa duHkhaM zArIrAdyupaiti / itthaM tarhi zabda eva doSa heturityAzaGkyAha-'duiMta'tti durdAntaM zrotraM tadeva doSo durdAntadoSastena svakIyena jantuH prANI, na kiJcidamanojazabdo'parAdhyati duSyati 'se' tasya // 38 / / dveSasyAnarthamUlatvAt tamAhaegaMtaratto ruiraMsi sadde atAlise se kuNaI paosaM / dukkhassa saMpIDamuvei bAle na lippaI teNa muNI virAgo // 39 // vyAkhyA-ekAntarakto yo rucire manohare zabde / atAdRze'rucire sa karoti pradveSam / tathA duHkhasya saMpIDaM saGghAtaM samupaiti bAlo'jJaH, na lipyate tena dveSeNa munivirAgo nIrAgaH // 39 // rAgasyaiva hiMsAdyAzravahetutvamAhasaddANuyAsANugae ya jIve carAcare hiMsai NegarUve / cittehi taM paritAvei bAle pIlei attaTTha gurU kiliTe // 40 // vyAkhyA-zabdAnugA AzA zabdaviSayo'bhilASa ityarthaH / tadanugatazca prANI jIvAMzcarAcarAn trasa-sthAvarAn hinstynekruupaan| kAMzcit citrairanekaprakArairupAyaiH paritApayati duHkhayati bAlo'parAMzca pIDayatyAtmArthaM guruH svakAryaniSThaH kliSTo rAgavAn / / 40 // anyaccasaddANuvAeNa pariggaheNa uppAyaNe rakkhaNa-saMnioge / vae vioge ya kahaM suhaM se saMbhogakAle ya atittilAbhe // 41 // vyAkhyA-zabdAnupAta: zabdAnurAgastena tathA parigraheNa mUrchAtmakena, utpAdane upArjane, rakSaNaM cApAyanivAraNaM sanniyogazca samyag vyApAraNaM rakSaNa-sanniyogastasmin, 'vae'tti vyaye vinAze, viyoge, 'arthAcchabdasya' kva sukhaM ? 'se' tasya jantoH sambhogakAle'tRptilAbhaH zabdazravaNe rAgiNAM na tRptiriti bhAvaH // 41 // api casadde atitte ya pariggahami sattovasatto na uvei tuDheiM / atuTThidoseNa duhI parassa lobhAvile AyayaI adattaM // 42 // 2010_02
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam 777 vyAkhyA - zabde'tRptaH, parigrahe ca saktaH sAmAnyena, upasaktazca gADhamAsakto nopaiti tuSTiM santoSam / atuSTidoSeNa duHkhI syAt / parasya sambandhi zabdavad vastu vAditrAdi lobhAvilo lobhakaluSa Adatte gRhNAtyadattamiti // 42 // taNhA'bhibhUyassa adattahAriNo sadde atittassa pariggahe ya / mAyAmusaM vaDDhai lobhadosA tatthAvi dukkhA na vimuccaI se // 43 // vyAkhyA - tRSNAbhibhUtasya adattahAriNaH zabde zabdaviSaye yaH parigrahastasminnatRptasya ca 'mAyAmusa' mAyAmRSA vardhate lobhadoSAt / tatrApi mAyAmRSAbhASaNe duHkhAnna vimucyate sa iti // 43 // mosassa pacchA ya puratthao ya paogakAle ya duhI duraM / evaM adattANi samAyayaMto sadde atitto duhio aNisso // 44 // vyAkhyA - mRSAyA alIkabhASaNasya, pazcAdidaM mayA na susaMsthApitamuktamiti pazcAttApAt, purastAcca kathamayaM vaJcanIyo mayeti, prayogakAle ca nAsau mamAlIkabhASitAM lakSayatIti / duranto narakAdiprAptyA bhavati janturduHkhI / evamadattAnyAdadAnaH zabdeSvatRptaH san duHkhito bhavati / kIdRk ? anizraH sarveSAmupekSaNIyaH // 44 // nigamayannAha - saddANurattassa narassa evaM katto suhaM hujja kayAi kiMci ? | tatthovabhoge vi kilesadukkhaM nivvattaI jassa kae Na dukkhaM // 45 // vyAkhyA-zabdAnuraktasya narasyaivaM kutaH sukhaM kadAcit kiJcit bhavet ? / tatra zabdopabhoge'pi klezaduHkhaM / nirvartayatyutpAdayati yasyetyupabhogasya kRte duHkham 'Atmana iti gamyam' // 45 // atha dveSasyAnarthahetutAmAha emeva saddami gao paosaM uvei dukkhohaparaMparAo / paducitto ya ciNei kammaM jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 46 // vyAkhyA - evameva yathA'nuraktastathaiva gataH zabde pradveSamupaiti duHkhaughaparamparAH duHkhasamUham / tathA pradviSTacittazcinoti badhnAti karma yat 'se' tasya punarbhavati duHkhaM vipAke'nubhavakAle iha paratra ceti bhAvaH // 46 // 2010_02
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 778 uttarajjhayaNANi-2 rAga-dveSoddharaNe guNamAhasadde viratto maNuo visogo eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippae bhavamajjhe vi saMto jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 47 // vyAkhyA-zabde viraktaH 'upalakSaNAdadviSTazca' manujo manuSyo vizokaH zokarahitaH san etena duHkhaughaparampareNa na lipyate na spRzyate bhavamadhye'pi san tiSThannityarthaH / dRSTAntamAha-jaleneva puSkariNIpalAzaM padminIpatraM 'jalamadhye'pi saditi zeSaH' // 47 // iti trayodaza sUtrANi zabdAbhilApena lezato rUpavad vyAkhyAtAni // ghrANendriyamAzrityAhaghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti taM rAgaheuM tu maNunnamAhu / taM dosaheuM amaNunnamAhu samo ya jo tesu sa vIyarAgo // 48 // vyAkhyA-ghrANasya ghrANendriyasya gandhaM grahaNamAkSepakaM vadanti / tatazca taM gandhaM manojJaM karpUrAdi, amanojJaM lazunAdi / manojJetaragandhayoryaH samastulyaH sa vItarAgo vItadveSazca // 48 // gaMdhassa ghANaM gahaNaM vayaMti ghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti / rAgassa heuM samaNuNNamAhu dosassa heDaM amaNunnamAhu // 49 // vyAkhyA-gandhasya ghrANaM gRhNAtIti grahaNaM grAhakaM vadanti / ghrANasya gandhaM gRhyate iti grahaNaM grAhyaM vadanti / tadanena ghrANa-gandhayoAhyagrAhakabhAva ukto'ta evAha-rAgasya hetuM ghrANaM samanojJaM manojJa-gandhaviSayamAhuH / dveSasyAmanojJamamanojJagandhaviSayaM hetumAhurbuvate // 49 // rAgAnuddharaNe doSamAhagaMdhassa jo giddhimuvei tivvaM akAliyaM pAvai se viNAsaM / rAgAure osahigaMdhagiddhe sappe bilAo viva nikkhamaMto // 50 // vyAkhyA-gandheSu yo gRddhi rAgamityarthaH / tIvrAmupaiti so'kAlikamAyuSo'rvAgeva prApnoti vinAzaM / rAgAturaH san oSadhyo nAgadamanyAdikAstAsAM gandhastatra gRddho gRddhimAnoSadhigandhagRddhaH san / 'sappe bilAo viva'tti 'ivazabdasya bhinnakramatvAt' sarpa iva bilAnniSkrAman, sa hyatyantatatpriyatayA tadgandhaM soDhumazaknuvan bilAdabhiniSkrAmatIti bhAvaH // 50 // 2010_02
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam 779 dveSAnuddharaNe doSamAhaje Avi dosaM samuvei niccaM taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duItadoseNa saeNa jaMtU na kiMci gaMdho avarajjhaI se // 51 // vyAkhyA-yazcApi dveSaM samupaiti gandheSu nityaM 'taMsi kkhaNe'tti tasmin kSaNe sa duHkhaM zArIrAdyupaiti / itthaM tarhi gandha eva doSaheturityAzaGkyAha-durdAntaM ghrANaM tadeva doSo durdAntadoSastena svakIyena jantuH prANI / na kiJcidamanojJo gandho'parAdhyati duSyati 'se' tasya // 51 // dveSasyAnarthamUlatvAt tyAgamAhaegataratto ruiraMsi gaMdhe atAlise se kuNaI paosaM / dukkhassa saMpIDamuvei bAle na lippaI teNa muNI virAgo // 52 // vyAkhyA-ekAntarakto yo rucire manohare gandhe, atAdRze anyAdRze arucire gandhe sa karoti pradveSaM, tathA duHkhasya saMpIDaM saGghAtaM samupaiti bAlo'jJaH / na lipyate tena dveSakRtaduHkhena munirvirAgo nIrAgaH // 52 // rAgasyaiva hiMsAdyAzravahetutvamAhagaMdhANuyAsANugae ya jIve carAcare hiMsai NegarUve / cittehi taM paritAvei bAle pIlei attaTTha gurU kiliTe // 53 // vyAkhyA-gandhAnugA''zA gandhaviSayo'bhilASa ityarthaH / tadanugatazca jIvAMzcarAcarAn trasa-sthAvarAn hinastyanekarUpAn / kAMzcit tu citrairanekaprakArairupAyaiH paritApayati duHkhayati bAlo'parAMzca pIDayatyAtmArthaM guruH svakAryaniSThaH kliSTo rAgavAn // 53 // anyaccagaMdhANuvAeNa pariggaheNa uppAyaNe rakkhaNa-saMnioge / vae vioge ya kahaM suhaM se saMbhogakAle ya atittilAbhe // 54 // vyAkhyA-gandhAnupAto gandhAnurAgastena tathA parigraheNa mUrchAtmakena, utpAdane upArjane, rakSaNaM cApAyanivAraNaM sanniyogazca samyag vyApAraNaM rakSaNa-sanniyogastasmin, 'vae'tti vyaye vinAze, viyoge, 'arthAd gandhasya', kva sukhaM ? 'se' tasya jantoH sambhogakAle'tRptalAbhaH, gandhagrahaNe rAgiNAM na tRptiriti bhAvaH // 54 // _ 2010_02
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 780 uttarajjhayaNANi-2 api cagaMdhe atitte ya pariggahami sattovasatto na uvei tuDheiM / atuTThidoseNa duhI parassa lobhAvile AyayaI adattaM // 55 // vyAkhyA-gandhe atRptaH parigrahe ca saktaH sAmAnyena, upasaktazca gADhamAsakto nopaiti tuSTiM santoSam / atuSTidoSeNa duHkhI syAt / parasya sambandhi gandhavadvastu karpUrAdi lobhAvilo lobhakaluSa Adatte gRhNAtyadattamiti // 55 // taNhA'bhibhUyassa adattahAriNo gaMdhe atittassa pariggahe ya / mAyAmusaM vaDDai lobhadosA tathAvi dukkhA na vimokkhaI se // 56 // vyAkhyA-tRSNAbhibhUtasya adattahAriNo gandhe gandhaviSaye yaH parigrahastasminnatRptasya ca 'mAyAmosaM' mAyAmRSA vardhate lobhadoSAt / tatrApi mAyAmRSAbhASaNe duHkhAnna vimucyate sa iti // 56 // mosassa pacchA ya puratthao ya paogakAle ya duhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto gaMdhe atitto duhio aNisso // 57 // vyAkhyA-mRSAyA alIkabhASaNasya, pazcAdidaM mayA na susaMsthApitamuktamiti pazcAttApAt, purastAcca kathamayaM vaJcanIyo mayeti, prayogakAle ca nAsau mamAlIkabhASitAM lakSayatIti, duranto narakAdiprAptyA bhavati janturduHkhI / evamadattAnyAdadAno gandheSvatRptaH san duHkhito bhavati / kIdRk ? anizraH sarveSAmupekSaNIyaH // 57 / / nigamayannAhagaMdhANurattassa narassa evaM katto suhaM hujja kayAi kiMci ? / tatthovabhoge vi kilesadukkhaM nivvattaI jassa kae Na dukkhaM // 58 // vyAkhyA-gandhAnuraktasya narasyaivaM kutaH sukhaM kadAcit kiJcit bhavet ? / tatra gandhopabhoge'pi klezaduHkhaM / nirvatyuitpAdayati yasyetyupabhogasya kRte duHkham 'Atmana iti gamyam' // 58|| atha dveSasyAnarthahetutAmAhaemeva gaMdhaMmi gao paosaM uvei dukkhohaparaMparAo / paduTThacitto ya ciNei kammaM jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 59 // . vyAkhyA-evameva yathA'nuraktastathaiva gato gandhe pradveSamupaiti duHkhaughaparamparAH 2010_02
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam 781 duHkhasamUham / tathA pradviSTacittazca cinoti badhnAti karma yat 'se' tasya punarbhavati duHkhaM vipAke'nubhavakAle iha paratra ceti bhAvaH // 59|| rAga-dveSoddharaNe guNamAhagaMdhe viratto maNuo visogo eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippae bhavamajjhe vi saMto jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 60 // vyAkhyA-gandhe viraktaH 'upalakSaNAdadviSTazca' manujo manuSyo vizokaH zokarahitaH san / etena duHkhaughaparampareNa na lipyate na spRzyate bhavamadhye'pi san tiSThannityarthaH / dRSTAntamAha-jaleneva puSkariNIpalAzaM padminIpatraM 'jalamadhye saditi zeSaH' // 60 // iti trayodaza sUtrANi gandhAbhilApena lezato vyAkhyAtAni // atha rasanendriyamAzrityAhajihAe rasaM gahaNaM vayaMti taM rAgaheuM tu maNunnamAhu / taM dosaheDaM amaNunnamAhu samo ya jo tesu sa vIyarAgo // 61 // rasassa jihA gahaNaM vayaMti jibbhAe rasaM gahaNaM vayaMti / taM rAgaheDaM samaNunnamAhu dosassa heDaM amaNunnamAhu // 62 // rasassa jo giddhimuvei tivvaM akAliyaM pAvai se viNAsaM / rAgAure biDisavibhinnakAe macche jahA Amisabhogagiddhe // 63 // je Avi dosaM samuvei niccaM taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duItadoseNa saeNa jaMtU rasaM na kiMcI avarajjhaI se // 64 // egaMtaratto ruire rasaMmi atAlise se kuNaI paosaM / dukkhassa saMpIDamuvei bAle na lippaI teNa muNI virAgo // 65 // rasANuyAsANugae ya jIve carAcare hiMsai NegarUve / cittehiM taM paritAvei bAle pIlei attaTTha gurU kiliTTe // 66 // rasANuvAeNa pariggaheNa uppAyaNe rakkhaNa-saMnioge / vae vioge ya kahaM suhaM se saMbhogakAle ya atittilAbhe // 67 // rase atitte ya pariggahami sattovasatto na uvei tuDheiM / atuTThidoseNa duhI parassa lobhAvile AyayaI adattaM // 68 // 2010_02
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 782 uttarajjhayaNANi - 2 tahA'bhibhUyassa adattahAriNo rase atittassa pariggahe ya / mAyAmusaM vaDDai lobhadosA tatthAvi dukkhA na vimokkhaI se // 69 // mosassa pacchA ya puratthao ya paogakAle ya duhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto rase atitto duhio aNisso // 70 // rasANurattassa rassa evaM katto suhaM hujja kayAi kiMci ? | tatthovabhoge vi kilesadukkhaM nivvattaI jassa kae Na dukkhaM // 71 // emeva rasaMmi gao paosaM uvei dukkhohaparaMparAo / paduTThacitto ya ciNei kammaM jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 72 // rase viratto maNuo visogo eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippae bhavamajjhe vi saMto jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 73 // vyAkhyA - etAnyapi trayodaza sUtrANi gandhavad rasAbhilApena vyAkhyeyAni / navaraM jihvAyA jihvendriyasya rasyate AsvAdyate iti rasastaM manojJaM madhurAdikamamanojJaM kaTukAdi // tathA biDizaM prAntanyastAmiSo lohakIlakastena vibhinnakAyo vidAritAGgo biDizavibhinnakAyo matsyo yathA''miSasya mAMsAderbhogo'bhyavahArastatra gRddha AmiSabhogagRddhaH ||61-73 / / atha sparzanendriyamAzrityAha kAyassa phAsaM gahaNaM vayaMti taM rAgaheDaM tu maNunnamAhu / taM dosaheuM amaNunnamAhu samo ya jo tesu sa vIyarAgo // 74 // phAsassa kAyaM gahaNaM vayaMti kAyassa phAsaM gahaNaM vayaMti / rAgassa he samaNunnamAhu dosassa heuM amaNunnamAhu // 75 // phAsassa jo giddhimuvei tivvaM akAliyaM pAvai se viNAsaM / rAgAure sIyajalAvasanne gAhaggahIe mahise va ranne // 76 // je Avi dosaM samuvei niccaM taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duddaMtadoseNa saeNa jaMtU na kiMci phAsaM avarajjhaI se // 77 // egaMtaratto ruiraMsi phAse atAlise se kuNaI paosa / dukkhassa saMpIDamuvei bAle na lippaI teNa muNI virAgo // 78 // 2010_02
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 783 dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam phAsANugAsANugae ya jIve carAcare hiMsai NegarUve / cittehiM taM paritAvei bAle pIlei attaTTha gurU kiliTTe // 79 // phAsANuvAeNa pariggaheNa uppAyaNe rkkhnn-sNnioge| vae vioge ya kahaM suhaM se saMbhogakAle ya atittilAbhe // 8 // phAse atitte ya pariggahami sattovasatto na uvei tuDheiM / atuTThidoseNa duhI parassa lobhAvile AyayaI adattaM // 81 // taNhA'bhibhUyassa adattahAriNo phAse atittassa pariggahe ya / mAyAmusaM vaDDai lobhadosA tatthAvi dukkhA na vimokkhaI se // 82 // mosassa pacchA ya puratthao ya paogakAle a duhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto phAse atitto duhio aNisso // 83 // phAsANurattassa narassa evaM katto suhaM hujja kayAi kiMci ? / tatthovabhoge vi kilesadukkhaM nivvattaI jassa kae na dukkhaM // 84 // emeva phAsaMmi gao paosaM uvei dukkhohaparaMparAo / paduddacitto ya ciNei kammaM jaM se puNo hoi duhaM vivAge // 85 // phAse viratto maNuo visogo eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippae bhavamajjhe vi saMto jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 86 // vyAkhyA-etAnyapi trayodaza sUtrANi sparzAbhilApena vyAkhyeyAni pUrvavat / kAya iha sparzanendriyam, sarvAGgagatatvakhyApanArthaM cAsyaivamuktaM tasya kAyasya / spRzata iti sparzastaM manojJaM mRduprabhRtimamanojJaM karkazAdi // tathA zItaM zItasparzavajjalaM tatrAvasanno'vamagnaH zItajalAvasanno grAhairjalacaravizeSairgRhItaH kroDIkRto mahiSa ivAraNye, grAmAdau hi kadAcit kenacinmocyetApItyaraNyagrahaNam // 74-86 / / mana AzrityAhamaNassa bhAvaM gahaNaM vayaMti taM rAgaheuM tu maNunnamAhu / taM dosaheuM amaNunnamAhu samo ya jo tesu sa vIyarAgo // 87 // bhAvassa maNaM gahaNaM vayaMti maNassa bhAvaM gahaNaM vayaMti / rAgassa heDaM samaNunnamAhu dosassa heDaM amaNunnamAhu // 88 // 2010_02
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 784 uttarajjhayaNANi-2 bhAvassa jo giddhimuvei tivvaM akAliyaM pAvai se viNAsaM / rAgAure kAmaguNesu giddhe kareNumaggAvahie va nAge // 89 // je yAvi dosaM samuvei niccaM taMsi kkhaNe se u uvei dukkhaM / duiMtadoseNa saeNa jaMtU na kiMci bhAvaM avarajjhaI se // 10 // egaMtaratto ruiraMsi bhAve atAlise se kuNaI paosaM / dukkhassa saMpIDamuvei bAle na lippaI teNa muNI virAgo // 11 // bhAvANugAsANugae ya jIve carAcare hiMsai garUve / cittehi taM paritAvei bAle pIlei attaTTha gurU kiliTe // 12 // bhAvANuvAeNa pariggaheNa uppAyaNe rakkhaNa-saMnioge / vae vioge ya kahaM suhaM se saMbhogakAle ya atittilAbhe // 13 // bhAve atitte ya pariggahami sattovasatto na uvei tuDheiM / atuTThidoseNa duhI parassa lobhAvile AyayaI adattaM // 14 // taNhA'bhibhUyassa adattahAriNo bhAve atittassa pariggahe ya / mAyAmusaM vaDDai lobhadosA tatthAvi dukkhA na vimokkhaI se // 15 // mosassa pacchA ya puratthao ya paogakAle ya duhI duraMte / evaM adattANi samAyayaMto bhAve atitto duhio aNisso // 16 // bhAvANurattassa narassa evaM katto suhaM hujja kayAi kiMci ? / tatthovabhoge vi kilesadukkhaM nivvattaI jassa kae Na dukkhaM // 17 // emeva bhAvaMmi gao paosaM uvei dukkhohaparaMparAo / paduddacitto ya ciNei kammaM jaM se puNo hoi duhaM vivAgo // 18 // bhAve viratto maNuo visogo eeNa dukkhohaparaMpareNa / na lippaI bhavamajhe vi saMto jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM // 19 // vyAkhyA-etadapi sUtratrayodazakaM bhAvAbhilApena rUpavad vyAkhyeyam, navaraM manasazcetaso bhAvo'bhiprAyaH sa ceha smRtigocarastaM grahaNaM grAhyaM vadantIndriyAviSayatvAt tasya, manojJaM manojJarUpAdiviSayamamanojJaM tadviparItaviSayameva // kAmaguNeSu manojJarUpAdiSu 2010_02
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam 785 gRddha AsaktaH 'kareNumaggAvahie va nAge'tti kareNvA kariNyA hastinyA mArgeNa nijapathenApahata AkRSTaH kareNumArgApahato nAga iva hastIva / sa hi madAndho'dUravartinI kariNImupadarthya tadrUpAdimohitastanmArgAnugAmitayA ca gRhyate saGgrAmAdiSu ca vinAzamApnotIti / nanu cakSurAdIndriyavazAdeva gajasya pravRttistat kathamasyAtra bhAvaviSaye dRSTAntatvenAbhidhAnam ? ucyate, evametat, manaHprAdhAnyavivakSayA tanneyam, athavA tathAvidhakAmadazAyAM cakSurAdIndriyavyApArAbhAve'pi manasaH pravRttiriti na doSaH / kAmasya manasa evotpAdAditi bhAvaH // 87-99 / / uktamevArthamupasaMharannAhaevidiyatthA ya maNassa atthA dukkhassa heU maNuyassa rAgiNo / te ceva thovaM pi kayAi dukkhaM na vIyarAgassa kareMti kiMci // 100 // vyAkhyA-evamuktanyAyenendriyArthAzcakSurAdiviSayA rUpAdayaH 'cazabdo bhinnakramaH' tato manaso'rthAzcasmRtyAdibhAvAH 'upalakSaNAdindriyANi manAMsi ca' duHkhasya hetavo manujasya rAgiNaH 'upalakSaNatvAd dveSiNazca' / te caivendriya-mano'rthAH stokamapi kadAcid duHkhaM na vItarAgasya vigatarAga-dveSasya kurvanti kiJciditi zArIraM mAnasaM veti // athAtrArthe dRSTAntaH jitendriyo vItarAgo yo naiva viSayonmukhaH / aznute'sau sadA saukhyaM yathA sa jinapAlakaH // 1 // yazcendriyavazo rAgAnuviddho viSayAditaH / AspadaM vipadAmeSa syAd yathA jinarakSitaH // 2 // tathAhi aGgeSvasti purI campA pratnaratnakRtAlayA / nApekSate dazAkarSaM janatA yatra nizyapi // 3 // mAkandaH kamalApikyA mAkandItyAkhyayA'jani / AzritAnAM ramAkandaH sArthavAhaH purAgraNI: // 4 // lakSmyA ni:puNyatopAdhikatAM capalatAmasau / puNyapuNyasthirazrIko dhanaddhirvyapAkarot / / 5 / / abhUtAM dvau sutau tasya rUpiNAvarkajAviva / jinapAlita ityAdyaH parastu jinarakSitaH // 6 // 2010_02
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 786 uttarajjhayaNANi-2 gatvaikAdazakRtvastau payodhi vAhanasthitau / samaW dhanamAyAtau nirupadravamAlayam // 7 // puSyattRSNAtirekeNa potArUDhau punargatau / bhagnapoto taTaM labdhaphalakAvambudheH zritau // 8 // tataH prAvizatAM dvIpaM ratnadvIpamimau kramAt / ratnAGkaraprabhAcakraprakAzitakutUhalam // 9 // caturvanayutastatra ghaTito ratnarAzibhiH / abhralagnaH prabhApuJja ivAste devatAlayaH // 10 // uvAsa satataM tatra ratnadvIpAdhidevatA / sAhasaikanidhiH pApAd duSTAntaHkaraNAGgiSu // 11 // prANavRtti vidhAyaitau payobhiH sarasaiH phalaiH / tadadUramahIdese sanniviSTau zilAtale // 12 // kva tad gRhaM kva sA lakSmIH kva sa tAtaH kva sA prasUH / sarvairekapade dhAtrA pApAdAvAM viyojitau // 13 // iti cintAparau yAvat tatrAsthAtAmimau kSaNam / tAvat sA devatA vyomni prAdurbhUyetyabhASata // 14 // re ! bhuJjethAM mayA bhogAn prAsAde'mutra mAmake / asinA kartayiSyAmi yuvayoranyathA ziraH // 15 // madAnukUlyodyatayordurlabhA vAM na sampadaH / kurvatoH prAtikUlyaM mAM dhruvA vipada eva hi // 16 // ye samprApya maNidvIpametanmAmavajAnate / niSedhayanti daNDena vizantI te gRhe ramAm // 17 // tasya bibhItsarUpeNa vicobhiratikarkazaiH / bhItAbhyAM tadvaco'mAni rogibhirvaidyavAgiva // 18 // utkSipya sA tato'naiSIdantaHprAsAdamAzu tau / ahArSIcca tayoH zaktyA zarIrAzubhapudgalAn // 19 // abhuGkta vipulAn bhogAMstAbhyAmeSA nirantaram / vanAtaphalairnityAnuraktA tAvatarpayat / / 20 / / 2010_02
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam kiyatyapi gate kAle tAvityabhihitau tayA / susthitaM lavaNAdhIzaM zakro'dyedaM samAdizat // 21 // zodhyo'bdhirityatastena tathA kAryaM mayA saha / ekaviMzatimAkramyo vArAneSo'tizuddhaye // 22 // tRNAvakara-patraugha-kASThAdi nikhilaM tataH / Ahatya tattaTe kSepyamasmadAdiyujA'munA ||23| vidhAya tadidaM yAvadahamatraimi he priyau ! | bhavantau tAvadatraiva prAsAde tiSThatAM mudA // 24 // kadAcidaratau kAntau ! yiyAsAyAM bahiryuvAm / yAtamaudIcya - paurastya - prAtIcyodyAnapaGktiSu // 25 // ekaikasmin vane tatra manoharamRtudvayam / asti sarvartukaM zarmAnubhavetaM tadanantarAm // 26 // ApAcye tu na gantavyaM vane kathamapi priyau ! / avazyaM tatra gatayorvinipAto bhaviSyati // 27 // itthaM sA tau dRDhIkRtya jagAmAmbhodhizuddhaye / kSaNaM sthitvA vanaM prAcyaM jagmatuzca didRkSayA // 28 // udbhinnakandalAM tatra phullatketakajAtikAm / sarasAM prAvRSTaM vIkSya pramodaM citramApatuH // 29 // zaradIva raverindorjalasyApi prasannatAm / sarAMsi phullapadmAni vIkSAte tatra vismitau // 30 // RtudvayasamAyogajanitAM tAM vanazriyam / vIkSyauttarA'pi sA dRzyetyayAtAM tatra tAvatha ||31|| dRSTvA zItayavastambAn kAndamAghrAya saurabham / hemanta - ziziraprApyaM tatrAnandamavApatAm // 32 // prAtIcye kAnane cUtamaJjaryAmodamodinaH / nirIkSyAsmaratAM bhRGgAn viyogArte svavallabhe ||33|| tatropabhujya pakvAmraphalAni dayitAkucaiH / tulyAni surabhigrISmalIlAmakurutAM kSaNam ||34|| 2010_02 787
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 788 uttarajjhayaNANi-2 tAdRkkutUhalAkSepAd vismRte tannivAraNe / ApAcye'vizatAM yAvadudyAne rabhasaiva tau // 35 // tAvat prApyAtidurgandhimabhibhUtau purogatau / tatrAkarNayatAM dInaM kasyacit karuNasvaram // 36 / / kiJcit tadanusAreNa vrajantaH pretabhUmigam / zUlA''ropitamAlokya krandantaM naramAhatuH // 37 // kastvaM kathamihAyAtaH zUlAyAM kathamarpitaH ? / asthibhiH kimasau pRthvI cchannA durgandhabhUribhiH ? // 38 // kenedamatiraudreNa devenAdhiSThitaM padam ? / asmAccitte'tibhIstasmAt sarvaM sadyo nivedyatAm // 39 / / Akhyat sagadgadaM so'tha kAkandIto'hamambudhau / nirbhinnavahano labdhaphalako'trAgarma kramAt // 40 // etaddevatayA bhogA mayA bhuktAzca raktayA / anyadA''gasi tucche'pi zUlAyAM mAmasau nyadhAt // 41 // evamevAnayA'nye'pi naike'mAryanta duSTayA / teSAmasthnAmiyaM zreNiratra zvabhranibhe pade // 42 / / AvAbhyAM na bhavAn dRSTastatprAsAde kadAcana / tatkAlaropita iva zUlAyAM lakSyase katham ? // 43 // tayorvaca iti zrutvA so'vag nanu durAzayA / naikAni bhogavezmAni kurute'tha haratyapi // 44 // kaizcid yathecchaM ramate kadAcit kvacidapyasau / vizvAsaghAtaniratA hanyAt kAMzcidapi kSaNAt // 45 // tAbhyAM tato'tibhItAbhyAM tatpuro'kathi hA ! katham ? / saGkaTe patitAvAvAM bhavitA nAvapIdRzam // 46 // tvaM tu karmavazAnmitra ! prAptaH prANAntikI dazAm / yadi vetsi tato brUhi nistAropAyamAvayoH // 47 // tato'sau prAha nanvasyA veze ye patitA janAH / teSAM na klezato mokSo hiMsakAnAmivAGginAm // 48 // 2010_02
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 789 dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam tathApi zRNutaM prAcyodyAne duHsthitavatsalaH / rUpavAn zailako yakSo nityamAste kSamAnidhiH // 49 / / caturdazyAdiparvAheSvasAvudghoSatyadaH / yastAryaH pratipAlyo vA sa drAg mAmupatiSThatAm // 50 // yuvAbhyAmapi tad vAcyamAvAM tAraya pAlaya / sa tad vAM vacanaM zrutvA sarvaM svAsthyaM kariSyati // 51 // gRddhena vA pramUDhena nAnuSThitamado mayA / bhavadbhyAM punarudyamya sa sevyaH saukhyakAGkSayA // 52 / / tadvAgamRtamApIya gatvA tasminnubhAvapi / snAtvA pavitrau padmAni lAtvA''narcaturAzu tam // 53 // bhaktyA natvA mudA stutvA vinItau paryupAsatAm / tadAnImanyadA tAdRg vacaH zrutvetyavocatAm // 54 // tA? pAlyau janAvatAvAzu tAraya pAlaya / tvAM vinA'nyo na nau prArthyaH zaraNaM ceha samprati // 55 // yakSeNoce karomyetat pRSTimAropya vAmaham / tArayAmi mahAmbhodhi prApayAmi rayAt purIm // 56 / / kintu matpRSTimArUDhau yuvAM dRSTvA durAzayA / pratikUlAnukUlaiH sA nizcitaM kSobhayiSyati // 57 // manAgapi manorAgaM yadi tasyAM dhariSyathaH / pRSThataH pAtayitvA vAM tataH kSeptA'hamambudhau // 58 / / upekSya sarvathA cet tAM drakSyatho na manAgapi / tato nayAmi nirvighnamabhIpsitapadaM yuvAm // 59 / / athaitAvUcaturnamrau bhavadbhirbabhaNe yathA / tathaivAvAM kariSyAva: svArthabhraMzaM karoti kaH ? // 60 // vikRtyA''zvaM tato rUpaM pRSTAvAropya nIradhau / yakSazcacAla vegena yAvat tanmadhyamAgamat // 61 // tAvat saMzodhya sA vAdhi jagAma nijamAzrayam / sambhrAntA tAvapazyantI prAyuta ca ruSA'vadhim // 62 // 2010_02
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 790 uttarajjhayaNANi-2 tatra tau vIkSya sarvAGgamAzliSTA roSarakSasA / tadupAntamathAgatya sAkSepamidamabravIt // 63 / / re re ! mAM projjhaya calitau zailakena durAtmanA / viditaM na kimadyApi mugdhau ! vAM caritaM mama ? // 64 // are ! tyaktvainamadyApi punarmAM zrayataM drutam / matkRpANadazAkarSe mA yAtaM bhoH ! pataGgatAm / / 65 / / re ! mArgaM zaraNaM gatvA vyAghrIto mucyate katham ? / savAtAbhipatadvahna dhitRNyaM chuTirbhavet // 66 // kSamA kraSTumahaM jantuM re ! kRtAntamukhAdapi / zailakaM zaraNaM kRtvA nirbhIkAviva kiM yuvAm ? // 67|| ityevaM niSThuroktyA'pi bhItau yAvadam na hi / tataH kSobhayituM vAkyairanukUlairupAkramat // 68| haMho ! vAM niSThuraM cetaH kaThinaM zailato'pi hi / yadevaM tyajyate bhAvAnurakto lIlayA janaH // 69 // sambhAvito yuvAbhyAM cedaparAdho'sti kazcana / vAcyo'yamanyathA tyAgaH kathaM nirhetukaH kRtaH ? // 7 // sasnehamadhurAlApAn sarasakrIDitAni ca / vismAryaikapade kAntau ! tyaktvA mAM calitau hahA ! // 71 / / kAntau ! prasadya durvAramArAgnikavalIkRtam / sadyaH zamayataM me'Gga saGgazItalavAriNA // 72 / / evaM kRte'pi saMrambhe tayorakSubhyatorasau / prayujyAvadhimajJAsIt sukSobhyo jinarakSitaH // 73 // tamuddizya tato'bhANIt tvamevAbhUrmama priyaH / tvayaiva saha sadbhAvaratisaukhyaM mamAjani // 74 // svabhAvenAvidagdhAtmA na priyo jinapAlitaH / prAgapyabhUnmamAnena na hi sadbhAvajA ratiH // 75 / / na me prativaco datte yadyasau mA dadAtu tat / nedaM priya ! tava nyAyyaM prANAdapyadhikasya me // 76 / / 2010_02
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 791 dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam pAlyena pratipannasya yadi yuSmAdRzAmapi / na prayatnastadA nUnamamaryAdamidaM jagat // 77|| tvadviprayoganaidAghatApAnme hRdayAvaniH / samAdhinIrazoSeNa sphuTatIva sphuTaM priya ! // 78 // athaiSA kausumI vRSTiM puSTAM kRtvA'dhitacchiraH / zrAvayantI zravaHzarmakAriNo bhUSaNAravAn // 79 / / sasambhramaM sanirvedaM bhUyo'bhANIt skhalagirA / jinarakSita ! hA nAtha ! vrajan me pAhi jIvitam // 80 // kimidaM niSThuraM vakSastava daivena nirmame ? / AjJAkArI janaH prANAn santyajan yadupekSyate / / 81 // prANAna(da)tiviziSTo'sau tvAdRzazcet priyo janaH / tyaktvA cacAla paryAptaM prANitenAmunA tataH // 82 // pratyAgacchaikadA gehamaparAddhaM ca yanmayA / tat kSamasva na vai prItau vairasyaM kurute tataH // 83 / / tavAlApaparIrambhasampadaH santu dUrataH / dRSTe'pyahaM tavAsyAbje bhavAmyujjIviteva bhoH ! // 84 // pazya pazyaikadA tAvat parAvRttya mukhAmbujam / darzanAmRtapAnena taptAM mAM sukhinI kuru // 85 / / evaM spaSTIkRtasnehaM suvidagdhaM manoharam / pramlAnamadanAGkarapunarujjIvanAmbudam // 86 // antaHkapaTasaMTaGgha bahirmAdhuryabandhuram / tadAkarNya vacastasyA alaGkArAravAnapi // 87 // AghrAya saurabhaM pauSpaM cAndanaM tadvapurgatam / smRtvA ca krIDitaM pUrvaM grAmyavanmUDhamAnasaH // 88 / / vismRtya sakAlaM zUlA''ropitasya hitaM vacaH / svayaM dRSTAntitaduHkhAnyavimI zayAluvat // 89 // vigaNayya kSaNAcchikSAM zailakena sphuTIkRtAm / vyAluloke'bhitat kAmaviddho drAg jinarakSitaH // 90 / / 2010_02
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 792 uttarajjhayaNANi-2 indriyANAmaho ! kazcid vikAro vacanAtigaH / yadvazazcintayennaiva bhAvyapAyaparamparAm // 11 // zailakastaM tathA jJAtvA nijapRSThAd vyadhUnayat / patantaM taM trizUlena sA pratyaicchad durAtmikA // 92 // re re ! mRto'dhunA yAsi kutra trANaM gaveSaya / mattyAgaphalamAdatsva nirvadantIti niSThuram // 93 / / ullAlya gagane proccairgahItvA nizitAsinA / rasantaM khaNDazaH kRtvA bhUtebhyo balimakSipat // 14 // hRSTayA'tha tayA jyeSTha upAsRjyata naikadhA / tathaiva taM paraM na cAkSubhad vAyurivAcalam // 95 / / zrAntA pratyagamat kSudradevatA'tha svamAzrayam / zailako'pi ca taM campAmanayajjinapAlitam // 96 / / mAtApitroH sutAdhvAnaM nityaM saMvIkSyamANayoH / milito jagade jinarakSitodantamapyayam // 97|| tatpretakarmaNi kRte pitRbhiH so'pyazocanaH / kramazo'nyo'nyanirbAdhaM puruSArthAnasAdhayat / / 98 // zrIvIravadanAd dharmaM zrutvA vairAgyaraJjitaH / pravrajyaikAdazAGgajJaH saudharme tridazo'bhavat // 99 / / cyutvA pUrNAyurutpadya videheSu zubhe kule / aGgIkRtavrataH siddhi yAtA sa jinapAlitaH // 100 / yat sampatpAtramAdyo'bhUt kaSTavAMzca kaniSThakaH / jitAjitAnyavaihyatra hRSIkANyeva kAraNam // 101 // lAbhArthI vaNijau sukhaikamanasau jIvAH bhavo nIradhirdevI cAviratinibandhanamasat sarvendriyotthApadAm / zUlAsthaH puruSo hitAvahaguruH yakSezapRSTivrataM, sthairyaM ca kramavRddhi zarma samayAdityanvayaH sAdhyatAm // 102 // // iti indriyaphale kathA // 100 // 2010_02
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam kiJca na kAmabhogA samayaM uveMti na yAvi bhogA vigaI uviMti / je tappaosI ya pariggahI ya so tesu mohA vigaI uvei // 101 // vyAkhyA-na naiva kAmabhogAH samatAM rAga- -dveSAbhAvarUpAmupayAtyupagacchanti 'hetutveneti gamyam' taddhetutve hi teSAM na kazcid rAga-dveSavAn syAd / na cApi bhogAH zabdAdayo bhujyamAnatayA vikRtiM krodhAdirUpAm 'ihApi hetutvena [iti gamyam ] ' upayAnti, anyathA na kazcid rAgadveSarahitaH syAt / tarhi ko'nayorheturityAha- yastatpradoSI ca teSvapi viSayeSu pradveSavAn, parigrahI ca parigrahabuddhimAMsteSveva rAgItyuktaM bhavati sa teSu viSayeSu mohAd rAgA- -dveSAtmakAnmohanIyAd vikRtimupaiti / rAga- -dveSarahitastu samatAmityarthAduktamiti // 101 // kiMsvarUpA vikRtiH ? yA rAga-dveSavazAdupaitItyAha 793 kohaM ca mANaM taheva mAyaM lobhaM duguMchaM araI raI ca / hAsaM bhayaM soga - pumitthiveyaM napuMsaveyaM vivihe ya bhAve // 102 // AvajjaI evamaNegarUve evaMvihe kAmaguNesu satto / anne ya eyappabhave visese kAruNNadINe hirime vaisse // 103 // anayorvyAkhyA -krodhAdi bhayAntaM spaSTam / 'soga - pumitthiveyaM 'ti zokaM priyaviprayogajaM manoduHkharUpam, puMvedaM strIviSayAbhilASam, strIvedaM puMso'bhiSvaGgam 'tato dvandve' zoka - puM- strIvedam, napuMsakavedamubhayAbhilASam, vividhAMzca bhAvAn harSaviSAdAdInabhiprAyAn Apadyate prApnoti / evamamunA rAga-dveSavatA lakSaNena prakAreNAnekarUpAnanantAnubandhyAdibhedena tAratamyabhedena caivaMvidhAn 'vikArAniti gamyate' kAmaguNeSu zabdAdiSu sakto'bhiSvaGgavAn 'upalakSaNAd dviSTazca' anyAMzcaitatprabhavAn vizeSAn krodhAdijanitAn paritApa - durgatipAtAdIn / kIdRzaH san ? ityAha- kAruNyAspadIbhUto dInaH kAruNyadInaH 'madhyapadalopI samAsaH' atyantadIna ityarthaH / 'hirime 'tti hrImAn lajjAvAn / kopAdyApanno hIhaivAprItyAdikamanubhavan paratra tadvipAkamatikaTukaM bhAvayan prAyaH kAruNyaM dainyaM lajjAM ca bhajate / tathA 'vaisse' tti ArSatvAd dveSyastaddoSaduSTatvAt sarveSAmaprIta eveti sUtradvayArthaH // 102 - 103 // rAga-dveSoddharaNopAyaM, tadanuddharaNe prakArAntareNa doSaM cAha - kappaM na icchejja sahAyalicchU pacchANutAveNa tavappabhAvaM / evaM viyAre amiyappayAre AvajjaI iMdiyacoravase // 104 // 2010_02
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 794 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-kalpate svAdhyAyAdikriyAsu samartho bhavatIti kalpo yogyastam 'apergamyatvAt' kalpamapi kiM punarakalpaM 'ziSyAdIniti gamyate' na icchennAbhilaSet sahAyalipsurmamAGgavizrAmaNAdisAhAyyaM kariSyatItyabhilASukaH san / tathA pazcAditi 'prastAvAd vratasya tapaso'GgIkArAd vA' uttarakAlamanutApaH, kimetAvanmayA kaSTamaGgIkRtam ? iti cittabAdhAtmakaH pazcAdanutApastena hetunA 'upalakSaNatvAdanyathA vA' tapaHprabhAvaM tapaHphalamihaivAmadaiSadhyAdilabdhiprArthanena, bhavAntare bhogAdinidAnakaraNena vA sambhUtayativat 'necchediti prakramaH' / kimevaM niSidhyate ? ityAha-evamamunA prakAreNa vikArAn doSAnamitaprakArAnanekabhedAnApadyeta prApnoti / indriyANi caurA iva dharmasvApaharaNAdindriyacaurAstadvazyaH / ayamAzayaH-tadanugrahabuddhyA kalpaM puSTAlambanena ca tapa:prabhAvaM vAJchato'pi na doSaH / yastu vizrAmaNAdyarthaM kalpaM, bhogAdyarthaM ca tapo'bhilaSati tasyAvazyamindriyacauravazyasya vikArApattiriti / etena ca rAgasya hetudvayaparihAra uddharaNopAya uktaH 'upalakSaNAdanyeSAmapi rAga-dveSahetUnAM parihAro jJeyaH' // 104 // punardoSAntarahetutAmAhatao se jAyaMti paoaNAI nimajjiuM mohamahaNNavaMsi / suhesiNo dukkhaviNoyaNaTTA tappaccayaM ujjamae a rAgI // 105 // vyAkhyA-tato vikArApatteranantaraM 'se' tasya jAyante prayojanAni viSayAsevanaprANihiMsAdIni / nimajjitumityanta vitaNigarthatvAnnimajjayituM 'prakramAt tameva jIvam' moho mahArNava ivAtidustaratayA mohamahArNavastismin / kIdRzasya punaretAni kimarthaM ca jAyante ? ityAha-sukhaiSiNaH saukhyAbhilASiNo duHkhasya vinodArthaM parihArArthaM / sukhaiSitAyAM hi duHkhaparihArAya viSayAsevanAdiprayojanasambhava iti bhAvaH / tatazca tatpratyayamuktarUpaprayojananimittaM 'casyaivArthatvAt' udyacchatyeva tatpravRttAvutsahata evetyarthaH / rAgI 'upalakSaNatvAd dveSI ca'san rAga-dveSayoreva sarvAnarthahetutvAditi // 105 // rAga-dveSarahitasya kiM syAd ? ityAhavirajjamANassa ya iMdiyatthA saddAiyA tAvaiyappayArA / na tassa savve vi maNunnayaM vA nivvattayaMtI amaNunnayaM vA // 106 // vyAkhyA-virajyamAnasya 'upalakSaNAdadviSatazca' indriyArthAH zabdAdikAH "tAvaiya'tti yAvanto loke pratItAH tAvantaH prakArAH khara-madhurAdibhedA yeSAM te tAvatprakArA bahuprabhedA ityarthaH / na tasya manujasya sarve'pi manojJatAM nivartayanti _ 2010_02
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanam 795 janayanti, amanojJAM, vA kintu rAga-dveSavata eva / na hi svarUpeNa rUpAdayo manojJatAmamanojJatAM vA kartumAtmanaH kSamAH, kintu pratipannAdhyavasAyavazAditi / tato vItarAgasya tannirvartanahetvabhAvAt kathamamI manojJatAmamanojJatAM vA nivartayeyustadabhAve ca kathaM viSayasevanAkrozanAdiprayojanotpattiH ? iti // 106 / / upasaMharannAhaevaM sasaMkappa-vikappaNAsuM saMjAyaI samayamuvaTThiyassa / atthe ca saMkappayao tao se pahIyae kAmaguNesu taNhA // 107 // vyAkhyA-evamuktaprakAreNa svasyAtmanaH saGkalpA rAga-dveSa-moharUpAdhyavasAyAsteSAM vikalpanAH sarvadoSamUlatvAdiparibhAvanAH svasaGkalpa-vikalpanAstAsUpasthisyodyatasyeti sambandhaH / kim ? ityAha-saJjAyate utpadyate, kA ? ityAha-'samaya'ti 'ArSatvAt' samatA mAdhyasthyam / arthAnindriyArthAn rUpAdIn 'casya bhinnakramatvAt' saGkalpayatazca yathA naivaite pApahetavaH, kintu rAgAdaya eveti cintayatastata iti samatAyAH sakAzAt 'se' tasya sAdhoH prahIyate prakarSeNa hAni yAti / ko'sau ? kAmaguNeSu tRSNAbhilASo lobha iti yAvat / samatAyAM hi prAptAyAmuttarottaraguNasthAnAvAptyA kSIyata eva lobha iti bhAvaH // 107 // tataH kIdRzaH san kiM vidhatte ? ityAhaso vIyarAgo kayasavvakicco khavei nANAvaraNaM khaNeNaM / taheva jaM darisaNamAvarei jaM caMtarAyaM pakarei kammaM // 108 // vyAkhyA-sa iti prahINatRSNo vItarAga-dveSo bhavati / tathA kRtasarvakRtyo mukteH prAptaprAyatvAt / kSapayati jJAnAvaraNaM vakSyamANaM kSaNena / tathaiva yad darzanaM cakSurdarzanAdyAvarayati, yaccAntarAyaM dAnAdilabdhervighnaM prakaroti karmAntarAyanAmakamityarthaH / tadapi kSapayatIti sambandhaH / sa hi kSapitamohanIyo'ntarmuhUrtaM vizramya tadvicaramasamaye nidrApracale devagatyAdinAmaprakRtIzca kSapayati / caramasamaye jJAnAvaraNAditrayamiti bhAvaH // 108 / / tatkSayAcca kaM guNamApnoti ? ityAhasavvaM tao jANai pAsae ya amohaNe hoi niraMtarAe / aNAsave jhANa-samAhijutte Aukkhae mokkhamuvei suddhe // 109 // vyAkhyA-sarvaM tato jJAnAvaraNAdikSayAjjAnAti vizeSarUpatayA, pazyati ca sAmAnyarUpatayA / 'cazabdo bhinnaviSayatvAt pRthagupayogatvaM samuccinoti' tatazcaitenAnayoryugapadupayogatvaM nirAkRtam / tathA ca prajJapti:-"jaM samayaM jANati No taM samayaM 1. yasmin samaye jAnAti na tasmin samaye pazyati / _ 2010_02
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 796 uttarajjhayaNANi-2 paasti"| tathA "kaivalI NaM bhaMte ! imaM rayaNappahaM puDhavi AgArehiM [heUhiM] pamANehiM saMThANehiM parivArehiM jaM samayaM jANai No taM samayaM pAsati ? / haMtA ! goyamA ! kevalI NaM" ityAdi / tathA amohano moharahito bhavati / tathA niSkrAnto'ntarAyAnnirantarAyaH, anAzravo hiMsAdinivRttaH, dhyAnaM zuklarUpaM tena, samAdhiH paramasvAsthyaM tena yukto dhyAnasamAdhiyuktaH, AyuSaH 'upalakSaNatvAnnAma-gotra-vedyAnAM ca' kSaya AyuHkSayastasmin sati mokSamupaiti prApnoti zuddho'pagatakarmamala iti // 109 // mokSagatazca yAdRg syAt tadAhaso tassa savvassa dahassa makko jaM bAhaI sayayaM jaMtameyaM / dIhAmayaM vippamukko pasattho to hoi accaMtasuhI kayattho // 110 // vyAkhyA-sa mokSaM prApto jantuH 'tassa'tti 'subbyatyayAt' tasmAjjAti-jarAmaraNAdirUpAt sarvasmAd duHkhAnmuktaH pRthagbhUtaH, yad duHkhaM bAdhate pIDayati satataM nirantaraM jantuM prANinametaM pratyakSamanubhavopadarzanametat / dIrghANi sthititaH 'prakramAt karmANi' tAnyAmayA iva rogA iva nAnAbAdhAvidhAyitayA dIrghAmayAstebhyo vipramukto dIrghAmayavipramukto'ta eva prazastaH prazaMsAhaH / 'to' iti tato dIrghAmayavipramokSAd bhvtytyntsukhii| tata eva ca kRtArthaH kRtasakalakRtya iti // 110 // nigamayitumAhaaNAikAlappabhavassa eso savvassa dukkhassa pamukkhamaggo / viyAhio jaM samuvicca sattA kameNa accaMtasuhI havaMti // 111 // tti bemi // vyAkhyA-anAdikAlaprabhavasyAnAdikAlotpannasyaiSo'nantaroktaH sarvasya duHkhasya pramokSamArgaH pramokSopAyo vyAkhyAtaH / yaM duHkhapramokSamArga samupetya samyak pratipadya sattvAH prANinaH krameNottarottaraguNapratipattirUpeNAtyantasukhino bhavantIti / iti bravImIti prAgvat // 111 // graM0 652 a0 14 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM dvAtriMzattamaM pramAdasthAnAkhyamadhyayanaM samAptam // 32 // 1. kevalI bhadanta ! imAM ratnaprabhAM pRthvImAkAraiH [hetubhiH] pramANaiH saMsthAnaiH parivArairyasmin samaye jAnAti, na tasmin samaye pazyati ? hanta gautama ! kevalI / 2010_02
