Book Title: Adhyatmasara
Author(s): Yashovijay, Gambhirvijay
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600452/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / upaadhyaayshriiyshovijyvircitH| |adhyaatmsaarH| / pnyaasshriigNjiirvijygnnikRtshbdlaavoktittiikaasmetH| jAvapuranivAsisuzrAvakanANajitanujatrinuvanadAsazreSThipavyasAhAyyena / prakAzikA / zrIjainadharmaprasArakasanA-nAvanagara |mumbaapuryaa nirNayasAgaramuSaNAyantre muSitam / vIrasaMvat. 2441 vikramasaMvat. 1971 ikhIsana. 1915 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12-%A4.. / grantho'yamadhikAriNAM sAdhusAdhvInAM likhitasaMskRtagranthajAramAgAsaNAM copadIkariSyate / Printed by Ramchandra Yesu Shedge at the Nirnaya-sagar Press, 23, Kolbat Lano, Bombay, and Published by Shah Kuvarji Anandaji, for Jain Dharma prasarak Sabha, Bhayanagar. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // prstaavnaa|| WERA%AA%* vidAMkurvantu snto'dhyaatmrsaasvaadlolupaaH| iha khaTvadhyAtmarasikAnAM manaHprItaye paropakAraparAyaNAntaHkaraNaiH zrImadyazovijayAkhyairvArANasIviSajanavijayArjitopAdhyAyapadAlaGkRtairayamadhyAtmasAranAmA granyo grthitH| pUjyapAdA zme kadA kAM nUmi svajanmanA pAvitavantaH kA~skA~zca granyAnnirmApitavanto javyajanopakArAyetyAdisarva taccaritamasmatprakaTitazrIyazovijayagranthamAlAyAM saprapaJcaM prapa|zcitamiti neha prapaJcayate'smAniH punruktiliiruniH| adhyAtmaviSaye pUjyapAdAnAM kIhagAtmanaimadhyamAsIditi tatkRtireveyaM svAnunavapratipAdikA kathayati, yayA'jyastayA sAdyantayA javyAnAM niHzaGkamAtmajJAnaM javati sA yadi hRdayasthA kiM na karoti? __ granthe'tra prabandhasaptakaM pratibarSa prtinaashaalinjiH| taccAnukrameNa catustricatustritrinidhisaGkhyAkenAdhikArasandarjeNa saMdRbdhaM / pratyadhikAraM ca viSayAnukramaSTIkAkArareva granthAramne sahetukaM vyAkhyAtaH, asmAnirapi prastAvanAprAnte viSayAnukramamArA saMkSiSya darzitaH, tathApi vAcakavRndajJAnArtha kiJcivistaryate adhyAtmamAhAtmyAdhikAre-loginAM kAminIgItamiva yoginAmadhyAtmarasasundaraM kAvyaM prItikara, kiM cAdhyAtmazAda strAsvAdasukhodadheH puraH kAntArasasudhAsvAdasukhaM binchasadRzameva, adhyAtmonnavasantoSeNa yogI narensurenjAdinyo'pi &% % % % Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtma sAraH saTIkA // 3 // RSSIOCROSAROKARORESCRECRACTICE zrAtmAnamadhikaM manyate, vinA'dhyAtmamanyapAeimatyasya vaiyarthya, adhyAtmavato danamohAdijayatvaM, upajavAnAvaH, kaSAya prastAvanA. | viSayApAratatrya, kAmacaemAlakRtapImAparihAraH, tRSNAvatIvedaH, hastAdiceSTArUpavikArAnAvaH, guNaratnaprAptiH, niravadhirasalAnaH, dRSTinaimadhyaM coktvA'dhyAtmavarjitazAstrasya saMsAravRddhikaratvaM pratipAditam / __adhyAtmasvarUpAdhikAre-ziSyapraznAdhyAtmazabdasyArthaH, caturthaguNasthAnakAdArajya caturdazaguNasthAnaparyantamadhyAtma| sanAvaH, navAjinandino'dhyAtma kriyAyAH pratipakStvaM, navAjinandino lakSaNaM, adhyAtmaguNavRddhinimittA kriyA, utta rottarakriyAzudhitvaM, jJAnakriyayoH zuddhiH, nizcayavyavahAranayApekSyA'dhyAtmayojanA, vyAdhyAtmasya nAvAdhyAtmahetutvaM, adhyAtmadAnayogyatvaM, ayogyasya dAne hAniH, kriyAyAstraividhyaM, vyadIkSAyA api modAvAptitvaM cetyAdi savi-12 staraM vistRtam / ___ damnatyAgAdhikAre-damnasya mahAnarthakaratvaM, damnasanAve tapovratAdevaiphalyaM, damnasya pustyajatvaM, damnavato'vratavRddhiH, mohasya mAhAtmya, damjasyopAvakAritA, damnajIvanAtsuzrAdhyatAyAH zreSThatvaM, nirdamjasya guNaH, damnavataH kaThinakarmabandhaH, damnatyAgopadezazcetyAdi prarUpitam / javasvarUpacintAdhikAre-saMsArasya jayaGkarasAgaratvAgnitvasUnAsthAnatvarAkSasatvATavItvamithyArUpatvabandigRhatvazmazAnatarutvavaiSamyasukhAjAvatvagrISmakAlatvena varNanaM, saMsAre svajanasvArthaniSThatvaM vizvAsaghAtitvaM khyAdikuTumbamohenA Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ attro carakuTumbAdarzanaM sukharUpatvaM ca nirUpitaM / saMsArasya mahAmoharAjaraNamitvaM, mohonmAdatvaM, hRdayadAhahetatvaM, soratvaM ca, saMsArazrItyAgAdAtmazrIprAptiH sAMsArikasukhasya nindA cetyAdi nAvitam / / vairAgyasaMnnavAdhikAre-vairAgyotpattau hetavaH, viSayasaukhyana vairAgyaprAptiniSedhaH, viSayAsaktacitte vairAgyAsaMjavaH, vairA. gyaprApteH prakAraH praznottarasahitaH, caturthapaJcamaguNasthAnadhaye vairAgyavicAraH, noge'pi kAdAcitkA zuddhiH, injiyajayA| ItvaM, vairAgyasyAyutatvam , vairAgyaviSaye'nyamatasvamatasammatizcetyAdi prapazcitam / / vairAgyadAdhikAre-duHkhamohajJAnadena vairAgyasya traividhya, prakAratrayasya lakSaNaM phalaM ca, paradarzaninAM mohagarnavai| rAgyasaMnavaH, jJAnagarnavairAgyasya sUkSmajAvadarzitvaM, jJAnagarnavairAgyadhAraNe upadezaH, jJAnagarnavairAgyasya pAtraM lakSaNAni ca. jJAnagarjavairAgyasyopAdeyatvaM cetyAdi grathitam / vairAgyaviSayAdhikAre-jJAnagarnavairAgyasya viSayaguNAnyAM viprakAratvaM, tatra zabdaviSayavairAgyaM, rUpaviSayavairAgyaM, gandhaviSayavairAgyaM, rasaviSayavairAgyaM, sparza viSayavairAgyaM, paralokaviSayavairAgyaM, devasukheSu mu:khasvarUpatvaM, utkRSTavairAgyaM, mode'pyalubdhatvaM cetyAdi kathitam / mamatAtyAgAdhikAre-nirmamatvaM vairAgyasya kAraNaM, mamatAsattve viSayatyAgasya vaiphalyaM guNavRdherapyatnAvaH, mamatAvataH pazutuSTyatvaM, mamatojekata eva mAtrAdisambandhaH, mamatAbIjAtsaMsAravaTasya vistAraH, mamatAprakAraH, mamatvenaiva pApakarmapra MUSMANASAMANACEAEMOREA Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAraH saTIkA HARSSESASARAKAR vRttiH, mamatvenehaparalokapuHkhAvAptiH, mamatAndhatvasya vailakSaNyaM, AtmapujalayornedaH, tattvajijJAsAsvarUpaM, mamatAtyAgo-|| |prastAvanA pAyazcetyAdi darzitam / __samatAsvIkArAdhikAre-samatAyAM mamatAtyAgasya kAraNatvaM, samatAkhavaNaM, samatotpattiprakAraH, samatAyAH phalaM, samatAyAH karmanirjarAM prati hetutvaM, anyadarzaninAmapi samAtAyAH phalaM, samatAyA zAnakAraNatvaM, samatA'jAve cAritrAlA vo'nyaphalAnAvazca, samatAprajAvazcetyAdyuktam / - sadanuSThAnAdhikAre-vizudhAnuSThAnaM prati samatAyAH kAraNatvaM, viSagarAnyo'nyAnuSThAnatatvamRtanAmakaM paJcaprakAramanuSThAnaM, tatrAdyayasya vyAkhyAnaM tattyAgAItvaM ca, anyo'nyAnuSThAna, zroghasaMjhAlokasaMjhayorkhadaNaM, anyo'nyAnuSThAnasya parihAryatvaM tatphalaM, takSetvanuSThAnaM, caramAvartakAlavarNanaM, amRtAnuSThAnavarNanaM salakSaNaM, caramAnuSThAnadhikasya sAdhutvaM, tatrApi |paJcamasya zreSThatvaM, zrAdyatrayasyAsAdhutvaM, sadanuSThAnacyasyevApravRttyAdinedacatuSTayam , zvAdeH phalaprajAvavarNanaM, zvAdiyodra garahitAnAM sUtrAdyadhyayane'yogyatvaM cetyAdi proktam / / ___ mana zuddhyadhikAre-manaHzujherAvazyakatA, rAgAdidoSotpAdane manasa eva kAraNatvaM, manasaH kapitvena varNanaM, mano'zvasyAvazavartitvaM, manasaH pavanarUpakaM, evaM hastyagnirUpakatvena mano'niyantritatvaM, manaso'nigrahe'narthatvaprAptiH, manaHzudhereva // 3 // laM prati kAraNatvaM, mana zudhermAhAtmya, manaHzunyupAyazcetyAdi nigaditam / yaktvaprAtyadhikAre-samyaktvaM vinA manaHzukarmohagarjatA, zukriyAyA zrapi viphalatvaM, dharmakRtyasya sAraH samya Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Kbmyaktve satyevAhiMsAdeH zucatvaM, kapilAdizAstravihitAhiMsAdivicAraH, tatsamatAhiMsAdivarNanaM, bauddhamatavarNana tidvirodhazca, ekAntanityapakSavicArastatra ca dUSaNAni pUrvottarapadasahitaM, ekAntAnityatvavAdastatra ca sapUrvottarapadaM dUSaANAni, ekAntanityAnityapakSayoH satyAdInAmapyasaMjavaH, syAghAdapahe sarveSAM saMnavaH, ahiMsAstutiH, samyaktvavatA kRtAyA api hiMsAyAahiMsAtvamanyasya cAtayAtvaM, hiMsA'hiMsayoH phalaM, jinazAsanasya prAmANyaM cetyAdi zAsitam / mithyAtvatyAgAdhikAre-mithyAtvaparihAre samyaktvaprAptiH, mithyAtvasya nAstitvanityatvAdIni SaT padAni, mithyAtvasaMjavasthAnAni, nizcayavyavahAranayayoH prAdhAnyavicAraH, SaTpadamadhye nAstikamatasya sopanyAso nirAsaH, bauddhamatavarNanaM, syAhAdasvIkAropadezaH, sADayamatavicAraH, tatra jagatkartRtvavAdastannirAsazca, modAnAvavAdavicArastatkhaemanaM ca, mokSAdhikArijavyatvavarNanaM, karmapujalavarNanaM, anumAnena mokSasidhizcetyAdi siddhAntitam / asadbhahatyAgAdhikAre-kadAgrahatyAge sati mithyAtvatyAgasaMjavaH, asadahiNo'narthatvaM, tadAzrayiNAmapyanarthaprAptiH, tasya kRSNapaditvaM, asadbhahasya kAryANi upadezAyogyatvaM kriyAphala vinAzitvaM lAjahantRtvaM ca, asadahiNaH karanasAdRzyaM kAkasAdRzyaM ca, tasya sUtrArthadAne'yogyatvaM, asadahiNi guNA api doSatAM yAnti, tena saha maitrIkaraNe'narthatvaprAptizcetyAdi pratipAditam / __ yogAdhikAre-karmajJAnadena yogasya daividhyaM, karmayogasya svarUpaM, jJAnayogasya svarUpaM, apramattasAdhUnAM kriyAkaraNAniyatatvaM, asaGgakriyAphalaM, pizAcasya kulavadhvAzca dRSTAntena kriyAkaraNasya guNahetutvaM, jJAnayuktakriyAyA modahetutvaM, Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA adhyAtmasAraH saTIkaH // 4 // jJAnayogasyApi kriyA'vinAnAvitvaM, karmayogasya prAthamyaM, azucakarmayogasya phalaM, sAvadyakarmavicAraH, karmaniSkarmamArgavaicitryaM, jJAnayogisvarUpaM, jJAnayogastutiH, anyamatasAkSyaM, sarvajJasya sevyatvaM, darzanajedasya kAraNaM, jhAnivarNanaM, dhyAnakriyAvarNanaM cetyAdi varNitam / ___dhyAnAdhikAre-dhyAnasvarUpaM, tatraividhyaM, ekAlambanadhyAnasya kAlamAna, ArtadhyAnAdinedacatuSTayaM, bArtadhyAnasya cAturvidhyaM, vArtadhyAnadhyAyino vezyAtrika, bArtadhyAnasya liGgAni svAmI dhyAtArazca, rauSadhyAnasvarUpaM, tasya lezyAdikaM, |dhamedhyAnasya vyAkhyA, tasya prazastatvaM, tasya jJAnadarzanacAritravairAgyAkhyAzcatasro jAvanAH, jAvanAphalaM, dhyAnocitadezaH, kAlaghAraM, zrAsanadhAraM, bAlambanadhAraM tatstutizca, kramamAraM, dhyAtavyakAraM savistaraM, tatrAsApAyavipAkasaMsthAnasaMiM cAtuvidhyaM tavyAkhyA 'ca, dhyAtRchAraM, zukladhyAnasya dhyAtA, anuprekSAdhAra, lezyAphAraM, phaladhAraM, zukladhyAnasyAlambanaM, zukdhyAnasya dAzcatvArasteSAM svarUpaM ca, zukladhyAnasya phalaM, lezyAhAraM, liGgakAraM cetyAdi vyAkhyAtam / dhyAnastutyadhikAre-dhyAnastutiH, dhyAnasya nighAhartRtvaguNaH, sakala kriyAsiddhiguNo nirvyathaguNazca, dhyAnastutyA nAstikanirAkaraNaM, dhyAnasya prakAzatAguNaH sauhArdaguNazca, sadanarUpeNAtithipUjopacArarUpeNAtmaparamAtmanorajedakAriguNenAmRtatvena paramarasatvena ca stutiAnasyetyAdi vihitam / AtmanizcayAdhikAre-AtmajJAnaprApyupAyakartavyatA, tatphalaM,zrAtmana ekatvajJAnaM,Atmani karmakRtavikRtyArope javantraAtmanaH paryAyANAM vicAraH, dehAdAtmanoninnatvaM, injiyecyastaviSayebhyazcAtmano jinnatA, AtmanaH pujavAstikAyato // 4 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ALSEARCH dharmAstikAyata AkAzAtkAkhAcca jinnatA, ajIvavarNanaM, vyatnAvaprANavarNanaM, puNyapApAcyAmAtmanaH pRthaktvaM, sukharukhasvarUpaM, AtmasvarUpaM, zabdanayamataM, paryAyAstikamataM, zajusUtranayamataM, naigamavyavahArayormataM, AzravasaMvarAnyAmAtmano jinnatvaM, Atmana eva javamokSyorhetutvaM, atattvajJAninAmanimAnaphalaM, AzravasaMvarayoH svarUpaM, nirjarAlaNaM, nAvatapaHsvarUpaM, bandhalakSaNaM, karmabandhe IzvarasyAkANaratvaM jIvasya ca kAraNatvaM, modalaNaM, jAvaliGgaM, digambaramatakhaemanaM cetyAdi vyAkhyAtam / jinamatastutyadhikAre-jinAgamasya samuSakahapavRkSameruparvatasUryacanDopamayA sarvanayasthAnaguNenAparAnavanIyatvaguNena ca stutiH, svamataparamatavAdinAM ceSTA, granthakartRmAnasasya jinAgame lInatvaM, syAphAdarUpeNa jinAgamasya stutiH, jinamata Sasya phalaM, jinAgamAsaktasyAnyatrAratitvaM cetyAdi racitam / || zranulavaprAptyadhikAre-anuvaikavedyarahasyaprAdurjAvaH, cittasya kSiptamUDhatvAdipaJcavidhatvaM tavarNanaM tatphalaM ca, vikSi tamanaso vizeSatvaM tatphalaM ca, bahirAtmAdinedAH, kartavyopadezazcetyAdyupadiSTam / __ saJjanastutyadhikAre-sajAnaprArthanA, paropakAravarNanaM, purjanavarNanaM, khalasajanayoH pariNativaiSamyaM, kavikRtau prAjJAnAmevotsavatvaM svarUpabuddhInAM tvapramodatvaM, asmAtprakaraNAtsajanapramodo urjanatrAsazca, satAM yazovarNanaM, kavijaneSu sajAnarjanayorupakAritvaM, sajAnAn prati purjanasyopakAritvaM, sajAnaprArthanA, granthakartRkRtasvagurustutizcetyAdi nirdiSTam / / anena digdarzanenApi adhyAtmajJAna jijJAsavo granthagauravaM kartuAnitvaM ca jotsyantyeva / kiMbahunA ? sarveSvadhyAtmapra BESSASSASSASSING Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. adhyAtmasAraH saTIkA tipAdakagrantheSvayamevAdhyAtmasAraH svArasyenAdhyetRRNAmAtmatattvAdhikAriNAM mahopakAraka iti niHzaGka brUmaH / nyAyavi. zAradaiH zemuSIprAgjAratiraskRtasuragurunirapi pUjyapAdairejistattvanivarkacetoniH sarakhatayA komalatayA rasikatayA ca gIrvANanASA nASitA'tra padyAtmake granthe sarvajanopacikIrSuniH, tathApi vyAkaraNakAvyatarkAdivannAyaM sarvaprAkRtajanopakArI, na ca sarvenyo'vizeSeNa deya iti granthakArA evAhuH SaSThaprabandhe, tathAhi "guhyAjuhyataraM tattvametatsUkSmanayAzritam / na deyaM svarUpabuddhInAM te hyetasya vimambakAH // 15 // janAnAmahapabuddhInAM naitattattvaM hitAvaham / nirbalAnAM kudhArtAnAM jojanaM cakriNo yathA // 13 // zAnAMzapurvidagdhasya tattvametadanarthakRt / azudhamantrapAThasya phaNiratnagraho yathA // 14 // " ityAdi / gUDhaviSayasyAsya granthasya TIkA'jAvena na samyagupakAritvaM navyAnAmiti sahRdayAluniH panyAsapadAlaGkRtaiH zrIgamlIravijayagaNitiH zabdalAvoktinAmnI TIkA jhajunASayA kRtA yayA sAmAnyagIrvANA apyAtmajJAnarasAsvAdanAjo javantIti paryAlocyAsmAbhiH saMsAstriNA jegalAlazarmaNA zodhitaH saTIko'yaM granthaH suzrAvakasya jANajizreSThitanujanmanaH trinuvanadAsanAmnaH zreSThinaH naH smaraNArthametatsahodareNa narottamadAsazreSThIdattena avyasAhAyyena muaNaghArA praka-| taH / gIrvANajJAnarahitAnAmapyupakArahetave gurjaralASAnuvAdaH saTIkasyAsya zreSThino'syaiva anyasAhAyyena mujApyatamAliH, sa cAcireNaiva prakAzito prakSyate / // 5 // 45 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *STUSASHISH HASHASTISK dIkAkArANAmeSAM jinAgamajhAtRtvaM suprasidhamapi spaSTatayA dRzyate'nayA TIkayA tatkRtayA zAntasudhArasaTIkayA jJAna sTIkayA nayakarNikATIkayA ceti na piSTapeSaNaM kriyate'smAniH sNkssiptprstaavnaaruciniH| mujApaNe'sya muSaNayantrasya zodhakasya vA skhalitaM yatkiJcidRkpathamAgataM saMzodhya sahRdayairguNagrAhiniradhyAtmAmRtAsvAdena kRtArthanIyA granthakArASTIkAkArA vyasAhAyyakArA vayaM ceti prArthanA / tathAstu / prakAzayitrI. saMvata 1era zrIjainadharmaprasArakasanA. mAghazudi. 15 jAvanagara. CARSACAAAAAC Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kama adhyAtmasAra: saTIkA prabandhaH adhikAraHviSayaH 1 maGgalam .... anidheyam adhyAtmamahimA 2 adhyAtmasvarUpam 3 daMnatyAgaH navasvarUpacintA 1 vairAgyasaMjayaH 2 vairAgyaledAH 3 vairAgyaviSayaH 1 mamatAtyAgaH IATR2 samatAsvIkAraH 3 sadanuSThAnam .... .... zlokAGkaH e6 117 | SE ee 147 .... 140 169 // vissyaanukrmH|| zlokAGkaH / prabandhaH adhikAraH viSayaH mana zudhiH | 4 1 samyaktvaprAptiH 4 mithyAtvatyAgaH 25 53 3 asahatyAgaH 55 75 76 102 5 1 yogaH .... 1 36 2 zunnadhyAnam 3 dhyAnastutiH 370 6 1 zrAtmanizcayaH .... jinamatastutiH | 1 anunavaprAptiH ee / 2 saGAnastutiH POSIGUSREISEN 25tMR HOECONGRECORK G3 16 // or .... ..... .... .... 1 106 3 pae 40. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIgurubhyo nmH| shrh| // adhyaatmsaarH|| EXISTIRREGUISTILISTASISK |sttiikH| jayati vIranAthasya deshnaamRttoydhiH| adhyAtmazIkarairjantoSuSkaSAyAmayApahaH // 1 // naumi paropakRnmukhyaM yazovijayavAcakam / yadadhyAtmopadezena mAdRzo'jani tdciH|||| natvA sarvavidaH sarvAn zrutAdhArAMzca zAradAm / kriyate'dhyAtmasAre'tra vyAkhyA guruprasAdataH // 3 // zrIyazovijayavAcakavaryAH saptatiH prabandherakaviMzatyadhikArairetacchAstraM kRtavantaH / tatra prathamaprabandhe prathamAdhikAre granyAdau vighnopazAntaye maMgalamAcaraNIyamiti paJcaniHzlokaiH svAnISTadevatAnamaskArAdirUpaM maMgalaM kRtvntH| kRtamaMgakhenApyanidheyaM vAcyaM ityekena zlokenAnidheyasUcanAM kRtavantaH / jhApitAnidheyenApi zrotuH saMmukhatvasaMpAdanAya zAstramahimA vaktavya ityaSTAdazaniH zlokairadhyAtmamahimAnamuktavantaH / darzitamahinApi anidheyasvarUpaM pratipAdanIyamiti hitIye'dhikAre ekonatriMzatA shlokairdhyaatmsvruupmuktvntH| punazca vijJAtAdhyAtmasvarUpeNa dalatyAgo vidheya iti / vAviMzatyA zlokairdanatyAgAdhikAraH tRtiiyo'kaari| tyaktadaMjena javasvarUpaM cintanIyamiti saptaviMzatyA zlokainava ACCIA Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabaMdha: adhyAtma sAra: saTIka svarUpacintanAdhikArazcaturthaH / samyagnAvitanavasvarUpasya vairAgyamutpadyata iti ditIye prabandhe patriMzatA zlokairvairAgyasaMjavaH prathamo'dhikAraH / vairAgyavanirvairAgyanedA jheyA iti catuzcatvAriMzatA zlokairvairAgyajedAdhikAro ditIyaH / vijJA tavairAgyajedena vairAgyaviSayo jJeya iti SaDviMzatyA zlokaivairAgyaviSayAdhikArastRtIyaH / vijJAtavairAgyaviSayairmamatAtyAgo vidheya iti tRtIyaprabandhe saptaviMzatyA zlokairmamatAtyAgAdhikAraH prthmH| mamatAtyAge sati samatA navatItyaSTAviMzatyA zlokaiH samatAdhikAro vitIyaH / samatAvatAM sadanuSThAnaM navatIti ekonacatvAriMzatA zlokaH sdnusstthaanaadhikaarstRtiiyH| sadanuSThAnAnmanaHzudhirnavatIti pAviMzatyA zlokairmana zuddhyadhikArazcaturthaH / manaHzuddhiH samyaktvavatAmeva saphalA navatIti caturthaprabandhe'STapaJcAzatA zlokaiH samyaktvAdhikAraH prathamaH / samyaktvaprAptirmithyAtvatyAgAnavatItyekonanavatyA zlokaimithyAtvatyAgAdhikAro vitiiyH| mithyAtvatyAgo'pyasahaparihatyA syAditi ekaviMzatyA zlokairasagRhatyAgAdhikArastRtIyaH / asadhe tyakte sati yogAdhikArI navatIti paJcamaprabandhe tryazItizlokoMgAdhikAraH prathamaH / yogAdhikAriNAM zuladhyAnaM javatIti caturazItizlokaiAnAdhikAro vitiiyH| dhyAnino dhyAnaM stuvantIti caturdazaniH zlokai aanstutydhikaarstRtiiyH| dhyAnaM stuvanirAtmanizcayo vidhIyata iti SaSThe prabandhe pazcanavatyuttarazatazlokairAtmanizcayAdhikAraH prthmH| Atmanizcayavati jinamatastutiH pravartata iti paJcadazaniH zlokairjinamatastutyadhikAro vitiiyH| jAtaM stuvatAmanulavo javatIti saptamaprabandhe tricatvAriMzacchokairanunavAdhikAraH prthmH| anujavavAn sajjanaM stotIti | Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAma niH zlokaiH sajanastutyadhikAro dvitIyaH / ityevaM mahopakArahetorasya zAstrasya zabdalAvoktimAtrA vyAkhyA prastUyate / tatrAdau maMgalamAha- ainchazreNinataH zrImAnnandatAnnAninandanaH / uddadhAra yugAdau yo jgdjnyaanpNktH||1|| ainjeti-injAH saudharmAdidevalokasvAminaH surezAsteSAmimAH zreNayaH paMktayastAni to namaskRtaH / zrImAniti | zrIH kevalajJAnaprAtihAryAtizayarUpA lakSmIvidyate'syeti zrImAn / nAninandana iti nAleH kulakarasya nandano vaMzavinUSaNaM vRssnsvaamii| nandatAt samRddhiM prApnuyAt / ko'sau ? yo yugAdau jagat ajJAnapaMkata uddadhAra iti / yo nagavAn / yugAdau purA ciraMtanakAle / jagat trinuvanavartinavyavRndaM / ajJAnamabodhastadeva mAlinyahetutvAt paMka iva paMko murgama-1 kardamaH tasmAdajJAnapaMkataH / uddadhAra niSkAzitavAn / sa nandatAdityarthaH // 1 // zrIzAntistAntijimnyAvinAM mRglaanycnH|gaavH kuvalayovAsaM kurvate yasya nirmlaaH||2|| zrIzAntiriti-zrIzAntiH zriyA yutaH zAntiH SoDazo'han / kiMviziSTaH ? mRgo hariNaH sa eva lAJcanaM cihna yasya sa mRglaanycnshcnnH| anenAledarUpakAlaMkAreNa zrIzAntijinasya garnAvatAradinAdArajya mArIpratilokasaMtApasaMharaNatazcantreNa saha saMtApApahAritvarUpaM sAdharmya darzitam / prakAzakatvena tu jagavAn bahirantaHprakAzakatvAt smdhikH| navinAM javanaM javo mokSaH so'sti prAptavyatayA yeSAM te navinasteSAM / tAntinit tAntiH khedaH saMtApo vA tAM jinatti vidArayatIti tAMtinit / nUyAt stAt / ko'sau ? yasya zAntijinacandrasya / nirmalA vimalA doSamatAjAvAt / gAvo Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabaMdha: adhyAtmasAra: saTIkaH TAGRAAGRAAA% vAcaH, canpo razmayazca / kuvalayonAsaM ku: pRthvI tasyA valayaM mamakhaM, candrapake kuvalayAni kumudAni, tasya teSAM voDAsaM vikAzaM / kurvate racayanti / cangho razmijiriva nagavAn zrIzAntinAtho'mRtamayairupadezavaconiH kuvakhayokhAsaka ityrthH||2|| zrIzaveyaM jinaM staumi javanaM yazaseva yH| mArutena mukhotthena pAJcajanyamapapurata // 3 // zrIzaiveyamiti-yo nagavAn / nuvanaM trilokI / yazasA kIrtipuJjena iva / mukhotthena mukhapadmonnavena / mArutena pavanena / pAJcajanyaM zrIkRSNazaMkhaM / apUpurat prapUritavAn / taM zrIzaiveyaM zivAdevInandanaM neminAthaM / jinaM rAgAdyAntarArivrajajetAraM / staumi stutiviSayaM karomi ityakSarArthaH / nAvArthastu-mukhAdAvirbhUtapavanena zaMkhaM tathA pUritavAn yathA | svayazasA trinuvanaM nRtavAnityarthaH // 3 // jIyAtphaNiphaNaprAntasaMkrAntatanurekadA / ujhartumiva vizvAni zrIpAzvo bahurUpanAk // 4 // jIyAditi-zrIpArtho bahurUpajAm jIyAditi kriyaasNbndhH| zriyA yuktaH pArzvanAyo bahUni rUpANi pratibiMbajUtAni najati yaH sa tathA / jIyAt sarvotkarSeNa vartatAm / sa kaH? ya ekadA kamagasurakRtopasargakAle / phaNiphaNaprAntasaMkrAntatanuH phaNinA pranulaktyopasarganivAraNArthamAgatena sarparUpiNA dharaNenjeNa vihitA zirasi trAkAreNa ye phaNAsteSAM prAnteSvagrajAgeSu saMkrAntA pratibiMbitA tanuH zarIraM yasya sa tathAvidhaH san / vizvAni trijaganti / narta jIniSkAzayituM bahurUpajAkU jAta zva khakSyata ityarthaH // 4 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CORRECORAKAR - jagadAnandanaH svAmI jayati jnyaatnndnH| upajIvanti yahAcamadyApi vibudhAH sudhAm // 5 // jagadAnandana iti-jJAtanandano jJAto jJAtavaMzyaH prasidyo vA siddhArtho nRpastasya nandanaH putro yaH sa tathA / svamaizvarya tuMkta iti svAmI sakalasattvanAyakaH / jayati sarvopari vartate / sa kaH? jagadAnandano jagatrinuvanavartinavyajana vRndamAnandayati yathAvasthitasakalavastusvarUpadarzanena sakalasaMzayavicchedAcca saharSa karoti yaH sa tathA / yaghAcaM yasyA3 gamavANIM / sudhAM pIyUSaM / vibudhA devA viziSTapaMmitA api / adyApyadhunAtanakAlaM yAvat / upajIvanti upajIvikayA| zrAzrayanti sevanta ityrthH||5|| etAnanyAnapijinAnnamaskRtya gurUnapi / adhyAtmasAramadhanA prkttiikrtumtshe||6|| etAniti-etAnuktapUrvAn palAdIn / anyAnapi ajitAdIn jinAn tIrthakRtaH / namaskRtya namaskAra vidhAya / gurUnapi dharmopadezadAyakAdIn namaskRtya / adhunA idaaniiN| adhyAtmasAraM AtmAnamadhikRtya navatItyadhyAtma zudhAtmasvarUpazravaNamanananididhyAsanarUpamiti yAvat / tasya yaH sAraH paramArthastaM / prakaTIkartuM sphuTIkartuM / utsahe sodymo'smiityrthH| anena zlokenAnidheyasUcA kRtA / taccAnidheyaM kariSyamANAdhyAtmasArarUpaM / saMbandhaprayojane ca sudhIniH svayamevAnyUhye // 6 // namaskArAnantarasUcitamabhidheyameva zAstramahimadhArA prapazcayati zAstrAtparicitAM samyaka saMpradAyAcca dhImatAm / ihAnunavayogAcca prakriyAM kAmapi bruve COMICROCOM Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra: saTIkaH zAstrAditi-ihAdhyAtmasAravaktavyatAyAM kAmapyanirvacanIyAmatyanutAM prakriyAM vividhAdhikArarUpAM prakaraNamiti prathamaprabaMdhaH yAvat / bruve kathayAmi / kiviziSTAM? samyakaparicitAM samyak suprazastavidhinA suguruyogena vA paricitAM punaH punaH sevitAM / kasmAdityapekSAyAmAha-zAstrAt zAsti zikSyati vakti vA samyagdarzanAdimuktimArga trAyate cAzravahetunyo| mithyAtvAdinyaH prANigaNamiti zAstraM jinapravacanaM tasmAt / tathA dhImatAM dhIH prajJAprakarSo'sti yeSAM te tathA teSAM dhImatAM zrIharinAdipUrvasUrINAM / saMpradAyAcca saMpradAyo'vicchinnaparaMparAgatagurugamyAmnAyastasmAt / tathA'nujavayogAcca anunUyate zAstroktArthazravaNAnantaraM svavimarzena yathAvasthitavastusvarUpe prApitaM paripakva vijJAnamityanulavastasya yogaH praaptistsmaadityrthH||7|| kimartha kathamivAyaM prayatna ityAzaMkAyAmAha yoginAM prItaye padyamadhyAtmarasapezalam / noginAM jAminIgItaM saMgItakamayaM yathA // 7 // yoginAmiti-adhyAtmarasapezalaM adhyAtmagato yo rasastena pezavaM manoharaM komalamiti yAvat / tathAjUtaM padyaM zlokaracanAtmakaM zAstraM / yoginAM yogo jJAnAdiko mokSasAdhakavyApAro'sti yeSAmiti yoginasteSAM yoginAM / prItaye priitiH| pramodastasyai navati / keSAM kimiva ? yathA saMgItakamayaM jAminIgItaM yathA yena prakAreNa saMgItakaM savAdyagItanRtyaM karma | | tatpracaraM yatra tatsaMgItakamayaM / jAminyaH striyastAsAM yajItaM gAnaM kAmoddIpakatayA joginAM nogAH zabdAdipaJcaviSayAH| pitayA vidyante yeSAM te tathA teSAM prItaye navati / tena prakAreNedaM zAstraM yoginAM prItaye naviSyatItyarthaH // 7 // CARROCESCRCRACACARE Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rasAsvAdanaM tayAmazAstrAsvAda davilAsAtmakati vaTapa A nambadhyAtmazAstrasya vairAgyamayatvAt rUkSpariNAmatvena sukhAlAva eva tatra pratIyate, tarhi prItaye kutaH syAdityAzaMkAyAmAha kAntAdharasudhAkhAdAyUnAM yajAyate sukhm| binduH pArzve tddhyaatmshaastraavaadsukhoddheH|| kAnteti-yUnAM taruNAnAM / kAntAdharasudhAsvAdAt kAntA kAminI tasyA adhara zroSThastasmin yA sudhA nogijanamataM pIyUSaM tasyA ya zrAsvAdaH punaHpunazcuMbanakriyAjanitaprItyamRtarasAsvAdanaM tasmAdyat yAvatpramANaM sukhaM sAtarUpaM jAyate samutpadyate, te ca tatra svadhiyA yat sukhaM manyante iti naavH| tat sukhaM / adhyAtmazAstrAsvAdasukhodadheH adhyAtmapratipAdakaM yacchAstraM granthastasyAsvAdaH punaHpunastaktajAvAnAM satatacintanaM tasmAjAtaM yatparamAnandavilAsAtmakaM sukhaM tadevAtiprAcuryAccirAvasthAyitvAdakSINatvAtsvAdhInatvAccodadhiH samutrastasya pArzve samIpe / binphurjalakaNaH, taghannAti svapakAlAvasthAyitvAt parAdhInatvAt murgtibiijnuuttvaadityrthH|| e|| uktArthameva samarthayannAha adhyaatmshaastrsNnuutsNtosssukhshaalinH| gaNayanti na rAjAnaM na zrIdaM nApi vAsavam // 1 // adhyAtmazAstreti-adhyAtmasvarUpapratipAdakaM yacchAstraM tasmAt saMjUta utpannaH paThanAdikaraNAjAtaH saMtoSo khojanirAkaraNena nirajilApitvaM tadeva sukhaM cetasaH sthairye nimagnatvaM tena zAlante zojante te'dhyAtmazAstrasaMjUtasaMtoSasukhazAlino yogiishvraaH| rAjAnaM nUpatimaizvaryakAJcanAdizadhyA samRdyamapi sukhina na gaNayanti tasyAnekakAryacintanaripujayAdivyAkulatvena saMtaptamanaskatvAt / tathA zriyaM sakSmI dadAtIti zrIdaH kuberastamapi na gaNayanti, tasyApi svaniyaMtRpArataMtryAt / 52-5-CAKACK Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabaMdha adhyAtmasAraH saTIkaH // 4 // tathA vasavo devA vaze santi yasya sa vAsavastaM indramapi rAgAdiviluptasahajasukhatayA viSayasukhAturatvAt sukhinaM na gaNayanti / yata evamataH saMtoSavatAmeva sukhaM siddha, saMtoSazcAdhyAtmikeSveva nivasati, zrataH sukhmuulmdhyaatmmityrthH||10|| abAdhyAtmazAstrahInaH paMmito'pi na syAdityAha___yaH kilAzikSitAdhyAtmazAstraH pAmitya micchati / urikSapatyaMgulI paMguH sa kha phalalipsayA 11 | yaH kileti yaH kazcidanirdiSTanAmA / na zikSitaM nAnyastaM adhyAtmazAstraM yena so'zikSitAdhyAtmazAstraH pumAn / evaMvidhaH san pAMmityamiti paMmA tattvAnugA buddhiH saMjAtA'syeti paMmito buddhimAn tasya nAvaH karma vA pAMmityaM naipuNyaM zcchatyanilapati / sa kiletyevamutprekSyate-yathA kazcit paMguzcaraNahIno'pi / svarduphalakhipsayA svadevakhoke samutpanno yo durvRdastasya yAni phalAni teSAM yA lipsA prAptumicchA tayA svarjuphalalipsayA / aMgulI hastAgrajAgaM / udi pati Urdhva prasArayati / ayaM nAvaH-yathA nUsthaH paMguH svargalokasthakalpadruphalalipsayAMgulImUrdhva prasArayannapi tasya hA phalaprApterasaMjavastathA'dhyAtmazAstravarjitasyAnulavAnAvAt pAmityaphalAsaMnava ityarthaH // 11 // athAdhyAtmavato burjayadalajayatvamAha__daMjaparvatadaMnoliH sauhArdAmbudhicanDamAH / adhyAtmazAstramuttAlamohajAlavanAnamaH // 15 // dunneti-lo navyA idamadhyAtmazAstraM / danaH kapaTaM sa eva parvataH samucchitazilAsaMcayastatra daMgolirvajaM vartate, tasedahetutvAt / tathA sauhArdIbudhicandramAH suhRnmitraM tanAvaH sauhArda hitacintanAt jagajAnamaitryaM tadevAMbudhiH apa NAGARIKA // 4 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *ARACHARAC-AAGAR rimitatvAt sAgarastasmin candramAstatkajholavardhakatvAt zazIva vartate, kApalyAnAvAt saujanyasAgaro vardhata evetyrthH|| da tathA uttAlamohajAlavanAnalaH uttAlo'tyutkaTo purnedyo yo moho mithyAtvakaSAyavedodayAdipariNAmaH sa eva jAlaM8 vaMzakuTI tasya jasmasAtkaraNe kSapaNe vA vanAnalo davAgnirUpametaccAstraM vartate, mohvidhvNskaaritvaadityrthH||12|| athAdhyAtmazAstrasya saurAjye sarvatra samatAM darzayati zradhvA dharmasya susthaH syAtpApacauraH plaayte| adhyAtmazAstrasaurAjye na syAtkazciupaplavaH13]8 adhveti-adhyAtmazAstrameva saurAjyaM suSTha zojano rAjA lUpastanAvaH karma vA saurAjyaM tasmin tatpUrvakavatAdipAkhane nyAyavati adhyAtmazAstre pradhAne kRte sati / dharmasya moksAdhakaratnatrayarUpasya / adhvA panthAH / sukhena asmin |tiSThatIti susthaH sukhagamanayogyo'kliSTaH / syAnnavet / tathA pApacauraH pApamazulakarma rauSadhyAnAsUyAdi tadeva caurasta-| skrH| palAyate nazyati / AdhyAtmikAH prAyaH pApasyAkartAra eva javantItyarthaH / tathA kazcidapyupaplava upaJvo'pi dharmabAdhako daMjAdina syAt / AdhyAtmikA dharmabAdhAhetukArya na kurvantyevetyarthaH // 13 // athAdhyAtmazAstrabodhe prApte sati kaSAyaviSayAdijanitaklezA api na syurityAha yeSAmadhyAtmazAstrArthatattvaM pariNataM hRdi / kaSAyaviSayAveSaklezasteSAM na karhi cit // 14 // yeSAmiti-adhyAtmazAstrArthatattvaM adhyAtmazAstrasyArtho'nnidheyajAvo jIvasya kaSAyayogalezyAdInAM heyopAdeyajheyAdivijAgabodhasvarUpaM tasya yattattvaM paramArthajJAnaM / yeSAM javyAnAM / hRdi manasi / pariNataM mohAdivedhuMyatyAgenaikAtmatAM Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabaMdhaH adhyAtma sAraH saTIkaH // 5 // gataM / teSAmuttamAnA / kaSAyaviSayAvezaklezaH kaSAyAH krodhAdayaH, viSayAH zabdAdikAH, teSAmAvezaH paunaHpunyanodayaprasaMgastena yaH klezo vivazatA sa na kardicit kadAcidapi na syAt mnindhiyniyNtRtvaadityrthH||14|| athAdhyAtmabodhahInAH kAmaviDaMbanAM prApnuvantItyAha nirdayaH komacaMmAlaH paMmitAnapi piimyet| yadi nAdhyAtmazAstrArthabodhayodhakRpA navet // 15 // nirdaya iti-adhyAtmazAstrArthabodhayodhakRpA adhyAtmazAstrasyArtho vAcyastasya yo bodho jJAnaM viveko vA sa eva yodhaH zaraNAgatarakSaNasamarthaH sunaTastasya yA kRpA prasannatAprAptiH sA yadi na navet / tadA nirdayaH kAmacaMDAlaH nirgatA dayA karuNA yasmAtsa tathA / kAmastu prAyaH putrAdisarvaghAtahetukatvena niSkaruNa evAstIti nirdayavizeSaNaM dattaM / kAmo | madano vedodayajanitavikAra iti yAvat / sa eva caMmAkhaH zvapAkaH, atikopanatvAt krUratvAt nIcagAmitvAcca caMmAlopamA / paMmitAnapi paMDitA vedavyAkaraNatarkAdizAstravettAraH tAnapi / pImayenimaMbayet , tahIMtareSAM kA vaartetyrthH||15|| athAdhyAtmabakhena tRSNAjayaH sukaraH syAdityAha viSavallIsamAM tRSNAM vardhamAnAM manovane / adhyAtmazAstradAtreNa cchindanti paramarSayaH // 16 // viSavallIti-viSavallIsamAM viSNAti prANAn viyojayatIti viSaM tasya tadrUpA vA vallI latA tayA samA sadRzI prajUtamaraNotpAdakatvAttathA tAM / tRSNAM gRdhi / manovane mano'ntaHkaraNaM tadeva gaMjIra vistIrNa pulaMdhyatvAcanamaraNyaM tasmin / // 5 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COACARECRUARCLEAR vardhamAnAM vRddhimupagacchantIM / paramarSayaH paramAzca te RSayazca munIzvarAH / adhyAtmazAstradAtreNa adhyAtmazAstrameva dAtraM tapacchedakazastravizeSo lokaprasiddhastena / cchindanti nikRntanti, tasya tRSNAdoSadarzakatvAdityarthaH // 16 // ayAdhyAtmazAstrasya kalau murkhatvamAha vane vezma dhanaM dauHsthye tejo dhvAnte jalaM mrau| durApamApyate dhanyaiH kalAvadhyAtmavADmayam 17 | vana iti-kalau jIvAnAmatiklezakArakatvAt kaliH paJcamArakastasmin / adhyAtmavAGamayaM adhyAtmapratipAdakaM yathAGamayaM zAstraM tat / purApaM duHkhenApyate lanyate yattattathA / tathA satyapi dhanyai gyvbhiH| zrApyate prApyate / kimiva ? vane nirmAnuSye'raNye vezma sadanamiva / dauHsthye duHkhena tiSThatIti duHstho darijastasya jAvo dauHsthya tasmin dhanamiva nidhAnamiva / dhvAnte tamasi tejaH prakAza iva / marau marusthale jalamiva / urlajamapi jAgyavazAtprApyata ityrthH||17|| athAdhyAtmabodhavarjitAnAmanyazAstrAdhyayanAdikaM kaSTamAtraphala miti darzayannAha vedAnyazAstraviklezaM rasamadhyAtmazAstravit / nAgyajanogamApnoti vahate candanaM kharaH // 1 // vedAnyeti-vedAnyazAstravit vedA jhagvedAdayaH anyazAstrANi ca sAMkhyamImAMsAdIni tAni vetti jAnAti yaH sa tathA puruSaH kvezaM tadadhyayanAdijanyakhedamAtramApnoti / yaghA "anyazAstravit anyAni adhyAtmazAstravyatiriktAni zAstrANi sAMkhyamImAMsAdIni vetti jAnAtIti anyazAstravit , klezaM tadadhyayanAdijanyakhedamAtraM, veda anujvtiiti"| na tu rasAsvAdanAhAdaM / adhyAtmazAstravittu tamuktArthAnAM heyAnAM parihAreNa, upAdeyAnAM ca svIkAreNa yathAvasthi S Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma- tvstusvmpvedntH| rasaM paramAnandarUpaM svargApavargaphalaM zrAmoti veda vA / atra dRSTAntamAha-kharo gardanaH / candanaM | prathamaprabaMdhaH sAraH malayAcalaja / vahate svapRSThau dhArayati, na tu tatsaurasAsvAda lalate / nAgyavRttu jAgyaM sukRtasaMcayodayaM bijati dhArasaTIkA yatIti jAgyanRt sa tu / jogaM sugandhAdijanyAsvAdaM / Apnoti prAmoti // 10 // zrathAdhyAtmazAstravit sahajatayaiva vastvAvedayatIti darzayannAha jujAsphAlanahastAsyavikArAjinayAH pre| adhyAtmazAstravijJAstu vdntyvikRtekssnnaaH||1|| nujeti-pare'nye sAMkhyA divettaarH| nujAsphAsanahastAsyavikArAjinayA nujayorbAhurdamyorAsphAlanamitastatazcAlana, hastayoH prasighayoH zrAsyasya ca mukhasya vikArA vikRtakaraNAni svAnAvikarUpAdanyathAkaraNAni, ta evAjinayA dRzyapadArthAkArajJApikAH zarIraceSTA yeSAM te tathAkAriNo javanti / evaM kRte'pi teSAM vaco na zrotuzcetasi rasamutpAdayati / tu punH| adhyAtmazAstravijJA adhyAtmazAstraM vizeSeNa jAnanti ye te tathA |avikRtekssnnaa avikRte virUpatAmaprApte dAkSiNe nayane yeSAM te tathA svajAvasthA eveti yAvat / vadanti kathayanti / tathApi teSAM vacaH zrotuzcetasi prmaanndrsmutpaadytiityrthH|| 1 // adhyAtmazAstrAvagAhanato guNaratnAni prApyanta ityAha.. adhyAtmazAstramAdhimathitAdAgamodadheH / nUyAMsi guNaratnAni prApyante vibudhairna kim // 20 // 18 // 6 // -adhyAtmeti-adhyAtmazAstramAdhimathitAt adhyAtmazAstrameva hemArmeiruparvatastena mathito vilomito'dhyAtmavA Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CSERESSAGERIES sanamvakamavagAhita iti yAvat tasmAt shraagmoddheH| AgamaH siddhAntaH sa evodadhiH samupastasmAt / nUyAsi prcuraanni| guNaratnAni guNAH samyagdarzanAdayo niHspRhatvAdayo vA, ta eva svajAtipradhAnatayA ratnAnIva ratnAni tAni tathA / vibudhairvizeSapaMmitaH kiM na prApyante ? api tu prApyante khanyanta evetyarthaH // 20 // athAdhyAtmazAstrarasasya niravadhikatvamAharaso nogAvadhiH kAme sanadaye jojnaavdhiH| adhyAtmazAstrasevAyAmasau niravadhiH punH||1|| rasa iti kAme maithunasevane / rasaH sukhaprItyAdinA mnovinodH| jogAvadhiH logo maithunasevA sa evAvadhiH parya-| nto'rdhaghaTikAdikAlaM yAvadeva rasatvena tisstthti| tathA sannadaye modakapAyasAdipradhAnarasavatyAM / nojanAvadhiH jemanaM | yAvat vighaTikAdikAlaM sarasatvena tiSThati / adhyAtmazAstrasevAyAM adhyAtmazAstrasya sevanaM paThanaM vicAraNaM paunaHpunyena tatsmaraNaM ca tasyAM punaH yo rasa AvirtRtasahajAnandaH sa niravadhikaH kAlaniyamarahito mithyAtvAdikSyeNa kevaladAyitvAt ananta eva navatItyarthaH // 21 // athAdhyAtmazAstrasya dRSTizodhakatvaguNamAha___ kutarkagranthasarvakhagarvajvara vikaarinnii| eti dRg nirmalInAvamadhyAtmagranthanneSajAt // 22 // kutarketi-kutarkagranthasarvasvagarvajvaravikAriNI kutsitaH sadoSatayA puSTaH tarkaH zrutaM nyAyo vicAro vA yeSu te tathoktA ye granyAsteSAM yatsarvasvaM sarvArthAnyAsajanitabodhaprAptidhanaM tena yo garvo vidyAmadaH sa eva jvaro dRSTisaMtApa Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabaMdha adhyAtma sAra: saTIka: kArirogavizeSaH tena vikAriNI vikAravatI ghUrNAyamAnA mandeti yAvat sA / dRg dRSTiH / nirmalIjAvaM nirvikAratvaM adhyAtmagranthaleSajAt adhyAtmazAstroktalAvAJjanaprakSepAt anyAsavizeSAt / eti Agacchati prApnoti / tasya mdaaphaaritvaadityrthH||2|| adhyAtmabodhaM vinA zAstrajJAnamapi saMsAravardhakamityAhadhaninAM putradArAdi yathA sNsaarvRkssye| tathA pAMDityahaptAnAM zAstramadhyAtmavarjitam // 13 // dhaninAmiti-dhanamastyeSAmiti dhaninasteSAM dhaninAM gRhiNAM / yathA yena prakAreNa mamatvAdinA / putraH suto dArAH striyaste Adayo yasmiMstat putradArAdi / AdipadAt dhanacatuSpadAdiparigrahasya grahaNaM / saMsAravRdhaye saMsaraNaM janmamaraNAdinA caturgatiSu paritramaNaM saMsArastasya vRddhivistArastasyai syAt / tathA tenaiva prakAreNa / pAmityadRptAnAM paMmitasya nAva: pAMDityaM tena dRptA garvitAH sAnimAnAsteSAM / adhyAtmavarjitaM adhyAtmazAstrabodhena rahitaM / zAstraM bahutaragranyAdhyayanaM / tadapi saMsAravRdhaye jvtiityrthH||23|| upasaMharannAhaadhyetavyaM tadadhyAtmazAstraM jAvyaM punaH punH| anuSTheyastadarthazca deyo yogyasya kasyacit // 11 // . // ityadhyAtmasAre maahaatmyaadhikaarH||1|| adhyetavyamiti-tattasmAt pUrvoktahetusamUhAt / adhyAtmazAstraM mumukuniradhyetavyaM paThanIyaM / punaH punaH jAvyaM // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taduktA jAvAH paunaHpunyena cintanIyA vicAryAH / tathA tadarthastamuktavidhivyavahAro'nuSTheya AcaraNIyaH / tathA kasyacit yogyasya puMsaH / deyo dAtavya iti // 24 // ||iti zAstramahimAdhikAraH // 1 // evaM zAstramAhAtmyamAkarNya tajijJAsuH ziSyaH praznayannAhanagavan kiM tadadhyAtma yaditthamupavaya'te / zRNu vatsa yathAzAstraM varNayAmi purastava // 25 // jagavanniti-jago jJAnavairAgyAdirUpamaizvarya vidyate'syeti lagavAn tatsaMbodhane he jagavan pUjya iti gurorAmaMtraNaM / tadadhyAtma tatpUrvoktamadhyAtma / kimiti prazne ki ko'pi padArthaH? uta kazcinnAvaH kriyA vA ? tacca kIhakUsvarUpaM vartate ? yadadhyAtmamitthamupavaya'te ityamamunA prakAreNa yuSmAnirupa sAmIpyenAzcaryajanakatvena ca varNyate prazasyate / iti ziSyapraznaM zrutvA gururAha-vatsa zRNu he ziSya sAvadhAnamanA nUtvA samAkarNaya / tava puro yathAzAstraM varNayAmi tvadagre zAstra-18 maryAdAmanatikramya siddhAntAnusAreNeti yAvat / varNayAmi vistareNa kathayAmIti // 25 // pratijJAtamevAhagatamohAdhikArANAmAtmAnamadhikRtya yA / pravartate kriyA zujhA tadadhyAtma jagurjinAH // 6 // gatamoheti-tamohAdhikArANAM gato mithyAtvarUpo nivRttaH, anyastu samyaktvAdiprAptihetuto mandInUtaH mohasya | mohanIyakarmajanyapariNAmasyAdhikAraH sAmarthya jogAzaMsAdivyAmoho yaccapravRttirajJAnarUpo vA yeSAM te tathA teSAM / REACROSAGARAASASS Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabaMdha: adhyAtma sAraH saTIkaH // // AtmAnamadhikRtya AtmanaH sahajasvarUpaniSpattyabhiprAya adhikRtyAzritya / yA zudhA sarvajJoktyanusAriNI nirdoSA maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyajAvanApUrvikA kriyA vrataniyamapAkhanadevaguruvandanAvazyakatapodAnAdikaM karma / pravartate prakarSaNa jJAnapUrvikA navyaiH kriyamANA dRzyate / tadevAtmazudhyanuyAyi uktakriyAjJAnarUpaM zujapariNAmaM / jinA arhntH| adhyAtma jguruktvntH|| 26 // etadeva spaSTayatisAmAyikaM yathA sarvacAritreSvanuvRttimat / adhyAtma sarvayogeSu tathA'nugatamiSyate // 7 // sAmAyikamiti-no vatsa / yathA yena prakAreNa / sAmAyika sAmAyikAkhyaM cAritraM / sarvacAritreSvanuvRttimat sarvANi ca tAni cAritrANi ca teSu cchedopasthApanIyaparihAra vizudhisUkSmasaMparAyayathAkhyAtasaMyameSu / anuvRttiAptiH saMyuktateti yAvat sA vidyate'syetyanuvRttimat vartate / tena vinA sarvatra cAritrAnAvaH syAt / tathA tenaiva prakAreNa / adhyAtma pUrvoktazudhapariNatiprakArarUpAntaHkaraNaM / sarvayogeSu sarve ca te yogAzceti teSu samastamokSasAdhakajJAnakriyAvyApAreSu / zranugataM vyAptaM saMyuktaM / iSyate svIkriyate tIrthakarAdiniH / tadhinA dharmavyApAraH zivasAdhako na syaadityrthH||27|| etadeva spaSTayannAhaapunarbandhakAyAvaguNasthAnaM caturdazam / kramazukimatI tAvat kriyA'dhyAtmamayI matA // 20 // zapunarbandhakAditi-punarjUyastIvajAvena pApakarma na badhnAti na karoti yaH sa tathA tasmAdapunarbandhakAt mithyAtvAna SACROSASSARISUSTUS // 7 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ntAnubandhikaSAyodayAjAvatvAttIpApapariNAmAnAvAt caturthaguNasthAnakAdAranya / yamuktaM-"pAvaM na tivannAvA kuNa na bahuM mannai navaM ghoraM / ciyaviSaM ca sevai savattha vi apuNabandho tti // 1 // " ityuktalakSaNAdasmAdArajya yAvacaturdazamayogikevalinAmakaM guNasthAnaM tAvanmumukSunilevyaiH kriyamANA / kramazuddhimatI krameNa yathA yathA kaSAyahAniH syAt tathA tathA zulazujatarazulatamapariNAmena jJAnasya vimakhatvena vidhibahumAnena upariuparitanaguNasthAnArohaNena paripATyA zudhiraujavaDyaM taphtI yA sA tathoktavardhamAnapariNAmaprakarSavatI yA kriyA pravartate sA sarvA / adhyAtmamayI adhyAtmapracurA tadrUpatvAt / matA proktA jinairityarthaH // 20 // uktArthasya prtipkssmaahthaahaaropdhipuurddigaurvprtibndhtH| navAninandI yAM kuryAt kriyAM sAdhyAtmavairiNI // 2 // AhAreti-AhAropadhipUjarSigauravapratibandhata AhAraH sarasanojanaprApyanilASaH, upadhiH sahastrapAtrAdivAnA, pUjA naktibahumAnapuraHsaraM laktajanakRtasatkAraH, zadhiH ziSyAdiparivAro vaikriyatejolezyAdilabdhInAM prAptizca, gauravamanimAnaH svotkarSaparApakarSamAhAtmyavRddharicchArUpaH, eteSAM padAnAM insamAsaH, teSAM yaH pratibandhaH prApaNanizcayaH sa tathA tasmAt / navAninandI navaM sAMsArika viSayajanyasukhamaninandati prazaMsatIti navAninandI nvpriyH| yAM tapovratapAlanAdikAM kriyAmanuSThAnaM kuryAt karoti / sA'dhyAtmavairiNI sA sarvApi kriyA saMsAravRddhikAraNatvAdadhyAtmasyA|tmasvarUpazucikAraNasya / vairiNI vinAzakAriNI jhayetyarthaH // 25 // MACARALASASARAM Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAA adhyAtmajavAninandino lakSaNamAha prathamaprabaMdhaH sAraH kulo lojaratirdIno matsarI jayavAn shvH|ajho javAninandI syAt nissphlaarNjsNgtH||30|| saTIkaH kucha iti-duSastuccaprakRtiH apasyArthe bahuhAnikArakaH / lojaratirlone'prAptadhanaviSayAdiprApaNe paradhanakalatrAdigrahaNe ca ratiH prItiryasya sa khojaratiH / dInaH parasukhaM dRSTvA mukhI dainyavAn vA / matsarI matsaraH parasaMpadasahana vidyate yasya sa tathA / jayavAn tapAdau zarIradaurbaTyAdikaSTAdvineti yaH sa tathA / zage maayii| ajJo jIvAdhanajizo'zraddhAvAn / niSphalAraMjasaMgataH niSphalo niSprayojana AraMjo'nucitAdararUpo jIvahiMsAdikaraNarUpo vA tasmin saMgato niHzUkatayA pravRtto yaH sa tathA / javAjinandI syAt IdRgUlakSaNo javAninandI javati, tatkRtA kriyA'dhyAdAtmavairiNI zeyA, zulapariNAmAjAvAt ityarthaH // 30 // asyApi pratipadamAha4 zAnto dAntaH sadA gupto mokSArthI vishvvtslH| nidanAM yAM kriyAM kuryAt sAdhyAtmaguNavRkSye // 31 // | __ zAnta iti-zAnto'ntavRttyA kssaayodyrodhntH| dAnto manainDiyadamanataH / sadA sarvakAlaM na tvekadA / gupto mnovaakaayaashunprvRttinivaarnntH| mokSArthI sakalakarmakSyAnnijasvarUpe'vasthAnaM modastasyArthI kAmI yaH sa tthaa| vizvavatsalo vizve trijagajAntuSu vatsalo hitakArako yaH sa tathA / evaMvidhaguNayukto yAmAhAravyavahArazujhyAvazyakAdyanuSThAnarUpAM / nirdainAM nirgato daMlo mAyAjAlaprapaJco yasyAH sakAzAtsA tathA tAM etAdRzIM kriyAM kuryAt / ayaM 8 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAvaH-uktalakSaNaH pumAn niyojAmeva kriyAM karotIti / sA'dhyAtmaguNavRSye sA sarvApi kriyA'dhyAtmarUpA ye guNA niHspRhatvAdayasteSAM vRSye navatIti // 31 // uktalakSaNasyaiva kriyottarottarasAladA syAdityekAdazavidhaguNazreNIniH zlokatrayeNa prAhazrata eva janaH pRcchotpannasaMjJaH pipRcchiSuH / sAdhupArzve jigamiSurdharma pRcchan kriyaasthitH||3|| ata iti-zrata evoktakAraNAt guNavato nirdanakriyA'dhyAtmaguNavRdhye ityanidhAnAt / jano nvypraann|| pRcchagetpannasaMjJaH pRcchagayai utpannA pravRttA saMjJA budhiH kiMrUpaM dharmavastvevaMrUpA yasya sa tathA tAdRzo'parecyo'nutpannasaMjJecyo'saMkhyaguNanirjarAM banate, evamuttarottaramasaMkhyaguNanirjarAsaMbandho zeyaH / tathA pipRdhiSuH praSTumicchatIti pipRcchiSati, pipRcchiSatItyevaMzIlaH pipRcciSuH dharmasvarUpaM jJAtumicchaH so'pi / sAdhupAce jigamiSuH sAdhavo munayasteSAM pArve samIpe gantumicchatItyevaMzIlo jigamiSuH so'pi / dharma pRcchan kriyAsthitaH dharmasya svarUpajedalakSaNaM pRcchan praznaviSayIkurvan kriyAyAM praznIkRtadharmanirdhAraNarUpAyAM sthito vartamAnaH so'pi iti // 3 // | pratipitsuH sRjan pUrva pratipannazca darzanam / zrAko yatizca trividho'nantAMzadapakastathA // 33 // pratipitsuriti-pratipattumicchatIti pratipitsuH svIkartumicnuH so'pi / pUrva pratipannazca darzanaM sRjana yazca pUrvamatItakAle darzanaM samyaktvaM pratipannaH prAptaH sa tadarzanaM sRjan (yo'vAptasamyaktvagrahaNapariNAmastajighRkuranyastadU sRjana kurvan pratipattimiti shessH| tathA pUrva prAktanakAkhe darzanaM darzanapratijJA pratipanna zrAzrito ya ete)zramAdareNa zaMkAdinirAsena Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyArama sAraH saTIkaH RESEARSAARCANCE ca darzane vimalatAM saMpAdayan asaMkhyaguNanirjarAM pUrvoktAvasthApekSyA kramazaH khajate iti samyaktvazreNI prathamA / zrAyo| prathamaprabaMdhaH dezavirata iti vitIyA / yatiH sarvavirata iti tRtIyA / etAstisraH aupshmikdaayopshmiknaavmaashrityoktaaH| tathA 6 trividho'nantAMzapakaH trividho'virato dezavirataH sarvaviratazca, anantAMzasya anantAnubandhikrodhAdikaSAyacatuSkasya pakaH teSAM sattAto niSThApaka ityarthaH, iti caturthI, zyaM anantAnubandhipaNakakSAyikanAvamAzritya jJeyA iti // 33 // dRgmohadapako mohazamakaH zAntamohakaH / dapakaH dIpamohazca jino'yogI ca kevalI // 34 // __ dRgmoheti-dRgmohapako igmohasya mithyAtvamizrasamyaktvamohanIyapuMjatrayasya pakaH teSAM sattAviyojaka iti 6 paJcamI / ete the (caturthI paJcamI ca) zreNyanArUDhasya / mohazamako mohasya ghAdazakaSAyanavanokaSAyalakSaNacAritramohanI-|| yasyopazamaka udayanirodhakArI navamadazamaguNasthAnasthAyIti SaSThI / zAntamohakaH zAnta udayAjAvaM nIto mohaH sama-| gracAritramohanIyakarma yena sa tathA ekAdazaguNasthAnasthAyIti sptmii| tathA pakazcAritramohanIyasya sattAM kRpayan navamadazamaguNasthAnasthAyIti assttmii| kSINamohazca kSINaH sattAto vinAzito mohazcAritramohanIyakarma yena sa tathA bAdazaguNasthAnavatIti nvmii| jino vItarAgAdiH sayogikevalIti dshmii| ayogikevalI ca nirughasakalazujAzujamanovAkkAyavyApArazcaturdazaguNasthAnIti ekAdazI / iti // 34 // uktaguNazreNInAM phalitArthamAha // 10 // yathAkramamamI proktA asNkhygunnnirjraaH| yatitavyamato'dhyAtmavRkSye kalayApi hi // 35 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathAkramamiti yathAkrama pUrvoktaparipATImanatikramya / zramI samyagdRSTayAdayaH / asaMkhyaguNanirjarA asaMkhyo guNaH pUrvasmAt pUrvasmAt yathottaramagaNyo guNakAro yasyAH sA'saMkhyaguNA, etAdRzI nirjarA karmaparizATanA yeSAM te'saMkhya* guNanirjarAH / proktAH kathitAH tIrthakaragaNadharAdibhiH / ato'smAghetoH / hi nizcayena / adhyAtmavRSTye yathAtmazu'rvaghinavati tathA / kalayApi kalA'nyAso vAraMvAra zikSaNAya pravRttiH tayApi / yatitavyaM yatnaH kAryaH / ayaM nAvArthaHyadyapi zudhanAvaprAptirna jAtA tadApi jJAnakriyayoH zodhanAya nirmamatAmAdhyasthyAdinA AvazyakapratyupekSaNAdhyayanAdhyApanadhyAnannAvanAdiSu pravRttirvidheyetyarthaH // 35 // uktArthameva samarthayannAhajJAnaM zurUM kriyA zubhetyaMzau chAviha saMgatau / cakre mahArathasyeva padAviva patatriNaH // 36 // jJAnamiti-jJAnaM bodhprinntiH| zuI saMzayaviparyAsAnadhyavasAyajinavacanavirucArUpaNAdidoSarahitaM / tathA zujhAda nidAnAzaMsAparApakarSanindAdidoSarahitA kriyA sAdhuzrAdhasamagrasAmAcArIvyavahAraH / ityetau kAvapi proktjnyaankriyaaruupau| aMzAvavayavau / ihAdhyAtmasvarUpe / saMgatau saMyuktau ekAtmatAM gatau vartete, na tu pRthak / kutaH ? yato pyormadhye ekatarAjAve'parasyApyanAvo veditavyaH, tadadhyAtmamapi na navati, asaMpUrNAgatvAt , jinapravacane kevalenaikena jJAnena kriyayA vA modasAdhakatvAnanidhAnAt / yanna mokSasAdhakaM tannAdhyAtma anAtmAzrayatvAt / ato jJAnakriyAyuktamevAdhyAtma navatItyarthaH / uktamartha dRSTAntena sAdhayati-mahArathasya cakre zva mahAn yudhAdikriyAsamoM rathaH syandanastasya REISLISTASAASAKKA%*%** Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma cakre rathAMgaghayamiva / ayaM jAvaH-yathA mahArathazcakraSyena yukto vAJcitasthAnaprAptyAdikAryasAdhako navati tathA naikena prathamaprabaMdhaH sAra: nacakreNa / tathA patatriNaH khagasya pakSAviva / yUthA pariNaH padayugalayuktasyaiva gaganagamanAdikriyA syAt / tathaiva zuddhasaTIkA jJAnakriyAnyAM mokSasAdhakamadhyAtma syAdityarthaH // 36 // atha paJcaniH zlokainizcayavyavahAranayAcyAmadhyAtmAyojanAM drshynnaah| tatpazcamaguNasthAnAdAranyaivaitadicchati / nizcayo vyavahArastu pUrvamapyupacArataH // 3 // taditi-nizcayaH zabdAdiko nishcynyH| tatpUrvoktametadadhyAtma karmatApannaM jJAnakriyArUpatvAt / paJcamaguNasthAnAdArajya / evetyavadhAraNe / tena pUrvaguNasthAneSu necchatIti nAvaH / iccatyajilapati / yatastatra sajhAnasya satpratyAkhyAnakriyayA yuktatvAt tayorekAtmakatvamadhyAtma syAditi / vyavahArastu naigamAdiko vyavahAranayaH punaH / upacArata 8 upacAraH karmavyAdhicikitsAjUtAyAzcaityavandanAdikriyAyA vilokanaM tasmAt / pUrvamapi icchati caturthAdiguNasthAnevapi manyate / sthitapadastu zudhyA AzaMsAdidoSavarjitayA pratyAkhyAnarUpayA'pratyAkhyAnarUpayA vA kriyayA yuktaM sajjJAnamadhyAtmameva, tayorAtmAnamAzritya pravRttatvAt / azuddhayostu tayoH kartA yadi kadAgrahavarjito dharmapriyaH syAttadA'dhyAtmamanyAse'vataratItarathA tu netyrthH|| 37 // nanvaviratimati caturthaguSasthAnake'dhyAtma kena nyAyenecchati javAnityAzaMkyAhacaturthe'pi guNasthAne zuzrUSAdyA kriyocitaa| aprAptavarNajUSANAM rajatAjUSaNaM yathA // 3 // ArA gaha 269 Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECESSAGARLASSAMASALMS caturthe'pIti-caturthe'pi caturNA saMkhyApUrakaM caturtha tasminnapi / guNasthAne guNAnAM sajjJAnAdInAM sthAnaM nAjanaM tasmin / citA'viratasamyagdRSTiyogyA / zuzrUSAdyA zuzrUSA devagurUpAsanA tattvazravaNecchA vA sA AdyA AdiryasyAH sA tathA / zrAdipadAdhinayavaiyAvRttidAnaprAsAdapratimAnirmApaNAdayo graahyaaH| tadrUpA kriyA kartavyatA / astyeveti shessH| tataH siddhaM tatrApyadhyAtma, jJAnakriyayoH saMjavAt / atra dRSTAntamAha-yathA yena prakAreNa / aprAptasvarNajUSANAM aprAptA alabdhA svarNajUSA kanakAjaraNaM yaiste tathA teSAM puruSANAM / rajatAnUSaNaM rajataM rUpyaM tanmayamAjUSaNamalaMkAro'pi nUSaNaM |javati, tat zraprAptasatpratyAkhyAnakriyAvatAM zuzrUSAdyA ucitA kriyA'dhyAtmamayI zeyetyarthaH // 30 // aprAptajainamArgapravezasyApunarbandhakasya kasyacit avyAdhyAtma nAvAdhyAtmaheturnavatItyAha| apunarbandhakasyApi yA kriyA shmsNyutaa| citrA darzananedena dharmavinadayAya sA // 3 // apunarbandhakasyeti-apunarbandhakasyApi na puna'yastItrAdhyavasAyena pApakarma badhnAti yaH sa tathA tasyApi / atrApunarAnubandhakazcaramapujalaparAvartavartI mArgAnusArI saMjAvyate, samyagdRSTistu na saMjavati, yato'gre vakSyamANArthasaMbandhaH samyagdRSTena ghaTate, ato mArgAnusAriNaH yA zamasaMyutA kriyA yA'nekairdharmArthintiH kriyamANA dRzyate zamenAntaravRttidamanena saMyuktA anvayavyatirekAlocanena saMyuktA vA kriyA kartavyatA / darzananedena darzanAnAM sAMkhyabaughakaNAdAdimatAnAM jedaH kriyAvyavahAre jinnatA tena citrA'nekavidhA pazcAnyAdirUpA vartate / sApi kriyaa| dharmavighnayAya dharma EARCAN Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasmAt / yadyapi asmiko ya zrAzayo'dhyA dhAtuvizeSaH azubhama adhigacchati / adhyAtma- mokSasAdhanavatAM mukhya samyaktvaprAptirUpe yo vighno vyAghAtakArI kliSTarAgAdistasya kSyAya vinAzAya javati / ato- prathamaprabaMdhaH sAraH syA api kriyAyA jAvyadhyAtmahetutA sheyetyrthH|| 35 // saTIkaH nanu sA kriyA'zudhA'sarvajJopadiSTatvAt vyabhicAriNI, ato dharmavighnakyAya kathaM nvedityaashNkyaah||12|| azujhApi hi zujhAyAH kriyAhetuH sadAzayAt / tAnaM rasAnuvedhena svrnntvmdhigcchti||40|| azubheti-hi yasmAt / yadyapi azucA'sarvajJoktA sAvadyA sadoSA tathApi sA'punarAnubandhakasvIkRtA kriyA / sadAzayAt san samIcIno modAnilASAtmako ya zrAzayo'dhyavasAyaH kartuH supariNAmaH tasmAt / zudhAyAH sarvajJapradaNItakriyAyA hetuH prAptikAraNaM bhavati / atra dRSTAntamAha-tAnaM dhAtuvizeSaH azujhamapi / rasAnuvedhena rasena sipA radAdinA'nuvedho'ntarnedanaM tena tAmrAnugatajalasya zoSaNenetyarthaH / svarNatvaM kAJcanajAvaM / adhigacchati prApnoti / tat sadAzayarasAsiktA'zudhApi kriyA zukriyAyA hetuH syAdityarthaH // 40 // etadeva pUrvAcAryAcaraNena samarthayati zrato mArgapravezAya vrataM mithyAdRzAmapi / vyasamyaktvamAropya dadate dhiirbujhyH||41|| zrata iti-ato'smA'ktakAraNAt sadAzayasaMbandhAt azudhA kriyA zukriyAyA hetuH saMpadyate ityuktatvAt / G|mArgapravezAya mArgo jinoktaratnatrayarUpAtmakaH tasmin pravezAya zujhAnakriyAdarzanecchayA hRdi parisphUtyartha, tasmin pravRttyarthaM vA, yato munibhiH kriyamANakAryamANaratnatrayavyavahAravilokanato rucikArA hRdi pravezAyetyarthaH / vyasamya Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ktvamAropya vyeNa granthinedAlAvena yatsamyaktvaM sudevagurudharmazradhAnalakSaNaM tat svarUpakathanAdinA zrAropya bujhyA grAhayitvA / mithyAdRzAmapi mithyA viparItA dRSTivastugrahaNapariNatiryeSAM te tathA teSAmapi vidyamAna mithyAtvavatAmapi / vrtNdiidaa|dhiirbudhyHdhiiraa'docyaa budhirmatiryeSAM tetthaa| dadate zrAryaraktisUrayazva somadevAdInAM prycchntiityrthH||41|| kA yogyatA'valokyetyArekAyAmAhayo buddhA javanaimueyaM dhIraH syAdratapAlane / sa yogyo nAvanedastu urlayo nopayujyate // 4 // ya iti yaH kazcinnabyo navanairguNyaM navaH saMsArastasya naiguNyaM sukhAdiguNazUnyatvenAsAratvaM / buvA jJAtvA sAdhUpadezazravaNAdinA / vratapAlane vratAnAM prANAtipAtaviramaNAdimahAvratAnAM pAlane parirakSaNe / dhIro nizcalaH samarthaH / syAnnavet / sa yogyo dIkSAdAnasyocito sheyH| tu punaH nAvanedo nAvasya guNasthAnAnurUpapariNAmasya jedo'sya granthinedo jAto na veti prakAro jJAtuM / purkhayo mukhena sadayituM zakyo vrtte| ato nopayujyate iSTasAdhane nAnukUlo dRzyata ityrthH||4|| uktAnaMgIkaraNe dUSaNamAhano cennAvAparijJAnAt sidhysichipraahteH| dIkSAdAnena navyAnAM mArgocchedaHprasajyate // 43 // no cediti-cedyadi pUrvoktaM namAdipariNativantaM dIdAdAnena nAjiyate niSidhyate tadA nAvAparijJAnAt jAvasya guNasthAnAnurUpapariNAmasyAparijJAnamanavagamanaM tasmAtoH navyAnAM dIdAdAne'nAhate satItyarthaH / sidhyasiddhi Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra: saTIkaH // 13 // CORAGGIOSASHARA parAhateH siddhizcaturthAdiguNasthAnanirdhAraNaM, asidhiHprathamAdiguNasthAnanirdhAraNaM tayoH parAhatiH tiraskArapratibandhaH udma prathamaprabaMdha: sthatvena vyAghAto vA sphuTIkaraNAjAva iti yAvat tasyAH sakAzAt unnayeSAM vratadAnaniSedhasaMjave sati / mArgocchedo| |mArgasya sarvadharmapatrasya ucchedo vilopH| prasajyate naviSyati // 3 // ayoktArthameva spaSTayannAhaazujhAnAdare'jyAsAyogAnno darzanAdyapi / siddhayennisargaja muktvA tadapyAnyAsikaM yataH // 4 // azu'ti-azudho mithyAdRSTayAdistasyAnAdaro vratadAne parityAgaH sa tathA tasmin kRte sati / abhyAsAyogAdanyasanaM pratidinaM dharmakRtyeSu pravartanaM tasyAyogo'prAptiH sa tathA tasmAt / nisargajaM nisargaH svajAvo'nupadezastasmAjAtaM samudbhUtaM yattattathA naisagikaM samyaktvamiti yAvat / muktvA parityajya zeSa darzanAdyapi darzanamadhigamasamyaktvaM tadAdi yasya tadapi / zrAdipadAt zrutaprAptirapi no sidhyet na niSpadyeta, tarhi dezaviratyAdInAM tu kA kathA ? te tu sutarAM na jveyuH|kutH? yato yasmAt tadapi adhigmdrshnaadikmpi|jiivsy AnyAsikamanyAsena javamAnyAsikaM anekanavasevAjanyaM vartata ityrthH||4|| uktArthasya sAphaTyamAha // 13 // zujamArgAnurAgeNAzaganAM yA tu zuddhatA / guNavatparataMtrANAM sA na kvApi vihanyate // 45 // KI zughamArgeti-zudhamArgAnurAgeNa zudhaH sarvajJopadiSTo mArgoM muktivarma tasmin yo'nurAgaH prItyAnusaraNaM tena mArgA Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nusAriNAmiti jaavH| azaganAM azaga zramAyinasteSAM / guNavatparataMtrANA guNavanto bahuzrutAsteSAM parataMtrA adhInatAyuktAsteSAM / yA zuddhatA yA mithyAtvakaSAyAdInAM mandatApAdanarUpA vimalatetyarthaH / sA tu kvApi kasmiMzcidapidarzane na vihanyate na virudhyate, tarhi jinamatapravRttAnAM dharmapriyajanAnAM kimucyata ityrthH||45|| pUrva jJAnaM darzitaM saMprati kriyAM vizeSayannAha| viSayAtmAnubandhairhi tridhA zuddhaM yathottaram / bruvate karma tatrAyaM muktyartha patanAyapi // 46 // viSayeti-hi nizcayena / viSayAtmAnubandhaiH viSayo'gnijalaparvatAdistasminmokSArthe patanAdikaraNaM taviSayakarma viSa| yakriyA / karmazabdo'tra pratyekamanisaMbadhyate / zrAtmanA svayameva vikahipataM svasvamatAnusAreNa lokasaMjhayA mithyAdRzAM yamaniyamAdikaraNIyaM Atmakarma / anubandhena cAtmasvarUpAnukUlena zAntavRttyA tattvAnugataM tapaHzIlazuladhyAnAdikara|pamanubandhakarma / tridhA triprakAramuktakarma sarvatra khoke vartate / tatra yathottaraM zuddhaM uktakrameNa pUrvasmAt pUrvasmAduttaramuttaraM zuddha doSahAnimapekSya vimalaM navatItyarthaH / tatrAdyaM viSayakarma / patanAdyapi parvatAdinyaH prapatanAdikamapi / muktyartha bruvate tanmatAnusAriNaH // 46 // vitIyaM karmAha thajJAninAM dvitIyaM tu lokadRSTayA yamAdikam / tRtIyaM zAntavRttyA tattattvasaMvedanAnugam // 4 // ajJAninAmiti-ditIyaM pUrvazlokoktakramasaMkhyAvazAt vitIyamAtmakarma / khokadRSTayA lokaH kupravacanaM parivrAja XERRASKUSA KRISLUSAUS Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAraH saTIkA // 14 // kAdijano vA tasya yA dRSTidarzanaM matamiti yAvat tayA / yamAdikaM yamyate nivartyate zrAraMjAdinyo yAvajIvamAtmA prathamaprabaMdha: yena sa Adiryatra karmaNi tattathA / AdipadAniyamadhyAnAsanAdi jJeyaM / tadAtmakarma / ajJAninAM kutsitaM jJAnamajJAnaM jJAnaphalavarjitakubodhastadasti yeSAM te tathA teSAM navati / tRtIyaM tu karma zAntavRttyA zAntA viSayakaSAyavirahitA vRtti-2 manainjiyavartanA sA tathA tyaa| tattvasaMvedanAnugaM tattvaM sAdhyamAtmasvarUpaniSpAdanaM modAdi tasya yatsaMvedanaM samyak yathaiva sthitaM tathaiva vedanaM jJAnaM tasyAnugataM tadanukUlatayA phalena sAdhye vyAptaM yttttthaa| tadanubandhakarma navatItyarthaH // 4 // athaiteSAM phalamAha zrAdyAnnAjhAnabAhulyAnmokSabAdhakabAdhanam / sannAvAzayalezanocitaM janma pare jaguH // 4 // | zrAdyAditi-ajJAnabAhuTyAt ajJAnamabodhastasya bAhuTyamatiprAcurya yatra tattathA tasmAt / zrAdyAt prathamAt viSayakarmaNaH skaashaat|modbaadhkbaadhnN sakalakarmadayo modastasya ye bAdhakA vyAghAtakAriNo rAgAdayasteSAM bAdhanaM vinaashH| neti na javati / sannAvAzayalezana san samIcIno jAvo vairAgyAdistasya ya AzayaH pariNAmastasya dezoM'zastena / ucitaM tadAzayAnurUpaM janma vyantaranRpAdinavaprAptiH navati iti pare'nye sUrayo jaguruktavantaH // 4 // | dvitIyAdoSahAniH syAt kAcinmaMDakacUrNavat / zrAtyantikI tRtIyAttu gurulaaghvcintyaa||e| // 14 // vitIyAditi-ditIyAdAtmakarmaNaH sakAzAt / kAcit svalpA / maMDUkacUrNavat maMDUko daIrastasya yacUrNa sUkSmatanudodAstapat tadanurUpA / doSahAnirdoSA rAgAdayasteSAM hAniyUnatA / syAjAyeta / yathA maMDUkacUrNato bahavo darDarA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javanti tathA'nenApi rAgAdihAnyopArjitapApAnubandhipuNyena maharSikatvaM prApya madAdikaraNena punarbahvI doSavRddhiH syAt ityarthaH / tRtIyAttu anubandhakarmaNaH punaH / gurulAghavacintayA gurugauravaM guNavRdhiryathA navati, lAghavaM ca svahapa-18 doSatvaM yathA syAttathA'haM kurve iti cintayA vicAraNyA anuSThAnakaraNAt / zrAtyantikI niHsattAkA dosshaanirbhvti| yasyAM pravRttau guNavRdhiradhikA navati, doSastu kvacidapaH syAttasyAM pravartate, na tu viparyaye iti gurulAghavavicAraNyA pravRtta ityrthH||4e|| tRtIyakarmaNaH sakAzAnna kevalaiva doSahAniH, kiMtu mArgabIjamapyAropayatItyAhaapi kharUpataH zujhA kriyA tasmAhizucikRt / maunIndravyavahAreNa mArgabIjaM dRddhaadraat||50|| apIti-maunI vyavahAreNa munInyo jinezvarastasya tena praNIto vA yo vyavahAro mokSasAdhaka kriyAsamAcArastena / yo vizuddhikaraNAya pravRttaH syAt tasya svarUpataH svarUpaM svannAvaH kriyAkAradazanaM vA tasmAt / zudhA nirmalA nirdoSA sarvajIvAnAM sukhAvahA yA kriyA sA prAptA javati / apiH punararthe / sA kriyA vizucikRt zrAtmanaH zuddhikAriNI javati / tasmAt kAraNAt / dRDhAdarAt dRDho'tizayita AdaraH kriyAyAM bahumAnastasmAt / mArgabIjaM mArgasya ratnatrayarUpasya bIjamiva bIjaM samyaktvalAnarUpaM javatItyarthaH // 50 // atha ye avyadIkSAmavagaNayanti tAn zikSyati / yaghoktArthameva dRDhayannAhagurvAzApArataMtryeNa 'vyadIdAgrahAdapi / vIryojhAsakramAtprAptA bahavaH paramaM padam // 51 // RICHOSAHIHIROSACEASX4 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabaMdha: zradhyAtmasAraH saTIkA PERHASISHASHASHGAGE gurvAzeti-gurvAApArataMtryeNa gurUNAM zrutavRzAnAM AjJA nirdezastasyA yatpArataMtryaM vazavartitvaM tena hetunA / vyadIdAgrahAdapi avyeNa SaSThaguNasthAnapariNAmAprAptena yaddIkSAyA graho grahaNaM rajoharaNAdisAdhuliMgadhAraNaM tasmAdapi / tathA vIryobAsakramAt vIryasyAntargatarucirUpasya kriyAyAM parAkramasya vA nacAso vRddhistasya krama uttarottarazuddhitvApAdanaM tasmAt / bahavo jvyaaH| paramaM padaM zratyutkRSTAnandamayaM modaM / prAptA gtaaH| yAnti ca mahAvidehAdigvityarthaH // 51 // atha zlokAnyAmupasaMharannAhaadhyAtmAcyAsakAle'pi kriyA kApyevamasti hi| zujaughasaMjJAnugataM jJAnamapyasti kiNcn||5|| adhyAtmAnyAsakAle'pIti-adhyAtmaprAptaralyAsaH sAmIpyaM tadpo yaH kAla ekapujalaparAvartapariNAmAvaziSTasaMsArakAla iti jAvaH / yadaikapujalaparAvartapariNAmasaMsAro jIvasyAvatiSThate tadaivAtmAbhimukhI cetanA javati, nAnyadA / kutaH? anekapujalaparAvartAvaziSTe saMsAre hi dIrghadaurgatyajAktvAt / evaM tasmin stypi|hi nizcayena / kApi priyatnAvena sudevagurunamaskaraNAdirUpA'nirdiSTA / kriyA'sti / tathA zunaughasaMjJAnugataM zunA sundarA oghena sAmAnyena saMjJA dhamojivASapariNatistAM anugataM tadanurUpaM tasyAM vyAptaM vA / kiMcanAMzamAtraM jJAnamapyasti // 5 // zrato jJAnakiyArUpamadhyAtma vyavatiSThate / etatpravardhamAnaM syAnnirdajAcArazAlinAm // 53 // ||itydhyaatmsvruupaadhikaarH||2|| ata iti-ataH puurvoktsvruuphetutH|jnyaankriyaaruupN jJAnaM ca kriyA ca jJAnakriye te eva rUpamAtmA yasya tttthaa| SARANSISTOSTAGS Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma pUrva yattvayA pRSTaM tat / vyavatiSThate viSayAntaraparihAreNa jJAnakriyArUpe svasthAne vyavasthitaM navati / etadanantaroktasvarUpamadhyAtma / nirdalAcArazAlinAM nirgato daMnaH kapaTaM yasmAt sa cAsAvAcAro dharmavyavahArastena zAlante zojante ye te tathA teSAM / pravardhamAnaM syaadityrthH|| 53 // // ityadhyAtmasvarUpAdhikAraH // 2 // nirdalasyAdhyAtma pravardhamAnaM navatItyuktamato'dhikAraparisamAptiM yAvaiMjakRtAnanan darzayannadhyAtmakAminirdalo nirAkArya ityAha daMno muktilatAvahnirdajo rAhuH kriyAvidhau / daurjAgyakAraNaM daMno daMno'dhyAtmasukhArgalA // 5 | daMna iti-noH sAdho! tvamevaM mahAnarthakara daMnaM nirAkuru / ko'sau ? yo daMlo mAyAvitvaM / muktilatAvahniH muktiH saMkalakarmanivRttiH saiva khatA sarvasaukhyaphaladA surataruzAkhA tasyA dahane vahnirhatAzanarUpo vartate / tathA kriyAvidhau [kriyA dharmakartavyatA saiva vidhuzcanchastasmin rAhurUpo'sti, tasya mAlinyahetutvAt / tathA dauAgyakAraNaM urjagasya nAvo daurjAgyaM sarvajanAniSTatvaM tasya kAraNaM sAdhanaM vartate, daMnI sarvasyAniSTo jvtiityrthH| tathA daMlaH puurvoktH| adhyAtmasukhArgalA adhyAtmAnugataM yatsukhamAnandastannirodhane'rgalArUpaH, tannirodhakatvAt / atra pade pade danazabdagrahaNaM tasyAtipuSTatAkhyApanArtham / yamuktam-"mAyAzIlaH puruSo yadyapi na karoti kazcidaparAdham / sarpa zvAvizvAso javati tthaapyaatmdosshtH||1||" ityrthH|| 54 // daMno jJAnAjidaMnolirdanaH kAmAnale haviH / vyasanAnAM suhRdaMlo daMjazcauro vratazriyaH // 55 // Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma AS- G sAraH saTIkaH // 16 // ASUSISAHAASLAS dala iti-daMno mAyitvaM jJAnamevAniH parvatastasyAtidUravartivastudarzanahetutvenAmitvaupamyaM / tasya vinAzane daMno prathamaprabaMdha: khirvajra, jJAnodayanivArakatvAt / tathA danaH kAmAnale kAmaH kandarpaH sa evAnalo vahniH sarveSAM mahAsaMtApakAraNatvAt tasmin / havighRtaM, tatsaMvardhakatvAt / tathA daMlo vyasanAnAM kaSTAnAM suhRnmitraM sthAnadaH, sarvakaSTotpattikAraNatvAt / tathA dano vratazriyaH vratAni mahAvratAdIni tadrUpA yA zrIrkhadamIstasyAzcaurastaskaraH, vratazojanAharaNasamarthatvAt ityarthaH / atrA-18 pi pade pade daMlagrahaNasya hetuH pUrvavat // 25 // | denena vratamAsthAya yo vAJchati paraM padam / lohanAvaM samAruhya so'bdheH pAraM yiyAsati // 56 // | deneneti-danena svadoSAbAdanasvannAvena / vrataM dIkSAM / AsthAya svodarajaraNAdyartha svIkRtya / yaH kazcit / paraM padaM 8 prakRSTaM sthAnaM muktilakSaNaM / vAti prAptuminchati / so'jJaH / lohanAvamAruhya loho'yaHmistasya yA nauH pravahaNaM tAM samAruhya samupavizyeti yAvat / zrabdhaH samupasya / pAraM paratIraM / yiyAsati yAtumicchati / yathA lohanAvArUDhasya jaladhitIraprAptyasaMjavastathA daMnena vratagrahaNe'pi javAbdhitIraprApterasaMjava evetyarthaH // 56 // . | kiM vratena taponirvA denazcenna niraakRtH| kimAdarzana kiM dIpairyadyAMdhyaM na dRzorgatam // 5 // kiM vrateneti-cedyadi / yena vratena daMno na nirAkRto hajehAnna niSkAsitastarhi tena vratena dIkSAdipAlanena kiM ko guNo khabdhaH? na ko'pItyarthaH / vA'thavA / taponizcaturthaSaSThASTamAdibhirapi kiM labdhaM ? na kimapItyarthaH / dRSTAntamAha-| yadi dRzonayanayorAMdhyamadarzanatvaM na gataM na naSTaM tadAdarzana darpaNena dIpaiH pradIpairvA kiM phalaM na kimapItyarthaH // 57 // CRECAUSACROCESS // 16 // Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ kezalocadharAzayyA nidAbrahmavatAdikam / denena dRSyate sarva trAseneva mahAmaNiH // 5 // kezaloceti-kezA mUrdhajAsteSAM loca utpATanaM, dharA nUstasyAM zayyA zayanaM, zikSA krnnkaaraapnnaadinirnvniH| prakAvizuddhAhArasya grahaNaM, brahmavratAdikaM brahmacaryAdikaM / AdipadAnniHparigrahatAparISahopasargAdisahanaM grAhya / ete sarve mokSasAdhakadharmAH / dalena mAyitvena / dRSyante niSphalAH kriyante / kena ka va ? trAsena ratnajAtau kAkapadAdidoSavizeSeNa mahAmaNiriva mahArghyaratnamiva / yathA trAsena maNirmUTyaM na banate tathA daMlena kriyA phalaM na banata ityarthaH // 5 // sutyajaM rasalApaTyaM sutyajaM dehanUSaNam / sutyajAH kAmanogAzca pustyajaM dajasevanam // ee|| sutyajamiti-loH sAdho rasalApavyaM rasAH susvAdanIyA ghRtadIrAdayasteSu yazApayyamatyAsaktistat / sutyajaM sukhenAnAyAsena tyaktuM parihartuM zakyaM vartate / tathA dehajUSaNaM dehaH zarIraM tasya yadbhUSaNaM snAnabhaMgArAdinA'laMkaraNaM tadapi sutyajaM / tathA kAmajogAH kAmA atizayena manoharA jogAH zabdAdipaJcaviSayavilAsAste'pi sutyjaaH| paraMtu daMlasevanaM daMjasya kenacitsvArthena svadoSAcchAdanasya yatsevanaM racanaM tat mustyajaM kaSTena pariharaNIyaM javatItyarthaH // ee|| tulA yatsaMpradhArya danaM kurvanti tadAhasvadoSanihavo lokaH pUjA syAjauravaM tthaa| zyataiva kadarthyante daMnnena bata bAlizAH // 6 // svadoSeti-svadoSa nivaH svakIyA doSA anAcAravizeSAstAnihate svArtharakSaNAyApalapati yaH sa tathAvidho loko jana evaM saMpradhArayati-pUjA syAt daMjena guNitvakhyAtistayA ca mama jaktalokenyaH pUjA pAtrAhArAdinA satkAraH Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KAISA adhyAtma-18 syAt / yataH pUjA hi guNavata eva javati / tathA mama gauravaM janeSu mahattva mahApuruSapaMktiSu pratiSThA vA syAnavet / prathamapravadhaH sAra: dazyataiva etAvanmAtreNaiva lAnena tuSTAH santo bAkhizA mUrkhaziromaNayaH / bateti khede / daMna kadarthyante zrAtmAna saTIkaH vibyntiityrthH||6|| daMjavatAmavratavRdhimAhaasatInAM yathA zIlamazIlasyaiva vRddhaye / daMnenAvratavRSTyartha vrataM veSajRtAM tathA // 61 // asatInAmiti-yathA yena prakAreNa / zrasatInAM na satyo'satyastAsAM / zIlaM lokalajAdinA parivArAdirodhato vA maithunavarjanaM / azIlasya tIvamaithunAnilApasyaiva vRdhye vRddhyartha javati / tathA tenaiva prakAreNa / dajena doSAvAdanasvanAvena / veSanRtAM gRhItasAdhumughANAM / vrataM dIkSApAkhanaM / avratavRddhyarthamaviratipracuratAya javatIti // 61 // arthateSAM daMne'tizrayAM darzayannAhajAnAnA api daMjasya sphuritaM bAlizA jnaaH| tatraiva dhRtavizvAsAH praskhalanti pade pade // 6 // jAnAnA iti-aho bAkhizA mUrkhazekharAH / janAH praanninH| daMjasya mAyAcArasya / sphuritaM viceSTitaM tena bhUyo || nUyo dattavimbanAmiti yAvat / jAnAnA api svabudhyA vidanto'pi / tatraiva khalavRttau / dhRtavizvAsA dhRto vihito vizvAsaH sukhado'stIti zraddhA yaiste tathAvidhAH santaH / pade pade sthAne sthAne praskhalanti bhraSTadharmA ityapamAnAdinA tiraskaraNIyA jvntiityrthH||6|| SAMSMEMADARS CHIRISH Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LOSOSASSOOSOGROGG mohasthAzcaryakArimahimAnamAha aho mohasya mAhAtmyaM dIdAM jAgavatImapi / dannena yahiyupanti kAleneva rUpakam // 3 // aho iti-aho mahadAzcarya / mohasya mohniiykrmnnH| mAhAtmyaM pratnAvaH kIdRgU vartate ? yanAgavatImapi jagavaniraItparamezvarairupadiSTA tAmapi / dIdAM prvrjyaaN| daMlena mAyAvitvena / vidyupanti nAzayanti / mUrkhA iti zeSaH / kena kimiva ? kahAlena maSIkUrcakena / rUpakaM citramiveti // 63 // abje himaM tanau rogo vane vahnirdine nizA / granthe maukhyaM kaliH saukhye dharme daMna upplvaaH||6|| ana iti-zrApo jalAni tAsu jAtamanaM kamalaM tasmin / himaM tussaarH| yathA upaplava upatravo vartate / evaM sarvatropaplavazabdena saha saMbandho yojyaH / tanau zarIre rogo vyAdhiH / vane tarugaNe vahiragniH / dine'hani nizA raatriH| granthe zAstre mauyaM mUrkhasya nAvo jammatitvaM / sukhasya jAvaH saukhyaM tasmin kaliH parasparaM kAhaH / tathA dharma dharmaphalaprAptau daMlo mAyitvaM / ete upaplavA upajavA javanti vinAzahetavo javantItyarthaH // 6 // zrAraMjapravRtterapi daMnasya heytvmaavedytihai| ata eva na yo dhartuM mUlottaraguNAnalam / yuktA suzrAkhatA tasya na tu daMnena jIvanam // 65 // ata eveti-zrata evAsmAdeva kAraNAt daMna dharmo na javatIti zAstrasidhAntAt / yo muniH| mUkhottaraguNAn mUkhanUtA dharmataroH skandhanUtA ye paJcamahAvatA uttarajUtAzca mUlaguNavRdhikArakA ye guNA dharmataroH zAkhAdirUpAH piMDa-2 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S adhyAtmasAraH saTIkaH // 10 // IGURASAASAASAHAR vizudhyAdikA guNAstAn / dhatu paripAlayituM / nAvaM na samarthaH / tasya narasya / suzrAghatA suSTu zojanA do prathamaprabaMdha: pavarjitA zrAdhatA dezaviratitvaM / yuktA yogyA'sti / tu punaH / daMjena kapaTavRttyA svadoSAcAdanena / jIvanamAjI-17 vikAkaraNaM / na yuktaM naahmityrthH| vraSTacAritrAcchAghadharmoM yukta ityrthH|| 65 // nanvevaM vratapAlanAzaktena sarveNApi dIkSA parihAryA syAt , neti brUmaH, tadevAhaparihartuM na yo liMgamapyalaM dRDharAgavAn / saMvijJapAkSikaH sa syAnnidainaH saadhusevkH||66|| parihartumiti-yo jano muniruupH| dRDharAgavAn jine jinazAsane ca bahujaktimAn / liMgaM muniveSa / parihartu | tyaktuM / nAlaM na zaknuyAt prakhyAtatvAdinA shaasnaapnnaajnaajiiteH| sa muniH| nirdalo daMjarahito nUtvA / sAdhusevakaH sAdhUnAM viziSTasaMyamavatAM sevkH| saMvijhapAkSikaH saMvijJA mokSamArgasamudyatavihArAsteSAM pakSo guNadharmaprarUpaNaM yasyAsti sa saMvijhapAdikaH / syAt navet / yo khajAtaH zAsanApatrAjanAjItervA muniveSa parihartumasamarthastena sAdhuSu svasvarUpanivedanapUrvakaM sAdhusevAkAriNA saMvijhapAkSikeNa navitavyamityato na sarveSAM veSaparihArApattirityarthaH // 66 // pUrvoktasya guNalAnaM darzayatinirdajasyAvasannasyApyasya zuddhArthanASiNaH / nirjarAM yatanA datte svarUpApi guNarAgiNaH // 6 // // 10 // nirdanasyeti-nirdanasya mAyAprapaJcavarjitasya / avasannasyApi manda kriyodyamasyApi / asya pUrvoktaguNarAgiNaH saMvi Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ UGG CLASSES pAkSikasya / zuArthanA piNo yathArthamuniguNaprarUpakasya / svapApi yatanA stokopi vratapAkhanaprayatnaH / nirjarA karmahAni / datte prayanvati karotIti yAvat / nijatvAdityarthaH // 6 // uktavyatireke doSamAhavratanArAsahatvaM ye vidanto'pyAtmanaH sphuttm| dalAyatitvamAkhyAnti teSAM nAmApi pApmane // 6 // vratanAreti-bratAni paJcamahAvratAni teSAM nAro vyakSetrakAkhajAvAnusAreNa niraticAratayA pAkhanaM tasmin asahasvamasamarthatvaM / ye kecana zagaH / zrAtmanaH svasya / sphuTaM prktttyaa| vidanto'pi jAnAnA api / dalAnmAyAmAzritya / yatitvaM munitvaM svasya / zrAkhyAnti sAdhava eva vayamiti vadanti / teSAM bhraSTacAritrANAM daMjinAM / nAmApi nAmoccAraNamapi / dUre'stu vandanastutisevanAdItyaperarthaH / pApmane pApAya nvtiityrthH|| 6 // kurvate yena yatanAM samyakAlocitAmapi / tairaho yatinAmnaiva dAMjikairvacyate jagat // 6e|| kurvata iti-ye sAdhuveSadhAriNo daaNnikaaH|smykaalocitaaN samyak zojanAM kAle paJcamArakAdike vayasi ca ucitAM yogyAmapi / yatanAM saMyamakriyAM vrataparirakSaNamiti yAvat / na kurvate na pAlayanti / aho mahadAzcarya nIrAjakaM pazya / yattaiHnikaiH kapaTavaniH / yatinAmnaiva sAdhunAmamAtreNaiva / jagat javyajanasamUhaH / vazcayate vipratAryate zrazanavasanAdidhanaharaNena luTyata ityrthH||65|| be---ken Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabaMdha adhyAtmasAra: saTIkaH // 1 // dharmItikhyAtilonena prachAditanijAzravaH / tRNAya manyate vizva hIno'pi dhRtakatavaH // 70 // dharmIti-eSa saadhuH| dharmI dharmastyAgAdiko'sti yasya sa tathA itikhyAtilojena dharmavAnityevaMprakArA yA khyAtirjane prasidhistasyA yo khojastapakSaNe prItistena / prajAditanijAzravaH prayatnenAbAditaHvihito nijaH svakIya pAzravo doSavRndo yena sa tathA |hiino'pi guNairvarjito'pi, zrAstAM guNavAnityaperarthaH / dhRtakaitavA dhRtaM sukhadAyitayA hRdi nivezitaM kaitavaM kapaTitvaM yena sa tathAvidhaH san / vizva jagajAnaM / tRNAya manyate tRNaprAyaM gnnytiityrthH||30|| zrAtmotkarSAttato daMnI pareSAM caapvaadtH| badhnAti kagniM karma bAdhakaM yogajanmanaH // 7 // zrAtmotkarSAditi-tatastadanantaraM jagajAnatRNagaNanAnantaraM dharmitvaprasiddhyanantaraM vA jAtAjimAnAt / daMnI kpttpriyH| zrAramotkarSAt zrAtmanaH svasyotkarSoM guNitvakhyAtistasmAt / ca punaH / pareSAmAtmavyatiriktAnAM sarveSAM guNi|nAmapi / apavAdato'pavadanaM nindanaM tasmAt / uktahetuSyAt yogajanmano yogo jJAnAdiguNaprAptisaMbandhastasya janma utpattistasya / athavA yogA atraiva zAstre'gre vakSyamANA vAyogAdayasteSAM janma tasya / bAdhakaM nivArakaM / kaThina mahAtaponiSurjeyaM narakAdiprAptiyogyaM / karma pApamazulaM / badhnAti zrAtmapradezaiH saha saMdadhAtItyarthaH // 11 // zrAtmArthinA tatastyAjyo daMno'nartha nibandhanam / zuddhiH syAhajunUtasyetyAgame pratipAditam // 2 // zraAtmArthineti-tatastasmAt kAraNAt daMjavAn ghanakagniM muSkarma banAtItyato hetoH / zrAtmArthinA zrAtmanaH sva Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SLOGA SASASI svarUpasya arthaH prayojanamastyasyeti tathA tenaatmsvruupebrunaa| anarthanibandhanaM anarthA mAyinAmapyaniSTA narakAdikuHkhopavAsteSAM nibandhanaM kAraNaM / daMno mAyAvRttiH / tyAjyaH parihAryaH / kutaH 1 jujUtasya yathArtha saralAzayasya / zudhiH pApakarmakSayaH / syAnavet / ityevaM / Agame sidhAnte / pratipAditamuktaM / iti // 12 // AgamoktamevAha| jinairnAnumataM kiMcinniSiDaM vA na sarvathA / kArye jAvyamadanenetyeSAA pAramezvarI // 3 // jinairiti-jinaistiirthkRtiH| kiJcit kizcanamAtramapi kArya ahiMsAdikaM / sarvathA sarvaprakAreNaikAnteneti yAvat / / nAnumataM idaM kartavyameveti nAnujJAtaM / vA'thavA / kiJcidapi AdhAkarmAdikaM / na niSicaM sarvathaikAntena na nivAritaM | etannaiva kartavyamityekAntena noktaM / tarhi jinaiH kiM nirdiSTamityAha-kArye kartavye samutpanne sati, tadA niSidhamanujJAtaM vA kurvatA / zradaMlena saralAzayena jAvyaM kapaTa nAcaritavyaM / ityeSA'nantaroktaprakArA / pAramezvarI paramezvarANAM jinezvarANAM saMbandhinI / zrAjJA zrAgamoktavANI vartata ityrthH|| 3 // atha zlokaSayena paramArthakathanapUrvakamupasaMharatiadhyAtmaratacittAnAM daMnaH khalpo'pi nocitH| nilezo'pi potasya sindhuM khaMghayatAmiva // 4 // adhyAtmaratacittAnAmiti-adhyAtmaviSaye ratamAsaktaM cittaM mano yeSAM te tathA teSAM / daMnaH kapaTaM / svaspo'pi Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma sAra: saTIkA CRACROREA sutarAmatizayenAhapaH stokaH so'pi / nocito nA) javati, kartumiti shessH| tatra dRSTAntamAha-sindhuM samujhAkhaMghayatAma- prathamaprabaMdhaH tikramya gaSThatAM / potasya pravahaNasya / vikhezo'pi zva svalpaviSamapi yathA / yathA samutramuttaratA kiMciliSavadapi pravahaNaM jakhadhau nimakAnaheturbhavati tathA'dhyAtmaviSaye svarUpo'pidaMna zrAtmamAkhinyaM samutpAdya javapAtAya jvtiityrth||7|| ___danalezo'pi mahalyAdeH strItvAnartha nivandhanam / atastatparihArAya yatitavyaM mhaatmnaa|| 5 // // iti daMnatyAgAdhikAraH // 3 // daMjakhezo'pIti-daMnasya zanavRtterlezo'pyaMzamAtro'pi / maGkhyAdeH malInAthajIvo mahAbakhanRpaH sa zrAdiryasya sa . zrAdizabdena pIThamahApIupranRtayo grAhyAH tathA tasya / strItvAnarthanibandhanaM strItvaM strIgotrabandhastadevAniSTatvAdanarthaH pAravazyahetutvAt , tasya nibandhanaM kAraNaM jAtaM / ato'smAddarzitahAnikAraNAt / mahAtmanA ziSTena dharmaphalamilatA janeneti yAvat / tatparihArAya tasya daMjasya parihArastyAgastasmai / yatitavyaM udyamapareNa jAvyaM / yata uktam-"pRSThataH sevayedaka jaThareNa hutAzanam / svAminaM sarvanAvena parakhokamamAyayA // 1 // tanojanaM yadgurudattazeSa sA prAjJatA yA na karoti pApam / tatsauhRdaM yat kriyate parode daMvinA yaH kriyate sa dhrmH||||" iti // 15 // // iti dltyaagaadhikaarH||3|| Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anantarAdhikAre'dhyAtmajanmajUmijUtA dalatyAgarUpA zudhirukA / tasyAM jAtAyAM satyAM navasvarUpasya yathArthapratilAsaH syAditi javasvarUpacintanamAha tadevaM nirdanAcaraNapaTunA cetasi java-kharUpaM saMcintyaM kSaNamapi samAdhAya sudhiyaa| zyaM cintA'dhyAtmaprasarasarasInIralaharI, satAM vairAgyAsthApriyapavanapInA sukhakRte // 6 // tadevamiti-tattasmAt jJAtadanadoSatvAt / nirdalAcaraNapaTunA nirdainaM daMjarahitaM yadharmasyAcaraNaM sevanaM tasmin paTunipuNaH kuzala iti yAvat yaH sa tathA tena / sudhiyA suSTu zojanamAtmahitaM dhyAyati vicArayati yaH sa tathA tena / evaM vakSyamANaprakAreNa / kSaNamapi stokkaalmpi| muhUrtAdiprajUtakAlaM yAvaJcintayitumasamarthena kSaNamapi cintanIyamiti jhaapyitumpishbdH| javasvarUpaM navasya caturgatirUpasaMsArasya svarUpaM janmajarA vipadAdimayaM / cetasi manasi / samAdhAya saM samyakprakAreNAdhAya sthApayitvA vicAreNa gRhItvA / saMcintyaM samyak sUkSmAlocanena vinAvanIyaM / iyaM cintA'nantarasUcitA javasvarUpAtmikA vicAraNA / adhyAtmaprasarasarasInIrakhaharI adhyAtmAnugato yaH prasara unnavo vistAro vA tatpattiriti jAvaH / sa eva sarasI khadhvI taTAkI tasyA nIralaharI jalataraMgarUpA vartate / kasmai ? sukhakRte paramajhAnAnandotpattaye / keSAM? satAM mahApuruSANAM / kathaMjUtA? vairAgyAsthApriyapavanapInA virAgasya jAvo vairAgyaM saMsAraudAsInyaM tasya yA zrAsthA cirasthAyisthairya tadrUpo yaH priyo ruciraH pavano maruttena pInA puSTA satI sukhadA jvtiityrthH|| 6 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabadhaH zradhyAsma sAra: saTIka MARA ayaM saMsAro mahAlayaMkarasamuJo'stIti cintanIyamityAhaitaH kAmaurvAgnivalati parito puHsaha itaH, patanti grAvANo vissygirikuuttaahighttitaaH| itaH krodhAvarto vikRtitaTinIsaMgamakRtaH, samujhe saMsAre tadiha na nayaM kasya javati // 7 // zta iti-he prANin tattasmAdanantaravakSyamANa jayasya vidyamAnatvAt / ihAsmin saMsAre javarUpe samuphe sAgare toyadhAviva kasya jayaM na javati? api tu sarvasya vivekino nvtiityrthH| kIdRze tasmin ? ita ekato yadA dRzau prasArayAmastadA / duHsaho duHkhena sahyata iti tathA / kAmaurvAgniH kAmo madanaH sa evaurvAgnirvamavAnalaH / paritaH sarvatazcatudinu / jvalati dIptaH san dahati / yathA samujhe vaDavAnalo jalazoSaNAdinA saMtApahetustathA nave paramazamasukhazoSaNaH kAmo vartata ityrthH| ito'nytH| viSayagirikUTAvighaTitAH viSayAH zabdAdipaJcavidhAsta eva purkhadhyatvena girayaH parvatAsteSAM yaH kUTaH zRMgaM viSayopheka iti yAvat tasmAvighaTitAtruTitA vizliSTA iti yAvat / grAvANo mahApASANakhamA dRddhaasktiruupaaH| patanti vyAghAtahetavo javanti / yathA samujhe gantAM patatparvataprastarA bhanekopajvahetavastathA saMsAraparatIre vrajatAM viSayA vyAghAtahetavo navanti, viSayiNAM javasya purkhadhyatvAt / tathA ito'nyatra prdeshe| vikRtitaTinIsaMgamakRto vikRtirvikAraH svajAvatyAga iti yAvat saiva taTinI nadI tasyA yaH saMgamaH saMzleSastena kRto nisspaaditH| krodhAvartaH krodhaH kopastadrUpo yathAvarto jalanamaHpunaH punastadAvezaH sa vidyate / yathA samujhe nadyAvartaH prayANajaMgakRt tathA| navatIragamane krodhodayo vighnakRt zeyaH / jave nivasatAM tu krodho javatyeva / zrata enivasya jayaMkaratetyarthaH // 7 // // 1 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ javo'gnirevetyAhapriyAjvAlA yatrohamati ratisaMtApatarakhA, kaTAkSAn dhUmaughAn kuvalayadalazyAmalarucIn / / athAMgAnyaMgArAH kRtabahuvikArAzca viSayA, dahantyasmin vahrau navavapuSi zarma kva sulanam // 18 priyAjvAleti-he zrAtman asmin dRzyamAne / javavapuSi javaH saMsAraH sa eva vapuH zarIraM yasya sa tathA tasmin / vahau hutanuji saMsArarUpe'gnAvityarthaH / zarma sukhaM / kva kutra / sukhanaM sukhena khanyata iti tathA'sti ? na kutracidi. tyrthH| yatra navavahnau / ratisaMtApatarakhA ratirnogAlisASaH saiva saMtApo mahatyuSNatA tena tarasA capalA vistIrNA vaa| priyAjvAlA priyA pramadA strI saiva jvAlA unnatordhvazikhA, vikAraprAcuryotpAdakatvena jvAlopamA / kuvalayadUkhazyAmalarucIna kuvalayAni zyAmakamalAni teSAM yAni dalAni patrANi tat zyAmalA kRSNA ruciH kAntiryeSAM te tathA tAn / kaTAkSAn strINAM vikUNitanetraprAntAn tadrUpAniti yAvat / dhUmaughAn dhUmasyAgnivikArasyaughAn samUhAn / ughamati muJcati zrAndhyaM karotItyarthaH strIhaksaundaryamohitA AndhyaM lajanta evAtaH kaTAkSANAM dhuumopmaa| athAnantaraM / kRtabahuvikArAzca kRto vihita utpAdito bahuvidho vikAro yaiste tathA / viSayAH pUrvoktA iSTAniSTazabdAdayaH tadrUpAH / aMgArA nirdhuumaagnyH| aMgAni zrotrAdInjiyagaNarUpadehAvayavAn / dahanti jasmIkurvanti iti // 10 // saMsAraH sUnAsthAnamevetyAhagale datvA pAzaM tanayavanitAnehaghaTitaM, nipIDyante yatra prakRtikRpaNAH praannipshvH| SASURA Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabaMdhaH adhyAtma sAraH saTIkaH nitAntaM puHkhArtA viSamaviSayairghAtakanaTai-navaH sUnAsthAnaM tadahaha mahAsAdhvasakaram // // gala iti-he jIva tattasmAt vkssymaannsvruuptH| ahaha asamaMjasaM mahA'ghaTitamiti yAvat / janaH saMsAraH sa eva / mahAsAdhvasakara sUnAsthAnaM mahat sAdhvasaM jayaM karotIti mahAsAdhvasakaraM sUnAyA hiMsAyAH sthAnamAzrayajUtaM vrtte| yatra sUnAsthAne / tanayavanitAsnehaghaTitaM tanayaH putro vanitA ca strI tayoryaH sneho rAgastena taMtusamUhajUtena ghaTitaM rcitN| pAzaM nivimaraDa / gale grIvAyAM / datvA kSiptvA baddheti yAvat / prakRtikRpaNAH prakRtyA svajAvena kRpaNAstulA dAnA vA, asAre'pi padArthe bacanivimamohatvAt / prANipazavaH prANina eva jIvA eva pazavo'jaimakAdijantavaH / nitAntamatizayena / duHkhArtA sukhairnAnAvidhapImAjirArtAH pImitAH santaH / viSamaviSayaviSamA atijayaMkarapuHkhaphakhadA viSayAH pUrvoktAstaiH tadrUpaiH / ghAtakaTaiHnanti vinAzaM kurvantIti ghAtakAste ca te naTAzceti samAsaH taiH kniH| pIDyante vyApAdyante bahunnirjanmamaraNairityarthaH // 7e / javo rAkSasa eveti cintanIyamityAhaavidyAyAM rAtrau carati vahate mUrdhni viSamaM, kaSAyavyAlaughaM kSipati viSayosthIni ca gaye / mahAdoSAn dantAn prakaTayati vakrasmaramukho, na vizvAsArho'yaM bhavati javanaktaMcara iti // avidyAyAmiti-joHprANin ayaM vkssymaannsvruupH| javanaktaMcaro java eva nakaM rAtrau carati camatIti nakaMcaro LOCAGAR // 15 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryAta kApAyavatAmeva navAjudeNaMda kapAyavyAkhau RESTAURUSISUS: Ostoster rAkSaso vartate, rAjaraMkAdisarvasya janakatvAt / iti zrato hetoH| vizvAsArho vizvAsaHpratItistasya yogyaHna jvti| kutaH1 yataH avidyAyAM na vidyA'vidyA tasyAmajJAnadazArUpAyAM / rAtrau nizAyAM / carati sveSThayA bhramati / duSTAnAmandhakAra eveSTasAdhakaH, zrato'jJAnarUparAtricaratvamuktaM / tathA mUrdhni mastake / viSamamanusAryaviSavegaM / kaSAyavyAlaughaM kaSAyAH krodhAdayasta eva vyAlA nujaMgamAsteSAmoghaM samUhaM / vahate dharati / kaSAyavatAmeva navo duHkhdH| tathA viSayAsthIni viSayAH pUrvoktAstadpANyasthIni kiiksmaalaaH| gale grIvAyAM / dipati paridadhAti / viSayapriyANAmeva javo gakhe ptitH| tathA mahAdoSAn mahAntazca te doSAzca jIvahiMsAmahAraMjaparadAragamanAdikA narakAdiprAptiphakhAstAn tadrUpAn / dantAn dazanAn / prakaTayati vikRtarUpadarzanAya mukhaM vidArya darzayatItyarthaH / kathaMjUtaH saH? vakrasmaramukhaH vakra vikRtAkAraM jayAnakamiti yAvat viSamasvajAvatvAt , smaraH kaMdarpaH sa eva mukhaM vadanaM yasya saH / zranadayAdyanAcArAcaraNe kAma eva mukhyaheturiti tasya mukhopamA / tathoktarUpo navanizAcaro vizvAsArho na bhvtiityrthH||0|| javo jayaMkarA'TavIti cintanIyamityAhajanA labdhvA dharmaaviNalavanidAM kathamapi, prayAnto vAmAdIstanaviSamapurgasthitikRtA / vibuMTyante yasyAM kusumazaranidena bakhinA, navATavyAM nAsyAmucitamasahAyasya gamanam // 1 // janA iti-no vivekin asyAM vakSyamANasvarUpAyAM / javATavyAM nava evATavI nUriphuHkhopajvazvApadAdivyAghAtamayatvAdaraNyaM tasyAM / asahAyasya zrutasukRtAdisArthavirahitasya / gamanaM prayANakaraNaM / ucitaM na sukhakRnna javati / / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 adhyAtmasAraH saTIkaH // 13 // 498A-% A4% AR kuta? yataH yasyAM javATavyAM / janA nvyaaH| kathamapi mahatA kaSTena tapodAnazIkhaparISadAdikaSTakaraNena / dharmaviNala- prathamaca vanikSAM dharmo vratapAlanAdiH sa eva viNaM dhanaM tasya khavo'zastadrUpAM nidAM kAMcitkadAcit / khabdhvA prApya / prayAntaH prayANaM kurvantaH santaH / vAmAdIstanaviSamargasthitikRtA vAme manohare akSiNI netre yasyAH sA vAmAkSI strI tasyAH stana eva viSamo jetumazakyo murgaH prAkArastasmin sthitirnivAsastaM karotIti sa tathA tena / bakhinA samarthena / kusumazarajilena kusumAni puSpANi tAnyeva zarA bANA yasya sa kAma iti yAvat sa cAsau nilo mlecastena / viluMvyanse vizeSeNa dharmadhanarahitAH kriyante / atropanayaH svadhiyA'nyUhyaH / atra saMsAre mumuguNA kaMdarpatnItena samudAya eva vihartavyamiti sUcitam / iti // 1 // saMsAraH kUTaghaTanAtmakatvena mithyArUpo'stIti cintanIyamityAha| dhanaM me gehaM me mama sutakalatrAdikamato, viparyAsAdAsAditavitataHkhA api muhuH| janA yasmin mithyAsukhamadabhRtaH kUTaghaTanA-mayo'yaM saMsArastadida na vivekI prasajati // 2 // dhanamiti-zrayaM dRzyamAnaH / saMsAro javaH / kUTaghaTanAmayaH kUTo'yathArtho vastusvajAvaprasAdakaH kRtrimannAvastasya yA ghaTanA racanA svarUpaniSpattiriti yAvat / tanmayastadrUpo'sti / tattasmAtkAraNAt / vivekI vivekastattvAtattvavi-IN cAro'sti yasya sa tathA / ihAsmin navavAse / na prasajati nAsato navati / iha va ? yasmin sNsaare| janA manuSyAH / dhanaM etadraviNaM / me mamAsti / gehaM etatsadanaM / me mama vartate / etat sutakalatrAdikaM sutaH putraH kalatraM ca strI dA MI-K Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CHINCREASEARC dikaM / zrAdipadAdazvAdikaM gRhyate / mama vidyate / zrata uktarUpAt / viparyAsAt buddhivaparItyAt / muhurjUyo nuuyH| zrAsAditavitataduHkhA zrAsAditAni prAptAni vitatAni vistIrNAni duHkhAni kaSTAni yaiste tathAvidhAH sntH| tathApi mithyAsukhamadanRto mithyA'sadavidyamAnaM svavikaTapasaMkahipataM mRgatRSNAvadasatyamiti yAvat tAdRzaM yatsukhaM sAtalakSaNaM tena yo madaH sukhitvAnimAnastaM binnati dhArayanti yete tathAvidhAH santo jave vasanti / zrasukhe'pi mamatAvazataH 4 sukhatvena brAntA ityrthH||2|| javo bandigRhamiti jAvanIyamityAha| priyAneho yasminnigaDasadRzo yAmikanaTo-pamaH svIyo vargo dhanamaninavaMbandhanamiva / madAmedhyApUrNa vyasanabilasaMsargaviSama, javaH kArAgehaM tadiha na ratiH kApi vikuSAm // 3 // priyAstredazati-tattato vkssymaannhetoH|nvH saMsAra tdruupN| kArAgehaM kArAyai kRtAparAdhAnAM nirodhanArtha gehmaagaarN| athavA kAraiva gehaM / astIti he prANin tvaM jAnIhi / tattata eva / ihAsmin nave / vipuSAM vidhAMsaH kRtyAkRtyavivekapaMmi tAsteSAM / vApi kutrApi / ratiH prmodH| na javati / iha kIdRze? yasmin navakArAgRhe / priyAsnehaH priyA vajanA tatasyAM yaH sneho rAgaH sH| nigamasadRzo nigamo bandhanazrRMkhalA tena sadRzastusyo navati, tataH palAyituM na zaknoti iti priyAsnehasya nigmopmaa| tathA svIyo varga AtmIyo vargaH putraadiprivaarH| yAmikanaTopamaH yAme prahare rakSakatayA te jAgratastiSThanti ye te yAmikAsta eva jaTAH sujaTAsta evopamA yasya sa tathA / parivAreNa veSTitatvAnna nirgantuM zakno-15 CARA-PRASAAR Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAraH saTIkaH // 24 // tIti yAmikanaTopamA / tathA dhanaM vittaM / ajinavaM zrapUrva / bandhanamiva rajvAdiniyaMtraNamiva javati / dhanAzAbachaH prathamaprabaMdhaH pumAn kRtAparAdhabandivannavanavaM parAnavaM khajata iti ajinavabandhanopamA / tathA madAmedhyApUrNa mado dhanayauvanAdisamuttho'nimAnaH sa evAmadhyamapavitraM malAdi tenApUrNa nRtaM / madanRtAmapakIrtipurgandho javatyeva / tathA vyasanabikhasaMsargaviSamaM vyasanAni mahAkaSTAni dhanaputrAdiviyogarogAdijanitAni tAnyeva vikhAni sarpAdinivAsaraMdhrANi teSAM yaH saMsargaH pracuratA tena viSamaM dAruNaM jiitidmityrthH|| 3 // saMsAraH smazAnamastIti cintanIyamityAha__ mahAkrodho gRdhro'nuparatizRgAlIva capalA, smarolUko yatra prakaTakaTuzabdaH pracarati / pradIptaH zokonistatamapayazojasma paritaH,smazAnaM saMsArastadaniramaNIyatvamiha kim // 4 // __mahAkrodha iti-tattato vakSyamANakAraNasamUhataH / zrayaM dRshymaanH| saMsAro jvvaasH| smazAnaM pretavanaM zeyaH / tata iha saMsArasmazAne / aniramaNIyatvaM manaso ramaNIyatvotpAdakatvaM / kimiti kiMnAmakaM vastvasti na kimpiityrthH| kIdagrUpe tasmin ? yatra navapretavane |mhaakrodho mahAnanantAnubandhI yaH utpannaH sannakAryamakRtvA na nivartate sa krodhaH kopstdupH| gRdhro mAMsAhAripakSivizeSo vartate / svaparayo rudhiramAMsayorvikhazcanahetutvAttathopamA / tathA capalA jahaNe khauttyvtii| anuparatizRgAlIva zranuparatiraviratiH saiva zRgAkhIva jaMbUkIva / avirateH sarvajaditvena tiryaksvannAvatvA- // 24 // ttathopamA / banamItIti zeSaH / tathA smarokhUkaH smaro madanavikAraH sa evokhUko ghUkaH / prakaTakaTuzabdaH prakaTAH prakaTI-1 643 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *GUSTUSSES kRtAH kaTukAH kaTukarasopetA vivekizravaNakuHkhadatvAt zabdA zrArATidhvanayo yena sa tthaavidhH| pracarati svecchayA mati, kAmasya divAndha visvAcAritvena tapamA / tathA zokAgniH zoka iSTaviyogAdijanitazcittophegaH sa evAnirdutAzanaH / pradIptaH prajvalito vartate / zokasya saMtApasvajAvatvAdanalopamA / tathA paritaH sarvataH / tataM vistIrNa / apayazo'pakIrti STA khyAtiriti yAvat tadrUpaM jasma rakSApuJjasamUho vartate / apayazaso'sAratvAnmAlinyakAritvAcca jasmopamA, tacca jave nivasatAM navatyevetyarthaH // 4 // zrayaM vo viSataruriti jAvanIyamityAhadhanAzA yachAyApyativiSamamUrgapraNayinI, vilAso nArINAM guruvikRtaye yatsumarasaH / phalAsvAdo yasya prasaranarakavyAdhinivaha-stadAsthA no yuktA javaviSatarAvatra sudhiyAm // 5 // dhanAzeti-jo jvyaaH| tattasmASakSyamANahatoH / atra navaviSatarau asmin java eva viSatarurviSavRkSaH, mahAmUrgetpAdakatvAt prANApahAritvAcca viSopamA tasmin / sudhiyAM sadivekavatAM / AsthA vizvAsaH / no yuktA kartumucitA na navati / kiMviziSTe tasmin ? dhanAzA dhanaprAptI yA zrAzA'tyAkAMkSA tadrUpA / yacchAyApi yasya navaviSataroH gayA AtapAnAvaH sApi, vRkSastu dUre'stu ityperrthH| kIdRzI? ativiSamamUrgapraNayinI atizayena viSamA'nivAryavegA yAta mUrga caitanya viluptiH tasyAHpraNayinI prApayitrIdhanasya vivekApahAritvena AzAtRSNAvizrAmadatvena ca visstruvaayopmaa| tathA nArINAM strINAM / vilAso hAvanAvabhaMgArAdiceSTA tadrUpo yasya viSataroHsumarasaH puSpaparAgaH so'pi / guruvikRtaye MOSAMACAAAAAAA Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabaMdha: adhyAtma guvI sarvato mahatI yA vikRtirmahAmohabandhodayasaMpAdako vikArastasyai syAt / yuvativilAsasya mahApApabandhakatvAt / / sAra tathA yasya visstroH| phasAsvAdaH phalajakSaNasvAdiSTatA / prasaranarakavyAdhinivahaH prasarA vistIrNAH / pAThAntare prakharA saTIkA atikrkshaaH| asahyanarakasaMbandhino vyAdhayo dazavidhavedanAdijanitapIDAsteSAM nivaho rAzirvartate / sAMsArikasukharaM jitAnAmasmin nave vyAdhayo javAntare ca narakavAso nvtyevetyrthH||5|| sarvatra javasya vaiSamyamevAstIti cintanIyamityAha| kvacitprAjyaM rAjyaM kvacana dhanalezo'pyasulanaH, kvacijAtisphAtiHkvacidapi ca niictvkuyshH| kvacihAvaNyazrIratizayavatI kvApi na vapuH-svarUpaM vaiSamyaM ratikaramidaM kasya nu nave // 6 // kvaciditi-nu iti vitarke he cetana svamanasi vitrkyetyrthH| jave saMsAre / idaM vakSyamANaM / vaiSamyaM viSamamasadRzaM |tannAvo vaiSamyaM / kasya sakarNasya puNsH| ratikaraM prItijanaka syAt 1 na ksyaapiityrthH| kIdRgvaiSamyamityAha-prANinAM jIvatve tuhye'pi kvacit kasmiMzcit prANini janmani vA / prAjyaM zratiprauDhaM / rAjyaM maMjhalAdhipatitvaM dRzyate / tathA svacana kasmiMzcijIve janmani vA / dhanalezo'pi kAJcanAdivittasyAMzamAtramapi / zrAstAM praRtaM dhanamityaperarthaH / asu. khajo purkhano dRzyate / tathA kvacijAtisphAtiH kasmiMzcijIve janmani vA jAtiruttamakukhajanmaprAptistatra sphAtiH pUjAdasatkArAdivRddhiH dRzyate / tathA kvacidapi ca kasmiMzcijIve janmani vA / nIcatvakuyazaH nIcatvena zUjAdinIcakulo tpannatvena kuyazo'pakIrtiH dRzyate / tathA kvacit kutracijIve janmani vA / lAvaNyazrIlAvaNyasya dehasaundaryasya zrIH zijIve janma kismiMzcita mANini jatijanaka syAt / na ke // 25 // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zolA / atizayavatI cetazcamatkArakAriNI dRzyate / tathA kvApi kutracijIve janmani vA, nArakatiryaku puNyahInamanuSyadevAdAvapi / vapuHsvarUpaM vapuSaH zarIrasya svarUpaM saundarya na dRzyate / iti javasvarUpavaiSamyaM vartate / atastatra na kenApi prItirutpAdyetyarthaH // 6 // saMsAre nivasatAM sukhaM nAstIti cintanIyamityAhazhodAmaH kAmaH khanati paripanthI guNamahI-mavizrAmaH pArzvasthitakupariNAmasya kalahaH / bilAnyantaH kAmanmadaphaNanRtAM pAmaramataM, vadAmaH kiMnAma prakaTanavadhAmasthitisukham // 7 // heti-pAmarairajJAtatattvairjanairmataM bahumAnena svIkRtaM prakaTalavadhAmasthitisukhaM prakaTaM spaSTanAmoccAraNapUrvakaM nava eva dhAma sadanaM tasmin yA sthitiHprANanRtAM nivAsastasyAM yatsukhamAnandastat / kiMnAma kena nAmnA / vadAmaH kthyaamH| na kimapi sukhatayA pazyAma ityarthaH / yata iha javasadmani / uddAmo damitumazakya ucata iti yAvat evaMvidhaH kAmo nirmaryAdatayA striisevaaruupH| paripanthI zatrustaskaro vA guNamahIM guNAnAM ratnatrayarUpANAM mahIva mahI nUmiH samatAdizudhapariNatirUpA tAM / khanati vidArayati / kAmasya samatAvinAzahetutvAt , kAmecchareva ca nave tiSThati / tathA yatra jvgehe| pArzvasthitakupariNAmasya pArzvasthitaH prAtivezmiko yaH kupariNAmo nindyapariNatistasya / avizrAmo vizrAmarahito nirantara iti yAvat / kalaho vAgyucaklezo vartate / kupariNAmasya klezakArakatvAt / tathA'ntaH navagehAnyantare mana-| kalAAAAAAARCH Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabaMdha: adhyAtmasAraH saTIkaH // 26 // sIti yAvat / krAmanmadaphaNanRtAM krAmantaH saMcaranto ye madAH sujAtyAdiprAptijanitA animAnavizeSAsta eva phaNanRtaH sarpAsteSAM / bilAni raMdhrANi dRzyante / animAnasya vinAzahetutvAt sarpopamA / iti // 7 // lavo grISmakAla zva jayaMkaratayA cintanIya ityAhatRSArtAH khidyante viSayavivazA yatra navinaH, karAlakrodhArkAlamasarasi zoSaM gatavati / smarasvedakledaglapitaguNamedasyanudinaM, navagrISme nISme kimiha zaraNaM tApaharaNam // 7 // tRSArtA iti-lo nvyaaH| ihAsmin / jISme jayaMkare / navagrISme nava eva grISmo nidAghartustasmin / kathaMjUte ? anudinaM dinaM dina prati / smarasvedakledaglapitaguNamedasi smaraH kAmavikAraH sa eva svedaH prasvedaH rAgAtvenAtmani | karmarajaHsthitihetutvAt , tena yaH kledo dehAtA tena glapitAni daurbadhyaM prApitAni guNarUpANi medAMsi dharmatanudhAtavo yena tasmin IdRze navagrISme / tApaharaNaM tApo mananagajo nAnukharakiraNodbhutazca saMtApastasya yat haraNaM nivAraNaM / kiM kinAmakaM vastu / zaraNaM Azrayo'sti ? na kimapi shrnnmstiityrthH| yatra navagrISme / karAlakrodhArkAt karAlo'tyugro nayAnako urgatihetutvAt yaH krodhaH kopaH sa evArkaH svaparayoH saMtApakArakatvAt sUryastasmAt / zamasarasi zamaH zAntavRttiH sa eva saro jalAzayaH saMtApaharaNasamarthatvAt tasmin / zoSaM gatavati zAntarasajalAjA prApte sati / viSayavivazA viSayAH pUrvoktAstairvivazAH praadhiinaaH| vino muktigamanayogyA jiivaaH| tRSArtAH tRpayA udanyayA bArtAH sutarAM nAbAdhitAH sntH| khidyante klizyante / zamarasAnAvena tRSNApUrtarajAvAt tRSitA eva niyanta ityrthH||0|| // 16 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RASHISHAAAAAAAAAAAAA lave sarve'pi svArthapratibaddhAH svajanA navantIti cintanIyatayAhapitA mAtA jAtA'pyanilaSitasijhAvanimato, guNagrAmajhAtA na khalu dhanadAtA ca dhanavAn / janAH khArthasphAtAvanizamavadAtAzayanRtaH, pramAtA kaH khyAtAviha javasukhasyAstu rasikaH // piteti-he prANina hAsyAM javasukhasya khyAtau javasya manuSyAdijanmano yarasukhamAnandastasya khyAtiHprasidhivarNanaM vA tasyAM / kaH pumAn / pramAtA prakarSaNa minoti iyattAmavadhArayati yaH sa tathA / rasiko rasajJaH smutsaahprH| astu jvtu|| api tu na ko'pi, tasyAniyatasvanASatvena pramAtumazakyatvAt / iha kva? yatra nave pitA janakaH / mAtA jananI / trAtApi bandhurapi / anisaSitasidhau anitaSitasya sveSTArthasya sidhiniSpattistasyAM satyAM / animato mAnyo javati, nAnyathA / guNagrAmajJAtA guNAH pUrvakRtopakArAdayasteSAM yo grAmo rAzistasya jJAtA vettA / khalu nizcayena / mamAyaM rikRtopakArako'stIti jAnAno'pi / dhanavAn smRsho'pi| dhanadAtA dhanasya dAnena pratyupakArakartA na bhavati / yato janA manuSyAH / svArthasphAtau svArthasya svaprayojanasya sphAtivRdhistasyAM / anizaM divAnizaM / avadAtAzayato'vadAta ujvakho'tigADhatara iti yAvat zrAzayaH pariNAmastaM bijrati dhArayanti ye te tathA javanti, svArthasidhAveva vardhamAnapariNAmA na tu pratyupakArakAriNo javantItyarthaH // e|| KAACHAR Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabaMdha: adhyAtma sAraH sarIkaH ES RESEARCRAAAAAA ayaM navo vizvAsaghAtako'stIti jAvanIyatayAhapaNaiH prANairgrahAtyahaha mahati svArtha zha yAn , tyjtyuccailokstRnnvdghRnnstaanprthaa| viSaM vAnte vaktre'mRtamiti ca vizvAsahatika-javAdityuThego yadi nagaditaiH kiM tddhikaiH||e|| paNairiti-ahaheti khede / joH prANin / iti vizvAsahatikRtavAt ityevamanantaravakSyamANaprakAreNa vizvAsaH zrayA pratItiriti yAvat tasya hatirvinAzastAM karotIti vizvAsahatikRt sa cAsau navaH saMsArastasmAt / yadi yadA / tavAsmana ugo vairAgyamaudAsInyamiti yAvat / na jAtaH / tadA tddhikaistsmaaghshymaannsvruupaaddhikaiH| gaditaiH kthnaiH| kiM phalaM navet, na kimapItyarthaH / itIti kiM ? hAsmin nave / loko janaH / mahati svArthe prajUte prayojane samutpanne sati / yAn svajanAdipadArthAn / parbahunniH stutiprakArairdhanairvA prANaizcAsunirAyurinjiyAdibhiH kRtvA dhanaM jIvitaM ca datvetyarthaH / gRhNAti svIkaroti / tAneva svajanAdipadArthAn / aparathA svArthasimya nAve / naratizayena / aghRNo nistRpaH san / tRNavat pAdalapatRNavat / tyajati pariharati / ataH svAnte manasi tasya loksyetyrthH| virSa hAkhAhara / tathA vaktre tasyaiva mukhe / amRtaM sudhA vartate / svArthaniSTha eva sAMsAriko jano manasA sarvasyAniSTacintakatvAt hadi [viSajUdeva, mukhe tu missttnaassitvaadmRtbhRdityrthH|| e.