Book Title: Dhanya Charitram Gadya Baddham
Author(s): Gyansagar, 
Publisher: Raj Rajendra Prakashan Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600180/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARBA mahopAdhyAya bhagavaMta zrIjJAna sAgarajI gaNivara ziSyavara viracitam / zrIdhanya caritram -gadya-baddham Bharas paTTAdhIzAH sAhityanIdhi rASTrasantAH AcArya varyaH zrImadvijaya jayantasena sUrIzvarAH For Personal Pride Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education TRIN mahopAdhyAya bhagavaMta zrIjJAna sAgarajI gaNivara ziSyavara viracitam / zrIdhanya caritram gadya-baddham - paTTAdhIzAH sAhityanIdhi rASTrasantAH AcArya varyaH zrImadvijaya jayantasena sUrIzvarAH / jainelibrary.org Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jan Education International For Personal & Private Use Only www.ainelibrary.org Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Namo samagassa bhagavao mhaaviirss| zrIsaudharmabahattapogacchIya vizvapUjya prAtaHsmaraNIya prabhu zrImad vijaya rAjendra sUrIzvara sadguruvara caraNAraviMdebhyo namaH mahopAdhyAya bhagavaMta zrIjJAna sAgarajI gaNivara ziSyavara vircitm| zrIdhanya bAritram gadya-baddham sampAdaka : upadezakAca vyA. vA. gaMbhIragaNanAyakAH AcAryadevezaH pU.pA. zrImad vijaya yatIndra sUrIzvara vineyAH caivaM kaviratna AcAryadeva zrImad vijaya vidyAcandra sUrIzvara paTTAdhIzAH sAhityanidhi rASTrasantAH AcAryavaryaH zrImadvijaya jayantasena suuriishvraaH| Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 2 // *grantha nAma zrIdhanya caritram nirmAtA mahopAdhyAya zrI jJAnasAgarajIgaNivara ziSya pravara: .upadezakA sampAdakAzca vijaya jayantasena sUrIzvarAH .zrI vIra saM.2587 zrI vikrama saM. 2057 .zrI rAjendra sUri saM. 94 IsvI 2000 navambara .prathama AvRtti 1000 . indaura cAturmAsa smRti * prakAzana sahayogI . zrI prakAzacandra rAjendra kumAra rAMkA, pArAvAlA (ma.pra.) zrImAnamala ravIndrakumAra saMjaya kumAra modI, rAjagar3havAlA, iMdaura zrI zAntilAlajI ajayakumArajI coraDiyA, ratalAma zrI mAnamalajI sobhAgyamalajI modI, rAjagar3ha vAlA, (ma.pra.) Ahora nivAsI mizrImalajI, bhaMvaralAlajI, mahendrakumArajI, rAjendrakumArajI, AzISa, anila, aMkita beTApotA hIrAjI hAla mukAma rAjendra pena hAusa, indaura (ma.pra.) *prApti sthAna * zrI rAja rAjendra prakAzana TrasTa zrI rAja rAjendra jaina tIrtha darzana (myuz2iyama) zekha kA pAr3A, rilipha roDa, ahamadAbAda (gujarAta) zrI mohanakher3A tIrtha, rAjagar3ha, jilA-dhAra (ma.pra.) zAzvata dharma kAryAlaya 305, saMghavI bhuvana, kopIkezvara ke sAmane sTezana roDa, mu.po. thANA (mahArASTra) mUlya - 50 rupayA mudraka : apsarA phAIna ArTsa 114, De TaoNvara, palAsiyA pAiMTa, indaura -452 001 (0731) 490039 Jan Education international For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 3 // 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. prathama pallavaH 1-39 1 2 3 3 puNyAnubandhipuNyopari guNAsArazreSThikathA pApAnubandhipuNyopari vizvabhUtibrAhmaNakathA 11 dhanyakumArasya tadagrajAnAM ca caritram guNAnurAga-dveSaviSaye pArzvasthamuni 23 yAmaladRSTAntaH maMgalam caturNAM dharmANAM madhye zreSThataro dAnadharma dAnaphalaM dvitIyaH pallavaH huDayuddhAdikriyayA dhanyena lakSadvayArjanam IrSyApari paGkapriyakathA tRtIya pallavaH 10. dhanapriya zreSThikathA viSayAnukrama 34 38-46 38 41 47-59 47 11. dhanyena dhanapriya zreSThikhaTvAlabdhaSaTSaSTi - koTidravyopArjanam 12. matsaratyAge putrANAM dhanasArasyopadezaH 13. mAtsaryatyAgaviSaye rudrAcAryakathA caturtha pallavaH 60-131 14. kSitipratiSThAnapure dhanyasya tejamaturIprAptiH 60 rAjJaH AkaraNaM, sanmAnakaraNaM ca 15 63 16. dhanyAgrajAnAM dhanyopari IrSyayAdhanyavinAzanecchA 17. dhanyasya videzagamanaM, videze rAjyamAnaM lakSmIprAptizca 18. bhojanAya hAlikaprArthanA, dhanyena 49 51 52 19. dhanyena saromadhyasthasya stambhasya rajvA granthibandham For Personal & Private Use Only 68 halAkarSaNaM kurvatA bhUmigRhagatanidhAnasya prakaTanam 69 70 73 // 3 // Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 20. dhanyabhrAtRNAM saMpattivinAzaH | 30. mattasecanakasya dhanyena grahaNam 21. punarapi dhanyabhrAtRNAmIA 31. dAnamAhAtmye zAlibhadrakathA 22. dhanyasya punarvidezagamanaM, mArge munidarzanaM 32. dhurtena saha gobhadrazreSThinaH saMjAtaM vivAdaM munirupadezazca 78 bhaktavA subhadrAyAH pANigrahaNaM 23. asevitaviSayo'pi durgatimApnoti SaSThaH pallavaH 145-182 tadupari sunandArUpasenakathA 33. punaH dhanyabhrAtRNAM nirdhanatvam rAjagRha 81-116 prati AgamanaM 24. muneH pArthAt dhanyena svadArAsaMtoSavratagrahaNam 116 34. punabhrAtRNAmI AvazAt dhanyasya 25. dhanyasya vratadRDhatvaM prekSya gaGgAdevyA-cintA kauzAmbipratigamanam maNiratnapradAnam 116 35. ratnaparIkSA, rAjaputryAH saubhAgyamaJjaryAH - paJcamaH pallavaH 123-144 pariNayanam, dhanyapuranAma zArabApuraM 26. dhanyasya rAjagRhAgamanaM kusumazriyA saha dhanyena nivezitaM, navyaMsaraH khananaM ca 148 prANigrahaNam 123 dhanyagamanAntaraM kruddhena rAjagRhanRpeNa sarvamapi 27. caNDapradyotasya rAjagRhaM prati yuddhAya gamanam 127 moSayitvA dhanyAgrajAnAM tyajanaM teSAM kauzAmbi28. abhayakumArabuddhyA tasya palAyanam 128 gamanaM dhanyasya svakuTumbana milanaM ca 150-182 upAttazrAvikAveSayA paNyAGganayA saptamaH pallavaH 183-247 abhayakumAravipratAraNaM grahaNaM ca 130 / 37. lakSmIpurarAjasya kanyAyAH pANigrahaNam 183 . 29. // 4 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 305 // 5 // 38. mantrikanyAyAH samasyAdvayapUrtipUrvakaM pariNayanam 185 39. patramallaputrANAM lakSmIvibhAge vivAdanirAkaraNam / teSAM bhaginyA lakSmIvatyA saha pariNayanam ca 188 40. lakSmI puravAstavyadhanakarmikRpaNakathA 195 41 tadantargata lakSmIsarasvatyoH saMvAdaH 201-247 aSTamaH pallavaH 248-346 42. lohajaGghakathA 248 43. abhayakumArabuddhiprabhAvavarNanam 250 44. vAsavadattA-udayanapariNayanakathA caNDapradyotasakAzAt abhayasya caturNA varANAM prAptiH 260 46. abhayakumAreNa vaJcayitvA caNDapradyotarAjasya rAjagRhe Anayanam 262 47. agnyupadraveNa dhanasArasya dhanyabhrAtRNAM ca sarvaM bhasmasAjjAtaM, teSAM rAjagRhAgamanaM, punasteSAM dhanyasamAgamaH sabahumAnaM dhanyena svagRhe Anayanam ca 295 48. dharmaghoSAbhidhAcArya syAgamanaM, supAtrAdAnAdInAM mAhAtmyakathanam 303 49. supAtradAne dhanadattakathA 50. sucivAdazrIdevakathAnakam 310 51. dhanasArasya dhanyasya tadagrajAnAM ca pUrva bhavaviSaye praznaH 319 52. dhanyAdInAM prAgbhavakathanam navamaH pallavaH 347-485 53. ratnakambalavikrayArtha pAradezikAnAmAgamanam 347 .54. tatsakAzAt bhadrayA ratnakambalagrahaNam 349 55. zAlibhadrasyAmantraNArthamabhayasyAgamanam 356 56. zreNikanRpasyAmantraNArthaM bhadrAyA gamanam 359 57. zAlibhadragRhe zreNikasyAgamanam 360 58. zAlibhadragRhaM dRSTvA zreNikasya vismayaH 363 339 251 // 5 // Education n ation For Personal & Private Use Only www.sainelibrary.org Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 6 // 59. zreNikazAlibhadrayormilanam 60. zreNikagamanAntaraM zAlibhadrasya vairAgyotpattiH 369 61. bhagavat zrIvIrasamavasaraNaM 369 62. AkSepaNyAdikathAbhedacatuSkagarbhitA dezanA 370 63. karmakadarthanopari dharmadattakathA dharmadattakathAntargata candradhavalavIradhavalavRttAntazca 64 zrI vIradezanAnte zAlibhadrasya vairAgyaH mAturagre dIkSAgrahaNecchayA nivedanam 65. zAlibhadrasya pratyahaM ekapatnItyAgaH 66. zAlibhadrasya pravrajyecchAM zrutvA tatsvasurduHkhaM, tasya dhanyAgre nivedanaM ca, subhadrAyA upAlambhaM nizamya dhanyasya dIkSAgrahaNecchA 67. dhanyasya zrIvistAraH 366 372 450 455 456 459 68. dIkSAgrahaNAya gataM sabhAyaM dhanyaM jJAtvA zAlibhadro'pi dIkSAgrahaNecchayA zrI vIrajinAntikamavApa 69. dvayormahAvIra zrIprabhuhastena dIkSAgrahaNaM viharaNaM bhadrAgRhe pAraNArthamAgamanaM ca 70. zAlibhadrasya pUrvabhavajananyA daghnA pAraNaM zrI vIrAtpUrvabhava zravaNaM ca 71. dhanyazAlibhadrayoranazanakaraNaM zAlibhadrasyAnazanena bhadrAvilApaH abhayena prabodhakaraNaM ca 459 For Personal & Private Use Only 465 469 469 470 477 72. dhanyazAlibhadrayormadhye dhanyasya vizeSatA 73. dhanyasyASTau puNyaprAgbhArAzca 74. dhanyasya paJca mahAzcaryANi 480 75. granthakArasya grantharacanA prayojanaM prazastizca 484 // 6 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 1 // // Namo samaNassa bhagavao mahAvIrasya prabhu zrImad rAjendra sUrizvarajI gurubhyo namaH // // zrIdhanyacaritram // You 'sa zreyastri jagaddhayeyaH, zrInAbheyastanotu vaH / yadupajJA jayatyeSA dhrmkrmvyvsthitiH||1|| svastizrIsukhadaM nAthaM, yugAdIzaM jinezvaram / natvA dhanyacaritrasya, gadyArtho likhyate mayA // 2 // tatra zrIpadyabandhadhanyacaritrakArako maGgalArthaM prathamaM zrIRSabhadevastutirUpamAzIrvAdaM dadAti / tadyathA-sa' zrInAbhirAjaputraH vaH yuSmAkaM zreyaH - maGgalaM vistArayatu / kathaMbhUtaH zrInAbhirAjaputraH ? trijagaddhayeyaH svarga - martya-pAtAlarUpANAM jagattrayavartijIvAnAM dhyAtuM yogyaH / yena zrIRSabheNa kRtA dharmakarmavyavahArapaddhatiH - iha-paralokArtha sAdhako vidhimArgo'dyApi sarvotkRSTatayA pravartate / ityevaM samuciteSTa devatAsmaraNAzIrvAdAtmakaM maGgalaM kRtvA saprabhedaM sarvAbhISThArthasiddhikRddharmamArga vyanaktiihA'pArAvArasaMsArATavyAM paribhramaNaM kurvatAM prANinAM cullakAdidazabhirjJAtairatidurlabhaM mAnuSyam, tatrApi Aryadeza- kulA-ssyu1. zrImajjinakIrtisurIzvarapraNIta 'dAnakalpadruma' stho'yaM maGgalazlokaH / 2. prathamazlokasya vyAkhyA / 3. dAvakalpadrumesarvajJopakramo dharmaH paramaM maGgalaM bhavet / asau caturddhA tatrApi pUrvaM dAnaM prazasyate // 2 // For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 1 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya prathamaH caritram pallavaH // 2 // rArogya-rUpAdisAmagrIsaMyogo durlabhataraH, tatrApyatidurlabhatamA zrIjinadharmapravRttiH / tatreha jagati IdRzaH zrIsarvajJoktadharmaH paramamaGgalakArI samastaduHkhocchedakArI ca bhavati / asau dharmazcaturddhA-catuSprakAro bhavati, daan-shiil-'tpo-bhaavbhedaat| tatra caturNAM dharmabhedAnAM madhye sarvebhyo jyeSThataro dAnadharmaH, sarveSvapi dharmabhedaSvantazcAritvAt / tadyathA-laukike lokottare ca sarvatra dAnapravRttijyeSThatarA / zrImantastIrthaMkarA api prathamaM dAnaM dattvA pazcAd vrataM gRhNanti / zIladharme'pi dAnadharmo'vicchinnaH, yato brahmavratagrahaNe'saGkhyAtadvIndriyANAmasaGkhyAtasaMmUrcchimapaJcendriyANAM navalakSagarbhajapaJcendriyANAM ca pratidinamabhayadAnaM dattaM / / svajIvasyApyabhayadAnaM dattaM, garbhAdiduHkhanAzakatvAt / ato zIleSvapi dAnasyaiva mukhytaa| tathA tapodharmeSvapi dAnamantarbhavati, yato SaTkAyavirAdhanayA rasavatI niSpAdyate, upavAsAditapasi kRte tu teSAmabhayadAnaM dattam, tasmAttapasvapi dAnasyaiva mukhytaa| bhAvadharme tu sutarAmayameva prabhavati / yataH paramakaruNayA jIvA'jIvA'hiMsanapariNatirbhAvaH, tatrApyabhayameva / munayo'pi pratidinaM dezanAdAnaM jJAna-zikSAdAnaM ca dadAti / utkRSTA'bhayasupAtrAbhyAM tIrthaGkaranAma ca baghnanti / laukikeSvapi dAnaM sarvatra saphalam / yataH supAtre dattaM mahApuNyanibandhanam, 'itarasmin, dattamanukampayA prauDhadayApoSakaM bhavati, rAjJe dattaM sanmAnAdimahattvaprApakam, bhRtye dattaM bhRtyAtibhiktitanoti, svajane dattaM premavRddhipoSakam, durjane dattaM durjanAH sAnukUlA bhvnti| ato dAnaM sarvatra saphalaM, na kvApi nissphlm| ___ samastadharmazAstre dAnaphalaM yathA - 1. hastalikhitapustake tu sarvatra tapazabdaH pryukto'sti| 2. itare likhita pu0| // 2 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 3 // 'vibhavo rAjyaRddhisamRddhisvarUpecchayA bhogabhoktRtvam / bhogAstu mano'nukUlAH zabda-rUpa-rasa- gandha-sparzarUpAH / | mahimA - yazaH sarvatra svaparadezAdiSu vikhyAtirUpaH / mahodayazca svamanazcintitArthaprAptiH / etatsarva pUrvoktadAnapuNyarUpakalpadrumasya phalodayo jJeyaH / vinA Agamokta zucidAnadharmasevanayA vibhavAdiprAptirnAsti / loke'pi diMdhamAna phale' iti prasidhdhiH / kadApi mithyAtvodayena mithyAjJAnazradhdhayA ajJAnakaSTakArakabAlatapasvI kaSTakRtyApApA'nubandhipuNyaM saMcinoti parantu tasyodaye supAtradAnamatirna bhavati / yadi AgamoktavidhinA stokamapi supAtradAnAdidharma zradhdhayA karoti tadA tasya puNyAnubandhipuNyaM | bhavati / tasyodaye punardAnapuNyamatirjAyate / yadi kadApi pUrva kasyApi bhavAntarajanmopArjitapApodaye dhanaM truTyati tathApi dAnAdimatirna truTyati, pApodaye'pi yathAvasare dAnAdibudhdhiH prabalA bhavati sA tasya sadyaH phalavatI bhavatyeva / tadyathA - puNyAnubandhipuNyopari guNasAra zreSThino dRSTAntaH ekasmin pure guNasAravyavahArI prab dhana-dhAnyadiyukta ADhyo dIpto'paribhUtaH parivasati / tasyaikadA prastAve sadguruyogo militastadA'nena namaskArAdiH kRtaH / karuNAbhRtena guruNA'pi dharmalAbhadAnapUrvakaM jIvAdinavAnAmApi padArthAnAM tattvodbhAsako dharmo marmasaMyukto darzitaH / tenApi rasikatayA sotsAhaM svacite'vadhAritaH / apUrvalAbhAd harSitaH san samyaktvagrahaNapUrvakaM 1. dAnakalpadrume - vibhavo vaibhavaM bhogA mahimA'tha mahodayaH / dAnapuNyasya kalpadroranalpo'yaM phalodayaH // 3 // ityasya vyAkhyA / 2. dIyamAnaphalaM dIdhAnuM phala iti bhASA / For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH || 3 || Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram prathamaH 14/pallava // 4 // gRhidharmo'GkIgRtaH / tatra pratidinamekAntaropavAsakaraNam, saMyoge sati supAtradAnaM abhigrahazca gRhItaH evaM kiyadbhidinairguruyogAd dharme kuzalo jAtaH / pariNAmavRddhayA dharmaM nirbahati / evaM kriyatyapi kAle tasya pUrvakRtacikkaNapApodayena dhanadhAnyanAze jAte'pi dharmAbhigrahaM na muJcati / bahulapApodayena daridrI jAto'tikaSTenodarapuraNaM karoti / gate dhane na ko'pi sahAyIbhavati / tadaikadA svabhAryayoktam-svAmin ! sarvasvaM gatam, vinA dhanaM codyamo na bhavati / daridrA'vasthAyAM dhanaM ko dadAti ? ato mama pitRgRhe | gamyatAm / mama pitA mamopari snehabahulatvena darzanamAtre dhanaM dAsyati, punastena gRhaM nirvahiSyati, nA'nya upAyo'stIti pratyahaM striyA preritaH striyaM pratyAha-he priye ! duHkhA'vasthAyAM tatra gantuM na yuktamapi tvaduktayA prabhAte gmissyaami| tadA tayA cintitamsArddhadvayadino mArgo'sti / tatraikadine upoSitavratam / dvitIyadinapAraNAyogyaM pathyadanaM sakthu guDakhaNDaJca kosthalIkAyAM kSiptvA'datta / sandhyAyAM grAme rAtrimatikramya dvitIyadine madhyAhne jAte taTinyA upakaNThe pAraNakaraNArtha sthitaH, tadA dhyAtaM cA'nena-dhanyAste ye pratidinaM munidAnaM binA na bhunyjte| mama tu pApodaye kutastadyogaH? kadApi tadyogazcettadA'tibhavyaM bhavatIti dhyAnan digAlokaM kurvan sthitaH / IdRze'vasare mAsakSapaNo muniH pAraNArthaM grAmantargataH, tatra zuddhaM jalaM tu militaM, AhArastu dUSaNazaGkayA na gRhItaH / kevalaM jalaM gRhItvA''gacchantaM dRSTvA vidhudarzane cakora iva harSitaH aho ! mama bhAgyAni jAgrati, dhanyo'ham / yadi cA'yaM munirAT idaM gRhNAti tadA'haM dhanyAnAM dhanyatamo'mIti dhyAtvA saharSa sammukhaM gatvA namaskAraM kRtvA cA''ha-bho kRpAnidhe ! itaH pAdo'vadhAryatAm, prasAdaM ca kRtvA mama dInasyoddharaNaM kAryam, nirdUSito'yamAhAro gRhyatAmiti saromAJcaM gadgadasvareNa vijJaptiM kRtvA munirAnItaH / muninApi tridhA zuddhamAhAraM dRSTvA pAtraM dhRtm| tasminnavasare tasyA'sambhavinaH Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram prathamaH pallavaH // 5 // | sambhavaM dRSTvA candrodaye jaladhiveleva bhAvadhArollAsaM prAptaH san vicArayati sma-kimidaM svapnaM vA satyam ? pApodayino mama bhavasamudre nimajjato vaDasaphariyAnapAtraM kutaH? iti dhyAyan samagramapi tAmAhAraM pAtre dattvA namaskAraM ca kRtvA''ha-svAmin ! kSamAzramaNena mama varAkasyopari mahatI kRpA kRtA / nistArito bhavArNavAt / saphalIbhUtaM mama janma jagadekazaraNAnAM bhavatAM |' sudarzanAt / ityAdi stutvA saptA'STApadAnyanugatya punarnatvA ca svasthAnamAgatya vastrAdIni lAtvA punarmArge calito manasyevaM bhAvayati-aho ! adya mama zubhodayavAn divasaH, dhanyA ghaTikA yatsuvihitamunidarzanaM jAtaM, pratilAbhitazca / tena kAmagavI svayamevA''gatA mamAGgaNe, acintitazcintAmaNirlabdhaH, mAnuSyaM saphalaM saMjAtaM, akSayapAtheyaM mayA prAptam, ataH paraM dravyabhAvadAridyaM gataM, lokottaralAbhazca prAptaH / ityevaM saharSa punaH punA yan mArge calati / kSudhA tRT ca vismRtA / dattadAnaharSeNA''pUritahRdayo pratikSaNaM sapulakaH krameNa zvasuragrAmaM yAvad gataH / tatra grAma pratolyAM pravizato mandAH zakunAH saMjAtAH / tAn dRSTvA dhyAtaM cAnena-svastriyA prerito'trAgataH, paraM kArya bhavanna dRshyte| punazcintitam-atrA''gamanaprayAsasaphalaM mayA labdham, idaM tu bhavatu mA vA, yad bhAvinA dRSTaM tad bhaviSyati, kimantargaDunA''rtikaraNena ? ityevaM dhyAyan catuSpathaM yAvad, gatastAvad haTTasthitena zvasureNa zAlakaizca dRSTaH / parasparaM vArtA kartuM pravRttAH-jJAtam ? ayaM dAridyamUrtirjAmAtA''gacchati riktaghaTatulyaH / paramasya mukhaM na deyaM, mukhaM ca dIyate cettadA gale patitvA dravyaM mArgayiSyati / ayaM tu nirdhano jAtaH, nirdhanasya ca trapA? uktaM ca "tejo-lajjA-mati-mAnamete yAnti dhanakSaye" ityAdi / anena punastucchabuddhinA'nucitavyavasAyakaraNena karNasukhadakIrtyAdihetordAnapuNyena ca dravyaM vyayitaM, parantu svagRhanirvAhacintA na kRtA, niHsvIbhUto'smatpRSThe lagnaH, kimatra dhanasyA'' karo'sti ? kiM dattvA vismRtaM yadasmAkaM naTayitumAgataH ? kimapyadhunA dIyate tatvasa~ khAnapAne vyayaM kRtvA Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram pallavaH punarAgamiSyati / jAmAturyamasya ca pUraNaM na keno'pi kRtamabhUt, etau sarvasvadAnepa'pi na tRpyataH / ato'sya mukhaM na deyaM, yathA''gatastathA gamiSyati / ityAmantraNaM kRtvA sarve'pi parAGmukhIbhUya sthitAH // atha guNasAreNA'pi nipuNatvena sarvaM jnyaatm| cintitaM ca-yadahaM striyA vacasA'trAgatastanna bhavyaM kRtam, pAnIyaM gmitm| 'antaraM naiva pazyAmi, nirdhanasya zabasya ca'' iti nItivAkyaM jAnannapi yadAgamanaM kRtaM tanmUrkhatvamAviSkRtam / zvazurakule mAnamAlinyaM tatpuMsAM mahaduHkham / parantu kiM kriyate? yadbhavitavyaM tjjaatm| pUrvakRtakarmaNAmIdRza evodayaH / evaM saMpradhArya nyagmukhaM kRtvA zvasuragRhe gataH / zvazrUrapi tathA'vasthA dRSTvA tayA'pi nA''daraH kRtH| AgamyatAm, asmattanujAyAM kuzalamasti' ? iti sAmAnyavacasA''lApito dvAramaNDapikAyAM paTTikAyAM sthito vicArayati-pUrva sadhanA'vasthAyAmahamatrAgato'bhUva tadA svajanavRndaM sammilya koza-dvikozaM ca sammukhamAgatya milana-bheTanAdikaM kurvad mahadATambara pUrvaM gRhe lAtvA pratikSaNaM sevAviSaye pravaNamAsIt / adhunA'pi sa evA'haM, na ko'pyAgamanakSemodantamapi pRcchati / ato jinenoktaM tadeva satyaM pratibhAti-svArthinaH sarve sambandhinaH, binA svArthameko gurureva / utkararUpo'yaM saMsArastatra sugandhavattvaM kutaH? yAdRza udayastAdRzaMbhavatyeveti jinAjJA / udayacintAko hi mUrkharAD jJeyaH / bandhacintAkArako hi sAdhakaH siddhatAmupaitIti hetormonamAdAya sthAtavyamiti manaH sthiraM kRtvA kSudhito'pi maunaM kRtvA sthitaH / sandhyAyAM yadA gRharasavatI jAtA tadA zvazureNoktam-utthIyatAM, bhojanaM kriyatAm / bhuktvA punastatraiva tathaiva sthitaH / sapAdaprahararAtrau gatAyAM punarhaTTAt zvazura AgataH / Agatya ca ghaTikAmAtraM pArthaM sthitvA''lApitaH-bho amuka zreSThin ! 1. vicaarm| Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya prathamaH caritram pallavaH // 7 // kimAgamanaprayojanaM bhavatAm ? zreSThinoktaM-bhavatAM milanArtham // zvazuraNoktaM-kiyadinAnisthAsyati bhavAn ? zreSThinoktam-nahi nahi, prAtareva yaasyaami| tenoktam-evaM cet, zIghraM rAtrighaTikAdvayA'vazeSe utthAya gantavyam, yadadhunA griissmkaalo'sti| utsUre gate mahAtApena paribhUyate, ataH zItalavelAyAM gantavyamiti vArtA kRtvA svavAsagRhe gataH zvazuraH / guNasAreNa cintitaMhA ! | mayA'trAgatya mahattvaM hAritaM strIvacasA, ato'vataHzIghragamanameva zreyaH / rAtriM pazcAttApenA'tivAhya rAtrighaTikAdvayA'vazeSe utthAya | 'ko'pi jAgarti? vayaM yAmaH' iti sAmAnyavacanamuktvA nirgataH / gRhe'pi yo jAgarti tenoktamomiti / mArge gamanaM kurvatA yatra sUryodayaH, hastarekhA dRSTipathaM prAptA tatra sthitvA paJcanamaskArasmaraNapUrvakamupavAsapratyAkhyAnaM kRtam / caturdaza niyamAzca dhAritAH / tato jinapateH stotrAdIni paThan mArge calitaH, krameNa nadyAstaTe sAdhudAnasthAna prAptaH / cintayituM lagnaH-'aho !' 'imA kalyANavatI lAbhabhUmiH, atra mayA zivasukhanidAnaM sAdhubhyo dAnaM dattam, punarIdRzo'vasaraH kadA sameSyati' ? iti dhyAyan sagadagadaM punaH pulakaH saJjAtaH / atrAgamane zvazurakulA'pamAnAdiduHkhaM prApta tatsarvaM vismRtm| samastaguNaghAtakapAtakazAtakaM' yanmunaye dAnaM dattam, anena jAyAyA anugrahamahaM mnye| ityevaM tatra kSaNaM sthitvA puNyaM cAnumodayitvA punareko vikalpo manasyutpannaH, yadatra gamanA''gamanaM kurvato mama trayazcatvAro vA vAsarA lagnAH / gRhe tu rUpyakamardharUpyakaM vA RNaM jAtaM bhaviSyati tat kuto dAsyAmi ? ato nadyantaHsthitAni paJcavarNAni vartulAni sughaTitAnIva jAtAni sukumAratvaM prAptAni kAnyapi serakapramANAni dvitricatuSpaJcakAdimApakartu yogyAni, ato gRhNAmyetAni pASANagolakAni / catuSpathe tolanArtha grahISyanti vaNggvirAH / gRhe ca sthitAni sAdhudAnasmArakANi bhaviSyantIti dhyAtvA sakthukosthalIkAyAM bhRtAni / mukhaM badhdhavA mastake cotpATya calitaH / 1. idamzabdArtha imshbdo'pi| 2. gaurave bhuvcnm| 3. naashkm| Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram prathamaH pallavaH // 8 // sandhyAyAM punaH pUrvasthitagrAme rAtrimativAhya prAtazcalitaH / krameNa kSuttRSayA pIr3itaH praharaikadinA'vazeSe gRhaM prAptaH dvArasthitA | pramadA svapatimAgacchantaM dRSTA 'aho ! mama patirdravyamoTakaM lAtvA''gataH, mama pitrA rokyaM bahu dhanaM dattaM yadutpATayitumapi na zaknoti' iti dhyAyantI sammukhamAgatya patermastakAnmoTakamuttArya svenotpATitaH / ghanaM bhA kalayantI patiM vaktuM lagnA 'svAmin ! gate dhane cAturyamapi gatam, yato mama pitRgehAdetanmahaddhanamAnItaM tad bhAravAhakavat svayamevotpATitam / lajjA'pi nAgatA / rUpyakAdi vyayitvA bhAravAhakaH kathaM na kRtaH? bhavAn kiM kurute, duHkhAvasthAyAM buddhivinimayo bhavatyeva / etAvanti dinAni vRthA gamitAni, yadi maduktaM pUrva prathamataramakariSyattadedRzaM duHkhaM naa'bhvissyt| zreSThi tu maunaM kRtvA sarva shrRnnoti| cintayati ca-satyakathane nirAzA bhvissyti| bhojana kRtvA'vasare kthyissyaami| bhAryayA tAM kosthalIkAM maJjUSAyAM dhRtvA pArzvavartivaNiggRhe gatvoktam-bho ! bhavyabhojanasAmagrI dehi / mama patyA mama piturgRhe gatvA bahutaraM dravyamAnItamasti, prabhAte dAsyAmi / vaNijA'pi sarvApi sAmagrI dttaa| tayA tvaritaM rasavatI nisspaaditaa| zreSThayapi snAnapUrvakaM bhojanAyopaviSTaH / tayA ca bhojyaM pariveSayitvoktamsvAmin ! yUyaM sUkhena bhojanaM kuruta, ahaM tu pazyAmi mama / pitrA kiM dattam ? tadA zreSThinA dhyAtam-imA kosthalIkAM drakSyati tadA nairAzyaM yAsyati, tadA mamApi bhojanaM virasaM bhvissyti| atastAM pratyuktam-priye ! adhunA tvamapi bhojanaM kuru, bhojanottaraM tvAM darzayiSyAmi / tayoktaM mamatAdRzI bubhukSA nAsti ato'haM pazyAmi / punaH punarvAritA api striyA haTho durvAraH / zreSThicittetu mahatyadhRtira dhuneyaM pUtkAraM krissyti| sA tu tasyAH kosthalIkAyA mukhaM choTayitvA yAvatpazyati tAvatA tu digdizyudyotakAni ratnAnyaparimitamUlyAni dRSTAni / dRSTA ca sA camatkRti prAptA patye vadituM lagnA-svAmin ! pazyatu pazyatu mama pituraudAryam, 1.dIyamAnaphalaM, dIdhArnu phala iti bhaassaa| JanEducation infirmational For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram prathamaH pallavaH mayA pUrvaM bhavanta pratyuktaM yatsatyaM yUyaM yAtu yAtu, tvadgamanamAtro'ntarAyaH, tatra gate kimapi mArgaNamapi na jAtaM bhaviSyati, yasmina dine yUyaM gatAstasmin dine mama pitrA ratnaiH kosthalIkA''pUrya dattA dRshyte| ityevaM zrutvA zreSThi bhojanaM kurvANazcintayati-iyaM mugdhA kiM jAnAti ratnapASANayorvibhedam ? paJcavarNapASANAni dRSTvA'jJatayA ratnabhramaNena vrtte| tayA tu punaH punarmAtApitrAdinAM |' varNyamAne zreSThinoktam-'"kiM mugdhA prasphUlanaM karoSi ? tava pitrA yaddattaM tanmaccittaM jAnAti, tvamapi jJAsyasi; ato maunaM kuru" | tatastayA cintitam-'aho ! niSThuro mama bhartI, idamanargalaM dhanaM dattaM tathApi na guNagrahaNaM karoti' / iti dhyAtvA punarvAvadituM lagnA-"svAmin ! etAnyamUlyamUlyAni ratnAni vinA prArthanayA dattAni tathApi yUyaM vadatha 'kiM dattaM tava pitrA ?' etAvattu tuSTo rAjApi na dAtuM shknoti| ato lokoktyA zruyate tat satyaM-'jAmAtA yamazca na kadApi tRpyati' / pazyatu, ratnaiH svasvakAntyA gRhabhUmirvicitrIkRtA" / tato'pyasya manasi na kimapyAgacchati / evaM punaH punaH sUcyamAnaH zreSThi vicArayati-aho ! asyA mugdhatvam ! 'vRtheyaM pUtkaroti evaM vivadamAnAyAM striAyAM zreSThI bhojanAdutthAya pramadA'bhyarNe gatvoktam-aho 'mugdhe ! kiM vRthA prasphUlanaM karoSi ? kAni tava pitrA dattAni ratnAnyatrodyotena yaddarzayAmi tava pituraudaarybhn| 'tayoktam-AgamyatAm apavarge uddyotaM kiM pUtkaroSi ? uyotitaM tu ratnakAntyA svayameva gRham' / ityuktavA patihastaM gRhItvA'yavarge nItaH / pazyatu bhavAn, AvayoH ko'jJaH? ityevaM jAyAvacaH zrRNvan apavarge gatvA pazyati, tadA tu ratnaiH svasvakAntyA vicitritaM gRhaM dRSTvA camatkRtacittaH zreSTI vicArayatikuta imAni adRSTapUrvANi ratnAni ? | kimidaM satyaM vA svapnaM vA pazyAmi ? / mayA tu kosthalIkAyAM pASANAH 1. zakyate pr0| 2. vRthemA pr0| 3. mugdhe'jJe pra0 / 4. apavarakazabdo garbhAgAravAcI, natu apavargaH, paramatra sarvatrApavargazabdapAThaH / garbhAgAre'pavarako vAsaukaH shynaaspdm| abhi0 kA0 4 zlo.61 / Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram prathamaH pallavaH // 10 // kSiptAH santi, ete tu jagaduttamAni ratnAni dRzyante / etadAzcarye patitasya zreSThIn IhA'pohaM kurvato ghaTikAdvayamAtreNa sAdhudAnaM smRtipathamAgatam / huM jJAtamidamadhunA'sya hArdam / priye ! atra na mama tava pituH nA'nyasya kasyApi mahimA; etatsarva munidaanvilsitm| he priye ! tvayA dattasakthukakosthalIkAM lAtvA nirgataH, ityAdiH punarAgamanaparyantaH sarvo byatikaraH priyA'gre niveditH| mugdhe! tasmin dine pAraNAvasare yAdRzomunidarzane jAte bhAvollAsojAtastAdRza Ajanma paryantaMprabale'pi nimittasaMyoge pUrvaM na kadApyanubhUtaH / tamanubhavamahameva jAnAmi, vA jino vetti / dvitrivelAyAmidRzo bhAvollAso bhavati cettadA muktirna durlbhaa| priye ! punarabhilaSAmi taddinaM kadA sameSyati / iti dhavagiraM zrutvA paramAnandaM dharmaM ca prAptA / tadratnaprAptyA sarva sAMsArikasukhaM dharmazca | vRddhiM prAptau, zreSThIbhAryA cA''janmadharmamArAdhya zrImajjainazAsanonnatiMca kRtvA'nte samAdhimaraNena mRtocaturthadevaloke mitratayotpannau / tatzcyutvA videhe setsytH| evamAgamoktavidhinA dharmArAdhakasya iha-parabhave sarvaprabalapuNyodaye dharme matiravicchinnA bhavati / kadApi 'vicitrA karmaNAM | gatiH' ityukteH pApodaye sAMsArikasukhaM truTyati,paraM dharme matirna truTyati; pratyuta dharmecchA'dhikatarA bhvti| atha mithyAtvazraddhayA nidAnakaraNAdinA vA virAdhitA dharmapravRttiH karmanirjarAM na kroti| pApAnubandhipuNyabandho bhvti| sa kidRzaH? tasyodaye viSaya - kaSAyAH prabalA bhavanti, tasya dharmamatizca na bhavati / yathA yathA pApamAcarati tathA tathA lakSmyAdivRddhirbhavati / yadA punaH satsaGgatyAdikAraNena dharma kartuMmatirutpadyate tathApidharmaM kartuM na zaknoti, pratyuta kenA'pyantarAyagayogena saGkaTe patati, taduHkhena | jAtA'pi dAnAdidharmamatirnazyati / yadi punaradharmehA bhavati tadA tad duHkhaM nazyati / virAdhakasya puNyaM pApavRddhikArakaM bhavati, | yathA vizvabhUteH brAhmaNasya / tadyathA Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya prathamaH caritram pallavaH // 11 // pApAnubandhipuNyopari vishvbhuutibraahmaannkthaa| ekasmin mahApure vizvabhUtirbrAhmaNaH privsti| tasya punaH pUrvakRtA'jJAnakaSTarUpalaukikadharmaphalapApA'nubandhipuNyodayena ra vyavasAye mahAn lAbho jAyate / yatra paJcarUpyakalAbhaM cintayati tatra paJcaviMzatirUpyakAn prApnoti / kiM bahunA ? cintitA hAnirlAbhAya bhavati / evaM sa vyavasAyaM kurvannanekalakSadravyasvAmI jAtaH / paraM prakRtyA mahAn kRpaNaH kasyApi kapardikAmAtraM na dadAti, dAnavArtayA'pi ruSyati, gRhe'pi yat samardhaM dhAnyaM tallAti, svalpamUlyaM sthUlaM ca vastraM paridadhAti / pratyahaM tailamatti, ghRtaM tu kasmiMzcit parvadine lAti, tadapi atistokataraM sparzamAtram / putraparivArasya bhojanaM kurvataH kavalAn gnnyti| tasya catvAraH putrAH santi, tAnapi svAjJAyAH saGkaTe rakSati, na kasyApyadhikAraH, kevalaM taduktakAryamAtraM kRtvA tiSThanti, kimapi nyUnAdhikaM cetkurvanti tadA gRhAnniSkAzayati / labhyasya ca kapardikAmAtrasyA'rthe ziraHsphAlanaM kRtvApi gRhNAti, paraM kapardikAM na munycti| prabhAte na ko'pyasya nAma gRhNAti / IdRzaH kRpaNaziromaNiH sahastrasaGkhyAn vyApArAn karoti, vyAjena ca dravyaM ddaati| atha tasminneva nagare eko devabhadrazreSThivaraH parivasati / tasyApi gRhe tena vizvabhUtinA anekasahastrasaGkhyayA vyAjena vittaM sthApitamasti / kiyatyapi gate kAle ekasmin dine pAzcAtyarAtrisamaye sa brAhmaNo gatanidro'tilobhAd vyavasAyajAgarikAM kurvannasti, tadA devabhadragRhasthApitaM dravyaM smRtipathamAgatam, 'aho! devabhadrezreSThigRhe'nekasahastraparimitaM dravyaM mayA sthApitamasti, | paraM bahutarakAlo gatastathApi mayA tasya zuddhirna kRtA, caTitaM vyAjamapi na gRhItam, ato'dya prabhAte tasya gRhe'vazyaM gantavyam, gatvA ca caTitavyAjasya lekhyakaM kRtvA tadravyaM rokyaM gRhItvA mUladravye kSiptvA punardravyapatrIM kArayitvA gRhamAgatya pazcAdanyakArye | // 11 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 12 // pravartiSye' / ityevaM lobhajAgarikayA rAtrimativAhya prabhAte saMjAte vastraM paridhAya nirgatazcatuSpathe yAti / tadA haTTasthitA lokAH parasparamupakarNe bhUtvA vArtAM kurvanti- 'bho amuka ! te kautukaM darzayAmi' / tenoktam- 'kiM kautukam ' ? / sa Aha- 'dRzyatAm, yo'yaM dAridyamUrtirbrAhmaNo yAti, asya pArzve kimapi dhanaM bhaviSyati na vA ? tadA tenoktaM asya varAkasya pArzve kiM dhanaM bhavati ? bhikSAvRttyA kimapi nirvAhakArako dRzyate, kuto'sya dhanam ? / dhanikasya mukhaM kimAcchAditaM sthIyate' ? / tadA haTTasvAminA vihasya proktam, -'bho. bhrAtaH ! IdRzasyA'sya pArzvenekalakSasaGkhyayA dhanamasti asminnagare nA'sya samAno dhanI / samastA api nagara vAsino lokA amumupalakSanti paraM na ko'pyasya zubhakArye nAma gRhNAtiH, IdRzoyaM kRpaNazekharo vartate' / iti tasya vArto zrutvAjJA mukhe'GguliM prakSipya ziro dhunvanti / aho ! aparimitadhanasvAmina etasya svarUpaM pazyantu / kiM kariSyati dhanam ?, dhigastu asyAvatAram hArayati narabhavam / pUrNe AyuSi cAyaM yAsyati, dhanaM tvatraiva sthAsyati / dhanaM pUrvaM kenApi saha na yAtamabhUt, na ca yAti, na ca yAsyati' / ityevaM pratihaTTaM pratijanA vipraM dRSTvA vArtA kurvanti / mahAnagaratvAdAtmadhyAne devabhadrazreSThino gRhaM prAptaH / tasya gRhadvAre sthitaiH sevakai ruddhaH / 'bho vipra ! sthIyatAmatra, mama svAmine jJApayAmi' ityuktavA sevakenopadevabhadraM gatvoktam'svAmin ! eko dAridyamUrtirvarAko vipraH svAminaM draSTumIhate' / zreSThinoktam- 'ko'pi dAnArthI AzAM dhRtvA''gato bhaviSyati, tamAgantuM dadasva / sati sAmarthye nirAzavAlane mahat prAyazcittam / svazaktyanurUpaM dAsyAmi, ato mA vAraya' / iti svAminirdezaM labdhvA viprAyoktam-'sukhena gaccha' / vipreNA'cintikIdRzo'yaM sAdhukArako yad rAjadvAravad rokayati ? / ete sevakA dvArasthitAH kiM kurvanti ? kevalaM nirarthakaM dhanavyayaM karoti / kimatra caurabhayamasti ? kimatra ghATI patati yadete'tra sthApitAH ? / nUnamayamanItipravartanena stokaireva dinairnirdhano bhavituM dRzyate' ! / iti dhyAyannantarA''sthAne praviSTaH / tatra kidRzamAsthAnam ? - For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 12 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 13 // praticatuSkikAyAM vividha vicitravallilikhitairane kAzcaryayuktairbahudravyavyayasAdhyaiH cInAMzukairnirmitaizcandrodayairupazobhitam, aticitra prasphulita puSpakedArapratirupakai rhaSTivyAmohakArakai rAstIrNam, atimRduguNayuktaiH zarIrAvayavA'vaSTambhakaiH sukhadairotsIrSakairviSvagbhittimUlopazobhitam, anekasurA - 'sura-nara- kinnara - vidyAdhara- hastya'zva- haMsa-sArasa-mayUracakorapArApatavana-latA-'padmalatApramukhairvicitracaritraizcitritabhittidezam, svarNa-rUpyamayamaSIbhAjana tAmbUlabhAjana pramukhaiH zobhita bhUpradezaM sArvabhaumabhUpatimandirAnukAram / tad dRSTvA vizvabhUtizcintayituM lagnaH- 'aho ! ayaM kIdRzaH sAdhukAro niSprayojanadravyavyayakArakaH ? / ko'pi phattaniko dRzyate / IdRzA'narthavyayakaraNe'sya gRhe lakSmIH kiyAddinAni sthAsyati ? | ayaM tu stokadinamadhye'narthavyayaM kRtvA nirdhano bhAvI / kimayaM lokAn dAsyati ? / IdRzI vyavasthA tu rAjadvAre ghaTate yasya | sahajavRttyA lakSmIrnirantaraM samAgacchati / sAdhukArasya tu nItyA pravartanameva varam / ko'pi mama bhAgyodayo yenedRzI matirutpannA / ato'sya pArzvAd mUladhanaM vyAjadhanaM ca lAtvA'nyatra nItivAdino gRhe dAsyAmi' / evamAsthAnadvArasthito yAvadArtti karoti tAvad devabhadrazreSThinA dRSTaH / zreSThyapi AsanAdutthAya sammukhaM gataH / 'AgamyatAM dvijavara ! itaH pAdau avadhAryatAm, alaMkriyatAmidamAsanam' ityAdiziSTAcArapUrvakaM nijAsanasamaM syApitaH dvijo nirguNo'pi kRpaNo'pi dhanI sarvatra mAnamApnoti / uktaM ca "sarvatra sevyate lokaiH, dhanI ca kRpaNo yadi / svarNAcalasya parito, bhramanti bhAskarAdayaH " ||1|| sukhakSemavArtA cA''pRcchya kimAgamanaprayojanamiti pRSTe dvijaH prAha- 'pUrva hi mayA bhavatAM pArzve dhanaM sthApitamasti, 1. padmalatAraktalatA pra-pra0 For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 13 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -zrIdhanyacaritram | prathamaH pallava: // 14 // | adhunA tasya kimapi kAryamApatitam, atastadgrahaNAyA'hamAgataH ataH savyAjaM dhanaM dadatu mm| tadA zreSThinoktam-'varam lekhyaka | kRtvA savyAjaM sarvamAtmIyaM dhanaM gRhANa' / ityuktvA lekhakArakamahattamAnAhUyoktam-asya dvijavarasya dhanasya lekhyakaM kRtvA savyAjaM dhanaM dadatu / eSAM vizadarItyA lekhaH karaNIyaH, kapardikAmAtrasyApi vinimayo na bhavati: yato'yaM dvijavaro dAtuM yogyo na lAtuM yogyaH' / tairapi vizadarItyA lekhyakaM kRtvA dvijaM zrAvayitvA tasyAgre dhanaM Dhaukitam / dvijo'pi tad grahItuM lagnaH / etAvatA zreSThinoktam-dvijavara ! pAzcAtyadino'tistokataro'sti, bhavadgRhaM tu dUre'sti, dhanaM lAtvA gacchato rAtriH patiSyati, rAtrau ca sadhanasya gamanaM na yuktam, ato rAtrau atraiva sthAtavyam, prabhAte tu jAte sukhena gacchatu bhavAn / ato'dya svecchayA bhojanasAmagrI gRhUNAtu, asmadgRhe vATikAyAM rasavatIM niSpAdya bhojanaM kRtvA'smAn pavitrayatu bhavAn / iti zreSThinokte dvijenApyanumatam / harSitaH, svadhanamapi labdhaM svecchayA bhojanaM ca prAptam / tataH sevakairgRhavATikAyAM nIto dvijaH / icchAto'pyadhikA piSTa-ghRtazarkarAdivividhavyaJjana-zAli-dAli-dugdhA-disAmagrI dattA / dvijaH snAtvA rasavatIM kartuM lagno vicArayati-'mama tvekAkina etAvatIM parisAmagrI lAtvA ddhaukitaa| evamanIjyA vyayati, ato'yaM svalpAdinamadhye dhanarahitobhaviSyati, yato yanmayA kRtaM tad bhavyaM kRtam / ' iti dhyAyan rasavatIM kRtvA yathecchayA bhuktvA rAtrezcaturghaTIsamaye Agatya zreSThinaH samIpe sthitaH / zreSThinApi svasevakAyA''jJA dattA-'gRhoparitanabhUmau mama zayanAvAse mama sannidhau bhavyapalyaGkaH sajIkRtya bhaTTasya svApAya dIyatAm' / tena tathA kRte zreSThinA dvijAyoktam-'dUrAgamanAt zrAnto'sti bhavAn, ata uparitanabhUmau sukhena svapitu bhavAn, samaye'hamapi tatraiva zayanArthamAgamiSyAmi, tadA hRdayagatAM vArtAmakAnte kariSyAvaH / iti zrutvA dvija uparitanabhUmau gatvA zayyAyAmupaviSTaH / itastato vilokamAno devavimAnasadRzaM zayanasthAnaM dRSTvA punarapi vihvalo jAtaH / zayanIyopari puSpamAlikAyA jAlikA grathitA'sti, // 14 // Jan Education Internat For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 15 // tasyopari svarNasUtraniSpannavastrasya candrodayo rAjate, bhittipradezAH ' puruSapramANAdarzAH paritaH zobhAM bibhrati, avalehikAyAM | vividhapradezotpannAn AzcaryakArakAn rAjagRhe'pi na bhavanti IdRzAn svarNa-rUpyakASThamayAn atinipuNazilSikRtAn IdRzAn | khelakArakAn cittaraJjakAn pazyati / itaH paritaH kRSNAguru- mRgamadA - 'mbara- turuSkapramukhadhUpadravyANAM raupyaghaTikAyAmutkSepeNa dhUpadhUmo mahamahati / itazrU AcandanA attarAdivicitrIkR tavastrAdInAM parimalaH paribhramati / yatra tatrasvarNarUpyamayacaGgarikApramukhabhAjanAni patitAni dRSTvA dvijahRdaye tu mahatyArttirjAtA / cintayati ca - 'aho'sya mUrkhatvam ! kimimaM nirarthakaM sahastrAdidravyavyayaM kRtvA ? | 'iyaM racanA kiM kArye AyAti ? grahaNe yAdRzaM dravyaM lagati vikraye tu catuthA~zo'pi | notpadyate / bahudravyaiH seTakaparimito'yamagururlabhyate, tamagnau prakSipya rakSAM karoti; atra kiM haste AyAti ? ete puSpaughAH prabhAte pariSThApanayogyA bhaviSyanti / ete AdarzAH sahastramUlyalabhyAH sahajena kasyApi saGghaTTenacUrNIbhavanti, kapardikAmAtramapi notpadyate / IdRzo mUrkhaH kiM vikalatAM karoti ? evamArttiM kurvataH sapAdayAmarAtrau gatAyAM zreSThayAgataH / dvizcA''lApitaH - 'dvijavara ! adyApi gRtha ? kathaM nidrA nA''yAti' ? dvijenoktam- 'cintayA' / zreSThI- 'kA cintA' ? vipra Aha- 'bhavadIyA' / zreSThI- 'asmAkam ? dvijenoktam-'dhananAzakAni tavA''caraNAni dRSTvA' / zreSThI - 'tAni kAni ? / dvijo vadati - 'yadbhavAnanarthakavyayaM kurute' / zreSThI-'katham' ? | dvijaH - imAni puSpaprakarANi praharaikabhogyAni, tataH paraM nirmAlyAni / ityAdi pUrvacintitaM sarvamapyuktam / ato mama cintA jAyate / evaM kurvataH kA gatirbhAvinIti / zreSThI taduktaM zrutvA vihasya cAha - 'dvijavara ! bhavAdRzAnAM vRddhAnAM | zAstrajJAnAM heyopAdeyajJAnAmIdRzI viparyayabuddhiH kathaM jAtA ?' / vipraH - 'katham' ? / zreSTinoktam, 'zrRNuta- kiM lakSmIrAtmabalena 1. pradeze pra0 / 2. imA pra0 / For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 15 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya prathamaH pallavaH AND tiSThati uta dharmabalena ? / yadyAtmabalena tiSThati tadA loke sarve'pi dhanArthinaH, bahulAH kRpaNAH santi / pratidinaM mitaMpacarItyA dravyaM na vyayanti, tadA tu teSAM gRhe lakSmIH sthirA yujyate, tattu na dRshyte| dharmabalena tu prAptA lakSmIH punardharme yujyate tadA vRddhiM yAti, yathA jalenodito vRkSaH punarjalasiJcanena vRddhiM yAtyeva / pUrvajanmani kRtapuNyabalena prAptAH lakSmIH punaH puNyena vrddhte| te bhogAstu AnuSaGgikaphalAH, yathA jalena sicyamAno vRkSo'khaNDastiSThati, tatra phalAdi labhyate tadAnuSaGgikaM phalaM, vRkSastu akhaNDa eva, evaM dharmeNApi / yathA kUpajalaM niSkAzyamAnaM kSayaM na yAti, cenna niSkAzyate tadA vRddhimapi nApnotiH evaM dharmeNa prAptA lakSmIrdAnabhoge yujyamAnA kSayaM na yAti, pratyuta vRddhi yAti; nAtra sandehaH / sarveSvapi darzaneSu sarvazAstreSu ekaiva rItiH, tataH zAstrakArakAnna vayamadhikAH / ato dharmo mukhyavRttyA jJeyaH, bhogAstvAnuSaGgikAH ato dvijavara ! viparyAsabuddhiM tyaktvA dharme ratiM kuruta' / ityuktvA zreSThI tu svazayyAyAM suptaH, nidrA ca praaptaa| dvijastu sandehadolAyAM patitazcintayati-'dharmapuNyena lakSmIrvardhate' iti sarvazAstrANi vadanti, tadapi mithyA kathamucyate ? vyayite tu sarvamapi dhanaM vyayaM yAti, ko'pi rakSako na dRSTaH ? evaM dhyAyatA'rddharAtrisamaye ekAvarataruNI dvAramudghATya gRhamadhye AgatA samastAbharaNairbhUSitA divyarUpA dvijena dRSTA / cintayati ca-'aho ! ayaM zreSThI mukhe tu dharmapakSamudgRhNAti, kAryANi tvIdRzAni parastrIgamanAdIni kroti| iyaM parakIyA kA'pi puurvsngketitaa''gtaa| asya striyaM tvahamupalakSayAmi, sA tu nAsti, iyaM tu paradArAH / ayaM zreSThI mAsAhasapakSitulyo dRzyate, asya vacasi kA pratItiH? pazyAmi, kathamAgatA? kiM karoti? madIyAM | maryAdAM kurute navA, ubhAvapi nirlajjau vA ? pazyAmyatra kautukam / tadA sA strI zreSThinaH paryake viSvak paribhramya zreSThina | uttarIyakavastrasya pallaMva ghUpaghaTikAyAM patitaM dRSTvA zIghraM samutpATya hastena mardayitvA vidhApya paryaGke muktvA ghaTIM ca kiJcid | // 16 // . Jan Education email For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 17 // dUre dhRtvA sarvaM susthaM kRtvA tasmAd vyAghuTya valitA / vipreNa cintitam- 'kena kAraNenAgatA ? zreSThyapi na bodhitaH, kevalaM paryaGke paribhrAmyati / kiM vA mAM dRSTvA lajjitA' ? / evaM vicArayati yAvattAvat tasyAH svaparyaGkAsannIbhUya gacchantyA dvijena vastrAJcalaM gRhItvA puSTam-'kA tvam ? kena kAraNenA''gatA ? kiM yathA''gatA tathA gacchasi ? kiM vA maddhetuko tavAntarAyo jAtaH' ? / iti dvijavAkyAni zrutvA kiJcitsaroSaM sA prAha-'bho mUrkhazekhara ! vikalavat kimasambaddhaM pralapasi ? asya puNyavataH zreSThino gRhasya lakSmIrasmi, zreSThinaH zuddhayarthamAgatA / asyottarIyakaM dhUpaghaTikAyA jvalad dRSTvA'hamAgatya pallavaM vidhApya yAmi / avo'tra tava kA taptiH' ? dvijenoktam- 'mama gRhe'pi tvaM pracurA'si, kathaM mama sevAM na karoSi ? mama zuddhiM kadApi na karoSi, kevalamasyaivopari tava kA bhaktiH' ? lakSmIrAha-'bho nirguNaziromaNe ! pUrvajanmani AgamoktapUrvakaM tridhA zuddhayA dAnapuNyAdikRtaH puNyAnubandhipuNyavato'sya zreSThinazceTIrUpA paricArikA'smi, nirvivekA'jJAnakaSTakRtaH pApAnubandhipuNyavatastava svAminyasmi / tvaM tu mama dAsAnudAso'si, kiGkarasyopari kA bhaktiH ? dvijenoktam- 'bho lakSmi ! asya mama copari idRzaH paGktibhedaH kathaM (rakSasi) ? ayaM tava kiM dadAti mayA ca tava kiM coritam ? IdRze manuSyatve samAne tava paGktibhedo na ghaTatyeva / ahaM tu tvAM yatnena rakSAmi, ayaM tvAM yadvA tadvA yattatsthAne vyayati. tathApi tvamasyopari snehavatI dRzyase mamopari tu parAGmukhA'si kathaM tvaM brUhi' / lakSmyoktam- 'bho ajJaziromaNe pazcAdabuddhika ! zuddha zraddhAvatA'nena savinayaM sadayaM sanayaM savivekaM saharSaM sollAsaM saraNaraNakaM 'viSAdyanuSThAnarahitamanidAnaM zrImajjinadharma ArAdhitastenA'tulaphalalabdhiH / iha bhave punarviziSTadAna puNyAdiSvaharniza dravyavyayaM 1. trividhamasadanuSThAnam-viSaM garamanyonyAnuSThAnaM ca / ihalokAzaMsayA kRtaM viSAnuSThAnam, paralokAzaMsayA kRtaM garAnuSThAnam, oghasaMzayA lokasaMzayA vA lokasaMzayA vA kRtamanyonyAnuSThAnam / etattrividhamasadanuSThAnaM paribaraNIyam / For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 17 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram | prathamaH pallavaH // 18 // karoti, adhikAdhikadharmehAM na muJcati, bhogAstu pUrNakRtadharmasyAnuSaGgikA bhuktA eva, yathA saugandhikavyavasAye vastrAdInAM suvaasnaavttvmaanussnggikm| ato'haM pUrvajanmani nirdUSaNadharmabalenA''tmasAt kRtA, punarihabhave'pi dAna-puNya-vinaya-lajjAdAkSiNyA-''rjavAdiguNairniyantritA'sya sevAbhaktiM karomi / yaduktaM ca zAstre bhojyaM bhojanazaktiva, ratizaktirvarAH striyH| vibhavo dAnazaktizva sadAjJAtapasaH phalam // || tvayA ca pUrvajanmani kevalaM nirdaya-nirvivekatayA'jJAnakaSTaM kRtvA pApAnubandhipuNyamupArjitaM, yasyodayena pApamatireva prasarati / yataH-sadoSakRtakaSTaphalaiH sadoSavaibhavaM prApnoti / iha janmani punarlobhAbhibhUto'satyAdibhASaNa-pApa-sthAnasevanena vaibhavaM prApyA'dattvA'bhuktvA narakAdiSu gcchti| kadApi satsaGgAdikaraNe dAnAdimatirbhavati tathApi ko'pyantarAya Apatati yenotpannApi | matirvinazyati, paraM kartuM na zaknoti / yathA - __ko'pi kRpaNanirdayaH puruSodhanArthI mahatvArthI ca nRpasevAM bahukaSTasahanapUrvakaM karoti ekaagrtyaa| bahubhirdivasai rAjJA jJAto'yaM | mamA'harnizaM sevAM karoti, madarthaM kaSTaM ca shte| ato'sya sevAphalaM kamapyadhikAraM ddmi| punA rAjJA dhyAtam-ko'dhikAro'sya dIyate? tadA rAjJA cAturyabuddhyA parIkSitaH / yato'yaM parIkSitaH / yato'yaM sevAyAM dRr3haH, paraMtu kRpaNo nirdayazcAsti, ato'sya bhANDAgAritvaM dIyate / yato'yaM kRpaNatvAivyaM na vyayati, nirdayatvAd dApite'pi zIghraM na dadAti / asyavai'dhikAro deyo nA'nyasyA'rhatIti dhyAtvA bhANDAgArikaH kRtaH / yasmai rAjA dhanaM dApayati nirdayatvAddhanaM na dadAti, kaSTaM ca dadAti / rAjJo'gre tasya dUSaNAnyuktvA rAjJA kopaM kArayati / ye punA rAjJaH samIpe yAnti tadA rAjJo dRSTiM kopakalitAM dRSTvA sarve'pi maunamAdAya * // 18 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 19 // tiSThanti na kimapi jalpanti keSAJcit punaH stokaM dattvA pUrNaM vahikAyAM likhti| evaM bahutare kAle gate sarve'pi rAjakIyAstasya zatravo jAtAH / ekadA punA rAjJo'dhikAriNAmazvacArikAM dRSTvA bhANDAgArikazcintayati ahamapi rAjyAdhikArI, ato'hamapyazcacArikAM kRtvA mahatyA vibhUtyA catuSpathAdau vrajAmi / iti dhyAtvA'zvacArikAyAM sukhAsanA'dhirUDho mahatyA vibhUtyA brajati / atha | tasyA'zvacArikAM dRSTvA paraM kheditAH sarve rAjakIyAH kruddhAH / avasaraM labdhvA rAjJo'gre kathitam - yuSmadIyo dravyaM svecchayA vyayati / tata AhUtaH kathitam- 'kathamamukasya dravyaM na dattam ? tadA tasya dUSaNAni samudghATya vaktuM lagnaH - 'ayaM tu bahutaramatti, kimasya | deyam ? ityAdi zrutvA'ho ! ayaM diSTo dApayituM na dadAti, pratyuta paizunyaM karotiH, tadA'nyasya tu sutarAM duHkhadAyako bhaviSyati / evaM rAjJokte sabhyairapi kheditaistathaivoktam / tadA rAjJA kruddhena sarvasvaM gRhItvA dezAnniSkAzitaH / evaM bho dvija ! tvayApi nirdayanirvivekadUSaNasahitena kaSTataratapasyAdikRte, karmapariNAmarAjJA pApAnubandhi puNyavatastava madrUpasya dravyasya rakSakarUpo bhANDAgArikaH kRtaH / atastvaM yadi dhanarakSako bhUtvA dAnabhogAdinA dravyavyayaM karoSi tadA'haM | karmapariNAmarAjA ca kupyAvaH / atastvaM dravyarakSako mama kiMkaro'si / zreSThinastulanA tvayA kathaM bhavati ? iti lakSmyoktaM zrutvA | dvijaH prAha- 'huM, jJAtaM mayA tava sthirIkaraNahArdam, yadahaM pApAnubandhipuNyasyApi svAmyasmi tatpuNyaM yAvanna vyeti tAvattu tvaM me gRhe'si tadA kA cintA ? adyaiva prabhAte dAnabhogAdyavacchinnaM pravartayitvA'hamapi tvAM ceTIrUpAM kariSyAmi' / lakSmyoktam- 'pazya tava mukham / bhAravAhaka - syotpATanArtha dattA dhanagranthI kiM bhAravAhakasyApi jAtA ? bho mUrkharAT ! pUrvajanmakRtazuddhadharmeNA'sma For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 19 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram prathamaH pallavaH // 20 // . dAdInAmanukUlatvena ca dAnabhogAdi kartuM zaknoSi, naanythaa| yadi tvaM samUcchako bhUtvA dAnabhogAdi kariSyasi tadA'haM tava navasvaGgeSu DambhAndApayiSyAmi. tatsatyameva jJeyam' / vipreNoktam-'mayopArjitaM dravyamahameva dAnabhogAdiSu vyayaM karomi tadA mama ko vArayitA?, pratyuta yazaHzobhA vRddhiM yAsyati' / lakSmIrAha-'IdRzImicchAM kadApi mA kuru / yataH karmapariNAmarAjJa AjJAM trijagati na ko'pyullngghte|ye trijagadIzvarAjagaddhvaMsanarakSaNasamarthA anantabalayuktAstIrthaGkarAste'pi karmapariNAmAnukUlAM pravRttiM kurvnti| te'pi bhogodayaM yAvad bhuktvA karmapariNAmanukUlaM dAnaM ca dattvA vrataM gRhNanti, tadA tvaM kiyanmAtro yat karmapariNAmarAjJaH pratikUlo bhUtvA dAnabhogAn kariSyasi ? / cet kariSyasi, te navasvaGgeSu DambhAn dApayiSyAmi' / vipra Aha-'yAhi yAhi, tvayA yatkartavyaM bhavati tatsukhena kriyatAm / lakSmIrAha-'evaM tarhi zIghro bhava, yad rocate tat kuru' / ityuktvA gatA lkssmiiH| ___ atha paryaGke suptazcintayati-'prabhAte ki yatparimitaM dhanaM lAtvA udAravRttyA yAdRzau asya zreSThinastyAgabhogI tasmAdapyadhikataraM pravartayiSyAmi / dhanaM tu mamA'muSmAdapyadhikataraM vartate / yathA dezAntaraM yAvat kIrtiH pravarteta tathA kariSyAmi' / ityevaM cintayan rAtrimativAhya prabhAte zreSThipArthAt paJcasahastrarUpyakAn lAtvA' ekasya karmakarasya haste dattvA catuSpathe gatvA, bahudravyavyena bhavyAni navInAni vastrANi gRhItvA, paridhAya, evamaGgopAGgeSu bhUSaNAni dravyavyayena saMgRhya yathAyogamaGgAni bhUSayitvA,mArge gacchan dIna-hIna-yAcakebhyazcamuSTiM bhRtvaa'rpyti| yAcakA apyAzcaryaM prAptAH, adyatu mahadAzcarya yad vizvabhUtIrdAnaM ddaati| lokAstu sahastrasaGkhyayA militvA vadanti-'bho amukasakhe ! dhAva dhAva, darzayAmi kautukm| +so'pi dhAvannAgataH-'kiM kim' ? 'pazya, ayaM vizvabhUtirdAnaM dadAti' / evaM catuSpathe catuSpathe lokAnAM vRndAni // 20 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram prathamaH pallavaH // 21 // ******** militaanyaashcrymaapnuvnti| 'kiM jAtaM vizvabhUteryadayaM dAnanAmnA'pi dhUjati so'yamagaNitadravyaM dadAti / evaM stoke kAle nagare vArtA visRtA / janAH zrutvA prathamaM naiva manyante, pazcAd dRssttvaa''shcrymaapnuvnti| ke'pyatiparicitAH pRcchanti-'bho vizvabhUte ! tava kiM jAtaM yatkadApi nA'nubhUtaM dAnaM dAtuM kathaM manoratho jAtaH' ? / dvija-prAha-'bhrAtaH ! etAvanti dinAni avidyayA viparyAsena ca na jJAtam, adhunA tu zAstraparicayAd hArda labdham / dAnabhogAdiM vinA lakSmInarakapradAyinI, ubhayalokAd bhraMzayati, ato dAnaM dadAmi' / eSA vArtA kSaNena dvijaputrebhyaH kenApyuktA-'bhoH ! yuSmAkaM pitA bahu dAnaM dadAti' / tadA tasya putrA vadanti-'bhrAtaH ! kiM hAsyaM karoSi ?, asmAkaM kenApi duSTakarmaNA sambandho jAtaH / kiM kriyate?, saMpUrNe'pi tyAgabhogasaMyoge prApte dAridyabhAvena vartAmahe, tvaM punaH kimudaraM jvAlayasi' ? / tenoktam-'nahi nahi, ahaM dRSTvA''gataH / evamukte dvitIyaH ko'pyAgatastenApi tathaivoktam, evaM tRtIyenApi / sadA sazaGkA putrAdayaH sammukhaM prAptAH / yathA zrutaM tathaiva dRSTvA Azcarya prAptAstAtaM prati vaktuM lagnAH- bhostAta ! imaM kimanarthavyayaM karoSi' ? / vipreNoktam-'bhoH putrAH / adhunA mayA jJAtaM 'lakSmInarakapradAyinI' / tasmAd yathecchaM bhogAn bhuGgadhvam, daanNddhvm| etAvatkAlo mayA'nartha hAritaH yuSmAkamapi antarAyakArako jAtaH / tasmAd dravyaM gRhaNIta, yathecchayA sukhaM vilasata' / evaM vadan (ntaM) muSTyA dAnaM dadAnaM dRSTvA samastasvajanaiH pauralokaizca gaditam-'nUnamasya bhUtAvezo jAtastenA'sambaddhaM pralapati, dravyaM ca vikirati / imaM gRhe nItvA kimapi mantrauSadhyAdikaM kuruta yathA svabhAvasyo bhavet / tataH sarvairekIbhUya gRhaM nIto'pi bhAryAM prati tathaiva brUte-'he mugdhe ! imaM daridraveSaM tyaja, samyagvastrabhUSaNAdikaM paridhehi' / sA cakitA; kimasambhAvanIyaM vadati ? / kenApi viduSoktam-'asya pretAvezo vA kimapi vAyuvikRtyA kamalasphuritam' ato'sya pracchannatayA Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 22 // navataptazalAkAM kRtvA navasvaGgeSu ekayaiva helayA DambhAn datta tadA'yaM svabhAvastho bhaviSyati, anyathA vikRtirvRddhi yAsyati, | asAdhyo bhaviSyati, atasvatvaritaM kuruta' / putrAdibhistathaiva kRtam / svajanairhastAbhyAM gADhaM gRhItaH, anyena navasvaGgeSu nava DambhakA dattAH / tadA kenApyuktam- ' evaM kRte yadi svastho na syAd tadA kiM karaNIyam ? / tadaikenoktam- nigaDe prakSipya ekasminnandhatamase'pavarge kSiptvA ekavizatidinAni kSudhito rakSaNIya iti / vipreNa jJAtam -'kArya jAtam / yadyahamAgrahaM na mokSye tadA nigaDe patiSyAmi, devavacanaM nA'nyathA bhavati' / iti dhyAtvA vAcAlatvaM tyaktvA kapaTena mUrcchA prAptaH / ghaTikAcatuSkaM maunaM dhRtvA pazcAt kapaTena jAgarito bhUtvA putrAn pRcchati - 'putrAH ! kimete lokA militAH ?, mamAGgulyAderbhUSaNAni kutaH ? iti papraccha / putrairuktam- 'tAta ! yuSmAkaM tu ko'pi bhUtAvezo vAtAvezo vA jAtaH / bhavatA tu sahastradvayarUpyakA anartha vyayitAH' / iti zrutvA kapaTena hAhAravaM kartu lagnaH / 'hAhA ! kiM jAtam ? etAvanto rUpyakAH kutoH miliSyanti' ? iti viSAda kartu lagnaH / tadA sarvairapyuktam- 'adhunA svabhAvasthA jAtaH / punastena pUrvavadavasthA pAlitA / tasmAddAnamatipAlanaM na sulabham / yadi puNyAnubandhipuNyaM bhavati tadudaye pAtradAnamatiH, nAnyathA / ataH supAtradAne AdaraM kurvantu bhavyAH / atha pAtradAnavidhiryathA - yaH puruSaH sotsAhamudAratayA samastarAjalakSmyA nidAnaM kAraNaM supAtradAnaM dadAti sa dhanyAtmA dhanyakumAra iva | jagatprazaMsanIyasampadAM padaM prApnoti / tathA ca ye puruSA niHsattvA dAnaM dattvA'pi pazcAt zocante pazcAtApaM kurvanti te puruSAH parabhave duHkhino bhavanti-lakSmIviyuktA bhavanti / yathA yathA dhanyakumArA'grajAstrayo vRddhabhrAtaraH / atha ca teSAM trayANAM dhanyakumArasya ca caritraM prArabhyate / tathAhi For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 22 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram prathamaH pallavaH // 23 // dhanyakumArasya tadagrajAnAM ca caritrama iha bharatakSetre dakSiNadigvibhAge svasti-Rddhi-samRddhigurutAyA eka sthAnaM nararatnapratiSThAnametAdRzaM zrIpratiSThAnapurapattanamAsIt / yatra tatpuraparisare godAvarI nAmnA nadI parivahati / tatra kavirutprekSAM karoti-yato'hamevaM manye godAvarInadIjale anekasvarNaratnA'laGkArayutA nAryaH snAnArthamAgacchanti / jalakrIr3AM kurvatInAM tAsAM kaNThAdyaGgAt paricyutairnadIpravAhavAhitaiH ratnaiH kRtvA samudrasya 'ratnAkara' iti prasiddhirjAtA'sti / tatra-tasminnagare bhIma-kAntaguNairyukto jitazatrunAmA rAjA rAjyaM karoti sma / yasyAjJAbhItyA prItyA ca zatrubhirmitraizca priyakRto nirvahati / yasya bhUpateH khaGgo abhinavaH ko'pi dhArAdharo-meghaH prakaTitaH yaddhArAyAM tuGgA api kSoNibhRto nimagnAH / etAvatA kSoNibhRtsaddazAH-parvatasamAnA api tasya pratApasamudre nimagnA-brUDitAH / atha taM rAjAnaM jagati caturbhI rUpairdadRzuH-menire / tatra ye guravaH kulavRddhAste vinayAdiguNairbAlaM menire| tathA ca ye zatravaste zauryAdiguNaiH kAlaM-yamaM menire| paurajanA nyAyaniSThatayA rAmaM menire| tathA paurayuvatayazca adbhutatayA kandarpa menire / tatra yazodhavaliteSu paureSu dAnAdiguNaiH zreSTha dhanasArazreSThIti yathArthanAmA zreSThI samabhUt / tasya zreSThino dAnAdiguNairvaNikaputragaNairiva yazobhizca spardhAbandhAdiva dizo dizaH vyAptAH / yasya cittasya lajjAlutvadayAlutvapramukhairguNaizcArimA-manoharatA kenApi vaktuM na zakyate / yasya hRdaye trijagannAtho jino'pi nityasthityA'dhisthitaH, etAvatA nityaM zrIjinadhyAnatatparo'sti / atha tasya vyavahAriNo dAna-zIlAdiguNazAlinI zIlavatI priyA'sti / svakuzelajjAmaryAdayA / gRhabhAraM nirvahati / asthimajjAvat zrIjinarAjadharmarAgadhurAM parivahati / yasyA rUpasaundaryazobhayA // 23 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram prathamaH pallava: // 24 // atisvacchasvabhAvatathA ca suraramaNyo'pi nopamA yaanti| atha tayoH sukhaM gRhasthAzramasthitayoH krameNa trayo'GgajAH samajAyanta / teSvAdyo dhanadatta iti nAmnA, arthinAM dhanadattasukha IdRzaH / dvitIyo dhanadevo nAmnA, zriyA dhanadena samaH / tRtIyo dhanacandra iti nAmnA, candravad guNojjavalaH / amI trayo'pi dAna-mAna-bhogAdiguNaiH, samanvitAH / atha ca teSAM trayANAM krameNa dhanazrI dhanadevIdhanacandrakAntAH kAntA guNayuktAH samabhavan, sukhaM cAnvabhavana, atha dhanasAraH svaputrAn samarthAn dRSTvA svagRhabhAraM teSu samAropya svayaM dhrmkrnnttpro'bhuut| tatra pratidinaM brAhma muhUrte samutthAya sakalazrutasAraM paJcaparameSThinamaskArajApaM pApavimuktaye kroti| dvisandhyaM pratikramaNaM ca kroti| trisandhyaM jinArcanaM ca vidhipUrvakaM karoti / nityaM dinarAtrimadhye saptazcaityavandanaM vidhtte| saharSa prativarSa zrItIrthayAtrAM rathayAtrAMca mahAmahotsavena kroti| yathA'vasaraM supAtrAnukampAdidAnadharma possyti| anudinaM pravarddhamAnazraddhayA zAstrazravaNaM gurUpAsanaM ca karoti / ityeva dharmekatAno gRhidharma nirvahati / atha tayordampatyoH pravarddhamAnasampadoryathecchaM vaiSayikaM sukhaM bhuJjAnayozcaturthaputrasampat smjni| tadA bAlasya nAbhinAlasthApanArtha khanitAyAM bhUmo sauvarNanidhAnaM niryyau| athadhanasArastaM |* nidhAnaM dRSTvA evaM vicintitavAn-'ayaM bAlakaH ko'pi atulapuNyanidhidRzyate, yato jAtamAtro'pi puurnnnidhaanlaabhkaarnnmbhuut| tenA'sya bAlasya guNaniSpannaM 'dhanyakumAra' iti nAma sthApayAmAsa / tataH paJcabhirdhAtrIbhiAlyamAno dvitIyAcandravat saubhAgyena vapuSA ca vavRdhe / piturhRdayaM navanavamanorathaikapUrNa cakAra / evaM pravarddhamAno'STavarSadezIyo jAtaH / tataH pitRbhyAM samayaM jJAtvA zubhe divase mahotsavapUrvakaM kalAgrahaNArthaM lekhazAlAyAM muktaH / tato'sau kumAraH pUrNapuNyAnubhAvena lIlayA sakalakalAgrahaNaM cakAra, | adhyaapkstusaakssimaatro'bhuut| tadyathA-samastazAstraparvatA''rohaNapadyA'nurUpaMzabdazAstraM knntthiikRtvaan| pramANAdinyAyazAstreSu | // 24 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram prathamaH pallavaH // 25 // pravINadhurAM vahati / zrRGgArarasazAstreSu tAtparyArthavettA smjni| kavitvakalAsu kuzalatayA pUrvakavikRtakAvyeSu dUSaNa-bhUSaNAni prakaTayati / sAhitye svacchamatitayA'vasarocitaM vAkkurvan na vaJcyate / purANazAstreNu apurANabuddhirAsIt / gaNakazAstreSu dyotitamatitayA grahacArAdIn vizadarItyA prkaashyti| praznottaravivAdeSu kuzAgrabuddhitayA sadya uttryti| prahelikA-'ntApikAbahirlApikA-'laGkArazAstreSu kelikRdmatirjAtaH / samasyAsu zravaNamAtrAsu dattottaraH samajani / nAnAlipInAM vAcane na skhalati / lIlAvatyAdisaGkhyAvedi-pvadvitIyo'bhUt / nighaNTvAdivaidyake AdAna-nidAnAdivaidyakriyAsu ca anavadyamatiriti khyAtaH / sarvoSadhayogaprayogeSu prAptAmnAyo jAtaH / jalpanakeliSvanalpabuddhitayA'bAdhyottaraH / gUDhazlokArthamagUDhamiva prkttyti| nATakagranthakaSapaTTeSu matihATakaM ghRSTvA samudadyotitam / antardhAnAdividyAyAM sAvadhAnatayA sarvAmnAya AtmasAtkRtaH / auSadhirasa-rasAyana-maNiparIkSAyAM zIghra guNa-doSAn vakti / uttAlendrajAla vidyAyA hArda sahajamiva prakaTa yati / basantarAjAdizakunazAstreSu dRSTipathA'vatIrNamAtreSu bhUtabhaviSyatpadArthabhavanaM sAbhijJAnapUrva kathayati / saGgIta-cchandaHzAstrArthanirNayaM savarNa-mAna-tAla-mAtrAnubhAvaM prastArAdIMzca vizadarItyA prkaashyti| samastarAgArNavapArINaH / atisusvaranAmakarmodayAt sakalajanamanovazakArakaM laya-mUrcchanA-rasayuktaM gItagAnaM vidadhAti, yena vanasthAH karihariNAdayo'pi niHzaGkatayA bahujanasaGkakulitanagare smaagcchnti| gajA'zvaparIkSAsu teSAM damanazikSAsu cA'tikuzalo jAtaH / mallayuddhakriyAsu marmajJatayA kala-balena pratimallaparAjayakuzalo jAtaH / dhanurAdizastrakriyAsu parikarmitamatitayA buddhiprAgalabhyena ca helayA pratibhaTaM 1. kavittaSu pra0 / 2. etAdRzaM laya-pra0 / 3. vanasthahariNakariNyAdi niH - pra0 / // 25 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 26 // jayati / cakravyUha - garuDavyUha -sAgaravyUhAdiskandhAvAranivezanaikakuzalaH, yena zatruH parAbhavaM kartu na zaknoti / vyApAre | gAndhikavaNijAM vividhakrayANake krayavikrayakalAsu dakSo jAtaH / saugandhike'ticaturatayA gandhaparikarmaNi parasparaM saMyogAdIn jAnAti / dUSyavANijye'dUSitamatirabhUt / maNiratnavANijye guNadoSajJatayA samastaratnavaNigbhiH pramANitaH / suvarNavANijye 'suvarNarUpyavaNigbhirvarNitaH / maNikAravANijye nAnAdezodbhavAni vastUni guNa-doSaprakaTanapUrva copalakSya gRhNAti dadAti ca / sArthavAhakarmaNi sotsAhaH sasattvaH, nAnAdezA''cAra bhASA-mArgakuzalatayA sAMyAtrikAn sukhena IpsitasthAnaM prApayati / | rAjasevAyAM sarvAvasarasAvadhAnatayA'vasarocitavAkpaTutvena ca rAjJAmativallabho bhavati / devatAbhaktiSu dRDhadhairyaH, | samasta devapUjanavidhikuzalatvena svalpakAlena devAnAM prasattikArako'bhUt / pradhAnamantrikarmaNi atyugrabuddhitayA rAjJazcittAbhiprAyaM vetti, chala-balena rAjyaM ca rakSati / yogakriyAsu yama-niyamAsssanAdIni yogAGgAni saprabhedena jAnAti / autpattikyAdibhirbuddhibhirvibudhamanoraJjako jAtaH / samastanItiSu vinItazca zobhate / kiM bahujalpitena ? sarvavijJAnapArago jAtaH / samastAnAM kalAnAM tejasAM yazasAM vividhaguNAnAM dhiSaNAnAM ca sa kumAraH priyamelakatIrtharUpo jJeyaH / guNairbAlabhAve'pi vRddha iva bhAti / krameNa bAlatvamatikramya taruNIhariNIkrIDAvanaM yauvanaM prAptavAn / atha janmasamayAdArabhya dhanasArazreSThigRhe dhanyakumArabhAgyAnubhAvataH sarvato dhanadhAnyAdilakSmIrvRddhimagAt, tadA janakaH sarvato lakSmIvRddhiM dRSTvA koTijanAnAM purato dhanyakumAravarNanaM karoti, nItiSu niSiddhamapi guNairAkRSTo janakaH pratikSaNaM varNayati / yaduktam 1. vaNijA pra0 / For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 26 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram . prathamaH pallava: // 27 // "pratyakSe guravaH stutyAH, parokSe mitrbaandhvaaH| karmA'nte dAsabhRtyAzca, putrA naiva mRtA striyaH // 2 // "yaddinato'sau putro jAtastaddinato'smadgRhe mantrAkarSiteva lakSmIH sarvato vRddhi prAptA / samastapaurajanAnAM cittacaurA asya putrasya guNAH kenAni nipuNena na gaNayituM shkyaaH| kenApi pUrvajanmakRtabhAgyodayena madgRhe suraguNA'munA putrarUpeNA'vatAro | jagRhe" / ityAdibahubhiH prakArairyathA yathA dhanyaguNavarNanaM karoti tathA trayo'grajA dhanyastutya (tima) sahamAnA IjyA jvlnti| tataste jvalitAntaHkaraNAH prakopavahnau snehabahulAmAhutiM vidhAyottambhitabhujA dhanasAraM pitaraM samAhUya sagarvamiti prAhuH-he tAtaH ! vayaM nAnApaNyaikapAtraM yAnapAtraM bhRtvA sAgaraM matsyajAtIyagrAhA iva punaH punaravagAhAmahe / tathA punaH punarvividhadezAn paryaTAmaH / sAhasaM dhRtvA draviNapUrNAn zakaTAn bhRtvA dustarAmaTavImaTAmaH, pathigatazItAdiklezAn sahAmahe / tathA grISmAtApitakSetre kSetrArambhAn kurmahe, dAridyakaNapiSTigharaTTakAn araghaTTAMzca kheTAmahe / catuSpathe vipaNi vANijyaM kurmhe| anekeSAM vaNijAmuddhArake dravyaM dravya-krayANakaM vA dadmahe, aharnizaM teSAM lekhyakakaSTaM sahAmahe, pratidinaM teSAM gRhe labhyagrahaNArthamudgAhikAM kurmahe, vividhavacanaracanAprakArairlabhyaM lAtvA gRhabhAranirvAhaM kurmahe / tathA sAmanta-bhUpAdibhyo dattaM dhanaM vividhakalAkaSTena labhAmahe / rAjadvAre caturaGgAyAM sabhAyAM vividhAzayagarbhitAnAM vitarkakarkazAnAM vAcA pratyuttaraM dattvA caturajanamanAMsi raJjAyAmaH / durjanarUpagrAhajIvardustarAM pAravazyarUpakallolairdurdharAM revAnadIM mataGgajA iva rAjasevAM bhajAmaH / evamanekAn arthopAyAn vidhAya zriyaM koTImAnayAmaH / ityAdyasmatkRtodyamaM kaSTamavagaNayya etAdRzaM dhanyakumAraM prazaMsasi / tathAhi-adyApi nirlajjaH san bAlakrIDanAnna virato'sti / vyApArodyamastu dUre, parantu sulabhAni gRhakAryANi svabhAjana-vastrAdIni sthAne na karoti / | // 27 // Jan Education International For Personal Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaH pallava: lekhanAdikriyAsvapi nA'tilAlasaH / svagRhAgatAnAM sajjanAdInAmucittiMpratiparti kartuM na jAnAti / tathApi kApyanuttarA tava zrIdhanya-17 mUDhatA, yadeSa dhanyaH punaH punaH zlAghyate, gRhabhArodyamadhurAM bahanto vayaM ca nindyAmahe / yaH pumAna sadasadvyaktiM kartuM na jAnAti sa | caritram | kasya na hAsyo bhavati? | yaduktaM loke'pi - "kAke kAryamalaukikaM dhavalimA haMse nisargasthitirgAmbhIrya mahadantaraM vacasi yo bhedaH sa kiM kathyate ? |T etAvatsu vizeSaNeSvapi sakhe! yatredamAlokyate, ke kAkAH khalu ke cahaMsazizavo ? dezAya tasmai namaH" // 28 // he tAta! tvayaiva vayaM prauDhapade sthApitAH, adhunA punarmahebhyAnAM purato dhanyakumArasyaiva guNavarNanAd vayaM vigopitAH / dhanyasya varNanena guruM kurvana asmAn laghayasi, yathA tulAyAmekaM celaM gurUkriyate tadA'paraM laghu syAt / he tAta ! sarveSvapi putreSu tava tulyaM vAtsalyamucitaM, tathA sarveSu taTavRkSeSu sarasaH salilaM bhavati / putrANAM sama evaM guNAdhAne pitA ucitajJAnAM puruSANAM rekhAprApto bhaved, yathA mahAvratAnAM sarveSAM savidhipUrvakaM samAne pAlane vratI rekhA prApto bhvti| tathA ca, he tAta! zAstre putrasya guNastutirniSiddhA sA tvayA kriyate, yatastvameva vada, niSiddhasyAdRtiH kasya yazase bhavati? / pitrA yo bahutaravarNana-lAlanAdinocchaGkhalitaH putraH sa kuTumbakSayakArI syAt / kASThajogniH kiM kaSThAni na dahati ? | he tAta ! tvayA dhanye kA'dhikatA dRSTA ? asmAsu punaH kA nyUnatA dRSTA yenA'harnizaM daivatasyeva dhanyaguNavarNanaM karoSi ? / he tAta ! yadi mithaH snehalatA varddhamAnA iSyate tadA tvayA dhanyaprazaMsA'gnirataH paraM nojavAlyaH samadRzA ca bhAvyam / evaM putrANAM vacaH zrutvA kupitAn putrAn prAha-he vatsAH! yUyaM | // 28 // gaDulajalAzayavad malinAzayAH, matsAmakatakaphalaiH svacchAH samprati bhavata / bho putrAH ! haMsasyeva zucervizuddhobhayapakSasya mama Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 29 // kutrApi sadasadvyaktimUDhatA kiM dRSTA ? gopAdArabhya bhUpAlaM yAvat sarveSvapi janavRndeSu me mama susamIkSitakAritA vikhyAtA'sti, ataH parIkSaNakuzalena mayA'sya santo guNAH stUyante / yadi guNavati jane maunaM vidhIyate tadA prAptA gIrniSphalA bhavet, ataH kAraNAd, guNino'sya putrasya niSiddhAmapi stutiM kurve / bhoH putrAH ! prAg asmadgRhe lakSmIstathA nA'bhavat tathA dhanye jAte zrIrasti, tasmAt zrIvarddhane eSa dhanya eva heturanvayavyatirekato jJeyaH / bho-putrAH ! yathA candrodaya evA'mbhodhivelAvRddhihetuH, sUryAdevA'mbujollAsaH, vasanta eva puSpodgamahetuH, bIjAdevA'GkurodgamaH, subhikSaM jaladAdeva, dharmAdeva jayo nRNAm, tathA etannirNItaM jAnIta, naH- asmAkaM dhanyAdeva zriyo vRddhAH / yAddazaM bhAgyaM saubhAgyaM ca yAddazI ca buddhervizuddhatA ekaM taM dhanyaputraM muktavA kimu kutrApi dRSTA ? nAnyatreti bhAvaH / bho putrAH ! vaH- yuSmAkamasmadvacane yadi pratyayo nAsti tadA madarpitadhanairvANijyaM kRtvA svasvabhAgyAni pazyata / samAne'pyudyame yathAbhAgyaM phalaM bhavati / pUrNe bhRte'pi taTAke ghaTe ghaTamAtraM jalamAgacchati / ityuktAH zreSThinA ArogyArthina iSTaM vaidyopadiSTaM cauSadhamiva prtipedire| vyavasAyakRte caturNAmapi putrANAM triMzataM svarNamASakAn dattvA ityuvAcabho putrAH ! etAn svarNamASakAn lAtvA pRthak pRthag dine vyavasAyaM kRtvA svasvabhAgyAnusArilAbhaM lAtvA tena labdhadhanena kuTumbasya bhojana deyam / atha prathamaM vRddhaputrastat triMzatsvarNamASakaparimitaM dhanaM lAtvA vyavasAyamasUtrayat / tena mahatyupAye kRte'pi svalpa eva | lAbho'bhUt, yataH prANinAM karmodayasadRzaM phalaM, na tu prakramAnurUpam / atha tena vyavasAyaprAptadhanena bubhukSAbhaJjanamallAn vallAn tailaM ca lAtvA svkuttumbbhojyt| atha dvitIyadine dvitIyo bhrAtA svopArjitadravyeNa capalAkhyadhAnyena kuTumbaM pupoSa / evaM tRtIyadine For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 29 // Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram prathamaH pallavaH // 30 // tRtIyo bhrAtA tadRvyavyavasAyalabdhadravyeNa yathAkathaJcit kuTumbaM bhojyaamaas|ath caturthe dine janako dhanakoTyarjanasajaM dhanyakumAraM prati triMzataM svarNamASakAn dadau / dhanyo'pi ca janakadattaM svarNa gRhItvA ASADhameghavaddhanajIvanamarjituM catuSpathAmbhodhiM gataH / / tatra zubhazakunaiH prerito mahebhyasya mahezvarasya haTTe bhAgyavazAd vyavasAyArtha jagmivAn / tadA tatra mahezvaraH svamitralekhaM preSyakarAgataM gopyaM kRtvA unmudya maunenaivamavAcayat / patralikhitaM yathA-"svastizrIpratiSThAnapattane paramasuhRdaM mahezvaraM prati sArthasthAnAd mitrAbhidho vaNik prItipAtraM kSetrapAtraM ca vizadIkRtya likhati praNAmazca vAcyaH, aparaM cA'tra sukhaM vartate, bhavadIyaM sukhapatraM pressym| tathA kAryamathocyate-uttarApathataH payovAha ivonnataH sArthavAho'gaNyapaNyabhRta zakaTAdibhiH sahAgacchati / punastatraiva jigmissursti| he bAndhava! dattadAridyaprayANAni krayANakAni bahutarANi mahebhyArhANi snti| kiJca, asau sArthavAhaH svalpalAbhe'pi svakrayANakaM kRto'pi kAraNAd vikrIya svasthAnaM gantumutsukaH / tasmAt kAraNAd mitra ! tvayA sArthavAhasya sammukhaM zIghramAgamya krayANakasya satyaGkAro vidheyaH, tava mama camahAn lAbho bhvissyti| evaMvidhavyatikaragarbhA lekhA bahavaH purA mayA tvAM prati likhitAH santi, parantu tvayA naikamapi pratipatraM preSitam / athavA mallikhito lekha eko'pi tvaddhaste svarNanidhivanna prApto bhavati, ataH zIghramAgantavyamiti' / ityevaM vAcayitvA manasi lekhArtha cA'vadhArya anAryavat prabhAte'pi kSudhArto'sau cetasyevaM cintayati"bhAgyaikalabhyA'gaNyapaNyADhyaH sArtha Asanna AgataH, paramadyApi vyavasAyAgrapareNa pareNa nAgarikavaNijA kenApi na jJAto'sti tAvat kSudhArdito'haM gRhe gatvA, bhuktvA, svasthacitto bhUtvA, yataH 'svasthe citte buddhayaH' sambhavanti' iti nyAyAt 'dhIsAdhyaM ca // 30 // 1.sahAgataH pr0| Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 31 // krayANakAdikaM, pazcAd dUrataMra gatvA, sArthavAhasya jotkArAdiziSTAcAra' kRtvA ekAkyevA'khilAni krayANakAni grahISyAmi / krItaizca krayANakairetairmahAn lAbho bhUyo bhaviSyati, yato'tra pure kasyApi haTTe IdRzaM krayANakaM nAsti' / evaM vicintya mahezvaro bhojanAya gRhaM gataH / yasmAd utsargamapavAda iva sarva kSudhA bAdhate / atha mahezvarahaTTasthito dhanyo'tisvacchabhUrjapatra spaSTapratibimbitAM varNAvaliM gopitAkArastIkSNabuddhitayA vAcayitvA iti vicintayati - " aho asya vicAramUDhasya mUrkhatA ! / yato vayasyena raho jJApito'pi lekhaM vAcayitvA bhojanAya gataH / etAdRzi vaNijAM gatirna bhavati / ato yAvadasau ' gRhAd bhuktvA nAgacchati tAvat pUrvaM sArthamadhye gatvA tatpaNya-mahamAtmasAt kurve, yataH zrINAM bIjamudyama eva proktaH" iti dhyAtvA sa gRhe gatvA sphArazRGgAraM kRtvA turaGgamamAruhya svayogyamitra-sevakairyutaH sArthasaMmukhaM prAcalat / so'tha prathamayAmArdhe bahuprAyAM bhuvaM gatvA pathi sArthasya sArthAdhipasya cA'milat / tatra kuzalAlApaM vidhAya dhanyaH sArthapaM paNyasya bhANDasvarUpa-saGkhyAdi papraccha / tadA sa sArthezo'pi yathAsthitaM kathitavAn / tato dhanye na sArthezaM prati paNyagRhaNA zayo jJApitaH / zreSThinA pi svahasta saMjJAyiH sArthakaiH svamitraiH saha paribhAvya kayANakaM mUlyamuktam / dhanyenApi svIkRtam / dhanyakumAraH paNyasya bhavyAbhavyaparIkSaNAya pratikrayANakamalpamalpaM dRSTigocaraM kRtvA | tatsarva hastatAladAnenAtmasAcakre / tasya satyaGkArapade svakIyAM maNimudrikAM dattvA nizcinto babhUva / atha ca mahezvaramahebhyaH svagRhe bhojanaM kRtvA gamanotsukaH, tathA pare'pi naigamAH sArthAgamaM jJAtvA gantumanaso mahezvareNa sArddha | sArthasaMmukhaM celuH / mArge gacchatAM sArthezaH sArthayuto militaH / parasparaM jotkArAdiziSTAcAraM kRtvA sukhakSemavAtA~ ca saMpRcchyA'tha 1. gRhe pra. / For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 31 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 32 // tena naigamena mahezvareNa sArthanAyakaM prati krayANakagrahaNAzayo jJApitaH / tataH sa sArthanAyakaH smitvA mahezvarAdinaigamAnityuvAca''vaH-yuSmAkaM bhadrANi bhavantu / parantu kiM kurve ?, pUrvamevaitat krayANakaM dhanyasyA'sya mayA'rpitam / mayA'sya satyaGkAro'pi cA'grAhi / ityevaM vihitanirNayazcedanyathA kurve tadA'pakIrtirbhavet' / mahezvaramitreNApyuktam- "mayA tu prAgeva yuSmAkaM lekho mocitaH, paraM yuSmAbhiH pramAdavazairavasaro na jJAtaH, tadA kimasmAkaM dUSaNam ? adhunA tu dhanyameva sAdhayatu bhavAn, kamapi ucitalAbhaM dattvA krayANakaM gRhNAtu cettadApi bhavato mahAn lAbho bhaviSyati' / iti zrutvA sa naigamamahezvaro dhanyakumArAbhyarNaM gatvetyuvAca - "bhoH puNyanidhe ! bhavatA gRhItaM krayANakamasmAnarpaya, lAbhasya ca hemalakSaM gRhANa, yathA'smadAgamanaM saphalaM bhavati, tava cA'nAyAsena lakSaprAptirbhavati / tathA'mISAM mehabhyAnAM lajjAM rakSatu bhavAn evaM kRte yuSmAkaM dhanayazasorlAbho bhavitA, vayaM ca ciraM tvadupakAraM gaNayiSyAmaH" / atha sthUlalakSyaziromaNirdhanyaH pUrNamanoratho'pi ityAdIni cATuvacanAni zrutvA saharSamevamuktavAn- "gRhNIta krayANakam / asmin krayANake lAbhastu mahAnasti parantu lakSamAtrameva dadasva / yuSmAdRzAnAM vRddhAnAM vAkyaM kimu viphalaM karomi ? | kulajAnAM tu vRddhAnAM vinaya evo citaH / " evaM sAmavacanaiH sarvAn harSayutyAdya tAn krayANakapatraM dattvA lakSadhanaM ca lAtvA svagRhamAgataH / pituH praNAmaM kRtvA tavyamagre mumoca vyatikarazca niveditaH / atha dravyasahastravyayena bhojyavastUnyamelayat, sUpakAraizca vividhadravyasaMyogena vividhadravyasaMskArapUrvikAM vividhAM rasavatIM | kArayAmAsa / tato jJAti-svajana - mitrAdIMzca nimantrayAmAsa, te'pyAyAtA yathAsthAnaM sarve bhoktumupAvizan / tatra prathamaM kulabAlikAH | svAduphalAni nAraGgAdIni kharjUradrAkSAdIni ca paryaveSayan, tAni phalAnyAsvAdayanto dhanyaguNavarNanaM kurvANA vividharasatRptiM For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 32 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 33 // Jain Education Int 1 gatAH / tataH susvAdyAn cittamodakArakAn modakAn vividharAjadravyayutAn paryaveSayan / tato ghRtA''citAnM svargAt cyutAniva | vidhumaNDalasadRzAn zubhrAn AmodapUrakAn dhRtapUrAn paryaveSayan / tato mAdhuryarasAturatAmeTakAn naTanAgarakoTakAniva galarandhre | pravizya gaTaketizabdapAThakAn atyujjvalAn peTakAn pryvessyn| tata AhArazarIroSmodbhUtatRSNAtaptikhaNDakAn zrIkhaNDakAn | mandAkinIpulinagata sikatopamakhaNDAmaNDitamaNDakAn paryaveSayan / tato mAdhuryarasaplAvitA'ntaHkaraNAnAm | AhArazaktimandatAcUrikA lavaNa-haridrA maricakAdidravyabhUrikA atyuSNAH pUrikAH, tathA samastarasamizritAni kharjUrAdIni | paryaveSayan / tataH surabhiH zubhra - sukumAra- saccikkaNa-sukSetrAdiguNayutAn khaNDa-kalama- zAlijAtIyAn taNDulAn, rocakotpattisamudrakAn mudrAn, tathA nAgarajanaprItyai pItatUvarIdAliM ca paryaveSayan / tato'tiparimalaprAjyAni AjyAni, tathA'STAdazasaMskArabhedairvibhinnAni vyaJjanAni ca paryaveSayan ythaasthaane| 'tato bhuktisubhruvo hAsyasya saMrambhAniva karambhAn pryvessyn| evaMvividhabhuktiyuktibhirhaSTA sarve'pi svjnaabubhujire| tato bhojanottarakAle tAmbUlairmukhazobhAM ca bhejire tataH svajana| jJAtIyAdijanA dhanyaguNavarNanaM kurvANAH svasvagRhaM gatAH / tataH zeSadravyavyayena bhrAtRjAyAnAM vividhAnyAbharaNAni vyadhApayat / tadyathA-hArA 'rdhahAra- trisara- paJcasarasaptasaranavasarA'STAdazasarAdIni tathA'parANi kanakAvali - ratnAvali - muktAvalipramukhANi kaTikaNTha-karNakarAdiSu ca zobhanAni AbharaNAni kArayitvA'rpitAni / tato bhrAtRjAyAH samuditA muditA devaraM prati jaguH, 'he devara ! asmatpUrva kRtaiH puNyaireva 1 tato'dhikasaMrambhArambhAniva hAsyakarakaraMbhAn pra. / For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 33 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram prathamaH pallavaH // 34 // | tvmvaatrH| aho bhavataH saubhAgyabhaGgI / kaTare'dbhutaM bhAgyam ! aho tava lakSmINAmavandhyabIjaM vANijyakauzalam ! aho tava sarvakriyAnipuNatve'pi mRdutA ! aho tava laghuvayasyapi vRddhAnukAriNI gatiH ! / he devara tvaM ciraM jIva, ciraM nanda, ciraM jaya, ciramasmAn pAlaya, ciraM svajanAn raJjaya, ciraM svakIyasaccaritreNa pavitraya nijvNshm"| evaM svasvakAntAbhiH atyadbhutaguNastutiM kRtAM nizamya dhanadattAdayo bAndhavA IrSyAlavo'bhavan / atha pitA teSAM matsaritAni vAkyAni zrutvA putrAnityuvAca-'"he vatsA ! tat sAdhujanocitaM yad guNeSu matsaritvam / zAstre'pyuktam-jvAlAmAlAsakule vahnau nihitaM svazarIraM varam-yuktam, parantu guNasampanne puruSe svalpamapi mAtsaryakaraNaM na yuktm| yato niSpuNyAH puruSA; puNyADhyasya puruSasya maho'gninA atizayena dahyamAnA bhAgyahInAH tatpathaM gantumasamarthAH padepade vibhASante, praskhalantItyarthaH / AsatAM dUre guNino yairazeSabhUtalaM bhUSitamasti pRthivItalaM maNDitamasti punaryeSAM guNAnurAgo'sti te'pi puruSA jagattraye pUjyAH santi / bhoH putrA ! guNadveSAt pUjyo'pi apUjyaH syAt, guNarAgI tejohIno'pi pUjyo bhavati / atra guNarAga-dveSaviSaye eko muniyAmaladRSTAnto'sti, sa zrUyatAm / tathAhi guNarAga-dveSaviSaye pArzvasthamuniyAmaladRSTAntaH purA ekaH ko'pi gopitandriyacApalyaH tapasAkRzazarIrojJAnArNavapArINa udbhuutbhvbhiitirmunirbhuut| muniranyadA kasmiMzcidine gocaracaryAyAM bhikSArthaM nagare bhraman iryAsamito'cchadmamAnaso nityamapramattaH kasyA ati striyAH sadmani gataH / strINAmanekahAvabhAva-vibhrama-kaTAkSAdivilAsadarzanairapi akSubdhamanAH kUrma iva gopitendriyo gRhe praviSTaH san dharSitA'rAtirmaharSiH jagati kalpadrumAbhAM 'dharmalAbha' iti giraM ucitadeze sthitaH / tato gRhamadhye sthitA yuvatistam RSirAjamAgataM dRSTvA dharmaspRhAvatI // 34 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya prathamaH caritram pallava: // 35 // nirmAyabuddhirbhekSaM kare kRtvA hA bahiryAvatA Ayayau tAvatA'sau munistaM bhaikSam alAtvaivA'nyato gataH / tataH sA zrAddhI adattaM muniM gataM dRSTvA hatAzA svaM bhAgyaM niMdantI khedaM cakAra / atha tatraiva kSaNAntare daivayogena eko guNarAgavAn veSamAtradharaH sAdhurAgataH / punaH sA zrAddhI tamAgataM dRSTvA bhaikSyadravyaM kare kRtvA muniM nimantrayAmAsa, munirapi tad bhaikSaM kakSyakarot / atha sA zrAddhI prathamadvitIyayomitho vizeSaM dRSTvA evamabravIt-"bho RSe! yadi tava roSotpattirna bhavati tadA kamapi prazna prssttumicchaami| tato veSamAtradharo munirvANImabhANIt-"he kalyANi svacchamate! yathecchaM pRccha, yato'haM roSadoSazoSakaro'smi, kasyApi krodhotpAdakaM vacanaM zrutvA roSaM na karomi'' / atha sA zrAddhI abhyadhAt-"tvattaH prAg ekastvatsamaH sAdhurAgataH, sa mayA dIyamAnAM bhikSAM dRSTvA pazcAdgataH / punaH kSaNAntare yUyamAgatAH, bhikSA ca gRhiitaa| etasmin yuvayovaiSamye kiM kAraNam" ? | zrAddhyA evamukte sati sa veSamAtradharaH sAdhu prAha- "he kalyANi bhadre ! te munayaH prANirakSaNaparAyaNA mahAtmAnaH sanavabrahmaguptayaH / te ca nirmamA munaya etasya dharmagAtrasya yAtrAmAtrArtha rUkSaM bhaikssmshnnti|antaahaarN prAntAhAraM tucchAhAraM uJchavRttyA samAgataM iGgAladhUmAdidoSarahitaznanti, natu atisnigdhmdhuraadi| he kalyANi! nIcadvAre andhakAreNa gahane tava sadane acakSurviSaye kRpAlavo munayo bhikSAM na gRhNanti, ataste pazcAdgatAH / 'atha tvayA kuto gRhItA' ? he bhadre ! yadyevaM pRcchasi tadA zrRNu-ahaM punarveSamAtropajIvitvAt zramaNAbhAsaH, na tu tAttvikaH / he kalyANi ! agretanasAdhodhairya ka ? yataH prANite'pi gataspRhaH / IdRgguNavataH sakAzAd hInasattvo dehalAlanalAlasaH punarahaM kiyanmAtraH? phAlahatadvipasya mRgA'rAteragre zrRgAlaH kiyanmAtraH ? mArtaNDamaNDalasyAgre khadyotodyotaH kiyanmAtraH ? sa tu tAttvikabhAvamuniH sarvaguNaratnavibhUSitaH / he bhadre ! ahaM tu caJcApuruSavad nAmamAtradhArako veSADambareNa udaravRttiM karomi, atastasya Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 36 // | mama ca madhye mahadantaramasti" / evamuktvA sA zrAddhI vyacintayat - " aho ! dhanyau imau dvAvapi vAcaMyamau / ekastAvad guNaratnaratnAkaraH, dvitIyo hi guNarAgI, ato dvAvaSi zlAghanIyau / yata uktaJca - "nA'guNI guNinaM vetti, guNi guNiSu matsarI / guNI ca guNarAgI ca, saralo viralo janaH " '"jagati pramAdamohitamatirlokaH pade pade svastuteH paranindAyAzca kartA dRzyate, parantu parastuteH svanindAyAzca kartA ko'pi | na vidyate / evaM tayorguNAnumodanaM kurvatI sthitA / zevasare'para ekaH ko'pi vigopitavrataH pArzvasthaH zramaNo bhikSArthamAgataH / sa kIdRza: ? ; guNiSu prabaladveSaH paracchidrAnveSI asUyAjvalitahRdayaH veSamAtropajIvakaH / tamAgataM dRSTvA tayA zrAddhayA svagRhAdannAdikamAnIya sa liGgadhArI pratilAbhitaH / tadanantaraM tayA tathaiva pUrvavad vyatikaraM nivedya sa pRSTaH / atha sa zramaNadhRSTo'bravIt -"he bhadre ! tau mahattvArthau dvAvapi mayA jJAtau / tatra prathamo mAyAkAra iva mAyayA janamanAMsi raJcayati tathA cA'paro paTu-cATuvacanaparo vanIpaka iva mAyayA svadoSakathanAdiraGkakalAM kRtvA sukhena sadodaraM pUrayati, sAdhutvaM ca anyastutyA prakaTayati, parantu dmbhsmudraavetau| he kalyANi bhadre ! ahaM tu dambhasaMrambhavarjito nirmAyosmi, yathAlabdhA'nnapAnAdigrAhI, parantu na pratikSaNaM pratidravyaM doSapracchanAdikapaTakadAgrahakArI, saralasvabhAvena pravarte / he bhadre ! prAg mayA'pi IdRzI janaraJjanakAriNI mAyA bahuzobhArthaM bahuzaH kRtA, bhadrakajanAn vipratArya sotkarSa sampUrya bhuktA ca / tasmAdanayorvaJcakatvaM mayA'vadhAritamasti / mayA tu asminna kazcit sAro dRSTaH atastyaktam, saralatA cA'GgIkRtA" / evamuktvA gato liGgI / tadA sphuratkopA sA upAsikA hRdi evaM dadhyau -"aho ! IrSyAsaGgI liGgI kIdRzamasambaddhaM vAkyaM pralapati ? 1 For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 36 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 37 // | ato'nutsAritamAtsarya kAJjikakuthitaM zrotumayogyam / ekametasya nairguNyaM jagatyapi na maati| aho niSkAraNamayerSyAlutvaM | dRSTam / yata Adyo munirguNinAmagraNIH samastaguNaratnAnAM bhANDAgAram, dvitIyaH punarguNarAgI guNinAM guNajalpane zatasukhaH, tathA'zaGkatayA svadoSaprakaTanapaTuH, ato loke ubhAvapi zubhAzayau, etau pUjyatamau jJeyau / tRtIyaH punaH pApIyAn doSavyApI guNamatsarI adRSTavyamukhaH pUjAdikaM nArhati' / yathA tayA zrAddhayA nirguNo'pi guNarAgI guNI ca yathAvatpUjitau nityaM matsariliGginaM ca dUrato'tyajat, tathA vatsA ! mAtsaryadoSamutsArya sAdhuvAdakalpalatAM guNarAgitAM bhajadhvam / etAdRzIM cAruguNAnurAgasambodhanIM dhanasAravAcamAkarNya tribhrAtRvarjasvajanA pramodamadhuH / // iti zrItapAgacchAdhirAja zrI somasundara sUripaTTaprabhAkaravineyazrI jinakIrtisUriviracitasya padyabandhadhanyacaritrazAlinaH zrIdAnakalpadrumasya mahopAdhyAyazrI dharmasAgaragaNinAmanvaye mahopA. zrIharSasAgaragaNiprapautra-mahopA. zrIjJAnasAgaragaNiziSyAlpamatigrathitagadyaracanAprabandhe bhaktadAnAkhyaprathamazAkhAyAM svarNalakSopArjananAmA prathamaH pallavaH // For Personal & Private Use Only prathamaH pallavaH // 37 // Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram dvitIyaH pallavaH // 38 // atha dvitIya: pallava: atha pitaraM prati putrAH procurvacasvijanarItyA-"he tAta ! asmAkaM citte kadApi matsaraH sthitiM na dhatte, parantu daivatasyApi kenApi vihitaM mithyAzaMsanaM na kSamAmahe, tarhi anyadehino mithyAkathAM zrutvA kathaM sahAmahe ? / he tAta ! bhavatA muhurmuhurdhanyavarNanaM kriyate, parantu dhanyazchalAllekhaM vAcayitvA vaJcakavat chalakriyAM kRtvA dhana lakSayuvAnayat / evadupAnenaMda kAkatIsIyaM natupunaH | sarvakAlikam / vyavahAra nItyA tu yathArha sarvadA lbhyte| iha tu kAdAcitkaM ziSTA na pramANayanti' / ityAdhuktigarbhA putragiraM zrutvA punasteSAM putrANAM pratItyarthaM dhanasArazcatuHSaSTi catuHSaSTi svarNamASakAn ddau| tataste trayo'pi tAn svarNamASakAnlAtvA yathAkrama catuSpathaM prAptAH / te sarve lakSmIsamIhayA svasvakalAkauzalyaM vistArayanto'pi svasvakarmocitA lAbhahAnIrAnIya svagRhamAgatAH / dvAtriMzanmASajanyalAbhato'pi nyUnaM samAnaM vA, paraM dhanyatulAM ko'pi na kroti| ____ athA'nyadine piturAjJayA dhanyaH svarNamASakAn lAtvA vANijyAmralatAM sevituM prArebhe / karpUra-svarNa-mANikyavastrAdivANijyApaNavIthiSu gacchan kuzakunavrAtairniSiddho nyvrtt| punaH kSaNAntaraM sthitvA zakunamArgaNAM kurvataH pazukrayacatuSpathe mArge zubhazakunAni jAtAni / tataH zakunAni vanditvA tasminneva catuSpathe vyavasAyArtha gataH / tatraikaM sadguNaM zAstroktazuddhalakSaNalakSitaM 'huDaM dadarza / tataH zubhalakSaNaiH pUrNa huDaM vijJAya paJcamASakasvarNamUlyena taM huDaM gRhItvA yAvadAyAti tAvatA rAjamArge rAjaputraH svarNalakSaM // 38 // 1. meddhbm| Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 39 // paNIkRtyasvakIyaM huDamagre kRtvA sthitaH / evamanye'pi huDayuddharasikAH svasvahuDaM kare kRtvA paritaH sthitAH santi / atha rAjaputrA'gracAripuruSeNoktam- 'svAmin ! eSa dhanasAravyavahAriputro huDaM gRhItvA''gacchati, asya pitA dhanADhyo'sti, ata enaM | sAmavacanaistoSayitvA anena sArddha huDahoDAM katvA lakSadhanaM grahISyAmaH ' / iti mantraNaM kRtvA sammukhaM gacchanti / dhanyakumAraM samAhUya bhASitaH - 'bho dhanyakumAra ! asmadIyahuDena sa bhavadIyo huDo yuddhaM kartuM samarthazced lakSadravyapaNena yuddhaM kArApyate / yadi bhavadIyahuDajayo |bhavet tadA lakSasvarNaM tava dAsyate, ced yadyasmadIyo jeSyati tadA lakSasvarNaM bhavatpArzvAd grahISyAmi' / iti rAjakumAroktaM zrutvA cintitam- 'sarvalakSaNasampUrNo durbalo'pi mama huDo yuddhe jeSyati, ato lakSadhanamAgataM kathaM muJcAmi ? / iti nizcitya rAjahuDena saha taM huDaM yodhayAmAsa / tato bhAgyAdhikasya dhanyasya sarvAGgalakSaNapUrNena huDena jitam, svarNalakSaM ca gRhItam, yato dyUte yuddhe raNe vAde yato dharmastato jayaH / atha rAjakumArazcintayati - aho asya durbalena huDena mama huDo jitaH / kasminnapi deze utpannaH sulakSaNapUrNo'yaM huDazced yadi mayA gRhyate tadA'nyadIyAn huDAn jitvA'nekalakSAn samupArjayAmi' / iti vicintya rAjaputro dhanyaM prati prAhaH - 'bhavadIyo'haM huDo'smadyogyo'sti / bhavAdRzAM mahebhyAnAmIdRzaM pazupAlanaM prazastaM na / huDakhelanAdi rAjaputrANAmeva ghaTate na tu vyApAriNAm, ata imaM huDaM yathAlagnam icchApUrvakaM vA mUlyaM gRhItvA'smAn dehi' / tato dhanyena rAjakumAroktaM zrutvA vicintitam -'yata iyaM huDayuddhAdikriyA mahebhyaputrANAM yazaskRnna bhavati, ato yadIpsitaM mUlya dattvA gRhNAti ceddadAmi / iti sampradhArya dhanyaH smitvA ityuvAca- 'he svAmin! ayaM huDaH samastalakSaNairanyUno'sti, mahatyA gaveSaNayA labdhaH, bahutadhanav gRhItaH sa kathaM dIyate ? parantu svAmivAkyaM durlaGghayaM kathamantargaDu kriyate ? tato lagnaM dhanaM dattvA gRhyatAm / bhavadIye kArye For Personal & Private Use Only dvitIyaH pallavaH // 39 // Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram dvitIyaH pallavaH // 40 // cA'dhikaM paNyaM kartu nocitam, adyadinaM yAvad lakSAdhikaM kiJcillagnam, ato lakSamAtraM dattvA sukhena svakrIDApAtraM kuruta' / rAjaputreNApi kumAroktaM paNyaM dattvA huDo jagRhe / yato krAyake sati vaNijo'dhikaM mUlyaM vardhayanti, grAhako'pi svaspRhAturatayA pIDAvazato lakSaNApi tad grAhya vastu apekSate, na punaH krayANakaramyatAm / sa dhanyo'pi dvilakSalAbhayuto gRhaM gataH / tataH prathamato dviguNaM lAbhaM dRSTvA kIrtiH prazastizca vavRdhe / sarve svajanAH parAM tuSTiM jagmuH, yataH prage'rkavad jagati udgata evaM vndyte| tato bahubhiH prakAraiH svajanaiH parajanaizca kRtAM dhanyakumArazlAghAM zrutvA dhanyAgrajAstrayo maSidhAnasamA''nanA babhUvuH / athA'sUyAvato'pi tAn trIn putrAn pitA hitamevaM prAha-'bhoH putrAH ! saujanya saMpadAM bIjam, daurjanyaM hi ApadAM sthAnam, ato nayanipuNaiH saujanyameva shrynniiym| mUDho'nyasyodayaM dviSan jane daurjanyavAdaM labhate, candradruhaM rAhuM kiM budhAH kruraM na kathayanti ? / kamaikakartRke vizve vizveSAM vAJchitaM na syAt, bhAgyaM phalati sarvatra, kimanayA viDambanayA? / uktazca - ___ "milite lokalakSe'pi, yena labhyaM labheta sH| zarIrAvayavAH sarve bhUSyante cibukaM vinA" ||1|| bhAgyaM vinA varaM vastu vRddhenApi na labhyate / yathA viSNunA'bdhimanthane caturdaza ratnAni labdhAni, punarvRddhenApi mahezvareNa kAlakUTaM viSaM labdham / ato bhAgyaM vinA zubhAnvayajAtAnAmapi saubhAgyaM na bhavati, amRtAdapi saMjAtaH paGkaH pAde lagnaH pramAj dUratastyajyate / loke'pyuktam"api ratnAkarAntaHsthairbhAgyonmAnena lbhyte| pibatyaurvo'mbudherambu brAhIvalayamadhyagama ||2|| bhoH putrA ! atyunnataiH sahA'sUyA svavinAzAya bhavati, meghA'sUyAtaH kimaSTApadajIvasyA'GgabhaGgo na bhavati ? / yaH // 40 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 41 // puruSo'nyeSAmutkarSaM dRSTvA zrutvA ca matsarI bhavet sa daivahataH puruSaH paGkapriya iva duHkhabhAjanaM syAt / tathAhi - IrSyApari paGkapriyakathA | jambUdvIpe dakSiNabharate 'zatrubhirayodhyA ayodhyA nAma nagarI pravasati sma / tatrekSvAkuvaMzodbhavo jitArinAmA rAjA zrIrAmacandravad nItimArgeNa rAjyaM pratipAlayati / tatraikaH paGkapriyAbhidhaH kumbhakAro vasati vadAnyo janamUrdhanyo lakSmIvAn vinItaH | kharaprakRtiH / sa IrSyAlutayA paraguNAn zrutvA na sahate / IrSyAdhikyAccA'sya sarve'pi guNA adUSyanta, yathA'rNavasya kSAratvataH candramasazca kalaGkataH / yadi kasyacidutkarSa vArtA procyate tadA tasya vArtAM zrutvA IrSyA jAyate, IrSyayA ca durnivArA zirovyathA jAyate / kadApi kAnapi janAn svakIyAn parakIyAn vA guNAn vA prajalpato vIkSya tAn niSeddhumazaktaH svazira IrSyayA kuTTayati / atha ca niHsvA api svavivAhotsavAdIn prazaMsanti, AtmotkarSAya dviguNa- triguNavyayena varddhApayitvA mithyApi jalpanti alpavyayaM | kRtvA bahutaraM bhASante yato'nadhigatAgamarahasyAnAM sarvasaMsAriNAmiyamanAdikA jagatsthitiH, svotkarSa balatayA bhASante eva tathApyeSa jaDAzayo doSato na vyaraMsIt / tadA tasya kopAcchiraH kuTTayataH zirasi vraNazreNirabhUt, viSavallerIrSyAyA aruNA pallavAvaliH kimu ? yato hInapuNyasya kopaH svaghAtAya jAyate / atha hitakAGkSibhiH svasutAdibhiryuktyA prabodhyamAno'pi noparamate, dhigastu jaDacetasaH, ye niSkAraNahaDhaM vahanti, svopaghAte'pi na tyajanti / tato'nyadA tasya putrA abhyadhuH - 'he tAta! tavA'dhunA vijane vane sthAtuM samIcInataraM yatrerSyAlavamAtrodbhavo nAsti / tasmAd 1. rayodhyamAnA pra0 For Personal & Private Use Only dvitIyaH pallavaH // 41 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 42 // yadi bhagavadIyA cittaprasattirbhavati tadA vayaM vijane vane ekamuTajaM kRtvA bhavantaM tatra sthApayAmaH' / iti putragiraM zrutvA saha kumbhakAro'pyamanyata yata uttarakAlahitaM ko na manyate ? / tataH putrAH kApi vijane vane sarastaTe zvApadA'dhRSyAM kuTIM viracayya bhojanAcchAdanAdisAmagrIpUrNAM kRtvA pitaraM tatra sthApayAmAsuH, yataH zAstre pitarau duSpratikArau kathitau staH / atha sa kumbhakAras vane nirupasargaH sukhena parivasati / tatrerSyAyAH prerako nAsti tena kAraNena svecchayA sukhena kAlanirgamaM karoti / atha nagarasya bhUpatiH mRgayAvyasanI nagarato bahusainyaparivArayutogahanavane mRgayArthaM gataH / tatra caikaM mRgayUthaM dRSTvA tadvadhAya azvo vAhitaH / tato dhAvamAnamazcaM pazyad mRgayUthaM naSTam / rAjJApi tatpRSThe dhAvamAnena bahutarA'varnilaMGghitA mRgayUthaM ca kApi girigahvarAdau antargatam / tato mUDhalakSyo rAjA itastataH kAnane bhrAmyati / bhraman bhraman ravikiraNaistApitastRSAkrAntaH kSudhayA prapIDitaH kathamapi tatra sarastIre samAgamat / ekasmin saghanatarutale vizrAmyan sthitaH / tataH paGkapriyeNa taM rAjAnaM dRSTvopalakSya ca svoTajasthaM karakasthitaM | pATalAvAsitaM svAdu sajjanacittavat svacchaM zItalaM jalaM pAyitaH / rAjApi himazItalaM jalaM pItvA'tisustho jAtaH / tataH paGkapriyeNa yathopapannAM rasavatIM nirmAya vidhivad bhojitaH / rAjApi tAM sadya utpannAM rasavatIM bhuktvA vigatazramo jAtaH / paGkapriyopari bahutaraM snehaM dadhau yato'vasare kRtA bhojanAyadvA tadvApi mahArdhyA bhavati / tato'tisnehaM dadhAno rAjA paGkapriyamapRcchat bhopaMkapriya tvayekAkI kena kAraNena vijane vane sthito'si ? / yato gRhiveSo vane vAsa etaddvayaM saGkataM na bhavati, ato vanasthitikAraNaM brUhi' / tataH paGkapriyo'vak- " bhoH svAmin ! jantavaH svadoSaireva klezakaSTAni prApnuvanti, nAtra saMzayaH / AtmotkarSakarA narAH prAyo'sambaddhaM prajalpanti, vRthA prasphUlanti, tacchrutvA mamA'tyantaduHkhakAriNIrSyA jAyate / ziro'rttimiva duHsahAM tAmIrSyA For Personal & Private Use Only dvitIyaH pallavaH // 42 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 43 // niroddhumahamazaktaH san vraNadhoraNijarjaraM svamUrddhAnamakuTTayam / tato'haM pratidinaM lokAnAM kaTUvacanAni zrutvA sahanA'kSamaH svaziraH kuTTanAdatiduHkhitaH putrairbhASitaH - 'he tAta ! parotkarSavacanazravaNA'kSamasya tava janasaGkule nagare vasanamayuktam, atastvaM va sthitiM kuruSva / yato vanagahane manujA'bhAvAd IrSyAsambhavo na bhavati, kAraNAnAmabhAve jAtu kAryaM jAyate kimu' ? / evaM putravacanaM zrutvA mayApyanumatam / tataH putrairasmin vane khAdyAdisAmagrIyutAM kuTIracanAM kRtvA vAsitaH, ato'hamatra sukhena tiSThAmi" / iti paGkapriyavaco nizamya kRpA kUpAramAnaso divyavikramo'pi tadIyaduHkhasaGkrAntyA vivyathe / ye bahuzrutAste para duHkhaMvArtAzravaNena manAgArttA bhavanti, yathA samAzrayavRttI karNo duSyatA akSNA samaM paTTakavyathAM sahete / iti taduHkhena duHkhito rAjA manasi tadupakAraM smaran kRtajJajanazekharaH 'uddhariSyAmi' iti vyacintayat / hi yasmAd yena mastakAt RNamuttAritaM tasyApi pratyupakArakaraNaM mahatyapyupAyakaraNo suduSkaraM, tarhi sarvopakAriNaH pratyupakArakaraNaM kathaM bhavati ? / yataH zAstre bahUni dAnAni santi / tadyathAsvarNadAnaM dharAdAnaM kanyAdAnaM ratnadAnamiti anekAni dAnAni pRthivyAM dIyante parantu velAdattasyAnnadAnasya koTyaMzenApi nA'rdhanti / yata uktazca " kSudhAklIbasya jIvasya, paJca nazyantyasaMzayam / suvAsanendriyabalaM, dharmakRtyaM ratiH smRtiH" ataH kRtabhuktyupakArAya kuMmbhakArAya anargalAM lakSmIM dattvA kRtajJabhAvaM jJApayAmi, kathaJcidanRNIbhAvatAM ca yAmi / iti dhyAtvA nRpatiH kumbhakAraM prati prAha-bho bhadra ! tvaM sukhena mayA sArdhaM nagarAntaramehi, maddattAvAse sthitvA matsamIpastho diSTyA | madarpitAn bhogAn bhuGaGkSva / atha tatra nivasatastava yaH kazcid budho'pi paurajanastava zrRNvato'sambaddhaM vakSyati sa mayA cauradaNDena For Personal & Private Use Only dvitIyaH pallavaH // 43 // Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram | dvitIyaH pallavaH // 44 // daNyanIyaH' / ityuktvA virate bhUpatau pRSThe sAmanta-sacivAdayazcaturaGgacamUyutA dakSiNAvarttazaGkhasya pRSThe sAmAnyazaGkA ivaagmn| rAjAnaM ca dRSTvA harSitahRdayA vubhUvuH / tatazca paGkapriyeNa sahA'zvArUDho nRpazcaturaGgacamUvRtaH svapuraM prati prasthitaH / mArge gacchan rAjA nagaropavane'tirUpavatImekAM kanyakAM kubjabadarIvRkSebhyo badarAvaliM cintavatIM dRSTvA tAM prati ityuvAca-'he subhu! tvaM kasya sutA? | kiM tava nAma ? kA jAtistava' ? / iti rAjJoktaM zrutvA sA''ha-'he svAmin ! ahaM khakkhA'bhidhAnA kRSikArakasya putrysmi'| iti sudhAmucaM tasyA vAcaM karNapuTena pItvA tadrUpamohitahRdayo bhupastAmeva manasi smaran svsaudhmgmt| tato mantrimukhena tasyAH pitaraM prajJApya svAnukUlaM ca kulaM kRtvA tAM kanyAM pariNItavAn / tAM ca paTTarAjJApadamadAt yataH priyAjane kimapyadeyaM na bhavati / atha paGkapriyo'pi rAjJA dattAM sampadaM niHzaGkatayA bubhuje, yataH sampatphalaM hi tyAga bhogaadi| atha rAjJA svanagare ityudghoSaNA kAritA-'yaH paGkapriyakumbhakArasyogre'sambaddhaM vakSyati sa cauradaNDena mayA daNDyo bhaviSyati, ataH svamanasi sampradhArya saralaM vaktavyama' / tataH prabhRti paGkapriyaH sukhena parivasati / evaM sukhena kAlanirgame varSAnte ekasmin dine rAjA paGkapriyeNa khakkhayA paTTadevyA ca saha nagarAd bahI rAjapATyAM paribhramati / pade pade vividhAn vRkSAn nirIkSamANo ekasmin sthale badarIvanaM dadarza ? tato rAjA rAjJImiti papraccha-'he devi ! amI drumAH ke ? eSAmabhidhAnaM brUhi' / tataH sA rAjJI atIva sukhamagnatayA pUrvAvasthAM na smarati / rAjyalIlA'vagADhA rAjAnaM pratyUce-'nA'haM jAnAmi ko vRkSaH, kiM vA'syA'bhidhAnaM bhaviSyati' ? / iti rAjayuktaM vAkyaM zrutvA IrSyAvisaMsthulaH paGkapriyaH zatruvad dRDhaM muSTibhirnijaM, mastakaM kuTTayAmAsa / tato rAjA taM tathAvidhaM dRSTvA parijanaM prati ityuvAca- are ! mamAjJAdhvaMsinA maraNecchunA kena IrSyApoSi vaco'zrAvyata' ? / iti rAjJoktaM zrutvA parijanenoktam-'he svAmin ! tvadIyAjJAdhvaMsivacanaM na kenApyuktam / tadA rAjJA paGkapriyaH pRSTa:-'kena tava ziraHsphAlanahetukaM // 44 // Education n ational For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 45 // Jain Education Intera vAkyamuktam' ? / paGkapriyeNa lokabhASayA ekazcaturazcaraNAtmako dodhaka uktaH / tadyathA - 1 kAliM ji borAM viMNatI, Aja na jANe khakkha / puNaravi aDavi karisuM ghara, piM na sahu eha aNakkha iti zrutvA nRpo dadhyau-'mayA dattAdhipatyA'sau priyA vismRtapUrvadazA yadyevaMvidhAM saukhyalIlAM na sRjet tadA mama prasannatAyA | vastutaH kiM phalaM labdham ? / varSati meghe ced vasumatI aGkurapUravatI na jAtA tadA parjanyasya ko mahimA ? / iyaM lIlAdhAriNI | devI sarvathA daNDaM nArhati / eSa paGkapriyasya vyAdhistu apratikAraH, ata eSa paGkapriyaH sukhenaiva vane yAtu parantu etadvacanamAtrAparAdhena rAjJI tiraskaraNIyA na bhavati' / iti vicintya rAjJA paGkapriyo visRSTaH san punaH kAntAramAgamat / prAgvat sarastIre kuTiraM kRtvA ciraM sthitaH / evaM kriyatyapi kAle gate'nyadA tasmin vane rAtrau bhUribhayaGkarAn vyAghrabUtkArAn zrutvA bhayabhrAntazarIraH saGkucitAGgo'nanyagatikaH paGkapriyo narakopa sthAgasadRzyAM khAtabhUmisamutthAyAmazmanaH kumbhikAyAM zIghraM zIghraM pravizya maraNabhayAd yadvA tadvA aGgAni itastataH prakSipya tatra rAtrimajIgamat / prabhAte saMbAdhavaktratayA AkuJcanaprasAraNa rahitAni jaDatvaM prAptAnyaGgAni vAlayitumakSamo gartAto niryAtuM na zaknoti / aGgapratyaGgamoTanAt tIvrataravedanavazAd maraNadazAM prAptaH san ime gAthe dvayoH pArzvayorlikhitvA mRtaH / | atha ca vanagamanaprAptodantAH putrAstatra vane prAptA muhuranviSyanto mRtaM pitaraM dadRzuH, ime ca dve gAthe avIvacan / 1. kalye yA badarANi cintavatI, adya na jAnAti khakkhA / punarapyaTavyAM kariSye gRhaM api na sahe'donAravyeyam // 1 // zreti / tasya tAni' ityadhikaH pra. / For Personal & Private Use Only dvitIyaH pallavaH // 45 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram dvitIyaH pallavaH chuhAhao niggamammi asmttho| aTTavasaTTobagao, prattaya ! patto ahaM nihaNaM" ___ "iha logambhi duraMte, prlogvivaahge| maha vayaNeNaM pAve, vajjejjA pattayAM ! aNakkheM" ||2|| iti hitopadezarahasyabhUtAM bhUtapadArthAsAkSiNI gAthAdvayIM vAcayitvA manasi saMpradhArya te paGkapriyaputrA nItidharmatatparA abhvn| dhanasAraH putratrayANAmagre dRSTAntadvAreNaivaM zikSAmazikSayat-'yathA sa paGkapriyakumbhakAro IrSNadoSavazAd aihikAmuSmikAn roSadoSadrumaphalopamAn duHkhasahastraughAn muhurmuhurbahudhA saMprAptaH, evaM sahetukA nirhetukA verdhyA sukhAya na bhavati / prathamata IrSyA''vezamAtrAdeva hRdaya svalI tacintayA rsdhaatvo'pi| kapikacchu latA''liGganaM kvApi saukhyAya bhavati kimu ? api tu na bhavatyeva / tasmAd he vatsAH ! atipApodayajanitAni dussahAni duHkhAni sphoTayituM vaH-yuSmAkaM mano bhavati cet tadA IrSNadoSaM vimucya sadguNapakSapAtaM bhajadhvam / ityevaM bahubhiH prakAraiH putrAH zikSitAH kiJcid bAhyataH saralatAM drshynti| // iti zrItapAgacchAdhirAjazrIsomasundarasUripaTTaprabhAkaravineya-zrIjinakIrtisUriviracitasya padyabandhadhanyacaritrazAlinaH 7 zrIdAnakalpadrumasya mahopAdhyAyazrI dharmasAgaragaNinAmanvaye mahopAdhyAyazrI harSasAgaragaNinAmanvaye mahopAdhyAyazrI harSasAgaragaNiprapautramahopAdhyAyazrIjJAnasAgaragaNiziSyAlpamatigrathitagadyaracanAprabandhe lakSadvayArjano nAma dvitIyaH pallavaH / / 1. vyAghrabhayena praviSTaH kSudhAhato nirgame'samarthaH / Arta (dhyAna) vazArtopagataH, putrakAH ! prApto'haM nidhanam // iha loke durante, paralokavibAdhake duHkhavipAke mama vacanena pApe, varjayeyuH putrakA anakSam ! (IrSyAm) / 2. kaNDarA, bhASAyAm-"kauvaca' || | // 46 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 47 // atha tRtIya: pallava: atha dhanasAreNa zikSitA api nItimArgayuktiyuktAbhiH zikSitoktirjvAlAbhirjvalitAntaHkaraNA meghadhArAbhirmudgazailavad | vardhitajaDatAgrahAH punarekadA pitaraM pratyUcuH - "he tAta! yUyamasmAkaM zikSAM dAtumabhyudyatAH paraM svacetasi vicArayatha yena hoDAM kRtvA dvilakSadravyamupArjitaM tad dyUtam, paraM vaNikkalA na / vayaM dyUtavyasanakuzalasya dhanyasya guNazlAghAM kathaM sahAmahe ? / vayaM tu vyApArakriyayA yo dravyamupArjayati tasya prazaMsAM kurmahe / dyUtakalayA lAbhastu kAdAcitkaH, hAnistu sArvakAlikI / kulInAnAmanucito dyUtavyavasAyaH / kadAcid bhillazaraH saralagatiprAptastadA kiM jAtam ? / vyApArakriyayA parIkSA subhagA | bhavati na tu cchalAtikriyayA" / evaM taiH putraiH kRtAni vakroktigarbhitavacanAni zrutvA punarbhAgyaparIkSArthaM dhanasAro vANijyAya svarNamASakANAM zataM zataM catubhrbhyo'pi dattavAn / tatastrayo vRddhabhrAtaraH svakRtA'ntarAyodayAd mandabhAgyayogAt svarNazatamASakavyApAre mUladraviNamapyAzu nirgamayAmAsuH / tato vilakSamukhA gRhamAgatAH / tato'nyadine dhanyo vANijyArtha nirgataH, | pATakadvAramAgatya zakunAni mArgayati / svarNAdivANijyacatuSpathadizAyAM zakunA na bhavanti, evamanyavANijyadizi zakunAni gaveSayati, paramIpsitArthasiddhikarANi zakunAni na bhavanti / tataH kiyadvelAnantaraM kASThApIThIcatuSpathaM prati atilAbhakAriNa | zakunAni saMjAtAni atha dhanyakumArastAnyabhivandya tasmin catuSpathe gataH / itazca tatraiva pure dhanapriyo nAmnA shresstthybhuut| sa ca kIdRzaH ?, 'dAna' iti nAmnApi trAsamApnoti, kasyApi dAna-vArtAzravaNe | jvarazcaTati / tasya granthau SaTSaSTikoTivittamasti, parantu kRpaNAtmanAM koTIraH sa jIrNaM, zatazaH sthAne zIrNa paraistya-ktametAdRze For Personal & Private Use Only tRtIyaH | pallavaH // 47 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 48 // gRhe parivasati sa dAsavad / zubhamannaM kadApi nAznAti, na ca jalavyayabhIrutayA snAnaM karoti / tathA cInaka-canaka-vallacapalapramukhAnasArAn samarghAnaznAti / saGkhyA'tigadhano'pyeSa satailamapi annamazratAM dUrastho'pi kavalAn saGkhyAti / sa tAmbUlA'danasthAne babbUlachallicarvaNaM karoti / gRhastho'pi prAyastapasvivat kanda-mUla-phalAzanaH sadA vyayabhIrutayA kadApi devabhavane na yAti / kvacidapi na gIte nRtye na ca saGgIte kssnnmaatrmtyaasnggybhuut| tRNakASThavyayabhIruprAyo vihitakaupInaH pInatRSNo nizAyAM vane bhrAmyati, tRNakASThAni ca saMgrahayati / bhikSAkAle bhikSukAn vIkSya purA dhAmnaH kapATayugalaM sArgalamadAt, kadApi kAkatAlIyanyAyena udghATitakapATamAtre ko'pi bhikSurAgatastatasyA'nargalA gAlIrgalahastaM ca dadAti, na tu kaNamekamapi / ekaM tu mahadAzcarya yo mArgaNebhya evaM paJcavastuprado'pi jane'dAtA ityeva vikhyAto'jani, yataH puNyairvinA yazo na bhavati / tathA'sya kadApi svajanairbalAtkAreNa kapardikAmAtravyaye kArite saptabhirmukhaiH prANaharo jvarazcaTati / etasya pazyataH kenApi dAnaM dIyate cet tadApyasya zirasi kRtajanavrIDA tIvrapIDA prAdurbhavati / guNairamukhyasya dhanimukhyasyA'sya vivAheSvapi snigdhe bhukte'tIsArarogivad drutamudaraM duSyati / mAlyacandanAdInAM bhogaM rogamivA'tyajat / tataH svajanakuTumbavargeNa cANDAlakUpavat tasyAlapasaMlApo'pi tyaktaH / athaikadA tena kRpaNena manasi vicAritam- 'mama putrAH prAptayauvanAH saMjAtAH jAtucid avasaraM prApya dhanaM mA grahISuH' iti paribhAvya SaTpaSTikoTidravyANAM maNigaNAn akriiyaat| tata ekAM mahatIM khttvaamjiighttt| tasyAH caturaH pAdAn isa upa ca sarvANi zuSirIkRtya tAni ca sarvAGgANi anargharatnaudhairbhRtAntarANi kRtvA, tadupari DagalAni dattvA, lepAdinA ca lepayitvA ratnAni durlakSyANi kRtAni / evaMvidhAM ratnagarbhA na kenApi jJAtuM zakyAM khaTvAM pracchannavRttyA nirmAya tasyAM navoyoSiti rAgIva sadA For Personal & Private Use Only tRtIyaH pallavaH // 48 // Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram * tRtIyaH pallavaH // 49 // liino'bhuut| na kasyApi gRhe yAti, khAna-pAnAdikaM ca tatra sthita eva karoti, ajJAnavazago ghaTikAmAtramapi tasyAH khaTvAyA na dUraM yAti, rAtriMdivaM khaTvAsthitaH kAlaM nirgamayati / ye kecana dhanalubdhAste dhaneSvevAsaktiM dadhAnAH prANebhyo'pi adhikataraM dhanaM jAnanti, paramevaM na vidanti surakSitA'pi lakSmIH kenApi sArddha na yAti / yaduktam-, "abhakSyabhakSaNena zarIrakSaNatatparaM puruSa mRtyurhasati / katham ? pazyatu saMsAriNo mUrkhatvam, mRtyasamAgate zarIrapoSaNaM vyartha jnyeym| tathA'nekapApavyApAreNA'rjitadhanasya kSitau kSepaparaM puruSaM dharA hsti| katham ? pazyatvasya mUDhatvam, manasi jAnAti idaM dhanaM kAryakAle mama bhogAya bhaviSyati, paraM na vetti lakSmIrbhAgyavatAM bhogaay| na jJAyate'gre kiM bhAvi? kasyAyattA bhaviSyati, vicitrA karmaNAM gatiH, ato hsti| tathA kulaTA vanitA putralAlanatatparaM svapatiM hsti| katham ?, ayaM mUDho dhavo manasi harSati yadahamAtmajaM putra lAlayAmi, paraM na jAnAti kasya vIryeNotpanno'yaM putraH / svayaM tu SaNDhatulyaH svavIryotpannaputragarveNa garjatIti hasanAbhiprAyaH / pApAnubandhipuNyAnvitAH puruSAH svakRtA'nta / rAyakukarmabhiH prAptAmapi zriyaM bhoktuM samarthA na bhavanti, kAkAH drAkSApAkA'zanakAle kiM caJcupAkA'nvitA na bhavanti? apitu bhavantyeva / evaMvidhaH sa kRpaNarAT vRddhAvasthA'ntyadazAM prApto'pi, aho ! mohAdjvararajjvAvalambyapi vyayabhayAd bheSajadveSajambAle 'patat, vimuktaM bhavati ? - jvarabAdhAvidhuro'pi dravyavyayabhiyA auSadhaM na karotyeva atha vyAptarogaM taM mRtyusamaye'mutra sukhahetave puNyaM grAhayituM putrAH pitaraM papracchu: - 'he tAta ! dhanaM kvAsti, yadharmasthAne uptaM tava bhavAntarasahAyi bhavati / tataH sa kRpaNo maraNasamaye putrAn prati bhaNati sma-'he putrAH ! mayA purA koTisaGkhyaM dravyaM dharmarItyA vyayitamasti, 1. "mRtyu zarIragoptAra, rakSitAraM dhanaM dharA / duzcAriNIva hasati, svapatiM putrvtslm||1|| 2. jambAlaH pngkH| 3. bhvaantre| // 49 // en Education a l For Personal Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 50 // ato'haM pUrvakRtaiH sukRtairdhAto'smi / tato'dhunA hyekaM pAtheyaM yAce tad mahyaM tadeva deyam' / putrairuktam- 'yattava priyaM tad mArgyatAm' / tenoktam- he vatsAH ? mama priyayA'khaNDayA'nayA khaTvayA sArdhamagnisaMskAraH kAryaH / Idameva mama priyaM pAtheyam, aparaiH pAthaiyaiHsRtam' / ityevaM vadan sapadyeva mUrcchitastAM khaTvAM priyAmiva nibiDamAliGgaya sthitaH / tataH kSamApIThe uttAraNAzayaiH | putrairutpATyamAno'pi yathA''tmA svakarmodayajanitAM prakRtiM na muJcati tathA'sau murcchito maraNadazAM prApto'pi mRtakagranthipatanAd | mahatApi kaSTena tAM khaTvAM na mumoca / atha tasya kRpaNasya patnI putrAn prAha- 'he vatsAH ! yadi yUyaM janakavatsalAH piturbhaktyA | prANebhyo'tipriyAM khaTvAM saMprati mA mocayata' / tato mAturvacanAt putrairbhUmau nA'vatAritaH, khaTvAsthito mRtaH / pazcAt pitrAjJApAlakaiH putraiH khaTvAsahitaH pretavanaM ninye, kSiptazca tathaiva khaTvAsahitazcitAyAm / yAvatA'gnisaMskArAya pravartante tAvatA zmazAnapAlakazcANDAlastAM khaTvAmayAcata, kRpaNaputrA nArpayanti / tatastena cANDAlena saha kalaho jAtaH / cANDAlo'gnisaMskAraM kartuM na dadAti / evaM parasparaM kalahaM jAyamAnaM dRSTvA svajanaiH kRpaNaputrA vAritAH - "antyajAtyA saha kalahakaraNaM na zreyase bhavati / yato'tra zmazAne mRtakoparisthaM bhavyavastrAdikaM cANDAla evaM gRhNAti, ato'smai dIyatAM khaTvA / bhavadbhistu tAtavacanamapi pramANitaM zmazAnaM yAvat khaTvA''nItA, ataH paraM cANDAlAya dIyatAm' / tataH svajanavacasA paryaGko dattaH / cANDAlena saparyaGko vikretuM catuSpathe dhRtaH / tato nagaralokA mRtakakhaTveti kRtvA ke'pi na gRhNanti / nipuNA api mRtakazayyA'zubhAM khaTvAm amAGgalyabhayAd marmA'nabhijJatvAccopekSante / tasminnavasare dhanyakumAro'pi svabhAgyaparIkSArthaM vyApArAya tatrAgata itastato nirIkSate, etAvatA sa mRtakaparyaGko dRSTaH / For Personal & Private Use Only tRtIyaH pallavaH // 50 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 51 // dhanyakumAraH svabuddhayA lepAdinA rAlasandhyavaguNThanayA gurubhAratayA caraNAdyaGgAnAM sthUlatayA ca ratnagarbhA tAM khaTbAM matvA svarNasaptamASakamUlyena krItavAn / sevakairgrAhayitvA gRhaM gatvA guNodAraH sa pitrAdInadarzayat / tataH pitrA mohena na kimapi pRSTam / | pratyuta pitrAdiSTAH snuSA amUM yAvadutpATya rabhasavazAd gRhAntargRhNanti tAvat samaviSamamoTanAd vighaTTitAGgAyAH khaTvAyA ratnavRSTayaH dhanyamahaH zriyo vizvamiva gRhamapUrayan / tato lakSakoTimitA'rghANAM ratnAnAM dhoraNIrvIkSya sarve svajanA dhanyakumAramiti stuvanti "aho bhAgyamaho bhAgyam, aho buddhivizAlatA / aho dakSatvaM dhIratvaM putro'yaM kuladIpakaH" // 1 // 'anena dhanyakumAreNA'rthispRhA dAnairbhRtA dravyairgRhaM bhRtam, kIrtyA jagattrayaM bhRtam, mitrajanA harSeNa bhRtAH, tathA sodarA amarpeNa bhRtAH' / evaM stuvanto lokAH zritodayaM bhAsvantamiva dhanyaM bahvamanyanta, kintu tamaH prakRtayo dhUkA ivA'grajA naivA'manyanta / samastasvajanAd dhanyavarNanaM zrutvA agrajAstrayo'pi IrSyayA jvalanti sma / tato'sUyAM kurvANAn putrAn punardhanasArazreSThyanvaziSatmadhurayA vANyA upadizati sma - "he vatsAH ! nirmuktamatsarA guNagrahaM bhajadhvam yataH - " paGkajAnyapi dhAryante, guNAdAnAjjanairhRdi / rAjA'pi padmasAdguNadveSI na kSIyate katham ?" ||2|| paGkAt-kacavarAd utpannAnyapi padmAni guNAdAnAjjanairhRdi dhAryante, tathA graharAja - candro'pi padmasAdguNadveSAt kSayamApnotyevetyarthaH / ye narA guNavatAM guNAn IrSyAdoSAnna prazaMsanti te kSudrA narA rudrAcAryavat parabhave'tiduHkhitA bhavanti / tadyathA - For Personal & Private Use Only tRtIyaH pallavaH // 51 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 52 // rudrAcAryakathA "kasmiMzcid deze purA prabhUtaguNagaNA'laGkRtatanuH bahuzruto bahuparivAraH paJcAcArapAlanatatparo rudranAmA AcAryo'bhUt / atha tasya gacche sarvatra viditakIrtayazcatvAraH sAdhavo'bhavan, te dAnAdimUrttidharAzcatvAro'tyujjavalA dharmabhedA iva zobhante / teSAM caturNAM madhye Adyo bandhudattanAmA munirvAdalabdhisamanvitaH / yaH sarveSAM sva-paratIrthika tarka granthAnAM vettA, atyutkaTa vikaTa tarka karkazayuktyA sarvAn vAdinaH parAjayati / yaH paNDitalo kairevamutprekSyate yena muninA vAde jitau samprAptabahulAghavau guru-bhArgavau tUlavad gagane bhrAmyataH' / yo munirgadyabandhe tathA padyabandhe nirdUSaNabhUSaNAnvite kavitvazaktiyuktaH / tathA niroSThavAda-nirdantavAdAdau vargAdiniyamAnvito'nalpajalpaM racayan yo varSeNApi na hAyate, evaMvidhaH prathamo bandhudatto muniH / dvitIyaH prabhAkarAbhidhAnaH, yo'rhacchAsanA'ravinda vikAzanataraNitulyaH sadA mAsopavAsAdyatiduSkaratapastatparaH / yaH kRtyayeva | tapaHzriyA mAMsarakte AdAya yogakArmaNayogena vazIkRtya kRzIkRtaH / yo muni kanakAvalIM ratnAvalIM muktAvalIM laghubRhatsiMhaniSkrIDitam AcAmAmlavarddhamAnaM bhikSupratimA bhadramahAbhadrapratimAzcA'nekazazcakre / evaMvidhaH zAsanoddyotakArI mahAtapasvI | vartate, evaM dvitIyaH / tRtIyo muniH somilo nAmnA naimittikAnAmagraNIH aSTAGganimittazAstrakuzalo hastarekhAtrayamiva amoghaM | trikAlasvarUpaM vetti / tadyathA-atarikSam - AkAzagatabhAvizubhAzubhajJApakaceSTAkapihasita - gandharvanagara - ulkApAta-grahAdikam / bhaumam-bhUkampAdi / aGgavidyA-dakSiNetaralocanAdyaGgasphuraNam, yadvA yadaGgaM spRzan praznaM pRcchati tasya phalAphalam / svarodayamsUrya-candrobhayasvaraviSuveNa vahanAdeH sattatsvarUpanirUpaNAdi / cUDAmaNim - pUrvajanmakRta- pApapuNyavijJAnam / zakunam For Personal & Private Use Only | tRtIyaH pallavaH // 52 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 53 // Jain Education Int durgAdipakSisvara-gati-ceSTAdi / jyotiSkam-grahacArAdi / sAmudrikam - puruSa - strIgatazubhAzubhAni lakSaNAni / tathA AyAn dhUma-dhvaja-siMhAdIn aSTAvapi / svapnam - zubhAzubhasUcakAni svapnAni / evamaSTAGganimittazAstreSu sarvatrA'moghajihvaH, nRpA'mAtyAdibodhakRcca, IdRzastRtIyaH somilamunirasti / caturthaH kAlakAbhidhAno muniH, yenA'tigADhaduSkarakriyA kRtvA | trijagatkaNTakaH pramAdacaraTo jitaH / yaH punaH IryAsamityA yugamAtrAM bhuvaM pazyan sopa yogaM narakagatajIvoddharaNacintayeva nyagmukho mandaM mandaM vicarati / tathA yo bahukAlaM yAvad vinayAdyupakramavidhinA'bhyastAyA AkaNThabhUtAyA vidyAyA nirgamabhItyeva udghATitavadano na vadati / yo bAhyAbhyantararajaHzaGkayeva apratyupekSitaM bhANDAdi na gRhNAti, na ca kSipati / tathA yo dRSTvA pavitritabhUtale pAdanyAsaM karoti / satyabhASayA prathama caturthabhaGgayuktayA madhura-nipuNAdyaSTaguNapavitritaM jinAjJAyuktaM vAkyaM vadati / samyakchAstrAnukUlamanoyogapUrvakaM tamAcAramAcarati / kiM bahUktena ? sarvapAvitryamayaH sa muniH sarvajana zlAghanIyaH / kiJja, tistro'pi guptayaH paJcApi samitayazca evamaSTau pravacanamAttRranizamArAdhayAsA / etAdRzaH kAlamuniH zAsanaM zobhayati / tatra guNarAgiNo ye lokAste tasya muneryadA vizeSeNa pUjAsatkArAdi kurvanti tadA tadutkarSamasahamAno rudrAcAryo hRdi khedamAvahati / yato irSyAlunaraH sphuradguNaM dIptimantamanyajanaM draSTuM kSamo na bhavati, pratyuta tadapakAracintanaparo bhavati / zalabho durjano dIptimatIM pradIpazikhAM dRSTvA svakIyaprANaM dattvA'pi pradIpArciH kiM nA'paharati ? apaharatyeva / anyadA tatra rudrAcArya samIpe kusumapurataH zrIsaGghaprahitaM muniyugalaM samAgatam / rudrAcArya vanditvA sthitam / tadA rudrAcAryeNAgamanakAraNaM pRSTam / tAvAhatuH - 'svAmin ! sampratikAle ekaH SaTtarkI vidvAn bhiduranAmA vAdI pratigrAmaM bahUna For Personal & Private Use Only tRtIyaH pallavaH // 53 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram tRtIyaH pallavaH // 54 // vAdino jitvA pATaliputrakaM smaagto'sti| atha sa tArkiko jitakAzitayA jainamunInapijetumicchati, yato dagdhabhUrIndhano'gniH pASANamapi dagdhuM pravaNayati / atra ca ko'pi tAdRzo nAsti yo tena saha vAdaM kRtvA nirghATanaM kuryAt, ato taM durvAdinaM jetuM bhavadbhistvaritamAgantavyam / ityevaM vacaH zrIsaGgha AjJApayati, ato'nullaGghayaM saGghazAsanaM kartavyaM bhavati" | evamAgantukamunimukhAcchutvA unmudravidyAsamudro rudrAcAryaH pATilaputragamanAya praguNo'bhUt, yato vibudhA mallA nRpAzca vijigiSu svajAtivipakSaM zrutvA tasya nirghATane vilamba na kurvanti, zIghraM gatvA niruttaraM kurvanti / tato yAvatA rudracAryastatra gamanAya pravRttastAvatA'pazakunaiH kSutAdibhirbAdaM vAritaH / tena rudrAcAryastu tatraiva sthitaH, yato bahuzrutA nimittadveSiNo na bhavanti / tato vAdivRndadamanasamartha bandhudattaM taM dudinaM jetumAdizat, yathA sahasrakiraNaH prabhAte dhvAntaripuhananAyA'ruNamAdizati / tato bandhudattamunI rudracAryadezaM prApya pATaliputra prati prasthitaH / avicchinnaprayANaiH pATalipuraM gatvA paravAdinA'dhiSThitAM rAjasabhAmAsadat / atha tatra rAjasabhAyAM munimabhyAgataM zrutvA dRSTvA ca vAdavadanakautukAvalokanAya sahastrazo lokA militAH / tathA bhAgyaikalabhyAH sattattvavivekacchekabuddhaya ubhayA'bhimataguNadoSatattvajJAH sabhyajanA api bahutarAH sabhAyAmabhyAgatAH / prAstadurnayo'tinipuNo guNAnurAgI bhUpatiH siMhAsanamadhyasthaH / atha militAyAM caturaGgAyAM sabhAyAM prathamataH saugatamatamAlambya bhiduravAdI sagarva yuktijAlamalapat / tadyathA "yat sat tat sarvaM kSaNikamiti, yathA dIpajvAlAkulam, santazca nikhilA bhAvAH, tasmAt kSaNavinazvarAH" / atha bhiduravAdinA svapakSasthApanAya kRtapratijJAdivirate ca sati syAdvAdavadanakovido buddhinidhibandhudattamunirbalIyasIM taduttaranyAyapaTalImavAdIt"yat sat tat sarvaM kSaNikaM na bhavati, yataH 'sa evA'yam' iti sthairyabalodbhavA-sattAmAtrabalodbhavA avisaMvAdinI pratyabhijJA // 54 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram tRtIyaH pallavaH bhavato'numAnaM baadhte| 'tat' zabdaH pUrvaparAmarzakArI pUrvA'nubhUtasvarUpasattAgrAhaka ityarthaH, yatra sattAgrAhakatvaM na bhavati tatra 'sa evAyam' iti pratyabhijJA'pi na bhavati' / ityuttaraM zrutvA punarbhidura uvAca-"nanu svakezAdayaH chinnAH santaH punaraGkurAdibhAvena udgatA dRSTAH, atha teSu sa evAyam' iti pratyabhijJAnaM bhavati; tad bhAnaM visaMvAdi yathA dRSTaM tathA stambha-kumbhA-'mbhoruhasabhA-bhUbhRd-bhavanAdiSu anyathAsiddhame vedaM pratyabhijJAnamiSyate, na punaH pUrvAnubhUtasattAgrAhakamiti' / ityevamuttarAbhAsaM zrutvA punarAha bandhudattamuniH- "bhoH prativAdin ! ced yadi adhyakSadRSTambho mRgatRSNAsu yathA, tathA'dhyakSamapi ghaTAdikaM mithyA kiM na bhavet ? / evaM ca sakalapratyakSapadArtheSu aprAmANyaprasaGgAt tavA'numA'pi na pramANamarhati, yasmAt sA anumA'pi pratyakSapUrvikA bhavati, pratyakSaM tu tvayA'sat priklpyte| arthasya caikaantkssnnnaashitve| na ko'pi mAtRghAtI syAt, yasmAd, yayA jAtaH sA tu vinaSTA, yA cA'ghAti sA paraiva tvanmate / tathA striyA na kazcit svapatiH, puruSasya ca na kAcana bhAryA syAt, yadA strIpuruSayorvivAhaH saMjAtastau tu tadaiva vinaSTau / tathA ca sati na kApi strI pativratA, yasya puruSasya pANigrahaNaM kRtaM sa tu tadaiva vinaSTaH / evaM sati vratagrAhako'nyaH, anyastu pAlakaH / tathA vratavirAdhako na ko'pi bhavati, yato vratapativratagrahaNA'nantarameva vinaSTaH, uttarakAle tu anya eva, tenA'pratijJAtatvAd virAdhakapApaM kathaM lagati ? | bho vAdin ! tava mate nyAsIkRtaM caikena. pazcAd mArgitamanyena; arpaka grAhako naSTau, dhanamapi naSTam; tadA kaH kasya dadAti mArgayati ca ? | tathA bhojanasya yAcitA'nyaH, bhoktA tvaparaH bhuktaM cAnyena, tRptastu anya eva / evaM hi tava mate sarvavyavasthAvilopo bhavati, tasmAd he bhadra ! bhadraMkaraM jainazAsanaM bhaja" / ityevaM bandhudattamuniAyavAcA prativAdinaM jigAya, jayazrIlabdhA / pure tu 'jitaM jainairjitaM jainaiH' ityudghoSaNA prvRttaa| rAjJA bahu sanmAnito bandhudattamuniH / rAjA dharmarucizca jAtaH / M // 55 // Jan Education International For Personal & Prival Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram tRtIyaH pallava: // 56 // tato mahAmahotsavapurassaramAcArya prati calitaH / kriyadbhirdinai rudrAcAryamupAgAt / tatra jainamArga kuzalairbhaTTarbahudhA birudaiH stUyamAnaM upAzrayaM praviSTaH / tadyathA-vAdigaruDagovinda ! nirjitavAdivRnda, SaDbhASAvallimUla, paravAdimastakazUla, vAdikandakuddAla, vAdivRndabhUpAla, vAdisamudrAgasti vAdigaganagabhasti, vAdigodhUmagharaTTa, vAdimAnamaraTTa, vAcAlasarasvatI, ziSyIkR tabRhaspati, sarasvatIbhANDAgAra, caturdazavidyAlaGkAra, sarasvatIkaNThAbharaNa, vAdivijayalakSmIzaraNa ! / ityAdyanekaistadekotkarSavarSibhirbirudavAtairviddhakarNaH sakarNo-nItinipuNo'pi rudrAcAryoM roSamudrito'bhUt / yataH "mahato'pi bhaveda dveSaH sevake tunggtejsi| kAmadeva mahAdevaH kiM sehe'dhikavikramama" ? ||2|| ___ mahatAmapi sevakamadhikatejasaM dRSTvA udeti| yathA kAmadevamadhikavikramaM dRSTvA mahAdevo roSodayAd na sehe iti hArdam / atha sasaMghena bandhudattena vandito bahubhiH stutibhiH stuto'pi sa rudraH sAsUyaM vaco'lapat, dagdhapASANo jalasikto'pi kimanalaM nodvamati? udvamatyeva / tato rudrAcAryoM bandhudattasya guNazlAghAkaraNaM tu dUre'stu parantu sambhASaNam, Agamanodantamapi nA'pRcchat, yasmAd mahatAmapi asUyAvazAd mauDhyaM bhvti| dhik kaSAyaM yadvazAd bahuzrutA api vipryaasmaasaadynti| ye'ntarmalinAH syuste 4 Asannasevake'pi nirAdarA bhavanti, yathA antarmalinaM locanaM pArzvasthAnapi pakSmAntAn na pshyti| atha guruNA'satkRto bandhudattaH paThane mandAdaro jAtaH, paThanAbhyAso'nena tyaktaH / krameNA'nabhyAsAjjaDo'bhavat / yathA bAla ArAmo'siJcitaH patra-puSpaphalojjhito bhavati tathA bandhudatto jJAna-kriyAdiSu zithilaH sNjaatH|| itazca sAketapattane niSkRpaH kRpaNaH kruraH sarpasyAnuja ivA'darzanIyaH kRpanAmA nRpo'sti / sa rAjA kuzAstrazravaNAd | // 56 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram tRtIyaH // 57 // vibhrAntacittau na kadApi pApAt zrAnto bhvti| AkheTakAdihiMsAM karoti, mRSAM vadati, stainyA'brahmAdimahApAtakAni ca pratyahaM karoti / tathA ajameghamazvameghaM nRmedhaM gomedhamapi ca durbuddhipreritaH purodhasA'nekazo vyadhApayat / anudvignaH san dvijebhyo bahutarasuvarNabhUmi-lavaNaH-tilAdi adaat| sagarvaM sotsAhaM sarvaparvasu suvarNAdidravyeNa gorUpaM kRtvA tilaguDAdibhiH saha ddaati| pallavaH brAhmaNakugurUdattavAsanAprerito jainA'nagArANAM duSTo'sau bAdhAM vyadhAt / tato jainamunibhiH sasarpagRhavat sAketapuraM tyaktam / IdRzIM sAketapurAvAH zrutvA nimittajJAnakuzalaH somilIM rudrAcAryaM prati ityuvAca-'he svAmin ! yadi bhavatA''dezaH kriyate tadA'haM nimittabhASaNakalayA sAketapurAdhIzaM kRpanRpaM pratibodhayAmi' / iti zrutvA guruNApi tasya duSTarAjJaH pratibodhanAyA''jJA dattA / atha karuNAsamudraH somilarSiH sAketapuraM gataH / tatra ca rAjJo mukhyamantriNo gRhe sthitaH / tasminneva divase rAjJA kArite navyAvAse pravezAya dvijairlagne samarpite nRpo gRhapravezAya sAmagrI kArayAmAsa / tadA nimittajJAna kuzalaH somilarSinimittabalena | bhAvyazubhodayanirNayaM kRtvA sacivAya ityuvAca-'bho mantrIzvara ! tvayA'dya pravizan rAjA vAryaH, yato'kAle vidyutpAtayogena tat - ptipyti| adya nizIthasamaye vidyutpAto bhaviSyati, tasya nivArayitA na ko'pyasti, yataH-'avazyaMbhAvibhAvAnAM, pratikAro na vidyate' iti / taca sAbhijJAnaM te kathayAmi yato midaM satyameva budhyate, yad adyaM rAtrau mUrtimatkAla iva vyAlaH svapne dRSTo'sti, asmAdabhijJAnAd maduktaM satyaM manyatAm / ato nirNaya kRtvA pazcAd yathAsvahitamAcaraNIyam / etAdRzaM munivAkyaM zrutvA mantriNA sarvaM munibhASitaM bhUbhuje niveditam / rAjApi tat zrutvA vismitacitto vicArayati sma-'aho munerjJAnaM dRzyatAm ! rAtrau mayA dRSTaM svapnaM kathaM jJAtavAn ? ataH kAraNAd agretanamapi vidyutpAtAdikaM sarvaM satyameva bhaviSyati / tato mayA navamandire pravezo na ||57 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram tRtIyaH | pallavaH // 58 // karaNIyaH / evaM manasi nirdhArya muhUrtakAle saMjAte sabhayo rAjA navaM dhAmaM na jgaam| tasminneva rAtrau vidyutpAtAt prAsAdaH ppaat| tato rAjJA prAsAdapatanAd munerjJAnAtizayaM vIkSya hRdi nirNItaM yad jainAt paraH ko'pi jJAtA nAsti / atha prabhAte saMjAte dUrIkRtamithyAtvakadAgraho rAjA sAtmaprAptapaskriyaM somilaM munimAhUya bhUmiminmaulistrikaraNazuddhayA vanditavAn, muninoktaM jainadharmamUrarIcakAra, paramArhatamArgArAdhakazca jAtaH / mahIpatinA dharmAGgIkaraNe zrIjinadharmonnatirmahatI vavRdhe, bahunA lokenApi mithyAbhinivezaM tyaktavA zrIjinadharmo'GgIkRtaH / tato bhUpatinA zAsanonnativRddhyartha svakIyabhaktidarzanArtha ca kRtanyuJchanadAna-mAna-gIta-nRtya-vAditrA-'mAtyAdisaMpreSaNAdyanekavidhotsavena tathA ca bhaktibharanibhRtahRdayapraNatalokena ca saha somilamunI rudrAcAryasamIpamAgataH / tato bhaktayA vidhipUrvakaM dvAdazAvarta-vandanAdivihite / sahAgatena amAtyAdirAjapuruSeNa AcAryasya navAGgapUjana-prabhAvanAdi kRtm| sarveNApi ca lokena somilarSiH prazaMsitaH / bahumAnapUrvakaM durvAdinirAkaraNavyatikaro niveditaH / bhaktayutsekena kRtAM punaH punaH zlAghAM zrutvA rudrAcAryoM hRdaye'sUyAdoSAt prajvalati, lokalajjayA ca vadituM na prabhavati, parantu manasi dveSeNa pariNamati / yathA yathA somilarSikRtazAsanonnatiM zrRNoti tathA tathA tuSArahatapadmavad, mukhamlAnimmApnati / tato dveSavazAd laukikavyavahAreNApi kSemAgamanavArtAmapi na pRcchati / tadA sa prabhAkarAdayaH pUrvoktAzcatvAro munivarA anye'pi ca gacchagatAH suvihitasAdhavo rudrAcAryasya nirAdaramasUyAka (jva) lanaM ca dRSTvA yogyA api akRtayathArthazlAghayA hatotsAhAH svasvaguNeSu zaithilyamAptAH / tadA raNe'znAghita bhaTaM sainyamiva samagro'pi gaccho'sIdat, bhagnapAliprabandhastaTAkaH kiM na zuSyati ! tato'sau rudro guNidoSotpannakilviSatvena anAlocitatatpApo mRtvA kilvisssuressvgaat| devajAtiSu caNDAlatulya utpannastena | // 58 // Jan Education internationa For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 59 // devasabhAyAM pravezamapi na prApata / ciraM deveSu jAtihInatayA tiskAraduHkhaM bhuktavA tatazcayutvA dvijagRhe janmamUkaH putrI'jani / pUrvakRtakarmodayAd rogAkrAnto daridrazca anekaduHkhAbhibhUto mRtvA bhave cirataraM bhrAntaH / yadyevamAgamatattvajJaH samasta zrutavettA AcAryaguNadhAryapi ca rudrAcArya ekayaiva guNerSyayA ghoraM duHkhaM prAptastadA dhmAtA'yogolakakalpAnAM tu kA kathA ? / itthaM dhanasAro vadati- he putrAH ! samyagAlocya guNarAgiNo bhvet"| iti piturvacanaM zrutvA trayo'pi te bAndhavA antaH serSyA bahiH zAntA bhasmachannAgnaya iva kiyato'pi vAsarAn maunamAdhAya tasthuH / asau dhanasArazreSThI dhanyakumArapuNyaiH SaTSaSTikoTidravyanAyako'bhUt pRthivyAM janAnAM dausthyaM bhaGktuM dhanada ivAvatIrNaH / ityevaM rudramunIndreNa kRtAM bahulopadravakArikAM guNiSu dveSitAmavagamya, tathA dhanyakumAravat sakalepsitapUraNakAmadughAM guNarAgitAM nizamya, yA ihAmutra ca bhave zreyaskarI bhaved budhAH ! tAmevA''zrayata, yenA'vighnaM saMsAraduHkhottAraNAya bhavati / // iti zrItapAgacchAdhirAjazrIsomasundarasUripaTTaprabhAkaravineyazrI jinakIrtisUriviracitasya padyabandhadhanyacaritrazAlinaH zrIdAnakalpadrumasya mahopAdhyAyazrIdharmasAgaragaNinAmanvaye mahopAdhyAyazrIharSagaNinAmanvaye mahopAdhyAya zrIharSasAgaragaNi prapautramahopAdhyAya zrIjJAnasAgaragaNiziSyAlpamatigrathitagadyaracanAprabandhe SaTSaSTikoTidravyArjano nAma tRtIyaH pallavaH // 5 For Personal & Private Use Only tRtIyaH pallavaH // 59 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram caturthaH pallavaH // 6 // atha caturtha: pallava: atha dhanyakumArasya trayo'pi sahodarAH zrImatA dhanyena saha tAtacittAnuvRttyAlokalajjayA ca katicidinAn saubhrAtramadarzayan, parasparaM ziSTAcArapUrvakaM gRhakArya yathociMta nirvahanti sma / itazca pratiSThAnapurasvAmino rAjyadeze samudropakaNThavartibindare'nyadA'vasare vAtenA'tipreritaM mRtasvAmikamekaM mahat pravahaNaM samAgatam / tadA tadantarvatilauke: pratiSThAnapurezo vijJaptaH-'svAmin ! asya pravahaNasya svAmI tu potamArge paJcatvamApannaH, tasya parijanastu ko'pi naasti| ato niHsvAmikaM dravyaM bhUpaterbhavati, tasmAdidaM dravyaM bhavadbhiAhyam / yaccA'smadIyaM tat potagatamanujebhyo niNayaM kRtvA'smabhyaM deyam' / tato rAjJA tannirNayaM kRtvA yAnapAtravaNijo vasanAdibhiH satkRtya svasvasambandhidhanaM ca dattvA visRSTAH / tato gRhItazambalAste svaM svaM sthAnaM gatAH / atha nAvikaiH sAgarapravAhAt srotasA potaH potavad mandaM mandaM samAkRSya ngraantikmaaniitH| tato bhUpAjJayA pravahaNagatakrayANakabhANDAni nAvikairuttAritAni, aparANyapi pravahaNopakaraNAni niSkAzya bhUmau sthApitAni / punastasyaiva pravahaNasyAdhobhAgAt kSAramRddhRtAH kalazA anekasaGghaya niHsRtAH / tAMzca dRSTvA bhUpAlapramukhairjanairiti hRdyavadhAritam-'nUnaM | potapaternagare lavaNaM duSprAyaM dRzyate, tena kasmAdapi bindarataH / kSArabhRtkalazAH saMgRhItAH sambhAvyante' / tato bhUpatiH pratiSThAnavAstavyebhyAnAkArya sarvaM tat kra yANakaM sandarya prAha-bho vyApAriNaH ! etatpravahaNagataM kra yANakaM sakalavyApArijanaprasiddhamUlyaM dattvA gRhya tAm, yathA kasyApi dravyaM na truTyati, lAbhastu svasvabhAgyAnumAnayogyaH prApyatAM tatrA'smadIyo lAgo bhAgo nAsti' / iti bhUpoktaM zrutvA taiH sarvaiH parasparamAmantritam-'rAjJA dattaM krayANakaM nagaragatasarvavyApAriNa Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram caturthaH pallavaH AhUya tAn vibhajya deyam / yato rAjadeyaM labhyaM vA sarvaiH saMmIlya kartavyam, ekena punarnirvoDhuM na zakyam, ata Agatadine sarvAn vaNi AhUya vibhajya yathAyogyaM grahISyAmaH' / iti sUtrayitvA svasvagRhaM gatAH / prabhAte punarmilitAstadaikenoktam-'dhanasArasya ko'pi nAgataH, atastasyApyayAmantraNaM kAryam' / tatastairdhanasAragRhe AkAraNAya manuSyaH preSitaH / dhanasAreNANi taduktaM zrutvA | vRddhebhyaH putrebhyastatra gamanArthamanujJApitam / tadA antarmatsariNaste putrA evamUcuH-'bhostAta ! kimasmAn preSayasi ? svakIyaM dakSaputraM kiM na preSayasi ? / yato'sya dakSatvamapi jJAsyate kIdRzaM vastugrahaNakauzalyam ! / nityaM tvaM yasya prazaMsAM karoSi tasya parIkSAkaSapaTTasthAnaM samAgatam, atastameva preSayitvA lAbhaM gRhANa / IdRzaM putroktaM zrutvA dhanasAreNa dhanyaH prahitaH / . pAvitryanidhirdhanyo'pi piturAdezaM labdhyA saparikaraH zubhazakunairutsAhitastatra gataH / tataH sarve'pi mahebhyAH svasvavANijyAnukUlavastukraNAyakaM vibhajya jagRhuH / parIkSakaziroratnaM dhanyastu tatra sthitaH sarveSAMkrayANakAnAM dRSTipathA'vatIrNAnAM svabuddhyA parIkSAM kRtvA maunamAdhAya sthitaH / tAvatA kSAramRddhRtakalazavibhajanA'vasaro jAtaH, parantu tadgrahaNAya na ko'pi karaM prasArayati / tataH sarvaiH sambhUyA''mantritam-'ayaM bAlo dhanyakumAraka eva vaJcyatAm, yato'yaM bAlatvAt savyA'pasavyaM kimapi na jJAsyati / ato vacanaracanAM kRtvA bAlasya yogyaM vastu bAlasyaiva dIyatAm' / 'bho dhanyakumAra ! tvaM prathamavayasi | prathamavyApArAyAgataH, ata idaM maGgalarUpaM mRddavyaM gRhANa / yataH prathama stokAyAsaM stokavyayaM ca kAryaM kriyate, pazcAd bahubahutaraM kriyate, tato adhikA'dhikatarA buddhiH sambhavati, mativibhramazca na bhavati, alpArambhAH kSemakarA bhavanti' iti vacanAt / kiJca, rAjadeyaM dravyamapi asya svalpaM bhaviSyati, labhyagrahaNe ca rAjA tvarito bhavati, vastuvikrayazca yathAvasare bhavati, tatazca yadi svalpaM . Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 62 // deyaM tadA zIghra dAtuM zakyate / tata pitA'pi asmadupari prasannacitto bhaviSyati, yad mama bAlaputraM bhadrakaM jJAtvA svalpadravyaprayAsaM | vastu dattam / ato mRdaM gRhItvA siddhiM kuru, bhavyaM bhaviSyati' / tadA dhanyakumAreNApi ziSTAcArarItyA prativaco dattam- 'mahAnto vRddhA IdRzA eva bhavanti, bAlAdInAM vRddhA hitakarA bhavanti / mahAjanAnAmayaM prasAdaH sarvakAmado bhaviSyati' / iti miSTavacanaiH santarpya visRSTAH / dhanyazcintayati dRzyatAM svArthapUraNArthaM dambhakauzalyam ! / mama bAlabhAvaM jJAtvA kIdRzIM vaJcanAM kRtvA | parIkSAjJAnavikalAH 'kutsitavastu' iti dhiyA mama zirasi DhaukayitvA gatAH ? saMsAre svArtha vinA na kasyApi ko'pi vallabho bhavati / mayA tu zrIdevagurupAdaprasatteH sahajenA'parimitilAbho labdhaH' / ityevaM parIkSakaziroratnaM dhanyaH svalpamUlyena tAM mRdaM | lAtvA svagRhaM ninye / tato dhanyAgnajAstrayaH kSAradhUlibhRtAn kalayAn vIkSya IrSyAdoSavazAd hastAlidAnapUrvakaM hasantaH pituragre dhanyasya mUrkhatvamAropayanti sma / " bhostAta ! pazya tava dakSaputrasya vastugrahaNakauzalyam ! / yato vividhadezotpannAni vicitraprabhAvANi durlabhAni ihadeze'pUrvANi mahAmUlyAni zrutapUrvANi paramadRSTapUrvANi bhAgyaikalabhyAni vastUni asmin pravahaNe bahutarANyAsan / tanmadhyAd ye ye vyApAreSu kraya-vikrayakarmakuzalAH krayANakAnAmutpatti-guNa-saMyojanabhedeSu dakSAste te sarve svasvA'bhISTasAdhakaM samupalakSya tadeva gRhItvA svakIyArthaprayojanamapUpuran, yuSmadIyeSTaputrastu tairgrahaNaM kurvadbhiryadudgIrNaM, na kenApi cA'GgIkRtaM nikutsitadhUlipuJjarUpaM lavaNaM hInajanocitaM lAtvA''gataH / yasmin zuddhalavaNatvamapi na vidyate / lavaNagrAhakastu enad hastasparzamapi na karoti, kevaladhUlyA gRhaM pUritam / atha lavaNasya kayA rItyA kraya-vikrayau bhaviSyataH ? | pUrva yaiH suvarNaratnavastrAdibhavyajanocitA vyApArAH kRtAsteSAM lavaNApaNaM kurvatAM pUrvopArjitapratiSThA vinazyati / yena tenApi bAla-mUrkhAdinA yadi vyApAra kriyayA gRhanirvAho bhavet tadA nipuNAnAM ko gaveSaNAM kuryAt ? / guNAvatAmavasare parIkSA jAyate / For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 62 // Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 63 // | kadApi kAkatAlIyanyAyena eka-dvikAdivAraM mUrkhasya sAhasakArya pradhvaramAgataM tena he tAta ! manasi haSoMtsukyAt tasyaiva prazaMsanaM prasphUlanaM ca na kartavyam / ziSTajanAcIrNavyavahArAvasare tu tadeva prasphUlanaM janagarhaNIyabhAvaM prApayati / anena bAlena lavaNadhUlyAnayanena asmadgRhasya mahattvaM nirnAzitam / rAjadeyaM dravyaM tu zIghraM dAtavyaM bhaviSyati, vastu vikrayastu nirlavaNA mahI bhaviSyati tadaiva jJeyaH / yathA lokoktiH - laGkAluNTanakAle nirbhAgyena svahastena tApanaM labdham' / ato yUyaM putrazca militvA | vicArayata asmin vyApAre kiyatparimito lAbho bhaviSyati' ! ityevaM hAsyaM kurvato dRSTvA ISatsAzaGko dhanasAro dhanyamAmantrya pRcchati sma - putra ! pravahaNe bahuSu krayANakeSu satsu tvayA kimidaM dhUlIpuJjarUpaM kSAramRnmayaM vastvAnItam' ? / iti pitroktaM zrutvA dhanyaH savinayaM pitaraM pratyuvAca - "he tAta ! tava caraNaprasatterdAridyavanadAhakaM vastu haste caTitam / sarvairmahebhyaistu | vastuprabhAvA'vijJayatA yatkiJciditi jJAtvA kapaTaracanAM kRtvA me zirasi Dhaukitam, mayA tu zrImadagurucaraNaprasAdataH samupalakSya cA'GgIkRtam / tatprabhAvazca zruyatAm eSA mRt sAmAnyA na jJeyA, yasyAH sparzavazAd lohaM svarNarUpaM bhavati / pArasapASANakhAnyantarvartinI iyaM dhUlI nAmnA 'tejtaMstUrI' vizvadAridyahArikA / yasyA ratimAtramAtrayA viddhaM palA'STakamitaM tAmraM hemIbhavet' / iti pituragre nivedya tasyAmeva velAyAmuktakriyayA tAmrasya lohasya ca svarNa kRtvA darzitam / evaM punaH punaH | kriyayA anekasvarNakoTidravyaM nirmApitam / mAtara - pitarau tvatyantaM harSitau / agrajatrikamantarA samastaparijanAH pratikSaNaM prazaMsanti / te tu jvalitAntaHkaraNAstiSThanti / atha kenApi dhanyodayA'sahamAnena pizunena rAjJo'gre niveditam- 'svAmin ! dhanasAraputro dhanyaH sarvAn mahebhyAn bhavantaM ca vaJcayitvA svalpamAtraM mUlyaM dattvA tejamatUrikAbhRtAn anekakalazAn lAtvA gataH, kasyA'pyagre na niveditam / ataH sA tejamatUrikA For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 63 // Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram caturthaH pallavaH // 6 // rAjJo bhANDAgArayogyA'sti, sA''nAyya koSThAgAre bhriyatAm / tathA tasya dhUrtasya zikSA bhavet / ityuktvA pizuno gataH / tadA | nItipriyeNa rAjJA'vadhAritam-'mayA tu pravahaNagataM krayANakaM samastamahAjanasamudAyebhyo dattam / kathitaM ca - 'yena mUlyena grAme kraya-vikrayo bhavatastanmUlyamasmabhyaM deym| tataH paraM tu bhavadbhAgyodayo yAdRzo bhaviSyati tAdRzo lAbho'pi bhvissyti'| ityuktavA mayA dttm| ataH paraM mama viruddhjlpnmyuktm| ekaM tumahadAzcaryam-ye'tinipuNA bahubahutakrayANakAnAM guNa-doSa parIkSaNakuzalA vividhadezodbhavavastUtpattiniSpattivijJAH krayavikrayakaraNapravaNA evamaneke pariNatavayasaH, teSAM madhya dhanyastu kiyanmAtraH ! kiyatI vayaHpariNatiH yena ete sarve'pi pariNatavayaso mahebhyA vaJcitAH / ataH pizunavacane ko vizvAsaH? / tato dhanya AhUya pRcchyte| tadA rAjJA dhanyAnayanAya svasevakAH preSitAH / tairapi gatvA dhanasArAyoktam-'tava putrasya dhanasya rAjA''kArayati / tadA sazaGko dhanasAro dhanyaM jJApitaH-'rAjA tvAmAmantrayati' | dhanyenoktam-'mahAn bhAgyodayaH atizobhanaM jAtam / yato'tipuNyodayena rAjaprasaGgo bhavati / kecittu rAjJe milanAya atikalmaSaM, kurvanti ahaM tu mahArAjena svayamevAhUtaH, ato yuSmadbhAgyodayena bhavyaM bhaviSyati, na kApyatra zaGkA vidheyA' / ityuktvA vastrAlaGkAravibhUSitaH sevakAdiparijanaiH parikaritaH kimapi atyadbhutopAyanaM lAtvA rAjasamIpe gataH / pazcAttu dhanyagrajAstrayo rAjAmantraNaM zrutvA karNejapatvamakurvan-'aho ! lokoktiH satyA jAtA kITikAsaJcitaM dhAnyaM tittirirbhakSayati / evamasmadanujena mAyAkuzalena kRSNadhavalaM kRtvA itastato dhanamelanaM kRtam, parantu adyA'gragataM pRSThagataM sarvamekahelayA rAjA grahISyati / asya pApena purAtanamapi dhanaM yaasyti| pitA tu adyApi dhanyaguNavarNanameva karoti / iti zrutvA madhyamo vakti-'andhaH siraHsphAlanaM vinA saralo na bhavati, yato'smatpitA rAgAndhatvAt kimapi na vetti, ataH paraM sarva jJAsyati / evaM vArtA kurvaannaastisstthnti| // 64 Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 65 // Jain Education In atha dhanyo rAjJo'gre upAyanaM dhRtvA namaskAraM kRtvA rAjAdezena ca yathAsthAnaM niviSTaH / rAjApi taM bhAgyAdhikaM rUpavayazcAturyabhUSitaM dhanyaM dRSTvA'tiprasannacitto vadati sma 'bho dhanya ! tava sukhasamAdhirvartate' ? / dhanyenoktam-'bhavatAM caraNaprasatteH / yataH prakRtInAM sukhaikakAraNaM bhUpatiH, pitarau tu kevalaM janmadAyakau, tataH paraM sarvasAMsArikasukhAnubhavastu rAjAsAd bhvti| adya punarmama mahAn bhAgyodayaH, yato mahArAjena mahatIM kRpAM kRtvA'haM smAritaH, tena mama sukhopari sukhaM na kA'pi nyUnatA sthitA' / |iti dhanyasya prativacaH zrutvA santuSTo jAtaH / punardhanyamAdizati - 'dhanya ! asmatpravahaNagatakrayANakabhAgaH kimapi gRhIto navA' ? | tadA dhanyenoktam- 'mahArAjasya yAdRzI zizorupari kRpA samasti tAdRzo bhAgo'pi mayA labdhaH ' / rAjJoktam- 'katham' ? / tadA dhanyena sarvo vyatikara AmUlacUlato niveditaH / vastu anupalakSya 'kutsitamidam' iti sthApayitvA mAM bAlaM ca jJAtvA mama zirasi Dhaukitam / mUlyamapi taireva kthitm| mayA tu tad vastu gurukRpayA samupalakSya maunamAdhAya sthitena tairyad dattaM tat pramANikRtamasti / | anayA rItyA pravahaNagatabhAgo labdhaH / tadbhAgAgatA tez2amatUrI mama gRhe bharI vartate / ataH paraM tu bhavadAjJA pramANam' / ityevaM dhanyasyA'vitathavyatikaraM zrutvArAjA vihasya sabhyajanebhya iti kathayituM pravRttaH dRzyatAm aho sAMsArikalokAnAM parasukherSyAdoSaprAbalyam !, yataH svasyA'jJAnavazAd vastu guNato'nupalakSya 'svArtho'sAdhakam' iti jJAtvA kApaTyaracanAM kRtvA | dhanyazirasi Dhaukitam / tasmin samaye tu taiH sarvairnizcitaM bhaviSyati yad 'idaM kutsitaM vastu ajJatvAdayaM bAlo grahISyati / yadyasya tAta Agato'bhaviSyat tadA nA'grahISyat / bhavyaM jAtaM yadayaM bAlaH preSitaH / tasmAt zirasa uttIrNa kasyApi zirasi nipatatu' iti kuTila buddhayA dhanyAya dattvA''tmAnaM vicakSaNaM manyamAnAH svasveSTaM krayANakaM gRhItvA gatAH sarvairapi svArtha eva vallabhaH kRtaH, | na kenApyasya dayA vicAritA / tato'nena sarveSAM daurjanyavilasitaM dRSTvA vicalakSaNatvAd maunamAdhAya sveSTaM cAGgIkRtam / yato For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 65 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 66 // durjanAnAM marmakathane svasvayaiva duHkhAya bhavatIti nItivAkyaM smRtvA tad lAtvA gataH / dhanyasya tu svabhAgyodayato'nupamaM krayANakaM haste caTitam, nA'tra kasyApyupakAro'sti / yad durjanairudvegAya kRtaM tat svabhAgyodayena paramasukhAya jAtam / taM sukhodayaM dRSTvA durjanA asyodayamasahamAnA mAM prati durbuddhiM dAtumAgatAH / paraM mamAnItyA pravartanaM saGgataM na yato'nItyA ihalokarAjyamapi | nazyati, parabhave ca durgatibhAg bhavati / yadi pUrva sarvairmahAjanairmayA'pi ca 'tejamatUrI' iti jJAtamAsIt tadA kasyApi dAtuM | pravRttirnA'bhaviSyat / ato dhanyena svabhAgyodayato labdhaM dhanaM dhanyasyaiva bhoktuM yogyaM, nAparasya / tato mayApi cA''jJA dattA-sukhena | svairaM bhoktavyam' / iti sabhAsamakSaM prasAdIcakAra / dhanyena cotthAya 'mahatI mahArAjasya bAlopari kRpA' ityuktvA praNAmo vihitaH / punastadguNaraJjito rAjA sabhyajanAgre dhanyasya saubhAgyadiguNAn varNayati sma - "bho janAH ! dRzyatAmasya dhanyasya bAlatve | vArddhakyamiva pakvabuddhitvam / punardakSatvaM ca dRzyatAM yairnityaM krayANakakraya-vikraya-kuzalairnAnAdezaparibhramaNenA'nekeSAmutpattinirNayavijJAnanipuNaiH pariNataikavayobhirmahemyairapi na jJAtaM tatsarvamanena sarvaprakArairupalakSitam ! / ato mama nagaravAstavyajanAnAM madhye'yaM | dhanya eva dhanyo'sti / etAdRzaireva puruSaH 'pRthvI ratnagarbhA' iti kthyte"| evaM bahudhA varNanaM kRtvA vastrAbharaNAdinA satkRtaH / bhASitazca'bho dhanya ! nityaM mama sabhAyAmAgantavyam / tvatsadRzena satpuruSeNa sabhA zobhanA bhavati / sarveSAM ca mantri - sAmantAdInAmAjJA dattA yadasmatsabhAyAM ziSTAziSTagataM nyAyAdikaraNamantraNaM tatsarvamasya buddhinidheragre nivedya asyAnukUlaM vidheyaM, nAnyathA / ityuktvA dhanyo visRSTaH / dhanyo'pi ca rAjadattavastrAlaGkAraM paridhAya rAjadattavAhanamAruhya rAjAnaM praNamya ca nirgataH / tadA rAjJA AtodyavAdakadhvajakAraka-birudapAThakAdInAmAjJA dattA- 'nityaM mahADambarapUrvakaM dhanyo gamanAgamanasamaye sAvadhAnatayA gRhaM yAvad neyaH' / tato rAjadattamahADambarapUrvakaM nagaracatuSyathe bhUtvA svagRhamAgatya pitaraM nnaam| pitApi tasya mahad rAjyamAnaM dRSTvA paramaharSito babhUva / te For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 66 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 67 // yo'pyagrajA viSamaviSamUrcchitA vabhUvuH / tataH sakale'pi ca nagare dhanyasya sarvanyAyavidAM mAnyatayA svakIyapuNyatapastejasyatA yazaH kIrtiprauDhatayA suhaJjanapoSitayA ca amitrAH zoSamagaman / rAjJaH prasattipAtraM sAmantAdInAM ca pUjyo dhanyaH sabhAyAmAsIno janairaparabhUpatirUpaM jage / evaM kiyatyapi kAle gate ekadA rAjasabhAto rAjJaH praNAmaM kRtvA utthito divyavastrAbharaNabhUSito nAnAmaNimuktAphalaH jhumbanakAdivicitraracanAracitamukhAsanAdhirUDho nAnAdezAgata bhaTTodgIrNayazaHprasaro, anekasAmanta-zreSThimahebhyaiH savinayaM praNato, mArge dIna-hInajanebhyo dAridrayocchedakaM dAnaM dadAno, anekakari turaga-bhaTa-camUparikarito, nAnAdezotpannA'nArohitaratnAbharaNabhUSitA'grIkRtahayanRtyayutaH paJcavidhavAditranirghoSapurassaraM rAjamArgamullaGghaya svakIyagRhAsannaM | yAvadAgacchati tAvat te dhanyAgrajAH svasvagavAkSasthitAH pUrNAzcaryAH pazyanti / tadvasare paurAH pravadanti "bho janAH ! dRzyatAM dRzyatAM pUrvajanmakRtapuNyabalam ! yadayaM laghuko'pi svatejasA vRddhAnAmapi mAnInayo'sti / tejasvattvameva mahattvanidAnaM, parantu na vArddhakyam / yataH 'tejasvinAM hi na vayaH samIkSyate' iti vacanAt / tejasvAn laghurapi prazaMsanIyaH' na tu sthUlaH / yaduktam - "hastI sthUlatanuH sa cA'GkuzavazaH kiM hastimAtro'GkuzaH ?, dIpe prajvalite praNazyati tamaH kiM dIpamAtraM tamaH ? / vajreNApi hatAH patanti girayaH ki vrajamAtro giriH, tejo yasya virAjate sa balavAn sthUleSu kaH pratyayaH ?" For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 67 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 68 // "ato'yaM dhanyo laghurapi kuladIpakaH / asyaiva cA'grajAstrayaH zarIrAdinA sthUlA apyakiJcitkarAH, kevalamasya pRSThe nijodarapUraNaM kurvanti' / iti paurajanAnAM vacAMsi zrutvA trayo'pyagrajAH prabhUtamAtsarya himAnIpAtato dagdhasadbuddhyaGkurapurAH krUrAzayA iti parasparaM mantrayanti sma - "AH ! asmin dhanye jIvati sati kimasmAkaM pauDhatAvRddhirbhavati ? apitu na bhavatyeva / sphuradbhAnau bhAnUdaye kimu tArakAH sphArakAntiyuktA bhavanti ? / ato'yaM ' svIkAyA'nuja' iti sambandhaM sampradhArya nopekSaNIyaH / svAGgajo vyAdhirupekSitaH kimAdhiM na karoti ? tasmAt sadayabhAvaM parityajya ayaM vinAzayiSyate tadA'smAkaM tejovRddhirbhavitA / dIpo'pi dIpavartikAM dagdhvaiva dIpyate nAnyathA" / iti parasparaM mantrayitvA dhanyavinAzanA''rtau patitAH / atha teSAM sugupto'pi mantro buddhiprAgallyena kathaMcana iGgitAdivijJAnena ca dhanyena jJAtaH, yataH pAtAlagatamapi jalaM budhA buddhayA na jAnanti kimu ? / uktaJca - "AkArairiGgatairgatyA ceSTayA bhASaNena ca / bhU-netrA -''syavikAreNa lakSyate'ntargataM manaH " // 1 // punaH"udIrito'rthaH pazunA'pi gRhyate, hayAzca nAgAzca vahanti 'noditAH / anuktamapyUhati paNDito janaH, pareGgitajJAnaphalA hi buddhayaH " ||1|| tathA dhanyaguNairAkRSTacittA bhrAtRpatnyo'pi bhaktyA rahasi svabhartRNAmAkUtaM dhanyaM prati kathayAmAsuH - 'ato he devara ! bhavatA sAvadhAnatvena stheyam / asmadIyasvAminastu durjanasvabhAvatvAd asUyAdRgdoSeNa sanmatimUDhA jAtAH santi / yataH - 1. preritAH / Jain Education Intemational For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 68 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram caturthaH pallavaH // 69 // 'sarpaH krUraH khalaH krUraH, sAta krUrataraH khlH| mantreNa zAmyate sarpaH, khalaH kena nazAmyate" ||1|| tasmAd na vizvasanIyAH / evaM bhrAtRpatnyuktaM zrutvA dhanyo vicintayati - 'dhigastu taM puruSaM, yo vivekasarasi tattvA'tattvavijJAnaguNena kalahaMsasadRzo'pi svAnuSaGgataH kalahaM pradIpayet, kalahakAraNAnna viramatItyarthaH / atrasthitena | 'mayA''mayeneva guNasindhUnAM bandhUnAM saukhyaM na bhvti| kAraNayogAt kArya prabalayati, tadvirahe tadapi na, ato'nvayavyatirekAbhyAM mamAtra sthAtavyaM na yuktam, kasmiMzcid dezAntare yAmi / yato dezAntaragamanaM cAturyamUlam / yataH "dezATanaM paNDitamitratA ca; vAraGganA raajsbhaaprveshH| anekazAstrArthavilokanaM ca, cAturyamUlAni bhavanti paJca" ||1|| "dIsai vivihacariaMjANijjai sjjnn-dujjnnviseso| appANaM ca kalijjai hiMDijjai teNa puhavIe" ||1|| tathA svakalAsu kauzalaM bhAgyaM balaM sthairya buddhivibhavazca, eSAM paJcAnAM dezabhramaNakaSopalena parIkSA kriyate / te narA dhanyA ye MmanovinodakArINi nidhAnAnIva kautukAni pade pade pazyanti / dharmazAstre'pyuktam-''saMkilesakaraM ThANaM, dUrao paDivajjae' ityAdi / tathA nItizAstre'pyuktam - 1. maddArpadutpanna rogeNa pra. 2. dRzyate vividhacaritaM jJAyate sajjana-durjanavizeSaH / AtmA ca kalyate hiNDyate tena pRthvyAm // 1 // 3. saMklezakaraM sthAnaM dUrataH prativarjayet / // 69 // Jan Education Interational For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH pallavaH // 70 // "gajaM hastasahastreNa, zatahastena vAjinamA zaGgiNaMdazahastena, dezatyAgena durjanama" ||zA ityAdi manasi sampradhArya dhanasAratanayo 'dezA'valokanakrIDAnIDonmukhapakSirUpo jaatH| ityevaM vartamAne kasyacit sambandhimahebhyasya gRhe mahotsavo jAtaH / tadA'sya pitrAdisvagRhamanuSyA mahotsavavyagracittA gamanA''gamana-dhAvana-valganAditatkAryaprayAsena khedakhinnAH zrAntAH sukhanidrayA suptA ghoranidrAvazIbhUtA jAtAH / tismin | rAtrau samastapaurajane prasupte sati ekAkyeva dhanyo gRhAnnirgataH, namaskAramahAmantraM smaran mAlavadezonmukhaM prasthitaH / ramAkelikriyApadaM mAlavajanapadamabhivrajan anekagrAma-nagara-vanAni vilokayan'madhyAhne kSudhito jAtaH / tasmin samaye kSetramekaM mArgasthitaM dadarza tasya kSetrasyopakaNThe vaTavRkSasyA'dhastale kSudhayA bAdhitaH kSaNaM vizrAntaH / atha tasmin kSetre kazcid hAlikaH kSetraM kheTayatiH, etAvatA tasya hAlikasya patnyA kiJcit parvadinaM jJAtvA zAli-dAli-ghRtAkulalapanazrIpramukhamiSTAnnayuktaM bhktmaaniitm| tadA hAlikena sundarAkAraM kSudhA-tApAdi-parimlAnamukhaM dhanyakumAraM dRSTvA iti vicintatam-'aho ! ayaM sundarAkAraH kazcit satpuruSastApAdibAdhito'tra vaTe vizrAnto dRzyate / athainaM bhojanArtha nimantrayAmi' / iti nizcitya dhanyasamIpamAgatya sAdaraM bhojanAya nyamantrayat / dhanyo'pi taduktaM zrutvA sasAhasamityuvAca-'bhoH cittajJaziromaNe ! ahaM svabhujArjitaM bhuje / yataH siMhAH satpuruSAzca kSudhitA api paropArjitaM bhakSyaM na bhuJjate / ataH ziSTasamayapratipAlanAya yadi tavAjJA bhavati tadA kSaNaM halena kSetraM kRSAmi, tato'hamamRtaM bhokssye| yataH guruvaMzasya svabhujArjitA bhuktiH gauravaM-mahattvaM datte' / iti // 70 // 1. krIDArUpapakSigRhonmukho pra. 2. ekasmin dine prabalatApamadhyA pra. 1 en Education International For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 71 // dhanyoktiM zrutvA tena hAlikenA'pyanumatam -'bhoH sajjana ! yathepsitaM kRtvA bhojanAnugrahaM kuru' / evaM hAlikAdezaM prApya svayamevotthAya halaM grahItvA kheTayituM lagnaH, tAvatA halaM skhalitam / tadA dhanyena svabhujabalena halAkarSaNaM kurvatA bhUmigatadRSadbhaGgena bhUmigRhagatam aparimitadravyasaGkhyaM nidhAnaM prakaTitam / yato bhAgyavatAM sarvatrA'nIpsitA'pi saMpad Avirbhavati / yaduktaM ca"nirIhasya nidhAnAni prakAzayati kAzyapI / bAlakasya nijAGagAni na gopayati kAminI // 1 // svarNapUrNa nidhiM dRSTvA udAracittena dhanyena hAlikAya samarpitaH / yathA samyagjJAnavatAM yoginAM kimajJeyam ? tathodArANAM satpuruSANAM kimadeyaM bhavati ? / tato hAlikenoktam- 'bhoH sajjanaziromaNe ! tava bhAgyanidhitva he torayaM niravadhiH sevadhiH prAdurabhUt, ata imaM tvameva gRhANa' / tadA dhanyenoktam- 'bhrAtaH ! mama parakIyadhanagrahaNe niyamo'sti, bhUmI ca bhavadIyA; tenedaM bhavadIyaM dhanaM, yad rocate tat kuru' / tato'tivismaya-bhaktiyuktena hAlikenoktam- bho mahAbhAga ! tvayA'nargalaM dhanaM dattvA mama dAridyocchedaH kRtaH / adhunA tu bhojanaM kuru' / tato'tyAgrahavazena dhanyena hAlikopaDhaukitaM bhojanaM kRtvA hAlikaM cApRcchyA'grato'gamat yato vizvopakArakArakAH sajjanAH sUryavad naikatrasthA bhavanti / atha dhanyagamanAntaraM hAliko vicintayati - 'satyapuruSadhanyAllabdhaM mahAdhanaM niHzaGkatayA yadi bhujyate tadA paragRhabhaJjakA lokA anekaiH prakArairvArtA kariSyanti / evaM parasparaM vivadamAnAH kadApi kAle rAjadvAre viditA bhaviSyanti, tadA durbalakarNo rAjA pizunaiH prerito mAM kArAgAre kSiptvA mama sarvasvaM grahISyati, tadA'matiduHkhI bhaviSyAmi / ataH prathamato'haM rAjAnaM yathAsthitaM samanujJApya pazcAd yathAdezaM karomi, tadA mama AyatisukhaM bhaviSyati' / iti dhyAtvA hAliko rAjAnaM gatvA yathAsthitaM dhnyvRttaantmaacsstt| rAjApi hAlikoktAM dhanyakathAM zrutvA vismitacito hAlikamuvAca'bho hAlika ! yat kSetrato nidhAnaM labdhaM na tad mahadAzcaryam, yataH pRthivyAM pade pade nidhAnAni santi / parantu yad nidhAnaM labdhvA For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 71 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaH pallavaH // 72 // tyaktaM tad mahadAzcaryam / tena puruSeNa pRthvI 'ratnagarbhA' iti satyoktiH / tathA tvamapi bhAgyanidhiryenaitAdRzapuruSasya darzanaM kRtaM, zrIdhanya II bhojanaM ca kArApitam' tena dattaH prasAdastvayA labdho'tastvamapi dhanyo'si / atha yadi tena puruSasiMhena nidhAnaM tubhyaM dattaM tadA caritram mayApi sutarAM tubhyaM dattam !, mahApuruSasyAdezaM kaH sphettyti?| paraM tasya mahApuruSasyAbhidhAnaM vikhyAtaM bhavet tathA krtvym'| iti rAjAdezaM prApya hAlikena dhanyasya khyAtivistAraNAya tasyAmeva kSetrabhUmau dhanyanAmnA grAmo nivezitaH / rAjJe ca niveditm| rAjJApi tadgrAmAdhipatvaM hAlikasyaiva smrpitm| hAliko'pi rAjJA pradattamadhipatvaM prApya sukhamanuvan dhanyasyopakAraM na vismrti| ___atha dhanyo'pi agrato gacchan vividhAni nagara-vanAni-pazyan dinAtyaye kasyApi grAmasyopakaNThaM prApraH, yathA tApA'tyaye haMso mAnasaM prApnoti / tatra ca sandhyAyAM sarittIre'nAkulamanA vAlukAM samAdAya svahastena nimnonnatAM sphoTayitvA samatayA viracya, niHzaGkavRttyA ratitulyaparyaGka iva sthitvA svakIyahRdayakamale zrIsiddhacakrakamalaM saMsthApya yathAnuvRttyA'rhadAdipadaM manasi dhyAyana, praharaM yAvaJjapakriyAM kRtvA, caturazItilakSajIvayonigatajIvAn kSamayitvA, aSTAdazapApasthAnAni vyutsArya, catuHzaraNAni kRtvA, zubhabhAvanAM bhAvayan nidrAvazIbhUto nidrAM prAptaH / atha yAmamAtrA'pararAtre'sau punaH bubudhe| paJcaparameSThipadAni saMsmarannutthitaH, yata uttamAnAM nidrA-''hAra-kalaha-krodha-kAmA ete paJcApi doSA prabalA na bhavanti, mandA bhavantItyarthaH / atha cAsmin samaye dhanyaH kiJcit zubhasUcakaM zivAzabdaM zuzrAva, yataH puNyavatAM puruSANAM prAyo nimittAni zubhAni sAnukUlAnyeva bhvnti|dhnyenaapi taM zabdaM zrutvA pUrvA'bhyastazakunazAstra vicintya nirdhAritam yad 'divA durgAzakunaphalaM rAtrau ca zivAzakunaphalaM niSphalaM na bhvti'| tataH sUkSmabuddhyAsya phalaM vicAritaM tadA zivA evaM vadati-ko'pidhIrapuruSa etatsaritpravAhataHzaba niSkAzayati, tatkaTisthAnAni + ratnAni gRhNAti zavaM ca mama bhakSayituM dadAti tadA bhavyaM bhavati' / evaM zivAzabdArtha vicArya tataH sthAnAd dhanya utthitaH / // 72 // Jan Education intamosional For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram caturthaH pallavaH // 73 // zivAzabdAnusAreNa nadItaTa' jagAma, yato dhanArthI bhojanArthI kautukI cA'laso na bhavati / tataH sarittIre yAvatA vilokayati tAvatA svakRtapuNyenAkRSTamiva svayameva jalapravAhe tara nadyAstaTamAgataM mRtkmpshyt| tato jalapravAhAnniSkAzya tatkaTigatAni ratnAni lAtvA tad mRtakaM zivAyai cA''paryat, yena zakunA'rcanaM zubhAya bhavati / punarapi zayanasthAnamAgatya deva-guru-stavanena zeSarAtrimatikramya prabhAte saMjAte'gratazcacAla / kameNA'vandhyadhIH sa dhanyo durgamaM saMsAramiva vindhyAdrimullamaya sukhena munIndro nirvRtimivojjayinImApa / tatra pradyotanapratApaH pradyotanAmA bhUpatI rAjyaM karoti / SoDazamahArAjAnAmIzvaro'sti / yasya khaGgagrahaNasamakamevA'rivargaH kampate / sa rAjA buddhyA'bhayakumArasadRzaM svakIyarAjyacintAkAramamAtyaM gaveSayan nijapuryAM | dhImatparIzcAyai paTahavAdanapUrvakamiti ghoSaNAmakArayat-'yo buddhimAn puruSaH samudrAkhyasaromadhyasthasya stambhasya svayaM pAlisthito rajjavA granthiM badhnAti tasmai nRpo mantripadaM datte / iti paTahodghoSaNAM nizamya bahavo lokAstaM stambhabandhanopAyaM vicArayanti, parantu na ko'pi bandhayituM pravaNo bhavati / etAdRze vartamAne dhanyenAgatamAtreNaM tAM paTahodghoSaNAM nivArya stmbhbndhnmnggiikRtm| tadA rAjapuruSairuktam-'rAjasabhAyAmAgamyatAm / tadA nirmalabuddhirdhanasArasUnurbahujanavRtaH sevakaiH saha upabhUpaM jagAma / gatvA ca rAjAnAM namaskRtavAn / rAjJApi tamudArarUpAdiguNayutaM dhanyaM dRSTvA svamanasIti nirNItam-'nUnameSa puruSavaro mAdezanirvAha krissyti| asmatkRtodyamaH phalavAn bhavan dRzyate' / iti saMpradhArya rAjA dhanyaM pratyevamuvAca-'bho buddhinidhe ! mamAdezaM saphalaM kRtvA svabuddheH phalaM prApaya, lokAnAM ca kautukepsitAni pUraya' / tataH sudhIrdhanyazcaNDapradyotabhUpasyAdezaM prApya tasya sarasaH sAlaudhazAlinyAM pAlau jagmivAn / tatra pAlisthasAlAMhibaddhayA'tipralambayA rajjvA parito'mbu bhramitayA stambhamaveSTayat / rajjuprAntabandhasthAnamAgatya ubhayaprAntasaMyojananena granthIM dattvA yantravidhIyamekaikaM prAntaM gRhItvA pUrvAparadiziyathA yathA gacchati Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 74 // tathA tathA granthI upastambhaM yAti yAvad granthI stambhaM spRzati / anayA rItyA stambhe granthIM dattvA rAjAdeza saphalIcakAra / etatsarvaM rAjA nagaralokAzca dRSTvA tadguNarajjubaddhasvAntAH prazaMsanti sma -'aho asya buddhipaTutvam / aho asya pratibhAprAgalbhyam ! | aSTamazrutaM ca kRtapUrvamiva kRtam' / iti tadguNaraJjito rAjA 'Alokamudito loko bAlabhAsvate'rghamiva dhanyAya mantripadaM dattavAn / athAsau dhanyamantrIndurbhUpateH prasAdaM sakalAdhikazucipakSaM samAsAdya samastabhUvalayamatizuddhanItijyotsnAbhiH sollAsitaM cakre / evaM pratidinamadhikAdhikakIrtyA lakSmyA ca pravarddhamAno dhanyo mantripadaM kurvANA'nyadA svasaudhavAtAyanasthitazcatuSpathaizcarya vilokayati sma, tAvatA'mAvasyAyAM vidhumiva durdarzaM vigaladvasu dAridyopadrutam atidInadazAprAptaM kSuttRSAbAdhitavapuM (puSaM ) sakuTumbaM svapitaramitastatastatpure bhramantaM dadarza / dRSTvA savismayaM copalakSyeti dadhyau- 'vicitrA karmaNAMgatiH' yato'nenakoTidhanavibhavayutaM gRhaM muktavA'hamatrAgataH, tatsarvamatistokadinamadhye kvApi gatam, etAdRzI ca dazAM prAptaM mama kuTumbaM pratyakSameva dRzyate ! / zrI jinAgamoktaM nAnyathA bhavati 'kaDANa kammANa na mokkhamatthi' ityAdi / tathA "aghaTitaghaTitAni ghaTayati, sughaTitaghaTitAni jarjarIkurute / vidhireva tAni ghaTayati, yAni pumAn naiva cintayati // 1 // iti dhyAtvA AdarapUrvakaM svakuTumbaM gRhe nItvA pitaraM bhrAtRRMzca namaskRtiM kRtvA snAna- vasanA - 'zanAdibhiH satkRtya yathAvasaraM prApyeti pRcchati sma - tAta ! bahudhana- yazaH kSemabhRtAM bhavatAM kathamIdRzyavasthA saMjAtA tadvyatikaraH kthytaam| tadA dhanasAro'pi dhanyoktiM zrutvA'vocat-he vatsa ! zrI jinAgamatattvakuzalo bhUtvA kimu vibhavadhananAzapraznaM pRcchasi ? lakSmyAdivibhavo na mamAyattaH, 1. dhanyAya mantripad ddau| Alokamudito lokazca bAlabhAsvate praNAmArdhaM dattavAn pra. For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 74 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH pallavaH // 75 // kintu karmodayAttaH / yataH karmodayasya tu dve rUpe-'puNyodayaH pApodayazca / yadA tu puNyodayo vartate tadA'nIpsitenApi blaatkaarenn| dhana-sampadAdinA gRhaM pUrayati / yadA tu 'pApodayo varttate tadA susaJcitaM surakSitamapi gajabhuktakapitthavad gRhaM | nissAraM karoti / yataH - "kRtakarmakSayo nAsti klpkottishtairpi| avazyameva bhoktavyaM kataM karma zubhAzubhama" ||2|| "ityAdihetoH purA puNyodayena sarvamanukUlamabhavat / adhunA tu pApodayena sarvaM naSTam / kiM bahujalpitena ? / aparaM ca. gRheputra-kalAtrAdibahujanAnAM madhye ekaH ko'pi bhAgyazAlI bhavati. tasya bhAgyena sarvamapi kuTumbaM sukha-manubhavati; tadgamane tu sa eva svajanavargo duHkhamanubhavati' iti zAstrokteH pratyakSatayA dRSTvA cA'nubhUtam, yato he vatsa ! kalAvati bhAgyanidhau tvayi gate sati kenApi pizunena prerito rAjApi pratikUlo'bhavat, tena kArAgAre kSiptvA bahutaraM daNDaM kRtvA dhanaM gRhItam, kiyaccaurairmuSitam, kiJcid vahninA bhasmasAt kRtam, kiyad mUDhatayA vyApArakriyayA naSTam, kiyaJca bhUmigatanidhAnAdi duSTasurairhataM mRttikArUpaM saMjAtam, tAvannaSTaM yAvadekadinanirvAhamAtramannamapi na sthitam / tataH kRSNapakSenduvad niSkalAnAM sarveSAM he jaganmitra ! mahatA kaSTena bhavadgaveSaNAM kurvatAM kenApi purAkRtabhAgyodayena tvadarzanaM saMjAtam / "tvadarzanamAtreNa sarvato'bhyudayena ca mama duHkhaM naSTaM, cittaM ca Anandameduramabhavat' / iti pitroktaM zrutvA dhanyaH savinayaM praNamyAha-'he tAta ! mama sevakasyApi pracurapuNyodayo jAto yena tAtapAdAnAM darzanaM saMjAtam / iyaM ca rAjyamAnAdisampatprAptiradyaiva saphalA jAtA / ataH paraM duHkhavAtAM vismArya 1. puNyarUpeNa pr0|2. pApodayarUpeNa pr0|3. nirvatutvena (?) niSkalamiti jJAtvA sarvamapi kuTumbaM vAdAya / he-pr0| 4. sNjaatdrshn-pr0| // 75 // Jan Education International For Personal Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 76 // sukhAnandamagnatayA stheyam / ahaM tavAdezakArI kiGkaro'smi, kAcidapyadhRtirna vidheyA' / evaM mAtaraM jyeSThabhrAtRn bhrAtRjAyAdIMzca madhuravacanaiH saMtarpya vastra - dhanA''bharaNAdibhiH satkaroti sma / sajjanAnAmiyaM rItiryuktimatyeva AzritodayaH soma iva kalAvatAM mukhyo dhanyo bAndhavebhyaH zriyaM dadau-yathA kalAvatAM mukhyaH somaH zritodayaH san kumudebhyaH zriyaM dadAti, evaM ca antaHkaraNaprItiyuk dhanyaH samastamapi kuTumbaM vividhasukhaprakAraiH poSayati sma / tathApyasya prabhAkaradyuterdhanyasya dhAma taistAmasaprakRtibhiragrajairna sehe, tadyuktam, yatastAmasA divA bhItA iva anyasya ca tejo na sahante / athAnyadA dhanyo rAjasabhAyAM gatvA rAjAnaM natvA rAjyakAryacintAM kRtvA punarapi rAjAdeza prApya ucita velAyAM sukhAsanArUDho vividhahaya-gaja-ratha-bhaTAdicamUparivRto vividhadezAgatabandibhirvicitraracanAmayarUpakagItakaiH saMstuto'nekavAditravAdanapurassaraM svagRhamAyAti / tadA catuSpathasthA janA dhanyaguNavarNanaM kurvanti dRzyatAM dRzyatAM manuSyabhave devatvam, yasmAd audArya-dhairyagAmbhIrya zauryarUpA guNA asmin gatopamAnA vartante / caturNAM bhrAtRNAM madhye'nujo'pi paropakArakaraNa- dInahInoddharaNasvakuTumbAdiparipoSaNa- nimnonnatataduktisahanAdivividhaguNaiH kRtvA vRddha iva lakSyate / tadA'paro vakti- 'guNavatAM vayasi kiM prayojanam ? / ete'sya puNyanidhedhanyasyAgrajAH kimpAkaphalasadRzAkArA asya prasAdena yathepsitaM sukhamanubhavanti / yadA pUrvamAgatA abhUvan sadA drammakato'pi durdazAM prAptAH sarvairapi janairdRSTA Asan / adhunA tu garvapUritAH kRtavakra kaTAkSAH pratinamaskArAdyucitapravRttamapi na kurvanti, tataH kiM jAtam ? etadvakratvaM tu guNanidherdhanyasya prabhAveNa nirvahati, na tveSAM prabhAvaH' / iti te trayo'pyagrajA dhanyaguNavarNanaM sthAne sthAne zrutvA yavAsakavRkSa iva dahyamAnA lobhAbhibhUtA janakA'ntikamAgatyeti prAhuH - For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 76 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram | caturthaH pallavaH // 77 // 'he tAta ! vayaM sarve pRthakpRthaggRhe sthAsyAmaH / ataH paraM dhanyena saha na vatsyAmaH / tenAsmAkaM zrINAM bhAgaM pratyekaM samarpaya' / tato dhanasArasteSAM vacanaM zrutvA ISad vihasya tAn pratyuttaraM prAha-'vatsAH ! sAmprataM bhavadbhirdhanaM yAcyate tat kiM prAg asya dhanasya arpimasti yadgrahaNAya samutsukA jAtAH ? / apica', yUyaM tatsarvaM kiM na smaratha yat svapurAd gAtramAtreNa atidInAvasthA prAptA atrA''gamiSyatha, tato dhanyena sajjanasvabhAvatayA vinayAdiguNagauravatayA'kRtrimahetayA ca yuSmatkRtadoSAn vismRtya kAmaM dhana-vastrAdirAzibhiH satkariSyadhve, tat kiM na smaratha' ? / iti piturmakhAt zrutvA dveSitasaujanyA vAvadUkA ghUkA iva vANyA ghorAste trayo'pi dhanyAgrajA ityavadan-'bhostAta ! tvaM tu dRSTirAgeNAndhaH kamapyasya doSaM na pazyasi, imaM guNanidhimeva manyase ! / ayaM yat karoti tat sarvaM tvaccitte'tyantazreyastayA pratibhAti / paramasya caritAni tu vayameva jAnImaH, na ko'pi vetti / yataH snehahIno'sau asmadgehatastaskara iva bahutarANi ratnAnyAdAya naSTaH / atra cAgatya tena dhanena rAjavargIyajanAnAM kimapi laJcAdikaM dattvA IdRzIM mahattvA'vasthAM gRhItvA sthito'sti / lakSmyA kiM na bhavati ?, 'sarve guNAH kAJcanamAzrayanti' / yataH zriyA kRtvA'tikSArasyApyapeyasyApi ambudhe 'ratnAkara' iti prasiddhiH saMjAtA / tasmAd he tAta ! hRdayAd vakratAM vimucya zrINAM | bhAgamasmAkaM smrpy'| iti pitR-putrANAM parasparaM svamUlaM kalahoi~daM matvA sattvAdhikaH sudhIrdhanyo lakSmyA bhRtaM gRhAdikaM tyaktvA punarapi niryyau| tataH prayANasamaye zobhanaiH zakunairdivyacASa-dhvAGkSasvarAdibhiH / suzabda-ceSTAdibhizca preritastAnyabhivandya magadhadezonmukhaM | 1. parantu yuSmAkaM tatsarvaM vismRtaM yt-pr0|2. vA kaangkhaayaam| siddh0|5|2|10| ityanena smRtyarthadhAtau bhUtArthe bhvissyprtyogH| 3. vismaary-pr0| || // 7 Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram * caturthaH pallava: // 78 // prasthitaH / vividhAni grAma-nagara-vano-pavanAni nirIkSamANa ekAkyeva siMha iva nirbhayaM yAti / athA'sminnavasare mandAkinyupakaNThe'zokataroradhaH zAntaM dAntaM samagraguNarAzInAM khAnidvayamiva dharmasya mUrtimadvirUpamivadharmasya muniyugalaM ddrsh| dhanyastanmuniyugalaM dRSTvA candrodadyote cakora iva, meghadarzane mayUra iva, svasvAmidarzane satIva, harSabharanibhRtahRdayazcintayati'aho ! mama bhAgyAni jAgrati, yadasmin vanagahane vijanapradeze'cintitacintAratnalAbhA'dhikaM munidarzanaM jAtam / saphalo'dya divasodayaH, adya kAnyapizakunAni saMjAtani dRzyante yadgrISmadharmapIDAtRSitasya mAnasasara iva munimilanam ! iha-parabhavadravyabhAvatRvidhyApako munirmama zubhayogo'tiduSkaraH sa saMjAtaH' / ityevaM dhyAyana harSeNa pulakitahRdayaH paJcA'bhigamAdividhipUrvakaM pradakSiNAtrayaM dattvA paJcAGgaNipAtena vanditvA "goyama sohamma jaMbu pabhavo sijjNbhvaaiyaa| savve te jugappahANA taidive te savidivA ||2|| aho! te nijjiyakoho, aho! maannpraajo| aho te ajjavaM sAhU! aho te muttimattapo ||2|| ajja katyatho jammo" ityAdipadyena stutvA saMyamazarIrayozca sukhapraznaM kRtvA yathA'vagrahasthAnamAzritya muneH saMmukhaM sthitaH / munirapi dharmazravaNapipAsitaM jJAtvA zrI jinAgamatattvaM darzayitu pravRttaH-"bho bhavya ! iha-asminnapArasaMsAre mithyAtvA-'virati-kaSAyayogarUpaizcaturbhiH kAraNairarditA jIvA vividhajAti-kulasthAna-yoniSu paribhramanti / janma-jarA-roga-maraNa 1. gautamaH saudharmaH jambUH prabhavaH zayyambhavAdikAH / sarve te yugapradhAnAH tvayidRSTe te sarve dRSTAH // 1 // aho te nirjitakrodhaH, aho ! mAnaparAjayo aho te ArjavaM sAdho aho te mUrtimattapaH / 2. adya kRtArthaM jnm| // 78 // Jan Education International For Personal Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram caturthaH pallavaH // 79 // rUpaizcaturbhidukhairduHkhitAstiSThanti / tatra mohanRpateH kurAjyanirvAhakamithyAdarzanA'bhidho mantrI sarvajIvAn nijAjJApravartanArtham | avirati-kaSAya-yogaviparyAsamadirAyAH pAnagoSThiM kArayitvA unmattAn karoti / te conmattAH santo na devaM na guruM na dharma na hitaM na kRtyaM nA'kRtyaM na svaM na paraM na ihalokaM na ca paralokaM kimapi veditumicchanti, kevalaM mahAnidrA-bhaya-maithunAdisaMjJAsu gADhamAsaktAH saMsAraM vrddhynti| tatra ye viSayAste kaSAyANAM sAhayyena kiM kiM kukarma-kuceSTitaM ca na kArayanti ? / yad AjanmataH sarve saMsAriNo jIvAH kenApyazikSitA api svasvazaktigrAhyaviSayeSvAsaktAstiSThanti / Agame hi viSAdapi adhikatarA viSayA uktAH / yataH - "viSayANAM viSANAM ca dRzyate mahadantaram / upamuktaM viSaM hanti, viSayAH smaraNAdapi" viSAdekAkSaramAtreNA'dhikA viSayAH kIdRzaM duzceSTitaM kurvanti ? / ye ca rasanendriyAsaktAste utkRSTa to navA'GgulamAtraviSayapUraNArthamekendriyAdipaJcendriyajIvaM yAvad nirdayapariNatyAkuTTihiMsAM kurvanti, kRtvA cA'ntarmuhUrtamAtreNa mRtvA saptamaM narakaM yAvad gacchanti; tandUlamatsyavat, rAjagRhe udyAnikAyAM nijA'ntarAyakarmodayA'prAptabhikSudrammakavad vA akAmaM durgatigatA ghanakarmavipAkamanubhavantaH pribhrmnti| cakSurindriyAsaktA anukUla-pratikUlavarNAdi paryAyaprAptA aprAptyA ca rAgadveSayoH prabalapariNatyA pApakarmaNAm utkRSTasthiti-rasabandhAna racayanto'nantabhavAn paribhramanti / evaM zabdaviSayAsaktA jIvAH zravaNasukha-duHkhamAtreNa durgatikUpe patitAH klezamanubhavanti, saGgare bandijanoktakula-jAtizaMsanazravaNAt zUrasubhaTavat, Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram caturthaH | pallavaH // 8 // sanatkumAravaca / evaM gandhaviSayAnukUlaprAptyA duSkarmapoSaNaM kurvanti, malamalInazarIrANAM munInAM dugaJchanamAtreNa ca durgatiM paribhramanti, durgandhA rAjapatnIvat, sugandhAsaktabhramaravad vA / sparzanendriyasaktAnAM tu kiM kathyate? / yataH paJcAnAmapi viSayANAM priyamelakatIrthavad ekatra milanenA'tikaThorapApa pravRttiM kurvanti / yataH paradArAsaktA jIvA aSTAdaza pApasthAnAni atitIvrasaMklezena samAcaranti, tena ihaloke rAjya-dhana-yazo-bhogA-''yuHprabhRtIni hArayanti, paratra ca anantakAlaM yAvad naraka-nigodeSu paribhramaNaM kurvantyeva, brahmadattacakrivat / atraikaM mahadAzcaryaM, ye jIvA yAn viSayAn atyAdareNa sevante te caivA'nyajanmani anyA'nyazarIrendriyANAM jaghanyato dazaguNaM, zataguNaM vA, sahastraguNaM vA, lakSaguNaM vA, koTIguNaM vA tato'pyadhikataraM vA utkRSTA kuTTyAsevane bIjaparamparayA'nantaguNaM yAvat pratikUlamasahanIyamakathanIyaM kevaligamyam IdRzaM duHkhaM dadati / yat kevalI jJAtuM sarmathaH, na tu sarva vaktum / IdRzAn khalu khalAn viSayAn kiyanto jAnanto'pi punaH punastadarthaM dhAvanti, klezaM ca praapnuvnti| teSAM prAptau mahAn harSaH, tadaprAptau cintAmaNito'pyadhikaM narabhavaM vyarthaM gnnynti| tathA viSayAstAn duHkhameva dadati / yataH "nirdayaH kAmacANDAlaH paNDitAnapi pIDayet / ajJapIDane kiM citraM viSayAna sevate satu" ||2|| "viSayasevako bhavasaGkaTe patati tattu ghaTatyeva, yAdRk karoti tAdRk praapnoti| parantu viSayecchAmAtreNApi asevativiSayo'pi durgatipAtamApnoti / atrArthe kathAnakamekaM zrRNu sAvadhAnamanasA" | dhanyenoktam-'mahAn prasAdaH, kathayatu bhavAn' / munirAha - Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH pallava: // 8 // ||sunndaa-ruupsenyoH kthaa|| pRthvIbhUSaNanAmni pure kanakadhvajarAjA rAjyaM karoti sma / tasya yazomatyabhidhA rAjJI / tayorkI putrau staH gunncndrkiirticndrnaamaanau| ekA punaH putrI sunandA'bhidhA rUpa-yauvana-guNabhRtA catuHSaSTikalAsu kushlaa| sA bAlabhAve'nudayakAmAvasthA sakhIbhiH parivRttA saptabhUmyAvAsopari sthitA nAgarasvarUpaM pazyati / sma / atyunnataprAsAdopari sthitAyA dRSTizcA'tidUrataraM yAti / etasminnavasare ekasya mahebhyasya gRhe ekA varataruNI rUpa saundaryaguNena vijitA'marasundarI, yasyA vinayAdiguNena mAdhuryavacanena darzanamAtreNa ca krodhinAmapi krodha upazAmyati / IdRzyAH kAminyA dhavaH kimapi satyA'satyA'bhyAkhyAnaM dattvA kambayA nirdayaM hnti| sA punaH punarbhartuH pAdayoH zirodhRtvA cATuvacanena vijJaptiM karoti-"svAmin ! prANAdhAra! mayA ko'pyaparAdho na kRtaH / kenApi duSTacetasA'lIkazrAvaNena kiM mAM nirarthakaM mArayati bhavAn ? / sukulaprasUtA'ham tvadAjJAviruddhamadya yAvad na kadApi kRtam, agre'pi na kariSyAmi / yadA'sya zuddhikaraNena yathArthanirNayo bhaviSyati tadA tavaiva pazcAttApo bhaviSyati! ato he prANanAtha! asyA'lIkadUSaNasya zuddhiM kru|ydaa mayi etadUSaNaM satyaM bhavati tadA bhavato yadocate tat krotu| nirarthakamAraNe kiM haste AyAti' ? / ityevaM savinayaM punaH punaH pramANapUrvakaM prArthanAM vijJaptiM ca karoti, tathApi sa puruSastADanAnna virmti| etat sarva sunandA dRSTvA sakhIM pratyAha-"hale ! pazya tvamasya puruSasya nirdayatvam / IdRzIM rUpa-yauvanavinayAdiguNavatIM prati kimapyalIkamudbhAvya zvapacavat tADanaM kroti| kiJcidapi dayodayo na jAyate / etAM dRSTvA mama hRdayaM karuNayA bhidyate, parantu asya svakIyapramANapriyopari dayAlezo nodeti| tasmAt strINAM puruSAdhInatve mhduHkhm| yadyapi 'puruSo gRhanAyakaH' iti lokoktiH, // 8 Jan Education International For Personal Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH pallavaH // 82 // sA'pi yatkiJcit, yataH priyAM vinA gRhaM na bhavati / vinA priyAM puruSaH pathikatulyo janairucyate / priyaiva gRhamaNDan / ekodara pUraNakaraNamAtropakAreNa strI yAvajjIvaM puruSAjJayA pravartate / pratidinaM prAtarutthAya jalAharaNAdi karoti / gRhapUjana-pramArjanakacavarazodhana-gRhagatagavAdipazukRtagomayavyavasthAnAdikarmakarakriyAM karoti / tato dhAnyazodhana-khaNDana-peSaNadAlicuNanAdIn kroti| tato randhanavidhinA rasavatIM niSpAdayati, tataH patyAdInAM bhojanaM kArayati, tataH pazcAt svayaM bhojanaM karoti / tato rasavatIbhAjanazuddhiM karoti / gRhAgatamanuSyANAmAdarasatkAraM karoti. zvazrUnanAndaNAM yathocitavinayapratiprattiM ca kroti| patyuryeSThabhrAtrAdInAM lajjAM kroti| mandagati-mandabhASaNa-mandahasanA dividhinA bharturgRhazobhA vrddhyti| gRhAgatamunInAM bhaktyA pratilAbhanena puNyavRddhiM karoti / dInahInaprANinAm zeSabhikSukANAM ca anukampAdAnena bharturyazaH puNyaM ca poSayati / punardvitIyavelAyAM rasavatIkaraNAdinA dinasamAptiM yAvat kAryagrathitA bhvti| tato bhartuH prasattyarthaM snaanmjjn-shRnggaarkaarnnm| sandhyAyAM dIpakaraNena gRhmujjvlyti| tato zayyA-samAraNa-racanAdIn kroti| yAvadbharturAgamanaM na bhavati tAvad na svapiti, bhogaM ca dadAti, kulavRddhikAraNaM santatiM ca dadAti / prage bharturjAgaraNAt pUrva jAgarti, utthAya ca punargRhakArye pravartate / ati - dukhAvasthAyAM mAtA-pitR-bhrAtR-bhaginIpramukhAH svajanA bhaktvA dUrato yAnti, na bhAryA / kaizcid vIrapuruSaiH pramadA tyaktA zrUyate, parantu kulavatyA pramadayA kutrApi bhartA tyakto na shruuyte| tathApi he priyasakhi ! yAvajjIvaM gRhasthA''zramanirvahaNe'pi kaThorahRdayAH puruSA IdRzInAmutpalakomalAnAM strINAM nirdayatADanaM kurvanti ! kiJca, yAni iha jagati nindanIya-garhaNIya-krUrakarmANi teSAM kartAraH puruSA eva dRzyante / tathAhi-samastavyasanabIjarUpaM dyUtaM puruSaireva kriyate / AkheTakena vanasthapazUnAM ghAtakAH puruSA | // 82 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 83 // eva / atyugrapApakaraNamUlamAMsAdyabhakSyabhakSaNAsaktAH puruSA eva, yataH puruSairAnItaM striyaH pacanti / cetanAvyagrakArakaM samastasadbuddhivArakam atidurlabhasaMprAptanarabhavahArakaM madirApAnakaM puruSA evaM kurvanti / jAti-kula- dharmamaryAdAmavagaNayya | anekaviTopa 'bhuktapUrvAyAM vezyAyAM puruSA eva gamanaM kurvanti / tathA svakIyAn vinayAdiguNAnvitAn sutaprasutAn rUpayauvanayuktAn pativratAdharmaparAyaNAn" "svadArAn tvaktvA rAja-dharme-haparabhava-caurabhayayuktAn paradArAn puruSA eva sevante / prANavyayasatvaraM durgatimArgagatvaraM sarveSAmapriyaM mArga-gRha-grAmaluNTanAdicauryaM puruSA eva kurvanti / tathA niraparAdhAnAM tRNa-jalavAyuvihitaprANAvRttInAM vananivAsijIvAnAM hiMsAM mudhaiva puruSA evaM kurvanti / paradezaM gatvA, kaSTasahanarUpAM parasevAM kRtvA, atisaGkocena prANavRttiM ca kRtvA, prANavyayamagaNayitvA samudramullaGghaya dvIpAntare bahubhiH klezairdhanamarjayitvA svagRhagamanasvakIyakuTumbapoSaNa milana- vivAhAdikaraNamanorathairbhRtAn pathikAn vividhajAti-veSabhASAvinimayapriyabhASaNAdidambhavilAsena vizvAsya 'phAMsI' pramukhAdhikaraNaistAn hatvA sarvasvaM puruSA evaM haranti / tathA viSayalubdhAH puruSAH | kespi zatasahastrasaGkhyAkAnAM strINAM parigrahaM kurvanti paraM kulaprasUtA tu svakarmodayaprAptabhartuH sevanena gRha nivahati, na kulamerAM' tyajati / tato he priyasakhi ! puruSAdhInAnAM strINAM dhig jIvitaM jJeyam / ato'haM tu pANigrahaNasaGkaTe na patiSyAmi / hyo dine mAtrApitrorAlApane mayA zrutam -'adhunA sunandAyA vivAhAdi kurmaH' / atastvaM mAturupakaNThaM gatvA nivedaya 'adhunA sundA pANigrahaNaM na kariSyati, tvarayA na bhavitavyam" / ityevaM zrutvA sakhI prAha - "svAmini ! tvaM tu bAlabhAve'si, parantu prApte 1. bhuktapUrva vezyAgamanaM puruSA eva pra0 / 2. tAM sutaprasUtAM pra0 / 3. yuktAM pra0 / 4. parAyaNAM pra0 / 5. svadArAM pra0 / 6. yuktAM paradArAM pra0 / 7. steSAM pra0 / 8. merA = maryAdA / For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 83 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caturthaH caritrama **** pallavaH // 84 // ***** yauvanavayasi strINAM puruSa evaM jIvitavyam / yauvane pativihInA yuvatidhUlIto'pi nissArA jJeyA / iha jagati dve sukhe vrtete| | tatraikaM-paulikaM, dvitiiymaatmiiym| tatra paudgalikaM dvividham, kAraNasukhaM sparzasukhaM ca / tatra kAraNaM rUpyakAdi, sparzazca khAnapAnAdiH / paudgalikaoNdvayo rahasyaM strINAM puruSa eva, puruSANAM ca strI eva / yataH satyapi dhana-dhAnyAdisamagrendriyasukhabhRte gRhe | ekenaiva bhartRviyogena vidhurA strI agnau pravizati, ato jJAyate saMsAre'gni'pi viraho duHsahaH / dvitIyasukhasya hArda samataiva, tAM vinA tapo-japa-dAnAdikaM vRthaiv| yato vyavahArarAzigatAnAM jIvAnAM saMsAre paribhramaNAM kurvatAmanantAH pudgalaparAvartA byatItAH / tatraikena kenacid jIvena anekeSu bhaveSu kiM kiM dharmakRtyaM na kRtam ?, sarvANyapi dharmakRtyAni kRtAni, parantu ekAM tAM samatAM vinaiva / tAM vinA nA'nantaguNajAtAni / ato he svAmini ! sahasA kimapi na vaktavyam, yasya nirvAhazaktistad vaktvyam / yadA yauvanodayo bhaviSyati tadA jJAsyasi / Agame'pi samastavratAnAM madhya brahmaiva duSkaraM brahmacaryarakSaNe navasaGkhyA vRttiruktA / ato dhIrA bhava, ajJatvena kimapi na vaktvyam' / tadA sunandayoktam-"tvayA yaduktaM tad mayA'vadhAritaM, parantu adhunA tu nAstyeva, atastvaM mAtuH samIpaM gatvA brUhi-'sunandAyA vivAhakRtyamadhunA na kartavyam, yadA mamecchA bhaviSyati tadA jJApayiSye / mamAvAse | kasminnapi kAryoddeze puruSo na preSyaH; sakhIbhiH dAsIbhirvA jnyaapym"| sakhyA'pi gatvA jananyagre tasyA Azayo jJApitaH / mAtrA pRSTam-'kimarthamiti vadati' ? / sakhyoktam-'kenApi kAraNena udAsInA jAtA'sti tena 'na' iti vadati / parantu yauvanodaye svayameva praarthyissyti| cintA na vidheyA' |maatroktm-'ythaa ruciH, evamastu / sakhyApi punarAgatya sunandAyai srvmuktm| sunandApi tacchutvA zAntacittA svAvAse sakhIparivRtA sukhena kAlanirgamanaM kroti| ||84 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram caturthaH pallavaH // 85 // atrAntare tasminneva pure ADhyo dIpto dhana-dhAnya-bhRtagRho vasudattA'bhidho vyavahArI parivasati / tasya catvAraH putrAH snti| teSAmAdyo dharmadattaH, dvitIyo devadattaH, tRtIyo jayasenaH, caturtho rUpasena iti| catvAro'pi nipuNA gatopamAnarUpAH sarveSu | vyApArAdikAryeSu kuzalAH svAGgIkRtakAryanirvAhakaraNe kadakSAH / eSAM madhye caturtho rUpasenAbhidho | 'vAtsAyanazAstreSvatinipuNazcaturapuruSANAmagraNIH pituyeSThabhrAtRNAM ca atIva vallabho nizcintaH / tasya na kopi kaSTasAdhyaM kAryaM dadAti / vastrAbharaNabhUSito'zvagantRpramukhAdhirUDhaH pAdacArI vA yathecchaM nagare catuSpathe rAjapathe vanopavanAdiSu ca gItanRtyA-''todya-puSpAdInAmAzcaryANi pazyan sukhena kAlaM nirvahati / nityaM kautukapriyastiSThati / atha kiyatyapi kAle gate sA sunandA prAptayauvanA saMjAtA / ekadA sakhIbhiH parivRtA svAvAsasya upari valabhyAM krIDati, samastakAmoddIpanakAraNam AmraprasphUlana-parabhRtArAvapramukhasainyayuto vasantasamayo''pyasti / athA'sminnavasare kasyApi mahebhyasyA''vAse uparitanabhUmyAM sugandhijalA''cchoTanapUrvakaM sthAne sthAne puSpapracurA racanA kRtA'sti, ghanasAra-mRgamadA-'mbaramizritakRSNAguruH ghaTikAyAM nirdahati, tena samastamapi bhuvanaM sugandhenA''pUritamasti / caturdikSu bahutarasugandhipuSpANAM jAlikA 'javanikA ca racitA'sti / uparitanapradeze ghanajhumbanakavividhabhaktimayajAlikAyuktazcandrodayo'tIva zobhAM dadAti / tadadho vicitrasukumAlatUlikotsIrSakA-''cchAdanapaTAdikRta racanapUrvaka suvarNamayapalyale sukumArojjvalau, snAna-majjanA''ttaracandanavilepanau parihitAbhUSaNau, tIvrapakSmalakAzmIrajA''cchoTanaracanAracitavastrAdinA kRtazrRGgArau, parasparaM 1. kAmazAstreSu / 2. parabhRtaH kokilH| 3. bhASAyAm 'pdddo'| // 85 // Jan Education! For Personal & Private Use Only . Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caturthaH caritram pallavaH // 86 // grathitA'bhinavasnehabandhanAviva bAhubhyAM kRtakaNThApAzau, atyudbhutasukhavilasitazayyAyAH parita AlivRndena sevito, viSayoddIpakavarNaka-kavitta-padyamayapaJcamarAga-gItAni gAyanto, kaTAkSavikSepa-hAsya-vilAsa-tAlIdAnAdinA sotsAhau dampatI sthitau| tatsarvaM mahonnatA''vAsopari sthitayA sunandayA dRssttm| dRSTvA ca avasthodayabalena kAmoddIpanaM kimapi sNjaatm| tena ca prItyA animeSadRSTyA vilokayituM lgnaa| yathA yathA nirIkSate tathA tathA kaamoddiiptirjaayte| cintayati ca -'IdRzaM sukhaM mamApi ced bhavet tadA varaM bhavet ! / sAttvikabhAvodayena zarIre jaDIbhUtA satI pazyati, na ca jlpti| punastayoranumodanaM kurvatI pulakodgamena zrRGgArarasaM rasayituM rasikA saMjAtA / tadA priyasakhyA cintitam-'kimayaM sthirIbhUtA pazyati' ? iti dhyAtvA samIpamAgatya sukumAravAkyena pRSTam-'svAmini ! kim animeSaM pazyasi' evaM pRcchA kRtA, parantu sA na jlpti| tadA sakhyA svacAturyeNa taddRSTipathA'nukUlaM pazyantyA tadeva dRSTam / dRSTvA ca tasyA AkUtamavagatam eSA dampativilasitaM dRSTvA yauvanaprAgbhAvodayena savikRticittA saMjAtA dRzyate, svasyApi IdRzasukhA'nubhavArtiSu patitA'sti' / tadA ISat smitvA narmavacanenAlApitA-'he viduSi svAmini ! yat tvaM pazyasi tat tubhyaM kimapi rocate navA' ? / evaM dvi-trivAramAlApite sA'pi ISad vihasya atidIrghaniHzvAsaM muktavA''ha 'he sakhi ! mamedRzaM kutaH' ? / priyasakhyAha-'svAmini ! evaM dInavacanaM mA vadaH, adhunaiva mAtuH sannidhau gatvA tavAzayamuktvA stokadinAntare tava duHkhaM spheTayAmi, sukhA'bdhau ca sthApayAmi, kimantargaDumAti karoSi ? bhavyaM bhaviSyati' / ityukte sunandayoktam-sakhi ! sAMprataM tu mAturagre naiva vaktavyam, mama bahutarA lajjA lagati, ataH zanaiH zanairupAyAntairtApayiSyAvaH, param adhunA naiva' / ityukte sakhyAha-'svAmini ! ito'pasara, atra yathA yathA tvaM drakSyasi tathA tathA tava virahajA''rtiH vRddhimeSyati. atazcala, adhastanaprastare sthitvA tavArtibhajjanopAyaM kurmaH' / ityuktavA tasyA hastaM gRhItvA adha-prastare catuSpathagavAkSamAgatya catuSpathaM vilokayantyaH sthitAH / // 86 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya- caritram caturthaH pallavaH // 87 // athA'sminnavasare sa rUpasenaH sAyaMkAlInaM bhojanaM kRtvA dinaghaTikAdvayazeSe bhavyavastrA-''bharaNAni paridhAya kautukapriyaH sunandAyA AvAsasya sammukhe tAmbUlikasyApaNe AgataH / tAmbUlikenApi atyAdarapUrvakam uccAsane sthApitaH, 'dhanI sarvatra mAnamApnoti' / tAmbUliko hi bhavyavITAkAni dadAti rUpaseno'pi tAni bhakSayan nagarasyAzcaryaM pazyan sthitaH / atrAntare | gavAkSasthitAyAH sunandAyA nirjitakAmarUpo rUpaseno dRssttipthmaagtH|atydbhutruupNgtaa''myN taM kumAraM dRSTvA saMjAtAgADhAnurAgA satI sakhIM pratyAha - 'he sakhi! pazya tvaM tAmbUlikahaTTasthitaM purussvrm| kIdRzaM cAsya rUpam !, kIdRzaM vyH|, kIdRze akSiNI!, kIdRzaM vastrA''bharaNaparidhAnacAturyam !, kIdRzAzca mukha-netra-hastAdInAM hAvabhAvAH! aGgaM ghRtvA ghRtvA anaGga evAgato na kima? evaM dRSTvA anena saha pUrvadRSTadampativalAsamanorathaH pravartate / tato hasitvA sakhyAha - 'he svAmini ! pUrvaM puruSa nAmamAtragrahaNe rUSA aruNalocane abhUtAm, adhunA tvam aparicitadarzanamAtreNa kathaM AturA bhavasi ? / mama vAkyam agramAgataM yat 'pUrvAparaM vicArya vaktavyam' / sunandA prAha-'he sakhi ! mama mUrkhatvaM mayi evAgataM, parantu adhunA tvaM dagdhopari kSAratulyaM kiM vadasi ? || kenApyupAyena mama manorathapUraNe kauzalyaM tavAstIti hArdam' / sakhyAha-'he svAmini ! tava manorathaM tu sAMpratameva pUrayAmi IdRk kauzalyaM mayyasti parantu pUrva tvayA puruSA''gamananiSedhacchalena manorathabhuvanadvAre jhaGkharakANi dttaani| tathApidhIrA bhava, pUrvamanena saha paricayaM kRtvA manorathaM pUrNaM krissyaami| prathamaM dRSTimilanaM prItilatAyA bIjam, tato'nyonyadarzanajalena sicyamAnA phalavatI bhvti| atastvaM svAzayagarbha padyA'dhu likhitvA mama haste smrpy| tad lAtvA tatra gatvA'sya haste dAsyAmi, yadi caturo bhaviSyati sadya uttaraM dAsyati, na ced mUrkhamilanena kiM sukham ? / zAstre'pi kathitam-'sajjanasya ghaTikAmilanatulyo mUrkhasya // 87|| Jan Education International For Personal Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 caritram pallavaH // 88 // samagrAvatAro'pi nAgacchati' / tataH sunandayA patrikAyAM svAzayagarbha padyA'rdha likhitvA dttaa| priyasakhI tAM lAtvA kimapicchalaM| kRtvA 'uparUpasenaM gatvA pracchannavRttyA tena sA vAcitA / yathA - "nirarthakaM janma gataM nalinyA, yayA na dRSTaM tuhinaaNshubimbm"| ___ iti vAcayitvA svacAturyadarzanArthaM pratyuttaraM likhitvA dttaa| tAM lAtvA gRhamAgatya sunandAyA haste arpitA, tayApi vaacitaa| yathA "utpattirindorapi niSphalaiva, dRSTA vinidrA nalinI na yena" iti sA'bhiprAyottaraM matvA gADhAnurAgA jaataa| sakhIM pratyAha-'yAdRzazcintitasyAdRg eva nipuNaH pratibhAti, ataH punastvaM tatra gatvA prItilatAbIjakaM bITakaM dattvA, pratyahaM darzanaM deyam, na cebhojanaM kariSyAmi' iti vijJaptiM ca kRtvA''gantavyaM tvyaa'| sakhyA punaH kumArasamIpaM gatvA, bhrUsaMjJayA ekAntaM nItvA, yathA na ko'pi jAnAti zrRNoti ca tathA kathanA'rhavyatikara uktaH / so'pi tam AzcaryakaramudantaM zrutvA tAM pratyAha-'he subhru ! sA tu puruSadveSiNI iti loke zrUyate ! tat kathaM tasyA asmadupari gADhAnurAgitvaM sambhAvyate' ? / sA''ha-'zreSThin ! sA tu tava dazanamAtreNa premapa. nimagnA jalavirahe mInIva tvadvirahaduHkhena duHkhitA tvAmekaM dhyAyantI jalpantI ca sthitA'sti, nA'paraM kiJcid jaanaati| atastvayA hastadattamidaM bITakaM gRhNAtu, adyaprabhRti pratidinam ekavAramapi darzanadAnapratyAyakaM hastatAlarUpaM satyaGkAraM ca dadAtu' / kumAro'pi rUpa-dhana-yauvana-cAturyagarvagarvitaH 1. ruupsensmiipm| 2. guptriityaa| 3. candrabimbam ! 4. ptrikaam| || // 88 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH pallavaH sakhyuktavAkyAni zrutvA premapAze baddhazcintayati-'aho ! yA puruSanAmamAtreNa atikupyati sA'smadupari svata evaM gADhAnurAgaraktA IdRzaM duHkhaM vahati, sA kathaM tyaktuM zakyate? | abalAyAH prArthanAbalAt kathaM chuTyate' ? / iti dhyAtvA tAM pratyuktam-'he subhu ! yadi sA'smadupari satyAM prItiM vahati, tadA mayA'pi adyaprabhRti satyamanasA prItinirvAhyA, yAdRzI tasyA AturatA tAdRzI mamApi vijJeyA / pratyahaM jaghanyata ekavAramapi atrAgantavyam, dRSTimelApakazca kartavyaH, ityuktvA bITakagrahaNapUrvakaM hastatAladAnena satyaGkAraH kRtaH / sakhyA kumArasya vacanaM lAtvA saharSa sa vyatikAraH sunandAyai proktaH / sA harSabhare nimagnA / taddinaprabhRti pratyahaM kumArastatrAgatya dRSTimelApakaM karoti, sunandA'pi rAgazANollikhitaiH atitIkSNakaTAkSavi zikhaiH kumArasya utpaladalakomalaM dehaM vythyti| mohAt so'pi tadeva ca atisukhaM manyamAno gADhAnurAgarakto'harnizaM tAmeva smaran dinAni nirgmyti| atrAntare stokadinamadhye 'kaumudImahotsavadina AgataH' iti jJAtvA rAjJA sakale'pi nagare paTaho vAditaH - 'bho lokAH ! amukadine kaumudImahotsavo'sti, tasmin dine pratigRhasthitaiH duHkhita-vyAdhita-jarAjarjaritavarjitaiH sarvairapi janaiH saha nagarAd bahiH prativarSamahotsavasthAnodyAne aagntvym| ceddyo nAgamiSyati sa rAjJo'parAdhabhAjanaM bhaviSyati' / iti paTahaM zrutvA sarve'pi nAgarA mahotsavasAmagrIM kartuM pravRttAH / sunandA'pi svaparijanamukhAt taM zrutvA manasi cintayituM lagnA- 'aho ! mayA manorathasaphalakaraNadivaso labdhaH / tasmin dine mama vallabhasaMyogAvasaro'sti cet kartuM zakyate' / sakhIM pratyAha-"kayA'pi rItyA rUpasenaM gatvA mahotsavyatikaraM coktvA milanA'vasaro jJApanIyaH 'yatastasyAM rAjJau na ko'pi manuSyo nagare sthAsyati, | ato yuSmAbhiH kimapi zarIrA''rtipramukhaM miSaM kRtvA gRhe sthAtavyam, ahamapi kimapi cchalaM kRtvA gRhe sthAsyAmi / pazcAd 10 For Personal & Private Use Only Jan Education international Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH pallavaH yAmamAtrarajanyAmatikrAntAyAM mamA''vAsapazcAdbhAge gavAkSe vijanapradeze sthUladavarakamayanADikAM lambayiSyAmi / bhavatA tatra niHzreNyAlambanena AvAso'laGkaraNIyaH / bahudinA''turAyorAvayoH saMyogo bhaviSyati / lakSairapi suvarNairatidurlabho divaso'sti, ato na vismaraNIyaH / iti saGketanirNaya kRtvA''gaccha' | sakhyA'pi yathAvasaraM rUpasenAya taM vyatikaramuktvA saGketanirNayaH kRtaH / so'pi cirepsitasaMyoganirNayaM zrutvA, harSeNa pulakitahRdayo bhUtvA, 'om' ityuktavA, svagRhe gataH / priyasakhyApi sa vyatikaraH sunandAyai niveditaH / sA'pi taM zrutvA saharSa manorathamAlAM granthayituM lagnA / atiduHkhena paJca dinAni atikrAntAni / mahotsavadinA''gate tu saparikaro bhUpatinagarAd bahirnirgataH, samastA prjaa'pic| atha sunandA''mantraNArtha mAtA svayamAgacchati tAvatA pUrvaM kapAle auSadhalepaM kRtvA suparyake'dhomukhaM kRtvA suptA / mAtrA ca dRSTvA sunandA''lApitA-'putri ! kimasti tava duHkham ? / iti mAtroktaM zrutvA manda-glAnasvareNa pratyuktam 'mAtaH ! adya SaDghaTikAdinazeSe kA'pi akathanIyA ziro'rtiH saMjAtA'sti, tayA UrdhvamukhaM kartuM na zaknomi' / mAtroktam 'tadA tu ahaM vane na gamiSyAmi tavaiva pArthe sthAsyAmi' / putryoktam'mAtaH ! etattu na yuktaM pratibhAti / yatastvaM rAjJo'gramahiSI, sarvAsAM mAnuSINAM zreSThatamA, atastava agamane devatA prasannacittA na bhavet, pratyuta ko'pi mahAvighnakRd devakopa uttiSThet / atastvayA saparikarayA tatra gantavyam, savizeSa mahotsavaH karaNIyaH / ahamapi dvicaturghaTikAnAmantaH ziro'rtiryAsyati tadA avilambenAgamiSyAmi, na ced nahi / ato mama priyasakhIdvayaM muktvA anyAH sarvAH sahakRtvA gantavyam / mamAtirna kartavyA, yato'ntarAntarA kasmiMzcid dine ziro'rtirUttiSThati, dinamekAdikaM ca sthitvA gacchati, ato viSAdo na kartavyaH, svecchayA saharSa mahotsavaH kAryaH' / ityuktvA mAtA visarjitA / priyasakhIdvandvaM ca Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram caturthaH pallavaH // 21 // | maktvA sarvo'pi dAsI-dAsa-sauvidallAdiparikaraH paTTa rAjJayA samaM gataH / sunandayApi saGketitAvasare jAte pAzcAtyagavAkSe rajjumayI dRDhaniHzreNI pralambAyamAnA muktA / priyasakhI kSaNe kSaNe tatrAgatya rUpasenAgamanaM vilokayati, sunandAtalpagavAkSayorantarA ca bhrmti| itazca asminneva pure mahAbalanAmA eko 'durodaro'sti, pratyahaM dyUtavyasanAsakto dyUtakrIDAM kurvANaH kalAkSepaM karoti / tena cA'nyadA dyUtakIDArasena bahudhanaM hAritaM, mastake'tiRNaM saMjAtam, anye ca durodarA dhanArthaM taM pIDayanti / tadA mahAbalena cintitam-RNaM tu bahu saMjAtaM, kuto dAtuM zaknomi? / parantu adyaivA'vasaro'sti, yataH sarve janAH sabAla-vRddhA adya mahotsavArthaM | bahirnirgamiSyanti sakalamapi nagaraM vijanaM bhaviSyati / tato'haM madhyarAtrau nagarAntaH pravizya kasyApi dhanikasya gRha-haTTayoH pratikIlakAdiprayogeNa tAlakodghATanaM kRtvA dhanaM ca lAtvA deyaM dAsyAmi, nA'nya upAyo'sti' / iti saMpradhArya tasyAmeva rAtrau dhanArtha tripathaM catuSpathaM galikuJcikAdikaM ca paribhramati / evaM ca bhramaNaM kurvan daivAt tasminneva saGketasthAne AgataH / tatra ca gavAkSasyA'dhoniHzreNyAdisaGketacihaM dRSTvA tena kubuddhinidhinA dhUrtena cintitam-'adya kayAcit striyA kenA'pi yUnA saha saGketaH kRto dRzyate / sa cAdhunA yAvad nAgati iti vijJAyate, tasmAt 'caurANAM madhye mayUraH' iti nyAyena ahamevA'tra yAmi, dRzyate ca kiM bhavati' / iti vicintya gavAkSasyA'dhaHpradeze gatvA niHzreNI sNcaalitaa| tAM ca prakampitAM matvA sadyaH priyasakhI Agatya gavAkSasyA'dhaHpradeze vilokayituM lgnaa| tatra ca taM puruSaM sthitaM dRSTvA tayA jJAtam-'nUnaM rUpasenAgamanaM jAtam' / iti matvA tatra 1. dyuutkaaH| 2. manuSyarahitam / Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 92 // sthitayA tayA caivaM sunandAyai jJApitam - 'Agatastava prANa priyaH' / tayA ca saharSamuktam- 'AnayA'smadIyagRhAntaH' / tadA ca | priyasakhyA 'yUyamAgatAH ' ? ityAlApitaH / dhUrtena ca 'om' ityuktam / tadA priyasakhyA rUpasenabhrameNoktam- 'AgamyatAmatra pUjyapAdaiH, alaMkriyatAmidaM mandiraM, nijAgamanena sampUryantAmasmatsvAminImanorathAH / iti ziSTAcAravacanAni zrutvA dhUrtena jJAtam -'yad mayA'numitaM tadevAsti, ato yAmi sukhena' / iti saMpradhArya niHzreNImArgeNa caTatA yAvatA gavAkSAntaH |dhRtastAvatA - mahotsavArtham upavanasthitayA putryAM gADhA'nurAgaraktayA rAjJyA svasakhIvRndAyA''jJA dattA yad 'yUyaM rAjakIyAn bhaTAn lAtvA rAjamandiraM gacchata, gatvA ca mama prANA'dhikAyAH sunandAyAH zuddhirvizadarItyA jJAtavyA, sukhapraznazca vaktavyaH, tataH | param amukamaJjUSAsthitam amukapUjAdravyaM sAvadhAnatvena niSkAzya, punaH putryAH zuddhiM lAtvA bhaTaiH saha tvaritamAgantavyam,' iti rAjJyA niyuktaM sakhIvRndaM bhaTaiH saha tasminnavasare mandirAntaH pravizyamAnaM dUratarAd dRSTvA 'hA ! kiM jAtam ?, idi mantarAyakarma kutaH samAgatam ? mA jAnAtu rUpasenAgamanam" iti dhyAtvA priyasakhyA zIghraM hastena dIpo nirvApitaH / dhUrtaM ca haste | gRhItvA'ndhatamasi sunandAyAstalpe muktvA kimapi vaktavyaM naiva' ityuktvA ca priyasakhI pravizyamAnaM sakhIvRndaM prati sammukhaM |gatA / tAbhiruktam- 'sunandA kutrA'sti ?, sunandAyAH kIdRgavasthA'sti tAM kathaya / punaH sunandA kutra suptA'stIti darzaya / tathA ca, kimadya rAjamandire'ndhakAro dRzyate' ? / iti tAsAM vacAMsi zrutvA priyasakhyoktam- "bhaginyaH ! sunandA tu ziro'rtyA prabhUtAM pIDAM prAptA, IdRzI tu zatrorapi mA bhUta ! / sA yAdRzIpIDAM prAptA tAM draSTumapi na zakyate / tayA talpe tapyamAnayoktam'ahamimaM dIparitApaM kSamituM na zaknomi, ato nirvApaya dIpam' / tato mayA dIpo nirvApitaH / tato ghaTikA'rdhaghaTikA saMjAtA'sti, For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 92 // Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH pallavaH // 93 // kimapi netre milite staH, tato'dhunA sukhapraznA'vasaro nA'sti / sAmprataM tu uccairvaktavyaM naiva, yAvatA sukhanidrAM prAptA sthitA tAvatA tu gRhAntaramapi nA''gantavyam / yadA svayaM jAgarti tadA sukhapraznaH kAryaH" / tadA ekayA sakhyoktam-calAmo rAjyA mandiram, yAvatAM sunandA sukhanidrayA suptA'sti tAvatA rAjyoktaM kArya kurmaH, punarvalamAnAH, sunandAyAH zuddhiM lAsyAmaH' / ityuktvA sakhIvRndaMtu gRhaantrNgtm| atha sadhUrtaH priyasakhyA muktaH sunandAyAstalpe sthitaH kAmAturaH karasparzAdinA uddIptakAmaH prathamameva suratakriyAM kartuM lagnaH / sunandayA jJAtam-'bahudinasaMyogAturo'yaM me vallabhaH kathaM nivAryate ?, sukhena svecchAM pUrayatu, mamApi virahA'gniH zAmyatu / vArtAdikaM punaH saMyoge kariSyAmi, kadAcit sakhIvRndagamanaM bhaviSyati cet tadA'ntarAyo'sya mA bhUta' / iti jJAtvA sunandayA kimapi noktam / sa dRDhakAyo dhUrto yathecchaM suratakrIDAM kRtvA yAvatA nivRttastAvatA tu dIpahastaM sakhIvRndaM punaH samAgacchat zuddhyartha sthitayA priyasakhyA dUrato dRSTvA dhAvantyA gRhAntarAtyoktam-"nirvAsayatu tvaritaM vallabham / kiM kriyate AtmanAM karmaNAM doSasya ?, yad bahudinairIpsitasaMyoge ekA vArtA'pi svecchayA na kRtA / adhunA tu tvaritaM yAtu, punarbhAgyodaye milanaM bhaviSyati tadA hRdgatAM sarvAM vArtA kariSyAmaH' |dhUrtenA'pi cintitam-'adhunA sthite ko lAbhaH?,ajJAtameva varam' iti dhyAtvA suratakrIDAcyutahArAdibhUSaNaM lAtvA tvaritaM tenaiva mArgeNottIrNaH / manasi saharSa dhyAtavAn - 'adya mama zubhazakunairnirgamanaM saMjAtam, yad rAjakumAryA saha prathamaM suratasukhaM dhanaM ca labdham / iti cittaprasattyA svasthAnaM gtH| priyasakhyapi niHzreNyAdi tvaritaM guptaM kRtvA sunandAyAH pAdasaMvAhanAdi kartuM lagnA, tAvatA sa dIpaM skhiivRndmpyaagtm| sunandAya rAjayoktaM sukhapraznaM kartuM pravRttam / sunandayApi svAGgAdikaM saGkocya mandasvareNoktam-"sakhyaH ! purA tu mayA prabhUtA vedanA prAptA, yAdRzI // 93 // Jan Education Internationa For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 94 // kasyApi mA bhavatu, adhunA tu dvi-trighaTikAtaH zAntA'sti / punazcetanA''gamiSyati tadA tu varam / ato mAturmama praNatirvaktavyA, yathAdRSTaM ca vaktavyam / pUrvaM bahutaravedanAparAbhUtA bahu jalpituM na zaknomi, parantu jJAyate'dhunA mAtuH zubhacintanayA''rtirgatA / 'mAtrA mamArtirna kartavyA' iti vAcyam" / iti sunandAyAH zuddhiM lAtvA pUjAdidravyaM ca gRhItvA sakhIvRndena bhaTaiH sahopavanaM gatvA rAjJyai sarvaM niveditam / rAjJyapi svasthacittA saMjAtA satI mahotsave pravaNA'bhUt / atha viSayAkularUpasenaprabandhaM zrRNu-rUpaseno hi zarIrA'pATavamiSa kRtvA pitrAdikaM vipratArya ekAkI eva gRhe sthitaH / sunandAmilanamanorathairnibhRtahRdayo rAtriprathamayAme gate sarvAM bhogasAmagrIM lAtvA gRhakapATAdikaM tAlakAdiprayogeNa dRDhataraM kRtvA nirgataH / mArge manasi vicintayan yAti vividhAn manorathAn / tadyathA- 'dhanyA adya me rAtriH, yad mano-vacana| kAyaikatAnapremA'nvitAyA rAjakumAryA milanaM bhaviSyati / mUrkhasya samagra janmasaGgatyA yat sukhaM na bhavati tat caturajanaghaTikAmAtrasaMyoge sukhamanubhUyate, tad vaktuM naiva pAryate / athA'haM tatra gatvA viyogajaM duHkhaM bhaGktvA vividha sUktasubhASita-prahelikA- chanda-chappayA-'ntarlApikA - bahirlApikA - samasyA-gAthA - gUDhadodhakAdinipuNoktibhiH tasyAzcitaM rajjayiSyAmi / sA'pi atividuSI vividhAzayagarmitahAva-bhAva - kaTAkSavikSepa-vakroktibhirmama hRdayaM prahlAdayiSyati / AvAM parasparaM cittavirahajaM duHkhaM nivedayiSyAvaH / tathA cATuvanAmRtaiH siJcito manorathatarurnavapallavito bhaviSyati / mama cAturyeNa AhlAditahRdayA kalpavallIva manorathaphaladA bhaviSyati / vividhA''sana- kAmanivAsasthAnasaMmardanA -''liGganAdisuratakriyAbhiH 'amaryamarayoriva suratakrIDAM kariSyAvaH' / ityAdimanorathA''rtadhyAnanibhRtahRdayo rAtri - rAgayorandhatamasi tAmeva smaran mArge 1. devI- devayoriva / For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 94 // Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH pallavaH - yAti, tAvatA ekA mahatI niHsvAmikA''vAsasya varSAjalapravAhaiH zithilAkRtA aparikarmitA bhittirdaivAt tasyopari ptitaa| tasyAH patanaghAtena cUrNIbhUtA'GgopAGgo rUpasenaH paJcatvaM prApya ekadinaRtusnAtAyAH sunandAyAH kukSau durodarIkRtasaMyogajanyavIryarakta garbhatvena utpannaH / vicitrA hi adhyavasAyAnAM gatiH, zataso vairayukto vairI yad duHkhaM na dadAti tad viSayA ddaati| yataH -"viSayANAM viSANAM ca dRzyate mahadantaram / upamuktaM viSaM hanti viSayAH smaraNAdapi" ||2|| atha sunandA sakhIvRnde gate suratakriyAcyutAni bhUSaNAni gaveSayati, kiyanti labdhAni kiyanti ca na labdhAni / tadA tayA jJAtam 'vallabhaH trutitAnIti jJAtvA gRhItvA gato bhaviSyati, sajjIkRtya preSayiSyati' / punarvicAritam-'sarvANi kathaM na gRhItAni' ? / sakhyoktam-'sakhIvRndAgamanena sambhrAntacittatvAd yad haste caTitaM tad lAtvA gataH / zvo dine tacchuddhiM kariSyAvaH' iti vArtA kurvatyau te nidraavshnggte| atha prabhAte saMjAte sarve janA rAjA ca svasvagRhamAgatAH / rUpasenasya pitA'pi saparikaro gRhamAgataH gRhadvAre tAlakaM dRSTvA'numitam - 'kasminnapi avazyakAryoddeze dehacintArthaM vA gato bhaviSyati' / ghaTikAdvayamAtraM dvAre sthitAstathApi nAgatastadA tu kiJcit cintAM kurvantaH sarveSu paricitasthAneSu bhrAtrAdayo'nye'pi ca sambandhi-sevakajanA gaveSaNAyai dhAvitAH / paraM kutrApi na labdhaH / tadA tu pitR-bhrAtRpramukhAH sarve'pi sambandhino mahatImArtiM kurvANAH samastaM nagaraM upavanAdi ca tacchuddhyartha paribhramantaH 1. aprisskRtaa| 2. mRtyum| 3. dUrodaro dyUtakAH / Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 96 // parizrAntAH paraM kutrApi vArtAlezamAtramapi na zrutam / tadA rUpasenapitA lohakArapArzvAt tAlakodghATanaM kArayitvA zokAkulo bhAryAdiparikaraM gRhe sthApayitvA tadArtivyAkulo rAjadvAre gataH / dIrghaniHzvAsAn azrUNi ca muJcan rAjAnaM natvA'gre sthitaH / rAjJA'pi taM dRSTvA proktam- 'bho ibhyavara ! kiM tavA'nirvAhyaM duHkhaM samutpannaM tad dhIro bhUtvA nivedaya, yathA'haM tava duHkhaM spheTayAmi / tvaM mama nagaramaNDano'si mamAtipriyo'sti tava duHkhaM dRSTvA taduHkhaM maccite saGkrAntam' / tadA hRdayasphoTajAyamAnena pitrA kimapi niveditam / rAjA'pi tacchrutvA mahadAzcarya-zokaM prAptaH / zreSThinaM dhIrayitvA zatazaH sevakAnAhUya tacchuddhayartha samagre pure puravane grAmAntare vApIkUpAdiSu 'paNyAGganAgRheSu ca zatakrozaM yAvad gaveSaNA uSTrAdiprayogeNa kAritA, paraM yathA gatAsthaiva vyAghuTyA''gatAH, tasya vArtAyA gandhalezo'pi na labdhaH / rAjApi tacchrutvA mahAzcaryasaGkaTe patitaH / paraM karmaNAM vicitrA gatiH, atizayajJAninaM muniM vinA ko jAnAti ? zreSThI nirAzo bhUtvA gRhamAgataH / SaNmAsaM yAvad bahudravyavyayaM kRtvA gaveSaNA kAritA. paraM vArtAyA gandhale zopi na labdhaH / daivagatiM ko vArayati ? mahat tadddviyogazalyaduHkhaM vahan kAlaM duHkhena nirgamayati / athA'nyadine sunandAyAH priyasakhyA janamukhAt zrutvA taddvArtA sunandAyai niveditA / sA'pi zrutvA mahaduHkhaM prAptA sakhIM prati vaktu lagnAM'kimatrA''gatya kenApi duSTena AbharaNAdilobhena mAritaH prahRto vA ? / tayApi tacchuddhayartha mahadgaveSaNaM kRtaM kutrApi kA'pi zuddhirna prAptA / atha ca mAsAdhike dine saMjAte garbhasya cihnAni chardiaGgabhaGgAdIni prAdurbhUtAni / tayA ca sakhyagre tatsvarUpaM niveditam / tayA'pi uddAhakAraNaM matvA janmAdikArikANAM kuTTinyAdInAM bahu dravyaM dattvA kSArauSadhyAdiprayogeNa garbhasya pAtanaM 1. vezyAgRheSu / 2. chardiH - vamanam / For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 96 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram caturthaH pallavaH // 97 // kaaritm| tato rUpasenajIvazcyutvA sarpiNIkukSau tRtIyabhave naagtyotpnnH| sunandayA'pi sakhIdvArA mAturagra jJApitam-'adhunA | mama vivAhaM kuru' / tacchutvA mAtrA'pi rAjAnaM nivedya saharSa kSitipratiSThitapurAdhIzena saha pANigrahaNaM kAritam / bahusuvarNaratnagaja-turagAdikaM dattvA jAmAtaraM prasannaM katvA sabhartRkA sunandA visRSTA / kSitipratiSThitapurAdhIzo'pi tAM gRhItvA sotsAha svapuramAgataH / tayA saha paJcavidhAn mAnuSkAn kAmabhogAn bhoktuM pravRttaH sukhena kAlanirgamanaM karoti / atha rUpasenajIva: sarpiNIgarbhAjjAto'pi Ayuryogena mAturbhakSaNavighnAd udgIrNo vRddhi prAptaH / pRthivyAm AhArAdyarthaM paribhramaNaM kurvan kadApi karmodayayogena rAjamandiraM gtH| .. atha tatra nidAghasamaye tau dampatI svAvAsavATikAyAM jalayantrAdikRtazItalapradeze svecchayA rmete| nAgo'pi daivAttatrAgatya sunandAM ca dRSTvA pUrvanibaddhArAgodayAt stambhitaH phaNATopaM kRtvA sammukhaM sthitaH, ghUrNayati ca / sunandA'pi taM dRSTvA bhItA / pUtkAraM ca kRtvA palAyanaM kRtam, tadA sa sarpo'pi pRSThe lagnaH paribhramati / tataH sunandayA savizeSa putkRtam-'are ! dhAvata, dhAvata eSa sarpo mama daMzanArtha mama pRSThe lagno dhAvati' / rAjJA ca tacchutvA sevakaiH zastraiNa mAritaH / mRtazcaturthabhave dhvAGkSajAtiSu dhvAGkSatayotpannaH / krameNa jAto vRddhi prApto nagare paribhramati / ekadA paribhramaNaM kurvan rAjavATikAyAM mahati vRkSe zAkhAyAM tasya phalAdibhakSaNaM kroti| tasminnavasare tau dampatI puSpAdiprakarazobhA druSTuM tatra vATikAyAM bahuparikarayutau caturmukhA''vAse sthitau vilAsaM kurutaH / mukhA'gre gAyakajanAH samayocitaM divyam atimadhuram anekA''todyadhvanimizritaM saGgItagAnaM kurvanti, tau ca gAna rasamagnau ekacittena zrRNutaH, ko'pyanyo na ca vadati / IdRze'vasare sa vAyaso bhraman tatrAgataH / AvAsasammukhavRkSazAkhAyAM sthitasya itastataH pazyataH sunandA dRSTipathamAgatA / punaH rAgodayo jAtaH, tena rAgodayena sa harSa / // 97 // Jan Education Internal For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 98 // | prApta itastato bhramati, gADhasvareNa pUtkaroti atha tasya azubhanAmakarmodayajanitA'tikarkazakarNakaTukazadboccAraNena gItagAnabhaGgo bhavituM lagnaH tadA rAjJA sevakajanebhyaH proktam- 'bho bho mUrkhajA, ! idRze'pyavasare gItarasavighnakRtpakSiNaM kathaM noDDAyayatha' ? / taM rAjAdezaM zrutvA sevakairvAyasa uDDAyito'pi punaH kSaNAntare tatraivAgatya tathaiva pUtkaroti sma / evaM dvi-tricAturvAram uDDApyamAno'pi mohodayAd na viramati / tadA kruddhena rAjJA golikAprayogeNa hato bhUmau papAta / mRtvA ca tatraiva nagaropavane kalahaMsatayotpannaH / pUrNagarbhasthitau 'jAtAyAM jAto haMsaH / krameNa pravardhamAna AhArAdyarthaM sarassu vRkSAntareSu ca | bhraman svecchayA kAlaM nirvahan parivasati / athA'nyadA grISmartau saghanavRkSANAM kuJcapradeze jalayantrasiktazItalabhUpradeze saMghanacchAyAnivAritA''tApapIDasya vaTasyA'dhaH sthitau agrato gAyakajanA anekarasoktigarbhitagItagAnaM kurvanti / IdRze samaye rUpasenajIvo haMsaH paribhramaNaM kurvan tasyaiva vaTasya zAkhAyAmAgatya yAvat tiSThati tAvatA sunandA dRSTipathamAgatA / punarmohodayo jAtaH punaH punastasyA mukhaM pazyan madhurasvareNa 'kUjati, ekadRSTyA lIno bhUtvA pazyan sthitaH / tasminnavasare ko'pi kAka uDDIyamAnastatrAgatya tatraiva 'haMsA'bhyarNe sthitaH / atha tena kAkena rAjJaH zubhrANi vastrANi dRSTvA teSAmupari "vivisarjanaM kRtam / tad dRSTvA kupito rAjA golikAyantraM dhanuSkaM haste gRhItvA yAvad golikAM visRjati tAvatA'vasarajJaH kuTilaH kAkaH palAyitaH, golikA tu mohamUrcchitasya haMsasya lagnA / tasyA ghAtena haMsaH taDaphaDAyamAno rAjJo'gre nipatitaH / sabhyajanairuktam- 'svAmin ! kAkakRtaM pApaM varAkasya haMsasya lagnam' ! / tadA'nyenoktam- 'saGgatiphalamIdRzameva bhavati' / taM dRSTvA rAjA'pi sakaruNo jAtaH paraM kiM karoti ? lagnaM na lagnaM na bhavati / 1. garbhasthitipUrNe / 2. zabda karoti / 3. haMsasamIpe / 4. viD viSThA / For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 98 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH pallavaH // 99 // haMsastu kSaNAntare mRtvA tasya dezasyA'raNye hariNyAH kukSau hrinntyotpnnH| 'pUrNagarbhasthitau jAto hariNaH, mAtuH payaHpAnaM kurvan tayA saha paribhramati krameNa pravarddhamAno yauvanaM prApto hariNayUthena saha bane pribhrmti| tRNa-jalavRttyA santuSTaH sukhena kAlaM nirgmyti| atha caikadA sunandayA rAjJe pRSTam-yUyaM yadA AkheTakakrIDAM kartuM vipine gacchatha tadA tatra katham aticapalagatikAn / manuSyANAM darzanamAtreNa palAyamAnAn hariNAn svAyattIkulya mArayatha' ? | rAjA prAha-'priye ! gAneSvatikuzalAn svasevakAn sahAdAya vanagahane yAmaH / tatra sevakA vRkSAdhaH sthitvA atimadhurasvareNa gAnaM kurvanti / tasmin rAgANAM grAma mUrcchanAM zrutvA rAgAndhA hariNAH zanaiH shnairaagcchnti| ToDi-sAraGga-sindhupramukharAgadhvaniSu mUrcchitAstadekacittA gAyakasamIpamAgatA nirbhayA hastagrAhyAH sukhena tsstthinti| tadA ca anye sevakA dUraM gatvA sthUladavarakamayayA mahatyA jAlikayA parito vanaM bndhynti| tato gAnAd virmnti| pazcAt te palAyanaM kurvanti, paraM vanabandhAt kutra yaanti?| tato vayaM dhAvamAnAn tAn hanmaH, atho jIvato'pi gRhNImaH' / sunandA prAha-'nirAparAdhAn tRNabhRtasukhAn varAkAn etAvatyA mahatyA kaSTakriyayA hanane ko lAbhaH ? / rAjJoktam'asmAkaM raajdhrmo'sti| asmatpRthivyAm asmadIyAni tRNAni caranti pAnIyaM pibanti, na ca kimapi dadati, tena asmadaparAdhena vayaM kiyato hariNAn hanmaH / na ca tatra doSo'sti / lAbhazca, yata uktamasti-'paricayazcalalakSanipAtane' ityAdi / sunandayA tacchutvA sarva satyamivA'vadhAritam 'evameva bhaviSyati' |shriijinvaannyaa aviddhakarNAnAM kutstttvpraaptirbhvti?| tataH sunandayA proktam-'prANanAtha ! mahAzcaya kAriNImenAM krIDAM mahyaM darzayatu / rAjJoktam-'varam, atha yadi garimaSyAmastadA tvAM sahAdAya 1. grbhsthitipuurnne| 2. mRgyaakriiddaam| Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH pallavaH // 10 // gamiSyAmaH' / atha kiyatyapi dine gate rAjJoktam-'vo dine AkheTakrIDAM kartuM gamiSyAmaH tava draSTumicchA ced shaa''gntvym'| | dvitIyadine rAjJI sahAdAya sasainyo bhUpatirmahAvanagahane gatvA mahAtarutale sthitvA sevakebhya AdiSTam-'gItagAnAdiprayogeNa |.. hariNayUthamAnayata' / sevakairapi pUrvoktavyatikarareNa gItakalayA hariNayUthamAnItam / tadA rAjA rAjJI ca turaGgamANAmazvAvArikAM | kRtvA tatra gatau tatra hariNayUthaM rAgAkRSTacittaM citralikhitamUrtiriva ekadhyAnena sthitaM zrRNoti / atha tanmadhye rUpasenajIvo'pi saMjAtahariNaH samasti / itastato bhramaNaM kurvatI turaGgamArUDhA sunandA tena hariNena dRSTA / punarmohodayo jAtaH atha sa hariNo rAgAndhastAM dRSTvA mohAndhazca jAtaH / sa ca saharSa narInRtyati punaH punastAm ekadRSTyA'valokayati, harSati ca / tAvatA sevakai rAgavisarjanaM kRtm| tadA sarve hariNA dizodizaM palAyituM lagnAH / rUpasenajIvo hariNastu tatraiva pramodabhRt sthitaH / rAjA ca taM tadavasthaM dRSTvA rAjJI pratyuvAca-'priye ! pUrNarAgA'sakto'yameva mRgaH yato'nye mRgA rAgavirAme naSTAH ayaM punA rAgA''zayA sthita ev| mRgo bharayauvanaupacitamAMsa 'zroNidRzyate, asya mAMsamatibhavyaM bhaviSyati' / ityuktvA karNAkRSTabANena hato bhUmau pAtitaH / kSaNena muktaprANo bindhyAdrau kariNIkukSau hastitvenotpannaH / atha rAjA tanmRtahariNazarIraM sevakaiAhayitvA atizobhane AtmIyavATikAvAse uttIrNaH / tataH sUpakArebhya AdiSTam'asya palaM bhavyarItyA pacantu, vividhazubhamelApakadravyaiH saMskAraM kurvantu' / sevakai rAjAdezaM labdhvA vividharmelApakarAjadravyaiH saMyojya ghRtena mAMsapAkaM kRtvA svarNamayabhAjane bhRtvA rAjJo'gre dhRtm| rAjA'pi yathArhamanyebhyo dApayitvA, rAjA rAjJI ca ubhau 1. zroNi kttiiH| 2. maaNsm| // 10 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH pallavaH bhakSayituM pravRttau / svAdaM ca labdhvA punaH punaH prazaMsayituM lagnau-idaM mRgamAMsamatibhavyataram, pUrvaM bahuzo'pi bhuktaM paramasya tulyatAM na kroti| athedRze samaye sAtizayajJAnayuktaM muniyugalaM bhAgyena tatra smaagtm| mArge gamanaM kurvatA asamaJjasaM dRSTvA ekena muninA jJAnoyogena tatsarvaM bhUtapUrvaM vartamAnaM ca jJAtvA anyamunaye proktam-'pazyatu nirarthakakarmaNAM vipAkabalam ! / 'ayaM kevalamanoyogavikalpakalpanAmAtrakRtakarmabandhaH kayA rItyA bhave bhave yogatrikairvirUparUpaiH vedyamAno'pi na nirjIryati, akAle | maraNaM ca prApnoti! / yasyAH kRte'yaM jIvo bhave bhave vaktumazakyaM karmaklezajaM duHkhaM vedayati sA tu saharSaM tasya mAMsamatti / ato dhigastu asArasaMsAragatasAMyogika bhAvapratibandham' / ityuktvA ziro dhunvan muniragratazcalitaH / tatsarvamAsthAnadvArasthitAbhyAM dampatibhyAM dRSTam / dRSTvA ca tacchuddhyarthaM rAjJA munirAlApitaH-'bho mune ! bhavatA yat zirodhUnanaM kRtaM tat kim asmAkaM palabhakSaNakriyayA dugaJchAhetoH, kiM vA ko'pyanyahetoH? / tataH palabhakSaNasya tu paramparayA'smatkule prvRttirevaa'sti| yuSmAdRzAM mahApuruSANAM tu nirnimittaM zirodhUnanaM jugupsA ca na bhavati / ataH pRcchAmi kena hetunA zirodhUnanaM kRtam ? / tato munirAha'rAjan ! yad bhavatoktam 'mAMsabhakSaNasya tu asmatkulapravRttireva' tattu vayamapi jAnImaH / anAdivibhAvasvabhAvo'yaM jinavANyA'viddhakarNo jIva indriyairvazIkRtastadarthaM kiM kiM na karoti ? / yataH - "AtmabhUpatirayaM sanAtanaH piitmohmdiraavimohitH| kiGkarasya manaso'pi kiGkarairindriyairahaha ! kiGkarIkRtaH" ||1|| // 101 // 1.ruupsenjiivH| 2. nirjaraNAM kroti| Jan Education International For Personal & Private Use Only wwwww.jaineibrary.org Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya- caritram caturthaH pallavaH // 102|| saMsAravijJAnavikalo jIvo mithyAtvA-'virati-kaSAya-yogAdibhiH prerita indriyusakhapratibandhabaddho'STAdaza pApasthAnAni | samAcarati / mArgavijJAnavikalo haThenA'nirgamo bhramati tatra kimAzcaryam ? / anyacca, yo yAdRzaM karoti sa tAdRzaM phalamApnoti, parantu kukarmacintanamAtrakRtakukarmo'pi kRtakukarmato'pi adhikaM klezamApnotiH, jJAnena tad dRSTvA zirodhUnanaM kRtaM, nAnyaH ko'pi heturatrA'sti' / ityuktvA virate munau rAjA''ha-"bhavatA jJAnena yad dRSTam manorathamAtreNa kRtA'parAdhaH kRtAparAdhAdapi adhikataraM duHkhamAptaH sa ko jIvaH ?, kayA rItyA kukarmacintanamAtreNa atikaSTamanubhavati ? / tat karuNAM kRtvA nivedayatu bhavAn, yena mAdRzAnAmajJAninAM kimapyupakAro jaayet"| munirAha-"rAjan ! viSaya-kaSAyavazagA jIvA jagati yad na dRzyate na zrUyate nA'nubhUyate, taccintayitvA dunina narakanigodamahAduHkhasamudre patanti / tatra svarUpeNa tu kimapi kRtaM nAsti, param ativiSaya-kaSAyagarbhitaM nirarthakaM vikalpaM kRtvA paramparayA anantakAlaM yAvadvadha-bandhana-tADana-tApa-ccheda-bhedanAdibahulaM duHkhamApnuvanti, yadvaktumapi na samarthA jJAninaH' / rAjA''ha-'svAmin ! bhavatA yaduktaM naraka-nigodAdi, tatsvarUpaM kRpAM kRtvA asmin Asane sthitvA copadizyatAm / svAminAM mArge skhalanaM na yuktam, paraM sajjanAnAM skhalane guNo bhavatyeva / ato mamopakAraM kartuM samarthA yUyam, tena prArthanAM karomi' / tato muninA'pi lAbhaM jJAtvA tatra sthitvA AgamazailyA naraka nigodavipAkAH sahetukA upadezadvAreNa darzitAH / rAjA tat zrutvA camatkRto bhItazca muniM natvA prAha-'yadi anartha bahulaH saMsArastadA mAdRzAnAM pratikSaNaM kukarmakAriNAM kA gatirbhaviSyati ?' | sAdhurAha-'rAjan ! adyApi kiJcidgataMnAsti, yadi jAgarito bhRtvA bhavAn trizuddhyA dharmamArAdhayiSyati tadA stokenaiva kAlena dRDhaprahArI-kAlakumAracilAtiputra-culinyAdInAm atIva kukarmakAriNAmiva // 102 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 103 // sakalakarmakSayaM kRtvA muktisukhamApsyati, yattulAyAM trijagati na ko'pyAyAti / ato sAvadhAno bhUtvA yathAzaktyA dharmamAcaratu' / rAjA''ha - 'svAmin ! yannimittaM vArtAyAm azrutapUrvA sukhAsikA prAptA tattu noktaM bhravatA ? adhunA tu dayAM kRtvA tadevocyatAm' / sAdhurAha - "rAjan ! vicitrA karmaNAM gatiH / karmodayo hi mahAbalavattaraH, tasyAgre kasyApi balaM na prabhavati / yato ye bhavyakule | jAtAste kukarmapravRttiM manasA'pi necchanti / karaNaM tu dUre, kukarmavArtayApi dunvanti / IdRzAnAmapi prabalaviSayakaSAyodayabalena pUrvanibaddhakarmaNAmudayodarkeNa ca mativiparyAso'nirvacanIyo bhavati / tat zrutvA'nye jIvAH satyaM na manyante, pratyuta | bhASakasyopAlambhaM dadate, karmodayairIdRzAnAM kukarmaNAM karaNAya matiH prerayati / tataH kenApi jantunA pUrvanibaddhakarmodayabalena kukarmapravRttiH kRtA, paraM puNyabalena kenApi na jJAtA, sA gurucaraNaprasatterasmAbhirjJAtA / paraM sa jIvaH svakRtakukarma vArtAM zrutvA manasA dUyeta, lajjeta ca / sambandhinazca tAM zrutvA gatasnehA bhaveyuH, dveSaM vA parivaheyuH, atinikaTasambandhe tADanAdikamapi kuryuH / taduHkhena pIDitaH sa jIvaH zatruvad dveSI bhavet, tannimittaM bahutaraM karma upacinuyAt, kiM bahunA ? tyaktasambandho'pi |bhavet / ataH kathanAd akathanameva zreyaH" / ityuktvA virate munau sunandA prAha-'bhagavan ! yuSmadIyopadezena 'karmAdhInaM sarvam, bhuktiM vinA kRtakarmaNAM mokSo nAsti' iti zraddhA sthiratarA citte saMniviSTA / pUrvakRtakarmodayabalena jIvAH kartavyam akartavyaM ca kurvanti, sAdhakaistatra vismayo na kartavyaH pratyuta akartavyasya pazcAttApaH kartavyo yathA'gre vRddhiM na yAti / bhavadvacanopakAreNa iti jJAtam / ataH sukhena tatkarmodayajanitavipAkaH procyatAm' / sAdhurAha - ' kimapi yuSmatsaktaM bhaviSyati tadA tacchrutvA'prIterutpAdastu na bhaviSyati ? na bhavet cettadA tu kathayAmi nAnyathA' / rAjJI cAha - 'bhagavan ! sukhena taducyatAm / asmAkaM tu tat svA'jJAnavilasitaM duSkRtaM zrutvA bhavataH pArzvAt taduSkRtanAzanopAyo'pi miliSyati' / rAjA'pyAha For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 103 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 104 // 'svAmin ! bhavadupadezena 'amukena sukhaM duHkhaM vA dattam' iti bhramaskhalanA cirakAlaparicitA'pi gatA / yad jIvo duSkRtaM karoti tat karmodayAjJAnavazAt karmodayA-'jJAnayozca gauNa-mukhyabhAvena yathAvasaraM pravartate / tasmAd rAgadveSa vRddhirbhavadupakArAnna bhaviSyati, ataH sukhenocyatAm' / tadA sAdhurAha - 'he sunande ! pUrva hi bAlabhAve mahAvAsopari sakhyA saha sthitayA tvayA kasyA'pi ibhyasya gRhe dUrataH tAM kAJcid rUpa-yauvana-vinayAdiguNA'nvitAM bhartrA kimapyalIkA'bhyAkhyAnaM dattvA kambayA tADyamAnAM dRSTvA tava puruSe dveSa utpanna iti satyamasatyaM vA' ? / iti muneruktaM zrutvA camatkRtA sunandA prAha- 'svAmin ! satyaM bhavadvacanam, asatyaM na bhavatyeva' / "tadddveSeNa dUnA pANigrahaNA'karaNapratijJAM kartuM lagnA sakhIbhiH vAritA sthitA / punaH kAlAntare yauvanavayasi prApte punastathaiva AvAsoparisthitA yAstavA'pi kasmiMzcit mahebhyAvAsA'bhyantare dampatyorvilasanaM dRSTvA tIvrakAmodayo jAtaH / sakhyA zikSAM dattvA''vAsoparitanabhUmyA uttArya gavAkSe sthApitA, tadavasare'mukamahebhyaputram atirUpayauvana-cAturya - vastrAbharaNabhUSitaM catuSpathe tAmbUlikahaTTe sthitaM dRSTvA tava tadupari kAmarAgeNa vyAmoho jAtaH / | sakhIhastadattapatrikA pramukhaprayogeNa pUrvoktavyatikareNa yuvayorgADhasneho jAtaH paraM milanA'vasarastu duSkaraH / evaM | milanArttadhyAnadhRtAbhyAM yuvAbhyAM kiyatyapi gate kAle kaumudImahotsavAvasaraM labdhvA davarakaniHzreNyAH prayogeNa AgamanasaGketaH kRtaH / tvayA tena ca zarIrA'pATavamiSeNa gRhAbhyantare sthite, triyAmAyA ekayAme gate sakhyA niHzreNIprayogaH kRtaH / tadavasare tvayA'jJAtaM yaJjAtaM tacchRNu - "tannagare eko mahAbalo nAmnA daurodariko'sti / tena dyUtakrIDAyAM bahu dhanaM hAritam, tadduHkhena pIDitaH paribhramati / For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 104 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caturthaH pallavaH 75 asminnavasare mahotsavAgamanaM jJAtvA cintayituM lagnaH - 'adya rAtrau samastanagarajanAH saparikarA bahiryAsyanti, nagaraM ca vijanaM bhvissyti| tadavasare'haM nagaramadhye kasyApi dhanika gRhasya pratikuJcikAdiprayogeNa tAlakodghATanaM kRtvA dhanaM laasyaami| evaM mama duHkhoddharaNaM bhaviSyati' / iti dhyAtvA'vasare ekaprahararAtrigamanasamaye dhanArthaM nirgataH sa paribhraman daivAt tvatkRtasaGketasthAnamAgataH / tacca dRSTvA 'kubuddhibhANDAgArikeNa jJAtam-atra kasyApi saGketo dRzyate, ato'trAhamapi svAM kalAM karomi ? / iti dhyAtvA niHzreNI caalitaa| atha tAM kampamAnAM dRSTvA sakhyA tatrAgatyA''lApito dhUrtaH - AgatA yUyam' ? / tadA dhUrtena 'om' ityuktm| sakhyA jJAtam-saivA''gataH / tatrasthitayA tayA tubhyaM vRddhapanikA dattA / tava cittamapi prasattipAtramabhUt / tadA sakhyoktam'AgamyatAM svAmin ! tadA dhRSTahRdayo dhUrtastayoktamAtre caTitaH yAvatA gavAkSAntaH pAdo muktastAvatA tasminneva avasare sakhIvRndAgamanaM dRSTvA sakhyA hastena dIpo nirvApitaH / taddhastaM ca gRhItvA tava paryaGke muktavA sakhIvRndAyottaraM dAtuM gtaa| sakhIvRndAyoktam-'tApabhayAd dIpo nirvApitaH / adhunaiva ziro'rtipIDA kiJcid mandIbhUtA, tena netre milate, ato gRhAntaraM gatvA kAryaM kRtvA''gacchatu' / ityuktaM zrutvA sakhIvRndaM gRhAntaraM gatam / tatra punarandhatamasi rUpasenabhrAntyA tena saha tava saMyogo jAtaH / sakhIvRndabhayAd lajjayA ca ko'pi vArtAlApo na kRtaH / saMyogavirAme tu punaH sakhIvRndamAgataM dRSTvA sakhyoktam-adhunA tu tvaritaM gacchatu bhavAn / tacchrutvA suratakriyayA truTitahArAdIn gRhItvA gataH / iti satyaM vA'satyam" ? | muninA ityukte svacintitAd viparItaM jJAtvA dIrgha niHzvasyoktam-'svAmin ! bhavaduktau ko vizleSaH ?, niHsandeha eva / paraM rUpasenasya kA 1. dyUtakAreNa / // 105 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 106 // Jain Education Inter gatirjAtA' ? / munirAha-'adhunA tadvayatikaraM zrRNu-rUpaseno'pi yathAvasare bhogasAmagrImAdAya svagRhAnnirgataH / milanautsukyAd harSabharanibhRtahRdayo'nekavArtAkaraNa- nirantaramilana - anekahAsyavilAsAdikaraNa- sUktasubhASitasamasyAdisvacAturyaprakaTanavividhAsanAdiprayogapUrvakasUratakriyAkaraNAdyanekamanorathAn kurvan 'aho ! iyaM rAjaputrI mamopari 'nirvyAjaM kRmijaraGgavat snehaM vibharti, tasmAdahamapi yad bhAviM tad bhavatu' param anayA saha AjIvitaM snehaviramaNaM na kariSyAmi ' ityAdyanekamanorathArtisaMbhRtahRdayo yAvadardhamArgamAgatastAvatA ekA niHsvAmikA''vAsamittiH parikarmarahitA jalavRSTyA zithilIkRtA daivAt tasyopari patitA / tasyA ghAtena tasya zarIraM khaNDazo jAtam / bhittipatanapuJjAdhazca AgataM, tena taccharIraM tathA guptaM jAtaM yathA ko'pi na jAnAti / mRtvA ca durodarakRtasaMbhoge tvatkukSau garbhatayotpannaH / 'vicitrAhi karmaNAM gatiH', dhyAtamanyat, jAtaM cA'nyad / tato mAsadvAyAnantaraM garbhacihnAni prAdUrbhUtAni / tadA sakhyA auSadhaprayogeNa garbhazAtanaM kRtam / tatazcyutvA'sminnagare rAjamandirAsannabhUmau sarpatayotpannaH / tataH paraM mAtrA tvadAzayaM jJAtvA pANigrahaNaM kAritam / bahudAnapUrvakaM visarjanaM kRtam / anena rAjJA sahA'trAgatA / ekadA sa sarpaH paribhraman rAjamandiraM praviSTaH san bhramati / daivAd yuvAM dampatI | AvAsavATikAyAM krIDAM kuruthastatrAgataH / tvaddarzanaM jAtaM, darzanAcca mohodaya AvirbhUtaH, tena jaDIbhUta ekatra sthito'nimeSaM pazyati, harSaM ca prApnoti / asminnavasare 'bhayabihvalA tvaM gRhAntargamanAyotthitA, tadA sa sarpo'pi pRSThe lagno bhramati / tadA bhItayA tvayA pUtkAraH kRtaH, tadA rAjJA sevakairmAritaH / mRtvA ca asminneva nagare dhvAGkSo jAtaH / so'pi nATakAvasare tvAM dRSTvA harSitaH 1. nisskpttm| 2. nAzanam / 3. bhadrAsanopaviSTau vArtA / 4. kimapi kAryArthaM / For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // // 106 // jainelibrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 107 // kUjati, rasabhaGgaM ca karoti, tena rAjJA mAritaH / tatazcyutvA haMso jAtaH / so'pi vaTavRkSordhvasthitastvAM dRSTvA vihvalo vAyasA'parAdhasthAne'yaM mAritaH / mRtvA ca hariNatayotpannaH / so'pi AkheTake tvAM dRSTvA mohodayena gantuM na zaknoti, nRtyati ca / rAjJA hataH, tasya mAMsaM pAcayitvA saharSaM yuvAM bhakSaNaM kuruthaH / IdRzI karmaNAM gatiH ! / tad jJAtvA'smAbhiH zirodhUnanaM kRtam, nA'nyat kimapi kAraNam" / ityevaM rAjA rAjJI ca zrutvA saMsAravAsAd viraktau jaatau| 'hA! kimIdRzaM saMsArasvarUpam' ? / ityuktvA rAjJA pRSTam -'mune ! kiM rAmAsssaktAnAm iyameva gatirbhavati' ? munirAha 'rAjan ! kayA nidrayA supto'si ? / hiMsA mRSA caurya-maithuna - parigrahakrodha-mAna- mAyA-lobha-prema-dveSa- kalahA- bhyAkhyAna - paizunya- ratyarati paraparivAda mAyAmRSA mithyAtvAnAm eteSAmaSTAdazadoSANAM madhya ekaiko'pi doSa ekasminneva bhave samAcarito'nantakAlaM yAvad ananteSu bhaveSu naraka - nigodAdiSu bhramayati, anekAn virUparUpAn vipAkAn prApayati, tatsavrUpaM sarvajJakevalI jAnAti, param ekamukhena vaktuM na zaknoti / vipAkAzcAsya vicitrAH - devo mRtvA pazurbhavati, pazurapi devaH / mAtA putrI, putrI ca mAtA, stryapi mAtA / pitA putro'pi putraH pitA | sevako vA zvA vA azvo vA bAndhavo vA dAso vA bhavati / zatrurmRtvA mitraM vA priyA vA putro vA evaM mitramapi zatrurvA dAso vA subhago vA durbhago vA'niSTo vA iSTo vA / evaM rAjA'pi mRtvA dAso vA brAhmaNo vA 'zvapaco vA 'sArvabhaumo vA roro vA rAsabho vA tarurvA kITapataGgo vA vezyA vA vyAghro vA hariNo vA matsyo vA bhavati / evaM sarvajAtIyairjIvaiH saha sambandhA jAyante, na kasyApi niyamo 1. cANDAlaH / 2. ckrvrtii| 3 raGkaH / For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 107 // wwww Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH pallavaH // 108 // yadayaM sambandho na bhavati / pUrvakAle ekaikajIvena saha sarve'pi sambandhA AtmIyajIvena anantazaH prAptAH, tairapi AtmIyajIvena | saha prAptAH, ko'pi tanniyamo nAsti / caturazItilakSayonInAM madhye sarvAsu yoniSu anantaza utpannaH evaM sarvAsu jAtiSu, sarvAsu kulakoTiSu sarveSu ca sthAneSu anantazo janma maraNaM ca pUrva prAptamasti, na kiJcid anAptaM vidyte| agre'pi yAvad bhAgavatIM dIkSA nApsyati tAvadiha pribhrmissyti| rAjyAdisukhaM tu zaradabhravad asthiram, AyatibahuduHkhapradAyakaM ca / IdRzaM saMsArasvarUpaM zrImadbhirjinezvarairbhASitamasti, tasmAd yad ramyaM bhAsate tat kuruSva" / evaM munirAjoktaM zrutvA rAjA rAjJI sarve'pi ca nikaTasthAH sabhyA vairAgyaM prAptAH rAjA svayaM samutthAya municaraNayornipatya ityuvAca-'he niSkAraNajagadekabandho ! he dayAnidhe! he anAthanAtha ! he azaraNazaraNa ! he samatAsaritAmpate ! apArasaMsArakUpAramadhyanimagnA vayaM samuddhRtA nijAgamanena zirodhUnanamAtreNa. tAni cA'smAkaM samastaduSkRtAni samuddhRtAni / bhavadAgamanaM ced nA'bhaviSyat tada'smAkaM kA gatirabhaviSyat' ? / sunandA'pi badarasthUlAni azrUNi muJcantI sAdhUnabhivandya vijJaptiM kartuM lagnA-'he dayAnidhe ! durbhAgyAyA duHzIlAyAH kukarmakaraNaikatatparAyA bahulapApabharabhAritAyA mama kA gartirbhaviSyati ? / katham IdRzaM prAyazcittaM kenopAyena spheTayiSyAmi ? kRpAM kRtvA tadupAyaM prasAdIkarotu bhavAn' |muniraah-'bhdre! bhavadIyapApasaMbhArAdapi adhikatarANi pApAnicAritragrahaNAtzrImajinAjJA'nukUlapAlanAcca cchuTyante, zivaM ca prApyate' / tataH sunandayA pRSTam ! ayaM madarthaM klezaM sahamAno rUpasenajIvo mRgabhavAccyutaH kutrotpannaH' ? / sAdhurAha-'vindhyA'TavyAM sugrAmanAmni grAme sImA samIpavanagahane kariNyAH kukSau hastitvenotpanno'sti' / punaH sunandA prAha'bhagavAn ! kadApyasyoddhAro bhaviSyati' ? | munirAha-'tava mukhAd nijabhavasaptakaviDambanAM zrutvA jAtismaraNam bhaviSyati / tvatto dharma labdhvA tapAMsi kRtvA samAdhinA mRtvA sahasrAre devo bhaviSyati, tatazcyutvA setsyti| atastvaM dIkSA'GgIkaraNena bhavaM // 108 // Jan Education International For Personal Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 109 // saphalaM kuru' / tataH sunandA rAjAnaM prAha- 'svAmin ! jAti-kula- dharma - nItiviruddhAcaraNena pApabharabhAritAM kulaTAM kukarmakaraNaparA yaNAM nirlajjA mAM yadi kRpA kRtvA AjJAM dadAtu tadA'haM dIkSAM lAtvA bhavaM nistarAmi' / rAjA''ha - subhru ! sarve'pi jIvAH karmAyattA | udayabalena yadakartavyaM tat kurvanti / akRtyaM ca kRtvA janma- jarA - maraNa - rogasaGkule naraka-tiryazcAdicaturgatigahane saMsAre paribhramanti / sarveSAmiyaM bhittiragrata evAsti, yAvad gRhavAse sthitirasti, tAvad nirdoSatvaM kutaH / ato'hamapi narakaphalaM rAjyaM tyavaktvA saMyamaM lAtumutsuko'smi / tato yeSAM keSAmapi saMsArAd bhayaM bhavati, te sukhena bhAgavatIM dIkSAmaGgIkurvantu / te sarve mama | AtmIyAH zlAghanIyA dhanyAH zUratamAH sAnvarthasambandhA jJeyAH, iti rAjJoktaM zrutvA sarve'pi sabhyA utthAya rAjJo'gre nivedayanti - svAminA saha vayamapi cAritraM grahISyAmaH / sevakAnAM hi svAmyanuzaraNam' iti sevakadharma ca saphalIkariSyAmaH' / iti teSAM giraM | zrutvA rAjJA saharSa munaye vijJaptam- 'svAmin ! mama lokavyavahAreNa rAjyaM putrAdya-dhInaM kartavyamasti, tat kRtvA yuSmatpArzve cAritraM grahISyAmi / ato dayAM kRtvA'smin ! mama lokavyavahAreNa rAjyaM putrAdya-dhInaM kartavyamasti, tat kRtvA yuSmatpArzve cAritraM grahISyAmi / | ato dayAM kRtvA'smin nagarodyAne dinadvayamAtraM sthAtavyam, yena me manorathataruH saphalo bhavet' / munirAha - 'rAjan ! yadi tavedRzo | manoratho'sti tadA gavyUtiparimANamArgAsannagrAme'smadguravaH samavasRtAH santi tatrAgantavyam, cintitArthazca kartavyaH / vayaM tu gurorAjJAM vinA sthAtuM na zaknumaH / dharmalAbho'stu tavA'dhunA, vayaM yAmaH' / ityuktvA munidvandvaM gurvantike gatam / rAjApi svagRhamAgatya rAjyaM sUnave dadau / sarvAn cA''jJApya mahaddharyA gurvantikaM gatvA guruM cA'bhinamya saparikareNa rAjJA sunandayA ca savinayaM dIkSAprArthanaM 1. yasya kasyA'pi / 2. dattvA / For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 109 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 110 // kRtam / muniyugaloktavijJAtavyatikareNa guruNA'pi zlAghayitvA saparikarasya rAjJo bhavodvignAyAH sunandAyAzca dIkSA zikSApUrvakaM | dattA / atha rAjarSirapi atyutkaTabhAvena saharSa grahaNA sevanA'bhyAsaM karoti / sunandA tu mahattarAryApravartinI samIpe sthApitA / | sA'pi tatra zrutA'bhyAsaM zaktyanurUpaM tapazca karoti / atha rAjArSirdvAdazavarSaparyAyamutkaTaM niraticAraM ca saMyamamArAdhya karma kSapayitvA | kevalajJAnamAsAdya ante yoganirodhaM kRtvA mokSaM jagAma / rAjJaH parikarajanA api ke'pi mokSaM, ke'pi ca svarga gatAH / ke'pi tato manujatvaM prApya mokSaM yAsyanti / atha sunandA sAdhvI ativairAgyaGgaraJjitahRdayA'tyutkaTapobalena avadhijJAnamutpAdya mahatA''hUlAdena saMyamaM niraticAraM nirvahati / ekadA pravartinyagre vyatikaraM jJApayitvoktam- 'mAtaH ! tasya jIvasya madartha sapta bhavAH saMjAtAH, nirarthakaM klezamanubhavan anirvacanIyaduHkhAkare patito'sti / ato yadi bhavadIyA''jJA bhavet tadA'haM tatra gatvA taM pratibodhya duHkhAkArAt 'samuddharAmi' / pravartinyoktam- 'vatse ! tvaM jJAnakuzalA'si / yadi tava jJAne lAbhaH pratibhAsate tadA tatra gatvA sukhena taM pratibodhya dharmaM prApaya, yenA''rAdhako bhavet' / tadA sunandayA mahattarAyA AjJAM lAtvA catasRbhiH sAdhvIbhiH saha vihAraH kRtaH / krameNa sugrAmagrAmaM prAptA / gRhasthAnAM pArzvAd vasatiM yAcitvA tatra cAturmAsikaM sthitA / pratyahaM bhavyazrAvikANAM dharmopadezena dharmavRddhi prApayati / atha tatra grAmasannaparvatavanagahaneSu sa rUpasenajIvo hastitvenotpanno nivasati / sa yadA paribhraman grAmasImAyAmAgacchati | tadA sImAgatalokAnAmupadravaM karoti, jAnAnAM pRSThe dhAvati, kecid vRkSe caTanti, kecit palAyitA grAmaM pravizanti; kecid 1. samuddharaNaM karomi / For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 110 // Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 111 // | anyasthAnamalabhamAnAstasya dRSTiM vaJcayitvA latAntare saGkIrNe jAlAntare vA adRzyatayA tiSThanti / kAMzcittu svaviSayamAgatAn zuNDena gRhItvA gamane ucchAlayati, tataH paraM yathA Ayurbalam, ke'pi pIDAM saMprApya jIvanti, ke'pi maraNamApnuvanti / kamapi tuNDena gRhItvA bhUmau AsphAlya mArayati, kamapi jIrNavastravad vidArayati / evaM lokAnAmupadravaM kRtvA punarvanagahane yAti / yasya | kasyA'pi sImAyAm, avazyakAryArtha gantavyaM bhavati tasya cittAd bhayazalyaM na nivRrttate / tasmin nagare sarve'pi lokA hastibhayena trasyAmAnAstiSThanti / athA'nyadA sunandA''ryayA jJAnabalena jJAtam -'kalye prabhAte sImAyAM grAma nikaTe hastyAgamanaM bhaviSyati' / iti sampradhArya prAbhAtipratilekhanAM kRtvA vicArabhUmigamanamiSeNa ekayA anyasAdhvyA saha nirgatA / yAvatA gopurAsannamAgatA tAvatA tu hastibhayAt trAsamApannA bhayena vepamAnA dhAvanta AgatAH purAd bahirgacchantIM sAdhvIM dRSTvA vaktuM lagnAH - ' mAtaH ! | Arthike ! mA bahirgacchatu, yad yamasodaro hastI grAmAsanne paribhramati, manuSyaM dRSTvA'vazyaM dhAvati, haste caTitaM ca mArayatyeva / ataH ito nivRtya sthAnaM gacchatu, adhunA gamanA'vasaro naivA'sti' / iti teSAM vacaH zrutvA sahA''yAtAm AryikAM pratyuktam-bho ss ! yUyaM yatraiva tiSThata' / tayoktam- 'tahatti, parantu ete bhayena kampamAnA Agacchanto vahirgamanasya niSedhaM kurvanti, tat kathaM bhagavatyA gamanaM kriyate' ? | sunandAryikayoktam- 'mama kimapi bhayaM nAstiH, yato'syaiva pratibodhanArthaM yAmi / ayaM hastyapi pratibodhaM yAsyati, grAmalokAnAmapi bhayaM nivartiSvati zAsanonnatizca bhaviSyati / atazcintAlezo'pi na kartavyaH sarva bhavyaM bhaviSyati' / iti zikSAM dattvA ekAkyeva sunandAryA bahirgantuM pravRttA / tadA dUranikaTasthairlokaiH pUtkRtam- 'bho Arthike ! bahirmA gaccha, hastI tava parAbhavaM kariSyati, kimartha niSkAraNam anarthe patasi ? / sunandA tu maunamAdhAya mArge gacchati / gopurAd For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 111 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH pallavaH // 112 // bahirnirgatA tadA vaTAdimahAvRkSopari sthitA lokA barhirgacchantIM sAdhvIM dRSTvA mahatA zabdena vArayanti-'mA yAhi mA yAhi / iti punaH punarvArayanti / sunandA tu kimapyuttaraM na dadAti, nirbhayaM gacchati / tadA punarlokAH parasparaM vivadante-'kimiyaM sAdhvI | badhirA'sti!, kimiyaM grathilA'sti? kimiyaM bhUtAviSTacittA'sti? / yata eteSu vArayatsu lokeSu na nivarttane / pazyantvasyAH kaThorahRdayatvam' ! tataH kenApyuktam-'iyamAryA sarvAsAmAryikANAM mahattarA'sti, na kaThorahRdayA, nA'pi karNAbhyAM badhirA'sti, na ca grathilA'sti iyaM tu guNavatI, bahuzrutadharA, dezanAmRtadAnena bahUnAM viSaya-kaSAyajvalanaM vidhyApayati asyA darzanamAtreNa mahatpuNyaM bhavati / etattu jAnAmi-iyaM yat kariSyati tad varameva kariSyati' / punarekenoktam-yat tvayoktaM tattu satyam, paraM kiM jJAyate, sAdhvyasti maraNabhayavipramuktA niHspRhA hastyupasargasahanArtha tu na gacchati ? | pUrvamapi zrUyate-anekairmunibhiH sammukhaM gatvA upasargasahanaM kRtam / munistu upasargasahanena kAryasiddhiM karotyeva, parantu yadA grAmasImAyAM munerupasargo jAyate tadA tasya grAmasyA'zubhaM bhavati, ato viSAdazcittamAvahati' evaM vadatAM lokAnAM dRkpathaM hastyAgataH / hastinA'pi AryA dRSTvA, sAmAnyamanuSyabhrAntyA dhAvitaH / yAvatA nikaTamAgataH, ubhayodRgmilanaM saMjAtaM, tAvatA tu panarmohodayo jAtaH / kopastu zAntimApannaH / tatra sthito ghUmayati, manasi cAhUlAdamApnoti / tadA sAdhvyoktam-'bho rUpasena ! budhyasva, budhyasva, kathaM mohamUDho duHkhaM prApnuvannapi mamopari snehaM na tyajasi? madarthaM klezaM parivahRtaH sapta bhavA sNjaataaH| nirarthaka mannimittaM SaTsu bhaveSu SaD vArAn mRtaH, ayaM saptamo bhavaH saMjAtaH / adyA'pi samastaduHkhaikakAraNaM premabandhanaM kathaM na muJcasi ? / pratibhavamanarthadaNDena daNDya se / yataH - 'rUpaseno garbhagataH sarpo dhvAikSo'tha "hNskH| mRgo'pi mArito jAto "hastitvaM saptame bhave // 2|| // 112 // Jan Education Internate For Personal & Private Use Only Do Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram caturthaH pallavaH ataH snehabandhanaM tyaktavA vairAgyaM bhaja" / atha hastI iti sAdhvyoktaM zrutvA UhApohaM kartuM lagnaH 'mayA IdRzyavasthA kRtrApyanubhUtA sambhAvyate' ityevaM cintanaM kurvatastadA jJAnAvaraNIyakarmaNAM kSayopazamaguNena jAtismaraNaM saMjAtam / saMjJiparyAptakapaJcendriyatvAt saptA'pi bhavA dRSTAH, sarvamapyanubhUtaM sukha-duHkhaM smRtipathamAgatam / tadA vajAhata iva kSaNaM jaDa iva nizceSTito bhUtvA punaH sAvadhAno bhUtvA dIrghaniHzvAsaM vimucya hastagataM cintAmaNimiva zocayituM lagnaH - hA ! mayA snehAndhena kAmAndhena dRSTirAgAndhe ca kiM kRtam ? / koTicintAratnAdhikaH prApto manujabhavo hAritaH, durgatigahanabhUSaNaM bhramaNaM cA'GgIkRtam / svA'jJAnavazo' akRtakukarmA'pi kRtakukarmaNo'pi adhikataraM daNDasaGkaTe patitaH, yena mayA sAdhanavikalaM durgatikArAgAraM prAptam / asmAt kArAgArAd mAM ko niSkAzayati ? hA ! mama kA gatirbhavitA? / asmin hastibhave'pi bahUni paJcendriyatiryagmanuSyaghAtAdIni pApAni kRtAni, ato mama durgatinistaraNaM kuto bhaviSyati? / dhanyeyaM bhAgyavatI, yat karma baddhvA, buddhvA coddhRtA / yayA duSkarma kRtvA samastaduHkhanivAraNaikakuzalaH sAdhudharmo'GgIkRtaH, ato'syAH kA bhItiH? / punardhanyeyam, yayA yAdRzaH snehaH kRtastAdRzo nirvAhitaH yathA ca svayaM snehanigaDAnnirgatA tathA mAmapi snehabandhanAdmocayitu maagtaa| yato'smin svArthikasaMsAre mahArauravadazAyAM ko duHkhanivAraNopAyakaraNAya preryet| ataH zAstroktiH satyA''sta, yat svArthikAH saMsAriNaH, pAramArthikA manuyaH / jagati binA muni na ko'pi nisskaarnnopkaarko'sti| mamatA'pyadhunA asyA zaraNAvalambanena AyatizubhaM bhavitA, nAnyaM kampyupAyaM pazyAmi / ata iyaM yamupAyaM vakti sa bhayA'GgIkartavya iti nizcayaH / yato mama pApino darzanamAtreNa 1. -vshen| 2. nirgatya mAM yti| Educator For Personal Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 114 // | puNyavatAmapi puNyaM viphalaM bhavati / asyAzca darzanamAtreNa sarvathA aihika-pAralaukikasiddhirbhavati / 'pApIyAnapi pApAnmucyate, sarvaguNaratnakhAniH / iti vicArya badarasthUlAni svA'jJAnA'zrUNi vimuJcan sAdhvyA nikaTamAgatya zuNDena punaH punaH praNAmaM kRtvA tArasvareNa vijJaptiM kartuM pravRttaH- 'bhagavati ! yUyaM bhavasamudratAraNA'moghapravahaNe cAritrayAnapAtre caTitAH stokenaiva kAlena pAraM prApsyatha parantu mama kA gatiH ? / prathamaM tu bhagavatyA mahatyupakRtiH kRtA, andhasya nayanadAnimiva, yanmayA yuSmacchaktyA jAtiM smRtvA bhavavipAko dRSTaH / dRSTvA ca sAdhanA'samarthatiryagbhavavedanAd bhayavyAkulo yuSmaccharaNamAgato'smi / yat zubhaM bhavati tat karuta' / sAdhvyA jJAnena tadAzayaM jJAtvoktam- 'bho rUpasena ! kAmapi cintAM mA karu / yat tvaM paryAptapaJcendriyo'si, sphuTakSayopazamavAnasi paJcamaguNasthAnaprApaNA'rho'si / jinamArgAnusArisadRzo'pi durgati pAtAd mucyate tadA zuddhazraddhAvataH kiM kathanam ? | ataH zrIjinAjJAyAM dRDhatAM kRtvA yathAzaktyA tapaH kuruSva / yatastapobalenA'neke tiryaggatau jIvAstIrNAH / ato viSaya-kaSAyavAsanAM vimucya tapasyAyAM pravaNo bhava / tena tvaM durgatipAtAd nistariSyasi / iti hastyAryikayoruttara- pratyuttaraM zrutvA vRkSopari sthitA lokAzcamatkAraM prAptA vadanti 'aho ! jJAnaguNabhANDAgArikeyamAryA, pazyantu pazyantu, darzanamAtreNa hastI bodhitaH sevakavat savinayaM mukhAgre sthita uttara- pratyuttaraM karoti ! / atikopanazIlo'pi samazIlo bhUtvA'gre sthitaH / iyaM sAdhvI tIrtharUpA paramopakAriNI / atazcalantu bhavantaH asyA abhivandanaM kurmaH / bhayaM tu nA'styeva, sukhenAgamyatAm / evaM vadanto lokA vRkSebhya uttIrya AryikAM natvA stutvA ca sthitAH / parita evaM dRSTvA durgagRhamAlopari sthitA api AgatAH sahastrazo 1. pApI / For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 114 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 115 // Jain Education Intem | militAH / atha pratimukhaM vArtA vistRNvatI rAjJogre kenApyuktA - 'adya tu AtmIyagrAmasImAyAM mahadAzcarya jAtattam' / rAjA'pi | tadAzcarya zrutvA bahusainayuktastatrAgataH / AryikAM natvA pRSTam -'bhagavati ! ko'yamAzcaryakArako vyatikaraH ? / prasAdaM kRtvA'nugrahaM karotu / tadA sAdhvyA sarvo'pi viSayAsaktavipAko yAvad hastinA vijJaptiH kRtA, 'AtmanA ca tadupAyo darzitastAvatparyanto vRttAntaH kathitaH / tat zrutvA sarve'pi camatkAraM vairAgyadharma ca prAptAH / 'rAjan ! ayaM sarvaguNAnvito bhadrajAtiko hastyasti / yasya gRhe tiSThati tasya gRhe RddhiH pratApazca varddhate / IdRzasulakSaNaH punardharmavAn dharmaruciH ka milati ? / ato bhavanto'sya pratipAlanaM kurvantu / bhavatAM tu jIvadayA guNisaGgaH sAdharmikavAtsalyaM tapasvisevA iti catvAro'pi lAbhA bhaviSyanti' ! iti AryikayoktaM zrutvA saharSaM rAjJoktam- 'yadyayaM mamA''lAne svayamAgacchati, tatra sukhena tiSThati, tadA'hamAyuH paryantaM yAdRzaM vidhiM sAdhvI samupadizati tatpUrvikAmasya zuzrUSAM pratyahaM kArayAmi / dhanyo'yaM yena tiryagbhave'pi dharmo'GgIkRtaH / ato hastirAja ! sukhenAgacchatu mamA''lAne' / iti zrutvA hastI svayameva calito grAmAbhimukham, yAvad hastinivAsazAlAyAM gatvA svayameva sthitaH / rAjApi sAdhvyA darzitamArgeNa hastinaM pAlayati / tadyathA hastI dinadvayaM SaSThatapaH karoti, rAjA tRtIyadine nirdUSaNAhAreNa pAraNakaM kArayati, punaH SaSThatapaH / ityeva yAvajjIvaM tapodharma brahmacarya dharma cArAdhayan, sakalazrutasAraM namaskAramahAmantraM ca smaran, nirvighnAyuH samApya, samAdhiM kRtvA sahasrAre'STAdazA'bdhyAyuSko devaH samutpannaH / tatazcyutvA videhe setsyati / sunandAryA'pi rAjaprabhRtIn bahUn bhavyajIvAn pratibodhyA jinazAsanonnatiM ca kRtvA, punaH pravartinIsamIpaM gatA / pravartinyA'pi zlAghitA saMyamamArAdhya, atitIvrakarmANi kSapayitvA, kevalajJAnamAsAdya, akSayapadaM prAptA / 1. sAdhvyA / For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // 115 // Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram caturthaH pallavaH // 116 // // iti sunandA-rUpasenayoH kthaa|| evam asevitA api viSayA iSTatvena saMsAracakre durgatigahane bhramayanti / tadA iSTatvena sevamAnasya kA gatirbhaviSyati? | saMsAracakre viSayA'pUrNatAyAM duHkhaM viMdanti, pUrtI ca sukhaM manyante bhavAbhinandino jIvAH / paraM na jAnanti yathA dhIvarAH palakhaNDa dattvA matsyAnmaraNasaGkaTe pAtayantitadvad viSayA api viSayA''miSalavaM dattvA anantazo maraNasaGkaTe paatynti| etattu mahadAzcaryam anantazo bhuktAnapi viSayAn ajJAnavazagA jIvAH kadApi anAsvAditAniva sevamAnA maadynti| punaryathA yathA mAdyanti tathA tathA duSTakarmaNAM sthitiM varddhayitvA naraka-nigodA'vaTe patanti / tasmAt zrIjinavANIM zrutvA viSaya-kaSAyAn dUratastyaktvA zrIjinacaraNasevAM brahmacaryaM ca bhjsv'| ityevaM munidezanAM zrutvA viSayAn heyatvazraddhayA zraddhayatA dhanyena mahA'narthamUlaparakIyastrIsevananaSedharUpaM svadArasantoSavrataM muneH pArthAd gRhiitm| tato dhanya Atmano dhanyaMmanyaH saharSa punaH punarmuniyugalaM praNamya agre brahmacaryabhAvanAM bhAvayanmArgamatikrAmati / nirbhayaM cittaprasattyA krameNa suprakAzIbhavadbhAganidhirasau kAzIpurIM praap| tato nagarAsannasurasarittaTe' zucipradeze vastrAdikaM vimucya grISmArkatApena kheditasarvAGgo'sau tatkhedanivAraNArtha revAyAM gaja iva sattaraGgAyAM gaGgAyAM jalakeliM kRtvaan| tato gatazramo bhUtvA yathAprAptamAhArAdikaM kRtvA navanItakImalAyAM gaGgAtaTagatavAlukAyAm AstaraNaM kRtvA sandhyAsamaye zrImAn ameyamahimAgAraM parameSThinamaskAraM paThana sthitaH / tAvatA krIDArthaM nirgatA gaGgA'dhiSThAyinI gaGgAnAmnI devI tatrA''gatA / atha 1. surasarid gnggaa| // 116 // Jan Education in For Personal & Private Use Only Mw.jainelibrary.org Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram / caturthaH pallavaH // 117 // candrajyotsanAbhirdhavalI kRtA'vanyAM tasyAM rajanyAM sakalaguNaikanidherdhanyasya anupamaM rUpaM saubhAgyaM nirmANaMcA'tyadbhutaM vilokya tIvravedodayAt tIvrakAmarAgAturA'bhavat / rAgAtirekAd gaGgAyAzcetasi prabalA''kulatA samajani / yataH puruSavedodayAt strIvedodayo'tyadhikataro bhavati / kAmazAstre'pi 'puruSAt SaDguNaH kAmaH strINAm' iti hi nizcitam / etAdRze durnivAre | smazarA''pAte sati kaH sthiro bhavet ?, jinagamA'viddhakarNoM na ko'pi ityarthaH / atha sA devI kAmavazA lajjAdikaM muktavA divyarUpA pratyakSIbhUya mahatA mohena dhanyasya mohanAya bahUn hAva-bhAvAn vydhaat| amUDhalakSyAn kaTAkSAMzca zarAniva tasyopari cikSepa / tadA dhanyo'pi dhIratAmavalambya ajibrahmarUpasannAhaM hRdi dadhau / punaH sA bAhumUla-trivalI-madhyanAbhi-bhrUkuca-kezAdivibhramAn kAmasyA'kSINakoSAniva muhurmuhuradIdRzat / yuvamanodravyadrAvaNe kSArasadRzAstayA kRtA hAva-bhAvakaTAkSa-vikSepAdinArAcAH zuddhakhAnIsampanne vaje lohaghanA iva dhanye viphalIbhavanti sma / tadA hAvabhAvairakSubdhaM dhanyaM dRSTvA | punaH sA sonmadA zrRGgArarasagarbhitAM paramonmAdoddIpanaguNAm anagArANAmapi kSobhajanikAM kAmijanamanovazakaraNaikavidyAM vANImityabhANIt - 'he saubhAgya nidhe ! ahaM grISmamadhyAhve'tistoka jalasarasItApitA "zapharIva atyartha kAmA'nalajvAlAbhijvalantI tava zaraNamAgatA'smi, ato dayAnidhe ! zIghra svAoGgasaGgamasudhAkuNDe mAM krIDaya / mamepsitapUraNasamarthastvam, iti matvA tvadguNAkSiptacittA'haM prArthanAM karomi / tvayA ca mamAzA pUraNIyA / prArthanAbhaGge hi mahadUSaNam / yataH zAstre'pyuktam 1.sannAhaH kvcH| 2. kucavibhramAn kezadivibhramAMzca / 3. nArAco baannH| 4. matsI iv| // 117 // Jan Education intomasional For Personal Private Use Only ma.jainelibrary.org Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturtha: pallavaH // 11 // 'taNalahuo tUsalahuo taheva lahuAo maggaNo lhuo| patthagA vihalayaro patthaNAbhaMgo kaojeNa" ||2|| "ato yathecchaM mayA sArdhaM suratakrIDAM kRtvA mAmikAm Arti nirvApaya" / iti tasyA vacAMsi zrutvA paranArIparAGmukho dhanyaH sAhasamavalambya gaGgAdevImityavak-"he jaganmAnye ! he mAtaH ! ataH param evaM vidhaM dharmavirodhakRd vAkyaM na vaacym| tathA tava hRdayastanarAkSakRtavikSobhaNairmanmano na bhayaM prApnoti, katham ?, kuvikalpakaTa kadhvaMsizrImajinAgamoktabrahmantrapavitratvAt / navadhA brahmasannAhaiH sannaddho'smyaham, tatastairdurvAraiH kAmAstrairmama vratagAtraM na bhidyate / punaH kAlakUTaviSavadutkaTA nirmandAkSAstava kaTAkSAH zrIjinavAkyA'mRtArdra macitaM na ssiiddynti| he kuraGgAkSi! tava kAkuvAkkuraGgA mama jAgraddamasiMhAM manoguhAM spaSTumapi samarthA na / puna itastAvakInA vicitravikRtiyuktA manmanollApA mama manobhittibhedino na bhavanti, yataH zirISakusumapuJjAH kimu azmabhittibhedakA bhavanti ? / he vAmabhu ! sarasA api tava vibhramA'bdadhArA USarakSetrakalpe macitte rAgA'Gkurodgamahetavo na bhvnti| he vAmAkSi! dAvAnalavad dussahAH sakAmAzcittavikArajanakAstava hAvA api zrImadAgamasAgaramagnaM mAM tApayituM na samarthA bhavanti / he mugdhe ! narakAnta duHkhAdhAyiparakAntAparAGmukhe mayi saudharmAdikalpavAsinyo rambhA-tilottamAdyAH sasaMrambhA api niSphalArambhAH, tarhi tvatsadRzInAM kA gaNanA? | he devi ! 