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayastriMzaM karmaprakRtinAmAdhyayanam iha pUrvAdhyayane pramAdasthAnAnyuktAni / taizca karma badhyate, tasya ca kAH prakRtayaH, kiyatI vA sthitiH ? ityAdyabhidhAyakamidaM trayastriMzamadhyayanamArabhyate aTTha kammAiM vocchAmi ANupuvi jakkamaM / jehiM baddho ayaM jIvo saMsAre parivattae // 1 // vyAkhyA-aSTetyaSTasaGkhyAni kriyante mithyAtvAdihetubhirjIveneti karmANi tAni vakSyAmi / 'ANupuvvi' ti 'subvyatyayAd' AnupUrvyA, iyaM ca pazcAnupUrvyAdirapi syAdata Aha-yathAkramaM kramAnatikrameNa pUrvAnupUrvyetyarthaH / yaiH karmabhirbaddhaH zliSTo'yaM jIvaH saMsAre parivartate vividhaparyAyAnubhavanena paribhramati // 1 // pratijJAtamAha nANassAvaraNijjaM daMsaNAvaraNaM tahA / veyaNijjaM tahA mohaM AukammaM taheva ya // 2 // nAmakammaM ca goyaM ca aMtarAyaM taheva ya / evameyAI kammAI aTTheva u samAsao // 3 // vyAkhyA-gAthAdvayaM spaSTam / navaraM 'tathaiva ceti sarvatrAsadapi 'karma' iti yojyam' evametAnyaSTakarmANi samAsataH saMkSepeNa / vistaratastu yAvanto jantubhedAstAnyapi tAvantItyanantAnyeveti bhAvaH / atra ca jJAna - darzanasvabhAvo'yamAtmetyantaraGgatvAt tayorAditastadAvaraNagrahaNam / tayozca samAne'pyantaraGgatve vizeSajJAnopayoge eva sarvalabdhInAmApterjJAnasya prAdhAnyadAdau tadAvaraNasya / tadanu sAmAnyopayogatvAd darzanAvaraNasya / evaM zeSakarmaNAmapi kramopanyAsakAraNAni bRhaTTIkAto'vaseyAni // 2-3 // 2010_02
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 798 uttarajjhayaNANi-2 itthaM karmaNo mUlaprakRtIruktvottaraprakRtIrAha nANAvaraNaM paMcavihaM suyamAbhiNibohiyaM / ohinANaM taiyaM maNanANaM ca kevalaM // 4 // vyAkhyA-jJAnAvaraNaM paJcavidhaM paJcaprakAram / tat kathamiti? AvAryabhedAdevehAvaraNasya bheda ityAvAryasya jJAnasyaiva bhedAnAha-zrutam 1, Abhinibodhikam 2, avidhajJAnaM tRtIyam 3, manojJAnam 4, kevalam 5, etatsvarUpaM ca prAg mokSamArgAdhyayana evoktam // 4 // dvitIyAvaraNamAha niddA taheva payalA niddAniddA ya payalapayalA ya / tatto ya thINagiddhI paMcamA hoi nAyavvA // 5 // cakkhumacakkhuohissa darisaNe kevale ya AvaraNe / evaM tu navaviyappaM nAyavvaM daMsaNAvaraNaM // 6 // anayorvyAkhyA-nidrA sukhapratibodhocyate 1 / tathaiva nidrAvat, kiJcit pracalatyasyAmAsIno'pIti pracalA 2 / atizAyinI nidraiva duHkhapratibodhAtmikA nidrAnidrA 3 / pracalaivAtizAyinI caGkramyamANasya pracalApracalA 4 / tatazcAtyantAzubhAnubhAvatayA tAbhya uparavartinI styAnA saMhatopacitetyarthaH, RddhiguddhirvA yasyAM sA styAnaddhiH styAnagRddhiA, etadudaye ca vAsudevArdhabalaH prabalarAga-dveSavAMzca janturjAyate'ta eva dinacintitArthasAdhinyasau paJcamI bhavati jJAtavyA 5 // "cakkhu'tti 'makAro'lAkSaNikaH' cakSuzcAcakSuzcAvadhizca 'samAhAre' cakSuracakSuravadhi tasya darzane, cakSuSA rUpasAmAnyagrahaNe, acaDUMSi zeSendriya-manAMsi tadarzane teSAM svasvaviSayasAmAnyAvabodhe, avadhidarzane'vadhinA rUpidravyANAM sAmAnyagrahaNe / kevale ca 'prakramAt kevaladarzane' sarvadravya-paryAyANAM sAmAnyAvabodhe / AvaraNametaccakSurdarzanAdiviSayabhedAccaturvidhamata evAha-evamityanena nidrApaJcavidhatvacakSurdarzanAvaraNAdicaturvidhatvAtmakena prakAreNa 'tuH pUraNe' navavikalpaM navabhedaM jJAtavyaM darzanAvaraNamiti gAthAdvayArthaH // 5-6 // tRtIyaM karmAha veyaNiyaM pi ya duvihaM sAyamasAyaM ca AhiyaM / sAyassa u bahU bheyA emevAsAyassa vi // 7 // vyAkhyA-vedanIyaM 'prakramAt karma' api ca dvividhaM dvibhedam, svAdyate iti 2010_02
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ / trayastriMzaM karmaprakRtinAmAdhyayanam 799 nairuktavidhinA sAtaM sukhaM zArIraM mAnasaM ca 'ihopacArAt taddhetukarmaivamuktam' / asAtaM ca tadviparItamAkhyAtaM kathitam 'arhadAdibhiriti gamyam' / sAtasyApi 'turapyarthaH' bahavo bhedAstaddhetubhUtabhUtAnukampAdInAM bahuvidhatvAt / evameveti bahava eva bhedA asAtasyApi, duHkha-zokAditaddhetubahubhedatvAt // 7 // caturthamAha mohaNijjaM pi duvihaM daMsaNe caraNe tahA / daMsaNe tivihaM vuttaM caraNe duvihaM bhave // 8 // sammattaM ceva micchattaM sammAmicchattameva ya / eyAo tinni payaDIo mohaNijjassa daMsaNe // 9 // carittamohaNaM kammaM duvihaM tu viyAhiyaM / kasAyamohaNijjaM ca nokasAyaM taheva ya // 10 // solasavihabheeNaM kammaM tu kasAyajaM / sattaviha navavihaM vA kammaM ca nokasAyajaM // 11 // AsAM vyAkhyA-mohanIyamapi dvividham, darzane tattvazraddhAnarUpe caraNe cAritre tthaa| ko'rthaH ? darzanamohanIyaM cAritramohanIyaM ca / tatra darzane darzanaviSayaM mohanIyaM trividhamuktam / caraNe caraNaviSayaM mohanIyaM dvividhaM bhavet // darzanamohanIyabhedAnAhasamyaktvaM zuddhadalikarUpam, yadudaye tattvaruciH syAt / 'caiveti pUraNe' mithyAtvamazuddhadalikarUpam, yatastattve'tattvaruciratattve tattvarucirutpadyate / samyagmithyAtvameva ca zuddhAzuddhadalikarUpam, yata ubhayasvabhAvatA jantoH syAt / iha ca samyaktvAdayo jIvadharmAstaddhetutvAd dalikeSvetadvyapadezaH / etAstistraH prakRtayo mohanIyasya darzane darzanaviSayasya // caritramohanIyabhedAnAha-caritramohanaM karma yato hi kathaJcanAhametat pratipadye iti zraddadhAno'pi tatphalAdi jAnannapi na tat pratipadyate / tat punardvividhaM vyAkhyAtaM 'zrutadharairiti zeSaH' / kaSAyAH krodhAdayastadrUpeNa vedyate'nubhUyate yat tat kaSAyavedanIyam, 'caH samuccaye nokaSAyAH kaSAyasahavatino hAsyAdayastadrUpeNa vedyate yat tat nokaSAyavedanIyam, 'tathaiveti pUraNe' // anayorapi bhedAnAha-SoDazavidhaH SoDazaprakAro yo bhedastena karma kriyamANatvAt 'tu' punaH kaSAyebhyo jAtaM kaSAyajaM kaSAyamohanIyam / SoDazavidhatvaM cAsya krodha-mAna-mAyA-lobhAnAM caturNAmapi pratyekamanantAnubandhyapratyAkhyAna-pratyAkhyAnAvaraNa-saMjvalanabhedatazcaturvidhatvAt / tathA 'bindu 2010_02
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 800 uttarajjhayaNANi-2 lopAt' saptavidhaM navavidhaM vA karma nokaSAyebhyo jAtatvAnnokaSAyajam, no kaSAyavedanIyamityarthaH / tacca hAsyAdiSaTkena sAmAnyavivakSayaikena vedena saha saptavidham / tenaiva SaTkena vedatrayeNa navavidhaM syAditi gAthAcatuSTayArthaH // 8-11 // AyuHkarmAha neraiya-tirikkhAuM maNussAuM taheva ya / devAuyaM cautthaM tu AukammaM cauvvihaM // 12 // vyAkhyA-'AyuH zabdaH pratyekaM yojyate' nairayikANAM navarakavAsinAmAyuryena teSu dhriyante / tathA tirazcAmekendriyAdInAmAyustiryagAyuryena teSu sthitiH syAt / tathA manuSyANAmAyurmanuSyAyustadbhAvAvasthitihetutayA / devAnAM bhavanapatyAdInAmAyurdaivAyuryena teSvavasthIyate caturthaM 'tuH pUraNe' / evaM cAyuHkarma caturvidham // 12 // nAmakarmAha NAmaM kammaM duvihaM suhamasuhaM viyAhiyaM / suhassa u bahU bheyA emeva asuhassa vi // 13 // vyAkhyA-nAmakarma dvividhama, zobhate sarvAvasthAsvanenAtmeti zabhaM tadviparItamazubhamAkhyAtam / zubhasya tu bahavo bhedAH / evamevAzubhasyApi, tadapi bahubhedamiti bhAvaH / tatrottarottarabhedataH zubhanAmno'nantabhedatve'pi madhyamApekSayA saptatriMzad bhedAH / tathAhi-manuSyagatiH 1, devagati: 2, paJcendriyajAtiH 3, audArika-vaikriyAhAraka-taijasakArmaNazarIrANi 8, samacaturastraM saMsthAnaM 9, vajrarSabhanArAcasaMhananam 10, audArikavaikriyAhArakAGgopAGgAni trINi 13, prazastavarNa-gandha-rasa-sparzAzcatvAraH 17, manuSyadevAnupUrvI [dvayaM] 19, agurulaghu 20, parAghAtam 21, ucchavAsam 22, AtapaH 23, udyotaH 24, prazastavihAyogati: 25, trasam 26, bAdaram 27, paryAptam 28, pratyekam 29, sthiram 30, zubham 31, subhagam 32, susvaram 33, Adeyam 34, yaza:kIrtiH 35, nirmANam 36, tIrthakaranAma 37 etAH sarvA api zubhAnubhAvAcchubhAH / tathA azubhanAmno'pi vimadhyamavivakSayA catustriMzad bhedAstad yathA-narakagatiH 1, tiryaggatiH 2, eka-dvi-tri-caturindriyajAtiH 6, RSabhanArAca-nArAca-ardhanArAca-kIlikAsevArtasaMhanAni 11, nyagrodhamaNDala-sAdi-vAmana-kubja-huNDasaMsthAnAni 16, aprazastavarNa-gandha-rasa-sparzAH 20, narakAnupUrvI 21, tiryagAnupUrvI 22, upaghAtaH 23, aprazastavihAyogatiH 24, sthAvara 25, sUkSma 26, sAdhAraNa 27, aparyApta 28, asthira 2010_02
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayastriMzaM karmaprakRtinAmAdhyayanam 801 29, azubha 30, durbhaga 31, duHsvara 32, anAdeya 33, ayazo'kIti: 34, etAzcAzubhanArakatvAdinibandhanatvenAzubhAH / atra ca bandhana - saGghAte zarIrebhyaH, varNAdyavAntarabhedAzca varNAdibhyaH pRthag na vivakSyante iti noktasaGkhyAtikramaH // 13 // gotrakarmAha goyaM kammaM duvihaM uccaM nIyaM ca AhiyaM / uccaM aTThavihaM hoi evaM nIyaM pi AhiyaM // 14 // vyAkhyA - gotraM karma dvividham / 'ucca'tti ikSvAkujAtyAdyuccairvyapadezahetujAtikulAdyaSTavidhabandhahetutvAdaSTavidhamuccairgotraM bhavati / evamityaSTavidhameva jAtimadAdyaSTabandhahetutvAnnIcamapi nIcairgotramapi nIcairvyapadezahetvAkhyAtam // 14 // anantarAyaM karmAha dANe lAbhe ya bhoge ya uvabhoge vIrie tahA / paMcavihamaMtarAyaM samAseNa viyAhiyaM // 15 // vyAkhyA - dIyata iti dAnaM tasmin / labhyata iti lAbhastasmin / sakRd bhujyate puSpAhArAdIti bhogastasmin / upa iti punaH pumarbhujyate bhavanAGganAdItyupabhogastasmin / tathA vizeSeNa Iryate ceSTyate'neneti vIryaM tasmin 'tathA samuccaye' sarvatrAntarAyamiti prakramaH' / tato viSayabhedAt paJcavidhamantarAyaM samAsena vyAkhyAtam / tatra yat sati cature grahItari deye ca vastuni tatphalamavagacchannapi na dAne pravartate tad dAnAntarAyam / yat punarviziSTe'pi dAtari yAcananipuNo'pi yAcako na labhate tallAbhAntarAyam / sati vibhavAdau yadvazAdAhAra-mAlyAdi na bhuGkte tad bhogAntarAyam / yasyodayAt sadapi vastrAlaGkArAdi nopabhuGkte tadupabhogAntarAyam / yadvazAd balavAn nIrug vayaHsthastRNamapi kubjIkartuM na kSamate tad vIryAntarAyamiti // 15 // uktArthanigamanAyottaragranthayojanAya cAha-- eyAo mUlapayaDIo uttarAo ya AhiyA / pasaggaM khitta - kAle ya bhAvaM ca aduttaraM suNa // 16 // vyAkhyA - etA anantaroktA jJAnAvaraNAdyA mUlaprakRtayaH / uttarA ityuttaraprakRtayaH zrutAvaraNAdyAH 'cazabdaH zrutAdInAmapyakSarAnakSarAdibhedato bahuvidhatvasUcakaH' AkhyAtAH kathitAH / atha pradezAH paramANavasteSAmagraM parimANaM pradezAgram / kSetra - kAlau ca tatra kSetramAkAzam, kAlo baddhasya karmaNo jIvapradezAvicaTanAtmakaH sthitikAlaH / bhAvaM 2010_02
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ 802 uttarajjhayaNANi-2 cAnubhAgalakSaNaM catuHsthAnika-tristhAnikarasamityarthaH / ataH prakRtyabhidhAnAt uttaramityUcaM zRNu // 16 // pradezAgramAha savvesiM ceva kammANaM paesaggamaNaMtagaM / gaMThiyasattAIyaM aMto siddhANa AhiyaM // 17 // vyAkhyA sarveSAmapi na punaH keSAMcideva karmaNAm 'caH pUraNe, evo'pizabdArthaH' jJAnAvaraNAdInAM pradezAgraM paramANuparimANamanantakam, anantaparamANuniSpannatvAt vargaNAnAm / taccAnantakaM granthigasattvA ye granthi yAvad gatvA'pi tadbhedAkaraNena kadAcidapi nopariSTAd gantAraste cAbhavyA eva tAnatItaM tebhyo'nantaguNatvenAtikrAntaM granthigasattvAtItam / tathA'ntarmadhye siddhAnAmAkhyAtaM kathitam 'arhadAdibhiriti gamyate' / siddhebhyo hi karmANavo'nantabhAga eva, tadapekSayA siddhAnAmanantaguNatvAt / ataH saGkhyAmapekSya siddhAntarvati tadanantakamuktam / ekasamayagrAhyakarmaparamANvapekSaM caitatsaGkhyAnamiti // 17 // kSetramAha savvajIvANa kammaM tu saMgahe chaddisAgayaM / savvesu vi paesesu savvaM savveNa baddhagaM // 18 // vyAkhyA-sarvajIvAnAmekendriyAdyazeSabhedAnAM karma jJAnAvaraNAdi 'tuH pUraNe' saGgrahe saGgrahakriyAyAM 'yogyaM syAditi zeSaH' kIdRzaM sad ? ityAha-'chaddisAgaya'tti SaNNAM dizAM samAhAraH SaDdizaM tatra gatam / tatra catasro dizaH pUrvAdyA UrdhvAdho digdvayamiti SaT syuriti / yatra hyAkAze jIvo'vagADhastatraiva ye karmapudgalAste rAgAdisnehayogata Atmani laganti / na kSetrAntarAvagADhA bhinnadezasthAnAM tadbhAvAyogyatvAt / yathA hyagniH svadezasthAn prAyogyapudgalAnAtmasAt karotyevaM jIvo'pi svadezasthAn karmapudgalAniti / kiJcid vidigvyavasthitamapi karma AtmA gRhNAti, paramalpatvAnna vivakSitamiti / tatA kSetraprastAve yad digabhidhAnaM tat tAsAmAkAzAdabhedajJApanArthaM tadbhedApratIteH / tathA SaDdiggatatvaM dvIndriyAdIn paJcendriyAntAnevAdhikRtya niyamena jJeyam / ekendriyANAmanyathApi sambhavAt / yadAgamaH-"aigidiyA NaM bhaMte ! teyAkammapuggalANaM 1. ekendriyo bhadanta ! tejaHkarmapudgalAnAM grahaNaM kurvan kiM tridizaM karoti yAvat SaDdizaM karoti ? / gautama ! syAt tridizaM syAccaturdizaM syAt paJcadizaM syAt SaDdizaM karoti / dvIndriyo bhadanta ! pRcchA ? gautama ! dvIndriyo yAvat paJcendriyo niyamAt SaDdizaM karoti // 2010_02
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayastriMzaM karmaprakRtinAmAdhyayanam 803 gahaNaM karemANe kiM tidisiM karei jAva chaddisiM karei ? goyamA ! siya tidisiM siya caudisiM siya paMcadisiM siya chaddisiM karei / beMdiyA NaM bhaMte ! pucchA ? goyamA ! beMdiyA jAva paMciMdiyA niyamA chaddisiM karei" ityaadi| tacca gRhItaM sat kena saha, kiyat, kathaM vA syAd ? ityAha-'savvesu'tti 'subbyatyayAt sarvairapi pradezairAtmasambandhibhiH, sarvaM jJAnAvaraNAdi na tvanyataradeva / AtmA hi sarvaprakRtiprAyogyapudgalAn sAmAnyenAdAya tAnyevAdhyavasAyavizeSAt pRthag jJAnAvaraNAdirUpatvena pariNamayati / sarveNa 'gamyamAnatvAt prakRti-sthityAdinA prakAreNa', baddhaM ananyayonyasambaddhatayA hi zRGkhalAvayavAnAmiva kSIrodakavad vAtmapradezaiH zliSTaM tadeva baddhakamiti // 18 // kAlamAha udahIsarinAmANaM tIsaI koddikoddiio| ukkosiyA ThiI hoi aMtamuhuttaM jahanniyA // 19 // AvaraNijjANa dunhaM pi veyaNijje taheva ya / aMtarAe ya kammami ThiI esA viyAhiyA // 20 // udahisarisanAmANaM sattaraM koDikoDIo / mohaNijjassa ukkosA aMtomuhuttaM jahanniyA // 21 // tittIsA sAgarovama ukkoseNaM viyAhiyA / ThiI u Aukammassa aMtamuhuttaM jahanniyA // 22 // udahisarisanAmANaM vIsaI koDikoDIo / nAma-goyANa ukkosA aTThamuhattA jahanniyA // 23 // AsAM vyAkhyA-udadhiH samudrastena sadRg nAma yeSAM tAnyudadhisadRgnAmAni sAgaropamANi teSAM triMzat koTIkoTya utkRSTA sthitirbhavati / tathA muhUrtasyAntarantarmuhUrtam, muhUrtamapi nyUnamityartho jaghanyikA 'prakramAt sthitiH' // keSAm ? ityAha-AvaraNIyayoranyatraitavyapadezAzravaNAt jJAnAvaraNIya-darzanAvaraNIyayordvayorapi, vedanIye tathaiva cAntarAye ca karmaNi sthitireSA vyAkhyAtA / iha vedanIyasyApi jaghanyA sthitirantarmuhUrtamAnA sUtrakRtoktA / anye tu dvAdazamuhUrtamAnAmeva tAM vedanIyasyecchanti, tadabhiprAyaM na vidmaH // udadhisadRzanAmnAM saptatikoTIkoTyo mohanIyasyotkRSTA'ntarmuhUrtaM jaghanyikA sthitiH / / trayastriMzat sAgaropamANi 'ArSatvAt suporluk' utkRSTena vyAkhyAtA sthitiH 2010_02
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 804 uttarajjhayaNANi-2 'tuH pUraNe' AyuHkarmaNo'ntarmuhUrtaM jaghanyikA // udadhisadRzanAmnAmarthAt sAgaropamAnAM viMzatiH koTIkoTyo nAma-gotrayorutkRSTA'STamuhUrtA jaghanyiketi gAthApaJcakArthaH // 1923 // mUlaprakRtInAmutkRSTAdisthitiruktottaraprakRtInAM bRhaTTIkAto'vaseyA // samprati bhAvamAha siddhANaNaMtabhAgo aNubhAgA havaMti u / savvesu vi paesaggaM savvajIve aicchiyaM // 24 // vyAkhyA-siddhAnAmamantabhAgavatitvAt tadanantabhAgo'nubhAgA rasavizeSA bhvnti| 'tuH pUraNe' ayaM cAnantabhAgo'nantasaGkhya evetyanenaiSAmAnantyamevetthamuktam / tathA sarveSvapi 'prakramAdanubhAgeSu' pradezA buddhyA vibhajyamAnAstadavibhAgaikadezAsteSAmagraM pradezAgram, 'savvajIve aicchiya'ti sarvajIvebhyo bhavyAbhavyebhyo'tikrAntam, tato'pi teSAmanantaguNatvenAdhikatvAditi // 24 / / upasaMhAramAha tamhA eesi kammANaM aNubhAgA viyANiyA / eesiM saMvare ceva khavaNe ya jae buhe // 25 // tti bemi // vyAkhyA-yasmAdevaMvidhAH prakRtibandhAdayastasmAdeteSAmanantaroktAnAM karmaNAM jJAnAvaraNAdInAmanubhAgAn 'upalakSaNAt prakRtibandhAdIMzca' vijJAya vizeSeNa kaTukavipAkabandhatvalakSaNena bhavahetutvalakSaNena vA'vabudhyeteSAM karmaNAM saMvare anupAtAnAmupAdAnanirodhe 'caiveti samuccayAvadhAraNe' kSapaNe copAttAnAM nirjare 'jae' tti yatetaiva yatnaM kuryAdeva budhastattvAvagamavAn / iti bravImIti pUrvavat // 25 / / graM0 160 a0 7 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM trayastriMzaM karmaprakRtinAmAdhyayanaM samAptam // 33 // 2010_02
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ catustriMzaM lezyAdhyayanam atra pUrvAdhyayane karmaprakRtaya uktAstatsthitizca lezyAvazata ityatastadabhidhAyakaM catustriMzamadhyayanamArabhyate / sajjhayaNaM pavakkhAmi ANupuvi jahakkamaM / chaNhaM pi kammalesANaM aNubhAve suNeha me // 1 // vyAkhyA - lezyAbhidhAyakamadhyayanaM lezyAdhyayanaM pravakSyAmi prakarSeNa tAsAmeva nAma-varNAdinirUpaNAtmakenAbhidhAsye / AnupUrvyA yathAkramamiti ca prAgvat / tatra SaNNAmapi SaTsaGkhyAnAmapi karmalezyAnAM karmasthitividhAtRtattadviziSTapudgalarUpANAmanubhAvAn rasavizeSAn zRNuta 'me' mama 'kathayata iti zeSaH ' // 1 // etadanubhAvAzca nAmAdiprarUpaNAta eva syuriti tatprarUpaNAya dvAramAhanAmAI vaNNa-rasa-gaMdha-phAsa-1 -pariNAma-lakkhaNaM / ThANaM ThiI gaI ca AuM lesANaM tu suNeha me // 2 // vyAkhyA - nAmAni varNa-rasa- gandha-sparza-pariNAma-lakSaNamiti padaSaTkasya samAhAraH, tatra pariNAmo jaghanyAdiH, lakSaNaM paJcAzravAsevAdi / sthAnamutkarSApakarSarUpam / sthitimavasthAnakAlam / gatiM ca narakAdikAm, yato yA avApyate / AryA tasminnavaziSyamANe AgAmibhavalezyApariNAmastadiha gRhyate / lezyAnAM 'tuH pUraNe' 'suNeha me 'tti prAgvat // 2 // nAmAnyAha kiNhA nIlA ya kAU ya teU pamhA taheva ya / sukkalesA ya chaTTA u nAmAiM tu jahakkamaM // 3 // vyAkhyA-spaSTA // 3 // 2010_02
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 806 uttarajjhayaNANi-2 varNamAha jImUyaniddhasaMkAsA gavala-riTugasaMnibhA / khaMjaMjaNa-nayaNanibhA kiNhalesA u vaNNao // 4 // nIlAsogasaMkAsA cAsapicchasamappabhA / veruliyaniddhasaMkAsA nIlalesA u vaNNao // 5 // ayasIpupphasaMkAsA koilacchavisaMnibhA / pArevayagIvanibhA kAulesA u vaNNao // 6 // hiMguluyadhAusaMkAsA taruNAiccasaMnibhA / suyatuMDa-paIvanibhA teulesA u vaNNao // 7 // hariyAlabheyasaMkAsA haliddAbheyasannibhA / saNAsaNakusumanibhA pamhalesA u vaNNao // 8 // saMkhaMka-kuMdasaMkAsA khIrapUrasamappabhA / rayaya-hArasaMkAsA sukkalesA u vaNNao // 9 // AsAM vyAkhyA-'jImUyaniddha' tti 'prAkRtatvAt' snigdhazcAsau sajalatvena jImUtazca meghaH snigdhajImUtastadvat saM samyak kAzate varNataH prakAzate iti saMkAzA ttsdRshiityrthH| tathA gavalaM mAhiSaM zRGgam, riSTo droNakAkoriSTakaM phalavizeSo vA tatsannibhA / 'khaMja'tti khaJjanaM snehAtyaktazakaTAkSagharSaNodbhUtam, aJjanaM ca kajjalam, nayanaM cakSurihopacArAt tadekadezastanmadhyavartI kRSNasArastannibhA tatsamAnA kRSNalezyA 'turvizeSArthe' varNato varNamAzrityaiva, na rasAdInyevamagre'pi 4 / nIlazcAsAvazokazca vRkSavizeSo nIlAzokastatsaGkAzA raktAzokavyavacchedArthaM nIlagrahaNam / cAsaH pakSivizeSastasya picchaM pakSaM tatsamaprabhA / snigdho dIpto vaiDUryo maNivizeSastatsaGkAzA tatsadRzI 'padaviparyayaH prAgvat' nIlalezyA tu varNato nIletyarthaH / 5 / atasI dhAnyavizeSastatpuSpasaGkAzA / kokilaH parabhRtastasya chavistatsannibhA / pArApataH pakSivizeSastasya grIvA kaNThastannibhA kApotalezyA tu varNataH kiJcit kRSNA kiJcicca lohiteti bhAvaH / tathA ca prajJApanA-'kAUlesA kAlalohieNaM vaNNeNaM vaNijjai' tti / 6 / hiGgulukaH pratIto dhAtuH pASANavizeSastatsaGkAzA / taruNo navodita Adityasta __1. kApotalezyA kAlalohitena varNena varNyate iti / / 2010_02
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ catustriMzaM lezyAdhyayanam 807 tsannibhA / zukaH kIrastasya tuNDaM mukhaM caJcUH tacca pradIpazca tannibhA / tejolezyA tu varNato rakteti bhAvaH / 7 / haritAlo dhAtuvizeSastasya bhedo dvidhAbhAvastatsAzA bhede hi varNaprakarSoM dRzyate / haridrA prasiddhA tasyA bhedastatsannibhA / zaNo dhAnyavizeSo'zano bIyakastayoH kusumaM tannibhA padmalezyA tu varNataH pIteti bhAvaH / 8 / zaGkaH pratIto'Gko ratnavizeSaH, kundaM kundapuSpaM tatsaGkAzA / kSIraM dugdhaM tasya pUraH pravAhastatsamaprabhA / rajataM rUpyam, hAro muktAkalApastatsaGkAzA zuklalezyA 'tuH pUraNe' varNataH zukleti tattvam / 9 / iti gAthASaTkArthaH // 4-9 // rasamAha jaha kaDuyatuMbagaraso nibaraso kaDuyarohiNiraso vA / itto vi aNaMtaguNo raso u kiNhAi nAyavvo // 10 // jaha tigaDuyassa raso tikkho jaha hatthipippalIe vA / itto vi aNaMtaguNo raso u nIlAi nAyavvo // 11 // jaha taruNaaMbayaraso tuvarakaviTThassa vA vi jArisao / itto vi aNaMtaguNo raso u kAUi nAyavvo // 12 // jaha pariNayaMbagaraso pakkakaviTThassa vA vi jArisao / itto vi aNaMtaguNo raso u teUe nAyavvo // 13 // varavAruNIi va raso vivihANa va AsavANa jArisao / mahu-merayassa va raso itto pamhAi paraeNaM // 14 // khajjUra-muddiyaraso khIraraso khaMDa-sakkararaso vA / itto vi aNaMtaguNo raso u sukkAi nAyavvo // 15 // AsAM vyAkhyA-'yatheti sAdRzye' tato yAdRk kaTukatumbakarasaH, nimbarasaH, kaTukA cAsau rohiNI ca taruvizeSatvak kaTukarohiNI tadraso vA, ito'pi kaTukatumbarasAderanantaguNo rasAsvAdaH kRSNAyAH kRSNalezyAyA jJAtavyo'tikaTuka ityarthaH / 10 / yathA yAdRzastrikaTukasya zuSThi-mirica-pippalayA rasastIkSNo yathA hastipippalyA gajapippalyA vA raso'to'pyanantaguNo rasastu nIlAyA [jJAtavyaH] atitIkSNa iti bhAvaH / 11 / yathA taruNamaparipakkaM yadAmrakamAmraphalaM tadrasaH, tuvaraM sakaSAyamarthAdapakvaM yat kapitthaM kapitthaphalaM tasya vA 'apiH pUraNe' yAdRzaH 'rasa iti prakramaH', _ 2010_02
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 808 uttarajjhayaNANi-2 ato'pyanantaguNo rasastu kApotAyA jJAtavyo'tikaSAya iti hRdayam / 12 / yathA pariNataM paripakvaM yadAmrakaM tadrasaH, pakvakapitthasyApi yAdRzo raso'to'pyanantaguNo rasastu taijasyA jJAtavyo'mlaH kiJcin madhurazceti tAtparyam / 13 / varavAruNI pradhAnamadirA tasyA vA rasaH, vividhAnAmAsavAnAM puSpaprabhavamadyAnAM yAdRzako rasaH, madhu madyavizeSo maireyaM sarakastayoH samAhAre madhu-maireyaM tasya vA raso'to varavAruNIrasAt padmAyAH 'prakramAd rasaH' 'parakeNa'tti anantaguNatvAt tadatikrameNa 'vartate iti gamyam' ayaM ca kiJcidamlakaSAyo madhurazceti bhAvanIyam / 14 / kharaM piNDakhajUrAdi, mRddhIkA drAkSA etadrasastathA kSIrarasaH, khaNDaM cekSuvikAraH zarkarA ca tatprabhavA tadraso vA 'yAdRza iti zeSaH' ato'pyanantaguNo rasastu zuklAyA jJAtavyo'tyantamadhuraH / 15 / iti gAthASaTkArthaH // 10-15 // gandhamAha jaha gomaDassa gaMdho suNagamaDassa va jahA ahimaDassa / itto vi aNaMtaguNo lesANaM appasatthANaM // 16 // jaha surahikusumagaMdho gaMdhavAsANa pissamANANaM / itto vi aNaMtaguNo pasatthalesANa tiNhaM pi // 17 // anayokkhyA -yathA gavAM mRtakaM mRtakazarIraM kalevaraM tasya gandhaH, zvA sArameyaM tasya mRtakasya vA, yathA'hiH sarpastanmRtakasya 'gandha iti sambandhaH' 'sUtratvAnmRtakazabde kalopaH' / ato'pyetatprakArAdapi gandhAdanantaguNo'tidurgandhatayA lezyAnAmaprazastAnAmazubhAnAM kRSNa-nIla-kApotAnAM 'gandha iti prakramaH' / iha lezyAnAmaprazastatvaM gandhAdyazubhatvAditi // yathA surabhikusumAnAM jAti-campakAdInAM puSpANAM gandhaH surabhikusumagandhaH, tathA gandhAzca koSThapuTapAkaniSpannA vAsAzcetare gandhavAsAsteSAM piSyamANAnAM cUrNyamAnAnAM vA yathA gandho'to'pyevaMvidhAdapi gandhAdanantaguNo'tisugandhitayA prazastalezyAnAM tisRNAmapi taijasI-padma-zuklAnAM 'gandha iti prakramaH' / ihApi prazastatvaM gandhasya zubhatvAditi gAthAdvayArthaH // 16-17 // sparzamAha jaha karagayassa phAso gojibbhAe ya sAgapattANaM / itto vi aNaMtaguNo lesANaM appasatthANaM // 18 // jaha bUrassa vi phAso navaNIyassa va sirIsakusumANaM / itto vi aNaMtaguNo pasatthalesANa tiNhaM pi // 19 // 2010_02
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ catustriMzaM lezyAdhyayanam 809 __ anayokkhyA -yathA krakacasya karapatrasya sparzaH, gorjihvA gojihvA tasyAH, tathA zAko vRkSavizeSastatpatrANAM 'sparza iti prakramaH' ato'pyetatprakArAdapi sparzAdanantaguNo'tizAyitayA yathAkramamAdyAnAM tisRNAM lezyAnAmaprazastAnAM sparzo'tikarkaza iti hRdayam / / yathA bUrasya vanaspativizeSasya sparzaH, navanItasya mrakSaNasya, yathA vA zirISakusumAnAM sparzo'to'pi sparzAdanantaguNo'tisukumAratayA yathAkramaM prazastalezyAnAM tisRNAmapyantyAnAM 'sparza iti prakramaH' // ihokteSu dRSTAnteSu yathA varNAditAratamyaM tathA lezyAnAM svasthAne'pi varNAdivaicitryaM jJeyamiti gAthAdvayArthaH // 18-19 / / pariNAmamAha tiviho va navaviho vA sattAvIsaivihekkasIo vA / dusao teyAlo vA lesANaM hoi pariNAmo // 20 // vyAkhyA-trividho navavidho vA saptaviMzatividho vA 'vidhazabdasya sambandhAd' ekAzItividho vA tricatvAriMzadadhikadvizatavidho vA lezyAnAM bhavati pariNAmastattadrUpagamanAtmakaH / iha ca trividho jaghanya-madhyamotkRSTabhedena, navavidho yadeSAmapi jaghanyAdInAM svasthAnatAratamyacintAyAM pratyekaM jaghanyAditrayeNa guNanAt / evaM punaH punastrikaguNanayA saptaviMzatividhatvamekAzItividhatvaM tricatvAriMzadadhikadvizatavidhatvaM ca bhAvanIyam / upalakSaNaM caitad, evaM tAratamyacintAyAM saGkhyAniyamasyAbhAvAt, bahubahuvidhabhedatvAdetatsaGkhyAnAJca / tathA ca prajJApanA-"kiNhalesA NaM bhaMte ! katividhaM pariNAmaM pariNamati ? goyamA ! tivihaM vA navavihaM vA sattAvIsaivihaM vA ikkAsIivihaM vA teyAlabbhahiyadusayavihaM vA bahuM vA bahuvihaM vA pariNAmaM pariNamati / evaM jAva sukkalesA" iti // 20 // kRSNalezyAlakSaNamAha paMcAsavappavatto tIhiM agutto chasu avirao ya / tivvAraMbhapariNao khuddo sAhassio naro // 21 // niddhaMdhasapariNAmo nissaMso ajiiMdio / eyajogasamAutto kiNhalesaM tu pariName // 22 // 1. kRSNalezyA bhadanta ! katividhaM pariNAmaM pariNamati ? gautama ! trividhaM vA navavidhaM vA saptaviMzatividhaM vA ekAzItividhaM vA tricatvAriMzadabhyadhikadvizatavidhaM vA bahuM vA bahuvidhaM vA pariNAma pariNamati / evaM yAvat zuklalezyA / 2010_02
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi - 2 anayorvyAkhyA - paJcAzravA hiMsAdayastatra pravRttaH / tribhiH 'prastAvAnmano - vAkkAyaiH' agupto'niyantrito manoguptyAdirahita ityarthaH / SaTsu pRthivIkAyAdiSvavirato'nivRttaH 'tadupamardakatvAderiti gamyam' / tIvrA utkaTA ArambhAH sAvadyavyApArAstatpariNataH tadAtmatAM gataH / kSudraH sarveSAmahitaiSI kRpaNo vA / sahasA guNadoSAnavicArya pravartate iti sAhasika zcaurAdivadityarthaH / naraH pumAn 'upalakSaNatvAt stryAdirvA' // niddhaMdhaso'tyantamaihikAmuSmikASAyazaGkAvikalaH pariNAmo'dhyavasAyo yasya sa tathA / 'nissaMso 'tti nRzaMso nistRzo jIvAn hiMsan na manAgapi zaGkate / ajitendriyaH / ete ca yogAzca kAya - vAg-manovyApAra etadyogAH paJcAzravapravRttatvAdayastaiH samAyuktaH kRSNalezyAmeva 'turevArthe' pariNamet taddravyasAcivyena, tathAvidhadravyasamparkAt sphaTikavat taduparaJjanAt tadrUpatAM bhajet / uktaM hi-- I 810 "kRSNAdidravyasAcivyAt pariNAmo ya AtmanaH / sphaTikasyeva tatrAyaM lezyAzabdaH prayujyate // 1 // etena paJcAzravapravRttAdInAM bhAve eva kRSNalezyAyAH sadbhAvopadarzanAdamISAM lakSaNatvamuktam / yo hi yatsadbhAve bhavati sa tasya lakSaNam, yathauSNyamagneH / evamuttaratrApi lakSaNatvabhAvanA kAryA / iti gAthAdvayArthaH // 21-22 // nIlalezyAlakSaNamAha IsA - amarisa- atavo avijja mAyA ahIriyA / giddhI paose ya saDhe pamatte rasalolue // 23 // sAyagavesae ya AraMbhAvirao khuddo sAhassio naro / eyajogasamAutto nIlalesaM tu pariName // 24 // anayorvyAkhyA-IrSyA paraguNAsahanam / amarSazcAtyantAbhinivezaH / atapazca tapoviparyayaH'amISAM samAhAraH' / 'avijja'tti avidyA kuzAstrarUpA / mAyA vaJcanAtmikA / ahnIkatA cAsadAcAraviSayA nirlajjatA / gRddhirabhikAGkSA 'viSayeSviti gamyate' / pradoSazca pradveSaH / matvarthIyalopAdabhedopacArAd vA sarvatra tadvAn jantureva jJeyaH / ata eva zaTho'lIkabhASI / pramattaH prakarSeNa jAtyAdimadAvaliptaH / tathA rasalolupo rasalampaTaH // sAtaM sukhaM tadgaveSakazca kathaM mama sukhaM syAditi buddhimAn / ArambhAt prANyupamardAdAvavirato'nivRttaH / tathA kSudraH skpttii| sAhasikaH sAhasavAn / etadyogasamAyukto naraH strI vA nIlalezyAM tu pariNamediti gAthAyugmArthaH // 23-24 // 2010_02
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ catustriMzaM lezyAdhyayanam kApotalezyAlakSaNamAha vaMke vaMkasamAyAre niyaDille aNujjue / paliuMcaga ovahie micchaddiTThI aNArie // 25 // uppAsagaduTTavAI ya teNe yAvi ya maccharI / eyajogasamAutto kAulesaM tu pariName // 26 // anayorvyAkhyA- vakro vacasA, vakrasamAcAraH kriyayA, nikRtiH zAThyaM tadvAn manasA, anRjukaH kathaJcid RjUkartumazakyatayA, 'paliuMcaga'tti pratikuJcakaH svadoSapracchAdakatayA, upadhinA chadmanA caratyaupadhikaH sarvatra vyAjataH pravRtteH, ekArthikAni vaitAni nAnAdezajaziSyAnugrahAyopAttAni / mithyAdRSTiranAryaH prAgvat // ' uppAsaga'tti utprAsakaM yathA utprAsyate, duSTaM ca rAgAdidoSavad yathA syAdityevaMvadanazIla utprAsakaduSTavAdI, 'caH samuccaye' stenazcauraH, 'api ceti pUraNe' matsaraH parasampadasahanaM sa vidyate'syeti matsarI / etadyogasamAyuktaH kApotalezyAM pariNamet 'tuH punaH' iti sUtradvayArthaH // 25-26 // tejolezyAlakSaNamAha nIyAvattI acavale amAI akutUhale / viNIyaviNae daMte jogavaM uvahANavaM // 27 // piyadhamme dadhamme'vajjabhIrU hiesae / eyajogasamAutto teulesaM tu pariName // 28 // 811 anayorvyAkhyA-nIcairvRttiH kAya-mano- vAgbhiranutsikto 'capalo'mAyI / akutUhala: kuhukaadissvkautukvaan| vinItavinayaH kRtagurvAdyucitapratipattiH / dAnta indriya-noindriyadamena / yogaH svAdhyAyAdivyApArastadvAn / upadhAnaM zrutopacArastadvAn / priyadharmA'bhISTadharmAnuSThAno dRDhadharmA'GgIkRtavratAdinirvAhakaH / yato'vadyabhIruH pApabhIruH pApabhIlako hitaiSako muktigaveSakaH / etadyogasamAyuktaH tejolezyAM tu pariNamediti gAthAyugalArthaH // 27-28 // padmalezyAlakSaNamAha payaNukoha - mANe ya mAyAlobhe ya payaNue / pasaMtacitte daMtappA jogavaM uvahANavaM // 29 // tahA ya payaNuvAI ya uvasaMte jiiMdie / eyajoyasamAutto pamhalesaM tu pariName // 30 // 2010_02
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 812 uttarajjhayaNANi-2 anayorvyAkhyA-pratanU atIvAlpau krodha-mAnau yasya sa tathA / mAyA lobhazca pratanuko 'yasyeti zeSaH' / prazAntaM prazamavaccittaM yasya sa tathA / dAnto'hitapravRttinivArakatvena vazIkRta AtmA yena sa tathA / zeSa prAgvat // tathA pratanuvAdI svlpbhaasskH| 'co'gre yokSyate' upazAnto jitendriyazca / etadyogasamAyuktaH padmalezyAM tu pariNamediti sUtrayugmArthaH // 29-30 // zuklalezyAlakSaNamAha aTTa-ruddANi vajjittA dhamma-sukkANi jhAyae / pasaMtacitte daMtappA samie gutte ya guttisu // 31 // sarAge vIyarAge vA uvasaMte jiiMdie / eyajogasamAutto sukkalesaM tu pariName // 32 // anayorvyAkhyA-Arta-raudradhyAne varjayitvA dharma-zukle zubhadhyAne dhyAyed / prazAntacitto dAntAtmeti ca pUrvavat / samitaH paJcabhiH samitibhiH / guptazca niruddhasarvAtmavyApAro guptibhirmanoguptyAdibhiH 'tRtIyA'rthe saptamI' // sa ca sarAgo'kSINAnupazAntakaSAyaH, vItarAgastato'nyaH / upazAnto jitendriyazca prAgvat / etadyogasamAyuktaH zuklalezyAM tu pariNamet / iha ca zubhalezyAsu keSAJcid vizeSaNAnAM punargrahaNe'pi lezyAntaraviSayatvAnna paunaruktyam, pUrvapUrvApekSayottarottareSAM vizuddhitaH prakRSTatvaM bhaavniiym| viziSTalezyAzcApekSyaivaM lakSaNAbhidhAnamiti na devAdibhirvyabhicAraH / atra lezyAlakSaNeSu dRSTAntaH kvacijjambUtarudRSTaH SaDbhiH pumbhiH kSudhAlubhiH / mahAn pakvaphalAkIrNastatphalAni bubhukSubhiH // 1 // teSvekaH procivAnenaM mUlAcchittvA prapAtya ca / phalAnyAH sukhenaiva, dvaitIyIko'vadat kila / / 2 / / chinnena taruNA ki te kAryam ? zAkhA mahattamAH / chittvA''svAdya phalavyUha bhaviSyAmaH sutRptikAH // 3 // tArtIyIko'bravIdevaM prazAkhAbhyaH kSudhAzamaH / kAryasturyo'vadad gucchA grAhyAH svodarapUrakAH // 4 // paJcamo'vadadAtroTya phalaugha iha khAdyate / / SaSTho'vak patitaistaistu bhavitAsmaH kSudhAcchidaH // 5 // 2010_02
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 813 catustriMzaM lezyAdhyayanam dRSTAntopanayazcaivaM yastarucchedakaH sa tu / kRSNalezyo mahAzAkAcchettA'sau nIlalezyakaH // 6 // prazAkhAcchit sa kApotI gucchacchettA sa taijasaH / padmalezyaH phalatroTI zuklaH patitabhakSakaH // 7 // // iti SaDlezyAjJApakodAharaNam // 31-32 // asaMkhijjANosappiNINa ussappiNINa je samayA / saMkhAIyA logA lesANa havaMti ThANAiM // 33 // vyAkhyA-asaGkhyeyAnAmavasarpiNInAmatsarpiNInAM ca ye samayAH / kiyantaH ? ityAha-saGkhyAtItA lokAH / ko'rthaH ? asaGkhyeyalokAkAzapradezaparimANAni lezyAnAM bhavanti sthAnAni prakarSApakarSakRtAni, azubhAnAM saGklezarUpANi, zubhAnAM ca vizuddhirUpANi 'tatpramANAnIti zeSaH' // 33 // sthitimAha muhuttaddhaM tu jahannA tittIsA sAgarA muhuttahiyA / ukkosA hoi ThiI nAyavvA kiNhalesAe // 34 // muhattaddhaM tu jahannA dasa udahI paliyamasaMkhabhAgamabbhahiyA / ukkosA hoi ThiI nAyavvA nIlalesAe // 35 // muhuttaddhaM tu jahannA tiNNudahI paliyamasaMkhabhAgamabbhahiyA / ukkosA hoi ThiI nAyavvA kAulesAe // 36 // muhuttaddhaM tu jahannA donnudahI paliyamasaMkhabhAgamabbhahiyA / ukkosA hoi ThiI nAyavvA teulesAe // 37 // muhuttaddhaM tu jahannA dasa udahI huMti muhuttamabbhahiyA / ukkosA hoi ThiI nAyavvA pamhalesAe // 38 // muhuttaddhaM tu jahannA tittIsaM sAgarA muhuttahiyA / ukkosA hoi ThiI nAyavvA sukkalesAe // 39 // AsAM vyAkhyA-muhUrtasyA? muhUrtArdhastaM 'kAlAtyantasaMyoge dvitIyA' 'turevArthe' antarmuhUrtameva jaghanyA, trayastriMzat sAgaropamANi muhUrtAdhikAnyutkRSTA sthitiH kRSNa 2010_02
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 814 uttarajjhayaNANi-2 lezyAyAH / ihottaratra ca samapravibhAgalakSaNasyArdhazabdArthasyAvivakSitatvAnmuhUrtArdhazabdenAntarmuhUrtameva jJeyam / muhUrtazabdena ca pUrvottarasambhavasambandhyantarmuhUrtadvayaM draSTavyam / / muhUrtA) tu jaghanyA, dazeti dazasaGakhyAni udadhaya ityudadhyupamAni sAgaropamANItyarthaH / palyopamAsaGkhyeyabhAgAbhyadhikAnyutkRSTA bhavati sthitirnIlalezyAyAH / iha pUrvottarabhavAntarmuhUrtadvayaprakSepe'pi palyopamAsaGkhyeyabhAga eva / asaGkhyeyabhAgAnAmasaGkhyeyabhedatvAditi bhAvaH / evamuttaratrApi bhAvanIyam // uttarasUtreSvakSarasaMskArastu kRta eva, navaraM traya udadhayaH sAgaropamANi // dvAvudadhI dve sAgaropame // dazodadhayo daza sAgaropamAmi || muhUrtA'rdhaM tu jaghanyA, trayastriMzat sAgaropamANi muhUrtAdhikAni / muhUrtArdhazabdenAntamuhUrtakAlameva prAgvat / iti gAthASaTkArthaH // 34-39 / / pUrvoktamupasaMharannuttaragranthasambandhamAha esA khalu lesANaM AheNa ThiI u vanniyA hoi / causu vi gaIsu itto lesANa ThiI u vucchAmi // 40 // vyAkhyA spaSTA / navaramoghena sAmAnyena gatyavivakSayetyarthaH / catasRSvapi gatiSu narakAdiSu 'pratyekamiti zeSaH' / ata oghasthityanantaraM lezyAnAM sthitIrvakSye // 40 // tAmevAha dasa vAsasahassAI kAUe ThiI jahanniyA hoi / tinnudahI paliyamasaMkhabhAgaM ca ukkosA // 41 // tiNNudahI paliyamasaMkhabhAgo u jahanna nIlaThiI / dasa udahI paliyavamasaMkhabhAgaM ca ukkosA // 42 // dasa udahI paliyamasaMkhabhAgaM jahanniyA hoi / tittIsasAgarAiM ukkosA hoi kiNhAe // 43 // AsAM vyAkhyA-daza varSasahasrANi kApotAyAH sthitirjaghanyikA bhavati, traya udadhayaH sAgaropamANi palyopamAsaGkhyeyabhAgazcotkRSTA / iyaM ca jaghanyA ratnaprabhAyAH, tasyAM jaghanyato dazavarSasahasrAyuSTvAt / utkRSTA ca vAlukAprabhoparitanaprastaTanArakANAmetAvatsthitikAnAmiti // traya udadhayaH palyopamAsaGkhyeyabhAgazca 'makAro'lAkSaNikaH' jaghanyA sthitirnIlAyA vAlukAyAmetAvatsthitikAnAmeva / utkRSTA ca dazodadhayaH palyopamAsaGkhyeyabhAgazca dhUmaprabhoparitanaprastaTanArakANAmetAvatsthitInAm // dazodadhayaH palyopamAsaGkhyeyabhAgazca jaghanyikA bhavati sthitidhUmaprabhAyA 2010_02
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ catustriMzaM lezyAdhyayanam 815 metAvatsthitikAnAmeva / trayastriMzat sAgaropamANyutkRSTA bhavati kRSNAyAH 'sthitiriti prakramaH' / iyaM ca mahAtamaHprabhAyAmetAvadAyuSAmeva / iha ca nArakANAmuttaratra devAnAM dravyalezyAsthitirevaivaM cintyate, tadbhAvalezyAnAM parivartamAnatayA'nyathA'pi sthiteH sambhavAt / uktaM hi "devANa NArayANa ya davvalesA havaMti eyaao| bhAvaparAvattIe suraH NeraDyANa challesA" // 1 // iti gAthAtrayArthaH // 41-43 / / pUrvoktaM nigamayannuttaragranthaM prastAvayannAha esA nerajhyANaM lesANaM ThiI u vanniyA hoi / teNa paraM vucchAmi tiriya-maNussANa devANaM // 44 // vyAkhyA-spaSTA, navaraM 'teNa paraM'ti tataH param // 44 // pratijJAtamevAha aMtomuhuttamaddhaM lesANa ThiI jahiM jahiM jA u| tiriyANa narANaM vA vajjittA kevalaM lesaM // 45 // vyAkhyA-antarmuhartAddhA antarmuhUrtakAlaM lezyAnAM sthitiH 'jaghanyotkaSTA ceti zeSaH' / kAsAm ? ityAha-yasmin yasminniti pRthvIkAyAdau sammUrchitamanuSyAdau ca yAH kRSNAdyAH 'tuH pUraNe' tirazcAM manuSyANAM ca madhye sambhavanti / tatra tAsAmetAvatI sthitirityarthaH / nanu zuklAyA api kimevaM sthitiH ? na, ityAha-varjayitvA kevalA zuddhAM zuklalezyAmityarthaH // 45 // asyAH sthitimAha muhuttaddhaM tu jahannA ukkosA hoi puvvakoDI u / navahiM varisehiM UNA nAyavvA sukkalesAe // 46 // vyAkhyA-muhUrtArdhaM prAgvadantarmuhUrtameva jaghanyA / utkRSTA bhavati pUrvakoTI 'turvizeSaNe' ko vizeSaH ? ityAha-navabhirvapaiyUMnA jJAtavyA zuklalezyAyAH 'sthitiriti prakramaH' / iha pUrvakoTyAyuSo'STavArSikasya vratapariNAme satyapi na zuklalezyAsambhava iti navavarSonatvamuktam // 46 // 1. devAnAM nArakANAM ca dravyalezyA bhavantyetAH / bhAvaparAvRttyA sura-nairayikANAM SaDlezyAH // 1 // 2010_02