|| navajavanasya vaiSamyaM cintanIyamityAhadRzAM prAntaiH kAntaiH kalayati mudaM kopakalitai-ramIniH khinnaH syAd ghanadhananidhInAmapi guNI / H5 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upAyaiH stutyAyairapanayati roSaM kathamapI-tyaho mohasyaivaM navanavanavaiSamyaghaTanA // 1 // dRzAmiti-aho aashcrykaarinnii| mohasya mohanIyakarmaNaH tatkRtetyarthaH / evaM vakSyamANarUpA / navanavanavaiSamyaghaTanA nava eva javanaM gRhaM tasya viSamo dAruNastanAvo vaiSamyaM tasya tadrUpA vA ghaTanA racanA / iti evaMvidhA vartate / / itIti kiM ? yato guNI guNAH kalAvijJAna vivekAdayaH santi asyeti guNI so'pi, kimuta nirdhana ityapizabdArthaH / ghanadhananidhInAM ghanaH pracurodhanasya kAJcanAdenidhirnidhAnaM lAMmAgAraM yeSAM teSAM kAntaH prasannaiIrSamanoharairvA / dRzAM cakSuSAM / prAntaiH paryantaiH kaTAriti yAvat / vilokitaH sanniti zeSaH / mudamAnandaM / kakhayati prAmoti / tathA'mIniH pUrvoktaiH dhanavatAM dRzAM prAntaireva / kopakalitaiH krodhena yuktH| khinno duHkhitH| syAnavet / tathA ca sati kathamapi mahatA ksstten| stutyAyaiH stutistasya mahimavarNanaM samartho javAnatyudAraprakRtinavAn ityAdikathanaM sA zrAdyA yeSAM te tathA taiH| zrAdizabdena praNatyAdayo graahyaaH| upAyaiH saadhnaiH| tasya roSa kopaM / apanayati nivArayati / iti // 1 // khyAdibAhyakuTuMbamohitAnAmAntarakuTuMbadarzanamapi na syAditi cintanIyatayAhapriyA prekSA putro vinaya iha putrI guNarati-vivekAkhyastAtaH pariNatiranindyA ca jnnii| vizudhasya khasya sphurati hi kuTuMbaM sphuTamidaM, nave tanno dRSTaM tadapi bata sNyogsukhdhiiH|| e|| priyeti-loH prANin / vizuSasya vizeSeNa zudhasya pApakarmamakhavarjitasya / svsyaatmnH| hi nizcayena / idaM razya-18 ACARECRACCASANASAMAC% Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra prathamaprabaMdha: saTIkA // 30 // COCHOCHOSHARRAPHICS maan| kuTuMba privaarH| sphuTa prktttyaa| sphurati vikasati aavirjvtiityrthH|tt kuTuMbaM / nave'nAdisaMsAre / no iSTaM na vilokitAvayeti shessH| bateti khede / tadapi evamAntarakuTuMbe vartamAne'pi / saMyogasukhadhIH saMyogaHstrIputrAdisaMbandhastasmina sukhadhIH sukhavatI buddhiHprANigaNasya vartata iti shessH| kiMtadAntarakuTuMbamityAha-zhAntarakuTuMbe prekSA tattvAtatvavicAravatI buddhiH saiva priyA prANavasanA'sti, puHkhavinAzinItvAt / tathA vinayo vinItAcAro nabanAva iti yAvat sa eva / putro nandano jJeyaH, jJAnAdisaMpaddhadhikArakatvAt / tathA guNaratirguNeSu samyaktvAdiSu yA ratiH prItiH saiSa / putrI duhitA vartate, paramAnandotsavahetutvAt / tathA vivekAkhyaH vivekaH kRtyAkRtyAdiparIkSAvicAraH sa evAkhyA'nidhAnaM yasya sa eva tAto janako vidyate, zrApannayastrAyakatvAt / caH punararthe / anindyA anindanIyA sarveSAM hitahetutvAt prazasyA / zujA pariNatiH prakRtiH saiva jananI mAtA'sti, paripAkhanasamarthatvAt / etAdRzamAntarakuTuMba sNyogsukhdhiinaamdRshymevetyrthH|| e|| jave sarvatra duHkhamevAstIti cimtanIyatayAhapurA premAraMje tadanu tadavichedaghaTane, tajchede phuHkhAnyatha kaThinacetA visshte| vipAkAdApAkA hitakalazavattApabahulAt , jano yasminnasmin kvacidapi sukhaM haMta na nave // 3 // pureti-de jIva asmin pratyakSadRzyamAne / nave saMsAre / hanteti khede / kvacidapi kutrApi / sukhaM zAntiH / nAsti / kathaMjUte nave ? yasmin nave / janaH praannii| purA premaniSpatteH pUrva / premAraMje prema prItistasya ya AraMjaH prathamatayotpA // 30 // Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hA vinAze mA kivat / bhApAsatApadhuHkhaM prA danaM tasmin / duHkhAni nAnAvidhAni tannimittaprayAsakaraNAdikaSTAni / viSahate vizeSeNa sahate anulavati / evaM sarvatra kriyAsaMbandho yojniiyH| tadanu premotpattyanantaraM / tadavicchedaghaTane tasya premNo'vicchedo'vinAzaH sthairya miti yAvat tasya ghaTane tanmano'nukUkhavartane duHkhAni viSahate / pratikUkhavartane premochedasaMbhavAt / athAnantaraM ta'cchede tasya premNa chacchede vinAze sati / kaThinacetAH kagni koraM ceto mAnasaM yasya sa tathAvidhaH san / tApabahulAt saMtApabAhuTyAt phuHkhAni | viSahate / kiMvat ? thApAkAhitakAzavat thApAkaH kuMjakArasya mRtpAtrapacanasthAnaM tasminnAhitaH sthApito yaH kalazo ghaTastachat ihaiva janmani saMtApapuHkhaM praamotiityrthH| tathA vipAkAt premapariNAmataH kRtakarmodayaphakhato navAntare narakAdau puHkhAni viSahata ityrthH|| e3 // zrayaM bhavo mahAmohanRparaNanUmiriti cintanIyamityAha__ mRgAdIbANai rida hi nihataM dharmakaTakaM, viliptA hRdezA iha ca bahulai raagrudhiraiH| jramantyUla krUrA vyasanazatagRdhrAzca tadiyaM, mahAmohadoNIramaNaraNanUmiH khalu navaH // e4 // mRgAkSIti-javaH saMsAraH / khaluzabdo'vadhAraNe / tattasmAt vakSyamANasAdharmyAt / zyaM dRzyamAnA rkhkssnnvtii| mahAmohadoSIramaNaraNanUmiH mahAnmithyAtvakAmAdirUpo mohomohanIyakarma sa eva doNI pRthvI tasyA ramaNo jartA mahIpatiriti yAvat tasya yat raNaM yuddhaM tasmai tatsaMbandhinI vA nUmiH sthalI, vartate iti shessH|mohmdhye madanasyaiva prAdhAnyamatastatpuraHsaraM varSayati-mRgAdIharabANaiH mRgo hariNastasyAkSiNI zvAkSiNI yAsAM tAstAsAM dRzo netrANi tadrUpA ye bANA SARAN Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtma sAra: saTIka nArAcAstaiH / hAsyAM javaraNamau / dharmakaTakaM dharmoM brahmavratAdikastasya kaTakaM parAnIkajayahetujUtazulajAvanAdisainyaM / prathamavadhaH nihataM nitarAM samUlaM hataM vinAzitaM / tataH kiM jAtaM ? bahulairatipracuraiH / rAgarudhirai rAgo vanitAdyaniSvaMgarUpapariNAmastapaiH shonnitaiH| hRddezA hRnmAnasaM tasya dezAH prdeshaaH| viliptA raktA jAtAH, rAgarUparudhirapravAhaiH pUritA ityrthH| tathA krUrA roSasvajAvAH / vyasanazatagRdhrA vyasanAni kaSTAni teSAM zatAni zatasaMkhyAparimANaM tadrUpA ye gadhrAH mAMsAhA-18 ripakSivizeSAH / Urva uparyupari mstkaadike| bramansyaTanti / iti // e|| jave prANinAmapUrva grahikhatvaM vartata iti cintanIyatayAhahasanti krImanti kSaNamatha ca khiyanti bahudhA, rudanti krandanti kSaNamatha vivAdaM viddhte| palAyante modaM dadhati parinRtyanti vivazA, nave mohonmAdaM kamapi tanunAjaH parigatAH ||e|| hasantIti-nave saMsAre / tanulAjaH prANinaH / kamapi vaktumazakyasvarUpamapUrvamiti yAvat / mohonmAdaM mohena ya unmAdo mattatA taM / parigatAH prAptAH sntH| dRzyanta iti zeSaH / kiM kurvantItyAha-vivazAH parAdhInA mohAdhInAH santa iti yAvat / kSaNaM stokakAlaM hasanti sanimittaM ninimittaM vA vikasitamukhakapokhanetrA bhavanti / zratha kSaNaM krImanti kAmakrImAdivinodino javanti / athAnantaraM kSaeM bahudhA khidyanti nAnAvidhamanovAkAyAratiniH dainyayuktA javanti / haNaM rudanti rodanaM kurvanti / kSaNaM krandanti nirantaramanupAtena bRhattarazabdena pUrakAraM kurvanti / athAnantaraM kSaNaM vivAdaM dhanAdinimittaM klhN| vidadhate racayanti / kSaNaM pasAyante sajayamitastato nazyanti / kSaNaM modaM dadhati // 3 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ECRORSCOREGARCARE saharSA javanti / kSaNaM parinRtyanti nATakaM kurvanti / evamuktaceSTAvantaH kiM grahitA na javanti / jvntyevetyrthH||5|| javastattvaSTInAM hRdayadAhaheturiti cintanIyatayAhathapUrNA vidyeva prakaTakhalamaitrIva kunaya-praNAlIvAsthAne vidhavavanitAyauvana miva / thaniSNAte patyau mRgadRza zva snehalaharI, navakrImA bImA dahati hRdayaM tAtvikazAma // 6 // apUrNeti-tAttvikAzAM tatve vastuparamArthe dRg dRSTidarzanaM vartate yeSAM te tathA teSAM / javakrImA jave yA krImA jalAzayAdiSu ghanitAdintiH saha vinodaceSTA saiv| bImA khaDjA tamutpAdakatvAt / hRdayaM mnH|dhti jvAlayati, khedayuktaM karotItyarthaH / kimiva ? apUrNA na pUrNA'dhItA paThitA yA vidyA jJAnAcyAsaH seva yathA paMmitasadasi dahati, vAdiparAjito jAtasaMtApazcintayati dhigmAM kiM mayA kRtaM yattadA pUrNa nAdhItamiti / evaM navakrImA saMsAravilAso'pi vayaHpariNAme vairAgyAdiprAptau vA hRdayasaMtApadA javati / tathA prakaTakhakhamaitrIva prakaTA spaSTatayaiva jJAtA khakhasya mAyAvino yA mitrasya jAvo maitrI seva yathA mitrasya khakhatve jJAte dAho navati tathA javakrImAyA nairguNye jJAte saMtApo navatyethetyarthaH / tathA zrAsthAne satsalAyAM / kunayapraNAkhIva kussito nindyo nayo nyAyastasya tadpA vA praNAlI paraMparApravRttiH | seva / yathA sajanasanAyAmanyAye jAte saMtApo javati tathA'nyAyarUpA javakrImApi sNtaapkaarinniityrthH| tathA vidhavavanitAyauvanamiva vigato vinaSTo dhavo jartA yasyAH sA cAsau vanitA ca strI tasyA yadyauvanaM tAruNyaM tadiSa / yathA vidhavAtAruNyaM pratikSaNaM saMtApajanaka vartate tathA javakrImApi pratikSaNaM saMtApadA jvtiityrthH| tathA'niSNAte'nipuNe KARAEKACKS Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAraH saTIkaH // 30 // mUrkha iti yAvat tAdRze / patyau nartari / mRgazaH mRgasyeva dRzau nayane yasyAH sA tasyAH striyaaH| nehakhaharIva snehAta pravamavadhaH prema tena tasya vA yA khaharI taraMgaH seva / yathA mUkheM nartari vidagdhAyAH striyAH premakaTAkSA viphakhAstathA viphakhannavakrImA tAttvikadRzAM hRdayaM dahatItyarthaH // e6|| atha saMsArasaMbandhAH sarve mithyA santItyAhapranAte saMjAte navati vitathA svApakalanA, dvicanmajJAnaM vA timiravirahe nirmasadRzAm / tathA mithyArUpaH sphurati vidite tattva viSaye, navo'yaM sAdhUnAmuparata vikalpasthiradhiyAm ||e|| | prajAta iti-he javya tattvaviSaye tattvamAramAdeH pAramArthikamasAdhAraNaM khakSaNaM tasya yo viSayaH svasattAdhAre'vasthitisthAnaM tasmin / vidite yathAsthitatayA jJAte sati / uparatavikalpasthiradhiyAM uparatA nivRttAH zAntA iti yAvat vikalpA mamatAsaMbandhisaMkalpA yeSAM ata eva sthirA svAtmArAme nizcakhA dhIvuchiryeSAM te tathA teSAM / sAdhUnAM sAdhavo mokSasAdhanaikaniSThA munayasteSAM / zrayamuktasvarUpo javaH sNsaarH| tathA vakSyamANaprakAreNa / mithyArUpa: mithyA'vidyamAnasaMbandhaM rUpaM svarUpaM yasya sa tathA / sphurati pratijAsate / tathA kathaM yathA prajAte saMjAte prajAtaH pratyUSakAkhastasmin saM samyakaprakAreNa sUryodayAdinA jAte sati / svApakakhanA svApaH zayanaM svapnavatI nizA tasya yA kakhanA svamagatapadArthadarzanavatI matiH sA / vitathA viparyayarUpA'vidyamAneva / javati nAsate / vA'thavA timiravirahe timiro netrarogavize- 4 // 30 // pastasya viraho viyogaH sa tathA tasmin sati / nirmasadRzAM nirmale vimakhe dRzau cakSuSI yeSAM te tathA teSAM / vicancha KRAHASIAT nirmAta nAsakhamavatI jAta manA" miyAsal Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECESSORSCIENCESCALEN jJAnaM ghau canchau pratinAsete yasmin jJAne tattathA tat saMsArasvarUpamavidyamAnamiva jAsate, yataH saMbandhAH sarve'pi karmajanyA eva navanti, na tu paramArthena ko'pyastItyarthaH // 7 // zratha pranthakAraH svasya pUrvAparAvasthAnyAM saMsArAsAratAM darzayannAha-- priyAvANIvINAzayanatanusaMvAdhanasukhai-navo'yaM pIyUSaiTita iti pUrva matirajUt akasmAdasmAkaM parikalitatattvopaniSadA-midAnImetasminna ratirapi tu khAtmani ratiH // e // priyeti-pUrva purA navasvarUpAnavabodhakAkhe / asmAkamasmaccitte / iti itthaMprakArA / mtibuddhiH| anUdAsIt / itIti kimityAha-ayaM manuSyAdigatirUpo navaH saMsAraH / priyAvANIvINAzayanatanusaMbAdhanasukhaiH priyAH surUpasnehavattvena vasalAH striyaH, vANI vilAsamanoharA lakhitavAkpacatiH, vINA taMtryA divAdyadhvaniH, zayanaM zayyA, tanusaMbAdhanaM tanuH zarIraM tasyAH suranitailAditiH snAnopaskaraiH saMmardanAdikaraNaM, teSAM indhaH, taiH eliH padAryAni sukhAni taistadrapaiH / sukhazabdasya pratyekaM saMbandhaH, indhAnte zrUyamANatvAt / piiyuussairmRtaiH| ghaTito racito'sti iti pUrva matiranUdityarthaH / tuH| punararthe / idAnIM tu saMpratikAle tu / akasmAt sahasA'tarkitaM / parikalitatattvopaniSadAM parikalitA sphuritA prApteti yAvat tattvasya saMsAraparamArthasya brahmasvarUpasya vopaniSad jJAnarahasya yaisteSAmasmAkaM / etasmin nave / ratiH prItiH notpa. dyate / api tu svAtmanyeva ratiH prItiH samutpadyata ityarthaH // e|| ACCOCCASSOCCARRCCCESCR-CA Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prathamaprabaMdha adhyAtmasAra: saTIkaH // 31 // 3,998898-99%%%%%%% uktArthameva spaSTayannAhadadhAnAH kAThinyaM niravadhikamAvidyakajava-prapaJcAH pnycaaliikucklshvnnaatirtidaaH| galatyavAnAce prasRmararucAvAtmani vidhI, cidAnandasyandaH sahaja ititecyo'stu virtiH||e|| dadhAnA iti-zrAvidyakajavaprapaJcAH na vidyA'vidyA'jJAnadazA tasyAM navA avidyakAsta evAvidyakA ye javaprapaJcA navasaMbandhinaH prapaJcA mAtRpitRpratisaMbandhavistArAste tthaa| niravadhika niHsImamamaryAdakamiti yAvat / kAvinyaM kaThoratvaM sugADhanirnedyasvarUpatvamiti yAvat / dadhAnA bitraannaaH| tathApyasmAkaM paJcAlIkucakalazavat paJcAlI kASThapASANAdiniH racitA puttalikA tasyAH kucau stanau tAveva kalazau tat / na ratidAH prItidAyino na lavanti / kasmin satItyAhaajJAnAne'jhAnaM ghrAntikAnaM tadevAnaM ghanapaTalaM tasmin / galati vinAzaM gati sati / tathA prasUmararucau prasRmarA vistAravatI ruciH kAntiryasya sa tasmin / zrAtmani jIve / tadrape vidhau canche samudite sti|cidaanndsyndH cijjJAnaM | tena tasya vA ya Ananda AhAdastasya yaH syandaH prasravaH sH| sahajaH svAjAviko jAyate / ityasmAtoH / tenyo jvprpnycenyH| virtinivRttiH| astu javatu / iti // ee|| sAMsArikazrItyAginAmAntarazrIkhAjaH syAdityAhajave yA rAjyazrIgajaturagagosaMgrahakRtA, na sA jJAnadhyAnaprazamajanitA kiM svamanasi / ***RARASSIS sahajaH svAyata sti| ciTa patu / iti // * // 31 // %* Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LOCALCRECORRECACAS bahiryAHpreyasyaHkimu manasi tA nAtmaratayastataH svAdhInaM kastyajati sukhamilatyatha param // 10 // java iti-nave devamanuSyajanmani / gajaturagagosaMgrahakRtA gajA hastinaH, turagA vAjinaH, gAvo dhenavo vRSanAzca, eteSAM yaH saMgrahaH samUhastena kRtA niSpAditA / yA zrUyamANA dRzyamAnA ca / rAjyazrI rAjyalakSmIH / sA pUrvoktA / kimiti prazne / jJAnadhyAnaprazamajanitA jJAnajanitA dhyAnajanitAprazamajanitA c| tatra jJAnajanitA zrutAnyAsAdigajagajanAyuktA, dhyAnajanitA dharmyazuklaghAdazanAvanAturaMgataraMgasamunvalitA, prazamajanitA ca prkRssttshaantisthairyllitgtigovRssnshonitaa| kiM yoginAM yogavatAM rAjyalakSmItyAginAmiti yaavt| svamanasi na navati ? apitu nvtyevetyrthH| tathA bahirmanuSyAdirAjye / yA ruupaadynimaanvtyH| preyasyaH priyapramadAH santi / taaH| kimu vitrkyaami| yoginAM manasi hRdye| AtmaratayaH zrAtmA sakalakarmamalavarjitajIvasvarUpastasmin yA ratayaH prItikabolamAlAstAH kiM zacyAdinyo'dhikapramodadA na santi ? santyevetyarthaH / tatastasmAt / IdRk svAdhInaM svavazaM sukhaM / kaH sakarNaH / tyajati pariharati / atha | ca paramasvAdhInamiti ? nevtiityrthH||10|| atha sAMsArikasukhasya nindyatvamAhaparAdhInaM zarma dayi viSayakAMdaughamalinaM, nave nItisthAnaM tadapi kumatistatra ramate / budhAstu svAdhIne'dayiNi karaNautsukyarahite, nilInAstiSThanti prgsitjyaadhyaatmiksukhe||10|| parAdhInamiti-lave saMsAre / yadharma sarvadevamanujAnAM sukhaM vidyate / tatsarvaM parAdhInaM pareSAM kusumacandanakhAdyakhyA Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma sAraH saTIkaH // 3 // SOCIOCESSORIES dipadArthAnAmadhInaM vazavarti vidyate / tathA kSayi yo vinAzo'sti asya tattathA / tathA viSayakAMdoghamalinaM viSayAH prathamaprabaMdhA zabdarUpagandharasasparzAsteSAM yA kAMkSA ajilApAstAsAM ya zrodhaH samUhastena malinamapavitraM / tathA jItisthAnaM nItiH svaparajAtito jayaM tasyAH sthAnaM nivAsanUtaM / tadapi evaM satyapi / kumatirbudhiH sNsaarijntuH| tatra tasminnuktarUpe sukhe / ramate pramodaM jajate / tuH punararthe / budhAstu paMmitAstu / svAdhIne svasyAtmano'dhIne svajAvonnavatvAdAtmavazavartini / tathA'dayiNi na vidyate yo vinAzo'sya zrAtmapranavatvAt tasmin / tathA karaNautsukyarahite karaNAni indhiyamanAMsi tatkRtaM yadautsukyaM viSayAnikhApautkaMThyaM tena rahitaM varjitaM tasmin / etAdRze pragalitanayAdhyAtmikasukhe pragalitaM sudUrataramudiptaM nayaM trAso yasmAttadrapamAdhyAtmikamAtmaniSThaM yatsukhaM prmodstsmin|niliinaa nitarAM lInA magnAstiSThanti sarvadA Asate ityarthaH athopasaMharannAha__ tadetanASante jagadalayadAnaM khalu nava-svarUpAnudhyAnaM zamasukhanidAnaM kRtdhiyH|| sthirIjUte yasmin vidhukiraNakarpUra vimalA, yazaHzrIHprauDhA syAjinasamayatattva sthiti vidaam||10|| ||iti nvsvruupcintaadhikaarshcturthH||4|| // iti zrImahopAdhyAyakaTyANavijayagaNiziSyamukhyapaMmitazrIlAnavijayagaNiziSyamukhyapamitazrIjitavijayagaNisatIrthyatikhakapamitazrInaya vijayagaNicaraNakamalacaJcarIkeNa paMmitazrIpadmavijayagaNisahodareNa paMmitazrIyazovijayena viracite'dhyAtmasAraprakaraNe prathamaH prbndhH||1|| Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RRRRRRRRRRRESS tadetaditi-tattasmAtpUrvoktanavasvarUpacintanAt / khalu nizcayena / kRtadhiyaH kRtA jJAnadhyAnasaMyamAdinA vimalasUmabodhavattayA niSpAditA dhIrbudhiyaiste tathAjUtAH santaH / javasvarUpAnudhyAnaM javaH saMsArastasya yat svarUpaM svannAva-18 stasya yadanudhyAnaM cintanaM vicAraNamiti yAvat tat navasvarUpAnudhyAnaM / dhyAtRRNAM zamasukhanidAnaM zamaH sarvaviparahitatvena zAntasvajAvastanmayaM yatsukhamAnandastasya nidAnaM mUlakAraNaM / tathA jagadalayadAnaM jagatAM trinuvanavartiprANinAmanayaM jayAjAvastasya dAnaM vitaraNarUpaM / nASante navasvarUpadhyAnajJAtAraH pravadanti / tasya kiM phalaM ? tadAha-yasmin navasvarUpAnudhyAne / sthirIjUte manasi nizcalatAM gate sati / vidhukiraNakarpUravimalA vidhuzcanmastasya ye kiraNA razmayaH, karpUrazca ghanasArastatimalA nirmalA yA / yazaHzrIH yazo mokSaH kIrtizca tasya tadrUpA vA yA zrIH lakSmI sA / jinasamayatattvasthitividAM jinAH sarvavido'rhantasteSAM yaH samayaH sidhAntastasmin tasya vA yAni tattvAni jIvAdinavapadArthapratipAdakavAkyAni teSAM yA sthitiH syAhAdazaiTyA padArthasvarUpe pratinivezastAM vidanti jAnanti ye te tathA teSAM / prauDhA pravardhamAnA / syAjAyate / atra zloke 'yazaHpadena yazovijaya' iti kA svanAmasUcanA kRtA veditavyA ityrthH||10|| so kvArthagaMjIravANIyaM sumandadhIrahaM kva ca / guruprasAdataH sadyaH prabandhaH prthmo'jni||1|| iti zrItapAgavagatasaMvijJazAkhIyamunizrIbuddhivijayamukhya ziSyazrImuktivijayagaNisatIrthyaziromaNimunizrIvRddhivijayapadAMjoruhaparyupAsanAparAgamadhukhihA paMmitagaMjIravijayagaNinA kRtAyAmadhyAtmasArazabdanAvokkiTIkAyAM prathamaH prbndhH||1|| Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyapravaM. adhyAtmasAra: saTIkA // 33 // ||ath dvitIyaH prbndhH||2|| uktaH prthmprbndhH| atha dvitIyaH prArajyate / tasya cAyamajisaMbandhaH-prathamaprabandhe zAstramahimA'dhyAtmasvarUpaM nirdalAcaraNaM navasvarUpacintanaM coktaM / tatkurvatAM vairAgyaM navatItyata iha vairAgyajedA ucyante / ityanena saMvandhenAyAtasyAsyAyaM prathamaH zlokaH lavasvarUpavijJAnAdveSAnnaimueyadRSTijAt / tadihochedarUpaM jAgvairAgyamupajAyate // 1 // javasvarUpeti-navaH saMsArastasya yatsvarUpaM svajAvastasya vijJAnaM viziSTabodhastasmAt / tathA nairguNyadRSTijAt nirguNasya jAvo nairguNyaM nave vasatAM jIvAnAmAtmapakSe na ko'pyaNumAtro'pi guNo dRzyate zophajAtasthUlatAvat vyarthArUMbaranRt ityevaMrUpA yA dRSTidarzanaM tasyAH sakAzAjAtastasmAt / SAt SaH sAMsArike sukhe'rucistasmAt / tadibocchedarUpaM tasya navasaMbandhisukhasyebA'nilASastasyA ucchedo nivRttiraudAsInyamiti yAvat tadrUpaM / vairAgyaM viraktatvaM / prAk zIghraM / upajAyate samutpadyate / iti vihetukaM vairaagyjnmetyrthH||1|| uktaprakArato'nyathA ye vairAgyaM pravadanti tAnniSedhayannAhasidhyA viSayasaukhyasya vairAgyaM varNayanti ye / mataM na yujyate teSAM yaavdaaprsiddhitH||2|| siddhayeti-ye kecanAnirdiSTanAmAno joglNpttaaH| viSayasaukhyasya viSayAH pUrvoktAsteSAM yatsukhasya nAvaH saukhyaM tasya / siddhyA siphiniSpattioMgehA tRptiriti yAvat tayA / vairAgyaM viraktatvaprAptiM / varNayanti kathayanti / teSAM mataM ANSACAAAAAAA // 33 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RRRRRRRRR siddhAnto na yujyate nyAyayuktyA yuktaM na nAsate / kutaH? yAvadarthAprasiddhitaH yAvadoM yAvaviSayI viSaye pravRttiprayojanavAn vidyate tAvanna prasiddhiniSpattiH / kAmAnilApatRpteriti zeSaH / tasmAghetorna saMghaTata ityarthaH // 2 // atrAha-na yujyata iti kathamucyate ? yatazcirakAlaparyantaM manojhanogaM nuAnasya manaindhiyANi viSayecyo nivartante, tRptinavanAt, tataH sutarAM vairAgyaM naviSyatyataH saMghaTamAnamevedaM / tadasat ityasattvameva spssttynnaah| shrpraapttvjrmaaccairvaaptessvpynntshH| kAmanogeSa mUDhAnAM samIhA nopazAmyati // 3 // aprAptatvajramAditi-mUDhAnAM mUDhA ajJAtaparamArthA mohodayena vyAkulAH kAmAviSTacittA iti yAvat teSAM / anantazo jIvasyAnAditvena gatakAlasyAnantatvena ca janmamaraNaprAcuryAtsarvatrotpannapUrvatvAdanantavAraM pUrva avApteSu prApteSu nukkeSu vA / kAmanogeSu kAmau zabdarUpe nogAzca gndhrssprshaaH| athavA kAmA manoharA nadArA iti yAvat jogAH| kaantaavilaasaaH| azravA kAmasya nogAsteSu / uccairatizayena / aprAptatvajramAt na prAptA aprAptAstannAvastattvamapUrvatvaM adhunaiva mayA labdhA na tu pUrva ztIva nAsamAnAH tasya tadrUpo vA yo namo brAntistasmAt / samIhA teSvanISTatvamatipUrvikAtitRSNA / nopazAmyati upazAnti naiva galtItyarthaH // 3 // uktArthamevAhaviSayaiH dIyate kAmo nendhanairiva pAvakaH / pratyuta prosasakti--ya evopavardhate // 4 // viSayairiti-kAmo vedodayajanitamadanavikAraH / viSayaiH jogaiH / na hIyate na hIyate nivRttiM na yaatiityrthH| ESEARCH SEASOS% Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyapra. adhyAtma sAraH saTIkaH // 34 // salsana kiMvat ? indhanaiH kaasstthaiH| pAvako'gniHzva yathA tRptiM naiti tathA viSayI jIvo'pi logaiH tRptiM naiti / pratyuta vaiparItya-| vRttyA yathA yathA viSayAn juMkte tathA tathA vairAgyavimukhatayA iti yAvat / probasancaktiH probasantI prakRSTatayA vistAra | yAntI zaktirnogeSThA yasya sa kaamH| nUyaH punaH punH| upavardhate eva upa sAmIpyena vardhamAnAvastho javatyevetyarthaH // etadeva spaSTayannAha| saumyatvamiva siMhAnAM pannagAnAmiva dmaa| viSayeSu pravRttAnAM vairAgyaM khalu purvacam // 5 // | saumyatvamiti-khalu nizcayena / viSayeSu zabdAdilogeSu / pravRttAnAMtadAsevanAsaktacittAnAM / vairAgyamuktasvarUpaM / urvacaM mukhena vaktu zakyaM purkhanavacanaM vA jJeyaM, tathAjUtasya vairAgyaprAptyasaMjavAt / kimivetyAha-siMhAnAM vyAghrANAM saumyatvamiva zAntaprakRtiraya siMha itIva / tathA pannagAnAM sarpANAM / kSameva yathA kSamAvAnayaM sarpa itIva / yathA siMhasya saumyatvaM pannagasya ca kSamA'ghaTamAnA vartate tathA viSayajogapravRttAnAM vairAgyaprAptiraghaTamAnetyarthaH // 5 // etadevAhaakRtvA viSayatyAgaM yo vairAgyaM didhIrSati / apathyamaparityajya sa rogochedamichati // 6 // akRtveti yaH kazcit kAmAsaktaH / viSayatyAgaM viSayAH pUrvoktAsteSAM yastyAgaH parihArastaM / akRtvA'vidhAya / vairAgyaM viraktatvaM / didhIrSati dhartumiti vairAgyadhAraNaM kartumicatIti yAvat / so'jnyH| apathyaM rogihitaM pathyamanukUlajojanAdikaM tanninnamahitakaramapathyaM / aparityajya rasalaMpaTastakhaMjAnaH rogochedaM rogANAM 5STasannipAtAdInAmuLedaM vinAzaM / // 34 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvatyajivaSati / yathA apathyasevI rogI ajhatvAghogochedopAyamajAnAno rogamukto na javati tathA'yamapi jogAsakto / vairAgyaprApyupAyamajAnAnaH saMsArAnna pramucyata ityarthaH // 6 // - atha viSayAsaktacitte vairAgyasthitireva na lavatItyAha| na citte viSayAsakte vairAgyaM sthAtumapyalam / ayodhana zvottapte nipatan bin'rNjsH||7|| na citta iti-viSayAsakte viSayeSu pUrvokteSu zAsaktaM gADhataragRdhiyuktaM tasmin / citte manasi / vairAgyaM virAgatvaM / sthAtuM muhUrtAdikAlaM yAvat sthirIjavitumapi / nAlaM na samartha navati, tarhi dIrghakAlaM vairAgyasthiteH kA vArtA ? kimiva ? uttapte utpAbaddayenAgninA tApito dhamito yaH sa tathA tasmin / ayodhane'yo lohastanmayo yo ghano'yaskAropakaraNaM tasmin / aMjaso jalasya / binchuH kaNaH nipatanniva / yathottapte'yodhane patitaH san jalabinduH kAlavilaMbaM vinava zuSyati tapairAgyajanakavacanamapi viSayAsaktacitte na tisstthtiityrthH||7|| punarapi viSayAsaktacitte vairAgyAsaMjavamevAha| yadInaH syAt kuharAtrau phalaM yadyavakezini / tadA viSayasaMsagicitte vairaagysNkrmH||7|| __ yadIti-viSayasaMsargicitte viSayAH kAmajogAsteSAM saMsargaH paricayaH sa vidyate yeSAM te viSayasaMsargiNaH teSAM yaccittaM tasmin / vairAgyasaMkramo vairAgyavAsanAyA avatAraH praveza iti yAvat / tadA tasmin sati syAt / yadi yadA kasmiMzcidisaMjavitakAle kadAcit / kuhUrAtrau kuhUraprAptendukalAsaMyogA'mAvAsyA tasyA rAtrau nizAyAM / induzcantrodayaH / syAna IMGAGALASSAGARCACAN rAjya jalasya / vinmuH kaNa nita tathA tasmin / ayodhane'yakA vairAgyasthiteH kA vAgatvaM Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtmasAraH saTIkA // 35 // SCSCORCAMSTOCADACROSK vet / tathA yadi yadA / avakezini vNdhyvRde| phalaM phakhasaMyogaH syAt / etadasaMjavitasaMlave sati viSayasaMsargicitte 6hitIyapravaM. vairAgyamapi syaadityrthH||7|| tarhi vairAgyaniSpattiH kathaM navedityAzaMkAyAmAhajavahetuSu tadveSAdviSayeSvapravRttitaH / vairAgyaM syAnnirAbAdhaM javanaimueyadarzanAt // e|| navahetumviti-tabairAgyaM jIvAnAM / navahetuSu javo janmAdirUpastasya hetavasta'navakAraNAni mithyAtvAviratikaSAyayogAH teSu / yeSAdarucinAvAt / tathA viSayeSu kAmeSu / apravRttitaH na pravartanamapravRttistasyAH sakAzAt / tathA nava nairguNyadarzanAt navasya yannairguNyaM nirguNatvanAsukhakAritvaM tasya yaddarzanaM jJAnacakSuSA vilokanaM tasmAt / uktatrividhahe8 tusamUhAt / nirAbAdhaM nirgatA bAbAdhA vyAghAto yasmAttattathAnUtaM / vairAgyaM syAnavediti // e|| etatvA ziSya zrAhacaturthe'pi guNasthAne nanvevaM tatprasajyate / yuktaM khalu pramAtRRNAM navanairguNyadarzanam // 10 // caturthe'pIti-nanviti zaMkAyAM he pUjya evaM sati navanarguNyAta vairAgyapratipAdane sati / jogapravRttivati caturthe'pi 4 aviratasamyagdRSTinAmni guNasthAne'pi / tat vairAgyaM / prasajyate / tatsamApattiH syAt / kutaH? yataH khalu nizcayena / pramANAM pramAnti pramANayanti yathAvasthiteyattAvadhAraNena vedayanti vastusvarUpaM ye te pramAtAro jJAninasteSAM / javanairgu %3D 35 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eyadarzanaM saMsAranirguNatAvilokanaM / yuktaM ghaTamAnamasti / atazcaturthaguNasthAninAM pramAtRtvAnnavanairguNyadarzanaM samastyevAtastatrApi vairAgyasaMjavaH samAsakta ityrthH|| 10 // uktazaMkAyAH samAdhAnamAhasatyaM cAritramohasya mahimA ko'pyayaM khalu / yadanyahetuyoge'pi phalAyogo'tra dRzyate // 11 // satyamiti-jo vatsa satyaM tavoktamiti zeSaH / tenoktahetunA tatrApi vairAgyamasti / paraM tu yadete logapravRttAH santi tatra heturayaM vakSyamANalakSaNaH khalu ko'pyapUrvo vilakSaNo vA / cAritramohasya cAritraprAptipratibandhako yo moho vAdazakaSAyanavanokaSAyalaNastasya mahimA pratnAvo vartate / yadyasmAt kAraNAt / atra caturthaguNasthAne / anyahetuyoge'pi anyasyAH prakRtyapekSyA nivRttayoM hetuH kAraNaM jJAnarUpaM tasya yo yogaH saMbandhaH prAptiriti yAvat tasmin satyapi navanairguNyadarzanarUpahetusattve'pItyarthaH / phalAyogaH phalasya jJAnakAyanogAdinivRtterayogo'prAptidRzyate / tasmAtkAraNAt taM cAritramohamahimAnaM jAnIhi / cAritramohodayAdeva tatra jogapravRttirasti ataH pUrNa vairAgyaM tatra naastiityrthH||11|| evaM navanairguNyanogapravRttyoH satyorapi tatra kvacirairAgyamapyastItyAhadazAvizeSe tatrApi na cedaM nAsti sarvathA / svavyApArahRtAsaMgaM tathA ca stavanASitam // 15 // dazAvizeSa itiH-jo vatsa tatrApi caturthaguNasthAne'pi / idaM vairAgyaM / sarvathA mUkhato'pi / nAsti na vidyata iti | n| kiM tu tatrApi dazAvizeSe dazA karmahAnijanyA svayogyabodhAvasthA tasyA yo vizeSaH svasvAvaraNahAnyapekSyA bodha ACANCER- CRECACCE Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma- tAratamyaM tasmin sati / svavyApArahatAsaMgaM svakIyo viSayAdilavahetUnAM heyatayA zraddhAnajJAnAdyAtmako vyApArazcaityava-hitIyaprabaM. sAraH landanAdyAtmikA kriyA ca tena hRto nyUnatAM nIta zrAsaMga AsaktirUpaH paricayo'jilApatIvratA ca yatra tattathAvidhaM vairAsaTIkA gyamasti / tathA coktaprakArameva stavanASitaM stave padaikadeze padasamudAyopacArAt vItarAgastave zrIhemacantrasUrinirjASitaM kathitamasti ityrthH||1|| // 36 // yannASitaM tadevAhayadA marunnaren'zrIstvayA nAthopajujyate / yatra tatra ratirnAma viraktatvaM tadApi te // 13 // rl yadeti-he nAtha he zrIvItarAga / yadA yasmin kAle pUrvajanmasu / marunnarenzrIH maruto devA narAzca puruSAsteSAmintrA devencakravartyAdayasteSAM saMbandhinI yA zrIlakSmIH saMpat / yatra yeSu vajranAnacakrisarvArthasiddhikasurAdilaveSu zrIRSajasya yAvat nandanaprANatasurAdipUrvanaveSu shriiviirsyetyrthH| tvayA svAminA / japanujyate upatnogenAsvAdyate / |tadApi tasmin kAle'pi / nAmeti prasidhau / he svAmin tatra teSu javeSu / te tava / ratirvilAsAtmikA sApi zrUyamA-14 pApi viraktatvaM vairAgyayuktatvamevAsIt tarhi aIjanmani kimucyate / anena ca gRhavAse'hatAM caturthaguNasthAnitve'pi vairAgyamuktaM ityarthaH // 13 // atraiva vizeSa darzayati // 36 // javelA yasya vichinnA pravRttiH karmajAvajA / ratistasya viraktasya sarvatra zunavedyataH // 14 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naveti-yasya mokSAnilASiNaH |jvelaa nave uttamajanmanogaRdhyAdiprAptivati yA zvA yadyahaM devAdiH syAM tadA javyamityevaMrUpA kAmanA saa| vicinnA ito javAt kadA me modo nAvItyevaMrUpayA vipadevayA tirohitA nivRtteti yAvat / tasya nogAraMleSu yA kAcana pravRttiH pravartanaM dRzyate sA karmalAvajA karmaNa ekaviMzatividhamohanIyasya vividhavedanIyasya ca nAva udayastasmAt jAtA tatkRtA tathA vidhA navati / na tvajJAnajanyantramAnogasukhameva sAra iti dhIvatIti / nanu logAraMneSu pravRttinavatu paraM teSu tasya prema kathaM syAt / tatrAha-tasya viraktasya ratiHprItiryA navati saa| sarvatra sarveSu nogajogAMgeSu ratisthAneSu / zunavedyataH zunavedyaH sAtavedanIyakarmaNa udayastato navati tatpramodAditayaiva vedyata ityrthH||14|| navatvevaM karmavazapravRttyAdi paraM tasya zuddhiH kathaM tiSThatItyAhazratazcAdepakajhAnAt kAntAyAM jogasannidhau / na zakipradayo yasmAkArijamidaM vcH||15|| zrata iti-no vatsa / ato'smAt kathyamAnAdAkSepakajJAnAt Alipati ihAmutra AtmAnaM heyecyastiraskaraNIyatayA saMpAdayatItyApakaM tapaM yajjJAnaM tasmAt heyopAdeyayathArthasvarUpadarzakajJAnAt hetoH / kAntAyAM kAminyAM samIpasthAyAM nuktAyAM vA styaaN| jogasannidhau jogAH khAdyapeyAdyAH sulalitavilAsAzca teSAM yaHsannidhiH samIpatA tasmin satyapi / zujhipratyaH zuddhiH samyagdRzAMzujanAvanAdinjiH karmamalApakarSastasyA yaHprakSyaH sarvazrA vinAzanajavati zudheH sarvathA vinAzo na syAt / kutaH? yasmAdidaM vakSyamANaM / hArijaharilamasUriyoktaM vaco vANyupadezo vartata ityarthaH // 15 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra: saTIkaH // 37 // CARKAASEARCCC etadevAha dhAnyAM sAmitIyaprapaM. mAyAMjastattvataH pazyannanuhimastato putam / tanmadhye na prayAtyeva yathA vyAghAtavarjitaH // 16 // mAyAMja iti yathA yena prakAreNa kazcit sapuNyaH / vyAghAtavarjitaH vyAghAto'jale jakhatvabuddhirUpo vyAmohastena | varjito yaH sa tathA / tattvataH prmaarthtH| mAyAMnA mAyenmajAlakartavyatA tayA'sadapi darzitaM yadaMnaH pAnIyaM tat / / pazyan jAnAnaH san / ata eva tato maayaaNjsH| anupino na navigno vyAkulo yaH sa tathA dutaM zIghraM / tanmadhye tasmin kRtrimajalapravAhapUre / eva nizcayena / na prayAti jalakrImAdivinodArtha na pravizatItyarthaH // 16 // nogAn kharUpataH pazyaMstathA maayodkopmaan| juJjAno'pi hyasaMgaH san prayAtyeva paraM padam // 17 // jogAniti tathA tenaiva prakAreNa / sadRSTiH bhogAn zabdAdikAn / mAyodakopamAn indrajAlakRtajalasadRzAn / svarUpatasteSAM vinazvarasvanAvato urantajavantramaNaphaladAnato mukharUpAMzca / pazyan paramArthadRSTayA vilokayan / asaMgaH teSvalipto gADhAsaktivarjitaH san / hi nizcayena / nuJjAno'pi sevamAno'pi / prAkRtasaMyamo jaratAdivalujanAvanayA labdhakevalaH, ztarastu praaptsrvsNymH| paraMparayA paraM padaM muktisthAnaM / prayAtyeva prakarSeNa gavatyeveti // 17 // _ evaM caturthapaJcamaguNasthAninA nogapravRttiryAdRzI navati tAdRzI darzitA, vyatirikteSu tvAhanogatattvasya nu punarna navodadhilaMghanam / mAyodakahaDhAvezAttena yAtIha kaH pathA // 17 // // 37 // jogtttvsyeti-nurvitrke| jo vatsa svacetasi tarkaya punarvyatirekaM zRNu / nogatattvasya nogA eva tattvaM janmAdeH Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HAMARCANECRACY sAro yasya manasi vartate sa tathA tasya / mAyodakadRDhAvezAt injAlajaleSu gADhajalatvAgrahAt / navodadhilaMghanaM java evodadhiH samustasya laMghanamatikramaNaM / na javati na sukaraM javati / ata iha mnussyloke| tena kutsitena pathA mArgeNa / kaH iSTasthAnaM yAti, na kazcidityarthaH / tena kumArgeNa nogatattvaH pumAn sajatisthAnaM na prApnotItyarthaH // 17 // atha dhyorvyaktimAha| sa tatraiva navodvigno yathA tiSThatyasaMzayam / mokSamArge'pi hi tathA jogajaMbAlamohitaH // 15 // __ sa tatreti-sa paramArthadarzI pumAn / yathA yena prakAreNa / tatraiva gRhavAsa eva jogakriyAsu pravartamAno'pi / asaMzayaM saMzayarahitaM yathA navati tathA / navodino navAudina udaasiinH| tiSThati nivAsaM karoti / tathA taghadeva / hi nizcayena / nogatattvaH pumAn mokSamArge'pi svIkRtasaMyame'pi dhRtamuniveSe'pIti yAvat / nogajaMbAlamohitaH logo nogatRSNA sa eva jaMbAkhaH zevAsaH samujvekhAvRdhirvA tena tasmin vA mohito vyAkulaH saMyamocina iti yAvat / zrAntaH san tiSThati Asta iti // 1 // yo jogI sa navignaH kathaM syaadityaah| dharmazaktiM na hantyatra nogayogo balIyasIm / hanti dIpApaho vAyujvalanaM na davAnalam // 2 // dharmazaktimiti-atra samyagdRSTijane / jogayogo nogAnAM saMyogaH / balIyasI prauDhAM pracuratAvatImiti yAvat / dharmazaktiM zraddhAsaMyuktavairAgyapariNatiM / na hanti na vinAzayati / uktamartha dRSTAntena samarthayati-dIpApaho pradIpamapa AAAAAAACROCKS Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chAdhyAtmasAraH saTIkA // 30 // WORSHI SASA hanti vidhyApayati yaH sa tathA / vAyuH pavanaH / dIpameva hntiityrthH| na punarbalanaM vAyusaMsparzataH prajvalanasvajAvaM davA-Ile nalaM vanAgniM hanti / logasaMyogo'STpAM dharmazaktiM hamti na tu pracurAmityarthaH // 20 // utArthameva spaSTayatibadhyate bADhamAsakto yathA zleSmaNi madikA / zuSkagolavadazliSTo viSayenyo na badhyate // 1 // 18 badhyata iti lo vatsa bADhamAsakto bADhamatizayenAsako viSayavipAkAnanitvena jogapipAsAditaH viSayairhetujUtaiH pApakarmaNeti zeSaH / badhyate saMzliSTo navati / yathA zleSmaNi zleSmA mukhAdinirgatakaphapimo ghrANanisRSTamalastasmin / makSikAvat / ayaM nAvaH-makSikAtuTyo'jho logI zleSmatuhye ghanasnigdhapurnedyakarmaNi badhyata ityrthH| viSayebhyaH parikAmadAruNenyaH / azliSTaH vinivRttavAsanAbalena nogatRSNAyA mandatApAdanAdantarAtmanA'nAsaktaH san / na badhyate pApakarmanivimarajveti shessH| kiMvat ? zuSkagolavat yathA zuSkamRtpimo nittyAdau spRSTo'pi pRthak tiSThati / ayaM jAvArthaH-yaH zuSkamRtmisadRzo viSayavipAkajho rUkSpariNAmI jIvaH, tasya mokSaprAptivyAghAtahetuH karmabandho na javati, kiM tu vedodayasparzanena kiMcitpradezodayAdiyogya eva karmabandho javatItyarthaH // 21 // - tarhi vipAkajJAnavatAM jogA aheyA ityApatitaM tannetyAhadoSanirodhArthamanivRttirapi kvacita / nivRttiriva no puSTA yogAnunavazAlinAm // 22 // bahudoSeti-jo javya kvacit kasmiMzcideva prANini / bahudoSanirodhArtha bahavo nUyAMso ye doSA nogakarmodayato Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAGARCARA vratagaMgAzAvirAdhanArtadhyAnAdayo'ticArAsteSAM yo nirodho'nunnavastasmai / anivRttirapi jogapravRttirapi / yogAnunavazAlinAM yogA jJAnAdimokSasAdhakavyApArAsteSAM yo'nujavaH paripakvavijJAnaM tena zAlante zojanta iti teSAM / nivRttirivatyAgavRttiriva / no muSTA apuSTatayA pramANIkRtAsti, bahudoSanivRttiparatvAt, na tu sarvatretyuktadoSAjAva ityarthaH // 2 // nanu joge kathaM doSahAnirityAkAMkSAyAmAhayasminniSevyamANe'pi yasyAzuddhiH kadAcana / tenaiva tasya zuddhiH syAtkadAciditi hi shrutiH||3||18 ___ yasminniti-yasya kasyacit sudRshH| yasmin kaamaadike| niSevyamANe nitarAmupanujyamAne / kadAcanAzAtatattvakAle atyAsaktyA / azuddhirAtmani doSavRddhiH syAt / sannipAtajvare ghRtanuktivat / kadAcinnivRttyajimukhakAle / tenaiva rUkSapariNAmikajogenaiva / tasya viraktacittasya / zucirdoSahAniH syAt / pittajvare ghRtavaditi / jogaphalakarmapaNahetutvAt / hi pUrvoktaprakArA zrutirbahuzrutoktirvartata iti // 23 // asyaiva rhsymaahhai| viSayANAM tato bandhajanane niyamo'sti na / ajJAninAM tato bandhoM jJAninAM tu na karhi cit // 2 // viSayANAmiti-tata ukthetusmuhtH| yat viSayANAM jogAnAM / bandhajanane karmabandhotpAdane / niyama ekaantpkssH| nAsti na vidyate / tato viSayatnogataH / ajJAninAmajhAtalavasvarUpaphalAnAM yauvanonmattAnAM mithyAdRzAmeva / bandho kliSTabandho navati / tu punaH / jJAninAM muktaviSayasukhatRSNAsvajAvAnAM / kahiMcit kadAcidapi kliSTabandho na syAt / atra HAARARAANHOSARARAS Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtma sAra: saTIkaH // 3 // LOCOCCASSAUTOCOCCASS bandhaniSedho narakAdiprAyogyakarmaNA samavaseyo na tu devamanujagatiprAyogyAnAM / teSAM tu SaSThasaptamaguNasthAnavatAmapyuktatvAttIya tatazcaturthaguNasthAninaH kimucyata ityarthaH // 24 // utArthameva vizadIkurvannAha__ sevate'sevamAno'pi sevamAno na sevate / ko'pi pArajano na syAyan parajanAnapi // 25 // __ sevata iti-asevamAno'pi pravyadIkSAgrahaNataH khyAdyannAvataH sAkSAtkAyAdinA maithunaadikmsevmaano'nunyjaano'pi| sevate kazcinmohI manasA vAcArtadhyAnena ca sevanAphalaM karmabandhaM bajate taMmulIyamatsyavat / sevamAno nuJjAno'pi / kazcigrahavAsaM tIrthakarAdivat na sevate, tyaktukAmatvAt pApabandhAnAvAcca / yathA ko'pi kenacichetunA parajanAn svakuTuMbavyatiriktAn zrayan najana taiH saha nivasannapi / pArajanaH parajana eva pArajano na syAt parakIyo na javati / evaM virakto jogaM nuJjAno'pi dharme kRtaprakRSTapratibandhatvAt / pApakarmabandhakArI na navati, mohI tu guNeSu vasannapi noge |kRtaprativandhatvAt puNyakarmabandhakArI na javatItyarthaH // 25 // puNyaphalopatnoge vairAgyaM darzayannAhaata eva mahApuNyavipAkopahitazriyAm / garnAdArajya vairAgyaM nottamAnAM vihanyate // 26 // ata eveti-ata eva pUrvoktahetuta eva / mahApuNyavipAkopahitazriyAM mahacca tatpuNyaM ca mahApuNyaM zojanAcaraNasaM // 3 citazujakarma tasya yo vipAkaH sthitipAkena phalodayastenopahitA karatale prAptA zrIlakSmIryeSAM te tathA teSAmuttamAnAM // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrthakRccakravAdInAM / garnAdArajya garnAvatAradinAdArajya puraskRtya thAkevalotpatti / vairAgyamAsaktiparihArarUpaviraktatvaM navihanyate viraktacittatvaM na vighaTata ityarthaH // 26 // tatra yuktapakSamAha zlokaghayena| viSayecyA prazAntAnAmazrAntaM vimukhIkRtaiH / karaNaizcAruvairAgyameSa rAjapathaH kila // 27 // viSayecya iti-prazAntAnAM prakarSaNa zAntAnAM kaSAyodayanirodhata upazamaM prAptAnAM navyAnAmiti yAvat / viSayecyo viSayapaJcakarAgAdinyo vimukhIkRtaiH parAGmukhIkRtaiH nivRttairiti yAvat / tathAjUtaiH karaNairinjiyaH / azrAntaM na zrAntamazrAntaM virAmarahitaM nirantaramiti yAvat / cAruvairAgyaM cAru manoharamadUSitamiti yAvat vairAgyaM javati / kileti| |satye / esso'nntroditH| rAjapatho rAjamArgo nirupatravaH prasidhamArgo'stItyarthaH // 27 // __ svayaM nivartamAnaistairanudI"rayaMtritaiH / tRptainivatAM tatsyAdasAvekapadI matA // 20 // svayamiti-yattu jJAnavatAM sadivekavatAM samyagdRzAM / svayaM svajAvena / nivartamAnaH svasvaviSayeSvadhAvamAnaiH / anudIH viSayeSvanunitaiH / ayaMtritaiH aniruddhH| tRptaH pUrNAjilASatvAdanAturaiH svaanaavikprvRttimnniH| IdRzaiH tairinjiyaH tapairAgyaM syaanvet|asau etabairAgyaM / ekapadI saMkaTA rthyaa|mtaa kaMcitprANivizeSamapadaya kathitA puurvsuurinirityrthH||2|| etadeva vipadabodhanena vizadayannAhabasena preryamANAni karaNAni vanenavat / na jAtu vazatAM yAnti pratyutAnarthavRkSye // // ASTEAEDESCHISA SAX Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CP vitIyaprabaM. baleneti-balaM yauvanAyudbhUtavikAravizeSaH saMpAditanogAnimAnavRttirUpaM tena / preryamANAni balAniyogena vratAdike adhyAtmasAraH joge vA niyojyamAnAnItyarthaH / karaNAnInchiyANi / janasyeti zeSaH / jAtu kadAcidapi / vazatAM vazavartitvaM / na saTakA 4 yAnti na prApnuvanti / vanenavat vanahastivat / pratyutAnarthavRzye sveSTadhAraNAto'nyAtvena pravartamAnA ye'nA rogaa||4 // dAtarauSadhyAnAdayasteSAM yA vRddhirupacayaparaMparA tasyai syAt / svAnAvikatvena pravRttAni tAdRzAni na navantItyarthaH // 5 // asyaiva phalamAhapazyanti lajayA nIcaiIrSyAnaM ca prayuJjate / AtmAnaM dhArmikAjAsAH kSipanti narakAvaTe // 30 // pazyantIti-dhArmikAjAsA dharme vratAdike kuzalA dhArmikAsta zvAnAsante dRzyanta iti bahirAjAsamAtreNa dhArmikA antastu jinnA etAdRzA jnaaH| bakAyA vratapAlane'samarthatvena havalojAdinA gRhItadIdatvena ca tanaMgAdike ca janitayA hiyaa| nIcainatagrIvA adhodRSTyA / pazyanti vilokayanti / dhAnaM 5STamArtaronAdikaM dhyAnaM praNidhAnaM / prayuJjate kurvanti / te cAtmAnaM narakAvaTe narako durgativizeSaH sa evAvaTo'tibaMdhyagatastasmin / kSipanti pAtayantIti // 30 // anjiyajayAItvaM darzayannAhavaJcanaM karaNAnAM tariktaH kartumarhati / sanAva viniyogena sadA svAnyavijAgavit // 31 // vaJcanamiti-yaH sadA sarvakAle, na tu kadAcit / svAnyavijAgavit svasyAtmano jIvasvarUpasya anyeSAM ca pujaladehAdInAM yo vinAgo jamatvacetanatvAdiledaH pRthaksattAvattvamiti yAvattaM vetti jAnAti yaH sa tthaa| tariktaH tata // 40 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indhiyaviSayatnogato virakko vimukhapariNAmI tathAvidho javyaH / sannAvaviniyogena san samIcIno jAvaH pariNAma idameva mamAtmano hitaM tata idameva matkartavyamito'nyatsarva heyamastItyavadhAraNaM tasya viniyoga upayogastena / karaNAnAmindriyANAM / vaJcanaM svasvaviSayecyo vipratAraNaM / kartu vidhAtuM / arhati yogyo javati // 31 // . atha vairAgyasyAnutatvamAhapravRttervA nivRttervA na saMkalpo na ca shrmH| vikAro hIyate'dANAmiti vairAgyamannatam // 32 // / pravRtteriti-yatra vairAgye pravRtteH kAmAdihetuke viSaye pravRttihetoH / saMkaTapo'dhyavasAyaH samutthAnarUpavikaTapo na | javet / vA'thavA / nivRtterviSayenya injiyanirodhahetoH |shrmH klezo na ca syAt / tathA'kSANAmipriyANAM vikAro hIyate'Tapo'pataraH kramazo vardhamAnazulapariNAmamAtreNaiva navati / ityevaM prakAraM / vairAgyamanutaM sucetasAM cetasi camakArakara vartate / yatra gRhivairAgye'nita eva jogapravRttirjavati, niHprayAsenaiva viSayenyo nivRttirutpadyate, injyivikArazca yathottaraM dIyate, tarairAgyamaJjatamityarthaH // 3 // asaMkahipatA'pi pravRttiH kathaM vairAgyabAdhakA na navatItyAzaMkA pariharannAhadAruyaMtrasthapAJcAlInRtyatulyAH pravRttayaH / yogino naiva bAdhAyai zAnino lokavartinaH // 33 // dAruyaMtreti-zAnino jJAnamaviparyastatvena javasvarUpaviSayavipAkAdijJApakaM matizrutAdirUpaM vidyate yasya sajJAnI tsy| lokavartino gRhavAsarUpaloke vartamAnasya / yoginaH prAptebAyogAdidharmasya / pravRttayaH viSayapravartanapravAhAH / dAruyaMtrastha-| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAvitIyaprabaM. zradhyAtma sAraH saTIkaH // 41 // pAJcAlInRtyatujhyA dAru kASThaM tanmayaM yadyaMtraM davarakAdisaMcAramayI randhraracanA tasmin sthitA yA pAJcAlI puttalikA tasyA yannRtyaM nartanaM tena tuTyAH samAnA jAsante / ataH satyapi pravRttiH bAdhAyai dharmahataye naiva javanti / zrayaM nAvaH yathA pAzcATyA nartanaM parataMtrameva, na svecayA na cAsaktyA, tathA yoginaH pravRttayo'pyAsaktivarjitA karmajAvajA jvntiityrthH|| 33 // athAsmin vairAgye'nyamatasaMmatiM darzayannAhazyaM ca yogamAyeti prakaTaM gIyate paraiH / lokAnugrahahetutvAnnAsyAmapi ca khUSaNam // 34 // zyamiti-zyamanantaroktA jogapravRttau vairAgyadazA / parairanyadarzaniliH / yogamAyA yogo jJAnAdilAnarUpo dharmaH sa eva mAyA prajAvavizeSarUpA khIlA / ityevaM nAnA / prakaTaM spaSTatayA / gIyate procyate / lokAnugrahahetutvAt lokA manuSyAdijIvAsteSAM yo'nugraho dharmamahimazravaNatazcetasazcamatkAronavaM dharmAbhimukhyaM tasya hetuH kAraNaM tanAvastattvaM tasmAt / asyAmapi yogamAyAyAmuktau / dUSaNaM na bhavati / yata naktaM taiH-" samyagdarzanayA buddhyA yogavairAgyayuktayA / mAyAviracite khoke carenyasya kalevaram // 1 // " ityarthaH // 34 // asyaiva jinAgamasaMmati darzayannAhasikAnte zrUyate ceyamapavAdapadeSvapi / mRgaparSatparitrAsanirAsaphalasaMgatA // 35 // siddhAnta iti-zyaM pUrvoktasamagradezanA / apavAdapadeSvapi apavAdaH kAraNiko vizeSa vidhistasya yAni padAni OSOS // 41 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAkyAni teSvapi / dUre zrAstAmutsarge'pavAdapadeSvapi / mRgaparSatparitrAsanirAsaphakhasaMgatA mRgA zva mRgAstulasattvA abudhA aprAptasUkSma vicArasArA iti yAvat teSAM yA parSat sajA tasyA yaH paritrAso'dhikRtadharmatyAgarUpastena hetunA yo nirAso dUrInavanaM sa eva phalaM tena saMgatA uktaparSadi samAnA ajJasanAsvanuciteti yAvat tathAvidhA siddhAnte jinAgame lalitavistarAdau / zrUyate samAkarNyate / yamuktaM-"zupadezanA hi kuSasattvamRgayUthasaMtrAsanasiMhanAdaH" / tathA ca-"aprazAnta matau zAstrasannAvapratipAdanam / doSAyAninavodIrNe zamanIyamiva jvare " // 1 // aneneti pratipAditaM-yaivaMvidhA zupadezanA'pamatAvapavAdenApi na deyA phalAjAvAdityarthaH // 35 // ayopasaMharatiaudAsInyaphase jhAne paripAkamupeyuSi / caturthe'pi guNasthAne tabairAgyaM vyavasthitam // 36 // | ||iti vairaagysNnvaadhikaarH|| __ audAsInyaphala iti-audAsInyaphale udAso mAdhyasthyapariNAmI tanAva audAsInyaM sAMsArike sukhe duHkhe copekAvattvaM tadeva phalaM sAdhyaM yasya tattathA tasmin / jJAne bodhe / paripAka yathAvasthitavastugrahaNe naipuNyanizcitatvaM / upeyuSi prApte sati / caturthe'pi guNasthAne'viratasamyagdRSTijane'pi / tapairAgyaM pUrvoktaM viraktatvaM / vyavasthitaM vidhinA pratiSThitamityarthaH // 36 // // iti vairaagyonnvaadhikaarH|| Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vittIyapra. adhyAtma ayoktavairAgyasya nedAnAhasAraH tavairAgyaM smRtaM puHkhamohajhAnAnvayAtridhA / tatrAyaM viSayaprApteH saMsArochegalakSaNam // 37 // saTIkA tavairAgyamiti--tadanantaroktaM vairAgyaM jIvAnAM / muHkhamohajJAnAnvayAt phuHkhaM ursanAjIvikAdirUpaM, moho'sarvapra-| // 4 // jItaviparItavastusvarUpAnidhAyakakuzAstrasaMskArataH saMnUto mativyAmoho'jJAnamiti yAvat , jJAnaM sarvajJoktAnusAreNa yathAsthitajIvAdipadArthasArthasvarUpAvadhAraNAvAn bodhaH, eteSAM yo'nvayaH saMbandhastasmAt / tridhA triprakAraM puHkhAnvitaM mohAnvitaM jJAnAnvitaM ca / smRtaM pUrvasUribhiH kathitaM / tatra tasmin trividhe vairAgye / AdyaM uktasaMkhyAkramavazAtprathama duHkhagarjitaM / viSayAprApteH viSayAH sveSTAnnapAnastrIdhanAdayasteSAmaprAptiralAjastasyAH sakAzAt / saMsAropegalavaNaM saMsArAhavAsAt ya ugaH khedaH sa eva khadaNaM svarUpaM yasya tattathAvidhaM javatItyarthaH // 37 // atha paDiH zlokairetadevAha| atrAMgamanasoH khedo jJAnamApyAyakaM na yat / nijAnIpsitalAne ca vinipAto'pi jAyate // 3 // atreti-atra duHkhAnvaye vairAgye / aMgamanasoH aMgaM zarIraM manazca cittaM tayoH / khedaH krameNa kuttaTakvAntyAdisvakudATuMbanirvahanacintAdijanitaH saMtApaH sa evAtrAsya viraktatvakAraNamasti / tathA yacca vairAgyasya ApyAyakaM tRptikAraka poSakamiti yAvat / jJAnaM sadbodho na vidyate / tathA caH punararthe / nijAnIpsitalAle nijaM svakIyaM yadalIpsitaM prApnu // 4 // Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miSTamapekSitadhanAdikaM tasya lAlaH kenApyupAyaprayogeNa prAptistasmin sati / vinipAto'pi vratagirizikharato'dhaH prapatanamutpravrajanaM vA'pi / jAyate javatIti // 30 // uHkhAhiraktA prAgeveThanti pratyAgateH padam / adhIrA zva saMgrAme pravizanto vanAdikam // 3 // | mukhAditi-duHkhAriktA zrAjIvikAdiSuHkhata navignAH santo dIkSAM gRhNantaH sntH| prAgeva dIkSAgrahaNakAlAt pUrvameva / pratyAgateH punargRhaM pratinivartanasya / padaM sthAnaM / zvantyanilaSanti / ayaM nAvaH-pravrajyAyAM yadi sukhaM naviSyati tadA tAM muktvA punargRhamAgamiSyAmaH, tadA cAmukenopAyena nirvAhaM kariSyAma ityevamichanti / kathamiva? yathA saMgrAme yuddhe / pravizantaH pravezaM kurvANAH / adhIrAH kAtarAH purussaaH| vanAdikaM gahanavanagaMjIragartagiriguhAdikaM zcanti, 4 parAjitA vayamatra sthaasyaamstchdityrthH|| 3e| natpravrajane ya AjIvikopAyazcintitastasya phalamAhazuSkatarkAdikaM kishcidykaadikmpyho| paThanti te zamanadIM na tu sikAntapatim // 40 // zuSketi-aho mahadAzcaryaM yadete dRSTagRhavAsaHkhAH sukhadAM jinoditAM dIdAM prAptAstathApi / te sukhvirktaaH| zamanadIM zAntarasataraMgiNIM / siddhAntapaJcati jinaagmshailiiN| na paThanti nAdhIyate / tu punaH / AjIvikAthai zuSkatarkAdika zuSka zrAtmahitasajjhAnasamatArasena varjitaH tarkaH nyAyapratipAdakazAstraM tadAdi / zrAdipadAdhyAkaraNakAvyAdikaM grAhyaM / tathA kiJcit stokaM / vaidyakAdika vaidyakaM niSAstraM, AdipadAjyotirmatrataMtrAdikaM ptthntiityrthH||40|| / simAnAsana varjita nipaTAsa Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ptiIya adhyAtma sAra: saTIkA // 43 // yadi dIkSAyAmeva tiSThanti tathApi te vakSyamANarUpA eva javantItyAhagranthapallavabodhena garvoSmANaM ca bicati / tattvaM te naiva ganti prazamAmRtanirkaram // 1 // ___ grantheti-granthapallavabodhena granyA dharmAdipratipAdakazAstrANi teSAM pallavA khavAH kiyavijAgA iti yAvat teSAM yo bodho'nyAsastena hetubhUtena / te muHkhagarjitaviraktAH / garvoSmANaM garvaH pAMmityadarpaH sa evoSmA dharma zrAtapa iti yAvat taM, binnati dhArayanti / paraM te prazamAmRtanirkaraM prazamo manasaH zAntisvajAvaH kSAntirvA sa evAmRtaM sudhA tasya nirpharaH zubhamanogirizikharanirgatazAntarasajalapravAho yasmin tadrUpaM vA / tattvaM vastusvarUpasAraM / naiva gavanti ko'haM kiMsvarUpaH kathaM jAto'smAkaM java ityevaMrUpaM naiva nirdhaaryntiityrthH||41|| veSamAtrabhRto'pyete gRhsthaannaatisherte| na prarvotthAyino yasmAnnApi pazcAnnipAtinaH // 42 // veSamAtreti-veSamAtranRto'pi veSo rajoharaNAdisAdhunepathyaM sa eva tanmAtra kevalaM binnati dhArayantIti veSamAtranRtaH sAdhuveSamAtradhAriNo'pi / ete manuSyaloke dRzyamAnA du:khagarjitaviraktA dhrmhiinaaH| gRhasthAzahijanAt / nAtizerate |nAdhikA navanti / kutaH ? yasmAt kAraNAt / te pUrvotthAyinaH pUrva mokSAnilASitayA vratagrahaNAyosthitA udytaaH| na | jaataaH| tathA pazcAnnipAtinaH ye pUrvamudyatavihAreNa vrataM prapATya tataH patitAste pazcAnnipAtinaH etAdRzA apina jaataaH| ato gRhinyo'dhikAste na nvntiityrthH||4|| duHkhagarna vairAgyamupasaMharannAhagRhe'nnamAtradaurlanyaM sanyante modakA vrate / vairAgyasyAyamartho hi phuHkhagarjasya lakSaNam // 3 // // 43 // Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -X-SCANCE gRha iti-vairAgyasya suHkhaviraktAnAM vairAgyasya / arthaH prayojanaM paramArtho vA / ayaM vakSyamANa evAsti / ko'sau ? hi nizcayena / gRhe gRhavAse / annamAtradaurkhanyaM annamAtrasya ghRtavyaJjanAdivarjitasya kevalaudanasyApi duHkhena khanyate yattat purkha tasya jAvo daurlanyaM vartate / tathA vrate dIkSAyAM / modakA khddkaaH| khanyante prApyante / ataH pravrajAma da ityevaM / muHkhagarjasya lakSaNaM jJeyaM / etarairAgyaM adhyAtmakAministyAjyamityarthaH // 4 // athASTaniH zlokairmohagarna vairAgyamAha___ kuzAstrAcyAsasaMnUtaM javanaimueyadarzanAt / mohagarna tu vairAgyaM mataM bAlatapasvinAm // // I kuzAstreti-kuzAstrAcyAsasaMjUtaM kutsitAni sadbhUtalAvApahRtiparANyasadbhUtanAvonAvakAnyasajhopadiSTAni yAni zAstrANi teSAmanyAso'dhyayanazravaNayoH parizIlanaM tena saMnUtamutpannaM / javanairguNyadarzanAt navasya gRhavAsasya janmAdi-| rUpasaMsArasya ca nairguNyaM sukhAdiguNarAhityaM tasya darzanaM vilokanaM tasmAjAtaM / tuH punararthe / bAlatapasvinAM bAlA zva bAlA aprAptaparamArthA ye tapasvinaH pazcAnyAditapasi niratAsteSAM / mataM saiH pramANIkRtaM tat mohagarnamajhAnasaMbaI vairAgyaM bhvtiityrthH|| 4 // pUrvazloke paradarzaninAM mohagarna vairAgyamuktaM, atha svadarzaninAM tadarzayatisikAntamupajIvyApi ye viruddhaarthnaassinnH| teSAmapyetadeveSTaM kurvatAmapi puSkaram // 45 // | sidhAntamiti-ye ke'pi kdaagrgrhgrstaaH| siddhAntaM jinAgamazAstraM tat upajIvyApi AzrityApi / virudhArtha LCCAC%ACA-CA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra: saTIkaH // 44 // nASiNaH kazcitsvArtha manasi kRtvA ye jinavacanamanyathA'nnidhAyinaH santo vyavaharantIti zeSaH / teSAmapi nihnavAdI sAvitIya nAmapi / etadeveSTaM etaghyAkhyAyamAnaM mohAnvayi vairAgya miSTaM pramANIkRtaM / kiMviziSTAnAM teSAM ? puSkaraM sukhena kartu zakyamatyugratapasyAdikaM kurvatAmapi samAcaratAmapi, etadeva lavati, na tu jnyaangrnmityrthH||45|| nanu jinoktakriyAvatAM jIvadayAdizulapariNAme mohagarjitaM kathaM navedityAzaMkyAhasaMsAramocakAdInAmivaiteSAM na tAttvikaH / zujopipariNAmo yajAtA naajhaarucisthitiH||46|| saMsAreti-no vatsa / eteSAM nivAdInAM / zuno'pi jIvadayAdirUpaH sundaro'pi / pariNAmazcittavRttiH / saMsAramo|cakAdInAmiva saMsArAt vartamAnajanmakuHkhAt prANaviyojanena mocayanti kudizUlAdirahitamazvAdikaM kurvanti ye yava-15 nAdikAste tathA teSAmiva yathA teSAM karuNAkaruNA, tathA nivAdInAmapi |n tAttviko na paarmaarthikH| kuta evaM ? yadyasmAt / teSAM AjhArucisthitiH AjJA sarvasya hitakAriNAM jinezvarANAmavirughAgamastasmin ruciH prItirvizvAsa iti yAvat tasyA yA sthitirAsthA sthairya vA / na jAtA notpannA, svavikalpavikahipate eva sthAyitvAt jIvadayAdipariNAmastu lokenyaH pUjAdiprArthanAhetukatvAt ityrthH||46|| amISAM prazamo'pyuccairdoSapoSAya kevalam / antrniliinvissmjvraanunvsNnijH||4|| ||vdhaa amISAmiti-amI pratyakSoNa dRzyamAnA nihnavAdyutsUtranASiNasteSAM / prazamo'pi bAhyenjiyaviSayakaSAyanivRttirUpA| hai zAntirapi / kevalaM saMsArahAnyAdinirapekSatvena / uccairatizayena / doSapoSAya doSA murkhanabodhitvamithyAtvajanmamaraNA Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dayasteSAM poSAya vRzya sheyH| sakIhagityAha-antarnilInaviSamajvarAnunnavasanninaH antaH zarIramadhye'sthimAMsAdiSu ni. tarAmatizayena lIno vyApto viSamo vaidyauSadhAdinnirasAdhyo jvarorogavizeSastasya yo'nunnavo'nAvi vo bahiraprakaTana miti yAvat tena sanninaH sdRshH| sa yathA zarIradhAtuzoSakastathA pUrvoktaprazamo'pi mokSAnuyAyirasikatAzoSaka ityarthaH 7 zlokacatuSkaNAsya lakSaNAnyAha| kuzAstrArtheSu dadatvaM zAstrArtheSu viparyayaH / svachandatA kutarkazca guNavatsaMstavojnam // 4 // __kuzAstrArtheviti-kuzAstrArtheSu kuzAstrANi pUrvoktAni teSAM ye'rthA vAcyAsteSu / dadatvaM kauzalaM / tathA zAstrAtheSu zAstrANi sarvajJoktAni teSAmarthAH pratipAdyanAvAsteSu / viparyayaH pUrvasmAraparItyamananijhateti yAvat / tathA svacandatA gurorAjJAmupekSya svecchayA yathA tathA pravartanaM / tathA kutarkazca kutarkakaraNaM yathA-nAnIzvaraM jagat kAryatvAt ghaTavaditi / tathA guNavatsaMstavojnaM guNAH sajjJAnasamyaktvaviraktyAdayaH santi yeSAM teSAM yaH saMstavaH paricayaH saMgatiriti yAvat tasyoUnaM tyajanaM // 4 // AtmotkarSaH paramohaH kalaho daMnajIvanam / AzravAbAdanaM zaktyubaMdhanena kriyAdaraH // 4 // zrAtmotkarSa iti tathA AtmanaH svasyotkarSoM mahAguNavattvakhyApanaM / tathA paramohaH pareSAmAtmavyatiriktajanAnAM joho ghAtahAnyAdikaraNaM / tathA kalaho niSkAraNaM yadA tadA yena tena sArdha vAgyucakaraNaM / tathA daMnajIvanaM daMlena svadoSAcAdanena jIvanamAjIvikAkaraNaM / tathA AzravAnbAdanaM zrAzravA vratajaMgAdyaparAdhavizeSAsteSAmAbAdanaM gurvAdera Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma-IC nAlocanaM / tathA zaktyulaMghanena zaktiH svasAmarthya tasyA ulaMghanaM svADaMbaradarzanArtha yogyatA'vilokanaM tena / kriyA dAkana tana / kriyA-kAhitIyaprabaM. sAra: daraH kriyAyAH svIkaraNaM janaraJjanArthameva kaSTasvIkaraNamityarthaH // e|| saTIkA guNAnurAgavaidhuryamupakArasya vismRtiH| anubaMdhAdyacintA ca praNidhAnasya vicyutiH||50|| // 4 // guNAnurAgeti-tathA guNAnurAgavaidhurya guNAnurAgo guNaprItiguNagrAhitvamiti yAvat tasya vaidhurya tyajanaM guNaSeNa vijaanvessnnmityrthH| tathA upakArasya parakRtahitasya / vismRtivismaraNaM kRtaghnatvamiti yAvat / tathA'nubandhAdyacintA 6ca anubandha zvApUrvakadoSAsevanajanyakuSkarmato jAvijanmAntarIyavipAkadurlajabodhyAderacintanamanAlocyAkAryakaraNaM / tathA praNidhAnasya vicyutiH praNidhAnaM vairAgyAdidharmakRtyeSu sopayogamanastvenaikAmyaM tasya vicyutirvinAzo'karaNamityarthaH shrddhaamRtvmauhtymdhairymvivekitaa| vairAgyasya dvitIyasya smRteyaM lakSaNAvalI // 51 // zrakSeti-tathA zradhAmRphutvaM zradhA dharme dharmaphale cAstikyaM tasyAM mRtvamadRDhatvamanizcalatvamiti yAvat / tathA auchatyaM capalasvajAvatvamavinItatvaM ca / tathA'dhairya vipatsvasthairya / tathA'vivekitA kAryAkAryayornirvicAratA / iyamanantaroktazlokacatuSTayadarzitAntiIyasya mohagarjasya vairAgyasya lakSaNAvalI lakSaNazreNiH smRtA kathitA jinAdinirityathaiH51 atha tRtIyaM jJAnagarne vairAgyamAha-- jJAnagarna tu vairAgyaM samyaktattvaparichidaH / syAhAdinaH zivopAyasparzinastattvadarzinaH // 55 // // 4 // jJAnagarjamiti--tuH punararthe / jJAnagarna jJAna garne'ntAptatvena pariNataM yasya tattathAnUtaM / vairAgyaM javati / kasye SARAKAAAAACANKAR Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %AC tyapekSAyAmAha-samyaktattvaparilidaH samyak yathAvasthitaM tattvaM jIvAdipadArthasArtharUpaM parivinatti iyattAvadhAraNasamarthena jJAnena pramANayati jAnAtIti yAvat tasya / syAhAdinaH syAdityavyayaM vastuno nityAnityAdyanantadharmAtmakatvadyotakaM, tena vastu vadati prarUpayatItyevaMzIlo yaH sa syAhAdI tasya / zivopAyasparzinaH zivo mokSastasya ye upAyAH samya gdarzanazAnacAritragocarA vyavahArAstAn spRzati aGgIkArapUrvaka paripAlayati yaH sa tathA tasya / etAdRzasya tattvadasarzinaH tattvaM sakalakarmopAdhivarjitaM brahmasvarUpiNamAtmAnaM pazyatItyevaMzIlaH yaH sa tathA tasya evaMvidhadRSTimato jIvasya garna vairAgyaM navatAdhavarjitaM brahmasvarUpiNamA kArapUrvakaM paripAlayati yaH / %CAR mImAMsAmAMsalA yasya svaparAgamagocarA / buddhiH syAttasya vairAgyaM jJAnagarjamudaJcati // 53 // mImAMseti-yasya yoginaH / mImAMsA tattvavicAraNA tayA mAMsalA puSTA vizAlatAvatI mAdhyasthyajAvagariSTheti yAvat / svaparAgamagocarA svAgamo jainasidhAntaH parAgamazca kapilAdizAstraM tau ghAvapi gocarau zeyatayA ramaNasthalI yasyAH sA tthaavidhaa| budhirmtiH| syAnavet / tasyaivaMvidhasya / jJAnagarne tRtIyaM vairAgyaM / udaJcati uttarottaraM pravardhamAnaM nvtiityrthH|| 53 // vyatirekeNa spaSTayannAhana svAnyazAstravyApAre prAdhAnyaM yasya karmaNi / nAsau nizcayasaMzuddhaM sAraM prApnoti karmaNaH // 54 // neti-yasya muneH / svAnyazAstravyApAre sva iti svamatazAstrANi anyamiti anyamatazAstrANi tayorviSaye yo Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma sAra saTIkaH // 46 // vyApAraH paThanaM tadarthAlocanodyamazca tasmin / prAdhAnyaM mukhyatvaM na navet svaparazAstrajanyajJAnaprAdhAnyavarjita ityrthH|| vitIyapana, tathA karmaNi pratyupekSaNAdikriyAyAM prAdhAnyamudyamaprAcurya syAt / asau evaM vidho muniH / karmaNaH caraNakaraNasaptatirUpAyAH kriyaayaaH| nizcayasaMzuddhaM nizcayena paramArthena saM samyakaprakAreNa zuddha vimalaM doSakalaMkavimuktamokSAnuyAyitAyuktaM | yathA syAttatheti yAvat / tathAvidhaM sAraM kriyAyAH sAphaTyaM atidRDhatvaM ca / na prAmoti na khajata ityarthaH / atrocyate sUtrapramANaM-"caraNakaraNappahANA sasamayaparasamayamukkavAvArA / caraNakaraNassa ya sAraM nilayasucana yaannNti"||1||iti||5|| iha jJAnagarne vairAgye sUdamanAvAvalokanakartRjJAnamanvayatvena vivakSitaM, na tu sthUladRSTitvarUpaM, tattvanyatrApi navedato |viMzatyA zlokaiH sUdamanAvadarzitvamAhasamyaktvamaunayoH sUtre gatapratyAgate ytH| niyamo darzitastasmAt sAraM samyaktvameva hi // 55 // - samyaktveti-yato ysmaat| sUtre shriimdaacaaraaNge| samyaktvamaunayoH samyaktvaM yathAvasthitavItarAgoktajIvAdisakalajheyajAvAnAM pramANanayanikSepavyadevajAvaiH yathaiva heyajJeyopAdeyatayA jJAtaM tathaiva kartu zrAkAraka, idaM kArakasamyaktvaM atra vivaditaM, mune vo maunaM ca zrAzravAdisarvaheyecyo nivRttinAvaH, tayorSayoH / gatapratyAgate gate ca te pratyAgate ceti gatapratyAgate parasparaM saMbache samyaktvamaunayoritaretaravyAptI javataH / ayaM jAvaH-sarvaheyecyo nivRttinAvo maunaM * daa||46|| tacca pAramArthikaM zraddhAnapUrvakameva bhavatItyataH samyaktvAtmake zraddhAne satyeva javati, samyatvaM ca yathaivAhaniH pratipAditaM tathaiva maunanAve kRte sati navati,ataHsati samyaktve maunaM sati ca maune smyktvmiti| niyamaH samyaktvamaunayorniyatasaM Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HABARUC bandho darzitaH / tasmAyuktaniyamapradarzanataH / kriyAyAH sAraM sAphaTyakAraNamekaM samyaktvameva tasmin zubhe sati zudha-17 cAritraM nvtyevetyrthH| yazktamAcArAMge-"jaM sammaM ti pAsaha,taM moNaM ti pAsaha,jamoNaMti pAsaha, taMsammaM ti pAsahati554 utArtha vizadayannAhaanAzravaphalaM jnyaanmvyutthaanmnaashrvH| samyaktvaM tdjivyktirityektvvinishcyH||56|| anaavphlmiti-jnyaanNbodhH| anAzrayaphalaM na Azravo'nAzravo'ninavakarmabandhAnAvaH sa eva phalaM kaarymsyeti| tato yadAzravanirodhakaM na javati tajjJAnamapi kathaM navet ,ato'nAzravaphalaM jJAnameva samyaktvaM jaaniihi| anAzravo jIvasya nirAzravitvaM avyutthAnaM AtmasvannAvaviruSpeSu nAveSu gamanaM rAgAdisaMskAronavanamityarthaH vyutthAnaM, na vyutthAnamavyutthAnaM, Atmano hitopayogatAyAmeva pravRttiranAzravatvaM tasmin sati maunatvameva, tadeva ca samyaktvaM sajjJAnaM / tadajivyaktiH tayoranAzravaphalajJAnAvyutthAnayorabhivyaktirutpattirAvi va iti yAvat saiva samyaktvaM / iti jJAnaphalamanAvo'nAzravazca samyaktvamityevaM yorapi anAzravasvanAvatvAt / ektvvinishcyH| atrAyaM nAvaH-yadAtmAnaM prati nirAzravatvotpAdakaM tadU jJAnaM, yajutpannanirAzravatvaM taccAritraM, taccAtmano hitopayogitA, saiva jIvasya samyaktvAbhivyaktiH -18 tyevamuktaprakAreNa samyagdarzanazAnacAritrANAmekatvanirdhAraNaM kArya, prsprsmaaveshaadityrthH||56|| bahirnivRttimAtraM syAcAritrAghyAvahArikAt / antaHpravRttisAraM tu samyakprajJAnameva hi // // bahiriti-vyAvahArikAt vyavahAre janAnAM carmacakurjanyajJAnavyApAre dRzyamAnatvena javaM yattattathA tasmAt / cA COCOCOCCASSACRECRC A REERRORE Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtmasAraH saTIkaH // 7 // RANCHORSEARCAGRA ritrAt kriyAtmakasaMyamAt / bahirnivRttimAtraM bAhyasya bAlAdivilokanIyasya jIvavadhAdidhanAMganAdisaMbandhasya nivRtti-18 vitIyaprabaM. ta mAtramujjanamAtrameva / syAnnavet , na punarantarAtarau'dhyAnAdikaM nivArayet / tu punH| antaHpravRttisAraM antaranyantare / yA pravRttiH zuladharmadhyAnasa'payogAdivartanaM tayA sAraM zreSThaphalapradAyakaM / hi nizcayena / samyakprajJAnameva samyag jinoditaM prakarSAnamevaikaM navatItyarthaH // 17 // | ekAntena hi SaTkAyazrajhAnepi na zuddhatA / saMpUrNaparyayAlAjAd yanna yAthAtmya nizcayaH // 5 // | ekAnteneti-hi nizcayena / ekAntena sarvathA nayAntarAdezanirapekSatayA / SaTkAyazrayAne'pi SaTsaMkhyAkAnAM kAyAnAM pRthivyAdijIvAnAM zraddhAnepi "ete jIvA eva santi, na hantavyA eva te" ityevaM zraddhAne'pi svIkRte'pi, kiM punarazrayAne ityapizabdArthaH / zuddhatA AtmanazcAritrasya ca vimalatA na navati, samyaktvasyAzuzcatvAt / kutaH ? ydytH| saMpUrNaparyayAlAnAt saMpUrNAH svaparasaMvandhena samagrA ye paryayAH padArtharAzerutpAdavyayadhrauvyajanyA vizeSadharmAsteSAM yo'lAbho jJAnaviSaye'prAptiH teSAmajhAnamiti yAvat tasmAt / yAthAtmyavinizcayaH yathaivAtmA svaparasarvaparyayAMzasaMmIlanato vastusvarUpasya saMpUrNatAniSpattistannAvo yAthAtmyaM tasya vinizcayo nirdhAratayA svarUpeyattAvadhAraNaM / na navati jJAnaM vinA na niSpadyata ityrthH|| 5 // pUrvoktArtha spaSTayannAha // 7 // yAvantaH paryayA vAcAM yAvantazcArthaparyayAH / sAMpratAnAgatAtItAstAvadravyaM kilaikakam // 5 // RSSERVISASSES Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAvanta iti-yAvanto yAvatsaMkhyAparimANAH / vAco vANyaH vADmayAnIti yAvat tAsAM / paryayAH paryAyAH samagravAcyarAzivAcakAH zabdaprakArA vastuno nAmannedA iti yAvat / yathA-jIvasya jIvo janturjanyo janmI zarIrI zarIratRt zarIrajAk zarIradhArI zarIravAn dehI dehattRt dehalAm dehadhArI dehavAn tanumAn tanujAk tanudharo'sumAnasunRdasujAk prANI prANanRt prANajAk cetanazciddhat cidghanazcidAnandazcipilAsI vivettA jJAtA jJAnI aSTA ityAdayo vAcyadharmavAcakA vcnpryaayaaH| tathA yAvanto yAvatsaMkhyAparimANAH |arthpryyaa arthasya jIvAdisarvapadArthasya paryAyA utpAdavyayadhrauvyasvanAvakRtA naranArakatvabAlatvataruNatvastrIpuMstvaprAimUrkhatvAdayo vizeSadharmaprakArAH pUrvapUrvavyayenottarottarasvajAvatvenotpannA ityarthaH / te'pi sAMpratAnAgatAtItAH sAMpratA saMpratikAle vartamAnA anunUyamAnAH, anAgatA nAvinaH, atItA nUtakAlavartino'nAdikAlena bnuuvuH| kileti satye / tAvat tatparimANAH / sarvavacanasarvArthaparyAyasaMkhyAparimANAMzasaMmIlanena / ekakamekameva ekakaM / avyaM sarvAMzasaMpUrNajIvAdyekavastu javati svasvarUpeNa siddhaM navatIti digityarthaH // 5 // utArthasyaiva siddhyarthamAhadAsyAtsarvamayamityevaM yuktaM svaparaparyayaiH / anuvRttikRtaM svatvaM paratvaM vyatirekajam // 6 // syAditi-ityanayA pUrvadarzitayA dizA / evamuktavadayamANaprakAreNa / svaparaparyayaiH sva iti svakIyaiH jIvasyANo'vyatiriktasya (svasya), para iti parakIyaiH zrAtmavyatiriktajIvAjIvAdipadArthAnAM pUrvAparavartanArUpaiH paryayaiH dhrmprkaaraiH| Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhitIyaparva adhyAtmasAraH saTIkA salla // 4 // yuktaM saMbachamekaM vyamekameva jiivaadi|srvmyN sarvapadArtheSu vyaaptN| syAnavet, te sarve caikasmin vyAptA javanti / nanvevamaikye |sati yatparatvaM tat svatvameva syAt, tathA ca sati paratvAnnAva ityAzaMkAnivRttaye Aha-lo vatsa anuvRttikRtaM svatvaM anuvRttiAptiranvayo'nAdipravAheNa yA yA vartanA svasmin saMbandhavatIti yAvat tayA kRtaM niSpAditaM svatvaM svaparyAyatvaM jJeyaM navati / yathA jIve nArakatvAdikaM saMyuktamajUta tat svatvaM bodhyaM / vyatirekajaM paratvaM vyatirekeNa vyAvRttimukhena asaMbandhavattvena yajAtaM niSpannaM tat paratvaM parajAvatvaM bodhyaM javati / yathA jIvasya dehAhI anAdito'nantanedaninnA varNagandharasasparzAH pujalajanyatvena parakIyAH svatvatyAgena vartante tatparatvaM bodhyaM / atrAyaM jAvArthaH-anuvRttivyAvRttidhauM svasmin saMbadhau svakIyo navataH yathA zrAyatamRtvAdisvadharmavyAptimAn paTaH kAThinyabudhnonnatatvAdighaTadharmenyaH svayameva vyAvRttiyukto'stItyataH siddhaM svavyAvRttireva prtvmityrthH||6|| utArthameva vizadIkurvannAhaye nAma paraparyAyAH svAstitvAyogato matAH / svakIyA zrapyamI tyAgasvaparyAya vizeSaNAt // 61 // ye nAmeti-nAmeti prasidhau / ye pUrvapradarzitasvarUpAH / paraparyAyAH paraparyAyatvavyapadezenoktAH / svAstitvAyogato matAH svasminnAtmani svasyAtmano vA yadastitvaM vidyamAnatvaM tasya yo'yogo'saMbandhastasmAt matAH kathitAH santi / / amI api te'pi prpryaayaaH| tyAgasvaparyAyavizeSaNAt tyAgo varjanaM vyatireko vA sa eva tadrUpa iti yAvat svaparyAyastasya vizeSaNaM tyAgarUpasvaparyAyatvena vyapadezanaM tasmAt svakIyAH svaparyAyA sheyaaH| yathA ghaTasya svatvatyAgavizeSaNa // 4 // Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mitAdAtmya pravartanavizamA munipuNa ROSECRECORRECIM rUpaH paTaH tasmAghyAvRttatvAt ghaTasya paTo'pi svatyAgaparyAyatvena svakIya evetyarthaH / ayaM jAva:-ye svasaMbandhatvena | |tyaktAH santi teSu yastyAgaH sa tu svakIyo'taH svatyAgasvanAvena paraparyAyAH svakIyAH tyAgarUpasaMbandhena svasmina saMbachA ataste'pi svaparyAyA ityrthH||61|| nanu paraparyAyASAM svasminnanedasaMbandho na dRzyate tarhi kathaM svatvaM vaktuM zakyamityAzaMkAM pariharannAhaatAdAtmye'pi saMbandhavyavahAropayogataH / teSAM svatvaM dhanasyeva vyajyate sUkSmayA dhiyA // 6 // atAdAtmye'pIti-yadyapi paraparyAyANAM svasmin atAdAtmye'pi sa eva jIvAdiH paramAevAdirvA AtmA svarUpaM yasya sa tadAtmA tanAvastAdAtmyaM, na tAdAtmyamatAdAtmyaM tasmin atadrUpatve satyapi paraparyAyANAM / saMbandhavyavahAropayogataH saMbandhaH annedarUpasaMsargaH tadrUpo yo vyavahAraH pravartana vizeSaH sa eva tasya vA upayogaH prayojanaM kAryamiti yAvat tasmAt / teSAM paraparyAyANAM / svatvaM svasvarUpatvaM / sUkSayA dhiyA sunipuNyA sUmanAvagrAhiNyA budhdhyA / vyajyate prakaTatayA dRzyate / zva yathA dhaninAM viSaye dhanasya saMbandho dRzyate tathetyarthaH // 6 // athaikatvaM pRthaktvaM ca paryAyANAM sAdhUdAharaNenaikAdhAre dazayannAhaparyAyAH syurmunenidRsstticaaritrgocraaH| yathA jinnA api tathopayogAstuno hyamI // 3 // paryAyA iti-yathA yena prasidhAnatvAdinedena / muneH sAdhoH / jJAnadRSTicAritragocarA jJAna sAmAnya vizeSAtmaka.1 atra yo dRzyamAno bhedo'sti so'stitvena, svatvasaMbandhastu nAstitvena jJeyaH / pareSAM nAstitA svasminnabhedena saMbaddhAstIti jJeyam, AAAAACARAL Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma sAra: saTIkA // e|| vastugrAhibodhaH / atra darzanamapi jJAnatvenaiva vivakSitamato na pRthaguktaM / dRSTizca jinoktiSu rucyAtmakaM samyagdarzanaM / / tAhitIyapraba cAritraM ca parajAvatyAgapariNatirUpA viratiH, tAnyeva gocaro viSayaH pravartanasthalaM vA yeSAM te tathAvidhA jJAnadarzanacAritraviSayA ityarthaH / paryAyA jJAnAdInAM viSaye yA Atmano rasikatA tasyA ye kevalibudhdhyA kahipatA nirvijAgA aMzA iti yAvat / ninnA jJAnAdivijAgena prasphuTitA anyA iti yAvat / syunaveyuH / tathApi evaM satyapi / hi nizcayena / tathA tena prakAreNa jJAnAdyekatamasya mukhyopayogatvaprakAreNa ekasyaiva jJAnAderanyatamasya vastuno'mI javanti / upayogA'payogasyAninnatvAt ityrthH|| 63 // yadi trayANAmekasminnanedo na svIkriyate tadA bAdhakamAhano cedanAvasaMbandhAnveSaNe kA gatirnavet / zrAdhArapratiyogitve viSThe na hi pRthagyoH // 6 // no cediti cedyadi paratvena vyapadiSTAH kathaMcidapi syakIyA na naveyustahi / anAvasaMbandhAnveSaNe na lAvo vidyamAnatA anAvastasya yaH saMbandhaH saMyogastasya yadanveSaNaM gaveSaNaM tasmin / kA gatiH ka aashryH| navet syAt / yathA| ghaTAnAvasaMbandho ghaTe tAvanna tiSThet , tasya jAvAdhAratvAt , ghaTAnavagADhajUtale'pi yadi na tiSThati tarhi sa ka nutisstthtu| ato'jAvasya sthitiM darzayati-AdhArapratiyogitve AdhAro nUtalAdiH pratiyogI ca ghaTAdistanAvastattvaM tasmin / diSThe payorviSaye tiSThatIti viSThaM tasmin sti| saMbandho pyorAdhArapratiyoginoH pRthag jinnona hi tiSThati, zrAdhAre ghaTA'jAvatayA pratiyogini ca ghaTA'jAvasyA'jAvatayA iti pyorviSaye'sti, saMbandhasya viSThatvAt ityarthaH // 6 // // 4 // Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athoktArthe siddhAntasaMmatiM darzayan svaparaparyayairvastuna aikyaM spaSTayatikhAnyaparyAyasaMzleSAt sUtre'pyevaM nidarzitam / sarvamekaM vidan veda sarva jhAnaM tathaikakam // 65 // | svAnyeti-svAnyaparyAyasaMzleSAt svasyAtmano'nyeSAM cAtmavyatiriktAnAM ye paryAyAsteSAM yaH saMzleSaH parasparamizraNaM tasmAt / evamamunA prakAreNa / sUtre jgvtyNge| nidarzitamupadiSTaM / kimupadiSTamityAha-eka jIvAdiSavyaM / vidan paripUrNa jAnan / sarva nirvizeSa vastu / veda jAnAti / tathA prakArAntare / sarva vidanneva / eka jIvAdikaM paripUrNa jJAnaM veda jAnAti / taccedaM sarvasya nirvizeSavastuno jJAtA ekakaM jIvAdikaM paripUrNa jAnAti, na tvanyathA,anuvRttivyAvRtti|parijhAnAjAvAt / tacca sUtramidaM-"je egaM jANai se savaM jANa / je sarva jANa se egaM jANa" ityarthaH // 6 // athoktajJAnasya prAptiprakAramAha- . AsattipATavAnyAsasvakAryAdinirAzrayan / paryAyamekamapyarthaM vetti nAvAddho'khilam // 66 // AsattIti-AsattipATavAnyAsasvakAryAdintiH zrAsattiH prakRtArthasaMbandhajJAnAya nirantaramanukUlabodhakArakAcyA| sena saMsargIkaraNaM, pATavaM ca sutIkSNamatitvena jinavacanabodhajanitacAturya zranyAsazca gurormukhAdAkarNite'rthe punaH punaryuktAhai yuktavicAraNaM, svakArya ca tasya vastuno yatsvArtha kriyAkAritvaM athavA yasmAdyat svakArya sidhyati tannirdhAraNaM, tadAdi niH| AdipadAt hetusaMbandhapramANAdiniH / ekamapi paryAyaM vastudharma / zrAzrayan vidhinA dhArayan cintayan vA / / budhaH pNmitH| nAvAt zubhacetaHpariNAmAt / akhilaM samastamartha padArthasAthai / vetti vijAnAtIti // 66 // jinavacanavAravaM athavA / bhAta vijAnA Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hitIyaparka adhyAtmasAra: saTIkA // 50 // SSC+%ARA nanu badmasthasya samagraparyAyA grAhyA na javanti, tarhi tasya saMpUrNArthabodhaH kayA yuktyA navedityAhaantarA kevalajJAnaM prativyaktirna yadyapi / kvApi grahaNamekAMzahAraM cAtiprasaktimat // 6 // antareti yadyapi yadApi / kevalajJAnaM karAmalakavatsarvanAvAvanAsinirAvaraNAnaM / antarA vinaa| anyairmatizrutAdinjiniH / prativyaktiH paryAyaM paryAyaM prati yA vyaktirnedena prakAzanaM bodhanaM kathanaM vA sA na navati / ayaM jAvaHkevalajJAnaM vinA zeSANi matyAdIni jJAnAni ekaikaM paryAyaM na jAnantIti / ca punH| kvApi kasmiMzciviSaye / ekAMzaghAraM ekAMza ekaparyAyaH sa eva kAraM mukhamupAyo vA yasmiMstat / tathAvidhaM grahaNaM jJAnaM navati, tadapi vRdmasthAnAM atiprasaktimat bahuparyAyaprasaktiyuktaM yathA jIvadharmAdharmagaganeSvarUpatvamaNau ca rUpatvaM navati iti // 67 // anekAntAgamazrakA tathApyaskhalitA sadA / samyagdRzastayaiva syAtsaMpUrNArtha vivecanam // 6 // anekAnteti-tathApi evaM satyapi / samyagdRzaH samyagdRSTimataH puruSasya / anekAntAgamazrakA na ekena sarvathA nityatvAdinA pakSaNa antayati nirdhArayati padArthamityanekAnta ityevaMjUto ya AgamaH siddhAntastasmin yA zrayA zudhavAsanA sA / sadA sarvakAlaM / askhalitA'khaMmitA niraticAreti yAvat asti / tasya sudRSTimataH tayaiva anekAntAgamazradhyaiva / saMpUrNArthavivecanaM yAthArthyena vastusvarUpAvadhAraNaM / syAnavet iti // 6 // utArthameva vizadayannAhaAgamArthopanayanAjjJAnaM prAisya sarvagam / kAryAdervyavahArastu niyatolekhazekharaH // 6 // // 10 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAUSAS zrAgameti-AgamArthopanayanAt zrAgamA jinoktasiddhAntAsteSu proktA ye'rthAjAvAsteSAM yaupanayanaM pUrvAparazrutArthasaMbandhasya smRtiyuktabodhatayAzrayaNaM tasmAttadhyAnAditi yAvat / prAjJasya buddhimataH / sarvagaM sarvatra sUkSmasthUlAdiSu jAveSu gati prApnoti tat sarvagaM / jJAnaM syAt / sAmAnyenAgamoktArthAzrayaNAt sarvagaM jJAnaM zradhAtmako bodhaH syAdityarthaH / tu punaH / kAryAdeH kArya kartavyaM paropadezAdi kriyeti yAvat tadAdi yatra tapovihArAdau tattathA tasya / vyavahAraH pravartanaM / sa tu tasya prAisya / niyatozlekhazekharaH avazyakartavyatvena AgamanirdiSTo ya ullekhaH kathanavizeSaH sa eva zekharaH pravaraH pravRttimatAmiti sheymityrthH|| 6e|| atha ziSyaM zikSyannAhatadekAntena yaH kazcihiraktasyApi kugrahaH / zAstrArthavAdhanAtso'yaM jainAjAsasya pApakRt // 70 // tadekAnteneti-loH ziSya tattasmAmuktaparamArthavicAraNAt / yo vakSyamANasvarUpaH kadAgrahaH / kazcit kriyAviSayo jJAnaviSayo vA / viraktasyApi vairAgyavato'pi, tarhi sneharAgAdigrastAnAM tu kimucyate ityaperarthaH / ekAntena sarvathA kri. yAprAdhAnyapakSaNa sarvathA jJAnaprAdhAnyapakSaNa vA / kugrahaH kadAgraho havanAvo navet / so'yaM pUrva nirdiSTaikAntakadAgrahaH |paapkRt janmani janmani pApasya tatphalasya va duHkhasya kAraNaM navati / kutaH ? zAstrArthabAdhanAt zAstroktArthasya bAdhanaM 4 vinAzanaM tasmAt / kasya ? jainAlAsasya lokottaramithyAtvayuktatvAt paramArthenAjaino'pi jaina zvAnAsate dRzyata iti hai jainAnAsastasya pravartate, na tu zudhajanasya, kadAgrahitve sati jainatvAjAvAdityarthaH // 70 // SISKOS Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAraH saTIkaH // 51 // zikSAmevAha vitIyaprava. utsarge vApavAde vA vyavahAre'tha nizcaye / jhAne karmaNi vA'yaM cenna tadA jhAnagarnatA // 1 // utsarga ti-utsarge sAmAnyataH saadhusmaacaarmaarge| atra sarve vAzabdA vikttpaarthaaH|apvaade apavAdo vizeSaH kAraNikaH sAdhusamAcArastasmin / vyavahAre vyavahAro jJAnadarzanacAritraviSaye pravartanAtmako vastuna utpAdAdirUpo vA tasmin / atheti vikaTapArthaH / nizcaye nizcayo jIvasya paramaniraJjanajAvamayazumasattAvalaMbanaM vyatvamAtrAzrayaNaM, athavA zrAntarIyo dhyAnAdirUpaH tasmin / jhAne jJAnameva sakalakAryasAdhakaM satyaM, kiM kriyayeti tasmin / karmaNi karma kriyA tadeva / sakalArthasAdhakaM kiM jJAnenetyevaMrUpaM tasmin / ayaM kdaagrhH| cedyadi javettadA jJAnagalatA jJAnagarna vairAgyaM na javati kiM tarhi ? mohagarnameva navediti // 1 // zikSAmevAha___ nayeSu svArthasatyeSu mogheSu paracAlane / mAdhyasthyaM yadi nAyAtaM na tadA jJAnagarjatA // 7 // | nayeSviti-svArthasatyeSu svakIyo yo'rthaH pakSastasmin satyA yathArthasvasiddhAntatattvapratipAdakAsteSu / tathA paracAlane pareSAM vivakSitanayAdanyeSAM nayAnAM yaccAlanaM pakSavicAraNaM tasmin / mogheSu nirarthakeSu ayathArtheSviti yAvat / evaMvidheSu nayeSu naigamAdiSu / yadi yadA / mAdhyasthyaM madhyastho'pakSapAtI tattvaparIkSAkRditi yAvat tasya jAvaH kama vA mAdhyasthyaM / nAyAtaM nazIkSitaM / tadA jJAnagarjatA na tasmin vairAgye jJAnasaMyuktatA na javati, mohagarjitameva tadityarthaH // 7 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AHORARI ___ punaH zikSayatikhAgame'nyAgamArthAnAM zatasyeva praaiike| nAvatArabudhatvaM cenna tadA zAnagarjatA // 3 // svAgama iti-svAgame jinAgamazAstre gatAnAM anyAgamArthAnAM anyeSAM jainavyatiriktAnAM ye AgamAsteSAM saMbandhino ye'rthA jAvAsteSAM parazAstrajAvAnAmityarthaH / parArdhake parArdha saMkhyAvizeSo laukike caramAMkarAzistasmin zatasya zataparimANasya iva stokatvaM vartate / teSAM stokAnAmapi parasamayanAvAnAM cedyadi nAvatArabudhatvaM avatAraNaM parasamayatvena svasamayayojanaM tasmin yaddhatvaM pAMmityaM tanna navati / tadA jJAnagarnatA na tapairAgyaM jJAnasaMbaLa na navati kiM tu mohagarnamevetyarthaH // 3 // punaH zikSayatithAiyAgamikArthAnAM yauktikAnAM ca yuktitaH / na sthAne yojakatvaM cenna tadA jJAnagarnatA // 4 // Aiyeti-AgamikArthAnAM AgamikA AgamamAtreNa grAhyA ahetulAvena grAhyA iti yAvat evaM vidhA ye'rthA navyAjavyatvAdayo jAvAsteSAM / AiyA AjJA jinopdeshstyaa| sthAne svsvjaave| yojakatvaM yojayati saMyuktakaraNaM karoti yaH sa yojakaH tanAvastattvaM / cedyadi na javati / tathA ca punaH / yauktikAnAM yuktirhetudRSTAntAdistayA grAhyA ye sAMsArikatvasakarmatvAnAditvAdayo jAvAsteSAM / yuktitaH hetvAdeH / sthAne yojakatvaM yathArthasthAne nivezakatvaM nAyAtaM / na tadA jhAnagarnatA tasya vairAgyasya jJAnasaMbadhatA na lavatItyarthaH // 7 // Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aditIyapraba CAMERARIOS zradhyAtma athAsya yogyaM pAtraM darzayatisAraH gItArthasyaiva vairAgyaM jJAnagarna tataH sthitam / upacArAdagItasyApyajISTaM tasya nizrayA // 5 // saTIkaH gItArthasyeti-tata uktaheturAzeH / jJAnagarna pUrvoktasvarUpaM vairAgyaM / gItArthasyaiva gItaM sUtramarthazca vyAkhyAnaM tau dhau // 5 // vetti yaH sa tathA tasya / evo'vadhAraNe / tena naagiitaarthsyetyrthH| sthitamuktasvaviSaye pratiSThitaM / tathA agItasyApi agItArthasyApi / upacArAt upacAro vyavahAro'pekSA ca tasmAt / tasya gItArthasya / nizrayA nitarAM tadAzApradhAnatvena AzrayaNaM nizrA tayA / anISTaM pramANa maaptussaadiinaamivetyrthH|| 15 // atha zlokacatuSTayenAsyaiva lakSaNAnyAhadasUdame dikA ca mAdhyasthyaM sarvatra hitacintanam / kriyAyAmAdaro nUyAn dharme lokasya yojanam // 6 // ceSTA parasya vRttAnte mUkAndhabadhiropamA / utsAhaH svaguNAcyAse puHsthasyeva dhanArjane // 7 // madanonmAdavamanaM madasaMmardamardanam / asUyAtantuvichedaH samatAmRtamajAnam // // svajAvAnnaiva calanaM cidAnandamayAt sadA / vairAgyasya tRtIyasya smRteyaM lakSaNAvalI // 7 // | sUmediketi-sUkSmA naipuNyena grAhyA ye nigodAnAdyanantatvajavyAjavyatvAdayo jAvAsteSAM idikA dRk sA sUnedikA sUkSmadRSTiH / tathA mAdhyasthyaM madhye tattvaparIkSAyAmapanapAtitvena rAgaSayorantarAle tiSThatIti madhyasthastanAvo // 22 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAdhyasthyaM / tathA sarvatra sarvasmin prANivarge / hitacintanaM hitasya cintanaM kalyANasukhavRdhinistAraprAptyAdinAvanAkaraNaM / tathA kriyAyAM saMyamAdivyApAre / nUyAn pracurataraH / zrAdaro hRdi bahumAnapUrvakodyamavattvaM / tathA lokasya aprAptadharmadhanajanasya / dharme jinodite samyaktvAdirUpe / yojanamupadezAdinA prApaNam // 76 // / ceSTeti tathA parasyAtmavyatiriktasya sarvasya / vRttAnte sAMsArikapravartane / mUkAndhabadhiropamA mUkavadajapanaM, andha| vadavilokanaM, badhiravadazravaNaM, tapamA / ceSTA pravRttiH / tathA svaguNAnyAse svasyAtmano ye guNA jJAnAdayo vinayadhyAnavaiyAvRttilAvanAdayazca teSAM yo'nyAsaH paunaHpunyena kartavyatA tasmin / utsAha utkaMga harSapUrvakodyama iti yAvat / kasya kasminniva ? :sthasya phuHkhena tiSThatIti duHstho nirdhanastasya / dhanArjane viNopArjane zva / yathA nirdhanasya dhanArjane udyamo navati tathA vairAgyavataH svaguNAcyAse udyamo nvtiityrthH|| 7 // __ madaneti-tathA madanaH kaMdarpastenotpAdito ya unmAdo vivazatvaM tasya yamanaM hRtkuderubardanaM kaamvikaarvrjnmityrthH| tathA madasaMmardamardanaM madA jAtikulaizvaryatapobalabudhizrIzrutonnavA dasteSAM yaH saMmardo'tizayitasaMkIrNatA tasya yanmardanaM mUlataH saMcUraNaM / tathA'sUyAtantuvicchedaH asUyA guNeSu veSastasyA ye tantavaH saMtAnaparaMparAsteSAM yo vizvedoszravA'sUyA eva tantuH sUtraM tasya vicchedo vinAzo hRdayasthalAnnirvAsanamiti yAvat / tathA samatAmRtamajAnaM samatA sarvaprANiSu tuTyadRSTitA saivAmRtaM sudhA tasmin majanaM nimagnatvaM // 70 // svajAvAditi-tathA sadA sarvadA / cidAnandamayAt cijjJAnaM tasya tapo vA AnandaH sakalapandhavarjitasahajAhA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma sAraH saTIkA // 23 // dastena pracurastanmayastasmAt / svajAvAt svasvarUpAt / na calanaM apatanapariNAmatvaM / tRtIyasya jJAnagarjasya / vairA- 1 tIya gyasya uktasvarUpasya / zyaM zlokacatuSTayoktA / lakSaNAvalI lakSyante gamyante hajataM vairAgyaM yaistAni khaMdANAni teSAM ra zrAvalI zreNiH / smRtA kathitA / myaa'nyaishcetyrthH|| e|| pUrvoktavairAgyatrike upAdeyAdivijAgaM darzayatijhAnagarnamihAdeyaM yostu svopmrdtH| upayogaH kadAcitsyAnnijAdhyAtmaprasAdataH // 7 // // iti vairaagydaadhikaarH||2|| jhAnagarnamiti-iha vairAgyatrike / mumukSutiHjhAnagarna vairAgyatRtIyajedaM / zrAdeyaM svIkArya navati / yoIHkhagarnamohagarjayoH / tuH punararthe tasya ca vyavahitaH saMbandhaH / svopamardataH svasya mukhamohagarjapariNAmasya ya upamardo vinAzastena pariNAmAntarasyotpAdanaM tasmAt hatoH / nijAdhyAtmaprasAdataH nijAdhyAtma svakIyamanaHpariNatiH svAnunavo vA tasya prasAdaHzulatA tasmAt / kadAcit kasmiMzcidravyakSetrakAlajjAvAdau |upyogHissttkaarykaaritvN tAnyAM syAnnavedityarthaH 70 ||iti vairaagyaanedaadhikaarH|| anantarAdhikAre vairAgyajedA darzitAsteSu ca jJAnagarjamupAdeyatayoktamato'syaiva vaividhyaM darzayannAhaviSayeSu guNeSu ca dvidhA nuvi vairAgyamidaM prvrtte|aprN prathamaM prakIrtitaM paramadhyAtmabudhairhitIyakam || // 53 // viSayeSviti-juvi pRthivyAM / vidhA diprakAraM / idaM pUrvoktaM jJAnagarna / vairAgyaM viraktatvaM / pravartate / tatra viSayeSu / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayAH zabdAdayaH paJcavidhA ihaparalokagatAsteSu upazliSTeSu yanniHspRhatvaM tatteSu vartate / ca punaH / guNeSu guNAstapaHprajAvAt samutpannAzcAraNapulAkAmauSadhyAdilabdhirUpAsteSu satsu yannirmadatvaM tatteSu vartate / tayoH prathama uktasaMkhyAkramavazato viSayavairAgyaM / aparaM apradhAna, viSayeSu viraktatvaM sAmAnyapuMsAmapi nindyatvena sukaramato'pradhAnaM / tathA vitIyakaM guNavairAgyaM / paraM pradhAnaM, taSiyasya mahatAmapi pUjyatvena purnivArarAgahetutvAt / adhyAtmabudhairadhyAtmapaMmitaH / prakIrtitaM prakarSeNa varNitamityarthaH // 1 // tayormadhyAtprathamato viSayeSu vairAgyamAha viSayA japalaMjagocarA api cAnuzravikA vikAriNaH / na javanti viraktacetasAM viSadhAreva sudhAsu majjAtAm // 2 // viSayA iti-upakhaMjagocarA upalaMja injiyANAM grahaNayogyadeze prAptiH sa eva gocaro viSaya zrAzrayo yeSAM ihalokavartivartamAnakAlikaviSayANAM te tathA / ca punaH / anuzravikA anu gurumukhoccArataH pazcAdAgame zrutAH svargAdi8/gatA atItAnAgatakAlInA iNckrvaadisNbndhinH| viSayAH prAguktAH / viraktacetasAM viraktaM yathAsthitaviSayavipAkajJAnAudAsInatAM gataM ceto mano yeSAM te tathA teSAM / vikAriNo vikArotpAdakAH svajAvasyAnyathA kAriNa iti yAvat / na javanti jJAtajJeyatvAtteSu ujayeSu niHkutUhalatvAt na jAyante / keSAM kimiva ? sudhAsu majatAM sudhAH pIyUSasamUhastAsu majAtAM nimagnAnAM viSadhAreva viSaM garalaM tasya dhArA santatapatanaM sA iva / yathA'mRtakuMke nimagnAnAmupari SARREARCRARSACREAK Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAmitIyamarSa. adhyAtma sAra: saTIkA // 24 // patitApi viSadhArA viSavegavyAptisAmarthyAnAvAnniSphalA javati tathA viraktacetasA injiyaviSaye bhAgatA viSayA api vikArotpAdanasAmarthyAnAvAnniSphalA jvntiityrthH|| // teSAmeva zlokatrayeNa zabdaviSayaparihAravRttiM darzayannAha suvizAlarasAlamaJjarIvicaratkokilakAkalInaraiH / kima mAdyati yoginAM mano nibhRtAnAhatanAdasAdaram // 3 // suvizAkheti-sutarAM vizAlo vistIrNo yo rasAla aAmratarustasmin yA maJjaryaH sUkSmapasavAMkurarUpA vanaryastAsu vicaratsavilAsagatiritastato naman yaH kokilaH paratRt tena kRtA ye kAkalIjarAH kalamadhurakuhukuhudhvaniparaMparAH taiH| nitAnAhatanAdasAdaraM ninRta ekAgrasamAdhau nizcalaH anAhato nirantaraM brahmaghAre zrUyamANo yo nAda oMkArAdyullekhAtmako dhvanistasmin sAdaraM sabahumAnapremaparaM / IdRzaM yoginAM viraktAnAM manazcittaM kimu mAdyati kiM sAnandaM bhavati ? api tu naiva mAdyatItyarthaH // 3 // ramaNImRupANikaMkaNakvaNanAkarNanapUrNaghUrNanAH / anubhUtinaTIsphuTIkRtapriyasaMgItaratA na yoginaH / ramaNIti-anutinaTIsphuTIkRtapriyasaMgItaratA anujavanamanunUtiH hRdayAgatabrahmasvarUpAdidarzakaM jJAnaM saiva naTI sarvanRtyakalAkuzalA nartakI tayA sphuTIkRtaM spaSTatayA prakaTIkRtaM priyasaMgItaM priyaM zravaNahRdayasukhadaM saMgItamiva saMgIta // 4 // Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nRtyavAdinaviziSTazravaNamanonayanavinodadAyinI kriyA tasmin ratA layaM prAptAH / yogino munIzvarAH / ramaNImRApANikaMkaNakvaNanAkarNanapUrNaghUrNanA ramaNyo ramyarUpA navayauvanAH striyastAsAM ye mRdavaH komakSAH pANayo hastAsteSu yAni kaMkaNAni svarNAdimayaratnAdijaTitAni valayAni teSAM yat kvaNanaM zravaNasukhado raNaraNakadhvanistasyAkarNanaM zravaNaM tena pUrNa paripUrNa gharNanaM gholanaM zrutirandhramUlaparyanteSu tadhvanemaNaM iti yAvat yeSAM te tathAvidhAH santo'pi / ratA na javantianujUtineTIsaMgItaratatvAdAsaktA na javantItyarthaH // 4 // skhalanAya na zuddhacetasAM llnaapnycmcaarugholnaa| yadiyaM samatApadAvalImadhurAlAparatena rocate // ___ skhalanAyeti-zumacetasAM zuddhaM rAgAdidoSamalAjAvAdimalaM to mano yeSAM teSAM / khalanApaJcamacArugholanA lalanti krImayantIti lalanAH striyastAniH paJcamasvareNa tAramadhureNa kRtA yA cArvI manoharA gholanA'mandanAdamUrcanA sA / skhalanAya dharmadhyAnabAdhanAya na navati / kutaH? yadyasmAt / samatApadAvalImadhurAlAparate samatA sarvaprANiSu tuTyavRttitA tasyAH svarUpaphalAdipratipAdakatvenotpAdakAni yAni padAni zAstravAkyAni teSAM yA zrAvalI zreNistasyA yo madhuro miSTaH zAntarasagariSTha iti yAvat AlApo dhvanistasmin ratizcetasaHprItiryasya tasya yoginH| zyaM khalanApaMcamacArugholanA / na rocate rucikarA na lavatIti // 5 // atha zlokatrayeNa rUpaviSaye viraktatvavRttiM darzayatisatataM kSayi zukrazoNitaprajavaM rUpamapi priyaM na hi| avinAzinisarganirmalaprathamAnakhakarUpadarzinAm || Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 841 vitIyaprabaM. adhyAtma sAra: sarTa kA // 5 // satatamiti-avinAzinisarganirmalaprathamAnasvakarUpadarzinAM vinAzo'syAstIti vinAzi, na vinAzi avinAzi rogAdivinAzahetuniraparAnavanIyatvAdanAdyanantatvAcca, tathA nisargeNAtmanaH sahajasvajAvena nirmalaM karmapaMkamalAnAvAtpasAvitraM paMkAditiH spraSTumazakyatvAGalAdinirazodhanIyatvAcca, tathA prathamAnaM vistIrNa, IgvizeSaNaviziSTaM yat svakaM| zrAtmIyamanutpAdanIyaM rUpaM sundarAkRtistat pazyanti nirmalajJAnacakSuSA vilokayanti ye te tathA teSAM yoginAM / satataM | nirantaraM pratikSaNamiti yAvat / yi vinAzazIlaM yahetunI rogAdinirupadrutatvAt / tathA zukrazoNitapranavaM zukra |pituryi zoNitaM mAturAtavaM tAnyAM pranavaH samutpattiryasya tattathAvidhAzucisaMjUtatvAdanAdeyaM / rUpamapi manoharAkRtirapi svarUpadarzinAM / priyaM prItidaM / na hi nizcayena na javatItyarthaH // 6 // paradRzyamapAyasaMkulaM viSayo yatkhalu crmckussH| na hi rUpamidaM mude yathA nirpaayaanunvaikgocrH|||| paradRzyamiti-yathA yena prakAreNa nirapAyAnunavaikagocaraH nirapAyo nirgato'nAvaM prApto'pAyo viyogo yasmAtsa tathA tasya svarUpatvAt anulavasya prAguktasyaivaiko'ktiIyo gocaro viSayo dRzyaparairadRzyatvAdaharaNIya iti yAvat / yoginAM yathedaM pUrvadarzitalakSaNaM rUpaM svakIyarUpaM mude pramodAya javati / tathA khalu nizcayena / yat rUpaM / apAyasaMkulaM apAyA jUrizo ye viyogAH pApakaSTAdihetavo vA taiH saMkulaM saMkIrNa nRtamiti yAvat / tathA paradRzyaM paraiH pAradArikAdinnidRzyaM darzanIyaM haraNIyamiti yAvat / carmacakuSaH carma tvak tanmayaM yaccakurnetraM tasya yo viSayo grAhyaM idaM rUpaM mude na bhvtiityrthH|||| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gativitramahAsyaceSTitairlalanAnAmiha modate budhH|sukRtaajipvissvmiissu no viratAnAM prasaranti dRssttyH|| ___ gatIti-iha rUpaviSaye / khalanAnAM strINAM / gativinamahAsyaceSTitaiH gatiH sulalitapAdavinyAso rAjahaMsAdivat , vinamaH sphArazaMgArAmaMbarAdiH zarIrasaMskArarUpo vilAsaH, hAsyaM mukhanetrAdivikAsaH, ceSTitaM cUtdepakaTAdAdidRSTyaMgopAMgaprakaTanaM, teSAM unke kRte taiH| zrabudho'jantuH / modate saharSo navati / zramISu lalanAsu lakSaNayA tacceSTAdiSu ca / kiMviziSTAsu ? sukRtApiviSu sukRtaM zojanamAtmahitarUpaM kRtaM dharmArAdhanaM sukhahetu zunakarma vA tadeva yoniIsAdhyatvena murArohaH parvatastasya vinAzane paviSu vajrarUpAsu / viratAnAM nivRttakAmAnAM munInAM / dRSTayazcabhrUSi / na prasaranti samIpe'pi na gcntiityrthH||6|| atha zlokachayena gandhaviSaye nivRttiM darzayati na mude mRganAnimalikAlavalIcandanacanchasaurajam / viSAM nirupAdhibAdhitasmarazIlena sugandhivarmaNA ||je|| neti--viSAM vidanti yathArthanAvena svasvarUpaM jAnanti ye te vidhAMsasteSAM / nirupAdhibAdhitasmarazIlena nirupAdhi nirgata upAdhiH sakalaklezasamUho yasmAttat , tathA bAdhitaH smaraH kaMdarpo yasmiMstat bAdhitasmaraM / tato nirupAdhi ca tadbAdhitasmaraM ceti karmadhArayaH / tacca tanhIlaM ca tena samagrazudhAcAreNa brahmacaryeNa vA / sugandhivarmaNAM surajIkRtazarIrANAM / mRganAnimalikAlavalIcandanacanchasauranaM mRgo hariNastasya nAniH khakSaNayA tajAtA yA sA mRganAliH Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAraH saTIkaH // 56 // SACROCOCCARROCEREAL kastUrikA, mallikA mAlatIpuSpANi, babalI surannilatAvizeSaH, candano malayagirijaH, cangho ghanasArakarpUraH, teSAM / vitIya saurane surabhiH sugandhastadbhAvaH saurnN| mude AnandAya na navati iti|| e|| kasmAnmude na navatItyAhaupayogamupaiti yacciraM harate yanna vinaavmaarutH|n tataHkhalu zIlasauranAdaparasminniha yujyate rtiHe| upayogamiti-yat naktarUpaM zIlasauranaM / ciraM prajUtatamakAlaparyantaM / upayogo jogavyavahArastaM / upaiti upayogAya AyAti, nirdoSazukhAcArajAtasaura nasyAzyatvAt / tathA yat zIlasauranaM / vinAvamArutaH viparIta zrAtmano hite vipakSanUto yo jAvo jIvasya rAgAdipariNAmaH sa eva mAruto vAyuH saH / na harate kusumasauranamiva dezAntaraM netuM na zaknoti zulAcArAcaraNajanitasaurajasyAtmasvarUpamayatvAt vinAvena hartumazakyatvAt / tatastasmAt zIlasauratnAt zIlaM | zujAcArAcaraNaratazudhapariNAmo brahmacaryaM ca tadeva sakalaguNaparimalamayatvAt sauranaM surali kuMkumaM tasmAt / iha jgti| aparasmin apAyavati malikAdisaurane / ratiH pramodaH / kartuM na yujyate yuktiyuktaM na dRzyate / khalu nizcayena // e.