1."tRNalaghukastUSalaghukaH tathaiva laghukAd mArgaNo laghukaH / prArthakAdapi khalu laghutaraH prArthanAbhaGgaH kRto yena" ||1|| 2. ythecchyaa| 3.praapikaa| 4. aphlaarNbhaa| // 118 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pIdhanya retram caturthaH pallavaH // 119 // ******** naraka jvAlA''valisaGgajanita duHkhatrastaH sacetanaH pumAn kAmasaMjJodayo'pi parastrIsaGgaprabhavaokhAlakUpavasanaihikaduHkhamAtrajJa'lalitAGgakumAravat parakAntAM bhoktuM ko vAJchati ?, neva vAJchatItyarthaH / bho bhadre ! ye narA ihabhave viSayasevanakAle kSaNamAtraM parastrIsaMyoga janitaM sukhamanubhUya prasIdanti / te narAH parabhave parastrIsaGgajanitakarmavipAkodaye narakakSetre nArakitvenotpadya saGkhyAtItakAlaM yAvad gADhaM kSudhAdidazaprakArANi paramAdhArmikasurakRtAni ca duHkhaanynubhvnti| yaduktam "narayA dazavihaveyaNa 'si-usinn-"khu-'pivaas-kNdduuhiN| "pArakhasaMca 'jara-dAha-bhaya-0sogaM ca veyanti" ||1|| punaH- 'khiNamittasukkhA bahukAladukkhA, pagAmadukkhA annikaamsukkhaa| saMsAramukkhassa vipakkhabhUyA khANI aNatthANa ya kAmabhogA ||1|| ityAdizrIjinAgamoktatattvajJAH puruSAH kandarpabalaparabazAH kathaM bhavanti ? | jvalajjvAlA'nalA'ntaH pravizya maraNakaraNaM | varam, parantu anyastrItrivalIraGgo narakajaladhestaraGgo'tiduSTataraH / yaduktaM yogazAstre - 1. draSTavyA'stha kathA pariziSTaparvaNastRtIyasarge, shlo0214-265| 1. "narakA dazavidhavedanAH zIto-SNa-kSut-pipAsAkaNDUH / pAravazyaM ca jarA-dAha-bhaya-zokaM ca vedayanti" ||1||1.kSaNamAtrasaukhyA bahuladuHkhA prakAmaduHkhA anikaamsaukhyaaH| saMsAramokSasya vipakSabhUtAH, khAniranarthAnAM ca kAmabhogA; ||1|| Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 120 // Jain Education Internationa "napuMsakatvaM tiryaktvaM daurbhAgyaM ca bhave bhave / bhaved narANAM strINAM ' cAnyakAntA''saktacetasAm ||1|| varaM jvaladayastambhaparirambho' vidhIyate / na punarnarakadvAraM rAmAjaghanasevanam // 2 // 3he bhAmini ! yoSitsaGgAH sandhyA'bhraraGgataralAH manuSyAyuH punarvAyuvad asthiram / so'pi kriyAvizeSeNa dravyAnuyogato vA sthiro bhavati, na punastruTitamAyuH / bhogavistarastu navotpannaroga iva udvegAya bhavati / yata: "bhoge rogabhayaM sukhe kSayabhayaM vitte'gni-bhUbhRdbhayaM dAsye svAmibhayaM guNe khalabhayaM vaMze kuyoSidbhayam" / mAne mlAnibhayaM bale ripubhayaM dehe kRtAntAd bhayaM, sarvaM vastu bhayA'nvitaM bhuvi nRNAM vairAgyamevA'bhayam" // 1 // evaM sAmAnyato'pi kAmabhogAH prabaladuHkhahetavo bhavanti, kiM punarvikRtaviSamiva atIva bhavabhramaNahetavaH parastrIsaGgamotpannAH kAmabhogAH ? / he devi ! tvamapi manaH sthiraM kRtvA paribhAvaya, yad IddazI divyazaktiH pratabhUtAsukhasaMyutA tvayA labdhA sA kAmabhogatyAgaphalA kAmabhogA''sevana phalA vA ? 'kAmabhogAsaktAnAM hi naraka-tiryakSveva utpAdo bhavati / tasmAd he nitambini ! tava vaikriyadalaniSpannA tanuH atIva svacchA zucirvartate, mama tu punaH audArikadalaniSpannA nityaM yadvA tadvA mala-mUtra - rudhirA'sthibhRtA atIva durgandhA dugaJchanIyA / anayoH saMyogaM kathaM kartumarhati ? / tasmAd he mAtaH ! sadAcArA'Gkurodgame 'kAdambinI 1. anyakAntAsu AsaktacetasAM narANAm, anyakAnteSu AsaktacetasAM ca strINAm / 2. parirambha AliGganam / 3. vicAraya / For Personal & Private Use Only caturthaH pallavaH // // 120 // w.jainelibrary.org Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram caturthaH pallavaH // 121 // dhArA sadRzaM vItarAgaM manaH kRtvA 'vItarAgaM smara, yenA''yati zreyasI bhavet / yaduktamasti-'dharmakAryaM sadodyamena tvarayA kAryam / adharmakArye punaruttamairgajanimIlikA kartavyA-gajavad akSinimIlanena bhAvyam-AlasyopahataM kartavyamityarthaH / yato daivatasyApi galitaM vayo na pratyeti" / ityevamamRtasadRzena sukhazriyAM sandezena dhanyopadezena gatarAgA gaGgA iti jagau "he mama rAgadAvA'gni zamanaikanavAmbuda ! tvaM ciraM nanda / he mohA'ndhakArasaMhAra divAkara ! tvaM ciraM jaya-sarvotkarSeNa vartasva / he niSkAmiziromaNe ! jagattraye / tvameva dhanyo'si, yad devAGganAkRtahAvabhAvairnA'kSobhIH / tasmAd he vIrendra ! atyutkaTavikaTakandarpa 'kaTakAhave'nekakAmAstrasannipAte'pi akSubdhaH sankandarpabalajetA tvameva mahAbhaTo'si / he sadAcAraziroratna! ratnagarmA pRthvIti yad ucyate tat tvatsadRzaireva / he niSpApa ! he dhArmikaziromaNe! ahamapi tava darzanAt pavitrA'bhUvam / he dayAnidhe ! nIrapurairapi avidhyApyo'yaM mama kAmAgnistava amRtakulyAtulyayA girA vyadhyApyata / bhostattvadiAM vara ! ahaM | lokadvayA'mitasukhadAyidharmaratnapradAyine tubhyaM samprati bhUriratnAni dattvA katham anRNA syAm ? kathamapi na bhaveyam ityarthaH, tathApi etat cintAratnaM gRhANa, mAM cA'nugRhANa / idaM ratnaM tu tavopakArasya koTayaMzenApi pratyupakAraM kartuM nA'rhati, parantu atitherAtitheyI svagehAnusArato bhavati, ataH kRpAnidhe ! kRpAM kRtvA tvayedaM grAhyam / ityevam 'atinirbandhato dhanyazcintAratnaM lAtvA granthau babandha ! tataH saMjAtadharmaraGgAgaGgA bahubhiH stavanAbhiH stutvA svasthAnaM jagAma / atha sthirasuvrato dhanyo'pi 1. prabhUtaviSayA sa-|2. anAdi zaktyA ityadhikaH pAThaH pr0|3. kAdambinI meghmaalaa| 4. vigato rAgo yasmAda, etAdRzam / / . // 121 // 5. jinendrm| 6. prtyaagcchti| 7. divAkaraH suuryH| 8. sainysnggraame| 9. ashaamyt| Jan Education internate For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram caturthaH rAjagRhonmukhaM prtsthe|dhnyvdaanymaanymhimaaH dhanyo dezAntare bhraman sasataM cintaartnpuuritsklbhogsaamgriisukhm| anubhavan / pUrvadattadAnaphalAnubhAvataH sukhana magadhaM prAptaH / ato bho bhavyajanAH ! yuSmAkaM yadi sukhAnAM prakarSecchA vartate tadA'tra zrIjinakIrtitadAnapuNye ratiM kurUta, yena mnorthsiddhirbhvet| pallavaH // iti zrItApagacchAdhirAjazrIsomasundarasUripaTTaprabhAkaravineya-zrIjinakIrtisUriviracitasya padyabandhadhanyacaritrazAlinaH zrIdAnakalpadrumasya mahopAdhyAya-zrIdharmasAgaragaNinAmanvaye mahopAdhyAya zrIharSa sAgaragaNiprapautramahopAdhyAya zrIjJAnasAgaragaNiziSyAlpamatigrathitagadyaracanAprabandhe suvarNasiddhi-videzaprasthAnavarNano nAma caturthaH pallavaH / / // 122 // 1. atyaagrhtH| 2. bhAgyazAlidAnazauNDamAnanIyazAH / // 122 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 123 // atha paJcamaH pallava: atha udAramukhyo'sau dhanyo dharaNIdhara - dhAnya- dhanAdizubhavastubhiH samRddhAn 'mAgadhAniva prasannayA dRSTyA'kRtArthayat / tato'sau dhanyaH suragururiva ahAryacAturyaH proccapadepsayA paribhrAmyan krameNa rAjagRhanagaraM praap| rAjagRhanagaraM varNayatiyasmin nagare rUpeNa manohAriNAM vyavahAriNAM gRhANi svabhittigatamaNitviSA sadA amarayutAni vimAnAni hasantIva bhrAjante / punaryatra sUryakAntaratnamayaH candrakAntamaNimayakapizIrSakabhUd vipro ravi-candrodaye khAtikAjalazoSa-poSau karoti / punaryadIyaiH samagralakSmIsuSamA'bhirAmaiH maNimayaistuGgagRhaiH gRhItasArA dyasudAM vimAnA laghutvAd vAyunA UrdhvaM nItA iva punaryatra ratnamayagRhAGgaNe uttejiratnatoraNake pratibimbitamayUrarUpe krIDAmayUragrahaNecchayA prasAritakarA mugdhAH prasphoTitakarA'gratayA vilakSA bhavanti - svakIyamugdhatvaM zocayanti / asya bhuvo'zeSaM garimANaM budho'pi vaktuM kathaM zaknotu ?, yAM trijagatprabhuH zrIvardhamAnasvAmyapi svasya paadaarvindairpuupujt| punaryatra gRhA uparisthApita dhvajA'grajAgranmaNikiGkiNInAM ninAdaivaidezikAn pRcchanti kiM bhuvi kvApi ramA'bhirAmam, IdRg nagaraM dRSTam ?, samastA'tizayapUraguNayuktatvAd utprekSA / yatra puryAM zrIharivaMzavibhUSaNa zrImunisuvratasvAminazcatvAri kalyANakAni jAtAni teneyaM nagarI yAvatyopamayA varNyate tatsarvaM yuktameva jJeyam / | tatra aSTAdazavarNarakSakaH samastanyAyAyavatAmagraNIH muktisaudhA'graniHzreNiriva zreNikabhUpatirabhavat / yasya kIrti-pratApAbhyAM 4 sitA - ruNAbhyAM "zrIkhaNDa - kuGkumAbhyAmiva arcitA 'digmRgIdRzo rejire / yasya rAjJaH kRpANena samarAGgaNe gajaghaTAnAM 1. mAgadhaH sututipAThakAH / 2. devAnAm / 3. rAjagRhasya / 4. zvetaraktAbhyAm / 5. candana kAzmIrajAbhyAmiva / 6. distriyaH / For Personal & Private Use Only paJcamaH pallavaH // 123 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 124 // chinnA dantakazakalA yazovRkSA'kurA iva rejire| yena rAjJA abhayakumArAkhyaH svaputro mantripade sthApitaH, tasmin mantripadazrIH suvarNe saurabhamiva bhRzaM zobhAmAtanoti sma / yasya rAjJo mokSajam akSayasukhaM dAnaM samarthaM kSAyikaM samyaktavam ekAMzena paJcamaH siddhaguNA''virbhAvatulyaM vartate, ato, jinavacane, zaGkitatvAdidoSarahita ityarthaH / punaryo rAjA pratyahaM svarNamayAn pallavaH aSTottarazatasaGkhyAkAn yavAn kArayitvA bhaktibharanibhRtahRdayo vIrajinezvarasya abhyarNaM gatvA tairaSTottarazatairyavaiH svastikamApUrati, tadanu bhaktibhareNa natvA stutvA ca jinavacanA'mRtaM pibati / yadA ca vIravibhuranyatra vihRto bhavati tadA tu yasmin grAme svAminaH sthitirbhavati tatsammukhaM saptASTapadAni gatvA kSobhavandanatrikapUrvakamabhivandya svarNamayayavasvatikamApUrya natvA stutvA ca gahamAgatya bhojanAdikaM karoti / ityAdijinabhaktiprabhAvato jinanAmkarma baddhvA so'nAgatacaturviMzatyAM zrIpadmanAbhanAmA prathamastIrthaGkaro bhaviSyati / . atha tasminneva nagare magadhAdhipasya tasya rAjJo'tiprasattipAtraM yAcakajanAnAM ca kalpasAla iva kusumapAlanAmA zreSThI * parivasati sma / tasya mahebhyasya ekaM jIrNa zaTitatarugaNaM puSpa-phala-patra-chAyA-rahitamudyanaM smsti| atha mArgazramazrAntaH sa dhanyaH sandhyAyAM tasminneva jIrNodyAne vAsamakArSIt / tasyAmeva rAtrau bhAgyaikanidhidhanyAgamanaprabhAveNa jIrNodyAnasthAH zuSkakASThakalpA vRkSA vasantAgame banAnIva samudgatapuSpa-phala-patrAH saMjAtAH / zaTitajIrNaprAyamapi tadudyAnaM nandanavanasadRzaM jAtam / atha prabhAte saMjAte vanapAlakastathA'vasthaM vanaM dRSTvA hArSito yAvad itastato vilokayati tAvatA ekasmin zucipradeze sthitaM dhanyaM prAtaHkRtyaM namaskAraguNana-caityavandanAdikaM kurvantaM dRSTvA'ticamatkRtazcintayati-'nUnam eSa kazcid bhAgyaikanidhiH | . // 12 Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 125 // suravarA'nukArarUpaH saubhAgyabhRd rAtrau 'atrauSitastane asya puNyaprabhAveNa zuSkaM vanaM nandananopamaM saMjAtam' / iti manasi nirdhArya saharSa zreSThigRhe gatvA zreSThine vardhApanikA dattA- 'svAmin ! yuSmadIyavane ko'pi tejasvI puruSo rAtrau uSitaH / tasyA'nubhAvataH zuSkaM vatuM devaramaNodyAnopamaM saMjAtamasti' / tataH zreSThI vanapAlakoktaM zrutvA'tivismitacitto vilokanaikarasika upavanaM yayau / tatra ca udyAnagRhe samAsInaM dhanyaM dadarza / samagravizvA'dbhutA'bhaGgabhAgyasaubhAgyabhAjanaM bhAsuravigrahaM sarvasallakSaNapUrNaM guNavRddhikRdAkhyAtasiddhaM dhanyaM dRSTvA zreSThI vicintayati - nUnam asyAnubhAvenaiva mama vanaM pallavitaM jJAyate, kimu candrodayaM vinA samudrajalollAso bhavati' ? / iti cittAntazcintayitvA vicakSaNavaraH sa zreSThI anAturaM dhanyaM mArgA''gamanasukhakuzalavArtAM pRcchi sma / 'bhoH sajjanajanA'vataMsa ! bhavadAgamanena jaDarUpamapi nirjIvaprAyamapi idaM vanaM navapallavanirgamanacchalena harSitamiva sapuSpazekharaM jAtam / mama ca tvaddarzanAmRtasekena manonayane pallavite / asmadIyapUrvopacitapuNyaprabalodayayogena marusthalyAM kalpavRkSamiva tvaddarzanalAbhaM manyAmahe / ato he subhagaziromaNe ! kRpAM kRtvA gRhaM yAvad AgamanaprayAsena mama manorathapUraNAnugrahaM kuruSva / evam atyAgrahaM kRtvA kusumapAla zreSThinA dhanyaH svagRhaM ninye, yato mANikyaM svaguNaireva yatra tatrA'pi mAnapUjAmaznute / atha ca abhyaGgo-dvartana - snAnAdisAdisAmagrIbhiH zarIrazuzrUSAM kRtvA, candanAdinA aGgarAgaM vidhAya hayalAlApelavAni vastrANi paridhApya, sabahumAnaM vividharasavatyA bhojanaM kArayitvA svarNaviSTare saMsthApya, paJca saugandhikaM tAmbUlaM dattvA, vividhairUpacArairupacarya zreSThiko'JjaliM kRtvA savinayaM sagauravaM dhanyaM prati ityuvAca bhoH saumya ! atyadbhutaguNaistava gauravaMzatA 1. 'vasU' dhAtoH ktapratyaye / 2. nandasadRzam / 3. dIprazarIram / For Personal & Private Use Only paJcamaH pallavaH // 125 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram paJcamaH pallavaH // 126 jJAtA eva / yaduktam-'AcAraH kulamAkhyAti' / ityAdihetorme jIvarUpasya vanasya 'phala-kusumazrIdAyine tubhyaM 'kusumazrIkanI dattvA kiJcana AnRNyamicchAmi, tasmAt kAraNAd enAM mama tanayAM kusumazriyaM pANau kuru, yena 'kAdambinIdhArayA kadambapuSpamiva mama manaHpuSpaM prasphulet' / ityevaM pathyAM satyAM rucyanukUlAM ca zreSThivAcaM dhanyo'pi amanyata / tadA zreSThI kuGkumA'ruNagholaM kRtvA kusumazrIpradAnasatyaGkArarUpam akhaNDataNDulai saha tilakaM kArayAmAsa / saMjAte ca zvasurasambandhe zreSThinA'ti bahumAnapUrvakaM svAgAre sthApito'pi mAnadhano'sau dhanyaH ekatra vasanaM mAnahAnikAraNam' iti hRdi vijJAya bhATakagRhaM lAtvA'nyatra sthitavAn yaduktam nItizAstra'mitrasyA'pyaparasyAtra,samIpe sthitimaavhn| 'kalAvAnapi niHzrIko jAyate laghutAspadama" ||1|| cintAmaNiprabhAveNa yathA yathA vyApAra-dhana-kIrtibhirvavRdhe tathA tathA 'aNDajaiH phaliTThama iva lokairAzritaH / atha udvAhArthaM gRhItaprazastamAsa-tithi-nakSatra-vAsaraH zreSThI alpadinairanalpAM sAmagrI saMjojya bhUrimahotsavairvivAhaM kartuM pravRttaH / dhanyenApi svagRhayogyaH kalayA'dhiko'dhiko mahaH pravartitaH / pANigrahaNadivase zreSThinA yathAvidhi anarghyamaNi-mauktikAdidAnapUrvakaM kusumazrIkanyA dhanyAya dattA / dhanyo'pi tAM gRhItvA, zivaH zivayA iva, kezavaH kamalayA iva, subhravA kusumazriyA sArddha puNyopanItAn paJcavaiSayikasukhabhogAn bhuJAnaH sukhena kAlanirgamanaM kroti| 1.phl-pusspshobhaadaayine| 2. kusumazrIkanyAm 3. meghdhaaryaa| 4. mitraM suhRd, mitraH sUryazca / 5. kalAsahitaH, candrazca / 6. pkssibhiH| 7. udvAhaH pariNayaH - vivAhaH / 9. paarvtyaa| 9. lkssmyaa| // 126 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram paJcamaH pallavaH // 127 // athaikadA prastAve SoDazanRpajetA caNDapradyotabhidho mAlavAdhipatiH magadhAdhipaM jetum ativikaTaM 'kaTakaM kRtvA magadhaM prati cacAla / caraistasya samIpAgamanaM rAjJe niveditam / tat caroktaM zrutvA sabhayam abhayamaikSata / tadA sAhasanidhirabhayo bhUpaM prAha'svAmin ! sAmAdhubAyatrayA'sAdhye caturtho daNDaH kartavyaH, nAnyathA / yaduktam "puSpairapina yoddhavyaM kiM punarnizitaiH shraiH| yuddhe vijayasandehaH pradhAnapuruSakSayaH" ||2|| tatra sAma tuna kartavyam, garvotsukyAbhyAM tsyaa'noym| dvitIya upAyo dAnam, tasyA'pyanarhaH, dravyadAne sevysevkbhaavH| prAdurbhavet / loke 'daNDo dattaH' iti gIyeta tadA'smAkaM mAnahAnirjAyata / atro'tra tRtIyopAyasAdhyamidaM kAryamasti / he pramo! yathA vaidyena prayukte surasAyane rogAH kSaNAd nazyanti, tathA mayA kAmitade bhedopAyarasAyane dhiyA prayukte vairirogaH kSaNAd naSTo bhaviSyati / dRzyatAM sevakasya buddhi kauzalyam, sukhena sthIyatAM tAtapAdaiH, atra kimapyArtina vidheyaa| ___ athA'bhayena sUkSmekSikayA vilokya zatrusainyanivezakSetre pracchannavRttyA mukhyarAjJaH paTA''vAsato yatra yatra viSvak SoDazarAjJAM paTAvAsA bhaviSyanti tatra tatra sthAne khanitvA urvISu bahutaraM dravyaM sthApitam evaM senApati mantri-subhaTAdInAM nivAsasthAneSu yathArha bhUmiSu guptaM nystm| puna(lyAdibhiranupalakSitaM kRtvA rkssitm| athAM'nukrameNa caNDapradyotabhUpasya sainikaiH vApyambusthAnaM mainikairiva rAjagRhapuraM sarvataH paryaveSTayata / nagarAsannaM sanyaM niSaNNaM dRSTvA dainyabhAvamApannAH paurA mInarAzau sthite zanaizcare iva // 127 // 1. sainym| 2. kriyaavishessnnm| 3. sAma-dAne med-dnnddaavityupaayctussttym| 4. tIkSNaiH / Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 128 // tatpurapralayakAlazaGkAM manvAnAH sthitAH / atha sarvopAyapravINabuddhiH 'bhambhAsArasya nandano'bhayo dambhAt caNDapradyotabhUpAya guptaM | lekhaM prAsthApayat / yathA-"svastizrImadrAjagRhanagarAd yathAsthAnasthitAn pUjyapAdAn prati sevako'bhayo vijJaptipatraM prAbhRtIkurute / pratyahaM zubha cintakasya sevakasya praNatirjJeyA parantu ekA vijJaptiH sopayogaM vAcyA / tadyathA he pUjya ! zivAdevI | cillaNAvad me samAnapUjyA'sti, ato hitaM zrRNu-bhedopAyavedinA matpitrA sarve'pi tvannRpA bheditAH santi / arvAgdine tebhyo | matpitA svarNadInAranidhiM dattavAn / tvAM dhartum AtmasAtkartum eSa udyamaH kRtaH / te ca tvAM pazubandhaM baddhvA matpituH samarpayiSyanti, dhanaizca te nRpA AtmAnaM tarpayiSyantIti dhruvam / yadi madukte pratItirna syAt tadA teSAM paTAvAseSu dInArA nikhAtAH santi tAn | pazyatu, yasmAt pANisthe maNikaGkaNe darpaNe kaH samIkSeta " ? / iti lekhArthamavabudhya zivAdevIpriyo'pi pratyayArtham ekasya rAjJo nivAsamacIkhanat / tatra dInArAn guptakRtAn vIkSya dInAtmA iti cintitavAn-'aho abhayasya sauhArdam ! yad avasare jJApitam / | yadi ayaM nA'jJApayiSyat tadA mama kA gatirabhaviSyat ? / ato'tra kasyApyagre kathanaM na yuktam / sarve'pyete svAmidrohakA jAtAstena asmAkaM palAyanameva yuktam' ! iti vicintya svayameva palAyitaH / taM palAyamAnaM jJAtvA manasi sandehaM dadhAnAH sarve'pi palAyituM lagnAH / caraistaM vyatikaraM jJAtvA abhayaH zreNikAya niveditavAn / 'bhoH tAta ! athA'sya hastighoTakAdikaM yathecchaM gRhANa' / tataH zreNiko'pi nazyatastasya hastyazvAdi Adade / paramparayA dezeSu vArtA prasRtA 'caNDapradyoto naSTaH, zrIzreNikabhUpatinA sarvasvaM luNTitam' / atha caNDapradyotastvaritagatyA naSTaH san svAntaHpure'vizat apare ca nRpA kaSTataH pRSThataH prApuH caNDapradyotaM prati 1. zreNikasya / For Personal & Private Use Only paJcamaH pallava: | // 128 // www.jainlibrary.org Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 129 // caivamAlapan-'svAmin ! kim atarkitapalAyanakAraNam ? / kiM vA bhayamutpannam ?, yena abdhipurAnukArisainyavistare satyapi kSudravat palAyanaM kRtaM bhavadbhiH' ? vRddhasainikairevamukte sati caNDapradyotaH prAha - 'ye rakSakAste bhakSakA jAtAstadA kiM kriyate' ? / | sainyanRpairuktam- 'jagadekazaraNAnAM bhavatAM ko bhakSakaH ? / idaM tu asambhAvyaM vacanam !, bhavaduktamapi anRtaM na bhavati' / rAjA prAha'yUyameva vishvaasghaatkaaH| 'katham' ? / rAjJoktam- 'dhanalobhena svAmidrohaM kartuM lagnAH, parantu mama suhRdA sudhiyA abhayena jJApitam / iyamuktizca satyIkRtA-'paNDito'pi varaM zatrurna mUrkho hitakArakaH' / ityAdiH sarvo vyatikaraH proktaH - pRthivIkhanane dhananirNayapratyayo jAtaH, tena atarkitaM palAyanaM kRtam, tena ca ahaM jIvitaH / parantu yuSmAdRzAnAM kSatriyakulodbhavAnAm uttamAnAm IdRzaM svAmidrohakaraNaM na yuktam' / ityevaM rAjJoktaM nizamya te nRpA ISad vihasya uktavantaH - 'svAmin ! iyam AbhayI' mAyA bhavatA na jJAtA ! / vRthA rAbhasyena atrAgamya yuSmAkam asmAkaM ca maanhaanirjaataa| gataM ca mAnaM varSazatairapi naagcchti| vayaM tu prANAnte'pi na vizvAsaghAtavArtAmapi kurmaH / yaduktaM - mitradrohI kRtaghnazca svAmidrohI' punaH punaH / vizvAsaghAtakazcaite sarve narakagAminaH " ||1|| ityuktavA zapathazataistairnRpaiH prabhu pratyAyitaH / bhUpo'pi tAM dambharacanAM matvA bahutaram azocat / param avasarabhraSTaH punaH sthAnaM nA''pnoti / evaM sazalyaM kAlanirgamanaM kurvan anyadA sabhA'ntaH sthitaH pradyotaH prAha- 'ko'pi iha sabhAyAm IdRzo' yo'bhayaM baddhvA'tra Anayet' ? / iti azakyA'nuSThitiM bhUpatibhaNitiM zrutvA sarvA garvA''vezavivarjitA sabhA iti abhASiSTa1. abhayasambandhinI / 2. zIghratayA / For Personal & Private Use Only paJcamaH pallavaH // 129 // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 130 // 'svAmin ! 'vainateyapakSacchedane ko dakSadhIrapi samIhAM kuryAt ?, airAvaNaradotpATane ko vA AkSepavAn bhavet ?, ko vA zeSazikharasthita maNigrahaNAya yatnavAn bhavet ? ko vA kesarike sarAn vikarttitumIheta ? / he bhUpate ! zAstranirdhAtaniSpratimapratibhAcatuSTayanidhim abhayaM nigrahItuM kaH sacetana AgrahI syAt ?, na ko'pItyarthaH / tasminnavasare kAcid gaNikA'vasaraM labdhvA rAjJo 'hRddAhahRd vacanaM prAha-'he pRthvInAtha ! etatkAryaM mAmAdiza, yathA'haM tamabhayaM baddhvA bhavaccaraNAgre DhaukayAmi' / rAjJA proktam- 'evaM cet tarhi svasamIhitasiddhiM kuru' / tato vezyayA rAjAdezaM labdhvA manasi vicintatam'dvAsaptatikalAbhijJo bahuzAstraparikarmitamatiH sarvA'vasarasAvadhAnaH sarvakAryeSu pratyutpannabuddhiH kenopAyena vaJcyeta ? / ekenaiva dhArmika buddhiprapaJcena vaJcayiSyate, yato mahatAmapi dharmakriyANAM buddhivyApAraNaM na bhavati, kintu saralataiva mukhyA bhavati / ato dharmadambhavalena vaJcayAmi / purA'pi dharmacchalena aneke vaJcitAH zrUyante, ahamapi dharma zikSitvA vaJcayAmi' / evaM paribhAvya sAdhvyagre gatvA vandanaM vidhAya dharmaM zrRNoti paThati ca / vicakSaNatvAt stokaireva divasairarhaddharmavijJA jaataa| tato rAjAjJayA mahAmAyAnidhiH upAttazrAvikAveSA eSA paNAGganA rAjagRhapuraM yayau / purAd bahiH zAkhApure uttArakaM kRtvA prabhAte dIpa-dhUpA -'kSata-candanakAzmIraja-ghanasArAdipUjAdravyANi gRhItvA saparikarA purAntazcetyaparipATyA caityavandanaM kurvatI krameNa rAjakAri jinamandire'gamat / zrIjinamandiradvArapravezAdyavasare 'nissIhi' pramukhadazatrikANi satyApayantI sA paNAGganA caitye caityavandanaM karoti tAvat tatra abhayospi jina vandanArthamAgAt / atha tatra vairAgya- hAva-bhAvAdipUrvikAM jinastatiM kurvatIM tAM dRSTvA vainateyo garuDaH / 2. hRdayadAhanAzakam / 3. vezyA / 4 upanagaraM zAkhApuram 'parA' / For Personal & Private Use Only paJcamaH pallavaH // 130 // Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram paJcamaH pallavaH // 131 // tasyAH stutiM zrRNoti sma / tAM zrutvA'bhayo'pi vicintayati-'kA'pi grAmAntarAd iyaM jinamatAvasitA'ntaHkaraNA bhaktinirbharanibhRtAGgA priyadharmA sAmpratamAgatA dRshyte| asyAH suvarNapAtrasadRzAyA bahumAnakaraNe mahAn lAbho jaayet| iyaM cottamA sAdharmikI' / iti nirNIya caityAd bahirmaNDape nirgamanaM kurvatI AlApitA-'bhagini ! kutaH samAgamanaM bhavatInAm' / iti zrutvA | dambharacanayA tayA proktam- 'he dharmabandho ! lokodarapure bhavabhramacatuSpathe manujagatipATa ke saMsArijIvajJAtIyA'haM | kSetrasparzanayA'trAgatA' / punarabhayaH prAha - "bhagini ! zrIjinamatavAsitAntaHkaraNAnAm IdRzI eva vastusthityA paribhASA bhvti| mayA tu tvadIyajinastutizravaNamAtreNa parIkSitA 'tIvrazraddhAyukteyaM zrAvikA' / parantu ahaM vyavahAranayarItyA pRcchAmi kasmAd AgamanaM saMjAtam" ? / ityabhayenokte punaH sA dambhavilasitaMprAduSkaroti sma - "he dharmabandho ! pRthvIbhUSaNanAmni pure subhadrazreSThinaH putrI / bAlatve'pi pArzvavartinyA mahattarAyAH prasaGgAd arhaddharme ruciH pravRttizca jAtA / krameNa yauvanaM prAptA tadA matpitrA vasudattavyavahAriputreNa saha vivAhaH kRtaH / pariNItayA ca tena saha viSamizritA'nnatulyAni vaiSayikasukhAni bhuktaani| evaM kiyatyapi gate kAle pUrvakRtabhogAntarAyodayAd bhartA mRtaH / tadviyogaduHkhena duHkhitA'haM kvA'pi ratiM nA'labhe / tadA jaganmAtRtulyayA mahattarAryayA pratibodhitA-'vatse ! kiM viSAdaM karoSi ? eSa narabhavo'tIva durlabhastvayA prAptaH, sa tu viSayakadarthanayA kiyA niSphalo gamitaH / adhunA tu viSagranthigamanatulyaM kAmakadarthanakAraNabharturmaraNam, atastava jinamArgajJAyAH kiM viSAdakaraNaM yuktam ? | cittaM sthiraM kRtvA dharmapravRttiM kuru, yena atidurlabhataraprAptA manujabhava sAmagrI saphalA bhavet / anAdizatrUn pramAdAn vimucya dharmaikaratiM kuruSva' / iti pravartinyA upadezena bhartRmaraNazokaM muktvA dharmArthinI jaataa'smi| tadanu ekadA dezanAyAM tIrthayAtrAphalaM // 131 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram paJcamaH pallavaH zrutvA pitrAdIn ApRcchaya zrIsiddhAcalAditIrthavandanaM kurvatI / kAzidezamAgatA / tatra zrIpArzva-supArthAbhidhayorjinayoH kalyANakabhUmisparzanaM kRtam / tato'gre pracalantyA zrImacandraprabhaprabhuzcandrAvatyAM vanditaH / tatra ca zrutam-'sAmprataM rAjagRhapuravare yAdRzI dharmonnatirvidyate tAdRzI kvApi nAsti / yatra paramArhataH zrIzreNikarAjA zuddhanyAyamArgarItyA rAjyaM pAlayati / tatputraH sakalaguNavatAmagraNIH, samastabuddhiprapaJcaikanidhiH, zrImajinAgamAnusArI, pravRttikuzalo, nityaM dharmamAtRkaruNApuSTyartham amAripaTahodghoSaNAtatparaH, samastajIvAjIvAdibhAvajJo bahujIvAnAm AjIvikAdibhayaharaNAdyathArthanAmA abhayakumArasacivaH paramazraddhayA dharmAmArAdhayati' / ityAdiyazaHprazastiM zrutvA hRdayaM darzanAyotkaNThitam / tad iyaM bhAgyodayena mnorthpuurtirjaataa| paraM yAdRzaM zrutaM tato'pyadhikataraM dRssttm| dhanyA yUyaM kRtArthA yUyaM, zrIjinezvaramArgArAdhakA yUyameva dRSTAH / bahujalpena 'kArvimyodbhAvanaM syAt / bhavatsadRzaiH prabhAvakaiH kRtvA zrImajinazAsanaM proddIpyate / adya bhavaddarzanAd asmAkaM janma jIvitaM ca phalavad manyAmahe / hedharmabandho! tvaM ciraM rAjyaM dharmaM ca pAlaya prvtaayurbhv"|ityuktvaa viratAyAMdAmbhikyAM dharmonnatiprazaMsAzravaNatoSitahRdayo'bhayastAM pratyuvAca-'he dharmabhagini ! tvamadya mama gRhe bhojanamaGgIkuru yathA mama gRhaM gArhasthyaM ca saphalaM bhavet' iti nimantrite sA dambhinI jagau-'he dharmabandho ! ahaM saMsArasambandhena tu kasyApi gRhe bhoktuM na gacchAmi, paraM dharmasambandhena sAdharmikarItyA tu yAmi / parantu adya mama zrImanmunisuvratasvAminaH kalyANakabhUmisparzanaM jAtam, ato'dya tIrthopavAsitA'sti ato'grenyadine bhraatRcittprsttyrthmaagmissyaami| tvattaH kimapyahaM duurenaa'smi"| ityuktvA svottArake gtaa| mantrIzvaro'pi sarvaM satyaM manyamAnastad 1. kRtrimatAprakaTanam / 2. tenAgre pr.| // 132 // Jan Education international For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram paJcamaH pallavaH // 133 // guNaraJjitahRdayo gRhamAgataH / prabhAte punaH saparicchadastasyA AlayaM gatvA, saparicchadAM tAM nimantrya, svagRhe nItvA, vividharasavatyAM bhojanAyaM bahumAnapUrvakaM mantriNA bhojanamaNDape upavezitA / mantrI yAM yAM rasavatIM pariveSayati tadA sA dambhena punaH punaH kalpA | (pyA)-'kalpa (pya) kAlA'tikrama-bhela-sambhelAdidUSaNAni pRcchati, tathA tathA mantrI tadupari guNarAgeNa raJjito bhavati / atha sA dambhinI vidhipUrvakaM bhojanaM kRtvA utthitA / mantriNA dIyamAnaM tAmbUlAdikaM nA''datte / 'dharmabandho ! kimasmAkaM | tAmbUlazobhayA ? tAmbUlaM tu zrIjinAjJA'viruddhajalpanameva, dravya-tAmbUlaM tumayA tyaktam / tato mantriNA vividhabhUSaNa-vastrAdinA paridhApyamAnA vairAgyabhAvanApUrvakaM yathAyogaM vastrA''bharaNAdi gRhItvA mantriNaM ca stutvA svasthAnaM gtaa| punardinadvayAntare mantrigRhe gatvA sA dambhinI prAha-he dharmabandho ! adya bhaginyA vijJaptiraGgIkriyatAm / tadA'bhayenoktam-'ucyatAM sukhena bhginyaa| tayoktam'adya bhojanAya maduttArake'nugrahaH kartavyaH yathA mama janma jIvitavyaM ca saphalaM bhvet| bhagavadAgamane daridriNAM nidhAnalAbha atyugro me manorathataruH saphalo bhaviSyati' / tadA saralAzayena dharmapriyeNa abhayena 'om' ityuktavA visarjitA / tayA ca uttArake gatvA yat cintitaM tat kRtam / yathAvasare'bhayaH svalpaparicchado bhojanAya AgataH / tadA dambhinyA atyAdarabhAvo darzitaH / mantryapi tayA dattAsane upaviSTaH sevakAstu bahiArAntare sthitAH / kSaNaM dharma-mArgAnuyAyinI vArtA kRtvA mantrI utthApitaH / tato'bhyaGgasnAnapUrvakaM bhojanAya upveshitH| vividhabhaktyA rasavatIM pariveSayantyA tayA dharmamArgAnuyAyikalpyA'kalpyavArtA tathA'vatAritA yathA'bhayasya dambhalezo'pi matipathe nAyAtaH / bhojanAnte dadhipratirUpikAM candrahAsamadirAmapi paayitH| bhojanAntaraM samyagAsane // 133 // 1.tikrAnta pr.| Jan Education international For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram paJcamaH pallavaH // 134 // nivezya tAmbUlAdikaM dattvA'gre sthitA dambhinI yAvatA ziSTAcAravArtA prakAzayati tAvatA tasyA madirAyA balena nidraa''gtaa| mUrcchitacaitanyo jAtastadA sA pUrvarakSitA'paradvAreNa rathe nivezya svayaM cAruhyojjayinImArga prati calitA / sthAne | casthAne'nyAnyarathaprarohaNaprayatnena stokaireva divasaiH ujjayinIM prAptA / tadA tayA mUrcchitasyA'bhayasya hastAdikaM baddhvA pradyotAgre DhaukitaH / tAvatA tasyA madirAyA mUrchA'pyuttIrNA / AlasyaM tyaktavA'bhaya utthitaH san itastataH pazyati, vicArayati ca -'kimidam adRSTapUrvaM sthAnam ?, kenAnIto'ham' ? / iti 'UhA'pohayati yAvatA tAvatA pradyotenoktam-'bho abhaya ! | zrRNu tvaM maduktam, yad nItijJo'pi, anekazAstrakuzalo'pi, vAkpaTurapi, paropadezakuzalo'pi, dvAsaptatikalApaThena'pi zuka otunA gRhyate bhakSyate ca tadvat tvamapi bahuvijJAnaviduro'pi, deza-dezAntare buddhayA'nyasadRzatvaM prakhyApayannapi, sarvasamayotpannamatirapi mArjArIkalpayA paNyAGganayA gRhiito'si!| ato dhik te buddhicAturyam / tava sarvasamayasAvadhAnatvaM kva gatam ?, satyAsatyAparIkSakatvaM kva gatam' ? | iti rAjJoktaM zrutvA'bhayena manasi nirNItam-'nUnamanena dharmacchalena paNyAGganayA'hamatra AnAyitaH' iti saMpradhAryA'bhayo'bravIt-'rAjan ! dharmacchalAdayaM bandho mama mahimnAM hAnikartA na bhavati, pratyuta amUna uddiipyti| kiJca, asmAkaM deze kule ca ko'pi dharmacchalena nedRzaM karoti / sA ca kSatriyakulamaryAdApi naasti| athA'smAkaM tu varaM jAtaM yad anena kAraNena mAtRSvasR-patyordarzanaM saMjAtam / adyaiva zreSThataro divasaH / iti vacanacAturyAt pradyoto'pi prasattibhAga jAtaH / yathA kalAvAn candraH zukragRhe sthita uccatvaM prApnoti tathA zatrugRhe sthito'pyabhayaH 1. UhApoha karoti / 2. maarinn| 3. mahistraH / // 134 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 135 // svakIyakalAguNaiH sarveSAmIhitarUpo jAtaH / sabhAyAM sthito'bhayo vividha zAstra- deza - vijJAnAdbhutarasagarbhitA'vasarocitavArtayA rAjAnaM raJjayati, tena ca rAjJaH prItipAtramabhayo'jani, kSaNamapi rAjA pArdhaM na muJyati, nityamabhayoktizravaNArtham Urdhva karNazca tiSThati / itazcaikasmin divase rAjagRhanagare'tyunnatameghaghaTAsadRzo madenA'ndhIkRtAntaH karaNaH secanakanAmA karivaraH zreNikasya mahIpate 'gajAlAnata AlAnamUnamUlya purazrInUpurANi gopurANi pade nighnan, sukhazriyAM dehAn gehAn svapadAghAtaijIrNabhANDAnIva cUrNayan gRhadehasyA'kSANi gavAkSAn zuNDAdaNDaghAtena pAtayan, sampadAM maraTTAniva aTTAn caraNairghaTTayan, ayobhArasahastrasya zrRGkhalAn kamalAniva troTayan, manoramAn krIDArAmAn moTayan, subhikSaparvatakUTAn dhAnyamUTAn svalIlayA bAlakaH kandukAniva itastato vyomni ullAlayan, AbAlagopAlaM roSAd yama iva mRtiM prApayan, IdRzaH krUrAkArabhISaNaH samastapurapralayakAlanibhaH puri bhramaNaM cakre / atha tatra rAjAjJayA bahubhirupAya kuzalamantri - subhaTAdibhistannigrahArtha kRtA upAya 'rAjayakSmA'maye'khilA vaidyakRtapratikArA iva viphalatAmaguH / tadA dhIdhano'pi zreNikabhUpatiH samastabuddhisampadAM nidhAnam avantIsthaM svaM pradhAnam abhayaM smRtvA'tidUnazcintayati sma -'nUnamasmin samaye yadi abhayo bhavet tadA'muM kariNaM kSaNena vazamAnayet / ato lokoktiH saphalA dRzyate 'ekena vinA jagat zUnyamivAbhAti' / evaM vicAramUDhA rAjAdayo yAvat sthitAH santi tAvatA kenApyaktam- 'mahArAja ! bahuratnA vasundharA'sti, ataH paTahodghoSaNA kAryate tadA ko'pi guNinAmagraNI kArya kariSyati' / rAjJA ca etadanumatam, paTahazcedRzo 1. AlAnaM bandhastambhaH / 2. nagaradvArANi / 3. kssyroge| For Personal & Private Use Only paJcamaH pallavaH // 135 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 136 // | vAditaH - " bho bho lokAH ! zrUyatAM rAjAdezaH, yaH ko'pi raGko'pi prakopinaM karivaraM yogI adhyAtma mana iva AlAnastambhAmAnayet tasmai 'vaktrajitavidhuzriyaM somazriyaM svasutAM dadAti, punaH lakSmIlatA''rAmAn sahastrasaGkhyAkAn grAmAMzca / ato yaH ko'pi kalAvAn bhavet, sa prakaTIbhUya gajam AlAnastambhe nayatu' / ityevaM sakale pure rAjJA paTahodghoSaNA kAritA / krameNa dhanyagRhAbhyarNamAgatA / dhanyena sA paTahodghoSaNA gajavazIkaraNAGgIkArapUrvakaM vAritA / tadA sevakaiH paTahavAdanaM muktvA rAjJo'gre niveditam -'svAmin! ekena vaidezikamahApuruSeNa paTahaH spRSTaH' / rAjApi tat zrutvA mahAzcaryapUrNahRdayastatrAgAt / dhanyo'pi yatra gajonRkhalatAM karoti tatrAgato bahUni vastrANi tyaktavA, vajrakacchoTakena kaTiM ca baddhvA Asanno bhUtvA kSaNaM zIrSa pradeze, kSaNaM purataH, kSaNaM pArzve, kSaNaM pRSThapradeze, kSaNaM vastragolakaM kRtvA hanti / gajo'pi tasya hananAya dhAvati, tadA dhanyo'pi laghulAghavakalAM kRtvA pRSThe gatvA tADayati, gajaM ca cakravad bhrAmayati / ityevaM gajadamanazikSA kuzalena dhanyena gajo'tIva | kheditaH / gajo'pi itastataH paribhramaNa - dhAvana zramakhedena nirmado jAtaH / tadA gajaM glAnAGga jJAtvA plavaGgavad utplutya gajapRSThe cA''ruroha / pAdena marmaNi Ahatya aGkuzena ca saralIkRtya anAkulaH san AlAnastambhaM nItvA babandha | | magadhAdhipo'pi tatkalAM dRSTvA'tiraJjitahRdayo jAtaH / dhanyaM bahu stutvA bahumAnapUrvakaM manoramaM mahotsavaM kRtvA tasmai sutAM somazriyaM dadau, sahastraM ca grAmAn / anyAnyapi suvarNa maNi-muktAdIni karamocane dattvA svavacananirvAhaM karoti sma / atha zuSkavanapallavanAd udgatA dhanyasya kIrtilatA hastibhayanivAraNAt samastanagaragRhamaNDape vistAraM prAptA, yathA bhUbhRdbhUrnadI navA'mbuvarSaNAd vardhate / 1. mukhanirjitacandrazobhanam / 2. vAnaravat / 3. parvatodbhUtA / For Personal & Private Use Only paJcamaH pallavaH // 136 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya paJcamaH caritram pallava: // 137 // ||daanmaahaatmyeshaalibhdrsy kthaa|| itazca, atraiva magadhadeze dhana-dhAnya-samRddhimAn 'indriyagrAmazarmadaH zAligrAmanAmA grAmo'bhUta / tatra 'kApilIyapraNItivat prakRtisaralA satyakAryakAriNI bhadrakasvabhAvA kA'pi ekA dhanyA'bhidhA sthviraa'bhvt| tasyA raudradAridrayasaGgamaH saMgama iti nAmnA tanayaH sumukhaH 'praanyjlprkRtirbhuut| vRddhA lokAnAM gRhakAryANi khaNDanapeSaNAdIni karoti putrastu, teSAM 'gorUpANi cArayati, evaM kRtvA kathamapi nirvAhaM kurutH| athAnyadA kasmiMzcit parvamahadivase gorUpANi gRhItvA saGgamo vane cArayituM lagnastadA tatrA'nye DimbhA AgatAH parasparaM vArtA kartu pravRttAH / ekena anyasya proktam-'kiM tvayA'dya bhakSitam ?' | tenoktam-'kSareyI' / anyenApi kathitam-'mayA'pi kssaireyii| adya parvadivase kevalA kSaireyI eva bhoktavyA bhavati, nA'nyat' / tadA saGgamAya / pRSTam-'kiM tvayA bhakSitam ? tenoktam-'kUkasaDhaukalakAdi yatkiJcit' / iti zrutvA nindituM lagnAH-aho ! adya parvadivase IdRzaM rasavirasaM kathaM | khAdyate ?' | 'adya tu pAyasameva kevalaM bhujyate' / tato DimbhAnAM vArtA zrutvA saGgamo gRhamAgatya sthavirAM praNamyeti yAyAce-'he mAtaH ! hitakAriNi ! mahyaM saghRta-khaNDaM pAyasam adyaiva dehi / tataH svasutasya vacanaM zrutvA bhRzaM roditi sma -'yad ekasyApi svaputrasya pAyasamAtramanorathamapi ahaM niHsvA pUrayitum asamarthA ato mama janma jIvitaM ca dhik' / mAtaraM rudatAM dRSTvA bAlo'pi gADhaM rodituM pravRttaH / atha tayo rodanaM zrutvA dayAlavaH prativezmikya ekato militvA sthavirAM prati rodanakAraNaM prapacchuH / tato 1. indriyavRndasukhadaH / 2. sAGkhyamatapravartakakapilamunikRtaprarUpaNAvat / 3. sAGghayazAstraprasiddhA 'mahAn' ityaparAbhidhAnA sattvarajastamoguNAtmikA prakRtiH svabhAvazca / 4. sAMkhyamate sadeva kAryamutpadyate, prazastaM ca / 5. namraprakRtiH / 6. govtsaan| ||137 // Jan Education inlemand For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 138 // rudatI sthavirA ityavak- " he puNyavatyo bhaginyaH ! eSa mama putraH kadApi khAnapAnAdimanorathaM na karoti / yAdRzam ahaM dadAmi tAdRzameva bhuGkte, na kadApi haThaM karoti / adya tu kasyApi gRhe DimbhAn kSaireyIbhojanaM kurvato dRSTvA mAM prati, pAyasabhojanaM yAcate / ahaM tu niHsvA, vinA dravyaM kSaireyI kuto bhavati ? / ato rodanaM karomi / iti tasyA dInavacanAni zrutvA ekayA prativezmikyA uktam-'dugdhaM tu ahaM dadAmi / tadA'nyayA'pyuktam-taNDulAn ahaM dadAmi / tRtIyayA kathitam- 'ghRtam ahaM dadAmi' / caturthyA'pyuktam- ' atyujjvalAM khaNDAm ahaM dadAmi / evaM catasRbhiH prAtivezmikobhiH svasvoktamAnIya dattam / tadA sthavirA saharSam asmai putrAya kSaireyIM, kartu lagnA, bAlastu bhojanAzA'valambena prasannacitto bhUtvA gRhAGgaNe krIDati / sthavirayA ca zIghraM kSaireyI nirmitA, kAraNAnAM puSTayoge kAryaM bhavatyeva / atha putramAhUya bhojanAya nivezitasthAle ghRta-khaNDAdiyutaM pAyasam ApUrya putrAya dattvA svayaM tu dRgdozaGkayA anyatrA'gAt, yasmAd jananImanaH pratikSaNam aniSTazaGkayA vibheti / bAlastu pAyasabhRtaM sthAlam atyuSNaM jJAtvAM zItalIkaraNAya hastAdinA vAtAdi karoti tAvatA tasya saGgamasya gRhANe'gaNyapuNyanidhiH | mAsakSapaNapAraNakaeko munirbhikSAM bhrAmyan bAlakasya bhAgyodayenAkarSita ivAgamat / atha sa bAlakastaM munim AgacchantaM dRSTvA, | muniM gRhe nItvA, vivekacchekacetasA gopAlenApi bAlena pAyasasthAlamutpATya atyutkRSTabhAvato'skhalitaM munaye dade / dattvA ca muniM praNamya saptASTau padAni anugamya punaH punaH praNAmaM kRtvA gRhamAgatya, riktasthAlaM gRhItvA aGgulyA tallagnaM pAyasalavaM lihati / manasi ca paribhAvayati-'aho ! mama mahAn bhAgyodayaH, yad muninA mayA varAkeNa dattaM dAnaM gRhiitm| yato'haM mahebhyagRhe pazyAmi, | bhikSArtham Agatebhyo munibhyo mahebhyAH zatazo vijJapti kurvanti, parantu munayaH kiJcid gRhNanti kiJcicca ca gRhNantyapi / mama tu For Personal & Private Use Only paJcamaH pallavaH // 138 // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 139 // vijJaptimAtreNAgatya cittaprasattyA gRhItam / ato'haM dhanyatamaH' / ityanumodayati tAvatA kSaNAd AgatayA mAtrA bAlaM sthAlaM lihantaM dRSTvA 'aho ! matputra etAvatIM kSudhAM nityaM sahamAno dRzyate' iti vicintya punaH kSaireyI pariveSitA / kathitaM ca- 'putra ! | kSaireyImanorathaH pUrNo jAtaH ?' / tadA bAlena 'om' ityuktam, paraM dattadAnaM noktaM yato dAnaM dattvA prakAzayati sa phalaM gamayati / tataH kSaireyIM bhuktvA utthitaH / rAtrau punaH baliSThabhojanA'jIrNAd visUcikA jaataa| mahatyA vedanayA parAbhUto bAlo vicintayati'mayA'smin bhave kimapi sukRtaM kRtaM nAsti, param adyaiva mama bhAgyodayena munaye dAnaM dattaM tadeva saphalaM bhvtu| mama zaraNaM ca tasyaiva | munerastu' / iti svakRtaM sukRtaM mudA muhurdhyAyan mRtaH / mRtvA ca magadhA'dhirAjadhAnyAM rAjagRhe nagare dAnapuNyamahimnA samastamahebhya variSTasya anekoTidravyAdhipatergobhadrazreSThino bhAryAyA bhadrAyAH kukSau putratvena utpannaH / svapne jananyA phalitaM zAlikSetraM dRSTam, zreSThine niveditam / zreSThinApyuktam- "atyuttamaM svapnamidam / asyAnubhAvatastava kulAvataMsatulyaH putro bhaviSyati, tadA ca 'zAlibhadra' iti nAma kariSyAmi / iti zreSThivacaH zrutvA bhadrA saharSa garbhaM pAlayati / sampUrNe ca divase sUryavad bhAsuraM putram ajIjanat / tato gobhadrazreSThI dvAdaza divAsAni mahotsavaM kRtvA, svajana kuTumbAdikaM bhojayitvA paridhApya ca samastasvajana| jJAtisamakSaM 'zAlabhidra' iti nAma cakAra / tataH paJcabhirdhAtrIbhirlAlyamAno vvRdhe| kramaNe yathAvasare svakulocitakalA'pi adhItA / | kramAd yuvatijanamanohAri yauvanaM prAptaH / pitrA dvAtriMzataM kanyAH pariNAyitAH / tataH pUrvadattasamyagdAnaphalavipAkodayena nityaM sukhalIlayA yathecchaM vilasati sma / atha asminnavasare rAjagRhanagare ye zaTha-viTa-kuTilabuddhi - dAmbhika - dhUrtAste samastabuddhinilayam abhayaM dezAntaragataM jJAtvA For Personal & Private Use Only paJcamaH pallava: // // 139 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 140 // nAgarajanAnAM pratAraNAya udyatA jAtAH / tatraiko'kSNA kANo dhUrto'vasaraM jJAtvA samyagvyavahAriveSaM dhRtvA mUrtimAn dambha iva gobhadrazreSThigRhaM gatvA natvA ca savinayaM dhanairdhanasadRzaM gobhadrazreSThinaM prAha- 'bho gobhadrazreSThin ! bhavatAM smRtipathe'sti navA ?' | zreSThinoktam- 'kiM tad ?' dhUrtenoktaM pUrvam AvayozcampAyAM gamanamabhUt / tatra campAyAM bahavo vyApAriNaH samAgatA Asan, tadA'hamapi vyApAraM kartuM pravRttaH paraM yathepsitaM dravyaM vinA vyavasAyo na bhavatIti cintAparo manasi sIdan 'paropakArapravaNo'yaM sajjanaH' iti | jJAtvA tvadupAntam AgataH / kathitaM ca mayA bhavantaM prati- 'zreSThin ! mama dravyalakSeNa prayojanamasti, ato dravyalakSaM dadasva ahaM tu tvadIya dravya lakSaNa vyavasAyaM kRtvA lAbhaM lAtvA vRddhiyatuM tava lakSadravyaM hastayojanapUrvakaM dAsyAmi yato yasya deyaM bhavati tasya dAsyaM kRtvApi dAtavyam / tasmAd mama lakSadravyaM smrpy| yadi mama pratyayo na tadA'haM dehasya sArabhUtamekaM cakSurgrahaNakasthAne | sthApayAmi, yathA'vasare deyaM dattvA grahISyAmi' / ityuktvA lakSadravyaM tvatto mayA gRhItam / tena dravyeNa mahAn vyavasAyaH kRtaH / tata mahodyamaprasAdAd bahutaraM dravyam avApnuvam, tata sarva tvadupakAreNAhaM manye / ato he zreSThin ! idaM dravyalakSaM vRddhiyutaM gRhANa, ' virocanajyotiH prabhaM mama locanaM cA'rppaya" / iti dhUrtavacanAni zrutvA vAcoyuktijJena gobhadrazreSThinA bahubhirmRdUktibhiH prajJApito'pi nAmaMsta, pratyuta vAcATatayA bahukuyuktiyuktAM vacanaracanAM vidhAya vitaNDAM prArebhe / tadyathA - " bahubhirdhanakoTibhirdurlabhaM mama locanaM dRSTvA lobhasamudre mA bruDa / tvatsadRzAnAM mahebhyAnAM na yuktametad AlapAlalapanam / pure yAdRzI tava sAdhutA samasti tAdRzyA eva rakSaNe tava mahatvam akhaNDitaM sthAsyati, anyathA tu viruddhajalpane viruddhabhAvotpattibhavanAd mahApadAM padaM prApyasyasi / tataH 1. virocanaH sUryaH / For Personal & Private Use Only paJcamaH pallavaH // 140 // Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram paJcamaH pallava: // 141 // | svakIyaM sAdhuvAdam akhaNDitaM rakSa / kiJca etAvanti dinAni locanaM vinA 'kANaH' ityabhyAkhyAnaM lokenoktaM mayA nirvAhitam, adhunA tu iSTadevaprasatterdhanaM prAptaM, tat kathaM mama locane vidyamAne'pi, locanamocanapravaNe dhanalAbhe ca satyapi lokAnAm abhyAkhyAnavacAMsi kSame ? / ato locanaM dehi / kiJca, tatsadRzaiH satpuruSaiH sAraM grahaNakaM dRSTvA ced apalapyate tadA jagati zuddhavyavahArAya jalAJjalirdattaH / jagaccakSuH zrIsUryo yadi andhakAraM kariSyati tadA prakAzakaraNe kaH samartho bhvissyti?|'vidhushced viSaM varSiSyati tadA jagattuSTiH kuto bhaviSyati? / ato he gobhadra ! yadi kalyANavAJchako'si tadA mama locanaM samArpaya nA'nyat kimapi icchAmi" / iti dhUrtavacanAni zrutvA gobhadraH kiMkartavyatAmUDho dhUrtaprajJApanAyai mahebhyAn prerayAmAsa / tatastairvyavahAribhiH sAmadAmAdyupAyA bahIbhiryuktibhiH prayuktAH param asmin dhUrte kSaNadyutyagnau meghA iva vyarthA abhavan / dhUrtenA'pi kapaTanaTakalAM kurvatA bhUpasabhAM gatvA prasabhaM kAlahAnivacanAni tathA vyaGgAdyarthagarbhitAni prayuktAni yathA bhUpasabhA zobhanA ati sacivAdayastaM prati prativaco dAtuM nA'laM bhavanti sma, sarve'pi taGgharttakuyuktigahane digmUDhA bhavanti sma / parasparaM ca mukhAvalokanaM kurvanti sm| tadA sakalasabhyAnAm IdRzImavasthAM vilokya zreNiko'bhayaM smaran tadvirahavyathAM cA'nubhavan ityuvAca-'bhoH sabhyAH ! ced yadi abhayo mantrI asminnavasare syAt tadA kalikalane'kalatA na syAt, yasmAt savitA yatra prakAzate tatra dhvAntasantiH kathaM vilased ? / tata ekenA'bhayena vinA eSA parSad mama harSapradAyinI nAsti, yathA candramasa udayaM vinA rAtrina zobhAmAvahati / tadA kenacid puruSeNoktam-'svAmin ! nagare paTahodghoSaNA kAryate tadA'smin mahAnagare ko'pi buddhisevadhiH prakaTIbhUya asya satyA'satyavibhAgaM kRtvA sarvaM saralataraM kariSyati' / tadA rAjAjJayA gobhadrAbhiprAyeNa ca samaste rAjagRhanagare tripatha-catuSpatha ||141 // 1. candraH / 2. vidyudgnau| Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram paJcamaH pallavaH // 142 // rAjamArgAdiSu iti paTaho'vAdi-'yodhI mAn imaM kapaTakArakaM niruttarIkRtya zreSThinazcintAM nivArayati tasmai vivAdocchedakAriNe puruSAya gobhadrazreSThI bahuRddhiyuktAM svasutAM datte, rAjApi ca bahutaraM sanmAnaM datte' / ityevaM vAdyamAnaH paTaho yatra satAM mAnyo dhanyo nivasati tatrAgataH / tadA dhanyena kautakAkSiptacittena 'dambhA'ndhatamasadhvaMsanagabhastinibhena paTahaH spRSTaH, svayaM ca azvamArUhya rAjasabhAyAM gatvAM rAjAnaM namaskRtya tasthau / rAjJA ca bahumAnaM dattvA dhUrtavyatikaraH kathitaH / dhanyena smitvoktam-'mahArAja! bhavatpuNyaprabhAvato helayaiva niruttarIkariSyAmi, nA''tirvidheyA' / tato gobhadrazreSThinam ekAnte nivezya evameva vAcyamiti zikSA dttaa| zreSThin ! AgAmidine yadA rAjasabhAyAM dhUrtaH kapaTakaraNAyAgacchet tadA maduktayuktibhiruttaraM daatvym'| iti zikSA dattvA visarjitaH / punarddhitIyadivase rAjasabhAyAM nRpAjJayA sarve'pi rAjyajanA AgatAH dhanyo'pi yathA'vasaraM tatrAgataH / atha dhUrtena avasaraM prApya bahvIbhirdambhayuktibhirnetramArgaNA kRtA tadA gobhadraH samastebhyAnAM nRpasya ca samakSaM vAdaprazAntaye dhUrtamiti prAha-"bho bhadra ! tava cakSurmama vezmani grahaNakasthAne muktaM bhaviSyati tatsatyam, tavoktima'SA nAsti / parantu mama gRhe majuSAsu purA lokairIdRzajyotirjuSaH sahastrazo dRzo grahaNakasthAne muktAH santi, tato na jJAyate kiM tvadIyaM cakSuH?, vinimayadAne tu zAstre mahatprAyazcittam uktamasti / sarveSAmapi jananAM svakIyaM svakIyaM vallabhaM bhavati / yaduktam-pRthivyA maNDanaM nagaram, nagarasya maNDanaM dhavalagRha, dhavalagRhamaNDanaM dhanam, dhanasya maNDanaM kAyaH, kAyamaNDanaM vaktraM vaktrasya ca maNDanaM cakSuSI' |atH sadA manuSyANAM sarvasAratayA netre bhavataH / gADhakArye Apatite'tipriyamapi vastugrahaNakasthAne dattvA dhanaM gRhNanti, dhanadAyakavyApAriNo'pi prAyo grahaNakaM lAtvaiva vRddhayA dhanaM dadatIti sadvaNijAM paddhatiH / tasmAt bhavAn dvitIya cakSurarpayatu, yathA tatsAdRzyAt abhijJAyate dRzam ahamAnaye" / iti gobhadragiraM zrutvA yathA phAlAd bhraSTo vAnaraH, dAvAccyuto dyUtakRd vA, tathA svacakSurdAtum akSamo dhUrto 1. kapaTAndhakAranAzana suurysdRshenn| 2. "pRthivyAM hiM puraM sAraM pure gehaM gRhe dhnm| dhane'rpi kAyaH kAye'piM vaktraM vaktre'pi akSuSI' ||1|| // 142 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram paJcamaH pallavaH // 143 // vilakSo'bhUt / evaM dhanyasya paTIyasyA' tena prayuktayA dhiyA dhUrtasya vAgbandhane prakaTakapaTaM jJAtvA bahutaraviDambanApUrvakaM dezAd nirghATitaH / atha gobhadrazreSThI vipadam uttIrNoM rAhudaMSTrAvinirmuktacandra iva yazaHzriyA'dhikataraM shushubhe| tat pratigRhaM pratijanoktaM dhanyasya subuddhivilasitaM zrutvA somazrI-kusumazriyau jahaSatuH / gobhadratanayA subhadrA'pi tadguNaraJjitA pANigrahaNAya samutsukA jAtA / svajanA dhanyAya kanyAdAnArtham utkaNThitA gobhadraM pravaNayanti / atha gobhadreNa subhadrA vividhamahotsavaiH koTyadhikadhanadAnapUrvakaM dhanasArasUnave dttaa| dhanyo'pitAM guNakrItIM rAghavo jAnakImiva upaayNst| atha dhanyaH prabhUtotsAhamantra-zaktibhirbhUpatiriva tisRbhiH priyAbhiryutaH parAM prauDhiM praap| gobhadro'pi kRtakRtyo bhUtvA zrImanmahAvIrasannidhau zuddhaM caritraM gRhItvA samyagvidhipUrvakaM samArAdhya svargaloke maharddhikadevo jAtaH / atha sa devo jJAnena puNyanidhiM pUrvabhavaputraM zAlibhadram avagamya putraprema-puNyAbhyAm AkRSTacittaH prativAsaram Agatya dvAtriMzatpriyAyuktAya zAlibhadrAya tritrikhaNDayuktA divyabhogabhRtAH trayastrizad nidhyupamA mujuSAH pratiprAtaH AkAzAt samuttArayati / tAsu majuSAsu pratimaJjuSam ekasmin khaNDe mRgamadAdidivyasugandhidravyANi, vividhAni vastrANi ca / dvitIyakhaNDe maNiratnakhacitAni nAnAprakArANi svasvacittaraJjakAni divyAbharaNAni nissaranti / tRtIyakhaNDe vividhottamarAjadravyamizrANi nAnAvidhAni ghRtapUramodakAdisukhAsikAprabhRtIni divyabhojanAni, drAkSAkharjUrA-''kSoTakakadalyA-''bhra-nAraGgA-dIni phalAni, tAmbUlAdIni ca nissaraMti / tataH pratidivasaM taddinA''gatamajuSAgata vastrAdIni svasvabhogeSvA nayanti, gatadivasA''gatavastrAdini // 143 // 1. gobhdrenn| 2. dhnyaay| 3. bhASAyam 'akhoDa' / Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaH 'nirbhAlyAni' iti kRtvA kUpe prisstthaapynti| evaMvidhAni bhogAGgAni gobhadra devo dvAtriMzatpriyAyuktAya zAlibhadrAya pratyahaM zrIdhanya- pUrayati / zAlibhadro'pi yathepsaM niHzakaM divyasukhaiH khelayannAste / etatsarvaM bhaktipUrvakamunidAnasya phalaM prakaTitam / tasmAd caritram || bho bhavyAH ! nirnidAne bhAvedAne'tyAdaraM kurut| ||iti zrItapAgacchAdhirAjazrIsomasundarasUripaTTaprabhAkaravineya-zrIjinakIkIrtisUriviracitasya padyabandhadhanyacaritrazAlinaH zrIdAnakalpadrumasya mahopAdhyAya-zrIdharmasAgaragaNinAmanvaye mahopAdhyAya-zrIharSasAgaragaNiprapautramahopAdhyAya-zrIjJAnasAgaragaNiziSyAlpamatigrathitagadyaracanAprabandhe // 144 // kanyAtrayapariNayo nAma paJcamaH pallavaH // pallavaH // 144 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram SaSThaH pallavaH // 145 // athaSaSTha: pallava: athA'smin zrIvadhUkeligRhe rAjagRhe anyadAsamaye dhanyaH saptabhaumasaudhAgrabhUmiSu lIlayA yathecchaM hAsyavinodAdisukhaM vilasan asti| tasminnavasare itastato vilokayatazcatuSpathe dRssttigtaa| tatra ca atidInadazAM prAptAn vanecaratulyAn raGkakalpAn jugupsIyarathyA patitapaTavastrakanthAyutAn pitarau sodArAdIMzca itastato bambhramataH sato vilokya vismitacittazcintayituM lagnaHaho ! karmaNAM gatiH kIdRzI?, yata etatsarvaM mama kuTumbam anekakoTi dravya-dhAnyAdibhRtagRhe muktvA'trAgataH, pazcAcca etAni sarbadhana-dhAnyAdIni bhraSTAni dRzyante, yena IdazI duravasthAM prAptaH bambhramato'trAgatAH / ataH satyaM jinavacanam-'kaDANa kammANa na mukkhamatthi' / iti vicintya sevakaistAn AkArya praNamya ca, vinayena pitaraM svacchacitto racitAJjaliH san pRcchati sma-'he tAta ! bahulakSmIvatAM bhavatAM katham IdRzI niHsvatA samAgatA?, na hi cchAyAzrinAnAM kadAcit tApavyApattirjAyate' / iti dhanyagiraM zrutvA dhanasAro'vak 'he vatsa ! tava puNyAyattA lakSmIstu gehatastvayA sArddhameva gatA, yathA'tisphuTA'pi cetanA dehato jIvanaiva samaM yaati| kiyaddhanaM caurarmuSitam, kiyaJca vahninA bhasmasAt kRtam, kimapi ca jalena plAvitam, bhUmigataM cA'hazyIbhUtaM kokilAdirUpatAM prAptam, evaM sarva dhanAdi gatam / tvaddattA prabhUtA'pi sampat caNDavAtena meghaghaTA iva kSayaM nItA, yAvad nijodarapUraNe'pyakSamA jAtAstadA nagarAd niHsRtAH / pratigrAmaM bhramanto 'rAjagRhaM mahAnagaram' iti zrutvA'trAgatAH / kimapi prAkkRtapUNyodayavazAt tava darzanaM saMjAtaM, durdazA naSTA iti tAtagiraM nizamya svacchAtmA dhanyastaduHkhena pratibimbite citte'sukhAzrito jajJe, yataH sajjanAnAm IdRza eva svabhAvo bhavati / yataH 1. rathyA prtolii| 2. kRtAnAM karmaNAM na moksso'sti| 1. bhASAyaM 'koylaa'| in Education For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram pallavaH // 14 // "sajjanasya hRdayaM navanItaM yaddanti kvystdliikm| asya dehavilasatyaparitApAt sajjano dravati no navanItam" || atha dhanyena manasi saMpradhAritam-"ete mama janakAdaya evaM vidharaGkaveSeNAgatA gRhe pravezayitu na yuktAH, yato gRhagatakarmakaramanuSyANAmapi bahumAnaM na bhaviSyati / yata uktaM bhavati-'veSADambarahInAnAM mahatAmapi avajJA bhavati, yato'jinavAsasi maheze'pi ardhacandraH kiM nA'bhavat ?' | tasmAd mahebhyeSu ete'dhanA iti laghutAM mA''pan atrApi kenApi na jJAtamasti, tena guptavRttyA nagarA bahirvATikAyAM preSayAmi, pazcAd mahAveSADambaraM kArayitvA mhaamhenaa''nessyaami''| itidhyAtvA dhanyo vastrAbhUSaNAdi dattvA rathAdiSu saMgopya tAn bhirpressyt| atha ca nagarAbahirvATikAyAM nItvA, saugandhikatailA'bhyaGgapUrvakaM snAnAdi kArayitvA, vastrA''bhUSaNAdinA saMbhUSya, viziSTasukhAsaneSu yathArha te nivezitAH tataH pUrvasaGketitapuruSairdhanyAya vardhApanikA dattA-'svAmin ! nagaropavane bhavastAtapAdAdayaH samAgatAstiSThanti / ' tatastebhyo harSavardhApanikAM dattvA turagaratha-bhaTAdiparikarito'nekairmahebhyaiH sahito nagaropavane gataH / dUrAttAtadarzane jAte vAhanAduttIrya saharSa pituH pAdayugaM natvovAca"adya me saphalo 'ghastraH adya me saphalA kriyaa| adya meM saphalaM vittam adya me saphalaM 'januH / / 1 / / yattAtapAdAnAM darzanaM jaatm'| ityevaM samyak ziSTAcArapUrvakaM pitarau bRhadvAndhavAMzca natvA kuzalavArtAmapRcchat, susajjanatA suputratA vinItatA ca drshitaa| janakenApi harSotkarSeNa dhanyaM mahebhyAMzcAliGgaya sukhakSemavArtA pRSTA / tato dhanyena pitaraM jyeSThabAndhavAMzca sukhAsanA'zvavAhanAdiSvazvavArikAM kArayitvA, mAtrAdIMzca ratheSu samAropya mahotsavena nagarapravezo kAritaH, yatazcAturyAgraNIH pumAn aucityaM 1. mRssaa| 2 divasaH / 3. jnm| // 14 // Jan Education tematon For Personal Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritram SaSThaH pallavaH na hi parimuJcati / tataH pitaraM svagRhanAyakaM vidhAya, ramA'dhirAmAn svagrAmAMzca bAndhavebhyo dattvA bhaktiM prItiM ca darzayAmAsa / zrIdhanya-17 manasvinAM hi yA lakSmIbandhubhogyA bhavati saiva zlAghanIya bhavati / yataH "kiM tayA hi mahAbAho! kaalaantrgtshriyaa| bandhubhiryA na bhujyeta aribhiryA na dRzyate" ||2|| ityevaM dhanyena nijAgrajAstrayo dhanAdibhiH satkRtA api te durdhiyo harSasthAne'marSameva dhArayanti / yato nItau apyuktam 'khaLajano bahumAnAdinA sakriyamANo'pi satAM kalahameva dadAti, yathA dugdhauto'pi vAyasaH kiM kalahaMsatAM prApnoti?, apitu // 147 // nApnotyeva' / atha kRpAlUttamo dhanyo'marSavAkzuSyattAlUn asauhRdAn IrSyAlUn bandhan vIkSya iti vyacintayat-yayA bandhUnAM mAnasAni bhRza malImasAni bhavanti / eSA sampadapi sajjanAnAM vipad eva matA-mAnyA bhavati tasmAd imA sampadaM-tyaktavA punaH pUrvarItyA dezAntaraM gacchAmi, yena kAmitasamprAptAH sahodarAstrayastuSTA bhavantu / iti dhyAvatA dhanAdibhRtaM priyAstistrazca muktavA, ekaM cintAmaNiM lAtvA, rAjAdInapi anApRcchaya, guptavRttyA kathaJcidavasaraM prApya purAd niryyau| __ tataH sa puNyavAn dhanyo mArge'pi cintAmaNiprabhAvataH svagRhasukhavad yathepsitaM sukhamanubhavan, sukhena mArgamatikrAman, bahUna grAma-nagarA-''rAmAdIn pazyan, AryastiryagbhavAnatikramya manuSyagativat kauzAmbIpurI prAptaH / tatra kauzAmbyAM nagaryAM samastakSatriyaziroratnaM zatAnIkA'bhidho rAjA rAjyaM karoti sma, yasyA'tizUratAprakarSAt khaGgo'rivargazca samaM niSkozatAM praaptau| atha tasya rAjJo bhANDAgAre sahasrakiraNA'bhidho mnniraasiit| sa ca paramparayA pUrvajaiH kuladevatAvat sarvadA puujymaanstisstthti| ekadA sa rAjA taM maNiM pUjayan vitarkayituM lagnaH -'ayaM maNiH pUrvajaiH paramparayA pUjitaH vayamapi ca yathAvidhi pUjAM kurmaH, parantu // 147 // in Education Intern et For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram | SaSThaH pallavaH // 148 // kimasya mAhAtmyamiti na jJAyate' / iti tajjijJAsayA sevakai ratnaparIkSAvido narA AhUya pRSTAH-'bho bho ratnavaNijaH ! asmadIyapUrvajairayaM maNiH bahudravyavyayena yathAvidhi pUjito'bhRt, ato'smAbhirapi nityaM pUjA kriyate, paraM nA'sya guNAn vidmaH tasmAd asya guNAn bruvantu' / iti pRSTAH, para tathAvidhazAstraidaMparyArthavijJA'bhAvAt purguNAn pulindA iva na ke'pi tasya spssttgunnaanaacksst| tadA rAjA bhRtyairiti paTahamavAdayat-'yo nipuNAgraNIH pumAn asya maNimukhyasya pratyakSapratyayapUrvakAn guNAn vakSyati tasmai satyapratijJo rAjA grAma-gajA'zvAnAM paJca paJca zatAni dAsyati, saubhAgyamaJjarI ca svaputrikAM dAsyati' / ityevaM bhUpAjJayA kauzAmbyAM praticatvaraM pratimArgaM ca parIkSakopalambhAya paTahaH paribhrAmyati / IdRze samaye dhanyaH paTahavAdakairvAdyamAnaM taM paTahanirdhoSaM zrutvA prAha-'bho bhoH paTahavAdakA! mA vAdayata paTaham, maNerguNAn ahaM vacmi / iti paTahaM nivArya parIkSakaziromaNirdhanyaH paTahavAdakaiH saha adhibhUpasabhaM prApa / rAjanaM natvA yathAsthAnamupaviSTaH / vatsapatirapi taM saubhAgyA'dhikarUpaM sundarAkAraM ca dRSTvA sabahumAnaM kSemavArtA pRSTvA dhanyaM prati prAha-'bhodhInidhe! etadratnaparIkSaNaM vidhehi, tadguNAMzca spssttbhidhehi| tato rAjAdezaM labdhvA dhanyo'pitaM maNiM haste lAtvA zAstraparikarmitabuddhyA tadguNAn-jJAtvA ca savinayaM bhUpaM pratyuvAca "mahArAja! citte vismayakArakam asya maNeH prabhAvaM bhaNAmi, tat zrUyatAm 'svAmin ! eSa maNiryasya mastake dhRto bhavati taM puruSaM hantuM siMha gajA iva zatravo na zaktAH / punarayaM maNiryatpurasyAntare rAjate tasmin nagare ativRSTyanAvRSTipramukhA ItayaH subhUpe'nI-taya iva sarvANyapi bhayAni ca na bhavanti / punarayaM maNiryena bhuje dhAritastasya kadApi kuSThAdayo mahAnto rogA ambuvAhAzritasyA'calasya dAvAnalA iva parAbhavaM na kurvnti| punarayaM maNiryasya kaNThe dhRto bhavati tasya bhUta-pretAdayo'rkodyote'ndhakArA iva parAbhavaM kartuM na shknuvnti| // 148 // Jain Education in For Personal & Private Use Only Saw.jainelibrary.org Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 149 // | bhoH svAmin ! yadi madukte pratyayo na bhavati tadA sthAlamekamAnAyyatAm, taNDulAzcAnAyya bhriyantAm' / rAjJA ca saivakeH zAlikaNabhRtaM sthAlamAnAyya sabhAyAM dhAritam / punardhanyenoktam- 'svAmin! zAlikabhakSiNo pakSiNo mucyatAm' / tato rAjAjJayA sevakaiH pakSigaNA muktAH / tato dvIpaMprati 'ullolA jalanidheH kallolA iva abhitaH sthAlaM paribhramanti, paraMtu tatsthAlaM spraSTumalaM na jAtAH / ghaTikAmAtraM tadAzcarya nirIkSya dhanyAdezena zAlikaNabhRtasthAloparisthe maNAvapAkRte rakSakatyaktavATikAyAM markaTaiH | phalaughA iva pakSimiH kSaNamAtreNa te sarve'pi zAlikaNA bhakSitAH / tato dhanyaH prAha- mahArAja ! yathA anena pakSibhyaH kaNA rakSitAstathA'yaM pArzvastho maNirvairigade-ti-bhUtakArmaNAdibhayebhyaH parirakSati, tad nirNayaH / atha mahInAtha iti nizamya, pratyakSaM cAdbhutaM prekSya camatkRtacittaH samastajanasamakSaM maNeH, prabhAvaM dhanyasya parIkSAkuzalatvaM ca varNayati sma / tato'tiraJjitacittena rAjJA saubhAgyamaJjarInAmA nijAtmajA dattA, vivAhamelanatilakaM kRtm| punaH prazastadinamuhUrte mahotsavapUrvakaM putrikAyAH pANigrahaNaM | kAritam / karamocanavelAyAM ca paJcapaJcazatapramAn grAmAn azvAn gajendrAMzca dattavAn / tato dhanyena 'zvazuragRhanivasanamayuktam' iti saMpradhArya kozAmbyA bahirnAtidUranikaTakSetre svAbhidhayA dhanyapuranAma zAkhApuraM niveshitm| taca atisundarahaTTazreNibhirmanoharam atyunnatavividhagavAkSajAlopazobhitA''vAsavRndabhAsuraM pazyatAM dRgvazIkArakam, etAdRzamupapuraM nivezya, anekAn svadezino | vaidizikAMzca samAzvAsanapUrvakamavIvasat / te ca lokA alpazulkAdiguNA''hRtahRdayA 'ahamahamikayA saharSaM tatra nivAsaM kurvanti sma / tatra ca 'anapAye'pi prabhutve sopAyavyavasAyavid bhAgyanirdhirdhanyo'tyutkaTapuNyaprabhAvataH svalpena kAlena anekazaH 1. aticapalAH / 2. maNinA / 3. gada - Iti / 4. aham aham iti yasyAM kriyAyAM sA ahamahamikA tayA / For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // 149 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram SaSThaH pallavaH // 15 // | svarNa koTIrupArjayAmAsa / atha tatra pure rAjA-caure-tibhayAdirahite sasukhavyApAralAbhAdisukhapUrite'pi atIvajanAkIrNavasatibAhulyAdihetorlokAnAM pAnIyaM durlabhaM jAtam / tadA'tra vAstavyA lokAH parasparaM vadanti-'asmin nagare sarvajAtikaM sukhaM samasti, parantu mahAjalAzayaM vinA'ratirvidyate' / iti nizicaryA''diSTacaramukhAt zrutvA bhavyataramuhUrte saraH khAnayituM prArebhe / anekazatasaGkhyA karmakarAH saraHkhananodyame lagnAH khananti, taduparisthA rAjasevakAzca tvarayanti / itazva rAjagRhanagare svagRhAd dhanye gate sUrye'staMgate dinalakSmIriva akhilalakSmIrapi tvaritaM gatA, niHzrIkaM samastamapi gRhaM | KjAtam / tAM vArtA zreNikaH zrutvA kopAkulo jAtaH / sabhyAn vaktuM pravRttaH-'bho sabhyA ! dRzyatAM khalAnAM khalatvam ! / yena mama * jAmAtrA nijAgratAstrayo'mAtrAM prauDhiM prApitA api amI khalAH pratidinaM kalahakuTilatAM kRtvA jaamaatrmudvejyn| sajjanAvataMsaH sa saMkilesakaraM' ThANaM dUrao paDivajjae' ityAgamaM zrutvA na jJAyate kutrApi dezAntare gataH / yato mahApuruSo virodhasthAne naiva tiSThati / tasmAd ete mahApApA naa'dhikaaryogyaaH''| ziSTasya pAlanaM duSTasya ca nigrahaH' iti rAjanItiM smRtvA tAn kArAgAre kSiptvA'daNDayat / sarvamapi grAmAdikaM moSayitvA yathAjAtaM kRtvA tyaktAH / tato dhanasArAdyA na kevalaM dhanairujjhitAH kintu sparddhayeva tadanugairyazaH kAntiguNairapi tyaktAH / nAmnA dhanasAro'pi adhanasAro vyacintayat-'prAg uccavANijyaH kathaM niicvaannijymdhunaa''shrye?'| evaM manasi paribhAvya putrAn AhUyeti nyagadat-'he putrAH! adhunA'tra sthAtuMna yuktaM, tato dezAntare gamyate / yato dezAntare niHsvAnAmudarapUrtikaraNArtha bhikSAvRttimapi drAkSAsadRzAmAhuH, bhikSAvRttimapi kurvatAM ko'pi na kiJcid 1. nizcale / 2. saMklezakaraM sthAnaM durataH prtivrjyet| // 15 // in Education among For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram SaSThaH pallava: ******** durvacanaM jalpati, pratyuta karuNayA kimapi sAhAyyaM kroti| svadeze tu pade pade lokAnAM durvacanAni zrutvA hRdayaM dhyte| suvidho'pi | surUpo'pi nirdhano (na vi) nA'rthamardhati, yathA svakSaro'pi suvRtto'pi kUTo rUpyako jane naa'rghti| he vatsAH ! samayocitabhASAsu vyApArakriyAsu ca kuzalo'pi nirdhanaH zlAghyo na bhavati, yathA svakSarakAvyaM sukaNThena pralapitamapi arthazUnyaM zlAghyaM na bhavati, ato dezAntaraM gamyate / evamuktavA nirvAhAya anyadezaM gantumanasA dhanasAreNa somazrI-kusumazriyau piturgRhe prAheSAtAm / tathA ca subhadrAM prati sAzrulocanaH sagadgadamiti jagAda-'he zubhAzaye ! bhavatyapi gobhadrasya gRhe yaatu| asmAkaM tu duSkarmodayaprabalatAvazAd bhAgyaikanidhiH putraH kvApi gataH, tatpRSThe sampadapi gtaa| vayamatra sthitAH kuTumbanirvAhaM kartumakSamAH, ato dezAntaraM yAmaH dezAntare ca nirdhanAnAM nirUpalakSitAnAM sthAnabhraSTAnAM kA kA vipattirna bhavati ? / tvaM tu atyantasukomalA sukhalIlaikamagnA duHkhasaMpAtavArtAyAm avijJA'si, tasmAd he vatse ! tvaM sukhabhRte piturgRhe gcch| yadA ca asmAkaM bhAgyabhRtastvaddhavasya saGgamo bhaviSyati tadA tavAmantraNaM kariSyAmaH' / iti zvasuroktaM zrutvA subhadrA taM pratyuttaraM dattavatI-"svAmin ! bhAvadRzAnAM kulavRddhAnAM kuTumbacintaikarasikAnAM sarveSAmupari sudRSTInAm asmadIyaduHkhadarzanA'kSamANAm ekameva vaktumucitam, tathApi ahaM tu zIlasahAyA saha AyAsyAmi, yato | vipattisamaye'pi satInAM bharturgRhameva gatiH / yaduktaM nItizAstre - "nArINAM piturAvAse narANAM shvshuraalye| ekasthAne yatInAM ca vAso na zreyase bhavet" ||2|| "tathA yadApi sampUrNA lakSmIH saukhyaM ca pracurataraM bhavati tadApi strINAM mahotsavAdikAraNamuddizya piturgRhe gamanaM yuktam, Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram pallava: *********** anyathA vinA kAraNaM gamanaM tu doSa eva / tato vipattisamaye tu sutarAM zvazuragRhe vasanaM yuktam / yadi Apadi pitargRhe gamye tadA bhrAtRjAyAprabhRtipitRgRhAzritA janAH 1zvazurakulavacanIyatAmatanvanti / tadyathA-'asmAkaM nanAndRpatiH avimRzyakAryakartA, | niSkAraNam anApRcchaya sahasA kulavatIM viDambanApathi muktavA kvApi gataH, gRhanirvAhakArastu kSamaNazIlo bhavati tadA gRhaM nirvahati' / tadA'nyo vadati- 2bhAvukasya na doSo'sti / aharniza karmakAravat kuTumbasevAvyAkulastiSThati, parantu asya jyeSThabhrAtarastrayo'pi kuTilasvabhAvA yavAsakavRkSasadRzA asyonnatimasahamAnAH, teSAM durvacanaiH khedito dezatyAgena durjanam' iti nItiM smRtvA susajjanasvabhAvatvAca gRhaM muktvA gataH / yaduktam- 'apamAne na tiSThanti siMhAH satpuruSA gajAH' / tadaiko vakti-idaM na pauruSeyacaritam, bahubhirdurjanaiH kheditastejasvI puruSaH kimu naMSTvA gacchati ?, yUkAbhayAt kiM paridhAnavastraM tyajyate!, pratyuta durjanAnAM yathAyogyaM zikSA kriyate yena punastasya vArtAyAmapi nAma na gRhNanti / yaduktaM zikSAzAstre dRSTAntazloke - "zaThaM prati zAnyaM kuryAd mRdukaM prati mArdavama / tvayA me lucitau pakSau mayA muNDApitaM ziraH" ||1|| 'ityAdi zAstrANAM hArda jAnannapi rAjAdibhayarahito'pi samastapure Adeyavacano'pi dRDhabaddhamUlo'pi yad naMSTvA gatastadna bhavyaM kRtam / nedaM dhIracaritam / ityAdi pitRgRhapakSIyA janA yathAkathaJcicchravaNakaTuvacanAni Alapanti, tatrA'haM kasya mukhe hastaM dadAmi ? / ekaM tAvad vallabhaviyogA'rdanam, dvitIyaM tasyopari kSatakSAratulyaM nindAvacanazravaNam, tRtIyaM ca parAdhInavRttyA 1. nindanIyatvam / 2. svasubhartuH / 3. atra zuka-paNyAGganayodRSTAntaH kathanIyaH / in Education Intensa For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 153 // Jain Education Intemational jIvanaM bhavati / tasmAd he pUjyA ! atra sthale vA pravAse vA, sampadi vA vipadi vA, sukhe vA duHkhe vA kArya chAyeva | samyakchIlapAlanapUrvakaM zvazurAlayaM na mokSye / yatra tAtapAdAnAM sthitistadanugAminI ahamapi iti kRtanizcayA'smi" / ityevaM subhadrAvacAMsi zrutvA hRSTaH zreSThI AcaSTa- 'he prativrate ! tvayA sAdhu sAdhu uditam, yasmAt tvaM tasya puruSottamasya dhanyasya satyaM payasi / tvadIyapativratadharmeNaiva bhavyaM bhaviSyatIti asmAkaM nirNayo jAtaH / tato dhanasAraH svapatnyA subhadrayA sabhAryaistribhiH putraizca yukto'STabhiH karmabhiryukto jIva iva rAjagRhAd niryayau / yatra tatra karmakaravRttyA''jIvikAM kurvANo bahUn dezanagarAn bhrAntvA krameNa kauzAmbIM prApa, yato yatayo yAcakA niHsvAzca vAyuriva na sthirA bhaveyuH / mahatIM nagarIM vIkSamANa itastato bhramati / tatrA'sau kaJcit susajjanaM dRSTvA'prAkSIt bho bhadra ! atra pure dhanino'lpadhanA nirdhanAzca janA kathaM vartantekayA rItyA AjIvikAM kurvanti ?' / tadA tannagaravAsI puruSaH prAha- 'bho vaidezika ! atra pure ye dhanavantaste svanIvyA vyavasAyaM kurvanti, yataH prakAzazIlo dIpaH prakAzAya dIpAntaraM na hi apekSate, zrImatAM ke vyApArA na vartante ? / tathA ca ye'mI nANakAvartino dhAnyavyavasAyino ghRtahaTTikAH svarNakArA maNikArAH sautrikAH pATTasUtrikAstAmbUlikAstailikAH paugaphalikAH / pATTakUlikAH kArpAsikA dauSyikA mANikyAdiratnavyavasAyinaH suvarNavyApAriNaH krayANakavyApAriNaH potavyavasAyino gAndhikAH saugandhiprabhRtayo ye ca nA'tivaibhavAste sarve vaNijo mahebhyadhanyasya dhanaM vyAjena samupajIvya nirvahante / yo yatra vyavasAye kuzalaH sataM vyavasAyaM kRtvA yathAsukhaM nirvAhaM karoti, yathA 'taTinItaTA'raghaTTAH taTinIpravAhasya jalaM samupajIvya araghaTTapravRttiM nirvhnte| 1. taTinI nadI / For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH / / / 153 // Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 154 // Jain Education ye ca atyantanirdhanA duHsthAH, te tu asya zreSThino mahAsaraH svadAridyamiva khananti / atreyaM rItiH kRtA'sti - karmakarINAM strINAM | pratidinamekaM dInAraM puruSANAM ca dvau dInArau zreSThI datte, dvivelaM ca tailAnnAdi bhojanaM yathepsitaM dadAti / sAmpratamatra ye niHsvAH karmakarA Asan te saraH - khananopAyena sukhaM jIvanti' / iti nagaravAstavyoktAM giraM zrutvA sa saharSo'bhUt / tataH saparikaro dhanasArastatra gatvA saraHkhananAdhikAriNaM savinayaM natvA svA''jIvikAM vijJapayAmAsa / tatastena adhikArimahattamenoktam- 'bho vRddha ! 'asmadIyasvAminAM puNyabalena ete karmakarAH saraHkhananopAyena sukhena jIvanti / tatra tvamapi sakuTumbaH khananodyamaM kuruSva vRttiM ca gRhItvA sukhena kAlanirvahaNaM kuru' / tato dhanasArastasyAdezaM prApya sakuTumbastasya sarasaH khananAya pravRttaH / pratidinaM karmakaravRttiM ca labdhvA tatraiva 'ArAtkRtoTaje sthitaH sukhena udarapUrtiM karoti sma / yataH svakRtakarmodayavazagA jIvA duSpUrodarapUrtaye kiM kiM na kurvanti ?, tasmAt sAdhakajanaiH pratikSaNaM bandhacintA na moktavyA / evaM kiyatyapi kAle gate'nyadA dinArdottarasamaye sampadApUrNe stUrNaprAptairjanairveSTitaM, mantri - sAmantAdibhiH parivRtaM, | padAtihastyazvavRndaiH saMyutaM, sotsAhamAgadhazreNikRtaguNavarNanaM, dhRtasauvarNadaNDoccamAyUrAtapavAraNaM, uttaptasvarNagaurAGgaM, vicitraratnAlaGkArabhAsuraM, jvaladdivyauSadhijyotirjAlaM kimu svarNAcalam ?, 'ciraM jIva, ciraM, jaya, ciraM nanda' ityAdi vadastu | bandivRndeSu yAvajjIvopabhogArhaM dhanasaJcayaM dattaM, sarovarA'valokanakAryakautukA''yatalocanam, etAdRzaM dhanyaM tatrAgataM dRSTvA sarve karmakarA harSeNa nemuH / tataH sarveSAM praNAmaM gRhItvA ekAnte'zokatarucchAyAvA sevakaiH kRte rAjA'rhAsane upaviSTaH / tatra cakSaNaM 1. gaurave bahuvacanam / 2. samIparacitakuTyAm For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // // 154 // keww.jainelibrary.org Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 155 // | vizramya sarveSAM karmakarANAM khananapravRttiM vilokayituM lagnaH, tAvatA ekatra bhRtyavRtyA klizyad nijakuTumbakaM dRSTvA cakitaH san dadhyau -'aho ! surairapi anullaGghayA karmarekhA dRzyate ! / yataH - "udayati yadi bhAnuH pazcimAyAM dizAyAM, pracalati yadi meruH zItatAM yAti vahniH / vikasati yadi padmaM parvatAgre zilAyAM tadapi na calatIyaM bhAvinI karmarekhA // 1 // imau pitarau bhrAtaro bhAtRjAyA mamApi ca jAyA, etatsamastaM mama kuTumbam / aho ! hanta kIdRzIm asambhAvanIyadurdazAM daivena prApitam ? eSA zAlibhadrasvasA'pi kathaM mRttikAM vahati ? / yadvA vicitrA karmaNAM gati riti sarvajJavacanaM na mithyA bhavati, | yato'nekarAjamaNDalyupAsyamAnakrama' kajo'pi harizcandraH kila cANDAlagRhe'mbuvahanaM kRtavAn ! / tathA ca satInAmagraNIrdamayantI' ati atiduHkhinI yauvane ghoravane ekAkinIM samayaM gamayAmAsa / jagattraye kenApi na abhuktaM karma kSapitam / ye kecana jinAdayo'tulabala-vIryotsAhayuktAstairapi navyaM karma na kRtaM, paraM pUrvabaddhaM tu bhuktvaiva kSapitam / vakre vidhau kutaH sukhI bhavati ?, bhUpatermukuTAd bhraSTaM rajasA''cchAditam alakSyacaitanyaM devA'dhiSThitaM ca ratnamapi janAMghrighaTTanAdayo bahavo vipadaH sahate, tadA rAgAdidoSaprabalodayavatAM manuSyANAM sutarAM sahanaM bhavati / tatra kAtaratvaM na karaNIyam; yataH kAtarabhAvena sahamAnasya pratyuta zubhakarmaNo vRddhiH, zubhasya cA'zubhe saMkramaNaM, rasahAnizca jAyate, tasmAd avyAkulatvena sammukhabhAvena soDhavyam / yataH karmaNaH 1. kajaM kamalam / 2. nalapatnI / For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // 155 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 156 // Jain Education Intes | karuNA nAsti jaDatvAd iti hArdam" / iti dhyAtvA pitaramAlApya prAha-'yUyaM tu navInA dRzayante / ke yUyam ?, kuta AgatAH ? kA jAtiH ?, eteSAM strI-puruSANAM bhavatAM ca kaH sambandhaH ?' / iti puSTe puNyodayaprabalatAvazena vividharatna| suvarNAbharaNabhAsuratAkRtavinimayena ca dhanyamanupalakSayan dhanasAro'nupalakSyatAkRte svakIyajAti-kula-vaMzAdi | gopayitvA'vasarocitaM yatkiJcit taduttaraM dadAnaH prAha - "svAmin ! vayaM videzAdAgatA nirdhanA AjIvikopAyaM gaveSayanto bhavatpurA''gamanamAtreNa zubhaM bhavatAM paropakaraNavyatikaraM zrutvA taddinAd atrAgatya sukhena AjIvikAM kurmaH / pratiprabhAtaM samutthAya bhavadbhaya AziSaM dadmaH - 'ciraM jaya, ciraM nanda ciraM pAlaya medinIm / yato'smAdRzAnAM tu bhavAneva jaGgamakalpavRkSo'sti' / ityAdicATuvacanAni uktvA praNipatya ca sthitaH / tadA dhanyastAtasya cATuvacanAni zrutvA dadhyau - " aho ! dRzyatAm, dhanakSaye | mativibhramaH kIdRzaH saMjAtaH ?, AbAlyAt paripAlito'pi nijAtmajo'haM nopalakSitaH / yaduktaM zAstre - 'tejo lajjA matirmAnamete | yAnti dhanakSaye' / yathA matimUDhAH pazavo nijAtmajamapi saMjAtadhaureyaM nopalakSayanti, tathA'mI RddhaM mAM nA'bhijAnanti / adhunA | daridrabhAvAd lajjamAnA amI svavaMzAdikamagopayan azrIkAstArA divA svayaM darzayeyuH kimu ? / tato'dhunA'hamapi svaM na jJApayAmi, samaye jJApayiSyAmi, yat pathyamapi akAle rogiNAM vikArAya syAt' / iti dhyAtvA maunaM kRtvA kiJcit sneho'pi | darzanIyaH iti vicArya niyoginamAdizat- 'ayaM vRddho jarayA jarjarito'sti, tena asya tailaM guNakRd na bhavati, ato'sya ghRtaM deyam' / tadA dhanasAro 'mahAn prasAda' ityuktvA praNAmaM cakAra / tadA sarve karmakarA vRddhaM pratyUcuH - 'bho vRddha ! tavopari svAminAM mahatI kRpA'sti yena tubhyaM ghRta dApitam / paraM tvamevaiko ghRtayutaM kiM bhojanaM kariSyasi ?, idaM tu na zobhanam, yad uttamAnAM For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // 156 // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 157 // Jain Education Inte bhedakRdbhojanakaraNaM kunItiH, tasmAt tvaM svAminaM tAdRzIM vijJaptiM kuru yenA'smAkamapi ghRtAdezo jAyeta' / tadA dhanasAreNa punaH praNAmaM kRtvA dhanyo vijJaptaH - 'svAmin! ahameva eko ghRtaM 'adan na cArU dRzye, tasmAd eteSAM mama sahakAriNAmapi ghRtAdezo bhavatu / bhavAdRzAM dAnazauNDIrANAM paGktibhedo na zobhAkRd bhavati, ato mahAprasAdaH kriyatAm, yena mamopari kRpA zlAghanIyA bhavati' / tadA dhanyenA'tivinItena 'pitRvacaH pramANaM kartavyam' iti dhyAtvA sarveSAM karmakarANAM ghRtAdezaH kRtaH / tat zrutvA sarve karmakarAstuSTiM prAptAH te sarve sAnukUlA ghanasAraM prazaMsanti / tata eSa dhanyo ghRtadApanajai rasaiH unnatadhArAdharo vRkSAniva bhRtyAn ullAsya yathAgataM jagAma / punardvitIyadivase'pi tatra pitrAdIn satkartu kAnane vRkSAn sapallavIkartuM vasanta iva AgataH / gata sarvairapi pitrAdibhiH karmakaraiH praNAmAdirucitapratipattiH kRtA / tato dhanyastatra sthitvA vRddhamAlApayati- 'ete trayastava putrAH karmakarAH, striyazca nityaM saraHkhananakliSTodyamaM kurvanti, tadA tvamapi vRddho bhUtvA kimadyApi kliSTakriyAM karoSi ? / kIdRzAzca tava putrA ye kliSTakriyAyA na vArayanti ?' / dhanasAro'vak- 'svAmin! vayaM niHsvA nirAlambanAzca / kimapi puNyayogenA'rjanodyamaM labdhvA lobhenA'bhibhUya ekA'dhikavRddhilobhena vRddhatve'pi karmakaratvaM karomi / dAridyatApanivAraNaghanAghanAH punaH punarbhavAdRzAH kuto miliSyanti ? / asminnavasare melitA 'nIviragre vyApArAdikArye AyAti, ataH kAyacintAmupekSya udyamaM karomi / tato vihasya dhanyaH sarvAn karmakarAn niyoginaM ca AkArya Adideza 'bho bhoH karmakarAH ! ayaM vRddho jarAjIrNaH khananakriyArho na evaM dRSTvA'smAkaM dayA utpadyate, ataH param anena karma na kAryaM kenApi nityaM sarvasamAnA vRttistu deyA' / 'mahatAM vacaH pramANam' 1. bhakSayan / 2. ghanAghano meghaH / 3. nIviH paripaNaH - mUladhanam / For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // 157 // Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 158 // ityuktavA sarvairapi praNAmo vihitaH / dhanya evaM kRtvA gRhaM gataH / tataH sarve'pi karmakarAH parasparaM vivadante-ayaM vRddhaH kRtapuNyo | dRzyate !, yato rAjJA darzanamAtreNa karmakaratvaM tyAjitam / anyo vadati - kiM na zrutam, yataH - "ikSukSetraM samudrasya yonipoSaNameva ca / prasAdo bhUbhujAM caiva sadyo ghnanti daridratAm" // 1 // punastRtIyadine AgataH sasabhyastarutale sthitaH / kiyatkSaNe pUrvasaGketitapuruSairdrAkSA-'kSoTaka - kharjUrAdikhA - dyavastUni dhanyasyAgre DhaukitAni / dhanasArastu dhanyasyAgamanamAtre pUrvameva kRtapramANastatra sthito vartate / tato dhanyena vRddha AlApitaH - idra drAkSAdikhAdyaM gRhNAtu, yato vRddhAnAM komalaM khAdyaM mukhe lagati, bAlatvaM vRddhatvaM ca samAnamucyate janaiH' / tato dhanasAreNa yathAdezo mahatAm' evamuktvA karmakarANAmupari dRSTirdattA / tato dhanyena vihasyoktam- 'kim amISAM sarveSAM dApayituM manoratho'sti ?, ghaTatyeva vRddhAnAm, ye kecana ekatra saMpRktAstAn dattvaiva svayaM gRhNAtIti uttamakulanItiH' / ityuktvA sarveSAM madhye uttamakulavatvaM jJApitaM tasya / tataH sarveSAM karmakarANAM, vizeSatastu vRddhasya bahutaraM dattam / tadupari punaH tAmbUlAdi dattvA gataH / atha puNyavaducitaM khAdyaM saMprApya hRSTAH karmakarAH parasparaM kathayanti - 'puNyabalo'yaM vRddhaH, anupalakSitamapi rAjA darzanamAtreNa bahumAnaM dadAti / asya vRddhasya prabhAveNa anAsvAditapUrva khAdyamAsvAditam, yathA mahAdevapUjane SaNDo'pi pUjyate / tataH sarve'pi karmakarA vRddhasyAsya kuTumbasya ca AjJAvartino jAtAH / evaM pratidinaM vRddhasya zuzrUSA''zayA tatrAgacchati / tatra ca sthitvA kasmizcad dine kadalIphalAni, kasmin dine vA jambIraphalAni, kasmin dine nAlikerakhaNDAni zarkarAmizrANi, kadApi nAraGgaphalAni, evam aJjIraphalAni, For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // 158 // Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 159 // | pakvekSukhaNDAni tadrasaghaTAMzca sarveSAM vizeSastu saparivArasya vRddhasya dadau / ekasmin dine vRddhasyoktam- 'yauSmAkINA paTI | jIrNA jAtA dRzyate' / dhanasAreNoktam-svAmin ! vayaM nirdhanAH kati vyayAn kartumutsahAmahe ?, vyayaM vinA paTI kRtaH ? / paraM ca mamaikasya paTIM kurvataH saparivArasya paTI karaNIyA bhavati, ato yathAkathaJcit kAryaM nirvahaNIyam' / tadA dhanyena saparivArasya dhanasArasya strIpuruSayogyAni vastrANi dattAni, sarveSAM karmakarANAmapi ekaikA paTI dApitA, te'pi harSaM prAptA vRddhaM prazaMsanti / evaM pratidina dhanasArasya mano'kUlatAmbUla - dukUla - sukhabhakSikAdipradAnataH satkAraM karoti / karmakarANAmapi yathAyogyam, bhrAtrAdInAM ca vizeSataH satkAraM karoti / paraM prabalapuNyaprAgbhAra- prabhAvato na ko'pi upalakSayati / anyadA dhanyena sthavira AlApitaHsAmprataM nidAghaH samAgacchati, bhavadIyA'vasthA tu jarAjIrNA, vAsarApagame cakravAka bihagAnAmiva takrA'bhAve vo nizA'ndhatA bhaviSyati' / dhanasAreNoktam- 'svAmin ! etad vayamapi jAnImaH paraM gavAdInAmabhAvAt takraM kutaH prApyate ?, gavAdirakSaNe tu mahAvyayo bhavati, ato nirdhanAnAM manoratho'ntargaDurjJeyaH' / tadA dhanyenoktam-etad dInavAkyaM na cAcyam / madgRhe gavAdipazUnAM mahadvRndaM tiSThati, dugdhAdikaM ca pracuraM jAyate, atastakraM pracuraM bhavati / tena he vRddha ! pratyahaM yuSyAbhirmadgRhAt takramudgrAhyam / mahatAmapi takramArgaNe lAghavaM na bhavatIti lokake'pyuktamasti, ato nityaM tava vadhvo madgRhe takrArthamAyAntu / madgRhaM tu AtmIya gRhameva gaNyam, antaraM na gaNyam' / tadA paTucATunA dhanasAreNotthAya 'mahAn prasAdaH' ityUce / saMsAre catvAri sthAnAni dhikkArabhAjanAni, yaduktam "daridratA ca mUrkhatvaM parAyattA ca jiivikaa| kSudhayA kSAmakukSitvaM dhikkArasya hi bhAjanam" // 1 // For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // 159 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 160 // punaH- " kSINo mRgayate'nyeSAmaucityaM sumahAnapi / dvitIyAbhUH prajAdttatantvanveSI yathA zazI" // 1 // vyAkhyA - yo'tisvaccho mahAnapi kSINo bhavati so'nyeSAm aucityaM mRgayate / yathA dvitIyAbhUH - kSINaH zazI | prajAdattatantvanveSI bhavati / tato dhanyo bhRtyAdInapi vizeSastu pitrAdIn satkArya daivadurlalitaM nindan nijAvAsam Asadat / | atha dhanasAraM bhRtyA jaguH - aho ! vaH sannidhervayamapi sukhino'bhUma, yataH satsaGgaH zreyase bhavati / atho dvitIyadivasAd dhanasArAjJayA putravadhUTikAH kramAd jalArthamambudhau kAdambinya iva takrArtha dhanyasaudhe yayuH / dhanyAjJayA ca saubhAgyamaJjarI tAbhyastakraM dadau, yad bhRrtuvazyatA strINAM saiva parA nItiH / anyadA dhanyaH priyAmevamaziSat - 'he priye ! jyAyasIbhyastisRbhyo badhUTIbhyastvayA sajjanacittavat svacchaM-nirmala takraM deyam-asAratakramityarthaH / punaryaddivase kanIyasI takrArthamAgacchet tadA tvayA'syai sArataraM dadhi - dugdhAdi ca deyam / punaH priyA''lApAdibhiranayA saha prItiM kuryAH, medo na rakSaNIyaH' iti patyAdezaH prasannayA saubhAgyamaJjaryA zirasi dhAritaH / taddinAd avakreNa hRdA sarvadaiva sA patyAdezA'nurUpaM cakre / yaddine subhadrA takrArthamAgacchati taddine sA pramodena dadhidugdha-pakAnna - kharjurA -'kSoTaka - sitopalAdikaM ca tasyai dadAti, priyabhASeNanAlApayati, sukha duHkhAdizarIrodantaM ca | pRcchanti / tataH sA vividhasukhabhakSikAdikaM gRhItvA svottArake cAgatya vRddhasyAgre muJcati / vRddho'pi ca tad vIkSya subhadrAm azlAghata-'bho bhoH putrAH ! pazyata, pazyata bhAgyavataH putrasyaiSA patnyapi bhAgvatI satI kIdRzI samasti ? yatpuNyavatopabhogyaM sukhabhakSikAdikaM gRhItvA''gatA / anyA api vRddhAH snuSAH pratidinaM gacchanti tadA svacchajalopamaM takraM lAtvA''gacchanti / tenAtra na kiJcidanyat paribhAvanIyam, tAbhirna kiJcit kRtamasti, anayA kimapi dattaM nAsti, parantu bhAgyamevAtra pramANam / For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // 160 // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya- caritram SaSThaH pallavaH 'prAptirbhAgyAnusAriNI' iti zAstravacanaM satya mevAsti' / evaM dhanasAroktAM zlAghAM zrutvA samatsarA vadhvaH prAhuH - 'anena jaradgavaprAyeNa vRddhena purA'smaddevaraM pratidinaM zlAghayitvA sarveSAM snehavitroTanaM kRtvA gRhaM tyaajitm| sa tu palAyanaM kRtvA kutrApi dezAntaraM gataH, yasya kathamapi 'udanto'pi nAgacchati / punaradhunA asyAH pRSThe lagno na jJAyate kiM kariSyati ?' | tadA ekA | vakti-'yato'smacchvazura imAM bhAgyazAlinIti kRtvA vyAkhyAti, parantu asyA bhAgyazAlinItvaM zrRNu-pratiprabhAtamutthAya kharI iva mRdaM vahati yAvat sUryAstasamayaM karmakaravRttiM kRtvA jaTharapUraNaM karoti, rAtrau ca pativiyoga janitaduHkhArtA bhUmau svapiti / aho ! eSA-bhAgyavatitarA ! / IdRzaM bhAgyazAlitvaM zatrorapi mA bhUt / evaM parasparaM vivadamAnA subhadrAyAm IrSyA vhmaanaastisstthnti| punardvitIyadivase prabhAtetakAnayanArthaM zreSThinyA vRddhasnuSAM pratyuktam-'rAjamandirai gatvA takramAnayasva' / tayA proktam-'nAhaM gcchaami|hyo dinevRddhena vayaM tistro nirbhAgyAH sthApitAH, atoyuSmadIyanipuNavadhve smaadishtu| sA takrArthagatvA dadhi-dugdhAdikaM lAti, atastAmeva mutkalApayatu / evaM sakhedaM prajalpantI sthitA / tadA vRddhenoktam-'vatse subhadre ! tvameva yAhi / etAstu yathArthakathane'pi IgrayA jvlnti| tvameva svamanasi zItalIbhUya sukhena gatvA takramAnaya sarvasya sadRzabhavane gRhaM na nirvahati / tataH subhadrA vRddhAdezaM labdhvA takrArthaM gtaa| AgacchantIM dRSTvA saubhAgyamaJjaryA agrata evAlApitAH - 'sakhi ! Agaccha, svAgataM te' ityAdiziSTAcArapUrvakaM parasparaM kuzalavArtAm ApRcchaya, punardadhi-khaNDAdikaM ca dattvA visasarja / subhadrApi tad lAtvA svasthAne samAyatA / punarvRddhana shlaaghitaa| tacca zrutvA tadA tistro'pi Iya'yA jvlnti| tataH prabhRti nityaM subhadaiva takrArthaM gacchati, anyA tu naikApi gcchti| // 16 // 1. udanto vArtA-vRttAntaH / 2. grdbhii| 3. udrpuurtim| For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 162 // Jai Education Intentat anyadA saubhAgyamaJjarI dUrato vanyadAvA'gnidhmApitA''mralatAnibhAM niHzrIkAM tAM takrArthamAgacchantIM dUrato dRSTvA manasi | paribhAvayati sma - iyaM karmakarapatnI kA'pi uttamakulaprasUtA dRzyate, yato rUpa lAvaNya-lajjA - vinaya, vAgAdikam asyAH kulavattvaM sukhitvaM ca sUcayati / kuto'pi pUrvakRtA'zubhodayata IdRzImavasthAM prAptA'sti, parantu sadA duHkhinI naivAsti / athainAM prAk prItilabhyAM kRtvA pRcchAmi' / iti dhyAtvA agrata eva sAdara mAlApitA, vizrAmArtha sumaJcikAyAM nivezitA, svayamapi ca samIpAsane sthitvA sukhakSemavArtAM kurvatyA pRSTam -'sakhi ! tava mama ca sakhitvaM saMjAtam / sakhye ca saMjAte'ntaraM na bhavati / yaduktam - " dadAti pratigRhNAti guhyamAkhyA tipRcchati / bhuGkate bhojayate caiva SaDvidhaM prItilakSaNam" ||1|| atastvaM yadi mamopari prItyai vimalAzayA'si tadA mUlataH svakIyAkhyAM yathArthAm AkhyAhi, kiM sphaTikabhittayaH svAntaHsthaM vastu gopayeyuH ?' / tadA sumukhI subhadrApi lajjA'dhomukhI babhASe 'sakhi ! mAM kiM pRcchasi ? mama durdaivameva pRccha / karmodayato mama duHkhAnubhavavArtayA'lam / pratyuta maduHkhavArtAM zrutvA tvamapi duHkhabhAginI bhaviSyasi, ato'kathitameva varam' / saubhAgyamaJjaryA'pyuktam-sakhi ! tvayoktaM satyaM, parantu yasya kasyApyagre na vAcyam, tathyaprItimato'gre tu kathayitavyaM bhavati, | yathA'hamapi jAnAmi mama sakhyA etAvatparyantaM duHkhamanubhUtam / tato yathAnubhUtaM vada' / tadA subhadrA atyAgrahaM jJAtvA prAha-''sakhi ! rAjagRhe nagare gobhadrazreSThisutaH samastabhoginAM bhUpatiH, trijagatyapi ko'pi IdRzo bhogI nAsti, yo nityaM suvarNaratnakhacitA''bharaNAni sragAdivad nirmAlyakUpe tyajati, IdRzaH zAlibhadranAmA ibhyavarastvayApi lokavArtAyAM zruto For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // 162 // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 163 // |bhaviSyati, tasya bhAgyazAlino'haM bhaginI bhadrAkukSisamudbhavA ca gobhadrasya sutA, 'yatsamaH ko'pi bhuvanatraye putraikavatsalaH pitA nAstyeva / tato mAM prAptayauvanAM jJAtvA tvadbhartRsamAsskAra-rUpa-lakSmyA lakSitena, nAmato'pi tvadbhartRsamena, sadbhAgyasampadAM dhAmnA vyavahArisutena saha mamodvAhaH kRtaH / tena ca murAriNA zrIriva pariNItA / prAptapAvanapatisambandhA ahamapi saharSa zvasurakule sukhena dIptabhomamnA vasAmi prabalabahalapuNyodayena gacchanta kAlamapi na jAnAmi / kiM varNayAmi sakhi ! tvadagre ?, yena dRSTaM sa eba jAnAti, svAnubhUtaM sukhaM svamukhena vaktumanucitam / Idaze vartamAne mama bhartR rAjyamAnaM kIrtiM ca pratidinaM pravardhamAnAM dRSTvA bharturjyeSThabandhavastraya IrSyayA jvalantastiSThanti / yasya kasyApyagre'saddoSAn prajalpanti, tadA sa eva teSAM puro bharturguNavarNanena mukhapidhAnaM karoti, tataste sAdhikataraM jvalitAntaHkaraNAstiSThanti / atha mama bhartA kAlinA malinAcArAn iGgitAkAreNa nijabAndhavAn vilokya svayaM sajjanasvabhAvatvAd mAM samagrAM ramAM ca muktvA kvacid dezAntare yayau / tasmin mama bhartari gate tatpuNyaniyantritA'nanyagatikA lakSmIrapi gRhAd gatA, taDAgAd gate nIre padminI kimu taDAgAntastiSThanti ? / tataH svalpaireva | divasairIdRzaM niHzrIkaM gRhaM jAtaM yAvat / svagRhamanuSyANAM svodarapUrtimAtram annamapi nAbhUt / atha svagRhamanuSyANAM nirvAhakRte mama zvazuro rAjagRhAd nirgataH / tatra ca mama dve sapatnyau staH, ekA rAjaputrI, dvitIyA ca mhebhyputrii| nirgamanaM kurvatA zvazureNa tAbhyAmAjJA dattA- 'bho vadhvau ? yuvAM svasvapitRgRhe gacchatam adhunA vayaM tu dezAntare yAmaH' / iti zrutvA te tu svasvapitRgRhe gate / vinA bhartAraM duH sthitagRhe ko vasati ? / tato mamApi AjJA dattA - ' tvamapi pitRgRhe gaccha' / mayoktam- 'ahaM tu pitRgRhe na yAsyAmi, pratikSaNaM zvazurakulanindAM zrotuM na zakromi, ataH sukhe vA duHkhe vA yAdRzI bhavatAM gatistAdRzI mamApi / iti zrutvA sAdaraM mAmAdAya sakuTumba 1. gobhadramaH / 2. samRddhim / For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // 163 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram SaSThaH pallava: // 164 // mama zvazuro nirgato bahUni grAma-pura-nagarANi bhrAmaM bhrAmaM ihAgataH / tava bhartA saraHkhananapravRttiM kArayatIti vArtA zrutvA'trAgatya svodarapUraNakRte saraH khnyte| he sakhi ! duHsthitasya jaTharabharaNAya kiM kiM na kartavyaM bhavati? / yataH - 'pramattAH kiM na jalpanti kiM na kurvanti nirdhanAH ?' | saptAnAM bhayAnAM madhye AjIvikAbhayam atidustaram / yataH - __ "jIvatAM prANinAM madhye rAhareko hijiivti| yattasya uraM nAsti dhikkArazatabhAjanama" ||1|| punaH -'kiM kiM na kayaM ko ko na patthio kaha kaha na nAmiyaM sIMsa! . . dubbharauyarassa kae kiM kiM na kayaM kiM na kAyavvaM" ? ||2|| atra duHkhe kasyApi na doSo'sti, doSastu purA pramAdavazagena jIvena kRtakarmaNAmevodayaH, sa tu jagattraye na kenApi vArayituM zakyate / prANinAM madhye ye'tibalavanto nipuNAzca tairnavyaM na kRtam, pUrvakRtaM ca bhuktvaiva nirjarAnItam / ato yathA karma 'naTayati tathA nRtyate" / ityevaM parasparaM vArtAlApaM kurutastAvad manAggopitasvAkRtirdhanya AjagAma / tadA ubhe api lajjAM maryAdAM ca kRtvA yathAyogyaM sthite / atha dhanyo gobhadratanayAM subhadrAM prati savyAjam evaM vyAjahAra-'he bhAmini ! prANAdhIzaM vinA prANAn kathaM dharasi ? yasmAt payaHzoSe 'kRSNo: api sahasradhA vidIryeta' / sA prAha-'rAjan ! AzAbandho mama jIvitaM nipAtato rakSati yathA zuSkamapi puSpavRndaM sthiro vRntapAzo rakSati / yadA ca zuSkeSvapi zata patreSu bhramaraH punarvasantamAse ime pallavitA 1. kiM kiM na kRtaM kaH ko na prArthitaH kutra kutra na nAmitaM zIrSam ? / durbharodarasya kRte kiM kiM na kRtaM kiM kiM na kartavyam ? ||1|| 2. nrtyti| 3. kRSNA bhUmiH / 4. mrnnaat| 5. kamaleSu / // 164 // Jan Education For Personal Private Use Only nelibrary.org Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram SaSThaH pallavaH // 165 // bhaviSyanti' ityAzayA tiSThan kAlaM nirvahati, tathA'hamapi" dhanyo'bhyadhAt-'he mugdhe ! mudhA yauvanaM kiM nAzayasi ? yauvanaM hi manujabhavasAraM, tattu tvaM vRthA gamayasi / yataH - 'budhaH karasthatAmbUlamabhuktvA na hi zoSayet yat dUradezAntaragatasya AgamanA''zAmapi rakSasi tadapi vRthaa| yadi tvaM tasya priyA'bhaviSyat, tadA tvAM prati kimapi saMketAdikaM kRtvA'gamiSyat, paraMsa tu nirmokaM muktvA bhujaGgavad gRhAd udvigno bhUto gato bhaviSyati, tasya punarAgamanA''zA vRthA / ato vikalpajAlaM muktvA mAM prapadyasva / iha jagati durlabhA bhogA bhujyantAM, gataM vayo na punarabhyeti, ato mAM patitvena pratipadya imAM durdazAM pravAsinIM kurussv'| evaM vajrapAtasodaravacAMsi zrutvA bhayabhItA subhadrA pANibhyAM ko pidhAya ityabhASata-bho durbuddhe ! kiM tava kulajAnAM strINAM rItiH kadApi zravaNapathe'pi nAgatA, yata evaM pralapasi ? / yaduktam "gatiyugalakamevonmattapuSpotkarANAM, harazirasi nivAsaHkSmAtale vA nipaatH| vimalakulabhavAnAmaGganAnAM zarIraM, 'patikarakarajo vA sevate saptajihnaH ||1|| sukulaprasUtAnAmaGganAnAM zarIrasya dhattUrapuSpavad dve eva gatI / yathA dhattUrapuSpaM zivamastake caTati vA bhUmau patati, nAnyamupayogamarhati, tathA pativratAstrINAM zarIraM patikarasparzopabhogyaM vA hutabhujo jvAlopabhogyaM bhavati, nAnyasya / tasmAd bho grahagrasta ! tvaM nAmnA dhanya iti kathyase paraM guNaistu adhanya eva dRzyase !, yatastvaM bahUnAM nAyako bhUtvA IdRzAni viruddhavAkyAni 1. kaJcukam / 2. bhartRhastanastraH / 3. agniH / // 165 // Main Education For Personal & Private Use Only voww.jainelibrary.org Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 166 // Jain Education Inter pralapasi / yathA nAmnA maGgalo'pi urvyAM vakragatau amaGgalakArI eva syAt, tato nAmnA raJjanaM vyartha, guNai raJjanaM tu sArthakam / bhoH Thakkara ! nUnaM bhavAn parastrIsaGgamAbhilASeNa etadvaibhavAd yazasazca bhraMziSyati, yataH phaNimaNigrahaNAbhilASukaH kaH sukhito |bhavet ? / macchIlalope tu indro'pi na 'iSTe tatra bhavA~stu kiyanmAtraH ?, aurva kSapayituM samudro neSTe tarhi pronmatto nadaH kiM karoti ? / tasmAt kupikalpaM muktvA suzIlatAmanusara" / ityevaM kSapitakalimalasAdhozcetanAyA iva tasyA ativizuddhatAM dRSTvA 3paramAtmeva sa dhanyo'nirvAcyam amandamAnandamavindata' / tataH sAtizayaharSaH sa dhanyaH sudhAmudhAkarIM vAcaM subhadrAM prati abhyadhAt'he bhadre ! parastrIlolupo'haM nA'smi, tatastvayA na bhetavyam / idam AlapAlalapanaM tu vacanamAtreNa tava sattvaparIkSaNAya / atra yanmayA viruddhamuktaM tatpunastvayA kSantavyam / tvaM dhanyA'si, yata IdRzI duHsthA'pi svavratam akhaNDaM parirakSasi / parantu ekaM praznaM | pRcchAmi tvaM svabhartAraM kathaM vetsi ? dRkpathAgamanamAtrAd, kutazcit saGketAd vA, rahaH kRtavArtAkathanAd vA aGgapratyaGgagatamazatilakA-''vartAdilAJchanavilokanAd vA ?' / ityevaM dhanyavacaH zrutvA sA prAha- yo hi mama svaniketanagatAn parairajJAtAn purA'nubhUtAn sphuTAn saGketAn vakti sa mama bhartA, nAtra sandehaH' / tadA dhanyo vakti-"ekaM tAvad mamoktaM zrRNu-dakSiNAyAM dizi pratiSThAnanagarAd dhanasAravyavahArisuto nAmnA dhanyo svabandhutrayakRtaklezAd udvignacitto dezAntaraM prati gataH / lakSmyupArjana mocana - krameNa rAjagRhanagaraM prApya tatra svapuNyaprAbalyodayena kanyAtrayamupAyaMsta, vANijyakalAkauzalyabalena ca aneka koTisvarNamupArjayat / evaM kiyatyapi gate kAle "sanAlIkAn gatazrIkAn saGgatAn bAndhavAn vIkSaNamAtreNa bhAsvAniva nirvikAraH 1. samartho bhavati / 2. baDavAnalam / 3. paramayogI-kevalI / 4. albht| 5. sazalyAn / For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // 166 // Ww.jainelibrary.org Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 167 // Jain Education sa salakSmIkAn cakAra / punastatrApi kuTumbakalahaM dRSTvA bhagnacitto'mbudaM dRSTvA kalahaMso mAnasasarasi iva atra 'padmAkare pure AgAt / etad mayA gaditaM satyaM navA ?' / tadA sA viduSI AmUlataH sarvAbhijJAnAbhidhAnAt svapriyaM vijJAya lajjayA maunaM | kRtvA'dhomukhI jAtA, yataH pativratAstrINAm iyameva sthitirbhvti| saubhAgyamaJjaryapi svabharturjanmato vyatikaraM zrutvA, subhadrAyAzca sapatnIsambandhaM jJAtvA citte camatkAraM dadhAti / paribhAvayati ca-'adya me sandeho bhagnaH / yataH paranArIsodaro mama bhartA kathaM sAdaraM dadhi- dugdhAdikaM dApayati ? sakhyakaraNe ca AjJA dattA ?, etatsarvam adyA'vitathaM parijJAtam / mahatAM svakalatropari IdRzaM vAllabhyaM | bhavatyeva, nA'yuktamasti' / tato dampatIbhyAM sakhIbhiH subhadrAyA jIrNAni vastrANi kUTAbharaNAni ca tyAjayitvA, snAnamaJjanAdikaM | kArayitvA vividhadezanagarAgatasphArAMzukAni paridhApya, vividhairmaNi- suvarNajaTitAbharaNaizca alaGkArya bhadrAsane sthApitA satI sampUrNacandreNa yuktA yAminIva gRhasvAminI zuzubhe / atha mahati velAtikrame sapatnIko dhanasArazcintayituM lagnaH - "pUrvaM subhadrA nimeSArdhamAtramapi bahirnA'tiSThat, adya tu kimapi kAraNaM yena adhunApi nAgatA / uttamakulaprasUtA nAryaH patyurgRhaM muktA'nyatra kSaNamapi na tiSThanti / tathA ca pRthivyAM | jaGgamakalpadrukalpaH zrIdhanyarAjaH prANAnte'pi dharmanItiM nollaGghayet, suvarNe zyAmatA kadApi na bhavet / yadvA prabhUNAM manovRttirviSamA, | athavA dustarA hi manobhavAjJA !, nipuNo'pi grathilAyate, sajjano'pi durjanAyate / yataH - 'nirdayaH kAmacaNDAlaH, paNDitAnAmapi | pIDayet' / yadyapi dhanyamatirduSTA bhavati tathApi subhadrA vrataM na muJcati / paraM kiM jAnImaH ?, balAtkAreNa ruddhA bhaviSyati, vA 1. nagarapakSe- padmAyA-lakSmyA Akare, mAnasasaraHpakSe- padmAnAM kamalAnAm Akare / 2. kAmazAsanam / For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // // 167 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya SaSThaH caritram pallava: // 168 // ubhayozcittapravRttirvinaSTA, parantu atra kimapi vAtAndoliketuprAntavad viparItaM jAtam" / iti zaGkAzakusaGkulasvAntaH zreSThI vRddhaputravadhU prati jagau-'vatse ! tvaM tatra tasya gRhe gatvA vilokasva, sA kena vighnena vighnitA sthitA?' / tadA dhanadattasya vadhUstaka 'dohanI haste lAtvA dhanyagRhAGgaNe gatvA tatratyAn manuSyAn apRcchad yad-'asmaddevarapatnI takrArthamAgacchati sA AgatA'sti navA?" | iti prazna guhyam ajAnantaste'pyUcuH- aho ! tasyAstu mahAn bhAgyodayo jAtaH / madhye gatvA vilokaya, sA tu gRhasvAminIva jAtA tiSThati / iti zrutvA cintA-''rti-bhaya-vismayasaGkarasvAntA pUrvagamanAbhyAsavazAd AvAsantargatA, tAvatA dUratastasyA apUrvAM tathAvasthAM vIkSya zighraM tatrato vavale / svasthAnamAgatya sarveSAmapyagre yathAdRSTaM kathayAmAsa / te sarve'pi dhanasAram upAlambhayAmAsuH- "he vRddha ! idaM tavaiva dUSaNam ! yato dadhi- dugdhAdInAM lobhena pratidinaM tasyA eva preSaNam, 'anyAstu svacchajalavat takraM lAntIti tA nirbhAgyA mUrkhAH / iyaM mama pUtravadhUH puNyavatI dakSA bhAgyazAlinI kIdRzaM bhavyaM bhavyataraM laati!| paraM na vicAritaM yat karmakaravadhvai atyAdareNa dadhi-dugdha-sukhabhakSikAdikaM kena kAraNena dadAti ? / nAsti ko'pi pUrvaparicayaH, na ko'pi vA sambandhaH, na kimapi ca asmadadhInaM kAryakaraNamasti / ced yadi vRddhasyAnukampayA dadAti tadA''nyAsAM vadhUnAmapi dadyAt, tattu naiva, asyA eva bhavyaM dadAti; ato nipuNena sUkSmekSikayA vicArayitavyam, atra kimapi kAraNamasti' iti agrata eva manasi Alocya yathAyogyamakariSyat tadA etadviSamaM nA'bhaviSyat / etAvattu sarvajanaviditam-rUpa-yauvanavatInAM strINAM rAjakule gamanAgamanam ayuktm| atiparicayAdavajJA' iti lokoktirapi na sNprdhaaritaa| ato vRddhasyaiva mUrkhatA" / putrAdInAm 1. yatra takrAdi kSipyate tatpAtram-bhASAyAM 'doNI' / L // 168 // Jain Education For Personal & Private Use Only M ainelibrary.org Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram pallavaH // 169 // ityAdInupAlambhAn zrutvA jAtavrajAbhighAtavat sa bhUmau ppaat| kiyatyAM velAyAM jAtacaitanyaH saniHzvAsaM zirodhUnvan iti prAha| "hA daiva! zIladhvaMsanayA'nayA kathaM niSkalaGko vaMzaH kalaGkitaH? / ekaM tAvad videzaparibhramaNaM dvitIyaM nirdhanatA, yena na ko'pi vacanaM zrRNoti, tRtIyaM kSate kSAratulyaM jananindanam, iti agnitrayaM kaH saheta ? / dAridyAdiduHkhaM na tathA pIDAM karoti yAdRzam anayA duSTacAriNyA kRtaM pIDayati / mayA tvam IdRzI svapne'pi na jJAtA'bhUt / hA ! tvayA kiM kRtam ? / mama vRddhavayasi dhavalitazirasi dhUlI kSiptA'' iti vRddhe vilapati vRddhA vadhUrIjyA gadituM lagnA-"iyaM bhavadIyA nipuNA bhAgyavatI vinayavatI vadhUryasyAH pratidinaM zatazo vyAkhyAnaM kurvato'nyAsAM ca nindayA tava jihvA zuSkA'bhUta, tayA svanipuNatvaM ca prakaTitam !, svAtmA sukhe vilAse ca sthApitaH ! / kimatra zocasi ? / vayaM tu mUrkhA bhAgyahInA nirguNAH, asmAkaM kimapi etAdRzaM kartuMnA''yAti ato duHkhena udarapUrti kurvANA gRhe sthitAH smaH, sA tu guNAdhikyAd rAjapatnI bhUtvA sthitA !" / iti kSate kSAratulyAni vadhUvacanAni zrutvA jvalitAntaHkaraNaH kiMkartavyatAmUDho bhUtvA vicArayati-"adhunA kva gacchAmi?, kaM pRcchAmi ? kiM karomi?, kaM bhajAmi ?, kaM yajAmi ? gatalakSmIkaH kaM svapakSagaM karomi ? / ' evaM digmUDho bhutvA zUnyacittastiSThati tAvatA hRdi vicAra utpanno yadatra madIyapakSakArI sambandhI na ko'pyasti tathApi svajAtIyA vyavahAriNo bahavaH santi, teSAM puraH kathayAmi, te'pi svajAtisambandhAbhimAnAd matpakSaM kariSyanti, yasmAt tiryaJjo'pi svajAtipakSapAtaM kurvate / evamAlocya daivadagdho'sau dhanasAraH kauzAmbyAM mahAjanasaGkule catuSpathe gatvA tatrasthavyavahAriNAM purato nitAntaM dInatAM dadhat tAn duHkhavRttAntaM jagau / atha dhanasAroktaM zrutvA mahadbhirvaNigbhirbhaNitam-iyaM vArtA tu asambhAvAnIyA, yato'yaM dhanyaHpurA na kadApi anyaaymaatnot| anyaca, // 169 // Jan Education in For Personal & Private Use Only Sainelibrary.ore Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram SaSThaH pallavaH // 170 // bAlagopAlaM yAvad dhanyo paranArIsahodarabirudavAhakaH prasiddho'sti, tasya IdRzaM karaNaM kathaM saMbhavati ?' | punaranyaiH sabhyajanaiH svapratItikaraNAya dhanasAraH pRSTaH, sa ca tathaiva anyathAvRttaM nigaditavAn / tadA te sabhyAH parasparaM pravRttiM kartuM lagnAH - 'nA'yaM vRddho'lIkaM vakti, yato'yam, antaraGgaduHkhajvAlAbhitapto vadati ataH satyameva jalpan upalakSyate, ayaM tridhA duHkhaiH saMtapto vadati / yadvA IdRzaM rAjakIyamasatyaM catuSpathe vaktuM kaH prabhavati ?, vinA'ntaraGgadAhaM na brUte, ato vRddhaH satyo'sti' / tadA te sarve'pi vyavahAriNaH kiMkartavyatAmUDhAH santo dhanasAraM pratyUcuH-"bho vRddha ! vayamatra kiM kurmahe ? / yasya kasyApi vArtA kathayAmaH sa rAjyAdhikAriNAmagre kathayati, na ca manyate, pratyuta upAlambhaM datte-'kiM bhavatAM matirvinaSTA yad evaM bUdhvam ?' / atho viSamam ApatitaM duHkhaM zrotumapi na zaknumahe, tasmAd yad bhAvi tad bhavatu, nyAyavedhase dhanyAya kathayiSyAmaH iyaM kunItirbhadrakarA na, adya tu anena varAkaraya strI rakSitA, kalye'nyasyApi rakSiSyati / yaH ko'pi duSTo rAjA bhavati sa prajAnAM dhanAdivastu gRhNAti, na tu praNayinIm / evaM mahA'nItiM kurvato grAme kaH sthAsyati?" / iti mantrayitvA sarve'pi ekatra militvA dhanyavezmani gatvA dhanyAya praNAmAdikaM kRtvA yathAsthAnaM sthitAH / te sarve'pi bhayavepitAzciraM vimRzya giraM prAhuH - "svAmin ! yathA, sUryotsane tamaHprasaro na bhUto na bhaviSyati, mahArNave uDDIyamAnaM rajo na dRSTaM na ca drakSyate, 'sitarazmina kadApi tApaprado jAto na janiSyati ca, tathA tvayi anItirna bhUtA na bhaviSyati ceti tridhA pratyayo'styasmAkam AbAlagopAlaM ca / kadAcid raviH pazcimAyAm udayaM samAyAyAd, dhruvo'pi kalpAntapavanapreritaH kadApi adhravatAM dadhyAd, meruracalo'pi kadApi 'marudvat calo bhavet, kadApi 1. candraH / // 17 // Jan Education r ational For Persons & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram pallavaH // 17 // sindhurmaruvad nirjalo bhavet, nityaM calo'pi vAyuH sthiratva mApnuyAt, kadApi pRthivyAm, agnirapi himavacchItalo bhavet, paraM na punaH kathamapi eSa bhavAn lobhavikSobhavAn bhavediti pratyayo'styasmAkam / tathApi ayaM dhanasAraH pUtkAraM kurvan Agato yad 'adya asmadIyaputravadhU rAjJA ruddhA'sti' / iti asya giraM zrutvA na kenApi mAnitaM, parantu asya duHkhArtasya duHkhaM dRSTvA sarvairapi paribhAvitaM yad asmAkaM svAmI kalpAnte'pi IdRzaM na karoti, parantu kenApi bhavadIyasevakena jJAtvA'jJAtvA'sya dhanasArasya snuSA ruddhA bhvissyti| ataH svAmin ! dhanasAroparodhena vijJapyase'syAH zuddhiM kArayatu / na jJAyate kenA'parAdhena ruddhA'sti? asya varAkasya snuSA yadi aparAdhavatI bhavet tathApikSAntvA'sya mahAjanasya zobhAM dattvA mocayatu bhvaan| kiM bahu vijJApayAmaH? svAmin ! svayameva yuktaayuktvicaarkushlo'si| bhavadagre'smabuddhiH kiyatparimitA? / ataH zatavArtAyAm ekavArtA-mahAprasAda kRtvA'sya vadhU dApayatu' / ityevaM mahAjanavRndasya vacaH zrutvA ISat smitaM kRtvA anAkarNitamiva anyatra dRSTiM dattvA'nyena saha anyoktyA tiraskArasUcikAM roSagarbhA vArtA kartuM pracakrame "bho amuka ! adhunA'sminnagare janA vAcATA bahavo jAtAH snti| satyAsatyavibhAgam ajAnanto'pi vAvadUkAH paragRhataptiM kurvANA yathA tathA vAkyAni pralapanti, yato durjanAnAmayameva-svabhAvaH / yaduktam - Atmano bilvamAtrANisvacchidrANi na pshyti| rAjikAkaNamAtrANi paricchidrANi pazyati" ||2|| parantu tAn svAn ahaM vedmi| sAmprataM teSAM zikSA kartumudyato'smi, kiMbahunA?, varaM-bhavyaM bhvissyti!| param eteSAM dUSaNaM 1. vaayuvt| 2. samudraH / 3. vaayuvt| 4. rAjikA kRSNasarSapaH // // 171 // in Education For Personal & Private Use Only law.jainelibrary.org Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram SaSThaH pallavaH // 172 // nAsti, dUSaNaM mamaivAsti, yato mayA nagarajanAnAM karNavArA muktAH santi, tena te unmattA jAtAH santi / ato kiyatyapi dinamadhye saralatAM bhajamAnAn kariSyAmi' / ityAditiraskAragarbhA vakroktiM zrRNvAnA iGgitAkAraiH arucitam' iti jJAtvA | sabhayaM cATUni vacanAnyuktvA te sarve zanaiH zanaiH samutthAya rAjadvArA nirgatAH / dhanasAro'pi bahirAgatya mahAjanAnAmagre vaktuM pravRttaH - 'yUyaM sarve'pi samutthAya svasvagRhe gantuM pravRttAH, paraM matkAryasya kA gatiH ?' | tadA te sarve dhanasAraM prati saroSam uttaraM dAtuM pravRttAH - "bho jaThara ! purA tvayA svayameva kAryaM vinAzitam, adhunA'smadagre kiM pUtkAraM karoSi ? / mUryo'pi ko'pi yAdRzaM kArya na karoti tAdRzaM tvayA kRtam, yataH pratyahaM surupA prAptayauvanA snuSA takramAtrArthaM rAjadvAre pressitaa| mahatkArya vinA vyApAriNaH puruSasyApi rAjadvAragamanaM na yuktam, strINAM tu sarvathaiva gamanamayuktam, tattu tvayA na jJAtam / bho jaradgava ! tvayA iyadapi na jJAtaM yad anyA vadhUrgacchati tadA jalabahulaM tarka lAti, yadeyaM yAti tadA tu mathitaM dugdha-miSTAnnAdikaM ca lAti tatra kimapi kAraNamasti; yad anayA saha na kazcit sambandhaH, na kazcit pUrvaparicayo vA'sti, kena hetunA bhavyataraM dadAti ? |pripkvsujaatphlN rakSakaM vinA akhaNDitaM tiSThati kimu ? | dharmazAstre'pyuktam-'mUSakANAM mArjAradRSTivarjanamiva kulavatInAM yuvapuruSadRSTau gamanAgamanaM prAyeNa vighnakaraM bhavati, ato dRSTivarjanaM kAryam / yathA surUpANAmakANAM zAkinyagre | khelanamiva rUpavatInAM yuvapuruSasyAgre sphuraNaM duHkhAya bhavati / tatta tvayA kimapi na vicAritam / param adhunA kimasmAkamagre pUtkaroSi ? | SaSTyabde jAte buddhirvinaSTA' iti lokoktistvayA / satyIkRtA tvadarthaM kiM vayamapi saGkaTe patiSyAmaH? / yad | asmAkaM kartavyaM bhavati tattu kRtam, rAjJA nA'vadhAritaM, tatra vayaM kiM kurmaH ? / tvadIyakarmaNo doSa / ataH paraM vayaM na vidmaH, | // 172 // in Education Internal For Personal & Private Use Only Sirww.jainelibrary.org Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram SaSThaH pallavaH * yathAruci kuru"| ityuktvA te sarve'pyutthAya svasvagRhe jagmuH, yataH parArthe kaH klezaM karoti ? | dhanasAro'pi nirAzo bhUtvA pazcAdvalitazcintayati-'adhunA yad bhAvyaM tad bhavatu, ekavAraM dhanyAgre svayaM gatvA pUtkaromi, hRdgataM bASpaM niSkAzayAmi / kiM kariSyati mAM kruddho'yam ?, haniSyati tu hantu, hRtaprAyastu jAto''smi, kiM jIvitavyena ?' | iti saMpradhAya svayaM gatvA gavAkSasthaM dhanyam uccairabhASata-bho mahAbhAga ! enAM vadhU vimucca, kenAparAdhena asmatputravadhU rakSitAsti? | samartho bhUtvo kimasmAn varAkAn pIDayasi ? / iti bhUyam avadhUya niHzaGkaM yAvatA vadhUM yAcate tAvatA dhanyo bhUsaMjJayA bhaTAnAha-'kimapyayaM yAcate, atha cainagRhamadhye nItvA'rpyatAm / tadA bhaTairuktam-'bho vRddha ! calatu AvAsAntare, dAstava vadhUm' / iti kRtvA dhanasAramAvAsAntaraM ninyuH / atha dhanyo'pi gRhAntaramAgatya sahasA pitaramAnamat / natvA ca sAdarAM karAJjaliM kRtvA iti jagAd-'tAtapAdairmama bAlacApalyavijRmbhitaM kSantavyam' / iti sudhAnukArAM dhanyagiraM zrutvA'tha dhanasAraH putradarzanAd atarkitaprAptamanoratha AnandAdbhutAkrAnto jAtaH / yukto'yamarthaH - arNavazcandrAlokanata utkallolaH kathaM na syAt ? syAdeva / tataH sabahumAnabhaktipUrvakaM samastArtirahitastAtamAvAsAntaH sthApayitvA gUDhAbhiprAyaM dhArayan dhanyaH punarvAtAyane gatvA sthitaH pazyati, tAvatA duHkhopatApitasvAntA dhanyamAtA bhartRvazuddhaye dhanyagRhaM prAptA / dhanyaM gavAkSasthitaM dRSTvA saviSAdaM hRdgataM jagAda-'bhoH krUrakarman ! mama nistuSAcArAM snuSAM yadi tvaM naiva muJcasi tadA tayA samam reNuvad dUre gartAyAM pata, yadi vA roSito vA tvaM kiM karoSi ?, paraM ekaM mama punarjarayA jarjaraM bhartAraM samarpaya / tasyAH pRSThe dhUlidattA dIrghapathaM yAtu / yayA 1.pvitraacaaraam| // 173 // sain Education and For Personal & Private Use Only Iw.ainelibrary.org Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 174 // Jain Education Intr | kulalajjA muktA tayA saha na me kAryamasti, yuvAbhyAM kRtaM pApaM yuvAmeva naTayiSyati' / evaM mAtrA saviSAdaM dhanyaM prati uktam, | tadA dhanyaH pUrvavat svagRhe sevakairnItvA, pRSThataH svayaM ca tatra gatvA mAtucaraNayugaM nanAma, svaM ca jJApitavAn / sA'pi svasutaM dhanyaM jJAtvA praharSitasvAntA jAtA / dhanyena bahumAnapUrvakam aGgavastrAdizuzrUSAM kRtvA gRhe sthApitA / punardhanyo gavAkSe gatvA sthitaH / athaH trayo'pi vRddhabhrAtaraH pitrorvizuddhaye AyayuH / AyuSyamatA dhanyena tAn itastato bhrAmyato dRSTvA, sevakairAvAsAntaraM nItvA svayaM tatra gatvA javAd ntaaH| tato vastrAbharaNatAmbUlAdibhiH satkRtya, dehAntaH sadguNA iva svagehAntaH anena sthApitAH, pramodaM ca prApitAH / tadanantaraM mahatyAM velAyAM gatAyAM teSAM trayANAM striyaH zvazrUzvazura-bhartRvizuddhayartham AgatA dhanyena dUrato dRSTAH / dRSTvA ca cintitam - 'AbhirniravadyAM mama priyatamAM prati alikAni dUSaNAnyudbhAvya sA bahutaraM ninditA, bahubhirdurvacanairhelitA khiMsitA ca, ataH kiJcit zikSAM ddaami'| iti saMpradhAya tato bhrUsaMjJayA saMjJitairdvAHsthaiH pravizantyo vAritAH / nagairvAritaM saridvAri yathA paritaH paribhrAmyati tathA tA api rAjadvArAd bahiritastataH paribhrAmyanti / evaM zeSadinaM yAvad bhramaNaM kRtaM paraM madhye praveSTuM na praaptaaH| dhanyo'pi ca dUrato darzana mAtreNa dvAHsthAn saMjJayitvA gavAkSAd utthAya AvAsAntargataH / sandhyAyAM nirAzA bhUtvA | duravasthAM prAptAH zokArtA vikhinnAH satyaH svanivAsakuTIM gatvA vilapituM lagnAH - 'he mAtar urvi ! asmAkaM pAtakRte viraM dadasva, | yatra vayaM duHkhadavavivazAH pravizAmaH / na ko'pyasmAkamabalAnAmAdhAro yasyAzrayeNa jIvAmaH' / iti vilApAn kurvANA ilAluThanalAlasA anekakuvikalpakalpitAntaHkaraNAH triyAmAmapi tadA zatayAmAmiva atiduHkhena 'anaiSuH / atha kathamapi 1. vAhitA For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // 174 // w.jainelibrary.org Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya SaSThaH caritram pallava: prabhAte saMjAte parasparaM mantrayanti sma-'vayaM kulalajjAM zlathayitvA kauzAmbyadhIzasabhAyAM pUtkurmaH, yato durbalAnAmanAthAnAM sarveSAM pArthivo gatiH' / iti dhyAtvA gatalajjAstAH zatAnIkasabhAyAM jagmuH, yato mahApadi kSAntiH kasya bhavati?, na kasyA'pItyarthaH tataH sabhAyAM pUtkurvANAH striyo dRSTvA rAjJA sabhyA bhUsaMjJayA pRSTAH - "etAH kena duHkhena pUtkurvanti, enAH | pRSTvA tAsAM duHkhasya hArdai nivedyt'| tataH sabhyajanaistisRNAM samIpamAgatya pRSTam-bhavatInAM kiM duHkhaM ?, yena sabhartRkAH | striyo mahAduHkhaM vinA rAjadvAraM naagcchnti| vidyamAneSu bhartRSu bhavatInAM kiM mahAduHkhamApatitaM yenA'trA gamanaM jAtam ? / ataH svIyaM duHkhaM vizadarItyA nivedayata / duHkhavyatikaraM rAjJe nivedya bhavatInAM duHkhaM sphoTayAmaH / asmAkaM svAmI paraduHkhabhaJjanarasiko'sti, yasyAgre kathayitvA zrAvaNamAtreNa zIghra zIghraM duHkhaM sphoTayAmaH' / tatastA UcuH-"svAminaH ! vayaM vaidezikAH smaH / pUrvaM tu asmAkaM gRhe'tulasukhamabhUt, paraM daivena IdRzaM dauHsthyaM prApitAH, yataH karmaNAM gatirakathanIyA bhavati / yataH - "aghaTitaghaTitAni ghaTayati sughaTita ghaTitAni jrjriikurute| vidhireva tAni ghaTayati yAni pumAnnaiva cintayati" || ityAdi / tato'smacchvazuro'STamanuSyaiH saha svasthAnAd niHsRtaH / pratigrAmaM bhramatA bhavannagarakhyAtiH zrutA-'vatsezaH prajA vatsavat pAlayati / ye kecana nirdhanAsteSAM jIvanopAyabahulo dezaH / yatra dezAntarAdAgatA api sukhena AjIvikAM kurvnti|| ||175 // Jain Education For Personal & Private Use Only M M r.jainelibrary.org Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram SaSThaH pallavaH // 176 // 24000+ punaryatra subhikSA cA'tIva vartate' / iti janamukhebhyo'vagamya asmacchvazuraH sakuTumbo'trAgataH / yAdRzaM lokavArtAyAM zrutaM tato'pyekakalayA'dhikaM nagaraM dRSTam tato'smacchvazureNa kaJcit sajjanajanaM prati pRSTham-'bho mahAbhAga ! atrA'smAkaM niHsvAnAM ko'pi jIvanopAyaH samasti?'tadA tenoktam-'atra upanagarasvAmI dhanyanAmA sarovaraM kAra yati, tatra gatvA saraHkhananakriyAM kuruta, sukhena AjIvikA bhaviSyati' / iti zrutvA tatra gatvA saraHkhananakriyayA svodaravRttiM kurmaH / ekasmin dine dhanyaH svayaM saro draSTumAgataH" / ityAdivat pratidinaM takrArthaM gamanAvadhivRttAntaH savistaraH kathitaH / sabhyajanaiH sa vyatikaro yathAzruto rAjJe niveditaH / rAjApi asambhAvyavArtA zrutvA savismayo yAvacitte paribhAvayati tAvatA punastAH striyo vaktuM pravRttAH - he deva paraduHkhabhaJjaka ! bhoH karuNAnidhe ! sevakajana vAtsalyA'mRtakulyApravAhato viyogAgnigadagdham asmanmanovanaM nirvApayitumarhasi / yato'nena dhanyena asmaddevaradAramohato'dhunA asmacchavazuraprabhRtayaH paJcApi jIvAH kiM paJcatvaM prApitAH?, kiM vA duSTadhiyA'munA jIvanta eva kArAgArAntaH kSiptAH?, taddInoddharaNakuzala! tAn sNbhaaly| dhanyena ruddha naH kuTumbaM kRpAM kRtvA mocaya, gajamukhAt tyAjayituM siMhAd anyo vanyaH kaH samarthaH ? / yataH - "nirdhanAnAmanAthAnAM pIDitAnAM niyogibhiH / vairimizcAbhibhUtAnAM sarveSAM zaraNaM nRpaH" ||2|| iti tAsAM pUtkaraNaM zrutvA jAtaroSA bhUpAdayo'tha preSyapuruSeNa dhanyAyaivam AjJApayan 'yad bhavAdRzAnAm anyAyakaraNamanucitam, ato vaidezikAn sarvAn zI muJcatu / san bhUtvA garvAt sanmArga kimujjasi ? kaNThagataprANA api 1. sajjanaH / 2. tyjsi| // 176 // Jain Education ! For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya SaSThaH caritram pallava: // 177|| santo'kRtyaM naiva kurvate' / atha dhanyo'pi preSyavacanaM zrutvA tamiti prAhaH-'bhoH preSya ! ahaM kathamapi satpathaM na hanmi, pratyayU'Se | uditaH zrIsUryaH kiM lokAlokaM bhanakti ? na bhanaktyeva / atha kadAcid heyotpathAdau saMpAtukaH syAM tadA'tra ko rodhayituM pravaNaH?, cakriNazcakre calite sati kaH pumAn agrato rodhanaM kartuM samarthaH ? / yadyatra bhUpastaptiM kartumIhate tadA'mumapi zAzituM smrtho'smi| yadyayaMbhUpaH 'zatAnIka' itinAmnAkhyAtastena hetunA garvito bhavati tadA'haM lakSAnIkasya jetA'smi, tatra zatAnIkaH kiyanmAtraH?" | iti dhanyamukhairitAni sagarvANi 'paruSavacanAni zrutvA sa puruSaH satvaram upabhUpaM gatvA natvA ca vyatikaraM nivedayAmAsa / bhUpo'pi tasya sagarvavacanAni zrutvA kruddhaH, yat premAspadaM tad vairAspadaM jAtam / atha zatAnIko yuddhodyataM nijakIyaM sainyaM dhanyamandire prAhiNot / atha dhanyo'pi tadAgamanaM jJAtvA svakIyaM hastisainyam azvasainyaM pAdAtikasainyaM ca melayitvA zatAnikasainyena saha tumulaM yuddhamAtanoti sm| tayoryuddhe lagne muhUrttamAtreNa garjadgaja-turaGgamaM zatAnIkA'nIkaM saritpUram acala iva dhanyaH parAGmukhaM cakre / te sarve sainikAH kAkanAzaM naSTAH / tadA svasainyaM dInabhAvamApannaM vilokya zatAnIkaH 'puSTabalo bhUtvA saMsmayaM svayaM dhanyaM jetuM pracelivAn / dhanyo'pi taM vyatikaraM vijJAya svavezmarakSAM vidhAya svasainyamAdAya zatAnIkasya samukkhaM pratasthe / krameNa tayomilane saMjAte samaraH prArabdhaH / atha tayoryuddhe lagne kiMkartavyatAmUDhA amAtyagaNAH parasparaM mantrayituM lagnAH -"anayoH zvazuraMjAmAtroryuddhe jAte ko'pi mahAn anartho bhaviSyati tadA jagati asmAkaM mahatyapratiSThA bhaviSyati, yad etayodvayoH sainye ko'pi subuddhidAnakuzalaH sandhimelApako nA'bhUt, yena IdRzAd anarthAdna vAritau' |at uparAjaM gatvA kimapi hitopadezaM nivedyaamH"| 1. prAtaH / 2. kaThoravAkyAni / 3. bhuupsmipm| 4. zatAnIkasya sainym| 5. balavatsainyaH / 6. sgrvm-kriyaavishessnnm| // 177 // Jan Education For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 178 // | iti mantrayitvA te sarve'pi mantriNa ekIbhUya rAjJo'ntike gatvA iti vyajijJapan- 'svAmin ! cittaM sthiraM kRtvA, asmadIyavijJaptimavadhAryaM pazcAd yad ucitaM tad kriyatAm' rAjJApyuktam- 'tarhi kathyatAM yuSmAbhiH paribhAvitam' / evaM bhUpAdezaM labdhvA te'pyutuH - "deva ! raGkasya hetoH svapratiSThAM sevakayuddhena mA tyAkSIH / nItau pApabahulasya pakSo na kartavyaH pApabahulasya | pApodayena pakSakartA'pi bruDati / aparaM ca ayaM dhanyastava jAmAtA mA tAvat pUjyasthAnavartitvAd hanyatAm. yathA gavA galittaM ratnaM kiM tasyodaraM vidArya niSkAzanIyaM bhavati !! tasmAt sArthapatau hate na kApi arthasiddhiH, na kApi yazovRddhizca / kiJca, ayaM dhanyaH svAmin! tvayA svayaM vRddhiM prApito na cchedamarhati yad dakSaiH svaropito viSavRkSo'pi svayaM na cchidyeta' / ataH kAraNAd he nAtha ! ThikarIkRte kAmakumbhasphoTanamiva tvayA raNaH kartuM na yuktaH / ka etAdRzo bhavati yaH skuTumbaprahArAya lakuTaM bibharti ? | anyaca kadApi iyaM dhAtrI kampapAtrI bhavet tathA ameyajalayukto'pi jaladhiH zuSkatAmApnoti, sUryasya pUrvA'parodayA'stamanavyatikramo bhavet, tathApi ayaM dhanyaH kupathAdhyAnaM na gacchatItyevaM pratItirbAlagopAlaM yAvat tasya viruddhAcaraNaM na sambhavati / anyacca pUrvamidaM vaidezikaM kuTumbaM dhanyena paripAlitam, adhunA tu sAdhunA'pi amunA kruddhAtmanA vRddhAdayo ruddhAstatrApi kiJcid hArdamasti na tad jJAyate / yataH snuSA ruddhA, vRddho ruddhaH, vRddhA ruddhA, tasya trayo'pi tanayA ruddhAH paraM etAstistro'pi putravadhvaH kasmAd na ruddhAH ? tatra ko'pi heturbhaviSyati / ataH kAraNAd yadi deva AjJApayati tadA gUDho'pyeSa buddhivizeSataH prAduSkariSyate, yataH sadA tava sevAkAriNAM zAstracakSuSAm asmAkaM mantriNAM kim adRzyam ? buddhayA duSkaramapi jJAyate / ato 1. "viSavRkSo'pi saMvardhya svayaM chettumasAmapratam' ityuktiH / Jain Education Inler at on For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // 178 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 179 // yadIyaM vArtA bhavacitte'vatarati tadA'sya guhyaM praadusskurmH"| ityevaM mantriNAmuktaM zrutvA rAjAha-'bho mantriNaH ! yadi IdRzaM bhavatAM buddhiprAgalbhyaM cet tadA prAduSkriyatAM zIghram' / tato rAjAdezaM labdhvA mantriNaH sadyastistro'pi yoSita AhUya prAhuH - 'yUyaM kutratyAH ? kiMkulAH? kiMdhanAH ! kiMgrAmAH ? kim ApatpatanakAraNaM yena avAgatAH ? etatsarvaM yathAbhUtaM sunRtaM brUta' / etad mantribhiruktaM zrutvA akSNorakSujalAni muktvA sarvaM mUlato nijakulAdivRttAntaM taTAkakhananAvadhiM yAvad UcuH / atha pratibhApravaNA mantrigaNAstaduktaM zrutvA vijJAtavastutattvAH kiJcid vismitasmitapUrvaka parasparaM mukhAnyavalokayanto'mantrayan, uktavantazca'bhrAtaraH ! jJato'yaM ko yo'tyantabhAgyavAn svadevaro dhanya AbhirabhyadhAyi?, sa evAsau dhanya eva, proktasaMvAdadarzanAd labdhamatra hArdam / dhImatA tena takradAnAdikAM mAyAM nirmAya pUrva svajAyA gRhe sthApitA / pazcAt pitrAdayo'pi ca svagRhe sthApitAH / etAzca nagRhItAstatra kAraNaM svajAyAyai durvAkyA'bhyAkhyAnadAnAdikA kApi pratikUlatA dRzyate, tena zikSAdAnAya etAsAM grahaNaM na kRtam' / ityevaM 'dhIsakhA vicArya yoSitaH prati abhASanta-'bho yoSitaH ! yuSmaduktabhAgyanidherdhanyAbhidhabhavaddevarasya upalakSaNAya kimapi cihnamastiyenopalakSyeta? iti mantrivacaH zrutvA tyaktaroSAstoSAzritassvAntA yoSA Ucire-asti asmaddevaropalakSaNAya mahacihnamekaM, yat tasyobhayoH pAdayoH sphurattejobhAsuraM padmaM sulakSaNaM vidyate, tenaivA'mum upalakSAmahe' / tataste mantriNastatpAdapadmalakSmadikSayA tAbhiH saha dhanyAntam 'aiyaruH. dhanyaM natvA sthitAH / tadA dhanyenoktam-'kimAgamanaprayojanaM bhavatAm !' / te'pyUcuH- etAsAM kleza-nivAraNArtham / tadA dhanyo bhrAtRjAyAH, samAyAtA dRSTvA sa mAyAvI nmo'krot| jagau 1.mantriNaH / 2. lakSma lkssnnN-cihnm| 3. agcchn| in Education For Personal & Private Use Only M w.sainelibrary.org Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram SaSTaH pallavaH // 180 // ca-'he mAtaraH ! kAtarasvAntAH kimartham ihAgatAH ?' | tatastAzca enaM dRSTvA upalakSya ceti vyAharan-'kimasmAn mAyAbhiH khedayasi? yasmAt tvam asmAkaM devaro'si, suradrumaH kasyApi duHkhado bhavati kim ?' ityuktvA viratAsu dhanyaH prAha-'eSa | yuSmAkaM 'hRdye hRdi ko bhramo'bhavat, yadvA gartAntaH pAtukA apuNyodayAd jAtu mandadRSTayaH syuH ? kSitimaNDale yaM yaM dhanyAbhidhaM yUyaM drazyatha taM svadevaratayA vadantyo'tihAsyam Apsyatha / tatastA Ucire-'he devara ! cireNa tvamabhijJAtaH, parantu mAyAM kRtvA tvaM svaM gopayasi, tathApi tava puNyodayajAtaM cihnaM na gopayituM zaknoSi / ato he mantriNaH ! asya kramau prakSAlayAmaH, yathA padmadarzanAdbhavatAM citte nirNayo bhavet / atha tAstathA katu lagnAstadA dhanyo'vak-'vayaM paramAninyA saha AlApaM necchAmastarhi aMhiprakSAlanaM tu durApAstameva' / ityevaM zucivAcAntedhuri sthitAH sacivA ittham abhyadhuH-'he sAdho svAmin ! mudhA mA''yAsaya, yata imA bhrAtRjAyAstavaiva iti nirNayo jAtaH / samarthAnAM bhavAdRzAnAM sadambhaM vipratAreNa-vigopanaM svagRhe eva bhrAtRjAyAbhiH saha kim ucitam ? Abhistu bhavadguNavarNanaM pUrvA'nubhUtaM bahuprakAraiH kRtam, adhunA tu bhavatpravRttimanyathA dRSTvA asmAkaM manasi mahAn vismayo jAtaH / yataH sajjanAstu Ane-kSu-candanA-'garu-vaMzA iva dRzadAdinA tADitAH pIlitA gharSitA jvAlitA zcheditA api prsyopkurvntyev| sajjanAnAMcadhuryastvamasi tasya evaM kathaM saMbhavati? / yadyapi svakIyaiH svamUrkhatvena viparItAcaraNaM kRtaM tathApi teSAM prati zikSA vipatkAle na kartavyA, kintu vipadAd uddhAraH kartavya iti satpravRttiH / santaH patite pAdaprahAraM na dadatyeva, pratyuta tasya sAhAyyadAyino bhvnti| parantu jJAyate yathA kAJjikAsaMsarge dugdhasya prakRtervikRtirbhavati tathA 'svajAyayA 1.susthe-abhraante| 2. lakSitaH / 3. prstriyaa| // 18 // Jain Education in For Personal & Private Use Only MMw.jainelibrary.org Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 181 // Jain Education In kimapi karNejapatvamAcaritaM teneyaM prakRtivikRtirjAtA dRzyate !, yataH suvaMzajo'pi kodaNDaH pratyaJcayA preritaH parasya ghAtAya bhavati' / ityevaM sacivairbuddhiprapaJcairnarmavacanairbodhitau dhanyastad 'narmakarma vimucya sAdaraM svabandhujAyA nijasadmani prAhaiSIt / atha dhanyaH sainyasaMrambhaM tyaktvA sacivAdIn sahAdAya upabhUpaM gatvA'namat / bhUpo'pi ardhAsanadAnAdisatkAraM kRtvA sotsAhaM savinayaM tamabhyadhAt-he matimatAM vara ! kimAzcaryametad ?, aveditAtmanA tvayA mudhA bhrAtRdayitAH kheditAstad na zobhanaM pratibhAti, yad budhAH svakIyAn janAn na kadApi vaJcayanti' / iti zatAnIkoktaM zrutvA dhanasArasUnurnizchadmamanasA vyAjahAra - 'he svAmin ! yo bhrAtRjAyAklezane hetuH sa zruyatAm-iha jagati ayoyantratAlaka-tatpidhAnayoriva suzliSTAnAmapi bhrAtRmanasAM AgatamAtrAM nArI kuJcikeva kSaNAdapi vizleSaM bhinnacittatAM kurute / ekodarasamutpannAnAM bandhUnAM manobhUmau prIti-vAllabhyAdisnehalatAvaliH pravardhamAnA tAvad dRzyate yAvat strINAM vizleSavacanodbhuto dAvAnalo na jvalati, jvalite tu tasmin na kimapi udgirati / yaduktaM nItizAstre he rAjan ! 