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 816 uttarajjhayaNANi-2 esA tiriyanarANaM lesANa ThiI u vanniyA hoi / teNa paraM vucchAmi lesANa ThiI u devANaM // 47 // vyAkhyA-sugamA // 47 // tatsthitimAha dasa vAsasahassAiM kiNhAe ThiI jahanniyA hoi / paliyamasaMkhijjaimo ukkosA hoi kiNhAe // 48 // vyAkhyA-daza varSasahasrANi kRSNAyAH sthiti ghanyikA bhavati / bhavanapativyantarANAM jaghanyato'pyetAvatsthitikAnAmevAsyAH sambhavAt / palyopamAsaGkhyeyatamaH 'prastAvAd bhAgazca' utkRSTA bhavati kRSNAyAH 'sthitiriti [prakramaH]' evaMvidhavimadhyamAyuSAmeva bhavanapati-vyantarANAmutkRSTA draSTavyA // 48 // nIlAyAH sthitimAha jA kiNhAi ThiI khalu ukkosA sA u samayamabbhahiyA / jahanneNaM nIlAe paliyamasaMkhaM ca ukkosA // 49 // vyAkhyA yA kRSNAyAH sthitiH 'khaluralaGkAre' utkRSTA'nantaroktA sA tu saiva samayAbhyadhikA jaghanyena nIlAyAH, teSAM jaghanyato'pyetAvatsthitikatvAt / 'paliyamasaMkhaM ca'tti palyopamAsaGkhyeyabhAgazcotkRSTA sthitirnavaraM bRhattaro'yaM bhAgaH // 49 // jA nIlAi ThiI khalu ukkosA sA u samayamabbhahiyA / jahanneNaM kAUe paliyamasaMkhaM ca ukkosA // 50 // vyAkhyA-yA nIlAyAH sthitirutkRSTA saiva samayAbhyadhikA jaghanyena kApotAyAH / palyopamAsaGkhyeyabhAgazcotkRSTasthitiretAvadAyuSAM bhavanapativyantarANAmihApi pUrvasmAd bRhattamA bhAgo jJeyaH // 50 // itthaM nikAyadvasyAdyalezyAtrayamuktvA caturnikAyasambhAvinI tejolezyAsthitimAha teNa paraM vocchAmi teUlesA jahA suragaNANaM / bhavaNavai-vANamaMtara-joisa-vemANiyANaM ca // 51 // vyAkhyA-tataH paraM pravakSyAmi tejolezyAM yathA yenAvasthAnaprakAreNa suragaNAnAM bhavati 'tathetyupaskAraH' / keSAm ? ityAha-bhavanapati-vyantara-jyotirvaimAnikAnAm 'caH pUraNe' // 51 // 2010_02
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ catustriMzaM lezyAdhyayanam 817 pratijJAtamAha paliovamaM jahannA ukkosA sAgarA u dunnahiyA / paliyamasaMkhijjeNaM hoi bhAgeNa teUe // 52 // vyAkhyA-palyopamaM jaghanyA / tathotkRSTA sAgare tu sAgaropame dve dvisaGkhye adhike palyopamAsaGkhyeyena bhAgena bhavati taijasyAstejolezyAyAH 'sthitiriti prakramaH' / iyaM ca sAmAnyopakrame'pi vaimAnikanikAyaviSayatayA neyA / tatra saudharmezAnadevAnAM jaghanyotkRSTAbhyAmetAvadAyuSaH sambhavAt / upalakSaNAccheSanikAyAnAmapi tejolezyA sthitiz2aiyA // 52 // dasa vAsasahassAiM teUe ThiI jahanniyA hoi / dunnudahI paliovamaasaMkhabhAgaM ca ukkosA // 53 // vyAkhyA-spaSTA, navaramanena nikAyabhedamanaGgIkRtyaiva lezyAsthitiruktA / taijasyA dazavarSasahasrAtmikA jaghanyA sthitirbhavanapati-vyantarANAm / utkRSTA tvIzAne eveti // 53 // padmAyAH sthitimAha jA teUi ThiI khalu ukkosA sA u samayamabbhahiyA / jahanneNaM pamhAe dasa u muhuttAhiyAiM ukkosA // 54 // vyAkhyA-yA taijasyAH sthitiH khalUtkRSTA 'sA u'tti 'turevArthe' saiva samayAdhikA jaghanyena padmAyAH 'sthitiriti prakramaH' / dazaiva 'prastAvAt sAgaropamANi' muhUrtAdhikAnyutkRSTA / iyaM ca jaghanyA sanatkumAre, utkRSTA ca brahmaloke, anayorevaitadAyuSkasambhavAt // 54 // zuklalezyAsthitimAha jA pamhAi ThiI khalu ukkosA sA u samayamabbhahiyA / jahanneNaM sukkAe tittIsamuhuttamabbhahiyA // 55 // vyAkhyA-yA padmAyAH sthitiH khalUtkRSTA saiva samayAbhyadhikA jaghanyena zuklAyAH 'sthitiriti prakramaH' / trayastriMzan muhUrtAbhyadhikAni sAgaropamANi 'utkRSTeti gamyate' / asyAzca lAntakAkhyaSaSThadevalokAdArabhya sarvArthasiddhi yAvat sambhavAdatraivaitAvadAyuSo bhAva iti kRtvA // 55 // 2010_02
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 818 gatidvAramAha kiNhA nIlA kAU tinni vi eyAo ahammalesAo / eyAhiM tihiM vi jIvo duggaiM uvavajjaI // 56 // U pamhA sukkA tinni vi eyAo dhammalesAo / yAhiM tihiM vi jIvo suggaiM uvavajjaI // 57 // uttarajjhayaNANi - 2 anayorvyAkhyA- kRSNAdyAstistro lezyA adharmalezyA pApopAdAnahetutvAt, adhamalezyA vA avizuddhatvena / etAbhistisRbhirlezyAbhirjIvo durgatiM naraka - tiryaggatirUpAmupapadyate ' dhAtUnAmanekArthatvAt' prApnoti / / taijasyAdyAstisro'pyetA lezyA dharmalezyA vizuddhatvenAsAM dharmahetutvAt / ata evaitAbhistisRbhirlezyAbhirjIvaH sugatiM devamanuSyagatilakSaNAM mukti vopapadyate tathAvidhAyurbandhata iti gAthAdvayArthaH // 56-57 // nanu janmAntarabhAvilezyAyAH kiM prathamasamaye parabhavAyuSa udayaH ? uta caramasamaye - 'thAnyathA vA ? ityAzaGkyAyurdvArAvasara eva taduttaramAha sAhiM savvAhiM paDhame samayaMmi pariNayAhiM tu / na hu kassai uvavAo parabhave asthi jIvassa // 58 // sAhiM savvAhiM carame samayaMmi pariNayAhiM tu / na hu kassa uvavAo parabhave atthi jIvassa // 59 // anayorvyAkhyA-sarvAbhirlezyAbhiH SaDbhirapi prathame samaye tatpratipattikAlApekSayA pariNatAbhirAtmarUpatAmApannAbhiH 'tuH pUraNe' 'na hu'tti naiva kasyApyutpattiH parabhave'sti jIvasya // [sarvAbhiH ] lezyAbhizcaramasamaye'ntyasamaye pariNatAbhistu 'na hu' naiva kasyApyutpattiH parabhave bhavati jIvasya // 58-59 // kadA tarhi ? ityAha aMtomuhattaMmi gae aMtamuhuttaMmi sesae ceva / lesAhiM pariNayAhiM jIvA gacchaMti paraloyaM // 60 // vyAkhyA - antarmuhUrte gate evAtikrAnte, tathA'ntarmuhUrte zeSake caivAvatiSThamAne eva, lezyAbhiH pariNatAbhirupalakSitA jIvA gacchanti paralokaM bhavAntaram / itthaM caitat, mRtikAle bhAvibhavalezyAyAH, utpattikAle cAtItabhavalezyAyA antarmuhUrtamavazyambhAvAt / na caitadanyathA, nara- tirazcAM deva-tirazcAM deva - nArakeSUtpatsyamAnAnAM mRtikAle'nta 2010_02 -
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ catustriMzaM lezyAdhyayanam 819 muhUrtamuttarabhavalezyAyAH sadbhAvAt / devAnAM nArakANAM ca cyavanAnantaraM nara-tiryasUtpannAnAM prAgbhavalezyAyAstAvatkAlamavasthitatvAt / uktaM ca "tiri nara AgAmibhavalesAe aigae surA nirayA / puvvabhavalesasese aMtamuhutte maraNamiti" // 1 // ata eva deva-nArakANAM lezyAyAH prAguttarabhavAntarmuhUrtadvayasahitanijAyuHkAlaM yAvadavasthitvamuktamAgame / tathA ca prajJApanAsUtram-"jallesAI davvAiM AyaittA kAlaM karei, tallesesu uvavajjai / tathA kaNhalese neraie uvavajjati, kaNhalese uvvaTTai" // ityAdi / devAlApako'pyevam / anenAntarmuhUrtAvazeSe AyuSi parabhavalezyApariNAma iti bhAvaH // 60 // sampratyadhyayanArthamupasaMjihIrSurAha tamhA eyAsi lesANaM aNubhAge viyANiyA / appasatthAo vajjittA pasatthAo ahiTThie muNi // 61 // tti bemi // vyAkhyA-yasmAdaprazastA etA durgatihetavaH prazastAzca sugatihetavaH / tasmAdetAsAmanantaramuktAnAM lezyAnAmanubhAgaM vijJAyAprazastAH kRSNAdyAstisro varjayitvA prazastAstaijasyAdyAstisro'dhitiSTheta bhAvapratipattyAzrayenmuniriti bravImIti prAgvat // 61 // graM0 269 a0 16 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM catustriMzaM lezyAdhyayanaM samAptam // 34 // . . 1. tiryaJco narA AgAmibhavalezyAyA atigate, surA nairayikAH / pUrvabhavalezyAzeSe'ntarmuhUrte maraNaM yAnti // 1 // 2. yallezyAni dravyANyAdAya kAlaM karoti, tallezyeSUpapadyate / tathA kRSNalezyo nairayika upapadyate, kRSNalezya udvartate // 2 // 2010_02
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcatriMzamanagAragatinAmakAdhyayanam anantarAdhyayane lezyA uktAstAzcAprazastAstyAjyAH, prazastAzcAdhiSThAtavyAH / etacca bhikSuguNavataiva kartuM zakyamiti bhikSuguNAbhidhAyakaM paJcatriMzamadhyayanamArabhyate suNeha me egaggamaNe( NA) maggaM buddhehiM desiyaM / jamAyaraMto bhikkhU dukkhANaMtakaro bhave // 1 // vyAkhyA-zRNuta 'me' mama 'kathayata iti zeSaH' ekAgramanasa: 'ziSyA iti zeSaH' / kim ? ityAha-mArga 'prakramAnmukteH' buddhairavagatasamyaktatvairauMdAdibhirarthataH, sUtrato gaNadharAdibhirdezitam / yaM mArgamAcarannAsevamAno bhikSuranagAro duHkhAnAM mAnasAdInAmantaH paryantastatkaraNazIlo'ntakaro bhavet sarvakarmanirmUlanAditi bhAvaH // 1 // yathApratijJAtamAha gihavAsaM pariccajja pavvajjAmassie muNI / ime saMge viyANijjA jehiM sajjaMti mANavA // 2 // taheva hiMsaM aliyaM cojjaM abbaMbhasevaNaM / icchA kAmaM ca lohaM ca saMjao parivajjae // 3 // anayokkhyA -gRhavAsaM gRhAvasthAnaM parityajya pravrajyAM sarvasaGgatyAgalakSaNAM dIkSAmAzrito munirimAn pratyakSAn saGgAn putrAdipratibandhAn vijAnIyAd bhavahetavo'mIti vizeSeNAvabudhyeta / jJAnasya viratiphalatvAt pratyAcakSItetyuktaM syAt / saGgasvarUpamAha-'jehiM ti 'subvyatyayAd' yeSu sajyante pratibadhyante mAnavA: 'upalakSaNatvAdanye'pi jIvAH' / tathaiva hiMsAM prANanAzam, alIkaM, cauryaM ca spaSTam, abrahmasevanaM maithunAcaraNam, icchA, kAmamaprAptavastukAGkSArUpam, lobhaM ca labdhavastugRddhyAtmakamanenobhayenApi parigraha uktastaM ca saMyato yatiH parivarjayet / anena mUlaguNA uktAH / iti gAthAdvayArthaH // 2-3 // _ 2010_02
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcatriMzamanagAragatinAmakAdhyayanam 821 athopAzrayAcAravidhimAha maNoharaM cittagharaM malladhUveNa vAsiyaM / sakavADaM paMDurulloyaM maNasA vi na patthae // 4 // vyAkhyA-manoharaM cittAkSepakam, citrapradhAnaM gRhaM citragRham, kIdRzaM ? mAlyaigraMthitapuSpaicUMpanaizcAguru-turuSkAdibhirvAsitaM surabhIkRtam, saha kapATena vartata iti sakapATam, tadapi pANDurollocaM zvetacandrodayaM manasA'pyAstAM vacasA na prArthayennAbhilaSet kiM punastatra tiSThediti bhAvaH // 4 // kutaH ? ityAha iMdiyANi u bhikkhussa tArisaMmi uvassae / dukkarAI nivAreuM (tu dhAreuM) kAmarAgavivaDDaNe // 5 // vyAkhyA-indriyANi 'tuH' yasmAd bhikSoryatestAdRze upAzraye duSkarANi 'karoteH sarvadhAtvarthatvAd' duHzakAni 'turevArthe' nivArayituM niyantrayituM 'svasvaviSayapravRtteriti gamyate' kimbhUte ? kAmA manojJA indriyaviSayAsteSu rAgastasya vivardhane / tathA ca tathAvidhacittavyAkSepasambhavAnmUlaguNasyAtIcAradoSasambhava ityupadeza iti bhAvaH // 5 // tarhi kIdRze stheyam ? ityAha susANe sunnagAre vA rukkhamUle va ego| pairikke parakaDe vA vAsaM tatthAbhiroyae // 6 // phAsuyaMmi aNAbAhe itthIhiM aNabhihue / tattha saMkappae vAsaM bhikkhU paramasaMjae // 7 // anayokkhyA -zmazAne zUnyAgAre vA vRkSamUle vA 'egAu' tti ekako rAgadveSarahito'sahAyo vA / 'pairikke tti dezIbhASayaikAnte stryAdhasaGkale parakRte parairanyairniSpAdite "svArthamiti gamyam' / vAsamavasthAnaM tatra zmazAnAdAvabhirocayet pratibhAsayed 'arthAdAtmana' "bhikSuriti yogaH' // prAsukecittIbhUte bhUbhAge'nAbAdhe svasya pareSAM ca bAdhArahite strI-paNDakAdibhiranabhidrute tadupadravarahite tatra prAguktazmazAnAdau saGkalpayet samyak kuryAd vAsamavasthAnaM bhikSuH / sa ca zAkyAdirapi syAdata Aha-paramasaMyato mokSodyato'rhanmArgAzrita iti / prAgabhirocayedityukte kazcid rucimAtreNaiva tuSyedityatra saGkalpayet kuryAdityuktam // 6-7 // 2010_02
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi-2 parakRta iti kimuktam ? ata Aha na sayaM gihAI kuvvijjA neva annehiM kArae / gihakammasamAraMbhe bhUyANaM dissae vaho // 8 // vyAkhyA-na svayaM gRhANi kurvIta / naivAnyairgRhasthAdibhiH kArayed 'upalakSaNatvAnnApi kurvantamanumanyeta' / yato gRhakarmeSTakA-mRdAnayanAdi tasya samArambhastasmin bhUtAnAmekendriyAdInAM dRzyate vadho vinAzaH // 8 // punaH keSAm ? ityAha tasANaM thAvarANaM ca suhumANaM bAyarANa ya / tamhA gihasamAraMbhaM saMjao parivajjae // 9 // vyAkhyA-trasANAM dvIndriyAdInAm, sthAvarANAM pRthivyAdInAM 'caH samuccaye', sUkSmANAM zlakSaNAnAmaGgApekSayA, bAdarANAM sthUlAnAM tathaiva / yasmAdevaM vadhastasmAd gRhasamArambhaM saMyataH parivarjayediti gAthA'rthaH / / 9 / / athAhAracintAmAha taheva bhatta-pANesu payaNe payAvaNesu ya / pANa-bhUyadayaTThAe na pae na payAvae // 10 // jala-dhannanissiyA jIvA puDhavI-kaTThanissiyA / hammati bhatta-pANesu tamhA bhikkhU na payAvae // 11 // __ anayorvyAkhyA-tathaiva bhaktAnyodanAdIni, pAnAni payaHprabhRtIni teSu pacanAni svayaM kvathanAdIni, pAcanAni ca tAnyevAnyaiH pacana-pAcanAni teSu ca 'bhUtavadho dRzyata iti prakramaH' / tataH kim ? ityAha-prANA dvIndriyAdayaH, bhUtAH pRthvyAdayasteSAM dayArthaM rakSArthaM na pacet svayaM, na pAcayedanyairiti // amumevArthaM spaSTataramAha-jalaM ca dhAnyaM ca teSu nizritAstatrAnyatra cotpannA vA tannizritA jIvAH pRthivI-kASThanizritA hanyante bhakta-pAneSu pacyamAneSu / yata evaM tasmAd bhikSurna pAcayed 'apergamyatvAnna svayaM pacedanyaM vA pacantaM nAnumanyeta' iti gAthAdvAyArthaH // 10-11 // aparaM ca visappe savvao-dhAre bahupANaviNAsaNe / natthi joisame satthe tamhA joiM na dIvae // 12 // 2010_02
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcatriMzamanagAragatinAmakAdhyayanam 823 vyAkhyA-visarpatIti visarpa yat svalpamapi bahu bhavati / sarvataH sarvAsu dikSu dhArA jIvanAzinI zaktirasyeti sarvatodhAraM sarvadigavasthitajantUpaghAtakatvAdata eva bahuprANavinAzanaM nAsti jyotiHsamamagnitulyaM zastramanyaditi / 'sarvatra liGgavyatyayaH prAkRtatvAt' / tasmAjjyotirvahiM na dIpayenna jvAlayedanena pacanasyAgnijvalanAvinAbhAvitvAt tattyAga eva samarthitaH / tatprasaGgata: zItApanodAdyarthamapi tadArambhaniSedha evAvaseyaH // 12 // pacanAdau jIvaghAtahetutvAnniSedho'stu, tadabhAvamicchatA kraya-vikrayAbhyAM nirvAha: kriyata ityAzaGkyAha hiraNNaM jAyarUvaM ca maNasA vi na patthae / samalechu-kaMcaNe bhikkhU virae kaya-vikkae // 13 // kiNaMto kaio hoi vikiNaMto ya vaannio| kaya-vikkayaMmi vaDhto bhikkhU havai na tAriso // 14 // bhikkhiyavvaM na keyavvaM bhikkhuNA bhikkhavittiNA / kaya-vikkao mahAdoso bhikkhAvittI suhAvahA // 15 // AsAM vyAkhyA-hiraNyaM hema, jAtarUpaM rUpyaM 'cazabdAd dhana-dhAnyAdi' manasApyAstAM vAcA na prArthayenmamAmukaM syAditi / 'apergamyatvAt' prArthayedapi na, ki punaH parigRhNIyAd 'bhikSuriti yogaH' / kIdRzaH ? samaleSTa-kAJcanaH / virato nivRttaH / kutaH ? krayo mUlyenAnyasmAd vastugrahaNam, vikrayo mUlyenAnyasya svavastudAnaM tataH samAhArastasmAt 'paJcamyarthe saptamI' // kimityevam ? ata Aha-krINan krayiko bhavatItaralokavat / vikrINAnazca vaNig bhavati / vANijyapravRttatvAditi bhAvaH / ata eva kraya-vikraye vartamAno bhikSurbhavati na tAdRzo yAdRza sUtrokto bhAvabhikSuriti bhAvaH // tataH kim ? ityAha-bhikSitavyaM yAcitavyaM 'tathAvidhaM vastitvati gamyam,' na kretavyaM mUlyena gRhItavyam, kena ? bhikSuNA / kIdRzA ? bhikSayaiva vRttinirvAho'syeti bhikSAvRttistena / yataH kraya-vikrayo mahAdoSo bhikSAvRttiH zubhAvahA sukhAvahA vA ihaloka-paralokayoriti gAthAtrayArthaH // 13-15 / / bhikSitavyamityuktaM taccaikatraivApi syAdata Aha samuyANaM uMchamesijjA jahAsuttamaNidiyaM / lAbhAlAbhaMmi saMtuDhe piMDavAyaM care muNI // 16 // 2010_02
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 824 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-samudAnaM bhaikSyaM taccoJchamivoJchamanyAnyagRhAdalpAlpamIlanAnmadhukaravRttyA hi bhramata eva syAditi, eSayed gaveSayed yathAsUtraM zrutAnatikrameNAt evAninditamajugupsitaM jAtyAdijugupsitajanasambandhi vA na syAt tathA lAbhAlAbhe'zanAdeH prAptAvaprAptau ca santuSTaH santoSavAn piNDapAtaM bhikSA'TanaM taccaredAseveta muniH // 16 // yathA bhuJjIta tathA''ha alolo na rase giddho jibbhAdaMto amucchie / na rasaTThAe bhuMjijjA javaNaTThAe mahAmuNI // 17 // vyAkhyA-alolaH sarasAhAre prApte na lAmpaTyavAn, na rase snigdha-madhurAdau gRddhH| 'jibbhAdaMto'tti 'prAkRtatvAt dAntasya paranipAte' dAntA vazIkRtA jihvA yena sa dAntajihvo'ta evAmUrcchitaH sannidherakaraNena tatkAle vA'bhiSvaGgAbhAvena / evaMvidhazca na naiva 'rasaTThAe'tti raso dhAtuvizeSaH 'sa cAzeSadhAtUpalakSaNam' tato yathA tadupacayaH syAt tadarthaM na bhuJjIta / tarhi kimartham ? ityAha-yApanA nirvAho'rthAt saMyamasya tadarthaM mahAmunirbhuJjIteti // 17 // arcanAdiniSedhamAha accaNaM rayaNaM ceva vaMdaNaM pUyaNaM tahA / iDDI-sakkAra-sammANaM maNasA vi na patthae // 18 // vyAkhyA-arcanAM puSpAdibhiH pUjAma, racanAM niSadyAdiviSayAM svasthikAdinyAsAtmikAM vA / 'caiveti samuccayAvadhAraNayoH' 'netyatra sambhantsyate' vandanaM namastubhyamiti vAcAbhiSTavanam, pUjanaM vastrAdibhiH pratilAbhanam, tathA RddhirAmoSadhyAdirUpA, satkAro'rthadAnAdi, sanmAno'bhyutthAnAdirityAdi manasApyAstAM vAcA na prArthayenmamaivaM syAditi naivAbhilaSet // 18 // kiM punaH kuryAt ? sukkajjhANaM jhiyAijjA aniyANe akiMcaNe / vosaTTakAe viharijjA jAva kAlassa pajjao // 19 // vyAkhyA-zukladhyAnaM prAguktaM yathA syAt tathA dhyAyedanidAno nidAnarahito'kiJcano niSparigraho vyutsRSTaH kAyo yena sa tathA vihared 'apratibaddhavihAritayeti gamyam' 'yAvaditi maryAdAyAm' kAlasya mRtyoH paryAya prastAvo yAvanmaraNasamayaH kramaprAptaH syAditi // 19 // 2010_02
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ paJcatriMzamanagAragatinAmakAdhyayanam 825 kAle prApti vidhi phalaM cAha NijjUhiUNa AhAraM kAladhamme uvaTThie / caiUNa mANusaM boMdi pahU dukkhe vimuccaI // 20 // vyAkhyA-'NijjUhiUNaM'tti parityajyAhAraM saMlekhanAkrameNa, jhagiti tattyAge bahudoSasambhavAd / uktaM ca "dehami asaMlihie sahasA dhAUhiM khijjamANehiM / jAyai aTTajjhANaM sarIriNo caramakAlaMmi" // 1 // kadA ? ityAha-kAladharme AyuHkSayalakSaNe upasthite pratyAsannIbhUte tyaktvA mAnuSIM manuSyasambandhinIM 'boMdi' zarIraM prabhurvIryAntarAyakSayato viziSTasAmarthyavAn duHkhaiH zArIrAdibhirvimucyate taddhetukarmApagamata iti bhAvaH // 20 // kIdRzaH san ? ityAha nimmamo nirahaMkAro vIyarAgo aNAsavo / saMpatto kevalaM nANaM sAsayaM parinivvuDe // 21 // tti bemi // vyAkhyA-nirmamo'pagatamamakAraH, nirahaGkAraH prAgvat / yato vItarAgaH 'upalakSaNAd vItadveSazca' / anAzravaH karmAzravarahitaH / samprAptaH kevalaM jJAnaM zAzvataM kadAcidapyavyavacchedAt, parinirvRto'svAsthyahetukarmAbhAvataH sarvathA svasthIbhUta iti bravImIti pUrvavat // 21 // graM0 102 / / iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAmaM paJcatriMzamanagAragatinAmakAdhyayanaM samAptam // 35 // 1. dehe'saMlikhite sahasA dhAtuSu kSIyamANeSu / jAyate ArtadhyAnaM zarIriNazcaramakAle // 1 // 2010_02
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam anantarAdhyayane bhikSuguNA uktAste ca jIvAjIvasvarUpaparijJAnata evAsevituM zakyanta iti tajjJApanArthamadhunA SaTtriMzamadhyayanamArabhyate-- jIvAjIvavibhati suNeha me egamaNA io / jaM jANiUNa bhikkhU sammaM jayai saMjame // 1 // vyAkhyA- jIvAzcopayogalakSaNA ajIvAzca tadviparItA jIvAjIvAsteSAM vibhaktistattadbhedAdidarzanAd vibhAgenAvasthApanaM jIvAjIvavibhakti 'me' mama 'kathayata iti gamyate' zRNuta 'he ziSyA iti zeSaH ' kimbhUtAH santaH ? ekamanasa ekAgracittA ita ityasmAdanantarAdhyayanazravaNAdanantaram / yAM jIvAjIvavibhaktiM jJAtvA bhikSuH samyak prazastaM yathA syAdevaM yatate yatnaM kurute / kva ? saMyame // 1 // tAmevAha jIvA ceva ajIvA ya esa loe viyAhie / ajIvadesamAgAse aloe se viyAhie // 2 // vyAkhyA - jIvAzcaivAjIvAzca / ko'rthaH ? jIvAjIvarUpa eSa pratiprANipratIto loko vyAkhyAto'rhadAdibhiriti / jIvAjIvAnAmeva yathAyogamAdhArAdheyatayA vyavasthitAnAM lokatvAt / ajIvo dharmAdharmAkAza-pudgalAtmakastasya dezoM'zo'jIvadeza AkAzamalokaH sa vyAkhyAto dharmAstikAyAdivRttirahitasyAkAzasyaivAlokatvAt / uktaM ca'dharmAdInAM vRttirdravyANAM bhavati yatra tat kSetram | tairdravyaiH saha lokastadviparItaM hyalokAkhyam" // 1 // iti jIvAjIvAvibhaktiprasaGgato lokAlokavibhaktirapyukteti bhAvaH // 2 // 44 2010_02
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam jIvAjIvavibhaktiryathA syAt tathA''ha-- davvao khittao ceva kAlao bhAvao tahA / parUvaNA tesiM bhave jIvANamajIvANa ya // 3 // vyAkhyA - dravyato dravyamAzrityedamiyadbhedaM dravyamiti / kSetratazcaivedamiyati kSetra iti / kAlata idamiyatkAlasthitikamiti / bhAvata ime asya paryAyA iti / prarUpaNA teSAM vibhajanIyatvena prakrAntAnAM bhavejjIvAnAmajIvAnAM ceti // 3 // svalpavaktavyAmajIvaprarUpaNAM dravyata Aha rUviNo cevarUvI ya ajIvA duvihA bhave / arUvI dasahA vuttA rUviNo vi cauvvihA // 4 // 827 vyAkhyA-rUpaM sparzAdyAzrayA mUrttistadeSAmastIti rUpiNaH, 'caH samuccaye' 'rUviNo ceva' ityato vakArAdakAraprazleSAd vacanavyatyayAccArUpiNazca naiSAM tAdRg rUpamastIti kRtvA / ajIvA dvividhA 'bhave 'tti bhaveyustatrApyarUpiNo dazadhA dazaprakArA uktAH 'arhadAdibhiriti zeSa:' / rUpiNaH punazcaturvidhA 'ubhayatrAjIvA iti prakramaH ' // 4 // arUpiNo dazavidhatvamAha dhammatthikAra tase tappa se ya Ahie / ahamme tassa dese ya tappaese ya Ahie // 5 // AgAse tassa dese ya tappaese ya Ahie / addhAsamae ceva arUvI dasahA bhave // 6 // anayorvyAkhyA-dharmAstikAyo gatyuSaSTambhalakSaNaH sarvadezapradezAnugatasamAna pariNatimad dravyam 1 | tasya dharmAstikAyasya dezastribhAga - caturbhAgAdistaddezaH 2 / tasyaiva pradezo niraMzo bhAgastatpradezaH 3 | AkhyAtaH kathitaH / adharmAstikAyaH sthityupaSTambhakalakSaNaH 4 / tasyAdharmAstikAyasya dezazcottarUpa: 5 / tasyaiva pradezastathAvidha eva tatpradezaH 6 / AkAzAstikAyo'vakAzAvaSTambhakaH 7 taddezaH 8 / tatpradezaH 9 / AkhyAtaH / addhA kAlo vartanAlakSaNastadrUpaH samayo'ddhAsamayo nirvibhAgatvAccAsya na dezapradezasambhavaH 10 / evamarUpiNo dazadhA bhaveyuriti gAthAdvayArthaH // 5-6 // etAneva kSetrata Aha dhammAdhamme ya do ee logamittA viyAhiyA / logAloge ya AgAse samae samayakhettie // 7 // 2010_02
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 828 uttarajjhayaNANi-2 ___ vyAkhyA-dharmAdharmI dharmAstikAyAdharmAstikAyau ca dvAvapyetau lokamAtrau lokaparimANau vyAkhyAtau / tathA loke'loke cAkAzaM sarvagatatvAt tasya / samaya ityaddhAsamayaH samayopalakSitaM kSetramardhatRtIyadvIpa-samudrAstadviSayabhUtamasyAstIti samayakSetrikastatparatastasyAsambhavAt / AvalikAdayo'pi kAlabhedAH samayamUlatvAdetatkSetravatina eva jJeyAH // 7 // etAneva kAlata Aha dhammAdhammAgAsA tinni vi ee aNAiyA / apajjavasiyA ceva savvaddhaM tu viyAhiyA // 8 // samae vi saMtaI pappa evameva viyAhiye / AesaM pappa sAIe sapajjavasie vi ya // 9 // anayorvyAkhyA-dharmAdharmAkAzAni trINyapyetAnyanAdikAni, itaH kAlAt prabhRtyamUni pravRttAnItyasambhavAt, aparyavasitAnyanantAnItyarthaH, na hi kutazcit kAlAt parata eteSAmasambhava iti / 'caivAvavadhAraNe' / sarvAddhAM tu sarvakAlameva sarvadA svarUpAparityAgato nityAnIti yAvad vyAkhyAtAnIti 'liGgavyatyayaH prAkRtatvAt' // samayo'pi santatimaparAparotpattirUpapravAhAtmikAM prApyAzrityaivamevAnAdyaparyavasitatvalakSaNena prakAreNa vyaakhyaatH| AdezaM vizeSa pratiniyatavyaktyAtmakaM prApyAGgIkRtya sAdikaH saparyavasito'pi ca 'samaya iti yojyam' / vizeSApekSayA hyabhUtvA'yaM bhavati, bhUtvA ca na bhavatIti sAdinidhana ucyate iti gAthAdvayArthaH // 8-9 // itthamajIvAnAmarUpiNAM dravya-kSetra-kAlaiH prarUpaNA kRtA / samprati bhAvaprarUpaNAyAM prastutAyAmapyamISAmamUrtatvena varNAdiparyAyAH prarUpyamANA api nAvagantuM zakyAH / anumAnatastu dravyANAM paryAyAviyutatvena bhAvA gamyanta eveti bhAvaprarUpaNAmanAdRtya rUpiNo dravyataH prarUpayitumAha khaMdhA ya khaMdhadesA ya tappaesA taheva ya / paramANuNo ya boddhavvA rUviNo ya cauvvihA // 10 // vyAkhyA-skandhAH 1 'caH samuccaye' / skandhAnAM dezA bhAgAH skandhadezAH 2 // skandhAnAM pradezA niraMzA bhAgAstatpradezAH 3 / tathaiva ca paramANavo nirvibhAgadravyarUpAzca 4 / boddhavyA jJAtavyA rUpiNaH 'ca punaH' caturvidhAzcatuSprakArA iti // 10 // iha deza-pradezAnAM skandheSvevAntarbhAvAt skandhAH paramANavazceti samAsato dvAveva 2010_02
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam 829 rUpidravyabhedau / tayozca kiM lakSaNam ? ityAha egatteNa puhutteNa khaMdhA ya paramANuNo / loegadese loe ya bhaiyavvA te u khetto| itto kAlavibhAgaM tu tesiM vucchaM cauvvihaM // 11 // vyAkhyA-ekatvena samAnapariNatirUpeNa, pRthaktvena paramANvantarairasaGghAtarUpeNa 'lakSyante iti zeSaH' ke ? ityAha-skandhAH paramANavazca / skandhA hi saMhatAnekaparamANurUpAH / paramANavazca paramANvantarairasaMhatibhAjaH / etAneva kSetrata Aha-'loe'tti lokasya caturdazarajjvAtmakasyaikadeza eka-dvayAdisaGkhyAtAsaGkhyAtapradezAtmakaH pratiniyato bhAgo lokaikadezastasmin loke ca bhaktavyA bhajanIyAste skandhAH paramANavazca 'tuH pUraNe' kSetrataH kSetramAzritya / atra ca sAmAnyoktAvapi paramANUnAmekapradeze evAvasthAnAt / skandhAzca bahupradezopacitA api kecidekapradeze tiSThanti, anye tu saGkhyeyeSvasaGkhyeyeSu ca pradezeSu, yAvat sakalaloke tathAvidhAcittamahAskandhavad bhaveyuriti bhajanIyAH pariNatevicitratvAt // 'itto'tti itaH kSetraprarUpaNAnantaraM kAlavibhAgaM tu kAlabhedaM punasteSAM skandhAdInAM vakSye caturvidhaM sAdhanAdi-saparyavasitAparyavasitabhedenAnantarameva vakSyamANeneti / iyaM SaTpAdarUpA gAthA // 11 // pratijJAmAha saMtaI pappa te'NAIyA apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA sappajjavasiyA vi ya // 12 // vyAkhyA-santatimaparAparotpattipravAharUpAM prApya te skandhAH paramANavazcAnAdayo'paryavasitA api ca na hi te kadApi pravAhato na bhUtA na bhaviSyantIti / sthiti pratiniyatakSetrAvasthAnarUpAM pratItyAGgIkRtya sAdikAH saparyavasitA api ca // 12 / / sAdi-saparyavasitatve'pi kiyatkAlameSAM sthitiH ? ityAha asaMkhakAlamukkosA ikkaM samao jahannayaM / ajIvANa ya rUvINaM ThiI esA viyAhiyA // 13 // vyAkhyA asaGkhyakAlamutkRSTA, ekasamayaM jaghanyikA, ajIvAnAM rUpiNAM pudgalAnAmityarthaH sthitireSA vyAkhyAtA / jaghanyata ekasamayAdutkRSTatazcAsaGkhyeyakAlAt parato'vazyameva vicaTanAt // 13 // 2010_02
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ 830 uttarajjhayaNANi-2 kAlataH sthitimuktvA tadanantargatamevAntaramAha aNaMtakAlamukkosaM ikko samao jahannayaM / ajIvANa ya rUvINaM aMtareyaM viyAhiyaM // 14 // vyAkhyA-anantakAlamutkRSTam, ekasamayaM jaghanyakamajIvAnAM rUpiNAmantaraM vivakSitakSetrAvasthiteH pracyutAnAM punastatprAptervyavadhAnametaduktarUpaM vyAkhyAtam, teSAM hi vivakSitakSetrAvasthititaH pracyutAnAM kadAcit samayAvalikAdisaGkhyAtakAlato'saGkhyAtakAlAd vA palyopamAderyAvadanantakAlAdapi tatkSetrAvasthitiH sambhavatIti bhAvaH // 14 // etAneva bhAvato'bhidhAtumAha vaNNao gaMdhao ceva rasao phAsao tahA / saMThANao ya viNNeo pariNAmo tesi paMcahA // 15 // vyAkhyA-varNato gandhato rasataH sparzatastathA saMsthAnatazca / ko'rthaH ? varNAdIn paJcAzritya vijJeyo jJAtavyaH pariNAmaH svarUpAvasthitAnAmeva varNAdyanyathAbhavanarUpasteSAmiti paramANUnAM paJcadhA paJcaprakAraH // 15 / / eSAmeva pratyekamuttarabhedAnAha vaNNao pariNayA je u paMcahA te pakittiyA / kiNhA nIlA ya lohiyA hAliddA sukkilA tahA // 16 // gaMdhao pariNayA je u duvihA te viyAhiyA / subbhigaMdhapariNAmA dubbhigaMdhA taheva ya // 17 // rasao pariNayA je u paMcahA te pakittiyA / titta-kaDuya-kasAyA aMbilA mahurA tahA // 18 // phAsao pariNayA je u aTThahA te pakittiyA / kakkhaDA mauyA ceva guruyA lahuyA tahA // 19 // sIyA uNhA ya niddhA ya tahA lukkhA ya AhiyA / ii phAsapariNayA ee puggalA samudAhiyA // 20 // saMThANapariNayA je u paMcahA te pakittiyA / parimaMDalA ya vaTTA ya taMsA cauraMsamAyayA // 21 // 2010_02
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam 831 AsAM vyAkhyA - varNataH pariNatA varNapariNAmabhAjo ye'NvAdayaH 'tuH pUraNe' paJcadhA te prakIrttitAH kathitAH / tAnevAha - kRSNAH kajjalAdivat / nIlA niilyaadivt| lohitA hiGgulAdivat / hAridrA haridrAdivat / zuklAH zaGkhAdivat 'tatheti samuccaye' // gandhataH 'subbhi' tti surabhirgandho yasminnevaMvidhaH pariNAmo yeSAM te surabhigandhapariNAmAH zrIkhaNDAdivat / 'dubbhi' tti durabhirgandho yeSAM te durabhigandhA lazunAdivat / rasataH tiktA: kozAtakyAdivat / kaTukAH zuNThyAdivat / kaSAyAzcApakvakapitthAdivat / amlA amlavetasAdivat / madhurAH zarkarAdivat / / sparzataH karkazAH pASANAdivat / mRdavo haMsarutAdivat / guravo hIrakAdivat / laghavo'rkatUlAdivat / zItA mRNAlAdivat / uSNA vahnyAdivat / snigdhA ghRtAdivat / rUkSA bhUtyAdivat / ityamunA prakAreNa sparzapariNatA ete skandhAdayaH pUraNa- galanadharmANa: pudgalAH samudAhRtAH samyagupadiSTAstIrthakRdAdibhiH // santiSThante ebhiH skandhAdaya iti saMsthAnAni / tadrUpeNa pariNatAH parimaNDalAdayaH prAguktasvarUpA eveti gAthASaTkArthaH // 16-21 // sampratyeSAmeva parasparasambandhamAha vaNNao je bhave kiNhe bhaie se u gandhao / rasao phAsao ceva bhaie saMThANao vi ya // 22 // vaNNao je bhave nIle bhaie se u gandhao / rasao phAsao ceva bhaie saMThANao viya // 23 // vaNNao lohie je u bhaie se u gaMdhao / rasao phAsao ceva bhaie saMThANao viya // 24 // auro pIie je u bhaie se u gaMdhao / rasao phAsao ceva bhaie saMThANao vi ya // 25 // auro sukile je u bhaie se u gaMdhao / rasao phAsao ceva bhaie saMThANao viya // 26 // AsAM vyAkhyA - varNato yaH skandhAdirbhavet kRSNaH 'bhaie' tti bhAjyaH sa punargandhato gandhamAzritya surabhigandhirdurabhigandhirvA syAnna tu niyatagandha eveti bhAvaH / evaM rasataH sparzatazcaiva bhAjyaH saMsthAnato'pi ca / anyatararasAdiyogyo vA'sau bhavediti hRdym| atra ca gandhau dvau rasAH paJca, sparzA aSTau saMsthAnAni paJca, ete ca mIlitA viMzatirityeka eva kRSNavarNa etAvato bhaGgA~llabhate 20 / evaM nIlo'pi 20 / lohito'pi 2010_02
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8rUra uttarajjhayaNANi-2 20 / pIto'pi 20 / zuklo'pi 20 / evaM paJcabhirvarNeviMzatyA guNitaiH zataM bhavati 100 / iti gAthApaJcakArthaH // 22-26 // gaMdhao je bhave subbhI bhaie se u vaNNao / rasao phAsao ceva bhaie saMThANao vi ya // 27 // gaMdhao je bhave dubbhI bhaie se u vaNNao / rasao phAsao ceva bhaie saMThANao vi ya // 28 // anayokkhyA -gandhato yaH skandhAdirbhavet surabhi jyaH sa tu varNato'nyatarakRSNAdivarNavAn syAditi bhAvaH / evaM rasataH sparzatazcaiva bhAjya: saMsthAnato'pi ca / iha rasAdayo'STAdaza te ca paJcabhirvarNairmIlitAstrayoviMzatirbhavanti 23 / evaM durgandhaviSayA api etAvanta eva / tatazca gandhadvayena bhaGgAnAM SaTcatvAriMzat 46 iti gAthAdvayArthaH // 27-28 // rasao tittae je u bhaie se u vnnnno| gaMdhao phAsao ceva bhaie saMThANao vi ya // 29 // rasao kaDue je u bhaie se u vaNNao / gaMdhao phAsao ceva bhaie saMThANao vi ya // 30 // rasao kasAe je u bhaie se u vaNNao / gaMdhao phAsao ceva bhaie saMThANao vi ya // 31 // rasao aMbile je u bhaie se u vnnnno| gaMdhao phAsao ceva bhaie saMThANao vi ya // 32 // rasao mahare je u bhaie se u vnnnno| gaMdhao phAsao ceva bhaie saMThANao vi ya // 33 // AsAM vyAkhyA-rasatastiktako yastu skandhAdirbhAjyaH sa tuvarNato gandhataH sparzataH saMsthAnato'pica / iha tiktena bhaGgAnAM viMzatiH 20 / evaM kaTukena 20 / kaSAyeNa 20 / amlena 20 / madhureNa 20 / evaM rasapaJcakasaMyoge zataM 100 gAthApaJcakArthaH // 29-33 // phAsao kakkhaDe je u bhaie se u vaNNao / gaMdhao phAsao ceva bhaie saMThANao vi ya // 34 // 2010_02
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 833 SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam phAsao maue je u bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva bhaie saMThANao vi ya // 35 // phAsao garue je u bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva bhaie saMThANao vi ya // 36 // phAsao lahue je u bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva bhaie saMThANao vi ya // 37 // phAsao sIyae je u bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva bhaie saMThANao vi ya // 38 // phAsao uNhae je u bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva bhaie saMThANao vi ya // 39 // phAsao niddhae je u bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva bhaie saMThANao vi ya // 40 // phAsao lukkhae je u bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva bhaie saMThANao vi ya // 41 // AsAM vyAkhyA sparzataH karkazo yastu skandhAdirbhAjyaH sa tu varNato gandhato rasataH saMsthAnato'pi ca / iha varNAdayaH saptadaza tadyogAt tAvanta eva bhaGgAH syuH / evaM mRdu 17, guru 17, laghu 17, rUkSa 17, snigdha 17, zIta 17, uSNa 17 etanmIlane ca jAtaM SaTtriMzaM zatam 136 iti gAthASTakArthaH // 34-41 // parimaMDalasaMThANe bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva bhaie phAsao vi ya // 42 // saMThANao bhave vaTTe bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva bhaie phAsao vi ya // 43 // saMThANao bhave taMse bhaie se u vaNNao / gaMdhao rasao ceva bhaie phAsao vi ya // 44 // saMThANao ya cauraMse bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva bhaie phAsao vi ya // 45 // 2010_02
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 834 uttarajjhayaNANi-2 je AyayasaMThANe bhaie se u vnnnno| gaMdhao rasao ceva bhaie phAsao vi ya // 46 // AsAM vyAkhyA-parimaNDale saMsthAne 'vartata iti zeSaH' bhAjyaH sa tu sAmAnyaprakrame'pi paramANUnAM saMsthAnAbhAvAt skandha eva grAhyaH / varNato gandhato rasataH sparzato'pi ca / atra ca varNAdiyogAd viMzatirbhaGgAH syuH 20, evaM vRttena 20, yatreNa 20, caturastreNa 20, Ayatena ca 20 / evaM saMsthAnapaJcakabhaGgasaMyoge labdhaM zatam 100 / evaM varNa-gandharasa-sparza-saMsthAnAnAM sakalabhaGgakasaGkalanAto jAtAni dvyazItyadhikAni catvAri zatAniaGkato'pi 482 / sarvatra jAtAvekavacanam / paristhUranyAyenaitaduktamanyathA pratyekamapyeSAM tAratamyato'nantatvAdanantA eva bhaGgAH sambhavanti / iti gAthApaJcakArthaH // 42-46 / / athopasaMhAradvAreNottaragranthasambandhamAha esA ajIvavibhattI samAseNa viyAhiyA / itto jIvavibhattiM vucchAmi ANupuvvaso // 47 // vyAkhyA-eSA'nantaroktA'jIvavibhaktiH samAsena sakSepeNa vyAkhyAtA / ita ityetadanantaraM jIvavibhaktiM vakSyAmi AnupUrvyA // 47 // yathApratijJAtamAha saMsAratthA ya siddhA ya duvihA jIvA viyAhiyA / siddhA NegavihA vuttA taM me kittayao suNa // 48 // vyAkhyA-saMsAro gaticatuSTayAtmakastatra tiSThantIti saMsArasthAste ca siddhAzca dvidhA dvibhedA jIvA vyAkhyAtAH / tatra siddhA anekadhA uktAH / 'tamiti sUtratvAt' tAn 'me' mama kIrtayataH zRNuta / alpavaktavyatvAt pazcAnnirdeze'pi pUrvaM siddhabhedAbhidhAnamaduSTam // 48 // ___ eSAmanekavidhatvamAha itthI purisa siddhA ya taheva ya napuMsagA / saliGge annaliMge ya gihiliGge taheva ya // 49 // vyAkhyA-striyazca pUrvaparyAyApekSayA siddhAzca strIsiddhAH / evaM puruSasiddhAzca / tathaiva siddhazabdayogAnnapuMsakasiddhAH / svaliGgaM rajoharaNa-mukhavastrikArUpaM tasmin siddhAH svaliGgasiddhAH / anyadetadapekSayA liGgamanyaliGgaM zAkyAdisambandhi tasmin siddhAH / gRhiliGge gRhasthaveSe siddhA marudevAsvAminIvat / tathaiveti samuccaye / cakArastIrthasiddhAdyanuktabhedasUcakaH // 49 // _ 2010_02
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 835 SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam siddhAnevAvagAhanAtaH kSetratazcAha ukkosogAhaNAe ya jahanna-majjhimAi ya / urdU aheyaM tiriyaM ca samuiMmi jalaMmi ya // 50 // vyAkhyA utkRSTA cAsAvavagAhanA ca zarIramutkRSTAvagAhanA paJcadhanuHzatapramANA tasyAM siddhAH / 'caH samuccaye' 'jahanna-majjhimAi ya'tti avagAhanAyAmiti pratyeka yogAjaghanyAvagAhanAyAM dvihastamAnAyAM siddhAH / madhyamAvagAhanAyAmutkRSTa-jaghanyAntarAlavartinyAM siddhAH / UrdhvamityUrdhvaloke merucUlikAdau caityavandakacAraNazramaNAnAM keSAJcinmuktyavApteH adhazcAdholokagrAme siddhAH / tiryak ca tiryagloke cArdhatRtIyadvIpasamudrarUpe / samudre jale ca nadyAdeH 'bhU-bhUdharAdInAmupalakSaNam' / itthaM strIsiddhAdInabhidadhatA strItvAdiSu siddhiH samarthitA // 50 // tatrApi kva kiyantaH sidhyanti ? ityAhadasa ya napuMsaesuM vIsaM itthiyAsu ya / purisesu ya aTThasaya samaeNegeNa sijjhaI // 51 // cattAri ya gihiliGge annaliGge daseva ya / saliGgeNa ya aTThasayaM samaeNegeNa sijjhaI // 52 // ukkosogAhaNAe u sijhaMte jugavaM duve / cattAri jahannAe javamajjhaduttaraM sayaM // 53 // cauruDDaloe ya duve samudde tao jale vIsamahe taheva [ya] / sayaM ca aTTattara tiriyaloe samaeNegeNa [u] sijjhaI dhuvaM // 54 // AsAM vyAkhyA-dazeti dazasaGkhyAH / 'cazabda: samuccaye' napuMsakeSu 'sidhyantIti saMTaGkaH' / viMzatiH strISu ca / puruSeSu cASTabhiradhikaM zatamaSTazataM samayenaikena sidhyati niSThitArthaM bhavati // catvAro gRhiliGge / dazaiva cAnyaliGge / aSTazataM svaliGge ca samayenaikena sidhyati // utkRSTAvagAhanAyAM tUktarUpAyAM sidhyato yugapadekakAlaM dvau / catvAro jaghanyAvagAhanAyAm / 'javamajjha'tti yavamadhyamiva yavamadhyaM madhyamAvagAhanA tasyAmaSTottaraM zatam / yavamadhyatvaM caiSAM madhyamAvagAhanAyAmutkRSTa-jaghanyAvagAhanayormadhyavartitvAt // catvAra Urdhvaloke ca / dvau samudre / trayo jale / viMzatiradha ityadholoke / tathaiva zataM cASTottaraM tiryagloke samayenaikena sidhyati / 'tuzabdaH punararthe' 2010_02
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 836 uttarajjhayaNANi-2 dhruvamiti nizcitamiti gAthAcatuSTayArthaH // 51-54 // teSAmeva pratighAtAdipratipAdanAyAha kahiM paDihayA siddhA kahiM siddhA paiTThiyA ? / kahiM boMdi caittA NaM kattha gaMtUNa sijjhaI ? // 55 // aloe paDihayA siddhA loyagge ya paiTThiyA / ihaM boMdi caittA NaM tattha gaMtUNa sijjhaI // 56 // anayorvyAkhyA-kasmin pratihatAH skhalitAH ko'rthaH ? niruddhagatayaH siddhAH? / kasmin siddhAH pratiSThitAH sAdyaparyavasitaM kAlaM sthitAH ? / anyacca kva bondi zarIraM tyaktvA kutra gatvA 'sijjhai' tti 'vacanavyatyayAt' sidhyanti niSThitArthA bhavanti ? / etaduttaramAha-aloke kevalAkAzalakSaNe pratihatAH skhalitAH / tatra dharmAstikAyAbhAvena teSAM gaterasambhavAt / tathA lokAgre gatvA sidhyanti / pUrvAparakAlasyAsambhavAd yatraiva samaye bhavakSayatastasminneva mokSastatra gatizceti bhAva iti gAthAdvayArthaH // 55-56 // lokAgraM ceSatprAgbhArAyA uparIti yAvati pradeze, yatsaMsthAnA, yatpramANA, yadvarNA cAsau tad vaktumAha bArasahiM joyaNehiM savvaTThassuvariM bhave / IsIpabbhAranAmA puDhavI chattasaMThiyA // 57 // paNayAlasayasahassA joyaNANaM tu AyayA / tAvaiyaM ceva vitthinnA tiguNo tasseva parirao // 58 // aTThajoyaNabAhallA sA majjhami viyAhiyA / parihAyaMtI carimaMte macchiyapattAu taNuyarI // 59 // ajjuNasuvannagamaI sA puDhavI nimmalA sahAveNaM / uttANayachattayasaMThiyA ya bhaNiyA jiNavarehiM // 60 // saMkhaMka-kuMdasaMkAsA paMDurA nimmalA subhA / sIyAe joyaNe tatto loyaMto u viyAhio // 61 // AsAM vyAkhyA-dvAdazabhiryojanaiH sarvArthasya sarvArthanAmno vimAnasyopa'caM 2010_02