|| atha triniH zlokai rasaviSaye nivRttiM darzayati // 6 // madhurairna rasairadhIratA kacanAdhyAtmasudhAvihAM satAm |arsaiH kusumairivAlinAMprasaratpadmaparAgamodinAm madhurairiti--adhyAtmasudhAvihAM adhyAtma sajjJAna kriyAtmakAtmAnuyAyinI pariNatiH tapA yA sudhA pIyUSaM tAM vihantyAsvAdayanti yete tathA teSAM / satAM sAdhupuruSANAM / madhurmiSTaiH pyoddhisitoplaadiniH| rasaiH svAdanIyaiH / Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacana kasmiMzcitdetrakAlAdau / adhIratA lauTyamAturateti yAvat / na jAyate / keSAM kairiva 1 prasaratpadmaparAgamodinAM prasaratAM vikAsa gavatAM padmAnAM kamalAnAM ye parAgAH parimala naritapuSparajAMsi tairmodante zrAnandotkarSa prApnuvanti ye te tathA teSAM / alinAM camarANAM / arasaiH na vidyate rasaH svAdanIyamakarando yeSu taistathAvidhaiH / kusumairiva puSpairiva / yathA padmarAgatRptA nRmarA nIrasakusumAsvAdane samAturA na javanti tathAdhyAtmasudhAsvAdatRptA munivarA mugdhaadimdhurrsaasvaadne'naasktaastisstthntiityrthH||1|| teSAM raseSvanAdara eva navatItyAha viSamAyatinirnu kiM rasaiH sphuttmaapaatsukhairvikaarijiH| navame'navame rase mano yadi magnaM satatAvikAriNi // e|| viSameti-yadi satatAvikAriNi satatamanArataM sarvadeti yAvat vikArI na navatItyavikArI pariNatiphale'dRzyamAnavikAratvAt tasmin IdRze / anavame doSavarjite / navame navasaMkhyAke / rase rasAdhirAje zAntarase / manazcittaM / magnaM layaprAptaM navet / tadA nu vitrke| viSamAyatiniH viSamA nayAnakA du:sahA vA zrAyatirnuktyuttarakAlo yeSAM te tathA taiH / sphuTaM spaSTaM / ApAtasukhaiH ApAto jogAvasarastAvanmAtraM sukhaM yeSu te tathA taiH / tathA vikArijiH vikAraM pariNativiparyAsa dehaviparyAsaM ca kurvanti ye te tathA taiH / rasaiH dIrAdiniH / kimiti kiM prayojanamAtmanaH sidhyati ? na kimapItyarthaH / zAntarasAsvAdanAditare sarve'pi rasA niHprayojanA iti nAvaH // e|| Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtmasAraH saTIkA rasaviSaye'viratAnAM viratAnAM ca pariNativinAgaM darzayati-- ktiIyaprabaM. madhuraM rasamApya niHpate sanAto rasaloninAM jalam / parijAvya vipAkasAdhvasaM viratAnAM tu tato dRzorjalam // e3 // madhuramiti-madhuraM manojhaM / rasaM kSIrAdikaM / Apya labdhvA / rasaloninAM rase pUrvokte lono lAlasA'sti yeSAM teSAM / rasanAto jihvAtaH / jalaM lAlArUpaM pAnIyaM / niHpatet karati / tu punH| viratAnAM viSayenyo viramaNaM prAptAnAM / tato rasAt / vipAkasAdhvasaM vipAstannimittabaJcakarmaNAM pariNAmaH phalodaya iti yAvat tasmAdyat sAdhvasaM jayaM tat / paritnAvya vicintya / dRzozcaturyugmato jalamazrutoyaM / patet karatItyarthaH // e3 // atha triniH zlokaiH sparzaviSaye viratiM darzayatizha ye guNapuSpapUrite dhRtipatnImupaguhya sherte| vimale suvikalpatarUpake kva bahiHsparzaratA javantu te e4|| iheti-iha loke / ye yogIzvarAH / guNapuSpapUrite guNAH sajjhAnazradhAdAntisantoSAdayasta eva puSpANi kusumAni taiH pUrite puSpaprakararacanayA racite / vimale doSamalavarjite / suvikaTapataTapake suSTu zojano yo vikapaH saMkalpaH zunnAdhyavasAya iti yAvat sa eva tApakaM pazyaMkastasmin / dhRtipatnI dhRtiH saMtuSTacittatA vratasthairya vA saiva patnI patati rati jIvapradezenyaH pAparAziyasyAH prAptisakAzAt sA patnIva patnI vakhanA taaN| upaguhya samAviMgya / zerate zayanaM kurvnti| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ st te muniishvraaH| bahiHsparzaratA bAhyazayanAMganAjalapuSpavacandanAdigataH sparzanaM sparzaH parasparAsiMganaM tasmin ratAH prItAH / va javantu keti mahAnAdaraparatvAt na kutrApi nvntiityrthH|| e|| hRdi nirvRtimeva vivratAM na mude cndnlepnaavidhiH| vimalatvamupeyuSAM sadA salilanAnakalApi niSphalA // ee|| hRdIti-hRdi manasi / nirvRtiM mokSasukhaM parajAvavarjanarUpAM susthiti vA / evo'vadhAraNe tena tAmevaikAM / bijratAM ekAgratvena dhArayatAM munInAM / candanalepanAvidhiH candanasya lakSaNayA tadravasya yA vilepanA gAtrAcyaJjanaM tasyAH tapo davA yo vidhiH kriyAvyavasthitiH sH| mude AnandavRzye na javati / tathA sadA sarvadA / vimalatvaM tapaHsaMyamazujannAva nAdinirvigatakarmamalatvaM / upayuSAM prAptAnAM / salilasnAnakalApi salilena jalena yatsvAnaM makAnaM tasyAHyA kalA tarikrayAkauzalaM sApi / niSphalA vyarthA navati, Atmagatamalazodhane slilsyaasaamrthyaadityrthH|| e|| asminneva loginAM yoginAM ca pariNativijAgaM darzayatigaNayanti januH svamarthavatsuratohAsasukhena joginH|mdnaahivissonmuunaamytulyN tu tadeva yoginaH __gaNayantIti-nogino nogA aMganAdyupatnogakriyAH priyAH santi yeSAM te tathAvidhAH lokAH / suratojhAsasukhena surataM maithunasevanaM tena ya udAsa zrAhAdastapaM yatsukhaM zarma tena / svaM svakIyaM / janurjanma / arthavatsaphalaM / gaNayanti o rico Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A adhyAtmasAraH saTIka // 2 // CCALCCAUSA hRdi manyante / tu punH| tadeva pUrvoktaM nogasukhaM yogino munIzvarAH / madanAhiviSogramUrjanAmayatuTyaM madanaH kAmaH sa3 hitIprapraba. evAhiH sarpastasya yaSiM garalaM tena yA jagrA'tyutkaTA mUrcanA sarvatra zarIre viSavegaprasaraH saivAmayo vyAdhistena tujhyaMta sadRzaM / gnnyntiityrthH|| e6|| aihalaukikaviSayeSu vairAgyamuktaM, azra pAralaukikeSu tadAha tadime viSayAH kilaihikA na mude ke'pi viraktacetasAm / paralokasukhe'pi niHspRhAH paramAnandarasAlasA amI // e|| taditi-tattasmAt pUrvoktaprakAreNa viraktapariNAmatvAt / ime puurvoktaaH| viSayAH shbdaadikaaH| aihikA mnussyloksNbndhinH| ke'pi cakravAdimaharDisabandhino'pi / kileti satyena / viraktacetasAM virAgavRttimatAM munInAM / mude || pramodAya na javanti / kuta evamityAha-amI ete yoginaH / paramAnandasukhAlasAH paramaH sarvotkRSTaH, sarvaiH svAMzaiH paripUrNatvAt svAnnAvikatvAcca, sa cAsAvAnandaH svabrahmasvarUpAnujavajanita zAhAdastadAtmako yo rasaH paramanivRtirUpasaMtuSTistena thAlasA thA samantAkSasante virAjante ye te / yahA alasA anyatra viSaye mandAdarAH / tathAvidhAH sntH| paralokasukhe'pi pareSAM manuSyalokApekSyA'nyeSAM devenmAdInAM yo loko nivAsasthAnaM tataM yatsukhaM zarma tasminnapi / / // 20 // niHspRhA niranivASiNaH nvntiityrthH|| e|| CARRIACARRRRRRORS Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te devAnapi sukhitvena na gaNayantItyAha madamoha viSAdamatsarajvarabAdhAvidhurAH surA api / viSamizritapAyasAnnavata sukhameteSvapi naiti ramyatAm / e|| madamoheti-surA api devA api madamohaviSAdamatsarajvaravAdhAvidhurAH mado mahA samudbhUtagarvonmAdaH, mohazca vimAnAcaraNasurAMganAdiSu mUrga Asaktiriti yAvat , viSAdazca svato mahArSikaiH kRto'pamAnAdijaH khedaH itaramaharddhida darzanajanyaM dainyaM vA, matsarazca parasaMpadasahanapariNAmaH, tairjAto yo jvaro dAhavizeSaH sa eva tasya vA bAdhA pIDA tayA5 vidhurA vyAkulAH santaH / eteSvapi pUrvoktaviSayeSvapi / sukhaM sAtarUpaM / viSamizritapAyasAnnavat viSeNa gareNa mizritamekIkRtaM yat payo mugdhaM tena niSpannaM yadannaM pAyasAnnaM reyI tattattuTyaM vartate, yathA viSamizritapAyasAnnaM nuktaM sat jIvitaharaM bhavati taddevasukhamapi dharmajIvanaharaM navati, janmAdiparatvAditi jAvaH / IdRzaM sukhaM ramyatAM ramaNIyatAM / |naiti na prApnoti iti // e|| devasukheSu duHkhasvarUpaM darzayannAha ramaNIviradeNa vahninA bahubASpAniladI pitena yat / tridazairdivi kuHkhamApyate ghaTate tatra kathaM sukhsthitiH|| ee // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vitIyaprabaM. zradhyAtma sAra: saTIkaH // ee|| ramaNI viraheNeti-bahubASpAniladIpitena bahavo'tipracurA ye bASpA netrayorazrujalapravAhAsta eva ye'nilA vAyukasokhAstairdIpitena saMjvAlitena / ramaNIviraheNa ramaNyaH surAMganAstAsAMtAni, yo viraho viyogastena taDpaNa / vahninAgninA / yat yatprakAraM / tridazairdevaiH / divi devaloke / duHkhaM kaSTaM / zrApyate prApyate / tatra tasmin devaloke deveSu vA / 4 sukhasthitiH sukhasya pramodasya sthitirnivAsaH / kathaM kena prakAreNa / ghaTate yuktiyuktaM syAt / naiva ghaTata ityarthaH // ee|| uktaHkhameva spaSTayati prathamAnavimAnasaMpadAM cyavanasyApi divo vicintanAt / hRdayaM na hi yahidIyate yusadA tatkulizANunirmitam // 10 // prathamAneti-divo devalokAt / cyavanasya cyavanaM devajavAtpatanaM gatyantaragamana miti yAvat tasya / vicintanAt vizeSeNa smaraNAt / prathamAnavimAnasaMpadAM prathamAnA vistAraM gatA vimAnAdirUpA saMpaladamIryeSAM te teSAM / dhusadAM devAnAM / hRdayamuraHsthalaM hi nizcayena / yat yasmAt na vidIyate na vidyate vidhA na javatIti yaavt| tattasmAt |dhusdaa hRdayaM / kukhizANunirmitaM vajraparamANuniH racitamiti manye / tAdRzena duHkhena manuSyANAM maraNaM dRzyate eva, devAnAM tu na dRzyate ato dhusadA hRdayaM vajratuTyaM kurnedyamuktamityarthaH // 10 // // ee| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha zlokaSyenAnutkRSTaM vairAgyamupasaMharannutkRSTaM vaktumupadipati viSayeSu ratiH zivArthino na gatiSvasti kilAkhilAsvapi / ghananandanacandanArthino girijUmiSvaparameSviva // 11 // viSayeSviti--zivArthinaH zivo modastasyArthI anilASI tasya / kileti stye| akhilAsu samastAsu api, natvekasyAM / gatiSu manuSyAdilavarUpAsu / viSayeSu kAmanogAdiSu ratirajilASAtmikA prItiH / nAsti na vidyate / kasya keSvivetyAha-ghananandanacandanArthino ghanaM kahapavRdAdisamUhasaMkIrNa yannandanAkhyaM vanaM merugiristhaM tasmin vartamAnaM yaccandanaM tasyArthI anilASI tasya / girinamiSu sAmAnyaparvatasthalISu / aparameSu anyavRkSaSu / na ratiHna saMtoSo nvti| tathA zivArthino'pi viSayeSu ratirna jvtiityrthH||11|| iti zuGamatisthirIkRtAparavairAgyarasasya yoginaH |svgunnessu vitRSNatAvahaM paravairAgyamapi pravartate 102 itIti-ityuktaprakAreNa / zuddhamatisthirIkRtAparavairAgyarasasya zudhA jogAzaMsAdidoSarahitA yAmatirbudhistayA sthirIkRto nizcalIkRto yo'parasyAnutkRSTasya vairAgyasya rasaH zAntAkArapariNAmasya sthAyitnAvo yena sa tasya |yogino muneH| svaguNeSu svasya tapojJAnasaMyamAdirUpA ye guNAstai nitA ye labdhyAdiprajAvAste'pi svaguNA eva bhavanti kAryakAraNayo RAMALEOSAK KICA Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAraH saTIkaH - // 60 // rajedAt teSu / vitRSNatAvahaM vigatA vinaSTA tRSNA yasmin sa vitRSNastanAvastattA tAM viraktatvamiti yAvat vahati vitIyaprabaM. prApayati yattattathA labdhyAdisvaguNeSu niHspRhatvaprApakamiti nAvaH / etAdRzaM paravairAgyamapi paraM pradhAnaM yaSairAgyaM virakatvaM tadapi pravartate samutpadyate iti // 10 // paravairAgyameva varNayati| vipulrddipulaakcaarnnprblaashiivissmukhylbdhyH|n madAya viraktacetasAmanuSaMgopanatAH plaalvt|| vipuleti-anuSaMgopanatA anupaMgo'nyasyoddeze'nizcitasyetarasya niSpattiH, yathA dhAnyArtha pravRttAyAM kRSikriyAyAmanilitAnAM tupapalAlAdInAM niSpattiH, tathA mododezena pravartamAnAyAM jJAnatapaHsaMyamakriyAyAM satyAM lbdhyaadhubhvo'nussNgH| tenopanatAH praaptaaH| vipulapilAkacAraNaprabalAzIviSamukhyalabdhayaHvipulA vistIrNa zaddhiH sakalamanojAvavilokanasamayoM zaktirUpA saMpapilapiHvipulamatimanaHparyavaH, pulAkabdhizca yayA cakravartisainyamapi cUrNAMkatu sAmathrya javAta, cArapalabdhizca yayA saMkhyAtItakoTiyojanAni yAvajaganamArgeNa gantuM pratyAgantuM ca sAmarthya javati, prabalAzIviSA cala pravalA'tyugrA zrAzI daMSTrA tasyAM viSamiva viSaM vidyate yasyAM sA tathA zApamAtrapradAnato vyApAdanasamartheti yAvat tA| mukhyA yAsu tAzca tA labdhayazca tathoktAH, mukhyazabdena sUcitA AmazIpadhyAdayo grAhyAH / viraktacetasAM munInAM / / 60 // madAya unmAdAya / na javanti / kRSau palAlavat tutvAvadhAraNAttavidheyaM kArya na kurvantItyarthaH // 103 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCEMARCR A uktArthameva vizadayannAha kalitAtizayo'pi ko'pi no vibudhAnAM mdkRnnvrjH| zradhikaM na vidantyamI yato nijajAve samudazcati svataH // 104 // kaliteti--kalitAtizayo'pi kalito viditaH prApto vA'tizayo janamano'tyaJjatacamatkArakArI prajAvo yasya so'pi ko'pi anirdiSTanAmA / guNavajaH guNAnAM pUrvoktAnAM vrajo raashiH| vibudhAnAM viziSTaprAjJAnAM / madakRt madaM svotkarSa karoti yaH sa tathAvidhaH / no na bhavati / kutaH ? yato yasmAt kAraNAt / nijajAve svakIyAtmasvarUpasvajAve / samu-18| dazcati tapaHsaMyamAditiH prakarSa vrajati sati / amI viraktAH / svaguNavraja svato'dhikaM AtmasvajAvalAjAtsamadhikaM / na vidanti na jAnanti AtmasvarUpamAtrameva sNshodhyntiityrthH|| 104 // ata eva te mokSe'pi lubdhA na javantItyAhahRdaye na zive'pi lubdhatA sdnusstthaanmsNgmNgti| puruSasya dazeyamiSyate shjaanndtrNgsNgtaa||10|| hRdaya iti-teSAM viraktAnAM hRdaye manasi / zive'pi zivaH sakalakarmabandhanAdinirmuktioda iti yAvat tasminnapi / AstAM devasukhAdyajilApa ityapizabdArthaH / lubdhtaa'tyaasktiH| na vidyate / kimartha tarhi te tatsAdhakAnuSThAnaM kurvantItyAha-teSAM yatsadanuSThAnaM AsaktivarjitasvAnAvikatayA sakriyAparipAlanaM tadapi / asaMgamasaMgatAM / aMgati prAmoti / karaACHAR Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 vitIyaprada adhyAtma parapreraNAmAturatAM cAnapekSya sahajatayA kartavyavidhAnaM mumuhUNAM kartavyamevedamityarthaH / puruSasyAtmanaH / zyaM pUrvoktA / sAra: haidazA'vasthA / sahajAnandataraMgasaMgatA sahAtmanA sAdhaM anAdito jAto niSpanno'kRtrima iti yAvat ya AnandaH sAkSAsaTIka kevalinA dRSTaM zarma tasya taraMgairUminiH saMgatA ekInAvena prAptA / iSyate procyate'haMdAdinirityarthaH // 105 // upasaMharannAhaiti yasya mahAmaternavedida vairaagyvilaasbhRnmnH| upayanti varItumuccakaistamudAraprakRtiM yazaHzriyaH // iti vairAgya viSayAdhikAraH // iti zrImahAmahopAdhyAyazrIkalyANavijayagaNiziSyamukhyapaMmitazrIlAlavijayagaNiziSyamukhyapaMmitazrIjitavijayagaNisatIrthyatilakapaMmitazrInayavijayagaNicaraNakamalasevinA paMmitazrIpadmavijayagaNisa hodareNa paMmitayazovijayena viracite'dhyAtmasAraprakaraNe hitIyaH prbndhH||2|| itIti-ityuktaprakAreNa / iha vizve / yasya mahAmateH mahatI mokSasaukhye matirbudhiryasya sa tasya yoginaH / vairAgyavikhAsajRnmanaH vairAgyasya ye vikhAsA uttarottaravardhamAnapariNAmomAsarUpAstaircataM pUrNa manazcittaM / javet syAt / tamuktavizeSaNaviziSTaM / udAraprakRti prazastasvajAvaM yoginaM / yshHshriyHmodldmyH| uccakairatyutkaMgavatyaH styH|vriituN sviiktuN| upayanti samIpaM prApnuvanti spRhayantIti yAvat / yaza iti padena svanAma sUcitaM grnthkrtRniH||106|| ||iti vairaagyvissyaadhikaarH|| RANCE // 61 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sazladaNottuMgArthaskandhaprabandhaktiIyasurazAkhI / purAroho'pyArUDho mayA khaMsinA gurvnugrhtH||1|| iti zrItapAgalagatasaMvijJazAkhIyamunizrIbuddhivijayamukhyaziSyazrImuktivijayagaNisatIrthyaziromaNimunizrIvRddhivijayapAdAMjoruhaparyupAsanAparAgamadhulihA paMmitagaMjIravijayagaNinA kRtAyAmadhyAtmasArazabdalAvoktiTIkAyAM vitIyaHprabandhaH5 LOCARROREGACARASHARMA // zratha tRtIyaH prbndhH|| uko vitiiyprbndhH| atha tRtIya zrArajyate / tasya cAyamanisaMbandhaH-iha ditIyaprabandhe saMjavato dadarzanato viSayadarzanatazca vairAgyamuktaM, tacca mamatAyAM nirAkRtAyAM satyAM sthiratvamavagAhate, atastasya sthairyasaMpAdanAya tRtIye mamatAnirAkaraNamanidhIyate, ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAyaM prathamaH zlokaH nirmamasyaiva vairAgyaM sthiratvamavagAhate / parityajettataH prAjJo mamatAmatyanarthadAm // 1 // / nirmamasyeti-vairAgyaM viraktatvaM / nirmamasyaiva nirgatApanaSTA mamatA dhanaparikarazarIragRhAdiSu mamatvabuddhiryasya sa tasyaiva / / evo'vadhAraNe / sthiratvaM sthAyitnAvatvaM / avagAhate pravizati sthAyitvena sthAnaM karoti / tato vairAgyasthAyitvAtokRte / prAko vicakSaNa zrAtmahitajJAtA iti yAvat / atyanarthadAM atiprajUtA ihalokaparalokagatA ye'narthA aH Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tRtIyapraba adhyAtmasAraH saTIkaH // 6 // RAISAIS LAGOSUSEGA niSTopavAH prANAntAdikaraNAni kaSTAnIti yAvat tAn dadAti yA sA tathA tAM / mamatAM mAmakamidaM dhanAdikamahamasya svAmItyAtmika pariNatiM / parityajet pari sarvato mUlAttyajet prihredityrthH||1|| vidyamAnAyAM mamatAyAM tyAgo'kiMcitkaro javedityAhaviSayaiH kiM parityaktairjAgarti mamatA yadi / tyAgAtkaJcakamAtrasya jujago na hi nirviSaH // 2 // | viSayairiti-yadi hRdaye mamatA pUrvoktA / jAgarti sphuraNAyamAnAsti / tadA parityaktaiH dIkSAgrahaNAdinA duuriikRtaiH| viSayaiH zabdAdinogaiH kimiti kiMnAmakaM kArya sidhyati, na kimapItyarthaH / atra dRSTAntamAha-kazukamAtrasya nirmokamAtrasya / tyAgAtparihArAt / hi nizcayena / nujaga urago nirviSo viSarahito na syAt / taviSayamAtratyAgAt mamatAvAn tyAgI na navatItyarthaH // // mamatAyAM vidyamAnAyAM guNavRdhirapi na bhavatItyAhakaSTena hi guNagrAma praguNIkurute muniH| mamatArAkSasI sarva jadayatyekahelayA // 3 // kaSTeneti-hi sphuTaM / muniH sAdhuH / kaSTena cirakAlaM yAvattapovratenjiyadamanAdiparizrameNa / guNagrAmaM guNAH pUrvotAsteSAM grAmaH samUhastaM / praguNIkurute sajIkurute upArjayatIti yAvat / taM sarva cirakAlasaJcitaM guNagrAmaM / mamatArA sI mamatA prAguktA saiva rAsI rudhirAmiSazoSaNI palAdI / ekahelayA ekA'ditIyA yA helA zvA gADhamamatvAjilAparUpA tayA / jayati grasatIti // 3 // // 6 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamatAvazavartI pazuprAyo navatItyAhajantukAntaM pazUkRtya jAgavidyauSadhIbalAt / upAyabahaniH patnI mamatA kiimytyho||4|| 'jantukAntamiti--aho mahatkaSTaM / mamatA prAguktA tadrUpA patnI patati yayA vazIkRtaH prANI musahe sugatikaSTe sA patnI kAntA / avidyauSadhIbalAt avidyA mamatotpattermUlakAraNatvAdazAnaM saivauSadhI saprajAvaM latAmUlaM tasyA yadalaM sA-1 marthya tasmAt / drAk zIghramanAyAseneti yAvat / jantukAntaM tasyAH sthityAdhAravAjIvartAraM / pazUkRtya apazu pazuM TU yathAsaMpadyamAnaM kRtvA sarvanakSiNaM gamyAgamyagAminaM vivekazUnyaM tiryagrUpaM nirmAyetyarthaH / bahunniH pracurairupAyaiH krImanaprakArairiva vimabanadhArA krImayati ramayati, zIghramevAraNAdikamAnayetyAdivalalApreraNayA mamatAvazo sAnandaM dhaavtiityrthH| AtmasvajAve mamatvahetuvastunaH saMbandhAnAve'pi mamatAvazastaM pazyatItyAha-- ekaH paranave yAti jAyate caika eva hi / mamatokataH sarva saMbandhaM kalayatyatha // 5 // __ eka iti-eko dhanaparikarAdivarjito'sahAyaH san sarvo'pi saMsArI jIvaH / paranave janmAntare / yAti gavati / / ca punaH / eka eva vigatasarvasaMbandho'dvitIya eva / jAyate manuSyatvAditvena samutpadyate / ityevaM jAnAno'pi / hi sphuttN| mamatojekataH mamatAyA ya ujeko'tizayitA vRdhistasmAt / sarva mAtRpitRlAryAputrAdirUpaM / saMbandhaM saMyoga / kalayati avidyamAnamapi vidyamAnamiva pazyatItyarthaH // 5 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasadRSTAntaM mamatAprasaraM darzayati tRtIyaprabaM. sAraH vyApnoti mahatI bhUmiM vaTavIjAdyathA vaTaH / tathaikamamatAvIjAt prapaJcasyApi kalpanA // 6 // saTIkaH vyAmotIti yathA yena prakAreNa / vaTavIjAt ekasmAghaTataruphalAntatisUkSmakaNAt / vaTo vaTavRdaH / mahatImati // 63 // prajUtAM / nUmi pRthvIM / vyApnoti svazAkhAprazAkhApAdAropaNairniruNadhi / tathA tenaiva vaTadRSTAntaprakAreNa / ekamamatAbIjAt ekasmAnmamatArUpabIjAUnmAdyaMkurakAraNAt / prapaJcasyApi saMbandhaprasaranarasyApi / kaTpanA racanA sarvApinavatIti 64 atha mamatAyAH prakAraM darzayatimAtA pitA me trAtA me naginI vabajA ca me / putrAH sutA me mitrANi jJAtayaH saMstutAzca me // 7 // mAteti-iyaM me mama mAtA jananI vartate / ayaM me pitA janako'sti / ayaM me trAtA sahodaro'sti / zyaM me nginii| 6 sahodarAsti / zyaM me vavanA nAryA'sti / ime me putrAstanayAH santi / iyaM me sutA putrI javati / ete mama mitrANi sa-18 khAyaH snti| ete mama jJAtayaH sajAtIyA vrtnte|ime ca me saMstutAH pUrvaparicitAH santi / ityevaM mamatAprakArA jvntiityrthH| PI ityevaM mamatAvyAdhiM vardhamAnaM pratikSaNam / janaH zaknoti nochettuM vinA jJAnamahauSadham // // IP // 63 // | ityevamiti-ityevaM darzitakrameNa mamatvodayena sarvatra padArthasArthe saMbandharacanayA / kSaNaM jhaeM pratIti pratikSaNaM / vardha-18 |mAnaM vRSTiM prAmuvantaM / mamatAvyAdhi mamataiva vyAdhiH kuSTAdiko mahArogaH taM / janaH prANigaNaH / jJAnamahauSadhaM jJAnaM vastu RAJASALMERACOCOCCA Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ no mUkhata zrArajya antaM yAvat yathAvasthitasvarUpadazI bodhastadeva mahat anekaprajAvayuktatvAt karmarogaharaNasamarthatvAcca 4 bRhat auSadhamivauSadhaM tat vinA tarjayitvA / cettuM vinAzituM / na zaknoti na samartho navatItyarthaH // 7 // _ mamataiva pApakarmasu pravartayatItyAhamamatvenaiva niHzaMkamAraMjAdau prvrtte| kAlAkAlasamutthAyI dhanalonena dhAvati // e|| mamatveneti-mamatvenaiva evo'vadhAraNe tenAnyahetuparihAreNa kevalaM mamatvenaiva mamaite strIputrAdayo'tasteSAM nirvAho mayA kartavya etAvanmAtrapariNAmena / AraMjAdau AraMjo murgatihetuH kRSivANijyAdikaraNena jIvahiMsAnRtacauryAdipApavyApAraH sa Adiryasya tasmin / AdizabdAdanarthadaMDAkAryAdayo graahyaaH| niHzaMka nirgatA zaMkA yasmin karmaNi yathA syAttathA pApabandhamanapekSyeti yAvat / pravartate tatparo navati / tathA dhanalojena prvinnkaaNdyaa| kAlAkAlasamutthAyI kAlo divasasya ditIyapraharAdiryuvAvasthAdirvA, akAlazca rAtryAdirUpo vAlavRddhAvasthAdirUpo vA tasminnuttiSThate utthAyotthAya yAtItyevaMzIlo yaH sa tathAjUtaH san dhAvati dezAntare mahAraNyasamujAdi pravaMdhya gantItyarthaH // e|| mamatAkaraNe'pi na tenyo'sya svArthasiddhirityAhakhayaM yeSAM ca poSAya khidyate mmtaavshH| ihAmutra ca te na syustrANAya zaraNAya vA // 10 // svayamiti--caH punararthe / mamatAvazo mamatvena vshiikRto'kssH| yeSAM putrAdInAM / poSAya paripAlanakRte / svymaatmnaa| khidyate parAM kaSTaparaMparAM sahate / ca punH| te putrAdayaH / ihAmutra iheti asmin janmani amutra ca janmAntare / trANAya Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma sAraH saTIkaH // 6 // saCHODNESSNESS kenacidaivayogena prAptAnyo vipannayaH parirakSaNAya / na syuna javanti / vA'thavA / zaraNAya svAsthyaprApaNAya na lavanti / tRtIyapraba. |evaM jAnannapi mamatAvaza kvizyata ityarthaH // 10 // mamatAvatAmihAmutra ca puHkhameva navatItyAhamamatvena bahU~bokAn puSNAtyekorjitairdhanaiH / soDhA narakaphuHkhAnAM tIvANAmeka eva tu // 11 // mamatveneti-mamatvena mamaite putrAdaya iti pariNatimAtranimittena / ekaH sahAyavarjitaH / arjitaiH pranUtapApAcaraNena |svayamupArjitaiH / dhanaiH prajUtavittaiH / bahUn svAzritAn atiprajUtAn / lokAn sutavanitAdijanAn / puSNAti nartavyata-12 yA'zanavasanAdinA klezasahanena ca poSayati / evaM mamatAvazena pApAni kurvan bahUn jarati ityarthaH / tu punaH / paratra gatastu tena pAparAzinA tIvrANAM ghanakarkazAnAM / narakaHkhAnAM narakA ratnapranAdipRthvISvantarvatIni pApavatAM yAtanAsthAnAni teSu yAni duHkhAni asahyazItAtapakuttaTakrakacAsipatradAraNavaitaraNIkuMjIpAkAdijanitAni kRvANi teSAM / soDhA joktA / eka eva svayaM pApakataiva navati, na tu tasya putrAdiH sahAyatAM yAti / ityevaM sarvapuHkhadA mamatA hitAthiniH pariharaNIyetyarthaH // 11 // atha mamatAndhajAtyandhayorvailavaNyamAha // 65 // mamatAndho hi yannAsti tatpazyati na pazyati / jAtyandhastu yadastyetabheda ityanayormahAn // 15 // mamatAndha iti-hiH saMmelo navyAH pazyata yadayaM mamatAndho mamatA pUrvoktA tayA'ndho vigatavivekacakSuH saH / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | yannAsti trinuvane'pyavidyamAnaM paravastuSu mamatvAdisaMbandhamavasturUpaM / tadapi pazyati mithyAtvodayavazAt kudevagurudharmeSu / sudevagurudharmatvamiva, puMzcalISu svajAryAsu ca satItvamiva mamatAndhaH pumAn avidyamAnAn sarvAn saMbandhAna vidyamAnatayA vilokayati / tu punaH / jAtyandhaH janmAndhaH / yat vidyamAnaM ghaTAdikaM vstvsti| etat etAvanmAtrameva vastu / na pazyati na vilokayati / ityevaM / anyormmtaandhjaatyndhyoH| mahAn atiprauddhH| nedo'ntaraM vyavadhAnamiti yAvat vartate iti 12 athASTanniH zlokairmamatAndhasyAvidyamAnavastudarzakatvaM vizadIkurvannAhaprANAnaninnatAdhyAnAt premajUmnA tato'dhikAm / prANApahAM priyAM matvA modate mamatAvazaH // 13 // prANAniti--mamatAvazo mamatvabujhivyAkulIkRto janaH / prANApahAM prANA lAvato dharmajIvanajUtA vratAdayo 'vyata AyurinjiyAdayastAnapahanti vinAzayatIti tAM / priyAM vasanAM / aninnatAdhyAnAdAtmanaH sakAzAdanedadhyAnAt zyameva 6 me jIvitamiti cintanAt / prANAn prANarUpAM matvA / tathA premajUmnA premaprAcuryeNa / tato'dhikAM tataH prANenyo'pyadhikAM | | matvA / modate Anandito navatIti // 13 // kundAnyasthIni dazanAn mukhaM zleSmagRhaM vidhum / mAMsagranthI kucau kuMjau heno vetti mmtvvaan||14 __kundAnIti-mamatvavAn janaH / asthIni kIkasAni tadrUpAn dazanAn priyAyA dantAn kundAni kundatarupuSpANi tadrUpAn / vetti jAnAtIti sarvatra kriyAsaMbandhaH / tathA zleSmagRhaM zleSmA kaphapiMDastasya gRhaM sadanarUpaM / mukhaM priyA Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tRtIyapravaM. adhyAtma- 18|vadanaM / vidhuM pUrNacandramAlarUpaM vetti / tathA mAMsagranthI mAMsasya vizitasya granthI saMghAtarUpau / kucau kAminyurojau / / sAraH hemnaH kanakasya kuMjau kalazarUpI vetti ityvidymaandrshiityrthH||14|| saTIkaH manasyanyacasyanyat kriyAyAmanyadeva ca / yasyAstAmapi lolAdI sAdhvIM vetti mamatvavAn // 15 // // 65 // manasIti-yasyAH kaaminyaaH| manasi cetasi / anyat patyAdinyo'nyApapatyAdi vartate / tathA vacasi vANyAM / anyat premanASaNAditarat johAdi vartate / kriyAyAM krtvytaavissye| anyadeva vidhIyamAnakartavyatAyAmanyat patyAdyaniSTameva vidhatte / tAmapi IgamuSTasvanAvavatImapi / lolAdI capalanayanAM strIM / mamatvavAna madIyaiveti matimAn sAdhvIM paramasatIyamiti vetti jAnAtIti // 15 // | yA ropayatyakArye'pi rAgiNaM praannsNshye| urvRttA strI mamatvAndhastAM mugdhAmeva manyate // 16 // ___ yA ropayatIti-yA kApyanirdiSTA / 'vRttA duSTamahitakaratvAt daSitaM vRttaM vartanaM pravRttiriti yAvat yasyAH sA tthaa| strI valanA / rAgiNaM premayukta jAdikaM / prANasaMzaye prANAntakAriNi cauryAdike / akArye'pi akRtye'pi / zrAropayati lApravartayati / tAM proktarUpAM urvRttAmapi / mamatvAndho mamatvena madIyatvena andho vivekanayanavikalaH / mugdhAmajhA japarietivatIM / eva nizcayena / manyate jAnAtIti // 16 // . strIzarIragaJcanapUrvakaM mamatAndhatvaM darzayaticarmAmAditamAMsAsthiviemUtrapiTharISvapi / vanitAsu priyatvaM yattanmamatva vija'nitam // 17 // CARSAWARRANGAR pArAgiNaM premayumukSuttAmapi / mama // 16 // darzayati // 65 // Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LSSESE ARCLECOG carmeti-carmAbAditamAMsAsthiviemUtrapiTharISvapi carma tvak tenAbAditaM sarvataH pariveSTitaM mAMsaM vizitaM asthIni ca kIkasAni viT ca purISaM mUtraM ca prasiddha teSAM unke kRte eteSAM malImasapadArthAnAM yAH piTharyaH sthAyaH pAtra vizeSA iti yAvat tAsu sutarAM murgabanIyatvAt dUrataH pariharaNIyAsvapi / vanitAsu strISu / janAnAM yat priyatvaM prItimattvaM vartate / tamuktarUpaM priyatvaM / mamatva vinitaM madIyatvabuddhyA vilasitamiti // 17 // lAlayan bAlakaM tAtetyevaM brUte mamatvavAn / vetti ca zleSmaNA pUrNAmaMgulImamRtAJcitAm // 17 // lAlayanniti--mamatvavAn madIyatvabuddhimAn / bAlakaM zizuM / lAlayana krImAM kArayan / tAta he tAta ityevaM brUte jaTapati / ca punaH / zleSmaNA kaphena / pUrNA viliptAM / putrasya aMgulI karAyAvayavaM svamukhAdau lagnAM murgagamakurvan / amRtAzcitAM sudhayA zliSTAmiva sukhadA / vetti jAnAtIti // 10 // | paMkArDamapi niHzaMkA sutamaMkAnna muJcati / tadamedhyepi medhyatvaM jAnAtyaMbA mamatvataH // 1 // dra paMkAImapIti-aMbA jnnii| mamatvataH mdiiytvtH| niHzaMkA'zucitvazaMkAvarjitA satI / paMkAI viSTAkardamakvinnamapi / sutaM svaputraM / aMkAbutsaMgAt / na muJcati nAdho'vatArayati / tathA tadamedhye'pi tasya putrasya medhyaH zucirna javatItyamedhyo'zucistasminnapi / medhyatvaM pavitratvaM / jAnAti manyata iti // 15 // mAtApitrAdisaMbandho'niyato'pi mamatvataH / dRDhanUmitramavatAM naiyatyenAvanAsate // 20 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma tRtIyapra. sAraH saTIkaH mAteti--mAtApitrAdisaMbandho mAtA jananI pitA ca janakastAvAdI yasya sa tasya saMbandhaH saMyogaH / AdipadAkSAtR- naginyAdayo graahyaaH| aniyato'pi na niyato'vazyatayA janmani janmani na javati iti aniyataH pratiprajAtaM sUryo|dayavat nizcito nAsti / tathApi mamatvataH madIyatvahetutaH / dRDhaminnamavatAM dRDhA pragADhA bhUmirmadIyatvarAgaraJjitA cittavRttiH zAstravAkyairbodhayitumazakyA iti yAvat saiva namo'nyathAsthite vastunyanyAtvenAvadhAraNaM so'sti yeSAM te tathA teSAM / naiyatyena nizcitatvena / avajAsate sphuTaM dRzyate iti // 20 // atha dhAnyAM tattvajJAnapUrvakaM darzitvamAhajinnAH pratyekamAtmAno vijinnAH pujalA api| zUnyaH saMsarga ityevaM yaH pazyati sa pazyati // 22 // jinnA iti--pratyekaM eka eka pratIti pratyekaM / AtmAno jIvAH / jinnA anyatvAnyatvaviziSTAH santi, pRthaksattAdhAratvAt / tathA pujalA api zrAtmavyatiriktAH paramANusaMyogajanyAH zarIrAdipadArthA api / vijinnAH paramArthenA|tmanaH sakAzAvizeSeNAtiriktA vartante, vyavahAratazca ekanavikaH saMsargaH kaizcitsaha keSAMcinnavatyeva / tathApi sarve'pi padArthAH svasvasattAnAgina iti hetoH| saMsargaH saMbandhaH / zUnyaH nAsti kenApi saha saMbandha ityevaM pRthaksattAjAginaH padArthAn yaH pazyati sa paramArthataH pazyati / tattvataH sa sucakui~yaH ityarthaH // 21 // saMbandhazUnyatAjhAnAt kA siddhirityAhaahaMtAmamate svatvasvIyatvajramahetuke / nedajJAnAt palAyete rsujhaanaadivaahiniiH|| 15 // // 66 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SACRECORA ahaMteti-nedajJAnAt nedaH parasparasaMbandhAnAvastasmin yajjhAnaM bodhastasmAt / svatvasvIyatvannamahetuke svasya nAva karma vA svatvaM svasmin svAmitvanAvanaM tathA svIyasya svakIyasya nAvaH svIyatvaM dhanAdikasya madIyatvanAvanaM te eva namo brAntI mithyAjhAne iti yAvat tayorhetuke samutpAdake tathAvidhe / ahaMtAmamate ahaM jAvo'haMtA ahamasya dhanAdernAyako'smIti buddhiH tathA mamannAvo mamatA madIyamidaM dhanAdikamiti nAvaste de| palAyete prnnshytH| kasmAt keva ? rajujhAnAt davarikAbodhAt / ahitIriva sarpajayaM yathA nazyati, tadityarthaH // 12 // atha ghAnyAM jijJAsAmAhakimetaditi jijJAsA tattvAntajJAnasaMmukhI / vyAsaMgameva notthAtuM datte va mamatA sthitiH // 3 // | kimiti-yasya muneH kimetat zrAtmavastu putradArAdi ca kiMsvarUpaM kimAkAraM kiMmUlakaM kiMparyantamiti yAvat etat svabuddhisaMvedanapratyakSmAtmAdivastu vartate kathamasausa paramArtho mayA'vagantavya ityevNprkaarenn| tattvAntajhAnasaMmukhI tattvasya va-16 stuno mUlasvarUpasyAntaM sarvAntimarahasyanirdhAraNamasti yasmin zAne tasya saMmukhI tadanimukhI tatpariNAmavatIti yAvat / jijJAsA jJAtumicchA tattvavicAraNA saMjAtAsti / tamya yogino vyAsaMgaM vyAmohaparatvamAsaktimiti yAvat / eSA jijnyaasaa| natyAtuM samunnavitumapi / no datte na dadAti / tadA mamatAsthitimadIyatnAvasya sthAyitvaM / kveti kasmin navatu ? na hai kvApItyarthaH // 23 // priyArthinaH priyAprAptiM vinA kvApi ythaartiH| na tathA tattvajijJAsostattvaprAptiM vinA kvacit // 24 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprabaM. adhyAtmasAra: saTIka // 6 // priyArthina iti-yatheti dRSTAnte yathA yena dRSTAntena / priyArthinaH priyA vajanA tasyAM tayA vA'rthaH prayojanamasyAstIti tathA tasya priyArthinaH puruSasya / priyAprAptiM vinA strIsamAgama vinA / kvApi kasminnapi shynaasnaadike| ratiH prItirna javati / tathA tenaiva dRSTAntena tattvajijJAsoH tattvaM vastunaH paramArthastat jJAtumicchatIti tathA tasya / tattvaprAptiM vinA vastunaH sArAMzajJAnaM vinA / kvacit kutrApi ratirna syAdityarthaH // // vyatireke'pi bodhaphalaM javatIti tamAhaata eva hi jijJAsAM viSkaMjati mmtvdhiiH| vicitrAninayAkAntaH saMtrAnta va lakSyate // 25 // zrata eveti-ata evAsmAdeva kAraNAt tattvajijJAsAyA mmtaahNtaaruupvipksstaavaadev| mmtvdhiimdiiytvbuddhiH| jijJAsAMtattvajJAnapariNati / viSkannati niruNadhi / tatazca jijJAsAviSkaMlanAt mamatvavAn / vicitrAjinayAkAntaH vicitrA vividhA ye'jinayA netramukhahastAdizarIraceSTayA dRzyapadArthajJApakAkArAstairAkrAnto vyaaptH| saMtrAnta iva jayatrasta zva / khakSyate dRzyate ityrthH||25|| atha ghAnyAM zidopadezamamatAnirAkaraNopAyadarzanapUrvakamupasaMharannAha-- dhRto yogo na mamatA hatA na samatAhatA / na ca jijJAsitaM tattvaM gataM janma nirarthakam // 26 // dhRta iti--yena mumukuNA yogo munivessaadiH| dhRto'nggiikRtH| tathApi mamatA na hatA na nirAkRtA / tathA samatA // 6 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C AREGARCARRORS sarvajIveSu samannAvo nAdRtA na svIkRtA / ca punH| tattvaM jIvAdisvarUpaM / na jijJAsitaM jJAtuM necchitN| tasya janma jvH| nirarthaka niSphalaM / gataM vinaSTamityarthaH // 26 // hai jijJAsA ca vivekazca mamatAnAzakAvunau / atastAnyAM nigRhNIyAdenAmadhyAtmavairiNIm // 7 // ||iti mmtaatyaagaadhikaarH|| jijJAseti-jijJAsA pUrvoktA / ca punH| vivekastattvAtattvAdiyathArthavicAraH etau ujau ghaavpi| mamatAnAzako mamatAyA nAzako niSThApako nvtH| zrata ukthetutH| enAM pUrvoktAM mamatAM / adhyAtmavairiNIM adhyAtmanAzinI / tAnyAM jijJAsAvivekAcyAM / nigRhNIyAt hjehaannirvaasyedityrthH||27|| ||iti mmtaatyaagaadhikaarH|| ukto mmtaatyaagaadhikaarH| yathA yathA ca mamatA hIyate tathA tathA samatA samudyata iti mamatAtyAgAdanantaraM samatAguNA nacyantetyaktAyAM mamatAyAM ca samatA prathate svataH / sphaTike gavitopAdhau yathA nirmalatAguNAH // 27 // ___ tyaktAyAmiti-lo navya mamatAyAM pUrvoktarUpAyAM / tyaktAyAM parihatAyAM satyAM / tatsamakAlameva samatA sarveSu trasasthAvarAdinedaninneSu jIvAdiSu sukhapriyatvAdinA AtmatuSTyarUpA pariNatiH / svataH svIyonavanasvalAvata eva udyamAnta Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyapravaM adhyAtmasAra: saTIkaH // 6 // SAARESSAAREMAX ranirapekSatAvata iti yAvat / prathate vistAraM prApnoti / tatra dRSTAntamAha-yathA yena prakAreNa / galitopAdhau galitaH zANA- disaMgharSaNato bhraSTa upAdhiH svAnAsadharmAvaraNadRzanmRdAdimalo yasmAtsa tathA tasmin / sphaTike maNivizeSe / nirmalatAguNaH vimalatAsvannAvaH svato'vanAsate, tadityarthaH // 20 // atha samatAyA lakSaNamAha-- priyApriyatvayoryA'thairvyavahArasya kalpanA / nizcayAttAdAsena stamityaM samatocyate // // priyApriyatvayoriti- arthaiH sacetanAcetanamiGaH padArthaiH kRtvA / priyApriyatvayoH priyastrividho'pi padArthaH svaprayojanavazAt kadAcit kathaMcidiSTaH, apriyazca sa eva svaprayojanAnAve kathaJci'paghAtakatvasaMnnAvanenAniSTaH tau priyApriyo tayorjAvau tattve tayorviSaye / vyavahArasya pravRttinivRttihetoH yA dRzyamAnA kaTpanAsaMkaTparacanA pravartate saa| nizcayAt ni|zcayanayatAtparyAlocanAt svasya nAvatvAvadhAraNAt kalpanAnAva evAnulavanAt, yathA nizcayato na kazcitpadArthaH sarvathA zSTa evAsti aniSTo vA vidyate, svaprayojanApekSyaiveSTo'niSTo vA navatIti nAsti padArtheSu iSTAniSTatvaM ityevaM samyaga vicaarnnaat| taTyudAsena tasya priyApriyatvasaMkalpasya nirAkaraNena tyAgeneti yAvat / yat stamityaM stimitaM priyApriyatvataraMgAjAvAt nizcalapariNAmavattvaM tannAvastamityaM jAyate tadeva samatocyate sarvatra tulyatA procyate tiirthkraadintirityrthH||e|| atha zlokatrayeNoktaladaNameva samarthayatiteSveva dviSataH puMsasteSvevArtheSu rajyataH / nizcayAt kiJcidiSTaM vAniSTaM vA naiva vidyate // 30 // // 6 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dikhato deSayuktasya chata, ataH kAya priyaM, vA'zavAkAryayarthaH // 30 // matijedataH // | teSviti-teSveva ta eva ye pUrva prayojanasAdhakAH strIvastrAlaraNAhArAdayo'rthA zrAsan teSveva saMprati svaprayojanAsAdhakeSu jAteSu satsu dviSato veSayuktasya puMsaH puruSasya / tathA teSveva pUrvokteSvevArtheSu padArtheSu rajyataH punaH saMjAtaprayojanatvena prasannacittasya puMsaH ratirutpadyate, ataH kAryavazAt eva padArtheSu iSTAniSTatvaM sicha, na tu vstusvjaavtH| etadevAha-nizcayAtparamArthataH kiJcidapi vastu iSTaM sarvathA priyaM, vA'thavA'niSTaM sarvathA'priyaM naiva vidyate jagatItale nAstyeva, svasaMkahapa eveSTo'niSTo vA javatItyato mumukuniH sarvatra samatA kAryetyarthaH // 30 // ekasya viSayo yaH syAt svAniprAyeNa puSTikRt / anyasya SyatAmeti sa eva matinedataH // 31 // | ekasyeti-yaH zabdAdiko viSayaH / ekasya devadattAdeH kasyacit puruSasya / svAniprAyeNa svAnukUlAzayena riporgAlipradAnazravaNamiva / puSTikRt AnandavRddhikRt / syAjAyate / sa eva zabdAdiko vissyH| anyasya yajJadattAdeH kasyacit puruSasya / matinedataH suhRdAdyaniprAyanedena samAnakAle'pi / veSyatAM peSayogyatvaM Sahetutvamiti yAvat / eti prApnoti / ityevaM samakAlamapi ekasyaiva gAlipradAnasyeSTAniSTatvaM svAbhiprAyakRtaM navatItyataH sihaM na kazcitpadArthaH sarvazreSTa evAniSTa eva vA ityrthH||31|| vikalpakalpitaM tasmAdvayamatanna tAtvikam / vikalpopara me tasya hitvAdivapakSayaH // 3 // vikhpeti-tsmaamukthetutH| etaddvayaM iSTAniSTatvarUpaM vastu / vikaTapakahipataM vikalpo manaso'ntiprAyastena kahipataM racitaM pravartate / na tAttvikaM na pAramArthikasaghasturUpaM, avstusttaaktvaat| vikaTapoparame vikalpasya manasaH saMkaTapasya upa Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyapraba. adhyAtma- rame nivRttau satyAM / tasyeSTAniSTatvasya / vivAdivapakSayaH yorjAvo hitvaM yugmatvaM tayojinnatve jAte yathA vitvaM dayaMga sAraH yAti / yathA raktapItarAgaraJjite vastre deze raktatvasaMkaTapa itarasmiMzca deze pItatvasaMkaTapa iti hitvaM navati, dhaute tu tasmin 5 saTIkaH tvivikaTapo na bhavati, tathA ekatvasvanAvAvalaMbISTAniSTatvamitvaM kSayaM yAtItyarthaH // 3 // ||6e|| / atha zlokacatuSTayena samatotpattiprakAradarzanapUrvaka samatAsvarUpaM kathayituM prathamaM saMkaTapotthAnanirAkaraNamevAhasvaprayojanasaMsiddhiH svAyattA jAsate yadA / bahirartheSu saMkalpasamutthAnaM tadA hatam // 33 // svaprayojaneti-yadA yasmin kAle / svaprayojanasaMsiddhiH svasyAtmano yatprayojanamiSTasukhAdikArya tasya yA saMsiddhiniSpattiH sA / svAyattA svasya strIdhanajogAdinirapekSatayAtmana eva yA AyattA'dhInatA matkAryasiddhiH sarvAzrayAnta-12 raparihAreNa mamAdhInaiveti / nAsate saprakAzaM dRzyate / tadA tasmin kAle / bahirartheSu vAhyA anAtmIyAH paujalikAH svavyatiriktA iti yAvat ye'rthAH padArthAsteSu / saMkaTapasamutthAnaM saMkaTapasyeSTAniSTatvamadIyatvaparakIyatvAdivikaTapasya samutyAnaM cintanaM / hataM naSTaM jnyeymityrthH|| 33 // labdhe svanAve kNtthsthsvrnnnyaayaadhumdye| rAgaddeSAnupasthAnAt samatA syAdanAhatA // 34 // | ||6e| BI khabdha iti-namakye namo viSayAdiSu sukhatvajJAnarUpA JAntistasya kyo vinAzastasmin saMjAte sti| kaMThasthasva-18 erNanyAyAt kaMge grIvA tasmin sthitaM yatsvarNa kanakajUSaNaM tasya yo nyAyo dRSTAntastasmAt / yathA kaMThe sthitasya svarNanUpaNasya vilokanAyAnyatra na gamyate / tathaiva svajAve svasyAtmano yo nAvaH svarUpaM tasmin / labdhe prApte sati / rAga Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAnupasthAnAt raJjanaM rAgaH kvacidAtmano'nilApapariNAmaH, SaNaM veSazca kvacidAtmano'prItipariNAmastayoH yadanupasthAnamanunnavanaM tasmAt / anAhatA na pAhanyate sma kayApi nivArayituM zakyate sma sA'nAhatA'nivAryeti jAvaH, etAdRzI samatA syaannvtiityrthH||34|| jagajIveSu no jAti haividhyaM karmanirmitam / yadA zulanayasthityA tadA sAmyamanAhatam // 35 // jagaditi-yadA AtmanaH zudhanayasthityA zudho jIvasya zumasattAgrAhI zuSavyArthikaH nayo mukhyavRttyA gauNavRttyA vAMzagrahaNadhArA vastudharmadezanArUpaH tasya yA sthitiH sApektayA vastusvarUpavyavasthApanI maryAdA tyaa| atrAyaM lAvArtha:zudhanacyArthiko hi nayo jIvasattAgatAM sitvaniSpAdinI zaktimapekSya vyavahitasaMketataH sadA sidhasamAnAM zumasattAMpralokayati anAgate jUtava'pacAratvAt karmanirmitaM jJAnAvaraNAdikarmaNA kRtaM vaividhyaM zSTAniSTatvAdiviprakAratvaM / jagajIveSu trijuvanavartitrasasthAvarajIvarA ziSu / no jAti manolaye naiva yaati|tdaa sAmyaM samatvaM / anAhatamanivArya navatItyarthaH35 svaguNenyo'pi kauTasthyAdekatvAdhyavasAyataH / AtmArAmaM mano yasya tasya sAmyamanuttaram // 36 // svaguNenya iti-ekatvAdhyavasAyataH ekatvaM guNaguNinorajedopacArAdananyatvaM tadrUpo'dhyavasAyo vastugrahaNopayogo yasyAnedagrAhinayasya tasmAt svaguNenyo'pi jJAnAdinijaguNenyo'pi dadRSTiM parityajya, zrAstAmitareSAM nedagrahaNaM / kauTasthyAt kUTasthasya nAvaH kauTasthya utpAdavyayanirapekapariNAmatvaM tasmAt sadA'yodhanavanizcalAvasthAyitvakopayo Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma* sAraH saTIkaH // 7 // gAt / yasya muneH / zraAtmArAma zrAtmanyevAsamantAt ramate AtmanithArAmo yasya vA tat tathAvidhaM / manazcittaM jvti| tRtIyaprabaM. tasya sAdhoH / sAmyaM samatvaM / anuttaraM sarvotkRSTaM zeyamityarthaH // 36 // samatAyAH prAdhAnyadarzanapUrvakamaSTAdazaniH zlokaiH phalamAha-- samatAparipAke syAviSayagrahazUnyatA / yayA vizadayogAnAM vAsIcandanatulyatA // 3 // samatetisamatAparipAke samatAyAH pUrvoktarUpAyAH paripAkaH samapariNAmasya vistAravatsuvizuddhatvajavanaM dRDhasthairyamiti yAvat tasmin niSpanne sati / tAdRzI kApi vaktumazakyA / viSayagrahazUnyatA viSayAH zabdAdaya zvAdayazca teSu teSAM vA yo graho nirbandhaH sukhadAyitvena vedanaM tasya yA zUnyatA zUnyamannAvastanAvastattA niranilASateti yAvat / syAnavet / kIdRzI ? yayA viSayagrahazUnyatayA / vizadayogAnAM vizadA ujjvalA yogA jhAnadhyAnatapaHpratimoksAdhakavyApArA manovAkAyapravRttayo vA yeSAM teSAM / vAsIcandanatuTyatA vAsI kugarikA tayA zarIrasya cchedanaM tayA candanenArcanaM tayorviSaye tulyatA zokaharSAnAvAtsAdRzyaM syAt raagssyorvkaashaajaavaadityrthH||37|| kiM stamaH samatA sAdho yA svArthapraguNIkRtA / vairANi nityavairANAmapi hantyupatasthuSAma // 3 // kimiti-kimiti pratiSedhasaMjave / sAdho sAdhayati jJAnAdijirmodamiti sAdhustasya saMbodhane he mune / samatAM| dA // 0 // pUrvoktarUpAM kiM stumaH kiM varNayAmaH ? acintyprjaavtvaatstotumshkyetyrthH| yA samatA / svArthapraguNIkRtA svasyAtma-12 no'oM muktikArya tasmin praguNIkRtA apraguNA praguNA kRteti ciH, samatApUrvakaM jJAnadhyAnajAvanAsaMyamatapojiH sajIkR SOSORCESS Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tetyrthH| tathAjUtA stii| upatasthuSAM upa samIpetasthuriti upatasthivAMsasteSAM samIpavartinAmiti yAvat / nityavairANAM nityaM jAtisvajAvAdAjanma sadaiva vairaM virodho yeSAM haMsamArjArAhimayUramRgasiMhAdInAM teSAmapi / apizabdAt kAraNikavairANAM tu kimu vaktavyaM ? | vairANi vidheSajAvAn / hanti nAzayati / tarhi samatAvataH svasya vairAdyapanAzane kiM procyate ityrthH||30|| drA IdRpranAvAM samatAM matvA tasyAmeva prayatno vidheya ityAhakiM dAnena taponirvA yamaizca niyamaizca kim / ekaiva samatA sevyA tarI saMsAravAridhau // 3 // kimiti-no navyAH samatAvirahitena dAnena dhanatyAgarUpAnnapAnavastrAdipradAnena kimiti kiM karmanirjaraNarUpaM phalaM? na kimapi pazyAmaH / tathA taponiH bAdazaprakAraiH kiM / tathA yamairmahAvratANuvratarUpaiH kiN| tathA niyamaiH svAdhyAyasaMtoSAdirUpaiH kiM ? dAnAdikaM kurudhvaM mA vA kuruvaM / tarhi muktyartha kiM kAryamityAha-saMsAravAridhI saMsArazcaturgatirUpo navaH sa eva vAridhiH samujastasmin saMtaraNe / tarI pravahaNarUpA / ekaiva antiIyaiva / samatA sarvatra tulyatA / sevyA samagrakAryeSu pradhAnIkRtya sevanIyA aaraadhniiyetyrthH|| 35 // samatAsukhaM svAnujavasijhamastItyAhadUre vargasukhaM muktipadavI sA dviiysii| manaHsaMnihitaM dRSTaM spaSTa tu samatAsukham // 40 // dUra iti-no javyA navatAmasmAkaM ca svargasukhaM svargo devalokastasmin tannivAsinAM devAnAmiti yAvat yatsukhaM Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma paJcaviSayajanyAnandAyAnamasti / sA davIyasI tAmakha samatA pUrvoktabaNA svargamohasukhe parohe ? tRtIyapravaM. sAraH saTIkaH SAKAARC45453 paJcaviSayajanyAnandavizeSaH tat / dUre cakkurAdIntriyairagrAhye dUrataratre'sti, tato na dRzyate / tathA yA muktipadavI anantasukhamaya mokSasthAnamasti / sA davIyasI sutarAM dUratare kSetre'sti, tato na spaSTaM pazyAmaH / tu punH| manaHsaMnihitaM | manaso'ntaHkaraNasya saMnihitaM samIpasthAyi / samatAsukhaM samatA pUrvoktalakSaNA sarvatra nIrAgAdipariNatiH tayA janitaM yatsvAnAvika svAdhInaM sukhamAnandaH tattu / spaSTaM sAkSAt / dRSTaM vilokitamasti / svargamokSasukhe parode atastayoranulavo na jAyate, samatAsukhaM tu sAkSAt svahRdi dRSTamatastat svAnujavasijhamiti jaavH||40|| ___ dRSTaM samatAsukhameva sudhopamAnena vivRNoti zoH smaraviSaM zuSyet krodhatApaH kSayaM vrajet / auddhatyamalanAzaH syAtsamatAmRtamaUnAt // 4 // | dRzoriti-he sAdho samatAmRtamAnAt samataivAmRtaM sudhAsarastasmin yanmAnaM snAnaM nimagnIjavanaM tasmAt / dRzoH |cakSuSoH sakAzAt / smaraviSaM smaraH kAmavikAraH sa eva viSaM dharmajIvanaharatvAt garaH tat / zuSyet apUrvaprajAvatvena zoSaM gacchati, nirvikAradRgnavanAdalAvaM gacchet ityrthH| tathA krodhatApaH krodhaH svaparasaMtApakArI kopaH tatkRto yastApaH kRcchUrUpadharmaH sH| kyaM vrajet vinazyet / tathA auddhatyamalanAzaH aucatyamavinItatvaM cAMcavyaM vA tadeva pApalepakArisvAt malo rajastasya nAzo'pagamaH / syAnavet / uktadoSANAM smtaavipksstvaadityrthH||41|| | samataivaikA sukhAya navatItyAha jarAmaraNadAvAgnijvalite javakAnane / sukhAya samatekaiva pIyUSaghanavRSTivat // 45 // // 11 // Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jareti-jarAmaraNadAvAgnijvalite jarA vayohAniHmaraNaM ca prANatyAgalakSaNaM te eva dAvAgniH sarvasyAjAvakAritvAnavahistena jvalitaM pradIptaM tasmin / javakAnane java eva kAnanamaraNyaM tasmin / pIyUSaghanavRSTivatpIyUSamamRtaM tanmayo yo ghano da meghastasya vRSTivarSaNaM tat yathA amRtameghavRSTiH sukhAya navati tathaiva ekA samataiva prANinAM sukhAya AnandAya jvtiiti||4|| uktArtha dRSTAntena spaSTayatizrAzritya samatAmekAM nirvRtA jaratAdayaH / na hi kaSTamanuSThAnamanUtteSAM tu kiJcana // 53 // Azrityeti-ekAmaktiIyAM smtaamuktruupaaN| AzrityAGgIkRtya / jaratAdayo jarataH prathamazcakravartI sa zrAdiryeSAM te / zrAdizabdena marudevIsUryayazaHpranRtayo graahyaaH| nivRtAH zivaM gtaaH| tuH punararthe / hi nizcayena / teSAM jaratAdInAM / / kaSTaM kaSTotpAdakaM tapolocaparisahAdisahanaM / anuSThAnaM vratasaMyamAdiparipAlanaM / kiMcanalezamAtramapi / naivAt / ataH samataivaikA nistAriketi sijhamiti // 43 // samataiva prANinAmaniSTahAriNISTasaMpAdinI cAstItyAha argalA narakachAre modamArgasya dIpikA / samatA guNaratnAnAM saMgrahe rohnnaavniH||44|| argaleti-jo navyAH samatA pUrvoktA / narakabAre narakagatau pravizatAM jIvAnAM rodhane'rgavA kapATamadhyastho rodhakaH kASThAdidaMgaH tadrUpA vartate / tathA modamArgasya muktipathasya prakAzane / dIpikA dIpamAlAsti / tathA guNaratnAnAM guNarUpamaNInAM / saMgrahe saMcayakaraNe / rohaNAvaniH rohaNAcalagirijUmikA vartata ityrthH||4|| Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma zyamevAjJAnanAzinItyAha tRtIyaprarva, sAraH mohAcchAditanetrANAmAtmarUpamapazyatAm / divyAJjanazalAkeva samatA doSanAzakRt // 45 // saTIka moheti-mohAcchAditanetrANAM moho'jJAnaM mohanIyakarmodayo vA tenAcchAdite mumite pihite iti yAvat netre nayane // 72 // yeSAM te teSAM / AtmarUpamAtmA jIvastasya yadrUpaM sakalakarmavinirmuktasaccidAnandamayatvamUlasvarUpaM tat / apazyatAM taddadarzanamakurvatAM (apraapymaannaanaaN)| IdRzAnAM janAnAM / samatA proktarUpA / divyAJjanazalAkeva divyaM jJAnaM pradhAnaM vADhU devAdidattaM yadaJjanaM netrarogApahAri mahauSadhaM tasya yA zalAkA laghuzladaNarUpyAdimayI tUlikA seva / doSanAzakRt doSo'jJAnaM timirarogo vA tasya nAzakRt vinAzakAriNI jvtiityrthH||45|| ___ samatAsukhasyAnirvacanIyatAmAha-- kaNaM cetaH samAkRSya samatA yadi sevyate / syAttadA sukhamanyasya yachaktuM naiva pAryate // 46 // II kSaNamiti-yadi kSaNaM kSaNamAtramapi / ceto manaH / samAkRSya sarvato viSayAdinyaH saMhRtya / samatA sevyate svIkri-16 yate / tadA tadapUrva sukhamAnandaH syaajaayte| ytsukhN| anyasya shrotuH|vktuN kathayituM / naiva pAryate naiva zakyate ityarthaH 46 // 7 // samatAvataiva samatAsukhaM jJAyate nAnyeneti sadRSTAntamAhakumArI na yathA vetti sukhaM dayitanogajam / na jAnAti tathA loko yoginAM samatAsukham // 4 // SUSISIESCOUT AGAR 444 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kumArIti-yathA'nena dRSTAntena / kumArI paJcasaptavarSIyA'vivAhitA kanyA / dayitanogajaM dayito vakSano narteti yAvat tena sArdha yo logo maithunAdisevanaM tena jAtaM / sukhamAnandaH tat / na vetti na jAnAti / tathA tenaiva prakAreNa / loko viSayasukhapriyo'yaM mugdhajanaH / yoginAM munInAM / samatAsukhaM samatAjanitAnandasandohaM / na jAnAti na vetti, svymnnujuuttvaadityrthH||4|| samatAvataH svapUjApratiSThAdyaniccakatvaguNamAhaII natistutyAdikAzaMsAzarastIvaH svamarmanit / samatAvarmaguptAnAM nArtikRtso'pi jAyate // 4 // natIti-natistutyAdikAzaMsAzaraH natirnaktimatrAjAdirmahyaM namaskarotu stutizca sarvo'piloko matstavanakArI navatuztyete 6 zrAdI yeSAM tAni natistutyAdIni, AdipadAdAhAropadhiziSyapuSpAdinA satkAro grAhyaH, teSAM yA zrAzaMsA icchA saiva tadrUpo yaH zaro baannH| kiMviziSTaH? svamarmajit svasyAtmano marma dharmajIvanasthAnaM niHspRhatvaM ninatti vidAharayati yaH sa tathA / tathA tIbro'tyugro duHsaha iti yAvat / etAdRzaH zaraH so'pi / samatAvarmaguptAnAM samatAproktarUpA saiva varma tanutrANaM tena guptA veSTitavigrahAsteSAM / ArtikRt piimaakaarii| na jAyate na saMpadyate, teSAmAzaMsaiva na nvtiityrthH||4|| samatayA mahatI karmanirjarA lavatItyAhapracitAnyapi karmANi janmanAM kottikottijiH| tamAMsIva prajA jAnoH kiNoti samatA daNAt // 4 // NCREASCARRIAGEKAG Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtma pracitAnIti-janmanAM janmAni jIvasya javAntarANi tessaa| koTikoTiniH koTisaMkhyena guNitAH koTayaH koTiko- tRtIyaprabaM. sAraH TayastAniH / pracitAnyapi prakarSeNa saMbachAnyapi / karmANi jJAnAvaraNAdIni / samatA sarvatra samadRSTitA / kRNAt svaTpasaTIkA 4 kaakhsevntH| kSiNoti vinAzayati / keva ? jAnoH sUryasya pranA kirnnraashiH| tamAMsIva andhakArANIvetyarthaH // e|| samatA'nyadarzaninAmapi jAvajainatAkAriNI jvtiityaah||73|| anyaliMgAdisimAnAmAdhAraH samataiva hi / ratnatrayaphalaprApteryayA syAnAvajainatA // 5 // anyaliMgeti--hi nizcayena / anyaliMgAdisijhAnAM anyAni jainavyatiriktAni liMgAni damakamaMgalUvastrAdyAtmakAni yasya so'nyaliMgaH sa zrAdiryeSAM te, zrAdizabdAt gRhiliMgasvayaMbuchAdayo grAhyAH, te ca te siddhAzca prAptakevalajhAnAsteSAM simbatvaprApaNe / evo'vadhAraNe anyAdhAraparihAreNa ekaiva samatA / zrAdhAro'valaMbanamasti / yayA smtyaa| ratnatrayaphalaprApteH ratnAnIva ratnAni zeSenyaH pradhAnAni samyagdarzanazAnacAritrANi teSAM trayaM tasya phalaM sikhatvena kRtArthatvaM tasya yA prAptirniSpannakAryatA tsyaaH| jAvajainatA jAvataH zudghopayogato jainatA jinapraNItabodhaprAptiH / syAGjAyate / / tataH siddhaM teSAM smtaadhaartvmityrthH||50|| atha jJAnaphalaM samataivetyAhajhAnasya phalameSaiva nayasthAnAvatAriNaH / candanaM vahnineva syAt kugraheNa tu jasma tat // 51 // // 73 // jJAnasyeti-nayasthAnAvatAriNaH nayA naigamAdayastAn sthAne syAghAdamaryAdayA yathAsthitavastusvarUpe mokSArAdhyatve ca / Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avatArayati yojayatItyevaM zIkhaM yasya tattathA tasya / jJAnasya zrutAdhyayanasya / phalaM saphalatvakAraNaM / eSaiva eSA'nantaroditA samataiva javati / tasyA anAve tu / tat nayajJAnaM / kugraheNa ekAntagrAhikubodhena / jasma rakSAtubhyaM zrasAramiti yAvat / syAnavati / kimiva ? vahninA itanujA candanamiva / samatAyukta eva vaktA nayajJAnaM svasvarUpe'vatArayituM zaknoti, nAnyatheti naavH||51|| __ samatAnAve cAritrAnAvaM darzayati cAritrapuruSaprANAH samatAkhyA gatA yadi / janAnudhAvanAvezastadA tanmaraNotsavaH // 55 // / __ cAritreti--yadi yadA / samatAkhyAH samataiva yA AkhyA nAma yeSAM te tathAvidhAH / cAritrapuruSaprANAH cAritraM sarvaviratidezaviratisaMyamavyavahAraH tadeva puruSaH pradhAnAtmA tasya ye prANAH sarvaphalAdhArajIvitavyAni te tthaajuutaaH| gatA vinaSTAH / utpredate-tadA janAnudhAvanAvezaH janAnAM naktimatprANinAM yadanudhAvanaM vandanAdyarthe caturdignyaH zIghazIghrAgamanaM tena ya AvezaH prajUtajanasamUhaprAptiH AturatA vA sa tathAvidhaH / tanmaraNotsavaH tasya cAritrapuMsaH maraNo-12 tsavaH mRtakaurdhvadehiko mahotsavo nvti| tadA vivekina evaM jAnanti-naktajanAgamanaM cAritrapuruSamaraNottarakriyAkaraNArthameveti nAvaH // 5 // samatAM vinA'nyanniSphalaM kaSTakArItyAhasaMtyajya samatAmekAM syAdyatkaSTamanuSThitam / tadIpsitakaraM naiva bIjamuptamivoSare // 53 // HCECASCLASSOCA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vatIya zradhyAtma sAra: saTIkaH // 4 // saMtyajyeti-ekAM mokSasAdhanI samatAM proktarUpAM / saMtyajya muktvA / anuSThitaM jIvairAcaritaM / yat kaSTaM taponikSA- zanakezaluzcanAdiparizramarUpaM / tatkaSTAnuSThAnaM / IpsitakaraM vAJchitasidhisAdhakaM / naiva syAt naiva bhavet / kimiva ? Upare dArajUmyAM / japtamAropitaM / bIjaM zAlyAdikaSamiveti // 53 // kuta evaM? upAyAjAvAdityAha_ upAyaH samataivaikA mukteranyaH kriyAjaraH / tattatpuruSanedena tasyA eva prasijhaye // 55 // upAya iti-muktermodasya / upAyaH sAdhanaM / evetyupAyAntaraparihAreNa / ekA mukhyavRttyA / samataiva navati / anyaH | samatAyA itaraH / kriyaanrH| saMyamAdikriyAsamUhaH / tattatpuruSanedena te te laghukarmagurukAlpazrutabahuzrutAdipuruSA jIvAsteSAM yo nedaH pariNatervizeSastena hetunA / tasyAH smtaayaaH| prasiddhye niSpattaye navati / zeSakriyAnaraH samatAniSpAdanAyaiva kriyata ityrthH|| 55 // samatAyAH zaktiM darzayatidiDyAtradarzane zAstravyApAraH syAnna dUragaH / asyAH svAnujavaH pAraM sAmarthyAkhyo'vagAhate // 55 // diGmAtreti-zAstravyApAraH zAstrANAM jinAgamAdInAM vyApAraH saadhysNpaadnkriyaa| diGmAtradarzane diGmAtrasyAlpamAtrasya kAryasiruddezamAtrasyeti yAvat darzane upalabdhau vartate / zrayaM jAvaH he navya yadi muktipurI jigamiSA tInayA dizA gaccheti digdarzanaparaHzAstravyApAra iti / dUragaHdUramatizayito'rUpyAdiSu AtmAdisvarUpeSu kevalajJAnotpAdakeSu rAsasa // 4 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAvasAdhaneSu vA gacchati yaH sa tathA |nsyaatn nvti| tathA asyAH samatAyAstu sAmarthyAkhyaH sAmarthyayogAnidhAnaH / svAnunavaH svasyAtmanaH kevalajJAnotpAdakopAyasya ca yo'nujavaH paripUrNasattAvagamanarUpo bodhaH sAkSAjIvasattAdidarza6 ko javati sa pAraM navajakhadhestIraM sarvajJeyarAzerantaM vA / avagAite bajate yAtIti yAvat / yata evaM tataH samatAyAH prAdhAnyaM / atra sUcitasAmarthyAnidhAnayogasyAnidhAnaM zAstre noktameva, zAstrasyAviSayatvAt, kiM tu sa hAdaze guNasthAne prAtinajJAnotpAdAdevonnavati, tadanantaraM kevalotpattirjAyate'taH samatAprakarSasAdhya ityrthH|| 55 // athopasaMharannAhaparasmAt parameSA yannigUDhaM tattvamAtmanaH / tadadhyAtmaprasAdena kAryo'syAmeva nirjaraH // 56 // ||iti smtaadhikaarH|| parasmAditi-yadyasmAt / eSA pUrvoktA samatA / Atmano jIvasya / nigUDhaM svakIyaiH sarvapradezairAliMgitaM vyAptamiti yAvat / IdRgrUpaM tattvaM paramarahasyaM vartate / kathaMnUtaM ? parasmAtparaM sarvotkRSTayogA'tkRSTayogatattvaM javati / tttsmaaghetoH| adhyAtmaprasAdena prasannamanastvena / asyAmeva samatAyAmeva / sujhaiH nirjaraH sarvaprayatnenodyamaH / kAryaH kartavyaH / sA ca samatA evaMvidhodyamenotpAdyA-sarvo'pi prANI sukhapriyaH, phuHkhaSTri, maraNanIruH, jIvitAnilASI ca vartate'to mayA |sarveSAM hitameva kartavyaM svasamAnadharmitvAdityevaM samatvaM jaavniiymityrthH||56|| // iti smtaadhikaarH|| EARN Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAraH saTIkA // 15 // samatAvatAmevAnuSThAnaM zuSaM javatIti zuJAnuSThAnamAha tRtIyaprabaM. parizudhamanuSTAnaM jAyate samatAnvayAt / katakadodasaMkrAnteH kaluSaM salilaM yathA // 5 // _parizudhamiti-samatAnvayAt samatAyA anvayaH saMyogastasmAt samatApUrvakavidhAnAt / anuSThAnaM vratAdipAkhanaM / parizuddha sarvadoSavarjitaM / jAyate saMpadyate / atra dRSTAntamAha-yathA yena prakAreNa / katakadodasaMkrAnteH katako vRkSavizeSastasya yaH dodaH phalacUrNa tasya yA saMkrAntiH saMkramastasyAH sakAzAt / kaluSa malinaM salilaM jalaM nirmalaM javati / tathaiva samatAsaMbandhaprApaNato'nuSThAnamapi parizuddhaM navati, anyathA'nuSThAnasya sarvadoSaparihArAzakyatvAdityarthaH // 7 // zrathAnuSThAnasya dAnAhaviSaM garo'nanuSThAnaM tacheturamRtaM param / gurusevAdyanuSThAnamiti paJcavidhaM jaguH // 5 // viSamiti-viSa sadyaH prANApahArI davemaH tadharmaprANApahAri yadanuSThAnaM tadapi viSamucyate / tathA garaH kujavyasaMyogena niSpannaM kAlAntare prANApahAri viSaM, tadanuSThAnamapi vitIyaM garAnuSThAnamucyate / tathA ananuSThAnaM na anuSThAna dharmasevanamananuSThAnaM yadoghasaMjJAnugataM tadAzriteyaM vyutpattiIyA, yacchAstraM nirapekSya lokasaMjJAnugataM tadapekSyA tvanyo'nyAnuSThAnamucyate / tathA tachetuH tasya mokSasya hetutvena tadajilASaNa yannavyaiH kriyate ta'tvanuSThAnamucyate / tathA amRtaM paraM // 15 // amRtamiva yajanmAdirogaharaM paraM prakRSTaM sUtrAnusAreNa vidhizuSaM premapracura mokSArthiniH kriyate tadamRtAnuSThAnamucyate / / ityanena prakAreNa / gurusevAdi gururdharmAcAryAdistasya sevA jaktiH sAdiryasya tat / zrAdizabdAdevavandanAvazyakadAnA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACAA%ESAGESAR dayo grAhyAH / anuSThAnaM mokSArthamuktakriyAdikaraNaM / paJcavidhaM karturAzayanedena jinnaM pazcaprakAraM jagurjinAdaya iti zeSaH tAnyeva zlokoktoddezAnukrameNa vivRnnoti| zrAhAropadhipUjaprinRtyAzaMsayA kRtam / zIghraM saJcittahantRtvAhiSAnuSThAnamucyate // 5 // zrAhAreti-zrAhAropadhipUjaprinRtyAzaMsayA zrAhAra iSTanojanAdiprAptiH, zukriyApAlane jaktajano'nISTaM me dAsyatItyaniprAyataH kriyAM karoti, evaM sarvatrAtiprAyapadaM yojyaM / upadhiH sacatrapAtrAdilAnA, pUjA dharmiSThajanakRtA jaktiH, RddhiH ziSyAdiprAptiH, teSAM unke kRte tAH proktarUpAH pratRtaya pAdayo yasyAM sA IdRzI yA zrAzaMsA icchA tayA / kRtaM sevitaM yadanuSThAnaM tat / zIghramanantarameva / saccittahantRtvAt sat samIcIna zunaM yaccittaM manastat hanti vinAzayati yattattathA tannAvastattvaM tasmAt hetoH| viSAnuSThAnamucyate satvaraM zunapariNAmarUpadharmaprANaharatvena visstusytvaadityrthH|| ee|| etadeva jAvayati| sthAvaraM jaMgamaM cApi tatkSaNaM jakSitaM viSam / yathA hanti tathedaM sccittmaihiklogtH||60 // 18 sthAvaramiti-yathA yena prakAreNa / sthaavrmhiphennaadi| caH punararthe / jaMgamaM sarpAdiprajavamapi / apiH smuccye| viSaM vemH| nakSitaM khAditaM sat / tatkSaNaM stokakAlAntareNa / hanti nahitAraM vyApAdayati / tathA tenaiva dRSTAntena / idaM viSAnuSThAnaM / aihikalogataH ihAsmin janmanyeva nava aihikAsa cAsau logomano'nukUlapAnanojanAdiHtataH tAvanmA Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprabaM. adhyAtmasAraH saTIkaH // 16 // traphaladAnata AzAdoSatazca kartuH saJcittaM zunamanojAvaM hanti vinAzayati pronnavituMno datte,tata idaM parihartavyamityarthaH60 atha vitIyaM garAnuSThAnamAhadivyanjogAnilASeNa kAlAntaraparidayAt / svAdRSTaphalasaMpUrtergarAnuSThAnamucyate // 61 // divyeti-divyajogAjilASeNa divi devaloke navA divyAste ca te nogAzca surAMganAsparzanAdivilAsAH teSAM yonikhApastapaHsaMyamAdiphalena prArthanA tena / svAdRSTaphalasaMpUrteH svasyAtmano yadadRSTaM puNyakarma tasya yatphalaM prArthitarAjadevatvAdiprAptistasya yA saMpUrtirdivyAdilogAnAM saMpUrNIjavanaM tsyaaH| kAlAntaraparikSayAt kAlAntaro javAntarastasmin pari kyaH puNyakarmaNo nAzastasmAt hetoH / idaM garAnuSThAnamucyata iti // 61 // utArthameva jAvayatiyathA kupavyasaMyogajanitaM garasaMjJitam / viSa kAlAntare hanti tathedamapi tattvataH // 6 // yatheti yatheti dRSTAnte / kuSavyasaMyogajanitaM kuSavyANi kAcazakalAdIni teSAM yaH saMyogaH saMmizrIkaraNaM tena janitaM niSpAditaM / garasaMjhitaM gara iti saMjhAnidhAnaM saMjAtamasyeti tattathA / viSaM halAhakhaH / kAlAntare kAlo mAsavarSAdirUpastasya yadantaraM vyavadhAnaM tasmin / hanti vyApAdayati / tathA tena prakAreNa / idaM garAnuSThAnaM nidAnacintanarUpamiti yAvat / tattvataH sadharmaphalavinAzarUpaparamArthataH kAlAntare zrAtmAnaM vinAzayatIti // 6 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zranayoreva vizeSeNa tyAgamAhaKII niSedhAyAnayoreva vicitraanrthdaayinoH| sarvatraivAnidAnatvaM jinenH pratipAditam // 3 // nissedhaayeti-anyoruktsvruupyorvissgraanusstthaanyoH| vicitrAnarthadAyinoH vicitrA narakatiryaggatau gamanAdirUpA vividhA anarthA klezAdhupajavAstAna dattaH prayacchataH ye te tyoH| niSedhAyaiva nivAraNAyaiva / jinenbairjinezvaraiH / sarvatra sarvasmin dharmavyApAre / anidAnameva nidAnAsaMsArahitameva kartavyaM / pratipAditaM svAgame proktamityarthaH // 3 // athAnyo'nyAnuSThAnamAhapraNidhAnAdyanAvena karmAnadhyavasAyinaH / saMmUrbimapravRttAnamananuSThAnamucyate // 6 // praNidhAneti-praNidhAnAdyanAvena praNidhAnaM kriyamANAyAM kriyAyAmekAgratvena sopayogatA tat zrAdi yeSAM te, zrAdipadAdAdaraprayatnAdayo grAhyAH, teSAM yo'nAvastyAgastena / anadhyavasAyinaH na vidyate'dhyavasAyo khadaye khadayatArUpazulapariNatiryasya tasya zUnyahRdayasya / saMmUrbimapravRttAnaM saMmUrvanti yatra tatrotpadyante ye pataGganRGgakITAdayasteSAM yatpravRttaM vimanaskatvena pravartanaM tadAjAtIti tAdRzaM / yatkarma kiyaa| tat ananuSThAnamanyo'nyAnidhAnamucyata ityrthH||65|| atra yajjJAnaM saddarzayatizroghasaMjJAtra sAmAnyajJAnarUpA nibandhanam / lokasaMjJA ca nirdoSasUtramArgAnapekSiNI // 65 // SE6 **GAISASAGASTS Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyapravaM. adhyAtma sAraH saTIka // 7 // SCARRANGACASSA | zroghasaMjJeti-atrAnanuSThAne / sAmAnyajJAnarUpA sAmAnyaM nirvizeSa sarvasAdhAraNaM zrAdhikyavarjitamiti yAvat yat jJAnaM bodhastadrUpA tatsvajAvA / zroghasaMjJA prvRttprvaahdRssttiH| ca punH| nirdoSasUtramArgAnapekSiNI nirdoSasya sUtroktamArgasyAnapekSaNamavilokanaM asti asyAmiti nirdosssuutrmaargaanpekssinnii| lokasaMjJA sAmAnyajanadRSTiH / ete api nibandhanaM pravRtteH kAraNaM nvtH| atrAnanuSThAne oghasaMjJAlokasaMjJAnyAmeva pravRttirjavati na tu zAstramArgAnusAreNeti jAvaH65 tayormadhye prathamamoghasaMjJAlakSSamAhana lokaM nApi sUtraM no guruvAcamapekSate / anadhyavasitaM kiJcit kurute caughasaMjJayA // 66 // na lokamiti-oghasaMjhayA oghasaMjJA uktarUpA tayA pravRtto'nanuSThAnI lokaM janapravRttiM / nApekSate kimartha kena hetunA hai pravRttamiti na dhArayati / nApi sUtra etacchAstraM kiM vaktItyapi na vilokyti| tathA no guruvAcaM gurunniH kimupadiSTamityapi PAna vicArayati / kiM tarhi ? anadhyavasitaM zUnyamanasAjhAtamanupaladitaM / kiMcit yattat yathA tathA / kurute svecchayA AvazyakAdi krotiityrthH||66|| atha lokasaMjJAlakSaNamAhazuddhasyAnveSaNe tIrthocchedaH syAditivAdinAm / lokAcArAdarazrakA lokasaMjheti gIyate // 6 // | zubhasyeti-zucasyAnveSaNe dIkSaNe sUtrapradAnAdiSu ca sUtroktavidhinA pravartanaM zuddha procyate tasya yadanveSaNaM gaveSaNaM kartavyatvena nirdhAraNamiti yAvat tasmin tathA kartuM nirdhArite sati / tIrthocchedaH tIryate navodadhiraneneti tIrtha jina Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ USUGARRIGARSASHA zAsanaM tasyocchedo'nAvaH syAnavet / itivAdinAM ityevamuktarUpaM vAkyaM vadanti japanti ye te tathA teSAM / lokAcArAdarazraddhA lokAcAro lokapravRttidarzanavyavahArastasya tasmin vA ya Adaro'yamevAsmadIyaH zreyomArga ityevaM bahumAnastasmin yA zradhA pratItiH saa| lokasaMjJA lokdRssttiH| iti gIyate ityuktanAmnA jinAdiniH procyate / yadi zAstrotarItyA zudhasyaiva dIkSAsUtrayoH pradAnaM kriyate yathoktavidhinaiva cAvazyakAdi kartavyaM, nAnyathA, tadA jainazAsanasyocveda eva syAdato yathA bahujanaH karoti tathA karaNe na kazciddoSaM pazyAma ityevaMvAdinAM lokasaMjJA sheyetyrthH||67|| arthatAn zikSyati| zikSitAdipadopetamapyAvazyakamucyate / avyato jAvanirmuktamazudhasya tu kA kathA // 6 // 7 zikSiteti-ziditAdipadopetaM zikSA paripakvatAvidhAnAyAnyAsaH sA saJjAtA'syeti zikSitaM tadAdi yeSAM tAni zikSitAdIni yAni padAni kartavye kuzalatAsaMpAdakAni sthAnAni tairupetaM yuktaM zikSitAdipadopetaM / zrAdipadAdanupayuktAdayo graahyaaH| evaM vidhamapi bhavyata Avazyaka vyeNa jAvAvazyakakAraNodezamAtreNa AvazyakamavazyakaraNIyaM / ucyate kathyate / tarhi azudhasya tu sUtranirapedAvidhikRtasya tu / jAvavinirmuktaM nAvaH zulapariNAmapUrvakopayogavizeSa| stena nirmuktaM varjitaM yattattathAvidhaM / kA kathA kimucyate, tattu vyAvazyakamapi vaktuM na zakyate, jaavaavshyksyaakaarnntvaadityrthH||6|| ARMANCCCCORRECAR Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tRtIyaprabaM. zradhyAtmasAraH saTIkaH * * - yamuktaM zujhAnveSaNe tIrthocchedaH syAttadavicAritamevetyAhatIrthocchedaniyA hantAvizuddhasyaiva cAdare / sUtra kriyAvilopaH syaaNtaanugtiktvtH|| 6 // tIrthocchedeti-hanteti komalAmaMtraNe / he jaga tvaM svacetasi samyag vicAraya / tIrthocchedaniyA tIrtha jinazAsanaM tasyocchedo vinAzo mA javatviti yA jInayaM tayA / eva nizcayena / avizudhasya sUtraviruSasya ziSyAdeIkSaNamAvazyakAdikaraNaM tasya / zrAdare svIkAre kRte sati / gatAnugatikatvataH yathaikaM kupathA gacchantaM dRSTA'nyo'pi tenaiva gacchati tathaiva tadanyo'pItyevaMrUpA gatAnugatikA procyate tasyA jAvastattvaM tasmAt / sUtrakriyA vilopaH sUtroktasya sarvasyApi dAkriyA vidhevilopo vinAzaH / syAnavet / tato javaniH kA tIrthapAkhanA kRtetyrthH|| 6 // nanu bahunniH kRtaM kurvatAM doSo na javatItyArekAnivAraNAyAhadharmodyatena kartavyaM kRtaM bahubhireva cet / tadA mithyAdRzAM dharmo na tyAjyaH syAtkadAcana // 70 // dA dharmodyateneti-cedyadi bahutiH sUtranirapekSmajUtapuruSairyatkRtamAsevitaM kRtyaM tadeva dharmodyatena dharmodyamapareNa puMsA kartavyamAcaraNIyaM javati / tadA tasmin sati bahukRtasya kartavyatvena sidhe sati / kadAcana kasmiMzcidapikAle / mithyA dRzAM bauzAdInAM sNbndhii| dharma shraacaarH| tyAjyaH parihAryo na syAt, pranUtatarapuMjiH sevitatvAt, jainajanApekSyA tApareSAmatibahutvAditi / yadi tyajasi tadA na bahujanakRtaM navatA pramANIkRtaM, yadi ca Se tasyAjinamatatvAditi tadi| suutroktsyaivaapttirityrthH|| 10 // * ** Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TeSSSSSSSSS asyaiva pariharaNIyatvaM spaSTayatitasmAtAnugatyA yat kriyate sUtravarjitam / zroghato lokato vA tadananuSThAnameva hi // 1 // tasmAditi-tasmAt puurvokthetutH| yat sUtravarjitaM sUtroktasamAcArAdvahitaM / oghataH oghasaMjJAtaH / vA'thavA lokato lokasaMjJAtaH / gatAnugatyA parasparalokavartanAnupekSyA / kriyate Asevyate / tat hi nizcayena / evetyanyaviSayaparihAreNa / ananuSThAnamananuSThAnAzrayaM jJeyaM / tacca na karaNIyaM, zramokSamArgasya sevntvaadityrthH||1|| avAsya phalamAha| kAmanirjarAMgatvaM kAyaklezAdihoditam / sakAmanirjarA tu syAt sopayogapravRttitaH // 7 // akAmeti--zhAnanuSThAne / kAyaklezAt sthAnaniSIdanAdikaraNena zarIraparizramAt / akAmanirjarAMgatvamakAmanirjarAyAH prayojakatvaM nimittamiti yAvat ajAtamokSakAmanAtvena mokkAraNAnAvAt kiMcit manuSyatvavyantaratvAdigatiprApakapuNyanimittatvena sAMsArikasukhahetutvaM / naditaM jinAdiniH siddhAnte kathitaM / tuHpunararthe / sakAmanirjarA tu saha kAmena modAnilASapUrvakodyamena yA nirjarA karmapariSaTAnA sakAmanirjarA sA tu / sopayogapravRttitaH sadupayogAnvitA sAdhyadRSTipUrvikA sopayogA sA cAsau pravRttizceti tasyAH sakAzAt / syAjAyate / ato'syAnanuSThAninaH kasyacideva |sA syAnna vetyarthaH 1 // ma. 14 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprabaM.' zradhyAtmasAra saTIkA ||je|| atha tazetumAhasadanuSThAnarAgeNa tacheturmArgagAminAm / etacca caramAvarte'nAjogAdevinA navet // 3 // saditi--sadanuSThAnarAgeNa sat samIcInaM vItarAgoktamanuSThAnaM mokSopAyasevanaM tasmin yo rAgaH prItistena / tachetuH sa eva moda eva mododdeza eva hetuH pravRtteH kAraNaM yatrAnuSThAne sa tatuH / mArgagAminAM mArgAnusAriNAM javati / etacca etatpUrvoktaM tachetvanuSThAnaM / anAjogAderanAjogaH kriyAsvanupayogaH sa zrAdiryatra, AdipadAt vismRtyanAdarAzaMsAdayo graahyaaH| tasmAdanAnogAdeH / vinA rahitaM / caramAvarte caramo'ntyo yaH pujalaparAvartastasmin ekapujalaparAvartaparimANazeSasaMsArakAle'vaziSTe sati / jIvasyeti shessH| navet saMpadyata iti // 73 // caramAvartameva vizeSayatidharmayauvanakAlo'yaM navabAladazA'parA / atra syAt sakriyArAgo'nyatra cAsakiyAdaraH // 4 // dharmeti-ayaM pUrvoktaladANazcaramapujalaparAvartaH / dharmayauvanakAlo dharmasya tAruNyavayorUpaH samayo vartate / apraa'smaaninnaa'nekpujlpraavrtshesstaavtii| javabAkhadazA pravardhamAnamohamatikatayA saMsArasya kumArAvasthA navati / atroktarUpe caramAvarte / sakriyArAgaH satI prazasyA svarUpeNa sundarA'hiMsAdimayI sarvajJapraNItavidhiviziSTeti yAvat yA kriyA vandanAvazyakavratapAlanAdikA tasyAM rAgaH priitiH| syAnavet / anyatrAnekapumalAvarte / asatkriyAdaraH uktakriyAyA | viparItarUpAyAM zrAdaraHprItiH syAnaveta, tasyAH saavdyaadidossduussittvaacintnaadityrthH|| 4 // bAladazA pravardhamAnamAmayI sarvapraNItAvAyAdaraH uktakriyAya ||je|| Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SRIRECTECARRIOR dharmasya yauvanakAlena ko vizeSo javatItyAkAMkSAyAmAha-- logarAgAdyathA yUno bAlakrImA'khilA hiye / dharme yUnastathA dharmarAgeNAsakriyA hiye // 5 // jogarAgAditi-lo vatsa yathA yena dRSTAntena / yUnaH prAptatAruNyavayasaH puNsH| jogarAgAt loge kAmavilAse jAtarAgatvAt / akhilA samastApi / bAlakrImA bAlA laghuvayasaH kumArAsteSAM yA krImA dhUligRharacanayaSTyazvArohaNaparasparavaravadhyAropaNAdinA ramaNaprakAraH saa| hiye trapAyai navati tatastayA na krImati / tathA tenaiva prakAreNa / dharme yUnaH sanatiprade dharme taruNasya pravardhamAnadharmapariNAmena puSTasya / dharmarAgeNa dharme saMjAtarAgatvAt / asatkriyA'sarvajJoktA'vidhikRtA ca kriyA'mohopAyatvAt / hiye khajAyai javati sa tAM na krotiityrthH||5|| etadeva vizeSayati-- caturtha caramAvarte tasmApharmAnurAgataH / anuSThAnaM vinirdiSTaM bIjAdikramasaMgatam // 6 // caturthamiti-tasmAtoH / caturtha tazetunAmakaM / anuSThAnaM parabrahmaprApyupAyasevanaM / dharmAnurAgato jIvasya dharmapriyatvajavanAt / caramAvarte ekapudgalavarAvartAvaziSTasaMsArakAle vinirdiSTaM kathitaM / kathaMbhUtaM ? bIjAdikramasaMgataM bIjaM punaH punazcatu:zaraNagamanena sukRtAnumodanena muSkRtagarhaNena cAnudbhUtasya samyaktvasya AropaNaM tadAdi yeSu aGkurakAMmanAlapuSpaphaleSu teSAM yaH kramaH paripATI tena saMgataM samanvitaM / yamuktaM-"vidhinoptAdyathA bIjAdaGkarAyudayaH kramAt / phalasidhiM tathA dharmabIjAdapi vipurbudhaaH||1|| vapanaM dharmavIjasya satprazaMsAdi tajatam / taccintAdyaMkurAdi syAt phalasi ASTRA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtma sAra: saTIkaH // 0 // ROSASSASSARIGA dhistu nirvRtiH||2|| cintA satyanuSThAnadevamAnuSasaMpadaH / krameNAGkurasatkAMmanAlapuSpasamA matAH // 3 // " iti| | tRtIyapravaM. etamuktakramasamanvitaM caramAvarte jvtiityrthH|| 76 // uktakramameva zlokacatuSTayena darzayatibIjaM ceha janAn dRSTrA zukAnuSThAnakAriNaH / bahumAnaprazaMsAcyAM cikIrSA zuGagocarA // 7 // bIjamiti-iha jinazAsane ta'tvanuSThAnodayakAle ca / zukhAnuSThAnakAriNaH zuSaM sarvoktavidhipUrvakamanuSThAnaM modopAyasevanaM kurvanti yete tathA tAn / janAn nvyaan| dRSTvA vilokya / zudhAnuSThAne bahumAnaprazaMsAnyAM bahumAnamAntaraprItiH prazaMsA ca zudhakriyAyAH stutiH tAnyAM / zugocarA shushaanusstthaankrtvyvissyaa| yA cikIrSA kartumicchA pravartate saiva bIjaM dharmatarobIjAdhAnaheturnavati / iti satprazaMsA // 7 // tasyA evAnubandhazcAkalaMkaH kIrtyate'GkaraH / tatvanveSaNA citrA skandhakalpA ca varNitA // song tasyA iti tasyAH puurvoktshushaanusstthaancikiirssaayaaH| evetyavyavacchedena / akalaMko'nyAkAMkSAdidoSairvarjitaH / anubandho'naMgamanorathazreNipravartanaM sahacAritA vA / dharmataroH aGkara ujmaavsthaa| kIrtyate procyate / tayA citrA naanaavidhaa| takSetvanveSaNA tasyA anuSThAnazuddhiniSpatterye hetavo'vikalotpattisAdhanAni kAlavinayAdIni teSAM yA'nveSaNA tadanvayikadharmAnusandhAne vicAraNA pravartate sA / skandhakahapA dharmataroH kaamsdRshii| varNitA kathiteti / atrAGkarakAmAvuktau // 7 // Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | pravRttisteSu citrA ca patrAdisadRzI matA / puSpaM ca guruyogAdihetusaMpattilakSaNam // 7 // pravRttiriti-citrA zradhAnAsevanAdiprakAreNAnekadhA / teSu proktAnuSThAnazuddhihetuSu pratyekamaSTavidheSu kAlavinayAdirUpeSu jJAnadarzanacAritrAcAreSu / pravRttirudyamaH sA / patrAdisadRzI patraM parNa tadAdi yasya zrAdipadAcchAkhApatizAkhAdyA grAhyAH tena sadRzI tujhyA / matA kathitA / tathA guruyogAdihetusaMpattilakSaNaM gurugItArthAcAryAdistena yo yogaH saMyogaH sa AdiryeSAM AdipadAcchAstrazravaNAdhyayanAdayo grAhyAH, teSAM yA hetuzuddhInAM saMpattiH samRdhistairyukta eva kAlavinayAdhaMgAnAM sevane samarthaH syAt tavaNaM tadrUpaM puSpaM kusumaprAptiH dhrmtroiiyetyrthH|| e|| / jAvadharmasya saMpattiryA ca saddezanAdinA / phalaM tadatra vijJeyaM niyamAnmokSasAdhakam // 7 // nAvadharmasyeti-yA ca gItArthAcAryAdisaMyogena / saddezanAdinA satI nirdoSA yathAvasthitavastusvarUpAnidhAyinI yA dezanA dharmopadezaH sA zrAdiryatra praznAdike tena prakAreNa / jAvadharmasya aupazamikadAyikakSAyopazamikAnAmanyatamasya samyaktvasya sahajadharmasya vA / saMpattiH samRddhiH saMprAptirvA tadrUpaM / niymaadvshyNtyaa| yat modasAdhakaM mokSasya niSpAdaka / tadatra phalaM zeyamityarthaH // 70 // athAmRtAnuSThAnamAhasahajo lAvadharmo hi zuddhazcandanagandhavat / etamanamanuSThAnamamRtaM saMpracakSate // 1 // CASSESAMACROSSESSION Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprabaM. adhyAtma- sahaja iti-sahajaH svAnAvika zrAtmano vAstavikarUpa iti yAvat / zudhaH skldossvrjitH| jAvadharmaH svasya sAra: jJAnAdiSu prinnmnprinnaamruupopyogH| hi nizcayena / candanagandhavat yathA candanasya gandhazcandanAdaninno javati, saTIkA taghadAtmano'nanyarUpaH sahajazudhanAvadharmaH etagarne etatpratyakSadarzitasvarUpa AtmasthadharmaH sa garne'ntarnitIno yasmiMstat // 1 // tadAzayena mizraM / yat anuSThAnaM mokSopAyasya sevanaM / tat amRtamamRtAnuSThAnaM saMpracalate kathayantItyarthaH // 1 // atha zlokaSayenAsya lakSaNamAhajainImAjJA puraskRtya pravRttaM cittazuddhitaH / saMvegagarnamatyantamamRtaM tahido vipuH // 2 // jainImiti--jainI yA jinezvaraiH praNItA sA tAM jainI / AjJA siddhAntoktapaJcatiM / puraskRtya sarvatra dharmakRtyeSvagre 6 kRtvA zrAgamoktAnuyAyividhAyitA / atyantamatizayato'nivArya / saMvegagarna mokSAnilASeNAnvitaM / cittazudhito manasaH shudhopyogtH| yadanuSThAnaM pravRttaM kRtaM bhavet / tadamRtaM javatIti tavido'rhadAdayo viruktavanta ityarthaH // 2 // zAstrArthAlocanaM samyak praNidhAnaM ca karmaNi / kAlAcaMgAviparyAso'mRtAnuSThAnalakSaNam // 3 // zAstreti-yasya javyasya samyak zudhajAvena / zAstrArthAlocanaM zAstre jinAgame proktA ye'rthA jIvAdipadArthAsteSAmAlocanaM nayahetvAdita utpattisthitikhayaghArAcintanaM javet / ca punaH karmaNi kriyaayaaN| praNidhAnaM ekAgramanastvaM nvet| tathA kAlAdyaMgAviparyAsaH / kAlo'GgAderadhyayanasya kriyAyAzcAvasaraH sa zrAdiryeSAM tAni yAni aGgAni japAyA jIvasya // rg // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadanuSThAne moTe ca prayojakAni, zrAdizabdAdhinayabahumAnAdIni caturviMzatyaGgAni grAhyANi, teSAmaviparyAso nAnyathAcaraNaM yAnavet tat amRtAnuSThAnalakSaNaM jheyamityarthaH // 3 // uktAnuSThAnAnAM sadasadijAgaM darzayatiyaM hi sadanuSThAnaM trayamatrAsadeva ca / tatrApi caramaM zreSThaM mohoDaviSanAzanAt // 7 // | iyamiti-hiravadhAraNe / atra paJcavidhe pUrvoktAnuSThAne / antyaM yaM sadanuSThAnaM lavati / trayamAdyaM asadevAsundara-2 meva jheyaM / tatra cAntyaSyasya madhye'pi / caramamamRtAnuSThAnaM / mohogaviSanAzanAt moho'jJAnaM mohanIyakarma vA sa evo* graM viSamatyutkaTaviSavikArastasya nAzo'panayanaM tasmAghetoH / zreSThaM mahApradhAnaM jvtiityrthH|| 4 // sadanuSThAnalakSaNamAhaAdaraH karaNe prItiravighnaH saMpadAgamaH / jijJAsA tajjJasevA ca sadanuSThAnalakSaNam // 5 // Adara iti-zrAdaro vratAnigrahatapovaiyAvRttyAdeH sviikaarH| tathA karaNe prItiH vihArAvazyakAdInAM kriyayA niSpAhai dane prItiH premaparatA / tathA'vighnaH dharme vyaaghaataanaavH| tathA saMpadAgamo jJAnAdilakSmINAmAgamo vRddhiH prAptiriti yAvat / tathA jijJAsA vAstavikadharmAdInAM jJAtuminA / tathA tajjJasevA ca taM vastudharma jAnantIti tajjJAsteSAM gItArthamunInAM sevA naktikaraNaM / etat sadanuSThAnalahaNaM zreSThamodopAyasya svarUpaM nvtiityrthH||5|| Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtma sAraH saTIka // 2 // uktasadanuSThAnadhyaM yoganedeSvavatArayati | tRtIyapravaM. nedaijinnaM navedichApravRttisthirasikiniH / caturvidhamidaM mokSayojanAdyogasaMjJitam // 6 // nedairiti-idaM pUrvoktamanuSThAnaM / ichApravRttisthirasiddhiniHzvA zrutArthasya kartumajilASA, pravRttiH zrute vratAdike'rthe pravartanaM, sthiro vratAdike niraticAratA, siddhiH pareSAM dharmaprApiNI zaktiH, eteSAM dhandhe kRte taiH ilaadiniH| nedaiH / prkaaraiH| jinnaM nedaprAptaM / mokSyojanAt jIvasya mokSaNa saha saMbandhakaraNAt / yogasaMjhi yogAnidhAnaM / caturvidhaM catuHprakAraM nvedityrthH|| 6 // zroddezAnukrameNoktanedAn zlokaSyena vivRNotiichA tatkathA priitiyuktaa'viprinnaaminii| pravRttiH pAlanaM samyaka sarvatropazamAnvitam // 7 // | ileti-yasya puruSasya tatkathA yogasvarUpadarzanavatI kathA dharmopadezavArtA / avipariNAminI na vipariNAminI yogadharme vimukhakAriNI na bhavati kiM tvanimukhasaMpAdinI javati / prItiyuktA premadAyinI syAt / tasya zcheti zlAyogo navati / tathA sarvatropazamAnvitaM sarvatra sarvasattveSu sarvakAle sarvakartavyeSu ca upazamena zAntijAvenAnvitaM sahitaM / samyak yAnaMgena gRhItaM tathaiva vidhinA / pAlanaM vratAnigrahANAM nirvahaNaM / yasya syAttasya pravRttiritinAmako yogo 4 // 2 // javati ityrthH|| 7 // Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satkSayopazamotkarSAdaticArAdicintayA / rahitaM tu sthiraM sikiH pareSAmarthasAdhakam // 6 // saditi--satkSayopazamotkarSAt san samIcIno yo mohanIyakarmaNa udayaprAptasyAnujavanena dayaH, anuditasya codayanirodhanaM kSayopazamaH procyate tasya ya utkarSo'tizayastasmAt / aticArAdicintayA aticAro vratamaryAdokhaMghanapari pAmo vyApArazca sa AdiryeSAM te, zrAdipadenAtikramavyatikramAnAcArA grAhyAH, teSAM yA cintA manaHpariNatistayA / 6 rahitaM varjitaM / sthiraM sthirayogo navati / tu punH| pareSAmAtmavyatiriktAnAM / arthasAdhakaM dharmasiddhidAyakamanuSThAna / sidhiH sighiyogo navedityarthaH // 7 // ___ atha caturtiH zlokaireSAmeva vizeSa darzayatinedA zme vicitrAH syuH kssyopshmjedtH| zramAprItyAdiyogena navyAnAM mArgagAminAm // / nedA iti-ime puurvoktaaH| ledA incAyogAdiprakArAH / yopazamajedataH yopazamaH pUrvoktasvarUpastasya ledo jIvAnAM tAratamyena javanaM ttH| vicitrAH syuH utkarSApakarSapariNAmarUpA anekavidhA javanti / zraghAprItyAdiyogena zramA AstikyaM, prItirdevagurudharmaviSaye ruciH, te AdI yeSAM teSAM yo yogaH prAptistena / mArgagAminAM mArgAnusAriNAM / ja-13 vyAnAM modAnilASiNAM nvnti| eteSAM caturNA madhye kasyacinnavyasya zrayAyogaH, kasyacitprItiyogaztyAdi zeyamityarthaHe athelAdInAmuddezAnukrameNa phalapranAvamAha-- anukaMpA ca nirvedaH saMvegaH prshmstthaa| eteSAmanujAvAH syuribAdInAM yathAkramam // e|| Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaparva adhyAtma sAraH saTIka // 3 // anukaMpeti-eteSAmanantaroktasvarUpANAM / zvAdInAM zvApravRttisthirasighiyogAnAM / yathAkramamuktakramamanatikramya / anukaMpAdayaH zranujAvAH tenya udbhUtAH phakharUpaprajAvAH syurjvntiityrthH| anukaMpA vyato du:khitasya du:khapratIkArakaraNe jAvatazca aprAptadharmasya dharmaprApaNe karuNA / tathA nirvedo navAdAvaudAsinyaM / tathA saMvego mokSAjilApo devagurudharmeSvAstikyaM ca / prazamaH sAmarthya satyapi kRtAparAdheSvavi mA / ete'nunnAvAH syurityarthaH // e|| athaiteSAmeva sUtrasthAnAvalaMbanena sAphalyamAhakAyotsargAdisUtrANAM shrkaamedhaadinaavtH| zvAdiyoge sAphalyaM dezasarvavrataspRzAm // 1 // kAyotsargeti-kAyotsargAdisUtrANAM kAyaH zarIraM tadyApAro'pi tasmAdajinnatvAt kAyaHprocyate tasya ya utsargastyAgaH sa AdiryeSAM, AdipadAccaturviMzatistavAdayo grAhyAH, tatpratipAdakAni yAni sUtrANi 'vaMdaNavattiyAe tti' ityAdIni teSAM / zradhAmedhAdilAvataH zradhA jinavacanoktasya karaNecA AstikyaM ca sA ca mithyAtvamohanIyazyopazamajA. jIvasya dharmarucipariNAmatvAt tayA ilAyoge sAphaTyaM jJeyaM, tathA medhA zAstroktasUdamArthagrAhicittadharmastayA ca sarvavrata-12 pratijJApAlanArthatvAt pravRttiyoge sAphaDyaM, te AdI yAsAM, AdipadAddhRtidhAraNe grAhye, tatra dhRtiH cetasaH svAsthyaM, tayA cAticArAdyanutthAnahetutvAt sthirayoge sAphaTyaM / dhAraNA ca pUrvAparaguNAnAM nirantarasmRtyupayogaH, tayA ca parA-1 rthasAdhanasamarthatvAt sighiyoge sAphalyaM navati, tAsAM jAvaH zramAdipariNAmasya prAptiH tataH / dezasarvavrataspRzAM dezaviratisarvavirativatAM zvAdiyoge pUrvadarzitakramAnusAreNa sAphavyaM saphalatvaM bodhymityrthH|| e1|| // 3 // Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eSAM pariNAmatAratamyena doSAnAvaM darzayatigumakhaMgAdimAdhuryannedavat puruSAntare / nede'pIchAdinAvAnAM doSo nArthAnvayAdiha // e|| | gumakhaMDeti-ihAsmin yogavicAre / zlAdinAvAnAM zvAdayaH pUrvoktA ye lAvA dharmapariNAmAsteSAM / puruSAntare ekasmAtpuruSAdanyaH puruSaH prANI puruSAntaraM tasmin / jede'pi tAratamye'pi nyUnAdhikye'pIti yAvat / arthAnvayAt zvAdinAvasaMbandhAt / doSo neti vAdiyogatvena kathane doSo na navati / kimiva ? gumakhamAdimAdhuryajedavat gumasya gumAntareNa khaMDAyAH khaMmAntareNa yanmadhurasya nAvo mAdhurya tasya nedo nyUnAdhikatvamapi madhuraM procyate, na kaTukaM, taghadatrApi bodhymityrthH|| e|| svAdiyogavarjitAnAM sUtrAdipradAne doSamAhayeSAM nechAdilezo'pi teSAM tvetatsamarpaNe / sphuTo mahAmRSAvAda ityAcAryAH pracadate // 3 // yeSAmiti-yeSAM keSAMcidapi dUranavyAdInAM / svAdilezo'pi zvAdiproktarUpasya yogasya khezo'zaH so'pi / neti na dRzyate, zraddhAderanAvAt / teSAM tu dRDhamithyAtvavatAM / etatsamarpaNe etasya yogapratipAdakazAstrasya vratAdiyogasya ca samarpaNe pradAne kRte sati / sphuTaH prakaTaH / mahAmRSAvAdaH mahAn lokottararUpo purkhajabodhitvaheturmaSAvAdo mithyAvAdo navati / ityevaM / zrAcAryAH shriihrijnaadyH| pracazte'nidadhate ityrthH|| e3 // Torino Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprabaM. adhyAtmasAraH maTIkA // 4 // ASSASSARIGRASSLAUGAISANOG uktadoSaM vizadayatijanmArgotthApanaM bADhamasamaJjasakAraNe / nAvanIyamidaM tattvaM jAnAnairyogaviMzikAm // e|| janmArgeti-asamaJjasakAraNe asamaJjasamasaMgatamayuktiyuktamiti yAvat tasya kAraNaM hetustasmin kRte sati / bADhamatizayena / unmArgotthApanaM ud navaMghanena gamanaM mArgAnmuktipathAt janmArgaH kupathastasyothApanaM jAgRtakaraNaM zAntasyojAvanaM kRtaM navati / ataH yogaviMzikAM zrIharijaprasUrikRtaM viMzatinAmakaM viMzatisaMkhyAkaprakaraNAtmaka zAstraM tasmin vartamAnA yA yogaviMzikA tAM / jAnAnaistajjJAnavaniH zdamuktarUpA tattvaM prmaarthH| nAvanIyaM smygvicaarnniiymityrthHe| ayopadezapUrvakamupasaMharatitridhA tatsadanuSThAnamAdeyaM zurucetasA / jJAtvA samayasanAvaM lokasaMjJAM vihAya ca // ee|| ||shti sdnusstthaanaadhikaarH|| vidheti-zumacetasA zucha rAgAdikalaMkaviraheNa prasannaM cetazcittavRttiryasya sa tathA tena / tat pUrvokaM / sadanuSThAnaM prazastAgamoktasichisAdhanaM / samayasanAvaM samayo jinAgamastasya yaH sannAvaH paramArthaH taM / jJAtvA buvA / ca punaH / khokasaMjJAM vihAya khokasaMjJA pUrvokkA zAstragurUktilokavyavahArasArAne nirapekSatA tAM vihAya parityajya / tridhA kRtakAritAnumatinistriprakAraM / zrAdeyamAdaraNIyaM ityrthH|| e|| // iti sdnusstthaanaadhikaarH|| 4 // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASTRATEGI manaHzuddhimUkhameva sadanuSThAnaM navatItyato manaHzuchimAhajacitamAcaraNaM zunamilatAM prathamato manasaHkhata zodhanam / gadavatAmakRte malazodhane kamupayogamupaitu rasAyanam // e6|| nacitamiti-zunamAtmanaH sarmamaMgalaM satyAdikaM vA / invantyajilaSantIti tathA teSAmitratAM / khalu nizcayena / prathamataH pradhAnavRttitaH pUrva vA / manasazcittavRtteH / zodhanaM sthiratvasaMpAdanenAzunadhikaTpatyAgena vimalatAvidhAnaM / AcaraNaM zujanAvanAcyAsAditapAyasevane pravartanaM / ucitaM yogyamasti / atrArthe dRSTAntamAha-gadavatAM gado rogo'sti yeSAM teSAM / malazodhane malo jaTharAntargatapurIpajaMbAlAdirUpastasya yabodhanaM virecanAdinA bahirniSkAsanaM tasmin / akRte'vihite sati / rasAyanaM tAmrajasmAdimahauSadhaM / kamiti kiMnAmakaM / upayogaM rogahAnyAdikAryakArisAdhanatvaM / napaitu prApnotu ? na kamapItyarthaH / taghanmanaHzodhane'kRte'nuSThAnamapi modArthinAM saphalaM na navati ityarthaH // e6|| Atmano rAgAdidopotpAdane svamana eva hetutAM yAtItyAhaparajane prasanaM kimu rajyati dviSati vA svamano yadi nirmalam / virahiNAmaraterjagato raterapi ca kA vikRtivimale vidhau // e // parajana iti-he Atman yadi / svamanaH svakIyA cittvRttiH| nirmalaM rAgaSamohajAladoSamalavarjitaM / tadA parajane Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprabaM. adhyAtma- para zrAtmavyatirikto jano mitrajaktaripustrIpuruSAdirUpastasmin / prasannaM sudRDhaM yathA tathA / rajyati guNe rUpe ca muhyati sAra: sati jatirAgapare jAte sati / vA'thavA sugADhaM vipati dharmaSAdinopasargAdIn kurvati sati / tadapi yoginaH kimu ko saTIka harSazoko navataH kiM vA duHsahaM syAnna kimapItyarthaH / tatra dRSTAntamAha-virahiNAM nartRvirahitastrIjanAnAM striivirhit|| 5 // napuMsAM vA / arateH canmodayena sNtaapotptteH| tathA jagato vizvasya zItalarazmiprakAzato raterapi pramodotpattito'pi / vimale svnaavshudhe'traadimlvrjite|vidhau cnch| kA kinaamikaa| vikRtirvikArapariNatirAyAti?na kaapiityrthH||7|| AtmanaH zokAdyutpAdane paro'kAraNamevetyAharucitamAkalayannanupasthitaM svamanasaiva hi zocati maanvH| upanate smayamAnamukhaH punarnavati tatra parasya kimucyatAm // e7 // rucitamiti he Atman tvaM pazya / kiM ? yat mAnavo manuSyaH / rucitaM svAnISTaM sukhAdihetunUtaM vastu / anupahai sthitaM kRtopAyenApyaprAptaM / zrAkalayan aA samantAdhijAvayan jAnAna iti yAvat / hi nizcayena / evo'vdhaarnne| anyatsarvaM parihRtyaikenaiva svamanasA nijacetasA kRtvA / zocati zokayukto navati / tathA upanate tatprApte sati punH| smayamAnamukho harSAyamAnavadano javati / tatra zokaharSotpattau / parasya svamanovyatiriktasyAnyasya 55dattAdeH / kimiti | prazne / kiM kAraNatvamasti ? cedastIti zAtaM, tarhi ucyatAM kathayatu / naastyevetyrthH|| e|| // 5 // Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * AXXARA***IST vakSyamANalakSaNairmanaHkapireva duHkhada ityAhacaraNaraNegaghaTAn praviloThayan zamarasaM sakalaM vikiratyadhaH / capala eSa manaHkapiruccakai rasavaNi gvidadhAtu munistu kim // ee|| caraNeti-loH sAdho eSa svAnunavapratyakSatayA sthito manaHkapiH mana eva ceta eva kpirmrkttH| naratizayena / capalazcaJcalo'sti / sa kiM kurvannastItyAha-caraNayogaghaTAn caraNaM sarvaviratidezaviratirUpacAritraM tasya ye yogAH damAmRtAsthairyAdayaH sAdhakalAvAsta eva ghaTAH sakalArthasAdhakazAntarasannRtAH pUrNakalazAstAn / pravilomyan unmatto nUtvA'dhomukhatvena prapAtayan / sakalaM samagraM / zamarasaM zAntarasaghRtAdikaM / adho viSayakaSAyatRSNAmohamadapracurapaMkile murgatipathajUtale / vikirati vikSipati virasaM karoti / tadA muniH sAdhurUpaH / rasavaNiya rasavyApArI / kimiti prazne / |turvinigrahe kiM vinigrahaM ke nivAraNopAyaM vA / vidadhAtu karotu ? yadi paraM svAdhyAyAdivyApRto navettadA kSaNaM tiSThet , na tvanyat kimapi nivAraNasAdhanamastItyarthaH // ee|| saMyamasthairyahantA mano'zva ityAhasatatakuhitasaMyamanUtalosthitarajonikaraiH prathayaMstamaH / atidRDhezca manasturago guNairapi niyaMtrita eSa na tiSThati // 10 // .. RRCHISARGA4%AGACASE Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tRtIyaprabaM. zradhyAtmasAra: saTIkA // 6 // satateti-he prANin eSo'nujavapratyakSatayA sthito mnsturgshcitthyH| zratidRDhaiH suprabakhaiH / gunnaiaanaadiraajiH| niyaMtrito bayo'pi / naiva tiSThati naiva sthitiM karoti / kiM kurvan ? satatakuTTitasaMyamajUtalosthitarajonikaraiH satatamanArataM kuTTitaM capalasvajAvapAdaprahArairjarjarIkRtaM yat saMyamajUtalaM saptadazavidhacAritrarUpapuruSanivAsasthAnasthairyamahItalaM tasmA'sthitAH samudbhUtA ye rajasAM karmadhUlInAM nikarAH samUhAstaiH / tamo'jJAnajanitapApAndhakAraM / prazrayan sarvato vistArayannevAste purdamatvAdityarthaH // 10 // mano murArodhapavano'stItyAhajinavacoghanasArama limbucaH kusumasAyakapAvakadIpakaH / ahaha ko'pi manaHpavano balI zunnamatimasaMtatinaMgakRt // 11 // jinavaca iti-ahaheti khede / he Atman / ayaM sarvasyAnunavapratyadatayA sthitaH / manaHpavanaH sarvatrAnivAritagatirmanovAyuH / ko'pyapUrvaH / valI balavAn vrtte|kthNnuutH?jinvcodhnsaarmlimlucH jinAH sarvavido'rhantasteSAM yAni vacAMsi sidhAntAstAnyeva ghanasArA viziSTaparamArthasAravatkarpUrotkarAsteSAM malimbucaH taupayogaharatvAttaskaraH / tathA | kusumasAyakapAvakadIpakaH kusumAnyeva puSpANyeva sAyakA bANA yasya sa kandarpa iti yAvat sa eva pAvako'gnistaM dIpa-18 yati prajvAlayatIti tadhikAravardhakatvAt tathA / tathA zulamatidrumasaMtatijaMgakRt zujA dharmamaMgakhavatI yA matirbudhiH saiva // 6 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAJcitakalyANaphaladA dumasaMtatiH surataruzreNistasyA naMgamunmUlanaM karoti yaH sa tathAvidho'stItyevamavazIkRto manaHpavanaH sarvAnarthakaro nvtiityrthH||11|| mano madAndhatvAcastItyAhacaraNagopuranaMgaparaH sphuratsamayabodhatarUnapi pAtayan / jramati yadyatimattamanogajaH kva kuzalaM zivarAjapathe tadA // 10 // caraNeti-he Atman yadi caraNagopurajaMgaparaH caraNaM sarvaviraticAritraM tadeva zivanagarapravezahetutvAjopura pratolI tasya naMge prapAtane paraH kRtodyamaH / apiH punararthe / punaH sphuratsamayabodhatarUn sphuranto jAgratsvajAvA ye samayasya jinAgamasya bodhA vicitravastusvarUpagrahaNasamarthA jJAnaprakArAsta eva taravaH satphaladA vRkSAstAn / pAtayan unmUlayan / atimattamanogajaH atimatto'tizayita janmattanAvaM gato manogajo mana eva gajo hastI / jramati svairaM pracarati / tadA zivarAjapathe modapuracatuSpathe / kuzalaM demaM kriyAyA mokhetutvamiti yAvat / kva kutra javet ? na kaapiityrthH||10|| guNavane mano'gnirityAhavratatarUn praguNIkurute jano dahati uSTamanodahanaH punaH / nanu parizrama eSa vizeSavAn kva navitA suguNopavanodaye // 103 // 24ASLAHI SASSASSA ACCIAIAX Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtma-4 sAra: saTIkA 1961 tRtIyaprava // 7 // nayA kriyamANa: / eva upavayatIti // vratatarUniti-jano yogipuruSaH |vrttruun vratAni prANAtipAtaviramaNAdIni tAnyeva taravaH samatiphaladA vRkSAstAn / praguNIkurute prauDhodyamapariSahasahanasanAvanArasena praguNAH puSpapallavAdyupetaphalapradAnasamarthA yathA kRtA javanti tathA tAn kurute niSpAdayati / punastadanantaraM tAn puSTamanodahanaH puSTo rautrAdipuAnapariNato mana eva dahano vahniH / dahati jasmasAt karoti / nanviti komalAmaMtraNe he zrAtman vicAraya manodahanenaivaM punardAhaviSaye kRte sati / eSa sAkSAtvayA kriymaannH| parizramo vratataruniSpAdanodyamaH / suguNopavanodaye suguNAH zojanA niraticAratAkhaNA dharmyazukladhyAnAdayo vA guNAsta eva upavanaM ramyArAmastasya ya udayo vRddhistasmin / va kadA / vizeSavAn svaphalaprAgjAreNAlaMkRtaracanAvAn / javitA naviSyatIti // 103 // anigRhItamanA anartha prApnotItyAhathanigRhItamanA vidadhatparAM na vapuSA vacasA ca zunakriyAm / guNamupaiti virAdhanayAnayA bata purantanavajramamaJcati // 104 // anigRhItamanA iti-anigRhItamanA na nigRhItaM svecayA viSayAdiSu pravartamAnamapi na niSirNa mano'ntaHkaraNaM yena sa tathAjUtaH pumAn / vapuSA kAyavyApAreNa / ca punH| vacasA'dhyayanAdivAgvyApAreNa / yAM zukriyAM zujAM samatidAyinI jinoditAM kriyAM saMyamataporUpAM / parAM prakRSTAM / vidadhat kurvannapi / anayA manaHsaMbandhinyA / virAdhanayA khaMganayA / gueM kriyAphalaM / na naiva upaiti prApnoti / bateti khede / pratyuta purantajavantramaNaM duHkhena mahatA kaSTena puSTo tAtyAha Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA'ntaH pAro yasya sa tAdRzo javaH saMsArastasya namaH paryaTanaM tamaJcati prApnotIti mano vazaM neyaM, anyathA'narthaparaMparApattiH syaadityrthH||10|| strInogAdInanuJjAno'pi manodoSeNa vijhavanAM prApnotItyAhazranigRhItamanAH kuvikalpato narakamRti taMphulamatsyavat / zyamanakSaNajA tadajIrNatAnupanatArtha vikalpakadarthanA // 105 // zranigRhItamanA iti-zranigRhItamanAH na nigRhItamAzravenyo'nirukaM manazcittaM yena sa tathAvidho jIvaH / kuvikaTapato hiNsaadissttaadhyvsaaytH| taM'lamatsyavat taMDulamAtratanu'AnatatparakhaghumInavat / narakaM murgatiM / zannati gachati / / zyamanantaroktA teSAM narakagatigamanarUpA / anupanatArthavikalpakadarthanA anupanatArthasyAprAptadhanastrIjogAdikasya ye vikaTapAH saMkalpAstairdattA kadarthanA yaatnaa| anadAejA'nojanajanyA / tattasya muAninaH ajIrNatA'tisAravatI jayarAmayatA jaatetyrthH||10|| manorodhaM vinA'nyayatanA niSphaletyAhamanasi lolatare viparItatAM vacananetrakare gitagopanA / vrajati dhUrtatayA hyanayAkhilaM nividaMjaparairmuSitaM jagat // 16 // Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma sAra: saTIkaH SCREENA | manasIti-manasi svacitte / lokhatare'tizayena lolaM capalaM lolataraM tasmin sati / vacananetrakareGgitagopanA atra 8 tRtIyaprabaM. gopanAzabdaH pratyekamanisaMbadhyate, vacanaM nASaNaM tena kathane, netre locane tAnyAM vilokane, karau hastau tayozcAlane, iGgitaM sAmAnyena zarIraceSTAkaraNaM, eteSAM dhandhe kRte taiyA~ gopanA svavyavahAre'nucitAbAdanAya yatanA / viparItatAM yatanAphalatyAgena murgatihetutAM / brajati gati prApnotIti yAvat / hi nizcayena / anayA darzitarUpayA / dhartatayA vnycnvRttigopnyaa| niviDadajaparaiH nivimo ghanakagninIrandhro yo daMlo mAyAvitvaM tasmin parAH sulaMpaTAstaiH / akhila samastaM / jagadizvaM / muSitaM luMTitamityarthaH // 106 // manaHzudhireva zivazrIvazIkaraNamityAhamanasa eva tataH parizodhanaM niyamato vidadhIta mhaamtiH| damaneSajasaMvananaM muneH parapumartharatasya shivshriyH|| 107 // manasa iti-tataH pUrvoktasarva kriyaaviphltaanvnhetutH| mahAmatiH mahatI mokSarUpakAryasAdhikA matirbudhiryasya sa tthaa| niyamato nishcytH| evo'vadhAraNe, aparasarvasAdhanAni gauNIkRtya mukhyavRttyA eka / mnsshcittvRtteH| parizodhanaM paritaH sarvodyamena zodhanaM vimakhatAkaraNaM / vidadhIta kurvIta / idaM manasa ujjvakhatAkaraNaM / parapumartharatasya prH| sarvotkRSTaH sa cAsau pumarthaH puruSasyAtmano'rthaH kArya mokSa ityarthaH tasmin ratastatparastasya / muneH saadhoH| zivazriyo | | // // hai muktikhdmyaaH| zrajeSajasaMvananaM zraneSajamanauSadhaM saMvananaM vazIkaraNaM AkarSaNamiti yAvat navatItyarthaH // 17 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha zlokaSyena manaHzudheH prajAvamAhapravacanAbja vilAsaraviprajJA prshmniirtrNgtrNginn|| hRdayazujhirudIrNamadajvaraprasaranAzavidhau paramauSadham // 10 // pravacaneti-hRdayazuddhiH hRdayaM manastasya yA zuddhiH suvikapakaraNena nirmalavRttiH saa| pravacanAbjavilAsaraviprajA prakRSTaM sarvottamaM vacanamAgamAtmaka pravacanaM tadeva apsu jAtamabja kamalaM tasya vilAso vividhArthasphuradrUpavikAzakaraNaM tasmin raviprajA sUryakiraNakAntistadrUpA tatsadRzI vA'sti / tathA prazamanIrataraMgataraMgiNI prazama inchiyamanaHkaSAyadamA dAntirvA sa eva nIra vimalajalaM tasya ye taraMgAH kalolAsteSAM taraMgiNI nadI / yathA nadyAM jalakalolAstathA manaHzudhau prazamakabolAH samuncasanti / tathA udIrNamadajvaraprasaranAzavidhau udIrNo'tizayena prakupito yo mado jAtikukharUpatapaHzrutabaladhanaizvaryajo garvaH sa eva jvaro dAhakArirogavizeSastasya yaH prasaraH sarvAMgavyAptistasya yo nAzavidhirnivAraNopAyastasmin / paramauSadhaM mahArasAyanaM vartate / manaHzucau madavikArajo dAho na javatItyarthaH // 10 // anujvaamRtkuNkrmnuttrvrtmraalvilaaspyojinii| sakalakarmakalaMka vinAzinI manasa eva hi zuddhirudAhRtA // 10 // | anunaveti-evo'vadhAraNe / manasaH zudhireva, na tvanyat kimapi / hi nizcayena / anujavAmRtakuMma anujavo nirdhA-3 Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtma sAraH saTIka // e|| ritavastugrAhijJAnaM tadevAmRtaM sakalajanmAdirogaharA sudhA tasya kumaM hradastattuSyAsti / tathA anuttaravatamarAkhavilAsa-13/ tRtIyapa. payojinI anuttarANi sarvottamAni yAni bratAni vinivRttipariNAmamayamahAvratAni tAnyevAtivimalasvannAvatvAnmarAlA rAjahaMsAsteSAM yo vilAsaH sahajAnandasvajAvaramaNatA tadartha payojinI kmlinii| tathA sakalakarmakalaMkavinAzinI sakalAni sarvAMzasattAtaH samUlAni yAni karmANi jJAnAvaraNIyAdIni taiH kRto yaH kalaMko jIvasya sarvApavAdamakhamalInatA tasya vinAzinI hI manaso hRdayasya zuddhirvizadAzayatA udAhRtA jinAdiniH kathitetyarthaH // 10 // atha zlokapaJcakena manaHzudhdhyupAyamAhaprathamato vyavahAranayasthito'zujavikalpanivRttiparo navet / zunavikalpamayavatasevayA Tharati kaMTaka eva hi kaMTakam // 110 // prathamata iti-mana zudhiminchan muniH| prathamata zrAdau / vyavahAranayasthito vyavahAraH paThanapAThanAvazyakapratyupekSaNAhArazudhdhyAdikriyA tameva dharmatvena manvAno yo nayo naigamavyavahArAdikastasmin sthitastaM puraskRtya pravartamAnaH / zujavikaTapamayavratasevayA zunavikarUpA jIvarakSAdimanorathAstanmayA yA vratasevA mahAvratAdipAlanA tayA / azujavikalpani // 0 // vRttiparaH azujAH parastrIdhanaharaNajIvaghAtAdicintanarUpA vikaTpA manorathAstenyo yA nivRttirmanaso vyAvartanaM tasyAM paro divAnizamudyamavAn / javetsyAt, tasyAzulasaMkaTapanivRttihetutvAt azujAn iratyeva / nanu pravRttireva kathaM pravRtte Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ strI syAdetadarthe dRSTAntamAha-hi yataH kaMTakastIkSNAgravRdAMga lokaprasicha sa eva kaMTakaM pAdAdau khagnaM harati umarati, tbbujprvRttirshujprvRttimughrtiityrthH|| 11 // uktArthameva dRSTAntAntareNa dRDhayativiSamadhItya padAni zanaiH zanaiIrati maMtrapadAvadhi maaNtrikH| javati dezanivRttirapi sphuTA guNakarI prathama manasastathA // 111 // viSamiti-yazretyadhyAhArya / yathA mAMtriko maMtro devatAdhiSThitA varNAvalI viSApahArAdistamadhIte vetti vA yaH sa| mAMtrikaH / maMtrapadAvadhi maMtraparyante svAhAdipadaM yAvat / zanaiH zanaiH mandadhvaninA varNoccArakAlakrameNa / padAni maMtravAkyAni / adhItya pavitvA / viSa sarpAdidaMzaja / harati shriiraattdhegvyaaptimpnyti| tathA tenaiva prakAreNa / manaso'ntaHkaraNasya / prathama sarAgAvasthApravRttau / dezanivRttirdezato'zujasaMkapamAtrato nivRttirapravartanaM sApi azujavinAgamAtranivRttirapi / sphuTA sAkSAt anujUtasthairyaprasannahRdayAdidRSTaphakhatvena / guNakarI manaHzudhau nirvikalpasahajasukhadA jvtiityrthH|| 111 // cyutamasahiSayavyavasAyato khagati yatra mano'dhikasauSThavAt / pratikRtiH padamAtmavadeva vA tadavalaMbanamatra zujaM matam // 11 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 954 tRtIyaprabaM. thadhyAtmasAraH saTIkaH cyutamiti-manazcittaM / asahiSayavyavasAyataH asannazojano yo viSayo manasazcintanIyamAtarauSadhyAnAdi tasmin yo vyavasAyo manaso vyApArastasmAt / cyutaM vyAvRttaM sat / adhikasauSThavAt adhikamatizayena yatsauSThavaM suprasannatA zunasaMkaTapakauzalaM vA tasmAt / yatra dhyAnAvazyakAtmasvarUpacintanAdau / khagati lInatAM yAti / tatpadaM tastu kriyA-18 dikaM vA / Atmavat nijasvarUpavat / vA'thavA / pratikRtiH jinapratimAvat jinapratibiMbavat / atra manaHzudhau / zuz2a sundaraM / avalaMbanaM hetvAdhAraM / mataM kthitmityrthH|| 11 // __evaM kiyaduraM pravartitavyamityAkAMdAyAmAhatadanu kAcana nizcayakalpanA vigalitavyavahArapadAvadhiH / na kimapIti vivecanasaMmukhI navati sarva nivRttisamAdhaye // 113 // tadanviti-vigalitavyavahArapadAvadhiH vigalitaH srastaH paripUrNapAlitatvAt pRthagjUta iti yAvat vyavahAraH pUrvotastasya yatpadaM sarAgAvasthAdisthAnaM tasya yo'vadhiH vyavahAradazAyAH pUrtiryasyAM sA tathA / tadanu tattasmAt azujavikaspAnutthAnAt anu pazcAt / na