'kadApi zatrUNAM vizvAso na kartavyaH strINAM tu vizeSataH, kadAcidapi naiva karaNIyaH / tatra hetuM prAha-yato'rayo viraktA- vimukhA ghnanti, nAryaH punA raktA api kSaNAd ghnanti / anyacca suvaMzajo'pi puruSaH striNA | prerito'kRtyAni kurute, yathA 'suvaMzajo'pi manthAnakaH striyA prerito'tisnehalaM dadhi na mathnAti kim ? mathnAtyeva / | preyasIbhirgRhItahastakaH preyAn gharaTTavad bhramitaH san mAtR-pitrAdiprabalasnehaM kSaNAd dalayati, niHzeSAM pUrvAvasthAM tyajati / kukulanArIbhiH khAdyamAno-ghRSyamANo'pi puruSo hRSyati -mAdyati, asiH - khaGgAH zANayA ghRSyamANo'pi tejasvI bhavati ! | 1. subhadrayA / 2. pizunatvam / 3. parIhAsakriyAm / 4. suvaMzAt zobhanazreNorjAtaH / 5. manthanadaNDa / For Personal & Private Use Only SaSThaH pallavaH // 181 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram pallavaH // 182 // lokoktau he rAjan! - 'vedhasA jagatsRjatA arinigrahArtha catvAra upAyAH sRSTAH parantu ko'pi paJcamopAyo na sRSTo yenopAyena aGganAnAM mano nigRhyeta' / mayA purA etAsAM cittaprasattyarthaM jalAsArA iva ane ke upakArAH kRtAH, param amUSu USarabhUmikAvaptAni bIjAnIva vyarthatAM prApuH / atha yAH suku lInAH striyo bhavanti tAbhirbodhitA bandhavaH unmArgapravRttitaTasthabhittibhirvAritAH saritAM pravAhA iva suzliSTA vahanti / tena kAraNena mayaitA madabhedAya vakratAnAzAya ca 4 amIbhirupAyaiH kRtvA kheditAH / yathA suvaidyena viSamajvaranAzAya tanavaH zoSyante tathA mayApi kRtaM, nA'paraM kimapyasti' / ityAdiprItivArtAbhirdhanyena zatAnIko raJjitaH san tadbhAgyAdbhutacitrIyamANacitto nijAvAsamagAt / dhanyo'pi sainikairmantribhizca zlAghyamAnaH svapure Agatya mudA muditAn mAtR-pitR-jyeSThabhrAtrAdIMzca namasyati sm| te'pi muditAzayAstaM pratyAziSaM daduH / tato'nantarameva pUrvavRttAntaM pRSTAH, te'pi ca yathAsthitamAcakhyuH / tato dhanyo bhaktyA svajanakAdIn saMmAnayan / rAjasu cakravartIva svajanAdiSu reje / asmin pallave yA sahasraramaNiparIkSA kRtA, yA ca zatAnIkatanayA pariNItA, punaH zatAnIkA'nIkabhaTaiH sArdhaM yuddhAya praguNo bhUtaH, saGgarArtisthAne svajano militaH, etatsarvaMdAnakalpadrumasya kusumalavalIlAmAtraM jJeyam / tasmAd bho bhavyA ! aharniM zaMsupAtradAnpravRttyA cidAnandaghanasukhaphalaM gRhnniit| // iti zrImattapAgacchAdhirAjazrIsomasundarasUrivineya-zrIjinakIrtisUriviracitasya padyabandhadhanyacaritrazAlinaH zrIdAnakalpadrumasya mahopAdhyAya-zrIdharmasAgaragaNinAmanvaye mahopAdhyAya-zrIharSasAgaragaNiprapautramahopAdhyAya-zrIjJAnasAgaragaNiziSyAlpamatigrathitagadyaracanAprabandhe L/saubhAgyamaJjarIpariNaya-svajanasamAgamavarNano nAma SaSThaH pallavaH / / 000000000 Jain Education For Personal & Private Use Only S alu.jainelibrary.org Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH // 183 // atha saptamaH pallava: athA'nyadA dhiyAM dhAma dhanyo manasi dadhyau-'yato me bAndhavAH punarapi pUrvavad mayi aprIticumbitaM cittaM mA kAryuH, ato'grataH satvaramanyatra 'kAmitanIvRtaM yAmi / parantu hInabhAgyavazAt punA rAjJe daNDanAdideyaM mA'stu, iti vimRzya tAn rAjJe'bhAlayat / tataH sa gajAn azvAn grAmAMzca vibhajya sodarebhyo harSapUrvakaM dadau / yaca gRhasAraM suvarNa-ratnAdikaM tatsarvaM janakAya smaarpyt| punaH kaushaambyaam| upazatAnIkaM gatvoce-'kasmAdapi kAryavazAd rAjagRhaM yAmi, ato mameva matkuTumbasya bhavatA cintA kAryA / ityevaM bhUpatiM nigadya ApRcchaya ca dhanyo rAjagRhaM prati acaaliit| kAminIdvayaM samAdAya sAraparivArasaMyuto mArge'vicchinnaprayANakaiH katipayadivasairnAmnA lakSmIpurapuram Apa, tatra pure sarvakSatraziromaNI rAjaguNairalaGkRto jitArirnAmnA nRpatirasti / yatra pare kSamAtyAgodyate bhUpatau zatravo'pi tathA'bhavan / atha tasya rAjJo gItakalAyAm atIva kuzalA gItakalAnAmnI putrI AsIt / anyadA sA kumArI vasantotsavakrIDayA sakhIvRndAvRtA udyAne gtaa| sA tatra lIlAndolanajalakrIDA-puSpAvacaya-kandukollAlanAdikrIDayA yUnAM manovibhramakAriNI grAma-rAgamanoharaM madhuraM gItam agAyat / tasya gItamadhuratA''kRSTAH karNendriyaparavazA mRgAGganAstAM paritastasthuH, yathA adbhutahAva bhAva-vibhrama-kaTAkSa-rUpavatIM nArI prati vivazAH kAmukadRSTayo bhavanti / tadA sA kuraGgAkSI kautukAd ekasyAH kuraGgayAH kaNThakandale saptasaraM hAraM mumuce| sA ca sAraGgikA gItavirAme'nezat / kumArI gItagAnaM visRjya svagRhamAyayau / Agatya ca pitroragre'vAdIt-'bhoH pitarau ! mamaikAM 1. issttdeshm| 2. kssaantityaagttpre| 3. kSamAtyAgodyatAH-pRthvItyajanatatparAH / 4. hariNyaH 5. maataapitro;| // 18 Jain Education in For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH caritram pallavaH | pratijJAM zrRNutam-adya mayA gItakalayA AkRSTAyA hariNyAH kaNThakandale hAraH paridhApito'sti, atha yaH pumAn svagItakalayA zrIdhanya- | praharSitamAnasAyAstasyA mRgyAH kaNThadezAdme hAraM grahItA sa eva mAM pariNetA' / tasyAH sA pratijJA sarvatra nagare vikhyAtA'bhUt. || yasmAd adbhutA vArtA jale tailabinduriva vistaratAM yaati| atha dhanyo jitAriputrIkRtapratijJAM janamukhAt zrutvA citte camatkAra prAptaH san sAraparivArayutaH paurajanazriyaM pazyan upabhUpaM prApa / rAjApi taM bhAgyabhAsuraM samAgataM dRSTvA atyAdarasatkArapUrvakaM svakIyasamAsane saharSa sthApitavAn / atha tatra mArgAgamanakuzalakSemavArtA kRtvA sthitastAvatA sA vArtA kenApi nisskaashitaa| // 184 // tAM ca vArtA zrutvA dhanyo'vak-'he mahInAtha ! yadi gItakalAkRSTA hariNI AtodyAdizabdAn zrutvA trastA'nyatra prayAti tadeSA hi adbhutA gItakalA kA ? niSphaletyarthaH / yadA mRdaGga-bherI-bhAGkAraiH avastA gItAkRSTA mRgI janasaGkulaiH AyAti tadA sA gItakalA pUrNA prazaMsanIyA bhavati' / iti dhanyoktaM zrutvA taM ca adbhutAkAraM dRSTvA tacAturyacamatkRtaH san sa rAjA tanmRgyAnayane saharSa dhanyaM nyayuktaH / atha dhanyo'pi tAM vArtA paNIkRtya vINAM cAdAya anekagandharvaparikarayuto vane prAptaH / tatraikAM vRkSacchAyAM zritvA madhurasvaraM gItaM gItavAn, vINAM ca svara-grAma-mUrcchanAmelanapUrvakam avAdayat / atha tadvanasthA mRgAGganA layaprAptena gItena AkRSTAgItavivazAH sarvadizAto dhanyopAntaM upAyayuH / parito dhanyaM veSTayitvA sthitAH / tAsAM hariNInAM madhye pUrva kanyAnivezitakaNThahArA'pi mRgI gItavazIkRtacittA hRdayezituH purataH priyeva dhanyasya purato niHzaGka tasthau, tanmukhaM ca pazyantI tatra sthitA / tata indrajAlakalAzAlI lokairiva mRgaiH samaM gAyanneva nagarasammukham acAlIt / tatrA'nekairlokakRtaiH kSobhaiH kSobhito'pi gItalInamRgasamUho dhyAnamagnahRd yogIva na cukSubhe, sarve'pi mRgA agrataH pRSThatazca | // 184 // Jan Education Interna For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya- caritram saptamaH pallava: lagnA dhanyena samaM pracalanti / evaM samastapauralokAn vismayaM prApayan sa dhanyo nagaraM pravizya dIrghacatuSpathena sAraGgaH saraGgaizca nAgarairanvIyamAno rAjJaH sabhAM prAptaH / tata 'etat kima' iti bhUpAdiSu vadatsu udArabuddhirdhanyo hariNIkaNTha pIThAd hAram | agrahIt, gRhItvA ca kanyakAhasto samarpitaH / ityevam adbhutaM dRSTvA AzcaryarasasaMbhRtA rAjAdayaH paurAzca prazaMsanti sma - "aho asya gItakalAkauzalyam ! aho asya dhairyam !, aho asya saubhAgyabhaGgI !, aho ! anena adRSTa pUrva mRga-manuSyANAM niHzaGkha melanaM darzitam, 'bahuratnA vasundharA' iti vAkyam anena sArtha kRtam / kanyApi pUrNa bhAgyavatI, yasyA IdRzI mahatI pratijJA svamanorathAnurUpam anena pUritA / vidhinA etad yugmaM yuktaM yojitaM ciraM nandatu' / athaivaM pArthivA'mAtyapramukhairjanairabhinanditA sA kanyA akSepaM dhanyasya kaNThe varajaM cikSepa / atha pUrNapratijJA sA kanyA rAjJA harSatilakadAnapUrvakaM dhanyAya da de| zubhe divasa-lagne tayoH pANigrahaNamahotsavo jAtaH / karamocanavelAyAM rAjJA gaja-rathaturaga-grAmANAM zatAni dattAni / tato jitArinRpAgrahAt sucaritraizcittacitrakRd dhanasArasUnuH katiciddinAni tatra pure rAjadattAvAse tsthau| ____ atha asminneva pure subaddhinAmno rAjamantriNaH putrI nAmnA sarasvatyasti, sA ca sarasvatIva sarvavidyAnAM haardgraahinnii| yasyAH pratibhA sarvAsu prahelikAsu, gUDhapraznottareSu, saGketa-samasyApUraNe ca AlasyaM nA'bhajad / sA buddhicatuSTayapravaNA, parantu nirAlambanasAdhyAyAm autpAtikIbuddhA tu atIva kuzalA, atastasyA abhimAnena tayA iti pratijJA kRtA-'yaduktam ahaM na jAnAmi, maduktaM ca sarva yo vetti, sa eva mayA bhartRtvenA'nusartavyaH / ityevaM kumArIkRtAyAH pratijJAyA vArtA paramparayA nagare grAmeSu // 185 // JainEducation in For Personal Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH // 186 // | ca vistRtaa| atha ye kiyacchadva-cchando-'laGkArA-dizAstrAbhyAsamAtreNa svabuddhiprAlbhyaM manyamAnA garvottaptahRdayA asmadagre sA kiyanmAtrA' iti hadi dhArayantaH pariNayotsukA rAjaputrAdayaste sotsAhamAgatya mantriputrIsarasvatyagre yad yad gUDhasamasyAdi pRcchanti tasya tasya hArda sA mantriputrI zIghraM vizadarItyA kathayati, paraM na kutrApi skhalati / evaM pratidinaM pANigrahaNecchavaH svahRdayakalpitA'nekagatyA grathitAH samasyAH pRcchanti, parantu sA kanyA zravaNamAtreNaiva uttaraM dadAti, tadA te vilakSamukhAH pazcAd yAnti / athAnyadA sA mantrIputrI sarasvatI svabuddhikauzalyadarzanecchayA nRpaM sAkSIkRtya sphuradgarvAn sarvAn paNDitamAninaH / zlokadvayam aprAkSIt / yathA - gaGgAyAM dIyate dAnamekacittena bhaavinaa| daataa'ho| narakaMyAti pratigrAhIna jIvati ||shaa tathA 'kA sarovarANa sohA ? ko ahiyayaro dANaguNe jAo ? | atthaggahaNe ko niuNo? marudhare kerisA purisA? || iti prahelikAdvayaM bhUrje likhitvA ekayA dAsyA saha prAhaiSIt / anayoratha ko'pi jJAnAtizayavarjito na jAnAti, tato jane AbAlagopAlaM zlokadvayaM khyAtaM jAtam / atha ca dhanyo vAcayitvA sadyaH pratyuttaraM lilekha - // 186 // 1.kA sarovarANAM zobhA? ko'dhikataro dAnaguNe jAtaH? | arthagrahaNe ko nipuNo? marudhare kIdRzAH puruSAH // 1 // in Education For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH // 187 // mIno lAtA galo deyaM kanye! dAtA'tra dhIvaraH / phalaM yajAyate tatra tayostaviditaM jane // 1|| asyArtha H gaGgAtaTe ko'pi dhIvaro matsyavadhArthaM pravRttastatsamayakriyAgarbhiteyaM smsyaa| tatra dhIvaro baDizakaNTake mAMsakhaNDaM baddhvA matsyAya dadAti, tena dhIvaro'tra dAtA jJeyaH, mAMsakhaNDastu deyadravyaM jJeyam / tathA tanmAMsakhaNDaM lAtuM mInaH pravRttaH, ataH pratigrAhI matsyaH / atra kriyAyAM tayordAtRpratigrAhakayoryat phalaM jAyate tattu sarvajanAnAM viditamasti-dhIvaro dAtA narakaM yAti, pratigrAhI matsyo najIvatIti bhAvArthaH / atha dvitIyasyArthaM zrRNu sarovarANAM zobhA kN-jlm| tathA dAniSu adhikataro balarAjA, yo maraNAvasAne niHsvatvAd brAhmaNAya kiM dadAmIti manasi khedaM prAptaH, tadA brAhmaNenoktam-tvadantaviSaye svarNameSikA'sti tAM dehi / tenoktam-bhavyam ityuktavA dRSadA dantAn pAtayituM pravRttaH / etanmahAsattvaM dRSTvA devaH prasanno'bhUt / ataH sarvAdhikadAtA balarAjaH / tathA'tra arthagrahaNanipuNA vezyA / yataH sarvakalAnipuNAnAM dhUrtAnAmapi dhanaM svA'rjanakalayA sukhena gRhNAti, ato'rthagrahaNanipuNA vezyA / tathA marusthalyAM kambalavasanAH puruSAH, yato marusthalyutpannAH puruSAH prAyaH kampalaparidhAnena nirvhnti| iti kanyAyAH samasyAdvayasyArtha dhanyo buddhibalena kelivat zIghra budhvA pratipatre likhitvA kanyA'gre praiSIt / likhitaM caeko madukto'pi zlokastvayA'rthato jJeyaH / yathA - "na lagennAga-nAraGge nimba-tumbe punarlaget / lagatyukte lagennaiva mA metyukte bhRzaM laget" ||2|| ** // 187 // REn Jan Education in For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallava: // 188 // ityevaM dhanyalikhitaM bhUrjapatraM dAsyA dattam / kumArI tallikhitaprahelikAdvayArtha vAcayitvA citte cmtkRtaa| aho ! asya buddhikauzalyam !' iti mastakaM dhunvatI punaragrato vAcayituM pravRttA, tadA tatkRtaH zlokastu vAcitaH parantu tadrahasyaM na viveda / prabalenehApohena mathnatyA'pi tadarthanavanItaM na labdham / tadA mRgAkSI mahAzcarya vahamAnA upadhanyam Agatya mAnaM tyaktavA dhanyoktaM zlokArthamaprAkSIt / tadA dhanyo'pi ISad vihasya tadarthamabhASata - 'he bimboSThi ! tadartha sphuTam oSThapuTaM vijAnIhi' / evaM sarvasabhyajanasamakSaM kumAryuktasamasyArthakathanAd dhanyoktapadyArthasyA'jJAnAca purNapratijJA kumArI jJAtvA mantrI putrIM pratyAha-'he duhitaH ! tava sandhA pUrNA'bhavat, ato'nena sArdhaM prANigrahaNaM kArayAmi' / mantriNA ityukte tayA'pi piturvAkyam anumene, yata IpsitaM vAkyaM ko na manyate ? tato mantrI dhanyam atyAdareNa satkRtya tayormahAmahapUrvakaM pANigrahaNaM kArayAmAsa / itazcAsminneva nagare dvAtriMzatsvarNakoTisvAmI patramallAbhidhAno mahebhyo vaNigvaraH parivasati sma / tasya vinayAdiguNAnvitAzcatvAraH putrAH santi / tatrAdyo rAmAbhidhAnaH, dvitIyaH kAmanAmA, tRtIyo dhAmAkhyaH, caturthaH sAmasaMjJakaH / tasyaiSAM putrANAmupari ekA kasyApi doSasya anAspadaM samastaguNAnAmekamandiraM pratyakSA lakSmIriva nAmnA lakSmIvatI putryasti evaM samastasAMsArikasukhaiH sukhito'sti / AtmikasukhalipsayA ca zuddhadeva-guru-dharmAdIn tIvrabhaktyA ArAdhayati / pratyahaM sAdhvAdipuNyapAtrANi poSayati, dIna-hIna-duHkhitajanAn anukampayA uddharati, tIrthayAtrA-rathayAtrA-kalyANakotsavasAdharmikavAtsalyAdiSu atimAtram arthasya vyayaM kurvan patramallo durlabhaM sasAmagrIkaM mAnuSyaM saphalaM karoti sma / atha tasya 1. mhissaiH| // 188 // in Education remational For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram saptamaH pallavaH / / 189 // trivargamArAdhayataH krameNa vRddhatvamAgatam 1ekAdAsairibhai- |kadAravat zarIrarogaiDhiM cetanA vyAkulitA, tadA patramallaH | | zarIragaizcidvairAsannaM maraNaM jJAtvA dvAtriMzadvArabaddhAM vRhadArAdhanAM kartuM sAvadhAno jAtaH / tatra prathamaM parigrahAdimohamUrchA zithilIkRtya putrAn AhUya ityabhyadhAt - ''bho putrA ! madvAkyaM zrRNuta-iha jagati niHzrIke 'nari kiM kutrApi gauravaM dRSTam ? yataH kastUrImapi nirgandhAM ko'pi 'UrIkurute? ! tasmAt sA ekaiva lakSmIH zlAghyate yayA kalaGkavAnapi jano devAnAmapi sarvadA mAnyaH syaat| anyaca yathA'nekadAravAn puruSaH parasparaM kalahAyitaM zrutvA vyAkulo bhavati tathA parasparaM dhAtUnAM vimArgapravartanayogAd lakSmIrvyAkulA bhavati / dharmasya mukhyaM sAdhanaM zrIreva gIyate, yathA dhAnyaniSpattermukhyasAdhanaM jalada eva / punaH samalA'pi kamalA puNyaheturmantavyA, yathA paGkakaluSitA'pi pRthvI nirmalasya padmasya prasavahetuH kiM na bhavati ? api tu bhavatyeva / yataH prAsAdapratimA-saGgha-tIrthayAtrAdayo dharmAH zriyaiva niSpAdyante, yathA vibudhairnAnA'rthA-'laGkAra-rasayuktiyuktA vidvajjanacittAlAdakArakA vividhA granthA buddhyaiva nisspaadynte,| ato lakSmIH saMsAriNAm iha-parayormukhya isstthetursti| anyacca, yena pitrA bAlabhAve lAlitaH pAlitaH poSitazca putro yadi yuvAvasthAyAM dhanopArjako gRhanirvAhakazca na bhavet tadA sa eva pitA taM putraM lakuTAprAyam Amanute, pratyuta 'asmadgRhavigopako'yam' iti vAvadIti / yadi ca aparimitadhanopArjako bhavati tadA atiharSabharabhAritaH prazaMsati'putro'yam asmatkuladIpakaH, kulamaNDanazca ayamevAsti' / tathA mAtApi bahubahumanorathena labdhasya bahubahu manorathena ca lAlitapAlitasya mukhaM dRSTvA hRdayollAsaM prApnoti / pazcAd yadA vayaH prApto'pi dhanopArjako na bhavati tadA'syaiva mAtA evaM vadati 1. puruss| 2. sviikurute| 3. dharmArthakAmANAM varga trayANAM iti pra0 / // 189|| in Education Interational For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya saptamaH caritram pallavaH // 190 // 'mamodare dazat patito'sti' / tathA yuvatirapi tAvat priyAlApAdikaM saharSa karoti yAvat puruSAd IpsitabhUSaNavastrAdikaM prApnoti / prazaMsati ca -1'makaradhvajarUpo'yaM mama bhartA' / anyathA tu "sthANurUpo'yaM, pagumArikalpaH' iti nindati / tathA svajanA api tAvat sajjanabhAvaM darzayanti yAvad lakSmIgRhe sthirA bhavati / tathA nAgarikA api yAvad dhanaM tAvad | AdarasatkArasammAnaM prycchnti| tAvat kalAvatAM kalAH, vidyAvatAM vidyAH, matimatAM matayaH, guNavatAM guNAzca prazaMsAmApnuvanti yAvallakSmIgRhe sthirA bhavati / dhanavatAM sahastrazo doSA api guNA eva gUNyante janaiH / yadi dhanI bahujalpako bhavati tadA'sya vAkpaTutvaM khyApayanti / yadi bhandajalpako'sti tadA asatyabhayAd mitabhASI vadanti / yadi punardhanI zIghrakAryakriyAkartA tadA 'ayaM sodyamaH pramAdaparihArI analasaH' iti vdnti| yadA Alasyena mandakArI tadA "dhIro'sti, 'sahasA vidadhIta na kriyAm' ityAdi nItivAkyakuzalo'sti" iti vadanti / yadi dhanI bahubhojI bhavati tadA lokA vadanti-"prabalapuNyodayavAn asti, yena zaktidvayasampannaH kathaM na bhuGkate? / yataH - "bhojyaM bhojanazaktizca ratizaktirvarAH striyH| vibhavo dAnazaktizca analpatapasaH phalama" ||1|| ityAdi stuvanti / yadi punaH svalpabhojI bhavati tadA 'asya manaH sarvasampannatvAd bhRtaM vartate' iti vadanti / yadi dhanI vastrAbharaNAdibahvADambareNa yAti tadA 'anena pUrva prabalapuNyaM kRtamasti yenaH yathAprAptaM vilasati, labdhasya sAraM tad yad bhogAya Ayati, iti vadanti / yadi punaH kimapi vastrAbharaNAdikaM na paridadhAti tadA'sya gambhIratvaM dhArmikatvaM santoSitvaM ca vdnti| 1. kAmadevasvarupaH / 2. shkurup| // 19 // Jain Education remational For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 191 // yadi dhanI bahudravyavyayakArI bhavati tadA 'udAracittaH paropakArI' iti vadanti / yadi punaH svalpavyayakArakastadA 'ayaM | yogyAyogyavibhAgajJAtA, vimRzya kAryakArI, yad ucitaM tat karoti, bahudravyatvAt kiM rathyAyAM vikireta ?' iti jalpanti / yat sarva dhaninAM guNAya bhavati tat sarva dhanarahitAnAM doSAya bhavati / ete yathA lakSmyA guNAstathA doSA api sahastrazo vidyante, iSTayogA iva aniSTayogA api kiM saMsRtau na hi bhavanti ? / yataH - " nirdayatvamahaGkArastRSNA karkazabhASaNam / nIcapAtrapriyatvaM ca paJca zrIsahacAriNaH " ||1|| tathA - "bhaktadveSo jaDe prItiH pravRtti' gurulaGghane / mukhe ca 'kaTutAnityaM jvarIva dhaninAM hi yat " |2|| ityAdyanekadoSo bahnanarthakArI artho'sti, tathApi zarIrirbhirbhRzaM prArthyateH yathA kRtA'jIrNAdidoSo'pi AhAraH prANibhiH prArthyate / narAH zriyA prAptapariklezA api zriyam Ihante, yasmAd iha jagati vahnidagdhagRhA api vahneH spRhAM kiM na kurvanti ? | |tasmAd bho putrAH ! doSAkaro'pyartho gRhibhirna tyaktuM zakyaH paraM zrIkRte zithilasnehairyuSmAbhirmithaH kalirna sevyaH yat 'kalinAmnA | phalado'pi sukhArthibhiH kilojjhyate / yuSmAbhiH sarvadA'nyonyasnehato'pRthagbhAvaiH stheyam / yaduktaM nItau- 'samudAyo jayAvahaH' yatastantavo'pi hi saMmilitA gajendra mapi badhnanti' / yataH - 'bhidyante bhUdharA yena, dharA yena vidAryate / saMhateH pazyata prauDhiM, tRNaistad vAri vAritam" // 21 // 1. bhakte - bhojane dveSaH, (pakSe ) bhakte- sevake dveSaH / 2. DalayoraikyAd jale prItiH, (pakSe ) jaDeSu -- mUrkheSu prItiH / 3. guruNAM pitrAdInAm ullaGghane, (pakSe ) guru yallaGghanam - upavAsastasmin / 4. kaTubhASitvam / 5. kalibibhItakaH / For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // // 191 // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya saptamaH caritram pallavaH puruSANAM yatra kutrApi saMmilanasvabhAvena vasanam Agatau zreyaskaraM bhvti| tatra svakIyakuTumba pakSetu vizeSataH sasnehavasanam | atyantazreyaskaraM jJeyam, anyathA tu virodhasya phalaM virodha eva, yazo-dhanAdInAM vRddhirna bhavati, yathA tuSaiH parityaktAstaNDulA api na prrohnti| kiJca, manuSyo nirdhanairapi snehalairnijaiH parivRtaH zobhAM labhate, vastraM hi zANyA antardhAne kRte haTTe muulymrghti| dhanaparigrahAdimatAM gRhasthAnAM svagRhe nivasatAM tAvat pratApa-dhana-gaurava-pUjA-yazaH-saukhya-sampad-jJAtimahattvAdInAM | pravRddhirjAyate yAvat svakule parasparaM kalirnotpadyate / rAjAdInAM mAnyatvAt paraiparibhUto'pi naraH svakuTumbakalinA svalpaireva dinaiH kSIyate, yathA rAjamAnyo'pi mahAbhaTo rAjayakSmaNA svalpaireva dinaiH kSIyate tasmAd bhoH putrAH ! yadi putra-pautrAdiparivAravRddhau kalI roDhuM na zakyeta tadA yuSmAbhiH pRthak pRthak stheyaM, parasparaM ca dau<Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram pallavaH // 193 // na bhvet| atha tAvad vRddhaputrasya nAmAGkite kumbhe maSIbhAjanaM maSI pralambA vahikApaTTA lekhnyshcaalulokire| punaH zubhAntaHkaraNasya | dvitIyaputrasya kumbhAntaH setu-ketUdbhavA mahImRdo dRkpathaM gatAH / tRtIyasya punaH svanAmAGkitasya kumbhasyAntaH kariNAM karabhANAM kharANAM vAjinAM vRSabhANAM ca bhUrizo'sthIni dRssttaani| atha turIyasya kanIyastanayasya ghaTAntare jyoti?titasarvAzAH suvarNasya aSTau koTayo dRSTAH / tAn svarNabhRtakalazAn prekSya paurastyAstrayaH kRSNapakSadvAdazIrAneragrimAstriyAmA iva bhRzaM zyAmAnanA virejire| turyastanujaH zAtakumbhabhRtAn svakumbhAn vIkSyA'tuSat, athavA rokyadrammANAM lAbhe ko naro na hRSyati ? / kanIyAnapi asau turyastayA ramayA mahattvaM prAptaH, yathA tanIyAnapi 'maNiH kAntyA kim argha na labhate ? / atha trayo'pi lobhAjjAtamanaHkSobhA azobhAkAribhASiNo'grajAH svarNanidhAnasya bhaagyyaacire| tadA kanIyAnbrUte sma-'svanAmno dravyaM na dadAmi, mama bhAgyAllabdham ahameva grhiissyaami| pApodayavatAM yadi na nisRtaM tadA'haM kiM krissye?| ko jAnAti yuSmAkaM trayANAMmadhye lobhAt kenApi apahRtaM bhaviSyati, atra mama kiM dUSaNam?, dUSaNaM yuSmatkarmaNAm / ityevaM vilajjo laghurna tadbhAgaM dadau / tadA zlathasnehAste pratyahaM gehAntaH klezaM vyadhuH / atha bahubhirdinaiH klezenodvignA nirdambhanyAyalAbhAya catuSpathaM gatAH, yathA jaladAH salilaprAptayai kSIrasamudraM gcchnti| tatrApi catuSpathe madhyasthA mahebhyAsteSAM klezavArtA zrutvA sarve digmUDhA jAtAH, svasvabuddhivibhavasya vyayaH kRtaH, parantu nirNayona jAtaH / tatastaiH sarvairapyuktam-'rAjadvAre mahAbuddhiH, ato rAjadvAraM gacchata / yatastatra tasya parAghAtodayabalena sarve'pi saralA bhaviSyanti / ityuttaraM zrutvA'prAptasannyAyA yathA tArkikA bhRzaM vivadamAnA' upasarvajJaM yAnti tathA te upabhUpaM gtaaH| rAjasabhAyAM 1. srvjnysmiipm| // 193 // in Education Inter For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallava: // 194 // ca gatvA svasvaduHkhaM pravacantaH sthitAH tatrApi nyAyanipuNaizcaturairapi mantribhiryadA kalaho na bhagnastadA rAjJA cintitam-'ayaM kaliH kenApi na bhagnaH paraM caturbuddhinipuNo dhanya eva sphoTayiSyati' / iti saMpradhArya dhanyAya samAdizat / amandadhIrdhanyo'pi nRpAjJayA iti provAca-'bho bhadrAH ! yuSmatpitrA bhavyaM saralaM samAnaM kRtamasti, parantu anavabudhyamAnA mudhA kalahaM kurutha / yatastAtasya vAtsalyaM sarveSu tanayeSu samAnaM bhavati, na kimapi nyUnAdhikaM bhavati, ato vo janakena dravyasyAMzAH samA eva pradattAH santi / zrUyatAmatra hArdam-yasya putrasya yasmin vastuni vyavaharaNamateH kauzalyaM 'kramate tasya putrasya pitrA zarmaikahetu tatkarma nirUpitam / tad vyApArakriyAsthitaM dravyaM tasyaiva dattam / atra vahikAdyupalakSaNAd kalAntaragataM-vyAjagataM dravyaM jyeSThaputrAya dattam, yatastasyAM kriyAyAM jyeSThatanaya eva nipuNaH / iti prathamasya vibhAgaH / yasya tu setu-ketUdbhavA mRd nirgatA tasmai tadvANijyapravINAya dvitIyAya mRtsaGketasamarpaNAd dhAnyAnAM koSThAgArANi kSetrANi ca dattAni / tadvyApAragataM dravyaM jyeSThaputradattadravyatulyaM bhaviSyatIti dvitIyasya vibhAgaH / yasya punargajA'zva-go-mahiSyAdyasthIni nirgatAni tasmai gajA-'zvago-mahiSyAdi catuSpadadhanaM tatraiva 'labdhalakSAya tRtIyAya datta miti saGketaH / iti tRtIyasya vibhAgaH / yasya punA ratna-hiraNyAdi nirgataM sa tu adyApi vyApArakriyAkuzalatvaM na vetti, tena hetunA zreSThinA tasmai kaniSTAya rokyaM dhanaM dattam / iti caturthasya vibhAgaH / evamAzayena pitrA tattadvastusaGketaH sUcitaH / atra svasvamanasi vicAryatAm, tattatsaGketitavyApAragatadravyasaGkhyAnena sarveSAm aSTASTasvarNakoTyo ddire| ato yadi piturAzayasUcakasya mama vacasi prAmANyaM bhavati tadA svasvamanasi paribhAvya uttaraM ddtu"| 1.na pratiskhalati, apratibandhe aatmnepdm| 2. kushlaay| // 194 // in Education International For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 195 // evamuktavA dhanyaH sthitaH / tadA jyeSThabhrAtA svamanasi paribhAvya vyAcaSTa - 'mama vyAjAdidravyavRddhivANijye'STau hemakoTayaH sadA labhyAH santi / atha advitIyamatirdvitIyo'pi prAha- 'mamApi setubhiH ketubhirdhAnyakoSThAgAraizca dhanasaGkhyA | jyeSThoktadhanasaGkhyAnatulyA'sti' / atha tRtIyaH prAha- 'mamApi 'vAhAnAm ayutaM hastinAM zataM, 'gokulAnAM zataM uSTrANAm aSTAyutyaH, mahiSyajAyado'pi bahulAH santi, teSAM ca mUlyagaNane'STau koTayo haste labhyante' / ityevaM teSAM vacAMsi zrutvA bhUpatiH, | sabhyAzca vismitacittAH ziro dhunvanto dhanyasya buddhikauzalyaM varNayituM lagnAH / tato rAjJA te catvAraH pRSTAH- yuSmAkaM vivAdo bhagnaH ? niHsandehA jAtAH ?' / te'pi hastAn yojayitvA''huH - 'svAmin ! tvaM yugakoTiM ciraM nanda / yuSmadAdezAt puruSottamadhanyena buddhilIlayA vivAdo bhagnaH parasparaM prItilatA vRddhiM nItA, kalahazca nAzitaH / tato rAjJA te mahebhyA visRSTA hRSTacittA rAjAnaM natvA svasvagRhaM jagmuH / atha te dhanyasya pratibhA-bhAgya-kalAhRtahRdayAH santo gRhaM gatvA parasparaM mantrayitvA rUpalakSmIvatIM svasvasAraM lakSmIvatIM kanIM dhanyAya daduH / mahAmahena sA'pi pariNItA, caturbhirapi ekaikA svarNakoTizca dattA / itazca tasminneva nagare sadA kRSyAdikarmAsInamanA nAmnA dhanakarmA vaNik parivasati sma / tasya pApAnubandhipuNyodayAd aparimitaM dhanasAmAsIt, parantu mahAkRpaNaH / tasya bhUyasyapi lakSmIrna tyAgAya, na ca bhogAyAbhUt, napuMsakasya strI iva kevalaM "vezyamamaNDanamabhUt / anyadA ekaH kazcid 'mAgadhaH svajAtImAgadhavRndamelake gataH / tatra te svasvabuddhikauzalyaM varNayituM lagnA- / kenApyuktam- 'mayA amukadezAdhipati raJjayitvA dhanaM gRhItam' / anyena kenApyuktam- 'amukakadezAdhipatirmahAkRpaNaH, so'pi 1. azvAnAm / 2. daza sahastrANi / 3. dazasahastragosamudAyo gokulam / 4. vipulA'pi / 5. gRhabhUSaNam / 6. stutipAThakaH - cAraNeH / For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // // 195 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallava: // 196 mayA raJjitaH, dhanaM ca gRhItam / kenApyuktam-'amukarAjJo mantrI samastazAstrapAragAmI, sarveSAM vAgminAM kaSapaTTakaH, anekAni | bandivRndAni buddhyA vijitya niSkAzitAni, paraM dhanaM na dadAti, so'pi guruprasAdAd mayA raJjitaH, mahAn prasAdazca labdhaH' evaM parasparaM vivadamAnAnAM kenApi mAgadhenoktam-'yad yUyaM vadatha tatsarvaM satyam / paraM tadaiva yuSmatkauzalyaM jAnAmi yadA lakSmIpuravAstavyadhanakarmaNaH sakAzAd ekadinamAtranirvAhakamapi bhojanaM lAtha, anyathA tu gallasphulanamAtrameva yuSmadvacaH' / tadA sa mAgadhaH kalayA garvito'vadat-'aho! etat kiM duSkaram ? / mayA'neke vajakaThorahRdayA raJjitAH, kiyanmAtro'yaM varAka: ? | asya pArthAd yadA bhojana-vastrAdikaM lAtvA darzayAmi tadA mAgadhamaNDalyA dAnavibhAgaM gRhNAmi, nAnyathA' / evaM hoDAM kRtvA dhanakarmaNo gRhe gataH / tatra ca sudhAmadhurayA girA dhanakarmANaM yayAce-'bho vicakSaNaziromaNe ! dAtuM kathaM vilambase?, yasmAd AyuSaH 'pratibhUrnAsti, nimeSAghUrNanabalAt drAg 'dIrghanidrAM dRgeva sUcayati, ato dAnadharme vilambanam ayuktam / yataH - .. "anukUle vidhau deyaM, yataH pUrayitA prbhuH| pratikUle vidhau deyaM, yataH sarvaM hariSyati // 2|| dehibhyo dehi sandehisthairyAM mA saMcinu zriyam / harantyanye vane pazya, amarIsaMzcitaM madhu ||2|| vizIryante 'kadaryasya, zriyaH pAtAlapavitramAH / agAdhamandhakUpasya, pazya zaivalitaM payaH ||3|| bodhayanti na yAcante "bhikSAdvArA gRhe gRhe| dIyatAM dIyatAM dAnamadAtuH phalamIdRzam" ||4|| // 196 // 1. saakssii| 2. mrnnm| 3. bhaagye| 4. sandehiH sthairya ysyaastaam| 5. kRpnnsy| 6.bhikSukA iti shessH| in Education Intern al For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 197 // Jain Education In ityAdyanekasubhASitA-'nyoktyAdIni tatprabodhanAya mahoktyA paThitAni paraM tasya cittaM mudgazailapASANavad na kimapi dayArdra saMjAtam / 'duHkhito'haM, bubhukSito'ham bhUrikarmA'ham' ityAdidInavacanAni vividhAbhinayaprakAraiH kathitAni tadA sa dhUrtarASTra zreSTha taM pratArayan prAha- 'bho bhadra mAgadha ! adyA'vasaro nAsti ato yat tvam adya bhojanaM yAcase tat kalye dhruvaM pradAsyAmi' / evaM dhanakarmaNA pratyukte sati sa mAgadhaH, pramodabhAk tadAzayam alabhamAno vicArayati - " mamAgamanaM saphalaM tu saMjAtam / yataH paNaM kRtvA'ham AgataH, anena ekadinavilambena dAnamaGgIkRtaM, mUlato 'nAsti' iti tu noktam / varam, kalye eva Agatya dAnaM gRhItvA yAsyAmi / ekAntena haThakaraNaM yAcakajanasya na bhavyam" / iti vicArayan gataH / punaH prApte dvitIyadivase tasya gRhe gatvA tathaiva tam ayAcata / yadA dhanakarmA prAha-'bho 'vaitAlika ! kim Akulo bhavasi ? dhIro bhava / mayoktaM 'kalye tubhyaM pradAsyAmi' / ityukte | adAtuH AjJAdambhaparikarmitena mAgadhena tasya hArdaM labdham / tathApi vicAritam - "mama anena sArdhaM kalahakaraNaM na yuktam, yasmAd 'ahaM prasannaM kRtvA bhojanaM lAsyAmi' iti kRtvA'ham Agatastasya hAnirjAyate / ayaM punaH 'kalye dAsyAmi' iti vakti. paraM mUlato 'nAsti' na vadati / ato'sya pRSThe lagitvA pratyahaM mArgayitvA imaM zramayAmi kiyatA kAlena mAM pratyuttarayiSyati ? / | ante'yameva zrAnto bhUtvA dAsyati, lokalajjayA vA mama kAryaM bhaviSyati / pazyAmi pUrvakarmaNAm asya mama ca udayavilAsam, ko | vA'tra hArayati !" / iti vicintya pratyaham AzIrvacanamuktvA bhojanaM yAcate / sa tu prathamadinoktavacanenaiva pratyuttarayati / tadA mAgadho vadati-'kalyaM kadA bhaviSyati ?' / dhanakarmA''ha-'adhunA tu 'adya' vartate, kalyaM kutra ? ataH kalye dAsyAmi' ityuktvA 1. mAgadha / For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // 197 // Ww.jainelibrary.org Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaH caritram pallavaH visRjati / evaM pratyahaM kurvatA'neke varSA vyatItAH, paraM dhanakarmaNA kimapi na dattam / bandI tu mandIbhUto bhagnAzazcintayituM lagnaH - | zrIdhanya- 12. ayaM 'mitaMpacaH kenApyupAyena vyayaM na kurute, paraM kenacit prapaJcena mayA'vazyaM vyayaH kArayitavyaH, yataH pAdAvarttam anAvartya kiM kUpAd jalam AkRSyate ? | nItAvapyuktam-'zaThaM prati zAThyaM kuryAt / vakrazIlo hi balAtkAreNa sadAcAraM kAryate, yasmAd dhanuryAvad AkRSTaM dhriyate tAvat suvRttabhRd bhavati, nAnyathA / kRpaNaziromaNerasya zrI devatAdisahAyaM vinA svAyattA na bhvti| tasmAd 'vakre lakuTe vakro vedha' iti lokoktiH satyIkaraNIyA / svAtmanaH paNarakSaNArtha kenApyupAyena asya kamalAM svIkRtya // 198 // tyAga-bhogavidhAnataH kRtakRtyAM kurve / ataH prAttAraNI vidyA sAdhayitvA cintitaM karomi" / iti dhyAtvA IhitadhanakoTiH sa mAgadhaH 'karNamoTIsurIgRhaM gataH tAM zaktiM natvA'tvatprasAdato matkArya sidhyatu ityuktavA sAvadhAnamanAH sa mAgadho vidyArAdhanakRte 'arthaM sAdhayAmi vA dehaM pAtayAmi' evaM mano nizcalaM kRtvA savinayam ekaviMzatimupavAsAn vidhipUrvakAn vydhaat| evaM tena maunatapomantrajApa-homAdibhirbahutarairArAdhanakRtyaiH sA caNDikA prasannIkRtA / tataH sA devI pratyakSIbhUya mAgadhaM pratyuvAca-'he vatsa ! tava bhakttyA prasannA'ham, yathepsitaM varaM vRNISva' / iti devIgiraM zrutvA sa mAgadho devIM natveti yayAce -'he mAtaH priyapade ! yadi tvaM mamopari santuSTA jAtA tarhi mahyaM rUpaparAvartavidyAM gatakAlavijJatvaM ca dehi' / tadA sA devyapi tadAzayepsitavaraM dattvA tirobhAvaM gatA, yataH prasattibhAjAM suparvaNAM kim adeyaM bhavet ? | tataH sa mAgadho bhRzam Ananditacitta utthAya svagRhe gatvA vihitapAraNako'vasaraM vilokayan sthitaH / tAvatA ekasmin dine dhanakarmA svakAryasAdhanAya grAmAntaraM gataH / tadA'vasaraprApto , 1. kRpaNaH / 2. jlkrsskyntrm| 3. lkssmiim| 4. IhitA dhanakoTayo yena / 5. cnnddikaadeviimndirm| 6 devtaanaam| // 198 // in Education International For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram mAgadho devIdattavaraprabhAveNa dhanakarmaNo rUpaM kRtvA tadgRhe gatvA putrAdIn abhASata-"ahamadya zakunA'bhAvAd grAmAntaraM na gataH / tato vyAvartamAno'haM mArge zrImadarhatAM dharma samAkhyAntam ekaM munimadrAkSam / tatra cAhaM muniM natvopaviSTaH / tataH karuNApareNa muninA dharmasAra aakhyaatH| tathAhi-"sarveSAM saMsAriNAM dhanakAmanA pracuratarA bhvti| tasyArthaM sarvam anirvacanIyaM kaSTaM shnte| saptamaH pallavaH yataH - / / 199 // "yada durgAmaTavImaTanti vikaTa krAmanti dezAntaraM, gAhante gahanaM samudramathanaklezaM kRSi kurvte| sevante kRpaNaM patiM gajaghaTAsaMghaTTaduHsaMcaraM, sarpanti pradhanaM dhanA'ndhitadhiyastallobhavi sphUrjitam ||2|| ityAdimahAklezamanubhavanti / paraM sA lakSmIstu puNyabalena prApyate, tad ajJAtvA tasyArtham aSTAdazapApasthAnAni samAcaranti / tadAcaraNe'pi vinA puNyabalena na prApnuvanti / tathApi - 4"ajjaMkallaM paraM purAraMparisA ciMtanti atthsNptti| aMjaligayaM toyaM va galantamAuMna picchanti ||shaa ityAdiAzAzAkinIgRhItAstadarthameva vRthA'nudhAvanti / atha kadApi pUrvakRtapApAnubandhipuNyodayena prAptA tadA tadadhikataramelane cintA, tasyAH saMrakSaNacintA ca prabhavati, parantu tasyAH saMrakSaNasamarthe dharme nodyama kurvanti / prAptA ca lakSmIH 1. ghnaam| 2. yuddham / 3. vilAsaH / 4. adha kalye parisman paratarasmin puruSAzcintayanti artha sampattim / aJjaligataM toyamiya galadAyu pshynti||1|| in Education International For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 200 // asArA, kevalaM karmabandhahetuH / yato'nadhItaparamArthAnAM saMsAriNAM lakSmIH kAzayaSTikalpA yathA kAzayaSTyAstvagleza udare AyAti | tadA prANasandehajanakarogotpattirbhavati tathA prItyA lakSmIriha-paraloke'nekaduHkhAni prApayati / tatra ihaloke yatra lakSmIstatra bhayaM tu pRSThalagnaM paribhrAmyati, anekavighnAni ca sambhavanti / yataH - "dAyAdAH spRhayanti taskaragaNA muSNanti bhUmIbhujo, gRhAnti cchalamAkalayya hutabhug bhasmIkaroti kSaNAt / ambhaH plAvayate kSitau vinihitaM yakSA haranti haThAd, durvRttAstanayA nayanti nidhanaM dhig bahadhInaM dhanam " || ato bhavAbhinandiprANinAM tu ihaloke paramArthataH klezakAraNameva / yAM ca lakSmIM sahasrasaGkhyayA lakSa-koTisaGkhyayA tato'pyadhikAM vA saJcitya muktvA ca paralokaM gatastatrApi sA pApahetureva / yataH pUrva muktA lakSmIH putrasya vA'nyasya haste caTati, | sa puruSo yAni pApakarmANi samAcarati tasya pApasya vibhAgo lakSmIsaJcayakArakaH puruSo yatra bhave vartate tatra svayameva anIpsito'pi AyAti / 'madIyam idam' iti kRtvA pAravazyena muktatvAd avazyaM pApavibhAga AyAti, na tu puNyavibhAgaH ananumatatvAt / pApaM hi pUrvalikhitaRNapatratulyam / likhitaRNapatramasya RNadAnaM vinA vyAjaM nottarati, vardhate ev| puNyaM tu navInavyApAryavastugrahaNe hstaarpnnstyngkaartulym| navInagrahaNe ca yad jalpitaM tad labhyate, anumatiM vinA puNyavibhAgo nAyAti / ato lakSmIH parabhave'pi For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // 200 // Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya saptamaH caritram pallavaH // 201 // anarthadAyinI bhavati / adhigatazAstrahArdAnAM prAptadharmANAM puruSANAM tu sA kAzayaSTikalpA lakSmIrmuktisukhadAyinI bhavati / katham? - yo vijJaH puruSaH sa kAzayaSTiM samUlAmutpATya parikarmayukto'nyAnyakSetreSu vapati, tataH sA kAzayaSTirikSudaNDarUpA bhavati; evaM kAzayaSTirUpAM lakSmI yo jinabhavana-bimbAdiSu saptasu kSetreSu vapati tasya ikSuyaSTitulyasvarga-mokSasukhadAyinI paramparayA bhavati, anyathA tu anarthakAraNaM samastyeva / evambhUtA'pilakSmIryadi sthirA syAt tadA cet tatpratibandho'pi yuktaH, paraM sA tu jaladhikallolavacapalA / lakSmyartham aneke kSayaM gatA gacchanti gamiSyanti ca, lakSmyA tu na kasyApi pratibandhaH kRtaH purANAdAvapyuktam - lakSmI-sarasvatyoH saMvAdaH ekadA lakSmyAH sarasvatyAzca vivAdo jAtaH / sarasvatyoktam-"ahameva jagati mahatI, yato mayA'GgIkRtA janAH sammAnaM prApnuvanti, sarvArthopAyAn vidanti / yataH svadeze pUjyate rAjA vidvAn sarvatra pUjyate' / tava rUpANi nANakAdIni, teSAM zirasyahaM sthitA bhavAmi tadA vyavasAye vyavayise nAnyathA; ato'hameva mahatI' / tadA lakSmyA bhaNitam-"yat tvayoktaM tattu kthnmaatrm| tvayA kasyApi siddhirna bhavati, yatastvayA'GgIkRtAH puruSA madartha zatasahastrazo dezadezeSu paribhrAmyanti, madaGgIkRtapuruSasya pArzve AyAnti, sevakavaca agre tiSThanti / uktaJca - "vayovRddhAstapovRddhA, ye ca vRddhA bhushrutaaH| te sarve dhanavRddhAnAM, dvAre tiSThanti kiGkarAH" ||1|| | 201 // Jain Education remational For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 202 // Jain Education I anekAni cATuvacanAni vacanti, asadguNAropaNopamayA utprekSayA varNanaM kurvanti chatrabandha-hArabandhAdibhistadguNagrathanena svacAturya darzayanti, evaM kRtvA tasya prasattiM kurvanti / evaM kRte zrImAn cet prasanno jAtastadA tu vidvAMso manasi harSamApnuvanti, na ced, viSAdaM vahanti, punarapi ca anyAnyastutirUpANi cATUni kuvanti / yata uktaJca - "dRzAM prAntaiH kAntaiH kalayati mudaM kopakalitai ramIbhiH khinnaH syAt dhana dhananidhInAmapi guNI | upAyaiH stutyAdyaiH kathamapi sa roSamapanayed, aho mohasyeyaM tava bhavanavaiSamyaghaTanA !" // 1 // tasmAt tvadaGgIkRtAH puruSA madaGgIkRtasya puruSasya sevakaprAyA bhavanti / madaGgIkRtasya doSA api guNatAM yAnti, ato jagati ahameva mahatI / kiJca, jainamunIn vinA prAyeNa ye ye puruSAstvAM te'pi ca madarthameva / teSAM hi zAstraprayAsaH 'zAstravizArado bhUtvA lakSmIM melayiSyAmi iti sAdhyasAdhanAya / tatra ihaloke bahutarA bAlAstvAmanusaranti te tu gatotsAhA mAtA-pitrAdInAM bhayena adhyApakabhayena vA, parantu tavAnusaraNaM teSAM priyaM na bhavati / ye kecana vRddhAstvAmanusaranti te'pi lajjayA udarabharaNabhayAdvA pracchannavRttyA madaGgIkRtapuruSasya prasattikaraNArtha paThanti / lokA api teSAM hAsyaM kurvanti- 'etAvati vayasi paThanArthamutthito'yam, kiM pakkabhANDe kaNTho lagati ?' / saMsArasthA jIvAzca anAdikAlAd madanukUlA eva santi / tatra DimbhamAtrA api mama rUpaM dInArAdikaM dRSTvA ullasanti hasanti grahaNArthaM karaM ca prasArayanti / tato ye'dhikAdhikavayaH pariNatAste mAM dRSTvollasanti tatra kimAzcaryam ? | yazca vRddho jarAvipluto madarthamanekAn upAyAn karoti tasya na ko'pi hAsyaM karoti, pratyuta tatprazaMsAM karoti- 'vRddho'pi For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // 202 // Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya saptamaH caritram pallavaH // 203|| | svabhujopArjitavittena nirvahati, na kasyApyadhIno'sti' / ekadA'pi mama rUpaM yena dRSTaM tad janmAntare'pi na vismaryate eva, tava tu pakSatraye vismaryate eva, ato madagre tava mAnaM kiyanmAtram ? / yadyatra tava pratyayo na bhavet tadA gamyate'tra nikaTasthe zrInivAsanagare, parIkSyate ca Avayomahattvam" / sarasvatyoktam-gamyate eva' / tataste ubhe api nagarAsannavATikAyAM gate / atha lakSmyoktam'tvameva vadasi ahameva jagati mahatI, tasmAt tvamevAgrato nagaramadhye gcch| gatvA ca svazaktyA lokAn AvarNya svAyattIkuruSva / pazcAd ahamAgamiSyAmi, dRzyate tvayA''varjitA janA mAM bhajante nvaa?|ttrobhyoreksyaa mahattvaM jJAsyate / tatastAvat sarasvatI bhavyam adbhUtAkAra-vastrA''bharaNAdibhUSitaM dvijarUpaM kRtvA praviSTA / catuSpathe gacchatA tena mAyAdvijena eko mahAn AvAso dRSTaH / tatra koTIzvaro dhanI privsti| tatra vAse dvArAsannapradeze tasya dhanikasya sarvamAnopamam aasthaanmsti| tatra mahAbharaNabhUSitam anekasevakavRndaparivRtaM bhavyabhadrAsane sthitaM zreSThinaM dRSTvA tena mAyAbrAhmaNena AzIrvAdo dattaH / so'pi atyadbhutasvarUpasaundarya-suveSa-saumyAdiguNagaNAlaGkRtapuNyapavitrabrAhmaNoktam AzIrvacanaM zrutvA, AsanAdutthAya saptASTapadAni sammukhamAgatya, sASTAGgapramANaM kRtvA, dvitIyabhadrAsane nivezya, svayamapi ca nijAsane sthitvA, tadguNaraJjitahRdayo brAhmaNaM pratyuvAca-'kutratyA bhavanto bhaTTamizrAH ?, kva deze nivAsino bhavantaH? kimatrAgamanaprayojanam ?, kasya puNyavato gRhe uttArako bhavatAm ?, kiM nAma yuSmAkam ?'| ityAdidhanikasyoktaM zrutvA brAhmaNa uvAca-bho bho-brAhmaNapratipAlaka zreSThin ! ahaM kAzideze sudhAmanyAM vArANasyAM mahApuryAM SaTkarmanirato vasAmi / samastazAstre mama paricayo'sti / dharmarucInAM puraannaadishraavnnvRttirsmi| anekabrAhmaNAdInAM vedAdizAstrAdhyayanadAnaM karomi / tannagarezo'pi mama bhaktipUrva sevAM karoti, gRhidharmanirvAhArtha ca // 203 // en Education international For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya saptamaH caritram pallava: // 204 anekagrAmazatAni dattAni / tatra sukhena parivasato mamaikadA zAstraM vAcayatastIrthayAtrAdhikAra AgataH - 'yena mAnuSyaM labdhvA tIrthayAtrA na kRtA tasyAvatAro'ntargaDujJeyaH / iti mahAphalaM matvA mama tIrthasparzazraddhA sNjaataa| tenAhaM sukhAsanAdivAhanasAmagrayAM gRhe satyAmapi tAM muktavA 'pAdavihAreNa tIrthakaraNaM mahAphalam' iti kRtvA ekAkyeva tIrthasparzanAM kurvan hyo'trAgataH / ekasmin zAstrAbhyAsamaThe mamottArako'sti / tatra rAtrimativAhya prabhAte snAnAdipUrvakaM SaTkarma kRtvA nagaracaryArtha nirgataH / tatazcatuSpathe paribhramataH puNyavatAM bhavatAM darzanaM jAtam / 'yogyo'yam' iti jJAtvA AzIrvAdo dttH"| ityuktvA virate dvije zreSThI svahastau yojayitvA ityuvAca-"adyA'smAkaM mahAn puNyodayo yat sakalaguNagaNAlaGkRtasya kRtayAtrasya tIrthanivAsino bhavato darzanena mAnuSyaM saphalaM saMjAtam / pratyakSezvaradarzanamiva bhavadarzana manye / adya mama varAkasyopari mahatI kRpA bhavatA kRtA / adya anAhUtA surasarit svagRhAGgaNamAgatA iti jAnAmi, ato'mRtastrAviNyA svavANyA kRpAM kRtvA'nugrahaM karotu bhvaan'|ttsten brAhmaNena atimadhurayA girA avasarocitarAga-svara-grAma-mUrcchanAdiyuktaM zrutikaTu-kliSTArthAdidoSarahitaM zrRGgArAdirasagarbhitam anekArthabhAsana-vibhramAlaGkArasahitaM vividhacchando-'nuprAsa-yuktaM cittAhalAdakArakaM azrutapUrvaM sAnvarthavarNavibhUSitam etAdRzam udAttasvareNa sUktAdikaM ptthitumaarbdhm| atha tat sakalaguNagaNAlaGkRtahRdayaH zravaNahariNI (hAriNI) vismRtasamastagRhakAryo vikasitanetra-vadano dhanI punaH punaH prazaMsayana, ziro dhUnvan netre ghUrNayana, citrasthamUrtiriva acalaH zrRNoti / tAvatA ye catuSpathe gamanAgamanaM kurvANA lokAste'pi tAM vANIM zrutvA rAgeNAkRSTahRdayA hariNayUthAnIva dhAvantastatrAgatAH citramUrtaya iva sthitAH, ekacittena zrRNvantazca tasthuH / atha ye'pi zAstravijJAnakuzalAH paNDitAH svasvapANDityadarpayuktA atikarkazAbhyAsena 204 // Join Education in For Personal & Private Use Only Marw.jainelibrary.org Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 205 // | kaNThIkRta zAstraparamArthA labdhavaktRtva - kavitva - zAstrapaThanaphalamadonmattAste'pi tatrAgatya tAM vANIM zrotuM lagnAH / atha tasya navanavollekhazAlipratibhApaTutvena zabdabheda-padyaccheda-zleSArtha citrAlaGkArAdigarbhitAyAH sarvatomukhyA giraH kuzalatvaM dRSTvA muktasvasvanaipuNyAbhimAnAzcamatkRtacittAstAM brAhmaNavANIM prazaMsayituM lagnAH- kimayaM brAhmaNo rUpAntaritA brahmaNo mUrtiH ?, kimayam anaGgamUrtirvA ?, kimayaM kUrcAlasarasvatI vA ?, kimayaM sarvarasAnAM mUrtivA ?, kimayaM vANIvAdibrahmadhvanirvA ?, zrRGgArAdisamastA'mRtasataraGgiNI vA ? / aho asya camatkArakArakaM kauzalyam !, aho pratibhApaTutvam ! aho asya sAnvarthavividhAryayojanazaktiH !, aho asya zabdAnuprAsacAturyam !, aho asya ekasminneva padye pratipAdaM rAgAntarAvatAraNazaktiH !, | aho asya gatigahana- gambhIrArthaM prati zrotRhRdayAvatAraNa zaktiH !, aho asya gatopamAnaM jagacittaraJjakaM rUpam !, kimapi anirvacanIyazaktiracitalIlAvilasitam !, / manuSye tu etAdRzaM sarvaguNAnAmekatrAvasthAnaM durlabham / IdRzaM na kvApi dRSTaM zrutaM vA, | aho ! mahAzcaryam' / tathA ye'pi ca nRtyakalAsu kuzalA rAgAdivijJAnadRptAste'pi zrutvA muktasvasvAbhimAnAH prazaMsAM kurvanti'aho asya rAgAdivinimayazaktiH !, aho asya rAgAvagAhanazaktiH !' / ityevam anekasahastrA lokAH prazaMsAM kurvanto vismRtasvasvagRhakAryA vismRtakhAnapAnAH kRtordhvakarNAH zrRNvanti, na ko'pyanyadvarNamAtraM vkti| gamanazIlasya kAlasya na kasyApi zuddhirjAtA / evaM kurvatAM sapAdapraharo gataH / atha lakSmyA cintitaM manasi 'anayA tu nagare gatvA svazaktibalena samastalokAnAM manAMsi vazIkRtAni, etAvatA svazaktibalaM darzitam / adhunA'haM tatra gatvA'syAH zaktebhraMzanaM karomi / iti saMpradhArya ekaM bRhajaratIrUpaM kRtam / tat kIdRg ? - jarayA saGkucitagAtraM mukha-netraghrANavivarebhyo yathAnurUpaM parigaladrasaM, For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH | // 205 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallava: // 206 // | dazanazreNiparibhraSTamukham, atijarayA gatake zaM khalvATazIrSa, visaMsthulatvaktejaM, pariskhaladvacanaM, paribhraSTa netrabalaM, nA'tidhavalavastrAvRtaM, kaTipradezAd namrIbhUtaM, parigRhItahastayaSTikaM, skhalacaraNayugaDigamagAyamAnam / IdRzaM svarUpaM kRtvA nagarAntarAgatA / tatra paribhramaNaM kurvatyA tasyaiva dhanikasyAvAsasya pAzcAtyadvArAGgaNe sthitvA atidInavANyA jalayAcanaM kRtm| tasyA daivataprabhAveNa zvazrurvadhvazca ardhapihitadvArAntaH sthitA zrRNvanti tAsAM karNeSu taptatrapukSepaNamiva atikaTukaM lagati,zrRNvatInAM tAsAM rasabhaGgaM kroti| tato'tIAtojvalantI zvazrurvadhUpratyuktavatI-'hale! pazyA'paradvAre, ka: pUtkAraM kroti?| karNakaTukazabdena prajalpati, zrRNvatInAM vighnakaraM bhavati / yad yAcate tad dattvA ito dvArAd niSkAzaya yathA sukhena zravaNaM jAyate / IdRzaM zravaNa kasmAdapi puNyodayAt prAptaM, punarmilanaM duSkaram / lakSadInArAdapi mahA_ iyaM ghaTikA janmajIvitasaphalakArikA / ata-zIghra gatvA taM visA''gaccha' / evaM punaH punaH zvazrA ukte sati anullaGghanIyazvazrUvacanatvAd ekA vadhUratiduSkarakaraNAmiva manyamAnA kiJcid baDabuDazabdaM kurvANA dhAvantI aparadvAramudghATya 'are raNDe jarati! kimidaM pUtkaroSi ? / yato'mRtapAnamiva bhavArtirogaharaM dharmamarmakaM vacanaM zrRNvatInAmasmAkaM vighnakarA jAyase / kiM yAcase tvaM ?" kathaya kathaya, tad lAtvA gaccha gaccha itaH sthaanaat| evaM zrutvA jaratyoktam-'he puNyavati subhage ! dharmazravaNaphalaM tu dayA, tAM vinA tu sarvaM vRthA; ato dayAM kRtvA mAM jalapAnaM kAraya / ahaM tRSitA'smi, mama kaNThastRSayA zuSyati' / tayA ca zIghraM jalakalazo bhUtvA''nItaH / kathitaM ca - 'are ! niSkAzaya zIghraM tava pAtraM, jalaM dattvA yAmi / mama tu lakSamUlyA ghaTikA yAti / ekaikam asya vacanaM cintAmaNito'pyadhikaM gacchati, ato jalaM gRhItvA'pasara itaH pradezAt' / jaratyoktam-'bhaginI bhAgyavati ! ahaM tu vRddhA'smi, niSkAzayAmi jalapAtram' / ityuktavA // 206 // in Education remational For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 207 // jholikAyA ekasmAt koNakAd ratnamayaM pAtraM niSkAzya haste dhRtvA jalagrahaNArthaM hastaH prasAritaH / tadA vA vadhUstat tejaHpuJjabhAsuraM | lakSamUlyam adRSTapUrvaM mAtraM dRSTvA'tivismitacittA Aha-he vRddhe mAtaH ! tava IdRzaM pAtraM kRtaH ?, IdRze ca pAtre sati tvaM duHkhinI kathaM bhavasi ?, ko'pi tava nAsti ?' tadA jarayoktam- he kulavati ! madIyAstu pUrvaM bahutarA abhUvan, te sarve vilayaM prAptAH / kiM karomi ?, karmaNAM gatiranirvacanIyA / ko jAnAti kiM bhUtaM kiM bhaviSyati ca / adhunA tu ahamekAkinyevAsmi / IdRzAni pAtrANi tu bahutarANi santi, parantu ko'pi mama paricaryAkArakro nAsti / yo mama sevAM karoti, yo yAvajjIvaM mamAnukUlAM sevAM karoti, tasmai sarvasvaM dadAmi / rakSaNe kiM prayojanam ?, lakSmIstu na kenApi saha yAtA yAti yAsyati ca' / ityuktvA jholikA niSkAzya tAM prati darzitA / sA ca jholikAntardraSTuM pravRttA / tanmadhye'nekAni ratnamayAni pAtrANi, anekAni ratnabhUSaNAni, anekAni | muktAmayabhUSaNAni, ekaikAni koTikoTimUlyAni pRthivyAm alabhyAni adRSTapUrvANi puM- strIyogyAni vastrANi ca snti| atha | tayA vadhvA jholikAntargatAni AbhUSaNAdIni dRSTvA kathAzravaNaM tu vismRtam / cittaM lobhAbhibhUtam / lobharaJjitA sA vadhUrjarIM pratyuvAca- 'he mAtarvRddhe ! kimarthaM tvaM duHkhinI bhavasi ? / tava sevAmahaM karomi / tvaM tu mama mAtRkalpA ahaM tu tvatputryasmi / ahaM | trizuddhayA yAvajjIvaM sevAM kariSyAmi / bhavatyA kA'pi zaGkA na rakSaNIyA, bhedo na gaNyaH / AgamyatAM gRhamadhye, sukhenaiva tiSTha tvaM bhadrAsane' / tataH sA jaratI zanaiH zanaiH pAdanyAsaM kurvatI kathamapi madhye dvArapArzvavartipradeze Agatya bhadrAsane sthitA / sA tu 'kSamA | kSamA' iti zabdaM kurvatI anucarIbhUya agre sthitvA cATUni karoti / tatastayA jaratyA tAM vadhUM prati pRSTam -'vatse ! tvaM mAM rakSitumicchasi tat kim asmin gRhe tvameva mukhyA'si yena niHzaGkatayA nimantraNaM karoSi ? / tadA vadhvoktam-'mAtaH ! nAhaM For Personal & Private Use Only saptamaH pallava: // 207 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 208 // | mukhyA, mukhyau tu mama zvazrUzvazurau vartete' / jaratyoktam- 'tarhi tayoranujJAM vinA kathaM tvaM mAM rakSitumalam ?' / tadA tayA proktam'mAtaH ! asmin gRhe mama zvazuraH zvazrUH jyeSTho jyeSThavadhUrdevaro devarapatnI ca te sarve'pi sAnukUlA vartante, ataH sRkhena stherya bhavatyA' / jaratyoktam-evaM tu na yadA tava zvazuraH zruzruzca sammAna nimantraNamaM kurutastadA tu ahamatra tiSThAmi nAnyathA tu ghaTikAmAtramapi / bhadre vatse ! ekasya citte prItiH aparacitte'prItistra nivasanamayuktam' / tathA proktam- 'yadi te sarve savinayam AmantraNaM kurvanti tadA tvaM sthiracittA'tra sthAsyasi vA'nyat kimapi icchasi ?' / jaratyA 'om' iti proktam / atha vadhUH zIghraM zIghraM pihitakapATAntaH sthitA zvazrUryatra zrRNoti tatra gatvA sahasA''lApIt- 'bhavatyA zIghraM zIghraM gRhAntarAgantavyam' / tadA tayA zravaNabhaGgadveSAd uktam -'mUrkhe ! kim anartha vAcAlavANyA amRtastrAviNyAH zravaNa- vighnaM karoSi ? / mAnuSIrupeNa vidhAtrA gardabhI nirmitA dRzyase ! / punarevaM duSprApyaprAptamAnuSyabhavaM saphalaM kurvatyA yat pUtkArakaraNavighnaM karoSi tena pApena gardabhI bhaviSyasi / tadA vadhvA proktam- 'pUjye ! ekA vRddhA mAtA bhavatInAm agaNyapuNyaprAgbhArodayena atarkitA'nAhUtA kamaleva AgatA'sti / evaM zrutvA garvitA sAmarSaM sAhaGkAraM vadhUM pratyuttarayituM lagnA jor3a jar3a prakRte ! asminnagare asmad gRhato'pi mahattaraH kopyasti kiM yat tvaM sarpayaM meru tayA'varNayasi ? / ato jJAtA tvaM mUrkharAD asi / tvam avasaram anavasaramapi na vetsi / | kadApi ko'pi mahAjano 'navasare gRhamAgatastadA tadyogyasammAna - ziSTAcAraM kRtvA visarjya ca svakArye yaH pravaNo bhavati sa nipuNaH kathyate, na bhavAdRzo bhavati' / iti zvazrUvacaH zrutvA vadhvA proktam- 'bhavatyA yaduktaM tat tathaivAsti, parantu atrAgatya ekaM madvacanaM zrutvA yathecchaM kuru, kiM niSkAraNaM lokAn zrAvayasi ?' / tadA zvazrUrbhRkuTiM bhAle kRtvA netre vakrayitvA''gatA / 'kiM kiM For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH | // 208 // Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 209 // Jain Education Inte pralapasi ?' / tadA tayA vadhvAkakSAntaritapaTAvRtaM ratnakhacitaM svarNapAtraM darzitam / taddarzanamAtreNa sUryodaye kajamiva tasyA mukhaM vikasitam / hAsapUrvakaM vismayayuktaM vadhUM pratyuvAca- putrike ! kuta idaM tava haste labdham ?' / vadhvoktam- 'pUjye ! adya tu yuSmadbhAgyodayena svardhunI svayameva anAhUtA''gatAsti, ataH kiM mamopari kopaM karoSi ? / ajJAtvA mama durvacanamuktaM tad bhavAdRzInAM na yuktam / tava caraNasevAM kurvatyA mama etA vad vayo jAtaM tat sarvamapi adya sarvagRhamanuSyANAM madhye viphalIkRtam / kiM pratyuttarayAmi ? pUjyAnAM kimapi vacanaM kathanayogyaM bhavati, kimapi na bhavati / kimapi prakaTanayogyaM kimapi catuSkarNayogyameva bhavati, tatkiM sarveSu zrRNvatsu pralapAmi ? / ato'dhunA yathA rucistathA kuru' / evaM vadhUvacaH zrutvA pratyuttarayatividuSi ! ahaM jAnAmi tvaM vicakSaNA'si, avasarajJA'si, gRhamaNDanA'si / paraM kiM karomi ?, zravaNavyagracittatvAnna jJAtam / mayA durvacanamuktaM tasya kSamAM kartuyogyA'si / atha yAM tvaM kathayasi sA vRddhA kvA'sti ?' vadhvA proktam gRhamadhye bhadrAsane nivezitA'sti, tena yUyaM tatra gatvA sukhAlApapUrvakaM ziSTAcAraM kRtvA tAM manaH prasattibhAjaM kuruta' / tataH savadhukA gatvA savinayaM tAM prati AlApya vijJaptiM kartuM pravRttA - 'he mAtaH ! sAnandaM sukhena svagRhavad asmadgRhe sthAtavyam, kA zaGkA na rakSaNIyA / IdRzaM mama bhAgyaM kuto yad bhavAdRzAyA vRddhAyAH sevAM karomi ? / tvaM tu mama mAtRkalpA, ahaM tu putratvena tvayA gaNyA / asmAkaM mahAbhAgyodayena tIrtharUpA tvam asmadgRhamAgatA / etAzcatastro vadhvastava dAsIprAyAstavAdezakAriNyo jJeyAH / khAna pAna snAna zayanotthAnAdi yatkAryaM bhavet tad niHzaGkaM vaktavyam / tatsarvaM saharSaM zirobalena kariSyAmaH' / evaM zrutvA jaratI prAha-'bhadre ! tvayA sAdhUktaM paraM tvatpatireva Agatya sabahumAnam atyAdareNa rakSet tadA tu ahaM sthiracittena For Personal & Private Use Only saptamaH pallava: 11308 11 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH 24/pallavaH // 210 // nivasAmi / cittaprasattiM vinA kasyApi gRhe cittaM sthiraM na bhavati' / evaM zrutvA gRhasvAminyA gaditam-' etenaiva tava cittaM prasattiM bhajate tattu sukaram / mama patistu IdRze kArye paramaharpavAn utsAhavAneva sadA prasattipAtraM bhUtvA nirvahati' / tadA | jaratyoktam-yadyapyevaM, tathApi tasyA'nujJAM vinA mamA'tra sthAtavyaM na bhavati' / gRhasvAminyoktam-tamAhUya anujJAM dApayAmi' / jaratyoktam 'sa kva gataH? | gRhasvAminyoktam-ko'pi dezAntarIyadvijavara Agato'sti, tasya pArzve dharmazravaNaM karoti / tam AhvayAmi' / jaratyoktam - 'evaM tarhi tasya dharma zrRNvato mA'ntarAyaM kuru' / gRhasvAminyoktam- AH ! IdRzAstu svodara pUrtikaraNArtha bahutarA Agacchanti, ataH kiM gRhakArya vinAzyate?' ityuktvA dhAvitA / yatra gRhAntaH sthitA badhvaH zrRNvanti tatra gatvA gRhadvArAntaH sthitvA ekaH svasevako dvitryAdizabdena AhutaH / so'pi zravaNarasikazcitte dUyamAna AgataH / tayA kathitam - 'zreSThine upakarNIbhUya kathaya-gRhAntaH zreSThinI Ahvayati' / tenApi tathA kRte zreSThinA saroSam evamuktam-'IdRzaM kiM mahatkAryamApatitaM yena IdRze'vasare Ahvayati? ato yAhi yAhi kathaya tAM prati yat kArya bhavati tat pidhAya rakSaNIyam / caturghaTikordhvam AgamiSyAmi / adhunA tu maunaM kRtvA IdRzIm amRtapAnakalpAM dezanAM zrRNu' / evaM zrutvA sevakena zreSThinyai niveditam / punaH zreSThinyoktam punaH kathaya svA minaM - kimapi mahatkAryaM vartate ato gRhAntarAgamyatAm' / tena sevakenoktam ahaM tu na gacchAmi, mamopari kupyati svAmI anymaajnyaapytu| tadA zreSTinA'nyaHsevaka aajnyaapitH| punaHpunastadevottaraM dttm| tadA zreSThinyA dvArakapATamudghATya, janalajjAM vihAya, mukhaM niSkAzya zreSThinaM pratyuktam-'svAmin ! zIghraM zIghraM gRhAntarAgantavyaM, kimapi mahattaraM kAryamApatitamasti' / tadA zreSThinA'dhyavasitam-'nUnaM kimapi rAjakAryamApatitaM dRzyate, anyathA iyaM lajjAM // 210 // Jan Education International For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH vihAya IdRze janavRnde sthite kathaM mukhaM niSkAzya vadet ? ! ato'vazyaM gantavyaM mayA ' / evaM saMpradhArya mahAkaSTaM yathA bhavati tathA utthitaH / tvaritaM gRhAntarAgatyoktam-'are ! vada vada, kimarthaM dharmazravaNAntarAyaM kRtvA AhUtaH ?' / zreSThinyoktam-kim Akulo bhavasi ?, dhIro bhava, yuSmadbhAgyamudghaTitaM yad vRddhA mAtA samAgatA'sti' / zreSThinoktam-'kA tava vRddhA mAtA AgatA'sti? | evaM vadantaM gRhamadhye gatvA zreSThinyA pAtraM darzitam / taddarzanamAtreNa camatkRtapASANe lohamiva pUrvA'dhyavasitaM sarvaM vismRtam / evaM ca vaktuM lagna :-'kuta idam adRSTapUrvaM ratnapAtram ? | tadA tayoktam svAmin ! adya vyAkhyAnaM zrRNvatsu ekA dezAntarato vRddhA samAgatA / gRhAGgaNe tayA pAnIyaM yAcitaM, tadA mayA vRddhavardhU pratyAdiSTam-pazya pazya, kaH karNakaTuzabdaH zrRNvatAm antarAyaM karoti ? / ato yadyAcate tad dattvA taM visarmya Agaccha' / ityAdikaM sarvaM svAmine niveditam / 'svAmin ! yuSmadbhAgyabalena iyaM vRddhA jaGgamaM nidhAnamiva aagtaa| ko'pi nopalakSayate ko'pi na jAnAti / prathamameva yuSmadgRhe aagtaasti| tasyA : pArthe IdRzAni pAtrANi vastrANi AbhUSaNAni ca bahutarANi santi , atastAm AvayaM rakSatu' / tAM vArtA zrutvA lobha vihvalaH zreSThI tayA saha yatra sA vRddhA tatrAgatyA praNAmapUrvakaM tAm AlApayituM lagnaH-'mAtaH ! kuto dezAd bhavadAgamanam kuzalena ?, kiM tava ko'pi paricArako nAsti?' evaM zrutvA tayA jaratyoktam-"bhrAtaH ? pUrvaM tu mama IdRzaM gRha-dhanasvajanAdikamabhUdyAdRzaM prAyo kasyApi rAjJo na bhvti| adhunA tu ekAkinyevAsmi karmaNAM gatervaicitryaM sarvasaMsAriSu / yataH"nA'bhuktaM kSIyate karma, klpkottishtairpi| avazyameva bhoktavyaM, kRtaM karma zubhAzubhama" ||1|| ata : karmadoSeNa jarAdyavasthA prAptA'smi / kiM kriyate bhrAtaH !" / tadA vyavahAriNA proktam-'mAtaH ! ataH paraM kA'pi 4 // 21 in Education For Personal & Private Use Only T Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH // 212 // adhRtirmA vidheyaa| ete sarve tvayA svasantatitulyA eva jJeyAH / ahamapi tava nirdezakArako'smi, nAtra ko'pi sandehaH / idaM gRhaM svagRhamiva gaNyaM, na bhedo rakSaNIyaH / tavAdeza evaM mama pramANam / manasA vAcA kAyena ca ahaM vadAmi-tava svamAtRvad bhaktiM krissyaami| kimatijalpanena?, atijalpanena kArbimyodbhAvanaM syAd, ato'vasare sarvaM jJAsyasi / punargRhasvAminyA proktammAtaH ! kimatra dvAradeze sthitA'si ?. AgamyatAM gRhamadhye, alaGkarotu palyaGkam / ityuktvA zreSThinyA vadhvA ca jaratyA hasta - skandhAdikaM saMgRhya kSamA kSamA' iti zabdaM bruvANayA gRhAntaH plyngkniitaa| etasminnavasare daivatamAyayA kiM jAtam?-yatra dvijarupeNa bhAratI vyAkhyAnaM karoti tatra sarve'pi pUrvoktA janAH zrRNvanti / tatra catuSpathe katicid rAjasevakA anye ca nAgarikAH pAmarajanAzca gRhItavividhavastrAbharaNasamUhahastAstvaritagatyA dhAvamAnA Agacchanti / tAn dRSTvA zravaNarasikajanaiH pRSTam idaM svarNa-rupyamayaM bhUSaNa-pAtrAdikaM kuta AnItam ?, tvaritagatyA ca kimarthaM calatha?' / tairuktam-"adya amukakoTIzvareNa dhaninA rAjJe mahAnaparAdhaH kRto bhaviSyati, tena atikupitena rAjJA sabhAyAM sthitvA nirdezaH kRtaH-'sarvairapi rAjasevakai garikaizca yathecchayA asyA'parAdhino gRhaM luNTyatAm / yad yad yo gRhNAti tat tat sarvaM mayA tasyaivA'nujJAtaM, sukhenaiva gRhyatAM nAsmad bhayaM gaNyaM, tena sarve'pi tasya gRhaM luNTayituM pravRttAH / bahutaraM luNTitvA (taM) paraMtu adyApi bahutaramasti kiM yUyamapi na gacchatha? ato yAta yAtaM, tatra gatvA yathecchayA gRhyatAM / ko'pi tatrAntarAyakArako naasti'| IdRzo'vasaraH kutaH punarmiliSyati ? | kimatra vArtA zrRNvatAM haste caTiSyati ?" | evaM tairutsAhitA lobhArthinaH sarve'pi | dhAvamAnAstatra gatAH / paNDitajanA mahebhyA vyApAriNazca tatra sthitAH zrRNvanti punarasminnavasare'nye tannagaravAsino brAhmaNA // 212 // Jain Educationindain For Personal & Private Use Only Hirww.jainelibrary.org Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH // 213 // bhavyavastra-bhojanahastA dhAvamAnAstatrAgatAH / tadA paNDitairaparadvijaizca pRSTam-'idaM kasya gRhAlabdham?' | tairuktamrAjJo'mukamantriNaH putro nIrogo jAtaH, maraNAntakaSTAd udgaritaH snAnaM karoti, atastasya pitA pratibrAhmaNaM paJca paJca vastrANi bhavyaM bhojanaM dInAramekaM ca ddaati| ataH kimatra sthitA ya'yam ?, karthaM tatra na gacchatha ? / gamyatAM tatra, yUyaM paNDitAH, yuSmabhyaM tu bahutaraM dAsyati' / evaM zrutvA paNDitAH sAmAnyabrAhmaNAzca taM prati dhAvitAH / kecana mahebhyAH sAdhukArAstatrasthAH zrRNvanti / asminnavasare dalAlasaMjJakA vyApAriNastatrAgatA mahebhyAnAM puraH kathayiM lagnAH-'zreSThinaH! adya amukavaidezikasArthavAho bahutarANi dinAni atra sthitvA gntukaamo'sti| so'nekAni vastrANi vividhAni krayANakAni vividhAni ca ratnAni mArgitamUlyena, gRhNAti, svakIyAni ca dadAti / aneke vyApAriNastatra gatAH santi, IpsitaM mUlyaM gRhiitvaa''gcchnti| yUyaM kiM na yAtha ?, vikrayaM kiM na kurutha?, IdRzo'vasaraH kva milissyti?'| iti zrutvA mahebhyA apyutthitaaH| atha ca ye nirdhanA sAdhukArAH sAmAnyAH parimitAste tatra sthitAH shrRnnvnti| atrAvasare gRhasvAminA vRddhAM prati proktam-mAtaH ! grISmakAlo'sti, bhavyajalena snAnaM karotu / tayoktam'evaM bhavatu' / tadA gRhapatinoktaM svapatnI prati-'bho amuke ! maJjUSAyAM bhavyaM sugaMdhi tailaM vartate, tad lAtvA abhyaGgapUrvaM snAnaM kAraya / ahaM gRhopari sthito vRddhAyogyAni vastrANi niSkAzayituM yAmi' / tadA zreSThinyA vadhvA ca tailAbhyaGgapUrva snAnaM kAritaM, zarIraM ca luJchitaM bhavyavastreNa / zreSThinA'pi bhavyavastrANi lAtvA vRddhA paridhApitA, punaH sukhAsane sthaapitaa| tadA jaratyoktam'tava gRhAGgaNe ko mahatA zabdena brUte ?'| zreSTinoktam-mAtaH ! ko'pi vaideziko dvijaH samAgato'sti sa tArasvareNa anekAni bhavyasUktAni ptthti| aneke zrRNvanti / jaratyA proktam-evam !, aho ! mama karmaNAM doSaH / dhanyAste janA rasikA ye saharSa zrutvA prasattipAtraM bhvnti| mama tu karNe taptatrapusecanaprAyaM lagati' / tadA zreSThinoktam-mAtaH ! nivArayAmyenam / vRddhayoktam-'kimantarAyaH Jain Education in For Personal & Private Use Only Aw.iainelibrary.org Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 214 // | kriyate ?' / gRhapatinA proktam- 'tava duHkhakAraNavAraNe nA'smAkaM ko'pi doSo'sti, ata imaM etatsthAnAd utthApayAmi / brAhmaNastu anyatra gatvA kathayiSyati / kimatra asya lagati ? / evamuktvA dhAvan gRhapatistatra gatvA saroSaM gadituM lagnaH - bho bhaTTAH ! uttiSThata yUyam ataH pradezAt / niSkAraNaM kimatra kolAhalo maNDitaH ?' / tadA parimitajanairuktam -'ayaM dvijavaraH kiM yuSmAkaM gRhNAti ?, kiM yuSmatpArzve yAcate ? / ayaM tu bhavadbhAgyayogena sAkSAt ko'pi brAhmaNo rUpAntareNAgato'sti / ato yUyaM vijJanipuNAMH zAstravido bhUtvA evaM hInajanocitaM kiM bUtha ?' / tadA zreSThinoktam- 'ahaM jAnAmi yuSmadvacanacAturyam / IdRzaM cAturyaM kasyApyagre kAryaM, na mamAgre / yadi yUyaM zravaNarasikAstadA enamAhUya svagRhe sthApayitvA kiM na zrRNutha ? asmadgRhAGgaNe kA vitaNDA maNDitA ? | utthIyatAm, anyathA tu sevakairgalahastAn dApayitvA niSkAzayiSyAmi / ato'tra no sthAtavyam, gacchata zIghram' / | ityevamanAdaravAkyAni zrutvA vilakSamukhAH santo nindantaH sarve'pyutthitAH / brAhmaNo'pi utthitaH, lakSmyAgamanaM jJAtvA tatraiva vane gataH / gRhapatirapi gRhAntarAgatya jaratyagre vaktuM saMvRttaH - mAtaH ! bhavatInAM karNazUlakArako dvijo mayA niSkAzitaH / yuktiyuktavAkyAni uktvA nirdhATitaH kutrApi gataH, sarve janA api gatAH svasvagRhaM prati, ato mAtaH ! sukhenAtra sthIyatAm' / jaratyA jJAtam - bhAratI tu apamAnitA gatA, ato'hamapi tatra gatvA svotkarSasvarUpaM pRcchAmi / evaM vidhaM vicintya gRhasvAminaM pratyuktam-etAM jholikAM yatnena bhavyasthAne sthApaya, ahaM tu vicArabhUmyAM yAmi' / gRhapatinoktam -'ahaM jalapAtraM gRhItvA bhavatyA saha AgamiSyAmi / tayoktam- 'na, yato lokA evaM dRSTvA bhrameNa carcAM kuryuH / nagaramukhyasya tavedaM kartumanucitam, ato'ham ekAkinyeva yAsyAmi / dehicintAyAM mama manuSyasaGgatirnorocate' / ' bhavatInAM samAdezaH pramANaM yuktirna kAryA ityuktvA jalapAtraM dattam / tad gRhItvA gRhAnnirgatA jaratI, yatra sA bhAratI tatra gtaa| bhAratI AlApitA- "kIdRzAstavodantAH ?, kA mukhyA iha For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // // 214 // Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH // 215 // jagati? he bhArati ! loke tvayA evaM rUDhi : pravartitA-lakSmyAH zirasi mama sthAnaM tatsatyam. parantu etattu rAjJA svasyAjJApravRttyarthaM | nirmitam / yadi ca 'hATakaM rUpyaM ca vinA'kSaramudrAM na vikrIyeta tadA tu tava mahattvaM satyam ; anyathA tu prasphulanamAtrametat / bhAratyoktam-ajJAnAndhe jagati tvameva mukhyA / yato munIn vihAya sarve'pi saMsAriNa indriyasukhaniratAH, te sarve'pi tvAmeva vAJchanti / ye kecana avagataparamArthA gRhItajinavacanahArdAste mAmicchinti' / lakSmIrAha-bho bhArati ! ye kecana tvAmicchanti teSAM tvamapi prAyeNa sAnukUlA bhavasi, tatsaGge viharasi, teSAM stokaM mahAntaM vA prayAsa saphalaM karoSi, teSAM pArthaM na muJcasi,sarvathA nirAzAn na krossi| kiJca, ye kiyantaH zAstrAbhyAsaM kurvantaH khinnA vimukhIbhavanti te tvAM vihAya tiSThanti, tvannAmApina gRhnnnti| ye ca tvayi atyantAsaktAste'pi mAmicchanti, zAstrAbhyAsamapi mama prAptyarthaM kurvanti, nirguNAn puruSAn anekadhA sadguNAropaNena stuvanti, ityevaM kurvatAM mama saGgo bhavati tadA tu sagarvaM prasphulanti, anyathA tu vissaadmaapnuvnti| punarmamArtham anyAnyakalAprakarSa darzayanti, tathApi aprAptyA'nekAni cATUni kurvanti, akaraNIyAni kurvanti, asevyAn sevante, vidyAvatAM yad dUSaNaM taddUSaNatayA nindanIyaM bhavati / ye ca matsaGgatikAsteSAM doSo'pi guNatayA giiyte| yduktm| "AlasyaM sthiratAmupaiti bhajate cApalyamudhogitA, makatvaM mitabhASitAM vitanate mauDhyaM bhvedaarjvm| pAtrApAtravicAraNAvirahitA yacchatyudArAtmatA, mAtarlakSmi ! tava prasAdavazato doSA amI syargaNAH" ||1|| // 215 // Jain Education For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya- caritram saptamaH pallava: // 216 // madviyuktasya guNA api doSatAM yAnti --- "maunAnmUkaH pravacanapaTurvAtulo 'jalpako vA, dhRSTaH pArzve vasati ca sadA dUratastvapragalbhaH / kSAntyA bhIruryadina sahate prAyazo 'nAbhijAtaH, sevAdharmaH paramagahano yoginAmapyagamyaH||1|| sarve'pi janA mama prAptyarthaM vividhairupAthairudyama kurvanti, atiduSkarakriyAsAdhyAni kAryANi sotsAhaM kurvanti, tatra yadi pApodayAd na sidhyanti tathApi na muJcanti / zatasahastrazo niSphalatAmanugatA api, mahAkaSTaklezaM prAptA api, prANasaGkaTe patitA api mamecchAM na muJcanti / yadyapi ahaM pratidinam anekAni avAcyAni asahyAni nindanIyAni kaSTAni dadAmi tathApi mattaH parAGmukhA na bhavanti, mayi sAnukUlA eva dRzyante / ekaM dravyAnuyogagarbhitam adhyAtmadharmazAratraM vihAya prAyo ye kecana zAstrasandarbhAste'tha madupAyA madvilAsA vA grathitAH / madyuktaM puruSaM muniM vihAya sarve'pi saMsAriNaH sevante / yaduktam -- __ "vayovRddhAstapovRddhA ye ca vRddhA bhushrutaaH| te sarve dhanavRddhAnAM dvAre tiSThanti kikarAH||1|| kim atyAlApitena? maraNAvasAne'pi svadhanaM na prakAzayanti, mamecchAM ca na muJcanti / yadi tvaM na manyase tahA'haM tvA pratyakSaM darzayAmi / yataH samastasaMsAriNAM dazaprANairbaddhaM jIvitamasti / teSAm ekAdazaH prANa upacarito bAhyadhanamasti / tasya bAhyadhanaprANasyArthe kecana abhyantaradazaprANAnapi tyajanti, na tu drvym| kiJca mama rUpasyopari udgato vRkSaH saharSa rupAntareNa puSpAdinA prasphulati / devA api yatra me rupaM tatra tatra anAhUtA Agatya zrayanti / subhage ! AgamyatAM mayA sArdhaM, pradarzayAmi kautukam" / ityuktvA te dve api calite, nagarAt sapAdaM yojanamekaM gate, tatra ekatra kuJjagahane sthite| // 216 // in Education Interesant For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 217 // Jain Education Internation tadA lakSmyA daivatamAyayA ekA'STottarazatagajaparimitalambAyamAnA hastatrayonnatA evaMvidhA jAtyasuvarNamayI zilA vikurvitA / | sA'pi zilA vAlukAyAM nimagnA hastaikamAtrAdghaTitA dRzyate / tasyAH zilAyA ekadezaH pAzcAtyadinasUryAtapena jhigajhagAyamAno dRzyate, ravikiraNavad uttejaM karoti / atha aparAhNayAmamAtradina zeSasamaye dvau rAjasevakau rAjJA kasmiMzcit kAryoddeze grAmAntaraM preSita rAjAdiSTaM kAryaM kRtvA mArge AyAtau / tanmadhyAd ekena kautukapriyeNa itastato dRSTiH prasAritA / tatastena dUrataH zilAyA | ekadezaM uttejaM kurvan dRSTaH / tadA tenA'nyastoktam -'bhrAtaH ! pazya, pazya dUre kimasti yad uttejaM karoti ?' tadA tena rabhasavRt | anutsukatayA ca dRSTyadAnapUrvakamuktam- 'bhaviSyati kimapi, kAcaH, pASANazakalaH, kamalapatrAdikaM vA bhaviSyati, parantu asmin mahAraNyapradeze kiM suvarNa-ratnAdikaM bhaviSyati ?' / tadA prathamenoktam- 'Agacchatu bhavAMzcet tatra gatvA dRzyate kimasti ?' kim udyutyate ?' / dvitIyenoktam- 'kiM vRthA araNye'Tanam ?' niSprayojanaprayAsena kiM sAdhanam ! / ayaM tu mahattaramArgo'sti, ke'pi pUrvamAgatA bhaviSyanti / yadi cedaM kimapi bAhyaM vastu abhaviSyat tadA tairgRhItaM kiM nA'bhaviSyat ? tasmAt calatu satvaraM, rAjJo'gre gatvA kAryodantaM nivedya, svagRhe gatvA, snAna- majjana-bhojanAdikaM kRtvA, mArgazramamapanodya svasti bhavAvaH' / iti taduktaM zrutvA prathamenoktam bhrAtaH ! maccitte tu mahadAzcaryaM pratibhAti, ato'haM tu tatra gatvA nirNayaM kAriSyAmi' / dvitIyenoktam- 'gaccha tvaM sukhena tvatpUrvajaiH sthApitasya vastunaH poTakaM baddhvA gRhamAgantavyam, kA'pi madIyA zaGkA na kartavyA / bhAgAMzo'pi na deyaH / mayA bhAgo neSyate, ato mama bhAgo nArpaNIyaH / tvameva sukhI bhava' / ityuktvA satvaraM calito grAmAbhimukhaM dvitIyaH / prathamastu tasmAt pRthagbhUtvA zilopakaNThaM gatastadA tatra bAlukAnimagnaH zilAyA ekadezo jAtyakAJcanamayo dRSTaH / dRSTvA ca manasi camatkRto For Personal & Private Use Only saptamaH pallava: // // 217 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram | saptamaH pallava: vicArayati-'aho bhavyaM jAtaM yad mama sahacaro nAgataH / kadApi agato'bhaviSyat tadA'sya bhAgo'pi deyo'bhaviSyat / mama bhAgyasyaivodayo jAtaH / adhunA tu ahaM pazyAmi kiyatparimitA'sti' / iti dhyAtvA hastena vAlukAmapasArayati, pazyati ca / tAM tu aparimitAM dRSTvA darzanajAtaharSeNa vikalacaitanyo jAtaH / cintayituM lagnaH-'aho ! mama adbhutaM bhAgyaM yena mayedRzaM nidhAnaM labdham / mamopari sarvato vidhistuSTaH / asya lAbhena tu ahaM rAjyaM kariSyAmi / asya prabhAveNa hastya-zva-padAtipramukhaM sainyaM kariSyAmi, tadA balavattayA'mukadezaM gRhItvA rAjyaM kariSyAmi / iti madhughaTotpATakapuruSavad ArtadhyAne patitaH san cintayati'kenApyupAyenedaM suvarNa gRhNAmi' / iti cintayan tatraiva sthito vikalpasandohe ptitH| atha dvitIyo'pi nAmAbhimukhaM kiyatparimitAM bhUmiM gatvA cintayati-"rAjJAtu dvAbhyAmAjJAM dattvA visrjitau| ahaM tu ekAkyeva gatvA udantaM nivedayiSyAmi tadA rAjA kathayiSyati dvitIyaH kutra gataH ?' / iti pRSTe kimuttaraM dAsyAmi ? / yathArthakathane tu na jJAyate kiM bhaviSyati ? / ata ekAkigamanaM na yuktam , ata enaM gRhItvA yAmi'' / iti saMpradhArya uccapradeze sthitvA mahAzabdena AhvAnaM kRtm| prathamenApi zrutam / tenApi dravyagrathilena urdhvaM sthitvA hastAbhinayapUrvakaM mahatA zabdena prativacanamuktam-'tvameva yAhi yAhi, ahaM tu pRSThata AgamiSyAmi' / iti zrutvA punardvitIyena AhvAnaM kRtaM, tathApi prathamena pUrvavad uttaraM uttam / evaM bahuvArAn Ahuto'pi na gataH / tadA dvitIyasya manasi zaGkA jAtA yad mayA bahubhiH prakArairAhUto'pi kathaM nAgacchati ?, kimapi kAraNamatra bhaviSyati, ato'haM tatra gatvA pazyAmi' / iti saMpradhArya mArgAnivRtya prathamasammukhaM calitaH / atha prathamena tam AgacchantaM dRSTvA pUtkRtam-'tvaM yAhi yAhi, ahamapi AgacchAmi vRthA kAlavilamba kiM karoSi ?'ityevamukto'pi sazaGkastatra gataH / hATakamayIM zilAM ca dRSTvA savismayaM ziro dhunvan prAha-- // 218 // in Education inte For Personal & Private Use Only Mww.jainelibrary.org Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya saptamaH caritram pallavaH // 219 // 'bhrAtaH ! labdhaM mayA tava kuTilatvaM, mAmapi vaJcayasi yad 'etad araNyasthitaM hATakamekAkyeva grahISye' / idam aparimitadravyaM ekAkino bhavataH kathaM pakSyati? | AvAM vibhAgaM kRtvA grahISyAvaH / tadA apareNoktam-"tavAtra lAgo bhAgo nAsti, etatsarvaM madIyam ahameva grahISye / mayA tu prathamameva tvAM pratyuktamAsIt -'bhrAtaH ! AgamyatAM, tatra gatvA dRzyate kimuttejitaM vastu?'| tadA tvayoktam-'tvameva yAhi, tava pUrvajaiH sthApitasya vastunaH poTakaM baddhvA gRhamAgantavyam , mama bhAgo nArpaNIyaH' / ityuktvA agratazcalitaH / adhunA punarvibhAgaM mArgayan na smarasi ahaM tu sAhasaM kRtvA'trAgataH / mama puNyodayena mayA labdhaM tad madIyaM , tavAtra kiM lgti?| yathAgatastathA gaccha tvaM svgRhe| asmAt kapardikAmUlyamAtramapina daasyaami| vRthA kiM sthito'si?, apasara itaH pradezAt, tava mama ca sakhyaM na sthAsyati' / ityevaM tadvacAMsi zrutvA lobhAbhibhUto'marSapUrvakaM prAha -'bho mUrkharAT kathaM mama bhAgo na labhati?, yatastvam ahaM ca rAjasevakau rAjJA ca ekakAryakaraNArthameva preSitau, tatra gacchatolAbho hAnirvA sukhaM duHkhaM vA jAyeta tadvAbhyAM grAhya sahyaM c| atha ekenaiva ekakArye nirdiSTe sevakairyallabhyate tatsarvaM vibhajyagRhyate ityevaM rAjanItiH kiM tvayA vismRtaa?| ato'ham idam tava mastake hastAdha vibhajya grahISye / kayA nidrayA supto'si ? | kimidaM jagad nirmAnuSaM jAtaM yena tavoktaM | bhaviSyati ? / yadIdaM dhanaM vibhajya dAsyasi tadA dvayoH prItiruttamA'calA sthAsyati, anyathA tu pAne'samartho 'vikIrNe tu samartha | ' iti nyAyena rAjJo'gre nivedya pUrvasaJcitadravyAdisahitameva grAhayiSyAmi, kArAgAre ca paatyissyaami| ato'rdhaM mama vibhajya dehii'| iti taduktaM zrutvA cintitamapareNa-nUnam adIyamAne dhane eSa upAdhiM karotyeva / etacca aparimitaM dhanaM mayA labdhaM kathamasya dAtuM 1. vikiirnnne| ..||219 // Jain Education Intern For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 220 // Jain Education Intel on zakyate ?, ata enaM hanmi tadA madIyamevedaM dhanaM, na ko'pyaparo jnyaasyti| rAjJA pRSTe rAjJo'gre uttaraM dAsyAmi mArge AgacchatoraraNyAt sahasA vyAghra utthitaH tena ca bhakSitaH ahaM tu palAyitvA AgataH, ityuttaraM dAsyAmi / anyastu na ko'pi jAnAti yaH kathayiSyati, ato'sya mAraNena mama cintitaM saphalaM bhaviSyati / iti vicintya Araktalocano bhUtvA gAlidAnapUrvakaM taM prati hananAya kozAt khaGgaM niSkAzya 'madIyena dhanena tava spRhA cet sajjo bhava, dhanaM dadAmi iti 'ja lpan' khaGgamutpATya dhAvitaH / aparo'pi tathAvidha sammukhamAgacchantaM taM dRSTvA sAmarSaH kozAt khaGgAH niSkASya gAliM jalpan dhAvitaH / ubhAbhyAM milanamAtreNaiva sahasA yugapad roSavazAt parasparaM ghAta-pratighAtau marmaNi dattau / marmaghAtena dvAvapi bhUmyAM patitau atyutkaTaghAtavidhurau ca ghaTikAmAtreNa mRtau / atha kuJjasthitA lakSmIH sarasvatIM prati vakti- duSTaM dhanArthinAM caritram ? agrataH punaH pazya kiM jAyate' / atha ghaTikAdvayasAvazeSe dine niHspRhaliGgadhArako nagnakSapaNako hastasthitabhasma'ghaTako mArge Agacchati / tena tam etaM sUryakiraNairuttejitaM zilAdehaM dRSTvA manasi cintitam -'asmin mahAraNye sUryakiraNavad uttejakArakaM kimasti ? pazyAmi, citrametat !' iti kautukadhiyA tatsammukhaM calitaH / krameNa upazilaM prAptaH, dRSTazca zilakadezaH / hastena vAlukAmapasArya pazyati tAvatA tuanargalapramANAM dRSTvA tasya jaTilasya cetanA lobhakardamena malInA jaataa| manasi cintayituM lagnaH' aho ! iyatparimitaM dhanam atrAsti / asya lAbhena tu rAjarAje zvarapadamanubhUyate / yadarthaM kaSTaM kriyate tattu atraiva militam !, ato'traiva sthAtavyam' / iti dhyAtvA itastataH pazyati, tadA tau dvau patitau dRSTau / cintitaM ca- 'nUnam imau dvau dhanArthaM parasparaM zastrAghAtena mRtau dRzyete / 1. golako / For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // 220 // Www.jainelibrary.org Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya saptamaH caritram pallava: // 221 // mArganikaTavartiM dhanaM kathaM pracchannavRttyA sthAsyati?' ato no'tra sthApanIyam idaM samagram utpATayituM na zakyate kenApi; ata idaM khaNDazaH kRtvA, kasmiMzcid agocarasthAne bhUmau nidhAya tadupari maDhikAM kRtvA tasyAM nivasanaM kriyate tadA cintitArtha siddhirbhvet| parantu dhana-cchedanikAdilohazastraM vinA kathamasyAH khaNDAn karomi ?, ataH kasyacit pArthAt tAni gaveSayitvA lAtvA ca pazcAt svasamIhitaM karomi / param adhunA tu rAtrirjAtA, kathaM karomi ?, kva gacchAmi ? / yadi cainAM vimucya kasmiMzcid grAme'dhikaraNAnayanAtha yAmi pRSThatazca ko'pi balavAn AgatyemAM gRhItvA tiSThet tadA cintitamantargaDu jAyeta' iti saGkalpajAle patitastAvatA tatra vividhazastrahastAH SaT caurAH AgatAH taM nagnajaTilaM dRSTvA natvA caivamUcuH-'bhoH svAmin ! asmin nirjale nirmanuSye cAraNA yUyaM kathaM nivasatha ?' / iti cauroktaM zrutvA jaTilenoktam-'asmAdRzAnAM muktasaGgAnAM vanavAsa eva shreyaan| ye kevana mahAtapasvinasteSAmiyameva rItirgI yte| parantu yUyaM kathaM gRhaM vihAya yAmarAtrisamaye'raNyamAgatAH stha?' tadA tairuktam'yuSmAdRzAnAmagre kim asatyaM vadAmaH' vayaM tu caurAH smaH / duSpUrodarapUraNArthaM cauryArthaM gacchAmaH / iti teSAMH vacaH zrutvA jaTilena + cintitam-'ete dhanArthinaH sazastrAH, ata etAn kimapi dhanamAtraM dattvA tasyAH khaNDAn kArayAmi' / itidhyAtvA tAn pratyuktam'bhoH caurAH! yadi maduktaM kuruta tadA yuSmAn pratijanaM sahasrasahasra dInArAn dadAmi / caurairuktam-'bahu bhavyam, vayaM tava sevakAH sma / yad AjJApayiSyasi tad vayaM kariSyAmaH / tadA jaTilena sA zilA darzitA uktaM ca-'mayA tapobalazaktyA vanadevyA ArAdhanaM kRtam, tayA ca prasannayA nidhidarzitaH / ato'sya khaNDAn kRtvA tIrthe tIrthe 'vyayaM kariSyAmi, tasmAd asyAH khaNDAn kurut'| iti jaTilagiraM zrutvA tAM ca dRSTvA parasparaM lobhasamudre magnAH santo vicintayituMlagnAH- 'bho bhrAtaraH! jJAtaMjaTilasya dambhakauzalyaM ! // 221 // Jain Education For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH // 222 // yada mahyaM devyA nidhidarzita!' / imAM tu purA kenApi rAjJA suvarNarasamayIM zilAM nirmApya bhUmau nidhitayA sthApitA bhvissyti'| pazcAd atibahutare gate kAle meghavRSTyAdinA mRttikA jale pravAhitA, pavanena ca zilaikadeza udghaTitaH / 'itazca bhraman ayaM | jaTilo'trAgatya zilaikadezaM dRSTvA lobhAt svakIyaM kRtvA sthitaH / samagrAM tu imAM grahItuM na zaknoti, tasmAd asmAkamagre dambharacanAM kRtvA kIdRzIM racanAM karoti? yat 'pratimanuSyaM sahastrasahastradhanamUlyaM dAsyAmi !' / ardha na, tRtIyAMzaM vA caturthAM zaM vA paJcamAMzaM va saptamAMzaM vA na hi, sarvam ahamekAkyeva grahISyAmi / kim asya janakasya satkaM dhanaM yad evaM vipratArayati? / ata enaM hatvA sarva vayaM grahISyAmaH' ! tadAM ekenoktam-'tapasvinaM kathaM mArayAmaH ?' dvitIyenoktam-asya tapasvitvaM tu gatam. eSa tu vaJcako dhUrto'smatsadRzaH / vayaM caurA ayaM dhUrtaH, paradravyagrAhako ubhAvapi, ko'sya hanane doSaH ? / etatsarvaM dhanam AtmIyAnAM haste AyAti ceta tadA sarvaiH ThakkurapadaM bhujyeta' caurakarma ca cchuTyeta / tasmAd enaM hatvA sarvaM dhanaM grahItavyam / iti mantraNaM kRtvA dvAbhyAM jaTilo vArtAyAM pravartitaH, apareNa ca pRSThataH khaDDona tasya shirshchinnm| pazcAt taiH sarvairapi caurairupazilaM gatvA hastaiH spRSTA suvarNarasamayI zilA / ghananibaDA zilA' jJAtvA vicArayituM lagnA yad-'iyaM zilA AtmIyahastagatakhanitrAdizastraizchettuM zakyA nAsti / samagrA tu na kenApi gRhyeta / asyAmeva rAtrau yad gRhyate tad asmadIyaM, divase jAte tu anekavighnAH smutpdynte'| tadaikenoktam - 'ghana-cchedanikAbhyAM vinA cintitArthaprAptirna bhavet, tasmAd amuSmin nagare'mukanAmA suvarNakAro'sti, AtmIyajAtIyAnAM paricito'sti, vizvAsavizrAmabhAjanamasti; atastasya gRhe gatvA, rahasyam uktvA, dhana-cchedanikAdikaM // 222 // 1.vyyissyaamH| 2. ttr| 3. gtH| in Education in For Personal & Private Use Only aww.jainelibrary.org Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 223 // Jain Education grAhayitvA asminnaraNye nItvA, asyAH khaNDanaM kAryeta tadA tu kAryaM jAyeta / taM prayAsAd adhikaM dravyaM dattvA prasattipAtraM kariSyAmaH / ityekasya sAdhyAnukUlAM vArtAM zrutvA sarvairapi anumtm| tadaikenoktam- 'etanmRtakatrayaM dUrato'pasArya gamyate tu varaM, 'yene asyA vArttAyAH pravRttirna jAyeta' / iti mantraNaM kRtvA tAni mRtakAni atidUre pariSThApya nagarAntaH samAgatAH / tasya | hemakArasya gRhe ca gatvA AlApitaH svarNakAraH / tenApi teSAM zabdaM zrutvA zIghraM bahirAgatyoktam- 'AgamyatAM gRhAntaH pradeze, kimAnItaM tad darzayantu bhavantaH' / iti zrutvA caurairuktam- AnItam AnItaM kimaM pUtkaroSi ?, asmAkaM tava ca dAridyanAzakam ekaM nidhiM svAyattIkRtya tavA''hAnArthamAgatAH smaH ato ghana-cchedanikAdikaM kare kRtvA cala zIghraM mA vilambaM kuru, yA ghaTikA | yAti sA lakSamUlyenApi nAyAti, atastvaratAM bhavAn' / 'kalAdenoktam-'ahaM yuSmAkam AdezakArako'smi, parantu mAM kathayantu bhavantaH kutra sthale kayA rItyA nidhirdRSTaH ?, kimasti tanmadhye?, svAttIkRtastadA kasmAnna gRhItaH ? kiyatparimito'sti ?, ityAdi sarvamapi kathayantu yad ahamapi jAnAmi yogyAyogyavibhAgaM, pazcAd AgamanaM karomi tadA cauraistatsarvaM tasyAgre vizadarItyA kathitam / tacchrutvA camatkRtazcitte kalAdaH, cintayati ca - "caurANAM vArtA'satyA na bhavati / yad gIyate lokaiH - 'dvAtriMzallakSaNo mahAn puruSaH caurazca SaTtriMzallakSaNo bhavati' / pUrNanirNayaM vinA nA''gacchantyete / yadA'ham amIbhiH saha yAsyAmi ebhiruktaM kArya kariSyAmi tadA mama ekAM dhaDikAM dhaDikAdvayaM vA utkRSTato dhaDikAyatrayamAtraM dAsyanti, anyat sarvaM tu AsaptasantatibhogyaM dhanam ete gRhItvA yAsyanti / aparimitadhanalAbhAd mama gRhe tu ardhaM naagmissyti| ahaM tu 'sUpakArikANAM dhUma' iti nyAyena atistokataraM 1. yato / 2. suvarNakAreNa / For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // // 223 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram saptamaH pallavaH // 224 // gRhItvA''gamiSyAmi / tasmAda ahaM buddhyA evaM karomi yathA tatsarvamapi madIyaM bhavet, tadA ca mama buddhikauzalyaM zlAghyeta / ete caurAH parasvaharaNatatparAH sarveSAM duHkhadAyakAH, eSA vaJcane ko doSaH? bahUnAM duHkhotpAdakAnAM nigrahaH kartavya eva iti nItirvadati tad dhanamapi eSAM janakAnAM, sthApitaM nAsti yad lokaviruddhaM pAtakaM ' lget| tasmAd etAn nigRhya sarva tad AtmasAt kromi| | yato mamaiva bhAgyodayena AkRSya AgatAH santi, ato vadanAgataM kathaM muJcAmi?"| iti paribhAvya caurANAmagre uktaM kalAdenabhoH svAminaH ThakkurAH ! ahamadya sandhyAyAm akRtabhojano'smi, rasavatI tu adhunA bhaviSyati, yUyamapi kSudhitA bhaviSyatha, | kAryaM ca mahAprayAsasAdhyamasti, kSudhitena ca balasphUrtiH kartuMna zakyate, balasphUrti vinA ca kAryamapi na jAyate, ato ghaTikAdvayamAtraM | madgRhe sthitiM kuruta, yato'haM zIghraM ghRtapUrNAn caturmodakAn nirmApayAmi, pazcAd modakAnAdAya tatra gmissyaamH| tatra gatvA ca modakAn bhuktvA sajjIbhUya kAryaM kariSyAmaH / svAmino'pi jJAsyanti sevakasya hastasphUrtim / adyaiva rajanyA tasyAH khaNDAn kRtvA dAsyAmi / pazcAd yAdRzI mama prayAsakriyA bhavet tAdRzI bhavadbhirdAnaprasattiH karaNIyA bhaviSyati / ahaM tu yuSmAkaM sevako'smi,yuSmAkamanuvRtyA jIvAmi ! / bhavatAM kAryaM zirobalena kariSyAmi' / iti vArtayA tAn raJjayitvA, svagRhAntItvA,tAmbUla-dhUmayantrapAnAdikaM kArayitvA, gRhoparitanabhUmau gatvA godhUmapiSTa-ghRta-guDAdinA saMskArya modakA niSpAditAH sapta skhyyaa| tanmadhye SaD bRhattarA modakAH saviSA niSpAditAH, saptamastu svakIyabhojanArthaM nirvissH| atha ArdrapatraiH pariveSTya, 'sandhAnAdikaM ca madhye muktvA,granthiM baddhvA, lohadhana-cchedanikAM ca lAtvA, caurasahAyako bhUtvA gRhAnnirgataH / 1. bhvti| 2. lgti| 3. zirasA blen| / / 224 // Jain Education For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 225 // Jain Education zIghraM zIghraM gatvA te sarve zilopakaNThaM prAptAH / atha caurairhemakArAya zilA darzitA / so'pi tAM dRSTvAM spRSTvA ca manasi | lobhalattAprahAreNa vihvalo bhUtvA caurANAmagre AhAragranthiM DhaukayitvA nirviSaM modakaM svahaste kurvan ityuvAca - "he svAmino bhAgyanidhayaH ! yuSmAkamupari vizvambhara stuSTo yad bhavyamidam aparimitaM hATakaM bhavaddhaste dattam, ato yUyaM bhAgyavatAm agraNyo dRSTAH / bhavadIyaprasattyA ca mamApi dAridhaM gatam / ataH prathamaM 'zataM vihAya bhoktavyam -' iti nItizAstroktaM vacanamaGgIkRtya bhujyantAm ime ghRtAktA modakAH, pazcAd sajjIbhUya dAridyavikalatAkArakAn zilAyAH zakalAn kariSyAmaH' / ityuktvA paNNAmapi caurANAM pratyekam ekaiko modako dattaH / tairapi svAyurapanodakA modakA bhakSitAH tRptiM ca prAptAH / tadA kalAdenoktam-'AgamyatAM matpRSTe kUpopakaNThe, jalaM niSkAzayAmi, tena AcamanaM kRtvA hasta-pAdAn prakSAlya kAryAya praguNIbhavAmaH' / ityuktvA 'sarve'pyandhutaTe gatAH / kalAdena kUpAjjalaM niSkAzya sarvAn jalapAnaM kAritam, svayaM cA'pi pItam / tataH svarNakArasya jalapAnamAtreNa nIhArazaGkA jAtA, tadA sa jalapAtraM gRhItvA dehacintAyai gataH / caurAstu ekIbhUya mantrayituM lagnAH- 'adhunA zilAyAH khaNDAn kartu prvrttyaamH'| tadaikena nItikuzalenoktam- 'yuSmAbhirekaM bhavyaM na kRtam' / anyenoktam- kiM kim ?' / tenoktam- 'yat kalAdo'trAnIto, hATakaM ca darzitaM tad bhavyaM na kRtam / yataH zAstreSu lokavyavahAreSu coktam - kalAdo'vizvasanIyo bhavati' / purA vArtAyAM kiM na zrutamasti yat - // vyAghra - vAnara - sarpa- svarNakArANAM kathA || ''kUpAntaHpatitAnAM vyAghravAnara - sarpa-kalAdAnAm ekena dvijavareNa prathamatrayANAmuddhAre kRte trayo'pi praNAmapUrvakaM vijJaptiM 1. vyaJjanAdikam / 2. zilAsamIpam / 3. viSNuH / 4. ghRtasiktAH / 5. andhuH kUpaH / For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // // 225 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya saptamaH caritram pallavaH // 226 // kartu lagnAH-'bho bhaTTA ! yuSmAbhistu niSkAraNopakRtiH kRtA / ataH paraM zatazaH pratyupakArAn kurmastathApi supratyupakArakA na bhavAmaH / tathApi kasmiMzcit zubhe'vasare'smadAzraye kRpAM kRtvA''gantavyam yathA bhaktyanurupAM sevAM kariSyAmaH / parantu adhunA'yaM manuSyaH kUpAd na niSkAzanIyaH, yato'yaM kalAdijAtIyo'sti, upakArA'narho'sti' iti bahu vijJapta gatAste trayo'pi svasvAzraye / gateSu teSu dvijastu zaGkAyAM patitaH, cintayati ca ' atha cainaM' niSkAzayAmi vA na ?' | iti saMzayadolAyAM sthitaH / tadA'ntaHsthitena kalAdenoktam-bho dvijavara ! lokAnAmudvegakArakANAM vivekavikalAnAM ca vyAghrA-vAnara-sarpANAm uddhArastvaritaH kRtaH, kathaM mamAvasare vilambase ? / ahaM tu manuSyo'smi, kiM vyAghra-vAnara sarpAdapi duSTataraH ? / kimahaM tavopakAravismaraNazIlo bhaviSyAmi? ato mAM niSkAzaya / Ajanma tava sevako bhUtvA sthAsyAmi' / mugdhena dvijena cintitatsatyaM vakti, kimayaM narastiryagbhayo'pi gtH?| parantu yadbhavitavyaM tad bhavatu, upakAriNAM paGaktibhedo na yuktaHtairapi satyamuktaM, paraM mamA'nena saha kiM duSkAryamasti? | ahaM dUradezAntaravAsI asmi, ayaM tu asyaiva maNDalasya vAsI, kiM kariSyati mAm ?' | | iti vicintya kalAdoddharaNaM kRtam / tadA kalAdena dvijaM praNamyoktam - tvaM tu mama jIvitadAyako jAtaH, ato mamopari kRpA kRtvA amukanagare'mukapATake vasAmi tatrAgantavyam, zaktyanurUpAM tava bhaktiM kariSyAmi' / iti vAgvilAsaM kRtvA gtH| dvijastu aSTaSaSTitIrtheSu bhrAntvA punaH parAvRtya vyAghuTyamAnaH kiyatyapi kAle gate tatra kAntAre AgataH / daivAd vyAghraNa dRSTa upalakSitazca / 'so'yaM mama jIvitadAtA mahopakArI' iti smRtvA sabahumAnaM pAdau abhivandya purAhatarAjakumArasatkAni anekalakSamUlayAni AbharaNAni dattvoktam-svAmin ! asmattrayANAmuddharaNAnantaraM tasya kalAdasyoddhAraH kRto navA ? | dvijenoktama-'tena |||226 // in Education intellig For Personal & Private Use Only wjainelibrary.org Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 227 // Jain Education Inte atidInatAgarbhitA vijJaptiH kRtA, tadA mama cetasi mahatI karuNotpannA, tena niSkAzitaH / vyAghreNoktam- bhavyaM na kRtaM, parantu ataH paraM saGgo na vidheyaH' / ityuktvA natvA ca sa vyAghro gataH / brAhmaNo'pi AjanmadAridyanAzakAni AbharaNAni prApya sotsAhaM | tasya AzIrvacanaM dattvA'grahazcalitaH / mArge gamanaM kurvatA cintitam - imAnyAbharaNAni agre'tibhayAkulamArge kathaM nirvakSyAmi ? | tasmAd nagare gatvA, imAnI vikrIya, rokyanANakaM kRtvA, pazcAd bhavyavyavahAriNo haTTe gatvA, patrikAM kArayitvA sukhena nirbhayaM gRhaM yAmi' / iti saMpradhArya nagare AgataH / nagarAntaH praviSTaH san catuSpathe tAdRzajanagaveSaNArthaM paribhrAmyati / tato haTTasthitena kalAdena dRSTaH cintitaM ca- 'so'yaM brAhmaNo yenAhaM kUpAd niSkAzitaH' / kakSAyAM granthim amUlyaM mudrAdikaM ca dRSTvA cintitam'anena dezATanaM kurvatA kimapi dhanaM suvarNAdikaM labdhaM dRzyate ato'yaM yadi vikrayaM kuryAt tadA mama kAryaM bhavet !' / iti dhyAtvA ApaNAdutthAya tvaritagatyA viprA'bhyarNaM gatvA 'aho ! adya mama bhAgyAni jAgaritAni, adya mama gRhe'tarkitA'mRtaghanavRSTiH saMjAtA / adya mama gRhaGgaNaM kAmagavI svayamAgatA / adya mama manorathAH saphalA jAtA yena yUyaM jIvitA militAH' / iti brubatA dvijasya caraNau antarA mastakaM dattam / kSaNaM sthitvA utthAya ca hastau yojayitvA vijJaptiM kartuM lagnaH - svAmin ! AgamyatAmasmadgRhe, svacaraNanyAsena pavitrIkriyatAmasmadgRham / iti ziSTAcAraM darzayatA svagRhe nIto brAhmaNaH / mugdhaviprastasya aticATuvacanAni zrutvA raJjitazcintayati- 'ayaM ko'pi atIvaguNagrAhako yad 'mayA kRtamupakAraM na vismarati / ko'pi atisujAto dRzyate, tasyAgre kimantaraM kAryam ? / ayaM mama sarvaM kAryaM kariSyati, ato vyAghradattAni bhUSaNAni tameva darzayAmi asyaiva haste 1. kArayitvA / 2. karoti / 3. bhavati / For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // // 227 // Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH // 228 // vikrIya rokyanANakaM karomi' / iti dhyAtvoktam-'bho bhadra ! mama pArzve kenApi dattAni bhUSaNAni santi, tAni vikrIya nANakaM kRtvA 'dehi| tenoktam-'darzayatu bhavAn, zirobalena bhavadIyaM kArya karomi' / tadA dvijena tAni sarvANi AbhUSaNAni drshitaani| tAni dRSTvA kalAdenopalakSitAni - "aho ! imAni tu rAjakumArasya, yo hi rAjaparyAyA) rAjakumAraH purA vakrazikSitA'zvena dUre | vane nItaH / tatra kenApi mAritaH / tasya zuddhinimittam aneke upAyAH kRtAH, parantu zuddhirna prAptA / tadA rAjJA paTaho vAditaH - 'yaH ko'pi kumArasya jIvanasya maraNasya vA zuddhimAnayati tasya mahAprasAdaM karomi, svakIyaM ca kRtvA jJApayAmi' tathApi zuddhirna prAptAH, sA'dya prAptA / ato'ham idaM kiyad darzayAmi, rAjJo vallabho bhavAmi, rAjakIyaM prasAdaM prApnomi, kiyad AbhUSaNamapi haste sthaasyti| anena dvijena mama kiM prayojanamasti? gRhe sthitaH pratyuta khAna-pAnAdidravyavyayaM kariSyati!" iti dhyAtvA AbhUSaNAni haste lAtvA vipraM pratyAha-'svAmin ! suvarNaparIkSaNaM tu ahaM vedmi, na tu ratnasya ata imAnyAbhUSaNAni ratnavaNijo darzayitvA, mUlyaM vizadaM kRtvA, vikrIya, dhanaM lAtvA ddaami| yUyaM sukhenAtra tiSThata' / tataH sa kalAdo bhUSaNAni lAtvA uparAjaM gataH / rAjJA pRSTam-'kathamAgataH ?' | sa prAha- 'kumArasya zuddhirmayA''ptA, tannivedanArthamAgato'smi' / ityukte rAjA'pi UrdhvakarNo bhUtvA 'kathaM katham ?' iti proktavAn / tadA kalAdena AbhUSaNAni darzitAni / rAjJApi darzanamAtreNopalakSitAni / taM 'kenAnItAni', iti rAjJA proktam / kalAdenoktam-'eSAM hArako vipro mama gRhe sthito'sti, tena mama vikrayakaraNArthaM dattAni / mayA svAmine drshitaani'| rAjJoktam -'tvayA bhavyaM kRtam / tvaM tu AtmIyo jAtaH / ityuktvA sevakAnAhUya AjJA kRtA-'bho bhoH sevakA! dhAvata, dhAvata asya gRhe sthitaM dvijaM badhdhvA viddmbnaapuurvkmtraanyt'| tadA tvaritaMdhAvitA rAjapuruSAH / kalAdagRhasthitazca 1. mama / 2. tasyaiva / 3. dApaya / 4. jIvanamRtayorvA / 5. kAriyiSyati / // 228 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 229 // Jain Education In vipraH sahasA cauravad badhdhvA viDambanApUrvakaM rAjJo'gre AnItaH / rAjJA darzanamAtreNa vadhAyAdiSTaH / tadA sevakA ardhamastakamuNDanapUrvakaM rAsabhArohaNaM kArayitvA tADayanto nagare bhramayituM lagnAH / vipro manasi / cintayati- 'yad mayA taistribhiruktaM na kRtaM tad IdRzaM phalaM prAptam' / iti vicintayati yAvat tAvatA vRkSasthena tena vAnareNa dRSTo vipraH / cintitaM ca-'aho ! asmantrayANAmayam upakArI vipraH, tasyedRzI avasthA katham ?' / tato janamukhAd vyatikaraM zrutvA vicAritam -'nUnamayaM kalAdena viDambito mariSyati ! atha kathamapi | ayaM jIvitavyaH' / iti dhyAtvA kimapi sarpasyAbhyarNe gatvA vyatikaro niveditaH / sarpeNoktam- 'cintAM mA kuru, sarvaM bhavyaM | bhaviSyati' / ityuktvA tena sarpeNa rAjJo vATikAyAM gatvA kulasya bIjabhUto rAjakumAro daSTaH / sa tu darzanamAtreNa zabavad nizceSTo bhUtvA patitaH / rAjasevakA bumbAravaM kurvanto rAjJo'gre gatvA proktavantaH / rAjApi kiMkartavyatAmUDho jAtaH / mantravAdina AhUtAH taiH | sarvairapi svakIyamantrabalena mArjanAdi kRtaM paraM napuMsakAgre taruNIvilAsa iva niSphalaM jAtam / rAjJazcatvAro hastA bhUmau patitAH, vilapituM ca lagnaH / tadA kenApyuktam- 'svAmin ! nagare paTahaM dApayatu, ko'pi guNI miliSyati' / rAjJA paTaho dApitaH - 'yaH kumAraM jIvayati taM lakSaprasAdaM karomi / anayA rItyA paTaho vAdayan yatra rAjasevakAH kharAropitaM dvijaM bhramayanti tatrAgataH / etasminnavasare | nAgadevatayA devAnubhAvena adRzyatayA''gatya brAhmaNasya karNe uktam- "bho dvijavara ! ahaM kumAraM jIvayAmi' iti paNapUrvakaM paTahaM spRzatu / ahaM sa eva sarpaH tadA trayANAmuktaM tvayA na kRtam / anarhasyopakArasya phalamIdRzaM pazyatu / tadA tena dvijenoktam- 'bho rAjasevakA! mAM muJcata, ahaM rAjakumAraM sajjIkaromi / tadA rAjasevakA rAjJo'gre dhAvanto gatAH, niveditaM ca taduktaM shrssm| rAjJoktam'nirbandhaM kRtvA Anayata taM dvijam' / sevakaistathaiva kRtvA''nIto dvijo rAjJaH smiipe| rAjJoktam- 'bho dvijavara ! kumAraM jIvaya / jJAyate tvayaiva mAritastyaiva dattaH / yathA viDambitastathA pUjApAtram adhikataraM bhaviSyasi atastvaritaM kuru' / dvijenoktam For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH | // 229 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 230 // 'nItiviruddhakaraNena mayA viDambanA prAptA, parantu adhunA sarva tadvyatikaraM jJApayiSyAmi' / iti kathayan viSavyAptakumArasya samIpe gatvA maNDalaM kRtvA dhUpa-dIpAdimahADambarapUrvakaM mArjanaM kartuM pravRttaH / rAjapramukhAH paritaH sthitAH pazyanti / | nAgadevatA kumArazarIre'vatIrya iti provAca- 'bho dvijavara ! kimasya duSTasya rAjJastanayasyopakAraM kartuM pravRttaH ? / kiM tvayA kharArohaNaviDambanA vismRtA ?' / rAjJoktam- 'kathaM mama duSTatA ?' nAgenoktam- 'tava putrastu vyAghreNa mAritaH / pazcAt kiyatyapi kAle gate daivayogena vayaM trINi mitrANi kUpAntaH patitAni, caturthaH kalAdazca / asminnavasare niSkAraNopakArI dvijastatrAgataH / asmAbhistribhirvijJaptiH kRtA / anena tu zravaNamAtreNaiva vallayAdigrathanAdibahulaprayatnaM kRtvA niSkAzitAH / tadA'smAbhirenaM praNamya zikSA dattA - ayogya-tvAccaturthasyopakAro na kartavyaH / iti kathayitvA vayaM svasvasthAnaM gatAH / pazcAt tena duSTakalAdena cATuvacanairvijJapto dvijaH / tadA upakArazIlena dvijena asmadvacanaM vismRtya so pi niSkAzito gRhaM prAptaH / dvijastu tIrthAni kRtvA vyAghuTayamAno vyAghreNa dRSTaH / tenopakAraM smRtvA imAni AbhUSaNAni dattAni / dvijaH punaratrAgataH / kalAdena sadhanaM jJAtvA kapaTavRttyA gRhe nItvA, AbhUSaNAni lAtvA, tavAgre proktam / tvayApi vicAramUDhena kimapi avimarzanapUrvakaM viDambya dvijasyedRzI avasthA prApitA / vAnareNa zIghramAgatya mamAgre proktam / ato'smAkamupakAriNo duHkhadAyakaM tvAM kathaM muJcAmi ? | 'iSTasya pAlanaM duSTasya daNDa' iti nItiM smRtvA mayA daSTaH " / tato rAjJA sarvajanasamakSaM svAtmA ninditaH / dvijavaraM nAgaM ca | kSamayitvA kathitam- 'yastavAdezo 'bhaved tamahaM karomi / tadA nAgenoktam-yadi tvaM lakSaprasAdapUrva dazasaGkhyAkAn bhavyagrAmAn dadyAstadAhaM muJcAmi / rAjJA tathaiva kRtvA brAhmaNaH pUjitaH / kumAro nirviSo jAtaH / kalAdaM kRtaghnaM dRSTvA sa vadhAyAdiSTaH / dvijena kRpayA mocitaH / For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // // 230 // Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 231 // tasmAd ayamapi kalAdaH svamAturapi svarNacorakaH / AtmIyairbhavyaM na kRta yad ayaM sahAyIkRtya atrAnItaH, darzitA ca zilA / prathamata eva kimapi miSaM kRtvA ghana-cchedanikAdyadhikaraNamArgaNAmakariSyan (ta) tadA zreyo'bhaviSyat / adhunA tu ahi| gandhamUSikAnyAyena viSamam Apatitam / yataH - "jA mati pIche upajeM, sA mati pahelI hoya / kAja na viNase ApaNo, durajana hase na koya " ||1|| " kiJca iyaM hi zilA ekena divasena bhaGktuM na zakyate; bahudivasasAdhyaM kAryam prabhAte tu jAte lAtuM zakyaM lAtvA vayam | ayamapi ca svasvasthAne svAzraye yAsyAmaH / punargRhagatoyam anargalaM suvarNa smRtvA vyAkulo bhaviSyati / yasya ratimAtraM suvarNa | dRSTvA cetanA vikalati tasya punaridamanargalaM dRSTvA kiM na bhaviSyati ? / ato nUnamayaM kenacid balavatA saha vibhAgaM kRtvA samagraM gRhISyati, asmAMzca bahudravyaharaNacchalaM mastake dattvA saGkaTe pAtayiSyati / ato'dhunAtra kiM kartavyam ?" / tadaikenoktam-'yadi | mamoktaM kuruta tadA na ko'pi vighno bhavet' / tairuktam- 'kathama ?' / sa Aha-'ghanacchedanikA tu haste AgatA'sti / tayA ca ghanacchedanikayA dRzyamAnamuparitanavibhAgaM lAtvA zeSaM cAcchAdya gamyate / pazcAt pratidinamAgatya svasamIhitaM kariSyAmaH / atha yadA'yamAgacchet tadA'sya vaktavyam- 'zIghraM zIghraM pAnIyamAkRSa, punaH pipAsA lagnA' / iti zrutvA yadA'yaM jalAkarSaNArtha kUpataTe | sthAsyati tadA pRSThataH samagrairekIbhUya hastairgharSayitvA kUpAntaH 'pAtayiSyate / tadA ca zItalajalena pAmA gamiSyati" / etadvacanaM zrutvA sarvairanumatam / atha te viratAstAvatA so'pi dehacintAM kRtvA AgataH / tadA caurairuktam- 'bhrAtaH ! jalaM niSkAzaya, punaH 1. bhavati / For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // 231 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH // 232 // sarasabhojanAt pipAsA lagnA' / svarNakAro'pi taduktaM zrutvA cintayati-'savi-SamodakA adhunA caTituM lagnAH ! / ataH paraM pAnIyaM pItvA sarve'pi bhUmau patiSyanti, dIrdhanidrAM ca gmissynti| tataH param ahameva sarvaM 'grahISye' / ityArta-raudraM dhyAyandhyAyan pAnIyAkarSaNaM kartuM lagnastAvatA pUrvasaGkatitaistaiH kUpAntaH pAtitaH caurA api punarghaTikAmAtrAntare kSveDaprabhAveNa mRtAH / etatsarvaM "padmayA 'vANyai darzayitvoktam --'bho vANi ! dRSTaM jagadAzcaryam ? / etairdazabhirekAdazaprANalAbhAzayA daza prANA dattAH, parantu ekAdazo na kenApilabdhaH / ahaM janAn zatasahastrasaGkaTeSu pAtayAmi, rogaiH pIDayAmi, kazAghAtaistADyAmi, bhikSATanaM kArayAmi, kArAgAre 'kSipAmi, kiM bahunA ? kruddho vairI yad na karoti tatsarvaM duHkhamahaM ddaami| tathApi saMsAriNo jIvA matpRSThaM na munycnti| madarthaM mAtA-pitA-putra-kalatra-mitra-bhRtya-gurupramukhAn vaJcayanti, dharSayanti, teSAM vizvAsaghAtaM ca kurvnti| kula-jAtideza-dharmalajjAM ca muktvA madarthaM paribhramanti / yat ko'pi na karoti, na jalpati, tatsarvaM "ramArthI sviikurute| ekazrIjinavacanavAsitAntaHkaraNairgRhItapaJcamahAvrataiH samaM mama na calati / te hI vividhaiH prakArairmA vigopayanti, mama mahattvaM naashynti| mama santatirUpAH kAma-bhogAH, tAnapi nAsikAmalavad dUrato vicchoTya vigopya ca, vane gatvA'zokatarumUle sthitvA, bhAravad sarvaM parityajya, munikalpAH bhUtvA, matsaGgatityAgapratijJAM ca kRtvA pratidezaM pryttnti| punaryatra kutrApi 'janasaMhatisaMyogastatra pratyahaM mAM mama sUiMzca kAma-bhogAn nindanti / te hi svavacanaracanayA mama viSANAM ca guhyAnyuktvA sarveSAM cittAni mayi viSayeSu ca vimukhIkurvanti / 'capalA kuTilA svairiNI AdinI kalaGkAni datvA kiyatAM gRhANi 1. paatyte| 2. grahISyAmi / 3. viSaprabhAveNa / 4. lkssmyaa| 5. sarasvatyai / 6.kSapayAmi / 7. lkssmyrthii| 8.paMca zabdAtodyAni tADayantaH ityadhikaH pAThaH pr0| / Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH 14/pallava tyAjayanti, AtmasadRzAMzca kurvanti / punastapa-japAdyupAyairavazyaM mAM ceTIrupeNa sevAkAraNArthamApAtayanti / yasya gRhe AhAramAtraM gRhNanti tasyAGgaNe mayA lakSakoTIrupeNApatanaM kartavyaM bhavati / punarmunayaH zukladhyAnena mamecchAbIjAni saMjvAlya kevalajJAnaM cotpAdayanti tasminnavasare vividhAni suranRndAnyekIbhUya mama gRhaM teSAM caraNayoradho dhArayanti, tasyAsanaM dadati / punastasyopari sthitvA mama nirmUlocchedanarUpAM dezanAM dadati / bahUn AtmasadRzAn kurvanti, parAn kAMzcit dezaviratiM ddti| te kiM kurvanti?-ye gRhaM sthitA api vyavahArazuddhA parigrahaparimANaM kRtvA satya-santoSAmnAyena samadhikAM mAM samutpAdayanti / nIti zAstroktarItyA niHspRhabhAvaM darzayantaH kAma-bhogAdiSu mAM vyayanti, samadhikaM saharSa saptakSetryAM vpnti| atigADhataravIryollAsabhAvanAcUrNakSepeNa mAM bandhane kssipnti| pratikSaNaM sarvajanasamakSaM mama nindAM tiraskAraM ca kurvataH zruNomi, tathApi teSAM gRhaM tyaktuMna zaktA pratyuta vRddhimApnukAmA iva vsaami|eken punaH kuzalena puNyAnubandhipuNyabandhena mAM bandhe pAtayanti, yasya balena janmajanmani teSAM mama dAsatvaM karaNIyamApatati / praticaraNanyAsaM nidhAnaM darzayantyA sarvato vRddhyA vardhamAnayA nivasanIyaM bhavati / teSAM kimapi pratikUlaM kartuM na zaktA / ante punarmA vigopya tRNavad vihAya nirvRttipurI yaanti| IdRzAn tathAvidhAn jinazAsanopAsakAn vihAya sarve'pi saMsAriNo jIvA mama kiGkarA vidyante / tAn ahaM sahastrazo duHkhAni dadAmi tathApi mama caraNopAsanAM prItiM ca na muJcanti / madarthaM tapa-japa-kAyaklezAdyanekadhA pApAnubandhipuNyaM kurvanti / parantu ahaM tAn sarvato vRddhi darzayitvA narakAvAse pAtayAmi' tiryakSu vA te'pi ca sarpAdayastiryaJcau mAm AvRtya nidhAnAdi sevnte| ye kecana kaSTabalena deveSUtpadyante te'pi parakIyaM bhUmigataM madrUpaM dravyamAzritya niSkAraNaM tatraiva tiSThanti, lokAMzca mRttikA 1. saMhatiH samUhaH / 2. kamalam / 3. tthmlsy| . // 233 // Jain Education For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH / / 234 // kokilarupeNa vA darzayanti / tasmAd he bhagavati vANi ! akhilasaMsAriNAm aharnizaM mamAptyA eva mahattvaM gnnyte| kevalam eke kecana mokSArthino ye manuSyAste tavopAsane ratAH / tavaiva mahattvaM gaNayanti te narAH' evaM lakSmyoktaM zrutvA sarasvatI praah-'bhginii| ekaM tu tava mahad dUSaNaM yad AtmasevakAn narabhavAdiSu vibhavAdi dattvA sukhaM ca darzayitvA narakA'vaTe pAtayasi / nijAzritAnAM tu samuddharaNameva yuktaM mahatAm' / evaM zrutvA lakSmIH prAha- bhagini ! viduSI bhUtvA zrutajaDatvaM kim AviSkaroSi ? kevalamahaM narakAvaTe na pAtayAmi, kintu moharAjaprayuktAni viSayA-'vidyA-vyasanakAma-bhogAdIni narakAvaTe pAtayanti / mabalena tu dhanavivekamatayaH paramapadasAdhanaM kRtvA cidAnandaM prAptAH zrUyante / zAstre'pi 'kanakAd muktiH' iti gIyate / evaM tu tavAptyA mahadbhutAH zrutakevalino'pi moharAjaprayuktapramAdAcaraNena anantajIvAstiryakSu paribhramanti tat kiM tava dUSaNam ?' / ityevaM zrutvA smitvA ca sarasvatI prAha-"bhagini ! ekaM vivAdabhaJjakaM tava mama ca mahatvapoSakaM vAkyaM vacmi tacchRNu- yeSAM keSAJcid AvayorAptayA satsaGgIkaraNe viveka locanalAbhaste trivargasAdhanapUrvakaM paramAnandapadamaznuvate' / lakSmyoktam-'idaM tu stym'| evaM bhagne vivAde ubhe api svasthAnaM gte| // iti lakSmI-sarasvatyoH sNvaadH|| evaM purANAdAvapyuktatvAd bho bhavyAH / zrRNvantu "dAnaM bhogo nAzastistro gatayo bhavanti vittsy| yo na dadAti na bhuivate tasya tRtIyA gatirbhavati" ||1|| // 234 // in Education Interational For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritram saptamaH pallavaH ataH satpuruSANAM lakSmIlAbhe pradhAnaphalaM daanm| bhogastu mdhymm| yena puruSeNa dvayormadhye ekataramapi na kRtaM tasya tRtIyA zrIdhanya-[.. gatistu bhavatyeva / puNyabale pUrNe jAte durgatibhramaNaM dattvA lakSmIstu yAtyeva / uktaM ca -- "pRthivyAbharaNaM puruSaH, puruSAbharaNaM pradhAnataraMlakSmIH |lkssmyaabhrnnN dAnaMdAnAbharaNaMsupAtraMca"||2|| ato bhavyAH ! atidurlabhataraM manuSyAvatAraM dhanaM calabdhvA supAtradAne prayatnaH kartavyaH / yat sadhanaM mAnuSyaM hi labdhaM tad dugdha zarkarAsaMyogo labdhaH / etad dvayaM labdhvA abhaya-supAtrA-'nukampo-cita-kIrtidAnAdiSu kathaM saphalaM na kriyate? / yato dhanalAbhe // 235 // ihaloke yAvalakSmIstAvad mahattvaM, gatAyAM tu mAnuSyaM tRNavad, na ko'pyuttaraM dadAti / dAne dattA lakSmIna yAti, sthirA bhvti| kadApi pUrvasaJcitabahupApodayena gatAyAM satyA mapi tasyA dAtumahattvam ihaloke na yAti, paraloke tu avazyaM lokottaramahattvamApnoti / yadA dhanI kRpaNatA doSeNa dAnamAtraM na dadAti tadA tasya prabhAte na ko'pi nAma gRhnnaati| yadi ca ko'pi nAma gRhNIyAt tadA'nyastasyopAlambhaM dadAti--'kimasya nIcasya nAmagrahaNaM karoSi?, adRSTakalyANako'yam / ityAdiadAtuH sahajaphalam / ato bhavyAH ! ubhayalokasukhadAyake dAne yatno'vazyaM vidhatta iti haardm'| iti munidezanAM zrutvA 'ahaM manasi camatkRtazcintayAmi-'aho ! ajJena mayA'tiduSkaraM narabhavaM dhanaM ca labdhvA vahu haaritm| kimapi aihika-pAralaukikaM na vihitam / kevalaM durgatigamanasyaiva puSTiH kRtA / kRpaNatAdoSeNa iha kimapi na jagdhaM bhuktaM ca, kevalaM | dInavad durbharajaTharapUrtiH kRtaa| svayaM na bhuktaM, putrAdInAmapina bhogAya dttm| na kIrtihetave yAcakebhyo dattaM, naca dIna-hInoddharaNaM 1. dhanakarmaNo rupadhArakazcAraNaH / Jain Education Intercom For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 236 // kadApi kRtam, ato'vazyaM bhavaM saphalIkaromi / iti kalpanAM dhyAtvA''gato''smyaham / bhoH putrAH ! munivacanopakAreNa dhanadhAnyAdiSu nirmamo'haM jAtaH / kRpaNatAdoSeNa gatakAlo durgatipoSAya vihito mayA / yuSmatprabhRtInAM ca dAna| bhogAdInAmantarAyakArako'haM jAtaH / yuSmAbhiH suputratvAd mamAzayAnukUlo nirvAhaH kRtaH / ato he vatsAH ! sAdhunA dhanAdikaM sarvam adhikaraNatvAd bahuduHkhadAyakatayA jJApitaM, tena dhanAdi pAtrasAd kartumicchAmi / dAnAdirahito'rthaH kevalam anarthAya bhavati, ato dInoddharaNa- supAtrapoSaNa - kuTumbapratipAlanarItyA'syA bhavyaM phalaM gRhNAmi / tasmAd yuSmAkaM tyAgabhogAdiSu yA icchA bhavet sA kathanIyA, sukhenaiva cA'rtho grAhyaH, mayA''jJA dattA, punarna praSTavyamaH / ahaM tu dAnAdiSu praguNo bhavAmi / ityuktvA sa kUTadhanakarmA dInAdibhyo yathecchayA dhanaM dadau / tathA sIdadbhayaH svajanebhyo yAcakebhyazca svasvecchato'pyadhikaM dadau / evaM svalpaireva divasairaSTau dhanakoTyaH kapaTazreSThinA vyayam akaarisst| nagare punarbhavyavastrAbharaNAni paridhAya sukhAsane'zvarathe vA'dhiruDho gacchati tadA ko'pi bAlavayasyaH priyasakhaH pRcchati-'bhoH zreSThin ! adhunA tavedRzI udAratyAga-bhogapravRttiH kathaM saMjAtA ? / tadA pUrvoktaM kalpitavyatikaramuktvA uttaraM dadAti tadA ke'pi bhavyajanA vadanti- 'niHspRhamunidezanayA ko na pratibudhyate ?, kimAzcaryamatra ? | pUrvamapi zrUyate zAstre kAlakumAra - dRDhaprahAri - cilAtiputra -dhanasaJcayazreSThayAdayaH kukarmaratAH kumArgapoSakAH kumativAsitAntaHkaraNAH saptavyasanasevanapravaNA mahAniSThurapariNAmAste'pi munidezanayA prabuddhAH, tasminneva bhave ca jinadharmamArAdhya cidAnandapadaM prAptAH / tatrA'sya tu kiyanmAtro doSaH ?, kevalaM kRpaNataiva, sA munivacasA etyeva / parantu ayaM dhanyo asyedRzI 1. putrAdinAmityabhASata pra0 / 2. akAri pra0 / For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // 236 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH AjanmalagnA kRpaNatA gatA ! / asmAdRzAnAM punarIdRzI matiH kadA bhaviSyati ?' ityevaM stuvanti ke'pi ca vadanti-"asyAyuH samIpamAgataM dRzyate yena AjanmasvabhAvinimayo jAtaH !! kAlajJAne zAstre'pyukta masti-AjanmaprakRtirekayaiva helayA prayatna vinA vinimayatAM yAti tadA svlpmevaayujnyeym"| yasya manasi yAdRzaM pratibhAsate sa tadeva vakti, ko bahUnAM mukhAni pidadhAti ? / punaH kasmiMzcid dine rAjadvAraM gatvA bahumUlyamupAyanaM kRtvA praNipatya ca agre sthitaH / rAjApi tad abhinavaM mahAgham upAyanaM dRSTvA raJjitaH san sAdaramAlApya prativakti sma-bhoH zreSThin ! tava citte IdRzI udAratAbuddhiH kathaM sNjaataa?| pUrva hI pratipadaM lokA stava kRpaNatAdoSamAviSkurvANA Asana, adhunA tu pratikSaNaM tava dAna-bhogAdiSu atyudAratA zrUyate tatkathaM saMjAtam ?, satyaM brUhi / zreSThayapi pUrvoktakalpitamunidezanAdi prtibodhkaarnnmvdt|raajaapi zrutvA camatkRtaH san vadati-'aho ! acintanIyAM jIvasya gatiM sarvajJaM vinA ko jAnAti ?' | ityuktvA yathocitaM prasAdaM dattvA 'asmatsadRzaM kAryaM nivedanIyaM sukhena, zaGkA na kAryA' ityAdivacanaiH saMtal visRSTaH / so'pi praNAmaM kRtvA utthitaH,vicArayati ca-'dAnena kiM na bhavati?, devA api sAnukUlA bhavanti tatra manuSyANAM kA kathA ? | iti vicArayan gRhamAgataH / asya tu pratigRhaM pratipathaM pratigrAma yAcakajanairyazaH zobhA vistAritA, sarvatra vikhyAto jaatH| atha yatra grAme mUladhanakarmA gato'sti tasmin grAme ko'pi yAcakaH kUTadhanakarmaNo yAcitvA icchA'dhika-dhana-vastrA- | ''bharaNAdi labdhvA kUTadhanakarmaNo yazo bruvan svagrAmaM yiyAsustatrAgataH / atha catuSpathe mUladhanakarmA ekasya zreSThino haTTe sthitaH san vyApArAdivArtA karoti tatra pArzvavartini haTTe sa yAcako'pi vastrAbharaNabhUSito mArge gacchan kenApyupalakSitenAlApitaH / // 237 // Jain Education For Personal & Private Use Only Mww.jainelibrary.org Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH // 238 // yAcako'pi tatsamIpamAgtya kUTadhanakarmaNo yazo varNayituM prAha-'bho amukazreSThin ! lakSmyAzrite lakSmIpuravare'dharIkRtakarNabalipramukhaH, sAkSAt kuberAvatAro mUrtimAn puNyaprAgbhAro vA kimu ?, IdRzaH samastadAtRziromaNirdhanakarmA nAmnA zreSThI nivasati / tena mAdRzAnAM bahUnAM dAridyocchedaH kRtaH / vartamAnasamaye tu IdRzo dAridyacUrako vAJchitA'dhikadAnapUrako mayA na ko'pi dRSTaH zruto vA / asya mAtrA ayameva jnito'sti| samastadAtRguNairbhUSito yAdRzo'yamasti tAdRzo na ko'pi bhUto na ca bhaviSyati ! / kiM bahu varNyate?, brahmA'pi tasya guNAn vaktuM na kSamo bhavati' / iyaM vArtA pArzvavartihaTTasthitena mUladhanakarmaNA shrutaa| zrutvA ca svacitte camatkRtaH san cintayituM lagnaH-'aho! mama nagare dhanI dhanakarmA tu ahamevAsmi, anyastu na ko'pi IdRzo dRSTaH zruto vA? ahaM tu atraivaasmi| kasmAcid grAmAd Agato vA ayaM punaH kaH? iti sAzaGko yAcakaM prAha-'tvayokto dhanakarmA kasmAd graamaadaagto'sti?'