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 837 SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam bhavedISatprAgbhAranAmA pRthivI bhUmiH / chatraM pratItaM tadvat saMsthitaM saMsthAnamasyA iti chatrasaMsthitA / iha sAmAnyoktAvapyuttAnameva chatraM jJeyam // paJcacatvAriMzacchatasahastrANi yojanAnAM 'tuH pUraNe' AyatA dIrghA / 'tAvaiyaM ceva'ti tAvatazcaiva 'prakramAcchatasahasrAn vistIrNA vistarato'pi paJcatvAriMzacchatasahasrapramANeti bhAvaH / parirayaH paridhirihAyAmAt triguNaH sAdhikaH kiJcidadhika iti // aSTAvaSTasaGkhyAni yojanAni bAhalyaM sthaulyamasyA ityaSTayojanabAhalyA ISatprArabhArA madhye madhyapradeze vyAkhyAtA / kimityevam ? ata Aha-pari samantAd hIyamAnA caramAnteSu sarvadigvartiSu paryantapradezeSu makSikAyAH patraM pakSo makSikApatram 'apergamyatvAt tasmAdapi tanutarA iti kRzeti yAvat / hAnizcAtra vizeSAnabhidhAne'pi pratiyojanamaGgalapRthaktvaM draSTavyA // arjunaM zuklaM tacca tat suvarNakaM cArjunasuvarNakaM tena nirvRttA'rjunasuvarNakamayI setISatprAgbhArA nirmalA svacchA svabhAvena nopAdhita iti / uttAnakamUrdhvamukhaM yacchatrakaM tatsaMsthitA ca bhaNitA jinavaraiH / prAk sAmAnyatazchatrasaMsthitetyuktvA yadihottAnatvamuktaM tad vizeSata iti na paunaruktyamathavA'nyakartRkeyaM gAtheti / zaGkhAGka-kundAni pratItAni tatsaGkAzA varNatastatsadRzI / ata eva pANDurA zvetA, nirmalA niSkalaGkA, zubhA'tikalyANAvaheti / yadIdRzI sA pRthivI tataH kim ? ityAha-'sIyAe'tti zItAyAH zItAnAmnyAH 'pRthvyA uparIti zeSaH' yojane tatastasyA uktarUpAyAH pRthvyAstato yojanamatikramyetyarthaH / lokAntastu vyAkhyAta iti gAthApaJcakArtha // 57-61 // yadi yojane lokAntastarhi tatra sarvatra siddhAH santItyAzaGkyAha joyaNassa u jo tattha koso uvarimo bhave / tassa kosassa chabbhAe siddhANogAhaNA bhave // 62 // vyAkhyA-yojanasya 'tuH punaH' yastatra krozo gavyUtamuparivartI bhavet / tasya krozasya SaTabhAge satribhAgatrayastriMzadadhikadhanuHzatatritayarUpe siddhAnAmavagAhanA'vasthiti-bhavediti // 62 // avagAhanA ca calanasambhave'pi syAdata Aha tattha siddhA mahAbhAgA loyaggaMmi paiTThiyA / bhavappavaMcaummukkA siddhi varagaiM gayA // 63 // vyAkhyA-tatra siddhA mahAbhAgA acintyazaktayo lokAgre pratiSThitAH / bhavA nArakAdayasteSAM prapaJco vistArastenonmuktAstataH siddhi varA cetaragatyapekSayA pradhAnA gatizca _ 2010_02
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 838 uttarajjhayaNANi-2 varagatistAM gatAH / ayaM bhAvaH, kila calane bhavaprapaJca eva hetuH, siddhAnAM hi tadrahitatvAt kutastatsambhava iti // 63 / / teSAM tatra kiyatyavagAhanA ? ityAha usseho jassa jo hoi bhavaMmi carimaMmi u| tibhAgahINA tatto ya siddhANogAhaNA bhave // 64 // vyAkhyA-utsedha ucchrayaH 'prakramAccharIrasya' 'jassa'tti 'vacanavyatyAd' yeSAM siddhAnAM ya iti yatparimANo bhaved bhave carame paryantavartini 'turvizeSaNe' / tribhAgahInA tribhAgonA tatazca caramabhavotsedhAt siddhAnAmavagAhanA svapradezanicitirbhavedevaM ca zarIravivaraNapUraNa etAvatItyavagantavyam / uktaM hi-dehatibhAge susiraM tatpUraNao tibhAgahINa' tti // 64 // etAneva kAlato vaktumAha egatteNa sAIyA apajjavasiyA vi ya / puhutteNa aNAIyA apajjavasiyA vi ya // 65 // vyAkhyA-ekatvenAsahAyatvena te sAdikA aparyavasitA api ca / yatra hi kAle te sidhyanti sa teSAmAdirna tu kadAcinmuktebhraMzyanti, ato na paryavasAnamiti / pRthaktvena bahutvena sAmastyApekSayeti yAvadanAdikA aparyavasitA api ca / na hi kadAcit te nAbhUvan na bhaviSyanti ceti // 65 // eSAmeva svarUpamAha arUviNo jIvaghaNA nANa-dasaNasanniyA / aulaM suhaM saMpattA uvamA jassa natthi u // 66 // vyAkhyA-arUpiNasteSAM rUpAdyabhAvAt / jIvAzca te satatopayuktayA ghanAzca zuSirapUraNato jIvaghanAH / jJAnadarzane eva saMjJA samyagavabodharUpA saJjAtaiSAmiti jJAnadarzanasaMjJitA jJAna-darzanopayogavanta ityarthaH / atulamaparimitaM sukhaM samprAptAH / upamA yasya sukhasya nAsti 'turevArthe' na vidyata eva / yataH-karmaklezavimokSAcca mokSe sukhamanuttamam' iti // 66 // 1. 'dehatribhAgaH zuSiraM tatpUraNatastribhAgahInA' iti / 2010_02
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 839 SatriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam punasteSAM kSetraM svarUpaM cAha loegadese te savve nANa-dasaNasaMniyA / saMsArapAranitthinnA siddhi varagaI gayA // 67 // vyAkhyA-lokaikadeze te siddhA ityanena "muktAH sarvatra tiSThanti vyomavat tApavarjitAH" iti sarvagatatvamatamapAstam / tathAtve sarvatra sarvadA vedanAdiprasaGgAt / jJAnadarzanasaMjJitA ityanena mA bhUt keSAJcit jJAnasaMjJA, keSAJcid darzanasaMjJaiva kevalA kintUbhe api sarveSAmapIti / saMsArapAraM nistIrNAH punarAgamanAbhAvenAtikrAntA ityanena "jJAnino dharmatIrthasya kartAraH paramaM padam / gatvA''gacchanti bhUyo'pi bhavaM tIrthanikArataH" // 1 // iti teSAM matamaniSThitArthatvAdidoSaprasaGgena nirastam / siddhi varagatiM gatA ityetena kSINakarmaNo'pi lokAgragamanasvabhAvenotpattisamaye sakriyatvamapyastIti khyApyate / iyaM ca gAthA prAyaH kvApi na dRzyate / yatra pratau bhavati, tatraivaM vyAkhyAyate // 67|| siddhAnabhidhAya saMsAriNaH prAha saMsAratthA u je jIvA duvihA te viyAhiyA / tasA ya thAvarA ceva thAvarA tivihA tahiM // 18 // vyAkhyA saMsArasthA iti prAgvat 'tuzabdaH siddhebhyaH saGkhyAvizeSadyotakaH' ye jIvAste dvidhA vyAkhyAtAH / dvaividhyamevAha-trasAzca sthAvarAzcaiva / sthAvarAstrividhAH triprakArAstasminniti dvaividhye satyalpavaktavyatvAt pazcAnnirdeze'pyAdau sthAvarAbhidhAnam / / 68 // tat traividhyamevAha puDhavI-Au-jIvA ya taheva ya vaNassaI / iccee thAvarA tivihA tesiM bhee suNeha me // 69 // vyAkhyA-jIvazabdasya pratyekaM sambandhAt pRthivyeva jIvAH pRthivIjIvAH / Apo jalaM tA eva jIvA abjIvAzca / tathaiva vanaspatijIvAH / jIva-zarIrayoranyo'nyAnugatatvena kathaJcidabhedAt pRthivyAdiSu jIvavyapadeza iti / ityete pRthivyAdayaH sthAvarAstrividhAsteSAM pRthivyAdInAM bhedAn zRNuta 'me' mama 'kathayata iti zeSaH' // 69 / / pRthivIbhedanAha duvihA puDhavijIvA u suhamA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA evamee duhA puNo // 70 // 2010_02
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 840 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-dvividhA dvibhedAH pRthivIjIvAH 'taH prAgvat' sUkSmA bAdarAzca / tathA paryAptA AhAra-zarIrendriyocchvAsa-vAk-manaHparyAptiSu catasRbhistAbhiH paryAptimantastadviparItAzcAparyAptAH / evamete sUkSmA bAdarAzca paryAptAparyAptabhedena dvidhA punaH pratyekamiti // 70 // punareSAmuttarabhedAnAha bAyarA je u pajjattA duvihA te viyAhiyA / saNhA kharA ya bodhavvA saNhA sattavihA tahiM // 71 // vyAkhyA-bAdarA ye punaH paryAptA dvividhAste vyAkhyAtAH / katham ? ityAhazlakSNAzcUrNitaloSTakalpA mRdupRthvItadAtmakajIvA apyupacArAt zlakSNAH / eva muttaratrApi / kharAH kaThinAH 'caH samuccaye' boddhavyAH / zlakSNAH saptavidhAstasmin bhedadvaye // 71 // saptavidhatvamevAha kiNhA nIlA ya ruhirA ya hAliddA sukilA tahA / paMDu paNagamaTTiyA kharA chattIsaIvihA // 72 // vyAkhyA-kRSNAH, nIlAca, rudhirAzceti lohitA raktA ityarthaH, hAridrAH pItAH, zuklAH 'tatheti samuccaye' / 'paMDu'tti pANDavaH-ApANDurA ISacchubhrA ityarthaH / itthaM varNabhedena SaDvidhatvamuktam / iha ca pANDugrahaNaM kRSNAdivarNAnAmapi svasthAnabhedAntarasambhavasUcakam / panako'tyantasUkSmarajorUpa: sa eva mRttikA / panakasya cAkAze vartamAnasya loke pRthivItvenArUDhatvAd bhedenopAdAnam / kharapRthivIjIvAH SaTtriMzadvidhAH / / 72 / / tAnevAha puDhavI ya sakkarA vAluyA ya uvale silA ya loNUse / aya-tauya-taMba-sIsaga-ruppa-suvanne ya vayare ya // 73 // hariyAle hiMgulae maNosilA saasgNjnn-pvaale| abbhapaDalabbhavAlu ya bAyarakAye maNivihANA // 74 // gomijjae ya ruyage aMke phalihe ya lohiyakkhe ya / maragaya-masAragalle bhuyamoyaga-iMdanIle ya // 75 // caMdaNa-geruya-haMsagabbha-pulae sogaMdhie ya bodhavve / caMdappabha-verulie jalakaMte sUrakaMte ya // 76 // 2010_02
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam __ AsAM vyAkhyA-pRthivI zuddhA yA karkarAdirUpA na bhavati / zarkarA laghUpalazakalarUpA / vAlukA pratItA / upalo gaNDazailAdiH / zilA ca dRSat / lavaNaM samudralavaNAdiH / USazca kSAramRttikA / ayo lohaM trapuka-tAmra-sIsaka-rUpyasuvarNAni pratItAni / vajrazca hIrakaH // haritAlo hiGgalako manaHzileti ca pratItA ev| sAsakazca dhAtuvizeSaH / aJjanaM sauvIrakam / pravAlaM vidrumaH / abhrapaTalaM prasiddham / abhravAlukA'bhrapaTalamizrA vAlukA bAdarA kAye iti bAdarapRthivIkAye 'amI bhedA iti zeSaH' / 'maNivihANa'tti 'casya gamyatvAd' maNividhAnAni ca maNibhedAH // tAnyevAha-gomedakazca rucako'GkaH sphaTikazca lohitAkSazca marakato masAragalazca bhujamocaka indranIlazca / / candano gairiko haMsagarbhaH pulakaH saugandhikazca boddhavyaH / candraprabho vaiDUryako jalakAntaH sUryakAntazca / iha ca pRthivyAdayazcaturdaza, haritAlAdayo'STau, gomedakAdayazca kvacit kathaJcidantarbhAvAccaturdazetyamI mIlitAH SaTtriMzad bhavantIti gAthAcatuSTayArthaH // 73-76 // bAdarapRthivIkAyopasaMhArapUrvakaM sUkSmapRthivIkAyAnAha ee kharapuDhavIe bheyA chattIsamAhiyA / egavihamanANattA suhumA tattha viyAhiyA // 77 // vyAkhyA-ete kharapRthivyAstadavibhAgAcca tatsthajIvAnAM bhedAH SaTtriMzadAkhyAtAH / 'egavihamanANatta' tti ekavidhA yato na vidyate nAnAtvaM bhedo yeSAM te'nAnAtvAH / sUkSmAstatreti teSu sUkSma-bAdarapRthivIjIveSu madhye vyAkhyAtAH // 77 // etAneva kSetrata Aha suhumA ya savvalogaMmi logadese ya bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu tesiM vucchaM cauvvihaM // 78 // vyAkhyA-sUkSmAH sarvaloke caturdazarajjvAtmake tatra sarvatra sarvadA teSAM bhAvAt / lokasya dezo vibhAgo lokadezastasmin 'caH punararthe' bAdarAsteSAM kvacit kadAcidasattvena sarvavyAptyasambhavAt / athaitAn gAthA'rdhena kAlata Aha-'itto'tti itaH kSetraprarUpaNAnantaraM kAlavibhAgaM tu teSAM vakSye caturvidham / / 78 // yathApratijJAtamAha saMtaI pappa NAIyA apajjavasiyA vi ya / ThiiM paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya // 79 // 2010_02
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 842 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-santatiM pravAhaM prApyAnAdikA aparyavasitA api ca, teSAM pravAhataH sarvadA sadbhAvAt / sthitiM bhavasthiti-kAyasthitirUpAM pratItyAzritya sAdikAH saparyavasitA api ca, dvividhAyA api tasyA niyatakAlatvAt // 79 // tathaivAha bAvIsa sahassAiM vAsANukkosiyA bhave / AuThiI puDhavINaM aMtomuhuttaM jahanniyA // 80 // asaMkhakAlamukkosaM aMtomuhattaM jahanniyA / kAyaThiI puDhavINaM taM kAyaM tu amuMcao // 81 // anayorvyAkhyA-dvAviMzatiH sahastrANi varSANAmutkRSTA bhavedAyuHsthitiH pRthivInAmiti pRthivIjIvAnAmantamuhUrtaM jaghanyikA // asaGkhyakAlamutkRSTA / antamuhUrtaM jghnyikaa| kAye pRthivIkAye sthitistato'nudvartanenAvasthAnaM kAyasthitiH pRthivInAM tamiti pRthivIrUpaM kAyaM 'turevArthe' tato 'amuMcau'tti amuJcatAmevAtyajatAmiti gAthAdvayArthaH itthaM dvividhAyA api sthite yatyadarzanena sAdi-saparyavasitatvameSAm // 80-81 // kAlasya prakrAntatvAdantarakAlamAha aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhattaM jahannayaM / vijadaMmi sae kAe puDhavIjIvANa aMtaraM // 82 // vyAkhyA-anantakAlamutkRSTamantarmuhUrtaM jaghanyakam / 'vijaDhaMmi'tti tyakte svakIye kAye pRthivIjIvAnAmantaram / kimuktaM bhavati ? yat pRthivIkAyAnAmudvartanaM yA ca punastatraivotpattiranayorvyavadhAnamiti // 82 / / etAneva bhAvata Aha eesiM vaNNao ceva gaMdhao rasa-phAsao / saMThANAdesao vA vi vihANAI sahassaso // 83 // vyAkhyA-sugamam / navaraM vidhAnAni bhedAH 'sahastra iti copalakSaNam' varNAditAratamyasya bahubhedatvenAsaGkhyabhedatvAt / varNAdInAM bhAvarUpatvAt // 83 // athApkAyamAha duvihA AujIvA u suhamA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA evamee duhA puNo // 84 // 2010_02
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam bAyarA je u pajjattA paMcahA te pakittiyA / suddhodaya usse harayaNu - mahiyA - hime // 85 // egavihamanANattA suhumA tattha viyAhiyA / suhumA savvalogaMmi logadese ya bAyarA // 86 // saMtaI pappa NAIyA apajjavasiyA vi ya / ThinaM paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya // 87 // satteva sahassAiM vAsANukkosiyA bhave / AuThiI AUNaM aMtomuhuttaM jahanniyA // 88 // asaMkhakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahanniyA / kAyaThiI AUNaM taM kAyaM tu amaMcao // 89 // anaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhaMmi sae kAe AujIvANa aMtaraM // 90 // esiM vaNNao ceva gaMdhao rasa - phAsao / saMThANAdesao vA vi vihANAI sahassaso // 99 // vyAkhyA - gataprAyA eva / navaraM zuddhodakaM meghamuktaM smudraadijlm| 'usse' tti avazyAyaH zaradAdiSu prAbhAtikasUkSmavarSaH / haratanuH prAtaH sasnehabhUmyudbhavastRNAgrodakabinduH | mahikA dhUmarI garbhamAse sUkSmavarSaH / himaM pratItam // saptaiva sahastrANi varSANAmutkRSTA bhavedAyuHsthitirapAmabjIvAnAmiti sUtrASTakArthaH // 84 - 91 // atha vanaspatijIvAnAha duvihA vaNassaIjIvA suhumA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA evamee duhA puNo // 92 // bAyarA je u pajjattA duvihA te viyAhiyA / sAhAraNasarIrA ya patteyA ya taheva ya // 93 // patteyasarIrA u ogahA te pakittiyA / rukkhA gucchA ya gummA ya layA vallI taNA tahA // 94 // 2010_02 843
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 844 uttarajjhayaNANi-2 valaya [ layA] pavvayA kuhaNA jalaruhA osahI tahA / hariyakAyA ya bodhavvA patteyA iti AhiyA // 15 // sAhAraNasarIrA uNegahA te pakittiyA / AlUe mUlae ceva siMgabere taheva ya // 16 // harilI sarilI sissarilI jAvaI keyakaMdalI / palaMDu-lasaNa-kaMde ya kaMdalI ya kuhavvae // 97 // lohiNIhU ya thIhU ya tuhagA ya taheva ya / kaNhe ya vajjakaMde ya kaMde sUraNae tahA // 98 // assakannI ya bodhavvA sIhakannI taheva ya / musaMDhI ya haliddA ya NegahA evamAyao // 19 // egavihamanANattA suhumA tattha viyAhiyA / suhumA savvalogaMmi logadese ya bAyarA // 100 // saMtaI pappa NAIyA apajjavasiyA viya / ThiiM paDucca sAIyA sapajjavasiyA viya // 101 // dasa ceva sahassAI vAsANukkosiyaM bhave / vaNassaINa AuM tu aMtomuhuttaM jahannayaM // 102 // aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhattaM jahanniyA / kAyaThiI paNagANaM taM kAyaM tu amuMcao // 103 // asaMkhakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhaMmi sae kAe paNagajIvANa aMtaraM // 104 // eesiM vannao ceva gaMdhao rasa-phAsao / saMThANAdesao vA vi vihANAI sahassaso // 105 // vyAkhyA-etA gAthA vyAkhyAtaprAyA eva / navaraM sAdhAraNamanantajIvAnAmapi samAnamekaM zarIraM yeSAM te sAdhAraNazarIrAH / 'upalakSaNaM caitadAhArAnnapAnagrahaNayorapi teSAM sAdhAraNatvAt' / 'patteyA ya' tti pratyekazarIrAzca ekamekaM prati pratyekamekaikazo vibhinna 2010_02
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ SatriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam zarImeSAmiti pratyekazarIrAsteSAM hi yadekasya zarIraM tadanyasya na bhavatIti / pratyekazarIrAzca 'prakramAjjIvAH, ye iti zeSaH' anekadhA te prakIrtitAH / vRkSAzcutAdayaH / gucchA vRntAkImukhyAH / gulmAzca navamAlikAdayaH / latAzcampakAdyAH / vallyaH kUSmANDyAdyAH / tRNAni kuzAdIni // latAvalayAni nAlikerI-kadalyAdIni, iha teSAM zAkhAntarAbhAvena latArUpatvam, tvaco valayAkAratvena ca valayalatA / parvajA ikSvAdayaH / kuhuNA bhUmisphoTAdayaH / jalaruhAH padmAdayaH / auSadhayaH zAlyAdayaH / tathA haritAni tandulIyakAdIni tAnyeva kAyAH zarIrANi yeSAmiti haritakAyAzca boddhavyAH pratyekA ityAkhyAtAH // sAdhAraNazarIrAstu Aluka-mUlakAdayo haridrAparyantAH prAyaH kandavizeSAstattaddezaprasiddhA evamAdayo'nekadhA // sAdhAraNalakSaNamidam "gUDhasirAgaM pattaM sacchIraM jaM ca hoi nicchIraM / jaM pi ya paNaTThasaMdhiM aNaMtajIvaM viyANAhi" // 1 // vanaspatinAM pratyekazarIrApekSayotkRSTaM dazavarSasahasramAnamAyuruktam / sAdhAraNAnAM jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtAyuSkatvAt / uktaM ca-'nigoyassa NaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM AuThii pannattA ? goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM ukkoseNa vi aMtomuhattaM" / 'paNagAANaM Au'tti pAThe panakA ullijIvA iha tadupalakSitAH sAmAnyena vanaspatayo gRhyante // anantakAlamutkRSTA'ntarmuhUrtaM jaghanyA kAyasthitiH panakAnAm / ihApi sAmAnyena vanaspatijIvAn nigodAn vA'pekSyotkRSTato'nantakAlamucyate / vizeSApekSayA hi pratyekavanaspatInAM tathA nigodAnAM bAdarANAM sUkSmANAM cAsaGkhyeyakAlaiva sthitiH / uktaM ca-"paitteyasarIrabAyaravaNapphattikAiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM kAyaTThiI paNNattA ? / goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM sattari sAgarovamakoDAkoDIo / niodeNaM bhaMte ! niode tti kAlato keciraM hoMti ? / jahaNNeNaM taM ceva, ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM aNaMtAo 1. gUDhazirAkaM patraM sakSIraM yacca bhavati niHkSIram / yadapi ca praNaSTasandhi anantajIvaM vijAnIhi // 1 // 2. nigodasya nu bhadanta ! kiyantaM kAlamAyuHsthitiH prajJaptA ? / gautama ! jaghanyonyAntarmuhUrtamutkRSTenApyantarmuhUrtam / 3. pratyekazarIrabAdaravanastikAyikAnAM bhadanta ! kiyantaM kAlaM kAyasthitiH prajJaptA ? gautama ! jaghanyenAntarmuhUrttam, utkarSeNa saptatiH sAgaropamakoTIkoTyaH / nigodo nu bhadanta ! nigoda iti kAlata: kiyacciraM bhavati ? / jaghanyena taccaiva, utkarSeNAnantaM kAlamanantA utsarpiNyaH / kSetrato'rdhatRtIyAH pudgalaparAvartAH / bAdaranigodapRcchA / jaghanyena taccaiva, utkRSTena saptatiH sAgaropamakoTIkoTyaH / sUkSmanigodapRcchA / jaghanyena taccaiva, utkRSTenAsaGkhyeyaM kAlamiti / 2010_02
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ 846 uttarajjhayaNANi-2 ussappariNIo / khettao aDDAijjA puggalapariyaTTA / bAyaranigodapucchA / jahaNNeNaM taM ceva, ukkoseNaM sattari sAgarovamakoDAkoDIo / suhumanigoyapucchA / jahaNNeNaM taM ceva, ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM ti" / asaGkhyakAlamutkRSTaM panakajIvAnAmantaram tata udvRtya hi pRthivyAdiSUtpattavyam / teSu cAsaGkhyeyakAlaiva kAyasthitirihApi tathA'bhidhAnAditi sUtracaturdazakArthaH // 92 - 105 // prakRtamupasaMharannuttaragranthaM ca sambandhayannAha-- icce thAvarA tivihA samAseNa viyAhiyA / itto u tase tivihe vRcchAmi aNupuvvaso // 106 // vyAkhyA - ityevamprakArA ete pRthivyAdayaH sthAnazIlAH sthAvarAstrividhAH samAsena saGkSepeNa vyAkhyAtAH, vistarato hyamISAM bahutarabhedatvAt / trayANAmapyamISAM svayamevasthitisvabhAvAtvAt / itaH sthAvaravibhakteranantaraM 'tuH punaH ' trasAMstrividhAn vakSyAmi 'aNupuvvaso'tti AnupUrvyeti // 106 // tAne vAha teU vAU ya bodhavvA urAlA ya tasA tahA / icce tasA tivihA tesiM bhee suNeha me // 107 // vyAkhyA - tejoyogAt tejAMsyagnayastadvarttino jIvA api tathoktAH / evaM vAyavazca boddhavyAH / 'urAli'tti udArA ekendriyApekSayA prAyaH sthUlA dvIndriyAdayazca sAstathA / ityete trasyanti dezAd dezAntaraM saGkrAmantIti trasAstrividhAH / tejo- vAyyavozca sthAvaranAmakarmodaye'pyuktarUpaM trasanamastIti / tatastejo- vAyvorgatitaH, udArANAM ca labdhito'pi trasatvamiti / teSAM tejaHprabhRtInAM bhedAn zRNuta me kathayata iti // 107 // tatra tejojIvAnAha-- duvihA teujIvA u suhumA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA evamee duhA puNo // 108 // bAyarA je u pajjattA NegahA te viyAhiyA / iMgAle mummure agaNI acci - jAlA taheva ya // 109 // ukkA vijjU ya bodhavvA NegahA evamAyao / egavihamaNANattA suhumA tattha viyAhiyA // 110 // 2010_02
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 847 SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam suhumA savvalogaMmi logadese ya bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu tesiM vucchaM cauvvihaM // 111 // saMtaI pappa NAIyA apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya // 112 // tinneva ahorattA ukkoseNa viyAhiyA / AuThiI teUNaM aMtomuhuttaM jahanniyA // 113 // asaMkhakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahanniyA / kAyaThiI teUNaM taM kAyaM tu amuMcao // 114 // aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhaMmi sae kAe teujIvANa aMtaraM // 115 // eesiM vannao ceva gaMdhao rasa-phAsao / saMThANAdesao vA vi vihANAiM sahassaso // 116 // vyAkhyA-etAH prAyaH prAgvat / navaram-aGgAro bhAsvarendhanarUpaH, murmuro bhasmamizrAgnikaNarUpaH, agniruktabhedAtiriktaH, acirmUlapratibaddhAgnizikhA dIpazikhA vA, jvAlA chinnamUlA'gnizikhaiveti gAthAnavakArthaH // 108-116 / / vAyujIvAnAha duvihA vAujIvA ya suhamA bAyarA tahA / pajjattamapajjattA evamee duhA puNo // 117 // bAyarA je u pajjattA paMcahA te pakittiyA / ukkaliyA-maMDaliyA-ghaNa-guMjA-suddhavAyA ya // 118 // saMvaTTagavAyA ya NegahA evamAyao / egavihamaNANattA suhumA tattha viyAhiyA // 119 // suhumA savvalogaMmi logadese ya bAyarA / itto kAlavibhAgaM tu tesiM vucchaM cauvvihaM // 120 // 2010_02
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 848 saMtaI pappa NAIyA apajjavasiyA vi ya / ThinaM paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya // 121 // tinneva sahassAI vAsANukosiyA bhave / AuThiI vAUNaM aMtomuhuttaM jahanniyA // 122 // asaMkhakAlamukkosA aMtomuhuttaM jahanniyA / kAyaThiI vAUNaM taM kAryaM tu amuMcao // 123 // anaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhaMmi sae kAe vAujIvANa aMtaraM // 124 // eesiM vannao ceva gaMdhao rasa- phAsao / saMThANAdesao vA vi vihANAI sahassaso // 125 // uttarajjhayaNANi - 2 vyAkhyA-etA api prAgvat / paJcadhetyupalakSaNamasyAnekadhetyabhidhAnAt / vAtazabdasya pratyekamabhisambandhAdutkalikAvAtA ye sthitvA sthitvA punarvAnti / maNDalikAvAtA vAtolIrUpAH / ghanavAtA ratnaprabhAdyadhovarttinAM ghanodadhInAM vimAnAnAM cAdhArA himapaTalakalpA vAyavaH / guJjAvAtA ye guJjanto vAnti / zuddhavAtA utkalikAdivikalA mandAnilAdayaH // saMvarttakavAtAzca ye bahiH sthitamapi tRNAdi vivakSitakSetrAntaH kSipanti / iti gAthAnavakArthaH // 117-125 / / itthaM tejo- vAyutrasAnuktvodAratrasAnAha-- orAlA tasA je u cauhA te pakittiyA / beiMdiya teiMdiya cauro paMciMdiyA ceva // 126 // vyAkhyA-udArAstrasA ye punazcaturdhA catuSprakArAste prakIrttitAH / caturdhAtvamevAha-dve indriye sparzana - rasanAkhye yeSAM te dvIndriyAH / etacca nirvRtyupakaraNAkhyaM dravyendriyamabhipretyocyate / bhAvendriyApekSayaikendriyANAmapIndriyapaJcakasyApi sambhavAt / evaM zeSeSvapIndriyeSu bhAvanIyam / tathaiva te eva dve indriye yeSAM tRtIyaM ghrANaM te trIndriyAH / tAnyeva trINi caturthaM cakSuzca yeSAM te caturindriyAH / yeSAM catvAri tAni paJcamaM zrotramiti paJcendriyAH // 126 // 2010_02
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam 849 tatra dvIndriyabhedAnAha beiMdiyA u je jIvA duvihA te pakittiyA / pajjattamapajjattA tesiM bhee suNeha me // 127 // kimiNo somaMgalA ceva alasA mAivAhayA / vAsImuhA ya sippIyA saMkhA saMkhagaNA tahA // 128 // palloyANullayA ceva taheva ya varADagA / jalUgA jAlagA ceva caMdaNA ya taheva ya // 129 // ii beiMdiyA ee NegahA evmaayo|| loegadese te savve na savvattha viyAhiyA // 130 // saMtaI pappa NAIyA apajjavasiyA vi ya / ThiiM paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya // 131 // vAsAiM bAraseva u ukkoseNa viyAhiyA / beiMdiyaAuThiI aMtomuhuttaM jahanniyA // 132 // saMkhejjakAlamukkosA aMtomuhattaM jahanniyA / beiMdiyakAyaThiI taM kAyaM tu amuMcao // 133 // aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahannayaM / beiMdiyajIvANaM aMtareyaM viyAhiyaM // 134 // eesiM vannao ceva gaMdhao rasa-phAsao / saMThANAdesao vA vi vihANAI sahassaso // 135 // vyAkhyA-etAH prAyaH pUrvavadeva dvIndriyAbhilApena vyAkhyeyAH / navaraM kRmayo'zucyAdibhavAH / alasAH pratItAH / mAtRvAhakA ye kASThazakalAni samobhayAgratayA sambadhnanti / vAsImukhA vAsyAkAramukhAH / 'sippIya' tti zuktayaH / zaGkhAH prasiddhAH / zaGkhanikAstadAkRtaya evAtyantalaghavo jIvAH // varATakAH kapardakAH / jalaukaso duSTaraktAkaSiNyaH / candanakA akSAH / zeSAstu yathAsampradAyaM vAcyAH // varSANi dvAdazaiva tUtkRSTata iti gAthAnavakArthaH // 127-135 // 2010_02
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 850 trIndriyAnAha teiMdiyA u je jIvA duvihA te pakittiyA / pajjattamapajjattA tesiM bhee suNeha me // 136 // kuMthu pivIliyA daMsA ukkaluddehiyA tahA / taNahAra-kaTThahArAya mAlUgA pattahAragA // 137 // kappAsaTThimiMjA ya tiMdugA tausamiMjagA / sadAvarI ya gummI ya bodhavvA iMdagAiyA // 138 // iMdagovagamAiyA NegahA evamAyao / loegadese te savve na savvattha viyAhiyA // 139 // saMtaI pappa NAIyA apajjavasiyA vi ya / ThijhaM paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya // 140 // egUNavannahorattA ukkoseNa viyAhiyA / teiMdiya - AuThiI aMtomuhuttaM jahanniyA // 141 // saMkhijjakAlamukkosA aMtomuhuttaM jahanniyA / teiMdiyakAyaThiI taM kAyaM tu amuMcao // 142 // anaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahannayaM / teiMdiyajIvANaM aMtareyaM viyAhiyaM // 143 // uttarajjhayaNANi - 2 eesiM vannao ceva gaMdhao rasa- phAsao / saMThANAdesao vA vi vihANAiM sahassaso // 144 // vyAkhyA - etA api pUrvavannavaraM kunthavo'nuddharitasattvaprabhRtayaH / pipIlikA kITikA | gummI zatapadI khajjUrakaH / evamanye'pi yathAsampradAyaM jJeyAH // ekonapaJcA - zadahorAtrANyAyuH sthitiH / iti gAthAnavakArthaH // 136-144 // caturindriyAnAha cauriMdiyA u je jIvA duvihA te pakittiyA / pajjattamapajjattA tesiM bhee suNeha me // 145 // 2010_02
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam 851 aMdhiyA puttiyA ceva macchiyA masagA tahA / bhamare kIDa-payaMge ya DhiMkuNe kuMkuNe tahA // 146 // kukuDe siMgirIDI ya naMdAvatte ya vichie / Dole ya bhigirIDI ya virilI acchivehae // 147 // acchile mAhae acchiroDae vicittacittae / uhiMjaliyA jalakArI ya taMnIyA taMbagAiyA // 148 // ii cariMdiyA ee NegahA evamAyao / logassa egadesaMmi te savve parikittiyA // 149 // saMtaiM pappa NAIyA apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya // 150 // chacceva ya mAsA u ukkoseNa viyAhiyA / caridiyaAuThiI aMtomuhuttaM jahanniyA // 151 // saMkhijjakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahanniyA / cauridiyakAyaThiI taM kAyaM tu amuMcao // 152 // aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhaMmi sae kAe aMtareyaM viyAhiyaM // 153 // eesiM vannao ceva gaMdhao rasa-phAsao / saMThANAdesao vA vi vihANAiM sahassaso // 154 // vyAkhyA-etA api pUrvavadeva / navarametajjIvabhedAH kecit prasiddhAH, kecit tattaddezaprasaddhAH sampradAyAdavaseyAH / tathA SaNmAsAnevotkRSTA sthitiH / iti gAthAdazakArthaH // 145-154 // paJcendriyAnAha paMciMdiyA u je jIvA cauvvihA te viyAhiyA / neraiya tirikkhA ya maNuyA devA ya AhiyA // 155 // vyAkhyA-paJcendriyAstu ye jIvAzcaturvidhAste vyAkhyAtAstad yathA nairayikAstiryaJcazca manujAzca devAzcAkhyAtAstIrthakarAdibhiH // 155 // 2010_02
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 852 uttarajjhayaNANi-2 tatra tAvannairayikAnAha nerajhyA sattavihA puDhavIsU sattasU bhave / rayaNAbha-sakkarAbhA vAluyAbhA AhiyA // 156 // paMkAbhA dhUmAbhA tamA tamatamA tahA / ii nerajhyA ee sattahA parikittiyA // 157 // logassa egadesaMmi te savve u viyAhiyA / itto kAlavibhAgaM tu tesiM vucchaM cauvvihaM // 158 // saMtaI pappa NAIyA apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya // 159 // sAgarovamamegaM tu ukkoseNa viyAhiyA / paDhamAe jahanneNaM dasavAsasahassiyA // 160 // tinneva sAgarA u ukkoseNa viyAhiyA / duccAe jahanneNaM egaM tu sAgarovamaM // 161 // satteva sAgarA u ukkoseNa viyAhiyA / taIyAe jahanneNaM tinneva u sAgarovamA // 162 // dasasAgarovamA u ukkoseNa viyAhiyA / cautthIe jahanneNaM satteva u sAgarovamA // 163 // sattarasasAgarA u ukkoseNa viyAhiyA / paMcamAe jahanneNaM dasa ceva u sAgarovamA // 164 // bAvIsasAgarA u ukkoseNa viyAhiyA / chaTThIe jahanneNaM sattarasasAgarovamA // 165 // tittIsa sAgarA u ukkoseNa viyAhiyA / sattamAe jahanneNaM bAvIsaM sAgarovamA // 166 // jA ceva u AuThiI neraiyANaM viyAhiyA / sA tesiM kAyaThiI jahannukkosiyA bhave // 167 // 2010_02
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 853 SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhaMmi sae kAe neraiyANaM tu aMtaraM // 168 // eesiM vannao ceva gaMdhao rs-phaaso| saMThANAdesao vA vi vihANAiM sahassaso // 169 // AsAM vyAkhyA-nairayikAH saptavidhAH saptaprakArAH / yataH pRthivISu saptasu bhaveyustatastadbhedAt teSAM saptavidhatvamiti bhAvaH / kAstAH sapta ? ityAha-'rayaNAbha'tti ratnAnAM vaiDUryAdInAmAbhA svarUpataH pratibhAsanamasyAmiti ratnAbhA, itthaM caitat tatra ratnakANDasya bhavanapatibhavanAnAM ca vividharatnavatAM sambhavAt / evaM sarvatra / navaraM zarkarA zlakSaNapASANazakalarUpA tadAbhA / 'dhUmAbha'tti yadyapi tatra dhUmAsambhavastathApi tadAkArapariNatAnAM pudgalAnAM ca sambhavAt dhUmAbhAtvam / tamorUpatvAcca tamaHprabhA / prakRSTataratamastvAcca tamastamA / ityanena pRthivIsaptavidhatvaprakAreNa nairayikA ete saptadhA parikIrtitAH // kSetrato lokasyaikadeze te nairayikA vyAkhyAtAH / ito'nantaraM kAlavibhAgaM vakSye caturvidham // caturvidhatvamevAha-kAlataH santatiM prApyAnAdyaparyavasitatvam / sthiti prApya sAdisaparyavasitatvamiti // sAgaropamamekaM tUtkRSTena vyAkhyAtA prathamAyAM narakapRthivyAM jaghanyena dazavarSasahastrikA 'prastAvAdAyuH sthiti:rayikANAm' itIhottarasUtreSu ca draSTavyam // trINyeva sAgaropamANi tUtkRSTenAkhyAtA dvitIyAyAM jaghanyena punarekaM sAgaropamam / sapta sAgaropamANi tUtkRSTena tRtIyAyAM jaghanyena punastrINyeva tAni // daza sAgaropamANi tUtkRSTena caturthyAM jaghanyena saptaiva // saptadaza sAgaropamANi tUtkRSTena paJcamyAM jaghanyena dazaiva // dvAviMzatisAgaropamANyutkRSTena SaSThyAM jaghanyena saptadazaiva // trayastriMzat sAgaropamANi tUtkRSTena vyAkhyAtA saptamanarakapRthivyAM jaghanyena dvAviMzatisAgaropamA // AyuHsthitiruktA kAyasthitimAha-yA caiva punarAyuHsthitinairayikANAM vyAkhyAtA saiva teSAM kAyasthitirjaghanyotkRSTA bhaved / yataste tata uvRttAH punastatra notpadyante, kintu garbhaja-paryApta-saGkhyeyavarSAyuSeSveveti // antara-bhAvAbhidhAyakaM sUtradvayaM prAgvat / navaramantarmuhUrtaM jaghanyamantaraM yadA'nyataranarakAdudvRtya kazcijjIvo garbhajaparyAptA-matsyAdiSUtpadyate / tatrAtisaGkliSTAdhyavasAyo'ntarmuhUrttamAyuH pratipAlya mRtvA'nyatamanaraka evopajAyate tadA labhyata iti bhAvaH / iti caturdazasUtrArthaH // 156-169 // atha tirazcAmAha- . paMciMdiyatirikkhA u duvihA te viyAhiyA / saMmacchimatirikkhA u gabbhavakvaMtiyA tahA // 170 // 2010_02
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 854 uttarajjhayaNANi-2 vyAkhyA-paJcendriyatiryaJco dvidhA te vyAkhyAtAH sammUrcchanaM sampUrchA atizayamUDhatA tayA nirvRttAH sammUcchimAste ca te tiryaJcazca sammacchimatiryaJco ye manaHparyAptyabhAvataH sadA sammUcchitA ivAvatiSThante / tathA garbhe vyutkrAntirutpattiryeSAM te garbhavyutkAntikA AkhyAtAH // 170 / / tadbhedAnAha duvihA vi te bhave tivihA jalayarA thalayarA tahA / khahayarA ya bodhavvA tesiM bhee suNeha me // 171 // vyAkhyA-dvidhA'pi te tiryaJco bhavanti tridhA / jalacarAH sthalacarAH khacarAzca bodhavyAsteSAM bhedAn zRNuta me 'kathayata iti zeSaH' // 171 // tatra jalacarabhedAnAha macchA ya kacchabhA ya gAhA ya magarA tahA / suMsumArA ya bodhavvA paMcahA jalayarAhiyA // 172 // loegadese te savve na savvattha viyAhiyA / itto kAlavibhAgaM tu tesiM vucchaM cauvvihaM // 173 // saMtaI pappa NAIyA apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya // 174 // ikkA ya puvvakoDI ukkoseNaM viyAhiyA / AuThiI jalayarANaM aMtomuhuttaM jahanniyA // 175 // puvvakoDIpuhattaM tu ukkoseNaM viyAhiyA / kAyaThiI jalayarANaM aMtomuhuttaM jahanniyA // 176 // aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahannayaM / vijaDhaMmi sae kAe jalayarANaM tu aMtaraM // 177 // eesiM vannao ceva gaMdhao rasa-phAsao / saMThANAdesao vA vi vihANAiM sahassaso // 178 // vyAkhyA-matsyA mInAH / kacchapAH kUrmAH / grAhA jalacaravizeSAH / makarA: suMsumArA api tadvizeSA eva / / 'loegadese' ityAdi SaT sUtrANi kSetra-kAla 2010_02
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam bhAvAbhidhAyIni / tatheha pRthaktvaM dviprabhRtyA navAntaram // 172 - 178 // sthalacarabhedAnAha cauppayA ya parisappA duvihA thalayarA bhave / cauppayA cauvvihA u te me kittayao suNa // 179 // egakhurA dukhurA ceva gaMDIpaya sanappayA / yamAI goNamAI gayamAi sIhamAiNo // 180 // bhu-uragaparisappA parisappA duvihA bhave / gohAI ahimAI ikkA rogahA bhave // 181 // loegadese te savve na savvattha viyAhiyA / itto kAlavibhAgaM tu tesiM vocchaM tu cauvvihaM // 182 // saMta pappa NAIyA apajjavasiyA vi ya / Thi paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya // 183 // paliuvamAi tinni u ukkoseNa viyAhiyA / AuThiI thalayarANaM aMtomuhuttaM jahanniyA // 184 // paliuvamAi tinni u ukkoseNa sAhiyA / puvvakoDIpuhutteNaM aMtomuhuttaM jahanniyA // 185 // kAThaI thalayarANaM aMtaraM tesimaM bhave / kAlaM anaMtamukosaM aMtomuhuttaM jahannayaM // 186 // eesi vannao ceva gaMdhao rasa- phAsao / saMThANAdesao vA vi vihANAI sahassaso // 187 // vyAkhyA-prAgvat / navaraM catuSpadAH parisarpAzceti dvividhAH sthalacarA bhaveyuH / tatra pari samantAt sarpanti gacchantIti parisarpAH // tatra catuSpadAzcaturvidhAstAnevAhaekakhurazcaraNAdhovartyasthivizeSo yeSAM te ekakhu azvAdayaH / evaM dvikhurA gavAdayaH / gaNDI padmakarNikA tadvad vRttatayA padAni yeSAM te gaNDIpadA gajAdayaH / 'sanappaya'tti 'sUtratvAt' saha nakhairvartanta iti sanakhAstathAvidhAni padAni yeSAM te sanakhapadAH siMhAdayaH parisarpAnAha - 'bhuuraga' tti bhujAH zarIrAvayavavizeSAstaiH parisarpantIti bhujaparisarpAH / uro 2010_02 855
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 856 uttarajjhayaNANi-2 vakSastena parisarpantItyuraHparisarpAH / godhAdayaH ahayaH sarpAstadAdayo yathAkramamekaiko'nekadhA godheraka-nakulAdibhedato goNasAjagarAdibhedatazca bhaveyuH // palyopamAni tu trINyutkRSTena sAdhikAni pUrvakoTIpRthaktvena eteSAM kAyasthitiH / palyopamAyuSo hi na punastatraivotpadyante / ye tu pUrvakoTyAyuSo mRtvA tatraivopajAyante te'pi saptASTabhavagrahaNAni yAvat / paJcendriyanara-tirazcAmadhikanirantarabhavAntarAsambhavAt / ata etAvat evAdhikyasya sambhava iti bhAvaH // 179-187 / / khacarAnAha camme u lomapakkhIyA taiyA samuggapakkhIyA / viyayapakkhI ya boddhavvA pakkhiNo ya cauvvihA // 188 // loegadese te savve na savvattha viyAhiyA / itto kAlavibhAgaM tu tesiM vucchaM cauvvihaM // 189 // saMtaI pappa NAIyA apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya // 190 // paliovamassa bhAgo asaMkhijjaimo bhave / AuThiI khahayarANaM aMtomuhuttaM jahanniyA // 191 // asaMkhabhAgo paliyassa ukkoseNa u sAhio / puvvakoDIpuhutteNaM aMtomuhattaM jahanniyA // 192 // kAyaThiI khahayarANaM aMtaraM tesimaM bhave / kAlamaNaMtamukkosaM aMtomuhuttaM jahannayaM // 193 // eesiM vannao ceva gaMdhao rasa-phAsao / saMThANAdesao vA vi vihANAiM sahassaso // 194 // vyAkhyA-pUrvavat / navaraM carmapakSiNazcarmacaTikAdyAsteSAM carmarUpA eva pakSA bhavanti / romapakSiNo rAjahaMsAdayaH / samudgapakSiNaH samudgakAkArapakSavantaste ca mAnuSottarAd bahirvartinaH / vitatapakSiNo ye sarvadA vistAritapakSA evAsate / iha yatkSetrasthityantarAdi prAktanasadRzameva punaH punarucyate, tad vistArAthiziSyAnugrahArthaM yadevaMvidhA api prajJApanIyA ityaduSTamiti // 188-194 // 2010_02
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 857 SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam atha manuSyAnAha maNuyA duvihabheyA u te me kittayao suNa / saMmucchimA ya maNuyA gabbhavakvaMtiyA tahA // 195 // gabbhavakkaMtiyA je u tivihA te viyAhiyA / akamma-kammabhUmA ya aMtaraddIvayA tahA // 196 // panarasa-tIsaivihA bheyA aTThavIsaI / / saMkhA u kamaso tersi ii esA viyAhiyA // 197 // saMmucchimANa eseva bheo hoi Ahio / logassa egadesaMmi te savve viyAhiyA // 198 // saMtaiM pappa NAIyA apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya // 199 // paliovamA u tinni u ukkoseNa viyAhiyA / AuThiI maNuyANaM aMtomuhuttaM jahanniyA // 200 // paliovamA u tinni u ukkoseNa sAhiyA / puvvakoDipuhatteNaM aMtomuhuttaM jahanniyA // 201 // kAyaThiI maNuyANaM aMtaraM tesimaM bhave / aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahannagaM // 202 // eesiM vaNNao ceva gaMdhao rasa-phAsao / saMThANAdesao vA vi vihANAI sahassaso // 203 // vyAkhyA-prAgvat / navaraM 'akamma-kammabhUmA ya'tti bhUmetyasya pratyekaM sambandhAdakarmabhUmau bhavA AkarmabhUmA evaM kArmabhUmAzca / antaramiha samudramadhyaM tasmin dvIpA antaradvIpAsteSu jAtA antaradvIpajAH // 'panarasa-tIsaiviha'tti vidhazabdasyobhayatra yogAt paJcadazavidhAH kArmabhUmA bharatairAvata-videhAbhidhAnAnAM tisRNAM karmabhUmInAM pratyekaM paJcasaGkhyatvAdamISAmapi tadAdhAratvAt paJcadazasaGkhyatvam / triMzadvidhA AkarmabhUmAH / atrApi haimavata-harivarSa-ramyakaraNyavata-devakurUttarakururUpANAM SaNNAmapyakarmabhUmInAM pratyeka paJcasaGkhyayA guNitAnAM triMzatvAt / iha ca kramaza ityuktAvapi pazcAnnirdiSTAnAmapi 2010_02