kimapi na vidyate kimapi kiJcanamAtramapi vyavahAreNa mama sAdhanaM iti vivecnsNmukhii| ityamunA vakSyamANaprakAreNa / vivecanaM nizcayavyavahArayoH svaparasvarUpayozca paraspareNa pRthakkaraNaM tasmin saMmukhI tatra [viparyAsavarjitA niSpannaprAyA sukhayatAvatI tayoranurUpapariNAminIti yAvat / kAcana apUrvA suukssmnaavgraahinnii|| nizcayakalpanA nizcayaH pAriNAmiko nijasvajAvastasya kahapanAnumititulanA kAryA / kimartha ? sarvanivRttisamAdhaye / ||e0|| Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 06 GLO sarvasya zunAzunasaMkaTaparAzeH pravRttervA nivRttiAvRttiyasmin sa cAsau samAdhiyeye ekAgratA tasmai bhavati svayameva jAyata ityrthH|| 113 // nizcayadazAmevAhazha hi sarvabahirviSayacyutaM hRdayamAtmani kevalamAgatam / caraNadarzanabodhaparaMparAparicitaM prasaratyavikalpakam // 114 // iheti-hi nizcayena / iha nirvikapadazAyAM / hRdayaM manaH / sarvabahirviSayacyutaM sarvaH samagraH bahirAtmavyatiriktaH dAbAhyo viSayo manasi cintanIyastasmAcyutaM rahitaM sat / kevlmekaagrtyaa| Atmani zudhAtmasvajAve / AgataM lypraapt| caraNadarzanabodhaparaMparAparicitaM caraNaM samatAsthitirUpacAritraM, darzanaM ca samyaktvaM sAmAnyabodho vA, bodhazca vizeSagrAhijJAnaM teSAM yA paraMparAvichinnadhArA tayA paricitaM paunaHpunyena saMsargIkRtaM / avikaMpakaM vikaTapAtItaM stimitodadhivanistaraMga manaH prasarati Atmanyeva vyaamotiityrthH|| 114 // asyA eva vizeSamAhatAdadamanyApaityadhunApi no niyatavastuvilAsyapi nizcayAt / kSaNamasaMgamudItanisargadhIhatabahirmahamantarudAhRtam // 115 // ROGROCEAECSCROCHACHAR SeSSLOGASOLESALE tha016 Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtma sAra: saTIkaH tadidamiti-tattasmAnistaraMgatvaprApaNAt / adhunA saMprati nizcayaprAptyavasare / idaM yogimanaH / niyatavastuvilAsyapi da tRtIyaprabaM. niyataM nizcitaM yaSastu caitanyasvarUpaM tasmin vilAso ramaNasvannAvo vidyate yasya tattathAvidhamapi sat / nizcayAnnizcayasvajAvAt / anyat vyavahAravikaTparAgAdikaM / naiva upaiti naiva gRhANi / kutaH? yataH kSaNaM pAdimAtrakAlaM yAvat / asaMga nirAlaMbanaM sat / udItanisargadhIhatabahirgrahaM udItA udayaM prAptA nisargA svanAvamAtragrAhiNI yA dhIbudhistayA hataM nirastaM parihRtamiti yAvat bahirgrahaM bahirmukhajJAnaM yasya tadevaMvidhaM / antazcittaM / atra nizcayakaTpanAyAM / udAhRtaM kthitmityrthH||115|| atha zlokaSyenopasaMharatikRtakaSAyajayaH sagajIrima prakRtizAntamudAttamudAradhIH / khamanugRhya mano'nunavatyaho galitamohatamaH paramaM mahaH // 116 // kRteti-udAradhIH udArA nirvikAratvAtprazasyA dhIrbudhiyasya sa tathAvidhaH pumAn / kRtakaSAyajayaH kRto niSpAditaH kaSAyANAM krodhAdInAM jayo'jijavo yena sa tathAvidhaH san / svaM nijaM / manazcittaM / anugRhya zrAtmasvarUpAnukUlaM vidhAya / aho ityAzcaryakaraM / saganIrima atyagAdhaM / prakRtizAntaM prakRtyA svajAvena zAntaM sthAyitnAvakaM saMtApavarjitamiti yAvat / udAttamatipradhAna / galitamohatamo gakhitaM sarvathA parighraSTaM mohatamo moho'jhAnaM mohanIyakarmajo Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikArazca tadeva tamo'dhakAro yasmAttattathA / paramaM sarvotkRSTaM / mahastejo jyotiHsvarUpamAtmAnamiti yAvat / anulavati sAkSAdiva lakSyaviSaye karotItyarthaH // 116 // galitapuSTavikalpaparaMparaM dhRtavizuddhi mano javatIdRzam / dhRtimupetya tatazca mahAmatiH samadhigati zuyazaHzriyam // 117 // ||iti mnHshubhydhikaarH|| // iti mahopAdhyAyazrIkalyANavijayagaNiziSyamukhyapaMmitazrIvAjavijayagaNiziSyamukhyapaMDitazrIjitavijayagaNisatIrthyatilakapaMmitazrInayavijayagaNicaraNasevinA paMmitapadmavijayagaNisahodareNa paMmitayazovijayena viracite'dhyAtmasAraprakaraNe tRtIyaH prbndhH||3|| | galiteti-gakhita'STavikalpaparaMparaM galitAunnAvaM prAptA puSTAnAmazulAnAM vikahapAnAM manorathAnAM paraMparA zreNiya-14 smAttattathAvidhaM / tathA dhRtavizuddhi dhRtA dhAritA vizuddhiH svanAvazucatA yena tattathAvidhaM / manazcittaM / IdRzamevaMprakAraprAptaM / javati jAyate / tatastathAvidhamanaHzuddhitaH / mhaamtirudaarbudhiogii| dhRti sthairya / napetya prApya / zunnayaza:zriyaM zunnA sakalakarmakalaMkarahitA yazaHzrIH yazo modaH suparAkramonnavA khyAtizca tadrUpA zrIkSakamI: zojA ca taaN| samadhigati samyag yoganirodhAdividhinA sAdyanantasthititayeti yAvat adhigati prApnoti / yaza iti padena yazovijaya iti karturnAma zeyamityarthaH // 117 // Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtma sAra: saTIka sadbhUtArtho budhodbodhyaH prabandho'yaM tRtIyakaH / unnASito mayA reje dIpakena hi saudhavat // 1 // // iti zrItapAgadhagatasaMvijJazAkhIyamunizrIbuddhivijayamuniziSyazrImuktivijayagaNisatIrthyaziromaNimunizrIvRddhivijayapadaruhaparyupAsanAparAgamadhukhihApaMmitagaMjIravijayagaNinA kRtAyAmadhyAtmasArazabdalAvokkiTIkAyAM tRtIyaH prabandhaH // 3 // ||e // // atha caturthaH prbndhH||4|| uktastRtIyaH prbndhH| saMprati caturtha zrAranyate / tasya ca puurvessaaymnisNbndhH| iha pUrvoktaprabandhe mamatAparihAraH samatAsvIkAro'nuSThAnaprakAro manaHzudhizcoktA / sA ca pAramArthikI sAphaTyavatI samyaktvavatAmeva navatyato'tra samyaktvaM nirUpyate ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAyaM prathamaH zlokaH manaHzuddhizca samyaktve satyeva prmaarthtH| tahinA mohagarjA sA pratyapAyAnuvandhinI // 1 // | mana iti-paramArthatastAttvikalAvataH / manaHzuddhiH manasaH zuddhiH sanAvagrAhiNI vimalatA / samyaktve satyeva samya gdarzane prApte satyeva navati / tahinA samyaktvaM vinA / sA mnHshuddhiH| mohagarjA moho'jJAnaM sa eva garne'ntaryasyAM sA damohamizritA / tathA pratyapAyAnubandhinI apAyaM apAyaM pratIti pratyapAyaM guNahAniprakAraM tadanubandhinI satatasaMbandhavatI vaiparItyakAriNI bhvtiityrthH||1|| SROSAGSECCAESACRECORMACANCIA ||e // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyaktvaM vinA zuhAgi kriyA mokSadAne'samarthetyAhasamyaktvasahitA eva zujhA dAnAdikAH kriyaaH| tAsAM mokSaphale proktA yadasya sahakAritA // 2 // ___ samyaktveti-dAnAdikA dAnamanjayasupAtrAdirUpaM tadAdi yAsa taaH| AdizabdAttapaHzIlAdayo grAhyAH / kriyAH kartavyarUpAH / samyaktvamagre vadayamANaM zraghAnaM tena sahitAstatpUrvakaM kRtA eva / zuzAH svakAryasAdhanasamarthA nirdoSA navanti / kuta evaM? yadyasmAt / tAsAM dAnAdikriyANAM / mokSaphale zivaphalaprApaNe / asya samyagdarzanasya / sahakAritA saha saMjUya karoti kriyAsAphaTyaM sahakAri tanAvastattA sA molphalaprApaNe sAmarthya miti yAvat / prokkA kathitAsti tsmaadityrthH|||| utArthameva vizadayatikurvANo'pi kriyAM jhAtidhanajogAMstyajannapi / duHkhasyoro dadAno'pi nAndho jayati vairiNaH // 3 // ___ kurvANa iti-andho netrahInaH / kriyAM zabdavedhitvAdinA bANaprahArAdikAM kAyaceSTAM / kurvANo'pi vidadhAno'pi / tathA zAtidhananogAn jJAtayaH samAnagotrajAH, dhanaM ca svarNAdikaM, jogAzceSTastrIjojanAdikAstAn / tyajannapi mahAsaM-12 grAmakaraNAdinA pariharannapi / tathA duHkhasya kssttraasheH| uro hRdayasthAnaM / dadAno'pi samarpayannapi / vairiNo ripUn / naiva jayati naiva vazIkaroti / janmAndharAjaputravat / tathAhi-udayasenarAjasya vIrasenasUrasenanAmAnau kumArau / tatra vIraseno jnmaandhH| sa ca tatmAyogyA gAndharvAdikAH kalA grAhitaH / itarastvanyastradhanurvedo khokbhlaaghaapdviimgaat| AOSLARARARASHIRAISHIRIGIRA Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtmasAra saTIka // 3 // CROCASSIASIS etacca samAkarNya vIrasenenApi rAjA vijJato yathAhamapi dhanurvedAnyAsaM vidadhe / rAjJApi tadAgrahamavagamyAnujJAtastato|'sau samyagupAdhyAyopadezAtprajJAtizayAdanyAsavizeSAcca zabdavedhI saMjajhe / tena cArUDhayauvanena svacyastadhanurveda vijJAnakriyeNAgaNitacakurdarzanasadasanAvena zabdavedhitvAvaSTaMlAt parabala upasthite sati rAjA yukhAyAdezaM yAcitaH / tenApi nRzaM yAcyamAnenAdezo vitIrNaH / tato vIrasenaH zabdAnuvedhitayA parAnIke yoddhaM jajune / paraizcAvagatakumArAndhalAvai katAmAkhaMbyAsau jagRhe / sUrasenena ca viditavRttAntena rAjAnamAJcaya nizitazarazatajAlAvaSTaMnena parAnIkAtsa mocitH| tadevamanyastavijJAnakriyo'pi cakSurvikalatvAnnAlamanipretakAryasidhaye / ityevaM dRSTAnta uktH| tathaiva samyagdarzanahIno mohAdikaM parijUya modarAjyaM na prAmotItyarthaH // 3 // uktadRSTAntasya dArTAntikamAha| karvanivRttimapyevaM kAmalogAMstyajannapi / puHkhasyoro dadAno'pi mithyAdRSTirna sidhyati // 4 // kurvanniti-evamandhakumAravat / nivRttiM svazAstroktapaJcayamAdirUpAmuparati / kurvannapi sevamAno'pi / tathA kAmajogAn kAmA manoharA jogAH zabdAdipaJcaviSayAstAn / tyajannapi pravrajyAgrahaNena pariharannapi / tathA muHkhasya nUzayanajikSAsanavanavAsAdikaSTanarasya / naro vakSaHsthalaM / dadAno'pi nivAsAya samarpayannapi / sarve'pizabdAH pUrvoktakriyANAM samuccayArthAH / sarvA uktkriyaaH| karoti tathApi / mithyAdRSTirmithyA viparItA'nyathAvastugrAhiNIti yAvat dRSTidarzanaM vastusvarUpazramAnaM yasya sa tathA / naiva sidhyati kRtakRtyo na jvtiityrthH||4|| ||e3|| Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuta evamiti cet sarvasyApi dharmakRtyasya sAraM samyaktvamityAhakanInikeva netrasya kusumasyeva saurajam / samyaktvamucyate sAraM sarveSAM dharmakarmaNAm // 5 // kanIniketi-sarveSAM samagrANAM / dharmakarmaNAM dharmArtha jIve brahmasvarUpaniSpAdanAya dharmasya vA yAni karmANi kRtyAni teSAM / sAraM AgamoktasvaphalaprAptaye balaM / samyaktvaM samyagdarzanaM / ucyate procyate jinAdiniH, yathArthadevagurudharmANAM parIkSAlapotpatteH kadAgrahAnAvAt prabalarucyutpAdakatvAt nyAyakAritvAcca / kathamiva ? netrasya nayanayugalasya kanInikeva netratArakeva yathA sAraM, padArthadarzanabalopetatvAt / tathA kusumasya puSpasya saurajamiva surajitvamiva, tadhinA puSpasyAnAdeyatvAdityarthaH // 5 // samyaktvaM nisargarucyAdijanyazraddhApariNAmo javati / sA ca rucirdazadhA'nayA gAzrayA'vaseyA-"nisagguvaesaru ANaru suttabIyaruz meva / anigamavitthAraru kiriyaasNkhevdhmmrush||1||" AsAM madhyAdetatkaticidrUpaM nirUpyate / | tatrApi tAvadharmarucyAtmakamAha tattvazrajhAnametacca gaditaM jinazAsane / sarve jIvA na hantavyAH sUtre tattva mitISyate // 6 // tattvazradhAnamiti etat sakaladharmakriyAsAraM samyagdarzanaM / jinazAsane jinaagmvissye| tattvAnaM tattvAnilASarUpaM / gaditaM tIrthakarAdibhiH kathitaM / caH punararthe / tacca tattvaM anAropitayathArthavastu / sUtre jinoktaacaaraaNgaadhNge| ityevaM vakSyamANasvarUpaM / iSyate jinAdiniHprocyate / kiM tadityAha-sarve jIvA na hantavyAH sarve trasasthAvarAdineda Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtmasAraH saTIkaH ||e // OPERASAASAASAASA jinnA niHzeSA jIvA ajIvana jIvanti jIviSyanti yathAyogyaM dazadhA prANAn dhArayantIti jIvAste na hantavyAH svasamAnasukhapriyakuHkhanIrutvAt kenApi na vyaapaadniiyaaH| hiMsA hyanAtmasvajAvatayA mahAn adharmo javati, dharmastu vastusvajAvaH, sa ca sarvaparajAvavyAvRttipareNa prasiddhaH kAryaH, hiMsA tu parajAvapravRttireva / ato na hantavyA jIvA iti pratijJAvacanaM, svaparayoH prakRSTaHkhahetutvAt iti hetuvacanaM, AtmaghAtavaditi dRSTAntaH, yo hi svaparaphuHkhahetunAvaH sa heya ityupanayaH, tathAjUtA ca hiMseti nigmnmityrthH||6|| utArthameva vizadIkurvannAhazuko dharmo'yamityetarmarucyAtmakaM sthitam / zujhAnAmidamanyAsAM rucInAmupalakSaNam // 7 // zudha iti-ayaM dharmaH sarvajIvAnAmahiMsanarUpa AtmapariNAmaH / zudho niSkalaMkaH sarvanivRttimUlatvenAtmarUpatvAt / ityevaMrUpaM / etatpUrvoktaM zraddhAnaM jIvasyeti zeSaH / dharmarucyAtmakaM dharmo nivRttirUpAtmasvajAvaH SaDjIvanikAyavadhaniSe-| dhAccAritradharmo vA AtmaghAtapuHkhatuvyaparaghAtaphuHkhabodhAtsAmAyikadharmo vA tasmin yA rucirajilASaH sa evAtmA svarUpaM yasya samyagdarzanasya tadharmarucyAtmakaM / sthitaM pratiSThitaM pratijJAtaM / idaM dharmarucirUpaM / anyAsAmuktavyatiriktAnAM / zukhAnAmadoSavatInAM / rucInAM nisargopadezAjJAsUtrabIjAnigamavistArasaMkSepakriyArUpANAM / upalakSaNaM jJApakaM javati / tathAhi kazcivaghukarmA kyopazamapATavAtsvayamevoktatattvAnilASI navati, sa nisargaruciH / yo gurUpadeza zrutvA navati, sa updeshruciH| yo vItarAgaSamohe jine pratyayavazAjAtaH, sa zrAjhAruciH / yo'GgopAGgAdisUtraguNane'nuraktaH, // e // Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ERRORI sa suutrruciH| yo'GgopAGgAdirUpaM sUtramadhIyamAno jAtaH, so'jigamaruciH / yasyaikadeze'pi prApte vaTabIjavadanekaprakAdAreNa tattvAvagAhinI matirjavati, sbiijruciH| nayanidepAdivistAreNa jIvAnAmahiMsanaM jJAtvA javati, sa vistaarruciH| anayA rItyA zeSAH svayameva yojanIyA ityarthaH // 7 // athavedaM yathA tattvamAjhyaiva tathAkhilam / navAnAmapi tatvAnAmiti zraddhoditArthataH // 7 // | athaveti-athavoktaprakArato'nyathopalakSaNaM kArya / yathA yena prakAreNa / idaM pUrvoktaM 'sarve jIvA na hantavyA' itye|varUpaM / tattvaM dharmavastu / akhilaM samagraM / zrAjJayA jinavacanAnurUpeNa nisargAdirucyopagataM / tathA tenaiva prakAreNa / navAnAM navasaMkhyAkAnAM api / tattvAnAM jIvAjIvapuNyapApAzravasaMvaranirjarAbandhamokSANAM / jinavacanAnurUpeNa nisargAdirucyopagamaH samyaktvaM nvti|ityevNruupaa|shrdhaa AstikyaM / arthato lkssnnyaa| uditA uktasUtrasya TIkAdau kthitetyrthH|| punarapi prakArAntaramAhahaiva procyate zujhA'hiMsA vA tattvamityataH / samyaktvaM darzitaM sUtraprAmANyopagamAtmakam ||e|| iheti-zughA'saMjavAdidoSarahitA / ahiMsA kAruNyadharmaH / vA'thavA / tattvaM pAramArthikAhiMsAdivastusvarUpaM / ihai-8 vAsmin jinAgama eva / evo'vadhAraNe, tenAsminneva, na tvanyatra kapilAdyAgame / procyate paramArthataH kathyate / ityataH |proktarUpeNAhiMsAtattvayoralyupagamataH / sUtraprAmANyopagamAtmakaM sUtraM jinapraNItAgamaH tasya tasmin vA pramANasya nAvaH STA ASIA Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SOS adhyAtma caturthaprabaM. sAraH saTIkaH // 5 // KURORIS36*** prAmANyaM pramANatvena svIkaraNaM yathArthAbhidhAyikatvaparIkSayA nitasiddhAntatvaM tasya ya upagamo'GgIkAraH sa evAtmA svarUpaM yasya tadrUpaM / samyaktvaM samyagdarzanaM / drshitmupdissttmityrthH||e|| utArthameva vivRNvan anyo'nyAzrayadoSaM pariharatizuddhA'hiMsoktitaH sUtraprAmANyaM tata eva c| ahiMsAzudhIrevamanyo'nyAzrayajIna tu // 10 // zujeti-zucAhiMsoktitaH zuddhA suyuktivimalA na hiMsA prANivadho'hiMsA tasyA yA uktirdezanA tasyAH sakAzAt / sUtraprAmANyaM sUtrasyAgamasya prAmANyaM pramANanAvaH zodhitasidhAntatvaM navati / ca punH| tata eva tasmAdeva pramANavatsUtrapacanazravaNata eva, na tvanyasmAt / ahiMsAzuSadhIH ahiMsAyAmahiMsAtmake dharme zudhA'viparItA dhIbudhiryasya sa tathAvidho jIvo javati / tuH punararthe / evamuktaprakAreNAnyo'nyAzrayatnIH anyo'nyasya parasparasyAzrayaNamAzrayastannAmako doSavizeSastasmAt jIyaM / na tu na bhavati / tadapAjAvatvAt / kuto yataH zucAhiMsoktitaH zAstrasya prAmANyaM svAtaMvyeNa sidhyati, tavaNAdezca sakAzAdahiMsAzudhIH svataMtratayaivotpadyate / na tvevaM manyate'smAniH yataH sUtraprAmANye sidhe sati ahiMsAzudhIH sidhyati, tasyAM ca sidhAyAM satyAM sUtraprAmANyaM sidhyatIti kuto'nyo'nyAzrayadoSAvakAzaH? na kuto'piityrthH| atrAyaM nAvaH-yasmin zAstre zughAhiMsopadezo'sti tasya tata eva prAmANyaM sidhyati ahiMsoktimabAstrazravaNAdeva zrotuH karuNAvatI dhIrutpadyate'taH ko'nyonyAzrayAvakAzaH ityrthH||10|| ||e Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nanvihaiveti kathaM procyate anyeSvapi kApilIyAdizAstreSvahiMsoktirastItyArekA pariharannAhanaiva yasmAdahiMsAyAM sarveSAmekavAkyatA / tabujhatAvabodhazca saMjavAdi vicAraNAt // 11 // naiveti-lo jAnavamuktaM na sidhyati / kutaH ? yasmASakSyamANakAraNAt / ahiMsAyAmahiMsAyAH svarUpAdiprati|pAdane / sarveSAM sAMkhyanAgavatapAzupatabaukhAdInAM / ekavAkyatA padasamudAyo vAkyaM eka ca tavAkyaM caikavAkyaM tanAvastattA ekarUpeNaikaprakAreNa yA vAkyatA saikavAkyatA evaM sarvajinaikavAkyatAvat naiva navati / ca punaH / tabujhatAvabodhaH tasyA ahiMsAyAH zuddhatA taghirAdhanApariharaNopAyo'vabodhastaviSayaparijhAnaM jainavAkyavanna vidyate / kuta evamityAhasaMjavAdivicAraNAt saMjavo hiMsotpattiH sa AdiryeSAM AdipadAt hiMsakahiMsanIyAdayo bodhyAH teSAM yadicAraNaM yuktyA ghaTamAnatvaM na saMjavati notpadyate'to hiMsAdyannAvAdahiMsAdyannAvo'pyApatita eva tasmAdihaiveti procyate / ita ArajyA jigamavistArarucyoH samyaktvayornirUpaNA jhayetyarthaH // 11 // atha navaniH zlokairasaMnnavAdijJAnotpAdanopAyadarzanakAmI granthakAraH prathamatasteSAM saMmatamahiMsAdidharmamevAha yathA'hiMsAdayaH paJca vrtdhrmymaaditiH| padaiH kuzaladharmAdyaiH kathyante khasvadarzane // 1 // yatheti yathA yena prakAreNa / te'nydrshninH| ahiMsAdayo'hiMsAsUnRtAsteyabrahmavyavahArAH / paJca paJcasaMkhyAkAH / vratadharmayamAdintiH vratAni ca dharmAzca yamAzcetyAdiniH / padaiH zabdollekhaiH / kuzaladharmAdyaiH kuzaladharmA ityAdiniH pdaiH| svasvadarzane svakIyasvakIyamate / kathyante procyante ityarthaH // 12 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C caturthaprabaM. adhyAtma sAraH saTIkA // 6 // prAdurbhAgavatAstatra vratopavratapaJcakam / yamAMzca niyamAn pAzupatA dharmAn dazAjyadhuH // 13 // prAiriti-tatra dharmaprakAraparijhAne / jAgavatA jaktimArgiNaH paurANikAH / vratopavratapaJcakaM vratAnyahiMsAdIni, upavratAni ca saMtoSAdIni teSAM pratyekasya paJcakaM / prAduH ekatra mIlane dazasaMkhyAkAni procyante / tathA pAzupatAH pazupatI ruSaH sa devatA yeSAM te naiyAyikAH / yamAnahiMsAdIn / niyamAMzcAkrodhAdIn / dazeti dazasaMkhyAkAn / dharmAn anyadhuH procurityrthH|| 13 // tAneva vratopavatayamaniyamatayA vAcyAn ghAnyAM darzayati| ahiMsA satyavacanamastainyaM cApyakalpanA / brahmacarya tathA'krodho hyArjavaM zaucameva ca // 14 // saMtoSo guruzuzrUSA ityete daza kiirtitaaH| nigadyante yamAH sAMkhyairapi vyAsAnusAribhiH // 15 // | ahiMseti-ahiMsA jIvAnAmavyApAdanaM satyavacanaM sUnRtAnidhAnaM / astanyamacaurya / akahapanA mamedaM vastu navatItyakalpanamaparigrahatA / brahmacarya maithunavarjanaM / etAni paJca vratAni paJca yamAzca javanti / tathA'krodhaH kSamAkaraNaM / hiH pAdapUraNe / ArjavaM julAvakaraNaM / zaucaM jalamRttikAdinjiH pAvitryasaMpAdanaM // 14 // saMtoSazcittasya svAsthya ni3 vezanaM / guruzuzrUSA guroH sevA / etAni upavratAni niyamAzca javanti / ityamunA prakAreNa / ete daza dazasaMkhyAkAH / kIrtitAH proktaaH| vyAsAnusArijiH vyAsaM bAdarAyaNamatamanusaranti pramANayanti yete tathA taiH sAMkhyaiH sAMkhyadarzanAnimata-15 purussaiH| yamA amI ahiMsAdayaH paJca yamyate yAvajIvamuparamyate zrAtmA yairiti yamAH nigadyante pratipAdyante ityarthaH 15 ASASSASSIC // 6 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAREERASACARENA tAnevAhaahiMsA satyamastainyaM brahmacarya turIyakam / paJcamo vyavahArazcetyete paJca yamAH smRtAH // 16 // || ahiMseti-ahiMsA'vadhaH / satyaM mRSAtyAgaH / astainyamadattatyAgaH / turIyakaM caturtha / brahmacarya zIkhapAlanaM / paJcamaH paJcasaMkhyApUrakaH / vyavahAraH parigrahatyAgaH / ityamunA prakAreNa / ete pUrvoktAH / paJca yamA itisaMjhayA smRtAH kathitA ityrthH|| 16 // niyamAnAhaakrodho guruzuzrUSA zaucamAhAralAghavam / apramAdazca paJcaite niyamAH parikIrtitAH // 17 // akrodha iti-akrodhaH kSamAyAM sthitiH / guruzuzrUSA gurusevA / zaucaM zarIrAdipAvitryaM / AhArakhAghavaM appAhAratA / apramAdaH pramAdo'kartavye pravRttiH kartavyatazca nivRttiH, anavadhAnaM vA tatpratipado'pramAdaH / ete pUrvoktAH paJca / niyamA niyamyante kRtakAlAvadhiM yAvatsevyante ye te tathA / parikIrtitAH kazritA iti // 17 // athAnyAM bauchAnimataM dharma darzayati-- bauH kuzaladharmAzca dazeSyante yamucyate / hiMsAsteyAnyathAkAmaM paizunyaM paruSAnRtam // 17 // saMjinnAlApavyApAdamanidhyAgviparyayam / pApakarmeti dazadhA kAyavADmAnasaistyajet // 15 // Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma saTIkA 22. bauriti--bau?bAghadarzanasammatapuruSaiH / daza dazasaMkhyAkAH / kuzaladhamAH kuzalaM kaDyANaM tadartha ye dharmAH kuzalasya vA kAryacaturasya proktA ye dharmAH sAdhanavizeSAH / Syante'nilaSyante / yamucyate yadyasmAttairucyate kathyate / hiMsAsteyAnyathAkAmaM hiMsA prANivadhaH, steyaM caurikA, anyathAkAmaM anyathA pAradArikAdiSTAnisandhitvena kAmaM maithunasevanaM, eteSAM smaahaarpnchH| paizunyamanyeSAM pracannadoSasya prakaTanaM / paruSAnRtaM cetasA vacasA ca karkazamanRtaM mRSAnASaNaM // 17 // saMjinnAlApavyApAdaM saMjinnAlApaH paramarmajedyasaMbacanASaNaM, vyApAdo mohacintanaM tayoH smaahaarcndH| anidhyAgviparyayaM annidhyA paradhana jihIrSA, dRgviparyayazca kuzaladharmenyo viparItadRSTitA tayoH samAhAraH / ityamunA prakAreNa / dazadhA dazavidhaM / pApako pApabandhanAya karma kiyA / kAyavAGmAnasamenovAkAyaiH / tyajetpariharedityarthaH // 1 // brahmAdipadavAcyAni tAnyAhurvaidikAdayaH / ataH sarvaikavAkyatvAdharmazAstramado'rthakam // 20 // brahmAdIti-vaidikAdayo vedeSu kuzalA vaidikAste zrAdayo yeSAM te vaidikAdayaH, AdipadAUauminipranRtayo grAhyAH / tAni pUrvoktAnyahiMsAdIni / brahmAdipadavAcyAni zudhabrahmaparamabrahmalakSyabrahmazabdabrahmabrahmatattvAditiH padaiH zabdaivAcyAni kathanIyAni / AhuH procuH / ato navaniH zlokairuktakAraNataH / sarvaikavAkyatvAt sarveSAM dhrmtvprkaarennaikvaakytaahetutH| zrada etat / dharmazAstraM arthakaM sArthakaM hetumdstiityrthH||20|| anantarokteSu navasu zlokeSu uktadharmavidhAyikatvAtteSAM zAstrANAM dharmazAstratvaM jAtaM. ata eva parIkSaNIyamityAhakka caitatsaMjavo yukta iti cintyaM mahAtmanA / zAstra parIkSamANenAvyAkulenAntarAtmanA // 21 // // 7 // Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kva ceti-etasyA ahiMsAyAH saMnavaH paramArthataHprANivadhaparihAreNotpattiH / keti kasmin zAstre darzane vA / yukto |ghaTamAno'sti / ityevaM zAstraM ahiMsApratipAdakagranthaH / parIkSamANena parIkte satyAsatyatvAvadhAraNaM kurute yastena / mahAtmanA pradhAnapuruSeNa / avyAkulena svamatadRSTirAgeNa paramataSeNa cotpAditaM yadhyAkulatvaM cittavyApastena varjitena mAdhyasthyavRttineti yAvat / antarAtmanA dharmArthIjUtAntaraMgavRttinA / cintyaM kuzAgrIyabuddhyA vicAraNIyamityarthaH // 21 // parIkSA ca yathA svarNasya loke kapacchedatApaistridhA javati tapaJcAstrasyApi tridhA vidheyA / tatra zAstrasya kaSo'viruchakartavyArthopadezaka vAkyaM, yathA svargamokSArthinA tapodhyAnabrahmacaryasamitiguptidAnAdizudhA kriyA kartavyA ityevaMjUto vidhyupadezo yatra pade pade nUyAn navet , niSedhastu na hiMsyAtsarvajUtAni nAnRtaM vadedityAdirUpau vidhipratiSedhau yatra prajUtatayopalanyete tatkaSazucha / bedastu yatra vidhipratiSedhayoH sAphaTyatAkAriNI vratAdeH pAlanAtmakakriyoktiH, zujhA nidA, nirdoSA bAhyaceSTA ityAdirUpAtmakopadezo yatra pracuro javati, tabAstraM bedazuddhaM zeyaM / te jale api parIke tApazudhvajAve niHphale nvtH| sA ca kapachedayormUlAdhArajUtAtmavAdAtmikA kathamAtmana utpAdavinAzau syAtAM na veti vicArarUpA zAstraparIkSAvidhau tApo navediti kaSachedasAphalyakAriNIM tApaparIkSAmevAha pramANalakSaNAdestu nopayogo'tra kazcana / tannizcaye'navasthAnAdanyathArtha sthiteryataH // 22 // pramANeti-pramANalakSaNAdeH pramANe pratyakSAnumAnazAbdAdikaM tasya lakSaNaM taTasthasvarUpajedajinnamanumApakaM pRthakkArIti yAvat tadAdi yatra tasya / atra zAstraparIkSAyAM / kazcana ko'pi / upayogaH kAryakAriNI sidhiH| na dRzyate / kuta Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthamavaM. adhyAtma- ztyAha--tannizcaye tasyA Atmana utpAdavinAzarUpahiMsAyAH saMjavasidheryo nizcayo nirNayastasmin / anavasthAnAtpramA-131 sAraH lakSaNAdenizcitasvarUpagrahaNazakteranAvAt / kuta evaM ? yato yasmAddhetoH / anyathArthasthiteranyathA pramANalakSaNakRtavyavasaTIkA sthApanAprakArata itarathA arthasya jIvAdeH padArthasya sthitirvyavasthA tasyA arthsthiternythaasthittvaadityrthH||2|| ||e // kuta evaM jJAtaM ? pramANaladANavaiphalyAdityAha| prasidhAni pramANAni vyavahArazca ttkRtH| pramANalakSaNasyoktau jJAyate na prayojanam // 23 // | prasikSAnIti-asya zlokasya nyAyAvatAre yadyAkhyAnaM kRtaM tasmAdhyAkhyAnAkSAcakavarANAmajiprAyo'nyathA saMjAdivyate'to'tra saMjAvyamAnAbhiprAyAnusAreNa vyAkhyAyate-prasidhAni prarUDhAni nAdhunA sAdhyAnItyarthaH / pramANAni pratya dAdIni parokSagatanedApekSyA bahuvacanaM, vyaktinede sAmAnyamapi kathaJcinnidyata iti darzanArtha ca / AsatAM tAvatpramApAni vyavahArazca tatkRtaH prasiddha iti sNbndhH| cazabdo'pizabdArthaH tenAyamoM yadarya pramANaparIkSaNamasAvapi jalapAnazItatrANAdivyavahAro'pi anAdiprarUDhaH sarvatra loke'nAdiprasijhapravRttimAnasti tarhi pramANalakSaNasyoktau paroktakhakSaNecyo vyAvartanarUpAsAdhAraNadharmakathanarUpAyAM / na jJAyate na niiiyte'smaabhiH| prayojanaM tatphalaM / yataH pramANalada| NanirdhAraNe phalaM vyAmohanivRttiriSyate, tabadaNaM tu AtmAdivastusvarUpe yathAvanna vyAmoti, tadanAvAvyAmohanivR-| terajAvaH, atastakSaNoktau na prayojanamityarthaH // 23 // SAESAKARSAGARSASAR ||e| Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asiSprayojanatvamAvedituM tAvadekAntanityAtmapada bAdhAmAhatatrAtmA nitya eveti yeSAmekAntadarzanam / hiMsAdayaH kathaM teSAM kathamapyAtmano'vyayAt // 24 // __tatreti-tatra dharmasAdhanaviSaye pUrvokteSu darzanAnAM mateSu ca / yeSAM nAgavatapAzupatasAMkhyopaniSadikAdInAM / AtmA atati satataM gatyaparAparaparyAyAnityAtmA jIvaH / nitya eva apracyutAnutpanna sthiraikasvajAvo yattairucyate asti tAvannityazudhabuddhamuktasvannAvaM sarvazaM sarvazaktisamanvitaM brahma, na tu paryAyatayA'valaMbanenApyanitya ityevaMrUpamekAntadarzanamAtmani sarvathA ekanityapadasya samarthanamasti / teSAM mate hiMsAdayo hiMsA'hiMsAbandhamodAdayaH / kathaM kena prakAreNa saMlaveyuH ? na kathamapItyarthaH / kutaH ? yataH teSAM mate kathamapi kenApyekenApi pariNAmana / zrAtmano jIvasya / avyayAt kadAcidapyavinAzAt pUrvasvarUpAdapracyavanAditi yAvat / na saMnaveyuH / yata uktaM-"tatparyAyavinAzo duHkhotpAdastathA ca saMkve-131 zaH / eSa vadho jinapraNIto varjitavyaH prayatnena // 1 // iti" / eSa IdRzo gAyokto vadho nityAtmapade kathamapi na | saMjavati tataH kuto hiMsAdayo naveyuH ? naiva javeyurityarthaH // 24 // iti zrutvA paro brUtemanoyogavizeSasya dhvaMso mrnnmaatmnH| hiMsA tacenna tatvasya sijherArthasamAjataH // 25 // __ manoyogeti-no jaina manoyogavizeSasya ahaMtAmAnimatiprakArasya sukhaphuHkhajJAnAdhArajUtasya manaso vyApAravize-| Sasya vA / dhvaMso vinaashH| zrAtmano jIvasya / maraNaM vadhaH procyate, ato hiMsAdayaH saMjaveyuriti paroktiM zrutvAha-ce Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtmasAraH saTIkaH CAREC449+sa ||ee|| lsa dyadi / tanmanoyogadhvaMsarUpamAtmamaraNaM hiMsA prANivadho javatAmanimataH tarhi tannavaduktaM / na na sidhyati / kutaH ? yataH tattvasya sadbhUtahiMsAnAvasya / ArthasamAjataH arthasya nAva Arthastasya samAjo hiMsakahiMsanIyasamAyoge hiMsonavanamiti yAvat tasmAt / sidheH tatsiyau sadbhUtahiMsA sidhyatIti sidhiH tasyA hetutaH / tacca manoyogadhvaMse na sidhyati / kutaH ? yato manaso jamatvAt , Atmano jinnatvAcca, tadhinAze cAtmanaH kimAyAtaM ? na kimapi, vikalpakalpitatvAt , jamasya hiMsA nAsti, tasmin zastrAdeH prahAro na prajavati / tathA hiMsyahiMsako'pi manoyogaH kathaM syAt iti / na ca tannimittakamtasya pApakarmabandho'sti, jaDatvAdeva / yadi ca jamavastvapi hiMsakahiMsanIyatayA sidhyettadAna kasyApi mokssH| modo hi dharmiNAM navati, te cAcittAnnavastrAdIni zuJjanti / tatazca jamenyo'pi manonAzavat hiMsAtve khagne modAnAvaH / tathA cAmanaskAnAM maraNAlAvastatra tadvaMsAnAvAt / manaso hiMsakatvasiau tu jagato murkhanajIvanaM syAt / jaDatvaM ca manasaH sarvasya simityarthaH // 25 // punaH paro brUte-mAstu manoyogadhvaMsAdAtmano maraNaM, paraM tu paraphuHkhotpAdarUpAyA budherhisA javatItyAzaMkAyAmAhanaiti bakigatA puHkhotpAdarUpeyamaucitIm / pusi nedAgrahAttasyAH paramArthAvyavasthiteH // 26 // naitIti--jo viSan zyaM hiMsA / buddhigatA buddhi(stAM gatA pariNatA sthiteti yAvat / duHkhotpAdarUpA parasya yAni muHkhAni kaSTAni teSAmutpAda utpAdanaM niSpAdanaM tadeva rUpamAtmA yasyAH sA tathAvidhA hiMsA javiSyatIti javatAM mNtiH|| sApi aucitI ucitasya jAva aucitI yogyatA taaN| na naiva / eti prApnoti / kuta evaM ? yato javanmate tasyAH pUrvo AGRAASALAAMALS ||e / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A hiSTAyA bujheH / puMsi prANini / bedAgrahAt jedo'tAdAtmyenAtmanaH pRthagavasthAnaM tadrUpo ya zrAgraho mahA-10 nirbandhastasmAt / paramArthAvyavasthiteH paramo mukhyo yo hiMsAtattvasyArthaH kathaMcidAtmanAzenojavanaM tannimittakapApakarmabandhazca tasya yA'vyavasthitiH svakIyaviSaya vizeSe viSayAntarasya parihAreNAvasthAnaM tasyA hetutaH / atrAyaM jAvaH-navanmate buddhirAtmasattAto jinnoktAsti, tayA kRtA hiMsA AtmanaH pApAdibandhAya na navati; devadattakRtajojanato yajJadattasya tRptivat / tataH kriyAphalAjAvaH / evaM ca sarvAsAM vaiyarthya, tato modAjAva iti kRtvA buddhigataHkhAdyutpAdarUpA hiMsAdaya aucitI na lajantItyarthaH // 26 // uktArthameva spaSTayati8 na ca hiMsApadaM nAzaparyAyaM kthmpyho| jIvasyaikAntanityatve'nujavAbAdhakaM bhavet // 27 // | na ceti-aho ityAzcarye / jiivsyaatmnH| ekAntanityatve ekAntena sarvathA kathaJcit kadAcidapyapAriNAmikasvanAvatvenaikasmAtpariNAmAtpariNAmAntarAprApaNAnnityaH zazvadekasvajAvastanAvastattvaM tasmin sti| hiMsA'stIti svIkaraNaM tacca nAzaparyAyaM nAzavAcakaM / hiMsApadaM hiNsaashbdH|anujvaabaadhkN anulavasya sarveSAM svapratyakSajJAnasyAbAdhakamavyAghAtakaraM / na ca na javet / api tu navedeva / nAzaparyAyavAcako hiMsAzabdo yadi nityAtmani yojyate tarhi anulavabAdhako nava-18 tyeva / yadi ca kathaJcinnAzaM manyase tadA mRte vigatAtmatvadarzanAt nityatvadatiH / yato hiMsAdayo hi pariNAminyAtmani saMjavanti / pariNAmI ca vyato'saMkhyeyapradezarUpasattApekSyA hAnivRddhyoranAvAt svasvarUpAvasthita CCACACACANCASSACRANG Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | caturthaprabaM. adhyAtma sAra: saTIka: // 10 // eva paryAyAntaraM yAti / yamuktaM-"pariNAmo hyarthAntaragamanaM na ca sarvazrA vyavasthAnam / na ca sarvathA vinaashH| prinnaamstkssidaamissttH||1||" ityrthH||17|| ____ ekAntanityatvapakSa paJcaniH zlokairdUSaNAntarANyAhazarIreNApi saMbandho nityatve'sya na saMjavI / vijutvena ca saMsAraH kalpitaH syAdasaMzayam // // zarIreNeti-nityatve sarvathA'nutpannAvinaSTasthiraikasvajAvatvenAtmano nityatve zazvattve sidhe sati / asyAtmanaH / zarIreNApi prAstAmanyadhanakuTuMbajavAntarAdinA dehena sArdhamapi / saMbandhaH saMyogaH / na saMjavI notpadyeta tarhi hiMsAdeH / kA vArtA ? zarIrasaMbandho hi kathaJcidanityasya sakriyasya ca sidhaH / ca punaH / vijutve ekasyaiva sakalavyApitve sidhe | sati / asaMzayaM saMdeharahitaM yathA syAttathA / saMsAraH prajUtatamajanmamaraNaparAvartaH / kahipataH saMkaTapena kRtaH naranArakAPAdirUpeNa vijakta iti yAvat / na syAnna lavet / sakalalokavyApina ekAtmano janmamaraNe prApte sati sakalasyApi jagataH sakalameva te navataH, vinutvena sadaiva sarvatra sthitatvAvijAgAjAvAdityarthaH // 20 // kasmAdevaM zarIrasaMbandhAdyajAvamudghoSyate ? ityAzaMkApanodAyAhazrAtma kriyAM vinA ca syAnmitANugrahaNaM katham / kathaM saMyogannedAdikalpanA cApi yujyate // 2 // zrAtmeti-he prAjJa zarIrasaMbandhAjAvo'smAgheto yH| AtmakriyAM Atmano jIvasya kriyA rAgAdyadhyavasAyena jIvapradezAnAM syandanAdyAtmako vyApArastAM vinA Rte / mitANugrahaNaM zarIropAdAnajUtAnAM mitAnAM niSpAdyazarIrAnurUpa Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANopetAnAmaNUnAM paramANUnAM grahaNamupAdAnaM / kathaM kena prakAreNa / syAnavet / mitANugrahaNe niyAmakAjAvAt svayameva paramANUnAM samudAyo'timahAnatyaspo vA syaadityrthH| ca punH| saMyogaledAdikalpanApi saMyogo gRhItAnAM parasparasaMmIkhanato mastakAdyaMgaracanaM, nedazca pUrvagRhItAnAM viyojanaM tau zrAdI yeSAM te, AdipadAghedanAdayo grAhyAH, teSAM kaspanA racanA sApi jIvavyApAra vinA / kathaM kena prakAreNa / yujyate ghaTamAnA javati ? na kthmpiityrthH| atrAyaM nAvArthaH-yAdRzo jIvapradezaparisyandarUpAtmavyApAro navati tAdRzAH pujatarAzayo gRhItA navanti / te ca tenaivAtmavyApAreNa zarIre'GgopAGgatayA pariNamanti / tenaiva nUyo nUyaH pratikSaNaM gRhyamANAH pUrvapariNataH saha saMyuktA javanti / pUrvapariNatamadhyAcca katicidasArajUtapujalAstenaiva nidyante / ityevamAtma kriyAM vinA zarIrasaMbandho na syAt / sA caikAntanitye nAsti / asti cennityatA kyametItyarthaH // e|| evaM zrutvA kazcidAha| adRSTAdehasaMyogaH syAdanyatarakarmajaH / itthaM janmopapattizcenna tadyogAvivecanAt // 30 // adRSTAditi-noH prAjJa zrAtmakriyAM vinaiva anyatarakarmajo'nekavidhAnAM pUrvakRtakarmaNAM madhyAdanyataraH kazcidekatarakarmajaH krmjnyH| dehasaMyogaH AtmanaH shriirsNbndhH| adRSTAt pUrvakRtapuNyapApakarmasaMskArAdeva / syAnavet / tatrAtmakriyayA ki prayojanaM ? / asyottaraM-itthaM navaktaprakAreNa / cedyadi janmopapattiH zarIraniSpattirmanyase tanna jvti| |kutaH 1 yataH tadyogAvivecanAt tasyAdRSTasya yogo nijonavanarUpavyApArastasyAvivecanAt yAthArthenAparijhAnAt / kamo Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma-pAyapi jIvakriyAjanyAni javantIti yAvat / yahA tasya zarIrasya yoga ucitopAyastasyAvivecanAt aparijJAnAt / / sAra: kevalasya karmaNo jamatvAdaGgopAGgAdivijAgazo jIvavyApAra vinA racayitumazakyatvAdityarthaH // 30 // saTIka punarapi paraH praah||101|| kathaJcinmUrtatApattivinA vapurasaMkramAt / vyApArAyogatazcaiva yatkiJcittadidaM jaguH // 31 // kaciditi-no jainamate zrAtmanaH vinA vapuH zarIraM vinA te'pi tasminnasaMkramAt apravezanasvajAvatvAt / kathaJcidacintyamahimnA / mUrtatApattiH sAkAratAprAptiH syAt AtmavyApArAnAve'pi zrAtmano mUrtimattvaM syAdityataH zarIraniSpatti vedeveti / atrottaraM-tatpravAdyuktaM idamAsannataraM / yatkiMciniHsAraM phaTgu / jaguH te tIthikA uktavantaH / kuta evaM ? eva nizcayena / vyApArAyogataH vyApAra AtmanaH svArthakriyA tasyAyogo'saMbandhastasmAt vyApArAnAve sAkAratvasyApi aprAptireva / yaH svArthakriyAkArI sa eva sAkAratvaM prAptuM zaknoti, yo na svArthakriyAkArI so'sadrUpo gaganAravindavaditi va tasya saakaartaapraaptirityrthH||31|| ekAntanityAtmapadamupasaMharatiniHkriyo'sau tato danti hanyate vA na jAtucit / kiJcitkenacidityevaM na hiMsAsyopapadyate // 3 // niHkriya iti-asau sarvathA nityaatmvaadinaamaatmaa| niHkriyo nirgata svArthakriyAkAritvaM yasmAtsa niHkriyaH / tato niHkriyatvato'sau / jAtucitkadAcidapi / kiJcidapi vastujAtaM / na hanti na vyApAdayati, niHkriyatvAt / tathaiva kena AUSKARANAUSKAS CASSACREACHESCORCANESCARSONGS kuta evaM ? eva nizcayenAta tatvAdyuktaM idamAsannataraM / yatkicinApa zrAtmano mUrtimattvaM syA taka tasya sAkAralAkiyAkArI AtmanaH svArthAnAsAraM kahA 11 // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cilastreNa paMsA ca / kadAcidapi na hanyate na vinAzyate kenApyaMzena hAni na yAti, niHkriyatvenAzarIritvAt tasmin zastravyApArAnutpatteH / ityevamuktaprakAreNa / asya pUrvoktAtmanaH / hiMsA vinAzaH / na naiva upapadyate zrAvirjAvaM yAti / hiMsA hi dehAninnAninnasyotpadyate, zrayaM tu sarvathA dehavyatirikto'sti, ato hiMsAyA ananave'hiMsonavaH kva? na vApItyarthaH // 3 // athaikAntAnityAtmavAdaM vakSyati| anityaikAntapakSe'pi hiMsAdInAmasaMjavaH / nAzahetorayogena daNikatvasya sAdhanAt // 33 // anityeti-anityaikAntapo'pi na nityaH kathaJcanApi na sarvadAsthAyI ya ekAntena vyataH paryAyato'pi ca savathA niranvayanAzaM jajatIti yAvat sa eva padaH pratijJA svIkAralAva iti yAvat tasminnapi / hiMsAdInAM hiMsA'hiMsAbandhamokSAdInAM / asaMjavo'nutpattireva / kasmAdevamityAha-daNikatvasya jagati sarve nAvAH kSaNasthAyina ityevaM-16 rUpo yo vAdaH sa kSaNikastannAvastattvaM tasya / sAdhanAt sAdhanaM kathanaM pramANIkaraNaM tasmAghetoH / nAzaheto zo hiMsA tasya heturnidAnaM hiMsyahiMsakarUpavastunaH sadbhAvastasya / ayogena ayogaH parasparAsaMbandho'nAvo vA tena kRtvaa'sNnvo'stiityrthH|| 33 // iti zrutvA paraHprAhana ca santAnanedasya janako hiMsako javet / sAMvRtatvAdajanyatvAnnAvatvaniyataM hi tat // 34 // ROCCORRORMALALLAHAL Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catuveparva. adhyAtmasAraH saTIkaH // 10 // AASA%ASKAR na ceti-lo jainamate santAnannedasya santAnaM nirantarotpadyamAnAnAM sadRzasadRzajJAnakSaNAnAM paraMparA zreNiriti yAvat tasmin tasya vA jedo vinAzastasya / janakaH santAnavinAzotpAdakaH / hiMsako navet AtmAlAve'pi hiMsAkArakaH syAdato'sti hiMsA / iti cet / na ca naiva saMghaTate / kutaH 1 tasya sAMvRtatvAt samatizayito vartanAmAtravRttimAn saMvRtastasya nAvaH sAMvRtatvaM tasmAt / ajanyatvAt santAnasya hi janako nAsti tasya matikaTipatatvenAvastutvAt | kenApi svadharmeNAnutpAdyatvAjaganAravindavat / hi nizcayena / tatsantAnaM nAratvaniyatamutpAdamAtranizcitaM sthiteranAvAt utpattikaNasamanantaramavasturUpatvAhiMsAviSayo na jvtiityrthH||34|| uktArtha spaSTayatinarAdiH kaNahetuzca zUkarAderna hiMsakaH / zUkarAntyakSaNenaiva vyanicAraprasaMgataH // 35 // narAdiriti-narAdiH kaNahetuH naro manuSyaH sa Adiryasya siMhAdeH sH| kaNahetuH kSaNamAtrasthitikAraNamasti / zUkarAdeH zUkaro varAhaH sa Adiryasya mRgAdipazusamUhasya tasya / hiMsako vyApAdako na syAt / kutaH ? yataH eva nizcayena narAdeH kaNasthAyitvAt zUkarAntyadaNenaiva zUkarasya kolasya yo'ntyaH paryantavartI kSaNo nikRSTakAlastenaiva |sArdhaM / vyajicAraprasaMgataH virodhotpattitaH / kutaH ? prahArakAlasya prajUtakSaNamayatvAt zUkarAdipadAthasthiteH kaNasthAyitvAt prahArakAle kadAcinna javato ghAvapi kadAcidekatarastadrapo yaH prasaMgo'niSTatApattistataH hiMsyahiMsakayorajAvAt kasya hiMsA tatpratipakSAhiMsApAlanA vA ityarthaH // 35 // 4 // 10 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROSNESSPROGR punardUSaNAntaramAha| anantaraNotpAde bulubdhakayostulA / naivaM tahiratiH kvApi tataH zAstrAyasaMgatiH // 36 // | anantareti-anantarakSaNotpAde nAstyanyo'ntarAlavartI kSaNo yasmin sa cAsAvutpAdazca tasmin maraNotpAdarUpakSapAvasAne utpattisamanantarameva maraNe sidhe sati / buddhalubdhakayoH buddhaH sugato lubdhakazca vyAdho dhIvaro vA tayorSayostulA mAraNe'nukaMpAunAvAt sAdRzyaM javati / kutaH! evaM pratikSaNamaraNe kvApi bughalubdhakayorviSaye / taritiH tasya kSaNavinAzasya viratirvirAmo nAsti / tataH pratikSaNamaraNotpAdahetutaH zAstrAdyasaMgatiH zAstrotpattirAdiryeSAM te, AdipadAttadadhyayanazravaNadharmakRtyabandhamodAdayo grAhyAH, teSAmasaMgatirayogyatAsamApattiH syAt / ata ekAntAnityapade'pi hiMsotpatterajAvAdahiMsAdidharmasyAghaTamAnatetyarthaH // 36 // ekAntanityAnityayoH pakSyorhisAdyasaMbhava naktaH, atha satyAdInAM tayoraghaTamAnatvaM darzayatighaTante na vinA'hiMsAM satyAdInyapi tttvtH| etasyA vRtijUtAni tAni yanagavAn jagau // 3 // 3|| ghaTanta iti-ahiMsAmahiMsotpattiM vinAzate / satyAdInyapi satyaM sUnRtaM vacanamAdi yeSAM tAni api, AdizabdAdasteyabrahmacaryAdIni grAhyANi tAni / tattvato vaastviklaavtH| na ghaTante yuktiyuktatvena na dRzyante / kutaH ? yadyasmAkAraNAt / tAni satyAdIni / etasyA ahiMsAyAH / vRtijUtAni ahiMsArAmarakSaNAya varaMjhikAveSTanatulyAni / nagavAn A ASALA a018 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahaka caturthaprava adhyAtmasAraH saTIkA // 13 // jineshvrH| jagau uktavAn / kSetraM vinA vRtiH kasya ? tathAhiMsAM vinA satyAdIni kasya rakSaNAya navanti ? vyarthatvAnna kasyApi / ato'ghaTanAvanti styaadiiniityrthH|| 37 // ta' vyatha- atha syAhAdapake hiMsAdInAM saMjavo'stItyAha|| maunInche ca pravacane yujyate sarvameva hi / nityAnitye sphuTaM dehAninnAninne tathAtmani // 30 // | maunIncha iti-maunInne manyante yathAvasthitatayA trikAlAvasthAsu jagaditi munayaH matizrutAvadhimanaHparyAyajJAninasteSAminchaH sakalAtizayasamanvitakevalajJAnajAskaro jinendhastena praNItaM yat tat tasmin / pravacane prakRSTaM sakaladopavarjitaM yathAvasthitavastusvarUpAnidhAyi yacanamAgamastasmin / evo'vadhAraNe / sa caivaM-asminneva pravacane, na tvanyatra sarva hiMsA'hiMsAdikaM satyAsatyAdikaM ca / yujyate yuktiyuktaM ghaTate / hi yasmAt / nityAnitye nityazcAsAvanityazceti karmadhArayaH tasmin / tathA dehAvarI rAt / jinnAjinne jinnazcAsAvajinnazceti karmadhArayaH tasmin / evaM vidhe Atmani jIve pratipAdite sati hiMsAdikaM sphuTaM spaSTatayA ghaTate / atrAyaM lAvArtha:-jinAgame AtmA pAriNAmikatvena kathaJcinityo'saMkhyAtapradezitvena caitanyAkAratvena cAvasthitasvarUpatvAdanutpannAvinaSTatvAdravyato nityH| tathA kathaJcidanityaH paryAyANAmutpAdavyayApekSyA vinaashsvjaavtvaat| tathA dehAt kathaJcininnaH caitanyarUpapRthakasattA'pekSyA vyatiriktaH mRtakazarIre dRSTavinAgatvAt / tathA kathaJcidajinnaH dIranIravat vahRyayAmivacca sklshriirvyaapitvaatsrkcndnaanggnaadikNttkkhgjvraadiissttaanissttsprshtHsaataasaatyoHshriire'nunymaantvaat| ityevaMvidhAtmani pUrvoktaM sarva ghaTata ityarthaH // 30 // atrAyaM jAvArthavyato nityH| tasyatirikta mRtaka sAdika sphuTaM spAcAvasthitasvarUpatvAcanaH caitanyarUpAravyApitvAta rAt / jinnAbhinna yuktaM ghaTate / hi yasmAta caiva-asminneva pravATa sakalado-3 ASAKAS // 103 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ proktArthameva nAvayatizrAtmA avyArthato nityaH pryaayaadhinshvrH| hinasti hiMsyate tattatphalAnyapyadhigati // 3 // Atmeti-AtmA jIvaH / vyArthato pravati tAMstAn paryAyAn gantIti vyaM tasyArthazcaitanyavattvasattvAsaMkhyAtapradezitAdinA zAzvatatvaM tasmAt / nityo'vinaSTAnutpannarUpatayA'vasthitaH / tathA paryAyArthAt paryAyo naranArakAdisudhItvamandadhItvarUpotpAdavyayasvannAvastadrUpo yo'rthastasmAt / vinazvaro nAzavAn / evaM nityAnityo dehAca jinnAjinno nAnAvidhapariNAmopetatvAdasau hinasti svavyatiriktavanaspatyAdijIvAn vinAzayati / tathA hiMsyate kenaciddevadattAdinA vinAzyate / tathA tattatphalAnyapi teSAM teSAM hiMsA'hiMsAdInAM phlaanypi| anukrameNa paravinAzotpattisvamaraNotpattinaraka|svargAdiprApti / adhigati atra nave navAntare ca prApnotItyarthaH // 3e|| asyaivopacayamAhazha cAnunavaH sAdI vyAvRttyanvayagocaraH / ekAntapakSapAtinyo yuktayastu mitho hatAH // 4 // zheti-ihAsmin jinokte nityAnityajinnAninna AtmasvarUpanirdhAraNe / vyAvRttyanvayagocaro vyAvRttiraparaparyAyotpAdena pUrvaparyAyato nivRttiH utpAdavyayarUpavyatirekadarzana miti yAvat anvayazca dhrauvyasattAyAH sarvatra saMbandhAvasthAnaM tau kau gocarau grahaNaviSayau yasya sa tthaavidhH| anunavaH sarvasya svapratyakSavedanAzAnaM / sAkSI sAkSAt dRSTAsti / yathA jinAgame'nnihitaM tathaiva svaparayorbodhAditAratamyaM vyAvRtti pravRttiM kAlAntare svakRtyasmRti ca sarvo'pyanujavatIti syA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtma hAdata eva sarva yuktimadbhAti / tu punaH / ekAntapakSapAtinyaH ekAntaH sarvathA nitya evAnitya eva vA ityevarUpaH pakSaH sAraH tasvIkArajAvastasmin patanti samAvizanti yaastaaH| yuktayaH sAdhakabAdhakapramANopanyAsenArthAvadhAraNaprakArAHmiyo hatAH saTIkA parasparaM pUrvAparasaMbandhabAdhato nirastA navanti |niHkriytvnidaanmuktvaa punaHkriyAM pratipAdayantyo vaiyarthyatAM gabantItyarthaH40 nanu jainadarzane'pi sarvAtmanAzo na lavatItyatastatrApi vAstavikahiMsA kutaH sNjvtiityaashNkaapnodaayaah||104|| pIDAkartRtvato dehavyApattyA dRSTanAvataH / tridhA hiMsAgame proktA na hIthamapahetukA // 4 // pImeti-zrAgame jinapraNItasiddhAnte yadyapi sarvathAtmanAzo nAnnihitastathApi / pImAkartRtvataH pImAyAH parasya :khotpAdanasya kartA tanAvastattvaM tasmAt / tathA dehavyApattyA dehaH zarIraM tasya vyApattirvinAzakaraNaM tayA / tathA duSTajAvataH puSTaH paropaghAtacintanarUpo nAvo'zulAdhyavasAyakaraNaM tasmAt / tridhA triprakArA / hiMsA jIvaghAtarUpA / proktA prakarSeNa gatiphala vipAkadarzanapUrvakatayoktA kathitA / kathaJcinnityAnityasya dehAninnAjinnasya coktArthAnAM saMjAvyamAnatvAt / hi nizcayena / itthamamunoktaprakAreNodbhUtA hiNsaa| apahetukA niSkAraNA paramArthenA'nutpannApi kahipateti yaavt| na javati kiM tu vaastvikaivetyrthH||41|| evaM vAstavikahiMsAsaMjavaM zrutvA kazcidAhahanturjAgrati ko doSo hiMsanIyasya karmaNi / prasaktistadanAve cAnyatrApIti mudhA vacaH // 45 // // 104 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AUGUSTUS hanturiti-hiMsanIyasya vadhyasya mRgaadijntoH| karmaNi purAkRtaM paraprahAreNa mRtiphaladaM yatkarma tasmin / jAgrati svodayaprAptyA prApurnavati sati / hantuInanakriyAniSpAdayituH / ko doSaH kinAmAparAdho, na ko'pi, tasya svakarmodayato mRtatvAt / ca punaH / tadalAve tasya devadattAdihanturanAve'prApte vA tenAhate satyapi / anyatra yajJadattAdau intari / prsktistnmrnnpraaptiH| tena prakAreNa mrnnaavshyktvaat| iti ityevaMvidhaM rasalaMpaTasya / vacaH kathanaM / mudhAvyartha zeyamityarthaHvara kuto vyarthamityAzaMkApanodAyAha___hiMsyakarmavipAkeyaM puSTAzayanimittatA / hiMsakatvaM na tenedaM vaidyasya syADiporiva // 3 // hiMsyeti-zya pUrvoktA / muSTAzayanimittatA puSTo nirdayatvAtkrUro ya Azayo'zulapariNAmastapaM yannimittaM niSpattihetustannAvastattA duSTAzayanimittatA rUpA hiMsA ttkrtuH| hiMsyakarmavipAkA hiMsyo'nyakRtazastraprahArASdhyaH pratijavaM javati yatastadrUpaM yatkarma pApakarmaNo bandhaH sa eva vipAkaH phalodayo yasyAH sA hiMsyakarmavipAkA tannimittajUtA vartate / tena krUrAzayanimittatAlAvena vaidyasya dUSitAGgAdivedakartuH kvacisogaviSayauSadhadAturvA / idaM pUrvoktaM hiMsyakarmaphalavattvaM / / riporiva zatruvat / na navatIti // 3 // uktArthasyaiva phalitArthamAhaitthaM samupadezAdestannivRttirapi sphuttaa| sopakramasya pApasya nAzAtsvAzayavRddhitaH // 4 // ztyamiti-ztyamamunA hiMsA hiMsAdisvarUpagatiphalAdikathanaprakAreNa / samupadezAdeH san hitado ya upadezo dharma-| Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma-8 dezanAkaraNaM sa zrAdiryasya, zrAdizabdAttatrUcAnAdigrahaNaM tasmAt kartuH zrotuzca yorapi |sopkrmsy sahopakrameNa zuja-131 caturthaprabaM. sAraH pariNAmAdyupAyena yaH sAdhyo vinAzya iti yAvattasya / paapsyaashunkrmnnH| nAzAt vinAzAt / svAzayavRddhitaH svaH saTIkaH svakIya zrAzayaH karuNAdirUpAdhyavasAyastasya yA vRddhiHprAcurya tataH enistrinirhetutiH| tannivRttirapi tasya hiMsAcara Nasya pratiSedho'pi / sphuTA prakaTA javati, ato'hiMsA ghttmaanaivetyrthH||4|| // 10 // atha zlokacatuSkaNAhiMsAM stautiapavargataro/jaM mukhyA'hiMseyamucyate / satyAdIni vratAnyatra jAyante pallavA navAH // 45 // apavargeti--iyamuktarUpA vakSyamANaguNA ca / ahiMsA praannidyaa| apavargatarorapagato naSTo vargo rAgAdigaNo yasmAso'pavargo mokSaH sa evAkSyasukhaphaladastarurvRdastasya / bIjamutpattikAraNamasti / zrato mukhyA sarvapradhAnA / ucyate upadizyate / jinAdiniriti zeSaH / tathA satyAdIni satyamasatyanASaNaparihAraH tadAdi yeSAM tAni / vratAni mahAvratAni / atra mokSatarau / navA nuutnaaH| pakhavAH kisalayasadRzAH / jAyante samunnavanti teSAmahiMsAvratasya parikarajUtatvAt / zra-| to'hiMsApariNAmonnave sati satyAdipariNAmodbhavo javatyeva, tarorujame patrAdiparikaravadityarthaH // 45 // sA ca paramArthato jinazAsane'stItyupadizatiahiMsAsaMjavazvetthaM dRzyate'traiva shaasne| anubandhAdisaMzakirapyatraivAsti vAstavI // 46 // // 10 // ahiMseti-itthaM pUrvoktaprakAreNa / vAstavaH satyajUtaH ahiNsaasNjvo'hiNsotpttiH| evo'vadhAraNe / atraiva zAsane Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C sminneva jinAgame / dRzyate'smadAdiniravalokyate / tatra nityAnityadehaninnAjinnAtmapratipAdanAt , na tvevamanyazAsane / tathA'nubandhAdisaMzuddhiranubandho'hiMsAvRdhizuddhyoranuyAyitnASaNagamanasthAnaniSIdanAhAravihArAdiSu yatanApUrvakaM pravartanaM sa zrAdiryeSu, AdizabdataH pratijJAhetudRSTAntAdayo'nubandhazudhA graahyaaH| tasya saMzuddhiH samyak zodhanaM sakaladharmavyavahArasya hiMsAmalApanayanenojvalatAsaMpAdanaM sApi / vAstavI satyatAvatI / atraiva jinamate evAsti vidyate, tathAjUtapravRttidarzanAdityarthaH // 46 // ___ evamahiMsAsaMjavAnubandhAdizuddhirjinAgame'stIti zrutvA kazcidAha-nanu jainazrAdhA gRhAraMjAdau pravRttAH santi, teSAM sA kathaM syAdityAzaMkApanodAyAha-- 8 hiMsAyA jJAnayogena smygdRssttemhaatmnH| taptalohapadanyAsatulyAyA nAnubandhanam // 4 // | hiMsAyA iti-he vighana zrAvasya gRhAraMjAdau tathA vihAre nadyAdyuttaraNe munerapi / samyagdRSTeH smyktvvtH| mahA-17 tmanaH zudhaprakRtivata uttamapuruSasya / jJAnayogena svaparayoH samasukhaduHkhatArUpaM yathAsthitavastusvarUpavedi yajJAnaM tasya yogaH saMbandhaHprAptirastIti yAvat tena hetunA sarvatra sAnukaMpatvAt / taptalohapadanyAsatuTyAyAH tapto'nalasaMbandhena saMjAtAgnivarNo yo loho'yaspAtraM tasmin yaH padayonyAsazcaraNayoH saMsthApanaM tena tujhyA sakaMpatvena samAnA prvRttistsyaaH| hiMsAyAHprANivirAdhanAyAH anubandhanaM hiMsAnuyAyijurgatipradaM karmabandhonavanaM / na syAt , tasya karuNArasena prhttvaadussttaashytvaajaavaaccetyrthH||4|| CCCCCRORESCLOSAROO Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprava zradhyAtma uktArthasyaivopacayamAhasAraH hasatAmasyAzca kasyAzcidyatanA jaktizAlinAm / anubandho hyahiMsAyA jinapUjAdikarmaNi // 4 // saTIkA __ satAmiti-yatanAjaktizAlinAM yatanA jIvarakSaNakRte nUpuSpazodhanajalagAlanAdirUpA naktizca jine puujybuddhigunno||106|| pakArasmaraNaprItibahumAnarUpA tAnyAM zAlinaH zojanAsteSAM / satAM samyagdRzAM jinapUjAdikarmaNi jinapUjAmunidAnAdi kriyAyAM / asyA hiMsAyAH kasyAzcit puSpAgnivAyujalAdijIveSu jAtAyAH samunnave'pi / hi nizcayena / ahiMsAyAH praannidyaayaaH| anubandho'hiMsAnuyAyigatipradaH zujakarmabandho navati, na tu hiNsaanuruupH| pIlotpAdanadehavyApAdanarUpahiMsAhetuSyaM yadyapi dRzyate tathApi uSTAzayarUpatRtIyahetorajAvAdahiMsAnubandho jvtiityrthH||4|| uktArthasya vipakSamAhahiMsAnubandhinI hiMsA mithyAdRSTestu urmteH| ajJAnazaktiyogena tasyAhiMsApi tAdRzI // 4 // hiMsAnubandhinIti-mithyAdRSTejinoke tattve vipriitshraavtH| dharmaternicitarAgAdidapaNairdaSitA matiryasya sa dharmatistasya / hiMsA gRhAdyArale jAtA jIvavirAdhanA / hiMsAnuvandhinI hiMsAphalAnugAminI durgatipradAyinIti yAvat navati / tathA tasya mithyAdRSTeH / ajJAnazaktiyogena nAsti jJAnaphalarUpA mokSaprAptiryasmAdhiparItajJAnAt tadazAnaM tasya yA zaktiranyathAvastubodhakatA tasyA yogo vidyamAnasaMbandhatvaM tena kRtvA / ahiMsApi krunnaapi| tAdRzI hiMsAsadRzI zramo Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAR-4-CA kSadAyinI / sA tasyAhiMsApi pUrva kiJcitsukhaphalaM datvA tadanantaraM pranUtajanmapuHkhahetutvena hiMsAnugAminI javati, tarhi hiMsAyAH kimucyate ityarthaH // 4 // uktArtha dRSTAntena sAdhayatiyena syAnnihnavAdInAM diviSadurgatiH kramAt / hiMsaiva mahatI tiryagnarakAdijavAntare // 50 // | | yeneti--nanu yA'hiMsA sA hiMsAnuyAyinI kathaM syAt ? zatrottaraM / yena vakSyamANodAharaNena nihnavAdInAM nihuvate |jinavacanamanyathA jApante ye te nivAste zrAdayo yeSAM yathAbandapratyanIkAnyadarzanipranRtInAM te nihnavAdayasteSAmahiMsAdivataM kurvatAmapi / diviSadurgatiH AgAmini nave divi devaloke sIdanti nivasantIti diviSado devAsteSAM teSu vA yA urgatiH kiTibaSikadevatvarUpanIcatvaprAptiH syAnavet , sA cAhiMsAphalaM na javati, kiMtu hiMsAphalameva / tatazcayutvA kramAt jnmaadiprNpraakrmtH| tiryagnarakA dilavAntare nUcarajalacarakhecarAstiryaJco narakAzca ratnapranAdyAsu saptasu pRthivISu gatAH prANinaste zrAdayo yeSAM te tathAjUtA ye javAH punaH punaH saMsArAntarvinipAtAsteSAM yadantaraM madhyaM tasmin / mahatI atiprajUtA / hiMsaiva mahAvirAdhanaiva utpadyate, tasya mithyAtvabIjAropitapApapariNatitvena svarUpasaMpatsvapi mahAsAjimAnatApUrvakanogAdipravRttikatvAt pApaparaMparA prApurnavatItyarthaH // 50 // sudRzAM hiMsApyahiMsAnubandhinIti dRSTAntena sAdhayatisAdhUnAmapramattAnAM sA cAhiMsAnubandhinI / hiMsAnubandhavicchedAmuNotkarSo yatastataH // 1 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ catarthaprava. adhyAtma sAraH saTIkA // 17 // ORGARRANT sadhUnAmiti-apramattAnAM mithyAtvAdisakalapramAdavarjitAnAM / sAdhUnAM modasAdhanasAdhakAnAM munInAM / sA ca hiMsA dharmakartavyaM kurvatAM kazcitpAdavinyAsAdau jIvasyAtisAmIpyanAvAt pazcAtpAdamurtumazakyatvena jAtA kITAdivirAdhanA sApi ahiMsAnubandhinI jIvadayAnusAriNI rakSaNe kRtaprayatnatvena mokSAdisukhasAdhikA navati / evamapi kuto jJAtaM ? yato yasmAt hiMsAnubandhavicchedAt hiMsAnuyAyitAnivAraNAt / tatastasmAt / guNotkarSoM guNAnAM jJAnAdInAmutkarSoM vRddhiprakarSo munigaNe dRzyate gunnprkrsssyaahiNsaaphltvaadityrthH||51|| uktArthameva vizeSayati / yA tarhi teSAmapyahiMsAnubandho'stviti matiH syAttanniSedhayatimugdhAnAmiyamajhAnAt sAnubandhA na karhi cit / jJAnokApramAdAcyAmasyA yadanubandhanam // 5 // mugdhAnAmiti-zyaM pUrvoditA'hiMsA / ajJAnAt yathAvanmokSasya vastusvarUpasya cAvedanAt vidyamAnajJAnaviparyAsatvAcca / mugdhAnAM jinavacanasudhAsvAdavarjitAnAM mUrkhANAM / sAnubandhA zrAsaMsAraM sahacAriNI mokSAnuyAyinI ca / karhicit kadAcidapi / na syAt na javati / kuto yadyasmAt / asyA ahiMsAyAH / anubandhanaM modAnuyAyitvasaMpAdanaM / javyAnAM jJAnokApramAdAnyAM jJAnasya yathAvastuvedisyAghAdAnuyAyibodhasyoko vastusvarUpAvadhAraNe'tizAyitA apramAdazcAkartavye'kartavyadhIH kartavye ca kartavyadhIH sAvadhAnateti yAvat tAnyAmeva javati, na tvanyathA, mugdheSu tayorajAvatvAnna javatItyarthaH // 5 // Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA'hiMsayoH phalAdiSu tAratamyaM zlokaSyena darzayatiBI ekasyAmapi hiMsAyAmuktaM sumahadantaram / nAvavIryA divaicitryAdahiMsAyAM ca tattathA // 53 // ekasyAmiti--ekasyAmapi ekajAtijIvaviSaye mRgAyekajIvaviSaye vA jAtAyAmapi / hiMsAyAM jIvavirAdhanArUtapAyAM / jAvavIryAdivaicitryAt nAvo rAgaSarUpAzayaH kAryasiddhivizeSarUpA kriyA ca, vIrya ca cetasa utsAhaste AdI yeSAM teSAM yavaicitryaM hAnivRddhikRtatAratamyaM tasmAt / sumahat sutarAmatizayena mahat / antaraM phale bandhe ca ledo nava ti / tat anantaroktamantaraM / tathA tenaiva prakAreNa / ahiMsAyAM cAhiMsAphalaviSaye'pi zeyaM / ayaM jAvaH-yathA kazcidAdapapremNA jogAn nuJjAnaH, itarastu premaprAcuryeNa / tatra hiMsA tUjayatra samAnA, pApabandhe ca mahadantaraM navatyeva, nAva vaicitryaM hiMsAphalatAratamyajanaka javati, tathaiva vIryAdiSu bodhyamityarthaH // 53 // | sadyaH kAlAntare caitachipAkenApi jinnatA / pratipadAntarAlena tathAzaktiniyogataH // 54 // __ sadya iti-uktahetusamudAyAt / etadipAkenApi etayohiMsA'hiMsayoH phalaM vipAka upArjitakarmasthitipAkata udayatastenApi / jinnatA vijedatA'sti / kutaH 1 yataH tathAzaktiniyogataH tathA pUrvoktaprakArA bandhAvasare jAvavIryavicitra tAnurUpA yA zaktiH karmaNaH sAmarthya jIvapariNAmavartanAM vA tasyA niyogaH karmaNo vipAkAnimukhakaraNe vyApArasphuraNArUpA preraNA tasmAt / kasyacijIvasya sadyaH antarmuhUrtAdinA zIghra kAlAntare ca kasyacivarSAntare janmAntare ca jvti| Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. zradhyAtma sAraH saTIkaH pratipadAntarAkhana pratipakSaH zujakarmaNo'zulaM azujasya ca zulaM tasya tena kRtaM vAntarAlaM svodayena vyavadhAnaM tena / sadyaH || kAlAntare vA vipAkaH tIbramandAdinedena karmaphalavedanA javatItyarthaH // 4 // nanu hiMsAnuvidyAdharmavyavahArAnmokSasAdhanamuktaprakAreNa vAdhaka dRzyata ityAzaMkApanodAyAhahiMsApyuttarakAlInaviziSTaguNasaMkramAt / tyaktAvidhyanubandhatvAdahiMsaivAtinaktitaH // 55 // hiMseti-he dharmArthin yA dharmavyavahAre kAcijIvavirAdhanA dRzyate sA svarUpato hiMsApi virAdhanApItyaperarthaH / / evaM sthite'pi / uttarakAlInaviziSTaguNasaMkramAt uttarakAlo yo yatanApUrvakadAnavihAradevapUjAdiSu nUjalapuSpAdyAranAnuvidhAyAH kriyAyAH kAlAt pazcAtkAlastasmin nAvino ye viziSTAH pUrvasmAdizudhA vRdhimanto vA samyagdarzanajhAnacAritrAdiguNA dharmavizeSAsteSAM yaH saMkrama nannavaH prAptistasmAt / atinaktito'tiprajUtA laktirdevagurudharmeSu bahumAnatA ttH| tyaktAvidhyanubandhAt tyaktaH parihRto'vidherAgamoktAdanyathAvidhAnasyAnubandho'nuyAyijAvo jakteravidhiphaladahanasvanAvatvAttasmA ghetoH / ahiMsaivAhiMsAphalasaMpAdakatvAnuzAzayatvAcca dharma evetyarthaH // 55 // atha zlokavyena pUrvoktasamagrArthadarzakasya jinazAsanasya samyaktvasvarUpatAmAha| ignaMgazatopetA'hiMsA yatropavaryate / sarvAMzaparizuddhaM tat pramANaM jinazAsanam // 56 // | Igiti-yatra yasmin / IdRgnaMgazatopetA IdRzaH pUrvoktasamagraprakAravanto ye naMgAH prakArAsteSAM zatAni zatazaH saMkhyAstairupetA samanvitA / ahiMsA jIvadayA / upavaya'te samyaksaMjavAnubandhazudhAdiprakAreNa kathyate / tatsamyagvastu // 10 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARRORRrsity svarUpapratipAdakaM / sarvAzaparizuddhaM jJAnapAlanAdirUpANiH srvkottiinivishuddhN| jinazAsanaM jinaagmH| pramANaM svIkarayogyatvena sarvatra pramANanUtaM vartata ityrthH||56|| artho'yamaparo'nartha iti nirdhAraNaM hRdi / zrAstikyaM paramaM cihUM samyaktvasya jagurjinAH // 7 // artha iti-zrayaM ahiMsApratipAdako jinoktasiddhAntastamuktA''tmAdisarvanAvo vaa| arthoM mama sAdhyarUpasaghastu vartate / aparo'smAdanyaH sarva darzanAntaraM / anartho'hito'niDAviSayo'nAdeyatvAt / ityevaMprakAreNa / hRdi manasi / nirdhAraNamekAgratAsaMpAdanaM / samyaktvasya samyagdarzanasya / paramaM prakRSTaM prathamaM ca / cihna hAtasamyaktvavyaJjakalakSaNaM / AstikyamAsthArUpaM / jinAH sarvavidastIrthakarAH / jaguruktavantaH / ityekamAstikyanAmakaM lakSaNaM sheymityrthH||27|| lakSaNaprastAvAdasya zeSacaturladANoktipUrvakamupasaMharannAhazamasaMveganirvedAnukaMpAniH pariSkRtam / dadhatAmetadachinnaM samyaktvaM sthiratAM vrajet // 5 // ||iti smyktvaadhikaarH|| zameti-zamasaMveganirvedAnukaMpAliH zamaH zAntiH kSamA ca, saMvego mokSAnilASo devagurudharmeSu prItizca, nirvedaH saMsAraudAsInyaM vairAgyamiti yAvat, anukaMpA mukhiSvaprAptadharmeSu ca vyato jAvatazca krameNa dayA tAniH / pariSkRtaM zojitaM / etatpratyakStayoktamAstikyaM / acinnaM nirantaramaticArakhaMjhanAvarjitamiti yAvat / dadhatAM svIkurvatAM / samya| ktvaM teSAM samyaktvazraddhAnaM / sthiratAM nizcalatvaM / brajet prApnuyAt / atrAdhikAre yatpUrva anyazAsaninAM tathA teSu zAstreSu RSGIRLS SAISIK Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAraH saTIkA ca yat hiMsA'hiMsA'saMlavAdyuktaM tatteSAM teSu caikAntanityatvena sarvathA'nityatvena vA AtmAdivastunaH pratipannatvAtpatipAdakatvAcAhiMsAdyAzayasyAnunava eva / kutaH? yataH sarvathA'vinaSTatvapratipattyA hananAdi kurvataH karuNAzayo na bhavati / | yathArjunasyoktaM naite mriyante kiM tu jIrNazarIraM parihRtya navInaM prApnuvantIti / tathA sarvazrA'nityatve tu jIvAlAvadhIreva kutaH kasmin karuNAdayo jveyurityrthH|| 50 // ||iti smyktvaadhikaarH|| // 10 // SEARSHSHORSESAMACHA smyktvshuddhirmithyaatvprihaaraanvti| taccAjJAtasvarUpaM parihartuM na zakyate'to'tra vitIyAdhikAre mithyAtvaparijhAnamucyatemithyAtvatyAgataH zulaM samyaktvaM jAyate'GginAm / atastatparihArAya yatitavyaM mahAtmanA // 5 // mithyAtveti-mithyAtvatyAgato mithyAtvaM jinopadezato vaiparItyena vastunaH zrayAnaM tatparijJAnaM ca tasya tyAgaH pariharaNaM tasmAt / aGginAM prANinAM / samyaktvaM samyagdRSTitA / zuddhaM nirmalaM / jAyate navati / ato'smAtkAraNAt / mahAtmanA satpuruSeNa / tasya mithyAtvasya parihArAya samUlaparivarjanAya / yatitavyamudyamapareNa naavymityrthH|| ee|| tacAtmasvarUpaviSaye vipratipattiparihArato javati / tAzca SaDvidhAH pradarzyantenAsti nityo na kartA ca na joktAtmA na nirvRtaH / taupAyazca netyAhurmithyAtvasya padAni SaT // 6 // nAstIti-nAsti paJcajUtavyatirikto navAntarAnuyAyI kazcidAtmA na vidyate / tathA nityo'nutpannAvinaSTasthiraika // 10 // Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rUpo'styAtmA zatathA na kartA ca zrAtmA na kiMcit karoti niHkriyatvAt 3 / tathA na loktA akartRtvAdAtmA jokkA |na javati / / tathA na nivRtaH bandhAnAvAnmukto na javati / tathA tamupAyazca na tasya mokSasyopAyaH sAdhanaM na vidyate, anAdisaMbandhatvAjIvakarmaNo viyogAnAvAta 6 / ityevaM / SaTa padAnimithyAtvasya lAhuruktavanto jinezvarA ityrthH||6|| kasmAdeSAM mithyAtvatetyAzaMkApanodAyAha vyavahAravilaMghanam / ayameva ca mithyAtvadhvaMsI smupdeshtH||61|| etairiti-yasmAdayamANakAraNAt / etairnAstyAtmetyAdipadaiH kRtvA / zucavyavahAra vilaMghanaM zudhaH sarvajanasaMmato nyAyayuktiyukto vyavahAro modAdisamagrasukhasaMpAdako dAnazIlAdyAtmako lokottaraH, utpAdavyayadhrauvyarUpo vAstavikaH, kRSivANijyAdilaukikapravartanarUpazca tasya trividhasyApi sarvasya vilaMghanaM vizeSeNAtikramaNaM vilopanamiti yAvat / navet | syAt / aniSTaM caitatsarveSAM / tathA'yameva zuddhavyavahAra eva / samupadezato yathArthasadbhUtalAvAnAmupadezaH kathanaM saddezanAyA vyavahAramayatvAttasyA api proktarUpeSvAtmavirodhiSu vyavahAravilopiSu SaTsvapyasaMjavAt tasmAt / mithyAtvadhvaMsI mithyAtvasyAsaddezanAdirUpasya dhvaMsI vinAzanazIlo vartate / tasmAdetAni mithyaatvmyaaniityrthH||6|| asyaivopacayamAhanAstitvAdigrahe naivopadezo nopadezakaH / tataH kasyopakAraH syAtsaMdehAdivyudAsataH // 6 // nAstitveti-nAstitvAdigrahe nAsti na vidyate ityevaMrUpo yo vAgvyApArastanAvastattvaM tadAdi yasmin , zrAdipadAda Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtmasAraH saTIkA // 11 // nityatvAdayo grAhyAH, tasya graho nibandhastasmin sati / eva nizcayena / upadezaH pareSAM pravRttinivRttinibandhanaM hitAhi| takathanaM / naiva notpadyeta AtmAjAvAdinopadezAnAvaH / tathA upadezakaH dezanAkArako'pi notpadyeta, uktahetutvAt / tato nAstitvAdyupadezataH / saMdehAdivyudAsataH saMdehaH saMzayaH sa Adiryatra viparyAsAdike tasya vyudAso nirAkaraNaM |tasmAt / napakAro'nugrahaH / kasya syAt ? na kasyApi shrotraadynnaavaadityrthH||6|| nanvetaghyavahAra vilaMghanakRnmithyAtvaM kIdRzeSu navatItyAkAMkSAyAM shlokpnyckenaah| yeSAM nizcaya eveSTo vyavahArastu sNgtH| viprANAM mlebanASeva svArthamAtropadezanAt // 3 // | yeSAmiti-yeSAmajhAtAtmAdivastusvarUpANAM / svArthamAtropadezanAt svasyAtmano'rthaH sthitimAtro vA'sanneva vA sthityutpAdalayamAtro'nidheyo'stItyevaM tanmAtraM tadrUpaM vA yamupadezanamanuzAsanaM tasmAt / athavA svAjISTamAtrasvadhanajogasukhAdiprAptirUpavyavahArasyopadezanAt / nizcayo naisargikacitsvanAvamAtro vA nUtasattAmAtro vA kSaNamAtra nirdhAraNameva kevalaM / / iSTaH pramANaM kurvatAM / tu punH| vyavahAra utpAdavyayAdirUpaH puurvokto'vtaaraadikthnruupovaa| viprANAM braahmnnaanaaN| mkhevanA-18 Seva 'brAhmaNAnAM yAvanI bhASA prANaiH kaMgatairapi jApaNIyA na navati' itIva anaadrnniiytven|sNgtstubyo'sti svAnISTapUrtikaro jalamRttikAdizaucarUpo yatkiJcidasti, na pAramArthikaH, teSAM vyavahAravilaMghanakRnmithyAtvaM jvtiityrthH||63|| nanu nizcayavyavahArayormadhye kaH pradhAnatamaH ? yamiti brUmaH, tadevAhayathA kevalamAtmAnaM jAnAnaH shrutkevl|| zrutena nizcayAtsarvaM zrutaM ca vyavahArataH // 64 // BASALCHAURAHASRACK // 11 // Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatheti-he nA yathA'nena prakAreNa dhyoH prAdhAnyaM jJeyaM / zrutakevalI zrutajhAne kevalIva kevalI paripUrNazrutatvAtsakalasaMzayAtItatvAcca / nizcayApastusvarUpanirdhArajJAnAt zrutajJAnasAmarthyAt / kevalaM karmadehAdisaMgavarjitamekaM zudhasattAmayaM pUrNamiti yAvat / zrAtmAnaM jIvaM / jAnAno vedayan / tathaiva vyavahArataH zrutena zrutajJAnAt samudbhUtabuddhivyApAreNa / sarva niHzeSa / zrutaM zAstraM / jAnAno niSkarmAtmajJAnAt nizcayaM sarvazrutAnyasanAt ca vyavahAramityevaM yaM prmaannytiityrthH||65|| kevala nizcayo vaktumazakya ityAhanizcayArtho'tra no sAdAktuM kenApi pAryate / vyavahAro guNahArA tadarthAvagamanamaH // 5 // nizcayArtha iti-atra manuSyaloke / nizcayArthaH sahajanisargo ya AtmasvannAvaH sa nizcayArthaH / sa tu sAkSAt sphuTatayA / kenApi sunipuNenApi puMsA / vaktuM jahipatuM na pAryate na zakyate, kevala nizcayasyAvAggocaratvAt / vyavahAraH zabdaprayogaH / sa tu guNadhArA nizcayasya ye guNAH sattvacetanatvAdayasta eva ghAH mukhamupAya iti yAvat tena / tadarthAvagamakSmaH tasya nizcayasya yo'rtho jAvastasya yo'vagamaH svarUpabodhastasmin damaH samartho javet, vyavahAra eva tazuNakathanopAyena nizcayasvarUpaM prApayatItyarthaH // 65 // kevalavyavahArasya prAdhAnye'pi doSamAhaprAdhAnyaM vyavahAre cettatteSAM nizcaye katham / parArthasvArthate tulye zabdajJAnAtmanoIyoH // 66 // Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. zAdhyAtma sAra: saTIkaH // 11 // | prAdhAnyamiti-cedyadi / vyavahAre nizcayavyatirikte zabdAdirUpe vyavahAre pravartane ca / prAdhAnyaM mukhyatvaM ye kurvanti / teSAM nizcaye zrAtmano dhrauvyasattAvicAre jJAnAdirUpe ca / tatprAdhAnyaM / kathaM navet, na nvedityrthH| yataH zabdajJAnAtmanoH zabdazca jJAnaM ceti te evAtmAnau vastusvarUpajUtau yayostayorSayoH / parArthasvArthate parasya svasmAditarasya yathA zabdApekSyA jJAnasyArthaH kArya parArthaH, svasya zabdasya jJAnasya vArthaH kArya svArthastayo vau tatte jane tuTye samArthe samakAryakare iti yAvat navataH / ayaM jAvaH-zabdo ghaTaM vakti, jJAnamapi ghaTameva vetti, vastvapi ghaTosti, zabdo vyavahAraH, ghaTajJAnaM ghaTazca nizcayaH / tataH sicaM svasvaviSaye pyoH praadhaanymityrthH||66|| phalitArthamAhaprAdhAnyATyavahArasya tatastachedakA riNAm / mithyAtvarUpataiteSAM padAnAM parikIrtitA // 67 // prAdhAnyAditi-tataH puurvokthetusmuuhtH| vyavahArasya pUrvoktarUpasya / prAdhAnyAt pradhAnasya nAvaHprAdhAnyaM tasmAt vyavahArasyApi pradhAnajAvAt / tacchedakAriNAM tasya vyavahArasya vedaM vinAzaM kurvanti ye te tathA teSAM / eteSAM prAgdarzi|tarUpANAM / padAnAM nAstyAtmetyAdivAkyAnAM / mithyAtvarUpatA mithyAtvajAvatA / parikIrtitA parizabdasya dhAtvarthamAtravRttitvAt kthitetyrthH||67|| atha yoddezastathaiva nirdeza iti nyAyAttAvannAstikamatameva sahottarapakSamekaviMzatyA zlokairAhanAstyevAtmeti cArvAkaH prtykssaanuplNjtH| ahaMtAvyapadezasya shriirennoppttitH|| 6 // Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAstIti-zrAtmA jiivH| nAstyeva na vidyata eva / ityevaM / cArvAkaH carvati sadartha lakSyati vinAzayatIti cArvAkaH sH| te iti shessH| kasmAtorityAha-pratyakSAnupalaMjataH pratyadeNa cakkurAdIjiyeNAnupakhaMna Atmano'dazanamaprAptiriti yAvat tasmAcetoH / ayaM nAva:-yadasti tadinjiyairupalabhyate ghaTAdivat, yadyAtmAsti tadA so'pyupakhanyeta, sa ca nopalanyate, tasmAnnAsti / na ca vaktavyaM yadyAtmA nAsti tadAhaM sukhI mukhyahamiti ko vaktIti, ahaMtAvyapadezasya ahaMjAvo'haMtA tadrUpo yo vyapadezo vyavahAraH kathanaM ca tasya / zarIreNa nRtasamudAyAtmakadehena kRtvA / upapattita upapattirghaTanA saMgatiriti yAvat tsmaaghetorjvissytiityrthH||6|| / sA copapattiH ketyAhamadyAMgecyo madavyaktiH pratyekamasatI yathA / militenyo hi nUtecyo jJAnavyaktistathA mtaa||6|| __ madyAMgenya iti-yati dRSTAntopanyAse / yathA madyAMgenyo madyaM madirA tasyAMgAni madhukapiSTAdIni tenyaH pratyekamekaikaM nahitenyastecyaH / madavyaktimattatAyA vyaktiH prkaashH| asatI avidyamAnA dRzyate / misritecyastu prakaTA dRzyate / tathA jUteSvapi pratyekamadRzyamAnApi / hi sphuTaM militecyaH smudaayiijaatenyH| jUtenyaH pRthivypuutejovaayvaakaashenyH| jJAnavyaktirahaMtAdijJAnasya prkaashH| matA jJAtA pramANIkRtA vA bRhsptyaadinjirityrthH|| 6e|| na ca vAcyaM nUtajanyacetanApo Atmano'nAvAt karmAnAvastatazca jagavaicitryaM na syAditi tanna, tattu svAnAvikamityAharAjaraMkAdivaicitryamapi nAtmabalAhitam / khAnAvikasya nedasya grAvAdiSvapi darzanAt // 70 // Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 caturthaprabaM. zradhyAtmasAraH saTIkaH / darzanAt vilokabhAratAdiSvapi savAcya, kutaH 1 yataH rAjeti-rAjaraMkAdivaicitryamapi rAjA, cakravAdiH, raMko makAdinikuH, tAvAdI yasmin tat tadAdi, AdipadAt sukhyAdayo grAhyAH, vicitramanekaprakAraM yajagajanavartanaM tanAvo vaicitryamapi / AtmabalAhitamAtmano jIvasya balaM zujAzunakarmaniSpAdanasAmarthya tenAhitamarpitaM sthApitamutpAditamiti yAvat / na navati / api tu jUtasvajAvajanitamasti / na ca svajAvajanitannedo na lavatIti vAcyaM, kutaH? yataH svAnAvikasya svayameva niSpannasya / jedasya vaicivyasya / grAvAdiSu andhapASANaratnAdiSvapi sarvathA'layacaitanyeSu pASANeSvapi, kiM punaH sacetaneSu mnussyaadissvitypishbdaarthH| darzanAt vilokanAyetoH ityrthH|| 70 // thAgamasigho'pyAtmA na javatItyAhavAkyairna gamyate cAtmA prsprvirodhiniH| dRSTavAnna ca ko'pyetaM pramANaM yahaco navet // 7 // vAkyairiti-ca punaH / parasparavirodhinniH paraspareNa anyo'nyena virodho'saMbachavacanatvena vaiparItyaM vidyate yeSAM sAMkhyabauchajainAgamAdInAM taiH / vAkyairAgamoktapadasamUhaiH / AtmAjIvo na gamyate buddhipathe nAvatarati / tathA na ca ko'pi kapilAdyanyatarAgamavaktA / etaM navatA jJAtumiSTamAtmAnaM / dRSTavAn pUrva cakSuSA vilokitavAn / yasya vaco vAkyaM pramANaM satyaM bhavet , tasmAnnAgamenApi sidhyatyAtmetyarthaH // 1 // uktaagmailokviprtaarnnN navatItyAhazrAtmAnaM paralokaM ca kriyAM ca vividhAM vadan / jogecyo bNshytyuccailokcittN pratArakaH // 7 // MOCROSSESSMSROCESSOCTORS // 11 // uktAgamailokagamanApi sikhyatyAtmetyayamAtmAnaM / dRSTavAn pUrva canA pithe nAvatarati / taya Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAnamiti-pratArako janavaJcako lokaH tairAgamairdezanAnjiH pratArayati vazcayati yaH sa tathoktaH pumAn / zrAtmAnaM jIvaM / ca punH| paralokaM tasya zunAzunaiH karmatiH narakasvargamokSarUpajanmAntaraM / ca punH| vividhAM dAnazIlatapathAdirUpavicitrAM / kriyAM nogAntarAyarUpAM dharmakriyAM / vadannupadizan / lokacittaM lokasya janasamUhasya cittaM mnH| jogenyaH svAnukUlarasarUpAdilogajanyasukhenyaH uccaratizayena / bhraMzayati pAtayati / tasya zAstropadezo logavaMcanaivetyarthaH // 7 // svAlimataM siddhAntayatityAjyAstannaihikAH kAmAH kAryA nAnAgataspRhA / jasmInUteSu jUteSu vRthA pratyAgatispRhA // 3 // tyAjyA iti-tattasmAt puurvokthetuvRndtH| aihikA ihalokasaMbandhino vartamAnajanmani lbdhaaH| kAmAH zabdAdikAH shullogaaH| na tyAjyA na pariharaNIyAH, dRSTamAtratvAlokasya / tathA'nAgataspRhA anAgatAnAM paralokagatajanmAntarajAvinAM logAnAM spRhA tatprApaNe vAcana kAryA na kartavyA, paralokasyaivAnAvAt / kasmAdevamupadizyata ityAhazrAtmano'nAvAdbhUtamAtratvAsokasya / jUteSu dehacaitanyanibandhaneSu / jasmIjUteSu jasmatAM gateSu satsu / pratyAgatispRhA pratyAgati--yo manuSyatvAdiprAptistasyA yA spRhA kaamnaa| vRthA niSphalA'sti / janasyeti zeSaH / uktaM ca-"piba khAda ca cArulocane yadatItaM varagAtri tanna te / na hi jIru gataM nivartate samudayamAtramidaM kalevaram ||1||"ityrthH||73|| Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaparva adhyAtma sAraH saTIkaH // 113 // atha saiddhAntika enaM pratyuttarayatitadetadarzanaM mithyA jIvaH pratyakSa evaM yat / guNAnAM saMzayAdInAM pratyakSANAmannedataH // 4 // tadetaditi-tattasmAdayamANahetusamUhAt / etatpUrvoktaM cArvAkasaMbandhi / darzanaM mataM / mithyA'sat parihArya ca vartate / kutaH yadyasmAtkAraNAt / yattAvattenoktamAtmA nAstIti / sa tu jIvaH prANI / pratyakSaH sAkSAt jJAyamAno'sti / kutaH ? yataH pratyakSANAM sarveSAM svAnunavasikhAnAM / saMzayAdInAM saMzayaH sandehaH kiM jIvo'sti na vetyAdirUpaH sa zrAdiryeSAM, AdizabdAjAntyAdayo grAhyAH, teSAM / guNAnAM jIvadharmANAM / anedato na nedo'nedaH paraspareNa dharmadharmiNo|rapRthaktvaM tsmaadnedtH| dharmo dharmI ca sarvathA ghaTapaTavanedena na tisstthti| tato dharmapratyakSoNa dharmI jIvaHpratyada eva |sNshysy jJAnAnimukhatvena jJAnarUpatvAt ,jJAnaM ca jIve evAsti, na tvajIveSu, zarIrAdiSu mRtakazarIreNa vybhicaaraadityrthH||7|| yaccAhatAdivyapadezaH zarIreNa naviSyatItyuktaM tadapyasadityAhana cAhaMpratyayAdInAM zarIrasyaiva dharmatA / netrAdigrAhyatApatteniyataM gauravAdivata // 5 // na ceti-ahaMpratyayAdInAM ahamasmItyevaMrUpo yaH pratyayo zeyagrAhakajJAnaM sa AdiryeSAM AdizabdAnmadIyatvAdayo grAhyAH, teSAM / zarIrasya nUtasamudAyAtmakadehasya / evo'vadhAraNe / kevalasya zarIrasyaivaikasya / dharmatA dharmaH svannAvo guNo vA tanAvastattA / na ca naivAsti / kutaH? yatasteSA zarIradharmatAyAM satyAM / niyataM nizcitaM / gauratvAdivat zuklapItavarNamattvAdivat / gauravAdivaditi pAtu gurorjAvo gauravamuccasthUladIrghatvaM tadAdi yeSAM, AdipadAsaghutvoSNatvAdIni // 113 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C grAhyANi, tat / netrAdigrAhyatApatteH netraM canuH tadAdi yeSAM prANAdInjyiANAM tenendriyagaNena grAhyatA zeyatA tasyA ApattiraniSTatAprAptistasyA hetoH / ayaM nAvaH-yadyahaMtAjhAnaM zarIrajanyaM syAttadA yathA zarIradharmANAM varNagandharasAdInAminjiyAhyatA'sti, tathA'haMtAjJAnamapi injiyAhyaM syAt , na ca tadasti, tasmAdahaMtApratyayaH zarIradharma eva na lavatItyarthaH // 5 // punarahaMtAdijJAnasya zarIradharmatAkathane dUSaNAntaramAha| zarIrasyaiva cAtmatve nAnunUtasmRtirnavet / bAlatvAdidazAnedAttasyaikasyAnavasthiteH // 6 // zarIrasyeti-evo'vadhAraNe / zarIrasyaiva kevalasya / zrAtmatve jIvatve sati / anujUtasmRtiH pUrvAvasthAyAmanujUtasya svaprAptasya sukhamuHkhAdeH smRtiH kAlAntare smaraNaM zizorjanmAntarIyamAtuH stanapAnasmaraNavat na javet, tasya jamAtmakatvAt / ca punaH / tasya zarIrasya ekasyAktiIyasya / bAlatvAdidazAnedAt bAlatvayauvanatvavRzcatvAdayo yA dazA avasthAstadrUpo yo ledo'nyaprakAratvaM tasmAt / anavasthiteH na avasthitiH anavasthitistasyA anavasthiteH anyathAtvanavanahetoH sarvAsvavasthAsvekatvaM nAsti, ahaMtApratyayasya tu sarvatraikatvamato na shriirdhrmtetyrthH|| 16 // punaH zarIrAtmanorakatAunnAve upapattiM darzayatinAtmAGgaM vigame'pyasya talabdhAnusmRtiryataH / vyaye gRhagavAdasya tabbabdhArthAdhigantRvat // 7 // nAtmAGgamiti-aGgaM zarIrameva AtmA jIvo na javati, nedasya dRzyamAnatvAt / kutaH 1 yato yasmAt / asya AREE Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. zradhyAtma- zarIrasaMbandhinazcakSurAdyaGgasya / vigame'pi vinAze'pi / talabdhAnusmRtiH tena cakSurAdyaGgena khabdhaH prApto yo sAraH rUpAdiviSayastasya anusmRtiH kAlAntare smaraNamasyAtmano navati / kiMvat ? gRhagavAdasya gRhaM tanutuhyaM sadanaM tasya | maTIkaH gavAkSazcakSurAdInjiyatubhyaM vAtAyanaM tasya / vyaye vinAze tasmin patite sati / tababdhArthAdhigantRvat tena gRhagavAkSaNa labdhAH prAptA ye'rthA rUpAdipadArthAsteSAmadhigantA jJAtA devadattAdipuruSastat / zarIragRhe sthita AtmA injiy|| 114 // gavAdasamUhena pUrvadRSTaM zabdAdi paJcaviSayaM smaratIti gRhagavAdAcyAM jinnapuruSavat zarIrenjiyagaNAninnasyAtmanaH smRtirnavatItyarthaH // 7 // ___evaM zrutvA paraH prAha-cakkurAdhaGgavigame yA'nujUtArthasmRtirasti sA dehajanyacaitanyasyaiva vidyate, na tu tadvyatiriktAtmana ityAha na doSaH kAraNAta kArye vAsanAsaMkramAcca na / vraNasya smaraNApatteraMbAnunavasaMkramAt // 7 // na doSa iti-kAraNAccetanotpattihetunUtanUtasamudAyataHca punH| kArye dehe tajanyacaitanye ca / vAsanAsaMkramAt vAsanAyAH smRtihetudarzanajogAdisaMskArasya yaH saMkramaH pravezastasmAt aGgavigame tapalabdhArthasmaraNasya na doSo na kazcitirodha utpadyate / atra pratividhIyate yadyevaM manyase tanneti na javati / kasmAdityAha-aMbAnunavasaMkramAt yadi dAdehe'nunavasaMkramAdaGgavigame'pi dehasya tadaGgopalabdhArthasmRtinavati, tadA'mbA mAtA tayA'nujUtA ye viSayasukhAdikArthAsasteSAM yo'nunavo mAturjJAnotpAdastasya yaH saMkramo garjagataputradehe pravezastasmAt / cUNasya garnasthabAlasya / smaraNApatteH // 11 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECDarava- smaraNaM cintanaM tasya yA ApattiraniSTalAvasya prAptistasyA hetoH / atrAyaM tAtparyArthaH-yadi dehavyatiriktajJAtAtmA na vidyate tarhi cakSurAdyaGgaM dehaH, tathA deho'pi deho'sti, tadanujUtamartha tadhigame dehe saMkramati, tadA mAtRdehasaMbache bhrUNadehe mAtRdehAnunavasya saMkramo navet vizeSAnAvAnyAyasya samAnatvAt, tacca na javati, ato dehAninnadrA aatmaastiityrthH|| 70 // uktArthameva vizadIkurvannAhanopAdAnApAdeyavAsanAsthairyadarzane / karAderatathAtvenAyogyatvApteraNusthitau // e|| nopAdAnAditi-upAdAnAt upAdAnaM dehaniSpAdakanUtasamudAyarUpakAraNaM tasmAt / upAdeyavAsanAsthairyadarzane upA|deyA viziSTatAvatI sA cAsau vAsanA ca smRtihetusaMskAraH sthairyadarzanaM ca sthairya nizcitadhAraNAvattvaM tadyuktaM yaddarzana budhiste api naiva navataH, ananurUpakAraNatvAt / kasmAt ? yataH karAdeH karo hastaH sa zrAdiryasya sa karAdiH, AdipadAtpAdAMguTyAdayo grAhyAH, tasya / atathAtvena na tathAvidho'tathA tannAvastattvaM smRtimattvaM tena napAdAnahetunA na navati / tathA'Nusthitau aNavaH paramANavaH teSAM yA sthitiH svarUpAvasthAnamaryAdA tasyAM / ayogyatvApteH na yogyamanucitamayogyaM tanAvastattvaM tasya yA AptiH prAptiH tasyAH sakAzAdanvayavyatirekAcyAmananurUpatvenAkAraNatA syAt / atrAyaM nAvaH yadyacetanasvajAvAdbhUtasaMyogarUpopAdAnAt uktarUpe jJAnasvanAve upAdeyavAsanAsthairyadarzane javataH tena ca karAdInAM smRtimattvaM prAptaM, jUtasamavAyarUpatvAtteSAM, tato'cetanAvatAM paramANUnAM karAderniSpAdane'yogyatvaM / na hyace *ASHSASAUCASUSRETOR CA a.20 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthapravaM. adhyAtma- tanaM cetanavatAM kAraNatvamarhati, kAraNAnurUpaM kArya javatItyataH siI na dehajanyaM caitanyaM anvayavyatirekAcyAM deho na sAra: caitanyamanukaroti / mattamUrbitasuptAnAM tAdRzazarIrasannAve'pina tathAvidhaM caitanyamupalabhyate, dRzyate ca keSAMcit kRzasaTIka tarazarIrANAmapi cetanAprakarSaH, keSAMcit sthUladehAnAmapi tadapakarSastato na tadanvayavyatirekAnuvidhAyitA caitanyazarI rayoH, ato na tat kArya caitnymityrthH|| e|| MI yacca madyAMgenyo madavyaktidRSTAntattvenoktA, sA'pi na samIcInA ityAhamadyAMgenyo madavyaktirapi no melakaM vinA / jJAnavyaktistathA jAvyA'nyathA sA sarvadA navet // madyAMgejya iti-yathA madyAMgecyo madyaM surA tasya yAnyaGgAni gumapiSTAdIni tanniSpAdakopakaraNAni tenyaH / madaPlvyaktirapi mada unmAdastajanakarasaH so'pi madahetutvAnmada eva tasya yA vyaktirAvi vaH sApi / mekhaka melayatyekatra 3 jAjanAdau saMyuktaM karotIti melakaH pumAn taM vinA tadhirahe / no bhavati / tathA tenaiva prakAreNa / jJAnavyaktiH jJAnaM cetanA tasya vyaktirdehe AvirtAvaH sApi / jAvyA mekhakasthAnIyajIvaM vinA na javatIti jAvanIyA cintanIyeti yAvat / anyathA jUtAdijanyatvena tu / sA cetanA / sarvadA sarvakAlaM / tujhyA mRtakAdiSvapi navet, nirhetukatvAt / ayaM nAvaH yathopakaraNasamavAyamAtrato melakaM vinA madirA na navati, tathaiva nUtasamavAyamAtrato jIvavyApAra vinA deho'pi na javati, sacetanatAyAstu kA kthetyrthH||40|| ||re|| Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vayaM rAjarakAdirUpaM yajagatilindhaviSaye saMpAditA tukatve tu / sukhAna yaccoktaM rAjaraMkAdivaicitryamapi pASANAdinedavat svAnAvika tadapyasadityAha| rAjaraMkAdivaicitryamapyAtmakRtakarmajam / sukhaHkhAdisaMvittivizeSo nAnyathA javet // 1 // rAjaraMketi-rAjaraMkAdivaicitryaM rAjaraMkAdirUpaM yajagajane vaicitryaM nyUnAdhikatvena vicitraprakAratA dRzyate tadapi / zrAtmakRtakarmajaM zrAtmanA jIvena kRtAni zunAzulavyApArahetunirbandhaviSaye saMpAditAni karmANi puNyapApaprakRtyAtmakAni 4 tairjanitaM jIvAnAM saMpAditaM yattattathAvidhaM sahetukaM vartate, ato na nirhetukaM / anyathA nirhetukatve tu / sukhakuHkhAdisaM vittivizeSaH sukhaM sAtarUpaM duHkhaM ca tahiparItasvajAvaM, te zrAdinI yeSAM tAni sukhaduHkhAdIni, AdizabdAtsabalAna| belasurUpakurUpasuprajhamandamatyAdayo grAhyAH, teSAM yA saMvittiH saMpratipattiAnamiti yAvat tasyAstasyAM vA yo vizeSo jagati dRzyamAno mahAn prajedo naiva syAt, kAraNAlAvAtsarvospi prANI tujhyo javeta, ato jIvakRtakarmajanyaM vaicivyamasti, tathA ca dRSadAdayo'pi sAtmakA eva jJeyA ityrthH||1|| yaccoktaM nApyAgamagamya Atmeti tadapyasadityAhathAgamAgamyate cAtmA dRssttessttaavirodhinH| tachatA sarva viccainaM dRSTavAn vItakazmalaH // 2 // zrAgamAditi-dRSTeSTArthAvirodhinaH dRSTaH sarvajanavI kSita iMjiyAdipratyakSo'zeSavyavahAraH, iSTazca svargamodAdigato naizcayikavastusvarUpasarvajJA'gamAnumAnAdigamyazca tAdRzau yAvau~ padArthoM tayorviSaye'virodhino virodhI vyabhicArI na navatiH yaH sa tathA tasmAt ythaarthvstusvruupaanidhaayinH| athavA dRSTaM pratyApramANaM, zSTaM cAnumAnAdi tAjyAmavi Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtmasAraH saTIkA 4%25A4%A // 116 // rodhI tasmAt / AgamAt zAstrAt / AtmA jIvaH / gamyate jJAyate / ayaM jAvaH-ihaparalokagatayonizcayavyahArayoH pratyakSAnumAnayorviSaye'nAvAdhasvarUpe jinAgame 'asthi AyA suvihA jIvA' ityAdinA pratipAditasya satyatvAttamuktalokanAvAnAM yathAvatrupalabdhamAnatvAccAtmA siyo navatIti / tathA taktA tasyAgamasya vaktA praNetA / vItakazmalo vItamapanaSTaM kazmalaM mohAdiko doSo yasya sa tathA / tathA sarvavit sarvamazeSa dUramAsannaM rUpyarUpisUkSmasthUlAdika vetti hai jAnAti yaH sa sarvavit / enaM sAdhyamAnamAtmAnaM dRSTavAn karatalakalitamuktAphalavadhilokitavAn / ataH sarvavit AgamakartA enaM dRSTvA Agame uktavAn zrata IdRzAgamavAdaH pramANamevetyarthaH // 7 // evamAgamAdAtmano'stitvasiddhyA kiM sidhyatItyAkAMkSAyAmAhaatrAntAnAM ca viphalA nAmudhimakyaH prvRttyH| parabandhanahetoH kaH khAtmAnamavasAdayet // 3 // __ atrAntAnAmiti-he nA evamAgamAdAtmani sijhe sati / atrAntAnAM trAntirahitAnAM ghrAntirmoho'jJAnaM ca nAsti yeSAM teSAM AgamAnusAreNAtmasiddhyA ca / AmuSmikyo'muSmin paraloke hitadAyinyo yAstA bAmuSmikyaH svargamodAdisaMpAdikA ityarthaH / pravRttayo brahmacaryAdizujAnuSThAnAni / viphalA vyarthAH naiva javiSyanti, zudhAgamena pratipAditatvAt , vidyamAnaphalanoktRkatvAcca / anyathA kriyAphalanogino'jAve / parabandhanahetoH paraH zatruH taskarAdirvA tasya yadvandhanaM nigamAdinA niyaMtraNaM tadeva heturnimittaM tasmAt / svAtmAnaM svazarIraM / kaH sakarSaH pumAn / avasAdayet yudhAhai dikaraNena prahArAdiviSAde pAtayet , svaparayorevAjAvAt / athavA kriyAphavAjAve'viroddhyAgamAjAve vA paro gurvAdiH 4%AA% // 116 // Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatsaMbandhena bandhanaM tadAjJAparataMtratArUpA niyaMtraNA tasya hetuH kAraNaM yA AmusmikapravRttistasmAcetoH svAtmAnaM ko vi. vekI avasAdayet saMkaTe pAtayet ? na kazcidityarthaH // 3 // punaHpratyoNa darzayatisikiH sthAevAdivaTyakA saMzayAdeva cAtmanaH / asau kharaviSANAdau vyastArthaviSayaH punH||4|| siddhiriti-yAtmano jIvasya / sidhinishcyH| evo'vadhAraNe / sA caivaM-saMzayAt saMzayaH saMdehaH kimayaM dRzyate sthANuH puruSo vetyAdirUpastasmAdeva kevalAt tasya jIvadharmatvAdharmapratyakSatvena dharmipratyana eva, tayoH kathaMcidanedalAvatvAt / vyaktA prakaTA javati / sthAevAdivat sthANuH zAkhApatrAdivarjitAraNyAdigatastarusthuDaH sa AdiryeSAM, AdizabdAt balAkapatAkAdayaH sadRzA grAhyAH, tat / yathA saMzayaviSayAgatayoH sthANupuruSayormadhyAdekataro'sti, tathaiva jIvasaMzayasya loke vidyamAnatvAjIvo'sti / punaH asau saMzayaH / kharaviSANAdau kharazca viSANaM ceti banchaH rAsajazRMge te zrAdinI yasmin , AdipadAt gaganAravindavandhyAputrAdayo grAhyAH, tasmin / vyastArthaviSayo vyastAvasamastau parapasparavijinnatvenaikaikAvau~ rAsajazRMgAdikau tau viSayo'stitvagocaro yasya sa tathA / ayaM nAvaH-khoke kharo'sti zrRMgamapyasti iti vyastArthe saMzayo navati, paraM tu kharazIrSe zrRMgaM nAstIti tatra saMzayo na lavatIti zeyamityarthaH // 4 // . arthApattyApi jIvAstitvaM simityAhaajIva iti zabdazca jIvasattA niyaMtritaH / asato na niSedho yat saMyogAdiniSedhanAt // 5 // Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtma sAraH saTIka MORCH // 117 // ajIva iti-ajIvo na jIvo'jIva ityevaM vidho'yaM zabdo janAlApaH / jIvasattAniyaMtritaH jIvasya yA sattA vidya- mAnatA tayA niyaMtritaH saMbadho'sti, nAsati jIve'jIvo'yamiti vaktuM zakyate, ato nAyamasato niSedhaH / asato'vidyamAnasya / na niSedho na niSidhyate, kenApIti zeSaH / kutaH yadyataH sarvatra zAstre saMyogAdiniSedhanAt vadayamANAnAM vidyamAnasaMyogAdInAmeva nissedhvidhaanaadityrthH|| 5 // tAnevAhasaMyogaH samavAyazca sAmAnyaM ca viziSTatA / niSidhyate padArthAnAM ta eva na tu sarvathA // 6 // __saMyoga iti--padArthAnAM jIvaghaTAdivastUnAM jagati zAstre cAnyatra / ta eva saMyogo vivakSitasthAne saMbandho, yathA nAsti gRhe devadattaH, atra devadattasya gRhaNa saha saMyoganiSedhaH kRtaH, na tu devadattasya gRhasya vA / tathA samavAyaH saMhatiH, yathA nAsti kharazirasi viSANaM, atra saMhatimAtrA nirastA / tathA sAmAnyaM ca samAnanAvaH, yathA nAstyanyazcandhaH, atra vidymaancnnmso'nycnjnissedhH| tathA viziSTatA vizeSaH, yathA na santi ghaTapramANAni muktAphalAni, atra ghaTapramANatAvizeSaNavanmuktAphalAni niSidhyante / ityevaM padArthAnAM te pUrvoktasaMyogAdayaH / evo'vdhaarnne| taccaivaM-tamAtraiva saMyogAdimAtraiva / teSAM niSedho nirAkaraNaM kriyate, na tu sarvathA samUlataH padArthAnAvaH pratipAdyate / tathaiva nAstyAtmenjiyagrAhya ityanenendriyagrAhyatAmAtrasyaiva niSedhaH kRtaH / tasya kevalasya varNAdisaMyogasamavAyasAmAnyavizeSaNAnAM madhyataH kvacit kasyaciniSedhaH kriyate yyaatrenjiygraahylaavsyetyrthH||6|| // 117 // Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E ARSACARRESONSCIENCE tathA'yaM jIvazabdo'samasto vyutpattivAnato'pyasti jIva ityAhazujhaM vyutpattimajIvapadaM sArtha ghaTAdivat / tadarthazca zarIraM no paryAyapadanedataH // 7 // zucamiti-jIvapadaM jIva ityevaMrUpaH zabdaH / zumasAmAsikamasaMyogikamiti yAvat / vyutpattimat vyutpattiH zabdasyArthajJAnasaMpAdakatvaM yathA'jIvat jIvati jiviSyatIti jIvaH sA'sti yasya tat vyutpattimat vartate / ataH sArtha sahArthena svavAcyena pratipakSasamUhena vA ajIvena saha vartate iti sAthai svArthabodhakRta zabdazaktiprakAzakaM vidyamAnamasti / ghaTAdivat yathA ghaTapaTamanuSyAdayo vyutpattimantaH zukazabdAH santi, na tu gaganAravindAdivat , teSAM sAmAsikatvenAzujhapadatvAt / ca punH| tadarthaH tasya jIvapadasyAoM vAcyavastu zarIraM no naiva navati / kutaH ? paryAyapadaledataH paryAyazabdaledAt zIryate hIyate tanvarIramiti vyutpannatvAt / zarIraM tanuH kAyo deha ityAdipadAnidheyatvAcarIrasya, jIvata padasya tu jIvo janturjanyaH zarIrI zarIranRttanumAn cetanazcaitanyamityAdiparyAyA vAcakadhvanayo javanti tasmAdapi / zarIraM tadartho na lavatItyarthaH // 7 // atha cArvAkamatamupasaMharannAhaAtmavyavasthitestyAjyaM tatazcArvAkadarzanam / pApAH kilaitadAnASAH sdhyaapaarvirodhinH|||| Atmeti-tataH pUrvoktahetusamUhataH / AtmavyavasthiteH zrAtmA jIvastasya yA vyavasthitiH zAstroktasvasvarUpamaryAdAyAM sthApanaM tasyAH sidheH niSpattitaH pUrvoktayuktinniH sicatvAditi hetoH| cArvAkadarzanaM sarvajadinAstikamataM / Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtma sAra: saTIkA // 11 // COMIC ACANCIESSACRI tyAjyaM dUrataH pariharaNIyaM vartate / kasmAt ? etadAnASA etasya cArvAkasya ye AjASA issttojhaapaaH| etadAlApA ityapi / caturthaprabaM. kvacitpAustatrApyayamevArthaH / saghyApAravirodhinaH / sadvyApArasya pravarasvargamokSopAyasya virodhino vyAghAtakAriNaH / |kila nizcayena / pApAH ghorA aghakAriNaH pranUtanarakAdiSuHkhadAH santItyarthaH // 7 // atha baughAH pralapantItyAhajJAnakSaNAvalIrUpo nityo nAtmeti saugtaaH| kramAkramAcyAM nityatve yujyate'rthakriyA hin||jyaa jJAneti-jhAnaNAvalIrUpo jJAnaM cittamAtraM tamutpAdarUpA ye kSaNAH sUkSmakAlavijAgAsteSAM yA zrAvalI utpAdaparaMparAzreNiH saMtAna iti yAvat tadrUpastanmAtra eva / AtmA jIvo'sti / sa ca nityaH zAzvato nAsti / ityevaM saugatAH sugataziSyA bauchA AhuH / kutaH? hi yasmAt / nityatve nityaH sadAsthAyI tanAvastattvaM tasmin sati / kramAkramAnyAM kramazca kAlajedena kriyANAM navanaM karaNaM vA, akramazca yugapadekasmin kaNe sarvAsAM kriyANAM karaNaM tAnyAM / arthakriyA artharUpA svasyotpattisthitilayAtmikA sukhAdivedanAtmikA vA kriyA vyaapaarH| neti naiva yujyate yuktiyuktA na dRzyate, nitytvvirodhaadityrthH||je|| utArtha spaSTIkurvannAhakhanAvahAnito'dhrauvyaM krameNArtha kriyAkRtau / akrameNa ca tanAve yugapatsarvasaMjavaH // e|| // 11 // svanAveti-krameNArthakriyAkRtau kramaH pUrva kriyAsamAptau satyAmuttarakriyAyAH samAraMjaNaM tena arthaH satpadArthastadrUpA ACANCINGANASANCHAROSAX C A Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CARRIERRORIA | kriyA sattvaM vidyamAnatvamiti yAvat tasyAH kRtiH karaNaM tasyAM satyAM / svajAvahAnitaH svajAvo javatpade vastUnAM nitya tvaM tasya krameNa karaNe pUrva kriyAsvanAvasya tyAgAuttarakriyAkArisvajAvasya navanaM tena hAnirnityatvakSatiH vA svajAvovastUnAM kaNasthAyitvaM tasya hAniH pUrvakSaNasthitisvajAvatyAgato nityasvanAvasya prApaNaM hAniH parihAraH svajAvahAnau satyAM tasya vitIyakaNe'vastutvameva syAt tasmAt / adhauvyamanityatvamevAtmano navet , tatazca siddha naH samIhitaM kSaNikatvaM / ca punaH / akrameNa kramatyAgena / tanAve kriyAkRtau satyAM / yugapatsarvasaMnavo yugapatsamakAlaM prathamakSaNe eva sarvAsAM sthityAdikriyANAM saMjava nannavo'nujavanaM navet / tatazcottarakSaNe sthityAdikriyArahito'satsyAdato'pi kSaNikatvaM simityrthH|| e|| svapakSe pUrvoktadopAnAvaM darzayannAhakaNike tu na doSo'smin kurvapavizeSite / dhruvekSaNotthatRSNAyA nivRttezca guNo mahAn // 1 // kSaNika iti-kurvadUpavizeSite vartamAnakSaNe svotpattikriyAM kurvadeva vidyamAnatvena sthitirUpaH kurvadrapastena vizeSito nedito vizeSaNaviziSTaH tasmin / etAdRze kSaNike tu paramanikRSTaH kAlaH kaNastasmin sthitirvidyamAnatvaM yasyeti sarve jAvAH kaNasthAyina ityevaMrUpaM tsminnutpttismnntrvinshvre| yamuktaM-"jAtireva hi jAvAnAM vinaashheturissyte|yo jAtazca na ca dhvasto nazyetpazcAt sa kena vA // 1 // " iti / asmin Atmani sugatadarzane vA svIkRte / doSaH pUrvoktakramAkramAnyAmarthakriyAsaMjavarUpabAdhakaH / na naivAsti svotpattireva vinAzahetutvenotpattihaNameva sthityAdikriyAkAritvAt / tathA Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthapravaM. zradhyAtmasAraH saTIkaH phalaM sNpdyte| nayA vinAzastasthAhaNaM vilokana to // 11 // dhruvedapotyatRSNAyAH tathA kSaNikatve jJAte sati dhruvo nityo mamAtmA'stItyevaM yadIkSaNaM vilokanaM tenotthA samudbhUtA yA tRSNA svAtmanaH sukhitvkrnnaajilaapstsyaaH| nivRttenairAtmyavAsanayA vinAzastasyAH sakAzAt / mahAn sarvotkRSTacittasya niklezAvasthAnarUpo nirodhAkhyaH / guNaH phalaM saMpadyate / ato vicAryamANamasmadarzanameva sundaramityarthaH // 1 // atra pratividhIyate| mithyAtvavRddhikRnnUnaM tadetadapi darzanam / kSaNike kRtahAniryattathAtmanyakRtAgamaH // 1 // mithyAtveti-nUnaM nizcayena / tattasmASayamANahetusamUhAt etadapi pUrvoktakSaNikavAdinAmapi darzanaM mataM svIkRtapramANaM mithyAtvavRdhikRt mithyA'satyaM viparyastabudhitvaM ca tanAvastattvaM tasya yA vRdhive nave tajAnanaprAcuryaM tAM karotIti etAdRzaM vartate / kasmAdevaM ? yadyasmAcetoH kSaNike utpattidaNamAtrasthAyini / zrAtmani jIve sati / kRtahAniH kRtasya tapaHzIlAditiH kRSivANijyAdinizca niSpAditakAryasya hAni zaH syAt, kartustatphalanogasyAlAvatvAt , tasyotpattikSaNasamanantarameva vinaSTatvAt tatkRtazujAzujakriyANAM phalanokA kaH syAt ? yahA svotpattimAtrakriyAvattve satyAsAM puNyApuNyarUpakriyANAM karturajAvatvAt kRtanAzaH kAryAnutpattiH kRte'pi jojane tRpteranAvazca / tayA akRtAgamo na kRtaM na niSpAditaM svayaM yatrojanacIyodikaM tadakRtaM tasyAgama ApattiHprAptiH syAt / kRtikAle phalalogino'nutpanna-18 tvAdakRtasyaiva phalaM nunktiityrthH|| e|| ||11e. mAyarUpakriyANAM vAt tatkRtazunApAditakAryasya hANamAtrasthAyini / Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RASHIONSCIENC iti zrutvA paro brUte-nirantarasadRzAparAparajJAnakSaNotpAdarUpasaMtAne vAsanAsaMkramataH sarva susthaM syAnna pUrvoktadoSA-12 vakAza ityAzaMkApanodAyAha8| ekaDavyAnvayAjAvAhAsanAsaMkramazca na / paurvAparyaM hi nAvAnAM sarvatrAtiprasaktimat // e3|| | ekAvyeti-he viSn ekAvyAnvayAnAvAt ekaM mukhyaM yadravyaM sakalaguNaparyAyAdhArajIvavastu tasya yo'nvayaH saMbandhastasyAnAvo'vidyamAnatA tasmAtoH / vAsanAsaMkramo vAsanA'parAparakSaNonavasya jJAnasya pUrvapUrvAnujUtanAvAnAmanusmRtihetuH saMskArastasyAH saMkrama uttarottarajJAnadaNeSu vyAptiH / na bhavet / vAsanAsaMkramo hyekasminnevAtmAnvaye syAt / / kuta evaM hi yasmAtkAraNAt / jAvAnAM vAsanAdivastUnAM / paurvAparya pUrvazca prathamAnujUto'parazcottarakAlAnunavanIyarUpaH5 tayorjAvaH paurvAparya / sarvatrAtiprasaktimat sarvatra sarvasmin deze kAle cAtiprasaktiratyantAsaktiH atizayena sambaddhateti yAvat asti yasya tattathAvidhaM vAsanAsaMkramasmaraNaM bhavet / ayaM jAvaH-pUrvottarakSaNayoH saMbandhAnAvaH pUrvakSaNo vinaSTa uttarastvanudbhUto'taH kasya kasmin vAsanAsaMkramaH saMgatiM najate ? yatra parasparasaMsparzanaM navettatraiva vAsanA saMkramate / yathA puSparAzau pratikSaNaM pradipyamANA aparAparatilAH pradepasamanantarameva pUrvapUrvAH pratikSaNameva saMhiyante tadA puSpavAsanAsaMkramo na navati, tathaiva pratikSaNamutpannA aparAparajJAnalakSaNAH kaNA jIvAdhAravirahitA vartamAnajJAnadaNaM muktvA sarve'pi svasvotpattisamanantarameva vinaSTAH tato vAsanAsaMkramaH kasmin syAt na ksminnityrthH|| e3|| E Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtmasAraH maTIkA punaH kSaNike dUSaNAntaraM darzayatikurvapavizeSe ca na pravRttirna vaa'numaa| anizcayAnna vA'dhyadaM tathA codayato jagau // e4|| kurvaditi-ca punaH kurvadrUpavizeSe yasmin samaye jAtastasminneva samaye sthitiriti kurvadrUpaH sa eva vizeSo vyaktiryasya sa tasmin evaM vidhe jIve / pravRttiH zujAzulne pravartanaM vAsanApravAho vA / na naiva syAt, vastusthiterajAvAt / vAzabdaH pdaantrdyotkH| anumA anu liMgadarzanataH pazcAt mA liMgijhAnaM anumA vyAptiviziSTapakSadharmatAjhAnajanya jJAnaM, yathA dhUmajhAnAnantaraM parvato vahnimAniti jhAnaM sA na navet, pravRttimUlatvAt sthityajAvena liMgAdi bokumazakyatvAt / vA'thavA / anizcayAt na nizcayo'nizcayaH idameveti parijedAnAvastasmAt / adhyakS pratyakSapramANamapi na syAt / ityevaM saugatadarzanaM doSatrayagrahagrastamanujUyate / tathA tenaiva pUrvoktaprakAreNa / codayataH kSaNikavAdinaH prerayatastarkayata iti yAvat / jagau vakSyamANaprakAramAha saidhAntika ityrthH|| e|| na vaijAtyaM vinA tatsyAnna tasminnanumA navet / vinA tena na tatsikirnAdhyadaM nizcayaM vinA e|| | neti-tasmin pUrvoktakurvapavizeSe jIve / vaijAtyaM vijinnA jAtidharmaH kSaNAntarajAvikriyAntaraM vijAtistanAvaH karma vA vaijAtyaM vizeSaNaM tahinA tarjayitveti yAvat / tat pUrvAnunUtasmaraNaM kSaNAntare sthityanAvAt na syAnna javet tasya viziSTa kAlasthitiviSayakatvAt / tasmin pUrvAnunUtasmaraNavarjite / anumA'numAnajJAnaM / na javenna samutpadyeta / tena 8 proktarUpAnumAnena vinA / tatsidhistasya kurvadUpasya siddhinizcayo na syAt / nizcayaM vinA kurvadrUpasya nirNayaM vinA // 12 // Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyadaM pratyakSapramANaM na syAt / sarvatra pUrvoktau kriyAntarakAlAjAvatvAttanmate sarvapramANAjAvaH syAdityarthaH // ee|| atha loke pratyajijJAjhAnasyAnujUyamAnatvAtkSaNikatvaM nAstItyAhaekatApratyanijhAnaM daNikatvaM ca bAdhate / yo'hamanvanavaM so'haM smarAmItyavadhAraNAt // e6|| ekateti-ekatApratyabhijJAnaM pUrvApareSu sarveSu kSaNeSu ekasyaivA'nujavituH sattA ityekatA saiva pratyabhijJAnaM ayameva sa yo mayA dRSTaH ityevaMrUpaM jJAnaM kartR / kSaNikatvaM bAdhate dANasthAyitvaM nirasyati / kimidaM kasmAcca navatItyAha-yo'haM yaH purA'haM devadattAdiH / anvatjavamanujUtavAn tatsukhAdikaM / so'haM sa evAhaM / smarAmi jAnAmi tattavopakRtijaM sukhaM / ityevaMrUpasya pUrvasaMbandhasya avadhAraNAt sarvenyaH parasaMbandhenyaH svasaMbandhasya pRthak nirdhAraNAt kaNasthAyitvaM nirAkRtaM bodhya, kSaNasthAyini pUrvAparasaMbandhamIlanarUpapratyajijJAnaM na sNjvtiityrthH|| e6|| | paraH prAha-nanvevamekasyAnekaviSayavartitvadoSa ityAzaMkAnivRttaye zAhanAsmin viSayabAdho yatdaNike'pi ythaiktaa| nAnAjJAnAnvaye tahata sthire nAnAkSaNAnvaye // e|| / nAsminniti-yadyasmAt / asminna'nekaNasthAyinyekasminnAtmani / viSayabAdho'nekadANavartiviSayANAkaviSayatve viSayakRddhAdho doSo na syAt viSayo'pyanekakSaNasthitirUpatvAttasya bAdho doSaH / na naiva navet / kathaM ? yathA yena prkaarenn| kSaNike'pi knnsthaayinypyaatmni| nAnAjJAnAnvaye nAnA zuklapItAdiviSayagrahaNe vicitrANi jJAnAnivastuparivedaprakArAstepAmanvayaH saMtAnasaMbandhastasmin / ekatA tvadanimataikasaMtAnarUpatA / doSo nAsti / tat jJAnAnvayavat / sthire cira a0 21 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtmasAra: saTIkA KISSASSINS CURSOS sthAyini sanAtane'pyAtmani / nAnAdaNAnvaye'nekakSaNasthitikaraNarUpAnvaye'pi viSaye / na doSo, dharmANAmutpAda-14 vyayarUpatvAdityarthaH / / e|| punaH zRNunAnAkAryekyakaraNasvAjAvye ca virudhyate / syAhAdasaMnivezena nityatve'rthakriyA na hi // e|| nAnAkAryeti-nAnAkAryaikyakaraNasvAjAvye nAnA'nekadANagatAnAM kAryANAM sthityAdInAmaikyamekakartRkaraNarUpaikatA tasyaikasyA'nekakAryakaraNasvAjAvye sati syAhAdasaMnivezena syAghAdo vastunaH syAt kathaJcinnityatvaM syAt kathaJcidanityatvamityAdirUpeNa vAdaH kathanaM tasya yaH saMnivezaH samyagamaryAdA svarUpasthApanamiti yAvat tena / nityatve nityaH sanAtanastanAvastattvaM tasmin utpAdavyayadhrauvyarUpe jIve hi nizcayena / arthakriyA sthityutpAdalayarUpA / na virudhyate virodhalAg na bhvtiityrthH|| e|| vastuno'nekasvajAvAnyupagama vinA kiJcidapi kArya na siddhayet , ato nityAnityAdyanekasvajAvavastusvIkaraNIyamityevaM paraM zikSyati nIlAdAvapyatabhedazaktayaH suvacAH katham / pareNApi hi nAnaikakhanAvopagamaM vinA // ee|| 13 nIlAdAviti-hi yasmAt / pareNApi pavAdinApi / zrAtmanaH anekasvajAvopagamaM vinA na eko'nekastapaH svajAvaH svArthakriyAkAripariNAmastasya ya napagamaH svIkAralAvastaM vinA proktasvanAvaparityAgena / nIlAdau nIlapItA I // 11 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACANCREACOCCAROO divijJAne / atannedazaktayo na tattasmAnnIlAdivijJAnAnedo jinnatA yAsAM tA atannedA nIlAdijJAnasvarUpAH yAH zaktayo bodhakatAstAH / kathaM kena prakAreNa suvacAH sukhena vAcyAH suvacA naveyuH na javeyurityarthaH / tAzca tenAGgIkRtAH santi, | yadi jJAne'nekazaktayastarhi zAnini zeye ca kathaM na tA javeyurityarthaH // e|| yaccoktaM nairAtmyena tRSNAnivRttirUpo mahAn guNo navati tadapyakiMcitkaramityAhadhruvekSaNe'pi na prema nivRttamanupaplavAt / grAhyAkAra va jJAne guNastannAtra darzane // 10 // | dhruvekSaNa iti-apizabda evakArArthe sa ca vyavahitasaMbandhaH / dhruvekSaNe'pi AtmA dhruvaH sthiro nitya iti yAvat ityevaMrUpeNa IkSaNaM vilokanaM / jJAnacakSuSeti zeSaH / tasmin sati / yat prema jIvasya sukhitvAdikaraNarUpaH snehaH tat / na nivRttaM na niSidhaM sarvajJaiH / kutaH 1 anupaplavAt na upaplava upatravo'nupaplavastasmAnnirupavarUpatvAt sakateSTasAdhanapravRttyaGgatveneSTatvAt sanAtanAtmajJAnAdeva modopAyapravRttyunavaH, ato na niSiddhaM / tttsmaamuktkaarnnaat| atra darzane asminnairAtmyabaudhamate / grAhyAkAra zva gRhItuM jJAtuM svIkartu vA yogyo grAhyo zeyapadArthastasya ya AkAraH svarUpaH isa zva yathA vartate tadrUpo jheyasadRzaH / jJAne sugataproktazAstre bodhe ca / guNo zAnaphalaM / na nAsti, vastvAkArAgrAhitvAdityarthaH // 10 // tarhi kimastItyAhapratyutAnityanAve hi svataH dnnjnudhiyaa| hetvanAdarataH sarvakriyAviphalatA navet // 11 // Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthapravaM. adhyAtma- pratyuteti-hi nizcayena / pratyuta vaiparItyena svecitalAjAdaniSTaH syAt anityanAve jIvasyAnityatvena jAvayati sAra: cintayati jJApayati vA sati / svataH svannAvataH paropadezaM vinaiva / kSaNajanurdhiyA AtmanaH kaNasthAyi janmAstIti yA saTIkA * buddhistayA / hetvanAdarato hetuH kriyAphalaM tasmin anAdarastiraskAraH tasmAt svasyAjogyatvAt / sarva kriyAviphalatA // 12 // sarvAsAM kriyANAM jJAnadhyAnatapo'nuSThAnAdikartavyAnAM viphalatA nairarthakyaM navet syaadityrthH||101|| athainaM nigamayannAhatasmAdidamapi tyAjyamanityatvasya darzanam / nityasatyacidAnandapadasaMsargamitA // 12 // tsmaaditi-tsmaatpuurvokthetusmuuhtH| nityasatyacidAnandapadasaMsarga nityaM zAzvataM sthiramavinAzIti yAvat satyaM yathArtha cidAnanda jJAnarUpaparamapramodamayaM padaM IdRzaM muktirUpasthAnaM tasya yaH saMsargaH saMbandhaH prAptiriti yAvat taM / zcatA tatkAminA prAina / idamanantaroktaM / anitytvsykssaannsthaayitvvaadinH|drshnN mataM / tyAjyaM prihrnniiymityrthH||10|| athaikAntanityAtmavAdisAMkhyamatamAhadAna kartA nApi joktAtmA kApilAnAM tu darzane / janyadharmAzrayo nAyaM prakRtiH prinnaaminii||13|| WI na karteti-kApilAnAM kapilasya ziSyAH kApilA zrAsUryAdayaH teSAM / darzane mate / AtmA cetanaH / kartA zujAzu- * jAjakarmaNAM saMpAdakaH / naivAsti / teSAM puNyapAparUpANAM phalasya noktA sAhAnniSThApako'pi na javati, budhidhArA svasti, 13 akriyatvAt / tu punaH / ayamAtmA / janyadharmAzrayo janyA mAyayotpAdyA ye dharmA buddhyahaMkArAdyAsteSAmAzraya AdhAro SAKASSAGACASSASSANA // 12 // Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na javati / yasteSAmAzrayaH sa pariNAminI svajAvAntaragAminI vikAravatIti yAvat / prakRtirmAyA lvtiityrthH||10|| pariNAmamevAhaprathamaH pariNAmo'syA buddhirdharmASTakAnvitA / tato'haMkAratanmAtrendhiyanUtodayaH kramAt // 10 // __prathama iti-asyAH prakRteravidyAyA iti yAvat / dharmASTakAnvitA dharmAdayo'STakA aSTasaMkhyAkA dharmASTakAH dharmajJAnavairAgyaizvaryasAtvikA adharmAdyA itarAstAmasAstairanvitA sahitA / buddhirmahAn prathamo mukhyaH pariNAmo vikAraH syAt / tato budhenavataH pazcAt / kramAt anukrameNa / ahaMkAratanmAtrenjiyanUtodayaH ahaMkAro'haM sukhItyAdyAtmako'nimAnaH, tanmAtrAH zabdAdipaJcaviSayAH, indhiyANi jJAnakarmaledena paJca paJca zrotrAdIni pANipranRtIni, jUtAni paJca pRthivyAdIni, teSAM ghanke kRte, teSAmudaya unnavo javatItyarthaH // 104 // ayoktapadArthAnAM kAryamAhacipaH puruSo bujheH siddhyai caitanyamAnataH / sikistasyA thaviSayA'vavedaniyamAnvitaH // 105 // cidrUpa iti-budheH puurvoktmhttttvruupaayaaH| siddhyai siddhiviSayagrahaNazaktisaMpattistasyai / puruSa AtmA vartate / sa kathaM tasyAH sidhyai navet kasmAca sA siddhirityAha-caitanyamAnatazcaitanyaM jJAnenvAyatnavattvaM tadrUpaM yanmAnaM pramANaM tata-8 zcaitanyapramANataH / avacchedaniyamAnvitaH avado viSayasyeyatvAvadhAraNaM tasmin yo niyamo nizcayakAritA tenAnvito yukto yaH sH|cidruupshcaitnyruupH| puruSa zrAtmA sNpdyte| atrAvacchedaniyamAJcita iti pAu~citazcidrUpapuruSasyAvaccheda Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R zradhyAtma- niymaatorityrthsNgtiH| atazcaitanyayuktatvena tasyAH siddhiH, anyathA svasvarUpeNa sA'viSayeti darzayati-tasyA budheH sAraH siddhinishcitsvruupgrhnnshktiH| aviSayA vissygrhnne'kssmetyrthH|| 105 // saTIkaH yadyatra prapaJcasya kartRtve prakRti parihRtya puruSarUpe hetutve svIkRte styghttnaamaah||13|| 18 hetutve puMsprakRtyarthenjiyANAmatinirvRtiH / dRSTAdRSTavinAgazca vyAsaMgazca na yujyate // 106 // hetutva iti-atra puruSe hetutve kAraNatve vA sAdhyatve sati / pusprakRtyarthenDriyANAM pumAnAtmA, prakRtirmAyA, arthAH zabdAdikAH, injiyANi zrotrAdIni, eteSAmatinivRtiH atyntvyaavRttiH| ca punH| dRSTAdRSTavinAgaH dRSTaM laukikatvaM adRSTaM ca lokottaratvaM tayorvijAgo nedH| ca punH| vyAsaMgaH kAryAntaratyAgenaikaparatve shraasktiH| proktapadAryA zrAtmana zrAtmIyA na santi, ataH puMsi na yujyate na yuktmityrthH||106|| atha zlokapaJcakanAhaMkArasvarUpato bu'rjagatkartRtvaM darzayatisvapne vyaaghraadisNklpaannrtvaannimaantH| ahaMkArazca niyatavyApAraH parikalpate // 10 // svapna iti-svapne svapno nijAgatamanojrAntistasmin / vyAghrAdisaMkalpAt vyAghraH siMhaH zvApadavizeSo vA sa Adiyasya, zrAdipadAtsAdayo grAhyAH, tasyAsato'pi yaH saMkaTapo'yaM vyAghro mAM vyApAdayiSyati ityevaMrUpo manaso vyApArastasmAt / yathA jayAdimAn navati / tathaiva naratvAnanimAnataH naratvaM puMstvaM tasyAnanimAno'jJAnaM tasmAt / niyatavyA // 13 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PACL pAraH niyato nizcito nityo vA vyApAra utpAdanAdikriyA yasya sa tthaa| IdRzo'haMkAro mahattattvapariNAmaH sa prapaJcaTU kRdapi puMsi parikapate Atmanyuparyata ityarthaH // 10 // tanmAtrAdikramastasmAtprapazcotpattihetave / itthaM buddhirjagatkI puruSo na vikArajAk // 17 // tanmAtreti-tasmAtpUrvadarzitAhaMkArataH tanmAtrAdikramastanmAtraH zabdAdipaJcakaH sa Adiryatra sa tanmAtrAdiH, AdipadAdadhInjiyapaJcakaH karmendriya paJcakaH nUtapaJcakazca grAhyaH, tasya yaH krama uktarUpaparipATI / prapaJcotpattihetave prapaJcaH saMsArastasya yotpattijanmAdi tasya hetave'rthAya lavati / itthamamunA prakAreNa / jagatkI jagato racanAkAriNI buddhi vati / ataH puruSa AtmA nirvikArajAka na kartRtvanoktRtvAdivikArajAvaM jjtiityrthH|| 10 // 6 puruSArthoparAgau chau vyApArAveza eva ca / atrAMzo vedyahaM vastu karomIti ca dhIstataH // 10 // | puruSeti-atra sarvasmin vyApArAveze vyApAraH pravRttirutpAdanAdikriyA iti yAvat tasyAvezaH samAraMjavyAptista-18 smin / eva nizcayena / puruSArthoparAgau puruSa AtmA tasyArthastatprayojanaM uparAgazca yA pratibiMba vA tau dhAveva kartArau jvtH| tata uktkaarnntH| aMzaH puruSAMzo jIvAtmA ahaM vastu padArtha veni tatazca karomi vidadhAmItyevaMprakArA dhiivudhirbhvtiityrthH||10|| cetano'haM karomIti bujhernedaagrhaatsmyH| etannAze'navachinnaM caitanyaM moda iSyate // 110 // cetana iti- ahaM cetana AtmarUpaH karomi ityevamajedamatirnavati / kutaH? buddheH manasaH sakAzAdAtmano nedAna E%AARSRECEASCASAMA OSCHOOL Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtma sAraH saTIkA // 14 // || hAt jedasya jinnatvasyAgrahAdavijJAnAt / smaya uktarUpo'haMkAraH syAt / etannAze etasyAhaMkArarUpajJAnasya nAze vinAze ta sati / anavacinnaM nirantaraM sanAtanasvajAvasthaM / caitanyaM avaziSTaM / tadeva mokSaH kaivalyaM / iSyate procyate ityrthH||11|| uktArthahetuM vizadIkurvannAhakartRbujhigate phuHkhasukhe puMsyupacArataH / naranAthe yathA bhRtyagatau jayaparAjayau // 111 // kartRbuddhigate iti-kartRbuddhigate karotIti kI sA cAsau budhizca kartRbudhistAM gate prApte ye te tathAvidhe / duHkhasukhe duHkhaM pratikUlatayA vedanIyazcittadharmaH kaSTamiti yAvat sukhaM ca cetaso'nukUlatayA vedanIya AhvAdarUpazcittadharmaH te / upacArataH AropataH kalpanAta iti yAvat puMsi nirvikRtasvannAva zrAtmani syAtAM / yatheti dRSTAnte yathA yena hai prakAreNa / nRtyagatau nRtyAH senApatyAdayaH sevakAstAn gatau praaptau|yau jayaparAjayau jayaH zatrUNAM parAstIkaraNaM parAjayazca dra svasya parAjavaprApaNaM tau dhau / naranAthe rAjhi upacArataH syAtAM taditi // 111 // kartA joktA ca no tasmAdAtmA nityo nirnyjnH|adhyaasaadnythaabuddhistthaa coktaM mahAtmanA // 11 // ___ karteti-tasmAtpUrvoktahetutaH / zrAtmA cetnH| kartA zunnAzunakriyANAM niSpAdakaH / ca punaH / nokA tAsAM saakssaatphljogii| no naivAsti / busyuditapratibiMbaghArA tu nukte / tathA sa nityo na kadAcidapi vikRtasvannAvaH / tathA sa niraJjanaH sakalakarmamalavirahito'kriyatvena nirbandhatvAt / tarhi muHkhito'hamiti jJAnaM kuto jAyata ityAha-adhyAsAt TU // 14 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECER |atasmin tadayadhyAropo'dhyAsastasmAt / anyathAbudhiratabAjhAnaM navati / janAnAmiti shessH| tathA cokaM tadarthe | kathitaM / mahAtmanA ziSTena kapilenetyarthaH // 11 // yamuktaM tadevAha| prakRteH kriyamANAni guNaiH karmANi sarvathA / ahaMkAravimUDhAtmA kartAhamiti manyate // 113 // prakRteriti-karmANi zunAzunakartavyAni prakRteH sattvarajastamasAM sAmyAvasthA prakRtistasyAH sakAzAt samudnUtaiH guNaiH sattvarajastamazrAdipadArthaiH / kriyamANAni vidhIyamAnAni / sarvathA sarvaprakAreNa santi / tathApi ahaMkAravimUDhAtmA ahaMkAraNAhaMtAjJAnena vimUDho vizeSeNa mUDho jamaH AtmA prANI / ahaM devadattAdiH eteSAM kartA vidhAtAsmi ityevaM manyate jaanaatiityrthH||113 // azrAtra pratividhIyatevicAryamANaM no cAru tadetadapi darzanam / kRticaitanyayorvyaktaM sAmAnAdhikaraNyataH // 114 // vicAryamANamiti-etadanantaroktaM / darzanaM sAMkhyamatamapi / vicAryamANaM vakSyamANaprakAreNa samyagAlocyamAnasvarUpaM / cAru samIcInaM / no naiva jAsate / kutaH ? kRticaitanyayoH kRtirbudhiH cetanasya nAvazcaitanyaM cAtmA tayoH / sAmAnAdhikaraNyataH samAnaM tuhyamekamiti yAvat adhikaraNamAdhAro'rthavAcyaikateti yAvat tanAvaH sAmAnAdhikaraNyaM tasmAt Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 caturthapravaM. adhyAtmasAraH saTIkA // 12 // buddhicaitanyayorajinnAdhAratvAt dharmadharmivizeSaNamAtreNaiva jinnavyapadezo'stIti / vyaktaM etadarzanasyAcArutvamiti spaSTatayA dRshymityrthH|| 11 // utArthameva vyaktIkaroti4 buddhiH kI ca noktrI ca nityA cennAsti nirvRtiH|anityaa cenna saMsAraH prAgdharmAderayogataH // 115 // budhiriti-tAvatsuhannAvena navanta pRvayante / cedyadi buddhiH prakRteH prathamapariNAmaH sA / karvI sarvasya jagataH zujAzujakriyAyAzca vidhAtrI / ca punH| saiva noktrI sarvajagapartizunAzupnakriyAjanyasvarganarakAdigatasukhaHkharUpaphalasya / logo'sti yasyAH sA loktrI / manyate tarhi procyatAM sA kiM nityAnityA veti / nityA cet nivRtirmodo na syAt, javanmate tadannAva eva mokSaH, tannavane tasyAH yo javet , tathA ca sati nityatA kSatiH / cedyadi anityAsti tarhi saMsAro janmAdirUpanavo naiva navet / kutaH1 prAradharmAderayogataH prAk pUrva bujherutpAdAtprathama, dharmaH sAttvikaguNarUpaM puNyaM sa Adiryasya, AdipadAt jJAnavairAgyaizvaryAdharmAjJAnAviraktyanaizvaryAdayo grAhyAH, tasyAyogo viyogastasmAt / / javanmate dharmAdisamanvito budherutpAdo'sti, sA cAnityatvAdhinAzaM gati svavyApakadharmAdisamanvitaiva nazyati, atasteSAmajAve saMsAro na syaadityrthH|| 115 // iti zrutvA paro brUte-nAyaM doSaH, prakRtau satyAM dharmAdeviyogo na syAt prakRtimUlatvAtteSAmityAzaMkApanodAyAhaprakRtAveva dharmAdisvIkAre buddhireva kA / suvacazca ghaTAdau syAdIgdharmAnvayastathA // 116 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRtAviti-he priyamitra eva nizcayena / prakRtau prakRtiviSaye'vyaktarUpAyAM mAyAyAmiti yAvat / dharmAdisvIkAre proktarUpANAM dharmAdInAM svIkAre'GgIkAre lavatA kRte sati / tarhi dhAdivyatiriktA'nyA buchireva kA budhireva kiMnAmakaM vastu jAvo vA syAt, tadarthasya dhamAdeH prakRtereva siddhatvAt , na kApi / tathA ca sati ghaTAdau ghaTapaTAdike jama-18 |svarUpe / dRk prakRtyanvayasadRzo dharmAnvayo dhamodisaMbandhaH suvacaH dharmavAnayaM ghaTa itirUpeNa sukhena vAcyaH syAt , jaGavana samAnatvAdUghaTAdInAM ko'parAdha ityathaiH // 116 // punarAtmano'kartRloktRtve dUSaNAntaraM darzayatikRtinogau ca bujhezcedvandho mokSazca nAtmanaH / tatazcAtmAnamuddizya kUTametayamucyate // 117 // | kRtinogAviti-cedyadi buddheH proktruupaayaaH| kRtinogau karotIti kRtiH kartRtvaM, tujyata iti logo noktRtvaM, to manyete / tadA zrAtmanazcetanasya bandhaH zujAzujakameNa zrAtmanA sAdha saMzliSTatA, modazca kRtecyaH karmanyo vimuktiH|| na ghaTeta / ttshcokthetutH| AtmAnaM caitanyaM / uddizya samAzritya / yadetadane vadayamANaM / ucyate kapilAdiniH procyate / tatkUTaM mithyA nvedityrthH||117 // yattairucyate tadeva darzayatipaJcaviMzatitattvako yatra tatrAzrame rtH| jaTI muMmI zikhI vApi mucyate navabandhanAt // 11 // paJcaviMzatIti-paJcaviMzatitattvajJaH paJcaliradhikA viMzatiH paJcaviMzatiH tatsaMkhyAkAni tattvAni prakRtyAdiproktarU-1 Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprava thadhyAtma pANi tAni jAnAti yaH sa tathA / etAdRzo jaTI muMmI zikhI vA, vAzabdo vikaTapArthaH, jaTA'nyo'nyasaMlagnakezazikhA sAraH vidyate yasya sa jttii| vA muMmanaM zirojakUrcAdikezAnAM daurakaraNenApanayanamasti yasya sa muMgI / vA zikhAM zIrSe cUmAM saTIka dadhAti yaH sa shikhii| apizabdAmuktavyatirikto'nyo'pi veSavizeSadhArI / yatra tatra svAjISTe zrAzrame varNAzramAdike rataH saMtuSTo'pi / javabandhanAt saMsAraniyaMtraNAtaH / mucyate mukto javati / ityAtmano bandhamokSAjAve prokta upadezo | // 126 // mithyA navedityarthaH // 110 // 18| paraH prAha-naivaM, yato bandhamodI prakRteH samAzritya jAyamAnau zrAtmanyupacaryete ityAzaMkA vinivRttaye zrAhahai etasya copacAratve modazAstraM vRthA'khilam / anyasya hi vimodArtha na ko'pyanyaH pravartate // 11 // etasyeti-he vichan etasya pUrvoktasya bandhapUrvakamokSasya Atmani upacAratve upacAraH paramAthazUnyakarUpanAmAtrAdhyAsastanAvastattvaM tasmin sati / zrakhilaM samastaM / modazAstraM mokSapratipAdakAgamaH / vRthA niHprayojanaM syAt / kutaH ? prakRtermodanavane nAtmani ko'pi vizeSaH siddhyati / hi sphuTaM / anyasyAtmavyatiriktasya prakRtipudgalAdevo svasmAtparasya devadattAdeH / mokSArtha karmabandhanAnmocanArtha / ko'pi kazcit yuvanAdirapi anyo mucyamAnAnninna AtmA yjnydttaadiH| na pravartate na sodyamo javet / sarvo'pi svamokSArthameva pravartamAno dRzyata ityarthaH // 11 // athainaM nigamayannAhakApilAnAM mate tasmAdasminnavocitA ratiH / yatrAnunavasaM sikaH kartA noktA ca lupyate // 10 // // 126 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kApilAnAmiti-tasmAt pUrvoktahetupAraMparyAt / asmin sAkSAyuktapUrve / kApilAnAM kapila ziSyANAM / mate darzane AtmavAde vA / ratiH zradhA prItirvA / kartumucitA nyAyyA yuktiyuktA na bhavati / asmin kasmin ? yatra kApiladarzane / anunavasaMsiddhaH zranujavo jagatprasidhAyAH kriyAyAH svaparAtmasu sAdAdilokanaM tena saMsiddhaH svanAvasipaH kartA zujAzujakriyAsaMpAdako noktA svakRtakarmaphalayoH sukhduHkhyornogii| cakAro'pyarthe / evaM svanAvasigho'pi zrAtmanaH kartRloktRtvanAvaH / lupyate vidyate, iti tatra kathaM zrazAdi krtumucitmityrthH|| 10 // azrAmodavAdamAhanAsti nirvANamityAharAtmanaH ke'pybndhtH| prAkapazcAdyagapachApi krmbndhaavyvsthiteH||11|| nAstIti ke'pi nirmodavAdina Atmanazcaitanyasya / nirvANaM mokSaH / nAsti na vidyate / ityAhuH ityevaM pravadanti / kasmAdityAha-abandhato na bandho'bandhaH zrAtmanaH karmabandho nAstItyataH / tadapi kuta ityAha-prAkpazcAdyugapachApi karmabandhAvyavasthiteH prAkU AtmanaH pUrva karmaNAM bandho na saMjavati, karturajAvAt / nApi pazcAt, zujchasyotpannasya sataH | pazcAnmalinIjavane hetoranAvAt , sipatve'pyatiprasaMgAcca / na vApi yugapat , nirhetukatvApatteH / ayaM jAvaH-AtmanaH pUrva yadi karmabandha iSyate, tanna saMjavati, karturajAvAta, kriyate iti karmeti vyutpattivirodhAccaiko hetuH, bandhAlAve ca |modaanaavH| tathA pazcAdyadi karmaviyukta Atmotpadyate tarhi tathotpannasya zubhatvAt , zu bandhahetorajAvAt bandhAjAvaH, tadanAve ca modaanaavH| tathA yugapadapi bandhasaMjavo nAsti, yadyAtmA karmANi ca samakamutpadyate, tadA kaH kartA kasya -448COCCASONSCIRCRAC564567 a022 Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. sAraH diparaspareNa saMzliSTanAvaH sA nakarmaNoH jIvaH zumacaitanya kA adhyAtma-16 vA bandhaH ? sahotpannatvAt bandhakabandhanIyatnAvAnutpatteH kuto bandhaH? abadhasya ca modAjAva iti / ityevaM karmaNAM bandha AtmanA saha saMbandhaH karmabandhastasya na vyavasthitirnotpattyavasthAnamavyavasthitistasyA hetoH| bandhapUrvakatvAnmosaTIkA dasya, ato modo nAstItyarthaH // 11 // // 17 // anyathApi modAsaMjavaM kathayatianAdiryadi saMbandha iSyate jIvakarmaNoH / tadAnantyAnna mokSaH syAttadAtmAkAzayogavat // 15 // I anAdiriti-yadi pakSAntaradyotane navanniH jIvakarmaNoH jIvaH zudhacetanyaM kamoNi ca tatkRtAni jJAnAvaraNAdIni | tayorpayoH saMbandhaH paraspareNa saMzliSTanAvaH sH| anAdiH nAsti kadAcidapi kAlakRta zrAdiH prathamatA yasya bandhapravAhasya so'nAdiH / iSyate procyate / tadA tasmin saMbandhe'nAdimati sati / AtmAkAzayogavat AtmA jIva AkAzazca nanastayoryogaH saMyogaH saMbandho yathA'nAditvenAnivo'sti, tat AtmakarmasaMyogo'pi / tadAnantyAt tasya saMyogasaMbandhasya yat anantasya paryantarahitasya nAva thAnantyaM tasmAt / modaH kamojAvaH / na syAnna navet / yathAtmAkAzasaMbandhaH sarvakAlasthAyI tathAtmakarmasaMbandho'pi anAdittvena sarvakAlasthAyI javatItyarthaH // 12 // atra pratividhIyatetadetadatyasaMbakaM yanmiyo hetukAryayoH / saMtAnAnAditA bIjAMkuravadehakarmaNoH // 13 // tadetaditi-tattasmAghakSyamANahetoH / etadanantaroktavAdivAkyaM / atyasaMbaLa atizayato'saMbaJcamasaMgatamayogyamiti ke Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAvat vartate / kutaH? yadyasmAt / mitho hetukAryayoH mithaH parasparaM hetukAryayoH kAraNakAryayoH / dehakarmaNoH dehaH / zarIraM karmaNaH kAyerUpaM, karma ca tatkAraNaM, tyorssyoH| bIjAMkuravat bIjaM zATyAdi, aMkurazca tadaninavojamatA tayoyethA'nAdisantAnatA tat / santAnAnAditA santAnaH pravAhastenAnAditA'nAdisaMbandhajAvo vidyate, na tvAtmAkAzavat tasyAtmAkAzasaMyogasya nave moke ca sarvatrApi vidyamAnatvAt / ayaM nAvaH-yathA bIjagatAMkurotpAdikA zaktiraparAparabIjapravAhApekSyA'nAdirasti tathApi bIjasya prajUtatarakAlAtikrAntyA'gyAdisparzena vopahatA satI nAMkuraM dadhAti, tathaivAparAparakAlakrameNa kriyamANaH pravAhApekSyA'nAdirapi jIvakarmaNoH saMbandhastapodhyAnAdinopahatazaktikaH san javAMkurAnutpAdanAtpramucyata ityarthaH // 13 // yaccoktaM prAkUpazcAdyugapaghA jIvasya karmasaMbandho notpadyate tadapyasadityAha18|kartA karmAnvito dehe jIvaH karmaNi dehayukU / kriyAphalopanukkuMne damAnvitakulAlavat // 154 // [2 8 karteti-jIva AtmA / karmAnvito'nAdisaMtatyA karmabhiH pUrvoktarUpairanvitaH sahitaH sanneva / dehe zarIraniSpAdane / kartA samutpAdako'sti / tathA dehayuk deho'nAdipravAheNotpAditAparAparakAmaNAdizarIraM tena yujyata iti yuk yuktaH sanneva / karmaNi svasya karmasaMyogasaMpAdane kartA javati / dehakarmAnvitazca kriyAphalopajuk zubhAzulakarmaphale sukhaHkhe upanunaktIti kriyAphalopanuk asti / kiMvat / daMmAnvitakutAkhavat yathA ghaTasya daMgacakracIvarAdiyuktaH kuMjakAraH 5645454OMd Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra: caturthaprabaM. // 12 // kartA lokA cAsti, tat jIvo'pi dehakarmayuk kriyAphalanogyasti / tataH kuta uktadoSAvakAzaH ? sarvatra kSetrakAlAdiSu sakarmatvAtsaMsArijIvasyAnAdireva karmabandha ityarthaH // 12 // / yaccotaM jIvakarmaNoranAdisaMbandhAnmodo na syAt, tadayuktamityAha thanAdisaMtaternAzaH syAhIjAMkurayoriva / kukkuTyaMmakayoH varNamalayoriva vAnayoH // 125 // anAdIti-bIjAMkurayoriva yathA bIjaM zADyAdikaNaH, aMkurazca tamutpAdyastayoH pUrvoktarItyA saMbandho'nAdirapi nazyati / tadiva jIvakarmaNorapi / tathA kukkuyyamakayoH kukkuTI tAmracUmI aMgakaM ca tajanyaM tayoriva kutazcitprayogAnnazyati tat / tathA svarNamalayoriva kAJcanamalasaMyoga zva yathA tIvrAgnipratiyogena nazyati tadiva / vA vikaTapArthe / anayorjIvakarmaNoH / anAdisaMtateH pravAhikAnAdisaMbandhasya nAzaH pRthagnAvaH syAt tapaHsaMyamAdinA jvtiityrthH||12|| kasyaitannavatIti darzayati- .. javyeSu ca vyavastheyaM saMbandho jiivkrmnnoH| anAyananto'navyAnAM syaadaatmaakaashyogvt||16|| GII javyeSviti-zyaM pUrvoktA bandhamokSarUpA / vyavasthA vastusvarUpasthApanamaryAdA / javyeSu navyatvaM muktigamanayogyatva manAdikapAriNAmikannAvavattvaM tadasti yeSAM te navyA jIvavizeSAsteSu bIjAMkurAdinyAyena jJeyA / ca punH| ajavyAnAM na javyA ajavyA uktalakSaNecyo viparItA jIvavizeSAsteSAM tAn samAzrityetyarthaH / jIvakarmaNoH jiivkrmsNttyoH| saMbandhaH saMyogaH AtmAkAzayogavat yathAtmanaH zrAkAzena saha yatra tatra nave moke ca sarvatra sarvadA'vagAhanayA yogaH // 12 // Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAjIvatvajedava cetana'vye evaasi| javyAjavyatvayonAtyarthaH // saMbandho'sti tat / zranAdyananto na vidyate AdiH prathamatvasya anto'vasAnatvasya kAlaniyamo yasya saMbandhasya so'nAdyananto'stItyarthaH // 126 // nanu samAne jIvatve javyAjavyatvanedaH kathaM navedityAzaMkApanodAyAhaavyanAve samAne'pi jIvAjIvatvannedavat / jIvanAve samAne'pi javyAjavyatvayoniMdA // 17 // anyajAva iti-he nA ! yathA vyanAve vyatve / samAne'pi sarveSu avyeSu vyatve samAne tuTye sadRza iti yAvat tasmin satyapi / jIvAjIvatvajedavat jIvAzcAjIvAzca teSAM nAvo jIvAjIvatvaM tadrUpo jedaH prakArastachat / yathA vyatvaM sarveSu, jIvatvaM tu ekasmin cetanabhavye evAsti, ajIvatvaM punardharmAdharmAkAzapujalakAlavyeSu javati tapadi-| tyarthaH / tathaiva jIvanAve jIvatve / samAne'pi tudhye'pi / jvyaajvytvyorjvytvaanvytvprinnaamyoH| nidA jidyate'nayeti jidA mokSagamana prati krameNa yogyatA'yogyatAnedakAraNaM jIveSvastItyarthaH // 127 // nanvevaM javyatvaM jIvasya svAjAvika mohe tannAzo virudhyate ityAzaMkApanodAyAhakhAjAvikaca navyatvaM kalazaprAgajAvavat / nAzakAraNasAmrAjyAhinazyanna virudhyate // 12 // svAnAvikamiti-kalazaprAganAvavat kalazo ghaTastasya yaH prAkU svotpatteH pUrvamannAvaH svAkArasvarUpeNAvidyamAnatvaM mRgavyatvaM / tacca svAnAvikaM / tathApi nAzakAraNasAmrAjyAt svanAzakAraNasAmagrIsAmathyot ghaTotpAdakakulAlAdiprApteH ghaTakArya samutpAdya vinazyan yathA na virudhyate / tat svAjAvikaM ca svajAvena sahajena svakIyapAriNAmikanA Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ narNatvaM tasmAt tanniSpApAdakasAdhanaM tasya yat sAmrAjya yogyatvaM tadapi / nAzakAra caturthepravaM. adhyAtma-18 veneti yAvat siddhaM yattat svAjAvikamapi / navyatvaM mukteryogyatvaM tadapi / nAzakAraNasAmrAjyAt nAzAya svasyAdarza- sAraH natAyai kAraNaM kAryotpAdakasAdhanaM tasya yat sAmrAjyaM parabrahmatvaniSpAdanasamyaktvaprAptyAdisAmarthyavatkAraNatAyAH saMpU. saTIkA tvaM tasmAt tanniSpAditatvAt / vinazyan avidyamAnatvaM prApnuvan / na virudhyate na dUSyate, kAraNatvasya saMpUrNatvAt / // 12 // kRtkaarytvaadityrthH|| 10 // aa nanvevaM mokSayogyatA navyAnAM, te ca jUyasA kAlena sarve galleyuH, tato javyochede modaanaavH| atha ye na galcheyustena javyatvaM viphalamityAzaMkApanodAya zlokaSyenAhanavyochedo na caivaM syAharvAnantyAnnanAzavat / pratimAdalavat kApi phalAjAve'pi yogyatA // 12 // navyocheda iti-jo javya evaM navamuktaprakAreNa / gurvAnantyAt gurugariSTha utkRSTo'STama iti yAvat sa cAsAvananantazca paThyasAgarAdyupamAnenApi saMkhyAtumazakyaH saMkhyA vizeSa iti yAvat tannAvo gurvAnantyaM tasmAt tatparimANatvAt javyAnAM / javyochedo javyAnAmuchedo'nAvaH, saMsAre iti shessH| na syAt / najoMzavat nanasa AkAzasyAMzA nirvijAgA jAgAste yathA'nantAH santi tatasteSAM paryantAlAvastaSat sarvAkAzasyAvasAnAjAvavat navyaparyantAlAvo'pi zeyaH, aSTamAnantakasya sarvakAlasamayenyo'pi anantaguNatvena garIyastvAt / yathA savAMkAzAMzAH sarve'pi ca kAlasamayA aSTa8 mAnantakena saMkhyeyatvAdaparyavasAnAstathA javyA api aSTamAnantakena saMkhyeyatvAdanucchedyA ityarthaH / tathA kvApi kasmiMzci dapi navye kadApi kAle ca / phavAjAve'pi moiphalAnAve sati ye kadApi modaM na yAsyanti teSAmapi javyAnAM / -64545 5 mAnantakasya sarvakAlamAnAstathA javyA api aSTamAna kadApi modaM na yAsthAna Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAdalavat pratimAyogyapASANAdivat tasmin pASANAdau akRtAyAmapi pratimAyAM tadyogyatAsti, tachatteSAmapi sAmagryatnAvAt mokSAprApaNe'pi muktiyogyatA'sti / ayaMjAvaH-yathA kasyacinnandanavanAdigatacandanakASThasya pratimAyogyatve'pi sAmAyyajAvato'saMpAditA sA, tathApi tasyA yogyatAsti, tathaiva navyAnAmapi sAmayyatnAvato mokSagamanA-| jAve'pi navapariNativyAvartanazaktirUpayogyatA sattArUpeNAstyevetyarthaH // 12 // naitaghyaM vadAmo yannavyaH sarvo'pi sidhyati / yastu sidhyati so'vazyaM javya eveti no mtm||13|| naitaditi-vayaM jJAtajainadharmAH sarve'pi / etakSyamANaM vacanaM / na naiva / vadAmaH kathayAmaH / kiM tadityAha-yat yo navyo muktiyogyaH sH| sarvo'pi azeSo'pi / sidhyati siddhiM gati iti na vadAmaH / kiM tu yaH ko'pi / sidhyati | modaM yAto yAti yAsyati ca / so'vazyaM nizcayena / evo'vadhAraNe / tena cAlavyaM parityajya javya eva yogyatAvAneva yAto yAti yAsyati ca / ityevaMvidhaM no'smAkaM mataM darzanaM vartata ityarthaH // 13 // evaM zrutvA paraHprAhananu moke'pi janyatvAhinAzini lavasthitiH / naivaM pradhvaMsavattasyAnidhanatvavyavasthiteH // 131 // nanviti-nanu paraH pRJcati / navadarzane janyatvAt modo janyo'sti na svAnAvikaH ttH| mode'pi sidhyatve'pi / vinAzini vinazanazIle Atmani sati / navasthitiH punarapi nave saMsAre tasya sthitirnivAsaH syAt / kutaH? janya-| tvAt, yo janyaH sa utpattidharmo ya utpattidharmaH sa vinAzI javatyeva ghaTAdivat tata eva jvsthitiH| iti parokti Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. zradhyAtma sAra saTIka zrutvA pAha-naivaM evaM navamuktaprakAro na syAt / kutaH? yataH tasya mokSasya / zranidhanatvavyavasthiteH nAsti na vidyate dAnidhanaM vinAzo yasya so'nidhanastannAvastattvaM tadrUpA vyavasthitirmayAMdA yasmin sa tathA tasyAH hetoH / AyuSo'nnAva tvAt / pradhvaMsavat prakRSTo dhvaMso nAzaH pradhvaMsastapat, yathA mudgarAdinA ghaTAdipradhvaMsa utpannaH sa ca janyo'pi pradhvaMso dhvaMsatvenaiva sarvadA tiSThati, na punarghaTAditvena samutpadyate, tathaiva sijho'pItyarthaH // 131 // punarapi vAdI vakti-karmabandhanAnmuktaH sannAtmA vRddhi gabatItyAzaMkAnivRttaye idamAhathAkAzasyeva vaiviktyA mujraadeghettdye| jJAnAdeH karmaNo nAze nAtmano jAyate'dhikam // 13 // AkAzasyeti-zva yathA / mujarAdermujaraH praharaNavizeSaH sa Adiryasya saH, AdipadAt ghanadaMmAdayo grAhyAH, tasmAttatprahArAt ghaTadaye ghaTaH kuMjaH tasya dayo vinAzastasmin kRte sati / vaiviktyA viviktenAvo vaiviktyaM pRthaktA tayA / AkAzasyAkAzo namastasyAvarodhAlAvena viviktiH kevalA navati, na tu vRdhihAnyau tasya jAyete AvaraNAlAvAt / tathA jJAnAdeH jJAnadhyAnAdyAsevanAhetutaH / karmaNo jJAnAvaraNAdikasya / nAze ye sati / kevalaM nirAvaraNatvena pRtha-12 grUpeNAtmA javati / zrAtmano jIvasyAdhikatvaM sarvavyApitvAdinA vizAlatvaM na jAyata ityarthaH // 13 // nanu karmapujalA loke sarvatra vyAptAH santi taiH saha saMbandhAnmukto'muktaH syAdityAzaMkApanodAyAhana ca kamANusabandhAnmuktasyApi na muktatA / yogAnAM bandhahetUnAmapunanevasenavAt // 133 // na ceti-kamarmANusaMbandhAt karmaNo yogyA aNavaH paramANavastaiH saha yo muktAnAM saMbandhaH sparzajAvatA tasmAt // 130 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOROSCIUSSSSSSSSSSS muktasya simasyApi / na muktatA na sitA / iti cenna ca naiva vAcyaM / kutaH ? bandhahetUnAM karmaNo bandhaM prati mUkhajUtAnAM / yogAnAM manovAkAyavyApArANAM / apunarnavasaMjavAt na punayo java utpattiryeSAM yogAnAM teSAM saMjavo'pAdAnaM pRthagjavanaM tasmAt na nUyaH saMsAritetyarthaH // 133 // punaranumAnena modaM sAdhayatisukhasya tAratamyena prakarSasyApi saMjavAt / anantasukhasaMvittirmodaH sidhyati nirjayaH // 134 // sukhasyeti-asti mokSaH / kena hetunA ? sukhasya zarmaNaH / tAratamyena taratamo nyUnAdhikyaM tanAvastAratamyaM tena, yattaratamavattamutkarSavanavati, sadhananirdhanasvavat , taratamavacca sukhaM tat prakarSasyApi sarvotkRSTasyApi / saMjavAt saMjAvyamAnatvAt / anantasukhasaMvittiH na vidyate'ntaH paryavasAnaM yasya sukhasya tasya yatra saMvittivedanaM tadrUpI modo muktiH / nirjayo jayAjAvena sidhyati niIto nvtiityrthH|| 13 // zratha mode nAstikavAdaM nigamayativacanaM nAstikAnAnAM mokSasattAniSedhakam / vAntAnAM tena nAdeyaM paramArthagaveSiNA // 135 // vacana miti-nAstikAjAnAM nAstikAzcArvAkAsta iva lAntIti nAstikAnAsteSAM / ghrAntAnAM vAntA viSayamithyAtvAjJAneSu kramazaH sukhitvadharmitvajJAnitvena bramaM prAptAsteSAM / mokSasattAniSedhakaM mokSasyoktarUpasya sattA vidyamAnatA tAM niSedhayati nivArayati yattadrUpaM / vacanaM vAkyaM / paramArthagaveSiNA paramaH prakRSTo'rtho mokSarUpapadArthaH paramArthaH Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HAR adhyAtmasAraH saTIkaH A sadbhUtajAvastaM gaveSayati yathArthatayA'jJAtasya tathAjJAnArtha prayatnaparo navatItyevaMzIlo yastena tAdRzena puruSeNa nAdeyaM dana svIkAryamityarthaH // 135 // atha mokSopAyaniSedhako vkti|| 131 // na modopAya ityAdurapare naastikopmaaH| kAryamasti na hetuzcetyeSA teSAM kadarthanA // 136 // neti-apare'nye niyativAdinaH / nAstikopamAH nAstikasya cArvAkAderupamA sAdRzyaM yeSAM te tathA / mokSopAyo modasyopAyaH sAdhanaM / neti na vidyate / ityevaMprakAraM / AhuH kathayanti / modo hi niyatimAtrasAdhyo'sti yadA yasya jAvitadaivatasya javati nAnyadopAyazatenApItyataH kArya sAdhyamasti / ca punaH hetuHsAdhanaM / neti nAsti / ityevNprkaaraa| eSA pradarzitarUpA / teSAM nirupAyavAdinA / kadarthanA mohaviTaMbanA zeyetyarthaH // 136 // uktArthamevAhaakasmAdeva javatItyalIkaM niytaavdheH| kAdAcitkasya dRSTatvAhanASe tArkiko'pyadaH // 137 // | | akasmAditi-eva nizcayena / akasmAdRcintita eva svajAvata ev| navati moho jaayte| kutaH? niyatAvadheH niyato nizcito yo'vadhirmodanavane niyatakAlamaryAdA tasmAttatpUrNatvAt / ityevaM nASaNaM / asIkaM mithyAnRtaM / kutaH 1 yataH kAdAcitkasya dRSTatvAt kadAcidatijUyasA kAkhena kasyacijIvasya javati yaH sa kAdAcitkastasya dRSTaM vIditaM matamiti | neti-apare'nya niti na vidyate / ityevA kArya sAdhyamasti / ca punaH // 26 // CASR 131 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAvat tasmAt kAdAcitkatvAnniyatamokSasya marudevAjaratAdivadityarthaH / adaH etaviSayakaM / tArkiko'pi tarko nyAyo vidyate yasya sa naiyAyiko'pi / bajASe proktavAn ityrthH|| 137 // tannASitameva darzayatihetunUtiniSedho na khAnupAkhyAvidhirna ca / vajAvavarNanA naivamavadherniyatatvataH // 130 // hetviti-avadheH kAlaniyamasya / niyatatvato nirdhaarnnhetutH| hetujUtiniSedho na heturutpAdakAraNaM kulAlacakrAdivi ghaTotpattisAdhakaH tadrUpA nUtiH sAmagrI tasyA niSedho nivAraNaM na javati / kutaH ? yataH svAnupAkhyAvidhirna ca | svasyAtmano'nupAkhyA niSedhanaM tasyA vidhiyathA nAsmyahamityevaMrUpaH na vidyate / evaM sati svajAvavarNanA vastusvarUpa varNanA neti notpadyeta / ato hetujUtiniSedho nyAyyo na javatItyarthaH // 137 // 51 yadi nirhetuko niyatita eva mokSaH svIkriyate tadA sarvatra sarvasmin tannavanApattiH syAdityAha na ca sArvatriko modaH saMsArasyApi darzanAt / na cedAnIM na tavyaktirvyaJjako hetureva yt||13|| | na ceti sArvatrikaH sarvasmin kSetrakAlAdike javatIti sArvatrikaH / modo nirvRtiH| na ca nAsti / yadi ca nirupAyo mokSaH syAttadA sarvatra navet nirupAyasAdhyasya kAlaniyamAnAvAt, ato nirupAyo nAstIti naavH| kutaH? saMsArasyApi javasyApi / darzanAt vilokanAt / tapAyAsevanata eva keSAMcit saMsArasya darzanAt / idAnIM saMprati / ASASRHARASWAROOR kAlaniyamAnAvAsa nivRtiH|| " vikhokanAta Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma na ca naiva tavyaktistasya mokSasya vyaktirAvi vo naivAstIti / yadyasmAdeva kAraNAt / hetuH sAdhanaM / vyaMjako niyata caturthaprabaM. sAraH mokSaprakAzakaH zrAvirtAvako vartate tasmAtsAmagrIsAkaTyAdhIno moda ityarthaH // 13e|| saTIkA paraH prkaaraantrennaah|| 13 // modopAyo'stu kiM tvasya nizcayo neti cenmatam / tanna ratnatrayasyaiva tthaanaavvinishcyaat|| 140 // ___ mokSopAya iti-mokSopAyo mokSasya sAdhanaM / astu navatu / kiMtu kiM punaratra vicArya asti kiM tadityAha-asya mokopAyasya nizcayo'yameva ratnatrayAdimokSopAya iti niyamAvadhAraNaM naivAsti kiM tvanirdhAritanAmAno nUyAMsa upAyAH santi teSAM madhyAt kenacidanyatareNa kasyacitsidhivatu, na tu ratnatrayasyaivopAyatAsti iti cet ityevaM yadi navatAM mataM pramANaM tarhi tanna lavaktaM sidhyati / kutaH 1 yataH vdymaannnyaaytH| evo'vadhAraNe / sa caivaM-upAyAntarapa rihAreNa ratnatrayasyaiva samyagdarzanazAnacAritrarUpasyaiva na tu vyastasya / tathAnAvavinizcayAt tathAvidhasya mokSasAdhakatvatarUpasya jAvasyAvyabhicArisAdhanatvasya viziSTo nizcayo nirdhAritA vinizcayAdityarthaH // 10 // pratijJAtaM nyAyaM vivRNotinavakAraNarAgAdipratipadamadaH khalu / tApakSasya modasya kAraNaM ghaTatetarAm // 241 // // 13 // naveti-zrado'smadAdibudheH pratyadaM sarvasya jJAtaM / kiM tat ? yat khalu nizcayena / navakAraNarAgAdipratipadaM navaH / saMsArastasya kAraNaM hetuyeH rAgo'nilASaH prItyAtmakaH sa diryeSAM, zrAdipadAt peSamohAdayo grAhyAH, teSAM pratipadaMda Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STOROSCORRECTECIA-C virodhayuktaM ratnatrayaM vartate / yacca navakAraNarAgAdipratipadaM tapidasya tasya saMsArasya yo vipakSo virodhavAn tasya / mokSasya zivapadasya / kAraNaM sAdhanaM / ghaTatetarAM atizayena yujyate, tacca tathAsvajAvanRpatnatrayamevAstItyarthaH // 11 // punarAha vAdIatha ratnatrayaprApteH prAkarmalaghutA yathA / parato'pi tathaiva syAditi kiM tadapekSayA // 14 // atheti-athazabdaH pAMdatare / yathA'nena dRSTAntena sAdhananizcayo na yujyate / ratnatrayaprApte ratnatrayamuktarUpaM tasya yA prAptirkhAjastasyAH sakAzAt / prAk pUrvakAle / karmalaghutA karmaNAM ghorjAvo laghutA hAnirahapateti yAvat sA yathA kenacijatnatrayavyatiriktena sAdhanenAnUt / tathaiva tenaiva prakAreNa / parato'pyagrato'pi mokSasAdhakamanyadeva kiJcit syAnaviSyati / ityevaM sati / tadapekSyA ratnatrayApekSyA kiM? na kimapi prayojanamityarthaH // 14 // atra pratividhIyatenaivaM yatpUrvasevaiva mRhI no sAdhanakriyA / samyaktvAdikriyA tasmAt dRDhava zivasAdhane // 143 // naivamiti-lojA evaM javaktaprakAreNa / pUrvasevaiva ratnatrayaprApteH pUrvA / tatprAptI hetujUtA prathamA yA sevA mArgAnusAriNI guNonmukhI kriyA sevAgre'pi mokSasAdhikA na syAt / kutaH yadyasmAt kAraNAt / sA mRvI samUlakASasakalakarmakapaNe'samarthatvAt komalA / sAdhanakriyA sAdhanAya mokSaniSpAdanAya kriyA pUrvakartavyatA / no navati / sA sthUlakhakSyatAvatI kiMciddoSANAM mandatAsaMpAdanena samyaktvamAtrAdiprApaNe samarthA, na tu sakalakarmadalakapaNe basavala NAGE 23 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtmasAra: saTIka // 133 // yAta karmaNo hAnitAnacyacayA tathAvidhA vicitrA nevyatA navyatayA teSAM kuto'pekSa Tra trusainyaM prati sAmAnyasulaTavat / tasmAtpUrvoktakAraNAt / dRDhA tIbrAzayavatI karkazA / samyaktvAdikriyA samyaktvaM samyagdarzanaM tadAdi yasyAM sA samyaktvAdiH ratnatrayarUpA sA cAsau kriyA ca vyApAraH saiva / zivasAdhane mokSaniSpAdane | samayo navati, tasyAH suukssmkrmaashyhnnshktitvaadityrthH|| 153 // punarAha vAdI-tathAnavyatvAdInAmeva modakAraNatvaM sidhyatItyAhaguNAH prAvantyuccairathavA kaulAghavAt / tathAjavyatayA teSAM kuto'pedAnivAraNam // 14 // guNA iti-tathAjavyatayA tathAvidhA vicitrA navyatA muktigamanayogyatA tayA / athavA prakArAntareNa / karmalAghavAt karmaNo hAnitaH / uccairatizayena / guNAH samyagdarzanAdayaH tathAlavyatvAdirUpAdeva / prAmuvanti prakaTAH santo| vRddhiM yAnti / tataH kutaH kasmAt / teSAM tathAlavyatvAdInAM mokSasAdhane / apekSAnivAraNaM apekSAhetutAniSedhanaM syAt | na kuto'pItyarthaH // 144 // atrottaramtathAjavyatayAdepAguNA na ca na detavaH / zranyo'nyasahakAritvAdamacakrantramAdivat // 145 // tathAlavyatayeti tathAjavyatayA naviSyati vivAdatapayoyeNeti javyaH tanAvo navyatA, javyatA nAma sidhigamanayogyatA jIvAnAmanAdipAriNAmiko lAvaH, tathA tenAniyataprakAreNa javyatA tathAlavyatA / zrayaM jAvaH-lavyataiva svasvakAsakSetraguvAdiSavyalakSaNasAmagrInedena nAnAjIveSu nidyamAnA satI tathAlavyatocyate, anyathA tu sarveH prakArairekAkArAyAM // 133 // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogyatAyAM sarveSAM javyAnAM yugapadeva dharmaprAptyAdi navet / tayA / apAdavilaMbena sarveSAM modApattiH syAt / kevalajavyatAyA eva mokSahetutvasvIkArAt / tathA ca na javati, ato'nyAnyapi sAdhanAni samapekSaNIyAni, tAnyevAhaguNA vIryotsAhAdayaH / na hetavaH na mokSasAdhakA iti na ca nAsmAkaM mataM / kiM tu tathAjavyatAvIryotsAhasamyagdarzanAdayo guNAH anyo'nyasahakAritvAt anyo'nyaM paraspareNa saha saMjUya kuventItyanyo'nyasahakAriNasteSAM nAvastattvaM tasmAt moksAdhakAH santi / daMmacakranamAdivat yathA ghaTasiddhI daMmazcakrantramaNAya yaSTizcakraM ca kuMjakAropakaraNaM tayolAmo bhramaNaM sa Adiryatra tat tayoH sahakAritAvanmokSasAdhane tathAjavyatvAdInAmapi sahakAritvamityarthaH // 14 // atha zlokaSyena nigamayannAha| jJAnadarzanacAritrAeyupAyAstamnavakSye / etaniSedhakaM vAkyaM tyAjyaM mithyAtvavRddhikRt // 146 // | jhaaneti-tttsmaamukthetuniH| javakSye saMsArAnnistaraNe / jJAnadarzanacAritrANi ratnatrayItvena prasidhAni / upAyAH sAdhakA navanti / ato mithyAtvavRdhikRt mithyAtvasya kumatasya vRddhikAri / etaniSedhakaM etasya modopAyasya niSedhaka nivArakaM / vAkyaM vacanaM / tyAjyaM parihartavyamityarthaH // 14 // mithyAtvasya padAnyetAnyutsRjyottamadhIdhanaH / jAvayetprAtilomyena samyaktvasya padAni SaT // 147 // // iti mithyaatvtyaagaadhikaarH|| SHAHARASAU Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtma sAra: saTIka: // 13 // mithyAtvasyeti-uttamadhIdhanaH uttamA nirdoSA dhImatiH saiva dhanaM vittaM yasya sH| etAni pUrvoktAni / mithyAtvasya viparyayadarzanasya / padAni vAkyAni / utsRjya parihRtya / samyaktvasyAviparItadarzanasya / SaT SaTsaMkhyA kAni / padAni sthAnAni / prAtilomyena pUrvoktAraparItyena asti jIvo'sti modo'sti tapAya ityAdirUpeNa jAnAvayezcintayedityarthaH // 17 // // iti mithyaatvtyaagaadhikaarH|| pUrvoktAdhikAre mithyAtvatyAga uktaH, sa tu kadAgrahatyAge sati navatItyato'tra kadAgrahatyAgo'bhidhIyate mithyAtvadAvAnalanIravAhamasadhatyAgamudAharanti / zrato ratistatra budhairvidheyA vizuddhajAvaiH zrutasAravadbhiH // 14 // mithyAtveti-asadbhahatyAgaM asatyavidyamAne viparyayavati vA vastuni graha zrAgraho'nyathAzradhAnaprarUpaNaM tasya yastyAgaH pariharaNaM taM / mithyAtvadAvAnalanIravAhaM mithyAtvaM pUrvoktarUpaM tadeva dAvAnalaH sakalaguNagaNArAmadahanasamarthatvAt dAvAnalo vanAgnistasya zamanAya nIravAho jaladharastadrUpaM / udAharanti kathayanti / ato'smAtkAraNAt / vizujanAvaiH vizudhaH samIcIno nAva zrAzayo yeSAM te taiH| zrutasAravaniH zrutasya jinAgamAdizAstrasya sAraH paramArtho'sti 2 yeSAM taiH| budhaiH pUrvoktavizeSaNaviziSTaH paMmitaiH / tatra tasminnasadahatyAge / ratiH priitiH| vidheyA kAryetyarthaH // 10 // // 13 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asadbhahe sati yanna javati tadAhaasadhAgnijvalitaM yadantaH kva tatra tttvvyvsaayvllii| prazAntipuSpANi hitopadezaphalAni cAnyatra gaveSayantu // 14 // asalaheti-yadantaH yasya kasyacitprANino'ntazcittaM madhyaM vA / asadhAgnijvalitaM asadahaH pUrvoktaH sa evAgnirhatAzanastena jvalitaM pradIptamasti / tatra tasminnantaHkaraNArAme / tattvavyavasAyavatI tattvaM vastuno yathArthasatsvarUpaM tasya yo vizeSeNa vividhaprakAreNa vA'vasAyo nizcayaH sa eva vaDI vAcitasukhadA surakhatA / va kutrodgamaM bajate ? na kvApItyarthaH / ca punH| prazAntipuSpANi prakRSTA zAntirviSayakaSAyendriyadamanarUpA manonivRttistadrUpANi puSpANi kusumAni va kutrogamaM prApnuvanti / ca punaH / hitopadezaphalAni hito yatraiva svaparayohitaprAptistathaivopadezo vastudharma-IN prakAzanaM tadrUpANi phakhAni sajatisukhadAni vRkSasasyAni kAyoNi vA kva ? na kvApi / anyatra gaveSayantu jo javyAstAni HTTES pUrvokAnyasadhAgnijvalitasthAnAdanyatra sthAnAntare'sadhavarjite jane navanto gaveSayantu vilokyntvityrthH|| 14 // asadahavAn paMmito'pi vastusAraM na prApnotItyAha adhItya kiMcicca nizamya kiMcidasadahApaMmitamAnino ye| mukhaM sukhaM cuMbitamastu vAco lIlArahasyaM tu na tairjagAhe // 150 // Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. zradhyAtma sAraH saTIkA // 135 // adhItyeti-kiJcizamAtraM granyAgrajAgAdikaM adhItya paThitvA ca punH| kiMcit yAdRkUtAhakU jAvazUnyaM zabdArthamAtraM / nizamya zravA ye kecanAnirdiSTanAmAnaH / asadahAt pUrvoktarUpAt / paMmitamAninaH svAtmAnamapaMDitamapi paMmitaM manyante ye te paMmitamAninaH javanti / taiH pNmitmaaniniH| sukhaM yathA syAttathA / mukhaM vadanaM granthaikadezaM ca / caMbita mukhalAlAsvAditaM / astu javatu / tu punH| vAco vaannyaaH| lIlArahasyaM vANIsArapariNamanaramaNavilAsaH vAstavika|vastusvarUpagrAhijJAnavinodazca / taiH pNmitmaaninjiH| na jagAhe na prAptamityarthaH // 15 // ye'sadhavatAmAzritAsteSAmapi viTaMbanaivetyAha asadahotsarpadatuSpadodhAMzatAndhIkRtamugdhalokaiH / vijhabitA haMta jaDairvitaMmApAMmityakaMDUlatayA trilokI // 151 // amanadeti hanteti khede aho mahatkaSTaM / asaddhahotsarpadatubadaH asagaho'saddezanAdyabhinivezastenotsarpana prakarSaNa va gavana ato'nipajato do'jimAno yeSAM taiH / bodhAMzatAndhIkRtamugdhalokai bodhaH zAkTaralAkilomA tasya yo'zaH kiyavinAgaprAptiH tanAvastattA tayA'ndhIkRtA vyanetrasannAvepyanandhA andhAH kRtA yathA javantItyandhIkRtA mugdhA asAtatattvAlokAH prANino yestaiH| jmyothaathyjnyaane'pNmiteH| vitaMmApAMkityakaMDAlatayA vimA sapaka. vyavasthApanena dRSaNAlAve'pi parapadanivAraNAya zabdAthonyAJcalavAdaH tasyAM yatpAMmityaM vaikuSyaM tadeva kaMDralatA kepha // 135 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te **HARASHGAGAGERANG khA vahI jihvAyAH kaMDrayanatvaM tayA kRtvA / trilokI trinuvanavartijanasamudAyastrilokI saa| vimaMbitA janmani janmani tiraskAraprAptiyogyA kRtetyarthaH // 11 // asadahavAn kRSNapakSI saMjavatItyAhavidhovivekasya na yatra dRSTistamo ghanaM tattvara virvilInaH / zrazuklapakSasthitireSa nUnamasadahaH ko'pi kuhU vilAsaH // 15 // vidhoriti-no javyA yatra yasminnasadvati darzanini / vivekasya sadasaghastuvicArarUpasya / vidhozcanchasya / dRSTidarzanaM / neti naivAsti / tathA yatra tamo'jJAnAndhakAraH pApaM ca / ghanaM pracura javati / tathA yatra tattvaraviH tttvjnyaansuuryH| vilIno vilayaM gato'staMgata iti yAvat lakSyate / enirlakSaNainUnaM nizcayena / eSa sAkSAtkathyamAnaH / azuklapakSasthitiH na zukla ujjvalaH pada zrAzrayaH tasmin sthitirnivAso yasya sa kRSNapakSasthitirUpaH / asadbhahaH puurvoktsvruupH| ko'pi vilakSaNo'dRSTapUrvaH / kuhUvilAsaH kuhUramAvAsyAyA rAtristasyA vilAso malImasatArUpaH zRMgAro vartate / tatra navanina 6 stheyaM / anena zlokenAsadhe samyaktvonavayogyAvasthA niSizA / tarhi asmin samyaktvAstitvasya tu kA vaartetyrthH||15|| asadgahasya kAryAkhyAhakutarkadAtreNa bunAti tattvavasI rasAtsiMcati doSavRkSam / kSipatyadhaH svAphuphalaM samAkhyamasadanchannamatirmanuSyaH // 153 // OROSCACANCREGACADCROCTOR Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthapravaM. adhyAtma sAra: saTIkaH HORARIOS // 136 // kutarketi-asadahachannamatiH asadhaH pUrvoktarUpastena bannA samAcAditA vilupteti yAvat matirbudhiya'sya sH| manuSyaH prANivizeSaH / kutarkadAtreNa kutsito puSTaH tarko vitarkakRtabuddhivyApAro nyAyaH zrutamiti yAvat tadrUpaM yaddAtraM tRNachedakazastraM tena / tattvavanIH tattvamanAropitavastusanAvaH tadrUpA valyaH surakhatAstAH / khunAti binatti / tathA doSavRdaM doSo mithyAtvAviratikrodhAdipApavyApAraH sa eva vRdo dhatUrAditarugaNa vizeSastaM / rasAt premajalAt / siJcati prItijalasekato vardhayati doSAcaraNe premavAn jvtiityrthH| tathA samAkhyaM samaH sarvatratuDyadRSTitA samateti yAvat sa evAkhyA'jidhAnamasyeti samAkhyaM / svAphalaM svAdanIyamiti svAku madhuraM phalaM jJAnavanyasamapariNAmarUpaM / adho nIcaiH zuSkavAdAdinA purgatijUtale kSipati paatytiityrthH|| 153 // asahavAnupadezAyAyogyo'stItyAhaasahanAvamaye hi citte na kApi snnaavrsprveshH| uhAMkarazcittavizaphabodhaH simAntavAcAM bata ko'praadhH|| 154 // asadbhati-hi nizcayena / asadahanAvamaye asadaha uktarUpaH sa eva grAvA kRSNapASANastanmayaM tadrUpaM yattasmin / citte hRdaye / sannAvarasapravezaH san samIcIno nAva zrAzayo yathAsthitavastusvarUpasvIkArakAripariNAma iti yAvat sa eva raso jalapravAhastasya yaH pravezo'ntaHpravezaH / vApi kutrApi kAlAdau / neti na syAt / tathA ihAsminnasahanA-15 vamaye citte / cittavizudhabodhazcittasya manaso vizeSeNa zuSo vimalo vizudhiyuko bodho jJAnavikAzastadrUpaH / aGkuro LARISSAIRAALASS 13En Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NiGRESEARCH biijprojhaasH| vApi na syAt kasminnapyasadvati manuSye na jvtiityrthH| tathA bateti khede / siddhAntavAcAM vizu-i ghAnAM jinAgamavANInAM / ko'parAdhaH tAsAM zravaNapaunakRte'pi pUrvoktaguNAnutpattau ko doSaH? na ko'pItyarthaH // 15 // asadahaH kriyAphalavinAzItyAhavratAni cIrNAni tapo'pi taptaM kRtA prayatnena ca piNmshuddhiH| anUtphalaM yattu na nihavAnAmasadbhahasyaiva hi so'parAdhaH // 155 // vratAnIti-lo navyA yairnivaiH vratAni prANAtipAtaviramaNAdIni / cIrNAni suprayatnena pranUtakAlaM pripaalitaani| tathA tapo'pi tapasyApi bAhyAnyantaraledaninnaM / taptaM kRtaM / ca punaH / pimazuddhiH vicatvAriMzadoSavarjanenAhArazuddhiH sApi / prayatnena gADhodyamena / kRtA vihitA / yattu evaM satyapi / nihnavAnAM jamAlipratijinavacanotthApakAnAM / phalaM pUrvoktakriyAsAdhyaM sugatirUpaM / nAjUta na saMpannaM / hi nizcayena / so'parAdhaH sa uktadoSaH / evo'vadhAraNe / kevalasyai8 kasyaiva asadahasya puurvoktsvruupsyetyrthH|| 155 // kadAgraha upasthitalAlasya hantetyAhasthAlaM khabuddhiH sugurozca dAturupasthitA kAcana modkaalii| asadahaH ko'pi gale gRhItA tathApi joktuM na dadAti dRSTaH // 156 // Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pivaM zradhyAtma sAraH saTIkaH // 13 // sthAlamiti khabadhirAtmIyA matiH saiva / sthAvaM hemapAtraM / ca punaH / dAturdAyakAt / suguroH suguNavAn guruH sagarustasmAta ttpaarshvtH| kAcanApUrvA / modakAlI modayanti cittaM prasannannAvaM nayantIti modakAH madhuropadezarUpAste-K. pAmAlI zreNiH / upasthitA samAgatA / tathApi tathA prakAreNa lAne samAgate'pi / ko'pi vilakSaNaH / puSTo SIra zrasadho purAgrahaH / gale grIvAyAM / gRhItA galagrahaNakartA san / noktuM jemituM / na datte na dadAtItyarthaH // 156 // 4 asahI karajavadasAragrAhItyAha guruprasAdI kriyamANamarthaM gRhNAti nAsadahavAMstataH kim / jAdA hi sAdApanIyamAnAH kamelakaH kaMTakajugna jukta // 157 // gurviti-asadbhahavAn purAgrahI pumAn / guruprasAdI kriyamANaM guravo dharmopadezadAsteSAM prasAdo'nugraho'prasAdaHprasAdo yathA kriyamANo navatIti guruprasAdI kriyamANastaM / artha vastusanAvaM na gRhNAtinAdadAti / tatastasmAt tdnaadrtH| kiM kimAzcarya ? / hi yasmAt / kaMTakanuk kaMTakAn babbulAdizUlAn nunaktIti kaMTakanuk / kramelaka naSTaH / sAkSAsupanIhai yamAnAH pratyaktayA upa sAmIpye nIyamAnAH / zAkSA mAdhvIH / na nukte na jayati / jaatisvjaavaadityrthH||15|| x // 13 asadahAtpAmarasaMgatiM ye kurvanti teSAM na ratirbudheSu / viSTAsu puSTAH kila vAyasA no miSTAnnaniSThAH prasanaM navanti // 157 // nAH pratyakStayA nAkAvannIco javatItyA karvanti teSAM // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROCROCHOCOCCALCU asadhAditi-ye ke'pi vivekavikalAH / asadahAt urAgrahAt / pAmarasaMgatiM pAmarA dharmadhUrtAH khalA iti yAvat |PI teSAM saMgatiH saMbandhaH paricayo vA taM / kurvanti samAcaranti / teSAM khalasaMginAM / budheSu sannAvapamiteSu / rtiHpriitiH| neti na javati, nIcasvajAvatvAt / kileti dRSTAnte / viSTAsu puriSamaleSu / puSTAH poSaNaM prAptAH pravINA vaa| vAyasAH kaakaaH| prasanjamatyartha / miSTAnnaniSThAH miSTaM madhuramannaM pAyasAdi tasminniSThAH tanogatatparAH / no javanti nIcatvAnna jAyante ityarthaH // 15 // asadbhahI hAsyAspadaM javatItyAhaniyojayatyeva matiM na yuktau yuktiM matau yaH prasannaM niyuMkte / asarahAdeva na kasya hAsyo'jale ghaTAropaNamAdadhAnaH // 15 // niyojayatIti-yo'saddhahI / eva nizcayena / asadahAdurAgrahAt / yuktau sunipuNanyAyayuktazAstraghaTitArthe guruniruktA yA yuktiH sadbhUtArthasyeyattAvadhAraNarUpA tasyAM / matiM svabuddhiM / na niyojayati prayatnena tatra na pravezayati / tathA matau svakahipatakahapanAyAM / prasannamatyartha / yuktiM svadhAraNAM / niyukta prerayati / sa IdRzo'sadgrahavAn ajale mRgatRSNAyAM jalagrahaNAya / ghaTAropaNaM kuMjasthApanaM / zrAdadhAnaH kurvANaH / kasya hAsyo hasanIyo na bhavati ? api tu sarvasya navatItyarthaH // 15 // COLORRHOEACCESCREEOSANS R RER Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtmasAra: saTIkaH // 13 // asaddI sUtrArthayordAne'yogyo'stI tyAha zrasagraho yasya gato na nAzaM na dIyamAnaM zrutamasya zasyam / na nAma vaikalyakalaMkitasya prauDhA pradAtuM ghaTate nRpazrIH // 160 // asadraha iti-yasya purbudhaH asagaha uktarUpaH / nAzaM anAvaM / na gato na praaptH| asya puraagrhinnH| dIyamAnaM vitIryamANaM / zrutaM zAstraM / zasyaM prazaMsanIyaM / na syAt / nAmeti komalAmaMtraNe vitarke vA / jo javya vitarkaya / vaikaTyakalaMkitasya vikalasya jAvo vaikaTyaM tena kalaMkita AndhyabAdhiryakAtaratvAdinA dUSitastasya / prauDhA pradhAnA / nRpazrI rAjyalakSmIH / pradAtuM vitarituM / na ghaTate na yogyA navati vivekinAM / taghadasanahI zAstradAne yogyo dAna lvtiityrthH||16|| nanu paropakAramatyA'sadahinyaH pradatte zrute ko doSaH syAdityAkAMkSAyAmAha zrAme ghaTe vAri yathA dhRtaM sahinAzayetvaM ca ghaTaM ca sadyaH / asadbhagrastamatestathaiva shrutaatprdttaajyorvinaashH|| 161 // zrAma iti-he jaga tatra doSo'nena prakAreNa jAyate / yathA vAri jalaM / zrAme'pakke / ghaTe kuMle / kenaciSakSaNAya |dhRtaM sat sthApitaM sat / sadyaH zIghaM / svamAtmAnaM / ca punH| ghaTa kalazaM / najayaM vinAzayet vizeSeNa svasyAdhArasya ca // 13 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GRUSSISSIES SAShtus nAzaheturnavet , na kasmaicipakArAya / tathaiva tenaiva prakAreNa asadahagrastamate'rAgraheNa grastA luptA matirbudhiya'sya sa tasya pradattAtpapAvitAt / zrutAcAstrAt / utnayoH shrutaadhaaryoH| vinAzaH zrutasya hIlanonmArgotthApanAcyAM phalAnAvAt tadAdhArasya tu murgativRdhijananamaraNAcyAM vinAzaH / ato'pradAnameva karuNAphalamityarthaH // 161 // asagrahavAn hitopadezayogyo na javatItyAha asadgrahagrastamateH pradatte hitopadezaM khalu yo vimUDhaH / zunIzarIre sa mahopakArI kastUrikAlepanamAdadhAti // 16 // asagraheti-yaH kazcit pAtrApAtra vicAraNe'kuzalaH / asadgrahagrastamateH purAgraheNa grastA naditA matirbudhiya'sya sa tasya / hitopadezaH sarvahito dharmo vastusvarUpavyAkhyAnaM tanmayo ya upadezaH prarUpaNA taM / pradatte prakarSeNa yati / khalu nizcayena / sa vimUDho vishessennaajnyH| zunIzarIre sArameyItanau / mahopakArI paramopakArakaraNadhIH san / kastUrikAlepanaM kastUrikA mRgamadastena lepanaM taharIre vilepanaM / AdadhAti murgandhanivRttyartha krotiityrthH|| 16 // ukkArthopacayamAhakaSTena labdhaM vizadAgamArtha dadAti yo'sadgrahazUSitAya / sa khidyate yatnazatopanItaM bIjaM vapannUSaramideze // 163 // Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthapra. adhyAtma- kaSTeneti-yo'dIrghadI pumAn / kaSTena paThanacintanodharaNaguruzuzrUSaNAdimahAparizrameNa / labdhaM prAptaM / vizadAgamArtha sAraH vizado vimala zrAgamAnAM siddhAntAnAmarthaHsajUtanAvastaM / sadgrahadUSitAya puraagrhgrstmtye|ddaati pryti| sa yatnasaTIkA 18|zatopanItaM udyamazatena prAptaM / bIjaM zAlyAdikaNaM / uparajUmideze hAramahIpradeze / vapan nikSipan / khidyate phalAnAve | pazcAttApaM banata ityrthH|| 163 // __ ayamasAravAnevetyAhazRNoti zAstrANi garostadAjJAM karoti nAsadgrahavAn kadAcit / vivecakatvaM manute tvasAragrAhI juvi svasya ca cAlanIvat // 16 // zRNotIti-asadgrahavAn murAgrahanRtpumAn / kadAcit kasminnapi kAle / guroH sazurusamIpe tanmukhAdhA / zAstrANi sidhAntavAkyAni / na zRNoti sAjimAnatvAnna karNagocaraM karoti / tathA tadAjJAM tasya gurorAjJAM vacanAnahairdezaM / na karoti na saMpAdayati / tathA svasya svakIyajJAnasya / vivecakatvaM vivecayati vastusvarUpaM yathAsthAne niyojayatIti vivecakastanAvastattvaM / manute jAnAti / tu punaH / asAragrAhI na sAramasAramanyAyakumArgapravRttirUpaM tupAdituTya gRhNAtItyasAragrAhI / cAlanIvat yathA cAlanI piSTazodhakopakaraNaM sAraM piSTAdikaM nuvi nikSipati, asAraM tu tuSAdikaM dhArayati, tdympiityrthH||16|| ||13e| Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAKARKALAKAAGAA%25 asmin sarve guNA viparyAsaM yAntItyAhadaMnAya cAturyamaghAya zAstraM pratAraNAya pratijJApaTutvam / garvAya dhIratvamaho guNAnAmasagrahasthe viparItasRSTiH // 165 // dalAyeti-aho mahAzcaryaM yat asadgrahasthe na sadgraho'sadgrahastatra tiSThati nivAsaM karoti yaH sa tasmin / cAturya caturasya kAryakuzalasya bhAvazcAturya / dajAya svadoSAvAdanAdyarthAya / navatIti kriyA sarvatra jnyeyaa| tathA zAstraM grnyaadhyynN| aghAya kumArgAdipApapravRttaye javati / tathA pratijJApaTutvaM pratinA budhiH pratyutpannamatiriti yAvat tasyAH paTutvaM nipupatvaM / pratAraNAya janAnAM vaJcanAya navati / tathA dhIratvaM sthairyavattvaM / garvAya prauDhAnimAnAya navati / ato guNAnAmuktarUpANAM / viparItasRSTiH prtikuulotpttirjaatetyrthH|| 165 // asaddhahiNA samaM maitrI na kAryA, kRtA ca duHkhAyetyAha asagrahasthena samaM samaMtAtsauhArdabhRduHkhamavaiti tAdRk / upaiti yAdRkkadalI kuvRkSasphuTatruTatkaMTakakoTikIrNA // 166 // asadagrahastheneti-asaddhahasthena sadbhahe tiSThati nivasati yaH sa tena / samaM sAdhU / sauhArdanRt suhRnmitraM tannAvaH sauhArda tadvilarti yaH sH| samantAtsarvatra / tAdRg vaktumazakyaM / muHkha kaSTaM / avaiti prApnoti / kIdRk ? yAk | *********0A9736****** Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ caturthaprabaM. adhyAtmasAraH saTIkaH // 14 // SACASSAMASSACREG yatsvarUpaM duHkhaM / kuvRkSasphuTatruTatkaMTakakoTikIrNa kutsitaH kaMTakAkIrNo vRkSastaruH kaMtharIbadarAdikuvRdastasya sphuTantaH tasyAH patrAdi vidIryantaH truTantazca skandhazAkhApatrAdiSu janA lagnA iti yAvat ye kaMTakAsteSAM koTiH pranUtasaMkhyA agrajAgA vA tayA kIrNa vyAptA / kadalI jAtaruH / upaiti prApnoti / IdRzaM mukhaM purAgrahisuhRt praamotiityrthH||166|| asadbhaho guNavane'gnirityAha vidyA viveko vinayo vizuddhiH siddhAntavAvanyamudAratA ca / asadgrahAdyAnti vinAzamete guNAstRNAnIva kaNAhavAgneH // 167 // vidyeti-vidyA'jyastAgamAdirUpA / vivekaH kRtyaakRtyaadivicaarH| vinayo namratA / vizudhirAhArAdiviSayA vi. ziSTA zudhiH / siddhAntavAnyaM siddhAnteSvAgameSu vabajatA priyanAva iti yAvat / nadAratA sundarA prakRtirdAtRtA vaa| ete pUrvoktA guNA Atmano hitaprakArAH / asadbhahAhurAgrahAt / davAgnervanAnalasya / kaNAt sphuliMgAt / tRNAnIva palAlapuMjA iva / vinAzaM pralayaM / yAnti gancantItyarthaH // 167 // asadgrahiNAM sthitiradhametyAhasvArthaH priyo no guNavAMstu kazcinmUDheSu maitrI na tu tattvavitsu / asagrahApAditavizramANAM sthitiH kilAsAvadhamAdhamAnAm // 167 // ASSASSACROSAGARLSCREENSE // 14 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svArtha iti-svArtho yaH svakIyo'rthaH prayojanaM sH| priyo vsnH| tu punaH / kazcit svAtmAnaM vinA'nyaH ko'pi| no naiva / guNavAn jJAnAdivAn astIti dRssttiH| tathA mUDheSu mUrkheSu / maitrI premotpattivati / tu punaH / tattvavitsu tattvajJAniSu / neti prIti!tpadyate / asadgrahApAditavizramANAM asadho purAgrahastenApAditaH saMprApito vizramazcittavizrAntiryeSAM, pAgantare vinramo vyAmoho yeSAM teSAM / adhamAdhamAnAM adhamA nIcA duSTA iti yAvat teSAM madhye'pi ye'dhamA nIcatamAsteSAM / asau proktarUpA / sthitiHprvrtnaa| kila sAkasyena jvtiityrthH|| 16 // __ atha nigamayannAhaidaM vidaMstattvamudArabuddhirasadgrahaM yastRNavaUhAti / jahAti nainaM kulajeva yoSidguNAnuraktA dayitaM yazaHzrIH // 16 // // itysdhtyaagaadhikaarH|| // iti zrImahopAdhyAyazrIkaTyANavijayagaNiziSyamukhyapaMmitazrIlAjavijayagaNiziSyamukhyapaMmitazrIjItavijayagaNisatIrthyatilakapaMmitazrInayavijayagaNicaraNakamalasevitapaMmitazrIpadmavijayagaNisaho dareNa paMmitayazovijayena viracite'dhyAtmasAraprakaraNe caturthaH prbndhH|| AAAAACCCC Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma sAraH saTIkaH caturthaprabaM. // 141 // zdamiti yaH zivecnuH / udArabuddhirudArA paramArthaparIkSAvidhau pradhAnA budhirmatiryasya sa muniH / idaM pUrvoka smgrN| tattvaM sannAvaM / vidan jAnan san / asadgrahaM murAgrahaM / tRNavat ghAsavat / jahAti tyajati / guNAnuraktA tazuNeSvanukUlatayA raJjitA / yazAzrIH yazo modaH kIrtizca tadrUpA zrIrkhadamIH / enaM pUrvoktaM puruSaM muniM vA / dayitaM vasanaM / kulajA kulInA / yoSit vadhUH sA va yathA dayitaM na jahAti, tathainaM zivazrIH na tyjtiityrthH| nivRttAsadbhaho'vazyameva zivaM prayAtItyarthaH / atra yaza itipadena kA yazovijaya iti svanAma sUcitaM assttvymityrthH|| 16e|| ||shtysdmhtyaagaadhikaarH // samyaktvabodhadivasodayarazmimAlI mithyaatvrennuhrnnprvrogrvaayuH| uSTagrahagraha vizAsanasighamaMtraH turyaH zriye'stu navinAM vivRtaH prbndhH||1|| // iti zrItapAgabagatasaMvijJazAkhIyamunizrIbuddhivijayamukhya ziSyazrImuktivijayagaNisatIrthyaziromaNimunizrIvRddhivijayapadAMnoruhaparyupAsanAparAgamadhulihA paMmitagaMjIravijayagaNinA kRtAyAmadhyAtma sArazabdalAvoktiTIkAyAM caturthaH prbndhH||4|| SARASADASCARSASARANA // 141 / / Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CA R ||ath paJcamaH prabandhaH // 5 // gatazcaturthaH prabandhaH / atha paJcamaH prArabhyate / tasya caaymjisNbndhH| caturthaprabandhaprAnte'sadmahatyAga uktaH, tyaktAsadUgrahaH pumAn yogAdhikArI syAditi yogasvarUpamatra nirUpyate ityanena saMbandhenAyAtasyAsyAyamAdimaH zlokaHzrasagrahavyayAdhAntamithyAtva viSaviSuSaH / samyaktvazAlino'dhyAtmazukhyogaH prasidhyati // 1 // asadgraheti-asadagrahavyayAt purAgrahasya vyayo vinAzastasmAt / vAntamithyAtvaviSavipnuSaH vAntA najIrNA mithyAtvameva sadbhUtalAvApaDhatyasadbhUtanAvonAvinI dRSTiH tadrUpaM yaSiM garalastasya vinuSo bindavo yena sa tathA tasya / ata eva samyaktvazAlinaH samyaktvaM samyagdRSTimattvaM tena zAlate zolate iti samyaktvazAlI tasya / adhyAtmazudheH adhyAsmapade yA zudhiviziSTavimalatA tasyAH saMpAdako yoga AtmanaH puurnnbrhmtaanisspaadnopaayH| prasidhyati prkttiilvtiityrthH||1|| yogameva denAha___ karmajJAnavinedena sa vidhA tatra caadimH| zrAvazyakAdivihitakriyArUpaH prkiirtitH||2|| karmajJAneti-sa yogH| karmajJAna vinedena karma avazyakaraNIyadharmakriyAkartavyarUpaM jJAnaM ca dhyeyAtmasadbhUtArthacintanaM tadrUpo yo vijedo vizeSastena karmayogo jJAnayoga itirUpeNa / vidhA viprakAro vartate / tatra tayorviSaye AdimaH prathamaH karmayoga iti yAvat / AvazyakAdivihitakriyArUpaH Avazyaka sAmAyikAdi paDidhaM tadAdi yasyAM sA, AdizabdA-1 RESERECORGAM Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamapraba. adhyAtma sAra: saTIka // 14 // dguruvandanAdikAH samagrA grAhyAH, vihitA siddhAnte kartavyatayoktA yA kriyA tasyAH saMpAdanaM tapaH kriyAsaMpAdanasva| ruupH| prakIrtitaH prkrssnnokto'stiityrthH||2|| atha zlokaghayenAsyaiva svarUpaM vizadIkarotizArIrasyandakarmAtmA yadayaM puNyalakSaNam / karmAtanoti sAgAtkarmayogastataH smRtaH // 3 // zArIreti-yadyasmAt / ayaM karmayogaH / zArIrasyandakarmAtmA zarIrasya dehasyAyaM zArIraH sa cAsau syando heyopAdeyavinAgena nivRttipravRttirUpazceSTAtmakaHzarIrasya vegaHsa eva karma vyApArastadevAtmA svarUpaM yasya sH| samrAgAt sansamIcIno dharmaviSayo rAgaH prema tasmAt / puNyalakSaNaM puNyaM sAtavedyAdi zunaprakRtibandharUpaM tadeva khadANaM svarUpaM mukhyaphalaM vA yasya tt| | karma proktarUpakarmabandhaM / Atanoti vistaaryti| tataH proktkaarnntH| karmayogaH krmyognaamnaa| smRtaH kathita ityarthaH // 3 // AvazyakAdirAgeNa vAtsalyAnagavajhirAm / prApnoti khargasaukhyAni na yAnti paramaM padam // 4 // zrAvazyaketi-zrAvazyakAdirAgeNa AvazyakAdikA yA kriyA tasyAM yo rAgaH karaNe prItistena jagavajirAM jagavAn jinezvarastasya yA giro vANyastAsAM / vAtsahyAt vatsasasya jAvo vAtsadhyaM zrAgamanaktisnehAnugatamanaHprItistasmAt / / svargasaukhyAni svargo devalokastasmin gatAni saukhyAni sukhAni surenjAdidevajogyAni tAni / prAmoti banate / karmayogamAtrataH / tatazca paramaM padaM muktisthAnaM / na yAnti na gavanti / sarAgadharmatvena shulaanubndhktvaadityrthH||4|| AAAACARRANA // 14 // Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha jJAnayogaH procyatejJAnayogastapaH zuddhamAtmaratyekalakSaNam / injiyArthonmanInAvAtsa modasukhasAdhakaH // 5 // jJAnayoga iti-AtmaratyekalakSaNaM zrAtmani nijasvannAva eva yA ratiH svasvarUpAvedanaprItirvinodaH tamilokano| kavitatvenAvasthAnamiti yAvat , saivaikamapitIyaM lakSaNaM svarUpajJApakacihna yasya tattathA / zudhamAkAMdAdoSavarjitaM viml| tapo dhyAnAdyAtmakamAntarIyaM / tadrUpo jJAnayogo jJAnamayo brahmatAyAH zIghrasaMpAdanopAyaH / indhiyArthonmanInAvAt indhiyANAmAH zabdAdiviSayAstenyastatsukheDA jalarAzito vA ya janmanInAva janmajanamuparitalaprApaNamanyatra more Atmana utkaMThitatvaM tasmAt / mokSasAdhako modasya sakalakarmakSayalakSaNasya sAdhakaH saMpAdako navatItyarthaH // 5 // asyaiva jAgratsvarUpaM darzayatina parapratibandho'sminnalpo'pyekAtmavedanAta / zunaM karmApi naivAtra vyAdepAyopajAyate // 6 // neti-asmin jJAnayoge / ekAtmavedanAt ekasyaiva viSayAntaraparihAreNAptiIyasya Atmano jIvasvarUpasya vedanamanulavanaM vicAraNaM vA tasmAt / aspo'pi stoko'pi / parapratibandhaH parasminnAtmadhyAnavyatirikte'nyasmin pratibandha zdamapyavazyaM karaNIyamityAdyAtmaka zrAgrahaH / neti na syAt / kutaH ? yataH atra jJAnayoge / zunaM karmApi pratikramapAdizunakriyApi / vyApAya vyAdepo dhyAnalayanaMgahetustasmai / naivopajAyate naiva saMpadyate / tadapi zujakarma kurvannapi dhyAnalayaprayukto javati prsprmvirodhaadityrthH||6|| Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamabaM. adhyAtmasAraH saTIkaH // 153 // SRISASREGAR nanu tarhi zrAvazyakAdikriyA'vazyakaraNIyatayA samApatiteti cennetyAhana hyapramattasAdhUnAM kriyaapyaavshykaadikaa| niyatA dhyAnazuhatvAdyadanyairapyadaH smRtam // 7 // nahIti-joH ziSya / hi sphuTaM / tvametajAnIhi / kimityAha-yadyasmAtkAraNAt / apramattasAdhUnAM na pramattAH kartavye kartavyabudhiyuktAH sadA sAvadhAnA apramattAste ca te sAdhavazceti teSAM / AvazyakAdikA pratikramaNAdikA shulaapi|kriyaa sAmAcArI niyatA'vazyakartavyatvena nizcitA / neti na navati / kutaH ? dhyAnazuddhatvAt dhyAnaM dharmazuklayoranyataraM tena zudhA niraticArA tanAvastattvaM tasmAt , aticArAjAvatvAdapramattamunInAM tadarthameva pratikramaNasyeSTatvAt , AvazyakAdikriyAkaraNe teSAM pratidinaM niyatatAlAvaH, dhyAnavirodhAlAve ca kurvantyapi iti nAvaH / zrada idamanantaroktaM / anyairapi darzanAntarIyairapi / smRtaM kthitmityrthH|| 7 // yatkathitaM tadevAhayastvAtmaratireva syAdAtmatRptazca mAnavaH / zrAtmanyeva ca saMtuSTastasya kArya na vidyate // 7 // yastviti-yo mumukSurmAnavo mnussyH| evo'vadhAraNe / sa caivaM-Atmaratireva zrAtmanyeva svasvarUpa evAnando yasya sa etAdRzaH syAt navet / ca punH| zrAtmatRpta Atmanaiva tRptaH pUrNasakalecaH syAt / ca punaH / zrAtmanyeva svasvarUpa eva / saMtuSTo'tizayena kRtAoM navet / tasya kArya kartavyaM / na vidyate kRtsklkaarytvaadityrthH|||| RAINECRECASEARCHCRA X // 143 // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tortor uktArthameva jAvayatinaivaM tasya kRtenArtho nAkRteneha kazcana / na cAsya sarvanUteSu kshcidrthvypaashryH|| e|| naivamiti-evaM pUrvoktaprakAre sijhe sati / tasya jJAnayoginaH / kRtena kartavyavidhAnena / arthaH prayojanaM / naivAsti, tatsAdhyasya siddhatvAt / ca punaH / ihAsmin jJAnayoge / akRtena pUrvoktakriyAyA avidhAnena / kazcana ko'pi arthoM nAsti, sarvavyAdepAdinya uttIrNatvAt / ca punaH / asya proktarUpasya yoginH| sarvanUteSu sarve ca te nUtAzca sadbhUtalAvA sarvocitAlaMbanAni jinabiMbAdIni teSu kazcit ko'pi|arthvypaashryo'rthaalNvnaashryo naivAsti, nirAlaMbanatvAdityarthaH e punarapyuktanAvameva spaSTIkarotiavakAzo niSiko'sminnaratyAnandayorapi / dhyAnAvaSTaMnataH vAstu takriyANAM vikalpanam // 10 // / avakAza iti-asmin jJAnayoge / aratyAnandayoH aratirdhameM uchinacittatA, Anandazca viSayAdiSu ratistayorapi / avakAzaH tayorunnavanAyAvasaraprAptiH niSiko nirAkRtaH, iSTAniSTavijAgAjAvAt / ato'smAtkAraNAt / dhyAnAvaSTaMjato dhyAne eva kRto'vaSTaMna AzrayastataH / takriyANAM zunAzunakRtyAnAM / vikaTpanaM vinajanaM sevanaM / ka kutra astu bhavatu ? na vaapiityrthH||10|| ___ evaM tarhi nidATanAdikaM kathaM kriyata ityAzaMkApanodAyAhadehanirvAhamAtrArthA yApi nikSATanAdikA / kriyA sA jJAnino'saMgAnnaiva dhyAnavighAtinI // 11 // avakAzo'sminAvameva spssttiikriikaa'pi|arthvyp tor Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamapravaM. adhyAtmasAraH saTIkA // 14 // deheti-dehanirvAhamAtrArthA deho dharmahetuzarIraM tasya nirvAhaH pratipAlanaM saMpAdanaM vA tAvanmAtra evArthaH prayojana yasyAH sA / nidATanAdikA nikSArtha yadaTanaM bhramaNaM tadAdi yasyAM sA, AdipadAt bahirjUmyAdyaTanaM grAhyaM / yApi yA kriyamANA / kriyA gamanAdivyavahAro dRzyate / sApi jhAnino jJAnayogavataH / asaMgAt anAdyanyAsasvanAvamAtrAt dehenaiveti yAvat javati na tadarthe aatmprytnH| ataH sA proktarUpA kriyA dhyAnavighAtinI dhyAnena sArdhaM virodhinii| naiva na lvtyevetyrthH||11|| utArthe dRSTAntamAharatnazidAhaganyA hi tnniyojndRgythaa| phalanedAttathAcArakriyApyasya vijiyate // 12 // ratneti-yathA yena dRSTAntena / ratnazikSAdRk ratnAni karketanAdIni teSAM parIkSArtha yA zikSA ratnaguNadoSapratipAdakagranthAnyAsastasyAM yA dRg ratnazAne niviSTA dRSTiH saa|hi nizcayena / anyA'nyarUpA vartate / tathA tanniyojanadRk tasmin ratnaparIkSaNe niyojitA tataguNadopavilokanAya preritA yA dRg dRSTiH sApyanyaiva javati / zikSAkAle'nyAsamAtraiva lavati, ratnagataguNadoSanirUpaNe tu gADhaprayatnaparA javati / kutaH 1 phalajedAt pUrvAparadRzoH phale vizeSAt tathA tenaiva prakAreNa / asya jJAnayoginaH / AcAra kriyApi pUrvAparAvasthAnedenAcAravyavahAro'pi / vinidyate vizeSeNa prkaaraantrmaapdyte'dhikphlebyetyrthH||12|| // 15 // - -- Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ TEOLORIROHO GROSS asaMgakriyAphalamAhadhyAnArthA hi kriyA seyaM pratyAhRtya nijaM manaH / prArabdhajanmasaMkalpAdAtmazAnAya kalpate // 13 // dhyAnArtheti-sApUrvoktA / iymsNgkriyaa|hi nizcayena / dhyAnArthA dhyAnamevArthaH phalaM vAkyAoM vA yasyAH sA prArabdhajanmasaMkalpAt prArabdhaM janmani janmani saJcitaM dehAdinimittaM karma tasya yajanmAnAdipravAheNa vartamAnajavaH tasya yaHsaMkalpazcintanaM vedanaM vA tsmaattdaalNbnaat| nija svkiiyN| mnshcittN| pratyAhRtya viSayAntarelyaH samAkRSya / AtmajJAnAya svAtmasvarUpaviditakaraNAya / kalpate proktakriyA navati, dhyAnamapi AtmajJAnAya navati,atodhyAninAmasaMgaiva baahykriyetyrthH||13|| _uktArthasyaiva vizeSamAhasthirIjUtamapi vAntaM rajasA calatAM vrajet / pratyAhRtya nigRhNAti jJAnI yadidamucyate // 14 // sthirInUtamiti-sthirInUtamasthiraM sthiraM yathAnUtaM javatIti sthirInUtaM iidRshmpi| svAntaM mnH| shraastaamitrt| rajasA rAgAdigaNodayena / calatAM capalatvaM / brajet prAmoti / tanmAnasaM pratyAhRtya dhyAnavyApAreNa pratinivArya / jJAnI jJAnavAn / nigRhNAti svAtmano vazaM nayati / yadyasmAdidaM vakSyamANaM / ucyate procyata ityarthaH // 14 // tadeva darzayatizanaiH zanairuparamehulyA dhRtigRhItayA / AtmasaMsthaM manaH kRtvA na kiJcidapi cintayet // 15 // E-MONOCOCCCCCOMOM a0 25/ Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C adhyAtma paJcamaprabaM. zanairiti-dhRtigRhItayA dhRtiHsthairya saMtoSo vA tayA gRhItAprAptA tyaa|buddhyaa matyA / zanaiH zanaiH manda mandaM / uparamet sAraH viratiM prApnuyAt / tato manazcittaM / AtmasaMsthaM zrAtmani sthitaM / kRtvA vidhAya / tataH kizcidapi sarvato nivRttatvAt saTIkaH kimapi / na cintayet nAlocayet , nirviSayameva mAnasaM sthApayet nirudhytetyrthH||15|| utArthasidhaye krmmaah||14|| yato yato niHsarati manazcaJcalamasthiram / tatastato niyamyaitadAtmanyeva vazaM nayet // 16 // yata iti-yogI asthiraM nizcalaM na bhavatItyasthiraM viSayAviSayAntare pravartamAnaM / tathA caJcalaM taralaM cintAntadaragrahaNasvanAvaM / mano'ntaHkaraNaM / yato yato yasmAdyasmAt saMkalparUpavyApAt / niHsarati bahirgavati / tatastataH | tasmAttasmAt / niyamya jJAnadAnA niyaMtrayitvA / etnmnH|aatmnyev svasvarUpa eva / vazaM nayet nimagnaM kuryAdityarthaH 16 utArthasAdhanAya kriyA kartavyetyAhaata evADhavAntaH kuryAtrAstroditAM kriyAm / sakalAM viSayapratyAharaNAya mahAmatiH // 17 // ata eveti-ata evokta kriyAkaraNato'pi manonirodho javatItyato hetoH / mahAmatiH zivenuH / adRDhasvAntaH na dRDhaM nAtmani gADhanizcalaM svAntaM mAnasaM yasya sa svapamanaHsthairyavAn / zAstroditAM jinAgamaproktAM viSayapratyAharaNAya viSayapravRttinyo manasaH pratyAkarSaNAya / sakalAM samayAM / kriyAM pratikramaNAdikAM / kuryAt saMpAdayet , viSayecyo manaHpratyAharaNAyaiva kriyAM kuryaadityrthH||17|| *-SCAUSE0940 ASSESASAROKAR // 14 // Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAGAGACAC adRDhamanasAM kriyA guNaheturnavati iti dRSTAntenAhazrutvA paizAcikI vArtA kulavadhvAzca rkssnnm| nityaM saMyamayogeSu vyApRtAtmA navedyatiH // 17 // | zrutveti-yatirmuniH paizAcikI pizAco vyantaravizeSastasyeyaM paicAcikI tAM / vArtA kathAM / ca punaH / kulavadhvA uttamakulavatI vadhUH putranAryA tsyaaH| rakSaNaM upAyena zIlarakSaNaM / zrutvA samAkarNya / nityaM sarvadA / saMyamayogeSu cAritravyApAreSu / vyApRtAtmA vyApRto vyApArayukta AtmA mano yasya sa tathAvidho navet / atra paizAcikIkulavadhUrakSaNakathAnake zme kazciSaNika zarIracintArtha ekasya vRkSasyAdhaH pratidinaM vrajati, gatvA ca brUte-'anujAnAtu yasya nUmiH' iti japanapuraHsaraM bAdhAM nivArya kRtazauco gRhamAgavati / tathA dRSTvA vRdAdhiSThAtA vyantaro kSeSamApannazcintayati-'mAmanujJApyAyamazuciM karoti, ataH zikSyAmyenaM' iti vicArya vaNija prAha-"no vaNik ! varaM vRNISva, ahaM tvapazavartI, paraM tu mahyaM kAryAdezaH sadaiva deyaH, yadA na prayavasi tadAhaM tava hntaami| tena tatpratipannaM / tasya kAryamAdizati / sa tu devazaktyA zIghaM sarva saMpAdya yo yAcate / vaNijA cintitaM-'yadA kArya na nirdizAmi tadAyaM mAM haniSyati' / hAiti vicArya tenoktaM-'no deva ! vanAdbahattaraM vaMzamAnaya' / tena tathA kRte vaNijA svAMgaNe sa vaMza AropitaH / pazcA-| ttenoktaM-'yAvadanyatkArya na cintayAmi tAvadasyArohaNapratyArohaNaM kuru' / evaM jitaH san vyantaraH proktavAn-ji % Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtmasAraH saTIka // 146 // SHAXHOSAICROSOROGA to'haM navatA, yadibasi tanmArgaya / evaM vaNijA sUkSmAlocanayA sa vyantaro vshiikRtH| tathaiva yoginA sUjhArthavijAvanena svAntaM vaze neymityrthH|| | kasyacilleSThinaH putro dezAntaraM gataH / tanAryA tu ciraM virahitA kAmavyAkulA satI svasakhIM proce-'kamapi kuzakhapuruSamAnaya na zaknomi nogamantareNa sthAtuM / sakhyA cintitaM-'yoSA mamaiva sAhAyyena murgatiM gachet tadA dhigme skhiitvN'| iti saMcintya tasyAH zvazurasyAgre tayA proktaM-'navadhULakulA jAtAsti, tAmupAyena raha' / tenoktaM-nizcintA java, upAyaM kariSye, tvamapi kAlAntare jJAsyasi / tatastena svagRhaM gatvA svanAryA kopenoktA-"no raMge! etadetatsarvaM tvayA vinAzitaM, gRharakSaNaM na jaanaasi"| tayA kopavazavartinyA proktaM-'yA jAnAti tasyA arpaya, sRtaM mayA' / tadA zreSThinA vadhUH proktA-"vatse vinaSTaiSA, paraM tu gRhaM tvadIyaM, atastvayaiva nipuNamatyA rakSaNIya" / ityuktvA sakalo'pi gRhalArastasyAM nikssiptH| sA ca takSyApAre sadaiva pravRttA zayananojanAdyapi svAvasare kartuM na banate, nivRttavikArA ca saMjAtA / zreSThinA lakSAstAM nirvikArAM jJAtvA tatsakhyai proktaM-"saMprati vadhUM kathaya, mama nAtA taruNo rUpavAtAnasti, yadIsi tadAnayAmIti" / tatastayA tathA kRte vadhUH prAha-sRtamanena kukarmaNA, nAhamevaM vidhamakArya kromi|evN VIInivRttakAmavikArA gRhavyApAravyApRtA sA jaataa| tathaiva munirapi dharmavyApAravyAdepeNa mAnasaM jytiityrthH|| 10 // // 146 // yA ni yA nizcayaikalInAnAM kriyA nAtiprayojanAH / vyavahAradazAsthAnAM tA evAtiguNAvahAH // 15 // uktopadeze zikSA vijJAtA / tathaiva munirapi dharmavyAna Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA iti-yAH pUrvoktAvazyakAdikAH kriyA vyaapaaraaH| nizcayaikalInAnAM nizcayo nirvikalpAtmasvanAvastasminneva ekAgranAvena ye lInA magnAsteSAM / nAtiprayojanA atipranUtaM prayojanaM phalaM kartavyatayA pratibandho yAsAM tA atiprayojanA na javanti / nizcayalayapranAvAt yA viziSTatAvatI nirjarA sA tAnina saMjavati, tato'natiprayojanA ityrthH| tA eva kriyaaH| vyavahAradazAsthAnAM vyavahAro janaprasidharmakRtyapravRttiH tadrUpA dazA'vasthA tasyAM ye tiSThanti vartante | teSAM / atiguNAvahA atiprabhUtAn guNAn Avahanti prApayanti yAstAH, vyavahAravatAM atiprajUtatamAzulakSyakA-3 riyo jvntiityrthH|| 15 // jJAnayuktA kriyApi muktiheturnavedityAha| karmaNo'pi hi zuddhasya shrjhaamedhaadiyogtH| zradataM muktihetutvaM jJAnayogAnatikramAt // 0 // | karmaNo'pIti-hi nizcayena / karmaNaH kriyAyogasyApi / kathaMjUtasya karmaNaH ? zudhasya zurU sarvajJoktaM vidhinA kRtaM zAca tasya / jhAmedhAdiyogataH zraddhA jinavacane paramAstikyaM, medhA ca sUjhanAvagrahaNasamarthA granyajJAnavatI buddhiH, te zrAdI yasmin saH, zrAdipadAddhatidhAraNAnuprekSA grAhyAH, teSAM yogaH kAyotsargAdikriyAyAM sopayogatvaM tasmAt / jJAnayogAnatikramAt jJAnayogasyoktarUpasyAnatikramaNamanubaMdhanaM tasmAt / uktarItyA kRtaH karmayogo'pi jJAnayogatAM saMpadyate tasmAt / ataM paripUrNa / muktihetutvaM zivakAraNatvamasti manaso nirodhprtvaannirjraaNgtvaaccetyrthH||20|| BASISOS ANISASSOSANSK Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. zradhyAtma sAraH saTIka // 14 // OPISHISHUSHUSHUSHUSHUSHA karmajJAnayogayoH kAraNakAlakRtavinAgamAhathacyAse sakriyApedA yoginAM cittazujhaye / jJAnapAke zamasyaiva yatparairapyadaH smRtam // 1 // anyAsa iti-yoginAM munInAM / zranyAse'bhyAso dhyAnayogasya sAmIpyagamanAyAnuSThAnavizeSaH tasmin vartamAne sati vijAtIyapariNAmAntarite sati vA / cittazudhye manaso vizodhanAya sthairyavimalatvasaMpAdanAyeti yAvat / sakriyApedA satI samIcInA sarvajJoktA vidhizuSmA ca kriyA AvazyakAdivyApArastasyA apekSA AkAMkSA'sti kartumucitAsti / tathA jJAnapAke jJAnasya bodhasya pAkaH sUkSkSasUkSmatarArthagrahaNanaipuNyaM jJAnAvaraNakSayopazamaprAcurya kriyAsAdhye svAtmani ca sopayogavidhAyitA zaktisamanvitatvaM jhAne navanamiti yAvat tasmin sidhe sati / evo'vadhAraNe / zamasyaiva anyaparihAreNaikasya zamasya manainjiyadamasyApekSAsti / yadyasmAt / parairapi vyAsAdinirapi / adaH smRtaM saakssaaduktmityrthH||1|| tadevAha___ rurudormuneogaM karma kAraNamucyate / yogArUDhasya tasyaiva zamaH kAraNamucyate // 5 // Arurudoriti-yogaM dhyAnAdikaM manaHzudhiM ca / ArurukSorAroDhamilchuH Arurukustasya / muneH sAdhoH / karma kAraNaM zukriyA hetuHjavatItyucyate yogIzvarairiti shessH| tasyaiva proktasyaiva yogArUDhasya yoge dhyAnAdike A samantAt rUDhaH prAptadhyAnazaktiH prasiyo jAtastasya / zamo'ntardamanaM kAraNaM yognisspttihetuH| ucyate procyata ityrthH||12|| ASSASSISSA // 14 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REC yogArUDhaH kadA jJAyata ityAkAMkSAyAmAhayadA hi nendriyArtheSu na karmakhanuSajyate / sarvasaMkalpasaMnyAsI yogArUDhastadocyate // 3 // yadeti yadA yasmin jJAnaparipAke |hi nizcayena / injiyArtheSu zabdAdipaJcaviSayeSu mano nAnuSajyate sannaIna javati / tathA na karmasu naivAraMjAdi kriyAsu pravartate, AtmArAmatvAt / tadA tasmin jhAne vartamAnaH / sarvasaMkalpasaMnyAsI sarve ca te zubhAzulAH saMkaTapAzca manovikalpAH teSAM saMnyAsastyAgaH, so'sti yasya sH| yogArUDho yoge dhyAne zrArUDhaH prasiyo jAta ityucyate kathyata ityarthaH // 23 // jJAnayogo'pi sarvathA kriyAvarjito na lavatItyAhajJAnaM kriyAvihInaM na kriyA vA jJAnavarjitA / guNapradhAnanAvena dazAnedaH kilaitayoH // 24 // jJAnamiti-kriyAvihIna kriyayA proktarUpayA vizeSeNa hInaM sarvathA rahitaM / jJAnaM udmasthAnAM vishessgraahibodhH| na nAsti / kriyAyuktameva javati / vA'thavA / jJAnavarjitA sarvathA jJAnena rahitA / kriyA kartavyaM / na naiva javati / kiMtu kila satyena / etayonikriyayoH / guNapradhAnanAvena guNo'prAdhAnyaM gauNateti yAvat, pradhAnaM ca mukhyatA tayo vo nAvanA tena gauNamukhyatnAvena / dazAjedo'vasthAledo javati, karmayoge kriyAyAH prAdhAnyena jJAnasya gauNatA, itarasmin jJAnasya mukhyatvena kriyAyA gaunntetyrthH||24|| O RRESAX Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma pazcamaprava. saTIka // 14 // tadeva spaSTIkarotijJAninAM karmayogena cittazujhimupeyuSAm / niravadyapravRttInAM jJAnayogocitI tataH // 15 // jJAninAmiti-tataH puurvokthetutH| niravadyapravRttInAM niravadyA nirdoSA pravRttirvartanA yeSAM teSA / tathA karmayogena [kriyApravartanena / cittazujhiM manovimalatAM / upeyuSAM prAptAnAM / jJAninAM jJAnavatAM / jJAnayogocitI jJAnayogasyocitI yogyatA navati, ataH sarvathA kriyAvarjito jJAnayogo neti sNjvtiityrthH||25|| karmayogottaraM jJAnayogo nyAyya iti paravyapadezata Ahaata eva hi suzrArUcaraNasparzanottaram / phuHpAlazramaNAcAragrahaNaM vihitaM jinaiH // 16 // zrata iti-ata eva prAptikramahetuta eva / hi nizcayena suzrAmacaraNasparzanottaraM suSTu zojanAH zrAjhA gRhiNasteSAM 8 yaccaraNaM dezaviraticAritraM tasya yA sparzanA paripAlanA tasyA uttaraM paripAlanAkaraNAnantaraM / duHpAlazramaNAcAragrahaNaM hai| puHkhena kaSTena pAlanaM sevanaM yasya sa cAsau zramaNAnAM tapodhanAnAmAcAro vratavyavahArastasya grahaNamaGgIkArakaraNaM / jinstiirthkraiH| vihitaM svAgame pratipAditaM / eSa utsargamArgo jJeya ityrthH||26|| .. proktarItyA prAptikramopadeze kiM prayojanamityAkAMkSAyAmAhaekodezena saMvRttaM karma yat paurvanUmikam / doSochedakara tatsyAjJAnayogapravRddhaye // 17 // eketi-yadyasmAt / paurvajUmikaM pUrva prathamA yA nUmikA yogAvasthA tasyAM jAtaM ytttpaurvjuumik| karma kriyaayogH| // 14 // Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekoddezena ekasya sthUlAraMjasyoddezo nivRttyanveSaNaM tena dezaviratirUpeNa / saMvRttaM pravartita samAcaritaM vA / tatkarma / doSodakara doSA madanamohAdayaH sarvaviratipratibandhakAsteSAmuLedo vinAzastaM karoti yattattathA / jJAnayogapravRdhye jJAnayogasya yA prakarSatAvatI vRddhirupacayastasyai / syAGjAyata ityarthaH // 27 // azuSkarmayoge pUrvoktaphalasyAnAvamAhazrajhAninAM tu yatkarma na tatazcittazodhanam / yAgAderatathAjAvAt mlebAdikRtakarmavat // 2 // ajJAninAmiti-ajJAninAM mithyA jJAnamajJAnaM tadasti yeSAM teSAM tu / yat yajJayAjanAdikaM / karma kriyAyogo vrtte| tatastasmAtkarmaNaH / cittazodhanaM manaso vimalatAsaMpAdanaM / na naiva navati / kuta evaM ? yataH yAgAdeH yAgo maMtrAhuti| pUrvaka pazvAdinA brahmAdInAM yajanaM sa Adiryasmin , AdipadAt snAnazaucAdayo grAhyAH, tasya / atathAtvAt na || tathAvidhaH pratanirjarAdiniSpAdanena prazamAdipariNAmotpAdako jAvo'hiMsAdyAzayo yatra karmaNi tat tathA tasmAt, cittazodhakAnAvAt pApamalalepahetutvAt / mlecAdikRtakarmavat mlelo yavanapratiH sa AdiryeSAM, zrAdipadAkapukhindAdayo grAhyAH, taiH kRtaM pazuvadhAdinA svadevapUjAdiniSpAditaM yat karma kriyA tat / ayaM nAvaH-yadi gohiMsAdinA mlebAdInAM manaHzudhiH saMpadyeta tadA vedavihitapazuyAgAdinirapi navet , vizeSAnAvAt tujhyanyAyatvAdityayaH // 20 // paro brUte-nanu yAgaH karmayogaH sa ca phalAnisandhivarjanAdbrahmajJAnAya kaTapate iti cennetyAhana ca tatkarmayoge'pi phalasaMkalpavarjanAt / saMnyAso brahmabodhAchA sAvadyatvAtsvarUpataH // e|| RER Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtmasAraH saTIkaH // 14 // na ceti-karmayoge yAgAdikriyAyoge / phalasaMkaTapavarjanAt phalamihaloke putra rAjyaprAptyAdi tasya saMkaTapo vicintanaM paJcapramabaM. anidhAraNamiti yAvat tena varjitaM rahitaM yatkRtaM tattathA tasmAdapi / saMnyAso manaso nirvikalpatA / na ca naiva syAt / vA'thavA / brahmabodhAt brahmaiva jagatpattisthitilayaheturityetanmAtraparijJAnAt / saMnyAso na ca / kuta evaM ? yatastasya svarUpataH kriyAyA AkAravilokanataH / sAvadyatvAt sapApasvarUpatvAt brahmabodhamanaHzusyorakAraNaM shesshiNsaadivdityrthH|| e|| utArtha evopacayamAhal no cedityaM navechujigohiMsAderapi sphuTA / zyenAchA vedavihitAhizeSAnupalakSaNAt // 30 // | | no cediti-no cedyadi pUrvoktaM yuktiyuktaM navatAM na pratinAti tadA / ityamamunA yAgAdisAvadyakarmaNA vedavihitA vedokkA zudhirmanyate tarhi / gohiMsAdergavAM hiMsA gohiMsA sA zrAdiryatra tasmAt / sphuTA prakaTA / zuddhirvaimasyaM / navet saMpadyeta / vA'thavA / vedavihitAt vede'niSiddhAt / zyenAt zyenayAgAdapi zudhivet , tattu javatAmapramANaM govadhasya nindyatvena zyenayAgasyAnicAraviSayatvena ca / kuta evaM? yato vizeSAnupaladANAta vedavihitAyAmitarasyAM ca hiMsAyA~ vizeSo nedaH pApe nyUnAdhikyaM tasyAnupalakSaNamadarzanaM tasmAdityarthaH // 30 // sAvayaM karma no tasmAdAdeyaM buddhiviplavAt / karmodayAgate tvasminnasaMkalpAdabandhanam // 31 // || // 14 // sAvadyamiti-tasmA'ktakAraNAt / buddhiviplavAt buddheviplavo vaiparyAsyaM tasmAt / sAvadhaM sapApaM karma kriyaa|| XLOCACAESCARSAMACHARCOASAROO Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSSSSSSSSS zrAdeyaM buddhimatAmupAdeyaM / no naiva javati / asmin sAvadyayoge vaiparyAsye vA / karmodayAgate tu karmaNAM jJAnAvaraNAdI3 nAmudayo vipAkastena AgatamanupayogarogodayaparAjavAdinodbhUtaM tasmin sati tu / asaMkaTapAt hiMsAkaraNAzayAnAvAt / avandhanamazujakarmabandhAjAvo javati / etadaGgIkaraNaM nyAyyaM na tu hananabuddhyA kRtamityarthaH // 31 // nanu karmodayAgate sAvadhakarmaNi kRte'pi saMkaTapamAtrAdvandhaH kathaM niSidhyate ? ityAzaMkAyAmAhal karmApyAcarato jJAturmuktinAvo na hIyate / tatra saMkalpajo bandho gIyate yatparairapi // 3 // karmeti-jJAturjAnAtIti jJAtA tasya puNsH| karma zujAzunakriyAM / zrAcarataH kurvataH sato'pi / muktinAvo mohaanibhlaassH| naiva hIyate naiva vinazyati / tatra kriyApravRttau / saMkaTapajo hiNsaahiNsaadydhyvsaayjnyH| bandhAtmanaH karmasaMbandho navati, ataH zulAzayavato'zunabandho na bhavati / yadyasmAt / parairapi paradarzaninirapi / gIyate procyata ityarthaH // 3 // yatprocyate tadAha| karmaNyakarma yaH pazyedakarmaNi ca karma yH| sa buddhimAn manuSyeSu sa yuktaH kRtsnakarmakRt // 33 // karmaNIti-yo vijnyH| karmaNi kriyApravRttau / akarma jIvasyAkriyatvaprAptihetutvAt kriyArahitaM vA'zujasaMkalpAnAvAttannimittakabandhavarjitaM pazyet / ca punH| yaH pumAn / akarmaNi zunakriyAvarjite / karma saMkalpaja bandhaM pazyet / sa uktarUpaH / manuSyeSu puruSeSu / buddhimAn jJAnavAnasti / sa eva ca yukto yogavAn / kRtsnakarmakRt saMpUrNakriyAkArI jvtiityrthH||33|| Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtma sAraH saTIka // 15 // atha paJcabhiH zlokaiH karmaniSkarmamArge vaicitryaM darzayannAhakarmaNyakarma vAkarma karmaNyasminnule api / none vA jaMgavaicitryAdakarmaNyapi no mate // 34 // | karmaNIti-karmaNi varNoccArazarIramujAvinyAsarUpe kriyAyoge / akarma sadbhUtArthacintanazudhasvarUpAlaMbanacittanirodharUpaM jJAnayogitvaM mataM / vA'thavA / akarma jJAnayogitvaM jJAnayoga evaiko navediti yAvat / ka ? karmaNi kriyAyoge mataM, manovyApArAdipravRtteH sanAvAt / jatne karmayogitvajJAnayogitve api / asmin karmayoge mate, AvazyakAdi kurvan zrAmedhAdiyuktatvAt / vA'thavA / nanne uktarUpe api / no mate / kutaH 1 naMgavaicitryAt naMgAnAM tIvramandAdiparipAmajanyavikaTapAnAM vicitrasyAnekaprakArasya nAvo vaicitryaM tasmAt / akarmaNi jJAnayogitve'pi no mate / anena caramannaMgasUcanena prAktanAstrayo vikaTapA grAhyAH, caturthazca zUnyatvAtpariharaNIyaH / akarmaNi karma mataM, karma vA'karmaNi mataM, unne apyakarmaNi mate, no mate vA / jAvArthastu bahuzrutagamya ityrthH||34|| ___ kamenaiSkarmyavaiSamyamudAsIno vinAvayan / jJAnI na lipyate logaiH padmapatramivAMjasA // 35 // karmeti-jJAnI jJAnavAn yogii| udAsIno rAgAdyantarAlavatI maadhysthyprinnaamii| karmanaiSkarmyavaiSamyaM karma karmayogitvaM, niSkarmaNo jAvo naiSkarmya jJAnayogitvaM, sakarmatvaniSkarmatve tayorvaiSamyaM visadRzatvaM / vinAvayan vicintayan / | logaiH zabdAdiniH / naiva lipyate na badhyate, sarvatra nivRttapariNAmayuktatvAt / kimiva / aMjasA jalena / padmapatramiva kmldlmivetyrthH||35|| // 15 // Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApAkaraNamAtrAphi na maunaM vicikitsayA / ananyaparamAt sAmyAjjJAnayogI javenmuniH // 36 // ___pApeti-hi yasmAt / pApAkaraNamAtrAt pApasyAzunakriyAyA akaraNaM na samAcaraNaM tanmAtra evaM yatnastasmAt / maunaM munitvaM / na navati / kutaH vicikitsayA dharme svaparavivecane cAnivRttasaMzayatvAt phalasandeho vici / katsA tayA na javatIti tarhi muniH kathaM javet / ananyaparamAt ananyamasadRzamatyantaM yatparamamutkRSTaM tasmAt / sAmyAtsamatAjAvAt | eva / jJAnayogI proktarUpo muniH sAdhu vedityarthaH // 36 // viSayeSu na rAgI vA veSI vA maunamaznute / samaM rUpaM vidasteSu jJAnayogI na lipyate // 37 // | viSayeSviti-jJAnayogI yo jJAnenAtmaratirUpeNa yogI muktivyApAravAn / viSayeSu zabdAdiSu / rAgI rAgavAn / vA'yavA / SI deSavAn iSTAniSTeSu krameNa / naiva syAt / evaMvidho muniH / maunaM munitvaM / aznute prAmoti na tu pUrvoktapApAkaraNamAtratAvAn / teSu pratyeka zabdAdiSu samaM tubhyaM iSTAniSTatvannedaparihAreNa rUpaM pujalAtmakatvamekAkAraM / vidan jAnAnaH san / na lipyate pApakarmaNA na badhyate ityrthH||37|| satattvacintayA yasyAnisamanvAgatA zme / aAtmavAn jJAnavAn vedadharmabrahmamayo hi sH||30|| / satattveti-yasya pradhAnapuMsaH / zme shbdaadivissyaaH| satattvacintayA satattvA pAramArthikachuHkhadatvAdisvarUpasahitA|8| yathArthasvarUpaviSayA cintA vicAraNA tyaa| ajisamanvAgatAH svopanoge prAptA vazIjUtA javanti / hi nizcayena / sa yog|| zrAtmavAn zraAtmA yasya vaze'sti sa zrAtmavAn / jJAnamasyAstIti jJAnavAn / vedadhamebrahmamayo mayazabda: a.26 Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtmasAraH saTIkA // 15 // pratyekamanisaMbadhyate tatazca sa vedamayaH samagrazAstrajJAnamayaH, dharmamayaH, dAntyAdyAtmadharmamavaH, brahmamayo nijsvruupmyo'stiityrthH||3|| evaMvidhAH kathaM javeyurityAkAMkSAyAmAhavaiSamyabIjamajhAnaM nighnanti jnyaanyoginH| viSayAMste parijJAya lokaM jAnanti tttvtH||3|| vaiSamyeti-jJAnayogina zrAtmaratimunayaH / vaiSamyabIjaM viSamasya jAvo vaiSamyamiSTAniSTaledagrAhitvaM tasya bIjamiva bIjamutpattikAraNaM / ajJAnaM na jJAnaM viparItabodhastat / nighnanti nitarAM vinAzaM nayanti / te jnyaanyoginH| viSayAna zabdAdikAn / parijhAya yathArtharUpeNa jJAtvA / lokaM sakalacarAcaravastusvarUpaM / tattvataH priyApriyatvasvannAvavarjitapAramArthikasvarUpataH / jAnanti vidanti / tataH proktarUpA javantItyarthaH // 3 // / itazcApUrvavijJAnAccidAnandavinodinaH / jyotiSmanto lavantyete jJAna nidhUtakalmaSAH // 40 // | stazceti-itastattvato lokajJAnaprApteranantaraM / apUrvavijJAnAdapUrvamuttarottarapravardhamAnaM yavijJAnaM viziSTajJAnamanunnavarUpAntarakriyeti yAvat tasmAt / cidAnandavinodinaHcidjJAnaM tadrUpoya zrAnandaH prAhAdastasmin tena vA vinodaH krImA | ramaNavRttiA'sti yeSAM te / ete jJAnayoginaH / jJAnanidhUtakalmaSAH uktajJAnena vizucavizucatarabodhanAvena vA nirdhUtaM vikSiptaM kahamaSaM pApaM yaiste / jyotiSmanto jyotiH kevalAtmasvarUpakarmarajorahitamasti yeSAM te svasvarUpajogino javanti jAyanta ityrthH||40|| 3HGREGASUSAS // 151 // yotiSmanto jyA jJAnanidhUtakahamapAH mAnandaH prAhAdastasmin nArASTajJAnamanunava Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asyaiva vyaJjakavizeSa darzayatitejolezyA vivRddhiryA paryAyakramavRddhitaH / jASitA jagavatyAdau setthaMnUtasya yujyate // 41 // tejolezyeti-yA vakSyamANA / tejolezyAvivRddhiH teja zvAtmadharmaprakAzavatI khezyA jJAnakAruNyAdirUpA pariNatirAnanda ityarthaH, tasyA vivRddhirviziSTasamRddhiH / paryAyakramavRddhitaH paryAyazcAritragrahaNAdArajya mAsAdirUpasaMyamakAlaH tasya krameNa ghimAsAdiparipATyA vRddhiH samUhaH tataH / jagavatyAdau jagavatIpratisUtreSu nASitA proktA / sA leshyaavRddhiH| itthaMbhUtasyaivaMvidhasya jJAnayoginaH / yujyate ghaTamAnA dRzyata ityrthH||1|| ayoktalezyAvattvaM kriyopadezena darzayativiSame'pi samehI yaH sa jJAnI sa ca pNmitH| jIvanmuktaH sthiraM brahma tathA coktaM parairapi // 45 // viSame'pIti-yo jJAnayogI viSame'pi viSamo jAtikularUpavinayavidyApremabuddhyAdinA hInA'dhikaprANigaNastasminapi / samehI samaM svAtmAdituTyamIdate pazyati yaH sa eva proktadRSTimAn pumAn / jJAnI jnyaatsheyH| sa ca paMmitaH paaNmityphlpraaptkriyH| sa jIvanmukto'traiva krmbndhrhitH| sthiraM sthairyavat nizcalAtmakaM / brahma paramAtmarUpaM saMpadyate / |tathA ca tathaiva coktarUpameva / paraiH sAMkhyAdijirapyuktaM proktmityrthH||4|| tadevAhavidyAvinayasaMpanne brAhmaNe gavi hastini / zuni caiva zvapAke ca paMmitAH samadarzinaH // 3 // Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtmasAraH saTIkA // 15 // vidyeti-paMmitA shaanipurussaaH| vidyAvinayasaMpanne vidyA ca zAstreSu vipattA, vinayazca nivRttipariNAmapUrvaka pUjyapUjanasvajAvaH tAnyAM saMpannaH samanvitastasmin / brAhmaNe viprajAtIye / gavi surajyAM / istini kariNi / zuni kukure| caiva pAdapUraNe / zvapAke cAMmAle ca / samadarzinastuTyadRSTayo javanti, na tu aizvaryAdinedagrAhiNa ityrthH|| 53 // - ayokArtha hetutvenopadizatiihaiva tairjitaH sargo yeSAM sAmye sthitaM mnH| nirdoSa hi samaM brahma tasmAdbrahmaNi te sthitAH // 4 // / ihaiveti-yeSAM yoginAM / mano hRdayaM / sAmye samatAjAve sthitaM vartate / tairmunIzvaraiH / ihaivAsminneva janmani vartamA naireva / sargaH samagrasaMsAraH / jito vazIkRto nistIrNa iti yAvat / kutaH ? hi yato brahma sakalopAdhirahitamAtmasvarUpaM / 6 nirdoSa rAgAdidoSavikArairvarjitaM nirvikAramiti yAvat / samaM sarvadaikarUpamasti / tasmAghetoH yoginaH brahmaNi pUrNabrahma svarUpe / sthitA vartamAnAH santi, ato mumukuNA samatAyAmeva sthitiH kAryeti phalito'rtha ityarthaH // 4 // punarapi hetutvenaivopadizatina prahRSyet priyaM prApya nohijet prApya cApriyam / sthirabukirasaMmUDho brahmavidbrahmaNi sthitH||45|| neti-brahmaNi samasvanAve / sthito vartamAno yogI / brahmavita proktarUpaM brahma zukhAtmAnaM vetti jAnAtIti brahmavit / sthirabudhiravicalitamatirastyataH / asaMmUDhaH sarvavyAmohavarjitaH san / priyamanISTaM / prApya khabdhvA / na naiva / prahRSyet praharSa gajet / apriyamaniSTaM prApya khabdhvA / novijet navignacitto na javedityarthaH // 4 // // 15 // Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savyatirekahetutvenopadizatiarvAgdazAyAM doSAya vaiSamye sAmyadarzanam / nirapekamunInAM tu rAgadveSayAya tat // 46 // arvA giti-arvAgdazAyAM arvAgarvAcInA vyAvahArikarUpA dazA sarAgAvasthA tasyAM / vaiSamye viSamasyeSTAniSTasya | uccanIcasya ca jAvo vaiSamyaM tasmin / sAmyadarzanaM samasya nAvaH sAmyaM sarvatra tujhyavRttitvaM tadrUpeNa darzanaM samagramANigaNasyaikyena darzanaM tathaiva ca pravartanaM / doSAya doSo dharmadhvaMsAdirUpAnekAnarthaprAptistasmai / syAjAyate / tu punaH / nirapekSamunInAM nirgatA'pekSA vyavahAranirvahananA yeSAM te ca te munayazceti tathA teSAM jJAnayoginAM / tat prAgdarzitavaipamye sAmyadarzanaM / rAgadheSakSyAya rAgaSayorvinAzAya syAdityarthaH // 46 // punarnirapekSatvaM vizinaSTirAgoSadayAdeti jJAnI viSayazUnyatAm / vidyate nidyate cAyaM hanyate vA na jAtucita // 47 // rAgeti-jJAnI jJAnayogI muniH / rAgaSayAt rAgaSayoranAvAt / viSayazUnyatAM viSayANAM zabdAdInAM zUnyatAjAvo'vedanamiti yAvat tAM / eti prApnoti / ca punaH / ayaM viSayazUnyatAvAn jnyaanyogii| jAtucit kdaacidpi| sutIkSNenApi zastrAdinA / na vidyate dhyAnAtmajedaM na prAmoti, vidyamAne'pi dhyAnadhArA'khamaiva pravartate ityarthaH / tathA na jidyate zastreNa nidyamAno'pi rAgAdipariNAmena pariNatinedaM na yaati|vaa'thvaan hanyate dharmadhvaMsaM na gltiityrthH|| athASTaniH zlokainiyoginaH svarUpaM darzayati Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtma- anusmarati nAtItaM naiva kAMdatyanAgatam / zItoSNasukhapuHkheSu samo mAnApamAnayoH // 4 // sAraH anusmrtiiti-shraatmrtiniyogii| atItaM pUrvakAle'nunUtaM sukhaduHkheSTAniSTanogAdikaM / nAnusmarati pUrvAnunUtaM saTIka smRtiviSayaM nAnayati / tathA anAgatamaprAptaM surenjogAdikaM / naiva kAMkSati naiveti / tathA zItoSNasukhapuHkheSu zItaM // 153 // himazizirakAlajanyazItavedana, uSNaM sUryAtapAdikaM saMtApajanakaM, sukhaM pUjeSTanojanAdhuntavaM zarma, mukhaM pariSahopasargA ghughnavaM kaSTaM, eteSu / smstulyvRttiH| tathA mAnApamAnayoH mAno nRpAdikRtalaktisatkAraH, apamAnazca dRSTapAmarAdikRtA tarjanA, tayorviSaye / samo rAgAdirahitaH tulyavRttiH san / adhyAtmasAmrAjyaM juJjAno'vaziSTaM na pazyatItyaSTamazlokena saha saMbandhaH, evamuttarottaratra zlokeSvapi sheymityrthH|||| PI jitenjiyo jitakrodho mAnamAyAnupachutaH / lojasaMsparzarahito vedkhedvivrjitH||4|| jitendriya iti-tathA jitenjiyo jitAni svavazaM nItAni indhiyANi zrotrAdIni yena sH| tathA jitakrodho jitaH svavaze sthApitaH krodhaH kopo yena sH| tathA mAnamAyAnupadruto mAno jAtyAdijo garvaH, mAyA ca zAThyavRttiH, tAnyA* mnupdruto'praajuutH| tathA khojasaMsparzarahito khojastRSNA tasya yaH saMsparzaH saMparkaH saMbandha iti yAvat, tena rahito varjitaH / tathA vedakhedavivarjito vedaH puMvedAdhudayena kAmAjilApastadrUpastajanito vA yaH khedaH saMtApastena vizeSeNa varjito nirajilApaH / iti ||dhe|| saMnirudhyAtmanAtmAnaM sthitaH svakRtakarma jit / hakaprayatnoparataH sahajAcArasevanAt // 50 // GIRGAORRIGANGANAGAR // 153 // Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMnirudhyeti-tathA AtmanA zudhopayogarUpeNa / zrAtmAnaM manorUpaM / saMnirudhya saM samyakUprayatlena niruddhya svAtmani layaM kRtvA / sthitaH svsvruupennaavsthitH| tathA svakRtakarmajit svayaM rAgAdipariNatenAtmanA kRtamAtmani bandhasaMyogatayA niSpAditaM karma zunAzunaM jJAnAvaraNIyAdikaM tat jinatti vidArayatIti tathA / tathA havaprayatnoparato haTha indhiyamanaso rodhane balAtkAraH kadAgraho vA tatra prayatna udyamastasmA'parato nivRttaH / kutaH ? sahajAcArasevanAt sahajaH sahajanitasvajAvastadrUpo ya AcAra AtmAcaritavyavahArastasya yatsevanamArAdhanaM tasmAdevaM vidhaH snnityrthH||50|| lokasaMjhAvinirmukto mithyAcAraprapaJcahRt / ukhasatkaMmakasthAnaH pareNa prmaashritH||51|| | lokasaMzati-tathA lokasaMjhAvinirmukto lokaH prAkRtajanastasya dRSTAdRSTatvena kRtA saMjhA budhistayA vizeSeNa nirmukto rahitaH paramArthadarzItyarthaH / tathA mithyAcAraprapaJcahRt mithyA viparIto ya AcAraH kartavyarUpastasya prapaJco vistArastaM haratIti mithyAcAraprapaJcahRt sksvipryaasprihaariityrthH| tathA unasatkamakasthAna jalasanti vRddhiM ganti kaMkAni aDakhonmitAkAzakhaMgatapradezarAzipramANAni sthAnAni saMyamAdhyavasAyatAratamyajanitAH pariNativizeSA yasya sH| tathA pareNa prakarSayogena / paramAzritaH paramA mahojvaladazA tAmAzritaH prApta ityrthH||51|| | zradhAvAnAjhyA yuktaH zastrAtIto yazastravAn / gato dRSTeSu nirvedmnihtpraakrmH||5|| azAvAniti-tathA amAvAn mohe sAnilASaH / tathA AjhayA yukto jinAjJArAdhanatatparaH / tathA zastrAtItaH za-12 strANi jAvadharmavidAraNasamarthAni azujAdhyavasAyarUpajAvapraharaNAni tenyo'tIto'tikrAntaH / hi sphuttN| tathA'zastra paJcahRt sakasaviparyAsAraprapaJcahat mithyA viparItAsvana kRtA saMjJA budhistayA vinaya Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtma sAraH saTIka // 15 // AASASASARASAARI vAn parityaktabAhyAdhikaraNaH / tathA dRSTeSu paujalikeSu padArtheSu / nirvedamaudAsInyaM / gataHprAptaH / tathAnihutaparAkramo'nAbAditasvavIrya ityrthH|| 5 // nikSiptadaMko dhyaanaagnidgdhpaapendhnvjH|prtishroto'nugtven lokottaracaritrata // 53 // nikSiptadaMga iti-tathA nikSiptadako nikSipto dUrIkRto daMmaH paraprANApahArI svadharmajIvanaharasarvamanovAkAyajanitAraMno yena sa tathA / tathA dhyAnAgnidagdhapApendhanavajo dhyAnaM dharmazukkhayorekataraM tadevAgnirvahistena dagdho jvAkhitaH pApendhanavrajaH pApamazunaM karma tadevendhanatrajaH kASThanikaro yena sa tathA / tathA pratizroto'nugatvena pratIti pratikUlo lokapravAhApekSyA yaH zroto gamanapravAhapravRttiH tadanugaH tadanuprAptaH tannAvastattvaM tena / khokottaracaritranRt khokottaramalaukikamatyuttamaM caritraM sudhyAnAdilIlAnuSThAnaM bilarti dhArayatIti evaMjUtaH snnitythH|| 23 // __ labdhAn kAmAn bahiHkurvannakurvan bahurUpatAm / sphArIkurvan paraM cAraparaM ca nimIlayan // 5 // | labdhAniti-sabdhAna prAptAn / kAmAn iSTanogAn / bahiHkurvan manogRhAniSkAsayan / tathA bahurUpatAM bahUni ca tAni rUpANi cAkRtayo vicitranepathyA iti yAvat teSAM jAvo bahurUpatA kSaNaM maunI ruNaM dhyAnI kSaNaM rAgI kSaNaM virAgI ityAdirUpA ca tAM / akurvan varjayan / tathA paraM catuH paraM pradhAnaM jJAnarUpaM cakurnetraM sphArIkurvan vimalatvena vikAzayan / ca punaH / aparamanuttamaM carmanetramajJAnaM vA / nimIkhayan dhyAnakhayAya saMkocayana, ajJAnaM ca vilIna na kurvannityarthaH // 54 // CHOISIRASAASASALARIS // 14 // Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazyannantargatAn jAvAn pUrNajAvamupAgataH / juJjAno'dhyAtmasAmrAjyamavaziSTaM na pazyati // 55 // __ pazyanniti-tathA antargatAn svAtmani vyavasthitAn / jAvAn utpAdAdinAnAparyAyAn jJAnAdiguNavRddhyaMzAn vaa| pazyan vilokayan / tathA pUrNanAvaM sakalecAsamAptinAvaM / upAgataH praaptH| tathA'dhyAtmasAmrAjyaM adhyAtmarUpamAtma. saMpadrupaM sAmrAjyaM paramaizvaryaM / juJjAno vilasan / etAdRzaH pumAn / avaziSTamuktakRtyenyo'tiriktamucaritazeSakAryamiti yAvat / na pazyati na vilokayati svakArye'prayojakatvena niSprayojanatvAt uktalakSaNayukto jJAnayogI jvtiityrthH||5|| jJAnayoga sati svakArye'prayoja etAdRzaH pumAn / prAptaH / tathA'dhyA zreSTho hi jJAnayogo'yamadhyAtmanyeva ynggau| bandhapramodaM jagavAn lokasAre sunizcitam // 56 // zreSTha iti-adhyAtmani adhyAtmamArgasikau / ayaM proktarUpaH / jJAnayogo jJAnarUpamokopAyaH / zreSTho'tizayena prazasyaH / kutaH 1 yadyasmAt jagavAn vardhamAnasvAmI lokasAre lokasAranAmni prathamAMgapaJcamAdhyayane / sunizcitaM sutarAM| nirdhAritaM bandhapramodaM karmabandhanenyaH prakarSeNa modo muktistaM / jagau proktavAnityarthaH // 26 // yabokasAre proktaM tadeva darzayati| upayogaikasAratvAdAzvasaMmohabodhataH / mokSApteyujyate caitattathA coktaM parairapi // 57 // upayogeti-upayogaikasAratvAt adhyAtmarUpasAdhanaM hi upayoga iSTe sAdhye manasa ekAgralakSyatA sa evaiko'ditiiyH| sAraH pradhAnaM tanAvastattvaM tasmAt / Azu zIghraM / asaMmohabodhato'saMmoho ghrAntivarjito yo bodho zAnaM tasmAt / mo Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcapramabaM. adhyAtmasAraH saTIkaH // 15 // kAH zivapadamApteH etat pUrvoktAdhyAtma / yujyate yuktiyuktaM vartate / ato mokSasAdhane jJAnayogasyaiva prAdhAnyaM vyajyata ityrthH| tathA ca tenaiva prakAreNa / parAsAdiniruktaM kthitmityrthH|| 7 // yamuktaM tadAhatapakhinyo'dhiko yogI jJAninyo'pyadhiko mtH| karmiyazcAdhiko yogI tasmAdyogI navArjuna // 5 // * tapasvinya iti he arjuna yogI jJAnayogavAn pumAn / tapasvinyaH tapo mAsopavAsAdirUpamasti yeSAM tenyH| zradhikaH pradhAno'sti / tathA zAniyo'pi vedAdizAstravinayo'pi / adhiko mato'tipradhAnatvena kathitaH / ca punH| karminyo vedoktkrmkaaNmkaarinyH| adhikaH zreSTho'sti nivRttiparatvAt / tasmAt proktaguNaprApakatvAt / he arjuna pAMmavazreSTha tvaM yogI jJAnopAyavAn java ityrthH|| // asyaiva zreSThatAmAha| samApattirita vyaktamAtmanaH paramAtmani / anedopAsanArUpastataH zreSThataro hyayam // 5 // __samApattiriti-hAsmin jJAnayoge vartamAnasya / AtmanaH prANinaH / paramAtmani pUrNabrahmaNi / samApattiH samatizayenApattiH dhyAtAdhyeyAnedenakatAprAptiH syAt / tatastasmAtahetoH / ayaM jnyaanyogH| zrajedopAsanArUpo nAsti jedo'ntaraM vizeSo vA svAtmaparamAtmanoryasyAM sA cAsAvupAsanA ca devArAdhanA saiva rUpaM svajAvo yasya sH| hi ni-15 zcayena / zreSThataro'nyayogenyaH prdhaantro'stiityrthH|| ee|| ||1e| Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CASSASSAMSOCIAS asyaivopacayamAhaupAsanA nAgavatI sarvenyo'pi griiysii| mahApApakSayakarI tathA coktaM parairapi // 6 // upAsaneti-nAgavatI paramAtmasaMbandhinI / upAsanArAdhanA seveti yAvat / sarvecyo'pi sarve'zeSAstapaHprajRtiyogAstenyo'pi / kriyAyAstu kimucyate ityperrthH| garIyasI sutarAM gariSThAsti sarvayogasAdhyasya sAdhanAt / tathA mahApApakSayaMkarI mahAnti atigurUNi yAni pApAni teSAM dayaM vinAzaM karoti yA sA mahApApakyaMkarI asti / tathA ca | tenaiva prakAreNa / paraiH sAMkhyairuktaM prokamityarthaH // 6 // yamuktaM tadAha__ yoginAmapi sarveSAM mamatenAntarAtmanA / zraddhAvAn jajate yo mAM sa me yuktatamo mataH // 6 // yoginAmiti-sarveSAmapi azeSANAmapi / yoginAM parabrahmopAyasevinAM madhye / yaH ziSTaH / zrazAvAn modAnilApavAn / matena maSiyaM prAptena / antarAtmanA upayogAtmanA / mAmAtmarUpaM / jajate sevate / sa proktarUpaH / me mm| yuktatamaH saMlInatamaH / mataH kathita ityrthH|| 61 // atha zlokaSakainopAsanAmevAhaupAste jJAnavAn devaM yo niraJjanamavyayam / sa tu tanmayatAM yAti dhyAnani--takalmaSaH // 6 // upAsta iti-yo mumukssuH| jJAnavAn vishudhjnyaanyogyuktH| niraJjanaM nirgatamaJjanaM samagrakarmalepo yasmAttaM / avyayaM COSMOSASSASSASSARAS Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ M adhyAtmasAraH saTIkaH // 156 // na vidyate vyayo vinAzo yasya sa tathA taM devaM dIvyati paramajJAnavilAsena vikhasatIti devastaM / upAste samArAdhayati / paJcamaprabaM. sa tu puruSottamaH / dhyAnanidhUtakahamaSaH dhyAnenottamena dhAdinA nitarAM dhUtaM kaMpitamAtmapradezenyaH pRthakkRtaM kahama pApa-12 karmANuvRndaM yena sH| tanmayatAM niraJjanAvyayadevarUpatAM / yAti gati praapnotiityrthH||6|| vizeSamapyajAnAno yaH kugraha vivrjitH| sarvajJa sevate so'pi saamaanyyogmaasthitH||3|| vizeSamiti-yo mumukustathAvidhakSyopazamamatipATavayoranAvAt sarvajJasya vizeSa vizeSo vyaktinirdhAraledalakSaNaM taM / ajAnAno'pi samyagavidannapi / kugrahavivarjitaH kugraho'sadAgrahastena vivarjito rahitaH san / sarvajJa sarvamazeSasUkSmabAdararUpyarUpidUrAsannavartipadArthasAtha jAnAtIti sarvajJaH taM sarvadarziparamAtmAnaM / sevate denAjAnannapi yaH sarvajJo niraJjanaH sa eva mama pUjyo dhyeyo javatu ityevaM jajate / so'pyavizeSajJo'pi / sAmAnyayogaM sAmAnyamavyaktaM sAdhAraNaM tena tadrUpo vA yogaH parabrahmasamArAdhanopAyastaM / AsthitaH samAzrito'stItyarthaH // 63 // sAmAnyayogamevopalakSyatisarvajJo mukhya ekastatpratipattizca yAvatAm / sarve'pi te tamApannA mukhyaM sAmAnyato budhaaH||6|| sarvajJa iti-sarvajJaH proktalakSaNaH / mukhyo mamArAdhyatayA pradhAnaH / sa eka ekarUpo haro vA viSNurvA jino vA ya- // 16 // || stattvena sarvajJaH sa eka evAsti, nirAvaraNatve zrAzrayannedaH kAraNameva na javati / yAvatAM yatparimANAnAM javyAnAM / tatpratipattiH tasmin sarvajJe pratipatti ktinAvo'sti / te sarvajJajaktAH / sarve'pi samastA api / budhAH pNmitaaH| sAmA AGARLALARGESALA Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asarvadazivyaktigatAnamAvi devavizeSAni bhavanti +RASAN ASSIENCESSAREERCASS- nyato vizeSavyaktiprApterajAvataH / mukhyaM sarvazreSThaM / taM sarvazaM / zrApannAH prAptAH santItyarthaH // 6 // atha ye vizeSAgrahiNasteSAM yA prAptistAmAhana jJAyate vizeSastu sarvathA'sarvadarziniH / zrato na te tamApannA viziSya juvi kecana // 5 // neti-tu punH| asarvadarziniH sarva niHzeSa pazyantIti sarvadarzinaste na javantItyasarvadarzinastairasarvaH / sarvathA sarvaprakAreNa / vizeSo vastunaH prativyaktigatanirdhArarUpo jedH| na jJAyate naavgmyte| ato'smAzetutaH / te proktruupaaH| kecana vAdinaH / nuvi pRthivyAM / viziSya kamapi deva vizeSa puruSavizeSa vA sarvajJasarvadarzitvena pRthakkRtya taviSaye sarvatvAgrahiNo jvnti| te taM sarvajJApannAH ttsviikaarkrtaarH|n javanti / te kadAgrahaparA yogahInA jvntiityrthH||6|| sarvajJapratipattyA sarveSAM yogitvaM darzayatisarvajJapratipattyaMzAttulyatA sarvayoginAm / dUrAsannAdinedastu tamRtyatvaM nihanti na // 66 // sarvajJeti- sarvayoginAM sarve ca te jaghanyamadhyamottamajedaninnA yoginazceti teSAM parabrahmopAyasevinAM / sarvajJapatipattyaMzAt sarvajJe pUrNabrahmaNi kevalini pratipattiktirArAdhaneti yAvat , tadrUpo yo'zo vijAgo mokSArAdhanaprakArastasmAt / tulyatA samAnatA ekarUpateti yAvat asti / tu punH| dUrAsannAdido dUraM pujalaparAvartAdiprajUtakAlena mahatA kaSTena prApyatvaM, AsannaM ca nikaTasiddhigAmitvaM te AdI yeSAM, zrAdipadAtsamyagdarzanimArgAnusAritvAdayo grAhyA, tadrUpo yo do mokSasAdhane jinnatvaM saH / yathA dUrAsannAdinedastu yadyapi jainIyadhyAnakriyAdiprayalapravRttasya saMkSipta-1 ARSHAN a027 Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtmasAraH saTIkA rucisarvajJasevakasya mokSagamanamAsannaM samIpataraM nAvi saMjAvyate, tathA vRttirodhakkezenjiyajayASTAMgayogAnuSThAnAdiprayatnapravRttasya darzanAntarIyasaMkSiptarucisarvajJasevakasya mokSagamanaM dUre nAvi saMjAvyate ityevaMrUpo jedaH saH / tadbhUtyatvaM sarvajJasevakatvaM / na hanti naiva nirAkaroti, tathA satyapi sarvajJasevaka evaasaavityrthH||66|| ataH sarvajJa eva sevya ityAha| mAdhyasthyamavalaMbyaiva devatAtizayasya hi / sevA sarverbudhairiSTA kAlAtIto'pi yaGagau // 6 // | mAdhyasthya miti-hi yasmAt pUrvadarzitahetutaH / devatAtizayasya deva eva devatA tasyA yo'tizayaH sakaladoSAtItatvAt sarvAdhikatvaM tasya / mAdhyasthyaM madhyastho'pakSapAtI tattvagrAhIti yAvat tanAvo mAdhyasthyaM / tadavakhaMbyaiva aGgI-13 kRtyaiva / sarvairazeSaiH / budhaistattvadRSTintiH patiH / sevA latyArAdhanA / iSTA sammatAsti / yadyasmAt / kAlAtIto'pi kAlAtItanAmnA prasidhaH kazcidanyakartA / jagau proktvaanityrthH|| 6 // yajAgau tadAhaanyeSAmapyayaM mArgoM muktA vidyAdivAdinAm / zranidhAnAdinedena tatvanItyA vyvsthitH||6||3 anyeSAmiti-muktAvidhAdivAdinAM muktaM karmabandhanAt pracyutamAtmAnaM sarvazaM manyante ye te muktAH, na vidyA'vidyA'vidyA ca mAyA tayA'nanugataM sarvazaM manyante ye te'vidyAH, ta zrAdayo yeSAM vAdinAM teSAM / anyeSAmuktavyatiriktA %EOSSACROSS // 17 // Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAGARAGRACKASS nAmapi vAdinAM / ayaM prdrshymaanH| mArgaH panthAH annidhAnAdinedena nAmasaMjJAdijinnalAvenApi / tattvanItyA paramArthanyAyena / vyavasthitaH sarveze sthApito'stItyarthaH // 6 // tadevAha| mukto bujhoIna vApi yadaizvaryeNa smnvitH| tadIzvaraH sa eva syAtsaMjJAnedo'tra kevalam // 6 // [2] mukta iti-Izvara iti padaM sarvatra saMbandhanIyaM / muktaH krmbndhvrjitH| baudyo jnyaattttvH| arhan surenjAdikRtapUjA jJAnAdisakalaizvaryaM cAhatItyahana jinezvaraH / vAzabdo vikalpArthaH / zrapizabdo jedAntarasaMgrahArthaH / yadaizvaryeNa yat yaH deva aizvaryeNa jJAnavairAgyayazovIryAdisamagrasAmrAjyena samanvitaH sNyuktH| tadIzvaraH sa mumukudhyeya Izvaro brahma da sa eva proktalakSaNa eva / syAnavet / sa tu sarvajJa eveti zeSaH / atra uktarUpajJAnabuddhyAM devasvIkAre ca / darzanAntaraNa kevalamanyaparihAreNa / saMjJAnedo naammaatrninntetyrthH||6e| asyaiva vizeSa darzayatianAdizurU ityAdioM nedo yasya kalpyate / tattattaMtrAnusAreNa manye so'pi nirarthakaH // 70 // anAdizuddha iti-yo darzanAntareNa prshrmaanH| anAdizudho na vidyata zrAdiH prAthamikatA pUrvakAlo vA kAraNaM yasya zusya sshjshudhH| iti ityevaMrUpaH zrAdiryasya AdipadAdakartRtvAdayo graahyaaH|nedo jinnasvarUpo yasya sarvajJasya tattat svakIyasvakIyataMtrAnusAreNa darzanajedakazAstrAnusAreNa / kaTapyate samAropyate / so'pi sa proktasamAropo'pi / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma nirarthako niSphalaH / iti manye svamanasi vitarkayAmi / yo'nAdizukhatvena vA'kartRtvena vA prayatnApitakarmatvena vA pazcamapravaM. sAra: karmaphalAjogitvena svIkRto'pi yadi zudhaH sarvajJaH tarhi sa sevyo'stItyarthaH // 70 // saTIkA tarhi darzanajedaH kathaM pravRtta ityaashNkaapnodaayaah||15 // vizeSasyAparijhAnAyuktInAM jAtivAdinaH / prAyo virodhatazcaiva phalAnedAcca jAvataH // 1 // vizeSasyeti-jAtivAdinaH sAmAnyavastuvAdinaH / yuktInAM yuktayo'numAnAdinA'rthAvadhAraNaprakArAstAsAM / vizebhASasya jAvapranedasya / aparijJAnAt tatparijJAnasyAjAvAt / prAyo virodhataH prAyaH svamatasAdRzyavRttyA vastudharmabAhuTya vRttyA ca kRto yo virodho viparyAsastata evaikakAraNato dshnnedH| ca punaH / jAvata nAvo mAdhyasthyapariNAmena sarvajhalaktilAvastataH / phalAnedAt phalena yoginAmekasAdhyasiJcatvenAledo'jinnatvaM tasmAnmArgakatetyathaH // 1 // kuta evamucyata ityAhaavidyAklezakarmAdi yatazca javakAraNam / tataH pradhAnamevaitatsaMjJAnedamupAgatam // 7 // avidyeti-yato yasmAt / avidyAkvezakarmAdi avidyA'jJAnaphalA mAyA, klezazca mohaphalo rAgAdigaNaH, karma ca saMsAraphalaM jJAnAvaraNAdikaM, tadAdi zrAdipadAdanAskandhAdayo graahyaaH| javakAraNaM sarvadarzaninAM sNsaarkaarnnmsti| // 15 // jatacca paramArthavRttyA ekaM karmarUpameva / tatastasmAt sihaM saMjJAnedaM nAmnA jinnaM / upAgataM prAptaM / svasvadarzane jalpanti, tata etat sarvazaktitattvaM / evo'vadhAraNe / jedaparihAreNaikameva pradhAna zreSThatamaM vartata ityrthH|| 7 // SISSCHOSHASHASAHASIS Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GARAAMAROSANAKAN utArthameva vizeSayatiasyApi yo'paro nedazcitropAdhistathA tthaa| gIyate'tItahetunyo dhImatAM so'pyapArthakaH // 3 // asyApIti-asya pUrvoktA vidyAvezakarmavedanAskandhAdinAmataH procyamAnakarmaNaH / yo vadayamANasvarUpaH / aparaH moktruupaanytiriktH| citropAdhizcitro bahuvidha upAdhiH svadharmasyAnyadharmagatatayA'vanAso vizeSaNaM vA tadrUpo jedaH prkaarH| atItahetunyo'tItAH pUrvoktA ye hetavaH sAdhanavizeSAstenya janAvitaH / tathA tathA tena tena prakAreNa / gIyate sAMkhyAditiH procyate / so'pi proktarUpopAdhinedo'pi / dhImatAM jJAninAM suvicArayoginAM / apArthako vyoM javati kazcidekavastudharmagrAhitvAdanititvAccetyarthaH // 3 // athokArthe zikSAmupadizatitato'sthAnaprayAso'yaM yattanneda nirUpaNam / sAmAnyamanumAnasya yatazca viSayo mtH||4|| | tata iti-ttstsmaatproktkaarnntH|yt ityevaM svbudhibodhsyaavissye'pi|tnedniruupnnN tasyAniNItasvarUpasya brahmatattvasya jedo jagatkartRtvasvAkartRtvAdirUpastasya nirUpaNaM nidarzanaM / tadevaM dhRSTAnAM ayaM samIpatarapratiSidhaH / asthAne'nucitAzraye prayAso vivAdaparizramo'sti / kuta evaM ? yato yasmAt / anumAnasya liNgijnyaanprmaannsy| sAmAnya samAnasya jAvaH sAmAnyaM sAdhAraNameva viSayo gocaro bodhakatAzaktiriti yAvat / mataH proktaH, na tu sarvanedaprakArAstasyAnumAnasya zeyA javantItyato vizeSasya nirdhAraNamayuktamevetyarthaH // 7 // Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtma sAraH saTIka: // 15 // zrayaM pUrvokta upadezaH saMkSiptaruciyogya ityAhasaMkSiptarucijijJAsorvizeSAnavalaMbanam / cArisaMjIvanIcArajhAtAdatropayujyate // 5 // saMkSipteti-saMkSiptarucijijJAsoH jUyAnartho'pavAkyena prakAzitaH saMkSiptastasmin ruciH prItiryasya sa cAsau jijJAsujhatuminjustasya / vizeSAnavalaMbanaM vizeSasya nedAnedaprakArasya yadanavalaMbanamanAzrayaNaM / atra sAmAnyayogini / cArisaMjIvanIcArajhAtAt caraNamastyasyeti cAri jaNaM tadeva saMjIvanIcArasyauSadhivizeSasya jJAtaM dRSTAntastasmAt yujyate ghaTamAnaM navati / atra kathAnakamidam-kasyAzcitkulavadhvAH patiH sapalyA maMtrauSadhiprayogeNa vRSaH kRtaH / sA ca patijaktA taM pAlayati / vanAdau cArayati ca kadAcighanamadhye madhyAhnasamaye vaTataroradho vRSasamIpe niSamA sA patikuHkhena muHkhitA ruroda / tadA ca vimAnena gaganAdhvanA gannatA kenacividyAdhareNa taduHkhaHkhitena proktA-"he kaTyANi asya vaTataroH samIpe saMjIvanyoSadhirasti tannakSaNatastvatpatiH punaH pumAn javiSyati" / tacchratvA tayA samyagvyaktyA saMjIvanImajAnantyA vaTasamIpavartisakalavajayAdInAM zAkhAdalatRNAdIni vRSanamukhe dadAnayA jartA svarUpasaMpannaH kRtaH / evaM sAmAnyayogino'pi vizeSavyaktimajAnAnAH santaH sarvajJa jaktirAgeNopAsamAnA zrAtmasvarUpasaMpannA javantItyarthaH // 7 // evaM tarhi jijJAsayA paryAptamityAzaMkApanodAyAhajijJAsApi satAM nyAyyA yatpare'pi vadantyadaH / jijJAsurapi yogasya zabdabrahmAtivartate // 76 // jijJAseti-satAM satpuruSANAM sAmAnyena yogaM kurvatAM / jijJAsApi savizeSanirdhAraNIyavastusvarUpaM jJAtumiThA'pi / ||12e| Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAyyA yuktiyuktociteti yAvat / yadyasmAt / pare'pi sAmAnyavedino vyaasaadyo'pi| zradaH sAkSAt / vadanti kathayanti, tarhi sarvavizeSavijJA jinezvarAstu sutarAM nyAyyAM vadeyurityapi zabdArthaH / pare yaghadanti tadAha-yogasya modopAyasya / jijJAsurapi vizeSavyaktyA jJAtumirapi / zabdabrahmAtivartate zabdena sakalazrutapAragamanena brahmajJAnasvarUpAtmaka zabdabrahmazAstrajJAnaM ativartate'tizete samadhiko navati, ato dhImatAM vizeSa jijnyaasocitetyrthH|| 6 // athopAsakAn vivRNoti__ AtoM jijJAsurarthArthI jJAnI ceti caturvidhAH / upAsakAstrayastatra dhanyA vastuvizeSataH // 7 // Arta iti-zrA" vastutattvaM jJAtuM smaaturH| tathA jijJAsurvastutattvaM jJAtuM pracureJjaH / tathA arthArthI tattvaparamArtha jJAtuM kAmI / tathA jJAnI jJAtatattvaH sunirNItatattvArthazca / ityevaM caturvidhAzcatuHprakArAH / upAsakA upAsate tattvAdyA-18 rAdhanA sevante ye te upaaskaaH| tatra teSu catuSu madhye / traya zrAdyAH / vastuvizeSato jJAnayoge yojanataH / dhanyAHpradhAnAH santi / atrAyaM jAvaH-ArtAdayastrayaH kAmanAdirUpeNa tattva viSayArAdhakAH, jJAnayoge tvAtmArAdhakA navanti, ata eva jJAnayoge yojitA dhanyAH / caturthoM jJAnI tu jJAnayoge viziSTatAvAn jvtiityrthH|| 17 // paJcaniH zlokaiAninameva vizeSayatijhAnI tu zAntavidepo nityanaktirvi ziSyate / atyAsanno hyasau caturantarAtmA sdaashyH||0|| jJAnIti-tu punaH / jJAnI caturthanedopAsakaH / zAntavipaH zAntaH zAnti prApto vihepo rAgAdisaMskArapreraNA vyA RECCANCERSASARAMANG Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtmasAraH saTIkaH // 16 // moho vA yasya sH| tathA nityatnaktiH nityA nirantarA'navacinneti yAvat naktiH sarvajJArAdhanA yasya saH / etAdRzo jnyaanii| viziSyate phalena jidyate'pUrvaguNaidhairyaizca zrAtmAnaM vizeSayati kutaH hi ytH| antarAtmA trividhAtmasu antarAtmarUpaH dehAdeH sAdimAtro'sti / tathA sadAzayaH satsu vizada Azayo mokSaprApaNAntiprAyarUpo yasya sa zudhapariNAmanRditi yAvat / asau zAnyupAsakaH / nartuH pUrNabrahmaNaH / atyAsanno'tisAmIpyavartyastItyarthaH // 70 // karmayogavizudhastajjJAne yuJjIta mAnasam / zrajJazcAzradhAnazca saMzayAno vinazyati // e|| karmeti-tattasmAtkAraNAt / karmayogavizudhaH pUrvasevitasevamAnakriyAyogena vizudho vimalo yogI / jJAne jJAnayoge / mAnasaM svacittaM / yuJjIta saMpradhArayet / ato viziSyate / ajJazca jJAnayogavikalaH / tathA azraddadhAnaH zucAM zradhAmakurvANaH tathA saMzayAnazca kimanena kriyAnareNa mamepsitamokSaphalaM naviSyati na veti saMzayAnvitaH IdRzaH san / vinazyati yogamArgAt nshytiityrthH|| e|| atha triniH zlokairdhyAnakriyayA vizeSayatinirjayaH sthirnaasaagrdttdRssttivrtsthitH| sukhAsanaH prasannAsyo dizazcAnavalokayan // 7 // nirjaya iti-nirjayo mrnnaadiskljyvrjitH| sthiranAsAgradattadRSTiH sthiro nizcakhadehAvayavAsanaH sa cAsau nAsAgre nAsikAgrajAge dattA dRSTiryena sa ca sthaapitcnuprsrH| tathA vratasthitaH vrate nivRttipariNAme sthito nivissttH| vA tathA sukhAsanaH sukhaM sukharUpaM dhyAnAvirodhi padmAsanAdikamiti yAvat AsanamupavezanaprakAro yasya saH / tathA prasa SISESEISESEISLAS // 16 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ORGAUGAISAIRRORICA nAsyaH prasannaM paramAtmani pramodaprAptaM zrAsyaM mukhakamalaM yasya sH| tathA dizazca pArdhAdipradezAn / anavalokayan apazyan tatra cakSurakSipannityarthaH // 70 // dehamadhya zirogrIvamavakraM dhArayan budhH| dantarasaMspRzan dantAn suzliSTAdharapaddhavaH // 1 // deheti tathA dehamadhyazirogrIvaM dehasya madhyaH kaTipradezaH, zirazca mastakaM, grIvA ca kaMThakandalaM, eteSAM smaahaarpnjH| avakaM vakratvavarjitameva / dhArayan rakSan / tathA dntairdshnaiH| dantAn radAn / asaMspRzan uparyadhaHsthitAn paraspareNAsaMkhagnAn dhArayan / tathA suzliSTAdharapakSavaH sutarAM zliSTau mikhitau adharapakSavAvoSThapuTau yasya saH / tathA budhaH svaparajAvavivecane paMmitaH tattvavidityarthaH // 1 // thArtaraujhe parityajya dharye zukne ca dattadhIH / apramatto rato dhyAne jJAnayogI javenmuniH // 2 // zrAtarau iti-vArtarone ArtamArtadhyAnaM rauca roSadhyAnaM te / parityajya varjayitvA / dharye dharmadhyAne / ca punaH / zukke zuknadhyAne / dattadhIH dattA'rpitA dhIvudhiryena saH / tathA'pramatto na prmtto'prmttstyktraagaadisrvprmaadH| tathA dhyAne proktarUpe / rato lInaH / muniH sAdhuH jJAnayogI proktarUpo navedityathaiH // // zratha yogAdhikAraM nigamayannAhakarmayogaM samanyasya jJAnayogasamAhitaH / dhyAnayogaM samAruhya muktiyogaM prapadyate // 3 // ||iti yogaadhikaarH|| Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma- karmayogamiti-karmayogaM tapaHsaMyamAdikriyArUpopAyaM / samanyasya saM samyagAgamoktaprakAreNAnyasya nUyo nUya zrAvartanaM 3 paJcamaprabaM. sAraH kRtvA / jJAnayogasamAhito jJAnarUpo yoga upAyastasmin samAhitaH samyaktayA'pitAtmA san / dhyAnayogaM dhyAnaM proktarUpaM saTIkaH tadrUpo yogo modopAyastaM samAruhya samyagArUDho dharmadhyAnAdividhAne sunipuNo jUtvA |anen vacanena yogaprApteH kramova-2 pakSyamANadhyAnAdhikAropapazcoktau |muktiyogN yoganirodhena zaikhezyavasthAM gatvA caramAsaMgayogam prapadyate khajata ityrthH||3||6|| ||iti yogaadhikaarH|| atha dhyAnaM procyate, tatra tAvaddhyAnasvarUpamAhasthiramadhyavasAnaM yattadhyAnaM cittamasthiram / jAvanA cApyanuprekSA cintA vA tatridhA matam // sthiramiti-yahuddhivizeSaviSaye gataM sthiraM nizcalaM kaMpanAvarjitamekAlaMbanarUpamiti yAvat / adhyavasAnaM sunizcitadhyeyasvarUpagatajJAnAdirUpajIvapariNAmaH / tatproktalakSaNAdhyavasAnarUpaM dhyAnaM javati / yacca asthiramanekAvaMbanamaJcalaM / cittamadhyavasAnaM / tattu nAvanA jJAnanAvanAdirUpanAvanAprakAro zeyaH, na tu dhyAnaM / ca zabdApizabdau vikaTapArtho / anu-15 predA cApi anityatAdicintanarUpA dhyAnottarakAlInanAvanA javati / vA'thavA cintA zarIradhanaviSayAdiSvAtarauadhyAnAnugatavicAraNArUpA navati evaM tadasthiracittaM / tridhA triprakAraM / mataM sarvaH kathitamityarthaH // 4 // athaikAlaMbanadhyAnasya kAkhamAnamAha // 16 // muhUrtAntanavezyAnamekArthe manasaH sthitiH / bahvarthasaMkrame dIrghApyachinnA dhyAnasaMtatiH // 5 // vivapariNAmaH / tatropanAvamAprakAro heyaH, na ta vA'thavA / cintA matyarthaH // 5 // vicAraNArUpA bhavati ekvAnottarakAlInanAvanA bhavati dhyAnaM / ca zabdApizabdau kinamaJjulaM / ci-: Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BOOKSTRUGRAARSTa muharteti-manasazcittasya / ekArthe eko'ktiIyo'rtha AvaMbanaM tasmin / muhUrtAntarmuhUrtasyAnyantare / sthitiravasthAnaM yannavati tat / dhyAnaM proktarUpaM navet syAt, na tu muhUrtAtparataH, ekAvaMbanopayogasya sthiterajAvAt / yattvAntarmuhUrtoparivartidhyAnaM tatkiM navatItyAha-bahvarthasaMkrame bahavo nUyAMso'rthA AlaMbanAni teSAM yaH saMkramaH paripATyA dhyAnopa yoge pravezanaM tasmin sati / dIrghApi dUratarA'nekamuhUrta sthitivatyapi / acinnA nirantarA'nyAnyadhyAnarUpA / dhyAnasaM4 tatidhyAnaparaMparArUpA zreNirjavatItyarthaH // 5 // atha dhyAnasya dAnAha| zrAta rauddhaM ca dhayaM ca zuklaM ceti caturvidham / tatsyAnedAvida chau chau kAraNaM nvmokssyoH||6|| thArtamiti-zrAta raupaMca zrAtarauSadhyAne / dharmya ca dharmamayaM dharmasyedaM vA dhyAnaM dharmya / zuklaM ca paramojvalaMzuddhamiti yAvat / iti ityevaM / caturvidhaM catuHprakAraM / tatsAmAnyena dhyAnaM / syAt javet / pRthak cakAragrahaNAt pratyekamapi caturvidhaM dhyeyaM / ihAsmin caturvidhe dhyaane| dhau dhau nedau yugalau yugalau vinAgau / krameNa javamokyorjavazca mokSazceti tyoH| kAraNaM heturnvtH| prathamau navasyAntimau ca moksyetyarthaH // 6 // zratha yathoddezastathaiva nirdeza iti nyAyAtprathamamArtadhyAnasya cAturvidhyamAhazabdAdInAmaniSTAnAM viyogaasNpryogyoH| cintanaM vedanAyAzca vyAkulatvamupeyuSaH // 7 // zabdAdInAmiti-aniSTAnAM svasya pratikUlAnAM / zabdAdInAM zabdarUparasagandhasparzavatAM sacetanAcetanapadArthAnAM / Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma- lAviyogAsaMprayogayoH viyogaH prAptAnAM teSAM kadA mamAmIniH saha viyogo naviSyatIti, asaMprayogazca kathaJcitpUrvaprAptA paJcamaprabaM. sAraH nAmaniSTAnAM viyoge jAte sati cintayati mA me sUyastaiH saha saMyogo nUyAditi tayoH viyogaasNpryogyoH| cintanasaTIkA mekAgratayA samAlocanamaniSTaviyogAkhyaM prathamamArtadhyAnaM navati / ca punaH / vedanAyA vedanA jvarAdirogodbhUtA pImA // 16 // tasyAH sakAzAdvyAkulatvaM vyAkulasya jAvaH karma vA vyAkukhatvaM tatpratikArauSadhAdikaraNasamAturatayA vidhuratvaM / upeyuSaH prAptasya rogAta vitIya javatItyarthaH // 7 // iSTAnAM praNidhAnaM ca sNpryogaaviyogyo| nidAnacintanaM pApamArtamitthaM caturvidham // 7 // iSTAnAmiti-iSTAnAM svasyAnukUlAnAM zabdAdiviSayANAM / saMprayogAviyogayoH saMprayogorAgAturatvenAprAptAnAM prAptaye prauDhodyamapareNa navanaM, aviyogazca praaptaanaamvirhstyoH| praNidhAnaM ekAgramanaskatvena cintanaM tat iSTanAzArtAkhyaM tRtIyaM / tathA nidAnacintanaM tapaHsaMyamAdiphalena devenjAdipadaprArthanaM tat nidAnArtAkhyaM caturtha / ityamamunottaprakAreNa / caturvidhaM catuHprakAraM / pArtamArtadhyAnaM / pApamatipuSTaM / javatIti, ato varjanIyatvenopadiSTamityarthaH // 7 // ArtadhyAnadhyAyino khezyA darzayatikApotanIlakRSNAnAM vezyAnAmatra saMjavaH / anatikviSTanAvAnAM karmaNAM pariNAmataH // e|| || // 16 // kApoteti-avArtadhyAyini jIve / kApotanIlakRSNAnAM kApotI SakliSTapariNAmA, nIlA ca pUrvAyAH kliSTatarapariNAmA, kRSNA ca nIlAyAH kliSTatarapariNAmA, teSAM ghanke kRte taasaaN| lezyAnAmazujAdhyavasAyAnAM |antikvissttnaavaanaaN Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEARREARSACRECA kAna pratikliSTo puSTo'natikliSTo madhyamo nAva udayajanitarasasvanAvo yeSAM tessaaN| karmaNAM prAptodayAnAM jnyaanaavrnnmohniiyaadiinaaN| pariNAmato vipaakodytH| saMjava utpttirsti|raussdhyaangtkheshyaapekssyaa zrAsAM mandapariNAmitvamavaseyamityarthaHgae atha zlokaSayenAsya liMgAnyAhakrandanaM rudanaM proccaiH zocanaM paridevanam / tAmanaM suzcanaM ceti liMgAnyasya vipurbudhAH // e|| ___ krandanamiti-krandanaM zokAturatayA'zrupAtanaM / rudanaM virasasvareNa mahabandena nirantaravilapanaM viravaNaM vA / procairatizayena zocanamiSTaviyogAdinA cintAturajavanaM / paridavanaM dainyavacanajapanaM / tAmanaM duHkhAkusatayA hRdayamastakAdeH kuTTanaM / luzcanaM zirojAditroTanaM ca / ityevaMprakAreNa |budhaa zAninaH / asyArtadhyAninaH / liGgAni liGgayate jJAyate hajatArtadhyAnaM yaistAni cihnAni / viduruktavanta ityarthaH // e|| moghaM nindannijaM kRtyaM prazaMsana prsNpdH| vismitaH prArthayannetAH prasaktazcaitadarjane // 5 // moghamiti-nijaM svakIyaM / kRtyaM kArya / moghaM niSphalaM kRtaprayatne'pyalabdhaphalaM / nindan jugupsan / parasaMpadaH pareSAM yAH saMpado khadamyastAH prazaMsan stuvan / vismitastAsu camatkAraM gataH / etAH saMpadaH prArthayannanivaSan / etadarjane etAsAM saMpadAM samupArjane / prasakto gaaddhtraasktH| IdRglANa vArtadhyAnI ityarthaH // e1|| athAsya svAminamAhapramattazcendhiyArtheSu gRko dharmaparAGmukhaH / jinoktamapuraskurvannArtadhyAne pravartate // 7 // a028 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamapra zradhyAtmasAraH saTIka FIRSASARA-SACARRC pramatta iti-pramatto hite zrAvasyavAn / indhiyArtheSu zabdAdiviSayeSu / gRyo bADhamAsaktaH / dharmaparAGmukho vyaavRttdhrmprinnaamH| jino jinAjhA / apuraskurvan asvIkurvan jinavacananirapekSa iti yAvat / evaM vidho janaH / zrArtadhyAne proktruupe| pravartate pravartamAno'stIti zeyaM / zrata ArtadhyAnotpattihetuH pramattatvAdikaM tyAjyamityarthaH // e|| atha ye'sya dhyAtAro navanti tAnAhapramattAntaguNasthAnAnugametanmahAtmanA / sarvapramAdamUlatvAtyAjyaM tiryaggatipradam // e3|| pramatteti-etadArtadhyAnaM / pramattAntaguNasthAnAnugaM pramattaM pramAdisaMyamisvAmikaM yat SaSThaM guNasthAnaM tadante paryante yeSAM tAni yAni guNasthAnAni teSAmanugatamanuprAptaM vartate yadhyAnaM tat prathamAdArajya zrASaSThaguNasthAnamanugataM javati / asya phalamAha-tiryaggatipradaM etaddhyAnaM jIvAnAM tiro'JcatIti tiryazcaH, yahA tirazcInA gatirgamanaM yeSAM te tiryazcaH pRthvIkAyAdArajya yAvatpazcenjiyapazujAtiH, teSAM yA gatirjanmotpattisthAnaM tAM prakarSeNa dadAti yaddhyAnaM tattiryaggatipradaM dAvartate / kutaH 1 sarvapramAdamUlatvAt sarve ca te mithyAtvAvirativiSayakaSAyayogarUpAH pramAdAzceti te mUlamAyaM kAraNaM yasya tanAvastattvaM tasmAt / mahAtmanA zreSThena mumukuNA / tyAjyaM prihrnniiymityrthH|| e3|| zratha rauSadhyAnamAhanirdayaM vadhabandhAdi cintanaM nivimaadhaa| pizunAsacyamithyAvAkpraNidhAnaM ca mAyayA ||e|| nirdayamiti-nivimakrudhA nivimA ghanakaThinA yA krudh kopastayA prjvlityaa| nirdayaM nirgatA dayA karuNA yathA // 163 // Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SCARROADCASS syAttathA nirdayaM / vadhabandhAdicintanaM vadho khakuTAdinA tAmanaM, bandho rajjvAdinA saMyamanaM tAvAdI yeSAM, AdipadAt vahikhaDgAdinA jvAkhanavedanAdayo grAhyAH, teSAM cintanamekAgramanasA parijAvanaM tat hiMsAnubandhi rokaM prathamaM / ca punH|| mAyayA kapaTavRttyA / pizunAsanyamithyAvAkpraNidhAnaM pizunA'saddoSasUcikA, asanyA satsanAsvavAcyA, mithyA anyathA vastudharmaprarUpaNarUpA'satyA vA, IdRgrUpA yA vAg vANI tasyA yatpraNidhAnamaikAgryAdhyavasanaM / tat mRSAnubandhiraundhra ditIyamityarthaH // 4 // | cauryadhInirapektasya tIvrakrodhAkalasya ca / sarvAnizaMkAkASaM cittaM ca dhanarakSaNe // 5 // cauryadhAriti-nirapekSasya pApaphala'rgaterapekSArahitasya / ca punH| tIvrakrodhAkulasya tIbro'tyugro yaH krodhaH kopastenAkulo vyaaptstsy| cauryadhIH prdhnhrnnmtiH|saa steyAnubandhi tRtIyaM raunavati / ca punH| dhanarakSaNe dhanaM sarvavi|payasAdhanavittaM tasya yapakSaNaM vinAzasaMnavanivAraNaM tasminnimitte sati / sarvAnizaMkAkaluSaM sarveSAM yAvatAM tamcane'jikhASAdisaMnavastAvatAM yAnizaMkA ete me dhanAdikamAdAsyantItyato hetoH kenApi prakAreNaiSAM vinAzo navatvityevaMrUpA tayA kaluSaM teSAM ghAtAdicintanena malina / cittaM mno'dhyvsaayH| tat viSayasaMrakSaNaraupradhyAnaM caturtha jvtiityrthHaae|| athAsya dhyAtUna darzayatietatsadoSakaraNakAraNAnumatisthiti / dezaviratiparyantaM raujadhyAnaM caturvidham // e6|| etaditi-etatpUrvoktaM / sadoSakaraNakAraNAnumatisthiti saha doSairvartate yattatsadoSaM hiMsAdikArya tasya karaNaM svA| -NCCCCCC-CRACK Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhyAtma sAraH saTIkA paJcamapra. // 16 // tmanA vidhAnaM, kAraNaM cAnyaiH kArApaNaM, anumatizca paraiH svayameva kriyamANasyAnumodanaM tatra saharSajavanamiti yAvata. teSAM ghanke kRte, tadrUpA sthitiH pariNatiH svarUpeNAvasthAnaM yasya tat / caturvidhaM hiMsAnubandhyAdicaturnedaM / rauSadhyAna proktarUpaM / dezaviratiparyantaM dezaviratinAmakapaJcamaguNasthAnaM yAvat / jIvAnAmiti shessH| navatItyarthaH // 6 // athAsya lezyA AhakApotanIlakRSNAnAM lezyAnAmatra sNjyH| atisaMkliSTarUpANAM karmaNAM prinnaamtH|| e|| kApoteti-atra rau'dhyAne / kApotanIlakRSNAnAM pUrvoktarUpANAM / lezyAnAM lizyate saMzliSyate saMbadhyata iti yA vat zrAtmA yAnistA lezyAH pariNativizeSAstAsAM / atisaMkliSTarUpANAM atizayena saMkliSTaM mahAmalinaM rUpaM svarUpamudayasvalAva iti yAvat yeSAM teSAM karmaNAM jnyaanaavrnniiyaadiinaaN| pariNAmato vipaaktH| saMjava utpttinvtiityrthH||7|| atha zlokaSyenAsya liMgAni phalaM cAhautsannabahudoSatvaM nAnAmAraNadoSatA / hiMsAdiSu pravRttizca kRtvAcaM smayamAnatA // e|| utsanneti-doSazabdaH pratyeka yojyH| atra rau'dhyaane| utsannabahudoSatvaM utsanno'nuparato'nivAryo doSo hiMsAdiSu pravRttirUpaH, tathA bahu prAcuryeNa punaH punastatrAkArye pravRttirUpeNa doSaH proktarUpaH, tayo vastattvaM / tathA nAnAmAraNadoSatA nAnAvidheSu tvaktadAenayanotkhananAdiSu hiMsAdyupAyeSvasakRtpravRttirUpo doSo nAnAdoSaH / tathA mAraNamavadhikRtya pravRtterapyajAtapazcAttAparUpo doSa AmAraNadoSaH prANAntakRte'pi pazcAttApAnAvastayo vastattA / tathA hiMsAdiSu // 16 // Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMROSACROSSOCUSS hiMsA jIvaghAtaH sA zrAdiryeSAM, AdipadAccauryapAradArikatvAdayo grAhyA, teSu / pravRttiH bAhyopakaraNopayuktasya vAkAyAnyAM zratyAsaktiH / ca punH| aghaM pApaM kRtvA vidhAya / smayamAnatA hrssaaymaanhRdynynvdntetyrthH|| e|| nirdayatvAnanuzayau bahamAnaH parApadi / liMgAnyatretyado dhIrastyAjyaM narakapuHkhadam // ee|| nirdayatveti-nirdayatvAnanuzayau nirgatA dayA karuNA yasmAttannAvastattvaM ananuzayazca nAnuzayaH pshcaattaapo'nnushysto| tathA parApadi pareSAM yA Apat kaSTaM tasyAM / bahumAno harSitahRdayatA / siMgAni pUrvoktAni samagrANi rauSadhyAnasya ci. hAni bhavanti / phalaM tvatrAsmin / narakakuHkhadaM narakagatigataM yaduHkhaM kaSTajarastaddadAti yattannarakaphuHkhadaM jheyaM / ado da dUrataraM dhiiraibudhimniH| tyAjyaM prihteNvymityrthH|| ee|| athAnayornigamanapUrvakaM dharmadhyAnamupakSipannAha__aprazaste zme dhyAne purante cirasaMstute / prazastaM tu kRtAcyAso dhyAnamAroDhumarhati // 10 // aprazaste iti-zme pUrvokte he dhyAne zrAtarau / purante muHkhena kaSTenAnto'jAvo yayoste purante / cirasaMstute ciraMtano'nAdivAn saMstuto jIvAnAM paricayo'sti yAnyAM te cirasaMstute / aprazaste masImase / prayatnena parihRtya / tu punaH kRtAnyAso jAvanAdintiH kRto vihito'nyAso dhyAnasya punaH punaH sevanaM yena IdRzaH pumAn / prazastamuttamaM dharmya dhyAnaM cittasyaikAmyaM / zrAroDhuM prAptuM / arhati yogyo bhvtiityrthH|| 10 // atha zlokaghayena prazastadhyAnasyaiva prakaraNamAha Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. zradhyAtma sAraH saTIkaH // 165 GANGACASSAGARGASCARSA bhAvanA dezakAlo ca svAsanAlaMbanakramAn / dhyAtavyadhyAtranuprekSAlezyAliMgaphalAni ca // 101 // jAvaneti-jAvanA jnyaanaadikaaH| tathA dezakAlau dezo dhyAnayogyavijanAdipradezaH, kAlazca dhyAnAvasarastau / tathA svAsanAkhaMbanakramAn su zojanaM dhyAnAvirodhi zrAsanaM padmAsanAdikaM, zrAlaMbanaM ca yadavalaMbya dhyAnamadhirohati tat vAcanAcAdikaM, kramazca manorodhAdikastAn / ca punaH / dhyAtavyadhyAtranuprekSAlezyAliGgaphalAni dhyAnu yogyAnyAjhAdIni dhyAtavyAni, dhyAtArazcApramattasAdhvAdayaH, anuprekSA ca dhyAnottarakAlAgatAnityatAdicintA, khezyAzca dhyAtRzunAzayarUpAstejaHpadmAdikAH, liGgAni ca jinavacanazradhAdIni, phalAni ca svrgmoksspraaptyaadiiniityrthH||11|| jJAtvA dhayaM tato dhyAyeccatasrastatra jAvanAH / zAnadarzanacAritravairAgyAkhyAH prakIrtitAH // 10 // | jJAtveti-jJAtvA proktarUpANi jAvanAdiphalaparyantAni vakSyamANaprakAreNa viditvaa| tatastadanantaraM dharmya dharmadhyAnaM |dhyaa-2 yet dhyeyaM prati ekatAnamanA vicintayet / tatra teSu dhyaansaadhnessu| jAvanA jAvayati vAsayati AtmAnaMdhyAnayogyaM karoti yAnistAH / ctmrshcturvidhaaH| jJAnadarzanacAritravairAgyAkhyAH, tatra jJAne sati manaso dhRtivizuddhiH sUtrArthayorjagato'pi ca sAraM vetti jIva iti nityaM zrutAnyAsaparo jJAnanAvanAnAvito navati / tathA darzane prayatnaparasya jIvasya prazamasaMveganirvedAnukaMpAstikyarUpaM jinazAsane sthairya javatIti drshnnaavnaa| tathA jIvasya navakarmAnAdAnaM pUrvakRtanirjaraNaM zulakarmAdAnaM ca cAritrAnavatIti cAritrajAvanA / tathA vairAgyAt suviditajagatsvajAvo viSayasaMgarahitaH saptajayava // 16 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PORNS*%ALCARRORAGEAM rjita ihalokaparalokAzAvipramukto javatIti vairAgyannAvanA, proktArtharUpA zrAkhyA'nidhAnaM yAsAM tAH tathA / prakIrtitAH kathitA ityrthH||10|| nAvanAphalamAhanizcalatvamasaMmoho nirjarA pUrvakarmaNAm / saMgAzaMsAjayochedaH phalAnyAsAM yathAkramam // 13 // nizcalatvamiti-AsAMproktarUpANAM naavnaanaaN| yathAkramamuddezAnukrameNa / phalAni kAryANi vakSyamANarUpANi jvnti| tAnyAha-nizcalatvaM jJAnalAvanayA dhyAne jAtopasarge'pi nizcalatvaM najatItyevaM sarvatra kriyAsaMbandho yojyaH / tathA'saMmoho darzanalAvanayA sUkSmalakSye devamAyAdau mano no muhyati / tathA pUrvakarmaNAM nirjarA cAritranAvanayA pUrvakRtakarmaNAM yo javati / tathA saMgAzaMsAnayobedo vairAgyanAvanayA rAgAdeH saMgasyojayalokAzaMsAyAH saptavidhajayasya cochedo vinAzo dehaadimmtvtyaagaanvtiityrthH|| 103 // samuditajAvanAyA viziSTaphalamAhasthiracittaH kilaitAniyati dhyAnasya yogyatAm / yogyataiva hi nAnyasya tathA coktaM parairapi // 10 // sthiracitta iti-kileti satyena / etAniH proktarUpajAvanAntiH / sthiracitto nizcalamanodhAraNAvAn dhyAtA / dhyAnasya proktarUpasya / yogyatAM sAmarthya / yAti prApnoti / hi nizcayena / anyasya nAvanAvirahitasya / yogyataiva dhyAnasAmarthyameva / na syAt / tathA ca parairvyAsAdibhirapi / uktaM kthitmityrthH|| 104 // BRECIRCREASEARCLASS Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamapravaM. adhyAtma sAraH saTIka // 166 // GECESSAGISAGIOGEAR yaccoktaM tadAhacaJcalaM hi manaH kRSNa pramAthibalavadRDham / tasyAhaM nigrahaM manye vAyoriva supuSkaram // 15 // - caJcalamiti-he kRSNa he janArdana hi sphutt| mano'ntaHkaraNaM / pramAthibalavatu pramAnAti vilomayati svanAvarucidharmAnityevaM zIlaM pramAthi tacca tadbalaM ca sainyaM tat / dRDhamatigADhAnubandhyanivAryavegavaccaJcalaM capalamAturaM vartate / tasya manasaH / nigrahaM nirodhaM / vAyoriva pranaJjanasyeva / suSkaraM mahAkaSTasAdhyaM / ahaM manye vitarkayAmi ityarthaH // 105 // zrIkRSNa zrAhaasaMzayaM mahAbAho mano zarnigrahaM calam / zranyAsena tu kaunteya vairAgyeNa ca gRhyate // 106 // asaMzayamiti-mahAbAho he mahAnuja arjuna / etat asaMzayaM sandeharahitaM yathA navati tathA / calaM tarakhaM / manaH cittaM / urnigrahaM mahAkaSTena nirodhanIyamasti / tathApi kaunteya he kuntAnandana / anyAsena punaH punaH paThanapAunazrava mananakaraNamanorodhopayogapareNa navanamanyAsastena / ca punH| vairAgyeNa saMsArAdyaudAsInyapariNAmena / gRhyate yoginirvazIkriyate ityarthaH // 106 // asaMyatAtmano yogo suHprApa iti me mtiH| vazyAtmanA tu yatatA shkyo'vaastumupaaytH||10|| asaMyateti-he arjuna yogo dhyAnarUpaH zivopAyo manaHsthairya vaa| asaMyatAtmano na saMyato'kRtazAstroktaniyamaH sa cAsAvAtmA ca jIvo mano vA tasyAnanyAsinaH / puSpApaH prAptamazakyo vartate / ityevaMvidhA / me mama / matibudhirasti / // 166 // Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 CISC-CROCOST tu punaH / vazyAtmanA vazyaH svAyatta zraAtmA mano yasya sa tena tu / yatatA prayatnaM kurvatA / upAyato jAvanAdisAdhanataH avAptuM dhyAnayoga prAptuM zakyaH samartha ityarthaH // 10 // utArthasya saMvAdamAha___ sadRzapratyayAvRttyA vaitRSNayAvahirarthataH / etacca yujyate sarva jAvanAjAvitAtmani // 17 // / sadRzeti-bahirarthato vissyaantrtH| sadRzapratyayAvRttyA sadRzaH svAtmanA sAdhyena vA samAnaH pratyayo bodho vimalamatyupayogo vA tenAvRttiH punaH punAvRttyanyAsastayA vaitRSNyAt vigatA tRSNA gRdhiryasya tanAvo vaitRSNyaM tasmAt jogAditRSNAvarjanAt mano vazyatAmeti / etacca etatpUrvoktaM kRSNArjunasaMvAdarUpaM / sarva samagraM / nAvanAjAvitAtmani nAvanAniH proktarUpAni vito vAsito ya zrAtmA mano jIvasvalAvo vA tasmin / yujyate ghaTamAnamastItyarthaH // 10 // dhyAnocitadezamAhastrIpazuklIbapuHzIlavarjitaM sthAnamAgame / sadA yatInAmAitaM dhyAnakAle vizeSataH // 10 // // | strIpazciti-strIpazuklIbazIlavarjitaM strI nArI, pazavo gavAdayaH, kvIbAH SaMDhAH, suzIlAH pAradArikAdayaH eSAM dhandhe kRte, tairvarjitaM rahitaM sthAnamavasthAnaM gRhAdi / yatInAM munInAM Agame jainasidhAnte / sadA sarvadApi / zrAjJaptaM sa/ manujJAtamasti / tahi dhyAnakAle dharmadhyAnAvasare tu|vishessto'tiprytnto yatiniH proktalakSaNe sthAne stheymityrthH||10|| dezasyaiva vizeSatAmAha CEOSACSCACCASSESCAMER Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamapravaM. zradhyAtma sthirayogasya tu grAme'vizeSaH kAnane vane / tena yatra samAdhAnaM sa dezo dhyAyato mataH // sAraH | sthirayogasyeti-tu punaH / sthirayogasya sthirA nizcalA nirvikArA iti yAvat yogA manovAkAyavyApArA yasya yo. saTIkaH ginastasya / grAme nUrijanasaMkIrNe nagarAdau / kAnane vijnaarnnye| vane puSpaphalAdizojite mhaaraame| avizeSaH sarvatra sama vRttitvAnna nyUnAdhikyaM / tena proktakAraNena sthirayogasya tu| yatra yasmin graamaadideshe| samAdhAnaM dhyeyavastuni cittasyaikAgya // 16 // javati / sa dezaH kSetrasthAnaM / dhyAyato dhyAnaM kurvato yoginH| mtHkthitH| tatsamAdhAnaM vinaa'nyniymonaastiityrthH||11|| zratha kAlaghAramAhaKI yatra yogasamAdhAnaM kAlo'pISTaH sa eva hi / dinarAtridaNAdInAM dhyAnino niyamastu na // 11 // yatreti-yatra yasmin rAtridivAdikAle / yogasamAdhAnaM yogasya dhyAnayogasya manovAkAyalakSaNasya vA samAdhAnaM dhyeye nirantaro khayo javati / hi nizcayena / kAlo'pidhyAnAvasaro'pi / evo'vdhaarnne| tena sa proktarUpa evaikaH / iSTaHpramANaM dhyAnino dhyAnakatuH / dinarAtridANAdInAM dinaM divaso rAtrizca nizA kSaNazca nimeSacatuSkamAnakAlaH, te zrAdayo yeSAM. zrAdipadAnmuhUrtAdayo grAhyAH, teSAM / niyama zrAvazyakatArUpeNa dhyAnAya nirdhAraniyamanaM / neti nAstItyarthaH // 111 // zatha zrAsanadhAramAha- . yaivAvasthA jitA jAtu na syaadhyaanopghaatinii| tayA dhyAyenniSalo vA sthito vA zayito'thavA // 11 // yaiveti-yA kAcidanirdiSTanAmakA / avasthA dehAvayavanivezAvasthAnaM / jitA nUyasA'nyAsena paricitA dhyAnAnu Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khatvenAnujUteti yAvat / dhyAnopaghAtinI dhyAnasya prakrAntadharmyasya upaghAtinI vinAzinI vyAghAtakAriNIti yAvata / jAtu kadApi / na syAnna navet / tyaa'vsthyaa| niSAH padmAsanAdinopaviSTaH / vaa'thvaa| sthitaH kAyotsargAdinovaM tiSThan / vA'thavA / zayito darjAdizayyAyAM suptaH san dhyAyet dhyAnalayaprApto jvedityrthH||11|| dhyAne dezakAlAsanAnAM niyamaH kiM na kriyata ityArekAyAmAhasarvAsu munayo dezakAlAvasthAsu kevalam / prAptAstanniyamo nAso niyatA yogasusthatA // 113 // tA sarvAsviti-sarvAsu samagrAsu / dezakAlAvasthAsu uddezAnukrameNa grAmavanAdyaharnizapadmAsanazayitAdirUpAsu / munayo yogIzvarAH / kevalaM sarvapradhAnaM kevalajJAnaM / prAptA lejire khajante lapsyante ca / tattasmAtkAraNAt / zrAsAM dezakAlAvasthAnAM / niyamo'mukenAvazyakatA / na jinamate nAsti / kiM tu yogasusthatA yogAnAM sthairyameva / niyatA dhyAnAya nizcitA jinairityrthH|| 113 // atha zlokaSyenAlaMbanadhAramAha___ vAcanA caiva pRchA ca praavRttynucintne| kriyA cAlaMbanAnIha saddharmAvazyakAni ca // 114 // | vAcaneti-iha dhyAnArohaNe / vAcanA sUtrArthayoH paThana pAThanaM ca / eva pAdapUraNe / caH punararthe / pRSThA ca saMzayanivRttaye vinizcityartha ca sUtrArthayoH zaMkitasthAnasya gurvAdeH sakAzAt pRcanaM / tathA parAvRttyanucintane parAvRttiH pUrvAdhItasya punaH punaruSartanaM anucintanaM ca sUkSmArthAnAM manasA AlocanaM te / tathA kriyA ca pratyupekSaNAdikA / tathA PASTA AHORASX* * Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtma sadharmAvazyakAni ca san samIcIno dharmaH kSamAdipariNAmarUpaH AvazyakAni ca sAmAyikAdIni / etAni pUrvoktAni sAraH AlaMbanAnidhyAnasaudhArohaNe samAzrayA avakhaMbanIyAni javanti,etAnyAlaMbanAnyAzritya dhyAnazikharaM prAmotItyarthaH 114 saTIkA Arohati dRDhavyAlaMbano viSamaM padam / tathArohati sadhyAnaM sUtrAgholaMbanAzritaH // 115 // // 16 // ArohatIti-yathA dRDhavyAkhaMbano dRDhaM baliSThaM vyaM rajjvAdipadArthastadAkhaMbanaM mahArgatAnnigamanAyAdhAro yasya sH| etAdRzaH pumAn / viSamamati'staraM / padaM gartakUpAdisthAnaM / zrArohati tanmastakamadhigati tathA tenaiva prakAreNa / sUtrAdyAlaMbanAzritaH sUtraM sUtravAcanA tat Adi yeSu, zrAdipadAtpRSThAdayo grAhyAH, tAni ca tAni bAlaMbanAni ca tAnyAzritaH san / sadhyAnaM satpradhAnaphaladAyaka zreSThaM dhyAnaM dharmya / zrArohati dhyAnaprAsAdazikharasthito javatItyarthaH // 115 // thAlaMbanameva stauti| aalNbnaadrodbhuutprtyuuhryyogtH| dhyAnATyArohaNatraMzo yoginAM nopajAyate // 116 // zrAkhaMbaneti-zrAkhaMbanAdarodbhUtapratyUhakSyayogataH AlaMbanamuktarUpaM tasmin ya zrAdaro bahumAna zrAntarIyaprItiriti yAvat tenodbhUtaH samutpanno yaH pratyUhAnAM dhyAnavighnAnAM kyo vinAzastasya yo yogo dhyAne vighnAnAvaprAptistasmAt / hayoginAM dhyAninAM / dhyAnAdyArohaNaghrazo dhyAnamevAdhiH parvatastasmin yadArohaNaM AlaMbanajatasopAnAdhvanA mastake gamanaM tasmAdyo baMzo'dhaHpatanaM sH| nopajAyate naivotpadyata ityarthaH // 116 // // 16 // Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S CORICASACROCRECACT zratha kramaghAramAhamanorodhAdiko dhyAnapratipattikramo jine / zeSeSu tu yathAyogaM samAdhAna prakIrtitam // 117 // mana iti-jine kevalini / muktigamanakAle manorodhAdikaH prathamato bAdaramanoyoga, tatastameva sUna, tato bAdaravAgyogaM, tatastameva sUkSmaM, tato bAdarakAyayogaM, tatastameva sUdana rodhayati uktakrameNa manovAkkAyavyApArasya mUlato'jAvaM karoti tadpaH / dhyAnapratipattikramo dhyAnasya yA pratipattiH pravRttiH prAptirvA tasyA yaH kramaH paripATI sa syAt / tu punH| zeSeSu zeSAH kevalivyatiriktA apramattAdidmasthadhyAninasteSu / yathAyoga svakIyasvakIyayogyatAnurUpaM samAdhAna manoyogAdisthairyameva javatIti prakIrtitaM kathitaM, na tu kramazo rodhanamityarthaH // 117 // atha paDriMzatyA zlokAtavyadhAramAha- . thAjJApAyavipAkAnAM saMsthAnasya ca cintanAt / dharmadhyAnopayuktAnAM dhyAtavyaM syAccaturvidham // 11 // AjJeti-dharmadhyAnopayuktAnAM dharmamayaM yaddhyAnaM tasmin ye upayuktA viracitopayogAsteSAM / zrAjJApAyavipAkAnAM patra vicayapadasyAdhyAhAraH kAryaH tena zrAjhAvicayaM yasyA naMge saMsArapAtAdirUpaM mahannayaM vartate nRpAdezalaMgavat sAjhA jinAgamarUpA vANI tasyA yo viziSTo vividho vA cayo nirNayakaraNarUpopacayo yatra tadAjhAvicayaM prathama pAyA jJAnAdivinAzahetujUtA rAgAdayasteSAM kaSTahetutvena nirdhAraNaM apAyavicayaM dvitIyaM / vipAkaH karmaNAmudayastasya yo vicayo gatyAdirUpeNAvazyapuSTaphaladAyitvena nirdhAraNaM vipAkaviSayaM teSAM / ca punaH / saMsthAnasya khokAkArasya / cintanAt tasminnanAdipa-13 Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %ANC pazcamapracaM *ISRAC adhyAtma-1 righramaNanirdhAraNAt saMsthAnavicayaM caturtha / iti dhyAtavyaM dhyeyavastu / caturvidhaM pUrvokta catuHprakAraM syaannvedityrthH||11|| sAraH tatra tAvadAjJAvicayamAhasaTIkA nayanaMgapramANADhyAM hetUdAharaNAnvitAm / AjJA dhyaayejinenddaannaampraamaannyaaklNkitaam||11|| // 16 // | nayanaMgeti-tatra tAvaddhyAturvakSyamANasvarUpeNa jinAjJA dhyAtavyA-he prANin yatheyaM jinAjJA / nayanaMgapramANAnyAM nayA naigamAdayaH, naMgA arthavikalpAH syAdastyAdayaH sapta naMgyaH, pramANaM yAthArthyena sarvajJeyarAzau vyApanaM tenaiva-paraiH khaMDayitumazakyaM, tairADhyA pUrNA vyAptA tAM dhyAyet, yathA'ho sakaladoSavarjitA yazreyaM jinAjJA vartate'to neyamasarvajJapraNItA, tathA nAsti hariharAdInAM keSAmapi vizve'tastAmeva sulakSaNAM jaja ityevaM sarvapadeSu saMbandhayojanA jJeyA / tathA hetUdAharaNAnvitAM hetavo jIvAnAditAdijJApakA udAharaNAni ca saMsArAsAratAdidarzakadRSTAntAstairanvayavyatirekarUpairanvitA yuktA tAM / tathA'prAmANyAkalaMkitAM apramANaM pramANAjAvo'yathArthAnunavo ghrAntikAnaM veti yAvat tannAvosprAmANyaM tena yA'kalaMkitA tad doSarahitA tAM jinenDANAM jinezvarANAM / AjJAM hAdazAMgIrUpAM vANIM / dhyAyet aho nayanipuNA'kalaMkA jinavANItyevamekAgramanasA cintyedityaahaavicymityrthH|| 11 // hitIyanedamAha| rAgadveSakaSAyAdipImitAnAM januSmatAm / aihikAmuSmikAMstAMstAnnAnApAyAn vicintayet // 12 // rAgaSeti-rAgaSakaSAyAdipImitAnAM rAgo raJjanAjilASAdirUpA premakriyA, So'prItyarucyAdipariNAmajA veSa CI********* E ROLORSCIENCE // 16 // Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kriyA, kaSAyAH krodhAnimAnakApavyatRSNAninivezajA kriyA, te Adayo yeSAM, AdipadAdiSayAjJAnAdayo grAhyAH, taiH pImitA marditAnimAnAsteSAM / januSmatAM janurjanmAsti yeSAM teSAM prANinAM / aihikAmuSmikAn aihikA ihavartamAnanavasaMbandhinaH, AmuSmikAca navAntarasaMbandhinaH, tAn unnayalokasaMbandhinaH / tAMstAna apAratvena vaktumazakyAn / nAnApAyAn nAnA zArIrikamAnasikachedanAnedanopamAnapurvanAjIvikA'rgatyAdinedena vividhA ye'pAyAH kaSTAni tAn / vicintayet aho rAgeNa kRtaHprANinAM kohagalayAnakakaSTanaro navati ityevaM karuNAlayayukto lavedityarthaH // 10 // zratha tRtIyajedamAhadhyAyetkarmavipAkaM ca taM taM yogAnujAvajam / prakRtyAdicaturnedaM zujAzunavijJAgataH // 11 // / dhyAyediti-yaM yaM karmavipAka karmaphalodayaM narakAdiSu prasighatayA jIvA vedayanti / taM taM yogAnulAvajaM yogA mano-18 vAkkAyavyApArAsteSAM yo'nunAvaH sAmarthya tasmAjAtaM samudbhUtaM / prakRtyAdicaturnedaM prakRtiriti padaikadeze padasamudAyopacArAt prakRtivandhaH karmaNAM jJAnAvaraNAdisvajAvaH sa AdiryeSAM, AdipadAt sthitivandharasabandhapradezabandhAH, bodhyAH, tena caturvidhaM catuHprakAraM / zujAzujavijAgataH zunaM puNyaprakRtirUpaM vicatvAriMzadhiM, azunaM ca pApaprakRtirUpaM vyazItijedajinnaM, tadrUpo yo vijAgaH pRthakpRthaksvarUpayuktaH tataH / karmavipAkaM karmaNAM phalodayaM dhyAyet tattatkarmodayavazavatino jantUn cintayan vairAgyalayaM gadityarthaH // 11 // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtma sAra: saTIkA AKASHAASANSARAKASH zratha kAviMzatyA zlokaH saMsthAna vicayaM caturthanedamAhanayAsthitilaMgAdiparyAyarlakSaNaiH pRthak / nedairnAmAdinirlokasaMsthAnaM cintayenatam // 12 // kA satpAdeti-utpAdasthitinaMgAdiparyAyairnRtaM lokAkAraM cintayediti saMbandhaH / atra kalyANAmiti padamadhyAhArya / tato vyANAmatpAdaH sarveSAM vastUnAM vartamAnaparyAyasya vyayenAnAgataparyAyatvenonavanaM, yathA vArtamAnikena jIvAH zujAzAjapariNAmena utpadyante vinazyanti ca / tathA dharmAstikAyo gatisAhAgyasaMbandhena, adharmAstikAyaH sthitisaMbandhena, nano'vagAhena, paramANumaNukAdisaMyogaikaguNakRSNatvAdipaJcavarNapazcarasagindhASTasparzapaJcasaMsthAnatvenotpadyante / sthitistu svakIyasvakIyakanyArthena sarveSAM dhrauvyatvaM nityatvaM zrAdyantayorgrahaNAnmadhyasyApi grahaNamitinyAyAt vyaya utpAdavadatI vanasaMbanna sarveSAM vinAzitvaM / naMgAzca sarveSAmathevikahapAH arthAntaragamanaprakArA vA te zrAdayo yeSAM, zrAdizabdAtparimANAdayo grAhyAH, taiH paryAyairvizeSadhamaiH / khakSaNairdharmAstikAyAdInAM gatisahAyAdhaiH svruupaiH| pRthak jinnasattAkatvaM / jedaiH skandhadezapradezacetanAcetananaranAryAdirUpaiH nAmAdijirnAmasthApanAkAlakSetraSavyanavajAvainidepaiH nRtaM paritaM lokasaMsthAnaM caturdazarajApramitalokasyAkAraM cintayet vastudharma vijAvayedityarthaH // 12 // cintayettatra kartAraM noktAraM nijakarmaNAm / arUpamavyayaM jIvamupayogakhalakSaNam // 13 // cintayediti-tatra lokasaMsthAnanirdhAraNe madhye vA / nijakarmaNAM svakIyasvakIyakarmaNAM / kartAraM niSpAdaka / noktAraM svakatakarmaphakhanoginaM / arUpaM niraJjanasattApekSayA nirAkAraM / avyayamasaMkhyapradezAvasthitatvenAvinAzinaM / upayoga // 17 // Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svalakSaNaM upayogo zAnadarzanarUpaH sAmAnya vizeSabodharUpo vA cetanAvyApAraH sa eva svalakSaNaM svatattvajJApakanijasva rUpaM yasya sa taM / jIvaM prANinaM / cintyetyaayedityrthH|| 13 // tasya ca paJcabhiH zlokairvakSyamANalakSaNaM javAnonidhi mustaraM cintayedityAhaI tatkarmajanitaM jnmjraamrnnvaarinnaa| pUrNa mohamahAvataM kAmaurvAnalajISaNam // 14 // / taditi-tatkarmajanitaM tasya jIvasya karmANi tatkRtakANItyarthaH tairjanita utpAdito yastaM / tayA janmajarAmarapavAriNA janma navAntaraprAptiH, jarA ca vayohAniH, maraNaM ca prANatyAgalakSaNaM, teSAM unke kRte tadrUpaM yakAri jalaM tena / pUrNa nRtaM / tathA mohamahAvarta moho mithyAtvamohanIyAdirUpastadrUpo mahAnAvoM mahAjalanamo yatra sa taM / tathA kAmaurvAnakhajIpaNaM kAmo madanavikAraH sa evaurvAnalo vamavAgnistena jISaNo mahAjayajanakastamityarthaH // 12 // thAzAmahAnilApUrNakaSAyakalazobalat / asahikalpakalolacakraM dadhatamukatam // 15 // PII zrAzeti-AzAmahAnikhApUrNakaSAyakakhazokhat AzA jogAditRSNA saiva mahAnilo mahAnatipranato'nilo vAyu stena pUNoM nRtAH kaSAyAH krodhAdayasta eva kalazAH pAtAkhakuMjAstecya unbakhat chadhvaM zikhAjAvaM gancat / etAdRzamasavikapakajhokhacakra asanto'sundarAH pAparUpA vikalpA hiMsAdimanorathAstadrUpA ye kajholA bRhattaraMgAsteSAM cakra samUhaM / sataM atizayena pravRdharUpaM / dadhataM dhArayantamityarthaH // 125 // hRdi zrotasikAvelAsaMpAtapuritakramam / prArthanAvalisaMtAnaM puSpUraviSayodaram // 16 // AAAAAAACARKAR 982 % Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma sAraH saTIka // 17 // ASASKARSHAUS hRdIti-hRdi zrotasikAvelAsaMpAtaritakramaM hRdi manasi gatA yA zrotasikA injiyajanitavikArapravAhavegavatI dhArA saiva velA kUlacatuSTayapUrajalavRdhistasyA yaH saMpAto'tiprAgnArastena puratikramo purkhadhyo yastaM / tathA prArthanAvanisaMtAnaM prArthanA viSayasukhAdikAmanA saiva valayo latAstAsAM santAno vitAno yasmin sa taM / tathA puSpUraviSayodaraM puSpUramupAyakoTinirapi pUrayitumazakyaM viSayaH zabdAdipaJcavidhAsvAdastadrUpamudaraM madhyanjAgo yasya sa tmityrthH|| 126 // ___ ajJAna'rdinaM vyApachidyutpAtonavanayam / kadAgrahakuvAtena hRdayotkaMpakAriNam // 17 // __ajJAneti-tathA'jhAnardinamajhAnamabodhaH saMsAre sukhajrAntyAdirUpamiti yAvat tadrUpaM purdinaM medhairASThAditadigrUpaM / / tathA vyApavidyutpAtonavanayaM vividhA yA Apado vipattayo vyApadaH tadrUpA yA vidyuto dAminyastAsAM yaH pAtaH patanaM tenonnavatsamutpadyamAnaM jayaM mahAnItiryatra taM / tathA kadAgrahakuvAtena kutsita AgrahaH kadAgraho garhitAgraha iti yAvat tadrUpo yaH kuvAto purvAtastena / hRdayotkaMpakAriNaM hRdayaM vakSaHsthalaM tasya ya utkaMpaH pracuravepanaM taM karoti yastaM / iti||12|| vividhavyAdhisaMbandhamatsyakanchapasaMkulam / cintayecca navAMjodhiM caladdoSAdhipurgamam // 10 // vividheti-tathA vividhavyAdhisaMbandhamatsyakalapasaMkulaM vividhA anekajAtIyapracurA vyAdhayo rogAstaiyaH saMbandhaH prAsulovena saMyogastadrUpA ye matsyA USAH kapAzca kUrmAstaiH saMkulo yastaM / tathA caladdoSAdigama calanta zrAtmanazcAzcaTyotpAdakA ye doSA rAgaSamohAdinirjanitA asthairyasvajAvAstadrUpA ye'SayaH parvatAstaiImo duHkhenAvagAhyo yastaM / X // 17 // Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uktavizeSaNaviziSTaM javAMnodhiM nava evAMnodhiH samupastaM / cintayedekAgramanasA tatsvarUpaM dhyAyedityarthaH / atroktavakSyamANayoH samughapravahaNasvarUpayorupanayaH svadhiyA kaaryH|| 12 // punaH paJcaniH zlokairasyaiva nistaraNopAyaM dhyAyedityAhatasya saMtaraNopAyaM samyaktvadRDhabandhanam / bahuzIlAGgaphalakaM jJAna niryA mikAnvitam // 12 // tasyeti-etAdRzaM cAritrapravahaNaM zritA budhA nirvANanagaraM gabantIti paJcamazlokena sNbndhH| kIdRzaM cAritrapravahaNamityAha-tasya navodadheH saMtaraNopAyaM samyakaprakAreNApunarAvRttyA taraNaM pAragamanaM saMtaraNaM tasya ya upAyazcAritrapra-4 vahaNarUpasAdhanaM tat / tathA samyaktvadRDhabandhanaM samyaktvaM sudevagurudharmeSu zuSazramAnaM tadeva dRDhaM balavattaraM bandhanaM nizcalAjaMgatAyai kRtAyasapaTTarajvAdiveSTanarUpasthairya yasya tat / tathA bahuzIlAGgaphalakaM vahUnyaSTAdazasahasrapramitAni zIlAgAnyAcArapranedAstAnyeva phalakAni kASThapaTTakA yasmiMstat / tathA jJAnaniryAmakAnvitaM jJAnaM sadbodhastadeva niryAmako jaladhimArgakazcitrapustakadharaH puruSastenAnvitaM sahitamiti // 12 // __ saMvarAstAzravaliDaM guptiguptaM samantataH / AcAramaMjhapoddIptApavAdotsarganUSyam // 130 // saMvareti-tathA saMvarAstAzravavidha saMvarazcAritrapazcakAdirUpaH saptapaJcAzadhio'ninavakarmapravezanirodhastenAstaMgatAnyanAvaM nItAnyAzravA navakarmajalapravAhapravezamArgAsta eva viSANi randhrANi yasya yasmin vA tat / tathA samantataH sarvato digvidinu / guptiguptaM guptinirmanoguptyAdinnistisRnirguptaM kRtarakSaNaM yasya tattathA / tathA zrAcAramaMjhapoddIptApavAdo Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtmatsargajUSyaM zrAcArA jJAnAcArAdipazcAcArAsta eva maMmpA janavizrAmasthAnAni tairuddIptaM prazojamAnaM apavAdotsarganUSyaM| narapavAdAtsaganUpayApazcamapravaM. sAraH apavAdaH kAraNavizeSe samAcaraNIyo mArgaH, utsargazca sadAsamAcaraNIyo mArgastAveva nUSyaM nUmikAyugmaM yasya tditi||13|| saTIka asaMkhyairdharaiyodhairchaHpradhRSyaM sdaashyaiH| sadyogakUpastaMjAgranyastAdhyAtmasitAMzukam // 131 // ___ asaMkhyairiti-tathA'saMkhyene vidyate saMkhyA parimANaM yeSAM taiH / purdharaipuHkhena dhriyante mohAdipratipakSintiH rudhyante // 17 // dAti tathA taiH / sadAzayaiH santaH saMyamapariNAmarUpatvena zujA zrAzayA adhyavasAyasthAnAjidhAnAstadrUpaiH / yodhaiH su nttaiH| supradhRSyaM duHkhena pradharSituM parAlavituM zakyaM rAgAdizatrunnistat praghRSyaM / tathA sadyogakUpastaMjAgranyastAdhyA-17 smasitAMzuka san samIcIno yogo mokSopAyasevanaM sa eva kUpastaMnA pravahaNamadhyagatamahonnatasthUNA tasyAne zikhare nyastaM mA sthApitaM yadadhyAtma jJAnakriyAzuddhirUpaprojvalamanaHpariNatimayaM sitAMzuka dhavaladhvajapaTaM yasya taditi // 131 / / tpo'nukuulpvnonntsNvegvegtH| vairAgyamArgapatitaM cAritravahanaM zritAH // 13 // tapa iti-tapo'nukUlapavanodbhUtasaMvegavegatastapo'nazanAdi ghAdazavidhaM tadeva karmarajoharaNapravaNasvAdanukUlapavanaH pRSThagAmI vAyustadAcaraNA'bhUto yaH saMvego mokSAbhilASastapo yo vega upAyapravRttAvekAgratakSyatAvatI zIghragatistataH / bairAgyamArgapatitaM vairAgyaM saMsArAdyaudAsInyaM tadrUpo yo mArgaH panthAstatra patitaM samavatAritaM yattat / etAdRzaM pUrvoktavizeSaNaviziSTaM cAritravahanaM saMyamarUpaM pravahaNaM ghiratirUpA nau tat / zritAstasmin praviSTA ityarthaH // 13 // // 17 // smnaavnaakhymnyjssaanystscittrtntH| yathA'vighnena gaDanti nirvANanagaraM budhaaH|| 133 // CCCC Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NUSKOSHOUSESSICALE sannAvaneti-sanAvanAkhyamaJjaSAnyastasaccittaratnataH satyo jagajIvahitAvahatvAtsamIcInA yA jAvanA anityAdi-18 kAstA evAkhyA ajidhAnAni yAsAM tAH, tAzca tA maJjUSAzca mahApeTikAstAsu nyastAni saMrakSaNAya prayatnataH sthApi| tAni saccittAni zujamanAMsi tAnyeva ratnAni ttH| yathA yena prakAreNa / avighnena nirvyaaghaaten|budhaaH snnaavpNmitaaH| nirvANanagaraM muktipuraM / gacchanti prApnuvanti tathA dhyAyedityarthaH // 133 // athaikAdazatiH zlokairyathA budhavRndasya mokSanagaragamanavyatikaraM vijJAya samAgavantaM mohanUpaM parAjUya dharmajUpo ja-| yati tathA dhyAyedityAha yathA ca mohapasIze labdhavyatikare sati / saMsAranATakodAzaMkApaMkAvile muhuH // 134 // yatheti-ca punaH / yathA yena prakAreNa / saMsAranATakodAzaMkApaMkAvile saMsaraNaM punaH punarnavAntareSu bhramaNaM saMsAra| stapaM yannATakaM nAnAveSanRtpAtravRndanRtyaM tasya ya unledo vinAzo naMga iti yAvat tadrUpA yAzaMkA savitarko vitrAsasta po yaH paMko malastenAvilo malinastasmin sati / murcyoH nUyaH / sAMsArikA jIvo dharmajUpena nivRtipuraM nIyante iti saMbandhaH / labdhavyatikare sati khabdhaHprApto vyatikaro vRttAnto yena sa tasmin zrute sati / mohapanIze moho mohanIyakarma ajJAnadazA vA sa eva pazcIzo mahAjirapatistasminnimitta prApte satItyarthaH // 134 // sajIkRtasvIyajaTe nAvaM UrbujhinAmikAm / zrite kurnItinauvRndArUDhazeSajaTAnvite // 135 // sajIkRteti-sajIkRtasvIyanaTe asajAH sakA yathAsaMpadyamAnA kRtA iti sajIkRtAH sainacavakRtAH svIyA Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma sAraH saTIkaH // 173 // AtmIyA jaTA yodhapuruSA yena tasmin sati / purbudhinAmikA uSTA pApAtmikA buddhiH prajJA saiva nAmAnidhAnaM yasyAH paJcamaprabaM. sA tAM / nAvaM pravahaNaM / samArUDhe sati / punItinauvRndArUDhazeSajaTAnvite puSTAH paramohAdyAtmakA nItayo viparyAsakAMtavAdAdirUpavyavahArapadhAsta eva nauvRndaM tasminnArUDhA niviSTAH zeSanaTA rAgAdivIrAstairanvitaH parikaritastasmin zrAgate stiityrthH|| 135 // Agachatyatha dharmezajaTaughe raNamaMjhapam / tattvacintAdinArAcasInUte samAzrite // 136 // AgavatIti-atyanantaraM mohapasIzaM raNasaUM vilokyAnantaraM / dharmezajaTaughe dharmazcAritradharmastasyezo nRpaH kRtasakalajayo'rhan tasya ye jaTA vimalabodhAdayo vIrAsteSAM ya ogho mahAvRndaM tasmin / tttvcintaadinaaraacsjiijuute| tattvAni sahajasvarUpAdivastulAvAsteSAM yAni cintanAni samyagAlocanAni tAnyeva nArAcA purnedyannedakasutIdaNakakapatrANi taiH kRtvA sajIjUte saMvarmite sati / samAzrite dharmajUpaparikarite / raNamaMjhapaM yuddhAzrayamahIsthalaM / zrAgati samAyAti satItyarthaH // 136 // mitho lagne raNAveze smygdrshnmNtrinnaa| mithyAtvamaMtrI viSamAM prApyate caramAM dazAm // 13 // |2| mitha iti-miyo pyordharmamohanRpayoH sainyayoH prsprenn|rnnaaveshe yusaraM lagne pravRtte sati / samyagdarzanamaMtriNA 8 // 17 // samyagdarzanaM yathArthavastusvarUpazradhAnAtmakaM tadeva maMtrI suvicArakRtadIrghadarzI sakalarAjakAryakaraNadado dhrmnRpaamaatysten|| MORTALISSA*** Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAstaiH / kaSAyacaraTA jaya vikhAsamAtreNava / iti // 30 // ECOMMOCRACCOCAA%ER yathA mithyAtvamaMtrI sarvAnyAyapravartita vizvastasohI mohanRpAmAtyaH / viSamAM sarvathA'sattArUpAM caramA samUlakSyakaraNataH prANAntarUpAM / dazAmavasthAM / prApyate nIyate tthetyrthH|| 137 // lIlayaiva nirudhyante kaSAyacaraTA api / prazamAdimahAyodhaiH zIlena smarataskaraH // 130 // __lIlayeti-prazamAdimahAyodhaiH prazamaH kSamA zAntizca sa AdiryeSAM, AdipadAnmArdavArjavAdayo grAhyAsta eva mahAyodhA mahAvIrAstaiH / kaSAyacaraTAH kaSAyA anantAnubandhyAdikrodhAdayaH pomazasaMkhyakAsta eva caraTAH svaprajopajvakAriNaH paMthaghAtakadhATikAste / lIlayaiva vilAsamAtreNaiva / nirudhyante nitarAM sattAto nirudhAH kriyante / api punaH zIlena brahmacaryeNa / smarataskaraH kAmamalimbuco nirudhyata iti // 13 // hAsyAdiSaTUluMTAkavRndaM vairaagysenyaa| nijAdayazca tADyante zrutodyogAdini TaiH // 13e|| hAsyAdIti-yathA vairAgyasenayA viraktatAdalena / hAsyAdiSaTUDhuMTAkavRndaM hAsyaM hAsyamohanIyaM tadAdi yeSAM, zrA-16 dizabdAt ratyaratyAdayo grAhyAH, ta eva khuMTAkAH sukRtadhanApahAriNasteSAM yadvandaM gaNastat / tADyate / yathA ca / zrutodyogAdiniH zrutaM zAstraM tasmin ya udyogaH paThanacintanAdiko yatna udyamo vA sa AdiryeSAM zrAdipadAt sopayogakriyAjarapravartanAdayo grAhyAH, taiH| jaTaivIraiH / nighAdayo nisAnidhAnikApracalApracalApracanAstyAnagRghyaH / tAjyante | nihanyante tathetyarthaH // 13e| jaTAcyAM dharmazuklAcyAmArtaraujAnidhI nttau| nigraheNenDiyANAM ca jIyate jaagsNymH||140|| Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtma- paTAcyAmiti-yathA dharmazuklAnyAM dhrmshukldhyaanruupaanyaaN| naTAcyA yodhAnyAM / zrAtaraudhAnnidhau zrAtarauSadhyAna sAraH IPnAmadheyau jaTau mohavIrau jIyete parAjayaM prApyate / ca punaH / injiyANAM zrotrAdikaraNAnAM / nigraheNa svasvaviSayenyaH / saTIkaH pratyAhAreNa jayena ca / sNymo'nuprtiH| bAk zIghraM / jIyate vazaM prApyate tathetyarthaH // 140 // // 14 // kSayopazamatazcakSurdarzanAvaraNAdayaH / nazyatyasAtasainyaM ca puNyodayaparAkramAt // 141 // kSayopazamata iti-yathA kyopazamataH kSayopazamannAvaprahArataH / cakurdarzanAvaraNAdayazcakurdarzanaM netrendhiyaprAptistadAvRNotyASThAdayati hantIti yAvat tattadAvaraNaM, tadAdi yeSAM, AdipadAt acakuravadhikevaladarzanAvaraNAni grAhyANi, te / nazyanti vilayaM yAnti / ca punaH / puNyodayaparAkramAt sukRtaphalodayaprajAvataH / asAtasainyaM asAtavedanIyadalaM nazyati tathetyarthaH // 11 // saha veSagajenDeNa rAgakezariNA tathA / sutena mohanUpo'pi dharmanUpena hanyate // 14 // __ saheti-yathA SagajenpreNa laghuputreNa / tathA punararthe / rAgakezariNA jyeSThena sutena putreNa saha / mohanapo'pi sakuTuMbamohanRpo'pi / dharmajUpena dharmamahArAjena / hanyate vinAzyate tathetyarthaH // 14 // tataH prAptamahAnandA dharmanUpaprasAdataH / yathA kRtArthA jAyante sAdhavo vyavahAriNaH // 143 // tata iti-tatastadanantaraM / sAdhavo munayasta eva vyavahAriNo dezAntarIyasAMyAtrikamahAvyApAriNaH / dharmanUpaprasA // 17 // Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAUSTRUCARSAUGAECRECReCROR | dato dharmacakrikRtadayAtaH / prAptamahAnandA labdhaparamapramodAH / yathA yena prakAreNa / kRtArthAH sighasakalamanorathAH / jAyante jvntiityrthH|| 143 // vicintayettathA sarva dharmadhyAnaniviSTadhIH / IdRganyadapi nyastamarthajAtaM yadAgame // 14 // vicintayediti-dharmadhyAnaniviSTadhIH dharmadhyAnaM proktarUpaM tasminniviSTA talaye prAptA dhIvudhiya'sya muneH saH / tathA | taiH pUrvoktotpAdAdiparyAyaiH jIvasya karmajainavodadhirUpaistannistaraNopAyacAritrapravahaNarUpairmohaparAjayadharmanRpajayarUpairmunivyApArikRtArthInavanaparyantaiH prakAraiH / sarvamazeSa / vicintayet dhyAyet / anyadapi pUrvoktAdatiriktaM / IdRk proktanAvasadRzaM arthajAtaM padArthasamUhaM / yadAgame jainasidhAnte / nyastaM pratipAditaM apramattatAdikaM / tadapi vicintayedityarthaH / iti cturthdH||14|| atha SantiH zlokAtRghAramAhamanasazcenjiyANAM ca jayAdyo nirvikAradhIH / dharmadhyAnasya sa dhyAtA zAnto daantHprkiirtitH||14|| / manasa iti-yo yogii| manasazcetasaH / ca punaH / injyiANAM zrotrAdikaraNAnAM / jayAt manaindhyiyoH svAyattIkaraNAt / nirvikAradhIvimalamatiH syAt / sa uktalakSaNaH / zAnto jitakaSAyaH / dAnto damitenjiyaH / dharmadhyAnasya proktarUpasya / dhyAtA dhyAnakartA / prakIrtito jinAditiH kathita ityarthaH // 14 // Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamamaba. adhyAtmasAraH saTIkaH // 17 // proktArtha paramatena saMvAdayatiparairapi yadiSTaM ca sthitaprajJasya lakSaNam / ghaTate hyatra tatsarva tathA cedaM vyavasthitam // 146 // | parairiti-parairapi vyAsAdijirapi / yat vadayamANaM / sthitaprajJasya sthitA svAtmani sthitikaraNazIlA sthitisthApiketi yAvat prajJA budhiryasya sa tathA tasya / lakSaNaM svarUpaM / iSTaM vAchitaM / hi nizcayena / atra manainjiyajayAdiyukte dharmadhyAnadhyAtari / tat sthitaprajJalakSaNaM sarva paripUrNa / ghaTate yujyate / ca punaH / tathA tadrUpameva / idaM dhyAturlakSaNaM / vyavasthitamAgame pratiSThitamasmAnirapi coktamityarthaH // 146 // yatparairajilaSitaM tadAhaprajahAti yadA kAmAn sarvAn pArtha manogatAn / AtmanyevAtmanA tuSTaH sthitprjnystdocyte||14|| _prajahAtIti-he pArtha pRthA kuntI tasyA apatyaM pArthaH tatsaMbuddhau he'rjuna / yadA yasyAM yogadazAyAM / manogatAna hartinaH / sarvAn zrazeSAn / kAmAn zujAzubhakAmanotpattiprakArAn / prajahAti pravamati / zrAtmanA cetasA / Atmani nijasvajAve eva kevale / tuSTaH pUrNasakalelo javati / tadA uktavizeSaNavati dhyaatri|sthitprjnyH proktalakSaNaH / ucyate yogijigIyata ityrthH||14|| kuHkheSvanuhignamanAH sukheSu vigataspRhaH / vItarAgajayakrodhaH sthitadhIrmunirucyate // 14 // W // 17 // Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAMSAROGRAMCHOREONOM duHkheSviti-yo puHkheSu pratikUla viSayeSu kaSTeSu ca / anugnimanAH na nadinaM kSunitamavyagramiti yAvat manazcittaM dayasya sH| tathA sukheSu svAnukUla viSayeSu zarmasu ca / vigataspRho niranilASaH / vItarAganayakrodho vItA atikrAntA rAganayakrodhA yasya sH| muniryogii| sthitadhIH sthitaprajJaH / ucyate yoginiH procyata ityrthH|| 14 // yaH sarvatrAnajisnehastattatprApya zujAzujam / nAjinandati na keSTi tasya prajJA pratiSThitA // 14 // | ya iti-yo yogI / sarvatra sarvasmin vastujAtau / ananisneho rUkSpariNAmaH / tattat apUrvApUrva zunAzunaM mnojhaamnoiN| prApya labdhvA / nAjinandati na stauti / na aiSTi na jugupsate / tasya yoginaH / prajJA dhiiH| pratiSThitA Atmani sthaapitetyrthH|| 14e|| yadA saMharate cAyaM kUrmo'GgAnIva sarvazaH / indriyANIndriyArthenyastasya prajJA pratiSThitA // 150 // / yadeti-ayamuktalakSaNo yogii| yadA yasyAmavasthAyAM / zva yathA / kUrmaH kacchapaH / aGgAni svadehAvayavAn saMharate saMvRNoti / tathA sarvazaH srvtH| indriyArthecyaH shbdaadivissyecyH| inDiyANi zrotrAdikaraNAni / saMharate vyAvRttiM karoti / tadA tasya muneH / prajJA buddhiH| pratiSThitA Atmani vyavasthitA ityarthaH // 15 // punaH svamatamAhazAnto dAnto javedIhagAtmArAmatayA sthitH| sikasya hi khajAvo yaH saiva sAdhakayogyatA // 15 // Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaparva. lAghavArtha zapasvannAvatettA dhyAturadhikaratAtyAtmArAma adhyAtma zAnta iti yaH sAdhuH / zAnto niHkaSAyatayA damAsamujaH / daanto'ntrbhirvissyvikaarvrjitH| IgAtmArAmasAra: tayA sthita IdRk proktarUpeNa zrAtmani svasvanAve ramate vilAsaM karotItyAtmArAmastanAvastattA tayA sthita Aste / sa saTIkaH evAsya dhyAtA / kutaH? hi yasmAt / sAdhakayogyatA dhyAturadhikAritA / evo'vadhAraNe, tena saivaikA jJeyA / yaH siddhasya muktasya svajAvaH pariNAmo'sti tadrUpasvajAvatetyarthaH // 151 // // 176 // zratha lAghavArtha zukladhyAnasyApi dhyAtAramatidizatidhyAtAyameva zuklasyApramattaH pAdayorDayoH / pUrva vidyogyayogI ca kevalI parayostayoH // 15 // dhyAteti-ayameva dharmadhyAnadhyAtRtvena proktalakSaNairyukto yogI sa eva / apramattaH sarvapramAdavarjitaH sAdhuH / zukladhyAnasya vadayamANasvarUpasya / pyorAdyayoH pAdayordhyAtavyaprakArayoH / dhyAtA dhyAnI javati / paraM tvayaM vizeSaH-sa pUrvavit yadi pUrvagatazrutadharo navet tadA zukladhyAnadhyAtA navati, netrH| tathA parayozcaramayoH / tayoH zukladhyAnasyottarayoH pAdayordhyAtA'nukrameNa yogI triyogavAn sayogikevalI, so'pi trayodazaguNasthAnaparyante tRtIyapAdadhyAtA dAnavati, caturthapAdadhyAtA tu zailezyavasthAprapanno'yogikevaTayava javatItyarthaH // 15 // ayo'nupredAdhAramAhaanityatvAdyanupredA dhyAnasyoparame'pi hi / jAvayennityamatrAntaH prANA dhyAnasya tAH khalu // 153 // anityatveti-dhyAnasya proktakhakSaNasya / uparame'pi nivRttau satyAmapi / anityatvAdyanuprekSAH saMsAre sarvamanityaM na // 176 // Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OORIASHARA kiJcidapi vastujAtaM sadA sthAyitnAvena pazyAma ityevaM cintanamanityaM tannAvastattvaM tadAdi yAsAM, AdipadAdazaraNAnyasvAdikA grAhyAH, tA anuprekSA anu pazcAddhyAnottarakAle prekSaNamatItAsannapariNAmasya samAlocanA anuprekSAstAH / annAnto braantirhitH| khalu nizcitaM / nityaM sarvadA / jAvayedicintayet / kutaH1 tAH proktarUpA anuprekssaaH| dhyAnasya dharmyasya / prANA jIvanajUtA vartante zarIrAdyanityatvAdicintanataH punarapi dhyAnArUDho munirbhavatItyataH prANajUtA ityarthaH // 153 // athAsya lezyAghAramAhatIvAdinedanAjaH syulezyA stistra ihottraaH| liMgAnyatrAgamazrakA vinayaH saguNastutiH // 154 // / tIbreti-iha dharmadhyAnini munau / tIvAdinedalAjastIvratIvrataratIvratamapariNAmavatyaH / uttarA ArtadhyAnina uktalezyApekSyottarAH zujAstejaHpadmazuklAH tisrastrisaMkhyAH / lezyAH zulAdhyavasAyAH / syurjavanti / tathA atrAsmin dhyAtari / AgamazradhA jinAgame dRDhA priitiH| vinayo devagurudharmeSu pracurapraNatyAdinaktiH / sadguNastutiH santo vidyamAnAH samIcInA guNA jJAnazIlatapAdAntyAdirUpAsteSAM tatAM vA stutiH prazaMsA / siMgAni ayaM dharmadhyAnIti jhApakacihAni jvntiityrthH|| 154 // ___ atha phaladhAramAhazIlasaMyamayuktasya dhyAyato dharmyamuttamam / khargaprAptiM phalaM prAhuH prauDhapuNyAnubandhinIm // 155 // Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtma sAraH saTIkaH // 17 // zIleti-zIkhasaMyamayuktasya zIlaM brahmacarya samagrazukhAcAro vA, saMyamaH saptadazavidhaH SaTvAyajIvarakSaNarUpo vA, tAjyAM yuktaH sahito yastasya / uttama pradhAnaM / dharmya dharmamayaM / dhyAnaM dhyAyato dhyAyamAnasya / prauDhapuNyAnubandhinI mahAsukRtarAzeranuyAyinI uttarottarajanmajanmasu mahAsukRtAnubandhinI / IdRgrUpAM svargaprAptiM mahardhikadevatvaprAptirUpaM phalaM dharmadhyAnena khanyaM / prAhustIrthakarAdayaHprocuH / dharmadhyAnAnmukteranunavo'taH svargaprAptiphalaM procurityrthH|| 155 // uktaM dharmadhyAnamatha zukladhyAnasyAlaMbanAnyAhadhyAyecchuklamatha dAntimRtvArjavamuktitiH / badmastho'Nau mano dhRtvA vyapanIya mano jinaH // 156 // 3 dhyAyediti-atheti dharmadhyAnakathanAnantaraM / zAntimRtvArjavamuktitiH kSAntiH damA, mRtvaM mAnAnAvo mArdavamiti yAvat, ArjavamamAyitvaM, muktiojAnAvAnniHspRhatvaM tAniruktAlaMbanaiH / aNau paramANumAtra viSaye / mano mAnasaM / dhRtvA niraMdhya / udmastho'sarvajJo dhyAtA / zukvaM zukladhyAnaM / dhyAyet tasmin pralIno navet / asya nAvanAdezakAlAsanAni dharmadhyAnavajyAni, vizeSAjAvAnoktAni / jinaH sarvajJastu / mano mAnasaM / vyapanIya mUlAdapi saMhRtya nirviSayatvenAmanasko jUtveti yAvat dhyAyatItyarthaH // 156 // zukladhyAnasyAdyannedamAhasavitarka savicAraM sapRthaktvaM tadAdimam / nAnAnayAzritaM tatra vitarkaH pUrvagaM zrutam // 157 // savitarkamiti-tatra zukladhyAne / AdimaM prathamapAdaM dhyAyet / kiviziSTaM ? savitarka vakSyamANarUpavitarkasahita / ARXASSISLOSSASSIS | // 17 // Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ savicAraM kathyamAnavicArasahitaM / sapRthaktvaM procyamAnavijinnatvayuktaM / savitarkasavicArasapRthaktvanAmaka javati / tatra trividhasvarUpe vitarko'yam-nAnAnayAzritaM nAnAnaigamAdayo vividhA ye nayA vacanamArgAstAn AzritaM tattathAvidhaM tathA pUrvagaM pUrvANyutpAdAdIni caturdaza tAni gataM prAptaM tadAtmakaM yattatpUrvagaM / zrutaM zrutajJAnaM zAstrabodho vitarko jheya ityarthaH // 157 // savicArasapRthaktve darzayati| arthavyaJjanayogAnAM vicAro'nyo'nyasaMkramaH / pRthakvaM vyaparyAyaguNAntaragatiH punaH // 157 // | / arkoti-arthavyaJjanayogAnAM artho vyaM paryAyazca, vyaJjanaM taghAcakazabdaH, yogA manovAkAyavyApArAH, teSAma-15 nyo'nyasaMkramaH arthAdInAM paraspareNa saMkrAmaNaM arthagatalayasya vyaJjane zabde saMkrAmaNaM, vyaJjanagatalayasya ca yogeSu saMkrAmaNaM, anayA rItyA saMkrAntirevAna vicAro javati / punaH vyaparyAyaguNAntaragatiH 'vyamekaparamAevAdilakSaNaM tasmAdravyAntare'nyaparamANo dhyAnasya saMkramaNaM, paryAya utpAdarUpo vA vyayarUpo vA dhrauvyarUpo vA, tasmAtparyAyAntare saMkramaNaM, guNo varNAdirUpo jJAnAdirUpo vA tasmAdguNAntare gatirgamanaM / pRthaktvaM ninnatvaM javatItyarthaH / evaM vidhaH prathamapAdo dhyAtavyaprakAro bodhya ityrthH|| 15 // asyaiva rUpamAhatriyogayoginaH sAdhorvitarkAyanvitaM hyadaH / SaJcalataraGgAbdheH dojAnAvadazAninam // 15e // Re-NCCAKRAMC-CROCC Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprabaM. adhyAtmasAraH saTIka // 17 // BUSCARICAREA triyogati-hi sphuTaM / ado budhisthaM / vitAMdyanvitaM pUrvoktavitarkAdiyuktaM / paccalataraGgAbdherISatsvaTpAH sUdamAzcalAH sakaMpAstaraGgAH kalolA yasmin sa cAsAvabdhiH samujastasya / honAjAvadazAninaM donaH saMcalanaM tasyAjAvo rAhityaM tadrUpA yA dazA'vasthA tayA ninaM sadRzaM / triyogayogina strividhayogena yogI manovAkkAyavyApAravAn tasya / sAdhormuneH, na tu gRhasthasya javatItyarthaH // 15 // zuklasya hitIyanjedamAhaekatvena vitarkeNa vicAreNa ca saMyutam / nirvAtasthapradIpAnaM dvitIyaM tvekaparyayam // 160 // ekatveneti-ekatvena ekameva vyaM vA paryAyo vA guNo vA samAlambanIyaM yasminnityekastannAvastattvaM tena, niHprakapopayogatvAt pRthaktvaM nAstyata ekatvenetyuktaM / vitarkeNa pUrvoktarUpeNa / ca punaH / vicAreNa proktalakSaNena / saMyutaM sahitaM / ekaparyayaM eka eva paryAyo vizeSadharmo viSayatvena vidyate yasmiMstadekaparyayaM / nirvAtasthapradIpAlaM nirvAte vAyuvajite sthAne tiSThatIti nirvAtasthaH sa cAsau pradIpazca tena ni sadRzaM yattattathA kaMparahitaM / vitIyaM prathamAninnaM zukla-| dhyAnaM javati / ete ke udmasthasya kevalotpatteH prAgulavata ityarthaH // 160 // tRtIyanedamAhasUkSma kriyAnivRtyAkhyaM tRtIyaM tu jinasya tat / ardharujhAnayogasya ruSyogadhyasya ca // 161 // | sUkSmeti-tRtIyaM tritvasaMkhyApUraka zukladhyAnaM / sUkSma kriyAnivRttyAkhyaM sUkSmA tanvI ullAsaniHzvAsarUpA yA kriyA CARRCCECACARAM Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CACANCISCHORDCROSSOCIAL kAyavyApAramAtrastasyA nivRttinirodhanaM yasmiMstat, tadevAkhyA'nidhAnaM yasya tattathA / tattu rukSyogaSyasya rughAvavidyamAnatAM gatau yo manovAgvyApArau yogau tayorSayaM yasya tasya / ca punH| ardharughAGgayogasya a? bAdaramAtravinAgo ruko'satkRto'GgayogaH kAyavyApAro yasya tasya suudmkaayyoginH| jinasya kevalinatrayodazaguNasthAnaparyante navati, na tu vihArAvasthAyAM, tasyAM tu kevalino dhyAnarahitA eva navanti, dhyAtavyAjAvAt / atra tu yoganirodha eva dhyAnaM teSAM navatItyarthaH // 161 // caturthadamAha__ turIyaM ca samuchinna kriyamapratipAti tat / zailavanniHprakaMpasya zailezyaM vizvavedinaH // 16 // | turIyamiti-samuchinnakriya samatizayataH sarvathA ucinnA vijedaM gatA kriyA triyogavyApAro yasmiMstattathA / apratipAti nAsti pratipAto yasyAtmapradezanizcalatvarUpadhyAnasya tadapratipAti yAsitAM yAvat sthAyi / tathA zailezya zailezyAvasthA pratipannaM / turIyaM caturtha javati / tattu zailavanniHprakaMpasya zailo merustamta niHprakaMpo nizcalasarvAtmapradeza zrAtmapradezAnAmapi syandAjAvaH tasya / vizvavedino vizvaM sarva vettIti vizvavedI kevalI tasya jvtiityrthH|| 16 // . athAsya phalamAhaetaccaturvidhaM zukladhyAnamatra yoH phalam / AdyayoH suralokAtirantyayostu mahodayaH // 163 // etaditi-etat pUrvoktaM / caturvidhaM catuHprakAraM / zukladhyAnaM samujjvaladhyAnaM javati / atra zukladhyAne / zrAdyayoH Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamapravaM. adhyAtmasAraH saTIkaH // 17 // ACCASS prathamayoH dhayoH pAdayoH / surkhokaaptirmhrthikdevtvpraaptiH| phalaM khanyaM jJeyaM / antyayostu ante paryante jAte antye tayorSayoH pAdayostu / phalaM prApyaM / eka eva mahodayo mokSaprAptirityarthaH // 163 // athAsyAnuprekSA AhathAzravApAyasaMsArAnunAvajavasantatIH / arthe vipariNAmaM vA'nupazyecakla vizrame // 164 // Azraveti-AzravApAyasaMsArAnulAvannavasantatI AzravA mithyAtvAdayastecyo ye'pAyAH kaSTavizeSAH, saMsArazcatutirUpastasyAnunAvo muHkhAnujAvo'sukhasvajAvo, navasantatirjanmAdizreNiranantatAvatI, teSAM unke kRte tAH / arthe sacetanAcetane strIputradhanAdike padArthe / vipariNAmaM viparItatAprAptiM / zuklavizrame zukladhyAnavirAme / anupazyat pazcAvinAvanayA vilokayet / etAzcatasro'nuprekSAH zukladhyAnAdyapAdayasaMgatA jheyAH, parayoAturanantaraM mokSagamanAnna navantItyarthaH // 16 // "lezyAghAramAhayoH zuklA tRtIye ca lezyA sA paramA mtaa| caturthaH zuklanedastu lezyAtItaH prakIrtitaH // 16 // yoriti-kSyoH zukladhyAnasyAdyapAdayoH / zuklA zuklakhezyA lavati / ca punaH / tRtIye sUkSma kriyaanivRttyaakhye|| sA lezyA zuklalezyA / paramA paramazuklA / matA jinAdinniH kazritA / caturthastu zuklanedaH zukladhyAnapAdaH / lezyAtI-18 to'lezI / prakIrtitastaiH kathita ityarthaH // 165 // // 17 // Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khiMgadhAramAhaliDaM nirmalayogasya zukladhyAnavato'vadhaH / zrasaMmoho vivekazca vyutsargazcAnidhIyate // 166 // liGgamiti-nirmalayogasya suvizudhavyApArasya / zukladhyAnavataH zukladhyAninaH / avadhaH pariSadopasargenyo'vihananamacalatvamiti yAvat / tathA'saMmohaH sUkSkSagahananAveSu devamAyAdiSu na saMmoho na vyAmohaH / vivekazca dehAdisarvasaMyo. garahitaM kevalaM AtmAnaM pazyati / vyutsargazca dehAdisukhaM tyajatIti caturvidhaM / liGgaM cihaM / anidhIyate jinAditiH kathyata ityrthH|| 166 // zlokaSyenoktaliGgaM vivRNotiavadhA'pasargenyaH kaMpate na binneti ca / asaMmohAnna sUkSmArthe mAyAkhapi ca muhyati // 16 // avadhAditi-avadhAdavadhaliGgAt / upasargecyo devAdikRtopatravenyaH / na kaMpate naiva dhunoti / ca punaH / na binneti naiva jayaM prApnoti / asaMmohAdasaMmohaliGgAt / sUkSmArthe sunipuNanAvagrahaNe / ca punaH / mAyAsvapi devamAyAdiSvapi / na muhyati naiva vyAmohaM yAtItyarthaH // 167 // vivekAtsarvasaMyogAminnamAtmAnamIkSate / dehopakaraNAsaMgo vyutsargAjAyate muniH // 160 // vivekAditi-vivekAdhivekaliGgAt / sarvasaMyogAtsarvasaMbandhAt / AtmAnaM jIvasattAM / ninnaM pRthak / Idate vikho Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprarva. adhyAtma sAra: saTIkaH kayati / vyutsargAt vyutsargacihnAt / dehopakaraNAsaGgaH zarIropakaraNayorviSaye'saGgastyaktamUrkhaH / muniH saadhuH| meM jAyate navatItyarthaH // 16 // athainaM nigamayannAha| evaM dhyAnakramaM zuddhaM matvA jagavadAiyA / yaH kuryAdetadacyA saMpUrNAdhyAtma vibhavet // 16e // | ||iti dhyaanaadhikaarH|| evamiti-evaM pUrvoktaprakAreNa / yo yogii| jagavadAjJayA jinAgamAnusAreNa / zuddhaM nirdoSaM / dhyAnakramaM dhyAnavidhi / matvA jJAtvA / sadA sarvadA / anyAsaM punaH punAnasevanaM / kuryAt karoti / sa saMpUrNAdhyAtmavit paripUrNasyAdhyAtmasvarUpasya jJAtA navedityarthaH // 16 // ||iti dhyaanaadhikaarH|| KOSMOSASSICI // 10 // ||ath dhyaanstutydhikaarH|| atha dhyAnaM stautiyatra gati paraM paripAkaM pAkazAsanapadaM tRNakalpam / khaprakAzasukhabodhamayaM tadhyAnameva javanAzi najadhvam // 170 // Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *84-%A4% A A yoti-he yoginH| yatra yasmin dhyAne / paraM prakRSTaM / paripAka phalapariNAmaM / gannati prAmuvati sati / pAkazAsanapadaM indhpdvii| tRNakahapaM tRNatuSasamAnaM / jAtIti shessH| svaprakAzasukhabodhamayaM svasyAtmarUpasya yaH prakAza udyota zrAvi vo vA tadrUpaM yatsukhaM sahajAnandavilAsastasyaiva yo bodho jJAnaM vedanaM vA tanmayaM tadeva rUpaM yasya tattathA / javanAzi navaM janmAdirUpaM nAzayatyapanayati tattAdRzaM / dhyAnaM proktarUpaM evaikaM, na tvanyat / najadhvaM sevdhvmityrthH||17|| dhyAnasya suphustyajatyAgitvaguNaM stauti Aturairapi jamairapi sAdAtsutyajA hi viSayA na tu raagH| dhyAnavAMstu paramAtidarzI tRptimApya na tamRti nUyaH // 171 // Aturairiti-hi nizcayena / AturaiviSayasevane AturA atRptatvAtsamAturAstatparA iti yAvat , rogiNo vA, tairapi / tathA jamarapi vigatabodhairmUkhairapi / viSayAH zabdAdikAH / sAkSAtpratyakSeNa / sutyajAH sukhena tyaktuM zakyAH, tarhi anAturapaMmitAnAM kimucyate ? teSAM tu viSayAH sutarAM sutyajAH syuH / tu punaH / rAgastu viSayaprema paMmitAnAmapi sutyajo naivAsti / tu punH| paramadyutidarzI paramAM dyutiM svakIyasvarUpakAntinaraM pazyatIti tathA / dhyAnavAn dhyAnI tu / tRptiM saMtuSTiM / Apya prApya / nUyaH punarAvRttyA / taM rAgaM / na naiva / Rcati gati svIkarotItyarthaH // 171 // % Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamapra. zradhyAtmasAra saTIka: // 11 // dhyAnaM nijApahartRguNena stautiyA nizA sakalanUtagaNAnAM dhyAnino dinamahotsava essH| yatra jAgrati ca te'niniviSTA dhyAnino navati tatra sussuptiH|| 17 // yA nizeti-sakalajUtagaNAnAM sarvamanuSyAdiprANinAM / yA jagatprasidhA / nizA rAtrirjavati / eSa jnraatrismyH| dhyAnino dhyaanvtH| dinamahotsavo dhyAnavyAghAtaharatvena nighAlAvena divasamaho navati / yatra yasmin viSaye divase ca / te jUtagaNAH / zraniniviSTA rAgAdiSu vyAptAH praviSTA lInA vA / jAgrati sAvadhAnA javanti / tatra tasminavasare viSaye ca / dhyAnino dhyAnavataH suSuptirAtmakhayarUpA bahirviSayazunyA vA sukhanijA jvtiityrthH|| 17 // ____ sakatakriyAsidhiguNena dhyAnaM stautisaMplutodaka zvAndhujalAnAM sarvataH sakalakarmaphalAnAm / siddhirasti khalu yatra ta'ccairdhyAnameva paramArtha nidAnam // 173 // saMplutodaka iti-khalu nizcayena / yatra yasmin dhyAne / sarvataH samantAt / sakalakarmaphalAnAM sarva kriyAniH sAdhyAnAM phalAnAM kAryANAM siphinisspttiH| asti vidyate / kasminniva? andhujalAnAM kUpajalAnAM / saMplutodaka zva sravakale zva sidhirasti / yathA kUpe jalasidhinirantaranAvajalapravAheNAsti, tannirantarazujapariNAmena sarva kriyAphalAnAM dhyAnapravAhe // 11 // Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CRELA SALAAMKARO sidhirastItyarthaH / tattasmA'ktakAraNAt / uccairatizayena / dhyAnameva, na tvanyadaparaM / paramArtha nidAnaM paramArthasya paramapadaprAH sarvasArasya ca nidAnamAdikAraNaM navatItyarthaH // 173 // nirvyathaguNena dhyAnaM stautibAdhyate na hi kaSAyasamutthairmAnasana ntnuupnmnniH| atyaniSTaviSayairapi puHkhaiAnavAnnibhRtamAtmani lInaH // 17 // bAdhyata iti-dhyAnavAn dhyAnI yogii| ninRtaM nizcalaikAgraM / Atmani svasvarUpe / lIno magnaH san / kaSAyasamutyaiH kaSAyAH krodhAdayastecyaH samutthaiH samunnavaiH / mAnasarmanogatavikAraiH / na hi bAdhyate naiva vyathayituM zakyate, asaMgitvAt teSAmanAvAt / natanUpanamabhiH namanazIlA natanavo naktimanta indhAdayastairupa sAzcaryAdhikyena namaninamaskurvANaiH / pAgantare tatanUpanamaniH tatairvistIrNasamRdhimani--pairnRpainamabhiH harSagarvotthairmAnasarneti naiva bAdhyate / atyaniSTaviSayairapi na bAdhyate / puHkhaiH zItAtaparogAdijaiH kaSTairapina bAdhyate, dhyAnasukhamagnatvAt bhissyjaavaaccetyrthH||17|| dhyAnasukhaM stuvannAstikaM nirAkarotispaSTadRSTasukhasaMbhRtamiSTaM dhyAnamastu zivazarmagariSTham / nAstikastu nihato yadi na syAdevamAdinayavAGmayadaMgAt // 15 // R AKHAREX Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamamavaM. adhyAtmasAra: saTIkA // 12 // spaSTeti-spaSTadRSTasukhasaMtRtaM spaSTa vyakatayA dRSTaM vilokitaM yatsukhamAnandastena saMtRtaM nicitaM pUrNamiti yAvat / tathA zSTaM priyamAtmadarzanaM tat / tathA zivazarmagariSThaM zivo mohastasmin yajurma sukha pUrNAnandavilAsa iti yAvat tena gariSThamatizayena gurutamaM yattat / tathAvidhaM dhyAnaM proktarUpaM me'stu javatu / yadi proktadhyAnenAtmani sijhe| evamAdinayavADmayadaMmAt evamitthaMprakArApannAtmasvarUpAvadhAraNaparo nAstikavAdanigraharUpo nayo nyAyaH sa eva vAGmayaM vacanAtmakaM zAstraM tadeva daMgo khakuTastasmAttatprahArAt / nAstiko nAstyAtmeti vAvadUkaH / nihato nirstvaadH| na syAnna navet / tarhi tena kadAgrahiNA kiM ? na kimapItyarthaH / atrAya nAvArthaH-dhyAnakhInayogI sAkSAtkAratayA sukhapUrNamAtmadarzanaM karoti tenA''tmikasukhamayA'tmAstitvaM nirvivAdaM sidhyati, tathA satyapi yadi nAstiko brUyAt nAstyAsmeti tadA tasyopekSAkaraNamevocitamasti, svakAryasya sinyctvaadityrthH|| 175 // prakAzakaguNena dhyAnaM stautiyatra nArka vidhutArakadIpajyotiSAM prasaratAmavakAzaH / dhyAnajinnatamasAmuditAtmajyotiSAM tadapi jAti rahasyam // 16 // yoti-yatra yasmin rahasye paramasUkSmanAvaprakAzane / prasaratAM prasaranti vyApnuvanti prakAzyavastu svapranAnistAni prasaranti teSAM prasaratAM / arkavidhutArakadIpajyotiSAM arkaHsUryaH, vidhuzcanchaH, tArakANi nakSatrAdIni, dIpo dIpakazikhA, tAsAM jyotIMSi tejAMsi tessaaN| avakAzaH prakAzanakriyA'vasaroneti naasti| uditAtmajyotiSAM naditaM vikasitamAtmajyo // 30 // Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 tirAtmaprajA yeSAM teSAM / dhyAnajinnatamasAM dhyAnena jinnaM vidIrNa tamo'jJAnAndhakAro yaisteSAM muniinaaN| tadapi yadarkAdilliraprakAzyaM etAdRzaM rahasyaM atigahanasunipuNajJAnaprakAzyAtmasvarUpAdisAro nAti dRzyate saprakAzaM zojata ityrthaa176|| __ sauhArdena dhyAnaM stautiyojayatyamitakAlaviyuktAM preyasI zamarati tvaritaM yat / dhyAna mitramidameva mataM naH kiM parairjagati kRtrimmitraiH|| 17 // yojayatIti-yat dhyAnamitraM dhyAnarUpasuhRda / amitakAlaviyuktAM prajUtatamAnAdikAlato viyogaprAptAMzamaratiM zame zAntapariNatI ratirvilAsastAM / preyasI iSTAM priyAM karmakkezArAtinihatAm / tvaritamavilaMbena zIghra / yojayati | saMmelayati / idameva hRdantarvarti evaikaM no'smAkaM mitraM mataM pramANaM / parairuktavyatiriktaiH / kRtrimamitraiH kRtrimairmitrruupaiH|| jagati juvanavartinirapi kiM ? na kimapi prayojanamityarthaH // 17 // dhyAnaM sadanarUpeNa stautivAritasmarabalAtapacAre shiilshiitlsugndhiniveshe| uchUite prazamatarUpaniviSTo dhyAnadhAmni lanate sukhamAtmA // 17 // vAriteti-vAritasmarabalAtapacAre vAritaM niSiddha smarasya kandarpasya yadbhavaM sAmarthya tadhikArodayavyAptistadevAtapo| Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paJcamaprarSa. adhyAtmasAraH saTIkaH // 13 // dharmastasya cAraH pravezaH pracAro yasmin tasmin / zIlazItakhasugandhiniveze zIlena brahmacaryeNAcAreNa vA zItalaH zItasparzavAn sugandhiH suranirnivezo racanA yasya tasmin / navite'tizayena samunnatapariNatizikhare / dhyAnadhAmni dhyAnaprAsAde / AtmA caitanyanUpaH / prazamatarUpaniviSTaH prazamaH zAntasvajAvaH kSamA vA sa eva tahapaH zayanaparyakastasminniviSTo virAjamAnaH / sukhamAnandaM / khajate praamotiityrthH|| 17 // atithipUjopacAreNa dhyAnaM stautizIlaviSTaradamodakapAdyaprAtijAya'samatAmadhuparkaiH / dhyAnadhAmni navati sphuTamAtmAhUtapUtaparamAtithipUjA // 15 // zIkheti-zIlaviSTaradamodakapAdyaprAtijAr2yAsamatAmadhuparkaiH zIlaM brahmacarya tadeva viSTaraH siMhAsanaM, damo'ntardamanapariNAmastadrUpamudakapAdyaM pAdaprakSAlanajalaM, prAtinaM kevalajJAnAdadhovarti sahajaM zuddhiprakarSaprAptirUpaM matijJAnaM tadevAyaH maMgalavastUpacAraH, samatA sarvatra tulyapariNatiH saiva madhuparko dadhipugdhasitopalAdipaJcavidhavyamizraNarUpasteSAM inphe kRte teH| dhyAnadhAmni dhyAnasadane / AtmAhUtapUtaparamAtithipUjA AtmA cetanaH sa evAhUta AhvAnapUrvakAgantukaprA|ghUrNakaH sa eva pUto vratAdinA zudhaH satyarUpo vA tasya paramotkRSTA yAtithipUjA svAgatanaktiH / sphuTaM prakaTaM yathA syAttathA javatItyarthaH // 17 // 3 // Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARKA zrAtmaparamAtmanoranedakAriguNena dhyAnaM stauti zrAtmano hi paramAtmani yo'nUbhedabudhikRta eva vivaadH| dhyAnasandhikRdamuM vyapanIya jAganedamanayorvitanoti // 17 // zrAtmana iti-yo vissjnprsiddhH| AtmanaH saMsArijIvasya / paramAtmani sibrahmaNi / jedaH siddhatvasAMsArikatvena vibhinnatArUpaH / evo'vadhAraNe / tena nedamAtra evaikaH / vivAdo yorbahutarapRya gvyavahAraH / anUt purA'navat / hi nizcayena / so'pi dhyAnasandhikRt dhyAnameva sandhikRdekatAkAri vigrahazAntikRt / zra, proktarUpaM vivAdaM / bAk zIghra / vyapanIya dUrIkRtya / anyoraatmprmaatmnoH| anedaM sighatvenaikyaM / vitanoti sAdyanantatvena vistaarytiityrthH|| 10 // __ dhyAnamamRtatvena stauti kvAmRtaM viSanRte phaNiloke kva kSayieyapi vidhau tridive vaa| kApsaroratimatAM tridazAnAM dhyAna eva tadidaM budhapeyam // 11 // keti-viSanRte viSa hAlAhalaM tena nRtaM nicitaM pUrNamiti yAvat tasmin / phaNiloke phaNino nAgAsteSAM loko nivAsasthAnaM tasmin / amRtaM sudhA / ka kutrAsti, viSapUrNatvena na kutrApyasti / tathA dayiNi dayaH kRSNapade prati KARIES Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcamamavaM. adhyAtma dAdina hAnirvidyate yasya sa yI tasmin / vidhau cancha / zramRtaM kva jhayitvenAmRtAstitvAnAvAt / vA'thavA tridive sAra: devaloke / apsaroratimatAM apsaraso devAGganAstAsu tAnirvA ratirvilAso'sti yeSAM teSAM / tridazAnAM sadaiva tRtIyA saTIka yuvatvalakSaNA dazA'vasthA yeSAM teSAM / amRtaM va ? svargijanasya prANatyAgadRSTatvAt / tattasmAmuktakAraNataH / shd||14|| mamRtaM / budhapeyaM tattvajJAnapaMmitaH peyaM pAtumucitaM / dhyAna eva, na tvanyatra, dhyaanvtaamevaajraamrtvpraaptitvenaamRtphlprsinyctvaadityrthH|| 11 // dhyAnameva paramarasa ityevaM stautigostanISu na sitAsu sudhAyAM nApi nApi vanitAdharabiMbe / taM rasaM kamapi vetti manasvI dhyAnasaMjavadhRtau prathate yaH // 12 // gostanISviti-yo rsH| dhyAnasaMjavadhRtau dhyAne proktalakSaNe saMjavA samutpannA yA dhRtirnizcalatvaM saMtuSTiA tasyAM / diprayate vikhyAto vistRto vA vartate / kamapyanirvacanIyaM / tamapUrva / rasaM mAdhurya / manasvI prazastamanA jJAnI / vetti jAnAti prAmotIti yAvat / sa rasajogIti zeSaH / taM rasaM / gostanISu prAkSAsu / na prAmoti / na sitAsu shrkraasu| nApi sudhAyAM pIyUSe / nApi vanitAdharabiMbe kAminyoSThapuTacumbane prAmoti ityarthaH // 17 // horror // // Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SECRECAP athopasaMharannAha-- ityavetya manasA paripakvadhyAnasaMlavaphale garimANam / tatra yasya ratirenamupaiti prauDhadhAmabhRtamAzu yazaHzrIH // 13 // ||iti dhyAnastutyadhikAraH // iti mahopAdhyAya zrIkalyANavijayagaNiziSyapaMmitazrIlAnavijayagaNiziSyapaMmitazrIjitavijayagaNisatIrthyamukhyapaMmitazrInaya vijayagaNicaraNase vinA paMmitazrIpadmavijayagaNisahodareNa paMmitazrIyazovijayena kRte'dhyAtmasAraprakaraNe paJcamaH parichedaH // 5 // itIti-ityamunokaprakAreNa / paripakvadhyAnasaMvaphale pari samantAt pakkaM pUrNAvasthatvenottamatAM gataM dhyAnasaMnavaM dhyAnasamutpannaM yatphalaM kAryasidhistasmin / garimANaM gariSThatvaM / manasA hRdayavivekena / avetya jJAtvA / yasya muneH / tatra dhyAne / ratiH prItiH syAt / tamenaM dhyAnaprItacittaM / prauDhadhAmanRtaM bRhattejoyuktaM / yazaHzrIrmodakhadamIH kIrtiH zonA ca / Azu zIghra / japaiti prApnoti ityrthH|| 103 // // iti dhyaanstutydhikaarH|| - E te: syAt / tamenana / garimANaM gariSThatvaM / ma samantAt pakkaM pUrNAvasthatvena X Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH pravaM. yo'zAtasidhAntavizeSajAvaH sAhityatarkA'vihitapravezaH |murge prabandhe zarasaMmite'haM cakre vivRtiM suguroH prasAdAt // 1 // zradhyAtma // iti zrItapAgacchagatasaMvijJazAkhIyamunizrIbuddhivijayamukhya ziSyazrImuktivijayagaNisatIrthyaziromaNimusAraH saTIka nizrIvRddhivijayapadAMjoruhaparyupAsanAparAgamadhukhihA paMmitagaMjIravijayagaNinA kRtAyAmadhyAtmasArazabdajAvoktiTIkAyAM paJcamaH prbndhH||5|| // 10 // // atha SaSThaH prbndhH|| vyAkhyAtaH paJcamaH prbndhH| atha SaSThaHprArajyate / tasya cAyamanisaMbandhaH-paJcamaprabandhe dhyAnamuktaM, tena cAtmajJAnaM navati, satyAtmajhAne zrAtmavinizcayo navatItyata Atmavinizcayo'trAnidhIyate, ityanena saMbandhenAyAtasyAsya prabandhasyAyamAdimaH zlokaHyAtmajJAnaphalaM dhyAnamAtmajJAnaM ca muktidam / AtmAnAya tannityaM yatnaH kAryoM mahAtmanA // 1 // AtmajJAneti-dhyAnaM proktarUpaM / zrAtmajJAnaphalaM Atmano nirdhAritajIvasvarUpasya yajjJAnaM bodhastadeva phalaM kArya liyasya tttthaa| ca punaH / AtmajJAnamAtmabodho jIvasya / muktidaM mokSaprApakaM javati / tttsmaatoH| mahAtmanA zreSThena | puMsA / AtmajJAnAya jIvasvarUpabodhAya / nityaM sarvadA / yatnaH prayatnaH / kAryoM vidheya ityrthH||1|| SECRECEMANCCCANCI0 // 10 // Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAtmani jJAte sarva jAnAtItyAhajhAte hyAtmani no yo jJAtavyamavaziSyate / ajJAte punaretasmin zAnamanyannirarthakam // 2 // jJAta iti-hi nizcayena / zrAtmani jIve / jJAte sunizcitasvarUpeNa vidite sati / nUyaH punH| jJAtavyaM jJeyaM / no naiva / avaziSyate sarvajJAtatvAdazeSaM jJeyaM jJAtatayaiva tiSThati / punaretasminnAtmani ajJAte'vidite sati / anyadAtmajJAnAbhinnaM / jJAnaM pAMmityaM / nirarthaka viphalaM navati, avshyjnyeysyaajnyaattvaadityrthH|||| zeSajJeyajJAnamAtmajJAnaprasidhye eva navatItyAha| navAnAmapi tattvAnAM jJAnamAtmaprasiddhaye / yenAjIvAdayo jovAH khnnedprtiyoginH||3|| navAnAmiti-navAnAM navaniHsaMkhyeyAnAM jIvAdInAM tattvAnAM nedaprajedainirdhAritasvarUpANAM / jJAnaM svruupaavdhaaribodhH| zrAtmaprasidhaye zrAtmanazcaitanyasvarUpasya prasiddhiH sarvenyaH pRthakkaraNena nirdhAraNaM svaparaparyAyaiH saMpUrNatvenAvedanamiti yAvat tasyai vartate / kenAniprAyeNa ? yenAmunAnniprAyeNa / ajIvAdayo na jIvA ajIvA dharmAstikAyAdayaste Adayo yeSAM, AdipadAtpuNyAdayo grAhyAH, nAvAH padArthAste / svannedapratiyoginaH svakIyA jIvasya ye jedAH prakArA|steSAM pratiyogino'nAvasaMbandhena saMbandhino javanti svakIyo'nAvo javati / yazca svakIyo'nnAvaH so'vazyaM jJAtavya ityarthaH 3 zruto hyAtmaparAnedo'nujUtaH saMstuto'pi vaa| nisargAupadezAjhA vetti nedaM tu kazcana // 4 // MMERCOM Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma SaSThaH prabaM. sAra: saTIkaH // 16 // zruta iti-hi yasmAt / zrAtmaparAnedaH zrAtmA jIvaH paro'jIvAdistayoryo'nnedaH kathaJcidaikyaM / zrutaH smaakrnnitH| vA'thavA / anujUto'yamevamanena sahAninna ityevaM buddhipratyahI kRtaH / tu punH| saMstutaH samatizayenAnAdikAlInaparicitIkRto'pi sarvo'pi nAvaH svaviSayIkRto navati / nedaM tu parenyo jinnatvaM tu nisargAt svAnAvikasahajabodhAt / vA'zravA / upadezAt gurumukhAdAgamAcca / kazcana ko'pi / vetti jaanaatiityrthH||4|| ata evAha___ tadekatvapRthaktvAcyAmAtmajJAnaM hitAvaham / vRthaivAniniviSTAnAmanyathA dhIbinA // 5 // taditi-tattasmAt / ekatvapRthaktvAcyA ekasya nAva ekatvaM sarvajAvaiH sahaikyaM, pRthak ca jinnaM tanAvaH pRthaktvaM |paraiH sahAnyatvaM tAnyAM / yat zrAtmajJAnaM jIvasyAtmasvarUpabodhastat / hitAvahamunayalokakalyANaprApakaM javati / zaniniviSTAnAM ekAntannede'nede vA dattabuddhInAM / anyathA protAparItyena jJAnaM vRthaiva svasvarUpakhAnAjAvAt mudhaiva / dhIH svmithyaabuddhiH| vimaMbanA kadarthanA jvtiityrthH||5|| tAvadAtmana ekatvajJAnaM darzayatieka eva hi tatrAtmA vanAvasamavasthitaH / jJAnadarzanacAritralakSaNaH pratipAditaH // 6 // | eka iti-tatra tayorekatvapRthaktvajJAnayormadhye / svannAvasamavasthitaH svajAvo hetvantarAnapekSo vastunaH sahajo dharmastaM 3 saM samyaksvasvarUpaprakAreNAvasthitaH sarvavijAvanedaM parihRtya samAzritaH / jJAnadarzanacAritralakSaNaH jJAnaM vizeSagrAhI // 16 // Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEX STORIES:54 bodho, darzanaM sAmAnyagrAhibodhaH, cAritraM svasvajAve sthairya, teSAM indhakRte tAnyeva lakSaNAni nijasvarUpacihnAni yasya sa jJAnAdilakSaNavAn / zrAtmA jiivH| hi nizcayena / eka eva khaguNAdhArasyaikarUpatvAt cetanAjAtIyatvena jedAnAvAcA eka eva, viprAdInAM jAtyA'ditvavat / pratipAdito jinAdinniH kathitaH, na tu khakSaNanedena ninnaH / ataH svaguNAdhArakatvena caitanyajAtyekatvena ca sarvAtmanAmekatA bodhyA, na tu sattAta ityrthH||6|| nanvanekarUpairsAnAdintiH sahAtmana ekatA kathaM yetyAzaMkAyAM dRSTAntayatiprajAnairmavyazaktInAM