| yAcakenoktam-'Agata AgataH kiM vadasi ?, tatpurasyaiva amukapATakanivAsI / sAkSAt sa rupeNa bhavAdRzo'sti, guNaistu devebhyo'dhikataraH / iti yAcakoktaM zrutvA citte mahatyArti sNjaataa| ayaM 'vanIpakaH kiM vakti ?, nagare matsadRzo na ko'pyasti, tarhi mama pATake tu kuto bhavet ?' / iti dhyAtvA punaH 'pRSTam-'bho yAcaka ! tvaM yat pralapasi tad mama citte na tiSThati, ataH punaH punaH pRcchAM karomi, 'yataH zatajihvo yAcakaH' / pratikSaNaM pRthagbhAvatayA jalpanaM bhavadIyajAtInAM bhvti| ata ucyate tvaM yad vadasi tat kasyApi mukhAt zrutvA ? athavA svayaM dRSTvA ? athavA bhaGgapAnAdipramAdAcaraNaM kRtvA prajalpasi ? / yatastvaduktapATakanAyakastu ahameva ! / matsadRzadhana-vyavasAyAdibhiH samAnadhurAvAhako'khile nagare na ko'pyasti, pATake tu kuta 1.yAcakaH / 2. pRSTaH pr0| ||238 // in Education in For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH // 239 // AgataH ? / kenApi kAryoddezena ahamatra AgataH, tasyApi svalpA eva vAsarA jAtAH santi / atastvaduktaM kathaM saMbhAvyate ?' | yAcakenoktam-"kimarthaM vitaNDAM karoSi ? / vayaM yAcakA yathArthavAcakAH, yathA dRzyate tthaivocyte| hRdaye mukhe ca bhinnAzayatvena jalpanaM bhavadIyajAtInAmeva dattaM dhaatraa| yadi na manyase tatra gatvA vilokaya, sarvaM jJAsyasi / parantu nagare bhramaNaM kurvatA mayA etattu zrutam 'ayaM dhanakarmA pUrva mhaakRpnno'bhuut| adhunA tu dAnaguNena na ko'pi anena sadRzo jJAto'sti' / ato he zreSThin ! mayA yaduktaM tat sarvaM satyaM jAnIhi / mamA'satyajalpane ko'vasaraH ? / yathA dRSTaM tathaivoktaM mayA, nAtra sandehaH kAryaH / nyUnAdhikaM kimapyahaM na vedmi / kalyANamastu tava, ahaM yAmi'' / ityuktvA yAcako gataH / zreSThinA cintitam-'iyaM vArtA tu utpAtasadRzA'sambhAvanIyA, nA kevalam asatyA'pi bhavet, kiJcid nyUnAdhikA tu bhaviSyati,paraM na muulto'styaa| ato'haM zIghraM yAmi, cet kAryaM bhaviSyati punarAgamiSyAmi / iti dhyAtvA taddinazeSe calito mArge kasmiMzcid grAme uSitaH, paraM rAtrau ArtiyogAd nidrA nAgatA / ArtyA rAtrimativAhya prabhAte svapurasammukhaM calitaH / tadA kapaTadhanakarmaNA daivaprayogeNa jJAtvA agrata eva dvArapAlakebhya uktam-'bhoH sevakA! adhunA'tra nagare bahurUpiNo dhUrtA AgatAH snti| te lokAn vividhadhUrtakalayA dhuurtynti| kecittu kasyApi gRhasvAminaH sadRzaM rUpaM kRtvA gRhAntaH pravizya gRhasAraM lAtvA gacchanti / ataH sAvadhAnatayA stheyaM, ko'pyajJAto gRhAntarvizan vAraNIyaH' / atha madhyAhne jAte mUladhanakarmA svapuraM prAptaH, puraM pravizan lokaidRSTaH / taM ca dRSTvA parasparam upakarNamAgatya kathayanti-'aho ! T adyAyaM dhanakarmA, mUlaveSAdi kRtvA pAdacArI ca bhUtvA kuta Agacchati?' | ityukte ekenoktam-nAyaM dhanakarmA,ko'pi | dhanakarmasamAnarUpaH pathiko yAti' / ekenoktam-'tvaM satyaM vadasi !! yato mayA'dyaiva prabhAte sukhAsanAdhirUDho bahubhiH sevakaiH G // 239 // in Education Inter For Personal & Private Use Only Mww.jainelibrary.org Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallava: // 24 // parivRto gacchan dRSTaH / tadA'nyenoktam-'dhanakarmA tu ayameva, yata enaM pazyato mama samagraM janma gatamasti / yadi na bhavet tadA hoDAM karomi' / iti vividhavArtA kurvanti, tad mUladhanakarmA kiJcit shrRnnoti| kiJcica manasi cintayituM lagnaH-'kimapyatra kAraNaM vidyatte !! parantu ekavAraM gRhAntaH pravizya sustho bhUtvA pazcAd asya zuddhiM kariSyAmi, iti dhyAyan zIghra gRhAGgaNaM prAptaH, paraM ko'pi sevako nottiSThati, praNAmaM ca na karoti / evaM dRSTvA ke'mI?' iti vicintayan gRhe praveSTuM lagnastadA sevakairuktam-'kva yAsi ?, kasya gRhe pravizasi ? iti zrutvA camatkRtena dhanakarmaNoktam-'bho amuka ! kiM tvaM mA nopalakSase ? yato bahutarakAlaM mama sevAM kurvatAM gataH / kathaM tava anyeSAM ca adya viparyAso jAtaH ? tadA sevakairuktam-'yAhi yAhi, anyatra dhUrtakalAM kuru, vayaM tu vidmaH,jJAto graho na pIDayati!' / zreSThinoktam-'kiM sarve'pi svAmidrohakA jAtAH ? / saptASTadivasAnAM madhye vismRtiM gatA yat svasvAminamapi nopalakSante' / sevakairuktam-"kasya svAmitvam?, ke tava sevakAH ?, asmatsvAmI tu AvAsAntare bahuzubhena ciraMjIvI rAjate, tvaM tu ko'pi dhUrta : kalayA gRhaM moSitumAgataH / asmatsvAminA tu agrata evoktamasti 'dhUrtAH samAgatAH santi / ataH zIghramapasara ataH pradezAt / yadi asmatsvAmI jJAsyati tadA tvAM viSamadazAM prApayiSyati" / evaM parasparaM vivadamAneSu prAtivezmikA AgatAH / tadA zreSThinoktam-'bho amukabhrAtaraH ! pazyantu bhavanto yadahaM yuSmAkamamukakAryodezamuktvA amukagrAme gataH / tatkAryaM kRtvA zIghramAgataH / ete bahukAlaparicitAH sevakA anupalakSakA bhUtvA mama praveSTuM vArayanti' / iti tadvAkyaM zrutvA te sarve'pi vibhrame patitAH vicArayanti, ko'yaM dhanakarmA ? gRhamadhye ko vA ? / ayamapi yad vadati tataH satyaM pratibhAti, gRhAntargato'pi satyaH prtibhaati!| anayormadhye kaH satyaH ko vA'satyaH?, vinA'tizayajJAninaM ko jAnIyAt ? / tadaikenoktam // 24 // Main Education Inder! For Personal & Private Use Only S w.iainelibrary.org Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 241 // Jain Education In 'gRhAntaH sthitaM zreSThinaM bahirnItvA ubhayoH saMyogaM kRtvA pazyantu, satyAsatyavibhAgo ' bhaviSyati' / tadA kespi kUTadhanakarmaNaH khAna-pAna - miSTavacana tRptAstadadhInA vadanti- 'ko'yaM dhanakarmA ? sa tu gRhAntaH sthito AnandaM karoti / ko'pyayaM tu dhUrtaH | samAgato'sti' / tadA kenApi dhImatA tattvagrAhiNoktam- 'bhrAtaraH ! maccite tu bahirgato'yaM dhanakarmA satyaH pratibhAti / katham ? - | prakRti - prANayorvigamanaM sahaiva bhavati / kasyApi tattvazravaNena pratibodhanAt kayApi rItyA parAvartanaM bhavet, paraM na mUlato yAti / tasmAd ayaM tu mUlaprakRtyA dRzyate sa tu prakRtyA anya eva bhAsate / kRpaNo'pi gurupadezAd dAnAdikaM karoti, tathApi yogyAyogyavibhAgagrahaNenaiva karoti, na tu itastato vikirati / mahatA kaSTena pApodyamena ca dravyaM milati, tasya vyayaM yaH karoti | tasyaiva hRdayaM jAnAti / dAnakaraNaM maraNasadRzameva kathyate loke / gRhAntargato dhanakarmA tu yathA kasyApi dhanaM ko'pyavasare kasyApi vaira prakRterhaste caTitaM bhavati sa yathA dRzau pidhAya luNTayati tathA luNTayati / ato mama citte tu ayameva satyaH pratibhAti' / ityevaM kolAhalaM zrutvA vRddhaputro bahirAgataH / taM dRSTvA mUladhanakarmaNoktam- bho vatsa ! tvayA gRhAntaH kaH saMgRhItaH ?' / ityukte so'pi vibhrame patitazcintayati - 'ko'yamupAdhirutthitaH / iti cintayatA mauna mAdhAya gRhAntargatvA kUTadhanakarmaNo'gre sarvo vyatikaro | jJApitaH / so'pyutthAya mayA hyo dine kathitaM nA'bhUd grAme dhUrtAH samAgatAH santi ?, tanmadhyAt ko'pyAgato bhaviSyati ! | | parantu asatyaM kathaM nirvakSyati ?' iti vadan bahirAgataH / sevakAH sarve'pyUtthitAH / atha kUTena mUlazreSThine uktam- 'kuta Agato'si ? re dhUrta ! kasya gRhAntaH praveSTumicchasi ?' / mUladhanakarmA'vadat-ahameva asya gRhasya svAmI, madIyA 1. yAsyati pra0 / 2. tarpitA pra0 / For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // 241 // Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH // 242 // sampattibahutarakaSTena melitaa'sti| paraM tvaM kaH? yadhUrtakalayA gRhAntaH pravizya mama dhanaM luNTayasi ? / ato niHsara bahizcatuSpathe sAdhukArA'bhyarNe, yathA AvayoH satyAsatyavibhAgo bhavet / caurasya gatizcAra eva bhvti,| kUTenoktam-gRhasthitaH sAdhukAraH, bahiH-sthito dhUrtaH, iti sarve jAnanti / ata uparAjaM gatvA, tava dhUrtasya mukhaM bhraMzayitvA sarvasamakSaM rAsabhArohaNapUrvakaM vigopya | dezAd niSkAzayiSyAmi / evaM vivadamAnAbhyAM catuSpathe gatvA sAdhukArAn sammelya teSAmagra ubhAbhyAM svasvaduHkhamuktam / atha tatra catuSpathe samastanagaravAsino lokAzcitrakRdvArtA zrutvA savismayamAgatAH / tatra ye durjanAste dhanakarmadvayaM dRSTvA harSam eyaruH, ye ca sajjanAste khedaM gatAH-'hA ! saMsAre karmarNAM vicitrA gatiH, udayagatiM ca viSamAM vinA jinAgamaM jinaM ca ko jAnAti? | adhunA pazyantu bhavyAH kIdRzaM nRtyaM kArayati krmprinnaamH'| sAdhukArAH sarve'pi tau dRSTvA vismayaM prAptA vaktuM lagnAH-'anayoyormadhye romamAtreNApi nyUnAdhikatvaM nAsti, tat kiM kriyate? | tadaikena nipuNamatinoktam-'asya putrAdayaH svajanAH pUrvA'nubhUtAn saGketAn pRcchanti tadA yo yathAbhUtaM vakti sa satyaH, itaro'satyaH' / mahAjanaistathA kRte mUlazreSThinA svAnubhUtasaGketA uktAH / tathA apareNApi devIsAhAyyAccUDAmaNizAstraM viditvA sarve'pi vizadarItyA uktAH / atha sarve'pi mahebhyAH samasaGketapUraNaM zrutvA bhagnapratijJAH saMjAtAH / 'aho ! samAkArANA samAbhinayAnAM samavAdakAnAM ke nopAyena satyAsatyavibhAgaH kriyeta ?, tasmAd yAvadetatsadasadvyaktirna bhavet tAvad gRhAntardvayormadhyAd naike'pi pravizet' / iti mahAjanairbalAd niSiddhau dvAvapi anyAnyasthAne sthitau pratidinaM prage samutthAya vividhakalahagatyA kalahaM kurutaH / nityakalahakaraNena udvaijitaH puralokaiH punaH saMbhUyoktam-'yuvAM rAjadvAre gamanaM kurutam / tatra rAjJaH pratApena puNyAdhikabuddhibalena ca satyAsatyavibhAgo bhaviSyati' / tato janapreritau rAjJaH samIpaM ||242 // in Education Intematon For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya saptamaH caritram pallava: // 243 // gatau / rAjAnaM natvA svasvaduHkhanivedanaM ca kRtvA sthitau / rAjApi pUrvavat samAkArau samavAdinau ca jJAtvA zrAnto mantriNa mAdizat-'anayoAyaM kuruta' / mantribhirapi asmin nyAyakaraNe vividhavacanaracanayA anekacchaladRSTAntA darzitAH, punaH punaH praznakaraNa-vAkchala-bhayAdayazca darzitAH, paraM klIve taruNIkaTAkSavad niSphalAH saMjAtA : na to vicAramUDhatAmApannA rAjJo'gre gatvA uktavantaH- 'svAmin ! asmAkaM yAvad buddhivilasitaM tAvad anayoH satyAsatyavibhAgAya prayuktaM tathApi na kApi zuddhirApatitA, pratyuta iyaddinadhRto buddhigaryo viphalatAM gataH / ityevaM mantriNAM vAkyaM zrutvA saviSAdaM rAjJoktam-'yadi asmatsabhAyAm anayornirNayo na jAyate tadA mamaiva mahattvahAnirjAtA, ato'dhunA kiM kartavyam ?' / asminnavarasare kenApyuktam-'svAmin ! bahuratnA vasundharA kathyate, idaM bhavadIyaM puramapi mahadasti / atra ko'pi devadattavaro'tulacAturyo vA catasRNAM buddhinAmAkaro bahutarapuNyanidhirvA puruSo bhaviSyati, ato'smin pure kimapi atyadbhUtavastupradAnapaNapUrvakaM paTaho vAdyatAM, tadA bhavatAM puNyabalena kimapi tathA vidhaM puruSaratnaM prakaTiSyati, anayovibhAgaM kariSyati, bhavatsabhAyA mahattvavRddhizca bhaviSyati' / iti taduktaM zrutvA rAjJA Aturatvena 'yaH pratibhApaTuH puruSazreSTho'nayoH satyAsatyavibhAgaM kRtvA nirNayati tasya bahudhanayuktA dhanakarmaNaH sutA dIyate' iti akhile pure paTahodghoSaNA kAritA / atha paTahodghoSaNA trika-catuSka-catvareSu vAdyamAnA yatra dhanyaH parivasati tatrAgatA / gavAkSasthitena dhanyena zrutvA ISad vihasya sabhyAnAmagre uktam-'etAvatyAM rAjJe +mahatyAM sabhAyAM kenApi nirNayo'pi na kRtaH' / sabhyairuktam-'svAmin ! bhavAdRzairatuladhImadbhirvinA kaH karoti ?' / iti zrutvA dhanyaH paTahaM niSidhya zIghramupabhUpaM gataH / rAjApi agratastam udantaM zrutvA hRSTaH, avadhAritavAMzca-'nUnamayaM || 243 // Jan Education For Personal & Private Use Only Jww.jainelibrary.org Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH // 244 // puNyadhIranayoHyarathArthavibhAgaM kariSyatyeva' / sabhAgataM ca dhanyaM dRSTvA rAjJA sabahumAnaM svamIpe sthApitaH, vyatikarazca niveditaH / dhanyenoktam-'svAmin ! jagati satyadharmasadRzo na ko'pyasti, yo hi vishvaassyaaytnm| svAmin ! atrAnayorvibhAgo na kenApi kRtaH, paraM satyadharma eva satyAsatyavibhAgaM kariSyatyeva, ata 'imau snAnapUrvakaM divyaM kaaryete| tatra yaH satyo bhaviSyati sa sukhena divyaM kariSyati netaraH' / iti dhanyoktaM rAjJA'pyunumatam / tadA dhanyena ekaH sanAlakaH karaka AnAyitaH, sabhAyAM sthApitazca / anekalakSalokA vilokanArthamAgatAH / tau dvAvapi sabhAyAm AnAyitau, rAjJaH sammukhaM sthaapitau| tato dhanyenotthAya tau pratyuktam-'yuvAM snAnaM kRtvA dhautikAM paridhAyAtra sabhAyAM tvaritamAgamanaM kurutam / tAbhyAM tathA kRte punardhanyenoktam'yuvayormadhye yo satyadharmaprabhAveNa asya mukhenA'ntaH pravizya nAlakena bahiniHsarati sa satyo dhanakarmA nA'paraH / iti zrUtvA kUTadhanakarmA tu harSitaH-'bhavya saMjAtaM, devyA balena ahaM karakAntaH pravizya nAlakena bahiretya satyo bhavAmi / pazcAt sadhanaM gRhaM madIyameva' / mUladhanakarmA tu cintAyAM patitazcintayati-2'atilaghukarakapravezana-nirgamane dve api suduSkare, amunA nyAyena kiM bhaviSyati !'' ityA? patitaH / punardhanyenoktam-'bho devI devAH ! yadyahaM satyastadA asminneva karakamadhye pravezya nirgamanazaktiM deyAsuH" ityuktvA divyaM kartavyam / tatra yaH satyo bhaviSyati sa nirgamiSyati" | ityuktvA virate dhanye kUTadhanakarmA devIbalena karakAntaH pravizya nAlakena nirgataH / nirgatya ca yAvad rAjJaH pAdasparzanaM kartuM lagnastAvatA dhanyena tasya zikhAM gRhItvA sa ruddhaH, yato vyantarAdhiSThitazarIrI zikhAgrahaNe gantuM na shknoti| uktaM ca dhanyena-'svAmin ! ayaM tava cauraH, itarastu satyaH / ayaM tu kenApi devI-devabalena nirgataH , parantu asatyaH / eSA hi viDambanA'nena kRtA, anyasya 1. anayoH pr0|2. krkgt-pr0| // 244 // Jain Education and a For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 245 // Jain Education Interations gRhasAraM vyayitaM vigopitaM ca / iti dhanyavacaH zrutvA rAjJA cauraM jJAtvA svasevakA badhAya AdiSTAH / sevakaizca sadyo gRhAtazcintayati- 'adhunAkApaTyaM na calati / svarUpaprakaTanena jIvAmi, nAnyathA' / tadA viphalamAyo'sau mandIbhavanmatirbandI zreSThirUpaM parityajya mUlasvarUpaM vidhAya sabhAntaH sthitaH prAha zrUyatAM sarve'pi janA mama kathanam - | anekavarSapUrve'smadbandijanamelake svasvakalAkauzalyaprakAzanAvasare kenApyuktam- 'amIbhiH sarvairuktAM svasvakalAM tadA satyAM jAnAmi yadA'mitadhanasya dhanakarmaNo gRhe gatvA yAcanAM ca kRtvA ekadinanirvAhamAtramapi bhojanaM lAta' / iti taduktaM zrutvA mayA pratijJA kRtA- 'yadi asya pArzvAd ekadinanirvAhakabhojanaM gRhNAmi tadA samudAyadAne mayA vibhAgo grAhyaH nAnyathA' / iti pratijJAM kRtvA'sya gRhe gatvA AzIrvAdaM ca dattvA mayA ekadinabhojanaM yAcitam / tadA'nenoktam- 'adyAvasaro nAsti ataH prage dAsye' / punaranyedinegate prage dAsye evamuktaM zrutvA tRtIya divese gataH / tathApi tadevottara 'prage dAsye' / evaM mayA | anekavarSAn yAvad yAcitaH paraM kimapi na labdham / yAcakavRndAni bhraSTapratijJaM mAM hasituM lagnAni / tadA mayA cintitam - mudhA | mayA pratijJA kRtA, mahattvaM gamitam !, bhraSTapratijJasya jIvanaM viphalam / iti dhyAtvA asyaiva mitaMpacasya abhogyAM sampadaM | bhogyatAmAnetuM mayA devyArAdhanaM kRtam / bahubhirupavAsairbahubhizca klezairdevyAH prasAdo labdhaH / tadA zreSThino grAmagamanAvasaraM | labdhvA zreSThino rUpaM kutvA'sya gRhe praviSTaH / tatra sthitena mayA'sya kamalA saphalIkRtA, tatrApyasyaiva nAma yazazca vardhitam / | hInadInaprANinAM samuddhAraH kRtastatrApyasyaiva puNyam 'yasyAnnaM tasyaiva puNyam' iti lokokteH / mayA tu bhojanamAtrameva kRtam / 1. karotu / 2. mamAradAsaM purA mayA varSadivasAbhyantare asmAkaM baMdi pra0 / 3 varSa pramANamAsaM / For Personal & Private Use Only saptamaH pallavaH // 245 // w.jainelibrary.org Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram saptamaH pallavaH avarodhAdiSu kimapi anucitaM ca na kRtaM mayA, yenAhaM rAjJo dharmasya ca aparAdhabhAjanaM bhavAmi / kevalam asya nAmnaH kiirtirvrdhitaa| ko'tra mama doSo yena vadhAyAdizati rAjA?" iti bhaTToktaM zrutvA rAjapramukhAH sarve'pi sabhyAH savismayaM hasantaH prAhuH-'bho | bhaTTa ! tvayA sAdhu abhyadhAyi / 'kArpaNyarogasya tvAM binA ko'paro bhiSagvaro bhavati ? / IdRzAnAm IdRzI eva zikSA ghaTate, | paramatra bhaTTasya na ko'pi doSaH / rAjJA'pi kopaM tyaktvA prasattipAtraM bhUtvA bandI bandhanAd muktaH / yathocitaM prItidAnaM dattvA visarjitaH / yAcako'pi prAptadhanazarmANaM dhanakarmANam evamanvazAt 'bhoH zreSThin ! punarIdRzo bhaTTa-bhikSukaiH saha virodho na kAryaH, hRdayaM ca dayAdAnAdinA komalaM rakSaNIyam / kRpaNatA tu iha paratra ca kevalaM duHkhaikkaarnnmsti| yata uktaM ca zAstre -- "bhoktavyaM ca pradeyaM ca, kartavyo naiva saMgrahaH / kITikAsaJcitaM dhAnyaM, titiriH pazya bhakSayet" ||1|| evaM zikSAM dattvA gataH / zreSThI salajjavadano bhUtvA bhUpaM natvA prahRSTAntaHkaraNo bahujanayuto gRhaM gataH yato vikaTAt saGkaTAd muktaH ko na modate? atha gRhAgatena zreSThinA rAjJo vacastadupakAraM ca smRtvA duSTAnAM zaGkanIyAya dhanasArasya kanIyase sutAya saharSa sotsavapUrvakaM gulamAlinI svakanI pariNAyitA, bahu ca dhana-vastrAdikaM dttm| ____ atha dhanyaH kiyaddinAni tatra sthitvA punA rAjAdIn ApRcchaya SaDabhirbhAyAbhirAvRtaH zrIrAga iba SaDbhiH, priyAbhiryukto rAjagRhanagaraM prati prasthitaH / mArge bahUnAM narAdhipAnAm upAyanAni gRhNan prasAdaM ca dadat krameNa rAjagRhanagaropavanaM prAptaH / atha zrIzreNiko rAjA caramukhena dhanyAgamanaM zrutvA catuzcamUyukta AkAraNAya sammukhamAgataH / jAmAtaraM saharSamAliGgaya kuzalakSemAlApaM 1. kaarpnnyrogpiidditsyaasy| // 246 // For Personal & Private Use Only in Education inte Tw.jainelibrary.org Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram saptamaH pallavaH Mca vidhAya mahAmahena purapravezaH kAritaH / paurezca atyadbhutapuNyaprAgbhAraM dRSTvA sagauravaM zlAdhitaH / bharturAgamanaM zrutvA pitRgRhasthite somazrI-kusumazriyau apyAgate / bhartuzcaraNau ca Anamya antaHpure'marasundarIjitvarINAM SaNNAmapi sapatnInAM sathAvidhi milanaM kRtm| kuzalAlApapRcchAyAM zAlibhadrasvasroktaM dhanyacaritraM zrutvA camatkRte, paramAnandaM ca praapte| athatAbhyAM SabhiH sahagAminIbhizca, aSTabhiH siddhibhiryogIva so'STabhiH patnIbhiH saha saukhyaM dogundukA'maravad vilasati sma / sa bhUribhAgyo'sukhayuji videze'pi kIrti-zrIsakhIM bhogabhaGgI na bubhuje?, api tu bhuktavAneva / yad aSTamiH priyAbhiH saha rAjopapadagRhapure-rAjagRhapure purandara iva reje tad dAnadharmasya prasAdaM budhytaam| // iti zrI mattapAgacchAdhirAjazrI somasundarasUripaTTaprabhAkaravineya zrI jinakIrtisUriviracitasya padyabandhadhanyacaritrazAlinaH zrIdAnakalpadrumasya mahopAdhyAya-zrIdharmasAgaragaNinAmanvaye mahopAdhyAya zrI harSasAgaragaNiprapautramahopAdhyAya zrIjJAnasAgaragaNi ziSyAlpamatigrathitagadyaracanAprabandhe kanyAcatuSTayapariNayana-rAjagRhapravezavarNano nAma saptamaH pallavaH / / // 247|| ||247 // Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH caritram pallavaH // 248 // atha aSTamaH pallava: athASTame pUrvoktA caNDapradyotabhUpAd muktiyuktiprakAzinI abhayazeSakathA vitanyate / atha caNDapradyotarAjJo gRhe catvAri anarghANi advitIyAni ratnAni snti| yaduktaMca-'jAtau jAtau yadutkRSTaM tad tnamabhidhIyate / tatraikaM tAvad lekhahArI lohaGghanAmA dUtaH 1 / dvitIyaM zivAdevI nAmnI satInAM prathamA-mukhyA agramahiSI 2 tRtIyaM divyo'gni bhIrunAmA devAdhiSThito rathaH 3 / caturtham analanAmA gandhahastI 4 / etaiH sphuratprabhAvazcaturdantairairAvata iva caturbhI ratnaiH kRtvA sarvabhUbhujAmarthyaH pradyoto rAjA'dhikataraM dyotte| tatra lohajaGghanAmA dUta ekasminnapi dine paJcavizatiyojanAni yAti / sa lohajaGgho'nyadA rAjajJAyA muhurbhRgupuraM prasthitaH, ya ekenaiva dinena bhRgupure gacchati, punardvitIyadine svAmyuktaM kArya pratilekhAdikaM lAtvA ekenaiva dinena ujjayinIM yAti / tatrAsau zIghraM gatAgatai gupurIjanAn mArgasthitagrAmajanAMzca AhAra karmakaraNa-dhUmayantrapAnAdyartham udvejyti| taduktavastvAnayatAM kiJcid vilambo bhaved tadA tAn kuTTayati / pradyotarAjJa iSTatvAd na kA'pi teSAM vijJaptiM zrRNoti / evaM nityaM gamanAgamanai : kheditA bhRgupurIjanAzcintayanti -'ayaM rAjJo mAnyatvAd na khedyate mAryate ca, param asya nityazaH pIDA kathaM soDhuM zakyate? / ayaM nityamAgacchati gacchati ca, athAsya duHkhasya upAyaH ko'pyasti?'| iti mantraNAM kurvatAM kubuddhikuzalairuktam-'bho bho lokA ! etaduHkhaM tu zivasya brahmakapAlamiva pRSThalagnaM na kadApi cchuTyate, na ko'pi cA'sya rAvaM zrRNoti / tasmAd asya duHkhasya mocanopAya eka evAsti, nAnyaH ko'pi' / janai pRSTam-'ka upAyaH? | tairuktam-'asmai zambalaM kayApi rItyA saMskRtaviSamizraM prabhAte dIyate / sa tad lAtvA mArge dUraM gatvA yathAvasare bhakSayiSyati, jalapAnaM ca kRtvA agrato gacchanneva mArge patitvA, mariSyati, // 248 // JainEducationind For Personal Private Use Only wainelibrary.org Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram aSTamaH pallavaH // 249 // tadA asmAd duHkhAd mucyate' / tat sarvajanairmAnitam / tAdRzaM AmnAyakRtasaMskArajanitaM viSamizritaM zambalaM niSpAdya agrato rakSitaM yatparIkSaNakuzalo'pi saviSaM jJAtuM na shknuyaat| yadA lohajaGgha AgatyA dvitIyadine punaH prasthitastadA tairmArgapAtheyAste modakA dattAH / sa tAn lAtvA calitaH / avasare kssudhaato jAtastadA ekasmin sarastIre bhoktumupaviSTaH / yAvatA granthiM choTayati tAvatA zakunarniSiddhaH / tena kSudhArtenApi na jagdham / zakunazAstre kuzalatvena jJAtam 'zakunazAstre niSiddhaM kAryaM na kartavyameva' / bubhukSitazca agratazcalitaH / katicid mArgamulapaya punarbhoktuM sthitaH / punaH zakunarniSiddhaH / evaM tRtiiyvaarmpi| tataH pakSirutajJena dUtena nirdhAritam-pakSirava etatkAryaM niSedhayati, punaH zakunAni ca vArayanti ato mayA mArge na bhoktavyam, gRhe gatvaiva bhoktavyam, yad bhAvyaM tad bhavatu, / iti nirdhArya agra calitaH bubhukSAkSAmakukSirapi sAhasamavalambya mahatA''yAsena zithilIbhUtA'GgopAGgo nisteja Anano veputhuvAga natvA rAjJo'gre sthitaH / rAjApi taM tathA vidhaM dRSTvA vismayApannaH pRcchati-'bho lohajaGgha ! kimadya zithilagAtrastavaM dazyase ? kiM kApi tava zarIre rogArti rjAtAsti? yena idRzo dazyase ? kimasti ? satyaM vada ' / tenoktamsvAmin ! tava prasAdavato mama lohajaGghasya na kaapirogaartirbhvti| paramahaM kSudhArtipIDito'smi, tena IdRzIM dazAMprAptaH / rAjJoktam'mama rAjyaM tava pAtheyaM kiMna militam! |tenoktm-tvtprsaaden bahutaraM pAtheyamasti, paraM mayA najagdham / rAjJoktam-'kasmAt ? | tadA tena patho vyatikaro niveditaH / rAjJoktam-'tat pAtheyaM mamAgre Anaya' / tena tatpAtheyaM rAjJo'gre muktm| rAjJApi te modakAH svahastena sarvatA nirIkSitAH paraM dUSaNaM kimapi na jJAtam sugandhirAjadravyamizritatvAd nAsikAyAH 1 pyAyanaM jAtam / punastat 1. poSaNaM lapuSTiH / JainEducation For Personal Private Use Only Laww.pinelibrary.org Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 250 // Jain Education In zambalaM vizeSanirNayAya ye parIkSaNa kuzalAsteSAM haste dattam / tairapi vividhaprakAraiH zAstroktaiH svabuddhayA ca parIkSitaM paraM kairapi tasya hArdaM na labdham / kenApi nirviSabhAjane kSiptaM, tathApi dUSaNaM na jnyaatm| tataH sarvai rAjJa uktam eSu modakeSu viSAdi dUSaNaM | nAsti' / tadA rAjJA'bhayakumArAyoktam- 'asmin pAtheye bhakSyamANe lohajaGghaH punaH punaH zakunairniSiddhaH tena asmin zaGkA samutpannA, paraM dUSaNaM tu na kenApi prakaTIkRtam / tenAhaM pRcchAmi - zuddhA azuddhA vA amI modakAH ? / yat tvaM sarveSAM nipuNAnAmagrayo'si nirdhAraM kRtvA vada' / iti rAjJoktaM zrutvA ISad vihasya moda kAna-haste gRhItvA autpattikyAdibuddhibhiH dravyAnuyogazAstraparikarmitamatyA ca tasya pAtheyasya hArdaM labdham zirodhUnanapUrvakaM rAjJa uktam- 'asmin pAtheye dravyasaMyogajo dRSTiviSasarpo'sti' / abhayoktaM zrutvA camatkRtacitto rAjA''ha- 'abhaya ! tvayA tu kApi anirvacanIyA parIkSA kRtA yat khaNDaghRtAdinirmiteSu ghanamodakeSu sarpaH kayA rItyA praviSTaH ? / tavoktaM zrutvA sabhyA hasanaM kurvanti / asmAkaM tu tvadukte pratyayo'sti| abhaya mithyA na vadati / ataH satyaM sapratyayaM kimapi vada, yena ete, vilakSavadanA bhaveyu : ' / abhayenoktam- 'rAjan ! eSu modakeSu bhagneSu prakaTasarpastu na dRzyate, paraM jalAdidravyasaMyoge dRSTiviSasarpa utpdyte| tasmAd ya etAn modakAn bhuktvA yadA jalaM pibati tadA udaramadhye samUrcchimaH sarpa utpadya mukhena pUtkAraM karoti, tasya viSeNa hRdayaM jvalati, tato bhakSako mRyate / kenApi dveSabuddhayA guptaviSaM niSpAdya modakeSu kSiptam / yadyatra bhavatAM pratyayo na bhavati tadA vane gatvA modakAn parIkSayatu' / camatkRtacitto rAjA abhayAdisabhyajanayukto vane gataH / tatrA'bhayAdezena ekA mahatI lambAyamAnA bhittiH kAritA / tato bhittyagretanabhAge modakA muktvA jalena siktAH / bhittipazcAdbhAge Agatya bhittyantare sarve sthitAH / kSaNena modakadale dRSTiviSasarpa utpannaH / utpadya ca yatra yatra For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 250 // ww.jainelibrary.org Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 251 // Jain Education Inter nAgo gatastatra tatra tasya dRSTiprasaraNamAtreNa sammukhagatA vanataravo jantavazca sarve'pi dagdhAH, svayamapi ca vanajvAlayA mRtaH tadA camatkRtacittena rAjJoktam- 'ahaM tuSTo'smi tvadupari, ato bandhamokSaM muktvA yathecchaM varaM vRNu' / iti rAjJoktaM zrutvA'bhayaH smAha| mama varadAnaM bhANDAgAre kuru, yathAvasare grahISyAmi' / rAjJoktam- 'evamastu' / punaH sarve gRhamAgatAH / abhayasya mahatI prazaMsA jaataa| atha pradyota bhUpateH putrI nAmnA vAsavadattA triSaSTikalAsu kuzalA, param ekasyAM saGgItaratnAkarAdyuktagItakalAyAM nyUnA'sti / atastatpaThanArthaM pAThakagaveSaNecchayA janakAyoktam- 'tAta ! mama saGgItazAstrapaThanArtham atyadbhuta-saMgItazAstrapAThanapaToH kasyApi ananyasadRzapAThakasya gaveSaNaM kRtvA''nAyya dIyatAM zIghram' / rAjJoktam- 'vatse ! cintAM mA kuru, svadeza- paradezeSu gaveSayitvA sabahumAnamAhUya tvadIyecchApUraNaM kariSyAmi / bahuratnA vasundharA, ato gave SaNAM kRrvatAM saMyogo bhaviSyati / evaM putrIM santoSya sabhAyAmAgatya sacivAnAmagre proktam- bhoH sacivAH ! saGgItazAstravizAradaM mArgayantu' / tataH sacivairuktam- "svAmin ! vartamAnasamaye tu zrIzatAnIkaputra udAyanaH eva sarva gAndharvAgamapArago'dvitIyo'sti / yo gItena vINAnAdena ca 'anAgaso dvipendrAn vazIkRtya bane badhnAti IdRzaM tasya kauzalyamasti / yaH ko'pi Agatya kathayati 'adyopavane hastI samAgato'sti' tadA zravaNamAtreNa ekAkyeva vane gatvA gItena gajaM vazIkRtya vane badhnAti / ataH sa gajabandhanavyasanI baddhvA atrAnIyate" / rAjJoktam-tatkathaM saMjAyate ? yato mayA pUrvaM zrI vIrAgre sa putratvena sthApito'sti, tadupari satyapreSaNaM na yuktam / tena vinA tu kathamAgacchet ?' / 1. niraparAdhAn / For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // // 251 // ww.jainelibrary.org Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 252 // Jain Education Int sacivairuktam- 'svAmin ! hasticchalena prApyete' / rAjJoktam- 'katham ? ' / tairuktam- kUToM vastravaMzAdimayo'GgopAGgayukto'ntaH zuSiro hastI niSpAdyate / antaH pAdAdisthAneSu bhaTA rakSyante / antaH sthitaizca taiH satyahastivat tarupallavamoTana-mandagatigamanAdikAH kriyAH kurvan kUTahastI vane bhrAmyate tadA vanecaramukhAd hastyAgamanaM zrutvA gajavyasanI sa nRpaH sadya utthAya ekAkyeva tatrAgatya mohanArthaM vINAM vAdayan gIta-gAMna kariSyati / tadavasare'ntaH sthairbhaTairgajabhramaNAdimAyAM darzayitvA svanikaTamAkarSaNIyaH / tataH svaviSayAgataM matvA sahasA nirgatya gItavyasanI sa nRpo baddhvA'trAnetavyaH / atrAnItazca vasanA-''sanadAnAdinA punaH prasannIkartavyaH tataH pazcAt sa putrIM zikSayiSyati' / iti mantribhirupAyaH kathitastadA rAjJApi 'tadeva kriyatAm' ityAdezaH kRtaH / sacivaistAM sarvAmapi racanAM kRtvA kauzAmbInikaTopavane mAyAgajo niitH| sa ca itastataH paribhramaNaM kartuM lagnaH, anye ca bhaTA veSAntareNa dUrataraM sthitAH / tatastaM mAyAgajaM paribhramantaM vanecarairdUrato dRSTvA asatyamapi satyaM jJAtvA udayanarAjJe jJApitam / so'pi zravaNamAtreNotthAya taM gajaM banddhum ekAkyeva tatrAgamat / dUratastaM mahAntaM hastinaM dRSTvA gAyan vINAM ca vAdayan udayano hastinikaTaM gantuM lagnaH / hastyapi tarupallavAdimoTanaM tyaktvA rAgAkRSTa iva zanaiH zanaiH pAdanyAsaM kurvan mastakaM ca dhunvan sammukhamAgacchat / anukUlaM taM hastinaM dRSTvA dhyAtuM lagnaH - 'mama gItakalayA vazIbhUtaH ziro ghUrNayan sammukhamAgacchati, ato'dhunA kSaNena enaM vazIkRtya badhnAmi / iti cintayan sAhlAdaM gAyan yAvatA hastinikaTasthalaM prAptastAvatA sahasA antaH sthairbhaTairdUratarasthitaizca bhaTairnirgatya gRhItvA vanAntarakuJjarakSite rathe kSiptaH, jAtyaturaGgamAzca yojitAH / teca azvAH preritA dhAvamAnA arghaghaTikayA yojanamArgamullaGghayanti / udayanastu tatkriyAM dRSTvA cintA kartuM lagnaH- aho ! karmaNAM For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // // 252 // ww.jainelibrary.org Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 253 // gatiM ko jAnAti ? / ete bhaTA mAM kva neSyanti?, mama tu svazastraM svopaghAtAya jAtam / na jAne kiM bhaviSyati? | iti cintayA digmUDho vaktumapi na shknoti| evaM sthAne sthAne rakSite rathe ArohaNAparohaNakriyayA tRtIyadine ujjayinI nItvAM pradyotbhUpatyagre DhaukitaH / pradyotarAjaH svayamutthAya sAdaraM rathAduttArya miSTavacanairAzvasya hRdayAliGganapUrvakaM militvA samAsane saMsthApyeti vaktuM lagnaH 'bho 'vatseza! tvayA svacintA na krtvyaa| etadgRhaM svagRhamiva gnnym| mayA ca kiJciddaSTAbhiprAyeNa na AnAyitaH, yataH pUrvaM hi mayA tvaM putratvena sthApito'si, adyApi mama citte tadevAsti, ato vikalpaM tyaktvA sukhenAtra sthitiH kartavyA / yanmayA yena kAraNena cchalaM kRtvA tvamatrA''nAyitastacchRNu-mama putrI vAsavadattA'bhidhA'sti / tayA ca svacittaprasatyA anekazAstrakalAH zikSitAH; param ekayA saGgItazAstrakalayA nyuunaa'sti| tayA ca mAM pratyuktam-'saGgItazAstranipuNamadhyApakaM mAM melayatu' / iti taduktaM zrutvA sabhAyAM samastasudhIsabhyAnAmagre gaveSaNArthaM vArtA kRtA tadA ye ye zAstravizAradA anekadezATanena cAturyacaraNAstaiH sarvairapi tvatprazaMsA kRtA yad-'adhunA tu udayanarAja eva saGgItazAstreSu rasazAstreSu ca eko'dvitIyo'sti, etatsadRzo na ko'pyasti / etacchutvA mayA dhyAtam-yadi tasyAmantraNArthaM pradhAnapuruSAn preSayAmi tadA so'pi svarAjyasthitasukhamagno mamAdezaM mAnayed vA na / kaH svAyattatvaM muktvA paratantratve patati? / na ca mama tava virodho'sti / mama ca tvayA saha yuddhakaraNamanahamasti, yataH pUrvaM mayA tvaM putrtvenaanggiikRto'si|ath putrIcchA tu viphalA bhavati ato mayA etacchalaM kRtvA AnAyitaH, nAnyat kimapyasti, ataH sukhena svagRhavad atra sthitvA tAM pAThayatu bhavAn / parantu sA javanikAntaH sthitvA paThiSyati, yataH sA kANAkSI asti, 1. vatsasya-vatsadezasyeza!| ||253 // Jain Educa For Personal & Private Use Only T Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 254 // Jain Education Internationa ato lajjAyA mukhaM kasyApi na darzayati, tatazca javanikAntaH sthAsyati' / ityuktvA bahumAnapUrvakaM khAna-pAna - vasana - mAnAdizuddhiM nijena samaM kArayatA vatsezaH svasamaM rakSitaH / atha 'gaNakodite zubhe'hani zAstrapaThanamuhUrtanirNaya kRtvA rAjJA vAsavadattAyai proktam- 'vatse ! amukadine tvayA zAstrArambhaH, kartayaH paraM gurumukhaM tvayA nekSyam - kathama ? - samastazAstravizArado'pi karmadoSeNa candraH kalaGkeneva kuSTharogeNopadruto'sti / rAjavaMzyAnAM kuSThimukhAvalokanaM nItau niSiddhamasti, tasmAjjavanikAntaH sthitayaiva paThanIyam' / iti zikSayitvA zAstraprArambhastu kAritaH / pratyahaM vatsezo vAsavadattAvAse gatvAbhadrAsane sthitvA | javanikAntaHsthitAmeva vAsavadattAM saGgItazAstramarmANi pAThayati / sA'pi savinayaM svadhiyA zAstramarmANi gRhNAti / udayano'pi | tasyAH pratibhApaTutvaM jJAtvA sotsAhaM pAThayati / athAnyadine gAndharvazAstraM paThantI tAla-mAna- mAtrA -laya-vibhAvAnubhAvA'laGkArAdibhI rasotpattisamaye atyantasUkSmadRSTibhirapi sUkSmadRSTayA grAhyatvAd dvi-tri- catuSkRtvaH kathane'pi vAsavadattA vizadarItyA grahItumazaknuvatI punaH punaH praSTuM lagnA / tadA vatsarAjaH kathayan zrameNa zrAntaH sAkrozaM tiraskAravaco vaktuM lagnaH - 'bhoH kANAkSi ! netreNa saha buddhirapi naSTA ! / akSisphoTe jAte kiM hRdayamapi sphuTitam ? | he zUnyacitte ! mayA punaH punaH kathite'pi kathaM dhartuM na zaknoSi ? ' / iti | adhyApakavAkyAni zrutvA kumAryapi saroSamuktavatI- "yA svAminA mama mandabuddhitvahetordhAraNA'paTutvaM dRSTvA AkrozavacanaiH zikSA dattA sA tu mayA mastake dhRtA, mamaiva doSo'yam / parantu 'kANAkSI' iti kalaGkaM dattvA jalpanaM bhavAdRzAnAM na yuktam / ataH paraM na 1. jyotiSkakathite / 2. tIkSNabuddhibhirapi pra0 / For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // // 254 // Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 255 // vAcyam / akSNaH kANatvaM tu purAkRtapApodaye bhavati / yataH- " SaSTirvAmanake doSA, azItirmadhupiGgale / TuNTamuNTe zataM doSAH, kANe saMkhyA na vidyate // 1 // 'vinA pApakarmodayaM kANAkSIti vacaH kaH zrotuM zaknoti ? / AtmanaH pApodayajanyakarmaviSAkamanubhavannapi yaH parasyA'saddoSamudbhAvayati sa kApuruSo jJeyaH / bhavatA purA'pi anyajanmani kiyatAm asatkalaGkAni dattAni bhaviSyanti, tena karmaNA iha janmani kuSThitvaM prAptam / yasya mukhaM vilokayitumanarham / punariha janmani asatkalaGkadAnena kA gatirbhaviSyati bhavatAm," / iti zrutvA'dhyApakaH prAha- 'bhoH kuziSyAgraNIH ! chAtrANAM tu adhyApakena zikSAyAM dIyamAnAyAM prativaco vaktumanarham, tatsthAne tvaM tu kuSThitvakalaGkaM dattvA prativAdivad abhimukhaM jalpasi ! yadi mama vimalanIrujazarIrasya adhyApakasya kalaGkaM dattvA | jalpasi tadA'nyasya kasya muJcestad jJAtam !' / kumAryoktam- 'bho Arya ! kamaladalalocanAyA mama kANAkSitvaM kathamuktam ?' / udayanaH prAha- 'mayA tu tava pitroktaM zrutvA jJAtam' / kumAryAha-'Arya ! mamApi pitroktam' / iti parasparaM vAvadatau dvAvapi sazaGkau jAtau / tato nirNayArtha paTimutkSipya parasparaM rUpamapazyatAM tadA dvAvapi cittaparamAnandamedurau jAtau / parasparaM ca prazaMsayituM lagnau - 'aho ! saubhAgyasattvaM nirmathya rUpaM nirmitam / trailokyasarvasvamiva dhAtrA'tizayacAturthaM saMghaTitam' / evaM parasparaM guNa| rUparaJjitau premAmRtaplutau savismayaM vaktuM lagnau - 'aho ! rAjJA AvAm ; atizayavaJcitau' / iti parasparaM kheda viplutAvUcatuH - 'AvAM rAjJA prathamato vaJcitau tad Avayorapi vaJcane ko'pi doSaH / atha kumArI prAha- 'asmin bhave mama bhavAneva bhartA' | udayano'pyAha-'mamApi tvameva prANapriyA / iti nizcitya mitho'nuraktau tau kAJcanamAlAbhidhAM dhAtrikAM vinA For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH | // 255 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 256 // kenApyajJAtadAmpatyau sukhena yathecchayA kAma-bhogAn vilasataH / paThana-pAThanakaraNaM tu bahirvRttyA antarvRtyA tu pravardhamAnasnehau dampatI iva surasukhopamaM vaiSayikasuravaM bhuJjAte / evaM kiyatyapi gate kAle ekadA pradyotabhUpaterhastiratnam analagirigajo jAtamado mahAlAnamunmUlya samaste pure mahAvAtAt | sAgare potavad itastato gRha-haTTAn dhvaMsayan bhramati / gajena kheditA lokAH sthAne sthAne pUtkurvanti / tripatha - catuSpatha - mahApatheSu hastibhayAd na ko'pi niHsarati, cet, ko'pi avazyakAryArthI svasvakalAM vikalAM ca kRtvA zrAntAH paraM na kenApi hastI vazIkRtaH / nagaralokAnAM mahatIM pIDAM dRSTvA pradyotenA'bhayaH pRSTaH- 'asau madrAjyajIvanaM gajaH kenopAyena vazo bhavet ?' / iti rAjJA pRSTe'bhayo'vak- rAjan ! yadi vatsarAjo vINAvAdanapUrvakaM madhurasvareNa gAnaM karoti tadA'yaM hastI vazamAyAti nAnyathA' / tadA pradyotena vatsarAjamAhUyoktam -'bhoH kalAnidhe ! eteSAM nagaralokAnAmupari kRpAM kRtyA tathA svAnubhUtAM rAgakalAM sphoraya yathA'yam analagirirvazIbhUtaH saralatAM vibhrANa AlAnabandhamaGgIkaroti / tvAM vinA'paraM na kamapi pazyAmi ya idaM gajabhayaM nivArayet analagirirvazIbhUtaH saralatAM bibhrANa AlAnabandhamaGgIkaroti / tvAM vinA'paraM na kamapi pazyAmi ya idaM gajabhayaM nivArayet / ato bahUnAM jIvAnAmabhayaM dattvA gajam AlAne nItvA svakIyaM kSAtrabirudaM sAnvarthaM kuru' / tato vatsarAjenoktam- 'mahArAja ! ayam | analagiriH atyutkaTamadenApUrita ekAkigAnakaraNena na vazamA yAti, ato yadi vAsavadattA sukhAsane sthitA mayA saha gAnaM | karoti tadA'yaM gaja ubhayoH svaramizritagambhIragrAmamUrcchanayAmUrcchito vazamAyAti' / tadA rAjJoktam- 'tathaiva kuru, paraM gajaM For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // // 256 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH caritram pallavaH // 257 // vazamAnaya' / tato rAjAjJayA vAsavadattA paTAvRtA sukhAsane sthitvA gatA / atha vatsarAjena vAsavadattayA ca gajasamIpe gatvA, vINAvAdanapUrvakam 'ubhAbhyAM svaramelanaM kRtvA tathA gItagAnamAlApitaM yathA gajaH svayaM madaM tyaktvA tayormukhAgre ziro dhunvan Agatya sthiro bhUtvA sthitaH / vatsarAjenApi ghaTikAdvayaM prabalagItagAnena tarpitaH saralatAmApannaH, tadA kumAraH phAlAM dattvA upari caTitaH / pazcAt sukhena AlAnaM nItvA dRDhabandhanairbaddhvA bhUpopakaNThaM gatvA niveditm| rAjJA ca tau atIva zlAghitau, visarjitau ca / punA rAjA'bhayasya buddhikauzalyaM dRSTvA tuSTo vadati-he subuddhinighe ! gRhagamanaM muktvA yathopsitaM varaM vRNu' / tadA'bhayena pUrvavat sa | varo nyaasiikRtH| atho'nyadA 'RturAjAgame mudA rAjA nagaropavane gAndharvagoSThimArebhe / tasminnavasare vatsarAjamantrI nAmnA yogandharAyaNo | nijasvAminaH zuddhiM labdhvA tatrAgataH / ujjayinyAM yatkiJcidveSaM kRtvA tripatha-catuSpatheSu paribhraman iti vadati--- . "yadi tAM caiva tAM caiva, tAM caivaaytlocnaam| na harAmi nRpasyArthe nAhaMyaugandharAyaNaH" ||2|| ityevaM vadan nagare paribhramati, paraM bhAvArthaM na ko'pi vetti| athAnyadA rAjavATikAyAM nirgataH pradyoto rAjA tacchutvA kruddhaH paraM bhAvA'nabhijJatvAt krodhaH zamitaH / yadvA tadvA veSAdikaM dRSTvA cintitam-'ko'pi bhrAntacitto dRzyate! ato yattatpralapati' athaikadA pradyotena cintitam-'mama putrIM vAsavadattAM pAThayato vatsarAjasya prabhUtavAsarAH saMjAtAH tato'dya tasyA gItavidyAkalAM pazyAmi, anayorudyamaH kIdRzaH phalIbhUto'sti? | iti dhyAtvA rAjJA pradhAnapuruSamukheNa vatsarAjAyAdiSTaM yad-'bhavatA prabhAte 1. ubhyoH| 2. vsntaagme| 3. nirgatena pradyotena rAjJA tacchutvA kruddhaM paraM bhAvAnabhijJatvAt punaH zamitaH / R // 257 // For Personal Private Use Only Econtema Finelibrary.org Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 258 // vAsavadattAM sahAdAyA'tropavane Agantavyam / bhavadIyodyamaprasAdaH kIdRzo niSpanno'stIti draSTuM samIhA'sti, iti hetorAgantavyam' / vatsarAjenA'pyuktam- 'varam, AgamiSyAmi / punA rAjJA dAsImukhena vAsavadattAyai jJApitam - prage pAThakena sahopavane Agantavyam, prabhUtadinAbhyastakalA ca darzanIyA / sarve gIta saGgIta-rasa rAgakalAvizAradA atrAgamiSyanti, atastvayA'vazyam adhyApakamAdAya Agantavyam' / tato vAsavadattayApi 'om' ityuktvA visarjitAH / atha yathAvasarajJena subuddhinA vatsarAjena vAsavadattAM pratyuktam- 'priye ! adya kArAgArAd niHsartumavasaro'sti yato rAjJA bahirAgamanAdezo dattaH / | ata AvayorvegavatIm ibhImAruhya svagRhagamanakAlo'sti / pazcAd grAmAd bahirniH- saraNAjJA kadA bhaviSyati ?, atazcintitaM | kurvaH / yato yathArthAnAmnayA vegavatyA vegasyAgre ko'zvavArAdiH pRSThato dhAvituM 'prabhavet ?' / iti vatsAdhIzoktaM vAsavadattayA'pi iSTaM vaidyopdissttmivmaanitm| tato vAsavadattayA vegavatI AnAyitA / asminnavasare kamapi andhamapi vizadanimittajJaM dravyadAnapUrvakaM prasannIkRtya yaugandharAyaNena pRSTaM yad- 'iyaM vegavatI Ipsitasthale nirvighnaM yAsyati ?' / tadA tena nimittakuzalenoktam- 'eSA vegavatI yojanazataM gatvA nUnaM prANAn tyakSyati / vighnaM punarasyAH pRSThe'nalagiriH kariSyati, tato vighnaM dhvaMsanArthaM catastro'syA mUtraghaTikA ubhayoH pArzvayordve dve sthApyAH' / ityAmnAyaM naimittikenoktaM labdhvA yaugandharAyaNena tathaiva kRtvA vegavatI sajjIkRtA / | prabhUtadAnena punarandhrastoSitaH / 'kasyApyagre na vaktavyam' ityuktvA ca visarjitaH / atha vatsarAjo, ghoSavatI vAsavadattA, dhAtrI kAJcanamAlA, hastimiNTho, vasantakazca ete vegvtyaamaaruddhaaH| yaugandharAyaNakRtasaMjJayA calito vatsapatiH / krameNa nagarAd M 1. prabhavati pra0 / Jain Education Intemational For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // // 258 // Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 259 // rAjJa uttaraNavATikAM yAvad AgatastadA kSAtrAcAradhurINaH kSAtradharmaparipAlanArthaM svamiti jJApayAmAsa-'yato vAsavadattA kAJcanamAlA miNTho vasantakAkhyo vegavatI ghoSavatI ca ete vatsarAjena svecchayA nIyante, ato yaH zUro bhavet sa eSAM muktaye dhAvatu' / ityevaM tArasvareNodghoSaNAM kRtvA vegavatI tvaritagatyA preritA zIghraM gatiM kurvatI calitA / atha pradyotapramukhaiH samagrai rAjalokaistacchutam / pradyotaH kopAkulo bhUtvA sevakAnAdizat-'are ! dhAvata dhAvata, Azu mamAparAdhI gRhyatAm, mamAge cAnIyatAm' / iti rAzoktaM zrutvA mantripramukhA AhuH-'mahArAja! sa tu vegavatyArUDho gacchati, taM grahItuM kaH zaknoti ? | tadaikena mantriNoktam-'svAmin ! asyAH pRSThe'nalagirirmucyate, vinA'nalagiriM tasyA gatiM na ko'pi roDhuM samarthaH / rAjJoktam'evamastu, paraMsa gRhItvA atrAnetavyaH / tadA bhaTayuktaM svakIyaputramArohyA'nalagiriH pRSThe muktaH / atitvaritagatyA prerito'nalagiriH paJcaviMzatiyojaneSu gateSu vegavatyA militaH / tadAdUratastam AgacchantaM dRSTvA vatsarAjena ekA mUtraghaTI tatra mArge sphottitaa| mUtravAsanayA mUrcchito hastI mUtraM jighnan sthitaH bhaTaibahudhA prerito'pi padamAtraM na clti| ghaTikAmAtra mUtragandhena pyAyanIbhUto'gre | calitaH / vegavatyA tu ghaTikAntare bahuH panthA ullaGktiH / punarapi paJcaviMzatiyojaneSu vegavatyA militaH / punasta thaiva ghaTI sphoTitA, punarghaTikAntaraM jaatm| evaM tAvati mArge vatsarAjena ghaTIM sphoTaM sphoTam analagirigatI ruddhaa| evaM ghaTIcatuSTaye pUrNe jAte punaranalagirirmilitaH / atha pradyotaputreNa vatsarAjamAraNAya cApe bANamAropitam, tadA vAsavadattayA utthAya svAntaritaM vatsarAjaM kRtvA bhrAtRsammukhaM sthitA / tadA pradyotaputreNa vimRSTam-'bhaginI svAntaritaM kRtvA'grataH sthitA !, bhaginI kathaM hanyate?' | ityevaM vicAraM kurvato ghaTikAmAtravilambe jAte vatsapattanamAgatam / vegavatI dhAvantI vatsapattanamadhye praviSTA tadA Jain Education international Tww.sainelibrary.org For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH caritram pallavaH // 26 // pradyotatanayo'pi vilakSavadanastAM muktvA pazcAt clitH| vatsarAjapramukhA vegavatIpRSThataH samuttIrNAH zramApanodaM kartuM lagnAstAvatA kSaNAd vegavatI mRtaa| vatsarAjo vAsavadattayA saha saharSa rAjamandiraM praviSTa / atha pradyotaputreNa gatvA sarvo vyatikaro niveditaH / taM zrutvA krodhAddhamadhamAyamAno yuddhAya sAmagrIM kartuM samIhate, tAvatA ekena mukhyamantriNA rAjJe vijJaptiH kRtA-'rAjan ! adhunA yuddhAdikaraNamanucitam, yatastayA svecchayA bhartRbhAvenAyaM varo'GgIkRtaH, sA kathaM taM mokSyati ? | tathA kenApi upAyena cchalena vA AnIyate param anyenAGgIkRtAm upabhuktAM ca kaH kulIno grahISyati? || pratyuta anayA tu bhavadIyA cintA'pahRtA, svayaMvarAdiprabhUtadravyavyayo na kAritaH / svAnurUpaM varaM nirIkSya vRtA, kimapyayuktaM na kRtamasti / ayamapi ca uccakulo rAjaputro vidyAnAM kalAnAM caikanidhiH / IdRzo gaveSaNayA'pi na prApyate ata idaM yogyaM yuglmsti|| adhunA yuddhAdikaraNam apayazase jAyate, mUrkhatA ca prkttiikriyte| tasmAt sakalasAmagrIyuktapradhAnapuruSaistatra gatvA pANigrahaNaM kAryate / etad yuktamasti, nAnyat kimapi / rAjJA'pi mantrivacanAt zAntena bhUtvA vatsezAya vAsavadattA dattA / sarva susthaM jAtam / athAnyadA avantyAm / agnibhayaM samutpannam / gRhA-haTTAdizreNidRzyamAnA jvalitvA bhasmIbhavati / jalAdinA vidhyApyamAno'pi agnina virmti| ekasmin sthale vidhyApito'nekeSu sthaleSu jvAlamAlAkula uttisstthti| janairanekadhA devIdevAnAM bhoga-pUjo-tsavAdi mAnitaM, paraM na kimapi virAmaM dadAti, pratyuta adhikataraM uttiSThati kecid rAjakIyA api dagdhAH / rAtrau na ko'pi sukhena svapiti / tadA pradyotena darzitabuddhikauzalyAya abhayAya pRSTam-'bho dhInidhe ! ko'pi agnizamanopAyo |TR0 // vidyate navA?' | tadA'bhayonoktam-'asti pratikriyA zrRNuta-agnirevauSadham, agneH, ato navInamamignaM samutpAdya pUjAdikaM ca Ecolematon For Personal Private Use Only www.sainalibrary.org Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 261 // kRtvA bhavatA gItagAna-vAditrAdipUrvaM varddhApyate tadA zAntirbhaviSyati' / ityukte rAjJA ca tathA kRte zuddhatantraprayogeNa agniH zamitaH / agnibhayaM nivRttam / pradyotastat pratyakSaM dRSTvA punastuSTo varaM dAtum, abhayena pUrvavat sa varo nyAsIkRtaH / athAnyadA avantyAm azivaM samutpannam / roga-zoka-bhUtAdyanekopadravAH samutpannAH / tena nAgarikA bahutarapIDayA pIDayante, aneke janAH zmazAnagRhaM prayAnti / samastapaurajanAn atiduHkhaiH parAbhUtAn dRSTvA punarabhayAya rAjJA pRSTam -'bhoH sarvavidyAkalAratnAkara ! ete mahA'zivopadravopadrutAH ko'pi tannivAraNopAyo'sti ?' | abhayenoktam- 'asti, tathAhi sarvAH kRtasamastazrRGgArA rAjJya AsthAnasadmani Agacchantu / tatra dRSTyA yA 'devaM jayati tayA devyA balividhAnaM kRtvA sarveSu gopureSu baliH kSepyaH / tadA ca azivavidhAtRNAM pretAdInAM tRptezcaturdikSu azivaM nivartsyati' / dvitIyadine rAjJA tathA kRte zivAdevyA sa jitaH / atha paramazIlavratadhAriNyA zivAdevyA snAnAdividhipUrvakaM baliM niSpAdya, zAntimantrAdibhizca mantrayitvA. namaskAravrajapaJcarastotrAdinA AtmarakSAM vidhAya, sarveSu puradvAreSu balirutkSiptaH / tIrthajalAdinA purasya paritaH zAntijaladhArA dattA / evaM sarvAn kSudradevAn santarpya gRhamAgatA / sadyo'zivaM ca rogAdi nivRttm| atha pradyotastat tathAvidhaM nirupadravaM dRSTvA punaH prasannIbhUya abhayakumArAya caturthaM varamadAt / tato'bhayo rAjAnamAha-'rAjan ! adya caturo'pi mama varAn dadAtu' / rAjJoktam-'mArgaya' / tadA buddhikuzalenA'bhayenoktaM yad ahaM zivAGkago'nalagirau tiSThAmi, bhavAMzca miNThIbhUya tiSThatu, agnibhIrurathadArukRtacitAM ca prajvAlya antaH pravizAmaH / evaM mama 'caturo'pi varAn prApayatu' / evam abhayoktaM zrutvA pradyoto viSaNNo varAn dAtumazaknuvan hastau yojayitvetyAha-'bho abhaya! tava buddhayagre kasyApi ca calati hAritA vayaM, "jitaM tvyaa| ato yad rocate tat kuru ? / 1. bhavantam / 2. rAjJyA / 3. catvAro'pi varAH prApitAH ' / 4. jitastvam / For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // // 261 // ww.jainelibrary.org Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 262 // abhayenoktam-'adhunA tu gRhagamanaruciH pravartate' / pradyotenoktam-'evamapyastu' / ityuktvA bhavyAbharaNa-vastrAdidAnapUrvakaM ziSTAcAraM kRtvA visarjanaM kRtm| abhayo'pi mAtRSvasRprabhRtInAM zikSA lAtvA rAjagRhagamanasamaye punaH pradyotaM natveti vaktuM lagnaH"mahArAja! bhavatA kapaTadharmacchalenAham atrAnAyitastanna vismRtaM mayA, tasmAdadhikaM vAlayiSyAmi, parantu dharmacchalaM binA, na pracchannacauravRttyA, kintu madhyAhlAdarvAk samastabhavadIyarAjakIyajaneSu pazyatsu sakalanagarajaneSu ca pazyatsu / bhavAMzca svakIyasAmanta-subhaTAnAM nagarajanAnAM cA'gre, bho bho sAmantAHsubhaTA ! bhoH purajanA ! mAm abhayo balena gRhItvA yAti kiM | pazyatha ? mAM mocayata' ityevaM pUtkaraNaM kariSyati paraM na ko'pi mocayiSyati / anayA rItyA sarvajanasamakSaM bhavantaM gRhItvA yAsyAmi' ato bhavatA sAvadhAnatayA sthAtavyam / dhImatA saha buddhivitaraNaM kRtvA tathA stheyaM yathA maduktasaGkaTollaGghanaM bhvet| mAnabahulena pradyotenoktam-"varaM varam, yAhi yAhi !, adhunA sarvaM jJAsyate / ekavAraM tu mAJjaryA mukhamiva AnAyito'si tattu vismRtam ! / punaH kAlena caTakikAzizuvad AnAyayiSyAmi ! | vAgbaddhana mayA mukto yAsi atastvaM prasphulanaM karoSi / dRzyatAM yad vakrakaTilaGko matkoTako guDaguNI lAtumIhate ! / zatayodhAnAM sahastrayodhAnAM koTisAmantasubhaTAnAM madhyagataM mAM gRhItvA | gamanapratijJAM karoSi ! / jJAtaM tava sAmarthyam !" / abhayenoktam-'kArya kRtvA pramANaM kariSyAmi, adhunokte kiM prayojanam ? | ityuktvA rAjagRhaM prati pratasthe / kiyadbhirdinairmagadhamaNDanaM rAjagRhapuraM prAptaH / agratazcaraiH zrIzreNikAya vardhApanikA dattA'svAmin ! buddhibalena pradyotaM jitvA, mAlavadezeSu kIrtistambhaM sthApayitvA, bahutarajanAnAmupakRtiM kRtvA'bhayo nirbhymaagtH| zreNiko'pi putrAgamanaM zrutvA ullasitaromAJcakaJcuko bhUtvA vardhApanikAM ca dattvA mahAmahotsavena dAnamAnena ca abhayasya // 262 // Jan Education n ational For Personal & Private Use Only www b rary.org Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH caritram pallavaH // 263 // sammukhamAgataH piturAgamanaM dRSTvA'bhayo'pi vAhanAduttIrya pAdavihAreNAgatya taatpaadyorniptitH| pitrA'pi svahastAbhyAmutpATya, gADhasnehena gADhAliGganapUrvakaM mastakaM cumbitvA, harSAzrujalaplAvitalocanena dRSTvA, sagadgadaM kuzalakSemavArtAmAtraM ca kRtvA hastiskandhe Arogya, dhavalamaGgalAdyane-kamaGgalakriyApravartanapUrvakaM purapravezaH kAritaH / abhayAgamanena magadhAdhipaH 1 pIyUSamayUkhA'bhyudaye 2 kSIroda iva pramoda-bharanirbharo jAtaH / tadA purajana-mahAjana-svajanAdInAM gamanAgamanena vizAlo'pi rAjadvAramArgaH saGkIrNo jaatH| rAjavargIyajanAnAM ca upAyanAni lAtvA tAMzca sukhakSemavArtAlApanapUrvakaM harSabITakAnidattvA visarjanaM kroti| evaM yo yathAgatastaM tathAvidhaM sukhapraznAdikamApRcchaya visRjati / atha dhanyo'pi rAjJA saha sammukhamAgato'sti, rAjJA ca samAsane nivezito'sti / krameNAvasaraM prApya dhanyo'pi bahutaramupAyanaM kartuM lagnaH, tadA rAjJA bhUsaMjJayA tadgrahaNaM niSiddham / abhayena tad jJAtvA dhanazapathAdimahAgraheNa kiJcid vacanarakSaNamAtraM gRhiitm| cintitaM ca-'ayaM ko'pi abhinavaH sajjanapuruSo dRzyate / rAjApi snehena bahumAnena cAlApayati / yathAvasare jJAsyAmi, paraM guNanidhistu pratibhAsate' atha sarve'Si ziSTAcArapUrvakaM prasannIkRtya visarjitAH, tataH paraM svakIyagRhagatasevakAdayazcAlApya visarjitAH / atha bhojanAvasare jAte sabhyAna visaj rAjA bhojanAyotthitaH / abhayena saha bhojanaM kRtvA, rahasi sthitvA, kapaTazrAddhI kapaTena gRhItvA gatA' tataH prabhRti yajjAtaM yacA'nubhUtaM tad AgamanaparyantaM rAjJA pRSTam / abhayena tat tad rathasthApanAdi sarvaM rAjJo'gre niveditam / rAjApi tacchutvA zirodhUnayan vismitacitto vaktuM lagnaH-'vatsa ! IdRzAt saGkaTAt tvameva niHsareH, nAnyaH / vartamAne tubuddhyA jagati tvameva advitIyo dRshyse| evaM samagravArtAkathane kiyantyapi vAsarANi vyatItAni / 1.cndrodye| 2. smudrH| // 263 Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 264 // Jain Education Inter athaikadA abhayena pitaraM prati pRSTam -'tAta ! tavAtra rAjyanirvahaNaM sukhena saMjAtam ?, kApi cintArtiMstu na jAtA ?' / rAjJoktam- 'vatsa ! tvayi gate rAjyadhvaMsanaprabalA utpAtA utthitAH, parantu asamAnadhInidhinA ekena sajjanapuruSeNa dhanyena | buddhibalena parAjitAH, rAjyaM ca dIptimat' / abhayenoktam- ' katamo dhanyo yo bhavatA prazasyate ?' | rAjAha'yastvadAgamanadivase tava pArzve sthitaH prAbhRtakaraNasamaye ca mayA bhUsaMjJayA yasyopAyanagrahaNaM niSiddham / yato'sya guNAnurAgaraJjitena mayA putrikA dattA'sti, ato jAmAtRtvAd dAtuM yogyo, na grahItum' / abhayenoktam ke ke guNAH santyasmin ?' / rAjJoktam-vatsa ! ayaM satAM mAnyo dhanya autpattikyA dhiyA tu tava tulykksstaamvgaahte| saujanyaguNena advitIyo jagati, yato'nena khalu vizve 'vizveSAmapi bhUbhibhRtAm 'azubhirinduneva buddhiguNairupakRtiH kRpA / punastejasvinAM pradhAnena anena khalu mama prAjyaM rAjyaM nidhAnena bhUtalamiva adhikataraM babhau / bhAgyalakSmIsakhena anena khalu tAH sarvA ai rAjadhAnyaH sarvA'vasarasAvadhAnatvena mukhena vapuH zriya iva alaGkRtAH / tathA anena khalu dhanyena svagRhAd nirgatya videze'pi | svadezavat kasyApi zreyasaH pAkAd adbhutabhogasukhazriyo bhuktAH / tathA punaranena khalu svabhAgyAptA'parimitadhanena akRtajJA api vigaladdhanAH svabhrAtaro'nekazaH savinayaM saharSaM prauDhimApitAH / tathA khalvanena atrAgatena zreSThinaH zuSkA'pi vATikA dRSTiprasaramAtreNa abhinavapallava- puSpa-phalAdizobhayA zobhanIkRtA / tathA punaranena tvayi avantinagare gate ravau proSite vidhunA dyauriva mama rAjyasthitidyatitA / tathA punaranena samastavyavahAriziromaNibhadranAmA zreSTI 1. sarveSAm / 2. nRpANAm (pakSe) parvatAnAm / 3. kiraNaiH / For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 264 // jainelibrary.org Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 265 // Jain Education Inte dhUrta kRtakapaTakuyuktikArAyAM patita AtmIyapaTupratibhAzAlinyA buddhayA mocitaH / tathA khalvanena AlAnamunmUlya nirgataM mama siJcAnakakarivaraM madotkaTatvena nagaraM dhvaMsamAnaM gajadamanazikSAkuzalatvena svAyatIkRtya AlAne baddhvA sarvajanAnAmupakAraH kRtaH / guNanidherasya kiyatAM guNAnAM varNanaM karomi ?, rUpa-saubhAgya- vijJAna-vinayacAturyAdyanekaguNAnAmAkaro'yamevAsti / tathA niSkAraNopakAraM naimittikavacanaM ca zrutvA kusumazreSThinA, dhUrtavacanakArAgAramocanaM smaratA gobhadreNa, tathA'nekopakAraguNasmaratA mayA'pi ca prItivallivRddhyarthaM putrI dattA / bho vatsa ! asya guNAMstvaM tadA jJAsyasi yadA'nena sArddhaM saMvAsaparicayo bhaviSyati' / ityeyaM piturmukhAd dhanyaguNazlAghAM zrutvA guNAnurAgiNAM dhuryo'bhayastataH prabhRti pramodena guNahetordhanyasyopari gADhAnurAgI jAtaH / atha dvitIyadinesbhayaH svayam atyugraM prema dadhAno bhAvukasambandhatvAd dhanyagRhaM gataH / dhanyo'pi abhayAgamanaM zrutvA sahasA samutthAya kiyatIM bhUmiM sammukhamAgataH / abhayo vAhanAduttIrNaH / gADhAliGganapUrvakaM dvAbhayAM saharSaM jotkArapraNamanaM kRtam / tato gRhapravezanArthaM 'calatA'grato yUyaM yUyam, iti ziSTAcAra- bahumAnapUrvakaM gRhe nItvA bhavyAsane sthApayitvA iti vaktuM lagnaH-'adya | sevakopari mahatI kRpA kRtA / adyAsmAkaM grahe'nabhravRSTiH saMjAtA / pramAdavato gRhe gaGgA svayamevAgatA / pavitrIkRtaM mama gRhaM nijAgamanena / dhanyo'dya mama divaso yad bhavatpAdAnAM darzanaM jAtam paraM bhavatA iyAn zramaH kimarthaM kRtaH ? ahaM tu tava sevako'smi. | nirdezakArI asmi bhavatA nirdezamAtraH kRpo'bhaviSyat tadA'haM bhavatAmAdezaM zirasi dhRtvA bhavaccaraNAgre kiM naagto'bhvissym!'| ityevaM vijJaptiM zrutvA'bhayo dhanyasya hastamAkRSya samAsane nivezyeti vaktuM lagnaH - 'bho ibhyavara zreSThin ! evaM mA vada / yad For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 265 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 266 // Jain Education Inte bhavAnasmAkamubhayataH pUjyaH, laukikena lokottareNa ca / katham ? - yad tvaM laukikasambandhena bhAvuko'si, tathA lokottareNa zrIjinAjJayA'laGkRto'si / jagajjAnAnAm asmAkaM copakArakArI asi / ato bhAvuka ! tava darzanaM kRtvA kRtakRtyo'smi / ye jinAjJAyAM dhRtapratibaMndhA dRDhabhaktikAste tu zivArthinAM pUjyatamA jJeyAH / laukikasabandhena yaH snehaH sa saMsArasyaiva vRddhihetuH / yaH punarlokottarasambandhena snehaH sa muktereva hetuH, 'bodhinairmalyahetuzca / ato yUyamasmAkam ubhayataH pUjyatamAH / kiJca, hyastAtapAdairbhavadAgamanena zuSkavananavapallava- dhUrtadamana- gajadamana- rAjya sthitisthirIkaraNAdiH, tathA'nekazaH kRtaghnanirbhAgyabandhUnAm amitasamRddhiM dattvA'pasaraNAdirvyatikaraH saharSaM kathitaH / tacchrutvA mama hRdayaM tu vismaya-pulaka-pramodaharSa - snehena atIva nibhRtamabhUt, adhunA yAvad ullAso hRdi na mAti vayaM tu suradruma-kAmagavI - cintAmaNi- citravallimilanAdadhikaM bhavadIyasaGgamaM manyAmahe / ata iyaM rAjyarddhiH samRddhirahaM ca svakIyA eva gaNyAH, nAtra sandehaH kartavyaH' iti mantrigiraM zrutvA dhanya Aha-'mantrirAja ! bhavAdRzAH sajjanAH prAptaguNA kRpArdrahRdayAH kRtajJAH paraguNaparamANuM parvatakaraNazIlA eva bhavanti / guNaleze'pi | kRte sajjanAstasya mahattvamAropayanti / parantu ahaM kiyanmAtraH ?, nigamamAtro'ham ; mattaH kiM bhavati ? / agaNyapuNyADhyAnAM bhavatAM puNyena sarvaM bhavati / sevako yo jayamApnoti tat svAminAM puNyaM jJeyam' / ityevaM parasparaprazaMsanamantreNa parasparahRdayAvarjanakArmaNena ca gADhatararAgAnubandhI premasambandhaH saMjAtaH / taddinAt pratidinamilanaM jinayAtrAdigamanaM rAjasabhA'laGkaraNaM vanopavanAdiprekSaNaM ca avazyamubhAbhyAmeva kartavyam / kenApi kAryavaiyagrayeNa yaddine milanaM na bhavati taddinaM 1. samyaktvapAvitryakAraNaM / 2. vANigmAtraH / For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // // 266 // w.jainelibrary.org Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 267 // mahArtikRt bhavati / evaM mahAmAtyaH 'zrI dena Izvara iva dhanyena prItisaukhyamanubhavati, SaDvidhaM ca prItilakSaNaM pUrNamAvahati / ekajIvasya rUpadvayamiva tau sukhena kAlaM nirgamayataH / athaikadA pAzcAtyarAtrisamaye zayyAyAM suptena abhayena cintitam -'aho ! mayA ujjayinIto nirgacchatA pradyotAgre paNaM | kRtam / adyApi pratijJA na pUritA / uktavAkyasya pratipAlanaiva puruSatvam, atastatpratipAlanodyamo'dhunA avazyaM kartavyaH' / prabhAte saMjAte rAjJe dhanyAya ca tatsarvaM nivedya sAmagrIM kartuM lagnaH / prathame dve vezye jAtIyavarataruNyau vayasA SoDazavarSapramANe, puruSaraJjanakalAsu atIva nipuNa, bhrU- netrA -''syAdInAM hAva-bhAva-vibhrama- kaTAkSAkarSaNakalAyAM suraramaNInAM jitvaryau, rUpayauvanabhRte, kokilakaNThyau taruNyau sNgRhiite| tathaiko mukhanetrAdivilAsaiH pradyotAnukArI puruSaH sArddhaM gRhItaH / tasya pracuraM dhanaM dattvA yadagra karaNIyaM tatsarvaM pracchannavRttyA zikSApritaM, tatazca taddezakrayavikrayAhIni RyANakAni varavastrANi vividhanica ratnAni gRhitAni / gRhItvA ca anekazakaTo-STra-balivardAdiSu yathAyogyaM bhRtAni / tathA dUradezAntarabhASAkuzalAnAM tAdRgveSa- nepathyAnI kAritAni / AtmanApi tathA veSo dhRtaH / evaM sarvAM sAmagrIM kRtvA rAjyakRtyaM dhanyamastake dattvA svayaM ca rAjAnamApRcchya, bhavyadivase zubhamuhUrtte bhavyazakunairutsAhitena rAjagRhAda mAlavadezonmukhaM prayANaM kRtam / tatra dve varataraNyau vastrAvRte rathe sthApite / kiyantaH subhaTA agrataH pRSThatazca calanti / bahrayazceTikAstasya rathasya paricaryAyAM muktAH / yadA ko'pi pRcchati tadA rathikAH subhaTA vadanti'antaHpuram ' / ekasyAM dolAyAM pradyotAnukArI puruSaH zikSitAnukUlaM yadvA tadvA vakti / svayaM bhavyAzvarathe 1. kubereNa / Jain Education Intemational For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 267 // Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH caritram pallavaH |268 // dezAntarIyapravaranepathyabhUSitastiSThati / agre'neke subhaTA dhAvanti, pRSThatazca krayANakAdibhRtazakaToSTrAdIni subhaTaiH parivRtAnI clnti| ityevam avicchinnaprayANakairavantIM prAptaH / bhavyaM prAbhRtaM lAtvA anekairdezAntarIyaveSadharaidharaiH subhaTaiH parikarito rAjasabhAyAM gataH / upAyanamagre dhRtvA rAjAnaM praNamya yathAsthAne sthitaH / bhUpo'pi adbhutamupAyanaM dRSTvA prasanno bhUtvA sAdaraM taM pratyuvAca-'bho zreSThin ! kasmAd dezAd Agato bhavAn / tadA zreSThI karau kuDmalIkRtya uvAca-"svAmin ! atiduuraadaagtaaH| yatra rAmacandreNa samudrollaGghanAya seturbaddho'sti tatra pRthvI bhUSaNaM nAma nagaram / tatrA'rimardano nAma rAjA prabalapratApa'nvito rAjyaM karoti / tannagaravAstavyA vym| tasmin pure pravahaNapathena anekajAtIyAnI anekaguNakArakANi krayANakAni vastra-pAtrAdIni caagcchnti| athA'nyadA vividhadezAntarANAM vArtAM zrutvA taddarzanoktaNThA saMjAtA / cintitaM ca manasA - 'yadi pracuratarakrayANakAni lAtvA dezAntareSu yAmi tadA mahAn lAbho bhAvI, vividhadezadarzanaM ca bhvissyti| zAstre'pyuktam-- "dezATanaM paNDitamitratA ca, vArAGganA raajsbhaaprveshH| anekazAstrArthavilokanaM, ca cAturyamalAni bhavanti paJca" || iti paJca cAturyamUlAnyuktAni / ato dezAntaragamane kAryadvayaM bhavati, / iti saMpradhArya krayANakabhRtazakaTAdIni lAtvA nagarAnnirgatA vym| varSadvayaM yAvadmArge gacchanto'nekapura-nagaro-pavana parvatAdIni navanavAcAra-nepathya-tIrthAdIni ca pazyanto manasi prasattiM prApnumaH / SaNmAsAt pUrvaM bhavadIyarAjyavarNanaM kRtaM kenApi pathikena yad-'vartamAnasamaye yAdRzI ujjayinIpuryAH | zobhA'sti tAdRzI na kutrApyasti. sAkSAd amarapurIva bhAti / yatra ca akhaNDazAsanaH SoDazarAjAdhirAjAnAmadhipaH zrImAna; // 268 // in Education in For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH caritram pallavaH // 269 // caNDapratApo nAmnA caNDapradyoto vAsava iva rAjyam atizubhanItyA karoti / tasyAM puryAM kasyApi karmodayena rogAdikaM | vinA'nyopadravasya nAmApi na jJAyate / yadi vA AzcaryaM draSTukAmAzcet tadA ujjayinyAM gantavyam, yasyA darzanena purA dRSTAni sarvANi mANikyAne kAcavad bhAsyanti' / iti taduktaM zrutvA anyadezaM gantukAmA api atrAgatA vayam / paraM yAdRzaM karNe : zrutaM tAdRzameva dRSTam / atyugrapuNyavatAM nyAyaikadRSTInAM bhavatAM darzanaM saMjAtam / pAvanIbhUte adyAkSiNI / puNyavatA darzanaM mahate guNAya bhavati / ityuktvA virate zreSThini pradyotaH svaprazaMsayA prasphulitaH / 'bhoH zreSThin ! bhavAdRzAnAmAgamane vayaM prasannAH smaH / sukhenAtra sthAtavyam , yathecchayA vyApAraH kartavyaH / yuSmAkaM kAryaM ced bhavet tadA sukhenAtrAgatya nivedanIyam' / ityuktvA pravaravastrANi bITakAni ca dattvA zulkAdhikAriNAmAdiSTam-'asya zreSThino'dha zulkaM grAhyam, nAdhikam' ityuktvA visRSTaH / abhayenApi rAjamArge anekagavAkSa-dvAraputaM nAtivyaktaM nAtiguptam IdRzaM ramyaM gRhaM rAjAmaMdirasadRzaM bhATakena gRhItvA tatra nivAsaH kRtaH / 'abhayacandrazreSThI' iti nAma prkhyaapitm| 'ekaM mahAsthAnaM, tatra sthito vANijyaM karoti / nijacAturyavArtayA purajanAn rnyjyti| gRhe gRhe janAstasya guNavarNanaM kurvanti-'ko'pi adRSTapUrvo'yaM sajjanaziromaNiH zreSThI AgataH, dhanyAste dezA yatredRzAH sajjanAH pari vasanti' / gRhamadhyadvAre dvArapAlakA nityaM tiSThanti, na kasyApi madhye praveSTuM dadati / kathayanti yad-asmAkaM deze kule cedRzI sthitiH' / atha pradyotAnukAripuruSaH zikSApitaH-"tvamadya naMSTvA catuSpathAdau gcch| mArge yadvA tadvA pralapanaM kuru, grathilakriyAM kurvan itastataH paribhrama / pazcAdahaM tava grahaNArthamAgamiSyAmi tadA tvayA vegena naMSTvA dUrato dhAvanaM krtvym| dvi-tri 1. bhAnti pr0|2. prasphulIbhUtaH pr0|3. bhaviSyati pr0|4. visarjitaH pr0| 5 ekA mhtyaasthaansbhaa| // 269 // For Personal Private Use Only www.ainelibrary.org Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram aSTamaH pallavaH // 270 // caturghaTikAyAM jAtAyAM haste aagntvym| hastAgamanAnantaraM punarjaSTvA gntvym| lokAnAmagre vaktavyam-'ahaM pradyoto narAdhipaH, mama grahaNAya abhaya Agacchati taM vaaryntu| ityuktvA dhUlyAdhutthApanaM kartavyam / pazcAdahaM tvAM balAd gRhItvA khaTUvAyAM badhvA gRhe neSyAmi tadA tvayA yeSAM teSAM lokAnAM subhaTAnAM ca purata evaM vaktavyam-'bho bho lokA ! bhoH subhaTA ! mAM pradyotarAjaM badhdhvA'to gRhItvA ca abhayo yAti, ato yUyaM kiM na mocayatha?' / ityevaM khaTvAyA sthitena punaH punaH pralapanaM kartavyam / antarA'ntarA kimapi yadvA tadvA pralapanamapi kRtvA punarahaM pradyotanarAdhipa ityAdi jalpanaM kartavyam / evaM pratyahaM kriyA krtvyaa| nityaM khaTUvAyAM badhdhvA gRhe neSyAmi / pazcAd gRhamadhye Agatya sukhena stheyaM, yathecchayA bhojanAdikaM kartavyam" iti zikSayitvA rkssitH|| prabhAte saMjAte sa tathA kartuM gRhAd naSTvA catuSpatha bhrAmyati, pUrvazikSitaM ca vakti / loko grathilakriyAM dRSTvA hAsyaM kroti| 1 zatasahasramitAni jana-bAlavRndAni pRSThe lagnAni pribhraamynti| yadi ko'pi pRcchati kastvam ?' tadA vakti-'ahaM pradyotanAmA narAdhipaH, samasttadeza-grAma-nagarANAmahamadhipaH, ete sarve'pi mama sevakAH' ! ityevaM yattat pralapati / lokairnirdhAritam-'nUnaM vAtulo'yam, hRtkamale prANAbhidhAnavAyuvikRtirjAtA dRzyate, tenAyaM vikalAtmA yattat pralapati' / evaM tri-catuSpaJcaghaTikAnantaraM zreSThI sevakaiH saha pAdavihAreNa dhAvan catuSpathe samAgataH / nijanijahRTTasthitA lokAstAdRzaM dRSTvA vismitamanasaH sAzakaM samutthAya zreSThIsamIpaM gatvA natvA ca vijJaptiM kartuM lagnAH-svAmina ! bhavAdRzAnAM mahebhyavarANAm Atapasamaye pAdavihAreNa kimAgamanaprayojanam ? / kimapi tvaritaprayojanaM bhavati ced ete sevakA AdizyantAm / teSAM vaktumayogyaMced asmAkaM + samAdizyatAm / ete sarve'pi nagaravAsino janA bhavadIyaguNaiH krItA dAsAH smaH / bhavadIyAdezamAtreNa bhavaduktakAryakaraNAya mano // 27 // For Personal & Private Use Only Jain Education intomational Alww.jainelibrary.org Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 271 // vAkkAyaiH praguNAH smaH, nAtra sandehaH / IdRzo durjanaH ko'sti yo bhavaduktakAryakaraNAya pramAdyet ? / bhavAdRzAnAM jagaduttamAnAM grISmartumadhyAhnakAle IdRkkaSTakaraNaM tu na yuktam, ato'tizItalacchAyam asmAkaM haTTamalaGkriyAtAm / pUjyapAdAnAmAgamanena haTTamapi pAvanaM bhaviSyati / tatra sthitvA kAryaM samAdizyatAM, zirobalena tatkAryaM kSaNArddhena kariSyAmaH / evaM guNairvazIbhUtAnAM | janAnAM bhASitaM zrutvA sAzrulocanaH zreSThI sagadgadamiti prativadati-'bho bhrAtaraH sajjanA ! yadbhavadbhiruktaM tatsatyam / tridhA sarve'pi mama zubhacintakAH, maduktakAryakaraNatatparAH / sarve'pi mamopari pUrNakRpAM rakSanti / parantu mamaikaM mahaddaivamApatitamasti, tena duHkhena prerito madhyAhne dhAvannAgataH, na tu dhanAya lobhAya ca / janairuktam- 'kimIdRzaM daivam ? / zreSThinoktam- 'dvitrimAsebhyo'smAkaM prANapriyasya samastagRhacintAkArakasya paramavinayaguNayuktasya sarvakAryevatinipuNasya gRhamaNDanabhUtasya pradyotanAmno mama laghubhrAtaH | kenApi rogeNa vAyuprayogeNa bhUtAdiduSTadevaprayogeNa vA prakRtirvikRtirjAtA'sti / tena na saralaM jalpati, na ca saralaM bhojanaM karoti / aharnizam asya pArzva na muJcAmaH / kadApi kSaNamapi kasmaicit kAryAya itastato gacchanti sevakAdayastadA'yaM vaJcayitvA bahirniHsRtya itastato dhAvati, grathilavajjalpati, valgati ca / nityaM tu gRhapATake paribhramati, tato gRhItvA gRhe nItvA yatnena rakSAmi / adya naMSTvA kvacid gataH, zuddhirna labdhA / tena duHkhena Atape'pi niHsRto'smi, nAnyat kimapi prayojanam' / tadA kenApyuktam'amukacatuSpathe bhavaduktastAdRzaH paribhramati, grathilatvaM ca karoti / 'ahaM pradyoto rAjA nagarasvAmI, ete mama sevakA' ityAdi prajalpati / lokavRndAni pRSThe bhrAmyanti, vikalatvaM ca kArayanti / so'pi lokAnAM dhUlyAcchoTanaM karoti / evaM tadgiraM zrutvA azrupAtaM kurvan lokaiH saha tatra gataH / zreSTisevakairjanaizca militvA gRhItaH punaH kSaNena avasaraM prApya naSTaH, purastairgRhItaH, param agre " For Personal & Private Use Only aSTamaH pallava: // 271 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram | aSTamaH pallavaH // 272 // na calati, tadA svagRhAt sevakaiH khaTvA AnAyitA / tato gRhItvA khaTvAyAM saMsthApya bandhanaizca baddhvA sevakAH khaTvAmutpATya gRhamAnetuM lagnAstadA khaTvAyAM sthitaH pUrvazikSitaM yat tat prjlpti| taddRSTvA lokA vadanti-' aho ! IdRzaguNavataH zreSThino'pi mahaduHkhaM dRshyte| asAre saMsAre ko'pi pUrNasukhena sukhito na bhavati / kasya kimapi duHkhaM bhavatyeva' / IdRzena kaitavena gRhe niitH| janA visarjitAH / sarve'pi zreSThinazcintAM kurvanto gRhaM gatAH / evam ekadinAntare kadApi dinadvayAntare karoti , punaH zreSThI pUrvavat kriyAM kRtvA gRhe nayati, evaM pratidinaM kurvan praticatuSpathaM pratitrikaM praticatuSkaM pratipATakaM yAvat pratigRhaM pratigopuraM pratyupavanaM prativATikaM sarvatra vidito jAtaH / yatra yatra gacchati tatra tatra lokAstaM dRSTvA parasparaM karmaNAM nindApUrvakaM zreSThinaH stutiM kurvanti"aho ! vicitrA karmaNAM gatiH ! IdRzaH sarvatra sarvarItyA sukhito'pi zreSThI yaduHkhamanubhavati taduHkhaM zatrorapi mA'stu / dhanadhAnyAdisarvasukhaiH pUrNo'pi bhrAtRduHkhena piDito na gaNayati rAtriM, na gaNayati divasaM, na gaNayati AtapaM, na gaNayati zItaM, na ca gaNayati khAnapAna-svapanAdisukham / bhrAtR duHkhenaduHkhita ekAkyeva sAmAnyajanavat pratyaTavyAM pribhrmti| sevakAH kutracit, svayaM kutraciddAsajanAH kutracidgrahagRhItA iva pribhraamynti| daivIM gatiM sphoTayituMna ko'pi samarthaH / evaM sarvatra vikhyaatirjaataa| pUrva tu yadA nirgato'bhUt, zreSThI ca tacchuddhyarthaM pRSThato dhAvito'bhUt tadA zatasahasramAnA janA gRhAnayanaM yAvat pRSThato lagnA AgatA abhUvan / pazcAttu bahudineSu jAteSu na ke'pyAgacchanti, gRhasthitA eva zreSThino duHkhasya taptiM kurvanti / yadi ko'pi aviditavArtaH kimidam?, iti pRcchati tadA purajanA uttaraM dadAti-'bhrAtaH ! karmaNAM gatirIdRzI / pazcAt zreSThiguNavarNanapUrvakaM sarvavyatikaraM jJApayanti / atra kimAzcaryam ?, nityamIdRzIM karmagatimanubhavati zreSThI' / zreSThI rogI ca pravAhapatitatvAnna ko'pi ||272 // For Personal Private Use Only in Education in Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 273 // Jain Education Inter I | taddarzanArthamuttiSThati / Ihagjanaparicitena zreSThinA gRhasthitayordvayoH paNyAGganayorevaM zikSA dattA -" kalye rAjJo'zvavArikA nirgamiSyati / tasmAt pUrvaM 'vastrAbhUSaNaparidhAnAdyadbhutaracanayA SoDazazrRGgArAn kRtvA tAmbUlena mukhaM bhUSayitvA gavAkSe pravarabhadrAsane sthAtavyam yadA hastiskandhAdhiruDho nRpo dRSTipathamAyAti tadA kaTAkSabANaiH sutarAM vedhyaH / hAva-bhAva-vibhramaiH pAtayitavyo yathA kusumAyudho'GgapratyaGgaM vyApnoti tathA kartavyaM yathA sa yuvAmeva dhyAyati, yuvAmeva pazyati / kiM bahunA ? svakalAsphoraNena gamanAgamanasamaye svacaritravilAsena vazIkartavyaH " evaM zikSayitvA te rakSite / tato dvitIyadine rAjJo'zvavArikAvasare te dve api snAna- majjanAdipUrvakaM SoDaza zrRGgArAn kRtvA paJcasaugandhikena ca tAmbUlena mukhaM bhUSayitvA'grato rAjamArgagavAkSe bhavyabhadrAsane sthite / tato ghaTikAdvayAnantaraM rAjA tasmin mArge nirgataH / gandhahastiskandhAdhiruDho yAvatA gavAkSasamIpamAgatastAvatA te dve api dRSTipathamAgate / tAbhyAmapi hAvabhAvapUrvakaM rAjA'valokitaH, tadA parastrIlampaTo rAjApi camatkRtaH sAdaramavalokanaM kartuM | lagnaH / manasi ca vicArayituM pravRttaH - 'svarUpatarjitarambhe kandarpakaTakabhabhbhe ca kasya bhAgyavata ime taruNyau ?' / iti dhyAyan punaH | punaH pazyana; gacchati / tatastAbhyAM rAjJaH sarAgadRSTiM jJAtvA vizeSataH sAdaram animeSA'valokanam ardhonmIlitacakSuSA'valokanaM | mukhamoTanaM sasmitAvalokana nyagbhUyA valokano- vabhUyAvalokanaM kapATA'ntarAsthaganaM ca kRtvA punaH punaH prakaTIbhavanAya parasparaM | bAhubhyAM kaNThapArzvakaraNAdyaparimitahAva-bhAva-vibhrama-kaTAkSa-vikSepAdistrIcaritrasaGkaTe pAtitaH kAmabANaprahArairjarjarIkRtaH / rAjA cintayati- 'kimime nAgavadhvau ?, vA kinnaryAvime ? vA vidyAdharyAvime ?, ke vA bhaviSyataH ? / kasyedaM dhavalonnataM gRham ? / kaH 1. ' SoDazazaM gArAdivastrAbhUSaNaparidhAnAdi adbhUtaracanAM kRtvA' iti pratyantare / For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH | // 273 // w.jainelibrary.org Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 274 // Jain Education Interna parivasatyaMtra ? / kenopAyenA'nayoH saMyogo bhavet ? / yadyanayormilanaM syAt tadA tvidaM janma saphalaM nAnyathA / evaM sarvaM dhyAyan | miNTho bhUsaMjJayA zikSitaH - ' mandagatyA hastikheTanaM kuru' / tenApi tathA kRtam / agre gacchan vakrIkRtagrIvastatsaMyogacintayA vidhuro'nimeSadRSTayAvalokate' / tAbhyAmapi tasya tathAvasthAM dRSTvA vizeSato viSaliptairmAramArgaNairmArita AlasyAGgamoTanajRmbhAkaraNa-parasparAliGganAdyadRSTapUrvaiH strIcaritravibhramaiH pUrNarAgabhAvaM jJApayitvA yadi me mamopari pUrNarAgavatyau kenopAyena milataH ?' ityAzAzaGkaTe pAtitaH / tatastena rAjJA yAvad dRSTipathamAyAte tAvadavalokanaM kRtaM, tataH paraM prANAn tayoH pArzve . muktvA ekena dehamAtreNAgratazcalitaH / tatastAbhyAM sarvo vyatikaraH zreSThine niveditaH / zreSThyapi prasannIbhUta AyatikartavyatayA evaM zikSA dAtuM lagnaH-''kalye punaH parastrIlampaTo'traivAgamiSyati, tadA punarvizadarItyA kaTAkSa- vikSepa-hastAbhinayAdinA Avarjya | vihvalo bhavati tathA kartavyam / yato viSayAnuraktatvenaivaM jAnAti - 'ime dve mAmeva dhyAyataH, mamopari pUrNarAge staH, yadAhaM vakSyAmi taddine'GgIkariSyata eva evaM pratItiH kAryA / tathA ca dvi-tridivasaiH pUrNavihvalo bhaviSyati tadA kathaJcinmiSaM kRtvA dUtikAM preSayiSyati / tadA dUtikoktaM zrutvA prathamaM miSTavacanaistarpayitvA yathAyogyaM kimapi khAnapAnAdinA Avarjya tadgRhazuddhirvizadarItyA grAhyAH tataH paraM kathamapi vAkyacAturyeNa 'saGgamo'tidurlabhataraH prati bhAsate' tAdRzaM vaktavyam / 'yato'smAkam Ajanmato'dya | yAvad na kenApi saha caturakSimilanaM jAtaM, vinA bhartAraM na kasyApyagre vAgvilAsaH kRtaH / na jJAyate kena pUrvakRtakarmasambandhena rAjJA saha premodayo jAtaH ? / paraM bhagini ! tasya milanaM tu atiduSkaraM kathaM nirvakSyati ? / asmAkaM gRhanivAsasthitI rAjJo'ntaHpurAd 1. valaukayan gacchati / For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH || 274 // Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH caritram pallavaH // 275 // ativiSamA' / ityAdivacanaracanayA'tiduSkaraM milanaM pUrNarAgitvaM ca darzayitvA yathA''turo bhavati tathA kartavyam / punardUtyagre vAcyam-'asmAkamupari avitatharAgo bhavati cet tadA'smadupAyasaGkaTe patatu / asmaduktedRzakaSTamaGgIkaroti cettadA kathamapi milanaM bhaviSyati, nAnyathA / tvayApi yathAvasaraM prApyAgantavyaM, na bahuzaH" / evamabhayena sarvaM tayoH zikSApitaM, tAbhyAM ca ttsrvmvdhaaritm| tathA punardvitIyadine'pi rAjA tasyaiva gavAkSasyAbhyarNe bhUtvA nirgataH / tAbhyAM punaH kaTAkSAdipaJcazaravizikhairvividhavidhAnavizadarItyA viddho jrjriikRtH| 'saca viSamAsu kAmAvasthAsu patito vicintayati-' ime suraramaNyadhikatarasvarUpa-cAturyayukte dve kathamapi haste samAyAtazcet tadA varam / evaM pratikSaNamanutApaM (pena) tapyamAnaH prAsAdamAgataH / cintitaM ca--'cet kApi nipuNA'vasarajJA vAkkuzalA dUtikA kimapi miSaM kRtvA'nayorabhyarNe gacchet, anayorAzayazca calet tadA kathamapi manorathapUrtibhavet / evaM vicintyaikAM dUtIkarmakuzalAM dUtikAmAhUya tasyA agre 'amukacatuSpathe amuka sAdhukAravezmasamIpe mahAvAse udayadiksammukhavAtAyane' ityAdisarvamanu bhUtam ipsitaM ca niveditm| tasmAt tvaM cAturyeNa kimapi miSaM kRtvA, tadgRhe gatvA, tatkulAdikaM jJAtvA, tayorhadgatapremaparimANaMca lAtvA ehi / dUti prAha-'svAmin ! idaM mahadviSamaM kaarymsti| yato'paricitasA dhukArasya gRhe gamanamatiduSkaraM, tatrApi tasya guhyavArtAgrahaNamatiduSkarataram / IdRgmahAviSamaM kAryaM bhavatA nirdiSTaM tathApi bhavacaraNakRpayA svacAturyavisphoraNena ca bhavadAdezaparimANena sarvAM tacchuddhiM lAtvA bhavadagre nivedayAmi tadA mama praNAmo grAhyaH' / 1. 'dazApi (svapi) kAmAvasthAyAM patito vicintayati' iti pr0|2. 'anutApaM taSyatA ciMtita' iti pr0| // 275 // For Personal Private Use Only Jan Education intematon rovw.jainelibrary.org Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 276 // ityuktvA dUtI rAjJaH samIpAnnirgatA / nRpoktacatuSpathe gatvA itastataH sarvatrAvalokanaM kRtam / pazcAt tannivAsijanAnAM pRSTam-- 'kasyeyaM vAtAyanAvaliH?, ko'tra nivasati ? tairuktam--asya mahAvAsasya pramukhaM tu pratIcyAm amukapATake vartate, tatra tu aSTamaH dezAntarIyA nivsnti| tatraiko dAtA bhoktA paropakAranirataH zreSThI SaNmAsAdarvAg aagto'sti| kiM varNyate tasya saujanyam ? / || pallavaH tasya bahutaraH parikaro'sti, tanmadhyAt tadAjJayA ko'pi sthito bhaviSyati, paraM vizadaM na jJAyate / etAni vAtAyanAvalInAM dvArANi tu prAyeNa sthagitAnyeva lakSyante, ko'pi kadApi nAtra tiSThati / iti zrutvA dUtikkA cintayituM lagnA--'tAdRzI zuddhistu na labdhA, ced gRhamukhyadvAre gamyate tadA viditaM bhaviSyati' / iti dhyAtvA punaH parAvRtya zanaiH zanaiH zuddhiM kurvatI tadgRhadvAraM gtaa| tatra tu rAjadvAramiva ghanaiH purajanaiH sevakaizca ruddhaM dRSTvA prAtivezmikegRhe kiJcid upalakSaNaM niSkAzya tena saha vArtA kurvattyA pRSTam'bho ! atra mahAvAse ko vasati ? | tenoktam-'dUradezAntarAdAgataH zreSThI parivasati, paraM sarvaguNaiH sampannaH zreSThiziromaNiH paropakArarasika IdRzo na ko'pi dRSTipathamAgato'bhUt / punardUtyA pRSTam-'asyAntaH puramasti navA?' | tenoktam-'asti, paraM na kamapi praveSTuM ddaati| ahaM tu zreSThinaH, pArzve zatazo yAtaH, paraM naantH-purm| tasya dezasyedRzyeva sthitiH / mahadbhirupalakSaNairmahatyA ca prItyA strIjanaH kadApi pravezaM prApnoti, puruSastu naiva / asya zreSThino'tra nivasataH kiJcidadhikaSaNmAsA jAtAH, paraM mama jAyayApi eka-dvivArameva pravezaH prApto'sti' / etatsarvavyatikaraM prApya dUtikayApi rAjAnaM gatvA niveditam-'svAmin ! mahAkaSTasAdhyaM kAryam, tatrApi kAryabhavane bhajanA jnyaayte| bhavadIyAdezo mayA paNIkRtaH, ato'haM yAvadbhaviSyati tAvat kariSyAmi, // 276 // | pazcAttu bhavadIyabhAgyabalam!' |raajnyoktm-'mdiiyN bhAgyamastyeva, yatastayoH sarAgadRSTyanumAnena jJAyate, atastvamudyamaM kuru,saphalo Jan Education international For Personal Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 277 // Jain Education in bhaviSyatyeva' / dUtyoktam- 'mahArAjenoktaM tattu satyaM paraM tatra pravezo'tiduSkaraH / vicakSaNA vaNigjAtiH, sA vaJcayitumatiduSkarA, param udyame tu na kiJcinnayUnatAM kariSyAmi / ityuktvA dUtikA svagRhamAgatA / cintayati ca rAjJo'gre mayA paNastu kRtaH parantu nirupalakSite gRhe kenopAyena pravezo bhaviSyati ?' / iti cintArNave patitA duutii| dinatraye gate rAjJaH samIpamAgatya antaHpuryAzcatastraH sakhyo mArgitAH, paJcaSAH puruSAzca / tAn lAtvA svagRhamAgatya, ekasmin mahati bhAjane vividhasukhabhakSikApuJjJairdrAkSA-'kSoTakabadAma-sitopalA-nAlikerakhaNDaizca sthAlamApUrya, atyadbhutacInAMzukenAcchAdya, ekasyAH pravarataruNyA haste 'samutpATya svayaM punarmahattarikA bhUtvA gItAni gAyantI, agrataH pRSThatazca rAjapuruSairAvRtA zreSThIgRhaM prApta yatrAntaHpuradvAraM tatra gatA / tatrAntaHpuradvArarakSakapuruSaiH pRSTam - - 'kimidam ?' / tadA sA dUtI agrato bhUtvA vaktuM lagnA--"hyo dine rAjJaH kulakramAgatadevyA mahotsavo gataH, adya tasyA devatAyAH zeSA vibhajyante, ato rAjJA mahatyA prItyA zreSThino gRhe vimuktA'smi / uktaM ca rAjJA-'zreSThino'ntaHpuraM gatvA zreSThinIhaste dAtavyaH, ato vayaM taM dAtumAgatAH smaH" / yato dvArapAlakairuktam 'zreSThino nirdezaM vinA praveSTuM na dadmaH paraM yUyaM rAjakIyAstasmAt zreSThinamApRcchya praveSTuM dadmaH, ato'traiva kSaNaM sthIyatAm' / ityuktvA ekena sevakena zreSThisamIpaM gatvA sarvaM niveditam / tenoktam -'tAsAmagre kathaya zrImadrAjJA mahatI kRpA kRtA, parantu ekayA mukhyasakhyA'ntaHpure | gatvA dAtavyam / satkArastu sarvAsAmeva kartavyaH, paramasmAkaM kulasthitiriyameva / ityevaM zreSThinoktaM vAkyaM sevakenAgatya tasyai kathitam / 'bhavatInAM madhyAd ekaivA'ntaHpure yAtu iti zreSThayAdezaH' / tataH sA dUtI svayaM sthAlaM lAtvA'ntaH puraM gatA dUrAttayoH 1. samutpATayitvA / 2. zreSThigRhadvAraM prAptA' iti pra0 / For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // // 277 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 278 // svarUpaM dRSTvA camatkRtacittA cintayati- 'aho ! anayoH svarUpa-cAturya-lAvaNyai rAjA vibhrame patito'sti tatra kimAzcaryam ? | anayorhAvabhAvAdi dRSTvA ko munIndro vA mUrkhendro vA sthiracitto bhavet ?' / iti dhyAyantI tayorabhyarNe gatvA sthAlamagre DhokayitvA praNAmaM kRtvA ziSTAcArapUrvakaM baktuM lagnA--'bhAgyanidhI ! rAjJA svayaM devArcanamahotsavasyAyaM zeSo'tiprItyA mutkalApito'sti, yuvAbhyAM sukhapraznazca pRSTaH / yuSmadgRhasvAmyupari bahutaraM prasannacitto'sti, atibahutaraM ca rAgaM bibharti / 'yo gRhapatirIdRzo'sti tasya gRhiNyau api tAdRzyau bhaviSyataH, atastayoH sabahumAnaM sukhapraznaH kAryaH, iti zrImukhena mayA sArdhaM kathApitam" / iti zrutvA pUrvazikSitAbhyAM dvAbhyAm ISd vihasyoktam- " bhavatyA yaduktaM tat satyam / rAjJaH kRpayA prajAlokAnAM sukhaM bhavati parantu puruSapradhAno vyavahAraH puruSAnadhikRtya prazastivAkyakathanaM samAzvAsakAri dRzyate, parantu bhavatyA yaduktaM 'rAjJA yuvayoH sukhapraznaH kRtaH' tattu 'avasarocitaM sarvatra priyaM ca vaktavyam' iti nItinipuNAnAM bhavatInAmeva vAkcAturyam / yato vayaM kva ? rAjA kva ? | kvacit kathaJcidupalakSaNaM bhavet, tataH prathamaM parasparamilanaM bhavet tataH pazcAt priyasambhASaNa - sandezAdikathanaM saMbhAvyate, nAnanyathA / AvAbhyAM tu rAjadarzanamapi kRtaM tarhi sukhapraznaH kutaH sambhAvyate ?" evaM tayoruktaM zrutvA dUtyA ISadvihasya, itastato vilokya, vijanaM dRSTvA, tayorupakarNe gatvoktam-" varaM varam sAdhukAravadhvo bhUtvA IdRzamevA'tyantApalapanaM kriyate cettadA satyasthitiH kutra ? / taM varAkaM nayanavilAsavibhrame pAtayitvA mano vAk kAyAdisarvasvaM luNTayitvA svAyattIkRtya adhunA tatsarvamapalapanacAturyaM kiM darzayathaH ? / 'zazakasya caturthaH pAdo na bhaved' iti kiM bAlaM jJApayataH ? / mama tu sarvaM viditameva / prasUtikArikAgre jaTharApalapanaM kiyaccalati ? / yaddinatoH bhavatyordarzanaM saMjAtaM taddinataH sa khAna-pAna-zayana- nidrAdikaM sarvaM For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 278 // Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram aSTamaH pallavaH // 279 // tyaktvA dhyeyapriyo yogIva sarvata udAsI tiSThati, yuvAmeva dhyAyati, puraH pRSThe urdhvam adhaH ubhayapArzvayozca sarvatra yuvAmeva pazyati, nAnyat kimapi / evaM tasya duHkhArditasya vicchAyavadanAdikaM dRSTvA mayA AgraheNa pRSTam, yato'haM tasya paricArikA hRdayahArdajJAyikA'smi / tato madagre sarvaM hRdgataM duHkhamAveditam / tacchutvA'hamapi taduHkhasaMvibhAginI jAtA'smi / IdRzImavasthAmanubhavati tattu bhavatyormanasi na kimapi ? | aho ! tasya premArdratvam, aho ! yuvayohatkaThoratvam ! / yataH SoDazamukuTabaddharAjAdhirAjAnAM nAyako bhUtvA IdRgrAgarakto yuvAM spRhayati atastaduHkhamasahamAnayA mayA buddhibalaM kRtvA yuSmatsandarzanArtham etAni kAraNAni sammelya mahAyAsena yuvayordarzanaM kRtm| ato yuvAM hRdayamAtaraM kRtvA maduktaM hRdi dhArayatam / 'yo yaM smarati sa taM sutarAM smarati' iti sajjanaprakRtighoTake dhAvati, paramazvavAro na jAnAti durjanaprakRtim / tasmAt kRpAM kRtvA tasya manorathAn puurytm| tasya tumano-vAk-kAya-dhana-jIvitavyAdhikatare yuvaam| yAdRk tasya yuvayorupari dhyAnaikatvaM tAdRk ced Izvaropari adhyAtmavAsanayA dhyAnaM bhavet tadA muktirapi na durlabhA / ataH kiM bahunA jalpitena?, madAgamanaM saphalaM krtumrhtH| __ iti dUtyoktaM zrutvA te dve api dIrgha niHzvasya prAhatuH-"bhagini ! kiM kriyate?, Avayostu 'ahicchacchandarI' nyAyena | mahadduHkhamApatitam / yata AvAm ibhyavaragRhe jAte, mahebhya gRhe ca pariNIte / purAkayA'pyasya kule IdRzaM kAryaM svapne'pi na kRtam / AvAbhyAM ca adya yAvat prANanAthaM vinA na ko'pi puruSo dRSTaH, kenApi saha vacanAlApamAtramapi naabhuut| Avayordhavastu dharma-nItimArgebhyo'nyat kimapi na vetti| asmadgRhe dAsI-dAsAdiH ko'pi dharma-nItiviruddhaM jalpitumapi na zaknoti, karaNaM For Personal & Private Use Only sain Education international Jww.sainelibrary.org Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallava: // 28 // tu dUratarameva / adya yAvad gRhadvAraM muktvA bahiH pAdo na dhRtH| rathAduttIrya gRhaM praviSTe svaH, tat yadA'no-dakasambandhe pUrNe jAte svAmI svagRhagamanAyodyamaM kariSyati tadA''vayorapi nirgamana bhvissyti| kiJca, asmAkaM gRhe kulavRddhA ekA dharmaikaratA jaratyasti, sA tu kSaNamAtramAvayoH pArthaM na muJcati, pratikSaNaM ca dharmAnugA zikSAM dadAti / kairapi zubhazakunaiH preritA yUyamAgatAH , yataH sA'dya svAminA kasminnapyatiparicitagRhe lokAcArArthaM preSitA'sti, tad Avayoriyati mutkalena hRdayena vArtA jAtA, ced gRhe bhavettadA | vArtA kuto bhavet ? / IdRzyAM gRhasthitau nivasAvaH / evamekadA daivayogena madhyAhe vijane pAzcAtyagRhagavAkSe itastataH paribhramaNaM kurvatyau Agate, sA tu gRhakAryavyagrA gRhakAryaM karoti / asminnavasare mahArAjasyAzvavArikA nirgatA / tadA ca tUryANAM zabdaM zrutvA taddarzanecchayA gavAkSadvAramudghATya paTamapasArya draSTuM pravRtte cet sA bhavati sadA draSTuM na dadAti paraM vijanatvAt svecchayA draSTuM prvRtte| asminnavasare hastiskandhAdhirUDho mahIpatirgavAkSasamIpaM nirgatastadA Avayo rAjJazca dRSTimelApako jAtaH / tadA ca kenApi pUrvakRtakarmaNAmudayena ko'pyanirvacanIyo yo rAgodayo jAtastaM svacittaM jAnAti jJAnyeva vA jaanaati| rAjJApi tAdRzyevA'nimeSA dRSTirAvayoruparidRSTipathaM yAvadrakSitA, pazcAttu mArgAntaratvena akSNoradRzyatAM prApte / tatastadviraheNa yaduHkhamutpannaM taddvaktumapi na zakyate / ko jAnAti kasmin janmani dRDhatararAganibaddhaM karma iha janmanyuditaM ?, yat kSaNamapi hRdayAnnottarati / punardvitIyadine'pi darzanotsavo jAtastadA tupayasi sitopalAyAH kSepeNeva atidrshnsukhmnubhuutm| punaH pUrvavat tadviyoge duSTavraNe kSArakSepAdadhikataraM duHkhaM samutpannam / tad viditacauramaNamAtRvat kasyAgre kathyate ? / ityevaM taddinato nityaM sarSapatulyaM sukhaM, 1. gRhdehliim| // 280 // For Personal Private Use Only Jan Education tematang www.ainelibrary.org Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH caritram pallavaH // 28 // duHkhaM tu merutulyamanubhavAvaH / taduHkhavAraNAyAtmano bahutarA zikSA dattA-'he jIva ! tvamantargaDumAzAM kiM karoSi ? | svargasthitakalpavRkSaphalecchAvat sarvaM niSphalamasti / kva tvaM kva ca rAjA ? / kenopAyena yuvayormilanaM bhavet ? / jAti -kulasvAmi-gRha-loka-vRddhAdibhayasaGkaTe patitastvam, so'pi ca viSamAM loka-rAjanItimullaGghayitumasamarthaH, tatkathaM saGgamaH sambhavati? kiJca, ihaloke'tigupta pApaM kriyate tad atidurgandhalazunAdiguptabhakSaNavad viditaM bhavati tadA gRhasvAminA gRhaniSkAzanaM lokabhaNDanAdi caa'nekduHkhaughptnm| paraloke tu kumbhIpAkapIDanataptalohaputtalikAliGgana- vaitaraNyuttaraNacchedana-bhedana-tADana-tarjanAdyanekadhAnarakapAlAdikR tA'vacanIyapIDAsahanam, tathA kSaNamapyavirAma kSudhAdidazavedanAsahanamavazyaM bhavati tatra na ko'pi mocyti| tato'pi nigode yadanantaM duHkhaM tattu vcnaa'tiitm| ityevaM duHkhaudhaM kSaNamAtrasukhArthaM ko'jJo'GgIkaroti ?' itveyaM bhagini ! AvAbhyAM jIvasya zikSA dattA, tathApi na 'virataH / punarazvavArikA'vasare AtodyAni zrutvA mano draSTuMdhAvati, paraM kiM kriyate ?, madhyagatasUcyA campakavad vikalpakalpanAkallolakadarthanayA klezamanubhavAvaH / ato'smadAgamanaM tu naiva bhavatIti siddhAntaH / tasmAd he bhagini ! tava citte kApyanyA buddhiH prabhavati ?, yathA''vayo manorathastvadAgamanaM ca saphalaM bhavet" / iti tayoruktaM zrutvA prakRtyA jaDatAM prAptAM punarvaktumapi na zaknoti / punaH preraNe sAha-"svAminyau ! ahaM kiM vadAmi ? / rAjJo'gre bITakaM spRSTvA'trAgatA / atra tu IdRzaM viSamam !, ato mamaikato vyAghra ekato nadIva saGkaTamApatim / adhunA tu yuvayorhaste mama lajjA'sti, rakSataM vA nimajjayataM vA , / zAstre hi caturA'GganAyA buddhirnissImA kathitA / yataH 1. virmti| in Education Interational For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallava: "azvaplutaM mAdhavagajitaM ca, strINAM caritraM puruSasya bhaagym| avarSaNaM cApyativarSaNaM ca, devo na jAnAtikuto manuSyaH?" |||| ityAdi byaktam / ato yuvayoryad yogyaM pratibhAti tat satyam / yuvAyoragre'haM kiyanmAtrA?" | iti dUtyoktaM zrutvA te | apyUcAte-'sakhi! idamatiduSkaraM kaarym| AvAbhyAM tu gRhAna bahiH padamAtraM dhartuM na shkyte| paJjaragatazukavad nivasAvaH / sarveSAM | maryAdA paalniiyaa| tasmAt ko'pyupAyo dRSTau nAgacchati yena cintitaM saphalaM bhvet| parantu ekaupAyazced bhAgyodayena saphalIbhavati tadA tadyogo milati / paJcadazadivasAnantaraM viMzatyanantaraM vA ito nagarAt paJcadazayojanAnAmupari amukadevasya tIrthamasti, tatra asmatsvAminA kasyacit kAryasya siddhyarthapurA'rgalA kRtA'bhUt. tatkAryaM tu niSpannam, atastatra svayameva vRddhAsahito gamanecchAM karoti / sa yadi tatra gamiSyati tadA'vasaro'sti / tathApi Avayostu tatrAgamanaM na bhaviSyatyeva, yataH purAtanIyAH vizvasanIyA : sevakAH kasyApi gRhapraveSTuM na dadati, Avayostu gRhAt padamAtramapi bahidhRrtuM na dadati / parantu asmin mahAmandire guptamekaM pihitadvAramasti. taddvAratAlakasya kunyjikaa'rmtpaarthe'sti| yadi rAjA sAmAnyavaNigveSeNa ekAkI AgacchettadA tu cintitaM saphalaM bhavet nAnyathA ataH paraM bhavatyApi asmatpAdhai nAgantavyam, yato' smatsvAmI vRddhA ca mahAzaGkitau vartete / param eteSAM gRhamanuSyANAM madhye ekaiva AvayorhRdayahArikA priyaMvadAnAmnI priyasakhyasti atIva nipuNA / sA ca gambhIratayA guhyaM nirguhati,, prANAnte'pina kasyApyagre kathayati, ato yathAvasare bhavatyA agrepreSayiSyAvaH, sarvaM vizadarItyA kathayiSyati, tadbhavatyA rAjJo'gre nivedanIyam / yathArha nipuNatayA rAjJo'traikAkitvena guptadvAreNa bhUtvA''gantavyam, tadA ca rAjJa AvayozcepsitaM phalavad bhaviSyati, // 282 // Jain Education in For Personal & Private Use Only Trw.jainelibrary.org Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 283|| tadA AvAmapi sevAM kariSyAvaH / param eSA vArtA rAjAnaM vinA na kasyApyagre vAcyA / bhavatI sarvataH kuzalA'sti, ato | vktvymnucitm| paramAvayoH pAravazyamadhikataramasti tena bhayena punaH punarvacvaH / kiM bahunA?, asmallajjA tava haste'sti' yathA ko'pi na jAnAti tathA krtvym"| ityuktvA tayA yaha zreSThino'nujJayA adhikatarANi vastra-dhanAdIni dattAni, bahiH sthitAzca rAjJo dAsI-sevakA yathAyogyaM cintitAdadhikataraM dattvA visarjitAH / sarve prasanna bhUtvA gatAH / dUtyapi saharSa mArge cintayati'mama bhAgyodayenaitat kArya haste lagnam / kArye jAte rAjA mahAprAsAdaM kariSyati; ete api mahebhyAGgane staH, tena saharSaM dhanaM dravyaM dAsyataH / tata uparAjaM gatvA dUtyoktam-'svAmin ! mayA tavAdezasiddhyarthaM mahAprayatnena-mahAprayAsena kAryaM niSpannaprAyaM kRtaM paraM te tu atrAgantuM na zaknutaH / ahamapi tayorgRhe mahAprayatnena gantuM zaktA / rAjJo'ntaHpurAdapi tayohAnissaraNaM viSamam, paraM mayA tava sevAkAriNyA tava puNyabalena vacanaracanayA tvadviSaye gADhamanurAgiNyau kRte / parantu sAmAnyaveSeNa ekAkinyeva tvayi gate kArya bhaviSyati, yathA'vasare'haM svAminaM jJApayiSyAmi / tayo rUpaM lAvaNyaM cAturyaM subhagatvaM ca yathA bhavatA varNitaM tasmAdadhikataraM dRssttm| anayordarzane ko na muhyet ? / bhavataH puNyabalenaiva kAryaM jAtam / iti dUtyoktaM zrutvA saharSastAM nRpaH pratyuttarayituM lagnaH-'bho viduSi ! ahaM jAnAmi tava vAkkauzalyam / mayA'pIdRzIM jJAtvA tvaM preSitA / ityuktvA bhUridhana- vastrAdIni dattvA visRSTA / rAjApi taddinAd AzAgardabhIpAze patito mahA'tvaM preSitA' / patito mahAnartharUpAn manorathAn kurvan kalpanAjAle patito manasA ugrakarmabandhAna prklpyti| 1. visrjitaa| // 283 // Jain Education For Personal & Private Use Only Jww.iainelibrary.org Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya- aSTamaH caritrama pallavaH // 284|| atha tAbhyAM sa sarvo vyatikaraH zreSThine niveditaH / tena zreSThinApi dvitIyadine sarvAnapi mahebhyavyApariNaH samAhUyoktam"mama yad bhrAtRduHkhamasti tattu bhavatAM viditamasti / ghanairapi auSadhamantrAdibhiH sajjo na bhavati / ekadA'smadgRhe bhikSArthaM dUradezAdeko'tithiH prAjJaH samAgataH, sa upakArarasiko madduHkhaM dRSTvA vaktuM lagnaH-'bhoH zreSThin ! kiM vRthA prayatnaM karoSi ? ayaM tu duSTadevatayA'dhiSThito'sti, Ate na kenApyupAyena sajjo bhaviSyati / paraM cettava sajjIkaraNecchAsti tadA tvamamukatIrthe gaccha, tatrAzApurInAmnI devyasti, tasyA devAlayAgre sarvadoSaghAtakaM sarvApaddharaM nAma saro'sti, tatra ca ekaviMzatidinAni yAvat snAnaM kArayitvA devyAH pUjanaM kAraya, tadA sarve doSA vilayaM yAsyanti' / iti tadvacaH zrutvA ekamAsamadhye tatra gamanArthaM mayA viSamA'rgalA gRhItA'sti, ato mayA tvarayA tatra gantavyam / tatra gamanAgamane mAsAstrayazcatvAro vA lagiSyanti / tasmAt sarve janAH svakIyasvakIyalabhyaM lAtvA gacchantu, deyaM ca dadatu" / tataH sarve mahebhyA vaktuM lagnAH- zreSThin ! sukhena bhavadbhistatra gamyatAM, devatAyA ArAdhanaM kRtvA kuMDe snAnAdikaM ca kRtvA (kArayitvA) svabhrAtuH doSanivAraNaMca kAryatAM, bhavatAM bhrAtuH sajjIbhavane'smAkaM mahat harSa, yato bhavatAM bhrAtRduHkhaviDambanA draSTuM na zakyate / bhavAdRzAnAM satpuruSANAmIdRzI viDambanA na yujyate / vayaM tu pratidinamAziSaM do yad zreSThino viDambanA dUribhavatu / labhyasya cintA'smAkaM nAsti, yato bhavatAM pArzve labhyaM tad asmadgRhe evaasti| vayaM tu bhavadagaNa : krItAH smaH / atastatra gatvA manasa IpsitasiddhiM kRtvA tvarayA'trAgacchantu, yena bhavatAmasmAkaM ca sarva sukhaM jAyate" / evaM mehabhyAnAM vacAMsi zrutvA punaH zreSThI prAha-"bhoH sajjanA bhrAtaraH ! mama tridhA pratyayo'sti yUyaM yaddvadatha tat stymevaasti| yUyaM sarve'pi mama zubhacintakAH / yuSmAkaM zubhacintanena mama kAryaM nirvighnaM bhaviSyatyeva / parantu ayaM vyavahAro'sti, // 284 // Awww.sainelibrary.org Jain Education Intematon For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH caritram pallavaH // 285 // RNaM kasyApi na rakSaNIyam / jagati RNasama duHkhaM naasti| grAmAntaragamane tu vizeSato na rakSaNIyam, yataH kAlasya kalanAM na ko'pi vetti / kalye kiM bhaviSyatIti ko jAnAti ? / asthiraH kAyaH, vidyullatAcaJcalaM jIvitavyam / AyuSi samAptiM gate tu bhavAntare RNaM dazaguNaM zataguNaM sahastraguNaM tato'pyadhikaM vA deyaM bhvti| tasmAt svasvalabhyaM lAtvA gcchntu| asmAkaM kAryasiddhiM kRtvA punarAgamane tathaivAstu' / ityevaM ziSTopadezapUrvakaM sarveSAM deyaM dattvA nizcinto jAtaH / te'pi svasvalabhyaM lAtvA zreSThinaH prazaMsA kurvantaH svasvagRhaM gatAH / sarvatra nagare viditaM jAtaM yad-'amukadine zreSThI bahirniHsariSyati, amukadine ca prayANaM krissyti,|ttH zreSThinA muhUrtadine zibirAvAsAH nagarAd bahirudyAne mocitAH, ratha-zakaTo-STrAdi ca tatrAvAsitaM, tadrakSArthaM sevakAH sthaapitaaH| kUTagrathilo'pi tatrAvAsitaH / pratyahaM zreSThI tatra yAti, kiJcidvelaM tatra sthitvA punarAyAti / grathilo'pi saGketitasamaye pratyahaM naMSTvA nagarAntarAgacchati, pUrvoktayattadvAcaM pralapati, bahudhA grathilakriyAM ca karoti / dvivighaTikAntare zreSTayapi sevakaiH khaTvAM grAhayitvA dhAvataH pRSThato gacchati, pUrvavad atikaSTena khaTUvAyAmAropya badhdhvA ca 'ahaM pradyoto dezAdhipatiryuSmatsvAmI, mAm abhayo gRhItvA yAti kiM na mocayanti bhavantaH ?' iti badantaM grAmAd bahihiyitvA zreSThI gacchati / tadA dRTTasthitA lokAH saMpravadante-'anayA viddmbnyaa| viDambitaH zreSThI tIrthAya gacchati pratyahamIdRzIM viDambanAMkaH sahate?dhanyo'yaM zreSThI, dhanyo'sya sneho yo nityamIdRzaM nirvahati' / ityevaM zrRNvan zreSThI gacchati Agacchati / paraM na ko'pyu ttiSThati na ca ko'pi pRSThe gacchati / yadA ko'pi kimapi vadati tadA'nyo vadati-kimAzcaryamatra?, iyaM nityakriyA sarveSAmapi nAgarikANAM viditA'stiApUrvajanmakRtakarmaNAM 1. 'zAstre coktaM- ikkassa isaguNA davvaM ityAdi' iti pratyantare adhikaH pAThaH / 2'iti vArtA prathitAH' iti adhikaH pAThaH / // 285 // Jain Education For Personal & Private Use Only wainelibrary.org Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya- caritram aSTamaH pallavaH L/pallavaH // 286 // vipAkamayaM bhuGkte, manaH sthiraM maunaM ca kRtvA svakAryaM kuru' / evaM kurvatAmekarAtryantare prayANadinaH samAgatastadA tAbhyAM priyasakhI dUtIgRhe preSitA / tayApi tatra gatvoktam-'kalye prathamacatuSkaghaTikAbhyantare'smatsvAmI prayANaM kariSyati, sarve'pi bAhyAbhayantararakSakajanAH kiyatyAM bhuvi volApanakAryArtha yAsyanti. teca pAzcAtyaprahare punraagmissynti| ataH prabhAte ekapraharadine caTite bhUpena sAmAnyavaNigveSeNa ekAkinavAgantavyam / ahaM punarAmantraNArthamAgamiSyAmi, agratazca dUradUragatiM kariSyAmi, tato mama pRSThalagnena rAjJA yathA ko'pi na vetti tathA vastrAdinA zIrSamAcchAdya vijanadvAradezaM yAvad Agantavyam / ahaM tvarayA'grato gatvA dvAramudghATayiSyAmi / zvaH praharadvaya yAvad vijanaM bhvissyti| manasepsitA bahumanorathAH saphalA bhaviSyanti / ato mAM rAjJaH samIpe nayatu tathA sarvaM nivedayAmi" / iti tayoktaM zrutvA saharSa rAjJaH samIpaM niitaa| tatra ca tayA sarvaM niveditam / tacchutvA rAjJA pramuditena vastrAbhUSaNAdikaM pracchannatayA dattAvA sA visrjitaa| visarjanAvasare tayA punaruktam-'tayozced jIvApanaM kartavyaM tadAna kasyApyagre vaacym| te eSA'haM bhavAMzceti paJcavaitAM vArtA jAnImaH paSTho na ko'pi / rAjJoktam-'khedaM mA kuru, tathaiva krissyaami'| tato dvitIyadine zreSThinA gRhAntaH pracchannatayA parito bhaTA rakSitAH / svayaM tu mahAvAsasya catuSpathaM gataH / dvArAsthAne sthitvA visarjanArthaM mahebhyadattazrIphala-rUpyakAdIni gRhNAti, yAcakAdIMzca yathAyogyaM dattvA visarjayati / evam ekayAmacaTite divase tAbhyAM priyasakhI saGketitapradeze rAjJa AmantraNArthaM pressitaa| rAjApyagrata eva dUtyuktasAmAnyavaNigveSaM dhRtvA tayoH saMyogamanorathAn kurvan ekAkyeva saGketitasthale sthito'sti| tayA ca tatra gatvA dUrato bhUsaMjJayA AhvAnaM kRtm| rAjApi taddarzanamAtreNa vijanapathe niHsRtaH, sA cA'gratazcalati, siMhAvalokanena vilokayantyA yAvat svagRhasya vijanadvAramAgatya hastatAlidattA tAvatA 1.svayaM / Tww.jainelibrary.org in Education matinal For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 287 // 1pUrvasaGketasaGketitAbhyAM dvAbhyAM dvAramudghATitam / saharSaM suvinayadarzanapUrvakaM rAjA'ntarnItaH / nItvA coktaM tAbhyAm-'AgamyatAM svAmin ! AgamyatAm / prANanAtha ! adya sarve'pi manorathAH phalitAH / adya gaGgA svayaM gRhamAgatA / adya muktAphalairmeghavRSTiH saMjAtA yo yuSmAkaM samAgamaH saMjAtaH / iti ziSTavacanaiH santarpya hastaM gRhItvA bahumAnapUrvakaM citrazAlAyAM nItvA sAmAnyapalyaGke sthApitaH / pazcAt tAbhyAmubhAbhyAM halaphalAyamAnAbhyAM gRhazAlAntargatvA saGketaH zreSThino jJApito yat- 'kAryaM niSpannam' / iti jJApayitvA citrazAlAyAM punargatvA khAna-pAna - tAmbUlapatrANi agre DhaukayitvA kSaNaM vArtAM kRtvA punargRhAntaryAtaH punaH kimapyadbhutaM vastulAtvA''gatya vArtAM hAsyAdikaM ca kurutH| rAjA tu tayoratyAdaraM pazyan rAgAndho jAtaH, nAparaM kimapi vimRzati / evaM ziSTAcAra- harSollApaM kurvatyorghaTikAmAtre jAte te pUrva saGketitAH puruSAH paritaH samutthitAH bho ! bho ! gRhasvAmInyau gRhAntaH ko'sti ? kena saha kartA hasanaM kurutaH ? zreSThigamanamAtreNa kiM maNDitam ?' ityevaM vadantaH parito dhAvitAH / tatra ca taM dRSTvA veSTitvA 'bho duSTa ! kastvaM maraNapriyo'smatsvAmimandire hRSTo bhUtvA''gato'si ? adhunA tava kA'vasthA ?' badhnIta badhnItemam' evaM teSAM vacAMsi zrutvA rAjA tu digmUDho jAtaH, na kimapyuttaraM dAtuM zaknoti tatastaiH sevakaiH khaTvayA saha baddhvA karmakaraizcotpATya | gRhAd bahirniSkAzitaH / rathyAmukhaM yAvad nItastAvatA tu zreSThI mahebhyaiH parivRtaH, sahastrazo nAgarikaiH pariveSTito'grataH paJcazabdavAditrANi vAdayan, bandijanaibIrudAni paThyamAno, gAyakajanaistArasvarairgIyamAnastatrAgataH / rathyAmukhe zreSThinaM dRSTvA rAjA 1 vimraSTuM lagnaH - kimidam ? ko'yamavasaraH ?, / ityevaM vimarzanaM kurvatastadvacanaM smRtipthmaagtm| 'idam abhayasya tu vilasitaM na hi bhaviSyati ?' iti vimRzatA punaH punaH zreSThinaM samAlokya nirNItaM rAjJA-' iyaM tu abhayakRtapratijJApAlanakriyA ! aho asya For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH | // 287 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ buddhikauzalyam ! / kiyatI dambharacanAM kRtvA mAM baddhvA yAti? / ato'tra lajjayA kArya vinakSyati,etAn purajanAn sevakAMzca jJApayAmi yathAM mAM mocynti| pazcAd yad bhAvyaM tad bhavatu, anena durbuddhinA vaJcitaH pUtkaraNaM vinA na 1cchuTiSyAmi' itidhyAtvA pUtkartuM lagnastAvatA zreThyapi aDambarapUrvakaM calitaH / rAjA tu vadituM lagnaH-aho amukazreSThin ! aho amukagrAmAdhikArin ! bho bho nagarajanAH ! mAM mocayata / ayamabhayo mAM gRhItvA yAti, kiM pazyatha?,zIghraM mocyt| bho bhoH sAmantAH! kiM monopalakSayatha?| kapaTena mAM gRhItvA yAti mocyt!'| evaM punaH punaH pUtkaroti, paraM nityaM pravAhapatitazravaNAd na ko'pi manasi AdadhAti / kecana janAstuM vAditravAdana bandijanabIrudapaThana-saGgItazravaNavyagrAH zravaNameva na kurvanti, keSAM tu bahukolAhalazabdena 2badhirIbhUtadigantatayA taduktaM na karNagocarIbhavati / zreSThinA tu sarveSAmagre 3proktam-'aho ! tvarayA nagarAbahirgantavyam, agre kuyogo lgissyti| iti kRtvA tvaritagatyA nagarAbahirnirgataH / khaTvAsthitena pradyotena bahudhA pUtkRtaM paraM nityakriyAM manyamAnairjanairna kairapi karNe ghRtam / evaM nagarAd bahiH kiyatI bhUmimullaGghaya vayaM sarveSAM pazcAdvAlanamiSeNa tatra sthitaH / janavRndaM kolAhalazca tadaiva stambhitaH / zreSThinA svasevakebhya AdiSTam-'yuSmAbhirimaM khaTvAsthitaM bhrAtaramAdAya tvaritagatyA dvighaTikAkAlamAtrAdarvAg nagarasImA moktavyA, yathA kuyogasparzo na laget' tataH sevakAstAM khaTvAmAyAdAyAgrato ghAvanto gtaaH| zreSThinA sarvajanAnAmagre punaruktam-'asmAkaM tu etatsarvakaraNaM bhrAtarthe'sti, nAnyathA' / sarvairuktam-satyaM kathayati bhavAn , vayaM jAnImaH / bhavatsadRzaM snehapAtraM ko bhavet, yo nityaM parizrameNoSadhAdIgaNitopAyAMzca 4kuryAt ? atastatra tIrthe gatvA svepsitasiddhirdevatAprasattyA zIghra bhaviSyati, bhavatu evaM sarva janairAziSo dattA / tataH zreSThinA AtodyavAdaka--bandigAyakAnAM svasvamukhamArgitaM dattvA, sarveSAM // 288 // Jain Education Intel For Personal & Private Use Only Pen.jainelibrary.org Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 289 // mahebhyAnAM parasparaM namaskArAdinAM prayANavyavahAraMca kRtvA mahAkaSTena pshcaadvaalitaaH| te'pi snehena sAzrulocanAstadguNAn prathayantaH 2 punaH punaH siMhAvalokanaM kurvANAH pazcAd valitAH zreSThino'pi svepsitakAryasiddhirjAtA / harSeNa rathAruDho mArge calitaH / yAvat svakIyasArthena militastAvatA paJcayojanaparimitabhUmirullaGghitA / sArthenetthaM militaH--yojane'rdhayojane ca sthAne sthAne pUrvasaGketitA rathA-'zva-bhaTo-STrA rakSitAH santi, tatra tatra vAhana bhaTAnAM vinimayaM kRtvA'vicchinnadhArayA dhAvan gcchti| zrAntA vAhana-bhaTAstatraiva tiSThanti, tatrasthAzcAgre saha yaanti|anyaa rItyA mArgamatikrAmati, krameNa sArthaM prAptaH / tato'bhayena sevakebhya AdiSTam-khaTvAyAM-sthApitaM rAjAnaM bandhanAd dUrIkurvantu, mahAzvarathe Aropayantu, bahulairazvavAraiH parito veSTayitvA cATuvacanAni vadantaH sUryAtapatraizcAtapaM vArayantaH kutrApyaskhalayanto mArgamatikramayantu / yadyat samAdizati tattat savinayaM kartavyam / ahmpyaagcchaami''| sevakAnAM ca tathA kurvatAM dRSTvA jJAtAzayenApi pradyotena pRSTam-'kasyAdezena bandhanAnyanyathAkRtAni, mahArathe ca sthApitaH?' | sevakairuktam-'asmatsvAmyAdezena' / 'kutra yuSmAkaM svAmI? | tairuktam-"svAmI samAgacchati, ito nAtidUre vrtte| yadyat pUjyapAdAnAM kAryaM bhavet tasya naH samAjJA daatvyaa| ete sarve'pi svakIyAH sevakA jJeyAH" |ityevN vadadbhistvaritagatyA ca gacchadbhirdinAvasAnaM yAvad viNshtiyojnaanytikraantaani|abhyo'pyaag tyA mAtRSvasRpatiM praNamya prAha-'mahArAja! mama bAlakasya praNAmo'stu / mayA bAlakena svavacanapAlanArthaM kRtA ete'parAdhAH kSantavyAH / yUyaM tu mama pUjyAH sevanArhAH, yuSmAkaM yadavinaye'haM pravRttastanmayA mahatyAzAtanA kRtA sA ca kanakatulyena svAminA kSantavyA / tu bhavAdRzA vRddhA gabhIrAzca te zizorajJAnavilasitaM dRSTvA na kopaM kurvanti, pratyuta hitameva Acaranti / ahaM zizuryuSmadane kiyanmAtraH ? / ahaM yuSmadAdezakArako'sti / jagati // 289 // For Personal & Private Use Only ww.iainelibrary.org Jain Education Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 290 // mAnabhaJjanaM na kasyApi priyama mahatAM mAnabhaJjanaM tu mahAdoSabhAjanam / paraM kiM karomi ? bhavatA dharmacchalenAhaM vaJcitaH / yeSAM | saMsArijIvAnAM yena rAga-dveSavazena yAdRzaM dambhavilasitaM kRtaM 1 taistAdRrzeva buddhiprapaJcena pratikRtiH kartavyaiva' iti nItizAstram / | paramekaM dharmacchalaM muktvA pratikRtiH kartavyA / dambhadoSastu prANibhiH sarvatrApi varjanIya eva paraM vyavahAranirvahaNe kathamapi kartavyo bhavati / sa ca laukikaprapaJcena kartavyo, na tu lokottaraprapaJcena lokottaradarambhastu mahatAM guNavatAM guNAn pAtayitvA nigodAdicAra kSipati / ato mayA taddarzanArtha bAlacApalyaM kRtam !" evamabhayoktaM zrutvA pradyotaH ziraH kampanapUrvakam ISadvihasyAha he abhaya! yat tvayoktaM tat satyam / paraM dhAtrA sad buddherdurbuddhezca pAtraM jagati tvameka eva kRtaH / tvabuddhiprapaJcasya devA api na hArdamApnuvanti, tarhi asmadAdInAM kA kathA ? tava rome rome zatasahastrANAM sadasadbuddhInAM nivAsaH / kastvadagre svakIyabuddhinAM garvaM kartuM zaktaH ? / tvayA pUrvaM yaduktamAsIt tat savizeSaM kRtm| mayApi tvadagre hastau yojitau / vahu jAtam ! adhunA tu kRpAM kRtvA mAM muJca yathAhaM mAnaM muktvA svagRhaM yAmi'" / abhaya Aha-'svAmin! evaM mA vadatu / yUyaM tu mama pUjyAnAM pUjyatamAH, ahaM tu tavAjJAkArakadAso'smi, tavAnucaraprAyo'ham kA'pi hRdaye'adhRtirmA vidheyA, asmadgRhe bhavadAgamanaM tu amaradruma-devasarid- cintAratnAnAmAgamanamiva manyAmahe / mama pitApi | bhavanmilanasamutsuko'sti, dhanAgame kadambapuSpamiva praphullahRdayo bhaviSyati / mama mAtApi bhaginIpaterbhavato darzanena candradarzanena cakorIvA'ttihRSTA bhaviSyati / ato'hamIdRzacchalenA'raGgabhaktivazAd rAjagRhaM netumicchAmi / bhavadA gamanena | zarkarAmizritapayaHpAnamiva parameSTasiddhisaMyogo bhaviSyati / tasmAd vigatazalyacittena bhavatA manmanoratha tarusaphalIkaraNArthaM saharSaM tatrAgantavyam / asminnarthe mama citte kimapi kUTaM ced bhavet tadA mama ArAdhyapAdAnAM zapathAH santi / ahaM tu mArge bhavatsevAM kurvat rAjagRhaM sabahumAnaM nItvA, yuSmAkaM matpituzca parasparaM niHzalyAM prItiM kArayitvA katipayadinAni yuSmaccaraNasevAmanorathaM pUrayitvA, For Personal & Private Use Only // 290 // Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 29 // | punaratimAnenojjayinyAM muktvA kRtArtho bhaviSyAmi; ataH kimapi nAntaraM gaNyam / mAgadhikA narA api rAjarAjezvarANAM darzanaM kRtvA pAvanA bhvissynti"| ityAdi miSTeSTavAgbhiH pradyotastarpita ullAsitazca svasthIbhUya mArge gacchati / abhayaH saptabhirdinai rAjagRhAbhyarNe grAme praaptH| agrato'bhayanaraiH zrIzreNiko baapitH| zreNikazca tAn yathocitaM dAnaM dattvA mahatyA vibhUtyA mahADambareNa ca samastAnapi rAjakIyAn dhanyaM ca saha kRtvA sammukhaM nirgtH| athA'bhayenApi pradyoto bhavyAzvarathe sthApayitvA, ubhayatazcAmarAbhyAM vIjyamAnaH, agrataH subhaTa sahastrairgamyamAno, bandizatairvIrudAni pAThyamAnaH , zrRGgAritA'ne kAzvazreNibAhyamAno, anekajAtIyAtodyairvAdyamAnaH, pRSThataH zvetAtapatraM dhAryamANo, magadhavAstavyarAjasAmantAdibhiH parito veSTyamAna, ityevaM mahAmahena rAjagRhanagarasammukhaM 3cAlitaH / tAvatA magadhAdhipo'pi sammukhamAgataH / ubhA vapi parasparaM dRSTipathamAgatau svasvavAhanAduttIrNau / katicitpadAni pAdavihAreNAgatya parasparaM kRtapraNAmau gADhAliGgana-jotkArAdi sabahumAnaM sukhakSemavArtApRcchanAdica ziSTAcArapUrvakaM kRtvA dvAvapi pratyekaM samAnahastyAruDhau parasparaM vArtAlApa-saMlApAdi kurvantau nagarAsannamAgatau / tadA zreNikena abhayena ca bahumAnadarzanAya pradyotarAjamagrataH kRtvA nagaragopurapravezaH kAritaH / svarNa-rupyapuSpairvardhApayitvA bandijanAnAmIpsitaM dAnaM dttm| tripatha-catuSpatha-mahApatha-rAjapatheSu bahUni haTTA-''vAsa-mandirANi dvi-tri-catu-SpaJca-saptabhUmikAnidevAvAsasadRzani pazyan, ibhya-mahebhya rAjavargIya-prAkRtajanAdInAMpraNAmAdi ca gRhNanyAvadAjadvAraM smaaniitH| tato vAhanAdutIrya zreNikena bahumAnakaraNArtham agrataH kRtvA pradyoto rAjadvAraM pravezitaH, tAvatA'ntaHpurIyapurandhrIvargeNa maNi-muktAphalairvardhApitaH / tato dvau hastena hastaM 1. pUnA pra.2 bhavyasukhAsane pradyotam pra.3 calita pU. // 29 // Jain Education international For Personal Private Use Only Swainelibrary.org Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 292 // gRhiitvaa''sthaanmaagtau| parasparasyA'tyAgraheNa ziSTAcArapUrvakaM dvAvapi samAnaviSTare nissnnnnau| tato rAjavargIyajanA dhanyapramukhA mahebhyAzca nyuJchanakaraNapUrvakaM prAbhRtamagrato dhRtvA praNAmaM ca kRtvA yathAsthAnamupaviSTAH / tataH pradyotena dhanyo dRSTvopalakSitaH prAha ca aho ! dhanya ! bhavato asmat pArzvAd pracchannavRttyA gamane kiM kAraNam ? asmAmistu na kI'pyanAdaraH kRtaH / bhavadvacanamapi nollaGghitaM yena kamapyanApRcchya siddhapuruSavad alakSyatayA gataH / bahubhiH prakArairgaveSitaH / paraM na kutrApi labdhaH / bhavadviraheNAsmAkaM mahatyArtirjAtA. tAM tu kiyatIM badAmaH ? / bhavatA punastrAgatya magadhAdhipanagaramalaGkRtaM, tataH paraM kadApi lekho'pi sandezahArako vA ko'pi na preSitaH etaddhi bhavAdRzAnAM sajjana-guNinAM na ghaTate / 'satAM saptapadI maitryapi prANAntaM yAvannirvahati / AvayoH svAmi-sevakabhAvastu lokoktyA kathanamAtro'bhUta / mama manasi tu advitIyavyasanasahAyako bhrAtRtulyo vAcyA'vAcyakathanayogyo'ntargatabhAvavettA vizvAsabhAjanamabhUta / IdRze snehasambandhe IdRzamaudAsInyaM kathaM na doSAya ? neyamuttamAnAM rItiH" / iti pradyotarAjasya vacAMsi zrutvA dhanyaH samutthAya praNAmaM ca kRtvA hastau saMyojya prAha- 'kRpAnidhe ! yat pUjyapAdairuktaM tatsatyam / mamaivA'parAdhino doSaH, sa ca svAminA kSantavyaH / bhavadIyakRpAyAH prazastiM kathamahamekamukhena kartuM zaknomi ? yata IdRzaM sevakasya doSAcchAdanaM guNAvirbhAvakaraNaM, nirargalavRttyA''jIvikAdAnaM, sevakoktavacasaH satyApanaM, suravRkSavad vAJchitapUraNaM ca kaH kuryAt ? / bhavatkRpA pratidinaM smRtigocaramAyAti / ahaM mama karmaNAm azubhodayaprerakeNa gRhAnniSkAzito, na tu svAminA / viSamA karmaNAM gatiH / tato dezAntaraparyaTanena, sthAne sthAne gRhakaraNavyagratayA, visaMsthulacittatvena pratidinamadhikAdhikavAstalyopekSayA, parAdhInatayA, T 1. asmArka mUla vismArpa muktAH inyadhikaH pra. 2 maitrI sApi karoti pra. 3 para For Personal & Private Use Only | // 292 // Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 293 // svAminamanApRcchya gamanalajjayA ca aha bAliza udanta- patrAdIn preSayituM na zaktaH / krameNA'nnodakasambandhena kSetrasparzanayA prabalo dayena cA'trAgataH / mahArAjazrImagadhAdhipakRpayA sukhenAtra vasAmi / bhavadvad svAminAmapi mahatI kRpaa'sti"| tataH pradyotarAjo bhambhAsArabhUmipateH sammukhaM nirIkSya ISad vihasya mastkaM dhUnayan prAha- 'varA bhavadIyA vazIkaraNakalA, yato hastAbhyAM chAyAM 'kriyamANo'pi saptAGgarAjyadhurAdhuri dhriyamANo'pi asmAn vimucya anAhUto bhavatpArzve AgataH / | yo'smadrAjyAlaGkAraH sa tu bhavatA kenacid vazIkaraNaprayogeNa vazIkRtaH, yAvad asmannAmApi na gRhNati, sthirIbhUyA'traiva nivasati, svapne'pi nAnyatra gamanasamIhAM karoti / tasmAd bhavadIyA kA'pyadbhutA kalA / yasya rAjJo vAma-dakSiNahastau dvAvimau buddhinidhI dhanyA-bhayau tasya bhavataH kA bhItiH ?, kA duHkhacintA ? / ato bhavato bhAgyaM mahat " / tato magadhAdhipaH prAha - 'svAmin ! bhavatA yaduktaM tat tathaivA'sti / yato bhavatA'bhayastatraiva rakSitastasmin kAle ye kecanollaNThA dhUrtAnte sarve sajjIbhUya nagare viDambanAM kartuM lagnA | ekena dhUrtena tu kUTakalayA vacanaracanayA cA'hamapi cintA'vaTai pAtitaH, na ko'pi taM jayati / tasminnavasare'nena dhInidhinA''gatya sa dhUrtaH parAjitaH mama ca nizcintatA kRtA / anenaikAkinaiva mama rAjyasthitI rakSitA / | mayApi ca upakAracchalena svakanyAM dattvA snehasambandhena badhdhvA rakSitaH, tathApi kiyatkAlaM mAM dhana - kuTumbAni ca muktvA | kutrApi gata AsIt / ato bhavatApi manasi 4 nyUnatA nA''neyA ! / punarapi kiyatA kAlena kanyApaJcakam 4 uduhya mahatyA vibhUtyAstrAgataH taavtaa'bhyo'pyaagtH| bhavatA saha snehasambandhavArtA kadApi mamAgre noktA''sIt ataH svAminA zikSA dAtavyA yena punarevaM na kuryAt / pradyotaH prAha - " magadhAdhipa ! adhunAnaivaM kariSyati / katham ? - jagadvazIkaraNakuzalasya bhavato 'bhayasya 1. kurvannapi pra. 2 kivaM pra. 3 nyUnam nAne'yam pra. 4 uddahya Jain Education teroral For Personal & Private Use Only // // 293 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 294 // ca saGgatipAze baddho na kutrApi gamiSyati, eSa tvasmAkaM tridhA pratyayo'sti' / ityevaM sabhAyAM sthitena pradyotena rAjJA zreNikena ca dhanyazlAghA kRtA / tataH samaye jAte sabhyajanAn visarjya tau dvAvapi bhUpati dhanyaM saha nItvA rAjamandirAntargato / tatra rAjasevakairvividhA'dbhutaprakAraiH snAnamajjanabhojanAdisAmagrIM niSpAdya vijJaptiH kRtA / tatastAbhyAM dhanyenA'bhayena ca saha rAjasnAna-majjanavidhinA sahastralakSapAkAdinA abhyaGga kArayitvA puSpAdivAsitajalaiH zuddhodakaizca snAnaM kRtvA, atyadbhutadezAntarIya bhavyapaTTakulAni paridhAya, sarvAlaGkAraiparibhUSya, bhojanamaNDape'nekarAjavargIyasAmantAdibhiH saha yathArha Acamanena bhavyAsanAni alaGkRtAni / tato'STAdazabhedavyaJjanAkulAm anekasukhabhakSikAdimiSTAnnayutAM rasavatIM bhuktvA, paramazucIbhUya gRhAntarAsthAne Agatya sthitau / tataH paJcasaugandhikAni tAmbUlabITakAni lavaGgelAphalayutAni bhuktvA mukhazuddhiM | vidhAya sukhazayyAsu suptau / punarapi yathAvasare AsthAnamalaGkRtyA'nekagItagAnakuzalaiH kRtaM gAnaM zrRNvantau tiSThataH, punarava sare | ca rAjapATikAyAM dvAvapi mahAvibhUtyA nirgatau / tatra ca vividhavilAsai: puSpAdizobhAM vilokya, azvavAhikayA khelanaM kRtvA, punarmahAvibhUtyA gRhamAgatau / sandhyAyAM yathAruci khAna-pAnadikaM kRtvA, rAtro gAyana kRtarAgaprabandhaM zrutvA sukhanidrAM bhajataH / prabhAte prAbhAtikarAgagarbhitAtodyazabdena nidrAM jahItaH, prAbhAtikakRtyAni ca kRtvA''sthAnamalaGkurutaH / evaM pratidinaM zreNiko navanavavastrA-'laGkAra-vAhana- gIta - vAditrA - 'dbhutarasavatInirmANa pramukhaiH prAghUrNakAcAraM kurvan prItilatAvardhanaM karoti / pratidinaM niHzalyatayA hRdgatAM rahasyavArtAM vidhAya baddhamUlAM dRDhaprItiM karoti, kimapyantaraM na karoti / evaM bahubhiH sevAbhi pradyotaH prasattibhAjanaM kRtaH / dvayoreka rAjyamiva snehasambandho'bhUt / ityevaM bahudinepu saMjAteSu pradyotasya svagRhagamanecchA saMjAtA / 1. kArayinvA pra. 2 vane upavane ityadhika pra. For Personal & Private Use Only // // 294 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 295 // 'pracchannaprayogeNA'trAnItaH ato'dhunA svagRhagamanaM varam iti vicintya zreNikAyoktam-"rAjan ! sajjanasaGgatyA kAlo gacchan / na jJAyate,yuSmAkaM dhanyA-'bhayayozca virahaM ko vAJchati?, paraM kiM kriyate?, rAjyaM zUnyamasti, kasyApi satyApanaM kRtvA nAgataH, punazcalenAgamanaM saMjAtaM tena tatra vividharItyA lokA vAvadiSyanti, ato mamAjJAM dadAtu bhavAn yathA svadeze yAmi" || tataH punaH 4 zreNikenA'bhayena ca AgrahaM kRtvA katicidinAni rakSitaH / punA rAjJA visarjanAjJA mArgitA / tataH zreNikena visarjanasAmagrI | kRtvA, anekagaja-turaga-rathA-''bhUSaNa-vastrAdi dattvA, vividhairnavanavadezotpannapadArthastarpayitvA mahAvibhUtyA pradyoto visarjitaH / dhanyenApi adRSTapUrvANi vastrA-bharaNAni prAbhRtI kRtAni / tataH pradyoto dhanyA'bhayaguNavarNanaM kurvan nirgataH / zreNika-dhanyA'bhayapramukhA visarjanArthaM katicidbhuvaM gatAH / tatrAbhayena svakRtadambharacanA'parAdhaH kSamitaH / pradyotaH sAzrulocano vaktuM lagnaH'asmAkaM tvadIyadambharacanA sukhAya saMjAtA, paraM tvadviyogo duHkhAya bhavati' / abhayenoktam-"svAmin ! punarahaM pUjyAnAM caraNAnavinda drshnaarthmaagmissyaami| mamApi pUjyacaraNaviraho dussaho'sti paraM kiM kriyate?, rAjyabhArabhArito nirgantuM na zakromi tasmAt sevakopari savizeSakRpA rakSaNIyA" / iti parasparaM snehanatiM kRtvA bahubhiH sainyaiH pradyota ujjaninyAM prasthitaH / katipayairdinaiH kSemeNojjayinyAM prAptaH / bhavyadine mahotsavapUrvakaM nagarapravezaH kRtaH / taddinataH zreNikapradyotayoH parasaparaM patrodantapreSaNa-yathAvasara praabhRtmocnaadisvjnsthitirjaataa| nijanijasthAnayogravapi sannayAyapUrvakaM rAjyaM kurutaH / // iti prdyotaa''nynaadhikaarH|| // atha dhnsaaraadhikaarH|| 1.prAbhRtakamutkapalApanAki // 295 // Jain Education For Personal & Private Use Only Marww.jainelibrary.org Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 296 // atha kauzAmbyAM sthApitasya putratrayayuktasya dhanasArasyAdhikAro likhyate-rAjagRhe dhanyA-'bhayau pratidinaM premAdhikatayA | trivargasAdhanaM kurvANau sukhena kAlaM gamayataH / atha ye kauzAmbyAM dhanyasya trayo'grajAste dhanyA''ptapaJcazatagrAmeSu' utkaTAm abhAgyarekhAmiva svasyAjJAM sthApayanti sm| tadA zanidRSTiyeva tadAjJayA saMzriteSu grAmeSu bhAgyahInatvAt paragrAmeSu varSannapi megho na vavarSa, yato bhAgyayogena IpsitameghavRSTirbhavati, tatastadgrAmavAsina ke cid lokA vRSTe rabhAvAt svasvAjIvikAtha svakIyacatuSpadAnAmAjIvanavRttyarthaM ca anyAnyagrAmeSu gatAH, yathA phalarahitAn vRkSAn tyaktvA pakSiNo vRkSAntareSu yaanti| tRNadhAnyakSaye udaravRttyabhAvena sarasi salilA'bhAve jalacarajIvA iva gajAzcAdayaH kecid bubhukSayAkecid rogotpatyA mRtAH / vinA pUrvasaJcitasukRtaM sampadaH sthAtuM na zaknuvanti / sevakA api aprAptA''jIvikA stAn vimucyA'nyatra gatAH / duSkAlatvAt kSudhAturairbhillaiH samastAstadAjJAvazavartino grAmA udvasIkRtAH / tathA udvasAngrAmAn jJAtvA na ko'pi sArthastanmArge smaagcchti| lokAnAM ca gamanAgamanavirahe kena saha kraya-vikrayaM kuryuH?, ato vyApAriNo'pi mahAnagaraM gatAH / kecittu rAtrau kSAtraM dattvA bhillA | gRhaM muSNanti tadbhayAd naSTAH / kecit sAmAnyA barAkAH karmakaravRttyAjIvikAH tAn mahAjanAbhAve kaH karmakaravRttiM kArayati?, iti te'pi naSTAH |evN nirbhAgyayogato yAvad dehamAtranirdhanA jAtAstadA cintayituMlagnAH- "vayaM kauzAmbyAM gatvA zatAnIkapAzrthAt sainyaM lAtvA bhillAdInAM zikSAM dadmaH / yato gamanasamaye dhanyena rAjJe uktamasti-'madgrAmANA kuTumbasya ca santaptI rakSaNIyA sAhAyyaM ca karaNIyam' / iti hetostatra gatvepsitaM kRtvA sukhaM sthIyate / evaM saMpradhArya kauzAmbyAM gantuM sajjIbhUtAstAvad nagaryAM tasyAmeva rAtrau akasmAd agnirutthitaH,taMca prabalavAyupreritaM na ko'pi vidhyApayituM samarthaH / tadagnyupadraveNa piturvezmAni 1. svasvaniSThayA prApteSu ityadhikaH pAThaH pra.,2 duSkAlatvAd ityadhikaH pAThaH pra. // 296 // in Education remational For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 297 // sarvANi bhasmasAjjAtAni, na kimapi gRhebhyo nirgatam kevalaM yathA tathA kRtvA dhanasAraH striyazca dehamAtrA jIvanto nirgatAH / tat kasyApi mukhena zrutvA prabhAte yAvadAgatAstAvat sarvANi rAjamandirAdimahA-laghugRhANi bhasmA'vazeSANi dRSTvA paramodvegaM praaptaaH| parasparaM mukhAni vilokamAnA niHzvA-sAn munycnti| evaM manasyArtiM kurvatAM pitroktam-"putrA ! adhunA'nayA'lam / pApodayAd adya bhasmAvezeSaM jAtaM tat kiM kartavyam ma?, bhavyaM bhaviSyati, yasya bhAgyavazena acintitamapi araNye velAkulaM bhavati sa dhanyastu saMbhRtaM gRhaM muktvA gataH / evaM tAtamukhAddhanyazlAghAM zrutvA uddIptakaSAyAstAtasya kaThoravacanaistiraskAraM kartuM lagnAH"huM ! jJAtam !, adyApi tasyopari tava mamatvamevAsti / yadi tava sa guNavAn putrastadA tvAM muktvA kathaM gataH ? | pazyatava kRtaghnatvam ; bharaNa-poSaNaM adya yAvad vayaM kurmaH, pratikSaNaM tu tasyaiva svaicchAcAriNaH prazaMsAM karoSi / aho asya dRssttiraagghRsstttvm!"