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 858 uttarajjhayaNANi - 2 kArmabhUmAnAM muktisAdhakatvena prAdhAnyAdAdau bhedAbhidhAnam / bhedAzcASTAviMzatirantaradvIpajAnAmiti vibhaktivipariNAmena sambandhanIyam / antaradvIpAnAM tatsaGkhyatvAt tadbhavatvAt teSAm / te caivam - kSullahimavataH pUrvasyAmaparasyAM ca dizi jambUdvIpavedikAntAtparataH pratyekaM dve dve daMSTre vidigabhimukhe vinirgate / tad yathA - pUrvasyAmekezAnyabhimukhI daMSTrA, dvitIyA''gneyyabhimukhI, pazcimasyAmekA nairRtyabhimukhI, dvitIyA vAyavyabhimukhI / evaM catasRSu vidigabhimukhiSu daMSTrAsu pratyekaM trINi trINi yojanazatAni lavaNasamudramatikramya vidikSvekaikabhAvena catvAro'ntaradvIpAH pratyekaM yojanazatatrayavistArAH santi / tatastatparatastAsveva catasRSu daMSTrAsu pratyekakamekaikayojanazatavRddhyA vardhitAH SaTSaDantaradvIpAzcaturbhirguNitAzcaturviMzatidvIpAH syustatazcAdyAntaradvIpacatuSka sahitA aSTAviMzatirantaradvIpAH santi / evaM zikhariNi parvate'pyaSTAviMzatiriti / sarvasAmyAccaiSAM bhedenAvivakSitvAnna sUtre 'STAviMzatisaGkhyAvirodha iti bhAvaH / teSu ca yugala dhArmikAH prativasanti / taccharIramAnAdyevam "aMtaradIvesu narA dhaNusayaaTThUsiyA sayA muiyA / pAlaMti mihuNabhAvaM pallassa asaMkhabhAgAU // 1 // caTThI piTTakaraMDayANa maNuyANa tesimAhAro / bhattassa cautthassa u uNasItidiNANupAlaNayA" // 2 // nAmAyAma-paridhyAdi kSetrasamAsabRhaTTIkAto'vaseyam // sammUcchimAnAmeSa eva bhedo yazcAkarmabhUmAdigarbhajAnAmukto bhavatyAkhyAtaH / te hi teSAmeva vAnta - pittAdiSu sambhavantyaGgulAsaGkhyeyabhAgamAtrAvagAhanA iti // palyopamAni trINyAyuH sthitiriti yugaladhArmikApekSayA || kAyasthitizca palyopamAni trINi pUrvakoTipRthaktvenAdhikAnIti / etacca tiryak-kAyasthityabhihitAbhiprAyeNa jJeyam // antarasya cAnantakAlatvaM sAdhAraNavanaspatikAyasthityapekSayeti sUtranavakArthaH // 195 - 203 // devAnAha devA cauvvihA vuttA te me kittayao suNa / bhomijja- vANamaMtara - joisa - vemANiyA tahA // 204 // 1. antaradvIpeSu narA dhanuHzatASTocchritAH sadA muditAH / pAlayanti mithunabhAvaM palyasyAsaGkhyabhAgAyuSaH // 1 // catuHSaSTiH pRSThakaraNDakAnAM manujAnAM teSAmAhAraH / bhaktena caturthena tUnAzItidinAnupAlanatA ||2|| 2010_02
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam 859 vyAkhyA-devAzcaturvidhA uktAstAn me kIrttayataH zRNu / bhaumeyakA bhavanavAsino ratnaprabhApRthivyA azItisahasrottarayojanalakSabAhalyAyA uparyekaM yojanasahasramavagAhyAdhazcaikaM yojanasahasraM muktvA madhye'STasaptatyuttarayojanalakSe bhavanavAsidevAnAM bhavanasadbhAvAt / 'vANamaMtara'tti 'ArSatvAd' vividhA vyantarANyutkarSApakarSAtmakavizeSarUpANi nivAsabhUtAni girikandara-vivarAdIni yeSAM te vyantarAH / dyotayante iti dyotIMSi vimAnAni tannivAsino devAstu jyotiSkAH / vizeSeNa mAnayantyupabhuJjanti sukRtina etAnIti vimAnAni teSu bhavA vaimAnikAH / tatheti samuccaye // 204 // eSAmevottarabhedanAha dasahA u bhavaNavAsI aTTahA vaNacAriNo / paMcavihA joisiyA duvihA vemANiyA tahA // 205 // vyAkhyA-turevArthe' dazadhaiva bhavanavAsinaH / aSTadhA'STaprakArA vaneSu krIDaikarasatayA carituM zIlameSAM te vanacAriNo vyantarAH / paJcavidhA jyotiSkAH / dvividhA vaimAnikAstatheti // 205 / / eteSAmeva nAmAnyAha asurA nAga-suvannA vijjU aggI ya AhiyA / dIvodahI-disA-vAyA thaNiyA bhavaNavAsiNo // 206 // pisAya-bhUyA jakkhA ya rakkhasA kinnarA ya kiMpurisA / mahoragA ya gaMdhavvA aTTavihA vANamaMtarA // 207 // caMdA sUrA ya nakkhattA gahA tArAgaNA tahA / disAvicAriNo ceva paMcahA joisAlayA // 208 // vemANiyA ya je devA duvihA te viyAhiyA / kappovagA ya bodhavvA kappAIyA taheva ya // 209 // kappovagA ya bArasahA sohammIsANagA tahA / saNaMkumAra-mAhiMdA baMbhalogA ya laMtagA // 210 // mahAsukkA sahassArA ANayA pANayA tahA / AraNA accuyA ceva ii kappovagA surA // 211 // 2010_02
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 860 uttarajjhayaNANi-2 kappAIyA ya je devA duvihA te viyAhiyA / gevijjANuttarA ceva gevijjA nava viyAhiyA // 212 // hiTThimA hiTThimA ceva hiTThimA majjhimA tahA / hiTThimA uvarimA ceva majjhimA hiTThimA tahA // 213 // majjhimA majjhimA ceva majjhimA uvarimA tahA / uvarimA hiTThimA ceva uvarimA majjhimA tahA // 214 // uvarimA uvarimA ceva ii gevijjagA surA / vijayA vejayaMtA ya jayaMtA aparAjiyA // 215 // savvaTThasiddhagA ceva paMcahANuttarA surA / ii vemANiyA ee NegahA evamAyao // 216 // logassa egadesaMmi te savve parikittiyA / itto kAlavibhAgaM tu tesiM vucchaM cauvvihaM // 217 // saMtaI pappa NAIyA apajjavasiyA vi ya / ThiI paDucca sAIyA sapajjavasiyA vi ya // 218 // AsAM vyAkhyA-prAyaH pratatA eva / navaraM asurA ityasurakumArAH / evaM nAgakumArAdiSvapi kumArazabdaH sarvatra yojyaH / sarve'pi hyamI kumArAkAradhAriNaH kumAravanmadhuralalitagatayaH zRGgArAbhijAtarUpavikriyA adbhutaveSAbharaNa-praharaNa-yAna-vAhanA ulbaNarAgAH krIDAparAzcetyasurakumArA ityucyante // tArAgaNAH prakIrNatArakasamUhAH / dizAsu vizeSeNa meruprAdakSiNyanityacAritAlakSaNena caranti paribhramantItyevaMzIlA dizAvicAriNaH / tadvimAnAni hyekaviMzairekAdazAdhikairyojanazatairmarozcatasRSvapi dikSvabAdhayA nityameva pradakSiNaM carantIti te'pyevamuktAH / jyotISyuktanyAyato vimAnAnyAlayA AzrayA yeSAM te jyotirAlayAH // kalpante indrasAmAnikAdi-dazaprakAratvena vibhajyante devA eteSviti kalpA devalokAstAnupagacchantyutpattiviSayatayA prApnuvantIti kalpopagAH / kalpAnuktarUpAnatItAstaduparivartisthAnotpattitayA'tikrAntAH kalpAtItAH // sudharmA nAmendrasya sabhA'sminnastIti saudharmaH kalpaH, sa eSAM sthitiviSayo'stIti saudharmiNaH / evamIzAnAdiSvapi vyutpattiH kAryA // grIveva grIvA lokapuruSasya trayodazarajjUparivartI pradezastAM niviSTatayA'tibhrAjiSNutayAbharaNabhUtA graiveyA devAvAsAstannavAsino devA api graiveyA navavidhAH / 2010_02
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ SatriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam 861 tadyathA-'heTThima'tti adhastanA uparitanaSaTkApekSayA prathamAstrayasteSvapi heTThima' tti adhastanA adhastanAdhastanAH prathamatrikAdhotinaH / tataH prathamatrike evaadhstnmdhymaaH| punastatraivAdhastanoparitanAH / evaM dvitIyatrike madhyavartini madhyamAdhastanAH / / madhyamamadhyamAH / madhyamoparitanAH / tathA tRtIyoparitanatrike uparitanAdhastanAH / uparitanamadhyamAH // uparitanaparitanAH / 'itirbhedasamAptau' tata etAvadbhedA eva graiveyakAH surAH / abhyudayavighnahetUn vijayante iti vijayAstathA vaijayantA evaM jayantAH / aparairanyairabhyudayavighnahetubhirajitA ityaparAjitAH // sarve'rthAH siddhA iva siddhA yeSAM te sarvArthasiddhAH / te hi jitaprAyakarmANaH bhaviSyadbhadrA eva tatrotpadyante / itItyevamprakArA vaimAnikA anekavidhA evamAdaya iti // kSetra-kAlAbhidhAyakaM gAthAdvayaM sAdisaparyavasitatvabhAvanayA jJeyamiti gAthAtrayodazakArthaH // 206-218 // devAnAmAyuHsthiti-kAyasthitI Aha sAhiyaM sAgaraM ikkaM ukkoseNaM ThiI bhave / bhomijjANaM jahanneNaM dasavAsasahassiyA // 219 // paliovamamegaM tu egaM ukkoseNaM ThiI bhave / vaMtarANaM jahanneNaM dasavAsasahassiyA // 220 // paliovamaM tu egaM vAsalakkheNa sAhiyaM / paliovamaTThabhAgo joisesu jahanniyA // 221 // do ceva sAgarAiM ukkoseNaM viyAhiyA / sohammaMmi jahanneNaM egaM ca paliovamaM // 222 // sAgarA sAhiyA dunni ukkoseNaM ThiI bhave / IsANaMmi jahanneNaM sAhiyaM paliovamaM // 223 // sAgarANi ya satteva ukkoseNaM ThiI bhave / saNaMkumAre jahanneNaM dunni u sAgarovamA // 224 // sAhiyA sAgarA satta ukkoseNaM ThiI bhave / mAhidami jahanneNaM sAhiyA donni sAgarA // 225 // dasa ceva sAgarAiM ukkoseNaM ThiI bhave / baMbhaloe jahanneNaM satta u sAgarovamA // 226 // 2010_02
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 862 uttarajjhayaNANi-2 cauddasa u sAgarAiM ukkoseNaM ThiI bhave / laMtagaMmi jahanneNaM dasa u sAgarovamA // 227 // sattarasa sAgarAiM ukkoseNaM ThiI bhave / mahAsukke jahanneNaM cauddasa sAgarovamA // 228 // aTThArasa sAgarAiM ukkoseNaM ThiI bhave / sahassAre jahanneNaM sattarasa sAgarovamA // 229 // sAgarA auNavIsaM tu ukkoseNaM ThiI bhave / ANayaMmi jahanneNaM aTThArasa sAgarovamA // 230 // vIsaM tu sAgarAiM ukkoseNaM ThiI bhave / pANayaMmi jahanneNaM sAgarA auNavIsaI // 231 // sAgarA ekkavIsaM tu ukkoseNaM ThiI bhave / AraNaMmi jahanneNaM vIsaI sAgarovamA // 232 // bAvIsa sAgarAiM ukkoseNaM ThiI bhave / accuyaMmi jahanneNaM sAgarA ikkavIsaI // 233 // tevIsa sAgarAiM ukkoseNaM ThiI bhave / paDhamaMmi jahanneNaM bAvIsaM sAgarovamA // 234 // cauvIsa sAgarAiM ukkoseNaM ThiI bhave / bIyaMmi jahanneNaM tevIsaM sAgarovamA // 235 // paNavIsa sAgarAiM ukkoseNaM ThiI bhave / taiyaMmi jahanneNaM cauvIsaM sAgarovamA // 236 // chavvIsa sAgarAiM ukkoseNaM ThiI bhave / cautthaMmi jahanneNaM sAgarA paNavIsaI // 237 // sAgarA sattavIsaM tu ukkoseNaM ThiI bhave / paMcamaMmi jahanneNaM sAgarA u chavIsaI // 238 // Tiilililing 2010_02
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ SatriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam sAgarA aTThavIsaM tu ukkoseNaM ThiI bhave / chaTuMmi jahanneNaM sAgarA sattavIsaI // 239 // sAgarA iguNatIsaM tu uknoseNaM ThiI bhave / sattamaMmi jahanneNaM sAgarA aTThavIsaI // 240 // tIsaM tu sAgarAiM ukkoseNaM ThiI bhave / aTThamaMmi jahanneNaM sAgarAiM uNatIsaI // 241 // sAgarA ikkatIsaM tu ukkoseNaM ThiI bhave / navamaMmi jahanneNaM tIsaI sAgarovamA // 242 // tittIsa sAgarAiM ukkoseNaM ThiI bhave / causuM pi vijayAIsuM jahannA ekkatIsaI // 243 // ajahannamaNukkosaM tittIsaM sAgarovamA / mahAvimANasavvaDhe ThiI esA viyAhiyA // 244 // jA ceva ya AuThiI devANaM tu viyAhiyA / sA tesiM kAyaThiI jahannamukkosiyA bhave // 245 // aNaMtakAlamukkosaM aMtomuhuttaM jahannayaM / vijadaMmi sae kAe devANaM hujja aMtaraM // 246 // eesiM vannao ceva gaMdhao rasa-phAsao / saMThANAdesao ceva vihANAiM sahassaso // 247 // AsAM vyAkhyA-prAya: sugamA eva / navaraM sAdhikaM 'sAgaramiti' sAgaropamamekamutkRSTena sthitirbhaved bhaumeyakAnAM bhavanavAsinAm / iyaM sAmAnyoktAvapyuttaranikAyAdhipasya balerevAvaseyA / dakSiNanikAye tvindrasyApi sAgaropamameva / jaghanyena dazavarSasAhastrikA / iyamapi sAmAnyoktAvapi kilbiSikANAmeva sthitiH / prabhAvAdInAM deveSu sthityA sahaiva hrAsa ityuttaratrApi bhAvanIyam // palyopamaM varSalakSAdhikaM jyotiSAmutkRSTasthitizcandrApekSaM caitat, sUryasya tu varSasahasrAdhikaM palyopamAyuH, grahaNAmapi tadeva varSAdhikyAvizeSitam, nakSatrANAM tasyaivAddham, tArakANAM tu caturbhAgaH / palyopamASTabhAgo jyotiSSu jaghanyasthitirityapi tArakApekSameva, zeSANAM palyopamacaturbhAgasyaiva jaghanya 2010_02
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 864 uttarajjhayaNANi-2 sthititvAt / iha coktarUpayorutkRSTa-jaghanyayorapAntarAlavartinI madhyamA sthitiriti sarvatra draSTavyam // tathA prathame iti 'prakramAt graiveyake' adhastanAdhastane / evaM dvitIyAdigraiveyakeSviti sambandhanIyam // avidyamAnaM jaghanyamasyAmityajaghanyA, tathA avidyamAnamutkRSTamasyAmityanutkRSTA, ajaghanyA cAsAvanutkRSTA ca 'mo'lAkSaNikaH' / mahacca tadAyuH sthityapekSayA vimAnaM ca mahAvimAnaM tacca tat sarve'rthA anuttarasukhAdayo yasmistat sarvArthaM ca mahAvimAnasarvArthaM tasmin / sthitiriti sarvatrAyuHsthitiH 'prakramAd devAnAm' // tathA''yuHsthitereva kAyasthititvAbhidhAnena tatrAnantaramanutpattirevetyabhiprAya iti saptaviMzatigAthArthaH / antara-vidhAnAbhidhAyi sUtradvayaM pUrvavad vyAkhyeyam // 219-247|| atha nigamayitumAha saMsAratthA ya siddhA ya iI jIvA viyAhiyA / rUviNo cevarUvI ya ajIvA duvihA vi ya // 248 // vyAkhyA-saMsArasthAzca siddhAzcetItyevaM jIvA vyAkhyAtAH / rUpiNazcaiva 'rUvI ya' tti akAraprazleSAdarUpiNazcAjIvA api ca dvidhA vyAkhyAtA iti // 248 // upadezamAha ii jIvamajIve ya succA saddahiUNa ya / savvanayANa aNumae ramejjA saMjame muNI // 249 // vyAkhyA-itItyevaM jIvAjIvAn zrutvA'vadhArya, zraddhAya ca tatheti pratipadya / sarvanayAnAM jJAna-kriyAnayAntargatAnAM naigamAdInAmanumate'bhiprete, ko'rthaH ? jJAnasahitasamyakcAritrarUpe rameta ratiM kuryAt saMyame pRthivyAdhupamardoparamarUpe muniH // 249 / / tatazca yad vidheyaM tadAha tao bahUNi vAsANi sAmaNNamaNupAliya / imeNa kamajogeNa appANaM saMlihe muNI // 250 // vyAkhyA-tatastadanantaraM bahUni varSANi zrAmaNyaM zramaNabhAvamanupAlyAnena vakSyamANena, kramaH paripATI tena yogastapo'nuSThAnarUpo vyApAraH kramayogastenAtmAnaM saMlikhed dravayato bhAvatazca kRzIkuryAd muniriti / yaduktam 2010_02
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 865 SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam "paripAlio ya dIho pariyAo vAyaNA tahA diNNA / niSphAiyA ya sIsA seyaM me appaNo kAuM" // 1 // // 250 // samprati saMlekhanAbhedAbhidhAnapUrvakaM kramayogamAha bAraseva u vAsAI saMlehukkosiyA bhave / saMvaccharaM majjhimayA chammAsA ya jahanniyA // 251 // paDhame vAsacaukkrami vigaInijjUhaNaM kare / biie vAsacaukvaMmi vicittaM tu tavaM care // 252 // egaMtaramAyAma kaTTa saMvacchare duve / / tao saMvaccharaddhaM tu nAivigiTTaM tavaM care // 253 // tao saMvaccharaddhaM tu vigiTTaM tu tavaM care / parimiyaM ceva AyAmaM taMmi saMvacchare kare // 254 // koDIsahiyamAyAma kaTTa saMvacchare muNI / mAsaddha-mAsieNaM tu AhAreNaM tavaM care // 255 // vyAkhyA-dvAdazaiva na tu nyUnAdhikAni varSANi saMlekhanaM dravyataH zarIrasya, bhAvataH kaSAyANAM kRzatApAdanaM saMlekhanetyarthaH / utkRSTA sarvagurvI bhavet / saMvatsaraM varSaM madhyamikA / SaNmAsA ca punastato jaghanyikA // itthaM saMlekhanAyAstraividhye utkRSTAyAH kramayogamAha-prathame Aye varSacatuSke vikRtiH kSIrAdistasya ni!haNamAcAmlasya nivikRtasya vA karaNena parityAgastaM vicitratapasaH pAraNake 'kare'tti kuryAt / dvitIye varSacatuSke vicitrameva caturtha-SaSThASTamAdirUpaM tapazcaret / atra ca pAraNake sampradAyaH'uggamavisuddhaM kappaNijjaM pAre' iti // ekena caturthalakSaNena tapasA'ntaraM vyavadhAnaM yasmistadekAntaramAyAmamAcAmlaM 'kaTTa'tti kRtvA saMvatsarau dvau / tatastadanantaraM saMvatsarArdhaM mAsaSaTkaM 'tuH pUraNe' naivAtivikRSTamaSTama-dvAdazAdi tapazcaredAseveta // tataH saMvatsarArdhaM SaNmAsalakSaNaM 'tuH punaH' vikRSTameva 'turevArthe' tapazcaret / atraiva vizeSamAha'parimiyaM ceva'tti 'caH pUraNe' tataH parimitameva svalpameva AyAmamAcAmlaM tasminnantaraM 1. paripAlitazca dIrghaH paryAyo vAcanA tathA dattA / niSpAditAzca ziSyAH zreyo me AtmanaH kartum // 1 // 2. udgamavizuddhaM kalpanIyaM pArayet / 2010_02
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 866 uttarajjhayaNANi-2 dvidhA vibhajyopadarzite saMvatsare kuryAt / vikRSTatapaHpAraNake koTIsahitatvAdyavizeSitamAcAmlaM karotItyarthaH // itthamekAdazasu varSeSvatikrAnteSu dvAdaze varSe yat kuryAt tadAhakoTAvagrabhAge pratyAkhyAnAdyAntakoNarUpe sahite milite yasmistat koTIsahitam / kA bhAvaH ? vivakSitadine prAtarAcAmlaM pratyAkhyAyataccAhorAtraM pratipAlya punadvitIye'hni AcAmlameva pratyAcaSTe / tato dvitIyasyArambhakoTirAdyasya tu paryantakoTirubhe api milite bhavata iti tat koTIsahitamucyate / anye tvAhuH-AcAmlamekasmin dine kRtvA dvitIyadine ca tapo'ntaraM kRtvA tRtIyadine AcAmlameva kurvvataH koTIsahitamucyate / ubhayArthasaMvAdinI ceyaM gAthA "peTravaNao ya divaso paccakkhANassa niTThavaNao ya / jahiyaM samiti donni u taM bhaNai koDisahiyaM tu" // 1 // itthaM koTIsahitamAcAmlaM kRtvA saMvatsare 'prakramAd dvAdaze' muniH sAdhuH 'mAsaddha'tti 'sUtratvAt' mAse kRto mAsikastena / evamardhamAsikena 'AhAreNaM' ti pAraNakAzanena 'upalakSaNatvAdAhAratyAgena ca' / tapa iti 'prastAvAd bhaktaparijJAdikamanazanam' caredanutiSThet / etadvistaraH zrInizIthacUrNito'vaseyaH / iti gAthApaJcakArthaH // 251-255 / / / itthaM pratipannAnazanasyAzubhabhAvanAnAM parihAryatAmanarthahetutAM ca darzayitumAha kaMdappamAbhiogaM kidivasiyaM mohamAsurattaM ca / eyAo duggaIo maraNaMmi virAhiyA huMti // 256 // vyAkhyA-'padaikadeze padasamudAyopacArAt' kandarpati kandarpabhAvanA / evamAbhiyogyabhAvanA / kilbiSikabhAvanA / mohabhAvanA / asuratvabhAvanA ca / etA: sarvA api bhAvanA durgatihetutvena durgatayaH 'kAraNe kAryAtidezAt' / durgatizceha 'arthAd devadurgatiH' tadvazato hi vyavahAratazcAritre satyapyetadvidhasuranikAyotpattireva cAritravikalatayA nAnAgatibhAktvamiti / uktaM hi "jo saMjao vi eyAsu appasatthAsu bhAvaNaM kuNai / so tavihesu gacchai suresu bhaIo caraNahINo" // 1 // kadA ? ityAha-maraNe maraNasamaye / kIdRzyaH satyo durgatayo bhavantyetA: ? virAdhikAH 1. prasthApanakazca divasa: pratyAkhyAnasya niSThApanakazca / yatra samitaH dvau tu tad bhaNyate koTisahitaM tu // 1 // 2. yaH saMyato'pyetAbhiraprazastAbhiH bhAvanAM karoti / sa tadvidheSu gacchati sureSu, bhaktazcaraNahInaH // 1 // 2010_02
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ 867 SatriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam 'samyagdarzanAdInAmiti gamyate' bhavanti / iha cara 'maraNe' ityabhidhAnam, pUrvametatsattAyAmapyantakAle zubhabhAvanAsadbhAve sugaterapi sambhavopadarzanArtham // 256 // micchAdasaNarattA saniyANA hu hiMsagA / iya je maraMti jIvA tesiM puNa dulahA bohI // 257 // vyAkhyA-mithyAdarzanamatattve tatvAbhiniveSarUpaM tasmin raktA AsaktA mithyAdarzanaraktAH, saha nidAnena sAbhiSvaGgaprArthanArUpeNa vartanta iti sanidAnAH, "huH pUraNe' hiMsakAH prANyupamardakAriNa ityevaMrUpA ye niyante jIvAsteSAM punardurlabhA bodhiH pretya jinadharmaprAptiH // 257 // sammaiMsaNarattA aniyANA sukkalesamogADhA / iya je maraMti jIvA sulahA tersi bhave bohI // 258 // vyAkhyA-samyagdarzanaM tattvarucirUpaM tasmin raktAH, anidAnAH, zuklalezyAmavagADhAH praviSTA iti ye mriyante sulabhA teSAM bodhiH // 258 / / micchAdaMsaNarattA saniANA kaNhalesamogADhA / iya je maraMti jIvA tesiM puNa dullahA bohI // 259 // vyAkhyA-prAgvat / nanu punaruktatvAnnirarthakamidaM sUtram, hiMsakatvAbhidhAnena kRSNalezyAvagAhakatvasyApyuktatvAt / naivam, vizeSajJApanArthatvAdasya / vizeSazca sarvatra tathAvidhasaMkliSTapariNAmarUpatA draSTavyA / anyathA hi sAmAnyena tadvizeSaNaviziSTAnAmapi tadbhave bhavAntare vA bodhidarzanAd vyabhicAryevedaM syAd / iha mithyAdarzanaraktatvAdInAmeva vizeSajJApanamiti gAthA'rthaH // 259 // saMlekhanAdimAhAtmyamAha jiNavayaNe aNurattA jiNavayaNaM je kariti bhAveNaM / amalA asaMkiliTThA te haMti parittasaMsArI // 260 // vyAkhyA-jinavacane'nuraktA jinavacanaM taduktAnuSThAnaM ye kurvanti bhAvenA''ntarapariNAmena, na tu bahirvRttyaiva / amalA mithyAtvAdibhAvamalarahitAH / asaMkliSTA rAgAdisaMklezarahitAste bhavanti 'parittaH' samastadevAdibhavAlpatApAdanena parimitaH sa cAsau saMsArazca parittasaMsAraH sa vidyate yeSAM te parittasaMsAriNaH katipayabhavAbhyantaramuktibhAja ityarthaH / 'prAkRtatvAd vacanavyatyayaH' // 260 / / 2010_02
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 868 uttarajjhayaNANi-2 bAlamaraNANi bahuso akAmamaraNANi ceva bahuyANi / marihaMti te varAyA jiNavayaNaM je na yANaMti // 261 // vyAkhyA-'subbyatyayAt' bAlamaraNairviSabhakSaNodbandhAdinibandhanairbahuzo'nekadhA, akAmamaraNairanicchAmaraNaizca bahubhiH 'eveti pUraNe' / mariSyanti te varAkA bahuduHkhabhAjanatayA'nukampanIyA jinavacanaM ye na jAnanti 'jJAnaphalatvAdanuSThAnasya' na cAnutiSThantIti / / 261 / / ato jinavacanaM bhAvataH karttavyam / tad bhAvakaraNaM cAlocanayA / sA ca tacchravaNArhANAmeva deyA'tastAnAha bahuAgamavinnANA samAhiuppAyagA ya guNagAhI / eeNa kAraNeNaM arihA AloyaNaM souM // 262 // vyAkhyA-bahuH sUtrato'rthatazca sa cAsAvAgamazca tasmin viziSTaM jJAnameSAmiti bahvAgamavijJAnAH / samAdhezcittasvAsthyasyotpAdakAzca / ko bhAvaH ? deza-kAlazayAdivijJatayA madhura-gambhIraprabhRtibhaNitibhiH samAdhimevAlocanA''dAtRNAmutpAdayantIti / guNagrAhiNazca pareSAM sadbhUtaguNagrahaNazIlAH / etairbahvAgamavijJAnatvAdibhiH kAraNairahA yogyA: 'bhavantyAcAryAdaya iti gamyate' / AlocanAM vikaTanAm 'arthAt parairdIyamAnAm' zrotum / ete evAlocanAzravaNaphalaM pareSAM vizuddhilakSaNaM sampAdayitumIzate iti // 262 / / samprati kandarpAdibhAvanAnAM yat parihAryatvamuktam / tatra yat kurvatA tAH kRtAH syustatparihAreNaiva tAsAM parihAra iti jJApanArthamAha kaMdappa-kokkuyAI taha sIla-sahAva-hAsa-vigahAhiM / vimhAviMto ya paraM kaMdappaM bhAvaNaM kuNai // 263 // vyAkhyA-kandarpaH-aTTahAsahasanam, anibhRtAlApAzca gurvAdinA'pi saha niSThuravakroktyAdirUpAH, kAmakathA, kAmopadeza-prazaMsAzca / yaduktam "kahakahakahassa hasaNaM kaMdappo aNihuyA ya saMlAvA / kaMdappakahAkahaNaM kaMdappuvaesa-saMsA ya" // 1 // kautkucyaM dvidhA kAyakautkucyaM vAkkautkucyaM ca, tatrAdyaM yat svayamahasanneva bhrU-nayanavadanAdi tathA karoti yathA'nyo hasati / dvitIyaM tajjalpati yenAnyo hasati, tathA 1. kahakahakahasya hasanaM kandarpo'nibhRtAzca saMlApAH / kandarpakathAkathanaM kandarpopadeza-zaMsA ca // 1 // 2010_02
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam 869 nAnAjIvavirutAni mukhAtodyavAdyatAM ca vidhatte tad vAkkautkucyam / tataH kandarpazca kautkucyaM ca kandarpa-kautkucye 'kurvanniti zeSaH' / tathA zIlaM ca phalanirapekSA vRttiH, svabhAvazca paravismayotpAdanAbhisandhinaiva tattanmukhavikArAdi, hAsazcATTahAsAdiH, vikathAzca paravismApakavividhollApAH, zIla-svabhAva-hAsa-vikathAstAbhirvismApayaMzca vismitaM kurvan paramanyam / kandarpayogAt kandarpAH 'prastAvAd devAH' teSAmiyaM teSUtpattihetutayA kAndapI tAM bhAvyate AtmasAnnIyate AtmA'nayeti bhAvanA tadbhavAbhyAsarUpA tAM karoti / evamuttaratrApi bhAvanIyam // 263 / / AbhiyogikIbhAvanAmAha maMtAjogaM kAuM bhUIkammaM ca je pauMjaMti / sAyarasaiDiheDaM abhiogaM bhAvaNaM kuNai // 264 // vyAkhyA-mantrAH prAguktarUpAsteSAmAyogo vyApAro mantrAyogaH / yadi vA mantrAzca yogAzca tathAvidhadravyasaMyogAH 'sUtratvAt' mantrayogaM tat kRtvA vyApArya, bhUtyA bhasmanA 'upalakSaNatvAnmRdA sUtreNa vA' karma rakSArthaM vasatyAdeH pariveSTanaM bhUtikarma 'cazabdAt kautukAdi' ca yaH prayuGkte / kimartham ? sAtaM sukham, rasA mAdhuryAdayaH, RddhirupakaraNAdisampad, etA hetavo yasmistat sAta-rasaddhihetu / ko bhAvaH ? sAtAdyarthaM mantrayogAdi prayuGkte / evamAbhiyogI bhAvanAM karoti / iha ca sAtAdyarthAbhidhAnam, ni:spRhasyApavAdata etatprayoge pravacanaprabhAvanAdiguNa eveti khyApanArtham / uktaM hi "aiyANi gAravaTThA kuNamANo AbhiogiyaM baMdhe / bIio gAravarahio kuvvai ArAhao abaMdhA" // 1 // // 264 // kilbiSikIbhAvanAmAha nANassa kevalINaM dhammAyariyassa saMgha-sAhUNaM / mAI avannavAI kidivasiyaM bhAvaNaM kuNai // 265 // vyAkhyA-jJAnasya zrutajJAnAdeH, kevalinAm, dharmAcAryasya dharmopadezakasya, saGghazca sAdhavazca teSAm, mAyI vaJcakaH / avarNavAdI nindakaH / tatrAvarNo'zlAghArUpa: sa caivam-zrutajJAnasya, punaHpunasta eva kAyAstAnyeva vratAni, tAveva ca pramAdApramAdAvihAbhidheyau / mokSAdhikAriNAM ca kiM jyotiryoniparijJAnena ? ityAdi bhASate / yadAha 1. etAni gauravArtha kurvANa AbhiyogikaM badhnAti / dvitIyo gauravarahita: karotyArAdhako'bandhAt // 1 // 2010_02
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 870 uttarajjhayaNANi-2 "kAyA vayA ya te cciya te ceva pamAyamappamAyA y| mokkhAhigAriyANaM joisa-joNIhi kiM ca puNo" ? // 1 // kevalinAM ca, jJAna-darzanayoH krameNopayoge parasparAvaraNatA, yugapadupayoge caikyApattiH / uktaM ca "eMgatarasamuppAe aNNoNNAvaraNayA duveNhaM pi / kevaladasaNa-NANANamegakAle ca egattaM" // 1 // dharmacAryasya, jAtyAdibhiradhikSepaNAdIti / uktaM ca "jaiccAIhiM avaNNaM vihasai vaTTai Na yAvi uvavAe / ahio cchiddappehI pagAsavAI aNaNukUlo" // 1 // saGghasya ca, bahavaH zva-zRgAlAdisaGghAtAH ko'yamiha saGghaH / sAdhUnAM ca, nAmI parasparamapi sahante / tata eva dezAntarayAyino'nyathA tvekatraiva saMhatyA tiSTheyuH / atvarita-gatayo mandayAyina ata eva bakavRttiriyameSAmityAdi / evaMvidhamavarNaM vadituM zIlamasyetyavarNavAdI / mAyA'sya svasvabhAvavinigUhanAdinA'stIti mAyI / yathoktam "gUhai AyasahAvaM ghAyai ya guNe parassa saMte vi / coro vva savvasaMkI gUDhAyAro vitahabhAsI" // 1 // kailbiSikI bhAvanAM karoti // 265 / / 'vicitratvAt sUtrakRteH' mohIprastAve'pi prAgAsurIbhAvanAmAha aNubaddharosapasaro taha ya nimittaMmi hoi paDisevI / eehi kAraNehiM ya AsuriyaM bhAvaNaM kuNai // 266 // vyAkhyA-anubaddhaH santato'vyavacchinno roSasya krodhasya prasaro'syetyanubaddha 1. kAyA vratAni ca tAnyeva tAveva pramAdApramAdau ca / mokSAdhikAriNAM jyotiryonibhiH kiM ca punaH ? // 1 // 2. ekatarasamutpAde'nyonyAvaraNatA dvayorapi / kevaladarzana-jJAnayorekakAle caikatvam // 1 // 3. jAtyAdibhiravarNaM vihasati vartate na cApyupapAte / ahita: cchidraprekSI prakAzavAdI ananukUlaH // 1 // 4. gUhate AtmasvabhAvaM ghAtayati ca guNAn parasya sato'pi / caura iva sarvazaGkI gUDhAkAro vitathabhASI // 1 // 2010_02
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanam 871 roSaprasaraH / nityaM virodhazIlatayA pazcAttApAkaraNatayA kSAmaNAdAvapi manaHprasattyaprApteriti bhAvaH / yaduktam "niccaM vuggahasIlo kAUNa Na yANutappae pacchA / Na ya khAmio pasIyai avarAhINaM duveNhaM pi" // 1 // tathA ca nimittamatItAnAgata-vartamAnAdibhedAt tridhA tasmin viSaye pratisevItyavazyaM pratisevako'puSTAlambane'pi tadAsevanAt / etAbhyAM kAraNAbhyAmAsurI bhAvanAM karoti // 266 // mohIbhAvanAmAha satthaggahaNaM visabhakkhaNaM ca jalaNaM ca jalapaveso ya / aNAyArabhaMDasevA jammaNa-maraNANi baMdhaMti // 267 // vyAkhyA-zastraM khaDgAdi tasya grahaNam 'upalakSaNatvAdAtmani vadhArthaM vyApAraNam' zastragrahaNam / viSaM tAlapuTAdi tasya bhakSaNaM viSabhakSaNaM ca / jvalanaM bhasmIkaraNam 'Atmana iti gamyate' / jale pravezo nimajjanaM jalapravezaH / 'cazabdo'nuktabhRgupAtAdiparigrahArthaH' / AcAraH zAstravihito vyavahArastadabhAvo'nAcArastena bhANDasyopakaraNasya sevA hAsyamohAdibhiH paribhogo'nAcArabhANDasevA 'gamyamAnatvAdetAni kurvanto yatayaH' janma-maraNAni 'upacArAt taddhetukarmANi' badhnantyAtmanA zleSayanti / saMklezajanakatvena zastragrahaNAdInAmanantabhavahetutvAt / etena conmArgapratipattyA sanmArgavipratipattirAkSiptA / tathA cArthato mohIbhAvanoktA / yatastallakSaNaM cedam "ummaggadesao magganAsao maggavippaDIvattI ya / moheNa ya mohittA saMmohaM bhAvaNaM kuNati" // 1 // tti / etAsAM ca phalam ? yadAhu "aiyAo bhAvaNAo bhAvitA devaduggaiM jaMti / tatto ya cuyA saMtA paDaMti bhavasAgaramaNaMtaM" // 2 // // 267 // 1. nityaM vyudgrahazIla: kRtvA na cAnutapyate pazcAt / na ca kSAmitaH prasIdati aparAdhinoIyorapi // 1 // 2. unmArgadezako mArganAzako mArgaviprativartI ca / mohena ca mohayitvA sammohI bhAvanAM karoti // 1 // iti / 3. etA bhAvanA bhAvayitvA devaduti yAnti / / tatazca cyutAH santaH patanti bhavasAgaramantaram // 1 // 2010_02
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ 872 uttarajjhayaNANi-2 ii pAukare buddhe nAyae parinivvue / chattIsaM uttarajjhAe bhavasiddhIyasaMmae // 268 // tti bemi // vyAkhyA-itItyanantaramupavarNitAm 'pAukare' tti 'sUtratvAt' prAduSkRtya kAMzcidarthataH kAMzcana sUtrato'pi prakAzya prajJApyetyarthaH / kim ? ityAha-parinirvato nirvANaM gata iti sambandhaH / kIdRzaH san kaH ? ityAha-buddhaH kevalajJAnAvagatasarvavastutattvo jJAtajo jJAtakulasambhavaH 'arthAd bhagavAn varddhamAnasvAmI' / SaTtriMzatsaGkhyAnuttarAH pradhAnA adhyAyA adhyayanAni tata uttarAzca te'dhyAyAzcottarAdhyAyAstAn vinayazrutAdIn / bhavasiddhikA bhavyAsteSAM samiti bhRzaM matA abhipretA bhavasiddhikasaMmatAstAn / athavA 'pAukare'tti prAdurakArSIt prakAzitavAn / tatra parinirvRtaH krodhAdyupazamata svasthIbhUtaH / / niyuktikAro'pyetanmAhAtmyamAha "je kira bhavasiddhIyA parittasaMsAriyA ya je bhavvA / te kira paDhaMti ee chattIsaM uttarajjhAe" // 1 // vyAkhyA-ye ityanirdiSTanirdezAH 'kileti sambhAvane' bhavasiddhikA bhavyAH / 'parittaH' parimitazcAsau saMsArazca parittasaMsAraH sa vidyate yeSAM te parittasaMsArikA AsannasiddhikAH / bhavyAH samyagdarzanAdiguNayogyA bhinnagranthaya ityarthaH / 'caH samuccaye' / te eva 'kileti parokSAptavAde' paThantyadhIyante / etAni SaTtriMzaduttarAdhyayanAni vinayAkhyAdIni // 1 // tato yad vidheyaM tadAha "tamhA jiNapannatte aNaMtagama-pajjavehi saMjutte / ajjhAe jahajogaM guruppasAyA ahijjejjA" // 2 // vyAkhyA-tasmAjjinaiH zrutajinAdibhiH prajJaptAH prarUpitA jinaprajJaptAstAn / anantAzca te gamAzcArthAvabodhaprakArAH paryavAzca zabdaparyavArthaparyavarUpA anantagamaparyavAstaiH saMyuktAstAn adhyAyAn 'prakramAduttarAdhyAyAn' 'jahAjogaM'ti yoga upadhAnAdhucitavyApArastadanatikrameNa yathAyogam / gurUNAM prasAdazcittaprasannatA guruprasAdastasmAd hetoradhIyeta paThenna tvetadadhyayanayogyatA'vAptau pramAdaM kuryAditi bhAvaH / etenAdhyayanArthinA hi guravo'vazyaM prasAdanIyAstadadhInatvAt tasyeti // 2 // iti parisamAptau / bravImIti gaNadharopadezeneti // 268|| granthAgram 708 // iti zrIkamalasaMyamopAdhyAyaviracitAyAM sarvArthasiddhau zrIuttarAdhyayanaTIkAyAM SaTtriMzaM jIvAjIvavibhaktisaMjJamadhyayanaM samAptam // 36 // 2010_02
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ TIkAkRtprazastiH asti cAndraM kulaM nityanirmalajyotirAspadam / tasmAd doSAvahAnmandAnugAdanyat kalaGkinaH / 1 // naike'trAsan guravaH kavayo dhvAntArayaH samaGgalakAH / chAyAbhuvo budhA api na satamaso na sabhujaGgAzca // 2 // teSvAsIdudayI sudharmagaNabhRtpaTTAnupUrvIbhavaH, khyAtaH sUrivaro jinezvaragururvaktA kaviH saMyamI / zuddhaM yatsamayAnuyogamamalaM yatsaMyamaM durlabhaH, kSmApAlo vinirIkSya satkharataretyAkhyAM vyadhAd yadgaNe // 3 // ajani tadanu sUriyogamArgAnuviddha-prakRtirabhayadevo devatAryakramAcchanaH / bhuvanamapi navAGgInUtnavRttiprapaJca-prajanitamadhunA'pi kSAlayad yadyazo'sti // 4 // vicAravadvAGmayavAradhAtA, gururgarIyAn jinavallabho'bhUt / sUtroktamArgAcaraNopadeza-prAvINyapAtraM na hi yAdRzo'nyaH // 5 // kUSNANDyA''stikanAgadevatapasA santuSTayA yayugaprAdhAnyaM prakaTIkRtaM sukRtinAmAnandakandAmbudam / saiSa zrIjinadattasUrirakhilazrAmaNyavidyo'bhavad, yasya zlAghyacaritrapaGktigaNane no pATavaM kasyacit // 6 / / zrIsaGgha-bhUpAlasabhAsamakSa-SaTtriMzaduddAmavivAdajetA / mahAnabhUt paNDitacakravartI kramAd guruzrIjinapatisUriH // 7 // jinakuzalamunIndostasya pAdAravindaM pracitakuzalavallIvAridaM saMsmarAmaH / yadanugatimidAnImapyamUH saukhyalakSmyaH sarabhasamupayAnti prazrayAbhyAsato vA // 8 // 2010_02
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ 874 uttarajjhayaNANi-2 evaMvidhAcAryaparamparAyAM babhUva sa zrIjinarAjasUriH / yatpaTTapUrvAdrisahasrabhAnurjajJe guruH zrIjinabhadrasUriH // 9 // kIrtiH zrIjinabhadrasUrisuguroH siddhAntakandodbhavA, vyAkhyAnAlavatI janonnatidalA vizvadrahavyApinI / saMsevyA bisinIva bhavyamadhupaiH saubhAgyasaugandhyabhAga, bhAgyAdityamahodayAd vijayate nityaprabuddhA'dbhutam // 10 // SaT-saptAmbunidhi-kSapAkaramite [1476] saMvatsare vaikrame, tairasmi svakareNa mohajaladhipotaM vrataM grAhitaH / zAstraM vA parameSThipaJcakanamaskArAgamaM pAThito, vAtsalyaM kathayAmi vA kiyadahaM yat pratyahaM taiH kRtam // 11 // tatpaTTanirdoSasuvarNaratnamuddyotayAmAsa ciraM jaganti / vyAkhyAnavidyAniravadyakIrtiryatIzvaraH zrIjinacandrasUriH // 12 // AsAdya tadAdezaM khenduzatapaJcadazAbdake'kArSam [1510] / prAcIviSayavihAraM svaM cAtmAnaM kRtArthataram // 13 // saddharmayojanena ca campA-sAketa-kuNDapura-kAzI / zrIrAjagRhAdyarhajjanmasthAnAdiyAtrAbhiH // 14 // yugmam / athopazama-bhAratI-dama-dayAbhirabhyarcitAstadIyapadamadbhutaM samadhigamya bhAgyodayAt / jayanti vidhinA gaNaM samanuzAsayanto, yugapradhAnacaritAgamA jinasamudrasUrIzvarAH // 15 // teSvanvahaM vijayavaibhavarAjiSUpAdhyAyAgraNIH kamalasaMyama eSa so'ham / ambhodhi-vArinidhi-bANa-zazAGkavarSe [1544], zrIuttarAdhyayavRttimimAM cakAra // 16 // sAhAyyamatra cakruH zrImanmunimeruvAcakA varyAH / yat kiJcidihotsUtraM tacchodhyaM zrutadharaiH sakRpaiH // 17 // 2010_02
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 875 TIkAkRtprazastiH jesalamerau durge vijayadazamyAM samarthitA seyam / zrIjinabhadramunIzcaraNasmaraNaprasAdena // 18 // upajIvya bRhavRttiM vihiteyaM prAyazaH samAsena / saMskRtakathAvizeSA yAvajjinazAsanaM nandyAt // 19 / / mahAgamollAsaviziSTanandanaH sadbhadrazAliprabhaviSNunirjaraH / suvarNaruk yojanalakSamAnaH granthaH sa nandyAdayamarjunAdrivat // 20 // iti prazastiH zrI uttarAdhyayanasiddhAntasarvArthasiddhivivaraNasya // sarvagranthAgraM sAGkataH 13517 a0 22 // idaM ca pustakaM likhitam / saMvat 1669 varSe Azvani( zvina zuklasaptamyAM somavAre zrImanmaroTTakoTTe zrIkharatagacche zrIjinacandrasUrivijayini zrIjinahaMsasUriziSyamukhya-mahopAdhyAyazrIpuNyasAgarANAM tacchiSyavAcanAcAryavayaMjIvasundaragaNigajendrANAM tacchiSya paM0 pAsAkhyenAlekhi // zubhaM bhavatu // kalyANamastu // zrIrastu lekhkpaatthkyoH|| [ozavaMzAmbudhicandraH zreSThI zrIhemacandrakaH / citkoze svakRte'dAd dhanyastaM sajJAnaprAptaye // 1 // saMvat 1899 nA zrAvaNasitatRtIyAghasne] saMvat 1613 varSe zrImUlatAnanagaramadhye zrIkharatagacche zrIjinasamudrasUristatpaTTapUrvAcalazrIzrIzrIzrIzrIjinahaMsasUrisArvabhaumastatpaTTapratiSThitazrIjimANikyasUristatpaTTavijayamAnaguruzrIjinacandrasUrIzvaraNAM vijayirAjye vAcanAcAryavaryazrIlakSmIprabhagaNI tacchiSya paM0 rAjazekharagaNinA lipIkRtA pratiH svavAcanAhetoH paM0 kumArasundaragaNI paM0 ratnasAra vi0 zaktiharSAdivAcyamAnA ciraM nandyAt // yAdRzaM pustake dRSTaM tAdRzaM likhitaM mayA / yadi zuddhamazuddhaM vA mama doSo na dIyatAm // 1 // // kalyANamastu // AcandrArkaM yAvat, pratistAvannandatu // zubhaM bhUyAt zrIzramaNasaGghasya // zrIH // cha / // iti zrIuttarAdhyayanAni samAptAni // 1. ugrasenapura(AgarA)sthazrIvijayadharmalakSmIjJAnamandirasatkapratyante / 2. zrImadvijayodayasUrivaryANAM pratyante / 2010_02
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2010_02
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTam [1] mUlagAthAnAmakArAdyanukramaH aitikkhakaMTakAinne 19-52 ajjhAvayANaM paDikUlabhAsI 12-16 akalevaraseNimussiyA siddhi 10-35 ajjhAvayANaM vayaNaM suNittA 12-19 akasAyaM ahakkhAyaM 28-33 aTTa-ruddANi vajjittA 30-35 akkosijja paro bhikkhaM 2-24 aTTa-ruddANi vajjittA 34-31 agArisAmAiyaMgAiM5-23 aTTArasa sAgarAI 36-229 aggihottamuhA veyA 25-16 aTThakammAiM vocchAmi 33-1 aggI ya ii ke vutte 23-52 aTThappavayaNamAyAo 24-1 acelagassa lUhassa 2-34 aTThajoyaNabAhallA 36-59 acelago ya jo dhammo 23-13 aTThavihagoyaraggaM tu 30-25 acelago ya jo dhammo 23-29 aNaMtakAlamukkosaM 36-103 accaMtakAlassa samUlayassa 32-1 aNaMtakAlamukkosaM 36-115 accaMtaniyANakhamA 18-53 aNaMtakAlamukkosaM 36-124 accaNaM rayaNaM ceva 35-18 aNaMtakAlamukkosaM 36-134 accei kAlo tUraMti rAIo 13-31 aNaMtakAlamukkosaM 36-14 accema te mahAbhAgA 12-34 aNaMtakAlamukkosaM 36-143 acchile mAhae 36-148 aNaMtakAlamukkosaM 36-153 accheragamabbhuyae bhoe 9-51 aNaMtakAlamukkosaM 36-168 ajahannamaNukkosaM tittIsaM 36-244 aNaMtakAlamukkosaM 36-177 ajANagA jannavAI 25-18 aNaMtakAlamukkosaM 36-246 ajjavayAe NaM bhaMte ! 29-48 sU. aNaMtakAlamukkosaM 36-82 ajjuNasuvannagamaI 36-60 aNaMtakAlamukkosaM 36-90 ajjeva dhamma paDivajjayAmo 14-28 aNagAraguNehiMca pakappaMmi 31-18 ajjevAhaM na labbhAmi 2-31 aNaccAviyaM avaliyaM 26-25 ajjhatthaM savvao savvaM 6-7 aNabhiggahiyakudiTThI 28-26 aNasaNamUNoyariyA 30-8 _ 2010_02
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ 878 aNAikAlappabhavassa eso 32-111 aNAvAyamasaMloe 24-16 aNAvAyamasaMloe 24-17 aNAsavA thUlavayA 1-13 aNAho mi mahArAya ! 20-9 aNissio ihaM loe 19-92 aNukkasAI appicche 2-39 aNunnae nAvaNae mahesI 21-20 aNuppehAe NaM bhaMte ! 29-22 sU. aNubaddharosapasaro 36-266 aNusAsaNamovAyaM 1-28 aNusAsio na kuppijjA 1-9 aNUNAirittapaDilehA 26-28 aNegachaMdA iha mANavehiM 21-16 aNegavAsAnauyA jA 7-13 aNegANa sahassANaM 23-35 aNNavaMsi mahohaMsi 5-1 aNNavaMsi mahohaMsi nAvA 23-70 atthaM ca dhammaM ca viyANamANA 12-33 atyaMtaMmi ya sUraMmi 17-16 atthi egaM dhuvaM ThANaM 23-81 atthi ego mahAdIvo 23-66 athirAsaNe kukkuIe 17-13 adaMsaNaM ceva apatthaNaM ca 32-15 addhANaM jo mahaMtaM 19-20 addhANaM jo mahaMtaM tu 19-18 adhuve asAsayaMmI 8-1 annaM pANaM ca nhANaM ca 20-29 anio rAyasahassehiM 18-43 anneNa viseseNaM 30-23 apasatthehiM dArehiM 19-93 appaM ca ahikkhivaI 11-11 appaDibaddhayAe NaM bhaMte ! 29-30 sU. appapANeppabIyaMmi 1-35 uttarajjhayaNANi-2 | appA kattA vikattA ya 20-37 appA ceva dameyavvo 1-15 appANameva jujjhAhi 9-35 appANA vi aNAho si 20-12 appiyA devakAmANaM 3-15 apphovamaMDavaMmI jhAyatI 18-5 abale jaha bhAravAhae 10-33 abbhAhami logaMmi 14-21 abbhuTThANaM aMjalikaraNaM 30-32 abbhuTThANaM gurupUyA 26-7 abbhuTThANaM navamaM 26-4 abbhuTThiyaM rAyarisiM 9-6 abhayaM patthivA ! tubbhaM 18-11 abhikkhaNaM kohI havai 11-7 abhivAyaNamabbhuTThANaM 2-38 abhU jiNA atthi jiNA 2-45 amma ! tAya ! mae bhogA 19-11 ayaM sAhasio bhImo 23-55 ayakakkarabhoI ya 7-7 ayasIpuSphasaMkAsA 34-6 arai-raisahe pahINasaMthave 21-21 araI piTThao kiccA 2-15 araI gaMDaM visUiyA 10-27 arUviNo jIvaghaNA 36-66 aloe paDihayA siddhA 36-56 aloluyaM muhAjIvI 25-27 alolo na rase giddho 35-17 avaujjhiUNa mAhaNarUvaM 9-55 avaujjhiya mitta-baMdhavaM 10-30 avasesaM bhaMDagaM gijjha 26-35 avaso loharahe jutto 19-56 avasohiya kaMTayApahaM 10-32 avaheDiyapiTThisauttamaMge 12-29 avi pAvaparikkhevI 11-8 JainEducation International 2010_02