yathA ratnAnna jinnatA / jJAnadarzanacAritralakSaNAnAM tathAtmanaH // 7 // prati-yathA yena dRSTAntena / prajAnairmavyazaktInAM pranA kAntiH, nirmalasya nAvo nairmayaM vimalatvaM, zaktaya iSTapUrNAdiprajAvavRttinedAstAsAM / ratnAt ratnaM candrakAntacintAmaNyAdimaNivizeSastasmAt / ninnatA pRthaktvaM / na nAsti / tathA tenaiva prakAreNa / Atmano jIvAt / zAnadarzanacAritralakSaNAnAM prokta rUpajIvadharmANAM jinnatA nAsti, guNaguNinoranedasaMbandhatvAdekatetyarthaH // 7 // thAtmano lakSaNAnAM ca vyavahAro hi jinnatA / SaSThyA divyapadezena manyate na tu nishcyH|| 7 // zrAtmana iti-Atmano jIvasya / lakSaNAnAM proktarUpajJAnAdInAM ca / vyavahAro vyavahArapradhAno nyH| SaSTyAdivyapadezena SaSThI vinaktiH sAdiryAsAM tAH SaSThayAdayastAsAM yo vyapadezaHzabdaprayogaH, yathA puSpasya gandhaH, tena / jinnatA |pRthaktvaM / manyate svIkaroti zrAtmano jJAnaM darzanaM vetyaadi|tu punH| nizcayaH proktarUpo nayo jinnatA na manyata ityrthH||6|| a. 32 Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtmasAraH saTIkaH // 17 // aba tadeva dRSTAntenAhaghaTasya rUpamityatra yathA nedo viklpjH| zrAtmanazca guNAnAM ca tathA nedo na taattvikH|| e|| ghaTasyeti-yayA yena dRSTAntena / ghaTasya rUpamityukte / catrAsmin SaSThIvinaktiprayoge'pi / ghaTasya rUpaM ghaTA ninnaM na javati / paraM tatra vikaTapajo vikalpaH sNsrgaaropstsmaajaatH| nedo jinnatvaM asti / tathA tenaiva prakAreNa / zrAtmano jIvasya guNAnAM ca jJAnAdijIvadharmANAM / paraspareNa jedo jinnatA / na tAttviko na pAramArthikaH / kiM tu vinatyAropavyavahArakRtaH, paramArthena tvaikymevetyrthH|| e|| zurUM yadAtmano rUpaM nizcayenAnunUyate / vyavahAro nidAdhArAnunAvayati tatparam // 10 // . zucamiti-yadyAdRzaM / zrAtmano jIvasya / zucha svAnnAvikavimalaM / rUpaM svjaavH| nizcayena nizcayanayadRSTyA / anujUyate'yaM guNasamagro guNI navatIti buddhyA pratyakSI kriyate / paraM tu tatproktarUpaM / vyavahAro nyH| nidAghArA nedabuddhidhAreNa / anujAvayati pate guNA ayaM guNIti svAnujavaviSayI karotItyarthaH // 10 // vastutastu guNAnAM taDpaM na svAtmanaH pRthak / zrAtmA syAdanyathA'nAtmA jJAnAdyapi jmNjvet| vastuta iti-tu punaH / tatpUrvokta / guNAnAM jJAnAdInAM / rUpaM svannAvaH / vastutaH sadbhUtalAvAvalokanataH / svAtmano nijAdhArajUtajIvAt / pRthak jinnaM / neti na navati / svayameva guNarUpo'sti / anyathA guNaguNinoH sarvathA nedavivadAyAM / zrAtmA jIvaH / anAtmA'jIvo jama iti yAvat / sthAnavet , jJAnAdisaMbandhAnAvatvAt mRtakadehavat / // 10 // Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAC tathA jJAnAdyapi jJAnAdiguNagaNo'pi / jamamiSTAniSTayoranajijhaM |jvet jAyeta, acetanatvAt , daarukhmvaadigunnvRNdvjgnaadivghetyrthH||11|| caitanyaparasAmAnyAtsarveSAmekatAtmanAm / nizcitA karmajanito nedaH punarupaplavaH // 12 // caitanyamiti-sarveSAM samastavizvagataikeniyAdInAM / zrAtmanAM jIvAnAM / caitanyaparasAmAnyAt cetanAyA jAvazcaitanyaM tadrUpAt parasAmAnyAt mahAsAmAnyasaMgrahAt / ekatA'nanyatA javati jIvatvajAtyekatvAt , brAhmaNatvavat / nizcitA nizcayena punaH / karmajanitaH karmaNA kRtaH / nedo jhAnitvAjJAnitvAdijinnatA / upaplava zrAvaraNarUparAhujanitajIvajAnUparAga iti nizcayanayo manyata ityarthaH // 12 // manyate vyavahArastu nuutgraamaadinedtH| janmAdezca vyavasthAto mitho nAnAtvamAtmanAm // 13 // ___ manyata iti tu punaH / vyavahAro nyH| jUtagrAmAdinedato jUtAnAM prANinAM prAmo rAzijUtagrAmaH sUdamaikendriyAdicaturdazavidho jIvagaNaH sa zrAdiryeSAM, zrAdipadAjativedAdayo grAhyAH, ta eva nedaH prakArastasmAt / ca punaH / janmAderjanma javAntarotpattiravatAra iti yAvat , tadAdi yasya, AdipadAjarAmaraNabAlavRSyatvAjJAnAdayo grAhyAH, tasmAt / vyavasthAto vartanAmaryAdAtaH / zrAtmanAM jIvAnAM / mithaH parasparaM / nAnAtvaM vividharUpatvaM manyate sviikrotiityrthH||13|| na caitannizcaye yuktaM nUtamAmo yato'khilaH / nAmakarmaprakRtijaH khanAvo nAtmanaH punH|| 14 // na ceti-nizcaye nizcayadRSTau / etannAnAtvaM / yuktaM ghaTamAnaM / na ca naiva javati / kutaH 1 yato yasmAtkAraNAt / Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtmasAra saTIkaH // 17 // akhikhaH samastI'pi / jUtagrAmazcaturdazavidho jiivjedH| nAmakarmaprakRtijo nAmasaMjJakaM yatkarma tasya yAH prakRtayo gati- jAtyAdayo dAstAnnirjAtaH samudbhUto'sti / na punarAtmano jIvasya svajAvaH svarUpajo'sti / sa sarvo'pi nedaprakAraH nAmakarmaprakRtijo'stItyarthaH // 14 // janmAdiko'pi niyataH pariNAmo hi karmaNAm / na ca karmakRto nedaH syAdAtmanyavikAriNi // 15 // janmAdika iti-janmAdiko'pi janma manujAdirUpaM tadAdi yasya, zrAdipadAdajJAnisukhipuHkhisvarUpAdayo graahyaaH| so'pi nedH| hi nizcayena / karmaNAM jJAnAvaraNIyAdInAM / pariNAmo'nyAnyarUpanavanavikAraH / niyato niyamato javati / karmakRtaH karmajanito jedaH prakAraH / avikAriNi vikAravarjite / zrAtmani jIve / na ca naivAsti / atra sarvatra sAmAnyAzrayeNa vyAkhyA sheyetyrthH|| 15 // na kevalanedagrahaNe dUSaNamAhadhAropya kevalaM karmakRtAM vikRtimAtmani / manti vraSTavijJAnA jIme saMsArasAgare // 16 // 13 zrAropyeti-kevalaM paripUrNamekaM / karmakRtAM karmaNotpAditAM vikRti vikRtiH svruupvipryaasldaannovikaarstaaN| Atmani jIvasvanAve / zrAropya bhramAttathAtvena saMsthApya / bhraSTavijJAnA ghraSTaM patitaM viziSTajJAnaM yeSAM te / jIme'tijayAnake / saMsArasAgare jvsmujhe| namanti paryaTantItyarthaH // 16 // // 1 // Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAGAR dRSTAntamAhaupAdhinnedajaM nedaM vettyajJaH sphaTike ythaa| tathA karmakRtaM nedamAtmanyevAjimanyate // 17 // upAdhIti-ajJo mUrkhaH / upAdhijedajaM upAdhI raktapuSpAdyAropastena ye jedAH prakArAstecyo jAta utpannastaM / daM raktatvAdirUpajinnatvaM / yathA yena prakAreNa / sphaTike sphaTikamaNau / vetti jAnAti / tathA tenaiva prakAreNa ajJAtani|zcayasvarUpo'pi / karmakRtaM karmaNA niSpAditaM / nedaM naranArakatvajJAnyajJatvAdirUpeNa jinnatvaM / yAtmanyeva jIvasvajAva eva / abhimanyate sarvathA vijaanaatyvdhaarytiityrthH|| 17 // ___ upAdhikarmajo nAsti vyavahArastvakarmaNaH / ityAgamavaco luptamAtmavairUpyavAdinA // 17 // upAdhIti-akarmaNo niSkarmaNaH karmarahitasya jIvasyetyarthaH / upAdhikarmaja upAdhiH svadharmasyAnyagatatayA'vanAsanarUpavizeSaNaM tadeva karma jJAnAvaraNAdikarmaphalaM tena jAto yaH sH| vyavahAro vartanAprakAraH / nAsti jIve na vidyate / / ityevaM sati / zrAtmavairUpyavAdinA Atmano vairUpyaM virUpasya nAvaH taghadati jaspati yastena / iti vakSyamANarUpaM / / zrAgamavacaH siddhAntavacanaM / luptaM vighaTita / atra karmavyavahAraniSedho vyAkhyAnasya saamaanyvissytvaadityrthH||10|| yahikhuptaM tadAhaekakSetrasthito'pyeti nAtmA karmaguNAnvayam / tathA'javyasvajAvatvAnuko dharmAstikAyavat // 15 // Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. zradhyAtma sAraH saTIkaH ||1e|| ACAGARAAGRAAGAR eketi-ekakSetrasthito'pi ekatre'jinnAkAzapradeze sthitaH praviSTo javati, tathApi / zrAtmA cetanaH / karmaguNAnvayaM karmaNo ye guNAstajanyadharmA rUparasatvAdayastaiH sahAnvayastadrUpatvasaMbandhastaM / na eti na gati na prAmotItyarthaH / kutaH ? tathA'javyasvannAvatvAt tathA tena nijasvarUpasyAtyAgarUpeNAnavyasvanAvo'navanasvanAvastanAvastattvaM tasmAt hetoH| zuddho nijasattAsvarUpo'sti / kiMvat ? dharmAstikAyavat yathA dharmAstikAyo jIvapujalaiH saMspRSTo'pi sacetano rUpI ca na javati tat karmANuniH saMbadho'pi zrAtmA rUparasAdimAnna javatItyarthaH // 15 // dRSTAntamAhayathA taimirikazcanchamapyekaM manyate vidhA / anizcayakRtonmAdastathAtmAnamanekadhA // 20 // yatheti-yathA'nena dRSTAntena / taimirikaH timiro netrarogavizeSaH so'sti yasya sa taimirikaH / ekamantiIyamapi / can; zazinaM / vidhA vicanchatvaM / manyate svIkurute / tathA tena nyAyena / anizcayakRtonmAdo na vidyate nizcayo yathAvatsvarUpeNAvadhArito viSayo yasmin jJAne tena kRto vihita unmAdo prazrilalAvo yasya saH / zrAtmAnaM ekacaitanyarUpajIvaM / anekadhA bahuledaninna / manyate sAmAnyena jAtyaikyaM na jAnAtItyarthaH // 20 // punarapi dRSTAntayatiyathAnunUyate hyekaM svarUpAstitvamanvayAt / sAdRzyAstitvamapyekamaviruSaM tathAtmanAm // 1 // yati-hi sphuttN| yathA'nena nyAyena / zranvayAt sarvAtmasvastitvasaMbandhAt / zrAtmanAM jIvAnAM / svarUpAstitvaM 17e| Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAER svajAvavidyamAnatvaM / ekamaninnaM / anujUyate buddhyA pratyakSIkriyate / tathA tenaiva nyAyena / sAdRzyAstitvaM samAnasvarUpadRSTitAstitvaM api anvayAt / ekamajinnatvaM zrAtmanAM / avirudhmkRssttmityrthH||1|| sadasahAdapizunAt saMgopya vyavahArataH / darzayatyekatAratnaM satAM zubhanayaH suhRd // 12 // sadasaditi-zuddhanayaH zuzo'tyantazudhasattAgrAhI vyArthiko nayo mahAsAmAnyasaMgrAhI vAkpathastadrUpaH suhRt sakhA / satAM satpuruSANAM sadasaghAdapizunAt sadasaghAdaH syAghAdo nityAnityaikatvAnekatvAdirUpeNa vastUpadezaH tasya pishuno| yAthArthena jJApakastasmAt / vyavahArato vyavahAraH sUkSmabAdarAdyanekanedenAtmapratipAdakAzudhanavyArthikastasmAt / saMgopya parirakSya / ekatAratnaM sarvAtmano'jinnatvamaNi / darzayati zudhanavyArthikaH sarvAtmanAmaikyaM dRggocarIkurute ityarthaH // 22 // 15 nanArakAdiparyAyairapyutpanna vinshvraiH| ninnairjahAti naikatvamAtma'vyaM sadAnvayi // 23 // nRnaarketi-utpnnvinshvrairutpaadvyyruupaiH| jinnaiH kAlakrameNa pRthgjvnsvnaavaiH| nRnArakAdiparyAyaiH manuSyanArakatiryagdevajanmAdirUpaparyAyairvartanAnirutpAdavyayaM kurvannapi / sadAnvayi dhrauvyasattArUpeNa sarvakAlaM sNbii| AtmajavyaM yadanantajanmaparAvartijavane'pyananyajIvaSavyatvaM tat / ekatvaM caitanyajAtisAmAnyAdaikyaM / na jahAti na tyajatItyarthaH 23 paryAyotpAdavyaye'pyekatvaM dRSTAntena samarthayatiyathaikaM hema keyUrakuMmlAdiSu vartate / nRnArakAdinAveSu tathAtmaiko niraJjanaH // 24 // yatheti-yathA yena nyAyena / ekaM jAtyA'jinnaM / hema svarNa / keyUrakuMkavAdiSu keyUrA nujanUSaNAni kuMmalAni karNA Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtma sAra: saTIkaH // 10 // jUSaNAni tAnyAdIni yeSAM, AdipadAt hAramukuTAdayo grAhyAH, teSu nAnAjAtIyAjaraNeSu / hema kAzcanaM / ekamajinnaM vartate vidyate / tathA tenaiva prakAreNa / nRnArakAdinAveSu manuSyanArakAdijanmasu vartamAnaH / niraJjanaH karmamanirapekSaH / yAtmA jIvaH / eko'ninno jvtiityrthH||24|| tarhi te paryAyAH kasyetyAzaMkAnivRttaye zrAhakarmaNaste hi paryAyA nAtmanaH shujhsaakssinnH| karma kiyAtanAvaM yadAtmA tvajasvajAvavAn // 25 // ___ karmaNa iti-hi nizcayena / te naranArakAdirUpAH / paryAyA janmAdayo jAvAH / karmaNaH karmasvajAvonnavAH santi / zusAkSiNaH zudhasya niSkarmaNaH kevalasya sAkSiNaH karmAdikriyAjJAtuH / Atmano jIvasya / neti na bhavanti / kuta evaM ? yadyasmAt / karma jJAnAvaraNAdirUpaM / kriyAsvajAvaM pravartanAdivyApAradharmavanavati / tu punH| zrAtmA jIvaH / ajasvajAvavAn na vidyate janmasvajAvo yasya so'jasvajAvavAn astiityrthH||25|| nanu kevaH karmANuniH kathaM janmetyArekAyAmAhanANUnAM karmaNo vAsau navasargaH svanAvajaH / ekaikavirahe'jAvAnna ca tatvAntaraM sthitam // 26 // nANUnAmiti-sau vishissttbuddhiprtykssH| javasargo janmagatyAdirUpasaMsAraracanA / karmaNaH kevakhAnAM karmasaMbandhinAmaNUnAM dakhikAnAM karmaparamANunAmityarthaH / svannAvajaH karmANusvannAvajanyo'pi / neti na javati / vAzabdo ninna-2 krmaarthH| tena kevalajIvasvanAvajo'pi na lavati, tarhi kuto'nyo'nyajo'sti / kuta evaM? yata ekaikavirahe ekasyai Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** sya viraho'saMbandhastasmin sAta pAvyatiriktasaMyoganAvAntarajana cetanakriyeva vartate, ARU kasya viraho'saMbandhastasmin sati paraspareNa jIvakarmaNorasaMyukte stiityrthH| zrajAvAt sargasyAsaMjavatvAt saMyoge satyevotpannatvAcca / tattvAntaraM jIvakarmaNorvyatiriktasaMyogajAvAntarajaM / na ca naiva sthitaM tIrthezvaraiH pratijJAtaM, tayoH pratyeka yorvyatiriktasargahetorajAvAt , kiM tu saMyuktayoreva sargastathApi cetane cetanakriyaiva vartate, na pujalakriyA, javaracanA tu pujalAtmikA'to na jIvasyetyarthaH // 26 // dRSTAntamAhazvetAvyakRtaM zvaityaM nittinAge yathA yoH| nAtyanantanaivata zUnyaM prapaJcoDApa tathedayatAm // 27 // zveteti-yathA'nena dRSTAntena / nittinAge gRhakuDyapradeze / zvetavyakRtaM zuklavarNasudhAdiSavyeNa niSpAditaM / zvaityaM dhavalatvaM / yonittisudhayoH / anantanavat nittiH sudhAyAM na praviSTAsti, sudhApi nittau na praviSTA, kiM tu kevalaM svasvarUpeNa sthitayoH saMyogenaiva / nAti zocate, na tvekasyAM / tathA tenaiva prakAreNa / anantanavat karmAtmanoH saMyogarUpaM navat / prapazco'pi janmAdirUpasaMsAro'pi / zUnyaM saMyogaM vihAya pRthaktvena karmaNi zrAtmani vA'sat / IkSyatAM javaniH pralokyatAmityarthaH // 27 // kathaM dRzyatAmityAhayathA svapnAvabuko'rtho vibujhena na dRzyate / vyavahAramataH sargo zAninA na tathekSyate // 20 // yatheti-yathA'nena dhArA / svapnAvabudhaH svamaH suptasya mAnasikazAnaM tasminnavabucho jJAtastadrUpaH / arthaH padArthaH OSA:% Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtma-18|vibujhena jAgRtena / na dRzyate na vilokyate / tathA tenaiva prakAreNa / vyavahAramato vyavahAranayavatAM pramANIjUtaH / / sAraH soM jnmaadijvotpttiH| jJAninA nizcayajJAnavatA / neti karmasaMyogamukta zudhAtmani naiv| Idayate vikhokyata ityarthaH27 saTIkaH punarapi dRSTAntayati| madhyAhe mRgatRSNAyAM payaHpUro yathekSyate / tathA saMyogajaH sargo vivekAkhyAtiviplave // ze // 13 // // 11 // madhyAha iti-yathA madhyAhe divasasya madhyajAge / mRgatRSNAyAM nirjalapradeze grISme ravikiraNasaMtaptasikatAdiSu jalanamajanakoSNaprakAze / payaHpUro jalapravAhaH / IkSyate dUrasthaiH sarvairvilokyate, na cAsti / tathA tenaiva prakAreNa / vivekAkhyAtiviplave viveko jIvakarmaNornedajJAnaM tasya yA khyAtiryAthArthyajJAnAtmikA prAptistasyA viplave zrAvRte sti| saMyogajoH jIvakarmaNoH parasparasaMmizrInAvenotpAditaH / sargo janmAdiracanA dRzyate, na ca paramArthato'sti / saMyoge eva janmAdayo na pratyekavijinne, saMyogastu na vasturUpa ityarthaH // 2 // gandharvanagarAdInAmambare mambaro ythaa| tathA saMyogajaH sarvo vilAso vitathAkRtiH // 30 // gandharveti-yathA vA ambare saMdhyAsamaye gaganapradeze / gandharvanagarAdInAM paJcavarNayuktAghrANAM / mambara zrAmambaraH sUryakiraNasaMyogAGgavati na yAthArthena / tathA tenaiva prakAreNa saMyogajo jIvakarmasaMyogajanyaH / sarvaH smgrH| vilAso| // 11 // vaartmaanikjnmaadivstusmujhaasH| vitathAkRtiH vyarthAkAro yathA dRzyate tathA naastiityrthH|| 30 // iti zubhanayAyattamekatvaM prAptamAtmani / aMzAdikalpanApyasya neSTA yatpUrNavAdinaH // 31 // AGRA-CA Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ itIti-ityevaM pUrvoktaprakAreNa / Atmani jIve / zudhanayAyattaM zuddhAvyAthikanayapadasya zrAyattaM tanmatavazavati / ekatvaM nirnedasvarUpaM / prApta labdhaM / kuta evaM? yadyasmAt kAraNAt / pUrNavAdinaH samagrasvarUpagrahaNena vadituM vastu kathayituM zIlamasyeti pUrNavAdI tasya / asya zuSavyArthikanayasya / aMzAdikalpanApi aMzA dezabukhyAdinedAsta zrAdayo yasyAmAdipadAddezapradezavinAgAdayo grAhyAH, tAdRzI yA kahapanA yojanApi / iSTAnimatA pramANa jUteti yAvat / nAsti saMpUrNavastuvAditvAddezazudhyAdikaM na manyata ityrthH|| 31 // pUrvoktasamagrArthe siddhAntasammatiM darzayati-- eka yAtmeti satrasyApyayamevAzayo mataH / pratyagrajyotiSamAtmAnamAhaH zubhanayAH khalu // 32 // eka iti-ekaH sakalAsaMkhyeyapradezaiAnAdinizcaiko na tvanekaH / AtmA prANI javati / ityevaMrUpasya sUtrasya 'ege AyA' iti sthAnAGgaproktasya / apiH saMjJAvane / ayaM pUrvoktaH / evo'vadhAraNe / zrAzayo'bhiprAyaH / mataH puurvsuuriniH| pramANitaH / khalu nizcayena / zudhanayAH zumchA utpAdavyayatyAgena pUrNavastugrAhiNo nayAH saMgrahanayavAdAH / AtmAnaM | jIvaM / pratyagjyotiSa bandhamodAvanapadaya zudhajyotiSmantaM / bAhuH procurityarthaH // 3 // athAtmAne prArthanAM karoti kiSTAnmAyArUpAhinemi te| prasIda jagavannAtman zurUpaM prakAzaya // 33 // prapazceti-prapazcasaJcayakliSTAt prapaJco janmAdivistArastasya yaH saJcayaH samUhastasmAt yaH kliSTa upatApastasmAt / te Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtma sAra: saTIkaH // 12 // tava shraatmnH| mAyArUpAt ajJAnajanyasaMyogarUpAt / binemi jayavAnasmi / ato he jagavan he jJAnAdiman zrAtmana he cetana prasIda kRpAM kuru / zudharUpaM svamUlasvarUpaM / prakAzaya prakaTIkuru iti prArthaye'hamityarthaH // 33 // ekatoktA, punarvyavahAramatadarzanapUrvakanizcayena dehAninnatvamAtmana zrAhadehena samamekatvaM manyate vyavahAra vit / kathaJcinmUrtatApattervedanAdisamudbhavAt // 34 // | deheneti--vyavahAravit vyavahAro vizeSagrAhiSavyArthiko nayastaM vettIti vyavahAravit AtmanaH dehena zarIreNa samaM sArdhaM / ekatvamajedanAvaM / manyate svIkurute / kutaH? yataH vedanAdisamunnavAt dehenAnunUyamAnasukhaduHkhAderAtmani vedanAta samunnavo navati tasmAt / kayazcit kenApyaMzena / mUrtatApatteH mUrtamAkArastadbhAvastattA tasyA yA ApattiH prAptirAtmano javati, tasyAH sakAzAghedanA navatItyarthaH // 34 // tannizcayo na sahate yadamUrto na mUrtatAm / aMzenApyavagAdeta pAvakaH zItatAmiva // 35 // __ tannizcaya iti-tattasmAdanojavAt mUrtatApattito dehena samamekatvaM / nizcayo nizcayanayaH / na sahate naanggiikurute|| kutaH ? yadyasmAt / amUrto'rUpI / aMzenApi pradezAdyavayavenApi / mUrtatAM rUpitvaM / na avagAheta na pravizet , svasva|sattApRthaktvAt / kAmiva ? pAvako'gniH shiittaamnussnntaamivetyrthH|| 35 // utArthameva zlokacatuSTayena vizadIkarotiuSNasyAgneryathA yogAd ghRtamuSNamiti namaH / tathA mUrtAGgasaMbandhAdAtmA mUrta iti namaH // 36 // // 15 // R Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SEGESTAS SESSISSA uSNasyeti-yathA yena prakAreNa uSNasya santApasvanAvasya / agnertutAzanasya / yogAt saMsparzasaMbandhAt / ghRtamAjyaM / uSNaM svanAvazItalamapi saMtaptaM / ityevaM / namo vrAntiH syAt / tathA tenaiva prakAreNa / mUrtAGgasaMbandhAt rUpizarIrasaMyogAt / AtmA jIvaH / mUrtaH sAkAraH / ityevaM namo brAnti ve janasya javati, na tu paramArthatastathAsti ityrthH||36|| na rUpaM na raso gandho na ca sparzo na caakRtiH|ysy dharmo na zabdo vA tasya kA nAma mUrtatA // 37 // | na rUpamiti-yasyAtmanaH / dharmaH kartavyatAsvajAvaH / rUpaM suvarNAdimattvaM na javati / rasastiktAdimattvaM na / gandhaH surajyAdiH na / sparza uSNatvAdimattvaM na ca / AkRtizcaturasrAdyAkAravattvaM na ca / vA zabdo dhvaniH kartavyadharmo na navati / tsyaatmnH| nAmeti komalAmaMtraNe he nA he sukomalamate kA kinAmikA mUrtatA AkRtiH? na kaapiityrthH||37|| dRzAdRzyaM hRdAgrAhyaM vAcAmapi na gocrH| svaprakAzaM hi yapaM tasya kA nAma mUrtatA // 30 // dRzeti-yadrUpaM yasyAtmano ruupmaakaarH| dRzA cakSuSA / adRzyaM aSTumazakyamasti / hRdA manasA / agrAhyaM grahItuM jJAtumazakyaM / vAcAmapi vANInAmapi / na gocaro na vissyH| vANInAM hi sAmarthya takSaNeSveva vartate, na tu tadrUpagrahaNe / hi nizcayena / yadrUpaM yasyAtmano rUpaM nirAkArasvarUpaM / svaprakAzaM svena AtmajJAnena prakAzo yasyedRzaM vartate, na tu sUryAgnyAdinA paraprakAzyaM / tasya proktarUpAtmanaH / kA nAma mUrtatA ? na kApi sAkAratetyarthaH // 30 // AtmA satyacidAnandaH sUkSmAtsUkSmaH parAtparaH / spRzatyapi na mUrtatvaM tathA coktaM parairapi // 3 // Atmeti-zrAtmA jIvaH / satyacidAnandaH satyaM yAthArthyayukta cit jJAnaM tadevAnandaH sukhAhAdo yasmin yasya vA bha033 Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'X zradhyAtma sAraH saTIkA // 13 // %%AAROSASURES parabrahmaNaH sa tathA / sUkSmAt sUdAH prmaaevaadistsmaadpi| sUkSmastanuH, arUpitvAt , paramANostu ruupitvaat| tathA parAt SaSThaH praH paraH prakRSTa indhiyAdigaNastasmAdapi / paraH utkRSTaH, agrAhyatvAt , injiyANAM ca rUpitvAgrAhyatvaM vartate / ata eva murtatvaM rUpitvaM / na spRzatyapi naiva prApnoti / tathA coktaM tathaivoktaM kathitaM / parairapi kapilAdinirapi ityarthaH ||3e|| yattaruktaM tadarzayatiindriyANi parANyAhurindriyenyaH paraM manaH / manaso'pi parA bujhiyoM bujheH paratastu saH // 40 // | ___ injiyANIti-inchiyANi zrotrAdIni / parANi sUkSma viSedyasvarUpatvena zreSThAni dUraM jJeyAni vA / injiyapratyakSA - ravartinA'vadhyAdipratyakSaNa vedyAni / AhuryogIzvarAHprocuH / indhiyecyaH proktarUpecyaH / mano'ntaHkaraNaM / paraM prakRSTaM dUraM zeyaM bAhuH / manaso'pi manazcittaM tasmAdapi / budhirmanISA / parA prakRSTA dUrataroyA'sti / yo'lakSyarUpaH / bujheH prajJAyA api / parataH sUkSmatamavidyarUpaH / sa tu sa zrAtmaiva navati, tasmAtparo'nyo nAstItyarthaH // 40 // vikale inta loke'sminnamUrte mUrtatAtramAt / pazyatyAzcaryavajJAnI vadatyAzcaryavachacaH // 41 // vikala iti-hanteti khede aho duHkhaM / vikale vivekazUnye / asmin dRSTibujhyoH pratyake / khoke manuSyAdiprA|NigaNe / zramUrte'rUpiNi / mUrtatAtramAt mUrtatA sAkAratA tasyA bramo JAntistasmAt hetoH / jJAnI jJAnavAn / Azca-padA ||1e3|| ryavat kautukavat / pazyati vilokate / zrAzcaryavadapUrvavat / vaco vacanaM / vadati aho'yaM khoko'mUrtamapyAtmAnaM mUrti| mantaM manyate iti jaaptiityrthH||41|| CLUSIMIRMIRECTOREX Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSCAMOLOGROLOGROLOGANS mUrtatvavedanAturityetannirAkarotivedanApi na mUrtatvanimittA sphuTamAtmanaH / pujalAnAM tadApatteH kiM tvazuzakhazaktijA // 4 // vedanApIti-sphuTaM nizcitaM / vedanApi sukhAdyanujavo'pi / zrAtmano jIvasya / mUrtatvanimittA mUrtatvaM rUpitvaM nimittaM | heturyasyAH sAkArAghadanodaya iti yAvat / neti naiva javati / tathA sati pujalAnAM paramANUnAM / tadApatteH tasyA vedanAyA ApattiHprAptistasyAH hetoH, paramANunAM mUrtimatvAt , sA tu teSu nAsti / ato vedanAyA mUrtatvaM heturna navati / kiM tu vedanAhetuM zRNu-azuddhasvazaktijA na zudhA'zuddhA karmasaMyogena malImasA sA cAsau svazaktirazudhacetanopayogastasyA jAtA niSpannA yA sA, jIvasyAzudhacetanAkRtaH sukhapuHkhAdyanujavo jvtiityrthH||4|| / zradadhArA yathA jJAnaM khayaM pariNamatyayam / tatheSTAniSTaviSayasparzadhAreNa vedanAm // 3 // akSaghAreti-zrayamAtmA / yathA yena prakAreNa / akSaghArA zrotrAdInjiyAzrayeNa / jhAnaM dAyopazamika jnyaanprinnaam| svayamAtmanA'zudhava jAveneti yAvat / pariNamati jJAnapariNAmapariNato javati / tathA tenaiva prakAreNa iSTAniSTaviSayaspazadhAreNa svasthAnukUlapratikUla viSayaprAptyanusAreNa / vedanAM sukhAdyanulavarUpAM / svayameva pariNamatItyarthaH // 43 // vipAkakAlaM prApyAsau vednaaprinnaamjaak| mUrta nimittamAtraM no ghaTe daMmvadanvayi // 4 // vipAketi-asau jIvaH / vipAkakAlaM sazcitakarmasthite paripAkaM / prApya khabdhvA / vedanApariNAmajAka sukhAsukhA kaTavAlAACAARCAN Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtmasAra: saTIka divedanApariNAmavAn navati / ato mUrta sAkAratvaM / nimittamAtraM vedanAyAH samagrahetutvaM / no na syAt / kiM tu anvayi mUrtatvaM hetusamUhe sahacAri javati / kiMvat ? ghaTe ghaTaniSpattau / damavat cakrAdihetuvRnde kukhaakhyssttivdityrthH||4|| utArtha spaSTIkarotijhAnAkhyA cetanA bodhaH karmAkhyA vissttrkttaa| jantoH karmaphalAkhyA sA vedanApyapadizyate // 4 // jJAnAkhyeti-jantojIMvasya / bodho vissyaadivstusvruupvijnyptiH| cetanA cidpprinntiH|jnyaanaakhyaa jJAnasvajAvatA / vyapadizyate procyate / biSTaraktatA kSeSo'prItisvajAvo viSTaH, rAgo raJjanasvajAvo raktaH, tayorjAvo liSTaraktatA | cetanApariNatiH / karmAkhyA karma zujAzujAdRSTodayaM tadrUpAkhyA svajAvatA vyapadizyate / yA vedanA zunAzulAnujavanasvajAvaH / sA karmaphalAkhyA kriyAjanyasadasatkarmaphakhasvajAvatA vyapadizyate procyata ityrthH||4|| etadeva spaSTayatinAtmA tasmAdamUrttatvaM caitanyaM cAtivartate / zrato dehena naikatvaM tasya mUrtena karhi cit // 46 // nAtmeti-tasmAmuktakAraNAt / AtmA jIvaH / amUrttatvamarUpitvaM / ca punaH / caitanyatvaM cetanAmattvaM sacetanatAmiti yAvat / neti naiva / ativartate samujhaMghayati, nirAkAratvaM cetanatvaM ca na tyajatIti jAvaH / ato'smAmuktahe ||1e| Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tutaH / tasya jIvasya / mUtena rUpiNA / dehena zarIreNa sAdhU / ekatvamajinnatvaM / kahiMcit kadAcidapi / na nava navatItyarthaH // 6 // sannikRSTAnmanovANIkarmAderapi pujalAta / viprakRSTAphanAdezca jAvyaivaM jinnatAtmanaH // 4 // ___ sannikRSTAditi evaM pUrvoktaprakAreNa / manovANIkarmAdeH mano manasa upAdAnajUtA manastvena pariNatA vA pulA mnHprocyte|vaannii vAg tasyA yogyA vA vAktvena pariNatAH puskhAH te c| karmazvAsaniHzvAsAdirUpakriyAvAn kAyaH, tattvena pariNatA vA pujalAH, te zrAdayo yasya, AdipadAttaijasakArmaNAdayo grAhyAH, tasmAt / sannikRSTAt jIvapradezAnAmAsannataravatI tasmAdapi / pujalAt pujalasamUhAt / ca punaH / dhanAdeH dhanaM vittaM tadAdi yasya, zrAdipadAhazayanAsanAdayo grAhyAH, tasmAt / viprakRSTAt vizeSeNa prakRSTaM dUraM jinnatve vartata iti viprakRSTaM tasmAdapi pujalAt / zrAtmano jIvasya / jinnatA pRthaktvaM / jAvyA vijnyeyetyrthH||4|| ityevaM dehAdigRhItapukhenyo jinnatvamuktamaya pujakhAstikAyato jinnatvamAhapujalAnAM guNo mUrtirAtmA jJAnaguNaH punaH / pujalebhyastato jinnamAtmavyaM jagurjinAH // 4 // punasAnAmiti-pujalAnAM prmaannuunaaN| guNaH saMpAdyo dhrmH| mUrtirAkAro vartate / punaHzabdo'vadhAraNe / tena ca zrAtmA jIvaH / jJAnaguNo zAnamevaguNaH saMpAdanIyo dharmo yasya sa tathA, na tvAkArAdiH / tatastasmAddharmajedena jinnatvAt / jinA PSSSSSSAGARAA%* Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtma- jineshvraaH| pujavenyaH paramANudhipradezAdinedaninnapujakhaskandharAzinyaH / zrAtmajanyaM jIvanavyaM / jinnaM pRthak / jagu sAraH ruktavanta ityrthH||4|| saTIkA atha dhrmaastikaaytstdaah||15|| 6] dharmasya gatihetutvaM guNo jJAna tathAtmanaH / dharmAstikAyAttajinnamAtmajavyaM jagurjinAH // 4 // dharmasyeti-dharmasya dharmAstikAyarUpapadArthasya |gtihetutvN gati vapujalayorvivakSitasthAnAt sthAnAntaraprAptaye gamanaM tasyAstasyAM vA hetuH sAhAyyatvenApekSAkAraNaM matsyAnAM jalavat tannAvastattvaM / guNastajanyadharmoM yasya vartate so'sti / tathA'smAninnasya zrAtmano jJAnaM proktarUpaM guNo'sti / ato dharmAstikAyAt proktalakSaNAt / jinA AtmamavyaM jIva|padArtha jinnaM pRthag jgurityrthH|| e|| adharmAstikAyatastadAhaadharme sthitihetutvaM guNo jJAnaguNo'sumAn / tato'dharmAstikAyAnyamAtmapravyaM jagurjinAH // 50 // adharma iti-adharme'dharmAstikAyapadArtha / sthitiDetatvaM sthitiH sthAnamacalanamiti yAvat tasyAM pariNatA ye jIvapujalAsteSAM sthitI hetuH sahakAritayA'pekSAkAraNaM, manuSyANAM sthalavat tanAvastattvaM / guNaH saMpAdyo dharmoM yasmin soDasti / jJAnaguNo'sumAna jJAnaM guNo dharmo yasya saH / asumAn prANanRt jIvo'sti tatastasmAmuktavyAvRttihetutaH / // 15 // Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *REA***** zradharmAstikAyAnyaM zradharmAstikAyaH proktadharmasvarUpastasmAdanyaM vikhaNadharmayuktaM zrAtmavyaM proktarUpaM / jinAstIrtha-15 6 kraaH| jaguH procurityarthaH // 50 // najasastadAhaavagAho guNo vyomno jJAnaM khaTvAtmano gunnH| vyomAstikAyAttabhinnamAtmaavyaM jgurjinaaH||5|| avagAha iti-vyomno gaganasya guNo jnydhrmH| zravagAho gatisthitipariNAmapariNatAnAM jIvapujalAnAmavagAhaH pravizatAmavakAzaH sthitAnAmAdhArasthAnadAnamiti yAvat bhavati / khalu nizcayena / zrAtmano jIvasya / guNo dhrmH| zAnaM bodho'sti / tttsmaa'ktvyaavRttihetutH| vyomAstikAyAt zrAkAzAstikAyAt / AtmavyaM cetanavastu / jinnamanyat / jinA shrrhntH| jaguruktavanta ityrthH||51|| zratha kAlAttadAhazrAtmA jJAnaguNaH siddhaH samayo vartanAguNaH / tanninnaM samayaavyAdAtmaavyaM jagurjinAH // 5 // Atmeti-zraAtmA jIvaH / jJAnaguNo jJAnaM bodhaH sa eva guNo dharmo ysyetyevNruupH| siyo niNIto'sti / samayaH kAlaH / vartanAguNo vartanA navapurANAdikaraNarUpeNa pUrvAparatvarUpeNa vA pravartanaM saiva guNo dharmoM yasyetyevaMrUpo'sti / tattasmAmuktavyAvRttilakSaNAt samayakavyAt kAlAkhyapadArthAt / jinnamanyat / zrAtmakanyaM jIvavastu / jinAH srvjnyaaH| jguHprocurityrthH||5|| * * ****** Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtma sAra: saTIkaH // 16 // HALISASEISTOSESSORS zrAtmanastadajIvenyo vijinnatvaM vyavasthitam / vyaktinnedanayAdezAdajIvatvamapISyate // 53 // zrAtmana iti-tattasmAt puurvokthetuprNpraatH| ajIvenyaH pujldhrmaadhrmnnocyH| zrAtmano jIvasya / vijinnatvaM viziSTavyAvRttimattvaM / vyavasthitaM pratiSThitaM atrA'nekeSvapijIvalakSaNeSu satsu yadekameva jJAnalakSaNamAzritya vyAvRttayo darzitAstattatra jJAnasya sarvadA sarvAsvavasthAsvanvayitvenA'vyabhicArikhakSaNaM prdhaaniikRtyoktmityrthH| zrayAtmano'pikathaJcidajIvatvamastItyAha-vyaktidanayAdezAt vyaktirviziSTaviziSTataraviziSTatamanninaguNAzrayo vizeSaNaM tayA nedaHpRthaktvaM manyate yo nayo vyavahArAdikastasya ya Adezo vastupramANIkaraNe padaH sAmAnyaprakAra iti yAvat tasmAt / ajIvatvaM jIvazabdasya pravRttivyutpattinimittayoleMdAzrayaNAdacetanatvamapi / na tvekaM jIvatvamevetyapizabdArthaH / iSyate manyAmaha ityrthH|| 53 // ajIvatvameva spaSTayatizrajIvA janminaH zudhanAvaprANavyapekSayA / sijhAzca nirmalajhAnA avyaprANavyapekSayA // 54 // ajIvA iti-zudhanAvaprANavyapekSyA zudhAH kevakhanijasvarUpajUtAH sarvopAdhivarjitatvena nirdoSA vA jAvaprANAH svarUpasighajIvanavizeSA nirAvaraNazAnAdayasteSAM yA vyapekSA viziSTApekSA tayA prAptyapekSayA / janmino janmajAjaH saMsAriNaH sarve sttvaaH| zrajIvA uktajIvanavarjitatvenAjIvatvena grAhyA jvnti| ca punH| sidhA muktisthA niraJjanAH // 16 // Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ USANSAR nirmakhajJAnAH suvizudhakevalajJAnadarzanadharAH / vyaprANanyapekSyA avyato'prAdhAnyAt prANA AyurinjiyAdayasteSAM yA vyapekSA'saMbandhApekSA tayA vyaprANAlAvAdajIvA jvntiityrthH|| 54 // zratha trijiH zlokaivyajAvaprANAnevAhaindriyANi balaM zvAsoTAso hyAyustathA'param / avyaprANAzcaturnedAH paryAyA pujalAzritAH // 5 // / indhiyANIti-indhiyANi zrotrAdIni paJca / balaM kAyabakhAdi trividhaM / zvAsocchAsaH prasiddhaH / tathA'paramanyat / AyujIvitaM / hi sphuTaM / vyaprANA pravyeNApradhAnajAvena prANA jiivitvishessaaH| caturnedAzcaturvidhAH / pujalAzritAH kaarmnnaadipujvjnyaaH| paryAyAH pariNAmA utpAdavyayasvarUpA jAvAH santi, tairavyayadhI jIvo njiivtiityrthH|| 55 // kathamityAhajinnAste jhAtmano'tyantaM tadetairnAsti jIvanam / jJAnavIryasadAzvAsanitya sthitivikaarijiH||56|| | jinnA iti-hi yasmAtkAraNAt / te vypraannaaH| zrAtmano jIvAt / atyantaM samatizayena / jinnAH pRthksttaakaaH| tttsmaamukthetutH| etaiH pUrvoktairAtmano jinnaivypraannaiH| jIvasya jIvanaM nAsti na vidyate / kutaH yato jJAnavIryasadAzvAsanityasthitivikArittiH jJAnaM sarvAvanAsikevakharUpaM, vIryamanantazalyAkhyaM, sadAzvAsaH zAzvatAnandamayatvaM, nityasthitiH sarvadA zAzvatajIvanaM, teSAM inphe kRte, teSAM vikAro viparyayatnAvaH, so'styeSAM vyaprANAnAM taiH| jIvana jIvasya sanAtanajIvitavyaM nAsti na vidyata ityrthH||56|| OCALCASS40CCCCCCCCC Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtmasAra: saTIkaH // 17 // tarhi kaijIvatItyAhaetatprakRtijUtAniH zAzvatInistu zaktiniH / jIvatyAtmA sadetyeSA zurumavyanayasthitiH // 5 // __etaditi-etatprakRtinUtAntiH etAniH pUrvoktajJAnavIryasadAzvAsanityasthitirUpAtiH prakRtijUtAjirAtmanaH svjaavruupaantiH| shaashvtiijirvinshvrshiilaanjiH| zaktinniH svajAtivyaktiniH svadharmavRttinirvA / prAtmA jIvaH / sadA nityaM / jIvati jIvitavAnasti / ityevaMrUpA / eSA pUrvoktA / zudhanavyanayasthitiH zucasyotpAdavyayadoSatyAgino vyArthikanayasya sthitiH svarUpasthAnaM navatItyarthaH // 57 // jIvo jIvati na prANairvinA taireva jIvati / idaM citraM caritraM ke hanta paryanuyuJjatAm // 7 // __ jIva iti-jIva aatmaa| yaiH prANairAyurAdiSavyaprANairvinA varjito na jIvati manuSyAditvaM na pAkhayati / evo'vadhAraNe / tena ca yaireva virahito na jIvati / tairevAyurAdinirvinA virahito jIvati jIvatvaM siJcatvaM ca pAlayati / / idamanantaradarzitaM / citramAzcaryakaraM / caritraM caitanyalIsA / hanteti komalAmaMtraNe / he jtraaH|ke paMmitamUrdhanyAH paryanuyuJjatAM samAdhAnAya praznaviSayIkurvatAM ? na ke'pItyarthaH / etalokatrayasyAyaM nAvaH-injiyabalazvAsolAsAyUrUpAzcaturjedA vyaprANAH pujakhajanyAH svajAtivyaktizaktirUpA jJAnavIryasadAzvAsanityasthitirUpAzcaturnedA jAvaprANA sheyaaH| saMsArI yaivyaprANairvinA na hi jIvati, tairviyuktaH siyo jIvatIti citraM critrmityrthH|| 5 // AASASARAASA // 17 // Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zratha puNyapApAnyAmAtmanaH pRthaktvamAhanAtmA puNyaM na vA pApamete yat pujalAtmake / AdyabAlazarIrasyopAdAnatvena kalpite // 5 // nAtmeti-zrAtmA jIvaH / puNyaM zunaprakRtyAtmakaM karma / neti na javati / vA'thavA / pApamazulaprakRtyAtmakaM karma / neti na bhavati / kutaH ? yadyasmAt / ete puNyapApe unle / pujalAtmake pujalajanye tatsvanAve iti yAvat nvtH| zrAtmA tu caitanyasvannAvaH / tathA zrAdyabAlazarIrasya zrAdyaM jIvasya javAntaraprAptiprathamasamayArabdhaM yadbAlazarIraM tasyopAdAnatvena upAdAnaM zarIrAdinAmakarmatvena takanakakAraNaM tanAvastattvaM tena heturUpeNa / kahipate aMgIkRte ityrthH|| ee|| puNyaM karma zunaM proktamazunaM pApamucyate / tat kathaM tu zunaM jantUn yatpAtayati janmani // 60 // 3 | puNyamiti-zulaM sukhadamuccairgotrAdikaM / karma prakRtisamUhaH / puNyaM puNyatattvaM / proktaM jinaiH kathitaM / azunaM nIcegotrAdi du:khadaM karma / pApamucyate procyate / tat puNyaM / zunaM shunkrm| kathaM tu kena hetunA javatu ? na kenApi / kutaH? yadyasmAt / yat puNyaM zarIropAdAnatvena / jantUn jIvAn / janmani janmarUpakaSTasamuLe / pAtayati dipati / zrayaM jAvaH-janmahetutvApekSyA tu puNyasya zujatvaM na prApnoti, sAMsArikasukhAdihetukatayA tu shultvmityrthH||6|| uktAzrameva jAvayatina hyAyasasya bandhasya tapanIyamayasya ca / pArataMtryAvizeSeNa phalanedo'sti kazcana // 61 // CONGRECASTORECALCCESS Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. dhadhyAtma sAraH saTIkaH // 1 // na hIti-hi yasmAnnizcayena vaa| Ayasasya lohaMdhAMtumayasya / bandhasya nigamAdirUpabandhanasya / ca punaH / tapanIyamayasya svarNamayapAdakarazRMkhalAkaMkaNAdirUpAlaGkArasya / pArataMtryAvizeSeNa parAdhInatvasyAnyUnAdhikyena / kazcana ko'pi| phalajedo nAsti, ujayatra bandhanatvena tuttytvaadityrthH||61|| uktabandhanodAharaNaM phalena spaSTayatiphalAnyAM sukhaphuHkhAnyAM na nedaH punnypaapyoH| kuHkhAnna jiyate danta yataH puNyaphalaM sukhm||6|| phalAnyAmiti-sukhapuHkhAnyAM sukhaM sAtakhaNaM zarma, puHkha kaSTaM, tadrUpAnyAM / phalAnyAM tayoH sAdhyakAryAcyAM / puNyapApayoH shunaashunkrmruupyoH| do jinnatvaM / naivAsti / kutaH yato yasmAghetoH / hanteti komalAmaMtraNe / he javya / puNyaphalaM zujakarmaNAM phalaM kArya / sukhaM manovinodAdijanakaM vartate / taduHkhAt zokAdirUpAt / naiva nidyate jinnatvaM na khajate, vakSyamANasvarUpatvAdityarthaH // 6 // sarvapuNyaphalaM duHkhaM karmodayakRtatvataH / tatra phuHkhapratIkAre vimuDhAnAM sukhatvadhIH // 63 // sarveti-sarvapuNyaphalaM sarva samagraM nirvizeSamityarthaH / puNyasya sukRtarAzeH phalaM kArya / duHkhamazarma navati / kutaH? karmodayakRtatvataH karmaNAmudayaH svasthitiparipAkataH phalAnimukhatA tena kRtaH saMpAditastannAvastattvaM tasmAt karmasaMpAcanAvatvAt , karmaNAM janmAdihetutvena duHkhasvanAvatvAt / yatamAcArAGge paJcasUtryAM ca-'muskarUve surakaphakhe mukANu // 1 // Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- L R baMdhatti' tatra tasmin zujakarmaphale / duHkhapratIkAre du:khAni kuttamAdIni teSAM yaHpratIkArazcikitsA zAntikaraNopAyaH, roge jeSajamiveti yAvat tasmin / vimUDhAnAM viziSTamUrkhatAjAjA avijJAtatattvAnAmiti yAvat / sukhatvadhIH sukhasya jAvaH sukhatvaM tadrUpA dhIvuddhiH svarUpAjJAnAt jAyata ityrthH|| 63 // utArthameva spaSTayatipariNAmAcca tApAcca saMskArAcca budhairmatam / guNavRttivirodhAcca phuHkhaM puNyanavaM sukham // 6 // pariNAmAditi-puNyanavaM sukRtena zulakarmaNA vA nava samutpannaM / sukhaM zarma / budhaiH prAjJapuruSaiH / pariNAmAt karmapha| lapariNamanarUpatvAt / ca punaH / tApAt kartavyatAvyAkulatonnavasaMtApajanakatvAt / ca punaH / saMskArAt snAnagRGgAranojanazayanAdiprayatnAdhInatvAcca / ca punH| guNavRttivirodhAta sattvarajastamasA virodhavatenArUpatvAt , yA guNeSu jJAnAdiSu vRttivetenaM sthitizca tasyAM virodhaH pratipakSitayA vartanaM tasmAt / duHkhaM kezarUpaM / mataM kathitaM svIkRtaM ca, ato na prmaarthsukhmityrthH||6|| dehapuSTenarAmartyanAyakAnAmapi sphuTam / mahAjapoSaNasyeva pariNAmo'tidAruNaH // 65 // RI dehapuSTeriti-etatpuNyaM / narAmartyanAyakAnAM narA manuSyA amAMzca devAsteSAM ye nAyakAzcakravAdaya indhAdayazca kramaNa svAminaH teSAmapi / dehapuSTeH zarIravaH poSaNAcca / mahAjapoSaNasyeva mahAMzcAsAvajazca meSastasya yatpoSaNaM hAra 1549--40 % Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra saTIkA ||1ee|| tayavAdita'citAhAraiH puSTikaraNaM tasyeva tattulyaM / sphuTaM spaSTaM / atidAruNo'tijayaMkaraH / pariNAmaH phalavipAkaH / saMpa-14 paSThaH prabaM. dyate / tarhi kiM tena puNyaphalenAtmano hitamityarthaH // 65 // jalUkAH sukhamAninyaH pibantyo rudhiraM ythaa| juJjAnA viSayAn yAnti dazAmante'tidAruNAm // 66 // | jalukA iti-yathA yena prakAreNa / jalUkA jalajA jIvavizeSA yA dUSitAMgAktAkarSaNAya mucyante taaH| rudhiraM raktaM pibantyaH pAnaM kurvantyaH / sukhamAninyaH sukhamAnandaM manyante yAstAstathAvidhA navanti / tAH pItarudhirasya niSkAsanasamaye yathA du:khinyo navanti / tathA te'pi narasuranAyakAH / viSayAn zabdAdikAn / nuJjAnAH sekmaanaaH| ante viSayajogaparyante / atidAruNAM mahAnayaMkaranarakaprAptyAdirUpAM / dazAmavasthAM / yAnti prApnuvanti / tataH kathaM pu. eyaphalaM sukharUpaM vitumrhtiityrthH||66|| tIvAgnisaMgasaMzuSyatpayasAmayasAmiva / yatrautsukyAtsadAdANAM taptatA tatra kiM sukham // 6 // tIvrati-yatra puNyaphale viSayasukhe jIvaH / tIvAgnisaMgasaMzuSyatpayasAM tIbro'tyugro jalAdinA'sAdhyazAntasvanAvo viSayAnilAparUpo'gnirhatAzanastasya yaH saMgaHsaMbandhastena samatizayena zuSyat zoSamupagacchat payo harSajalaM yeSu tAni tessaaN| yasAmiva analasaMyogena saMtaptalohapimAnAmiva / anena sadaiva saMtaptatvaM sUcitaM / sadA sarvadA / akSANAM zrotrAdI ||1ee|| chiyANAM / autsukyAt utsukasya utkaMThitasya nAva autsukyaM tasmAdiSayatIbrAjilASAt / taptatA saMtaptajAvo'sti / 4||tatra tasmin puNyaphale / kiM sukhaM ? na kimapItyarthaH // 67 // ante viSayajogapatItyarthaH ||66||autsukyaatsd da Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CASSEOCACITORRC prApazcAccAratisparzAtpuTapAkamupeyuSi / indriyANAM gaNe tApavyApa eva na nivRtiH // 67 // || prAgiti-prAg jogakAle dehAdikhedena, pazcAcca vipAkakAle gatyantaragatamuHkhAdAtmanaH kheden| aratisparzAt saMtAponnavAt / puTapAkaM sarAvasaMpuTe nihitauSadhijasmapAkarUpaM / upeyuSi prApte sati / inchiyANAM karaNAnAM gaNe samUhe / tApavyApa eva duHkhajanyasaMtApaprasara eva syAt / na nivRtiH sukhamityarthaH // 6 // sadA yatra sthito veSo khaH svapratipaMthiSu / sukhAnunavakAle'pi tatra tApahataM manaH // 6 // sadeti-yatra puNyaphalaloge / svapratipanthiSu nijaripuvargeSu / Sollekho'prIticintanarUpaH saMtApaH / sadA sarvadA / sthito manasi vartate / tatra puNyaphale sukhAnulavakAle'pi sukhanogAvasare'pi / manazcittaM / tApahataM saMkezavidhuritaM navatItyataH kutaH sukhmityrthH|| 6e|| skandhAtskandhAntarArope jArasyeva na tttvtH| zradAhAde'pi phuHkhasya saMskAro vinivartate // 7 // skandhAditi-nArasya dhAnyAdergurugranthirUpasya / skandhAdekasmAt skandhadezAt skandhAntarArope'nyasmin skandhe dhRte satyapi / zva yathA / tattvataH paramArthataH lAro naivottArito'nuttArito'sti / tathA'dAhAde'pi injiyagaNasya pramode'pi / duHkhasyehaparalokagatakaSTanarasya / saMskAraH skandhAntarajAraparAvartirUpamuHkhAntarasamAropa eva / tattvato na vinivartate na prayAti tadA tsyojylokHkhsNpaadnsmrthtvaadityrthH|| 70 // SELIER-CHAMACHAR Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAraH saTIkaH 461 sukhaM puHkha ca mohazca tisro'pi guNavRttayaH / viruSkA zrapi vartante phuHkhajAtyanatikramAt // 1 // sASaSThaH prava. sukhamiti-sukhaM duHkhaM ca krameNa puNyapApayoH phalaM / ca punaH / mohazca mohanIyakarmodayajo jIvapariNAmo'tA vaa| timro'pi trividhA api / etA guNavRttayaH sattvarajastamasAM pravRttayaH krameNa virudhAH ekasya prAdhAnye'nyayogauNatvarUpaparaspareNa viparItasvajAvAH sukhamuHkhamoharUpA navanti / tathApi puHkhajAtyanatikramAt duHkha kvezastasya yA jAtidharmastasyAnatikramo'nulaMghanaM tasmAt phuHkharUpA vartante nvntiityrthH||1|| krunAgaphaNA jogopamo nogonvo'khilH| vilAsazcitrarUpo'pi jayaheturvive kinAm // 7 // krujeti-akhilaH samasto'pi / jogonavaH zabdAdilogenodbhUtaH sukhAnunavaH / krudhanAgaphaNAlogopamaH krudhaH kupito nAyo nAgo nujaMgamastasya yAH phaNAstAsAM yo logo vistAraH sa evopamA sAdRzyaM yasya sa tathA vartate / citrarUpo vivi|dhanedajinnaH / vilAso'pi zRMgArAmabarakImAvinodAdirUparamaNaprakAro'pi / vivekinAM vastusvarUpavivecanakAriNAM / jayaheturgatijayasaMpAdako'sti, tatkAraNatvAdityarthaH // 7 // ityamekatvamApannaM phalataH puNyapApayoH / manyate yo na mUDhAtmA nAntastasya navodadheH // 3 // itthamiti-itthaM pUrvoktaprakAreNa / phalataH svasAdhyakAryasaMpAdanataH / puNyapApayoH proktarUpayoH / ekatvamani // 20 // narUpatvaM / ApannaM prAptaM bhavati / yo'vijJAtavastusvajAvo mUDhAtmA mohakRtavyAmohAzikSiptacittaH san / na manyate Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tayorekatvaM na svIkaroti / tasya mUDhasya / navodadheH saMsArasAgarasya / antastIraprAptiH / neti na syAt , bodhaadivikltvaadityrthH|| 3 // puNyapApayoH phalAdenaikatvamuktamatha puNyapApAcyAmAtmano jinnatvaM nigamayati| phuHkhaikarUpayorjinnastenAtmA puNyapApayoH / zuphanizcayataH satyacidAnandamayaH sadA // 4 // mukheti-tena proktahetunA / zrAtmA jIvaH / mukhaikarUpayoH mukhaM klezastadevaikamahitIyaM rUpaM svanAvo yyostyoH| puNyapApayoH puurvoktnirdhaarlkssnnyoH| zratra nirdhAraNe sssstthii| jinnaH pRthagasti / kiMviziSTa zrAtmA! zunizcayataHzugho'nutpAdavyayarUpavastugrAhI yo nizcayo nizcayasvarUpAvadhAraNAtmakanayastasmAt tatpakSasvIkArAditi yAvat / sadA sarvadA / satyacidAnandamayaH parabrahmasvarUpo'stItyarthaH // 4 // uktAtmarUpameva vivRNotitatturIyadazAvyaGgayarUpamAvaraNakSayAt / jAtyuSNodyotazIlasya ghananAzAjaveriva // 5 // taditi-tatpUrvoktAtmarUpaM / turIyadazAvyaGgayarUpaM turIyA suSuptisvapnajAgaradazAH krameNa vyatikramya kevalajJAnAvanAsavatyujAgarAnidhAnA caturthI dazA jIvasya bodhavizeSakRtA'vasthA tasyAM vyaGgaya prakAzyaM yadrUpaM cetanasvanAvaH / zrAvaraNakyAt jJAnadarzanAvaraNakarmAcchAdanavinAzAt / uSNodyotazIkhasya uSNaH sUryaH tasya ya udyotaH prakAzastapat sarva MASALALASAXE Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtmasAra: saTIkA // 201 // SCORECAUSAMACHAR padArtharAziprakAzane zIlaM svajAvo yasyAtmanastasya / jAti zojate / kasmAt kasyeva ? ghananAzAdatrapaTala vigamAt / raveriva sUryasya nirmlbiNbmivetyrthH|| 15 // jAyante jAgrato'kSecyazcitrAdhisukhavRttayaH / sAmAnyaM tu cidAnandarUpaM sarvadazAnvayi // 76 // | jAyanta iti-jAgrato vigatavyanisyAtmanaH / anyaH shrotraadiijiyenyH| citrAdhisukhavRttayaH citrA anekavidhA Adhayo mAnasikaHkhAni pImA vA zrAzotsAditArtasvajAvAzca yAnyo jantostalakSaNAH sukhasya vRttayaH pravartanAni / jAyante samutpadyante / tu punH| sAmAnyaM sarvagatacetanatAmAtratvaM tu / sarvadazAnvayi sarvAsvavasthAsvanugataM / cidAnandarUpaM sajjJAnamayabrahmasvarUpatvenaivAste / jIvasattAmAtramAzritya sarvadazAsu tuttytvmityrthH|| 76 // dRSTAntena spaSTayati| sphuliGgerna yathA vahnirdIpyate tApyate'thavA / nAnujUtiparAjUtI tathaitAniH kilAtmanaH // 7 // sphuliMgairiti-yathA yena nyAyena / sphuliGragneH kaNaiH kRtvA / vahni tavahaH / na dIpyate na prajvalati / athavA prakArAntare / na tApyate na ghRtAdInyuSNIkaroti / kiMtvagnimAtratayaiva saMtiSThate / tathaiva etAniH pUrvoktarUpAnirAdhisukhavRttiniH / Atmano jIvasya / anujUtiparAjUtI sukhAnullavaparAnavau na kriyete, sAmAnyatvAt / kila satye / AtmA cetanajAtimAtratayaivAvatiSThata ityarthaH // 7 // // 201 // Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAkSiNaH sukharUpasya suSuptau nirahaMkRtam / yathA nAnaM tathA zubhaviveke tadatisphuTam // 7 // sAkSiNa iti-suSuptau suSuptiraviratidazA sukhanijAvasthA vA tasyAM / sukharUpasya jogAdyAnandanAvasya / sAkSiNo jJAtunimAtrakriyAvato jIvasyeti yAvat / yathA yena prakAreNa / nirahaMkRtaM ahaGkArarahitamahaMsukhItiprakAravarjitam jAnaM sukhapratitAsaH syAt / yathA nijhAvazasupto'hamasmItyahaMkArarahitaM nAnamasti / tathA tenaiva prakAreNa / zucaviveke nirmala vicAravati jIve / tannirahaMkArasukhapratinAsanaM / atisphuTamatispaSTa vimalaM syAditi yAvat , nAhaM | pujavAnandItyarthaH // 7 // taccidAnandanAvasya joktAtmA zujhanizcayAt / zrazunizcayAtkarmakRtayoH sukhapuHkhayoH // e // taditi-tattasmAmuktahetutaH / zuphanizcayAt zudhanizcayanayamatAvalaMbanAt / AtmA jIvaH / cidAnandanAvasya pUrNabrahmasvarUpajJAna vilAsasya / nokA jogI javati / azucanizcayAt savikArAtmavAdinizcayanayapakSAzrayaNAt / karmakatayoH karmaNA niSpAditayoH / sukhamuHkhayoH shrmaashrmruuppujldhrmyoloktaa navatItyarthaH // 7 // | karmaNo'pi ca nogasya srgaadervyvhaartH| naigamAdivyavasthApi nAvanIyA'nayA dizAnion karmaNa iti-karmaNo'pi sAtAsAtavedanIyAdirUpasyApi loktAsti zunizcayataH / ca punaH vyavahArato vyvhaarnymtaavlNbntH| sragAdeH sak puSpadAma sAdiryasya, AdipadAghasnAnarapAGganAdayo grAhyAH, tasya nogasya nukteH Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma SaSThaH prabaM. sAra: saTIkaH // 10 // joktA javati / naigamAdivyavasthApi naigamo'nekavikahapAvalaMbI nayaH sa zrAdiryeSAM, AdipadAtsaMgrahavyavahArAdayo nayA grAhyAH, teSAM yA vyavasthA pakSarUpamaryAdA sApi / zranayA vakSyamANarUpavizeSagrAhinayamatAdilaMgyA / dizA digdrshnmaatryaa| jAvanIyA vicArapUrvaka buddhimaniyojanIyetyarthaH // 70 // tadevAhakartApi zuphanAvAnAmAtmA zubhanayAhijaH / pratItya vRttiM yaccubhakSaNAnAmeSa manyate // 1 // kartApIti-zudhanayAt zudho vimalapariNAmaparyAyagrAhI zabdAdiko nayo vastusvarUpakathanaprakArastasmAt tatpakSAzrayaNAt / zraAtmA praannii| vinuH samarthaH svopAdAnakAraNAnvita iti yAvat / zumanAvAnAM jJAnAdinijaguNAnAM / kartApi niSpAdako'pi / apizabda evArthe, tena svaguNakartRtvApekSyaiva zucanizcayanayAt kartA navati, na tu pujaladharmakartRtvA|pekSyA / kasmAdevaM karlocyata ityAha-yadyasmAdeSa zucanizcayanayaH / zubhakSaNAnAM zujAH svasvannAvaM samAzritA ye kSaNAH | kAlavijAgAH samayA iti yAvat teSAM / yA vRttirvartanAtmanaH pravRttiriti yAvat tAM pratItya samAzritya manyate / yasmin samaye zulavIryavRttirAtmA tasmin zucanAvAnAM karteti svIkuruta ityarthaH // 01 // anupaplavasAmrAjye vsnaagprikssye| AtmA zukakhanAvAnAM jananAya pravartate // 2 // anupaplaveti-na upaplavo'nupaplavo nirupAvo rAgAdivyAghAtavarjitastasya yatsAghAjyaM sAmagrIsAkaTyaM tasmin / sati / visanAgaparikye visadRzA AtmanaH pratikUkhA ye jAgA vijJAvaprakArA madanavikArAdayo visajAgAsteSAM yaH| // 20 // Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parikSyo viziSTavinAzastasmin jAte sati / zrAtmA jIvaH / zuSasvajAvAnAM nijavimalajJAnAdisvarUpANAM / jananAya / / niSpAdanAya pravartate vyApAravAn bhavati, na tu guNahAnyai ityevameSa manyate ityrthH|| 7 // etau vadayamANazlokau vartamAnakSaNanAvaprarUpaNaparau zeyAvityetAvAhacittameva hi saMsAro rAgAdiklezavAsitam / tadeva tairvinirmuktaM javAnta iti kathyate // 3 // cittamiti-hi nizcitena / rAgAdikkezavAsitaM rAgo jIvasya kvacidajiSvaGgapariNAmasaMpAdako mohanIyakarmavizeSaH sa zrAdiryasya, AdipadAdveSAdayo grAhyAH, sa cAsau klezazca :khaM tena vAsitaM nAvitaM yattat / cittaM jJAnamantaHkaraNaM vA / evo'vadhAraNe / tena tadrUpameva tadeva vA na tvanyat / saMsAro javo'sti / tadeva cittameva / taiH klezaiH / vinirmukta sarvAzaiH parivarjitaM / javAnto modaH / ityevaM / kathyate procyate ityrthH|| 03 // yazca cittakSaNaH kliSTo nAsAvAtmA virodhataH / ananyavikRtaM rUpamityanvartha hyadaH padam // 4 // __ yazceti-yaH proktlkssnnH| kliSTo raagaadidossmlmliinH| cittaNo'jJAnotpAdasamayo jAyate / asau klissttcittknnH| zrAtmA jiivH| neti na navati / kuta evaM ? virodhata aAtmasvarUpe virodhApatteH / kathaM ? hi yasmAt / ananyavikRtaM nAstyanyakRto vikAro yasmin tannirvikAraM rUpamAtmasaundarya svajAvo vA / adaH spaSTaM jJAyamAnaM / padaM zrAtmasvarUpaM vartate, kliSTacittasyAtmatve tabirudhyate / ityevaMprakAreNa / anvartha sArthakaM syAdityarthaH // 04 // Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtmasAraH saTIkaH // 103 // SROGRESCRC RECR55 evaM zrutvA zabdanayAH prAhuHzrutavAnupayogazcetyetanmithyA yathA vacaH / tathAtmA zurUpazcetyevaM zabdanayA jaguH // 5 // zrutavAniti-yathA yena dRSTAntena / upayogaH sAmAnya vizeSAtmako jJAnavyApAraH / zrutavAn zabdollekhavAnasti / ityevaM kazcikti / taccaitatpUrvoktaM / vaco vAkyaM / yathA mithyA'sat / kutaH 1 yataH sarvo'pyupayogaH zrutavAnna javati, kiM tu zrutopayoga eva zrutavAn navatItyato mithyAsti / tathA tenaiva prakAreNa / AtmA sarvo'pi jIvaH / zudhaH karmamalavarjita ityetadapi vaco mithyA, sarvo'pi sarvadA zuddho na navati / ityevaM pUrvoktaprakAraM / zabdanayAH zabdo'rthollApakadhvanibodhyo nAvaH pradhAnaM yeSAM zabdasamannirUdvaivaMjUtanayAnAM te zabdanayAH jagurjIvarAzau nedenoktavantaH / ataH sarvasya zukathanaM eSAM nayAnAM mate mithyA, sarvasyAzubhakathane'pi tthetyrthH|| 5 // svAniprAyameva vishdiikroti| zukaparyAyarUpastadAtmA zuddhaH svajAvakRt / prathamAprathamatvAdinedo'pyevaM hi tAtvikaH / / 76 // | zubheti-zrAtmA jIvaH / zudho niSkarmA tadA tasmin samaye navati, yadA zudhaparyAyarUpaH zudhaH pavitraH paryAyo jJAnAdidharmavizeSastadrUpaH san / svanAvakRt svIyo jAvaH svannAvaH taM karotIti svannAvakRt svasvarUpaniSpAdanapravRtta iti yAvat / evaM pUrvoktaprakAreNa / hi sphuTaM / prathamAprathamatvAdiledo'pi prathamaH pradhAno'prathamo'pradhAnastayolAvastattvaM // 20 // Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MortonR tadAdi yasya, zrAdipadAt paramAtmAparamAtmAdayo grAhyAH, tadrUpo yo nedo ninntaaprkaarH| so'pi / tAttvikaH pAraxmArthikaH syAt , pradhAnaguNAzritatvAdityarthaH // 6 // padAntare bAdhAmAhaye tu dikpaTadezIyAH zujavyatayAtmanaH / zukravannAvakartRtvaM jaguste'pUrvabuddhayaH // 7 // ye viti--tu punaH / ye ke'pi jaina siddhAntAcyAsino'pi / dikpaTadezIyA diza eva paTA vastrANi yeSAM taiH AzA baraiH sadRzAH, na tu ta eveti tddeshiiyaaH| zuSavyatayA kevalazujavyAstikanayapakSatayA / Atmano jIvasya / zudhasvajAvakartRtvaM nijasvarUpaniSpAdakatvaM / jaguH saMgrahanayamatenAtmAnaM zudhasvanAvakartAraM procuH / te pUrvoktAH / apUrvabudhyo'kAraH pUrvamAdau yasyAH sA tAdRzI buddhiryeSAM te'pUrvabudhyo mUrkha ziromaNayo vijheyAH / kuta evaM ? yataH zudhanavyAstikaH saMgrahanaya eva lavati, sa tvanutpannAvinaSTasthiraikarUpaM sarva manyate / tanmatenAtmA nijasvanAvakartA kathaM bhavet / PAna kathaJcidapItyarthaH // 7 // kena hetunA tatra kartA na javatItyAzaMkAnivRttaya zrAha-- avyAstikasya prakRtiH zukA sNgrhgocraa| yenoktA saMmatau zrImAtsajhasenadivAkaraiH // 7 // __ cyAstikasyeti-yena vadayamANakAraNena / sammatau sammatinAmni zAstre / zrImatsighasenadivAkaraiH zrIjJAnavairAgyAdilakSmIH sAsti yeSAM ta eva siddhipathasenAsu zivasAdhakamunigaNeSu mArgaprakAzanaguNena divAkarAH sUryAstaiH / vyAsti 5-ORGARCA---VOCARECH RARKT Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma sAraH saTIkaH // 20 // kasya avyameva vastu sadasti yasya nayavizeSasya sa vyAstikastasya / zumA kevalA vyamAtragrAhikA / prakRtiH svannAvo bodhktaashktiH| saMgrahagocarA saMgRhNAti vyamAtre sannivezayati sarvA api vastuzaktIriti saMgraho nayaH sa eva gocaraH || sthAnaM yasyA vyArthikazudhaprakRteH sA tathoktA / kathitAstItyataH zudhavyAstikaH paryAyaviSayakArI nAsti / tataH sva. jAvakartRtvaM notpadyata ityrthH|| 7 // akartRtvameva spaSTayatitanmate ca na kartRtvaM jAvAnAM sarvadAnvayAt / kUTasthaH kevalaM tiSThatyAtmA saakssitvmaashritH|| nae // tanmata iti-ca punaH tanmate saMgrahanayapramANIkRte pde|naavaanaaN jIvAdipadArthAnAM / sarvadAnvayAt sarvasmin kAle sarvasvadharmAnvitatvAt sahavartitvAcca / kartRtvamanutpannasyotpAdakatvaM / neti nAsti / tatra tu / zrAtmA jIvaH natpAdavyayaviSaye kevalamasAdhAraNazudhavRttyA / sAditvaM jJAtRtvaM / AzritaH pragataH san / kUTastho gunnpryaaydhnvdnutpnno'vinssttsthiraikruupH| tiSThati sadaivAsta ityarthaH // e|| kartuM vyApriyate nAyamadAsIna va sthitH| zrAkAzamiva paMkena lipyate na ca karmaNA // e|| kartumiti-ayamAtmA / udAsIna zva mAdhyasthyavAniva / sthitastaTavatIM / kartumanutpannaM niSpAdayituM / na naiva / 4 vyApriyate pravartate / ca punaH / paMkena kardamena kRtvA / AkAzamiva gaganamiva / karmaNA karmabandhena / na lipyate na spRSTo navati sNgrhmtenetyrthH|| e0 // // 204 // Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %AE%ERSACRACCACEMCN punaH spaSTIkarotikharUpaM tu na kartavyaM jJAtavyaM kevalaM svataH / dIpena dIpyate jyotirna tvapUrva vidhIyate // e1 // svarUpamiti-tu punaH / svarUpaM svasvajAvaH sadaiva vidyamAnatvAt / kartavyaM niSpAdanIyaM / neti naiva navati svarUpatvAt / kevalamekameva / svataH svjaavtH| jJAtavyaM zeyameva navati / dRssttaantmaah-jyotirgniH|diipen dIpakena / dIpyate vizeSeNa prakAzyate / na tu naiva / apUrvamanjinavaM / vidhIyate kriyte| taghatsvarUpamapi jJAyate, na tu kriyate, svymevaakaarnnsinyctvaatsaaNkhyaanaamivetyrthH|| e1|| viparyaye bAdhAmAhaanyathA prAganAtmA syAt kharUpAnanuvRttitaH / na ca hetusahasreNApyAtmatA syAdanAtmanaH // e5 // anyatheti-anyathA yadi svarUpamapi kRtaM syAt tadA / prAk svarUpanirmANataH pUrvaM / zrAtmA jiivH|anaatmaa'jiivo'cetn iti yAvat / syAnavet / kutaH? svarUpAnanuvRttitaH svarUpaM svakIyaM rUpaM vastunaH svajAvaH tasya na anuvRttirananuvRttira|saMbandho'nAva zata yAvat tasmAt asvarUpatvAt avastu / ca punaH / hetusahasreNApi hetava upAyAsteSAM yatsahasraM sahaHzo vidhAnaM tenApi, dUre'stvaspopAya ityaperarthaH / anAtmano'jIvasya / zrAtmatA jiivsvjaavtaa| na syAnna javati / jIvarAziM vihAya vizve sarve'pi nAvA acetanasvanAvAH santi / taizcaitanyaM vidhAtumazakyaM, zratatsvajAvatvAdAtmatAsaMpAdanamazakyamityarthaH // e // bha.35 Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM adhyAtmasAra saTIkA // 20 // SSSSS%***%** 4 naye teneha no kartA kiM tvAtmA zudhanAvabhRt / upacArAttu lokeSu tatkartRtvamapIpyatAm // e3|| naya iti tenoktahetusamUhena / ihAsmin saMgrahAnidhAne / naye vAGmArge / AtmA jIvaH / kartA shudhsvruupnisspaadkH| no naivAsti / tu punaH anyat zRNu-zudhajAvannRt atra naye zugdhasvajAvavAneva AtmAstItyarthaH / upacArAttu upacAro nayazakyArthatyAgena vyavahAralakSaNaH tasmAttu / khokeSu nayamatAntareSu / tatkartRtvaM tattasyAtmanaH kartRtvamapUrvaguNavidhAyitvaM / iSyatAM kathyatAmapi / kA'smatpate hAnirityarthaH // 3 // atha paryAyAstiko brUteutpattimAtmadharmANAM vizeSagrAhiNo jaguH / zravyaktirAvRtesteSAM nAjAvAditi kA pramA // e4 // utpattimiti-vizeSagrAhiNo vizeSa vastunaH samasvajAvaM dhrauvyarUpaM parityajya utpAdavyayarUpaviSamadharma gRhNanti vastutvaM kathayanti ye'zudhanaigamavyavahArarjusUtrazabdasamanirUdvaivaMjUtA nayAste vishessgraahinnH| AtmadharmANAM zrAtmanazcetanasya dharmA vishissttdrshnshaanaadyHsvnnaavaastessaaN| utpattimutpAdaM jguruktvntH| yatrocyate / teSAM jIvadharmANAM zrAvRterAvaraemAvRtirAcgadanaM tasyAH skaashaat| zravyaktistironAvo'sti / annAvAt na nAvo nAtmani vidymaantaa'naavstsmaat| neti zrAtmadharmANAmanAvAt avyaktirnAsti / ityatra kA pramA kinAmikA pramANatA yathArthajJAnavicAraNA'sti na kApItyanAvAdeva sAstItyarthaH / zrayaM jAvaH-anajivyaktavizeSasya niHsvarUpatvenAsatvAdaniSpannaghaTavat vizeSagrAhinayAnAM paryAyamAtrasyaiva vastutvAdanAvAdeva vyaktitironAva iti simityarthaH // eca // // 20 // Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAGARICA uktArthameva sAdhayatisattvaM ca parasaMtAne nopayuktaM kathaJcana / saMtAninAmanityatvAt saMtAno'pi ca na dhruvH|| e|| sattvamiti-parasaMtAne pareSAM svatvavyatiriktAnAM pudgaladevadattajJAnAdInAM saMtAno nAnAkAlInakAraNA'nanvitakAryamAtravarttanAdharmaH utpAdavyayAcyAM guNaparyAyapravAha iti yAvat tasmin / sattvaM vyaM / kathaJcana kenApi prakAreNa / upayuktaM nyAyyaM, yA nirvivAgatayA racitasaMbandhamiti yAvat / neti na syAt , taMtusaMtAne mRt / ca punH| saMtAninAM jIvAdiSavyANAM / anityatvAt na nityaM zazvatsadaikarUpamanityaM tanAvastattvaM tsmaatoH| saMtAno'pi kAryavRttidharmo'pi / dhravo nityo na javati / tataH sihaM yatsuranaranArakatiryagAditvamutpannaM tadAtmaivotpannaH dharmadharmiNoranedasaMbandhatvAdataH sNtaansyaanitytvaatsNtaanino'pynitytvmityrthH|| ee|| na kevalamAtmaivotpattimAn kiM tu gaganAdayo'pi tathA santItyAhavyomApyutpattimattattadavagAhAtmanA ttH| nityatA nAtmadharmANAM tadRSTAntabalAdapi // e6 // vyometi-tato dhrmdhrminnornedaanbyhetutH| tasya tasya kAlakramAgatajIvapujakhairavagAhyamAnasyeti yAvat / tadavagAhAtmanA tatteSAM jIvAdInAmavagAho'ntaHpraviSTAnAmAdhArastadevAtmA svarUpaM yasyotpAdasya sa tathA tenAvagAharUpeNa / vyomApi nano'pi / utpattimat utpattijananamastyasyeti tathA janmavaditi yAvat / tadRSTAntabalAdapi tasya nanasa Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtma sAra: saTIkaH // 206 // utpAdasya dRSTAnta udAharaNaM tasya yadalamutpattisAmAnyAtsAmarthya tasmAdapi / zrAtmadharmANAM jIvadharmANAM / nityatA'nutpattimattA / neti nAsti / gaganotpattibalAdapi zrAtmana utpattimattvaM zeyamityarthaH // e6 // atharjusUtranayamataM darzayatijusUtranayastatra kartRtAM tasya manyate / svayaM pariNamatyAtmA yaM yaM nAvaM yadA yadA // e|| zajusUtranaya iti-zrAtmA jiivH|ydaa yadA yasmin yasmin smye| yaM yaM yo yo'ninavastaM taM nAvaM sanmatyAdisvarUpaM / svayaM svata eva, na prprernnyaa|prinnmti tatsvajAvatayA smunnvti| tatra tasmin samaye,na tvanyatra |Rju sUtranayaH RjuHsaralo'tItAnAgatavakratAtyAgena vartamAnameva vastu sattayA sUtrayati kathayati yo nayo vAgvilAsaH sH| tasya jIvasya tasmin jaave| kartRtAmapUrvavidhAyitAM / manyate svIkaroti utpattimAna navatItyarthaH // e|| asau parajAvakartRtvaM na manyata ityAhaRI kartRtvaM parajAvAnAmasau nAnyupagacchati / kriyAyaM hi naikasya avyasyAnimataM jinaiH // e|| kartRtvamiti-asau RjusuutrnyH| parajAvAnAM parakIyA anAtmIyapaulikavastvantarIyA vA ye nAvA vastuno janyadharmAH paryAyAsteSAM / kartRtvaM vidhAtRtvaM / nAnyupagaccati na svIkaroti / sarvo'pi kartA svakIyameva nAvaM karoti, parakIyakaraNe tu eka eva kazcitparamAevAdiH sakalajagatkAryANAM kartA syAt , tadevAha-kutaH ? hi yasmAt / ekasya // 206 // Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvAdirUpatvenAhitIyasya / vyasya guNaparyAyajAjanasya vastunaH / kriyAyaM kriyayoApArayorSayaM jIvakriyA'jIvakriyArUpeNa hitvaM / jinaistiirthkraiH| na naiva / animataM pramANIkRtaM / tathA sati tayoranedaH syAttathAhi-jIvo'jIvakri-12 yAkartA syAt , ajIvo'pi jIvakriyAkartA syAJcettadA jIvo'jIvaH syAt ajIvo'pi jIvatAM vrajedityarthaH // e|| utArthameva spaSTIkarotinUtiryA hi kriyA saiva syAdekAvyasaMtatau / na sAjAtyaM vinA ca syAtparamavyaguNeSu saa|| // jUtiriti-hi yasmAt / ekAvyasaMtatau ekapavyasyaikapadArthasya jIvAdirUpasya yA saMtatiH kAlakrameNa saMlagnotpAda* vyayarUpA guNaparyAyazreNistasyAM / yA kApyanirdiSTanAmA / jUtiH sAMpratikaparyAyAntareNa navanaM / saiva jUtireva paryAyAnta rarUpeNotpattireveti yAvat / kriyA pravRttinivRttirUpavyApAraH / syAdasti / na tvanyat / sA ca pUrvoktA kriyA / parajavyaguNeSu svavyatiriktAni vyANi parajavyANi teSAM ye guNAH paryAyAsteSu / sAjAtyaM vinA samAnA jAtidharmaH sajAtistajAvaH sAjAtyaM tadhinA tarjayitvA / paradharmANAM svadharmeSu svadhamANAmanyadharmeSu sajAtIyatvaM nAsti, atastadAzritA kriyA na syAdityarthaH // ee|| nanu parajAveSvakartRtve sati dAnAdiSu kA gatirityAzaMkatenanvevamanyajAvAnAM na cet kartA'paro janaH / tadA hiMsAdayAdAnaharaNAyavyavasthitiH // 10 // nanviti-nanu iti paraprazne / he pUjya cedyadi / evaM pUrvoktaprakAreNa / anyajAvAnAmanye svAtmanAvavyatiriktapuja Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma sAraH saTIka // 20 // khAdayasteSAM ye jAvAH pravRttinivRttirUpA vyApArAH kriyA iti yAvat teSAM / aparo'nyaH / jano manuSyaH prANIti SaSThaH prabaM. yAvat / kartA jnkH| neti na syAt / tadA tarhi tasmin sati / hiMsAdayAdAnaharaNAdyavyavasthitiH hiMsA jIvavadhaH, dayA jIveSu karuNA rakSaNaM ca, dAnamannAdeH prayaccanaM, haraNaM parasakAzAdrahaNaM steyakaraNaM vA, tAnyAdIni yeSAM, zrAdipadAstAnanojanAdayo grAhyAH, teSAM avyavasthitirapravRttiranunnavo vA syAdityarthaH // 10 // atra pratyuttaramAhasatyaM parAzrayaM na syAt phalaM kasyApi yadyapi / tathApi khaM gataM karma vaphalaM nAtivartate // 101 // || satyamiti-no javya tavoktaM satyaM samIcInavad dRzyate / yadyapi parAzrayaM paramanyamAzrayatyavalaMbayati yatkarma kriyA tasya yat phalaM prApyaM tatparAzrayaM / karma phalaM kriyAsAdhyakArya / kasyApi sunipuNasyApi / na syAt na jAyate / tathApi pUrvoktaphalAnAve sidhe'pi / svaM jIvaM prati / gataM prAptaM / karma jJaptikriyArUpaM jIvakRtyaM / svaphalaM svasAdhyaM / nAtivartate phaladAnamaryAdAM nojhaMghayati / tataH svopayogakriyAjanyaM zujAzulaM svAzrayaM syAdityarthaH // 11 // hinasti na paraM ko'pi nizcayAnna ca rktti| tadAyaHkarmaNo nAze mRtirjIvanamanyathA // 10 // 18 // 20 // hinastIti-nizcayAt paramArthataH / kopi kazcidapi vyaadhaadiH|prN shukraadi|n hinasti na vyApAdayati / ca punH| ko'pi saadhvaadiH|nrkssti naiva paalyti| kiMtu tadAyuHkarmaNaH tasya zUkarAderAyujarjIvitaM tannAmaka yatkarma pUrvopArjitakriyA + + Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACARRAGES phalaM tasya / nAze'jAve ye / mRtimaraNaM navati / anyathA AyukSayaM vinA / jIvanaM jIvitavyameva javati, na maraNaM / zrato mAraNe rakSaNe ca nimittamAtra eva para ityrthH||10|| tarhi mArakarakSakayoH phalAnAvApattirityAzaMkAnivRttaye AhayAvikalpAcyAM khagatAjyAM tu kevalam / phalaM vicitramApnoti parApekSAM vinA pumaan||13|| / hiMseti-tuH zaMkAnivRttau / tena hiMsakarakkayostu / kevalaM zudhamekaM / svagatAnyAM zrAtmani prAptAnyAM / hiMsAdayA-18 vikalpAcyAM krameNa vadharakSaNapariNAmopayogAcyAmeva / pumAnAtmA |praapekssaa vinA paravadhapAlane javatAMvA mA vA tayorapekSAM vinaiva / vicitraM pariNAmAnusAreNa vividhaM / phalaM kriyAsAdhyaM sukhamuHkhAdikaM / Apnoti khannata ityarthaH // 103 // zarIrI mriyatAM mA vA dhruvaM hiMsA prmaadinH| dayaiva yatamAnasya vadhe'pi prANinAM kvacit // 10 // | zarIrIti-zarIraM deho vidyate'syeti zarIrI jIvaH / niyatAM prANatyAgaM prApnutAM / vA'thavA mA ghiyatAM / paraMtu pramAdino'yatanAvataH puNsH| hiMsA rakSaNapariNAmAjAvAt jIvavadhaphalaM / dhruvaM niyamAnavati / aniSizA'zudhasaMkaTapatvAt / tathA yatamAnasya zujapariNatAvudyamaparasya dharmiNaH / kvacit dAnavihArA dipravRttau / prANinAM jIvAnAM / vadhe'pi prANaviyojane'pi / evo'vadhAraNe / tena kevalA nirdoSA dayA jAvataH karuNaiva javati / yatanAnAvena saMkaTapasya zubhatvAdataH kartuH phalaM svajJAnakriyAjanyazunAzunaM javati, na tu zarIrapujakhAdyapekSyA'taH sarvatra dayaiva kAryA iti samApatitamityarthaH // 104 // GARORSCOUCHECONOSASSAs Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtma sAra saTIka // 20 // parasya yujyate dAnaM haraNaM vA na kasyacit / na dharmasukhayoryatte kRtnaashaadidosstH|| 105 // parasyeti-parasya svavyatiriktAdanyasya devadattAdeH paravastuno'nnAdikasya vA / dAnaM tyAgaH svasvatvaniSedhanaM parasvatvApAdanaM vA / vA'zravA / haraNamAdAnaM parasvatvanAzAtsvasvatvApAdanaM / kasyacit devadattAdisaMbandhinaH / dharmasukhayoH dharmazca svannAvaH, sukhaM ca zarma tayoHna yujyate na ghaTate / kutaH ? ydysmaatoH| te dAnaharaNe / kRtanAzAdidoSataH kRtasya sukRtasevayA janitadharmasukhatvasya nAzaH parapradAnAdinA sa Adiryasya, zrAdipadAdakRtAgamAtiprasaMgAdayo grAhyAH, sa hai eva doSastasmAt / svakRte dharme'nyasmai pradatte sati svasya kRtanAzaH syAt , parasya cAkRtAgamaH sa eva doSo vyAghAtastasmAt dharmasukhayordAnaharaNe na syaataamityrthH|| 10 // etadeva jAvayatijinnAcyAM jaktavittAdipujalAyAM ca te kutH| khatvApattiryato dAnaM haraNaM svatvanAzanam // 16 // | jinnAnyAmiti-he saumya jinnAcyAmAtmanaH sakAzAt pRthagjUtAnyAM / naktavittAdipujalAnyAM naktaM nojanaM, vittaM kAJcanAdidhanaM te zrAdinI yayoH, AdipadAUlavastrAdayo grAhyAH, tayoH saMbandhinau yau tau eva vA pujalo paramANuskandhau tAnyAM dattAnyAM / te dhrmsukhyordaanhrnne| kutaH kasmAtutaH syAtAM? na kuto'pi, parakIyatvAt / kasmAdevaM? yato yasmAt / dAnaM tyaagH| svatvApattirAtmanaH svatvaniSedhena parasya svatvaM svakIyatvaM tasya yA ApattiH prAptikaraNaM / haraNaM parasmAdAdAnaM / svatvanAzanaM parakIyasya svatvasya nAzanaM niSedhanaM / te ca dharmasukhayorna javata ityarthaH // 106 // // 20 // Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SCRIUSNESSA-%ASE tayordAnaharaNaviSaye parakartRtvaM nAstItyAhakarmodayAcca tahAnaM haraNaM vA zarIriNAm / puruSANAM prayAsaH kastatropanamati svtH||10|| karmodayAditi-ca punH| yat hRdayasthaM / dAna vitaraNaM / vA'thavA / haraNaM sthAnAntarAdAkarSaNaM / tatpUrvoktaM / zarIriNAM prANinAM karmodayAt karmaNaH sthitiparipAkAt navati / tatra dAne haraNe ca / svataH karmodayasvajAvAt puruSaprayatna vinaiva svayameva / upanamati svasvannAve pariNamati sati / tatra puruSANAM jiivaanaaN| kaH kiMnAmA / prayAsaH parizrama udyama iti yAvat / na ko'piityrthH| dAnAtmakaharaNAtmakenchayA svayameva pariNamati, na pariNAmati vA'to na paraprayAsaH saphala ityarthaH // 17 // svagatAcyAM tu jAvAjyAM kevalaM dAnacauryayoH / anugrahopaghAtau staH parApedA parasya na // 17 // svagatAcyAmiti-tu punaH / kevalaM zudhamekaM / svagatAnyAM svasminnAtmani gatau prAptau yau taanyaaN| nAvAcyAM jAvI pariNAmau vikalpau vA tAnyA hetunUtAnyAM / dAnacauyayoH dAnamuktarUpaM, corasya nAvazcaurya haraNaM, tayonimittajUtayoH satoH / anugrahopaghAtau zujAnubandho'nugraho'zujAnubandha japaghAtastau / staH sthAtAM / parasya svasmAninnasya / parApekSA'nyasyApekSA AkAMkSA / neti naastiityrthH|| 10 // asya phalaM darzayatiparAzritAnAM jAvAnAM kartRtvAdyajimAnataH / karmaNA badhyate'jJAnI jJAnavAMstu na lipyate // 10 // Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH pra. adhyAtmasAra: saTIkaH // 20 // SANSARKARSES parAzritAnAmiti-parAzritAnAM paraM svasmAninnaM pujavAdika AzritA zrAdheyA ye teSAM / jAvAnAM paryAyANAM tajAnyakAryANAmiti yAvat / kartRtvAdyanimAnataH karotIti kartA niSpAdakastajAvastattvaM tadAdi yeSAM, AdipadAnottRtvAdayo grAhyA, teSu yo'jimAno'haM karomIti budhistasmAghetoH / ajJAnI tattvabodhavarjito jIvaH karmaNA pApAdikihibaSeNa / badhyate saMzliSyate / tu punaH / jJAnavAn svapariNAmamAtrasya kartA'hamasmIti jJAtatattvastu / na lipyate na spRzyate karmaNetyarthaH // 10 // punaH kartRtvaM niSidhyati___ ktevmaatmaa no puNyapApayorapi krmnnoH| rAgadveSAzayAnAM tu krtessttaanissttvstussu|| 110 // | karteti-evaM pUrvoktaprakAreNa |aatmaa jiivH| punnypaapyoHshunaashunyoH|krmnnoH karmadakhikayoH / kartA vidhaataapi|no naiva javati, api tvakataiva syAt / tu punH| zSTAniSTavastuSu priyApriyeSu padArtheSu / rAgaSAzayAnAM premApremapariNAmAnAM / kartA janako navatItyarthaH // 110 // | rajyate aiSTi vArtheSu tattatkArya viklptH| zrAtmA yadA tadA karma jamAdAtmani yujyate // 111 // / rajyata iti yadA yasmin kAle / zrAtmA jIvaH / tattatkAryavikarUpataH tattatkAlanedena kriyamANaM kArya svaprayo-1 janaM tasya yo vikalpo manasi saMkalpanaM tasmAcetutaH / artheSu sacetanAcetanavastuSu nimittajUteSu / rajyate rAganAvaM // 20 // Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Attro prayAti / vA'thavA peSTi SanAvamadhigabati / tadA tasmin smye| namAnmohAt / karma kriyAjanyaphalaM jJAnAvaraNAdikaM / / zrAtmani jIve / yujyate saMzliSyate / ato rAgaSAkRSTAni karmadakhikAnyAtmapradezeSu saMzliSTAni javantItyarthaH // 11 // nehAnyaktatanoraGgaM reNunAzliSyate ythaa| rAgadveSAnuvikSasya karmabandhastathA mataH // 11 // sneheti-yathA yena prakAreNa / snehAnyaktatano snehena tailAdinA anyaktAcyaGgIkRtA marditeti yAvat tanuH zarIraM yasya sa tasya / aGgaM dehaH / reNunA rajorAzinA / zrAzliSyate'vaguMDyate / tathA tenaiva prakAreNa / rAgaSAnuvidhasya rAgaveSapariNAmAcyAmanuviyo vyAptaH tasya jIvasya / karmabandhaH kriyaajnykrmnnaashlessH| mataH kathita ityarthaH // 11 // ukAH dRSTAntayatilodaM svakriyayAnyeti naamkoplsnnidhau| yathA karma tathA citraM raktadviSTAtmasannidhau // 113 // | lohamiti-yathA yena prakAreNa / svakriyayA svakIyena vyApAreNa / JAmakopakhasannidhau nAmayati cAsayati svasthAnAdAkarSatIti yAvat nAmakaH sa cAsAvupalazca pASANastasya sannidhiH samIpadezastasminnayaskAntaprastarasamIpe / lohamayaH-15 pikaH / anyeti saMmukhamAyAti / tathA tenaiva prakAreNa / raktaviSTAtmasannidhau rAgoSapariNAmavato jIvasya samIpe svaprade-14 zAzveSajAve / citraM nAnAprakAraM / karma krmdkhikraashiH| anyetiityrthH|| 113 // | AtmA na vyApRtastatra rAgadveSAzayaM sRjan / tannimittopananeSu karmopAdAnakarmasu // 114 // Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravaM zradhyAtma sAraH saTIkaH // 31 // zrAtmeti-AtmA jIvaH / tatra karmadalikAnAmAdAne / neti naiva / vyApRtaH pravRttaH / kiM tu rAgaSAzayaM rAgaSeSayorya AzayaH pariNAmastaM / svaviSaye sRjan kurvan sannAste / tannimittopanaveSu tannimittaM rAgaSapariNAmanimittaM upanamANi pariNatAni yAni pUrvakarmANi teSu / karmopAdAnakarmasu ajinavakarmagrahaNakartRSu karmasurAgAdiSu vyApRto bhavatItyasmAdeva bayo nvtiityrthH||11|| vAri varSan yathAMnodo dhAnyavarSI nigayate / jAvakarma sRjannAtmA tathA pujalakarmakRt // 115 // __ vArIti-yathA yena prakAreNa / aMjodo meghamAlA / vAri jalaM / varSan vRSTiM kurvan / dhAnyavarSI dhAnyaM sasyaM varSatIti dhAnyavarSI / nigadyate upacArAjanaiH procyate / tathA tenaiva dRSTAntena / AtmA jIvaH / jAvakarma rAgagheSAdipariNAmopayogastat / sRjana racayan / pujalakarmakRt vyakarmaniSpAdako vyavahAravinirupacArAnigadyata ityarthaH // 115 // iti RjusUtranayo'tha naigamavyavahArau pAhatu:| nagamavyavahArau tu brUtaH karmAdikartRtAm / vyApAraH phalaparyantaH paridRSTo yadAtmanaH // 116 // | naigameti-tu punaH / naigamavyavahArau naigamavyavahAranAmAnau vizeSagrAhitvena parasparatulyau ghAvapi nyau| zrA-II tmano jIvasya / karmAdikartRtAM karma jJAnAvaraNAdi vyakarma tadAdi yeSAM, zrAdizabdAnAmanagaradehAdayo grAhyAH, teSAM kato tanAvastattA taaN| brUtaH kthytH| kutaH yadyasmAtozrAtmanaH phalaparyantaH phavaM kriyAparyante jAvi kArya tasya 19 Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patA etatkarmaNA kRtAmavAdAvasthA javati ? nApi nayayorapi ca paryanto'vasAnaM yAvat sidhyati tAvat / vyApAraH prytnH| paridRSTo naigamavyavahArAcyAM pari niyamato dRSTo vilokito'sti / yAvanmokSagamanaM taavyaapaarvaanaatmetyrthH|| 116 // anyo'nyAnugatAnAM kA tadetaditi vA jidA / yAvaccaramaparyAyaM yathA pAnIyapugdhayoH // 17 // / anyo'nyeti-vA iti pUrvoktAtprakArAntareNAha / anyo'nyAnugatAnAM anyo'nyaM parasparaM jIvapradezAH karmaNAM dakhikAH anugatAH dIranIravadavilAgena saMmilitA ekarUpatAM prAptAsteSAM / yahA'nyo'nyAnugatAnAM parasparasApekSANAM naigamasaMgrahavyavahAranayAnAM tatkartAdi etadeveti nirNayaparANAM / tadetat tatkarma etat dRzyamAnaM navati so'yaM jIvo javati ityevaMvidhA / athavA tatpUrvoktA etatkarmaNA kRtamityAdirUpA jedena kartRtA caramaparyAyaM siddhaparyAyAvadhiM kRtvA yAvat sAkaTyena annedAvasthA vartate / tatra kA kinAmikA / nidAnedAvasthA javati ? na kApItyarthaH / kayoriva ? yena dRSTAntena pAnIya'gdhayoriva, yathA saMmilitayoH hIranIrayoH pRthagavasthA nAsti tathA jIvakarmaNorapi nayayorapi ca naigamavyavahArayoH saMmilitayoH kurvatoH pRthagavasthA nAstItyarthaH // 117 // nAtmano vikRti datte tadeSA nayakalpanA / zuddhasya rajatasyeva zuktidharmaprakalpanA // 117 // nAtmana iti-ttpuurvokthetutH| eSA'nantarameva darzitA / nayakaTpanA nayAnAM daanedkhpnaa| Atmano jIvasya / vikRti viparyayarUpavikAraM / na naiva / datte dadAti / kasyeva zudharajatasyeva yathA zudharajatasya rUpyasya zuktidharmaprakapanAzuktidharmAnumatirvikRtina ddaati| tathA nayanedenAtmanaH kartRtvAkartRtvakahapanA'vasthitarUpasya viparyAsaM na krotiityrthH||110 Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra saTIkaH // 21 // SANSAR muSitatvaM yathA pAnthagataM pathyupacaryate / tathA pujalakarmasthA vikriyAtmani bAlizaiH // 11 // muSitatvamiti-yathA yena dRSTAntena / pAnyagataM pathi sAdhuH pAnthaH gamanakriyAvAn taM gataM prAptaM yattattathA / muSitatvaM muSito luTitadhanaH tanAvastattvaM / pathi mArge / upacaryate mArgo TuMTita iti upacAraH kriyate / tathA tenaiva prakAreNa / pusakarmasthA vyakarmagatA / vikriyA jIvasya vinAvapariNatiH / bAlizairmUrkhazekharaiH / Atmani caitanye / upacaryate ayaM jIvo hiMsako'zujena karmaNA bagha ityAdinocyate ityarthaH // 11 // kRSNaH zoNo'pi copAdhe zuddhaH sphaTiko ythaa|rkto viSTastathaivAtmA sNsrgaatpunnypaapyoH||10|| _kRSNa iti-yathA yena dRSTAntena / sphaTikaH sphttikmnniH| kRSNaH zyAmavarNaH / ca punaH / zoNo'pi raktavarNo'pi / upAdheH kRSNavarNAdisAcivyAnavati, na tu svarUpeNa / tathApi svataH azudhaH kAlimAdimAn / neti nAsti / tathaiva tenaiva prakAreNa / zrAtmA caitanyaM / puNyapApayoH shujaashuljvykrmnnoH| saMsargAt tamudayasaMbandhAt / rakko raagii| viSTo deSI dRzyate / tathApi na tAdRzo'sti svarUpataH zumcatvAdityarthaH // 10 // ___ seyaM naTakalA tAvadyAvadvividhakalpanA / yapaM kalpanAtItaM tattu pazyatyakalpakaH // 11 // * seyamiti yAvat yAvatkAlaM / vividhakalpanA vividhA vicitrA kahapanA rAgAdirUpeNa sajAtA yojaneti yAvat vartate / tAvat tAvatkAlaM / sA pUrvoktarUpA / zyaM pradarzyamAnA / naTakalA javajramaNena svakIyarUpaparAvartanena vicitra RECARECROCREASEX | // 1 // vit Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarakAra rUpatA cetanasya javati / tu punH| yat svasattAsthaM / kahapanAtItaM sarvaparasaMgavarjitaM rUpamAtmano nijasvarUpaM vartate / tattu tadrUpaM tu / zrakApakaH kaTpanAtIto jJAnavairAgyavAn zuzAtmA / pazyati vilokytiityrthH|| 11 // kalpanAmohito jantuH zuklaM kRSNaM ca pazyati / tasyAM punarvilInAyAmazuklAkRSNamIdate // 12 // kaapneti-jntuHpraannii| kaTapanAmohito rAgAdiyojanayA vyaakuliinuutH| zukkhaM kRSNaM ca pazyati zukla zudhamujvalamiti yAvat, kRSNaM malamalinaM pazyati vilokayati / ca punaH tasyAM kalpanAyAM / vilInAyAM vinaSTAyAM satyAM / zrazuklAkRSNaM varNAtItazudhasvarUpaM nIrAgavAna pazyatItyarthaH // 12 // atha stutisvarUpadarzanataH puNyapApAcyAmAtmano bhinnatvamAhatadhyAnaM sA stutirnaktiH saivoktA paramAtmanaH / puNyapApavihInasya yayUpasyAnucintanam // 153 // | taditi-paramAtmanaH satyabrahmarUpAtmanaH tata vakSyamANalakSaNaM / dhyAnamekAgrapraNidhAna keyaM / tathA sA vaha svarUpA / stutiH stavanA zeyA / tathA saiva vakSyamANasvarUpaiva / naktiH sevA proktA / kiM taktarUpaM trividhamityata thAha-yat hRdayasthasya puNyapApavihInasya puNyapApAcyAM saMbandhavarjitasya / rUpasya cidAnandasyAtmanaH paramaniraJjanasvajAvasya / anucintanaM anu sadRzaM cintanaM dhyAnaM saMsmaraNaM / tadeva pUrvoktaM sarva zeyamityarthaH // 13 // zarIrarUpalAvaNyavaprachatradhvajAdibhiH / varNitairvItarAgasya vAstavI nopavarNanA // 14 // R-ENCECCASSAGAR Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. zradhyAtmasAra: saTIka // 21 // XHOSAS PARA zarIreti-cItarAgasya jinezvarasya / zarIrarUpalAvaNyavatradhvajAdintiH zarIra malaprasvedavarjitagodIradhavalarudhirAmiSasugandhideho, rUpaM suravaraiH sakalazaktyA nirmitAGguSThonmitarUpAdanantaguNasundarasuvarNAdyADhyasamacaturasrAkRtiH, lAvaNyaM svadeha nAmamalenAdhaHkRtaravipranarUpaM, vapro maNihemarajatamayaprAkAratrayopazonitapuSpaprakarAdimatsamavasaraNaM, utraM tArAnvitavidhumaMjhalAnukAryAtapatratrayaM, dhvajo laghupatAkAsahasropazonitasahasrayojanottuGgadamazikharaH catuHpratolISu mahe dhvajaH, eteSAM padAnAM ghanke kRte, te Adayo yeSAM, AdipadAddevaunmunisurAgamanAdayo grAhyAH, taiH / varNitaiH prshNsitaiH| vAstavI vastutaH paramArthena nivRttA jAtA yA sA vaastvii| upavarNanA prazaMsA stutiH| na naiva syaadityrthH||12|| vyavahArastutiH seyaM vItarAgAtmavartinAm / jJAnAdInAM guNAnAM tu varNanA nizcayastutiH // 15 // __ vyavahAreti-sA zarIrAdyupavarNanA / zyamanantarokkA / vyavahArastutiH vyavahAra upacAro'nyasyAnyatvena kalpanA tadrUpA yA stutiH prazaMsA sA vyavahArastutiH syAt / vItarAgAtmavartinAM vigato'tyantapRthagbhUto rAgo mohanIyakarma yasmAt sa cAsAvAtmA ca jIvavizeSastasmin vartanA sthitiryeSAM te tathA teSAM / jJAnAdInAM jJAnaM sarvanAvAvanAsikevalajyotiH tadAdi yeSAM, zrAdipadAddarzanavIryAdayo graahyaaH| teSAM guNAnAmAtmadharmANAM / tuH pAdapUraNe / varNanA yA prazastiH sA / nizcayastutirvAstavikarUpA prazastiH stotramityarthaH // 125 // uktArthe dRSTAntamAhapurAdivarNanAjAjA stutaH syAupacArataH / tattvataH zauryagAMjIryadhairyAdiguNavarNanAt // 156 // ARCHAEXAM RECIPE // 112n CAMA Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASSACCORRUSSEL purAdIti-yatyadhyAhArya / yathA purAdivarNanAt puraM nagaraM tadAdi yasya, AdipadAnavanAlaMkArArAmAdayo grAhyAH, tasya nRpasatkasya varNanAt stavanAt / upacArato nRpoddeshmaatrtH| rAjA bhUpatiH / stutaH stutivissyH| syAnavet / tathA zauryagAMnIryadhairyAdiguNavarNanAt zUrasya nAvaH karma vA zaurya, gaMnnIrasya jAvo gAMnIya, dhIrasyAcalasya jAvo dhairya, teSAM unke kRte, tAni zrAdIni yeSAM, AdipadAdAtRtvaudAryAdayo grAhyAH, teSAM yavarNanaM nRpasaMbandhi prazaMsanaM tasmAt / stutaH san tattvataH paramArthato nRpaH stuto navati, tviitraago'piityrthH|| 126 // mukhyopacAradharmANAmavinnAgena yA stutiH / na sA cittaprasAdAya kavitvaM kukaveriva // 17 // mukhyeti-yA kApi / stutiH stotraM / mukhyopacAradharmANAM mukhyo vastunaH svanAvarUpaH sahajaH, upacArazca sahacArinAvenAtatyapi tatkathanaM, yathA sAlaMkAratvena dehasya svarUpavattvaM, tAcyAM jAtA ye dharmAH padArthavartanAsteSAM / avinAgena na vijAgo'vijAgo nijaparasvarUpeNAvyavasthApanaM mukhyadharmANAM mukhyatvena upacAradharmANAM copacAreNAvivakSaNaM, tena kRtA sA proktarUpaitAdRzI stutiH cittaprasAdAya manasaH zudhdhyai na syAt sakarNAnAM na jAyate / kimiva ? kukaveH kutsitaH kavitvakalAsvakuzalaH kavirajinavagranthakartA tasya / kavitvamiva kAvyamiva varNanaM yathetyarthaH // 127 // atha phaladarzanena niSedhayatianyathAninivezena prtyutaanrthkaarinnii| sutIkSNA khaDadhAreva pramAdena kare dhRtA // 12 // anyatheti-anyathA mukhyopacAradharmavijAgaM vinA / aninivezena svamatasaMrakSaNAnimAnakadAgraheNa upacArastutau SAGARUAGARIK Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtmasAra: saTIkA // 13 // mukhyatAdRSTiH sA / pratyuta vaiparItyena / anarthakAriNI zrAtmano'zudhdhyutpAdanena svahitavinAzinI syAt / keva ? pramA- denAsAvadhAnavRttyA / sutIdaNA'tinizitA / khaDgadhArA'simukhaM / kare hastopari / dhRtA sthApitA / seva vinAzAya javatItyarthaH // 12 // athaucityaM darzayatimaNiprajAmaNizAnanyAyena zujakalpanA / vastusparzitayA nyAyyA yAvannAnaJjanaprathA // 15 // __maNipraneti-maNiprajAmaNizAnanyAyena maNayazcandrakAntAdayasteSAM yAH prajAH kAntiprAgjArastAsu yat maNijJAnaM zrayaM maNiriti buddhiH tatsajjJAnameva tena nyAyena maNijJAnodAharaNena vastusparzitayA vastudharmagrAhitvena / zujakalpanA stutyAdikaraNasaMkalpaH / nyAyyA yuktiyuktA navati / anaJjanaprathA zudhasvarUpasya nijAtmarUpe pratibiMbanaM aMjanaM tasya prathA prasiddhiH sA na bhavatIti anaJjanaprathA sA yAvanna syAttAvat nyAyyA / batrAyaM nAvArthaH-jagavadatizayasvarUpamantaraGgaM dRSTvA jJAtvA vA tadavalaMbya jagavarNanaM tat jinaguNAnuyAyitvAt nyAyyA stutirnavati, samavasaraNAdinA mukhyajinavarNanA sA'naJjanaprathA'tazuNasparzitvAdityarthaH // 12 // ..puNyapApAcyAmAtmano jinnatvamupasaMharatipuNyapApavinirmuktaM tattvatastvavikalpakam / nityaM brahma sadA dhyeyameSA zudhanayasthitiH // 130 // puNyeti-puNyapApavinirmuktaM puNyapApAcyAmuktarUpAnyAM vinirmuktaM sarvathA varjitaM / tattvato vAstavikavRttyA / avi USAASAASAASA // 13 // Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tontorrorrat kahapakaM nirvikahapasvarUpaM / nityaM sanAtanasvajAvaM / brahma nirupAdhicaitanyaM / sadA sarvadA / dhyeyaM dhyAtavyaM / eSA protarUpA / zudhanayasthitiH shussvyaarthiknymtmryaadetyrthH|| 130 // athAzravasaMvarAnyAM pRthaktvamAha__ AzravaH saMvarazcApi nAtmA vijnyaanlkssnnH| yatkarmapulAdAnarodhAvAzravasaMvarau // 131 // zrAzrava iti-zrAtmA jIvaH / zrAzravo'ninavakarmAdAnaM / ca punH| saMvaro'pi bhaninavakarmanirodhanopAyo'pina naiva javati / kiM tarhi ! jIvo vijJAnalakSaNo viziSTaM sAmAnyavizeSopayogarUpaM jJAnaM vijJAnaM tadeva lakSaNaM svarUpaM yasya sa IdRza zrAtmA zeyaH / yadyasmAt kAraNAt / karmapujavAdAnarodhau karmaNo yogyA ye pujalA anantapradezAtmakAH skandhAsteSAM yadAdAnaM grahaNaM rodhazca grahaNanirodhanaM tAvAdAnarodhau krameNa / AzravasaMvarau proktalakSaNo stH| tatastAvAtmA na javataH, pudgalAnAM grhnnaagrhnnaavnaatmruupaavevetyrthH|| 131 // punaryAvAtmasvarUpau tau darzayatiAtmAdatte tu yai vaiH svataMtraH karmapujalAn / mithyAtvAviratI yogAH kaSAyAste'ntarAzravAH // 13 // zrAtmeti-tuH saMjAvane / evaM tu saMjAvyate / zrAtmA jIvaH / yaiH svasmin gataiH / nAvaiH pariNAmavizeSaiH / svataMtraH la svAdhInaH prprernnaavirhitH| karmapujalAn karmayogyapujakhaskandhAn / zrAdatte gRhNAti / te proktapariNAmAH / mithyA Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH pravaM. adhyAtmasAra saTIkaH // 21 // RECESSOIRES tvAviratI mithyAtvaM viparItadRSTitA'viratizcAnuparatiste / tathA yogA azudhamanovAkkAyavyApArAH / kaSAyAH krodhaadiprinnaamaaH| tadrUpA antarAzravAHjIvapariNAmanUtalAvAH teSvAtmA saMjAvyate, prinnaamaanaamaatmdhrmtvaadityrthH||13|| naavnaadhrmcaaritrpriisshjyaadyH| zrAzravochedino dharmA Atmano jAvasaMvarAH // 133 // jAvaneti-zrAzravo dinaH proktarUpAzravadhvaMsakAstadanAvakAriNa iti yAvat / Atmano jIvasya / ye dharmA jJAnAdisvanAvAste / jAvasaMvarAH shuddhopyogruupaantHsNvraaH| ke te ityAha-jAvanAdharmacAritraparISahajayAdayaH nAvanA ani tyAzaraNAdicintanA bAdazavidhAH, dharmaH zAntimArdavAdidaza vidhaH, cAritraM sAmAyikAdipaJcavidhaM, parISahajayaH kutpipAsAdikSAviMzateH sahanaM, teSAM unke kRte, te zrAdayo yeSAM, AdipadAtsamitiguTyAdayo bodhyAH / ete uktapariNAmA jAvasaMvarA anyantaranirodhAH sa AtmA navatItyarthaH // 133 // thAzravaH saMvaro na syAtsaMvarazcAzravaH kvacita / navamokSaphalAnedo'nyathA syAketusaMkarAt // 134 // Azrava iti-zrAzravo navakAraNaM bndhsvruupH| saMvarazca moksshetuH| na syAt na navati / ca punaH / yaH saMvaro modakAraNaM bandhanirodhaH sH| kvacit kutrApi vyakSetrAdau / Azrayo navaheturna syAt tayoH parasparaM pratipakSanAva. tvAt / anyathA'nyaprakAre / hetusaMkarAt hetoH saMkaraH parasparAjAvAdhikaraNayorekAdhikaraNatvavRttistasmAt / yathA'nyo'nyaviruSpyorAzravasaMvarayorAzrave saMvarasaMkramaH saMvare cAzravasya sNkrmsttH| navamophavAjedaH saMsAramokSayoH phale kArye'neda aikyaM / syAnavet / mode'pi duHkhApattiH syAt kAraNasamAnatvAdityarthaH // 13 // // 14 // Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AARAKHARA zrAtmaiva navamokSayorheturityAhakarmAzravaMzca saMvRNvannAtmA ninnarnijAzayaiH / karoti na parApekSAmalaMjUSNuH khataH sadA // 135 // karmeti-zrAtmA jIvaH svayaM / jinnaiH pRthaksvajAvatvena jinnjaatiiyaiH| nijAzayaiH svapariNAmaiH / karma zujAzuna kriyamANaM / zrAzravan aGgIkurvan / ca punH| saMvRNvan nirodhayan / parApekSA pujalAdeH sAhAyyAkAMdA na karoti neti / kutaH ? sadA sarvadA / svataH svajAvata eva / alaMjUSNuH svavyApAre samartha ityarthaH // 135 // nanvevaM bahiHkriyA niHphalA syAdityAzaMkyAhanimittamAtranUtAstu hiNsaahiNsaadyo'khilaaH| ye paraprANiparyAyA na te vaphalahetavaH // 136 // nimitteti-tuH saMnnAvane he vatsa bahiHkriyArUpA hiMsAhiMsAdayo vadho vadhanivRttizca zrAdipadAnmRSAsatyavacanAdayaH krameNa graahyaaH| te'khilAH samastAH nAvAzravasaMvarayoH nimittamAtranUtAstayoH pariNAmotpAdane hetumAtratAM prAptAH, na tu karmAzravanti saMvRNvanti vA, tato nimittamAtrataH te saphalAH sNjaavyaaH| kuta evaM ? yato ye proktarUpA hiNsaadyH| paraprANiparyAyAH pareSAmAtmavyatiriktAnAM prANinAM jIvAnAM dehAdI pravRttinivRttirUpatvena pujalAnAM tathA cAjIvAnAM paryAyAH prakArA dharmA iti yAvat santi / te pUrvoktAH / svaphalahetavaH svasminnAtmani phalahetavo bandhamodakAryakartAro na javanti, paratvAdityarthaH // 136 // vyavahAravimUDhastu hetUMstAneva manyate / bAhyakriyAratakhAntastattvaM gUDhaM na pazyati // 13 // ****ASSESSSSSSSS Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SCIEN adhyAtmasAraH saTIkaH OM // 15 // vyavahAreti-tu punaH / vyavahAravimUDhaH vyavahAro janapravRttiH tena vimUDho vizeSajamo'tara ityarthaH / tAneva hiMsA-18 SaSThaH prabaM. ahiMsAdiparaprANiparyAyAneva / hetUn bandhamokyoH kAraNAni / manyate svIkaroti / kuta evaM ? yato bAhyakriyAratasvAntaH bAhyapravRttau prItacittaH san / gUDhaM paramarahasyanUtaM / tattvaM vAstavikadharma / na pazyati na vilokayati tsmaadityrthH||13|| hetutvaM pratipadyante naivaite niymaaspRshH| yAvanta AzravAH proktAstAvanto hi prishrvaaH|| 130 // | hetutvamiti-ete hiMsAdayAdayaH prpryaayaaH| eveti nizcayena / hetutvaM javamodayoH kAryakAraNajAvatvaM / na pratipadyante na svIkurvanti / kutaH 1 yataH niyamAspRzo niyama niyatanAvaM hiMsAyA javanamAzrava eva ahiMsAnavanaM ca saMvara evetyevaM nizcitAzravasaMvarasvarUpaM na spRzanti na prApnuvantIti niymaaspRshH| kutaH 1 hi yasmAt zrImadAcArAne | yAvanto yatparimANA yatsvarUpAzca zrAzravAH karmAdAnahetavaH proktAH santi / tAvantaH saMkhyAyA nyUnAdhikatvaparihAreNa |tAvatparimANA eva tatsvarUpA eva ca parizravAH karmaparikSapaNopAyAH prokAH santi / tasmAye zrAzravAsta eva saMvaratvena sidhA javantyato niyamAspRza ityrthH|| 130 // uktArthameva spaSTIkarotitasmAdaniyataM rUpaM bAhyahetuSu srvthaa| niyatau jAvavaicitryAdAtmaivAzravasaMvarau // 13 // tasmAditi-tasmAt pUrvoktaprakArAt / vAhyahetuSu hiMsAdayAdikeSu / sarvathA sarvaprakAreNa / aniyataM sNkhyaasvruup-18|||15|| niyataparimANarahitaM / rUpamAzravasaMvarayoH kAraNaM syAt parasparamitarasyetaratvena saMjavanAnniyataM na bhavati / tathA nAvavai Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cicyAt jAvaH zujAzujAdhyavasAyastasya vaicitryaM vicitraM tAratamyena nAnAprakArastAvo vaicitryaM tsmaatutH| eva nizcayena / zrAtmaiva jIva evaikH| zrAzravasaMvarau pUrvoktarUpo niyatI tujhyasaMkhyeyau stH| zrayaM jAvaH-ye hiMsAdayaH karaNIyatvanAdhyavasitA AzravA navanti ta eva parihAryatvenAdhyavasitAste saMvarA nvntiityrthH|| 13e| viSayasevAdayo'jJAnAnubandhyAzravA ityAhaajJAnAviSayAsakto badhyate viSayaistu n|shaanaadvimucyte cAtmA na tu zAstrAdipujalAt // 140 // 2 ajJAnAditi-zrAtmA jiivH| shrjnyaanaadbodhkaarnntH| viSayAsaktaH zabdAdiviSayeSvAsakto gRdhaH san / badhyate'jJAnapariNAmAItvena karmarajoniH saMzliSyate / tuH saMjJAvane / viSayaiH zabdAdipujalaistu na badhyate, teSAM bandhotpAdane sAmarthyAnAvAt spRSTaloSThavadakAraNatvAt / ca punaH / jJAnAt saghastusvarUpAvalaMbanAt / vimucyate karmaNaH pRthag javati tIbrAgneH kAJcanavat / tu punH| zAstrAdipujalAt zAstramAgamagranthastadAdi yeSAM, AdipadAtpadmAsanAdayo bodhyAH, teSAM 8 yaH pujakhasamUhastasmAttatsaMsparzanAnna vimucyate, tasyAtyanta ninnarUpatvAdityarthaH // 14 // utArtha spaSTayatizAstraM gurozca vinayaM kriyAmAvazyakAni ca / saMvarAGgatayA praadurvyvhaarvishaardaaH|| 14 // zAstramiti-zAstraM uktarUpajinAgamAdi / gurorupadezakasya vinayaM sevAM / kriyAM tapaHpratyupekSaNAdirUpAM / zrAvazya Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. thadhyAtma sAraH saTIkaH // 16 // kAni SaDavidhAni / etAni vyavahAravizAradAH pravRttinivRttirUpAne kuzalAH / saMvarAGgatayA saMvarasyAGgaM japAyaH sAdhanamiti yAvat tannAvastattA tayA tadrUpatayA / prAhuH upadizanti, na tu sNvrtyetyrthH|| 11 // viziSTA vaaktnukhaantpujlaaste'phlaavhaaH| ye tu jJAnAdayo nAvAH saMvaratvaM prayAnti te // 15 // | viziSTA iti-vAktanusvAntapujalAH vAgvANI, tanuHzarIraM, svAntaM mAnasaM, teSAM saMbandhino ye pujalAH paramANupracayAste / viziSTAH prANisaMbandhasvajAvAdilakSaNAH / te pUrvoktAH bahiHkriyAsu pariNatAH / aphalAvahAH na phalaM karmanirodhalaNaM vahanti prApayanti ye te'phalAvahAH syuH / tu punaH / ye vakSyamANA AtmanaH svannAvanUtAH / jJAnAdayo jJAnamAdi yeSAM, zrAdipadAdarzana nivRttidamAdayo bodhyaaH| naavaashcaitnyprinnaamaaH| te tu saMvaratvaM karmaNo nirodhakArapatvaM / prayAnti jiivsvjaavtvaatpraapyntiityrthH|| 14 // . atattvajJAninAmanimAnaphalaM darzayatijJAnAdinAvayukteSu zujayogeSu tamatam / saMvaratvaM samAropya smayante vyavahAriNaH // 13 // jJAnAdIti-jJAnAdinAvayukteSu jJAnamAdi yeSAM, zrAdipadAtprazamakAruNyAdayo jJeyAH, ta eva jAvA yAtmapariNAmAstairyuktAH saMmilitAsteSu / IdRzeSu zujayogeSu zunnA dharmanimitte pravRttA ye yogA manovAkkAyapravRttayo vyApArA iti yAvat teSu / tataM teSu jJAnAdinAveSu gataM pratiSThitaM / saMvaratvaM karmanirodhasvajAvatvaM / samAropya saMkaTapya / vyavahAriNo vyavahArajJAH puruSAH / smayante vayaM dharmavanta ityevaM samadA jvntiityrthH|| 153 // // 16 // Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazastarAgayukteSu cAritrAdiguNeSvapi / zujAzravatvamAropya phalanedaM vadanti te // 144 // prazasteti-prazastarAgayukteSu prazastaH zreSTho yo rAgo modAdyanilApaH tena yuktAH sahitAsteSu / cAritrAdiguNeSu cAritrANi sAmAyikAdisamAcArAstAnyAdIni yeSAM, AdipadAttapaHpranRtayo jheyAH tAnyeva guNA vyavahAradharmAsteSvapi / dra zujAzravatvaM zulakarmAdAnakAraNatvaM / Aropya kaTpayitvA / te vyavahAravijJAH / phalanedaM phalasya nedaM saMyamakriyArUpAzravAdapi saMvarakArya modaM vadanti kathayantItyarthaH // 14 // navanirvANadetUnAM vastuto na viparyayaH / ajJAnAdeva tanAnaM jJAnI tatra na muhyati // 145 // naveti-vastutaH paramArthataH / javanirvANahetUnAM navaH saMsAraH, nirvANaM mokSaH tayorye hetavaH kAraNAni krameNAzravasaMhavararUpANi teSAM / viparyayaH parAvartiH pUrvoktarItyA phalanedena viparItanizcayaH / neti na syAt , vyavasthAnaMgaprasaMgAt / tasmAt tannAnaM tasya pUrvoktAzravAnmokSaphalasya jJAna pratinAsanaM / ajJAnAdeva vastvanavavodhAdeva / tatra proktarUpe pratinAse / jJAnI yathArthavastuvettA / na muhyati vyAmohavAnna bhavatItyarthaH // 145 // upacAreNa tu pUrvoktamapi yuktaM syAditi zlokaghayenAhatIrthakRnnAmahetutvaM yatsamyaktvasya varNyate / yaccAhArakahetutvaM saMyamasyAtizAyinaH // 146 // .. tIrthakRditi-samyaktvasya mokSasAdhakasamyagdarzanasya / yat tIrthakRnnAmahetutvaM tIrthakRjinezvaraH tadrUpaphalaprAparka CACROCHECLOSORReOCIENCE-%AST a.37 Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2- G SaSThaH pravaM zrAdhyatmasAra: saTIkA AIR // 21 // . yannAmakarma tasyopArjane hetutvaM mukhyakAraNatvaM / varNyate procyate / yaccAtizAyinazcaturdazapUrviNaH sNbndhinH| saMyamasya | cAritrasya / zrAhArakahetutvaM AhArakazarIrakaraNaphalalabdheH kAraNatvaM varNyate tdityrthH|| 146 // tapaHsaMyamayoH svargahetutvaM yacca pUrvayoH / upacAreNa tadyuktaM syAghRtaM dahatItivat // 14 // tapa iti-ca punH| yat pUrvayoH pUrvI vItarAgasaMyamAt pUrvakAlinau yau sarAgau tyoH| tapaHsaMyamayoH tpshcaaritryoH| svargahetutvaM devagatinAmakarmabandhakAraNatvaM varNyate / tatpUrvoktahetutvaM / upacAreNAropeNa / yuktaM saMgataM syAnavet / kiMvat ? yathA'gnau jvalati sati loke ghRtamAjyaM dahati jvalati ityevaM janA jaTpanti, tanmodahetvoH samyaktvasaMyamayoH zunabandhahetutvamupacArAdityarthaH // 14 // - tarhi nizcayena kimAzravasaMvarAvityAkAMkSAyAmAhayenAMzenAtmano yogastenAMzenAzravo mataH / yenAMzenopayogastu tenAMzenAsya saMvaraH // 14 // yeneti-yena pravRttirUpapariNAmena / aMzena vijAgena / Atmano jIvasya yogaH karmaNA saha saMbandho navati / tenoktarUpeNa / aMzena pariNAmavinAgena prAtmaiva zrAzravo vandhahetuH / mataH kathitaH / tu punaH / yena nivRttirUpapariNAmena / upayoga issttsidhisaadhksvsvruupaanuyaayibodhruupo'shH| asyAtmano navati / tena proktarUpeNa / aMzena pariNAmavinAgena / Atmaiva saMvaraH karmanirodharUpo mataH kathita ityrthH|| 14 // yenAsAvaMza vizrAntau bitradAzravasaMvarau / jAtyAdarza va svacchAsvavanAgacyaH sadA // 14 // RAA RRC // 17 // Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yeneti yena pUrvoktasvarUpeNa / asau jIvaH kAlAdivinAgena / aMzavizrAntau proktarUpayoH pariNAma vinAgayomadhyato'nyatarasyAMzasya vizrAntirvirAmastasyAM satyAM krameNa / AzravasaMvarau proktarUpau / binadhArayan san / svacAsvacajAgaghayaH svallo mukharUpanirmalaH asvalazca pRSTirUpamalinaH tAdRzau yau nAgau tayo'yaM yasya sa tathA / zrAdarzo darpaNastaphat / sadA sarvakAlaM / jAti zojate AtmetyarthaH // 14 // zuddhaiva jJAnadhArA syAt samyaktvaprAptyanantaram / hetunjedAchicitrA tu yogadhArA pravartate // 150 // / zukSeti-zrAtmanaH samyaktvaprAptyanantaraM samyaktvaM pUrvoktarUpaM tasya yA prAptiAno yadA jIvasya javati tadanantaramuttarakAle / evo'vadhAraNe / tena tadaiva, na tvanyadA pUrvakAle / jJAnadhArA jJAnopayogasya satatazreNirutkarSatA vaa|| zujhA nirmalA / syAt jAyate / tu punaH / hetunedAt hetuH prayojanaM tasya ledo vaicitryaM tasmAt / vicitrA'nekadhA / dayogadhArA zulapariNAmavatI vyApArasaMtatiH sAdhanazreNirvA pravartate samutpadyata ityrthH|| 10 // naktArthameva jAvayatisamyagdRzo vizuddhatvaM sarvAsvapi dazAsvataH / mRGamadhyAdhinnAvastu kriyAvaicitryato navet // 151 // I samyagdRza iti-ato'smAjhAnadhArAzuddhitaH / samyagdRzaH samyaktvavataH puNsH| sarvAsvapijAgratsvapnasuSuptyAdirUpAsu azeSAsvapi / dazAsu jJAnasAdhanakAlakRtAsvavasthAsu / vizuSatvaM suMdaratvaM vartate, viparyAsarahitatvAt / tu punH| mRGamadhyAdhijAvo mRrmando jaghanya iti yAvat, madhyo'jaghanyo'nutkRSTaH, adhijAvastItra upayogo jJAnasya sphUrtiriti Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtmasAra: saTIkA // 31 // yAvat yo javati / sa tu kriyAvaicitryataH kriyAyA jJAnAvaraNAdikarmaNaH zyopazamasya saMyamavyApArazudhezca vicitrasya jAvo vaicitryaM tAratamyaM samyagdRzo'pyasti ttH| javejAyata ityrthH|| 151 // yadA tu sarvataH zuddhirjAyate dhArayo:yoH / zailezIsaMjhitaH sthairyAttadA syAtsarvasaMvaraH // 15 // yadeti-tu punH| yadA yasmin kAle / yoH puurvoktruupyoH| dhArayoryogopayogazreNyoH / sarvataH sarvaviparyAsAlAvataH / zuddhimadhyaM / jAyate saMpadyate / tadA tasmin kAle / zailezIsaMjhitaH sarvayoganirodhana zailezItyanidhAnataH / sthairyAnnizcalasarvAtmapradezanavanAt / sarvasaMvaraH sarvaparajAvanirodhaH syaadityrthH|| 15 // tato'rvAg yacca yAvacca sthiratvaM tAvadAtmanaH / saMvaro yogacAJcalyaM yAvattAvatkilAzravaH // 153 // __tata iti-tatastasmAbailezIguNasthAnAt / arvA prAgadhovartiguNasthAneSu / yasyAtmanaH / yacca yAdRg / yAvacca yatpaparamANaM / yAvatkAlaM ca / sthiratvaM nizcalatvaM javati / tsyaatmnH| tAvat svasvasthairyAnumAnena / saMvaro javati / tathA ysyaatmnH| yAdRg yAvatkAlaM ca / yogacAJcavyaM yogAnAM manovAkkAyavyApArarUpeNAtmapradezAnAM cAzcayaM calatvaM vidyte|| kileti satyaM / tAvatkAlaM tasya tAgAzravo javatItyarthaH // 153 // athainAvupasaMharatiazudhanayatazcaivaM saMvarAzravasaMkathA / saMsAriNAM ca sikAnAM na zujanayato jidA // 15 // // 11 // Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ azuddheti-evaM pUrvoktaprakAreNa / azudhanayato na zudhaH sAmAnya vizeSAMzazudhyAdivastudharmagrAhitvenAzudho nayo naigamAdiko vyArthikastataH ttpksssviikaartH| saMsAriNAM navasthajIvAnAM / saMvarAzravasaMkathA saMvarAzravayoH proktarUpayoH saMkathA vicAraNA racanA vA pravartate / ca punH| sikAnAM muktAnAM / zudhanayataH sarvAMzazudhaparyAyArthikanayAzrayaNAt / jidA dakAraNaM / neti naivAsti / tato nAsti sNvraashrvvicaarnnetyrthH|| 15 // atha nirjarAM lakSyatinirjarA karmaNAM zATo nAtmAsau krmpryyH| yena nirjIyate karma sa nAvastvAtmalakSaNam // 155 // | nijereti-karmaNAM jJAnAvaraNIyAdikarmapujalAnAM / zATa AtmapradezenyaH patanaM / tadrUpA yA nirjarA krmvigmH| asau proktarUpA nirjarA / karmaparyAyaH karmaNo'vasthAntaraprAptirUpAsti / ayaM nAvaH-karmapujalA eva karmAvasthAM parityajyAkarmAvasthAM prAmuvanti / tasmAtsA AtmA jIvo na bhavati / tu punH| yena vizucanAvena / karma puurvopaarjitjnyaanaavrpaadikrmraashiH| nirjIyate jIvena svapradezenyaH parizAvya pRthakkiyate / sa pUrvokto jAvo bodhopabRMhitatapaHsaMyamamayaH pariNAma eva / AtmalakSaNamAtmasvarUpaM nirjarA nvtiityrthH|| 155 // nirjarAkAraNaM jAvatapaHsvarUpaM darzayatisattapo chAdazavidhaM zujhAnasamanvitam / zrAtmazaktisamubAnaM cittavRttinirodhakRt // 156 // sattapa iti-yat