| evaM bahubhirvacanairnirbhartsanAM kRtvA ktipydivsaasttraatikraantaaH| tatra sthitAnAM stryAdInAmAbhUSaNAni vikrIya nirvAhaM kurvatAM zanaiH zanaiH kiJcid dhanamasti tadapi kvacit patitaM, kvacid vismRtaM bhUmigataM tad bhUrupaM jAtam / evaM vartamAne punarekadA rAtrau gatabalaM rAjyaM jJAtvA'nekazatabhillairdhATI pAtitA / te ca sarvamAbhUSaNa-vastrAdikaM muSitvA gatAH / tato niHsvAH khaNDitavasanA jAtAH / ayaM saMsAraH puNyodaye katipayadivasairRddhipUrNo bhavati, punaH pApodaye kSaNArdhena tat sarvaM 'yAti / yathA - ghaTI pUryamANASaSTipalairjalaiH pUrNA bhavati, riktA tu kSaNamAtreNa jaayte| ___ tato'nyadA''jIvikopAyamalabhamAnairgRhaM gaveSayadbhirekA hastamudrikA labdhA / tAM vikrIya AjItikArthaM sakuTumbA | mAlavamaNDalaM gtaaH| tatra gatvA kasyApi kRSikArasya gRhe karmakarabhAvena nirvAhaM kurvnti| evaM tatra nivasadbhiH kiMJciddhanaM praaptm| 1. SaTInyA mena gacchAmi pra. ||227 // Main Education For Personal & Private Use Only Tww.jainelibrary.org Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 298 // tena svayaM kRSikarma kRtvA dhAnyamupArjitam / tatra gRhanirvAhayogyaM dhAnyaM gRhe muktvAzeSadhAnyasya goNI tvA balivardaihiyanto grAmAdgrAmaM purAt puraM bhrAmyanto nirbhAgyatvAd IpsitalAbhamalabdhvA lAbhamicchanto'nyadA magadhe rAjagRhaM gatAH / tatra catuSpathe dhAnyagoNIruttArya dhAnyapaNyaM praSTuM lagnAH / tatrApianeka dezAdAgataM dhAnyaM samarthaM jAtamiti zrutvA nirAzA jAtAH / nirbhAgyANAM sarvatrA'vihito vidhirbhavati / yataH"anyadvicinyate lokairbhvdnydbhaagytH| karNevasati bhUSArthotkIrNe dAridriNAM malaH" ||1|| yatra bhAgyahInastatra Apado'pyagrato yaanti| yataH chitvA pAzamapAsya kUTaracanAM bhakRtvA balAda zvAgurAM, paryantAgnizikhAkalApajaTilAda niHsRtya dUraM vnaat| vyAdhAnAM zaragocarAdatijavenotlutya dhAvana mRgaH, kUpAntaH patitaH karoti vimukhe kiMvA vidhau pauruSam // 1|| atha tatra bhagnAzA dhAnyaM vikretuM catuSpathe sthitA,, paraM kenApi saha mUlyasya satyaGkAro na bhavati, tena mArge dhAnyagoNInAM vRndam anutsAhato yathA tathA paatitmsti|anyedhurvividhaatodyvaadkairvaadymaanH, pattyazvAdipRtanAvRto, bandivRndairanekabIrudAni paThyamAno'zvavArikayA nRpasabhAyA Agacchan dhanyo nijAgrayAyibhaTena azvavArikAskhalanamAzaGkaya yathA tathA patitagoNInAM 1. mRga baMdhanI Jain Education in For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || 299 // sthAne yojanA mArgasya saralatAkaraNAya ca kambayA tADyamAnAn kSINalakSmIkAn durdazAM prAptAn svabAndhavAn bhiyA drutataraM dhaanygonniirpsaaryto'draakssiit| dRSTvA ca 'IdRk kim?' iti saMbhrAntasvAnto vicintayati-"aho! etAn mama bAndhavAn rAjyadhana-suvarNa-rupyAdinavavidhapari-grahabharabhAritagRhAn paJcazatagrAmAdhipatyayuktAn anekazatasAmanta -subhaTa-gajA-'zva-pattibhiH sevyamAnAn muktvA'hamatrAgataH / hA! etAvaddinAnAM madhye IdRzImavasthAM prAptAH / evaM kathaM saMbhavet ? / athavA vicitrA karmaNAM | gatiH / dRDharasanibaddhasta purAkRtakarmaNa udayaM spheTayituM na ko'pi zaknotIti jinAgamavAkyaM nAnyathA bhavati / anyairapyuktam - 04 __ "katakarmakSayo nAsti, klpkottishtairpi| avazyameva bhoktavyaM kRtaM karma zubhAzubhama" ||1|| cakravAdibhirapi vividhadurdazA'nubhUtA, tadedRzAnAM kA kathA ?"| iti vicintya punarvibhAvayituM lagnaH-"aho! ahamIhaksAMsArikasukhaiH saMpannaH,etAn punaragrajAMstrInapi kim IdRgdurdazAmanubhavato draSTuM zaknomi" ? / iti svAntarabhaktitaH / prAha- 'bho bhoH sevakA ! etAn paradezAdAgatAna vepAriNo mA mArayata, ete'smadgRhe prItyA''netavyAH / ityAdezaM kRtvA cAlitA'zvavArikA svagRhaM prti| pRSThataH sevakaisteSAM proktam-'rerepAradezikAH ! calantu asmatsvAmyAvAse zIghram, svAminA''jJA kRtA'sti yad ete AnetavyAH" / te tu zrutvA bhItAH procuH kiM kariSyati gRhaM nItvA?' | sevakairuktam- 'are ! bhayaM mA prApnuta, tad asmatsvAmI gRhAgataM kamapi na duHkhaM prApayati, pratyuta tasya duHkhaM spheTayati' / ityukte'pi te manAk zaGkamAnA dhanyasya saudhaM gatAH |sevkai stAn sabhAyAM nItvA svAminA''hUtA ete AgatyA praNAmaM kurvanti, iti vijJaptiH kRtA / tadA dhanyenoktam-bho vyApAriNaH !kutratyA yUyam ? / / tairuktam-"svAmin ? mAlavamaNDale vasAmaH / AjIvikAlAbhArthaM godhUmagoNI tvA balIvan | Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAtvA'trAgatAH , parantu atra dhAnyaM samardhaM tena lAbho na jAtaH, pratyuta hAnirdezayate' / dhanyenoktam-'Adita eva mAlavadeze vasatha anyadezAdAgatA vA ? | tairuktam- 'na hi, na hi, anya dezavAstavyAH, udaravRttyarthaM tatra gatAH |dhnyenoktm-'puurvN vAstavyasthAnaM kva?' tairuktam-svAmin kiM kathyate karmaNAM gatiH? yatrodaravRttirjAtA sa eva AtmIyo dezaH, dhanyenoktam yuSmAkaM pitarau sNstH?| tairuktam-saMstaH dhanyenoktam-'tau kutra staH ? / tairuktam-yatra grAme nivasAmastatra pitarau striyazca santi / dhanyena cittina bhUpazyatu dArihayo padravapIDitAH pratyakSa sthitamAm noplkssynti| pratyuta bhaya maahnuvnti| tadA dhanyenotthAya jyeSThabhrAtRn agrataH kRtvA praNAmapUrvakamuktam-'kimahaM nopalakSitaH ?, yuSmAkamahamanujo dhanyaH' / ityuktvA gRhe nItvA, sevakairabhyaGgasnAnamajjanAdikaM kArayitvA, atyadbhutavastrAkaGkArAn paridhApya, vRddhabhrAtRn agrataH kRtvA saharSa savinayaM yatho citaM vividhA'dbhutA rasavatI bhuktA / AcamanaM ca kRtvA gRhAntarbhavyAsane yathocitaM bhrAtRna nivezya, paJcasaugandhitAmbUlAdikaM ca dattvA, atibahusatkArapUrvakaM hastauyojayitvA, kauzAmbI muktvA mAlavagamanAdisvarupaM pRSTam / taiAmodvasanAdi sarvaM svarupaM poktm| tat samyag avagamya dhanyastAn ityabhASata-'bhoH pUjyA ! adhunA pUrvAnubhUtaM duHkhaM mA smarantu cittaprasattyA'tra sthaatvym| iyaM lakSmIridaM saudham ime'zvA ime dviradA ime grAmA bhavadIyAH, ahamapi bhavadIyo'nucaro'smi, ato yathepsitaM tllaat| kiJca, yA lakSmIrbandhUnAM bhogopayoginI na jAtA sA lakSmIna prazasyate / yathA'bdhivelAyAmatibahutaraM jalaM, paraM tIrasthAnAmanupakAri, tadvad bandhUnAmanupabhogyA lkssmiinirrthkaa| tathA meroH svarNasaMpattivat prAptA ramA' meM na rocate,yA cirakAlaM parito bhrAmyato'mitrasyApi 1. lakSmIH, 2 svarNa sampatti pakSe sUryasya (ramApakSe) suhRdaH // 30 // Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | anupakAriNI-kasyApi kArye nAyAtItyarthaH / tasyAd he pUjyA ! mAm anugRhNIta, yUyamatra tiSThata, imAM ramAM ciraM svecchayA tyAgabhogaiH saphalIkuruta, imAM mama zizoH samIhAM pUrayata" / iti vinaya-bhakti-guNagarbhitAM dhanyasya giraM zrutvA mAnadoSaduSTA asUyAjvalitAntaHkaraNAste'pyUcu-"bhrAtaH ! vayaM laghormadhye na sthAsyAmaH, yato laghormadhye tiSThatAmasmAkaM vRddhatvaM yAti yataH sahastrAMzuH" SoDazA ciguhe vasan kiM na nIcaH syaat?|ato piturdhanaM viIjyA'smAkaM dehi yadvayaM pRthaggRha lAtvA'tra nivsaamH"| iti taduktaM zrutvA vivekI svaguNasaGkhyAmamuJcan saralAzayo dhanyaH prAha-evaM bhavatAM cittaprasattistadA'tivaram mayA, tu bhavadAjJA pramANIkataM vyA' / iti vijJapya bhANDAgArikaM samAhUya AjJA kRtA yad-amISAM trayANAmapi pUjyapAdAnAM pratyekaM caturdaza caturdaza svarNakoTIdehi' / ityAjJAM zrutvA 'ativaraM, pramANaM me svAmivacaH' ityuktvA praNAmaM ca kRtvA tAn trIn prAha-'Agacchata yUyam, svAmyAGajJayA dadAmi savarNakoTIH' tataste dhanagrahaNAya bhANDAgArikamanugatAH / tadA ye sabhyAH parijanA anyalokAzca dhanyasya guNaisteSAM doSaizca citte camatkRtAste bAhumuttambhya vAdIndrA iva parasparaM vAvadanti-"mAtsaryaM niHsvatA cedaM dvayameSAM koTiprAptam, tathA dhanyasya bandhusneho vadAnyatvaM cedaM dvayaM koTiprAptama / iha jagati janAH svakIyaM parakIyaM vA dhanaM grahItuM vAJchanti, IdRzAstu bahulAH, paraM ye svabhujopArjitaM prabhUtavittam aribhyo'pi prayacchanti te jagatyatidurlabhatarAH" / atha dhanyAjJayA bhANDAgArikeNa trayANAM pratyekaM caturdaza caturdaza koTIsvarNaM dttm| tallAtvA gacchanto 'mudgarakaraistaddhanA'dhiSThAyakasurairvIrabhaTaistaskarA iva drAga dvAre ruddhAH / teSAM cAgrataH pratyakSatayA sthitvA proktuM lagnAH-'rere nirbhAgyazekharA! durjanAH ! khalAH ! puNyADhyadhanyadhanasya na yUyaM 1. sUryaH, 2. zukra gRhe, 3. iti vidhAkitaM ityadhikaH pATha pra. 4 iti nizcitam ityadhikaH pATha pra. 5. vividhamudgahAdihenihastaiH pra. // 301 // sain Education in For Personal & Private Use Only Www.jainelibrary.org Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH bhogmhth| AsAM zrINAM dhanyAtmA dhanya eva yathepsitaM bhoktA, nAnyaH, yathA taraGgiNInAM sarvAsAM bhoktA dhruvaM ratnAkara eva / zAstre'pi prabalapuNyavatAM bhogyA lakSmIriti prasiddhiH / yadi yUyaM tasya sevA parAstatpuNyanizrayA nivasatha tadA tu IpsitaM sukhaM prApnuvanto dRzyadhve, parantu 'dhanaM lAtvA pRthaggRhe sthitvA svecchAyA dhanaM bhuJjAma' itIcchApUrakavAsaro na bhUto na bhaviSyati ca / bho bho jaDadhiyo mUrkhAH ! vAracatuSTayam amitadhanaM muktvA'yaM gataH, pazcAt taddhanena ke ke bhogA bhuktAH ? / adyApi zikSA na prAptA ayaM tu sacchekharaH kRtAparAdhe'pi saujanyaM na muJcati / yUyaM kRtaghnA'graNyo nirlajjA yad dhanyakRtazatazo'pyupakArA vismRtAH / yadi bhavatAM sukhecchA tadA tameva samupAsatAM, bhavyaM bhaviSyati' / iti surANAM vacAMsi zrutvA saMjAtapratibodhA dhanaM muktvA vyAvRtya te gRhaM gatAH / dhanyaM prati ca vaktuM lagnAH-"vatsa ! tvameva bhAgyavAn, tvameva guNanidhiH, vayaM tu nirbhAgyA mUDhabuddhayaH, adyaiva suramukhAjjAtabodhAH / he 'jaganmitra ! iyantaM kAlaM yAvad mAtsaryAnvitairasmAbhistAmasaiH pakSibhiriva tava mahimA na jJAtaH / he bandho ! zAradenA'rkabimbena saha khadyotapotakA iva bhAgyahInA vayaM tvayA saha mudhA spardhA vyadhAma / buddhi-vivekapuNyarahitAnAmasmAkaM mAnautsukye'ntargaDau jAte'pi adya yAvat tvaM kukalpatarurasmAbhirnopalakSitaH / cintAmaNiH kAcavad gaNitaH, tatsarvamasmadIyA'jJAnavilasitaM tvayA kSantavyam / tvaM tu guNaratnamahodadhiH, bayaM tu cchillaraprAyAH smaH / adhunA tu pUrvaM yat tvadupari pratikUlapravartanaM kRtaM tat smRtvA smRtvA mahatI lajjA jAyate, kathaM tavA'gre mukhaM darzayAmaH?" / evaM dhanyasteSAM | vacAMsi zrutvA savinayamiti prAha-"bhoH pUjyA ! yUyaM mama guravaH, ahaM yuSmadIyA'nucaraprAyo'smi / etAvanti dinAni mamaiva duSkarmodayo yad bhavatAM kRpA nA'bhUt / adhunA tu zizUpari bhavatAM cittaprasattirjAtA tena mama sarvaM samIhitaM pUrNa jAtaM, na |T 1. tAmasa pakSI pakSe sUryaH Jan Edu For Personal & Private Use Only Twww.sainelibrary.org Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 303 // Jain Education kimapi nyUnamasti / etaddhanam etad gRham eSA sampattizca yuSmadIyA, ahamapi yuSmadIyAjJApAlako'smi, ato yathecchaM dAnabhoga-vilAsAdiSu dhanaM vyayitavyaM, na kimapi nyUnamasti, zaGkA na vidheyA" / iti savinayaM miSTavacanaistarpitAste'pi vItamatsarAzcittaprasattyA tyAga-bhogAdiSu dhanavilAsaM kartuM lagnAH / tato dhanyenAgrajAnAM mAlavamaNDale piturnivasanagrAmanAmAdikamApRcchya svakIyavizvastapradhAnapuruSAn anekarathA -'zva- patti-parikarayutAMstatra saMpreSyA'tibahumAnayatnaistatrasthau pitarau tistro'pi bhrAtRjAyAzcAnAyitAH / 'rAjagRhopavanaM yAvadAgatA' iti jJAtvA mahatyA vibhUtyA caturbhirapi bhrAtRbhiH sammukhaM gatvA pitarau natvA dAna - mAnAdi kurvadbhirmahotsavena nagarapravezaH kAritaH / mahAbhaktyA gRhaM nItvA bhavyAsane sthApayitvA | catvAro'pi bhrAtaraH puruSArthA iva pitarau nemuH / tadA ca trayo'pyagrajA vaktuM lagnAH- "bhoH pitaraH ! etAvaddinAni yAvad yuSmadIyAni hitazikSAvacanAni asmAbhirnA'GgIkRtAni, pratyuta kulakalpatarukalpabhrAturupari mAtsaryaM dhRtaM, tena pradveSadoSA'nantarameva duHkhamapi prAptam ; devatayA pratibodho dattastadA'smadhRdgatam ajJAnaM naSTam / adhunA tu asyaiva bhAgyabalena sukhasampattivilAsaM kurmaH / | ato mahAn yuSmadAjJAkhaNDanarupo'parAdhaH kRtastaM kSamayAmaH / yUyaM kSamaNA'rhA, ato'parAghaH kSantavyaH " / dhanyenApi sarvaM gRhadhana-sampattyAdikaM piturAyattIkRtam, svayaM nizcinto bhUtvA pitRbhaktiM karoti, yata audAryaM pitRbhaktizca mahatAM kulavratamasti / atha samagre nagare dhanyaguNavarNanA pravRttA / rAjJApi putratrayasaMyutaM dhanasAraM AkArya vastrAbhUSaNaiH satkArya bahumAnaM dattam / evaM mAtApitR-sahodarairanvitaH kSmApajAmAtA guNotkarairakhi lajanamAnyo dhanyaH pUrNa saukhyamanvabhavat / ityevaM pratidinaM dhana-dhAnya- Rddhi samRddhisametaiH pravardhamAnaiH yazaskItrtyAdibhiH kiyatyapi kAle gate'nyadA rAjagRhopavane dUrikRtAM hastamobharo vizvapradArthaprakAzakRt sUrya iva dharmaghoSAbhidhaH sUrirATra sAdhuvRndaparivRtastatrAgamat / tatha zrIgurvAgamanaM zrutvA For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 303 // Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram ra aSTamaH pallavaH // 304 // bhaktisArA daurAtmyanirmuktA / dhanasArAdayaH paurA vigataspRhaM guruM namasyituM jgmuH| tataH paJcabhigamanAdivandanavidhipUrvakaM gurumabhivandya ucitasthAne dharmaravaNapipAsayA sammukhaM sthitAH / tadA gururapi tAn zravaNArthinaH saMvIkSya | caturgatiklezasamUhanivArakaM caturvidhaM dharma gRNAti sm| tathAhi-"sarva-samIhitasampadAm uddedA dAnAdayo dharmabhedAH pratyekaM vidhinA zrAddhena ArAdhitAH kalpadrumavat phlnti| tatra dAnadharmazcaturNAmapi dharmANAM madhye prathamaH / yato jinadharmasya mulaM dayaivoktA, sA tu abhayadAnarupA / yataH "abhayaM supattadANaM aNukaMpA uciya-kittidANaM c| dohiM pi mukkho bhaNio, tinni vi bhogAiyA dinti ||1|| ityAdi / dAnaguNena iha-paraloke jagadvallabho bhavati / dAnI yad yat samIhate tat tat sarvaM mukhAgre aagcchti| dRzyate ca dAnina icchAmAtravilambaH sampadAyAH / dAtrA nagaraM shobhte| tatra dAtA supAtradAnena vizeSataH puNyaM yazazca badhnAti / yataH : pRthivyAbharaNaM puruSaH puruSAbharaNaM pradhAnatarA lakSmIH / lakSmyAbharaNaM dAnaM dAnAbharaNaM supAtraM ca // 1 // dAnaM kvApi niSphalaM na bhavati / yathA - "pAtre puNyanibandhanaM taditare prodyaddayAkhyApakaM, mitre prItivivardhakaM ripujnevairaa'phaarkssmm| bhRtye bhaktibharAvahaM narapatau sanmAnapUjApradaM, bhaTTAdau ca yazaskaraM vitaraNaM na kvApyaho! niSphalama' 1. daudAtmya pramAMdecamuktvA pra. 2. gurupadazaMne ityadhikaH pAThaH pra. 3. zrIjina ityadhikaH pAThaH 4. kathayati, 5. abhaya supAtra dAnaM | anukampA ucita kIrtidAnaM ca / dvAbhyAmapri mokSo bhaNitastriNyapi bhogAdikAn ddti| // 304 // JainEducation international For Personal & Private Use Only T Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 305 // Jain Education Int ityAdi vyaktam / citta-vitta pAtramiti trizuddhayA yaddataM tasya phalaM na ko'pi vaktu zaknoti / yathA'rusahesarasamaM pattaM niravajjaM ikkhurasasamaM dANaM / seyaMsasamo bhAvo havijjai puNNarehAe ||1|| 'bhayavaM raseNa bhavaNaM dhaNeNa bhuvaNaM yaseNa pUriyaM sayalaM / appA niruvamasukkheNa supattadANaM mahagdhaviyaM // 2 // supAtradAnaM stokamapi mahAphalAya bhavati vaTabIjAd vaTavRkSavat / yathA dhanadattena pUrvabhave ekavArameva dattaM supAtradAnaM sakalasamRddhiprApakaM jAtam / evaM guruNA gadite dhanArAdibhiH savinayaM pRSTam -'bhagavan ! ko'sau dhanadattaH ?, kayA rItyA ca dAnaM dattam ? prasAdayatu taccaritram, / gururAha -- // atha dhanadattakathA // " pUrvaM pRthvIbhUSaNanAmni nagare keralanAmA raajkumaaro'bhvt| so'nyadA rAjapATikAyAM gataH / asminnavasare mahAbhAgyodayena tasminnagare jagadgurustIrthaGkaraH surAsuraiH parivRtaH samavasRtaH / tadA sa kumAraH prAtihAryA'tizayayoH zobhAM dRSTvA saharSaM vandanAya gataH / tatrA'bhigamapUrvakaM jinaM natvA ucitasthAne niviSTaH / tadA jagadguruNA bhavyajanopakArAya anAdibhramanivAraNAya ca dezanA prArabdhA / tathAhi "caturazItilakSayonigahane saMsAre paribhramaNaM kurvatAM prANinAM dazabhirdRSTAntairdurlabhaM mnussytvm| tatrApi AryakSetraAryakula- pUrNAyu-rindriyapaTutA - nIrogatA - sadgurusaMyoga- zravaNakuzalatA-zravaNecchA-kadAgrahatyAgAdirdurlabho dharmaprAptau 1. RSabhezvara sama pAtraM, niravadyaiku rasa samaM dAnaM / zreyAMsa samo bhAvo bhavati puNye rekhayA / 2. bhagavan raseNa bhavanaM, dhanena bhuvanaM yazaso purita sakalaM / AtmA nirUpama saukhyena supAtradAnaM mahArdhitam / 3. keralelinAmnA pra. / For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 305 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 306 // Jain Education In sAmagrIsaMyogaH / tamapi labdhyA anAdizatrulobha - kAmavivazo jIvo hA! mudhA gamayati kAlam / tatrA'rtha sarvA'narthamUlaM jJAtavyam / yataH arthAnAmarjane duHkhamarjitAnAM ca rakSaNe | Aye duHkhaM vyaye duHkhaM dhigartha duHkhasAdhanam // 1 // artho bahubhiH klezairbahubhizca pApaiH pUrvapuNyayogodayAllabhyate tadA tadrakSaNe'pi mahaduHkham ; yato dhana syA'nekAni bhayAni / yaduktam - "dAyAdAH spRhayanti taskaragaNA muSaNanti bhUmibhUjo, dureNa cchalamAkalayya hutabhuga' bhasmIkaroti kSaNAt / ambhaH plAvayate kSitau vinihitaM yakSA haranti dhruvaM, 'duvRttAstanayA nayanti 'nidhanaM ghig ghig dhanaM tad bahu" // kadAcit pApodayAda naSTe dhane lokavyavahArA -''jIvikA dravyasukhavirahabhayAd mahAviSAdaM zokaM cApnoti naraH / anekavikalpAkula ArttaM raudraM ca dhyAyan duSTASTakarmANi cinoti / zrInAzAt kAtaratvenA'dhyavasAyamUDho maraNamapi prAnproti, mRtvA ca naraka-nigodAdiSu aparimitaM duHkhamApnoti / tathA kadAcit sukRtodayAd dhanaM prAptaM, janma Arabhya maraNaM yAvacca sthirIbhUtaM; tadA prakRtyA duSTAzayA lakSmIH kAma bhogAya prerayati / kAmAsaktazca jIvaH kAmabhogArthaM SaTkAyavadhabahulAni sapta vyasanAni sevate 1. gautrIyAH 2. agniH, 3. dUrAcArAH, 4. vinAza For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 306 // Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH *||307 // MItAni sevamAnaH punaranantasaMsAra bhramaNazIlaM pApaM ca karma badhdhvA bhavapUraNaM ca kRtvA narakA'vaTe patati / yata ekaikendriyavazAd prANImahAduHkhamApnoti tadA paJcendriyavazagojIvo duHkhamApnuyAttatra kimAzcaryam ?|tasmAt sarvaduSTArthaprerikA lakSmIHzaradaNDavat prANiprANahArikA samastadoSANAM jnnii''| ityeva dharmopadezapaddhatau jagadguruNA procyamAnAyAM keralo rAjaputraH samutthAya savinayaM karasampuTena praNAmaM kRtvA trijagadguruM jinendra prati praznaM karoti sma-"svAmin ! bhavatA tu lakSmIH sarvaduHkhanibandhanaM heya tayopadiSThAH / paraM hastyazvarathAdi vibhUtyA ramaNIya purataH prasarapanekapadAti varga saMkulA sarvajanAnAm darzanIyA, caturabhoginAm abhigamanI, samastaihikasukhanidhikalpA etAdRzI lakSmIH kathaM tyaktuM zakyate ?" | bhagavatA bhaNitam- "kumAra ! anAdisaMvAsasambandhayogata indriyavazagAnAM saMsArijIvAnAM param iSTamindriyasukham, taca lakSmyadhInaM, tasmAt sarveSAM saMsAriNAM lakSmIratIva priyA / paraM lakSmIH / khalavad jIvAya atiduHkhadAyinI bhavati / tathA khalaH prathamaM miSTavacanAdinA parasyA''varjanaM kRtvA, sarvasvaM jJAtvA tasya durbuddhiM ca dattvA kukArye pravartayati tataH khalo rAjAgre kukAryapravartanatvarupasya paizUnyaM kRtvA kArAgAre pAtayati / punA rAjAdInAmagre kimapi uccanIcavacanaracanAM kRtvA tasya kaJcid daNDaM dattvA tasyAgre tu mahAbhayaM darzayitvA sarvasvaM gRhnnaati| raGkavat svAdhInaMca kRtvA rkssti| sa manuSyastujAnAti-'mamaiSa eva hitakArakaH, anyaH ko'pina' / pazcAt khalastamAvartya daridraM ca kRtvA gRhAd niSkAzayati, sammukhamapi na pshyti| tataH sthAnabhraSTo manuSyo'nekAni duHkhA nyanubhavati / evaM lakSmIrapi duHkhadAyinI / tasyAzcaritrANi zruNu-eSA lakSmIrmaraNadAnadakSA dayA-dAna-saMvarAdidharmavipakSA / sA hi prathamaM tAvad mahAklezAllabhyate, labdhA'pi duHkhena pAlyate / dhanasaMrakSaNaM saMrakSaNAnubandhiraudradhyAnasya mUlam / lakSmyA lAlitA narA ekAM lakSmImupArjayituM pravartamAnAH kulamaryAdAM na gaNayanti, na zIlaM zIlayanti, zIlavato na bahu manyante, na gaNayanti vRddhatvaM vA, na // 307 // in Education Intern For Personal & Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH zrutamAmananti na dharmamIhante, na ca AcAracintAM cintayanti, na ca jAti- kula-dharma-deza-viruddhAcaraNalajjAm, na ca lakSaNApalakSaNaM gaveSayanti, na zuci karma rakSanti / puSpamAlAdibhirbahuyatnena mAnapUrvakaM sevyamAnA api kSaNamAtreNa vighttynti| cANDAlavad vinayAdiguNayuktaM puruSaM na spRzanti / madirApAnavad unmattA itastato bhramanti anekaguNakalitAnAmapi lakSmyA | saMgatAnAM puruSANAm evaMvidhA kathamapi prkRtervikRtirjaayte| lakSmIvanto narA jvaragRhItA iva yattatpralapanti, bADhamAkulacittA | bhavanti / tathA dhanavantaH salilena paGkamiva dAkSiNyaM prakSAlayanti-kasyApi mukhaM na rakSantItyarthaH / dhUmasaJcayena citravallImiva | hRdayaM malinIkurvanti / yaduktam -- 'bhaktadveSo 'jaDe prItirarucirgurula 'dhne| mukhe ca kaTutA nityaM dhaninAM jvarINAmiva ||1|| bhoHkumAra! lakSmIstAvad raajy-shoknibndhnm| rAjyaM punaH pAtAlamiva duSpUraM - kenApi pUrayituMnA'lam, khalasaGgatiriva virasAvasAnaM, paNAGganAprItivad arthavallabhaM, taruNI-taruNapralokanamiva caJcalasvabhAvaM kSaNadyutivilasitamivA 'cirAlokam, abudhavacanamiva dAruNapariNAma, sandhyAbhrarAgavilAsa iva ajJAtotpattinAzaM, payodhitaraGgapatitatailamivA'sthiraracanAvistAraM, | karaNDasthApitasarpa ivA'pramattatayA pAlanIyaM, pratikSaNamArta-rodravikalpamUlam / lakSmIrvikArakAraNaM, rAjyalakSmIH punarvizeSato vikalatAnidAnam / yato rAjyalakSmIparikaritAH puruSA vizAlalocanA api andhavat sammukhamAgataM na prekSante-paramukhAd jaannti| | sazravaNA api samAsannajalpitaM badhiravad na shrRnnvnti| savadanAH spaSTarasanAzcApi mUkavad na dadati prativacanam / api cara ye 1. bhaktA sevakAH teSAM dveSaH (pakSe) bhaktamannam tadveSaH / 2. jaDamUrkhaprItiH pakSe'layo, savarNanvAn / jaleruciH / 3. gurunnaaNpitraadinaamullNghne| (pakSe) guru yallaMdhanaM upvaasstsmin| 4. kaTubhASitvam (pakSe) kttutvm| 5. paravacana pra. adhikaH paatthH| // 308 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Maw.jainelibrary.org Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 309 // Jain Education e rAjavargIyA rAjJA saha mantraNakArakA dhUrtA dhRSTabuddhayaste atikUTa-kapaTa - mAyA- zapathakaraNAdibhI rAjye labdhaguruprasarA madhulipte | | haste yAvanmAnAstilA laganti tAvanmAnaiH zapathaiH, zatrunigrahaH kartavya iti rAjanItiH' ityAdyadharmavAkyaizca rAjAnaM vibhramayantidhUrtAste durbuddhiM dadatItyarthaH / evaM rAjyamadamattacittA niraGkuzAH santApitasakalajanA viSayAndhA dharmarAgaM dharmapravRttiM ca bhnyjnti| arthalubdhai ranujIvibhirasatyavacanopamAnAdyADambaraizca saMstutAH santo devebhyo'pyAtmAnamadhikataraM manvate / evaM rAjya gurugarvagaralagalitavivekA na namanti devaM na pUjayanti ca na sevante munivaraM, na zrRNvanti zAstraM, na mAtuH pituH sajjana kula vRddhAdInAM ca lajjAM gaNayanti / tathA'sundaramapi svakIyabhaNitam atIvasundaratayA sthApayanti / AtmakRtamamaGgalamapi maGgalatayA sthApayanti / sundaramapi paroktavacanam asundaratayA sthApayanti / tameva puruSaM pArzve sthApayanti, tasyaivoktaM zrRNvanti, sa eva pArzvasthito | vaktuM zaknoti, abhinavaM vastu khAna-pAna - vastra - dravyAdikaM ca tasyaiva dadati tameva AtmIya mitratayA sajjanatayA zubhacintakatA ca jAnanti, 'tasyaiva bahumAnaM kurvanti, tena saha goSThiM kurvanti, hRdgataM sarvaM tasyaiva kathayanti, yo rAjJoktaM 'tahatti' iti bhaNati, yo rAjAnaM daivatamiva stauti yo rAjJo bhujAbalaparAkramaM dAnAdAvudAratAdikaM ca atizayoktyA varNayati / etairAcAraiH kRtvA rAjJo vallabhA bhavanti; na punaH satyavAdinaH prativacanena zikSAdAyakA, AyatihitakRto vA / tasmAd he kumAra ! etAdRzyA rAjyalakSmyA | bahuvikArakaraNazIlAyAH, pratibandho'budhAnAM bhavati, na bu budhAnAM tattvajJAnAM pUrvAparA''ya-vyayada - rzinAM bhavati / atrArthe ekaM kathAnakaM zrRNu sAvadhAnamanAH / yathA sucivoda- zrIdevAbhidho vayasyau vyavahAriNau lakSmyA gurukau kRtvA uccaiH padaM prApitau; punastAvubhAvapi lakSmIsthirIkaraNArthaM zucitvaM pUjAdikaM ca bahumAnaM kurvantAvapi lakSmyA tRNavad akiJcitkarau kRtau / tadyathA- 1. tasyevApat sahAyI bandhutvena gaNayanti pra. adhikadhikaH pAThaH For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 309 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH caritram pallavaH // 310 // ||sucivaad-shriidevkthaankm|| bhogapure nagare sucivoda-zrIdevAbhidhAnau dvau vaNikputrau pRthakpRthakpATake parivasataH / tayoH pitro; paramparAgatA mahAlakSmIH | sukhena gRhavAsaM paalyti| tayormadhye yaH sucivodastasya zaucadharme ratiH / pratidinaM karakRtasajalatAmrabhAjanaH pribhrmti| yatra yatra | yAti tatra tatra prathamaM bhUpIThamAsanaM vA culukajalenAcchoTya pazcAttatra tiSThati / gRhakAryArthaM yad yad vastu Anayati tat tat sarvaM jalazaucaM kRtvA gRhamadhye nayati / anyadA tasya gRhe mAtaGgAH samAgatAH tasya gRhINyA lakSmIvatyA pRSTam-'kimarthamAgatAH?' | tairuktam-"pUrvaM sucivodapitrA asmAkaM vyAjena dInArA dattA abhUvan / bahutarakAle gate'smAkaM dInArasampattirjAtA, atastadRNamocanAya savyAjadInAralekhaM kArayitvA sarvAnapi deyadInArAMzca lAtvA AgatAH smaH, ataH sucivodaH kutra gataH?"| lakSmIvatyoktam-'adhunA madhyAhnakAlo'sti, ato gRhoparitanabhUmau sukhanidrayA supto'sti utthApayAmi' | mAtaGgaruktam-- "nidrAcchede mahApApam / yataH-'nidrAcchedI paGktibhedI' ityAdi / ata imAn dInArAn bhavatyeva gRhNAtu, jAgarite sati sarvaM nivedyam' / ityuktvA ekasmin bhAjane dInArAn dattvA gatA mAtaGgAH / atha suptotthitaH sucivoda uparitanabhUmito'dhastAd AgataH / lakSmIvatyA svAmine mAtaGgavyatikaraH proktaH / sucivodenoktam-'te dInArAH kutra?|tayoktam-'amukabhAjane' / sucivodena dInArAn dRSTvA pRSTam-'lakSmIvati ! jalayogaH kRto na vA ?' / tayoktam-'lakSmI-sarasvatyoH saMyoge dInArA bhavanti, tatra jalayogakaraNe kiM prayojanam ?' iti zrutvA bhRkuTi-bhaGgabhISaNo bhUtvA krodhenA'vocat-'kSayaM yAntu ime dInArAH, nipatantu utkare girikandare vA ! / gRhe tava zaucaM naasti| pavitraM madgRhaM malinIkRtaM tvayA' / ityuktvAvAmapAdena dInArA dUrataH prakSiptAH / tadA 1. nAsti zaucaMbhevad gRhe iti pra. // 310 // in Education Internaconal For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 311 // lakSmyA cintitam - "eSa pApodayAd ayogyo 'yo mAM gRhe samAgacchantIM vAmapAdena praskhalati / atastyaktavyaM mayA'sya gRham / tathA kartavyo mayA eSa yathA udaravRttimapi kartuM na zaknuyAt / dAridyapUrNaM ca gRhaM kartavyam" / iti vicintya muktaM sucivodagRhaM | lakSmyA / sahasA atistokadinamadhye gataM sarvadhanam, na kimapi gRhaM sthitam / yad yad AjIvikArthaM vyApArAdikaM karoti tatra tatra viparItaM bhavati / dhane gate yasya sevAdi karoti tasya kimapyazuddhaM bhavati - amaGgalaM bhavati tatastaM niSkAzayati / evaM svajanavargANAM zeSajanAnAM cA'niSTataro jAtaH / pratidinaM nirvAha-yogyamannamapi gRhe nAsti / kSutkSAmakukSiH paribhrAmyati / lakSmIvatI tu annamAtradurlabhatvAt piturgRhNgtaa| eSo'pi duHkhaparamparA'naladahyamAnamAnasaH kimapi nirvAhaM kartumazakto grAmaM tyaktvA dezAntaraM calitaH / grAmAd grAmaM bhrAmyati, yatra yatra vyavasAyAdikaM kartuM prArabhate tatra tatra viparItabhavanAt prabalaM mahAduHkhaM bhavati / kasya| cit sevAkaraNe pravartate tadA 'kathamapi cauryAdikalaGkazcaTati, tataH sa niSkAsayati evaM bahusu grAma dezeSu bahu kAlaM yAvad bhramaNaM kRtam paraM sarvatra viphala vyavasAyatvAd bhagnAzaH san punarapi dezasammukhaM calitaH / ekadA nirazanaH kaSTena mArgamativAhya kSudhayA pIDita ekasmin nagarAsannadevakule kSudhAkulaH mArgazrameNa glAnazarIraH sakhedaM | yAvanniSaNNo'sti tAvad eko mAtaGgastatrAgataH / sa ca mUlamaNDape gatvA yakSAya praNAmaM kRtvA maNDape upaviSTaH / sucivodo'pi | kSudhAtRSAkhinnazarIra ekasmin devAlayakoNe patitaH pazyati mAtaGgacaritam / tato mAtaGgaH praNAmaM kRtvA ADambarataH pUjAvidhAnaM kartuM pravRttaH maNDalaM cAlikhya yakSiNyAH pUjopacAraH kRtaH smRtazca mantrajApaH / kSaNAntare samAgatA yakSiNI / bhaNitA mAtaGgena''bhAgavati ! sakalasamIhitaM prakaTI kuru, mama kRte ca vilAsabhavanaM kuru" / yakSiNyA tathaiva nirvartitA bhavana-bhojanAdisAmagrI / 1. yamagRhaM samAgacchanti, vAma pAdena praskhalitA iti pra / 2. kapurravaddhikaH pra. / 3. kimapi pra. Jain Education international For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 311 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 312 / / | tataH suraramaNIvRndena mAtaGgasya sugandhitai- dinA'bhyaGgayitvA varasugandhyudvartanena udvartayitvA puSpAdivAsitoSNajalena snAnaM kArayitvA sukumArasugandhikASAyikavastreNA'GaGgaM luJchayitvA, zuddhacInAMzukaiH paridhApya, vividhairAbhUSaNairbhUSayitvA prava saMsthApya, suvarNa-ratnabhAjane vividharasaniSpattikAM devanirmitAM rasavatIM bhojayitvA, AcamanAdinA mukha - hastAdizuciM kArayitvA, ratnakhacitasuvarNapalyaGke - sukumAratUlikAstIrNe devazayane sthApayitvA, atisugandhidravyamizritapravaratAmbUlaM dattvA mAtaGgaH prasannIkRtaH / evaM suraramaNIbhirgItanRtyAdyanekavilAsAn vilasan mAtaGgo'dbhutasukhanimagnastiSThati / yAvadekaghaTikA rAtrirgatA tAvat sampannakAryeNa sarvaM visarjitam / punastathaiva devakule sthitaH / etatsarvaM sucivodena dRSTam / dRSTvA ca cintayituM lagnaH - "aho ! eSa mAtaGgo vidyAratnamahodadhiracintyazaktikazca / athAsya sevAM kromi| sevayA prasannIbhUto mama dAridyaM mUlata unmUlayiSyati" / iti vicintya sevAM kartuM pravRttaH pRSThe lagno bhrAmyati, nivastukAmasyAgrata AsanaM dadAti, tasyAgre sAvadhAnamanAstiSThati, mukhanirgatavacanamAtreNa | tatkAryaM nipuNatayA karoti; evaM yathA tasya cittaM prasannatAM bhajatetathA karoti / utthAtukAmasya upAnahau pAdayoH paridhApayati, mArge gamanaM kurvataH savinayaM sevakavat pRSThataH zuzrUSamANazcalati, tasya upakaraNabhAraM cotpATayan pade pade' kSamA kSamA' iti zabda vadan anucarati / evaM cirakAlasevanayA''varjitaM mAtaGgasya mAnasam / athAnyasmin dine mAtaGgena bhaNitaH sucivodaH -" bho bhadra ! kena kAraNena mamA'nirvacavanIyAM sevAM karoSi ?, prasanno'smi tava sevayA; atasva hRdgatamAzayaM vada yathA'haM tavAzAM pUrayAmi" / tadA sucivodaH praNAmapUrvakaM hastau saMyojya vaktuM lagnaH - "svAmin / ahaM dAridyapIDito'smi / atidAridrayeNa parAbhUto gRhAt nirgataH / paraM dAridyaM mama pRSThe lagnaM, kathamapi pArthaM na muJcati / uktaM ca- Jain Education char For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH || 312 // Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 313 // Jain Education Int ""re dAridda 'viyakkhaNa ! 'vattAM eka suNijja | amaheM dezAMtara cAlasyu tuM gharasAra karijja" | 1 "" paDivannuM giruyAM taNuM niravaheM neTa nivANaM / tumeM desAntara cAlateM ameM piNa Age ThANa" |2| "tathA he svAmin ! arthArthanA mayA sakale mahImaNDale bhrAntaM paraM kutrApi dravyamAtraM kimapi na prAptam / tato'saMprAptavitto | bhagnAzaH san pazcAd gRhasammukhaM prasthitaH / sAmprataM punaH kiJcitpurAkRtazubhakarmabhavitavyAtAniyogena yuSmAkaM darzanaM jAtam / bhavatAm atulasAmarthyaM matvA sevAM kartuM pravRtto'smi / ced bhavato darzanena sevayA ca mama dAridyaM na gamiSyati tadA'nyaH ko mAM dAridyasamudrAd tArayiSyati ano mayA kRta nizcayena sevArabadhA / tasmAt hesvAmin / prasAdaM kRtvA mAM dAridraya samudrAd nistArayatu' / iti sucivodavacanAni zrutvA prasannacittena mAtaGgenoktam- 'tuSTo'smyahaM tavopari, gRhANemAM yakSiNyArAdhanavidyAm' | tataH sucivodenotthAya 'mahAn prasAda' ityuktyavA praNAmaH kRtaH / tato mAtaGgena cittaprasattyA yakSiNImantra AmnAyapUrvakaM dattaH / | sa ca savinayaM gRhItaH sucivodena / punarmAtaGgenoktam- 'atraiva mama sAhAyyenA'muM mantraM sAdhaya yayA tava nirvighnA siddhirbhavet / tadA sucivodena sAdhitastatsAhAyyAd mantraH kRtArthamAtmAnaM manyamAnena / tato mAtaGgenoktam- 'yAhi tvaM svagRhe IpsitaM kuru', ityuktvA visarjitaH / sucivodo'pi mAtaGgaM natvA calito nijagRhAbhimukham / mArge gamanaM kurvan anekAn manorathAn kalpayan katipayadivasairAgataH svagRhe / prathamavemevaM kRtA yakSiNIsAdhanasAmagrI catuSkikAyAmAlikhitaM maNDalam, tasmin liptaH | yakSiNIviditaH pUjopacAraH / tatra sthitvA yAvatA mantraM smarati tAvatA mantrasya mukhyapadaM vismRtam -'mamAdhunA kA cintA ?' 1. daridriNA dAridrayaM pratyuktam / 2. vicakSaNa / 3. vaartaam| 4. dAridreNoktam / 5. navaM paThitam sAdhana siddhaM ca ityAdhikaH pra. / For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 313 // Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 314 // | ityatiharSapUritamAnasatayA mArge'nekazatamanorathakaraNautsukyena ca vyagracittatayA mantrapadaM vismRtam / bahunA prakAreNohApohaH | kRtastathApi AvaraNadoSAt smRtipathe nAgataM mantrapadam / tataH phAlabhraSTamarkaTavad vilakSo jAtaH / punarapi grAma- nagaro-pavaneSu | mAtaGgaM gaveSayatA bahubhirdinairlabdhA zuddhiryad amukasthAne'sti mAtaGgaH / tatastasya mAtaGgasya samIpe gataH / yathAvasthitaM dRSTvA * aSTamaH pRSTaM mAtaGgenAgamanaprayojanam / tenApi kathito mantrapadavismaraNavyatikaraH / taM ca zrutvA utpannakaruNaH prAha--" bho bhadra ! tvaM vismaraNazIlo'si, vidyA tu ekasyaikavAraM deyA, na dvitIyavAramiti gurvAjJA / ceddIyate tadA AvaryordvayorapiniSphalA bhavati / tenemAM vidyAM tu adhunA dAtuM na zaknomi, tvaduHkhamapi draSTuM na zaknomi, tena gRhANemaM vidyA'bhimantritaM paTam, svataH siddha eSa paTaH, dhUpa--dIpAdibhiH pUjayitvA yat prAtharyate taddadAti, IpsitaM ca pUrayati; ata enaM gRhItvA vraja svagRhaM, sukhI bhava' / ityuktvA datto mAtaGgena paTaH / tenApi sa praNAmapUrvakaM gRhItaH / tato mAtaGgAjJayA calito nijadezAbhimukham / mArge svataH siddha paTaM prApya manasi vicArayituMlagna:-"adhunA vasamIhitadAyakaH paTo dttH| kiJcitpUjanamAtraM kRtvA IpsitaM lapsye, sarve manorathA mama phalavanto bhaviSyanti / durjanAnAM mukhAni malinIkariSyAmi / nagare punarme mahatvaM bhaviSyati / tato yaiH khalairmamApaddazAyAM: durvacanAnyuktAni teSAM zikSAM daasyaami| ataH zIghraM gacchAmi gRhe, cintitaM ca phalavat karomi' / evaM manorathAn kurvan autsukyAt kSudrasArthena saha calitaH / atha nijagrAmAd dinadvayAntaritapathaM yAvad gatastAvad militAstaskarAH, taiH sArtho luNTitaH, tasya paTo'pi taskarairgRhItaH / punarvilakSaH san pazcAd blitH| taM mAtaGgaM gaveSayan katipayadivasaiH punrmilitH|maatnggpaadyorlgnH / pRSTaM tena-'punaH kathamAgataH ?' | tatastena kathitaH paTavyatikaraH |tsy dainyaM dRSTvA mAtaGgasya karuNA prAdurbhUtA / tatastena datto vidyAbhimantrito ghaTaH kAmaghaTasaMjJitaH, kathitazca tasya pUjanavidhiH atha sucavodo mAtaGgaM natvA saharSaM calito nijdeshaabhimukhm| // 314 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 315 // katipayadivasairgRhaM prAptaH / tatra caturasraM gomayamaNDalaM kRtvA dhUpa-dIpa- puSpA -'kSata - candanAdibhirghaTaM pUjayitvA ghaTaH prArthitaH / atha yatprArthitaM tatsarvaM ghaTena dattam / prasannIbhUtaH sucivodazcintayituM lagnaH - 'svajanAdIn Amantrya bhojayAmi yathA'khile pure vikhyAto bhavAmi pazcAd gRha-bhUSaNAdIni prArthayiSyAmi / iti vicintya bhojanasAmagrI prArthitA / daivAnubhAvena sarvA sAmagrI prakaTIbhUtA / tataH svajanAdIn Amantrya bhojanaM kArayituM lagnaH / te sarvenupamAM divyAM rasavatIM bhuJjAnA prazaMsA kartuM lagnAH / tataH kiyadbhiH svajanasambandhibandhuvargairbahumAnapUrvakaM pRSTaH - 'bho bhAgyanidhe sucivoda! imAm abhuktapUrvAM divyAM rasavatIM kuto bhojayasi ? | IdRzI tu kenApi pUrvaM na bhojitA, nApi agre bhojayiSyate / martyaloke devalokasukhAsvAdastvayA bhojitaH / dhanyastvaM sarveSu janeSvagraNIrdRSTaH, nAnyaH ko'pi bhavAdRzo dRSTaH / paraM kathaya, IdRzI tava zaktiH kutaH ? kasya mahimA?" / tataH sucivodasteSAM vacanairdarpito mAnA''vezena madamatto gRhAntargatvA taM ghaTaM skandhe kRtvA svajanAnAM madhyagato harSeNa vikakalacaitanyo nRtyan mukhe | jalpituM lagnaH - "aho ! mamA'sya ghaTasya prabhAveNa pranaSTaM dAridyam / bhojanaM tu kiyanmAtram ? IdRzAni bhojanAni tu asya ghaTasya prabhAveNa pratimAsaM bhojayiSyAmi ! / adhunA ko mama tulanAM kariSyati ? asti ko'pi cet prakaTIbhavatu, pazyAmi tasya sAmarthyam" / evaM garvapUritahRdayasya autsukyAd vyAkulacittatayA saharSa nRtyatastasya skandhAt patito ghaTaH, bhagnaH, zatazaH khaNDAni jAtAni / tato bhagnAzo vilakSavadanaH zocayati / lokAH punastasya mukhaM dRSTvA pratigRhaM pratijanaM hAsyaM kurvanti / mUrkhakathAyAM pravartamAnAyAm | asyaiva dRSTAnto dIyate / tad dRSTvA hRdaye jvalan punarapi grAmAnnirgataH, mAtaGgaM ca gaveSayituM lagnaH / bahubhirdinairmAtaGgo militaH / | tasya kathitaH sarvo vyatikaraH / mAtaGgo'pi tacchrutvA ISadvihasya bhAle hastaM dattvA prAha - " dhik tava mUrkhatvam ! sarvasamIhitadAtRvastu na tvAdRzaM mUrkha vinA janamadhye ko'pi prakaTIkaroti / bho jaDadhIH ! vAstrayaM tava manorathasAdhikA svabhAvasiddhA vidyA zikSA ca For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH || 315 // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 316 // Jain Education In dattA, tathApi tava mUDhasya dAridryaM na gatam punarAgataH / ataH paraM mama pArzve nAnyad mantrAdikamasti etAvanmAtraiva mama pArzve | vidyA'sti sA ca sarvA'pi tubhyaM dattA, adhunA mama pArzve nAgantavyam, gaccha yatheccham" / ityuktvA visarjitaH sucivodo vicchAyavadano gataH svagRham / dinam ArtyA'tivAhya rAtrau prasupto yAvad nidrAbhimukho jAyate tAvatA ekA madhyavayAH zvetavasanA varataruNI gRhamadhye sammukhamAgacchantI dRSTA / tatastena sasambhramamutthAya tasyAzcaraNau natvA pRSTam -'bhagavati ! kA bhavatI ?, kimarthamAgatA?' / tayA bhaNitam - "yA tvayA vAmapAdena - 'azuciriyam' ati jugupsAM kRtvA dUrocchAlitA sA'haM tava gRhalakSmIH " tena maNitam - adhunA kvavasasi / teyAmaNitam yasyasparzenAhaM azuciriyam iti jugupsAM kRtvA tvayA dUraprakSiptAtasthamAtaMgasya gRhenivasAmi / tena bhaNitam -'ko mAtaGgaH ?' / devyoktam- - "yasya sevAM kurvatA tvayA bahutarA dinA atikrAntAH yasya mArgAnulagnenopAnahAdi parivahatA tvayA''tmA pariklezitaH, tasya pArzve vasAmi / tenoktam- 'kimarthamAgatA'tra ?' / tayA bhaNitam' tava zaucadharmadarzanArthaM yat kIdRgU asau zaucaM rakSati' / ityuktvA'darzanaM gatA lakSmIH / sucivodastu lajjA'vanatakandharo'tiklezena prANavRttiM kurvANaH sakalajanahasanIyo jAtaH / yatra yatra gacchati tatra tatrA'sya mUrkhatvaM kAmakumbhabhagnatvasvarupaM coktvA parihAsyaM kurvanti janAH / ayaM ca zrutvA hRdaye jvalati paraM nirdhanatvAd duHkhena kAlanirgamanaM karoti / tasyAd he keralakumAra ! idaMparyavasAnA lakSmIratizaucakaraNenApi sthirA na bhavati / atha sevayA pUjayA'pi ca lakSmIH sthirA na jAtA tacchRNu -- atha yo dvitIyaH sucivodavayasyaH zrIdevanAmA, tena bahubhiH prakArairanyadevI- devAnAM sevAM muktvA ekasyA lakSmIdevatAyAH pratimA kAritA gRhamadhye zucibhavyasthAne devIgRhaM kArayitvA mantrAhvAna - pUjana-saMskArAdividhinA pratiSThApitA ca / nityaM trikAlaM For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 316 // * Www.jainelibrary.org Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 317 // Jain Education Int dhUpa-dIpa-pUSpAdinA pUjanaM karoti / pratikSaNaM lakSmImantra -dhyAnAdikaM smaran kAlamatikrAmati / anyadA lakSmIpratimAyA hasyamAnaM mukhaM dRSTvA pRSTaM zrI devena-bhagavatyAH parihAsakaraNe kiM prayojanam lakSmyA bhaNitam - tava caritraM zrI devena bhaNitam / kIdRza ? mama anucitaM caritraM / yattava parihAsa kAraNaM jAtam ?' | lakSmyoktam- "zrRNu, yattvaM paramapadasAdhakAn paramakaruNAmRtarasabhRtakumbhakalpAn sakalacarAcarajIvahitavatsalAn sakala- sura-narapatinatacaraNAn samastavAJchitasukhadAyakAn jagattrayottamAn zrIjinendrAn vihAya ihalokapratibaddho'tyupacAreNa mama pUjanaM karoSi / ahaM punaH pUrvajanmAntaropArjitapuNyavazena sthirIbhAvena sthAtuM zaknomi - prabalapuNyodayaM yAvat sthiratvaM bhavati, mama prasattyA sthAtuM na zaknomi / tato yasya sevanAt kAryaM na bhavati tasya sevanaM vyartham / puNyAdhInA lakSmIriti jagatprasiddhiH / puNyaM ca zuddhadeva-guru-dharma-dAna- zIla- tapasyAdinA bhavati, na tu mAdRzAnAM sevanena / | atastava vyarthasevanaM parihAsakAraNam / zrIdevena bhaNitam -'bhagavati ! tava pUjAparAyaNasya mama yad bhAvi tad bhavatu, paraM tava pUjAM prANAnte'pi na muJcAmi / evaM nizcalacittena lakSmIpUjane kurvato vrajanti vAsarAH / anyadA lakSmIpUjanAvasare lakSmyAH zyAmamukhaM dRSTvA zrIdevena pRSTam -'bhagavati ! kena kAraNena mayA tvaM vivarNavadanA kakSyase ? zriyA bhaNitam -'yastavA'dhunA dArako jAtaH sa vilakSaNaH puNyarahitaH pApabahulo'sti, ato'haM tava gRhamujjhitukAmA'smi / | atibhaktimatastavopari anuraktAyA api mama gamanamavazyaM bhaviSyati, atastava viyogaduHkhenaivaMvidhA'smi; yataH puNyairvinA mama sthiratvaM na bhavati / zAstre'pyuktam-yaH ko'pi sallakSaNaH putro dAso vA pazurvA putravadhUrvA Agacchati tadAgamanamAtreNa sarvato'nAhUtA lakSmIH saGketitamanuja iva samabhyeti, stokanaiva ca kAlena gRhaM smRddhayA saGkIrNaM bhavati / yadA punaH ko'pi nirlakSaNaH pUrvakRtapApabharaH For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // // 317 // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 318 // Lputra putrI vA sevako vA tiryag vA Agacchati tadAgamanamAtreNa yatnena rakSitA'pi lkssmiinshyti| yataH puNya-pApodayena acintitA lakSmIrAgacchati gacchati ca / yataH-- puNyodayAd bhavellakSmI likeraphale'mbuvat / ajJAtA hi puranaryAti gajabhuktakapitthavat" ||1|| ato'nIpsitamapi mama gamanaM bhaviSyati, tena mama mukhe vavayaM jAtam" / zrIdevena pRSTam-'bhagavati ! kutra gamiSyasi ?, lakSmyoktam-"atraiva nagare pUrvajanmani dattamunidAnaH pUrvakRtakarmaNAm aprAptodayakAlatvAdvarjitavizAlabhogo bhogadevaH sArthavAhaH pristi| adhunA tasya prAptapuNyodaya ! kaaltvaat| bhogadeva itinAmnaH sAdhyartha karaNArtha tasya gRhe gamanaM bhvissyti'| ityuktvA tirobhUya lakSmIstasya gRhaM gtaa| atha bhogadevasArthapatigRhe gamanAd lakSmIstasya gRhe katipayadinAbhyantare dhana-dhAnya-suvarNaratna-maNi-mANikyAdisamRddhiM vistArayituM lgnaa| yatra yatra sa vANijyaM karoti tatra tatra IpsitAd adhikataraM prApnoti / sarvata RddhyA saMkIrNaM gRhaM jaatm| nagaramadhye mahAjanavRndeSu mahattvaM jaatm| rAjadvAre ca rAjJA sanmAnaM dttm| gRhAGgaNam azva-sukhAsanadAsa-dAsI-mantribhirvyAptatvAd duSpravezaM, yazaHpratiSThAbhirdhavalitaM samastapuraM ca / bhogadevastu lakSmIM labdhvA mArgaNAdadhikaM dadAti, upakAraM ca karoti; tena jagadvikhyAtayazA jAtaH / svayaM ca vastrAbharaNairdeva iva kRtasphArazrRGgAro'zvasukhAsanAdivAhanArUDho'nekazatabhaTaiH parikIrNazcatuSpathamArge gacchati, tatra sarve mahebhyA utthAya nyagbhUya praNAmaM kurvanti, gate ca guNavarNanaM kurvanti, yathA-"paraduHkhabhaJjanazIlasyAsya saphalaM jIvitam, anena prAptA RddhirvaratarA, yataH pratidinaM paropakArapravaNo'sti / asya nAmagrahaNe'pi bhavyaM bhavati / nagaramaNDano'sti" | ityAdi guNavarNanaM kurvanti janAH / evaM | trivargasAdhanaparaH sukhena kAlaM gamayati / tasya kalatra bhogavatI nAmnA / anyadA tasyA abhyaNe gatvaivaM vaktuM lagna:-"priye ! yatheSTaM |318 // in Education remational For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 319 // dAnaM dehi, mA vilamba kRpaNatAM ca karu / tathA yathepsitAni vastrANi AbharaNAni ca kAraya, madIyA zaGkA na kartavyA, aihikabhoge | | vilAse ca kRpaNatvaM na kaarym| kiM bahunA ?; yAvat puNyaM tAvallakSmI;, pUrNe puNye zatayatnairapi na sthAsyati, ataH puNyaM kurussv| ubhayalokasAdhanena lakSmIH saphalA bhavatIti niHzaGkatayA jJAtavyam ataH priye ! dAna-bhogAdinA sAmprataM zrIphalaM lAhi. pazcAt paralokahitAya cAritraM grahISyAvaH / yato he priye ! karikarNavat capalA lakSmIH, tasyA vizvAso nakartavyaH / yaddattaM yadbhuktaM yacca paropakArakArye AgataM tat svakIyaM jJeyam, anyat sarvaM parakIyaM pApahetuH, yato bhavAntare'pitajjanyaspa pApasyA'viratapratyayikaH pApavibhAga Agacchati / tasmAd askhalitaM dAnaM dIyatA, svecchAnurupau bhogazca kartavyaH' / evaM svayaM dAnarasikA bhogavatI bhA'dhikataraM dAnAyotsAhitA tataH prabhRti vizeSataH supAtradAnAdi sotsAhaM dAtuM lagnA / yaH ko'pi yad yad mArgayati tat tat tasya dadAtyek kasyApi nakAraM na kroti| evaM kiyAnapi kAlo gataH / anyadA tatra purodyAne lokAlokapadArthaprakAzanaprabhAkaraM zrIkevalIbhan samavasRtaH / tasya vandanArthaM mahatI parSad nirgtaa| bhogadevo'pi tacchutvA saharSa bhogavatyA samaM vandanAyAgataH / kevalini dRSThe paJcAbhigamapUrvakaM vandanAM kRtvA stutvA ca yathocitasthAne sthitH| tato bhagavatA saMsAranirvedanIdharmakathA 'dttaa| tato'vasaraM prApya bhogadevena vijJaptiH kRtA-'bhagavan ! dAnasya kiM phalam ?' kevalinA bhaNitam-'bho devAnupriya ! asminnarthe vizAlapure saJcayazIlasArthavAhasya durga ta patAkA'bhidhAnaH / karmakaraH praSTavyaH' / bhogadevena 'tahatti' ityuktam / avasare dezanAyAmuparatAyAM yathA''gatAstathA gatA lokAH / katipayadinAni tatra sthitvA'nyatra kSetre vihartuM gataH kevlii| tato bhogadevaH kevalivacanasatyApanArthaM bhogavatIM saha kRtvA rathAdivAhanArUDho bahubhiH sevakaiH parivRto 1. yathA saMsAre anAdipriyaM indriya sukha miSThaM lagani itipratyaH / 2. kRtaM pra. JainEducation For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH // 320 // vizAlapure gataH / tatra pure pravezaM kurvatA bhogadevena bhavitavyatAyogena durgatapatAkagRhiNI nAmnA durgilA kasmaicit kAryAya mArge|gacchantI dRssttaa| tAm Amantrya bhogadevena pRSTam-'bhadre! tvaM saJcayazIlasArthavAhasya gRhaM jAnAsi?' |tayoktam-'Agacchatu matpRSThe, | darzayAmi tasya gRham' / krameNa tayA saJcayazIlasArthavAhasya gRhaM darzitam / tatra gRhadvAravedikAyAM saJcayazIlasArthavAhasya priyA | pallavaH | dhanasundarI sthitaa'sti| tAM dRSTvA bhogadevenoktam-'subhage ! idaM saJcayazIlasArthavAhagRham ?'|tyoktm-'idmev' / bhogadevenoktam- |* 'zreSThayastigRhamadhye?' |tayoktam--catuSpathe gto'sti'|punrbhogdevenoktm-'bhaagyvti! bhavatAM gRhe durgatapatAkAbhidhAnaH ko'pi karmakaro'sti ? | tayA bhaNitam-stokadinebhyaH prAg AsIt / bhogadevenoktam-'adhunA kutra gataH ?' |tayoktam-"sAmprataM tu tasya mRtasya nava mAsAH saMjAtAH / navamo mAso gacchati mRtasya / bhavAdRzAnAM mahebhyAnAM tena saha kiM prayojanam ?'| bhogadevenoktam-'kevalikathitavRttAntaH' / atrAntare saJcayazIlasArthavAho'pyAgataH / parasparaM ziSTAcAra pUrvakaM jotkAraH kRtaH, militau ca / pazcAt sukhakSemavArtA pRSTA / bhogadevena cintitaM manasi-"kevalIvacanaM nA'nyathA bhavati, ato'tra nivasata eva sandeho nakSyati; yato'mUDhalakSyaM kevalIvacanaM satyaM guNakRcca bhavati, ato'tra nivasanaM yuktam" / iti saMpradhArya saJcayazIlaM pratyuktam-'zreSThin ! asmAkamekaM sundaragRhaM bhATakena bhavAn dadAtu' / saJcayazIlenApi svagRhapArzvavarti svakIyameva mahadgRhaM darzitam / bhATakaM kRtvA tatra sthito bhogadevaH / anyadA saJcayazIlasya patnI antarvatnI dhanasundarI navamAsAdigarbhasthitau pUrNatAM prAptAyAM prasUtA putro jAtaH / sarveSAM 1. kAryArtham pr.| 2. tano bhoga devo dugIrlamagrataH kRtvA gataH ityadhika ktth-prtyNjre| 3. zreSThinI dharmakathAM caturdhA AkSepaNIM vikSepaNI, I..| // 320 // saMvedanI, nirvedanI (kurvANA) tatra ityadhikaH pAThaH pr.| 4. dhanasundaryA maNitam / ityadhikaH pAThaH pr.| in Education a l For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 321 // | gRhavartimanuSyANAm aputrakANAM putraprAptihetorutsAhaH saMjAtaH / zreSThI tu catuSpathe gato'sti / tatraikayA ceTyA mahAlAbhAzayA dhAvantyA catuSpathe gatvA haTTasthitasya zreSThinaH saharSa vardhApanikA dattA / atha tena kRpaNaguruNA tacchutvA bhavyaM jAtam' ityuktvA visrjitaa| ke'pi mahebhyAstacchutvA camatkRtacittA mukhe'GkaliM kSiptvA parasparamupakarNaM vaktuM lagnAH-"aho ! asya kRpaNatvaM dhRSTatvaM nirlajjatvaM ca trayodazadravyakoTisvAminaH IdRza kRpaNatvam ? / yato vRddhAvasthAyAM kulasantatirakSako mahatyAzayA putro jAtaH, paraM na kA'pi vardhApanikA dattA ? / kIdRzo'yaM nirlajjaH?, kIdRzamasya vajakarkazaM hRdayam?"| tatraikena mukhareNoktam'zreSThin ! putravardhApanikAyAM kiM dattam !' / zreSThinoktam-"kiM dIyate?' kiM jAtam ? / mAnuSI manuSyaM prasUte tatra kimAzcaryam ? / ko'pi lAbhaH saMjAtaH ?, pratyuta sUtikAsamayapratipAlanAya anekakrayANakAnAM ghRta-guDAdInAM ca bahuvyayo bhaviSyati / tataH putrapAlane mahAn vyayo bhvissyti| putreNa mama vittavyayasya dvAramudghATitam !"| tacchutvA sarve'pi catuSpathasthitA hasituM lgnaaH| dAsyA tu vilakSavadanayA gatAzayA gRhamAgatya tadvyatikaro dhanasundaryagre niveditaH / sandhyAyAM gRhamAgataH zreSThI tadA gRhamAnuSaiH sarvairapi sArthavAhaM pratyuktam-"svAmin ! bhavatA kiM kRtam?, bhavato'putrasya putro jAtaH, vardhApanikA na kA'pi dattA?, catuSpathe sthitvA kiJcallajjA'pi nAgatA?" / iti zrutvA punastatrApi pUrvavad uttaraM dattvA bahirnirgataH, kapardikAmAtro'pi vyayo na kRtaH / ___ andA zucikarmaNi nivRtte dhanasundaryA kulavRddhayA ca parasparaM mantraNaM kRtam-'zreSThI tu IdRze'pyavasare kiJcadapi vyayaM na karoti, zilAkarkazaM hRdayaM kRtvA sthito nirlajjaH / asmAbhistu gotrajuhA raNAdi jJAtigotrIyANAM ca bhojanakArApaNaM vinA kathaM mukhaM darzayituM zakyate ? | gato'vasaraH puna yAti" / iti vicintya dhanasundaryA bhaNitaM sArthavAhasya-"priyatama ! | aputrakANAmasmAkaM mahAbhAgyodayena putra AgataH, paraM bhavAstudAna-bhogabhIrukaH prApte'pyavasare kiJcidapina kroti| IdRzaM kRpaNatvaM Jain Education india For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 322 // kRtvA bhArabhUtayA lakSmyA kiM kartumicchati bhavAn ? / pUrNe AyuSi sarvamatraiva sthAsyati, sArthe tu kevalaM dravyopArjitaM pApaM yAsyati / avasare dravyavyayakaraNaM vinA jJAti- svajanavargeSu kathaM sthAtuM zakyate ? / ced bhavAn na kariSyati tadA'haM bhUSaNAdikaM vikrIya prAptAvasare vyayaM kariSyAmi / evaM dhanasundaryA saha gRhasthitairmanurjarapi upAlambho dattaH / atha sArthavAhaH sarveSAmupAlambhAn zrutvA vyAkulo jAtaH / mahArtau patitazcintayati - "aho ! yathA gRhiNI tathaiva gRhaparivAropi jAtaH ! / kimete jAnanti ?, dravyaM kiM nabhasaH patati ?, kiM vAtRNavad udgacchati ? kiM vA bhUmernirgacchati ? | dravyaM tu mahAklezena prApyate, aite tu dravyopArjanaklezaM kiJcidapi na vidanti / hA ! aite grahagRhItA etAvantaM dravyavyayaM nirarthakaM kariSyanti / ekamatIbhUtAH sarve'pi evaM karaNAya pravRttAH / atrAhaM kiM karomi ?, ko mama sahAyI bhavati ? / yasyAgre kathyate sa tu eSAmeva pakSaM karoti / sarve'pi bhojanarasikAH, paradravyavyayakaraNe ko rasiko na bhavati ? / etAvaddravyaM punaH kadA miliSyati ? hA ! kiM jAtam ?" / evaM mahA mahatA''rtadhyAnena parAbhRto: divasaM | yathA tathA nirvAhya sandhAyAM kRtabhojano rAtrau prasuptaH paraM cintayA nidrA nAgatA, tena bhojanasyA''jIrNaM jAtaM, tato visUcikA jAtA, tayA mahatyA vedanayA mRtaH / mRtvA ca tasminneva nagare nAgilanAmna Ajanmadaridrasya nAgilAnAmnyA bhAryAyAH kukSau putratvenotpannaH / param AjanmataH pitroraniSTatAM dRSTvA khedamupayAti, na harSam / evaM tatra sthito mahatA klezena kAlaM nirgamayati / atha dhanasundarI bharturmaraNaM dRSTvA paramodvignatvaM prAptA cintayati- " dhigastu dhanalobham, vyayavArtAzravaNamAtreNa maraNaM saMjAtam / tasya gatiH punaH kIdRzI tattu jJAnI jAnAti / 'lobhaH sarvavinAzaka' iti jinAgamoktaM satyameva' / tatastasya | agnisaMskArAdimaraNakAryaM kRtvA, pazcAt kuladharmarItyA ca aurdhvadehikaM kRtvA, zubhe divase svajanAn santoSya svajanakuTumbasAkSikaM putrasya 'dhanadatta' iti nAma dattam / kulAdhArabhUtaH sa kumAro bahubhiryatnaiH pAlyamAnaH saptASTavArSiko jAtaH / atha tasya bAlakasya For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 322 // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 323 // | gRhAd gRhaM paribhramataH parijanA-'nekavastrA-''bhUSaNamandirazreNi-zayanasthAnAdIni pazyata evaM saMjAtam-'etattu mayA kadApi dRSTamanubhUtaM ca' / evamUhApohaM kurvatastadA jJAnAvaraNIyakarmakSayopazamenajAtismaraNaM samutpannam, tena pUrvabhavAnubhUtaM sarvaM pratyakSatayA jnyaatm| tataH pUrvapuNyavilasitaM saMsmRtya svamatyA ekaM dodhakaM kRtvA utsAhenaivaM bhaNati / yathA--- "dANa jo dinnaM munivaraha caDiA taM pattaI to mi|rNkss vi saha saMpaDiya jaMdhaNa terahakorDi' evaM yatra tatra pratidinam urvIkRtabhujaH prlpti| evaM bhrAmyan pAzvavartibhogadevasArthezagRhe gataH / tatrApi udAttasvareNa sa dodhakaM vadan nRtyati / evaM zrutvA dRSTvA ca bhaNitaM bhogadevena-"bho dhanadatta bhrAtaH ! tvaM kiM jalpasi ?, ko'sya jalpitasya bhAvArthaH ? yad bhavati tad yathArthaM vada' / dhanadattena bhaNitam-"tAta jIvasya bhAvArthaM kathayAmi tacchuyatAm --- "atraiva pure durgatapatAkanAmA mama tAtagRhe mama jIvaH karmakara aasiit| sa samastagRhakAryANi aharnizaM kroti| tasya priyA'pi asyaiva gRhe khaNDana--peSaNAdikamakarot evaM mahAprayAsena AjIvikApUrtiM kurutH| atha sa durgatapatAko'nyamahebhyAnAM gRheSu kasmaicit kAryAya gacchati tadA tatra bhikSArthamAgatAn sAdhUn pazyati / te mahebhyAH pratidinaM mahatyA bhaktyA azanAdicatuSkadAnAya sAdhUna nimantrayanti / atyAgrahaM punaH punaH kurvanti, anekavastra-pAtrau-SadhAdigrahaNAya vividhabhaktivacanairvijJaptiM ca kurvanti, paraM sAdhavo nirdoSa yogyaM ca jAnanti tad gRhNanti naa'nyt| kiJcad yogyamapi nirlobhatayA na gRhNanti gocaryAM bhramaNaM kurvantA, pratigRhaM bhikSArthaM vijJaptiM kurvanti mArgam antarayitvA cAhArAdyartha nimantrayanti, paraM niHspRhAH 1. mama pr.| 2. karomi pr.| Bain Education in For Personal & Private Use Only Jww.jainelibrary.org Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram aSTamaH pallavaH sAdhavaH keSAJcid gRheSu pravizanti, keSAJcid gRheSu na yAntiAyeSAM gRheSu AhAraM gRhNanti teH tumanasi harSaM dadhAnA nidhilAbhAdadhikaM pramodaM prApnuvanti, yeSAM gRheSu na gRhNanti te tu atikhedaM kurvANA AtmAnaM jugupsanti-'hA! vayaM nirbhAgyazekharA yad asmAkaM gRheSu | munayo nAgatAH, Agatairapi vA asmAbhirdIyamAnaM na gRhItam' evaM punaH punaH pazcAttApaM kurvanti / tatsarvaM durgatapatAkaH pazyati vicArayati ca-"aho ! ete mahApuruSAH paramaniHspRhAH, yata IdRzairmahebhyaH sabahumAnaM dIyamAnamapi ati ma hAmUlyaM modakAdi na gRhNanti, kasyacittu rukSa nIrasaM ca gRhnnnti|dhnyo'miissaamr vatAraH,dhanyAzcaitedAnarasikA ye bhakSyeNa IdRzAn pAtramunIn poSayanti, mayA tu pUrvajanmani na kimapi dattaM tena udarabharaNamapi duSkaram / mahAn pApAtmA'ham / IdRzo'vasaro mama kuto miliSyati yadahaM dAnaM dadAmi ? / sAdhudAnayogya AhAro mama kutaH ? | mama gRhe sAdhuzca kutaH ? / mama nadI-naukayoH saMyogaH kutH?| 'ced AhArAdisAmagrIsaMyogastadA'pi sAdhurna gRhNIyAt tadA mama manoratho'ntargaDuH / kenApi bhAgyodayena dAnayogaH saphalo bhaveccet tadA'haM rAjyaprAptimiva mnye| param IdRzaM bhAgyaM mama kutH?|ayogyo'yN manorathaH punnyhiintvaat| evamantarA'ntarA yadA mahebhyAnAM gRheSu sAdhUna pazyati tadA IdRzAn manorathAn karoti, AtmAnaM ca nindati / evaM paribhAvayataH kiyati kAle gate bahUnAM gRheSu vivAhAdivivedhotsavAH samAgatAH / ekasmin dine durgatapatAka ekasya paricitagRhasya purato nirgataH / tadA tena gRhasvAminA dRSTvA''hUya coktam-'bho durgatapatAka ! tvAM bhojanAya nimantrayAmi, paraM tvatsvAmI madgRhe tava bhojanaM na manyate / 'yadi adya sevakasya bhojanArthamAjJAM dadAmi tadA madgRhe'pyavasare Agate'sya sevakasya bhojanArthaM nimantraNakaraNamApatati' etadAzayena tava zreSThI madgRhe bhojanAya na pressyti| tvayA sArdhaM tumamaprItirvartate, ata imAM bhavyasukhAzikAM gRhANa, cittaprasattyA caa''svaady"| 1. cetsaMyoge sAdhuH gRNAti na kA tadA mama pr.| 2. sukhAsikAM pr.| // 324 // Jan Education international For Personal & Private Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram aSTamaH pallavaH | ityuktvA snehena bhavyasukhAzikA bhojanamAnA dttaa| tAM lAtvA sa nirgataH / mArge tAm atyadbhutAM sukhAzikAM dRSTvA cintayituM lagnaH-"aho ! adya mama manorathapUraNAvasaro'sti, yato'yamAhAro nirdUSaNaH prazastaH shuddhshcaa'sti| param IdRzaM mama bhAgyaM kuto yad asminna vasare sAdhusaMyogo milet bhaktyA'haM sAdhubhyo dadyAma, sAdhavazca kRpAM kRtvA mayA dattaM gRhNIyuH IdRzaM mArgitamegha varSaNaM kuto bhavet ?" / evaM cintayan mArge calan itastataH pazyan deyadAnAya vyAkulo gacchati tAvatA prabalapuNyayogena ugratapasvI pAraNake gocaryArthaM nagare bhraman dRSTvA cakora iva, unnatameghaMca dRSTvA mayUra ivA'tiharSabharabhAritahRdaya ullasitaromAJcakaJcukaHzIghra zIdhaM sAdhusamIpaM gatvA hastau saMyojya vijJaptiM kartuM lagnaH- "svAmin ! kRpAnidhe ! mama varAkasyopari kRpAM kRtvA'muM zuddhamAhAraM gRhNAtu / zaGkAdidoSarahito bhavatAM grahaNayogyo'sti, ataH pAtraM prasArya mAM nistArayatu" / tataH sAdhunA'pi nirdUSitamAhAraM jJAtvA'tyugrabhAvaM ca dRSTvA pAtraM prasAritam / so'pi prAptanidhAna ivA'tiharSabharabhAritahRdayaH sukhabhakSikAdikaM sarvamekahelayaiva dattvA stutiM kartuM lagnaH-"kRpAnidhe! yUyaM dhanyAH, yuSmadIyA'vatAro dhanyaH dhanyaM yuSmacaritram / adya mama varAkasyopari mahatI kRpA kRtA / tArito'haM saMsArakUpArAd, yato munidarzanena bhavakoTikRtaM pApaM nazyati punarapi kRpA kartavyA'' iti stutvA natvA ca paripUrNamanoratho jAtaH / sAdhurapidharmalAbhAziSaM dattvA pazcAdvalitaH / durgatapatAko'pi punaH punarmunidAnam anumodayan gRhamAgataH / tatra ca gRhakarmANi kurvan, pulakitahRdayo munidAnaM smaran, Azcaryacakita iva raNaraNayana, cintitakAryasya siddhyeva harSayan cintayati"aho ! mama bhAgyayo genA'cintitam asambhAvanIyaM kIdRgU jAtam ? / ete niHspRhazirovataMsA munayo bahubhirmahebhyarbhikSArthaM | nimantritAH kasyApi gRhe gacchanti paraM na gRhNanti, kasyApi bhAgyavato gRhNanti, kasyacit sammukhamapi na pazyanti / etAdRzairmahadbhirapi mama varAkatya nimantraNamAtreNA'vadhAritaM madvacanam, prasattyA gRhItaM ca maddattam / aho ! mama bhAgyamuditam, ataH // 325 // Jain Education in For Personal & Private Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 326 // paraM naSTaM mama durgatatvam' ityAdi punaH punaranumodayatA puNyaM puSTatAM niitm| tataH zreSThigRhe dhanasundarIpakSIyasambandhigRhe vivAhotsave sati bhojanArthaM nimantraNamAgatam, 'svagotrIyasyApi gRhe vivAhatsave sati bhojanArthaM nimantraNamAgatam / tataH zreSThIpramukhAstu svakIyapakSe gantumudyatAH / tadA dhanasundaryoktam-"ahaM tu pitRpakSIyasambandhigRhe yAsyAmi, paraM tasya gRhaM dUrataramasti, ato durgatapatAkaM saha nItvA gamiSyAmi" / tacchutvA zreSThinA'nujJA dattA / tataH sA durgatapatAkena saha tasya gRhe gatA / tatastena sambandhinA"bahubhirdinairAgatA'' ityuktvA'tyAdarabhaktyA bhojnaarthmupveshitaa| uktaM ca tena sambandhinA-"bhagini! asya tvayA sahA''yAtasya manuSyasyAjJAM kuru; yato'yaM tavAjJayA jemati, naanythaa| mama gRhe tu kimapi nyUnaM na, sahasrazo jemanti, divaso'pi bahutarazcaTitaH, dUrAdayaM tvayA sArdhamAgataH, tasya bhojanaM vinA gantuMna ddaami'|ttodhnsundryaa'pidhyaatm-'myaa sArdhamAgatasya prayojanaM kiM yadi kSudhito gRhaM yAti? | iti vicAryA''jJA dattA-'sukhena yathecchaM bhukSva' / tato durgatapatAko bhojanArthamupaviSTaH / gRhapatinApi tasyA AjJAkArakaM dRSTvA prItyA'tisarasasukhabhakSikAdibhojanaM bhojitam / dAsenA'pi bahudinepsitaM yathA ruci bhavyaM bhojanaM prApya cittaprasattyA''kaNThabhojanaM kRtm| bhojanA'nantaraM tAmbUlAdikamAsvAdya punaH zreSThinyA saha gRhamAgataH / tAM gRhe muktvA svoTaje gataH , tatra ca dAnadharmamanumodayati / atha bhojanam atimAtrayA bhuktaM tena rAtrau ajIrNaM jAtam / rAtriprathamayAme gate visUcikA jAtA, tena mahatyA vedanayA parAbhUtazcintayituM lagno yad-'iyaM prANaharA vedanA utthitA prANaM hariSyati' / iti nizcitya dhyAtaM tena-"asmin bhave mayA kevalaM parakIyasevA kRtA, taduktakarmANi kRtvA pApamarjitam . sukRtaM na kimapi kRtaM yat sArthe AyAti / ekavArameva tAvad munaye dAnaM dattaM, nAnyat kimapi punnymupaarjitm| dhanyAste ibhyA ye nityaM munidAnAya ytnte| 1. sva svasura pakSIyasyApi nimaMtraNAnyAgatAni pr.| 2. evaM gRhapateranujJApya sA. pra. / Jain Education For Personal & Private Use Only Mww.jainelibrary.org Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 327 // mayA tu Ajanma ekavArameva dattaM, tacca saphalaM bhavatu, tasya muneH zaraNaM ca bhvtu"| evaM dhyAyan mRtaH / mRtvA ca tasyAH zreSThinyAH kukSau putrtvenotpnnH| prAptakumAravayaso mama pUrvA'nubhUtagRha-vastu-manuSyAn dRSTvA jAtismaraNaM jAtam / yato maharSidAnaphalenAham asya gRhasya svAmI jAto'to'hamevaM prajalpAmi--'dANa jo dinnaM munivaraha' ityaadi| 7 evaM dhanadattoktaM zrutvA citte camatkRto bhogadevazcintayati-"aho zrIkevalIgurorjJAnam !, aho saMsArasyA'kalanIyasvarupam !, aho saJcayazIlasya mUDhatA kRpaNatAca!" evaM saMsArabhAvanayA kevalivacane pratyayo jAtaH, dAne cA'tyAdaro jaatH| tato bhogadevo 1. bhogavatIM pratyAha-"subhage ! jAtaH kevalivacanapratyayaH, yadyapi jagatsthitiparAvarto bhavat tathApi kevalyuktaM nAnyathA bhvti"| athA'nyadine kazcid gaNadharanAmA'tizayajJAnadhArI sAdhuH saJcayazIlagRhe bhikSArthaM praviSTaH / tena sa dhana dattakumAro nRtyan gAthAM ca samuccaran dRSTaH / tato'tizayajJAnimuninA jJAnena tadvyatikaraM jJAtvA bhaNitam"bhoH kumAra ! ekAntena hA~tsukyaM na * kartavyam / yataH "vipadi dhairyamathA'bhyudaye kSamA, sadasi vAkpaTutA yudhi vikramaH / yazasi cAbhirucirvyasanaM zrutau, "prakRtisiddhamidaM hi mahAtmanAma" ||2|| indro'pi svakIyaM puNyaM varNayan lghutvmaapnoti| 1.nno'ham pr.| 2 aho ! sAdhu dAnasya apiDimitaM phalaM ityadhika paatthH| 3. tenA pr.| 4. udayakAle / 5. saMbhAyAm / 6. vAkya cAturyam / 7. svabhAvasiddhi / // 327 // in Education Intern e For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram aSTamaH pallavaH // 328 // "Apa baDAIje karete nara laghuA huNt| phIkAM lAgeM caTakameM jyuMstrI kuca Apa grahaMta" ||1|| zAstre hi svaguNa-paradoSayorvarNanaM sarvathaiva tyAjyamityuktam / yatastava pitA saJcayazIlo'dattadAno'bhuktadhanaugho'nekAni pApasthAnAni samAcarya dhanasaJcayam akrot| tataH paraM dhanasaMrakSaNAnubandhidhyAnaikatAna ArtadhyAnenAyurapavartya mRtvA cA'sminneva pure nAgilanAmna AjanmadaridriNo gRhe putratvenotpanno'sti / akRtapuNyatvena tatrApi jananIjanakayoraniSTosaMprAptaudara pUrNA'nnabhojano'tiduHkhena kAlaM gamayati / yaduktaM nItau dharmazAstre ca --- "sapuNNa dinu na dhaNiya dhaNu, gaDDahi gociya mukkN| . na vi paraloo na iha bhavu, duhiM vippayArai cakkhu" // 1|| tathA "'kammayaro gharassAmI, dharassAmI tassa ceva kmmyro| ko saddahe khueyaM acco ! vihivilasiyaM visamaM?" ||1|| evaM sAdhunA dhanadattAya hita zikSA dattA / tAM zrutvA dhanasundarI patyuH pApagartAyAM patitatvena ati gADhasvareNa rodanaM kartu // 328 // 1. pUrti kRdanna pr.| 2. svapuNyAya dattaM na gADhaM dhanaM, garteSu gopayitvA muktaM / nApi para lokaH neha bhavo, dvAbhyAmapipratArayati cakSuH / / 3. karmakarogRhasvAmI, gRhasvAmI tasya caiva karmakaraH / kaH zraddhejakhaluetad ahovidhi-vilasitaM visamam ?| in Education Interracons For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 329 // Jain Education Inpatie lagnA ! sAdhunA punarupadezaddAreNa zikSA dattA - 'mahAnubhAve ! kimarthamAtmAnaM khedayasi ? / saMsArasvabhAvo hi IdRza eva, bhavAntaragataM 4 vastu svakIyatvena cintitaM na kimapi kArye 'AyAti / aneka saha sa devaiH sevitAnAM cakravartinAM bhavAntaragatAnAM ko'pi citte smRtimAtramapi na karoti / eSa jIvaH kadApi manasA kAraNamAtreNa kAryaM sAdhayati, bahUnAM devAnAmAdhipatyaM karoti, punaH sa eva jIvo jaDarUpeSu ekendriyeSu vA tiryagyoniSu zva-gardabhAdiSu yoniSu samutpanno mahAduHkhaM prApnoti, tatra ko'pi devastasya sahAyaM na | karotyeva / evaM tiryagyoniko'pi devatvaM prApnoti / cAturgatikA api jIvA parasparabhavasantatyA'nekasambandhairutpadyante, nA'tra vismayaH kAryaH / sarve jIvAH sarvasambandhairAtmIyA jAtAH, svayamapi taiH saha sarvasambadhaistadIyo jAtaH, parantu evaM saMsArasvarUpaM jJAtvA saMsArottAraNasamarthe dharme matiH kAryA / bhavAntare gacchatAM jIvAnAM puNyaM pApaM ca saha yAti, nA'nyat / ato nipuNatayA puNyakarmaNi prayatnaH kartavyaH / yaddhanaM svahastena dharmAya ca dAnAya ca vyayitaM taddhanaM bhavAntaraM sahAyAti, jaghanyato'pi dazaguNaM phalaM dadAti / atizuddhatarazuddhatamabhAvena vyayitaM tat zataguNaM sahasraguNaM vA lakSaguNaM vA koTiguNaM vA tato'pyadhikaMvA phalaM dadAti / pApamatirapi anayaiva rItyA phalati / ato dadhi ghRtAdInAM kAraNaM paya iva sarvasukhAnAm avandhyaM kAraNaM dharma AzrayaNIyaH " / evaM dharmopadezarUpAM zikSAM dattvA sAdhuranyatra gataH / tato dhanasundaryA nAgilarauramAhUya tasmai bhaNitam - "bho nAgila ! nityaM mama gRhe madgRhasambandhi yat kAryaM tat tvayA kartavyam, tavA''jIvikAM dAsyAmi / param eSa bAlakastava putro'tra nAnetavyaH / yadA vayaH prApto bhaviSyati tadA mama gRhakarmANi tavaiSa dArakaH kariSyati, tAvatparyantam asmadgRhe kAryaM tvameva kuru, AjIvikAM ca gRhANa" / tenApi sotsAhaM maanitm| 1. ganesvakIyacintitam pra / 2. nenAdhikaraNena kRtaM pApaM tvAyAtiM ityadhikaH pAThaH pra / 3. phalani pra. / For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH | // 329 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH aSTamaH caritram pallavaH // 330 // evaM kiyatyapi gate kAle ekadA rAtrau sukhaprasuptena bhogadevena mahilAyugalasya parasparamAlApaH zrutaH / tatraikayA bhaNitam-'tvaM kA?' tato dvitIyayA bhaNitam-'ahaM bhogadevasArthavAhasya gRhalakSmIrasmi, / prathamayA maNitam-'tava kuzalaM sukhaM cA'sti?' dvitIyayA bhaNitam-"bhagini ! navanavabhogavilAsakAryAsaktena bhogadevena vyApriyamANAyA svAmikAryAjJAdhArikAyAH karmakaryA mama kuzalaM sukhaM ca kuto bhavet ? |prtikssnnN tasya dAsIvaIpsitapUraNaM kurvatyA ahorAtrau yAti, na ghaTikAmAtro'pi viraamo'sti| paraM tvaM kA'si ?"| prathamayA bhaNitam - 'ahaM saJcayazIlasArthavAhasya gRhalakSmIrasmi' / bhogadevalakSmyoktam--'tava sukhasaMvAso'sti? |tayA bhaNitam-'bhagini! narakAndhakArakUpavadmahAndhakAragartAyAM gopitAyA adRSTacandra-sUryakaranikarAyA vandinyA iva tamo bahulakArAgAraprakSiptAyA mama kutaH sukhasaMvAsaH? / nirantaraM nirodhaduHkhaduHkhitA duHkhena vsaami| kiJca tvamapi duHkhinI, tathApi mattastvaM sukhinI / yatastava svAminA utsAhena dAna- bhoga-vilAsAdiSu kRtaM lakSmIvyayaM dRSTvA lokAH | saMpravadante-'dhanyo'yaM zreSThiH dhanyeyaM lakSmIH yA'nekajIvAn duHkhAt samuddharati, netrotsavaM ca pUrayati / anayA lakSmyA varataraM sthAnaM gRhItam, evaM sarvajanaistava zlAghA kriyate / mama tu svAminastyAgabhogavarjitAM pravRttiM dRSTvA lokA vadanti-'dhigastu imaM zreSThinam, dhigastu imAM lakSmI, malineyaM lakSmIryA kasyApi kArye nAyAti duSTeyaM lakSmIniSphalAM, asyAH prAptito'prAptirvaratarA, ato'syA nAmagrahaNe'pi duSTaM kimapyanubhUyate' / ityAdikSatasyopari kSAratulyaM zrotuM na zaknomi / tava taduHkhaM nAsti, karNasukhaM caasti'| evaM parasparaM tayorvArtA zrutvA bhogadevena cintitam-'aho! dve apiduHkhite!| asyAzcapaleti sAnvarthaM nAma, yato'syAH sthirIkaraNe jagati na ko'pyupaayo'sti| eSA lakSmIna zaucasAdhyA,zaucaM kurvatAmapi nshyti|nc bhaktisAdhyA, bhaktiM kurvatAmapi yAti / na ca yatnena saMcitApi sthiratvamupaiti / arthAt puNyAdhInA akSmIriti hArdam / tasmAd yAvat puNyaM kSINaM na bhavati Jain Education Intel For Personal & Private Use Only Mw.jainelibrary.org Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 331 [tato'rvAg asyAstyAga evaM zobhanaH" / iti vicintya prage sakalasAmagrI kRtvA bhogavatyA samaM rathArUDhaH dAsa-sevakAdibhiH | parivRtaH svanagaraM prati prasthitaH / katipayadinaiH svagRhaM prAptaH / tato dvitIyadivase bhogavatIM prati prAha-"bho subhage ! manujabhavaM labdhvA pUrNapuNyodayavazenA'parimitaM dhanaM praaptm| tadapyantare yathepsitaM jagdhaM, pItaM, bhuktaM svecchayA dattaM, vilAsena vyyitm|n kvApIcchAyA apUraNamasti / saMsAravaibhave kimapi nyUnaM nAsti tasmAd yAvat puNyaM na kSIyate tato'rvAg 'enaM tyaktvA cAritraM grahISyAvo tathA saMsArA'vaTe na bhramAvaH / puNye kSINe tu zatayatnai rakSitA lakSmIrgacchatyeva / tato yAvanna gacchati tAvat prathamata eva tyajyate tad varataram' / iti pativacaH zrutvA bhogavatI prAha-"svAmin / bhavatA yaduktaM tat tathaivAsti, adhunA saMyamagrahaNasamayo'pyasti, loke'pi prazaMsAspadaM prApyate, vayasa ucitakaraNe hyu bhayalokasiddhirbhavati / ato bhavatA yacintitaM tat saphalaM bhavatu / ahamapi bhavato'nugA cAritraM gRhISyAmi / patiM vinA gRhavasanaM pretavanaprAyaM kulavatyAH, atastvarayepsitaM karotu" / iti priyAvacaH zrutvA dviguNasaMjAtasaMvegena sakale'pi nagare jinamandireSu dravyAdIn dattvA'STAhnikamahotsavaH 'prArabdhaH / bhambhA-bheryAdivAditra-gItAdInAM dhvanibhiH pUritam digvlym| sakale'pi nagare'mAripaTaho vAditaH / saptakSetryAm aparimitaM | dhanaM vyayIkRtam / bahubhyo dIna-hIna-duHkhitajanebhyaH puSkaladhanadAnena teSAM dAridryaM nAzitam / svajana-kuTumbAdayo yathepsitamarpaNena sntossitaaH| tataH svajanamitra-jJAtivargAdIn Amantrya, bhavyabhojana-tAmbUla-vastrA''bharaNAdibhiH santoSya, teSAM samakSaM kuTumbabhAraM jyeSThaputre saMsthApya sarveSAM purata uktavAn-"mama sthAne imaM mama putraM bhavatAM samakSaM sthApayAmi, paraM bhavadbhirmatsadRzo gaNanIyaH, yato'sya mahattvaM tu bhavatAM hste'sti| kadApi skhalettadaikAnte zikSAM dattvA samyaktayA rkssnniiyH"| 1. enAM pr.| 2. 'ato' adhikaH pAThaH / 3. karotu pr.| 4. tavA pr.| 5. maMDArpitaH / gIta gAna vAditrabhaMbhAbheryAdInAM pr.| 6. yuSmAbhi pr.| ||331 // in Education in For Personal & Private Use Only Mw.jainelibrary.org Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 332 // iti svajanAdInAmuktvA putraM prati prAha-"vatsa ! ete sarve'pi AtmIyA hitacintakA AtmIyapakSatoSakAH santi, ata eSAmanukUlatvena saMdA pravartitavyam, na punaH praatikuulyen| sadA dAna-puNya-paropakAraparAyaNena bhvitvym| vrata-niyamAdibhirAtmA zikSaNIyaH / yadA punarasmadIyAvasthA bhavet tadA tvayA'pi anayA rItyA bhAgavatI dIkSA graahyaa''| evaM sarvAn samanujJApya pravardhamAnapariNAmaH zubhadhyAnollasanmAnasaH zubhAdhyavasAyavazAda manorathamAlAM karoti ahaM prage janma-jarA-maraNAdiduHkharahitAyA mukteravandhyakAraNaM sakalakalyANaikabhAjanaM saMyamaM grahISyAmi, gRhItvA ca vividhatapaH-saMyama-vinayAdinA cAritramArAdhya saMsAraM nistriissyaami"| iti bhAvanAM kurvadzayanagRhe supto'sti| ardharAtrau gatAyAM mahilArupadhAriNI lakSmI gadevaM pratyAha--"tvayA'haM yadRcchayA dattA, muktA, vilasitA, amuJcantI ca muktA / matto viraktamanAH saMyamaikarasiko jAtaH, ato'haM tvayA chlitaa| mayA'neke janAzchalitAH paraM tvayA'haM vipratAritA / bhaNa, adhunA kiM karomi ?" | bhogadevenoktam-'adhunA mama na kimapi kartavyamasti, gaccha ' yatheccham' tato gatA sA / pUrNe mahotsave ADambarapUrvakaM zibikAruDho bhogavatyA samaM prazAntAcAryasamIpaM gatvA, gurudarzane zibikAM muktvA, hastau yojayitvA, guroragre Agatya, vidhipUrvakaM vandanAM kRtvA vijJaptiM kartuM lagnaH-" he kRpAnidhe ! ahaM rAgadveSa-pramAdAdinA paritojanma-jarA-maraNa-zokAdivahiSu dahyamAnAn lokAn dRSTvA saMsArabhayodvignamanA ratnakaraNDakakalpam AtmAnaM lAtvA naSTo bhavatAM zaraNamAgataH, atazcAturgatikaduHkhavinAzanasamarthaM cAritraM dadAtu' / guruNoktam-'bho devAnupriya ! yathAtmano hitaM bhavet tat kuru, mA kasyApi pratibandhaM vidhehi' / tata uttarapUrvasyAM dizi azokatarutale gatvA, AbharaNAlaGkArAdIn vimucya, svayameva paJcamuSTiluJcanacchalena paJca pramAdAn zabdAdIn paJca viSayAn vA unmUlya punarapi guroragre 1. yathecchayA pra. / 'svayameva' ityadhikaH pAThaH |||332 // Main Education in For Personal & Private Use Only KIw.iainelibrary.org Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram aSTamaH pallavaH gatvA sthitaH / tadA guruNA yathAvidhi paJcApi mahAvratAni grAhitAni, rohiNIkathAsaMbhASaNapUrvikAM ca zikSA dattvA pramuditaH kRtaH / evaM | bhogavatyapi saMyamaM grAhayitvA mahattarA''ryAyai samarpitA / 'imAM saMyamapravINAM kuru' iti kRtvA mahattarAyA niSThA kRtA / atha | bhogadevamunirvividhazruta-saMyama-tapo-dhyAnAdibhirniraticAraM cAritraM samArAdhyA'nte'nazanaM kRtvA sarvArthasiddhivimAne | trayastriMzatsAgaropamAyuSkaH samutpannaH / tatazcyutvA videhe samutpannaH / yathAvasare saMyamamArAdhya, ghAtikarmakSayaM kRtvA, kevalajJAnaM prApyA'nekAn bhavyAn pratibodhya, ante'nazanaM kRtvA, yoganirodhe paJcahasvAkSaramAtreNa sakalakarmakSayaM kRtvA zivaM gamiSyati / 7 bhogavatyapi tathaiva zivaM gmissyti| .atha zrIdevo lakSmyA parihato, daridrAvasthAM prApto, dravyaM vinA vyApArAdyAjIvikopAyarahita udaravRttikaraNArthaM paragRhe uccanIcakarmANi kurvan, tathA tathA''jIvikAM kurvannapi trikAlaM lakSmyAH pUjanaM kroti| tadA lokA avasthAdvayaM dRSTvA zrIdevaM prati vadanti-'bhoH zrIdeva ! tvayA trikaraNazuddhayA'nyadevAn parityajya trikAlaM bhaktibhareNa yA pUjitA-arcitA sA tava lakSmIH kva | gatA ?. kathaM tava sAhAyyaM na karoti ? / pUrvaM tu tvam UrdhvabhujaH san 'mamaikA lakSmIreva devatA mAnyA pUjyA, nA'nyeSAM devAnAM namaskAramapi karomi' ityakathayaH" / evam ekena upahAsye kRte'nyo vaktuM lagnaH-''bho bhrAtaH ! tvamevaM kathaM vadasi ? / asyopari tu lakSmyA prasAdaH kRta eva yato'nekavyApArAdivyagratayA lakSmI dhyAne'ntarAyaM karoti, tasmAd etadantarAyakRt sarvaM hartavyaM yathA mamA'virahitam avilambitaM smaraNaM kuryAt' / tasmAt zrIdevI asyopari prasannA evAsti, tayA prasattyA sarvaM hRtam ! | tvaM kiM jAnAsi ?, asya parIkSAM karoti lakSmIH, stokadinAntare dhanavRSTivad asya gRhe dhanavRSTiM krissyti!"| ityAdi lokA upahAsyaM Jain Education 1 For Personal & Private Use Only Shiww.jainelibrary.org Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 334 // Jain Education Inte kurvanti tacchRgoti, nirdhanatvAt kimapyuttaraM dAtuM na zaknoti, manasi mahAkhedaM vahati / evaM duHkhena nirvAhaM kurvato bahutare kAle gate zrIdevasya gRhe ekaH sulakSaNavAn putro'vatIrNaH / tasya puNyabalena punaH samAgatA zanaiH zanairlakSmIH / tataH pUrvavad vyavasAyAdi karoti, pUjanaM ca lakSmyAstathaiva karoti / evaM lakSmyAgamanAt punarapi mAnanIyo jAtaH / lokAgre vakti ca- 'dRzyatAM zrIdevyA | bhaktiphalam !' evaM kiyatyapi kAle gate zrIdevena bhogAsaktena dvitIyayA pramadayA saha pANigrahaNaM kRtam / strI gRhamAnItA / tato | dinadvayAntare rAtrau pradhAnapalyaGkasuptena ekA varataruNI rudatI dRSTA / tadA zrIdevena tasyA abhyarNaM gatvA pRSTam -'kA tvam !, kiM duHkham ?, kena hetunA rodanaM karoSi ?' / tayoktam - "ahaM tava gRhalakSmIH / rodanakAraNamidaM yat tvayA saha viyogam anicchantyapi karomi'" / zrIdevenoktam- 'katham ? ' / zrIrAha - "yA tvayA dvitIyA strI pariNItA sA puNyarahitA alakSmIrUpA nirbhAgyA, tayA saha mama saMvAso nAsti / tasyAH pApodayena mama sthAtuM zaktirna vidyate / anicchantyA api mama tvadgRhatyajanamApatiSyati" / ityuktvA'darzanaM gatA lakSmIH / tataH stokadinamadhye zanaiH zanairgatA lakSmIH / punarAgataM dAridyam ! / pUrvavad lokAnAM hAsyakAraNaM jAtaH / parasevanAdimahAduHkhasaGkaTe patita udaravRttyAdikaSTena karoti / evaM duHkhenAyuH prapUrya bhavArNave paribhramaNaM karoti sma / he kumAra ! lakSmyAzcaritAnIdRzAni santi / tasmAd matimatA puruSeNa anukUlaM yajjIryati tad bhoktavyaM, kasyApi bhogadAnAdiSu pratibandho na kartavyaH / yataH sarvamapi indriyasukhaM pUrvakRtakarmodayA''yattam, bhAvinamudayaM spheTayituM kaH samarthaH ? 1 "kaDANakammANa na mukkhamatthi' ityAgamavAkyaM paribhAvyaM, pratibandho na kartavyaH / ya udayacintAkaH sa svakIyaM mUDhatvamAviSkaroti / uttamaistu bandhacintaiva kartavyA, na tu udayacintA, sA tu pUrvataH kRtaivAsti / tasmAt satpuruSeNa parapuruSAsaktisvabhAvAyAM lakSmyAM 1. kRtAnAM karmaNAM na mokSo'sti / For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 334 // Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallava: // 335 // yuvatau cA'tyantapratibandho na kartavyaH / zaucapratibandhaH sucivodaH zriyA roSeNa tyaktaH, azucyAkarasya mAtaGgasya sevanopAsanayA'pi tasya dAridyaM na gatam, iha paratra ca duHkhito jAtaH / dvitIyena zrIdevena trividhapratyayena pUjitA- arcitApi lakSmIstaM vimucya gatA, iti so'pi lakSmyA vipratAritaH / tRtIyaH saJcayazIlaH tena mahAsaMrakSaNAnubandhidhyAnena mahAyatnena rakSitApi lakSmIrvimukhA ruSTA durgatikAraNaM jAtA / caturtho bhogadevaH, sa tu dAnaM dadat , paropakAraM kurvan , yathecchamupabhogaM ca kurvan AsIt tathApi tasyopari lakSmIH prasannatAM na prAptA, pratyuta sevanayA zrAntA audAsInyaM vaktuM lgnaa| tasmAd lakSmIH svabhAvena kasyApi pratibandhaM na karoti, kevalaM pUrvakRtapuNyabandhaM yAvat tiSThati, na tu parataH / anAkarNitajinAgamatattvAH sarve'pi saMsAriNo jIvA lakSmyAH pratibandhasaGkaTe patitAH santi,yathaiteca sucivodAdayastrayo'pijIvAH / saMsArAvaTe patitAstathA duHkhasamudre saMsAre patanti bhrAmyanti c| sarve saMsAriNo jIvAH pratikSaNaM lakSmyarthaM dhaavnti| ajjaM kallaM paraM parAriM' ityAdyAzAkarmaNA parikarmitA lakSmyAH pratibandhaM na muJcanti / lakSmIstu kRtapuNyaM puruSaM vinA na kasyApi saGgaM karoti, yathA paNAGganA dhaninaM vinA naa'nymicchti| eteSAM caturNAM madhye bhogadeva eka zlAdhyatamaH, yena yathecchaM tyAga-bhogavilAsAdinA lakSmyAH phalaM lAtvA punaH puNyabale vidyamAne'pi tRNavat | tyaktA / yayA sarve jIvAcchalitAH sA lakSmIryena cchalitA, ataH zlAghyatamaH / he keralakumAra ! yo vidyamAne'pi dhane hAnibhayAd | na bhunakti na kadAti, nocitasthAne vyayati, na kimapyupakArakAryaM khyAtikAryaM vA karoti sa saJcayazIlavad bhavati; bhave bhave ca | dAridyAdiduHkhena duHkhitaH paribhrAmyati / ye iha loke saJcayazIlasadRzAH puruSA dAna-bhogAdiparAGmukhAste karikarNacapalayA lakSmyA chalitAzcaturgaticArakeSu patitA duHkhamanubhavanti / ye punaH satpuruSA lakSmIprAptyanurUpaM dAnaM bhogaM ca kurvanti paropakAraM ca // 335 // Jain Education remational For Personal & Private Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 336 // svasukhanirapekSatayA kurvanti te 'uditagaNanAyAM gaNanIyA iha loke lajjAM pratiSThAM mAnaM mahattvaM ca saMprApya parastra mhrddhikdevessuutpdynte| tato'cireNa kAlena saMsArAntaM kurvanti iha jagati te puruSA viralAH stokA bhogadevasadRzA ye chalanagaticchekayA lakSmyA na aSTamaH cchalitAH / taiH punastyAga-bhoga-vilAso-pakArairlakSmIrasaM carvitvA pazcAd nirmAlyeti vigopya ca tyaktA teSAM guNA adyApi pallavaH gIyante / tasmAd he kumAra ! yAvad anarthadAnadakSA lakSmInaM tyajati tAvad agrata eva vyajyamAnAyAM mahattvaM praapyte| ye punarAto lakSmyA tyaktAste puruSA laghutvamiha loke, para cA'tilaghutamatvaM prApnuvanti, yad vaktumapyazakyam / ato yadi nirAbAdhasukhecchA'sti cet tadA sarvA'narthamUlAM rAjyAdiparabhAvamUrchA tyaktvA saMyame ratiM kuruSva" / iti kevalino dezanAM zrutvA sadyastyaktum azakyatvAd AtmanaH parikarmakaraNArthaM zrAvakadharmaM gRhItvA'rhantaM ca natvA keralo gRhaM gataH / punaH bahukAlaM yAvacca samyaktvayutaM zrAvakadharmaM kaSapaTTe kaSitvA saMyamasammukhaH pAzcAtyayAminyAM dharmajAgarikAyAM paricintayati "purA zrIjinairupadezadvArA jAgaritenApi saMyamA'zaktena mayA 'gRhidharmo gRhItaH / adya yAvacca yathAzakti vratAni paalitaani| indriyasukhaM tu yathecchaM bhuktaM, kimapi nyUnaM nAsti / ato yadi mama kuzalAnubandhipuNyam udayet tadA grAmA-''kara-nagara-kheTa-kharvaTamaNDapa-droNapramukheSu viharan jagaccakSuH zrIjinendra iha samabhyeti tadA cA'haM pUrNamanoratho mahAbhaktyA zrIjinaM natvA saMyamaprArthanA karomi / sa tu karuNAnidhiH sadyaH saMyama dAsyati / tataH saMyamaM prApya IdRzenollAsena saMyamArAdhanaM karomi yathA punarbhavasaGkaTe patanaM na bhavet" / evaM bhAvayataH prabhAtasamayo jAtaH / tataH zayanAdutthAya prAbhAtikAni kRtyAni kRtvA AsthAnasabhAyAM yAvadAgatya 1. uditodita pr.| 2. rasacarvaNayA nirasIkRtya nirmAlya iti vigopya tyajanacchalena chalitA pr.| 3. sapAdavizvApaNaM gRhidharma gRhItvA |3||336 // gataH adya yAvat pr.| 4. yathecchayA pr.| 5 / dadAti pr.| Jain Education remational For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 337 // sthitastAvatA pUrvadigudyAnapAlakena vardhApanikA dattA-"svAmin ! adya sakalasurA-'sura-nara-khecaranivahasaMsevyamAnacaraNaka~jaiH zrImattIrthaGkaraiH svacaraNanyAsaiH pUrvadigudyAnam alaGkRtam / surakRtavapratrayAdizobhayA azokataruzobhayA bhAmaNDalamayUkhazobhayA ca gatopamAnam AzcaryamanirvacanIyaM vibhraajte| yaH pazyati sa eva jAnAti, paraM na ko'pi vaktuM shknoti| tanmadhye siMhAsana-sthito bhagavAn pIyUSanAviNIM dezanAMdatte, yasyAH zravaNamAtreNa yatsukhamanubhUyate tattu na bhUtaM na bhvissyti'| ittham udyAnapAlakavacaH zrutvA sUryodaye cakravAka iva harSito bhUtvA, AjIvikApUraNAha~ prItidAnaM dattvA, cintitamanorathasya sadyaH saphalabhavanena AtmAnaM dhanyaM manyamAno romAJcakaJcukaH sarvadA vandituM gataH / jinadarzane dazA'bhigamasatyApanapUrvakaM jinamabhivandya "adyA'bhavat saphalatA nayanadrayasya, deva! tvadIyacaraNAmbujavIkSaNena / adya trilokatilaka! pratibhAsate me,saMsAravAridhirayaM culukapramANaH" ||2|| __ ityAdistutiM ca kRtvA yathocitasthAne sthitaH, aJjaliM kRtvA sammukhaH san dezanAM ca zrotuM lagnaH / prabhuNApi mithyAtvograbhujaGgaviSottAraNanAgadamanI kAmadAvAnalavidhyApanaikakAdambinI anAdibhavabhrAntimedinI saha jAnanda1prakAzinI IdRzI dharmadezanA dttaa| rAjAdinA atitRSitenA'mRtapAnamiva AkaNThaM karNapuTai tvA pItA, tenA'nAdikaSAyaklinnatA naSTA, atyadbhuto vairAgyaraGgazca 2prakaTIbhUtaH / eva zama-saMvega-nirvedAdiguNollAsenollAsito rAjA sAnandamutthAya hastau yojayitvA prAha-"prabho! purApi prabhuNA mahAnandapuraprApaNAya turaGgagatikalpaH zrAddhadharmo grAhitaH / adhunA tu bhavatkRpayA bhavanirvedo jAtaH, 1. nandasvarUpa pr.| 2. prakaTitaH tena pr.| // 337|| www.sainelibrary.org For Personal & Private Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH caritram pallavaH // 338 // tena pavanagatikalpe cAritrapravahaNe Aruhya muktipuraM gntumicchaami| ato dayAM vidhAya saMyamaM ddaatu"| tataH prabhurAha-'yathAsukham Atmano hitaM bhavet tat kuruSva' / tato rAjA jinaM natvA gRhaM gataH / tataH svakIyA'GgajAtya rAjyaM dattvA, sarvato rAjyavyavasthA kRtvA, mahAvibhUtyA zrIjinacaraNAravindaM natvA vIryollAsena cAritraM jagrAha / tato grahaNAsevanayA nirdUSaNaM cAritramArAdhya ghanaghAtikSayaM nItvA, kevalajJAnamutpAdya, anekAn bhavyajIvAn prabodhyAnte'nazanaM kRtvA, samastakarmamUlaM dUrIkRtya zivaM jgaam| // iti dAnAdinA trivargasAdhakA'graNIkerala-bhogadevayordhanadattasya ca smbndhH|| tasmAd bho bhavyAH ! 'puNyaika pratibandhAM, saMsArA'vaTapAtakuzalAM, bhavasamudre nimajatAM zilAkalpAm , adhikatRSNAvardhApanaikatAnAM rAja-caurA-'gni-jAladibhayAm, aSTAdazapApasthAnasevanAdimahArambhadambhAdibhirupArjanIyAM, samastA'viratidoSaikakhAni, durjanacaritrasvabhAvAma, IdRzIM bahuklezasAdhyAM gUDhaghAtakArikAM lakSmI prApya kaH sudhIharSa prApnoti ? / yatojIvA bahubhiH pApaiH paradezagamana-kSuttRSAsevanAdibhizcabahubhiH klezairdhamA'dharmavicAraNajaDA lakSmI- samupArjanAya pratyahaM prodyatA bhavanti, parantu yadi pUrvakRtapuNyodayo bhavati tadAtu milati, nacetpratyuta manovAk kAyairbahu khidynte| kadApi pUrvapuNyodayasAhAyyena lakSmIrmilati tadA tatsaMrakSaNAdyanubandhiraudrAdidhyAneSu pravartayati, yairnarakAndhakUpapatanameva bhavati / evaM pApakuTumbapoSaNabhrAntyA bahudhanaM saMmelya mRtvA'dhogatau samutpadyate, tataH puNyahInaputrAdihastebhyo'cintataM kaizcit zatrubhirlakSmIrgRhyate, tayA lakSmyA te yAni pApakarmANi kurvanti teSAM vibhAgaH parabhavagatasya jIvasya AyAti / ata iha paratra ca duHkhaikakAraNaM lakSmIH, tasyA milane kaH prmodet?| yadi sadguruvacasA lakSmI kAzadaNDAdikSumiva saptakSetryAM vapati tadA sA parikarmitaviSamiva sakalasamIhitaikanibandhanaM 1. nibandhanAM pra. in Education remational For Personal & Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH caritram pallavaH // 339 // bhavati tathA rUpyaM laje nimajjati, rUpyapAtraM tu tarati, tathA lakSmIrupakAratayA vyayitA saMsArasAgarottAraNe naukA bhavati / lakSmyA dAnAdivyayakaraNe upakAraH puNyaM ca bhavatIti jinAjJA / vItarAgasevAto'pi jinAjJApAlanaM varam / yataH sevAyAH phalaM svargaH, AjJAyAstu muktireva / tasmAjinAjJApUrvakaM yathAzakti dAnAdidharme prayatnaH kartavya iti haardm"| ityuktvA virate munIndra dhanasArazreSThI zirasi AropitAJjaliH san hRdgatA'nekAn saMzayAn praSTuM lagna:-"bhagavan ! kena karmaNA mamAyaM dhanyaH putro'dbhutAnAM sarvAsAM sampadAm ekasthAnaM samabhavat ? / ete punarmamAtmajA dhanadattAdhAstrayo vidvAMso'pi sampadaM prApitA api punaH punarniHsvA kathaM saMjAtAH? | dhanyena saha eSAM saMyoge viyoge ca, vahrinA saha saMyoge viyoge ca ayasAM prabhA iva krameNa ramA abhavan nA'bhavaMzca katham ? / 'satISu prAptarekhA eSA zAlibhadrasvasA'pi zItAtapAdivedanAM sahamAnA kimu mRdam avahat?"evaM dhanasAreNa prazzreSu kRteSuvAcaMyamAdhIzaHzucitA'JcitAMvAcaM provAca-'bho bhadra! karmaNAM gatirvicitrA'nirvacanIyA ca / karmaNA kiM kiM na bhavati ? / jIvAnAM gatiM, karmaNAM pariNatiM, pudgalaparyAyANAm AvirbhAva-tirobhAvAdizaktiM ca jinaM jinAgamaM vA muktvA ko jJAtuM samarthaH ? / ata eteSAM prAgbhavAn avahitaH san zrRNotu - ||dhanyAdInAM praambhvaaH|| "atraiva bharate pratiSThAnapure kAcid vizvadAridyasattvairghaTitA iva dAsIva duHkhitA sthavirA AsIt / sA svavRttaye parageheSu peSaNa-khaNDana-bhUmimaNDana-jalAharaNAdikriyAM kurvatI dehe'tiduHkhaM shte| asyA vRddhAyA nirmalAzayo vinayI nayI dAnaruciH 1. ato jinAjJayA lakSmIvyayakaraNe upakAratvaM ca bhajati, yato pr.| 2. yathAzaktyA pr.| 3. tathA zAlibhadrasya sApyeSA satInAM prAptarekhA kathaM | mRdvahanaM zItatAvAdi sahanaM kena karmaNA'bhavat pra. / // 339 // in Education remona For Personal & Private Use Only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram // 340 // putro'sti sa lokAnAM vatsarUpANi AjIvikAkRte cArayati / evam atikaSTena tau nirvAhaM kurutaH / tataH kasmiMzcitparvadivase cArayitvA vatsarupANyAnayatA pratigRhaM paramAnnabhojanaM niSpAdyamAnaM zizuvrajaizca bhujyamAnaM saspRheNAmunA bAlena dRSTam / | tasyA'GgaNasthitasya bAlasya varabhakSyanirIkSaNAd bhakSyakArazuna iva daMSTrANAM galanamAsIt / atha svasavagRhato bhojanaM kRtvA nirgatA bAlAH parasparaM vaktu lagnAH- 'bho amuka ! tvayA kiM jagdham ?' / tenoktam-'kSaireyI' / anyenoktam- adya amukaM parva vartate, tena | kSaireyI eva bhujyate, nAnyat' tataH kenApi Dimbhena vRddhAyAH putrAyoktam-tvayA kiM bhakSitam ? ' / tenoktam- 'mayA paryuSitaM ghRSTipramukhaM | yat tad bhakSitam' / tato DimbhA hasituM pravRttAH-'adya kSaireyIM vinA kathaM bhavati ? / vRddhAyAH sutenoktam -'mama mAtRkayA yad dattaM tadbhuktam' / tadA kenApyuktam- 'yAhi mAtRpArzve kathaya- kSaireyIbhojanaM dehi, adya parvadivaso'sti' / ityevaM DimbhAnAM vArtAM zrutvA | jAtapAyasabhojanamanAH svagRhe gatvA mAtaraM prAha- 'he mAtaH sutavatsale! ghRta-khaNDA-diyutaM pAyasabhojanaM dehi, / sA prAha-'he vatsa ? nirdhanasya te pAyasaM kathaM syAt ?' / bAlaH prAha- 'he mAtaH ! yathA tathA'vazyaM dehi / iti putravacaH zrutvA vRddhA cintayati - "zizoH sadasajjJAnaM na bhavati / zAstre'pyuktam 'bAlako durjana' cauro "vaidyo "viprazca' putrikA | "arthI 'nRpo'tithirvezyA" na viduHsahasaddazAm ||1|| putra ! AtmIyagRhe udarapUrNaM bhojanaM tadeva pAyasam / nirdhanAnAM vAJchitaM kuto bhavati ?" / bAlaH prAha- 'adya parvadivase | pAyasaM vinA'nyatkhAdyaM na bhavati, ataH kathamapi pAyasaM dehi' / vRddhA cintayati - "aho ! mamotkRSTaH pApodayaH ayaM zizurna For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 340 // Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallava: // 341 // kadApi kimapi haThAd mArgaNaM karoti, yad ahaM dadAmi tadeva bhuttavA yaati| adya kimapi dRSTvA zrutvA vA'syecchA samutpannA, ato mamAgre Agatya mArgaNaM kroti| param ahaM kIdRzA nirbhAgyazekharA?, yad ekasya andhayaSTitulyasyA'sya kSaireyImAtrabhojanadohadapUraNaM kartuM na zaknomi, dhigastu mamAvatAram" / iti dhyAtvA dInavat sammukhaM ca dRSTvA rodituM pravRttAH / yato'balAnAM bAlAnAM ca icchA'pUrtI rodanameva blmuktm| tato rudatIM mAtaraM dRSTvA bAlo'pirodituM pravRtaH / atha tayo rodanaM zrutvA prAtivezmikya AyayuH / tAbhiH pRSTam-"yuvAM dvau kathaM rudithaH ?, duHkhaM kathayatam, yadi sAdhyaM bhaved asmAdRgbhistadA spheTayAmaH" / tadA jaratI sarvaM svakIyaM duHkhamuktvA'kathayat-'bhAgyavatya : ! nirbhAgyANAm IpsitA'pUrtI rodanamevAlambanam' / evaM vRddhAvacaH zrutvA taduHkhaduHkhitAstA; prAhu:-'vRddhe! kSaireyImAtrA'prAptiduHkhena mA rodanaM kuru, etattu asmatsAdhyaM kAryaM jAtamiva manyasva' / tadaikayA proktam-dugdhaM tu madgRhe'sti, tvaM prayojanayogyaM gRhANa' / dvitIyayA prAktam-nirmalA'khaNDakalamazAlitaNDulA mama gRhe santi, ahaM dadAmi. tvaM gRhItvA'sya bAlasyecchApUraNaM kuru' / ityevaM tayorvacaH zrutvA tRtIyayoditam - atizubhramandAkinItaTagatasikatAkalpAM khaNDAm ahaM dadAmi, tvaM gRhANa, / catuoktam- adyaiva tApitaM svacchaM ghRtaM mama gRhe sthitaM,tadahaM dadAmi, tvaM gRhItvA'sya bAlasyecchApUraNaM kuru' ityevaM tAsAMvacAMsi zrutvA prasannacittA vRddhAprAha--'bho bhAgyavatyaH! icchApUraNe kalpavallikalpAnAM bhavatInAM kRpA saMjAtA tvA mama manorathaH saphalaH saMjAta eva ityahaM manye' / tAbhiruktam-sAmagrI gRhItvA tvaritaM pAyasaM kuru bAlasyecchA pUraNaM yathA bAlaH prasannacitto bhavet' / atha vRddhayA tAbhyo dugdhAdikAM sAmagrI lAtvA ghRta-khaNDAdimizritA kSaireyI praguNIkRtA, na hi putrahitavatsalA mAtA sutasamIhitapUraNAya vilambaM kurute / tato bAlaka AhUya bhojanAyopavezitaH, pAyasena ca sthAlaM saMpUrya bAlakasyAgre Dhaukitam / bAlako'pi tAM kSaireyImatyuSNAM jJAtvA hastena zItalAM kartuM // 341 // in Education en For Personal & Private Use Only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH // 342 // | pravRttaH / mAtrA cintitam- "ujjvalaM dugdhAdibhojyamasti; ato mama dRgdoSo mA lagatu, iti dhyAtvA snehAt prAtivezmigRhe | gtaa| bAlakaH punaH sadhUmAM kSareyIM zItalAM yAvat kurute tAvat tadgRhavIthyA mAsakSapaNapAraNo kazcid guNanidhikalpo munirbhikSArtha praviSTAH sa ca bAlakena gRhanikaTaM vrajan dRSTaH / munidarzane saMjAte'sya' dAnaruciH samutpannA / bhAvayituM ca lagnaH-"aho ! adya samastapApa-santApanAzanasamartho munirmama gRhAGgaNanikaTamAgataH / ced mama bhAgyAni jAgRyustadA mama nimantraNe samAgacchet / vijJaptizatena bhikSAdyartham aneke mahebhyA nimantrayanti, paraM sAdhavastatra na yAnti; yasya tu bhAgyaM samuditaM bhavati tasya gRhe yAnti mama nimantraNena yadi gRhaM pavitrayet tadA varam / yadi mama bhAgyena kathamapyAgacchet tadA'haM dhanyAnAM dhanyatamo bhavAmi" | evaM bAlabhAve'pi vartamAnasya tasya bAlasya kalpataroriva svabhAvato bahumAnapUrvakaM dAnabhAva ullalAsa / tataH saharSa mune sammukhaM gatvA'tibhaktyA praNamya kRtAJjaliH san vijJaptiM kartuM lagna:-"svAmin ! mama gRhe zuddho nirdoSa AhAro'sti, ataH kRpAM kRtvA svakIyacaraNanyAsaiH pavitrayatu gRhAGgaNam' / evaM tasyA'tIvadAnabhaktiM jJAtvA vijJaptiH svIkRtA / tataH sa bAlo muniM gRhAGgaNe nItvA, atipramodena bhaktyA ca sthAlamutpATya, munidhRtapAtre ekayaiva dhArayA samagraM pAyasaM dattvA, saptASTapadAni munimanugatya, punarmuniM natvA sattvAdhikaM AtmAnaM kRtakRtyaM mene| tata AnandabharabhAritahRdayo dAnarasena gatakSuttRSNo gRhamAgatya sthAlyupakaNThe sthitaH punaH sa zizunA'numodanaM kartuM lagna:-"aho ! adya ghanaM bhavyaM jAtaM, mahAn mama bhAgyodayaH anyathA mama raGkasya gRhe mune rdAnayogyaM bhavyaM pAyasaM kutaH?, tadavasare munerAgamanaM kutaH?, Agatazcet tathApi etAn mahebhyAn vimucya madgRhe kathamAgacchet ?; mama nimantraNamAtreNa vijJaptirmAnitA etad asambhAvyaM kuto bhavet ? / nUnaM mamaiva kimapyatIva puNyamuditam, anabhrA vRSTiH sNjaataa| 1.kAraNaparipAkahetoHpra. adhikaH paatthH| // 342 // Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 343 // evaM punaH punaranumAdye tatpuNyamanantaguNaM vyadhAt / ityevaM pramo tatra sthitaH sthAlIlehanaM karoti tAvatA prAtivezmikagRhAd mAtA AgatA / lihantaM bAlaM dRSTvA - "aho ! mama bAlakena sthAlIbhRtaM pAsayaM jagdhaM, param adyApi tRptirna jAtA ! nityaM mama putra etAvatIM kSudhAM sahate" / evaM kSudhitaM jJAtvA punaH pAyasaM pryvessyt| paraM sa bAlo bhojanAdapi dattaM bahvamanyata, yathA dhanI vyApAryamANAdapyarthAd vRddhinyastaM bahu manyate / tato bAlo'tibahumAnapUrvakadAnA'numodanAt zarmahetutIvrarasayuktaM bhogaphalaM karma nibaddhavAn / tasya ca | bAlasyA'timAdakAhArabhojanAd ajIrNaM samutpannam, tenA'jIrNadoSeNa visUcikA jAtA, tayA visUcikayA pIDito'pi tatsamaye munidAnaM smaran mRtvA tvatsuto'yaM dhanyo'jani / munidAnaprabhAveNAsau yazasAM sahasAm adbhutAnAM ca sampadAM krIDAmandiraM saMjAtaH / yataH sukSetre uptaM dhAnyaM zataguNaM bhavati, pAtre uptaM tu bIjaM vaTabIjAd vaTavad anantaguNaM bhavati / atha bhavAn trayANAm asyA'grajAnAM kRtakarmapariNAmavaicitryaM prAgbhavaM ca zRNotu / tatra dhanasArAdayo'nirvacanIyA'sambhAvyakarmavipAkaM zrutvA camatkRtacittAH sapraNAmaM 'tahatti' iti zabdaM bruvANA aJjaliM kRtvA zrRNvanti / gururAha-''ekasmin sugrAmanAmani grAme AyannAsannadhAmAnaH kSayagatadravyAH kulaputrakAstrayo vayasyAH parivasanti / te trayo'pi dhanA'bhAvena anyavyApArA'lAbhAd vanagatadArubhirAjIvikayA nirvAhaM kurvanti / ekasmin dine trayo'pi dArUNAM grahaNAya svasvagRhato gRhItazambalAH kambalaprAvaraNA vanAntare gatAH / tatra tRtIyapraharArambhasamaye grISmartuvarttamAnA'tinidAghe taptabhUmau ugraravikirarNarvyAkulIkRtajane ko'pi mahAnubhAvaH kSamAsAraH kSamAsAramuniH saMsAravAraNaM mAsakSapaNapAraNaM kartuM grAmAntargamanAya tatra vanAntare AgataH / te trayo'pi tapaHzoSitasarvAGgaM asthicarmA'vazeSakAyaM mUrtimaddharmarUpaM taM muniM dRSTvA naTavairAgyavat sarve For Personal & Private Use Only aSTamaH pallavaH // 343 // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTamaH caritram pallavaH dAnavAsanA'nukUlAH saMjAtAH / parasparaM ca mantrayanti-"aho! ayaM munirdUravanAd aagto'sti| nidAghamadhyAhne uttaptavAlukAyAM zrIdhanya-1...| katham atidUragrAmAntaryAsyati ? tatrApi pratigRhaM bhramaNena ced nirdUSaNaM meliSyati tadA'sya grAhyaM bhaviSyati, nAnyathA / tasmAd AtmIyapArzve yat zambalamasti taddIyate cet tadA varataram' evaM trayo'pi vicArya vinayena munimAhUya tacchambalaM sakalaM munaye daduH / munirapizuddhamAhAraM jJAtvA, gRhItvA, dharmalAbhAziSa dattvA svasthAnaM gtH| teSAM trayANAM tu sAyaM yAvaddArugrahaNaprayAsaklezena | prAtarbhuktaM tu sarvaM jIrNam, punaH prabalA kSudvedanA prAdurbhUtA / tataste parasparaM pRcchanti-'bhoH kiJcit khAdyaM vidyate navA ?' | tadA // 344 // ekenoktam -'khAdyaM tu munaye sarvaM dattam / tataH kSudhitajaTharA eva sarve'pi sAyaM dArUNi saMgRhya svasvagRhamAgatAH / tatrApi navyamAhArakaraNaM vinA kim adyuH ?, tatastrayo'pi anutApaparAH saMjAtA:-"aho ! munidAnaphalam asmAkamihaiva saMjAtaM, yato'dya sAmprataM yAvad munidAnaprabhAvAt kSudhayA mriyAmahe sma!, na jJAyate'gre tu kiM bhaviSyati? / hA hA ! vayamanena sAdhunA mugdhA vaJcitAH / tatsamaye trayANAM madhyAdaikasyApi buddhirnotpannA yat prabalakSudhAyAM lagnAyA kiM bhokSyAmahe ? asya tu munernityaM tapaHkaNazIlasya nityA'bhyAsavazAd ekAdyadhikadine jAte na kimapi kSIyate, anabhyAsakAnAm asmAkaM punarmahaduHkhaM saMjAtam ! / hastenodaraM saMmarca zUlamutpAditaM, ko'smAdRzo mUryo bhaved yo gRhaM prajvAlya tIrthaM kuryAt ?" / evaM caturvelaM dAnaM dattvA'pi sattvavivarjitaistaiH pazcAttApena 'riktaphalaM kRtam / dhanasAra! te trayo'pyAyuHsamAptikAle mRtvA bhavataH sutAH dhanasAravivarjitA abhavan / yad dAnaM dattvA'pi pazcAttApAdidoSadUSitA abhavan tata ihA'sakRta, zriyaM nItA api niHsvAH saMjAtAH, paraM sarvArthasiddhikRto dAnadharmasya dUSitasyApi mUlato nAzo naiva bhaved iti dhanyena saha saMyuktAnAmeSAM zrIH sthirA bhvti| 1. tuccha phalaM / 2. dhanasya sArastena rahitAH / // 344 // in Education International For Personal & Private Use Only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanyacaritram aSTamaH pallavaH tathA purA yAbhiH prAtivezmikIbhiH purandhrIbhirakhaNDaniSkampA'nukampA'dhyavasAyataH zizorduHkhaM khaNDayituM dugdha-taNDulakhaNDAdikaM dattam, tato punarbAlena sAdhave dIyamAnaM dRSTvA cA'numoditam-"aho ! asya bAlasya kIdRzI dAnaruciH ! yato'tiduSkaratayA labdhAmapi kSaireyIm akhaNDadhArayA dadAti, dhanyo'yaM bAlaH" iti parasparamanumoditaM, paraM bAlasya mAturagre noktaM tA dhanyasyA'STAvapi etAH zriyAM padaM patnyo'bhavan / tathA prAcyabhave'nayA vibhavADhyayA subhadrayA roSavazAyA nijapriyasakhI .'re dAsi ! mRttikAM vaha' ityAkrozitA, tasya karmaNo vipAkeneha zAlibhadrabhaginyA'pi mRdvahanaduHkhaM bhuktam, yato nA'bhuktaM karma | kSIyate anyairapyuktam -- "itaikanavate kalpezaktyA me puruSo htH| tatkarmaNo vipAkena pAde vidro'smi bhikSavaH ||1|| evaM guruvacanaM zrutvA jAtasaMvegAH ke'pi bhavyA vegAccAritramAzrayana, ke'pi gRhidharmam / aparaiH smyktvmnggiikRtm| anya rAtribhojanaM tyaktaM, kaizcicca abhakSyaM vrjitm| anyaistu brahmacaryaM sviikRtm| evaM dezanA'tiphalava jAtA, yato dRDhamithyAtvavatAmagre dharmadezanAdAnaM vilApatulyaM jJeyam / uktaM ca --- "aIyaatthe kahie vilAvo, asaMpahAre kahie vilaavo| vakkhittacitte kahie vilAvo, bahakasIse kahie vilAvo" ||2|| // 345 // 1. atItatA'rthe kathite vilApaH asaMprahAre kathite vilApaH / vyakSiptacitte kathite vilApo, bahukuziSye kathite vilApaH / / 1 / / JainEducation internauorial For Personal & Private Use Only Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya aSTamaH caritram pallavaH atasteSAmupadezo na dAtavyaH / nipuNazrotRsaMyoge ubhayozcittaM samullasami / atha dhanasAro'pi dezanAM zrutvA, karmavipAkaM buddhvA, bhavanirvedaM ca labdhvA, samutthAya, sUriM cA'bhinamya vijJaptiM kartuMlagna:-"guNanighe! saMsArabhramaNabhUribhayodvigno'haM bhavaccharaNaM samAzritaH, ato mamopari kRpAM kRtvA cAritrapravahaNaM dadAtu, yena tadAruhya bhavodadheH pAraM yAmi / bhavatAM mahad yazo bhAvi" / munirAha-"jahAsuhaM devANuppiya !, mA paDibaMdha kareha' / tato dUrI kRtaparigrahaH sadAro dhanasAro'grajaputratrayAnvitaH parivrajyAm 'UrIcakre / priyAnvito dhanyaH sUriM pitrAdIn munIMzca natvA karmaniSUdanaM zrAddhadharmamaGgakRtya bhaktyA munInabhivandya svgRhmgaat| atha sa dhanyo gurukathitapUrvajanmadAnadharmaM smaran vizeSato dharmapravRttiM vidadhAti / nityaM munIbhUtamAtA-pitarau tapasi ratAn jyeSThabAndhavAMzca stuvAnaH sukhena puNyavipAkaM vilasan kAlanirgamanaM karoti / he bhavyA ! munidAnadharmaphalAni pazyata, yad dhanyo yatra gatastatra agrata eva DhaukitA iva bhogA dRSTipathamAyAtAH / tathA'nAhUtairapi suravarairdhanyAgrajA dhanyasya dhanaM gRhItvA gacchanto rakSitAH, zikSAM dattvA sAnukUlAH kRtAH, nyAyamArgaM ca prApitAH / tasmAd iha-paralokasukhArthino jinakIrtita dAnadharme udyatA bhavantu, yena sklaarthsiddhirbhvet| // 346 // // iti zrImattapogacchAdhirAjazrIsomasundarasUripaTTaprabhAkaravineya-zrIjinakIrtisUriviracitasya padyabaddhazrIdhanyacaritrazAlinaH zrIdAnakalpadrumasya mahopAdhyAyazrIdharmasAgaragaNinAmanvaye mahopAdhyAya zrIharSasAgaragaNi prapautramahopAdhyAya- zrIjJAna-sAgaragaNi ziSyAlpamatigrathitagadyaracanAprabandhe jyeSThabAndhavatrayaprItibhavana-prAgbhavazravaNa pitRbhrAtrAdicAritraprApaNa-gRhidharmagrahaNavarNano nAmaSTamaH pallavaH / / // 346 // in Education remational For Personal & Private Use Only Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram | navamaH pallava: // 347 // atha navamaH pallavaH - athaikadA rAjagRhe nagare ke'pi vaNijo nepAladezato nepAladezodbhavAn lakSamUlyAn ratnakambalAn lAtvA vikrykrnnaarthmaagtaaH| 'rAjabhogya vastu' iti 'jJAtvA zreNikakSoNipAlAya natvA tasmai ratnakambalA darzitAH vijJaptaM ca - "svAmin ! ime ratnakambalA Rtutraye'pi bhogyatAmAyAnti / tadyathA-'varSAkAle asya kambalasya tantavaH paramparam atIva sammilitA bhavanti, tena varSAjalam upari nipatya rabhUmau patati, paraM zarIraM romamAtraM nArdIbhavati, kambalaH svayamapi ca kamalapatramiva nirupalepo bhavati / tathA zItakAle hemante uSNatAM bhajati, ekenaiva prAvRtena kSaNamAtre zarIre prasvadaH kSarati / tathA uSNakAle grISme zItalatvamApnoti, yadA dehe prAvRtto bhavati tadA candanalepanavad dehe zItalatvaM bhavati / maline tu jAte agnau prakSipto jAtahATakavat zuddho nirmalo bhavati, ato vastreSu rtntvkhyaatirjaataa"| rAjJA proktam-'kimeSAMmUlyam ?' taiH proktam-'ekaikasya sapAdalakSaM bhavati' evaM vaNijAM mukhAd mUlyaM zrutvA vismitamAnaso rAjA prAha-"bho bho vaidezikAH ! bhUrimUlyAn amUn kambalAn vayaM tu na lAsyAmaH, yataH paridhIyamAnaH kambala AbhIraveSazobhAM dadAti, uttamajAtIyAnAM kambalaprAvaraNaM na hi yuktam / guNAMstuyojanAti sa eva jAnAti, param asya paridhAne sarve janAstucchajAtitvameva pramANIkurvanti, ato'lamastu eSAM grahaNena / kica, rAjye svarNakoTibhirgajA'zva-nara-ratnAnAM saMgrahaH saGgrAme vijayaM datte, rAjyaM ca rakSatiH, paraM kambalAH kimbalA: ?, na kiJcidityarthaH" | iti kSoNipatervAkyaM zrutvA | 1. rAjagRhapate rAjagRhe yapuH ityadhikaH pAThaH pra. / 2. halakayitvA' ityadhikaH pAThaH pra. / 3. zarIrasparzamAtraM pra. / // 347 // Jain Education For Personal & Private Use Only ww.iainelibrary.org Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 348 // vANijyakovidA vicchAyavadanA rAjAnaM natvA utthAya gatotsAhA: svottArake gacchantaH parasparaM vyApArAlA ca kurvantaH zAlibhadramandirasyA'dho gacchanti | vadanti ca - "bhrAtaraH! yadIdRze mahAnagare vikrayo na jAtastadA ato'dhikaM kiM nagaramasti 'yome ratnakambalA vikreSyante ? | mahArAjAdhirAjaH zreNikasadRzo'pi grahItumazaktastadA asmin deze ko grahItA ?" | evaM bruvanto gacchanti / asminnavasare zAlibhadramAtA bhadrA dAsIvRndaparivRtA gavAkSe sthitA nagarAzvarya pshyti| atha teSAM vyApAriNAM vacanAni zrutvA tayA dAsI pratyuktam'yAhi satvaram, ete paradezIyA vyApAriNo gacchanti tAn atrAnaya' / iti bhadrAdezaM labdhvA tayA ceTyA satvaraM tatra gatvA tebhyaH proktam-'bho vyApAriNaH ! mama svAminI Amantrayati, atastatrAgamyatAm' / tatraiko vAcAlo vaktuM lagnaH-'kimarthaM tava svAminI Ahvayati ?, vayaM tatrAgatya kiM kurmaH ? | asmadIyavastunaH prajApatirapi grahItumazaktastadA tvadIyA jaratI kiM grahISyati?' ceTI prAha -"bhavatsadRzA aneke vyApAriNo'smatsvAminyA mandire AgatA Agacchanti ca, te sarve'pi svasvabhAgyAnusAreNa lAbhaM lAtvA gacchanti, na ko'pi rikto gcchti| tvaM tu ko'pyabhinavo dRzyase, yato vyApAragatiM na vetsi | anekAn darzayet tadA ko'pi grAhako milati, param adarzane tu na ko'pi milati" | tadA'nyenoktam-'kimartha pralapasina ?, vayaM vyApAriNaH, zatazo janA vastu zatakRtvaH pazyanti, tadA ko'pi grahItA bhavati, tatra ko roSaH ? | calA'ye dAsi ! tava svAminyAH pArzve vayamAgacchAmaH' / ityuktvA te dAsiyutA bhdraagRhmaagtaaH|mndiraantH praviSTA itastataH svarNarUpya-ratnamayAni gRhazobhAkArakANi toraNa-zAlabhajhikAdIni dRSTvA vismayamApannAH- kimadaM naramandiraM vA devamandiram ?, 1. yetramAn ratnakambalAn grahISyanti pra.12. anekeSAM darzayatAM pra. / // 348 // Jan Education For Personal & Private Use Only Miw.sainelibrary.org Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritram navamaH pallavaH // 349 // gRhadvAramAtre IdRza RddhivistarastadA'sya gRhAsyA'ntaH kIdRzaM bhaviSyati ? | nUnaM ratnakambalAn yathAruci grahISyati' / iti vicArayanto dvitIyabhUmau gtaaH| tatra tu sUryAtapavadratnarudyotitaM gRhaM pazyanto bhadrA''sannaM gatAH / bhadrayA'pi sAdaraM ziSTAcAraM kRtvA nivezitAH | pRSTaM ca - 'yuSmAbhiH kimAnItam ?' / tairuktam- || 'ratnakambalAH' / bhadrayoktam-'kIdRzAste?' | tatastainthimutkIrya darzitAH / tato bhadrayoktam-'ke guNA essaam?'| teH pUrvavat svarUpamuktam / bhadrayoktam-'kiM mUlyameSAm ?' | tairuktam-'ekaikasya sapAdalakSam' / bhadrA prAha'dvAtriMzadvadhUnAm ekaikasamarpaNahetorasmAkaM tu dvAtriMzatA prayojanam, bhavadbhistu SoDazasaGkhyayA AnItAH / paraM kiM kriyate ?, ata etAn pATayitvA dvau dvau khaNDau kuruta, yena vadhUnAm ekaikakhaNDaM dAsyAmi' / iti bhadrAvAkyaM zrutvA vismayamApannA ISad vihasya parasparamupakarNaM vaktuM lagnAH- kimiyaM vAtulA bhrAntacittA vA vadati ? rAjasadRzo'pi yam ekamapi grahItumasamartho'bhUt tasyeyaM jaratI vakti dvAtriMzat kathaM nA''nItAH ?, punarekaikasya khaNDau kuruta' / kimiyaM vakti ? yasthA vacane ko vizvAsaH samutpadyeta ?" tadA'nyenoktam-'kimatrArtiH kriyate bhavatA ?, asyAH kathanamAtreNa kiM khaNDAH kRtA asmAbhiH ? dhanaM kutrAsti ?, yadA dhanaM dAsyati tataH pazcAd yad iyaM vadiSyati tat kariSyAmaH' / iti parasparAlApaM kRtvA-'mAtarvayaM pAradezikA gRhagamanotsukA udyAhikayA vyavasAyaM na kurmaH rokyarUpyakairvyavasAyaM kurmaH, atastAvad dhanaM dadAtu, pazyAd bhavatyA AzayA'nukUlAH khaNDAH kriyante' / tato bhadrayA vyApAriNAM manastu adhRtiM jJAtvA ISad vihasya bhANDAgArikasyAjJA dattA - 'yena nANakenaite prasannacittAstannANakaM viMzatilakSarUpyakasaGkhyayA dehi'| // 349 // For Personel Private Use Only dww.ainelibrary.org Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallavaH caritram bhANDAgArikeNA'pi tAnAhUya zrIgRhe gatvA zrIgRhadvAramudghATitam | vyApAriNo madhye praviSTA yAvat pazyanti tAvatA ekato rUpyakANAm agaNitapuA: patitAH santi, anyato dInArANAM puA: patitAH santi, aparato madhukarINAM samUhA yathA tathA patitAH santi, agrataH sthAne sthAne SaTpaJcAzannANakAnAm anekapuA: patitAH santi, tato'grato muktAphalAnAM koSThA bhRtAH santi, tato'grato hiraNkAnAm, tato'grato mANikyagaNAnAm, tato nIlamaNInAm, tato vaiDUryaratnAnAm , tato vidrumANAM pIrojakAnAM raktamaNInAM c| evaM caturazItiratnAnAm agaNitasaGkhyAM dRSTvA vismayamApannAzcintayituM lagnA:-'kimidaM satyaM vA svapnaM vA indrajAlaM vA kApi devamAyA vA? kimasti ?, ya etAsAM zriyAM svAmI sa kIdRzo bhaviSyati ? | aho ! asya puNyaprAbalyam !! iyadhanasya svAmI yaccintayet tatkuryAt / dhanyamidaM rAjagRhaM puraM yatredRzA vyavahAriNaH parivasanti / 'rAjagRham' iti nAma sAnvartham' atha tairyathAruci nANakaM mArgitaM, bhANDAgArikeNa tad lekhyakaM kRtvA dattam nANakaM gRhItvA manasi cintayituM lagnA:-'asmAbhirajJatvena nANakasyA'dhRtiH kRtA tanna bhavyaM kRtam' evaM manasi lajjAmAnA upabhadramAgatAH / bhadrayoktam-'yuSmAbhirIpsitaM dhanaM labdham ?'tairuktam-'mAta: ! tava prasattyA kiM na prApyate ?' / bhadrayA punaruktam-'ekaikasya dvau dvau khaNDau kuruta, yato'smadIyaputrasya dvAtriMzad vadhUTyaH, kambalAstu SoDaza, tatkathaM saGgatim aGgati ?, ataH khaNDAn kArayAmi' / tacchutvA vyApAriNazcitte camatkRtAzcintayanti-"aho puNyaprAgalbhayam, yaH ko'pyanyo yathA tathA kRtvA ekaM gRhNAti sa jIvavadyatnena rakSati, parvAdidine vyaapRnnoti| iyaM tu agrataH khaNDAn kArayati, tatrApi na kAcid vicAraNA, ato jagati puNyA'puNyaryormahadantaraM dRshyte| ||350 // in Education a l For Personal & Private Use Only Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 351 // 'bahuratnA vasundharA' ityuktiH satyA'sti" tatasteSAM kambalAnAM khaNDAn kRtvA zAlibhadrasya puNyaM varNayantaH svottArake gatAH / tato bhadrayA snAnAvasare ceTIhaste dvAtriMzadvadhvarthaM te khaNDA dattAH / dAsI tAn khaNDAn lAtvA snAnagRhaM gatA | prativadhu ekaikaH kambalakhaNDo dattaH / tAbhiruktam-'kimidam?' kiM kurmaH ? ceTyA proktam"zreSThinyaH ! adya pAradezikA vyApAriNaH sapAdasapAdalakSamUlyAn ratnakambalAn poDaza lAtvA mAtura AgatAH / kambalA darzitAH / mAtrA proktam-'dvAtriMzat samAnayata' / tairuktam-'mAta: ! ime yatra tatra na bhavanti / nepAle jvaladiSTakAsu agniyonimUSakA: kadApi utpadyante, teSAM romANi gRhItvA ime niSpAdyante / samastadeze bhramaNaM kurvadbhiretAvanta eva labdhAH, nA'nye milanti | kasmin kasmin kAle utpadyante, na sadA / eSA guNA Rtutraye'pi sukhadAH, agnau kSAlane ca zubhrA bhavanti' evaM mAtrA atinUtanam adbhutaM ca vastu jJAtvA, pratikambalaM sapAdalakSamUlyaM dattvA SoDazApi gRhItAH / tata ekaikasya dvau dvau khaNDau kArayitvA bhavatInAM 'vyApArAya ime khaNDAH preSitAH" / evaM dAsyuktaM zrutvA tAbhiste khaNDA haste gRhItAH / UrNAmayatvena karkazasparza jJAtvA, mukhamoTanaM kRtvA, taiH khaNDaizcaraNatalAni proJjhya, nirmAlyakUpikAyAM kSiptAH / ceTyApi bhadrAye gatvA sarvaM tajjJApitam / bhadrayApi vihasya proktam-'devadUSyANAmagre ete kambalAH kiyanmAtrA : ?'| atha rAjJaH paTTadevI cillaNAbhidhAnA tadvArtA zrutvA rAjJo'gre AkrozapUrvakamityabhASata-"dRSTo'dya mayA bhavatA snehasambandhaH !, yad yad abhinavaM vastu paradezato bhavadane AyAti tat svayameva vilokya dravyavyayabhIrutvena bAhyata eva bhavAn visarjanaM karoti, antaHpuretu darzanArthamapi na preSayati, tatkaraNahArda mayA labdham-'yadyantaHpure 1. vyApAraNAya pr.| For Personal Private Use Only haw.jainelibrary.org Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram | navamaH pallava: // 35 // darzayiSyate tadA kadAcid antaHpurastriyo mArgayiSyanti, tadA ca dravyavyayakaraNamApatiSyati !' / iti kRpaNatAdoSeNa bahireva visarjanaM karotu sukhena, paraM sneharItirnaiSA / yata: SaRtusukhadAnakSamA ratnakambalA AgatA abhUvan, te ca svayameva vilokya visarjitAH, eko'pi kambalo'smadarthaM tu na gRhItaH, / ato bhavatAM kRtrimaH snehaH" rAjJA proktam-"nahi nahi kRpaNatA'sti, mayA tu evaM jJAtam-abhinavaM vastu iti satyaM parantu karkazasparzorNajAtIyatvena rAjJInAM paribhogAya cittaprasattikArakA na bhaviSyanti, iti hetorvisarjitAH, na tu dravyavyayabhIrutayA" | rAyoktam-'bhavaccitte ced evaM tarhi evaM mArgayitvA mama samarpayatu, ced ayaM nAgamiSyati tadA'haM bhojanaM na karipyAmi' | iti haThAgrahaM ghRtvA sthitA / rAjJA'pi tasyAgrahaM jJAtvA punarAsthAnaobhAgatya abhayApa jJApitaM, yad bAla-stryAdInAM haTho durnivAraH, ato yathA tathA kRtvA ekastu ratnakambalo grAhya eva' / tato rAjAjJayA vAkcaturo vetrI vyApAryabhyarNe preSitaH / sa tatra vaNijAmabhyarNe gatvA uvAca-bhoH sAdhukArA vyApAriNaH magadhAdhipaH zrImukhenAjJApayati, ataH sapAdalakSaM mUlyaM gRhItvA ekaM ratnakambalaM dadatu, nAtra ko'pisandehaH, rokyadravyeNa mArgayati' / tato vaNijaH sammAnapUrvakamiti pratyuttaramabhANiSuH-"bho bhadra ! rAjJe'smAkaM sevAkAnAM sabahumAnaM praNAmo vaktavyaH / vijJaptizya vaktavyA-yat svAminA ratnakambala AnAyitastad bhavato mahatI kRpA, parantu 'asmAkaM svAminaM natvA svottArake gacchatAM zAlibhadravyavahAriNo mandirasyA'dho bhUtvA gamanaM kurvatAM pAradezikA vyApAriNa' iti jJAtvA zAlibhadramAtrA AhvAyya pRSTam-'kiM vastu vikrIyate bhavadbhiH ?' | tadA'smAbhI ratnakambalA darzitAH / tayA tu mukhamArgitaM mUlyaM dattvA sarve'pi gRhItAH / adhunA tu 1. vayaM pr.