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 879 pariziSTam-1 mUlagAthAnAmakArAdyanukramaH asaMkhakAlamukkosaM 36-104 asaMkhakAlamukkosaM 36-81 asaMkhakAlamukkosaM 36-89 asaMkhakAlamukkosA 36-114 asaMkhakAlamukkosA 36-123 asaMkhakAlamukkosA 36-13 asaMkhabhAgo paliyassa 36-192 asaMkhayaM jIviya mA pamAyae 4-1 asaMkhijjANosappiNINa 34-33 asaI umaNussehiM 9-30 asamANo care bhikkhU 2-19 asAsae sarIraMmi 19-13 asAsayaM dada imaM vihAraM14-7 asippajIvI agihe amitte 15-16 asIhi ayasivaNNAhiM 19-55 asurA nAga-suvannA 36-206 assakannI ya bodhavvA 36-99 asse ya ii ke vutte 23-57 aha aTTarhi ThANehiM 11-4 aha annayA kayAI 21-8 aha Asagao rAyA 18-6 aha UsieNa chatteNa 22-11 aha kAlaMmi saMpatte 5-32 aha kesaraMmi ujjANe 18-4 aha caudasahi ThANehiM 11-6 aha je saMvuDe bhikkhU 5-25 aha tattha aicchaMtaM 19-5 aha tAyago tattha muNINa tesiM 14-8 aha te tattha sIsANaM 23-14 aha teNeva kAleNaM 23-5 aha teNeva kAleNaM 25-4 aha pacchA uijjati 2-41 aha pannarasahi ThANehiM 11-10 aha pAliyassa gharaNI 21-4 aha bhave painnA u 23-33 aha moNeNa so bhagavaM 18-9 aha rAyA tattha saMbhaMto 18-7 ahasA bhamarasaMnibhe 22-30 aha sA rAyavarakannA 22-40 aha sA rAyavarakannA 22-7 aha sArahI tao bhaNai 22-17 aha sArahI va ciMtei 27-15 aha se tattha aNagAre 25-5 aha so tattha nijjaMto 22-14 aha so vi rAyaputto 22-36 aha so sugaMdhagaMdhie 22-24 ahaM ca bhogarAyassa 22-43 ahaM paMcahiM ThANehiM 11-3 ahaM pi jANAmi jaheha sAhU 13-27 ahamAsi mahApANe 18-28 ahavA taiyAe porisIe 30-21 ahavA saparikammA 30-13 ahAuyaM pAlaittA 29-72-73 sU. ahiMsa-saccaM ca ateNagaM 21-12 ahijja vee parivissa vippe 14-9 ahINapaMciMdiyattaM pi se 10-18 ahIvegaMtadiTThIe 19-38 ahe vayai koheNaM 9-54 aho ! te ajjavaM sAhU 9-57 aho ! te nijjio kohI 9-56 aho ! vaNNo aho ! rUvaM 20-6 aMga-paccaMga-saMThANaM 16-4 aMgulaM sattaratteNaM 26-14 aMtomuhattaMmi gae 34-60 aMtomuhuttamaddhaM lesANa 34-45 aMtohiyayasaMbhayA layA 23-45 aMdhayAre tame ghore 23-75 AukkAyamaigao 10-6 2010_02
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 880 AuttayA jassa ya natthi 20-40 Agae kAyavussagge 26-46 AgAse gaMgasouvva 19-36 AgAse tassa dese ya 36-6 ANANiddesakare gurUNa 1-2 ANA'NiddesakaregurUNa 1-3 Amose lomahAre ya 9-28 AyaMke uvasagge 26-34 AyariehiM vAhiMto 1-20 Ayariya-uvajjhAehiM 17-4 Ayariya-uvajjhAyANaM 17-5 AyariyaM kuviyaM naccA 1-41 AyariyapariccAI 17-17 AyariyamAIe veyAvaccaMmi 30-33 Ayavassa nivAeNaM 2-35 AyANaM narayaM dissa 6-8 AyAmagaM ceva javodaNaM ca 15-13 ArabhaDA saMmaddA 26-26 AlaMbaNeNa kAleNa 24-4 Alao thIjaNAinno 16-11 AlavaMte lavaMte vA 1-21 AloyaNayAe NaM bhaMte ! 29-5 sU. AloyaNArihAIyaM 30-31 AvajjaI evamaNegarUve 32-103 AvanA dIhamaddhANaM 6-13 AvaraNijjANa dunhaM pi 33-20 AsaM visajjaittANaM 18-8 AsaNaM sayaNaM jANaM 7-8 AsaNagao na pucchijjA 1-22 AsaNe uvaciTThijjA 1-30 Asamapae vihAre 30-17 AsA hatthI maNussA me 20-14 AsADhabahulapakkhe 26-15 AsADhe mAse dupayA 26-13 uttarajjhayaNANi-2 | Asimo bhAyarA do vi 13-5 AsIviso uggatavo mahesI 12-27 Ahacca caMDAliyaM 1-11 Ahacca savaNaM laddhaM 3-9 AhArapaccakkhANeNaM bhaMte ! 29-35 sU. AhAramicchemiyamesaNijjaM 32-4 iMdagovagamAiyA NegA 36-139 iMdiyagAmaniggAhI 25-2 iMdiyatthe vivajjittA 24-8 ii ittariyaMmi Aue 10-3 ii eesu ThANesu 31-21 ii cauridiyA ee 36-149 ii jIvamajIve ya 36-249 ii pAukare buddhe 18-24 ii pAukare buddhe 36-268 ikkA ya puvvakoDI 36-175 ikkhAgarAyavasabho 18-39 iccee thAvarA tivihA 36-106 iDdI juI jaso vanno 7-27 iDDI vittaM ca mitte ya 19-87 iDDhIgAravie ege 27-9 ittariya-maraNakAlA 30-9 itthI purisa siddhA ya 36-49 itthI vA puriso vA 30-22 . itthIvisayagiddhe ya 7-6 iMdiyANi ubhikkhussa 35-5 imaM ca me asthi imaM ca natthi 14-15 imaM ca me atthi pabhUyamannaM 12-35 imaM sarIraM aNiccaM 19-12 imA hu annA vi aNAhayA 20-38 ime khalu te 2-3 sU. ime ya baddhA phaMdaMti 14-45 iyaro vi guNasamiddho 20-60 iri-esaNa-bhAsAe 12-2 _ 2010_02
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 881 pariziSTam-1 mUlagAthAnAmakArAdyanukramaH iriyAbhAsesaNAdANe 24-2 iha esa dhamme akkhAe 8-20 iha kAmaniyaTTassa 7-26 iha kAmAniyaTTassa 7-25 iha jIvie rAya ! asAsayaMmi 13-21 iha jIviyaM aniyamettA 8-14 ihaM si uttamo bhaMte 9-58 ihamege umannaMti 6-9 IsA-amarisa-atavo 34-23 ukkA vijjU ya bodhavvA 36-110 ukkosa-vahaM vidittu dhIre 15-3 ukkosogAhaNAe ya 36-50 uggaokhINasaMsAro 23-78 uggao vimalo bhANU 23-76 uggamappAyaNaM paDhame 24-12 uggaM tavaM carittANaM 22-48 uccAraM pAsavaNaM 24-15 uccAvayAhiM sejjAhiM 2-22 uccodae mahu kakke ya 13-13 ujjANaM saMpatto 22-23 urdU thiraM aturiyaM 26-24 uNhAbhitatto mehAvI 2-9 uNhAbhitatto saMpatto 19-60 uttarAI vimohAiM5-26 udahisarisanAmANaM vIsaI 33-23 udahisarisanAmANaM sattaraM 33-21 udahIsarinAmANaM tIsaI 33-19 uddesiyaMkIyagaDaMniyAgaM 20-47 uppAsagaduTThavAI ya 34-26 ubhao sIsasaMghANaM 23-10 umoyariNaM paMcahA 30-14 ullo sukko ya do chUDhA 25-41 uvakkhaDaM bhoyaNa mAhaNANaM 12-11 uvaTThiyA me AyariyA 20-22 uvaNijjaI jIviyamappamAyaM 13-26 uvarimA uvarimA ceva 36-215 uvalevo hoi bhogesu 25-40 uvahipaccakkhANeNaM 29-34 sU. uvAsagANaM paDimAsu 31-11 uvehamANo u parivvaijjA 21-15 usiNaparitAveNaM 2-8 usseho jassa jo hoi 36-64 ukkosogAhaNAe u 36-53 UsasiyaromakUvo 20-59 ee kharapuDhavIe 36-77 ee ceva u bhAve 28-19 ee nariMdavasabhA 18-47 ee parIsahA savve 2-46 ee pAukare buddhe 25-33 ee ya saMge samikkamittA 32-18 eesiM tu vivaccAse 30-4 eesiM vaNNao ceva 36-83 eesiM vaNNao ceva 36-91 eesiM vaNNao ceva 36-203 eesiM vannao ceva 36-105 eesiM vannao ceva 36-116 eesiM vanao ceva 36-125 eesiM vanao ceva 36-135 eesi vannao ceva 36-144 eesi vannao ceva 36-154 eersi vanao ceva 36-168 eersi vannao ceva 36-169 eesiM vannao ceva 36-178 eesiM vannao ceva 36-187 eesiM vannao ceva 36-194 eesiM vannao ceva 36-247 ega eva care lADhe 2-18 egao viraI kujjA 31-2 2010_02
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 882 egao saMvasittANaM 14-26 egakajjapavanANaM visese 23-24 egakajjapavannANaM visese 23-30 egakhurA dukhurA ceva 36-180 egaggamaNasaMnivesaNayAe 29-25 sU. egacchattaM pasAhittA 18-42 egattaM va puhattaM ca 28-13 egatteNa pahutteNa 36-11 egatteNa sAIyA 36-65 egappA ajie sattU 23-38 egabhUo araNe vA 19-77 egayA acelae hoi 2-13 egayA khattio hoi 3-4 egayA devaloesu 3-3 egavihamanANattA suhumA 36-100 egavihamanANattA suhumA 36-86 egavIsA ya sabalesu 31-15 egaM Dasai pucchaMmi 27-4 egaMtamaNAvAe itthI 30-28 egaMtaratto ruiraMsi gaMdhe 32-52 egaMtaratto ruiraMsi phAse 32-78 egaMtaratto ruiraMsi bhAve 32-91 egaMtaratto ruiraMsi rUve 32-26 egataratto ruiraMsi sadde 32-39 egaMtaratto ruire rasaMmi 32-65 egaMtaramAyAma kaTTa 36-253 egUNavannahorattA 36-141 ege jie jiyA paMca 23-36 egeNa aNegAiM payAI 28-22 ego paDai pAseNaM 27-5 ego mUlaM pi hArittA 7-15 emeva bhAvaMmi gao paosaM 32-98 emeva rasaMmi gao paosaM 32-72 emeva rUvaMmi gao paosaM 32-33 uttarajjhayaNANi-2 | emeva saiMmi gao paosaM 32-46 emevahAchaMdakusIla rUve 20-50 eyamaTuMnisAmittA 9-8 eyamaTuMnisAmittA 9-11 eyamaTuMnisAmittA 9-13 eyamaTuMnisAmittA 9-17 eyamaTuMnisAmittA 9-19 eyamaTuMnisAmittA 9-23 eyamaTuMnisAmittA 9-25 eyamaTuMnisAmittA 9-27 eyamaTuMnisAmittA 9-29 eyamaTuMnisAmittA 9-31 eyamaTuMnisAmittA 9-33 eyamaTuMnisAmittA 9-37 eyamaTuMnisAmittA 9-39 eyamaTuMnisAmittA 9-41 eyamaTuMnisAmittA 9-43 eyamaTuMnisAmittA 9-45 eyamaTuMnisAmittA 9-47 eyamaTuMnisAmittA 9-50 eyamaTuMnisAmittA 9-52 eyama8 sapehAe 6-4 eyaM akAmamaraNaM 5-17 eyaM tavaM tu duvihaM je 30-37 eyaM paMcavihaM nANaM 28-5 eyaM puNNaM payaM soccA 18-34 eyaM siNANaM kusalehi diTuM 12-47 eyA pavayaNamAyA 24-27 eyAiM aTTha ThANAI 24-10 eyAiM tIse vayaNAiM succA 12-24 eyAo aTra samiIo 24-3 eyAo paMca samiIo 24-19 . eyAo paMca samiIo 24-26 eyAo mUlapayaDIo 33-16 2010_02
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 883 pariziSTam-1 mUlagAthAnAmakArAdyanukramaH eyArisIe iDDIe 22-13 eyArise paMcakusIlasaMvuDe 17-20 erise saMpayaggaMmi 20-15 evamaddINavaM bhikkhuM7-22 evamAyAya mehAvI 2-17 evamAvaTTajoNIsu 3-5 evameva vayaM mUDhA 14-43 evaM abhitthuNaMto rAyarisiM 9-59 evaM karaMti saMpannA 19-96 evaM kariti saMbuddhA 9-62 evaM kareMti saMbuddhA 22-49 evaM guNasamAuttA 25-34 evaM ca ciMtaittANaM 20-33 evaM jiyaM sapehAe 7-19 evaM tu saMjayassAvi 30-6 evaM tu saMsae chinne 23-86 evaM tu saMsae chinne 25-35 evaM te kamaso buddhA 14-51 evaM te rAma-kesavA 22-27 evaM thuNittANa sa rAyasIho 20-58 evaM dhammaM akAUNaM 19-19 evaM dhamma pi kAUNaM 19-21 evaM dhammaM viukkamma 5-15 . evaM nANeNa caraNeNa 19-94 evaM bhavasaMsAre saMsarai 10-15 evaM mANussagA kAmA 7-12 evaM laggati dummehA 25-42 evaM loe palittaMmi 19-23 evaM viNayajuttassa 1-23 evaM vutto nariMdo so 20-13 evaM samuTThie bhikkhU 19-82 evaM sasaMkappa-vikappaNAsuM 32-107 evaM sikkhAsamAvanne 5-24 evaM se udAhu aNuttaranANI 6-18 evaM so ammA-piyaro 19-86 evaM so vijayaghoso 25-43 eviMdiyatthA ya maNassa atthA 32-100 evuggadaMte vi mahAtavohaNe 20-53 esa aggI ya vAU ya 9-12 esa dhamme dhuve nicce 16-17 esA ajIvavibhattI 36-47 esA khalu lesANaM 34-40 esA tiriyanarANaM lesANa 34-47 esA neraiyANaM lesANaM 34-44 esA sAmAyArI 26-52 esaNAsamio lajjU 6-17 eso khalu sammattaparakkamassa 29-74 sU. eso bAhiragatavo 30-29 eso hu so uggatavo 12-22 ehi tA bhuMjimo bhoe 22-38 orAlA tasA je u 36-126 ohinANasue buddhe 23-3 ohovahovaggahiyaM 24-13 kaMdappa-kokkuyAI 36-263 kaMdappamAbhiogaM 36-2.6 kaMdaMto kaMdukuMbhIsu 19-49 kaMpillaMmi ya nayare 13-3 kaMpille nayare rAyA 18-1 kaMpille saMbhUo citto 13-2 kaNakuMDagaM caittANaM 1-5 kappaM na icchejja sahAyalicchU 32-104 kappAIyA ya je devA 36-212 kappAsaTTarmijA ya 36-138 kappovagA ya bArasahA 36-210 kammasaMgehiMsaMmUDhA 3-6 kammA niyANapagaDA 13-8 kammANaM tu pahANIe 3-7 kammuNA baMbhaNo hoi 25-32 _ 2010_02
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ 884 kayare Agacchai dittarUve 12-6 kayare tuma iya adaMsaNijje 12-7 kayare te khalu 2-2 sU. karakaMDUkaliMgesu 18-46 karaNasacceNaM bhaMte ! 29-51 sU. kalahaDamaravajjae 11-13 kasAyapaccakkhANeNaM bhaMte ! 29-36 sU. kasAyA aggiNo vuttA 23-53 kasiNaM pi jo imaM logaM 8-16 kassa aTThA ime pANA 22-16 kahaM care bhikkha! vayaM jayAmo 12-40 kahaM dhIre aheUhiM 18-54 kahaMdhIro aheUhiM 18-52 kahiM paDihayA siddhA 36-55 kAusaggeNaM bhaMte ! 29-12 sU. kAmaM tu devIhi vi bhUsiyAhiM 32-16 kAmANugiddhippabhavaM khudukkhaM 32-19 kAyaguttayAe NaM bhaMte ! 29-55 sU. kAyaThiI khahayarANaM 36-193 kAyaThiI thalayarANaM 36-186 kAyaThiI maNayANaM 36-202 kAyasamAhAraNayAe NaM bhaMte ! 29-58 sU. kAyasA vayasA matte 5-10 kAyassa phAsaM gahaNaM vayaMti 32-74 kAlapaDilehaNayAe NaM bhaMte ! 29-15 sU. kAlIpavvaMgasaMkAse 2-3 kAleNa kAlaM viharejja raTe 21-14 kAleNa nikkhame bhikkhU 1-31 kAvoyA jA imA vittI 19-33 kiNaMto kaio hoi 35-14 kiNhA nIlA kAU 34-56 kiNhA nIlA ya kAU ya 34-3 kiNhA nIlA ya ruhirA ya 36-72 kimiNo somaMgalA ceva 36-128 uttarajjhayaNANi-2 | kiriyaM akiriyaM viNayaM 18-23 kiriyaM ca royae dhIro 18-33 kiriyAsu bhUyagAmesu 31-12 kilinnagAe mehAvI 2-36 kiM tavaM paDivajjAmi 26-50 kiM nu bho ! ajja mihilAe 9-7 kiM mAhaNA ! joisamArabhaMtA 12-38 kiMnAme kiMgutte 18-21 kukuDe siMgirIDI ya 36-147 kuMthu-pivIliyA daMsA 36-137 kuppavayaNapAsaMDI 23-63 kuppahA bahavo loe 23-60 kusaM ca jUvaM taNa-kaTThamaggi 12-39 kusaggamittA ime kAmA 7-24 kusagge jaha usabiMdue 10-2 kusIlaliMgaM iha dhAraittA 20-43 kuhADa-pharasumAihiM 19-67 kUiyaM ruiyaM gIyaM 16-5 kUiyaM ruiyaM gIyaM 16-12 kUvaMto kolasuNaehiM 19-54 ke ittha khattA uvajoiyA vA 12-18 ke te joI ke va te joiThANaM 12-43 ke te harae ke ya te saMtititthe 12-45 keNa abbhAhao loo 14-22 keriso vA imo dhammo 21-11 kesi evaM buvANaM tu 23-31 kesIkamArasamaNe 23-9 kesIkumArasamaNe 23-16 kesIkumArasamaNo 23-18 kesIgoyamao niccaM 23-88 ko vA se osahaM dei 19-79 koTThagaM nAma ujjANaM 23-8 koDIsahiyamAyAmaM 36-255 kolAhalagabbhUaM AsI 9-5 2010_02
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTam - 1 mUlagAthAnAmakArAdyanukramaH kosaMbI nAma nayarI 20-18 kohA vA jai vA hAsA 25-23 kohe mANe ya mAyA 24 - 9 koho ya mANo ya vaho ya jehiM 12-14 khajjUra- muddiyaraso 34-15 khaNaM pi me mahArAya 20-30 khaNamittasokkhA bahukAladukkhA 14-13 khattiya - gaNa - ugga - rAyaputtA 15-9 khamAvaNAe NaM bhaMte! 29-17 sU. khaluMkA jArisA jojjA 27-8 khaluMke jo u joie 27-3 khavittA puvvakammAI 25-44 khavittA puvvakammAI 28-36 khaMtIe NaM bhaMte ! 29-46 sU. khaMdhA ya khaMdhadesAya 36-10 khAittA pANiyaM pAuM 19-81 khittANi amhaM viiyANi loe 12-13 khippaM na sakkei vivegameDaM 4-10 khIra - dahi- sappimAI 30-26 khaDDayA me caveDA 1-38 khurehiM tikkhadhArAhiM 19-62 khettaM vatthaM hiraNNaM ca 3-17 khettaM vatthaM hiraNNaM ca 19-16 khemeNa Agae caMpaM 21-5 gailakkhaNo udhammo 28-9 gattabhUsaNamiTTaM ca 16-13 gabbhavakkaMtiyA je u 36-196 gamaNe AvassiyaM kujjA 26-5 rahANayAe NaM bhaMte! 29-7 sU. galehiM magarajAhiM 19-64 gavAsaM maNikuMDalaM 6-5 gavasaNAe gahaNe ya 24-11 gaMdhao je bhave subbhI 36-27 gaMdhao je bhave dubbhI 36-28 2010_02 gaMdhao pariNayA je u 36-17 gaMdhassa ghANaM gahaNaM vayaMti 32-49 gaMdhassa jo giddhamuvei tivvaM 32-50 gaMdhAyAsAgara ya jIve 32-53 gaMdhANurattassa naraMssa evaM 32-58 vANa pariggaNa 32-54 gaMdhe atitte ya pariggahaMmi 32-55 vitta maNuo visoMge 32-60 gAmAzugAmaM taM 2-14 gAme nagare taha rAyahANi - 30-16 gAravesu kasA suM 19-91 gAhAsolasaehiM 31-13 giddhovame ya naccA NaM 14-47 gihavAsaM pariccajja 35-2 gihiNo je pavvaieNa diTThA 15-10 giriM nahiM khaNaha 12-26 giriM revayayaM jaMtI 22-33 guNANamAsao davvaM 28-6 guru- sAhammiyasussUsaNayAe NaM bhaMte ! 29-4 sU. gomijjae ya ruyage 36-75 goyaM kammaM duvihaM 33-14 goyame paDirUvannU 23-15 goraggapaviTThassa 2- 29 govAla bhaMDavAlo vA 22-45 ghANassa gaMdhaM gahaNaM vayaMti 32-48 ghANeMdie evaM ceva 29-64 sU. ghorAsamaM caittANaM 9-42 caiUNa devalogAo 9-1 caittA bhArahaM vAsaM 18-36 caittA bhArahaM vAsaM 18-38 caittA bhArahaM vAsaM 18-41 caittA viulaM rajjaM 14-49 cautthIe porisIe 26-36 cauddasa u sAgarAI 36-227 885
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ 886 cauppayA ya parisappA 36-179 cauraMgaM dullahaM maccA 3 - 20 cauraMgiNIe seNAe 22-12 cauriMdiyakAyama gao 10-12 cauriMdiyA u je jIvA 36 - 146 caDDalae ya duve 36-54 cavIsa sAgarAI 36-235 caDavIsatthaeNaM bhaMte ! 29-9 sU. cauvvihe vi AhAre 19-30 cakkavaTTI mahiDDIo 13 -4 cakkhidiyaniggaheNaM 29-63 sU. cakkhumacakkhuohissa 33-6 cakkhusA paDilehittA 24-14 cakkhussa rUvaM gahaNaM vayaMti 32-22 cattaputtakalattassa 9-15 cattAri paramaMgANi 3-1 cattAriya gihiliGge 36-52 cam u lomapakkhIyA 36-188 carataM virayaM lUhaM 2-6 caraNavihiM pavakkhAmi 31-1 carittamAyAraguNannie tao 20-52 carittamohaNaM kammaM 33-10 carittasaMpannayAe NaM bhaMte ! 29-61 sU. care payAiM parisaMkamANo 4-7 caMdaNa - geruya-haMsagabbha 36-76 caMdA sUrA ya nakkhattA 36-208 caMpAe pAlie nAmaM 21-1 cAujjAmo ya jo dhammo 23-12 cAujjAmo ya jo dhammo 23-23 ciccA Na dhaNaM ca bhAriyaM 10-29 ciccA dupayaM cauppayaM ca 13-24 ciccA raTTaM pavvaIo 18-20 cittamaMtamacittaM vA 25-24 citto vi kAmehi virattakAmo 13-35 2010_02 uttarajjhayaNANi - 2 ciraM pise muMDaI bhavittA 20-41 cIrAjiNaM NigiNiNaM 5-21 cIvarAiM visAraMtI 22 - 34 chajjIvakAe asamArabhaMtA 12-41 chatteva ya mAsA u 36- 151 chavvIsa sAgarAI 36-237 chaMda niroheNa uvei mukkhaM 4-8 chaMdaNA davvajAeNaM 26-6 chinnaM saraM bhomamaMtalikkhaM 15-7 chinnAle chiMdaI silli 27-7 chinnAvAsu paMthesu 2-5 chiMdittu jAlaM abalaM va rohiyA 14-35 chuhA tahA ya sIunhaM 19-31 jar3a taM si bhoe caiuM 13 - 32 jar3a taM kAhisi bhavaM 22-44 jai majjha kAraNA ee 22-19 jar3a sirUveNa vesamaNo 22-41 jar3attA viule janne 9-38 jakkho tahiM tiMduyarukkhavAsI 12-8 jaganissiehiM bhUehiM 8 - 10 jaNa saddhi hukkhAmi 5-7 jammaM dukkhaM jarA dukkhaM 19-15 jayA miyassa AyaMko 19-78 jayAya se sahI hoi 19-80 jayA savvaM pariccajja 18-12 jarA - maraNakaMtAre 99-46 jarA-maraNavegeNaM 23-68 jala - dhannanissiyA jIvA 35-11 jassatthi maccuNA sakkhaM 14-27 jaha kaDuyatuMbagaraso 34 - 10 jaha karagayassa phAso 34-18 jaha gomaDassa gaMdho 34-16 jaha taruNa aMbayaraso 34-12 jaha tigaDuyassa ya raso 34-11
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 887 pariziSTam-1 mUlagAthAnAmakArAdyanukramaH jaha pariNayaMbagaraso 34-13 jaha bUrassa vi phAso 34-19 jaha surahikusumagaMdho 34-17 jahA aggisihA dittA 19-39 jahA imaM ihaM sIyaM 19-48 jahA ihaM agaNI uNho 19-47 jahA u pAvayaM kammaM 30-1 jahA kareNuparikiNNe 11-18 jahA kAgiNIe heuM7-11 jahA kiMpAgaphalANaM 19-17 jahA kusagge udayaM 7-23 jahA gehe palittaMmi 19-22 jahA caMdaM gahAIyA 25-17 jahA tulAe toleuM 19-41 jahA davaggI pauriMdhaNe vaNe 32-11 jahA dukkhaM bhareuM je 19-40 jahA pomaM jale jAyaM 25-26 jahA birAlAvasahassa mUle 32-13 jahA bhuyAhi tariuM 19-42 jahA mahAtalAgassa 30-5 jahA mie ege aNegacArI 19-83 jahA ya aMDappabhavA balAgA 32-6 jahA ya aggI araNI asaMto 14-18 jahA ya kiMpAgaphalA maNoramA 32-20 jahA ya tinni vaNiyA 7-14 jahA ya bhoI taNuyaM bhuyaMgo 14-34 jahA lAho tahA loho 8-17 jahA vayaM dhammamayANamANA 14-20 jahA saMkhaMmi payaM 11-15 jahA sA dumANa pavarA 11-27 jahA sA naINa pavarA 11-28 jahA sAgaDio jANaM 5-14 jahA suNI pUr3akannI 1-4 jahA se uDuvaI caMde 11-25 jahA se kaMboANaM 11-16 jahA se tikthasiMge 11-19 jahA se tikkhadADhe 11-20 jahA se timiraviddhaMse 11-24 jahA se nagANa pavare 11-29 jahA se vAsudeve 11-21 jahA se sayaMbhUramaNe 11-30 jahA se sahassakkhe 11-23 jahA se sAmAiyANaM 11-26 jahAinnasamArUDhe sUre 11-17 jahAdesaM samuddissa 7-1 jahittA puvvasaMjogaM 25-28 jahittuM saMgaM tha mahAkilesaM 21-11 jaheha sIho va miyaM gahAya 13-22 jaM kiMci AhAra-pANaM 15-12 jaM ca me pucchasI kAle 18-32 jaM nei jayA rattiM 26-19 jaM me buddhANusAsaMti 1-27 jaM vivittamaNAinnaM 16-1 jA u assAviNI nAvA 23-71 jA kiNhAi ThiI khalu 34-49 jA ceva u AuThiI 36-167 jA ceva ya AuThiI 36-245 jA jA vaccai rayaNI 14-24 jA jA vaccai rayaNI 14-25 jA teUi ThiI khalu 34-54 jA nIlAi ThiI khalu 34-50 jA pamhAi ThiI khalu 34-55 jA sA'NasaNA maraNe 30-12 jAI sarittu bhayavaM 9-2 jAI-jarA-maccu-bhayAbhibhUyA 14-4 jAIparAjio khalu 13-1 jAImayapaDithaddhA 12-5 jAIsaraNe samuppanne 19-8 _ 2010_02
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 888 jANAhi saMbhUya ! mahANubhAgaM 13-11 jAyarUvaM jahAmaDhe 25-21 jArisA mama sIsA u 27-16 jArisA mANuse loe 19-73 jAva na ei Aese 7-3 jAvaMtavijjApurisA 6-1 jAvajjIvamavissAmo 19-35 jiTThAmUle AsADha-sAvaNe 26-16 jiNavayaNe aNurattA 36-260 jiNe pAse tti nAmeNaM 23-1 jibbhidie vi taheva 29-65 sU. jihAe rasaM gahaNaM vayaMti 32-61 jImUyaniddhasaMkAsA 34-4 jIvA ceva ajIvA ya 36-2 jIvAjIvavibhattiM suNeha 36-1 jIvAjIvA ya baMdho ya 28-14 jIvitaMtaM tu saMpatte 22-15 jIviyaM ceva rUvaM ca 18-13 je AyayasaMThANe 36-46 je Avi dosaM samuvei niccaM 32-51 je Avi dosaM samuvei nicyaM 32-64 je Avi dosaM samuvei niccaM 32-77 je iMdiyANaM visayA maNunnA 32-21 je kei u pavvaie 17-3 je kei u pavvaie niyaMThe 17-1 je kei patthivA tubbhaM 9-32 je kei sarIre sattA 6-12 je giddhe kAmabhogesu5-5 je pAvakammehi dhaNaM maNUsA 4-2 je ya maggeNa gacchaMti 23-61 je ya veyaviU vippA 25-7 je yAvi dosaM samuvei niccaM 32-25 je yAvi dosaM samuvei niccaM 32-38 je yAvi dosaM samuvei niccaM 32-90 uttarajjhayaNANi-2 je yAvi hoi nivvijje 11-2 je lakkhaNaM ca suviNaM ca 8-13 je lakkhaNaM suviNa pauMjamANe 20-45 je vajjae eya sayA u dose 17-21 je saMkhayA tucchaparappavAI 4-13 je samatthA samuddhattuM 25-8 je samatthA samuddhattuM 25-12 je samatthA samuddhattuM 25-15 jeNa puNa jahAi jIviyaM 15-6 jesiM tu viulA sikkhA 7-21 jo atthikAyadhamma 28-27 jo jassa u AhAro 30-15 jo jiNadiDhe bhAve 28-18 jo na sajjai AgaMtuM 25-20 jo pavvaittANa havvayAI 20-39 jo loe baMbhaNo vutto 25-19 jo sahassaM sahassANaM 9-34 jo sahassaM sahassANaM 9-40 jo suttamahijjaMto 28-21 jo so ittariyatavo 30-10 jogapaccakkhANeNaM ! 29-37 sU. jogasacceNaM bhaMte ! 29-52 sU. joyaNassa u jo tattha 36-62 ThANA vIrAsaNAIyA 30-27 ThANe nisIyaNe ceva 24-24 ThANe ya ii ke vutte 23-82 NAmaM kammaM duvihaM 33-13 NijjahiUNa AhAraM 35-20 No aimAyAe 16-8 sU. No itthINaM iMdiyAiM 16-4 sU. No itthINaM kahaM 16-2 sU. No itthINaM kuDuMtarasi vA 16-5 sU. No itthINaM saddhi 16-3 sU. No NiggaMthe puvvarayaM 16-6 sU. 2010_02
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTam-1 mUlagAthAnAmakArAdyanukramaH No paNIyaM AhAraM 16-7 sU. No vibhUsANuvAI 16-9 sU. No sadda-rUva-gaMdha-phAsANuvAI 16-10 sU. taiyAe porisIe 26-31 tau so pahasio rAyA 20-10 tao AuparikkhINe 7-10 tao kammagurU jaMtU 7-9 tao kalle pabhAyaMmi 20-34 tao kAle abhippee5-31 tao kesi buvaMtaM tu 23-25 tao jie saI hoi 7-18 tao puTTho AyaMkeNaM 5-11 tao puTTho pivAsAe 2-4 tao bahUNi vAsANi 36-250 tao saMvaccharaddhaM tu 36-254 tao se jAyaMti paoyaNAI 32-105 tao se daMDaM samArabhaI 5-8 tao se puDhe parivyUDhe 7-2 tao se maraNaMtaMmi 5-16 tao haM evamAhaMsu 20-31 tao haM nAho veyaraNI 20-36 taM ikkagaM tucchasarIragaM se 13-25 taM ThANaM sAsayaMvAsaM 23-84 taM dehaI miyAputte 19-6 taM pAsiUNa saMvegaM 21-9 taM pAsiUNamijjaMtaM 12-4 taM puvvaneheNa kayANurAgaM 13-15 taM biMtammA-piyaro 19-75 taM biMti ammA-piyaro 19-24 taM layaM savvaso chittA 23-46 taM si nAho anAhANaM 20-56 taNhAkilaMto dhAvaMto 19-59 taNhAbhibhUyassa adattahAriNo 32-30 taNhA'bhibhUyassa adattahAriNo 32-56 889 | taNhA'bhibhUyassa adattahAriNo 32-69 taNhA'bhibhUyassa adattahAriNo 32-82 taNhA'bhibhUyassa adattahAriNo 32-95 tato teNajjie davve 18-16 tattAI taMba-lohAiM 19-68 tatto ya vaggavaggo u30-11 tatto vi ya uvaTTittA 8-15 tattha AlaMbaNaM nANaM 24-5 tattha ThiccA jahAThANaM 3-16 tattha paMcavihaM nANaM 28-4 tattha siddhA mahAbhAgA 36-63 tattha se acchamANassa 2-21 tattha so pAsaI sAhuM 20-4 tatthimaM paDhamaM ThANaM 5-4 tatthovavAiyaM ThANaM 5-13 tamaMtameNeva use asIle 20-46 tammeva ya nakakhatte 26-20 tamhA eesi kammANaM 33-25 tamhA eyAsi lesANaM 34-61 tamhA viNayamesijjA 1-7 tamhA suyamahiTThijjA 11-32 taruNo si ajjo ! pavvaIo 20-8 tavanArAyajutteNaM 9-22 taveNaM bhaMte ! 29-27 sU. tavo joI jIvo joiThANaM 12-44 tavo ya duviho vutto 28-34 tavovahANamAdAya 2-43 tasapANe viyANittA 25-22 tasANaM thAvarANaM ca 35-9 tassa pAe u vaMdittA 20-7 tassa bhajjA duve Asi 22-2 tassa bhajjA sivA nAma 22-4 tassa me appaDikaMtassa 13-29 tassa rUvaM tu pAsittA 20-5 2010_02
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ 890 tassa rUvavaiM bhajjaM 21-7 tassa logappaIvassa 23-2 tassakkheva-pamokkhaM ca 25-13 tassalogappaIvassa 23-6 tassesa maggo guru-viddhasevA 32-3 tahA ya payaNuvAI ya 34-30 tahiyaM gaMdhodayapupphavAsaM 12-36 tahiyANaM tu bhAvANaM 28-15 taheva kAsIrAyA 18-49 taheva bhatta-pANesu 35-10 taheva vijayao rAyA 18-50 taheva hiMsaM aliyaM 35-3 tahevuggaM tavaM kiccA 18-51 tiNNudahI paliyamasaMkhabhAgo 34-42 tittIsa sAgarAI 36-243 tittIsasAgarA u 36-166 tittIsA sAgarovama 33-22 tinneva sahassAI 36-122 tinneva ahorattA 36-113 tinneva sAgarA u 36-161 tinno hu si aNNavaM 10-34 tiyaM me aMtaricchaM ca 20-21 tiviho va navaviho vA 34-20 tivvacaMDappagADhAo 19-72 tiMduyaM nAma ujjANaM 23-4 tIsaM tu sAgarAI 36-241 tIse ya jAIi u pAviyAe 13-19 tIse so vayaNaM soccA 22-46 tujhaM suladdhaM khu maNussajammaM 20-55 tuDhe ya vijayaghose 25-36 tuTTho ya seNio rAyA 20-54 tubbhe jaIyA jannANaM 25-37 . tubbhe ttha bho bhAraharA girANaM 12-15 tubbhe samatthA uddhattuM 25-38 uttarajjhayaNANi-2 tuliyA visesamAdAya 5-30 tuliyANa bAlabhAvaM 7-30 tuhaM piyA surA sIhu 19-70 tuhaM piyAiM mAMsAiM 19-69 te kAma-bhogesu asajjamANA 14-6 te ghorarUvA Thiya aMtalikkhe 12-25 te pAsiyA khaMDiya kaTThabhUe 12-30 te pAse savvaso chittA 23-41 te me cigicchaM kuvvaMti 20-23 teiMdiyakAyamaigao 10-11 teiMdiyA uje jIvA 36-136 teukkAyamaigao 10-7 teU pamhA sukkA 34-57 teU vAU ya bodhavvA 36-107 tegicchaM nAbhinaMdijjA 2-33 teNa paraM vucchAmi 34-51 teNAvi jaM kayaM kammaM 18-17 teNe jahA saMdhimuhe gahIe 4-3 tevIsa sAgarAiM 36-234 tevIsai sUyagaDe 31-16 tesiM putte balasirI 19-2 tesiM succA sapujjANaM 5-29 to nANa-daMsaNasamaggo8-3 to vaMdiUNa pAe 9-60 tosiyA parisA savvA 23-89 taNhA'bhibhUyassa adattahAriNo 32-43 thaya-thuimaMgaleNaM bhaMte ! 29-14 sU. thalesu bIyAI vavaMti kAsayA 12-12 thAvaraM jaMgamaM ceva 6-6 theregaNahare gagge 27-1 TThaNa rahanemiM taM 22-39 davaggiNA jahA raNe 14-42 davadavassa caraI 17-8 davvao khittao ceva 24-6 2010_02
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 891 pariziSTam-1 mUlagAthAnAmakArAdyanukramaH davvao khittao ceva 36-3 davvao cakkhusA pehe 24-7 davvANa savvabhAvA 28-24 davve khitte kAle bhAvaMmi 30-24 dasa udahI paliyamasaMkhabhAgaM 34-43 dasa ceva sahassAiM 36-102 dasa ceva sAgarAI 36-226 dasa ya napuMsaesuM 36-51 dasa vAsasahassAiM kAUe 34-41 dasa vAsasahassAiM kiNhAe 34-48 dasa vAsasahassAiM teUe 34-53 dasannarajjaM muiyaM 18-44 dasasAgarovamA u36-163 dasahA u bhavaNavAsI 36-205 daMDANaM gAravANaM ca 31-4 daMtasohaNamAissa 19-27 daMsaNa-nANa-caritte 28-25 daMsaNasaMpannayAe NaM 29-60 sU. dANe lAbhe ya bhoge ya 33-15 dArANi ya sutA ceva 18-14 dAsA dasanne Asi 13-6 divasassa cauro bhAe 26-11 divasassa porisINaM 30-20 divva-mANussa-tericchaM 25-25 divve ya uvassagge ya 31-5 digiMchAparigae dehe 2-2 dIve ya ii ke vutte 23-67 dIsaMti bahave loe 23-40 dIhAuyA iDDimaMtA 5-27 dukkaraM khalu bho niccaM 2-28 dukkhaM hayaM jassa na hoi moho 32-8 dujjae kAmabhoge ya 16-14 duddha-dahI vigaIo 17-15 dupariccayA ime kAmA 8-6 dumapattae paMDurae jahA 10-1 dullahe khalu mANuse bhave 10-4 duvihaM khaveUNa ya punnapAvaM 21-24 duvihA AujIvA u 36-84 duvihA teujIvA u 36-108 duvihA puDhavijIvA u 36-70 duvihA vaNassaIjIvA 36-92 duvihA vAujIvA ya 36-117 duvihA vi te bhave 36-171 duhao gaI bAlassa 7-17 deva-dANava-gaMdhavvA 16-16 deva-dANava-gaMdhavvA 23-20 deva-maNussaparivuDo 22-22 devA cauvvihA vuttA 36-204 devA bhavittANa pure bhavaMmi 14-1 devA ya devalogaMmi 13-7 devAbhiogeNa nioieNaM 12-21 deve neraDye aigao 10-14 desiyaM ca aIyAraM 26-39 do ceva sAgarAI 36-222 dhaNa-dhanna-pesavaggesu 19-29 dhaNaM pabhUyaM saha itthiyAhiM 14-16 dhaNuM parakkama kiccA 9-21 dhaNeNa kiMdhammadhurAhigAre 14-17 dhammaM pi hu saddahaMtayA 10-20 dhamma laddhaM miyaM kAle 16-8 dhammakahAe NaM bhaMte 29-23 sU. dhammajjiyaM ca vavahAraM 1-42 dhammatthikAe taddese 36-5 dhammasaddhAe NaM bhaMte ! 29-3 sU. dhammAdhamme ya do ee 36-7 dhammArAma carebhikkhU 16-15 dhamme harae baMbhe saMtititthe 12-46 dhammo ahammo AgAsaM 28-7 2010_02
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 892 dhammo ahammo AgAsaM 28-8 dhiratthu te'jasokAmI 22-42 dhIrassa passa dhIrattaM 7-29 dhammAdhammAgAsA 36-8 na imaM savvesu bhikkhUsu 5-19 na kajjaM majjha bhikkheNaM 25-39 na kAmabhogA samayaM uveMti 32-101 na kovae AyariyaM 1-40 na cittA tAyae bhAsA 6-11 na taM arI kaMThachittA karei 20-48 na tassa dukkhaM vibhayaMti nAio 13-23 na tujjha bhoge caiUNa buddhI 13-33 na tumaM jANe aNAhassa 20-16 na pakkhao na purao 1-18 na me nivAraNaM atthi 2-7 na ya pAvaparikkhevI 11-12 na rUva-lAvanna-vilAsa-hAsaM 32-14 na lavijja puTTho 1-25 na vA labhijjA niuNaM sahAyaM 32-5 na vi jANasi veyamuhaM 25-11 na vi muMDieNa samaNo 25-30 na saMtase na vArijjA 2-11 na sayaM gihAI kuvvijjA 35-8 na sA mamaM viyANAi 27-12 na hu jiNe ajja dIsaI 10-31 na hu pANavahaM aNujANe 8-8 naccA uppaiaM dukkhaM 2-32 naccA namai mehAvI 1-45 namuhiM gIehiM ya vAiehiM 13-14 natthi carittaM sammattavihUNaM 28-29 natthi nUNaM paloe iDDI 2-44 nannaTuM pANaheuM vA 25-10 namI namei appANaM 18-45 namI namei appANaM 9-61 uttarajjhayaNANi-2 | nariMda ! jAI ahamA narANaM 13-18 naheva kuMcA samaikkamaMtA 14-36 naMdaNe so upAsAe 19-3 nAiucce va nIe 1-34 nAidUramaNAsanne 1-33 nAguvva baMdhaNaM chittA 14-48 nAgo jahA paMkajalAvasanno 13-30 nANaM ca daMsaNaM ceva 28-2 nANaM ca daMsaNaM ceva 28-3 nANaM ca daMsaNaM ceva 28-11 nANasaMpannayAe NaM bhaMte ! 29-59 sU. nANassa kevalINaM 36-265 nANassa savvassa pagAsaNAe 32-2 nANassAvaraNijjaM ca 33-2 nANAdumalayAinnaM 20-3 nANAvaraNaM paMcavihaM 33-4 nANeNa jANaI bhAve 28-35 nANeNaM daMsaNeNaM ca 22-26 nAdaMsaNissa nANaM 28-30 nAnAruiM ca chaMdaM ca 18-30 nApuTTho vAgarekiMci 1-14 nArIsu no pagijjhijjA 8-19 nAvA ya ii ke vutte 23-72 nAsIle na visIle 11-5 nAhaM rame pakkhiNi paMjare vA 14-41 niggaMthe pAvayaNe 21-2 niggaMtho dhiimaMto 26-33 niccakAlappamatteNaM 19-26 niccabhIeNa tattheNa 19-71 niddA taheva payalA 33-5 niddhaMdhasapariNAmo 34-22 nimmamo nirahaMkAro 35-21 nimmo nirahaMkAro 19-89 nirajhugaMmi virao 2-42 2010_02
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTam - 1 mUlagAthAnAmakArAdyanukramaH niraTTiyA naggaruI u tassa 20-49 nivvANaM ti abAhaM ti 23-83 nivveeNaM bhaMte ! 29-2 sU. nisaMte siyA amuharI 1-8 nisagguvaesaruI 28 - 16 nissaMkiya nikkaMkhiya 28-31 niMdaNayAe NaM bhaMte! 29-6 sU. nIyAvattI acavale 34-27 nIlAsogasaMkAsA 34-5 nIharaMti mayaM puttA 18-15 neraiya-tirikkhAuM 33-12 neraiyA sattavihA 36-156 neva palhatthiyaM kujjA 1-19 no iMdiggajjho amuttabhAvA 14-19 no rakkhasIsu gijjhijjA 8-18 no sakkiyamicchaI na pUyaM 15-5 painnavAI duhile thaddhe 11-9 pairikkaM uvassayaM laddhuM 2-23 pacidiyANi kohaM mANaM 9-36 paccakkhANeNaM bhaMte ! 29 - 13 sU. paccayatthaM ca loyassa 23-32 paDaMti narae ghore 18 - 25 paDikamaNaM bhaMte! 29-11 sU. paDikkamAmi pasiNANaM 18-31 paDikkamittA nissallo 26-41 pakkimittu nissallo 26-49 paDiNIyaM ca buddhANaM 1-17 paDipucchaNAe NaM bhaMte ! 29-20 sU. paDirUvayAe NaM 29-42 sU. paDilehaNaM kuNaMto miho 26-29 paDilei patte 17-9 paDilei patte 17-10 paDhamaM porisiM sajjhAyaM 26-12 paDhamaM porisi sajjhAyaM 26-18 2010_02 paDhamaM porisi sajjhAyaM 26-43 paDhamA AvassiyA nAmaM 26-2 paDhame va mahArAya ! 20-19 paDhame vAsacaukaMmi 36-252 paNayAlasayasahassA 36-58 paNavIsa bhAvaNAhiM 31-17 paNavIsa sAgarAI 36-236 paNIyaM bhattaNaM tu 16-7 patteyasarI panarasa - tAsaivihA 36- 197 bhUyarayaNo rAyA 20-2 gahA 36- 94 koha-mAya 34-29 paramatthasaMthavo vA 28-28 pariaTTaNAe NaM bhaMte 29 - 21 sU. parijunnehiM vattherhi 2-12 parijUra te sarIrayaM 10-21 parijUra te sarIrayaM 10-22 parijUra te sarIrayaM 10-23 parijUra te sarIrayaM 10-25 parijUrai te sarIrayaM 10-26 parimaMDalasaMThANe bhaie 36-42 parivADIe na ciTThijjA 1-32 parivvayaMte aniyattakAme 14-14 parIsahA duvvisahA aNege 21-17 parIsahANaM pavibhattI 2 - 1 paresu ghAsamesijjA 2-30 palAlaM phAsuyaM tattha 23-17 paliuvamAi tinni u 36-184 paliuvamAi tinni u 36-185 paliovamaM jahannA 34-52 paliovamaM tu egaM 36-221 paliovamamegaM tu 36-220 paliovamassa bhAgo 36-191 paliovamAu tinni 36-200 893
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 894 paliovamAu tinni u 36-201 palloyANullayA ceva 36 - 129 pasiDhila - palaMba-lolA 26-27 pasubaMdhA savvaveyA 25-29 pahAya rAgaM ca taheva dosaM 21-19 pahAvaMtaM nigiNhAmi 23-56 pahINaputtassa hu natthi vAso 14-29 paMkAbhA dhUmAbhA 36- 157 paMkhAvihUNo va jaha pakkhI 14-30 paMcamahavvayajutto 19-88 paMcamahavvayadhammaM 23-87 paMcamA chaMdaNA nAma 26-3 paMcasamio tigutto 30-3 paMcAla yA vi ya baMbhadatto 13-34 paMcAsavappavatto tIhiM agutto 34-21 paMcidiyakAyama gao 10 - 13 paMcidiyatirikkhA u 36-170 paMcidiyA u je jIvA 36 - 155 paMtaM sayaNAsaNaM bhaittA 15-4 paMtANi ceva sevijjA 8-12 pAgAraM kArattANaM 9 - 18 pANivaha musAvAe 30 - 2 pANe a nAivAijjA 8-9 pAyacchittaM viNao 30 - 30 pAyacchittakaraNeNaM bhaMte ! 29-16 sU. pAriyakAussaggo 26-40 pAriyakAussaggo 26-42 pAriyakAussaggo 26-48 pAriyakAussaggo 26-51 pAsavaNuccArabhUmiM ca 26-38 pAsA ya ii ke vuttA 23-42 pAsAe kAraittANaM 9 - 24 pAsuyapasaMgesu mohaThANesu 31-19 pAsehiM kUDajAlehiM 19-63 2010_02 uttarajjhayaNANi - 2 piyadhamme dadhamme'vajjabhIrU 34-28 piyaputtagA dunna vi mAhaNassa 14-5 piyA me savvasAraM pi 20-24 pisAya - bhUyA jakkhA ya 36-207 pihuMDe vavaharaMtassa 21-3 piMDuggahapaDimAsuM 31-9 piMDolae va dussIle 5-22 puccha bhaMte ! jahicchaM te 23-22 pucchAmi te mahAbhAga 23-21 pucchiUNa mae tubbhaM 20-57 pucchijjA paMjaliuDo 26-9 pujjA jassa pasIyaMti 9-46 puTTho a daMsa-masaehiM 2 - 10 puDhavikkAyama gao 10-5 puDhavI AukkAe 26-30 puDhavIya sakkarA vAluyA ya 36-73 puDhavI sAlI javA ceva 9-49 puDhavI- Au-jIvA ya 36-69 putto me bhAya nAi ti 1-39 pumattamAgamma kumAra do vi 14-3 purimA ujjujaDA u 23-26 purimANaM duvvisojho u23-27 purohitaM kamaso'NutaM 14-11 purohiyaM taM sasuyaM sadAraM 14-37 puvvakoDIpuhattaM tu 36-176 puvviM ca inhiM ca aNAgayaM ca 12-32 puvvillami caubbhAge 26-8 puvvillami caubbhAge 26-21 pejja-dosa - micchAdaMsaNavijaeNaM bhaMte! 29-71 sU. peDA ya addhapeDA 30 - 19 pesiyA paliuMciti 27-13 porisIe cautthIe 26-44 porisIe caubbhAe 26-22 porisIe caubbhAe 26 - 37
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ .95 pariziSTam-1 mUlagAthAnAmakArAdyanukramaH porisIe caubbhAe 26-45 polleva muTThI jaha se asAre 20-42 phAsao uNhae je u 36-39 phAsao kakkhaDe je u 36-34 phAsao garue je u 36-36 phAsao niddhae je u 36-40 phAsao pariNayA je u 36-19 phAsao maue je u 36-35 phAsao lahue je u 36-37 phAsao lukkhae je u36-41 phAsao sIyae je u 36-38 phAsassa kAyaM gahaNaM vayaMti 32-75 phAsassa jo giddhimuvei tivvaM 32-76 phAsANugAsANugae ya jIve 32-79 phAsANurattassa narassa evaM 32-84 phAsANuvAeNa pariggaheNa 32-80 phAsidie vi evaM 29-66 sU. phAsuyaMmi aNAbAhe 35-7 phAse atitte ya pariggahami 32-81 phAse viratto maNuo visogo 32-86 balA saMDAsatuMDehiM 19-58 bahiyA uDamAdAya 6-14 bahuMkhu muNiNo bhaI 9-16 bahuAgamavinnANA 36-262 bahumAI pamuharI 17-11 bahuyANi u vAsANi 19-95 baMbhaMmi nAyajjhayaNesu 31-14 bAAyarA je upajjattA 36-71 bAyarA je upajjattA 36-85 bAyarA je u pajjattA 36-93 bArasaMgaviU buddhe 23-7 bArasahiM joyaNehiM 36-57 bAraseva uvAsAI 36-251 bAlamaraNANi bahuso 36-261 bAlassa passa bAlattaM 7-28 bAlANa ya akAmaM tu 5-3 bAlAbhirAmesu duhAvahesu 13-17 bAlehiM mUDhehiM ayANaehiM 12-31 bAvattarI kalAo ya 21-6 bAvIsa sahassAI 36-80 bAvIsa sAgarAI 36-233 bAvIsasAgarA u 36-165 buddhassa nisamma bhAsiyaM 10-37 buddhe parinivvuDe care 10-36 beiMdiyakAyamaigao 10-10 beiMdiyA uje jIvA 36-127 bhaNaMtA akareMtA ya 6-10 bhattapaccakkhANeNaM 29-40 sU. bhayaNIo me mahArAya 20-27 bhavataNhA layA vattA 23-48 bhANU ya ii ke vutte 23-77 bhAyaro me mahArAya 20-26 bhAriyA me mahArAya 20-28 bhAvasacceNaM bhaMte ! 29-50 sU. bhAvassa jo giddhivuvei tivvaM 32-89 bhAvassa maNaM gahaNaM vayaMti 32-88 bhAvANugAsANugae ya jIve 32-92 bhAvANurattassa narassa evaM 32-97 bhAvANuvAeNa pariggaheNa 32-93 bhAve atitte ya pariggahami 32-94 bhAve viratto maNuo visogo 32-99 bhikkhAlasie ege 27-10 bhikkhiyavvaM na keyavvaM 35-15 bhIyA ya sA tahiM dardU 22-35 bhu-uragaparisappA 36-181 bhuttA rasA bhoi jahAi Ne vao 14-32 bhuMja mANussae bhoe 19-43 bhUyattheNAhigayA 28-17 _ 2010_02
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ 896 bhogAmisadosavisanne 8-5 bhoge bhuccA vamittA ya 14-44 bhoccA mANussae bhoe 3-19 maesu baMbhaguttIsu 31-10 magge ya ii ke vutte 23-62 maccuNA'bbhAhao loo 14-23 macchA ya kacchabhA ya 36-172 majjhimA majjhimA ceva 36-214 maNaguttAe NaM bhaMte 29-53 sU. maNagutto vayagutto 12-3 maNagutto vayagutto 22-47 maNapariNAme ya kao 22-21 maNapalhAyajaNaNI 16-2 maNasamAhAraNayAe NaM bhaMte ! 29-56 sU. maNassa bhAvaM gahaNaM vayaMti 32-87 maNi-rayaNa-kuTTimatale 19-4 maNuyA duvihabheyA u 36-195 maNo sAhasio bhImo 23-58 maNogayaM vaktagayaM 1-43 maNoharaM cittagharaM 35-4 mattaM ca gaMdhahatthi 22-10 maddavayAe NaM bhaMte ! 29-49 sU. maraNaM pi sapuNNANaM 5-18 marihisi rAyaM ! jayA 14-40 mahattharUvA vayaNappabhUyA 13-12 mahAudagavegeNaM 23-65 mahAjaMtesu ucchU vA 19-53 mahAjaso esa mahANubhAgo 12-23 mahAdavaggisaMkAse 19-50 mahApabhAvassa mahAjasassa 19-97 mahAmehappasUyAo 23-51 mahAsukkA sahassArA 36-211 . maMtaM mUlaM vivihaM vijjaciMtaM 15-8 maMtAjogaM kAuM36-264 uttarajjhayaNANi-2 maMdA ya phAsA bahulohaNijjA 4-12 mA galiyasseva kasaM 1-12 mA ya caMDAliyaM kAsI 1-10 mA hU tumaM soyariyANa saMbhare 14-33 mAI muddheNa paDai 27-6 mANavijaeNaM bhaMte ! 29-68 sU. mANusattaM bhave mUlaM 7-16 mANusattaMmi AyAo 3-11 mANusatte asAraMmi 19-14 mANussaM viggahaladdhaM 3-8 mAyA piyA NhusA bhAyA 6-3 mAyA vi me mahArAya 20-25 mAyAbuiyameyaM tu 18-26 mAyAvijaeNaM bhaMte 29-69 sU. mAse mAse ujo bAlo 9-44 mAhaNakulasaMbhUo 25-1 miu maddavasaMpanne 27-17 mie chubhittA hayagao 18-3 migacAriyaM carissAmi 19-84 migacAriyaM carissAmi 19-85 micchAdaMsaNarattA 36-257 micchAdaMsaNarattA 36-259 mittavaM nAivaM hoi 3-18 mihilaM sapura-jaNavayaM 9-4 mihilAe ceie vacche 9-9 mukkhAbhikaMkhissa vi mANavassa 32-17 muggarehiM musaMDhIhiM 19-61 muttIe NaM bhaMte ! 29-47 sU. musaM parihare bhikkhU 1-24 muhapottiM paDilehittA 26-23 muhaM muhaM mohaguNe jayaMtaM 4-11 muhuttaddhaM tu jahannA 34-34 muhuttaddhaM tu jahannA 34-35 muhuttaddhaM tu jahannA 34-36 2010_02
