Book Title: Prabhavak Charitra
Author(s): Prabhachandrasuri, Jaydarshanvijay
Publisher: Jinagna Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/006031/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMta lADara zrI pralAyaMdrasUrita zrI prabhAva yaritra bhASAMtara ane mULa sahita saMga pU. paMnyAsapravarazrI jayadarzanavijayajI gaNivarya prakAzaka zrI jinAjJA prakAzana amadAvAda Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siddhAMtaprabhAra zrI pralAyaMdrasUrita zrI prabhAvaSThatyaritra bhASAMtara ane mULa sahita 0 0 00 00 00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 saMkalana pU. paMnyAsapravarazrI jayadarzanavijayajI gaNivarya 22 rng ngs-'du2 |lng 2 dd dd dd dd d prakAzaka : zrI jinAjJA prakAzana C/o DimpalabhAI je. zAha 'kRpA' 4|e, zreyAMsanAtha sosAyaTI vibhAga-1 labdhivikramaphaleTanI sAme, vAsaNA, amadAvAda-380 007 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ racayitA : pU. A. bha. zrI prabhAcaMdra sU. mahArAjA saMkalana : pU. paMnyAsapravarazrI jayadarzanavijayajI gaNivarya AvRtti : prathama, vi. saM. 2064 nakala : pa00 : prAptisthAna : zrI jinAjJA prakAzana : C/o. DimpalabhAI je. zAha kRpA' 4/e, zreyAMsanAtha sosAyaTI (vibhAga-1), lablivikrama phleTanI sAme, vAsaNA, amadAvAda-380 007 vijaya rAmacandrasUrIzvarajI ArAdhanAbhavana hAITenzana roDa, vimalanAtha cAra rastA, subhAnapurA, vaDodarA-390 023 vinaMtI A grantha zrI rAmacandrasUrIzvarajI ArAdhanA bhavana - vaDodarA subhAnapurAnA zrI saMghanA jJAnanidhimAMthI chapAyo hovAthI zrAvakoe yogya nako bhI granthano upayoga karavo . mudraka : FE DISH) kenImeka prinTarsa, amadAvAda-3 8 0 0 0 7. phona : 9 8 7 9 0 9 0 57pa Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liners at e S why laugh ||Fes sAvaja RIC 615 51 game teTalA pote saMzo WooHusy Stre vyabhAva pragaTAnI elI apanAvavI paDI. ii joI zakAya che ke emapInA vadhI jAya che. eka prasaMgo karatA mildesari -ma (BESTSE 43 vAchoIne B/SIC saMpUrNa zrIlokaprakAza mahAgranthanA prakAzana samaye, vi. saM. 2062nA zrI gautamasvAmInA kevaLajJAnathI prakAzita besatA varSanA zubhadine, vaDodarAsubhAnapurAnA zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha jinAjJA ArAdhaka jaina saMghane paNa jJAnakhAtAnA dravyathI koIka prAcIna grantharatnane prakAzita karavAnA manoratha jAgyA. pU. paMnyAsajI bhagavaMtane vinaMtI karI. teozrIe temanI vinaMtIno Om-ip foolt e svIkAra karI zrI prabhAvaka caritra bhASAMtara ane mULane eka ja pustakamAM samAvI letuM saMkalana karyuM. Aje e grantharatna ApanA hastakamalamAM che. HIRS zrImad vijayarAmacandrasUrIzvarajI ArAdhanA bhavana subhAnapurA-vaDodarAnA zrIsaMghe potAnA jJAnadravyano sadupayoga karyAM che tenI amo bhUri bhUri anumodanA karIe vinA e sArI fons (916 1915 chIe. prAcIna zrutajJAnane A rIte prakAzita karavA Adi dvArA zrI saMgha bhaviSyamAM Jusis 2 paNa potAnA jJAnadravyano sadupayoga karato rahe tevI zubhecchA paNa pAThavIe chIe. isu joga de fais foto mers pe foise juss fobfe fuss ausreisid Tel or to fostility bus isle thI zrI jinAjJA prakAzana prakAzananA lAbhArthI DAyo dhonI saM Bloll dhirA Solar erpe frose & G ofluns fa nA samp Seges Rose Sickery is vAka kAmikA che. zA | psp pie sien & he & fins by DISK fase fout bin malicis ei ole ubstitute,638 pinsHebs who I salvin,bacus op opers 'fl is pbbatein felt a grab to balo p kI zAka ka Toto Stale rat bulbs to pas we fhse hope us f . hakIe" for a loloko JE AA Bs so gu bp 6.65 be Twellersity to 6 ni infaore re-vis fets6 params. TATA IN YE Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ @ saMkSaHT sAthe paryAlocananuM Alocana jainazAsanano kathAnuyoga paNa potAno alaga prabhAva dharAve che. lAkho upadeza vacanothI hRdayamAM dIvo thato nathI tyAre paNa eka jIvanaghaTanAnuM zravaNa ke smaraNa hRdayapalaTo karAvI jAya che. sAmAnya mAnavInI jIvanaghaTanA paNa masamoTo bodha karAvI jAya che tyAre asAmAnya mahApuruSonI jIvanaghaTanA kevo jIvana bodha ke jIvaMtabodha karAvI jAya tenI to kalpanA ja karavAnI rahe. ApaNA AgamamAM kathAnuyoganAM Agamo paNa che. emAM mahattvanI kathA nathI, mahattvano bodha hoya che. kathA yAda rahevAthI kalyANa thatuM nathI, kathAmAM chUpAyelo paramArtha svIkAravAthI kalyANa thAya che.. AjanA samayamAM zrAvakavargamAM mahApuruSonA prerakajIvana jANavAmAM bhayaMkara upekSA pravarte che. duniyAnI covaTano rasa vadhato jAya che jinazAsanano ItihAsa jANavAmAM koI ja jijJAsA pragaTatI nathI. pariNAme zrAvakasaMgha jainazAsananA bhavya itihAsanA jJAnamAM aMgUThA chApa banato jAya che. pU. A. zrI prabhAcandrasUrIzvarajI mahArAjA samartha caritrakAra che. zrI prabhAvaka caritra nAmanA granthanI racanA vAMcatA teozrInI kavitva zakti - varNana zakti- prasaMganI vaphAdArI - vArtA sAthe hRdayane Takoro mArI jAya tevI bodha paMkti vagere romAMcita kare tevI che. khoTI gappAbAjIthI dUra rahevAne kAraNe teozrIno caritragrantha AdaraNIya banyo che. AdhArarUpe raju karI zakAya tevo vizvasanIya grantha che. zrAvakavargamAM A granthanuM vAMcana - manana vadhe te mATe ahIM gujarAtI bhASAMtara chapAyuM che sAthe mULagrantha paNa koI abhyAsIne jovo hoya to bIje na javuM paDe te mATe pAchaLa chapAvyo che. pustakanuM kada vadhe che paNa vajana na vadhe te dhyAnamAM laIne kAgaLanI pasaMdagI karavAmAM AvI che. AzA che ke pustaka saune upayogI banaze. - zrI prabhAvaka caritra pahelI ja vAra prakAzita thaI rahyuM che tevuM nathI. Ama juo to A eka punarmudraNa che chatAM temAM pUrvamudraNomAM rahI gayela kSatione sudhAravAno prayatna karavAmAM Avyo che. paMnyAsapravara zrI kalyANavijyajI ma. (te samaye munivara) dvArA thayela bhASAMtaramAM je kSatio rahI che te mATe temaNe potAne maLela azuddha pratione kAraNa tarIke gaNAvI che. zuddhino zakya prayAsa temaNe karyo hato temanA e bhASAMtara ane tAjetaramAM chapAyela bhASAMtarane sAthe rAkhIne jinavijya saMpAdita zrI prabhAvaka caritra mULa sAthe sarakhAvavAmAM AvyuM. ghaNI jagyAe sudhArA jarUrI jaNAyA. ko'kanI TopI ko'kanA mAthe caDhI gayelI paNa dekhAI. zaMkAspada sthAnomAM mULa sAthe sarakhAvIne badhuM sarakhuM karyuM. apabhraMza bhASAmAM zaMkAspada sthAno joIne sarakhuM karavAnI bhAvanA saphaLa banI zakI nathI. pUrvabhASAMtaromAMnAM ghaNAM vAkyomAM ane zabdomAM yogya parivartana karyuM che. A thaI bhASAMtaranI vAta. mULa grantha to jinavijya saMpAdita je svarUpamAM che te ja svarUpamAM pharI chApyo che. | munivara zrI kalyANavijyajI mahArAje lakhela 'prabaMdha paryAlocana' akSarazaH e ja svarUpe pragaTa karyuM che. aitihAsika saMzodhana mATe temaNe karelI mahenata jaNAI Ave che. jo ke ItihAsa evI vastu che ke jema jema navA AdhAro maLatA jAya tema tema pUrvadhAraNAomAM parivartana karavuM paDe che. temanA ja pAchaLathI taiyAra thayela sAhityamAM A 'paryAlocana' karatA juduM lakhANa jovA maLe to te kSamya gaNavuM joIe. saMzodhananI duniyA prApta pUrAvA upara cAle che. navA pUrAvA AkhuM citra ja badalI nAMkhe tevuM paNa bane. A sau koI samajI zake tevI vAta che. mAre to AmAM thoDI alaga vAta karavI che. jaina ItihAsanuM Alekhana karatI vakhate ItihAsajJa jainetara vidvAno jinazAsananA dhuraMdhara mahApuruSone phakta aitihAsika puraSo tarIke jue che tethI te mahApuruSono tochaDA zabdomAM ullekha karatA hoya che. te vakhate paNa duHkha to jarUra thAya paNa temAM ApaNuM kazuM cAlatuM nathI hotuM. sAmAnya mANasano ullekha karatI vakhate paNa nAmanI pAchaLa 'bhAI, lAla, jI' vagere lakhAtuM hoya che. ItihAsanA vidvAno dhuraMdhara jainAcAryo mATe ATalo viveka paNa na rAkhe te jarAya game tevI vAta nathI. muni kalyANavijyajI mahArAja paNa A ja Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ItihAsa lekhakonA pagale cAlIne temanA lakhelA 'prabandha paryAlocana'mAM 'vajra, bhadrabAhu, hemacaMdra, haribhadra, pAdalipta' jevA zabdomAM tochaDI zailI apanAve che te joIne vadhu AghAta lAge che. game teTalA moTA gajAno saMzodhaka paNa e mahApuruSo karatA mahAna to nathI ja. zrI kalyANavijyajI mahArAje to anya ItihAsa lekhakonI zAna ThekANe lAvavA mATe paNa ItihAsa AlekhanamAM e mahApuruSo pratye pUjyabhAva pragaTAvatI zailI apanAvavI jarUrI hatI. joI zakAya che ke temaNe evuM karyuM nathI. ItihAsa e mahApuruSonA sattvathI sarjAyo che. ItihAsa ke aitihAsika prasaMgo karatA ItihAsasarjaka mahApuruSo haMmezA mahAna hoya che. ItihAsanuM saMzodhana paNa teozrI pratyenI pUjyabuddhi vinA thAya to kyAreka e mahApuruSone anyAya thavAnI saMbhAvanA nakArI zakAya nahi. AMdhaLI ItihAsabhakti mahApuruSonI AzAtanA tarapha dorI jAya che. zrI kalyANavijayajI mahArAja jevA pIDha abhyAsI ATaluM dhyAna na rAkhe tyAre khoTo Adarza ubho thAya che. A munivara mULe purohitano jIva eTale mahenata karavAmAM jarAya kacAza na rAkhe. emanAmAM rahelI pracaMDa zakti ane zakyatAno pUrNa svIkAra karyA pachI paNa zraddhA ane maryAdAnI rekhA oLaMgIne saMzodhana karavAnI temanI tIvra tamannAe temane gothuM paNa khavaDAvyuM che e kabUla karyA vinA cAle tema nathI. kAlagaNanA aMgenuM temanuM saMzodhana jeTaluM vakhaNAyuM e ja rIte pUjA paddhati aMgenuM temanuM saMzodhana eTaluM ja pITAyuM. A ItihAsa jarAya chAno nathI. 'prabaMdha paryAlocana'mAM temaNe lIdhelo zrama ghaNA abhyAsIne Aje madada kare tevo che. jo ke temAM pUrvadhara mahApuruSothI pravartIta sAmAcArIne zithilAcAra rUpe jovAno abhigama vagere bAbato rucikara bane tevI nathI. prabaMdha paryAlocana pragaTa karavA sAthe tenI khUbIo ane khAmIo yAda karavI jarUrI lAgI che. tethI ATalI vAta vicArI che. prastuta zrI prabhAvakacaritra grantharatnane prakAzita karavAmAM subhAnapurA dhArmika ane dharmAdA TrasTa saMcAlita zrI zvetAMbara mUrtipUjaka tapAgaccha jinAjJA ArAdhaka saMghe potAnA jJAna dravyamAMthI lAbha lIdho che. prAcIna granthone pravAhita rAkhavA mATe jJAnadravyano sadupayoga karavAnI zrIsaMghanI bhAvanA anumodanIya che. zrI prabhAvakacaritra bhASAMtaranuM saMpUrNa prUpha cekIMga sAdhvIzrI jayadharmAzrIjI ane temanA suziSyAo sAdhvIzrI bhavyadharmAzrIjI, sAdhvIzrI bhavyasiddhizrIjI, sAghvIzrI dharmasiddhizrIjI, sAdhvIzrI tattvazrutizrIjIe karyuM che. temanI zrutabhakti paNa noMdhapAtra che. mudraNa doSanA kAraNe rahI gayela azuddhione sudhArIne vAMcavA bhalAmaNa. je ItihAsanuM vAMcana-zravaNa paNa ApaNane romAMcita banAve che te ItihAsane svayaM jIvanamAM jIvI janArA zrI prabhAvakacaritranA zaNagAra ane mugaTamaNi samAna pUjya AcArya bhagavaMtonuM jIvanavarNana vAcakonA hRdayamAM paNa teozrI jevI ja zAsanabhakti ane zAsanadAjha pragaTAve tevI abhilASA. mAtAnuM nA vi. saM. 2064, poSa suda 12 zanivAra, tA. 19-1-2008 chANI 22. sarva 4thI 1962 varSa pUrve cAlava avasthAmAM dIyA thavAnuM che hA (bhAviziSya) na thAya. rI sakhI A juo e tene che paryAva varSano lagyo che. nI sAme vistaravA lAgya keMputra hatA ethI A vAta sva HOS paMnyAsa jayadarzanavijaya gaNi Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'DoTa 15 Aprilis Solid that m ne pan fally isfie e entele vents dho.--nuka kA fis fibi inse fixSE = Ibsa ficisi einisc FIX // 5 Dita Tit AppendSe outte {{ov zrI AryarakSitasUri caritra Fuji &!$rPage #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabandha paryAlocanA lekhaka - muni kalyANavijaya (pUrva prakAzita AvRttimAMthI sAbhAra ahIM lIdhela che.) che zrI vajasvAmI prabhAvaka caritramAM sarva prathama prabandha vajasvAmIno che. AcArya hemacandrasUrie potAnA pariziSTa parvamAM vajasvAmI sudhInA prasiddha sthavironAM caritro varNavyAM che, jyAre prabhAcandrasUrie vajasvAmIthI AraMbhIne te pachInA prasiddha prabhAvakonA prabanyo lakhyA che. ahIM eka prazna thaI zake ke jayAre hemacandra vajacaritra lakhI dIdhuM hatuM to pachI prabhAcandra ahIM pharI vajano prabandha zA mATe lakhyo? enA uttaramAM ema kahI zakAya ke AcArya hemacandra vajacaritra ghaNuM vistRta lakhyuM che ane te sivAya AryarakSitanuM caritra paNa tenI sAthe varNavyuM che jayAre ahIM kevala vajacaritra ane te paNa saMkSiptamAM varNavyuM che ane AryarakSitano prabandha judo lakhyo che. bhagavAnuM vajasvAmIno janma AjathI 1962 varSa pUrve mAlava dezAntargata tumbavana saMnivezamAM thayo hato. prabhAvakacaritramAM emanI 3 varSanI avasthAmAM dIkSA thavAnuM lakhyuM che, eno artha e che ke traNa varSanI avasthAmAM AcArye tene potAnA kSullaka (bhAviziSTa) tarIke svIkArIne tevA prakArano veSa Apyo haze ke jethI tene AhArapANI ApavAmAM harakata na thAya. TIkAgranthomAM paNa AvA ja tAtparyano ullekha che ke traNa varSanI avasthAmAM vajane dIkSA ApI hatI paNa tene te vakhate sAdhvIonA upAzrayamAM ja rAkhyA hatA ane jayAre te ATha varSanA thayA tyAre sAdhuoe tene potAnA saMghADAmAM bheLavI lIdhA hatA." yugapradhAna paTTAvaliomAM vajasvAmIno gAIthya paryAya 8 varSano lakhyo che te barobara ja che. kAraNake jayArathI vajasvAmI ATha varSanA thaI sAdhuonI sAthe vicaravA lAgyA tyArathI ja temano dIkSA paryAya gaNavAmAM Avyo che. vajasvAmInA pitA dhanagiri zreSThiputra hatA.ethI A vAta svataH siddha che ke vajano janma vaizya kuLamAM Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra thayo hato ane te kuLanAM manuSyo paramparAthI jaina dharmanA anuyAyI hatAM; kAraNa ke emanA bApa ane mAmAe emano janma thayA pUrve ja jaina dIkSA grahaNa karelI hatI. vajasvAmIne pUrvajanmanA jJAnathI vairAgya utpanna thayo hato ane te ja kAraNe temaNe bALapaNAmAM dIkSA grahaNa karI hatI. vajasvAmInA guru AryasiMhagiri AryasuhastinI paramparAnA meTika gaNanA AcArya hatA. kalpasthavirAvalImAM emanA mukhya 4 ziSyomAM vajano naMbara Arya samitanA pahelAM lakhelo che; paranuM caritra granthomAM Aryasamitano naMbara vajanI pahelAM maLe che, A pAThAntaranuM kAraNa e jaNAya che ke vajasvAmI pAchaLathI yugapradhAna banyA hovAthI kalpasUtramAM temano nAmollekha AryasamitanI pUrve karyo che. vajano samaya saMyamapradhAna hato. duSkALanA samayamAM vidyApiNDa bhogavavAne badale anazana grahaNa karavAnuM vajasvAmInA ziSyoe pasaMda karyuM hatuM, e jaNAve che ke te kALamAM saMyamadharmamAM thoDo paNa apavAda lagADavAne sAdhuo khuzI na hatA; sAthe ja te samayamAM jaina samAjamAM mUrtipUjAno mahimA chellI hade pahoMcelo jaNAya che. anya dharmionA pratibandha sAme saMyamiziromaNi vajasvAmI jevA jaina caityo mATe puSpa nimitte kamara kare che ane bahu dUra pradezathI puSpo lAvIne zrAvaka varganI icchA pUrNa kare che, e badhuM batAve che ke te kALamAM caityapUjAnuM kArya eka mahAnu dharmanuM aMga manAvA lAgI cukyuM hatuM ane jo uMDuM utarIne joIe to vajanI A pravRttinuM AlaMbana laIne ja pAchaLanA AcAryo dhImedhIme caitya saMbadhI sAvadya kAryomAM pravRtta thayA hatA. Avazyaka niryukti-bhASya uparathI spaSTa jaNAya che ke, caityavAsiyo vajane A dRSTAntathI saMyamadhAriyone paNa dravya pUjA karavAno upadeza karatA hatA ane potAnAM sAvadya kartavyono bacAva karatA hatA. vajasvAmInA samaya sudhI sAdhuo prAya: vanamAM rahetA ane gRhasthonA paricayathI dUra rahetA hatA. vajasvAmInA samayanI sthiti bahu sArI nahi gaNAya; uparAuparI badhe bAra dukALI paDavAthI dezanI khAsa karIne uttara hindustAnanI prajA astavyasta thaI gaI hatI. uttara ane madhya bhAratavarSanI ghaNI vasati te samayamAM dakSiNa bhArata tarapha vaLI hatI. jaina saMghanI dazA paNa bahu sArI na hatI. duSkALanI asarothI zrutanI paThana pAThana pravRtti maMda thaI rahI hatI; kharuM jotA saMghanI sthiti astAbhimukha hatI. vajasvAmInuM mukhya vihArakSetra mAlavo, magadha, madhyahindustAna ane varADa hatuM. e uparAnta ekavAra , duSkALanA samayamAM saMghanI sAthe teo purI (jagannAthapurI) sudhI paNa gayA hatA. vajasvAmInI mukhya pravRtti dharmopadeza ane zruta pAThana hatuM, emanA ziSyo uparAnta prasiddha anuyogadhara AryarakSite emanI ja pAse pUrvazratano abhyAsa karyo hato. vajasvAmIe koI grantho, prakaraNonI racanA karI hatI ke nahi te jANavAmAM AvyuM nathI; paNa temaNe AcArAMgasUtranA mahAparijJAdhyayanamAMthI AkAzagAminI vidyAno uddhAra karyAno ullekha zAstramAM maLe che. e sivAya vajasvAmInA saMbandhamAM mahatvano ullekha mahAnizIthasUtranA trIjA adhyayanamAM maLe che; jeno sAra e che ke pUrve paMcamaMgala mahAzrutaskandha (paMca namaskAra) pRthapha sUtra hatuM enI upara ghaNI niyuktio, ghaNAM bhASyo ane ghaNI cUrNio hatI, paNa kALadoSathI teno hAsa thato gayo, e pachI mahaddhi prApta padAnusArI Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vajasvAmI zaktivALA dvAdazAMgadhArI vajasvAmI thayA jemaNe A paMcamaMgala zrutaskandhane mULa sUtromAM lakhyuM. A uparathI jaNAya che ke namaskArasUtra pUrve svatanna sUtra hatuM; paNa vajasvAmIe sUtronA AraMbhamAM goThavyA pachI Aja paryanta te sUtronA AraMbha maMgaLa tarIke sUtronI sAthe ja joDAyela che. vajasvAmIe bIjA dubhikSanI zarUAtamAM eka parvata para jaIne anazanapUrvaka dehatyAga karyo hato. dehatyAga pachI indra tyAM AvI potAnA ratha sAthe pradakSiNA karI hatI ane te kAraNathI ja te parvatanuM nAma 'rathAvarta parvata' paDyuM hatuM. rathAvarta parvata jainonuM eka prasiddha tIrtha hatuM, A parvata saMbhavataH dakSiNa mAlavAmAM vidizA (bhalasA) nI pAse hato. AcArAMga niryaktimAM (gA, 345) paNa Ano tIrtha tarIke ullekha thayo che. have jo vajasvAmInA svargavAsa pachI ja A nAma prasiddhimAM AvyuM hoya to Ano artha eTalo ja thAya ke : - hAvanamAM Avo ullekha karanArI AcArAMga niryuktinI racanA vaja svAmI pachI thaI che, ane - jo AcArAMga niryuktine zrutakevalI bhadrabAhu kartaka mAnavAmAM Ave to 'rathAvarta' e nAma 'vajasvAmI' nA svargavAsanA samayathI nahi paNa te pUrvanuM che ema mAnavuM joIe. vajasvAmInA AyuSya ke svargavAsanA samayanA saMbaMdhamAM caritrakAre kaMI paNa ullekha karyo nathI, paNa yugapradhAna paTTAvaliomAM e badhI vAtono khulAso karelo che. vaja prathama udayanA 18 mA yugapradhAna hatA, emanuM kula AyuSya 88 varSanuM hatuM, jemAMnA 8 varSa gRhaparyAyamAM, 44 varSa sAmAnya zramaNya paryAyamAM ane 36 varSa yuga pradhAnatva paryAyamAM vyatIta thayAM hatA. nirvANa saMvata 496 (vikrama saM. 26 mAM vajano janma, ni saM0 504 (vi. saM. 34) mAM dIkSA, ni saM 548 (vi. saM. 78) mAM yugapradhAnapada ane ni saM 584 (vi. saM. 114) mAM aMtima dazapUrvadharano svargavAsa thayo hato. vajanA prabaMdhanA pariziSTarUpe vajasena ane nAgendrAdi cAra ziSyonI je hakIkta AmAM lakhI che te jarA vicAraNIya che; kAraNake kalpa sthavirAvalImAM vajasenanA 4 ziSyo lakhyA che kharA paNa temanAM nAma 1 AryanAila, 2 Aryapaumila, 3 Aryajayanta ane 4 thI AyetApasa. e pramANe lakhyAM che. AmAMnuM nAila nAma to kadAca nAgendranuM pUrva rUpa mAnI laIe paNa bAkInAM traNa nAmono meLa maLato nathI. vaLI nAilAdi 4 thI 4 te te nAmanI zAkhAo nIkaLyAnI sUcanA kalma sthavirAvalI kare che, jayAre prabhAvaka caritrakAra A nAgendrAdi ziSyonA nAmothI gaccho prasiddha thayAnuM jaNAve che. ane vadhAremAM lakhe che ke A cAre AcAryonI mUrtio hajI sudhI sopArakamAM pUjAi rahI che. A uparathI eTaluM to jaNAya che ke nAgendra AdinI hakIkata sUtra sthavirAvaliomAM na hovA chatAM che bahupurANI, ethI yA to kalpa sthavirAvalIvALAM nAilAdi nAmo nAgendra AdinAM ja nAmAntaro hoya ane nahi to nAgendrAdi nAilAdithI bhinna vyaktio haze ane dIkSA paryAyamAM sahuthI choTA hovAthI temanAM nAmo kalpasthavirAvalImAM nahi lakhAyAM hoya; game tema hoya paNa nAgendrAdinI sattA aitihAsika hovAmAM to zaMkA jevuM nathI, paNa emanAthI gaccho nIkalavA saMbaMdhI hakIkata barAbara jaNAtI nathI, emanAthI gaccho to nahi paNa kulo prasiddha thayAM hatA ema kahIe to vAMdhA jevuM nathI. vikramanA agyAramA saikA sudhI e nAmanA kulo jaina zramaNa saMghamAM pracalita hatAM, paNa te pachI te kuloe "gaccha' nuM nAma dhAraNa karyuM hatuM. devarkiMgaNikSamAzramaNe nadIsthavirAvalImAM 'nAila kulavaMza' no ullekha karyo che. AcArAkAdinA prasiddha TIkAkAra zIlAcArya potAne nivRti kulIna jaNAve che ane upamiti bhavaprapaMcA kathAkAra siddharSi paNa ukata Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra kathAnI prazastimAM potAnA praguru sUrAcAryane 'nivRttikulobhUta" lakhe che. prasiddha AcArya haribhadra potAnA graMthomAM potAnA guru jinadattasUrine 'vidyAdhara kulatilaka' lakhe che eTaluM ja nahi paNa vikrama saMvata 1864mAM zatruMjaya upara eka mAsanuM anazana karIne svarge janAra "saMgama' nAmanA siddha munine prAcIna puNDarIkanA lekhamAM 'vidyAdhara kulanabharUla mRgAMka' lakhyA che. | vikramanI agyAramI sadImAM zAMtisUri, bAramI sadImAM abhayadevasUri ane te pahelAM pachInA bIjA aneka graMthakAroe potAnA graMthomAM caMdrakuLanA ullekho karyA che. uparanA ullekhono vicAra karatAM jaNAze ke agyAramA saikA sudhI to nAgendra, nivRti, vidyAdhara ane candra nAmanA kulo ja prasiddha hatAM tathA te pachI dhIredhIre e kuLo gacchanA nAmathI prasiddha thayAM hatAM, e ja kAraNa che ke prabhAcaMdrasUri ukta nAmanA gaccho prasiddha thayAnuM jaNAve che. prabandhanI samAptimAM granthakAra potAne candraprabhasUrinA paTTadhara tarIke oLakhAve che ane pote zrI rAma ane lakSmInA putra che ema jaNAve che. te pachI granthanA nAmano ane enA saMzodhaka pradyumnasUrino ullekha kare che ane e ja hakIkata pratyeka prabandhanA antamAM paNa jaNAvI che. mAtra prabandhanuM nAma ane saMkhyA badale che; e uparAnta teo pratyeka to nahi paNa ekAntarita prabandhonI samApti pachI A granthamAM saMzodhaka pradyumnasUrinI stuti kare che. A prabandhane atte paNa pradyumnasUrinI stuti che ane temAM aSTApada, vimalagiri, (zatruMjaya) tAraNa (tAraMgA) apApA (pAvA) staMbhana (thAMbhaNAM) ujjayaMta, (giranAra) cArUrUpa (cArUpa) arbada (Abu) A ATha tIrthonI zleSamAM upamA ApIne temanuM varNana karyuM che. A uparathI te samayamAM prasiddha tIrthono khyAla Ave che. 2 zrI AryarakSita AryarakSita mAlavAntargata dazapura (maMdasora)nA rAjA udAyananA grAsa bhogI purohita somadevanA putra hatA. e 22 varSanI vayamAM pATalIputra (paTanA)mAM brAhmaNa dharmanA zAstrono abhyAsa karIne ghare AvyA hatA. ' emanA AgamanathI AkhuM nagara khuzI thayuM paNa emanI mAtA rudrasomA ke je jainadharmanI upAsikA hatI e bahu khuzI thaI nahi. AnuM kAraNa AryarakSite jANyuM ane te bIje ja divase tosaliputra nAmanA jaina AcArya pAse jaina pUrvazrutano abhyAsa karavA gayA, jaina dIkSA sivAya jaina sutranuM adhyayana na thaI zake ema jANI AryarakSite jaina dIkSA grahaNa karI ane zAstrano abhyAsa zarU karyo, guru pAse jeTaluM zrutajJAna hatuM te badhuM bhaNIne te pachI teo AgaLa bhaNavA sAru vajasvAmI pAse ujjayanI gayA. tyAM prathama vajanA vidyAguru bhadraguptasUrine upAzraye jaIne temane anazananI ArAdhanA karAvI ane te pachI vajasvAmI pAse jaIne sADAnava pUrvano abhyAsa karyo. te daramiyAna temano choTo bhAI phalyurakSita paNa tyAM Avyo ane tene paNa AryarakSite jaina dIkSA ApIne potAnI pAse rAkhyo e pachI kAlAntare teo vajasvAmInI AjJA laIne dazapura gayA ane tyAM potAnA mAtA pitA ane anya kuTuMbIjanone paNa jainadharmamAM dIkSita karyA. Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AryarakSita purohita somadevano AzrayadAtA "udAyana' koNa hato te jANI zakAyuM nathI. zodhaka vidvAnoe e viSayanI zodha karavI joIe. AryarakSitanI mAtA jainadharmanI parama upAsikA hatI e uparathI jaNAya che ke te samayamAM game te jAtinA manuSyo potAnI jAtimAM rahIne jainadharmanuM pAlana karI zakatA hatA. AryarakSite kumArAvasthAmAM mAtA pitAnI AjJA sivAya dIkSA lIdhI te bAbatamAM prabhAvaka caritrakAre kaMI paNa TIkA karI nathI, paNa anya granthakAro A saMbandhamAM lakhe che ke AryarakSitanI dIkSA te mahAvIranA zAsanamAM pahelI ziSya niSphaTA (corI) che. Aja kAla jeo kahe che ke 16 varSathI nIcenI vayavAlAne dIkSAmAM AjJAnI jarUra che, uparanAne nahi, teo vicAre ke 22 varSanI avasthAmAM vagara rajAe thayelI AryarakSitanI dIkSAne ziSyacorI kema kahI haze ? - AryarakSita ke emanA gurunI gaNa, kula ke zAkhAno kyAMya paNa nirdeza thayo jaNAto nathI paNa eTaluM to nizcita che ke teo AryasuhastInI paramparAnA sthavira hatA. AryarakSitanA samaya sudhI saMyama pravRtti nirapavAda hatI, sAdhuomAM vastra-pAtrano parigraha parimita hato, colapaTTAdi jarUrI upakaraNo jarUratanA samayamAM ja upayogamAM levAtA hatAM. Ama AryarakSitanAM pitAnA saMbhASaNo uparathI spaSTa jaNAI Ave che. somadeva bIjAM gAIthya cinho choDavAne taiyAra thaI jAya che paNa nIcenuM vastra badalavAne te taiyAra thatA nathI, te kahe che "nanaiH rAThya vimuthAtuM svayAtmanasutApu:" arthAta potAnA putra putrIonI AgaLa nagna kema rahevAya? vaLI zrAvakanA chokarAo temano A gRhasthocita veSa joI vandana nathI karatA te upara somadeva kahe che - "nano camahaM sUrya mAM vandraa saMpUrvanA:" arthAt 'huM nagna nahi thAuM, bhale tame ane tamArA pUrvajo koI paNa vandana na karo' e uparathI jaNAze ke te vakhate vastra paridhAna kAraNa prasaMge ja thatuM haze, jevo ke prAcIna zAstrono Adeza che. Ama chatAM paNa eTaluM to kahevuM paDaze ke sAdhuomAM kaMIka zithilatA pravezavA lAgI hatI ane tethI AryarakSitajIne samayano vicAra karI kaThora niyamo kaMIka maMda karavA paDyA hatA enuM eka udAharaNa "mAtraka rAkhavAnA Adeza saMbandhI che. eTale ke pUrve eka sAdhune kevaLa eka ja pAtra rAkhavAnuM vidhAna hatuM, paNa tethI sAdhuone kaMIka aDacaNa paDatI haze tethI AryarakSitasUrie sAdhuone varSARtunAM 4 mAsa mATe pAtra uparAMta eka mAtraka (choTuM pAtra) rAkhavAnI AjJA ApI hatI. jenuM vistRta varNana vyavahArasUtranA AThamA uddezakanI cUrNamAM ApeluM che. AthI jaNAya che ke AryarakSitano samaya saMyama pradhAna hato chatAM kaMIka sagavaDatAno vicAra paNa te vakhate thato hato. AryarakSitano samaya avanatyabhimukha hato. enuM bIjuM udAharaNa sAdhvIono AlocanA devAno adhikAra rada thavo te che, eTale ke AryarakSitanI pUrve sAdhuo sAdhuonI pAse AlocanA letA tema sAdhvIo sAdhvIonI pAse AlocanA-prAyazcita letI hatI, paNa AryarakSitathI sAdhvIono e adhikAra rada thayo ane sAdhuonI mAphaka sAdhvIone paNa sAdhuonI pAse AlocanA karavAnuM TharyuM. trIjo ane sauthI moTo pheraphAra AryarakSitajInA samayamAM anuyoga pRthakRtvano thayo, vajaparyanta dharmakathAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga, dravyAnuyoga ane gaNitAnuyoga e cAre anuyogo sAthe ja cAlatA hatA; Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra paNa adhyApaka viMdhyanI prArthanAthI AryarakSite A cAre anuyogo judA karyA je Aja sudhI tevI ja rIte ja judA che. A badhAM parAvartano jevAM tevAM nathI, A parAvartano jabaradasta saMyogomAM karavAM paDyAM haze ane e uparathI tatkAlIna paristhiti kevI haze te jANavuM muzkela nathI, kharuM jotAM ArakSita eka yugapravartaka purUSa hatA. prAcIna zramaNa saMskRtino hrAsa ane navIna AcAra paddhatino prAraMbha AryarakSitanA zAsanakALamAM ja thavA mAMDyo hato ema kahevAmAM bhAgye ja vAMdhA jevuM hoya. AryarakSitanuM mukhya vihArakSetra mAlavadeza hatuM ane e uparAnta teo mathurA tarapha temaja madhyahindustAnanA bIjA dezomAM paNa vicAryA hatA. AryarakSita 19 mA yugapradhAna hatA. vAllabhIyugapradhAna paTTAvaLIne anusAre emanuM saMpUrNa AyuSya 75 varSanuM hatuM. jemAMnA 22 varSa gRhamAM, 44 sAmAnya zramaNyamAM ane 13 varSa yugapradhAnatvaparyAyamAM vyatIta thayA hatA. emano janma nirvANa saMvata 122 (vi. saM. pa2) dIkSA ni. saM. 544 (vi. saM. 24) mAM, yugapradhAnapada ni. saM. 184 (vi. saM. 114) mAM ane svargavAsa ni. saM. 197 (vi. saM. 127) mAM thayo hato, paNa mAthurI vAcanAne anusAra AryarakSitano svargavAsa ni. saM. 584 mAM siddha thAya che. A matAntara mAdhurI ane vAllabhI A be vAcanAo vaccenA 13 varSanA matabhedanuM pariNAma che. A matabhedanuM bIja ane enuM samAdhAna kevI rIte thAya che te jANavuM hoya to "vIranirvANa saMvata aura jaina kAlagaNanA' nAmanuM amAruM hindI bhASAnuM pustaka vAMcavuM, ahIMA carcA karIne bahu vistAra karavAno avasara nathI AryarakSite potAnI pATa para puSpamitrane besADIne tene zikSA ApatAM kaheluM ke - "mArA mAmA, bhAI ane pitAne viSe mArI jevuM vartana rAkhavuM' bIjI tarapha potAnA pitA ane bhAI vigerene paNa temaNe zIkhAmaNa ApelI. AthI jaNAya che ke AryarakSitano svargavAsa thayo tyAM sudhI temanA pitA somadeva jIvita hatA. nizIthasUtranA pahelA uddezAnI cUrNimAM AryarakSitanA pitAne vRddhAvasthAnA dIkSita lakhyA che; zAstranA niyama pramANe 60 varSathI uparanI avasthAvAlAne "vRddha' kahI zakAya. A badho vicAra karatAM somadeva lagabhaga 100 varSathI adhika jIvyA haze ema jaNAya che; kAraNa ke AryarakSita dIkSA laI pUrvabhaNIne AvyA haze ! tyAMsudhI temanI avasthA 32 varSanI AsapAsa haze ane tyAre somadeve 60-62 varSa uparanI avasthAmAM dIkSA lIdhI hoya to somadeva AryarakSitathI 30-32 varSe moTA gaNAya, AryarakSite 75 varSanuM AyuSya pUruM karyuM tyAMsudhI somadeva jIvita hatA eno artha e ja thAya ke somadeva ochAmAM ochuM 100 varSathI vadhAre jIvyA hatA. AryarakSitano svargavAsa kyAM thayo te caritramAM jaNAvyuM nathI paNa saMbhava pramANe teo dazapura nagaramAM ja svargavAsI thayA haze. 3 zrI AryAnandila kALI prabanDamAM nAma Aryanadila lakhyuM che. temaja keTalIka sthavirAvalIomAM paNa emanuM nAma "dila' ja jaNAvyuM che, paNa nandinI mULa sthavIrAvalImAM ane emanA ja racelA vairasyAstavamAM 'ajJAnandrita' evo Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlakAcArya ullekha hovAthI huM emanuM kharuM nAma 'Arya Anandila' gaNuM chuM ane e ja kAraNathI zIrSakamAM 'AryAnanTila lakhyuM che. AryAnanTila AryarakSitanA ziSya athavA to ziSyanA ziSya haze; kAraNake emane caritrakAre sADAnavapUrvadhAraka ane "AryarakSitavaMzya' lakhyA che. jo ke chApela nandI sthavirAvalImAM ane merataMgasUri vyAkhyAna sthavirAvalImAM emano ullekha AryamaMgUnI pachI ane nAgahastInI pahelAM karyo che; paNa mUlanandI sthavirAvalImAM emanuM sthAna AryarakSita pachI batAvyuM che. jo A merataMganI sthavirAvalI ane nandInI mudrita sthavirAvalIne yathArtha mAnIne AryaAdilane maMgUnA anantara bhAvI sthavira mAnIe to emanuM AryarakSita vaMzyatva sAbita thAya tema nathI. kemake AryamaMgUnA yugapradhAnatvano samaya ni. saM. 451 thI 477 sudhIno hato, jyAre ArakSitano samaya ni. saM. 544 thI 597 sudhImAM hato, A dazAmAM jo AryaAdilane maMgUnA paTTadhara mAnIe to temano samaya AryarakSitanI pUrve lagabhaga 100 varSa upara Ave che ane AvI rIte teo AryarakSitanA vaMzaja nahIM paNa pUrvaja Thare che, paNa prabandhamAM emane AryarakSitanA vaMzaja lakhyA che ane e lakhavuM saMbhavita paNa che. tethI e maMgUnA paTTadhara nahIM paNa mAthurI yugapradhAna paTTAvalIne anusAra te AryarakSita pachInA yugapradhAna sthavira hatA ema mAnavuM vadhAre sayuktika che ane AvI rIte AryarakSitanA pRSThabhAvI gaNatAM emano sattAsamaya ni saM 597 pachIno Thare che. prabandhamAM AryAdilano mAtra eTalo ja caritra sAthe saMbaMdha che ke temaNe "vairUTyA" nAmanI eka bAIne kSamA dharmano upadeza ApIne sukhI banAvI, te bAI marIne dharaNendra nAgarAjanI te ja nAmanI devI thaI. AryAnanTilasUrinI vairuTyAdevI AjJAkAriNI thaI eTaluM ja nahi paNa ATha nAgakuLo paNa A mahAtmAne AjJAdhIna thayAM, ane AryAnaMdile vairusyAstavanI racanA karI. vairuTyA koNa hatI ? tene zuM du:kha hatuM ane kSamAM rAkhavAthI kevI rIte te duHkhamukta thaI ityAdi hakIkata A prabandhamAM vistArathI jaNAvI che. vAstavamAM A prabandhane AryAnanTila prabandha kahevA karatAM vairUTyA-prabandha kahevo vadhAre upayukta gaNAya. A prabanyamAM eka sAthe AvatAM padminIkhaMDapattana, padmaprabharAjA, padmAvatI rAjJI, padmadattazreSThI, padmayazA bhAryA, padmAbhidha putra A badhA pakArAdi nAma aitihAsika haze ke kavikalpita te jANavuM azakya che. 4 zrI kAlakAcArya jaina zAstro ane sthavirAvalio uparathI ochAmAM ochA traNa kAlakAcAryonuM astitva siddha thayuM che ane ethI paNa vadhAre saMkhyAmAM e nAmanA AcArya thayA hoya to navAI jevuM nathI. jema kAlakAcAryo aneka thayA che tema kAlakanA nAmanI sAthe joDAyelI ghaTanAo paNa jainazAstromAMthI aneka maLI Ave che. AjasudhImAM kAlakAcAryanA nAmanI sAthe saMkaLAyelI nIce pramANe 7 ghaTanAo jANavAmAM AvI che. 1 dattarAjAnI AgaLa yajJanA phaLa kathana saMbandhI. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra 2 indranI pAse nigodanA vyAkhyAna saMbandhI. 3 AjIvako pAse nimitta paThana saMbandhI. 4 anuyoga nirmANa saMbandhI. 5 gaIbhilloccheda saMbandhI. 6 caturthI paryuSaNA karaNa saMbandhI. 7 avinIta ziSya parityAga saMbandhI. AmAMnI pahelI ghaTanAnuM varNana Avazyaka cUrNimAM kareluM che ane A ghaTanAno saMbandha ghaNe bhAge prathama kAlakanI sAthe che ke jeono sattAsamaya vIra ni saM 300 thI 376 sudhIno hato. ane kadAca e ghaTanA prastuta traNe kAlakathI bhinna koI anya kAlakanI sAthe saMbandha dharAvatI hoya to paNa asaMbhavita nathI. bIjI ghaTanA sthavirAvalInA ullekha pramANe to uparyukta prathama kAlakanI sAthe ja saMbandhita che, paNa uttarAdhyayana niryuktinA lekha pramANe A ghaTanAno saMbandha ni saM 453 nI AsapAsa thayela bIjA kAlakanI sAthe che. A ghaTanAnuM varNana kathAvalI Adi granthomAM ApeluM che. trIjI ghaTanAno ullekha paMcakalpacUrNimAM (patra 24) che. cothI ghaTanAnuM varNana paMcakalpacUrNi tathA prakIrNaka gAthAomAM che. pAMcamI ghaTanAnuM varNana nizIthacUrNi (u. 10, gA. 2860 bhA. 3, pR. 59), vyavahAracUrNi, kathAvalI (2/285) ane kAlaka kathAomAM (gA. 80) maLe che. chaThThI ghaTanAnuM vRttAnta nizIthacUrNi (bhA. 3, pR. 131) kathAvalI AdimAM maLe che. sAtamI ghaTanAnuM varNana AvazyakacUrNi, kalpacUrNi ane kathAvalI AdimAM kareluM che. uparanI trIjIthI sAtamI sudhInI pAMca ghaTanAono saMbandha uparyukta bIjA kAlakanI sAthe che. uparyukta ghaTanAo paikI prastuta prabandhamAM mAtra 5 mI, 6 ThI ane 7 mI A traNa ghaTanAonuM varNana ApeluM che. 3 jI ane 4 thI e be ghaTanAo prAyaH aprasiddha che ane 2 jI ghaTanAno ati dezamAtra karyo che ane 1 lI ghaTanA anyakAlaka saMbandhI jANIne choDI dIdhI lAge che. A badhI ghaTanAo paikI kaI ghaTanA kayA samayamAM banI te saMbandhI uhApoha amoe amArA "vIranirvANa saMvat aura jaina kAlagaNanA" tathA "AryakAlaka" nAmanA nibandhomAM karyo che ane pariNAme je samayanI aTakaLa karI che te vAMcakone avalokavA nimitte nIce ApIye chIe - 1 yajJaphaLa nirupaNa-nika saMva 300 thI 335 sudhImAM 2 nigoda vyAkhyAna-nika saM. 336 thI 376 sudhImAM 3 nimitta paThana-453 nI pahelAM pAMca-daza varSa upara. 4 anuyoga nirmANa-453nI pUrve 5 gaIbhilloccheda-4pa3 nA varSanA ajo. Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAlakAcArya 6 caturthI paryuSaNA 457 ane 465 nI vacamAM. 7 avinIta ziSyatyAga-457 pachI ane 465nI pahelAM. 9 ATaluM prAsaMgika vivecana karI have prastuta prabandha upara AvIe. kAlakAcArya dhArAvAsanagaranA rAjA vIrasiMhanA putra ane bharUcanA rAjA balamitra bhAnumitranA mAmA hatA ane emanAM sarva kAmo kSatriyocita hatAM; e badhI vAtono vicAra karatAM eo jAtinA kSatriya haze emAM kaMI zaMkA jevuM nathI. kAlake jaina AcArya guNAkaranA upadezanA pariNAme kumArAvasthAmAM ja jaina dIkSA grahaNa karI hatI, eTaluM ja nahi paNa emanI bahena sarasvatIe paNa te ja mArganuM anusaraNa karyuM hatuM ke jenA nimitte gardabhilloedavAlI ghaTanA banavA pAmI hatI. prastuta prabandhakAre kAlakanI madade Avela 96 zaka rAjAone zAkhidezathI AvyA batAvyA che, paNa kharI rIte teo irAnathI AvyA hatA. nizIthacUrNimAM A zako 'pArasakUla' nA hatA ema jaNAvyuM che, jyAre prAkRta kAlakakathAmAM teo 'zakakula'thI AvyAno ullekha che. 'pArasakUla' eno artha phArasanI khADI pAseno deza evo jaNAya che, tyAMnA zako uparathI te zakakUla paNa kahevAto hoya; 'zAkhideza' e kaMI dezanuM vAstavika nAma nathI, paNa prAkRta 'sAhi' zabdanuM saMskRta rUpa che ane 'sAhi' e rAjAvAcaka 'zAha'no apabhraMza che. AthI e siddha thAya che ke je 96 maMDaliko kAlakanI preraNAthI hindustAnamAM AvyA hatA, te jAtinA 'zaka' ane 'zAha' upAdhidhArI irAnanA maMDaliko hatA. teoe pahelavahelI kAThiyAvADamAM potAnI sattA jamAvI ane te pachI ujjaiNI upara jaIne gardabhillane padabhraSTa karI tyAMno kabajo lIdho hato. prastuta prabandhamAM temaja vyavahAracUrNi AdimAM ujjeNInA siMhAsana upara 'sAhi'ne besADavAno lekha che; jyAre kathAvalImAM ujjeNInA rAjyAsana upara lATanA rAjA balamitrane besADyAno ullekha karyo che. A be paraspara viruddha lekhono samanvaya e che ke laDAI jItyA pachI tarata te ujjaiNInI gAdIe zaka ja beTho hato, paNa te tyAM bahu Takyo lAgato nathI. lagabhaga 4 varSa rAjya karyA pachI balamitrabhAnumitre temane ujjaiNImAMthI kADhIne potAno kabajo karyo hato, A kAraNathI kathAvalIno lekha paNa apekSAthI sAco ja che. prabandhakAra lakhe che ke kAlakAcArya balamitra, bhAnumitranA AgrahathI bharUcamAM varSAcomAsuM rahyA, paNa purohitanI khaTapaTanA pariNAme temaNe comAsAmAM ja vihAra karI pratiSThAnamAM jaIne caturthIne divase paryuSaNA karI hatI, prabandhano e lekha paNa vicAraNIya che. kemake nizIthacUrNimAM (u. 10, gA. 3156, bhA. 3. pR. 131) spaSTa lakheluM che ke temaNe ujjaiNImAM comAsuM karyuM hatuM ane tyAMthI ja teo pratiSThAnapura gayA hatA. balamitra--bhAnumitra bharUcanA rAjA tarIke ja vizeSa prasiddha hatA, kemake ujjaiNIno adhikAra temaNe pAchaLathI meLavyo hato ane tyAM teoe 8 varSa sudhI rAjya karyuM hatuM. jyAre bharUcamAM temaNe 52 varSa sudhI rAjyapada bhogavyuM hatuM. AthI te prAyaH TheTha sudhI bharUcanA rAjA tarIke ja prasiddha rahyA lAge che, ane e ja prasiddhinA pariNAme prabandhakAre kAlakane bharUcathI pratiSThAnanI tarapha vihAra karAvyo lAge che. vAstavamAM kAlake bharUcathI nahi paNa ujjaiNIthI pratiSThAna jaIne sAtavAhananA kahevAthI caturthInA divase paryuSaNAparvanuM ArAdhana karyuM hatuM. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra avinIta ziSya parityAgavAlI ghaTanAnA varNanamAM paNa prastuta prabandhakAre eka moTI bhUla karI che. teo lakhe che ke 'ziSyonA avinayathI kaMTALIne kAlaka temane mUkIne chAnA vizAlA arthAt ujeNI tarapha cAlyA gayA ane tyAM potAnA praziSya sAgarasUrinI pAse rahyA" kAlake potAnA ziSyono kyAM tyAga karyo te ahIM jaNAvyuM nathI, paNa temane choDIne teo ujeNI gayA ema batAvyuM che; jyAre kharI hakIkata e che ke kAlake ujeNImAM potAnA ziSyono tyAga karyo ane tyAMthI ekalA vihAra karIne suvarNabhUmimAM potAnA praziSya sAgarazramaNanI pAse teo gayA hatA; "3nnenI niravamAM sAravamA suvafbhUminu" A uttarAdhyananiryuktinI (120mI) gAthAmAM temaja anya granthomAM paNa A hakIkata ghaNI prasiddha che; chatAM prabhAca A viSayamAM AvI bhUla kema karI haze te kahI zakAya tema nathI. antamAM prabandhakAre kAlakanA mukhe sAgara prati aSTapuSpInA svarUpano prazna karAvyo che, paNa prAcIna pustakomAM A viSayano kaMI paNa ullekha jovAto nathI. mUla vRttAntamAM kAlAntare kevI rIte umerA thAya che te A uparathI jaNAze. kAlakanA guru ane gaccha saMbandhI kaMI paNa vRttAnta jANavAmAM AvyuM nathI temaja teo zrutajJAnanA kevA abhyAsI hatA te paNa nathI jaNAtuM, paNa temaNe karela anuyoga nirmANa uparathI jaNAya che ke temanI te kAlIna zratadharomAM gaNatarI avazya hovI joIe. kAlakano samaya saMyama pradhAna hato. temanA samayamAM revatImitra, AryamaMgU ane Aryasamudra jevA anuyogadharo vicaratA hatA. madhyahindusthAna ane kokana vigeremAM jaina dharmanuM vizeSa prAbalya hatuM, chatAM rAjayakrAntinA kAraNe dezamAM kaMIka azAMti jevuM haze. pazcima bhAratathI laIne mAlavA sudhImAM zakonA ToLAM phelAI gayAM hatAM ane A sarva ApattinuM mULakAraNa gardabhilla dvArA sAdhvI sarasvatInuM apaharaNa hatuM, jo gardabhilla A. kAlakanA upadezathI samajI gayo hota athavA anya koI paNa bhAratIya rAjAe kAlakanI phariyAda sAMbhaLI hota to teo pArasakUla sudhI jaIne zakone nahi lAvyA hota. kAlaka jabaradasta yugapravartaka purUSa hatA. temaNe rAjyakrAnti ja karAvI hatI ema nahi paNa dharmamArgamAM paNa temaNe sUtronA padyabandha prakaraNonA anuvAda karIne gaMDikAnuyoganI pravRtti calAvI hatI ane prathamAnuyoga nAmathI eka kathA viSayaka Agara siddhAnta granthanI racanA karI hatI ane te uparAnta temaNe lokAnuyogamAM kAlaka saMhitA nAmanI nimitta viSayanI saMhitA banAvI hatI. paraMparAthI bhAdravA suda 5 ne divase paryuSaNAparva " thatuM hatuM te emaNe caturthIne divase karyuM ane khUbI e hatI ke potAnAM A sarva abhinava kAryo jaina saMghanI pAse temaNe "prAmANika" tarIke maMjUra karAvyAM hatAM. A uparathI kAlakano jaina saMghamAM kevo pratApa haze te vAcako svayaM jANI zakaze. kAlakanI vihAra bhUmi paNa ghaNI vistRta hatI. pUrvamAM pATaliputra (paTanA) mAM te saMghane potAnA kartavyanuM digdarzana karAve che, dakSiNamAM pratiSThAnamAM paMcamI thakI caturthImAM sAMvatsarika parva kare che, pazcimamAM to teo cheka phArasanI khADI sudhI zakistAnamAM pahoMcI jAya che ane e uparAnta suvarNabhUmi sudhI te potAno vihAra laMbAve che. AthI kAlake kyAM sudhI potAno vihAra laMbAvyo hato te jaNAze. kAlakAcArya kayAM ane kyAre svargavAsI thayA e jaNAyuM nathI paNa ghaNe bhAge teo vIra ni saM0 465 nI lagabhagamAM paralokavAsI thayA haze, ema huM mAnuM chuM. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAdaliptasUri $ 5 zrI pAdaliptasUri che pAdaliptasUrino prabandha te eka prabandha saMgraha che, AmAM pAdaliptasUri uparAnta rUdradevasUri, zramaNasiMhasUri, AryakhapaTa, mahendra upAdhyAya ane nAgArjuna siddhanA prabandho paNa AvyA che ane A badhA mahApuruSone samasAmayika batAvyA che. amo A prabandhonuM juduM juduM avalokana karIne te viSayamAM aitihAsika tattvanuM anveSaNa karazuM. - pAdaliptano janma kozalApurI (ayodhyA) mAM vijyabrahma rAjAnA rAjaya kALamAM thayo hato. emanA . pitAnuM nAma "phulla zreSThI" ane mAtAnuM nAma pratimAM hatuM. vairocyA nAmanI nAga jAtinI devIe batAvela upAya karavAthI emano janma thayo hato tethI mAtApitAe emanuM nAma "nAgendra ApyuM hatuM. nAgendrane bALapaNamAM ja enI mAtAe vidyAdhara gacchanA AcArya AryanAgahastine arpaNa karyo hato. paNa moTo thAya tyAM sudhI pALavAnI AcAryanI bhalAmaNathI tene mAtAe pAse rAkhIne 7 varSa sudhI pALyo hato. 8mA varSamAM AcArye tene potAne kabaje lIdho ane potAnA gurubhAI saMgamasiMhasUrine tenA saMbandhamAM ucita karavAnI AjJA ApI. nAgendrane ATha varSanI ja avasthAmAM dIkSA ApIne enI sevA zuzruSA ane adhyayananuM kArya marDana nAmanA gaNIne soMpavAmAM AvyuM. - dIkSA ApIne nAgendranuM zuM nAma pADyuM te jaNAyuM nathI; paNa enuM pAdalipta nAma kema paDyuM te prabaMdhakAre jaNAvyuM che. kahe che ke nAgendranI evI tIkSNa buddhi hatI ke te je sAMbhaLato te tene yAda rahI jatuM hatuM. AvI zIdhra prAhiNI buddhinA prabhAve teNe eka ja varSanI aMdara vyAkaraNa ane sAhityamAM sAro praveza karI dIdho hato ane te sAdhAraNa kavitA paNa joDI kADhato. ekavAra teNe eka gAthA potAnI bhikSAcaryAnA varNanamAM lakhI jemAM yuvatistrInuM varNana joI gurue ene prAkRta bhASAmAM kahyuM ke "pattiosi" arthAt tuM rAgAgnimAM saLagI gayo che" gurunuM e vAkya sAMbhaLIne eNe kahyuM - "he pUjaya ! A "palitta zabdamAM eka 'kAno vadhArI ApavAnI kRpA karo ke jethI huM 'pAlitta' pAdalipta-(page lepa karanAro) thaI jAuM. ane gurue ene AzirvAda Apyo ke "pAdalipto bhava' A pramANe nAgendranuM pAdalipta nAma paDyuM. pAdaliptanI caturAI ane buddhithI prasanna thaIne AryanAgahastie dazamA varSe emane potAnA uttarAdhikArI paTTadhara tarIke kAma karIne mathurA nagarIe mokalyA. keTaloka samaya mathurAmAM rahIne pAdaliptasUrie pATalIputra tarapha vihAra karyo. pATalIputra nagaramAM A vakhate muruDa nAmaka rAjA rAjya karato hato. teNe pAdaliptanI tAtkAlika buddhinA viSayamAM prazaMsA sAMbhaLIne temanI aneka prakAre parIkSA karI, jemAM sarvatra pAdalipta potAnI pratibhAno apUrva paricaya batAvyo ane muraSThanA manamAM sadbhAva utpanna karyo, kahe che ke ekavAra muraDurAjAne mastakanI pIDA utpanna thaI, jenI khabara teNe pradhAnonI mAraphata pAdaliptane ApI; AthI AcArye potAnI tarjanI AMgaLI DhIMcaNa upara pheravIne rAjAnI vedanA zAnta karI. A prasaMganI sUtrikA gAthA nizIthabhAjyamAM nIce pramANe che - Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra "jaha jaha paesiNi jANuaMmi pAlittao bhamADei / / tada ta6 se siviya pAsarU murAyamsa " (aa. 4460) pAdaliptanA A lokottara prabhAvathI kheMcAIne muruthvarAja ghoDesvAra thaI namaskAra karavAne temanA upAzraya gayo ane praNAma karIne tyAM besI temanI sAthe dharmagoSThI karavA lAgyo, daramiyAna teNe AcAryane pUchayuM - "mahArAja, amo amArA sevakone pagAra ApIe chIe chatAM te mana lagADIne kAma karatA nathI, to ApanA A ziSyo vagara pagAre kevI rIte ApanI AjJAmAM rahetA haze?" AcArye kahyuM - "rAjana ! amArA ziSyo A loka ane paralokamAM potAnuM hita karavAnI icchAthI amArI AjJAnuM pAlana kare che.' A uparathI rAjAe kahyuM - huM A vAta mAnI zakato nathI, kemake lokapravRttinuM mukhya kAraNa "dhana" che, jayAM dhanaprAptinI AzA na hoya te kAmamAM loka pravRtti kare ema mAnI zakAtuM nathI. AcArye kahyuM-A vAtanI khAtarI karI zako cho. te pachI rAjAe potAnA pradhAnane ane AcArye potAnA eka navIna ziSyane gaMgA kaI tarapha cAle che te tapAsa karIne kahevAnI AjJA ApI, ane koNa keTale aMze AjJAnuM pAlana kare che tenI khAnagImAM tapAsa rakhAvI jethI jaNAyuM ke rAjAno pradhAna tyAMthI to johukama karIne gayo, paNa teNe kazI tapAsa kIdhI nahIM ane 3-4 ghaDI pachI AvIne rAjAne "gaMgA pUrva tarapha vahe che' ema uttara Apyo. paNa AcAryano ziSya gaMgAne kAMThe gayo, gaMgAno pravAha joyo-tapAsyo ane lokone pUchIne nizcaya karyA bAda AvIne teNe gurune kahyuM - "gaMgA pUrvamukhI vahe che." e ja prasaMganI sUcanA vizeSAvazyaka bhASyamAM jinabhadragaNie nIcenI gAthAmAM karI che - "nivapucchieNa bhaNio guruNA gaMgA kuo muhI vahai / saMpAiyavaM sIso jaha taha savvattha kAyavvaM" // pAdaliptane saMghanI sAthe zatruMjayanI yAtrA karavA mATe prArthanA karatAM temaNe zatruMjayanI yAtrA karI ane tyAMthI teo kRSNarAja pAlita mAnakheTa gayA. A avasare prAMzupurathI vihAra karatA yoniprAbhRtanA jANakAra AcArya rUdradevasUri ane vilAsa nagaranA rAjA prajApatinA mAnItA nimittavidyApraviNa AcArya. zramaNasiMhasUri paNa mAnakheTamAM gayA hatA. e pachI AryakhapaTa ane emanA ziSya upAdhyAya mahendranuM vRttAnta lakhyuM che. AryakhapaTa kAlakAcAryanA bhANeja balamitra-bhAnumitranA samayamAM bharUcamAM thayA hatA; emaNe bauddhone vAdamAM jItIne azvAvabodha tIrthano kabajo karyo hato. guDazastrapuranA saMghanI prArthanAthI emaNe tyAM jaI vyantarane vaza karyo hato ane tyAMnA rAjAne jainadharmanA anuyAyI banAvyo hato. eja samayamAM pATalIputra nagaramAM mithyASTi "dAhaDa' nAmano rAjA rAjya karato hato, te rAjAe sarva darzanione temano AcAra-vyavahAra choDavAnI AjJA karI ane kahyuM ke je mArI AjJAno bhaMga karaze tene prANAntadaNDa karavAmAM Avaze, A dhamAla daramiyAna rAjAe, jaina sAdhuone brAhmaNone praNAma karavAno Adeza karyo hato. AthI tyAMno jaina zramaNagaNa khaLabhaLI uThyo. ane A mUrkhatApUrNa rAjAjJAno pratIkAra karavA mATe teNe be gItArtha sAdhuo bharUca upAdhyAya mahendrane bolAvavA mokalyA. upAdhyAya pATalIputra Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAdaliptasUri pahoMcIne rAjAne maLyA ane brAhmaNone praNAma karavA mATe dina nakkI karyo. TharAvela divase sarva brAhmaNo jaina sAdhuo pAse praNAma karAvavA sabhAmAM ekatra thayA, nizcita samaya upara mahendropAdhyAya sabhAmAM gayA ane kahyuM, prathama pUrva mukhavALAone namIe ke pazcimAbhimukhavALAone ? Ama kahIne teNe kaNeranI soTI temanA sAme ane pAchaLa pheravI, ane sarva brAhmaNo nizceSTa ane nirjIvaprAyaH thaI gayA, te dekhIne rAjAnuM mukha jhAMkhuM paDI gayuM. temanA saMbandhIo rovA-kakaLavA lAgyA. lokoe rAjAnI anItinI nindA karavA mAMDI ane rAjA te ja vakhate mahendranA pagamAM paDyo, paNa mahendre tene dAda dIdhI nahi. ane kahyuM--A jaina yakSoe kopa karyo che, paNa rAjAe mahendrano keDo na choDyo ane kahyuM-'he dayAvAn ! mArA upara dayA karIne A brAhmaNone sAjA karo.' mahendra kahyuM - 'huM devatAone zAnta ka2Iza' ane temaNe kahyuM - je jaina yakSa athavA yakSiNIoe kopa karyo hoya te zAnta thAo; rAjAnA ajJAnathI brAhmaNoe A aparAdha karyo che.' e ja samaye AkAzathI daivI vANI prakaTI ke "jaina dIkSA grahaNa kare to ja brAhmaNono chuTakAro che anyathA nahI.' A pachI abhiSeka karIne brAhmaNone bolatA karIne te viSe pUchyuM, teoe kahyuM - 'dIkSA levI kabula che, amane prANadAna Apo.' e pachI mahendra bIjI kaNeralatA temanA upara pheravI ane teo sarva saceta thaIne uThyA ane mahendra mahotsava pUrvaka potAnA upAzraye AvyA. 13 pATaliputranA zrAvaka saMghe brAhmaNonI dIkSA nimitte utsava karavA mAMDyo paNa 'e viSe AryakhapaTa prabhu jANe' Ama kahIne mahendre te rokAvyo ane brAhmaNone sAthe laIne te AryakhapaTa pAse bharUca gayA ane tyAM AryakhapaTasUrinI pAse pATaliputranA brAhmaNone dIkSA ApIne jaina zramaNa banAvyA. AryakhapaTanI pATe siddha upAdhyAya mahendra beThA. A prabhAvaka AcAryanI paramparAmAM hajI paNa azvAvabodhatIrtha (bharUca) mAM prabhAvaka AcAryo vartamAna che. uparyukta AryakhapaTanI pAse pAdaliptasUrie sAtizaya zAstrono abhyAsa karyo hato. pAdaliptasUrie 'pAdaliptA' bhASAnI racanA karI hatI je tenA saMketanA jANa vidvAno sivAya bIjA koIthI samajAtI na hatI. pAdaliptanA guNathI kRSNarAja ane enI sabhA ghaNI ja AkRSTa thaI hatI. rAjA AcAryane potAnA nagarathI vihAra karavA deto na hato; chatAM AcArya koI koIvAra tIrtha yAtrAne bahAne tyAMthI vihAra karIne anya sthaLe paNa jatA hatA. pUrve pATaliputranA brAhmaNone je baLAtkAre dIkSA ApI hatI, te kAraNathI bharUcanA brAhmaNo jainonI ghaNI irSA karatA hatA. bharUcanA saMghe A hakIkata huziyAra mANaso dvArA pAdaliptane jaNAvI je uparathI temaNe kahyuM ke 'huM kArtikI pUrNimAne divase tyAM AvIza.' te pachI AcArya rAjAne pUchIne pUrNimAnA pUrvAhna samayamAM ja gaganamArge bharUca AvI pahoMcyA, paNa AcAryanI AvI alaukika zaktithI DarIne brAhmaNo tyAMthI nAzI gayA. pAdaliptanA AgamanathI tyAMnA saMghamAM Ananda vyApI gayo, rAjA paNa tyAM Avyo ane AcAryanA darzana karIne bolyo ke - 'rAjA kRSNa bhAgyavAn che ke jeno pUjya saMga choDatA nathI. jyAre ame darzanane Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra paNa yogya nathI e zuM?' e pachI rAjAe AcAryane keTalAka divasa sthiratA karavAnI vinaMti karI paNa AcArya sthiratA karI zakyA nahi. ekavAra pAdaliptasUri tIrthayAtrAkramathI saurASTra (kAThiyAvADa) mAM vicaratA vicaratA TaMkApurI (TaMkArA) mAM gayA jyAM emane siddha nAgArjunano samAgama thayo. nAgArjuna saMgrAma' nAmaka kSatriyano putra hato. enI mAtAnuM nAma suvratA hatuM. nAgArjunane bALapaNathI ja rasAyanasiddhinI prakriyAmAM rasa paDavA lAgyo hato ane e kAraNathI eNe vana, nadI ane parvatone potAnuM ghara banAvyuM hatuM, pariNAme ene survaNarasanI prApti thaI hatI, paNa AkAzagamana mATe aneka upAya karavA chatAM ene kaMIpaNa saphaLatA na maLI, chevaTe teNe pAdaliptanI sAthe maitrI joDavAno vicAra karyo. potAnI pAsenA vedhaka rasanI bheTa daIne potAnA ziSyane pAdaliptanI pAse mokalyo, pAdalipta paNa potAnI bheTa nAgArjunane pahoMcADI ane A rIte ekabIjAno paricaya thatAM nAgArjuna pAdaliptanI pAse AvIne temanI sevAmAM rahyo. pAdaliptane pAdalapanI siddhi hatI, teo auSadhiono page lepa karIne AkAzagamana karatA hatA, nAgArjunane e ja siddhinI ghaNI jarUrata hatI, te AcAryanI khAsa sevAmAM rahyo ane lepavALA paga dhoto ane rasa gaMdha AdithI lepanI auSadhione oLakhato. Ama karatAM tene AMzika saphaLatA maLI ane AcAryanI prasannatA thatAM tene saMpUrNa lepaAmnAya prApta thayo. nAgArjune potAnA guru pAdaliptanA smaraNarUpe zatruMjayanI talATImAM 'pAdaliptapura' nAmanuM nagara vasAvyuM ane zatruMjayanI upara jinacaitya karAvIne temAM mahAvIranI pratimA sthApana karI, ane temAM ja pAdaliptasUrinI mUrti paNa sthApana karI. pAdaliptasUrie A mahAvIranI mUrti AgaLa stutirUpe "gAtAjualeNa' ityAdi stotra banAvyuM jemAM temaNe gupta rIte suvarNa siddhino AmnAya gopalo paNa Adhunika manuSyo te samajI zakatA nathI. pAdalipta giranAra parvata nIce killAnI pAse neminAthanA caritranuM vyAkhyAna karyuM hatuM, je sAMbhaLIne nAgArjune temAM varNavyA pramANe tyAM dazArDamaDDapa, ugrasenano mahela, anya makAna, vivAhamaMDapa ane corI Adi sarva dazyo kautukALuM banAvarAvyAM je hajI paNa tyAM jovAmAM Ave che. e ja samayamAM pRthvI pratiSThAna nagaramAM cakravartI sarakho sAtavAhana rAjA rAjaya karato hato, bharUcamAM A vakhate kAlakAcAryanA bhANeja balamitranuM rAjaya hatuM. sAtavAhane balamitra upara caDhAI karI, bAra varSa sudhI laDAI thaI chatAM nagara maLyuM nahi, tyAre sAtavAhanano maMtrI-je pAdaliptasUrino ziSya hato-bhAgavatano veSa karIne nagaramAM gayo ane laDAI cAle tyAM sudhI dhArmika sthAno karAvavA ane samarAvavAno balamitrane upadeza karyo. rAjAe tenA upadeza pramANe cAlIne khajAno khAlI karI nAMkhyo. pariNAme sAtavAhane killo grahaNa karyo ane rAjAne daNDa karIne potAnA dezamAM gayo. eka avasare sAtavAhananI sabhAmAM ja zAstrasaMkSepa kavi AvyA ane te cAre jaNe maLIne eka zlokamAM cAra zAstrono sAra rAjAne saMbhaLAvyo te A pramANe - "nI lona mAyA, patnaH prAinAM tyAM ! bRhaspatiravizvAsaH, pAJcAlaH strISu mArdavam // " Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAdaliptasUri arthAt--Atreya paMDite kahyuM-pAcana thayA pachI bhojana karavuM te vaidyakano sAra che. kapila kahe--prANionI dayA karavI te dharmazAstrano sAra che. bRhaspati kahe--koIno vizvAsa na karavo te rAjanIti zAstrano sAra che. ane pAMcAla vidvAna kahe-srIone viSe komalapaNuM rAkhavuM te kAmazAstrano sAra che.' paNDitonA A vaktavyanI rAjAe prazaMsA karIne temane dAna ApyuM, paNa rAjAnA parivAre paNDitonI prazaMsA na karI, paNDitoe A viSe rAjAne pUchyuM; rAjAe bhogavatI gaNikAne paNDitonI stuti karavA kahyuM, paNa teNIe kahyuM ke huM pAdaliptasUri sivAya bIjA koInI stuti karatI nathI, Ama kahIne teNIe A pAdaliptanA guNonI stuti karI. e sAMbhaLI rAjAnA saMdhivigrahika zaMkare irSyA karIne kahyuM ke AkAzamAM uDavuM emAM kaMI mahatva nathI. e kAma to popaTa vigere pakSio paNa kare che; paNa je marIne jIvatA thAya temanuM ame pAMDitya kabula karIe, A sAMbhaLI bhogavatIe kahyuM--A vAta paNa te mahAtmAmAM saMbhavita che. * sAtavAhane e pachI kRSNane pUchIne pAdaliptane mAnakheTathI pratiSThAnapura bolAvyA, ane mahotsava pUrvaka nagara praveza karAvyo. bRhaspati paMDite pAdaliptanI parIkSA mATe garama karela ghIthI bharIne kaccoluM temanI pAse mokalyuM; pAdalipte te ghImAM sUI thaMbhAvIne pAchuM mokalyuM je joIne bRhaspati khinna thayo. 15 pAdalipte rAjAnI AgaLa potAnI taraMgalolA (taraMgavatI) kathAnuM vyAkhyAna karyuM. je sAMbhaLI pAMcAla kavine ghaNI IrSyA thaI, teNe kahyuM : bairA ane chokarAMo samaje evI prAkRta bhASAmAM banAvelI A kathA paNDitonuM manoraMjana kare tema nathI. ekavAra pAdalipte prANa kapALe caDhAvIne potAnuM kapaTamRtyu batAvyuM, lokomAM temanuM mRtyu thayAnA samAcAra phelANA ane mAMDavImAM zarIra sthApana karIne sAdhuo uThAvIne paraThavavA cAlyA. vAjiMtra zabdapUrvaka mAMDavI pAMcAla kavinA gharanI AgaLa thaIne cAlI te veLA pAMcAle pAdaliptanA maraNa nimitte potAno zoka pragaTa karyo ane kahyuM - "sIsaM kaha vi na phuTTaM, jamassa pAlittayaM harantassa / jassa muhanijjharAo taraMgalolA naI vUDhA '' pAMcAlanA A kathana pachI tarata ja AcArya bolyA - 'pAMcAlanA satya kathanathI huM pAcho jIvato thayo chuM,' A banAvathI loko ghaNA harSita thayA ane IrSyALu pAMcAlanI nindA thaI, rAjA paNa A guNadveSI kavi upara gusse thayo paNa AcArye tene zAnta karyo. karyo. pAdaliptasUrie dIkSA ane pratiSThAvidhi viSayaka "nirvANa kalikA" nAmano grantha racyo, jyotiSa viSayamAM "praznaprakAza" nAmanA graMthanuM nirmANa karyuM. prabandhamAM A be ja granthono ullekha che chatAM sUtronI cUrNiomAM pAdaliptakRta "kAlajJAna" nAmanA graMthano aneka sthaLe ullekha Ave che. pAdaliptanA gRhastha ziSya nAgArjunanA grantho viSe ahIM ullekha nathI. paNa 'yogaratnAvalI' 'yogaratnamAlA,' 'kakSapuTI' Adi grantho nAgArjuna kRta manAya che. pAdaliptasUrie antima samayamAM zatruMjaya upa2 32 batrIza divasanA upavAsa karIne svargavAsa prApta Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra upara pramANe pAdalipta prabaMdhamAM pAdalipta uparAnta rUdradevasUri, zramaNasiMhasUri, AryakhapaTa ane upAdhyAya mahendra A 4 prabhAvakonuM paNa varNana ApyuM che. AmAM rUdradeva ane zramaNasiMhano pAdaliptasUrinI sAthe sIdhI ke ADakataro kazo saMbandha nathI, mAtra eTalo ja A sthaLe saMbaMdha batAvyo che ke je vakhate pAdalipta mAnakheTa gayA che te ja vakhate A baMne AcAryo paNa tyAM gayA hatA. e sivAya pAdaliptanI sAthe emano kaMI paNa prasaMga jaNAto nathI. AryakhapaTa ane mahendranI sAthe paNa pAdaliptano viziSTa saMbaMdha jaNAto nathI, AmAM Apela Arya khapaTanI hakIkata eka svataMtra prabaMdha che ane A AkhA prabaMdha daramiyAna pAdaliptano kyAMye nAmollekha paNa nathI. chevaTe e prabaMdha pUro karIne pachI lakhyuM che ke AcArya pAdaliptasUrie camatkArapUrNa zAstronuM adhyayana pUrvokta guru (khapaTa)nI pAse karyuM hatuM. e uparAMta mahendrano saMbaMdha jaNAvanAro eka A paNa ullekha che ke "mahendra pATaliputranA brAhmaNone baLajabarIthI dIkSA ApavAnA kAraNe bharUcanA brAhmaNo jainonA dveSI thayA hatA. jethI tyAMnA saMghe pAdaliptasUrine tyAM bolAvyA hatA" ATalA saMbaMdha baMjaka ullekha sivAya pAdaliptanI sAthe AryakhapaTa tathA temanA ziSya mahendrano saMbaMdhadyotaka koI prasaMga nathI. A uparathI A pAMce prabaMdhanAyaka AcAryo sama sAmayika haze ke bhinnakAlIna te kahI zakAya tema nathI. pAdalipta ke bIjA koIpaNa AcAryanA sattA samaya viSe prabaMdhakAre ullekha karyo nathI, paNa e pachInA vijayasiMhasUrinA prabaMdhamAM AryakhapaTano astitva samaya batAvanArI nIcenI AryA ApI che - "zrI vIramaktitaH zata-cataSTaye catarazIti saMyakte / varSANAM samajAyata, zrImAnAcAryakhapaTa guruH // " AmAM vIra saMvata 484mAM AryakhepaTa thayA ema lakhyuM che. paNa kharuM jotAM A varSa khapaTanA svargavAsanuM hovuM joIe; jo ukta padyamAM batAvela samaya ane amArI kalpanA satya hoya to AyakhapaTano samaya bharUcanA balamitra, bhAnumitranA pAchalA samayamAM ane nabhasenanA prAthamika samayamAM Ave che. bharUca upara pratiSThAnanA sAtavAhananI caDhAI viSe A prabaMdhamAM je varNana ApyuM che teno saMbaMdha paNa pAdaliptanA samayanI sAthe nahi paNa AyakhapaTanI sAthe ja saMgata thAya che, kAraNa ke balamitranA samayamAM AryakhapaTanuM astitva hatuM eTaluM ja nahI paNa AryakhapeTanuM mukhya sthAna paNa bharUca ja hatuM. sAtavAhananA maMtrIne pAdaliptano ziSya kahevA karatAM AyakhapaTano ziSya kahevo vadhAre saMgata che. AryakhapaTano vidyAsiddha tarIke nizIthacUrNimAM be sthaLe nirdeza che. tema bIjA paNa prAcIna sAhityamAM AryakhapaTanuM pUrvAcArya tarIke varNana hovAthI emAM zaMkA nathI ke e mahApurUSa ghaNA junA che. emanA samayamAM pATaliputramAM dAhaDa nAmano mithyASTi rAjA hovAnuM ane teNe brAhmaNone praNAma karavA jaina zramaNone AjJA karyAnuM varNana prabaMdhamAM Ave che, A hakIkata paNa aitihAsika satyanuM pratipAdana karanArI jaNAya che. e samayamAM pATaliputramAM zuMgavaMzanuM rAjaya hatuM, te vaMzanA rAjAoe jaina ane bauddha dharmano nAza karI vaidika dharmanI unnati karavAnA aneka upAyo karyA hatA ane temAM teone saphaLatA paNa maLI hatI. seMkaDo varSothI magadhamAM daDhamULa thaela jaina ane bauddha dharmanI jaDo e vakhate DhIlI thaI hatI ane brAhmaNonuM prAbalya vadhyuM hatuM. Azcarya nathI ke "dAhaDa' te A vaMzano chello rAjA "devabhUti' hoya ane potAnA pUrvajonI karaNInuM Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAdaliptasUri anukaraNa karavA eNe brAhmaNone praNAma karavAno jaina zramaNone hukama karyo hoya. zuMga devabhUti je samaye pATaliputramAM rAjaya karato hato te ja samaye bharUcamAM balamitranuM rAjaya hatuM ane AyakhapaTa ane temanA ziSya mahendra tyAM vicaratA hatA. A uparathI jaNAze ke AyakhapaTa ane mahendranI vidyamAnatA vikramanA pahelA saikAmAM ane enAthI paNa kaMIka pUrvanA samayamAM hatI. - pAdaliptanI prAthamika avasthA, mathurAmAM ane pATaliputramAM vyatIta thAya che ane teo potAnI vidyAzaktithI pATaliputranA murUDurAjanuM dhyAna potAnI tarapha AkarSe che, te pachI e kRSNarAjanA mAnakheTamAM lAMbA samaya sudhI rahe che ane chevaTe pratiSThAnapuramAM potAnA guNono prakAza karIne kAThiyAvADa tarapha jAya che ane atte tyAM ja AyuSya pUrNa kare che. pAdaliptanA jIvananA A bhinna bhinna saMbaMdhone jarA tapAsIe. * e AcAryanA gurU ayodhyA ane mathurA tarapha adhika rahetA hatA. AthI jaNAya che ke uttara hindamAM jainonI jAhojalAlInA samayamAM pAdaliptano janma thayo hato. AthI pAdalipta vikramanI pAMcamI sadInI pahelAMnA AcArya hatA e nizcita che, have pAMcamA saikAnI pUrve kayA samayamAM thayA te vicAra karavAno rahyo. prabandhamAM temaja aneka cUrNi Adi prAcIna granthomAM lakhyA pramANe pAdaliptasUri pATaliputranA murUDa rAjAnA mAnItA vidvAna hatA. muruDa e zakabhASAno zabda che ane eno artha "svAmI' evo thAya che. kuzanavaMzI rAjA kaniSka ane enA vaMzavAlAone atrenA loko "murUgDa' nA nAmathI oLakhAtA hatA. bhAratavarSamAM kuzAnavaMzanuM rAjaya vikrama saMvata 97 thI 283 sudhI rahyuM hatuM, paNa pATaliputra upara emanI sattA kaniSkanA samayamAM thaI hatI e matane satya mAnIe to pATaliputramAM vikrama saMvata 177 pachI ane 219 nI vacce murUnDa rAjaya thayuM ema mAnavuM joIe je yurUnDa pATaliputramAM rAjya karato hato ane jenI sabhAmAM pAdaliptasUrinuM mAna hatuM te murUDa kaniSka pote to hovAno saMbhava nathI, kemake te potAnI rAjadhAnI pezAvaramAM raheto hato jayAre pATaliputramAM tenI ja jAtano teno sUbo raheto hato. purANomAM magadhanA rAjA tarIke vizvasphaTika, vizvapharaNi, vizvarji ityAdi nAmothI je baliSTha vyaktinuM varNana karyuM che te murUnDanA nAmathI oLakhAtA kaniSkanA A sUbAnuM ja hovuM joIe, ema amAruM mAnavuM che. vidyAvAridhi bAbU kAzI prasAdajI jAyasavAlanA mata pramANe AnuM zuddhanAma "vinaspharNi' hatuM; paNa A videzI nAmane bagADIne purANakAroe vicitra banAvI dIdhuM che, A vinarNi murUgDanI ja rAjasabhAmAM pAdaliptano praveza haze ema anumAna karI zakAya, ane jo A anumAna kharUM hoya to pAdaliptanuM astitva vikramanA bIjA saikAnA antamAM ane trIjA saikAnA pUrvArdhamAM hovAnuM siddha thaI zake. pAdaliptanA dIkSAguru AryanAgahasti hatA, nandInI sthavirAvalImAM AryanAgahasti vAcakanuM varNana che, to sthavirAvalInAM krama pramANe A AcArya 22 mAM puruSa hatA, yugapradhAna paTTAvaliomAM paNa 22mAM yugapradhAna tarIke nAgahastine gaNAvyA che ane temano astitva samaya vikrama saMvata 151 thI 219 sudhImAM batAvyo che, ane upara jaNAvyA pramANe pAdaliptano samaya paNa lagabhaga e ja arasAmAM Ave che. kalpacUrNi vigeremAM pAdaliptane paNa "vAcaka' e padavInI sAthe ullekhyA che. nandIvALA vAcaka ane yugapradhAna nAgahasti e baMne eka ja hatA ane e ja nAgahasti vAcaka pAdaliptanA gurU hatA ema mAruM mAnavuM che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra - pAdaliptane 10 varSanI choTI avasthAmAM ja AryanAgahastie potAnA paTTaghara tarIke pasaMda karIne AcAryapada ApI dIdhuM hatuM. AthI jaNAya che ke te vakhate AryanAgati sthavira adhika vRddha thaI gayA haze ane jo A anumAna kharUM hoya to saM. 219 mAM nAgahasti ane kaniSka AyuSya pUrNa karyuM te vakhate pAdalipta yuvAvasthAmAM pahoMcyA haze. pAdalipta jyAre pahela vahelA pATaliputramAM murUnDanI sabhAmAM gayA hatA te vakhate teo ghaNI choTI avasthAmAM hatA ema varNano uparathI paNa jaNAya che. A badhA saMyogo jotAM pAdaliptano samaya moDAmAM moDo vikrama saMvat 216 pachI zarU thayo ema mAnI zakAya. paNa jo emanI dIkSA pachI emanA guru AyanAmahastI 10-15 varSa sudhI jIvita rahyA hoya to pAdaliptanI dIkSA trIjA saikAnA prAraMbhamAM thaI mAnI zakAya. A samaya nirdhAra uparathI pAdaliptasUri AyakhapaTanA samakAlIna thaI zakatA nathI jevA ke prabaMdhakAre jaNAvyA che. have pAdaliptasUrinI sAthe mAnakheTa nagaranA rAjA kRSNano saMbaMdha tapAsIe. prabandhamAM jaNAvyA pramANe pAdaliptasUri kRSNarAjanA AgrahathI mAnakheTamAM vadhAre rahyA hatA. itihAsamAM mAnakheTa ane kRSNarAjanI hakIkata to maLe che; paNa e kRSNano samaya ghaNo arvAcIna che. mAnakheTa (je Aja kAla nijAma rAjyamAM mAlakheDa e nAmathI prasiddha che) nA rAjA kRSNa pahelAMno samaya vikrama saMvata 871 thI 933 sudhImAM manAya che ane AvI sthitimAM pAdalipta ane mAnakheTanA kRSNarAjanuM samakAlInapaNuM koIpaNa rIte saMbhavita nathI. tethI pAdaliptanA samayanuM mAnakheTa ane kRSNarAjanuM itihAsa prasiddha mAnakheTa bhinna hovA joIe paNa jo tema na hoya to kRSNarAjanA samayanA pAdalipta koI judA ja pAdalipta hovA joie ane Ama mAnavAmAM paNa pramANa na hoya to pAdaliptasUrie kRSNarAja ke tenA mAnakheTane najare joyuM nathI ema ja kahevuM joIe, pAdaliptasUri pratiSThAnapura gayA hatA emAM zaMkA jevuM nathI, A samaye pratiSThAnamAM sAtavAhananA vaMzajonuM rAjya hatuM ane saMbhava pramANe te kALamAM tyAM gautamIputra yajJazrI zAtakarNi athavA zAtakarNi trIjAnuM rAjya haze. pAdalipta bharUcamAM gayA hoya to emAM paNa zaMkA karavAnuM kAraNa nathI, paNa te mahendropAdhyAya brAhmaNone baLAtkAre dIkSA ApI te nimitte jAgela brAhmaNonA virodhane dabAvavA mATe AvyA hatA e mAnavAmAM jarUrI vicAra karavo paDe che, kAraNa ke brAhmaNonI dIkSAne te vakhate lagabhaga 250 varSa jeTalo samaya vyatIta thaI gayo hato. ATalA lAMbA samaye ukta kAraNathI jaino sAthe brAhmaNone virodha jAge e jarA vicAraNIya viSaya A badhA vivecana uparathI jaNAze ke A prabaMdhamAM varNavelA bIjA mahApurUSono pAdaliptasUrinI sAthe saMbaMdha ke samakAlInatA hovAmAM kaMI paNa pramANa nathI, AryakhapaTano samaya to khullI rIte pAdaliptana samayathI lagabhaga 200 thI 250 varSa jeTalo pahelAno Thare che tethI khapaTanI pAse pAdalipta camatkArika zAstro bhaNyAnI vAta nirAdhAra Thare che. prabaMdhamAM pAdaliptanA guru AryanAgahastinA gacchano ullekha karyo che, jeno Azaya e che ke "namivinami vidyAdharonA vaMzamAM pUrve kAlakAcArya thayA tethI temano gaccha vidyAdhara nAmathI prasiddha thayo jemAM AryanAgahasti thayA.' Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayasiMhasUri e ja granthakAra vRddhavAdinA prabaMdhamAM lakhe che ke "pAdalipta prabhu ane gurU vRddhavAdI vidyAdhara vaMzanA hatA e vAta giranAranA eka maThanI prazasti uparathI lakhI che." kAlakAcAryathI 'vidyAdhara" gaccha nIkaLyAnI vAta dattakathAthI adhika prAmANika jaNAtI nathI ane giranAranI prazasti Aje vidyamAna nathI eTale e upara paNa bahu vajana na mUkI zakAya; chatAM e vAta mAnI laIe ke pAdaliptanI guru paraMparAnI sAthe vidyAdhara zabdano prayoga thato hato, paNa e prayoga kevI rIte thato ? zAkhA tarIke, kula tarIke ke gaccha tarIke ? kalpavirAvalInA lekha pramANe AryasuhastInA ziSya yugala susthita-supratibaddhathI nikaLela koTikagaNanI eka zAkhAnuM nAma "vidyAdharI' hatuM, je e ja sthavira yugalanA ziSya 'vidyAdhara gopAlathI prakaTa thaI hatI ane vajasenanA ziSya "vidyAdhara' thI vidyAdhara kula'nI utpatti thayAno paNa lekha che. A vidyAdhara sthavira paTTAvalionI gaNanA pramANe vikrama saMvata 150 nA varSamAM zrI vajasenanA paTTadhara thayA hatA ane e ja varSamAM AryanAgahasti vajasena pachI yugapradhAna banyA hatA ane 69 varSa paryanta yugapradhAna pada para rahyA hatA. AthI e AcArya vidhAdharanA samakAlIna hovA chatAM vidyAdhara karatAM avasthAmAM ane jJAnamAM adhika sthavira haze ema jaNAya che. A saMyogomAM AryanAgahasti vajana ziSya "vidyAdharathI prasiddha thayelA vidyAdhara kula' nA hovA saMbhavatA nathI, tyAre have emane vidyAdhara gopAlanI 'vidyAdharI zAkhA" nA ja sthavira gaNavA yuktiyukta gaNAya che. prAcIna samayanI keTalIka zAkhAo kAlAMtare 'kula' nA nAmathI prasiddha thaI ane pachInA samayamAM kulo "gaccho' nA nAmathI prasiddha thayAM e ja hakIkata AryanAgahastinA 'vidyAdhara gacchanA saMbaMdhamAM paNa banavA pAmI lAge che. ghaNA junA kALamAM e "vidyAdharI' zAkhA haze ane kALAntare te zAkhA maTIne "kula' nA nAmathI paNa prakAzamAM AvI haze, ane chevaTe kulanuM paNa nAma choDIne "gaccha" nuM nAma dhAraNa karyuM haze ema lAge che A uparathI pAdaliptasUrine (vidyAdhara) kulanA athavA vidyAdhara vaMzanA kahIe to kaMI paNa harakata nathI. che 6. zrI vijayasiMhasUri vijayasiMhasUrinuM vRttAnta prabandhakAre sAMbhaLIne lakhyuM haze ema prabandhanA prAraMbhika lekha uparathI jaNAya che ane e ja kAraNe emanA mAtA pitA, janmabhUmi ane gurU Adi vAtono kaMI paNa ullekha karyo nathI. mAtra eTaluM ja lakhyuM che ke "e siddha mahAtmA bharUca nagaramAM AryakhapatanA vaMzamAM thaI gayA che' ane e ja prasaMgathI bharUcanA prAcIna ItihAsa azvAvabodha tIrthanI utpatti ane zakunikA vihAranuM vRttAnta lakhyuM che, A badhI hakIkata paurANika DhabanI hovAthI emAM aitihAsika carcAne avakAza nathI; chatAM eTaluM to kharUM che ke bharUcamAM ghaNA ja prAcIna kAlathI vIsamA tIrthaMkara munisuvratanuM tIrtharUpa caitya hatuM je prathama azvAvabodha' e nAmathI oLakhAtuM hatuM ane siMhala rAjAnI putrI sudarzanAe teno jIrNoddhAra karAvIne zakunikA vihAra' e nAma pADyuM hatuM. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20. zrI prabhAvaka caritra te pachI saMprati rAjAe e tIrthano jIrNoddhAra karAvyo hato ane e kAryamAM bannaroe upasarga karyo jenuM nivAraNa guNasundara ziSya kAlakAcAryuM karyuM hatuM. te pachI siddhasena divAkaranA upadezathI vikramAditya rAjAe e tIrthano uddhAra karyo hato. vIra saMvata 484mAM A tIrthamAM AryakhapaTa nAmanA AcArya thayA jemaNe bauddha vyantara ane bauddha darzanionA kabajAmAMthI A tIrtha choDAvyuM. vIra saMvat 845mAM valabhIno bhaMga turUSka lokoe karyo ane te pachI te bharUcano nAza karavA AvatA hatA, paNa sudarzanA devIe temane pAchA haThAvyA. vIra saMvata 884mAM malavAdIe bauddha ane temanA vyantaro upara jIta meLavI. sAtavAhana nAmanA rAjAe A tIrthano jIrNoddhAra karAvyo ane pAdalipta sUrie enA dhvajadaNDanI pratiSThA karI. AryakhapaTanA vaMzamAM thayela A. vijayasiMhasUrie saMyamoddhAra (kriyoddhAra) karIne zatruMjaya, giranAra AdinI tIrthayAtrA nimitte kAThiyAvADa tarapha vihAra karyo, te velA temane giranAra upara aMbAdevIe prasanna thaIne siddhaguTikA ApI hatI. eja prasaMge ambAdevInA pUrva bhavanI kathA paNa lakhI che. vijayasiMhasUrie svaracita "nemiH samAhitadhiyAM" A padathI zarU thatA stotrathI giranAra upara neminAthanI stavanA kIdhI hatI te pachI teo vihAra karatA pAchA bharUca AvyA hatA. eka divase bharUcamAM Aga lAgI jethI lagabhaga AkhuM zahera baLIne bhasma thayuM, emAM munisuvratanuM prasiddha zakunikAvihAra caitya ane temAMnI pASANa ane pItala vagerenI mUrtio paNa baLI gaI, phakta eka munisuvratanuM mULabiMba akhaMDita rahyuM. A nagaradAhamAM baLela caityano punarUddhAra karavA mATe vijayasiMhasUrie nagaramAMthI 5000 pAMca hajAra rUpiyA ekaThA karyA ane zilpIone rokIne zreSTha kASThanuM daheruM taiyAra karAvyuM ane te ati jIrNa thayuM tyAre udayana maMtrInA putra aMbaDe A caityano jIrNoddhAra karAvIne saMvat 1116mAM prasiddha AcArya hemacandrasUrinA hAthe pratiSThA karAvI. e pachI vijayasiMhasUrinA svargavAsanuM sUcana karIne granthakAra kahe che ke hajI paNa emanA vaMzamAM prabhAvaka AcAryo utpanna thAya che. have A prabandhamAMnI keTalIka ghaTanAo viSe vicAra karIe. saMprati rAjAe zakunikAvihArano jIrNoddhAra karAvyo te vakhate guNasuMdaranAM ziSya kAlakAcAryanI vidyamAnatA A prabandhanA lekhake jaNAvI che. paTTAvaliomAM saMpratino svargavAsa vIra saMvat 295 athavA 293 mAM hovAno ullekha maLe che. jyAre yugapradhAna paTAvalionI gaNanA pramANe kAlakAcArye vI. saM. 300mAM dIkSA lIdhI ane 336mAM te yugapradhAna thayA hatA. AvI rIte saMpratinA maraNa pachI 5-7 varSe kAlakanI dIkSA thavAthI saMpratinA samayamAM temanI vidyamAnatA saMbhavatI nathI, paraMtu amArI gaNanA pramANe saMprati vI. saM. 295mAM gAdIe beTho hovAthI kAlaka sAmAnya zramaNAvasthAmAM tenA samakAlIna hoI zake. zakunikAvihArano uddhAraka vikramAditya ane tenA upadezaka AcArya siddhasenadivAkaranA samaya paratve Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayasiMhasUri vRddhavAdi prabandhamAM vizeSa uhApoha karavAmAM Avaze, jijJAsuoe emanI samaya viSayaka vicAraNA te prabandhamAM jovI. vIra saMvat 484mAM AryakhapaTa thayAno ullekha che te AryakhapaTano svargavAsa sUcaka che, eTale vI. saM. 484mAM AryakhapaTa svargavAsI thayA ema samajavAnuM che. vIra saMvatu 84pamAM valabhIno turakoe bhaMga karyo ema prabandhakAre jaNAvyuM che, paraMparAgata "aThahi paNayAla valakhio" A gAthAmAM paNa valabhIno bhaMga vIra saMvat 845 mAM ja thayo jaNAvyo che, paNa Adhunika vidvAno A varSa vIrasaMvatanuM nahIM paNa vikrama saMvatanuM che ema jaNAve che, ane kahe che ke vikramanI saMvata 823 pachI Arabone hAthe valabhIno nAza thayo hato.' paNa amAruM nizcita mAnavuM che ke uparyukta valabhIbhaMga sUcaka varSa vIrasaMvatanuM ja che ane A valabhIbhaMga te turUSkakRta nahi paNa rAjA kanakasena kRta pahelo valabhIbhaMga che. karnala TaoNDanA lakhavA pramANe sUryavaMzano kanakasena rAjA vikrama saMvat 200 athavA 201mAM potAnI rAjadhAnI ayodhyA choDIne gujarAta tarapha Avyo hato, paNa huM dhAruM chuM ke A kanakasena guptavaMzI rAjAono senApati haze ane caMdragupta prathama gAdIe beTho teja varSamAM athavA to tenA pahelA varSamAM teNe guptarAjaya taraphathI gujarAta upara caDhAI karIne valabhIno kabajo karyo haze. je prasaMgane jaina lekhakoe prAcIna gAthAomAM 'valabhIbhaMga tarIke varNavyo che ane e ghaTanAnuM nirvANa saMvatanuM 845muM varSa gaNAvyuM che. A kanakasena te purANomAM strI rAjayano bhoktA kanaka kahyo che - te ja jaNAya che. viSNupurANamAM kanakane "airAjya" ane "muSika' dezano bhoktA kahyo che. brahmAMDa purANamAM ene "strI rASTra' ane 'bhojaka' dezano bhoktA lakhyo che, tyAre vAyu purANamAM "strI rASTra ane 'bhakSyaka'no bhoktA jaNAvyo che, mArA mata pramANe "arAjaya" athavA "strI rASTra' e kAmarUpa dezanAM nAmo nahi paNa saurASTranA apabhraSTa rUpo che, ane 'bhojaka" tathA "muSika janapada' e vaDanagara ane enI AsapAsanA pradeza mATe vaparAyela prAcIna nAmo haze, kanakasene e ja pradezone jItIne tyAM zahero vasAvyAM hatAM. A vijetA kanakasena mUlamAM gukhono senApati haze paNa pAchaLathI AvA mahAnuM parAkramonA badalAmAM ene potAnA svAmI taraphathI vijita pradezo bhogavaTAmAM maLyA haze. vikrama saMvatu 593 sudhI enA vaMzajo senApati' ane 'mahAsAmaMta'nAM birudo dhAraNa karatA hatA. AthI paNa amArA uparanA anumAnane puSTi maLe che. valabhImAM gupta saMvata valabhI saMvanA nAmathI pracalita thayo. A uparathI paNa jaNAya che ke kanakasena guptono senApati ja haze ane teNe gupta saMvatanA prAraMbha kAlamAM valabhIne jItIne tyAM te saMvatsara calAvyo haze; paNa valabhInI rAjayakrAMtinuM ane guptasaMvatanuM eka ja varSa hovAthI te saMvat valabhInA rAjyakrAnti sUcavanAra "valabhI saMva'nA nAmathI prasiddha thaI gayo haze. e ja valabhIno bIjIvAra vi. saMvata 824nI AsapAsamAM mleccha athavA Arabone hAthe bhaMga thayo lAge che, paNa prathama ane bIjA bhaMganI bhinnatA na samajavAthI pAchaLanA lekhakoe baMne bhaMganuM ekatra varNana karI dIdhuM che, paNa kharI vAta to e che ke je vIra saMvat 845mAM valabhIbhaMga thayo hato te mleccha kRta nahi paNa senApati kanakasenakRta hato ane je sAtamA zIlAdityanA samayamAM valabhIno bIjIvAra bhaMga thayo hato te vIra saMvatu 845mAM nahi paNa vi. saMvata 823 pachI najIkanA samayamAM thayo hato. vIra saMvatu 884mAM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra malavAdie bauddhone jItyAnuM prabandhakAre eka padyamAM varNana ApyuM che, paNa Adhunika vidvAno mallavAdIne vikrama saMvata 884mAM thayA mAne che; kAraNa ke mallavAdie dharmottaranA nyAyabindu upara TippaNa lakhyuM che ane dharmottarAcAryanI sattA samaya vikrama saMvatuM 904 nI AsapAsamAM gaNAya che. paNa atre je saMvata malavAdInI jItano Apyo che te to vIra saMvata ja che, kAraNa ke A prasiddha mallavAdIne vikramanI navamI sadImAM koI rIte mukI zakAya tema nathI; kemake vikramanA AThamA zatakanA prasiddha AcArya haribhadrasUri potAnI kRti anekAnta jayapatAkAmAM aneka sthaLe malavAdIno nAmollekha kare che, jo malavAdIne navamI sadInI vyakti mAnI levAmAM Ave to haribhadra karela temanA nAmanirdezano samanvaya koIrIte thaI zake nahi. AthI malavAdIno samaya vIra saMvat 884nI AsapAsa mAnavo e ja yukti saMgata che. tyAre have malavAdIe dharmottaranA grantha upara TippaNa kema lakhyuM? e praznanuM nirAkaraNa karavuM rahyuM. vAdIdevasUrinA syAdvAdraratnAkara uparathI vRddhadharmottara ane laghudharmottara ema dharmottara nAmanA be bauddhAcAryo thaI gayA lAge che. teja rIte huM dhAruM chuM ke "malavAdI' nAmathI paNa traNa jaina AcAryo thaI gayA che. prathama malavAdI ke je bauddhavijetA tarIke prasiddha che ane jemano haribhadrasUrie potAnA granthamAM bahumAnapUrvaka nAmollekha karyo che te vIra saMvata 884nI AsapAsamAM thayA. bIjA malavAdI vikramanI dazamI sadInA antamAM thayA ke jemaNe laghudharmottaranA nyAyabinduupara TippaNa banAvyuM. trIjA malyavAdI vikramanI teramI sadImAM thayA ke jemanI kavitAnI maMtrI vastupAla jevA vidvAne prazaMsA karI hatI. zakunikAvihAra tIrthano uddhAraka sAtavAhana pAdaliptano samakAlIna yajJazrI zAtakarNi athavA trIjo zAtakarNi haze, pAdaliptanA samayano vicAra temanA prabandhanA vivecanamAM karyo che. A prabandhanA caritranAyaka vijayasiMhasUrinA astitva samaya viSe prabandhamAM kaMI paNa ullekha ke sUcanA nathI tethI temanA samaya viSe vicAra karavo muzkela che, paNa emaNe je bharUcamAM munisuvratanuM kASThamaya caitya karAvyuM hatuM teno ati jIrNAvasthAmAM saM. 1116mAM aMbaDe jIrNoddhAra karAvyAno AmAM lekha , AthI anumAna karI zakAya ke aMbaDathI A AcArya vadhAremAM vadhAre 250 thI 300 varSa pUrvenA hoI zake ane jo A kalpanA mAnavAyogya hoya to vijayasiMhasUrino samaya-vikramanI dazamI sadIthI pahelAMno mAnI zakAya nahi, chatAM emanA samaya viSenI koIpaNa kalpanA aTakathI vadhu vajanadAra gaNAya nahi. e nAmanA bIjA paNa aneka AcAryo thaI gayA che, paNa AmAMthI koIpaNa dazamI sadInI pUrve-thayAnuM pramANa maLatuM nathI. e AcArya nemistava' uparAnta koI granthanI racanA karyAno prabandhamAM ullekha nathI, pratikramaNacUrNi nAmano grantha vijayasiMhasUrikRta gaNAya che ane enA kartAno samaya dazamI sadI hovAnuM paNa yAda che; chatAM te granthakAra ane prastuta AcArya eka che ke bhinna te kahevuM muzkela che; kemake A vakhate te grantha ke te viSe lakhelI kephiyata amArI pAse nathI. bharUca e vidyAdhara kulanA AcAryonuM mukhya mathaka hoya tema A prabandha uparathI spaSTa jaNAI Ave che. AryapaTanA samayathI e kSetra vidyAdhara kulanuM cAlyuM AvatuM hatuM ane prabandhakAra kahe che tema temanA vakhatamAM (saM. 1334mAM) paNa e paramparAnA AcAryo A kSetramAM vidyamAna hatA. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jIvadevasUri S che. zrI jIvadevasUri che che. AcArya jIvadeva vAyaDanivAsI vAyaDajJAtIya zeTha dharmadevanA putra hatA. emanI mAtAnuM nAma zIlavatI hatuM. jIvadevanuM gRhAzramanuM nAma mahIdhara hatuM, emane eka mahIpAla nAme choTo bhAI hato je ghaNe bhAge dezAntaramAM ja pharyA karato hato. " mahIdhare vAyaDagacchanA AcArya jInadattasUrinI pAse dIkSA lIdhI ane bhaNI gaNIne gItArtha thatAM, AcArya jInadattasUrie emane AcArya pada ApIne potAnI zAkhAne anusAre "rAzilasUri' e nAma pADIne potAnA paTTadhara banAvyA ane pote paraloka sAdhana karyuM. - mahIpAlane paNa rAjagRha nagaramAM digambarAcArya zrutakIrtie dIkSA ApIne enuM "suvarNakIrti' e nAma pADyuM. suvarNakIrti paNa zrutakIrtinA paTTadhara ziSya thayA eTaluM ja nahi, paNa temaNe potAnA guru pAsethI apraticakrAvidyAno AmnAya ane parakAyapraveza vidyA prApta karI hatI. - rAjagRha taraphanA vyApArionA mukhathI mahIpAlanI mAtAe enI dIkSA zikSAnA samAcAra sAMbhaLyA ane te potAnA putrane maLavA nimitte rAjagRha tarapha gaI. potAnA be putromAM paNa digambara ane zvetAmbara ema be mata joI zIlavatIe suvarNakIrtine kahyuM "jina bhagavAnano ekaja mArga, temAM e bheda kevA? ane emAM sAco mArga kayo teno nirNaya amAre kevI rIte karavo? tamo baMne bhAI ekaThA thaIne kharA-khoTAno nirNaya karo ke jethI huM paNa te ja mArgano svIkAra karuM." potAnI mAtAnAM A vacanone anusAre suvarNakIrti vAyaDa tarapha AvyA. mAtAe baMne muniono AcAramArga ane tyAga vagere joyo ane zvetAmbara mArganuM vAstavikapaNuM jaNAtAM suvarNakIrtine zvetAmbara mArga grahaNa karavAno anurodha karyo. rAzilasUrie paNa temane samajAvyA je uparathI digambara munie vastrano svIkAra karI zvetAmbara mArgamAM praveza karyo. thoDA ja samayamAM A saMpradAyanA siddhAnto bhaNIne gItArtha thatAM rAzilasUrie potAnA bandha suvarNakIrti munine AcAryapada ApyuM ane potAnA uttarAdhikArI "jIvadevasUri' nAme paTTadhara ziSya banAvyA. jIvadevasUrinA ziSyanI ekavAra koI yogIe vAcA baMdha karI dIdhI hatI, tema ja eka vAra temanA samudAyanI sAdhvI upara yogacUrNa nAkhIne paravaza karI nAkhI hatI, paNa AcArye potAnI apUrva zaktinA prabhAve baMne sthaLe yogIno parAjaya karIne tene yogya zikSA karI hatI. e avasare ujjayanImAM vikramAditya rAjA rAjya karato hato, teNe saMvatsara calAvavA mATe pRthivInuM RNa cukAvavA nimitte dezodeza potAnA maMtrIone mokalyA, temAMthI 'liMbA" nAmano pradhAna vAyaDa paNa Avyo, tyAM teNe mahAvIranA maMdirane jIrNa dekhIne teno uddhAra karAvyo ane tenA dhvajadaMDanI pratiSThA vi. saMvata 7 mAM jIvadevasUrinA hAthe karAvI. vAyaDamAM eka 'lalla' nAmano koTidhvaja zeTha vasato hato, lalla brAhmaNono bhakta hato, teNe sUryagrahaNamAM eka lAkha rUpiyA dharmArtha karyA hatA ane te dravyathI teNe eka mahAyajJa zarU karAvyo hato, paNa pAchaLathI tenuM e kriyA uparathI mana uThI gayuM hatuM ane jIvadevasUrinA upadezathI te jainadharmI thaI gayo hato. dharmArtha karela Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra dravyamAMthI lagabhaga 50000 rUpiyA to yajJakriyAmAM kharcAI cukyA hatA ane bAkInAthI teNe 'pippalAnaka' nAmanA gAmamAM jainacaitya karAvavA mAMDela, paNa teTalAmAM tyAM Avela koI avadhUte te sthaLe strInuM zalya hovAnuM ane te kADhIne pachI deruM banAvavAnuM kahyuM. e uparathI thayela kAma pAchuM ukelavA mAMDyuM paNa te samayamAM te na ukelavA koI ajJAta Adeza thayo. A uparathI AcArye dhyAna karyuM. jethI eka devI pratyakSa thaIne kahevA lAgI ke 'huM kAnyakubjanA rAjAnI putrI hatI ane mane sukhaDImAM Apela A dezamAM sukhapUrvaka rahetI hatI, paNa mane 'A dezano mlecchothI bhaMga thaze' e bhaya lAgyo tethI huM kUvAmAM paDIne marI gaI ane A bhUminI adhiSThAyikA devI thaI chuM. A sthaLe mAruM ghaNuM dhana paDeluM che mATe atrethI zalya (asthi-hADakAM) nahi kADhavA dauM, paNa jIvadevasUrie teNIne tyAM bhuvanadevI tarIke sthApavAnI zarate zAnta karIne tenI anumatithI bhUmi zuddha karIne caitya taiyAra karAvyuM ane temAM bhuvanadevInI paNa deharI banAvI, te devI hajI paNa dhArmikothI pUjAya che. 24 jyArathI lallazeTha jaina thayo hato tyArathI ja vAyaDanA brAhmaNo tenA upara ane khAsa karIne jIvadevasUri upara dveSabhAva rAkhavA lAgyA hatA. pariNAme ekavAra temaNe eka mRtaprAya gAya jIvadevasUri Azrita mahAvIranA deharAmAM vALI dIdhI. prabhAta samayamAM sAdhuoe joyuM ke caityanA khAsa sthAnamAM marela gAya paDI che, temaNe e vAta jIvadevasUrine karI, je u52thI temaNe ekAntasthAnamAM besIne potAnA zarI2mAMthI prANa kADhI gAyanA zarIramAM pravezyA ane gAya tyAMthI uThIne brahmAnA maMdiramAM garbhagRhamAM jaIne pesI gaI ane te pachI nirjIva thaI gaI. A AzcaryakAraka ghaTanAnA samAcAra pUjArIe brAhmaNone kahyA, brAhmaNo ane sarva vicA2vAna manuSyone A ghaTanA eka utpAta jevI lAgI ane pahelA divase brAhmaNa juvAnoe je jainonI cheDachADa karI hatI tenuM ja e pariNAma hovAno temaNe nizcaya karyo ane jIvadevasUrine AvIne AjIjI karI ke A gAya jIvatI thaI uThIne bahAra jAya evo upAya karo, paNa jIvadeve temanA kahevA u52 bahu lakSya na ApyuM tyAre temaNe tyAM beThela lalla zeThane prArthanA karI ke te AcAryane kahIne A saMkaTamAMthI amAro uddhAra karAve' A sAMbhaLI lalle TIkA karatAM kahyuM ke 'AjakAla tame lokoe je utpAta macAvyo che tenA pariNAme jeTalI durghaTanAo na thAya teTalI thoDI che.' paNa brAhmaNoe koI paNa zarate A saMkaTamAMthI uddharavAnI ja prArthanA karI. je uparathI lalle jainonI sAthe A pramANe zaratonI sAthe sulehanAmuM taiyAra karyuM ke "jaino vAyaDamAM game te dhArmika utsavo kare temAM koIe koIpaNa prakAranuM vighna nAkhavuM nahi, (vAyaDamAM je kaMIpaNa dhArmika kAryavyavasthA thaze temAM) mahAvIranA sAdhuono bhAga pahelo raheze. (jIvadevanI gAdI u52) je navIna AcArya bese teno brAhmaNoe suvarNanuM yajJopavIta paherAvIne brahmAnA maMdiramAM paTTAbhiSeka karavo' lalle upara pramANe maryAdA bAMdhavA kahyuM ane brAhmaNoe te pramANe kabUla karyuM. te pachI teNe jIvadevasUrine mahAsthAna (vAyaDa)no uddhAra karavA kahyuM, ane AcArye ekAntamAM jaI potAnA prANa kheMcIne gAyamAM pravezyA, gAya uThIne tyAMthI bahAra nIkaLIne dUra cAlI gayA pachI AcArye temAMthI potAnA prANa kheMcI lIdhA. e ghaTanA pachI jaino ane brAhmaNo vacce je bhAIonA jevo saMbandha sthApita thayo hato te Aje paNa tyAM cAlI rahyo che. Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jIvadevasUri 25 jIvadevasUrie potAnuM maraNa nikaTa jANIne vAyaDamAM AvI potAnA gacchanI vyavasthA karIne te pachI anazana karyuM ane samAdhipUrvaka AyuSya pUrNa karyuM. kahe che ke emanA svargavAsanA samayamAM te siddha jogI-ke jene pUrve jIvadeve parAjita karyo hato - te vAyaDamAM Avyo ane mRtaka jIvadevanuM mukha dekhavA mATe Agraha karyo AnuM prayojana e hatuM ke jIvadevanuM kapAla eka khaMDanuM hoI yogIne levuM hatuM, paNa AcArye prathama Apela salAha pramANe gaNAvacchedake tene phoDI nAkhyuM hatuM tethI yogInI murAda pUrI na thaI, AthI teNe nirAzA prakaTa karatAM kahyuM "rAjA vikramAdityane ane A mArA mitra AcAryane eka khaMDa kapAla hatuM je puNyavAna puruSanuM lakSaNa kahevAya che." A pachI yogIe agara ane candananA kASTho lAvIne AcAryanA agnisaMskAramAM bhAga lIdho. prabandhanI samApti karatAM caritrakAra kahe che ke Aje paNa temanA vaMzamAM amaranA jevA tejasvI prabhAvaka AcAryo thAya che. atre vAparela 'amara' zabdathI temaNe e vAyaDa gacchanA AcArya jinadattasUrinA ziSya bAlabhArata, kAvya kalpalatA prabhUti granthonA praNetA prasiddha kavi amaracandrasUrinI sUcanA karI che, AthI jaNAya che ke saM. 1334 sudhI amaracandra kavi vidyamAna haze. - vAyaDa gaccha ane vAyaDajJAti je sthAnanA nAmathI Aja paryanta prasiddha che te vAyaDa sthAna Aje paNa DIsA (jIllA pAlanapura)nI pAse eja vAyaDa' nAmathI prasiddha che. pUrve e mahAsthAnomAM gaNAtuM paNa hamaNAM gAmaDAnA rUpamAM vartamAna che. vAyaDa jJAti to Aje paNa gujarAtamAM vartamAna che; paNa vAyaDa gacchanA sAdhu ke AcArya vartamAna samayamAM kyAMya jovAtA nathI. A gacchanA paTTadhara AcAryonAM nAma ghaNebhAge jinadattasUri, rAzilasUri ane jIvadevasUri ja hatAM ane A gacchanI paramparA vikramanA teramA zataka sudhI vartamAna hatI. vastupAlanA samayamAM e gacchanA jinadattasUri ane temanA ziSya amaracandra vidyamAna hatA. e ja jinadattasUrie vivekavilAsa ane zakunazAstranI racanA karI che. e pachI A gacchanI paramparA kyAM sudhI cAlI te nizcita nathI. vikramAdityanA maMtrI liMbAe vAyaDanA mahAvIranA caityano uddhAra karAvyAno ane vikrama saMvat 7mAM jIvadevasUrie tenI pratiSThA karAvyAno prabandhamAM ullekha che ane A uparathI jIvadevasUri vikramAdityanA samakAlIna hatA ema mAnavAne kAraNa maLe che. paNa vAstavamAM e AcArya eTalA badhA prAcIna na hatA ema prabandhanI keTalIka vAto uparathI siddha thAya che. pahelI vAta to eja che ke jIvadeva prathama zrutakIrtinA ziSya suvarNakIrti nAme digambara muni hatA ema prabandhakAre jaNAvyuM che. zrutakIrti kyAre thayA te ApaNe jANatA nathI; chatAM baMne saMpradAyonA lekha uparathI eTaluM to nizcita che ke vikramanI bIjI zatAbdImAM digambara ane zvetAmbaronI paramparAo judI paDI hatI. A sthitimAM jIvadevane prathamAvasthAmAM digambara mAnIne temane vikramAdityanA samakAlIna mAnavA e yuktisaMgata nathI. kAnyakubdhanA rAjAnI putrInA gujarAtamAM AvanAra plecchonA bhayathI kUvAmAM paDIne maravA saMbadhI hakIkato paNa A vRttAntanI prAcInatAmAM zaMkA utpanna kare tevI che. jIvadevasUrinI paramparAmAM navo AcArya mATe bese tyAre tene suvarNanuM yajJopavIta paherAvavA ane brahmAnA Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra maMdiramAM abhiSeka karavA viSenI lallazeThe brAhmaNo pAse je zarata karAvI che, e jotAM jaNAya che ke e jIvadevasUrino samaya caityavAsiono prAbalyano samaya hovo joIe ane e AcArya paNa keTaleka aMze zithilAcArI hovA joIe, anyathA yajJopavIta ane abhiSekanI zarato karAve nahi. paTTAvalio ane bhASya, cUrNi Adi Agama sAhitya uparathI jaNAya che ke vikramanI pAMcamI zatAbdi sudhImAM caityavAsanI sArvatrika pravRtti thaI gaI hatI ane tenI sAthe ja zithilAcAra paNa vadhI rahyo hato. 26 pUrvokta vRttAnto uparathI e vAta saheje siddha thAya che ke prastuta prabandhanA caritranAyaka jIvadevasUri prasiddha vikramAdityanA samayanA nahi paNa e samayathI lagabhaga 500 - 600 varSa pachInA puruSa hatA. lalla zeTha dvArA je brAhmaNoe jainonI sAthe zarato karelI te ja brAhmaNo kAlAntare sattAhIna ane jAgIrahIna thatA jainonA Azrita bhojako thayA hatA ema huM mAnuM chuM. bhojaka jAtinuM hajI paNa Adara sUcaka vizeSaNa "ThAkora" che, e sUcave che ke pUrve e jAti jAgIradAra haze, e nizcita che. e lokonuM pAlanapuranI AsapAsanA pradezamAM DhAgara paragaNAmAM (jemAM vAyaDa paNa Avela che tyAM)mAna che ane jaino upara keTalAka paramparAgata lAgA che. AthI paNa e lokono A pradezamAM pUrve adhikAra ane vasavATa hovAnuM jaNAI Ave che. jyArathI e lokoe vAyaDa khoyuM tyArathI ja adhika paricaya ane saMbandhanA kAraNe emaNe jaina maMdironI pUjA bhakti ka2vAnuM zarU karyuM haze ane jainoe emane lAgA bAMdhI ApyA haze. dantakathA pramANe emane hemacandre jaina banAvyAnuM, ke bIjI dantakathA pramANe kharataragacchIya jinadattasUrie jainadharmamAM levarAvyAnuM ane jainone ghare bhojana ka2vAthI 'bhojaka' nAma paDyAnuM kathana yathArtha jaNAtuM nathI, kAraNa ke 'bhojaka' zabda navAMgIvRttikA2 abhayadevasUrinA vakhatamAM paNa pracalita hato ane teno artha 'pUjaka' e thato hato. AthI mAnavAne kA2Na maLe che ke prasiddha AcArya hemacandra ane jinadatta sUrinI pahelAM ja e lokone vAyaDagacchanA ja koI AcArye jaina maMdironA pUjaka tarIke kAyama karI lIdhA haze. ane te AcAryanuM nAma 'jinadattasUri paNa hoya, te navAI nathI, kAraNa ke vAyaDagacchamAM dareka trIjA AcAryanuM nAma 'jinadattasUri' ja apAtuM hatuM. 8. zrI vRddhavAdIsUri vRddhavAdI gRhasthAvasthAmAM gauDadezamAM kozalAgrAmanA rahevAsI mukunda nAmanA brAhmaNa hatA. prasiddha anuyoga pravartaka ane pAdaliptanA paramparAziSya vidyAdhara kulIna AcArya kandilasUrinI pAse mukunde vRddhAvasthAmAM jaina dIkSA lIdhI hatI. bharUcamAM "nAlikeravasati' nAmanA caityamAM karela ArAdhanAnA pariNAme thayela sarasvatInI prasannatAthI vRddha mukunda RSine apUrva vAdazakti prApta thaI hatI tethI e 'vRddhavAdI' e nAmathI sarvatra prasiddha thayA hatA. kanDilAcAryanA svargavAsa pachI vRddhavAdIe temanA paTTadhara AcArya thaIne ujjayinI tarapha vihAra karyo. Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhavAdIsUri te samayamAM vikramAditya pRthvInuM pAlana karato hato. anya divase kAtyAyana gotrIya devarSi-brAhmaNa ane devazrIno putra 'siddhasena' nAmano vidvAna brAhmaNa tyAM Avyo. nagaranI bahAra ja vRddhavAdI tene malyA ane tyAMja temanI sAthe vAda karIne temano kumudacandra nAme ziSya thayo. 27 vartamAna kAlIna jaina zAstrono abhyAsa karIne gItArtha thatAM vRddhavAdIe kumudacandrane AcAryapada ApyuM ane 'siddhasena' e prathamanuM ja nAma ApIne potAnA gacchanA uttarAdhikArI banAvyA. ekavAra siddhasene potAnI kavitva zaktithI vikramAdityane khuzI karyo hato, je uparathI rAjAe temane kroDa sonaiyA ApavA mAMDyA paNa temaNe te dravya sAdhAraNa khAtAnA phaMDamAM apAvyuM ane tethI garIba zrAvakono ane jinamaMdirono uddhAra karAvyo. ekavAra e cittoDagaDha gayA hatA. tyAM emanI najare vicitra staMbha paDyo, je na pattharano hato, na mATIno ane na lAkaDAno. AcArye AthI tenI bArIka tapAsa karI to te lepamaya lAgyo, AthI temaNe viruddha dravyothI dhasIne temAM eka chidra pADyuM to te pustakothI bharelo jaNAyo. AcArye temAMthI eka pustaka kADhIne tenuM eka patra laIne vAMcyuM eTalAmAM te pustaka temanA hAthamAMthI adRSTa devatAe jhuMTavI lIdhuM, paNa temAMthI temane suvarNasiddhiyoga ane sarasavothI subhaTa nipajAvavAnI vidhi-A be cIjo yAda rahI gaI. ekavAra siddhasena cheka pUrva dezamAM gayA, tyAM teo karmAra gAmamAM gayA jyAM devapAlarAjAnI temane mulAkAta thaI. dharmakathAthI AcArye devapAlane jainadharma tarapha kheMcyo ane potAno mitra banAvyo. AcArya devapAlanA AgrahathI tyAMja rahyA hatA. tevAmAM kAmaru dezano rAjA vijayavarmA moTI senAnI sAthe devapAla upara caDhI Avyo. zatrunI caDhAI ane tenA adhika balanI vAta devapAle siddhasenane kahIne jaNAvyuM ke A prabala zatru sAme TakI rahevA jeTaluM mArI pAse dravya ane senAbala nathI, A uparathI siddhasene suvarNasiddhithI dravya ane sarpapayogathI ghaNA subhaTo upajAvIne tene sahAyatA karI ane devapAle A madadathI vijayavarmA upara jIta meLavI potAne muMjhavaNarUpa aMdhakAramAM prakAza Apyo ethI devapAle siddhasenane 'divAkara' e vizeSaNathI bolAvyA. devapAle e pachI siddhasenane atizaya mAna ApyuM, te eTale sudhI ke temane Agraha karI karIne pAlakhI aneM hAthI upara besADavA mAMDyA, dAkSiNyavaza AcArya paNa rAjAnA A Agrahane pAcho ThelI na zakyA ane zithilAcAramAM paDI gayA. vRddhavAdIe siddhasenanI A pramAdI avasthAnA samAcAra lokonA mukhathI sAMbhaLyA ane teo vihAra karIne karmArapura AvyA ane pAlakhImAM besIne pharatA siddhasenane yuktithI samajAvIne zithilAcAra choDAvyo ane te pachI tene potAnA gacchano bhAra soMpIne vRddhavAdIe paraloka vAsa karyo. siddhasenadivAkare ekavAra mUla jaina Agamo je prAkRta bhASAmAM banelAM te saMskRta bhASAmAM badalI nAkhavAno vicAra karyo, paNa emanA e saMkalpathI zramaNa saMghe emane Thapako ApIne 12 varSa paryanta gaccha ane sAdhu veSa choDIne cAlyA javAno daMDa karyo. ane kahyuM ke 'jo tamArAthI jainadharmanI koI moTI unnati thaI saMgha joze to bAra varSanI aMdara paNa tamane mApha karIne saMghamAM laI leze.' siddhasene A pArAMcita nAmanuM prAyazcita svIkAryuM ane gaccha choDIne gupta vezamAM nikaLI gayA. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra sAta varSa sudhI Ama tema bhramaNa karIne avadhUtaveSadhArI siddhasena ujjayinImAM gayA ane kavitAthI vikramanuM manoraMjana karI tenI sabhAnA paNDita thaIne tyAM rahyA. ekavAra vikramAditya siddhasenanI sAthe koMgezvara nAmanA zivAlayamAM gayA. paNa zivane namaskAra karyo nahi, rAjAe tenuM kAraNa pUchatAM teNe kahyuM ke -"mAro praNAma sahana kare te deva bIjA jANavA, A devathI mAro praNAma khamAya nahi." rAjAne A sAMbhaLIne vadhAre Azcarya thayuM ane AgrahapUrvaka praNAma karavA kahyuM, te uparathI siddhasene "kalyANamaMdira' ityAdi padothI zarU thatI abhinava stotranI racanA karIne stuti karavA mAMDI, ane A stotranuM teramuM padya bolatAM dharaNa nAmano nAgendra Avyo ane tenA prabhAvathI zivaliMga phATIne nIcethI pArzvanAtha tIrthakaranI pratimA prakaTa thaI, te joIne siddhasene vizeSa bhaktithI stuti karIne rAjAne kahyuM "amAro praNAma sahana kare te deva A che." A AzcaryathI rAjA siddhasenano parama bhakta banyo ane jainadharmano sahAyaka thayo. saMghe paNa zeSa pAMca varSanuM prAyazcita mApha karIne siddhasenane saMghamAM laI lIdhA. - kAlAntare siddhasena divAkare vikramane pUchIne ujjayinIthI pratiSThAnapuranI tarapha vihAra karyo. teo jayAre bharUcanA sImADAmAM pahoMcyA to tyAM govAliyA loko ekaThA thaIne temanI pAse AvyA ane dharmaupadeza karavAnI AcAryane prArthanA karI. je uparathI temaNe prAkRta bhASAmAM rAsa gAIne upadeza karyo. je sAMbhaLIne govAliyAo pratibodha pAmyA ane te sthaLe pAchaLathI te lokoe "tAlArAsaka' nAmathI gAma vasAvyuM je hajI paNa jinamaMdirathI zobhI rahyuM che. pachI siddhasena bharUcamAM gayA, A vakhate bharUcamAM balamitrano putra dhanaMjaya nAme rAjA rAjaya karato hato. rAjAe utsavapUrvaka AcAryane nagarapraveza karAvyo. e ja avasare bharUca upara rAjAnA zatruoe humalo karyo paNa siddhasene Ane paNa sarSapaprayogathI asaMkhya sainiko ApIne bacAvI lIdho, A uparathI ja emanuM nAma "siddhasena' kharuM paDyuM. Akhare siddhasena dakSiNamAM pratiSThAnapura gayA ane tyAM ja AyuSya pUrNa karIne svargavAsI thayA. siddhasenanA svargavAsanA samAcAra sAMbhaLIne emanI bahena "siddhazrI" je jaina sAdhvI hatI teNIe paNa ujjayinImAM anazanapUrvaka dehatyAga karyo hato. pAdaliptasUri ane temanI ja ziSya paramparAmAM thayela vRddhavAdI 'vidyAdhara' vaMzanA hatA. emAM pramANa batAvatA prabandhakAra kahe che ke "vikrama saMvata 150mAM jAkuTi (jAvaDa) zrAvake zrI neminAtha caityano uddhAra karyo, te pachI varasAdathI paDela maThamAMthI nikaLela eka prazasti uparathI e hakIkata (pAdalipta ane vRddhavAdI vidyAdharavaMzIya hovAnI hakIkata) utArI che. A prabandhamAM jo ke vRddhavAdI ke siddhasenanA astitva samaya viSe spaSTa ullekha thayo nathI, chatAM AmAM Apela vikramAditya ane siddhasenanA vRttAnta uparathI e prabandhanA nAyaka vRddhavAdI ane siddhasena divAkarane vikramAdityanA samakAlIna mAnavAnuM saheje prApta thAya che. bIjI tarapha AmAM pUrvadezAnta (baMgAla)nA rAjA devapAlanuM ane kAmarUpa (AsAma)nA rAjA vijayavarmAnuM vRttAnta paNa Ave che ane A baMne rAjAone siddhasenanA samakAlIna hovAnuM jaNAvyuM che, paNa A baMne rAjAono samaya siddhasenanA samaya sAthe maLato nathI. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhavAdIsUri baMgAlamAM devapAla nAme pAlavaMzI rAjA thayo che; paNa teno samaya vikramanA dasamA saikAnA prAraMbhathI zarU thAya che, ane vijayavarmAnAmaka rAjAno ItihAsamAM patto lAgato nathI, kadAca prAyotiSamAM varmAnta nAmanA rAjAo jUnA samayamAM rAjya karatA hatA temAM koI vijayavarmA nAme paNa rAjakartA thayo hoya to navAI nathI. paNa A rAjAo jo siddhasenanA sahavAsI hatA ema mAnIe to vikramAdityanA samAnakAlInapaNAmAM vAMdho Ave che. 29 bIjI tarapha paramparAgAthAomAM siddhasena divAkara mATe "paMnvesaya varasasa, siddhameLo vivAyaro nAo arthAt 'vIra nirvANathI 500 varSe siddhasena divAkara thayA.' mahAnizIthasUtramAM paNa siddhasena divAkarano ullekha Ave che. A badhuM jotAM eTaluM to nizcita che ke siddhasena divAkara prasiddha pAlavaMzI rAjA dharmapAlanA ! devapAlanA samakAlIna to koI rIte nathI ja. putra siddhasena ekavAra bharUcamAM AvyA tyAre tyAM balamitranA putra dhanaMjayarAjAnuM rAjya hovAno prabandhamAM ullekha che ane A upa2thI emanA vikramAdityanA samakAlInapaNAne Teko maLe che, paNa AgaLa upara jovAze ke siddhasenanA samayamAM balamitranA putranuM rAjya hovAno bilkula saMbhava nathI. devapAla rAjAnA AgrahathI siddhasene hAthI ane pAlakhInI savArIno svIkAra karyo hato. A uparathI jaNAya che ke teo vikramanA pahelA saikAmAM nahi paNa cothA pAMcamA saikAmAM thayA hovA joIe; kAraNa ke te samayamAM ja AvA prakArano zithilAcAra jaina zramaNomAM cAlu thayo hato. pahelAM nahi. have ApaNe emano vAstavika samaya kayo te vicArIe. vRddhavAdI prasiddha anuyogadhara AryaskandilanA ziSya hovAnuM prabandhakAre lakhyuM che, ane anuyogadhara kandilAcAryano yugapradhAnatva samaya amArI gaNanA pramANe vIra saMvat 827 thI 840 (vikrama 357 thI 370) sudhImAM Ave che. e samaya daramiyAna vRddhavAdInI dIkSA thaI mAnI laIe to emanA ziSya siddhasenano samaya vikramanA cothA saikAnA aMtima caraNa ane pAMcamA zatakanA pUrvArdhamAM Ave che ane AvI paristhitimAM siddhasena divAkarane prasiddha saMvatsara pravartaka vikramAdityanA nahi paNa guptavaMzI rAjA dvitIya candraguptanA sahavAsI mAnI laIe to ha2kata jevuM nathI, kemake A rAjA paNa ghaNo prasiddha ane 'vikramAditya' AvI upAdhidhAraNa karanAro hato. game tema ho, paNa siddhasena cothI pAMcamI sadI pachInA to nahi ja hoya, kemake emanA yugapadupayogadvayavAdanuM jaina AgamonI prAcIna cUrNiomAM nirAkaraNa karavAmAM AvyuM che ane nizIthacUrNimAM - ke je vikramanI sAtamI sadIno TIkAgrantha che. emano 8-10 sthaLe 'siddhaseNa khamAsamaNa' ane 'siddhaseNAyariya' e nAmathI ullekha thayelo che ane te ullekho uparathI ema paNa spaSTa jaNAya che ke emaNe nizIthasUtra upara bhASya athavA te jAtanA gAthAbaddha vivaraNa granthanI racanA karI hatI, ane nizItha cUrNimAM eka sthaLe to 'siddhasene' yoniprAbhUtanA prayogathI ghoDA banAvyAno paNa ullekha maLI Ave che. AthI e cothI pAMcamI sadInA vyakti hovAnuM sahaje siddha thAya che, kAraNa ke anya bhASAkAro paNa lagabhaga e ja samayamAM thaI gayA che. sidhdhasene ghoDA banAvyAnI kathA keTala prAcIna che te nizIthasUrNinA (bhA. 2. pR. 281) ullekha uparathI jaNAI Ave che. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 zrI prabhAvaka caritra AvI rIte amArA mata pramANe siddhasenadivAkarano sattA samaya cothA ane pAMcamA saikAno vacalo bhAga ja anukuLa lAge che. kAraNa ke pAdaliptasUrinA purogAmI AyaMkhapaTa vikramanI prathama sadImAM thayAnuM siddha thAya che, skendilanA purogAmI pAdaliptasUri vikramanA trIjA saikAnA pUrvArdhamAM thayAnuM sAbita thAya che ane vRddhavAdInA guru audilAcArya vikramanA cothA saikAnA AcArya hatA ema pramANita thaI jAya che to RnTilAcAryanA ziSya vRddhavAdI ane temanA ziSya siddhasena divAkarane cothA pAMcamA saikAnA vacagALAmAM mUkavA eja yuktiyakta gaNAya. vRddhavAdInI sAthe siddhasene vAda karyAnI hakIkata dareka kathAnakomAM Ave che, paNa anya kathAnakomAM A vAda bharUcanI najIkamAM thayAnuM ane te ja kAraNe te sthaLe 'tAlArAsaka' gAma vasyAnuM varNana Ave che, paNa A prabandhamAM A baMne vidvAnono vAda ujajainanI pAse thayAnuM lakhyuM che ane bharUcanI pAse siddhasene govAliyAone rAsa gAIne upadeza karyAnI vAta lakhI che. amane paNa A prabandhamAM lakhelI hakIkata prAcIna ane yathArtha jaNAya che. cittoDanA staMbhamAMthI siddhasenane pustaka malavAnI vAta uparathI jaNAya che emanA samayamAM pustako lakhavAnI ane bhaMDAromAM rAkhavAnI rIta cAlu thaI cUkI hatI. siddhasenanA samakAlina rAjA devapAla, vijayavarmA, dhanaMjaya vagere prasiddha devapAla vagerethI bhinna vyaktio hovAno saMbhava che. vRddhavAdIe koI grantha prakaraNanI racanA karI haze ke nahi te kahI zakAya tema nathI, kemake Aje emanA nAmanI koI paNa kRti vidyamAna nathI; paraMtu emanA ziSya siddhasenadivAkare banAvelA grantho to jaina saMghamAM Aje paNa prasiddha che. nyAyAvatAra, kAtrizikAo ane kalyANamaMdira stotra uparAMta emano 'sanmatiprakaraNa' nAmaka jaina darzananAM tattvonuM nirUpaNa karanAra nyAyagrantha Aje paNa vidvAnonA AdaranI cIja che. prAcIna cUrNiomAM A granthane darzanaprabhAvaka zAstra kahIne ullekhyo che. AnA upara vikramanI pAMcamI sadInA prasiddha tArkika AcArya malavAdIe TIkA karyAno nyAyagranthomAM ullekha maLe che, paNa te TIkA Aje kayAMya upalabdha thatI nathI. Aje A grantha upara vikramanI agyAramI sadImAM banelI abhayadevasUrinI TIkA vizeSa prasiddha che. e sivAya nizIthacUrNinA ullekho pramANe siddhasene jaina Agamo upara paNa TIkA bhASya vagere lakhyAM haze, paNa Aje te kyAMya paNa astitva dharAvatAM nathI. $ 9. zrI haribhadrasUri prastuta prabandhamAM jaNAvyA pramANe haribhadra cittoDa nagaranA rAjA jitArinA purohita hatA, paNa kathAvalInA lekhane anusAre e vidvAna "pirvaguI' nAmanI koI brahmapurInA rahevAsI hatA, emanI mAtAnuM nAma gaMgA ane pitAnuM nAma "zaMkarabhaTTa' hatuM. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI haribhadrasUri 31 haribhadra pote prakArDa vidvAna hovAthI evI pratijJA karI hatI ke jenuM boleluM na samajuM teno ziSya thaI jAuM" A pratijJAnI sAthe cAlatA te cittoDa nagare AvyA hatA. te avasare cittoDamAM jinabhasUri (kathAvalI, pramANe jinadattAcArya) nAmanA jaina AcArya vasatA hatA, temanA saMghADAmAM 'yAkinI' nAmanI mahattarA sAthvI hatI, eka divasa haribhadra yAkinInA mukhe "cakidurga haripaNAM' ItyAdi gAthA sAMbhaLI paNa te samajyo nahi, teNe sAdhvIne te gAthA samajAvavA kahyuM to teNIe potAnA pUrvokta guru pAse javA kahyuM. haribhadra AcArya jinabhaTa pAse jaIne gAthAno artha pUchyo paNa AcArye kahyuM ke A sUtronA artho jainapravrajayA laIne vidhipUrvaka bhaNe tene ja kahevAmAM Ave che, A uparathI teNe jainadIkSA dhAraNa karI ane te pachI AcArya yAkinI mahattarAno haribhadrane paricaya Apyo, e uparathI temaNe kahyuM "A devatAsvarUpINI dharmamAtAe ja mane bodha Apyo che." uparanI hakIkata prabandhamAM che, paNa kathAvalImAM e prasaMgamAM ema lakhyuM che ke haribhadra 'caddhidurga" e gAthAno artha pUchyo tyAre yAkinI tene laIne jinadattasUri pAse gaI ane sarva hakIkata kahI saMbhaLAvI te uparathI AcArye te gAthAno savistara artha haribhadrane kahyo, te sAMbhaLIne haribhadra paNa potAnI pratijJAnI vAta kahI. tenA uttaramAM AcArye kahyuM-bhadra ! jo ema che to tuM e mahattarAno "dharmaputra thaI jA' haribhadra kahyuM -bhagavan! dharma kevo hoya ? e uparathI AcArye dharmanuM svarUpa kahyuM, te pachI haribhadre pUchyuM dharmanuM phaLa zuM ? uttaramAM AcArye kahyuM-sakAmavRttivALAone dharmanuM phaLa svargAdi prApti che jyAre niSkAmavRttivALAone mATe dharmanuM phala "bhavaviraha (saMsArano anta) che. A sAMbhaLIne haribhadre kahyuMbhagavana ! mane 'bhavaviraha' ja priya che mATe tema karo jethI bhavavirahanI prApti thAya, AcArya kahyuM jo evI IcchA hoya to sarva pApanivRttimaya zramaNavRtti dhAraNa kara, haribhadra tema karavA khuzI batAvI ane jinadattasUrie temane jainadIkSA ApI. . jainazAstromAM pravINa thatAM gurae haribhadrane AcAryapada ApIne potAnA paTTadhara ziSya banAvyA. e pachI haribhadranA haMsa paramahaMsa nAmanA be ziSya ke jeo saMsArapakSamAM temanA bhANeja thatA hatA temanI dIkSA, zAstrAdhyayana, bauddhatarka bhaNavA mATe bauddhonA nagaramAM gamana, tyAM temanI parIkSA, tyAMthI bhAgavuM, rastAmAM bauddhonI sAthe laDIne haMsanuM maraNa, paramahaMsanuM sUrapAla rAjAne zaraNe javuM, bauddhono tenI sAthe vAda, tyAMthI nAzIne cittoDa javuM ane banela vRttAnta kahetAM kahetAM paramahaMsanuM paNa maraNa, haribhadrano krodha ane bauddhonI sAthe sUrapAlanI sabhAmAM vAda, zarata pramANe bauddhonuM takhataila kuMDamAM paDavuM, jinabhaTa dvArA haribhadranA krodhanI zAnti, nirAzA ane grantharacanA karavAno nizcaya ItyAdi vAtonuM savistara varNana ApyuM che. A viSayamAM kathAvalImAM je varNana che teno sAra A pramANe che-"haribhadrane sarva zAstrakuzala jinabhadra ane vIrabhadra nAmanA be ziSyo hatA. te samaye cittoDamAM bauddhamatanuM prAbalya hatuM tethI haribhadranA jJAna ane kalAnI bauddho ghaNI IrSyA karatA hatA, ane eja sababathI haribhadranA te baMne ziSyone bauddhoe ekAntamAM mArI nAkhyA, koI paNa rIte haribhadrane e vAtanI khabara paDatAM temaNe ghaNA ja dilagIra thaIne anazana karavAno nirdhAra karyo, paNa pravacananA prabhAvaka jANIne temane tema karatAM rokyA, chevaTe haribhadra grantharAzine ja potAnI ziSya saMtati mAnIne tenI racanAmAM teo vizeSa udyamavAna thayA.' Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra Age prabandhakAra lakhe che ke haribhadra gurunA upadezathI krodhano tyAga karyo, paNa emanA manamAMthI ziSyonA virahanuM du:kha maTatuM na hatuM, jethI aMbAdevIe AvIne sAttvana dIdhuM ane kahyuM ke ziSya saMtati joguM tamAruM puNya nathI mATe granthasamUha eja tamArI saMtati raheze. haribhadre tenuM vacana svIkAryuM ane samarAditya caritrapramukha 1400 grantha prakaraNonI racanA karI ane ziSyonA virahanI sUcanArUpe dareka grantha 'viraha zabdathI aMkita karyo. A grantharAzine lakhAvIne teno phelAvo karavA mATe temaNe kAryAsika' nAmaka eka gRhasthane dhUryAkhyAna dvArA upadeza daIne jaina banAvyo. kAryAsikane haribhadranA kathana pramANe vyApAra karatAM lAbha thayo tethI teNe te dravyavaDe haribhadranA grantho lakhAvIne sarva sthaLe pahoMcADyA, ane eka corAzI devakulikAyukta jaina maMdira paNa karAvyuM. A saMbandhamAM kathAvalImAM kaMIka bhinnatA che teno sAra A pramANe che. - haribhadrasUrie dazavaikAlika, nyAyapravezaka Adi granthonI yAkinIputra nAmAMkita vRttio banAvI ane anekAnta jayapatAkA samarAditya kathA Adi bhavavirahAMkita granthonI racanA kIdhI. A granthanirmANa ane lekhanakAryamAM AcAryane 'lalliga' nAmanA gRhastha ghaNI madada karI. A lalliga emanA ziSya jinabhadravIrabhadrano kAko hato ane garIbAIthI kaMTALIne eNe paNa AcArya pAse dIkSA levAno vicAra karela paNa AcArye ene dIkSA na ApI ane bajAramAM Avela mAlanI kharIdI karavAno ene saMketa karyo. lallige te pramANe karyuM ane tethI tene ghaNo lAbha thayo, tethI te haribhadranA kAryamAM ghaNI sahAyatA karato, haribhadranA upAzrayamAM eNe eka evuM ratna mUkI dIdhuM hatuM ke tenA prakAzathI rAtre paNa AcArya granthanirmANa karatA ane bhIMta pATi Adi upara lakhI nAkhatA; je divasamAM lahiyAo pAse pustaka rUpe lakhAvI levAtuM. haribhadrasUri jyAre bhojana karavA besatA tyAre lalliga zaMkha vajaDAvato je sAMbhaLIne yAcako tyAM AvatA, ane lalliga temane manaicchita bhojana karAvato. bhojana karyA pachI jAcako haribhadrane namaskAra karatA ane haribhadra temane 'bhavaviraha karavAmAM udyamavanta thAo" Avo AzIrvAda ApatA. je sAMbhaLIne "ghaNuM jIvo bhavavirahasUri' Ama bolatA te potAnA sthAnake jatA; A pramANe haribhadrasUri 'bhavavirahasUri' e nAmathI prasiddha thayA. ekavAra banArasathI vyApArArthe Avela vAsukI zrAvaka pAsethI haribhadrasUrine vargakevalInuM mULa pustaka maLyuM ane saMghanA agresaronA kahevAthI te upara haribhadra vivaraNa lakhyuM, paNa pAchaLathI te ja saMghapradhAnonA kahevAthI te vivaraNa rada karI nAkhyuM hatuM. bhavavirahasUrie jeTalAM zAstro racyAM che teTalAM AjanA paMDito vAMcavAne paNa samartha nathI. bhagavAna vardhamAnasvAmInA tIrthane viSe bhavaviraha e chellA zratadhara thayA. anne prabandhakAra haribhadra mahAnizItha sUtrano uddhAra karyo tenuM sUcana karIne prabandhanI samApti kare che. prabandhamAM ke kathAvalImAM paNa haribhadrasUrinA sattAsamaya viSe kaMI paNa ullekha nathI tema emanA gacchaviSe paNa kazo nirdeza nathI. kathAvalImAM haribhadranA gurunuM nAma jinadattAcArya lakhyuM che jyAre prastuta prabandhamAM emane 'jinabhaTa' Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI haribhadrasUri sUrinA ziSya kahyA che, A baMne kathana apekSAkRta satya che; kAraNa ke haribhadra pote paNa Avazyaka TIkAne anta pote A baMne guruono nAmanirdeza kare che, te Avazyaka TIkAnuM vAkya nIce pramANe che- "samAptAceyaM ziSyahitA nAmAvazyakaTIkA / kRtiH sitAmbarAcArya jinabhaTanigadAnusAriNo vidyAdharakulatilakAcAryajinadattaziSyasya dharmato yAkinI mahattarAsUnoralpamaterAcArya haribhadrasya" // uparanA vAkyathI spaSTa jaNAya che ke haribhadrasUri jinabhasUrinI AjJAmAM rahetA hatA ane vidyAdhara kulanA AcArya jinadattanA pote ziSya hatA. samarAdityakathAnA anne paNa haribhadra jinadattAcAryane ja potAnA guru jaNAvyA che, AthI ema samajAya che ke emanA gurunuM nAma to jinadattAcArya ja hatuM, ane jinabhaTa emanA vidyAguru athavA gacchanAyaka guru hovA joIe. uparyukta Avazyaka TIkAnA udhdharaNa uparathI e vAta paNa spaSTa thaI jAya che ke haribhadrasUri pote vidyAdhara kulanA hatA kemake emanA guru jinadattAcArya vidyAdhara kulanA hatA ema te ja TIkAnA pAThamAM lakheluM che. | prabandhakAre haribhadrasUrinA ziSyonAM nAma haMsa ane paramahaMsa lakhyAM che, bIjA paNa arvAcIna prabandhomAM eja nAmo jaNAvyAM che, paNa kathAvalImAM emanA ziSyo "jinabhadra, vIrabhadra' nAmanA hatA ema lakhyuM che amArA vicAra pramANe kathAvalInuM prAcIna lakhANa ja prAmANika lAge che, kAraNa ke haMsa ane paramahaMsa jevA nAmo jaina zramaNomAM pracalita na hovAthI e nAmo yA to kalpita hovAM joIe ane nahi to upanAma hoI zake, paNa AvAM mUla nAmo hovAM saMbhavatAM nathI. e sivAya bIjI paNa kathAvalImAM lakhelI hakIkata vAstavika jaNAya che, prabandhamAM keTalAka banAvo atizayoktipUrNa ane kalpita jevA lAge che. haribhadranA saMbandhamAM aSTakaTIkAmAM jaNAvyA pramANe eka evI kiMvadantI che ke teo bhojana karatI veLA zaMkhavAdanapUrvaka jAcakone ekatra karI bhojana apAvatA ane pachI pote bhojana karatA, ane AthI keTalAka vidvAno haribhadrane caityavAsI hovAnuM paNa anumAna karI bese che paNa vastutaH Ama nathI. bhadrezvaranI kathAvalImAMthI A praghoSano khulAso maLI rahe che, ane te A ke haribhadra pote e kArya nahotA karatA paNa temano bhakta lalliga zrAvaka zaMkhavAdanapUrvaka yAcakone bolAvIne bhojana karAvato hato. kathAvalI kAranA kahevA mujaba khare ja haribhadrasUri chellA zrutadhara hatA, emaNe eTalA badhA granthonI racanA karI hatI ke Aje paNa vIsiyonI saMkhyAmAM temanA vidvattApUrNa grantho jainapustaka bhaMDAromAM jaLavAI rahyA che; emanA vidyamAna ane jJAta granthonI nAmAvalI atre ApIne vistAra karavo ucita nathI, jemane e granthonI nAmAvalI jovI hoya temaNe amArI lakhelI dharmasaMgrahaNInI saMskRta prastAvane jovI. haribhadrasUrinA sattAsamaya viSe keTalAka vakhatathI matabheda cAle che. "paMcasae paNasIe vikkamakAlA ujjhatti atthamio / misUrisUro, bhaviyApa visa3 lAii '' A prAcIna paramparAgata gAthAmAM vikrama saMvatu 585mAM haribhadrasUrino svargavAsa batAvyo che. lagabhaga badhI paTTAvalIomAM paNa haribhadrasUrino samaya e ja gAthAmAM jaNAvyA pramANe jaNAvyo che. paNa haribhadrasUri Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra eTalA prAcIna thaI zake ke kema ? e vicAraNIya che. zaka saMvatu da99 (vikrama saMvata 834)mAM banela dAkSiNyacihnanI kuvalayamAlA kathAmAM A haribhadrasUrino nAmollekha hovAthI A samayanI pUrve haribhadrasUrinuM astitva hatuM e to nirvivAda che, paNa emane pUrvakAlamAM kyAM sudhI laI javA e vicAravAnuM che. Aja pahelAM huM haribhadrane vikramanI chaThThI sadImAM mUkanArAomAMno eka hato, paNa have mane lAge che ke e AcAryane A gAyokta samayathI lagabhaga baso varSa pachInA samayamAM mUkavA e vadhAre yogya lAge che, enAM kAraNo A pramANe che-"haribhadra potAnA granthomAM dharmakIrti ane kumArikanA nAmono ullekha karyo che, ane vidvAnoe e vAta lagabhaga sAbita karI ApI che, ke uparyukta baMne bauddha ane mImAMsaka AcAryo vikramanA AThamA saikAmAM pUrvAparabhAvI vyaktio che. have jo haribhadrane emanAthI paryakAlina mAnavAmAM Ave to emanAM nAmo haribhadranA granthomAM saMbhave nahi. bIjuM kAraNa e paNa che ke vizeSAvazyaka bhASyAdi kartA prasiddha yugapradhAna jinabhadragaNi kSamAzramaNanA granthonAM avataraNo haribhadre potAnA granthomAM ApyA che eTaluM ja nahi paNa jinabhadrIya dhyAnazatakAdi grantho upara haribhadra TIkA paNa lakhI che, AthI haribhadra karatAM jinabhadragaNi prAcIna che e vAta svayaMsiddha che ane yugapradhAna paTTAvalionA lekha pramANe jinabhadragaNino yugapradhAnatva samaya vIra saMvata 1055 thI 1115 (vikrama saMvat 185 thI 645) sudhImAM Ave che, ane jyAre jinabhadrano samaya vikramanI chaThThI sadInA uttarArdhamAM ane sAtamInA pUrvArdhamAM Ave che, to emanA granthonI TIkA karanAra haribhadrane ethI paNa pachInA samayamAM mUkavA e ja yuktiyukta gaNAya. ratnasaMcaya prakaraNamAM eka bIjI paramparAgata gAthA ApI che jemAM haribhadrasUrine vIrasaMvat 1255 (vikrama saMvata 785) mAM vidyamAna jaNAvyA che. ApaNe jo prathamanI vicArasAra prakaraNavALI gAthAne bAju para rAkhIne A gAthAne pramANa mAnI laIe to badho virodha maTI jAya che.A gaNanA pramANe dharmakIrti, kumArila ane jinabhadragaNithI haribhadrasUri arvAcIna Thare che ane kuvalayamAlAnA kartA dAkSiNyacihnathI prAcIna, upara je ratnasaMcayanI gAthAnI vAta karI che te gAthA nIce pramANe che: "paNapaNNa bArasasae, haribhaddosUri AsipuvvakaI / terasa vIsa dig, varidiMvapaTTipadU Idha (ratnasaMva)'' ahIM e zaMkA thaI zake, jo ApaNe A. haribhadrasUrine A gAthAne AdhAre vikramanA AThamA saikAmAM mUkIe to pachI "vaMsa, paUTlI" e gAthAnI saMgati kevI rIte besADavI ? jo haribhadra chaThThA saikAmAM thayA ja nathI to pachI e gAthAmAM jaNAvelI hakIkata kevala nirarthaka ja kharI ke nahi? ane jo gAthAmAM jaNAvelI hakIkata nirAdhAra ja hoya to Ama hovAnuM kaMI kAraNa paNa hoI zake ke nahi ? uparyukta zaMkAnuM samAdhAna e che ke uparyukta gAthAno viSaya haribhadrasUri nahi paNa hArila yugapradhAna che. e yugapradhAna ja paTTAvalImAM jaNAvyA pramANe vIrasaMvat 1055 (vikrama saMvatu 585)mAM svargavAsI. thayA hatA ane emanI pATe jinabhadragaNi beThA hatA. haribhadrane paNa jinabhadra nAmaka ziSya hatA, Ama ziSyonA ane emanA potAnA nAmonA sAdezyathI pAchaLanA lekhako emanI bhinnatA bhUlI gayA, ane hArilane ja haribhadrasUri mAnI temano svargavAsa 585mAM lakhI dIdho che. Ama uData gAthokta 585 no samaya haribhadrano nahi paNa hAribano mAnI levAno che. gAthAkta arthanI saMmata paNa AvI rIte thaI jaze. Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI malavAdIsUri I 10. zrI mallavAdIsUri te mallavAdInuM gRhasthAvasthAnuM nAma "malla' hatuM, emanI mAtAnuM nAma durlabhadevI ane moTA be bhAIonAM nAma "jinayaza" ane "yakSa' hatAM, eo saMbhava pramANe vallabhIpuranA rahevAsI hatA. mallanA mAmA "jinAnanda nAmanA jaina AcArya hatA, temane bharUcamAM buddhAnada' nAmaka bauddha AcAryo vAdamAM apamAnita karyA tethI tyAMthI nikaLIne teo vallabhI tarapha gayA hatA jyAM temaNe potAnI bahena durlabhadevIne jinayaza Adi traNe putronI sAthe jainadharmanI dIkSA ApI hatI. - jinAnaje potAnA A traNe ziSyone bhaNAvIne vidvAna karyA, temAM paNa malla to sarvathI Age nikaLe evo buddhizALI nivaDyo. ekavAra jinAnanda tIrthayAtrAmAM gayA hatA te vakhate niSedha karyA chatAM malle pUrvagata zrutamaya nayacakra granthanuM pustaka choDIne vAMcyuM, temAMnI pahelI kArikA vAMcIne te vicAre che tevAmAM to te pustaka tenA hAthamAMthI zrutadevatAe adazyapaNe kheMcI lIdhuM, malla AthI ghaNuM royo paNa kaMI vaLyuM nahi tethI te girikhaDala nAmanA parvatanI guphAmAM jaIne zrutadevatAnI ArAdhanAmAM beTho. be be upavAsa ane pAraNAmAM lUkhA vAlanuM bhojana karIne zrutadevInI ArAdhanA zarU kIdhI. cAra mAsa sudhI A pramANe karyA pachI tene pAraNAmAM vRtAdi snigdha padArtha ApavA mAMDyuM, Akhare cha mAsa paryanta parIkSA karIne zrutadevatAe tene kahyuM ke "mULa pustaka to nahi maLe, paNa tenI je eka kArikA teM vAMcI che teno vistAra karIne tuM A nayacakranA sArarUpe navuM nayacakra banAvI zakIza' e pachI malle ArAdhanA samApta karI ane dazahajAra zlokapramANa navuM nayacakra banAvIne teno pracAra karyo. jinAnandasUri kAlAntare vallabhImAM AvyA ane mallanI vizeSa yogyatA joI temane potAnI pATe AcAryapade sthApyA. alarAjAnI sabhAnA vAdI zrInandakanA kahevAthI mallanA moTA bhAI jinayaro pramANa granthanI racanA karI ane vizrAntavidyAdhara nAmanA vyAkaraNazAstra upara nyAsa banAvyo. te ja pramANe jinayazanA nAnA bhAI yakSa munie aSTAMganimittaviSayaka "yAkSI saMhitA" nAmano grantha banAvyo. anya divase zrI malamunie ravironA mukhe potAnA guru jinAnandano bharUcamAM bauddho dvArA tiraskAra thayo te saMbandhI vAta sAMbhaLI, AthI temaNe vallabhIthI bharUca tarapha vihAra karyo ane tyAM jaIne te ja bauddhAnandanI sAthe temaNe vAda karyo. ane tene harAvyo, te pachI temaNe potAnA guru AcArya jinAnandane mAnapUrvaka bharUca bolAvyA. jainasaMgha ane gurUgaccha malasUrinA A vijayathI ghaNA Anandrita thayA ane te ja vakhatathI malasUri "vAdI' tarIke prasiddha thayA. mallavAdIe nayacakra uparAnta 24000 zlokapramANa 'padmacarita' nAmaka rAmAyaNanI racanA karI, ane chevaTe potAnA yogya ziSyane gacchanAyaka banAvIne pote svargavAsI thayA. kahe che ke mallavAdIthI hArelo buddhAnanda marIne koI vyantara deva thayo ane pUrvanA TheSathI malavAdIkRta ukta baMne grantho teNe adhiSThita karI lIdhAM che, jethI te pustako koIne vAMcavA deto nathI; Ano artha e jaNAya che ke malavAdInA te grantho bauddhone hAthe naSTa thaI gayA che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra koI koI prabandhamAM mallavAdInI mAtA durlabhadevIne vallabhInA rAjA zilAdityanI bahena lakhIne e mahAvAdIne zilAdityanA bhANeja TharAvyA che, temaja bauddhonI sAtheno mallavAdIno vAda paNa zilAdityanI sabhAmAM thayAnuM jaNAvyuM che, paNa prastuta prabandhamAM A badhI ghaTanA bharUcamAM thayAnuM varNana che. mallavAdI vallabhInA hatA eTaluM ja A prabandhathI jaNAya che. mallavAdIe temaja emanA bhAIoe karela granthonuM Aje kyAMya paNa astitva jaNAtuM nathI, paNa jo zodhakhoLa karatAM emAMthI koI paNa eka be grantho maLI jAya to jaina sAhityano apUrva utkarSa vadhAranArA thaI paDe. mallavAdIkRta nayacakranI TIkA to Aje paNa jaina bhaNDAromAM maLe che, paNa mULa grantha kyAMya maLato nathI. e sivAya eka laghudharmottara TippaNa nAmaka nyAyagrantha paNa mallavAdI kRta jaina bhaMDAromAM Aje maLe che, paNa mArA vicAra pramANe A mallavAdI bIjA hovA joIe. allarAjAnI sabhAnA vAdI zrInandaka gurunA kahevAthI mallavAdInA jyeSTha bhAI jinayaze pramANa grantha banAvyAno ullekha prabandhakAre karyo che, paNa A 'allabhUpa' ane tenI sabhAnA vAdI 'zrInandakaguru' koNa hatA te jaNAvavAmAM AvyuM nathI. e ja caritranA abhayadeva prabandha uparathI jaNAya che ke vardhamAnasUrinA samayamAM kUrcapura (kucerA-mAravADa)mAM allabhUpAla putra bhuvanapAla rAjA rAjya karato hato, A ullekhathI jaNAya che ke vardhamAnasUrikAlIna bhuvanapAlano pitA allarAjA vikramanI dasamI sadInA antamAM vidyamAna hovo joIe, vaLI eja prabhAvaka caritranI prazastimAM nyAyamahArNavakAra abhayadevasUrinA guru pradhumnasUrie allurAjAnI sabhAmAM digambarAcAryane jItyAno ullekha che; A allU ane allabhUpa eka ja vyaktinAM nAmo che ane A rIte pradyumnasUrinA samakAlIna tarIke paNa allabhUpanuM astitva vikramanI dazamI sadImAM ja siddha thAya che paNa mallavAdInA bhAI jinayazane A allabhUpanI sabhAnA vAdI zrInandaka grantha racavAnI preraNA kevI rIte karI zake te samajAtuM nathI. prabandhamAM mallavAdIno sattAsamaya jaNAvyo nathI chatAM vijayasiMhasUrinA prabandhamAM mallavAdInA bauddhavijaya viSe eka AryA maLI Ave che jemAM lakhyuM che ke 'mallavAdIe vIra saMvat 884 (vikrama saM. 514)mAM bauddhone jItyA' have jo mallavAdIne A rIte vikramanA pAMcamA saikAmAM thayA mAnI laIe to emanA bhAI jinayaza allarAjAnI sabhAnA vAdI zrInandakanA samakAlIna thaI zake nahi, e khulluM che. 36 A paraspara virodhanA prasaMgo jotAM ema mAnavAne kAraNa maLe che ke jemano AcArya haribhadre potAnA granthomAM nAmollekha karyo che, jemaNe bharUcamAM bauddhono parAjaya karyo ane jemaNe nayacakra granthanI racanA karI te mallavAdI judA, ane jinayazanA bhAI laghudharmottaranA grantha upara TippaNa lakhanAra mallavAdI judA hatA. bauddha AcArya laghudharmottarano samaya vikrama saMvat 904 nI AsapAsa mAnavAmAM Ave che to enA grantha upara TippaNa lakhanAra mallavAdI avazya hI dazamI sadInA antamAM ja thayA saMbhave ane A pramANe mallavAdInA bhAI jinayaza paNa allarAjAnA samasAmayika siddha thaI zake che, tyAre have prazna e thaze ke prabhAvaka caritrakAre je mallavAdInuM prabandhamAM varNana karyuM che te malla prathama samajavA ke dvitIya ? Ano uttara e che, ke prabaMdhamAM Apela varNana ghaNuM kharUM to prathama mallavAdIne ja lAgu paDe che, kAraNa ke te samayamAM ja gujarAta kAThiyAvADamAM bauddhonuM vizeSa prAbalya hatuM dazamI sadImAM bauddho A taraphathI ghaNe bhAge pUrva tarapha cAlyA gayA hatA tethI bauddhonI jIta ane hAravALI hakIkata jinAnandanA ziSya prathama mallanI sAthe ja baMdha bese che jyAre traNa bhAIovALI hakIkatano bIjA mallavAdInI sAthe saMbaddha hoya ema jaNAya che. game tema ho paNa mallavAdI be thayA hatA. eka vikramanI pAMcamI sadImAM ane bIjA dasamI sadImAM. A baMne mallavAdIonI bheLaseLa thayelI hakIkata A prabandhamAM varNavAyelI che. Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTasUri Gja 11. zrI bappabhaTTasUri AcArya bappabhaTTinuM gRhasthAvasthAnuM nAma "sUrapAla' hatuM, emanA pitAnuM nAma "bappa" ane mAtAnuM nAma "bhaTTi hatuM, emanA pUrvajo paMcAla dezanA rahevAsI hovAthI pAMcAla kahevAtA hatA ane emanuM nivAsasthAna DuvAtithi (dhAnerAnI pAsenuM DuvA) gAma hatuM. sUrapAla potAnA pitAthI rIsAIne gharathI nIkaLI paDyo hato ane te cAlato cAlato moDherA gayo hato, A vakhate tenI avasthA kevala cha varSa jeTalI hatI. e samayamAM gujarAtamAM pATalapura (zaMkhezvaranI pAse Avela Aja kAlanuM pADalA) nAmanuM eka prasiddha sthAna hatuM, te pATalapuramAM moDheraka gacchanA siddhasenasUri nAmanA AcArya vasatA hatA. sUrapAla je divase moDherAmAM gayo hato tenA AgaLanA ja divase AcArya siddhasena paNa tyAM bhagavAna mahAvIranI tIrthayAtrA nimitte Avela hatA. AcArya siddhasena jinamaMdiramAM gayA te ja vakhate sUrapAla paNa tyAM gayo. AcAryuM tene joIne paricaya pUchatAM teNe potAnuM sarva vRttAnta kahyuM. AcArya siddhasene bAlakane tenI IcchA pramANe potAnI pAse rAkhyo ane vidyAbhyAsa zarU karAvyo. sUrapAlanI buddhi ane smaraNazakti gajabanI jaNAI, te eka ja vAra sAMbhaLIne zloka yAda rAkhI leto ane eka divasamAM te eka hajAra jeTalA zloko mukhapATha karI leto. siddhasenasUrine A bAlakane koI paNa rIte ziSya banAvavAnI IcchA thaI ane teo vihAra karIne tenAM mAtA pitA pAse DuvA gAme gayA ane A vilakSaNa buddhinA dhaNI bAlakane ziSya tarIke ApavA tenA mAtApitAnI pAse mAMgaNI karI. sUrapAla tenAM mAtApitAno eka ja putra hovAthI prathama to kaMIka AnAkAnI thaI paNa chevaTe AcAryanuM vacana pAchuM na ThelANuM, teoe kahyuM ke "jo amArA baMnenA nAmothI baneluM AnuM nAma ApavAmAM Ave to amo ene ziSya tarIke ApIe. AcArye temanI zarata kabUla karI ane moDherAmAM jaIne vikrama saMvata 807 mAM sUrapAlane dIkSA ApIne "bhadrakIrti' evuM nAma pADyuM, paNa zarata pramANe tenuM bolAtuM nAma 'bappabhaTTi rAkhyuM. bappabhaTTi ekavAra caMDila bhUmi gayA tevAmAM vRSTi thavA lAgI tethI te eka maMdiramAM jaIne UbhA. tevAmAM eka sundara rUpa ane bhavya AkRtivALo puruSa tyAM Avyo. maMdiramAM zyAma patthara upara kotarela eka prazasti hatI te Agantuka puruSe vAMcI ane bappabhaTTine teno artha karavA kahyuM bappabhaTTi munie spaSTa rIte teno artha kahyo. je sAMbhaLIne te prasanna thayo. varSA baMdha thatAM bappabhakTri ane te puruSa baMne upAzraye gayA. AcArya siddhasene te puruSanuM nAma pUchatAM teNe khaDInA TukaDAthI potAnuM nAma "Ama" A pramANe lakhyuM. Agantuka yuvakanA A vivekathI AcArya ghaNA ja prasanna thayA ane vicAra karavA lAgyA ke Ane cha mahInAno hato tyAre amoe rAmasaNamAM (DIsA kempathI vAyavya koNamAM Azare 10 koza upara Avela eka gAma) joyela che. pIluDInA vRkSanI zAkhAmAM ane vastranI jholImAM suvADyo hato ane enI mAtA pIlu vINatI hatI. pUchaparacha karatAM amArA jANavAmAM AvyuM hatuM ke 'te kanojanA mauryavaMzI rAjA yazovarmanI rANI che ane bIjI rANInI khaTapaTanA pariNAme rAjAe ene kADhI mUkavAthI Ama vanyavRttithI jIvana gujAre che.' A uparathI amoe Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra teNIne AzvAsana ApIne rAmasaNamAM caityanA adhikAramAM rakhAvI hatI ane te pachI amo A dezamAM AvI gayA hatA, paNa pAchaLathI tyAMnA lokonA kahevAthI jaNAyuM hatuM ke te khaTapaTI rANI marI jatAM rAjA yazovarme kADhI mUkela rANIne pAchI potAne tyAM bolAvI lIdhI che. rUpa, AkRti ane avasthA jotAM navAI nathI ke te ja rANIno te bAlaputra A purUSa hoya. Ama vicArIne AcArye kahyuM-'vatsa ! A tArA mitranI sAthe nizcitta thaIne tuM ahIMyAM rahe, ane vidyA-kalAno abhyAsa kara' A pramANe AcArya Amane potAne tyAM rAkhyo ane bappabhaTTinI sAthe vyAkaraNa, nyAya, sAhitya Adino abhyAsa karAvIne vidvAna banAvyo. kAlAntare yazovarmanI mAMdagI thatAM tenA pradhAno AmakumArane levA AvyA. Ama AcArya ane potAnA mitra bappabhaTinI rajA laIne kanoja gayo, jatAM ja yazovarma rAjAe Amano rAjayAbhiSeka karAvIne potAno uttarAdhikArI banAvyo, te pachI yazovarma paralokavAsI thayo ane ame tenuM auddhadehika kRtyo karAvIne rAjaya upara potAnuM zAsana cAlu karyuM. rAjayAdhikAra pAmIne tarata ja Ame potAnA pradhAnone gujarAta bappabhadine teDavA mokalyA. AcArya siddhasene paNa rAjAno atizaya Agraha joIne bappabhaTTine kanoja javAnI AjJA ApI ane nirantara prayANa karatA bappabhaTTi muni kanoja pahoMcyA, rAjAe apUrva mahotsava pUrvaka hAthInI savArIe bappabhakino nagarapraveza karAvyo, ane rAjasabhAmAM jatAM rAjAe temane besavA mATe siMhAsana ApavA mAMDyuM; paNa " bappabhaTTie Ama kahIne te upara besavAno niSedha karyo ke AcAryapada prApta thayA sivAya amo e siMhAsana upara besI nahi zakIe. AthI rAjAe temanA mATe bIjuM yogya Asana maMgAvyuM paNa rAjAne AthI saMtoSa thayo nahi. keTalAka samaya pachI Ame potAnA pradhAnonI sAthe bappabhaDhine pAcho gujarAta tarapha vihAra karAvyo sarve moDherA pahoMcyA ane rAjA taraphathI pradhAnoe AgrahapUrvaka bappabhaTTine AcAryapada mATe vinaMti karI, AcArya siddhasenasUrie paNa bappabhaTTinI yogyatA ane rAjAnA Agrahane dhyAnamAM laI vi. saMvata 811nA caitra vadi 8 nA divase bappabhaTTine AcAryapada ApyuM ane te pachI potAnI IcchA na hovAM chatAM AmanA pradhAnonA AgrahathI bappabhaTTasUrine kanoja tarapha vihAra karAvyo. niraMtara prayANa karatAM AcArya kanoja pahoMcyA ane rAjAe hastInI savArIe temano praveza karAvyo ane potAnA mahelamAM laI jaI gAdI bichAvelA siMhAsana upara temane birAjamAna karyA, rAjA taraphanA A ati satkArathI kanojano jaina saMgha ghaNo harSita thayo. AcArya bappabhaTTie Amane dharmopadeza prasaMge jaina caitya karAvavAmAM ghaNo lAbha batAvyo jethI rAjAe kanojamAM 101 hAthanI uMcAIvALuM jaina caitya banAvarAvIne temAM 18 bhAra suvarNanI pratimAnI bappabhaTTasUrinA hAthe pratiSThA karAvI e sivAya Ame gvAliyaramAM 23 hAtha uMcuM mahAvIra jinanuM maMdira karAvI temAM lepyamaya jinapratimAnI sthApanA karI. kahe che ke A caityanA eka maMDapamAM eka kroDa suvarNa TakAno kharca thayo hato. eka vAra brAhmaNonI vAte lAgIne AmarAjAe bappabhaTTine besavA mATe siMhAsanane sthAne sAmAnya Asana maMDAvIne kaMIka manobheda batAvyo. paNa pAchaLathI teNe pUrvanI mAphaka ja Adara batAvyo. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTisUri ekavAra bappabhaTTinI kavitAmAM kaMIka zRMgAranuM poSaNa joI rAjAe temanA uparathI mana kheMcI lIdhuM, AcArye rAjAno manobheda jANyo eTale bIje ja divase tyAMthI chAnI rIte cAlI nIkaLyA, Ame bIje divase AcAryanI bAbatamAM pUchyuM, paNa AcArya saMbandhI koIe kaMI paNa nizcita samAcAra ApyA nahiM, te pachI nagaradvAranA kamADo upara bappabhaSTie lakhela eka anyoktika kAvya vAMcyuM, je uparathI teNe jANyuM ke AcArya bIje kyAMya cAlyA gayA che. - bappabhaTTasUrie paNa kanojathI sIdho gauDadeza (madhya baMgAla) tarapha vihAra karyo ane keTalAka divase te dezanI rAjadhAnI lakSaNAvatI AvI pahoMcyA. ahIM dharmarAjAno sabhApaDita vAkapatirAja nAmano vidvAna raheto hato, te bappabhaTTasUrine maLyo. ane te pachI rAjA pAse jaI temano paricaya Apyo. rAjAdharma, bappabhaTTanA nAmathI paricita hato ane AvA * vidvAnano paricaya karavA mATe te Atura paNa hato. chatAM eka kAraNathI te bappabhaTTine viSe sazaka hato, ane te kAraNa eTaluM ja ke bappabhakTi AmarAjAnA mAnItA mitra hatA ane potAne ane Amane ApasamAM virodha cAlato hato. AthI jo A ja pote bappabhaTTine rAkhe ane pAchaLathI AmanA bolAvyAthI e cAlyA jAya to potAnuM apamAna thAya. A kAraNathI teNe vApatirAjane kahyuM ke tamo bappabhaSTine pUchI lyo ke "jo Ama rAjA pote atre AvIne tamane vinaMti kare to ja tamAre javuM anyathA nahi' A zarata thaI zake tema che ? vAkpatirAje rAjAno vicAra bappabhaTTisUrine jaNAvyo. e uparathI temaNe kabUla karyuM ke 'jayAM sudhI Ama rAjA pote atre AvIne amane nahIM bolAve tyAM sudhI ame kanoja nahi jaIe.' AmanA pAsethI bappabhadine gayAne keTaloka samaya nIkaLI gayo chatAM Amane teo kyAM gayA che te jANavAmAM na AvyuM. paNa keTalAka samaya pachI tene bappabhaTTinA kharA samAcAra maLyA. te uparathI teNe potAnA pradhAno AcAryane bolAvI lAvavA mokalyA; paNa AcArye temane sApha kahI dIdhuM ke jayAM sudhI Ama rAjA pote atre nahi Ave tyAM sudhI amo pratijJAbaddha hovAthI AvI zakIe nahi. A hakIkata sAMbhaLIne Ama rAjA potAnA pradhAnonI sAthe gupta rUpamAM lakSaNAvatI gayo ane dharmarAjAnI sabhAmAM AcArya pAse jaI aneka prakAre jJAnagoSThI karI. e viSe dharmarAjAne AcAryuM eTale sudhI zleSoktimAM kahI dIdhuM ke "A tAro zatru bIjo rAjA che.' paNa sarala prakRtinA dharmane AmAM kaMI khabara paDI nahi. jayAre Ama tyAMthI cAlyo gayo. ane AcArye dharmane vihAra mATe pUchayuM tyAre ja tene khabara paDI ke Ama atra Avyo hato, rAjA dharme nirUpAye bappabhaTTine vihAra karavAnI AjJA ApI ane bappabhaTTi saMketita sthAne AmarAjAne jaIne maLyA ane tyAMthI badhA uMTaNiyo upara savArI karIne kanoja jaI pahoMcyA. A vakhate siddhasenasUri ati vRddha thaI javAthI potAno eka sAdhu bappabhaTTine bolAvavA mokalyo. jethI bappabhaTTa moDherA gayA, siddhasene gacchanI vyavasthA bappabhaTTine bhaLAvIne anazana dhAraNa karyuM ane samAdhipUrvaka AyuSya pUruM karIne svargavAsI thayA. thoDA samaya pachI bappabhaTTie potAnA moTA gurUbhAI govindasUri tathA nagnasUrine gaccha bhaLAvIne AmanA pradhAno sAthe kanoja tarapha vihAra karyo ane Amane maLIne pahelAnI ja mAphaka vidgoSThImAM tatpara thayA. Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra kahe che ke ekavAra AmarAje bappabhaTTanI parIkSA mATe temanI pAse rAtre gupta rIte eka vezyAne mokalI ane teNIe tyAM jaI aneka prakAre temane vicalita karavAnI ceSTA paNa karI chatAM bappabhaTTinuM mana lezamAtra paNa vikAravaza na thayuM. A vAta jayAre Ame jANI tyAre te AcAryano vadhAre prazaMsaka ane bhakta banyo. eka vAra gauDadezanA rAjA dharme AmanA pAse dUta mokalIne kahevarAvyuM ke 'tamo mArI pAse AvIne chaLa vacanothI chetarIne cAlyA gayA e vAta amAre mATe khedajanaka che, amoe AMgaNe Avela atithinuM koI paNa prakAranuM Atithya na karyuM e pazcAttApanI vAta thaI, paNa hajI kaMI vItyuM nathI have paNa ApaNe potapotAnA vidvAnonAM vAgyuddha karAvIne ApaNI hArajItano nirNaya karI nAkhIe. AmAM jeno paMDita hAre te rAjAnI hAra mAnavI ne jItanArane potAnuM rAjaya soMpI devuM. jo AvI zarata maMjura hoya to amo amArI sabhAnA paMDita bauddhAcArya vardhanakuMjarane laIne dezanI sImA upara AvIe, tamAre paNa je paMDito lAvavA hoya temane laIne sarahada upara AvI javuM.' dharmanA dUtanA mukhe teno saMdeza sAMbhaLIne AmarAje bappabhaTinA sAmuM joyuM, bappabhakie e mATe potAnI sammati batAvI ane rAjAe dUtane te ja prakArano pratisaMdeza daIne vidAya karyo. nizcita karela divase baMne rAjAoe potapotAnI paMDita maMDaLInI sAthe sarahada upara jaIne potAnI . kempo ubhI karI. vAda sabhAmAM AmanI taraphathI bappabhakTi ane dharmanI taraphathI varbanakuMjara vAyuddhazAstrArthamAM utaryA, ane vAda karatAM lagabhaga cha mAsa vItI gayA; paNa koInI hAra-jIta na thaI; chevaTe vApatinI salAha pramANe bappabhaTTinI jIta thaI, ane vartunakuMjaranI hAra thaI. A uparathI AmarAjAe dharmane potAnA rAjya uparano hakka choDI devA jaNAvyuM; paNa vartatAM vAdamAM bappabhaTTie Amane samajAvIne dharmanuM rAjaya pAchuM tene ja apAvyuM. A zAstrArthanA yuddha pachI AmarAja ane dharmanA ApasanA virodhano anna Avyo ane te baMnee ekabIjA sAthe saMdhi karI. bappabhakTi ane vartanakuMjare paNa Apasano virodha choDI ekabIjA sAthe maitrI bAMdhI. eTaluM ja nahi paNa bappabhaTTinA upadezathI teNe jaina dharmamAM potAno vizvAsa paNa joDyo. A pramANe ahiMsaka laDAIthI baMne rAjyo vacce ghaNA kALathI cAlyA AvatA vaira-virodhano anna Avyo ane baMne rAjAo potAnA vidvAnonI sAthe potapotAnA sthAne gayA. vApatirAja dharmarAjAno grAsabhogI paMDita hato; chatAM pUrvokta zAstrArthamAM teNe bappabhaTTane sahAyatA ApI hatI e vAtanI bauddhAcArya vardhanakuMjare pAchaLathI dharmarAjAnI pAse zikAyata karI, chatAM rAjAe te paramAravaMzI kSatriya vidvAn vAkapatirAja uparathI jarA paNa mana na kheMcyuM. ekavAra rAjA yazovarmAe dharma upara caDhAI karI, ane yuddhamAM tene mArIne vApatirAjane keda karIne potAnA dezamAM laI gayo. pAchaLathI vApati yazovarmAnI prazaMsAmAM "gauDavadha' kAvya banAvIne kedamAMthI chUTyo, ane tyAMthI te kAnyakubdha AvIne bappabhaTTine maLyo; ane te pachI AmarAjAnI sabhAmAM jaIne tenI prazaMsAmAM kAvya saMbhaLAvyAM. Ama AthI ghaNo prasanna thayo ane AzvAsanapUrvaka lAkha suvarNaTaMkano grAsa bAMdhIne potAne tyAM rAkhyo. Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTasUri eka prastAve bappabhaTTisUrie kheDAdhAramaMDaLanA hastijayanagaramAM rahelA potAnA gurUbhAI govindasUri ane nannasUrinI vidvattAnAM atizaya vakhANa karyA, je uparathI AmarAja gupta rIte temanA darzanArthe gayo. tyAM chatra cAmarAdi rAjacinho yukta siMhAsana upara beThela nannasUrine joIne temanA A rAjayazAhI ThAThanI TIkA karIne cAlyo gayo. bIje avasare Ama tyAM gayo. to nagnasUrine caityamAM besIne vAtsyAyana zAstra (kAmazAstra)nuM vyAkhyAna karatAM joyAM. Ama maMdiramAM jaI jinamUrtine namaskAra karIne cAlyo gayo, kAmazAstranA vyAkhyAnathI tene lAgyuM ke e AcArya vidvAna che paNa cAritravAna nathI. nannasUrine AthI ghaNo ja kheda thayo, jethI govindasUrie temane dilAso ApatAM kahyuM ke te purUSa bIjo koI nahi paNa AmarAjA hovo joIe; mATe koI navo prabandha banAvIne naTa dvArA Amane dekhADavo. A pachI nannasUrie saMbindha AdinAtha caritra banAvyuM, naTa te zIkhIne kanoja jaI bappabhaTTine maLyo ane rAjAne maLIne te rUpaka nATakarUpe khelIne batAvyuM. te pachI naTa pAcho gujarAtamAM nannasUrine jaIne maLyo ane rUpakanA saMbandhamAM tyAM je carcA ane asara thaI hatI te jaNAvI dIdhI. A pachI nannasUri ane govindasUri paNa rUpa badalIne kanoja jaI bappabhaTTane maLyA. ane te pachI AmanI sabhAmAM rUpaka bhajavavA mAMDyuM temAM temaNe vIrarasanuM evuM poSaNa karyuM ke sabhAmAM beThela rAjAne ekadama zaurya caDhI jatAM "mAro, mAro' karatAM talavAra kheMcI kADhI, teTalAmAM aMgarakSakoe tene cetavyo ke A to yuddha nathI paNa nATaka che. e ja avasare govindasUrie prakaTa thaIne rAjAne kahyuM ke rAjan ! A nATakane tame sAco banAva mAnyo e zuM tame yogya karyuM che? jo nahi to nannasUrinA vAtsyAyana zAstranA vyAkhyAna uparathI temanA viSe tamane zaMkA kema utpanna thaI? zuM sarvakoI zAstramAM lakhelA rasono anubhava kare to ja tenuM vyAkhyAna kare? govindasUrinA A upAlaMbhathI AmarAjAe temanI pAse mAphI mAMgI ane potAnA gurUnA gacchanI prazaMsA karI. ekavAra kanojamAM nIca jAtinA gAyakonuM ToLuM AvyuM, temAM eka sundarI gAnArI hatI. teNInA rUpa ane gAyanarasathI Ama mohita thaI gayo, ane e ja kAraNe te rAtre pote tyAM ja rahyo. guptacaro dvArA bappabhaTTane A vAtanI khabara maLI ane tarata ja tene bodha ApanArAM anyoktika kAvyo tenI najare paDe tevI rIte lakhAvyAM. bIje divase te kAvyo vAMcatAM ja rAjAne pazcAttApa thayo, te eTale sudhI ke rAjA agnimAM baLIne maravAne taiyAra thaI gayo; paNa AcArye upadeza dvArA tenA mananuM samAdhAna karIne zAnta karyo. paNa vRddha kavi vAkpatine A banAvathI ghaNuM ja khoTuM lAgyuM, tethI teNe kanojano tyAga karIne mathurAmAM jaIne varAhasvAmInA maMdiramAM potAno nivAsa karyo. ekavAra bappabhakTri sUrie AmarAjAne jaina dharmano svIkAra karavA mATe kahyuM, paNa rAjAne A vAta gamI nahi; tethI teNe kahyuM ke strIo ane ajJAnIone jaina dharmamAM lyo, vAkpati jevA saMskArI vidvAnone jaina banAvo tyAre tamArI zaktinI prazaMsA thAya. rAjAnAM A vacanone bappabhaSTie hRdayamAM kotarI lIdhAM ane te pachI tarata ja temaNe mathurA tarapha vihAra karyo ane varAha svAmInA maMdiramAM antima samaya vItAvatA vApatirAjane jaina dharmano upadeza ApIne jaina banAvyo. vApatine jaina dharmanI zraddhA thatAM ja te varAha maMdirathI uThIne bhagavAna pArzvanAthanA rUpanA maMdiramAM Avyo ane tyAM AvIne jaina sAdhuno veSa dhAra Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 zrI prabhAvakacaritra karIne anazana dhAraNa karyuM ane namaskAra maMtranuM dhyAna karatAM 18 divase AyuSya pUrNa karIne te svargavAsI thayo. bappabhaDhie tyAM tIrthakarane namaskAra karyA pachI "jayati jagadrakSAkara" ItyAdi paDyothI zAntidevatAnI stuti karI, je stava hajI paNa vidyamAna che. vApatine pratibodha karIne bappabhakTi pAchA kanoja gayA. Ame pote A AzcaryakAraka banAvathI temanI ghaNI prazaMsA karI, je uparathI AcArye kahyuM-"jayAM sudhI tamane pratibodha na thAya tyAM sudhI amArI zaktinI prazaMsA kevI ?" Ame kahyuM-huM bodha pAmyo chuM ke tamAro dharma satya che, chatAM mane zivadharmano tyAga karatAM akathya du:kha thAya che; mATe tene mUkI zakato nathI. eka divase eka citrakAra rAjAnuM citra, paTa upara citarIne sabhAmAM Avyo; paNa rAjAe tenI kadara na karI, tyAre bappabhaSTie tenI kaLAnI prazaMsA karIne rAjA pAsethI lAkha TakAnuM InAma apAvyuM. prasanna thayela citrakAre mahAvIranI mUrtivALA 4 citrapaTo taiyAra karIne bappabhaTTine arpaNa karyA. bappabhaTTie paNa te paTonI pratiSThA karIne temAMthI eka kanojanA jaina maMdiramAM, eka mathurAmAM, eka aNahilapATaNamAM ane eka satArakapuramAM mUkyo, temAM pATaNamAM mukelo paTa musalamAnoe pATaNano bhaMga karyo tyAM sudhI tyAMnA moDhagacchanA jaina caityamAM vidyamAna hato. bappabhaSTie vidyArthIo ane kavionA hitArthe 'tArAgaNa' Adi bAvana prabandhonI racanA karI hatI. ekavAra AmarAje samudrapAlanA rAjagirinA killA upara caDhAI karI ane varSo sudhI ghero rAkhyo, chatAM killA upara teno adhikAra na thayo. chevaTe bappabhaTTinI salAhathI AmanA putra hRdukakumAranA bAlaputra bhojane AgaLa karIne laDAI karatAM killAnA daravAjA tuTyA ane Amano rAjagiri upara kabajo thayo ane samudrasena dharmanA dvArathI bahAra nIkaLyo. e pachI Ama zatruMjaya, giranAra Adi tIrthonI yAtrA karavAne nIkaLyo, tIrthomAM pharato te giranAranI talATImAM Avyo, to tyAM pUrve AvIne paDAva nAMkhI rahelA 11 rAjAone 10000 ghoDAonI senA sahita joyA, emanI sAthe 11 digambarAcAryo hatA. A lokoe pote prathama AvyA hovAthI ane tIrthanI mAlikI digambaronI che ema jaNAvIne AmarAjane prathama upara caDhatAM rokavAnI ceSTA karI jethI ame te sarvane laDAIne mATe taiyAra thavA jaNAvyuM, paNa bappabhaSTie dharmanimitte AvI saMhAraka laDAIothI dUra rahevA jaNAvyuM; ane zvetAmbara-digambara AcAryoe ja A jhaghaDAno niveDo lAvavAno nizcaya karyo. ane te pachI bappabhaTTasUri ane digambarAcAryo vacce e tIrtha saMbandhI zAstrArtha thayo, ane bappabhaTTino pakSa prabaLa TharatAM Amano zvetAmbara jaina saMgha prathama upara caDhyo ane tyAM neminAthanI tathA piMDatArakamAM, mAdhavadevamAM ane zaMkhodvAramAM dAmodara harinI pUjA karI. giranArathI utarIne Ama dvArakA thaIne somezvara (prabhAsa) pATaNa gayo ane tyAM suvarNapUjA pUrvaka anargala dAna karyuM. A tIrthomAM pharIne Ama pAcho potAnA nagaramAM gayo, aneka dharmasthAna karAvyAM ane chevaTe vRddhAvasthAe Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTasUri pahoMcatAM potAnA putra duMdukane rAjyanA uttarAdhikArI banAvI rAjA prajAne chellI zIkhAmaNa daIne teNe gaMgAne kAMThe Avela mAgadhatIrtha tarapha prayANa karyuM, ane nAvamAM besIne bappabhaTTanI sAthe Ama AgaLa jato hato teTalAmAM tene gaMgAmAMthI dhUmADo nIkaLato jaNAyo. pAsenuM sthAna karyuM che te pUchatAM jaNAyuM ke te magaToDA nAmanuM gAma che. prathamathI ja AmanuM maraNa magaToDA pAse thavAnuM che, e vAta tene rAjagirimAM yakSe kahela hovAthI tene potAnA maraNano nizcaya thaI gayo. bappabhaTTie Amane te vakhate jaina dharmanAM svIkAranI preraNA karI ane teNe paNa teno svIkAra karI manamAM namaskAra maMtrano jApa karavA mAMDyo, ane saM. 890nA bhAdaravA sudi 5 zukravAra ane citrA nakSatramAM divasanA cothA pahoramAM zAMtipUrvaka AyuSya pUrNa karyuM. AmanuM mRtyukArya tenA jAtibhAIo pAse karAvIne bappabhaTTa pAchA kanoja AvyA. dunduka rAjAnuM vartana sAruM na hatuM, te kaMTI nAmanI eka vezyAnA mohamAM phasAI gayo hato. dareka kArya vezyAnI salAha pramANe thavA lAgyuM, ane eTalA sudhI mAmalo bagaDI gayo ke tenA putra bhojakumAranA khUnanAM kAvatarAMnI vAto thavA mAMDI. duMdukanI rANIe A Antarika khaTapaTonI khabara potAnA bhAIone ApI je uparathI putrajanmanA utsavanA bahAne teo bhojarAjane potAne tyAM pATalIputra laI gayA. bhoja gayo paNa pAcho Avyo nahi, AthI dudake bappabhaTTine takAdo ApavA mAMDyo ke teo koI rIte bhojane bolAvI -lAve. AcArya tene bhalatA uttaro ApIne lagabhaga 5 varSa kADhI nAkhyAM paNa duMduke teno keDo choDyo nahi ane vadhAre dabANa karyuM. A uparathI bappabhaTTi paNa anazana karIne saM. 895 nA zrAvaNa sudi 8 ane svAti nakSatrane divase 95 varSanI avasthAmAM svargavAsI thayA. ekavAra bhojakumAra aNacintavyo potAnA mAmAo sAthe kanoja gayo, ane mALIe bheTa Apela traNa bIjorAnAM phaLo laIne te mahelamAM gayo. aMdara jatAM ja kaMTikAnI pAse beThela duMdukanI chAtImAM phaLonA prahAro karIne tenuM khUna karyuM, ane kanojanuM rAjayAsana potAnA adhikAramAM lIdhuM. bhoja rAjyagAdI hAtha karyA pachI eka divasa AmavihAra nAmanA jaina caityamAM darzanArthe gayo, tyAM bappabhaTTinA be ziSyo rahela hatA jemaNe vidyAvyApathI rAjAno ucita Adara na karyo, ethI rAjAe rAtamAMthI nagnasUri ane govindarine tyAM bolAvIne bappabhaTTinI pATe besADyA ane te pachI nannasUrine moDhere mokalyA ane govindasUrine potAnI pAse kanojamAM rAkhyA. prabaMdhakAra lakhe che ke AmanA pautra A bhojarAje AmathI paNa vadhAre jaina dharmanI vRddhi ane unnati karI hatI. AcArya bappabhaSTi ke je bhadrakIrti vAdikuMjarakesarI, brahmacArI, gajavara, rAjapUjita ItyAdi aneka nAmo ane birudothI prasiddha hatA. jainazAsana-kSIrasamudramAM kaustubha maNi samAna pAkyA. prastuta bappabhaTTi prabandhanI mukhya mukhya aitihAsika ghaTanAonuM saMkSipta varNana upara pramANe che. AmAMnI keTalIye ghaTanAo ItihAsamAM navAM prakaraNo umeranArI che ane e ja hetuthI amoe A sthaLe teno saMkSepa sAra jaNAvyo che, jo itihAsa saMzodhako A viSayamAM potAnA anusaMdhAno laMbAvaze to temane keTaluMye navuM jANavAnuM maLaze. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra sUrapAlano paricaya AcArya siddhasene pUchyo tyAre teNe jaNAvyuM hatuM ke huM paMcAla dezanA bappano putra chuM. A uparathI bappabhiTTanI janmabhUmi paMcAladeza (kurUkSetrathI pUrvano pradeza) hovAnI kalpanA thaI zake, paNa vAstavamAM tema jaNAtuM nathI. emanAM mAtApitA je gAmamAM rahetAM hatAM te gAma pAlanapura banAsakAMThA jillAmAM dhAnerA gAmanI pAsenuM DuvA che. tethI bappabhaTTinuM janmasthAna paNa e ja gAma hovAno saMbhava che. emanI jAti pAMcAla hoya ane tethI sUrapAle (bappabhaTTinuM gRhasthAvasthAnuM nAma) pitAne paMcAladezya kahyA hoya to saMbhavita che. Aje paNa gujarAtamAM keTalAka loko potAne 'pAMcAla' e jAtigata nAmathI oLakhAve che. 'sUrapAla' e nAma ane zatruono nAza karavAnI hakIkata uparathI bappabhaTTa pAMcAla jAtinA rAjapUta hatA ema jaNAI Ave che. 44 bappabhaTTinA gurU siddhasenasUri moDhagacchanA pramukha AcArya hatA. emanAM gacchanAM caityo pATalA (zaMkhezvara pAse pADalA) moDherA ane pATaNa vageremAM hatAM. AmarAja pote potAne kanojanA mauryavaMzI rAjA yazovarmAnA putra tarIke oLakhAve che ane potAnI mAtAnuM nAma te 'suyazA' jaNAve che. A vRttAnta vidvAnoe parIkSAnI kasoTIe caDhAvIne tapAsavuM joIe che, kemake te samayathI kaMIka pUrvakAlamAM kanojamAM maukharIvaMzanuM rAjya hatuM to AmanA pitAnA samayamAM (saM. 797 pachI) tyAM mauryavaMzanuM rAjya thayuM hatuM emAM kaMI pramANa che ? prabaMdhakAranA kahevA pramANe te vakhate AmanA pitA yazovarmA kanojanA rAjyAsana upara vidyamAna hatA, paNa vartamAna ItihAsa uparathI jaNAya che ke kanojano yazovarmA vi. saM. 797 mAM ja kAzmIranA rAjA lalitAdityanA hAthe maraNa pAmyo hato. to zuM A maukharI yazovarmA pachI prastuta Amano pitA maurya yazovarmA to kanojano rAjA na thayo hoya ? kAraNa ke prasiddha maukharI yazovarmAnuM mRtyu lalitAditya sAthenI laDAImAM thayAnuM jaNAvavAmAM Ave che jyAre AmanA pitA yazovarmAnuM maraNa svAbhAvika rogathI thAya che. Amano gavAliyara (mAlavA) upara paNa adhikAra hovAnuM jaNAya che tethI A anumAna thAya che ke Amano pitA yazovarmA prathama gavAliyara taraphano mauryavaMzI rAjA hoya ane maukharI yazovarmA pachI kanojano paNa te rAjA thayo hoya to navAI jevuM nathI. gauDadezano rAjA dharma AmarAjAno pratispardhI hovAnuM varNana prabandhamAM Ave che ane pAchaLathI A baMne rAjAone ApasamAM saMdhi thayAnuM paNa prabandha uparathI siddha thAya che. A dharmarAjAnA vaMza viSe kaMI paNa ullekha nathI; paNa ema jaNAvyuM che ke e gauDa dezano rAjA hato ane enI rAjadhAnInuM nAma 'lakSaNAvatI' hatuM, A dharma koNa ? te ApaNe jANatA nathI, gauDadezamAM pAlavaMzano 4 tho rAjA 'dharmapAla' nAmano thaI gayo che kharo; paNa tene A 'dharma' mAnI levo ThIka nathI, kAraNa eka to Ano sattA samaya ThIka besato nathI, janarala kanIMgahAmanA mata pramANe dharmapAlano samaya vi. saM. 887 thI 905 sudhImAM hato ane rAjendralAlamitranI gaNanA pramANe eno zAsana kAla vi. saM. 932 thI 952 sudhImAM hato, jyAre AmanA virodhI dharmano rAjatvakAla vikramanI navamI sadInA pUrvArdhamAM Ave che, vaLI pAlavaMzI rAjAonI rAjadhAnI 'odaMtapurI' hatI. tyAre A dharmanI rAjadhAnI lakSaNAvatI hatI ema prabaMdhamAM jaNAvyuM che. A pramANe samaya ane sthAna bhinna hovAthI A dharma prasiddha dharmapAlano pUrvavartI bIjo dharma hoya ema lAge che. prabandhamAM vAkpatirAjanI bAbatamAM prabandhakAre eka navI hakIkata jaNAvI che, te A ke 'gauDavaho' kAvyano prasiddha kavi vAtirAja yazovarmAno Azrita nahIM paNa goDadezanA rAjA dharmano grAsabhogI vidvAna hato, paNa 1 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaphisUri 45 yazovarmAe dharmane yuddhamAM mArIne vApatine keda karyo hato jethI yazovarmAnI prazaMsAmAM 'gauDavo' kAvya banAvIne vAkapatie potAno piMDa choDAvyo hato ane te pachI te kanojamAM AvIne AmanI sabhAmAM rahyo hato. AjanI mAnyatA pramANe to vApatirAja vi. saM. 797mAM kAzamIranA lalitAdityanA hAthe maranAra yazovarmAno Azrita kavi hoya to . 80)mAM janmela AcArya bappabhaTTa ane temanA mitra AmarAjano samakAlIna thaI zake ke kema ? e vicAraNIya che. yazovarmAe dharma upara caDhAI karavAno ane vAkpatine keda karavAno prasaMga bappabhaTTi ane AmanI uttara jIndagImAM banelo prasaMga hoya ema prabandha uparathI jaNAya che, AthI vApatirAja jo AmanI sabhAmAM Azraya lenAra vidvAna hoya to Ano prathama AzrayadAtA dharma ane ene keda karanAra yazovarmA e baMne purUSo prasiddha dharmapAla ane maukharI yazovarmAthI judA ja hovA joIe. paNa prabandha uparathI jaNAya che ke dharmane laDAImAM mArIne vApatine keda karanAra yazovarmA AmarAjAno samakAlIna hato. have e jovAnuM che ke Amano pitA maurya yazovarmA te pUrve kAla karI gayo hato ane maukharI yazovarmA tenI paNa pUrve maraNa pAmyo hato to pachI dharmanI upara caDhAI karIne vApatine keda karanAra A yazovarmA kayo ? e vicAraNIya vAta che, jo kharekhara A yazovarmAne judA ja mAnI levAmAM Ave to maukharI yazovarmAnA samayamAM gauDavonA kavi vAkpatinA astitva viSayaka hakIkata khoTI mAnavI paDaze. ane jo vAkapati maukharI yazovarmAno ja Azrita vikramanI AThamI sadIno paMDita hato ema nizcita mAnI levAmAM Ave to bappabhaTTi ane AmarAjanA samayamAM vApatinI hayAtI sUcaka hakIkata kalpita athavA bhaLatI che ema mAnavuM joIe. game tema ho paNa e viSaya saMzodhakoe vicAravo joIe che. .. AmarAje kanojamAM ane gavAliyaramAM jaina maMdiro baMdhAvyAM hatAM, vaLI dharma potAnA paMDitanI sAthe zAstrArtha karAvavA mATe gavAliyara pAse Avyo hato ane Ama paNa bappabhaTTisUrinI sAthe e ja sthaLe Avyo hato ane A sthAnane AmanA rAjyanI sarahada hovAnuM paNa tyAM jaNAvyuM hatuM. A uparathI jaNAya che ke gavAliyara sudhI AmanuM rAjaya hatuM. AmanuM bIjuM nAma nAgAvaloka hatuM. paNa ItihAsamAM enA viSe kaMI paNa hakIkata maLatI nathI. AmanA virodhI dharmane lakhanaunI AsapAsanA pradezano rAjA mAnIne lakhanaune tenI rAjadhAnI kSaNAvatI mAnI levAnI kalpanA karIe to kaMIka baMdhabese kharI paNa dharmane gauDa dezano rAjA lakhela hovAthI A kalpanA karatAM kaMIka saMkoca thAya che. Ame rAjagirinA rAjA samudrasena upara caDhAI karavA ane rAjagirino killo sara karavAnuM varNana prabandhamAM jaNAvyuM che, paNa ItihAsamAM A samudrasenano kaMI patto nathI. AmanA putra dunduka ane pautra bhoja viSe paNa ItihAsamAM kaMI paNa ullekha jovAto nathI. bhojanuM mosAla pATalIpuramAM hovAnuM prabandha uparathI jaNAya che, paNa pATalIputramAM te vakhate konuM rAjaya hatuM te jaNAyuM nathI. bappabhaTTanA harIpha ane pachIthI mitra banela bauddhAcArya vardhvanakuMjarano paNa ItihAsamAM kyAMya paricaya maLato nathI. bappabhaTTino samaya zithilAcArano hato, ane bappabhaTTa temaja emanA gurUbhAIo prAyaH savArIno Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra upayoga karatA hatA. ema prabandhamAM batAvelA aneka prasaMga uparathI jaNAI Ave che. chatAM emaNe rAjAne pakSamAM rAkhIne jaina samAjano je upakAra karyo che. te kharekhara anumodanIya che. bappabhaTTinA AmAM jaNAvela caritra uparathI jaNAya che ke temaNe potAnuM jIvana rAjAonI sobatamAM ja gALyuM hatuM ane e ja kAraNe emanuM "rAjapUjita' evuM upanAma paDyuM hatuM. bappabhaTTae sAhitya nirmANamAM paNa potAno sAro phALo Apyo hato, ema prabandha uparathI jaNAya che, temaNe sAhitya viSayaka bAvana prabandho banAvyAno prabandhamAM ullekha che, temAM mukhya prabandha 'tArAgaNa' nAmano hato. prasiddha jaina kavi dhanapAle tilakamaMjarImAM je bhadrakIrtinA 'tArAgaNa' nAmanA graMthano ullekha karyo che, te Aja bappabhakita "tArAgaNa" samajavAno che, kemake bhadrakIrti e bappabhaTTinuM ja gurUdatta nAma hatuM Ama ApaNe prabandhamAM joyuM che. paNa Aje bappabhaTTikRta "caturvizatijina stuti' ane eka sarasvatI stotra sivAya bIjo eka paNa prabandha upalabdha thato nathI. bappabhaTTinA gurUbhrAtA nannasUrie Adijinano jIvana prasaMga laIne saMdhibabdha banAvela nATakano prabandhamAM ullekha che, paNa A vidvAnanI koIpaNa kRti Aje jaina bhaMDAromAM astitva dharAvatI hoya ema jaNAtuM nathI. paNa A uparathI eTaluM to nizcita thAya che ke pUrve jainamaMdiromAM dhArmika nATako khelavAno sAdhAraNa rivAja hato. A ja kAraNe jaina maMdironA agramaMDapo, hajI paNa raMgamarDapa, khelAmaNDapa ane prekSAmaDupa vagere nAmothI prasiddha che. 12. zrI mAnatuMgasUri nI mAnatuMga banArasa nivAsI dhanadeva zeThanA putra hatA, emaNe prathama cArUkIrti nAmanA digaMbara muni pAse ' dIkSA lIdhI hatI, ane te vakhate emanuM nAma "mahAkIrti rAkhavAmAM AvyuM hatuM, paNa pAchaLathI emaNe potAnI bahenanA kahevAthI jinasiMhasUri pAse zvetAmbara matanI dIkSA dhAraNa karI hatI. A vakhate banArasamAM harSadeva nAmano brahmakSatriya jAtino rAjA rAjaya karato hato, ane e ja rAjA harSanA mAnItA mayUra ane bANa nAmanA tyAM be brAhmaNa paMDito rahetA hatA. A baMne paMDitoe potAnI vidyA ane kalAthI rAjA harSadevanuM mana potAnI tarapha atizaya AkarSita karyuM hatuM. ekavAra rAjAe kahyuM ke "Aja kAla brAhmaNomAM jeTalI zakti che teTalI zakti bIjA darzanonA vidvAnomAM jovAmAM AvatI nathI." A sAMbhaLIne rAjAnA maMtrIe kahyuM-svAmI je kahe che te kharuM ja haze, paNa AjakAla ApanA ja nagaramAM mAnatuMgasUri nAmanA eka jaina AcArya vase che te paNa sArA vidvAna ane samAgama karavA yogya che, jo ApanI IcchA hoya to temane bolAvIe. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAnatuMgasUri rAjAe AjJA ApI eTale maMtrI prArthanA karIne mAnatuMgasUrine rAjasabhAmAM laI gayo. rAjAe AcAryane uddezIne kahyuM - "AjanA vakhatamAM brAhmaNo je zakti dharAve che te bIje kyAMya che? mayUra paNDite sUryane prasanna karIne potAno koDha roga maTADyo ane bANa kavie caDIne prasanna karIne potAnA hAtha-paga navA prApta karyA ! zuM AvI zakti bIje kyAMya che? jo tamo paNa kaMI jANatA ho to batAvo. rAjAnAM AvAM vacana sAMbhaLIne AcArye kahyuM-rAjanuM ! amo gRhastha nathI ke vidyA ane guNanuM pradarzana karIne rAjAonI pAsethI dhana prApta karIe, amo je kaMI karIe te kevaLa dharmane mATe ja, AcAryanAM AvAM nirIha vacano sAMbhaLIne rAjAe sevakone AjJA karI-"Amane sAMkaLothI bAMdhIne aMdhArI koTaDImAM pUrI gho." sevakoe rAjAjJAnuM pAlana karIne mAnatuMgane aMdhArI koTaDImAM keda karyA, paNa mAnatuMgasUrie tyAM ja potAnA pUjayadeva AdinAthanI 'bhaktAmaraA zabdothI zarU thatA stotrathI stavanA karI ane pote baMdhana ane kedamAMthI svayaM chUTIne rAjAne jaIne maLyA. rAjA AcAryanI A adUbhuta zaktithI ghaNo prasanna thayo, ane te ja samayathI te jaina dharma ane jaina sAdhuono bhakta thayo. ekavAra mAnatuMgane mAnasika roga thayo, tethI te anazana grahaNa karavAne taiyAra thayA; paNa dharaNendra nAgarAje Apela 18 akSaranA maMtrAsnAyanA prayogathI te nirogI thayA ane tethI temaNe te 18 akSarothI garbhita bhayahara (nimiuNa) stotranI racanA karI ke je hajI paNa smaraNa karanAranA bhayane hare che. mAnatuMgasUri potAnI pATe guNAkarasUrine sthApIne svargavAsI thayA. mAnatuMgasUrine potAnI sabhAmAM bolAvanAra rAjA harSane banArasano brahmakSatriya rAjA hovAnuM prabandhamAM sUcavAyela che ane enI sabhAnA paMDito mayUra ane bANane paNa banArasanA jaNAvyA che, paNa A vAta to suprasiddha che ke bANa-mayUra jenI sabhAmAM hatA te zrIharSa thANezvarano vaisavaMzI rAjA hato. prastuta prabandhamAM zrI harSane banArasano rAjA lakhyo che, eno artha ema hoI zake ke mAnatuMgasUrinI sAthe A rAjAe banArasamAM mulAkAta karI hoya, kemake banArasamAM paNa tenuM ja rAjya hatuM. mAnatuMganA samakAlIna mayUra ane bANakavi banArasa nivAsI hoya to paNa Azcarya jevuM nathI. game tema hoya paNa mAnatuMgano sahavAsI rAjA zrIharSa te bIjo koI nahi paNa zIlAdityano samakAlIna kanojanA rAjA tarIke prasiddha thANezvarano zrIharSa ja hato. A rAjA bauddhadharmI hovA chatAM brAhmaNo ane jainazramaNono ghaNo satkAra karato hato; ema cInaparivrAjaka huenatsAMganA lakhelA vivaraNa uparathI jaNAI Ave che. prabandhamAM mAnatuMgasUrinA samayano nirdeza karyo nathI, paNa mAnatuMgasUrinA prazaMsaka rAjA zrIharSano rAjatva samaya vi. saMvata 663 thI vi. saM. 704 sudhImAM gaNAya che. tethI mAnatuMgasUrino samaya paNa vikramanI sAtamI sadInA uttarArdha bhAga hovo joIe. paTTAvaliomAM bhaktAmara stotranA kartA A mAnatuMgasUrine ujjayinInA vRddha bhojanA samAnakAlIna jaNAvyA che, ane karnala ToDanA lakhavA pramANe vRddha bhojano samaya paNa vikramano sAtamo saiko (saM. 631) che, eTale mAnatuMgasUri sAtamI sadInA AcArya hovAno ja vizeSa saMbhava che. paNa vartamAna jaina gacchonI paTTAvalionA lekha pramANe e AcArya vadhAre prAcIna hoya tema jaNAya che, kemake paTTAvalImAM Amane 21mA paTTadhara AcArya tarIke varNavyA che. eTaluM ja nahi paNa emane vIra saMvata Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 zrI prabhAvakacaritra 826 nI AsapAsanA samayamAM thayA jaNAvyA che. A hisAbe emano samaya vi. saM. 356 nI AsapAsamAM Ave che. aMcalagacchanI bRhatpaTTAvalImAM emane vRddha bhojanA samasAmayika jaNAvIne vi. saM. 288mAM ujjayinImAM svargavAsI thayA jaNAvyA che. A upara pramANe paTTAvalionA matathI mAnatuMgasUri vikramanI trIjI athavA cothI sadImAM thayAnuM siddha thAya che, tyAre prastuta nibandhamAM lakhyA pramANe emano samaya vikramano sAtamo saiko siddha thAya che. Ama e AcAryanA astitva samaya viSe 300-350 varSanI bhUla jaNAI Ave che. 15mA paTTadhara prasiddha Aryavajano svargavAsa vI. saM. 584 (vi. saM. 114)mAM thayo hato. to 21 mA paTTadhara mAnatuMgasUrino samaya paNa vikramanI trIjI athavA cothI sadI pachIno to nahi ja saMbhave. tyAre have prazna e thAya che ke jo mAnatuMgasUri 21mA paTTadhara ja hoya to te zrIharSa ane tenA sabhApaMDita mayUra ane bANanA samasAmayika kevI rIte thaI zake ? A zaMkAnuM samAdhAna e che ke 21 mA paTTadhara mAnatuMgasUri ane prastuta prabandhavarNita mAnatuMgasUri eka nahi paNa bhinna bhinna vyaktio haze ema jaNAya che. A baMnene bhinna bhinna mAnavAnuM kAraNa samayabhinnatA to che ja. paNa e sivAya bIjAM paNa Antara kAraNo prabandhamAMthI maLI Ave che. te A ke 21 mA paTTadhara mAnatuMgasUri mAnadevasUrinA paTTadhara ziSya ane vIrAcAryanA paTTagurU hovAnuM paTTAvaliomAM varNana che. tyAre A prastuta mAnatuMgasUrine jinasiMhasUrinA paTTadhara ziSya ane guNAkarasUrinA paTTagurU jaNAvyA che. AthI paNa jaNAya che ke paTTAvaliovALA mAnatuMga ane prastuta prabandhavALA mAnatuMga eka nahi paNa judA judA che. paTTAvalivALA mAnatuMganI sAthe mayUra-bANavALI hakIkata joDIne paTTAvali lekhakoe A baMne AcAryone eka mAnI levAnI eka spaSTa bhUla karI che. prabandhavarNita mAnatuMganA digambarAvasthAnA gurUnA 'cArakIrti ane emanA potAnA "mahAkarti A nAmo uparathI paNa eo chaThThI-sAtamI sadInA hovAnuM ja siddha thAya che, kAraNa ke digambara saMpradAyamAM AvAM nAmo bahu prAcIna kALamAM apAtAM na hatAM. 2 13. zrI mAnadevasUri mAnadeva sUrino janma mAravADamAM nADolanagaramAM thayo hato. emanA pitAnuM nAma dhanezvara zeTha ane mAtAnuM nAma dhAraNI hatuM. e ja samayamAM saptazatI dezamAM koraMTaka (zivagaMjanI pAsenuM AjakAlanuM koraTA) nAmanuM nagara hatuM ane tyAM mahAvIranuM maMdira hatuM jeno kArabhAra upAdhyAya devacandranA adhikAramAM hato. sarvadevasUri nAmanA AcArya vihAra karatA ekavAra koraMTaka tarapha gayA ane upAdhyAya devacandrane caityano Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAnadevasUri 49 vahIvaTa choDAvIne AcAryapada ApI devasUri banAvyA, e ja devasUri vRddhadevasUrinA nAmathI prasiddha thayA. sarvadevasUrie zatruMjaya upara jaIne anazanapUrvaka svargavAsa prApta karyo. devasUri paNa potAnI pATe pradyotanasUrine sthApana karI anazana karIne svargavAsI thayA. devasUrinA paTTadhara ziSya pradyotanasUri ekavAra vihAra karatA nADola gayA. mAnadeve temanI pAse dharma sAMbhaLIne vairAgya pAmI dIkSA lIdhI ane gItArtha thatAM gurUe tene sUripada ApIne "mAnadevasUri' nAmanA AcArya banAvyA. mAnadevasUrinA tapa ane brahmacaryanA prabhAvathI vaza thaIne jayA-vijayA nAmanI be devIo temanA darzanArthe AvatI hatI. A samayamAM takSazilA eka dharmakSetra hatuM. tyAM pa00 jaina caityo hatAM ane moTI saMkhyAmAM jaina saMgha vasato. e sivAya anyadharmanA devamaMdironI saMkhyA paNa moTA pramANamAM hatI. A jana-dhanathI samRddha nagarImAM te avasare bhayaMkara mahAmArI phATI nikaLI hatI, A rogamAM sapaDAyelanI pAse je koI jatuM to te paNa e rogano bhoga thaIne paTakAtuM hatuM. ethI muDadAne kADhavuM to zuM paNa mAMdAnI paNa koI sAravAra nahotuM karatuM. nagaranI bahAra muDadAonA DhagalA khaDakAI gayA hatA ane gharomAM paNa muDadAM gaMdhAI rahyAM hatAM. badhAM devamaMdiro apUja paDyAM hatAM. A mahAmArInA prakopamAM jaina saMghano keTaloka bhAga kAlano grAsa banI gayo hato, paNa je bacyo hato te deharAsaramAM bhego thaIne vicAra karavA lAgyo ke zuM A te pralayakAla AvI pahoMcyo che ? kapardI, ambA ane brahmazAnti yakSa Aje kyAM gayA ? aphasosa ! zAMtinA samayamAM to zAsanadevo potAno paraco batAve che; paNa Aje te badhA kyAM che? saMgha upara pramANe nirAza thaIne kiM kartavya mUDha banIne beTho che te ja samaye zAsanadevIe AkAzavANI karI ke A mlecchonA balavAna benjaroe karelo utpAta che. tethI AmAM amAro koIpaNa upAya nathI; paNa huM saMgharakSAno eka upAya batAvuM chuM ane te A ke AjakAla nADola (mAravADanA goDavADa prAntamAM) nagaramAM AcArya mAnadevasUri vicare che temane ahIM bolAvI temanuM caraNodaka jo tamArA makAnone chAMTo to A upadrava zAnta thaI jAya; paNa AjathI trIje varSe A nagarano turUSko dvArA bhaMga thavAno che mATe upadrava zAnta thayA pachI ahIMthI bIjA nagaromAM cAlyA javuM yogya che. devAdeza pramANe takSazilAnA saMghe vIracandra nAmanA zrAvakane nADola mAnadevasUrine vinaMti karavA mokalyo. vIracandra je vakhate nADola pahoMcyo te vakhate madhyAhnano samaya hato. mAnadevasUri aMdaranA oraDAmAM dhyAnamAM beThA hatA ane jayA-vijayA devIo oraDAmAM eka khUNAmAM beThI hatI. vIracandra aMdara gayo paNa A dezyathI tenuM mana sA~ka thaI gayuM. akAla samayamAM ekAnta sthaLe strIone joIne vIracandrane mAnadevasUrinA cAritra viSe zaMkA thaI ane te avajJApUrvaka namaskAra karIne besI gayo. vIracandranA A vartanathI devIe tene dhikkArapUrvaka zikSA karIne potAnI oLakhANa ApI jethI te ghaNuM pastAyo ane te pachI potAnA AgamananuM prayojana kahyuM, paNa devIoe tenI sAthe javAnI AcAryane nA pADI dIdhI. je uparathI AcArye kahyuM "ahIMnA saMghanI AjJA na hovAthI amo tyAM nahi AvI zakIe paNa Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50. zrI prabhAvakacaritra tyAMnA saMghanuM kArya ahIMthI ja karI ApIzuM" ema kahIne temaNe mannAdhirAja garbhita 'zAntistava', nAmaka stotra banAvI vIracandrane ApIne kahyuM "AnA pAThathI aziva zAnta thaze' vIracandra te stotra laI takSazilA gayo ane ukta hakIkata kahIne zAntistavano pATha zarU karAvatAM keTalAka divase roga zAMta thayo. e pachI takSazilA nivAsIo tyAMthI dhIre dhIre bIjA sthAnomAM cAlyA gayA ane traNa varSe turUSkoe te mahAnagarIno nAza karyo. A saMbaMdhamAM vRddha puruSo kahe che ke te samayanI pittala ane pASANanI jinamUrtio hajI paNa bhagnatakSazilAmAM vidyamAna che. yogya ziSyane pATe sthApIne mAnadevasUri anazana karI devagati pAmyA. mAnadevasUrinA saMbaMdhamAM be vAto khAsa vicAraNIya che, temAM eka to emano astitva samaya ane bIjo takSazilAno bhaMga. paTTAvaliomAM mAnadeva nAmanA be AcAryonuM varNana che temAM prathama mAnadevane 20mAM paTTadhara tarIke lakhyA che ane bIjA mAnadevane prasiddha AcArya haribhadranA mitra ane 28 mA paTTadhara mAnyA che. koI koI paTTAvalIkAre vRddhadevasUrine AcAryapada ApanAra sarvadevasUrine 18mA paTTadhara lakhyA che. temanA mate baMne mAnadeva anukrame 21 mA ane 29 mA paTTadhara hatA. A be mAnadevomAM ApaNA prastuta AcArya 20 mA paTTadhara prathama mAnadevasUri che. paTTAvaliomAM Amano samaya vIranirvANano AThamo saiko hovAnuM jaNAvela che. aMcalagacchanI bRhatpaTTAvalImAM A mAnadevasUrine 21mA paTTadhara AcArya lakhyA che ane vIranirvANathI 731 (vi. saM. 261) varSo vItyA pachI giranAra upara svargavAsI thayAnuM jaNAvyuM che. A uparathI spaSTa jaNAya che ke A mAnadevasUri vikramanI trIjI zatAbdInA AcArya che; chatAM Azcarya e che ke A mAnadevasUri emanA paTTagurUo ane emanA paTTaziSyo vigereno bhASyo ane cUrNio vigeremAM kaMIpaNa ullekha thayo jovAto nathI. have ApaNe takSazilAnA bhaMgavAlI ghaTanAno vicAra karIe. prabandhamAM A takSazilAno bhaMga turUSko (tarako)nA hAthe thayAnuM jaNAvyuM che. A banAva mAnadevanA jIvita samayamAM athavA tenA najIkanA samayamAM banela hovAthI Ano samaya vi. saM. 264 pahelAnuM koI varSa hovuM joIe. upara jaNAvela samayamAM kaI videzI jAtie hiMdustAna upara caDhAI karIne takSazilAno nAza karyo hato te ItihAsa uparathI spaSTa jaNAtuM nathI. ukta ghaTanA kAlakuzAna vaMzanA rAjayano aMtima avasthAno samaya hato, ane lagabhaga e ja samayanI AsapAsa saseniyana rAjA ardazIre hindustAna upara caDhAI karIne sindha sudhInA pradezone kabaje karyA hatA. saMbhava che ke A saseniyana jAtie hindustAna para karela caDhAInA pariNAme takSazilAno nAza thayo hoya athavA tene vadhAre nukazAna thayuM hoya; ane tyAMnA jaino A laDAInI dhamAla cAle te pUrve ja paMjAba tarapha AvI gayA hoya. mArA vicAra pramANe osavAla jAti takSazilA vigere pazcimanA nagarothI nikaLela jaina saMghamAMthI utarI AvI che. e jAtinI keTalIka khAsiyato ane zAkadvipi brAhmaNo (sevako)no saMbandha jotAM paNa osavAlonA pUrva purUSo hindustAnanI pazcima dizAmAMthI AvyA haze ema khuzIthI kahI zakAya. takSazilAmAM 500 jainacaityo hovAnuM ane hajI paNa pittala ane pASANanI pratimAo hovAnuM prabandhakAra lakhe che, ane e kathana dantakathA mAtra nahi paNa vAstavika satya hoya tema jaNAya che. hamaNAM thoDA ja varSo Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddhaRSi upara tyAM khoda kAma karatAM junA DhaMganAM aneka jaina caityo jamIna nIcethI nIkaLyAM hatAM, A batAve che ke takSazilA khare ja dharmakSetra hatuM; paNa avAra navAra thatA videzIonAM AkramaNonAM pariNAme chevaTe A nagarIno nAza thayo hato. ane vikramanI trIjI-cothI sadI pachI tyAM jainono lAgavaga ocho thatAM jainonAM caityo ane tIrtho upara bauddha lokoe potAnI sattA jamAvI hatI. jainonA ati prAcIna tIrthomAMnuM takSazilAnuM dharmacakra tIrtha ke je candraprabhajinanuM dhAma hatuM ema mahAnizItha sUtra uparathI jANI zakAya che, tenA upara paNa pAchaLathI bauddhoe potAno adhikAra jamAvI lIdho hato. cInano parivrAjaka hUenatsAMga hindustAnanI musApharIe Avyo te samaye (vikramanA chaThThA saikAmAM) dharmacakra bauddhonA tAbAmAM hatuM ane te loko Ane candraprabha bodhisatvanuM tIrtha gaNatA hatAM. mAravADamAMnA nADola ane koraTA nAmanA sthAno keTalAM badhAM purANAM che te A prabandha uparathI jaNAI Ave che. koraTAnA mahAvIra caityano upAdhyAya devacandra vahIvaTa karatA hatA. AvI hakIkata prabandhamAM jaNAvI che. jo A kathana kharuM ja hoya to caityavAsanI prAcInatAno e purAvo che. jo ke paTTAvaliomAM vIra saMvata 882 (vi. saM. 412)mAM caityavAsio thayAnuM lakhANa che. paNa kharuM jotAM caityavAsa ukta samayanI pUrve paNa hato ema jaina sUtronAM bhASyo ane cUrNio uparathI paNa jaNAI Ave che. 882 mAM caityavAsI thayAnuM je paTTAvaliomAM jaNAvyuM che teno artha e che ke te samaye caityavAsa pUrA jora upara AvI gayo hato ane suvidito karatAM caityavAsI sAdhuonI saMkhyA vadhI gaI hatI. # 14. zrI siddharSi AcArya siddharSino janma bhInamAla nivAsI zreSThI zubhaMkarane tyAM thayo hato. zeTha zubhaMkaranI bhInamAlanA prasiddha zrImaMtomAM gaNanA hatI, enI strInuM nAma lakSmI hatuM, ApaNA caritra nAyaka siddharSino e ja lakSmInI kUkhathI janma thayo hato. yogya vayamAM AvatAM siddhanA lagna thayAM, paNa tenAmAM eka khoTuM vyasana hatuM, te jugArIonI sobatamAM paDI gayo hato, divasa ane rAta tenuM mana tyAM ja rahetuM, rAtre bahuja moDo-ardharAtri pachI ghare Avato, AthI tenI strIne bahu duHkha thatuM, paNa tenuM cAlatuM na hotuM. eka divasa enI mAtAe dvAra baMdha karyA ane jyAre bahu rAta gaye siddha AvIne dvAra ughADavAne kahyuM tyAre tenI mAe kahyuM - "A samayamAM jyAM dvAra ughADA hoya tyAM cAlyo jA' mAtAnAM A kathanathI siddha tyAMthI pAcho pharyo ane gargarSi nAmanA AcAryanA upAzrayanuM dvAra ughADuM joI temAM gayo ane potAne dIkSA ApavAnI AcAryane prArthanA karI; paNa AcArye kahyuM ke ame adattAdAna letA nathI. mATe tArA kuTuMbIjanonI AjJA sivAya dIkSA nahi ApIe. siddha tyAM ja beTho rahyo. prabhAtanA tapAsa karatAM zubhaMkara zeTha tyAM AvyA ane siddhane ghare AvavAne ghaNuM samajAvyo, Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra paNa teNe mAnyuM nahi ane chevaTe pitAnI AjJA meLavIne teNe dIkSA grahaNa karI. Ama mAtAnuM tiraskAra vacana e ja siddhanA vairAgyanuM kAraNa thayuM. siddharSinA guru gargaSi nivRti kulIna surAcAryanA ziSya hatA ema prabaMdhakAra lakhe che. siddharSi pote paNa upamitibhavaprapaMcAnI prazastimAM prathama nivRtikula ane sUrAcAryano ja ullekha kare che; paNa te pachI dellamahattarano ane dellamahattara pachI durgasvAmIno nAmollekha karIne chevaTe durgasvAmInA ane potAnA dIkSAdAyaka tarIke garmarSino nirdeza kare che. A uparathI ema jaNAya che ke sUrAcAryanA be ziSyo haze pahelA dallamahattara ane bIjA gargaSi, dellamahattaranA durgasvAmI ane garmarSinA siddharSi ziSya haze ane A baMnenI dIkSA garmarSinA hAthe thaI haze. prabandhamAM kuvalayamAlA kathA siddharSinA gurubhAI dAkSiNyacandra banAvyAno ullekha che te vicAravA jevo che, kAraNa ke "kuvalayamAlAkathAnA kartAnuM nAma "dAkSiNyacaMdranahiM paNa "dAkSiNyacihna che ane te siddharSinA gurUbhAI nahi paNa candrakulanA AcArya hatA. ane temaNe vikrama saMvat 835mAM varSamAM kuvalayamAlAnI racanA karI hatI, jayAre siddharSie vikrama saMvata 962 mAM upamitibhavaprapaMcanI racanA karI hatI. AvI rIte dAkSiNyacihna siddharSithI 127 varSa pUrve thaI gayA che. A sthitimAM kuvalayamAlA kathAkAra ane upamitibhavaprapaMcA kathAkArane samakAlIna gurUbhAI mAnavAmAM moTo virodha Ave che. kadAca dAkSiNyacihnathI dAkSiNyacandra nAmanA bhinna kavi siddharSinA gurUbhrAtA mAnavAmAM Ave ane temaNe bIjI kuvalayamAlA kathA banAvI haze ema mAnavAmAM Ave to pUrvokta virodhano parihAra thaI zake, paNa A navI kalpanAne satya TharAvanAra pramANa nathI eTale e kalpanA paNa kevala kalpanA ja rahe che. gurUnI icchA na hovA chatAM siddharSi bauddhatarkazAstrano abhyAsa karavA jAya che ane tyAM bauddhadharmanI dIkSA grahaNa kare che, paNa vacanabaddha hovAthI te ekavAra potAnA mUla gurU pAse Ave che ane gurU tene AcArya haribhadranI 'lalita vistarA' nAmanI caityavadanasUtranI vRtti vAMcavA Ape che. jethI siddharSinuM mana pAchuM jaina darzanamAM sthira thAya che. A badhI hakIkata aitihAsika che emAM kaMI paNa zaMkA nathI; kAraNa ke siddharSie pote upamitibhavaprapaMcI kathAmAM e haribhadranI tevA prakAranI prazaMsA karIne A vAtanuM samarthana karyuM che; nyAyAvatAranI vRtti uparathI paNa siddharSie bauddhatarkazAstrano sAro abhyAsa karyAnuM siddha thAya che. siddharSi jayAM tarkazAstra bhaNavA gayA hatA te nagaranuM nAma "mahAbodha' lakhyuM che. e nagara kyAM hatuM teno kaMI patto lAgato nathI, paNa "prAntara sthita dezeSa gamanAyo...nAyitaH" A varNanathI jaNAya che ke te sthAna 'takSazilAnuM vizva vidyAlaya' athavA nAlaMdA vizva vidyAlaya' A bemAMthI eka hovuM joIe. prabandhakAra siddhaSine prasiddha kavi mAghanA pitarAI bhAI lakhe che. te kahe che ke "bhInamAlanA rAjA varmalAtanA maMtrI suprabhadevane datta ane zubhaMkara nAmanA be putro hatA. temAM dattano putra kavi "mAgha' ane zubhaMkarano putra A caritranAyaka "siddha thayo." rAjA varmalAtano sattA samaya vasantagaDhanA eka lekha uparathI vikramanI sAtamI sadI siddha che. kavi mAgha paNa zizupAlavadha kAvyanI prazastimAM potAnA dAdA suprabhadevane varmalAtano sarvAdhikArI maMtrI lakhe che eTale suprabhadeva nisaMzaya sAtamI sadIno vyakti Thare che, ane enA pautra mAgha kavine sAtamI sadInA attamAM thayo mAnIe to kaMI paNa aghaTita nathI, jyAre siddharSino sattA samaya pUrve lakhyA pramANe dazamI sadInA madhyabhAga Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vIragaNi che. Ama ekabIjAthI lagabhaga aDhIso varSane AMtare thayela mAgha ane siddharSine pitarAI bhAI kevI rIte mAnI zakAya te prabandhakAra ja jANe. amArA vicAra pramANe to A hakIkta kevaLa dantakathA che ane emAMthI jo kaMI paNa sArAMza kADhIe to eTalo ja nIkaLI zake ke siddharSi prasiddha kavi mAghanA vaMzamAM thayA hatA. siddharSino samaya caityavAsionA sAmrAjyano samaya hato; chatAM siddharSi ane emanA gurU gurUbhAIo vigere tyAga-vairAgyavAnuM hatA. jo ke siddharSie pote upamitibhavaprapaMcI kathAnuM vyAkhyAna maMdiranA agramaNDapamAM besIne karyuM hatuM chatAM te suvihita sAdhu hatA, caityamAM dharmopadeza karanArane caityavAsI mAnI levAnI koI bhUla na kare. jinamaMdiramAM besIne dharmopadeza karavo, e pratyeka sAdhuno zAstravihita adhikAra che. nUtana gacchasRSTi pahelAM caityavAsI ke suvihita sAdhu dareka jinacaityanA agramaNDapamAM besIne dharmakathA karatA hatA. paNa nUtanagaccha pravartakoe aneka pravRttionI jema A pravRttine paNa caityavAsIonI pravRtti mAnIne eno niSedha karavA mAMDyo. tyAra pachI dhIre dhIre A pravRtti baMdha paDI gaI. * siddharSinA vihAra saMbandhI vizeSa mAhitI maLatI nathI. paNa emanA gurUo ane gurUbhAIo gujarAtamAM vicaryA hatA, e jotAM emano vihAra paNa ghaNe bhAge gUrjarabhUmimAM ane mAravADamAM thayo haze. siddharSi sArA vyAkhyAtA hatAM ane ethI ja emane "siddha vyAkhyAtA" AvuM biruda maLyuM hatuM. siddharSie 'upadezamALA vRtti' 'ane upamiti bhavaprapaMca kathA' A be grantho racyAno prabandhamAM ullekha che. paNa 'nyAyAvatAravRtti' nAmano eka nyAya viSayano grantha paNa emaNe banAvyo che. A traNe grantha vartamAna che, paNa e uparAMta koI grantha emaNe banAvyo hato ke nahi te jANavAmAM nathI. siddharSino janma, dIkSA ane svargavAsa saMbandhI samaya jANavAmAM Avyo nathI. mAtra teo saM. 962 mAM vidyamAna hatA ema upamitibhavaprapaMcAthI siddha thAya che. 15. zrI vIragaNi. vIragaNi gRhasthAvasthAmAM bhInamAlanA rahevAsI prAgrahara zivanAga zeThanA putra hatA, emanI mAtAnuM nAma pUrNalatA hatuM. vIre koTidhvaja zeThanA putra hoI 7 kanyAonuM pANigrahaNa karyuM hatuM, chatAM te dharmanA saMskAravALo hato. pitAnA maraNa pachI teNe parva divasomAM sAcoranI yAtrA karavAno niyama karyo hato. ane potAnI mAtAnA maraNa pachI to vIranuM mana saMsArathI bilakula utarI gayuM hatuM. teNe potAnA dhanamAMthI eka eka kroDa eka eka strIne ApIne bAkInuM sarva dhana saMghapUjA ane derAsaromAM kharce gRhasthaveze ja parigrahano tyAgI thaI sAcora jaIne te bhagavAna mahAvIranI ArAdhanAmAM lAgyo hato. ATha ATha upavAsane pAraNe nirvikRtika prAsuka bhojana karato ane nagaranI bahAra smazAna vigeremAM rahIne kAyotsarga dhyAna karI vividha kaSTone sahato. vIra mahAnuM tapasvI thaIne sAcoramAM raheto hato. ekavAra sAMjanA samaye kAyotsarga mATe te gAma bahAra gayo, teTalAmAM mathurAthI vicaratA AvelA Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 zrI prabhAvakacaritra vimalagaNi nAmanA muni maLyA vIre temane vandana karyuM ane temaNe dharmalAbha ApIne kahyuM-'mahAnubhAva ! huM tane "aMgavidyAno upadeza karavA Avyo chuM.' vIra temane potAnA upAzraye laI gayo. ane AkhI rAta sevA ane dharmacarcAmAM vyatIta karI. munirAje vIrane aMgavidyA bhaNavAno Agraha karatAM kahyuM-'mahAnubhAva! A aMgavidyAne tuM bhaNIne prabhAvaka thA. huM paralokanuM sAdhana karavA tatpara thayo chuM, mATe mArI pAsethI A aMgavidyAnA artha sAMbhaLI le ane AnuM pustaka tharAdanA jinamaMdiranA zukanAzamAM che mATe tyAM jaIne te vAMcI leje." ema kahIne vimalagaNie vIrane dIkSA ApIne traNa dina tyAM rahI aMgavidyAno AmnAya zIkhavI zatruMjaya tarapha prayANa karyuM, ane tyAM jaI anazanapUrvaka dehatyAga karyo. vIre paNa gurUnI AjJA pramANe tharAda jaIne kahelA sthAnamAMthI zrAvako dvArA pustaka prApta karyuM ane aMgavidyA bhaNIne mahA zaktizAlI tapasvI thayA. tharAdathI vihAra karIne vIra muni aNahilapura pATaNa tarapha jatA hatA tyAM vacamAM sthirA gAma (rAdhanapura pAsenuM tharA gAma) AvyuM. jyAM valabhInAtha athavA virUpAnAtha nAmanA vyantaranuM sthAna hatuM, vIra tenA sthAnamAM ja rAtrivAso rahyA ane te krUra vyantarane zAnta karIne hiMsAno tyAga karAvyo eTaluM ja nahi paNa tyAM koI paNa rIte hiMsA na thAya e mATe pATaNanA rAjA cAmuNyarAjanI mahorachApavALuM AjJApatra paNa kaDhAvyuM vIranI AvI apUrva zaktithI prasanna thaIne valabhInAthe pratyakSa thaIne kahyuM ke-"pUrva dizAmAM DakkarIpurI (DAkora)mAM bhImezvara mahAdevanuM liMga mArA prayogathI phATayuM te hajI paNa phATeluM ja pUjAya che, mahAbodhamAM bauddhonA pAMcaso vihArono bhaMga karyo, mahAkAla to mArA bhayathI khUNe jaIne beTho che, jyAre somezvarane jItavA huM nikaLyo to teNe brAhmaNanA rUpamAM AvIne mane vacanabaddha karIne ahIM sthira rAkhyo che ke je uparathI A gAmanuM nAma sthirA (tharA) paDyuM che. mArI AvI zaktino Aja pahelAM koIe parAbhava nathI karyo, paNa Aje tame tamArI zaktithI mane harAvyo che." Ama valabhInAthane pratibodhIne vIra gaNi pATaNa gayA jayAM temane vaddhamAnasUrie AcArya pada ApyuM. prabandhakAra lakhe che ke vIra gaNie A valabhInAthanI sahAyathI aSTApadanI yAtrA karI hatI ane tenI yAdI tarIke teo tyAMthI divya akSata laIne AvyA hatA ke je akSata turakoe pATaNano bhaMga karyo tyAM sudhI temanA upAzrayamAM aSTApadanI sthApanArUpe pUjAtA hatA. rAjA cAmune putra na hato ethI teNe potAnI e cintA potAnA maMtrI vIra (prasiddha maMtrI vimalazAhanA pitA)ne jaNAvI, vIre A vAta vIrasUrine jaNAvI je uparathI temaNe potAno vAsakSepa ApIne kahyuM ke rANIone A vAsayukta jalano abhiSeka karAvavAthI temano garbhastrAvano roga dUra thaze, ane temaja thayuM. cAmuDurAjane vallabharAja vigere putro thayA. eka vAra vIrasUri vihAra karatA aSTAdaza zatI deza (AbunI AsapAsano pradeza)mAM uMbaraNI gAmamAM (kharADI pAse) AvyA hatA. sAMje teo kAyotsarga dhyAna mATe gAmanI bahAra jatA hatA tyAM temane paramAra vaMzya rUdra nAmaka purUSa maLyo teNe vaMdana karIne kahyuM-mahArAja ! rAtre A bhayaMkara smazAnamAM na raho, ahIM vyApadono ghaNo ja bhaya che. rAjaputranI A vAta sAMbhaLIne AcAryanA ziSya kahyuM rAjaputra ! tamo A viSe kazI cintA na karo, gurU mahArAja sadAya AvA sthAnomAM ja dhyAna kare che. e sAMbhaLI te rAjaputra potAne sthAnake gayo, te divase tene jaMbUphala bheTamAM AvyAM hatAM te khAtAM temAM tene kIDA dekhavAmAM AvyA, A Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vIragaNi banAvathI tene vairAgya utpanna thayo ane vIrasUri pAse jaI teNe dIkSA grahaNa karI, e ja rUdra dIkSita thaI vIrasUrinA paTTadhara ziSya zrI candrasUri thayA. 55 saM. 938mAM vIragaNino janma thayo. saM. 980mAM dIkSA lIdhI ane saM. 991mAM varSamAM svargavAsa thayo. vIragaNino samaya zithilAcAra pradhAna hato chatAM vIra jevA garbhazrImantoe kroDonI saMpattino tyAga karIne je ugra tyAgamArgano dAkhalo besADyo hato te jaNAvato hato ke A samaye paNa kharA tyAgIono abhAva na hato. vIranA dIkSAgurU vimalagaNi kayA gacchanA hatA te jaNAyuM nathI, ane temane sUripada ApanAra vardhamAnasUri kayA te paNa kahevuM muzkela che. vikramanI agyAramI sadInA madhyamAM thayela caMdrakulIna vardhamAnasUrine jo emanA AcAryapadadAtA mAnIe to vIragaNinA samaya sAthe temano samaya maLato nathI. vIre saM. 980mAM dIkSA lIdhI hatI, jyAre ukta varjhamAnasUri vi. saM. 1084mAM vidyamAna hatA. vI2nA samayamAM bhInamAlamAM dhUmarAja vaMzI 'devarAja' nAmano rAjA hovAnuM prabandhamAM lakhela che. dhUmarAja e pa2mA2ono Adi prasiddha purUSa hato. vikramanI agyAramI sadImAM jAloramAM paNa devarAja nAmano paramAra rAjA rAjaya karato hato. ane te vakhate bhInamAla jAlorane tAbe paNa hatuM; chatAM A devarAja ane bhInamAlano devarAja eka hato ke bhinna te kahI zakAya tema nathI; kAraNa ke A baMneno samaya kaMIka bhinna che. vIragaNinA samayamAM pATaNamAM cAmuNDarAja rAjya karato hato. ane tene vallabharAja Adi putro hatA ema prabandha uparathI jaNAya che. merUtuMganI sthavirAvalI TIkAnA lekha pramANe pATaNamAM cAvaDA vaMzI cAmuNDarAja nAmano rAjA dazamI sadImAM thaI gayo che jeno rAjya samaya saM. 944 thI 970 sudhI hato. paNa prabandhanA lekha pramANe vIragaNie saM. 980mAM dIkSA lIdhI hovAthI tenI sAthe A samayano meLa maLato nathI. prAcIna rAjya padmAvalionA lekha pramANe mUlarAjano uttarAdhikArI cAmuNDarAja hato ane tene vallabharAja Adi putro paNa hatA, paNa A cAmuMDano samaya paNa vIragaNinA samaya sAthe mela khAto nathI, vIragaNino zramaNatvakAla 980 thI 991 sudhIno che jyAre A cAmuNDarAjano rAjatvakAla 1053 thI 1066 sudhImAM hato. vaLI cAmuNDano maMtrI vIra hovAnuM prabandhakAra jaNAve che. vIramaMtrI prasiddha maMtrI vimalazAhanA pitA hatA ane vimalano samaya vikramanI agyAramI sadIno uttara bhAga hato. kemake saM. 1088 mAM varSamAM vimale AbunA maMdiranI pratiSThA karAvI hatI. AthI vimalanA pitA vIrano samaya paNa agyAramI sadIno pUrva bhAga ja mAnI zakAya dazamI sadIno uttarabhAga nahi. uparanI badhI vAtono vicAra karatAM prabaMdhamAM jaNAvela vIragaNino astitva samaya nirdoSa hovo muzkela lAge che, ane jo tene satya ja mAnIe to prathama to dhUmarAja vaMzya devarAjanuM te samayanA bhInamAlanA rAjA tarIkenuM astitva sAbita karavuM joIe. bIjuM vIramaMtrI ane cAmuNDane vallabharAja putra hovA saMbandhI hakIkata asatya mAnavI paDaze. paNa huM dhArUM chuM tyAM sudhI e vAto khoTI nahi paNa vIrano astitva samaya ja AmAM galata batAvela che. kharI rIte vIragaNi agyAramI sadInA pUrvArdhamAM thayela vyakti hovA joIe, te samayamAM jAloranA pa2mA2 rAjA candananA putra devarAjanuM bhInamAlamAM rAjya hatuM. pATaNamAM mUlarAjaputra cAmuNDanuM rAjya hatuM. e badhI vAtono samanvaya thavA sAthe vardhamAnasUrinuM samakAlInapaNuM paNa sahaje maLI rahe che. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 zrI prabhAvakacaritra 16. zrI zAntisUri vAdivetAla zAntisUrino janma rAdhanapura pAsenA uNa nAmanA gAmamAM thayo hato. emanA pitA zeTha dhanadeva ane mAtA dhanazrI nAme hatAM. zAntisUrinuM gRhasthAvAsanuM nAma bhIma hatuM. A avasare pATaNamAM 'saMpaka vihAra' nAmanuM thArApadragacchAzrita eka prasiddha jinamaMdira hatuM, ane tenI pAse ja thArApadragacchano upAzraya hato. jyAM thArApadragacchIya vijayasiMhasUri nAmanA AcArya birAjamAna hatA. vijayasiMhasUrie kAlAntare uNanI tarapha vihAra karyo, ane dhanazeThane samajAvI bhImane dIkSA ApI ane 'zAnti' nAme potAno ziSya karyo. zAnti AcAryapada pAmI vijayasiMhanA paTTadhara ziSya zAntisUri thayA. zAntisUri pATaNamAM bhImarAjAnI sabhAmAM 'kavIndra' tathA 'vAdicakravarti' AvA padothI prasiddha thayA. kavi dhanapAlanI prArthanAthI zAntisUrie mAlavAmAM vihAra karyo ane bhojarAjAnI sabhAnA 84 vAdione vAdamAM jItIne rAjAbhojanA taraphathI zarata pramANe 84 lAkha mAlavI rUpiyA meLavyA hatA, mAlAnA 1 lAkhanA gujarAta dezanA 15 hajAra thatA hovAthI bhoje te hisAbe 1260000 gUrjaradezanA rUpiyA zAntisUrine arpaNa karyA hatA, jemAMthI 12 lAkha to temaNe tyAM ja jaina deharAsaro karAvavAmAM kharcAvyA ane bAkInA 60 hajA2 tharAdanagare mokalAvyA ane te rUpiyAthI tharAdanA AdinAthanA maMdiranAM mUlanAyakanI DAbIbAjumAM deharI ane ratha vigere karAvyA. potAnI sabhAnA paMDito mATe zAntisUri vetAla jevA nIvaDavAthI rAjA bhoje temane 'vAdivetAla' evuM birUda ApyuM. dhArAnagarImAM keTaloka samaya rahIne zAntisUrie mahAkavi dhanapAlanI tilakamaMjarI kathAnuM saMzodhana karyuM ane te pachI dhanapAlanI sAthe teo paNa pATaNa AvyA. A vakhate tyAMnA rahevAsI jinadeva zeThanA putra padmadevane sarpadaMza thayo hato. jethI tene mRta samajI bhUmimAM dATI dIdho hato jene zAntisUrie nirviSa karI sajIvana karyo hato. zAntisUrine 32 ziSyo hatA te badhAne teo caityamAM pramANazAstrano abhyAsa karAvatA hatA te vakhate nADolathI vihAra karIne AvelA municandrasUri pATaNanI caityaparipATI yAtrAmAM pharatA tyAM AvyA ane darzana karIne ubhA ubhA ja pATha sAMbhaLI gayA, e rIte paMdara divasa paryanta darzanArthe tyAM AvIne temaNe pATha sAMbhaLyo, solame divase ziSya maMDalInI parIkSA karatAM municandranI buddhino camatkAra jovAmAM Avyo. A uparathI zAntisUrie municandrane prItipUrvaka potAnI pAse pramANazAstrano abhyAsa ka2vAno Agraha karyo, je u52thI municandra potAne mATe sthAnakanI agavaDa batAvI, zAntisUrie TaMkazAlanI pachavADe eka zrAvakanI pAse nakAna apAvyuM jyAM rahIne municandrasUrie padarzanazAstronuM adhyayana karyuM, e pachI pATaNamAM sarva gacchanA suvihita sAdhuone utaravA lAyaka upAzraya thayA. zAntisUrie uttarAdhyayana sUtra upara eka vistRta ane tarka pUrNa TIkA banAvI ke jenA AdhAre pUrvokta municandrasUrinA ziSya vAdidevasUrie digambara vAdi kumudacandrane pATaNamAM siddharAja jayasiMhanI sabhAmAM jItyo hato. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAntisUri 57 ekavAra kavi dhanapAlanA mukhathI prazaMsA sAMbhaLIne kaula (zakti upAsaka) kavi dharma zAntisUrinI mulAkAte pATaNamAM Avyo ane thArApadra gacchanA upAzrayamAM temanI sAthe vAda karIne parAjita thayo. e sivAya eka drAviDa vAdIe paNa zAntisUrine hAthe parAjaya meLavyo hato. A vAdInuM nAma prabandhamAM jaNAvyuM nathI. prabandhakAra lakhe che ke tharAdamAM nAginIdevI zAntisUrinA vyAkhyAnamAM niyamita rIte AvatI hatI, zAntisUrinuM 6 mAsanuM AyuSya zeSa rahyuM tyAre nAginIe temane gacchanI vyavasthA karavAnI sUcanA karI hatI je uparathI temaNe potAnA 32 ziSyomAMthI vIra, zAlibhadra ane sarvadeva A traNane sUripada arpaNa karyuM, AmAM vIrasUrinI saMtati AgaLa cAlI nahi paNa rAjapuramAM 'neminAtha" e vIrasUrinuM zAzvata smAraka rahyuM, jayAre zAlibhadrasUri ane sarvadevasUrinI ziSya saMtati hajI (saM. 1334) sudhI pATaNamAM vidyamAna che. zAntisUrie pUrvokta rIte gaSNavyavasthA karIne zrAvaka yazanA putra soDhanI sAthe giranAra tarapha prayANa ' karyuM ane thoDA ja divasomAM giranAra jaIne anazana dhAraNa karyuM ane 25 divasa sudhI anazana pALI saM. 1096 nA jeTha sudi 9 maMgaLavAra ane kRtikA nakSatramAM te svargavAsa pAmyA. zAntisUrinA gurU vijayasiMhasUrinA viSe vizeSa jANavAmAM AvyuM nathI, e nAmanA aneka AcAryogranthakartA paNa-thaI gayA che; paNa vizeSa vivaraNa na maLavAthI e viSe kaMI paNa spaSTIkaraNa thavuM azakya che. A AcAryano gaccha je 'thArApadra gaccha" nA nAmathI oLakhAya che te jaina itihAsamAM ghaNo prasiddha che, emAM aneka vidvAnuM ane dhuraMdhara AcAryo thaI gayA che. rAmasaNanA eka jaina lekha uparathI jaNAya che ke A gacchanA Adi purUSa 'vaTezvarAye" hatA ke je kuvalayamAlAvALA 'vaDesara Ayariya" thI abhinna jaNAya che ane e uparathI A gacchanI utpatti lagabhaga vikramanI sAtamI sadImAM thayAnuM anumAna karI zakAya che. - DIsA kempanI pazcimamAM lagabhaga 25 koza upara Avela AjanuM "tharAda' te ja A gacchanuM utpatti sthAna prAcIna "thArApadra' che. zAntisUrinuM janmagAma pATaNathI pazcimamAM 'unnatAyu' nAme prabandhakAre batAvyuM che te rAdhanapura pAsenuM AjakAlanuM 'uNa' nAmanuM gAma samajavAnuM che. pATaNamAM bhImadevanuM rAjya saM. 1078 thI 1120 sudhImAM hatuM. ethI zAntisUrie 18 varSa bhImadevanuM rAjaya joyuM ane e samaya daramiyAna temaNe "kavIndra' ane "vAdi cakravartI'nA biruda meLavyAM gaNAya. dhanapAla kavie vikrama saMvat 1029mAM potAnI bahena mATe "pAiyalacchInAmamAlA' nI racanA karI te vakhate te jaina thaI cUkyo hato. AthI dhanapAla te vakhate 20-25 varSanI avasthAmAM haze ema mAnIe to tene zAntisarino samavayaska kahI zakAya. bhojarAjAno rAjatvakAla 1067 thI 1111 sudhImAM hato, AthI A baMne vidvAnothI bhoja avasthAmAM laghu hato ema kahI zakAya, mahendrasUrinA prabandha uparathI paNa e vAtane Teko maLe che ke dhanapAla thakI bhoja pote avasthAmAM choTo hato. zAntisUrino samaya zithilAcAra pradhAna hato, zAntisUri pote paNa apratibaddha vihArI hoya tema ochuM jaNAya che, emane bhoje vijyanuM pAritoSika ApyuM ane te emaNe dharmamArgamAM kharcAvyuM. A to eka judI vAta che paNa emanA gacchanA upAzrayane prabandhakAre be ThekANe "maTha'nA nAmathI ullekhyo che. AthI paNa emanI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra guru paramparAmAM zithilAcArano praveza haze ema jaNAya che. pATaNamAM municandrasUrine suvihita hovAnA kAraNe utaravAne upAzraya nahoto malato ane zAntisUrie kahIne zrAvakanuM makAna temane utaravAne apAvyuM, A uparathI paNa jaNAya che ke pATaNamAM te samaye zithilAcArIonuM sAmrAjaya hatuM chatAM suvihitono paNa tyAM vihAra thavA mAMDyo hato ane dhIre dhIre temane mATe upAzrayonI sagavaDa thavA lAgI hatI. zAntisUrie uttarAdhyayana TIkA uparAnta dhanapAlanI tilakamaMjarI kathA upara eka sundara TippaNa paNa lakhyuM che je pATaNanA bhaMDaromAM Aje paNa vidyamAna che. jIvavicAra prakaraNa ane caityavandana mahAbhASya nAmanA graMtho paNa A ja zAntisUrinI kRti hovAnuM manAya che. 2 10 zrI mahendrasUri mahendrasUrinA prabandhamAM mahendrasUri, zobhana, dhanapAla ane kolakavi "dharma A cAra vidvAnonAM vRttAnto Ave che. mahendrasUrinI hakIkata AmAM ghaNI ja TUMkI maLe che, temanA janma, jAti ke gurUnA saMbandhamAM kaMI paNa ullekha nathI. prabandha uparathI mAtra eTaluM jANI zakAya che ke teo candra kulanA AcArya hatA ane temaNe sarvadeva brAhmaNane tenuM gupta nidhAna batAvIne tenA badalAmAM tenA choTA putra zobhanane potAno ziSya banAvyo hato. dhanapAla ane zobhana e baMne sagA bhAI hatA, emanA pitAnuM nAma sarvadeva ane dAdAnuM nAma devarSi hatuM. emanuM mUla nivAsasthAna madhyadezamAMnuM sAMkAzya hatuM, paNa devarSinA vakhatathI ja e kuTumba dhArAmAM AvyuM ane rAjayamAM sArI pratiSThA pAmyuM hatuM. mahendrasUri zobhanane enA pitAnI AjJAthI jaina dIkSA ApIne laI gayA hatA, paNa dhanapAla e vAta jANatAM ghaNo ja virUddha thayo hato, eTaluM ja nahi paNa rAjAne samajAvIne te pradezamAM jaina sAdhuonuM Agamana ja teNe babdha karAvI dIdhuM hatuM. prabandhakAra lakhe che ke dhanapAlanA virodhanAM pariNAme 12 varSa paryanta dhArAmAM koI paNa zvetAmbara matano sAdhu AvI zakyo nahi paNa jayAre zobhana munine e vAtanI khabara paDI to teo keTalAka sAdhuone potAnI sAthe laI dhArAmAM gayA ane te pratibandha dUra karAvyo eTaluM ja nahi paNa khuda dhanapAlane paNa jaina banAvI lIdho. jaina thayA pachI dhanapAle tilakamaMjarI nAmanI eka AkhyAyikA banAvI hatI ane bhojarAjAnI prArthanAthI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahendrasUri 59 te kavie rAjAne vAMcI saMbhaLAvI hatI. rAjAe kathAne pasaMda to kIdhI paNa tenA khAsa khAsa prasaMgomAM nAma badalI nAkhIne kathAnI kAyA palaTI nAkhavAnI teNe sUcanA karI, paNa dhanapAle te maMjUra rAkhI nahi ane rAjAne evo jaDabAtoDa uttara Apyo ke je sAMbhaLI rAjAe gusse thaIne kathAnuM pustaka AgamAM nAkhI dIdhuM, AthI kavi dhanapAlanuM dila khATuM thaI gayuM, jo ke kathA to teNe potAnI putrInI yAdadAsta uparathI pAchI lakhI nAkhI, paNa te pachI teNe dhArAno sadAne mATe tyAga karyo ane mAravADanA sAcora tIrthamAM jaI bhagavAna mahAvIranI pUjA ArAdhanAmAM potAnuM zeSa jIvana vItAvavAno nizcaya karIne tyAM rahyo. rAjA bhoje thoDA vakhata sudhI to dhanapAlanI darakAra na karI paNa kaulakavidharme AvIne jayAre tenI sabhAno parAjaya karyo tyAre tene dhanapAlanI hAjarInI AvazyakatA samajavAmAM AvI, tapAsa karAvatAM tene dhanapAlano patto lAgyo ane dhArAmAM AvavA mATe dhanapAlane bahumAna pUrvaka AmaMtraNa mokalyuM paNa dUhavAyela kavie teno svIkAra na karyo, bhoje bIjIvAra AmaMtraNa mokalIne kahevarAvyuM ke "tuM muMjano moTo putra che ane huM choTo, A avanti deza tAro che, A dezanI rAjasabhAnI jIta te tArI jIta, ane enI hAra te tArI hAra che, mArA mATe nahi paNa tArA dezanI lAjanI khAtara tAre AvavuM hoya to Ava. cAhe na Ava. mAre A viSe vadhAre kahevA jevuM nathI.' rAjAnAM A vacano sAMbhaLIne dhanapAla dhArAnagarIe Avyo ane kaulakavidharmano parAjaya karyo. - kaulakavidharma bharUca nivAsI sUradeva brAhmaNano putra hato, e bALapaNamAM to abhaNa ane mUrkhaprAya hato, paNa pAchaLathI koI eka yoginInA varadAnathI ene kavitva zakti prApta thaI hatI ane tyArathI ja e kavi banIne ghara choDIne cAlI nikaLyo hato. dhanapAla temaja zAntisUri nAmanA jaina AcArya A dharma kavine vAdamAM jItyo hato. bhojanA rAjadvAra upara dharma kavie potAnuM sUcanA patra coTADyuM temAM teNe aneka vidvAnone jItyAnI DIMga hAMkI hatI, teNe lakhyuM hatuM ke - jeNe gauDa bhUmimAM "zaMbhu" nAmanA paMDitane dhArAnagarImAM 'kiMja' nAmathI. prasiddha vidvAnane bhakTi maMDalamAM 'viSNu" paMDitane ane kAnyakubdhano "pazupati' nAmanA vidvAnane jItyo che te kavi "dharma" A svayaM upasthita thayo che. A kavi dharma ane eNe jItelA vidvAnonA viSayamAM itihAsa saMzodhaka vidvAnoe vizeSa anusaMdhAna karavuM joie. AcArya mahendrasUrino samaya zithilAcAra pradhAna hato chatAM e pote suvihita kriyApAtra sAdhu hatA ema jaNAya che. AcArya mahendrasUrie koI grantha prakaraNanI racanA karyAno lekha jaNAto nathI paNa emanA ziSya zobhana munie-ke jeo bahu jIvyA na hatA-"caturvizati jinastutinI racanA karI hatI je hajI paNa upalabdha thAya che. A caturvizati nAmanA grantha upara paMDita dhanapAle "avacUri' lakhela che. avacUri uparAnta tilakamaMjarI kathA, pAipalacchInAmamAlA, stuti RSabha paMcAzikA, ATalAM dhanapAle racelA grantho Aje upalabdha thAya che. mahendrasUri, dhanapAla, zobhana, kavi dharma, rAjA bhoja, ane zAntisUri prabandhamAM ullekhAyela A badhA Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 zrI prabhAvakacaritra vidvAno agyAramI sadImAM thayela che. prabandhanI samAptimAM granthakAre eka vadhArAnuM padya ApyuM che jemAM A granthanA saMzodhaka pradyumnasUrinA gurU devAnandasUrie haima vyAkaraNathI uddharIne "siddha sArasvata' nAmanuM navuM vyAkaraNa racyAno ullekha karela che. je 18. zrI sUrAcArya nI sUrAcArya rAjA saMgrAmasiMhanA putra hatA, gRhasthAvasthAmAM emanuM nAma "mahIpAla' hatuM. mahIpAlanI bAlyAvasthAmAM ja tenA pitA saMgrAmasiMhanuM maraNa thaI gayuM hatuM tethI enI mAtAe mahIpAlane droNAcAryanI pAse saMbhALavA ane bhaNAvavA mATe rAkhyo hato, kAraNa ke droNAcArya e mahIpAlanA kAkA thatA hatA. droNAcArya mahIpAlane vyAkaraNa, nyAya, dharmazAstra Adi aneka zAstrono abhyAsa karAvyo ane enI mAtAne samajAvIne mahIpAlane jaina dIkSA ApIne sUrAcArya nAmanA potAnA paTTaghara ziSya banAvyA. - droNAcArya te samayanA pATaNanA rAjA bhImadevanA mAmA thatA hatA. emanA gurUnuM nAma govindasUri hoya tema jaNAya che, kAraNa ke prabandhanA prAraMbhamAM to droNAcArye sUrAcAryane potAnA ziSya banAvyAno ullekha karyo che paNa te pachI emane govindasUrinI pAse batAvyA che, AthI mAnavAne kAraNe maLe che ke govindasUri e droNAcAryanA gurU ja hovA joIe. sUrAcArya eka buddhizALI vidvAna hatA, kAvya ane pramANazAstra upara emano sAro kAbu hato, paNa svabhAve jarA garviSTha ane krodhI hoya ema jaNAya che. emano potAnA vidyArthio upara ghaNo dhAka hato. ekavAra to temanA krUra svabhAvanI vidyArthione potAnA moTA AcArya pAse zikAyata paNa karavI paDI hatI, je uparathI gurUe emane upAlaMbha ApatAM kahyuM ke 'ziSyone vAdI banAvavAnI tane eTalI cintA che to tuM pote bhojanI sabhAno parAjaya karIne Avyo che zuM?' 5.1 gurUnA A marma vacanathI sUrAcAryanuM lohI ukaLI gayuM ane temaNe pratijJA karI ke "jayAM sudhI bhoja rAjAnI sabhAne jItIne ne AvuM tyAM sudhI chae vigaIno tyAga che" te pachI sUrAcAryane ghaNAya samajAvyA paNa temaNe potAnI pratijJA choDI nahi, chevaTe teo gurUnI ane bhImadevanI AjJA laIne mAlavAmAM gayA ane bhojarAjAnA vidvAnone parAjya ApIne pratijJA pUrNa karavAnI sAthe temaNe potAnI buddhino camatkAra paNa batAvyo. rAjA bhoje prathama to sUrAcAryano satkAra karyo hato paNa atte emanA abhimAna ane uddhatAithI te atizaya nArAja thaI gayo hato. jo jaina kavi dhanapAle samayasUcakatAthI emane na bacAvyA hota to rAjA bhoja taraphathI emane potAnA auddhatyano zo puraskAra malata te kalpavuM muzkela che. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI abhayadevasUri bhojanA kopanuM vizeSa kAraNa e thayuM hatuM ke emaNe bhojakRta vyAkaraNa granthamAMthI bhUlo batAvIne mAlavIya paMDitonI mazkarI karI hatI, AthI bhoja temanA upara gusse thayo hato ane temane sabhAmAM bolAvI kaThora daMDa karavAno hato. paNa te pahelAM ja kavi dhanapAle temane upAzrayamAMthI gupta rIte pasAra karIne saMtADI rAkhyA ane pAchaLathI emane sakuzaLa gujarAtamAM pahoMcADI dIdhA hatA. sUrAcAryano samaya zithilAcArano hato, emanA dAdAguru govindasUrinI nizrAnuM pATaNamAM eka prasiddha jina caitya hatuM ane temAM parva divasomAM nATaka ane nartakIno nAca thato hato. sUrAcArye pote jyAre dhArAmAM praveza karyo tyAre hAthInI savArIe ane pAchA pATaNamAM AvyA tyAre paNa hAthInI savArIthI nagarapraveza karyo hato. jo ke prabandhakAra AvI vihAra saMbandhI kriyAonuM prAyazcitta apAve che, paNa A pravRttio zithilAcAranI nizAnIo che emAM to kaMI paNa saMzaya jevuM nathI. - sUrAcArya dhArAmAM je cUDasarasvatyAcAryanA atithi bane che te AcArya paNa caityavAsI hovAno vizeSa saMbhava che. sUrAcArya dhArAmAM gayA te vakhate tyAM eka viziSTa ghaTanA banavAnuM varNana prabandhamAM karyuM che, jeno sAra e che ke rAjA bhoje sarva darzanavALAone eka ThekANe keda karyA hatA, jenuM kAraNa e hatuM ke rAjA badhAne dharmanA viSayamAM ekamata karavA mAgato hato paNa sUrAcArye rAjAne samajAvIne badhAne kedamukta karAvyA hatA. A hakIkata eka kalpita ghaTanA lAge che; rAjA bhoja jevo vidvAna rAjA AvI ghelachA kare e mAnavA jevI vAta nathI, ema lAge che ke anya saMbandhanI e kathA A vRttAntanI sAthe kavie dantakathA rUpe joDI dIdhI che. sUrAcArye AdinAtha ane neminAthanA varNanamAM eka dvisandhAna kAvya banAvyAno ullekha che kadAca A kAvyanuM nAma "neminAbheya dvisaMdhAna kAvya" hoya. 19. zrI abhayadevasUri - chA abhayadevanI kathAno prAraMbha bhojarAjAnA samayathI thAya che. bhojanA rAjatva kALamAM dhArAmAM eka zrImanta zeTha vasato hato, ke jenuM nAma "lakSmIpati' hatuM. e ja lakSmIpatine tyAM rahela madhyadezanA kRtabrAhmaNanA putra zrIdhara ane zrIpati nAmanA be vidvAna juvAna brAhmaNoe AcArya vardhamAnasUri pAse dIkSA lIdhI ane teo jinezvara ane buddhisAgara nAmathI prasiddha thayA hatA. vardhamAnasUri pUrve kUryapura (kUcerA) nA caityavAsI AcArya hatA 84 jina maMdiro emanI nizrAmAM hatAM, paNa emaNe caityavAsano tyAga karI suvihita mArgano svIkAra karyo hato. A vakhate pATaNamAM caityavAsionuM prAbalya hatuM, te eTalA sudhI ke temanI saMmati sivAya suvihita sAdhu pATaNamAM rahI zakatA nahotA. AcArya vardhamAnasUrie potAnA ziSya jinezvarasUri ane buddhisAgarane Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra tyAM mokalIne pATaNamAM suvihita sAdhuono vihAra ane nivAsa cAlu karAvavAno vicAra karyo ane potAnA ukta baMne ziSyone pATaNa tarapha vihAra karAvyo. jinezvara ane buddhisAgara pATaNamAM gayA paNa tyAM temane utaravA mATe upAzraya maLyo nahi, badhe pharIne teo tyAMnA somezvara nAmanA purohitane tyAM gayA ane potAnI vidvattAno paricaya ApI purohitanA makAnamAM rahyA. jyAre caityavAsione e samAcAra maLyA to potAnA niyukta purUSo dvArA temane pATaNa choDIne javA jaNAvyuM, paNa purohite kahyuM ke A bAbatano nyAya rAjasabhAmAM thaze, AthI caityavAsioe rAjAnI mulAkAta lIdhI ne vanarAjanA samayathI pATaNamAM sthapAyela caityavAsionI sArvabhauma sattAno itihAsa samajAvyo, je u52thI pATaNano nRpati durlabharAja paNa lAcAra thayo ane potAnA uparodhathI e sAdhuone ahIM rahevA devA mATe Agraha karyo je vAta caityavAsioe mAnya karI. 62 e pachI purohite suvihita sAdhuonA upAzraya mATe rAjAne prArthanA karI. rAjAe e kAmanI bhalAmaNa potAnA gurU zaivAcArya jJAnadevane karI je uparathI bhAtabajAramAM yogya jamIna prApta karIne purohite tyAM upAzraya karAvyo, tyAra pachI suvihita sAdhuone mATe vasatio thavA mAMDI. buddhisAgarasUrie jAlora-mAravADamAM rahIne saM. 1080 mAM 'buddhisAgara' nAmanuM navuM vyAkaraNa banAvyuM ke jenuM zloka pramANa 7000 jeTaluM che. kAlAntare jinezvarasUrie dhArAnagarI tarapha vihAra karyo ane tyAMnA rahevAsI dhanadeva zeThanA putra abhayakumArane dIkSA ApIne abhayadeva nAme potAnA ziSya karyA, ane yogyatA prApta thatAM vardhamAnasUrinA AdezathI AcArya pada ApIne temane saM. 1088 mAM abhayadevasUri banAvyA. vardhamAnasUrinA svargavAsa pachI abhayadevasUri patyapadrapura tarapha gayA, te samaye durbhikSanA kAraNe siddhAnta chinnabhinna thavA uparAnta tenI TIkAo ke je pUrve zIlAcArya nAmanA AcArye banAvI hatI temAMthI paNa pahelA be aMgasUtronI TIkAone choDIne bAkInI badhI nAza pAmI hatI, AthI badhAM sUtro kaThina phUTa jevAM thaI paDyAM hatAM, A viSayamAM abhayadevasUrine zeSa nava aMgonI TIkAo banAvavAno zAsanadevIno Adeza thayo ane temaNe te pramANe ThANAMga Adi nava sUtronI TIkAo banAvI, je zrutadharoe zuddha karIne pramANa karI. te pachI zrAvakoe te TIkAonI prato lakhAvI. pATaNa, khaMbhAta, AzAvala, dhavalakA Adi nagaronA 84 zrAvakoe 84 nakalo karAvIne AcAryone bheTa karI. kahe che ke A navIna TIkAonI pahelI prata potAnA taraphathI lakhavA mATe zAsanadevIe kharca mATe potAnuM eka AbhUSaNa ApyuM hatuM, je pATaNa jaI bhImarAjAne bheTa karatAM rAjAe tenA badalAmAM 3 lAkha dramma ApyA hatA. A TIkAo banAvyA pachI abhayadeva dhavalake gayA hatA; jyAM temane lohIvikAranI bImArI thaI hatI, paNa dharaNendranA pasAyathI te pAchaLathI maTI gaI hatI. thAMbhaNA gAma pAse seDhI nadIne kAMThe pArzvanAthanI pratimA prakaTa karIne abhayadeve staMbhanatIrthanI (ji. kheDA, tA. ANaMda) sthApanA karI hatI. pATaNamAM karNa rAjAnA rAjyakALamAM abhayadevasUri svargavAsa pAmyA. abhayadeva eka prAvacanika purUSa hatA. emane navAMgavRtti uparAnta paMcAzaka Adi aneka prakaraNa grantho upara vivaraNo lakhyAM che. ane AgamaaSTottari Adi prakaraNonI racanA karI che. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI abhayadevasUri emanA gurU jinezvarasUri jyAre pahelI vAra pATaNamAM gayA tyAre pATaNamAM durlabharAjanuM rAjaya hovAnuM prabandhakAra lakhe che. jinadattasUri Adi kharataragacchIya AcAryo paNa gaNadhara sArdhazataka AdimAM te vakhate pATaNamAM durlabharAjanuM rAjya batAve che paNa kharatara gacchavALAo e prasaMga saM. 1084 mAM banyAnuM lakhe che te barAbara jaNAtuM nathI, kAraNa ke saM. 1084 mAM pATaNamAM durlabharAjanuM nahi paNa bhImadevanuM rAjya hatuM. A prabandhamAM cAvaDA vanarAjane bAlyAvasthAmAM Azraya ApanAra paMcAsaranA caityavAsI AcArya devacandrasUri batAvyA che, jayAre bIjA ghaNA prabandhomAM vanarAjanA AzrayadAtA zIlaguNasUri lakhela che, A eka virodha jaNAze paNa vAstavamAM virodha jevuM jaNAtuM nathI, kemake devacaMdra e zIlaguNasUrinA paTTadhara ziSya hatA tethI vanarAjane ucheravAnA kAmamAM emaNe paNa vizeSa lakSya rAkhyuM haze ja ane A kAraNe e paNa vanarAjanA pAlaka ja gaNAya. prabandhanA lekha pramANe abhayadevanA samayamAM nava aMgasutro upara koI TIkA nahotI rahI tethI abhayadeve abhayadevasUrinA potAnA ja lekha pramANe te vakhate sUtro upara prAcIna TIkAo vidyamAna hatI. dAkhalA tarIke navI TIkAo banAvI, paNa abhayadevasUri bhagavatInI TIkAmAM bhagavatI upara te vakhate be prAcIna TIkAo hovAnuM lakhe che. e ja pramANe bIjA sUtro upara paNa te samaye TIkAo vidyamAna hovAnA temanA ullekho che, A paristhitimAM kAlavazAta TIkAonA nAzathI abhayadeve zAsanadevInA AdezathI navI TIkAo banAvI e hakIkata dantakathA mAtra Thare che. - prabandhanA lekhano bhAva vicAratAM abhayadeve patyapadranagara (pacapadarA-mAravADa) mAM gayA pachI e TIkAo banAvI hatI, prabandhanA bIjA ullekhothI paNa e TIkAo pATaNanI bahAra banelI siddha thAya che paNa abhayadevanA potAnA lekhathI e hakIkata viruddha Thare che, kAraNake temaNe aneka sthaLe e TIkA pATaNamAM banAvyAno ullekha karyo che ane pATaNanA saMghanA agresara droNAcArya pramukha vidvAnoe e TIkAonuM saMzodhana karyAnuM te lakhe che. devIe Apela AbhUSaNa bhImarAjAne bheTa karavA ane teNe traNa lAkha dramma ApavA saMbandhI hakIkata paNa kevala dattakathA jaNAya che. kAraNa ke bhImadeva saM. 1120 athavA 1121mAM paralokavAsI thaI gayo hato, jyAre badhI TIkAo saM. 1120thI 1128 sudhImAM banI hatI ema TIkAonA antamAM Apela saMvato uparathI siddha che. prabandhakAra zIlAcAryanuM ja bIjuM nAma koTyAcArya jaNAve che, paNa AmAM koI aitihAsika pramANa jaNAtuM nathI, vidvAna zodhakoe e saMbandhamAM anusadhAna karavAnI jarUra che. abhayadeva seDhI nadIne kAMThe pratimA prakaTAvavA gayA te vakhate sAthe 900 gADAM hatAM, pratimA sthApana yogya deharAsara mATe tyAM TIpa karIne 10OOOO eka lAkha dramma ekaThA karyA hatA ane caityanuM kAma zarU karAvIne te kAmakAjanA adhyakSa tarIke mahesANAvAsI mallavAdInA ziSya Agrezvarane bhojana ane rojano 1 dramma TharAvIne kAma karyA hatA. Agrezvare AhAra bhikSAvRttithI lAvIne te dravya bacAvyuM ane te vaDe potAnA nAmanI eka deharI banAvI hatI. A uparathI jaNAya che ke pagArathI nokarI karavAnI hadasudhI caityavAsio pahoMcI gayA hatA. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra prabandhamAM abhayadevasUrinA svargavAsano saMvata Apyo nathI mAtra eTaluM ja lakhyuM che ke teo pATaNamAM karNarAjAnA rAjayamAM paralokavAsI thayA." A vAkyano be prakAre artha thaI zake, pahelo e ke - "karNanA rAjyakALamAM teo pATaNamAM svargavAsa pAmyA" bIjo artha e thAya ke "je samaye karNarAjA pATaNamAM rAjaya karato hato te vakhate teo svargavAsa pAmyA" paNa kharataragacchanI paTTAvaliomAM abhayadevano svargavAsa kapaDavaMja gAmamAM hovAno lekha che ethI ApaNe ahIM bIjA prakArano artha grahaNa karavo yogya lAge che. paTTAvaliomAM abhayadevasUrino svargavAsa saM. 1135mAM ane bIjA mata pramANe saM. 1139 mAM hovAno lekha che. $ 20. zrI vIrAcArya vIrAcArya candrakulIna paMDillagacchanA AcArya hatA, A paMDillagaccha konA thakI kayAre utpanna thayo te jANavAmAM AvyuM nathI. e garacchanA AcArya bhAvadevasUrithI A paMDillagaccha 'bhAvaDagaccha' athavA 'bhAvaDaharagaccha' e nAmathI prasiddha thayo hato. A bhAvaDagacchanA sthApaka bhAvadevasUrithI navamAM purUSa trIjA bhAvadevasUri pArzvanAtha caritramAM potAne kAlabhAcArya saMtAnIya lakhe che ane e ja granthanI prazastimAM devendravaMdya kAlakAcAryanA vaMzamAM paMDillagaccha utpanna thayAnuM jaNAve che. AthI eTaluM to nizcita che ke kAlakAcAryanI paramparAmAMja paMDillagaccha utpanna thayo hato paNa kayA purUSa thakI e nAma pravRtta thayuM te nizcayathI kahI zakAya tema nathI. yugapradhAna kAlakasUrinI pATe paMDilla nAmanA yugapradhAna thaI gayA che, temano yugapradhAnatva samaya vIra nirvANa 377 thI 414 sudhIno che jo A paMDilla yugapradhAnathI A gacchanI utpatti mAnI laIe to A gaccha atizaya prAcIna Thare paNa e gacchanA AcAryo potAne candra kulIna jaNAve che, jo A gacchane paMDilla yugapradhAnathI pravRta thayo mAnIe to temAM candra nAmaka kula thayuM che ke kema ? e eka prazna che kemake pracalita "candrakula" koTikagaNanuM kula che. A sthitimAM jyAM sudhI e candrakula thayAnuM pramANa na maLe tyAM sudhI paMDilla gacchanuM kula "candra' hovAthI e "gaccha" paMDilla yugapradhAnathI cAlu thayo mAnavo yukti saMbaddha nathI. sumati nAgila caupAInA kartA brahmaRSinA mate bhAvaDahara gacchanA mAnya kAlakAcArya vIra saMvatuM 993 mAM thayelA kAlaka che jo A kathana kharUM hoya to paMDillagacchanI utpatti vikramanI pAMcamI sadI pachInI Thare che, A rIte enI candrakulInatAnI paNa saMgati thaI jAya che ane AvI rIte e gaccha yugapradhAna paMDilathI nahi paNa bIjA koI purUSathI utpanna thayo hato ema mAnavAnuM prApta thAya che. prastuta paMDillagacchane 'bhAvaDagaccha' nAma apAvanAra bhAvadevasUrinI pATe AcArya vijyasiMha ane vijayasiMhanI pATe ApaNA A vIrAcArya thayA hatA. vIrAcArya gujarAta pATaNanA rAjA siddharAja jayasiMhanA mAnanIya mitra hoI rAjasabhAmAM jatA-AvatA hatA. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vIrAcArya ekavAra siddharAje kaMIka rAjyamada pradarzita karatAM mazkarImAM kahyuM ke 'tamAruM je A mahatva che te kevala rAjyAzrayathI che, jo mArI sabhA choDIne tame paradeza cAlyA jAo to garIba bhikSukonA jevI tamArI paNa dazA thAya.' 65 rAjAnAM e vacano sAMbhaLyA bAda tarata ja vIrAcArya paradeza javAno nizcaya karIne uThyA ne potAno abhiprAya rAjAne kahyo, je uparathI rAjAe kahyuM 'mArA nagaramAMthI tamane javA nahi dauM' AcArye kahyuM 'amane rokanAra koI che ja nahi' A uparathI rAjAe potAnA nagaranA tamAma dvArapAlone AjJA karI dIdhI ke teo A AcAryane daravAjAnI bahAra javA na de, dvArapAloe rAjAzAnuM sAvadhAnapaNe pAlana karyuM, paNa thoDA ja divasomAM pAlInA brAhmaNoe rAjA siddharAjane samAcAra pahoMcADyA ke, amuka tithi vAra ane nakSatramAM vIrAcArya atre AvyA che. siddharAje jANyuM ke atrethI te ja rAtre vIrAcArya tyAM gayA che ane bIje divase brAhmaNone malyA che. siddharAjane nizcaya thayo ke jarUra AcArya dhyAnanA bale AkAzamArge thaIne eka ja divasamAM pAlI pahoMcI gayA che. AvA siddha mahApurUSanI mazkarI karavA badala rAjAne pazcAttApa thayo ane temane pAchA pATaNa bolAvA mATe potAnA pradhAnone AcArya pAse mokalyA, paNa vIrAcArye kahyuM ke amo hAla bIjA dezomAM vicarIne kAlAntare gujarAta tarapha vicarazuM tyAre pATaNa AvazuM pahelAM nahi. te pachI vIrAcArye mahAbodhapuramAM jaIne aneka baudvAcAryone vAdamAM jItyA. pAchA vaLatAM vIrAcArye gavAliyaramAM aneka paravAdIone jItyA. jethI khuza thaIne tyAMnA rAjAe chatra cAmara Adi rAjacinha vIrasUrinI sAthe mokalyAM. tyArapachI teo nAgora gayA ane jinadharmanI unnati karI, A sthaLe rAjA siddharAjanA pradhAno bIjIvAra emane teDavA AvyA ethI gavAliyaranA rAjAe mokalela lavAjamo pAchA havAle karI temaNe gujarAta tarapha vihAra karyo, jyAre e cArUpa pahoMcyA tyAre rAjA paNa parivAranI sAthe cArUpa sudhI sAme gayo ane tyAMthI moTA utsavapUrvaka AcAryane nagara praveza karAvyo. ekavAra pATaNamAM 'vAdisiMha' nAmano sAMkhyadarzanI vAdI Avyo ane teNe sarva vidvAnone celeMja ApI ke 'je koI vidvAn zakti dharAvato hoya te mArI sAthe vAda kare' AvI uddhata celeMja pheMkavA chatAM jyAre koI vidvAn vAda ka2vAne bahAra na paDyo tyAre rAjA veSa badalIne karNarAjAnA bAlamitra ane vIrAcAryanA kalAguru govindasUrine ekAntamAM jaIne malyo ane sAMkhyavAdIne vAdamAM jItavA mATe sUcanA karI je uparathI govindasUrie kahyuM ke A vAdIne vIrAcArya jItaze, prabhAta samayamAM rAjAe ukta vAdIne vAda mATe rAjasabhAmAM AvavA nimaMtraNa mokalyuM paNa uddhRta vAdIe uttaramAM jaNAvyuM ke amAre kazI paNa paravA nathI, jo rAjAne amAruM vAgyuddha jovAnI icchA hoya to te ahIM AvIne jamIna para besIne jue. A uparathI rAjAnA manamAM vadhAre kutUhala jAgyuM ane vIrAcAryane sAthe laIne te vAdInA mukAme jaIne jamIna para besI gayo, vAdI ardhasuptAvasthAmAM ja vAto karato hato, tevAmAM vIrAcArye tene vAda mATe lalakAryo, vAdI sAvadhAna thayo ane sarvAnuvAdanI zarata karI vIrAcAryane mattamayUra chaMdamAM ninhavAlaMkAramAM pUrva pakSa karavA kahyuM. vIrAcArye te ja pramANe upanyAsa karyo paNa vAdisiMha teno sarvAnuvAda karI zakayo nahi tethI teNe potAnI hAra kabula karI. A uparathI siddharAje hAtha pakaDIne tene Asana uparathI nIce paTakyo, rAjA hajI vadhAre Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 zrI prabhAvaka caritra kadarthanA karatA paNa vIrAcArye vacamAM paDIne tene choDAvyo. A pramANe vIrAcArye sAMkhyavAdIne jItIne 'vijayapatra" meLavyuM. ekavAra siddharAja mAlavA upara caDhAI karavAne jato hato tyAM vacamAM vIrAcAryanuM caitya AvyuM, vIrAcArya balAnaka (agacokI) mAM beThA hatA, te joI siddharAje samayocita kAvya racavA kahyuM, je uparathI vIrAcArya avasarocita kavitva pUrNa padya racIne rAjAne saMbhaLAvyuM, je sAMbhaLI rAjA saMtuSTa thaIne bolyo ke tamArI A siddha vANIthI huM vijyapatAkA varIza. ane enA satyApanarUpe rAjAe te balAnaka upara patAkA caDhAvI, je uparathI bhAvAcAryanA caityanA balAnaka upara patAkA caDhAvavAnI pravRtti cAlI. ekavAra pATaNamAM siddharAjanI sabhAmAM kamalakIrti nAmano digambara vAdI Avyo jene vIrAcArye strI muktinA viSayamAM vAda karIne lIlAmAtramAM jItI lIdho hato. upara jaNAvyA pramANe vIrAcArya bhAvaDagacchanA sthApaka bhAvadevasUrithI trIjA AcArya hatA, vIrAcAryanA paTTadhara ziSyanuM nAma jinadevasUri hatuM, jinadeva pachI pAchA bhAvedeva, vijayasiMha, vIra, ane jinadeva nAmanA AcArya thayA hatA, A bhAvagacchamAM enA e ja 4 nAmanA AcAryo thayA hatA. vIrAcArye jemane harAvyA hatA te vAdI vAdisiMha ane kamalakIrtinA viSayamAM vizeSa kaMIpaNa jANavAmAM AvyuM nathI temaja vIrAcAryanA vidyAguru govindasUrine viSe paNa kaMI hakIkata jANavAmAM AvI nathI. vIrAcAryanA samayamAM eka ullekha yogya rAjakIya ghaTanA banI hatI te A ke siddharAje mAlavA upara caDhAI karI hatI ane te mAlavAnA rAjAne jItIne Avyo hato. vIrAcaryanI jAti, janmasthAna, dIkSA samaya ke svargavAsanA samayano kyAMya paNa khulAso jovAmAM Avato nathI, paNa eTaluM cokkasa che ke e AcArya siddharAjanA samakAlIna ane uMmaramAM paNa siddharAjanA barobariyA hatA, siddharAjano rAjatvakAla saM. 1150 thI 1199 sudhI hato. tethI vIrAcAryano astitva samaya paNa e ja bAramA saikAno uttarArdha bhAga hovo joIe. che 21. zrI devasUri A devasUri jainasaMghamAM "vAdidevasUri' nA nAmathI ja vizeSa prasiddha che; emano janma saM. 1143mAM aSTAdazazatI dezanA madhrAhata gAmamAM thayo hato. AbunI AsapAsano pradeza pUrve "aSTAdazazatI' dezanA nAmathI oLakhAto ane te gujarAta dezano eka prAnta gaNAto hato. e pradezamAM AveluM Adhunika maduA sthAna te mArA vicAra pramANe devasUrinuM janmasthAna "madADhata' hovuM joIe, jo ke "madADhata' zabdanuM rUpAntara "maMDAra' paNa thaI zake paNa madrAhata 'parvatamAlAothI durgama ane Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI devasUri sUryanA kiraNone agamya' hovAnuM prabandhakAra lakhe che, je varNana maMDArane nahi paNa "maduAne ja lAgu paDe che, maMDAranA pazcima bhAgamAM mAtra eka sAdhAraNa TekarI AvelI che, ethI e sthAna andhakArano killo ane sUryanA kiraNone agamya banatuM nathI. paNa e ja varNana AbunI dakSiNa upatyakAmAM Avela vaiSNavonA tIrtha maduAjIne barAbara lAgu paDe che. | devasUri jAtanA poravAla vaNika hatA. emanA pitAnuM nAma "vIranAga' hatuM ane mAtAnuM "jinadevI." devasUrinuM gRhasthAvasthAnuM nAma 'pUrNacandra' hatuM. vIranAga mahAmArInA kAraNe potAnA gAmano tyAga karI dakSiNa gujarAtanA pATanagara bharUcamAM cAlyo gayo hato. jayAM enA guru municandrasUri paNa vihAra karatA gayA ane temanI sUcanAthI tyAMnA zrAvakoe vIranAgane tyAM rAkhyo. A vakhate pUrNacandra 8 varSano hato ane te sukhaDIyAno dhaMdho karato hato. tenuM bhAgya evuM prabala hatuM ke te sekelA caNA ApIne dhanavAnone tyAMthI drAkSA meLavato hato. municandrasUrie A bhAgyavAnuM bALakane potAno ziSya karavAno vicAra karIne vIranAga pAse enI mAMgaNI karI, pUrNacandra mAtApitAno eka ja putra hato chatAM vIranAga potAnA gurunI prArthanAno bhaMga karI na zakyo ane te bolyo - pUjya? "mAre e vRddhAvasthAno eka AdhAra che, paNa ApanA Agrahane huM lopI zakato nathI, jo ApanI evI ja icchA hoya to A bALaka Apano ja che, mAre kaMI paNa vicAra karavAno nathI.' AnA uttaramAM AcArya municandra kahyuM - "mahAbhAga ! mArA gacchamAM 500 sAdhuo che te badhA A tArA putranA putro jevA ho." e pachI municandra saM. 1152 mAM pUrNacandrane 9 varSanI vayamAM dIkSA ApIne tenuM 'rAmacandra nAma pADyuM." pUrNacandranI dIkSA pachI enAM mAtApitAnI jIvanaparyanta sArasaMbhAla bharUcanA zrAvakagaNe karI. AcArya municandra vAdivetAla zAntisUri pAsethI je pramANazAstrano vizAla bodha prApta karyo hato teno saMpUrNa khajAno potAnA ziSya rAmacandrane arpaNa karyo, muni rAmacandra dila kholIne tarkazAstrano abhyAsa karyo ane tenuM saMpUrNa rahasya teo pI gayA ane enuM pariNAma paNa anurUpa ja AvyuM, AcAryapadanI prApti pUrve temaNe aneka ubhaTa vAdIono mukAbalo karyo ne vijaya meLavyo. prabandhakAre Apela yAdI pramANe emaNe dhoLakAmAM bandha nAmanA daitavAdI zaivavAdIne jItyo, kAzmIrasAgara ane sAcoramAM vAda karIne jIta meLavI, nAgoramAM guNacandra digambarane, cittoDamAM bhAgavata zivabhUtine, gavAliyaramAM gaMgAdharane, dhArAmAM dharaNIdharane, pokaraNamAM padmAkarane ane bharUcamAM kRSNanAmaka vidvAnane jItyo, Ama rAmacandra aneka vAdIono parAjya karIne cAretarapha potAnI khyAti jamAvI dIdhI. vimalacandra, harizcandra, somacandra, pArzvacandra, kulabhUSaNa, zAnti ane azokacandra e sAta rAmacandranA vidvAn mitro hatA. rAmacandranI yogyatA joI gurUe temane saM. 1174 mAM AcArya pada ApyuM ane te samaye temanuM 'devasUri' e nAma sthApana karyuM ane e ja avasare vIranAganI bahena je pUrve sAdhvI thayela hatI teNIne mahattarApada ApIne "candanabAlA" nAma ApyuM. vAdi devasUrie dholakAmAM tyAMnA rahevAsI udayazrAvake karAvela 'udAvasahi' nAmaka caityamAM sImanvara, Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra svAmInI pratimAnI pratiSThA karI. ekavAra devasUri mAravADa tarapha vihAra karatA Abu AvyA ane maMtrI ambAprasAdanI sAthe upara caDhyA. karmayoge tyAM ambAprasAdane sarpadaMza thayo paNa potAnA caraNodakathI temaNe maMtrIne nirviSa karyo. te avasare devasUrine ambAdevIe kahyuM ke "he AcArya ! A vakhate tame sapAdalakSa deza (sAMbhara taraphano pradeza) tarapha vihAra na karo, kAraNa ke have tamArA guranuM AyuSya kevala 8 mahInAnuM zeSa che, mATe tame pAchA pATaNa tarapha cAlyA jAo" AthI AcArya pAchA gujarAta tarapha vihAra karI potAnA guru pAse AvyA. A vakhate devabodha nAmaka bhAgavata vidvAn pATaNamAM Avyo ane teNe pATaNanA vidvAnone udezIne eka zloka lakhyo ane eno artha karavA celeMja karI, te zloka nIce pramANe hato. - "ditrivatupa-pavkhemane ra va: devavothe mayaddha pAmenAnA: " cha mahInA sudhI koI vidvAne Ano artha na ukelyo tyAre ambAprasAda maMtrIe e kArya mATe rAjAne devasUrinuM nAma sUcavyuM, ane rAjAnA AmatraNathI sUrie tyAM jaIne pUrvokta zlokanI spaSTArtha vyAkhyA karI saMbhaLAvI. pATaNanA zrAvaka bAhaDe potAnA dravyano sadupayoga kaI rIte thAya te mATe devasUrinI salAha pUchI, AthI temaNe jinamaMdirano upadeza karyo je uparathI bAhaDe tyAM moTuM jinacaitya karAvyuM ane vardhamAnajinanI pratimA taiyAra karAvI. saM. 1178 mAM municandrasUrie ArAdhanApUrvaka AyuSya pUrNa karyuM ane saM. 1179 mAM pUrvokta bAhaDe karAvela janacaitya ane pratimAnI devasUrie pratiSThA karI. te pachI devasUrie mAravADamAM vihAra karyo, nAgoramAM AlhAdana rAjA devasUrinI mulAkAte Avyo ane te ja samaye pUrvokta devabodha paNa devasUri pAse Avyo ane temanI prazaMsA karI, A uparathI AlhAdana rAjAne devasUrinA guNano paricaya thayo ane teNe bhaktipUrvaka AcAryane potAnA nagaramAM rAkhyA, e daramiyAna gurjareza siddharAja AlhAdana upara caDhAI karIne Avyo ane nagarane ghero ghAlyo paNa jyAre tenA sAMbhaLavAmAM AvyuM ke devasUri nagaramAM che to teNe ghero uThAvI lIdho ane senA sAthe pAcho pATaNa cAlyo gayo ane te pachI devasUrine paNa pATaNa bolAvI lIdhA, ane te pachI pharI AlhAdana upara teNe caDhAI karIne killo grahaNa karyo. eka vAra devasUri karNAvatImAM tyAMnA saMghanA AgrahathI varSAcomAsuM rahyA, te ja comAsuM digambara bhaTTAraka kumudacandra ke je karNATakanA rAjA jyakezino guru hato te paNa karNAvatImAM rahyo hato, teNe devasUrinI aneka prakAre cheDachADa karI paNa temaNe samatA rAkhIne badhuM sahana karyuM, paNa jyAre teNe maryAdA mUkIne dhoLe dahADe devasUrinA gacchanI vRddhasAdhvIne herAna karI tyArathI temaNe tenI sAthe pATaNamAM siddharAjanI sabhAmAM vAda karavAno nizcaya karyo, ane A kArya saMbandhI pATaNanA saMghane vijJApana patra lakhIne khabara ApI, traNa pahoramAM patravAhaka pATaNa pahoMcyo, devasUrino patra vAMcIne saMdhe devasUrinI icchAnuM anumodana karyuM ane tene aMge Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI devasUri badhuM karavAnuM mAthe lIdhuM. te pachI devasUrie potAnA saMdezavAhakanI mAraphata kumudacandrane kahevarAvyuM ke "amo pATaNamAM rAjasabhA samakSa tamArI sAthe vAda karazuM, mATe pATaNa AvI javuM, amo pATaNa jaIe chIe." te pachI devasUrie zubha samayamAM pATaNa tarapha vihAra karyo ane samahotsava pATaNa nagaramAM praveza karyo. kamudacandra paNa karNAvatIthI pATaNa tarapha vihAra karyo ane tenA pakSavALAoe teno nagarapraveza karAvyo. A vakhate thAhaDa ane nAgadeva nAmanA devasUrinA bhakta zrAvakoe A kAryane aMge dravyanI jarUra hoya to kharca karavA devasUrine potAnI icchA jaNAvI paNa AcArye A kAmane aMge dravya kharca karavAnI jarUrata nathI ema jaNAvyuM, je upara thAhaDe kahyuM ke "kumudacandra dravya prayogathI gAMgilamaMtrI vigerene potAnA pakSamAM laI lIdhA che" paNa devasUrie te upara kaMIpaNa dhyAna ApyuM nahi ane kahyuM ke "AmAM dravya kharcavAnI kazI jarUrata nathI, devagurunI kRpAthI badhuM sAruM thaze.' kumudacandranA pakSamAM "kezava' nAmanA traNa vidvAno ane bIjA keTalAka sAdhAraNa manuSyo hatA, jyAre devasUrinA pakSamAM mahAkavi "zrIpAla' ane 'bhAnu' A be vidvAno hatA. maharSi, utsAha sAgara ane rAma A traNa vidvAno sabhApatinA salAhakAra sabhyo hatA. saM. 1181nA vaizAkha zudi pUrNimAne divase vAdiprativAdione siddharAje vAdazALAmAM bolAvyA. strInirvANanA viSayamAM zAstrArtha thayo ane devasUrinI jIta thaI, jo ke gAMgilamaMtrI jevA moTA rAjayAdhikArIone kumudacandra potAnA pakSamAM karI lIdhA hatA chatAM sabhApati ane sabhyoe niSpakSapaNe devasUrinI jIta kabula karI ane temane jayapatra arpaNa karyuM ane ekarAra pramANe parAjitavAdI kumudacandrane pATaNa choDI javAnI AjJA ApI. devasUrinI A yAdagAra jItanI hemacandrasUri, zrI candrasUri, rAjavaitAlika Adi vidvAnoe sundara paghomAM prazaMsA karI hatI. A jItanA pAritoSika tarIke rAjAe eka lAkha rUpiyA devasUrine ApavA mAMDyA hatA paNa temaNe lIdhA nahi tethI rAjAnI AjJAthI maMtrIe te dravyathI RSabhadevanuM caitya ane pratimA karAvI ane saM. 1183 mAM cAra AcAryonA hAthe tenI pratiSThA thaI. | devasUrie keTalA grantho banAvyA te cokkasa jaNAyuM nathI paNa "pramANanayatattvAlakAlakAra" ane tenA bRhat vivaraNa rUpe lakhela "syAdvAdaratnAkara" nAmano pramANa zAstrano Akara grantha vidvAnomAM ghaNo prasiddha che, "syAdvAdaratnAkara' grantha ane enI bhASA uparathI vidvAnone devasUrinI prauDhavidvattA ane saMskRta uparanA prabhutvano paricaya maLe che. vAdidevasUrie saMpUrNa 83 varSanuM AyuSya bhogavyuM ane potAnI pATe bhadrezvarasUri nAmanA AcArya sthApIne saM. 1226 nA zrAvaNa vadi 7 ane gurUvAre divasanA pAchalA bhAgamAM AyuSya pUrNa karyuM hatuM. devasUrinA ziSyagaNamAM bhadrezvarasUri, ratnaprabhasUri ane mANikaya e adhika prasiddha che. pahelA be ziSyoe devasUrine "saddhAdaratnAkara' grantha banAvavAmAM sahakAra Apyo hato ema te potAnA ukta granthamAM Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 zrI prabhAvakacaritra eka sthaLe kahe che. devasUrinuM vihArakSetra mAravADa ane gujarAta hatuM e sivAya anyatra paNa emaNe vihAra karyo haze paNa te bahu thoDo ja. | devasUri pote suvihita AcArya hatA, emano ziSya parivAra paNa vidyAvyasanI ane cAritravAna hato, chatAM emanA ziSya parivAranA tAbAmAM keTalAMka caityo hato ema zilAlekhothI jaNAya che, jAloranA suvarNagirinA killA uparanuM paramAta kumArapAle karAvela pArzvanAtha caitya A ja vAdidevasUrinA parivArane arpaNa karAyAno tyAM lekha che. phalodInA prasiddha tIrthanI paNa A ja devasUrinA hAthe pratiSThA thayAno anyatra lekha che paNa A prabandhamAM te viSe kaMIpaNa ullekha nathI. 22. zrI hemacandrasUri ii hemacandrasUrino janma saM. 1145nA kArtika sudi 15nI rAte gujarAtamAM Avela dhaMdhukA nagaramAM thayo hato emanA pitAnuM nAma cAca ane mAtAnuM nAma pAhinI hatuM. hemacandranuM gRhasthAvasthAnuM nAma "caMgadeva' hatuM, eo jAte moDhavANiyA hatA. koTikagaNanI vajazAkhA ane cAndrakulanA AcArya devacandrasUrie khaMbhAtamAM enI mAtAnI AjJAthI caMgadevane saM. 1150 nA mahA zudi 14 zanivAra ane rohiNI nakSatramAM pArzvanAthanA caityamAM dIkSA ApIne enuM nAma muni somacaMdra pADyuM hatuM. prabandhakAre A prasaMge muni somacaMdranI dIkSAnA lagna ane temAM paDelA grahonuM varNana karyuM che je nIce . pramANe che : "sita vaturvara, brAdo udhaive rA i . rUra che. dhiSNye tathASTame dharmasthite candrevRSopage / lagne bRhaspatau zatrusthitayoH sUryabhaumayoH // 33 // A doDha zlokamAMnuM prathama zlokArdha to spaSTa che, eTale eno artha mAgha sudi 14 zanivAra ane rohiNInakSatramAM evo thAya paNa e pachInA zlokArdhanA dhiye tathASTame" A vAkyAMzano artha barAbara spaSTa thato nathI, nakSatrano nirdeza upara thaI gayo che ethI atre "AThamA nakSatramAM eTale puSya nakSatramAM e artha thaI zake nahi, koI koI vidvAnuM 'brAhmadhiye' Ano artha 'brAhmamuhUrtamAM' Avo laIne "aSTamedhicce' no artha "puSyanakSatramAM" Avo kare che paNa e yukti saMgata nathI, dIkSA vRSalagnamAM Apela hovAthI te samayamAM brAhma muhUrta AvatuM nathI, vaLI dIkSAmAM puSya nakSatra varjIta che ane zani puSyano yoga paNa sAthe hoto nathI. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacandrasUri jayAre zani rohiNI ane caturdazIno trika siddhiyoga bane che. rohiNI ane zani dIkSAmAM vihita paNa che tethI dIkSA puSyamAM nahi paNa rohiNImAM thaI hatI e ja mAnavuM yogya che. aSTamedhiye' no artha mArA mata pramANe 'AThamA muhUrtamAM' ema karavo yogya che, kAraNa ke dIkSA mAgha mAsanA antamAM hovAthI te vakhate sUrya kuMbharAzinA prAraMbhamAM athavA makaranA antamAM haze, dIkSA vRSalagnamAM thaI eTale ke traNa lagno vyatIta thayA pachI cothA lagnamAM dIkSA thaI, kuMbha, mIna ane meSano bhukti kAla anukrame 42+3+ 3 ghaDI palano hovAthI ekaMdara 11 ghaDI ane 46 pala jeTalo thAya, e pachI 16 60 60 vRSalagnanA vRSanavamAMzamAM dIkSA thaI mAnI laIe kema ke e aMza vargottama hovA uparAnta lagnanA madhyabhAgamAM hovAthI vadhAre balavAna hato, ane Ama karatAM lagabhaga ardha vRSalagnane mukta gaNatAM teno kAla 2 uparyukta bhaktikAlamAM gaNatAM ekaMdara 11 : + 2 = 13 tera ghaDI ane copana pala eTale ke lagabhaga 14 ghaDI divasa caDhyA pachI caMgadevanI dIkSA thaI. e samaye dinanAM 7 muhUrto vItIne 8 muM vijaya muhUrta zarU thAya che je sarve zubhakAryomAM siddhidAyaka gaNAya che. A artha pramANe "aSTame dhicce no artha barobara bese che. . bIjA zlokArdhamAM AgaLa "dharmasthite candra' A vAkya che ane Ano sIdho artha 'candramA dharmasthAnamAM rahe chata" e thAya paNa A artha A sthaLe besato nathI, kemake dIkSAne divase candra rohiNI nakSatramAM hovAthI vRSa rAzino che, lagna paNa vRSarAzinuM che ethI candra dharmasthAna (navamA sthAna) mAM nahi paNa tanu sthAna (lagna)mAM che. tyAre have "dharmasbite' e vizeSaNano anvaye candranI sAthe nahi paNa 'aSTamedhiye' enI sAthe karavo ucita lAge che, eno artha "dharma evA AThamA muhUrtamAM' e thaze. 'candra tathA "bRhaspatau' A baMneno saMbandha "vRSapage lagna' enI sAthe joDavo joIe. 'trIjA zlokArdhamAM "zatrusthitayoH sUryabhaumayoH" A ullekha vicAraNIya che, kAraNa ke vRSalagna hovAthI zatrusthAnamAM tulA rAzi Ave che, A rIte sUrya ane maMgaLa tulArAzinA hoya to ja zatrusthAnamAM hoI zake, paNa mAgha ke phAgaNa mAsamAM sUrya tulA rAzimAM hoto nathI paNa makara athavA kuMbha rAzi upara hoya che, tethI vaSalagnamAM makara kuMbhano sUrya navamA dazamA sthAnamAM hoI zake chaThThA zatrusthAnamAM nahi. mArA vicAra pramANe "zatrusthitayoH" ne sthAne zuddhapATha "zUnyasthitayo:" e hovo joIe. dazamAM sthAnanuM nAma "AkAza' che ane AkAzane mATe zunya zabdano prayoga pracalita che e suprasiddha ja che. prabandhamAM lagna kuMDalInA upara jaNAvela sUrya, caMdra, maMgaLa ane guru A cAra grahonI ja sthitinI carcA che, bAkInA budha, guru, zukra, zani, rAhu ane ketunA sthAna batAvyAM nathI. e ja dIkSA lagnanAM saMbandhamAM kumArapAla caritra mahAkAvyamAM kRSNarSIya jayasiMhasUri nIce pramANe lakhe che : "atha zrI vardhamAnasya prAsAde sAditAMhasi / mAghamAsasya dhavale pakSe cAturdaze'hani // 161 // rohiNyAM zanivAre ca raviyoge trayodaze / saptavattAvejo vRSatnane rAme rAve | 262 ." Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 AmAM mAgha suda 14 ni ane rohiNImAM dIkSA apAyAno spaSTa ekarAra che; paNa eka-be vAta AmAM paNa vicAraNIya che. prabandhakAre pArzvanAthanA maMdiramAM dIkSA ApyAnI vAta lakhI che jyAre e caritrakAra 'mahAvIra'nA maMdiramAM dIkSA apAyAno ullekha kare che. A eka matabheda che. bIjuM AmAM te divase teramo raviyoga hovAnuM lakhyuM te paNa saMbhavita nathI, kemake jo sUrya te samayamAM mULa nakSatramAM hoya to ja candra rohiNI upara hovAthI teramo raviyoga banI zake, paNa tema hoI zake nahi, mULano sUrya poSamAM hoya, mAghasudimAM nahi, vaLI dhanArkamAM zubha kArya karavAno paNa niSedha che. mATe te divase sUrya mULano nahoto paNa saMbhava pramANe dhaniSThAno hato tethI teramo to nahi paNa navamo raviyoga te dahADe thato hato. caritramAM grahavyavasthA to nathI jaNAvI, paNa te lagnamAM 7 graha baLavAn hatA ema jaNAvyuM che. prabandhakAranA lekha pramANe candra ane guru vRSanA ane sUrya maMgaLa kuMbhanA hatA tethI bIjA grahano vicAra karavo rahyo. zrI prabhAvakacaritra sthUlagaNanA pramANe te vakhate zina mInano hato ane rAhu ketu tulA ane meSanA budha te samaye mIna rAzino hovAno vizeSa saMbhava che ane zukra makarano. A badhA grahonI vyavasthA pramANe muni somacandranI dIkSA-lagnakuMDalI nIce pramANe bane che. - 4 3 5 72. 2 gu.ca. 8 1 ke. 11 sU.maM. 9 12 za.bu. 10 zu prabandhanA 35 ane 36 mA zlokano saMbandha besato nathI. ema lAge che ke A be zloko vacceno keTaloka pATha truTita che. somacandre dIkSA lIdhA pachI vyAkaraNa sAhityano abhyAsa karIne vizeSa buddhivikAsa nimitte kAzmIra jaI sarasvatI devInI prasannatA meLavAno vicAra karyo ane e nimitte temaNe khaMbhAtathI prasthAna karIne 'raivatAvatAra" nAmaka tIrtharUpa nemicaityamAM AvIne mukAma karyuM. paNa te ja rAtre sarasvatIe AvIne temanA pratye potAnI prasannatA prakaTa karIne kAzmIra javAno parizrama baMdha rakhAvyo. vi.saM. 1166 mAM somacandra munine vaizAkhanI tRtIyAne dine madhyAhnamAM AcAryapada apANuM, A kArya mATe vidvAnoe je lagna pasaMda karyuM hatuM tenI lagnakuMDalI nIce pramANe bane che :- Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacandrasUri 6 rA * caM, za. 1 s.bu. ( 10 ( 12 zu. 9 muM. AcAryapada para sthApana thatAM somacandranuM "hemacandrasUri' e nAma sthApavAmAM AvyuM. potAnA AcArya pada prasaMge ja hemacandra potAnI mAtA je sAdhvI thayela hatI teNIne pravartinI pada apAvyuM ane tene siMhAsana upara besavAnI paNa guru pAse saMgha samakSa AjJA apAvI hatI. hemacandrasUrie te pachI khaMbhAtathI pATaNa tarapha vihAra karyo, te samaye pATaNanA rAjayAsana upara siddharAja hato, rAjA siddharAjanI. hemacandranI sAthe pahelI mulAkAta bajAramAM thaI, hemacandra senAnA saMmathI eka dukAna upara ubhA hatA. tyAM rAjAnI najara paDI, rAjAe hAthIne rokyo ane kaMIka avasarocita subhASita bolavA hemacandrane saMketa karyo, AcArye stutigarbhita eka zloka kahyo. je sAMbhaLI rAjAne ghaNI ja prasannatA thaI ane haMmezAM baporanA potAnI pAse AvavAnI AcAryane prArthanA karI, siddharAjane hemacandranAM evA zubha samayamAM darzana thayAM hatAM ke te pachI teNe mAlavA upara caDhAI karIne jIta meLavI hatI. A laDAImAM dhArAnagarImAMthI je cIjo maLI hatI, temAM bhojarAjAno pustaka bhaMDAra paNa sAmela hato rAjAne adhikArIoe mAlavAno bhaMDAra batAvyo temAM bhojakRta vyAkaraNa, alaMkAra, tarka, vaidyaka, jayotiSa, rAjanIti, vAstuzAstra, gaNita, zAkuna, adhyAtma, svapna, sAmudrika, nimitta, Arya sadbhAvavivaraNa, arthazAstra, meghamAlA, praznacUDAmaNi Adi pustaka saMgraha joIne rAjAe potAne tyAM paNa bhaMDAra karAvavA ane vyAkaraNa zAstra AdinA navA graMtho banAvarAvIne phelAvavA vicAra karyo, teNe kahyuM. gujarAtamAM koI evo paMDita nathI ke je vyAkaraNazAstra vigerenI racanA karIne gujarAtanuM mukha ujavaLa banAve ?' rAjAnA A prazna uparathI vidvAnonuM lakSya hemacandra upara gayuM ane teoe te ja vakhate A kArya mATe hemacandranI yogyatAnI khAtarI ApI, AthI rAjAe AcArya hemacandrane navIna vyAkaraNa vigerenA nirmANa mATe prArthanA karI ane upayogI sarva sAmagrI ekatra karIne AcAryane sagavaDa karI ApI, hemacandranI paNa icchA koI navIna vyAkaraNa grantha banAvavAnI hatI, kemake te vakhate je "kalpa' nAmanA vyAkaraNa granthano abhyAsa karavAmAM Avato hato tethI saMpUrNa vyutpatti nahotI thatI, ane pANinInA vyAkaraNanuM adhyayana karatAM brAhmaNone abhimAne caDhAvavA paDatA hatA. A kAraNe rAjAnI prArthanA hemacandranA kartavyanI sUcanA mAtra ja hatI, temaNe manoyogapUrvaka aneka vyAkaraNa grantho ekatra karyA ne tenuM anuzIlana karIne "siddhahema zabdAnuzAsana' nAmanuM abhinava vyAkaraNazAstra racyuM. laghuvRtti, Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74. zrI prabhAvakacaritra bRhadravRtti, dhAtupArAyaNa, liMgAnuzAsana Adi sarva upayogI bAbatothI saMpUrNa karIne AcArya rAjAne arpaNa karyuM. rAjAe dezadezAMtarathI 300 lekhako bolAvIne 3 varSa sudhI tenI nakalo karAvIne sarvatra teno pracAra karyo, AnI 20 prato kAzmIranA sarasvatI bhaMDAramAM mokalavAmAM AvI. e sivAya, aMga, vaMga, kaliMga, lATa, karNATaka, kokana, kAThiyAvADa, mahArASTra, kaccha, mAlavatsa, sidhu, sauvIra, nepAla, pArasIka, murUMDaka, gaMgApAra, haridvAra, kAzI, cedi, gayA, kurUkSetra, kAnyakubdha, gauDa, kAmarUpa, sapAdalakSa, jAlaMdhara, siMhala, mahAbodha, cauDa ane mAlava, kauzika vigere dezomAM AnI likhita prato mokalavAmAM AvI, eTaluM ja nahi paNa eno sakriya pracAra karavAno paNa rAjAe baMdobasta karyo. kAkala nAmanA kAyastha vidvAnane AcArya A navA vyAkaraNanA adhyApaka tarIke mukarara karIne vidyArthIone bhaNAvavA mAMDyA, dara mahine sudi 5 ne dahADe vidyArthIonI parIkSA levAtI ane pAsa thanArane suvarNanA bhUSaNa vigerenA rAjAnA taraphathI inAma apAtAM ane A granthano pUro abhyAsa karIne pAThazALAmAMthI nIkaLanArAone rAjA taraphathI kImatI bhUSaNa vastro uparAMta pAlakhI chatra AdinAM lavAjamo apAtAM hatAM. A badhA kAraNothI AcArya hemacandranA nUtana vyAkaraNanI paThana pAThana paddhati sArI rIte pracalita thaI gaI. AcArya hemacandra prati siddharAjanuM AvuM sanmAna joI brAhmaNonA manamAM IrSA thatI. AthI teo rAjAne bahekAvavAnA sAdhanonI tapAsamAM rahetA. eka vakhata hemacandrasUri caturmukha jinAlayamAM nemicaritanuM vyAkhyAna karatA hatA. jenuM zravaNa karavA aneka anya darzanio paNa AvatA hatA, tyAM 'pAMDavo zatruMjaya upara jaIne siddha thayA' AvA matalabano adhikAra sAMbhaLIne brAhmaNoe rAjAne kahyuM : - kRSNa dvaipAyana vyAse mahAbhAratamAM yudhiSThira AdinuM vRttAMta ApyuM che. temAM lakhyuM che ke "pAMDavoe himAlaya upara jaIne paralokavAsa karyo." paNa hemacandra e mahAbhAratanA AkhyAnathI viparIta bhASaNa kare che, e mATe mahArAje e saMbaMdhamAM ghaTita baMdobasta karavo joIe. e pachI rAjAe hemacandrane pAMDavonA saMbaMdhamAM pUchyuM. jeno uttara AcArya Apyo ke amArA zAstromAM pAMDavoe zatruMjaya upara deha choDyAno lekha che, jyAre mahAbhAratamAM temanA himAlaya gamananuM paNa vidhAna che. paNa e nizcita nathI ke jaina zAstramAMnA ane mahAbhAratamAM varNavelA. pAMDavo eka ja che yA bhinnabhinna ? rAjAe pUchyuM : pAMDavo pAMcathI vadhAre thayA che ? AcArye kahyuM : - hA, A vAta mahAbhArata uparathI ja siddha thAya che. bhISmapitAmahano pavitra bhUmimAM agnisaMskAra karavA mATe jayAre temano parivAra zabane eka durgama TekarI upara laI gayo ane agnidahananI taiyArI karavA mAMDI te vakhate je AkAzathI divyavANI thaI hatI tenI noMdha mahAbhAratamAM nIce pramANe che. "atra bhISmazataM dagdhaM, pANDavAnAM zatatrayam / droNAcArya sahastraM tu karNasaMkhyA na vidyate // " arthAtu - 'A sthaLe so bhIkha, traNaso pAMDava, hajAra droNAcArya ane asaMkhyAta karmono agnisaMskAra thayo che.' Ama jayAre eka TekarI upara ja traNaso pAMDavono dAha saMskAra thayo che to bIjA paNa keTalA pAMDavo thayA hovA joIe ? ane ATalA badhA pAMDavomAMthI pAMca pAMDavo jaina thayA hoya ane zatruMjaya upara nirvANa prApta thayA hoya to Azcarya zuM che ? zatruMjaya upara pAMDavonI mUrtio pratyakSa ubhelI che. tema nAsikanA Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacandrasUri candraprabha caityamAM ane kedAra mahAtIrthamAM paNa pAMDavamUrtio vidyamAna che. hemacandranA A avasarocita uttarathI rAjAnuM mana saMtuSTa thayuM ane brAhmaNo nirUttara thayA. ekavAra rAjapurohite jaina sAdhuonI vyAkhyAna sabhAmAM strIo Ave che te bAbatamAM TIkA karI. jeno hemacandra "siMhAbalI hariNa zUkara mAMsabhojI" A zloka dvArA evo muMhatoDa uttara Apyo ke Abhiga purohita pAcho bolavA ja na pAmya. eka vakhata pATaNamAM 'devabodha' nAmano bhAgavata matano AcArya Avyo, rAjAnI icchA tenI mulAkAta karavAnI thaI tethI tene rAjasabhAmAM AvavA AmantraNa karyuM; paNa niHspRhatAno DoLa karI teNe sabhAmAM AvavA nA pADI, teNe kahyuM - 'ame kAzI nareza ane kAnyakubbAdhipatine joI lIdhA che, to thoDA dezanA dhaNI gujarAtanA rAjAnI zI gaNatarI che ?' rAjAne AvA ADaMbarI vidvAnane maLavAnI vadhAre utkaMThA thaI ane potAnA mitra kavirAja zrIpAlane sAthe laIne te devabodhanI mulAkAte tenA mukAma para gayo, ane namaskAra karIne rAjA jamIna upara besI gayo. te pachI devabodhe zrIpAla tarapha saMketa karIne kahyuM "sabhA pravezane ayogya A koNa che?', rAjAe kahyuM - A to kavirAja zrIpAla che, eNe durlabha sarovaranI prazasti, rUdramahAlayanI prazasti, vairocana parAjya Adi kAvya prabandhonI uttama racanA karIne kavirAja' e padavI yathArtha karI che. A upara mazkarImAM devabodhe kahyuM - zukra eka AMkhe vikala chatAM kavi kahevANo to baMne AMkhe hIna A paNa 'kavirAja" kahevAya te yuktiyukta ja che. AvA upahAsyathI zrIpAlanuM mana te ja samayathI devabodhanA uparathI kheMcAI gayuM; paNa rAjAnI icchAne mAna daI teNe tenI sAthe keTalIka kAvya carcA karI. kumudacandrane jItavA badala pAritoSika tarIke siddharAje devasUrine apAvela lAkha drammathI taiyAra thayela jinacaityanI pratiSThA mahotsavamAM devabodhanI sAthe siddharAja paNa Avela, jyAM devabodhe potAnI sArasvata zaktino paricaya ApIne upasthita sabhAne cakita karI nAkhI hatI, A vidvAnanI vidvattAthI rAjA tenI upara ghaNo prasanna thayo hato ane tene lAkha rUpiyA bakSIsa ApyA hatA; paNa tenI rAjasabhAno kavi zrIpAla ane bIjA sabhyo ethI nArAja hatA. zrIpAlanI nArAjagI to eTalI hade pahoMcI hatI ke te enAM chidro jovarAvato hato ane anne enA gupta AcaraNo enA jANavAmAM paNa AvyAM hatAM, rAjAe paNa enuM madirApAnanuM vyasana to potAnI najare joyuM hatuM. paNa enI zakti upara te eTalo phidA thaI gayo ke tene kaMI paNa kahI na zakyo, paNa eTaluM pariNAma AvyuM ke rAjAe te pachI enI ghaNI sobata ke sahAyatA kIdhI nahi, pariNAme devabodhanI garIbAI vadhI ane upara karjadArI paNa thaI, chevaTe tenA parivAranA mANasoe tene hemacandranI pAse jaIne madada mAMgavAnI salAha ApI ane te paNa hemacandra pAse AvIne nIcenuM prazaMsA padya bolyo - TT vo gopAtra:, svataM tumudana | paddana pazuprAma, cArayar naina re | 304 " hemacandra paNa tene bahumAnapUrvaka potAnuM ardhAsana ApyuM ane zrIpAlanI sAthe tenI prIti karAvI, eTaluM ja nahi paNa siddharAjane kahIne devabodhane lAkha dramma apAvyA, devabodha A dhanathI potAnuM RNa cukAvyuM ane zeSa dravya laIne gaMgA kinAre jaI paralokanuM sAdhana karyuM. siddharAjane putra na hato, AthI teNe tIrthayAtrAmAM javAno nizcaya karI kAThiyAvADa tarapha prayANa karyuM. hemacandrasUrine paNa rAjAe A yAtrAmAM sAthe rAkhyA, prathama zatruMjayanI yAtrA karI bAra gAmanuM zAsana ApI Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra siddharAja giranAra gayo, giranAranA prAcIna maMdirono jIrNoddhAra soraThanA subA sajjanamaMtrIe karAvyo hato ane temAM 2700000 sattAvIza lAkha dramma jeTaluM rAjAnA khajAnAnuM dhana khacyuM hatuM. je rAjAe mApha karIne sajjanane potAnA dhanane sukRtamAM kharcavA badala dhanyavAda Apyo. giranArathI utarIne rAjA somezvarapattane gayo. ane tyAM aneka moTAM dAna karI koDinAramAM akhAdevInA darzanArthe gayo, ahIMyA AcArya hemacandra 3 upavAsa karIne ambAne pratyakSa karI rAjAnA uttarAdhikArInA sabandhamAM pUchyuM, je uparathI temane uttara maLyo ke "siddharAjane putra thaze nahi paNa enA pitarAI bhAI devaprasAdano pautra ane tribhuvanapAlano putra kumArapAla siddharAjano uttarAdhikAra bhogavaze,' siddharAje A divyAdezanI prazna ane jayotiSane AdhAre parIkSA karI ane te satya ja hovAno nizcaya thayo. kumArapAla potAno uttarAdhikArI thaze ema jANIne tenA upara prIti karavAne badale siddharAje dveSa dhAraNa karyo. eTaluM ja nahi paNa teno vadha karAvavA sudhInI hade te pahoMcyo. kumArapAlane A vAtanI khabara paDatAM ja te gharathI bhAgI gayo ane veSa badalIne chAno rahevA lAgyo. eka--be vAra to kumArapAla siddharAjano zikAra thato thato enA hitaiSIonI sahAyatAthI bacI gayo hato. A saMkaTamAM AcArya hemacandra eka vAra pATaNamAM kumArapAlane potAnA upAzrayamAM saMtADI rAkhyo hato ane eka vAra khaMbhAtamAM zrAvaka pAsethI 32 batrIza dramma apAvIne enI madada karI hatI. kumArapAle paNa potAne saMkaTamAM madada karanAra dareka vyaktinI rAjayaprApti pachI yogya kadara karI hatI. saM. 1199mAM siddharAja jayasiMha paralokavAsI thayo ane kumArapAla rAjagAdI upara beTho. kumArapAle gAdIe besIne sapAdalakSa (ajameranI AsapAsano deza)nA rAjA arNorAja (ajameranA AnA) upara 11 vAra caDhAI karI, paNa tene saphaLatA maLI nahi. AthI teNe potAnA maMtrI vAbhaTane pUchayuM ke "evo koI deva che ke jenI mAnatA karIne javAthI ApaNI jIta thAya ?' uttaramAM vAlmaTe potAnA pitA maMtrI udayane karela zatruMjaya tIrthanA jIrNoddhAranA saMkalpa ane laDAimAM dehAnta thatAM pahelAM te mATe kIrtipAla dvArA potAne kahevarAvela saMdezanuM varNana karIne kahyuM ke pitAnuM RNa to huM zatruMjayano uddhAra karAvIza tyAre utaraze, paNa hamaNAM meM nagaramAM eka deharI karAvI che ane mArA mitrazrI chaDuDUka zeThe temAM ja eka khattaka (gokhalo) karAvIne . temAM zrI ajitanAthanI pratimA AcArya hemacandranA hAthe pratiSThita karAvIne sthApana karI che. te pratimA ghaNI camatkArika che, jo svAmI e pratimAnI mAnatA karIne prayANa kare to avazya saphaLatA maLI zake. te pachI kumArapAla te maMdiramAM gayo ane mUlanAyaka pArzvanAthane namaskAra karI ajitanAthanA darzanArthe gayo ane laDAInI saphaLatA mATe mAnatA prArthanA karI ane te pachI rAjAe 12 mI vAra arNorAja upara caDhAI karI. vacamAM candrAvatInA rAjA vikramasiMha rAjAne mArI nAkhavA kAvataruM racyuM hatuM paNa temAMthI te bacI gayo, A vakhate teNe laDAImAM arNorAjane jItyo ne tenuM nagara luMTyuM, chevaTe tenI AjIjIthI kumArapALe arNorAjane yogya zikSA karIne pATaNa tarapha prayANa karyuM. vaLatAM vikramasiMhane keda karIne gAdI upara tenA bhAI rAmadevanA putra yazodhavalane sthApana karyo ane te pachI kumArapAle utsava pUrvaka pATaNamAM nagarapraveza karyo. A prasaMga vikrama saMvata 1207 nI AsapAsa banavA pAmyo hato. A banAva pachI rAjA kumArapAle jainadharmanA upadezaka gurunA saMbadhamAM vAlmaTane prazna karyo ane tenA uttaramAM maMtrI bAhaDe AcArya hemacandranuM Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacandrasUri nAma jaNAvyuM, rAjAe vAlmaTa dvArA AcAryane bolAvIne jainadharmanuM zravaNa karyuM ane pote mAMsanivRtti Adi niyama grahaNa karyA. e pachI rAjA jaina siddhAntonuM adhyayana karIne dhIre dhIre kharo jaina banato gayo. 32 dAMtonI zuddhi mATe 32 jaina maMdira potAnA pitAnA puNyArthe tribhuvanapAla vihAra caitya ane bIjAM aneka jina caityo karAvyAM. saM. 1213 mAM vAmbhaTe kumArapAlanI AjJAthI zatruMjayano jIrNoddhAra karAvyo. prabandhamAM khulAso nathI chatAM bIjA grantho uparathI jaNAya che ke saM. 1215 nI AsapAsamAM kumArapAle zrAvakanA bAravrata grahaNa karyA, ane potAnA tAbAnA sarvadezomAM pazuvadha banca karyo ane sAta vyasano (1 jugAra, 2 mAMsa, 3 madirApAna, 4 vezyAgamana 5 zikAra, 6 corI, 7 parastrIgamana) ne paNa dezavaTo dIdho, eTaluM ja nahi paNa aputriyAnuM dhana levAnuM paNa rAjA kumArapAle bandha karyuM ane potAnI yathArtha dharmapaNAnI chApa pADI. kumArapAle arNorAja uparanI caDhAI vakhate bhagavAna ajItanAthanI je mAnatA karI hatI, tenI pUrti rUpe teNe tAraMgAjI upara 24 covIza gaja uMcuM deharu karAvyuM ane temAM 101 ekaso eka AMgala (iMca) pramANa pratimA sthApita karI. mastrI udayanano bIjo putra, aMbaDa ke jeNe kokaNanA rAjA mallikArjunanuM mastaka cheDyuM hatuM ane je aneka maMDalono subo hato teNe bharUcanA zakunikAvihArano uddhAra karAvyo ne saM. 1216 mAM AcArya hemacandrasUrinA hAthe tenI pratiSThA karAvI. rAjA kumArapAlanI hemacandrasUri upara ananya zraddhA hatI, te hemacandranuM vacana koI kALe lopato na hato, eTaluM ja nahi paNa teNe evI pratijJA karI hatI ke koI paNa kArya AcArya hemacandranA kAne nAkhyA vagara karavuM nahi.' kahe che ke kumArapAle hemacandranA upadeza pramANe sindha dezanI prAcIna rAjadhAnI vItabhayapattanamAM prAcIna khaMDero khodAvyAM hatAM ane temAMthI tene prAcIna jina mUrti hAtha lAgI hatI, je pATaNamAM laI jaIne sthApana karI hatI. AcArya hemacandra be dizAmAM kAma karyuM. eka to rAjAne pratibodha ApIne jaina dharmano ane jaina siddhAntono dezabharamAM pracAra karAvyo ane bIjuM sarvAgIya sAhitya racIne kevaLa jaina samAjanuM nahi paNa gujarAta dezanuM paNa mukha ujjavaLa banAvyuM. hemacandra racela vipula grantha rAzimAMthI nIcenA granthono nAmollekha prabandhakAre karyo che. 1 yogazAstra, 2 vyAkaraNa paMcAga sahita 3 pramANazAstra, 4 pramANa mImAMsA, 5 chandazAstra, 6 alaMkAra cUDAmaNi 7 ekAWkoza (abhidhAnacittAmaNi) 8 anekArthakoza (anekArthasaMgraha) 9 dezyakoza (dazI nAmamAlA) 10 nighaTTa, 11 triSaSTizalAkApurUSa caritra 12 kayAzraya mahAkAvya, 13 vItarAgastava. A uparAMta bIjA paNa keTalAka A hemacandranAM graMthonAM nAmo nIce pramANe jANavAmAM AvyAM che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvakacaritra 1 anekArthazeSa 2 abhidhAna cintAmaNi, 3 uNAdi sUtra vRtti, 4 uNAdisUtravivaraNa 5 dhAtupATha ane vRtti, 6 dhAtupArAyaNa ane vRtti, 7 dhAtumAlA, 8 nighaMTu zeSa, 9 balAbalasUtravRtti, 10 zeSa saMgraha nAmamAlA, 11 zeSa saMgraha nAmamAlA sAroddhAra, 12 liMgAnuzAsanavRtti ane vivaraNa, 13 pariziSTa parva, 14 hemavAdAnuzAsana 15 hemanyAyArtha maMjUSA, 16 mahAvIra hArniMzikA ane vIra dvAtrizikA e uparAnta pAMDava caritra, jAtivyAvRttinyAya, upadezamAlA anyadarzanavAda vivAda, gaNapATha Adi aneka grantho hemacandrakRta gaNAya che paNa te emanA ja karelA che ke anyanA te nizcita nathI. prabandhanA antamAM kumArapAle saMgha kADhIne hemacandranI sAthe zatruMjayanI yAtrA karI tenuM saMkSipta vivaraNa che. temAM valabhInI pAsenA sthA5 ane Ilu (isAvala)nI TekarIonI nIce jyAM hemacandra prabhAtanI Avazyaka kriyA karI hatI ane kumArapAle temane vajana karyuM hatuM tyAM teNe be daherAM karAvIne temAM hemacandranA hAthe RSabhadeva ane pArzvanAthanI pratiSThA karAvyAno ullekha che. A yAtrA vivaraNanI sAthe prabandha samApta thAya che. AthI jaNAya che ke rAjA ane AcAryanI A chellI tIrthayAtrA haze. saM. 1229 mAM AcArya hemacanne 84 varSanI avasthAmAM pATaNamAM svargavAsa prApta karyo hato. hemacandrano prabandha prabhAvaka caritrano chello ane sarvathI moTo prabandha che, AmAM hemacandra, siddharAja, kumArapAla, maMtrI udayana ane enA putro vAlmaTa ane aMDanuM saMkSipta varNana to che ja; paNa e sivAya bIjA paNa zrIpAla, devabodha pramukha aneka vidvAno ane arNorAja, vikramasiMha, mallikArjuna, navaghaNa, kheMgAra vigere rAjAo saMbaMdhI thoDA ghaNA ullekho thayA che je itihAsamAM ghaNA upayogI thaI paDe tevA che. anya arvAcIna kumArapAla prabandhomAM (varNita) kumArapALanA samayamAM devabodhi nAmanA vidvAnanuM AvavuM ane kumArapAlane jaina dharmathI DagAvavA mATe batAvela camatkAronuM varNana ane tenI sAme hemacandra batAvela camatkArono AmAM ullekha nathI, paNa devabodhi vidvAna siddharAjanA samayamAM tyAM AvyA ane rahyAno ullekha che. kumArapAlanI kuladevIe bali na ApavA badala tene karelI pIDA ane hemacandra devIne ApelI sajA viSe paNa AmAM kaMI ullekha nathI. ulaTuM e saMbandhamAM ema jaNAvyuM che ke caitra Aso ane mAgha mahinAnA utsavomAM hiMsA rokI rudhiranA kardamo thatA aTakAvavAthI devagaNa harSa pAmyo. prabandhamAM choTI choTI dareka banelI vAtonA ullekho karyA che. jayAre uparyukta vAtono izAro paNa karyo nathI ethI jaNAya che ke je je vAto banelI che tenuM ja A prabandhamAM varNana che ane je vAto pAchaLathI prasiddha thaI che te AmAM nathI. prabandhamAM hemacandra, emanA guru devacandra ane devIndranA guru pradyumnasUrino nAmollekha che, ane emano gaccha 'candragaccha' hovAnuM lakhyuM che ane hemacandranA paTTadhara tarIke rAmacandrasUrine jaNAvyA che. kharuM jotAM 'candra' e gaccha nahi paNa 'kula' hatuM. je gaNa athavA gacchanuM e kula hatuM te gaNanuM nAma 'koTikagaNa' hatuM ane e ja kAraNathI amoe hemacandranA gura devacandrasUrine koTikagaNanA AcArya kahyA che. paNa hemacandra pote triSaSTizalAkApuruSacaritranI prazastimAM potAnA gacchane "pUrNatala gaccha" e nAmathI oLakhAve che. A uparathI hemacandrasUrino gaccha koTika ke pUrNatalla? A eka prazna upasthita thAya che. enuM samAdhAna e che ke koTikagaNa' e prAcIna ane bhUla gaccha che, A mUla gacchamAMthI kAlAntare aneka avAntara Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacandrasUri 79 gaccho utpanna thaIne judA judA nAmothI prasiddha thayA che. temAMno ja hemacandrasUrino pUrNatalla gaccha paNa eka avAntara gaccha che. - kumArapAla caritra mahAkAvya ane bIjA grantho uparathI hemacandranI guru paramparA nIce mujaba jANavAmAM AvI che - koTigaNa-vazvazAkhA zrI dattasUri yazobhadrasUri pradyumnasUri guNasenasUri devacandrasUri hemacandrasUri rAmacandrasUri muni somacandranA kAzmIra gamana prasaMge prabandhamAM jaNAvyuM che ke "somacandra khaMbhAtathI prasthAna karIne teo revatAvatAra nAmanA nemi caityamAM TharyA', A "revatAvatAra tIrtha" no pAchalA lekhakoe 'giranAra tIrtha evo artha lIdho ane somacandrane giranAra sudhI pahoMcADyA che ane tyAM padminI strInA sAMnidhyamAM maMtrArAdhana karyAnuM varNana karyuM che, A eka gerasamaja che, kharI vAta to e ja che ke "ravatAvatAra' nAmanuM nemi caitya khaMbhAtanI pAse hatuM, jemAM khaMbhAtathI vihAra karIne somacandra paheluM mukAma karyuM hatuM ane rAtri samaye dhyAnamAM sarasvatIno sAkSAtkAra thayo hato. A prabandhamAM bIjI paNa aneka vAto vicAraNIya che ane te upara lakhavAnI AvazyakatA paNa che; chatAM samayAbhAvathI AnI ke bIjA prabanyonI pratyeka vAtonI A paryAlocanAmAM carcA karI nathI. mu kavarADA, (mAravADa) ) tA. 11-8-1931 muni kalyANa vijya Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ STARNALISTRICTUREarte siddhAMta prabhAra zrI prabhAyaMdrasUrikRta zrI pramAvaThayaritra sAlI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra zrIprabhAcandrasUrIzvarajI mahArAjAe raceluM zrI prabhAvaka caritra samasta zAsananI unnati karanAra evA ahattatva (ariMhatapaNA) nI ame stuti karIe chIe ke jenA prasAdathI pUrve ghaNA maharSio mokSa-padane pAmyA. sarva maMgalanA vikAsI, vRSabha-cinha (lakSaNa) ne dhAraNa karanAra, manmathane jItanAra, gaNa (sAdhu samudAya) nA svAmI tathA zaMbhu (sukha karanAra) evA zrI AdInAtha tamane pAvana karo. | hariNanA laMchanayukta, sAMsArika bhogasaMpattithI rahita, lokonA trividha tApane haranAra tathA acala sthitiyukta evA mahAbaliSTha zrI zAMtinAtha bhagavAna tamAruM rakSaNa karo. caMdramA paNa mRgalAMchana yukta chatAM namo nathI eTale AkAzamAM zobhA yukta hoya che. vaLI te lokanA saMtApane TALanAra hoya che, chatAM tenI sthiti dhruva (nizcaLa) hotI nathI ane zAMtiprabhu to nizcaLa sthitivALA che, e ja Azcarya che. daza avatAra (bhava) karanAra, suMdara aMjana samAna kAMtivALA amAruM rakSaNa karo. zuM te lakSmIpati? ke pradIpa ? nA e to zrI pArzvanAtha bhagavaMta samajavA. kAraNa ke kRSNa daza dazArNayukta hatA ane kAjaLa samAna ramaNIya kAMtivALA paNa hatA. tema dIpaka paNa dazA-vAyukta ane aMjanayukta hoya che. mATe samAnatA ghaTita che. jemanI vANIrUpa govraja bhavyorUpa gocaramAM carI-saMcarI kalyANarUpa amRta dUdhathI pAtrane bharI de che evA gopati (govALa) rUpa zrI vardhamAnasvAmI tamAruM rakSaNa karo. cauda pUrva ane dvAdazAMgIthI pramoda pamADanAra vibudha ke devone pUjanIya ane bahu pAda-caraNanA udayayukta evI vANInI jemaNe racanA karI, te zrI gautama svAmIne huM stavuM chuM. jemanA prasAdathI satpado ane artha (dhana)nI saMpatti prApta thAya che, te jIvane saMjIvanI auSadhirUpa evI bhAratI ane lakSmIne huM namaskAra karuM chuM. 1-zaMkaranA pakSamAM vRSabhanA ciyukta, kAmadevane bALI nAMkhanAra tathA gaNanA svAmI. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra jemaNe Apela eka artharUpa koTigaNI vRddhine pAme, te zrI caMdraprabhasUri mahArAjano huM anRNI (RNamukta) zI rIte thaI zake ? je mithyA Adara ApavAmAM tatpara rahI paranA doSane pote guNarUpa banAvIne amane doSamAM rAkhe che. (doSathI ajJAta rAkhe che), te sajjana stutipAtra zI rIte hoI zake ? athavA to paranI stuti karavAmAM Adara rahita evA durjano zuM stutipAtra che ? ke jeo paradoSathI abhyAsI banI avasare bIjAne uttejIta kare che. A kaLiyugamAM pUrve yugapradhAna zrI hemacaMdrasUri mahArAje kumArapAla vigere rAjAne pratibodha pamADavA mATe tresaThazalAkA puruSonA caritro varNavI batAvyA che, tenI sAthe zrutakevalIo, daza pUrvadhArIo ane zrI vajasvAmInuM caritra paNa temaNe banAvela che. temanA nAmarUpa maMtranuM dhyAna karI, temanA prasAdathI bhAvanA jAgrata thatAM, zrI vajasvAmI ane temanI pachInA zAsananI unnati karanAra evA keTalAka prabhAvaka AcAryonAM caritro ke je bahuzruta mahAtmAo temaja pUrvanA graMthomAMthI kaMIka sAMbhaLI ane joIne huM te racavAno prayatna karIza. e mAro prayatna, pagathI kanakAcala para ArohaNa karavAne icchanAra jema jagatamAM hasIne pAtra thAya tenA jevo che. zrI devAnaMdanA pravara ziSya zrI kanakaprabha ane A graMthanuM zodhana karanAra zrI pradyumnamunivara jayavaMta varto. maMgalAcaraNa A graMthamAM zrI vajasvAmI, zrI AryarakSita, zrI AryanaMdila, zrImAnuM kAlakAcArya, zrI pAdaliptasUri, zrI rudradevasUri, zrI zramaNasiMhasUri, zrI AryakhapUTAcArya, prabhAvaka zrI mahendrasUri, zrI vijyasiMhasUri, zrIjIvadevasUri, zrI vRddhavAdIsUri, zrI siddhasenadivAkara, zrI haribhadrasUri, zrImalavAdIsUri, kavIndra zrI bappabhaTTisUri, zrImAnatuMgasUri, zrImAnadevasUri, zrI siddharSisUri, zrI vIragaNi, vAdi vetAlanA birUdane dhAraNa karanAra zrI zAMtisUri, zrI dhanapAla sahita zrImAnuM mahendrasUri, bhojasabhAmAM jaya meLavanAra zrI sUrAcArya, zrImAnuM abhayadevasUri, kavIzvara zrIvIrAcArya, zrI devasUri tathA zrI hemacaMdrasUri e munIzvaronAM caritro kahevAmAM Avaze. emanA guNakIrtanamAM mArA jevAnI alpa mati zuM cAlI zake? athavA to sAkarano svAda letAM mUMgo mANasa paNa kaladhvanithI potAno harSa jAhera kare che. emanA caritrarUpa vRkSo thakI puSpasamUha ekatra karIne guruvANInA prabhAvathI huM tenI utkaTa mALA guMthavAno prAraMbha karuM chuM. temAM Adi maMgalarUpa, saubhAgya-bhAgyanA nidhAna evA zrI vajasvAmInuM caritra che, huM tenuM yathAmati varNana karuM chuM- Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vajasvAmI caritra S zrI vajasvAmI caritra pRthvIrUpa talAvaDInA kamaLa samAna avaMtI nAme deza che ke jenA guNothI AkarSAIne lakSmI ane sarasvatI baMne mitratA karIne tyAM rahetI hatI. te dezamAM tuMbavana nAme eka samRddha nagara hatuM ke jyAM nivAsa karavAne devatAo paNa utsuka thaI rahyA hatA. te nagaramAM dhana nAme eka zeTha hato ke jenA aparimita dAnathI jItAyelA - kalpavRkSo ane kAmadhenue svargano Azraya lIdho hato. e zeThano dhanagiri nAme eka putra hato ke je arthI janonI duHsthitirUpa nAgaramothano uccheda karavAmAM mahAvarAha samAna ane rUpamAM kAmadeva jevo hato. bAlyAvasthAthI ja tenuM mana, paMDitonI jema vivekathI kuzaLa banyuM hatuM. vaLI mahAtmAonA saMsargathI te pANigrahaNa karavAne icchato na hato. - have te nagaramAM mahA dhanavAna dhanapAla nAme eka vyavahArI vasato hato ke jenI lakSmI jotAM lakSmIpatikRSNa samudrano Azraya lIdho. tene Aryasamita nAme putra hato ane sunaMdA nAme putrI hatI. e baMneno samAgama tyAM lakSmI ane kaustubha jevo zobhArUpa hato. tyAM sunaMdAne yauvana pAmela joIne tenA pitA dhanapAle tene mATe mahAguNavAna dhanagiri vara dhArI lIdho. teno putra Aryasamita gRhavAsamAM vasatAM paNa vinazvara bhogomAM virakta thaIne rahevA lAgyo ane teNe RtarUpa caMdananA malayAcalarUpa tathA nivRti-sthAnanI najIka pahoMcelA evA zrI siMhagiri prabhu pAse dIkSA lIdhI. pachI eka divase sujJa dhanapAle dhanagirine kahyuM ke - "sAgara ne revA nadInI jema mArI sunaMdA putrIno tuM svIkAra kara.' tyAre dhanagiri bolyo-"tattvane jANanAra evA tamArA jevA sahRdaya mitro, mane saMsArarUpa kedakhAnAnA baMdhanamAM nAkhe, e zuM ucita kahevAya ?' dhanapAle kahyuM - "he bhadra ! pUrve RSabhadeva svAmI A avazya bhogavavA paDe tevA bhogakarmane bhogavIne bhavasAgarathI mukta thayA. to A kAMI anucita nathI, mATe he mahAnubhAva ! mAruM vacana tuM mAnya kara." A pramANe tenA AgrahathI potAnuM mana virakta hovA chatAM dhanagirie tenuM vacana kabula rAkhyuM. pachI zubha lagna moTA occhavapUrvaka teNe sunaMdAnuM pANigrahaNa karyuM ane itara sAmAnya manuSyone durlabha evA viSayasukhane te Asakti rAkhyA vinA bhogavavA lAgyo. evAmAM ekavAra zrIgautamasvAmIe aSTApada parvatanA zikhara para je vaizramaNa jAtinA eka devatAne pratibodha Apyo hato, te deva potAnuM AyuSya kSINa thatAM sunaMdAnI kukSiNapa sarovaramAM avataryo, eTale viyoga pAmatAM mitradevoe pUrvanA deDha premane lIdhe sunaMdAne zreSTha svapno batAvyAM. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 zrI prabhAvaka caritra A vakhate avasara maLavAthI potAne dhanya mAnanAra dhanagirie, putranA avalaMbathI saMtuSTa thayela patnI pAse vrata levAnI anumati mAgI, ane jIrNa doraDInI jema premabaMdhanane chedIne, jANe tenA puNyayoge tyAM padhAryA hoya evA zrIsiMhagirinI pAse te gayo. tyAM locapUrvaka sAmAyika uccarIne teNe dIkSA dhAraNa karI ane niraMtara duSkara tapa tapatAM prasannatAthI te dhanagirimuni kALa nirgamana karavA lAgyA. have ahIM samaya pUrNa thatAM ekavAra sunaMdAe uttama putraratnane janma Apyo. teNe potAnA tejathI ratnadIvAone paNa jhAMkhA pADI dIdhA. te vakhate sunaMdAnA saMbaMdhIe AnaMdapUrvaka putrano janma-mahotsava karAvyo, ke te bALakane jovAthI devatAo potAnA animeSapaNAne sArthaka mAnavA lAgyA. evAmAM mahotsava vakhate koIe bALakane uddezIne kahyuM ke - "he bAla! jo tArA pitAe dIkSA lIdhI na hota, to A mahotsavamAM Aje AnaMdanI choLo uchaLI hota." e pramANe sAMbhaLatAM pUrvanA devabhavanA jJAnAMzathI te bALaka saMjJInI jema vicAravA lAgyo ke - "aho ! mArA pitAe cAritra lIdhuM, tethI te mahAbhAgyazALI kahevAya. vaLI mAre paNa saMyamathI ja bhavano nikhAra thaze." ema dhArI saMyama mATe teNe bALapaNAne ucita rUdanarUpa upAya zodhI kADhyo, ane rovAnuM zarU karyuM, te aneka rIte bolAvatAM, snAna ke aMga dAbatAM, azva ke hAthI batAvatAM ane bIjA paNa aneka kautukathI lobhAvatAM paNa chAno na rahyo. kAraNa ke je kapaTanidrAthI jAgato suto hoya, te kema bole ? tyAre sunadA kaMTALIne ciMtavavA lAgI ke - "A bALaka to sarva rIte dRSTine AnaMda Ape tevo che, paraMtu moTethI rudana karIne e je kaMTALo Ape che, tethI mAruM mana bhAre dUbhAya che. e rIte chaso varSa tulya cha mahinA vyatIta thaI gayA. evAmAM siMhagiri guru vicaratA vicaratA te nagaramAM padhAryA. tyAM gocarIne mATe jatA evA dhanagiri munine temaNe pakSIonA zabdajJAnanA nimittathI jANIne kahyuM ke - "he muni ! Aje sacitta, acitta ke mizra je kAMI dravya (vastu) maLe, te sarva vicAra karyA vinA tamAre laI levuM." gurunuM e vacana mAnya karIne dhanagiri muni Aryasamita sahita, pavitra buddhithI prathama ja sunaMdAnA ghare gayA. tyAM temano dharmalAbha zabda sAMbhaLatAM keTalIka sakhIo AvIne sunaMdAne kahevA lAgI - "A dhanagiri munine tuM putra ApI de.' eTale te prathamathI ja bhAre kaMTALI gaI hatI, tethI putrane chAtI para laIne sunaMdA kahevA lAgI--"A rudana karatA tamArA putre mane AkuLa vyAkuLa karI mUkI che, mATe ene laIne tame tamArI pAse rAkho, tema karatAM jo e sukhI raheze, to teTalethI ja huM saMtoSa pAmIza." tyAre dhanagiri muni spaSTa rIte bolyA - "he bhadre ! huM mArA putrane grahaNa karIza, paraMtu strInuM vacana paMgunI jema barAbara cAlatuM nathI, tethI bhaviSyamAM koI prakArano vivAda thavA na pAme, tene mATe A bAbatamAM sAkSIo rAkhavAnI jarUra che. basa, have AjathI tAre putrane mATe kAMI kahevuM nahi." sunaMdA bahu kaMTALI gaI hatI, tethI teNe kahI dIdhuM ke - "A bAbatamAM Aryasamita muni ane A mArI sakhIo sAkSI che. have pachI huM kaMI paNa bolavAnI nathI.' eTale pApanA baMdharahita tathA rAgAdi AMtara zatrune dUra karanAra evA dhanagiri muni, rudanathI virAma pAmela ane bhAre saMtuSTa thayelA te bALakane sunaMdAne Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vajasvAmI caritra batAvI, potAnI jhoLImAM nAkhI, gRhAMgaNathI bahAra nIkaLIne bhArathI bhujAne vAMkI vALatA te gura mahArAjanI pAse AvyA. evAmAM vAMkA vaLIne AvatA temane joIne guru temanI sanmukha AvyA ane temanI bhujAmAMnI jhoLI gurue potAnA hAthamAM laI lIdhI, eTale temAM vajana lAgavAthI guru bolyA - "he muni ! A vaja jevuM tame zuM lAvIne mArA hAthamAM mUkyuM ? meM to hAthamAMthI ene mArA Asana para mUkI dIdhela che." ema kahIne gurue, sAdhuonA mukharUpa caMdrakAMta maNine amRtasrAvanA kAraNarUpa ane caMdramA samAna kAMtivALA te bALakane joyo. eTale gurue te bALakanuM vaja evuM nAma ApyuM ane sAdhvIonA upAzrayamAM te zrAvikAone soMpyo. pachI pote tyAMthI anyatra vihAra karI gayA. have gurubhakti ane te bALakanA bhAgya-saubhAgyathI vaza thayela zrAvikAo, dudhapAna vigere zuzruSAthI, potAnA bALaka karatAM paNa adhika vAtsalya lAvIne vajane ucheravA lAgI ane rAtre sAdhvIonA upAzrayamAM vastranuM pAraNuM bAMdhIne temAM tene AnaMdapUrvaka jhulAvatI hatI. tyAM rahetAM te vicakSaNa bALaka, sAdhvIoe vAraMvAra AvRtti karela agiyAre aMga sAMbhaLIne zIkhI gayo. pachI te kaMIka vizeSa AkArathI suzobhita thayela bALakanI paricaryA karavA mATe sunaMdA paNa tyAM AvI ane te bALakane jotAM tenA para tene moha utpanna thayo. eTale teNe sAdhvIo pAse prArthanA karI ke - "A bALaka mane Apo." tyAre sAdhvIo bolI - 'vastra ane pAtra samAna A gurunI thApaNa kahevAya, to amArAthI e bALaka tane kema ApI zakAya ? tAre ahIM AvIne ja e bALakanuM lAlana pAlana karavuM; paraMtu gurunI anumati vinA ene tAre potAnA ghare na laI javo.' evAmAM ekavAra guru mahArAja tyAM AvyA. eTale sunaMdAe gRhasthanI jema patinI pAse potAnA bALakanI mAMgaNI karI. tyAre dhanagiri munie tene samajAvatAM kahyuM ke - "he dharmaze ! rAjAnA AdezanI jema, sajjana puruSanA vacananI jema ane kanyAnA dAnanI jema mahAjano eka ja vacanI hoya che; paraMtu bALakanA vastranI jema teo vacana svIkArIne mUkI detA nathI, athavA to he bhadra ! tuM vicAra kara ke A bAbatamAM ApaNA sAkSIo paNa che." ema munie samajAvyA chatAM nirvicArapaNe teNe jayAre potAno kadAgraha na mUkyo; tyAre saMghanA pradhAna puruSoe tene madhura vacanathI bahu bahu samajAvI; chatAM te vacanano svIkAra na karatAM sunaMdA rAjAnI pAse gaI, eTale rAjAe saMgha sahita sAdhuone bolAvyA. eTale tyAM nyAyAdhikAramAM niyukta adhikArIoe temanA baMne pakSonI hakIkata barAbara pUchI lIdhI ane temano paraspara kolakarAra sAMbhaLatAM teo nyAyayukta cukAdo ApatAM muMjhavaNamAM paDI gayA. temaNe vicAra karyo ke - "eka tarapha jenA upakArano badalo koI rIte vaLI na zake evI mAtA pote putranI mAgaNI kare che ane bIjI bAju tIrthakaroe paNa mAnya karela evo zrI saMgha bALakane mAMge che.' pachI chevaTe rAjAe pote vicAra karyo ke - "A bALaka potAnI icchAnusAra jenI pAse jAya, te ene laI jAya, bIjo vivAda karavAnuM ahIM kAMI prayojana nathI.' ema dhArIne e bAbatamAM rAjAe prathama te Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 zrI prabhAvaka caritra bALakanI mAtAne AjJA karI. eTale sunaMdAe ramakaDAM, temaja madhura mIThAI vigere batAvIne bALakane potAnI pAse bolAvavAno prayatna karyo, tathA tene aneka prakAre lalacAvyo; paraMtu bALaka tenI pAse na jatAM tyAMne tyAM ja ubho rahyo, tyAre rAjAe tenA pitA dhanagiri munine AjJA karI. eTale rajoharaNa UMce karIne teNe nirdoSa vacanathI jaNAvyuM ke - "he vatsa ! jo tane tattvanuM jJAna hoya ane cAritranI bhAvanA hoya, to karmarUpa rajane dUra karavA mATe A rajoharaNa grahaNa kara." ema sAMbhaLatAM mRganI jema kudako mArIne te bALaka temanA utsaMgamAM Avyo ane cAritrarUpa rAjAnA cAmara samAna te rajoharaNa teNe laI lIdhuM. te vakhate maMgaladhvanipUrvaka samasta vAjiMtronA nAda sAthe tarata jayajayArava pragaTa thayo. AthI rAjAe zrI saMghanI pUjA karI. pachI zrAvaka samudAyathI parivarelA zrIguru potAnA sthAne AvyA. A badhuM jotAM sunaMdAe vicAra karyo ke - "mArA brAtA, Aryaputra (pati) ane putra paNa muni thayA, to have mAre paNa saMyamanuM zaraNa levuM ucita che.' have vaja traNa varasano chatAM vratanI icchAthI te stanapAna karato na hato. tethI guru mahArAje dIkSA ApI ane tenI mAtA sahita tene tyAM mUkyo.sAdhvIonA upAzrayamAM te ATha varasano thayo, tyAre tene laIne siMhagiri guru potAnA parivAra sahita vihAra karIne anyatra cAlyA, apratibaMdhapaNe teo iryAsamitipUrvaka vicAravA lAgyA. evAmAM parvatanI najIkanI bhUmimAM te bALamuni vajane joIne tenI parIkSA karavA tenA pUrvabhavanA, mitra jaMbhakadevoe vaikriya meghamALA pragaTa karI, eTale mayUronA kekAravathI mizra thayela sArasa pakSIonA svarathI madhura banela nAda zroseMdriyane tilataMdulanA mizraNanI jema sudhAsvAda jevo thaI paDyo. te vakhate niraMtara utkaTa rIte pragaTa thaI khaDakhaDa karatA jaLapravAhathI otaprota thayela pRthvI jANe jaLathI ja banAvela hoya tevI bhAsavA lAgI. AvA samaye apUkAya jIvonI virAdhanAne na icchatA guru mahArAja eka vizALa giriguhAmAM besI rahyA. mahAmegha koI rIte virAma na pAmyo, eTale jJAnadhyAnathI tRpta thayelA munio upavAsI thaIne rahevA lAgyA. te vakhate jagata-jIvananA poSaNane mATe zaMkA pAmela sUrya paNa vizvamAM rasanI sthApanA karavA mATe pragaTa rIte udaya pAmyo, evAmAM sAgaramAMthI jaLa lAvIne pRthvIne pUrI dIdhA pachI megha paNa mArganA zramathI pathika jema visAmo le, tema te virAma pAmyo, eTale vajamuninA suMdara vratathI saMtuSTa thayelA devatAoe vaNika banIne pAraNA mATe tene nimaMtraNa karyuM, eTale traNa eSaNAmAM upayoga rAkhanAra ane AhAramAM Adara rahita evA vajamuni gurunI anumati laIne tyAM AhAra vahoravA gayA. te vakhate dravya, kSetra, kAla ane bhAvano temaNe upayoga mUkyo. to dravyathI koLAno pAka jovAmAM Avyo, kSetrathI mAlava deza hato, ane kALa grISmaRtu hatI, paNa bhAvano vicAra karatAM te devatA nIkaLyA. temanA caraNanyAsa pRthvItalano sparza karatA na hatA ane temanI puSpamALA amlAna hatI. AthI vajamuni vicAravA lAgyA ke - 'sAdhune devapiMDa kalpa nahi, ema vicArI temaNe AhArano niSedha karyo. tethI devo parama harSane pAmyA ane pragaTa thaIne, saMvRttanA tejathI sUrya samAna dedIpyamAna evA vajamunine temaNe vaMdana karyuM. pachI guru mahArAja sAthe temaNe anyatra vihAra karyo. evAmAM ekavAra prathamanI jema te devoe vajamunine ghebaranuM nimaMtraNa karyuM. tyAM paNa jJAnopayogathI temaNe niSedha karyo eTale devoe prasanna thaIne temane Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vajasvAmI caritra AkAzagAminI vidyA ApI kAraNa ke tevA bhAgyavaMta satparaSone jagatamAM kAMI durlabha nathI. have eka divase zrIgurumahArAja aMDilabhUmie gayA ane zubha eSaNAmAM upayogavALA evA gItArtha munio badhA gocarIe cAlyA gayA hatA. eTale vajamunine avakAza maLyo tethI bAlyabhAvanI capaLatAthI temaNe badhA munionAM upakaraNo nAmavAra bhUmi para sthApana karI, gurue svamukhe prakAzela evA zrutaskaMdhanA samUhanI mahAudyamathI pratyekane vAcanA ApavI zarU karI. evAmAM zrImAn siMhagiri mahArAja vasatinI najIkamAM AvyA ane meghanA jevo vaja munino gaMbhIra zabda temanA sAMbhaLavAmAM Avyo je sAMbhaLatAM temaNe vicAra karyo ke - "zuM munio AvIne A zAstrAdhyayana kare che?" tyAM phakta vajamuninA zabdo sAMbhaLIne temane bhAre saMtoSa thayo. tarata ja temaNe ciMtavyuM ke - "aho ! A gaccha dhanya che ke jayAM AvA bALamuni paMDita che.' pachI A vajamuni kSobha na pAme ema dhArI temaNe UMcA avAje nisTihIno uccAra karyo eTale guruno zabda sAMbhaLatAM vajamuni paNa upakaraNone yathAsthAne mukIne lajjA ane bhaya pAmatA te gurunI sanmukha AvyA, ane temanA caraNa puMjI, prAsuka jaLathI pakhAlIne vajamunie te pAdodakane vaMdana karyuM, AvA tenA vinayane jotAM gurue atyaMta harSapUrvaka temanI sAme joyuM. pachI "vaiyAvRtyAdikamAM A laghu muninI avajJA na thAya' ema vicArIne gurue ziSyone kahyuM ke- have ame vihAra karIzuM.' , ema sAMbhaLatAM munio kahevA lAgyA-"he prabho ! amane vAcanA koNa Apaze ?" guru bolyA-"A vajamuni tamane vAcanA ApIne saMtoSa pamADaze." eTale temaNe vicAra karyA vinA gurunuM vacana kabula karyuM. aho ! evA svagura-bhakta ziSyone vAraMvAra namaskAra che. pachI paDilehaNa karIne te saraLa munioe vajamuninuM Asana pAtharyuM. eTale temaNe temane vAcanA ApavAno prAraMbha karyo, vinA prayAse temaNe zAstranuM rahasya evI rIte samajAvavA mAMDyuM ke maMdabuddhi paNa sahelAIthI samajI zake. have keTalAka divasa pachI AcArya mahArAja tyAM AvyA eTale munio temanI sanmukha gayA. gurue vAcanA saMbaMdhI badho vRttAMta pUkyo tyAre te badhA sAthe maLIne kahevA lAgyA ke "Apa pUjyazrInA prasAdathI amane vAcanAnuM bhAre sukha thaI paDyuM. to have sadAne mATe vajamuni ja amArA vAcanAcArya thAo.' ema sAMbhaLatAM guru bolyA "e muninA adUbhuta guNa--gaurava tamane jaNAvavA mATe ja meM vihAra karyo hato." pachI vajamunie tapasyA vidhAnathI vidhisahita vAcanApUrvaka gurUne jeTalo Agamano abhyAsa hato teTalo Agamano abhyAsa karI lIdho. pachI gurue dazapuramAM jaI vajamunine zeSa zrutano abhyAsa karavA mATe avaMtImAM Adara sahita zrI bhadraguptasUri pAse mokalyA. gurunI AjJAthI tyAM jatAM temaNe rAtre nagaranI bahAra nivAsa karyo. evAmAM ahIM zrIbhadraguptasUrie harSapUrvaka potAnA ziSyone svapnanI vAta jaNAvI ke dugdhapUrNa mAruM pAtra koI atithi AvIne pI gayo. tethI samasta dazapUrvano abhyAsa karanAra koI Avaze.' ema te bolatA hatA, tevAmAM vajamuni temanI samakSa AvI vaMdana karIne ubhA rahyA. eTale gurue temane pote bhaNela 1. Avazyaka malayagiri vRtti pR. 389mAM siMhanuM baccuM AvIne pI gayAnuM jaNAvyuM che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 zrI prabhAvaka caritra samagra zrutano abhyAsa karAvyo. anukrame abhyAsa karAvIne bhadraguptasUrie te siddhAMtanI anujJA mATe temane punaH guru pAse mokalyA. evAmAM pUrvabhavanA mitra devoe jJAnathI jANIne vajamuninI AcArya padavInA avasare adUbhuta mahotsava karyo. tyAM zubha lagna guru mahArAje sarva anuyoganI anujJA ApI ane pramodapUrvaka sarva jinezvaronA teja-tattvane temanAmAM sthApana karyuM. (sUrimaMtra Apyo). have guru mahArAjanA svarga-gamana pachI zrI vajasvAmI prabhu pATalIputra nAmanA nagaranA udyAnamAM AvIne samavasaryA. tyAM temaNe potAnuM kurUpa banAvIne dharmanuM vyAkhyAna ApyuM. tyAre loko kahevA lAgyA ke-"aho ! A guNane anurUpa rUpa nathI." pachI bIje divase suMdara rUpathI temaNe dharmopadeza karyo eTale loko kahevA lAgyA ke--"aho ! nagarane kSobha na thAya, evA bhayathI AcArya mahArAje potAnuM kurUpa banAvyuM hatuM.' - have ahIM sAdhvIo pAse vajasvAmInA guNasamuhanA gAnazravaNathI dhanazreSThInI rUkimaNI nAme kanyA prathamathI ja temanA pratye bhAre AdarathI anurAgavALI thaI hatI. teNe potAnA pitAne jaNAvyuM ke he tAta ! mAruM eka satya vacana sAMbhaLo. mane zrIvajasvAmI sAthe paraNAvo, nahi to mAre agninuM zaraNa levuM paDaze." eTale potAnI putrInA AvA AgrahathI zatakoTi dhana sahita potAnI putrIne laIne dhana zeTha vajasvAmI pAse Avyo tyAM aMjali joDIne teNe sUrine vinaMti karI ke tamane mArI putrI pati karavAne icche che. teNI rUpa ane yauvanayukta che, mATe eno svIkAra karo, temaja jIvana paryata dAna ane bhogathI paNa kSINa na thAya, teTaluM A dhana grahaNa karo. huM tamArA caraNo dhouM chuM." ema sAMbhaLatAM zrIvajasUri kahevA lAgyA ke-"he zreSThinuM ! tame to saraLa lAgo cho. pote sAMsArika baMdhanamAM baMdhAIne dUra rahelA bIjAone paNa baMdhanamAM nAkhavA iccho cho. vaLI he bhadra ! reNuMthI ratnAzi, tuNathI kalpavRkSa, gartADukkarathI gajendra, kAkathI rAjahaMsa, mAtaMgagRhathI rAjamahela ane kSAra jaLathI amRtanI jema kudravya ane viSayAsvAdathI tame mArA tapanuM haraNa karavA iccho cho. viSayo to tarata anAyAse indriyone vikasita kare che ane mahA bhogoyukta dhana to kevaLa AtmAne baMdhanamAM ja nAMkhe che. te tamArI putrI jo mArAmAM anurakta hoya ane chAyAnI jema mane anusaravA mAgatI hoya, to meM svIkArela jJAna-darzana yukta vratane dhAraNa kare.' e pramANe sAMbhaLatAM abhilASArUpa viSa dUra thavAthI rUkimaNI pratibodha pAmI ane saMyama laIne te sAdhvIonI pAse rahI. te vakhate AcArAMgasUtramAM rahela mahAparijJA nAmanA adhyayanamAMthI zrI vajasvAmIe AkAzagAminI vidyA udbhUta karI. evAmAM ekavAra vRSTinA abhAve tyAM bhayaMkara duSkALa AvI paDyo, jethI pRthvI para sacarAcara prANIono adhika nAza thavA lAgyo. te vakhate sIdAtA zrI saMghe AvIne zrI vajasvAmIne nivedana karyuM ke - he svAminuM ! amAruM rakSaNa karo.' eTale zrIvAjasUrie temanI e vAta dhyAnamAM lIdhI. pachI tarata ja harSapUrvaka eka paTa vistArI tenA para zrI saMghane besADIne te gaganagAminI vidyAnA baLe devanI jema AkAzamArge cAlyA. te vakhate zayyAtara tyAM ghAsanI zodha karavA gayo hato. eTale pAchaLathI teNe AvIne kahyuM ke- he prabho ! mAro paNa uddhAra karo. tyAre vajasUrie tene paNa sAthe laI lIdho. pachI tarata ja eka sukALavALA dezamAM Avela Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vajasvAmI caritra 89. mahApurI ke jayAM bauddha dharmAnuyAyI rAjA ane loko vasatA hatA, tyAM badhA AvI pahoMcyA, eTale sukALa ane rAjayanA sukhathI zrI saMgha tyAM sukhapUrvaka rahevA lAgyo. evAmAM sarva parvomAM uttama evA zrI paryuSaNa parvanA divaso AvyA. tyAre rAjAe pratikULa thaIne puSpono niSedha karyo eTale jinapUjAnI ciMtAmAM AkuLa vyAkuLa thaIne zrI saMghe vajasvAmIne vijJapti karI. tethI sujJaziromaNi ane ujavaLa kIrtidhArI evA zrI vajasvAmI AkAzamAM uDIne mAhezvarI nagarImAM AvyA. tyAM temanA pitAno mitra eka guNajJa mALI bagIcAmAM hato. te bakulasiMha nAmanA ArAmika zrI vajasvAmIne joI, vaMdana karIne kahevA lAgyo'he nAtha ! mane kaMIka kArya pharamAvo.' tyAre guru bolyA- he Arya ! suMdara puSponuM mAre kAma che, te karI Apo.' eTale mALIe kahyuM - 'tame pAchA pharo, tyAre letA jajo." ema sAMbhaLI vajasUri tyAMthI laghu himavaMta parvata para lakSmIdevI pAse gayA. tyAM dharmalAbharUpa AziSathI tene AnaMda pamADIne temaNe potAnuM kArya jaNAvyuM. eTale lakSmIdevIe potAnA hAthamAM rahela sahastrapatrakamaLa jinapUjAne mATe temane arpaNa karyuM. te laIne vajasvAmI pitAnA mitra pAse AvyA. teNe vIza lAkha puSpo temane arpaNa karyA. te badhAM vaikriya vimAnamAM laIne sUri potAnA nagaramAM AvyA. tyAM jaMbhaka devatAoe AkAzamAM rahIne saMgIta-mahotsava karyo, eTale divya vAjiMtro vAgatAM AkAza eka zabdamaya thaI gayuM. evAmAM occhava karatAM devone potAnI upara AvatA joIne bauddha loko bhAre camatkAra pAmyA ane kahevA lAgyA ke--"aho ! ApaNA dharmano mahimA to juo, ke devatAo Ave che.' tyAM to devo temanA dekhatAM jinamaMdiramAM cAlyA gayA. pachI jinezvara bhagavaMtanI pUjA karIne zrAvako badhA parama pramoda pAmyA ane paryuSaNa parvanA divase zrIguru mahArAja pAse temaNe dharmopadeza sAMbhaLyo. A camatkAra joI rAjA saMtuSTa thaIne guru mahArAja pAse Avyo. eTale vajasUrie tene pratibodha pamADyo, jethI bauddha lokonA moMDhA paDI gayA. have ekavAra svAmI vicaratA vicaratA dakSiNadizAmAM gayA. tyAM koI sthaLe zuddha bhUmibhAgayukta udyAnamAM temaNe nivAsa karyo. te vakhate zleSmarogane dUra karavA mATe teo suMThano kaTako lAvyA ane vAparatAM bAkI rahela te suMThano kaTako temaNe potAnA kAna para mUkI dIdho. pachI saMdhyAkALe paDilehaNa karatAM muhapattIthI kAnanA paDilehaNamAM te nIce paDyo. te jotAM temaNe vicAra karyo ke-aho ! mane vismRtino udaya thayo, tethI have AyuSya kSINa thaI gayela lAge che. vaLI pUrvanA duSkALa karatAM paNa adhika duSkALa prApta thaze." pachI vajasvAmIe gacchanI saMbhALa mATe vajasena munine Adeza karIne koMkaNa mokalyA. eTale potAnA mana samAna manohara evA koMkaNa deza tarapha te haLave haLave cAlyA. tyAM duSkALane lIdhe bhikSA na pAmatA sAdhuone temaNe vidyApiMDathI bhojana karAvIne kahyuM ke "bAra varasa sudhI niraMtara e vidyApiMDanuM bhojana karavuM paDaze. mATe anazana karavA lAyaka che.' ema sAMbhaLatAM munio temano manobhAva jANIne tyAM rahevA lAgyA. "have zrI vajasvAmI sAdhuo sahita koI parvata para cAlyA. tyAM mArge jatAM eka gAmamAM temane eka ziSya maLyo. vajasvAmInA anazanano vRttAMta jANavAmAM AvatAM te parama vairAgya pAmyo. ane ciMtavavA 1. A vRttAMta zrI AvazyakasUtranI zrImalayagirivRttimAM bAlamuninA nAme varNavyo che. temAM thoDo kathAbheda paNa che. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 zrI prabhAvaka caritra lAgyo ke-A ziSya ciMrajIvI raho,' ema dhArI guru mana mukIne cAlyA lAge che. temaNe mane niHsatva joyo, to huM prabhunI pAchaLa zA mATe nahi jAuM ?' ema vicArIne teNe tapta pASANa para pAdapopagamana anazana karyuM. eTale madhanA biMdunI jema tarata teno deha ogaLI gayo. kALadharma pAmatAM devoe mahotsava karyo. tyAre vajasvAmIe yationI AgaLa te ziSyanuM e mahAsatva kahI saMbhaLAvyuM. je sAMbhaLatAM badhA munio parama vairAgya pAmyA, ane tyAM zarIrane zAMta-sthira karIne nirjIva bhUmi para alaga alaga besI gayA. evAmAM koI pratyenIka devI tyAM upasarga karavAne AvI. ane madhyarAtre divasa batAvIne te temane dahIM ApavA lAgI. eTale tyAM aprIti thAya tevuM samajIne te munio bIjA koI zikhara para gayA. jemane jIvana ane maraNamAM AkAMkSA na hoya, temane devatAo zuM karavAnA hatA ? pachI teo yathAyoga prANano tyAga karIne devalokamAM gayA. temaja aciMtanIya vaibhavavALA evA zrI vajasvAmI paNa svarge gayA. temanuM maraNa jANavAmAM AvatAM pUrvabhavanA snehane lIdhe indra tyAM Avyo ane teNe potAno ratha cotarapha pheravyo. tyAM gahana vRkSone ukheDI, pRthvIne samAna karIne te devatAo sahita kSaNavAra ubho rahyo. tyArathI te parvata rathAvarta evA nAmathI prasiddha thayo. kAraNake mahApuruSothI je khyAti pAme, te acalatAne pAme che. have vajasena muni sopAra nAmanA nagaramAM gayA. tyAM jinadatta zeThanI IzvarI nAme priyA potAnA cAre putro sahita rahetI hatI. samartha guru mahArAjanI zikSAne mAthe caDhAvanAra te muni e zrAvikAnA ghare gayA. eTale ciMtAmaNi samAna temane AvatA joIne te parama harSa pAmI ane kahevA lAgI ke he prabhu ! Aje ame evo vicAra karyo che ke - "kaSTanI kalpanAthI' lakSamUlyanuM pAyasa (khIra) taiyAra karela che. dravyanI saMpatti chatAM annanA abhAve avazya maraNa nIpaje che, mATe e taiyAra karela pAsamAM viSama viSa nAkhavAnuM che. evAmAM puNyayoge atyAre Apa pUjyanuM pavitra darzana thayuM, tethI ame kRtArtha thayA. have pAralaukika kArya karavAnI amArI dhAraNA che." e pramANe sAMbhaLatAM guruzikSAthI camatkAra pAmela muni bolyA- he dharmazIla zrAvikA ! vajasvAmI gurue nivedana karela vacana sAMbhaLa-'lakSamUlya pAyasa eka sthaLe jovAmAM AvatAM sukALa thaze mATe vRthA e bhojanane viSamizrita na kara." tyAre te kahevA lAgI--"he prabhu ! amArA para prasAda karIne A bhojana svIkAro." ema kahIne teNe munine te uttama bhojana vahorAvyuM. evAmAM saMdhyA thatAM dariyAmArge prazasta dhAnyathI bharelA vahANa tyAM AvI caDyAM. jethI tarata sukALa thayo AthI parivAra sahita te zrAvikA ciMtavavA lAgI ke -"aho ! khoTI rIte ApaNuM maraNa thaI jAta. to have jinadharmanA bIjarUpa saddaguru zrI vajasena muni pAse dIkSA laIne ApaNe ApaNA jIvitavyanuM phaLa kema na laIe?' ema dhArIne nAgendra, nivRti, caMdra ane vidyAdhara e potAnA cAra putro sAthe teNe dIkSA lIdhI. te cAre kaMIka nyUna daza pUrvadhArI thayA. temanA nAmanA gaccho hajI paNa avanI para jayavaMta varte che, te cAre jinamatano uddhAra karavAmAM dhuMradhara hatA. te tIrthamAM (sopArakamAM) adyApi temanI pUjanIya mUrtio vidyamAna che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vajasvAmI caritra 91 e pramANe devatAone paNa stuti karavA lAyaka ane jina-upaniSadunA kaMIpaNa tattvarUpa, saMpattinA heturUpa ane bhavasAgarathI nitAra pAmavAne seturUpa evuM A zrI vajasvAmInuM caritra bhavyAtmAone AnaMda AnaMda Apo ane yAvacaMdra divAkarau jayavaMta varto. zrIcaMdraprabhasUrinA parUpa sarovaramAM haMsa samAna tathA zrIrAma ane lakSmInA putra zrIprabhAcaMdra sUrie mana para letAM zrI pradyumnasUrie tapAsIne zuddha karela (nirmaLa karela), zrI pUrva maharSionA caritrarUpa rohaNAcalamAM A zrI vajasUrinA caritrarUpa prathama zikhara saMpUrNa thayuM. jemanI mUrti aSTApadanI zobhAyukta che, jemanI divya zobhA vimalAcalanI jema tAranAra che, jemanI ' nirdoSa mati duHkhI prANIone sukha ApanAra che, jemano prabhAva, durjanonuM staMbhana karanAra che, jemanuM citta ujjayaMtamAM sthiti karanAra ane jemano yaza suMdara ane anupama che, tathA je agaNita guNathI jayavaMta varte che evA he zrI pradyumnasUri ! tame ja tIrtharUpa cho. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra zrI ArcarakSitasUri caritra jemano kahela dharma AMtarika zatruonuM jaDamULathI nikaMdana kare che, evA zrImAnuM AryarakSitasUri bhavyAtmAonuM nirAbAdhapaNe rakSaNa karo. amRta samAna jemanuM caritra kahevAne budhajano paNa asamartha che, to kauzalya rahita mArI mati temAM zuM gati karI zake? tathApi temanA guNothI AkarSAine huM, timira (ajJAna) samUhano nAza karavAmAM sUrya samAna evA zrI AryarakSitasUrinuM caritra racuM chuM. sadA AnaMdanI bahulatAthI amarAvatIne parAbhava pamADanAra tathA avaMti rUpa kAMtAnI kaTimekhalA samAna dazapura nAme nagara che. tyAM navIna caMdramA samAna udAyana nAme rAjA. che ke je kalaMkanA sthAnabhUta nathI, rAhuthI agrAhya che. tathA tenI kaLA naSTa thatI nathI. tyAM purohitanA padathI pratiSThA pAmela, viziSTa buddhivALo, varNamAM uttama, kuLamAM zreSTha, kriyAmAM zraddhA dharAvanAra ane kalAnidhi evo somadeva nAme purohita hato ke jeNe potAnA buddhibaLathI badhA zatruone zAMta pADI dIdhA hatA, tethI tenA samUha to mAtra rAjyanI zobhA mATe ja hato. tenI rUdrasomA nAme priyA hatI ke jeNe priya vacanapUrvaka arthIjanone manovaMchita dAna ApavAthI temanA dAriyane dUra karI dIdhuM hatuM. sUrya ane candra jevAM temane be putro yugalarUpe utpanna thayA. temAM prathama AryarakSita ane bIjo phalyurakSita hato. purohite te baMnene aMgasahita veda bhaNAvyA. potAnA vinIta putro pAse potAnI samRddhine koNa chupAve ? chatAM zAstrAmRtane viSe atRpta rahela AryarakSita pote vidvAna thayA chatAM te karatAM adhika bhaNavAnI icchAthI te pATalIputra nagaramAM gayo. tyAM divya baLanI skUrtithI alpa kALamAM bhAre buddhizALI evA teNe gupta vedopaniSadano paNa abhyAsa karI lIdho. pachI upAdhyAyanI anujJA meLavIne te potAnA vatana tarapha pAcho pharyo ane azvArUDhanI jema te potAnA nagaranA pAdare pahoMcyo. tyAre . purohite rAjAne nivedana karatAM vRttAMta jANIne rAjA pote hastI para ArUDha thaIne tenI sAme Avyo ane te mahotsavapUrvaka teNe AryarakSitane nagaramAM praveza karAvyo. tyAM vRddha kulIna strIoe pratigRhe Apela zubha AziSo sAMbhaLatAM pAchalA pahore te potAnA gRhAMgaNe Avyo. have rUdrasomAM tenI mAtA jIvAjIvAdika navatattvanA vistArane jANanAra zrAvikA hatI. te vakhate e sAmAyikamAM hovAthI, utkaMThAyukta ane jamIna sudhI mastaka namAvIne praNAma karatA putrane joIne paNa teNe sAmAyika bhaMganA bhayane lIdhe AziSathI vadhAvyo nahi. AthI atyaMta kheda pAmela buddhimAna AryarakSita vicAra karavA lAgyo ke - "abhyAsa karela bahu zAstra paNa mAre mana tuccha jevuM che ke jethI mArI mAtA to saMtoSa ja na pAmI." ema dhArIne te kahevA lAgyo ke - "he mAtA ! tane kema saMtoSa na thayo ?' tyAre te bolI - 'durgatine ApanAra tArA e abhyAsathI huM zI rIte saMtuSTa thAuM ? tyAre AryarakSite kahyuM - "to have vilaMba karyA vinA mane AjJA karo ke je abhyAsathI tane saMtoSa Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AryarakSitasUri caritra 93 thAya, te karuM. bIjA kAryanuM mAre zuM prayojana che?' ema sAMbhaLatAM harSathI romAMcane dhAraNa karatI ane putravatI amadAomAM potAne pradhAna mAnatI evI rUdrasomAM kahevA lAgI ke - "he vatsa ! cotaraphathI pragaTa thatA upadravane naSTa karanAra tathA anya matAvalaMbIonA jANavAmAM na Avela evA jinabhASita dRSTivAdano tuM abhyAsa kara.' dRSTivAdanuM nAma sAMbhaLI AryarakSita vicAravA lAgyo ke - "aho ! dRSTivAda e nAma paNa kevuM suMdara che. mATe have mAre e ja avazya karavAnuM che." ema nizcaya karIne teNe kahyuM ke - "sarva tIrthomAM ziromaNi evI he mAtA ! mane teno adhyApaka batAvo ke jethI tenI pAse huM satvara abhyAsa zarU karuM." tyAre rUdromAM kahevA lAgI ke - 'vinayavaMta he vatsa ! tArA huM ovAraNA lauM, have sAvadhAna thaIne tuM sAMbhaLa-abrahma ane parigrahanA tyAgI, mahAsattvavaMta, potAnA aMtaramAM paramArthabuddhi dharAvanAra, sajJAnanA nidhAna evA jainamuni tosali putra e graMthanA jJAtA che, te atyAre tArA ikSuvATaka (zelaDInA vADA) mAM che. to he nirmaLamati ! temanI pAse tuM e graMthano abhyAsa kara, ke jethI tArA caritrathI mArI kukSi zItala thAya.' ema sAMbhaLatAM "prabhAte jaIza." ema kahIne te abhyAsanI utkaMThAmAM teNe rAta gALI. pachI prabhAta thatAM te bahAra nIkaLyo. evAmAM ardhamAge tenA pitAno eka brAhmaNa mitra tene sanmukha maLyo. te AryarakSita mATe zelaDInA sADAnava sAMThA skaMdha para laI Avato hato. teNe namaskAra karatAM AryarakSitane prItipUrvaka AliMgana ApyuM. ane kahyuM - 'tuM pAcho ghare cAla.' che tyAre te bolyo - "mAtAnA AdezathI huM jaIne pAcho satvara AvIza. tame hamaNAM mArA baMdhune saMtuSTa karavA ghare jAo.' ema kahIne te AdarapUrvaka imuvADA tarapha cAlyo. jatAM jatAM AryarakSita vicAravA lAgyo ke- "aho ! A zreSTha dRDha nimittathI e graMthonA huM sADAnava adhyAya athavA pariccheda avazya pAmI zakIza. paNa te karatAM adhika to nizcaya na ja pAmuM.' pachI prabhAtanA saMdhyA samaye tyAM munionA svAdhyAya-dhvanithI advaita zabda sAMbhaLatAM te upAzrayanA dvAra pAse besI gayo. tyAM jainamatanA vidhithI te taddana ajJAta hovAthI 'have karavuM? teno khyAla na AvavAthI te jaDa jevo banI gayo. evAmAM AcArya mahArAjane vaMdana karavA AvanAra eka DhaDhDhara nAme zrAvaka tenA jovAmAM Avyo. tenI pAchaLa pAchaLa rahIne tenI mAphaka te mahAmatie paNa vaMdanAdika karyuM. kAraNa ke tevA sujJone zuM duSkara hoya? sarva sAdhuone vaMdana karyA pachI azikSitapaNAne lIdhe teNe zrAvakane vaMdana na karyuM. kAraNake na jaNAvela keTaluM jANI zakAya? te vakhate e lakSaNathI AcArya mahArAje tene navIna jANIne AdarathI pUchayuM ke - "he bhadra ! tane dharmanI prApti kyAMthI thaI ?' tyAre te DhaTTara zrAvakane batAvatAM bolyA ke - "A uttama zrAvakathI ja.' ema te kahe che, tevAmAM eka munie tene oLakhI lIdho, ane jaNAvyuM ke- 'gaI kAle rAjAe mahotsavapUrvaka jene nagaramAM praveza karAvyo te A purohitano ane rUdrasomAM zrAvikAno putra che. e caturvedI (cAra vedane jANanAra) ane samasta mithyAtvIomAM mukhya che. enuM ahIM Agamana saMbhavatuM nathI, chatAM zA kAraNe e ahIM Avela che te samajAtuM nathI. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 zrI prabhAvaka caritra evAmAM AkuLatA lAvyA vinA AryarakSite mAtAnuM kathana saMbhaLAvyuM. je sAMbhaLatAM tenA caritrathI. camatkAra pAmela gurumahArAja ciMtavavA lAgyA ke - "A vipra kulIna ane Astika che, paNa eno mArdavaguNa kuLane anucita che, vaLI emAM sukatAcAra saMbhavita hovAthI e jaina dharmane ucita che." pachI zratamAM upayoga detAM, pUrvanA pAThane ucita tathA zrI vajasUri pachI tene bhAvI prabhAvaka samajIne AcArya mahArAja bolyA ke - "he bhadra ! jaina dIkSA vinA dRSTivAda apAya nahi, kAraNa ke vidhi sarvatra suMdara hoya che.' tyAre AryarakSita kahevA lAgyo ke - "he bhagavan! pUrve mArA saMskAra thaI gayA che, paraMtu vALa saMbaMdhI saMskAra thayA nathI tethI jaineMdra saMskArathI Apa mArA zarIrane alaMkRta karo; paraMtu e saMbaMdhamAM mAre kaMIka kahevAnuM che, te Apa lakSya pUrvaka sAMbhaLo, mithyA mohathI loko badhA mArA anurAgI che, temaja e vRttAMta rAjAnA jANavAmAM AvatAM te paNa kadAca dIkSAne mUkAve; kAraNake ajJa svajanonI mamatA duryaja che. mATe potAnA bALakarUpa mane prasanna thaIne dIkSA ApatAM Apane anya dezamAM vicaravuM paDaze; kAraNa ke tethI zAsananI laghutA na thAya." e vAkyano svIkAra karatAM guru mahArAje sArvajJamaMtrathI maMtrIne tenA mastakapara vAsakSepa nAkhyo, ane pUrvanA abhilASI AryarakSitanA kalezanI jema kezano sAmAyikavratanA uccArapUrvaka lonca karyo. teNe gRhasthaveSa izAna khUNe tajI dIdho eTale gurue tene zvetavastra paherAvIne yativeSathI yojita karyo. pachI navadIkSita AryarakSitane AgaLa karIne temaNe tarata ja anyatra vihAra karyo. tyAM gurumahArAje tene mUla sahita aMgopAMgAdika graMtho bhaNAvyA ane tevA tevA tapo vidhAnathI temane keTalAka pUrvo paNa bhaNAvyA. temaNe pUrvo sahita zAstrono abhyAsa karyo hitAhita jANavAmAM kuzaLa thayA. vinaya pUrvaka potAnA AcArane pALavA lAgyA ane vratanA svarUpane paNa teo barAbara samajI zakayA. pachI zeSa pUrvono abhyAsa karavA mATe guru mahArAje temane ujjayinI nagarImAM zrI vajasvAmI pAse mokalyA eTale gItArtha munionI sAthe AryarakSita tyAM gayA ane te vakhate temaNe zrI bhadragupta sUrinA upAzrayamAM praveza karyo eTale temane barAbara oLakhI temaNe AliMgana pUrvaka bheTIne kahyuM ke - "he pUrvAbhilASI AryarakSita ! tane kuzaLa che? A mArI aMtima avasthAmAM tuM mAro sahAyaka thaIne mane madada kara; kAraNake kulIna puruSonI evI sthiti hoya che.' eTale AryarakSita munie te kabUla karyuM. ane te bhadraguptasUrinI evI upAsanA sevA karavA lAgyA ke jethI te sUryanA udayAstane paNa jANatA nathI. ekavAra parama samAdhimAM lIna thayelA bhadragupta sUrie harSapUrvaka AryarakSita munine kahyuM ke - "he vatsa' tArA vaiyAvaccathI huM kSudhA tRSAno kheda paNa jANato nathI, tethI jANe A lokamAM ja mane devaloka prApta thayela hoya tema samajuM chuM. have tane mAre kaMIka gupta kahevAnuM che. to sAvadhAna thaIne sAMbhaLa- zrI vajasvAmInI pAse tAre abhyAsa to karavo; paraMtu haMmezAM tuM alaga upAzrayamAM AhAra pANI ane zayana karaje; kAraNa ke temanI maMDaLImAM ekavAra paNa je AhAra kare ane rAtre temanI pAse zayana kare, teno temanI sAthe nAza thAya. tuM prabhAvaka ane Ahata zAsanarUpa mahAsAgarano kaustubhamaNi samAna che. vaLI saMghano tuM AdhAra thavAno che, mATe mAruM A vacana mAnya karaje. ema huM icchuM chuM." Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AryarakSitasUri caritra tyAre sUrimahArAjanA caraNe zira namAvI, nizcaya karIne temaNe kahyuM ke - "he prabho ! e ApanuM vacana mAre kabula che.' kAraNake vinaMta ziSyonI evI ja sthiti hoya che. | pachI zrI bhadraguptasUri kAladharmane pAmyA. eTale AryarakSita zrIvAjasUri pAse abhyAsa karavA cAlyA; evAmAM ahIM vajasvAmIe svapna joyuM ane potAnA ziSyone temaNe jaNAvyuM ke - "Aje pAyasathI saMpUrNa bharela pAtrathI meM Avela atithine pAraNuM karAvyuM, eTale temAM alpamAtra zeSa rahyuM, to e svapnano vicAra karatAM mane lAge che ke - Aje koI prAjJa atithi mArI pAse AvIne samagra zrata grahaNa karaze jethI alpamAtra bAkI raheze.' e pramANe vajasvAmI bolatA hatA, tevAmAM AryarakSita tyAM AvyA; kAraNake mahApuruSe joyela svapna avazya satra phaLadAyaka thAya che. tyAM apUrva atithine joI svAgata karavAnI icchAthI ubhA thaIne vajasUrie namaskAra karatA AryarakSitane kahyuM ke - "he bhadra ! tame kyAMthI Avo cho ?' tyAre AryarakSita bolyA - "he prabho ! huM zrImAnuM tosaliputra AcArya pAsethI AvuM chuM.' ema sAMbhaLatAM vajasUri bolyA - "zuM tame AryarakSita cho ? zeSa pUrvano abhyAsa karavA ahIM amArI pAse AvyA cho ? paNa pAtra saMthAro vigere tamArA upakaraNo kayAM ? te laI Avo, Aje tame amArA atithi thayA cho, tethI gocarI. vahoravA na jazo, ahIM ja AhAra pANI karIne tame adhyayana zarU karo." eTale AryarakSita kahevA lAgyA - "meM alaga upAzraya mAMgI lIdhela che. to AhArapANI ane zayana tyAM ja karIza ane ApanI pAse abhyAsa calAvIza.' tyAre vajasvAmI bolyA -- "alaga rahenArathI abhyAsa kema thaI zake ?' eTale AryarakSita munie zrIbhadragupta gurue kahela vacana kahI saMbhaLAvyuM, tyAre "aho ! ema che?' ema bolatAM vajasvAmIe zrutamAM upayoga mUkyo. pachI temaNe jaNAvyuM ke - "mArI sAthe AhAra ane zayana karavAthI gurunA kahyA pramANe sAthe aMta thAya, e vacana sUrimahArAja ucita bolyA che. mATe have ema ja thAo." pachI vajasUri temane pUrvano abhyAsa karAvavA lAgyA. ema karatAM dazamA pUrvano ardhabhAga temaNe zarU karyo, e graMthamAM muzkelIthI abhyAsa karI zakAya tevA bhAMgA, durgama gamaka, duSkara paryAya ane samAna zabdonA javika hatA. temAM covIza javikano temaNe abhyAsa karI lIdho, paraMtu abhyAsa karatAM temane bhAre zrama paDavA lAgyo. have ahIM AryarakSita muninI mAtA rUdrasomA vicAravA lAgI ke - "aho ! vicAra karyA vinA kAma karavA jatAM mane potAne ja tenA pariNAme paritAparUpa phaLa maLyuM. hRdayane AnaMda ApanAra, dhImAnuM, tathA zIla vaDe zItala evA AryarakSita samAna putrane maMdabuddhivALI meM hAthe karIne mokalI dIdho. A to udyotanI icchA karatAM mane aMdhakAranI prApti thaI e Azcarya jevuM thayuM, mATe tene bolAvavA mATe have phalyurakSitane mokaluM.' ema dhArIne teNe sarala evA somadeva purohitane pUchayuM tyAre te bolyo ke - "he bhadra ! tAruM karela mAre pramANa che. mATe tene yogya lAge, tema kara.' pachI teNe potAnA bIjA putrane mokalatAM bhalAmaNa karI ke - "he vatsa ! tuM tArA bhAI pAse jA ane Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 zrI prabhAvaka caritra mAruM kathana tene nivedana kara ke, mAtAe tane baMdhu samAgamathI rahita karIne moha tajAvyo, paraMtu vAtsalyabhAvane to jinezvaroe paNa mAnya karela che, kAraNa ke garbhamAM rahetAM paNa zrIvIra prabhue mAtAnI bhakti sAcavI. mATe have satvara AvIne mAtAne tAruM mukha batAva; tathA mAre paNa tArA mArgano Azraya levo che ane te pachI tArA pitA temaja putra, putrI vagerene mATe paNa e ja rasto che. valI kadAca tAre sneha-bhAvanA na hoya, to upakArabuddhithI ekavAra harSapUrvaka AvIne mane kRtArtha kara. he vatsa ! mArga ane dehamAM yatnayukta thaIne tuM jA ane e pramANe kaheje. tArA zarIranA bhAgya para ame jIvanArA chIe." ema mAtAnuM vacana sAMbhaLatAM namra phalyurakSite potAnA baMdhu pAse jaIne jananInuM kathana tene kahI saMbhaLAvyuM ke - mAtAne viSe vatsala Avo tArA jevo baMdhu koNa haze ? bhale kuLa lajjAne lIdhe tArA pitAe to mane kaMI paNa Akroza-vacana saMbhaLAvyuM ja nathI. to he vatsa ! tyAM satvara cAla ane tAruM svacchamukha mane batAva, ke tArA darzanAmRtathI tRpta thayela huM tRSNA rahita thAuM. he baMdho ! ApaNI mAtA rUdrasImAe mArA mukhathI tane e pramANe kahevarAvyuM che. mATe prasAda lAvIne he mAtRvatsala ! tuM jaldI cAla.' baMdhanuM e vacana sAMbhaLatAM AryarakSita muni vairAgyathI kahevA lAgyA ke - "he phalyurakSita ! A kSaNabhaMgura saMsAramAM moha kevo ? athavA to kayo sujJa potAnA adhyayanamAM aMtarAya kare ? asAra vastune badale sArA vastuno tyAga karavAnI koI icchA na kare. tuM jo mArA para sneha dharAvato hoya, to mArI pAse rahe ane te dIkSA vinA na rahevAya tema hovAthI te dIkSA dhAraNa karI le." tyAre teNe te pramANe kabula karatAM AryarakSita munie potAnA baMdhune tarata dIkSA ApI, kAraNa ke sArA kAmamAM koNa vilaMba kare? have AryarakSita pote bhAre buddhizALI chatAM javika-adhyayana pAThathI te atyaMta kaMTALI gayA eTale temaNe zrIvajasvAmIne kahyuM ke - "he bhagavAn ! hajI keTaluM adhyayana bAkI che ?' tyAre guru bolyA - 'tamAre pUchavAnI zI jarUra che ? abhyAsa karyA karo." AthI te punaH abhyAsa karavA lAgyA. pachI keTaloka vakhata vyatIta thayA bAda temaNe gurune pharI pUchayuM. eTale zrI vajasUrie kahyuM ke - 'tame to hajI sarasava jeTaluM bhaNyA cho ane meru jeTaluM bAkI che, mATe mAruM eka vacana sAMbhaLo. saMbaMdhIonA alpa mohane lIdhe tame je pUrvanA adhyayanane tajavA dhAro cho, te kAMjI mATe dudha, lavaNa mATe kapUra, kasuMbA mATe kuMkuma, caNoThI mATe suvarNa, kSArabhUmi mATe ratnakhANa ane dhaturAne mATe caMdanano tyAga karavA jevuM karo cho. mATe abhyAsa karo. dhRtasAgaranA madhya bhAgane pAmatAM sadUjJAna-zaktirUpa ratno anAyAse phaLarUpe pAmI zakazo.' ema sAMbhaLatAM keTalAka divasa sudhI temaNe bhAre parizramathI abhyAsa karavA mAMDyo. evAmAM temanA laghu baMdhue mAtA pAse AvavAnI preraNA karI, eTale prayAsathI atyaMta kaMTALI gayelA AryarakSita munie vajasvAmI pAse anujJA letAM jaNAvyuM ke - "he svAminuM ! saMbaMdhInA samAgama mATe utkaMThita banelA A sevakane mokalavAnI kRpA karo. temane bheTyA pachI huM abhyAsa karavAne satvara AvIza.' Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AryarakSitasUri caritra e pramANe AryarakSitanuM vacana sAMbhaLatAM temaNe zrutamAM upayoga mUkyo, tethI jANavAmAM AvyuM ke 'e pharI AvatAM mane maLI zakaze nahi, kAraNake mAruM AyuSya bahu ja alpa che. eTalo abhyAsa karavAnI ja enI yogyatA che. tethI dazamuM pUrva to avazya mArI pAse ja rahI jaze, ema dhArIne temaNe kahyuM ke 'he vatsa ! tuM jA. tAruM duSkRta mithyA thAo. atyAre tArA jevo dhImAn bIjo koI nathI. tethI tane abhyAsa karAvavAnI amArI icchA thaI, nahi to ATalI prApti kayAM thAya ? have mArgamAM tane kaMI bAdhA na thAo,' ema sAMbhaLI gurunA caraNe namIne AryarakSita potAnI janmabhUmi tarapha cAlyA, ane zuddha saMyamayAtrApUrvaka akhaMDita prayANo karI vicaratAM vicaratAM te potAnA baMdhu sahita pATalIputra nagare AvyA. tyAM sADA nava pUrva bhaNI AvelA ane guNanA nidhAna evA te parama harSathI potAnA guru tosaliputra AcAryane maLyA. pachI temane AcAryapade sthApIne guru svarge gayA. 97 - tyAMthI AryarakSita sUri dazapura nagaramAM gayA. eTale phalgurakSita muni AgaLathI potAnA AvAsamAM AvIne kahevA lAgyA ke --'he mAtA ! huM tane vadhAvuM chuM ! tamAro putra guru thaIne Avyo.' tyAre mAtA kahevA lAgI - 'he bhadra ! huM tArA ovAraNA lauM ane A zubha samAcAra mATe tArAM moMDhAmAM sAkara. kayAM che te mAro putra AryarakSita ? A samaye huM evI puNyavatI chuM ke te putranuM mukha jovA * pAmIza.' ema te bolatI hatI, tevAmAM AryarakSita sUri tenI AgaLa AvIne ubhA rahyA. eTale munivezadhArI temane Ada2pUrvaka joIne rUdrasomAnuM zarIra harSathI atyaMta romAMcita thaI gayuM. evAmAM putranA snehathI mohita thayela ane tene maLavAne Atura evo somadeva purohita paNa tyAM Avyo ane teNe AryarakSitane dRDha AliMgana daIne jaNAvyuM ke he vatsa ! praveza mahotsava vinA zIghra tuM kema cAlyo Avyo ? huM ThIka jANyuM. virahArta evI potAnI mAtAne maLavAnI tane bhAre utkaMThA thaI haze. he putra ! hajI paNa tuM bahAranA udyAnamAM jA, ke jethI huM rAjAne nivedana karIne nagaramAM utsAha ane utsavapUrvaka tAro praveza karAvuM. pachI ghare AvatAM sAdhuvezane tajI avyagra banI ghara mAMDIne gRhasthAzramanuM sukha bhogavaje. eka yAjJikanA kuLamAM utpanna thayela rUpayauvana saMpanna ane tArAmAM anurAga dharanArI evI tane ucita kanyAnI meM agAuthI ja zodha karI rAkhI che. zAstrIya vidhi pramANe mahotsavapUrvaka tuM tene paraNaje, ke jethI tArI mAtA sAMsArika kautukano svAda cAkhe. vaLI dravyopArjana karavAnI to tAre koI jAtanI ciMtA ja na karavI, kAraNa ke sAta kuLa (peDhI) cAle, teTaluM dhana mane rAjAe Apela che. tuM gharano kArabhAra mAthe laI le, eTale saMsAranA svarUpane jANanArA evA ame vAnaprastha Azramano Azraya laIe. - e pramANe sAMbhaLatAM AryarakSita muni bolyA = 'he tAta ! tamane mohano vAta (vAyu) caDyo che. zAstronA durdhara bhArane tame eka majUranI jema vahana karo cho. pitA, mAtA, bhrAtA, bhaginI, strI ane putra putrIo to saMsAramAM bhavobhava tiryaMcone paNa utpanna thAya che, to tevA svarUpane jANanAra puruSane temAM harSa kevo ? vaLI rAjAnA prasAdathI paNa garva zo karavAno hato ? kAraNa ke te to nokarI bajAvatAM vakhatasara prApta thAya che, temaja bahu upadravothI otaprota evA dravyamAM paNa AsthA lAvavI zA kAmanI ? paraMtu ratnanI jema A manuSyajanma ja durlabha che. to vinazvara ane avakara-nirmAlya tulya evA gRhasthAzramanA mohamAM tene kayo sujJa niSphaLa banAve ? eTale tenI parIkSA karIne teno tyAga karatAM meM ArhatI dIkSA dhAraNa karI Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98. zrI prabhAvaka caritra che. to sarpanA zarIranI jema tajI dIdhelA bhogono huM punaH Adara karavAno nathI. vaLI he tAta ! dRSTivAda paNa huM hajI pUrNa bhaNI zakyo nathI. to huM zI rIte gRhavAsamAM paDuM ? kharekhara ! puruSone potAnI pratijJAno tyAga karavo duSkara che. tema chatAM jo tamane mArA para moha hoya, to tame badhA dIkSAne dhAraNa karo; kAraNa ke bhramathI sAkara khAvAmAM Ave, to paNa te pittanA upadravane zAMta kare che. tyAre somadeva kahevA lAgyo ke - "he vatsa ! kulInapaNe te Acarela duSkara tapa, mAre atyAre ucita che; paraMtu putrI, jamAI ane tenA bALakonA lAlanapAlanathI moha-pravAhamAM taNAtI evI mUDhamati tArI mAtA A bhavasAgarano pAra zI rIte pAmI zake ?' e pramANe pitAnuM vacana sAMbhaLI AryarakSita ciMtavavA lAgyA ke - mithyAtvanA sthAnarUpa evo pitA jo koI rIte pratibodha pAme ane tapazcaraNathI zuddha thAya to samyaktvarUpa hIrAnI khANa jevI mArI mAtA to bodha pAmelI ja che, jenA prabhAvathI mane mokSamArga maLyo. ema dhArI AryarakSita rUdrasImAne kahevA lAgyA ke - "mAtA ! mArA pitA zuM kahe che, teno to tame vicAra karo. te tamane durbodhya mAne che paNa khare ja tuM jJAnanA mahAnidhAna rUpa che. vaLI tamArA AdezathI dRSTivAdano abhyAsa karatAM mArA cittamAM saMsArasAgara taravAnI utkaMThA utpanna thaI ane zrI vajasvAmI mane prApta thayA. A kaLikALamAM te sunaMdA ja dhanya che ke jeNe zrIvaja jevA putrane janma Apyo. he mAtA ! eka guNathI tamane te karatAM paNa huM adhika mAnuM chuM. pahelAM to putranA rudanathI kheda pAmatAM teNe ArjavabhAvathI te bALakanA pitAmunine soMpyo ane pAchaLathI te bALakanA nimitte vivAda karyo, paNa tame to mane abhyAsa karavA mATe zrImAnuM tosaliputra gurune soMpyo, temAM mane saMsAra sAgarathI pAra utAravAno ja tamAro hetu hato. puNyahIna janone atidurlabha evA vajasvAmInA caraNa-zaraNe huM gayo. tyAM pUrvono abhyAsa karIne huM punaH tamArI pAse Avyo chuM. mATe parivAra sahita tamAre potAnA prayatnapUrvaka mahAvrata AdarIne bhava-mabhUmino avazya pAra pAmavAno che.' eTale rUdromAM kahevA lAgI ke - "purohitajI to saraLa svabhAvanA hovAthI ema kahe che ke-rUDhasomA kuTuMbanI upAdhithI vyagra che, tethI e vrata levAne asamartha che. to have prathama mane ja zIdhra dIkSA Apo. eTale parivAra paNa je mArA para draDha anurAgI haze, te pote mArI pAchaLa vrata grahaNa karaze." tyAre AryarakSita pitAne kahevA lAgyA - "he tAta ! mArI mAtA to dIkSA levAne taiyAra ja che, A lokamAM tame tIrtharUpa cho, tethI tamAruM vacana huM mAnya karuM chuM.' pachI purohitano parivAra parasparanA snehane lIdhe "huM prathama huM prathama' ema utAvaLathI dIkSA levAne mATe taiyAra thayo. eTale ArakSitasUrie temanA kezano loca karIne sAmAyika vratanA uccArapUrvaka temane dIkSA ApI. te badhAe vicAra karyA vinA sthavirakalpano veza dhAraNa karI lIdho, paraMtu somadeve maMdabhAvathI te vakhate jaNAvyuM ke - "he vatsa !kacchasahita mAre vastra-paridhAna raho. kAraNa ke potAnA putra putrI samakSa nagna kema rahI zakAya ?' ema sAMbhaLatAM guru vicAravA lAgyA ke - "A eno vicAra potAnI maMdatAne spaSTa kahI batAve che. athavA to bhale ema thAya. haLave haLave huM ene sAmAcArImAM lAvIza." ema dhArI te bolyA - 'tamArI e icchA pUrNa thAo. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AryarakSitasUri caritra mAre tyAre purohite kahyuM - 'huM tamAro Dila chuM, tethI mAro abhiprAya tamane nivedana karuM chuM ke upAnaha, kamaMDaLa, chatra ane upavIta (janoi) e badhAM sAdhano rAkhIne huM tamAruM vrata levA mAguM chuM. tema karatAM page ane mAthe tApa na lAge ane pavitra rahI zakuM. kAraNa ke janma paryaMta teno tyAga karI zakAze nahi.' 99 -- tyAre aniSiddha anumatithI AcArye teno e Agraha kabUla rAkhyo. kAraNa ke potAnA pitAne svAdhyAya-- pAThathI potAnI meLe ja zikhAmaNa maLatI raheze. have ekavAra zrAvakonA bALako, gurunI zikSAthI jinamaMdire jatAM sAdhuone praNAma karavA pAse AvyA, ane temaNe chatradhArI eka munine mUkIne badhA sAdhuone vaMdana karyuM. pachI upAzrayamAM AvatAM temaNe gurune pUchyuM ke - avaMgha zA mATe ?' - eTale AcArya bolyA - 'he tAta ! ema kAMI vaMdanIya thavAya ? tame chatrano tyAga karo. jyAre uSNa tApa lAge, tyAre zira para vastrane dhAraNa karajo.' tyAre putranA snehathI teNe tema karavA kabUla karyuM ane chatrano tyAga karyo. e rIte samajAvatAM AcArya mahArAje tenI pAdukA paNa tajAvI. - pachI eka vakhate gurue zikhAmaNa ApatAM purohita munine kahyuM ke 'he tAta ! tame tApa na hoya tevA samaye bAhya bhUmikAe jAo cho ane parigraha rahita cho, to anna lokone dekhADavAnI khAtara tamAre A upavIta zA mATe joIe ? kAraNa ke 'ApaNe uttama brAhmaNa chIe.' ema koNa nathI jANatuM ?' ema haLave haLave AryarakSitasUrie teno gRhastha saMbaMdhI veSa choDAvI dIdho. evAmAM eka vakhate pUrvanI rIta pramANe bALakoe purohita munine vastra mATe kahyuM eTale brahmatejathI dIpta evA teNe bALakone jaNAvyuM ke 'huM nagna thavAno nathI, pUrvajo sahita tame mane bhale vaMdana nahi karajo ane tevo svarga paNa mane joIto nathI, ke je tamArA pUjanathI prApta thato hoya.' evAmAM eka sAdhu svargavAsI thayA eTale guru mahArAje teno deha upADavA mATe sAdhuone saMjJA karI, tyAre gItArtha munio te mRtadeha upADavA mATe gurunA vacane ahaMpUrvikAthI utAvaLa karavA lAgyA. A vakhate bAhya kopa batAvatA guru bolyA -- 'A asAdhAraNa puNya tamAre ja upArjana karavAnuM che amArA svajanone nahi.' - ema sAMbhaLatAM purohita munie kahyuM - 'jo moTuM puNya prApta thatuM hoya, to huM vahana karuM.' tyAre guru bolyA 'bhale, ema karo, paNa mAruM eka vacana sAMbhaLo -- ene vahana karatAM upasargo thAya tema che. to huM evA duSkara kAmamAM mArA pitAne kema anujJA ApuM ? vaLI upasargomAM jo kSobha thAye, to amane amaMgaLa thAya; ema samajI jo have tamane ucita lAge to te samAdhipUrvaka Acaro.' ema sAMbhaLatAM somadevamuni kahevA lAgyA 'huM te avazya vahana karIza. zuM huM niHsattva ke durbaLa chuM? mATe e muniothI mane koI rIte alaga na gaNavo. pUrve meM vedamaMtrothI samasta rAjya, deza ane rAjAnA vighnono vinAza karyo che.' pachI pAlakhImAM rahela zabane khabhe upADyuM tyAre pUrve zIkhavI rAkhela bALakoe purohitanuM vastra kheMcI lIdhuM. AthI te manamAM dubhAyA chatAM, putrane vighna thavAnA bhayathI teNe adhavaca na Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra mUkayuM, paNa niyata karela nirjIva sthAne mUkIne te ekadama pAchA vaLyA. tyAM gurue pUchyuM 'he tAta ! tame nagna kema ?' 100 tyAre teNe javAba Apyo 'upasarga thayo. tamAruM vacana anyathA na thAya paNa te meM dRDhatAthI sahana karela che.' ema bolatA purohitamunine AcArya kahevA lAgyA ke -- to eka lAMbuM ane vizALa vastra laI lyo.' eTale te bolyA = je jovAnuM hatuM, te joI lIdhuM, ApaNe parigraha kevo ? mATe have nagnAvasthA ja bhale rahI.' e pramANe prapaMca racIne gurue teno garva choDAvyo, tathApi te purohitanA manane bhikSAmAM joDI na zakayA. temaNe anekavAra vividha upAyothI samajAvyA chatAM teNe potAno Agraha tajyo nahi. AthI AcArya mahArAje vicAra karyo ke -- 'kadAca amAruM AyuSya kSINa thaI jAya, to A vRddha munino nistAra zI rIte thaze ? mATe e bhikSA letA thAya, tema karuM.' ema dhArI temaNe ekAMtamAM moTA munione AjJA karI ke -- 'tamAre e vRddha munine Ahara na Apavo paNa ekalA besIne AhAra karI levo.' A temano Adeza jo ke munionA manane gamyo nahi, tathApi temaNe guruvacana mAnya rAkhyuM. guruvacanamAM acala zraddhA rAkhanAra mahApuruSone vAraMvAra namaskAra thAo. pachI eka vakhate AcArya mahArAje anyatra vihAra karyo. eTale maMDaLInA munioe vRddha munine nimaMtraNa na karyuM. be divasa pachI guru AvyA ane temaNe purohita munine kuzaLatA pUchI tyAre te kopa batAvatA bolyA -- he vatsa ! mAruM vacana sAMbhaLo jo tame ghaNA divasa bahAra rahyA hota, to akALe paNa meM avazya prANone tajI dIdhA hota. tame AjJA karela hovA chatAM A munio mArI vAta sAMbhaLatA nathI; he prabho ! teo Ama zA mATe kare che, te huM samajI zakato nathI. e pramANe sAMbhaLatAM guru kRtrima krodha batAvIne ziSyone kahevA lAgyA ke -- 'tame ATalo vakhata pitAne bhojananuM nimaMtraNa kema na karyuM ?' - tyAre ziSyo bolyA 'he svAmin ! ApanA vinA amAruM mana zUnya banI gayuM hatuM, tethI e vRddha munine ame bhUlI gayA. e amArI bALaceSTAne Apa kSamA karo.' A temanuM vacana sAMbhaLatAM AcArya mahArAja somadevane kahevA lAgyA 'he tAta ! mAruM vacana sAMbhaLo--52nI AzA na karavI. kAraNa ke te parAbhavanA mULa kAraNarUpa che. tamArA mATe AhAra levA ame pote jaIzuM. emanI AgaLa evI bAbata zuM kahevI ? tema kahevAthI to pragaTa rIte lajjA utpanna thAya che; ema kahetAM pote uThI, potAnA pAtra laIne guru mahArAja bhikSA levA cAlyA. evAmAM vRddha muni sAhasathI bolI uThyA ke 'huM pote ja bhikSA levA jaIza. he vatsa ! huM hAjara hovA chatAM gacchapati tame zuM sAmAnya sAdhunI jema bhikSA mATe bhramaNa karazo ?' -- - - tyAre gurue tene aTakAvyA chatAM purohita muni tarata utsAhapUrvaka pAtra laIne bhikSA levA cAlyA ane eka zreSThInA ghare gayA. tyAM bhikSAnI zikSA pAmela na hovAthI te gharanA pAchalA dvArathI peThA eTale gRhapatie kahyuM ke -- 'tame gharanA mULa dvArathI kema na AvyA ?' Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ArakSitasUri caritra 101 eTale teNe jaNAvyuM ke - "he dhArmika ! lakSmI to ahIM pAchaLanA dvArathI paNa Ave.' ema sAMbhaLatAM te gRhastha vicAra karyo ke - "A vRddha muni tAtkAlika buddhivALA che'; pachI saMtuSTa thayela teNe munine batrIza modaka vahorAvyA. pachI upAzrayamAM AvIne munie sUri pAse AlocanA karI. tyAM gurue A prathama lAbhamAM zakunano vicAra karyo ke - mArA batrIza ziSyo thaze; pachI temaNe somadevane pUchayuM ke - "he tAta ! rAjabhavanamAM jo tamane dhana prApta thAya, to teno upabhoga letAM bAkI rahela bhAvathI tame kone Apo ?' tyAre purohita muni bolyA - "he vatsa ! te utkRSTa guNadhArI vedajJa brAhmaNone ApuM. kAraNa ke satpAtrane ApavAmAM Avela lakSmI sukRtanA sthAnarUpa thAya che.' eTale te vRddha munine samajAvatAM AcArya bolyA - "he tAta ! vaiyAvRtyAdika sadguNothI A sAdhuo amArA karatAM paNa zreSTha che, to emane te Apo ane potAnA janmane saphaLa karo' ema sAMbhaLatA purohita munie kahyuM ke - "meM lAvela azanAdika jo A bAla-glAnAdi sAdhuone upakArI thAya, to pachI e uparAMta bIjuM sukRtya karyuM?" ema bolatAM te vRddha muni bhikSAmAM Adara lAvI, dAnamAM eka zuddha buddhine dhAraNa karavAthI gacchamAM te parama ArAdhyapaNAne pAmyA. have te gacchamAM indra samAna tejasvI, potAnI pratibhAzaktithI zAstrArthane jANanAra tathA saMtoSanA sthAnarUpa dhRta-puSpamitra, vastra-puSpamitra ane durbaLa-puSpamitra e nAmanA traNa muni hatA. temAM dhRtapuSpamitrane dravya, kSetra, kAla ane bhAvathI ema cAra prakAranI labdhi hatI. eTale dravyathI chUta ja hoya, kSetrathI avaMtideza hoya, kAlathI jayeSTha ke aSADha hoya ane bhAvathI A pramANe samajavuM-daridra brAhmaNI che mahinA pachI prasava karanArI hoya; tethI tenA patie bhikSA mAgIne vRta ekaThuM karela hoya. evAmAM AjakAla prasava thavAno hoya, tevA samaye sudhAthI bAdhA pAmato brAhmaNa jo te vRta mAge, chatAM anyatra ghI maLavAnI AzA na hovAthI ghI detAM aTakAve. paNa te muni jo ghI mAge, to tene harSapUrvaka te strI Ape, eTale gacchane jeTalAnI jarUra hoya teTaluM te bhAvathI pAmI zake. have vastra puSpamitranuM lakSaNa A pramANe che. dravyathI te vastra pAmI zake, kSetrathI mathurA nagarI hoya. kAlathI varSARtu, ziyALo ke hemaMtaRtu hoya ane bhAvathI A rIte samajavuM - e labdhivizeSa temane kSayopazamathI prApta thayela che ke, koI anAtha mahilA kapAsa vINavAnI majUrInA dravyathI rUne ekatra kare, te pote kAMte ane vaNakaronA ghare pote kAma karI, te pagAramAMthI temanI pAse te vastra vaNAve, vaLI pote vastrarahita chatAM te muni jo vastra mAge, to te anAtha abaLA te vastra paNa munine ApI de. ' have durbaLa--puSpamitra paNa potAnI labdhithI puSkaLa vRta pAme che ane svecchAe te tenuM bhakSaNa kare che, chatAM niraMtara pAThanA abhyAsathI te durbaLa rahe che. potAnI buddhinI vizeSatAthI teNe nava pUrvano abhyAsa karela che, chatAM "mAruM zruta vismRta na thAya, evA hetuthI te ahorAtra abhyAsa karyA kare che. tenA baMdhuo dazapuramAM rahetA hatA. te bauddha dharmanA prakhyAta upAsaka hatA. koIvAra temaNe AcArya mahArAja pAse AvIne AhAra meLavavAnI zakti. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 zrI prabhAvaka caritra kahyuM ke - 'tamArA A dharmamAM dhyAna nathI." tyAre AcArya bolyA - "amArA dharmamAM jevuM dhyAna che, tevuM anya dharmomAM nathI. A tamAro puSpamitra dhyAnathI ja durbaLa dekhAya che. eTale temaNe jaNAvyuM - "madhura AhAranA abhAve enAmAM kRzatA AvI haze.' guru bolyA - 'vRddha puruSonA prasAdathI e muni puSkaLa dhRtanuM icchAnusAra bhojana kare che, paNa zAstraadhyayanane lIdhe e kRza rahe che." tyAre bauddho kahevA lAgyA - 'tamane eTaluM badhuM dhUta kyAMthI maLe ?' gurue kahyuM - "puSpamitra puSkaLa dhRta lAve che. jo e bAbatamAM tamane vizvAsa na Avato hoya, to ene tamArA ghare laI jAo, ane keTalAka divasa ene snigdha AhAranuM bhojana karAvo eTale satya hakIkata tame pote samajI zakazo. vaLI enI durbaLatAnuM kAraNa paNa tamArA jANavAmAM AvI jaze.' eTale bauddha saMbaMdhIoe puSpamitra munine AmaMtraNa ApyuM. ane gurunI AjJAthI te temanA ghare gayA. tyAM temaNe snigdha AhArathI tenuM poSaNa karyuM, chatAM tenI kRzatA kAyama ja rahI. niraMtara abhyAsamAM tanmaya hovAthI rasanA AsvAdane paNa te jANatA na hatA. AthI svajano vicAravA lAgyA ke - "emane snigdha AhArathI poSavuM, te to bhasmamAM homa karavA barobara che.' eTale te vadhAre AhAra ApavA lAgyA, chatAM muni to tevA kRza ja rahyA. tyAre utkRSTa AhAra ApatAM aTakAvyAM ane temaNe munine adhyayana karatA aTakAvyA, ane lukho-sUko AhAra ApavA chatAM te pUrve hatA teva, zarIre puSTa dekhAvA lAgyA. AthI temane pratIti thaI, pachI munie potAnA svajanone pratibodha pamADyA ane pote guru pAse AvyA. tyAM zAMta cittathI te rahevA lAgyA. vaLI te gacchamAM cAra prAjJa munivaro hatA. te durbaLa puSyamitra, viMdhyamuni, phalyurakSita ane zukrAcAryanA dharmazAstrane jItanAra goSThAmAhila evA nAmathI vikhyAta hatA. temanAmAM buddhizALI vidhyamunie gurune vijJipta karI ke - "he bhagavAn ! anuyoganI moTI maMDaLImAM pAThanA ghoSathI mAro zrutapATha alita thAya. che, mATe mane alaga pATha Apo. tyAre guru bolyA - 'huM pote tamArI AgaLa vyAkhyAna ApatAM moTI vyAkhyAna-maMDaLInuM zI rIte ullaMghana karuM ? mATe mahAmati upAdhyAya durbaLa puSpamitra tamArA vAcanAcArya thaze, temanI pAse zIgha abhyAsa karo. e pramANe keTalAka divasa calAvyA pachI te durbaLa puSpamitra aMjali joDIne gurune ekAMtamAM kahevA lAgyA ke - "he prabho ! mAruM eka vacana sAMbhaLo. huM vAcanAmAM vyagra thavAthI mAro potAno abhyAsa bhUlI jAuM chuM tenuM guNana karatAM vighna Ave che, tethI mane bhAre kheda thAya che, to have huM zuM karuM? vaLI tame jayAre mane potAnA ghare mokalyo, tyAre mArA svajanoe guNana karatAM mane aTakAvyo, tethI te vakhate paNa kaMIka adhyayana alita thavA pAmyuM che. have jo Apa ene vAcanA apAvazo, to mAruM navamuM pUrva avazya vistRta thaI jaze.' Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AryarakSitasUri caritra 103 ema sAMbhaLatAM AcArya ciMtavavA lAgyA ke - "AvA buddhizALI muni paNa jo Agamane bhUlI jaze, to bIjAthI te kema dhAraNa karI zakAze? mATe have mAre anuyoganA cAra vibhAga karI nAkhavA; ema dhArI aMga, upAMgarUpa mULa graMthono cheda karIne temaNe caraNakaraNAnuyoga karyo. uttarAdhyayanAdi dharma kathAnuyoga, sUryaprajJapti pramukha gaNitAnuyoga ane dRSTivAda te dravyAnuyoga-ema cAra anuyoga banAvIne AcArya mahArAje vidhyasUrine mATe sUtranI vyavasthA karI. e cAre anuyoga pUrve eka sUtramAM hatA. eka vakhata zrIAryarakSitasUri mathurA nagarImAM te bhUminA adhiSThAyaka vyaMtaranA maMdiramAM utaryA. evAmAM mahAvideha kSetramAM sImaMdhara svAmIne vaMdana karavA zakrendra gayo ane teNe eka manathI bhagavaMtanI dezanA sAMbhaLI. te vakhate prasaMgopAta prabhue tyAM tattvathI nigodanI vAta kahI saMbhaLAvI. eTale indra prazna karyo ke - 'he bhagavanuM ! bharatakSetramAM nigodanuM svarUpa jANanAra koNa che ?' * tyAre prabhu bolyA - "mathurA nagarImAM AryarakSitasUri mArI jema nigodanuM svarUpa samajAvI zake che, - ema sAMbhaLatAM indra vismaya pAmyo. bhagavaMtanA vacanapara jo ke indrane zraddhA hatI, tathApi Azcaryane mATe vRddha brAhmaNanuM rUpa karIne te turata guru pAse Avyo. te vakhate tenA baMne hAtha dhrUjatA hatA. kAzapuSpa samAna tenA zveta keza hatA, lAkaDInA AdhAre teNe zarIra TekavI rAkhyuM hatuM, zvAsano prasAra teno spaSTa jaNAto hato ane tenI AMkhamAMthI cotarapha pANI maLI rahyuM hatuM. evA rUpadhArI indra temane nigodanA jIvono vicAra pUchayo eTale sUri mahArAje tene yathAsthita svarUpa kahI batAvyuM, je sAMbhaLatAM indra bhAre Azcarya pAmyo. pachI temanA jJAnanuM mAhAsya jANavAnI icchAthI teNe potAnuM AyuSya pUchyuM. tyAre zrutanA upayogathI guru ciMtavavA lAgyA ke - 'AnuM AyuSya pakSa, mAsa, varasa, seMkaDo varaso, hajAro varaso, lAkho varaso, kroDo varaso, pUrva, palyopama, seMkaDo palyopama ke sAgaropamathI paNa samApta thatuM nathI. chevaTe be sAgaropamathI paNa tenuM AyuSya jANavAmAM AvatAM guru bolyA ke - 'tame saudharmedra mArI parIkSA karavA iccho cho ?' eTale manuSya joI zake tevuM potAnuM rUpa prakAzatAM indra yathAsthita vRttAMta kahI saMbhaLAvyo ane pachI te potAnA sthAne javA lAgyo tyAre AcArya sAdhuo Ave tyAM sudhI rokAI javA kahyuM. tyAre inDe kahyuM ke - mArA rUpa, RddhinA darzanathI sAdhuo niyANuM karI le tevo bhaya che mATe mAre rokAvuM ThIka nathI. tathApi tamArA AgamananA cinharUpe kaMIka camatkAra karI batAvo; ema AcAryanA kahevAthI teNe vasatinuM dvAra viparIta karI dIdhuM pachI svarge gayo. evAmAM munio AvyAM ane temane dvAra na jaDyuM, tyAre gurue temane dvAra batAvyuM, eTale viparIta mArgathI AvatAM sAdhuo badhA Azcarya pAmyA. tyAM saMbhramathI kaMI kaMI bolavA lAgyA. tyAre gurue temane indranuM yathAsthita svarUpa nivedana karIne niHzaMka karyA. eTale devendranuM darzana na thavAthI kaMIka kheda pAmatA hoya tema te kahevA lAgyA - 'maMda bhAgyavaMta puruSo indranA darzana zI rIte karI zake ?" pachI AcArya mahArAje anyatra vihAra karyo. evAmAM eka nAstikavAdI mathurAmAM Avyo, tene goSThAmAhila munie jItI lIdho. eTale zrI saMghe temane tyAM ja comAsuM karAvyuM. tevA vAdalabdhivALA munine koNa na roke ? have AryarakSita mahArAje potAnA pade koNa yogya che? teno vicAra karyo, tyAre durbala puSpamitra para Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 zrI prabhAvaka caritra temanuM mana gayuM. te vakhate AcArya mahArAjanA sabaMdhI hatA temaNe phalyurakSitane sUripade lAvavAno vicAra karyo, ane gacchanA AdhipatyamAM goSThAmAhilane mohathI sthApavAno saMkalpa karyo. pachI tyAM traNa kuMbha lAvavAmAM AvyA. guramahArAje te alaga alaga vAla. tela ane ghIthI bharyA ane pachI khAlI karyA. eTale vAla badhA bahAra nIkaLI AvyA. tela kaMIka rahI javA pAmyuM ane dhRta to bahu saMlagna rahyuM. pachI gurumahArAje kahyuM ke - "A udAharaNa juo, durbaLa munimAM huM vAlanA kuMbhanI jema nirlepa chuM, mAruM badhuM jJAna DhalavI dIdhuM che. baMdhu phalyurakSitamAM telanA kuMbhanI jema kaMIka salepa chuM thoDuM bAkI rahyuM che ane mAtalapara dhRtakuMbhanI jema vadhAre lipta chuM. ghaNuM bAkI rahyuM che. mATe mArA padapara durbaLa puSpamitra ja yogya che; eTale temanuM vacana anya munioe mAnya karyuM. pachI gurue sUri maMtrapUrvaka potAnA padapara durbaLa munine sthApana karyA ane navIna durbaLa sUrine temaNe Adeza karyo ke - "mArA mAtula, bhrAtA ane pitA pratye tamAre mArI jema vartavuM; te vakhate gacchanA anya munio pitA, bhrAtA ane sAdhvIone temaNe madhura vacanathI zikhAmaNa ApI, ane jaNAvyuM ke - "AmanI pratye tamAre mArI jema vartavuM, mArA karatAM paNa eno adhika vinaya sAcavavo. koIvAra vatAcAra vistRta thatAM kriyAcAra na thAya, te badhuM meM sahana karyuM che. vaLI e navIna hovAthI kaMI na thatAM kheda pAmaze, mATe tamAre sadA tatpara rahIne enA mukhamAMthI vacana bahAra paDatAM svIkArI levuM, tathA maraNa paryata enA caraNanI sevA tamAre mUkavI nahi. e pramANe gacchanI vyavasthA karIne AcArya AryarakSitasUrie prAMtakALe anazana AdaryuM ane gItArtha munionI dvArA nirdhAmaNA karAvAtA teo svarge gayA. sarva anuyogane pRthapha karavAthI temaNe Agama bodhanI vizeSa saralatA karI ApI. pachI zrI puSpamitra sUri gacchane pravartAvavA lAgyA ane guru karatAM paNa temaNe gacchane adhika samAdhi upajAvI. tyAM goSThAmAhila virodhI thaIne sAtamo nihava thayo teno vRttAMta graMthAMtarathI jANI levo. e pramANe traNa jagatane pAvana karavAmAM gaMgAjaLa samAna nirmala ane vicitra tathA vaMdanIya evuM zrIAryarakSitasUrinuM caritra te niraMtara vibudha janonA sAMbhaLavAmAM AvatAM yAvacaMdra divAkarau jayavaMta varto. zrIcaMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovaramAM haMsa samAna tathA zrIrAma-lakSmInA putra evA zrI prabhAcaMdrasUrie mana para letAM zrI pradyumnAcArye zodhIne zuddha karela, zrI pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe somaRSinA putra A. zrI AryarakSita sUrinA caritrarUpa A dvitIya zikhara thayuM. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AryanaMdilasUri caritra 105 zrI AryanaMdilasUri caritra zrI AryarakSitasUrinA vaMzanA ane saMsAra-araNyathI pAra utAravAmAM sArthavAha samAna evA zrI AryanaMdilasUri tamane pAvana karo. aSTa nAgakuLa jemanI AjJAne zirasAvaMdya karI evA zrI AryanaMdila svAmInA guNonuM varNana karavAne koNa samartha che? kSamAnA upadezathI jemanA prasAde vairocyA nAgendranI- devI thaI ke je nAma maMtrathI viSane dUra kare che. bhAre AdarapUrvaka huM temanuM kaMIka caritra kahuM chuM. caMdramAnA prasAdathI mRga zuM AkAzane pAmI zakato nathI? kalyANanA nidhAnarUpa evuM zrI padhinIkhaMDa nAme nagara ke je padminIsamUhathI zobhatA evA sarovarothI virAjita hatuM. tyAM samasta zatrupakSane trAsa pamADanAra ane padma samAna mukhavALo evo padmaprabha nAme rAjA hato. seMkaDo kAMtAomAM ziromaNi ane potAnI dehazobhAthI indrANIne paNa jItanAra evI padmAvatI nAme tenI rANI hatI. agaNita lakSmInA pAtrarUpa, zreSTha kaLAonA nidhAnarUpa ane yAcakorUpa cAtakone saMtuSTa karavAmAM megha samAna evo padmadatta nAme tyAM eka prakhyAta zreSThI hato. tene rati samAna rUpavatI pAyazA nAme patnI hatI. temane indrakumAra samAne padma nAme putra hato. padmane samasta kaLAmAM nipuNa mAnIne varadatta sArthavAhe tene potAnI vairocyA nAme putrI paraNAvI. ekavAra vananA dAvAnaLathI dusaha tathA jagatanA pAmara prANIone yamanA pratinidhi jevo mArIno upadrava AvI paDatAM potAnA puNyanI prabaLatAno kSaya thavAthI sAthe niSpApa evo varadatta potAnA parivAra sAthe yamanA nagaramAM cAlyo gayo. arthAtu pUrA kuTuMba sAthe mRtyu pAmyo. tyArathI potAnI tuccha prakRtine lIdhe vairoTyAnI sAsu, atyaMta zuzruSA karavA chatAM paNa vairoccAne pitRgRha rahita samajIne te vAraMvAra tenI avajJA karavA lAgI. kAraNa ke rUpa, zobhA, dhana, teja, saubhAgya ane moTAi--e badhuM strIone pitAnA prabhAvathI ja prApta thAya che. have potAnI sAsunA durvacanathI dUbhAyela ane vinItajanomAM ziromaNi evI vairoTyA potAnA karmane doSa detI divase divase kRza thavA lAgI. evAmAM nAgendranA svapnathI sUcita evA puNyazALI garlaratnane ratnagarbhAnI jema te dhAraNa karavA lAgI. traNa mahinA pUrNa thatAM rasamAM prItivALI evI vairoTyAne, virodhIone parAsta karanAra evo pAyasa-bhojanano dRDha dohada utpanna thayo. evAmAM zrI AryanaMdilasUri ke je sADAnava pUrvenA jJAtA hatA te potAnA sAdhu parivAra sahita tyAM udyAnamAM padhAryA. ahIM vairocyA sagarbhA chatAM tenI mUrkha sAsu kaTu vacanathI tene vAraMvAra satAvavA lAgI, vaLI te evuM pratikULa bolatI ke "A nirbhAgya ziromaNine putra kyAMthI thAya ? pIyara rahita ane dAriyanI eka vAvaDI tulya evI ene to putrI ja prApta thavAnI." AvA durvacanathI kheda pAmatI vairocyA AcArya Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra mahArAjane vaMdana karavA gaI, kAraNa ke du:khI strIne caityagRha (upAzraya) e ja piyaratulya che. pachI guru mahArAjane vaMdana karI azru pADatAM te kahevA lAgI ke 'he bhagavan ! pUrvabhave meM aMbA (sAsu) nI zuM virAdhanA karI che ke jethI te atyAre mArA para bhAre virodha dharAve che ?' 106 -- tyAre guru bolyA 'he bhadre ! lokone pUrvakRta karmathI ja sukha-duHkha prApta thAya che. to vivekIjano temAM anyane doSa kema Ape ? manuSya janma durlabha che, te prApta thatAM kSamA lAvavI e ja uttama che. e kSamAno Adara karatAM haLave haLave badhuM zubha thavAnuM. vaLI he vatse ! pAyasa saMbaMdhI tAro dohada jJAnathI mArA jANavAmAM Avyo che, te paNa puNyathI pUrNa thaze.' e pramANe vacanAmRtathI AcArya mahArAje teno zokAgni zAMta karyo eTale zItala thayela vairoTyA guru vacanane hRdayamAM saMbhAratI te potAnA ghera AvI. pachI caitrI pUrNimAnA divase vairoTyAe upavAsa karIne puMDarIka tapa karyo, eTale padmayazA tenI sAsue te tapanuM ughApana karavA mAMDyuM. te divase guru ane sAdharmIone pAyasathI pUrNa pAtra ApIne te vAtsalya karavAmAM Ave che. e badhuM karyA pachI teNe avajJApUrvaka vadhUne vAsaNamAM coMTeluM pAyasAnna ApyuM. aho ! guNane dUSita karanAra darpane dhikkAra che. pachI dohadanA mAhAtmyathI te kAMIka avaziSTa pAyasane vastramAM bAMdhI, ghaDAmAM nAkhIne te pANI bharavAnA bahAne bahAra nIkaLI gaI, tyAM ghaTane vRkSa nIce mUkI sadAcAravatI ane pAyasanuM bhakSaNa karavAmAM manoratha karatI te jeTalAmAM pAdazauca karavAne jalAzaya tarapha gaI, tevAmAM aliMjara nAgeMdranI kAMtA pAtaLa thakI tyAM AvI ane pAyasamAM lubdha banela teNe bhamatAM bhamatAM ghaTamAM te pAyasAnna dIThuM. eTale vastra khaMDamAMthI bahAra kADhIne teNe pAyasanuM bhakSaNa karyuM ane pachI te pannagapramadA jema AvI hatI, tema pAtALamAM pAchI cAlI gaI. evAmAM pAdazauca karIne pAchI Avela vairoTyAe ghaTamAM joyuM to pAyasa na maLe. tema chatAM teNe zoka ke kopa na karyo, paNa te satI A pramANe kahevA lAgI 'jeNe A pAyasanuM bhakSaNa karyuM, mArI jema teno manoratha pUrNa thAo.' ema zAMta aMtaHkaraNathI teNe AziSa ApI. -- have ahIM nAgedranI kAMtAe potAnA pati AgaLa pAyasa-bhakSaNanI vAta nivedana karatAM teNe avadhijJAnathI badhuM jANIne potAnI priyAnI avagaNanA karI, jethI pazcAttApa pAmatI ane vairoTyAnI kSamAthI raMjita thayela te nAgakAMtAe tenI pADozaNa strIne evuM svapna ApyuM ke -- - 'huM aliMjara nAgendranI priyA chuM. ane vairoTyA mArI putrI tulya che. to eno dohalo pUrNa karavAne tuM ene pAyasa Apaje, ane vaLI mAruM vacana tene saMbhaLAvaje ke huM tArA pIyara tulya chuM. tethI tArI sAsunA parAbhavanuM avazya nivAraNa karIza.' pachI pADozaNe te pavitra pramadAne pAyasanuM bhojana karAvyuM. eTale potAno dohada pUrNa thavAthI vairoTyA manamAM bhAre saMtuSTa thaI. have samaya AvatAM teNe eka adbhuta putrane janma Apyo, te vakhate nAgakAMtAe paNa ekaso nAgaputrone janma Apyo, eTale tejamAM sUrya samAna te badhA vRddhi pAmavA lAgyA. evAmAM putranuM nAma rAkhavAno divasa AvatAM vairoTyAe nAgakAMtAne yAda karI, eTale mAtAnA AdezathI te badhA nAgakumA2o bolyA -- 'ApaNe teNInA pitRpakSanA chIe' ema bolatA te nAgakumAro harSathI manuSyalokamAM teNInA ghare AvyA. temAM keTalAka gajArUDha hatA, keTalAka azvArUDha hatA, keTalAka sukhAsana- - Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AryanaMdilasUri caritra pAlakhImAM beThA hatA, vaikriyanA atizayathI vividha rUpa karIne AvelA te nAgakumAroe tenA gharane, poLane ane nagarane paNa saMkIrNa karI mUkayuM. A vakhate keTalAka bALanAgone eka ghaTamAM nAkhI, tenuM mukha DhAMkIne nAgaramaNIe vairoTyAnI rakSA mATe mokalyA hatA. 107 have zobhAthI adbhuta vahunuM pitRkuLa tyAM AvatAM tenI sAsu snAnAdikathI teno satkAra karavA lAgI. aho ! lokamAM lakSmIvaMtano pakSa ja vijayI ane zreSTha gaNAya che. AthI je pUrve vairoTyA teNInA apamAnanuM pAtra thaI hatI, te have gauravanuM sthAna thaI paDI. evAmAM mahotsavanA kAmathI vyagra banela koI dAsIe culA para rahela thALI para pelo nAgaghaTa mUkI dIdho. te joI vyAkuLa thayela vairoTyAe te utArI nAkhyo ane jananInA vAkyathI snAna karIne kezanA jaLathI tene abhiSikta karyo eTale tenA prabhAvathI te svastha thaI gayA, paNa temAMno eka bALanAga, jaLabiMduono sparza na thavAthI tatkALa te puccha rahita thaI gayo, tyAre tenA snehathI mohita thayela te jyAM tyAM chIMka vigeremAM skhalanA pAmatAM kahevA lAgI ke 'khaMDa jIvato rahe.' pachI nAgarUpa tenA bAMdhavoe badhAne rezamI vasro, suvarNa, ratna ane motInA adbhuta alaMkAro ApyA, ema te parva samApta thatAM te badhA nAgakumAro potAnA sthAne cAlyA gayA. e prabhAvathI vairoTyA potAnA gharamAM bhAre mAnanIya thaI paDI. ekavA2 aliMjara nAgarAje potAnA putrone jotAM temAM khaMDita avayavavALA te baMDane joyo, tethI tene gusso Avyo, tenuM kAraNa avadhijJAnathI jANIne te vairoTyAnA ghare Avyo ane potAnA naMdanano droha karanAra evI vairoTyAne teNe daMza devAno vicAra karyo. patino e vicAra jANavAmAM AvatAM, teNInuM rakSaNa ka2vAmAM tatpara evI nAgakAMtAe tyAM AvIne kahyuM ke -- vairoTyA to bhakatAtmA che.' potAnI patnInI e vANI sAMbhaLatAM nAgarAja kaMIka zAMta thayo, paNa tenI parIkSA karavAne te gharanI aMdara bAraNAnA kamADanI pAchaLa chupAI rahyo. evAmAM sAMje aMdhakAra hovAthI AgaLa rahela da2vAjAne na jovAthI utAvaLe jatI vairoTyAne page vAgavAthI bhAre pIDA thaI. eTale 'khaMDa cidaMkALa jIvato raho' ema bolavAthI teNe nAgarAjane tarata saMtuSTa karyo. ema saMtuSTa thavAthI teNe vairoTyAne be nUpura ApyA ane pAtAlagRhamAM javA AvavAnI anujJA ApI, jethI nAgakumA2o paNa game tyAre teNInA ghare AvavA lAgyA ane tethI gharanA bALako ane strIone bhaya pAmavAnuM eka kAraNa thaI paDyuM. AthI tenuM ghara durgama ane nAgamaMdira evA nAmathI prakhyAta thayuM. eTale padmadatte e badhI hakIkata guru mahArAjane nivedana karI, tyAre guru bolyA ke -- 'tArI putravadhunA mukhathI nAgakumArone ema kahevarAva ke--lokonA anugrahanI khAtara tamAre amArA ghare vAsa na karavo ane kadAca vAsa karo, to koIne DaMkhavuM nahi. ema mArI AjJA pramANe tAre karavuM.' - eTale vairoTyA pAtAlamAM jaIne nAgakumA2one kahevA lAgI ke 'guru mahArAjanI AjJAthI tamAre mArA ghare na AvavuM.' ema teNe badhA nAgaputro tathA aliMjara nAgendrane kahI saMbhaLAvyuM, A tenuM vacana temaNe mAnya rAkhyuM. vaLI vizeSamAM teNe jaNAvyuM ke = 'nAginI, enA so putro ane viSavALAthI = pachI padmadatta sArthavAhe vairoTyAne kahyuM ke - 'tuM nAgamaMdiramAM jA ane nAgakumArone ahIM AvavAno niSedha kara. kAraNake mArI AjJA tAre mAnya rAkhavI joIe.' Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 zrI prabhAvaka caritra AkAzane bALanAra pitAtulya aliMjara nAgendra dIrghajIvI bano. "jeNe anAtha evI mane sanAtha karI ane mArA caraNane nUpurasahita karyA che." tyAre nAgapatie tene sudhA samAna AziSa ApatAM jaNAvyuM ke - chatra, dhvajayukta devAdhidevanA dhyAnathI pannaga, preta, bhUta, agni, cora ke bAlAdikano bhaya thato nathI. vaLI jenA zira para jinAjJA rUpa mugaTa haze, tene DAkinI, zAkinI ke yoginI upadrava kadI pamADI zakaze nahi; vaLI te gurunI AjJAne je mAnya karaze ane vairoTyAnuM je sadA smaraNa karaze, tene kSudrajaMtuthI kadI bhaya thavAno nathI. vaLI goLa, dhRta ane pAyasathI svAdya bhojana ane bali je jinezvaranI AgaLa dharaze ane jinasAdhune je tevuM bhojana Apaze, tenuM vairocyA rakSaNa karaze. e pramANe nAgendrano upadeza sAMbhaLatAM bIjA paNa badhA nAgadevo zAMta thaI gayA temaja vairocyA satI pUjanIya thaI. bhAgya ane saubhAgyanA nidhAnarUpa tathA dharmakarmamAM Adarayukta evA nAgadatta tathA nAgakumAroe tenA kuLanI unnati karI. pachI eka divase sadgurunA vacanathI saMsAranI anityatA samajIne padmadatte potAnA pade guNavAna nAgadattane sthApana karyo, ane pote priyA ane putrasahita dIkSA aMgIkAra karI, ane tIvra tapa tapIne putra sahita te saudharma devalokamAM gayo, temaja pAyazA, guru mahArAjanA upadezathI vairocyA vadhU sAthe mithyAduSkRta karIne te paNa tyAM devIpaNe utpanna thaI; vaLI nAgendranA dhyAnathI vairocyA paNa dharmanuM ArAdhana karatAM prAMte maraNa pAmIne zrI pArzvanAthanI sevA karanAra dharaNendranI devI thaI, te paNa prabhunA bhaktone abhuta sahAya ApavA lAgI ane viSa, agni vigerethI bhaya pAmatA temane zAMti ApavA lAgI. te vakhate zrI AryanaMdila AcAryuM 'mikA nir paraM' evA maMtrayukta vairoTyAnuM stavana banAvyuM. e stavananuM je manuSya eka citte niraMtara trikALa dhyAna kare, tene viSAdi sarva upadravo kadI bAdhA pamADI na zake. kSamA ane kalyANanA mULa sthAnarUpa vairoTyAnuM A pAvana caritra sAMbhaLI je manuSyo kSamAno Adara kare che, temane svarga ke mokSa durlabha nathI. zrI caMdraprabhasUrinA parUpa sarovarane viSe haMsa samAna tathA zrI rAma-lakSmI nA putra evA zrI prabhAcaMdrasUrie potAnA mana para letAM zrI pradyumnasUrie zodhela, pUrva RSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrI AryanaMdila sUrinA caritrarUpa A tRtIya zikhara thayuM. abhinava rasa (jaLa) nA megharUpa evA he zrI pradyumna guru ! Apa vinA viSayatRSNAmAM taralita thayela chatAM sadgurunA vacanathI bhuvananI anya sulabha lakSmImAM nirapekSa evA potAnA cAtakarUpa bALaka ziSyane nirmaLa vacana-vRSTithI saMtuSTa karo. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kAlakasUri caritra 109 zrI kAlakasUri caritra koI moTA guNane lIdhe zrI sImaMdhara svAminA mukhathI vidita-vikhyAta thayelA evA zrI kAlakasUri tamAruM rakSaNa karo. pUrvanA bahuzruta AcAryoe paryuSaNa parva saMbaMdhI hakIkata yukta jemanuM caritra varNavela che, tene anusarIne huM paNa AdarapUrvaka varNavuM chuM. zuM gADI zakaTa (gADAM)nI pAchaLa jatI nathI ? potAnI zobhAthI samasta nagarane jItanAra evuM zrI dhArAvAsa nAme nagara che ke jyAM sAdhujanonA vacanAmRtathI durjanonA mukhanuM jhera nirasta thatuM hatuM. vaLI jenI kIrtirUpI dhvajA-patAkA guNarUpI dorInA AzrayathI AkAzarUpI kamAnanuM AlaMbana laIne moTA bhAravALI hovA chatAM samagra AkAzamAM phelAI gaI hatI. tyAM parAkramathI suzobhita evo vairisiMha nAme rAjA rAjya karato hato ke jenA pratApe tripuramaNIonI 'patravallIne zoSavI dIdhI hatI. tene nAgendrakAMtA samAna surasuMdarI nAme kAMtA hatI ke je kalyANanI bhUmirUpa ane mahAbhogathI virAjita hatI. jema indrane jayaMta ane samudrane zazAMka, tema e rAjadaMpatIne kAlaka nAme putra hato ke jeNe pracaMDa dhanuSyathI zatruone khaMDita karyA hatA. brahmAnI sarasvatI nAme putrI vizvapAvanI kahevAya che ke jenA AgamanathI samudra paNa guru ane sarvanA AzrayarUpa thayo tema kAlaka rAjakumAranA AgamanathI samudra (mudrAsahita) chatAM guru sarvanA AzrayarUpa thayA. eka vakhate azvakaLAnI krIDA jANavAne kAlakakumAra nagaranI bahAra gayo. te pote azvaparizramamAM thAke tevo na hato. tyAM dhauritaka, pluta, valgita, uttejIta, lasad ane utterita-vigere gatithI azvone calAvatAM teNe zramita ane nizcaLa karI dIdhA. evAmAM rUpamAM gaMdharva samAna evA kumA2e bagIcAmAMthI Avato atyaMta komaLa ane udAra dhvani sAMbhaLyo. eTale rAjaputre maMtrIne kahyuM ke - 'meghanI garjanA samAna gaMbhIra A dhvani kevo ? athavA e kono che ?' tyAre maMtrIe bAtamI meLavIne jaNAvyuM ke 'he nAtha ! prazAMta ane pavitra mUrtine dhAraNa karatA A. guNAkarasUri dharmopadeza ApI rahyA che. to ApaNe e bagIcAmAM visAmo paNa laIe ane emanA vacanAmRtanuM pAna paNa karIe. eTale -- 'bhale, ema thAo' e pramANe bolatAM rAjakumAre maMtrInuM vacana mAnya karyuM ane sarva parivArane AjJA karIne pote udyAnamAM Avyo, tyAM gurune vaMdana karIne te yogya sthAne beTho. eTale jJAnanA upayogathI tenI yogyatA jANIne guru mahArAje vizeSathI dharmavyAkhyAna zarU karyuM - "dharma, deva ane guru e traNa tattvo barAbara samajIne teno Azraya karavo, temAM jJAna, darzana ane cAritra e ratnatrayanA vicArayukta tathA jIvadayA jemAM pradhAna che, te dharma. sarvajJa jinezvara te deva. tathA sarva prakA2nA saMgarahita; rAga, dveSane bhedanAra tathA brahmacArI te guru. dharmanA be prakAramAM prathama yatidharma te paMca mahAvrata yukta, sAdhuonA saMyamarUpa, daza prakAranA saMskArathI vibhUSita ane sarva karmane bhedanAra che, ekacitte eka divasa paNa e dharmanuM ArAdhana karavAthI manuSya mokSa athavA vaimAnika devapaNAne avazya pAme che. vaLI bIjo 1 mukha para kasturi vigerethI karela racanA. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 zrI prabhAvaka caritra gRhastha dharma te zrAvakanA bAra vratayukta hoya che, e dharma, dAna, zIla, tapa ane bhAva e cAra prakArathI samasta rIte kalyANakArI che. samyapha prakAre enuM ArAdhana karavAthI manuSyane kAlAMtare e mokSadAyaka thAya che. eka jinavacana paNa prANIne saMsArasAgarathI pAra pADavA mATe nAva samAna thAya che." guru mahArAjanA mukhathI e sAMbhaLatAM rAjakumAra bolyo - 'he bhagavan! tame dIkSAne sAkSAtu naukA tulya batAvI te yogya che. eno Azraya laIne huM ajJAnasamudranA kinArA rUpa mokSane satvara meLavIza.' tyAre gura bolyA - "tArA mAtApitAnI anumati meLavyA pachI AvIne tuM tArA e manorathane siddha kara.' pachI atyAdara pUrvaka kAlaka rAjakumAra potAnA mAbApanI anujJA meLavIne potAnI bahena sahita te guru mahArAja pAse Avyo. eTale guru mahArAje potAnA hAthe bahena sahita tene dIkSA ApI. pachI potAnA prajJAtizayathI kAlakamuni alpa kALamAM sarva zAstra zIkhI gayA. eTale guru mahArAje tene yogya jANIne potAnA pade sthApana karyA ane zrImAnuM A. guNAkarasUrie pote parabhavanI sAdhanA karI. ' have zrI kAlakasUri vihAra karatA ekavAra ujjayinI nagarImAM AvyA ane tyAM bahAranA bagIcAmAM rahyA. mohAMdhakAramAM magna thayelA bhavyAtmAone samyapha artha batAvavAmAM maNidIpakanI jema samartha hatA. te nagarImAM mahAbaliSTha evo gardabhilla nAme rAjA hato. te koIvAra nagaranI bahAra ramavADIe nIkaLyo. evAmAM karmasaMyoge dahIMnA ghaDAne kAgaDo jue tema tyAM kAlaka sUrinI bahenane jatI teNe joI. eTale mohita thaIne teNe pracaMDa puruSonA hAthe tenuM apaharaNa karAvyuM. A vakhate te sAdhvI karuNa svare - "hA ! bhrAta ! mAruM rakSaNa karo' ema AkraMda karavA lAgI. e hakIkata sAdhvIo pAsethI jANavAmAM AvatAM kAlakasUri pote rAjasabhAmAM jaIne rAjAne kahevA lAgyA ke - "phala saMpattinI rakSA mATe kSetrane vADa karavAmAM Ave che, te vADa pote ja jo dhAnyanuM bhakSaNa kare to phariyAda kone karavI ? he rAjanuM ! sarva varNo ane darzanono tuM ja eka rakSaka che, to sAdhvInA vratanuM khaMDana karavuM tane yukta nathI." e pramANe AcArya samajAvyA chatAM bhUtAvezanA bhramathI unmatta thayelAnI jema unmAdayukta te sveccha jevA nRpAdhame sUrinuM vacana na mAnyuM. tyAre zrI saMdhe, maMtrIoe ane nAgarikoe paNa tene bahu samajAvyo, chatAM mithyAmohathI gherAyela ane matihIna evA te nIca narAdhipe badhAnI avagaNanA karI. eTale pUrvanA kSAtratejane pragaTa batAvatA evA kAlakAcArye kAyara janone kaMpAvanArI evI ghora pratijJA karI ke - "anyAya rUpa kAdavanA bhaMDa-samAna e duSTa nRpano tenA putra, pazu ane bAMdhava sahita jo huM uccheda na kare to jinadharmanI helanA karanArA, brAhmaNa, bALapramukhano ghAta karanArA ane jinabiMbane utthApanArA evA puruSonA pApathI huM lepAuM.' e pramANe sAmAnya janane duSkara tathA asaMbhAvya e vacana tyAM bolatAM kAlakasUri bahAra nIkaLyA ane temaNe daMbhathI unmattano veSa dhAraNa karI lIdho. pachI corA, cahuTA ane trimArge te ekAkI bhamavA lAgyA. te vakhate cetanAzUnya madonmattanI jema vAraMvAra A pramANe asaMbaddha vAkya bolavA lAgyA - 'gardabhilla rAjA che, to tethI zuM thayuM? ane kadAca deza samRddha che, to tethI paNa zuM thayuM ? ema tenA bola sAMbhaLatAM loko dayA batAvIne kahevA lAgyA ke - "potAnI bahenathI viraha pAmela A AcArya gAMDA thaI gayA che." Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kAlakasUri caritra keTalAka divasa pachI te ekalA tyAMthI cAlI nIkaLyA ane pazcima dizA tarapha cAlatAM anukrame te siMdhu nadInA tIre AvyA. tyAM zAkhi nAme deza ane zAkhi nAmanA rAjAo hatA, te bIjA zaka evA nAmathI oLakhAtA channu rAjAo hatA. temAM eka rAjAdhirAja ke jene sAta lAkha azvo hatA. valI bIjA rAjAone paNa daza daza hajA2 azvo hatA. temAM eka mAMDalika kAlakasUrinA jovAmAM Avyo ke jene aneka kautuka batAvIne temaNe tenuM mana vaza karI lIdhuM. pachI sUriparanA vizvAsathI te rAjAe temanI sAthe mitratA bAMdhI, tethI temanA vinA tene cena paDatuM nahi, eTale vinodanI vAtothI te samaya gALavA lAgyo. 111 ekavAra AcArya sAthe sabhAmAM besIne maMDaleza sukhe vArtAvinoda karato hato, tevAmAM pratihAre vinaMtI karIne rAjadutane sabhAmAM mokalyo teNe AvIne kahyuM ke -- 'prAcIna rUDhi pramANe rAjazAsana svIkAro; eTale teNe charI lIdhI ane vAraMvAra mastaka para caDAvI, pote ubhA thaI temAMnA varNa meLavIne teNe vAMcI joyA. AthI tenA mukha para zyAmatA chavAI rahI, tenuM citta udAsa thaI gayuM ane zabdarahita ASADha mAsanA meghanI jema tenuM zarIra zyAma banyuM, jethI te bolavAne paNa asamartha thaI gayo. eTale AzcaryathI AcArye pUchyuM ke - 'A bheTa AvatAM to svAmIno pragaTa prasAda jaNAya che, chatAM harSane sthAne zoka zA mATe ?' tyAre te bolyo 'he mitra ! svAmIno e prasAda nathI, paNa prakopa che. A charIthI zira chedIne mAre pote mokalavAnuM che. ema karavAthI mArA vaMzamAM prabhutva rahe tema che, nahi to rAjaya ane dezano vinAza pAse Avyo samajavo. vaLI A charIpara channuno aMka dekhAvAthI channu sAmaMtopara rAjA kopAyamAna thayo hoya, ema huM mAnuM chuM.' pachI te badhAM sAmaMtone sUrie gupta rIte tyAM bolAvyA. te badhA maLI naukAthI siMdhu nadI utarIne saurASTra dezanI sarahada para AvyA. evAmAM temanI gatine aTakAvanAra varSARtu AvI, tethI channu bhAgamAM te deza vecIne te tyAM rahyA. rAja-haMsano droha karanAra ane aneka talavA2rUpa taraMgayukta evI vAhinInA (sainya ke nadI) samuhanI vRddhi vaDe zUravIra te rAjAo sainyane bhedI nAMkhanArA dhanuSyothI ullAsavALA ane jaladI javAnI IcchAvaLA hovA chatAM baLavAna zatru jevA meghathI gherAyA. baliSTha zatrunI jema meghathI upasthita thayela ugra upasargane pasAra karI, kamaLa-mukhane vikAsa pamADanAra mitra-sUryanI jema zaradaRtu AvI eTale paripakava vacanarUpa zAli (dhAnya vizeSa) yukta, sarva rIte prasannatAM darzAvanAra evI zaradaRtu eka dhImAnanI jema te rAjAone AnaMdakArI thaI paDI. tyAre AcArye mitra rAjAne prayANa karavA mATe spaSTapaNe sUcavyuM eTale rAjAe jaNAvyuM -- 'hAla ApaNI pAse zaMbala (mArgamAM upayogI bhAtuM vigere) nathI tethI ApaNe pAra pahoMcIe zI rIte ?' ema sAMbhaLatAM AcArya eka kuMbhAranA ghare gayA. tyAM temaNe agnithI pAkato iMTono niMbhADo joyo, tyAM atula zakti dharAvanAra sUrie AkSepapUrvaka koI cUrNayukta potAnI kaniSTha aMgulino nakha nAkhyo. eTale agni bujhAI jatAM temaNe rAjAne kahyuM ke -- 'he sakhe ! prayANa tathA vAhanane mATe suvarNa vaheMcIne laI lyo' e vacana mAnya karI, temaNe sarvatra gaja, azvAdika sainyanA pUjana pUrvaka prayANa karyuM. AgaLa cAlatAM pAMcAla ane lATa dezanA rAjAone sarva rIte jItIne zatruone dabAvatA te zaka rAjAo mAlava dezanI sarahada 52 AvI pahoMcyA. te vakhate 'zatrusainya Ave che' ema sAMbhaLyA chatAM vidyA sAmarthyathI garviSTha banela Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra gardabhilla rAjAe potAnI nagarIno killo sajja na karyo. teNe gaDhanA kAMgarApara moracA na mAMDyA, tenA khuNAo 52 topo na goThavI, vidyAdharIone AnaMda pamADanAra tathA zatruone parAsta karanAra evA bANo taiyAra na karyA, temaja nagarInA mukhya dvAranA kapATa ane subhaTone sajja na karyA. evAmAM paMtagasainyanI mAphaka prANIvargane bhayaMkara evuM zAkhi rAjAonuM samasta sainya nagarInI najIkamAM AvI pahoMcyuM, chatAM gardabhI vidyAnA baLathI garviSTha thayela ane aMdara rahela evA gardabhilla rAjAe potAnuM sainya sajja na karyuM. 112 e badhI hakIkata carapuruSonA mukhathI jANavAmAM AvatAM AcArye mitra rAjAne jaNAvyuM ke 'A badhuM asajjita joIne tame udyama mUkI na dezo. kAraNa ke aSTamI ane caturdazInA divase e gardabhIvidyAnI pUjA kare che ane ekAgramanathI eka hajArane ATha jApa kare che. e jApa pUrNa thatAM te vidyA gardabhIrUpe zabda kare che, ghora phUtkAra zabdane je dvipada ke catuSpada sAMbhaLe che, te mukhe phINa mUkatAM maraNa pAme che. mATe aDhI gAunI aMdara koIe rahevuM nahi ane potapotAnA sainyasahita rAjAoe chuTA chuTA AvAsa daIne rahevuM.' ema sAMbhaLatAM badhA rAjAoe te pramANe karyuM. tyAM kAlakasUrie doDhaso zabdavedhI subhaTone potAnI pAse rAkhyA, je labdhalakSa ane surakSita hatA. evAmAM zabdakALe temaNe bANothI gardabhInuM mukha pUrI dIdhuM jethI te eka bhAthA jevuM bhAsavA lAgyuM. AthI kopAyamAna thayela gardabhI irSyAthI gardabhillanA mastakapara viSTA ane mUtra karI, pAdaghAtathI tene mArIne te adRzya thaI gaI. eTale 'A have nirbaLa che' ema zaka rAjAone jaNAvI samasta sainya lAvIne gurue killAmAM praveza karyo. pachI subhaToe gardabhillane jamIna para pADI bAMdhI laIne temaNe gurunI AgaLa lAvI mUkyo tyAre gurue tene kahyuM ke 'are ! duSTanRpAdhama ! cakalIne siMcANo upADI jAya tema teM ativinIta sAdhvInuM apaharaNa karyuM. te karmarUpa vRkSanuM A to hajI puSpa che, paraMtu tenuM phaLa to parabhave tane naraka ja maLavAnuM che. mATe hajI paNa samajIne zAMta thaI tuM kalyANakArI prAyazcita laI le. tathA paralokanI ArAdhanA kara ke jethI tane manovAMchita sukha maLe', ema sUrie samajAvyuM chatAM gardabhilla manamAM bhAre bhAyo. eTale tene mUkI devAmAM AvatAM te tyAMthI araNyamAM cAlyo gayo. tyAM bhramaNa karatAM tene vAghe mArI nAkhyo, jethI maraNa pAmIne te duSTAtmA durgatimAM gayo. tevA sAdhu janano droha karanArane evI gati maLe, e to te karmanuM alpa phaLa ja che. pachI AcAryanA AdezathI mitra rAjA svAmI thayo ane bIjA zAkhi rAjAo paNa deza vaheMcIne rahyA. guru mahArAje sarasvatI sAdhvIne vratamAM sthApI eTale te AlocanA ane pratikramaNa karavAthI mULa guNane pAmI. kAraNa ke baLAtkArathI srInA vratane bhAMganAra puruSapara vidyAdevIo kopAyamAna thAya che. AthI rAvaNa jevo rAjA paNa sItA para baLAtkAra karI na zakayo. evI rIte zAsananI unnatithI jinazAsananI prabhAvanA karatA ane zAkhi rAjAone pratibodha pamADatA kAlakasUri zobhavA lAgyA. keTalAka kALa pachI zaka rAjAonA vaMzane ucchedIne zrI vikramAditya rAjA sArvabhauma samAna thayo. suvarNa puruSanA udayathI utkaTa mahAsiddhine meLavanAra te rAjAe pRthvIne RNarahita karI ane potAnuM saMvatsara calAvyuM, tyAra pachI ekaso pAMtrIsa varasa jatAM vikrama rAjAnA vaMzane chedIne zaka rAjAoe potAnuM saMvatsara sthApana karyuM. ema prasaMgane anusarIne kahI batAvyuM, have prastuta vAta kahevAmAM Ave che. rAjAothI pUjA Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kAlakasUri caritra li satkAra pAmelA zrI kAlakasUri te dezamAM vicaravA lAgyA. have lATa dezanA lalATanA tilaka samAna evuM bhRgukaccha (bharUca) nAme nagara che. tyAM balamitra nAme rAjA hato. bhAnumitra nAme teno moTo bhAI ke je kAlakasUrino bhANeja hato. te baMnenI bhAnuzrI nAme bahena hatI ane teno balabhAnu nAme putra hato. eka vakhate lokonA mukhathI temaNe kAlakAcAryano vRttAMta sAMbhaLyo eTale saMtoSa pAmIne temaNe AcArya mahArAjane bolAvavA mATe potAnA maMtrIne mokalyo. tyAre apratibaddhapaNe vihAra karatA karatA sUri bhavyAtmAone pratibodha pamADavAne te nagaranA bAhya udyAnamAM padhAryA eTale gurunuM Agamana jANavAmAM AvatAM rAjA balamitra temanI pAse Avyo ane bhAre utsavathI AnaMdapUrvaka teNe gurune nagaramAM praveza karAvyo tyAM puSkArAvarta meghanI jema sUri potAnA upadezAmRtathI bhavyAtmAone siMcana karatAM temanA samasta tApane dUra karavA lAgyA. vaLI tyAM zakunikA tIrthamAM birAjamAna zrImunisuvrata svAmIne vaMdana karIne tenA caritra-kathanathI temaNe rAjAne pratibodha pamADyo. evAmAM ekavAra te rAjAno purohita ke je mithyA kadAgrahamAM masta hato ane kuvikalpa tathA vitaMDAvAda karato, tene AcAryazrIe vAdamAM jItI lIdho. eTale anukULa vRttithI AcArya pAse AvatAM teNe dAMbhika bhaktithI sarala svabhAvI rAjAne kahyuM ke - "he nAtha ! A gurumahArAja to jagatamAM devonI jema pUjanIya che, emanI pavitra pAdukA lokoe potAnA mastaka para dhAraNa karavI joIe to loko ane rAjAone hitakArI vacana huM kaMIka nivedana karavA mAguM chuM. tethI jo tamane guru upara bhakti hoya, to eka citte sAMbhaLo - nagaramAM praveza karatAM gurunA caraNo je mArgamAM pratibiMba thayA, tene anya sAmAnya loko oLaMge che, e moTuM pApa che, ane temAM dharma to atyalpa che, mATe he mahAmati ! eno kAMI vicAra karo." AthI sarala svabhAvane lIdhe rAjAne pratIti thatAM te kahevA lAgyo - "aho ! A to moTuM saMkaTa AvI paDyuM. e guru mahArAja to vidvAna, tIrtha rUpa, sarvane pUjanIya ane mArA mAmA rahyA, eTale temane cAturmAsa rAkhIne have anya sthAne mokalI kema zakAya ?' tyAre purohita bolyo - "he rAjan ! huM tane evo mArga batAvIza ke jemAM tAruM hita ane sukha samAyeluM hoya. vaLI tema karavAthI tane dharma ane yaza prApta thaze tathA e guru pote sukhe cAlyA jaze. nagaramAM sarvatra evI ghoSaNA karAvo ke - "rAjAnI AjJAthI rAjapUjita guru mahArAjane zreSTha AhAra vahorAvavo. eTale aneSaNAyukta AdhAkarmI AhAra joine te pote cAlyA jaze. ane tethI tene koI prakArano apavAda lAgavAno nathI." purohitanuM e daMbhayukta vacana sAMbhaLatAM rAjAe kahyuM - "bhale ema thAo." eTale purohite saMketa pramANe samasta nagaramAM ghoSaNA karAvIne rAjAnI AjJA pharamAvI. AthI AdhAkarmI AhAra maLatAM munioe guru mahArAjane kahyuM ke - "he bhagavanuM ! sarvatra miSTAnna AhAranI ja prApti thAya che." tyAre guru bolyA - 'A upasarga virodhI taraphathI upasthita thayela lAge che. mATe saMyamanirvAhanI khAtara ApaNe pratiSThAna nagaramAM jaIe. tyAM daDha vratadhArI sAtavAhana rAjA jaina che." pachI AcArya mahArAje tyAMnA zrI saMgha pAse be munio mokalyA; ane kahevarAvyuM ke - "ame tyAM AvatAM zrI paryuSaNa parva karavuM." have munio tyAM gayA ane zrI saMghe temane mAna ApyuM. eTale temaNe zrI gurano saMdezo saMghane kahI Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 zrI prabhAvaka caritra saMbhaLAvyo, tyAM zrI saMghe parama harSapUrvaka gurunuM vacana mAnya karyuM. pachI zrI kAlakAcArya haLave haLave te nagaramAM AvyA, tyAre sAtavAhana rAjAe temano praveza-mahotsava karyo. pachI zrI paryuSaNa parva najIka AvatAM rAjAe AcAryane vinaMti karI ke - "he bhagavan! bhAdaravA mAsanI zukala paMcamInA divase A dezamAM indradhvajano mahotsava thavAno che. mATe zrI parva chaThThanA divase karo, kAraNa ke laukika parva AvatAM lokonuM citta dharmakAryamAM utsAhayukta thatuM nathI.' tyAre AcArya bolyA - he rAjendra ! pUrve jinezvarIe ane gaNadharoe paMcamInuM atikramaNa karyuM nathI. valI "e parva te ja divase thAya;' ema amArA gurue kahela che. meruzikhara kadAca kaMpAyamAna thAya athavA sUrya pazcima dizAmAM udaya pAme, tathApi paMcamInI rAtrine oLaMgIne e parva na thAya." eTale rAjAe kahyuM - "he prabho ! to paryuSaNa parva caturthInA divase karo." guru bolyA- "ema thaI zake, kAraNa ke e vacana pUrvAcAryoe paNa mAnya karela che. vaLI evuM zAstravacana paNa che ke - paMcamI pahelAM paNa paryuSaNa parva karI zakAya.' ema sAMbhaLatAM rAjAe harSapUrvaka jaNAvyuM ke - "e bahu ja iSTa che. kAraNa ke amAvAsyAnA divase mArI rANIo pauSadhamAM rahIne parvopavAsa karaze ane ekamanA divase pAraNuM karaze. vaLI aThThamatapa karanArA nigraMtha mahAtmAo te divase prAsuka AhArathI zreSTha uttara pAraNuM karI zakaze.' tyAre AcArya mahArAja kahevA lAgyA ke - "he rAjana ! paMcamahAdAna ApatAM jIva duSkarmasAgarathI vistAra pAme che. temAM mArge zAMta thayela, glAna, loca karanAra; bahuzrutane ane uttara pAraNe ApavAmAM Avela dAna mahAphaLa ApanAra thAya che.' tyArathI kaSAyane zAMta karavAmAM kAraNabhUta e mahAna sAMvatsarika parva paMcamIthI caturthImAM Avela che. e pramANe zAsananI prabhAvanA karatAM zrI kAlabhAcArye keTalAka divasa parama saMtoSathI vyatIta karyA. ekavAra tevA samartha sUrimahArAjanA paNa ziSyo karmanA doSathI avinayI ane durgatinA eka dohadarUpa thayA. tyAre AcArye zayyAtarane satya vacana kahetAM jaNAvyuM ke - "karmabaMdhano niSedha karavA ane anya sthAne jaIzuM, ane tAre e ziSyone priya ane karkaza vacanathI samajAvIne kahI devuM ke - guru vizAlA. nagarImAM praziSya pAse gayA.' ema kahIne guru tyAM cAlyA gayA. have prabhAta thatAM gurune na jovAthI ziSyo nIcA mukha karIne paraspara kahevA lAgyA ke - "A zayyAtarane ApaNA gurunI avazya khabara haze. e ApaNo durvinaya have zAkhArUpe vistAra pAmyo che. pachI temaNe zAtarane pUchayuM, eTale teNe yathocita kahIne gurunI sthiti temane nivedana karI. jethI te badhA vegathI ujjayinI tarapha cAlI nIkaLyA. eTale mArge jatAM lokoe temane pUchyuM, tyAre te mRSAvacana bolyA ke - aho ! guru ApaNI AgaLa hatA, te pAchaLa rahI gayA ane ApaNe pAchaLa hatA te AgaLa thaI gayAM." e pramANe gurUnA nAmanI zobhAnA kAraNe mArgamAM jatAM te ziSyono lokoe Adara satkAra karyo. kAraNa ke svAmI vinA strI sevaka ane ziSyonI avajJA thAya che. 1. A prasaMga mATe bRhatkalpanI TIkA juo. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kAlakasUri caritra have ahIM vastrathI vIMTAyelA ratnanI jema gupta svarUpe kAlakasUri yationA upAzrayamAM AvyA. tyAM sAgarasUri nAme tenA praziSya Agamano upadeza ApatA hatA. teNe abhyutthAnAdikathI AcAryano vinaya na sAcavyo, eTale iriyAvahI pratikramIne upAzrayanA koI zUnya khuNAmAM parameSThimaMtrano jApa karatA te niHsaMgapaNe besI rahyA. evAmAM dezanA pachI te sAgarasUri pharatA pharatA guru pAse AvIne kahevA lAgyA 'he vRddha taponidhi ! AdarapUrvaka kaMIka saMdeha pUcho.' tyAre guru bolyA -- - 'vRddhapaNAne lIdhe huM annaprAya thaI gayo chuM. tethI tAruM vacana samajI zakato nathI; tathApi kaMIka pUchuM chuM. paNa saMzaya karavAne huM asamartha chuM.' ema bolatAM jANe sugama hoya, tema durgama aSTapuSpI pUchI eTale teNe anAdara pUrvaka garvathakI yatkiMcit vyAkhyA karI. -- -- 115 pachI keTalAka divasa jatAM te munio upAzrayamAM AvyA. eTale sAgara sUrie abhyutthAnAdikathI temano vinaya karyo. tyAre temaNe kahyuM ke 'ahIM guru mahArAja amArI agAu AvelA che.' temaNe kahyuM = 'eka vRddha vinA ahIM koI Avela nathI.' evAmAM gurunA AvatA munioe abhyutthAnAdikathI temano vinaya karyo. te jotAM sAgarasUri lajijata thaI gayA ane gurune caraNe lAgIne temaNe khamAvyA tathA munioe paNa gurune khamAvyA. eTale munione zikSA ApIne guru sAgarasUrine A pramANe bodha ApavA lAgyA ke 'he vatsa ! retIthI bharela koThAra * sthAne sthAne khAlI karatAM jema te nyuna thatuM Ave, e dRSTAMta ahIM samajI le, zrI sudharmAsvAmI, jaMbusvAmI temaja anya zrutakevaLIo cha sthAne patita thatAM te zrutamAM hInapaNAne pAmyA temanI pAchaLa thanAra AcAryomAM paNa zruta anukrame adhika adhika hIna thatuM gayuM. jevuM amArA gurumAM zruta hatuM prabhArahita evA mArAmAM tevuM nathI, jevuM mArAmAM che, tevuM tArA gurumAM niha ane tArA guru jeTaluM zruta tArAmAM nahi. mATe he vatsa ! sarva rIte anarthakArI evA garvano tuM sarvathA tyAga kara.' evAmAM sAgarasUrie aSTapuSpIno vicAra pUchyo. eTale guru kahevA lAgyA 'ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya, aparigraha, rAgadveSano tyAga, dharmadhyAna, ane zukaladhyAna--e aSTa puSpothI AtmAnuM arcana karatAM mokSanI prApti thAya che.' e pramANe sAgarasUrine zikSA ApI tene mArdavaguNa yukta banAvyA, pachI saMgarahita ane pavitramati evA gurue anyatra vihAra karyo. zrI AryarakSitanI kathA pramANe indranA praznAdika te zrI sImaMdharanA nigodAkhyAna pUrva thakI jANI levA. zrI jinazAsanarUpa pRthvIno uddhAra karavAmAM kacchaparUpa ane zamAdika guNanA nidhAna evA zrI kAlakasUri prAMte samAdhipUrvaka kALa karIne svarge gayA. zrutasAgarathI pravartela, satya prabhAvane batAvanAra evuM, zrImAn saMyamanidhAna kAlakasUrinuM caritra, potAnA gurumukhathI sAMbhaLIne meM yathAmati racyuM, e zrI saMghanA ajJAnarUpa aMdhakArano nAza karanAra ane kalyANalakSmIne ApanAra thAo. vibudha jano tene vAMco ane koTI varSo paryaMta te jayavaMta varto. zrI caMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovaramAM haMsa samAna tathA zrIrAma ane lakSmInA putra evA zrI prabhAcaMdrasUrie potAnA vicArapara letAM, zrI pradyumnasUrie zodhIne zuddha karela, zrI pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrI kAlakasUrinA caritrarUpa caturtha zikhara thayuM. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 zrI prabhAvaka caritra zrI pAdaliptasUri caritrahI bhaktithI namaskAra karatA prANIone vAMchita lakSmI ApavAmAM vazIkaraNacUrNa samAna zrI pAdalipta gurunI caraNa-raja jayavaMta varte che. huM maMdamati, temanA alpa guNanuM varNana karavAne paNa samartha nathI, tathApi 'temanA guNanI stuti ubhayalokamAM hitakAriNI che.' ema dhArIne pUjaya guranA prasAdathI huM kaMIka varNana karIza. he bhavyAtmAo ! dareka bhAgamAM rahela Azcarya yukta temanuM caritra tame kautukathI sAvadhAna thaIne sAMbhaLo - - sarayU ane gaMgAnA jaLanuM sevana karanArA manuSyo yukta ane vistRta sukhapUrNa evI kozalA nAme nagarI che. tyAM hastI ane azvonI senAthI zatruone parAsta karanAra evo vijyabrahma nAme vikhyAta rAjA hato. te nagarImAM zreSTha guNonA sthAnarUpa tathA mahAdhanika evo phulla nAme zreSThI hato ke jeno yazaH samUha vikasita mallikAlatAnA puSpa samAna vikAsa pAmato hato. rUpamAM upamA rahita evI pratimA nAme tenI vallabhA hatI ke jenI vANIthI parAsta thayela sudhA rasAtalamAM cAlI gaI. teNe apatya pAmavAnI icchAthI hastarekhAo jovarAvI, lagna rAzinA mahAmaMtro karAvyA, vaMdhyAne saMtAna thAya tevAM aneka auSadhono upayoga karyo ane lAkho mAnatAo karIne kSetradevatA ane pAdara devatAne ArAdhyA, paNa e badhI tenI kriyAo niSphaLa gaI. vaLI teNe koInA kahevA pramANe tIrthasnAna prayogo paNa karyA; chatAM teno manoratha siddha na thayo. aho ! lokomAM strIone apatyano moha che, te temanA mAnasika sukhano vinAza kare che. have zrI pArzvanAtha prabhunA caityamAM vairATyA nAme zAsanadevatA che. aneka upAyomAM nirAza thatAM pratimA zeThANIe te devIno Azraya lIdho. eTale pUra, kastUri vigere sAmagrIthI tenI pUjA karI, teNe upavAso sAthe ekAgra mana rAkhIne aThThAI mahotsava zarU karyo. tyAre AThame divase te devI saMtuSTa thatAM pratyakSa thaIne pratimAne kahevA lAgI ke - "he bhadra ! vara mAgI le." eTale teNe kuLadIpaka putranI yAcanA karI. AthI te devIe tene Adeza karyo ke - "he vatsa ! sAMbhaLa - pUrve mivinami nAmanA vidyAdharonA vaMzamAM dhRtasAgaranA pAragAmI kAlakasUri thayA. e vidyAdharagacchamAM khelAdika labdhi saMpanna ane tribhuvanane pUjanIya evA AryanAgahastisUri vidyamAna che, jo tAre putranI icchA hoya to temanA paga dhoIne te jalanuM pAna kara.' ema sAMbhaLatAM prabhAte caitya thakI nIkaLIne pratimA temanA upAzraye gaI. tyAM praveza karatAM teNe AcAryanA caraNa-kamaLanA kSAlananuM jaLapAtra hAthamAM dhAraNa karIne eka bAju ubhA rahelA eka sAdhune joyA. eTale prArthanApUrvaka temanI pAsethI te jaLa laIne teNe harSapUrvaka pAna karI lIdhuM. pachI tyAM AgaLa jaIne teNe sUri mahArAjane vaMdana karyuM. eTale dharmalAbharUpa AziSa ApatAM te nimitta joIne guru hasyA ane bolyA ke - teM amArAthI daza hAtha dUra jaLapAna karyuM, tethI tAro putra daza yojananI AMtare vRddhi pAmaze, prabhAvazALI te putra yamunA nadInA tIre mathurA nagarImAM raheze, temaja bIjA mahA tejasvI tAre nava putro thaze." Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAdaliptasUri caritra 117 tyAre pratimA kahevA lAgI - he bhagavan ! prathama putra meM tamane arpaNa karyo. te bhale ApanI sevAmAM rahIne jIMdagI gALe. kAraNa ke te dUra rahe tethI mane zo lAbha ?" guru bolyA - "he bhadra ! tAro te putra zrI saMgha tathA pRthvIno uddhAra karavAmAM varAharUpa ane buddhimAM bRhaspati samAna thaze." ema guranuM vacana sAMbhaLatAM teNe zakunanI gAMTha bAMdhI lIdhI ane saMtuSTa thaIne ghare AvatAM teNe te vRttAMta potAnA patine nivedana karyo, pachI te divase nAgendranA svapnathI sUcita teNIne garbha rahyo ane te garbhane ucita vartana karatAM tenA manorathonI sAthe te vRddhi pAmavA lAgyo, ane divaso pUrNa thatAM teNe eka sulakSaNayukta putrane janma Apyo ke je rUpamAM kAmadeva karatAM adhika ane tejamAM sUrya samAna hato. pachI vairoTyAnI pUjA karIne teNe potAno putra devInA caraNe dharyo ane pachI gurunA caraNe mUkIne pratimAe te putra guru mahArAjane arpaNa karyo. tyAre guru bolyA - "A bALaka amAro thaIne vRddhi pAmo' ema kahI temaNe tene te pAcho soMpyo. eTale ativAtsalyathI temaja gurunA gauravathI pratimA zeThANI tene ucheravA lAgI. bhAre harSapUrvaka phullazreSThIe nAgendra evuM tenuM nAma rAkhyuM. te bALaka garbhakALathI ATha varasano thayo, tyAre guru mahArAje AvIne tene potAnI pAse lIdho. have saMgamasiMha sUri nAme temanA guru bhAI hatA, temane AcArya mahArAje bhaviSyane mATe zubhakArI evo Adeza Apyo. eTale temaNe zubha lagna ane maMgala-muhUrte te bALakane dIkSA ApI. ziSyanA puNyaprabhAvathI guruno hAtha to upAdAnarUpa hoya che. pachI te gacchanA maMDanarUpa evA maMDana gaNine, te bALa sAdhunI. zuzruSA tathA adhyApanane mATe Adeza karyo. eTale potAnI pratibhA zaktinA prabhAvathI te bALasAdhu, anya abhyAsIonI AgaLa je pATha kahevAmAM Avato hoya, tene paNa potAnA hRdayamAM dhArI letA, to svaadhyayananI to vAta ja zI karavI ? ema eka varSamAM vyAkaraNa, sAhitya ane nyAyazAstrAdikamAM te asAdhAraNa paMDita thaI gayA. temaja guNone lIdhe uttamatA pAmI puruSomAM advitIya ane badhAne Azcarya pamADatA evA te bALamuni navA navA samasta lakSaNothI adhika zobhavA lAgyA. eka divase guru mahArAje te bALasAdhune kAMjI lAvavA mATe mokalyA. eTale vidhipUrvaka te grahaNa karIne pAchA upAzrayamAM AvyA ane anAkulapaNe iryAvahI pUrvaka AlocanA letAM teo, paMDitonA hRdayane kaMpAvanAra A gAthA guru samakSa bolyA - "aMbaM taMbacchIe apuphiyaM puSphadaMtapaMtIe / navasAlikaMjiyaM navavahUi kuDaeNa me dinnaM" // 1 // eTale--tAmravarNI AMkhavALI, RtumAM na Avela ane puSpa samAna dAMtavALI evI navavadhUe bhAre pramoda pUrvaka mane navA DAMgaranI khATI kAMjI ApI. e pramANe sAMbhaLatAM gurue zRMgArAgnithI pradipta evA prAkRta zabdamAM tene jaNAvyuM ke - 'tuM nitta eTale pralipta arthAtu zuMgArarasathI lepAI gayela che.' tyAre teNe gurune vinaMti karI ke - "he bhagavanuM ! Apa A ziSya para anugraha karo.' Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 zrI prabhAvaka caritra eTale tenA prajJAtizayathI guru mahArAja bhAre saMtuSTa thayA. pachI hRdayanA atyullAsathI otaprota thayelA guru vicAra karIne tenI AgaLa bolyA ke - "pAdalipta tame AkAzagAminI vidyAthI vibhUSita thAo" ema kahIne dazame varSe bhAre gaurava pUrvaka guru mahArAje temane tejasvI puruSonA kaSapaTTa samAna evA potAnA paTTa (pada) para sthApana karyA. pachI ekavAra guru mahArAje asAdhAraNa atizayanA nidhAnarUpa evA pAdalipta sUrine prabhAva phelAvavA mATe ane zrI saMghanA upakAra nimitte mathurA nagarImAM mokalyA. eTale tyAM keTalAka divasa rahIne te pATalIpura mAM gayA, ke jyAM muraMDa nAme rAjA rAjya karato hato. eka vakhate koI purUSe goLAkAre guMthela, AzcaryakAraka ane taMtuo meLavIne jenA prAMta bhAga gupta karI dIdhela evo daDo rAjAne bheTa karyo. eTale rAjAe prajJAnI parIkSA karavAnA hetuthI te daDo pAdalipta guru pAse mokalyo. tyAre tAtkAlika buddhinA prabhAve AcArya tene barAbara mINathI meLavela joIne uSNa jaLamAM palALatAM tenA taMtuno prAMta bhAga meLavyo, pachI tene chUTo karIne te rAjA pAse pAcho mokalyo. e vAta jANIne rAjA camatkAra pAmyo. potAnI prajJAthI.tattvane jaNAvanAra evI kaLAothI koNa vaza na thAya? pachI rAjAe gaMgAtIranA vRkSanI eka lAkaDI baMne bAju barAbara pAlIsa karAvI, tenuM mULa ane agra bhAga jANavAne mATe gurune mokalI, eTale tene jaLamAM nAkhatAM mULa vajanadAra hovAthI pANImAM DUbI gayuM. ema mUla ane agra bhAga oLakhIne temaNe te rAjAne pAchI mokalAvI. vaLI jayAM sAMdhA jANavAmAM na Ave tevI eka DabbI rAjAe gurune mokalI. tyAre garama pANImAM nAkhatAM te ughADIne temaNe rAjAne Azcarya pamADyuM. pachI pAdaliptAcArye taMtuothI guMthela ane mAMsanI pezI samAna goLa tuMbaDu rAjasabhAmAM mokalyuM. tyAM koI tene chUTuM karI na zakyuM, tethI mUkI devAmAM AvyuM. tyAre anya loko kahevA lAgyA ke - "emAMnuM guMthaNa to te guru vinA anya koI chUTuM karI zakaze nahi." eTale rAjAe gurune bolAvatAM temaNe AvIne te tarata chUTuM karI ApyuM. AthI Azcaryacakita thayela rAjA ciMtavavA lAgyo ke - "AvA kahetuthI A bAlasUri ramADavA lAyaka che. paraMtu huM dhAruM chuM ke kesarInI jema e bALaka koIthI parAbhava pAme tevo nathI. kAraNa ke "tejamAM vayanuM kAMI kAraNa nathI' e pUrvanuM vacana satya Thare che. kAraNa ke siMhanA nAnA baccAMne paNa yajJamAM : lAvavAnI koNa umeda kare? ekavAra rAjAne zirovedanA jAgI. eTale teNe pradhAna puruSo mokalIne gurune vinaMti karI. kAraNa ke chIMka ke khAMsI naSTa thatAM sUryanuM smaraNa thAya che. pachI gurae traNa vAra potAnA DhIMcaNa para tarjanI AMgaLI pheravI, jethI rAjAnI vedanA zAMta thaI. te prabhune zuM duSkara hoya ? kAraNa ke - "jaha jaha paesiNi jANuyaMmi pAlittauM bhamADei / tada tada se siviya pArasarU mura3rAyamsa" | 2 || jema jema pAdaliptAcArya tarjanI aMgulI DhIMcaNa upara pherave che. tema tema te muraMDa rAjAno mAthAno duHkhAvo nAza pAme che. maMtra rUpa A gAthA bolatAM jenA zirano sparza karavAmAM Ave to adyApi ati durdhara tenI zirovedanA zAMta thAya che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAdaliptasUri caritra e pramANe tAtkAlika upakArathI rAjAnuM aMtaHkaraNa AcArya pratye AkarSAyuM, eTale sUryanI jema bALa sUrinA caraNe namaskAra karavAnI tenI icchA thaI. pachI te tarata guru mahArAjanA upAzraye Avyo. kAraNa ke bALakanA paNa satya guNothI kayo sujJa na AkarSAya ? tyAM ekAMtamAM AcArya pAse beThela rAjAe prazna karyo ke 'he bhagavan ! amArA sevako to pagAranA pramANamAM potAnuM kartavya bajAve che, paNa vetana vinA A ApanA ziSyo, mAtra bhikSAvRttinA AdhAre rahelA evA ApanuM kartavya bajAvavAne zI rIte tatpara rahe che ?' -- 119 tyAre guru mahArAja kahevA lAgyA ke 'he rAjan ! kaMIpaNa ApyA vinA mAtra ubhayalokanA hitanI icchAne lIdhe e ziSyo amArAM kAryo bajAvavAne sadA tatpara rahe che.' eTale rAjA bolyo - 'e vacana mArA mAnavAmAM AvI zakatuM nathI. kAraNa ke dagdha araNyane jema mRgalAMo tajI de che, tema nirdhana mANasa lokamAM tyAjya gaNAya che; AthI ema samajAya che, ke lokonI sthiti dravyanA AdhAre TakelI che.' ema sAMbhaLatAM AcArya bolyA = 'he narendra ! moTA pagAradAra tArA nokaro jevuM kAma nathI karatA, tevuM kAma dAna vinA mArA ziSyo bajAve che. he bhUpa ! A bAbatamAM tAre khAtrI karavI hoya, to kautukathI jo. dakSa, pavitra, guNI, sadA pratiSThA pamADela, tAMbUla, AbharaNa ane vastrAdinA dAnathI saMtuSTa karela sadA potAnI samAna joyela, pUrNa vizvAsanA sthAnarUpa ane jANe potAnI apara mUrti hoya tevA eka koI zreSTha pradhAna sevaka puruSane bolAvo ke jethI mArA vacananI tane pratIti thAya.' eTale rAjAe pUrvokta guNayukta eka pradhAnane tyAM bolAvatAM te Avyo ane zi252 aMjali joDIne kahevA lAgyo ke -- 'he svAmin ! Adeza pharamAvIne mArA para prasAda karo. bhAre duSkara kAma paNa himmatathI bajAvanAra evA A kSudra kiMkarane zI AjJA che ?' tyAre rAjAe kahyuM = 'he sakhe ! gaMgA kaI dizAe mukha karIne vahe che ?' ema rAjAnuM vacana sAMbhaLatAM manamAM hasIne te sopahAsa ciMtavavA lAgyo 'aho ! bAlaRSinA saMsargathI rAjAne bAlapaNuM AvyuM lAge che ke jethI gaMgA kaI tarapha mukha rAkhIne vahe che ema bole che.e vacana to bALako ane strIonA paNa jANavAmAM haze.' tyAra pachI 'Apano Adeza pramANa che.' ema kahIne te bahAra nIkaLI gayo. jatAM jatAM teNe vicAra karyo ke 'rAjA to potAnA aizvaryathI ghelo thayo che, paNa huM kaMI tevo nathI. to AvA nakAmA vacanathI mArA potAnA sukhano tyAga zA mATe karuM ?' ema dhArIne te vyasanI jugA2 2mavA cAlyo gayo. tyAM ramatAM cAra pAMca ghaDI vyatIta karIne rAjA pAse AvIne bolyo ke-- 'gaMgA pUrvAbhimukhI vahe che.' evAmAM chupA bAtamIdAroe teno badho vRttAMta rAjAnI AgaLa nivedana karyo. -- pachI AcArya mahArAje jarA hasIne jaNAvyuM ke 'he rAjan ! dhana, mAna ane prasAdathI tAbe karela e pradhAnanuM ceSTita joyuM ? tyAre bIjAnI zI vAta karavI ?' ema kahI bALasUrie punaH kahyuM ke - have AjakAlanA navadIkSita ane azikSita tathA madarahita evA mArA ziSyanuM cittane camatkAra pamADanAra caritra juo.' ema rAjAne jaNAvatAM gurue potAnA ziSyane bolAvyo 'he nUtana bALamuni ! ahIM Ava.' ema gurunA bolatAM 'he bhagavan phacchAmi' ema kahetAM kheda lAvyA vinA te tarata ubho thayo ane vinayathI Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 zrI prabhAvaka caritra mastaka namAvatAM bhUmine pramArjana karI gurunI samakSa Avyo, tyAM DhIMcaNa jamIna para sthApatAM mukha AgaLa muhapattI rAkhIne ziSya kahevA lAgyo ke - "he bhagavan! ApanA Adezane icchuM chuM." eTale guru bolyA - "he vatsa ! gaMgA kaI tarapha vahe che, teno nirNaya karIne kahe." e pramANe gurunA mukhathI sAMbhaLatAM, AvazyakI pUrvaka upAzrayathI bahAra nIkaLatAM skaMdha para kaMbaLa rAkhI ane hAthamAM daMDa laIne te AgaLa cAlyo. guruno prazna anucita che, ema jANatAM chatAM paNa teNe bALa, vRddha ane strIone, e bAbatano khulAso pUchayo ane chevaTe madhyama vayanA eka pravINa puruSane teNe prazna karyo ke - "he bhadra ! gaMgA kaI dizA bhaNI vahe che ?' tyAre te puruSe javAba Apyo ke - "pUrvAbhimukha vahe che." e pramANe be traNa vAra teNe pUchI joyuM, to paNa e ja javAba maLyo. to paNa barAbara nizcaya karavAne te gaMgAnA pravAha AgaLa gayo. tyAM avyagrapaNe hAthamAM rahela daMDa teNe jaLamAM mUkyo eTale pravAhana vegathI daMDa sahita hAtha pUrvAbhimukha taNAyo. AthI tene khAtrI thaI. pachI upAzrayamAM AvatAM IryAvahIpUrvaka potAnA sadoSa vartananI AlocanA karIne potAnI kriyAmAM te pravRtta thayo. ahIM zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa bhASyakAra kahe che ke - "nivapucchieNa bhaNio guruNA gaMgA kuumuhI vhi| saMpAiyavaM sIso jaha taha savvattha kAyavvaM" // 1 // pachI pUrvanI jema cara puruSoe yathAsthita satya nivedana karatAM rAjA vizvAsa pAmIne kahevA lAgyo - 'tamAro vRttAMta avarNanIya che.' e pramANe sarva lokone upakArI sUrimahArAje batAvela AzcaryothI camatkAra pAmatAM rAjA jatA samayane paNa jANato na hato. ekavAra mahAyazasvI pAdaliptAcArya mathurA nagarImAM gayA. tyAM zrI supArzvajinanA stUpane viSe satvara temaNe zrI pArzvaprabhune vaMdana karyuM. tyAMthI lATadezamAM Avela kArapuramAM te AvyA tyAM bhIma rAjAe temanuM svAgata karyuM. eka vakhate zarIramAMnA bALapaNanA mAhAbhyane jANe vistAratA hoya tema vizvavatsala bALasUri ekAMtamAM bALako sAthe ramavA lAgyA; tevAmAM temane vaMdana karavAnI bhAre utkaMThA dharAvanAra keTalAka zrAvako dezAMtarathI satA te bALagurune ja temaNe pUchayuM ke - "yugapradhAna zrI pAdalipta sUrino upAzraya kayAM che ?' tyAre tAtkAlika buddhiyukta evA guru mahArAje dUrathI AvavAnA pragaTa cinho jotAM temane jaNAvyuM, ane pote vastra vistArI, potAno AkAra gopavIne te eka unnata Asana para besI gayA. evAmAM zrAvako AvyA ane temaNe atibhaktithI gurune vaMdana karyuM. tyAre dakSapaNAthI temaNe bALasUrine oLakhIne vicAra karyo ke - "A to ApaNe jemane ramata karatA joyA, te ja che.' pachI temaNe vidyA zruta ane vayovRddhanI tulya dharmadezanA ApIne te zrAvakonA vikalpane dUra karavA mATe jaNAvyuM ke - 'cirakALathI sAthe vasatA janoe Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAdaliptasUri caritra 121 bALakane bALakrIDAne mATe avakAza Apavo joIe. eTale zizusvAmInA e satya vacanathI te zrAvako saMtuSTa thayA. eka divase prauDha sAdhuo badhA vihAra karI cAlyA gayA tyAre bALasUri eka nirjana zerImAM gayA ane jatA gADAo para te kudakA mAravAnI ramata karavA lAgyA, tevAmAM dUra dezathI AvelA paravAdIoe temane joyA. eTale temane paNa prathamanI jema gurue upAzraya batAvyo. pachI zramita thayelA te jeTalAmAM vilaMba karIne tyAM AvyA teTalAmAM bALasUri vastra oDhIne siMhAsana para suI gayA. tyAre upAzrayamAM AvatAM temaNe prabhAta samayane sucavanAra kukaDAnA jevo avAja karyo. eTale AcArya mArjaranA jevo avAja karyo pachI te paravAdIone AvavA mATe dvAra ughADIne guru siMhAsana para beThA. temanI adbhuta AkRti jotAM te badhA Azcarya cakita thaI gayA. pachI tarkazaktithI jItAyelA temaNe eka gAthAthI gurune jItavAnI icchAthI eka - durghaTa prazna karatAM jaNAvyuM ke -- "patnittaya hatuM. satna himaMnne mamateT | viThTho sumo va vava . caMdraparimalayatno pI" ? eTale pAdaliptasUrie paNa tarata ja gAthAthI temane uttara Apyo, kAraNake prajJAthI baLaMvata banelA puruSo vilaMba zA mATe kare ? "ayasAbhioga abhidUmiyassa / purisassa suddhahiyayassa // hoi vahaMtassa phuDaM / caMdaNarasasIyalo aggI" // 1 // AcArya mahArAjanA e uttarathI pote jItAyA chatAM te vAdIo pramoda pAmyA, kAraNa ke sajjanonA hAthe thayela parAbhava - parAjaya paNa mahimAnA sthAnarUpa hoya che. pachI saddaguNothI pramudita thayela zrI saMghe vinaMti karatAM zrI pAdaliptagurue zatruMjaya tIrthanI yAtrA karI; tyAMthI mAnakhetapuramAM AvatAM kRSNa rAjAe guru mahArAjanI bhaktithI arcA karI. tyAM prAMzupurathI zrI rUdradevasUri AvyA ke je yoniprAbhRta zrutatattvanA jJAtA hatA. eka divase temaNe potAnA ziSyonI AgaLa te zAstramAMthI pApa-saMtApane sAdhanAra matsyotpattinI vyAkhyA kahI batAvI, je vyAkhyA eka dhIvara (macchImAre) bhIMtane AMtare rahIne barAbara sAMbhaLI lIdhI. evAmAM samasta lokone bhayaMkara evo duSkALa paDyo jethI masyonI utpatti baMdha thaI eTale te dhIvare pUrve sAMbhaLela mRtaprayogathI ghaNA masyo banAvIne teNe potAnA baMdhuone jIvADyA. eka divase AcAryanA upakArathI raMjita thayela pelo dhIvara pramodathI tyAM Avyo ane bhaktithI gurune namaskAra karIne kahevA lAgyo ke - "he prabhu! tame kahela yogathI meM malyo banAvyA ane duSkALamAM te khAIne kuTuMbano nirvAha calAvyo. ema sAMbhaLatAM AcArya pazcAttApa karavA lAgyA ke - "ahA ! A meM zuM karyuM ke hiMsAnA upadezathI meM pApa upArjana karyuM? A dhIvara have jIvatAM sudhI jIvavadhathI bhAre pApa upArjana karaze, mATe have evo kaMI upAya karuM ke jethI e pote pApane tajI de.' ema dhArIne AcArya bolyA ke - "he bhadra ! ratno banAvavAno Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 zrI prabhAvaka caritra prayoga sAMbhaLa ke jethI kadApi dAridraya ja na Ave, paNa e prayoga mAMsabhakSaNa ane jIvavadha karatAM siddha na thAya. mATe jo tuM e be kAma tajI de, to tane te prayoga kahI batAvuM." tyAre dhIvara bolyo - 'jIvavadhathI pApa thAya che, e paNa huM sArI rIte jANuM chuM, paNa te vinA kuTuMbano nirvAha na thAya, eTale zuM karuM ? he nAtha ! ApanA prasAdathI jo pApa karyA vinA thatuM hoya, to parabhave mane sadgati maLe tethI ApanuM vacana mane pramANa che. have pachI mArA ghare ke vaMzamAM mAMsabhakSaNa nahi thAya.' ema teNe kahetAM AcArye tene ratnano prayoga batAvyo ane tethI te dhArmika banI gayo. - have vilAsa nagaramAM prajApati nAme rAjA hato. tyAM zrI zramaNasiMha nAme AcArya padhAryA. eTale rAjAe temane bolAvIne kahyuM ke - "kaMIka Azcarya batAvo." tyAre gura bolyA - "ahIM arkasaMkrAMtine koI jANe che ?' eTale rAjAe siddha daivajJa puruSone bolAvIne kahyuM ke - "tame ravisaMkrAMtino samaya amArI AgaLa kaho." AthI temaNe ghaDI ane paLanI saMkhyAthI barAbara joIne kahyuM. pachI AcArya bolyA - "he rAjan ! soya sahita eka patthara amane tathA jayotiSIne Apo.' eTale rAjAe te pramANe karyuM. pachI sUrie te sUkSma samayane jANIne pattharamAM soya nAkhI dIdhI, ane jaNAvyuM ke - "he maurtika ! saMkrAMti vakhate A soyane kheMcI leje, ke jethI badhuM jaLamaya thaI jAya.' ema sAMbhaLatAM jayotiSIe kahyuM - mArA jJAnamAM AvI adUbhuta zakti nathI pachI AcAryanuM te vijJAna sAkSAt joIne rAjA Azcaryacakita thaI gayo. - tyAra pachI eka vakhate rAjAe vRSTinA saMbaMdhamAM AcAryane prazna karyo tyAre gura bolyA - 'vicArIne kahIzuM', ema jaNAvIne te potAnA upAzrayamAM AvyA, ane temaNe potAnA eka devendra nAmanA ziSyane rAjA pAse mokalatAM sUcanA karI ke - "tAre rAjA AgaLa kaMIka viparIta bolavuM, ke jethI tenA manamAM anAdara utpanna thAya' ema te prAjJa ziSyane zikSA ApIne rAjA pAse mokalyo eTale teNe AvIne rAjAne jaNAvyuM ke - "AjathI pAMcame divase uttara dizAmAM vRSTi thaze." te divase vRSTi paNa pUrva dizAmAM thaI ema dizAnA viparItapaNAne lIdhe rAjAno kaMIka maMda Adara thaI gayo. karmabaMdhanA niSedhane mATe e pramANe temane irAdA pUrvaka karavuM paDyuM kAraNa ke vAraMvAra rAjakAryonuM kathana e pApanA kAraNa rUpa che. pachI nimitta graMthamAM niSNAta evA AcAryo keTalAka kALa pachI mAnakheTa nagaramAM AvyA, ane kaLAnA vazathI te rAjAnA jANavAmAM AvyA. have vidyAprAbhRtathI saMpUrNa evA zrI AryakhapuTAcAryanuM caritra ahIM kahevAmAM Ave che ke je jainendra matane ullAsa pamADanAra che. viMdhyAcalanI bhUmithI pragaTa thayela ane lATadezanA lalATa samAna evI revA nadIthI pavitra thayela bhRgukaccha (bharUca) nAme nagara che, ke jyAM bhavasAgaramAM yAnapAtra samAna zrImunisuvrata svAmI, tribhuvananuM pAtakanA 1 A saMbaMdhamAM keTalAka AcAryo ema kahe che ke - temaNe dhIvarane siMhayoga zIkhavyo eTale teNe te ajamAvyo, jethI siMhe tenuM bhakSaNa karyuM. kAraNa ke alpa doSathI bahu puNya zA mATe upArjana na karavuM ? Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAdaliptasUri caritra 123 { thavA, bhayathI rakSaNa karI rahyA che. tyAM indra samAna tejasvI evo balamitra nAme rAjA ke je kAlikAcAryano bhANeja ane sthira lakSmInA eka dhAmarUpa hato, tyAM bhavavanamAM bhamatA bhavyajanone vizrAmanI eka bhUmirUpa ane vidhAthI vikhyAta thayelA evA zrIAkhapuTAcArya birAjamAna hatA temano bhuvana nAme bhANeja ziSya hato ke je prAjJa sAMbhaLavA mAtrathI sarva prakAranI vidyA grahaNa karI zakato hato tyAM sUrya samAna AcArya mahArAje saMgha samakSa vAdamAM bauddhone parAjita karIne temanA matarUpa aMdhakArathI jinazAsanane vimukta karyuM. evAmAM bahukara nAme bauddhAcArya, jinazAsanane jItavAnI icchAthI guDazastra nagarathI tyAM Avyo. pUrve goLanA piMDothI zatrunuM sainya bhagna thayuM hatuM, tethI guDazastra evA nAmathI te sarvatra prasiddha thayuM pachI sarva padArthone anitya jaNAvanAra evA te bauddhAcAryane caturaMga sabhA samakSa syAdvAdanA tattvane nirUpaNa karanAra jainAcAryanA ziSya jItI lIdho.eTale kayAM paNa javAne mATe asamartha ane hRdayamAM krodhathI dhamadhamAyamAna evA te bauddhAcArye kopAvezathI anazana karyuM ane maraNa pAmIne te yakSa thayo, AthI jaina zvetAMbara sAdhuo para kopAyamAna thayela te potAnA sthAnamAM AvIne munionI avajJA karato tathA temane upasarga karavA lAgyo eTale te nagaranA zrI saMghe zrIAyakhapuTAcAryanI pAse be munio mokalIne yakSanA parAbhavanI vAta nivedana karI, tyAre potAnA bhANeja bhuvana munine temaNe zikSA ApatAM jaNAvyuM ke - "he vatsa ! kautuka thakI paNa A kavaLIne tuM kadI ughADIne joIza nahi.' ema kahIne te cAlyA gayA. A pachI tyAM nagaramAM AvatAM te yakSamaMdiramAM AcArya mahArAja tenA kAna para paga mUkIne pote suI gayA. evAmAM yakSano pUjArI Avyo, teNe e banAva joIne rAjAne nivedana karyuM, tyAre rAjA temanA para kopAyamAna thayo. ahIM cotarapha vastra barAbara lapeTIne AcArya sutA hatA. tyAM rAjAe potAnA mANaso mokalIne temane uThADavAno prayatna karAvyo, paNa te to paTathI AcchAdita hovAthI jAgyA ja nahi eTale temaNe e vRttAMta AvIne rAjAne jaNAvyo, je sAMbhaLatAM te adhika kopAyamAna thaIne kahevA lAgyo - "ene patthara ane lAkaDIthI khuba mAra mAro." tyAre rAjasevakoe te pramANe karyuM, paNa AcAryane to mAranI kaMI khabara ja na paDI. evAmAM tarata nagara ane aMtaHpuramAM kolAhala jAgyo ane kaMcukIo pokAra karatA, rAjA pAse AvIne kahevA lAgyA ke - "he svAmin ! amAruM rakSaNa karo. patthara ane lAkaDIthI karelA adaSTa prahArothI koIe samasta aMtaHpurane jarjarita karI nAkhela che." ema sAMbhaLatAM rAjA ciMtavavA lAgyA ke - "A avazya koI vidyAsiddha puraSa che. tethI prahAro aMtaHpuramAM calAve che ane potAno bacAva kare che, mATe e mAre mAnanIya che." ema dhArI adhiSThAyaka devanI jema rAjAe madhura vacanathI AcAryane zAMta karyA, tyAre kapaTanATaka batAvatA AyakhapuTAcArya jAgrata thaIne uThyA. jamIna sudhI mastaka namAvIne rAjAe temane namaskAra karyA. pachI AcArye yakSane kahyuM ke - "he yakSa ! tuM mArI sAthe cAla.' tyAre te sAthe cAlyo ane tenI pAchaLa pAchaLa bIjI paNa devamUrtio AvavA lAgI. vaLI eka hajAra puruSo calAvI zake evI pattharanI tyAM be kuMDI paDI hatI, tene paNa gurue potAnI pAchaLa calAvI, evI rIte kautukathI temano pravezotsava thayo. ema AcAryanA addabhuta prabhAvane joI rAjA ane loko paNa jinazAsananA bhakta thayA, jethI zAsanano mahimA vRddhi pAmyo. chevaTe rAjAnI vinaMtithI zAMta thayelA sUrie yakSane tenA sthAne mokalyo ane be kuMDI tyAM ja rahevA dIdhI. Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ i24. zrI prabhAvaka caritra evAmAM bharUca nagarathI be muni AvyA. temaNe AcAryane vaMdana karIne nivedana karyuM che ke - "he bhagavAn ! zrI saMghe amane tamArI pAse mokalyA che. ApanA bhANeja ziSya baLAtkArathI te kavaLI ughADI ane temAMthI eka patra kahADIne aTakAvyA chatAM teNe te vAMcyuM. eTale temAMthI pAThasiddha AkRSTi-mahAvidyA tene prApta thaI. te vidyAnA prabhAvathI zreSTha AhAra lAvIne teno gRddhipUrvaka svAda levA mAMDyo. tyAre viroe tene zikhAmaNa ApI, tyAre krodhathI te pote bauddha sAdhuo pAse cAlyo gayo che. te bhojanamAM atyaMta Asakta ane potAnI vidyAthI bhAre garviSTha banyo che. vidyAnA prabhAvathI AkAzamArge gayelA pAtro bauddha upAsakonA gharathI AhArathI bharAI Ave che. te pAtronI AgaLa eka moTuM pAtra zrAvakonA ghare jAya che tene zreSTha Asana para sthApana karIne anya pAtrothI bharavAmAM Ave che. A prabhAva joIne zrAvako paNa tenA pratye Adara batAvavA lAgyA che to he prabho ! Apa tyAM satvara AvIne e zAsananI thatI hIlanAne aTakAvo.' . e vRttAMta sAMbhaLIne AryakhapuTAcArya guDazastra nagarathI bhRgukacchamAM AvyA, pachI bhuvana ziSya jayAre pAtro zrAvakonA ghare mokalyA, tyAre AcArye AkAzamAM adhavaca eka adezya zilA vidurvA eTale te AvatA pAtro badhAM bhAMgIne bhUko thaI gayAM e cinhathI gurune tyAM Avela jANIne bhayabhIta thayela te ziSya bhAgI gayo pachI guru bauddhanA maMdiramAM gayA. tyAM bauddhoe temane buddhane namaskAra karavAnuM kahyuM eTale AcArya bolyA ke - "he vatsa ! zuddhodanisuta ! abhyAgata evA mane vaMdana kara, tyAre pratimA rUpe rahela buddha AvIne temanA page paDyo. e buddha maMdiranA dvArapara buddhanA sevakanI eka mUrti hatI, tene AcArya namaskAra karavAnuM kahyuM, eTale te paNa AvIne sUrinA caraNa-kamaLamAM namyo, pachI gurue tene uThavAnuM kahyuM, tyAre te uThatAM kaMIka avanata rahyo adyApi te nigraMthanamita evA nAmathI tevI ja sthitimAM che. gurunA AdezathI buddhasthAnamAM te eka bAjue rahela che. have temano mahendra nAme ziSya mahAprabhAvI ane siddha prAbhRta vidyAmAM niSNAta hato, tenuM caritra kahevAmAM Ave che - amarAvatI samAna pATalIputra nAme nagara che tyAM mithyASTi ane tucchabuddhi evo dAhaDa- nAme rAjA hato, ke je darzano (dharmo)nA vyavahArano lopa karatAM pramoda pAmato. te bauddhone nagna ane zaivone jaTA rahita karato, vaiSNavo pAse viSNupUjAno tyAga karAvato, kaulamatane coTalI rAkhavAnI AjJA karato, nAstikonA zire AstikatA sthApato, te pApAtmA jaina munione brAhmaNone praNAma karavAnI ane brAhmaNone madirApAnanI AjJA karato. ema dharmane lopanAra te rAjAe sarva darzanIone AjJA ApI, "e AjJAno bhaMga karanAra prANAMta daMDa pAmaze" evo Adeza paNa teNe pharamAvI dIdho. ahIM koIno upAya zuM cAlI zake ? vaLI e rAjAe nagaramAM vasatA zrI saMghane hukama karyo ke 'tamAre pavitra brAhmaNone haMmezAM namaskAra karavo, nahi to tamAro vadha karavAmAM Avaze.dhana ane prANAdikanA lobhe keTalAka lokoe A tenuM vacana mAnI lIdhuM, paraMtu tyAgI jaina munio vicAra karavA lAgyA ke - 'dehano tyAga thAya, tethI ApaNane kaMI du:kha thavAnuM nathI, paNa zAsananI hIlanAthI ApaNuM hRdaya bahu dUbhAya che. kAraNa ke vinazvara deha para moha kevo ?" ema dhArIne guru kahevA lAgyA - 'zrI AryakhapuTAcAryanA mahendra nAme mukhya ziSya siddhaprAbhRta vidyAthI alaMkRta che, mATe zrI saMghabhRgukSetramAM be gItArtha sthavira munine mokale. eTale A bAbatamAM teo pratIkAra Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAdaliptasUri caritra 12s levAne samartha thaze." pachI zrI saMghe te pramANe karyuM tyAre gurue temane pATalIputra nagare javAnI AjJA ApatAM teo be kaNeranI soTI maMtrIne sAthe letA gayA, temaNe AvIne rAjAne kahyuM ke - 'tamArI AjJA amane pramANa che, paraMtu jyotiSIoe te muhUrta jovuM joIe ke je bhaviSyamAM zubhakArI bane." ema mahendramuninuM vacana sAMbhaLatAM rAjAnA manamAM garva AvI gayo ke - "aho ! AvA apUrva kAryamAM paNa mArI sattA kevI cAle che?' pachI jayotiSIoe potapotAnI buddhinA anusAre muhUrta kahADyuM, eTale zrAvako tathA mahendramuni sabhAmAM AvyA. te vakhate gAdI, takIyA jemAM bichAvelA che evA AzcaryakArI siMhAsana upara yAjJiko, dIkSita, vedopAdhyAyo, homa karanArA, saMdhyA ane prabhAtanuM vrata karanArA, yajamAno smArta gora, ke jeo gaMgAnI mATInA tilaka tathA caMdananA lepathI pavitra banelA upavIta (janoI) thI alaMkRta tathA raMgelA ane dhoyela dhotI paherIne beThelA te mahendra maharSinA jovAmAM AvyA. eTale muni bolyA - 'he rAjan ! A kAma amane apUrva lAge che. prathama pUrvAbhimukha beThelAne namaskAra karIe ke pazcimAbhimukha beThelAne namIe ?' ema bolatAM temaNe potAnA hAthathI kaNeranI soTI sAme beThelAnI pAchaLa pharI ane temanI pITha para pheravI. evAmAM te badhA nizreSTha ane mRtatulya banIne jamIna para ALoTavA lAgyA. te jotAM prabhAtanA caMdramAnI - jema rAjAnuM mukha zyAma thaI gayuM, ane temanA dayApAtra saMbaMdhIo badhA AvI nAma laIne temane bolavavA lAgyA, paNa acetana (bebhAna) hoya te kema bole? tyAM svajano badhA AkaMda lAgyA ke - "are ! ApaNuM duSkarma Aje phaLyuM' vaLI keTalAka ema kahevA lAgyA ke - "aho ! jainaRSiono namaskAra to Avo pUrve kayAMya joyela ke sAMbhaLela paNa nathI. A to rAjArUpe darzanono kALa nIvaDyo, pustako ke purANo mAM AvI kathA paNa kyAMya sAMbhaLavAmAM AvI nathI. AthI pazcAttApa pAmela rAjA siMhAsana parathI uThI, dhIra puruSomAM dhuraMdhara evA mahendra RSinA page DhaLI paDyo ane kahevA lAgyo ke --- "he mahAvidyAzALI ! amAruM rakSaNa karo ane mArA para prasAda lAvIne mAro A eka aparAdha kSamA karo kAraNa ke saMta puruSo namrajana upara vAtsalyavALA hoya che. jemanA saMbaMdhI ane strIo rudana karI rahyAM che evA A brAhmaNone jIvADo. sujJa chatAM tamArA mAhAbhyano pAra koNa pAmI zake ?" e pramANe sAMbhaLatAM yatIMdra mahendramuni bolyA - "potAnI zaktine na jANanAra he rAjAdhIza ! A tane mithyA maMdAgraha kevo lAgyo ? jo ke AnaMda ane jJAna svarUpa jinezvaro mokSapadane pAmyA che, to paNa aho ! temanA adhiSThAyako sadA jAgrata hoya che. eka sAmAnya paNa kayo puruSa AvI viDaMbanAne sahana kare ? ke mahAvratadhArI munio gRhastha brAhmaNone praNAma kare ? tArA anyAyathI kopAyamAna thayelA devatAoe A brAhmaNone zikSA karI che temAM meM kaMIpaNa prakopa karela nathI, kAraNa ke mArA jevAnuM to zama-kSamA e ja bhUSaNa che." tyAre rAjAe punaH vadhAre AgrahathI kahyuM ke - "he bhagavan! tame ja mArA deva, guru, pitA, mAtA ane zaraNarUpa cho. vizeSa kahevAthI zuM ? he jIvonA jIvana rUpa ! amane jIvADavAnI karaNA karo. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 zrI prabhAvaka caritra eTale mahendra mahAtmA bolyA -"he bhUpAla ! kupita thayelA devone huM zAMta karIza.' ema kahI te deva devIone udezIne kahevA lAgyA ke - "he soLa vidyAdevIo ! covIsa jaina yakSo ane yakSiNIo ! huM tamane kahuM chuM ke - A rAjAnA ajJAnathI e brAhmaNoe jinazAsanano aparAdha karyo, tenI tame kSamA karo. manuSyonI dRSTi zuM mAtra che?" ema munie kahetAM durlabha evI divya vANI pragaTa thaI ke - "e brAhmaNo dIkSA grahaNa kare to ja mukta thaI zake, nahi to emane jIvatA rahevuM paNa muzkela che.' pachI jaLasiMcanathI temanI vANI mokaLI karavAmAM AvI ane vratanI vAta pUchatAM temaNe e vacana aMgIkAra karyuM. kAraNa ke potAnA jIvitane koNa nathI icchatuM? tyAre kaNeranI bIjI soTI pheravatAM mahendra muni bolyA ke - 'uTho,' eTale tarata ja prathamanI jema te badhA sajja thaI gayA. kAraNa ke jaino asAdhAraNa zakti dharAve che. pachI romAMcita thayela zrI saMgha sAthe rAjAe karela mahotsavapUrvaka muni potAnA upAzrayamAM AvyA. have te brAhmaNono dIkSA-mahotsava karatA zrI saMghane aTakAvatAM mahendramunie jaNAvyuM ke - "e badhuM zrI AryakhapuTAcArya karaze.' tyAre zrI saMghe kahyuM - 'tame pote AvA prabhAvanA nidhAna cho, to tamArA guru kevA haze ?' eTale mahendra mahAtmA bolyA- "huM temanI AgaLa zuM mAtra chuM? ke jemaNe bhRgukaccha puramAM mArjarothI kSIranI jema bauddha loko thakI azvAvabodha tIrthanuM rakSaNa karyuM; vaLI vAdIrUpa hastIomAM siMha samAna evA zrI AryakhapuTAcAryanA addabhuta mahimAnuM varNana karavAne koNa samartha che? cAritrarUpa patthara para AtmArUpa zreSTha pAtramAM madanane pIsI (naSTa karI) ne vRddha sneha (tela) yukta taparUpa agninI javALAthI vyApta, zukala dhyAnarUpa jyotithI paripUrNa evA indriyanigraharUpa kuMDamAM pragaTa rIte paripakva karavAmAM Avela ane sarvatra vyApta evuM jemanuM yazaH samUharUpa vaDe sajjanone svAda levA lAyaka che te guru tamAruM rakSaNa karo.' pachI zrI saMghe anumati ApatAM mahendra muni brAhmaNone laIne pUjya sUri pAse AvyA, eTale AcArya mahArAje temane dIkSA ApI. e pramANe zrI AryakhapuTAcArye jinazAsananI prabhAvanA karI ane mahendra . upAdhyAya adUbhuta prasiddhine pAmyA. adyApi azvAvabodha tIrthamAM jemanA saMtAnIya prabhAvaka AcAryo vidyamAna che. have pUrve varNavela guru pAse pAdaliptAcArye te camatkArI zAstrano abhyAsa karI lIdho. temaNe vidvAnonA saMketanA saMskArayukta evI pAdaliptA nAmanI bhASA banAvI ke jemAM bIjA koI na samajI zake evo artha rAkhyo. tyAM sabhA sahita kRSNa rAjA bhAre saMtuSTa thayo, tethI temanA guNane lIdhe AcAryane anya sthAne javA deto nahoto. ema aneka rIte zAsananI prabhAvanA karatAM prAMte anazana AdarIne zrIAyakhapuTAcArya svarge gayA. pachI temanA paTTadhara mahendra muni AcArya thayA. te saMyamayAtrApUrvaka haLave haLave tIrthayAtrA karavA lAgyA. have pUrve pATalIputramAM brAhmaNone temaNe balAtkArathI dIkSA apAvI hatI, te jAtivairane laIne brAhmaNo temanA para matsara dharavA lAgyA. eTale zrIsaMghe sujJa puruSo mokalIne pAdaliptasUrine vinaMtI karI tyAre AcAryuM vicAra karIne temane javAba Apyo ke - "huM kArtikI pUrNimAe AvIza.' ema kahIne temane visarjana karyA. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAdaliptasUri caritra 127 pachI rAjAne jaNAvIne divasanA pUrva bhAgamAM AkAzamArge thaIne ratna samAna dedIpyamAna AkRtine dhAraNa karatA te bhRgukaccha nagaramAM AvyA, ane pApano dhvaMsa karanAra teo zrI munisuvrata svAmInA maMdiramAM utaryA. eTale jANe pRthvI para sUrya Avela hoya tevA temane Avela jANIne loko kamaLanI jema AnaMda pAmyA. kAraNa ke temanA darzana ja durlabha hatA. tyAre rAjA Azcarya pAmIne saMgha sahita bhaktipUrvaka tyAM Avyo ane teNe gurune namaskAra karyA. A vakhate saune atyaMta AnaMda thayo, tyAM gurue zrI saMghanA hAthe arthIjanone ghaNuM dhana apAvyuM. evAmAM temane AkAzagAmI joIne pelA brAhmaNo badhA bhAgI gayA. pachI rAjA vinayathI gurune kahevA lAgyo ke - "eka kRSNa bhAgyazALI che ke jene Apa pUjaya mUkatA nathI, ane ame to ApanA darzanane paNa yogya zA mATe nahi? mATe amArA sukhanA khAtara Apa keTalAka divasa ahIM raho. tyAre guru bolyA - "he rAjan ! tamArI pAse rahevuM, te paNa yukta ja che, paraMtu saMghano Adeza ane rAjAno sneha alaMghanIya che. divasanA pAchalA pahore tyAM javAnI tenI pAse pratijJA karela che. te pachI mAre have zatruMjaya, giranAra ane sametazikhara tathA aSTApadanI tIrthayAtrA karavAnI che, to te bhUpAla ! preraNAthI paNa tuM jainadharma para bhakti dharAvaje.' ema kahIne AkAzamArge te yathAsthAne cAlyA gayA. pachI pAdacArI thaIne tIrthayAtrA karatAM apAra zrutanA pAraMgAmI evA te AcArya saurASTra dezamAM AvyA. tyAM vratanA niyama pramANe vihAra karatAM pAdaliptasUri nirbhaya evI DhaMkA nAmanI mahApurImAM gayA. tyAM rasasiddhi jANanArAmAM mukhya evo nAgArjuna nAme te guruno bhAvi ziSya hato. tenuM caritra A pramANe che - kSatriyomAM mugaTa samAna ane yuddha karmamAM kuzaLa evo saMgrAma nAme prakhyAta kSatriya hato. tenI suvratA nAme patnI hatI. sahastraphaNA zeSanAganA svapnathI sUcita ane puNyanA sthAnarUpa evo nAgArjuna nAme temano putra hato. te traNa varasano thayo, tyAre eka vakhate bALako sAthe ramata karatAM eka bALasiMhane vidArI temAMthI kiMIka bhakSaNa karato te potAnA ghare Avyo tyAre pitAe teno niSedha karatAM jaNAvyuM ke - "he vatsa ! ApaNA kSatriyakuLamAM nakhInakhavALA prANInuM bhakSaNa karavAnI manAI che. evAmAM tyAM Avela eka siddha puruSe varNana karyuM ke - "he narottama ! putranA e karmathI tuM viSAda na kara. jenuM rahasya pAmavuM azakya che evA sUtranA rahasyano paNa e jJAtA thaze.' pachI bAlyAvasthAmAM ja teja vaDe sUrya samAna, udyamI ane sAvadhAna evo nAgArjuna adabhuta kaLAvALA vRddha puruSono saMga karavA lAgyo. ghaNI kalAo grahaNa karavAthI parvato ane nadIo jene gharanA AMgaNA jevI ane dUra dezAMtara jene pADoza jevuM thaI paDyuM. parvatomAM pedA thatI vanaspatino abhyAsa karatAM te bhAre rahasyajJAtA thayo ane sIsuM, kAMsu ane suvarNano abhyAsI thayo. rasasiddhi karanAra auSadhiono te saMgraha karavA lAgyo. haDatAla (tADa) nuM sattva, gaMdhakanuM cUrNa, abhraka (abarakha) no drava tathA pArAnuM kAraNa mAraNa jANavAmAM te asAdhAraNa nIvaDyo ane duHsthitine chedanAra thayo. rasasAdhanamAM niSNAta evo nAgArjuna sahastra, lakSa ane koTipuTa rasAyana banAvavAmAM te nipuNa banyo. evAmAM mahItalapara bhramaNa karatAM ekavAra nAgArjuna potAnA nagaramAM Avyo. tyAre samasta siddhine jANanAra ane tyAM birAjamAna evA pAdaliptasUri tenA jANavAmAM AvyA. eTale parvatabhUmimAM nivAsa Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 zrI prabhAvaka caritra karatA pAralepane icchanAra nAgArjune potAnA ziSya dvArA e AcAryane jaNAvyuM tyAM tenA ziSya ghAsa jevA varNananA ratnamaya pAtramAM siddha rasa lAvIne zrI pAdalipta gura AgaLa dharyo.' eTale guru bolyA - "rasasiddha evA (ANe) nAgArjune mane ApavA mATe rasa banAvyo ! aho ! tenAM aMtaramAM mArA pratye keTalo badho sneha che.' ema kahetAM te jarA hasyA. pachI te pAtra hAthamAM laI bhIMte pachADI temaNe bhAMgIne bhUko karI nAkhyo. te jotAM Avela puruSa mukha vAMkuM karIne kheda pAmyo. tyAre gurue tene kahyuM ke - "he bhadra ! tuM kheda na pAma. tane zrAvaka pAsethI sAruM bhojana apAvIza; ema kahI sanmAna pUrvaka tene bhojana apAvyuM. pachI te javA lAgyo, tyAre gurue te rasavAdIne eka kAcapAtra mUtrathI bharIne ApyuM. tethI te ziSya vicAravA lAgyo ke - "mAro guru kharekhara mUrkha lAge che ke AnI sAthe sneha karavA icche che.' ema ciMtavato te potAnA guru pAse Avyo tyAM AvI atyaMta vismayapUrvaka satya vRttAMta nivedana karatAM teNe jaNAvyuM ke - "ApanI sAthe tenI adbhuta maitrI che.' ema kahetAM te mUtranuM pAtra teNe nAgArjunane arpaNa karyuM. eTale tenuM moDhuM ughADIne te jeTalAmAM potAnI dRSTi AgaLa teNe dharyuM, tevAmAM tene kSAra mUtranI durgadha AvI. tethI te samajayo ke - "aho ! enI nirlobhatA ke mUDhatA ThIka lAge che.' ema dhArI viSAda pAmatA nAgArjune paNa te pAtra pattharapara bhAMgI nAkhyuM. evAmAM bhojana pakAvavA mATe daivayoge ziSya tyAM agni saLagAvyo kAraNa ke siddha puruSane paNa sudhA sahana karavI durlabha che. evAmAM agnino yoga thatAM mUtrathI te patthara suvarNa banI gayo, eTale e suvarNasiddhi jotAM te ziSya aMtaramAM bhAre Azcarya pAmyo. pachI teNe potAnA siddhagurune jaNAvyuM ke te AcArya pAse addabhuta siddhi che, ke jenA malamUtrAdino saMga thatAM patthara paNa suvarNarUpa thAya che.' e pramANe sAMbhaLatAM siddha nAgArjuna manamAM atizaya Azcarya pAmatAM ciMtavavA lAgyo ke - 'sadA daridratAmAM rahetAM mArI siddhi zuM mAtra che? citrAvelI kayAM ane kRSNamuMDI (eka jAtanI vanaspati) kayAM ? zAkaMbharI (durgA) nuM lavaNa kayAM ane vajakaMda kayAM? dUra dezamAM rahetAM ane auSadho ekatra karatAM sarvadA bhikSAnA bhojanathI mAro deha paNa plAna thaI gayo che, ane e AcArya to bAlyAvasthAthI mAMDIne lokomAM pUjAya che ane AkAzagAminI vidyAthI sAdhyane sAdhatAM te sadA sukhI che; vaLI jenA dehamAM rahelA malamUtrAdika, mATI ane patthara vigere dravyonA yoge suvarNa sAdhe che, tenI zI vAta karavI ?' ema dhArI - potAnA rasa-upakaraNa mUkIne nAgArjuna pAdalipta guru pAse gayo ane madarahita banI, vinayathI mastaka namAvI praNAma karIne te kahevA lAgyo ke - "he nAtha ! dehasiddha ane spRhAne jItanAra evA Apane jovAthI mAro siddhino te garva sarvathA gaLI gayo che. mATe sadAe huM ApanA caraNa kamaLamAM saMlagna thavA icchuM chuM. miSTAnna prApta thatAM tuccha bhojana kone bhAve ?' pachI prazAMta buddhithI nAgArjuna zrI pAdaliptasUrinI, caraNakSAlanAdikathI niraMtara dehazuzruSA karavA. lAgyo. evAmAM munio jayAre anyatra vihAra karI gayA, tyAre sUri pUrve kahela paMca tIrtho para AkAzamArge jaI, tyAM bhagavaMtane vaMdana karI eka muhUrtamAM niyamapUrvaka te pAchA AvyA, kAraNa ke kaLiyugamAM te vidyAcAraNa samAna labdhivALA hatA. te tIrthavaMdana karIne AvyA, tyAre auSadhone jANavAnI icchAthI nirvikAra nAgArjune temanA caraNanuM prakSAlana karyuM. temAM suMghatAM, vicAratAM, jotAM, cAkhatAM ane sparza karatAM teNe potAnA buddhi Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAdaliptasUri caritra baLathI ekaso sAta auSadhio jANI lIdhI. pachI auSadhone meLavI, ghuMTI eka 2sa karIne tenAthI teNe potAne page lepa karyo ane AkAza tarapha uDavA mAMDyuM, paraMtu kukaDAnI jema uMce uchaLIne te nIce paDavA lAgyo. ema uMcA bhAgathI nIce paDatAM tenA DhIMcaNane vAgyuM, evAmAM rakta vyApta vraNathI vhetI tenI jaMghA AcArya mahArAjanA jovAmAM AvI. eTale gurue tene kahyuM ke -- 'aho ! guru vinA pAdalepa zuM siddha thayo ? tyAre te hasIne kahevA lAgyo - * 'guru vinA siddhi na thAya, paraMtu A to meM mArA buddhibaLanI parIkSA karI.' A tenA satyathI prasanna thayelA pAdalipta sUri bolyA ke -- 'he bhadra ! sAMbhaLa, huM tArI e rasasiddhi ke zuzrUSAthI saMtuSTa thayo nathI, paNa tArA prajJAbalathI mane saMtoSa thayo che, kAraNa ke pAdaprakSAlanathI vastuonA nAma koNa jANI zake ? mATe huM tane vidyA ApIza, paNa tuM mane gurudakSiNAmAM zuM ApIza ?' tyAre nAgArjune kahyuM ke 'he bhagavan ? Apa je pharamAvo, te ApavAne huM taiyAra chuM.' -- 129 eTale AcArya bolyA 'tuM vidyAsiddha thAya, tethI mArA manane saMtoSa che. tane satya ane pathya huM kahIza. mATe A gAthA sAMbhaLa :-- "TvIndara givanAne, mahiyarajesa visAvaduM niche / opiyai kAlabhamaro, jaNamayaraMdaM puhai paume // 1 // eTale--'phaNIMdrarUpa lAMbA nALavALA, parvatarUpa kesarA ane dizArUpa aneka patravALA evA jagatarUpa padmapara moha pAmela kAlarUpa bhramara manuSyarUpa makaraMdanuM pAna karyA kare che.' mATe vizvane hitakArI evA jinadharmano tuM Azraya le.' gurunA e vacanano teNe svIkAra karyo. eTale AcArya bolyA = 'kAMjI ane cokhAnA nirmaLa dhovaNa jaLathI auSadho ghuMTIne page lepa kara, ke jethI tuM AkAzagAmI thAya.' ema sAMbhaLatAM nAgArjune te pramANe karyuM, ane tethI garUDanI jema AkAzamArge uDIne te yatheccha sthAne javA lAgyo; pachI kRtajJa vidyAsiddha evA teNe zatruMjaya parvatanI taLeTImAM jaIne pAdalipta nAme nagara vasAvIne potAnA gurunA nAma uparathI nagara sthApana karyuM, ane parvatanI upara te siddha sAhasike zrI vIra prabhunI pratimAthI adhiSThita caitya karAvyuM, tyAM gurumUrtine sthApana karI ane gurumahArAjane bolAvIne teNe bIjAM paNa jinabiMbonI tyAM pratiSThA karAvI. zrI pAdalipta sUrie vIraprabhunI samakSa be gAthAthI zreSTha stuti karI, ane kahyuM ke -- -- 'e gAthAthI suvarNasiddhi ane AkAzagAmInI vidyA atyaMta gupta raheze, te AjakAlanA nirbhAgI manuSyo jANI zakavAnA nathI.' pachI zrI raivatAcalanI nIce durga pAse gurumahArAjanA mukhathI zrI neminAthanuM caritra sAMbhaLIne nAgArjune kautukathI sarva tevA prakAranA AvAsAdika karAvyA. temAM zrI dazArhamaMDapa, ugresananuM rAjabhavana tathA vedikApa2 vivAhAdikanI vyavasthA karAvI ke je atyAre paNa tyAM gayela dhArmika janonA jovAmAM Ave che. 1. je hAla pAlItANA nAmathI mojuda che. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 zrI prabhAvaka caritra - have pRthvI pratiSThAna nagaramAM sAtavAhana nAme rAjA ke je sArvabhauma samAna ane guNonA sthAnarUpa hato, tathA zrI kAlikAcAryano bhANeja ane yazasvI evo balamitra nAme rAjA bhRgukaccha nagaramAM rAjya karato hato. eka vakhate sAtavAhana rAjAe e nagarane ghero ghAlyo, temAM bahAra rahetAM bAra varasa nIkaLI gayA; chatAM tenAthI te nagara levAyuM nahi eTale cirakALe paNa te durga (killo) durNAhya samajIne te kaMTALI gayo, evAmAM nAgArjune tenA mukhya maMtrIne jaNAvyuM ke - "aho ! bhedanA prayogathI huM durga levarAvIza, mATe mane nagaramAM mokalo.' tyAre maMtrIe e vAta kabula karatAM nAgArjuna sainyamAMthI cAlI nIkaLyA ane bhAgavatano veSa laIne nagaramAM dAkhala thayA. tyAM rAjabhavanamAM jaIne teNe rAjAne kahyuM ke - "he rAjana! jIrNa devamaMdirono uddhAra karAvatAM ane satkArapUrvaka mahAdAna ApatAM mahApuNya upArjana thAya che tethI A durgarodha TaLI jaze.' eTale durgarodhathI udvigna banela rAjAe tenuM vacana satya samajIne te pramANe karavA mAMDyuM, kAraNa ke ApattikALe dharmopadeza kArya sAdhanAra thAya che; pachI tenA dharmopadezathI rAjAe bahAra goLAsahita yaMtro racAvyA ane dharmasthAno bhAMgavA mAMDyA. ema vAraMvAra bhAMgatAM ane taiyAra karatAM balamitranuM sarva dravya khalAsa thavA AvyuM, pachI maMtrInI salAha pramANe sAtavAhana rAjAe killo laI lIdho ane rAjAno nigraha karIne te pramodapUrvaka potAnA nagaramAM Avyo e pramANe sAtavAhana rAjA potAnuM rAjya calAvato hato, tevAmAM ekavAra tenA dvAre saMkSepathI zAstra bolanArA cAra kavi AvyA, eTale pratihAre nivedana karatAM rAjAnI AjJAthI te rAjabhavanamAM AvyA ane zlokanuM eka eka caraNa laIne rAjAnI AgaLa bolyA ke : - "jIrNe bhojanamAtreyaH kapilaH prANinAM dayA / bRhaspatiravizvAsaH pAMcAlaH strISu mArdavam" // 1 // eTale - Atreya RSie jIrNa thayA pachI bhojana karavAnuM kahela che, kapila RSie prANIonI dayA batAvela che, bRhaspatie strIono vizvAsa na karavAnuM kahela che ane pAMcAla kavie strIonI sAthe mRdutA rAkhavAnuM kahela che. e pramANe sAMbhaLatAM prathama prazaMsA karIne rAjAe temane mahAdAna ApyuM tyAre temaNe kahyuM ke - 'tamAro parivAra kema amArI prazaMsA karato nathI ?' eTale rAjAe bhogavatI nAmanI vArAMganAne kahyuM ke - "he bhadra ! tuM emanA vakhANa kara." te bolI - 'pAdaliptasUri vinA huM bIjA koInI stuti karatI nathI, AkAza mArge gamana karavAmAM samartha vidyAsiddha ane mahAkriyAyukta evA pAdalipta vinA anya koNa evA guNone dharAvanAra che ! evAmAM saMdhi vigraha karAvanAra zaMkara nAme koI matsarI ane pAdaliptanA vakhANane sahana na karanAra rAjapurUSa kahevA lAgyo ke "maraNa pAmela je jIvato thAya, tenA pragaTa pAMDityane ame mAnIe chIe. anya to AkAzamAM uDanArA popaTa jevA vidvAno ghaNA paDyA che." Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAdaliptasUri caritra 131 tyAre bhogavatI bolI - "e kaLA paNa temanAmAM avazya saMbhave che, kAraNa ke jaina maharSio devonI jema atulya prabhAvavALA hoya che. e kautuka jovAnI khAtara ja rAjAe kRSNa rAjAne pUchAvIne pAdaliptasUrIne mAnakheTa nagarathI tyAM bolAvyA. eTale te jainAcArya AvyA ane bahAranA udyAnamAM utaryA temanA AgamananA samAcAra vidvAnuM bRhaspatinA jANavAmAM AvatAM teNe temanI parIkSA karavAno vicAra karyo, pachI teNe eka cAlAka purUSane ogaLela dhRtathI rUpAnI kaTorI bharIne mokalI.eTale teNe AvIne te AcAryanI AgaLa mUkI tyAre sUrie dhAriNI vidyAnA baLathI temAM soya bharAvIne ubhI rAkhI dIdhI ane te kaTorI Avela purUSa mAraphate pAchI mokalAvI te jotAM bRhaspati bhAre kheda pAmyo. pachI rAjAe sanmukha AvIne temano praveza mahotsava karyo ane tyAM guru mahArAjane utaravA mATe teNe eka sAruM makAna ApyuM. sUrijI tyAM rAjAnI samakSa taraMgalolA nAmanI abhinava kathA kahevA lAgyA tyAM pAMcAla nAme kavi hato. guranuM sanmAna joIne tene bhAre adekhAI AvI gaI. teNe AcAryanI kathA vakhANI nahi, paNa temAM ulaTuM dUSaNa batAvyuM, kAraNake gardabhanA mukhamAMthI zAMtijaLa zuM? kadi nIkaLe vaLI prasaMgopAta teNe jaNAvyuM ke : - mArA graMthomAMthI arthabiMdu corIne emaNe kathA nahi, paNa kaMthA (godaDI) racI che kAraNa ke enuM vacana sadA bALa, gopALa ane aMganAone AnaMda Ape tevuM che. te prAkRta (sAmAnya) vacana vidvAnonA cittane ramADe tevuM nathI tevAne ucita evI tenI kathAne bhogavatI jevA ja vakhANe che. have ekavAra pAdalipta sUrie kapaTathI potAnuM maraNa batAvyuM, eTale hA hA nA pokAra pUrvaka ghaNA loko tyAM bhegA thayA ane zibikAmAM gurunA zarIrane padharAvI vAMjitronA nAda sAthe vahana karatA, te jeTalAmAM pAMcAla kavinA bhavana pAse AvyA, tevAmAM gharathI bahAra nIkaLIne te bhAre zoka batAvato kahevA lAgyo ke : hA ! hA ! mahAsiddhinA pAtra evA AcArya svarge cAlyA gayA. satpAtramAM ane satyavacanImAM adekhAI lAvanAra ane dRSTine rakta karanAra mArA jevAne e pApathI mukti maLe tema nathI kAraNake ratnAkaranI jema sarva zAstronA nidhAna e AcAryanA guNothI, matsara lAvanAra ane saMtoSa pAmatA nathI. vaLI potAno pazcAttApa pragaTa karatAM teNe jaNAvyuM ke : "sIsaM kahavi na phuTUM, jamassa pAlitta yaM haraMtassa / nisa muniphphAro, tAMjAnotA na gUDhA" che ? | 'pAdaliptanuM haraNa karanAra evA yamanuM mastaka kema phuTI na paDyuM ke jenA mukharUpa jharaNAmAMthI taraMgalolA (kathA) rUpa nadI pragaTa thaI." evAmAM 'pAMcAlanA satya vacanathI huM jIvato thayo' ema bolatA AcArya lokonA harSanAda sAthe ubhA thayA. pachI guNavaMtapara matsara lAvanAra evA pAMcAlane, rAjAnA hukamathI Akroza ane tiraskAra pUrvaka lokoe nagara bahAra kADhyo. tyAre baMdhu samAna suMdara sneha dharAvanAra ane mahAvidyA chatAM madarahita evA pAdalipta gurue sanmAnapUrvaka tene bacAvyo. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra 'zrAvakonI ane munionI dIkSA ane pratiSThA, jinabiMbona temaja devatAonI pratiSThA ane utthApanA zAstramAM kahelI vidhine samajIne karavI joIe. tenA mATe pAdaliptAcArye kRpAne vaza thaI nirvANa kalikA zAstra banAvyuM, tathA praznaprakAza nAme jyotiHzAstra racyuM kAraNa ke lAbhAlAbhAdika praznomAM siddhano Adeza pravarte che. 132 eka vakhata potAnuM AyuSya alpa jANIne nAgArjunanI sAthe pAdalipta guru vimalAcala para AvyA ane tyAM temaNe zrIyugAdIzane vaMdana karyuM, pachI samasaMveganA nidhAna evA teo siddhakSetranA zikhara para siddhazilA samAna eka zreSTha zilA AgaLa gayA. tyAM Adara pUrvaka anazana AdarI, Asana lagAvI, caMdramA samAna nirmaLa, dharmadhyAnarUpa jaLathI rAgAdika agnine zamAvatA; mana, vacana ane kAyAnI ceSTAone sarva prakAre aTakAvI, dhyAnathI potAnA aMtaHkaraNanI sthitine sthira ane samAna karI, batrIsa divasa sudhI manane dhyAnalIna rAkhI, jIrNa jhuMpaDI samAna dehano tyAga karIne, tejasvI ane rAjAone mAnanIya evA zrIpAdaliptasUri bIjA devalokamAM indra--sAmAnika devatA thayA. A caritranI aMdara yoniprAmRtazrutamAM pravINa evA zrIrUdradevasUri, nimitta vidyAmAM pravINa zrIzramaNasiMhasuri, vidyAsiddha zrIAryakhapuTAcArya tathA atizaya prasiddha ane siddhopAdhyAya zrImahendraRSi A cAra asAdhAraNa vidyAsiddha RSionA caritra zrIpAdaliptasUrinA caritra sAthe meM varNavyA. ahIM ajJAnathI je kaMI zeSa caritra rahI gayuM hoya, te caritrajJAtA purUSo kSamA karo. zrI caMdraprabhasUrinA paTarUpa sarova2mAM haMsa samAna tathA zrIrAma ane lakSmInA putra evA zrIprabhAcaMdrasUrie potAnA vicAra para letA ane zrIpradyumnamunIndre sudhArIne zuddha karela, pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrIpAdaliptasUrinA caritrarUpa A pAMcamuM zikhara thayuM. pUrva maharSionA caritrarUpa kSetramAM ca2vA (saMcaravA) thI atyaMta tRpta thatAM masta thayela ane tethI kupaMthe gamana karatI mArI vANIrUpa gAyane zrIpradyumnasUri rUpa govALe aTakAvIne vaza rAkhI. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayasiMhasUri caritra 133 zrI vijayasiMhasUri caritra dirzanamAtrathI saMtuSTa thayela aMbAdevIe jemane guTikA ApI hatI. guTikAsiddha zrI vijyasiMhasUrinuM caritra vacanamAM paNa zI rIte AvI zake ? vRddha ane paMDitonA vacana sAMbhaLatAM tene barAbara smRtimAM rAkhavA sAvadhAna evo huM aSTa mahAsiddhinA nidhAna evA te sUrinuM kiMcit caritra kahIza. - revAnadInA kinArA para athAvabodha nAme tIrtha jayavaMta varte che. tyAM e guru birAjamAna hatA eTale prathama e tIrthano vRttAMta kahevAmAM Ave che. pUrve merUparvatanA zikhara samAna unnata killAthI suzobhita ane samasta nagaronA mugaTa tulya evuM zrIpura nAme nagara hatuM. tenA bAhya udyAnamAM bIjA tIrthakara zrImAnuM ajitasvAmI samavasaryA. tyArathI prathama te tIrtha tarIke prasiddha thayuM. pachI ghaNo kALa vyatita thatAM zrI caMdraprabha svAmI tyAM padhAryA. eTale te udyAna evA nAmathI vikhyAta thayuM. pharI te kSINa thaI gayuM. evAmAM bhRgu nAmanA maharSie teno uddhAra karyo, tethI bhRgupura sarasvatI pITha evA nAmathI te prakhyAta thayuM. tyAM zatrurUpa pataMgagaNane dIpaka samAna ane kalikALanA kaluSita tAmasa bhAvane dUra karavAmAM pravINa evo jitazatru nAme eka samartha rAjA thayo ke jenI kIrtirUpa vaMzanaTI, traNa jagatarUpa sabhyo AgaLa, caMdrasUryanA kiraNarUpa doraDAnA vistArayukta evA merU girIcandrarUpa vAMsapara nRtya karatI hatI. ekavAra brAhmaNonA AdezathI te jitazatru rAjAe pa97 bakarA yajJamAM homyA. aMtima divase te brAhmaNo eka sArA (paTTa) azvane homavA mATe laI AvyA. tyAM revA nadInA darzanathI te azvane pUrvabhavanuM smaraNa thayuM. evAmAM te azvane potAno pUrvabhavano mitra jANI zrI munisuvrata svAmI bha. eka rAtrimAM ekasovIza gAu oLaMgI, rastAmAM siddhapuramAM kSaNabhara vizrAMti laI, pratiSThAna nAmanA nagarathI bhRgupuramAM padhAryA ane trIsa hajAra muniothI parivarelA prabhu koriMTaka nAmanA bAhya udyAnamAM eka AmravRkSa nIce samavasaryA. temane sarvajJa samajIne pelA azva sahita rAjA tyAM Avyo ane teNe yajJanuM phaLa pUchayuM. eTale bhagavaMta bolyA - "he rAjanuM, prANivadhathI narakanuM phaLa prApta thAya che.' evAmAM bhagavaMtanA darzanathI azvanA locanamAM AMsu AvI gayAM tyAre jinezvare rAjA samakSa tene bodha ApatAM jaNAvyuM ke - "he azva ! tAro pUrvabhava sAMbhaLa ane he sujJa sAvadhAna thaIne pratibodha pAma. pUrve A nagaramAM samudradatta nAme jaina vaNika hato. tene sAgarapauta nAme mithyASTi mitra hato. samudradatte tene jIvadayA pradhAna jinadharmano pratibodha Apyo. jethI te bAra vratadhArI banI haLave haLave sukRtanuM bhAjana thayo. eka vakhate pUrvakarmanA yoge tane kSaya roga thayo, tyAre tenA saMbaMdhIo kahevA lAgyA ke - "potAnA dharmano tyAga karavAthI tane kSayaroga thayo che.' ema sAMbhaLatA vyAdhigrasta thayela sAgara potanA dharmabhAvamAM hAni thavA lAgI. athavA to potAnA svajanonA mIThAM vacanothI koNa na lobhAya ? Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 zrI prabhAvaka caritra ekavAra uttarAyaNa parvamAM thatAM liMgamahotsavamAM atithi brAhmaNo mATe puSkaLa dhRta laI javAmAM AvatuM ane te vakhate ghaNA dhRtabiMduo mArgamAM nAkhI devAmAM AvyA hatA. tene lAgelI dhImelo nokaronA paga nIce kacaDAtI pAchA vaLela dayALu sAgara pote te dharmanI niMdA karI, jethI nirdaya brAhmaNoe lAkaDI ane muSTi vagerethI tene mAryo tathA sevakoe prahArothI tene chuMdI nAkhyo.pachI dayA lAvIne tene javA dIdho. tyAM ArtadhyAnathI maraNa pAmI, seMkaDo tiryaMcanA bhavamAM bhamIne tuM azva thayo. aho ! have mAro pUrvabhava sAMbhaLa- - pUrve caMdrapuramAM bodhibIja (samyakatva)nI prApti pachI sAtame bhave huM zrI varmA nAme vikhyAta rAjA thayo. te bhavo A pramANe samajavA-prathama zivaketu, bIjo saudharma devalokamAM, trIjo kuberadatta, cotho sanatkumAramAM, pAMcamo zrI vajakaMDala, chaThTho brahma devalokamAM, sAtamo zrI varmA, AThamAM prANata devaloka ane navamo A tIrthakarano bhava - ema saMkSepathI bhava batAvyA. - have samudradatta, vyavahArI bhRgupurathI ghaNA karIyANAthI vahANa bharIne samasta lakSmInA sthAnarUpa evA caMdrapuramAM Avyo. tyAM ghaNAM kiMmatI bheTaNAthI teNe rAjAne saMtuSTa karyo ane rAjAe paNa dAna tathA sanmAnathI tene saMtoSa pamADyo. pachI rAjAno prasAda vadhavAthI ane sAdhu janone Adara ApavAthI jinadharma para teno anurAga vadhavA lAgyo ane tethI rAjAne paNa jinadharmano bodha thayo. vaLI tyAM Avela tenA mitra sAgarapotanI sAthe paNa samAna bodhane lIdhe rAjAnI mitratA thaI. pachI prAMte samAdhi pUrvaka maraNa pAmatAM zrI varmA rAjA prANata devalokamAM deva thayo. tyAMthI cyavIne te huM bharatakSetramAM tIrthakara thayo chuM." e pramANe bhagavaMtanA mukhathI karmakathA sAMbhaLatAM rAjAe azvane anumati ApatAM teNe sAta divasanuM anazana karyuM ane samAdhithI maraNa pAmIne te sahastrAra devalokamAM sAra sAgaropamanA AyuSyavALo indrano sAmAnika deva thayo. tyAM divya sukho bhogavatAM avadhijJAnathI teNe pUrvanuM smaraNa karyuM ane bhUgapuramAM sADA bAra koTI suvarNanI vRSTi karI. vaLI rAjA ane nagarajanone jinadharmano bodha pamADyo, tathA te vakhate sukRtazALI evA teNe mahA mahinAnI pUrNimAe suvarNa-ratnamaya zrI munisuvrata svAmInA caityanI sthApanA karI. mAghanI zukala pratipadAnA (mahAsuda-1) divase bhagavaMta azvaratnane bodha karavA AvyA ane te ja mahinAnI zukala aSTamIe azva devaloke gayo. e pramANe narmadAnA taTa para bhRgukaccha nagaramAM samasta tIrthomAM zreSTha evuM e azvAvabodha nAme pavitra tIrtha pravartamAna thayuM. pachI zrI munisuvrata svAmIthI bAra hajAra ne bAra varasa vyatIta thatAM padma cakravartIe eno uddhAra karyo, ane hariSaNa cakravartIe pharI e tIrthano dazamo uddhAra karAvyo. e rIte pAMca lAkha ne agiyAra varSa vyatIta thayA. cha-- hajAra varasamAM enA eka so uddhAra thayA. te pachI sudarzanAe uddhAra karAvyo. tenI utpatti A pramANe che - vaitADhya parvata para rathanupura cakravAla nAmanA nagaramAM vijayaratha nAme rAjA hato tenI vijayamAlA nAme rANI hatI. temanI vijayA nAme putrI hatI. te tIrthone vaMdana karavA cAlI, tevAmAM AgaLa thaIne utarato eka sarpa teNInA jovAmAM Avyo eTale sAthe AvanArA sainiko apazukana samajIne te sarpane mAravA lAgyA, e jIva vadhane na aTakAvatAM vijayAe tenI upekSA karI. pachI zrI zAMtinAthatIrthamAM jaIne teNIe bhAvathI bhagavaMtane vaMdana karyuM. tyAM yatanAmAM eka niSTha cAritra vALI vidyAcAraNa sAdhvI hatI. tene vaMdana karIne vijayA, jIvavadhanI pote upekSA karI, tethI pazcatApa karavA lAgI, jethI teNe kaMIka te karmane kSINa karyuM. pachI prAMte Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayasiMhasUri caritra 135 potAnA jIvita, gRha, dhananA mohathI ArtadhyAnamAM te maraNa pAmIne zani (zamaLI) thaI, ane te sarpa maraNa pAmIne zikArI thayo. ekavAra bhAdaravA mahinAmAM ghaNA divase varasAda upazAMta thatAM vaTavRkSa para rahela te zamaLI zudhita thaI, eTale potAnA sAta baccAM ane potAne mATe khorAkane zodhatAM te zikArInA ghare gaI ane tyAMthI teNe eka mAMsano kaTako cAMcamAM upADyo, pachI uDIne AkAzamAM jatAM tene zikArIe bANa choDIne ghAyala karI, tyAre te zrI munisuvrata svAmInA caitya AgaLa paDI ane lagabhaga maravAnI aNI para AvI. evAmAM teNInA puNyayoge tyAM bhAnu ane bhUSaNa nAmanA be sAdhu AvyA. temaNe dayA lAvI jaLasiMcanathI tene AzvAsana * ApyuM ane paMcaparameSThIrUpa maMtra saMbhaLAvyo, eTale te tIrthanA dhyAnamAM lIna thayela zamaLI be pahoramAM maraNa pAmI. have sAgaranA kinArA para dakSiNa khaMDamAM siMhala nAme dvIpa che. tyAM kAmadeva samAna rUpavAna caMdrazekhara nAme rAjA rAjya karato hato. rUpamAM rati ane prItine jItanAra evI caMdrakAMtA nAme tenI rANI hatI. zani (samaLI) temanI sudarzanA nAme putrI thaI. evAmAM ekavAra bhRgupurathI vahANa laIne jinadAsa nAme sArthavAha tyAM Avyo teNe bheTa dharIne rAjAne saMtuSTa karyo. te vakhate koI vaidyarAje kaphanAzaka suMTha, marI ane pIparanuM tIvra cUrNa rAjAne ApyuM, temAMthI sTeja cUrNa uDyuM. eTale te nAkamAM jatAM vaNikane jorathI chIMka AvI, tyAre teNe prabhAva pUrNa evA paMcaparameSThI maMtrano uccAra karyo. je sAMbhaLatAM rAjaputrIne murchA AvI ane tene pUrvajanmanuM smaraNa thayuM. AthI rAjAe pUchatAM teNe potAnA pUrvajanmano vRttAMta pitAne kahI saMbhaLAvyo. pachI te tIrthane vaMdana karavAne ukaMThita thayela rAjaputrIe atyAgrahathI pitAnI anujJA mAgI, chatAM rAjAe tene javAnI anumatI na ApI. tethI teNe anazana karavAnI pratijJA lIdhI. eTale atipriya hovA chatAM teNe potAnI putrIne jinadAsa sArthavAhanI sAthe javAnI anujJA ApI tyAre aDhAra sakhIo, soLa hajAra sainiko, maNi, suvarNa, rajata ane motIothI bharelA aDhAra vAhana, ATha kaMcukI tathA ATha aMga rakSako-e badho parivAra sAthe laIne te jaldIthI cAlI nIkaLI, ane upavAsa karatAM eka mahine rAjaputrI te tIrthamAM AvI. tyAM zrImunisuvrata svAmIne vaMdana karIne teNe occhava karyo, ane bhAgyavaMtamAM mugaTamaNi samAna evI teNIe bhAnu tathA bhUSaNa munine vaMdana karI pachI kRtajJapaNAthI sAthe lAvela badhu dhana teNIe te munio AgaLa dharI dIdhuM. niHsaMgapaNAthI temaNe teno niSedha karyo, teNI saMsArathI virakta banI ane kanaka ane ratnanA samuhathI teNe te jIrNa tIrthano uddhAra karyo, tyArathI te tIrtha zakunikAvihAra evA nAmathI prasiddha thayuM. pachI bAra varasa duSkara tapa tapI prAMte anazana laI maraNa pAmIne te sudarzanA nAme devI thaI. eka lAkha devIonA parivAra sahita rahetAM vidyAdevIo sAthe tenI mitratA thaI. vaLI pUrvabhavane yAda karIne teNI divya puSpothI jinezvara bha. nI pUjA karavA lAgI. e nagaramAM teNInI aDhAra sakhIo devIpaNAne pAmI ane jaMbudvIpa samAna vizALa bhuvanamAM te rahevA lAgI. vaLI zrImunisuvrata svAmInA caraNa-kamaLamAM ekatAna thayela sudarzanA devI, mahAvideha, naMdIzvarAdika tIrthomAM jinapratimAne sadA vaMdana karavA lAgI. eka divasa zrIvIraprabhunI samakSa te devIe uttama nATaka karyuM. te joIne zrI sudharmAsvAmIe bhagavaMtane Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 zrI prabhAvaka caritra pUchyuM ke -"he bhagavan! A zuM ?" tyAre sarvajJa prabhue tenI AgaLa te devInA pUrva bhavano badho vRttAMta kahI saMbhaLAvyo ane punaH jaNAvyuM ke -"A bhavathI trIje bhave e nirvANapadane pAmaze. vaLI atyaMta sugaMdhi puSpo ane phaLothI suramya ane Itara nagarone jItanAra evuM A mRgupura nagara enA sAmarthyathI abhaMga rahela che.' have pratidina jinapUjA mATe samasta puSpone vINI letAM te devI lokomAM Itara devanA pUjanamAM saMtApakArI. vighna karavA lAgI eTale zrIsaMghanI prArthanAthI zrI AryasahastasUrinA ziSya zrImAnuM kalahaMsa sUrie tene staMbhIne tema karatAM aTakAvI. pachI saMprati rAjAe e tIrthanA caityano punaH jIrNoddhAra karAvyo. tyAM mithyASTi vyaMtaro upasarga karavA lAgyA. eTale zrIguNasuMdarasUrinA ziSya kAlikAcArye potAnA vidyA baLathI te vyaMtarone pacIsa yojana dUra karyA; tyArabAda zrI siddhasenadivAkara sUrithI pratibodha pAmIne vikramAditya rAjAe e tIrthano uddhAra karyo. pUrve zrIkAlikasUrie sudarzanA pAse je pratimA karAvI hatI, AkAzamAM jatI te pratimone siddhasena sUrie aTakAvI. zrIvIra bhagavaMta nirvANa pAmyA pachI cAraso corAzI varSe zrImAnuM AryakhapuTAcArya thayA. te vakhate temaNe mithyASTi devatAothI tathA bauddha matanA vAdIothI ahIM zrImunisuvrata svAmInA tIrthanuM rakSaNa karyuM. zrIvardhamAna svAmInA nirvANa pachI AThaso pIstAlIza varSa jatAM turkI rAjAoe vallabhIpurano bhaMga karyo ane tyAMthI bhRgupurano vinAza karavA AvatA temane sudarzanA devIe aTakAvyA. zrIvIranirvANathI AThaso corAzIvarSa jatAM te malavAdI sUrie bauddho ane vyaMtarone parAsta karyA. zrIsAtavAhana rAjAe e tIrthano punaruddhAra karAvyo ane zrI pAdaliptasUri pAse teNe tyAM dhvaja-pratiSThA karAvI. temanI AgaLa pratyakSa thaI, zrImunisuvrata svAmI pratye asAdhAraNa bhaktine kAraNe divya zRMgArane dhAraNa karatI sudarzanA devIe nATaka karyuM. zrI AryakhapuTAcAryanA vaMzamAM zrIvijayasiMhasUri thayA ke je zama, dama, niyama, tapasyArUpa lakSmIne nivAsa karavA mATe kamaLa samAna hatA. ekavAra saMyamano uddhAra karanAra evA te AcArya mahArAja, zrI zaMtrujaya, raivatAcala vagere mukhya tIrthoparanA jinezvarone vaMdana karavAnI IcchAthI vihAra karyo. teo saurASTramAM AvyA ane tIrthasvAmInA dhyAnamAM manane lIna banAvIne haLave haLave raivatAcala tIrtha para caDhavA lAgyA. zrI neminAtha prabhunA e tIrthanI rakSA karavAmAM sadA sAvadhAna evI aMbA nAme devI hatI. eTale prasaMgopAta tenuM caritra ahIM kahevAmAM Ave che - kAzyapa munie sthApana karela evA kAsahada nAmanA nagaramAM cAra vedano pAraMgAmI evo sarvadeva nAme eka brAhmaNa hato. satIomAM ratna samAna evI satyadevI nAme tenI patnI hatI. temanI aMbAdevI nAme putrI ke je sukRtazALI janomAM mugaTa samAna hatI. te yauvanAvasthA pAmatAM somabhaTTa nAme koTInagarInA rahevAsI viprane varI ke je kuLa, zIla (sadAcAra) ane rUpathI ramaNIya hato. pachI ramaNIomAM abhirAma evI aMbAdevIne paraNIne te potAnA nagaramAM Avyo ane aMtaramAM saMtuSTa thayela teNe mahotsavapUrvaka potAnA gharamAM praveza karyo, tyAM sAMsArika sukha bhogavatAM nirdoSa evI aMbAdevIne keTalAka kAla pachI vibhAkara ane zubhaMkara nAme be putro thayA. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayasiMhasUri caritra 137 ekavAra zrI neminAtha prabhunA ziSya zrIsudharmasUrinI AjJA laIne nirmaLa cAritradhArI evA be muni bhikSAne mATe aMbAdevInA AMgaNe AvyA eTale bhAvanAyukta nirmaLa manathI harSapUrvaka teNe munine vidhisahita samasta zuddha AhAra vahorAvyo, pachI praNAma karIne baMne sAdhune teNe visarjana karyA. evAmAM somabhaTTa teno pati Avyo ane AkrozapUrvaka kahevA lAgyo ke- vizvadeva-mahAdeva saMbaMdhI kriyA karyA vinA te rasavatIno kema sparza karyo ?' e aparAdhane laIne teNe durvacana kahevAmAM bAkI na rAkhI, eTaluM ja nahi paNa leza paNa mukhavikAra na batAvatI aMbAdevIne teNe lapaDAkothI khuba mArI, evAmAM gharanA mANasoe anukaMpAthI tene choDAvI; e apamAnathI manamAM kheda pAmatAM te potAnA baMne putrone laIne ghara thakI bahAra cAlI nIkaLI; eka nAnA bALakane teNe keDapara upADyo ane moTAne AMgaLIe calAvatAM te vicAra karavA lAgI ke 'jainamunine dAna ApavAthI huM AvA parAbhavane pAmI mATe jaina vidhithI nirmaLa evo te ja mArga mane zaraNarUpa thAo.' ema dhArI mAnamAM AvI gayela aMbAdevI tvarita pagale raivatAcala tIrtha bhaNI cAlI. pachI girirAja pAse AvatAM te ciMtavavA lAgI ke-"aho ! huM tRSAtura kSudhAtura, ane zramita chuM ane parvata to bahu unnata che.' ema vicArI sukRtanI bhAvanAthI teNe tIrthapara ArohaNa karyuM ane tyAM jaIne zrI ariSTanemine bhaktipUrvaka vaMdanA karI, pachI caityamAMthI bahAra AvI te AmravRkSa nIce visAmo levA beThI evAmAM kSudhAtura thayela bALake pAkela AmraphaLanI luMba mAgI eTale teNe te bALakane ApI, zrI neminAthanuM smaraNa karIne putro sahita te zikhara parathI jhaMpApAta karyo, tyAre zrI neminAthanA smaraNathI te divya Rddhine pAmI arthAtu devI thaI. ahIM aMbAdevI gayA pachI viprano kopa utarI gayo ane te pazcAttApa karavA lAgyo. tyAM gharamAM koIne paNa jaNAvyA vinA te tenI pAchaLa pAchaLa cAlI nIkaLyo. jatAM jatAM te raivatAcala para AmravRkSa pAse Avyo tyAM traNene maraNa pAmela joIne potAnI nAsikA maraDatAM ane potAnA pratye AMgaLI karatAM te ciMtavavA lAgyo ke--hatyAnA doSathI lipta thayela huM have kema jIvato rahuM? mATe bhagavaMtanA caraNathI pavitra thayela A parvata para ja maraNa pAmavuM ucita che. je emanI gati te ja mArI gati thAo. ahIM vadhAre pralApa karavAthI zuM ?' ema dhArIne te eka bhayAnaka khINamAM paDyo. eTale vyaMtara thaIne te devInA vAhanarUpa siMhapaNAne pAmyo. te aMbAdevI Aje paNa e giripara zrI neminAthanA tIrthamAM bhaktajanone sahAya kare che. have zrI vijayasiMhasUri tyAM tIrthanAthane aSTAMga praNAma karI tIrthopavAsapUrvaka bhagavaMtanI stuti karavA lAgyA. eTale anupama cAritranA nidhAnarUpa te guru mahArAjane jotAM aMbikAdevIe rAtre pragaTa thaIne temanA caraNamAM namaskAra karyA tyAre guru kahevA lAgyA ke he aMbA ! tuM pUrva bhavamAM brAhmaNa patnI hatI. tyAM patithI parAbhava pAmatAM, jinezvaranA caraNa-kamaLanuM smaraNa karIne devI thaI. eTale tArI pAchaLa tArA patinI paNa te ja dazA thaI." e pramANe gurunuM vacana sAMbhaLIne harSita thayelI devI kahevA lAgI ke- he bhagavan! mane kaMIka AjJA karo." tyAre guru bolyA- he bhadra ! amAre niHspRhane zuM kAma hoya? Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 zrI prabhAvaka caritra eTale temanA niHspRhapaNAthI adhika saMtuSTa thayela te bahumAnathI kahevA lAgI ke he vibho ! ciMtita kAryane siddha karanAra evI A guTikAne tame grahaNa karo ene mukhamAM dhAraNa karanAra manuSya dRSTine agocara, AkAzagAmI, rUpAMtara karanAra, kavitAnI labdhi pAmanAra, viSagrastane viSarahita karanAra baMdhAyelAne mukta karanAra tathA potAnI icchAnusAra avazya gurulaghutAne pAmI zake che ane tene mukhathakI bahAra kADhatA te sahaja rUpamAM AvI jAya che.' ema sAMbhaLI te guTikA levAnI IcchA na hovA chatAM devI te guTikA gurunA hAthamAM mUkIne adRzya thaI gaI. eTale guTikA mukhamAM rAkhatAM guru mahArAje prathama, mi: samAditadhayA' ItyAdi amaravAkya samAna kAvyothI zrI neminAthanuM stavana racyuM. e zrI nemistuti adyApi vidyamAna che. pachI zrI AcArya mahArAja tIrthayAtrA karIne bhRgupura nagaramAM AvyA. eTale zrI saMghe praveza-mahotsavathI temanuM bahumAna karyuM. - have ekavAra aMkalezvara nagarathI prabaLa pavananA yoge baLato eka uMco vAMsa te nagaramAM uDI Avyo, tethI maryAdA rahita sAgaranI jema javALAothI vyApta evo agni, ghara, bajAra, havelI ane caityomAM prasaravA lAgyo. prathama koLIyAmAM teNe kASTha ane ghAsanA banAvelA gharonuM bhakSaNa karyuM ane pachI madhya AhAramAM teNe majabUta ane vizALa makAnone bhakSya banAvyAM. te vakhate baLatA manuSya, pazu ane pakSIonA AjaMda vaDe bhayaMkara ane zaradaRtunA garjArava samAna, tathA AkAzane badhira banAvanAra evo pavana pragaTa thayo. te agnie samasta nagarane bALIne bhasmIbhUta karyuM, temaja durganA dvArayaMtra sahita nagaranA gopura (mukhya dvAra)no paNa nAza karyo. te vakhate pratIkArathI asAdhya evo te upasarga daivayoge zAMta thatAM zrI munisuvrata svAmInuM kASThamaya caitya bhasma thaI gayuM. temAM pASANa ane pItaLanI je deva pratimAo hatI, te badhI sarvAge jIrNa jevI thaI gaI, paNa munisuvrata prabhunuM eka biMba barAbara tevuM ne tevuM ja ramaNIya rahyuM. raNabhUmimAM subhaTonuM mardana karanAra vIra puruSa jema dhairyathI sthira thaI ubho rahe tema vizvanA prakAzarUpa e pratimAnA pRthvI tattvo kAMI nirALA ja hatA ke jethI tene agnidAhanI asara na thaI. | pachI zrI vijayasiMhasUri guTikAne potAnA mukhamAM dhAraNa karI, hastamAM satpAtra laIne tIrthoddhArane mATe bhikSA mAgavA nIkaLyA. prathama brAhmaNonA ghare dharmalAbha ApatAM temaNe zrI munisuvrata svAmInA caityano uddhAra karavA bhikSA mAgI. eTale koI pacAsa sonA mahora, koI so ane koI baso sonAmahora te maharSine ApavA lAgyA. tethI te vakhate pAMca hajAra sonAmahora ekaThI thaI. aSTa mahAsiddhine dhAraNa karanAra evA temane dhananI prApti kaMI asAdhya na hatI, paraMtu cAritra-dhananI rakSA karatA temane adatta levAnuM na hatuM. pachI vaTjhaki ratna vaDe cakravartInI jema sUtradhAra (suthAra) pAse temaNe pradhAna kAithI jinamaMdirano tarata uddhAra karAvyo eTale temanA hAthe paDela vAsakSepanA prabhAvathI agni te maMdirane bALI zakyo nahi. kAraNa ke amRtanA nidhAnarUpa temano maMtra pragaTa hovAthI agni samartha na thAya, paNa bujhAI ja jAya. pachI vIsamA tIrthanAthanA mokSa thakI agIyAra lAkha, paMcAzI hajAra, chasone kyAsI varSo jatAM kAi jaMtuone lIdhe te caityanA kAi jIrNa ane jarjarita thayA. eTale zrImAnuM aMbaDa rANAe pattharanuM caNAvIne teno punaruddhAra karyo. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vijayasiMhasUri caritra 139 ekavAra potAnA AyuSyanI prAMtasthiti jANIne jina siddhAMtarUpa nAvanA karNadhAra (sukAnI) samAne evA zrI vijayasiMhasUri anazana laIne svarge gayA. temanA vaMzamAM adyApi prabhAvaka AcAryo udaya pAme (unnata thAya) che, ke jemanA prasaratA asAdhAraNa tejathI jinazAsana jayavaMta varte che. e pramANe alpa sattva prANIone atiduSkara, azvAvabodha uttama tIrthanA vRttAMtathI ramaNIya uttama sudarzanAnA caritrathI vadhAre suMdara, aMbAdevInA caritrathI pavitra, zrI saMghane puSTi ApanAra ane pragaTa prabhAvayukta evuM vijayasiMha munIzvaranuM A ati pavitra ane atula caritra, te abhyAsamAM AvatAM samasta jinazAsananI unnati nimitte thAo. zrI caMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe haMsa samAna tathA zrI rAma ane lakSmInA putra evA zrI prabhAcaMdrasUrie potAnA mana para letAM zrI pradyumna munIzvare sudhArela, zrI pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane :viSe guTikAsiddha zrI vijayasiMhasUrinA caritrarUpa A chaThuM zikhara thayuM. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 zrI prabhAvaka caritra zrI jIvadevasUri caritra jemaNe Arhata vANIrUpa dhenune prANollAsa pamADI caraNa (cAritra)no udaya karyo evA zrI jIvadevasUri tamane kalyANadAyaka thAo. potAnA aMganuM dAna karatAM pUrvamAM mahApuruSoe paNa potAnA prANa ApatAM paranA prANa bacAvyA che, paraMtu para jIvonA jIvanarUpa chatAM akSata evA zrI jIvadeva samAna anya koNa che ? Aje tenuM varNana karavAmAM mArA jevA jIrNa puruSanuM zuM gajuM ? tathApi temanI bhakti mane vAcALa banAvavA samartha thaI che, tethI ajJAnarUpa ghAsane kApavAmAM dAtaraDA samAna, pApa sAgarathI pAra pAmavAne vahANa samAna tathA duHkha--daurbhAgyane dUra karanAra evuM temanuM caritra huM varNavuM chuM. pote sadA anavasthita chatAM jagatamAM sthAnane IcchanAra tathA jagatane prANadAyaka evA vAyudeve pUrve sAkSAt brahma (brahmA) samAna evA brAhmaNone gurjarabhUminA bhUSaNarUpa evuM bAyaDa (Ta) nAmanuM mahAsthAna ApyuM. te vakhate teNe dvArAdikanA sAdhana racavApUrvaka brahmazAlA ane caityamAM parameSThIne sthApana karyA. jema malayAcalamAM badhA vRkSo caMdanarUpa che, tema tyAM brAhmaNo ane vaNiko badhA bAyaDa evA nAmathI prasiddha thayA. sphurAyamAna jAIpuSpanA parimala samAna rasika janarUpa madhukarone sevanIya evI jAti te nAmathI sarva karatAM zreSTha gaNAvA lAgI. tyAM dharmathI zreSTha, nyAyopArjita dravyanuM dAna karavAthI sAkSAt dharmarUpa tathA lakSmInA sthAnarUpa evo dharmadeva nAme prakhyAta zeTha hato, tenI zIlavatI nAme kAMtA ke je zIlaguNathI virAjita hatI ane AnaMdayukta zItala vacanathI caMdramA ane caMdanane haMmezAM jItI letI hatI. temanA mahIdhara ane mahIpAla nAmanA be putro ke je puNyakarmamAM sadA sAvadhAna hatA. karmanA doSathI mahIpAla sadA dezAMtaramAM bhamato hato ane tethI e subaMdhunA snehane lIdhe mahIdhara vairAgya pAmyo. tyAM jaMgama tIrtharUpa evA jinadatta guru pUrve rahetA ke je saMsAra sAgarathI tAranAra ane kAmAdi zatruono nAza karanAra hatA. sat kASTha (niSThA)no utkarSa karanAra je guru rUpa sUtradhArane pAmIne bhavyAtmAo saMpUrNa siddhirUpa prAsAdamAM nivAsa karanAra thayA. eka vakhate saMsArathI kaMTALI gayela mahIdhare AvIne te gurune namaskAra karyA ane baMdhunA virahathI vairAgya pAmela teNe guru pAse jainI dIkSAnI prArthanA karI, eTale AcArya mahArAje tene yogya jANI, tenA mAtA pitAne pUchIne mahIdharane bhAgyahIna prANIone alabhya evI pravrajyA ApI. pachI be prakAranI guruzikSA meLavIne mahIdhara muni aneka vidyArUpa sAgaranA pAragAmI ane atiprajJAnA baLathI te paravAdIone ajeya thayA, eTale bhavasAgarathI bhavyajanone tAravAmAM nAva samAna evA te kuzaLa ziSyane potAnA pATe sthApana karIne guru mahArAja svargavAsI thayA. zAkhAnA anusAre mahIdharasUri zrIrAsIla guru evA nAmathI prasiddha thayA, vidyAvinodathI te jatA kALane paNa jANatA na hatA. have temano baMdhu mahIpAla rAjagRha nagaramAM zrutakIrti nAmanA digaMbarAcArya pAse gayo. tene pratibodha pamADIne digaMbarasUrie tene dIkSA ApI. tenuM suvarNakIrti evuM nAma rAkhyuM ane te navIna munine teNe potAnI Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jIvadevasUri caritra 141. kriyA zIkhavI. pachI vakhata jatAM ekavAra zrutakIrtie tene potAnA sUripadapara sthApyo ane dharaNaMdra-adhiSThita zrImatI apraticakrAdevInI vidyA ApI; tathA kaLikALamAM durlabha ane bhAgyathI siddha thaI zake tevI parakAyapravezanI gurue tene vidyA ApI kAraNa ke tevI vidyA tevA puruSane ja yogya hoya che. evAmAM te nagarathI AvanAra vepArIo pAsethI potAnA putrano vRttAMta sAMbhaLavAmAM AvatA potAno pati maraNa pAmyA pachI zIlavatI tene maLavA mATe gaI. tyAM AvatAM te potAnA putra-munine maLI ane tenA anuyAyIoe teno satkAra karyo, kAraNa ke gurunI tevI mAnanIya mAtA ratnakhANanI jema kone adhika Adara pAtra na thAya ? - have tyAM jinezvara bhASita tattvonI samAnatA chatAM potAnA baMne putramAM samAcArIno kaMIka bheda jovAmAM AvatAM zIlavatI zaMkA pAmIne kahevA lAgI--"he vatsa ! tame baMne baMdhuo jinamatanA anuyAyI chatAM 'tamArAmAM aMtara dekhAya che. zvetAMbara atyaMta niSThAyukta ane niSparigraha dekhAya che ane tuM sukhI; pUjAkAMkSI tathA adhika parigrahI lAge che, to mane samajAvo ke vyAkuLajano zI rIte siddhi pAmI zake ? mATe mArI sAthe tuM tArA pUrvajonA sthAna para cAla ke jethI tame baMne bhrAtA, zAstra ane pramANa-siddhAMtothI AryasaMmata dharmano paraspara pUrato vicAra karIne satya nirNaya para AvI zako, ane pachI baMne ekamata thaIne mane dharmamAM sthApana karo. potAnI mAtAnA AgrahathI mahIpAla munie bAyaDa nagara tarapha vihAra karyo. pachI azvinIkumAronI jema abhinna rUpavALA zvetAMbara ane digaMbarAcArya baMne bhrAtA tyAM sAthe maLyA ane potapotAnA AcAra tathA tattvavicAra sphaTa rIte kahevA lAgyA; tyAM pApanuM zodhana karanAra zvetAMbara sUrie sadvratavALA, nirmamAbhAsa, ane prauDha vacana-zaktivALA chatAM digaMbara munine bodha pamADyo. evAmAM ekavAra temanA AcArane kaMIka jovA mATe temanI mAtAe mahAbhaktipUrvaka temane bhikSAne mATe nimaMtraNa karyuM. tyAM sArAM bhAjanomAM eka sAmAnya AhAra mUkI rAkhyo ane bIjuM pravara bhojana sAdhAraNa pAtromAM bharI rAkhyuM, tyAre prathama digaMbara muni AvyA, temane zIlavatIe baMne prakAranA AhAranA bhAjano batAvyAM. eTale sArA AhArano temaNe Adara karyo, tethI te lubdha, ALasu ane saMskAra rahita dekhAI Avyo ane savikAra mukhane dhAraNa karatAM teNe mAtA tarapha joyuM. evAmAM bIjA putranA be sAdhuo tyAM AvyA. temane baMne prakArano AhAra batAvatI te harSapUrvaka kahevA lAgI ke-A baMne AhAramAM tamane rUce te grahaNa karo.' tyAre sAdhuo vicAra karIne bolyA ke--"amAre zuddha AhAra ja levAno che. jemAM AdhAkarmika doSano saMzaya Ave, te bhojana paNa amane na kalpe." ema kahetAM te baMne AhAra lIdhA vinA te baMne muni cAlyA gayA. eTale dharma-karma sAdhanAra evI zIlavatI digaMbarAcArya putrane kahevA lAgI ke "tArA bhrAtAnuM vrata joyuM ? zubha abhyAsa bahArathI ramya lAgato hoya, chatAM raktajanone te alpa phaLadAyaka thAya che. AhAranI jema dharmane viSe paNa evI ja rIte samajI levuM, mATe e dharmamAM tuM rUci kara.' e pramANe mAtAe pratibodha pamADatAM ane baMdhunA vacanathI sanmati AvatAM tejasvI mahIpAla munie adhika AtmabaLa meLavavAne zveta vastrane dhAraNa karI lIdhA, ane zrI rAzIla guranI pAse dIkSA ane zikSA Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 zrI prabhAvaka caritra svIkAratA te jainAgamanAM rahasyane jANIne gItArtha thayA. eTale sadgurue temane yogya samajIne baMdhusUrinA pATe sthApana karyA ane jIvadeva evA nAmathI vikhyAta thayelA te saddaguru zobhavA lAgyA. pAMcase munionA parivArathI virAjita ane pote dayAvAna chatAM aMtaranA zatruono saMhAra karavAmAM nirdaya tathA utkaTa tejayukta evA mahIpAla gurane ekavAra zrI vIrabhavanamAM vyAkhyAna karatAM dRSTiviSa sarpa samAna eka yogIe joyA eTale vismaya pAmato te ciMtavavA lAgyo ke- mahAtejasvI ane kaLAvAna A zvetAMbara guru A lokomAM sArvabhauma (cakravartI) samAna zobhe che. sAmAnya janone upadrava karavAmAM je mArI zakti cAle che te zuM mAtra che ? jo A munine kaMI anivArya vipna upajAvuM to huM samartha puruSa kharo !' ema ciMtavIne lIlApUrvaka te sabhAmAM beTho ane pRthvItala para teNe ammalita Asana lagAvyuM, pachI mauna dhAraNa karIne vyAkhyAna karanAranI racanA (jIbha) taMbhita karI. tyAM IMgita ceSTAthI gurue te yogInuM kRtya badhuM jANI lIdhuM. eTale potAnI zaktithI vyAkhyAnamAM potAnA ziSyane zaktimAna banAvIne gurue manamAM leza paNa vyAkuLatA lAvyA vinA te ziSyane vyAkhyAna karavA besAryo. evAmAM besavAnI bhUmi para yogInuM Asana jANe pattharathI banAvIne lagADela hoya tema vaja lepa tulya sacoTa thaI gayuM. tyAre aMjali joDI mithyA praNAma karatAM te yogI kahevA lAgyo ke--he mahAzaktinA nidhAna ! mane mukta karo." evAmAM keTalAka zraddhALu lokoe paNa gurune vinaMti karI; jethI dayA lAvIne gurue mukta karatAM te cAlyo gayo, kAraNa ke IzubhakSaNa karatAM kuMjara (hastI)nI sAthe koNa samAnatA karI zake ? pachI te kuyogIe svIkArela uttara dizAmAM, gurue sAdhu sAdhvIone gamana karavAno niSedha karyo, tathApi koIvAra karmasaMyoge be sAdhvIo vaDInIti nimitte te dizA tarapha gaI. evAmAM taLAvanI pALa para beThela te yogInA jovAmAM AvI. eTale nIca AzayavALA ane nirdaya evA teNe sanmukha AvIne hastalAghavathI eka sAdhvInA mastaka para kaMIka cUrNa nAkhyuM, tyAre te pAchaLa jaIne tenI pAse besI gaI, tyAM vRddha sAdhvIe tene samajAvyA chatAM te AvI nahi. ahIM pUjayanA vacananuM ullaMghana karavuM, e paNa kaSTarUpa ja che. eTale vRddha sAdhvIe AvIne azrupUrvaka gurumahArAjane te vRttAMta nivedana karyo ane jaNAvyuM ke-"A kAmamAM amane viSAda na thAya, tema karo.' tyAre guru bolyA- he bhadra ! tame kheda na karo." pachI ghAsanuM eka putaLuM banAvI, cAra zrAvakone zikhAmaNa ApIne temaNe te pUtaLuM zrAvakone ApyuM. eTale cityanI bahAra jaI zrAvakoe te pUtaLAnI kaniSTha aMguli chedI nAkhI. pachI yogI pAse AvIne joyuM, to yogIno hAtha aMguli rahita temanA jovAmAM Avyo. AthI temaNe yogIne pUchyuM ke "A aMgulI kema kapAI ?' te bolyo--'e to akasmAta thayuM che." tyAre zrAvakoe kahyuM "ghaNA kaSTa upajAvanAra e sAdhvIne tuM mUkI de." A temanuM vacana jayAre teNe na mAnyuM, tyAre te yogInA dekhatAM temaNe pUtaLAnI bIjI AMgaLI kApI nAkhI, eTale tarata te yogInI AMgaLI kapAI gaI. pachI temaNe AkSepapUrvaka jaNAvyuM ke-nIca puruSo daMDa ApavAthI sAdhya thAya che. A to dayA lAvIne mAtra tArI AMgaLI chedI che, ema jo A pUtaLAnuM zira chedI nAkhIe, to tAruM zira paNa kyAM rahe tema che ? mATe he pApAtmA ! e sAdhvIne mUkI de, nahi to tAruM mastaka ame chedI nAkhIzuM. he murkha ! potAnI Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jIvadevasUri caritra 143 ane paranI zaktinuM aMtara tuM jANato nathI, AthI bhaya pAmatAM te yogI bolyo ke-"enA zire pANI chAMTo. eTale sAvadhAna ane svastha thaIne te potAnA sthAne jaze.' pachI yogInA kahyA pramANe zrAvakoe karyuM. tyAM sAdhvI sAvadhAna thaI, ane potAnA sthAna para AvIne teNe AlocanA lIdhI. pelo yogI bhayabhIta thaI dezAMtaramAM palAyana karI gayo, kAraNa ke tevA tucchajano zuM evA prabhAvI guru pAse AvI zake ? have ahIM avaMtI nagarImAM vikramAditya nAme rAjA rAjaya karato hato. teNe pRthvIne RNarahita karatAM potAnuM saMvatsara calAvyuM. eka vakhate te rAjAe lokone RNarahita karavA potAnA liMba nAmanA amAtyane vAyaDa nagaramAM mokalyo. tyAM zrIvIraprabhunuM jIrNa maMdira tenA jovAmAM AvyuM. eTale potAnA vaMzanI sAthe teNe te jina maMdirano jIrNoddhAra karAvyo, ane vikramasaMvatsaranA cha varSa vyatIta thayA bAda sAtame varSe teNe suvarNakuMbha, daMDa ane dhvajAnI zreNIyukta temAM zrIjIvadevasUri pAse dhvaja-kuMbhanI pratiSThA karAvI. tevA samartha AcArye pratiSThA karela hovAthI adyApi te tIrtha abhaMga che. have mahAsthAna nagaramAM vaNikone viSe pradhAna; dAriyarUpa zatruno jaya karavAmAM malla samAna ane kaLAonA nidhAnarUpa lalla nAme zreSThI hato, ke je mahAzrImaMta ane karoDo dravyathI tejasvI gaNAto hato. te sUryagrahaNanA divase AnaMdapUrvaka mahAdAna Apato hato. vaLI homano samAraMbha karatAM teNe yajJadIkSIta uttama brAhmaNone, maMtra bolanArA Rtvijone tathA homa karanArA yAjakone bolAvyA. pachI veda vidyAmAM vizArada evA temano mahAbhaktithI satkAra-pUjana karIne prauDha maMtranA garjArava sAthe homa zarU karAvyo. tyAM yajJakuMDa pAse rahela AMbalInAM vRkSa para rahela eka sarpa dhumADAthI AMkhe vyAkuLa thatAM phaTaphaTa karato te tyAMthI nIce paDyo. evAmAM vAcAla vipromAMthI eka brAhmaNa kahevA lAgyo ke-"aho ! AhutI ApavAne A sarpa pote ahIM Avyo' ema bolatAM teNe te sarpane homAgnimAM nAMkhI dIdho. eTale tene baLato joIne sujJa yajamAna, dayAthI zarIre kaMpatA temane kahevA lAgyo ke-are ! A tame zuM duSkRta karyuM? sAkSAt sacetana dekhAto jIvato paMcedriya jIva ekadama tame baLatA agnimAM nAMkhI dIdho, e kevo dharma ?' tyAre vipra bolyo-"he zeTha ! sumaMtrothI saMskAra pAmelA agnimAM e puNyavAna sarpa paDyo, tethI koI prakAre doSa nathI kAraNa ke A agnimAM mahApApI hiMsaka jIvo paNa maraNa pAmIne manuSyo sahita te avazya devapaNAne pAme che. tethI A baTuka brAhmaNe to ulaTo upakAra karyo. mATe te zeTha ! tamAre leza paNa saMtApa karavo ucita nathI. jo tuM dayALu ane Astika hoya, to prAyazcitta kara ane tethI bamaNA suvarNano sarpa karAvIne brAhmaNone dAnamAM Apa.' A tenA AdezathI zreSThIe satvara suvarNano sarpa taiyAra karAvyo. pachI maMtro vaDe tene saMskArayukta karavAmAM AvatAM chedana vakhate zeTha te viprane kahevA lAgyo-"pUrvanA sarpanI hiMsAnA pApamAMthI mukta thavA meM A sarpa karAvyo, ane have AnA vadhathI lAgela pApanA prAyazcitta mATe mAre pAcho bIjo suvarNasarpa karAvavo paDaze, tethI anavasthAdoSa upasthita thaze, to huM A dharmane samajI zakato nathI. tame khoTI rIte mane zA mATe chetaro cho ? mATe huM badhAne visarjana karuM chuM.' e pramANe kahIne teNe agni bujhAvI nAkhyo, kaMDa purAvI dIdho ane brAhmaNone visarjana karyA. kAraNa Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 zrI prabhAvaka caritra ke madyanuM mAhAbhya zAMta thatAM koI paNa viparIta ceSTA na kare. pachI tyArathI te zreSThI sarva darzanonI tapAsa karavA lAgyo. evAmAM ekavAra be zvetAMbara munio te zeThanA ghare bhikSA levA AvyA tyAre zreSThIe potAnA gharanA mANasone Adeza karyo ke-"A cAritrapAtra munione bhojana taiyAra karIne avazya bhikSA Apo." eTale muni bolyA- tevuM bhojana amane na kahyuM. vaLI jayAM pRthvI, jaLa, agni, vAyu, sarva prakAranI vanaspati ane trasa jIvano vadha thato hoya, tevI bhikSA amArAthI na levAya.' e pramANe sAMbhaLatAM zeTha ciMtavavA lAgyA ke--"aho ! A munio tRSNArahita hovAthI nirmaLa, nirahaMkAra ane sadA zAMta cittavALA lAge che.' ema dhArIne te zreSThI kahevA lAgyo he bhagavanuM ! mane satya dharma kahI batAvo." tyAre muni bolyA- caityamAM amArA guru birAje che te dharma kahI saMbhaLAvaze." ema kahIne te potAnA sthAne cAlyA gayA. te pachI bIje divase lallazreSThIe guru pAse jaIne dharma saMbaMdhI prazna karyo tyAre guru kahevA lAgyA ke--'dayA te dharma, sarvajJa jinezvara te deva tathA AMtara zatruono nAza karanAra ane mahAvratadhArI dhIra te guru samajavA. rAgAdi cintayukta deva, parigrahadhArI guru ane pazuhiMsArUpa dharma, e mahAmithyAbhrama che. mATe he dhArmika ! parIkSA karIne dharmano svIkAra kara kAraNa ke tame to TakA vagere paNa parIkSApUrvaka ja svIkAro cho.' e pramANe sAMbhaLatAM lallazreSThIe samyakatva sahita bAra vratono svIkAra karyo ane caturvidha dharma jANIne te aharniza AcaravA lAgyo. eka vakhate zreSThIe guru pAse AvIne kahyuM ke "he bhagavan! mArI vAta lakSyapUrvaka sAMbhaLo-meM sUryagrahaNanA divase eka lAkha dravya vAparavAno saMkalpa karyo che. temAMthI veda ane smRti (purANomAM batAvela dharmAbhAsamAM ardha dravya vaparAyuM, have bAkInuM je ardha lakSa rahela che, teno vyaya mAre zI rIte karavo te Apa pharamAvo. mAro vicAra evo che ke te Apane ApavAthI bahu phaLadAyaka thaze. mATe te dravya Apa grahaNa karo ane IcchAnusAra AdarapUrvaka teno upayoga karo." tyAre guru kahevA lAgyA - he bhadra ! ame akiMcana (niHparigraha) chIe. tethI dhanAdikano sparza paNa amane ucita nathI, to pachI teno saMgraha karavAnI to vAta ja zI karavI ? chatAM tame e bAbatanI ciMtA na karo. AvatI kAle saMdhyA samaye eka paga dhotAM tane je bheTa maLe tyAre amane tyAM laI jaje, eTale teno upAya tane kahI saMbhaLAvIzuM.' ema sAMbhaLIne te zeTha potAnA ghare gayo pachI bIje divase gurunuM vacana yAda karatAM saMdhyA samaye koI sutAra evo palaMga tenI pAse laI Avyo ke tenA jevo rAjAnI pAse paNa nahi hoya, eTale gurunA kahyA pramANe zreSThI tenI sAthe upAzrayamAM Avyo ane Azcarya pAmatAM teNe gurunI AgaLa nivedana karyuM. tyAre guru mahArAja pote pAchA tyAM AvIne, be vRSabha para vAsakSepa nAkhI, tenAthI adhivAsita karIne te zreSThIne pragaTa rIte kahevA lAgyA ke--he zeTha ! A be vRSabha jatAM jatAM jyAM ubhA rahI jAya, te sthAne pelA dravyathI Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jIvadevasUri caritra 145 tAre ramaNIya jinamaMdira karAvavuM.' e pramANe guru mahArAjanA mukhathI sAMbhaLatAM zreSThIe te vacana mAnya karIne be vRSabhane chuTA mukyA, eTale chuTA thayela te pippalAnaka nAmanA gAmamAM gayA ane tyAM eka ukaraDAnA sthAnamAM ubhA rahyA. tyAMthI te AgaLa na cAlyA. tyAre gAmanA adhipatie gauravathI te bhUmi zeThane arpaNa karI. pachI tyAM eka kuzaLa sutradhArane niyukta karatAM prAsAda (ca)nA zikhara ane maMDapa saMpUrNa taiyAra thayA. evAmAM eka divase tyAM koI saMnyAsI puruSa AvI caDhyo. teNe prAsAdane jotAM nAka maraDIne prazaMsA karI. tyAre lokoe tyAMnuM duSaNa pUchatAM, te pragaTa rIte kahevA lAgyo ke ahIM strInA asthirUpa zalya che ke je samasta duSaNomAM mukhya duSaNa gaNAya che.' tyAre lokoe e vAta guramahArAjane nivedana karI. eTale temaNe lokone AzvAsana ApatAM jaNAvyuM ke - "zalya dUra karI pAyA bharIne pharI caityano prAraMbha karo. vaLI he lalla zeTha ! tAre dravyanI nyUnatA saMbaMdhI ciMtA na karavI. kAraNa ke tenI adhiSThAyaka devIo tane puSkaLa dravya pUraze.' pachI zalya kADhI nAkhavAno prayatna zarU karatAM rAtre avAja sAMbhaLavAmAM Avyo ke-"zalyane ukheDo nahi." e avAjanI upekSA karatAM tyAM patthara paDavA lAgyA. tyAre temaNe punaH guru mahArAjane te hakIkata nivedana karI, eTale gurue dhyAna lagAvyuM ane devatAne AhuvAna karavAmAM AvatAM tyAM sAkSAta devI AvIne kahevA lAgI ke- kAnyakunjanA rAjAnI huM mAninI putrI hatI. mArA pitAnA gurjara dezamAM huM sukhe rahetI hatI. evAmAM mleccha rAjA thakI bhaMgano bhaya upasthita thatAM hu ahIM kuvAmAM paDI, eTale maraNa pAmIne huM A bhUminI adhiSThAtrI devI thaI. mArI pAse dhana puSkaLa che, to mArA potAnA zarIranA asthizalyane ukheDavAnI huM anumati ApIza nahi. kAraNa ke mArI anumati vinA dharma sthAnomAM koI kaMI karavAne samartha nathI. tethI he pUjaya ! dharmasthAnomAM huM tamane aTakAvuM chuM." tyAre gurue tene manAvI, tethI temanA vacanAmRtathI devI zAMta thaIne kahevA lAgI ke-'jo have tame mane ahIM adhiSThAyikA banAvo, to dharmasthAnane mATe te dravyasahita bhUmi laI lyo.' eTale AcArya e vAta kabula karI : pachI zreSTha caitya taiyAra thatAM tyAM temaNe te devInI eka judI derI taiyAra karAvI, ane bhavanadevInA nAmathI tene tyAM sthApana karI. aciMtya zaktizALI te devIne adyApi dhArmika puruSo pUje che. have lallazeThane jinadharmamAM Adarayukta joIne potAnA svabhAvane na jANatA brAhmaNo jainadharmIo para matsara karavA lAgyA. eTale parvatone jema hAthIo tema gocarI vagerene mATe mArge jatA munione te udvega pamADavA lAgyA. e hakIkata temaNe gurune nivedana karI. tyAre guru bolyA-kSamAM dhAraNa karavAthI upasargo naSTa thaze. e ja ApaNuM rahasya (tattva) che.' evAmAM ekavAra kaTuvacana bolanArA ane pAparakta brAhmaNo lagabhaga maraNAvasthAe pahoMcelI koI kRza gAyane rAtre page ghasaDI ghasaDIne balAtkAre mahAvIra bha.nAM maMdiramAM laI gayA. pachI tene maraNa pAmela samajI; pote bahAra besIne ati harSathI kahevA lAgyA ke--have jainonuM moTuM mAhAbhya jANavAmAM AvI jaze, prabhAte zvetAMbarone viDaMbanA pamADanAra A vinoda ApaNe joI zakIzuM." ema manamAM kautuka lAvatA te vipro devakulAdikamAM besI rahyA. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra have prabhAta thatAM yatio jeTalAmAM AMgaNe AvyA, tevAmAM akasmAta cittane viSe vismaya pamADanAra te mRta gAya temanA jovAmAM AvI, eTale A kheda pamADanAra Azcarya temaNe guru mahArAjane nivedana karyuM je sAMbhaLatAM siMha samAna ane aciMtya zaktivALA guru jarApaNa kSobha na pAmyA. pachI upAzrayamAM pATa pAse munione aMgarakSA mATe mukIne guru pote tyAM ekAMtamAM zubha dhyAna karavA lAgyA. evAmAM aMtamuhUrtamAM te gAya pote ubhI thaI ane cetanA pAmIne Azcarya pamADatI te caityanI bahAra nIkaLI gaI. tyAre tene jatI joIne pravINa brAhmaNo ciMtavavA lAgyA ke--'rAtre maraNa pAmIne paDI rahela gAya caityathakI bahAra zI rIte nIkaLI ? emAM kAMI sahaja kAraNa nathI, paNa moTI Apatti dekhAya che. kAraNa ke viprajAti niraMkuza che ane brahmacArI maMDaLa durgAhya che.' e pramANe teo vicAra kare che, tevAmAM page cAlatI te gAya. jANe pitAnA snehane lIdhe AkarSAI hoya, tema brahma bhavananI sanmukha cAlI. pachI prabhAte brahmapUjaka jeTalAmAM dvAra ughADe che, teTalAmAM utsuka thayela te gAya brahmabhavanamAM dAkhala thaI, ane bahAra rahelA te pUjArIne zIMgaDAvathI pADI, gabhArAmAM jaIne te brahmamUrtinI AgaLa paDI. pachI jIvadevaguru mahArAje te dhyAna pAryuM, evAmAM pUjArIe jhAlara vagADIne brAhmaNone bhegA karyA. eTale te mUDhamati badhA Azcarya pAmIne kahevA lAgyA ke--'A svapna ke badhAno matibhrama che ? ke maraNa pAmela gAya cAlatI paNa thaI, te zuM? tema paNa kadAca bane, paraMtu te pote brahmazALAmAM zA mATe AvI ? A daivanI durghaTanA vicArI zakAya tevI nathI. A kAma jyotiSIonA jJAnathI paNa atIta che.' 146 evAmAM tyAM keTalAka vipro kahevA lAgyAM ke--'ahIM vicAra zo karavAno hato ? baTukonA durvyAyarUpa sAgara maryAdA oLaMgI sthAnane taddana pADI (ukheDI) nAkhaze. A sthAnanA brAhmaNo anyatra gayelA che evI vAyudevanI kIrti A sthAnathI to vAyunA vege avazya cAlI gaI samajajo. tyAre bIjA keTalAka vipro bolyA ke--'A moTI ApattimAM ApaNA mATe eka ja upAya che, ke siMha samAna parAkramavALA ane caityamAM birAjamAna evA zvetAMbara gurunA page paDIne satvara te satpuruSanA zaraNane svIkAro. kAraNa ke A apAra ciMtA-sAgara te nAvathI ja tarI zakAya tema che.' eTale anya brAhmaNo kahevA lAgyA ke--'tamArA daMbhI bALakoe niraMtara temane roSa pamADyo che. tethI te tamArA para zI rIte prasanna thAya ? kAraNa ke eka sAmAnya puruSa paNa AvA upadravone sahana karato nathI. to divya sAmarthyayukta ane sAkSAt vidhAtA samAna e jainarSi te zuM sahana ka2ze ?' evAmAM bIjA keTalAka bolI uThyA ke --'bhale ema che, topaNa atyAre temanI pAse AjIjI karavAnI jarUra che, kAraNa ke uttama puruSa praNAma karavAthI vairane tajI de che.' e pramANe badhA ekamata thaIne brAhmaNo zrI vIramaMdiramAM dhArmika janothI maMDita evI gurunI parSadAmAM gayA. tyAM aMjali joDIne te kahevA lAgyA ke--'he pUjya ! saMkaTamAM AvI paDelA evA amAruM vacana tame dhyAna daIne sAMbhaLo--pUrve vAyu nAmanA deve A sthAna sthApana karela che, A sthApanA vAyudeve potAnA samAna evA jIvadevasUrInA nAmane vaza thaIne tamArA baLathI karela che. mATe bALakonA khoTA aparAdhathI e sthAna saMkaTamAM AvI paDela che, to teno pratIkAra karavAne tamArA sivAya anya koI bhUtala52 samartha nathI. mATe te devanA avatArarUpa tathA niHspRha evA he svAmin ! potAnA yazanA sthAnarUpa evA A sthAnanuM rakSaNa Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jIvadevasUri caritra 147 karo ane amane jIvitadAna Apo potAnA nAmAMtararUpe rahela evA te devanA tame jo jAmIna thavA mAgatA ho, to sthAnanuM rakSaNa karo, nahi to adhairya ane duryaza sthira thaI jaze." e pramANe sAMbhaLatAM AcArya mauna dharI rahyA, evAmAM yazasvI lalla zeTha kahevA lAgyo ke-"he brAhmaNo ! tame mArI eka satya vinaMti sAMbhaLo huM jIvavadha thato joIne tamArA dharmathI virakta thayo ane potAnA ja daSTAMta parathI A dayApradhAna dharmamAM huM anurAgI thayo. jethI tame adekhAI ane IrSyAne lIdhe jaino para upadravo karavA lAgyA. tamArA virodhI alpa che, tethI ahIM tamArI sAme koNa thAya? have jo tame A saMbaMdhamAM koI sthira maryAdA batAvatA ho, to guru mahArAjane vinaMti karIne huM kaMIka pratIkAra karAvuM.' tyAre mukhya vipro bolyA-tame yukta kaho cho. amArA durvArya upadravamAM emanI kSamAnI barobarI karI zake, evo koNa che? have potAnI IcchAnusAra jainadharmamAM satata mahotsavo karatA dharmI janone koI paNa vighna karanAra nathI." tyAM lalla zeThe kahyuM-'zrI vIranA sAdhuonI je prathamanI AcAra vyavasthA che, te bhale sadAne mATe kAyama rahe. have pachI brAhmaNoe temAM aMtarAya kadi na karavo, vaLI suvarNanI janoI paherAvIne pratiSThita navA AcAryane brAhmaNoe brahmamaMdiramAM abhiSeka karavo.' e pramANe jayAre viproe badhuM kabula karyuM, eTale lalla zeTha sadagurunA caraNe mastaka namAvIne kahevA ' lAgyo ke "he bhagavan mahAsthAnano uddhAra karo." tyAre upazamayukta zrI jIvadevasUri bolyA ke-lokanA zatru rUpa evA roSa ke toSa to traNe kALe paNa amane thavAnA nathI. paNa vipna ke upadravano nAza karanAra to zAsana devatA che. tethI atyAre paNa mArA smaraNathI te ja tamArA upadravane TALaze." e pramANe kahI upAzrayamAM AcArya dhyAnAsana para besI, nAsikAnA agrabhAge dRSTi sthApana karI tathA prANAyAmathI recakane aTakAvIne te eka muhUrtamAtra sthira rahyA. tevAmAM te gAya brahmabhavanamAMthI uThI ane pote cAlIne bahAra nIkaLI tyAre harSathI tALIo detA brAhmaNo tene joI rahyA, evAmAM nagaranI bahAra pAdare jatAM tyAM nirAlaMba thaIne te jamIna para tarata paDI gaI. pachI guNagariSTha guru punaH potAnI sabhAmAM AvyA. A bainAvathI saMtuSTa thayelA brAhmaNo te vakhate vedokta AziSathI jayadhvani karavA lAgyA. tyArathI vAyaDa nagaramAM jANe bhrAtRbhAvathI temaNe sneha sthApana karela hoya, tema adyApi jaino sAthe sneha saMbaMdha tyAM cAlyo Ave che. pachI zrI AcArya mahArAja anyatra vihAra karI gayA. evAmAM potAno mRtyu samaya najIka Avela jANIne te punaH potAnA sthAne AvyA ane tyAM potAnA pada para eka yogya ziSyane sthApana karyo. vaLI pote sarva saMgano parityAga karatAM dhyAnamAM mana lagAvavAnI IcchAthI temaNe potAnA gaccha ane navA AcAryane zikSA ApI te vakhate gaccha-pravartakane temaNe gupta Adeza karyo ke "je siddha yogIne ame pUrve pratihata karyo che. ke je aneka siddhi yukta che, tene khoparIno eka khaMDa hAtha lAgyo che, amAruM maraNa tenA jANavAmAM AvatAM te avazya ahIM Avaze eTale jo te pApamati amArI paNa khoparI pAmI jaze, to zAsanane te aneka prakAranA upadrava karaze, mATe he bhadra ! amArA nirjIva kalevara para snehanI darakAra na karatAM khoparInA bhUkebhUkA karI nAkhaje, ke jethI tenA upadravano saMbhava na rahe, A saMbaMdhamAM mArI AjJAnuM pAlana karavuM e ja tArI kulInatA Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 zrI prabhAvaka caritra che. to jinazAsananI rakSA mATe eka kAma tAre avazya karavAnuM che." e pramANe te ziSyane zikSA ApIne gurumahArAje pote pratyAkhyAna karyuM, tathA ArAdhanA pUrvaka te parameSThInA dhyAnamAM lIna thayA; pachI pavanano nirodha karI mastaka mArge prANano tyAga karatAM guNanA nidhAnarUpa te AcArya vaimAnika devanI samRddhi pAmyA. eTale eka pracaMDa daMDa laIne avasaranA jANakAra te ziSya kapALanuM evI rIte cUrNa karI nAkhyuM ke jethI teno AkAra paNa jovAmAM na AvI zake. evAmAM lokono zokapUrvaka hAhArava thatAM gItArtha munioe zibikAmAM rahela gurunA zarIrane upADyuM. evAmAM DamarunA dhvanithI bhayaMkara bhAsato te yogI tyAM Avyo ane te lokone pUchavA lAgyo ke "A kayo puruSa maraNa pAmyo ?' tyAre azruthI potAnI muchane bhIMjAvatAM eka mukhya brAhmaNa gaddagada avAjathI tenI AgaLa bolyo kejANe vAyudevanI bIjI mUrti hoya ane mahAsthAnarUpa dharA-pRthvIno uddhAra karavAmAM varAharUpa evA jIvadeva munIzvara svargavAsI thayA." e pramANe sAMbhaLatAM kapaTathI zoka batAvI chAtIne kUTatAM moTo pokAra karI atyaMte rUdanapUrvaka te yogI kahevA lAgyo ke "are ! have mArA svAmInuM eka vAra tame mane mukha batAvo nahi to potAnuM zira kUTIne huM avazya prANatyAga karIza.' tyAre pravartaka bolyA-zibikAne pRthvI para mUko. A yogI svAmIno mitra che, tethI temanuM mukha joIne bhale e cirakALa jIvato rahe.' eTale zibikA nIce mUkavAmAM AvI ane gurunuM mukha tene batAvavAmAM AvyuM, tyAM te curNita thayela joI hAtha dhasIne te kahevA lAgyo -'vikramAditya rAjAnI eka khaMDa khoparI to mane maLI, paNa A mArA AcAryanuM kapALa puNyavaMta puruSanA lakSaNayukta che, te jo mArA hAthamAM AvI e ardha kapALa sAthe saMyukta thAta, to mArA badhA manoratha siddha thaI jAta; paNa zuM karIe, nirbhAgIne AvuM kyAMthI prApta thAya ? tethI jIvatA ane maratA paNa e mitre mane hAtha ghasato karyo. manuSyomAM te ja eka puruSa hato, ke jeNe potAnI matithI mane jItI lIdho; tema chatAM A loko enA dehasaMskArane mATe mane anujJA Ape to sAruM; kAraNa ke asAdhAraNa mitrAIthI Aje mane paNa puNyano vibhAga prApta thAo.' pachI lokoe tema karavAnI tene anujJA ApI, eTale AkAza mArge jaIne te yogI malayAcalathI caMdanakAi tyAM laI Avyo, ane gurunA zarIrane teNe agnisaMskAra karyo. tenA prabhAvathI adyApi temanA vaMzamAM potAnA tejathI amara samAna ane kaLAnA nidhAna evA prabhAvaka AcArya thAya che. e pramANe mahAprabhAva yukta ane duritane dUra karanAra evuM zrI jIvadeva gurunuM caritra jANIne vibudha jano sAvadhAna thaIne niraMtara tenuM smaraNa karo. tathA AcArya mahArAjano mahimA batAvavAmAM eka kAraNarUpa e caritra cirakALa jayavaMta raho. ' zrI caMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe haMsa samAna tathA zrIrAma ane lakSmIdevInA putra evA zrI prabhAcaMdrasUrie vicAra para lAvatAM, zrI pradyumnasUrie zodhela, zrI pUvarSionA caritrorUpa rohaNAcalane viSe zrIjIvadevasUrinA sucaritrarUpa A sAtamuM zikhara thayuM. zrImAnuM pradyumnasUrirUpa kalpavRkSa, te vacananI daridratAnuM pramathana karanAra che, mananI prasannatArUpa latAnA deDha AdhAra ane sujJa janorUpa puSpasamUhane ullAsa pamADanAra che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhavAdisUri caritra 149 che zrI vRddhavAdisUri caritra sarasvatInA zreSTha pravAhane mATe sAgara samAna tathA zama, damarUpa urmi-taraMgayukta evA zrI vRddhavAdI munIMdrane namaskAra ho. jagatano uddhAra karanArA evA zrI siddhasenasUri tamAruM rakSaNa karo ke je zaMkaranA hRdayane bhedanAra At brahmamaya tejane dhAraNa karanAra hatA. kalikALarUpa parvatane bhedavAmAM vaja samAna evA te baMne AcAryanA aneka Azcarya yukta caritrane huM varNavuM chuM. jaina zAsanarUpa naMdanavanamAM kalpavRkSa samAna, sarva zrutanA anuyogarUpa kaMdane vikasita karavAmAM megha samAna, tathA vidyAdharonA uttama AmnAya (vaMza)mAM vAMchita ApanAra ciMtAmaNI samAna zrI pAdalipta sUrinA vaMzamAM zrI skaMdilAcArya thayA. asaMkhya ziSyorUpa mANikyanA rohaNAcala samAna te munizvare ekavAra gauDa dezamAM vihAra karyo. tyAM kozalA gAmamAM nivAsa karanAra eka mukuMda nAme zreSTha brAhmaNa ke je satvamAM sAkSAta mukuMda (kRSNa) jevo hato. ekavAra bAhya bhUmimAM vicaratA sUrimahArAjanI sAthe koI prasaMge te viprano samAgama thayo. kAraNa ke sarva kAryomAM sarvanI bhavitavyatA to jAgrata ja hoya che. teNe guru pAse ativairAgyathI raMgAelA saMyamadhArI munione susAdhya ane prANIonI dayArUpa evo sukhakArI dharma sAMbhaLyo. eTale te kahevA lAgyo - ke-"anArya durjanonI jema akArya karAvanAra tathA bhrama upajAvanAra citronI jema viSayothI huM chetarAyo chuM. mATe he gururAja ! he AMtara zatruno dhvaMsa karanAra ! ane he dayAnA nidhAna ! palAyana karavAmAM paNa kAyara evA mane te viSayothI satvara bacAvo.' ema bolatAM te viprane jainadIkSA ApIne guru mahArAje tenA para prasAda karyo. kAraNa ke sukAryamAM utAvaLa karavI ja sArI kahela che. vilaMba karavAthI temAM avazya vipna Ave che. pachI ekavAra guru mahArAja vihAra karatA karatA lATa dezanA maMDanarUpa ane revAnadInI sevAthI pavitra thayela evA bhRgukaccha (bharUca) nagaramAM AvyA. tyAM zrutapAThanA mahAghoSathI AkAzane pratiddhita karatA, sAgara taraMganA ghora avAjanI jema du:kha upajAvatA, svAdhyAyano abhyAsa karatA tathA vRddhapaNAne lIdhe atyaMta AgrahI banelA evA mukuMda muni nidrAthI pramAdI thayelA anya munione aharniza jagADavA lAgyA. tyAre buddhizALI eka yuvAna munie tene zikhAmaNa ApatAM jaNAvyuM ke "he muni ! A tamArA dhvanithI jAgrata thayelA hiMsaka prANIo jIvavadha kare, mATe sAdhue dhyAnarUpa uttama atyaMtara tapa AcaravuM. he mahAtmanuM ! zAMta samaye vacanayogano saMkoca rAkhavo te ucita che." e pramANe sAMbhaLyA chatAM vRddhapaNAthI utpanna thayela jaDatAne lIdhe zikSAno Adara na karatAM teja pramANe te muni pragaTa rIte ghoSa karavA lAgyA. tyAre tenA nAdathI bhAre kaMTALI gayela te aNagAra prathama potAnA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 zrI prabhAvaka caritra tAruNyane ucita mRdu vANIthI ane pachI tenA kRtyathI IrSyA AvatAM karkaza vacanathI mukuMda munine kahevA lAgyAhe muni ! potAnI vRddhAvasthAnA aMtane na jANatAM ugra pAThanA AdarathI AkuLa thayela te mogarAnI latAnI jema muzaLane zI rIte phulAvI zakIza ? e pramANe sAMbhaLatAM te vRddha muni viSAda pAmyA ane ciMtavavA lAgyA ke "jJAnAvaraNathI dUSita thayela mArA janmane dhikkAra che. mATe have ugratAthI sarasvatI devInuM huM ArAdhana karIza, ke jethI e ISya vacana paNa satya thAya.' ema dhArI nAlikeravasati nAmanA jinAlayamAM samartha evI bhAratI devInuM ArAdhana teNe zarU karyuM. tyAM daDha vratadhArI skurAyamAna dhyAnAgnithI jaDatAnI bhItine TALanAra, samatAne dharanAra, vikalparUpa kAluSya (malinatA) nirasta thavAthI zuddha buddhi pragaTAvanAra tathA zarIre niSThapa rahI mUrtinA caraNa-kamaLamAM potAnI dRSTine sthApana karanAra evA te vRddha muni zarIranA AdhArarUpa cAra prakAranA AhArano tyAga karIne eka muhUrtanI jema ekavIsa divasa tyAM sthira besI rahyA eTale A temanA sattvathI saMtuSTa thayela bhAratI devI sAkSAta pragaTa thaIne munine kahevA lAgI ke- he bhadra ! uTha, huM prasanna thaI chuM. tArA manoratha badhA pUrNa thAo, have tane skUlanA nahi thAya mATe tane je ISTa hoya te kara." e pramANe sarasvatI devInuM vacana sAMbhaLatAM te muni uThyA, ane pAraNA mATe koI gRhasthanA ghare jatAM tyAM muzaLa temanA jovAmAM AvyuM. eTale pUrve yatinA mukhathI hAsya-vacana sAMbhaLavAnA apamAnathI pote karela pratijJAne pUrNa karavA mATe te RSi bolyA ke "he bhAratI ! tArA prasAdathI jo amArA jevA paNa prAjJa thaI vAdI thatA hoya, to A muzaLa puSpita thAo,' ema kahIne munie prAsuka jaLathI muzaLane siMcana karyuM. jethI tArAo vaDe AkAzanI jema te tarata pallavita ane puSpothI yukta thayuM. pachI muni ghoSa karIne kahevA lAgyA ke-"sasalAnuM zaMga (zIMgaDuM), iMdradhanuSyanuM pramANa, zItala agni, ane niSpakaMpa vAyu-A vAkyamAM je koIne kaMI gamatuM na hoya, to vRddha vAdI kahe che ke te mArI sAme AvIne bole.' A tenI pratijJAthI ja te vakhatanA vAdIo buddhimAM pratita thaI badhA zUnyamati jevA banI gayA. AthI gurue bhAre vAtsalyathI temane AcAryapade sthApyAM. kAraNa ke pAtre niyukta thayela arthanI jema guNo vRddhi pAme che. pote vRddha chatAM jagatamAM te vAdamudrAthI vibhUSita thaIne vikhyAta thayA. tethI te vRddha AcArya vRddhavAdI evI anvayayukta prasiddhine pAmyA. evAmAM zrI jinazAsanarUpa kamaLavanane vikasita karavAmAM bhAskara samAna evA zrI skaMdilAcArya anazana laIne svargastha thayA. eTale gaccharUpa pRthvIno uddhAra karavAmAM kacchapa (kAcabA) samAna evA vRddhavAdI gurue guNa saMtatinA sthAnarUpa evI vizAlA nagarI tarapha vihAra karyo. e arasAmAM dArikvarUpa aMdhakArano nAza karavAmAM sUrya samAna evo vikramAditya nAme rAjA rAjya karato hato. tyAM kAtyAyana gotramAM utpanna thayela devarSi brAhmaNa ane devazrIno putra siddhasena nAme eka vidvAna, vipra prakhyAta hato. sarva zAstromAM pAraMgata evo te koIvAra tyAM Avyo ane zrImAnuM vRddhavAdIsUrine maLyo. eTale teNe prazna karyo ke--he muninAtha ! AjakAla vRddhavAdI ahIM vidyamAna che ? tyAre guru bolyA- huM pote ja te vRddhavAdI chuM, ema samajI le." tyAM siddhasene kahyuM "mAre vidvad goSThI karavAnI IcchA che, mATe ahIM ja ApaNe te karAvA besIe, ke jethI lAMbA vakhatano mAro saMkalpa siddha thAya." eTale AcArya bolyA-"jo ema hoya, to potAnA hRdayane Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhavAdisUri caritra 151 saMtoSa pamADavA mATe ApaNe vidvAnonI sabhAmAM zA mATe na joIe? kAraNa ke suvarNanI prApti thatI hoya, to pItaLane koNa grahaNa kare ? ema kahyA chatAM jyAre teNe "mAre to ahIM ja vAda karavo che, evo potAno kadAgraha na mUkyo, tyAre AcArye e vAta kabula karI ane govALone te vakhate sabhAsado banAvyA. eTale prathama siddhasene potAnA pakSa sthApana karatAM jaNAvyuM ke "sarvajJa koI cheja nahi, kAraNa ke AkAzapukhanA dRSTAMtanI mAphaka pratyakSa, anumAdika pramANothI te upalabdha nathI.' ema kahIne te mauna rahyo. tyAre govALone saMtoSa pamADatAM vRddhavAdI kahevA lAgyA ke-A siddhasenanuM kathana tame kAMI samajI zakyA ke nahi ?' teo bolyA- "IrAnI bhASA jevuM avyakta vacane zI rIte samajI zakAya ?' eTale vRddhavAdIe jaNAvyuM he govALo ! enuM vacana huM barAbara samajI zakyo chuM. e kahe che ke'jina-vItarAga nathI, mATe tame satya kahI batAvo ke tamArA gAmamAM vItarAga sarvajJa che ke nahi ?' tyAre te badhA bolI uThyA ke "jaina caityamAM jina sarvajJa vidyamAna che, mATe enuM vacana mithyA che. A pramANa vinAnA vipra vacanane ame mAnya karatA nathI. - pachI AcArya punaH kahevA lAgyA ke he vipra ! huM satya vacana kahuM chuM, te sAMbhaLa-prajJAtizaya kyAMka taratamatAmAM virAma pAme che. paramANuomAM jema jUnAdhikatA che, tema atizayamAM paNa te phuTa che. ane te laghu ke gurutara, paramANu ane AkAzamAM paNa upalabdha che. prajJAno avadhi te kevaLajJAna siddhaja che. e jJAna to guNa che, mATe vicAra karo, tenA AdhArarUpa kaMI dravya paNa hovuM ja joIe. te AdhArarUpa dravya teja sarvajJa che. ema sarvajJanI e siddhi thaI ja jAya che." e pramANe vacana vistArathI vRddhavAdI sUrie potAne paMDita mAnanAra evA siddhasena brAhmaNane jItI lIdho kAraNa ke AvA samartha vidvAn AgaLa te zuM mAtra che ? evAmAM harSAzruthI locanane ArTa banAvatAM siddhasena paNa kahevA lAgyo ke-"he bhagavAna prathama to tame pote ja kharekharA sarvajJa cho ke mane jItI lIdho, to have meM pUrve karela pratijJA pramANe tame mane ziSya thavAnI anumati Apo arthAta ziSya banAvo kAraNa ke pUrve meM evI pratijJA lIdhI che ke jene huM uttara ApavA asamartha thAuM, teno ziSya banuM. eTale guru mahArAje pote tatpara thayela evA siddhasena viprane jaina vidhi pramANe dIkSA ApI, ane tenuM kumudacaMdra evuM nAma rAkhyuM. pachI bANanI jema potAnI tIkSNa ane prakRSTa pratibhAnA baLe siddhasena muni te kALanA sarva siddhAMtanA satvara pAraMgAmI thaI gayA. eTale gurue pramodapUrvaka temane AcAryapade sthApana karyA temanuM pUrvAvasthAnuM nAma ja pAchuM rAkhyuM. pachI guru mahArAje zrI siddhasenasUrine gaccha bhaLAvIne pote bIje vihAra karyo. kAraNa ke guru dUra rahIne ja ziSyano prabhAva jue che. - have ekavAra zrI siddhasenasUri bAhya bhUmikAe jatA hatA, tevAmAM rAjamArge thaIne jatA vikramAditya rAjAnA te jovAmAM AvyA tyAre alakSyarIte rAjA e temane praNAma karyA. eTale uMcA avAje gurue tene dharmalAbha Apyo. A temanI dakSatAthI saMtuSTa thayela rAjAe prItidAnamAM temane eka koTi sonAmahora ApI ane patramAM lekha lakhyo ke - Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 zrI prabhAvaka caritra "dharmanAma kRti pro, TUriskRtapAve ! sUraye siddhasenAya, dadau koTi narAdhipaH' // 1 // eTale-durathI hAtha uMco karIne dharmalAbha ApatAM zrI siddhasenasUrine rAjAe eka koTi sonAmahora ApI." pachI rAjAe AcAryane bolAvIne nivedana karyuM ke--huM tamane dravya ApavA mAguM chuM." tyAre guru bolyA-dravya levuM amane kahyuM nahi. mATe tamane rUce tema karo." AthI rAjAe garIba sAdharmI baMdhuo ane caityonA uddhAra mATe te dravyano eka sAdhAraNa bhaMDAra karyo. eka vakhate siddhasena munIzvara citrakUTa parvata para AvyA, tyAM parvatanA eka bhAgamAM eka staMbha temanA jovAmAM Avyo ke je kASTha, patthara ke mATIthI banAvela na hato. tyAre vicAra karatAM te auSidhanA cUrNa nA banAvela temanA jANavAmAM Avyo eTale tenA rasa, sparza ane gaMdhAdikanI parIkSAthI tathA matinA baLathI auSadho oLakhIne temaNe tenA virodhI auSadhone meLavyAM ane tenAthI vAraMvAra gharSaNa karatAM te staMbhamAM eka chidra karyuM. eTale tyAM hajAro pustako temanA jovAmAM AvyAM. temAMthI eka pustaka laI ughADatAM temAMnA eka patramAMnI eka paMkti temaNe vAMcI joI, to temAM suvarNasiddhino yoga jovAmAM Avyo; tethI vismaya pAmatAM bIjo eka zloka vAMcyo, temAM sarasavathI subhaTo banAvavAnuM lakhyuM hatuM. AthI vizeSa harSa pAmI sAvadhAna thaIne jeTalAmAM AgaLa vAMcavA lAgyA, tevAmAM zAsanadevIe te patra ane pustaka harI lIdhuM. kAraNa ke kALanA doSathI tevA samartha puruSonI paNa tevA pUrvagata graMtho vAMcavAnI yogyatA tenA jovAmAM na AvI, paNa sattvahAnino saMbhava teNe joyo. pachI ekavAra te baMne vidyAyukta siddhasena sUri vihAra karatA pUrva dezanA prAMtamAM rahela karmAra nagaramAM gayA. tyAM parAkramathI prakhyAta thayela evo devapAla nAme rAjA rAjaya karato hato te satvara zrI siddhasena gurune namaskAra karavA Avyo. eTale AkSepaNI vagere cAra prakAranI dharmavyAkhyAthI gurue tene pratibodha pamADyo ane mitratAmAM sthApana karyo. evAmAM ekavAra rUpamAM kAmadeva samAna ane adharmamAM mati rAkhanAra evA vijayavarma rAjAe tene gherI lIdho, ane asaMkhya agragAmI subhaToe tene bhAre parAbhava pamADyo tyAre devapAla rAjAe gurune vinaMti karI ke he deva ! A rAjAnA tIDanI zresisamAna adUbhUta sainiko, alpa bhaMDAravALA evA mArA sainyane vikherI nAkhaze. mATe te svAminuM ! have Apa ja mArA zaraNarUpa cho.' tyAre AcArya bolyA- he rAjana ! tuM e saMkaTathI bhaya na pAme. huM prAya: teno pratikAra karIza." pachI temaNe suvarNasiddhinA yogathI agaNita dravya ane sarasavanA yogathI ghaNA subhaTo utpanna karyA. athavA to gurunA prasAdathI devapAla rAjAe zatrune parAjita karyo. kAraNa ke tevA gurunI upAsanAthI zuM na thAya? pachI rAjAe jaNAvyuM ke-"he bhavatAraka nAtha ! huM zatrunA bhayarUpa aMdhakAramAM paDyo hato; paNa sUrya samAna tame temAMthI mAro uddhAra karyo. mATe he prabho ! divAkara evuM ApanuM nAma prasiddha thAo. tyArathI siddhasena divAkara evA nAmathI prasiddha thayA. pachI rAjAne te atyaMta mAnanIya thaI paDyA. tethI rAjA temane bhaktithI balAtkAre sukhAsana tathA hastI vagere upara besADato ane teo rAjabhavanamAM jatA. e hakIkata lokonA mukhathI Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhavAdisUri caritra vRddhavAdIsUrinA jANavAmAM AvI eTale rAjasanmAnanA garvathI bhramita thayela matiyukta ziSyane zikSA ApI kSaNavAramAM teno duSTa Agraha dUra karavAne potAnuM rUpa chupAvIne guru karmArapuramAM AvyA. tyAM rAjAnI mAphaka sukhAsanamAM beThela ane bahu lokothI rivarela evA siddhasena ziSyane temaNe rAjamArgamAM joyo. tyAre guru tene kahevA lAgyA ke --'tuM bahu vidvAna che. mATe mArA saMdehane dUra kara. tArI khyAti sAMbhaLIne huM bahu dUra dezAMtarathI Avyo chuM.' eTale siddhasena sUrie kahyuM--'tAre je pUchavuM hoya, te pUcha.' tyAre samIpe rahelA vidvAnone vismaya pamADatAM guru ucca svare kahevA lAgyA ke-- "aNahullIphulla matoDahu mana ArAmA mamoDahu / maNakusumehiM acci niraMjaNu hiMDahakAI vaNeNa vaNu" // 1 // A gAthAno vicAra karatAM paNa artha jANavAmAM na Avyo, tethI teNe khoTo uttara kahIne jaNAvyuM ke'bIjuM kaMI pUcho.' 