| in Education Intern al For Personal & Private Use Only Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 353 // Jain Education Intend eko'pi kambalaH sevakAnAM pArzve nAsti, ataH kiM kurmaH ? | sevakAstu prathamata AzAM dhRtvA spAminazcaraNamAgatAH, svAminA tu tadA icchA na kRtA, tadA'smAbhistasyA agre vikrItAH / parantu dhanyA svAminayasyacchatracchAyA, yatredRzA mahebhyAH parivasanti; yata eke naiva asmAkaM paradezato'timahArgha vastvAnayanazramaH saphalIkRtaH / anyattu yad AjJApayati tad mastakabalena pramANIkaraNapravaNAH smaH' / evaM pratyuttaraM sammAnaM ca kRtvA vetrI visarjitaH / vetriNApi upabhUpamAgatya sarvaM niveditam / tadA zreNikenA'bhayena ca ekaH pradhAnapuruSaH zAlibhadramAtuH pArzve prahitaH / so'pi tatra gataH / devabhavanakalpaM gRhaM dRSTvA vismatacitto bhadrabhyarNaM gataH / tayA'pi atyAdara-sammAnapUrvakam Asane sthApitaH pRSTaM cAgamanaprayojanam / tadA tenoktam- 'ye bhavatyA ratnakambalA gRhItAstanmadhyAd ekaM ratnakambalaM 'lagnamUlyena mahArAjo mArgayati, paTTadevyA AgrahapUraNArthamavazyaM prayojanamasti ata ekaH kambalo dIyatAm; lagnamUlyaM ca gRhNAtu' / evaM rAjapuruSoktaM zrutvA bhadrayA proktam- 'idaM dhana-dhAnya- gRhAhikaM sarvaM rAjakIyam, atra mUlyena kiM prayojanam ?, atra mUlyamArgaNamanucitam / cet parakIyaH ko'pi bhavet tadA tasya mUlyakathanaM bhavet / yad mahArAjasya kArye AyAtaM tad asmAkaM mahAn bhAgyodayaH / mahArAjasyAjJAnukUlameva sevakaiH kAryaM sAdhyate tadA zatazaH kAryANi niSpAnnAni / IdRzaiH kambalazatairmahArAjasya nyuJchanAni kriyante / yat sevakagRhasthitaM vastu svAmikAryakaraM bhavati tato'dhikaM phalaM na kimapyasti / dhanyaH sa divaso yad asmadIyaM vastu | svAmicittaprasattikArakaM bhavati / parantu kiM karomi ?, mahArAjasyAnena kambalena prayojanamastIti na jJAtaM pUrvaM 9. mahArAjJo rokyamUlyena yadbhavatyA gRhitA ratnakambalA tanmadhyAdekaM kambalaM gRhitamUlyena na nyUnena mArgayati pra. / For Personal & Private Use Only navamaH pallava: | // 353 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 354 // Jain Education Internatio mayA / teSAM dvau dvau khaNDau kRtvA snuSANAm ekaikaH khaNDo dattaH, tAbhirapi 'etaiH kambalakhaNDaiH kA zobhA ?' ityanAdarapUrvakaM snAtvotthitAbhiH sarvAbhistaiH khaNDaiH pAdAH proJchitA ; / adyaiva pazyatu bhAvan, nirmAlyakUpikAyAM te patitAH santi / yadyapi te'gnau tApitA malamuktAH zuddhA bhavanti, parantu nirmAlyatvaM prAptAnAM bhogottIrNAnAM teSAM mahArAjasyopAyanaM kathaM kartuM zakyate ?, avyApRtaM vastu mahIpatyagre DhaukayituM yujyate, nAnyat / ataH praNAmapUrvakaM rAjJo'gre mayoktA vijJaptiH kartavyA / anyacca yatkimapi vastujAtaizcet prayojanaM bhavet tattu sarvaM svAmyadhInamevAsti" / iti tasya pratyuttaraM kRtvA, bhavyatAmbUla- vastrAdinA pratipattiM kRtvA ziSTAcAreNa | prasattipAtraM ca kRtvA visarjitaH / so'pi bhUpA'bhayasamIpaM gatvA savinayaM sarvam acIkathat / tacchrutvA rAjA'bhayazva vismayena camatkRtcitau jAtau / zreNikaH svacitte cintayati - "aho ! kA'pyanirvacanIyA puNyAgatiH, puNye ye mahadantaram / yato'haM svAmI, ayaM ca mama sevakaH, paraM puNye mahadantaram, yad ayaM sevaka : san ekadinamAtre bhogyaM bhuGkte tadahaM varSeNApi bhoktumasamarthaH / mama tu eka eva ratnakambalo raNaraNakakAraNamasti, anena tu SoDazA'pi te jIrNa-zIrNavastravat pAdaproJchanaM kRtvA pariSThApitAH, asparzatvaM ca prApitAH / zubhazubhatarazubhatamA'dhyavasAyAnAm udaye vicitratA zrIjinaiH proktA tatsatyameva / paraM ekayA vArttayA'hamapi dhanyatamo'smi yad mama rAjye IdRzA bhogapurandarAH sukhavilAsaM kurvanti, tena ahamapi saphalajIvitena jIvAmi / param IdRza bhogapurandaratvaM pUrvajanmakRta zrIjinamArgA'nukUlazuddhatapasyA- dAnAdInAM phalamasti, ato'syArAdhakasya darzanaM karomi, sa kIdRzo'sti / atipuNyavatAM darzanena divasaH kRtArtho bhavati / iti vicintya abhayAya jJApitam- 'tvaM tasya gRhaM gatvA, sukumAravacanaistaM pramuditaM kRtvA, sammAnapUrvakaM For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 354 // Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram * // 355 // Jain Education Ind bahuyatnairyathAyaci sukhAsanAdiyAnA'dhirUDhaM kRtvA, divyavAditranirghoSAdyADambarapUrvakam ihAnaya, yathA'haM | kRtadharmasya tasya puNyavato darzanaM karomi / iti rAjAdezaM labdhvA zubhaparikarayuto'bhayaH saharSaM zAlibhadragRhaM gataH / sevakairagrata evaM bhadrAyai abhayAgamanaM jJApit / bhadrA'pi svagRhavIthyAM yAvadabhaya AgatastAvat svayaM bahubhiH saravI dAsIbhiH parivRtA svagRhAGgaNataH zatapadaM yAvat sammukhamAgatA / tatra atyAdarapUrvakaM nyuJchanAni kRtvA gRhAntarnItaH / bhavyAsaneH sthApayitvA'tyadbhutanavanavadezotpannavastUnAm upAyanAni kRtvA, puSpa-tAmbUlaittarAdibhiH ziSTAcAraM kRtvA'gre sthitvA hastau saMyojya bhadrA prAha- 'adyA'smAkaM mahAn puNyodayaH, adya suprabhAtadivasaH, adya pUrNA manorathA yat svAmibhiramAtyaiH svacaraNanyAsairgRhaM pAvanaM kRtam / svAminA etAvAn zramaH kRtaH ?, gRhe sthitenaiva kimAjJA na kRtA ? | svAmyAdezazravaNamAtreNa nirdiSTaM kAryaM zirobalena mayA | kRtamabhUt / sevakAnAM hi svAminirdiSTakAryakaraNe AjJAmAtravilambo bhavati' / evaM bhadrAvacaH zrutvA'bhayaH prAha"yad bhavatyoktaM tatsatyam, ahaM jAnAmi bhavAdRzAnAM kulajAnAmiyameva sthitirastiH parantu mayApi svAmyAdezaH pramANIkartavyaH / yatA'dya mahAprasannacittena rAjJA mAM pratyuktam- 'tvaM saparikaraH zAlibhadragRhaM yAhi, gatvA ca sukhapraznaM kRtvA'tyAdareNa yatnapUrvakam atrAnaya yenA'haM puNyazAlinaH zAlibhadrasya mukhaM pazyAmi' / iti nRpAdezaM prApya zAlibhadrasyAmantraNAyA'hamAgataH / tena zAlibhadraM mayA saha saMpreSayatu, tathA'tyutsukasya rAjJo | manorathaH phalavAn bhavet / prasannIbhUto rAjA mahattvabIjaM mahAprasAdaM kariSyati, tena samaste'pi pure bhavadgRhasya | sazaH pratiSThAvRddhirbhaviSyati durjanAnAM ca mukhamlAnirbhaviSyayati / aham ekatra sukhAsane'zvavArikAM For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH | // 355 // Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 356 // Jain Education Internation | kArayitvA rAjJAH sammAnaM dApayitvA punaratraivAneSyAmi, ataH zIghraM mayA samaM preSayatu / anye kespi mahebhya | rAjJo milanArthaM rAjadvAramAgatya bahudravyavyayaM kurvanti, Agatya Agatya punaH punaryAnti paraM darzanaM na prApnuvanti asmadAdInAM sevAM vijJaptiM ca kurvanti, tathApi kasyApi milanaM bhavati, kasyApi milanaM na bhavatyeva / puNyavato bhavatyAM putrasya milanArtha tu pratyuta rAjA Aturo'sti, ato'tra na kA'pi zaGkA vidheyA" / evam | abhayavacanAni zrutvA saharSa bhadrA prAha - "svAminA yaduktaM tat satyameva / bhAvadRzAnAM jagati ratnabhUtAnAM vacasi kA'dhIratA ?, ko mUrkho vikalpayet ? / ahamapi bhavatprasAdena jAnAmi - iha loke lajjA pratiSThA - mAnamahattva - yazaH khyAti zobhA- samRddhi - sukha-saubhAgya- vairijayAdInAmekameva rAjJaH sammAnam avandhyaheturasti / rAjadvAragamane sahajo vighnadhvaMso dRzyate / yataH - "" gantavyA rAjasabhA, draSTavyA rAjapUritA lokAH / yadyapi na bhavantyarthAstathApyanarthA vilIyante " ||1|| tataH kRpayA''hvayati nRpastatra kiM kiM kathanIyam ?, tattu paramapuNyodayasUcakaM sakalA'bhISTasAdhakam ahamapi vedmi | param ayaM mama zAlirajJAtarAjasabhAvyatikaraH kadApi rAjasabhAyAM gato nAsti / rAjasabhAyAM SaTtriMzad | rAjakulInA narAH, tatrAyaM kimapi na vetti yad ayaM prathamaM namanIyo'yaM ca pazcAd namanIyaH, rAjasabhAyAm | etadvAcyam bhavati etattu na vAcyaM punaratrAsane upaveSTavyam atra naiva, evaM kiJcidapi na vetti / punastatra bahavaH dhanA mahebhyA bahavo mantrimukhyA bahavazva kSatriyograkulotpannAH sthitAH santi, eteSAmagrataH katamAH ?, vAmataH 1. gantavyaM rAjadvAre pra. / For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 356 // Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallava: caritram // 357 // katamAH ? dakSiNataH katamAH ?, eSAM jyeSThaH katara: ?, eSAM madhye kayA rItyA sthAtavyam ?, etatsarvam | anabhyAMsAt zAlina vetti, ataH kathaM tatrAgatya zlAghanIyo bhavet ? | mahArAjasya pUrNakRpA'dya yAvad ghaTikAmAtramapi paratantrabhAvena sevakasyopari mahArAjena kRpA'vadhAryate, 'sevakaH kSaNamapi duHkhito mA bhUt' evaM ced mahatI kRpA'sti tadAtu sevakasya mAnavRddhayarthasvayameva zramaM kRtvA'trAgatya svacaraNanyAsenedaM sevakagRhaM pavitrayatu / tadA ca asmAkaM sarve'pi manorathAH pUrNA bhaviSyanti, sevakazya sarveSvapi ibhyeSu adhika: zlAghyataro bhvissyti|svaaminaaN ghaTIcatuSkamAtrazrameNa sevakasya bhavaM yAvat sukh-maan-vRddhirbhvissyti| etad'maduktaM bhavatAM prasAdena bhaved, nAnyathA / yato bhUpatayo mantryadhInA bhavanti / bhavAdRzAH paraduHkhabhaakAH kRpAlavaH sajjanAH parasyepsitaM kurvantyeva / asmin mahAnagare sarveSAM puruSANAM madhye'dhunA tu dvAveva puruSottamau bhavataH, ekastu mama jAmAtA bhavatAM bhaginIpatiH, dvitIyo bhavAMzva, yo hi pareSAM manorathapUraNe kalpadrumaH / ato yadi bhavAn kRpA kRtvA 'idaM karaNIyameva' iti hRdi avadhArayati tadA tu jAtameva nAnyathA / asmAdRzAnAM vaNigmAtrANAM gRhe mahArAjasyAgamanaM kathaM sambhAvyate ?, ato'smadIyagRhalajjA bhavadadhInA, pazyAd yad rocate tat karotu" | athA'bhayo bhadroktaM zrutvA prAha-'bhavatyA yaduktaM tat satyam / paraM yuSmadIyamanorathapUraNe'haM vilambaM 'kuryAmiti sarvathaiva na zraddheyam, yato yuSmAbhiH sahA'nekadhA sambandho'sti / prathamastAvat zrImajjinacaraNopAsakA vayam, dvitIyaH zAlibhadrabhaginI madbhaginI caekatra gRhe vivAhite, tRtIyazca mahArAjasya gobhadrazreSThI paramapriya AsIt, 1.mayoktaM pra.12. bhavatIbhiH pra.3. karomIti pr.| // 357 // For Personal & Private Use Only Education Noww.sainalibrary.org Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 358 // Jain Education Internatio | tena yuSmadgRhopari tu mahArAjasya purAtanI kRpA'styeva, ato bhavadIyaM kArya tad madIyameva jAnAmi, nA'ntaraM gaNayAmi / paraM yadi ahamekAkyeva tatra gatvA vijJaptiM karomi tadA sabhAyAM ke'pi khalA evam alIkamudbhAvayeyuH'mantrI kathamapi laccAdinA vazIkRto'sya gRhe gamanArthaM prerayati, tasya gRhasya pradhAnamanuSyastu ko'pi nAgataH !' / kespi vAcAlA vadeyuH - 'mahArAjasyAjJA etAvatyeva !, yadAjJAM zrutvA svecchyA sa tu nAgataH, pratyuta rAjAnamAhvayati / | rAjA yadi svayaM gacchet tadA rAjJo mahattvaM kutra sthitam ?' | ko'pi punarjalpet- 'yadi mahArAjo bhUtvA vaNiggRhe gamanaM kariSyati tadA'smadAdInAM gRhe kathaM nAgamiSyati ?, pratigRhagamane ca rAjJo laghutvaM sthAsyati' / evaM | vividhajanajalpane rAjJo mahatI kRpA'sti tathApi kiM jJAyate ? : rAjJAM cetAMsi kSaNasthAyIni asthirANi bhavanti, ataH kadAcid manasi vizleSAgamane maduktaM sidhyed vA na / ato yadi IpsitaM saphalaM kartuM samIhA'sti cet tadA mayA saha sukhAsane sthitvA rAjJa upakaNThamAgantavyam / tatrAgatya yAdRzI mamAgre vijJaptiH kRtA tAdRzI | tasyApyagre karaNIyA / tatsamaye'ham anyo bhUtvA'vasarocitavacanakathanena bhavatyAH kAryaM kariSyAmi / dhanyo'pi tatra sthito bhaviSyati so'pi prerako bhaviSyati / tatrAgamanena bhavatyAH kArya siddhameva jJeyam" / tato bhadrA'bhayoktaM zrutvA'tyadbhutopAyanavastUni lAtvA sukhasanAdhirUDhA bahudAsI dAsaparivRtA'bhayena saha rAjadvAraM gatA / yAvatA sukhasanAduttIrya sabhAntaH praviSTA tAvatA'grato'bhayena upakarNaM bhUtvA rAjJe proktam- 'svAmin! zAlibhadramAtA vijJaptyarthamAgacchati sA svAminA'vadhAraNIyA' / bhadrApi rAjJaH samIpamAgatyopAyanamagre dhRtvA praNAmaM ca kRtvA sthitA / rAjA ca sAdaraM hastasaMjJayA upavezanasthAnaM darzayitvA prAha- 'subhage zreSThini ! svAgataM tava, lIlApatestava For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 358 // Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 359 // Jain Education I putrasya saukhyamasti ?' | bhadrA prAha - 'svAminaH kRpayA saukhyaM lIlApatitvaM ca bhavatyeva / cet svAminaH zubhadRSTiprasarI yasyopari jAtastaM ko gaayituM samarthaH ? | punaryasyopari pUrNakRpAdRSTirjAtA tasyaihikasukhavilAsakaraNe kimAzcaryam, ?, kastasya vighnakRd bhavati ? / punA rAjA prAha- bhadre ! mayA nimantrito'pi tava lIlApatiH sutaH kathaM nAgataH ? bhadrAH prAha- 'svAmin ! Ajanmato'dya yAvad bhavatAM (tA) pUrNakRpayA lIlApatiH kRtaH / lIlAkaraNamAtrameva vetti, nAnyat / tasya svarUpahArdaM buddhinidherabhayamantrirAjo (jasyA) gre niveditamastiH ataH svAminaH kRpA tu astyeva, punarvizeSataH kRpAmabadhArya sevakasya mandiraM pavitrayatu / yatra svAminAM pUrNakRpA bhavati tatra kimapi vicAraNIyaM na bhavatyeva, yathA zrImadrAmacandrazcarmakAraputrI manorathapUrtyartham anAhUto'pi svayameva tatra gatvA, tasyAH svasurgRhaM yAvat svayaM saha gatvA, tatra sthApayitvA AgataH / evamanekadhA prajAyA lAlana-pAlanaM kRtam / ye bhavAdRzA mahAnto bhavanti te paramanorathapUraNaM vinA nAnyat kimapi vicArayanti / asmAdRzAnAM sevakaparamANumAtrANAM manorathapUraNe bhavAdRzAnAM mahatI gurutAvRddhirbhavati, na kA'pi kSati: 'aho ! asya kRpAlutvam, aho ! asya saralatvam, aho asya prajAlAlanapAlanam' evam anekayugaM yAvat kIrtiH sthirA bhavati / ataH kRpAM kRtvA mama vijJaptimavadhArya mandiraM pAvanaM | kartavyaM svacaraNanyAsena yathAsukham / bhavatAM gRhAgamanena lIlApaterbhavataH sevakasya yathArthaphalaprAptirbhaviSyatiH tasya tu atrAgamane sahasrakozapathakaraNazramo bhaviSyati / ataH paraM tu bhavadicchA pramAN / bhavadIyAjJAM ko na manyate ?, yathAruci karotu, asmAbhistu bhavadAjJA zirobalena kartavyA" / iti bhadrAvacAMsi zrutvA For Personal & Private Use Only 4 navamaH pallavaH | // 359 // Hirww.jainelibrary.org Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 360 // Jain Education Intem | rAjJA'bhayasammukhaM dRSTiH kRtA / tadA''bhayenoktam- 'prajApAlanatatparANAM bhavAdRzAnAM tasya gRhe gamanaM yuktameva, na kApi vacanIyatA / bhavadgamane'sya pUrNamanoratho'nirvacanIyAnandazca bhaviSyati, loke ca prajAvAtsalyajanmakIrtiprasaro bhaviSyati, parantu bhavatAM yathA ruciH' / tatsamaye dhanyenA'pi abhayavacanaM satyApitam - 'mahArAja ! mantrirAT zobhanaM vakti, bhavatAM tatra gamane prajAvAtsalyakaraNena kIrtiH pravatrtsyati' / tato rAjA bhadrAM prati prAha- 'he bhadre ! tvaM sukhena gRhaM yAhi, vayamAgacchAmaH' / iti rAjJo vacaH zrutvA saharSaM suvarNaratna rAjJaH zirasi nyuchanAni kRtvA punaH sukhAsane sthitvA gRhamAgatA / svapradhAnapuruSAn AhUyAjJA dattA yad"AtmIyagRhAd rAjadvAraM yAvat sarvaM mArgaM kacavarazodhana-sugandhijalAcchoTana-vicitrapuSpavikaraNAdinA darzanIyaM kuruta, tripatha-catuSpathAn mahAmaNDapa dhvaja patAkA-toraNAdibhiratibhaNIyAn racayata, mArgasthAM | haTTazreNiM vividhadezotpannaiH svarNasUtraparikarmitavastrairAcchAdya AzcaryakArikAM kuruta, sthAne sthAne kRSNAgurumRgamadA'mbarAdinA dhUpaghaTIM kRtvA samastamapi mArga sugandhena vAsitaM kuruta, tathA sthAne sthAne puSpamAlAlambitAn haTTAn kuruta" / evaM bhadrAdezaM prApya te tathA kartuM pravRttAstAvatA putramohamohitena sadA dattAvadhAnena gobhadrasureNa svazaktyA bhUsthaM rAjagRhaM svargopamaM kRtam, yat pazyatAM janAnAM samagrairdivasairdRSTistRptiM nApnuyAt / tato rAjA abhayAdipradhAnapuruSai rAjamAnyasAmantAdibhi mahatyA senayA ca parikarito | gItA''todyavAdana - bandibirudapaThanAdimahADambarayuto rAjadvArAnnirgato'gre pazyati tAvatA nagarazobhAM dRSTvA'ticamatkRtaH sasambhramaM pArzvasthAn praSTuM lagna: - 'aho ! IdRzam atiramaNIyataraM puraM kena kRtam ?' / tataH For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 360 // ainelibrary.org Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH caritram pallava: // 36 // sandezahArakaiH puruSairuktam-'svAmino gRhanimantraNahetorbhaktyA bhadrAkAritam / atra tu kimapyAzvaryaM nAsti, agre tu anirvacanIyAM racanA'sti, tAM tu yaH pazyati sa eva jAnAti, paraM mukhena yathArthaM vaktuM na zakyate' / rAjAdayastacchutvA vismayaM prAptA vadanti-'etAvatA stokakAlena kaH kartuM zaknoti?, ato devkRtymevedm'| mArge yathA yathA'ye yAnti tathA tathA abhinavAm adRSTapUrvAm anirvacanIyAM racanAM pazyanti / kSaNe kSaNe sainyajanA: purajanAzya atyadbhutadarzanakautukAviSTacittA AzcaryaikalInAH stambhitA ivA'ye gantuM na shknuvnti| yadi ko'pyAgatya prerayati-'calata, agrato'pi bahuramaNIyamasti' tadA'gre calanti / punaranyatra gatvA kAmapyanyaracanA dRSTvAticamatkRtacitA animeSAH pazyanto manuSyA devA iva babhUvuH / rAjA'pi hastiskandhAdhirUDha itastato yatra yatra pazyanti tatra tatra nirupamAm azrutapUrvAM racanAM pazyan citte mahAzvaryaM vahan calati / param ekato yadA pazyati tadA'paratastu kadRSTaM tiSThati tadA ca sevakaH prerayati-'mahArAja ! ito'vadhAryatAm, kIm darzanIyamasti?' yAvacca tAjA vakramukhena pazyati tAvatA sevako vakti-'deva etad agragataM kautukaM pshytu'| tadA punA rAjA balena dRSTiM saralAM kRtvA'grataH / pazyati / evaM kSaNe kSaNe sphArodArAM gobhadranirmitAM zobhAM pazyan muhurmuhurAzvaryanimagna utphullocana itastataH pazyan vibhrame patitaH / 'kayA rItyA idaM niSpAditaM bhaviSyati?' evaM pade pade zaGkamAna: punaraye'bhinavAzvaryaM pazyati tadA tato'pyadhikata buddhyA vicArayati, paraM hArda na praapnoti| evaM lIlAvaibhavaM dRSTvA dRSTvA cintayati-"kimidaM satyaM vA svapnaM vA indrajAlam ? / etAni AzcaryakRdvastUni kena nirmitAni ?, kayA rItyA ?, kena dravyeNa ? | nirAzrayANi kathaM sthitAni ? | aho | pudgalatAvaicitryam ! / vinA jinamataM ko'sya hArdai jJAtA'sti?, ato jinavacanaM satyam, yata Agame'pyuktam // 361 // For Personal & Private Use Only waww.pinelibrary.org Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH caritrama pallava: 'jIvAnAM gativaicitryasya, pudgalAnAM paryAyAvirbhAvatirobhAvavaicitryasya, tathA karmaNo bandho-dayavaicitryasya hArdai jino vA jinAgamo vA vetti, nAnyaH' / atastau eva satyau" evaM vicArayan, sthAne sthAne navanavaracanAM maNDapAnu zAlabhalikAkRtanRtyAdimahAzvaryANi ca pazyan, kimimAH sacetanA acetanA vA devInAM rUpANi vA ?' evaM muharmuhurvicArayan, punarjinamArgajJAnaM satyApayan, harSaM prApnuvan, 'yadyaham asya gRhe nAgato'bhaviSyaM tadA imAni vicitrANi adRSTa zrutapUrvANi kautukAni katham adrazyam ?' evaM sAhlAdaM vikalpayan, saparicchado bhUpo divyazriyopazobhitaM zAlibhadraprasAdaM prApat / 'tatra prathamadvArapraveze nIlaratnadalopazobhitasuvarNakalazairbhAsuram antarAntarA anekavararatnakRtavaicitryaM toraNatritayaM bhUbhRd aikSata / atha sarve mandirAntaH pravizanto'gre yAvatA gacchanti tAvatA ambubhramakaraM sphATikaratnanirmitaM bhUmitalaM dRSTvA kecidbhadrakA ambubhameNa vastraM saMvarituMlagnAH, tadA dhImatA'bhayena svakIyanaipuNyadarzanArtham ajJatA-hAsyanivAraNArthaM ca hastAt pUgaphalamH agrata pAtitam, bhUmisaMyoge zabdAyamAnaM zrutvA 'sphATikamayaM bhUmitalam' iti nizcitya te'grato gantuM pravRttAH / tato'gre divyamaNimayastambhaiH saMyuktam atiramyataraM sthAnaM dRSTvA camatkRtacittasya bhUpatestatra sthAtum abhiprAyam iGgitaitviA : bhadrA kulavadhUbhiH saha maNimuktAphalairvardhApayitvA anekasahasralakSasuvarNa-ratnairyuchanAni ca kRtvA kRtAJjaliH satI vijJapayituM lagnA-'svAmin ! uparitanA bhUmiH pavitrIkriyatAm / atra svAminaH | sthitikaraNayogyaM sthAnaM nAsti, yato'tra tu dvArapAla-pazubandhanAdInAM sthAnamasti' / tacchutvA bhUpazcintayati 1.sa kIdRzaH - ityadhikaH pAThaH pra. / // 362 // Jain Education in For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 363 // "aho ! puNyaprakRterbhedaH IdRzaM ramaNIyataraM mama zayanasthAnamapi nAsti / zuddhAzaya| bahumAnagarbhitadAnAdidharmasevanaphalam IdRzam / yaduktaM jinAgame -'asaGkhyAtA'dhvasAyaniSpannamekaM prakRtisthAnaM, tadapi asaMkhyAtabhedabhinnaM proktam, tatrApi rasabhedA anantAH' / evaM vicitrAH puNya-pApayorbhedAH zrImajjinairuktAH, atastadvacanameva satyam" / evaM zuddhopayogo bhUtvA sopAnamArgeNa uparitanabhUmau saparicchado nRpatizyaTitaH / sA ca vividharatnajaTitagavAkSa-muktAphalagrathijAlikAdiyutA, sthAne sthAne sugandhidhUpAdinA vAsitA, vividhAtodya-hetigaNaizca sarvato darzanIyA'sti / tatrApi bhadrayA''gatya vijJaptam-'pUjyapAdairuparibhUmau kRpA kartavyAH, idaM tu dAsI-dAsA-'sidhara-kuntadharA-5'todyavAdakAnAM sthAnaM svAmiyogyaM nAsti' | punA rAjA'ticamatkRtacitto vicArayati-dRzyatAM puNyavilAsaH, mama sthAnato'pyadhikAni dAsAdInAM sthAnAni, eSa sarvo'tyAdarapUrvakadAnAdInAM camatkAra:' / evaM vicArayan tRtIyabhUmau gataH / tacca sthAnaM vividhadezotpannacInAMzukapramukhANAM candrodayaiH sandhyAbhravad ramaNIyataraM, sphATikAdivividhabhAsuraprastarai racitavicitrabhUmitalam atIva zobhanaM dRSTvA rAjA tatra sthAtumanA abhUt / tajjJAtvA punarbhadrA prAha - 'svAmin ! caturthabhUmiM pavitrayatu, na hi iyaM bhUmiH svAminaH sthAtuM yogyA / idaM tu vANijyA'dhikAriNAM lekhakAnAm ugrAhakANAM ca sevakAnAM sthAnam' / tacchutvA rAjA vicintayati-'aho ! puNyabalam; yad ahaM rAjA, ayaM tu madIyA prajA, paraM puNyayorantaraM mahat / atra vismayo na kartavyaH / pUrvakRtabhAvAdhikadAnAdInAM phalaM zrImadbhijinairuktaM tat satyameva' | iti vicintayan caturthabhUmau caTitaH / tacca sthAnaM ratnakhacitaramaNIyastambhazreNivirAjitam, AvAsabhittijaTitaratnamukurANAM parasparaM pratibimbanAd ||363 // in Education For Personal & Private Use Only Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH mArgabhrAntikaraM, sthAne sthAne bAvanAcandanA-5guru-mRgamadA-'mbara-turuSkAdInAM dhUpodmavAsanayA paripUritaghrANendriyaM dRSTvA sarve'pi punaH punrmstkNdhuunynti| tadA mandArakusumayathitamAlA'valambitajAlikAH spRSTvA vAyuratyAmodakaro mandaM mandamAgacchanti / UrdhvaM candrodaye ratnavallivalaye ratnamayapatra-puSpANi ko varNayituM zaknuyAt ? tatra jhumbakeSu lahalahAyamAnamaNi-muktAphalAdInAM vicitravarNAdIn dRSTvA cakSureva na nivartate / sthAne sthAne navanavaracanA'nekasaGghayayA'sti, tatra kiM kiM pazyeyuH ? / yatra yaH pazyati tatra tasya dRSTi: sthirIbhUya lgti| tato rAjAdayaH svayameva prAhuH-'vayaM tu atraiva sthAsyAmaH, yataH sthirIbhUya vilokyem"| tato bhadrayA rAjJa AzayaM jJAtvA, ratnamayaM bhavyasiMhAsanamAnAyya, unnate sthAne sthApayitvA, divyamasUrakocchIrSakAdinA saMskArya vijJaptam-deva ! alaMkriyatAm idamAsanam' / rAjA tatsiMhAsanaM dRSTvA 'kimidam aindra cAndraM vA ?, iti vimRzan siMhAsane sthitvA prAha-'bhAgyavati! ta lIlApatiH putraH kutra ? atra samAnaya, yathA'haM tasya puNyanidherdarzanaM karomi' / tato bhadrayA rAjAdezaM prApya saptamyAM bhUmau gatvA zAlibhadra AlApita:-vatsa ! adhastanabhUmiM zIghraM samAgaccha, svAvAse AgataM zreNikaM viddhi' / evaM mAtRvacaH zrutvA zAliH prAha-mAtaH / atra me kathanIyaM kim ?, yathArhadhanaM dattvA zreNikaM paNyaM gRhANa, tvattaH kimaham atinipuNaH ?' | mAtroktam-'vatsa! na tu pRthivyAm atimahAgham, amUlyamasti, bhAgyenA'trApyate' zAliH prAha-'evaM cettarhi mukhamArgitaM dhanaM dattvA gRhANa- yathA parahaste na yAti' / evaM putrasya bhuvanAdbhutAm aizvaryalIlAmAlokya 'aho ! ayaM lIlApatiH putraH 1. ataH paraM kiM bhaviSyati' ityadhikaH pAThaH pra. | sthitaH, tato rAjA, iti pra. / 2. svayameva ityadhikaH pAThaH pra. / // 364 // Main Education make! For Personal & Private Use Only |ww.jainelibrary.org Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 365 // Jain Education natio kIdRzam vakti ? ' evaM vimRzanti jananI hRdi bADhaM jaharSa / vyamRzacca- 'evam ekAntena atibhadrakatvaM saralatvaM ca na zobhAmAvahati, yo'varocitaM jAnAti so'tinipuNaH, ata imaM kiJcid nItivacaH zrAvayitvA jAgaritaM karomi ' / iti dhyAtvA prAha-" vatsa ! zreNikaH krayANakaM na, kintu tava svAmI samastadezA'dhipatiH / asmatsadRzA aneke tasya sevAmaharnizaM kurvanti / anekamANDalikabhUpa-sAmanta zreSThayAdayo'STau praharAn jAgaritadazayA | tasyaivAjJAyAM sthitAH sevante / 'kimayaM vadiSyati ?' / iti zuzrUSotsukA hastayojanapUrvakaM sthitA dRzyante ete | sarve'pi janAH / tvamapi tasya zubhadRSTyA svepsitaM sukhavilAsaM kurvannAsi / cettasya dRSTervinimayo bhavet tadA ko'pyAtmanazchAyAsamIpe'pi na tiSThet / tasmin tuSTe sati sarve'pi tuSTA jJeyAH ruSTe ca tasmin ko'pyAtmIyo'pi vArtAmapi zrotuM notsahate / ataH svayam adhastanamAgatya savinayaM praNipatya taM prasattipAtraM kuru / tasyAgamanena tava gRhazobhA vRddhizobhA vRddhimAptA'sti, punastvamAgatya vinayAdiguNadarzanapUrvakaM mahatImunnatiM pANau kuruSva / sa tu tvaddarzanasamutsuko'sti, tavAgamanenA'sya mahatI cittaprasattirbhaviSyati, jagadanukUlaM ca bahumAnaM dAsyati, ataH zIghramAgaccha" / ityevaM mAturvacaH zrutvA mAtradhikaM hRdi dUno vicintayituM lagna: "hA ! mamApi svAmyasti / aho ! etAvanti dinAni tu arhantaM svAmibhAvena jAnAmi ; taM vinA nA'nyaM kamapi svAmitvena jAnAmi, yasyAbhidhAnaM prAtarutthAya gRhyate, bhaktayA ca stutipUrvakaM yaH praNamyate / ced mAtrokto mAzastulyakara-kramo mamApi svAmI tadA matto'pi tasya puNyaM mahattaraM, matpuNyaM tu dInataram / evaM parAdhInatve kiM sukham ?, saMsAre parAdhInatvAd anyaduHkhamadhikaM nAsti / mayA tu pUrvajanmani stokatarameva puNyamupArjitaM, tena parAnuvRttyA namanAdikaM kartavyatayA Apatitam / tato'dhunA mayedRzaM kartavyaM yena kenApyaMzena parAdhInatvaM na For Personal & Private Use Only navamaH pallava: || 365 // Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH // 366 // bhavet" / evaM vicArya mAturvaco'laGghanIyamiti kulajAnAM rItimanusRtya, mAtRbhaktihAnirmA bhUyAd iti AsanAdutthAya mAtrA saha AvAsAduttarituM lagnaH / tadA Urdhvasukhena zreNikA-'bhayAdayodraSTuM pravRttAH | 'vikalpayanti ca - 'kimayaM vAsavo dogundukadevo vA ?, mUrtimAn puNyaprAmbhAro vA ?' | atha sa dehadhutyA gRhamujjvalayan, calatkuNDalAbharaNAbhyAM zataza: kSaNadyutInAM tejAMsi vistArayan, vAg-netra-manasAM cApalyaM vArayan rAjJaH samIpamAgatya vinayapUrvakaM lIlayA rAjAnaM praNanAmaH, yata uttamAnAm ayameva kramaH | kumArAgamanamAtreNa rAjJA'tyAdarapUrvakaM paramaprItyA hastaM saMgRhya kumAra: svAntike sthApitaH / zAlibhadrasya rUpA-''bharaNa-sukumAratA-madhuravAg-hastAbhinayAdyutkRSTapuNyodayavibhrame patitAH sarve'pi sabhyAzvitrasthA iva nizceSTA jAtAH, parasparaM vaditumapi na zaknuvanti, zirodhUnanamAtrAmeva ceSTAM kurvanta: sthitAH / rAjA'pi taM nirIkSya kiyatI velAM stambhito bhUtvA ziSTAcArapAlanArthaM sAhasaM dhRtvA hRdayaM dRDhIkRtya prItyAzAlaye sukhakSemodantaM pRSTavAn-'vatsa! tava lIlAvilAsA avicchinnA sukharupA yathecchaM niSpratyUhA vartante ?' kumAreNoktam-zrImaddevagurUNAM prasattyA pUjyApAdAnAM kRpayA ca kathaM na bhaveyuH?' iti candanazItalaM madhuravAkyaM zrutvA sollAsaM rAjA prAha, "vatsa! tvayA na kA'pyasmacchaGkA vidheyA, yathecchaMsvamano'nukUlo vilaaso'nusrtvyH| yatastvaM tu asmAkaM prANAdhikavallabho'si, netravad rakSaNIyo'si,mama rAjya- nagarai-zvaryANAM hArdaM tvamevA'si; raGkakaramataratnavat pratikSaNaM smaraNIyo'si; ato yathecchaM vilAsaH kartavyaH, na kA'pyatirvidheyA / yat kimapi 1. vicArayanti pra. / 2. 'bahumAna pUrvakaM' ityAdhikaH pAThaH pra. / // 366 // in Education For Personal & Private Use Only Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH caritram pallava: kAryaM ced bhavet tad mamaiva jhApyam, yad ghaTikAsAdhyaM tat kSaNena kariSyAmi / mama gRhaM svagRhamiva gaNya, na kimapyantaraMgaNyam / tavecchAvilAse yaH pratyUhastanmama mahaduHkham, ato niHzaGkavilAsaH kartavyaH' ityuktvA pratyayotpAdanAya zAle: pRSThasthApanaM kRtam, yato rAjA yasyopari mahatI kRpA bhavati tasya pRSThasthApanaM karotIti rAjanItiH / atha rAjJaH karkazakarasparzAda girenijharaNavat prasvedabindavaH srotaM lagnAH, zarIraM ca muSThigatazatapatrapuSpavadmlAnatvaM praaptm| taddRSTvA bhadrayA bhUpataye vijJaptam-'svAmin ! ayaM paittalikadevo'sti, svAmipratAgnitApaM dhartuM na zaknoti, ato'syAjJA dIyatAM yathA vilAsabhavane yAti / tadA rAjJA saharSa bahumAnapUrvakamAjJA dattA--'vatsa! sukhena uparitanAvAsam alngkuru'|tto bhUpaterAdezaM prApya zAlibhadrastatkSaNaM mohena mukto bhavyAtmA lokAntamiva saptamaM saudhaM gataH / gatvA ca vairAgyaraGgapUritahRdayaH zayyAyAM sthitaH / atha bhadrayA aJjaliyojanapUrvakaM sabahumAnaM saparikaro rAjA bhojanAya nimantritaH / rAjJApi atyAdara-bhaktiM dRSTvA mAnitam / tato yAni zatazaH sahasrazo lakSazaH saMskAraiH parikarmitAni yAni ca zata-sahasralakSadravyavyayairnirmApitAni, taiH zatapAka-sahasrapAka-lakSapAkatailairmajjanazAlAyAM-nipuNazilpibhi rabhyaGgaH kAritaH / tataH suvAsitoSNatIrthajalai rAjasnAnavidhinA snapyamAnasya bhUpateH karAdruSTakAnteva maNimudrikA kUpAntaH patitA | atha snAnaM kRtvA zuddhamAJjiSThavareNa aGgaluJchanaM kRtvA prathamaM bAvanAcandanarasena gAtramanuliptam | pazyAt zrRGgArakaraNAvasare AbhUSaNaparidhAnaM kurvatA nRpeNa mudrikA na dRSTA, tadA tacchuddhyartham || itastato vyalokayat, punaH punarhastAiguliM pazyati / cintayati ca-'mama rAjyasAraM mudrAratnaM gatamTa, kiM kriyate ?, kasyA'ye kathyate ?, paragRhe cAgatya AladAnaM na yuktam, evaM yAvatA cintayati tAvatA dUrasthayA in Education Interneta For Personal & Private Use Only Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH // 368 // bhadrayA svanaipuNyena jJAtaM yad 'rAjJaH kimapi mudrAdikaM gataM dRzyate, | tato bhUsaMjJayA dAsyai jJApitam-'jalayantreNa bhUSaNAnyAkarSaya, yathA tat prakaTitaM bhavet, dAsyA tathA kRte nAgarikamahebhyA'bhyarNe AgataM niHsvaM grAmyamiva alaGkArocaye mudrAratnaM vilokya dAsI prati mahIpaH prAha-ete sadalaGkArAH kasya ?' | dAsyAha-prabho ! naH prabhoH zAlibhadrasya pratidinatyaktanirmAlyamidam' / tacchrutvA vismayamApanno rAjA cintayati-'aho ! anirvacanIyA puNyagati :, dRzyatAM svAmi-sevakayoH puNyAntaram / svasvA'dhyavasAyaprabalatAvaicitryakRtadharmasya vicitraM phalamiti jainI gImithyA na bhavati' | tato nijAM mudrikAM gRhItvA, zuddhavasrANi paridhAya pUrvaracitA''sanAdisaMskRte ramaNIyabhojanamaNDape Asanamalaikurute sma / tato- gobhadragIrvANadattai vividhavastubhirniSNAtaiH sUpakAraiH saJjitA aSTAdazabhedavyAkulA navyA ca rasavatI saparivArAya rAjJe bhadrayA pariveSitA / tato rAjAdayaH sarve'pi rasavatImAsvAdayanto'bhinavAkArAM susaMskRtAM vividharacanAvizeSAm anAsvAditapUrvAM ca dRSTvA vismitahRdayAH 'kimidaM kimidam ?' iti sUpakArAn punaH punaH pRcchAM kurvanti / bhuAnai rasavatyAsvAdazlAghaM ca kurvadbhistairyatheccham udarANi bhUtAni / bhuktvosthitAzya te sarve'pi punarAsthAne sthitaa| tato ratnajaTitA svarNacaGgerI paJcasaugandhikatAmbUlabITakAni bhRtvA'ye muktA | tato divyA'ttarAdInAm AcchoTanaM kRtvA vividhavastrAbhANaiH sarve'pi satkRtAH / rAjJazya vividhadezodbhavAni pravarANi vastrANi, ratnaiH | khacitAni vividhAnyAbhUSaNAni, anekAni ca divyaratnAni bhRtvA sthAlA upaayniikRtaaH| tathA'nekAni azvarathAdIni, elA -lavaGga-jAtiphalAdIni svAdimAni, drAkSA-'kSoTaka-badAma-pistAdIni ca svAdimadravyANi // 368 // Jain Education For Personal & Private Use Only Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallava: caritrama // 36 // adRSTapUrvANi upAyane kRtvA nRpastoSitaH / rAjJApi bhadrAyai cittaprasatyoktam--'bhadre ! tava lIlApatiH | suto'tiyatnato rakSaNIyaH / matsadRzaM kAryaM ced bhavet tadA sukhena vAcyaM nAntaraM gaNyam / madgRhaM svagRhamiva suto'tiyatnatAra gaNyam, tvayA sArdhaM mama sevyasevakavyavahAro nAsti / samagramapi rAjyam AtmIyameva gaNyaM, kayApi rItyA zaGkA na vidheyA | zAlibhadrastu mama deza-nagara-rAjyAdInAM maNDanarUpo'sti, ato mamAtIva praannaadpydhiko'sti'| iti bahumAnaM kRtvA rAjA nijadhAma jagAma | atha zAlibhadro zayyAyAM mukhaM galle dattvA udAsInamanasA cintayati-"mayA hi pUrvajanmani sukRtaM pUrNaM na | kRtam, zrImajjinAjJA ca pUrNabhAvena nArAdhitA; tena ihabhave viSamizritamiSTAnnamiva parAdhInaM sukhaM saMprAptam / paratantrabhAvena yatsukhaM taduHkhameva jJeyam / mayA hi pUrvaM muktipadaM zrImajinaM vinA'nyo'pi svAmI ko'pi jJAto nAsIt, so'dya jJAtaH | parAdhInavRttyA jIvanaM nirarthakam; ato'dhunA'haM svAdhInacetanAM kRtvA, svAdhInasukhasiddhayarthaM zrImajjinAjJAmagrataH kRtvA, gurucaraNopAsanapUrvakaM zrImadratnatrayaprApakaM cAritramArAdhayAmi, yena svAdhInaM svarUpamatisaukhyaM prApyate / ataH paraM mayedameva karaNIyaM, na vismaraNIyam / na vizvasanIyo'mRtamukhaviSa- ghaTatulyo ratirAkSasaH / idaM hi sarvamindrajAlaM, tatra ko vizvAsa; ?" | iti bhAvanAM bhAvayati! asminnavasare devadundubhininAdaH zrutaH / taM zrutvA pRSTaM sevakajanAnAm-'bhoH sevakAH! devadundubhiravaH kutra saMjAyate ?' | tairuktam-'svAmin ! adya bhavyajIvAnAM prabalabhAgyodayena vaibhAragirau mohatimirabhAskaraH zrIvIraH samavasRtaH , tena devairdivyabherI vAditA' / atha zAlipuNyapUtaM tad vIrajinAgamanaM zrutvA dhanagarjitaM // 369 // Jain Education in For Personal & Private Use Only Kn.jainelibrary.org Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 370 // zrutvA kekIva mumude / tataH saharSaM bhaktisambhArasaMbhRtaH sadalaGkArA'laGkRta; sArasAraparivAraM gRhItvA | sukhAsanAdhirUDhaH zrImadvIrajinaM nantu vaibhAragiriM jagAma / atha zrIvIradarzane jAte sukhAsanAduttIrya, paJcAbhigamapUrvakaM tisraH pradakSiNA dattvA paJcAGgapraNipAtena natvA yathocitasthAne dezanApipAsito bhUtvA sthitaH / tataH zrIvIreNa saMsAravAsanAklezanAzinI AkSepaNyAdibhedacatuSkagarbhitA dezanA prArebhe / tadyathA-" Adityasya gatAgatai raharahaH saMkSIyate jIvitaM, vyApArairbahukAryabhAragurubhiH kAlo'pi na jJAyate / dRSTvA janama jarA- vipatti-maraNaM trAsazca notpadyate, pItvA mohamayIM pramAdamadirAmunmatta bhUtaM jagat" // 1 // 'anAdizatrupaJcapramAdavazago jIvastattvA'tattvaM kimapi na vetti 'anyAnyagatitaH samAgatya ekagRhe samutpannAn ajJAnavazago jIvaH svIyAn manyate, ete madIyA hitakArakA iti jAnAti / teSAM poSaNAya aSTAdaza pApasthAnAni sevate / taduHkhena duHkhitaH, tatsukhena ca sukhitaH / ete mama putra- bAndhavAdaya Ayati sukhadAyakA | bhaviSyanti' iti zraddadhAnaH pratikSaNaM teSAM tRptiM kurvan kAlaM nirgamayati, karmaNAM dIrghasthitiM ca poSayati, parantu sukha-duHkha-prApaNaM svakRtapuNya-pApodayabalena bhavati / cet puNyodayastadA sarve'jJAtA anupalakSitA | asambhavanIyA atarkitA evAgatya sevAM kurvanti, pApodayazcet tadA bahudinaparicitA bahudinapoSitA 9. svasvakarmodayavazena ityadhikaH pAThaH pra. / " For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH | // 370 // Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH pallavaH prANavyayenApi pAtiAH sukhamAtraprApakA naiva bhavanti, pratyuta zocakArakA bhavanti / yathA subhUmazcakravartyapi zrIdhanya: pApodaye jAte samudre buDitaH, yaH SaTkhaNDabhoktA, caturdazaratnAnAM patiH, navasevadhisvAmI, dvisahasrayakSezamAtreNa caritram kAryaniSpAdakaH / yasya ekaikabhuje catvArizallakSA'STApadabalam / yad hastagataM kRtvA sthale iva jale'pi |T pAdavihAreNa gamyate, anyattu hastagataM jalaM dvidhA karoti, anyattu hastagataM kRtvA AkAze pakSivad uDDIyate, anyattu bhUmyantaH pravezya Ipsitasthale nissArayati, anyattu matsyavad jalagatiM kArayati; evaMvidhAni anekasahasrANi vividhamahimAni ratnauSadhyAdIni mantra-yantra-tantrANi ca yasya bhANDAgAre'vartanta | yasya // 371 // dakSiNottarazreNinAyakAH sAdhitagaurI-gAndhArI-prajJaptyAdimahAvidyA vimAyAnacArakAH sadA sevakavad AdezamAtreNa kAryaniSpAdakA Asan / yasya pArzvejalagatipravaNA anekahayAH, yAnapAtrA'dhikajalataraNasamarthaM ca carmaratnamAsIt / yaH sadA paJcaviMzatisahasrasurairaserasevyata / etAvadRddhi-balagarvito'pi pApodaye jAte samudrabruDitaH subhUmaH / asyaiva pUrvaM puNyodayavelAyAmatarkitam anAhUtaM cakraM bhUtvA haste sthitaM, yena samastaM bhUtalaM nirjitam; tadeva pApodayAvasthAyAM vidyamAnamapi na kAryasAdhanAya praguNaM jAtam / tathA vAsudevaprazne zrIneminoktam-'jarAkumArahastena tava maraNam' / tacchutvA'tidUno jarAkumAro rAjyasukhaM tyaktvA vane gataH / paraM pApodayabalena tena bANena hato hariH / ato yat kuTumbasyopari vAtsalyaM tadvyartham tadarthaM prayAsazva nissphl:| anAdikAlena mohabhUpasya vRddhabhrAtA karmapariNAmaH, sa ca naTahastagatamarkaTavad aharnizaM nartayati, na kSaNamAtraM nivRttiM dadAti / tasya sAhAyyakArakA moha-mithyAtvA-'jJAnAdayo vividhabandho--dayo-dIraNA'paareSu jIvana 1. disakIlaka kaSTapa 00000 // 371 // in Education remational For Personal & Private Use Only Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram | navamaH pallava: // 372 // kSiptvA klezayanti / sarvamapi karmaklezavicitratAprabandhaM zrIjino vetti, paraM vaktuM so'pi na pravINaH / tasmAt | sahajasukhArthinA prathamaM zrIjinAgamAbhyAsaM kRtvA, karmaNAM bandho-dayAdivaicitryaM samyagrItyopalakSaNIyam / yata ekamevAnavadvAraM puNya-pAparUpaM sevAmAnAH phalavaicitryaM prApnuvanti; adhyavasAyAnAM balavatvAt, yogasthAnAnAM vIryasthAnAnAM cA'saGkhyAtatvAt sama-viSamasvarUpeNa vicitravipAko bhavati / samagrA api saMsAravartino jIvAH sukhaM, duHkhaM vA'nubhavanti, tasya dAtA karmaiva, nAnyaH ko'pi | ye hi ajJAtakarmasvarUpA jIvA anyasya kasyApi sukha-duHkhadAtRtvaM zraddadhati tad mithyAtvA-'jJAnavilasitam, taizva kizcidapi dharmo nopalakSitaH, anAdibhrama evAyam / tasmAd dharmadattavat prathamaM karmaNaH svarUpaM jJAtvA pazcAd yad AtmahitaM tadevAnusatavyam" / svAminA ityukte sabhyaiH pRSTam-'svAmin ! kIdRzo dharmadattaH, yena karmakadarthanAM jJAtvA svahitamAcaritam ?' | tadA svAmyAha || atha dharmadattakathA | ___ "ihaiva bharatakSetre kAzmIrAbhidho dezaH / tatra candrapuraM nAma nagaram / tatra nyAyaikaniSTho yazodhavalo nAma rAjA rAjyaM pAlayati sma / tasya yazomatI devii| tatkukSisamudbhUtaH prabhUtaguNanistandrazcandradhavalo nAma kumaarH| sa ca sarveSu zAstreSupArINa'aidamparyagrAhI sarvAsu dhanurvedAdizastrakalAsuyojitazramo, vizeSatazva zakunazAstreSu nipuNo babhUva / anyadA rAtrau svakIyAvAsauparitanabhUmau sukhanidrayA suptaH / tatra pAzcAtyarAtrau zivAzabdaM zuzrAva / razivArutakuzalatvAda hadi vicAraM kurvatA hArdai labdhaM yat-'eSA zivA mama mahAntaM lAbhaM vkti'| iti hRdidhyAtvA 1.rahasyajJAtA 2. zrRMgAlI shbdm| // 372 // Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 373 // | utthAya khaGgamAdAya tacchabdAnusAreNa zmazAnaM jagAma / tatraikatrA'gnikuNDamadhye jvalantaM zavaniSpannaM svarNapuruSaM | dadarza | atha taM dRSTvA'vasarajJaH kumAraH samIpasthasarasaH pAnIyamAnIya, svarNapuruSaM siktvA, kuNDAnniSkAzya, anyatrasthAne bhUmau nikSipya, abhijJAnaM ca kRtvA, punaH svagRhamAgatya sukhanidrayA suptaH / prabhAte saMjAte tUryANAM ninAdena bandinAmAzIrvacanena ca prabuddhaH / tato deva gurusmaraNapUrvakaM samutthAya, prAbhAtikakRtyAni kRtvA, rAjasabhAyogyAni vastrAbharaNAni ca yathAsthAne paridhAya, pAripArzvikaiH saha pitaraM nantu rAjasabhAyAM gataH / tatra rAjasabhArhA'bhigamasamarthanapUrvakaM rAjAnaM nanAma / tataH sarvairapi sabhyairyathArhaM vinayapUrvakaM namaskRtaH / rAjA | cA'tisnehayuktavAkyaiH sammAnaM dattvA svanikaTAsane saMsthApya suvakSemavArtAM kartuM lagnaH, tAvatA pratIhAra Agatya hastayojanapUrvakamagre sthitaH / tadA rAjJA bhUsaMjJayA pRSTam -'kimarthamAgataH svasthAnAt ?' pratIhAreNa savinayaM vijJaptam- 'svAmin! kazcid bhavyapuruSo mastake rakSAkSepapUrvakam atigADhasvareNa 'muSito'smi, muSito'smi' iti pUtkaroti / ativihvalazcAtrAgato mayA sihadvAre ruddhastiSThati / tasya kimAjJA dIyate svAminA ? ' evaM pratIhAravAkyaM zrutvA rAjJA cintitam- 'vyavahArazAstre'pyuktaM yat "durvalAnAmanAthAnAM bAla-vRddha-tapasvinAm / pizunaiH paribhUtAnAM sarveSAM pArthivo gatiH" // 1 // iti hetoryaH ko'pyatiduHkhasaGkaTe patitaH sa mamA'bhyarNamevAgacchati, nA'nyatra kutrApi' / iti dhyAtvA bhUsaMjJayA pratIhAra AjJApitaH / pratIhAreNA'pyAjJAM prApya siMhadvArasthitapuruSasyoktam -'sukhena gacchatu bhavAna' / | so'pyAdezaM labdhvA rAjasabhAntarAgatya namaskArapUrvakaM punastathaiva pUtkartuM lagnaH / tadA rAjJoktam- 'bho duHkhita ! For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH | // 373 // Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 374 // Jain Education in tvaM svastho bhUtvA duHkhaM nivedaya / kiM tava kiJcid gatam ?' kenApi duSTena parAbhUto vA ?' athavA khAtraM dattvA | pazyatoharaiH sarvasvaM luNTitam ? mArge Agacchato vA dravyaM caurairmuSitam ?, gRhamadhyagatam atipriyaM svAjIvikAdravyaM | kenApi gRhamanuSyeNa vizvAsaghAtaM kRtvA'palapitaM vA ? eSAM duHkhAnAM madhye tava kiM duHkhamApatitaM yena pUtkaroSi ? | satyaM brUhi' / iti rAjJoktaM zrutvA tenoktam- deva ! adya rAtrau mama svarNapuruSo gataH / kiM kurve'ham ?, kiM jAnAmi yatkenA'pahRtaH kva gacchAmi ?, ataH puNyanidherbhUpasyAgre nivedyitumaagtH| yataH paJcamo lokapAlastvaM kRpAluH pRthivItale / daivenAhaM parAbhUtastvameva zaraNaM mama // 1 // rAjA tu taM kRzAGgaM malinavastraM ca dRSTvA babhASe "bhoH pUtkArakAraka ! yuktaM vada / tavedRzAkArasya dAridyamUrteH | svarNapuruSo na ghaTate / prAptasvarNapuruSasya narasyedRzI avasthA na bhavati, yato'tulabhAgyavatastasya prAptirbhavati / prAptasvarNapuruSasya narasya lakSaNAni pravarANi prakaTAnyeva dRzyante / yataH zRNu - "kucelinaM dantamalA'vadhAriNaM, bahAzinaM niSThuravAkya bhASiNam / sUryodaye cA'stamane ca zAyinaM vimuJcati zrIryadi cakrapANinam " ||1 || anyacca-"dakSiNAbhimukhaM zete kSAlayatyaGghrimaGghriNA / mUtramAsUtrayatyUrdhvo niSThIvati catuSpathe" // 1 // ityAdIni nItizAstre hInapuNyavatAM lakSaNAni banhUyuktAni / 'yaH puruSo dvAbhyAM hastAbhyAM zarIraM kaNDUyati, | dantaiH zmazrUNi carvati' ityAdIni dAridyasUcakAni lakSaNAni yasyAGge dRzyante tasya mahAlabdhisiddhayAdirna bhavati, For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 374 // Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 375 // Jain Education dhanaM ca na bhavati / tava pArzve tu etallakSaNAni dRzyante, na tu dhanasUcakAni / ataH satyameva vada / anyatkiJcid yadbhavet tadeva kathaya kiM vRthA prasphulitena ?" / tadA sabhyairapyuktam- "svAminA yaduktaM tattathaivAsti, parantu asyaiva praSTavyam 'kenopAyena tvayA prAptaH ?' / tadA'sya jalpane sarvaM viditaM bhaviSyati" / evaM sabhyoktaM zrutvA | rAjJA pRSTam -'bhoH puruSa ! kathaya, kenopAyena kasya sAhAyyena ca svarNapuruSopArjanaM tvayA kRtam ? ' / tenoktam'zrUyatAM deva ! 66 atraiva pure zrIpatiH zreSThI / tasya gRhe lakSmIrvilasati, yA hi 'kamalAvAsA' iti nAmApi visasmAra / tasya zrImatI priyA / tadyuktaH zrIpati : sukhena parivasati / anyadA sA zrImatI svagRhamAgatAM nijasakha putrollAlanaparAM vIkSya nijA'putratAduHkhena duHkhitA'bhUt / yataH - "aputrasya gRhaM zUnyaM dizaH zUnyA abAndhavAH / mUrkhasya hRdayaM zUnyaM sarvazUnyA daridratA // " tato bhojanA'vasare gRhAgatena zreSThinA duHkhasya kAraNaM pRSTam / tayApi bhojanAnataraM duHkhakAraNaM kathitam so'pi duHkhito'cintayat - "1gehaM pi taM masANaM jattha na dIsanti dhUlidhUsarA niccaM / udvanti paDanti raDanti do tinni DibhAI " // 1 // anyacca --- 1. gehamapi tatzmazAnaM yatra na dRzyante dhUlidhUsarA nityam / uttiSThantaH patanto rudanto dvau trayo DimmAH || 1 || For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 375 // Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 376 // Jain Education ""piyamahilAmuhakamalaM, vAlumuhaM dhUlidhUsaracchAyaM / sAmimuhaM suppannaM, tinni vi puNNehi pAvanti " ||1|| iti vicintya priyAM prati proktam- 'priye ! mA viSIda, putraviSaye kariSyAmyupakramam' tataH zreSThI mantra-tantrayantra - devIdevapUjanAdikamithyAtve pravRttaH / ArtAH kiM na kurvanti ? / yataH " ArtA devAn namasyanti tapaH kurvanti rogiNaH / nirdhanA vinayaM yAnti kSINadehAH suzIlinaH // " anyacca - 'ihaloiyammi kajje, savvAraMbheNa jaha jaNo kuNai / tA jai lakravaMseNa vi, paralAe tahA suhI hoi // adA tasya mitreNa dhanamitreNoktam- 'mitra ! mA mithyAtvaM kuru / mithyAtvakaraNe hi svayaM bhavAndhakUpe patati / agre'pi svaputrAdeH pituranukaraNakaraNAd mithyatvaM gADhataraM bhavati, ataste'pi paramparayA buDanti yaduktaM ca'sammattaM ucchiMdIya micchattArovaNaM kuNar3a niakulassa / te sayalo vi vaMso, duggaimuhasammuhaM nIo || 1 || * micchatta ucchiMdIya, sammattArovaNaM kuNai niakulassa / te sayalo vi vaMso, siddhipurIsaMmuhaM nIo" // 2 // 66 1. mayoktaM pra. / 2. bhavatIbhiH pra / 3. karomIti pra. 1. priyamahilAmukhakamalaM, bAlamukhaM dhUlidhUsaracchAyam / svAmimukhaM suprasannaM, yapi puNyaiH prApnuvanti ||1|| 2. samyaktvamucchedya, mithyAtvAropaNaM karoti nijakulasya / tena sakalo'pi vaMzI, durgati sammukhaM nataH // 1 // 3. mithyAtvamuccheya, samyaktvAropaNaM karoti nijakulasya / tena sakalo'pi vaMzaH siddhipurasammukhaMnItaH ||2|| For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH || 376 // Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 377 // yadi kadApi mithyAtvAcaraNena putro bhavati tadApi devazarmadvijavad duHkhabhAjanaM bhavati / tadyathA ||ath devazarmakathA // ekasmin grAme devazarmanAmnA brAhmaNena putrArthaM pAdradevatA''rAdhitA | proktA ca-'bhagavati ! yadi me putro bhaviSyati tadA te devakulasya dvAraM bhavyarItyA kariSye, agre ca anekavRkSaiH zobhitaM taTAkaM kariSye, prativarSamekacchAgasya baliM kariSye' / ityupayAcanA'nantaraM daivAt tasya putro jAtaH / harSapUritahRdayena mahotsava kRtvA tasya putrasya 'devIdatta' iti nAma dattam / tato devazarmaNA bhaktyA devyA bhavanam uddhRtam / tadane taTAkaH kAritaH, tatparitaH prAlyAM vRkSAzyAropitAH, 'dvijAMzvAhUya mahatI pUjAMkRtvA devyaye chAgo hataH, brAhmaNAzya bhojitAH / evaM prativarSaM kurvatastasya putro yauvanaM prAptaH, pANigrahaNaM ca kAritam / krameNAyuHkSaye gRhaputrAdicintanA''rtadhyAno mRtvA tatraiva pure'jo jAtaH / tatputreNa varSaprAnte sa eva cchAgo dravyeNa krItaH, svagRhe samAnItazva | tasya svagRhaM dRSTvA jAtismaraNamutpannam / sarvaM pUrvasvarUpaM jJAtam / tato manasi bhItaH san devyagre vadhAya nIyamAno 'na calati, putreNa balenA'pi nIyamAno na calati / asmin samaye mArge gamanaM kurvatA sAdhunA jJAnena tatsvarUpaM jJAtvA tasya pratibodhanAya ekA gAthA proktA - ___ "khaDakhaNAviya teM chagala! te aaroviyrukkhi| pavattiajanna ha aha kAM bUMbuiM mukka // 377 // 1.'maraNabhayena' adhikaH paatthH| Jain Education For Personal & Private Use Only Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 378 // Jain Education Int iti munivAkyaM zrutvA sAhasaM dhRtvA'jazcacAla, tad dRSTvA sarve'pi lokAzcamatkRtAH / tato 'vismitacittena devIdattena sAdhuM pratyuktam- 'mama cchAgacAlanamantram arpayatu / sAdhunoktam- 'kimartham ?' | dvijenoktam- 'punarapi IdRze kArye kAryamAyAti' / sAdhurAha 'bho bhadra ! kimajJAnavazaga: pralapasi ?' ! dvijaH prAha- 'katham ?' sAdhunoktam- - 'ayaM chAgastava pitA utpannajAtismaraNI maraNaM jJAtvA na calati / pUrvaM hi anena mithyAtvazraddhayA'neke chAgA hatAH, tena karmaNA svayamapi cchAgo jAtaH / atha madvacane yadi tava sandehastadainaM mutkalaM muJca yathA tava pitrA'kathitaM yad dravyaM tvayA na prApyate tad ayameva darzayati tadA ca satyametad, no ced na' / iti zrutvA dvijena tathA kRte chAgena dravyasthAnaM gatvA khurikayA khanitvA darzitam / tadA dvijasya sAdhuvacasi pratyayo jAtaH / tato mithyAtvaM tyaktvA paramazrAddho jAtaH, dharmazvArAdhitaH / iti devazarmakathA | tasmAd he zrIpate ! tvamapi devazarmadvijavad mithyAtvasevanAd bhavagahane bhramiSyasi " / itidhanamitravacasA zrIpatirmithyAtvaM tyaktvA mitraM pratyAha- mitra ! kamupAyaM kurve ?' tenoktam - " vItarAgasadRzo na hi devo, jainadharmasadRzo na hi dharmaH / kalpavRkSasadRzo na hi vRkSaH, kAmadhenusadRzI na hi dhenuH ' // 1 // ataH kAraNAt tvaM jainadharmaM dRDhatayA kuru' / iti mitravacasA tena zrAddhadharmo'GgIkRtaH / trikAlaM jinapUjanaM karoti, sAmAyikam ubhayakAlaM pratikramaNaM ca karoti, pratyahaM paJcaparameSThimahAmantrasmaraNaM karoti, saptakSetryAM 1. camatkRtaH / For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH || 378 // Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 379 // Jain Education In nating dhana vapati, dIna-hInoddhAraM ca karoti ! evaM kurvataH SaNmAsA vyatikrAntAH / tato'nyadA zayyAyAM suptaH pAzcAtyarAtrau pratibuddhazcintayati aho jainadharmaM kurvato'pi na phalasiddhirhaSTA !, kimeSa dharmo'pi niSphalaH ? iti yAvad vicintayati tAvatA zAsanadevatA proce -"re mUDha ! labdhaM phalaM mA hAraya, dharme zaGkAM mA kuru / yataH - ""AraMbhe natthi dayA, mahilAsaMgeNa nAsae baMbhaM / saMkAe sammattaM pavvajjA atthagahaNeNa // " anyacca - "dhammo maGgalamuttamaM narasurazrIbhukti-muktiprado, dharmaH pAti pitave vatsalatayA mAteva puSNAti ca / dharma: sadguNasaMgraha gururiva svAmIva rAjyaprado : dharma snihyati bandhuvad dizati vA kalpadruvad vAJchitam ||1|| to he vicAramUDha ! anyo dIna-hInoddharaNAdilauki vyavahAradharmo na niSphalo bhavati, tarhi kimu agaNyapuNyaiH prApta zakyo lokottaraH sarvajJavItarAgabhASito dharma ArAdhito niSphalo bhavet ?, apitu na bhavatyeva / tava guNAnvitaH putro bhaviSyati, paraM dharme zaGkAkaraNAt putrasaukhyaM na lapsyase / ato dharme sthiramatiM kuruSva / ityuktvA zAsanadevI antarbhUtA / zreSThI tacchrutvA'pi hRdi harSitazcintayati - "yadi putro bhaviSyati vayaH prApto bhaviSyati ca tadA saukhyA'saukhyadAyI jJAsyate, tadarvAkkale janmotsava - lAlana-pAlana manmanavacanazravaNa 9. Arambhe nAsti dayA mahilAsaMgena nAzyate brahama / zaGkayA samyaktvaM pravrajyA'rthagrahaNena // 1 // For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 379 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram | navamaH pallava: // 380 // vividhAbhUSaNavasrAdiparidhApanAdimanorathasukhaM tu anubhaviSyAmi | tathA 'vandhyo'yam' iti gAleruttaraM tu || bhaviSyati / tathA bhavyagRhe vivAhamelanAdiparasparavyavahArasthityA dAnagrahaNAdyatsave uttamamanorathAH saphalA bhaviSyanti | punaravicchinnasantAnaparamparA vardhiSyate / saukhyA'saukhyadAyivArtA tu tadanantaraM yauvanavayasi prApte pa,vAd jJAsyate, akphilaM tu hastagatameva" | iti cintayan zeSarAtrimativAhya, prage zrIjinanAmagrahaNapUrvaka caityavandanAdi kRtvA, pratyAkhyAnaM ca saMpradhArya gRhAntargataH / tadA zrImatyapyAgatya praNAmapUrvakamityuvAca'svAmin ! adya rAtrau mayA sukhasuptayA svapne pUrvakalazo mukhe vizan dRSTaH' / zreSThinA proktam-'guNaiH pUrNastava putro bhaviSyati / mamApyadyaiva zAsanadevatayA etadarthasUcakaM kathitamasti, ataH ko'pyuttamajIvastava kukSau avatIrNo'sti' / iti zreSThigiraM zrutvA sA saharSaM garbhasthitiM paripAlayati / pUrNadineSu putro jAtaH / zreSThinA dvAdaza divasAn mahotsavaM kRtvA, svajanakuTumbAdi bhojayitvA, sarvasamakSaM dharmadatta' iti nAma dttm| saca krameNa zukladvitIyAyAzcandravat pravardhamAnaH saptASTavArSiko jAtaH, tadA pitrA lekhazAlAyAM paThanAya muktaH / tena ca svakulocitAH sarvA api kalAH zikSitA : / tataH pitrA dharmakalAyAM kuzalatvaheto : sAdhvabhyarNe sthApitaH / yataH "zbAvattarikalAkusalA, paMDiyapurisA apaMDiyA ceva / "satvakalANaM pavaraM, je dhammakalaM na yANanti" ||1|| atha dharmadatto'nukrameNa yauvanaM vayaH prAptaH / tataH pitrA zrIdevInAmnI kanyAM mahebhyaputrIM pariNAyitaH paraM 1. dvAsaptatikalAkuzalAH, paNDita puruSA apaNDitA eva / sarvakalAnAM pravarAM ye dharmakalAM na jAnanti ||1|| // 380 // Jain Education For Personal & Private Use Only R w .tainelibrary.org Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH zrIdhanya caritram pallava: 381 // zAsreSu kuzalatvAt sadA zAstrarase manaH kSaNamapi pustakaM hastAdna munycti| sa navanavazAstravinodena gatakAlamapi na jAnAti | kadApi strIvilAsaH smRtipathe'pi nAyAti | svapne'pi pramadAyA nAmA'pi na gRhNAti; zAstrarasA''svAdane'tilampaTatvAd, na tu dveSabuddhyA / evaM kiyatyapi gate kAle tatsarvaM jananyA'vagatam / tayA ekAnte sthApayitvoktam-'vatsa ! atmIyaM gRhaM mukhyam, iti jJAtvA mahebhyena svakIyaputryAH sAMsArika sukha prAptyarthaM vivAhaH kRtaH, asmAbhizca parakIyA putra smaaniitaa| tvaM tu tasyA zuddhimAtraM na lAsi | strINAM tu sarvasukheSu bhartRmAnaM prathamaM sukham; tatsukhaM vinA sarvANi sukhAni bhATakasadRzAni, | ityAdibhirbahubhiH, prakArairvijJaptaH paraM maunamAdhAya sarvaM zrutvA 'varam, varam, hu' iti kRtvA punaH paThanodyame lagnaH / tadA zrImatyA bharne kathitam-"ayaM tava putraH sarvazAstreSu kuzalo'pi mUrkha eva dRzyate, gRhavyavahAramUrkhatvAt / yataH___ "kAvyaM karotu parijalpatu saMskRtaM vA, sarvAH kalAH samadhigacchatu vaacymaanaaH| lokasthitiM yadi na vetti yathAnurUpAM, sarvasya mUrkhanikarasya sa cakravartI" ||1|| ata: kAraNAd ayaM paThitamUrkhaH sAkSAt zRGga-puccharahitaHpazureva / yathA veda-vaidyaka-vyAkaraNa-pramANalakSaNa-jyotirvizAradAnAM paThitamUrkhANAM kathA prasiddhA, tattulyo'yamapi / ato yadi putraM manuSyagaNanAyAm AnetumicchA bhavati tadA sa dyUtakArebhya: samarpyaH, yathA stokaireva divasairnipurNaH kariSyate, no ced hastAd gato jJeyaH" / zreSThI prAha-"priye ! eSA buddhirna zobhanA, yataH |||381 // Jain Education For Personal & Private Use Only Mww.jainelibrary.org Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 382 // Jain Education Ins "kAke zaucaM dyUtakAre ca satyaM sarpe kSAntiH strISu kAmopazAntiH / klIbe dhairyaM madyape tattvacintA, rAjA mitraM kena dRSTaM zrutaM vA ? ' // 1 // ityAdayo'neke doSA dyUtakAreSu proktAH yata ete duSTAH pApinaH kumArgagAminaH, eSAM saGgatiM kArayitum arho'yaM svacchodakasvabhAvaH putraH / yAdRzo nimittasaMyogo yokSyate tadanurupo'yamapi bhaviSyati, tadA punaH zocanIyo bhaviSyati / adhunA'yaM guNabhAjanamasti tadA punarayaM doSAkara AtmIyagRhavigopako bhaviSyati / priye ! putrAdInAM katicitpadArthAnAM guNa-doSaprabalatvaM saMsargAnurUpaM bhavati / atra tApasabhillagRhItazukayugmodAharaNam / evaM sanmArgagAmI putraH kumArgagAmI bhaviSyati, tataH kusaGgatijanyo doSo | kenApi spheTayituM zakyaH " / evaM zreSThinA vizadarItyA bodhitA, tathApi strINAM tucchamatitvAt tathA bhavitavyatA yogAcca zreSThinyA na maanitm| sA hi punaH punaH prerayati / tato bahvAgraheNa zreSThicittamapi bhrAntam / yataH - "je giruyA gaMbhIra thira, moTTA jeha maraTTa / mahilA te bhamADiyA, jimakara dhariya gharaTTa" // 1 // "re re yantraka ! mA rodI: ke kaM n'bhraamyntymuuH| bhuvaH prakSepamAtreNa karAkRSTasya kA kathA ?" ||1|| tataH zreSThinyA atyAgrahAt zreSThinA dyUtakArAnAhUya proktam- - 'eSa mama putro munijanasaMsargAt kevalaM dharmAdizAstrazravaNa-paThana-pAThana parAvartanAdiSu kAlaM gamayati, paraM khAna-pAna - kautukadarzana 1. striyaH / For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 382 // Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritrama navamaH pallava: // 3 M strIvilAsavilasana-vastrAbhUSaNa paridhAna-vanopavanagamana- sarAgarasagItazravaNAdisAMsArikasukhA''saktilezamAtro'pi nAsti pratikSaNaM zAstra mevA'bhyasyati | gRhasthAnAM tu eka sAdhane gRhasthadharmo na nirvahati, guvabhirapi gRhasthAnAM trivrgsaadhnmuktm| yUyaM nipuNA: stha,zAsrA'bhyAsacchalena asya pArzve tiSThata, punaryathAvasare vArtAnukUlakaraNAdinA asya cittaM saMgRhya vanopavanagamana-rAgaraGgAdizravaNAdiSurasika: krtvyH| yato yasya sarvazAstreSu paricayo vizadarItyA'sti sa yatra sthAne gRhItvA gamyate tatra tatra tasya cittaM hArdagrAhitvAt pramodamanubhavati, nipuNatvAt, param agretanAzvet svasvakalAyAM atIvakuzalA bhavanti, nAnyathA / kiMbahunA ?, adyaprabhRti dharmadatto bhavadIyahaste samarpitaH , yena kena prakAreNa bhogarasikaH kartavyaH / dravyasya cintA na kAryA, sarvamahaM pUrayiSye' iti zreSThivacaH zrutvA durodarikA hRSTAH yata 'iSTaM vaidyopadiSTam' iti nyAyena teSAM samIhitaM saMjAtam / parasparaM ca mantrayituM lagnAH- 'vayaM kumAram uddAmakalAkuzalagRhe neSyAmaH, tadA sa imaM mahebhyaputraM jJAtvA'sya cittAvarjanArtham atyadbhutAM svakalAM darzayiSyati, tadA vayamapidravyavyayena apUrvA'pUrvANi kAtaikAni darzayiSyAmaH / dravyavyayastu asyaiva zreSThine bhaviSyati, vayaM tu prAptaM mAnuSyaM phalegrahi krissyaamH| AtmIyAM khAna-pAnadipravRttiM cittanukUlAM kariSyAmaH | paramo nidhirhaste caTito'sti,nA'tra kasyApi zaGkA / itiparasparamAmantrya,zreSThyAdezaM prApya, bhavyavasrAdizobhAM kRtvA, kumArAbhyarNe gatvA,jotkAra-praNAmAdikaM kRtvA sthitAH prAhaH-"svAmin ! bhavatAM zAstranaipuNyakIrtiH sthAne sthAne zrutvA'smAkamapi manoratho jAto yada-'vayaM kumArasyA'bhyarNe yAmaH, yathA zAstrasya kimapi lezaM prApnumaH , | ataH karNAn pavitrayituM bhavadabhyarNe AgatAH smaH, ato bhavAn kRpAM kRtvA karNAnAM pAraNakaM kArayatu" ityuktvA savinayaM kumArasIpe sthitAH / Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritram | navamaH pallava: // 384 // kumAreNApi zAsrArthino jJAtvA''daraH kRtH| kathitaM ca - 'pratyahaM sukhenAgamyatAm / tataH sarve'pi durodarikA zrIdhanya... nityaM kumArasya pArzve tiSThanti / kumAro yad yad vadati tat tat savismayaM zirodhunvantaH zRNvanti, zlAghAM ca | kurvanti / evaM kurvadbhistaiH katipayadinaiH kumArasya cittamAvarjitam / ___ athaikasmin dine saGgItazAsravArtAyAM vartamAnAyAm ekena durodarikeNoktam-"bhoH kumAra! asmin zAstre eko'dvitIyo vizArada Agato'sti / vayaM tatsaGgItaM zrutvA citte paramA''hlAdamAtraM prAptAH, paraM tasya hArda jJAtuM | vaktuMcA'samarthAH / tena saGgItazAstravizAradenoktam -atra nagaremarmajJAtA ko'pyasti yo maduktasya hArda gRhItvA pratyuttaraM dadyAt ?, asmAbhiruktam-'Amasti' / tenoktam-'tarhi tasya milanaM kArayantu bhvntH'| ata: zvodine bhavadicchA bhavati cet tadA tatrAgamyatAm / 'bhAvAMstu sarvazAstrArthapArINaH, paraM so'pi sajjanavaro'sti manuSyopalakSako'sti, guNagrAhI sabhyavaro'sti / bhavantaM dRSTvA prasattipAtraM bhaviSyati / bhavAnapi jJAsyati yad ayamapi nipuNA'graNI:" | iti zrutvA zAsravinodarasikaH kumAraH prAha-'sa kutra parivasati ?' | tairuktam'amukavATikAyAH samIpe'sti' / kumAreNoktam-'zvo gamiSyAmaH, | iti zrutvA te pramoda prAptAH / tataH zreSThisamIpe gatvA tairuktam-"zreSThin ! kiJcid anukUlastu asmAbhiH kRtH| prabhAte imaM neSyAmaH ato dravyasyAjJA dIyatAm / dravyaM vinA rasaraGgavArtA na jAyate' | tataH zreSThinA dravyarakSakAyoktam-'ete yad mArgayanti tad dIyatAm' / tatastaiH kiyad dhanaM lAtvA, eko rAjJo mAnanIyaH saMGgItazAstravizArado'sti tatsamIpe gatvA' kimapi bhavyaM vastu agre Dhaukayitvoktam-'zvo'mukavATikAyAM bhvdbhiraagntvym| vayaM tatra nagaramukhyamahebhyaputraH // 384 // Jain Education For Personal & Private Use Only T Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallava: // 385 // saGgItazAstravizAradaH paNDitapriyo'sti tam aye kRtvA bhavatsamIpe AneSyAmaH / bhavadbhistasya cittmaalaadniiym| AhlAditaH sa bahudravyaM dAsyati / aparimitadhananAyako'sti, kiMbahunA?, jaGgamaH kalpapAdapo'sti' / tenApyuktam- bahu bhavyam ! zIghramAnIyatAm, / punaste prabhAte dharmadattasya samIpamAgatAH / tatra vinayavArtAdinA kumAramAlAdya, avasaraM prApya gatadinakRtaH saGketo jJApitaH / kumAreNoktam-'gamyate eva' | tataH sevakai ratho praguNIkRtya shiighrmaaniitH| tasmin rathe dyUtakArakaiHsahAzvavArikAM kRtvA aneka sevakaiH parivRto nagarAzcaryANi pazyan saGgItakAragRhe gataH / tenA'pi bahAdara-satkAra-sammAnaM dattvA'tiramaNIya-gRhapazyAdbhAge vATikAyAM bhavabhadrAsane sthApitaH, puSpa-tAmbUlAdikaM cAgre dhRtvA saparikaraH smmaanitH| tato vividhatAla-tAma-mAna-layagraha-mAtrA-mUrcchanAdibhebhinnaM anekarasA-'laGkAragarbhitaM gItagAnaM kartuM pravRttaH / kumAro'pi bhadrAsanasthitaH zRNoti / antarA'ntarA gItagAnA'laGkArAn nAyaka- nAyikAbhedAn sthAyisAtvikAdirasotpattikArakavibhAvA'nubhAvAdibhedAn vA vyaktIkRtya kathayati, hArdacakumArasya pRcchti|kumaaro'pi zAstrA'bhyAsadRDhatvAttatsvarUpaM vakti, tadA saGgItakAraka utthAya praNAmaM kRtvA zlAghAM karoti-'aho'kumArasya buddhikauzaly' evaM tena punaH punazyAturyaM varNayatA kumArasya cittamAlAditam tena kumAraH karNaM dattvA ekatAno bhUtvA saharSaM zRNoti / evaM praharadvayaM yAvat tena kalA darzitA, kumAro'pi rnyjitH| tadA dyUtakAraiH kumArasyopakarNa gatvoktam / 'asmai kimapi dAtumucitam' / kumAreNoktam-'bahu bhavyam, dAnaM tu prathamamevocitam / tadA dyUtakAraiH zreSThigRhAt kumArA'bhidhAnaM dattvA dhanamAnIyA'ye dhRtam / kumAro'pi cAturyapriyatvAd audAryaguNatvAcca sarvaM tasmai dattvA 'punarAgamiSyAma' ityuktvotthitH| tato vATikAM pazyan gRhamAgataH / mArge dyUtakArakaiH pRSTam-'svAmin ! 13 // 385 // kIdRzo'yam ?' kumAreNoktaM-'saMgItakalAyAM bhavyaro'sti punrgmissyaamH|' tato gRhamAgatya bhojanAdikaM kRtvA in Educatierra For Personal & Private Use Only Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 386 // kumAra AsthAne sthitaH / punardurodarikaiH saMgItavArtA niSkAzitA kumAreNa zlAghitA tatkalA / tato duroharikairuktaMkumAra! ekA varataruNyasti, sA'pi saMgIta nATakAdiSu varatarA'sti draSTuM yogyAsti / ' kumAreNoktaM- 'kasminnapi dine tatsthale yAsyAmaH / evaM dinAntaM yAvat kumArasamIpaM sthitvA, sandhyAyAM kumArasyAjJAM lAtvA, zreSThinIpA gatvA sarvavyatikaraH zreSThinyai niveditaH / sA'pi tatsvarUpaM jJAtvA harSitA paramapramodaM prAptA tebhyo bahutaraM dravyaM | dattvA prAha- 'yathecchaM dravyavyayaM kuruta, kA'pi zaGkA na kartavyA, sarvamahaM pUrayiSye, paraM putro bhogarasikaH kartavyaH / tairuktam- 'bhavatInAM puNyabalena svalpakAlena bhavadIpsitaM bhaved tadA'smAkaM mujaro jJAtavyaH' / ityuktvA svasvagRhe gatAH / kumAro'pi sukhazayyAyAM supto divAdRSTaM smRtvA hRSTacittaH saGgItagranthagatAn abhinavabhAvollekhAn | svacittakSayopazamaprAbalyena kalpayAmAsa / ityazeSarAtrimativAhya, prage prAbhAtikakRtyaM kRtvA, svA''sthAnasthAne | yAvatA sthitastAvatA te sarve'pi sammilya AgatAH / punaH kumArasya preraNAM kRtvA, saGgItakArakagRhe nItvA ghaTikAstisrazcatasro vA tatra sthitvA punaH prerya kumAra utthApitaH / bhaNitazva-svAmin ! adyA'mukaM parvA'sti, | amukasthale melako'sti, tatra mahAzcaryamasti, atastatra gamyate / tadA kumAraH saGgItakAreNA'pyutsAhitaH / tato dyUtakArAn saGgItakArakaM ca sahAdAya nadyAstaTe laukika devAlaye'nekajanavRndAni pazyan kutracid hAsyarasotpAdakAni vArtAvinodAdIni zRNvan, kutracid vividhaveSayuktanRtyAni pazyan, kutracid vividhA''todyavAdanapUrvakam aGganAvRndaM nRtyati tasya hAvabhAvAdi vikaloyan ', kutracid bhANDI-bhANDAna ceSTAM pazyan, nadyAH pravAhe naukAmAruhya uccasthAne 'kumAro niviSTaH / parito dyUtakArAH savinayaM sthitAH / 1. pazyan / 2. kumAraM nivezya parito / Jain Education anat al For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 386 // Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 387 // agre saMgatakAreNa, tAla-tantrI - mRdaGga-vINAdivAdanapUrvakaM saMgItamArabdhaM, tacca paritastaTasthAni janavRndAni pazyati / nadyA pravAhe naukA itastataH paribhramati ekato vasante prasphulla vRkSANAM zobhAM pazyataH, ekatazca | rasaraGgotpAdakAn kokilamadhurazadAn zRNvataH kumArasya hRdayam AhlAdamayaM jAtam / evam adbhutarasAsvAdamanubhavataH kumArasya bhojanAvasare'grato dyUtakArairuktam - svAmin ! adya tu mahAn rasikadino'sti bhojanasAmagrI atraiva kAryate ced bhavatAm AjJA syAt' / kumAreNoktam- 'varataram, sadyaH kriyatAm' / tadA taiH saharSaM vividhajAtikA rasavatI sUpakArairniSpAditA, rAjadravyaiH sammizritAn saGkarIkRtya | svadurniSpAditA / velA'pi pUrNA jAtA / madhyAhnopari ghaTikAdvayadivase gate kSudhA'pi kumArapramukhasya lagnA / tadA kumAreNom- 'rasavatI niSpannA'sti vA na hi ?, mama tu kSudhA bAdhate' / tairuktam -'svAmyAdezamAtreNa niSpannA' / tataH kumAreNotthAya tai sarvaiH saha vividharasapracurA rasavatI bhuktA / punarnandanavanopamAyAM vATikAyAM gatvA, bhavyasthAne sthitvA tAmbUlAdinA mukhazuddhiM kRtvA punagItAdikaM prArabdham / asminnavasare ekA vaidezikI nRtyakaraNakuzalA nartakI samAgatA / tayA janavRndairdurodarikaizva preritayA tatrAgatyA kumArasya paNAmaM kRtvA'grataH sthitvA nRtyaM prArabdham / vividhahAvabhAva vibhrama-kaTA'kSA 'GgavikSepAdinAtyadbhutasvara -grAmamUrcchanayA ca kumArasya cittamAvarjitam / kumAro'pi ekayA'nimeSadRSTyA pazyati / evaM muhUrtazeSaM dinaM yAvad nRtyaM kRtam / janavRndaizva zlaghA kRtA- IdRzaM divyanATakaM zreSThiputraM vinA ko darzayet ? ' / iti janazlaghAM zrutvA''nanditacittaH kumAro dhanataraM dAnaM dattvA punarazvavArikAM kRtvA gRhagamanAya calitaH mArge tairAlApita:svAman ! adya asmAkaM cittaM tu bhavatprasAdena mahAhUlAdaM prAptam, paraM bhavatAM citte bhavyataraM bhAsitaM na vA ?' / For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH || 387 // Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 388 // Jain Education Int | kumAreNoktam- katham IdRzaM nRtyaM cittaM nAhlAdayet ? punaH 'kadApi kArayiSyAmaH' / tadaitenoktam- 'anayA nATakaM tu bhavyaM kRtaM paraM kAmapatAkAnayA nATakasya SoDazAMzamapi nA'rghati' kumAreNoktam- 'sA vA'sti ?' | tenoktam- 'AtmIyapure rAmandirasadRze mahAvAse parivasati / strINAM ye kecana guNAste sarve'pi asyA aGge'hamahamikayA parivasanti, yasyA darzanamAtre devAGganAbhramaM cittamAtanoti / sA'pi bhavatsadRzAnAM guNavatAmagre eva svakalAM darzayati, nAnyeSAM yatra trApi / svAmin ! kiM bahu varNyate ? bhavatsadRzadarzakasyA'gre yadA sA nRtyaM | karoti tadA yo rasa utpadyate tasya varNanaM kaH kartuM zaknuyAt ? / svAmyapi jJAsyati yad asyAH saGgaH kSaNamAtra bhavatu / kumAreNoktam- 'purA tasyA nATakaM yuSmAbhiH kadApi dRSTamasti ?' / tairuktam- 'asmAdRzAnAM mandabhAgyAnAM kuto darzanA'vasaraH ? parantu ekadA varSadvayAdarvAg rAjJA'tyAdareNa nRtyaM kAritaM tadA bhavAdRzAnAM puNyavatAM pRSThe gatvA dRSTam, tad adyApi na vismRtiM yAti / adhunA bhavaccarasevAprasAdena bahudinAbhilASa | manorathapUraNapratyayo jAto'sti, sa ca svAminA pUryatAm / sA'pi bhavatAM cAturyaM vidvatvaM ca dRSTvA paramaprasattipAtraM bhaviSyati / yadi bhavatAM ruciH syAt tadA zva eva tadgRhe gamyate / bhavadgamanayogyaM sthAnamasti paraM yathA | rucirbhavatAm / iti kaitavakRtAM vArtAM zrutvA sAnandaH kumAraH prAha- 'zva eva gamiSyAmaH' / tairuktam- 'sAdhu sAdhu, mahAn prasAdaH pUrNA asmAdRzAnAM varAkANAM manorathAH' / evamAlApaM kurvanto gRhamAgatAH / rAtrAvapi kumArasyA'bhyarNe sthitvA tasyA rUpa-saundarya cAturya- gItagAnakauzalyAdivarNanaM kRtvA kumArasya cittaM tasyA milanA'bhimukhaM kRtam / prage'vazyaM yAsyAma' iti nizcitya suptAH / prabhAte saMjAte prAtaHkRtyAni kRtvA kumAreNa svayamevoktam- rathaM sajjIkuruta, / tadaikena durodarikeNa gRhamadhye gatvA zreSThine sarvaM niveditam / jalpitaM ca For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH | // 388 // w.jainelibrary.org Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 389 // | 'pazyatu bhavAn sevakAnAM prayAsam / yo bhoganAmA'pi nA'gRhNAt sa stokadinamadhye bhavanmelitAM sampadaM sarvAmapi saphalatAM neSyati, tad dRSTvA bhavadicchA pUrtirbhaviSyati, tadA ca sevakAnAM prayAsaH zlAghitavyaH, / dampatI tacchutvA'tIva hrssitau| 'atha durodarikamadhyAt kaizvid agrato gatvA kAmapatAkAyA agre niveditaM yad-'adya nagarapreSThinaH putraM tvadgRhe AneSyAmaH, atastvayA tasyAgra'tIva svakalAkauzalyaM darzayitvA tasya cittamArvanIyam / kumAro yAdRzastAdRzo na sarvakalAsu kuzalo'sti, sarvazAstraNAM hArdajJo'sti, ato dattAvadhAnatayA sarvakalA drshniiyaa| cet prasanno jatastadA'yaM jaGgamakalpavRkSo'sti, IpsitAd adhikataradAyako'sti' ! tayoktam-'zIghramAnIyatAM, | pazcAt sarve jJAsyanti / munimArgasthitA muktipurapravezArhA apipaNAGganAbhiH sarvaM tyAjayitvA kAmabhogaikatAnAH kRtAH santi teSAmagre'yaM kiyanmAtraH ?, ayaM tu vaNikputraH sarvaM bhavyaM bhaviSyati, / ityuktvA te visarjitA : / 'atha kumAro rathe samAruhya taiH parivRtastasyA AvAse gataH / tayA'pi kumArAgamanazravaNamAtreNotthAya, suvarNaratna-muktAphalairaalidvayaM bhRtvA, dvAradezaM yAvad Agatya, kumAraM vardhApayitvA, itaH pAdo'vadhAryatAm, bhavaccaraNopAsikAyA gRhaM pavitrIkriyatAm; mahatI kRpA pUjyapAdAnAma, adya mamAGgaNe'nabhrA amRtavRSTiH saMjAtA, adya mamAGgaNe kalpavRkSaH phalitaH, anAhUtA surasarid AgatA yadnagaramahebhyakuladIpakena kumAravareNa asmadgRhamalaDakRtam, iti vacanAmRtai : santarpya, 'khamA khamA' iti zabdaM kurvatyA kumAro gRhAntarhataH / yatra yatra pazyati tatra tatra mukurAdizobhayA sAkSAdeva vimaanbhraantimaatnoti| tatra prathamata: kAmasenA kasturI-candanA // 389 // 1. tto| in Education interest For Personal & Private Use Only Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 390 // 'ttarAdimahAmUlyaiH padArtha: kumArasya zarIraM suvAsitaM kRtaM, gulAbAdikAnAM gandhajalAcchoTanaM ca kRtam / tato'nekAni nAraGgA-''mra dADimA'IrAdIni sadyaH paripakvAni madhurasvAduphalAni agre daukitAni | tato drAkSA-'kSoTaka-badAmAdIni vividhadezA''gatAni mevA' iti saMjJakAni agrato muktAni | tato mAdakarAjadravyajAtiphalA-'gurukastUrya-bhraka-kAzmIraja- sitopalAdiniSpannasya kAmavRddhikArakasya pAkasya kaTorako bhRtvA'gre sthApitaH / tataH puSpatAmbUlakAdidha saugandhikAni bITakAni kurvatI, antarA'ntarA miSTAni prItivardhakAni kAmoddIpakAni vacanAni, ca vitanvatI, SoDazazRGgArabharabhAritA hAva-bhAvAMzva prakAzayantI mukhAgre sthitaa| kumAro'pi tasyA hAva-bhAva-sevA- cAturyamagnaH sthitaH, tAvatA sA atimiSTalalita-sukumArakokilAmadhurairvacanaiH prerayati-'svAmin ! idaM gRhyatAm , idaM bhavyataramasti, idaM tejaskRt , idaM balakRt , idaM tu buddhivardhakam idaM hi mAGgalyarUpaM prathamatvAt zakunakRt , idaM tu bhoktavyameva bhavati / evaM miSTavacanaiH saMtRpyatA kumAreNa yathAruci AsvAditam / tataH svasthIbhUte nRtyArambho mnndditH| anekarAga-tAnA'bhinavakAmoddIpakahAva-bhAvaiH kumAro rasaikamagnaH kRtH| tata: kumArasya prathamayauvanodbhavavikAraiH, atimAdaka dravyajanitapAkAdibhakSaNena, antardharmabhedakaiH kaTAkSabANaizya kAmoddIpanaM saMjAtam / paNAGganayA tajjJAtvA bhUsaMjJayA sarve'pi durodarikA utthApitAH, te ca kimapi miSaM kRtvA citrazAlAyA bahirgatAH / tato vijanatvAd yatheccham AliGganAdisparzasukha dattvA kumAro vihvalIkRtaH / tataH kumAreNa suratasukhaM prathamaM tatrA'nubhUtam / tadanubhavanAcca kumArasya cittaM paNAGganaikarasikaM saMjAtam, tAM kSaNamapi utthAtuM na dadAti, tAmevaikAM pazyati / / 3 tato vezyayA'vasaraM jJAtvA nAnAprakAravicitrA divya rasavatI kAritA | punardurodarikAH sarve'pi militAH, For Personal & Private Use Only Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram | navamaH pallava: // 391 parantu te kumArasya citte'ntarAyakRta eva pratibhAsante / taiH sarvairapi jJAtam-kumArasya cittaM vanitApAze patitam, | adhunA tu asmAbhiH saha prasattyA vArtAmapi karoti / asmAbhiryadarthamudyamaH kRtastattu saMjAtam / pradoSe kumArA'traiva sthAsyati, vayaM tu zreSThine vardhApanikAM dattvA bahudravyaM grahISyAmaH , I evaM parasparam ekAnte mantrayanti tAvatA paNAGganAsevakairvijJaptam - 'rasavatI niSpannA' / tataH kumAraH snAnamaNDape nItvA, zatapAkAditailenA'bhyaGga kArayitvA, sugandhyuSNajalena snAnaM kArayitvA, candanAdinA vilepya, bhavyavastrA-'laGkAraizya saMbhUSya bhojanAyopavezitaH, durodarikA api dUrata upavezitAH vezyA'pi kumArasamIpe upaviSTA | tataH kumAreNa nAnAsaMskAraniSpannA nAnArasAsvAdasaMyuktA rasavatI vezyayA saha sAnandamupabhuktA, tairdurodarikairapyupabhuktA / tadanu punazvitrazAlAyAM gatvA sthitaH, te srve''pyaagtaaH| tatasyA vividhamAdakadravyagarbhitAni tAmbUlavITakAni yathAyogyaM sarveSAM dattAni, tAvatA vAsarAnto'pi prAptuM lagnaH' / tatastaiH kumArasya cittaparIkSaNArthamuktam'svAmin ! vAsarA'vasAno bhavituM lagnaH' / etad vacanaM kumArasya karNe taptatrapusecanAprAyaM lagnam / kumAreNa tacchutvA audAsInyayuktaM mukhaM kRtvA na kimapi pratyuktam / taitim-' asmAbhiyaktaM kumArasya pratikUlatayA lagnam ato'dhunA enaM vimucya gamyate' / tatastairvezyAyai gaditam-'kumArasya cittaM tu tvayA ekasminneva dine vazIkRtam , atastvayA vicArapUrvakaM vijJaptiM kRtvA rakSaNIyaH, yato vayaM yAmaH,' | tataste punarapi kumArasya gRhagamanAvasaraM jJApayituM lagnA, tadA'ntarA sA tatrAgatya sAkrozaM proktuM lagnA-'kumArastu atraiva sthAsyati, kiM sarve'pi mama mAraNAya pravRttAH ? | adhunAtu mAM kumAraM vinA kSaNamAtraM na calati, yUyaM hi duHkhaM daatumtraagtaaH| 1. mm| // 391 // Jain Education Intematonal For Personal & Private Use Only Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallava: caritram ||392 ahaM tu prANavyayairapi enaM na mudyAmi | mama prANAdhAro'yameva, ato yUyaM sarve'pi gccht| mama jIvitavyam ayameva | kumAraH kadApi bhavaduktyA gantuM manaskuryAt param ahaM kathaM gantu dadAmi ?, tadA taiH kumAraM pratyuktam-'kumAra! iyam atyAgrahaM karoti, adyarAtrau atraiva sthAtavyam ; bhavadviyogavidhurAm imAM duHkhaM dAtuM na yuktaM, prabhAte punareSyAmaH' kumAreNoktam-varam , gamyatAM tarhi vayamatraiva sthitAH samaH' / tato durodarikAH sarve'pi kumAra praNamya zreSThigRhaM gatAH, dampatibhyAM ca vardhApanikA dattA-svAminau ! bhavato: kArya saMjAtam / bhavatputraH svecchayA kAmapatAkAyA gRhe sthito'sti, kAmabhogavAsanA tIvratarA jAtA'sti, ataH katipayadivasAn tatra rkssnniiyH'| | iti zrutvA zreSThinA tebhyo bhUridravyaM dattvA visrjitaaH| kumAraH sukhabharamagnastatraiva sthito'sti|raatrau vezyAkumArI vividhAn bhogAn bhuAnau vaiSayikajAgaraNotsavenapAzcAtyarAtrau nidrAvazaM gatau / prAbhAtikanidrA hi atIva miSTA bhavati, tena ghaTikAcatuSTayadine caTite tAvutthitau / kumAro dehacintAdikaM kRtvA AlasyabhRdeho gavAkSe sthita AvAsAntargatavATikAyAM puSpAdIn nirIkSate, tAvatA sA bhavyajhajharikAM zuddhajalena bhRtvA, dantadhAvanaM ca lAtvA, kumArasamIpamAgatya, 'svAmin ! dantadhAvanaM kriyatAm' iti sasmitamuktvA mukhAgre sthitA / tAvatA kumAramAtRkayA gRhasevakastacchuddhinimittaM preSitaH / tenAgatya, sukhapraznaM cA''pRcchaya, kimapi dravyAdina cet kAryaM tadA AnayAmi' ityuktam / kureNoktam-'yAvadvayamatra sthitA sma satAvad nityaM zataMdInArA aanetvyaaH'| sevakena gatvA mAtre jJApitam | tayA'pi saharSaM dInArAH preSitAH | tAvatA dyUtakArA apyAgatAH, tadA kumAro // 322 // 1. yussmtputrH| Jain Education in For Personal & Private Use Only a w.jainelibrary.org Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH pallavaH // 393 vezyayA saha sArikAbhirdIvyati, tAn dRSTvA'pi raGgA''dhikyena maryAdAM vihAya krIDati, tad dRSTvA te'lpasamayaM | tatra sthitvA svasvagRhaM gatAH / evaM te pratidinamAgacchanti gacchanti ca / katipayadivasAnantaraM durodarikA api | vezyayA niSkAzitAH / mAtApitarau tu pratidinaM dInArazataM preSayataH / evaM kiyatsu dineSu zreSThinA jAyAM pratyuktam-'adhunA kumAram AkArayAmaH yathA gRhasthitaH sukhaM bhukte asya vadhUrapi prasattiM bhajate, AvAmapi katipayadinAd adRSTaM taM pazyAvaH, / iti dhyAtvA zreSThI gRhavyApArAdhikAriNaM mahattamaM preSIt / tena tatra gatvA sabahumAnam AkAraNaM kRtam-"svAmin ! tato bhavadarzanA'turo bhavantamevecchati , mAtApi bhavadarzanotkaNThitA pratikSaNaM bhagavannAmeva bhavantaM japati / bhavadAgamanena gRhazobhA vRddhi prApsyati / mAdRzAH sevakA api nityaM bhavatAM mArgaM pazyanti, 'kadA'smatsvAmI bhadrAsanamalaGkariSyati ?' iti ca pratidinaM pratIkSante / laghuzreSThinyapi svAmyAgamanaM samIhate / ato gRhAgamanaM bhavatAm atIva bhavyataramasti pazyAttu tathA rucirbhavatAm" | tadA kumAreNa sAmarSaM vakradRSTiM kRtvA proktam-'varaM varam, adhunA tvaM yAhi, ka Agacchati ? / atra sthitAnAmasmAkaM kiyatparimitA bahavo vAsarA gatA yat tvaM gRhAgamanAya yukti-prayuktibhiH prarayasi ? / ato yAhi yAhi, yadA'smAkamAgamanaM bhaviSyati tadA''gamiSyAmaH / sarvatastvam atinipuNo yad asmAkaM zikSA dAtumAgato'si !, ato yAhi, tvaM svakArye praguNo bhava, asmadIyaM vyayadravyaM zIghraM preSaya' / ityuktvA visarjito mahattamaH | so'pi nirAzo bhUtvA zreSThigRhaM gataH / tatra tena dampatibhyAmuktam-'tasya manastu caturbhirbhAgastasyAmeva lubdham, adhunA tu naiva eti'| tacchutvA zreSThI viSAdamApanno jAyAM pravaktuM lagnaH-priye ! yanmayoktaM tad agne aagtm| kIdRzo'pi nipuNaH puruSazyed vezyAsakto bhavet tadA Jain Education For Personal & Private Use Only w.ainelibrary.org Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallava: sarvasvaM guNAMzca hArayati, durbuddhiM duSkarma ca upacinoti, | zreSThinyA putramoheNoktam-'kiM jAtam ?' navIna: zikSito'sti, sadyo raGgo lagyo'sti kiyatyapi dine AgamiSyati / mArge tu Agato'sti, sarvaM bhavyaM bhaviSyati / dravyavyayabhIravo bhavanto bhayavyAkulA mA bhavantu, yato'syevArtha dravyaM melitamasti tad ayameva vilasati, tatra kA hAni: ? | dhanaM tu adhunA' parimitamasti, adhunaiva hRdayaM saGkocya kiM sthitAH ?' | evaM zreSThinyoktaM zrutvA zreSThI maunaM dhRtvA gRhakArye pravRttaH / pratidinaM bhogadravyaM pUrayati, kumArastu gRhanAmA'pi na gRhNAti / punaH kiyatyapi kAle gate AkAraNAya bhavyajanA: preSitAH, paraMpUrvavadyadvA tadvA sAsUyam uttaraM dattvA visarjitAH / evaM bahuvAram AkArito'pi nAgacchati tadA tu dampatI ubhAvapi nirAzatAM prAptau, tadviyogaduHkhena duHkhitau dinAni gamayataH, tathApi putramohena dhanaM pUrayata: / anyedyuH zreSThino devatAvacaH smRtimAgatam, tat zreSThinyai kathitam-'priye ! devatAvaco nAnyathA bhavati ataH putrAgamanA''zA naiva kartavyA | adhunA tu AtmacintA kartavyA, tathA sadgatirbhavet / evaM dhyAtvA dampatI dharmakaraNAya samudyatau saMjAtau / dAnAdidharmacatuSkArAdhanaM yathAzakti anuSThitam, saptakSetreSu saharSaM vittaM vyayitam / atha gRhabhArA''ropaNAya pradhAnapuruSA AkAraNAya gatAstathApi nAgataH / tato dharmamArAdhya putraviyogasazalyau dampatI mRtau, pretakAryakaraNAya samastaM nagaraM militaM, parantu dharmadatto nAgataH / gRhe tu ekaiva dharmadattAbhAryA sthitA / tayA sukulaprasUtatvAt kiyadinAvadhi tu dhanaM pUritam / rokyadravye kSINe zvazurapitRsambandhi AbhUSaNAdi preSayati / tasminnapi kSINe rUpya-tAmrAdibhAjanAni preSayati, yata: kulajA patyuH prItityAgaM na karoti / uktaM ca - // 394 // Jain Education in For Personal & Private Use Only alw.jainelibrary.org Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH // 395 // "pagumandhaM ca kubjaM ca kaSThinaM vyAdhipIDitama / niHsvamApadagataM nAthaM na tyajet sA mahAsatI" ||1|| athA'kkayA bhAjanAni dRSTvA jJAtam-'asya gRhaM dhanariktaM jAtam, ato niSkAzanIyo'yam !' iti dhyAtvA dAsyai zikSA dattA-'ayaM nirdhano jAto'sti, tasmAd rajaHkSepaNamiSeNa tvayA niSkAzitavyaH' / dAsyapi gRhapramArjanasamaye dharmadattAyoktam-'yUya bahiMpradeze tiSThata, gRhaM pramArjayAmi' | tacchutvA sa bahirgatvA sthitaH / dAsyApi zayanagRhaM pramAya' pramAya'nyA rajaH kumArazirasi kSiptam / tadA kumAreNa sakopaM dAsyai proktam -'rere kuTile! atra sthito'haM kiM tvayA na dRSTaH ?, kim AndhyamAgataM dRSTau ?' / dAsI prAha-"mama dRSTau nAndhyamAgataM, paraM tvad-hRdaye AndhyamAgataM dRzyate, yato nirdravyaH puruSo vezyAgRhe vilAsamicchati sa hRdayAndhaH / hyo dine tvadgRhAd bhAjanAnyAgatAni tad na dRSTam ? / ato'tra sthitikaraNAzA niSphalA, yathAruci gamyatAm, sAmpratam atra rakSaNAgrahaM na ko'pi kariSyati / yata uktam - "vRkSaM kSINaphalaM tyajanti vihagAH zuSkaM sara: sArasA, nirdravyaM puruSaM tyanti gaNikA maSTaM napaM mantriNaH / puSpaM paryuSitaM tyanti madhupA dagdhaM vanAntaM mRgAH, sarvaH kAryavazAuno'bhiramate tatkasyakovallabhaH? ||1|| Main Education in For Personal & Private Use Only + w.jainelibrary.org Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 396 // Jain Education evaM jJAtvA'pasara itaH pradezAt' tacchrutvA dharmadatto vilakSo jAtaH / gRhAcca nirgatya cintayati - 'hA dhig vezyAyAH sneham / yataH "adhamamadhyamaneM terDe artha leti najar3eM, taruNamana kherDe ekasyUM eka bheDeM / priyazira raja reDeM vezapADeM, khabherDe, vilageM jeha keDeM tehanuM nAma pherDe " // 1 // 'kaH kopaH kA prItirnaTa-viTapuruSahatAsu vezyAsu / rajakazilAtalasadRzaM, yAsAM vadanaM ca jaghanaM ca // 1 // ityAdi cintayan sva muhurmuhurnindati / yathA- 'ahaM vijJAtazAstro'pi mUrkhajaDavad anayA vigopitaH, asyAH pApinyA arthaM vRddhasevyAnAM mAtA- pitrAdInAM sevA na kRtA, lokavyavahAro'pi nirlajjIbhUya tyaktaH, kevalam apayazobhAgI jAto'ham / adhunA kathaM sAdhukArANAM madhye mukhaM darzayAmi ?' iti svA'jJAnaM punaH punaH smaran, mArge zrIpatigRhaM pRcchan, gRhamAgataH / gehaM zithilIbhUtaM patitaM ca pazyati tAvatA prAtivezmikamukhAt pitarau mRtau zrutvA'tyantaM khedaM prApta udAsInamanA gRhAntargataH / tatra ca agrata ekapradeze maJcikAyAM sthitAM priyAM sUtra | kartayantIM dadarza, yato'balAnAM priyavirahitAnAm iyamevA''jivikA / tatastasyA'pi taM dRSTvA'numAnena nijapatimupalakSya tatpratipattizcakre / yataH kulavatInAm imAnyeva lakSaNAni - "prahRSTamAnasA nityaM sthAna mAnavicakSaNA / bhartuH prItikarA nityaM sA nArI na parA'parA" // 1 // 1. mAtApitrAdivRddhasevyAnAM sevA / For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 396 // Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH pallavaH tayA sabahumAnaM bhadrAsanaM dattam, tatra sa niviSTaH | pazyAt sarvA gRhasthitiH pRSTA, tayA'pi zrIdhanya yathAbhUtavRttAntastasyA'gre proktaH / tacchravaNenA'tiduHkhapUritazcintayati - caritrama "saurabhyAya bhavantyeke nandanAzcandanA iva / mUlocchityai kulasyA'nye bAlakA bAlakA iva" ||1|| "sa eva ramyaH putro yaH ku meva na kevalam / pituH kIrtiM ca dharmaM ca gurUNAM cA'pi vardhayet" ||1|| evaM khedaM kurvantaM dRSTvA priyA proce-svAmin ! adhunA zokena kim ?, yata: - "kA muNDite mUni muhUrtapRcchA?, gate ca jIve kila kA cikitsA / ? pakve ghaTA kA 'vighaTA ghaTante ? pratikriyA kA''yuSi baddhapUrve ||1|| dhanebhyaH paro bAndhavo nAsti loke dhanAnyarjayadhvaM dhanAnyarjayadhvam // 9|| sA proce-'svAmin ! snAna-bhojanAdikaM tu kriyatA , pazyAd upAyaM vakSye' tena cintitam-'iyaM kimapi || nidhAnAdikaM me kathayiSyati' tataH sa snAnaM kRtvA bhojanaM bhuktvA sthitaH, kSaNaM vimRzya proce -'priye ! kathyatAm, ka upAyaH ?' / tadA tayA svakIyalakSamUlyA''bharaNAnAM madhyAt paJcAzatsahasramUlyAni AbharaNAni samarpitAni | tAni dRSTvA harSito'sau cintayati- 'kulajAnAM strINAM lakSaNAni vipatsamaye jJAyante / yataH "jAnIyAta preSaNe bhRtyAna bAndhavAna vysnaagme| AppakAleSu mitrANi bhAryA ca vibhavakSaye" ||1|| 1. savinayamutthAya / 2. karNaghaTA / // 397 // Main Education in For Personal & Private Use Only T ww.jainelibrary.org Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallava: // 398 // aho! asyA avitathasnehasambandhatvam !' / atha tena dravyeNa vyavasAyaM kartuM pravRttaH, paraM koTidhvajaputratvena svalpadravyavyavasAyakaraNe lokAnAM vacanAni zRNoti yat-'ayaM dharmadattA'dhunA kIdRzaM parimitavyApAraM karoti?, dravyanAze kiM kuryAt ? | purA tu asya janakavArake satyaGkArArpaNe koTikoTimUlyAH kraya-vikrayA Asan, adhunA tu avasarA'nukUlaM karoti' / ityAdikAM lokAnAM vArtAM zrutvA lajjate yad ahaM pitRto'tIva hInapuNyaH svadoSeNaiva jAtaH / athaikadA udAsIno bhUtvA gRhe gatvA priyAM prati prAha -'priye ! ahaM kraya-vikrayaM kartuM samudra gamiSyAmi | yata: "ikSukSetraM samudrazca jAtyapASANa eva ca / prasAdo bhUbhujAM caiva sadyo dhnanti haridratAm" ||2|| - sA proce- prANeza! samudragamanam atiduSkaram / prAptistu puNyA'nusAriNI sarvatra bhavati, yathA sindhau sindhu mAnaM, sarasi saraHpramANaM, ghaTe ca ghaTamAtrameva pAnIyamAgacchati' / evaM priyoktaM zrutvA dharmadattaH prAha - "vidyAM vittaM ca satvaM ca tAvannApnoti mAnavaH / yAvadddhamati no bhUmau dezAddezAntaraMbhRzam" ||1|| ato dezAntaraM samudra tIrvA gamiSyAmi | bhAgyaM hi yad dravya-kSetra-kAla-bhAvairnibaddhaM tat tathaiva, paraM dravyA disaMyoge phalati, nAnyathA | tasmAt tatkSetrapratyayikaM kadAcid bhavet tadA iha kathaM prApyeta ?" | evaM sa priyAM pratyuttaraM dattvA, svajanebhyaH svagRhAdizikSAM dattvA, tattaddezArha paNyaM lAtvA, sajjIkRtapravahaNe caTitaH / Jain Education For Personal & Private Use Only Mww.jainelibrary.org Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritrama // 399 // karkoTakadvIpaM prati pravahaNaM vAhitam, tadAdhAreNa samudram atikrAmyan priyAzikSAM ca saMsmaran katipayadinaistaTaM prAptaH / tato nirgatya bhISaNaM samudra pazyan tRSito babhASe - I "velollAlitakallola ! dhik te sAgara ! garjitam / yasya tIre tRSAkrAntaH pAnthaH pRcchati kUpikAm" ||12|| iti kathayan velAvane paribhrAmyan ekaM jalapUrNaM taTAkaM vilokya haSTazcintitavAn - "pRthivyAM trINi ratnAni jalamannaM subhASitam / mUDhaiH pASANakhaNDeSu ratnasaMjJA vidhIyate " // 1 // tato vastreNa gAlayitvA miSTaM jalaM papau / tasyAM ca pAlitarucchAyAyAM samudrollaGghanajAtazramo vividhAM cintAM kurvan nidrAmukulitanetraH suSvApa, tAvatA sa kenApyutpATitaH / prabuddhaH san svayaM tajjJAtvA pazyati tadA tu prauDha-dehaM bhayaGkaraM rAkSasaM dRSTvA bhItaH puranetre sammIlya cintayati - "vicitrA karmaNAM gatirdurnivArA / yataHchittvA pAzamapAsya kUTaracanAM bhaktvA balAd vAgurAM, paryantA'gnizikhAkalApajaTilAd niHsRtya dUraM vanAt / vyAdhAnAM zaragocarAdatijavenotplutya dhAvan mRgaH ; kUpAntaH patitaH karoti vimukhe kiM vA vidhau pauruSam ?" // 1 // Jain Education intonal For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 399 // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH zrIdhanya caritram pallavaH // 400 tathA "khalvATo divasezvarasya kiraNaiH santApito mastake, vAJchana dezamanAtapaM vidhivazAttAlasya mUlaM gataH / tatrApyasya mahAphalena patatA bhagnaM sazabdaM ziraH, prAyo gacchati yatra bhAgyarahitastatrApadAM bhAjanama ||1|| ato yadA'haM samudrAnnirgatastadA rAkSasena gRhItaH!, tat kiM karomi ?, ato yad bhAvyaM tad bhavatu, kiM bhItena ? | yataH - "tAvadbhayAddhi bhetavyaM yAvad bhymnaagtm| AgataM tu bhayaM dRSTvA prahartavyamabhatavat" ||1|| yad jinaidRSTaM tad bhaviSyatyeva" / iti dRDhacitto vicArayati / yAvatA tu kvApi sthAne svaM muktaM jJAtvA netre unmIlya pazyati tAvatA tu rAkSsaM nA'pazyat, kintu vRkSacchAyA''zritAm ekAM divyarupAM kanyAm adrAkSIt / tAM dRSTvA tu vismatazcintayati-'kiM rAkSasaH kanyArupo jAtaH ?, vA'nyeyaM kanyA kAcit ?' | kimiyaM pAtAlakumArI ?; khecarI vA ?, amarI vA kAcit ?' | iti vicintayan sAhasaM dhRtvA proce-'he bAle ! kA tvam ?'|tayoktam-'kastvam?' |kumAreNoktam-mAnavo'ham' / tayApyuktam-'mAnavyaham, / tenoktam-kuto'tra viSamavane tiSThasyekAkinI ?' / sA'vAdIt-'daivI gatirviSamA / yataH brahmA yena kulAlavaniyamito brahmANDabhANDodare, viSNardena dazAvatAragahate kSiptaH sadA sngktte| // 40 // Jain Educationpanel For Personal & Private Use Only !ww.jainelibrary.org Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallavaH caritram // 401 // rudro yena kapAlapANipuTake bhikSATanaM kAritaH, sUryo bhAmyati nityameva gagane tasmai namaH karmaNe ||1|| adhaTitaghaTitaM ghaTayati, sughaTitaghaTitAni jrjriikuyte| vidhireva tAni dhaTayati, yAni pumAnnaiva cintayati" ||2|| tenoktam-'kathamIdRg jAtam ?'| sA'vocat-"tarhi zrUyatAm - siMhaladvIpe kamalapuraM nAma nagaram / tatra yathArthanAmA dhanasAraH zreSThI, tasya dhanazrI: priyA, tatputryahaM pitroH prANebhyo'pyatIva vllbhaa| ahaMkrameNa pravardhamAnA yauvanaM prAptA / tadA pitrA vicintatam-'asyA anurUpaibhyaputro gaveSayitavyaH / param eSA putrI tasyaiva dAtavyA yasya janmapatrikA asyA janmapatrikayA saha rAzi-gaNa-varNanADI-svAmyAdibhirmilet, bhAgyodayavAMzya yo bhavet tena saha yojanaM kariSyAmi' evaM vicintya anyeSAm ibhyaputrANAM janmapatrikA vilokeyati paraM kenA'pi saha navasu sthAneSu avirodhagatyA na milati / evaM bahUnAm ibhyaputrANAM janmapatrikA vilokitAH, paraM kA'pi na milati / anyadA candrapurAd eko jyotirvid gaNaka AgataH / tasya ca matpitrA saha milanaM jAtam / gaNakaM jJAtvA | samIpasthAM mAm uddizya pitrA pRSTam-'eSA matputrI, asyA janmapatrikayA sahasarvatra vilokane virodhigrahAdi dRzyate / tadA tena gaNakena tAM janmapatrikAM vilokyoktam-'zreSThin ! candrapure zrIpatizreSThIputro dharmadattanAmA, tasya janmapatrikA mayA kRtA'sti, tasya janmAkSaraiH saha sarvarItyA milati' / tato bhUrjapatre likhitvA darzitA, // 401 // Bain Education in For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH pallava: matpitA'pi tAM dRSTvA harSitaH, paraM bhAgyodayaM naSTaM dRSTvA khinnaH / tadA tenoktam-'eSa dharmadattaH SoDazasuvarNazrIdhanya / koTisvAmI bhaviSyati, nA'tra sandehaH' tadA zreSThinoktam-'tenaiva saha enAM putrIM vivAhayiSye / yata:caritram "kulaM ca zIlaM ca sanAthatA ca, vidyA ca vittaM ca vapurvayazca / vare guNAH sapta vilAkanIyAsatataH paraM bhAgyavazA hi kanyA ||1|| muurkh-nirdhn-duursth-shuur-mokssaa'bhilaashinnaam| triguNA'dhikavarSANAmapi deyA na kanyakA" ||2|| // 402 // .. atha tena gaNakena lagnaM vilokitam; nirNayaM ca kRtvoktam 'asmin varSe zuddham aSTAdazadoSarahitaM lagnamekamevA'sti mAdhavazuklapaJcamIdine'rdhAdhikapraharadvayasamaye' / tacchutvA zreSThinoktam-'tallanamantarA stokadinAH santi / atha tasyAmantraNaM kriyeta, sa cA''gacchet, etAvAnapi samayo nAsti / bhavyalagnamapi na moktavyam, ataH putrImAdAya vayaM tatra yAsyAmaH' / ityuktvA gaNakAya prItyA bhUridAnaM dattvA visarjitaH / potaM ca sajjIkRtya svakalatra-putrIyuta: pravahaNe caTitaH / pravahaNamapi pavanapreritaM zIghragatyA calati / krameNArdhapathe gate daivayogAt pratikUlapavanayogena pravahaNaM bhagnam / AyuHsambandhAd mayA haste phalakaM labdham tenAdhAreNa tarantI saptame dine tIraM prAptA / vanamadhye sarovarapayaH pItvA zramakhinnA tarutale yAvat suptA tAvatA rAkSasenotpATya atra muktA | tato mAM bhayena kampamAnAGgIM dRSTvA rAkSasenoktam-'mA bhaiSIH, saptadinAvadhi kSudhitasyA'pi mama tvAM | 'dRSTvA kRpotpannA'sti, ato yAvad anyad bhakSyaM lapsye tAvat tvAM na bhakSayiSyAmi' / ityuktvA gatena tena tvaM 1. vilokya / ||402 // Main Education in For Personal & Private Use Only - Alww.jainelibrary.org Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritrama // 403 // 1 ECC:, | samAnItaH / he satpuruSa ! tvAM dRSTvA'haM cintayAmi- 'he vidhe ! kathamaham abhAgyavatI sRSTA ? ; pUrvaM hi pitrorviyoga , sAmprataM ca asya puruSasya vinAzavIkSaNAya sthApitA'smi " / ityuktvA punaH prAha- 'he satpuruSa ! bhavAn kutratyaH ? satyaM kathayatu' / iti tayoktaM zrutvA dharmadattaH smitapUrvakaM prAha- bhadre ! yastvayoktaH sa tu ahameva / bhadre ! mama sthAnanAmAdikaM tvayaiva proktam, kimanyat kathayAmi ?, kiM mAm anyat pRcchasi ?' / iti zrutvA sA sambhrAnta | yAvajjAtA tAvatA tasyA vAmabhujaH sphuritaH / tadA ca sA pramodaM prAptA vyacintayat- 'etat zubhodayasUcakaM cihnam, | tenAyam iSTasaMyogo'pi kuzalatvasUcako bhAsate, parantu hArdaM jino vetti, / iti vicintya dhIratvaM prAptA satI 'eSa eva mamepsito dharmadatto dhAtrA melitaH, iti nizcayaM kurvatI lajjAM lebhe / tadA dharmadattenoktam- 'bhadre ! yadyapyAvayoryogo daivena kathamapi melitaH paraM vimRzya kathaya lagnadinaM kadA proktamasti ?' tayApi vimRzya | dinanirNayaM kRtvA proktam ' taddinaM tu adyaiva, eSaiva velA' / tenoktam- 'tadA kalyANavelA kathaM mucyate ?' / tayoktam'evamastu' / tatastena sA zubhayoge pariNItA / atha tayA proktam- 'prANeza ! pANigrahaNaM tu kRtaM, bahudinepsitaM kAryaM siddham; paraM rAkSasabhItistathaivA'sti' / tenoktam- 'kvA'sti rAkSasaH ?' / tayoktam- - ' tasminneva sarasi | snAnaM kRtvA, khaGga pArzve vimucya, devArcAM kRtvA, devAn stuvannasti / sa ca sevAM yAvad maraNAnte'pi tatsathAnAd | nottiSThati' / tadA dharmadattenoktam- 'ahaM tatra gatvA rAkSasaM hanmi / tayoktam- - 'ced IdRzI dhIratA tarhi eSaiva | velA'sti' / etacchrutvA eSa utthAyA'gre calitaH, pRSThataH zanaiH zanaiH sA'pi gatA / atha dharmadatte dUrataH sevAM kurvan | rAkSaso dRSTaH tataH zanaiH zanairalakSyatayA pAdanyAsaM kurvatA tatpRSThato gatvA, sahasA taM khaGgaM lAtvA, dhairyaM dhRtvA For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH || 803 || Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 404 // purobhUya hakkitaH - 're re pApiSTha! bahujIvaghAtaka ! adya tava pAdakaM samuditam ; tvAM na muJcAmi, hanmyeva' / itizrutvA rAkSasaH kopAkrAnto yAvad uttiSThati tAvatA tenaiva khaGgena rAkSaso hataH / tad dRSTvA camatkRtA dhanavatI tasya bhujau puSpaiH pUjayAmAsa / tatastau niHzaGkau tatra vane jAtAnAM kadalI- drAkSA-jambIrAdiphalAnAm AhAraM kurvantau yugalinAviva sukhena tiSThataH / anyedyuH kAntayoktam- "prANeza ! dharmaM vinA nirarthakaM janma yAti / yataH'yA jA vaccai rayaNI, na sA paDiniyattai / ahammaM kuNamANassa, ahalA janti rAiyo" // 1 // tathA - " yeSAM na vidyA na tapo na dAnaM, jJAnaM na zIlaM na guNo na dharmaH / te mRtyuloke bhuvi bhArabhUtA, manuSyarupeNa mRgAranti " ||1|| kAraNena nivAsabhUmau gamyate tadA bhavyam / tatra gamane deva-gurvAdInAM darzanaM bhavati / yataH"yasmin deze na sanmAnaM vRttirna ca bAndhavAH / na vidyAgamaH kazcid na tatra divasaM vaset" // 1 // tatastau tatsthAnAccalitau / krameNa kAzmIradeze candrapurAsannavane prAptau / anyadA sandhyAyAM vanamadhye nirviNNau kvApi vizrAntau / atha dharmadattaH pAzcAtyarAtrisamaye sUryodayAt pUrvaM prabuddho lIlayA priyAM prabodhayituM lagnaH / yathA"projjRmbhate parimalaH kamalAvalInA, zabdAyate kSitiruhopari tAmracUDaH / zRGgaM pavitrayati merugire vivasvAn, utthIyatAM sunayane / rajanI jagAma // 1 // 1. yA yA vrajati rajanI na sA pratinivartate / adharmaM kurvato'phalA yAnti rAtrayaH // 1 // For Personal & Private Use Only | navamaH pallavaH // 404 // w.jainelibrary.org Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 405 paraM sA huGkAramAtramapi na dadAti / punaH kSaNaM pratIkSya babhASe - "ete vrajanti hariNAstuNabhakSaNAya, cUNi vidhAtumatha yAnti hi pakSiNo'pi / mArgastathApi suvahaH kila zItalaH syAda, utthIyatAM priytme| rajanI jagAma" ||1|| tathApi kimapi na jalpati / tataH sa sammukhIbhUya jalpayan draSTuM lagnastadA tatra tAM na pazyati sma / tadA cintayituM lagnaH- sAkva gatA?, kimetat ? pUrvamutthitA vA laghubAdhAdinivAraNAya gatA ?'1kSaNaM pratIkSya zabda kurute-'priye ! samAgaccha samAgaccha' / paraM nA''yAtA | tata utthAya parito vIkSitam, paraM na kutrApi pazyati / tatpadamapi patitaM na pazyati / tato manasi cintA jAtA | vanaM bhrAntvA bhrAntvA zrAntaH, paraM sA kvApi na labdhA / tataH priyAviyogavidhuraH sa proktavAn-'he haMsA! he mayUrA ! he hariNA ! he campaka ! he azoka ! he sahakAra ! mama | priyAzuddhiM kathayata' / ityAdi snehavyAkulo jalpan punaH punaH svApasathAnamAgatya pazyati, yata iha jagati moho durjayaH / evaM snehanahila itastataH paribhrAmyati, vicintayati ca - "yanmanorathazatairagocaraM, yat spRzanti na giraH kaverapi / savAnavRttirapi yatra durlabhA, lIlayaiva vidadhAti tada vidhiH" ||2|| "dezAddezAntaraM yAtu puNya-pApamayaH pumAna / puraH kiJcita pratIkSante sampado vipado'pi ca" ||1|| iti vicintya, 'gRhameva yAsyAmi' itidhyAtvA, taccandrapuraM praaptH| atha gopure praveSTuMlagnastAvatA punarmanasi // 405 // For Personal & Private Use Only in Education Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 406 // cintA samutpannA-"hA mUDhabuddhe dharmadatta ! kiM karoSi ?,kva yAsi ? | purA prathamato bhogaikalampaTena tvayA piturdhana nirNAzitam; aho ! taba mUDhatA, yat pitrormaraNamapi nA'vagatam / punastayA nirlajjayA ni:snehasvabhAvayA sAdhAraNastriyA'pamAnaM dattvA niSkAzito gRhamAgataH / tayA ca kulavatyA priyayA paJcAzat sahasrANi dattAni, tAnyapi svakubuddhyA vinAzitAni | atha punaha gatvA nijamukhaM kathaM darzayiSyasi ? | ced nirlajjo bhUtvA gRhe sthAsyasi tathApi svajanAH parajanAzva nirdhanaM bhAgyahInaM mUrkhazekharaM tvayi hasiSyanti, tadvacanAni kathaM sahiSyase ? / yata: . "varaM vanaM vyAghra-gajendrasevitaM. dumAlayaH ptr-phlaa-'mbbhojnm| tRNAni zayyA vasanaM ca valkalaM, na bandhumadhye dhanahInajIvanama" ||1|| ato'dhunA vanAzrayaNameva varam" iti nizvayaM kRtvA pazyAdvalito vanaM gtH| tatra ca phalajalAhAreNa prANavRttiM karoti / evaM vane tiSThan anyadA ekena vidyAsiddhena yoginA dRSTaH / tena sulakSaNavantaM jJAtvA proktam'bhrAtaH ! kathaM sacinta iva dRzyase ?' | tenoktam-'nirdhanAnAM kuto nizvantatvam ? yataH nirdravyo hiyameti hIparigataH prabhaMzyate tejasA, nistejAH paribhUyate paribhavAda nirvedamAgacchati / nirviNNaH zucameti zokasahito buddheH paribhaMzyate, nirbuddhiHkSayametyaho! adhanatA sarvApadAmAspadama" ||2|| // 406 // Jain Education rematang For Personal & Private Use Only Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH // 407 // "jIvanto'pi ma'tAH paJca vyAsena prikiirtitaaH| daridro vyAdhito murkhaH pravAsI nityasevakaH "za evaM zrutvA yoginoktam- "ahaM 'dAridyakandakurdAla' iti birudaM vahe tasmAd ahamevaM cintayAmi| "zmayaNadeva Izvara dahyo laMka dahi rhnnuenn| pAMDuuvana arajuna dahiu puNa dAlidaM na keNa" ||1|| tena mamedRzIcchA vartate-dAridyaM dhaami"| iti zrutvA hRSTodharmadatto'vadat-'kathayatu' kathaM bhavatA dAridyadhvaMsanaM kariSyate?' yoginoktam-'svarNapuruSaM sAdhayAmi' |dharmadattena cintitam-'jIvahiMsAM vinA svarNapuruSaH sAdhyeta tadA tu varaM nAnyathA' / iti dhyAtvoktam-'bho yogIndra ! purA zrutamasti yat svarNapuruSo jIvavadhena niSpAdyate, tat satyam anyathA vA?, iti taduktaM zrutvA yogI 'hA ! dhik hA dhik' iti zabdaM kRtvA, thUthUkAraM kurvan prAha"tata 'zrutaM yAtu pAtAle taccAturyaM vilIyatAm / te vizantu guNA vahanau yatra jIvadayA na hi ||shaa dadAtu dAnaM vidadhAtu maunaM, vedAdikaM vA'pi vidAGkarotu / devAdikaM dhyAyatu nityameva, nacedadayA niSphalameva sarvama" ||2|| punaryogI kinnaryAtodyaM kare gRhItvAtadvAdanapUrvakaM lokabhASayA gorakhavAkyAni gAtuM lagnaH / tathAhi - "kaMdha jagoTI hAtha laMgoTI, enahiM yogiimudaa| jIvadayA vijdharma nahiM re, kare pAkhaMDI mudrA / jaMpe gorakhasuNa ra bAbu ! ||2|| 1. kAmadevaH / 2. hanumatA / 3. zAstram / // 407 // Jan Education Interational For Personal & Private Use Only www. library.org Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 408 // athira eha saMsAra asArA, dekhata saba jaga jAI / putra kalatra parivAreM mohyo, maraNa na dekhe kaaNi|| jaMpe0 / / 2 / / bhAra vaho kAMi jaTA janoI viNa dayA dharma na koii| jIvadayA tume pAlo bAbu ! hiya nirmala hoii| jaMpe ||3|| sonAke purusA kyA kIje? jo nahi dayA pradhAna / tiNa soMnA pahireM kyA mAce ?, jiNaseM taTeM kAna || jNpe0||4|| gorakha jaMpe suNa re bAbu magaNisa Apa parAyA / jIvadayA ika avicala pAlo, avara dharma savi mAyA | jNpe0||"||5|| ebhirvacanairdharmadatto hRSTastaM yoginaM prati jagau-'tarhi svarNapuruSaM kayA rItyA niSpAdayiSyasi ?' | yoginoktam-'raktacandanakASThamayaM puruSapramANaM puttalakaM kRtvA, mantraprabhAveNa sarSapairAcchoTya AcchoTya kuNDe pAtayiSyAmi; tata uSNa-zItalajalAbhyAM siktaH san svarNapuruSa eva bhaviSyati , nA'tra sndehH'|dhrmdttenoktm"trhi prasadya udyamaM kuru, yataH paropakArAya satAM vibhUtayaH' / ato he yogIndra ! svarNapuruSaM nirmApaya, yena mamApi tava prasAdAd dAridyaM nazyet / yato gajA'zanAt patito grAsalavaH kITikAyAH kulaM poSayati' | // 408 // Jain Education in For Personal & Private Use Only w.jainelibrary.org Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 409 // yoginoktam-bhadra! vayaM yoginaH svarNapuruSeNa kiM prayojanam ? |gurukRpAto nA'smAbhirIzaMprAyate; kevalaM tava dAridyaM dRSTvA mama karuNotpannA, tena tvadarthamavopakramaM krissye'| iti tasyoktaM zrutvA dharmadattenoktam-'satyaM yUyaM vadatha | bhavAdRzAH paropakArakaraNaikatatparA bhavanti / sajjanAH kUpAsavat svadehe duHkhamapi aGgIkRtya parasyopakurvanti / yataH "kappAsaha sAricchaDA viralA jaNaNI jaNaMta / niyadeha vaphaTTe vipuNa paraguhyaka DhaMkaMta" | tadA yoginoktam-- 'bhadra ! prathamataH 'sapAdalakSa' parvatamadhyAt zItoSNe pAnIye Anetumavalokyete' / tato dvAvapi calitau / tatra gatvA zItoSNakuNDayoH pAnIye aaniite| tato raktacandanakASThamayaH puruSapramANaH puttalako yoginA ghaTitaH / tataH sarvo'pyAhutisaMyogo melitaH / atha kRSNacaturdazIrAtrau dvAvapi zmazAnaM gatau / tatrA'gni kuNDanaM kRtvA'gniH prjvaalitH| tato yoginA loharakSAmiSeNakhaGga: pArvesthA pitaH: tatsamIpe svayaM niviSTaH / punardharmadattasyoktam-tavA'piloharakSA'sti?' tenoktam-'asti kiJcit , paraM bhavadIyA kRpA'sti tadA rakSayA kiM prayojanam ?' / ityuktvA, anAgatabuddhitvAd vaNijaH, kimapi hRdi vicintya guptaH khaGgo rakSArthaM samIpe dhRtaH atha yoginA dharmadatta Atmano'grataH sthApitaH / tato yogI pUrva kriyA~ kRtvA prAnte svepsitaphalasiddharyaM sarSapAn abhimantraya dharmadattasya pRSThameva AcchoTayati / evam AcchoTayata: kiyatI velA lagnA, tadA dharmadattasya citte vikalpa utpanno yad-"anena yoginA hi pUrvaM mamAgre uktamasti yad- 'raktacandanaghaTitasya puruSasya // 409 // Jan Education For Personal Private Use Only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 410 // Jain Education Int | mantrAcchoTanaiH svarNapuruSaM niSpAdayiSyAmi !' / aghunA tu kASThapuruSaM muktvA mama pRSThameva AcchoTayati !, tadA kiM jJAyate ?, mamaiva mAraNAya tu pravRtiM na karoti kim ? / asya kathanaM satyaM ced bhavet tadA yasya niSpAdyamasti tadeva AcchoTayet, param ayaM tu mAmAcchoTayati, ato'tra bhavyaM na dRshyte| 'jaTilasya vizvAso na kartavya' iti nItizAstre'pyuktamasti" / iti vicArya sarvApannivAraNasamarthasya sakalazrutasArasya namaskAramahAmantrasya - 'OM namo arihaMtANaM ziraskaM zirasi sthitam ' ityAdinA vajrapaJjarastotreNa AtmarakSA kRtA / sarvANi vaGga vajrapaJjarastotragatA'GganyAsena abhedyAni kRtvA tadeva dhyAyan sthitaH / yogyapi yAvad aSTottarazatAvadhi | AcchoTanavidhiM samApya khaDgaM sajjIkartuM lagnastAvatA kumAreNa vakradRSTyA'valokanena khaDgaM sajjayan dRSTaH / cintitaM ca-- eSa tu mama vadhAya nizcayena khaGgaM praguNIkaroti, nA'tra kazcid vilambaH' / tata utpannabuddhinA dharmadattena jhaTiti guptarakSitaM khaDgaM samAdAya saMmukhIbhUya yogyeva hatvA kuNDAntaH pAtitaH / tadA | mantrakriyAprabhAveNa yogizarIrasya svarNapuruSo jAtaH, yato yaH parasya niraparAdhasyopari duSTaM karoti sa svayameva taduHkhasaGkaTe patati, nAtra sandehaH / tato dharmadattena cintitaM yad- "anena pApinA prathamata eva kapaTakalayA dharmamArgavacanaracanayA cA'haM vipratAritaH / param atipApapravRttyA svazastraM svopaghAtAya jAtam, ato dhigastu lobham / yataH "lobhastyakto na cettarhi tapastIrthaphalairam / lobhastyakto bhavettarhi tapastIrthaphalairalam" ||1|| For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // // 410 // ww.jainelibrary.org Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritrama navamaH pallava: // 411 // jIvo lobhavazAt sveSTasiddhayai mahAnti pApAni karoti, paraM puNyodakaM vinA svacintitAt kimapi viparIta bhavati / vinA dharmam AgataM duHkhaM na ko'pi viphalIkaroti / ayaM svarNapuruSo'cintyadaivAjjAtaH, adhunA evaM zItoSNajalAbhyAM sicAmi" | iti cintayan pUrvAnItazItoSNajalagrahaNAya rakSitajalasthAne gataH / tatrasthaM jalamAdAya yAvatA kuNDasamIpamAgatya vilokayati tAvatA svarNapuruSaM naa'pshyt| tatastadarthaviyogena mUrcchito | bhUmau patitaH / pavanaiH sacetanIkRtazcintayati- aho ! mayA pApaM kRtaM, paraM phalaM na prAptam / gamanA'naha~ caNDAlapATakaM prati gataH paraM svodarapUrtirapi na jAtA / hA deva ! pazyA'mRtabhRtaM pAtraM kSudhitasya haste dattvA, yAvatA kSudhita: saharSaM kavalaM kRtvA mukhe kSeptuM pravRttastAvatA sarvaM sahasodvAlitam ; sA gatirmamApi jAtA / hA daiva! tvayA'hamevopalakSito'smi, patitasyopari lattAprahAraH kRtH| yadi tava mahyaM na dAtavyamabhUt tadA tvayA darzayitvA duHkhasyopari duHkhaM vraNe kSArakSepa iva kasmAd dattam ?, kA'pi karuNA nAgataiva ?, mayA kiM tavA'parAddham ?' iti vilapatA zeSarAtrirmahatA duHkhena samAptiM nItA | prage cintitam-'jAtaH svarNapuruSo vanAntarvAsinA kenApyapahRtaH, ato'haM rAjJa; samIpe gatvA pUtkaromi / yataH"durbalAnAmanAthAnAM pIDitAnAM niyogibhiH / vairibhizcA'bhibhUtAnAM sarveSAM pArthivo gati :" ||zA he narAdhipa ! so'haM zrIpatizreSThinaH putro dharmadatto'traiva vAstavyaH mayA ca bhavatsamIpamAgatya svarNapuruSasiddhayAdikaH sarvo'pi vRttAnta: kathitaH / bhavAdRzAnAM surAjAnAM rAjye pitarau kevalaM janmahetU, paraM // 411 // in Education For Personal & Private Use Only Tww.jainelibrary.org Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 412 // Jain Education Int samagrajIvitaM yAvat sukhanirvAhastu surAjasAd bhavatIti dhyAtvA bhavatsamIpamAgato'ham / adhunA tu bhavatAM yat | zobhate tat kurvantu, ataH param anyatra kutrApi gantavyaM nAsti; tayo narendrAd adhikaH ko'pi nAsti / uktaJca'zabdamanamazaThapAlanamAzritabharaNAni rAjacihnAni / abhiSekapaTTabandho vAlavyajanaM vraNasyApi ' // 1 // 44 he svAmin ! aham atIvaduHkhAbdhau patito duHkhena vihvalIkRtahRdayo yogyAyogyaM yattat pralapAmi tat svAminA manasi nAnetavyam / tayo'tiduHkhapIDitAnAM buddhayo visaMsthulA bhavanti, 'duHkhite manasi sarvamasahyam' iti vacanAt / ato duHkhAbdhau patitasya mama tvameva gatiH tvameva zaraNam, tvamevAlambanam / bhavadbhiH kRpAM kRtvA samuddharaNIyaH " / evaM dharmadattasya vijJaptiM zrutvA sarve: sabhyajanai rAjJA ca upalakSitaH, parasparaM ca vaktuM lagnA:- aho ! zrIpatizreSThinaH putrasyedRzI avasthA jAtA!, ato na kenApi dhanAdigarvaH karaNIyaH' / atha rAjA dharmadattaM prati vaktuM lagna: - 'bho bhadra ! mahAsiddhirUpaH svarNanaraH kenApi siddhena gandharveNa vidyAdhareNa vyantareNa vA hato bhaviSyati, sa katham alpapuNyasya tava haste samAyAyAt ? / punarIdRzaH ko bhAgyazAlI daivata - balayuktaH | sAhasikaziromaNiH puruSo bhaved yo balavataH parasya haste gataM lAtvA tubhyaM dadyAt ? / tava duHkhaM draSTum azaktA | vayam, ato lakSaM koTimAnaM vA svarNaM yathecchaM yAcasva, tatparimitaM svarNaM svakozAd ahaM dadAmiTa, tallAtvA sukhI bhava' / dharmadattenoktam- "deva ! sa eva svarNanarazcet prApyeta tadA me nirvRtiH anyatsvarNaM tu na gRhNAmi / nA'haM mArgaNo'smi, ato 'anyad hATakaM gRhANa' iti punarna vAcyam / yadi svabhujopArjitaH svarNanaraH For Personal & Private Use Only navamaH pallava: | // 412 // Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritrama pallava: // 413 // paraduHkhabhaanaikarasikasya bhavatazvaraNazaraNAgatena mayA na prApyeta tadA'nyasvarNagrahaNena kim ? / ato yad | bhAvi tad bhavatu, nA'ham anyasvarNaM gRhNAmi; anyasvarNaM lAtvA mahebhyaputrabirudaM kathaM lajjayAmi ? | madIyasvarNapuruSastu bhavadIyanagaropavanAntareva gataH, nAnyatra | pUrvamapi hi paraduHkhabhaJjaka| birudavAhakairbhUpatibhirdevatAdihatAni vasra-kaJcukA-5'bhUSaNadIni sAhasadhairya-buddhayAdibalena devAdipAzrvAdapi - AnIya dattAni / vartamAne tu bhavAnapi paraduHkhabhaakaH, pituradhikaM putravat prajApAlako virAjamAno'sti , yadi mAM duHkhAbdheravatArya buddhibalena kenApicchalena vA svarNapuruSaM prakaTaM kRtvA dApayiSyati tadA tu bhavaccaraNopAnte sthitaH sevAM kariSyAmi , anyathA tu svastyastu bhavate punardezAntaraM yAsyAmi / " __ iti tasyoktaM zrutvA nRpatizvintayituMlagna:-'aho! ayaM matpuranivAsI duHkhasaMtapto mamopAntamAgataH / yadyasya duHkhaM ma bhanmi tadA mamAgre pUtkaraNaM vRthA bhavati, yadyasya duHkhaM zrutvA vIryaM na sphorayAmi tadA mama nAyakatvakSati: syAt, bandijanasaJcitaM ca yazo viphliibhvti| dIyamAnaM dhanaM tu na lAti, gataM vastu punaH vAyattam!, kiM karomi ?, viSamamApatitam asyAM mama sabhAyAM sahasrazo bhaTA dhIrA vIrAH paropakArakaraNaikarasikAH santi, atasteSAM madhye yaH ko'pi kAryaM sAdhayet tathApi mamaiva mAhAtmyam" | iti vicintya svahaste bITakam utpATya samastasabhAyA agre uktam-'astIha mama sabhAyAM mAtRjAtaH putro yo'sya svarNanaraM vAlayitvA svakIyAM madIyAM sabhAyAzya lajjAM rakSati ?, tatkAryakaraNAya ka idaM bITakaM gRhNAti ?' | evaM vadatA nRpeNa sarveSAM bITakaM darzitam, paraM ko'pi ||413 // | duHsAdhyakAryatvAt karaMna prasArayati / tadA candradhavalakumAreNa cintitam-'svarNapuruSastu mdaayttH| piturbITakaM in Education For Personal & Private Use Only T Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH zrIdhanya caritram | pallava: // 414 // na ko'pi gRhNAti, ato mayaiva grahaNaM yuktam tathA piturmahattvahAnirna bhavet, asya ca duHkhaM bhaJjyAt / piturmahattve'khaNDite mamaiva mahatbuddhiH piturapakIrtuttAraNAt suputratvakhyAtizya' / iti vicintya kumAreNa pramANapUrvakaM bITakaM gRhItam / tad dRSTvA rAjA lokAzya camatkRtAH santaH parasparaM vAvadati-'ahaM hi devAdikRtacchalasya ajJAtavyatikaro'nirNItasthAnasadbhAva: kenopayena kasya sAhAyyena vA svarNanaraM vAlayiSyati ?, katheca svapratijJAnihiM krissyti!'|evN mahAzvaryatvAt kAryasya duHsAdhyatvAcca anekagatyA mantrayanti / atha kumAro bITakaM gRhItvA dharmadattena saha sabhAto nirgataH / kumAreNa cintitam- yadyasya adhunaiva | svarNapuruSo dIyate tadA'sya manasi kA'pi zaGkotpannA bhaviSauyati, kAryasya ca duHsAdhyatvaM na bhaviSyati ; pratyuta vicitravAdakA lokA asadbhUtodbhAvanaM kRtvA'bhyAkhyAnaM dAsyanti ayamapi mamopakAraprauDhatvaM na zraddhAsyati, atra mahAyazaH prAptisthAne'lpaprAptirbhaviSyati / yad yAdRzaM kAryaM tat tadanurUpADambarapUrvakameva kartavyam ato vilambakaraNamatra yuktam' / iti dhyAtvA dharmadattAyoktam-'svarNanaraH kasmin sthAne kRtaH ?, tatsthalaM darzaya' / tato dharmadattena savyatikaraM sthAnAdidarzitam / rAjakumAro'pi ziro dhUnayan dharmadattaM pratyAha'bho bhadra ! eSa tu prabalazaktimatA kenApi devena dAnavena vidyAdhareNa vA tava svarNanaro gRhIta; na tu sAmAnyena, iti jJAyate / ato'tra yadi rAtrau sthIyate tadA kayApirItyA tatsvarUpaM jJAyate, | dharmadattenoktam-'yathAjJA bhavet, ahaM tu bhavato'nucaro'smi' / kumAreNoktam-'vinA svarNanaraprApti nagare na pravekSyAmi, ato mA'dhRtiM vidhehi'| ityAlApaM kurvantau tau paribhramaNena dinapUrtiM kRtvA rAtrau kasmiMzcid bhavyasthale suptau / prathamayAme gate dharmadatrastu 414 // Jain Education Interstone For Personal & Private Use Only Mww.jainelibrary.org Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 415 // nidrAvazaM gataH kumArastu jAgarti; tAvatA divyAtodyaravaH zrutaH / tataH kautukAkSiptacittaH kumAro dharmadattaM nidrAyamANaM muktvA , khaoN kare kRtvA mArgebhijJAnAni kurvan agratazvalitaH / svarAnusAreNaiva gacchatA dUre kvApi vanAntare vistIrNaM yakSabhavanaM dRSTam / tasmin AtodyapUrvakaM nATakabhavanaM jJAtvA kumAraH sAhasaM dhRtvA tatsamIpe gataH paraM dattakapATaM devagRhaM dRSTvA savismayaM bahiH sthitaH / kiJcid vilambya itastato vilokayatA kapATe ekaM chidraM labdhan / tena cchidreNa pazyatA madhye'STottarazatadevakanIvRndaM nRtyad dRSTam / tanmadhye caikAM rUpalAvaNyena tadadhikatarAM dRSTvA vismitaH paraM tAM lakSaNairmAnuSakanI nirdhArya camatkRtacittazcintayituM lagnaHeSAM mAnuSakanI devakanIbhiH saha kathaM nivasati ? | aho ! vidhernirmANaM dRzyatAm, jAtyA mAnuSyapi rUpAdinA devakanIvRndam adharayatiH' / evaM vicArayan punarapi naipuNyena pazyan, 'eSA mAnuSyeva' iti nirNayaM kurvan - ghaTikAmAtraM tatra sthitH| tAvatA dharmadattaH smRtipathamAgata:-'aho! mayA tatra nidrAyamANaM dharmadattaM muktvA'trAgamanaM kRtam paraM tatra ko'pi zvApadAdirbhaman AgamiSyati tadA tasya nidrAyamANasya kA gati: ?, IdRzAni kautukAni tu jagati bahuni bhavanti, ato'haM zIghraM tatra gacchAmi' iti dhyAtvA pavAd abhijJAnapUrvakaM pazyan dharmadattasamIpaM gataH / so'pi tatkSaNameva prabuddho'sti / kumAraNAlApita:-'bho bhadra ! tvayA kimapi zrutaM vA na hi ?, tenoktam'svAmin ! ete zRgAlAH zabdAyamAnA bhairavI ca kalakalAyamAnA zrUyate, nA'nyat kimapi' evaM dharmadattoktaM zrutvA kumAreNa ISad vihasyoktam-'bhadra! tvayA tu bharanidrayA rAtrirhatA, mayA tu jIvitaM yAvada avismaraNIyaM kautukaM dRSTam' | dharmadattenoktam- kim ?, katham ?, kadA?' | kumAraH prAha- 'adya ekaprahara yA minyAM gatAyAm // 415 // Jain Education rematang For Personal & Private Use Only Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH // 416 // Atodya-gItAdInAM vaH zrutaH / tadanusAreNAhaM gataH / tatraikaM devakulaM pihitakapATaM dRSTam / kapATacchidreNa mayA vIkSitaM tadA tasmin zatamaSTottaraM devakanyA nRtyaM kurvatyo dRssttaaH| tanmadhye caikA devakanyAjitvarI manuSyakanyA nRtyantI dRSTA | ghaTikAmAtraM tatra sthitvA ekAkinastava cintayA zIghramAgataH paraM tannATakaM nA'dhunApi vismarAmi' | tacchutvA dharmadatro'vAdIt- svAmin ! yA mAnavI strI bhavatA dRSTA sA mamaiva priyA ghaTate atra vane mama priyA kenApi hRtA'sti; ataH zIghraM calata yUyaM, tatra gatvA tAmahaM pazyAmi / tato dvAvapi calitau / yAvattau yakSagRha prAptau tAvannATyamapi visRSTam / tad dRSTvA dharmadatto hastau gharSayan rAjakumArAya punaH punarapRcchat-'sA kiyadvayomAnA?, kiMvarNA?, kIdRzaM mukhAdinirmANam ?' | kumAreNApi yathAdaSTiM svarUpaM nipuNatayA proktam / tacchutvA dharmadattenoktam-'svAmin ! mama svarNapuruSeNA'lam, paraM mama priyAM bhavAneva vAlayitvA dadAtu' / rAjakumAreNoktam-'mA cintAM kuru, piNDe jIvo'sti tAvatA tAM melayiSyAmIti pratijJA kRtA' / atha prabhAte saMjAte devArcakanAgatya dvAramudghATitam / tadA tau dvau madhye gatau , yakSaM ca namaskRtya sthitau / tadA kumAreNa cintitam- 'mayA'sya priyAyA vAlanAya pratijJA kRtA, sA vinA devasAhAyyaM saphalA na bhavet; tasmAd ahaM yakSamArAdhayAmi, yakSe prasanne sarvA smiihitpraaptirbhvissyti'| tatastamAzayaM dharmadattAya jJApayitvA, kumAro yakSAne darbhasaMstArakamAstIrya tvameva zaraNaM yAvadiSTasiddhiH' iti kRtvA, nizcalacittastatra tameva yakSaM dhyAyati sma | tRtIyopavAse rAtrau siMhavyAghra-sAdibhayaGkararUpaiH kSobhito'pi kumAro dhyAnAdna clitH| tato'tyadbhutaM sAhasaM | dRSTvA yakSeNa pratyakSIbhUya proktam-'tuSTo'smi tava dhairyAt, kimicchasi ?, mArgaya' / iti prokte kumAreNoktam // 41 // Jain Education ! For Personal & Private Use Only NTww.jainelibrary.org Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: 'deva ! mama mitrasya dharmadattasya priyAM samarpaya' / yakSeNoktam-'atrArthe mamA'dhikAro nAsti' / kumAraH prAha-'tahi kasya ?' | yakSeNoktam-'sA mama priyAyai dattA'sti, ato mayA tubhyaM dAtuM na zakyate' / kumAreNoktam-katham ?' yakSeNoktam-"zRNu' ekadA'haM priyAsahita: kvapi vanAntare gataH / tatra svecchayA paribhramaNakriyAM kurvatA mayA sA divyarUpA menakAto'pyatisaundaryA suptA dRSTA| mayA vimRSTam-'aho! kvApi mAnavI IdRzI na dRssttipthmaagtaa| mahAzvaryakAriNIm enAM ced AzcaryapriyAyA matpriyA: pArzve muktA / atha sA tAM dRSTvA pramodabhAg jAtA, tAm atiyatnena rakSati, kSaNamapi na muJcati / ato mamAyattA nAsti' | kumAreNoktam-'he yakSarAja ! mayA tu etadarthaM tvamArAdhitaH , atastAM me samarpaya' / yakSeNoktam- 'sA mayA priyAyai samarpitA, atrArthe na me sAmarthyam ; gRhakalaha kaH samudIrayet ? / anyattu yattvaM yAcase tat tava samIhitaM karomi paraM naitat / ityuktvA yakSo'dRSTo'bhUt / kumAro'pi yakSoktaM zrutvA harSa- viSAda-vismayA- AzcaryAdisaGkarabhAvaM bhajana cintayati-'dhig !, devA api srayadhInA eva dRzyante / athavA mohanIyaM karma kaM na mohayati / sarve'labdhajinAgamahArdA jIvA: karmAyattAH santi, nA'tra vismayaH / atha kRtapratijJApAlane ka upAyo bhavet!' iti kSaNaM vimRzya nirNItam-'vinA tapaskriyAM nApara upAyaH' yato duHsAdhyamapi kAryaM tapasA sidhyati / uktaM ca"yadUraM yadadurArAdhyaM, yacca dUre vyavasthitam / tatsarvaM tapasA sAdhyaM tapo hi duratikramama" ||1|| 1. 