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 897 pariziSTam-1 mUlagAthAnAmakArAdyanukrama muhuttaddhaM tu jahannA 34-37 muhuttaddhaM tu jahannA 34-39 muhuttaddhaM tu jahannA 34-46 mokkhamaggagaiMtaccaM 28-1 moNaM carissAmi samicca dhamma 15-1 mosassa pacchA ya puratthao ya 32-31 mosassa pacchA ya puratthao ya 32-44 mosassa pacchA ya puratthao ya 32-57 mosassa pacchA ya puratthao ya 32-70 mosassa pacchA ya puratthao ya 32-83 mosassa pacchA ya puratthao ya 32-96 mohaNijjaM pi duvihaM 33-8 raNo tahiM kosaliyassa dhUyA 12-20 rati picauro bhAe 26-17 smae paMDie sAsaM 1-37 rasaMto kaMdukuMbhIsu 19-51 rasao aMbile je u 36-32 rasao kaDue je u 36-30 rasao kasAe je u 36-31 rasao tittae je u 36-29 rasao pariNayA je u 36-18 rasao mahure je u 36-33 rasassa jihA gahaNaM vayaMti 32-62 rasassa jo giddhimuvei tivvaM 32-63 rasA pagAmaM na niseviyavvA 32-10 rasANuyAsANugae ya jIve 32-66 rasANurattassa narassa evaM 32-71 rasANuvAeNa pariggaheNa 32-67 rase atitte ya pariggahaMmi 32-68 rase viratto maNuo visogo 32-73 rahanemi ahaM bhadde ! 22-37 rAiyaM ca aiyAraM 26-47 rAImaI viciMteI 22-29 rAga-dosA ya do pAve 31-3 rAga-ddosAdao tivvA 23-43 rAgaM ca dosaM ca taheva mohaM 32-9 rAgo doso moho annANaM 28-20 rAgo ya doso vi ya kammabIyaM 32-7 rAgovarayaM carijja lADhe 15-2 rAyA saha devIe 14-53 rUvassa cakkhaM gahaNaM vayaMti 32-23 rUvANugAsANugae ya jIve 32-27 rUvANurattassa narassa evaM 32-32 rUvANuvAeNa pariggaheNa 32-28 rUviNo cevarUvI ya 36-4 rUve atitte ya pariggahami 32-29 rUve viratto maNuo 32-34 rUvesu jo giddhimuvei tivvaM 32-24 labhrUNa vi AyariyattaNaM 10-17 labhrUNa vi uttamaM suI 10-19 lakSNa vi mANusattaNaM 10-16 layA ya ii kA vuttA 23-47 lAbhAlAbhe suhe dukkhe 19-90 lesajjhayaNaM pavakkhAmi 34-1 lesAsu chasukAesu 31-8 lesAhiM savvAhiM carame 34-59 lesAhiM savvAhiM paDhame 34-58 loegadese te savve 36-67 loegadese te savve 36-173 loegadese te savve 36-182 loegadese te savve 36-189 logassa egadesaMmi 36-158 logassa egadesaMmi 36-217 lobhavijaeNaM bhaMte ! 29-70 sU. lohiNIhU ya thIhU ya 36-98 vaesu iMdiyatthesu 31-7 vajjarisahasaMghayaNo 22-6 vaNassaikAyamaigao 10-9 ___Jain Education international 2010_02
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ 898 vaNNao gaMdhao ceva 36-15 vaNNao je bhave kiNhe 36-22 vaNNao je bhave nIle 36-23 vaNNao pariNayA je u 36-16 vaNNao pIie je u 36-25 vaNNao lohie je u36-24 vaNNao sukkile je u 36-26 vattaNAlakkhaNo kAlo 28-10 vayaguttayAe NaM bhaMte ! 29-54 sU. vayasamAhAraNayAe NaM bhaMte ! 29-57 sU. varavAruNIi va raso 34-14 varaM me appA daMto 1-16 valaya[ layA ]pavvayA 36-95 vasaehiM arajjaMto 19-9 vase gurukule niccaM 11-14 vahaNe vahamANassa 27-2 vAiyA saMgahiyA ceva 27-14 vAukkAyamaigao 10-8 vAeNa hIramANaMmi 9-10 vADesu va ratthAsu va 30-18 vANArasIi bahiyA 25-3 vAyaM vivihaM samicca 15-15 vAyaNA pucchaNA ceva 30-34 vAyaNAe ya NaM bhaMte ! 29-19 sU. vAluyAkavale ceva 19-37 vAsAiM bAraseva u 36-132 vAsudevo ya NaM bhaNai 22-25 vAsudevo ya NaM bhaNai 22-31 vigahA-kasAya-sannANaM 31-6 vigiMca kammaNo heuM3-13 vichinne daramogADhe 24-18 vijahittu puvvasaMjogaM 8-2 viNivaTTaNayAe NaM bhaMte ! 29-32 sU. vitte acoie niccaM 1-44 uttarajjhayaNANi-2 | vitteNa tANaM na labhe pamatte 4-5 vibhUsaM parivajjijjA 16-9 viyarijjai khajjai bhujjaI ya 12-10 viyANiyA dukkhavivaddhaNaM dhaNaM 19-98 viraI abaMbhacerassa 19-28 virajjamANassa ya iMdiyatthA 32-106 vivAyaM ca uIrei 17-12 vivicca kammaNo heuM6-15 vivittalayaNAi bhaejja tAI 21-22 vivittasayaNAsaNayAe NaM bhaMte ! 29-31 sU. vivittasijjAsaNajaMtiyANaM 32-12 visaM tu pIyaM jaha kAlakUDaM 20-44 visappe savvao-dhAre 35-12 visAlisehiM sIlehiM 3-14 viMdasaehiM jAlehiM 19-65 vIyarAgayAe NaM bhaMte ! 29-45 sU. vIsaM tu sAgarAI 36-231 veijja nijjarApehI 2-37 vemANiyA ya je devA 36-209 vemAyAhiM sikkhAhi 7-20 veyaNa-veyAvacce 26-32 veyaNiyaM pi ya duvihaM 33-7 veyA ahIyA na havaMti tANaM 14-12 veyANaM ca muhaM bUhi 25-14 veyAvacce niutteNaM 26-10 veyAvacceNaM bhaMte ! 29-43 sU. vocchida siNehamappaNo 10-28 vodANeNaM bhaMte ! 29-28 sU. sa deva-gaMdhava-maNussa-pUie 1-48 sa nANa-nANovagae mahesI 21-23 sa pujjasatthe suviNIyasaMsae 1-47 sa puvvamevaM na labhejja pacchA 4-9 saI ca jai muccijjA 20-32 sakammaseseNa purAkaeNaM 14-2 _ 2010_02
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTam-1 mUlagAthAnAmakArAdyanukramaH sakkhaM khudIsai tavoviseso 12-37 sagaro vi sAgaraMtaM 18-35 saccasoyappagaDA kammA 13-9 saccA taheva mosA ya 24-20 saccA taheva mosA ya 24-22 sajjhAeNaM bhaMte ! 29-18 sU. saNaMkumAro maNussido 18-37 sattarasa sAgarAiM 36-228 sattarasasAgarA u 36-164 sattU ya ii ke vutte 23-37 satteva sahassAI 36-88 satteva sAgarA u 36-162 satthaM jahA paramatikkhaM 20-20 satthaggahaNaM visabhakkhaNaM ca 36-267 saiMdhayAra ujjoo 28-12 sadassa soyaM gahaNaM vayaMti 32-36 saddA vivihA bhavaMti loe 15-14 saddANuyAsANugae ya jIve 32-40 saddANurattassa narassa evaM 32-45 saddANuvAeNa pariggaheNa 32-41 sadde atitte ya pariggahami 32-42 sadde rUve ya gaMdhe ya 16-10 sadde viratto maNuo visogo 32-47 saddesu jo giddhimuvei tivvaM 32-37 saddhaM nagaraM kiccA 9-20 sannAipiMDaM jemei 17-19 sannihiM ca na kuvvijjA 6-16 sabbhAvapaccakkhANeNaM bhaMte ! 29-41 sU. samaM ca saMthavaM thIhiM 16-3 samae vi saMtaI pappa 36-9 samaNaM saMjayaM daMtaM 2-27 samaNA mu ege vayamANA 8-7 samaNo ahaM saMjao baMbhayArI 12-9 samayA savvabhUesu 19-25 899 | samayAe samaNo hoi 25-311 samaresu agAresuM1-26 samAgayA bahU tattha 23-19 samAvannA Na saMsAre 3-2 samiihiM majjhaM susamAhiyassa 12-17 samikkha paMDie tamhA 6-2 samuddagaMbhIrasamA durAsayA 11-31 samuyANaM uMchamesijjA 35-16 samuvaTThiyaM tahiM saMtaM 25-6 sammaM dhammaM viyANittA 14-50 sammattaM ceva micchattaM 33-9 sammaiMsaNarattA 36-258 sammamANe pANANi 17-6 sayaM gehaM pariccajja 17-18 sayaNAsaNa ThANe vA 30-36 sayaNAsaNa-bhoyaNaM 15-11 sarAge vIyarAge vA 34-32 sarIrapaccakkhANeNaM bhaMte ! 29-38 sU. sarIramAhu nAva tti 23-73 sallaMkAmA visaM kAmA 9-53 savvaM gaMthaM kalahaM ca 8-4 savvaM jagaM jai tuhaM 14-39 savvaM savvaguNasaMpannayA 29-44 sU. savvajIvANa kammaM 33-18 savvaTThasiddhagA ceva 36-216 savvabhavesu asAyA 19-74 sabve te viiyA majjhaM 18-27 savvesiM ceva kammANaM 33-17 savvehiM bhUehiM dayANukaMpe 21-13 savvosahIhiM nhavio 2-9 sasarakkhapAu suvaI sijjaM 17-14 sahAyapaccakkhANeNaM bhaMte ! 29-39 sU. saMkhaMka-kuMdasaMkAsA 34-9 saMkhaMka-kuMdasaMkAsA 36-61 _ 2010_02
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ 900 saMkhijjakAlamukkosA 36-133 saMkhijjakAlamukkosA 36-142 saMkhijjakAlamukkosA 36-152 saMgo esa maNUsANaM 2-16 saMjao ahamassIti 18-10 saMjao caIuM rajjaM 18-19 saMjao nAma nAmeNaM 18-22 saMjameNaM bhaMte ! 29-26 sU. saMjogA vippamukkassa 1-1 saMjogA vippamukkassa 11-1 saMThANao bhave taMse 36-44 saMThANao bhave vaTTe 36-43 saMThANao ya cauraMse 36-45 saMThANapariNayA je u 36-21 saMtaI pappa NAIyA 36-79 saMtaI pappa NAIyA 36-87 saMtaiM pappa NAIyA 36-101 saMtaI pappa NAIyA 36-112 saMtaI pappa NAIyA 36-121 saMtaI pappa NAIyA 36-131 saMtaI pappa NAIyA 36-140 saMtaI pappa NAIyA 36-150 saMtaI pappa NAIyA 36-159 saMtaI pappa NAIyA 36-174 saMtaI pappa NAIyA 36-183 saMtaI pappa NAIyA 36-190 saMtaI pappa NAIyA 36-199 saMtaI pappa NAIyA 36-218 saMtaI pappa te'NAIyA 36-12 saMti egehi bhikkhUrhi 5-20 saMtime a duve ThANA 5-2 saMthAraM phalagaM pIDhaM 17-7 saMpajjaliyA ghorA aggI 23-50 saMbuddho so tahiM bhagavaM 21-10 uttarajjhayaNANi-2 | saMbhogapaccakkhANeNaM bhaMte ! 29-33 sU. saMmucchimANa eseva 36-198 saMraMbha-samAraMbhe 24-21 saMraMbha-samAraMbhe 24-23 saMraMbha-samAraMbhe 24-25 saMvaTTagavAyA ya NegahA 36-119 saMvegeNaM bhaMte ! 29-1 sU. saMsayaM khalu so kuNaI 9-26 saMsAratthA uje jIvA 36-68 saMsAratthA ya siddhA ya 36-248 saMsAratthA ya siddhA ya 36-48 saMsAramAvanna parassa aTThA 4-4 sA pavvaiyA saMtI 22-32 sAgaraMtaM caittANaM 18-40 sAgarA auNavIsaM tu 36-230 sAgarA aTThavIsaM tu 36-238 sAgarA aTThavIsaM tu 36-239 sAgarA ikvatIsaM tu 36-242 sAgarA iguNatIsaM tu 36-240 sAgarA ekkavIsaM tu 36-232 sAgarA sattavIsaM tu 36-238 sAgarA sAhiyA dunni 36-223 sAgarANi ya satteva 36-224 sAgarovamamegaMtu 36-160 sAmAieNaM bhaMte ! 29-8 sU. sAmAiya ttha paDhamaM 28-32 sAmAyAriMpavvakkhAmi 26-1 sAmisaM kulalaM dissa 14-46 sAyagavesae ya AraMbhAvirao 34-24 sArIra-mANasA ceva 19-45 sArIra-mANase dukkhe 23-80 sAsaNe vigayamohANaM 14-52 sAhAraNasarIrA uNegahA 36-96 sAhiyaM sAgaraM ikkaM 36-219 2010_02
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTam - 1 mUlagAthAnAmakArAdyanukramaH sAhiyA sAgarA satta 36-225 sAhu goyama ! pannA te 23-28 sAhu goyama ! pannA te 23-34 sAhu goyama ! pannA te 23-39 sAhu goyama ! pannA te 23 -44 sAhu goyama ! pannA te 23-49 sAhu goyama ! pannA te 23-54 sAhu goyama ! pannA te 23-59 sAhu goyama ! pannA te 23-64 sAhu goyama ! pannA te 23-69 sAhu goyama ! pannA te 23-74 sAhu goyama ! pannA te 23-79 sAhu goyama ! pannA te 23-85 sAhussa darisaNe tassa 19-7 sijjA daDhA pAuraNaM me 17-2 siddhAiguNajogesu 31-20 siddhANaM namo kiccA 20- 1 siddhANaNaMtabhAgo 33-24 sIosaNA daMsa-masA ya 21-18 sIyA unhAya nidvA ya 36-20 sIseNa evaM saraNaM uveha 12-28 Au 2-1 sU. suaM me Au ! 16 - 1 sU. suiM ca laddhuM saddhaM ca 3 - 10 sukaDe ti supakke tti 1 - 36 sukkajjhANaM jhiyAijjA 35-19 suggIve nayare ramme 19-1 succANa mehAvi ! subhAsiyaM imaM 20-51 suNiyAbhAvaM sANassa 1-6 suha me gaggamaNe (NA ) 35-1 suha me mahArAya ! 20-17 suttesu AvI paDibuddhajIvI 4-6 suddhesAi naccA NaM 8-11 suyassa ArAhaNayAe NaM bhaMte ! 29 - 24 sU. 2010_02 901 suyA meM narae ThANA 5-12 suyANi me paMca mahavvayANi 19-10 suvanna rUppassa u pavvayA bhave 9-48 susaMbhiyA kAmaguNA ime te 14-31 susaMvuDA paMcahiM saMvarehiM 12-42 susANe sunnagAre vA 2 -20 susANe sunnagAre vA 35-6 suhaM vasAmo jIvAmo 9 - 14 suhasAeNaM bhaMte ! 29-29 sU. suhumA ya savvalogaMmi 36 - 78 suhumA savvalogaMmi 36 - 111 suhumA savvalogaMmi 36 - 120 suhoIo tumaM puttA 19-34 cue baMbhogAo 18-29 evaM 2-40 so kuMDalANa juyalaM 22 - 20 so tattha eva paDisiddho 25-9 so tavo duviho vutto 30-7 so tassa savvassa duhassa mukko 32-110 so dANisiM rAya mahANubhAgo 13-20 so devalogasarise 9-3 so timmA-paya 19-44 so timmA- piyaro 19 - 76 so vi aMtarabhAsilo 27-11 so vIyarAgo kayasavvakicco 32- 108 so hoi abhigamaruI 28-23 soaggaNA AyaguNidhaNeNaM 14-10 soiMdiyaniggaNaM bhaMte ! 29-62 sU. soUNa tassa vayaNaM 22-18 soUNa rAyakannA 22-28 soccA NaM pharusA bhAsA 2-25 soUNa tassa so dhammaM 18-18 soyassa saddaM gahaNaM vayaMti 32-35 soriyapuraMmi nayare 22-1
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 902 soriyapuraMmi nayare 22-3 solasavihabheeNaM 33-11 sovAgakulasaMbhUo 12-1 sovIrarAyavasabho 18-48 sohI ujjuyabhUyassa 3-12 so'riTTaneminAmo u 22-5 hao na saMjale bhikkhU 2-26 hatthAgayA ime kAmA 5-6 hatthiNapuraMmi cittA ! 13-28 hayANIe gayANIe 18-2 hariyAlabheyasaMkAsA 34-8 hariyAle hiMgulae 36-74 uttarajjhayaNANi-2 harilI sarilI sissarilI 36-97 hAsaM kiDaM raI dappaM 16-6 hiTThimA hiTThimA ceva 36-213 hiyaM vigayabhayA buddhA 1-29 hiraNNaM jAyarUvaM ca 35-13 hiraNaM suvaNNaM maNimuttaM 9-46 hiMguluyadhAusaMkAsA 34-7 hiMse bAle musAvAI 5-9 hiMse bAle musAvAI 7-5 huyAsaNe jalaMtaMmi 19-57 homi nAho bhayaMtANaM 20-11 2010_02
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 / 14 pariziSTam [2] mUlagAthAgatopamA-dRSTAntAH upamAH a0 gA0 | upamAH a0 gA0 galiyasseva kasaM 1 / 12| vasahe jUhAhivai 11 / 19 kasaM va dagumAiNNe 1 / 12 | sIhe migANa pavare 11 / 20 galiyassaM va vAhae 1137 appaDihayabale johe 11 / 21 bhUyANaM jagaI jahA 1145 jahA se cAurate cakkavaTTI mahiDDie 11 / 22 kAlIpavvaMgasaMkAse 2 / 3 jahA se sahassakkhe vajjapANI puraMdare 11 / 23 nAgo saMgAmasIse vA 2 / 10 jahA se timiraviddhaMse uttiTuMte divAyare 11 / 24 paMkabhUyA u ithio 2 / 17 | jahA se uDuvaI caMde 11 / 25 ghayasita vva pAvae 3 / 12 jahA se sAmAiANaM koTThAgAre 11 / 26 mahAsukkA va dippaMtA jahA sA dumANa pavarA dIvappaNaDhe va 45 jaMbU nAma sudaMsaNA 11 / 28 bhAraMDapakkhI va 46 jahA se nagANa pavare sumahaM maMdare girI 11 / 29 Ase jahA sikkhiyavammadhArI jahA se sayaMbhUramaNe 11 / 30 duhao malaM saMciNaI samuddagaMbhIrasamA 11 / 31 sisunAgo vva maTTiyaM 5 / 10 agaNiM va pakkhaMda payaMgaseNA 12 / 27 dhutte vA kaliNA jie 5116 jaheva siho va miyaM gahAya 13 / 22 pakkhI pattaM samAdAya 6 / 16 nAgo jahA paMkajalAvasanno 13.30 kusaggamittA 7 / 24 jahA ya aggI araNI asaMto 14 / 18 bajjhaI macchiyA va khelami 8.5 khIre ghayaM 14 / 18 taraMti ataraM vaNiyA vA 86 paMkhAvihUNo va jaheha pakkhI 14 / 30 nijjAi udayaM va thalAo | bhiccAvihINu vva raNe nariMdo 14 // 30 AsIvisovamA 953 abale jaha bhAravAhae vivannasAro vaNiu vva poe 14 / 30 10.33 Ase javeNa pavare junno va haMso paDisuttagAmI 11 / 16 14 / 33 jahAinnasamArUDhe 11 / 17 | jahA ya bhoI taNuyaM bhuyaMgo, kuMjare saTThihAyaNe 11 / 18|| nimmoiNi hicca palei mutto 14 / 34 819 2010_02
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ 904 chiMdittu jAlaM abalaM va rohiyA, macchA jahA kAmaguNe pahAya naheva kuMcA samaikkamaMtA, tayANi jAlANi dalittu haMsA pakkhiNi paMjare vA giddhovame ya naccA urago suvaNmapAsi vva nAgu vva baMdhaNaM chittA appaNo vasahiM vae visaM tAlauDa jahA amayaM va pUio vijjusaMpAyacaMcalaM ummatto vva mahiM care visaphalovamA bubbu jahA kiMpAkaphalANaM pariNAmo na suMdaro guruo lohAru vva bAhihiM sAgaro vAluyAkavale va asidhArAgamaNaM ceva ahI vegaMtadiTThIe javA lohamayA ceva jahA aggisihA dittA jaha dukkhaM bhare je hoi vAyarasa kotthalo jahA tulAe toleuM dukkaraM maMdaro giri jahA bhuyAhiM tariDaM dukkaraM rayaNAyaro mahAdavaggisaMkAse rojjho vA jaha pADio mahiso viva mio vA avaso maccho vA avaso sauNo viva 2010_02 hiMdumo viva 14 / 35 | kumArehiM ayaM piva mahAnAgu vva kaMcuaM 14 | 36 | reNuyaM va paDe laggaM 14 / 41 vAsI - caMdaNakappo 14 / 47 satthaM jahA paramatikkhaM 14 / 47 iMdAsaNisamA polla va muTThI jaha se asAre 14 / 48 ayaMtie kUDakahAvaNe vA 16 / 13 rADhAmaNI veruliyappagAse 17 / 21 | visaM tu pIyaM jaha kAlakUDaM 18 | 13 | satthaM jaha kuggahIyaM 18 / 52 | veyAla iva 19 / 11 | aggI vivA 19 | 13 | kurarI vivA vihaga iva 19 / 17 | devo dAguMdago jahA 19 / 35 sIho va saddeNa na saMtasijjA 19 / 36 |saMgAmasIse iva nAgarAyA 19 / 37 | meru vva 19 / 37 | sUrie vaMtalikkhe 19 / 38 | samuhaM va 19 / 38 | vijjusoyAmaNippahA 19 / 39 | sire cUDAmaNI jahA bhamarasannibhe 19 / 40 mA kule gaMdhaNA homo 19 / 41 | vAyAiddhu vva haDho 19 / 42 aMkuseNa jahA nAgo 1950 caMdasUrasamappahA 1956 jahA caMdaM gahAIyA 19157 bhAsacchannA ivaggiNo 19 / 63 aggI vA mahio jahA 19 / 64 jahA pomaM jale jAyaM 19 / 65 uttarajjhayaNANi - 2 1966 19 / 67 19 / 86 19 / 87 19 / 92 20120 20/21 20142 20142 2042 2044 2044 2044 2047 20150 20160 217 21 / 14 21 / 17 21 / 19 21 / 23 21 / 24 22/7 novalippa vAriNA 22 / 10 22 / 30 22 / 43 22 / 44 22 / 46 23 / 18 25 / 17 25 / 18 25 / 19 25/26
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa - 2 mUlagAthAgatopamA-dRSTAntAH khaluMkA jArisA jojjA rAyaveTThi va mannaMtA jAyapakkhA jahA haMsA jArisA mama sIsA u, tArisA galigaddahA uda vva telabiMdU ohariyabharu vva bhAravahe jahA suI sattA jahA mahAtalAgassa saMniruddha jalAgame jahA ya aMDappabhavA balAgA aMDaM balAgappabhavaM jahA ya dumaM jahA sAduphalaM va pakkhI parAio vAhirivosahehiM jahA mahAsAgaramuttarittA naI bhave avi gaMgAsamANA jahA vA payaMge jaleNa vA pukkhariNIpalAsaM hariNamivva muddhe osahigaMdhagiddhe sappe bilAo viva biDisavibhinnakAe macche jahA dRSTAntAH zunIdRSTAntaH sUkaradRSTAntaH stenadRSTAntaH zAkaTikadRSTAntaH elakadRSTAntaH urabhradRSTAntaH kAkiNI - AmradRSTAntau trayANAM vaNijAnAM dRSTAntaH kuzAgrabindudRSTAntaH drumapatrakadRSTAntaH zaGkhadRSTAnta: davAgnidRSTAntaH 2010_02 2718 | sIyajalAvasanne gAhaggahIe mahise va ne 27 / 13 27 / 14 | kareNumaggAvahie va nAge jamUddhisaMkAsA taruNAiccasaMnibhA 32 / 18 suyatuMDapaIvanibhA 32 / 24 hariyAlabheyasaMkAsA 32 / 34, 47, haliddAbheyasannibhA 60, 73, 86, 99 saNAsaNakusumanibhA 27 / 16 | gavalariTThasaMnibhA 28 / 22 | khajaMjaNanayaNanibhA 29 / 12 nIlAsogasaMkAsA 29 / 59 cAsapicchasamappabhA 3015 viruliyaniddhasaMkAsA 32 / 6 ayasIpupphasaMkAsA 3216 koilacchavisaMnibhA 32 / 10 pArevayagIvanibhA 32 / 12 hiMguluyadhAusaMkAsA 32 / 37 |saMkhakakuMdasaMkAsA 32150 khIrapUrasamappabhA 32 / 63 rayayahArasaMkAsA dRSTAntAH 14 pakSidRSTAntaH 115 | gRdhradRSTAntaH 4 | 3 | pradIptagRhadRSTAntaH 5 / 14, 15 mRgadRSTAntaH 7 / 1 gopAladRSTAntaH 7 / 10 bhANDapAladRSTAntaH 711,12 | Ardra - zuSkamRttikAmayagolaka 7 / 14, 16 dRSTAntaH 7 / 23 | davAgnidRSTAntaH 1011 | biDAladRSTAntaH 11 / 15 kimpAkaphaladRSTAntaH 14 / 42, 43 905 3276 3289 34 / 4 34 / 4 34 / 4 34 / 5 34 / 5 34 / 5 34 / 6 34 / 6 34 / 6 347 34 / 7 347 348 348 348 34 / 9 34 / 9 34 / 9 14 / 44 14 / 46 19 / 22, 23 19177, 83 22 / 45 22 / 45 25 // 41, 42 32 / 11 32 / 13 32 / 20
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ a0 gA0 pariziSTam [3] mUlagAthAgatasUktAni sUktAni vinnymesejjaa| vinaya 420. aTThajuttANi sikkhijjA niraTANi u vajjae je arthavAnuM-Agamavacano che te zIkho, nirarthakano tyAga karo. aNusAsio na kuppijjA / guru anuzAsana kare tyAre krodha na karo. khuDDehiM saha saMsariMga hAsaM kIDaM ca vajjae / duzIla vyaktio sAthe saMsarga, hAsya ane krIDAno tyAga karo. mA ya caMDAliyaM kaasii| krodhavaza jUThuM na bolo. bahuyaM mA ya Alave / ghaNuM-AlajAlarUpa na bolo. kaDaM kaDa tti bhAsijjA akaDaM no kaDa tti ya / krodhAdivaza asatya vagere bolyA ho to bolyA cho ema kaho, bhaya-lajjA vaDe nathI bolyA ema na kaho. ane na bolyA ho to nathI bolyA ema ja kaho, mAyA vaza bolyA cho ema na kaho. nA puTTho vAgare kiMci puTTho vA nAliyaM ve| gurue pUchyuM na hoya to ziSya bolavuM nahi ane koIe paNa pUchyuM hoya. to asatya na bolavuM. kohaM asaccaM kuvvijjA / krodhane viphaLa karo. 1 / 10 1 / 11 1 / 14 1 / 14 _ 2010_02
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-3 mUlagAthAgatasUktAni 907 appA ceva dmeyvvo| 1 / 15 AtmAnuM damana karo. appA hu khalu duddmo| 1 / 15 AtmA ja durjaya che. appA daMto suhI hoi| 115 AtmAnuM damana karanArA A loka ane paralokamAM sukhI thAya che. mAyaM ya vajjae sayA / 1 / 24 mAyA ane krodhAdi asatyanA hetuono haMmezA tyAga karo. na siyA tottgvese| 1140 dravyathI cAbukanI pratIkSA na karo ane bhAvathI gurunA pIDA karanArA vacanonI apekSA na karo. adINamaNaso cre| 2 // 3 anAkuLa cittathI saMyamamArgamAM vicaro. maNaM pi na paosae 2011 vacanane dUSita na karo paraMtu mana paNa dUSita na karo. nANI no prideve| 2013 jJAnI dInatA dhAraNa na kare. na ya vittAsae paraM / 2020 bIjAne trAsa na Apo. nANutappijja sNje| 2130 saMyate pazcAttApa na karavo. rasesu naannugijjhijjaa| 2 // 39 madhurAdi rasomAM Asakti na karavI. suI dhammassa dullahA / 38 dharmanuM zravaNa durlabha che. saddhA prmdullhaa| 3.9 zraddhA atizaya durlabha che. soccA neyAuyaM maggaM bahave paribhassaI / 319 samyaktAdi muktimArgane pAmIne paNa ghaNA mArgathI ja bhraSTa thayA che. vIriyaM puNa dullhN| 3 / 10 saMyamanA viSayamAM vIrya sauthI vadhu durlabha che. sohI ujjuyabhUyassa / 3 / 12 saraLajIvanI zuddhi thAya che. 2010_02
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ 908 dhammo suddhassa ciTThai / kSamA vagere dharma zuddha AtmAmAM rahe che. asaMkhayaM jIviyaM mA pamAyae / seMkaDo upAyo kaDA kammANa na mokkhu atthi karelA karmo Aloka ke paralokamAM bhogavyA vagara mukti thatI nathI. vitteNa tANaM na labhe patte / paNa asaMskRta-tUTeluM AyuSya saMghAtuM nathI mATe pramAdana karo. pramAdI manuSya dhana vaDe rakSaNa pAmI zakato nathI. ghorA muhuttA abalaM zarIraM / samaya anukaMpA rahita che ane zarIra nirbaLa che. chaMda niroheNa uvei mukkhaM / svAbhiprAyane rokavAthI mokSa prApta thAya che. (gurupArataMtryathI sarva kRtyamAM pravartanArane karmabaMdha thato nathI paraMtu nirjarA thAya che.) khiSpaM na saki vivegameuM / zIghra ja viveka prApta thaI zakato nathI. appANarakkhI va caramappamatto / AtmAnI rakSA karo, apramatta banIne vicaro. na me diTThe pare loe cakkhudiTThA imA raI paraloka koNe dITho che ? A viSayabhogajanita sukha pratyakSa-AMkhanI sAme che. (A loka mITho, paraloka koNe dITho ?) appANa saccamesijjA / svayaM satya-saMyama-sadAgamanI zodha karo. mitti bhUesa kappar3a / badhA jIvonI sAthe maitrI karo. na cittA tAyae bhAsA / citra bhASA rakSaNa karatI nathI. uttarajjhayaNANi - 2 3 / 12 kammasaccA hu pANiNo / karelA karmo viphaLa jatAM nathI (nirupakramakarmanI apekSAe A kathana che.) jAyAe ghAsamesijjA rasagiddhe na siyA / saMyamanirvAha mATe AhAranI gaveSaNA karo, rasamRddha na bano. samayaM goyama ! mA pamAyae / eka kSaNa paNa pramAda na karo. 2010_02 4 / 1 43 4|5 4 / 6 418 4 / 10 4 / 10 5/5 6 / 2 6 / 2 6 / 11 7 / 20 8 / 11 10 / 1
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 909 10 / 29 12 // 31 12 // 31 13 / 20 13 / 23 13126 14 / 12 14 / 17 pariziSTa-3 mUlagAthAgatasUktAni mA vaMtaM puNo vi aaie| vamana kareluM pharI cATo nahi. mahappasAyA RSayo bhavanti / RSio mahAnuM prasannacittavALA hoya che. (moTA prasAdane karanArA hoya che.) na hu muNI kovaparA havaMti / muni kopa karatAM nathI. AdANaheuM abhinikkhamAhi / yAritradharma bhATe (bhumita mATe) saminiSThama ( yA ) 37. kattArameva aNujAi kammaM / karma kartAne ja anusare che. mA kAsi kammAiM mahAlayAI / asadAraMbharUpa paMcendriyavadha-mAMsabhakSaNa vagere mahAnuM karmo na karo. veyA ahIyA na havaMti jANaM / veda bhaNavA chatAM paNa rakSaNa thatuM nathI. dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre ? / dhana vaDe dharmanI dhurAno adhikAra maLato nathI. abhayadAyA bhavAhi ya / abhayadAtA bano (abhayanuM dAna Apo.) aNicce jIvalogaMmi kiM hiMsAe pasajjasi ? / A saMsAra anitya che, to hiMsAmAM zA mATe Asakta bano cho? paMDita narae ghore je narA pAvakAriNo / pApa karanArA manuSyo ghora narakamAM jAya che. divvaM ca gaI gacchaMti carittA dhammamAriyaM Arya dharmane karIne manuSyo divya gatimAM jAya che. caittA NaM imaM dehaM gaMtavvamavassa me / A zarIrano tyAga karIne avaza evA mAre eka divasa nakkI javAnuM che. nimmamattaM sudukkrN| nirmamatvapaNuM (mamatvano tyAga) atyaMta duSkara che. javA lohamayA ceva cAveyavvA sudukkaraM / cAritra lohanA caNA cAvavA jevuM atiduSkara che. iha loe nippivAsassa natthi kiMyi vi dukkaraM / A lokamAM jenI pipAsA chIpAI gaI che, tenA mATe kAMI paNa duSkara nathI (tRss|| 1 // 2 // 525 sumI cha.) 18 / 11 18 / 12 18125 18125 1916 19 / 29 19 / 38 19 / 44 2010_02
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ 910 uttarajjhayaNANi-2 paDikammaM ko kuNaI araNNe miyapakkhiNaM / 1976 jaMgalamAM mRgapakSIonI paricaryA koNa kare che? viyANiNA dukkhavivaddhaNaM dhaNaM / 1998 dhanane duHkha vadhAranAruM jANo. mANussaM khu sudullhN| 20 / 11 manuSya na ghaj &bhatI che. (atyaMta hursama che.) appaNA aNAho saMto kahaM nAho bhavissasi ? 2012 tuM svayaM anAtha che, bIjAno nAtha kevI rIte thaI zakIza? na taM arI kaMThachittA karei, jaM se kare appaNiyA durppyaa| 2048 prANa lenAro duzmana jevo anartha karato nathI tevo anartha potAnI durAtmatA (6STAyA2pravRtti) 43 cha. piyamappiyaM savva titikkhaejjA // 21115 muni priya ane apriya sarva sahana kare. na yAvi pUyaM garahaM ca saMjae / 21 / 15 muni pUjA ane niMdA A baMnene cAhato nathI. aNunnae nAvaNae mhesii| maharSi abhimAna paNa na kare ane dIna paNa na bane. (pUjA prati unnata na bane, gaha prati avanata na bane.) nehapAsA bhayaMkarA / 23 / 43 snehanuM baMdhana anarthano hetu hovAthI bhayaMkara che. na taM tAyaMti dussIlaM / 25 / 29 durAcArInuM koI rakSaNa karatuM nathI. vivittavAso muNiNaM pasatthe / 32 / 16 muni mATe viviktazayA-AsanarUpa ekAMtavAsa (strI AdithI rahita vasati) prazasta che. kAmANugiddhippabhavaM khu dukkhaM / 32 / 19 viSayonI satata abhilASAthI duHkha utpanna thAya che. samaleThTha-kaMcaNe bhikkhU / 35113 bhikSu mATe mATInA DhephA ane sonuM baMne samAna che. 21 / 20 2010_02
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTam [4] mUlaTIkAgatakathA-dRSTAntAH kathA a0-gA0 1-3 1-13 1-14 1-15 1-16 1-40 2-3 sthUlabhadrakathA kUlavAlakakathA caNDarudrAcAryaziSyakathA kulaputrakakathA bhUtodAharaNam coraddhayakathA secanakakathA kuziSyakathA zrIkRSNakathA hastibhUtiyatikathA dhanazarmayatikathA sAdhucatuSTayakathA arahannakamunikathA sumanobhadramunikathA somadevaviprarSikathA aparAjitayatikathA rAmacandrarSikathA purandara-kIrtidhara-sukozalamunikathA zramaNakathA dRDhaprahArikathA baladevarSikathA DhaNDhaNayatikathA viSayaH gurusamIpAvasthAnAjJAnirdezakaraNe gurupratyanIkatve vinItaziSyaviSaye krodhA'satyatAyAm krodhodayanirodhArthaviSaye rasanendriyeNAtmadame svamAtpadamane buddhopaghAtitve vinayaphale kSutparISahe pipAsAparISahe zItaparISahe uSNaparISahe daMzamazakaparISahe acelaparISahe aratiparISahe strIparISahe caryA-naiSedhikI-zayyAparISahe AkrozaparISahe Akroza-vadhaparISahe yAJcAparISahe alAbhaparISahe 2-5 2-7 2-9 2-11 2-13 2-15 2-17 2-23 2-24 2-27 2-29 2-31 2010_02
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 912 ArogyadvijakathA bhadrasAdhukathA sunandamunikA dharmayazo - dharmaghoSamunikathA AbhIrakasAdhukathA sulasAzrAvikAkathA collage [ vipra ] dRSTAntaH pAzake dRSTAntaH dhAnye dRSTAntaH dRSTAntaH ratneSu dRSTAntaH svapne dRSTAntaH cakre dRSTAntaH carmaNi dRSTAntaH yuge dRSTAntaH paramANau dRSTAntaH jamAlidRSTAntaH tiSyaguptadRSTAntaH ASADhAcAryadRSTAntaH azvamitradRSTAntaH gaGgadattadRSTAntaH rohaguptadRSTAntaH goSThAmAhiladRSTAntaH boTika zivabhUtidRSTAntaH zreNikadRSTAntaH aTTanama kathA caurakathA caurakathA AbhIrIvaJcakavaNikkathA purohitaputrakathAnakam naSTadIpakadhAtuvAdIkathAnakam jayantI praznottaradRSTAntaH 2010_02 rogaparISa tRNasparzaparISahe malaparISahasaha satkArapuraskAraparISa prajJA'jJAnaparISahe samyaktvaparISa mAnavabhavadurlabhatAviSaye - 1 mAnavabhavadurlabhatAviSaye - 2 mAnavabhavadurlabhatAviSaye - 3 mAnavabhavadurlabhatAviSaye - 4 mAnavabhavadurlabhatAviSaye - 5 mAnavabhavadurlabhatAviSaye-6 mAnabhavadurlabhatAviSaye - 7 mAnabhavadurlabhatAviSaye - 8 mAnabhavadurlabhatAviSaye - 9 mAnabhavadurlabhatAviSaye - 10 zraddhA durlabhatAviSaye nihnavaH / 1 zraddhAdurlabhatAviSaye - nihnavaH / 2 zraddhAdurlabhatAviSaye nihnavaH / 3 zraddhAdurlabhatAviSaye - nihnavaH / 4 zraddhAdurlabhatAviSaye nihnavaH / 5 zraddhAdurlabhatAviSaye nihnavaH / 6 zraddhAdurlabhatAviSaye nihnavaH / 7 zraddhAdurlabhatAviSaye nihnavaH / 8 saMyamavIryadurlabhatAviSaye jaropanItasyA'zaraNadazAviSaye arthArthahetuviSaye pApakarmA'narthahetuviSaye svajanapremAdityAgaviSaye ihabhave vittaM na prANatrANaviSaye pramAdazatruvi dravya- bhAvapratibodhaviSaye uttarajjhayaNANi - 2 2-33 2-35 2- 37 2- 39 2-43 3-1 3-1 3-1 3-1 3-1 3-1 3-1 3-1 3-1 3-1 3-1 3-9 3-9 3-9 3-9 3-9 3-9 3-9 3-9 3-10 4-1 4-2 4-2 4-4 4-5 4-5 4-6
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-4 mUlaTIkAgatakathA-dRSTAntAH 913 maNDikacaurakathAnakam AlAbhaprApterdehadhAraNaviSaye 4-7 azvadvayakathAnakam zikSitA'zikSitalAbhA'lAbhaviSaye 4-8 dhanadattastriyoH kathAnakam pramAdA'pramAdayoraihikaphalaviSaye 4-10 pazupAlakathanAkam sArthakanirarthakadaNDaviSaye 5-8 zrAddhavRttAntaH avikalacAritravataH paNDitamaraNAbhAvaviSaye 5-20 siddhadattaghaTapuruSadRSTAntaH tattvA'jJAnaviSaye 6-1 priyAtmani dRSTAntaH satyasvarUpaviSaye urabhraSTAntaH kAmabhogaduHkhadAyakaviSaye 7-13 kAkiNIdRSTAntaH alpakRte bahunaSTaviSaye 7-11 AmradRSTAntaH apathyabhakSaNe asuranAzaviSaye 7-11 trivaNikputrakathAnakam Aya-vyayatulanAviSaye 7-14 / 15 kapilarSicaritram nirlobhatAviSaye 6-prArambhe rAjJIkathA abhayadAnaviSaye 8-10 karakaNDupratyekabuddhakathA vRSabhadarzanena pratibodhaviSaye 9-prArambhe dvimukhapratyekabuddhakathA indradhvajadarzanena pratibodhaviSaye 9-prArambhe namipratyekabuddhakathA kaGkaNazabdena pratibodhaviSaye 9-prArambhe naggatipratyekabuddhakathA AmravRkSadarzanena pratibodhaviSaye 9-prArambhe namiradhikAraH namipravrajyAviSaye 9-1162 zAla-mahAzAlAdikathA gautamavaktavyatA dharme niSprakampatAviSaye 10-1137 bhadrabAhusvAmidRSTAntaH bahuzrutaviSaye 11-17 harikezacaritam tapasamRddhiviSaye 12-1147 citra-saMbhUtodAharaNam nidAnadoSadarzakaviSaye 13-1135 iSukAravaktavyatA nirnidAnatAviSaye 14-153 kUragaDudRSTAntaH Akroze harSa-roSatyAgaviSaye 15-3 brahmaguptikathA brahmacaryaviSaye 16-17 maGgavAcAryakathA rasAdigRddhatvena pApazramaNatve 17-3 sAdhukathA nimittAdiprayogaviSaye 17-18 saJjayamunikathA bhogaddhityAgaviSaye bharatacakravartikathA mokSAbhilASaviSaye 18-34 sagaracakravartikathA dayAdharmaviSaye 18-35 maghavAcakravartikathA vairAgyaviSaye 18-36 sanatkumAracakravartikathA zarIrasyA'nityatAviSaye 18-37 18 2010_02
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 914 zAnticaritram kunthucaritram aracaritram mahApadmacakricaritram hariSeNacakrIkathAnakam jayacakrikathAnakam darzArNabhadranRpakathAnakam udAyananRpacaritram nandanabaladevakathAnakam vijayabaladevakathAnakam mahAbalarAjarSikathAnakam mRgAputrakathAnakam anAthImunikathAnakam samudrapAlakathAnakam neminAthacaritram rAjImatIcaritram rathanemicaritram nAgakathAnakam kezi-gautamavaktavyatA puNyasAradRSTAntaH jayaghoSa-vijayaghoSacaritram sudarzana-manoramodAharaNam mASatuSamunikathA cilAtIputrakathA candanA-mRgAvatIkathA laukikamudAharaNam skandakamunikathA nAradakathA jinapAla-jinarakSitakathA lezyAlakSaNeSu dRSTAntaH uttarajjhayaNANi-2 paJcamacakrI SoDazazca tIrthakRdviSaye 18-38 SaSThacakrI saptadazazca jinaviSaye 18-39 aracakrI aSTAdazazca jinaviSaye 18-40 saGghazAntiviSaye 18-41 ahaGkAranAzaviSaye 18-42 kAmabhogaviraktaviSaye 18-43 galitagarvaviSaye 18-44 zrAddhadharmapAlanaviSaye 18-48 kAmabhogatyAgaviSaye 18-49 guNasamRddharAjyatyAgaviSaye 18-50 ugratapoviSaye 18-51 apratikarma( zarIrasevAtyAga )viSaye 19-1198 anAthatvaviSaye 20-1160 saMvegaviSaye 21-1 / 24 dvAviMzatitIrthakaraviSaye 22-1227 nemiprabhudIkSA'nantaramutpannavairAgyaviSaye / 22-28 / 35 rAjImatyA pratibodhitaviSaye 22-36 / 46 aGkuzena nAgaparidamanaviSaye 22-46 caturyAma-paJcayAmAdipraznottaraviSaye 23-189 aSTapravacanamAtrArAdhanaphale 24-27 brahmaguNaviSaye 25-1143 kAyotsargasyaihikaphalaviSaye 26-38 AjJAruciviSaye 28-20 sakSeparucau 28-26 kSAmaNAviSaye 29-17 sU0 krodhavijaye 29-67 sU0 tapaHphale 30-37 zaucaphale 31-20 indriyaphale 32-100 SaDlezyAjJApakaviSaye 34-31 / 32 2010_02
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ aTTama pi sikkhijjA aTTha nimittaMgAI amI-pakkhi muttuM aTThA - hiMsA - kamhA aNudiyahaM vaccaMtA aNNAyaNayA alobhe atthovajjaNaheUhiM addhamasaNassa savvaM jaNassa addhANaMmi pavesittA annaM imaM sarIraM anno annaha pariciMtijjai apakAriNi kopazcet apassamANo passAmi aputrasya gatirnAsti appA mittamamittaM vA appAhAra avaDDhA abbhitarasaMbukkA majjhA abhikkhaM bahussue abhikkhamakumAre u ayaM nijaH paro vA arUpaM hi yathAkAzaM arthAnAmarjane duHkham avaloyaNaM disANaM avasesA aNagArA pariziSTam [5] TIkAgatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH 2010_02 [ 1 [ Ava. ni. gA. 1270-74 hA. va-saGgra. ] [ ] [ saMbo. pra. / gurua. gA. 285 ] [ ] [ Ava. ni. gA. 1275 ] [ ] [ dazavai. ni. / gA. 47 TI. ] [ prava. sA. / gA. 748 ] [ Ava. ni. gA. [ Ava. ni. gA. [ ] [ ] [ ] [ ] 1270-74 hA. vR. saGgra. ] 1270-74 hA. vR. saGgra. ] a. [ ] [ yatidi / gA. 244] [ Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. saGgra. ] [ 1 [ ] [ 11-367 [ Ava. ni. sA. gA. 1270-74 hA. vR. saGgra. ] 31-758 [ ] 14-427 9-338 30- 736 30- 738 pR. 5- 232 31-756 16-456 31-750 4-214 31-759 4-208 16-458 31-758 2-55 1-32 31-757 31-758 19-573 14-431 7-257 1-5 5-227
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ 916 uttarajjhayaNANi-2 avirAhiyasAmannassa [zrAva. pra. / gA. 300] 5-237 azanAdIni dAnAni 9-341 asakkaM rUvamaTuM 16-457 asArAH kAmabhogA 13-401 asAsae sarIraMmi 2-113 asipatte dhaNuM kuMbhe [Ava. ni. / gA. 127-74 hA. vR. sana.] 31-750 assaMkhossappiNiosappiNIo [ 10-356 ahaM bhaMte ! kumme kummA [bhaga. za. 8 / u. 3 / sU. 398] 3-183 aMjaNa-khaMjaNa-kaddamalitte 15-445 aMjaNagirIsucausuM 9-312 aMtaradIvesu narA 36-858 aMte samAhimaraNa 5-235 aMbe aMbarisI ceva [Ava. ni. / gA. 1270 / 74 hA. vR. saGgra.] 31-750 AuTTi mUla-kaMde [Ava. ni. gA. 1270 hA. vR. saGgha.] 31-753 AuciMdhAiM eyAI 7-254 AkruSTena matimatA 15-444 ADhayaM ruhirassettha 13-402 AtmadruhamamaryAdaM 12-391 ApAtamAtramadhurA 2-127 Ayarie ya gilANe [ogha ni. / gA. 717] 3-196 Ayariya-uvajjhAe [prava. sA. gA. 557 tulA] 30-743 AyANe nikkheve [ogha ni. / gA. 711] 3-196 Arogya-buddhi-vinayodyama 8-270 orAliyaM ca divvaM [Ava. ni. / gA. 1270-74 hA. vR. saGgra.] 31-751 Aloe jiNapaDimANaM [bhaga. 10 za. 5 u. / sU. 407] 20-580 AloyaNa niravalAve [Ava. ni. gA. 1274] 31-759 AloyaNa-paDikkamaNe [prava. sA. gA. 271 vR.] 30-742 AvIi ohi aMtiya [ uttarA. ni. / gA. 212] 5-225 icchA-micchA-tahakkAro [prava. sA. gA. 760] 26-666 iha patteyabuddhapaNIyaM paiNNagaM [nandI sU.] iha hi ikSvAkukulavaMzodbhavena [brahmANDapurANe] 25-656 iMdiya kasAya joge [prava. sA. gA. 270 vR.] 30-741 ukkosadasaNeNaM bhaMte ! 29-703 ukkhittaNAe saMghADe [Ava. ni. / gA. 1270 / 74 hA. vR. saGgra.] 31-751 uggamavisuddhaM kappaNijjaM [ ] 36-865 2010_02
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-5 TIkAgatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH ugghAyamaNugghAyaM [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] udeti savitA tAmraH ummaggadesao magganAsao [paJcava. / gA. 1655] urabbhe kAgiNI aMbae ya [uttarA. ni. / gA. 247] uvarimaThiIi daliyaM uvahi suya bhattapANe [paJcakalpa] RSabha eva bhagavAn brahmA [AraNyake] ekavarNamidaM sarvaM ekasukRtena duSkRtazatAni eko'haM nAsti me kazcit [saMthArApo. tulA] eko'haM naiva me kazcit ekkaM pi jassa sukayaM [upa. mA. / gA. 467 tulA] egatarasamuppAe [ ] ega bhaMte ! jIvapaese [AtmapravAdapUrva] egAgiyassa dosA [ ] egidiya suhumiyarA [navatta. / gA. 4] egidiyA NaM bhaMte ! [ ] etAvAneva loko'yaM etthaM puNa ahigAro [uttarA. ni. / gA. 235] eyaM paccakkhANaM eyAo bhAvaNAo [paJcava. / gA. 1661] eyANi gAravaTThA [paJcava. / gA. 1648] eyArise sarIraMmi evaM dhammassa viNao [daza. a. 9 / u. 2 gA. 195] evaM sasiNiddhAe [Ava. ni. / gA. 1270 hA. vR. sana.] kakkhaDakhettacuo vA katto ciMtA sucariyatavassa [upa. mA. / gA. 469] kapilaM sasyaghAtAya [ ] kappA AyapamANA [kalpabhA. / gA. 3969] kammappavAyapuvve [ uttarA. niryu. gA. 69] kammasaMkhijjabhavaM karmaklezavimokSAcca karmendhanaM samAzritya [aSTa / agnikArikA-1] kalatranigaDaM dattvA kazcit sakhe ! tvayA dRSTaH 31-756 2-110 36-871 7-253 29-706 3-193 25-656 12-386 11-367 9-333 9-336 4-220 36-870 3-172 15-442 31-750 33-802 7-257 5-228 5-227 36-871 36-869 13-402 1-4 31-753 16-458 4-220 15-446 3-196 1-4 29-710 36-838 25-656 6-245 14-437 2010_02
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ 918 uttarajjhayaNANi-2 kahakahakahassa hasaNaM [ paJcava. / gA. 1631] 36-868 kaivihA NaM bhaMte ! [anu. dvA. 298 sU.] 3-183 kAussagge jaha suTTiyassa 26-675 kAUlesA kAlalohieNaM [prajJApanAsUtre] 34-806 kAka-gRdhrAdirUpaizca 2-55 kAmaH krodhastathA lobho 9-334 kAyA vayA ya te cciya [paJcava. / gA. 1637] 36-870 kAyANa chakka jogaMmi [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] 31-755 kAlammi kIramANa 1-34 kAhaM acchittiM aduvA ahIhaM / [nizItha bhASya] 2-109 kA'sau gatirjagati [ ] 14-433 kiikammassa ya karaNe [paJcakalpa] 3-193 kiNhalesA NaM bhaMte ! [ prajJApanAsUtre] 34-809 kiriyA nANaM dANaM caraNa 1-44 kipAgaphalasaricchA bhogA 13-410 kuboha-micchAbhinivesajogao [ ] 3-137 kRSNAdidravyasAcivyAt 34-810 koho pII paNAsei 13-401 krodhaH paritApakaraH [prazama. 26 zlo.] 1-21 kSaNa-yAma-divasa mAsaH 13-420 kSamA dAnaM damo dhyAnaM 25-661 khavaI nIyAgoyaM [zrAddhadi. gA. 81 tulA] 1-43 khaMtassa daMtassa jiiMdiyassa [ 16-463 khaMdayA ! cattAri vi loyAia [ 30-745 gandharvanagaraM snigdhaM 15-446 gaGgA vizati pAthodhim 13-413 gAne rodanaM brUyAt 15-446 gAme kule vA nagare va dese [ dazavai. cU. 2 / gA. 8 utta.] 2-83 giNhaMte ya adinnaM [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. saGgra.] 31-753 guNasuTThiyassa vayaNaM 18-482 guNairuttamattAM yAti [ 12-379 gUDhasirAgaM pattaM 36-845 gRhai AyasahAvaM - [paJcava. / gA.1641] 36-870 gRhAzramasamo dharmo [ 1 9-341 goTuMgaNassa majjhe 9-301 2010_02
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ nukramaH [ pariziSTa-5 TIkAgatoddharaNAnAmakArAdyana 919 gauravAya guNA eva 11-370 causaTThI piTThakaraMDayANa 36-858 cauhiM ThANehiM jIvA [uvavAiyaM / sU. 34] cakkhu-siNehe suhio 15-447 carenmAdhukarI vRttim 12-386 calaM rAjyaizvaryaM dhanakanakasAraH 8-276 collaga pAsaga dhanne [uttarA. ni. / gA. 159] 3-137 chaumasthamaraNa kevali [uttarA. ni. / gA. 213] 5-225 chakkAyarakkhaNaTThA [ogha ni. / gA. 692] 3-196 chaTTaTThama-dasama-duvAlasehiM 2-124 chammAsabhitarao [Ava. ni. / gA. 1270-74 hA. vR. saGgra.] 31-753 chijjaMti ya bhijjaMti ya [ ] 7-264 chiMdaNaM bhiMdaNaM bhArArovaNaM [ ] 7-264 jai jiNamayaM pamANaM [paJca. va. / gA. 173] 3-175 jai jiNamayaM pavvajjaha 3-176 jai teNa na saMthare [ daza. a. 5 / gA. 2 utta.] 1-35 jai me hujja pamAo [yatidinacaryA ] 9-289 jai velaMbagaliMgaM [ava. ni, / gA. 1137] 3-175 jaccAihiM avaNNaM [paJcava. / gA. 1639] 36-870 jamma-jarA-maraNajala 3-137 jayA te peie rajje [ uttarA. ni. / gA. 277] 9-331 jayA rajjaM ca raTuM ca [uttarA. ni. / gA. 286] 9-331 jayA savvaM pariccajja [uttarA. ni. / gA. 278] 9-332 jarA jAva na pIDei [ dazavai. a. 8 / gA. 35] 4-215 jallesAI davvAiM [prajJApanAsUtre] 34-899 jassa jettiyA sissA [nandI sU. 137] 1-4 jaha jaha suyamavagAhai 29-713 jaha tubbhe taha amhe 10-354 jaha sagaDakkho caMgo 8-281 jahA-asAro esa saMsAro 13-409 jahAhiaggI jalaNaM namase [daza. a. 9 / gA. 11] jaM thiramajjhavasANaM taM jANaM [saMbo. pra. / dhyAnAdhi. gA. 2] 30-743 jaM samayaM jANati No taM samayaM [prajJaptisUtre] 32-795 jAgaraha narA ! niccaM 4-213 jAgariyA dhammINaM 4-213 _ 2010_02