zrAtmazaktisamutthAnaM zrAtmano jIvasya yA zaktiH karmanirjarotpAdakasAmarthya tasyA yatsamutthAnaM| ASSACROSAUKAROSAROCALCCALCCCCRACT Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. adhyAtmasAraH saTIkaH // 21 // BREACOCKR vIryolAsapUrvakasamunnavanaM suyatnarUpaM vA yattattathA / cittavRttinirodhakRt cittaM manastasya vRttirAtmasthAnAdahiHpravRttistasyA nirodho nivRttistaM karoti yattattathA / zudhajJAnasamanvitaM sadbodhena sahitaM / bAdazavidhaM bAhyAcyantaraledena SadaSayaprakAraM / sattapaH pradhAnatapasyA / tanAvanirjarA javatItyarthaH // 156 // yatra rodhaH kaSAyANAM brahma dhyAnaM jinasya ca / jJAtavyaM tattapaH zukSmavaziSTaM tu laMghanam // 157 // ___ yatreti-yatra yasmin tapasi kRte sati / kaSAyANAM krodhAdInAM / rodho hAniH / brahma madanavikArAnAvaH / jinasya vItarAgasya / dhyAnamekAgramanasA smaraNaM ca bhavati / tatproktarUpaM zudhamadUSitaM / tapo jJAtavyaM / avaziSTaM zeSaM tu / saMghanaM | dehazoSaNaM zeyamityarthaH // 17 // uktArtha spaSTayatibujudA dehakAzyaM ca tapaso nAsti lakSaNam / titidAbrahmaguptyAdisthAnaM jJAnaM tu tampuH // 15 // bunuvati-bunukSA kSudhAsahanaM / ca punH| dehakArya zarIradaurbaTyakaraNaM / tpsstpsyaayaaH| lakSaNaM svarUpaM / nAsti na javati / tuH saMjAvane / titikSAbrahmagupyAdisthAnaM titikSA krodhadainyA'jAvena sahanapariNAmarUpA damA brahmaguptirnevadhAbrahmacaryapAlanopAyaH, te ke zrAdI yeSAM, AdipadAtkaSAyacittanirodhAdayo grAhyAH, teSAM sthAnaM nivAsagRhaM / yat | jJAnaM bodhastattu / tapuH tasya tapaso vapuH zarIraM svarUpamastItyarthaH // 10 // jhAnena nipuNenaikyaM prAptaM candanagandhavat / nirjarAmAtmano datte tapo nAnyAdRzaM kvacit // 15 // SECRUSALMUAROSAGACCOLORE // 21 // Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAneneti-nipuNena yathArthavastujJApanapravaNena / jJAnena sodhena / candanagandhavat zrIkhaMgAdisaurajatuhyaM / aikyamekAtmatAM prAptaM tapaHkriyArucipariNAmapariNataM / tapo'nazanAdirUpaM tat / Atmano jIvasya / nirjarAM proktarUpAM / datte 4 prayavati / kvacit kutrApi / anyAdRzaM proktAdilakSaNaM / neti naiva / datte aatmnaa'sviikRttvaadityrthH||15|| tapasvI jananaktyA ca shaasnolaasnotryaa| puNyaM badhnAti bahulaM mucyate tu gataspRhaH // 160 // tapasvIti-tapo vidyate yasya sa tapasvI muniH| zAsanonnAsanotthayA zAsanasya jinapravacanasya yanAsanaM mahimojJAvanenoddIpanaM tenotthA samutpannA tyaa| jinanaktyA jineSu jaktirbahumAnatA tayA kRtvA / bahulaM pracuraM / puNyaM zujakarma / badhnAti saMcinoti / tu punaH / gataspRho gatA'panaSTA spRhA zAsanonnatyAdisakalavAJga yasmAt sa tu tpsvii| mucyate vigatazujAzulakarmabandhano javatItyarthaH // 160 // karmatApakaraM jJAnaM tapastannaiva vetti yH| prApnotu sa hatasvAnto vipulAM nirjarAM katham // 161 // ___ karmeti-yastapasvI / karmatApakara karmaNAM kArmaNazarIrapukharAzInAM tApaH kSayarUpasaMtApastaM karoti yattattabAjUtaM / jhAnaM sadbodhastadeva / tapo navati / tadetat naiva vetti naiva jAnAti tathAvidhajJAnAjAvAt / sa pUrvoktarUpaH / hatakhAnto naSTacittastapasvI / vipulAM vistIrNa / nirjarAM dezataH krmkyruupaaN| kathaM kenopAyena / prApnotu khajatAM / na kenaapiityrthH|| 161 // ajJAnI tapasA janmakoTiniH karma yannayet / antaM jJAnatapoyuktastatkSaNenaiva saMharet // 16 // ANSARMACARAN Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma SaSThaH pracaM. sAra saTIka // 20 // ajJAnIti-na jJAnaM tattvabodho'jhAnaM tadastyasyetyajJAnI / yat yAvatparimANaM / karma prasiddharUpaM / tapasA tapaHkriyayA / janmakoTinniH janmanA javaparaMparAvRttInAM koTayaH koTizaH saMkhyAstAniH / antaM vinAzaM / nayet prApayet / / 8 tattAvatparimANaM karma / jJAnatapoyukto jJAnameva tapaH tapaHkriyA tena yuktaH prinntH| daNenaiva svaTpakAlenaiva, na tu pranUtakAlena / saMharet vinAzaM praapyedityrthH||16|| ata evAhajJAnayogatapaHzujhamityAhurmunipuMgavAH / tasmAnnikAcitasyApi karmaNo yujyate dayaH // 163 // jhAnayogeti-munipuMgavA munipradhAnAH / jJAnayogatapaHzucha jJAnayogo jhAnapUrvakabrahmatAprApyupAyaH sa eva tapaH karmapaNopAyastena zuI vimalaM / ityevaM pUrvoktarUpaM / prAhaH proktvntH| kasmAt ? yataH tasmAt jJAnayogatapasaH / nikAcitasyApi sutarAMdhvanitabandhanabaccasyApi / karmaNo jJAnAvaraNAdeH / yo vinAzaH / yujyate saMjavati / tarhi zithi-| labandhakSye tu kimaashcrymityrthH|| 163 // kuta evamityAhayadihApUrvakaraNaM zreNI zuddhA ca jAyate / dhruvaH sthitikSayastatra sthitAnAM prAcyakarmaNAm // 164 // yaditi yadyasmAghadayamANasvarUpAt / ihAsmina jJAnayogatapasi / apUrvakaraNamanAdau nave kadAcidapyaprAptapUrvamapUrva tadeva yatkaraNaM adhyavasAyadhArA / ca punaH / zudhA kaSAyodayamalarahitA / zreNI kapakopazamarUpayoranyatarA / jAyate // 10 // Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvasya saMpadyate tasmAt / tatra tasminnapUrvakaraNe zreNyAM ca / sthitAnAmArUDhAnAM munInAM / prAcyakarmaNAM prAcyAni purA kRtAni karmANi jJAnAvaraNAdIni teSAM / sthitikSyaH sthitiH karmAvasthAnakAlaparimANaM tasyAH kyo dIrghAt hAsakaraNarUpo'pacayaH / dhruvo'vazyameva lavati / tataH sihaM jJAnayogatapaso nikAcitakarmakSyakAraNamityarthaH // 16 // atha nirjarAmupasaMharatitasmAjjhAnamayaH zuddhastapasvI jaavnirjraa| zuphanizcayatastveSA sadAzuSasya kApi na // 165 // tasmAditi-tasmAt pUrvoktahetuparaMparAtaH / jnyaanmystttvjnyaanprinntH| zucatapasvI niHspRhstpoyuktmuniH| sa eva nAvanirjarA, Atmazujhera ninnatvAt / tu punaH / zucanizcayataH zudhaparyAyagrAhinayAzrayaNAt / sadAzudhasya sarvadA karmamalarjitasighasya / eSA prAguktanirjarA / kApi vyannAvanedA vidhApi / na naivAsti, krmaanaavaannirjraaphlsvruuptvaaccetyrthH|| 165 // ___ atha bandhaM lakSyativandhaH karmAtmasaMzleSo 'vyataH sa caturvidhaH / tachetvadhyavasAyAtmA jAvatastu prakIrtitaH // 166 // ___ bandha iti-karmAtmasaMzleSaH karmaNA karmayogyapujalarAzinA sArdhamAtmano jIvasya yaH saMzleSaH saMbandhaH / sa bandho navati / sa ca vyato'pradhAnavRttezcaturvidhaH prakRtisthitirasapradezabandhaledAccatuHprakAraH, so'pyAtmA na bhavati, karmapujalaiH saha karmapujalAnAmeva saMbandhajavanarUpatvAt / tu punaHjAvatazcaitanyakriyAsvajAvataH / tatvadhyavasAyAlmA tasya RECACCESCOCALCCCCCCC Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C SaSThaH prarva. zradhyAtma- bandhasya heturjanako yo'dhyavasAyo rAgAdipariNAmaH sa evAtmA pariNAmapariNAminorananyatvAdAtmaiva bandhaH / prakIrtitaH sAraH kathita ityrthH|| 166 // saTIkaH kthmityaah||22|| PI veSTayatyAtmanAtmAnaM yathA sarpastathAsumAn / tattadbhAvaiH pariNato bannAtyAtmAnamAtmanA // 167 // veSTayatIti-yathA yena nyAyena / srpo'hiH| zrAtmanA svadehena / zrAtmAnaM svadehaM / veSTayatyAvRNoti / tathA tenaiva prakAreNa / asumAnAtmA / tattanAvaiH taistai rAgAdirUpainovaiH pariNAmavizeSaiH / pariNata upayuktaH / AtmanA svapariNA| mena / zrAtmAnaM svaM / badhnAti pariNAmavizeSagRhItakarmarAzinA vessttytiityrthH||167|| punarapi dRSTAntayatibanAti khaM yathA kozakArakITaH svatantuniH / AtmanaH svagatai vairbandhane sopamA smRtA // 16 // banAtIti-yathA yena nyAyena / kozakArakITaH kozaH paTTasUtraM 'rezama' iti loke prasihaM, tajanakaH kITaH kRmiH| svatantunniH svakIyalAlAtantuniH / svaM svazarIraM / badhnAti bandhaM prApayati / tathA tenaiva prakAreNa / zrAtmano jIvasya / svagataiH svasmin gatAH pratiSThitAstaiH / nAvai rAgAdipariNAmaiH / bandhane bandhaprApaNe / sA proktarUpA / upamA sAdRzyaM / smRtA kshritetyrthH|| 16 // OCCANCERS -SLOCACHCECACCESCALAKALOCALS // 12 // Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kazcidbhUyAt kRtAparAdhAnAM karmabandhakartezvaro'stItyAzaMkyAhajantUnAM sAparAdhAnAM bandhakArI na hIzvaraH / taindhakAnavasthAnAdabandhasyApravRttitaH // 16e|| jantUnAmiti-sAparAdhAnAM aparAdhenezvare'naktirUpeNa saha vartanta iti sAparAdhAsteSAM / jantUnAM prANinAM / Izvaro | jagatkartA viSNuH / bandhakArI krmbndhsNpaadkH| na hi syAt / kutaH 1 tadvandhakAnavasthAnAt tasya karmaNo bandhako bandhakArI tasyAnavasthAnAt niyatakAraNakAryAlAvAdibahudoSAghrAtatvAt / tadapi kutaH ? yataH abandhasya bandharahitasya / zrapravRttitaH pravRtteranAvataH, akriyatvAdIzvarasya bandhahetutvaM notpadyata ityrthH|| 16e|| nanu sAkSAdvandhakArI na navati, paraM tvIzvaro jIvAnAM pravRttau prerako'stItyAzaMkyAha| na cAjJAnapravRttyarthe jJAnavannodanA dhruvA / zrabuddhipUrvakAryeSu svapnAdau tadadarzanAt // 17 // na ceti-ajJAnapravRttyarthe ajJAnAnAmajJAnavatAM pravRttAvapravRttAnAM preraNayAprAvartanaM tadevArthaHprayojanaM tasmin / jJAnavannodanA jJAnavata Izvarasya nodanA preraNA / dhruvA'vazyaM / na ca naivAsti / kutaH? yataH svapnAdau svapno nibhAvaze manoghrAntiH sa Adiryasya, AdipadAnmattamUrvitAdayo grAhyAH, tasmin / abuddhipUrvakAryeSu nAsti buddhirvicArapUrvikA kartavyatA yeSu kAryeSu teSu / tadadarzanAt tasyAjJAnavataHprANinaHpreraNAyA zradarzanAt avilokanAt / yadi jAgratkAryeSu IzvarapreraNeSTA tarhi ajAgratkAryeSvanyasya kasyacit prerakatvena navitavyaM, tattu na dRzyata ityarthaH // 170 // Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH pravaM. adhyAtmasAraH saTIkaH ||shshshaa tahi kena preritaH pravartata ityAzakyAhatathAjavyatayA jantunoMditazca pravartate / banan puNyaM ca pApaM ca pariNAmAnusArataH // 17 // tatheti-cakAro'vadhAraNe / tena jantu vaHtayAjavyatayA tathA tena tena kAlajedena pariNamyamAnA javyatA svasya yogyatA tathAnavyatA tayaiva / noditaH preritaH san / pravartate pravRttimAn navati / kiM kurvan ? pariNAmAnusArataH pariNAmo'dhyavasAyavizeSastasyAnusAratastadanurUpakAraNataH / puNyaM ca zunaM / pApaM cAzulaM / banan svapradezaiH saMyojayan pravartata ityrthH|| 11 // uktaghaTanAyAM dRSTAntayati| rogasthityanusAreNa pravRttI rogiNo yathA / javasthityanusAreNa tathA bandhe'pi varNyate // 17 // rogeti-yathA yena dRSTAntena / rogasthityanusAreNa rogo jvarAdivyAdhistasya sthitiravasthAnakAlaparimANaM tasyA anusAreNa sthiteranukUlapariNAmena / rogiNaH sAmayasya / pravRttiH pravarttanaM navati / yadi cirasthAyI rogastadA rogiNa AmraphalajadaNecA navatyeva, na tvanyayA / tathA tenaiva prakAreNa / javasthityanusAreNa jIvasya saMsArabahulatAdyanurUpapariNAmAnusAreNa / bandhe'pi karmasaMbandhanavane'pi jIvAnAM pravRttiH / vayate procyata ityarthaH // 17 // zujhanizcayatastvAtmA na bako bndhshNkyaa| jayapAdikaM kiM tu rajAvahimateriva // 13 // // 22 // Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OSTEOSACESSORI zudheti-tu punH| zrAtmA jIvaH / zucanizcayataH sakalavijAvarahita AtmasvarUpagrAhI nayaH zucanizcayastasmAt / / bachaH karmAzliSTaH / na naivAsti / kiM tu kiM punH| bandhazaMkayA mAhaM bacaH syAmiti trAsena vitarkeNa ca / jayakaMpAdikaM jayaM jItiH, kaMpazca pradezAdhyavasAyayorejanaM, tAvAdI yasya, zrAdipadAcAntyAdayo grAhyAH, tat bandhakAraNaM syAt / kimiva ? rajau davarake / ahimateriva ayamahiH sarpa ityevaM matirbudhiya'sya tasyeva / tattu zuddha naastiityrthH|| 173 // asyaiva samAdhAnArthamAhadRDhAjhAnamayI zaMkAmenAmapaninISavaH / adhyAtmazAstramichanti zrotuM vairAgyakAMkSiNaH // 17 // dRDheti-enAM pUrvoktAM / dRDhAjhAnamayIM dRDhaM sutarAM gADhaM yadajJAnamavivekaH tatpracurA tanmayI tAM / zaMkA ghrAnti / apaninISavo'panetuM parihartumicantItyapaninISanti, apaninISantItyevaMzIlA apaninISavaH / IdRzAH sakarNAH / vairAgyakAMkSipo vairAgyAjilASiNaH / adhyAtmazAstramadhyAtmapratipAdaka granthaM / zrotuM samyagAkaNeyituM / zvanti sAnilASA nvntiityrthH|| 17 // zrutArthe samyagAlocanA kAryeti triniHzlokaH zikSayatidizaH pradarzakaM zAkhAcanDanyAyena ttpunH| pratyakSaviSayAM zaMkAM na hi hanti parokSadhIH // 15 // diza iti-no javyAH punarityavadhAryatAM / tatpUrvoktamadhyAtmazAstraM / zAkhAcanchanyAyena zAkhAcanchanyAyo yathA 'joH pazyAya tara zAkhAyAM cancho dRzyate' ayameva nyAya udAharaNaM tena / dizo khkssynniiykaasstthaayaaH| pradazeka jJApakaM a0 30 Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1-4- zrAdhyatma SaSThaH prabaM. sAraH saTIkA // 23 // R vartate yathA 'yo'yaM cetanAvAn padArthaH sa evAtmetyevaMrUpa' kuta evaM ? hi yasmAt / parohadhIrasAkSAdbuddhiH zAstrajJAna- masti tapadeSTA sarvajJa eva sAkSAstuvedI na tvetattasmAt / pratyakSaviSayAM spaSTA'tmasvarUpasaMvedane samudbhUtAM vA svAnulavapratyakSa samAgatAM / zaMkAM sarvasaMdeharAziM / neti naiva / hanti nirAkarotItyarthaH // 175 // zaMkhe zvaityAnumAne'pi doSAtpItatvadhIryathA / zAstrajJAne'pi mithyaadhiisNskaaraaindhdhiistthaa||17|| zaMkha iti-yathA yena prakAreNa / doSAttimirarogAdidRSTidoSAt / zvaityAnumAne'pi zvetasya jAvaH caityaM tasyAnu|mAne'pyanujJAte satyapi / zaMkhe kNbuvissye| pItatvadhIH pItavarNavattvabuddhirbhavati / tathA tenaiva prakAreNa / zAstrajJAne'pi zAstrAdAtmano'bandhatve jJAte satyapi / mithyAtvadhIsaMskArAt viparyayabuddhisaMyogAt Atmani / bandhadhIH karmaNA bayo'stIti matirjavatItyarthaH // 176 // |zrutvA matvA muhuH smRtvA sAkSAdanujavanti ye / tattvaM na bandhadhIsteSAmAtmAbandhaH prakAzate // 17 // zrutveti-ye suvivekanAjaH / muhuH paunaHpunyena / zAstrAt tattvaM sannedaprajedaijIvAdivastusvarUpaM / zrutvA karNAjyAmAkaNye / matvA manasA saha samAlocya / smRtvA pUrvAparasaMbandhaM saMsmRtya / sAkSAdanujavanti svabudhau pratyakSIkurvanti / teSAM suvicAravicakSaNAnAM / bandhadhIH zrAtmA bacha iti buddhiH| neti na syAt / taistu / abandhaH zucanizcayavRttyA bandharahita eva / zrAtmA jIvaH / prakAzate iti procyate caitanyasattAyAM jamasattAyAM jAtijedena pRthasthitatvAttadalAva ityarthaH // 17 // RORSCRECR // 313 // Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zratha mokSamAlakSyativyamokSaH kSayaH karmavyANAM nAtmalakSaNam / nAvamokSastu tacheturAtmA ratnatrayAnvayI // 17 // 4 cyamota iti karmajavyANAM karmaNaH prAyogyANi avyANi pujalaskandhAsteSAM / yo jIvapradezaiH saha sarvathA'sa-1 bndhH| vyamokSaH vyasya karmadalikamAtrasya modo bandhamocanaM sa pujlbndhvilyH| zrAtmalakSaNaM zrAtmasvarUpanAvo na lavati samagrakarmapujavA ye karmaNaH pRthagjUtAste karmatvarahitA javantyato vyasya mokSaH karmatvena rAhityamiti / tu punH| ratnatrayAnvayI samyagdarzanAdiratnatrayasahitaH / taturSavyamokSasya kaarnnjuutH| zrAtmA jIvaH |naavmokssH pradhAnamokSo navati, pUrNasvasvarUpaniSpAdanaparatvAdityarthaH // 17 // utArtha spaSTIkarotiKI zAnadarzanacAritrairAtmaikyaM sajate yadA / karmANi kupitAnIva javantyAzu tadA pRthak // 17e // || jhAneti-yadA yasmin samaye / zrAtmA jIvaH / jJAnadarzanacAritraiH prasidhasvarUpaiH saha / aikyamekAtmatAM / banate tanmayatA prApnoti / tadA tasmin samaye / karmANi jJAnAvaraNAdIni / kupitAnIva ruSitAnIva / zrAzu zIghra / pRthaga jIvapradezecyo jinnAni / javanti jAyanta ityrthH|| 17e|| ato ratnatrayaM modastadanAve kRtArthatA / pAkhaMmigaNaliMgaizca gRhi liMgaizca kApi na // 17 // BOORXXAAACACIRCRACAX utArtha parivAdityarthaHmokSasya kAraNa Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM.' SISE adhyAtma- 'zrata iti-ataH puurvokthetutH| yat ratnatrayaM ratnatrayamayatvajavanaM / tadeva mokSa prAtmanaH svarUpAvasthAnaM / kutaH! sAra yataH tadanAve ratnatrayaprAptyanAve sati / pAkhaMmigaNaviMgaiH pAkhaMminaH svasvamatAnusArinepathyanAjaH teSAM yo gaNo darza-18 saTIkA nadena nAnAjAtIyAnAM samUhastasmin yAni liMgAni vastrAdinepathyaracanAstaiH sarvaiH / ca punaH / gRhiliMgaiH gRhsthvessaiH|| // 2 // kApi kAcidapi / kRtArthatA kriyAdisAphaTyaM nAsti, ato ratnatrayAnvita eva veSo modasAdhakaH, nAnya ityrthH||10|| pAkhaMmigaNaliMgeSu gRhiliMgeSu ye ratAH / na te samayasArasya jJAtAro baalbuddhyH||12|| pAkhamIti-ye kecidshaattttvsvjaavaaH| pAkhaMDigaNaliMgeSu pUrvoktabahuvidhaveSanRtAM veSeSu / tathA gRhiliMgeSu gRhiNo brAhmaNAdayasteSAM liMgeSu nepathyeSu / ratA AsaktAH 'ayamasmaSo modasAdhakaH' ityevaM saMbacA ityarthaH / bAlabudhyo bAkhasya zizorbudhiriva buddhiryeSAM tattvAtattvavicArarahitAste / tathA samayasArasya siddhAntarahasyannAvasya / jJAtAro ve ttaarH| neti naiva javantItyarthaH // 11 // dAnAvaliMgaratA ye syuH sarvasAravido hi te / liMgasthA vA gRhasthA vA sidhyanti dhutklmssaaH|| jAvaliMgeti-ye sujJAtavastudharmAH / nAvaliMgaratA lAvato'ntarvRttito liMgaM samyagvastudharmazradhAnajJAnAdirUpadharmikhakSaNaM tasmin ratAHprItAH / syurjavanti / hi nizcayena / te puurvoktsvruupaaH| sarvasAravidaH sarvasya vastudharmasya sAraM rahasyaM vidanti jAnanti ye te / liMgasthAH sAdhvAdiveSe sthitAH / vA'thavA / gRhasthA gRhavAse sthitAH sntH| dhutakahamapAH pitpaapmkhaaH| sidhyanti kRtArthA nvntiityrthH|| 10 // SHARES // 32 // Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ato jAvaliMga stautinAvaliMgaM hi modAMgaM avyaliMgamakAraNam / avyaM nAtyantikaM yasmAnnApyaikAntikamiSyate // 13 // ST lAvaliMgamiti-hi nizcayena / lAvaliMgaM samyagdarzanazAnAdirUpaM / movAMgaM mokSaprayojaka vartate / vyaliMga sAdhvAdinepathyaM / akAraNaM modasyotpAdakakAraNaM na navati / kutaH 1 yato vakSyamANakAraNAt / avyamapradhAnasAdhanaM / zrAtyantikamatizAyikAraNatayA jAtaM / neSyate / nApi naiva / aikAntikaM kasyacidakAraNamapi syAdityapISyate kathyate, vyni|caaritvaadityrthH|| 13 // atha paJcaniHzlokai gyameva mokSaheturiti zraddhAvato dikpaTAn zikSayatiyathAjAtadazAliMgamarthAdavyajicAri cet / vipakSabAdhakAnAvAttaketutve nu kA pramA // 14 // yatheti-plo vijJa / cedyadi / yathAjAtadazAliMgaM yathA yena rUpeNa sameto jAto mAturudarAnnirgatastadrUpA yA dazA|'vasthA nagnamukhA saiva yaviMga veSastattathA / arthAt arthayituM yogyAnmokSapadArthAt avyabhicAri niyatakAraNakAryanAvavadasti / tarhi vipadabAdhakAnAvAt vipakSA modaM prati vyAghAtakAriNo mohAdayastaiH kRto yo bAdhakanAvo modAnAvastasya yo'nnAvastasmAt vivastrANAM sarveSAM mRgAdInAM mokSaH syAt , nAgyasya niyatakAraNatvAt / nu vitarke tvaM svacetasi vitarkaya yadi nagnasya sarvasya modo neSyate, tarhi takSetutve nAmyasya mokkAraNatve'nyA kA pramA kaH pramANa jAvo. |'sti ? na kaapiityrthH||14|| OUSNESAMASSAGAURA Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH pracaM. adhyAtma paraH prAha-tatrelA bAdhiketyArekApanodAyAhasAra: saTIka vastrAdidhAraNelA ceddAdhiko tasya tAM vinA / dhRtasya kimavasthAne karAderiva bAdhakam // 15 // | vastreti-jo jA cedyadi / vastrAdidhAraNelA vastrapAtrAdigrahaNelA / tasya moksspraapteH| bAdhikA'nAvakAriNI tve||22|| 6STA / tarhi tAM vinA dhAraNecAM vinA / karAderiva hastapAdAdivat / dhRtasya vastrAdigrahaNasya / zravasthAne zarIrAdau zrAdhAramAtre sthite sati munau / kiM bAdhakaM ? na kimapi pazyAma ityarthaH // 15 // punaH prAha-vastraM svarUpamAtreNa vidyamAnamapi kevalotpatterbAdhakatvAdityArekAyAmAhakharUpeNa ca vastraM cet kevalajJAnabAdhakam / tadA dikpaTanItyaiva tattadAvaraNaM javet // 16 // svarUpeNeti-jonama netre nimItya vicAraya / cedyadi / vastraM prasiddhaM / tat svarUpeNa vidyamAnatAmAtreNa / kevalajJAnabAdhakaM kevalajJAnotpatteH pratighAtakaM syAt / tadA tasmin sati / dikpaTanItyaiva digaMbaramatasammatenaiva / tatpUrvoktavastraM / tadAvaraNaM tasya kevalajJAnasyAvaraNamADAdakaM tadAvaraNIyakarmavat / javet syAt / tathA ca sati tvadIyamate vastrAvaraNena saha poDhA jJAnAvaraNaM jaatmityrthH||16|| utArthe dUSaNAntaraM darzayatiitthaM kevalinastena mUrdhni hitena kenacit / kevalitvaM palAyeteyaho kimasamaJjasam // 17 // USHUSHISSASSIST // 22 // Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityamiti-ityamamunA pUrvoktaprakAreNa vastrAvaraNatve sijhe sati / kenacit naktimatA kevakhinaH kevalajJAnavataH madhi mastakopari / kSiptena dhRtena / tena vastreNa / kevalitvaM kevalajJAnavattvaM / palAyeta vinazyet, punaHsvAvaraNenAvRtatvAt / ityevaM pUrvoktaprakAreNa / aho mahat khedakAraNaM / kiM kiMnAmakaM / asamaJjasaM vastrAdidhAraNe'ghaTitaM syAt / na kimapItyarthaH // 17 // jAvaliMgAttato modo ninnaliMgeSvapi dhruvaH / kadAgrahaM vimucyatanAvanIyaM manasvinA // 17 // jAvaliMgAditi-tataH puurvokthetuprNpraatH| nAvaliMgAt jAvaliMgaM samyagdarzanAdiprAptistasmAt / jinnaliMgeSvapi jinnAni jinoktaveSAdanyAni paratIthikAni liMgAni veSavizeSAsteSvapi / dhruvo'vazyaMjAvena / modo javati / tarhi jJAtajainadharmeSu vastrAdidhAriSu ko'parAdhaH? na ko'pi / ataH kadAgrahaM asadanninivezaM / vimucya parihatya / etat pUrvoktaM / manasvinA buddhimatA / nAvanIyaM samyagvicAraNIyamityarthaH // 17 // 4 azubhanayato hyAtmA bako mukta iti sthitiH| na zubhanayatastveSa badhyate nApi mucyate // 17 // azudhanayata iti-hi sphuTaM / AtmA jIvaH / azudhanayata utpAdavyayagrAhinaigamAdinayapakSAzrayaNataH / bacaH karmaNA zliSTo'sti / tathA mukto vigatakarmA navati / ityevaM pUrvoktarUpA / sthitiyavasthA vartate / tu punaH / eSa jIvaH || zujhnayato'nutpAdavyayavastusamarthanena parasaMgrahanayAzrayaNatastu / na badhyate na karmaniyaMtrito javati, sadaikasvarUpatvAt / nApi mucyate mukto javati, bandhavivarjitatvAdityarthaH // 10 // Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH ma. zradhyAtma sAra saTIka: // 26 // athopasaMharannAhathanvayavyatirekAcyAmAtmatattva vinizcayam / navajyo'pi hi tatvenyaH kuryAdevaM vickssnnH||1|| anvayeti-evaM pUrvoktarItyA / vicaraNo jinAgame nipuNaH / navanyo jIvAdinavasaMkhyakenyo'pi, na tvekcyaadinyH| tttvenyo'nupcritstpdaarthenyH| hiH pAdapUraNe / anvayavyatirekAnyAM anvayo navatattvaiH sahaikAtmatA vyatirekazca jinnAtmatA tAnyAM / AtmatattvavinizcayaM vAstavika jIvasvarUpAvadhAraNaM / kuyo vidadhItetyarthaH // 10 // daM hi paramAdhyAtmamamRtaM hyada eva ca / idaM hi paramaM jJAnaM yogo'yaM paramaH smRtH|| // idamiti-hi sphuTaM / idamAtmatattvavinizcayaM / paraM sarvotkRSTaM / adhyAtmamAtmAzrayaM / hi nizcayena / adaH spaSTa parode jJAtaM vA / evo'vadhAraNe / tenaikameva / amRtaM sudhA, sakalakarmarogaharatvAt / ca punaH / hi nizcayena / idaM prokarUpameva / paramaM prakRSTaM / jJAnaM, sarvajJatvakAraNatvAt / ayaM pratyakSaproktaH / paramaH sarvapradhAnaH / yogo modopAyaH smRtaH kathita ityarthaH // 11 // guhyAjuhyataraM tattvametatsUdamanayAzritam / na deyaM svalpabuddhInAM te hyetasya vimaMbakAH // 17 // __guhyAditi-etadAtmavinizcayaM / guhyAjopyAdapi / guhyataraM gopyataraM sunigUDhaM / tattvaM rahasyaM / sUkSmanayAzritaM sUmo hai |nipuNamatigamyo yo nayastamAzritaM tadAdhAraM vartate / tasmAdetat svadRpabuddhInAmapabukhyAdhAravatAM / na deyaM nArpaNIyaM / kutaH?hi yasmAt / te svruupbudhyH| etasya sUdamAtmatattvasya / vibakA apAtvAttiraskArakartAro jvntiityrthH||1e|| // 26 // Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSALARAKASHAN nanu teSA pradAne ko doSa ityAzaMkyAhajanAnAmalpabuddhInAM naitattattvaM hitAvaham / nirbalAnAM dudhArtAnAM jojanaM cakriNo yathA // 13 // ___ janAnAmiti-ahapabuddhInAM svapadhIdhanAnAM / janAnAM manuSyANAM / etatpUrvoktaM / tattvaM vAstavikAtmasvarUpArpaNaM / hitAvahaM kalyANaprApakaM / neti na javati, tato na deyaM, anadhikAriprayogatvAt te tathAtvena bokuM na shknuvntiityrthH| keSAM kiMvat ? yathA yena nyAyena / kSudhArtAnAM bujukSApImitAnAM / niblaanaamhpshriirshktilaajaaN| ckrinnshckrvrtinH| jojanaM kaTyANAzanaM hitAvahaM na bhavati, tpdityrthH|| 153 // jhAnAMzapurvidagdhasya tattvametadanarthakRt / azubhamaMtrapAThasya phaNiratnagraho yathA // rae // jJAneti-jJAnAMzapurvidagdhasya jJAnAMzena jJAnalavena purvidagdho jJAnamadanRtpamitamanyastasya / etatpUrvoktaM / tattvaM raha-I sya / anarthakRt vinAzakAri javati / kimiva ? yathA yena prakAreNa / azudhamaMtrapAThasya azukho'vidhyuccAraNAdidoSadUSito maMtrasya nAgavazyakArikAkSarAvakheH pATha bAlApo yasya tasya / phaNiratnagrahaH phaNiSu sarpeSu ratnamiva ratnaM zeSanAgastasya yo graho grahaNaM sa zvetyarthaH // 19 // vyavahArAviniSNAto yo jhIpsati vinizcayam / kAsArataraNAzaktaH sa titIti sAgaram ||reyaa vyvhaareti-yo'pjnyH| vyavahArAviniSNAto vyvhaardshaayaamnipunnH| vinizcayaM vividhanayAzritanizcayaM / jhI Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * SaSThaH pracaM. zradhyAtmasAraH saTIkaH // 22 // K*A*SARK* psati jJAtumiti / sa uktarUpaH / kAsArataraNAzaktaH kAsAraH sarojalaM tasya yattaraNaM tIragamanaM tasminnazakto'samarthaH san / sAgaraM mahAsamu / titIti tarI tumicatItyarthaH // 15 // vyavahAraM vinizcitya tataH shujhnyaashritH| zrAtmajhAnarato bhUtvA paramaM sAmyamAzrayet // 16 // ||shtyaatmvinishcyaadhikaarH|| vyavahAramiti-tatastasmAt sich| kimityAha-yaH zudhanayAzritaH zudho vAstavikavastudharmapratipAdanaparo nayo vAGamArgastamAzritaH san taM hRdaye dhRtveti yAvat / vyavahAra kriyAvidhi / vinizcitya vizeSeNa nirdhArya tatsevAparo nUtveti yAvat / tatastadanantaraM / AtmajJAnarata AtmasvarUpAvedane priitmnaaH| jUtvA / paramaM pradhAnaM / sAmyaM smsvjaavN| zrAzrayezacet / vAcakavanizcayavyavahArayoH prAdhAnyamupadizabhiH khocanaghayavajayatra jIvaiH premavani vymityaaveditmityrthH|| 16 // // ityaatmvinishcyaadhikaarH|| pUrvoktasarvajJAvavizAlaM zrIjinAgamaM samujopamAnena stautiutsarpaTyavahAra nizcayakathAkabolakolAhalatrasyahurnayavAdikachapakukhajrazyatkupakSAcalam / udyAktinadIpravezasunagaM syAhAdamaryAdayA yuktaM zrIjinazAsanaM jalanidhi muktvA paraM naashrye||17|| // 22 // * Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utsarpaditi-noloHprAjJAHnavaniHzrUyatAM ahaM mahakSaNaH pumAn / utsarpakSyavahAranizcayakathAkabolakolAhakhatrasyahunayavAdikannupakulatrazyatkupakSAcalaM utsarpantAvucalantau ca karttavyabodhasvarUpAnyAM jagatprasidhAvitiyAvat tau vyavahAranizcayauca kriyAjJAnarUpI tayoryA kathA matAkhyAyikA prabandharacaneti yAvat saiva kajholakolAhala UrmimAlAdhvanistasmAt trasyatrAsaM gabat purnayavAdikalapakulaM ekAntavAdyeva kanupavRndaM tena ghrazyantastruTanto ye pakSAcalAH kutsitAH pahA mata-IX virodhAstadrUpA acalAH parvatA yasmiMstaM / tathA udyadhuktinadIpravezasujagaM udyatyo'virujhArthavistAravatyo yA yuktayo nAnAnayapramANenArthAvadhAraNaprakArAstA eva nadyaH saritastAsAM yaH pravezo'ntargamanaM tena sujago manoharastaM / tathA syAvAdamaryAdayA yuktaM syAghAdo nityAnityAdyanekAntavAdastadrUpA yA maryAdA sImA catustaTamekhalA tayA yukto'nvito yastaM / zrIjinazAsanaM zriyA satyatAdisaundaryeNa mahAprajAvaladamyA ca yuktaM jinazAsanaM jinAgamastadrUpaM / jalanidhi samuhaM / muktvA tyaktvA taM vinA'paramanyaM / nAzraye na jaje ityarthaH / atra sarvatropanayaH svabudhyA kaaryH|| 17 // athepsitadAyitvAt kalpadrumopamayA stautipUrNaH puNyanayapramANaracanApuSpaiH sadAsthArasaistatvajJAnaphalaH sadA vijayate syaachaadklpnumH| etasmAtpatitaiH pravAdakusumaiH SaDdarzanArAmacUrjUyaHsaurajamumatyanimatairadhyAtmavArtAlavaiH // 1 // pUrNa iti-sadAsthArasaiH satI samIcInA yA AsthA pratiSThA zraddhA vA tadpA rasA yeSAM taiH saurajavaniH / puNyanayapramANaracanApuSpaiH puNyAH pavitrA ye nayA naigamAdayaH pramANAni ca pratyakSAdIni teSAM yA racanA saMdarjastadrUpANi yAni Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma- puSpANi taiH / pUrNo vyAptaH / tattvajJAnaphalaH tattvajJAnAni vAstavikavastujJAnAni tadrUpANi phalAni yasmin saH / syAhA SaSThaH prabaM. sAra: dakalpadrumo'nekAntavAdakahapavRkSaH jinAgamaH / sadA sarvakAlaM / vijayate vizeSeNa jayavAnasti / kiviziSTo'sau ? etasaTIkA smAt syAhAdakapadrumAt / patitaH kssritaiH| zranimataiH sarvasya rucitaiH jinoktAjanazrutyA gRhItaiH / adhyAtmavArtAla vairdhyaatmvRttaantkheshaiH| pravAdakusumairutkRSTavastuvAdapuSpaiH / SaDdarzanArAmanuH SaDdarzanAni baughsaaNkhyknnaadaaksspaad||12|| jaiminibArhaspatyAni tAnyevArAmajUH krImAvanajamI saa| jUyaHsauranamatizayena sugandhaM / ughamati munyctiityrthH||1|| ayonnatajAvatvena merUpamayA stauticitrotsargazujApavAdaracanAsAnuzriyAlaMkRtaH shrmaanndncndnaamninprjholstsaurjH| brAmyagniH paradarzanagrahagaNairAsevyamAnaH sadA tarkasvarNa zilochUito vijayate jainAgamo mndr||rees citreti-citrotsargazujApavAdaracanAsAnuzriyAlaMkRtaH citrA nAnAvidhA utsargAH sAmAnyasanAtanAH dharmavyavahArAH zujA niravadyA apavAdAzca kAraNavizeSe sevanIyA dharmavyavahArAsteSAM yA racanA vAgvinyAsastadrUpANi sAnUni zikharANi teSAM yA zrIH zonA tayA alaMkRtaH zRMgAravirAjitaH / zradhAnandanacandanadumanijaprajhonasatsaurajaH zradhA jina-1 3 // 20 // 6 vacanAstikyaM saiva nandanaM nandanavanaM tasmin candanadumaninA candanatarusadRzI prajJA subudhistasyAH sakAzAukhasatprasarat sauranaM suvAsanAparimalajaro yasmin sH| brAmyabhijramaNazIlaiH / paradarzanagrahagaNaiH parANi jainavyatiriktAni darza HEALSACCASSACREDGEOGAOCTOG+ Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAni dharmadharmiNoranedAdarzaninastadrUpA ye grahagaNAH suuryaadigrhvrgaastaiH| sadA sarvakAlaM / sevyamAna shraashriiymaannH| tarkasvarNazilolitaH tarkAH sanyAyavicArAstadrUpA yAH svarNazilAH kAJcanopalAstAjiruntiH samutpannaH ( smunntH)|| IdRzo jainAgamo jainasijhAntarUpo mandaro meruH / vijayate vijayavAnastItyarthaH // 1ee|| atha mahAprakAzakAritvAvirUpeNa stautitasyAdoSApagamastamAMsi jagati dIyanta eva daNAdadhvAno vizadIjavanti nivimA nisA dRzorgachati / yasminnanyudite pramANa divasaprAraMjakalyANinI prauDhatvaM nayagIrdadhAti sa ravija'nAgamo nndtaat||20|| RI syAditi-sa vakSyamANasvarUpo jainAgamaH pUrvavat / tadrUpo raviH suuryH| nandatAt samRddhiM prApnutAt / sa kaH ? ya smin jainAgamaravau / anyudite prophate sati / doSApagamo mohanizAvinAzaH, sUryojame rAtreriva / syAGjAyate / jagati trinuvane kSitimaMjhale ca / tamAMsi ajJAnAndhakArA naizadhvAntAni / kaNAdeva svapakAlAdeva / dIyante vilIyante / adhvAno anyajAvamArgAH / vizadIjavanti avizadA vizadA yathAsaMpadyamAnA javantIti viH spaSTA nirupavA javantItyarthaH / tathA dRzo vanetrayoH smygdrshnsyetyrthH| nivimA ghnktthinaa| niSA caitanyaviluptiH / galatyapayAti / tathA nayagIyAyavANI nayavAdo vA / pramANadivasaprAraMjakalyANinI pramANAni pratyadAdijJAnAni tAnyeva divasamAraMjA prajAtastasmin kayANinI maMgalamAlA / prauDhatvaM gariSThatvaM / dadhAti prAmotItyarthaH // 20 // OSoStor bha039 Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pauH prabaM. adhyAtma sAraH saTIkA --128 9560 ||shsh|| SC-SUCk atha saMtApApahAritvena candhopamayA stautiadhyAtmAmRtavarSibhiH kuvalayohAsaM vilAsairgavAM tApavyApavinAzinirvitanute labdhodayo yaH sadA / ta tarkasthANu ziraHsthitaH parivRtaH sphArairnayaistArakaiH so'yaM zrIjinazAsanAmRtaruciH kasyati no rucytaam|| adhyAtmeti-sa vakSyamANalakSaNaH / ayaM madvaddhiviSaye pratyakSaH / zrIjinazAsanAmRtaruciH zriyA sajjJAnaladamyA yuktaM jinazAsanaM jinAgamastadevAmRtaruciH pIyUSakAntizcanta iti yAvat / kasya sakarNasya / rucyatAM rucinnAvaM / neti naiva / eti gannati ? api tu sarvasyaiti / sa kaH ? yo jinAgamacandraH / sadA sarvadA unnayapade, na tvekasmin phe| labdhodayaH prAptodayaH san / adhyAtmAmRtavarSiniradhyAtmarUpaM yadamRtaM sudhA tarSantItyevaMzIlAstaiH / tApavyApavinAzinistApo manovAkkAyavikArajaH saMtApastasya yo vyApaH prasarastaM vinAzayantItyevaMzIlAstaiH / gavAM kiraNAnAM par3e vANInAM / vilAsaiH prkaashkbolvishessaiH| kuvalayosAsaM nUvalayavikAza, canchapa kumudavanavikAzaM / vitanute vizeSeNa vistArayati / tarkasthANaziraHsthitaH tarkaH sannyAyaH sa eva sthANuH zaMkarastasya yahiro mastakamavirudhavastusvarUpasAdhakatvena prAdhAnyaM tatra sthito nivissttHsphaaraiHprdhaantH|ny gmaadiruupaiH| taarkainvtraadismuuhai| privRtovessttitityrthH| atha sarvanayasthAnaguNena stautibauchAnAmRjusUtrato matamajUjhedAntinAM saMgrahAt sAMkhyAnAM tata eva naigamanayAdyogazca vaizeSikaH / zabdabrahmavido'pi zabdanayataH sarvairnayeguMphitA jainI dRSTiritIha sArataratA prtykssmuchiidyte||20|| ||2e| 4-OCTOR Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAMRAKAR baughAnAmiti-bauhAnAM sugataziSyANAM / mataM zAsanaM / jusUtrata ekasmAdeva jusUtranayapakSAzrayaNataH ajut / te hi pratyutpannameva vastu saMmanyante / tathA vedAntinAmaSaitapratipAdakajJAnakAMmamAtravedapratipAdakAnAM mataM / saMgrahAtsaMgrahanayapakSAzrayaNAdat / te hyavinaSTAnutpanna sthiraikarUpavastu saMmanyante / tathA sAMkhyAnAM sAMkhya ziSyANAM matamapi / tata eva saMgrahanayapadAzrayaNAdevAt / te hyAtmAnamakartArameva manyante / tathA yoga iti padaikadezena padasamudAyopacArAdyogAcAryo naiyAyikamukhyo gautamaH / ca punaH / vaizeSikaH knnaadH| tayormataM / naigamanayAnnaigamanayapakSAzrayaNAdanUt / tau hi sAmAnyavizeSaSyaM pRthak pRthak manyete / tathA zabdabrahmavido'pi zabdo vedavacanaM sa eva brahma dharmapratipAdakaM tatti, jAnanti ye te'pi jaiminIyAH mImAMsakAH sarvajJAnAvavAdinaH / zabdanayataH zabdanayapakSAzrayaNataH pravRttA ajUvan / te hi liMgavinaktiviziSTazabdatuSyavastu manyante / eteSAM dRSTirakaikanayAzritA vartate / jainIti jinamatasaMbandhinIbATa dRssttivstuviloknbuddhiH| sarvaiH smgraiH| naye gmaadintiH| guMphitA grathitA'sti / iti hetoH| iha jinazAsane / sArataratA sarvamatenyaH zreSThataratA / pratyadaM sAkSAt / uchIkSyate'smAnidRzyata ityrthH||20|| pUrvoktahetuto darzanAntaraijainadarzanasyAparAnavanIyaguNaM stautiUSmA nArkamapAkaroti dahanaM naiva sphuliMgAvalI nAbdhi sindhujalaplavaH suragiriM grAvA na cAnyApatan / evaM sarvanayaikanAvagarimasthAnaM jinenDAgamaM tattadarzanasaMkathAMzaracanArUpA na hantuM kSamA // 20 // KASAYSKUSABES -08-2 -- Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmaUSmeti-USmA dharma uSNasparzavayAdipadArthaH sH|ark sUrya / nApAkaroti svatApajareNa na sphettyti| tathA sphuliM SaSThaH prabaM. sAra: gAvalI vahnikaNazreNiH / dahanaM davAnakhaprakAzaM naiva dUrayati / tathA sindhujalaplavo ndiipuurH| abdhi samuna duuryti| saTIka tathA grAvA paassaannshklH| anyApatan animukhamApatan san / suragiri meruM na ca dUrIkaroti / evaM pUrvoktadRSTA mantadA ntikayojanAkramavat / sarvanayaikanAvagarimasthAnaM sarveSAM nayAnAmekannAva ekatra siddharUpakaraNaM tasya garimasthAnaM // 23 // gauravapadaM gariSThatAgRhaM vaa| jinenchAgamaM jinezvarazAsanaM / aMzaracanArUpA nyaikdeshrcnaamyii| tattaddarzanasaMkathA teSAM teSAM matavAdinAM matavArtA / hantuM parAjavituM / kSamA samarthA / neti na javatItyarthaH // 203 // zratha jainavAdinAM svamatasAdhane cittakAluSyApahartRtva stautiPHsAdhyaM paravAdinAM paramatadepaM vinA svaM mataM tatdepe ca kaSAyapaMkakaluSaM cetaH samApadyate / so'yaM niHsvanidhigrahavyavasito vetAlakopakramo nAyaM sarvahitAvahe jinamate tattvaprasiddhayarthinAm sAdhyamiti-paravAdinAM pare'nyadarzanasaMbandhino ye vAdino vaktArasteSAM / paramatapaM vinA paradarzanasya depo'sadoSAropaNaM nindA tiraskAro vA svamatagaryo vA taM vinA zate / svamAtmIyaM / mataM darzanamanISTaM ca / duHsAdhyaM vizeSayitumazakyaM javati / ca punaH / tatkepe paramatasya tiraskArAdike kRte sati / ceto manaH / kaSAyapaMkakaluSaM kssaaykrdm-15|||30|| makhaM / samApadyate svIkurute / so'ymnntrprdrshittirskaaraadivyaapaarH| niHsvanidhigrahavyavasito nirdhananidhAnaharaNa CSCANCHCARECIENCHESTER Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidhyudytH| vetAlakopakramo vetAlo jUtAviSTamRtakastasya yaH kopaH krodhastasya kramo gativegarUpo javati, dharmadhanApahAritvAt / ayamanantaroktaprakAraH / tattvaprasiddhyarthinAM tattvaM paramArthastasya yA prasiddhirjJAnaM tayA'rthaH prayojanaM so'sti yeSAM teSAM / sarvahitAvahe sarvasya hitaprApake / jinamate jinAgame naivaastiityrthH||20|| atha svamAnasaM jinAgame'tyantalInaM darzayativArtAH santi sahasrazaH pratimataM jJAnAMzabajhakramAzcetastAsuna naHprayAti nitarAM lInaM jinenddaagme| notsarpanti khatAH kati pratidizaM puSpaiH pavitrA madhau tAnyo naitiratiM rasAlakalikAraktastu puNskokilH|| vArtA iti-pratimataM mataM mataM prti|shaanaaNshbjhkrmaa jJAnasyAMzo khezo'pUrNatA tena baddho racitaH kramo'nukramoyAsAM tAH / sahasrazaH sahasraiH sNkhyeyaaH| vArtA vRttAntavizeSAH / santi vidyante / tathApi jinentrAgame jinezvarasidhAnte / nitarAmatyantaM / sInaM magnaM / no'smAkaM / ceto manaH / tAsu matavArtAsu / na prayAti naiva gacchati / dRSTAntamAha-madhau vasantau / puSpaiH kusumanaraiH / pavitrAH projvalAH / latA valizreNayaH / pratidiza dizaM dizaM prati / kati kiyantyaH / notsarpanti puSpardhisamRDA na bhavanti / api tu sarvA api nvntiityrthH| tu tathApi / rasAlakalikArakto rasAla yAghastasya kalikA maJjaryastAsu rakko raJjitacittaH / puskokilaH pikakhagaH / tAnyaH pUrvoktakhatAcyaH / rati prIti / naiva eti na praamotiityrthH||205|| Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAra: SaSThaH prabaM. saTIkA // 23 // CIRCLUSICROSSOCCASIA sAmAnya vizeSolayAtmakavastupratipAdake jinamate saMdeha kRtapImA nAstItyAhazabdovA matirartha eva vasuvA jAtiH kriyA vA guNaH zabdArthaH kimiti sthitA pratimataM sNdehshNkuvythaa| jainentu matenasApratipadaM jAtyantarArthasthiteH sAmAnyaM ca vizeSameva ca ythaataatprymnviti||20|| zabda iti-atra kiMzabdavAzabdau pratipadamanisaMbandhanIyau / tatazcAyamAtmA kiM zabdo dhvanisvarUpaH / vA'thavA kiM mtirbudhiruupH| kiM vA artha eva udbhUtapariNAmamAtra eva vA paramAevAdireva / vA kiM vasu avymaatrH| kiM vA jAtizcinmAtraH / vA kiM kriyA utpaadvyymaatrH| kiM vA guNo jnyaanaadimaatrH| kimasya zabdArthaH / iti pUrvoktaprakArA / pratimataM darzanaM darzanaM prati / sthitA niviSTA / saMdehazaMkuvyathA saMdehaH saMzayaH sa eva zaMkuH kIlako hRdayazaTyamiti yAvat tena kRtA vyathA pImAsti / tu punH| jainenche jinezvarasaMbandhini / mate siddhAnte / sA saMdehavyathA / neti naivAsti / kutaH pratipadaM vastu vastu prati / jAtyantarArthasthiterekasyA jAteH sakAzAdanyA jAtirjAtyantaraM dharmAntaraM tasmin yA'thesthitiH padArthavartanA tasyAH sakAzAt yathArthasvanAvena / sAmAnyamavyaktasattArUpaM vastu vizeSo vyaktistaM / eva nizcayena / tAtparyamaniprAya / anviti gaveSayati jatIti yAvat / sAmAnyasyaiva vizeSA navanti ityarthaH // 206 // syAhAdasvarUpaM stautiyatrAnarpitamAdadhAti guNatAM mukhyaM tu vastvarpitaM tAtparyAnavalaMbanena tu naveddodhaH sphuTa laukikaH / saMpUrNa tvavanAsate kRtadhiyAM kRtsnAdvivadAkramAttAM lokottaranaMgapatimayI syaachaadmukhaaNstumH||50|| // 23 // Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatreti-tAM vkssymaannruupaaN| lokottaranaMgapaJcatimayIM lokottarAH sarvapradhAnA naMgAH saptagyAdiracanAvizeSAsteSAM yAH pachatayaH zreNayaH panthAno vA tA eva pracurA yasyAM sA tAM / syAghAdamujAM anekAntavAdazailI / stumaH stutivissyiikumH|| sA kA? yatra yasyAM syAhAdamuSAyAM / anarpitaM kathaJcivaktumavivaditaM / vastu pdaarthH| guNatAM gauNatvamantarvartitvamiti | yAvat / AdadhAti prApnoti / arpitaM kathaJcivaktuM vivakSitaM vastu / mukhyaM pradhAnatvamAdadhAti / tu punH| tAtparyAnavalokhaMbanena tAtparya vAstavikasvarUpaM tasya yadanavalaMbanamanAzrayaNaM tena / laukika utpattikhayAdirUpalokavatIM vyAvahArikA bodho jJAnaM / sphuTaM spaSTaM / navejAyate yathA'yaM me janaka zyaM me jananItyAdirUpaH / kRtadhiyAM niSpannabuddhInAM / kRtsnAta samagrAt / vivadAkramAt vaktumilA vivakSA tasyA yaH kramo'nukramastasmAt / saMpUrNa tu paripUrNameva vastu / avajAsate prakAzata ityarthaH // 207 // jainAgamaM svasya vyAkSepaharatvena mandadhiyAM vyAmohAzcaryakaratvena stautiAtmIyAnunavAzrayArthaviSayo'pyuccairyadIyaH kramo mleDAnAmiva saMskRtaM tnudhiyaamaashcrymodaavhH|| vyutpattipratipattihetuvitatasyAhAdavAgguMphitaM taM jainAgamamAkalayya na vayaM vyAdepanAjaH kvcit|| AtmIyeti-taM vakSyamANaguNaM / jainAgamaM arhatsaMbandhisiddhAntaM / zrAkalayya jJAtvA / vayaM jainAgamAzrayiNaH / 6 kacit kasmiMzcidapi mate / vyApalAjo nizcayahInA vimUDhatAnAjazca / neti na navAmaH / taM kaM ! yaM vyutpattipratinapattihetuvitatasyAghAdavAgguMphitaM vyutpattistAtparyArthaH zabdasya vastusArabodhakatAzaktirvA, pratipattizca kartavyatAjJAnaM ghaTa-18 ACCSCRCASEACHAR Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaSThaH prabaM. zradhyAtma sAra saTIka: SACSCORE // 23 // * I nArthaprAptirvA, hetuzca sAdhyagamakasAdhanaM, vitatasyAhAdazca vistIrNanityAnityAdyanekAntavAdaH, teSAM unke kRte, teSAM vAcastAnirguphito racito yaH taM / yadIyo yasyAgamasya / kramaH paurvAparyarUpAnukramaH / zrAtmIyAnunavAzrayArthaviSaya dU zrAtmIyazcaitanyasaMbandhI svakIyo vA yo'nunavo'ntrAntajhAnaM sa zrAzrayaH pratItipratipAdakasaMbandhaH sa eva arthaviSayo'rthagocaro yasya so'pi / mlebAnAM zabaraniyAdInAM / saMskRtaM gIrvANanASaNamiva / tanudhiyAM svarUpabuddhInAM / uccairatizayena / zrAzcaryamohApahazcamatkAravimUDhatAprado javatItyarthaH // 20 // yasyedRze jainazAsane pheSastasyottarakAle kaTuphalaM syAdityAhamUlaM sarvavacogatasya viditaM jainezvaraM zAsanaM tasmAdeva samutthitainayamataistasyaiva yat khamanam / / etat kiJcana kauzalaM kasimalachannAtmanaH svAzritAM zAkhAM uttumivodyatasya kaTukodarkAya tArthinaH205 mUlamiti-sarvavacogatasya sarvANi ca tAni vAMsi ca zAstrANi tAni gataHprApto yo'bhiprAyastasya / mUlaM janmasthAnaM, sarvasya vacanasya sarvajJAnavatvAt / jainezvaraM jinezvarasaMbandhi / shaasnmaagmH| viditaM prasiddha vartate / tasmAdeva jinAgamAdeva / samutthitaiH samutpannaiH / nayamatairnayavAdaiH / tasyaiva jinAgamasyaiva / yat prakSeSAt khamanamuchedana vAdintiH kriyate / etajinAgamakhamanaM / kalimalabannAtmanaH pApamalAbAditajIvasya tasya / tArthino nyAyapAmityevoH / kiMcana tubamAtra / kauzalaM naipuNyaM / kaTukodarkAya uttarakAle kaTuko muSTa udarko vipAkaphalaM tasmai syAt / kasyeva ? svAzritAM svAdhArajUtAM / zAkhA taruviTapaM / uttuM kRntituM / udyatasya tatparasyevetyarthaH // 20 // **** // 23 // *** Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinAgamavido'nyatra ratiM na khananta ityAhatyaktonmAdavinajyavAdaracanAmAkarya karNAmRtaM siddhAntArtharahasyavit ka lalatAmanyatra zAstre rAtam / / yasyAM sarvanayA vizanti na punarvyasteSu teSveva yA mAlAyAM maNayo buganti na punarvyasteSu mAlApisA210 / tyakteti-tyaktonmAdavijajyavAdaracanAM tyaktaH parihata unmAdo matibhraMzazcittavinramo vA tena vijajyA vijaktuM yogyA sAmAnyAdharmAdharmyantarapuraskAraM kartumucitA yA vAdaracanA vastupratipAdakavAgvinyAsastAM / karNAmRtaM zravaNayoH sudhApAraNAM / AkarNya zrutvA / sidhAntArtharahasya vit jinAgamArthatattvajJaH pumAn / anyatra darzanAntarIye / zAstre siddhAnte / ratiM prItimAsaktiM vA / va kutra / khanatAM prApnotu / mahAntaratvAnna kvApi / sA kA ? yasyAM siddhAntavAdaracanAyAM / sarvanayAH sarve ca te nayAzca naigamAdayaste / vizanti antatA javanti / punarnayaH vyasteSu pratyeka pRthaka pRthaka sthiteSu / teSu nayeSu / eva nizcayena / yA siddhAntavAdaracanA / neti naiva navati / kathaM yathA mAlAyAM ratnAvakhyAdihArasarikAyAM mnnyshcndrkaantvaidduuryaadimnnishressyH|luvnti vilasanti / punayaH / vyasteSu pRthak pRthak sthiteSu ratneSu / sA mAlA / na syAdapi / tathaiva pRthak sthiteSu nayeSu siddhAntavAdaracanApi na syAttadyathA vizeSamAtrapratipAdake sugatamate vastusiddhAMtaracanA murkhannA tathaiva sAmAnyamAtrapratipAdake pRthagujayapratipAdake ca sAMkhyAdimatepi vastusimAMtaracanA purkhjaasyaadityrthH|| 10 // Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zadhyAtmasAraH saTIkaH Sta SaSThaH prarva. // 233 // MASALAMGN545400 ayopasaMharatianyo'nyapratipakSanAva vitathAn khasvArthasatyAnnayAnApekSA viSayAgrahaivijajate mAdhyasthyamAsthAya yH| |syAhAde supathe nivezya harate teSAM tu diDUmUDhatAM kundendupratimaM yazo vijayinastasyaiva saMvardhate // 11 // |iti jinmtstutydhikaarH| / iti zrImahopAdhyAyazrIkalyANavijayagaNi ziSyamukhyapaMmitazrIlAnavijayagaNiziSyamukhyapaMmitazrIjitavijayagaNisatIrthyapaMmitazrInayavijayagaNicaraNakamalacaJcarIkeNa paMmitazrIpa dmavijayagaNisahodareNa paMmitayazovijayena viracite'dhyAtmasAraprakaraNe sssstthprbndhH|| anyo'nyeti-zranyo'nyapratipakSatAvavitathAn anyo'nyaM parasparaM pratipakSanAvaH zatrujAvo virodhajAvo'stIti yAvat tena vitathAH parapade niSphalavyApArAstAn / svasvArthasatyAn svakIye svakIye'rthe pake satyAH saphalA ye tAn / nayAn evaMvidhAn naigamAdinayAn / yaH pumAn / apedAviSayAgrahai apekSA miyo gauNamukhyAnAvasaMbandhastasyA yo viSayo'nISTo'rthastasya ye AgrahAH svapakSamaryAdayA grahaNavidhayastaiH / mAdhyasthyaM madhyasthannAvo'kadAgrahitvaM / AsthAyAvalaMbya / na vinajate'pekSA'jAvaM na karoti / tu punaH / yaH pumAn / syAhAde'nekAntavAdarUpe / supathe nipunnnyaaymaarge| | // 233 // 984 Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivezya cittaM saMsthApya / teSAM nayAnAM / dimaDhatAM digvyAmohaM / harate yathAsthAnaniyojanena nivArayati / tasya proktalakSaNasya / eva nizcayena / vijayino vijayavataH kundenpratima kundaM kundatarupuSpaM,induzca canchaH, tayoH pratimaM tulyaM vimalamiti yAvat / yazaH kiirtiH| saMvardhate pravardhamAnaM nvti| yazatipadena yazovijayagrandhakAra iti sUcitamityarthaH // 11 // ||iti jinmtistutydhikaarH|| adhyAtmaratnajananI vizadAtmadRSTiryatraikatAdinayajaMgataraMgitAsti / / SaSThaprabandhajaladhau phalakAjavRttireSAstu javyanivahe javatIradAtrI // 1 // iti zrItapAgalagatasaMvijJazAkhIyamunizrIbuddhivijayamukhya ziSyazrImuktivijayagaNisatIrthyaziromaNimunizrIvRddhivijayapadAMjoruhaparyupAsanAparAgamadhulihA paMmitagaMjIravijayaga binA kRtAyAmadhyAtmasArazabdalAvokiTIkAyAM SaSThaH prbndhH|| Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtmasAraH saTIkA // 23 // ||ath saptamaH prbndhH|| saptama praka SaSThaH pravandho vyaakhyaatH| atha saptamaH prArajyate / asya ca pUrveNa sahAyamanisaMbandhaH-anantaraprabandhe yAtmavinizcaya uktaH taghatAmanujavo bhavatItyata ihAnunavaH procyata ityanenAjisaMbandhenAyAtasyAsyAyamAdimaH zlokaHzAstropadarzitadizA glitaasdhkssaayklussaannaam|priymnunvaikvedyN rahasyamAvirjavati kimpi||||| | zAstreti-zAstropadarzitadizA zAstreNa jinAgamenopadarzitA prakAzitA yA dika pravartanavidhirUpamArgastayA hetu|jUtayA / galitAsagRhakaSAyakaluSANAM galitA apanaSTA asadRgrahAH kadAgrahAH kaSAyAzca krodhAdyAstaiH kaluSA malinA hRdayamaladhAriNa iti jAvapradhAnanirdezAnmAlinyaM yeSAM teSAM / anulavaikavedyaM anunavo'trAntayathArthavastusvarUpagrAhipramA jaM jJAnaM tenaivaikamapitIyaM vedyaM vijJeyaM / priyamanISTaM / kimapi vaktumazakyaM ajina / rahasya mohijanecyo gopyaH prmaarthH| Avirjavati prkttiijvtiityrthH||1|| kiM tadityAhaprathamAnyAsa vilAsAdAvirjUyaiva yat kSaNAlInam / caJcattaruNI vijramasamamuttaralaM manaH kurute // 2 // // 3 // hA prathameti-yat yogipriyaM rahasyaM / prazramAnyAsavitAsAt prathamaH prAraMjarUpaH prAthamiko'nyAso'dhyAtmajAvasya punaH punarAsevanaM tasya yo vilAso ramaNaprakArastasmAt / zrAviya prakaTIjUya / kaNAdeva svarUpakAlAdeva / khInaM mannaM / caJcaH Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taruNIvitamasamaM cazcan vilasatkAmukacittacamatkArajanakaH taruNyA yauvanavilAsamanohara striyA vinamaH zrRMgArAMgaceSTAcArutvaM tena samaM tulyaM manazcittaM / uttarakhaM smaaturN| kurute vidadhAti / ayaM jAvaH-adhyAtmAraMje prAthamikaH pravartamAno yoginAmanyAso'pi zrAtmasvarUpavilAsarasAsvAdena kAmukajanasya kAminIvilAsavinramavadAnandakRnavati ityrthH||2|| zrathAnujavahetUn manaHprakArAn darzayAtasuviditayogairiSTaM vitaM mUDhaM tathaiva vikSiptam / ekAgraM ca niruddhaM cetaH paJcaprakAramiti // 3 // | suviditeti-suviditayogaiH sutarAM vidito vijJAto yogo brahmatAniSpAdanopAyo yastayoMginiH / ceto manaH / paJcaprakAraM paJcanedaM / iSTaM jJAtumavazyaM vAJchitaM asti / tadbhave-diptaM viSayarAgAdiSu magnaM 1 / mUDhamujayalokavivekahIna / tathaiva vikSiptaM kiJcitaM kiJcidhirakta ca 3 / ekAgraM ca samAdhau sthiraM tathA niru tyaktabahirviSayamAtmanyevAgataM 5 / iti evaM cetasaH paJcaprakAratvaM yoginiymityrthH||3|| atha paJcabhiH zlokaiH pUrvoktamanaHprakArAn vivRNotiviSayeSu kalpiteSu ca puraHsthiteSu ca nivezitaM rjsaa|sukhphuHkhyugbhirmukhmaamnaatN kSiptamiha cittam | | viSayeSviti-kahipateSu rAgAt sukhadAyitvena manasi dhRteSu / puraHsthiteSu karaNaviSaye sAkSAdAgateSu / viSayeSu zabdA-| |diSu / rajasA rajorUpeNa rAgavazena / nivezitaM gADhataramadhyAropitaM sat / sukhapuHkhayuk zarmAzarmayAM mizritaM / bahimukhaM zrAtmadharmAdhimukhaM cittaM mnH|shhaanunvaadhikaare|kssitNkssiptsNjnyaanaatN kathitaM / atstboymnulvkaaminetyrthH| Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamA sAraH adhyAtma krodhAdininiyamitaM viruSkRtyeSu yattamojUmnA / kRtyAkRtyavinAgAsaMgatametanmano mUDham // 5 // krodhaadiniriti-ynmnH| krodhAditiH pUrvoktacatuHkaSAyaiH / niyamitaM kAlakrameNa svasvopayogakrameNa niyaMtrita saTIkA satataM kaSAyAnvitamiti yAvat / viruSkRtyeSu dharmavirughalokaviruSkAryeSu tatparaM / tamojUmnA tamoguNabAhulyena nirmit| // 23 // kRtyAkRtyavijJAgAsaMgataM kRtyaM ca dharmasanyAyamArgAdikamakRtyaM ca cauryAdi tayoryo vijAgaH paraspareNAntarajJAnaM tenAsaMgataM rahitaM uktavivekavarjitaM / etatpUrvoktalakSaNaM / manazcittaM / mUDhaM diGmohaprAptamAnAtaM / atastadanulavakAminirjeyamityartha sattvoDekAtparihRtaM puHkhanidAneSu sukha nidAneSu / zabdAdiSu pravRttaM sadaiva cittaM tu vikSipta // 6 // ___ sattveti-sattvokAt sattvaguNotkarSAdAtmavIryaprojhAsAditi yAvat / duHkhanidAneSu puranisandhikAmAdiSu / paridAhRtaM rahitaM / tathA sukhanidAneSu sannyAyAdiSu / tu punH| uciteSu zabdAdiSu nogeSu / sadaiva sarvadeva / pravRttaM vartamAnaM / cittaM mnH| vikSipta saMsArajayAtrastamAmnAtaM / tatrApi pravRttina vidheyetyrthH||6|| zradveSAdiguNavatAM nityaM khedAdidoSaparihArAt / sadRzapratyayasaMgatamekAgraM cittamAnAtam // 7 // aghaSeti-apeSAdiguNavatAM na So guNeSu matsaraH sa zrAdiryeSAM, zrAdipadAdamAyitAdayo grAhyAH, ta eva guNA dharmavizeSAste santi yeSAM teSAM / nityaM satataM / khedAdidoSaparihArAt khedaH saMtApaH sa AdiryeSAM, zrAdipadArairahAsyAnAzvAsAdayo grAhyAH, ta eva doSA adharmapravRttihetavasteSAM yaH parihArastyAgastasmAt / sadRzapratyayasaMgataM sadRzastuSyaH TRVASAR RECEIGHCOOLESCORRORS // 23 // Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMACHAR | sarvajIveSu pratyayaH bodhaprakRtiH pariNAmastaM saMgataM prAptaM yattaccittaM manaH / ekAgraM, eka samatArUpamagraM viSayo yasya tattathAvidha / AmnAtaM kathitaM / anunavinAmiSTasAdhaka navatItyarthaH // 7 // uparatavikalpavRttikamavagrahAdikramacyutaM zudham / AtmArAmamunInAM javati niruhaM sadA cetH|||| ___ uparateti-zraAtmArAmamunInAM zrAtmani nijasvanAve ArAmo vizrAmo ramaNapravRttirvA yeSAM teSAM munInAM yoginAM / yat uparatavikaTapavRttikaM uparatA nivRttA vikarUpAH saMkaTapakolA yasyAH sA, IdRzI vRttirvartanA yasya tat / avanahAdikramacyutaM avagrahaH pratibandhaH sa AdiryeSAM, AdipadAtsneharAgasaMbandhakahapanAdayo grAhyAH, teSAM yaH krama uddezAdistasmAcyutaM pRthagjUtaM yattat / sadA sarvadA / zumujjalapariNAmayuktaM / ceto mnH| niru javati / bahirviSayavimukhatvAdiSTakRdityarthaH // 7 // pUrvoktamanaHprakArairyatsAdhyaM tadAhana samAdhAvupayogaM tisrazcetodazA iha khnnte| sattvotkarSAt sthairyAune samAdhI sukhaatishyaat|| na samAdhAviti-iha samAdhau / timrastriprakArAH kssiptmuuddhvikssiptruupaaH| cetodazA mnso'vsthaaH| samAdhau nizcakhaikAgratAdhyAne / upayogaM sAdhakalAvaM / na lajante na prApnuvanti / atastA nivAryAH / sattvotkarSAjIvavIryaparisphurapAt / tathA sthairyAt cittasya nirutvena sthirInavanAt / tathA sukhAtizayAt sukhasyAtiprAcuryAt / une / samAdhI mano'vasthe ekAgranirudhasaMjJake sAdhakalAvaM khajete ityrthH|| e|| Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * saptamaHprabaM. adhyAtmasAra: saTIkaH // 36 // vikSipta vizeSamAhayogAraMjastu javeridipte manasi jAtu sAnande / dite mUDhe cAsmin vyutyAnaM navati niymen|||| yogAraMja iti-tuH saMjAvane / jAtu kadAcit / vikSipte raktavirakte manasastRtIyaprakAre / sAnande dharmapremayukte / manasi hRdaye / yogAraMjaH samAdhiprAptyupAyasya prAraMjaH / navejAyeta iti saMjAvyate / ca punH| asmin manasi / kSipta rAgagraste / tathA mUDhe krodhAdiyukte sati / niyamenAvazyameva / vyutthAnaM rAgAdisaMskArANAmusAgaraNaM javatyataste pariharaNIye ityrthH||10|| punarapi vikSiptasya sAdhakatvaM zlokaSavenAhaviSayakaSAyanivRttaM yogeSu ca saMcariSNu vividheSu / gRhakheladdAkhopamamapi calamiSTaM mnojyaase||11|| viSayeti-viSayakaSAyanivRttaM viSayAH zabdAdayaH, kapAyAzca krodhAdayastecyo nivRttaM vimukhaM pRthagjUtaM vA / ca punH| vividheSu nAnAprakAreSu / yogeSu mokSopAyeSu / saMcariSNu gamanazIsaM / gRhakhesadvAkhopamaM sadanAMgaNe krImatA zizunA sadRzaM, ato'ntarmukhaM, natrapariNAmatvAt / calamapi cAJcayavadapi / mano'ntaHkaraNaM / zranyAse paunaHpunyenopAyaparizIlanakAle / zSTaM sAdhanapramANe'nimatamityarthaH // 11 // vacanAnuSThAnagataM yAtAyAtaM ca sAticAramapi / ceto'jyAsadazAyAM gajAMkuzanyAyato'STam // 12 // vacaneti-vacanAnuSThAnagataM vacanaM zAstraM taduktaM yadanuSThAnaM kriyAkaraNaM tataM bhAgamAnusArikriyAmAptaM ca punH| | // 236 // * Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAtAyAtaM yAtaM ca tadAyAtaM ceti tathA gamanAgamanaM kurvat / ata eva sAticAramapi sadoSamapi / ceto mnH| zranyAsadazAyAM prathamato yogazikSaNAvasthAyAM / gajAMkuzanyAyato gajo hastI yathA'Gkazena sRNiprahAreNa sumArgagAmI lakhitagatizca kriyate sa eva nyAya udAharaNaM ttH|shrkussttmduussitN / shikssaayogaanmaargaanimukhprinnaamikriymaanntvaadityrthH||1|| jJAna vicArAnimukhaM yathA yathA javati kimapi saanndm|shrthaiH pralocya bAbairanugRhNIyAttathA cetH||13|| jJAneti-yathA yathA yena yena prakAreNa / ceto manaH / sAnandaM dharmapramodayuktaM suprasanna / kimapi kizcidapi |jnyaan vicArAnimukhaM jJAnaM ca vicArazca tayoranimukhaM saMmukhaM / navati jAyate / tathA tathA tena tena prakAreNa / bArAitmano ninnavakSyamANazujAlaMbananUtaiH / zrathaiH padArthaiH / pralocya tatra premosAdanena vyAkSipya / gRhIyAghazaM kuryAdityarthaH // 13 // pUrvasUcitapadArthAnAhaanirUpajinapratimA viziSTapadavarNavAkyaracanAM ca / puruSavizeSAdikamapyata evAlaMbanaM bruvate // 1 // anirUpeti-zrata eva aanndjnktvaakhetutH| zranirUpajinapratimAmanirUpA prazastalakSaNopetA manoharAkRtirjinapratimA tIrthakRDhuiMbaM tAM / ca punH| viziSTapadavarNavAkyaracanAM viziSTA zujasUnikA mAMgalyakhAlityatAvatI padAnAM / zrAgamoktAnAM, zrAtmA cetano jIva ityAdInAM varNAnAM gaMjIrArthavAcakAkSarANAM praNavAdInAM vAkyAnAM padasamudAyarUpANAM jayati jagajururjina ityAdInAM ca yA racanA vastusvarUpAvirtAvakajinaguNokSApavatI sukavikRtistAM / puruSavizeSAdika gaNadharAdisusAdhvAdikaM / zrapizabdASThAstrapAThAdikaM / pAkhaMbanaM cetonigrahArtha zujAzrayaM / bruvate pracadata ityarthaH // 14 // Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamampracaM. adhyAtmasAra saTIka: // 23 // GIRLSRUSSESS ASSES kuto hetorAkhaMbanagaveSaNamityAzaMkyAhathAlaMbanaiH prazastaiH prAyo jAvaH prazasta eva ytH| iti sAlaMbanayogI manaH zujAlaMbanaM dadhyAt // 15 // | AkhaMbanairiti-yato yasmAghetoH / prazastaiH shulaiH| bAlaMbanairAzrayaNIyapadAthaihe tujuutaiH| prAyo bAhuTyena / prazastaH shreyskaarii| eva nizcayena / jAvaH pariNAmo navet / itysmaato| sAlaMbanayogI sahAkhaMbaneneti sAkhaMbanaH sa cAsau yogI muniH / zujAlaMbanaM proktarUpaprazastAkhaMbanaM / manazcittaM / dadhyAt kuryaadityrthH||15|| zujAlaMbanamanasi sati yavizeSakartavyaM tadAhasAlaMbanaM daNamapi daNamapi kuryAnmano niraalNbm|shtynujvpripaakaadaakaalN syAnirAlaMbam // 16 // __ sAlaMbanamiti-kSaNamapi kSaNamAtrameva / sAlaMbanaM zunnAzrayasamanvitaM / tathA kSaNamapi kSaNamAtrameva / nirAlaMbaM svAtmanyeva vyAptaM bahirviSayavarjitaM / mano mAnasaM / kuryAghArayet / ityamunA prakAreNa / anulavaparipAkAt anujavanaM pratyakSamivAtmajJAnonavanaM tasya paripAkaH pracurarasAlatayA niHsaMzayajavanaM tasmAt / zrAkAlaM yAvajIvaM zrapi / nirAlaMba bahirAlaMbanavarjitAtmArAmaM / manaH syaanvedityrthH||16|| atha zlokatrayeNa phalamAhathAlaMbyaikapadArtha yadA na kinycidvicintyednyt| zranupanatendhanavahivaupazAntaM syAttadA cetaH // 17 // // 13 // Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrAlaMbyeti-yadA yasyAM dazAyAM / ekapadArthameko'ditIyaH padArtho vyarUpo vA paryAyarUpo vA jAvastaM / zrAvya dhyeyatayA gRhItvA / kizcit kimapi / anyat pUrvasmAninna / na vicintayet na dhyAyet / tadA tasyAM dazAyAM / zranupanatendhanavahnivat anupanatamaprApta indhanaM kASThanikaraM yena sa cAsau vahnizcAgnistat / ceto manaH / zAntaM zamanirvedasthAyitvaM / syaanvedityrthH||17|| zokamadamadanamatsarakalahakadAgraha vissaadvairaanni| dIyante zAntahRdAmanujava evAtra sAkSI naH // 1 // zoketi-zAntahRdAM zamayuktamamasAM / zokamadamadanamatsarakakhahakadAgrahaviSAdavairANi zoka iSTaviyogAdijanitacittogaH pazcAttApo vA, mado jAtyAdijo'STavidhaH, madanaH kAmavikAraH, matsaraH paraguNAsahanavRttiH, kalaho vAgcha, kadAgraho'sadaninivezaH, viSAdaH svakAryakaraNe'kSamatva, vairaM virodhavRttiH, teSAM ghanke kRte tAni / hIyante yaM yAnti / atra proktarUpe zAntamanasi zokAdikSaye / no'smAkaM / anulava eva prAputaguNasiAkSAdilokanakRddhaddhi reva / sAkSI saakssaadrssttaastiityrthH|| 10 // hai zAnte manasijyotiHprakAzate zAntamAtmanaH shjm| jasmInavatyavidyA mohadhvAntaM vilymeti||1|| zAnta iti-manasi cittavRttau / zAnte nirvikAre sati / zrAtmanazcaitanyasya / sahajaM svanAvasi / zAntaM vinAvavikAraparivarjitaM / jyotiH sarvAvanAsi caitanyaM / prakAzate svayamevAvinavati / tathA'vidyA'jJAnaM jasmInavati nirmUsanAzaM yAti / tathA mohadhvAntaM mohaandhkaarH| vilayaM vinAzaM / eti galatItyarthaH // 15 // Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaHprabaM. zradhyAtmasAra: saTIkaH // 23 // punarbahirAtmAdinedaiH zlokapaJcakena phalamevAhavAhyAtmano'dhikAraHzAntahRdAmantarAtmanAM na syaat| paramAtmAnudhyeyaH sannihito dhyAnato jvti||20|| bAhyAtmana iti-zAntahRdAM upazamavRttiyuktamanasAM / antarAtmanAM nirgatadehAdipratibandhasAkSidharatvamAtravRttInAM / bAhyAtmano bAhyAnAmAtmano jinnA ye dehenjiyAdayaH padArthAstAnAtmabuddhyA svakIyatvena gRhNAti ya zrAtmA sa tathA tasya / adhikAro vyaapaarH| na syAnna jAyate / bahirAtmanivRttirevAtra phalamityarthaH / tathA anudhyeyaH smaraNopayogena mnsyaasktH| paramAtmA zukrabrahmacaitanyamUrtiH / dhyAnato nirantaraikAgracintanataH / saMnihitaH samIpavatI / javati jAyate iti vitiiyphlmityrthH||20|| kAyAdirbahirAtmA tddhisstthaataantraatmtaameti| gataniHzeSopAdhiH paramAtmA kIrtitastajjJaiH // 21 // __ kAyAdiriti-kAyAdirAtmabuddhyA gRhItadehAdiH / bahirAtmA proktarUpo javati / tadadhiSThAtA teSAM kAyAdInAM yo'dhiSThAtA kRtAkRtadarzaka eva saH / antarAtmatAM pUrvoktarUpatAM / eti prApnoti / gataniHzeSopAdhirgato'panaSTaH pRthagjUto niHzeSaH samagra upAdhiH karmajo vijAvo yasmAt saH / paramAtmA parabrahma / tarAtmajedaviniH / kiirtitH| kathita ityarthaH // 1 // viSayakaSAyAvezastatvAzrakA guNeSu ca zeSaH / AtmAjJAnaM ca yadA bAhmAtmA syAttadA vyaktaH // 5 // CASAAR4-RSAX | // 13 // Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SECREWARINEERICARX viSayeti yadA yasmin avasthAkAle jIvasya / viSayakaSAyAvezo viSayAH zabdAdayaH, kapAyAzca krodhAdayaH, teSAmudayajo ya aavsho'tiprnuutvyaaptiH| tattvAzradhA vItarAgokke jIvAditattve'nAsthA / ca punaH / guNeSu samyaktvAdiSu tapatsu ca / sso'priitiH| ca punaH AtmAjJAnaM zrAtmasvarUpe'jJAnamabodhatA / tadA tasmin kAkhe / bAhyAtmA bahirAtmatvaM / vyaktaH spaSTaH / syAnnavedityarthaH // 22 // tattvazrajhA hAnaM mahAvratAnyapramAdaparatA ca / modajayazca yadA syAttadAntarAtmA javedhyaktaH // 23 // tattvazrakSeti-yadA yasmin kAle / tattvazrayA vItarAgote tattve zraddhApratItiH / jJAnamAtmasvarUpe bodhH| mahApratAni prANAtipAtaviramaNAdIni svIkRtAni / zrapramAdaparatA na pramAdo'pramAdaH kartavyeSveva kartavyabudhistasmin paratodyamaprakarSatA / caH punararthe sarvatra jnyeyH| mohajayo mohodayasya parAnavanaM / syAnavet / tadA tasmin kAkhe / antarAtmA proktarUpaH / vyaktaH prakaTo javejAyetetyarthaH // 23 // jhAnaM kevalasaMjhaMyoganirodhaH samagrakarmahatiHsiphinivAsazca yadA paramAtmA syaattdaavyktH||4|| jJAnamiti-yadA yasmin kAle / kevalasaMI kevalAnidhAnaM jJAnaM sAmAnyavizeSasarvanAvAvajAsijJAnadarzanayugalaM / yoganirodho manovAkAyavyApArANAM samagranirodha zrAtmani sarvathA'sattA / samagrakarmaitiH sarvathA karmanAzaH / ca punH| sidhinivAso mokSasthAne sthitiH / tadA tasmin kAle / paramAtmA proktalakSaNaH / vyaktaH prkttH| syaannvedityrthH||2|| yAtmamanoguNavRttIvi vicya yaH pratipadaM vijAnAti / kuzalAnubandhayuktaHprApnoti brahmanUyamasau // 25 // Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamamprabaM. adhyAtma- zrAtmeti-yo vkssymaannvivekyuktH| zrAtmamanoguNavRttIH zrAtmA ca manazca tayorye guNA jJAnAdayo jamatvAdayazca sAraH te teSAM yA vRttayo vartanaprakArAH taaH| pratipadaM padaM padaM prati, jIvaguNavRttiM jIvapadaM prati, manoguNavRttiM manaHpadaM prati / saTIkaH vivicya vijajya pRthak pRthak / vijAnAti vizeSeNa jJAnopayoge'vadhArayati / kuzalAnubandhayuktaH kuzalo mokSastasya / yo'nubandho'nuyAyitA tena yuktaH samanvitaH / asau jJAnI / brahmabhUyaM brahmatvam brahmami muktimiti yAvat / prAmoti // 23 // khannata ityarthaH // 25 // brahmastho brahmako brahma prApnoti tatra kiNcitrm|brhmvidaa vacasApi brhmvilaasaannujvaamH||26|| brahmastha iti-yo brahmastho brahmaNi paramAtmani tiSThati jJAnopayogena nivasatIti brahmasthaH saH / brahmajJo brahma nirvikArazumacaitanyaM jAnAti vetti yaH saH / brahma zumacaitanyaM / prAmoti lanate / tatra tasmin / kiM citraM kimAzcarya ? na kimapItyarthaH / kutaH1 yataH brahmavidAM brahma zumacaitanyaM vidanti jAnanti ye teSAM / vacasApi upadezenApi / brahmavilAsAn cidAnandasamujhAsAn / anulavAmo vayaM svabuddhyA sAkSAvidma ityarthaH // 26 // / brahmAdhyayaneSu mataM brahmASTAdazasahasrapadalAvaiH / yenAtaM tatpUrNa yogI sa brahmaNaH paramaH // 27 // brahmAdhyayaneviti-aSTAdazasahasrapadanAvairaSTAdazasahasraiH saMkhyeyAni padAni vAkyAni taiH prokkA ye jAvA AcAraprakArAstaiH / brahmAdhyayaneSu zrImadAcArAMgasyASTasvadhyayaneSu / mataM savistarakathitamasti / tadAcArarUpabrahma yena yoginaa|| pUrNa samagraMthAptaM khabdhaM / saproktalakSaNaH / yogI mumukSubrahmaNaHzrutidharacaturAnanataH / prmHprkrssvaanstiityrthH||27|| // 23 // Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - CROCOCA C ***GOSTOSAS dhyeyo'yaM sevyo'yaM kAryA jaktizca kRtdhiyaa'syaiv| asmin gurutvabudhyA sutaraH saMsArasindhurapi // 2 // dhyeya iti-kRtadhiyA viSA / zrayamaSTAdazasahasrabrahmanAvavettA muniH| dhyeyo dhyaatvyH| ayameva sevyaH pryupaasniiyH| ca punH| asyaiva jJAtureva / jaktiH pUjA / kAryA vidheyaa| asmin jJAtari / gurutvabujhyA gurorjAvo gurutvaM zrayameva me gurujavatviti budhirmatiH tayA / saMsArasindhurapi navodadhirapi / tarhi kimanyo muSkara ityapizabdArthaH / sutaraH sukhena tarItuM zakyo navatIti sutaraH syAdityarthaH // 20 // pUrvoktAcAradharaNe zAstrakAraH svasyAsAmarthya darzayatiavalaMbyeSThAyogaM pUrNAcArAsahiSNavazca vayam / naktyA paramamunInAM tadIyapadavImanusarAmaH // 2 // avakhaMbyeti-cakAraH pUrvoktasamuccaye / vayaM yshovijyaanidhaanaaH| pUrNAcArAsahiSNavaH pUrNaH pUrvoktasamagro ya zrAcAro mumukSuvyavahArapravRttistatpAkhane'sahiSNavo'samarthAH smaH / tarhi tatkathanaprayAsaH kimartha iti cevaNu-vAyogaM zvA tatkaraNazravaNopadezane prItiviSayasaMpAdanaM saiva yogo mokSAdihitaprApyupAyastaM / avalaMbya samAzritya / paramamunInAM paramAH sarvapradhAnA munayaH proktayogayutasAdhavo jinezvarA vA teSAM / jatyA bahumAnena / tadIyapadavIM tessaamupdeshaadiruppdpNkti| anusarAmo'nugAma ityarthaH // 2 // apApi yAtra yatanA nirdanA sA zujAnuvandhakarI |shrjnyaanvissvyykRhivecnN cAtmanAvAnAm // 3 // R EAST Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S saptama prabaM. adhyAtmasAraH saTIkaH // 24 // pApIta-atrelAyoge sthitAnAmasmAkaM / zrapApi stokApi / yA vadayamANA / nirdalA mAyAvivarahitA yatanA guNe nirbandhaH prItirvA prayAso vA / sAproktarUpA / zujAnubandhakarI zujaM mokSasAdhakasaka tadanuyAyinI naviSyati / ca punH| zrAtmajAvAnAM atmano jIvasya ye jAvAH pariNAmAdivartanavizeSA yAthAryena vivicyAvadhAraNaM / ajJAnaviSavyayakRt zrajJAnaM viparyayabodho'bodho vA tadeva viSa zvemastasya yo vyayo vinAzastaM karotIti tathA syaadityrthH|| 30 // tathAnyavRNuAsikAntatadaGgAnAM zAstrANAmastu paricayaH shktyaa| paramAlaMbananUto darzanapakSo'yamasmAkamA / siddhAnteti-zakyA svasAmarthyAnusAreNa / siddhAntatadaGgAnAM siddhAnto bAdazAMgyAdistadaGgAni ca niryaktilAya. cAdIni teSAM / zAstrANAM zAstrANi sUtrAnusAreNa bahuzrutanirmitasammatitattvArthAnekAntajayapatAkAdIni teSAM paricayo jJAtasya nUyo jJAnaM, ajJAtasya ca sNsge| astu asmAkaM javatu / zrayaM puurvotH| zrasmAkaM paramAlaMbanajataH |saMsArasAgare patatAM paramaH prakRSTa AlaMbananUta aadhaarjuutH| dazenapakSaH samyaktvAzrayo javatvityarthaH // 31 // punarAhavidhikathanaM vidhirAgo vidhimArge sthApanaM vidhiibuunaam|shrvidhinissedhshceti pravacanaktiHprasijA nAza vidhikathana miti-vidhikathanaM dharmavidherupadezanaM / vidhirAgo dharmavidhau prItiH / vidhIbanA zAsana ACARE GRAUGAS // 24 // Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saba-kana kartumicchantIti tathA teSAM vidhimArge dharmavidhipathe / sthApanaM saMyojanaM / caH punararthaH sarvatra jJeyaH / zravidhiniSedho vidhipratipakSIto'vidhiH dharmakriyAyA viparyAsastasya niSedho nivAraNaM / ityevaM pUrvoktaprakAreNa / eSA prvcnktirjinshaasnnktiH| no'smAkaM prasidhA anAvitApi prakaTA javatItyarthaH // 3 // eSApi kuta ityAhaadhyAtmanAvanojjvala cetovRttocitaM hi naH kRtyam / pUrNa kriyAnilASazceti ghymaatmshuddhikrm||33|| adhyAtmeti-hi yasmAt / adhyAtmanAvanojjvalacetovRttocitaM adhyAtmasaMbandhinI yA nAvanA paryAlocanA tayojvalaM vimalaM cetovRttaM manovartanA tasyocitaM yogyatvena kartavyaprAptaM / no'smAkaM / kRtya kartavyaM vartate / ca punH| pUrNalAkriyAnilASaH samasta kriyAvidhisatyApane'nilASa zyA / ityevaMrUpaM yaM zakya kriyAkaraNapUrNa kriyebArUpayugmaM / zrAtmazuddhikaraM asmAkamAtmazujheH kAraNaM javatItyarthaH // 33 // tadapi kuta ityAhaghyamiha zujAnubandhaH zakyAraMjazca zurUpakSazca / ahito viparyayaH punarityanunavasaMgataH pnthaaH||3|| dhyamiti-iha jainazAsane yogamArge saMsAre ca / yaM vakSyamANayugalaM / zujAnubandho dharmamArgAnuyAyI zujakarmabandho javati / kiM tat ? zakyAraMjazca prathama svocitakriyAyAH karaNaM ca punH| anyaH azakyaviSaye zuSpakSaH zuSdhamArgo Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I saptamaHprabaM. adhyAtmasAraH saTIkA // 24 // NESAMAY |padezanaM satyaprarUpaNeti yAvat / punayaH / viparyayaH pUrvoktAdanyathAM / ahito'kalyANaH / ityevaM zradhAnarUpaH / anuna- vasaMgato'nujavaprAptaH / panthA mArgo'stItyarthaH // 34 // ye tvanujavA vinishcitmaargaashcaaritrprinntighrssttaaH| bAhyakriyayAcaraNAnimAnino jhAnino'pi na te 35 / ye viti-ye kecidnirdissttnaamaanH| anujavA vinizcitamArgAH svabuddhiviSaye saakssaadnirdhaaritnvnistrnnopaayaaH| tata eva cAritrapariNatighraSTAH cAritrapariNAmataH patitAH / bAhyakriyayA pratyupekSaNAhArazukSyAdividhAnena / caraNAnimAnino vayaM saMyamina iti garvaprAptAH syuH| te pUrvoktAH / jJAnino vastuvedino neti na syuH / AtmazabdasyA'rthamuccArayaMtopyAtmasvarUpasyA'zAstasyA'nujavarahitatvAdityarthaH / zrapizabdAniSphala kriyAkAritvena kriyAvanto'pi na syurato'dhyAtmabAhyA ityrthH||35|| lokeSu bahirbuddhiSu vigopakAnAM vahiHkriyAsu rtiH|shrddhaaN vinA na caitAH satAMpramANaM yto'nihitm|| | lokeSviti-bahirbudhiSu liMgakriyAdipujaladRSTimatsu / lokeSu janeSu / vigopakAnAM vidUSakANAM / bahiHkriyAsu | prasiddharUpAsu / ratirAsaktiHprItirvA syAtaca punH| etA bahiHkriyAH / zrachAM vinA jinote paripakvapratIti vinA / satAM pradhAnasAdhupuruSANAM / na naiva / pramANaM zivasAdhanatvena mAnyAH syuH / kutaH ? yato yasmAt / zranihitaM zrIhari-1 najasUriNA SoDazake proktamityarthaH // 36 // Timatsu / lokeSu mAM vinA jinokta pArahita zrIhari | // // Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatproktaM tadarzayatibAlaH pazyati liGgaM madhyamabuddhirvicArayati vRttam / AgamatattvaM tu brudhaH parIkSate sarvayatnena // 37 // | bAla iti-bAlo baalmtirkssH| liGgaM luzcitazirojaTAmukuTamaMmitAdiveSaH pratyupekSaNAdikriyA ca tat / pazyati vilokayati / uktaliGgaM yatra vilokayati tatra rakto nvtiityrthH| tathA madhyamabuddhiH sthUla viSaye paMmitaH / vRttaM zraSTapravacanamAtRparipAlanAtmakacAritrAdihitapravartanaM vicArayati, tasmin sundarAsundaratvaM dharmAditvena dhArayati / tu punH| budhaH sUjhAnAvagrAhI vicakSaNaH pumAra / sarvayatnena sarvodyamena / zrAgamatattvaM sadarthaprakAzizAstrabodhAvagAhitvaM / parI te dUSitAdUSitatvaM vilokate / ato bAlamadhyamabuddhyoH zudharmamArge pravezAya tayoranugrahArthAya ca jJAninApi guruNA svayam / veSakriyApravacanamAtRpAlanayoH zukSA vyavasthA dhAryetyarthaH // 37 // zrathAdhikArasamAptiM yAvatkartavyamupadizatinizcityAgamatattvaM tasmAtsRjya lokasaMjhAM ca / zramAvivekasAraM yatitavyaM yoginA nityam // 30 // nizcityeti-tasmAtpUrvoktakAraNAt / AgamatattvaM siddhAntaparamArtha / nizcitya bahuzrutaiH svAnunavasmRtyA cAvadhArayitvA / ca punH| khokasaMjhA zAstranirapekSakhokarUDhiM / utsRjya tyaktvA / zradhAvivekasAraM zradhA sarvokta zuzAstikyaM, viveko jIvapujalasvannAvavijJAvAdInAM jinnatAjhAnaM, tayoH sAraH zuddhiH sthairya ca yasmin karmaNi yathA syaattthaa| yoginA mumukSuNA / nityaM sarvadA / yatitavyamudyamapareNa nAvyamityarthaH // 30 // lamrAUAR Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma-nindyo na ko'pi lokaH pApiSTheSvapi navasthitizcintyApUjyA guNagarimADhyA dhAryoM rAgo guNalave'pi3esaptamaHprabaM. sAra: saTIkaH nindya iti tathA yoginA / ko'pi kazcit dharmadhIhIna'rgato'pi / khoko janaH / na naiva / nindyo garhitavyaH / tathA pApiSTheSvapi pApapriyeSvapi / javasthitiH sadA viparyAsavatI saMsAravyavasthA / cintyA smaalocyaa| tathA gunngri||24|| mAjhyA guNA jJAnAdayastairyA garimA gariSThatA tayA ye ADhyAH pUrNAste / pUjyA yathocitapuSpacandanAhAravastrAdyaiH satkA ryaaH| tathA guNasave'pi guNalezayute'pi prANini / rAgaH prema / dhAryaH kartavya ityrthH|| 35 // grAhyaM hitamapi bAlAdAlAparjanasya na Syam / tyaktavyA ca parAzA pAzAzva saMgamA jnyeyaaH|| grAhyamiti bAlAdapi zizumukhAnnirgatamapi / hitaM hitavacanaM / grAhyaM svIkArya / tathA urjanasya khakhasya / bAlApainindAvacanaiH / na naiva / veSyaM praSajAvo na kaaryH| tathA parAzA parasyAtmano ninnasya pujalAdeH sukhasyAzA spRhA / tyaktavyA tyAjyA / tathA saMgamAH sNyogaaH| pAzA zva bandhanAnIva jheyA boddhyA ityrthH||40|| stutyA smayona kAryaH kopo'pica nindayA janaiH kRtyaa| sevyA dharmAcAryAstatvaM jijJAsanIyaM ca // 4 // _stutyeti tathA stutyA janakRtasvaguNastutiM zrutvA / smayo garvaH / na kAryoM na kartavyaH / jnairbudhmaanussaiH| kRtayA ||24shaa vihityaa| nindayA helanayA / kopaH krodho'pi na kAryaH / tathA dharmAcAryA dharmopadezakA guravaH / sevyAH pryupaasniiyaaH| ca punH| tattvaM vastusanAvaH / jijJAsanIya tajjJAtumudyamapareNa jaavymityrthH||41|| ACCORRECTOR Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaucaM sthairyamadaMlo vairAgyaM cAtmanigrahaH kaaryH| dRzyA javagatadoSAzcintyaM dehAdivairUpyam // 4 // | zaucamiti-zucerjAvaH zaucaM vratapAvitryaM / sthairya sthirasya jAvaH sthairya vipatsu dhairya / adalo'mAyAvitvaM / vairAgyaM saMsAravAsata navinatvaM / ca punH| Atmanigraho mnojyH| kAryaH krtvyH| navagatadoSAH saMsAre sthitasya jIvasya ye doSAH janmamaraNanarakapAtAdaya upavAste / dRzyA hRdayacakSuSA vilokniiyaaH| ca punH| dehAdivairUpyaM dehaH zarIraM sa zrAdiryeSAM, zrAdipadAdhanayauvanavanitAdayo grAhyAH, teSAM virUpasya jAvo vairUpyaM vaiparItyaM anyathA navanatvamiti yAvat / cintyaM dhyeymityrthH||4|| hai natirnagavati dhAryA sevyo dezaH sadA viviktshc| sthAtavyaM samyaktve vizvAsyo na prmaadripuH||43|| | naktiriti-nagavati jinezvare / naktiH pUjA bahumAnatA ca / dhAryA hRdi nivezanIyA / ca punaH / sadA sarvadA viviktaH striipshukliibaadirhittvenaikaantH| dezaH sthAnaM / sevyaHsthitikaraNena njniiyH| tathA samyaktve zudhazraddhAne / sthAtavyaM sopayogena vartanIyaM / tathA pramAdaripuravazyakartavyeSvAlasyarUpaH shtruH| na naiva / vizvAsyaH pratyetavyaH / nivAraNIya ityrthH||3|| dhyeyAtmabodhaniSThA sarvatraivAgamaH puraskAryaH / tyaktavyAH kuvikalpAH stheyaM vRkSAnuvRtyA ca // 4 // dhyeyeti-tathA zrAtmabodhaniSThA svAtmasvarUpajhAnasya pUrNatA / dhyeyA cintniiyaa| tathA eva nizcayena / sarvatra sarva Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaHprabaM. adhyAtmasAraH saTIkaH // 243 // kAryeSu / zrAgamaH siddhaantoktiH| puraskAryoM nikhilamokSasAdhaneSva'gre dhyeyaH tadanusAreNa pravartitavyamiti yAvat / tathA kuvikalpA azujamanorathAH / tyaktavyAH prihrnniiyaaH| ca punaH / vRSAnuvRttyA vRdhapuruSaparaMparAnusAreNa / stheyaM sthAtavyaM prvrtitvymityrthH|| 4 // sAkSAtkArya tattvaM cidrUpAnandamerai vyam / hitakArI jJAnavatAmanujavavedyaH prakAro'yam // 45 // ||shtynujvaadhikaarH|| sAkSAditi-tathA tattvamAtmAdivastusanAvaH / sAkSAt svabudheH pratyakS / kArya kartavyaM / tayA cidAnandame'raiH cidAtmA tadIyo ya Ananda AhAdastena merAH puSTAH pUrNA vA taistathAvidhaiH / nAvyaM navitavyaM / ayaM zikSAnukramata uktaH / anujavavedyo'nulavena sAkSAccakSuHzravaNamanojJAnena vedyo jnyeyH| prakAra zrAtmasvarUpasAdRzyapravartanaM / jJAnavatAM yathArthajJAnazAlinAM / hitakArI zuleSTasidhikArI maMgalakArI vA vartata ityarthaH // 45 // ||shtynunvaadhikaarH|| pUrvoktaguNaprApto'nunnavI samAnAn stotIti sajAnastutimAhayeSAM kairavakendavRndazazanRtkarpUrazuJA guNA mAlinyaM vyapanIya cetasi nRNAM vaishymaatnvte| santaH santu mayi prasannamanasaste ke'pi gauNIkRtakhArthA mukhyaparopakAravidhayo'tyulkhaMkhalaiHkiM khlaiH||46|| CC%%% // 243 // Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CLASCARSEASOMAGE yeSAmiti-te vkssymaanngunngnnyuktaaH| ke'pi kiyantaH / santaH satpuruSAH / mayi madhupari prasannamanasaH sNtussttcittaaH| santu javantu / te ke ? yeSAM sajanAnAM / guNA dharmavartanaprakArAH / kairavakundavRndazazabhRtkarpUrazujrAH kairavANi zuklotpalAni, kundAni ca kundapuSpANi, teSAM vRndAni samUhAH, zazatRccannastasya kAntinarazca, karpUro ghanasArapuJjasteSAM pancha, taiH sadRzAH zutrAH samujjvalAH, doSamalavarjitatvAt kIrtisaurabhyayuktatvAcca tathA santaH / nRNAM mumukssuunnaaN| cetasi manasi / mAlinyaM doSakAlimAnaM / vyapanIya dUrIkRtya / vaizA vizadasya nAvo vaizadhaM guNanAsuratvaM / Atanvate samantAvistArayanti / kathaMjUtAH santaH ? gauNIkRtasvArthAH gauNIkRtAH prAdhAnyabhAvAnnirAkRtAH svArthAH svaprayojanAni yaiste gauNIkRtasvArthA amukhyatayA dhaaritsvaarthaaH| mukhyaparopakAravidhayo mukhyAH pradhAnAH pareSAmupakArA |guNaprAdhAnyasaMpAdanAsteSAM vidhayaH sidhiprApaNapakArA yeSAM te tathA / mamopari etAdRzAH santaH prasannA javantu / zra|tyu,khalaimaryAdAbandhAnnirgataiH / kharjanaiH zraprasannatA kriyate tayA kiM syAnna kimapItyarthaH // 46 // teSAM paropakRtiprakArameva darzayatigranthArthAn praguNIkaroti sukaviryatnena teSAM prathAmAtanvanti kRpAkaTAdalaharIlAvaNyataH sngnaaH| mAkandAmamaJjarI vitanute citrA madhuzrIstataH saujAgyaM prathayanti paJcamacamatkAreNa puNskokilaaH|||| pranyAniti-sukaviH zojano dharmapradhAnaH kaviH sUmArthasaMdarnakRtpamitaH / granthArthAn praznanti guMphitaM kurvanti || bahUnAniti anyAH zAstravizeSAsta evArthAH padArthAstAn / yatnena prauDhodyamena / praguNIkaroti apraguNAn praguNAn Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zradhyAtma sAra: saTIka: // 24 // karotIti viH sarakhAn krotiityrthH| teSAM granthAnAM / prathAM khyAti / sajAnAH stpurussaaH| kRpAkaTAkkhaharIlAvaNyataH saptamaHprabaM. hai kRpA parAnugrahabudhistadrUpeNa kaTAdeva savinodadRSTiladayeNoDakhitA yA khaharI bodhataraMgAvalI tayA janitaM yajJAvaNyaM prema saundarya tasmAt / Atanvanti thA samantAt vistArayanti / kathaM ? yathA citrA pramodadA / madhuzrIH vasantarSiH zojA vaa| mAkandapumamaJjarI AvataruzikhAvakSarIM / vitanute samutpAdayati / tatastadanantaraM / puskokilAH pumAMsazca te kokikhAzceti pikapakSiNaH / paJcamacamatkAreNa paJcamasvareNa manoharakuhukAreNa / saulAgyaM sarvajanapriyatvaM / prathayanti prakhyApayanti, tthetyrthH||7|| urjanajihvAnujaGgApadaka saJjAnapranAvaM stauti doSojhekha viSaH khalAnana bilAjutthAya kopAjvalan jihvAhirnanu ke guNaM na guNinAM bAlaM dayaM prApayet / na syAcetprabalapranAvanavanaM divyauSadhI sannidhau zAstrArthopaniSadidAM zujahRdAM kAruNyapuNyaprathA // 4 // doSeti-nanu iti komasAmaMtraNelo navya / ayaM khalAnanabilAt khalA urjanAsteSAM yadAnanaM mukhaM tadeva bilaM randhra tasmAt / utthAya nirgatya / doSolekhaviSo doSo guNeSu doSAropastasya ya ullekha uccAraH sa eva viSaM hAlAhalaM yasya sara COMSEECHECCAMSAMASHA Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA / kopAjvalan kopo guNadheSastena zrA samantAjjvakhana vAgjvAkhAM muzcan / jihvAhiH jihvA rasanA saivAhiH srpH| daguNinAM guNAH santi yeSAM teSAM / kaM kimAkhyeyaM / bAlaM pravardhamAnataruNaM / guNaM zAnitvAdikaM / kSayaM vinAzaM / na prApa-14 yet, api tu sarvamapi kSayaM prApayedityarthaH / paraM tu cedyadi / zAstrArthopaniSadidAM zAstrairAgamAdigranthairvAcyA ye'rthA AtmasvarUpAdipadArthAsteSAmupaniSatsArAMzastAM vidanti yathArthatayA jAnanti ye teSAM / zujahRdAM zubhaM paropakArAdikaDyApAzayanRt hanmAnasaM yeSAM tessaaN| kAruNyapuNyaprathA kRpAnAvamayI pavitrakhyAtiH / prabalaprajAvajavanaM mahAmahimagRhaM tadrUpA / divyauSadhI divyA manoharA'laukikA oSadhI viSApahAriSavyaM / sannidhau samIpe / na syAnna nvettdetyrthH||4|| zratha sthityuchedamatyapahAriguNaM stauti uttAnArtha girAM khatopyavagamAniHsAratAM menire gaMjIrArthasamarthane bata khalAH kAThinyadoSaM ddhuH| tatko nAma guNo'stu kazca sukaviH kiM kAvyamityAdikAM sthityuchedamatiM haranti niyatA dRSTA vyavasthAH satAm // 4 // uttAneti-bateti khede aho kaSTaM / khalA urjnaaH| uttAnArthagirAM uttAnAH sugamatvena prakaTA arthA anidheyaa| yAsAM girAM padyAdiracanAtmakAnAM kavivANInAM tAsAM / svato'pi svabuddhisAmarthyato'pi / avagamAtsukhabodharUpatvena Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaHprabaM. adhyAtma- 18 tAsAmarthasya sphuraNAt / niHsAratA prAkRtarUpatAM / menire kimastyAsu ityevaM prmaannyeyuH| gaMjIrArthasamarthane sUkSmajAvasAraH racanAghArA kathane / kAThinyadoSaM murgamatvenAsAM nirupayogitvamevAstIti dUSaNaM / ddttvntH| tattasmAtkAraNAt khasaTIkaH sAnAM manoraMjakaH / kaH kimanidhAnaH / guNo'stu kavitvAdirUpaprANidharmo nvtu| ca punH| kaH suraacaaryaadikH| // 24 // sukaviH kuzalazAstrakartA'stu ? / tathA ki kAvyaM kiMsvarUpA kavikriyA dharmAdipratipAdakavAkyaracanA'stu ? ityAdikA proktarUpAM sarvatra doSAnveSaNapravaNAM sthityuvedamatiM jagadvyavasthotthApanakAriNI buddhiM / satAM sajanAnAM / niyatAH sata|taparaMparAzukAH / vyavasthAH saujanyasthitayaH / dRSTA vilokitAH styH| haranti nivaaryntiityrthH||4|| sadRSTAntaM khalasajAnayoH pariNativaiSamyaM darzayatiadhyAtmAmRtavarSiNImapi kathAmApIya santaH sukhaM gAhante viSamuniranti tu khalA vaiSamyametatkutaH / / nedaM vAtamindIdhitipivAHprItAzcakorA bhRzaM kiM na syurbata cakravAkataruNAstvatyantakhedAturAH50 | adhyAtmeti-santaH satpuruSAH / adhyAtmAmRtavarSiNI AtmanAvaM rAgaSamohahiMsAviSayakaSAyAdiparihAramAzritya kathane pravartanamadhyAtma tadevAmRtaM janmAdirogApahAriNI sudhA tasya varSiNI vRSTirUpA yA tAM / kayAM zAstranivadharmavArtA / thApIya A samantAt pAnaM kRtvA'tyAdareNa zrutveti yAvat / sukhamAnaMdaM / gAhante prApnuvanti / tu punaH / tAmapikathAM zrutvA / khalA urjnaaH| viSaM doSoccAraNarUpasvaparasaMtApahetuhAlAhalaM / ujiranti ughamanti / etatpUrvoktaM / vaipamyaM viSamasya jAvo vaiSamyaM ekasmin kArye vaiparItyaM / kutaH kasmAt jAtaM / vA'thavA / idaM pratyakSokaM tayorvaiSamyaM / CAMERASA // 24 // Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anutamAzcaryakaraM / na naivAsti / kutaH 1 yataH indIdhitipibA injuzcannastasya dIdhitayaH kiraNAstAH pibantIti taadRshaaH| ckoraashckorpkssinnH| zamatyartha / prItAH prIti prAptAH syuH / tathApi bateti khede / cakravAkataruNA rathAGgapadiyuvAnaH / atyantamatizayena / khedAturAzcanmodaye svasya viyogakartRtvadoSamAropya sNtaappuurnnaaH| kiM na syuH ? api tujvntyevetyrthH|| 10 // athAsyAM kRtau prAjJAnAmevotsavo'stItyAhakiJcitsAmyamavedaya ye vidadhate kAcenjanIlAnidAM teSAM na pramadAvahA tanudhiyAM gUDhA kavInAM kRtiH|| ye jAnanti vizeSamapyaviSame rekhoparekhAMzato vastunyastu satAmitaH kRtadhiyAM teSAM mahAnutsavaH 5115 | kizciditi-ye kecidanirdiSTanAmadheyAH / kiJcivarNAkRtyAdinA / sAmyaM sAdRzyaM / avedaya vilokya / kAcenjanI-18 khAlidA kAco mRttikAvikAro maNivizeSo vA, indhanIlaM vaiDUryaralaM, tayorvarNasAdRzyena jidyate'nayeti nidA nedakAraNaM na nidA anidA ta aikyamiti yAvat / vidadhate kurvanti / teSAmavizeSajJAnAM / tanudhiyAM svarUpabuddhInAM janAnAM / |kavInAM granthakArANAM saMbandhinI / gUDhArthagahanAkRtiH sUkSma nAvanRtA padyAdiracanA / pramadAvahA pramodaprApikA / na naiva navati / ye prAjhAH / aviSame'pi sadRze'pi / vastuni padArthe / rekhoparekhAMzato rekhA mAtrA, tasyA aMza naparekhA'rdha-IX mAtrAdiH tasyA api aMzo khezastAvanmAtrajedAdapi / vizeSa vastvantaraM / jAnanti vidanti, samarUpe'pi citrakRtpada-3 Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thadhyAtma sAraH saTIkA // 246 // -SCREMACARRRRRIAGRAM rzitanimnonnatapradeza nirmANavat / teSAM proktalakSaNavatAM / kRtadhiyAM nipuNapaMDitAnAM / ito'smAdnyAt / mhaantiprauddhH| saptamaHpravaM utsava AnandamahaH / astu jvtvityrthH||51|| asmAtteSAM kuto nAnanda ztyAhapUrNAdhyAtmapadArthasArthaghaTanA cetazcamatkAriNI mohabannadRzAM navettanudhiyAM no paMmitAnAmiva / kAkuvyAkulakAmagarvagahanaprodAmavAkcAturI kAminyAHprasanaM pramodayati na grAmyAn vidagdhAniva 55 hai pUrNeti-pUrNAdhyAtmapadArthasArthaghaTanA pUrNA'nyUnA'dhyAtmarUpA Atmano brahmasvarUpAzritA iti yAvat ye padArthA nA. vAsteSAM sArthAH samUhAstaistanmayI vA yA ghaTanA grantharacanA saa| paMmitAnAmiva sUkSmajAvavidiSAmiva / mohabannadRzAM mohodayenAbAditavivekanayanAnAM / tanudhiyAM svarUpabuddhidhanAnAM / cetazcamatkAriNI manasaH prmodaashcryotpaadkaarinnii| no naiva / navejAyate / dRSTAntamAha-yathA kAminyAH surUpA yauvanavatI kAminI strI tasyAH kAkuvyAkulakAmagarvagahanaprodAmavAkcAturI kAkurhAsyavinodAnyArthavakroktyAdistayA vyAkulA vyAptA, sA cAsau kAmagarveNa kAmamadena // 46 // gahanA saMkIrNA ca, sA cAsau proddAmA'tiprabalA ca, etAdRzI yA vAkcAturI vcnvilaasklaa| vidagdhAniva kAmakalAsu vicakSaNajanAniva / grAmyAn grAmavAsipazupAyAn / prasannamatizayena svarUpadhIbalAghA / na naiva / pramodayati | prAptapradarSAn krotiityrthH|| 5 // Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OREC ato viziSTAneva stauti snAtvA siddhAntakuMDe vidhukara vizadAdhyAtmapAnIyapUraistApaM saMsAraphuHkhaM kalikaluSamalaM lojatRSNAM ca hitvA / jAtA ye zupharUpAH zamadamazucitAcandanAliptagAtrAH zIlAlaMkArasArAH sakalaguNanidhIna saGAnAMstAnnamAmaH // 53 // snAtveti-ye vakSyamANaguNasaMdohanRtaH / siddhAntakuMke jinAgamarUpajalAzaye / vidhukaravizadAdhyAtmapAnIyapUraiH vidhuzcanchastasya ye karAH kiraNarAzayastenyo'pi vizadAnyativimalAni yAnyadhyAtmanAvarUpANi pAnIyAni jalAni teSAM pUraiH pravAhaiH / svAtvA makAnaM kRtvA / saMsAramuHkhaM javaparitramaNajanyaklezaM / tathA tApaM viSayapipAsAdisaMtApaM / hitvA parihRtya / ca punaH / kalikaluSamalaM kalirvivAdaH kaluSaM ca pApaM tadrUpo yo makhaH kAlimA taM / lonatRSNAM ca khojagRdhi ca / hitvA tyaktvA / zuddharUpA vimalAtmasvarUpAH / tathA zamadamazucitAcandanAliptagAtrAH zamaH zAntapariNatirdama|zcenjiyagaNajayaH zucitA ca vratadharme niSkalaMkatA tadrUpaM yaccandanaM zrIkhaMvastena zrA samantAt liptaM vilepitaM gAtraM zarIraM yaiste / tathA zIlAlaMkArasArAH zIlaM brahmacarya tadrUpo yo'laMkAraH kirITakuMmalAdisphArabhaMgArastena sArAH pradhAnAH / etAdRzA jAtAH saMpannAH / tAn pUrvoktaguNaviziSTAn / sakalaguNanidhIna sakalAH samastA ye guNAH paropa ASALONG Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptama prabaM. adhyAtmasAraH saTIkA // 24 // kArajJAnAdayo dharmAsteSAM nidhayo nivAsasthAnanUtAstAn / sajanAn satpuruSAn / vayaM namAmo namaskurma ityarthaH // 53 // athAsmAtsajanAnAM pramodo pujanAnAM ca trAso naviSyatIti citrArthamAha pAyodaH padyabandhairvipularasanaraM varSati graMthakartA premNAM pUraistu cetaHsara iha suhRdAM plAvyate vegavanniH / truTyanti khAntabandhAH punarasamaguNaveSiNAM urjanAnAM citraM jAvanetrAtpraNayarasavazAnniHsaratyazrunIram // 55 // pAthoda iti-grandhakartA kavijanaH / tadrUpaH pAthodo meghH| padyabandhaiH padyAni catuzcaraNAtmakAni vRttAni santi yeSu teSAM ye bandhA racanAprakArAstaiH / meghapade tu dhaaraagtismuuhbndhaiH| vipularasannaraM vipulo vistIrNaH rasaH zAntara sAdirjalaM ca tasya jaro rAzistaM / varSati nirantaradhArApravAhairmuzcati / tu punH| suhRdAM zojanahRdayapariNativatAM / ceta:|| sromnHsrovrH|ih meghavRSTau / vegavaniH vego nyAyaH pravAhazca vidyate yeSAM taiH| premNAM premANi priyatnAvAH snehAzca tessaaN| pUraiH vRdhimatpravAhaiH / plAvyate pAlibandhopari yAvat jalapravAhaiH pUryate / punarjUyo'gre zRNu-asamaguNaveSiNAmasamossAdhAraNo'tyutkaTatvAt guNeSu So matsaro yeSAM teSAM / urjanAnAM khalAnAM / svAntabandhA hRdayakapATasandhiveSTanAni / ARRRRRRRROM // 24 // Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +CRACARACCRACY truTyante jidyante / nAvanetrAt paramArthavidRgyugmAt / praNayarasavazAt premarasAdhInatvAt / azrunIra premAzrujakhaM / niHsarati nirgatIti / citrmaashcrymityrthH|| 54 // atha satAM yazasazcamatkAraM darzayati uddAmagranthAnAvaprathananavayazaHsaMcayaH satkavInAM hIrAbdhirmathyate yaH sahRdayavibudhairmeruNA varNanena / etaDiMbhIrapiMkI navati vidhurucermaemalaM vigruSastA stArAkailAsazailAdaya iha dadhate vIcividonalIlAm // 55 // uddAmeti-satkavInAM santaH samIcInA dharmapradhAnAH kavayo granthakartArasteSAM / uddAmagranthanAvaprathananavayazaHsaMcayaH / uddAmo'tyugro anyannAvaprathanajavo granthAH sanbAstrANi teSAM ye jAvAH sadAsteSAM yatprathanaM prakhyAtakaraNaM tena javaH samutpanno yazaHsaJcayo yazasAM vRdhipUraH sH| yaHproktalakSaNaHdIrAbdhipugdhasamuSaHsaH sahRdayavibudhaiH saha hRdayena vivekena vartante ye te sahRdayAH paMmitAsta eva vibudhA devAstaiH / varNanena tazuNakIrtanarUpeNa / meruNA manyAcakhena / mathyate vikhojyate / tannavA etaDiMmIrapiMkI eSA pratyakSatayA dRzyamAnA mimIrapiMkI phenraashiH| vidhuruceshcnchkirnnsmuuhsy| mamkhaM biMba sarvato vRttamiti yAvat / navati jAyate / tAH sudUrataramukhitAH / vipnuSa uccaraNavadhnerUqhabaTAH / tArA Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtma-18 kailAsazaikhAdayastArAstArAmaMmalaM kailAsazca meruH tadAdayaH / iha satAM yazAdIrasiMdhau / vIciviThojalIkhAmUrdhvamubalattara saptamaHprabaM. sAraH galIkhAM zonAM / dadhate dhaaryntiityrthH|| 55 // saTIkA punaH prakArAntareNa yshshcmtkaarmevaah||4 // kAvyaM dRSTvA kavInAM hRtamamRtamiti svaHsadAM pAnazaMkI khedaM dhatte tu mUrdhA mRtarahRdayaH saGAno vyAdhutena / jJAtvA sarvopanogyaM prasRmaramatha tatkIrtipIyUSapUraM nityaM radApidhAnA niyatamatitarAM modate ca smitena // 56 // kAvyamiti-mRtarahRdayo mRtaraM kRpArasAtveina komalataraM hRdayaM mano yasya saH / sajanaH satpuruSaH / kavInAM zAstrakartRNAM / kAvyaM kavikarma racanAmiti yAvat / dRSTvA vilokya / svaHsadAM svargiNAM / amRtaM sudhA / hRtamamunA cauryeNa gRhItaM / ityevaM / pAnazaMkI pAnArtha rakSaNArtha vA zaMkA vitarko jAto'syeti pAnazaMkI san / vyAdhutena kapi-8 | tena / mUrdhA mastakena / khedaM zrAnti / dhatte svIkaroti, kavikalAyAH sImA zrAgateti manyata iti jAvaH / tuH sNjaavne| atyanantaraM / tatkIrtipIyUSapUraM tasya kavikAvyasya kIrtiryazovAdaH saiva pIyUSapUro'mRtapravAhastaM, sarvopatnogyaM sarva ||shvnaa prASigaNasyopakAraheturnaviSyatIti tatkIrtanAmRtapUraM / prasUmaraM prasaraNazIla / jJAtvA'vabudhya / nityaM sarvadA / rakSApidhA CCASIOSCORCHES Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAniyataM rakSA rakSaNaM muSaNaM ca, pidhAnamAbAdanamudazcanaM vA, te aniyataM anekazaH bandhanaM geTanaM ca punaH punaH kurvan / smitena pramodavikAzAsyena / atitarAmatizayena / modate harSaprakarSa lajata ityarthaH // 26 // atha kavijanaM yathA sajanakhalAvupakurutastathAha niSpAdya zlokakuMnaM nipuNanayamRdA kuMnakArAH kavIndA dADhyaM cAropya tasmin kimapi paricayAtsatparIkSArkanAsAm / pakkaM kurvanti bADhaM guNaharaNamatiprajvaladdoSadRSTi jvAlAmAlAkarAle khalajanavacanajvAlajihve nivezya // // niSpAdyeti-kuMjakArAH kulAlazilpakAriNaH / tadrUpAH kavIntrAH kviishvraaH| nipuNanayamRdA nipuNo yathArthanAvadarzI syAhAdarUpo nayaH sApekSavastudharmavAdo nyAyo vA sa eva mRnmRttikA tayA / zlokakuMnaM zlokA nAnAlandomayapa dyabandharacanAsta eva kuMno ghaTajAtisamUhastaM niSpAdya navInamutpAdya / tasmin zlokakuMjavRnde / satparIkSArkanAsAM satpapArIkSA saniH parIkSaNaM guNadoSayoravadhAraNaM saivArkaH sUryastasya ye jAsa zrAtaparAzayastAsAM madhye / kimapi kizcidapi / dAya kAThinyaM / Aropya samutpAdya / guNaharaNamatiprajvaladdoSadRSTijvAlAmAlAkarAle guNAH sannAvalalitapadasaMdarnAdayasteSAM haraNaM zrAbAdanaM karoti yA matirbudhistayA jvalantyUrdhvazikhAprajvalamAnA doSadRSTirdoSadRk tayA jvAlAnAmagni Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janAnA pacanajAtapAtAsammama:prabe, // 4 // zradhyAtma- zikhAnAM mAlAH zreNayastAniH karAve jyNkre| khakhajanavacanajvAlajihve khalAnAM janAnAM urjanAnAM yaghacanaM jASaNaM | sAraH tadeva jvAlajihvo'gnistasmin nijAmake / nivezya sthApayitvA / bADhamatizayena / pakkaM doSavacanamujaraprahArasaI / saTIkaH kurvanti sNpaadyntiityrthH|| 7 // punarapi sajanAn prati khalasyopakAritvaM darzayati zkumAdArasaughaH kavijanavacanaM urjanasyAgniyaMtrAnAnArtha'vyayogAtsamupacitaguNo madyatAM yAti sdyH| santaH pItvA yAccairdadhati hRdi mudaM ghUrNayantyakSiyugma khairaM harSaprakarSAdapi ca vidadhate nRtyagAnaprabandham // 5 // idivati-kavijanavacanaM granthakAravAkyarUpaH / zvapAdArasauSaH prasidhAnAminujAkSANAM yo rasaugho rasasamUhaH sH| purjanAsyAgniyaMtrAt urjanAnAM yadAsyaM mukhaM tadevAgniyaMtraM vahnitApayuktaM pAtraM tatrotvAthanAt / nAnArthavyayogAt nA nArthA vicitrArthAsta eva vyayogAH svAdiSThasaurajatAdivikAripadArthAsteSAM prakSepastasmAt / samupacitaguNaH samupacitAH 6 pravRSTiM gatA guNA rasasauracyAtizAyino yasya sa tathA san / sadyaH zIghaM / madyatAM magnatotpAdakasurAjAvaM / yAtie meM prApnoti / santaH sjnaaH| yanmadyaM / pItvA pAnaM kRtvA / hRdi manasi / uccaiH prakarSatAvatIM / mudamAnandaM / dadhati prA // 24 // Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HEROCR nuvanti / tayA adiyugmaM netrayugalaM / ghUrNayanti hRdantare trAmayanti / api ca harSaprakarSAt AnandaprAcuryAt / svecayA / nRtyagAnaprabandhaM nRtyaM nartanaM, gAnaM ca geyaM, tayoryaH prabandho vistIrNasaMdarnastaM / vidadhate racayantItyarthaH // 10 // santo'smAkamapi prArthanIyA ityAha navyo'smAkaM prabandho'pyanaNuguNabhRtAM sajAnAnAM prajAvAt vikhyAtaH syAditIme hitakaraNa vidhau prArthanIyA na kiM nH| niSNAtA vA svataste ravirucaya zvAMjorahANAM guNAnA mukhAse'pekSaNIyo na khalu pararuceH kvApi teSAM khajAvaH ||ee|| navya iti-asmAkamayaM prabandho granthasandarjaH / navyo'pi nUtano'pi / anaNuguNanRtAM na apavo laghavo mahAnta iti yAvat ye guNA nyAyadharmAdayastAn bijrati dhArayanti ye tessaaN| sajAnAnAM satpuruSANAM / pranAvAnmahimnaH / vikhyAtaH prasidhi prAptaH / syAnavet / itysmaaghetoH| zme sjaanaaH| hitakaraNavidhau hitaM kalyANaM tasya yatkaraNaM saMpAdanaM tannimittInUto yo vidhiraprAptaprApaNapravRttikramastasmin / no'smAkaM / kimiti prazne / prArthanIyAH prArthayituM yogyA na javanti ? api tu javantyeva / vA'thavA / aMjoruhANAmanasi jale rohanti ye te'noruhANi kamalAni teSAM / navAse vikAse / ravirucaya iva suurykirnnraashisdRshsvjaavaaH| guNAnAM parakIyadharmANAM / nahAse te santaH / svataH A SHX** Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamaHprabaM. zradhyAtmasAraH saTIkaH // 25 // svannAvata eva / niSNAtA vicakSaNAH santi / teSAM satAM / svajAvaH sahajaprakRtiH / kvApi kutrApi kSetrakAlAdau / pararuceH parasyecAyA yadyasyecA navettadA hitaM kurma ityevaM / apekSaNIyo'pekSAyA ucitaH / khalu nizcayena / neti na lvtiityrthH|| ee|| atha vizvasaMtApahAriguNaM svarge jegIyamAnakIrti svaguruM stauti yatkIrtisphUrtigAnAvahitasuravadhUvRndakolAhalena prakubdhasvargasindhoH patitajalanaraiH dAlitaH zaityameti / azrAntatrAntakAntagrahagaNakiraNaistApavAn varNazailo jrAjante te munIndA nayavijayabudhAH sajAnavAtadhuryAH // 6 // yaditi-azrAntatrAntakAntagrahagaNakiraNairazrAntA vizrAmarahitA ghrAntA bhramaNaM kurvantaH kAntAH prajAnAsurA grahagaNAH sUryAdijyotiSkANAM samUhAsteSAM ye kiraNA uSNasparzA razmayastaiH / tApavAn saMtApaM prApitaH / svarNazailo meruprvtH| yatkIrtisphUrtigAnAvahitasuravadhUvRndakolAhalena yeSAM kIrtiryazovAdastasyAH sphUrtivistAraH tasya yajAnaM madhurasvareNa gItabandhena dhvaninAlApanaM tasminnavahita ekAgratayA sajo yaH suravadhUvRndo devAGganAsamUhastena kRto yaH kolAhalo dhvanibAhulyaM tena / prakSubdhasvargasindhoH prakarSaNa bahukabolamAlApUreNa hundha unnalito yaH svargo devalokaHsa eva sindhuH // 25 // Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samujastasmAt / patitajalanaraiH patitAHpravAharUpeNa karitA ye jalanarA yazovistArarUpajalarAzayastaiH / dAkhito ma-1 jitaH san / zaityaM zItalatvaM / eti pratidinaM prApnoti / te pUrvoktakIrtinAjaH / sajanavAtadhuryAH satpuruSacakre mukhyAH pradhAnA iti yAvat / munIntrA munIzvarAH / nayavijayabudhA nayavijayAnidhAnAH paMmitaziromaNayaH / trAjante svayazasA zojanta ityrthH||6|| arthatatprakaraNaM nigamayaticakre prakaraNametattatpadasevAparo yshovijyH| adhyAtmadhRtarucInAmidamAnandAvahaM bhavatu // 1 // |iti sjhnstutydhikaarH| // iti zrImahopAdhyAyazrIkalyANavijayagaNiziSyamukhyapaMmitazrIlAnavijayagaNiziSyamukhyapaMmitazrIjI tavijayagaNisatIrthyamukhyapaMmitazrInayavijayagaNicaraNakamalacaJcarIkeNa paMmitazrIpadmavijayaga_ pisahodareNa paMmitazrIyazovijayena viracite'dhyAtmasAraprakaraNe saptamaH prbndhH|| cakra iti-tatpAdasevAparasteSAM nayavijayabudhAnAM pAdayozcaraNayoH sevA paryupAsanA tasyAM parastatparaH sodyama iti yAvat / yazovijayo yazovijayAnidhAno vineyH| etadadhyAtmasArAkhyaM prakaraNaM granthaM / cakre nirmitavAn / idaM prakaraNaM / adhyAtmadhRtarucInAM granthAraMnAdArabhya samAptiM yAvat pUrvokte'dhyAtmaviSaye dhRtA nivezitA ruciH zradhA prItirvA yaisteSAM / AnandAvahaM zrAnandaH svAnAvikaparamAhAdastaM vahatItyAnandAvahaM / navatu samastvityarthaH // 61 // RECRCHCECACALCARE Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmasAraH saTIkaH // 25 // gaMjIrasUkSmacidadhInavicArayuktaM zAstraM jinAgamayazaH paTahapradAna / saptamamprabaM. vyAkhyAya kiMcipalabdhamudArapuNyaM tenaiva yAtu zivarAjyaramA prajeyam // 1 // // iti zrItapAgabagatasaMvijJazAkhIyamunizrIbuddhivijayamukhya ziSyazrImuktivijayagaNisatIrthyaziromaNimunizrIvRddhivijayapadAMjoruhaparyupAsanAparAgamadhulihA paMmitagaMjIravija__yagaNinA kRtAyAmadhyAtmasArazabdajAvokkiTIkAyAM saptamaH prabandhaH // ||ath ttiikaakaarprshstiH|| sudharmagaNabhRtpadRzreNisamunnatasurAcase ramye / tapogachanandanavi vijysiNhgurusuraaNghripojyti||1|| ya bhAgamAmRtavarSI tatsecanakRnnavAMbudo jajJe / zrIsatyavijayanAmA agryaH saMveginAM jayati // 2 // karitArayazasoH karpUradamA vijayabudhavarayoH / mUrtasubAhyAnyantaradharmopamayorguNAH kena vAH // 3 // jinottamapadmarUpakIrtikastUramaNivijayopapadAn |pNmitpdnirmuuddhaannmaami guruguNanidhInetAn // 018 vairAgyaratnanUmiryo niHspRhtaasudhaarsaaNbunidhiH| zrImAn buddhivijayamunirAjo'riparivAraH // 5 // 8 // 51 tasminnunau munivarau dharmarathasyeva dhUrvahau pravarau / muktivRjhivijayAkhyau tatrAdyo gaNivaro jAtaH // 6 // Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvRddhivijayaguravaH zrutazamagAMgapravAharUpAste / janakkairavacandA vizvapAvanA yazodharA jaataa||7|| ziSyANunA hi teSAM racitA nijaparahitAya vivRttiriyam / gaMjIravijayanAmnA supaThyamAnA ciraM jIyAt // 7 // protsAhito'tra bhUyaH satIyaMna munivarottamavijayena / tasya premavizeSAdimAM zabdanAvoktiM ckre|| parahitarataikacittaiH shrutknknikssaaymaannsnmtibhiH| zodhyeyaM praaijnairmyyevaanugrhprsitaiH||10|| dRgvANAMkazazimite vatsara aashvinvldtRtiiyaayaam|ytnoyN saphalo'nUnAvapure vRssjjinkRpyaa||11|| SAGAKARKESTRA REXXAUSAHARASSAH |iti prazastiH / Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SECRUARY SMSALEMALERY samApto'yamadhyAtmasAraH sttiikH|| SMSASEASEE