'nAhaM vedmi' ityAdhikaH paatthH| ||417 // in Education Intens For Personal & Private Use Only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 418 // iti vicintya tAM yakSiNImuddizya SaD upavAsA nizvalacetasA kRtaaH| pUrvavaddhairyabalena yakSiNI kampitAsanA satI pratyakSIbhUya babhASe- 'vatsa! kimevaM sAhasaM kriyate ?' | kumAreNoktam-'dharmadattasya priyAmarpayatu' / yakSiNyoktam-'etAM kalpAnte'pi nA'rpayAmi, paraM tavotkRSTaM sAhasaM niSedhayitumazaktA' / ityuktvA'nicchantyA'pi vastrAbharaNaiH satkRtya saa'rpitaa| kumAreNApidharmadattamAhUya proktam-'eSA tava priyA'sti vA na ?' | so'pi divyAbharaNabhUSitAM dukUlaizyopazobhitAM svapriyAM vIkSya hRSTaH san kumAraM pratyuvAca-'siddhaM me samIhituM bhavatsaprasAdAt' ! punaH kumAreNoktam-'calA'grato'dhunA, yathA tava svarNanaraM samarpayAmi / ityuktvA priyAsahitaM dharmadattamAdAya 'zmazAne gataH / tatra sA'bhijJAnA vRkSAsannapradezabhUmidarzitA | proktaM ca-'bho bhadra ! atra tvaM bhUmi khanaya' / tadvAkyAttena khanitA, tAvatAtatrastho daidIpyamAno mahAn svarNanaro nirgataH / tadA dharmadattena cintitam-'aho! evaMvidho niSkAraNopakartA kumAra eva; naanyH| adhunA zataza upakaromi tathApi supratIkAro na bhavAmi, 'paraM yathAzakti tasya sevAyAM pravartitavyam / sadA tasyAnukUlyena pravartanaM kartavyaM, punaH punaH svamukhena tasya stutiH kartavyA' / iti kSaNaM vimRzyoktam-bhoH kumAra ! tvayA paramopakAraH kRtaH, yo hi ekamukhena zatasahasravaSairapi vaktumazakyaH, ataH paraM kiM yAce'ham ?' tadA kumAreNoktam-'mamApi pratijJAnivahiNa citte mahAnandaH saMjAtaH / puruSasya svoktapAlanenaiva pauruSaM zlAghyate / yataH 100 // 418 // 1. dvAvapi tatra zmazAne gtau| 2. tathApi ythaashktyaa| in Education Interational For Personal & Private Use Only Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 419 // "arthaH sukhaM kIrtirapIha mA bhUdanartha evAstu tathApi dhIrAH / nijapratijJAmanurudhyamAnA, mahodyamAH karma samArabhante" ||1|| tava manorathapUrtI mayA sarvaM lbdhm'| ityuktvA virate kumAre dharmadattaH prAha -svAmin ! imaM svarNanaraM bhavAneva gRhNAtu | mayA tu priyAprAptau zatasaGkhyayA svarNanarAH prAptAH, ato bhavAneba gRhNAtu' / kumAreNoktam-'kiM vAtUlo'si ?, kiM vA priyAdarzanena matimoho jAtaH ?, yad imaM bahuprayatnasAdhyaM duSprApyaM na gRhNAsi' ? tadA dharmadattenoktam-svAmin ! ahaM vaNigmAtraH, tena nA'yaM madgRhe ghaTate, ato bhavAneba gRhNAtu / mama tu bhavatkRpayA bhavyaM bhaviSyati; bhavatAmeva yogyo'yaM, nAnyasya' / kumAreNoktam--'kutrApi tacchutaM, kaSTaM ko'pikaroti grahItA ca ko'pi bhavati ? / tvameva prativanaM bhrAnto'si, tvayaiva AtapAdi mahatkaSTaM soDhaM, maraNAntopasargAdyatiklezainiSpAdito'yaM tvayA svarNanaraH, sa mayA kathaM gRhyeta ? | atastvayA niSpAditaM tvameva gRhANa' dharmadattenoktam- 'svAmin ! svarNanaragrahaNayogyaM mama bhAgyaM nAsti / mama bhAgyaM tu mayA pUrvameva parIkSitam, ced bhAgye bhavet tadA kSaNAntaramadhye kasmAd gacchet ? | gato'pyasau tvayA svavIryeNa puNyabalena ca prakaTitaH, na mayA dattaH / tvayA prakaTitaM tvameva gRhANa | mama tu etadgrahaNe bhavaccaraNazapatho'sti mayA tu ayamupAyanIkRtaH' / evam atyAgraheNa kumAreNa mAnitam / tataH kumAreNoktam-'bho bhadra ! asmAd yathecchaM svarNaM gRhANa, yena tvaM vyApArakaraNAya prabhavaH / tvayA gRhIte mama cittam AnandameduraM bhaviSyati / tadA dharmadattena dvau pAdau dvau karau ca 1. tadA dharmadatto'pi tasmAt svarNanarAt pratidinaM zIrSamAtraM muktvA anyat svarNaM gRhNAti, evaM kiyanti dinAni svarNaM grahItvA punaH kumAraM prtyuktN| 2. glshiirssmaatrm| // 419 // in Education Intern For Personal & Private Use Only Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH pallava: caritram // 420 // cchittvA svarNaM gRhItam / punaH kumAraM pratyuktam-'bhavatkRpayA mayA vyavasAyayogyaM svarNaM gRhItam, adhunAtu bhavatA | taM gRhItvA nagaram alakriyatAm' / tataH kumAro'tyAgrahAd gala-zIrSAdizeSaM svarNanaramutpATya, kvApi saMgopya gRhaM yayau / rAjJo militaH / rAjJA pRSTam-- 'tasya duHkhitasya samIhitaM siddham ?' / kumAreNoktam'bhavaccaraNaprasattestasya samIhitaM siddham' | rAjJoktam-'bhavyaM saMjAtam' | nA'nyat kimapi pRSTam, nirlobhasurAjasvabhAvatvAd dhanasamRddhayAdipUrNatvAcca / kumAreNApi prasphulanabhayAd na kimapi vistareNoktam / tato rAjA kumArazya punaH svasvakAryakaraNAya prvRttau| atha dharmadattaH kvApi nikaTavartinagare gatvA bhavyaM gRhaM gRhItvA sthitaH / tatrasthastena svarNena vyavasAyaM kurtuM pravRttaH / anekAni mantrI-karabha-zakaTAni krayANakairbhUtvA dezAntare preSitAni / tatra ca svapuNyaprAmbhArodayena viMzatiguNamUlyena vikrItAni | punastatratyaM krayANakaM svavAsapuramAnItam, tatrApi dazaguNamUlyena vikrItam / ityevaM gamanAgamanaM kurvatA stokenaiva kAlena SoDazakoTidhanaM melitam / athA'nyadA dharmadattena cintitam'SoDazakoTidhanaM prAptam, adhunA'tra nivasanaM na yuktaM, svapuraM yAmi / tatra gatvA piturnAma udyotayAmi, mUlabhAryAyA manorathAn pUrayAmi, svajanAdIMzva tarpayAmi / supAtradAna-pUjAdibhiH prAptaM narabhavaM saphalaM karomi' / iti vicintya, tatrasthaM vyApAra saMhRtya, mahAntaM sArthaM saMmelya, priyAM sukhAsane nivezya, svayam azvarathAdivAhane yathecchamArUDho'nekazatabhaTaiH parivRtaH svapuragamanAya prsthitH| tataH stokaireva divasaiH svapurAsannaM prAptaH / svagRhaM prati vardhApanikA preSitA yad-- 'dharmadattaH zreSThI bahudhanam arjayitvA samRddhiyukta AgataH' / tacchutvA pUrvajAyA // 420 // Jain Education Intel For Personal & Private Use Only a w.jainelibrary.org Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 421 // Jain Education | svajanebhyo vardhApanikAyAM vastradhanA- S'bhUSaNAdikaM dadau / tataH svajanA vividhasukhAsana yAna vAhanA'dhirUDhAH, | anupamavastrAbharaNairalaGkRtAH, vividhAtodyAni vAdayanto'hamahamikayA dhAvanto, yojanaM yAvat sammukhamAgatAH / atha svajanAdIn jotkArapUrvakaM gADhamAliGgaya militaH / parasparaM sukhakSemavArtA pRSTA / tataH kulavRddhAn atiparicitAMzva janAn sammAnapUrvakaM svarathe saMsthApya, anyAnapi yathAyogyaM vAhanA-'zvAdiSu azvavArika | kArayitvA, bahuvidhADambarasahitaH, sahasrasaGkhyalokaparivRto'nekavAditrairvAdyamAnaH sadhavakulavadhUnirdhavalamaGgalAni gIyamAnaH prabalotsAhapUrvakaM yAcakajanebhyo dAnaM dadAnaH, tripatha catuSpatha-rAjapatheSu pratipadaM puravAsimahAnairjetkAraM kriyamANaH svagRhamAgataH / pUrvajAyayA akSata-puSpAdibhirvardhApayitvA gRhe nItaH / AsthAne cAgatya sthitastadA svajanairanyaiH paricitA'paricitaizcAgatya vividhavastrA''bharaNa-svarNa rUpya| nANakai rupAyanAni kRtAni tAni ca gRhamaryAdayA rakSituM yogyAni rakSitAni / tathA kumAreNApi vividhadezotpannavastrAdibhiryathAyogyaM te 'satkRtAH / atha dhanavatI sukhAsanAd uttIrya bahuvidhavastra| dravyAdimocanapUrvakaM pUrvajAyAyAH pAdayoH patitA / tayA'pi AzIrvAdaM dattvA gADhamAliGgitA / parasparaM sukha| samAdhipRcchA kRtA / sarve'pi nagaravAsinaH pUrvAzritalokA ye yathA jAnanti te milanAyAgacchanti, dharmadatto'pi | tAn madhurAlApapUrvakaM sammAnya tarpayati / samaste'pi nagare'tIva yazaH prasRtm- 'dRzyatAm, zrIpatizreSThinaH putraH kIdRza: ?, piturnAma vardhitam / pUrvaM kSINo bhUtvA'pi svabhujAbalena bahudhanamarjayitvA AgataH, kulaM ca udyotitam / suputro bhavati sa kulamujjvalayati / yataH 1. paridhApitA / 2. tato / For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH | // 421 // Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram | navamaH pallava: // 42 // __"ekenApi suputreNa jAyamAnena satkulamA zazinA ceva gaganaM sarvevojjvalIkRtam" ||2|| evaM pratigRhaM pratimukhaM tasya yazo jalpyate / tato dvitIyadine svajana-mitra-jJAtijanAn nimantrya, atisundarasukhabhakSikAdirasavatyA bhojayitvA, puSpa- tAmbUlAdi dattvA, te yathAyogyaM vastrAbharaNaiH 'satkRtAH / atha pUrbajAyAyA agre pravahaNArohaNato yAvad gRhamAgatastAvatparyantaH sauM vyatikara: kathitaH / sA'pi sAzrulocanA uktavatI-'svAmin ! pUrvajAnAM dharmaprasAdena bhavadarzanaM jAtam / etAvanti dinAni mayA mahAduHkhena gamitAni; adhunA tu ahaM bhAgyavatInAM ziromaNirjAtA, sarveSAM svajanAnAM harSasantoSaH saMjAtaH / tataH prabhRti dharmadattaH pitRvad vyApArakaraNAya prvRttH| .. atha yazodhabalena rAjJA mukuraM vIkSamANena palitaM dRSTvA adbhutavairAgyaprakarSeNa candradhavalAya rAjyaM dattvA dIkSA gRhItA | tato dustaraM tapastaptvA, ghAtikarmANi kSapayitvA, kevalajJAnamutpAdya, pRthivyAM bahUn bhavyAn prabodhya, ante ekamAsaM saMlekhanAM kRtvA, aghAtikarmANyapi yogarodhanapUrvakaM kSapayitvA mahAnandapadaM prapede / atha prAptarAjyazcandradhavalo nyAyena rAjyaM karoti sma / tena ca yuktibhiH pUjyamAnasya svarNapuruSasya hastau pAdau ca cchinnAvapi anvahaM prAdurbabhUvuH evaM pratyahaM vardhamAnena hemnA tasya kozo'kSayo jAtaH / anyadA dAridyapIDitAn lokAn dRSTvA saMjAtakaruNazcandradhavala: svarNapuruSotpannasvarNena vizvam adaridrIkRtya, samayAM pRthvIm anRNAM ca kRtvA svakIyaM candrasaMvatsaraM pravartayAmAsa | 1.pridhaavitaaH| // 422 // Jain Educational For Personal & Private Use Only How.jainelibrary.org Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 423 // atha tasya rAjJo'nyadA pAzcAtyarAtrau jAgaritasya rAjya cintA kurvato dharmadattaH smRtipathamAgataH / 'aho ! mayA pramAdabahulena rAjyamagnena paramopakArI kRtajJacUDAmaNiH paramamitraM dharmadatto na kadApi smRtipathamAnItaH / | ataH prabhAte tasya zuddhiM kArayitvA, sabhAyAm AhvAyya, atyAdarapUrvaka sammAnaM dAtavyam; prItilatA ca vardhanIyA' / evaM vicArayati sati prabhAtaM saMjAtam / tato rAjJA zayyAtaH samutthAya, prAbhAtikakRtyAni kRtvA, AsthAnamalaGkRtya, nagaravAstavyAnAM pRSTam -'zrIpatizreSThinaH putro dharmadatto'trAsti vA dezAntare gataH ?' | tairuktam- 'svAmin! tena tu dezAntare gatvA, bahudravyamarjayitvA, gRhamAgatya piturnAma samuddyotitam / adhunA tu nagaramadhye anena samAno na ko'pyasti, nagaramadhye mukhyo'yamevA'sti' / tacchrutvA saharSaM mukhyamantriNaM sampreSya bahumAnapUrvakam AkAritaH / dharmadatto'pi adbhutopAyanaM lAtvA mantriNA saha rathArUDhaH sabhAyAM prAptaH / rAjAnaM namaskRtyopAyanaM cA'gre dhRtam / rAjJA'pi bahumAnaM dattvA svasamIpataravartipradeze sthApitaH, sukha-kSemavArtA ca pRSTA / punA rAjJoktam- 'yastvayA mahAsvarNapuruSo dattastena dharitrIlokA anRNIkRtAH, 1 mama ca yazaH sarvatra pravartate sa tavaivopakAra:' / dharmadattenoktam- 'svAmin! kimarthaM mama prasphulanaM bhavAn karoti ? | svarNanarastu bhavatA prakaTIkRtaH / mama bhAgyamadhikamabhaviSyaccet kathaM kSaNAntare hastAd agamiSyat ?; pratyuta bhavatA tu mama viyogaduHkhaM nivAritam, svarNaM ca datvA dAridyaM spheTitam / manuSyANAM paGktau bhavataika rakSito'ham' / evaM parasparaM sajjanasvabhAvatvAd guNagrahaNaM kRtam / tato rAjJA dharmadattasya nagara zreSThipadaM dattam / paTTabandhapUrvakaM vastrAbharaNAdi bahu-dattvA rAjakIya sAmantaiH sarvamahebhyaizva saha mahatyA vibhUtyA gItanRtyabandibirudapaThanAdimahAmahena ca gRhaM 1. lokAnanRNIkRte ca mama yazaH / Jain Educational For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 423 // Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH // 424 // yAvad nItaH / dharmadattenApi yathAyogyaM tAmbUla-vastrAdi dattvA te sarve'pi visarjitAH / tataH pratyahaM rAjasabhAyAM yAti, rAjApi dine dine mAnavRddhiM karoti / athA'nyadA rAjJA pRSTam- 'tava pArve kiyaddhanaM vartate ?' | dharmadattenoktam-"svAmin ! bhavatprasAdena SoDazakoTidhanamasti, parantu ekaM mahatkautukamasti tacchRyatAm pUrvaM hi vanAntarbhavadAdezena svarNanarAt svarNa bahutaraM mayA yathecchaM gRhItam / tato bhavataH pRthagbhUtvA tena svarNena vyavasAyaM kurvatA mayA SoDaza kottyo'rjitaaH| tato'trAgataH / punaratrApi jala-sthalapatheSu vyavasAyaH kRtaH, paraM varSAnte lAbhazuddhayarthaM nANakamelane lekhakaraNe ca tAvatya eva SoDazakoTya evA'dRzyanta, nA'dhikaM kiJcidapi | nyUnAdhikavyayakaraNe'pi etAvatya eva tisstthnti| tato vRddhayarthaM bahubhiH prakArairatinipuNatayA vyApAraH kRtaH, sarvavyApAribhizva vyApArabAhulyaM dRSTvA svasvacitte'numitam-'asmin varSe dharmadattasya catasRNAM padyAnAM vA dhanakoTInAM vRddhirbhaviSyati' ; parantu mayA lekhyakaH kRtastadA tu tAvatya eva / tAvatya eva jAtAH, nA'dhikaM kizcidapi | punaratisaGkucitavyayena kRpaNagatyA vyApAraH kRtaH, tadApipunarmahAn vyayaH kRtastadA'pitAvatya ev| tato bhadmodyamo'haM yathAyogya vyavasAyaM karomi, nAdhikam / etaddRSTvA maccitte mahatkautukamasti, tad vinA'tizayajJAninaM ko vaktuM prabhavet ?" | ityevaM rAjJo'ye nirdambhavArtA kurvannasti tAvatA pratIhAreNa sahA''gatya vanapAlo rAjJaH praNAmapUrvakaM vijJaptiM kartuM lagnaH'svAmin ! adya vasantavilAsanAmni bhavadIyodyAne bahubhirvAcayamaiH parivRtAH zrImaddhanasAgarasUrayaH samavasRtAH santi, nijA'tizayajJAnena ca bhavyajanAnupakurvanto vicaranti' / iti taduktaM zrutvA rAjA dharmadattazya dvAvapi 1. nagare yazovRddhiH saMjAtA ityadhikaH pAThaH pra.|2. lekhakaraNe tu|3. munibhiH / // 424 // Jain Education 12 For Personal & Private Use Only Tww.jainelibrary.org Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 425 // Jain Education Inte saparicchadau zrIgurUn nantuM vane gatau / guravo dRSTipathamAgatAstAvatA paJcA'bhigamapUrvakaM rAjJA dharmadattena ca zrI guravo vanditAH / zrIgurubhirapi dharmopadezo dattaH yathA - ""dullahaM mANussaM jammaM ladhdhUNaM rohaNaM va roreNa / rayaNaM va dhammarayaNaM buddhimayA haMdi dhittatvaM // 1 // jiNa - gurubhakti jatA, pabhAvaNA sattakhittadhaNavAvo / sammattaM chayAvassaya dhammo saya laddha suhaheU // evaM dezanAM samyak zrutvA'vasaraM prApya rAjJA pRSTam - prabho! dharmadattena mahodyamena atikaSTasahanena ca svarNanaro'rjitaH, sa svarNanarastu avicchinno'pi madgRhe samAgataH / asya ca bahutareNA'pi vyavasAyakara SoDaza koTya evaM tiSThanti, nA'dhikAH; atra ko hetuH ?, tatprasAdaM kurvantu bhavantaH' / iti rAjJA kRtasya praznasyottaraM yAvad guravo vadanti tAvatA ekA markaTI vRkSAduttIrya gurUn vanditvA paritaH punaH punarbhrAmyati, nRtyati ca / tad dRSTvA rAjJoktam- 'prabho! 'pUrvapraznavArtA pazcAt kathanIyA, parantu iyaM markaTI nRtyaM kathaM karoti | namasyati ca ?, taducyatAm' / tato gurubhiruktam- 'rAjan ! jagati mohanIyakarmagatirviSamA, anirvacanIyA bhavitavyatA / eSa puraH sthito dharmadatto mama jAmAtA, aham asya zvazuraH, eSA markaTI mama pUrvabhavapatnI, dharmadattasya 1. durlabhaM mAnuSyaM janma, labdhvA rohaNamiva raureva / ratnamiva dharmaratnaM buddhimatA khalu grahItavyamda ||1|| 2. jinagurubhaktiryAtrA, prabhAvanA saptakSetra dhanavApaH / samyaktvaM SaDAvazyakaM, dharmaH sadA labdhaH sukhahetuH // 2 // 3. SoDazakoTiprazna - / For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 425 // ww.jainelibrary.org Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH pallavaH // 426 // ca yA srI dhanavatI sA'smatputrI, iyaM tasyA mAtA / etAvatA ko'pi tatpAvasthitastacchutvA, utthAya ca, dhAvan nagarAntardharmadattasya gRhe gatvA dhanavatyai proce-'tava pitA dhanasAgarogRhItamuniveSaH saMprAptAcAryapado'trAgato'sti, paramAtizayajJAnavAn asti, sarvajanAnAM sandehAn nivArayati' / sA pitaraM zrutvA tatkSaNaM tatrA''gAt , tAvatA munibhiH putrIvivAhArthaM pravahaNacaTanAdivArtA kathyamAnA'sti / tataH sA piturdarzanAd azrUNi muJcantI vvnde| atha dhanavatyA pRSTam - 'kimidaM svarUpam ? kathaM saMjAtam ?' | gurubhiruktam- "tadeva kathyate, zrUyatAm - yadA pravahaNaM bhagnaM tadA mama haste phalakaM lagnam / tadAdhAreNa taratA navabhirdinaistaTaM prAptam / phalakaM tyaktvA paTe samuttIryA'gratazvalito'haM tAvatA puramekaM dUrato dRSTvA tannagarasammukhaM calitaH, tAvatA mArge ko'pyeko vipro militH| atha vipreNA'grata eva mAM pratyuktam-'he dhanasAgara! AgamyatAm AgamyatAM madgRhe' |mayoktamkastvam ?' kathaM mAmupalakSyase ?' | tenoktam - 'Agaccha madgRhe, sarvaM nivedayiSyAmi' ityuktvA''grahaNa svagRhaM nItaH / pazyAt tena tailAbhyaGgaM taptapAnIyAdinA snAnaM ca kArayitvA mArgazramo'panItaH / tato vividharasAsvAdayutAM rasavatIM niSpAdya mahatyA bhaktyA bhojitaH / tata AcamanaM kRtvA, zucIbhUya, tAmbUlAdinA mukhazuddhiM vidhAya, gRhoparitanabhUmau so'haM ca dvAvapi sthitau / tadA mayA pRSTam -'bho dvijavara! anupalakSitasya mama kimarthaM savizeSabhaktiM karoSi ?, ahaMtu tvAM noplkssye'| tenoktam-"zRNu vismayakRdvArtAm-idaMzaGkhapurAbhidhaM nagaramasti / atrAhaM jinadharmavAsitA'ntaHkaraNo jinazarmAbhidhAno nivasAmi | zrImajjinAjJayA yathAzakti dharme pravarte / sadgurUNAM susajjanAnAM ca sevayA zAstragata-hArdAni bahutarANi labdhAni | AjIvikA'pi sulabhA // 426 // in Education remational For Personal & Private Use Only Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH // 427 // mama; param ekaH kulasantAnavivardhanakaraH putro nA'bhUt / tadarthaM mayA kuladevatA''rAdhitA, sA'pi sevayA pratyakSIbhUyA'vadat - 'kimarthamArAdhitA'ham ?' | mayoktam- 'putraM dehi' / tayoktam - 'vatsa! tavA'ntarAyakRnnikAcitakarmaNAm udayo'sti, tena tava putro na bhavati' / tadA mayoktam-'aputrasya gati sti, iti zraddhA tu mama nAstyeva sadgurUNAM prasAdAt; sadgatistu zuddhapuNyAdhyavasAyAd bhavati, nAnyathA | paraM mayA anekottamamahApuruSANAM sevayA cittaM prasattibhAjanaM kRtvA anekAzcamatkArakAriNyo vidyAH prAptAH santi, tA vicchedaM yAsyanti / eSa me viSAdaH / tadA tayoktaM -- kamalapuravAsI, bhagnapravahaNo dhanasAgaro vaNigvaro navabhirdinairatra taTe sameSyati / taM svagRhe samAnIya tvayA tasya niHzaGka sarvA vidyA deyAH / sa yogyo'sti, yata ekavAraM zrutaM tasya sarvaM sameSyati, evaM tvam anRNo bhaviSyasi / pAtrasyA'dAne kupAtrasya ca dAne mahatprAyazcittam, ato labdhe pAtre kSaNamapi vilambo na karaNIyaH / tathA ca tvayA sa svaputrikayA saha pANigrahaNaM kaaryitvyH'| ityuktvA devI adRzyatAM prAptA | sA devyuktA vArtA sarvA'dya militA, tena tava bhaktiH kriyate / ato he sajjana ! saGkalpavikalpaM tyaktvA svagRhavadmadgRhe sukhena sthAtavyam, potabhagnatvAdicintAM vihAya sthaatvym| jJAninA yad dRSTaM tadeva bhavati / zuddhazraddhAvatAM jainAnAm udayacintA na prabalA bhavati, yata udaye svAyattattvaM nAsti tadA cintayA kiMphalam ?; pratyuta ArtavazAt pApakarma cinvanti jIvAH bhavyairbandhacintA tu pratikSaNaM heyo-pAdeyatvena samyagarItyA cintyA eva, yato bandhakaraNaM tu svAyattamevA'sti, tatra heyo-pAdeya paricayAt prAyaH pApakarma na // 427 // Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 428 // Jain Education Inte bandhamAyAti, puNyaM ca prabalaM bhavati / zubhopayoge ca pUrvakRtAM karmaNAM 'rasa- bandhau mandasthitikau bhavataH, svalparasakarmaNAM tu nirjarA bhavati / ataH zubhopayogenaiva kAlakSepaH kartavya iti jinAjJA / bhavAn punarAgamavAsitAntaHkaraNastasyA'dhRtirna bhavet" iti samAzvAsya svagRhe sthApitaH / ahamapi jinAjJAM puraskRtya karmodayajanyAM cintAM saMtyajya tadgRhe sthitaH / atha tena bhavyadine mAM rahasi saMsthApya sarvAH svaghaTasthitA vidyAzcittaprasattyA dattAH mayA'pi vidhivad gRhItAH / tataH zubhamuhUrte divase svazaktyanukUlaM mahaM kRtvA svaputrI pariNAyitA, gRhabhAraM ca mayi nivezya nizcinto bhUtvA gRhe eva sthito dharmArAdhanaparaH kAlaM nirgamayati / anyadA svAyuHsthitiM pUrNAM jJAtvA samAdhinA vidhipUrvakaM kRtArAdhanaH paralokaM prAptaH / athA'haM tasya mRtyukAryANi kRtvA dharmArtha kAmatrivargasAdhanaparo nivasAmi / evaM tatra mayA saha sAMsArikavaiSayikasukhamanubhavantyA dvijaputryA garbho dhRtaH / kAle jAte tayA putraH prasUtaH, tasya 'dhanadatta' iti nAma saMsthApitam / sa putraH pratipAlyamAno'STavArSiko jAtaH / tatastasya vidyAM grAhayituM lagnaH, prAyeNa bahavo vidyAstena zikSitAH / evaM ca kiyati kAle gate sati tatraiva pure zrI ajitasiMhasUrayaH sametAH / janamukhAt tacchrutvA saputrau dampatI vandanAya gatau, paJcAbhigamapUrvakaM ca vanditvA sthitau / tadA'mRtarasasyandinIM dezanAM zrutvA vairAgyaraGgaplAvitAntaHkaraNau buddhau, gArhasthayaM tyaktvA | tasya sUreH pArzve putrasahitau AvAM vratam agRhNIva / grahaNA''sevanArUpazikSAzikSitena mayA guruprasAdA yathAmati anekazAstrahArdAni prAptAni / tato gurvabhyarNe tapaskriyAM kurvatA jJAnAvaraNIyakarmakSayopazamena avadhijJAnaM 1. sthitirasabandhau mandarasasthitiko / 2. jagRhatuH / For Personal & Private Use Only navamaH pallava: // 428 // ww.jainelibrary.org Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram | navamaH pallava: // 429 // prAptam / tataH punarguruNA kRtvA sUripadaM dattam, anekasAdhusamudAyo'pi dattaH / so'haM pRthivyAM viharan atrAgato'smi / atha ca sA tava mAtA pote bhagne jale nimagnA , ArtadhyAne mRtvA matsI bhUtA / punarmatA ArtadhyAnenaiSA markaTI jAtA / yata Artena tiryaggatau , raudreNa narakagatau dharmeNa devagatau, zuklena mokSagatau, zubhArtena madhyamapariNAmena | manujagatau gacchanti jIvAH / tato yadA'trAgatya sthitA tadA'smAn dRSTvA pUrvabhavasnehodayAdbhrAmyati nRtyati c"| ___ iti gurorvAkyAni zrutvA dhanavatI markaTI vIkSya punaH punA roditi / 'hA mAtaH! tava kiM jAtam ?' iti punaH T| punarjalpantI nayanAbhyAmazrUNi amucat / gurubhiruktam - "vatse ! vicitrA karmaNAM gatiH, dustaro bhava-jaladhiH / yata: - "na sA jAIna sA joNI, na taM ThANaM na taM kulaM / na jAyA na muA jattha, savve jIvA aNaMtayaso" ||1|| "ghaNakammapAsabaddho, bhavanayaracauppahesu vivihaao| pAvai viDaMbaNAo, jIvo ko ittha saraNaM se?" ||1|| tena dharma eva saMsAraduHkhAt samuddhartuM samartho, nAnyaH / yataH-'dharmAjjanma kule' ityAdi / tena durlabhaM manujabhavaM 1. na sA jArtina sA yonina tatsthAnaM na tatkulam | na jAtA na mRtA yatra sarve jIvA anantazaH / / 1 / / 2. ghanakarmapAzabaddho, bhavanagaracatuSpadheSu vividhAH / prApnoti viDambanA, jIvaH ko'tra zaraNaM tasya ||1|| // 429 // Jan Education For Personal & Private Use Only wow.jainelibrary.org Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallava: caritramANa // 4 prApya yaH zrIjinadharmaM trizuddhayA''rAdhayati sa zIghraM janma-maraNAdisAMsArikaduHkham unmUlya siddhagatau cidaanndpdmnubhvti"| tadA markaTyAH punaH punardhanavatIM pazyantyA, gurUktaM zRNvatyAH pUrvA'bhyastadharmakarmAdipravRttiM dhanavatImukhAd | gurUmukhAcca zRNvatyA jAtismaraNamutpannam / tato dhanavatI svadhavaM ca guruM samupalakSya mahatyA'dhRtyA viSAdaM kartuM lagnA / tadA guruNA pratibodhitA-'bhadre ! kimadhunA mudhAviSAdakaraNena?; mohasya gatirIdRzI / tvayA maraNasamaye pati-putrIcintayA ArtadhyAnaM kRtaM, tena tiryaggatiH prAptA | svAtmadoSeNa jIvA durgatiSu bhrAmyanti | sarve jIvAH svakRtakarmA'nugA yathAbaddham anubhavanti / pUrvakarma vinA bhuktyA vinA cogratapasA na ko'pi kSapayituM samarthaH / yo hi saMsArasvarUpaM vijJAya trAsito muktyarthamekAntena uttiSThate so'pi navInaM karma na karoti, paraM pUrvabaddhaM tu bhuktyA ugratapasA caiva kSapayati / tvamapi paJcendriyA'si paJcamaguNasthAnakaM yAvad prAptuM yogyA'si, ato yathA zakti tapo'GgIkuru, namaskAradhyAnaM cA'vicchinnagatyA dhyAya, tava durgatimokSo bhaviSyati, tena bIjena ca paramparayA siddhisaukhyaM prApsyasi / iyaM tava putrI dhanavatI tvAM pratipAlayiSyati, sAhAyyaM ca kariSyati' / evaM guruvacaH zrutvA markaTyA ekAntaropavAsaniyamo gurusAkSikaM gRhItaH / guruNApi tatsarvaM dhanavatyai jJApitam'tvayA imA gRhe rakSitvA sAhAyyaM karaNIyam / iyaM tvanmAtA, asyAH supratyupakAraM kartuM tvayA koTibhavairapi na zakyate, paraMmAtuH pratyupakArA'vasaro'yam eka eva yadharmAccyutA punadharme yojyaa|yuvyoH mAtA-putrIsambandhazya // 430 // in Education International For Personal & Private Use Only Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritrama // 431 // saphalo bhaviSyati' / tadA dhanavatyA guruvacanamaGgIkRtya markaTI svaniSThayA rakSitA / atha punA rAjJoktam'svAmin ! SoDazaiva dhanakoTayo dharmadattasya militAH, nA'dhikAH, tAsAM hArdaM bhavato cayamAnaM | markaTInartanAntarvArtayA sthagitaM tad adhunA prasAdIkriyatAm' / tadA guruH prAha "zrUyatAM tarhi dattAvadhAnena|| dharmadattasya candradhavalasya ca pUrvabhavavRttAntaH // kaliGgadeze kAJcanapuraM nagaram / tatra lakSmIsAgaro nAma vyavahArI / tasya lakSmIvatI priyA / tasya gRhe | lakSmIrnAsti, tathApi paramparayA jinadharmavAsitakulatvAd bhaktyA sarvajJoktaM dharmaM karoti / evaM tasya bhAryA'pi iSTadharmA'sti / zreSThI ubhayasandhyAyAM pratikramaNaM karoti, punaryathA'vasare sAmAyikamapi karoti / parvasu pauSadhaM karoti, pAraNake saMvibhAgamapi karoti, vrataM ca na muJcati / evaM dharmaM karoti / para saMvibhAgavratam antarAntarA sAticAraM karoti- kadAcit zarkarAdikaM vastu sacittavastUparisthitamapi 'idaM nirdoSam' iti kRtvA sAdhu | dadAti / kadAcicca dAtumanicchuH acittamapi kauTilyena sacittavastUpari sthApayati' / kadAcit kAlA'tikrame nimantrayati yadA gocaryAM gatAH sAdhavaH svanirvAhayogyam AhAraM labdhvA parAvRtya upAzrayaM prati calanti tadA gRhAd bahirAgatya tArasvareNa bahumAnapUrvakaM vividhapravRttyA nimantrayati / tacchrutvA lokA jAnanti - 'aho ! asya dAnaruciH sAdhavastu nirvAhamAtre labdhe'dhikaM na gRhNanti, niHspRhatvAt' / kadAcicca sAdhUn AhAra karaNAnantaraM nimantrayatiH / kadAcicca AdAtumanA vakti " idaM AhAryaM vastu zuddhamasti, paraM For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 431 // Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 432 // parakIyamasti / so'pi dAnarucirasti, 'dattam' iti zrute hRSTo bhaviSyati, ato yadi bhavatAM kalpate tadA sukhena gRhyatAm" | tadA jitendriyAH sAdhavo vadanti- 'nedam asmAkaM kalpanIyam' / tadA sa vakti - 'bhavadbhyo'dattvA'haM kathaM bhojanaM kariSyAmi ? | yatastasmin samAgate AgraheNa mAM prati dAsyati , taM ca niSeddham azakto'haM, tadA kA vyavasthA ?'| tadA sAdhavo vadanti-'tava mutkalaM yathAruci' |ttH sa tadbhuGkte kadAcicca 'amuko dadAti tadA'haM kiM tato'pi hInaH?' ityabhimAna-mAtsaryeNa parasyeyal karoti / yadvA-anIpsitA: sAdhavaH samAgatAH , yadvastuyAca nAya sAdhavo nirgatAstadvastu teSAM mukhAgre eva patitamasti, dRSTaM vastu yAciSyanti tadA kathaM dattaM vinA chuTyeta ?|ato dRSTau pAtanaM na varam / sAdhavastu dRSTameva yAcante, nA'dRSTam / evaM sa kadA kadA kRpaNatAdoSeNa mAtyarseNa ca sAticAraM saMvibhAgaM karoti / IdRzaM dharmaM nirvahatastasya divasA yAnti | __ ayA'nyadA tasmAt purataH ko'pi sArtho vasantapuraM prati gantukAma adyato'bhUt / sarve janAH panthasAmagrI kartuM lgnaaH| tadA vasudevanAmnA suhRdA lakSmIsAgaraM prati proktam-'bhajJo mitra! ahaM vasantapuraM gantukAmo'smi, tena tvamapi sajjIbhava vasantapuragamanAya' / lakSmIsAgareNoktam ahaM kariSyAmi | yat tvatto bhavet tat kiJcitkartavyam, anyat sarvam ahaM melayiSyAmi, | iti mitreNotsAhitaH so'pi sajjo'bhUt tAvatA sArthezazvalitaH / pRSThatastAvati bhRtazakaTa-balIvAdikau calitau / kvApi satRNa-jalapradeze rAtrau sArthalokAH sthitAH lakSmIsAgaro'pi bhavyasthale samuttIrNaH / yathAvasare suptaH / pAzyAtyarAtrau punarutthitaH nidrAM vihAya sAmAyikaM ca lAtvA parameSThismaraNaM karoti / tAvatA stokarAtrisamayaM jJAtvA ye pAdavihAriNastaiH sArthezo Main Education n atin For Personal & Private Use Only W w.jainelibrary.org Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH pallavaH vijJaptaH - zreSThin ! grISmakAlo'sti, divase caTite hi Atape duHkhino bhaviSyAmaH, tena zItasamaye pathalaGghanaM zrIdhanyavaram / tadA sArthapena sevakebhya AdiSTam-'zIghraM sArtho mArge vahamAnaH kriyatAm / tadA sevakaiH pUtkRtam-'bhoH caritram sArthalokAH! sArthazvalati, sarvairapi utthIyatAm / tataH sarve'pi svasvazakaTAn yojayanti sma / tadA | lakSmIsAgareNa svaniyamajJApanAya teSAM vilambanAya ca dvi-trivAraM huM huM kRtaM, kSutazya kRtaH, tathApi teSu atiSThatsu tena vacanenoktam-'bho bho amuka amuka ! mama sAmAyikamasti' / iti zrutvA svArthapriyA lokAH kecid UcuH dRzyatAM zreSThino nipuNatvam , kIdRzIyaM sAmAyikavelA gRhItA ? | prayANaM dUratosti, aruNodaye AtapaH zIghra // 433 // bhaviSyati, lokA balIvAzca Atapena pIDayiSyante, te pazavaH kSudhitA bhAraM vahanta uttArake prApte AhAraM prApsyanti; ayaM tu dharmarasikatvavijJApanAya sAmAyikaM lAtvA sthitaH' iti vadantaHzakaTanAni niyantrya calituM lagnAH / ke'pi mukhadAkSiNyAd 'bhoH zreSThin ! na vayaM gacchAmaH, parantu zakaTAni yojayitvA mArgapatitAni kRtvA sthitAH smaH satvaramAgantavyaM na vilamba: karaNIyaH' iti vadanto'ye calitAH / kecittu 'vayamaye gatvA sArthaM skhalayAmaH iti vadanto gtaaH| evaM vividhamiSeNa sarve'pi gtaaH| zreSThina: svakIyazakaTa-balIvadaya eva sthitAH nA'nyaH ko'pi / tadA zreSThinA cintitam-"dhigeSAM pApamantriNAM mitratvam, sarve'pi svArthekaniSThA jAtAH / varo'smAkaM dharma eva sahAyakaH, sa tu kutrApi na gataH / IdRzaiH saha maitrI na kartavyA / yataH "so ciya mitto kijjaI, jo kira pattammi vsnnsmymmi| 1. tadeva mitraM kriyate, yat kitna prApte vysnsmye| na khalu bhavati parAbhUtaM, zelazIlAghaTitapuruSa iva||1|| // 433 // Jain Education in For Personal & Private Use Only R w .jainelibrary.org Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 434 // na hu hoMi parAhUo, selasIlaghaDiapurisutva" "uttamaiH saha sAGgatyaM paNDitaiH saha saGkathAm / alubdhaiH saha mitratvaM kurvANo nAvasIdati ||1|| adhunA tu yA 'puNyodaya eva balavattaro bhavati' iti lokoktireva mAnyA" / tataH pUrNe sAmAyike pArite sarvaM sajjIkRtya yAvaccalanAya pravartate tAvatA bumbAravo'bhavat / yAvacca kiyad agre cacAla tAvatA'gre gatAn sArthajanAn vastrarahitAn digambaraprAyAn dhAvamAnAn Agacchato dadarza / tAn dRSTvA vismitena zreSThinA pRSTam'katham IdRzyavasthA bhavatAm ?' / te'pyUcuH - 'dhanyastvam, dhanyastava dharmaH dhanyA tavA''sthA / yAdRzAM tava dharme sthiratvaM tAdRzaM puNyaM phalitaM pratyakSameva dRSTam / vayamutsukA bhUtvA'gre calitAH, gavyUtArdhamAtraM gatAstAva kuJcagahanAd ghATI utthitAH tairghATIcoraiH IdRzIkRtya muktAH / sarve'pi muSitAH, na ko'pyudgarita:' / tachrutvA zreSThinA tebhyo vastrAdIni dattAni, yazovRddhirjAtA / tataH zreSThinA cintitam adhunA'gre gamanaM na yuktam, puNyenodgarito'smi, sarvatra puNyabalaM prabhavati / cet puNyabalamasti tadA gRhasthitasyaiva lAbho bhaviSyati / adhunA ca adyaprabhRti zakaTAdinA dezAntaragamanena kharakarmavyApAro na kartavyaH, yataH zAstre mahatprAyazcittamuktam / ato'sya vyApArasya mama yAvajjIvaM niyamaH' / evaM niyamaM kRtvA pazcAdvalitvA gRhamAgataH / tAvatA'sya puNyabalena tasmAt kAJcanapurAd yad vasantapuravikrayaNayogyaM krayANakaM gRhItamasti tat tatraiva kAJcanapure mahArghaM jAtam / For Personal & Private Use Only navamaH pallava: // 434 // Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 435 // zreSThinA vikrIte vasantapuraprAptavyalAbhAdapi adhikalAbhaH prAptaH / zreSThinastu lAbha- yazo-dharmAstrayo'pi vRddhiM prAptAH / lokAH prazaMsAM kurvanti- 'dhanya eSaH, yAdRzI dharma'sya dRDhatA tAdRzI gRhasthitasyApi dhanavRddhirjAtA' / atha tena dhanena pracuraM vyApAraM kartuM lagnaH tatrApi puNya balena zanaiH zanairlakSmIvRddhi prAptA / mahebhyo jAtaH / sarvatra khyAtimAn jAtaH / atha tasya kiyatyapi kAle putro jAtaH tasya 'lakSmIcandra' iti nAma dattam / krameNa pravardhamAnaH paThanAya sthApitaH / | stokenaiva kAlena samastA api kalA adhItAH / pituH saGgatyA dharmakriyAyAM kuzalo rucimAMzva saMjAtaH / krameNa yauvanaM prAptaH / vyApArakarmaNi nipuNatvAd loke AdeyavAk saMjAtaH / tataH zreSThI tasya prAptavayaskaM naipuNyaM ca dRSTvA zreSThiputryA saha vivAhamelanaM kRtvA vivAhasAmagrIM kartuM lagnaH / jJAti svajana-paricitajanabhojanArthaM modakAdIn pracurAn vividhaprakArAn kArayitvA'grato gRhA'pavarakANi bhRtAni / athA'nyadine zreSThI jinapUjApravRttiM karoti tAvatA madhyAhnasamaye zreSThino gRhe kazcit sAdhusaMghATaka eSaMNIyAhAragaveSaNArthamAgataH / devagRhasthitena zreSThinA 'dharmalAbha' iti zabde zrUyamANe proktam- 'gRhamadhye ko'pi dAtA vartate ?' | | tadA'dhaH sthitena lakSmIcandreNoktam- 'tAta! ahamevA'smi' / tadA zreSThinA proktam atrAgaccha' / tato lakSmIcandraH piturabhyarNe gataH / pitroktam- vatsa ! pRccha tvaM ke sUrayaH samAgatAH santi?, parivArazca kiyatparimito'sti ?' / tato lakSmIcandreNa dvArikAyAmAgatya pitroktaM pRSTam / sAdhubhiruktam- devAnupriya ! adya zrIdharmaghoSasUrayaH paJcazatasAdhuparivRtAH sametAH santi vayaM tadIyAH ziSyAH, gurvAjJayA eSaNIyAhAragaveSaNArthamAgatAH smaH ' / For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH || 435 // Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 436 // Jain Education Inaars tato lakSmIcandreNa tatsarvaM zreSThine jJApitam / tadA zreSThinoktam- 'vatsa! ete tapodhanAH paJcazataparimitA : | eSAM madhye kespi vRddhAH ke'pi ugratapasvinaH ke'pi bahuzrutAH ke'pi pratimAdhAriNaH ke'pi jarayA jarjaritadehAH, ke'pi vividhA'bhigrahavantaH ke'pi vividhAgamA'bhyAsatatparAH kecicca glAnatve'pi niSpratikarmazarIrA bhaviSyanti / eSAM bhaktyA pratilAbhite mahatpuNyaM bhaviSyati / yataH ""pahasanta - gilANesuM, AgamagAhIsu taha ya kayaloe / uttarapAraNagammi ya, dinnaM bahuphalaM hoI" // 1 // ataH kAraNAd he vatsa! sAdhubhyaH SoDaza modakAn dehi / sAdhavo bahavaH santi, atazcatuSpaJcasAdhu yogyam AhAraM dehi / AtmIyagRhayogyaM dAnaM dAtavyam" / tato lakSmIcandra 'om' datyuktvA'dho gatvA vyacintayat'pitrA tu SoDazamodakAjJA dattA, sAdhavastu bahataH santi / madvivAhArtham anekasahasrasaGkhyayA modakAH kAritAH santi tAstaM aviratayo mithyAtvinazca saMsAriNo jIvA bhakSayiSyanti / ete tu niHsapRhAstapasvino ratnapAtrakalpAH, paramapuNyodayena epAM yogo milati / sAdhava AhAraM kRtvA svAdhyAya- dhyAna to japAdiSu pravartsyante, saMsAriNastu snigdhaM bhuktvA vizeSato viSayAdiSu pravartsyante, ato madvivAhArthaM kRtA modakAH sAdhubhyo | mayA dIyamAnA iya paratra ca mamAtIvalAbhadAyino bhaviSyanti, bhaktyA mayA'dhikairdIyamAnaimaimaiva lAbho bhaviSyati / 1. pathazrAntanglAneSu Agama gAhiSu tathA ca kRtaloce / uttarapAraNa ke ca, datraM bahuphalaM bhavati ||1|| For Personal & Private Use Only navamaH pallava: // // 436 // Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 437 // vRddhAstu prAyeNa kRpaNahastA bhavantyeva / adya mamaiva mahAn bhAgyodayo yad vivAhAvasare modakaibhRte gRhe'nAhUtA jaGgamasuradrumA iva sAdhavaH kuto'pi samAgatAH / AjanmaroragRhe kAmadhenvA AgamanamivA'tarkitalAbhasthAnaM | prAptaM kathaM muJcAmi ?' ! iti vIryollAsavRddhayA prasphulitahRdayo romAJcitazarIrazva saharSam agaNitamodakaiH | sazikhaM sthAlamApUrya, hastAbhyAM samutpATya sAdhvabhyarNaM samAgatya hasitavadanaH prAha- 'svAminaH ! ete modakA gRhyantAm tadA sAdhubhirupayogaM dattvA AgamAnusAriNaM zuddhamAhAraM jJAtvA proktam- 'devAnupriya ! etAvantaH kimarthamAnItAH ? / etanmadhyAd yathAyogyamasmabhyaM dehi, nA'dhikaiH prayojanam / kasyApyantarAyo mA bhavatu' / lakSmIcandreNoktam- 'svAminaH ! antarAyastu adyaiva truTito yadA mama varAkasyA'GgaNaM yuSmaccaraNanyAsaiH pavitritam / anyacca mama mahatA bhAgyodayena bahubhirvAcaMyamaiH saha zrIdharmaghoSasUrayaH samAgatAH / ete modakA bhavadIyarucyanusAreNa AhAryAH, anye punaranyasAdhubhyo dAtavyAH iti madIyo harSaH kRpayA pUraNIyaH / pAtraM prasArayantu, | mAM ca nistArayantu bhavantaH' / evaM tasyAtIva bhAvollAsaM jJAtvA, niHspRhairapi munibhiH 'bhAvavyAghAto mA bhavatu' iti hetoH pAtraM prasAritam / tataH kumAreNa svahastAbhyAM sthAlamutpATya paramaprItyA pAtre jholikAyAM ca vitaraNe kriyamANe, sAdhubhiH 'sRtaM sRtam' ityucyamAne'pi sarve'pi modakA vitIrNAH / kumArasya hRdaye tu harSo na mAti, 'prasannavadanazva vijJaptiM kartuM lagna: - 'svAmibhiradya mama bAlasyopari mahatI kRpA kRtA yanmama bhAvo na khaNDitaH / yuSmAkaM tu etatspRhA nAsti tadahaM samyag rItyA jAnAmi; sAdhUnAM hi tu Dhokalake ghRtapUre ca kimapi nyUnAdhikatvaM 1. prasannavadanena / For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH | // 437 // Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH // 438 // na bhavati, kevalaM mama bAlasyecchA pUraNAya kRpAparairbhavadbhirvijJaptiraGgIkRtA, tadbhavadIyopakAram Ajanma na vismariSyAmi / punarIdRzo dinaH kadA sameSyati ?' iti vadatA kumAreNa sAdhavo vnditaaH| tataH sAdhavo dharmalAbhaM dattvA pshcaadvlitaaH| kumAro'pi saptASTapadAni pRSThato gatvA, punarvandanAMkRtvA, dAnaM cA'numodayan gRhamAgato gRhakAryArthaM pravRttaH / kumAreNa tena bhAvollAsena bahutaraM puNyamupArjitam yato dUSaNai rahitaM bhUSaNaizya sahitaM dAnamanantaguNaM phalati / dAnasya dUSaNAni yathA - "anAdaro vilambazca vaimukhyaM vipriyaM vcH| pazcAttApazca paJcA'mI saddAnaM duussyntyho|" ||zA bhUSaNAni yathA - "AnandAzruNi romAJco bahumAnaM priyaM vaca : / kiJcA'numodanA kAle dAnabhUSaNapaJcakama" ||1|| atha pUjAyAM pUrNAyAM zreSThinA pRSTam-'maduktA modakA dattA; ?' | kumAreNa dattA' ityuttaraM 'dattam / tadA zreSThinA parimitabhAvatvena tAvanmAtrameva puNyamupArjitam, vicitrA hyadhyavasAyAnAM gatiH / putreNa tu aparimitabhAvollAsena pAtrabahumAnena cA'mitaM puNyamupArjitam, gambhIratayA ca na kasyApyaye kathitam, yathAvasare punaranumoditaM ca / atha muhUrtadine lakSmIcandrasya vivAho jAtaH / kiyanti dinAni bhavyAn pratibodhya guravo'nyatra vihRtAH atha tau pitA-putrau yAvajjIvaM dharmaM prapAlya pUrNamAyurbhuktvA zubhadhyAnena mRtvA saudharme devaloke 1. uttaro dttH| // 438 // Jain Education Intera For Personal & Private Use Only maw.jainelibrary.org Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram | navamaH pallava: // 439 // devau jAtau / tatazcyutvA piturjIvaH sa eSa dhrmdtto'bhuut| pUrvajanmani saMvibhAgavate'ntarA'ntarA aticArakaraNAd antarA'ntarA duHkhaM prAptam pazyAt SoDazamAtramodakadAnAnumodanena SoDazakoTisvarNanAyako'bhUt, nA'dhikaH / putrajIvastu tvaM bhUpatirabhUH pUrNabhaktipUrvakadAnenA'dhikatarapuNyAd akSayasvarNanaraH praadurbhuutH| ||iti dharmadattasya candradhavalasya ca pUrvabhavavRttAnta H // iti pUrvabhavavArtAM zrutvA nRpatizcintayituM lagna:- zAstre yaduktaM ttautathaiva bhavad dRzyate / yataH - "dharma eva sadA yeSAM darzanaM pratibhUrabhUta / kvacita tyajati kiM nAma teSAM mandiramindirA ?" ||1|| yadyapyevam, tathApi mokSaM vinA'kSayasaukhyaM na bhavati' iti dhyAtvA gurUn pratyUce-'prabho ! apArabhavapArAvArasaMtaraNAya cAritrapotaM me dehi, bhavatkRpayA matkAryaM setsyati / ato'haM gRhe gatvA, janavyavahArA'nuvRttyA rAjyacintAM kRtvA,'AjIvitaM bhavaccaraNaparyupAsanAM kartumAgamiSyAmi, tadA ca bhavatA mama varAkasyoparikaruNAM kRtvA cAritraM dAtavyam' | gurubhiruktam-- 'yathA''tmano hitaM bhavet tathA kuru, paraM mA prmaado'nusrtvyH'| rAjJoktam-- 'tahatti' / tato rAjJA guruM natvA, gRhamAgatya, bhojanaM kRtvA, AsthAne sametya, amAtyamAhUyoktambho mantrin ! rAjyaM kasya deyam ?' / tenoktam - "svAmin ! jagati viparItA vidhegatiH / yata: - // 432 // 1.aajnm| Jain Educatio For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 44 // "zazini khalu kalaGkaH kaNTakaH padmanAle, jaladhijalamapeya paNDite nirdhntvm| dayitajanaviyogo durbhagatvaM surupe, dhanavati kRpaNatvaM ratnadoSI kRtAntaH,' ||1|| yo ya uttamaH padArthaH sa sa ekena doSeNa dUSitaH / yataH zuddhanyAyapravartakAnAM, svarNaM dattvA samastalokAnAM RNamucchedya saMvatsarapravartakAnAM, zrImajinendrabhASitadharme ratAnAM, paropakArakaraNaikadhuryANAmapi bhavatAM putro nA'bhUt / aparaM ca yasya kasyApi anipuNasya rAjyadAnaM na yuktam, ato'dhunA tu bhavAneva rAjyamalaGkarotu yAvad rAjyA'rhapuruSasaMyogo na bhavet / nyAyaikaniSThAnAM duSkarmavimukhANAM bhavAdRzAnAM rAjyapAlane'pi mahatpuNyamasti, yataH-'zucirdharmaparorAjA' ityAdizruteH / gRhasthaireva anekairvividhadAna-dayAdidharmakarmANyupAsya saMsArasyAntaH kRtaH zrUyate, param ayogyasya rAjyaM dattaM na zrUyate / purA gRhasthA eva jinAjJAM pAlayanto jIvanamuktetibirUdaM prAptAH / tathA siddhAnte'pi gRhasthaliGgasiddhA anantasaGghayayA zrUyante , ato'ntarAyaM yAvat svayameva rAjyaM karotu bhavAn / jagati paropakArakaraNasannibho'nyo dharmo nAsti' / iti mantrivacAMsi zrutvA ISadvihasya candradhavalena proktam-"mantrin ! yattvayA vacanaracanayA rAjyapAlane'pi dharmo darzitaH sa kasya ?- yaH paJcamahAvratapAlanA'zakto mandavIryaH, zivakumAra iva vA pitrAdyananujJAtaH pUrvasaJcitaprazastabhakti rAgeNA'tIvapuNyaprakRtiko vA, aviratigarbhitasaJcitapuNyaprAgbhAro vA; sa dharmapriyo gRhasthito nyAyena rAjyaM kurvANo jinAjJAM pAlayati / yacca tvayoktam-'gRhasthaliGgasiddhA anantasaGkhyayA zrUyante' tat yatyam, paraM teSAM // 44 // in Education in For Personal & Private Use Only alw.jainelibrary.org Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallavaH caritrama // 441 // tathA bhavitavyatAyogataH, kAraNaparipAkayogataH, bahulabhogakarmodayataH, bAdhakakarmA'lpato vA evaM saMjAtam / eSa ekakapadI mArgaH kAdAcitkaH na tu raajpthH| yat siddhAnAm AnantyaM tat kAlabAhulyAt ko'pi mUrkha IdRzaM jJAtaM sAdhye kRtvA gRhasthadharme rato mokSaM samIhate na tasyepsitasiddhirbhavati / asmAdRzAnAM bahulakarmasthitisattAkAnAM, gurukRpayA vijJAtasaMsArasvarUpANAM, janma-jarA-maraNa-rogazokAdyavazyaprAptatayA ullasitavairAgyANAM zIghracAritrAdaraNameva zreyaH, vilambakaraNaM mahAmUrkhatvam, yato dharmasya tvaritA gatiH / saMsAre zreyAMsi bahuvighnAni | kadAcid vilambakaraNe adhyavasAyAdinimittayogata AyurapavartanakaraNabalena maraNaM saMjAyeta tadA kalpito vikalpo niSphala:| gatyantaraMgato jIvaH pUrvabhavAcIrNa' saMyama-tapaH-zrutAdi na kiJcidapi jAnAti, yasmin kule samutpannastadeva zraddadhAti, nAnyat / kasyacittu sumaGgalAcAryA-5'rdrakumArayoriva kathaJcit pUrvanibaddhaprabalArAdhakapuNyodayataH kasyApi sAhAyyaM milati tadA tu sa punaH smarati, paraM nAtmIyasvabhAvena / hastAd gataM punarapi prApaNaM duSkaram / yat tvayoktamparopakArasannibho'nyo dharmo nAsti' tat satyam; paraM prathamam AtmAnaM tArayan anyAnapi tArayati, etacca sAdhakalakSaNaM jinAjJA ca jJeyA | parantu AtmAnaM saMsArapathe vahantaM kRtvA'nyasayopakArakaraNe kiM dakSatvam ? | yathA gRhazizuSu kSudhiteSu catuSpathe satrasya sthApanaM vyartham, tacca mUrkhatvaM sUcayati / ahaM tu na mUrkhaH, ato yadbhAvi ___1.zrImadvijaya bhuvanacandra sUrIzvara jaina jJAna mandira saMsthayA vIra saMvatsare2501 tame prakAzita saMskaraNe 'AcIrNaMjJati prayogaH prApyate sa tuna zuddhaH, zuddhastu Acaritam' iti| -smpaadkH| // 441 // Main Education For Personal & Private Use Only Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 442 // | yatad bhavatu, paraM cAritramavazyaM grahISyAmyeva / yato jinena dharme udyama evaM mukhyatayA jJApitaH, audayike tu niyatakarmaNo mukhyatvaM proktam, ataH zvo nizcayena cAritraM grAhyam" / ityuktvA mantriNa visarya saMyamagrahaNacintAparaH zayyAyAM suSvApa | tadA pAzcAtyarAtrau svapnaM dadarza kA'pi divyarUpA divyAbharaNabhUSitA strI sametya bhUpaM prAha - 'rAjan ! rAjyaMcintAM mA kuru, tava rAjya nyAyaikaniSThasya vIradhavalasya dattam, ataH sotsAhaM sukhena saMyamagrahaNaM kuru|essaa varamAlA saMyamazrIsatkA tava kaNThe kssipyte'| ityuktvA'dRzyatAM praaptaa| tadA rAjA prabuddho'cintayat-'kimidam ?, asya ko bhAvArthaH ? ko vIradhavala: ? tasya nAmA'pi na zrutam !' / evaM vicintayataH prabhAtaM jAtam / tadA mantribhiruktam-'asmAbhistu na jJAta:, zrIguravaH praSThavyAH' / tato rAjJA svalpaparicchadena gurorupAnte gatvA natvA ca rAtrigatasvapnasvarUpaM pRSTam - 'svAmin ! ko vIradhavala: ?, pUrva kadApi na jJAto na ca zrutaH' / tadA gurubhiruktam-'rAjan ! tvaM saMyamAya sajjo bhava | yadA tvaM dIkSAgrahaNAya atrAgamiSyasi tadA tasya pUrvadizaH samAgamo bhaviSyati, sa tava dIkSotsavaM kariSyati' / iti zrutvA nizcinto bhUtvA gRhaM gatvA yathAyogya sevakAdinAM dhanaM dattvA, dhanaM ca puSTayadhikaraNaM matvA saMyamazriyaM jikSurjinabhavanajinabimbAdiSu saptasu kSetreSu ullAsena zriyam uptvA, rAjA dhanyaH kRtakRtyo jAtaH / tadA dharmadatto'pi svajanaparivArAdInAM yathocitaM dattvA, sarvaiH saha kSAmaNAM kRtvA teSAmAziSaM lAtvA sapriyo nirgtH| tato bhUpAladharmadattau mahotsavapUrvakaM sarvaryA gurucaraNaM gatau / tadA lokAzcintayanti-rAjA tu dIkSA lAti!, asmAkaM ca pAlanAya na ko'pi rAjA sthApitaH, atra kA gtivinii?'| rAjA'pi-gurubhirukto rAjyAjhe'dhunApi // 442 // in Education International For Personal & Private Use Only Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallava: caritram // 443 // nAgataH, zrImadguruvacanam anyathA na bhavati' evaM yAvat cintayati tAvatA tu pUrvadigmArge divyatUryANAM ravaH zrutaH / yAvatA rAjA sarve'pi lokAzva vismitA vilokayanti, kimidaM kimidam ?' iti vadanti ca, tAvatA pUrvadizaH zvetagajAdhirUDho dhRtazvetacchatra ubhayatazyAmarairvIjyamAno divyAbharaNabhUSitaH ko'pi divyavAditragIta-nRtyAdiyukto bhudevrddhismetsttraagtH| AgatamAtraH sa zvetagajAduIrya savinayaM guru natvA upaviSTaH / tadA gurubhirbhUpaM pratyuktam-'rAjan ! ayaM sa vIradhavalaH' / rAjJoktam-svAmin ! ko'yam ?, kuta AyAtaH ?, kathamanena jJAto mama dIkSAvasaraH ?, iti prasAdyatAm, | | gurubhiruktam-"zrUyatAm asya vyatikara: || vIradhavalavRttAntaH // sindhudeze vIrapuraM nagaram / tatra jayasiMho nAma rajA / tasya vIradhavalaH putraH / sa ca mRgayAvyasanI pratidinam AkheTakriyAtatparo'nyadA mRgImekAM sagIM bANena vivyAdha | tasyA garbha taDaphaDAyamAnaM bhUmau patitaM vIkSya tathA bhavitavyatAyogataH kumArasya svayameva karuNA samprAptA / svaM ca nindituMlagna:-"hA! mayA sagarbhA hariNI hatA / ete vanajA anAthA azaraNA adoSAH pazavo'smAdRzaiH pRthvInAthainiHzaGkatayA hanyante tadA ete varAkAH kasyA'ye pUtkuryuH ? / yataH "rasAtalaM yAtu yadatra pauruSaM kunItireSA'zaraNo hyadoSavAn / nihanyate yada balinApi durbalo, hahA! mahAkaSTamarAjakaM jagata" ||2|| // 443 // Jan Education n ational For Personal & Private Use Only wwwtaryong Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritrama navamaH pallava: // 444 // tathA "ikkassa kae niyajIviyarasa, bahuyAo jiivkoddio| dukkhe Thavanti je kavi, tANa kiM sAsayaM jIyaM ?" ||1|| iti vicArayan hiMsAyAM kevalaM doSA'parimitatvaM dRSTvA dayAyAM cA'parimitaguNAn dRSTvA, karuNApuSTyA svamanasi jIvaghAtaniyamaM dRDhatayA hItvA nivRtto gRhamAgataH / mRgIghAte ca smRtipathamAgate punastathaiva svaM nindatA bahutarANi pUrvakRtapApakarmANi kSapitAni | __ anyadA paurA rAjasabhAyAM pUtkurvanta AgatAH- 'deva ! ko'pi apUrvo nipuNazyaura utthitaH, puraM muSitam, ke'pi dhanavanto mahebhyA daridrabhAvamApannA anirvacanIyaM kaSTaM prApnuvanti / tadA rAjJA ArakSakAnAhUya proktam're re ArakSakA ! kiM purasya rakSA no kriyate ?' | tairuktam-'deva ! puraM mahad, ArakSakAstu stokatarAH stokairjanairdugrAhyo'yam, bahudurbuddhibhANDAgArazcauraH, bahubhiH kRtaklezairapi haste na caTitaH / tadA rAjJoktam'adyA'hameva cauraM nigRhnnaami'| iti zrutvA pramuditAH paurAH svsvgRhmaagtaaH| sandhyAyAM vIradhavalamAhUya proktam'vatsa ! caureNa bahavo lokAH santApitAH, eSA lajjA Avayorlagati / ato'dya sarvAbhisAreNa catuSkikAyAm apramAdavatA maunena stheyaM, yathA'yaM dhUrto haste caTet / amukadizi tvaM gaccha, aparadizi ahaM gacchAmi' iti | vibhAgaM kRtvA sthAne stheyaM catuSkikA muktA | sarve'pi rAjAdiSTasthAne guptAvRttyA nilIya sthitAH / atha tasyAM 1. ekasya kRte nijajIvitasya, bahukA jIvakoTayaH / duHkhe sthApayanti ye ko'pi, teSAM kiM zAzvataM jIvitam / / 1 / / ||444|| Jain Education international For Personal & Private Use Only Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH // 445 // rAtrau sa cauro daivAt kumAracatuSkikAyAM patitaH / tadA kumArAjJayA tabhRtyaiH kheTakairevAcchAdito yathA bahubhirna jJAyeta / tataH kumAreNa cintitam-'prAta imaM rAjA haniSyati, paJcendriyavadhAcca nizcitaM me pApaM bhAvi, tadA ca me | gRhItaniyamo malino bhaviSyati / pApodbhUtaM yazastu durgatihetuH / ataH sAmpratam asya jIvanmocanameva vrm'| iti dhyAtvA sa jIvana muktH| tatkSaNaM naSTaH sa coraH kvApyagamat / kumAreNa pracchannarakSaNAya bhRtyAnAmaye proktam- | 'yuSmAbhI rAjJo'ye muktazyauro na vaktavyaH' / prage rAjJA sarve bhRtyA AkAritAH, tadA te caurA'prAptivilakSA rAjAnaM natvA'ye sthitAH / rAjJoktam--bho bhaTA: cauro haste na caTitaH ?' | tai sarvairuktam-'deva! na caTitaH' / tataH sabhAyAM visRSTAyAM kenApi kumArabhRtyena rAjJo vallabhavanAya rAjJo daNubhayAcca rAjJo'ye cauramocanasvarUpaM sarvaM svayameva jJApitam / tacchutvA kupitena rAjJA vasrA''bhUSaNAdigrahaNapUrvakaM kumArasya dezatyAgaH kAritaH / sa ca svakarma nindan mArge calati / cintayati ca-"mayA purA duSTabhAvena bahUnAM paJcendriyajIvAnAM mAraNa-tAinAdikaM pApaM kRtaM, tasyedRzAnyeva phalAni bhavanti / kim iyatA mAtreNa cchuTiSyAmi ? | na jAne kimaye bhaviSyati !, yataH'atyuThyapuNya-pApAnAm ihaivaphalamApyate' iti shaastrokteH"| evam AtmanindAM kurvan vane bhrAmyati / phalAdinA prANavRttiM kurvan kiyadbhirdinaimyin bhaddilapuraM prAptaH / tadA kumAraH kSudhayA pIDito bhikSArthaM pure praviSTaH | dRzyatAM bhavyAH! ruSTo vidhiH kiM na karoti ? yataH - "yasya pAdayugaparyupAsanAd, no kadApi ramayA viramyate / sau'pi yatu paridadhAti kambalaM tada vigheradhikato'dhikaM balama" ||zA // 445 // Jan Education in For Personal & Private Use Only www.pinelibrary.org Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritrama // 446 // Jain Education Inte atha tena kumAreNa tasmin parvadine ekasmAd mahebhyagRhAt saktu-guDabhikSA labdhA / sa tAM lAtvA sarastIre gataH / tatra sakturjalenArdrIkRtya guDena mizritaH kRtvA bhoktaM yogyo nirmApitaH / tataH kumAreNa cintitam- "sAmprataM | ko'pyannArthI Agacchet tadA bhavyaM bhavet, kiJcit tasmai dattvA bhakSayAmi 'stokAdapi stokamapi deyam, iti zruteH" / evaM yAvatA dhyAyati tAvatA tena puNyaprAgbhArasyodayAt ko'pi mAsopavAsI sAdhurmArge gacchan dRSTaH / sa ca pAraNArthaM grAmamadhye gocaryAM gata AsIt; tatra prathamaM prAsukaM jalaM milita, param eSaNIyAhAro na labdhaH / tato jalamAtraM gRhItvA, 'alabdhe tapaso vRddhiH, labdhe tu dehadhAraNA' iti dhyAyan samataikakalIH santoSAmRtabhojano munirbahirgacchannasti / taM dRSTvA kumAro'tyantapramuditacitto vicintayati -'aho ! adyApi mama bhAgyAni jAgrati, yad ayamatarkito mUrtimAn dharma iva sAdhurAgataH / iti dhyAtvA saptASTapadAni sammukhaM gatvA proce yat - adya pUrvasukRtaM phalitaM me, labdhamadya vahanaM bhavavAauM / acintitamaNiH karamAgAd, vIkSito yadi bhavAn munirAja H " ||1|| I anAthasya mama paramanetA militaH / bhoH karuNAmbhodhe ! mama varAkasyopari kRpAM kRtvA pAtraM prasArayatu, imaM nirdUSaNaM piNDaM gRhNAtu, mAM ca nistArayatu' / iti vadan samagramapi piNDamutpATya, sAdhvagre hastAbhyAM dhRtvA sthitaH / tadA sAdhunApi eSaNIyaM jJAtvA proktam- - 'devAnupriya ! avazeSaM dadasva, na vayaM samagrAhiNaH' / kumAreNoktam -'svAmin! yadi avazeSasaMsAraduHkhaugharakSaNecchA bhavet tadA'vazeSaM dadyAm; mama tu For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 446 // Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 447 // Jain Education Inter samUlasaMsAronmUlane cchA'sti, ataH sarvamapyamuM dAtumutkaNThito'smi yUyaM tu paramopakAriNI niSa kAraNajagadekavatsalAH, ato mama dInaSyopari dayAM kRtvA samagramamuM piNDaM gRhItvA bahudinepsitadAnecchA pUrayata yathA mama nirupAdhikasukhasya satyaGkAro bhavet' / evaM tasyA'tibhaktibharanirbharabhAvollAsaM jJAtvA tasya bhaktikhaNDanabhayAd muninA pAtraM dhRtam / tadA kumAreNa sa samagro'pi piNDo dattaH / tadavasare kumArasya ApAda | mastakaM yAvat samudraveleva harSollAsaH pravRddhiM gataH, yathA hRdaye citte ca na mAti / harSaprakarSAt pramodagrahila iva bhAti, yathA AjanmadaridreNa akasmAt koTimUlyaM nidhAnaM svagRhe labdham / harSavyAkulazca na vacaH proktuM prabhavati, | atha dAnAvasare mArge gacchantI zAsanadevatA kumArasyA'tIvadAnabhaktiM dRSTvA citte'ticamatkRtA / tayA ca kumArasyopari guNarAgAhRtahRdayatayA udAttanAdena devadundubhirvAditaH / proktaM ca- 'dhanyastvaM dhanyastvam, pravaraM dattam, ato dharmadrumasya puSparUpaM candradhavalarAjyaM tubhyaM dattam' / iti varaM dattvA devI tirodadhe / kumArastu saptASTapadAni sAdhumanugatya punarnatvA svAsthAnamAgataH paraM dAnAvasare militaharSeNa punaH punaH pulakita | bhavati / kiyata velAM cA'numodya punargrAmAntargatvA bhikSayA saktukaM prApya prANavRttiM cakre / tayA zAsanadevyA tavApi svapno dattaH / punardvitIyadine tayA devyA atibhaktipUrvakadAnadharmasya phalaprApaNadvAreNAsya yazaH| kIrtivistAraNArthaM devavarge: saha bahumAnapUrvaM kamatrAnItaH / rAjan sa eSa vIradhavalaH" / tato rAjJA sukha-kSemavArtAdiziSTAcAraM kRtvA tilakaM kRtvA saptAGgaM rAjyaM dattam / vIradhavalasya ca zikSA dattA-rAjyaM tvayA zuddhapariNatyA nyAyena ca pAlanIyam, yathA mAM na ko'pi smaret / tathA'nte ca cAritram 1 For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH ||447 // Www.jainelibrary.org Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 448 // anusaraNIyam, paraMzleSmopaliptayA makSikayeva na bhvitvym'|viirdhvlen ttsvinyshrvnnpuurvkNsrvmnggiikRtm| tato vIradhavalena mahotsavapUrvakaM candradhavala-dharmadattAdInAMm anumodanapUrvakaM dIkSA dApitA / tai: paJcamahAvratAnyaGgIkRtAni / vidhipUrvakaM zikSAMca lAtvA yathArthaM munimaNDalyAM sthitaaH| gurubhirupadezo dattaH / yathA "cAritraratnAnna paraM hi ratnaM, cAritralAbhAnna paro hi dhrmH| cAritravittAnna paraM hi vittaM, cAritrayogAnna paro hi yogaH" ||1|| tathA "na ca rAjabhayaM na caurabhayama, ihalokasukhaM prlokhitm,| nara-devataM varakIrtikaraM, zramaNatvamidaM ramaNIyatarama' ||1|| tAvad bhamanti saMsAre pitaraH piNDakaikSiNaH / yAvat kule vizudodhAtmA yatiH putro na jAyate" ||1|| ityAdidharmadezanAM zrutvA vIradhavalAdibhirgRhidharmo'GgIkRtaH / atha jAtismaraNayuktA markaTI gurvAjJayA dhanavatyA gRhe nItvA, svaputra-vadhUbhyAM ca pUrvabhavasnehasambandhavipAkaM zrAvayitvA proktam --"asyAH pratipAlanA kartavyA / iyaM markaTI jAtismaraNayuktA'sti. ato'syA ekAntaropavAsaniyamocitA yuvAbhyAM pAraNAdicintAvazyaM kartavyA / kiM bahunA ?, matsadRzyeva gaNyA, nAntaraM kartavyam' / ityuktvA dhanavatI saMyame sAvadhAnamanA babhUva / atha markaTyapi dharmamArAdhya stokenaiva kAlena mRtvA ||448 // Jain Education For Personal & Private Use Only Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 449 // saudharme devyabhUt, jJAnenopakAraM smRtvA teSAmeva sUrINAM sAnnidhyakAriNI babhUva / guravo'pi navyadIkSitasAdhubhiH saha pRthivyAM vijahuH / krameNa saMyamamArAdhya samprAptakevalazcandradhavalarAjarSiH zivaM praaptH| dharmadatto dhanavatI ca saMyamamArAdhya kRtamAsasaMlekhanau samAdhinA mRtvA'nuttarasurau saMjAto, tatra ca trayastriMzatsAgarAyuH prapAlya videhe manujau bhRtvA zivaM yaasytH| atha vIradhavalo mahAvibhUtyA nagaraM pravizya nyAyaghaNTAvAdanapUrvakaM rAjyaM pAlayati / kiyadbhirdinaistasya pitA tadvArtA zrutvA, saharSa sabahumAnamAhAyya, tasya rAjyaM dattvA aatmsaadhnpro'bhuut| evaM vIradhavalorAjyadvayaM bahukAlaM pratipAlya, avasare zrIdattA'bhidhaputrAya rAjyaM dattvA, tridhA zuddhyA cAritramArAdhya zivaM prAptaH / // iti dharmadatasya tadantargatacandradhavala-vIradhavalayovRttAntaH // ___ "tasmAd bho bhavyAH! dharmadattasya mohamalimlucakRtavicitravipAkagarbhitaM paramaudAsInyajanakaM caritaM nizamya, tajjayopAyaM paramavairAgya sazAlinI saMsArabhAvanAM bhajata | saMsAre hi paribhramaNaM kurvadbhirjIvairvividhakarmagatyA catasRSu gatiSu ke ke paryAyA na prAptAH ? | yathA-bhUpatirbhUtvA raGko bhavati, raGko'pi bhUpatiH / daridro dhanapatiH, dhanapatirapi daridraH / devarAjo mRtvA gardabhaH, gardabho devarAjo bhavati / kITikA hastI bhavati, hastyapi kITikA bhavati / ityAdayo bhavAntare'neke paryAyA utpdynte| pUrvabhavAnubhUtaM kimapi na smarati jIvaH, prAptabhavA'bhimAnena mattastiSThanti / ya ihaloke'khaNDacaNDazAsano rAjA saptAGgayukto rAjyaM pAlayan akSisphuraNamAtreNa 1.rora: |2.ythaa| // 449 // Jain Educ For Personal & Private Use Only | Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallava: caritram // 450 // kATijIvAn kampayati, nityaM prakRSTabalayukto'nekabhUpatIn namayati, mukhAd nirgataM vAkyaM vyarthaM na bhavati, AkheTakakriyayA sahasrazo jIvAn vyathayati, gIta-nRtyAdimanazya jagajjIvAn tRNavad gaNayan tiSThati: sa mRtvA narakeSUtpanna ekAkyeva kSetravedanAM paramAdhArmikakRtadevanAM parasparakRtavedanAM ca sahate, tatra ko'pi taM na rakSati / asaGghayakAlaM yAvacca mRtvA tiryasUtpadyate, tatrApi anekajIvAn hatvA punarnarakeSUtpadyate / evaM kramato bhrAmyati / atha parabhavastu dUre AstAm, ihaiva vicitrakarmavipAkodayena jIvo'nekA avasthA anubhavati, cakrisadRzo'pi raGkavad rulitaH zrUyate / yAvajjIva: karmAdhInastAvat saMsAre paribhramati / yAvat suzraddhayA zrImajjinavANyA ca karmagatikuzalo bhUtvA mohanIyaM karma na kSayapati tAvajjIvasya sukhaM kutaH? | tatra yat sAMsArika sukhaM tattu cauravadhavelAmiSTAnnatulyam | yathA'tyantamaraNabhayasya caurasya miSTAnnaM priyaM na lagati, evam AgamAd vijJAtapaudgalikasukhAsvAdakaTuphalanaraka-nigodAdirUpasya sAMsArika sukhaM na priyaM lagati, pratyuta vairAgyodayo bhavati / yataH - "madhuraM rasamApya syandate, rasanAyAM rasalobhinAM jalama / paribhAvya vipAkasAdhvasaM, viratAnAM tu tato dRzi jalama" ||1|| ityevaM punaH punarvIradezanAM zrutvA dviguNabhUtasaMga: ve zAlibhadraH prabhuM natvA vegato nijadhAma Agatya, vAhanAduttIrya, gRhasyopari gatvA yatra mAtA'sti tatrAgatya prAha-mAtaH ! adyAhaM vIravandanArthaM gataH / tatrasthena // 450 // Jain Education rematang For Personal & Private Use Only Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritrama navamaH pallava: // 451 // mayA dharmadezanA zrutA, sa dezanA mahyaM rucitaa'| mAtA prAha-'dhanyo'si tvaM, kRtapuNyo'si putra ! tvam / bhavyaM kRtaM tvayA yat tvaM zrImajjagannAthavandanArthaM gtH| tadA zAlibhadraH prAha-mAtaH! tAM dezanAM zrutvA'nAdibhavabhrAntirgatA, caturgatikasaMsArasaMsaraNapravRttiH sahetukA mayA jJAtA, paramA'narthadAyino viSayA mayA spaSTatayA'vagatAH, janmajarA-maraNa-roga-zokAdibhRto'yaM saMsAra: samyagrItyopalakSitaH; ato'dhunA'tra saMsAre ratibhAvo mama nAsti, ApAtaramyAH kAmabhogA anantakAlaM yAvad duHkhahetavo'dhunA mAM na rocante / asmin saMsAre jarA maraNAdiduHkhakAle na ko'pi zaraNaM dadAti / duSkarmavipAkA'nubhavasamaye ekAkyeva raTan jIvo yathodayagatiM gacchati, koTisaGkhyayA ca svajana-sevakavargeSu satsvapi ekAkyeva jIvo yAti Agacchati ca; tatra zubhA'zubhakarmaprakRtiM vihAya nAnyaH ko'pi saha yAti / yAvad janma-maraNAdibhayaM na gataM tAvad jIvasya sukhaM nAsti / madhuliptakhaGgadhArAlehanatulyA amI viSayA mukhe miSTAH pariNAme 1 duSTAH, te ca zUli-durjana-caurA ivA'vazyaM duHkhaM dadatyeva ato'haM cet tavAjJA bhavet tadA janmAdisamastaduHkhaughaghAtanaparamauSadhaM cAritraM gRhnniiy| anena paramauSadhena annAtA mAdRzA jIvAH paramAnandapadaM prAptAH, ato mama cAritragrahaNAnujJAM dehi" | iti zAlervacAMsi zrutvA snehayathilA mAtA mUrcchayA bhUmau patitA / tato dAsIbhirvAtAdizItalopacAraiH sajjIkRtA tadA viyogaduHkhAzayA vidIryamANahRdayA AkrandaM kurvatI vaktuM lagnA- 'putra ! tvayA karNayostaptatrapuprAyaM kimidaM jalpitam ? / tava vratasya kA vArtA ?,vrataMtu tavAzubhacintakAH prAtivezmikA grahISyanti, tava cAritraM kIdRzam ?|| tadA zAli: prAha-'mAtaH! maivaM vada, ye cAritragrAhakAste kasyApi azubhacintakA na bhavanti / te tu jagajjIvAnA 451 // Jain Educatio For Personal & Private Use Only Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 452 // maitrIbhAvaM gatAH sakalajIvAnAM hitakArakA jagadvandyatAM prAptAH,' / tadA mAtA prAha-'vatsa ! tava zarIram ana zarIreNa saMyama nirvAho na bhavet / cAritraM tu vajrakaThinaM, tava zarIraM tu utpalakomalam / ye'pyatidRDhazarIrAstairapi bhAgavatyA dIkSAyAH pAlanaM duSkaraM tacca tvayA kathaM nirvakSyate ?' | zAliH prAha - 'matto'tikomalA bhUmipataya ekAtapatraM rAjyaM vihAya, duSkaraM cAritraM lAtvA zrIvIracaraNakamalopAsanaM kurvate' / mAtA prAha-'vatsa ! mayA tu tava zarIradRDhatvaM tadaiva jJAtaM yadA rAjA gRhamAgataH, tvaM sabahumAnamaGke sthApitaH, tato rAjJA snehena tava pRSThe hastsparzanaM kRtaM tadA tava zarIrAd girinirjharaNodgAra iva prasvedadhArA nirgatA mayA ca vijJaptiM kRtvA mocita AsIt / IdRzastvaM jinadIkSAM grahItumutsukaH kasya na hAsyaspadaM bhaveH ? | markoTako hi guDagoNImutpATayituM samIhate, etat kathaM sambhAvyate ? / tadA zAliH prAha mAtaH ! dvIndriyAdayo jIvA atikomalA api udyamena vAJchitaM kASThaM zuSira kurvanti, tadrasaM bhuJjate / ato'tra kaThina - komalayoH kAryasAdhanA -'sAdhane ekAntena niyatatvaM nAsti, kintu tIvra zraddhApUrvakodyamena sarvaM sidhyati / kiJca, bhUmipatayaH paramasukhAsvAdanimagnAH, sukhAsvAdarasikAH, chatracchAyayA'cchannazarIrA, atikomale siMhAsane sthitA, agrato gAya gaNairAtodyaizva utpAditamadhurarAgamUrcchayA mUrcchitahRdayAstiSThanti; bhUmau padamAtraM na spRzanti, gRhAntaH saJcaranto bahubhiH sevakaiH 'khamA khamA' iti zabdena lAlyamAnA rAjyasukhaM bhujyate, Rtum RtuM prati bhinnaM bhinnaM sukhaM bhuAnA gatamapi kAlaM na jAnanti te'pyutpanne zatrubhaye sarvaM sukhaM vihAya, gurutara lohamayakavacaM paridhAya, zirasi vajrakaNTakAkIrNaM lohamayamukuTaM dhArayitvA, ativegavadazvArohaNaM kRtvA, khaGga kheTaka tomara For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 452 // Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram | navamaH pallava: dhanurbANAdiSaTtriMzadAyudhaiH sannA, senAyAM zUratAprakarSAd agrato bhUtvA, grISmArkA'ticaNDatApataptAyAM chAyAjalavarjitAyAM raNabhUmau maraNabhayaM tyaktvA, cakrabhramaNa-vegagamanAdivividhA'zvavAhanikAM kurvANAH, vaja| kaThinahRdayA:, anekadhanurbANAdikalayA zatrUnU ghnantaH, zatrukRtaghAtAMzva vazvayitvA, zatrUna nirjatya jayamApnuvanti / evaM saMsAriNo'pi mAdRzAH pUrvaM mUrkhatayA 'saMsAre bhogA eva tattvAni' iti manyamAnAH, pUrvakRtapuNyena labdhAn bhogAn bhuAnAH, parAyattaM svAyattamAmananti sma / te ca asthiraM sthiravat, parakIyaM svakIyavad, AyatiduHkhadaM sukhadavad, aupacArika tathyavad manyamAnA'baddhehAstasmin lInA gatamapi kAlaM na jAnanti sma / tataH pazyAt kasyApi kuzalAnubandhipuNyasyodayAt sadgurUNAM saMyogaH saMjAtaH / tadA duHkhaikakAraNAn kaSAyAn sukhaprApakatayA vijAnato, heyapadArthAn upAdeyatayA manyamAnAn, pUrvasajjitapuNyadhanaluNTAkAn viSayapramAdAn 'ativallabha-parama-hitecchava' iti vicArato viparItazraddhAnAn sAMsArikajIvAn dRSTvA teSAM niSkAraNaparamopakAriNAM jagadekabandhUnAM sadgurUNAM kRpATTai cittaM saMjAtam / tataH 'aho! ete barAkAH pramAdaikasevanatatparAmA cAturgatikasaMsAre paribhramantu' iti paramabhAvadayArdracittaistaistebhya hitopadezo dattaH-"bho bhavyA !'ete pazcApi pramAdA: sukhaikahetavaH' iti yUyaM jAnItha, param eSAM sadRzA yuSmAkaM vairiNo na santi / ete padyApijagadekavairiNo maharAjasya bhttaaH| purA yuSmAbhiryadyat caturgatiSu duHkhaM prAptaM tad moharAjAjJayA'mISAM prabhAveNa, agre'picedvastasyaiva "samIhA tadA tu yathAruciyaccitte AyAti tat kriytaam| cet sukhe samIhA'sti tadA'muM cAritracintAmaNiM gRhNIta, yatprabhAvAd anAdizatru saparikaraM moharAjaM zIdhaM 1. bddhlaalsaaH|2. yuSmAkaM 3. cAturgatika duHkhasyaiva / 4. icchaa| // 453 // Jain Education For Personal & Private Use Only Mw.jainelibrary.org Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 454 // | nirjitya janma-jarA-maraNa-roga-zokAdisamagraduHkhai rahitaM paramAnandapadaM sAdyanantasthityA prApyate; apunarAvRttyA ca akRtrimaM nirupAdhikam aprayAsaM zAzvatam anantasukhamanubhUyate' / ato mAtaH ! ahamapi | paramopakArivIravacanAd jJAtahArdo tathA kariSye" / mAta prAha-- 'vatsa ! cAritramatiduSkaram, vanagahanagiragahvarAdiSu nivasanaM, tatra tava kaH sAraM kariSauyati ? / gRhe tu pratikSaNaM sAvadhAnatAH sevakAdayo yathAnukUlaM kurvanti, cAritre tu na ko'pyasti, pratyuta saMyama - zruta-tapo vayovRddhAdInAM sevAkaraNamApatati' / zAliH prAhamAtaH ! vane mRgAdisukomalapazUnAM kaH sAraM karoti ?, tato'pyahaM tu puNyavAnasmi, yataH paramakaruNAbhRdAcAryo|pAdhyAya sthavira - gaNAvacchedaka- ratnAdhikAdInAM sahAyena mama kiM duHkham ? ataH zatavArtAnAmekAM vArtAM vacmi| mayA'vazyaM cAritraM tu grAhyameva, nA'tra sandehaH kazcit' / etacchrutvA mAtrA jJAtam --' anena vacanenA'yaM nizcayena gRhaM tyakSyati, ato'tra kAlavilambo'nusartavyaH, / iti dhyAtvA zAliM pratyAha--'vatsa ! yadi tava cAritramavazyaM grahItavyamasti tadA tvaM sAhasaM mA kuru, daza divasAn pratIkSasva / kiJcit kiJcacca tyAgaM kuruSva yathA svazaktiparIkSA jJAyeta / pazcAd dharme 'sadyo manaH kuru, yathA'khaNDo nirvahet / iti mAtRvacaH zrutvA | zAlibhadrazcintayati--"snehagrathilA mAtA sahasA''jJAM nArpayati, mAtuzcA'nujJAM vinA na ko'pi cAritraM dadAti / ato yad mAtA vadati-- daza divasAn cAritratulanAM kuru' iti mAtRvacanA'GgIkaraNe mAtA'pi prasattipAtraM bhaviSyati / mayA tu yanmanasi nirdhAritaM tanna calatyeva, ato mAtRvacanA'nukaraNaM yuktameva, cintitam avasare kariSyAmyeva" / iti vicintya mAtaraM natvA saudhopari vAsagRhaM prati caTitaH / mAtA'pi muditA jAtA yadU9. sadyo manaH kRttvA svasamIhitaM karotu / For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH | // 454 // jainelibrary.org Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 455 // 'amunA suputreNa madvacanamaGgIkRtaM na tu lopitam ' / atha jinavANyA parikarmitamatinA zAlinA saMsArasvarUpacintanapareNa zeSo'horAtro nirvAhitaH / dvitIyadinaprabhAte saMjAte prathamastriyaM pratyAjJA dattA - ' tvam ataH param adhobhUmyAM sthitiM kuruSva, vinA''jJAma nAgantavyam / iti zrutvA 'kulajAnAM pativacanaM nollaGghanIyam' iti hetoH sA saviSAdam adhobhUmyAM gatvA sthitA / cintayati ca - ' hA ! mama svAminA kiM kRtam ? | 'nirAgA ahaM kena hetunA tyaktA ? / kiM mAM prathamaM tyaktuM prathamaM pANigrahaNaM kRtam ? / lajjA- vinayAvRtA'haM na kimapi praznayituM zaktA, kimadhunA bhaviSyati ?, dina-rAtrinirvAhaH kathaM bhaviSyati ? | sarvato'gragA'haM bhartrA kSaNena gaNanAbahiSkRtA, ato'numanena jJAyatekrameNa sarvAsAmapi iyameva gatirbhAvinI / cet kadApi anyAsAM tyajanaM na bhaviSyati tadA tu mamaiva duSkarmodayaH, ahameva sarvAsAM durbhAgyANAmagre sarI' I ityevaM vikalpakalpanAka llo laka STapatitayA mukhaniHzvAsamalinadarpaNeneva vicchAyavadanayA mahatA kaSTena dinarAtrinirvAhaH kRtaH / tRtIyadine prabhA punardvitIyasyA AjJA dattA - ' tvamapi adyadinAt tyaktA ato vRddhAyAH samIpaM gatvA sthitiM kuruSva' / tataH | sA'pi vicchAyavadanA satI tasyAH samIpaM gatA / sA'pi tAmAgacchantIM dRSTvA, ISadvihasya, utthAya, sammukhaM gatvA, hastatAliM dattvA vaktuM lagnA-" sariva ! AgamyatAm AgamyatAm !, tvamapi madgatiM prAptA dRzyase / mA'ticinta | kuru, sarvAsAmapi iyameva gatirbhAvinI dRzyate, tadAvayozcintA nirarthakA, 'na duHkhaM paJcabhiH' iti zruteH " | tatastRtIyA'pi dhyAtuM lagnA-kalye madIyA'pIyameva gatiH' tataH sA yathA yathA dinakara UrdhvaM caTati tathA tathA 1. niraparAdhA / 2. prathama patnyA / For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // // 455 // Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH // 456 // cintAzokasaikulacittA na ratiM labhate / atha caturthe dine sA'pyAjJAM dattvA visarjitA / etadvArtA bhadrayA jJAtvA, zAlerantikamAgatya, vividhasnehagarbhitAbhirvAcoyuktibhiH paramadInavacanaizya prajJApyamAnopi vratAzayAd na | vyaraMsIt / evamanvaham ekaikAM smarasya nagarImiva tyajati, mohanIyotpattikAraNaM ca jJAtvA tatsparzamAtramapi |' rAgaM na ddhaati| __ itazya zAlibhadrasvasA subhadrA svabharturdhanyasya mUrddhAnaM sugandhijalena prakSAlya, tato'tisugandhi tailAdiprakSepapUrvakaM kaGkatikayA veNI grathnAti, anyA api yathAsthAnaM sthitAH santi; tadA tasyAH subhadrAyA dRgbhyAM bhrAtRviyogaduHkhasmaraNAt cittasvasthatAzUnyAH kavoSNA azrubindavo dhanyasya skandhadvaye petuH / tadA dhanyena kavoSNA'zrubindusparzanAd UrdhvatiryagdRgbhyAM priyAmukhaM nibhAlyoktam -'priye ! kimidamazrupAtakAraNam ? | kena tavA''jJAkhaNDanaM kRtam ?, athavA kena tava marmavacanamudghATitam ?, vA kena nIcAmantraNaM jalpitam ?| pUrvakRtapuNyaprabhAvajanye sakalasukhasabhbhRte madIyabhavane tavaiva duHkhasyodayaH kathaM prAdurabhUt , yat tava akANDe eva utpAtajaladA'mbukaNA iva bASpavipuSaH petuH ?' / tadA sA sagadgadaM prAha'svAmin ! bhavadIyabhavane mama duHkhalezo'pi nAsti kintu madIyaH sodaraH zAlikumAro rAjJo gRhAgamanadivasAd udAsIno jAtaH / vIravacanazravaNAttu paramavairAgyavAsitAntaH karaNo vrataM jighRkSuH pratyahamekaika-priyAM tyajati / mAsamAtreNa sa sarvAstyakSyati, vrataM ca grahISyati, tadA ca mama pitRgRhaM bhrAtRzUnyam araNyamivodvegakAraNaM bhvissyti| bhrAtari gate prativarSaM rakSAbandhanaM kasya kariSyAmi ?, ko mama prasattiM pUrayiSyati ?, ko mAM parvaNi // 456 Join Education in For Personal & Private Use Only dww.jainelibrary.org Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH pallava: zubhe'hni cAmantraNaM kariSyati ?, kena zubhahetunA sotsAhA pitRgRhe gamiSyAmi ?, kadApi pitRgRhagatAyA mama zrIdhanya. pratyuta dukhaHpUritahRdayenA''gamanaM bhaviSyati / srINAM hi pitRgRhasukhavArtAzravaNAt hRdayam amRtapUritamiva caritram zItalaM prasattibhAjanaM bhavati / zvazuragRhodAsInAH striyaH pitRgRhe gatvA sukhamAsAdayanti, paraM niSpitRkA nirdhAtRkAzya kasya gRhe gaccheyuH ? / ato bhrAtRviyogazravaNAd mama dRgbhyAmazrupAta: saMjAtaH, nAnyat kimapi duHkhamasti' | iti subhadrAyA vacAMsi zrutvA ISadvihasya sAhasAbdhirdhanyaH smA''ha-"priye ! yattvayA pitRgRhazUnyatAduHkhamuktaM tattu satyam / strINAM hi pitRgRhasukhodayavAH zrutvA hRdayaM prollasati, striyo nityaM // 457 // pitRgRhazubhacintanaM kurvanti pratyaham AzIrdadati, etattu yuktameva / paraM tvayA yaduktaM 'pratyahamekaikAM tyajati'; tena kRtvA tu mayA tavA'grajo mahAn kAtaro jJAtaH / priye ! kAtaro hi dhIrapuruSakRtavArtAzravaNAt prollasati, dhIrAcaritaM kartuM samIhate, AdaraNAya sajjo bhavati parantu pazyAd alpasattvAd mando bhavati | no ced zrImadvIravacanA'mRtasecanAt prodbhUtavratajighRkSupariNAmAGkuraH sa kathaM mando bhavet ? | dhIrANAM tu yatkartavyaM nirdhAritaM tat kartavyameva prANAnte'pi nojjhanti / priye ! nRNAM prANA hi prathama madIrghasUtriNaH, parantu pazyAd | niHsattvAnAM prANA vilambakaraNena kAryasiddhiM na kurvanti; tebhyo hi tAttvikAnAM sAttvikAnAM prANAM nirvilambana kArya sAdhayanto viziSyante-tvaritaM yathA bhavati tathA kurvanti, na vilambayanti" iti svapaterdhanyasya garvAdhmAtA giraH zrutvA sarvA api zAlivairAgyavismitAH dayitA: smA''haH-"he prANeza ! sattvAdhikaiH svapANibhiH sAgaraH sutaraH, param 'umbhitasaddhyAnaiH pumbhirapIdaM jinAjJAnurupaM tapaH pAlayituM duzkaram, yataH sarvAkSarasannipAtinaH 1. pUritazobhana dhyaanaiH| // 457 // in Education Interiors For Personal & Private Use Only Ww.jainelibrary.org Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH // 458 // sarvajJakalpAzcaturdazapUrvadhAriNo'pi patitAH zrUyante, tadA'nyeSAM kA vArtA ? | iha jagati duHkhitAH sAMsArikA | AjIvikAdiduHkhasantaptAH 'mokSasukhaikakAraNaM tapaH-saMyamau eva' ityevaM kathaJcid jAnAnA api kiyantazyAritraM gRhNanti ? param ayaM tu narajanmani daivatabhogavilAsI, yAni ca ratnakhacitasvarNAbharaNAdIni | cakravartigRhe trailAkyA'dhipatizrImadarhatAM gRhe'pi ca uSitapuSpanagAdivad nirmAlyatAM na jAtAni tAni asya gRhe nityaM nirmAlyatayA'vagaNayya projDyante, punasteSAM na ko'pi zuddhiM lAti; tAni suvarNa-ratna-devadUSyANi ca zleSmAdivad jugupsanIyatayA gnnynte| udyamavatAMjagati paribhramaNaM kurvatAratnavaNijAMdRSTipathe yadaekamapi ratnaM nAgataM tAdRzaratnAnAM samUho'sya pAdAye loThati, tAdRzai ratnairasya gRhasya bhUmitalaM nibaddham / yasya tiraskRta-menakA-rambhA-tilottamArUpasaundaryA dvAtriMzad ramaNyaH, yA hi kRmirAgavatparirAgaraktAH, pativacanAnukUlyenaiva pravartikAH, catuHSaSTimahilAkalADhyAH, pratikSaNaM paticaraNopAsanAzIlA:, yAsAM hAvabhAvavilAsairdevA api snihyanti, yAsAmaGgeSu doSalezo'pi na, smareNa zaktisarvasvaM vibhajya pratyakSA dvAtriMzad mUrtayo nirmitA: kimu ?, IdRzInAM strINAM madhyAt pratyahamakaukAM tyajati / dRzyatAM bhavAdRzAnAM nipuNAnAM jJAnam, tasyAho kAtaratvenAdizanti bhavAdRzA api nipuNAH ? paraM bhavantaH kiM kuryu: ?, anAdimohAvRtajIvAnAm iyameva prakRtiryad anAhUtA api balAd vimuhya parasyAnekAn guNAn vimucya asantamapi doSumudbhAvya vAvadUkA bhavanti / iha jagati gRhazUrAH klIbA jIvAH sahasrazaH syuH / yataH "paropadezakuzalA dRzyante bahavo jnaaH| svayaM karaNakAle taizchalaM katvA praNazyate" ||1|| // 458 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navamaH pallava: caritram paraM vIrasaMharaNe raNe sammukhIbhAvena dRDhahRdayAH kartavyaikasAdhyAste svalpA eva | laukikavyavahAreSvapi zrIdhanya duSkarakAryavArtAkathanavelAyAM bahavo dRzyante, paraM tatkaraNA'vasare ekaH ko'pi na tiSThati / tathA'trApi dIkSAzikSAdAnAya ko mAnavo na pragalbheta ?, paraM he svAmin ! vahipAnamiva dIkSA''dAnaM tu duSkaramevA'sti / zAlermAtrA zAlirevaiko janito'sti ya IdRgduSkarakhatagrahaNodyato jaatH| yadi cet tadvataM bhavatA hRdi sukaraM 3. pratibhAti tadA bhogAn rogAniva tyaktvA svayaM tat kiM na sevyate ?"| __ iti preyasInAM zreyasIgiro nizamya dhanyaH sotsAhaM jagau-dhanyA yUyam, yAbhiH svottamakulaprasUtatvam // 459 // IgavasarocitazubhavAkyAnyuktvA prakaTitam / kulavatIvinA kA anyA vaktuM prbhveyuH| ahamapi dhanyaH, adya me nAma yathArthaM saMjAtam / samprati me 'bhAgyAnyajAgaruH / ahaM zAlito'pi bhAgyAdhikaH, yato'ntarAyakRtpreyasIvRndamapi IdRkchi kSAvacodvAreNa sAhAyyakRt saMjAtam / ahaM bhavatInAM zubhAM giramupazrutimivAdAya vrataM prapadye, ato bhoH kAntAH ! yUyamapi zAntAzayA bhavata' / sarvAsAM patnInAmityudIrya, yogIzvarANAmapi AzvaryaM yacchan asau sudhIrdhanyaH patnIrapi vratA''dAnasAvadhAnA vydhaat|| atha dhanyasya zrI vistarA'nukramo yathA-Rddhi-samRddhibhRtAnAM grAmANAM paJcadazazatAni rathAnAM paJcazatAni | azvAnAM paJcazatAni, gRhANAM dhavalamandirANAM paJcazatAni, haTTAnAM paJcazatAni svabudbhayA kraya-vikrayAdisamasta, vyApArakriyAkaraNakuzalAnAM vaNikaputrANAM paJcasahasrANi, samudravyApArakaraNAdhikaraNapotAnAM paJcazatAni // 459 // 1.bhAgyAni me'dya jAgartIti yto| JainEducation For Personal & Private Use Only Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 46 // atyudadbhuta, rAjamandiravijetRNi devabhavanabhamadAyakAni saptabhUmagRhANyaSTau, preyasyo'STau, pratyekapreyasInizrayA ekai kaM gokulamiti gokulAnyaSTau, tathA nidhiSu vyApArakri yAsu vRddhiSu vasrA-55bharaNabhAjanAdisamastagRhagatA'dhikaraNeSu ca pratyekaM SaTpaJcAzat SaTpaJcAzat svarNakoTayaH pratiSThitAH, aSTAnAM patnInAM pratyekaM svasvanizrayA ekaikakoTiH suvarNam, evaM patnIsatkA aSTau hATakakoTayaH, tathA dhAnyAnAM koSThAgArANi zatasahasrazaH, teSAM ca anekeSu grAmeSu--dInahIna-duHkhitajanoddharaNAya satrAgArANi pravartante, tathA manazcintitAnAM bhogasambhogAdInAmindriyasukhAnAM yazaHkIrtyAdInAM caihikasarvakAmitasukhAnAM dAtRsva bhAvazcintAmaNirmaNirvidyate / evamanyAnyapi anANi vividhaguNa-svabhAvAni ratnauSadhipramukhANi vastUni koTizaH santi / tathA'nekadezAntarAgatAni rAjAdInAmapi durlabhatarANi maNi-rasAyanAdIni gaNanArahitAni snti| pratidinaM pratimAsaM pratyabdaM sArthavAha-mahebhya-sAmanta-narendrAdayaH prItyA svadeza-paradezataH saMgRhya yAni gavaMSaNayA'pi na prApyante tAni vastUni saharSa dhanyAya prayacchanti / tathA svajana--mitrAdisampado'pi tAdRzIreva santi / atyutkRSTapuNyodayalakSaNaM hyett| . etAdRzaM maharddhivistaraM sattvAdhiko dhanyastRNavad avagaNayya vratagrahaNAyodyato jAtaH, yataH sattvAdhikA hi uttamArthasAdhanAya na cirayanti / tato ratnatrayArthasAdhane vighnadhvaMsanArthaM sarvatIrtheSu aSTAhnikamahaM prAvartayat / prabhUtaM dhanaM saptakSetreSUptam / kiyaddhanaM dIna-hInoddharaNapuNyakarmaNi, kiyaddhanaM svajanAdiSu udArabhAvena dattam / kiyaddhanaM nityasevAkAriNAm AjIvitajIvanAha~ dattam, yathA kasmayApi sevAkaraNaM na bhavet / kiyaddhanam // 460 // Jain Education For Personal & Private Use Only w ww.jainelibrary.org Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 461 // akhaNDazaH sthApanArthaM zAsanonnatyarthaM dattam, kiyacca yAcakebhyo dattam kiyaddhanam ucitajJAtIyavargapoSaNArthaM | vyayitam / kiyaddhanaM rAjopAyanAdiSu avasarocitavyayapravRttidarzanArthaM pramAdijanajAgRtikaraNArthaM ca vyayitam / evaM bahu dhanaM dharma-karma - puNyakarmocitakarma-yazaH karmasu vyayitam, tathApyudgaritam : tacca yathAyogyaM viccha dhanyo nizcinto babhUva / atha subhadrayA'pi svAzayo mAturagre jJApitaH / tadA mAtroktam- 'putri ! adhunaiva tu putraviyogavArtayA | jvalitAntaH karaNA'smi, punastvamapi vratagrahaNAyodyatA jAtA ?, etadduHkhaM kSate kSAratulyaM kiM dadAsi ? | yuvayorgatayormama kimAlambanam ?, ka sahAyaka: ? ka AdhAraH ? ; sahasA tavA'pi kiM jAtam ? / putryA niveditam'mAtaH ! asmAbhiraSTAbhirbhaginIbhirnirdhAritam-saMyamo'vazyaM grahItavyaH, etajjagatsthitivinimaye'pi imAM pratijJAM naiva muJcAmaH / yo'smAn saMyamagrahaNAd vArayet so'smAkaM zatrureva jJeyaH / kadApyasamatsvAmI vilambayet tathApi vayaM na cirayAmaH / saMyamaikatAno bhrAtA'pi na vAraNIyaH / ityuktvA svagRhamAgatA / bhadrA tu snehagrathilA yatra dhanyastatrAgatya prAha- bho bhadra! putrastu duHkhadAnAya sajjo bhavati tAvatA tvamapyagrato dagdhAyAM parisphoTakatulyo gRhaM tyaktaM praguNo jAtaH paraM madIyA cintA na kenApi kRtA kiM kariSyatIyaM vRddhA ?, kasyAzraye sthAsyati ?, nirdoSA niraparAdhA imA dvAtriMzatsukulaprasUtA nArIH kaH paripAlayiSyati ?, / iti sagadgadaM zvazruvacaH zrutvA dhanyaH prAha - " asmin jagati kaH kaM paripAlayati ? sarvAn svakRtaM puNyaM paripAlayati, anyeSAM paripAlanaM tu aupacArikam sarve saMsAriNo hi svArthena snihyanti paraM paramArthA'pekSaka eka: sAdhureva, taM vinA na ko'pyasti / yacca bhavatI svArthapUraNAya putrasya vratagrahaNe antarAyaM kartumanA asti, paraM 'me , For Personal & Private Use Only Jain Educationa navamaH pallavaH // 461 // Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 462 // Jain Education In putro'viratibalena viSayAn Asevya caturgatibhramaNaM kariSyati, narakAdiSu cA'tIvadAruNavipAkAn sahamAna: kleziSyate' iti cintA tu na kRtA ? | mAtA-putrayoH sambandhastu ekabhavikaH, tadvipAkAstu anekabhaveSu | asaGkhyakAlaM yAvat vyathayanti / asmin saMsAre etAvantaM kAlaM parasparaM sarve sambandhA vinimayenA'nantazo jAtA : bahuzo viSaya upabhuktA:, tAzva dRSTvA sa ca tvaM ca paramaharSaM prAptau; paraM tadvipAkAvasare tvamenaM samuddhartuM na | zaktA'bhavaH, ayaM ca tvAM samuddhartuM na zakto'bhavat, asmin jagati ativallabhaputro'pyayaM tvayA svahastenA'nantazo mAritaH, anena ca tvamapi; ata: kiM snehena vidyase ? / etAdRzo duHkhadAyakaH snehasambandhastu anantazo jAtaH, | param IdRzo jinacaraNA'ravindasanAthacAritragrahaNanimittaM tavAdezamArgaNasaMyogastu na kadApi saMjAta: ; sa | cA'dhunA yuvayorbhAgyena saMyogo militaH, taM kiM na saphalayasi ? / evaM ca kathaM na vicintayasi yat- 'mayA jAtaH putro'rhatparSadi surAsura-narendragaNeSu pazyatsu paJcasAkSikaM cAritraM gRhNAti / nA'haM 1 drammakavat sammukhAgataM rAjyaM tyajAmi, paraM mama putraH paramA'bhayadAtRzrIvIrasya svahastadIkSitaH ziSyo bhavati' / asya kA bhIti : ?, | saMsArasAgaraM helayA tariSyati, atra kim azubhaM bhavati yattvaM duHkhArtA vidyase ? | zrImajjinadharmavijJA bhUtvA | IdRg azuddhavacanaM tava mukhAt kathaM nirgacchati ? | vivAhAdimahAstu anantazaH kRtAstathApi teSAM tRptirna prAptA, param asmin bhave yuvayoH paramasukhaikahetuM cAritrotsavaM kiM na karoSi ? | saMsAre hi ye sambandhA dharmArAdhane sahAyyakRto jAtAste tu saphalAH, anye tu viDambanArUpA jJeyAH / ato gRhaM gatvA cittaprasattyA putrasya manorathapUraNaM kuru, yathA tavApi pratanuH saMsAro bhavet / mayA tu cAritragrahaNaM nirdhAritaM, tad jagatsthitivinimaye'pi nAnyathA For Personal & Private Use Only navamaH pallava: // 462 // Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 463 / kartuM samIhe / saMsArapAzapAtanapraguNAni tava snehagarbhitadInavacanAni zrutvA nA'haM calito bhavAmi | saMsArasvArthekaniSTho hi vividharacanayA vilapati, param IdRzo nA'haM mUro yad dhartRravapanAyodgatakalpavRkSaM chinadmi / te divasAstu gatA yad yuSmAdRzAM snehavacasA paramAnandameduro'bhavam / adhunA tu zrIvIracaraNau eva | zaraNaM, nAnye ke'pi svapne'pi vikalpAH / ato yAhi zIghraM gRhe, putrasya saMyamagrahaNe vighnakRd mA bhava" | iti dhanyasya nizcalacittasUcakAni vacanAni zrutvA nirAzabhAvamApannA subhadrA gRhamAgatA / tato dhanyo harSabharabhAritahRdayo mahatA''DambareNa vratagrahaNAya pratasthe / tadA tathA puNyaM zriyaH, sUryaM rucaH sattvaM ca siddhayo'nugacchanti tathA dhanyaM sarvA api pativratAH priyAH svasvavibhUtyA sukhAsanasthitA anujagmu / arthatA vArtAm AkasmikIM zrutvA smeravismayamAnasairabhayAdibhiH zirodhUnanapUrvakaM dhanyaH zlAdhitaH / uktaM ca zreNika prati abhayena anyaizya dhImadbhirapi-- 'sa zrImAn kRtavratodyamo 'na nivAryaH, anena ca dIkSAsAhAyyamapi bhavatA kRtaM bhavati' / tadA zreNikena putrIzuddhayarthaM pRSTam-somazrIpramukhANAmaSTAnAM kA gati : ?' / tadA'bhayenoktam'svAmin ! tAH sarvA api dhanyamanugamiSyanti' | tacchutvA zreNikaH savismayaM prAha--'dhanyo'yaM sambandhaH, saphalo'mUSAM sambandhaH, yadeva mahilAvRndaM mokSA'dhvani vighnakAraNaM tadeva sAhAyyakRt saMjAtamiti mhaashcrym'| atha dhanyo mahatyA vibhUtyA'skhalitaMdInAdibhyo dAnaM dadat, siMha iva sotsAhaH, vazIkRtendriyagrAmaH priyAnvito niSkrAntaH / mArge sarve'pi paurAH sahasA duSkarakaraNaM dRSTvA vismayasmeramAnasA evaM stotuM lagnA:--"aho ! asya vairAgyaraGgaH, aho! asya nissaGgaraGgitA, aho! asya sattvaM, aho! asya tattvadRSTiH, aho! asyaudAsInyam, 1. anivaaryH| |||463 // Jain Education For Personal & Private Use Only ww.jainelibrary.org Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 464 // Jain Education Inter aho ! asya saMsArAt sahasA parAGmukhatvam, aho ! asya saMyame protsAhaprAgalbhyam, aho ! asya | suralokopamarddhivistare nirabhilASatvam, aho ! asya prajJAkuzalatvaM nirupamam, dhanyamasya janma, dhanyamasya dhanyeti sAnvarthaM nAma, dhanyA'sya yuvAvasthAyAM vratAdAnazaktiH, dhanyo'mUSAM pati-patnInAM saMyogaH, dhanyo'sya nirvighnakRd dharmodayaH, dhanyamasya kuzalAnubandhipuNyaprAgalabhyam, dhanyamasya lokottaraM gatopamAnaM bhAgyaM yad jagannAtha zrImadvIrahastena dIkSAM grahISyati, dhanyamasya jIvitam, dhanyo'dyA'smAkaM divaso janma ca yaddharmamUrterdhanyasya darzanaM saMjAtam / IdRzAnAM nAmagrahaNe'pi pApaM viphalatAM yAti" / ityevaM stuvantaH paurAH sahasrazo namaskurvanti / iti pauraiH kRtaM prazaMsanaM zRNvAno dhanyo guNazailacaityavanaM prAptaH / atha paurANAM gRhamanujAnAM ca mukhatastacchrutvA lIlAzAliH zAliH saMvegAd vrate autsukAyata / tato mAtRsamIpamAgatya yuktyA prajJApyamAnA jananI pratyuttaraM dAtumazaktA kRtA / pUrvaM hi dhanyena vacoyuktyA sA tu zithilIkRtA'sti, punaH zAle vratagrahaNAbhiprAyaM nizcalaM jJAtvA prAha- 'vatsa ! yaH svAzayapUraNe gRhItahaTha ekAntena ca gRhaparAGmukhastasyAhaM kiM vadAmi ?, yad rocate tat kuru / tava tvadbhAvukasya caikAzaye jAte mama kiM balam ? | yuvayozcintitAzayaH pUryatAm' / iti prabuddhAyA mAturanujJAM gRhItvA, rayAt preyasIrvihAya, viSamizritA'nnavad raudrabhogAMzca vimucya vratagrahaNodyame sajjo jAtaH / tataH zrIzreNikanarendreNa gobhadradevena ca kRtA'pUrvavratotsavaH zAlirapi jinAntikamavApa / atha tau dvAvapi samavasaraNamavApya abhigamapUrvakaM zrImajjinezvaraM natvA prAhatuH For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 464 // Minww.jainelibrary.org Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 465 // ""Alitte NaM bhaMte ! loe, palitte NaM bhaMte! loe Alittapalitte NaM bhaMte! loe jarAe maraNeNa ya; se jahA NAma ego gAhAvai agAraMsi jhiyAyamANaMsi je tattha bhaMDe bhavaI appabhAre mollagarue, taMgahAya AyAe egaMta avkvmi| esa me NicchArie samANe pacchA-purAe loe hiyAe suhAe khamAe NissesAe ANugAmittAe bhvissii| evAmeva mamavi ege AyArabhaMDe iLekaMte pie maNuNNe maNAme, esa me NicchArie samANe saMsArakhuccheyakare bhavissai / ta icchAmi NaM devANuppiyAhiM sayameva pavvAviyaM sayameva muMDAviyaM, sayameva *sehAviyaM, sayameva **sikkhAviyaM, sayameva mama ***AyAra-goyara-viNaya-veNaiya-caraNa-karaNa jAyA mAyAvattiyaM dhammamAikviyaM" | evaM | siddhAntaprasiddhayA vijJaptyA vijJaptiH kRtA / tadA zrImadvIreNoktam-'yathA''tmahitaM bhavet tathA kartavyaM, pratibandho na kasyApi kartavyaH' / iti jinAjJAmavApya dvApi IzAnakoNe'zokavRkSasyAdho jagmutuH / tatra gatvA ca svayamevAbharaNAni uttArayataH, tAni ca kulavRddhe siyau dhavalastrayorgRhItaH, vadatazca-'vatsau! yuvAm ____1. AdIpte bhadanta ! loke, pradIpte bhadanta ! loke AdIpte (atyantapradIpte) bhadanta! loke jarayA maraNena ca; atha yathA nAma eko gRhapatiragAredhmAyamAne yattatra bhANDa (hiraNyaratnAdi) bhavati alpabhAraM mUlyagurukaM tadgRhItvA''tmanA ekAnte'pakrAyati / etad mayA niSkAzitaM satpazcAt-purA loke hitAya sukhAya kSamAyai niHzeSe'nugAmitve (AgAmikAle) bhaviSyati / evameva mamApiekam (AtmAbhaNDam iSTaMkAntaM priyaMmanojJa (kathayA manoramam) mano'ma (vicAraNayAmana:priyam),etadamayA niSkAzita satsaMsArakhyucchedakara bhvissyti| tad icchAmi devAnupriyaiH svayameva pratAjitaM, svayameva muNDitaM, svayameva zikSitaM, mama AcAra-gocara-vinaya-vaimayikacaraNa-karaNa-yAtrA-mAtrAvRttikaM dharmamAkhyAtam" *sedhitam-niSpAdit pratyupekSaNAdigrAhaNataH1**sUtrArthayAhaNataH shikssitm| ***AcArojJAnAdiviSayamanuSThAnaM kAlAdhyayanAdi,gocarA bhikSATanam, vinaya:pratItaH,vainayikaMtatphalaM karmakSayAdi, caraNavratAdi, karaNaM piNDavizayAdi, yAtrA, tadarthameva AhAramAtrA, tato dvndvH| tata eSAmAcArAdInA vRttiHvartanaM yasmin asau AcAra-gocaravinaya-vainayika-caraNa-karaNa-yAtrA-mAtrAvRttikastaM dharmam aarkhyaatm-abhihitm| // 465 // Jain Education inte For Personal & Private Use Only Silaw.jainelibrary.org Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 466 // Jain Education Intemational uttamakulaprasUtau sthaH / idaM ca vratapAlanam atiduSkaram, gaGgApravAhe sammukhaM gantavyam, asidhAropari caGkramitavyam, lohamayA yavAzcarvitavyAH, kuntAgreNA'kSikaNDUyanaM karaNIyamastiH ato he jAtau ! asminnarthe na pramAdo vidheyaH / iti vadantau azrUNi muJcantyau ekAntamapakrAmataH / tatastau dvAvapi nijanijamastake paJcamuSTilocaM svayaM kurutaH, tadA zrI zreNikAbhayAdinA veSo dattaH / taM veSaM paridhAya, tau zrIvIrAntikamAgatau, tadA zrImahAvIreNemau dvAvapi dIkSitau / tathA subhadrAdInAmaSTAnAM dIkSAM dattvA AryamahattarikAntike muktAH, ta ca grahaNA - SssevanAdikaM zikSituM lagnAH / atha tau paJcApi mahAvratAni zikSApUrvakaM lAtvA devendra-narendra zlAghitau mahAmunI jAtau / zrImadvIreNa suvihitasthavirANAmantike sthApitau / tataH zreNikA - 'bhayAdiparSad jinaM natvA sarvAn sAdhUn vanditvA dvayormunyoH | zlAghAM kurvatI gatA / atha tau sthavirANAmantike grahaNazikSAm AsevanazikSAM cA'pramattabhAvena zikSamANau sthaviraiH saha ciraM mahyAM vijahatuH / jJaparijJayA sampUrNekAdazAGgIsUtrArthA'dhyayanaikaparAyaNau gItArthau jAtau, | pratyAkhyAnaparijJayA ca tIvrANi tapAMsi tapyamAnau acireNa munipuGgavau jAtau / apramattabhAvena icchArodhanapUrvakam eka-dvi-tri- catu mAsakSapaNAdIni vividhAni tapAMsi kurvANau imau munI dvAdazAbdaM yAvat sthaviraiH saha | vividhadezeSu vihRtya zrI vIrAntikaM prAptau / zrIvIranAtho'pi bhUpIThaM pavitrIkurvan ekadA rAjagRhamAgataH / devairaSTamahAprAtihAryAdiviracanaM kRtam / taddine For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 466 // Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 467 // dvayormAsakSapaNapAraNakamasti, param 'anutseko anutsukau bhikSAsamaye bhikSAnujJAyai zrIvIrAntikamAgatya tau vinayena praNematuH / tadA zrIvIraH zAlibhadraM sAdaraM vilokayan jagAda-he vatsa ! adya tava pAraNakAraNaM jananI bhAvinI' evaM zrIvIravacaH zrutvA zrIvIrAntikA nirgatya dhanya-zAlI rAjagRhaM praviSTau / zrIvIravacovazAd anyasthAnaM vimucya 'zrIvIravacasi kaH sandehaH ?' iti nirdhAritamanasau bhadrAvAsAM saprAptau / tatra tAbhyAM gatvA dharmAzIrdade, paraM noccairna ca sAdaram / tau anyabhikSAcarocitaprAGgaNe eva tasthutuH, param ekamapi padaM puro nA'sthAtAm, aparaM ca padaM nA'khyAtAm, kevalaM sarvArthasiddhidamaunam akRSAtAm / __ atha bhadrA tadA cintayati -'mama bhAgyAnyadyApi aho jAgrati yat suta: sutApatizyA'dya zrImajjinena sahAgatau / atastatra gatvA natva cAtibhaktyA'dya nimantrayiSye / tau cAgamiSyatastadA mudA bhakta-pAnaiH pratilAbhayiSye / pUrva hi saMsArAvasthAyAM sad vividharasa-dravyasaMyogainiSpannA vicitrarasavatyA poSaNaM kRtamabhUt tattu aihikamanorathasAdhyaM saMsAraparibhramaNaikaphalam, adhunA tu yad bhaktyA'nnapAnAdinA poSaNaM tad ubhayalokasukhAvahaM krameNa muktipadaprApakaM bhavati / evaM cintayantI bhadrA harSAzruruddhAkSI tadA tau nA'drAkSIt / tapaHzriyA Iyayeva parAvartitarUpa tvAt zAlidRSTipathasthita: kAntAbhirapi nopalakSitaH / tathApi vIravacanasatyApanArthaM kSaNaM sthitvA vratasthAcArapAragau tau pratasthAte, param AkArasya vikAraM naivA'darzayatAm / atha zrIvIravacane dRDhapratyayatvAt sthAnAntaranirAkAikSauzamA'nvitau tau munI gocaracaryAyA vvlaate| svottArakamAgacchatostayo1. nirhngkaarau| 2. tathApi tAbhyAM anyabhikSAcarocitaM prAGgaNe pratikSaNaM kRtaM vIravacanasatyApanAya kSaNaM sthitvA, padaM naika puro'sthaataam| // 467 // Jan Education n ational For Personal & Private Use Only Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallava: caritram // 468 // mArge ekA''bhIrI sammukhamAgacchati / sA ca IryAsamitau munI dRSTvA atIva harSitA paramapramoda prAptA, hRdaye harSollAso na mAti / tayA bhaktyA munI praNamya prItamanasA svabhANDasthitadanaH pratilAbhanAya vijJaptiH kRtAsvAminau ! asya zuddhadadhno grahaNAya pAtraM prasArayatAM mAM ca nistArayatAm' evaM tasyA atyAdaraM dRSTvA parasparaM vicAritam- "zrIvIreNa 'mAtA pAraNakAraNaM bhaviSyati' ityevamuktam, param 'anyatra viharaNaM na' iti tu na kathitam / vicitrAzayagarbhitA hi jinavANI, AvAM ca cchadmasthau kiM jAnIvaH ? | zrIvIracaraNe punaH praznaM kariSyAva:, param eSA'tibhaktyullAsena dAtumudyatA, tasyA bhAvakhaNDanaM kathaM kriyte?| tatra gatvA AjJAnukUlaM kariSyAvaH" / iti saMpradhArya pAtraM prasArya dadhi vihRtam / tayApi harSeNa dattaM, punarvandanAM ca kRtvA gatA / tatastau dvAvapi svasthAnamAgatau / zrImajinAntikamAgatya, samaye svAminA yaduktam-'adya tava mAtA pAraNakAraNaM bhaviSyati, tatkathanahArda tu mandabuddhimatA mayA nA'vagatam / AhAraviharaNaM tu mAtRgRhe na prAptam, paraM tad AhAraviharaNaM AbhIryA hastena kathaM saMjAtam ? | iti mamA'jJasya zaGkAzaGkurnivAryatAm" | atha zrImatrijagannAtho dideza-'bhoH zAlibhadramune ! yayA tvaM dadhnA pratilAbhitaH sA tava prAgjanmajananyasti' iti zrImukhAcchrutvA camatkRtacittaH pRcchati- 'katham ? | tadA svAminA prAgbhavasvarUpaM sarvaM 'kathitam / eSA tava pUrvabhavajananI / asyAstu tadeva janma, tava tu dvitIyaM saMjAtam' / atha zrImajjinAkhyAtaM pUrvabhavasvarUpaM zrutvA kSAlitakazmala: zAli: saMjAtadviguNasaMvegaH prabhorAjJAM lAtvA dhanyena saha pAraNaM vyaghAt / tato bhavaviraktadhI: 1. jnyaapitm| // 468 // in Education International For Personal & Private Use Only Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallava: caritram // 469 // zAlibhadramunirbhagavataH zrImahAvIrasya mukhoditAM bhAratI saMsmaran svacetasi evaM cintayAmAsa-"aho ! asmin saMsAre mahAzvaryakAri vicitrakarmAnubhavanam / tadyathA-pUrvajanmani mama sadasadvivekarahitaM grAmayakatvaM kva ?, punarihajanmani guNagauraM gauravamandiram avasarocitakaraNa bhASaNayuktamidaM pauratvaM kva ? | tathA pUrvajanmani sakalA''padAM nivAsaH pazudAso'hamabhUvam, punarihajanmani sa evA'haM rAjAnamapi krayANakaM jAnAmi sma / pUrvajanmani mama jIrNaM khaNDitaM zarIrAcchAdanasamarthamapi vastraM durApamabhUt, punariha janmani sapAdasapAdalakSamUlyA ratnakambalA dvidhA kRtvA priyAbhyo'rpitAH pAdau luJchayitvA nirmAlya kUpikAyAM pariSThApitAH / pUrvajanmani mama rUpyAdyAbhUSaNamAtraM nAbhUt, purarinaha janmani vividharatnakhacitAni suvarNabhUSaNAni puSpasa gvad nirmAlyAnItibuddhyA pratyahaM tyaktAni | pUrvajanmani mayA rUpyAdinANakamAtramapi haste na spRSTam, puranariha janmani dInAra-ratnAdInAM puAnAM zuddhimapi nA'karavam / aho ! aho ! bhavanATakasya vicitratvam, aho ! asmin bhavanATake karmarAjasya zAsanAt mohanaTena ete dehino vividhairvessainaattynte| avagatajinAgamahApuruSa vinA na ko'pyudgarati / tasmAd ahaM kRtajagadrohaM moham utkaTaM mallamiva paNDitavIryollAsabalena jitvA drutam aprAptapUrvAM jayapatAkikAM gRhNAmi, yathA kRtodyamaH savaH saphalo bhavet" / evaM vimRzya mahAsattvAdhikena dhanyena saha zrImanmahAvIrAntike gatvA natvA ceti vijJapayAmAsa- "svAmin ! anAdizatroH zarIrAt tapasyAdikArya na niHsarati / 'jIvo jIvena gacchati' ityAdi bhagavatAM sarvaM viditamasti, 'ato'sya laJcAdAnena 1.shriirsy| // 469 // Jan Educa For Personal & Private Use Only www.iainelibrary.org Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH // 470 // kiM prayojanam cedbhavatAmAjJA bhavet tadA bhavadIyakRpayA ArAdhanayA jayapatAkikAM vRNIvaH" zrIjinenoktam'yathA''tmahitaM bhavet tathA kartavyaM, pratibandho na kartavyaH' / iti jinAjJAM prApya, aSTacatvAriMzadamunibhirgautamagaNadhareNa ca saha tau vaibhAragirim AruruhatuH / tatra parvatopari zuddhaM niravadyaM parvatazilApaTa pramAdyaM, AgamanamAlocya, zrImadgautamagurupArzve vidhipUrvakaM dvAtriMzatA dvArairArAdhanAkriyAM kRtvA, tau dvAvapi munI mudA pAdapopagamanamanazanamAzritau | aSTacatvAriMzatA munibhiH parikarmitau zubhadhyAnaparAyaNau jIvitAzAmaraNabhayavipramuktau samataikalInacitau samAdhimagnau tasthatuH / itazva bhadrA putra-jAmAtrAgamanotsave bhRtyairdutaM svastika-toraNa-ratnavallayAdiracanayA zriyA'dbhutaM saudhamakArayat / tato bhadrayA saha kRzAGgayazcandrakalA iva zAlibhadrapriyAstIrthezaM nantuM celuH / tAvatA sAnta: punaH saparicchado 'bhambhAsArabhUpAlo'pi vimalAzayaH saharSa zrIvIranamasyAyai prAcalat / pacAbhigamapUrvakaM bhaktibharabhAritAGgAH sarve'pi jinaM triH pradakSiNIkRtya, trivAraM pacAGgapraNipAtena namaskRtya svasvocitasthAne sthitAH / tataH sarve'pi janAH pApahAriNImAItI giraM zuzruvuH / tadA bhadrA dezanAM zRNvatI itastataH sAdhuvRndAni pazyati, paraM tanmadhye dhanya-zAlI adRSTvA vicintayati-'gurvAjJayA kutrApi gatau bhaviSyataH, vA kutrApi paThanapAThana-svAdhyAyAdikriyA-parAyaNau bhaviSyataH / yato dezanAsamaye nikaTasthale svAdhyAyAdikaraNe dezanAvyAghAto bhavet / dezanAsamAptau zrIjinamApRcchaya, yatra sthitau bhaviSyatastatra gatvA nasyAmi; AhArArthaM 1.zreNika pRthviipaalH| // 470 // Education International For Personal & Private Use Only Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallavaH // 471 // ca nimantrayiSye / atha dezanAvirAme bhadrA'rhata: 'sadaM jAmAtR-sUnubhyAM zUnyAM vIkSya zrIjinaM pRcchati sma-'prabho ! | dhanya-zAlimunI kathaM na dRzyete ?' | iti bhadrayA pRSTe zrIvIreNoktam-'bhadre ! adya mAsakSapaNapAraNe'smadAjJAM lAtvA tvadIyAvAsAGgaNaM yAvadAgatau / tatrAhAram alabdhvA tvadAvAsAd valitau / mArge zAliprAmbhavajananyA''bhIryA dhanyayA'tibhaktyA dadhnA pratilAbhitau sthAnamAgatya tau yathAvidhi dadhnA mAsakSapaNapAraNaM kRtavantau / tato'smaduktaM prAgbhavasvarUpaM zrutvA vairAgyaraGgaraktaH zAlirdhImatA dhanyena sahAsmadAjJayA idAnImeva ardhayAmAt prAg gautamAdimunibhiH saha vaibhAragirauM gatvA, yathAvidhi pAdapopagamanamanazanaM zritaH' / iti zrIvIramukhAcchutvA bhadrA zAlibhadrapriyAH zreNikA'bhayapramukhAzya vajraghAteneva avAcyaduHkhena santaptA vidIryamANahRdayA AkrandanaM kurvanto vaibhAraM dharaNIdharaM prApuH / atha tatra sUryAtapataptazilAtale tau zayAnau vIkSya mohAbhadrA bhUpIThe luThantI mUchauM gatA | zItavAtAdyupacAreNa sajjIkRtA snuSAnvitA bhadrA duHravArtA parAnapi rodayantI tAraruvareNa yaroda / bahudinakRtamanorathA'pUraNAd vilApaM kartuM lagnA-"hA ! mayA pApinyA gatapuNyabalayA sAmAnyabhikSukagaNanAyAmapi imau na gaNitau / yato madgRhAt prAyeNa na ko'pi bhikSuko bhikSAmaprApya riktaH pazyAdgato'sti, paraM mayA mUDhadhiyA jaGgamakalpadrumAviva gRhAgatau suta-jAmAtarau nopalakSitau pratyahaM yAcako'pi sAdhurbhikSArthaM samAgacchati tasyAhaM sammAnapUrvakamAhAraM nimantrayAmi, tadA sa sAdhunirdUSaNamAhAraM gRhNAti, dharmAziSa dattvA ca yAti; tanmayA nirbhAgyazekharayA 1. sbhaaN-prssdm| // 471 // Jan Education International For Personal Private Use Only www.ainelibrary.org Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram pallava: // 472 // mUrkhaziromaNyA kimapi na dattam / sAdhudAnocitAhAre vidyamAne'pi hA ! hA! mayA na dattaH, na ca dApitaH / yadi sAmAnyasAdhubuddhyApi AhAro datto'bhaviSyat tadApi 'acintitaM sthAne patitam' iti nyAyena varamabhaviSyat, paraMtadapi na kRtm| hA! mayA kiM kRtam ?|hA ! buddhiH kva gatA ? hA ! sAdhudarzanavAllabhyaM kva gatam ? hA! mama avasarocita-sambhASaNa-sukhapraznAlApAdicAturyaM kva gatam ?, yad mayA sAdhubhyAM kimapi na pRSTam / 'yuvAM kasya ziSyau ?, purA kiM grAmavAsinau bhavantau ?, bhavatoH saMyamagrahaNe kiyadvarSANi jAtAni ?, adhunA bhavatormAtA pitA bhAryA bandhavo vA santi navA ? adhunA kuto grAmAdAgatau ?, yuvayormama putrasya zAlimunermama sutApatezya dhanyamuneH paricayo'sti navA ?' ityAdikamapi na pRSTam / yadyevamahaM praznAn akariSyaM tadA sarvaM viditmbhvissyt| hA hA ! mama vAkkauzalyaM kva gatam ? | hA ! mayApi mithyAtvaM kRtaM yajjaDasvAntayA gRhAgatasAdhvorvandanApi na kRtA, kulocitavyavahAro'pi vismRtaH / yadA ko'pyaGgaNe kSaNameva sthitiMkaroti tadA sevakaiH sUcite sati 'kSaNameva sthitikaraNe kimapi puSTakAraNaM bhaviSyati' iti buddhirudeti' pRSTvA ca sarvaM viditaM bhavati; param anayorAgamane kA'pi buddhirnoditA, kimapi nocitaM kRtaM, kevalam anAdarakaraNena hastaprAptau suramaNI gatitau / hA! sarvAsAM kulavadhUnAM matikauzalyaM kva gataM yat svapatirati nopalakSitaH / ekasyAM velAyAM sarveSAM mativyAmoho jAtaH / ayAcitavAJchitArthadAyakau, anAhUtau gRhamAgato, iha-paralokepsitadAyako, atulapuNyaikanibandhanau, bahudinebhyo bahubhirmanorathairvAJchitau svayaM sammukhamAgato, nAlApitau, na vanditau na pratilAbhitau na copalakSitau 1 pazyAdgatau / mukhAgatakavalagamananyAyena gopAlahastaprAptasuramaNityajananyAyena ca sarve'pi mama manorathA // 472 // Jan Education Interational For Personal Private Use Only www. library.org Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 473 // viphalatA prAptAH / punaragretanakAle mama manorathakaraNAzA nAsti / yAbhyAmanazanaM kRtaM tayoH kA''zA ? | mama catvAro'pi hastA bhUmau patitAH / punaH putrajAmAtrarmukhaM kadA dRSTavyam ? / sarvAsAM strINAM madhye | nirbhAgyazekharA'hameva jAtA" / ityevaM viSAdavimUrcchitAM bhadrAM dRSTvA zrI zreNikA'bhayau nijairvacanapIyUSaiH siktvA sacetanAmatanutAm / tato'bhayaH prAha --' "mAtarbhadre ! atredRzo viSAdastava na yuktaH, yato mahatAM mahanIyA'si, | samastamAnanIyAnAM ca mAnanIyA'si, ato vRthA zokaM mA kArSIH / asmin loke'nekA nAryo'nekAn putrAn prasuvate; teSAM putrANAM madhye kecid dvAsaptatikalAkuzalAH samprAptayauvanA bahUnAM strINAM pANigrahaNaM kurvanti, | pUrvapuNyena ca dhana-dhAnyAdisampannA aprAptapUrveSviva kAmabhogeSu mUrcchitAH / te hi bhogakarasikA bhogAn bhuJjate, kSaNamapi viSayAn na tyajanti; svAyuH paryantaM bhogAn bhuktvA pazcAd naraka- nigodAdiSu bhramanti / ye cA'nye puNyarahitA janmato nirdhanAste viSayA''zApipAsitA aSTAdazapApasthAnAni sevante, paraM puNyairvinA | dravyAdi na prApnuvanti; te ca bahutaraM pApamupArjya naraka - nigodAdiSu bhramanti / paraM tvaM tu ratnakukSidhArikA'si, vIraprasUrasi yatastava kuladIpakaH puNyaikanidhiH putro jAtaH / jinatva - cakritvobhayapadavibhUSitenA'pi | puruSottamena tvatputrasadRzA bhogA na bhuktAH, yataH svarNaratnAni nirmAlyAni kRtvA kenApi tyaktAnIti kutrApi zrutaM nAsti, jAtamapi nAsti, tat tava putreNa niHzaGkatayA kRtam, yathepsitaM bhogA bhuktAH / avasaraM ca prApya tRNavat tyaktAH / zrIvIraparamezvarasyA'gre surendranarendrAdikoTigaNairapi durjayo, jagajjanAnAM | aparimitaduHkhadAyako mohanarendro helayA tava putreNa jitaH / IdRzaM sAmarthyaM tava putrasyaiva, nAnyasya / Jain Education Intemational For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 473 // Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram | navamaH pallava: // 474 // punarmohonmUlanaM kRtvA, siMhavaccAritraM lAtvA, siMhavacca paripAlya, ni:zeSakarmakulonmUlanAya ArAdhanAjayapatAkikA gRhItA | zrIgautamagaNAdhIzasAhAyyena ajarAmarapadaprAptirbhaviSyati / asya kiM duHkhaM dhArayasi ? | cet saMsArA'vaTe patito'bhaviSyat tadA tasya cintA kartavyA'bhaviSyat; anena tu samastajanmajarA-maraNa-roga-zokAdirahitA saccidAnandasukhasampattiH prAptA, tasya kiM duHkhaM dhriyase ? | tvatputreNa zrImajinazAsanaM svakulaM codyotitam / punastava jAmAtA nAmato dhanyaH, upakArato dhanyaH, samyagbuddhito dhanyaH / anupadharmAcaraNato dhanyaH, daurjanyadoSaduSTAnAM svabAndhavAnAm anekazaH kRtamAtsaryANAmapi AtmIyasaujanyasvabhAvataH savinayaparipAlanAd dhanyaH / tasya dhanyasya kimu dhairyaM prazasyate ?, yena upadezAdipuSTakAraNaM vinA aSTAvapi pramadAH samakAlaM tyaktAH samastaivikasukhasandohapUraNapratyalaM ca jaDamayaM cintAratnaM tvaktvA cAritracintAmaNiratnaM lIlayA gRhItam ; yathA ca gRhItaM tathA pratikSaNapravardhamAnapariNAmaiH / / paripAlitam / atha ca niHzeSakarmasantatInihantum ArAdhanA jayapatAkikA gRhItA | tato'yaM dhanyo dhanyAnAM dhanyatamo jAtaH / yo'sya mune ma smarati so'pi dhanyo bhavati | dhanyaH sa kSaNo yasmin kSaNe'sya svarUpaM smRtipathamAgacchati / tasmAd he vRddhe! utsAhasthAne kiM viSAdaM karoSi ? | pUrvaM tu aneke mAtA-putrAdi sambandhA jAtAste sarve vyarthAH saMsArAntA'karaNAt / satyo hi ayameva tava sambandho yasyA garbhe Agatya zAliH suranarendrAdiSu pazyatsu mohariporunmUlanaM kRtvA nirbhayojAtaH / atastvayA'sya cAritrAnumodanapUrvakaM saharSavandananamana-stavanAdikaM bahumAnena kartavyaM, yathA tavApi arthasiddhirbhavat' / evam abhayena nijavacanAmRtasecanena // 474 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 475 // bhadrAyA viSamamohaviSaprasaraH samuttAritaH, zokaM ca zlathayitvA bhadrA dharmonmukhIkRtA / tato nRpA'bhayau sasnuSA | bhadrA ca bhAvatastau vanditvA, tayorguNAn smarantaH svasvadhAma jagmuH / Jain Education Intemational atha tau munipuGgavau mAsaM yAvat saMlekhanAmArAdhya, ante zuddhopayogalInacittau samAdhinA kAlaM kRtvA; anuttarasukhasaMbhRte sarvArthasiddhanAmni paJcAnuttaravimAnamukhye vimAne tridazottamau jAtau / tatra ca devAnAM trayastriMzatsAgarAyuH / trayastriMzatsahasravarSairAhAraruciH samutpadyate tadA tatkSaNam amRtodgAraH kSudhAzamanasvabhAva Agacchati / trayastriMzatpakSairekaM zvAsocchvAsaM gRhNanti / yadyeSAM muSTigrAhyAH sapta lavA lUyante etAvadAyuradhikamabhaviSyat tadA muktimagamiSyan, athavA SaSThaM tapo'dhikamabhaviSyat tadApi muktiM prApsyan; yato'nuttaravimAnAdhikaM sukhaM muktiM vinA na kutrApyasti / atha dhanya-zAlI tatrAyuHsamAptau satyAM videhuSu sukhabhRtayoH kulayoH samutpadya, bhuktabhoginau bhUtvA yathAvasare sadgurusaMyoge saMyamamAdAya, dustapatapaskriyayA ghanaghAtikarmANi kSayaM nItvA kevalamutpadya, pRthivyAmanekAn prabodhya, ante yogasamAdhiM kRtvA, nAma, gotrAdyaghAtibhAvopagrAhi karmANi kSapayitvA, paJcahrasvAkSaroccAraNakAlamAtram ayogitvamAsAdya, aspRzadgatyA ekenaiva samayena pUrvaprayogAdikAraNacatuSkanyAyena lokAnte muktikSetramavApsyataH / sAdyanantabhaGgena cidAnandasukhamanubhaviSyataH / - zAlibhadra anuttarairdAnAdibhizcaturbhirapi prakArairatyutkRSTapadaM prAptau / tadyathA - prathamaM tu anuttaraM dAnaM dattam / yato mahatA kaSTena kSaireyI svayaM tayorbhoktumAsIt, parvvaM sAdhudAne ko'pi abhyAso'pi nAsIt, paraM sAdhudarzanAd; jAtatIvrazraddhau svakIyaM sarvaM duHkhaM vismRtya bhaktibharabhAritAGgau utthAya 'svAmin ! itaH pAdau For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH // 475 // Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya navamaH pallavaH caritrama // 476 // avadhAryatAm, imaM zuddhamAhAraMgRhItvA'nugRhNAtu evaM bhaktivacanapUrvakaM sAdhumAhUya sthAlamutpATya ekayaiva helayA sarvApi kSaireyI dattA / atipUrNamanorathau saptASTapadAni sAdhumanugatya, punaH sAdhumabhivandya harSitahRdayau punaH punaranumodanAM kurvantau, gRhAntarAgatya sthAlIsamIpe sthitvA svasvamAtragre'pyanavasaraM vijJAya gAmbhIryaguNena ca na kimapyuktam / IdRzaM dAnaM na kenApi dattam / tathA dvitIyaM tayostapo'pyanuttaram, yato dvAdazavarSAntare gRhamAgatau dvAvapi zAlimAtrA zAlipriyAbhirnityaM sevanapravRttaizya sevakairapi nopalakSitau, IdRzaM duSkaraM mahattapataptam / tRtIyaM, zAlinA rAjJo snamaskRtikaraNamAtreNa AjanmavilasitAm anirvacanIyAM bhogalIlAM vyarthIkRtya cintitam-'adhunA'pi pAravazyaM na gatam, pAravazyasukhaM tu duHkharUpameva, ata: svamAnarakSaNAya svAdhInasukhAptaye sakalasurA-sura-naravRndairvanditaM cAritraM gRhNAmi' / evaM dhanyo'pi preyasyagre zAlerekaikapriyAtyajanaM zrutvA, ekaikapriyAtyajanaM kAtaratvaM bruvANaH, priyANAM narmagiro'pi AnukUlyena svIkurvANo yugapadaSTau priyAstatyAja / anargalasamRddhiM ca tRNavadavagaNayya cAritragrahaNonmukho babhUva / idamapi tayoranuttaraM maanm| caturtham - adyApi laukike lokottare'pica anayoryazaH paTaho jAgarti / yato yadA ko'pi dhanasampadAdikaM labdhvA prasphulati, garvaM ca vahati; tadA'nyaH sabhyajano vakti-'tvaM kiM dhanyaH zAlibhadro vA jAto yenedRzam antargaDu mAnaM vahasi ?' adyApiyAvat sarve'pivyApAriNo dIpAlikAparvaNi vahikAmUhUrtakAraNA'vasare prathamam anayoreva nAma likhanti smaranti ca / IdRzaM yazo'nayorevAsti, nAnyasya / // 476 // Jan Education International For Personal Private Use Only Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram | navamaH pallava: // 477 // tathA zAlermahAzcaryakarANi catvAri jAtAni | tadyathA, prathamam narabhave svargabhogabhogitvam' | dvitIyamgRhamAgataM nRpatiM sukhaikamagnena zAlinA krayANakatvena jJAtvA payasthApanAdezaH kRtaH, IdRzaM lIlAzAlitvaM kasya bhavati ? | tRtIyam svarNaratnakhacitAni anyatrA'labhyAni vasrAbharaNAdIni pratidinaM sAmAnyanagAdivad | nirmAlyatvena kRtAni; idamadhyAzvaryam' / caturthaM puna: - yasya rAjA sammukhaM vilokya Agaccha' iti vacanamAtraM mAnalezaM dadAti sa puruSo manasyatyuyaM prasphulati - 'aho ! adya ! rAjJA'hamatyAdareNa jalpitaH, adya mama zubhodayaH, mama bhAgyaM sphuritam' iti manasi harSito bhavati / asya tu rAjJA svayaM saparikareNa tadgRhamAgatya atIvaghanataraM mAnaM dattaM tadanena apamAnatvena cintitam ! - 'aho ! ahamadhanyaH, mayA pUrvajanmani pUrNaM puNyaM na kRtaM tenA'ham asya sevakatvena jAtaH / etAvanti dinAni ahamantargaDureva prasphulito yadahaM sarvataH sukhyasmi, param etanmama sarvasukhaM vedhena maNiriva pAravazyadoSeNa dUSitaM sarvaM viphalaM saMjAtam / aho ! ayaM kUTaracanAmayaH saMsAraH / atra yo mAdyati sa mUrkhazekharaH, ato'ham iha janmani mRgatRSNAprAyAn bhogAn tyaktvA svAdhInasukhasAdhane udyato bhavAmi' / iti vicintya samayasAMsArikabhogavilAsAd gatotsAho jAtaH / anyastu rAjJo mAnaM labdhvA jIvitaM yAvad mAdyati, zAlistu mAnabhraSTa iva vilakSo jAtaH / idamapi mahAzvaryaM jJeyam ||4|| dvayorapi dhanyaHzAlibhadrayordAnadharmasya vizvAtizaye'pi etayormadhye dhanyaM vizeSataH stavIbhi, yato'smin dhanye'nuttarAH puNyaprAgbhArA jagati babhUvuH / tadyathA, prathamaH - asya janmA'vasare nAlaM chittvA bhUmau nikSepaNAya bhUmyAM khanyamAnAyAM lakSAdhikaM nidhAnaM prakaTitam, ayam anuttaraH puNyaprAgbhArodayaH' | dvitIyaH // 477 // in Education For Personal Private Use Only row.cainelibrary.org Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 478 // kumArAvasthAyAM pUrva kadApi akRtavyApArodyamo'pi ajJAtakraya-vikrayasvarUpo'pi prathame divase | svabuddhikauzalyena lakSaM lAtvA gRhamAgataH, ayamapyanuttaraH puNyodayaH / tRtIyaH - pitrA dvitIyabelAyAM | vyApArakaraNapreraNAyAM kriyamANAyAM sAmAnyahInajanocitahuDavyavasAyaM kRtvA, rAjakumAraM jitvA, dvilakSadravyaM lAtvA gRhamAgataH / ko'pi svapne'pyevaM zradyadhyAt - huDavyApAre dvilakSadravyaM milati ? / ayamapyanuttaraH puNyodayaH saMbhAvyate / caturthaH -- pitrA tRtIyavAraM vyApArArthaM preSito dInahInajanocittaM jugupsanIyaM mRtakakhadvAvyavasAyaM kRtvA SaTSaSTikoTimUlyAni ratnAni lAtvA gRhamAgataH / ko'pyevaM sambhAvayet mRtakakhaTvAvyavasAye SaTSaSTikoTimUlyAni ratnAni labhyante ? | ayamapyanuttaraH puNyodayaH / paJcamaH punaH - agrajAn anenaivopArjitaM dhanaM yathecchaM bhuAnAnapi svopari IrSyA kurvato dRSTvA'yaM gRhAnnirgataH / mArge kSut - tRGbAdhitaH zrAntaH kSetrAsannavaTAdhaH sthitaH, tadA kSetrapatinA subhagaM dRSTvA bhojanAya nimantritaH / anenApyuktam-- 'nAhaM kasyApyakRtakAryo bhua' kSetrapatinoktam- 'cet tavedRzI pratijJA'sti tadA mamedaM halaM vAhaya, ahaM dehazaddhiM kRtvA''gacchAmi, pazcAd bhojanaM kariSyAvaH' / ityuktvA halaM dattvA gataH / anena saptASTapadAni yAvad halaM harSitaM tAvatAM halaM tu sthagitam / tadA'nena balaM kRtvA sIra' utpATitastAvatA' sahasA pihitadRSadapi dUrataH patitA, vivaraM ca patitam / nyagbhUya yAvat pazyati tAvad bhUmigRhe'nekakoTisuvarNaM dRSTam / taddhanaM ca kSetrapatereva dattaM paraM manasi lobho na kRtaH / tato mahAgraheNa bhojanaM kRtvA dhanaM tyaktvA'gratazcalitaH / idamapi mahatA puNyodayena bhavati / SaSThaHrAjJA pravahaNagatAnAM niHsvAmikakrayANakAnAM grahaNAya vyApAriNa AhvAyyoktam-- 'imAni krayANakAni For Personal & Private Use Only navamaH pallavaH || 478 // Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: |479 // gRhIta, grAmasya ca bhAvA'nusAreNa mUlyaM datta' / tadA sarvairapi vyApAribhirekA sambhUya mantraNaM kRtam-'nagaragataH sarvaiyApAribhirvibhajya vibhajya krayANakaM gRhyate' / tato dhanasAragRhe'pi bhAgagrahaNAyA''mantraNaM kRtam / tadA tairagrajairasUyAdoSeNa pitaraM kathayitvA bhAgagrahaNAya dhanyaH praiSi / dhanyo'pi pitrAjJayA tatra gataH / sarvakrayANakAni dRSTipathaM kurvatA, tanmadhye'nekazataphalazAstejamatUryA bhRtA anena zAstraparicayenasvabuddhikauzalyena copalakSitAH, parantu taiH kRtabaha vyApAraiH krayANakAnAM utpattikuzalevircakSaNatvamAnaM vaha dbhirapi nopalakSitAH / te tu tAn kalazAn kSAramRddhRtAneva manyante sma / tatastAn anupalakSya, khalasvabhAvata IrSyAbuddhayA miSTavacanaiH santarpya te ghaTA dhanyazirasi ddhaukitaaH|dhnyenaapi svabuddhicAturyAtizayAt teSAMkhalatAM vijJAya tadyogyottaraM dttm| tataH sarvAn prasattipAtraM kRtvA, sarveSAM vyApAriNAM cakSuSi dhUliM dattvA, anekazatakoTisuvarNakArikAyAstejamatUryAH kalazAn zakaTeSu bhRtvA gRhamAgataH / idamapyatyutkRSTabhAgyodayavatAmeva bhavati, nAnyasya / saptamaH-yadA zreSThinaH zuSkavATikAyAm ekarAtrim uSitastadA'syA'tyutkRSTapuNyaprabhAvatastadrAtrimadhye sA zuSkavATikA nandanavanasamA saAtA, tato mahatI pratiSThA jaataa| idamapyAzcaryam anuttarapuNyasUcakam |assttmH-ydaa kauzambyAM gatastadA tatra rAjA maNiparIkSaNArthaM tanmahimajJAnArthaM ca paTahaM dinatrayaM yAvad vAdayati, paraM na ko'pi spRzati, so'nena spRSTaH / tato rAjAntikaM gatvA, taM maNiM lAtvA, zAstraparikarmitabuddhyA kauzalyena cAturyAtizayena ca mnneaatiprbhaavNphlNcoktm| tasya maNemahimA'pi samagrasabhyajanasamakSasthAlabhRtataNDuloparipArAvatamocanapUrvakaH 1. halam / 2. tena sh| // 479 // in Education Interrand For Personal & Private Use Only Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 480 // sapratyayo darzitaH / sarve'pi sabhyA rAjA ca camatkRtAH / idamapyugrapuNyAvirbhAvakaM jJeyam 8 | ityaSTau anuttarapuNyaprAgbhArA mahAzvaryakAriNaH / tathemAni paJca mahAzvaryANi, tadyathA-- yadA kauzAmbIpuryAsannasthApitagrAme svasya pitA trayo'grajAzya muktAH, rAjyaM ca tatsvAdhInaM kRtvA rAjagRhagamanArthaM sasainyo nirgataH, tadA mArge lakSmIpuranagare rAjaputryA bane gatvA svabuddhicAturyAtizayAdAgeNa mRgImAkRSya svakaNThAd hAraM niSkAzya tasyAH kaNThe paridhApitaH / gRhe cAgatya pratijJA kRtA - 'yo nara imAM mRgI rAgeNAkRSya, tasyA kaNThadezAd hAraM niSkAzya mama kaNThe pariodhApayet sa mama bhartA' / iyaM pratijJA sarvatra viditA jAtA, paraM tatpUraNAya na ko'pi samartho bhavati / tadA tatrAgatena dhanyena vane gatvA, vINAvAdanapUrvakaM rAgeNa vanagataM samastamapi hariNayUthamAkRSya, tad anekazatahariNaparimitaM hariNayUthaM bahujanasaGkulena catuSpathamArgeNa SaTtriMzadrAjakulopazobhitAyAm anekAyudhabaddhasahasrazaH sevakavRndaiH sevitAyAM rAjasabhAyAM samAnItam / ye hariNAH / atidUrataH puruSamAtraM dRSTvAtidUrataH palAyante te'tijanasambhRtAyAH sabhAyA manuSyairdUrato'pasAryamANA api rAgaikalInacittA na kutrApi gatAH / tatastanmadhyA''gatAyAstasyA evaM hariNyAH kaNThadezAd hAraM niSkAzya kanyAyAH kaNThe paridhApitaH / tadA tatkSaNaM tayA dhanyakaNThe varamAlA''ropitA / tadanu tasminneva pure'nyAsAM tisRNAM kanyAnAM pANigrahaNaM kRtam / 1. idam atIvakalAkauzalyam ? / dvitIyam-anena bAlye'pi asahAyakena svabuddhikuzalatvena vacanAdicAturyeNa ca anekazatakoTiparimitaM dhanamupArjitam, advitIyaM rAjyamAnaM ca labdham | dhanyopArjitaM dhanaM samasta kuTumbaM Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caritramA navamaH pallavaH bhuGkte, vizeSatastu agrajAstrayaH svasvacittAnukUlyena yathecchaM nizaGkatayA bhuate, paraMtasya zalyalezo'pi naasti| zrIdhanya... tathApi te trayo'pi bhrAtaro dhanyasyopari mahatImIA vahamAnAstiSThanti / tadA Iyal kurvato bandhUna jJAtvA dhanyasya teSAmupari kaSAyalezo nAgataH, pratyuta sajjanasvabhAvatvAd dhanyena svasyaiva doSazcintitaH - aho! ete mamAgrajA mama pUjyA mAM dRSTvA mamaiva duSkarmodayena IrSyAvanto bhavanti, ISyAgamane cAntaH kaSAyodayena | jvalanti, kaSAyairantajvalane sati na kutrApi ratirbhavati, aratimatAM ca kutaH sukham ? | are ! // 48 // sarvatrA'ratikAraNAmahameva jAtaH / mama tu ete sevAM kartuM yogyAH, ete bhaktyucitasevAkaraNena yena kena prakAreNa prasattipAtraM karaNIyAH, tattu ahaM yathAzakti karomi, parantu pratyuta IrSyAvRddhiM bhajanti, tato'tra na kasyApi doSo mamaiva doSaH, yato madRrzane eSAmIA prabalotpadyate, ata eSAM duHkhakAraNamahameva bhavAmi / pUjyAnAM vRddhAnAM duHravaikakAraNatvena bhavanaM nyAyavidAM na ghaTate, ato'tra mayA na sthAtavyam / madgamanena hi ete sukhenA'tra sthAsyanti, yata: kAraNe gate kAryaM notpadyate, ato mayA dezAntaraM prati gantavyameva" / iti dhyAtvA rAtrau aratidveSarahitaH sahajavRttyA munivad gRhAnnirgataH, tatra manasi dUno'pi na yad madIyabhujopArjitaM dhanaM bhuAnA ete durjanA mamopari Il kurvanti, ityAdi cittamAtre'pi kadApi nA''nItam / etAdRzAH santaH ka bhavanti ? | tataH krameNojjayinyAM gtH| tatra sarogatastambhaveSTanacAturyeNa mantripadaM labdham / punastathaiva sukhasampattirlIlAlaharI ca praaptaa| kiyatA kAlena pitarau agrajAzya duSkarmodayena dInAvasthAmanubhavanto bhrmntsttraagtaaH| atha dhanyena 1 gavAkSasthitena dRssttaaH| dRSTvA ca manasi atIvadUnaH-'aho ! ete me pUjyA IdRzI durdazAM prAptA duHkhamanubhavanti' / // 481 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 482 // tataH sevakaiH zIghraM gRhAntarAnIya, utthAya, svapitroragrajAnAM ca pAdayorlagnaH / vinayagarbhitamiSTavacanaistAn santarpya snAnAdizuzrUSAM kRtvA, pUjyasthAne saMsthApya, sarva dhana-dhAnyAdikaM tadadhInaM kRtam, svayaM ca sevAkArI paricaryAkArako bhUtvA sthitaH / IdRzaM mahAzcaryakAricaritraM dhanyasyaiva bhavati, nAnyasya / IdRzI kaSAyANAM mandatA vinayasya ca pragalbhatA mahApuruSasyaiva bhavati, nAnyasya / evaM caturo vArAn amitadhanaM dattvA'mlAnacitto nirgtH| ayaM punaryatra yatra yAti tatra ttraa'mitsmpttirmilti| pRSThato'grajAH punarApadekaviDambitA durdazAMprAptA Agacchanti, dhanyo'pi tAn dRSTvA zIghraM samAgatya bahumAnena gRhe nItvA savinayaM sarvasvaM teSAM haste ddaati| IdRzaM mahAzvaryakAri nirmAyaprakRtikatvaM,krodha-mAna-mAyA-lobhai rahitatvam, ucitaguNaizya sahitaMbhadrakasvabhAvatvaM vinA dhanyaM na kasyApi shruuyte| iti dvitIyaM mahAzvaryam / tRtIyam-puNyaiH paJcazatagrAmANAmAdhipatyAdiH pUrvoktA'parimitA lakSmIH prAptA, tadupari rAjAmAnam, tadupari sarvasampattimatAM garvahArakaM cintAratnaM gRhe virAjati, tathApi santoSaguNabAhulyAt zrImajinavacaH pariNatamatestasya manasi saGkalpamAtro'pi kadApinodito yad ahamapi svarNa-ratnAni nirmAlyatvena karomi' / zAlestu nityaM trayastriMzanmaJjUSAH prage samuttaranti, ayaM punaH SaTSaSTimaJjUSANAM samuttAraNe samarthaH, parantu anena prAptajinavacanahArdena sarve'pi pudgalavilAsA: svapnendrajAlavad niSphalA avagatAH / prAyeNA'kSepakajJAnavatAm IdRzAni cihAni prtibhaasnte| iha jagatiye pUrvapuNyaprabalodayena aparimitadhanaM sampatti ca labhante te mAdyanti tathA tattulyA'nyadhanavato vividhacAturyAtizayaparikalitA'bhinavabhogAn bhujAnAn dRSTvA te'pi tadadhikabhogecchAM kurvanti, vilasanti ca; paraMzaktau satyAmapi kSamAnukUlavartanaM keSAzviddhanyasadRzAnAmeva Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 483 // |bhavati / yaduktamI "jJAne maunaM kSamA zaktau tyAge zlAghAviparyayaH " / ityAdi mahAkuzalAnubandhipuNyavatAmeva sambhavati / caturthamahAzvaryaMyat- 'zatazo vikArahetuSu satsvapi sva| kIyA'dvitIyadhairya na tyaktam / 'vikArahetau sati vikriyante yeSAM na cetAMsi ta eva dhIrAH' iti nItivAkyaM svadRSTAntena dRDhIkRtam / paJcamaM punaH - zAlibhadrasya tu rAjJaH pAravazyena vairAgya uditaH / tadanu zrIvIravacanA'mRtasecanayogato vairAgyaH pallavitaH, tadA prabalavairAgyodayena cAritrepsuH sa pratyahamekaikAM priyAM | tyaktuM samudyato jAtaH / ayaM tu subhadrAmukhAt tadduHkhavArtAM zrutvA ISadvihasyetyuvAca-'zAlibhadrastu atIvamUrkho | dRzyate' / priyAbhiruktam - 'kiM mUrkhatvam ?' / dhanyaH prAha - " re re mugdhA nAryaH ! cetyaktukAmastadaikayaiva helayA tyajanIyAH, pratikSaNaM pariNAmabAhulyAt / nimittavazago jIvaH, "ataH pariNativinimayaM yAvad na vilambaH | karaNIyaH / tato yadA zubhapariNAmo jAtastadA tatkAryaM tasminneva kSaNe kartavyam / 'dharmasya tvaritA gatiH' iti | vacanAd dharmakRtye na vilambanIyam / ato mayA'yaM mUrkha uktaH" / tadA priyAbhiH, savilAsaM nItivAkyAnusAri vacanamuktam- 'svAmin ! iha jagati atyugrakAryakaraNAya vaktAro bahavo bhavanti, paraM tatkAryakaraNe pravaNastu | ko'pi mAtRjAto bhavati, na sarve / IdRzIM sampattiM nArIzva tyaktum ayameva prabhavati, nAnyaH' / tasmin kSaNe ekayA priyayA'gre bhUtvA savilAsamuktam- 'ced haste kaGkaNakaM tadA kimAdarzaprayojanam ? | zAlestu 1. dAne / 2. zlAghAyA vipayI'bhAvaH / 3. pariNati vinimaya bhavane kSaNaM na lamati / For Personal & Private Use Only navamaH | pallavaH ||483 // Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram // 484 // dvAtriMzatprayAgaNo'sti, yuSmAkaM tu aSTAveva priyAH santiH, cet vIravIrA yUyaM tadA'STau ekahelayA kathaM na tyajatha ?' / etat priyAvAkyaM zrutvA saharSaM dhanyenoktam- 'aho ! sAdhUktaM bhavatya, kulavatInAmIdRzAni vAkyAni | bhavanti yA avasare hitakAri vAkyaM vadanti / ato mayA'STAvapi priyAstyaktAH' / ityuktvA tatkSaNaM priyAstyaktvA cAritragrahaNAyodyato jAtaH / priyAzca pratibodhya cAritragrahaNonmukhIkRtAH, zAlervilambastyAjitaH / idamapi mahAzcaryam" iti dhanyasya paJca mahAzcaryANi | ityevaM mayA dhanyamuneH zAlibhadramunezca caritaM saMskRtAbhAsajalpamayaM gadyabandhena likhitaM tanna svacAturyadarzanArthaM, na pANDityadarzanArthaM na cA'nyena kenApIrSyAdikAraNena, kintu ye AdhunikAH saMyatagaNAsteSAM madhye ye kecana prajJAvantaH zabdAdizAstreSu kuzalAste sarvazAstrANAM nirvAhaM kurvanti, paraM te tu stokatarAH / ye ca kecana kiJcidadhItya kiJcinnizamya ca khaNDapANDityadRptAste pUrvAcAryakRtagadya-padyamayagranthAnAM yathAmatyanusAreNa kaSTapUrvakaM nirvAhaM kurvanti / ye cA'vaziSTA bahavaste tu padyamayaM granthaM draSTumasamarthAstarhi vAcane kA kathA ?, tathA paripakvagadyamayAH pUrvasUrigranthAsteSAmapi vAcane'samarthAH, atha te lokabhASAmayabAlAvabodhakRtagranthAn vAcayituM lajjante - aho ! etAvanto vRddhA bhUtvA lokabhASAmeva vAcayAmaH / ' iti lajjamAnA:, teSAM ziSya-praziSya-gurubhrAtrAdInAM prArthanayA etatsaralaracanAmayaM caritraM kRtam / bAlabhadrakA jAnanti - 'ete'pi gIrvANabhASAmayaM zAstraM vyAkhyAne vAcayanti', etadarthaM mayA bAlavilasitaM kRtam, na tvanyo hetuH / ato ye santo bhavanti teSAM pAdAnabhivandya prArthanAM karomi 'yadasmin azuddham azuddhataraM bhavet tanmamopari mahatIM kRpAM kRtvA zodhyaM yathA mama bAlasya hAsyaM na bhavet, pratiSThA ca bhavet / For Personal & Private Use Only navamaH pallava: ||| 484 // Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: // 485 // | yadvA prArthanayA kim!, yataste hi sajjanA: sajjanasvabhAvata: pustakaM haste lAtvA, bAlavilasitaMdRSTvA, ISad vihasya, svayameva zuddhaM kariSyantyeva / tathA yad asmin granthasandarbhe'jJAnavazAda mithyAtvodayAzya jinAjJAviruddha likhitaM bhavet tat zrImadarhadAdipaJcasAkSikaM tridhAM zuddhayA mama mithyA duSkRtaM bhavatu / mayA tu bhadrakabhaktivazAda muniguNA yathAmati gItAH, tatphalaM mama zrImajjinadharme dRddhbhktirstu| jayaH zrIjainadharmasya zrIsaGghasya ca maGgalam / vaktRNAM maGgalaM nityaM zrotRNAM maGgalaM sadA ||2|| atha padmamayagranthakAraprazastipadyaM yathA yasyaitAni phalAni divyavibhavoddAmAni shrmaannyho| mAnuSye bhuvanAztAni bubhuje shriidhny-shaaligyii| devatve punarindukundavizadAH sarvArthasiddhaH zriyaH, so'yaM zrI jinakIrtito vijayate zrIdAnakalpamadruH / / // iti zrImattapogacchAdhirAjazrIsomasundarasUripaTTaprabhAkaravineya-zrIjinakIrtisUriviracitasya padyabaddha zrIdhanyacaritrazAlina: zrIdAnakalpadmasya mahopAdhyAyazrIdharmasAgaragaNinAmanvaye mahopAdhyAyazrIharSasAgaragaNiprapautramahopAdhyAya-zrIjJAnasAgaragaNiziSyAlpamatigrathitagadyaracanAprabandhe zrIdhanyazAlisarvArthasiddhiprAptivarNano nAma navamaH pllvH|| // 485 // For Personal & Private Use Only Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIdhanya caritram navamaH pallava: - // 486 // ||shriidhnycritrNsmaaptm|| // 486 // Jain Education Interational For Personal & Private Use Only Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jein Education literational For Personal Plate Use Only www.janerary.org