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 920 jANaM Ahammie joe jAyateeNa bahujaNaM jiNANaM aNaMtaNANINaM jIvA NaM bhaMte ! je kira bhavasiddhIyA je gilANaM paDiyara je jittiyA pagArA loge jeNa kulaM AyattaM jeNevesariyaM NIe jo iMdakeuM sualaMkiya jo kAravei paDimaM jo cUyarukkhaM tu maNAbhirAmaM jo dei uvassayaM jo puNaravvayabhAvaM jo saMjao vi eyAsu jo sahai hu gAmakaMTae joyaNasayadIhAI jJAnaM madadarpaharaM mAdyati jJAnasya jJAninAM vA'pi jJAnino dharmatIrthasya Thio u ThAvayae paraM Nava darisaNaMmi cattAri NANassa hoi bhAgI NicchayavavahAranaovaNIyamiha tao kAraNamuppanne tajjJAnameva na bhavati taNagahaNAnalasevAnivAraNA tatto ya rAyapiMDaM tad yAvadindriyabalaM tamhA jiNapannatte tasmAt svajanasyArthe tasmAta svajanasyopari taha taha lAlio taM jaha u hatthakamma titthayarA gaNahArI uttarajjhayaNANi-2 [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] 31-757 [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] 31-758 [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] 31-757 3-184 [ uttarA. ni. gA.] 36-872 1-38 [ogha ni. gA. / 54 tulA] 3-195 11-375 [ Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] 31-758 9-306 18-539 [uttarA. ni. / gA. 275] [zrAddha. kR. gA. 198 tulA] 1-25 3-192 [paJcava. / gA. 1629] 36-866 [dazavai. a. 10 / gA. 11] 2-94 9-312 2-122 2-121 1 36-839 29-705 [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] 31-759 [paJca va. / gA. 1358] 4-219 [ ] 3-176 [ daza. 5 / gA. 3 pUrvA.] 1-35 [ ] 7-260 [ogha ni. / gA. 707] 3-196 [Ava. ni. 1270-74 hA. vR. saGgra.] 31-752 4-202 [uttarA. ni. gA.] 37-872 [vAcakagranthe] 4-210 [vAcakagranthe] 4-210 6-250 [Ava. ni. / gA. 1270-74 hA. vR. sana.] 31-752 14-432 2010_02
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-5 TIkAgatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH tiri nara AgAmibhava- [bRhatsaM. / gA. 285] teNaM jIvA vAlaggAo vi [anu. dvA. / sU. 286] tesimeva ya NANINaM [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] dagdhe bIje yathA'tyantaM [tattvA. 107 sU. bhA. zlo. 8] dadhi-madhu-ghRtAni dadhivAhanaputreNa davadavacArI apamajjacArI davvIe bhAyaNeNa va [ Ava. ni. / gA. 1270 hA. vR. sana.] davve bhAve ya tahA [ ] dasa uddesaNakAlA [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] dasa dagaleve kuvvaM [ Ava. ni. gA. 1270 hA. vR. saGgra.] dahi-chatta-hema-cAmara [ ] dasaNa-vaya-sAmAiya [saMbo. pra. zrA. pra. A. gA. 88] dAridaM dohaggaM kujAi [ ] dAvaddae udagaNAe [Ava. ni. / 1270-74 hA. vR. sana.] duve rAsI paNNattA [sthAnAGgasUtra] deva-gurUNa tisaMjhaM [ ] deva-mAnuSa-tiryakSu [AraNyake] devaloe cuo saMto devANa NArayANa ya [bRhatsaM. / gA. 238 tulA] desikkadesavirayA dehami asaMlihie dehatibhAge susiraM do dAhiNuttaraMsA majjhimadogundugA ya devA dve brahmaNI veditavye dhanairduSkulInAH kulInAH kriyante [ dhanyasyopari nipatatya [prazama. / 70 zloka.] dharmasya dayA mUlam [prazama. / zlo. 168] dharmAdInAM vRttirdravyANAM dhiimaI ya saMvego [Ava. ni. gA. 1276] dhIreNa vi mariyavvaM [ ] na jAtu kAmaH kAmAnAm na tathA sumahA(rapi [prazama. 68 zlo.] na pitA bhAtaraH putrAH [ ] 34-819 2-50 31-757 3-201 12-387 9-296 31-752 31-753 30-744 31-755 31-753 8-282 31-749 18-539 31-752 3-183 22-602 25-659 19-558 34-815 5-236 35-825 36-838 15-445 19-557 25-660 4-205 2-95 36-826 31-759 5-227 32-773 1-4 13-418 2010_02
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 922 na bhavati dharmaH zrotuH na mAMsabhakSaNe doSo na me ciraM dukkhamiNaM na vahnistRNa-kASTheSu na zakyaM nirmalIkartum na zUdrAya matiM dadyAt na sahastrAd bhavet tuSTim nataddUraM yadazveSu natthi kira so paeso nareiyA NaM bhaMte ! kiM sAsayA navanItaM yathA danaH navabhAgIkayavatthe navegArasasoehiM nANassa hoi bhAgI nAnudyogavatA na ca pravasatA nigoyassa NaM bhaMte ! niccaM vuggahasIlo kAUNa niccaMdhayAratamasA niccalanippaDikammo nipphAiyA ya sIsA niyaguNa-dosehito niyaDuvahi-paNihIe nijitamadamadanAnAM nIyaM sijjhaM gaIM ThANaM no ihalogaThyAe paisamayakajjakoDIniravekkho paisamayakajjakoDIvimuho paccakkhANe viussagge pacchAkammaM purekamma paTThavaNao ya divaso paDima paDivajjiyA masANe paDisehaNasaMThANe paDupannasamayaneDyA paDhamaMmi vAsaphalayA paNavIsaM bhAvaNAo uttarajjhayaNANi-2 [tattvA. kA. zlo. 21] [ ] 5-232 [dazavai. cU. 1 / gA. 16] 2-60 8-283 2-116 12-385 9-343 12-390 [vairA. za. / gA. 24 tulA] 3-165 3-177 25-656 15-445 13-402 32-764 8-271 36-845 36-871 7-257 5-227 5-240 12-380 [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] 31-758 [prazama. / zlo. 238] 3-199 [dazavai. a. 9 / u. 2 gA. 34] 11-366 [dazavai. a. 9 / u. 4-sU. 9] 19-577 [ ] 3-170 3-170 [Ava. ni. gA. 1277] 31-759 [dazavai. a. 6 / gA. 52] 6-248 [ ] 36-866 . [dazavai. a. 10 / gA. 121 2-84 [Ava. ni. sA. gA. 1270-74 hA. va. sana.] 31-759 3-177 8-282 31-754 2010_02
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ pariziSTa-5 TIkAgatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH 923 patteya-sarIrabAyaravaNapphattikAiyANaM [ 36-845 padma-vrajrAGkaza-cchatra 8-282 paradravyaM yadA dRSTvA [AraNyake] 25-658 parijunnamappamulaM 23-620 paripAlio ya dIho 36-865 paribhavasi kimiti lokam [vaackgrnthe| 10-354 pariyaTTialAvaNNaM 10-354 palimaMtha mahaM viyANiyA 2-117 paMciMdiyavahabhUyaM 22-602 paMcahiM ThANehiM purima-pacchimANa [ 2-56 paJcaviMzatitattvajJo [syA. kalpa / sta. 3 zlo. 37] 6-249 pAovagamaM bhaNiyaM 5-226 pAvai sura-nara-riddhI 1-25 pii-mAi-bhAi-bhagiNI 6-245 piMDesaNa-sejjeriyA [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] 31-756 puDhavi jalajalaNavAyA 6-250 puDhavi-daga-agaNi [Ava. ni. / gA. 1270-74 hA. vR. sana.] 31-751 puMDariya kiriyaThANaM [Ava. ni. / gA. 1270 hA. vR. sana.] 31-754 pUrvapuruSasiMhAnAm [prazama. / zlo. 92] 2-122 porANaya gayadappo 9-301 pradhvaste kalaze zuzoca 3-178 prANA dvi-tri-catuH proktAM 12-393 prAyeNa hi yadapathyam 10-358 prANopakramaNairpore 2-55 prauDhaprItisaraGgasaGgi hRdayaM 1-43 phalodaeNaM mi gihaM 16-462 bausa pulAya kusIlA [uttarA. ni. / gA. 238 vRttau] 6-242 battIsaM kira kavalA [ piNDa ni. / gA. 642] 16-455 bahujaNassa neyAraM [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. saGgha.] 31-757 bahuputrA dulI godhA 14-429 baMbhaNeNa suddIe jAo 1 3-166 bIe jhANaM jhiyAyai [uttarA. a. 26 / gA. 18 dvi. pA.] 26-672 brahmaNe brAhmaNamindrAya 8-278 brAhmaNo brahmacaryeNa 12-386 bhagavatazca zrIRSabhasvAmina [nandI sU. TI.] 9-332 2010_02
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ 924 bhavaNa-vaNa-joibhavitrI bhUtAnAM bhAviyajiNavayaNANaM bhAviyajiNavayaNANaM bhikkhapavituNa maejja bhikkhAyariyAe bAvIsa bhoyaNasamae sayaNe maNuNNANasaNAINi mammaM jammaM kamma maramANassa jaM dukkhaM mahAraMbhayAe maGgalaiH kautukairyogaiH mA mA hu viciMtijjA mAtA bhrAtA bhaginI bhAryA mAyA tairyagyonasya mArai piyabhattAraM mAlAvihAre mayi ajja diTThA mAsabbhitarao mAsAI sattaMtA paDhamA muktAM sarvatra tiSThanti muNDasya bhavati dharmamusAvAo ya logaMmi muhuttadukkhAo havaMti kaMTayA mUlaM saMsArassa maitrI pramodaM kAruNyam mokkhamaggaM pavannesu morI nauli virAlI mohA''yayANaM mayakAmavaddhaNo yatrAkRtistatra guNAH yadA na kurute pApaM yadA vAtakSubdhAmbunidhiyadA sarvaM parityajya yadA sarvAnRtatyaktaM yadi putrAd bhavet svargoM yadiha kriyate karma uttarajjhayaNANi-2 [Ava. ni. / gA. 1270 hA. vR. sana.] 31-754 5-233 [paJca va. / gA. 539] 5-226 [paJcava. / gA. 539] 26-673 16-462 2-46 22-602 13-402 1-32 32-766 7-264 4-202 5-229 [vAcakagranthe] 4-210 [tattvA . / a. 6-sU. 17] 7-264 13-404 [ 16-463 [ Ava. ni. / gA. 1270-74 hA. vR. saGgra.] 31-753 [saMbo. pra. gurua. gA. 232] 31-749 36-839 15-449 [daza. a. 6 / gA. 12] 1-16 [dazavai. a. 9 u. 3 / gA. 7] 2-94 32-763 13-421 [uttarA. ni. / gA. 279] 9-332 3-181 [ ] 4-211 20-581 [AraNyake] 25-658 9-291 [AraNyake] 25-659 [AraNyake] 25-658 [ ] 14-229 [ ] 4-207 2010_02
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-5 TIkAgatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH yadvad drume mahati pakSigaNAH [ ] yoganirodhAd bhavasantatikSayaH [prazama. 74 zlo.] rAgaddosavimukto bhuMjijjA rAgeNa va doseNa va risaheNa u IsariyaM rUsau vA paro mA vA [uttarA. ni. / pR. 304] vayachakkamidiyANaM ca [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. saGgra.] vara visu bhuMjio mA varamanna-bhogadANaM varaM praveSTuM jvalitaM hutAzanam / vAUteUsahagayA vAe parAjio so vAtollAlitajIrNaparNavadamI ] vAmAu dAhiNagihe [prava. sA. / gA. 747] vAyA sahassamaiyA vArimajjhe vagAhittA [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] vAhio vA arogI vA 6 / gA. 60] vigaIpariNaidhammo vicchuya sappe mUsaga vijJAya vastu nindyam viNaovayAra mANassa [zrAddhadi. gA. 83] viNayA nANaM nANAo vinayaphalaM zuzrUSA [ prazama. / 72 zlo.] vipadyuccaiH stheyam viSayagaNa: kApuruSam vIrAsaNa-ukkuDagAsaNAi vIrie dhamma samAhI [Ava. ni. 1270-74 hA. vR. saGgra.] vUDho gaNaharasaddo veyAvacce samAhI ya [viMzatisthAnasUtre ] vaibhArAdritaTe gato dramakako zabdena mahatA bhUmizilpamadhyayanaM nAma zRgAla-bakarUpaizca zaucamAdhyAtmikaM tyaktvA zvarUpaiH kolarUpaizca 925 9-335 1-42 8-281 3-190 15-446 9-332 31-755 5-230 8-279 2-54 26-672 3-186 9-290 30-738 3-147 31-757 2-115 32-767 3-180 22-613 1-43 1-14 1-42 7-264 8-277 30-741 31-751 11-369 29-719 5-237 15-446 14-228 2-55 12-393 2-55 2010_02
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ uttarajjhayaNANi-2 [ dazavai. a. 5 / u. 2-gA. 6 pU.] [vAcakagranthe] 26-673 16-462 9-292 15-446 15-446 5-229 10-358 4-214 31-756 25-656 1-24 22-602 31-751 1-11 12-385 [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. saGgra.] [Ava. ni. gA. 127074 hA. vR. saGgra.] [ ] 926 sai kAle care bhikkhU sakuMDalaM vA vayaNaM nava tti saGgo na jAyate nUnam sajjaM ravai maUro sajjeNa lahai vitti saJcitatapodhanAnAM nityaM satkArayazolAbhArthibhizca sattha-ggI-jala-sAvaya satthapariNNA logavijao ya satyaM tapazca santoSaH saddeNa mao rUveNa saparovadhAyajaNayA samao veyAlIyaM samaNe jai kUlavAlue samamazrotriye dAnam samaraM nAma jattha samito niyamA gutto sammucchimakammAkammasarveSvapi tapoyogaH savvattha saMjamaM savvattha saMjamaM savvattha saMjamaM savvamappe jie jiyaM savvAvi ya ajjAo savvAsi pi ThiIo savvAhi laddhIhiM savve vi dukkhabhIrU savvesi paDhamajAme saMgANaM ca pariNAyA saMDa-sapANa-sabIe saMtaguNakittaNeNa vi purisA saMtehi asaMtehiM ya parassa saMpAimarayareNUpamajjaNaTThA saMvaraphalaM tapobalamatha saMvavahAro vi balI [uttarA. cU. pR. 37] [bR.ka.bhA. / gA. 4451] [ ] 24-639 6-250 9-342 6-251 2-111 4-215 [ogha ni. / gA. 47] [oghani. / gA. 47] [oghani. / gA. 47] [uttarA. a. 9 / gA. 36] 1 [Ava. ni. gA. 1278] [Ava. ni. / gA. 1270 hA. vR. saGgra.] 5-227 29-712 5-227 8-279 26-669 31-760 31-753 9-346 4-223 3-196 1-42 3-176 [ ] [ogha ni. / gA. 713] [prazama. 73 zlo.] 2010_02
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 927 - pariziSTa-5 TIkAgatoddharaNAnAmakArAdyanukramaH saMsaTTaThamasaMsaTThA [pra. sA. / gA. 739] saMsaTThamasaMsaTThA [prava. sA. / gA. 739] saMsAre duhapaure sAmA-sArasa-vAyasasAlI vIhi koddava sAhavo to ciyatteNaM [daza. a. 5 / u. 1 gA. 95] sAhavo to ciyatteNaM [dazavai. a. 5 / u. 1-gA. 95] sAhuM sakammadhammAo [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] sikkhaha piyAI vuttuM siraphuraNe kira rajjaM sirAsayAI satteva sIsAveDheNa veDhittA [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] sukkasoNiyasaMbhUyaM sukkhAisayanihANo sugahiyatavapatthayaNA succA jANai kallANa [dazavai. a. 4 / gA. 11 pUrvA.] suttaM therANa attAgamo suttaM vittI taha vattiyaM ca [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. saGgha.] suttattaM bhaMte ! sAhU ? [bhaga. za. 12 / u. 2 / sU. 144] sumatiramatiH zrImAn suyai suyatassa suyaM suro vi kukkuro hoi sulahaM dukkhaM sukkhaM ca sUI jahA sasuttA se je ime gAmAgaranagarasaMnivesesu [uvavAiyaM / sU. 51] seNAvaI pasatthAraM [Ava. ni. gA. 1270-74 hA. vR. sana.] seyaM sujAyaM suvibhattasiMgaM seleso iha merU so dhammo jattha dayA 28-699 30-740 22-601 15-447 23-621 1-36 26-665 31-757 11-367 8-282 13-402 31-757 13-402 13-410 5-239 3-167 1-4 31-756 4-212 9-306 4-214 12-379 13-410 29-724 3-171 31-758 9-302 29-725 22-602 l l l l 2010_02
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTam [6] TIkAkRtprazastInAmakArAdyanukramaH ajani tadanu sUriyogamArgAnuviddhaathopazama-bhAratI-dama-dayAbhirabhyarcitAasti cAndraM kulaM nityanirmalajyotirAspadam AsAdya tadAdezaM khenduzatapaJcadazAbdake'kArSam upajIvya bRhadvRttiM vihiteyaM prAyazaH samAsena evaMvidhAcAryaparamparAyAM babhUva sa zrIjinarAjasUriH kIrtiH zrIjinabhadrasUrisuguroH siddhAntakandodbhavA kUSNANDyA''stikanAgadevatapasA santuSTayA yayugajinakuzalamunIndostasya pAdAravindaM jesalamerau durge vijayadazamyAM samarthitA seyam tatpaTTanirdoSasuvarNaratnamuddyotayAmAsa ciraM jaganti teSvanvahaM vijayavaibhavarAjiSUpAteSvAsIdudayI sudharmagaNabhRtpaTTAnupUrvIbhavaH naike'trAsan guravaH kavayo dhvAntArayaH samaGgalakAH / / mahAgamollAsaviziSTanandanaH sadbhadrazAliprabhaviSNunirjara: vicAravadvAGmayavAradhAtA, gururgarIyAn jinavallabho'bhUt zrIsaGgha-bhUpAlasabhAsamakSa-SaTtriMzaduddAmavivAdajetA SaT-saptAmbunidhi-kSapAkaramite [1476 ] saMvatsare vaikrame saddharmayojanena ca campA-sAketa-kuNDapura-kAzI sAhAyyamatra cakruH zrImanmunimeruvAcakA varyAH zlo0 pR0 4873 15 / 874 2 / 873 13874 196875 9874 10874 6873 8873 18875 12 / 874 16874 3873 2873 206875 5873 7873 11-874 14 / 874 171874 2010_02
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ ANupuvi suNI savvaso viNayamesijjA dammaMto jattaM kANa nAidUram cakkhuphAo sAsaM kAlIpavvaMgasaMkAse viyaDassesaNaM samareva tassa sAmaNNaM lADhe na tesiM uijjati jaso bale caramappamatto duruttaraM gacchaI kAyasA paralogassa akAmamaraNaM gAratthA . 2010_02 pariziSTam [7] TIkAgatavyAkaraNavimarza: AnupUrvyA 'supAM supo bhavanti' iti vacanAdatra tRtIyArthe dvitIyA / a0 11 gA0 zunI 'strI nirdezo'tikutsArthapradarzakaH' / a0 1 4 gA0 sarvato 'sUtre cchAndasatvAt zaspratyayaH' / - a0 114 gA0 vinayameSayed 'dhAtUnAmanekArthatvAt ' kuryAd ityarthaH / -A0 117 gA0 - 'ArSatvAd' damitaH / - a0 1 / 16 gA0 yat 'pAkRtatvAd bindorlope tasya ca dvitve' / a0 1121 gA0 kAle 'saptamyarthe tRtIyA' / a0 1 / 31 gA0 1 * subvyatyayAnnAtidUre / a0 1 33 gA0 cakSuH sparzataH 'saptamyarthe, tas' / - a0 1133 gA0 -- 'prAkRtatvAt' zAsyamAnam / a0 1139 gA0 - kAlIparvasaGkAzAGgaH 'prAkRtatvAdaGgazabdasya prAgnipAtaH ' / a0 23 gA0 - vikRtasya eSaNAya 'caturthyathe dvitIyA' |-a0 24 gA0 sama eva 'rephasya prAkRtazailyA'lAkSaNikatvAt / - a0 2 10 gA0 - - 'subvyatyayAt' tena zrAmaNyam / a0 2 / 16 gA0 lADhe 'dezyatvAt' prazasyaH / - a0 2118 gA0 - 'subvyatyayAt' na tasmai 1- a0 2 24 gA0 - 'tivyatyayAt' udeSyanti / - a0 2141 gA0 --- * 'ubhayatra matvarthIye lopa sUtratvAt' yazasvI balI / a0 3 / 18 gA0 - mo'lAkSaNikastatazcarApramattaH / a0 4 10 gA0 - 'subvyatyayAd' durutare / a0 5/1 gA0 'gacchati' anekArthatvAt pravarttate / a0 5/5 gA0 - - - 'sutratvAt' kAyena / - a0 5/10 gA0 - 'subvyatyayAt paJcamyarthe SaSThI' paralokAt / - a0 5 11 gA0 akAmamaraNaM tena 'atrArSatvAd dvitIyA' / a0 5 / 16 gA0 'sUtratvAt ' agArasthA: / - a0 5 / 20 gA0
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ 930 uttarajjhayaNANi-2 pariyAgayaM - pravrajyAparyAyaprAptam 'ArSatvAd ekayakAralopa:'-a0 5 / 21 gA0 AvAsAI - AvAsAH 'prAkRtatvAnnapuMsakatvam' / a0 5 / 26 gA0 ajjhatthaM - adhyAtmastham 'sUtratvAd' varNalopaH |-a0 6 / 7 gA0 pANiNo - prANinaH ityatra jAtAvekavacanam |-a0 67 gA0 na saMvide - 'prAkRtatvAt' na saMvitte / a0 6 / 22 gA0 ceva - 'caH samuccaye', evetyanusvAralope evamuktaprakAreNa / a0 6 / 30 gA0 asiNeha - asnehaH--pratibandharahitaH 'sUtratvAd visargalopaH |-a0 72 gA0 kaMnuhara - kasyArthaM nu vitarke hariSyAmItyadhyavasAyI |-a0 7.5 gA0 aNegavAsAnauyA - anekavarSanayutAni 'prAkRtatvAt sakArasya dIrghaH puMstvaM ca' / a0 713 gA0 ummaggA - sUtratvAdunmajyA durgatinirgamanasvarUpA |-a0 718 gA0 jiccaM sUtratvAjjIyeta |-a0 722 gA0 / avarajjhaI - aparAdhyati dhAtunAmanekArthatvAnnazyati durgatigamanena |-a0 7 / 25 gA0 ceva - caivam 'caH samuccaye evetyanusvAralope evam |-a0 7 / 30 gA0 dukkhapaurAe - pracarakadaHkhAni 'pUrvAparanirdezaH prAkatatvAta' |-a0 81 gA0 savvadukkhANaM - 'sarvaduHkhaiH subbyatyayAt' / a0 88 gA0 bakkasaM - dezya napu. mudgAdini:pIDitarasam |-a0 8 / 13 gA0 pagijjhijjA - pragRdhyet 'prazabdasyAdikarmArthatvAd' gRddhimArabheta |-a0 8 / 19 gA0 vacche -- 'sUtratvAt hi lope' vRkSaiH |-a0 9 / 9 / gA0 gacchasi -- ityatra tivyatyayAd gaccha |-a0 9 / 18 gA0 vAlaggapoiyAo - dezIbhASayA valabhI: |-a0 9 / 24 gA0 appANameva - Atmanaiva 'tRtIyArthe dvitIyA' |-a0 9 / 35 gA0 "paMcidiyANi kohaM...." - paJcendriyANi krodho mAno mAyA tathaiva lobhazca durjayaH / 'caiva pUraNe' atati satataM gacchati tAni tAnyadhyavasAyasthAnAnItyAtmA mana: 'sarvatra sUtratvAnnapuMstvam' / a0 9 / 36 gA0 gacchasi - 'sUtratvAd' gamiSyasi |-a0 9 / 58 gA0 vedehI - 'sUtratvAt' videhA nAma janapadaH so'syAstIti videhii-videhdeshaadhipH| a0 9 / 61 gA0 puNarAvi dhamma pi hu saddahaMtayA si maggadesie - punarapi 'AkAro'trAlAkSaNikaH / a0 10 / 16 gA0 - 'api bhinnakramato' dharmaM zraddadhato'pi |-a0 10 / 20 gA0 - 'sUtratvAdakAralopAd' asi / a0 10 / 29 gA0 - bhAvapradhAnatvAnnirdezasya mArgatvenArthAnmukterdezito jinaiH kathito mArgadezita: |-a0 10 / 31 gA0 - kaNTakapatham 'AkAro'lAkSaNikaH |-a0 11 / 6 gA0 - caturdazasu sthAneSu / 'saptamyarthe tRtIyA / a0 11 / 6 gA0 kaMTayApahaM caudasahi ThANehiM _ 2010_02
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo pariziSTa-7 TIkAgatavyAkaraNavimarza: 931 appaM ca ahikkhiI - 'alpazabdo'bhAvArthe, co'vadhAraNe tato'lpamevAdhikSipati-tiraskurute naivaM kaJcanAdhikSipatItyarthaH |-a0 11 / 11 / gA0 samuddagaMbhIrasamA - ArSatvAda gAmbhIryeNa samadrasamA ityarthaH / a0 1 / 31 gA. suyassa punnA - zrutena pUrNAH 'subbyatyayAt' / a0 11 / 31 gA0 gaimuttamaM gayA - gatimuttamAM gatAH- ihaikavacanaprakra me'pi bahutvanirdezaH pUjyatAkhyApanArtha vyAptidarzanArthaM vA |-a0 11 / 31 gA0 bhAsAe - 'ekArasyAlAkSaNikatvAt' bhASA |-a0 12 / 2 gA0 jannavADam - yajJavATe 'dvitIyA saptamyarthe' / a0 12 / 3 gA0 abbavI - abruvan 'vacanavyatyayAt' / a0 1215 gA0 iham - iha 'mo'lAkSaNikaH / a0 12 / 7 gA0 khalAhi - apasara 'dezyatvAd' / a0 127 gA0 dhaNa-payaNa-pariggahAo - dhanapacanaparigrahAt 'samAhArAdekatvam' |-a0 12 / 9 gA0 jahi - yeSu 'vacanavyatyayAd' / a0 12 / 13 gA0 guttIhiM guttassa - guptibhirguptAya 'caturthyarthe SaSThI / a0 12 / 17 gA0 - 'vacanavyatyayAd' ye samarthAH / a0 12 / 18 gA0 jakkhA - yakSAH 'iha tatparikarasya bahutvAd bahuvacanam / a0 12 / 24 gA0 nibbheriyacche - 'dezyatvAt' prasAritAnyakSINi locanAni yeSAM te tathA tAn |-a0 12 / 29 gA0 khaMDiya - 'sublopAt' khaNDikAn |-a0 12 / 30 gA0 tassa - 'sUtratvAt' tat / a0 12 / 31 / gA0 - 'vacanavyatyayAt' carema |-a0 12 / 40 gA0 jayai - 'vacanasya vyatyayAd' yajante |-a0 12142 gA0 jannasiTuM - 'prAkRtatvAt' zreSThayajJam / a0 12 / 42 gA0 homa - 'vibhaktivyatyayAt' homena / a0 12 / 44 gA0 karhisi nhAo va - 'vAzabdasya bhinnakramatvAt' kasmin vA snAtaH |-a0 12 / 45 gA0 jarhisi - 'subbyatyayAd' yenAnantarAktena snAnena |-a0 12 / 47 gA0 annamannavasANugA - anyonyavazAnugau annamannamaNarattA - anyonyamanuraktau aNNamaNNahiesiNo| - anyonyaM hitaiSiNe triranyonyagrahaNaM tulyacitatAkhyApanArtham / makArA alaakssaannikaaH|-a0 1315 gA0 cittadhaNappabhUyaM - prabhUtacitradhanaM 'prabhUtazabdasya paranipAtaH prAkRtvAt' |-a0 13 / 13 gA0 jarhi vayaM - yasyAM vayam 'prAkRtatvAd bahutvam |-a0 13 / 18 gA0 dANisiM - 'dezIbhASAyA' idAnIm |-a0 13 / 20 gA0 suMdara - sundaraM 'bindulopAt' svargAdi |-a0 13 / 24 gA0 tassa - 'subbyatyayena' tasmAt / a0 13 / 29 gA0 AmaMtio si - Amantrito'si 'dhAtUnAmanekArthatvAt' pRSTo'si / a0 13 / 33 gA0 care ___Jain Education Internatiorral 2010-02
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ 932 uttarajjhayaNANi-2 - tau kumArau 'subbyatyayAt' |-a0 14 / 4 gA0 tava - tapa: 'sUtratvAd bindulopaH' |-a0 14/5 gA0 pajjalaNAhieNaM - adhikaprajvalanaM 'prAkRtatvAdadhikazabdasya paranipAtaH |-a0 14 / 10 gA0 bhuttA - antarbhUtenArtha[taNigartha0] tvAd' bhojitA |-a0 14 / 12 gA0 aho ya rAu - 'ArSatvAd' ahni rAtrau ca |-a0 14 / 14 gA0 tubbhaM - 'sUtratvAd' yuvayoH / a0 14.16 gA0 samAyarAmo - samAcarAmaH-atra dvitve bahutvamasmatprayogAdaduSTam |-a0 14 / 20 gA0 jahiM pavannA -- ArSatvAd yaM dharmaM prapannAH |-a0 14 / 28 gA0 saMtANachinnA - chinnasantAnAH 'chinnazabdasya paranipAtaH sUtratvAt' |-a0 14 / 41 gA0 pariggahAraMbhaniyattadosA - parigrahArambhadoSanivRttAH 'prAkRtatvAt tasya prAgnipAtaH' |-a0 14 / 41 gA0 diyA kAmakamA iva - dijA iva kAmakramAH 'ivasya bhinnakramatvAt' / a0 14 / 44 gA0 urago suvaNNapAsi vva - uraga ive sauparNeyapAi~..... 'ArSatvAdivazabdo'tra bhinnakramaH' / a0 14 / 47 gA0 buddhA - buddhAni / dhammaparAyaNA - dharmaparAyaNAni / jaMma-maccu-bhauvviggA| - janma-mRtyu-bhayebhya udvignAni / dukkhasaMtagaveSiNo | - duHkhasyAntaH tadgaveSakAni / bhAvaNabhAviyA bhAvanAbhAvitAni / dukkhassaMtamuvAgayA |- duHkhasyAntam upAgatAni / sarvatra prAkRtatvAt pulliGgatA |-a0 14151-52 gA0 niyANachinne - chinnanidAnam 'chinnasya paranipAtaH prAkRtatvAt' |-a0 15/1 gA0 rAgovarayaM - rAgoparatam 'ktAntasya paranipAtaH prAkRtatvAt' |-a0 15 / 2 gA0 Aure saraNaM - Aturasya saraNaM-smaraNam 'subbyatyayAt' |-a0 15 / 8 gA0 - tena-AhArAdinA 'subbyatyayAt' / a0 15 / 12 gA0 saMjamabahule - bahulasaMyamaH / saMvarabahule - bahulasaMvaraH / samAdhibahule - bahulasamAdhiH / 'sarvatra sUtratvAd bahulazabdasya paranipAtaH' / a0 16 / 1 sU0 duddha-dahI - dadhi-dugdhaM 'prAkRtatvAt sUtre vyatyayaH' |-a0 17 / 15 gA0 gANaMgaNie -- gANaMgaNikaH ityAgamikI bhASA |-a0 17 / 17 gA0 rUvaMdhare - rUpaMdharaH 'prAkRtatvAt sUtre bindubhAva:' / a0 17 / 20 gA0 hayANIe - hayAnIkena gayANIe gajAnIkena rahANIe - rathAnIkena pAyattANIe - padAtInAM samUhaH pAdAtaM tadanIkena / 'vibhaktivyatyayAd' |-a0 18 / 2 gA0 apphovamaMDavaMmI - 'apphova' iti vRddhAnuvAdAd vRkSAdyAkIrNaH sa cAsau maNDapazca tatra |-a0 18 / 5 gA0 dAre ya - dAreSu ca 'ArSatdekavacanam' |-a0 18 / 16 gA0 2010_02
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-7 TIkAgatavyAkaraNavimarzaH 933 - 'tuzabdasya vyastasambaddhatvAdevakArArthatvAt' tenaiva zubhAzubharUpeNa karmaNA / a0 18 / 17 gA0 kiriyaM akiriyaM viNayaM- kriyA, akriyA, vinaya: 'sarvatra liGgavyatyaya: prAkRtatvAt' |-a0 18 / 23 gA0 vAsasaovame - 'vAsasaya' tti madhyamapadalopI samAsa iti varSazatajIvitA upamA yasya sa varSazatopamaH / a0 1828 gA0 savvatthA - sarvatra 'AkAro'lAkSaNikaH |-a0 18 / 30 gA0 aho uTThie - sopaskAratvAt sUtrasya ya IdazAbhiprAyavAn sa 'aho ! iti vismaye' utthito-dharma pratyudyataH / a0 18 / 31 gA0 jiNasAsaNe - jinazAsana eva nAnyatra darzane 'sAvadhAraNatvAd vAkyasya' ato jinazAsane yatno vidheyaH / a0 18 / 32 gA0 visaehiM -viSayeSu 'subbyatyayAt' |-a0 19 / 9 gA0 ammo - he amba ! 'pUjyataratvAnmAturAmantraNam |-a0 19 / 10 gA0 bhikkhuNo - bhikSoH 'subvyatyayAt' |-a0 19 / 24 gA0 daMtasohaNamAissa - dantazodhanAderapi 'makAro'lAkSaNiko'pirgamyaH / a0 19 / 27 gA0 sudukkara - suduSkaraM 'nRbhiriti gamyam' / sarvadhAtvarthatvAt karoteH suduzakA ArSatvAdanusvAro liGgavyatyayazca / a0 19 / 39 gA0 - pAdapUraNe / a0 19 / 40 gA0 vAyassa - vAtena 'vibhaktivyatyayAt' |-a0 19 / 40 gA0 jutto - yojitaH-yujerantarbhUtenArthatvAt / a0 19 / 56 gA0 ayaM piva - aya iva 'piva miva viva vA ivArthe' / a0 19 / 67 gA0 jalaMtIu - jvalantI-iti liGgavyatyayena yojanIyam / a0 19179 gA0 paNAmae - praNAmayed-arpayet 'arpaH 'paNAma' ityAdezaH prAkRte / a0 1979 gA0 vallarehiM sarehi ya - vallareSu sarassu ca 'subbyatyayAt' |-a0 19 / 81 gA0 gAravesu - gauravebhyaH / kasAesuM - kaSAyebhyaH / daMDa-salla-bhaesu - daNDa-zalya-bhayebhyaH / 'prAkRtatvAt paJcamyarthe saptamI' / a0 19 / 91 gA0 aNasaNe - anazane-kadAhAre 'natraH kutsA'rthatvAt |-a0 19 / 92 gA0 jahAmisI - yathA mRgAputraRSiH 'makAro'lAkSANikaH |-a0 19 / 96 gA0 attha-dhammagai - arthazca dharmazcArtha-dharmo tayorgatirgatyarthAnAM jJAnArthatvAd hitAhitalakSaNasvarUpajJAnaM __ yasyAM sA'rtha-dharmagatistAm |-a0 2061 gA0 vihArajattaM - vihArayAtrAyAH 'subbyatyayAt / a0 2002 gA0 savvakAmasamappie - samarpitasarvakAme 'prAkRtatvAt' |-a0 20 / 15 gA0 bhavaI -puruSavyatyayena bhavAmi-a0 20 / 15 gA0 vimoyaMti - vimocayati 'vacanavyatyayAt' |-a0 20 / 24 gA0 saMparAe - samparAyasya-saMsArasya 'subbyatyayAt' |-a0 20641 gA0 ___ 2010_02
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhikkhU patte 934 uttarajjhayaNANi-2 jIviya - jIvitam 'ArSatvAd bindulope' |-a0 20 / 43 gA0 aggI vivA - agniriva 'vivetIvArthe' prAkRtatvAdAkAraH |-a0 20 / 47 gA0 carittamAyAragaNannie - caritrAcAragaNAnvitaH 'mo'lAkSaNikaH |-a0 20152 gA0 rAyasIho aNagArasIhaM - rAjasiMhaH zreNiko'nagArasiMhaM 'ubhayatra siMhazabdaH prakRSTavAcakaH |-a0 2059 gA0 - 'tha: pUraNe nipAtaH' |-a0 21 / 11 gA0 abhiroyaejjA - abhirocitavAn 'ArNatvAt hyastanyarthe saptamI' |-a0 21 / 11 gA0 mANavehiM - mAnaveSu 'subbyatyayAt |-a0 21 / 16 gA0 - 'aperatra gamyamAnatvAt' yata itthamitthaM tadguNAbhidhAnamiti bhAvaH / a0 21 / 16 gA0 - prApteSu 'vacanavyatyayAt' |-a0 21117 gA0 niraMgaNe - 'agergatyarthatvAt' niraGganaH 'prastAvAt saMyame' nizcalaH |-a0 21 / 24 gA0 samuddavijae nAmaM - samudravijayanAmA 'prAkRtatvAdanusvAraH' |-a0 22 / 3 gA0 lakkhaNa-ssarasaMjuo - svara-lakSaNasaMyutaH 'prAkRtatvena pUrvanipAtAt' |-a0 22 / 5 gA0 jhasoyaro - jhaSo matsyastaduramiva tadAkAratayodaraM yasyA'sau jhaSodaraH 'madhyamapadalopI samAsaH' |-a0 22 / 6 gA0 jA se - yena tasmai 'subbyatyayAt' |-a0 22 / 8 gA0 divvajuyalaparihio - parihitadivyayugala: 'prAkRtatvAt' |-a0 22 / 9 gA0 gayaNaM phuse - gaganaspRzA 'ArSatvAt' / a0 22 / 12 gA0 maNapariNAme ya kao devA ya jahoiyaM samoinnA - 'dvAbhyAM cakArAbhyAM manaHpariNAma-devA gamanayostulyakAlatA-sUcitA' |-a0 22 / 21 gA0 - pAdapUraNe / a0 22 / 21 gA0 -- 'AzIrvacanatvAdasya' tamiti tvam |-a0 22 / 25 gA0 - 'vacanavyatyayAd' vyahArTAm-vihRtavantau |-a0 23 / 9 gA0 lahuM lahu~ - laghu laghu-tvaritaM tvaritaM 'sambhrame dvirvacanam / a0 22 / 31 gA0 - api-'apeH punararthatvAt / a0 22 // 34 gA0 ohinAesue - avadhijJAna-zrutAbhyAM 'subbyatyayAd' |-a0 23 / 3 gA0 teNeva kAleNaM - tasminneva kAle 'sUtratvAt saptamyarthe tRtIyA' / a0 23 / 5 gA0 jo imo - yazcAyaM 'prAkcakArasyAtra yojanAt' |-a0 23 / 12 gA0 mahAmuNI - mahAmuninA 'vibhaktivyatyayAd mahAmunineti dvayorapi vizeSaNam |-a0 23 / 12 gA0 goyamaM - 'subvyatyayAd' gautamo'bravIt / a0 23 / 22 gA0 dhammatattaM - dharmatattvaM 'binduralAkSaNikaH / a0 23 / 25 gA0 bhave painnA u - 'turevakArArthe bhinnakramazca' tato bhavedeva pratijJA'bhyupagamaH |-a0 23 / 41 gA0 savvaso - 'sUtratvAt' sarvAn / a0 23 / 41 gA0 15 le viharaMsu 2010_02
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-7 TIkAgatavyAkaraNavimarzaH 935 visabhakkhaNaM - viSabhakSaNAt 'subbyatyayAt' |-a0 23 / 46 gA0 aggI ciTThaI - vacanavyatyayAdagnayastiSThanti |-a0 2350 gA0 - yat yaditi yat sthAnaM 'vibhaktivyatyayAd' yatra sthAne vA |-a0 23383 gA0 sAsayaMvAsaM - zAzvatavAsaM 'bindoralAkSaNikatvAt' / a0 23 / 84 gA0 saMsaye chinne - saMzaye chinne 'ubhayatra jAtAvekavacanama |-a0 2386 gA0 kesIgoyamao - kezigautamata iti kezi-gautamAvAzritya 'kyablope paJcamI' |-a0 23 / 88 gA0 aNupuvvaso - 'ArSatvAd' AnupUrvyAnukrameNetyarthaH |-a0 24 / 19 gA0 ullaMdhaNa pallaMghaNa - ullaMghane pralaGghane 'ubhayatra sublopaH |-a0 24 / 25 gA0 asubhatthesu - azubhArthe 'sUtratvAt paJcamyarthe saptamI' |-a0 24 / 26 gA0 teNeva kAleNaM - tasminneva kAle 'subbyatyayAt' |-a0 25 / 4 gA0 bhikkhamaTThA - bhikSArthaM 'makArasyAlAkSaNikatvAd, dIrghazca prAkRtatvAt / a0 25.5 gA0 tersi - tebhyo-dvijebhyo 'subbyatyayAt' / a0 25 / 8 gA0 aggI vA mahio jahA - 'yathetyaupamye bhinnakramazca' / tato yathA'gni 'yat-tadornityAbhisambandhAt' tathA mahitaH san |-a0 25 / 19 gA0 niddhaMtamalapAvagaM - 'sUtratvAt padavyatyaye' pAvakena-vahninA nirmAtaM-dagdhaM malaM-kiTTamasyeti pAvakanitimalam / a0 25 / 21 gA0 muhAjIvI - mudhAjIvinaM 'subbyatyayAt' |-a0 25 / 27 gA0 gihatthesu - gRhasthaiH 'tRtIyA'rthe saptamI' / a0 25 / 27 gA0 savvakammaviNimmukkaM - sarvakarmavinirmukta: 'subbyatyayAdatra prathamA'rthe dvitIyA' / a0 25 / 33 gA0 samudAya - 'ArSatvAt' samAdAya |-a0 2535 gA0 dupaMcasaMjuttA - 'ArSatvAd' dvipaJcakasaMyuktA dazasaGkhyAsahitA |-a0 2617 gA0 nioiuM - 'antarbhUtaNyarthatvAt' niyojayitum |-a0 26 / 9 gA0 jjhiyAyaI - dhyAyet 'anekArthatvAd dhAtUnAM' kuryAdityarthaH / a0 26 / 12 gA0 paDhamaM porisiM sajjhAyaM - prathamAM pauruSI 'Azrityeti zeSaH svAdhyAyaM vAcanA'dikaM sUtrapauruSItvAdasyAH _ 'kuryAditi kriyA prAktatanA'tra yojyA' |-a0 26 / 12 gA0 bIyaM jjhANaM jjhiyAyaI - dvitIyAM 'arthAt pauruSI dhyAnaM 'jjhiyAyai'tti dhyAyet, arthapauruSItvAdasyA dhyAnaM cehArthaviSaya eva manovyApAraNaM dhyAyediti ca 'anekArthatvAd dhAtUnAM' kuryaadityrthH| -a0 26 / 12 gA0 gayaNa - 'luptavibhaktikatvAt' gagane / a0 26 / 20 gA0 vettiyaM pi kAlaM paDilehittA muNI kujjA - vairAtrikaM tRtIyamapi kAlaM pratyupekSya-pratijAgarya muniH kuryAt / apizabdAt svasvasamaye prAdoSikAdi ca kAlaM kuryAt 'karoteH sarvadhAtvarthatvAd' gRhNIyAt |-a0 26|20gaa0 "ArabhaDA saMmaddA...." - ityAdizabdeSu sarvatra strIliGgatA rUDhatvAt |-a0 26 / 26 gA0 paramaddhajoyaNAo - paramutkRSTamardhayojanAdardhayojanamAzritya 'kyablope paJcamI' / a0 26 / 35 gA0 kAussaggaM - kAyotsarga 'jAtAvekavacanam' |-a0 26 / 41 gA0 2010_02
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ 936 dhiidubbA bhatta-pANe ya saMjogA ya vibhAgA ya agAiM payAI atthao di atthikAyadhammaM savvadukkhapaNA dIhamaddhaM vIyarAgabhAvapaDivanne sattasamiisamatte ee tinnivi savvAhiM vippajahaNAhiM - 'prAkRtatvAt' pratipannavItarAgabhAvaH / a0 29/36 sU0 sattvaM cApatsvavaiklavyAdhyavasAnam samitaya IryAdyAH paJca samAptAH paripUrNA yasya sa samAptasattvasamitiH 'niSThAntasya paranipAtaH prAkRtatvAt' / a0 29 / 42 sU0 liGgavyatyayAdetAni trINyapi / - a0 29/71 sU0 - sarvAbhirvizeSeNa prakarSato hAnayastyAgA viprahANayaH 'vyaktyapekSaM bahutvam' tAbhiH / -a0 29 / 72-73 sU0 "so tavo duviho vRtto..." - tad tapo dvividhamuktaM bAhyaM tathA Abhyantaram / bAhyaM SaDvidhamuktam evamAbhyantaraM tapaH // - 'sarvatra sUtratvAlliGgavyatyayaH / a0 307 gA0 je " ittariya - maraNakAlA... " - maraNakAlA - maraNAvasAnaH kAlo yasya tanmaraNakAlaM 'madhyamapadalopI samAsaH yAvajjIvamityarthaH / itvarikaM maraNakAlaM anazanaM dvividhaM bhavet / iMtvarikaM sAvakAGkSa niraravakAkSaM dvitIyaM // 'prAkRtatvAt sarvatra strIliGgatvam' |-a0 aTTa-ruddANi vae asaMjame 'prAkRtatvAt ' durbaladhRtayaH / a0 2718 gA0 bhaktapAnena ca 'tRtIyA'rthe'tra saptamI' / a0 27 / 14 gA0 - saMyogA vibhAgAzca 'ubhayatra sambandhibhedApekSayA bahutvam' 'ca zabdo nava -- purANAdyupalakSakaH' / a0 28 / 13 gA0 anekeSu padeSu 'subvyatyayAt' / - a0 28 22 gA0 arthata iti 'kyablope paJcamI' tato'rtho'bhidheyastamAzritya dRSTamupalabdham |-a0 28 / 23 gA0 "jA sA 'NasaNA maraNe...' "davvao khitta-kAleNaM..." gAhAsolasahi paNavIsa bhAvaNAhiM dittaM astikAyadharmam -'jAtAvekavacanam' / a0 28 / 27 gA0 - 'prAkRtatvAt' prahINAni sarvaduHkhAni yatra tat tathA tacca siddhakSetrameva tadarthayanti tadgAmitayA ye te tathAvidhAH prahINasarvadukhArthAH / a0 28136 gA0 'makAro'lAkSaNikaH' dIrghAddhaM dIrghakAlam / a0 29 22 sU0 2010_02 uttarajjhayaNANi - 2 30/9 gA0 " - 'subvyatyayAd' yadanazanaM maraNe dvividhaM tat vyAkhyAtaM-kathitam 'arhadAdibhiriti gamyam' / a0 30 / 12 gA0 pUrvA0 - dravyataH kSetraM ca kAlazca kSetra - kAlaM tena, bhAvena, paryAyaizcopAdhibhUtaiH 'atra hetau paJcamI tRtIyA ca / a0 30 / 14 gA0 utta0 yad 'ArSatvAt' / a0 30 31 gA0 Arta- raudre 'prAkRtatvAd bahutvam' / a0 30/35 gA0 vadanti 'prAkRtatvAdekavacanam' / a0 30/35 gA0 - asaMyamAd hiMsAdirUpAt 'paJcamyarthe saptamI' / a0 312 gA0 -- * gAthASoDazakAni 'subvyatyayAt' / - a0 31 / 13 gA0 paJcaviMzatau bhAvanAsu 'subvyatyayAt' / a0 31117 gA0 - dRptaM - darpiSThaM 'jAtyapekSayA ekavacanam / a0 32 10 gA0 -
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-7 TIkAgatavyAkaraNavimarzaH 937 pasatthe - prazastaH ityanta vitaNigarthatvAt prazaMsito gaNadharAbhirataH sa evAzrayaNIya iti bhAvaH / a0 32 / 16 gA0 - pacyamAnAni 'liGgavyatyayaH prAkRtatvAt' / a0 32 / 20 gA0 - tAn 'subbyatyayAt' |-a0 32 / 27 gA0 sappe bilAo viva nikkhamaMto - sarpa iva bilAnniSkrAman 'ivazabdasya bhinnakramatvAt' / a0 32 / 50 pacyamANA gA0 kAruNNadINe - kAruNyAspadIbhUto dIna: kAruNyadIna: 'madhyamapadalopI samAsa:' atyantadIna ityarthaH / a0 32 / 103 gA0 nimajjiuM - nimajjitumityanta vitaNigarthatvannimajjayitum / a0 32 / 105 gA0 ujjamae a - udyacchatyeva 'casyaivArthatvAt' |-a0 32 / 105 gA0 ANupuTvi - AnupUrvyA 'subbyatyayAt' / a0 33 / 1 gA0 cakkhumacakkhuohissa - 'cakkhu' tti makAro'lAkSaNika:' cakSuzcAcakSuzcAvadhizca 'samAhAre' cakSuracakSuravadhi tasya darzane |-a0 33 / 6 gA0 sattaviha. - saptavidhaM "bindulopAt' |-a0 33 / 11 gA0 tittIsa sAgarovama - trayastriMzatsAgaropamANi 'ArNatvAt suporluk' |-a0 33 / 22 gA0 jImUyaniddha - 'prAkRtatvAt' snigdhazcAsau sajalatvena jImUtazca meghaH snigdhajImUtaH / a0 3414 gA0 dukkarAI gutte ya guttisu - guptazca guptibhiH 'tRtIyA'rthe saptamI' |-a0 34 / 31 gA0 - duSkarANi 'karoteH sarvadhAtvarthatvAd' duHzakAni / a0 35 / 5 gA0 pairikke - dezIbhASayA 'ekAnte' stryAdyasaGkale / a0 35 / 6 gA0 "visappe savvao-dhAre..." -visarpa sarvatodhAraM bahuprANavinAzanam / nAsti jyotiHsamaM zastraM tasmAjjyotiH na dIpayet" // 'sarvatra liGgavyatyayaH prAkRtatvAt' / a0 35 / 12 gA0 jibbhAdaMto - 'prAkRtatvAt dAntasya paranipAte' dAntA vazIkRtA jihya yena sa dAnatajihvaH / a0 __ 35 / 17 gA0 "dhammAdhammAgAsA tinni vi..." - "dharmAdharmAkAzAni trINyapyetAnyanAdikAni / aparyavasitAni caiva sarvAddhAM tu vyAkhyAtAni" | 'liGgavyatyayaH prAkRtatvAt' |-a0 368 gA0 - 'tamiti sUtratvAt' tAn / a0 36 / 48 gA0 sanappayA - 'sUtratvAt' saha nakhairvartanta iti sanakhAstathAvidhAni padAni yeSAM te sanakhapadAH siMhAdayaH / a0 36 / 180 gA0 ajahannamaNukkosaM ajaghanyA cAsAvanatkRSTA ca mo'lAkSaNikaH |-a036|244 gA0 rUviNo cevarUvI ya - rUpiNazcaiva 'rUvI ya tti akAraprazleSAdarUpiNazca |-a0 36 / 248 gA0 parittasaMsArI - 'parittaH' samastadevAdibhavAlpatApAdanena parimitaH sa cAsau saMsArazca parittasaMsAra: sa vidyate yeSAM te parittasaMsAriNaH katipayabhavAbhyantaramuktibhAja ityarthaH 'prAkRtatvAd vacanavyatyayaH' |-a0 36 / 260 gA0 bAlamaraNANi - 'subbyatyayAt' bAlamaraNaiH |-a0 36 / 261 gA0 2010_02
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTam [8] TIkAgatanyAyAdivimarzaH siMhAvalokitanyAya - sa pApazramaNa ityucyate / itIhApi siMhAvalokitanyAyena sambadhyate |-a0 1742 gA0 bhImo bhImasenanyAya parIsahe ya-parISahAniti 'bhImo bhImaseneti nyAyena' parISahasahanAni ca |-a0 21111 gA0 DamarukamaNinyAya ohovahovaggahiyaM-'madhyavaryupadhizabdo DamarukamaNinyAyenobhayatra sambadhyate' tata oghopadhimaupagrahikopadhi ca |-a0 24.13 gA0 paristhUranyAya evaM varNa-gandha-rasa-sparza-saMsthAnAnAM sakalabhaGgakasaGkalanAto jAtAni dvayazItyadhikAni catvAri zatAni-aGkato'pi 482 / paristhUranyAyenaitaduktamanyathA pratyekamapyeSAM tAratamyato'nantatvAdanantA eva bhaGgAH sambhavanti |-a0 36 / 46 gA0 paJcAvayavarUpa: hetuH - anucitamidaM bhavato'bhiniSkramaNam, AkrandAdidAruNazabdahetutvAt, yad yadAkrandAdidAruNazabdahetu, tad tad dharmArthino'nucitaM yathA prANivyaparopaNAdi, tathA cedam, tasmAdanucitameveti paJcAvayavo hetuH / kAraNaM cAnyathA'nupapattimAtram - AkrandAdizabdahetutvaM bhavadabhiniSkramaNAnucitatvaM vinA'nupapannamiti kAraNamanayoH pRthagupAdAnaM 'pratipAdyabhedataH sAdhanavaicitryasUcanArtham' / - a0 98 gA0 'tAtsthyAt tadvyapadezasambhavAt' - marummi-marau-maruvAlukAsadRze / -a0 19 / 50 gA0 vyavacchedaphalatvAd vAkyasya -Atmaiva nAnyaH kazcit / -a0 20 / 37 gA0 'kAraNakAraNasyAtra kAraNatvAbhidhAnam' - mokkhamaggagaiM-mokSasya kAraNaM mArgastasyApi mArgasya gatikAraNa tvametadvizeSaNoktam 'vyavahArataH' / a0 281 gA0 padaikadeze padasamudAyopacArAt - kandarpati kandarpabhAvanA / evamAbhiyogyabhAvanA / kilbiSikabhAvanA / mohabhAvanA / asuratvabhAvanA ca |-a0 36 / 256 gA0 'kAraNe kAryAtidezAt' - eyAo duggaIo-etAH sarvA api bhAvanA durgatihetutvena durgataya: kAraNe kAryAtidezAt |-a0 36 / 256 gA0 'vicitratvAt sUtrakRteH' - mohIprastAve'pi prAgAsurIbhAvanAmAha |-a0 36 / 266 gA0 ava0 2010_02
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ al 2010 02 ''vovo horpha mobhesu, abhogI novalippaI / bhogI bhamaI saMsAre; amonI viSpamud // " - uttarajjhayaNANi adhya-2/5.40 "bhogavAtAM zabdAdi bhogomAM karmonA upacayarUpa upalepa thAya che. bhogI saMsAramAM bhame che, abhogI muktine pAme che.'" - uttarAdhyayanasUtra adhya-25/gA.40
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ M. 08253 47620 Vejas Printers AHMEDABAD 2010_02 al Use Only wwwanda