153 eTale guru bolyA--'eja gAthAno vicAra karo.' AthI teNe anAdara pUrvaka asaMbaddha kaMIka kahI batAvyuM, * ke je gurUe mAnya na karyuM, tyAre siddhasena sUrie kahyuM--'to pachI tame eno artha kahI batAvo.' jethI vRddhavAdI gurU kahevA lAgyA--"he bhadra ! tuM sAvadhAna thaIne sAMbhaLa ke jethI tuM mArgabhraSTa chatAM enuM tattva sAMbhaLavAthI punaH mArgane pAmI zake. te A pramANe-- jenuM alpa AyuSya rUpa puSpa che evuM manuSyanuM zarIra, tenA AyukhaMDa rUpa puSpone rAjasanmAnanA garvarUpa lAkaDI vaDe toDa nahi. AtmA saMbaMdhI ane saMtApane haranArA evA yama, niyamAdi rUpa bagIcAne bhAMga nahi. kSamA, mArdava, Arjava ane saMtoSAdi mana puSpothI niraMjananuM pUjana kara. arthAt jenA ahaMkAranA sthAna jAti, lAbhAdi rUpa aMjana dUra thayela che tathA siddhipadane prApta thayela evA niraMjananuM dhyAna dhara. mohAdi vRkSaghaTAthI gahana evA A saMsAra rUpa araNyamAM eka sthAnathI bIje sthAna zA mATe bhame che ? A eka artha thayo. * (have bIjo artha batAve che) athavA aNu eTale alpa dhAnya, te alpa viSayapaNAthI mAnavadehanA puSpo samajavAM te alpa puSpI naradehanA zIlAMga mahAvrata rUpa puSpono vinAza kara nahi. mana rUpa ArAmane maraDI nAkha, eTale cittanA vikalpajALano saMhAra kara tathA muktipadane prApta thayelA niraMjana vItarAga devanI puSpothI arcA na kara. arthAt gRhasthane ucita chakAya jIvonI virAdhanA rUpa devapUjAmAM prayatna na kara. kAraNa ke te sAvadya che. kIrtinI kAmanAthI saMsAra rUpa araNyamAM zA mATe bhramaNa kare che ? arthAt mithyAvAdane tajI jinezvare kahela satyamAM Adara kara. e bIjo artha batAvyo. -- (have trIjo artha kahe che)-- athavA to kIrtinA syAdvAda vacana rUpa puSpone toDa nahi. tathA mananA adhyAtmopadeza rUpa ArAne toDI Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 zrI prabhAvaka caritra na nAkha, arthAtu khoTI vyAkhyAthI teno vinAza na kara. vaLI rAgAdi leparahita niraMjana mananI, sugaMdhi ane zItaLa sadupadeza rUpa puSpothI pUjA kara. arthAt manane glAdhya banAva. tathA saMsAra rUpa araNyanA svAmI parama sukhI hovAthI te tIrthakara che 'temanA zabda-siddhAMta sUtramAM bhrAMti zA mATe lAve che ? kAraNa ke teja satya che. mATe temAM ja prema-bhAvanA rAkhavI joIe. e trIjo artha batAvyo. - ItyAdi zrI vRddhavAdI mahArAje te gAthAnA buddhipUrvaka aneka artha batAvyA paNa ame jaDa jevA te keTaluM samajI zakIe ? e rIte gurunA upadezarUpa meghanA garjArava ane varSaNanA ADaMbarathI siddhasena sUrinI manobhUmi bodhane lIdhe aMkurita thaI, eTale temane vicAra thayo ke 'mArA dharmAcArya vinA AvI zakti bIjA koImAM nathI.' ema dhArI zibikAthI nIce utarIne te gurunA caraNe DhaLI paDyA, ane kahevA lAgyA ke--'bhAva-zatruothI jItAyelA evA meM Apa gurunI moTI AzAtanA karI, Apa dayALu te kSamA karo." e pramANe sAMbhaLatAM guru bolyA ke "he vatsa ! emAM tAro doSa nathI, A samaya ja evo che. A duHSamAkALa zatrunI jema prANIonI sadgatino nAza kare che. jaina siddhAMtanuM pAna karAvIne meM tane saMpUrNa tRpta karyo, chatAM maMda agnivALAne snigdha bhojana pacatuM nathI tema tuM paNa jIrNa na karI zakyo to jaDatArUpa vAyu, pInasA (nAsikAroga) tathA zlekhavALA ane alpa sattvarUpa agnivALA anya jIvo vidyArUpa anna. zI rIte pacAvI zake ? mATe he bhadra ! kSudhAtura thayela tuM meM Apela zrutane, saMtoSarUpa auSadhathI vRddhi pAmela dhyAnarUpa aMtara-agnivaDe pacAva staMbhathI prApta thayela pustaka tArI pAsethI zAsanadevIe chInavI lIdhuM. te yogya karyuM. kAraNake AjakAlanA jIvo tevA prakAranI zaktine zuM ucita che? gurunA mukhathI e vacana sAMbhaLatAM sAdhuziromaNi siddhasena kahevA lAgyA ke-"ajJAnanA doSathI jo ziSyo duSkata ne ja kare, to he nAtha ! prAyazcittanA zAstro caritArtha kema thAya? mATe he bhagavan! avinita evA mane prAyazcittathI zuddha karo." tyAre vRddhavAdI gurue vicAra karIne tene AlocanA tapanuM prAyazcitta ApyuM, pachI siddhasena sUrine potAnA pade sthApI, pote anazanapUrvaka ArAdhanA karIne svarge gayA eTale siddhasena munIndra paNa zAsananI prabhAvanA karatA rAjAnI anumatithI vasudhA para vihAra karyo. ekavAra bAlyAvasthAthI saMskRtanA abhyAsI, kevaLajJAnIe prarUpela prAkatane viSe Adararahita tathA potAnA karmadoSathI dUSita thayela evA siddhasenasUrie lokavAkya lokonA kahevA)thI tathA potAnA sAmarthyathI siddhAMtane saMskRta banAvavA mATe zrI saMghane vinaMti karI eTale siddhAMtanA prabhAvanI moTAIne na jANatAM saMskRtathI mohita thayela evA temane saMghanA pradhAna puruSoe cittanI kaluSatAne lIdhe karkaza banelA vacanathI nivedana karyuM ke-"yugapradhAna AcAryonA alaMkArane dhAraNa karanArA tathA Aja kAlanA sAdhusamudAyanA mugaTa samAna evA Apa jevA pUjayanI cittavRttimAM paNa jo ajJAnarUpa zatru AvIne utpAta karaze, to Aje amArA jevAnI to vAta ja zI karavI ? ame pUrvanA saMpradAya thakI sAMbhaLela che ke parve caudeparvo saMskRta bhASAmAM hatA, te prajJAtizayathI sAdhya hatA. Aje kALanA doSathI teno uccheda thayo ane have sudharmA svAmIe kahela agiyAra aMga rahyA. bALa, strI, mUDha, mUrnAdi janonA anugraha mATe te prAkRta bhASAmAM karyA. to ApanI emAM anAsthA kema che ? A to vacana doSathI tame moTuM pApa upArjana karyuM. tethI have enuM prAyazcita to Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhavAdisUri caritra 155 zrutanA AdhAre sthaviro ja ApI zake.' tyAre sthavira bolyA ke--bAra varasa gacchatyAga karI, gupta jainaliMge rahI duSkara tapa tape, to mahAdoSathI dUSita thayela A munIMdranI e pArAciMta nAmanA prAyazcitathI zuddhi thAya tema che, nahi to jinAjJAnI virAdhanA ja che. vaLI te daramyAna jo zAsananI adbhuta kAMI prabhAvanA kare to teTalA varasanI aMdara paNa potAnuM pada pAmI zake.' pachI zrI saMghanI anujJA laIne sAttvika ziromaNi siddhasenasUrie potAnA vratane avyaktapaNe dhAraNa karatAM gacchano tyAga karyo. ema bhramaNa karatAM temaNe sAta varasa vyatIta karyA.' pachI eka vakhate vihAra karatAM karatAM ujjayinI nagarImAM AvyA. tyAM rAjamaMdiranA dvAra para AvIne temaNe dvArapAlane jaNAvyuM ke--'he bhadra ! tuM vizvavikhyAta rAjAne mArA zabdomAM mArI oLakhANa ApatAM nivedana kara ke--hAthamAM cAra zloka laIne Avela eka bhikSu-sAdhu Apane maLavA Icche che, tene dvAra para aTakAvI rAkhela che, mATe te Ave ke pAcho cAlyo jAya ?' eTale guNavaMta para pakSapAta dharAvanAra rAjAe temane bolAvyA. tyAM rAjAe darzAvela Asana para besIne siddhasena tenI stuti karatAM bolyA ke-- II "apUrveyaM dhanurvidhA bhavatA zikSitA kutaH / mArgaNaughaH samabhyeti guNo yAti digantaram" // 1 // "amI pAnakaraMkAbhAH saptApi jalarAzayaH 1 yadyazorAjahaMsasya paMjaraM bhuvanatrayam" 11 2 "sarvadA sarvado'sIti mithyA saMstUyase budhaiH / nArayo lebhire pRSThaM na vakSaH parayoSitaH " // 3 'bhayamemanebhyaH zatrubhyo vidhivatsadA 1 dadAsi tacca te nAsti rAjaMzcitramidaM mahat" // 4 // II he rAjan ! A apUrva dhanurvidhA tuM kyAMthI zIkhyo ke jemAM mArgaNa (bANa ke yAcaka) samUha pAse Ave che ane guNa (dhanuSyanI dorI athavA yaza) dUra digaMta sudhI jAya che. 1 A sAte samudro jaLapAna karavAmAM kuMDA jevA che, tethI jenA yazarUpa rAjahaMsane traNe bhuvana pAMjarAtulya che, arthAt traNe bhuvanamAM jeno yaza gavAI rahyo che. 2 he rAjan ! tuM sarvadA sarva icchitane ApanAra che, ema paMDitajano je tArI stuti kare che, te mithyA che; kAraNa ke zatruone teM pITha nathI ApI ane 522maNIone vakSaHsthaLa nathI ApyuM. 3 he rAjan ! aneka zatruone sadA kAyadA pramANe tuM eka bhaya ja Ape che, chatAM te tArI pAse upasthita nathI, A eka moTA AzcaryanI vAta che. arthAt tuM sadA nirbhaya che. 4 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 zrI prabhAvaka caritra e pramANe te bhAre yazasvI rAjAnI stuti karatAM rAjA prasanna thaIne gurune kahevA lAgyo ke "aho ! jyAM tame birAjamAna cho, te sabhA dhanya che, mATe tamAre sadA mArI pAse rahevuM." ema rAjAnA sanmAnathI ane AgrahathI siddhasena sUri tyAM rahyA. evAmAM eka vakhate te dakSa sUri rAjAnI sAthe zivamaMdiramAM gayA tyAM tenA daravAjethI ja te pAchA vaLyA, eTale rAjAe prazna karyo ke--'tame devanI avajJA kema karo cho ? namaskAra kema karatA nathI ?' tyAre AcArya bolyA ke- he rAjana ! sAMbhaLa-tuM mahA puNyazALI puruSa che, tethI huM tArI AgaLa kahuM chuM, kAraNa ke ajJa puruSo sAthe vAda karatAM koNa kaMThazoSa kare ? e zaMkara mArA praNAmane sahana karI zake tema nathI, to huM kema praNAma karuM? je mArA praNAmane sahana kare, te devo ja bIjA che.' ema sAMbhaLatAM kautukI rAjAe tarata jaNAvyuM ke'tame praNAma karo, tethI zuM thavAnuM che? vaLI tamArA praNAmane yogya evA anya devo paNa mane batAvo" e pramANe Agraha karatA rAjAne gurue kahyuM ke - he rAjan ! kaMI utpAta thAya, to mAro doSa nahi." tyAre rAjA bolyo ke-kharekhara ! paradezI loko kaMI Azcarya thAya tevuM ja bole che. he RSi ! devo zuM dhAtuyukta zarIrane dhAraNa karatA evA manuSyanA praNAmane sahana karavAmAM asamartha haze ?' e pramANe sAMbhaLatAM siddhasena guru zivaliMganI samakSa besIne uMcA avAje stutinA zloka kahevA lAgyA "he nAtha ! eka tame jema traNe jagatane samyakrarIte prakAzita karyA, tema anya samasta tIrthAdhipatioe prakAzita karyA nathI. athavA to eka caMdramA paNa jema lokane prakAzita kare che, tema udaya pAmela samagra tArAo paNa zuM prakAzI zake ? tamArA vAkyathI paNa jo koIne bodha na thAya, to e moTA AzcaryanI vAta che. kAraNa ke sUryanA kiraNo kone prakAza nathI ApatA? athavA to temAM Azcarya jevuM kAMI nathI. kAraNa ke bhAskaranA kiraNo svaccha chatAM svabhAve malina manavALA ghuvaDane te aMdhakArarUpa bhAse che." ItyAdi nyAyAvatArasutra, zrI vIrastuti, tathA batrIza zlokanA pramANavALI bIjI paNa trIza stutio temaNe banAvI. pachI cumALIza zlokanI eka stuti racI ke je atyAre jinazAsanamAM kalyANamaMdiranA nAmathI vikhyAta che. eno agiyAramo zloka bolatAM dharaNaMdra pote tyAM Avyo. kAraNa ke tevA draDhabhaktidhArI samartha puraSone zuM asAdhya hoya ? eTale tenA prabhAvathI zivaliMgamAMthI dhumADo nIkaLavA lAgyo ke jethI nibiDa dhUmasamUhane lIdhe madhyAhunakALe rAtri jevo dekhAva thaI rahyo. ane tethI AkuLavyAkuLa thaIne bhAgavAne IcchatA lokone dizAonuM bhAna na rahyuM. eTale pattharanA staMbha ane bhIMto sAthe teo sarNa athaDAI paDyA. pachI jANe lokonI dayAne lIdhe ja te liMgamAMthI, samudramAMnA AvartanI athaDAmaNathI pragaTa thayela vaDavAnala samAna javALAo nIkaLavA lAgI. tyAra pachI puruSottama (kRSNa) nA hRdayamAM rahela kaustubhamaNinI jema temAMthI zrI pArzvanAtha bhagavaMtanI pratimA pragaTa thaI. eTale paramabhaktithI prabhune stutipUrvaka praNAma karIne siddhasena RSi bolyA ke -"he rAjan ! A muktAtmA devo mArA praNAmane sahana karI zake.' e pramANe vikramAditya rAjAne pratibodha pamADatAM pravezAdi mahotsavathI temaNe vizAlA nagarImAM Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vRddhavAdisUri caritra jinazAsananI prabhAvanA karI. tethI saMghe temanA bAkI rahela pAMca varSa mUkI dIdhAM ane zrI siddhasena divAkarane pragaTa karyA. tyAM keTaloka kALa phaNAvali zivaliMganI uMce rahI ane loko tenI pUjA karatA, paNa pAchaLathI te sthAna mithyAtvIonA hAthamAM gayuM. 157 have ekavAra balAtkArathI rAjAnI anumati laIne apratibaddha buddhivALA tathA zrI saMgharUpa sarovaramAM kamaLa samAna evA zrI AcArya mahArAje tyAMthI vihAra karyo. gItArtha munionI sAthe dakSiNa dizAmAM vihAra karatAM te bhRgukaccha nagaranI pAsenA bhUmipradezamAM pahoMcyA. tyAM nagara ane gAmaDAonI gAyonuM rakSaNa karanArA govALo hatA, teo dharma sAMbhaLavAnI IcchAthI guru mahArAja pAse AvyA, ane kahevA lAgyA ke--'he pUjya ! kyAMya paNa vismaya na pAmelA evA amane tame zAMti pamADo.' na tyAre guru bolyA--'ame lAMbA vakhatathI vihAra karatAM mArgamAM zrama pAmyA chIe, to zuM bolIne tamAro kheda dUra karIe ? tyAre gopALoe AgrahathI ahIM vRkSachAyAmAM visAmo laI dharmavyAkhyAna karo ame tamane gorasa ApIzuM.' pachI te ajJajano samajI zake tema tAlamAnathI tALI detA ane bhamatA bhamatA AcArya temane pratibodha pamADavA mATe tarata prAkRta bhASAmAM rAsa banAvIne huMbaDagIta vaDe kahevA lAgyA. kAraNa ke tevA sAmAnya lokone tevI bhASA ja ucita che te A pramANe-- "navi mAriyai navi coriyai, paradAraha atthu nivAriyai / thovAha vi thovaM vAJarU, taDa sagni Tumuhunu gArDsa" // ph // A temanI prAkRta gAthAthI te govALo pratibodha pAmyA, jethI temaNe tyAM dhana dhAnyAdikathI pUrNa evuM tAlArAsakA nAmanuM gAma vasAvyuM. eTale AcArye tyAM eka unnata jina maMdira karAvIne temAM zrIRSabhadeva prabhunI pratimA sthApana karI. acala pratiSThAvALA te bhavya maMdiranA adyApi bhavyajano darzana karI pAvana thAya che, kAraNa ke tevI pratiSThA iMdrathI paNa calAyamAna na thAya. e pramANe tyAM prabhAvanA karI guru mahArAja bhRgupuramAM gayA. tyAM balamitrano putra dhanaMjaya nAme rAjA hato. teNe bhaktipUrvaka AcArya mahArAjano Adara satkAra karyo. evAmAM ekavAra maryAdA rahita samudra samAna zatruoe AvIne te rAjAnA nagarane gherI lIdhuM. eTale potAnI pAse alpa sainya hovAthI te bhayabhIta thaIne gurunA zaraNe Avyo. tyAre AcArye eka pasalI sarasava maMtrIne telanA kuvAmAM nAkhyA. evAmAM te sarasava asaMkhya puruSo banIne kuvAmAMthI bahAra AvyA. temaNe zatrusainyane bhagna karyuM ane zatruone parAsta karyA. AthI temanuM siddhasena evuM anvayayukta zreSTha nAma sArthaka thayuM. pachI tyAM rAjAe vairAgyathI temanI pAse dIkSA laI lIdhI. ema dakSiNa dezamAM zAsananI prabhAvanA karI siddhasenasUri kaviomAM agrapadane pAmatA te pratiSThAna nagaramAM AvyA. tyAM potAnuM AyuSya kSINa thayela jANI, yogya ziSyane potAnA pade sthApI, anazana laIne zrI siddhasena divAkara saMghane anAthapaNAnuM duHkha pamADatAM te svarge gayA. kAraNa ke tevA puruSano viraha thatAM kayo sacetana duHkha na pAme ? evAmAM eka vaitAlikacAraNa te nagarathI vizAlA nagarImAM gayo. tyAM siddhasenagurunI siddhazrI nAmanI bahenane te maLyo. eTale guru yAda AvavAthI nirAnaMda paNe te zlokano pUrvArdha bolyo-- Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 zrI prabhAvaka caritra "arati vAhitA: samRtaM kSiTuthe" eTale atyAre dakSiNa dezamAM vAdIrUpa khadyota (khajuA) skurAyamAna thaI rahyA che." ema sAMbhaLatAM sAdhvIjI potAnI matinA anumAnathI uttarArdha banAvIne bolI ke, nUnamartAkAto vAlI, siddhaseno vivAra: . 2 eTale kharekhara ! vAdI siddhasena divAkara (sUrya) asta (mRtyu) pAmyA hoya ema lAge che.' pachI siddhazrIe paNa potAnA zarIranI nazvaratAno vicAra karIne anazana karyuM ane gItArtha muni pAse ArAdhanA karatAM te sadgatine pAmI. - zrI pAdaliptasUri tathA zrI vRddhavAdI guru vidyAdharavaMzanA mukhya zAsana kartA kahevAya che. zrI vikrama saMvatanA doDhaso varSa jatAM zrAvaka, samaLI vihArano tathA giranAra parvatanA mugaTa samAna zrI neminAthanA maMdirano uddhAra karAvatAM tyAM varSAkALane lIdhe paDI gayela maThamAMnI prazasti thakI A udhRta karela che. e pramANe prAcIna kavioe racelA zAstramAMthI kaMIka sAMbhaLI zrI vRddhavAdI AcArya tathA zrIsiddhasena divAkara vAdadra e baMnenuM caritra kiMcit varNavI batAvyuM. te bhavyAtmAone buddhidAyaka ane pramodadAyaka thAo: zrI caMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe rAjahaMsa samAna tathA zrIrAma ane lakSmInA putra evA zrIprabhAcaMdrasUrie manapara letAM zrI pradyumnasUrie zodhela zrI pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrIvRddhavAdI tathA siddhasenasUrinA sucaritrarUpa A nirmaLa AThamuM zikhara thayuM. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI haribhadrasUri caritra ls che zrI haribhadrasUri caritra che udaya pAmatI matinA mada rUpa tArAo bhedavAmAM baddhalakSa, potAnI zaktithI aSTApada (eka jaMgalI pazu vizeSa) nI jema zatruone haThAvanAra tathA gurunI jema udaya pAmatA aMga (Agama)nI saMpattiyukta evA zrI haribhadra sUri jayavaMta varte che. e zrI haribhadra sUrinA sattvane laIne kAma, moha-zatrurUpa mahAsAgarano atyaMta dhvaMsa karavAmAM vikhyAta thayela, cira paricayathI pragaTa thayela gADha mithyAtvarUpa viMdhyAcalanI vRddhine aTakAvanAra tathA jaina munirAjomAM zobhatA evA agamya rUpa te sUrinuM zreSTha caritra huM bALapaNAthI potAnI alpamatinI darakAra na karatAM kahuM chuM. samasta amAvAsyAnI upara upakAra karavAthI caMdramAe jANe sUryane nimaMtraNa karela hoya evo ratnasamUha jyAM rAtre potAnI caLakatI kAMtithI dizAone prakAzita karato hato. jagatano upakAra karanAra sUrya caMdrane bahiSkRta karavAthI jyAM merUparvata zithila dekhAto hato ane potAnA zira (zikhara) para nivAsa ApavAthI vidyAdharIoe jeno Azraya karyo evo citrakUTa nAme parvata che. asaMkhya uttama puruSo ane zrImaMtonI lIlAnA sthAnarUpa tathA moTA sAttvika puruSonA AzrayarUpa ane tethI traNe jagatane tRNa samAna mAnanAra evuM tyAM citrakUTa nAme pravara nagara che. tyAM jitAri nAme rAjA hato, te jANe potAnuM bIjuM zarIra dhAraNa karIne hari pote Avela hoya tathA kSititalanuM rakSaNa karavAmAM je dakSa hato ane asuronA svAmIne bhedabhAvathI jeNe potAnuM nAma akSata karyuM hatuM. tyAM atyaMta kuzaLa mativALo ane rAjAne mAnanIya evo haribhadra nAme purohita hato ke je cauda vidyAmAM pravINa ane agnihotrI hato. te potAnI matinA mahA garvathI pRthvI, jala ane AkAzamAM rahetA budhajanono parAbhava karavAne Icchato ane tethI jayAbhilASI evo te kodALI, jALa ane nisaraNI e traNa vastune dhAraNa karato hato. vaLI "zAstranA pUrathI kadAca jaThara phuTI jaze." ema samajIne udara upara te suvarNano paTTo bAMdhato ane "A jaMbudvIpamAM mArI samAna koI buddhizALI nathI ema jaNAvavAne te jaMbUlatAne dhAraNa karato hato. vaLI teNe sujJajanone dustara evI pratijJA karI ke--"A pRthvI para jenuM vacana huM na samajI zakuM, teno huM ziSya thAuM.' AvA garvathI kaLikALamAM te potAne sarvajJa mAnato hato. ekavAra ghaNA pAThako ane brahmacArIothI parivarela haribhadra purohita sukhAsanamAM besIne mArge jato hato, tevAmAM gaMDasthaLa para bhamarAothI vyApta, madajaLanA kardamathI pRthvIne durgamya karanAra, dukAno ane makAnone bhAMgavAthI lokone bhAre zokamAM AkuLavyAkuLa banAvanAra, kamaraNanA bhayathI gabharAI gayelA ane utAvaLe bhAgatA dvipada tathA catuSpadathI mArgane zunya karanAra, vyAkuLa thayelA pazu pakSIonA bhayAnaka kolAhalathI gRhasthajanone bhAre kheda pamADanAra tathA potAnA zirane tvarita dhrujAvavAthI subhaTo ane ghoDesvArone kaMpAvanAra evo eka gajarAja tenA jovAmAM Avyo. eTale uMcA vRkSa uparathI puSpanA samUhane cUMTIne vAMdaro jema caMcaLa svabhAvathI sUrya tarapha pheke tema te vipra evI rIte jinamaMdiramAM peTho, ke daravAjAnI Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 zrI prabhAvaka caritra kamAna jovA uMce daSTi karatAM bhagavaMta tenA jovAmAM AvyA. eTale uttama tattvArthane na jANanAra evA te viSe bhuvanaguru para paNa AkSepa karatAM upahAsa vacana jaNAvyuM ke-- "vapureva tavAI AI miSTAnnamonanam | - ra di vaTasaMgheDAnI tarmavati zAntiH' e che ke eTale--'tAruM zarIra ja miSTAnna bhojanane spaSTa kahI batAve che. kAraNa ke koTara (polANa)mAM agni hovA chatAM vRkSa lIluM kadI na rahe." pachI mArgamAM bhamatA chokarAone jotAM hAthIne bIje mArge nikaLI gayela samajIne jagatamAM badhAne tRNa samAna mAnato te purohita potAnA ghare Avyo. tyArabAda eka be divasa rahIne rAjabhavanamAM maMtraNA samApta karI ardharAtre te potAnA ghara tarapha Avato hato, tevAmAM vRddha strIno madhura svara tenA sAMbhaLavAmAM Avyo. eTale tIvra buddhizALI ane sthira pratijJAvALo te dhvanirahita zAMta samaye te gAthAne avadhAratAM vicAra karavA lAgyo. paNa zrutanA viSama arthathI kadarthita thayela te gAthAno artha koI rIte samajI na zakyo. te gAthA A pramANe che "cakkidugaM haripaNagaM, paNagaM cakkINa kesavo cakkI / sava rada sava suvatI jaisI ya vaLI ya" ? | 'prathama be cakravartI thayA, pachI pAMca vAsudeva, pachI pAMca cakrI, te pachI eka vAsudeva ane cakkI, te pachI kezava ane cakravartI, tyArabAda kezava ane be cakravartI, pachI kezava ane chellA cakravartI thayA." e pramANe gAthA sAMbhaLatAM haribhadra purohita kahevA lAgyo ke- he aMbA ! A caka caka jevuM tame bahuvAra bolyA.' tyAre sAdhvIe yogya uttara Apyo ke-"he putraka ! sAMbhaLa, A bhInA chANathI lIMpela jevuM che.' ema temanA mukhathI saduttara sAMbhaLatAM te camatkAra pAmIne kahevA lAgyo ke "he mAtA ! tame je bolyA. . teno artha mane kahI samajAvo. huM tamArA kathanano artha samajI zakato nathI.' eTale sAdhvIe jaNAvyuM-'jinAgamono abhyAsa karavAnI amane gurunI anumati che, paNa tenuM vivecana karavAnI AjJA nathI. mATe jo artha jANavAnI tArI IcchA hoya to amArA guru pAse jA.' e pramANe sAMbhaLIne potAnA darpane dUra karatAM purohita ciMtavavA lAgyo ke-"mahApuruSone paNa duSmApya evA A zAstramAM matine gati maLI zake tema nathI. mATe A sAdhvI jaina gRhasthanA makAnanA upalA majalApara jAya che, tyAM jaina munio enA guru lAge che, to te paNa mAre vaMdanIya che. vaLI have to mAre sarva tyAga karavAno vakhata Avyo, kAraNa ke vacananI pratiSThA (pratijJA) durlaMghanIya che', ema vicAra karato te potAnA sthAne Avyo ane tyAM jAgaraNa karatAM teNe rAta pUrI karI. have prabhAte temAMja ekatAna rahela purohita prathama tyAM jinamaMdiramAM gayo ane vItarAganA pratibiMbane hRdayamAM vasAvavA mATe bAhya jinabiMbane joIne paNa harSapUrvaka te stuti karavA lAgyo Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI haribhadrasUri caritra 161 "vapureva tavavaI, mAvana ! vItaratIm | na di zoTaragheDAnI, tarmavati dvataHche ? || he bhagavAna ! tamArI mUrti ja vitarAgapaNAne kahI batAve che. kAraNa ke koTaramAM agni hoya to vRkSa lIluM kadApi na hoI zake." pachI abhimAnathI kadarthanA pAmela te potAnI pUrva jiMdagIne nirarthaka mAnavA lAgyo. tyAM maMDapamAM birAjamAna jainAcArya jinabhasUri tenA jovAmAM AvyA. eTale hari (iMdra)nI jema vibudho (paMDito) ne vaMdanIya tathA samatAnA nidhAna evA sAdhuothI sevAtA te gurune jotAM bhAre saMtuSTa thayela te purohitanI kavAsanAno aMta Avyo. tyAM kSaNavAra te stabdha banI gayo. evAmAM guru vicAravA lAgyA ke "aho ! A to te ja vipra lAge che ke je potAnA zAstra ane maMtromAM bhAre buddhimAna, rAjamAnya ane yazasvI tarIke prakhyAta che. vaLI madonmatta gajarAje rAjamArga rokatAM bhramanA vazathI je jinamaMdiramAM Avyo hato ane abhimAnathI otaprota banela e jinezvarane joIne sopahAsa vacana bolyo hato, paraMtu atyAre akaramAtu jinamaMdiramAM e Avyo ane AdarathI jinabiMbane jotAM aMtaramAM atyaMta AnaMda pAmIne e prathamanuM sAdhana bIjI rIte bolyo ThIka che, have AgaLa zuM thAya che te jovAnuM che." ema ciMtavIne AcArya mahArAje te purohitane bolAvyo ke-"he anupama buddhinA nidhAna ! tane kuzaLa che? kahe, ahIM AvavAnuM zuM prayojana che ?' tyAre purohita vinIta bhAvathI bolyo- he pUjaya zuM huM anupama buddhinidhAna chuM ? jaina vRddha sAdhvInuM eka vacana sAMbhaLyA chatAM teno zuM artha na ja samajI zakyo; itara zAstropara meM vicAra to karyo che, paraMtu te vRddhAe kahela cakrI-kezavono krama huM samajI zakato nathI, to Apa kRpA karIne teno artha mane samajAvo.' eTale guru kahevA lAgyA-"he bhadra ! he sukRtamati ! dIkSA aMgIkAra karI ane Agamane anusaratI keTalIka tapasyA AdarIne tuM jinasiddhAMtanA vicAranI vyavasthA sAMbhaLa. bhAre vinayapUrvaka vaMdanAdi karatAM ja jaina zAstrano bodha thAya tema che, anyathA tenuM rahasya samajavAmAM na AvI zake, mATe utAvaLa na karatAM ucita kriyAnuM AcaraNa kara." e pramANe gurunA kahevAthI haribhadra purohite gRhastha-veSa tajI, loca karI potAnA parijanonI samakSa samasta parigrahano tyAga karIne gurunI pAse teNe cAritra laI lIdhuM. pachI guru mahArAje haribhadra munine kahyuM ke he bhadra ! AgamamAM pravINa, badhI jaina sAdhvIomAM agresara evI e yAkinI nAme mahattarA sAdhvI mArA gurunI bhaginI che." tyAre purohita muni bolyA-"sAMsArika zAstromAM pravINa chatAM mUrkha evA mane atyaMta sukRtanA yoge kuLadevatAnI jema e dharmamAtAe mane pratibodha pamADyo.' pachI sAdhudharmanA sArane jANI mahAvratanI dhurAne dhAraNa karavAmAM samartha evA te munie pravartamAna AgamonA sArane jANavAnI IcchAthI guru mahArAjane nivedana karatAM jaNAvyuM ke "he bhagavan ! ATalA divasa to adhikaraNazAstrane anusaratAM atyaMta capaLa thaIne meM gumAvyA, te jANe madyapAnane pragaTa karato houM, tema tamArA aparicayane lIdhe mUchita rahyo, have bhAgyayoge dhIrajane dhAraNa karatAM zrutasAgaramAM mAre Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra citta lIna thavAthI tajela lakSmI ane priyajananA virahanI vyathAthI huM vimukta thayo chuM.' guru mahArAje, dharmazAstranA adhyayanathI sarvoparI banela tathA dharmopadeza ApavAmAM kuzaLa evA haribhadramunine zubha lagne potAnA pade sthApana karyA. eTale pUrve thayelA pAdaliptasUri vagerenI jema kaLikALamAM yugapradhAnarUpa evA zrIharibhadrasUri potAnA vihArathI pRthvIne pAvana karavA lAgyA. 162 evAmAM eka divase saMbaMdhI janonA karkaza vAkyothI virakta thayelA, seMkaDo hathIyArothI yuddha karanArAmAM kuzaLa chatAM atyAre ciMtAgrasta evA potAnI bahenanA be kumAra putro bAhyabhUmie temanA jovAmAM AvyA. eTale gurunA caraNa-yugalane vaMdana karatAM te kahevA lAgyA ke--'gharathI ame virAga pAmyA chIe.' tyAre guru bolyA--jo mArA para tame rAga dharAvatA ho, to vidhipUrvaka vrata laI lyo.' pachI temanI bhAvanA joIne gurue haMsa ane paramahaMsane dIkSA ApI, ane pramANazAstra ane upaniSad saMbaMdhI zAstra pAThamAM kuzaLa banAvyA. pachI ekavAra bauddhanA tarkazAstra saMbaMdhI tattvane jANavAnI IcchAthI temaNe gurunA caraNe vinayapUrvaka mastaka namAvIne namratAthI vinaMti karI ke--'he bhagavan ! durgamya bauddhanAM Agamo jANavA mATe amAre satata udyama karavAnI IcchA che, to amArI buddhinI parIkSA karavA mATe amane tenA nagaramAM javAnI anujJA Apo. nimitta zAstranA baLe hRdayamAM uttara kALa jANavAmAM AvatAM AcArya mahArAja kahevA lAgyA ke--'huM joI zakuM chuM ke tamAruM tyAM gamana hitakAraka nahi thAya, mATe tame e vicAra mAMDI vALo. vaLI he vatso ! tame Aja dezamAM koI guNI AcArya pAse te abhyAsa karo. ahIM paNa keTalAka AcAryo para-Agamane jANavAmAM bhAre kuzaLa che, vaLI gurune virahamAM nAkhIne kayo kulIna ziSya nirupadrava mArge paNa gamana kare ? to pachI durnimitta jANavAmAM AvatAM to te kema gamana kare ? mATe A sopadrava kAryamAM ame anumati ApatA nathI.' tyAre haMsa nAme ziSya hasIne kahevA lAgyo--'A ApanuM vacana vAtsalya yukta che, paNa ApanI kRpAthI amArAmAM tevuM sAmarthya che. bAlyAvasthAmAM paripAlana karatAM zuM tame amAruM baLa jANI zakyA nathI ? vaLI samarthajanone mArgamAM ke paranagaramAM jatAM apazukano zuM karI zakavAnA hatA ? cirakALathI japela ApanA nAmarUpa maMtra upadravathI sadA amAruM rakSaNa karanAra che. muzkelIthI prApta thAya tevA dUra dezanAM zAstro meLavavA mATe javA ane AvavAthI kayo guNahIna kRtajJatAnI kSati karanAra bane ? mATe A kAma to karavA lAyaka ja che.' eTale gurue te baMne ziSyane kahyuM ke--'have tamane hita kahevuM, te ucita nathI, je thavAnuM haze te thaze ja. mATe uttama ke niMdita je tamane ISTa hoya, te karo.' pachI gurunA gaurava ane upadezanI avagaNanA karI jaina liMgane atizaya gupta rAkhIne te baMne bauddhonA nagara tarapha cAlyA, kAraNa ke bhavitavyatAno niyoga pharato nathI. keTalAka divasa prayANa karatAM te baMne yogInA veze bauddhamatanI rAjadhAnImAM pahoMcyA, ane abhyAsanI bhAre utkaMThAthI te bauddha maThamAM gayA. tyAM bhaNavA AvanArane bhojanAdikanI sagavaDa mATe eka moTI dAnazALA hatI, ane bauddhAcArya tyAM ziSyone IcchAnusAra Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI haribhadrasUri caritra 163 niraMtara abhyAsa karAvato hato. eTale ati sukha pUrvaka bhojana maLavAthI atyaMta viSama bauddha zAstrono abhyAsa karatAM, paramatanA vidvAnone durgamya evA arthatattvane paNa teo potAnI kuzaLatAthI sukhe jANI zakayA. jinamatanA zAstra pratye bauddhAcAryanI hInamatithI je dUSaNo batAvavAmAM AvyAM, tenI potAnA Agama pramANone laIne bArIkAIthI tulanA karatAM teno tyAga karI ane jaina tarkanI kuzaLatAthI bauddhAgamanuM khaMDana karanArA zuddha hetuo temaNe bIjA patro para lakhI lIdhA, ema jeTalAmAM teo ekAMtamAM lakhatA hatA, tevAmAM sakhta pavana lAgavAthI te patra temanA hAthamAMthI uDI gayuM ne te bIjAone hAtha caDyuM, eTale temaNe te baMne patro gurunI AgaLa jaIne mUkyA. tyAM potAnA tarkamAM udagra dUSaNo ane jaina saMbaMdhI dUSaNonA pakSamAM ajeya evI hetu deDhatAne jotAM tene potAnA manamAM moTo bhrama thaI paDyo. pachI bhAre vismaya pAmatAM bauddhAcArya kahevA lAgyo ke-ahIM koI jinamatano upAsaka bhaNavA Avela che, nahi to meM dUSaNa Apela zAstrane pharI anya koNa nirdoSa karavAne samartha thaI zake ? have ene zodhI kADhavAno zo upAya levo ?' ema te vicAramAM paDyo. kAraNa ke koI vAra AvA kAryamAM vidvAnonI mati paNa skUlanA pAme che. evAmAM mithyAAgraha rUpa samudrane uchALavAmAM pUrNa caMdra samAna tene buddhi pragaTa thaI. eTale teNe potAnA ziSyone bolAvIne kahyuM ke--'dvAra AgaLa rastA para eka jinabiMbane sthApana karo. tenA zira para potAnA padayugala rAkhIne dareka vidyArthIoe tyAMthI gamana karavuM; A mAruM vacana je pramANa na kare, teNe mArI pAse abhyAsa karavo 'nahi. gurunA e vacana pramANe te badhA uzruMkhala bauddhoe vartana karyuM. evAmAM te haMsa ane paramahaMsa khedapUrvaka vicAra karavA lAgyA ke-aho ! ApaNA para moTuM vikaTa saMkaTa AvI paDyuM. jo e biMbanA mastaka para bhaktine lIdhe ApaNe paga na mUkIe, to jANavAmAM AvI jaIzuM, ane tethI e nirdaya mananA pAThaka pAse pharI jIvavAnI AzA rAkhavI nakAmI che. saddaguru zrI haribhadra sUrinA caraNamAM ApaNe balidAna rUpa thaI jaIe ke jeo pUrve bhaviSyanA aniSTano vicAra karIne ApaNA gamanano pratiSedha karatA hatA. te avinayanuM A ugra phaLa atyAre avazya ApaNane upasthita thayuM; kAraNa ke bhavitavyatA kadi TaLI na zake. eTale have to janmane kalaMkti karavAno athavA to maraNa pAmavAno avasara Avyo che; paraMtu have game tema thAya, paNa jinabiMbanA zire paga sthApIne narakaphaLane to ApaNe upArjana na ja karIe. ApaNA paga saDI jAya ke bhedAI jAya to bhale, paNa jinabiMbane to e lAgavAnA nathI ja. eTale have koI rIte paNa ahIM maraNa upasthita thayuM che, tathApi sAhasa dhAraNa karI rahevuM, vaLI ApaNI evI daDha pratijJA che ke kArya upasthita thatAM pratikAra karavo ja.' ema vicArI hAthamAM khaDI laIne sattvazALI evA temaNe jinabiMbanA hRdaya para upavIta (janoI)nuM cinha karyuM ane pachI tenA zira para paga mUkIne te cAlyA gayA. paNa e kAmamAM lakSya rAkhatA keTalAka bauddhoe temane oLakhI (jANI) lIdhA. eTale bhAre kuzaLa evA te krodhanA vaze rakta locanathI temane jovA lAgyA. tyAre bauddhAcArye punaH kahyuM ke-aho ! bauddhamatanA dveSIonI have huM bIjI parIkSA karIza. mATe tame badhA zAMta thaIne besI raho. kAraNa ke atyAre ekadama temanI sAme virodha karavo ucita nathI. vaLI buddhinidhAna puruSo devanA zire paga na ja mUke, tethI emaNe upavItanuM cinha karyuM ane e kArya pAra pADyuM. e temanI daDhatAnuM lakSaNa che. anya koI daDhamati manuSya paNa karmathI bhaya pAmatAM AvuM kAma kadApi na ja kare. vaLI Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 zrI prabhAvaka caritra paranagarathI ahIM AvelA vidyArthIonI mAre kadarthanA karavI ja na joie, tema karavAthI mane bhAre apayaza prApta thAya. kuparIkSAne laIne pratIkAra na karavo.' e pramANe AcAryanuM vacana sAMbhaLatAM tathA gurue aTakAvyAthI te besI rahyA. pachI te baMne ziSyonA suvAnA ghara upara rahelA bauddhomAMnA ekane gurue dareka dizAmAM tapAsa rAkhavAnuM kAma soMpyuM. pachI devagurunuM zaraNa laI parameSThInuM smaraNa karatAM rAtre te baMne sutA, eTale mAthe Apatti hovAthI nidrA levAne na icchatAM paNa asulabha evI nidrA temane AvI gaI. evAmAM temanI uparanI bhUmi parathI gurue nAnA ghaDAnI zreNi nIce choDAvI. tenA khaDakhaDa avAjathI virasa bolatA temaNe tarata zayAno tyAga karyo. tyAM bIjA paNa keTalAka ziSyo sutA hatA, te badhA ociMtA saMbhramathI jAgI uThyA ane potapotAnA kuLadevatAnuM nAma bolavA lAgyA. temAM te baMnee jinanAmano uccAra karyo, eTale tyAM evo zabda thayo ke-"ThIka, A be jainamatanA lAge che." tyAre maraNanA bhayane lIdhe sAhasathI eka upAya temane hAtha lAgyo. tyAM niraMtara keTalAka Atapatra(chatra) paDelA hatA, temAMthI be chatra laIne temaNe potAnA zarIre bAMdhyA ane uMcA majalA parathI jamInapara paDatuM mUkyuM, eTale jANe komaLa zayAmAMthI uThyA hoya, tema kuzAgrabuddhinA prabhAvathI te baMne kuzaLapUrvaka akSata zarIre ubhA thayA, ane utAvaLe pagale tarata te nagaramAMthI bahAra nIkaLI gayA. buddhibaLanA vazathI temanA gamananI khabara na paDI, kAraNa ke sArI rIte calAvela mati kone ThagatI nathI ? evAmAM 'mAro mAro" ema bolatA bauddhonA subhaTo temanI pAchaLa lAgyA. jyAre te temanI najIkamAM AvI pahoMcyA, eTale haMsa potAnA kaniSTha baMdhune kahevA lAgyo-"he bhadra ! tuM satvara guru pAse jA ane praNAma pUrvaka mAruM mithyA duSkRta kahe, vaLI tame niSedha karyA chatAM avinayathI je meM aparAdha karyo, te kSamA karo, ema bolaje. temaja ahIM pAsenA nagaramAM sUrapAla nAme rAjA che je zaraNe AvelAnuM rakSaNa kare che, ahIM najIkamAMja tenuM nagara najare dekhAya che, mATe tenI pAse satvara pahoMcI jA." ema kahI tene satvara visarjana karyA chatAM te kSaNavAra tyAM ubho rahyo. evAmAM sahasrodhI (hajAronI sAthe yuddha karanAra) haMsa to potAnA zarIranI paNa mamatA mUkI daIne te dhanurdhArIo sAthe yuddha karavA lAgyo paNa temanI pAse bANono jaththo sAro hovAthI haMsanuM zarIra cAlaNI jevuM thaI gayuM, eTale bANonA prahArothI zatruoe tene jamIna para pADI nAkhyo ane tarata lohIluhANa thaelo te prANarahita thaI gayo. mohathI tene na tajato paramahaMsa koI dayALu puruSanA samajAvavAthI tene mUkIne utAvaLe pagale cAlIne te sUrapAla rAjA pAse pahoMcI gayo. parama haMsa tenA zaraNe Avyo ke tarata pAchaLa lAgelA hajAro zatru subhaTo tyAM AvI pahoMcyA ane rAjAne kahevA lAgyA ke "he rAjan ! ahIM Avela zatru amane soMpI de.' eTale rAjAe jaNAvyuM ke mArA bhujapaMjaramAMthI ene balAtkAre koNa laI jAya tema che? A to nyAyI ane kaLAvAnuM che, paraMtu anyAyI hoya, to paNa e tamane na sopuM." tyAre bauddha subhaTo kahevA lAgyA ke "are ! rAjan ! eka paradezI puruSanI khAtara kopAyamAna thayela amArA svAmInA hAthe potAnA dhana, suvarNa, rAjyAdika zA mATe gumAve che ?' rAjAe kahyuM-"mArA pUrvajo je mahAna vrata AcarI gayA che, te vrata AcaratAM mane maraNa maLe ke huM jIvato rahuM, tenI mane darakAra nathI, paraMtu zaraNAgatanA rakSaNarUpa vratane to huM kadi mUkanAra nathI. vaLI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI haribhadrasUri caritra 165 ahIM eka bIjo upAya batAvuM ke A pramANazAstramAM kuzaLa ane buddhimAna che, to vAdanI rIte eno parAbhava karI jaya ke parAjayamAM ucita lAge, te karo." ema sAMbhaLatAM vacanamAM vicakSaNa evo temano adhipati kahevA lAgyo-"bhale, e amane ISTa che, paraMtu eNe amArA buddhadevanA zire paga mUkela che, tethI enuM mukha amAre jovuM nathI. pachI jo enAmAM zakti hoya, to e paDadA pAchaLa rahI satvara amArA zAstra pramANa hetuone haThAve, ema karatAM jo eno jaya thAya, to bhale sukhe e potAnA sthAne cAlyo jAya ane parAjita thAya, to vadhya che." - have tyAM ekAMtamAM rahIne ghaTanA mukhe vAda karanAra bauddhonI zAsanadevI bolatI hatI ane ahIM zrIharibhadrasUrino ziSya hato, te baMneno dRSTimelApa to thato ja na hato, have paramahaMsa vicAre che- bauddhamatamAM AcAryo paNa chaLakapaTamAM ja niSThAvALA hoya che A sAruM lAge che. nahitara mArI sAme emanI vAdhArA na tUTe e na bane.' pachI ghaNA divasa vAda cAlatAM sujJa paramahaMsa kaMTALI gayo. eTale teNe vicAra karyo ke moTuM saMkaTa AvI paDatAM potAnA gacchanI zAsana devatA aMbAdevInuM smaraNa karavuM joIe. ema dhArI tenuM smaraNa karatAM jinamatanuM rakSaNa karavAmAM sadA labdhalakSa evI te devI sabhAmAM AvIne tene kahevA lAgI ke-"he vatsa ! mahA sattvazALI e duSTa puruSathI mukta thavAno upAya sAMbhaLa. bauddhanI zAsanadevI tArA ahIM niraMtara bole che, tethI tenuM vacana smalita thatuM nathI. tArA vinA kayo sattvazALI puruSa devatAonI sAthe vAda karavAmAM TakI zake? mATe asAdhAraNa pratijJA karanAra te daMbhavAdIne Aje kahI de ke je kaMI bolavuM hoya, te samakSa AvIne bolavuM, te vinA vAda kema thaI zake ?" eTale hamaNAM ja tenA baLano nAza karI pragaTa rIte bolatAM tAro ja vijaya thaze." ema sAMbhaLatA paramahaMsa bolyo ke-"he jananI ! tArA vinA ahIM mArI anya koNa saMbhALa kare tema che?' ema yogya uttara ApI bIje divase teNe devInA Adeza pramANe karyuM. tyAre prativAdIe mauna dhAraNa karatAM teNe paDadAnuM vastra kheMcIne dUra karyuM ane pagathI viparIta karanAra te ghaTanA bhUkebhUkA karI nAkhyA. pachI teNe te daMbhavAdIne kahyuM ke tame adhama paMDito cho." evAmAM rAjAe temane jaNAvyuM ke-enA vadhane IcchanArA tame zatruo ja cho. nyAyathI vijaya pAmanAra ane asAdhAraNa cAritravAn evo A sAdhu puruSa zuM vadha karavA lAyaka che ? kadAca tame ene kunayavAdI bolazo, to paNa tamAruM te vacana huM sahana karanAra nathI. mATe sAMbhaLo-"samarAMgaNamAM mAro parAbhava karIne je ene le, te acala samRddhivAn tene bhale laI jAya." ema bolatAM rAjAe netrasaMjJAthI te vidvAne bhAgI javAno saMketa karyo. eTale teNe palAyana karyuM, kAraNa ke maraNanA bhayathI AkuLa vyAkuLa thayela koNa bhAgI na chUTe ? pachI utAvaLe pagale bahAra jatAM eka dhobI tenA jovAmAM Avyo. evAmAM ghoDesvAro potAnI pAchaLa najIkamAM AvI pahoMcyA. tethI teNe dhobIne kahyuM ke "Apatti Ave che, mATe bhAgI chUTa." ema potAnI cAlAkIthI dhobIne bhagADIne te pote vastra dhovA besI gayo. tevAmAM eka ghoDesvAre AvIne pUchayuM ke "A raste koI puruSa nIkaLyo che?' tyAre teNe subhaTane te dhobI batAvyo. eTale tarata teNe azva doDAvI pelA dhobIne pakaDIne te potAnA subhaTone soMpyo, pachI tenA kahevAthI lazkara badhuM pAchuM vaLyuM. ahIM pragaTa rIte potAnA buddhibaLathI nirbhaya thaIne paramahaMsa citrakUTa nagara tarapha cAlyo ane keTaleka Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra divase te tyAM pahoMcyo, kAraNa ke gurunA caraNakamaLano samAgama kyAMthI ? evAmAM potAnA svAmInI kAryasiddhi samajIne keTalAka bauddha subhaToe te rAjAne zAMta karyo kAraNa ke pote baliSTha chatAM alpa kAryamAM dRDha sahAyane koNa tajI de ? 166 pachI paramahaMsa potAnA gurunA saMgamarUpa amRtanuM pAna karatAM te zira namAvIne gurunA page paDyo. eTale temaNe tene dRDha AliMgana ApatAM saMtuSTa karyo. tyAre AMkhamAM AMsu lAvatAM te tarata kahevA lAgyo ke-- 'he bhagavana ! ApanA te vacana mane yAda che ke paradeza jatAM amane je vacanathI niSedha karyo hato. have kuvinIta ziSyanA mukhathI banela vRttAMta sAMbhaLo; ema kahIne potAnA jyeSTha baMdhunA avasAna sudhInuM caritra teNe kahI saMbhaLAvyuM. evAmAM bolatAM bolatAM tenuM hRdaya bhedAI gayuM, aho ! baliSTha moha prANane hare che; te jotAM haribhadra sUri ciMtavavA lAgyA ke--'aho ! A mane kevuM saMkaTa upasthita thayuM ane anupama caritravALA evA vItarAganI bhakti sAdhatAM paNa mane AvI nirapatya dazA prApta thaI ? nirmaLa kuLamAM janma pAmelA, vinIta, yama, niyamAdikamAM tatpara, pravINa, paramatano vijaya karavAnA pragaTa cAturyarUpa parimalathI zobhita, vidvAnone mAnanIya tathA paradezamAM rahelA bauddhamatanA zAstra jANavAnI bhAvanAthI dUra gayelA evA e baMne ziSyo mArA durbhAgye maraNa pAmyA. hA ! dUraMta karmane dhikkAra che ! huM temanA vinaya ke samaguNane yAda karuM. ke gurucaraNanI temanI adbhUta sevA saMbhAruM ? aho ! huM mArA tevA prakAranA maMda bhAgyane lIdhe temanI paricarcA joI zakyo nahi. mukhamAM kavala ApIne meM temane ucherI moTA karyA ane pakSInA baccAMnI jema hajI te prabaLa pakSa (pAMkha) rahita hatA, vaLI sapakSatAno avasara AvatAMto te bicArA dRSTipathathI adRzya thaI gayA. aho ! A deha suciratrarUpa kASThane bALavAmAM ugra agninI jvALA samAna tathA kaluSatAnA nivAsarUpa che. e suziSyono bhAre viraha AvI paDatAM have mAre zuM karavuM ? mArA cittathI zAMtinA prakAra badhA naSTa thavAthI have kaI adhikatA mATe mAre dhIraja dharavI ? lalita vacanavALA e baMne ziSyo vinA mArA prANa kaMjUsa jevA banI gayA che.' e pramANe vicAra karatAM potAnA vaMzanA dhAtane laIne haribhadrasUrine bauddha loko 52 krodha utpanna thayo. pote mahAnlR chatAM te svajana saMbaMdhI kArya suvihita ziSyavaDe sahaja sadhAya tevuM na hatuM. pachI te AcArya kahevA lAgyA ke--'atizaya vinayI ziSyonI hiMsAthI, adbhuta cittanI nivRttino nAza thavAthI aparAdhI evA te bauddhone meM gRhasthapaNAmAM pUrNa parAbhava pamADyA che; vaLI potAnuM samasta baLa vAparIne zatruonuM nivAraNa karavAnuM je zAstravihita nyAyamAM batAvela che te paNa yukta ja che; kAraNa ke zalyasahita maraNa pAme, tenI parabhavamAM sadgati na thAya, ema jinazAsanamAM paNa batAvela che. vaLI zalyano uddhAra na karavo, te moTAmAM moTo doSa che; mATe bahenanA putrano ghAta karavAthI utpanna thayela roSane lIdhe bauddhono mAre nAza karavo.' ema aMta2mAM dRDha nizcaya karI, gurune pUchIne sahAya vinA haribhadra sUri cAlI nIkaLyA. ane hRdayamAM saMyama ane anukaMpAne kSINa banAvatA te sUrapAla rAjAnA nagaramAM jaI pahoMcyA, tyAM satvara te rAjA pAse AvI, pote jainaliMgane pragaTa rAkhI te dharmalAbharUpa AziSathI rAjAne abhinaMdana ApatAM kahevA lAgyA ke--'he zaraNAgata vatsala ! ane sattvabhaMgathI rahita evA he rAjan ! tuM mAruM eka vacana sAMbhaLa-- teM mArA paramahaMsa ziSyane bacAvyo. he rAjeMdra ! tArA e sAhasanI huM keTalI prazaMsA karuM ? vaLI e Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI haribhadrasUri caritra 167 zaraNAgatanuM rakSaNa karavA mATe lAkho subhaTonI teM avagaNanA karI, AvuM unnatikAraka baLa bIjuM koNa batAvI zake ? huM sujJajananI rItithI unnata pramANa yuddha karavAnI vRttithI nIkaLyo chuM ane bauddhamatanA atizaya pravINa paMDitone jItavAnI mArI IcchA che.' tyAre sUrapAla rAjAe kahyuM ke-"he mahAtman ! vijayane mATe tame kaho cho, te yukta che, paraMtu tIDanA samUhanI jema te ghaNA hovAthI tathA baLavaDe vAda karavAmAM cAlAka evA te jItavA duSkara che; paraMtu ahIM kaMIka prapaMca racuM ke jethI tamAro zatruvarga pote nAza pAme paNa mAruM vacana tamAre pratikUla na gaNavuM. vaLI sAvadhAna thaIne tame mAruM eka vacana sAMbhaLo-'tamArAmAM koI ajeya zakti che?' eTale haribhadra munIzvara bolyA "mane koNa jItI zake tema che ke jene aMbikAdevI sahAya che? e pramANe vacana sAMbhaLatA rAjAe bauddha-nagaramAM potAno dUta mokalyo. eTale vacanamAM vicakSaNa ane prapaMca * racavAmAM pravINa evo te dUta satvara te nagaramAM pahoMcyo. tyAM bauddhagurune praNAma karatAM teNe nivedana karyuM ke "he bhagavan! sUrapAla rAjA bhAre bhaktine lIdhe sAkSAtu sarasvatI samAna evA Apane vijJapti kare che ke bauddhamata sAthe virodha dharAvanAra eka paMDita mArA nagaramAM Avyo che. Apa traNe bhuvanamAM prakAzamAna chatAM A vaLI vAdI zabda kevo ? e bAbata amane bhAre lajjA upajAve che, mATe tame evo upAya lo ke jethI te parAjaya pAmIne pote maraNAdhIna thAya ane tethI anya koI AvIne e pramANe abhimAna na dharAve.' che tyAre abhimAna ane krodhane vaza thayela bauddhaguru pramodathI kahevA lAgyo A jagatamAM samasta dezanA tamAma paMDitone meM parAsta karyA che, chatAM jinasiddhAMtamAM vizArada chatAM mUrkha koI jaina vAcALa paMDita tyAM Avela haze, mATe gahana vikalpasamUhanI kalpanAothI huM teno vacanamada utArIza A bAbatamAM zuM te pote maraNanI pratijJA karaze? he cAlAka ! dUta ! te to tuM ja kahI de ! ema sAMbhaLatAM dUta bolyo-"ApanI AgaLa huM zuM bolI zakuM? chatAM ApanA caraNa-kamaLanA prasAdathI zuM mAruM adbhuta zubha nahi thAya ? mArI alpa mati to ema cAle che, chatAM tamAre ahIM vicAra karavAno che. tyAM evA prakAranI zarata karavI ke je parAjita thAya, te tapela telanA kuMDamAM praveza kare ! eTale-"bhale, ema thAo' e rIte potAno abhiprAya batAvatAM prasanna thayela gurue te dUtanI prazaMsA karI, tema chatAM buddhizALI ane bolavAmAM pravINa evA dUte te bAbatane vadhAre daDha karavA mATe pharIne paNa kahyuM ke-"jo ke e paNa tamAre kUbala che, chatAM dhRSTatAthI pharI huM Apane kaMIka vinaMti karavA dhAruM chuM, te sAMbhaLo-A vasumatI ratnagarbhA kahevAya che, tethI temAM atizaya pragarbha koI vidvAna nIkaLI Ave, ane tame parAjita thAo, to e pratijJAmAM tamArI avajJA na thAya, e vicAravAnuM che, jo ke e mArI kalpanA to mAtra AkAzanA puSpa samAna ja che. tamAro jaya thAya, tethI ja ame sanAtha rahIe, to paNa lAMbo vicAra karavAnI jarUra che." tyAre bauddhaguru bolyA- tamane Avo bhaya kema lAge che? evo mithyA bhrama kone thAya? kAraNa ke cirasevita huM samartha chatAM tamane paranA vijayanI zaMkA kema thAya che? pramANazAstramAM pravINa evo kayo vidvAna mArI sAme TakI zake tema che? huM tenA madarUpa rogane dUra karIza, nahi to huM mAruM nAma tajI daIza. vAdIonA paurUSane parAsta karanAra evA mAruM A vacana he dUta ! tuM tArA svAmIne jaIne saMbhaLAvaje, ane paravAdInA Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra lAbhathI saMtuSTa thayelA ame A tArI pAchaLa AvyA samajaje.' e pramANe bauddhagurunuM vacana sAMbhaLI manamAM harSa pAmato dUta potAnA naga2mAM Avyo ane bauddhagurune chetarI AvavAnA saMdezAthI teNe sUrapAla rAjAne vadhAvyo, pachI traNa cAra divasamAM bauddhaguru paNa tyAM Avyo ane samartha ziSyothI sevAto te vAda karavA tatpara thayo. A vakhate teNe vicAra karyo ke--'A ekane jItavAnI khAtara huM tArA devInuM zuM smaraNa karuM ? e zuM karavAnI hatI ? smaraNa karatAM paNa je devI parAjita thayela mArA zatruno satvara ghAta karanAra nathI' ema ciMtavI, vAda sabhAmAM haribhadrasUri pAse AvIne teNe pratipAdana karyuM ke--'A badhuM anitya che. sat e zabda mAtra vyAkaraNathI siddha che. A pakSamAM hetu evo che ke jagatanA sarva padArtho jaladhara (medha)nA jema anitya (kSaNika) che.' 168 ema mUla pakSa teNe pratipAdana karatAM prativAdI jainAcArya samyak vicAra karIne kahevA lAgyA ke--jo A badhuM vinazvara che, to smaraNa ane vicAranI saMtati kema cAlI zake ? vaLI pUrve A joyela che evI vicAraparaMparA kema ghaTI zake ?' tyAre bauddhagurue jaNAvyuM ke--'amArA matamAM vicArasaMtati sadA tulya ane sanAtana hoya che. te saMtatimAM evA prakAranuM baLa rahela che ke jethI amAro vyavahAra te ja pramANe cAlI zake che.' eTale jainasUri pramodapUrvaka kahevA lAgyA ke--'jo e matisaMtati avinazvara che, to te sat eTale kSaNika nathI, ema suvidita thayuM. ane te saMtati dhruva siddha thavAthI tAruM e vacana tArA ja siddhAMtathI viruddha paDyuM tethI potAnA siddhAMtamAM paNa atyaMta mUDhatA dharAvanAra evo tuM je pratipAdana karavA icche che, te vidvAnone koI rIte mAnya thaI zake tema nathI, mATe cirakALathI lAgela samasta vinazvarapaNAnI tArI pratijJAne mUkI de.' ema vacanathI sUrie niruttara karela bauddhAcArya mauna rahyo eTale lokoe 'A parAjita thayo' ema bolatAM tarata ja tapelA telanA kuMDamAM paDyo. tyAM bauddhagurunA akALa maraNathI temanAmAM kolAhala thaI paDyo ane e apamAnathI lajjA pAmI bhayAtura ane nirnAtha banelA tenA ziSyo bhAgavA lAgyA. evAmAM te gurunI jema bhAre cAlAka eka bauddhaziSya vAda ka2vA Avyo, ema pAMca cha pravINa ziSyo eka pachI eka vAda karavA AvyA. te badhAne haribhadra mahArAje jItI lIdhA, eTale potAnA gurunI jema te paNa telakuMDamAM paDIne maraNa pAmyA, tyAre bauddhaziSyo krodhanA vaze prasaratA darpano nAza thatAM potAnI zAsanadevIne karkaza vacanathI upAlaMbha ApatAM bolyA. kAraNa ke adhama divasomAM deva devI yAda Ave che--hai rAkSasI ! amArA gurue (rAjAe) je tArI satata pUjA karI, te vRthA gaI. he tAre ! te kumaraNathI atyAre mRtyu pAmatAM tuM kyAM gaI hatI ? caMdana, kesara, kuMkuma, vilepana, dhUpa ane zreSTha bhoga tathA sugaMdhi puSpamALathI tArI je pUjA karI, te to eka pattharanI pUjA jevI thaI. ema sArI rIte pUjavAmAM Avela tArA jevI devI AvA saMkaTa samaye jo sahAyatA na kare, to dehadhArI manuSyane sArI vastuno bhoga dharAvavAmAM Ave te zuM khoTuM che ?' A temanA upAlaMbha vakhate tArA devI najIkamAM rahIne badhuM sAMbhaLatI hatI. ziSyonA anucita vacano sAMbhaLatAM paNa temanA para krodha na lAvatAM dayA batAvatI te komaLa vacanathI kahevA lAgI ke--'he ziSyo ! tame atizaya zoka lAvI dIna jevA banIne je anucita vacana bolo cho, e kuvacananI paNa atyAre huM darakAra karatI nathI, paNa tame mAruM eka vacana sAbhaLo--te be jainaziSyo bahu dUra dezathI ahIM parasiddhAMtano Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI haribhadrasUri caritra 169 abhyAsa karavA AvyA, temane jinazirapara paga mUkAvavAnA pApamAM tame pADatA hatA. chatAM temaNe potAnuM sattva choDyuM nahi. te kAryamAM sAvacetI vAparI pratIkAra calAvatAM te satvara bhAgI chUTyA. te nyAyamArganA pathika mahAmuni hatA. temanA pratye Acarela te duSkRtano A tamArA gurune badalo maLyo, tethI meM tenI upekSA karI. eTale te potAnA pApathI ja vinAza pAmyo che. have jeo eno pakSa karaze, temanI paNa huM sadA upekSA karIza, mATe tame e bAbatano zoka tajI, dhIraja dharIne potapotAnA sthAne cAlyA jAo. huM tamArA saMkaTane dUra karatI rahIza. tame mArA saMtAna samAna cho, tethI tamArA para mAre kopa zo karavo?' ema kahIne te devI adRzya thaI gaI, ane ziSyo potapotAnA dezamAM cAlyA gayA. tyAM e vRttAMta sAMbhaLatAM judA judA nagaramAM rahelA bauddhamatI vRddha sAdhuo zAMta thayA. - ahIM keTalAka ema kahe che ke -"mahAmaMtranA prabhAvathI zrIharibhadrasUrie bauddhamatanA sAdhuone kheMcIne tapta talamAM homyA.' - evAmAM zrIjinabhaTasUrie potAnA ziSyano Avo pracaMDakopa sAMbhaLI te kopane upazAMta karavA mATe temaNe vicAra karyo. pachI be munine komaLa vacanathI zikSA ApI, tenA krodhanI zAMti mATe temanA hAthamAM samarAdityanA vRttAMtanA bIjarUpa traNa gAthA ApIne temane mokalyA eTale te baMne sUrapAla rAjAnA nagaramAM AvyA ane zrI haribhadrasUrine maLyA. pachI gurue je iSTa nirdeza karyo hato, te temaNe haribhadra mahArAjane saMbhaLAvatAM jaNAvyuM ke-'tamArA krodharUpa vRkSanA phaLanA udAharaNa samAna A traNa gAthA tame dhArI lyo.' e pramANe bolatAM temanI pAsethI gurue lakhela gAthA laIne haribhadrasUri pote bhaktipUrvaka vAMcavA lAgyA te gAthAo A pramANe hatI - "guNaseNa aggisammA sIMhANaMdAya taha piyAputA / sihijAliNi mAisuA dhaNa dhaNasiri tahaya paibhajjA" // 1 // "jaya vijayA ya sahoara dharaNo lacchI ya tahappar3a bhjjaa| - senA vinaya pittiya uttI sammama samA" | 2 | "guNacaMda a vANamaMtara samarAicca giriseNa pANoya / egassa tao mukkho'NaMto annassa saMsAro" // 3 // eTale-prathama bhavamAM guNasena ane agnizarmA, bIjA bhavamAM siMha ane AnaMda pitA putra thayA, trIjA bhavamAM zikhI ane jAlinI mAtA putra thayA, cothA bhavamAM dhana ane dhanazrI pati patnI thayA, pAMcamAM bhavamAM jaya ane vijaya be sahodara thayA, chaThThA bhAvamAM dharaNa ane lakSmI pati patni thayA, sAtamA bhAvamAM sena viSeNa nAme baMne pitrAI baMdha thayA, AThame bhave guNacaMdra ane vAnamaMtara thayA ane navame bhave guNasena te samarAditya thayo ane agnizarmA te girisena nAme mAtaMga putra thayo. samarAditya saMsArathI mukta thayo, ane girisena anaMtasaMsArI thayo. e pramANe gAthAo vAMcatA ane teno artha vicAratAM kuzalamati haribhadra sUri ciMtavavA lAgyA ke Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 zrI prabhAvaka caritra "eka vanavAsI muninA pAraNAnA bhaMga nimitte paNa bhavacakramAM keTaluM badhuM vaira cAlyuM; tyAre ahIM to koparUpa dAvAnaLanI pracaMDa javALAthI aMdha banIne meM bauddhamatanA loko sAthe prapaMca racyo ane temane mArI nAkhyA, tethI viratinuM atikramaNa karI cirakALathI udbhavela mithyA-AgrahanAM zAstrothI jANe samyagujJAna khoI beTho houM, tema sukRtanA yoge jinamatanuM jJAna dhAraNa karIne paNa meM mithyAtvane avakAza Apyo e mArA jIvane bhaviSyamAM narakagamananA eka duSTa dohadarUpa thaI paDaze.' e rIte potAnA AtmAne pratibodha ApI temaNe munione pragaTa rIte jaNAvyuM ke "aho ! A jagatamAM vAtsalyane dharAvanAra gurunA zuM koI rIte anRNI (RNarahita) thavAya ? ke jeNe narakagatinI samIpe jatA mane bacAvavAnI icchAthI Avo upAya calAvyo' ema kahI virodhano mana, vacana ane kAyAthI taddana tyAga karI, te rAjAnI anumati laIne guramahArAjane maLavAnI moTI IcchA dharAvatA zrI haribhadrasUri tyAMthI cAlI nIkaLyA ane vilaMba vinA zIdhra prayANa karatAM te alpakALamAM zrIguru pAse AvI pahoMcyA. tyAM manA caraNe zira namAvIne te gagad girAthI kahevA lAgyA ke "he bhagavanuM ! guNIyala ziSyone mohane lIdhe huM ApanA caraNa-kamaLanI sevAthI vimukta thayo. have zAstravihita pracaMDa prAyazcita ApIne satvara mArA e pApanI zuddhi karo, ane avinayanA sthAnarUpa A kuziSya para Apa pUrNa prasAda karo." tyAre gurue temane gADha AliMgana ApI, karela pApane yogya prAyazcitta tapa batAvatAM jaNAvyuM ke"aho ! pApa ane sukRta sAdhavAmAM samartha evA haribhadrasamAna ziSyo kyAM che ?" pachI te ugra tapathI potAnA zarIrane zuSka banAvavA lAgyA, chatAM te baMne ziSyono viyoga, sAgarane javALAyukta vaDavAnalanI jema temanA manane atyaMta dagdha karI rahyo hato, tyAre atizaya saMtApa pAmatA haribhadrasUrine dhIraja ApavA aMbAdevI AvIne madhura vacanathI samajAvavA lAgI--"he RSi ! gRha, dhana, putra, parivAranA tyAgI evA tamane A virahano saMtApa kevo ? jinasiddhAMtanA vicitra zAstronAM sevanathInipuNa ane zuddhamati dharAvanAra he muni ! potAnA karmano vipAka avazya phaLa ApanAra nIvaDe che, to potAnuM ane paranuM gaNavAnuM zuM che? e to vidvAnone eka prakAranI viDaMbanA che, mATe gurupadanI sevAthI abhirAma banI zuddha tapasyAthI tArA janmane saphaLa kara; ke jethI zaradaRtunA meghanI jema tAruM e karma satra kSINa thaI jAya.' tyAre haribhadrasUri bolyA "mArA jevA jaDamati ziSyanA avalaMbanarUpa he devI ! e nirmaLa kriyApAtra be ziSyanA maraNathI mArA manane kaMI duHkha lAgatuM nathI, paraMtu mArI nirapatyatA jotAM mane bhAre duHkha lAge che. zuM nirmaLa gurukuLanI paNa mArAthI samApti thaI ? ema sAMbhaLatAM aMbAdevI kahevA lAgI--"he bhadra ! mAruM eka satya vacana sAMbhaLa. kuLavRddhinuM puNya tAre nathI. zAstrasamUha eja tArA saMtatirUpa che." e pramANe bolatAM devI aMtardhAna thaI ane tenA vacanathI haribhadrasUrie zokano tyAga karyo. pachI potAnA manamAMnA moTA virodhano vinAza karanAra ane moTA prasAdathI gurue mokalela pelI traNa gAthAno vicAra karIne temaNe prathama samarAdityanuM caritra banAvyuM, ane tyAra pachI kuzAgrabuddhi evA temaNe jinasiddhAMtanA zreSTha upadezathI ramaNIya evA caudaso bIjA graMtho racyA, eTale sUrie ene ja potAnI saMtati Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI haribhadrasUri caritra 171 mAnI lIdhI. vaLI saMtaziromaNi tathA hRdayane atizaya abhirAma evA be ziSyanA viraha-taraMgathI zarIre saMtApa pAmelA evA temaNe virahapadasahita potAnI samasta kRtio racI. pachI e graMthasamUhanA vistAra mATe hRdayamAM thatI ciMtAthI grasta thayelA temaNe asAmAnya jinamatamAM vasanAra eka kAryAsika nAmanA bhavya janane joyo. eTale zubha zakunanA yoge temaNe potAnA zAstrone vistAravA mATe te bhavyane yogya vicArI lIdho. pachI prAcIna bharatAdinuM caritra saMbhaLAvatAM saMtuSTa thayelA tene jJAnI AcArya kahevA lAgyA-"A loka saMbaMdhI je kAvyAdi zAstra che, te rAsabhAnA lIMDA jevA mAtra uparathI sArA lAge che, paNa tene phoDatAM to sarva tusabusalusathI vyApta hoya che.' tyAre vaNika bolyo-"enuM pragaTa rIte vivecana karo." eTale AcArya kahevA lAgyA-"aho ! asatyathI bharelA evA ItihAsamAM game te rIte lokonI pratIti adhika lAge che.' ema kahI tenI mUDhatA dUra karavA mATe viSadhara (sarpa)ne maMtranI jema tenA mithyAgraharUpa viSaprasArane dUra karavAmAM samartha evI pAMca dhUrtakathA tene gurue kahI saMbhaLAvI. je sAMbhaLatAM jainadharma para tene zraddhA pragaTa thaI. pachI teNe jaNAyuM ke -"he bhagavan! dAna pradhAna jainadharma dravya vinA zI rIte ArAdhI zakAya ?' tyAre AcArya bolyA ke- he bhadra ! dharma ArAdhavAthI tane puSkaLa dravyanI prApti thaze." ema sAMbhaLatAM vaNika kahevA lAgyo--'jo ema hoya, to huM mArA parivAra sahita ApanA kahyA pramANe karuM.' eTale gurue kahyuM - tuM sAvadhAna thaIne sAMbhaLa, AjathI trIje divase koI paradezI vepArI gAmanI bahAra ghaNA kariyANA laIne Avaze, tenI pAse jaIne te badhI kIMmatI vastuo tAre hIMmatathI vecAtI laI levI, pachI vepAra karatAM bhAre sukRtanA udayathI tane agaNita dhana prApta thaze. vaLI A je meM zAstro racyAM che, te lakhAvIne tAre pustakArUDha karavA ane yogya sAdhuone te ApavAM ke jethI sarva lokomAM pracAra pAme. AthI sukataziromaNi evA te vaNike guranuM alaMdhya vacana samajIne te pramANe karyuM. eTale bhavasAgarathI tAravAmAM nAva samAna te zAstro prasiddha thaIne pravRtta thayAM. vaLI AcArya mahArAje tyAM anyajanone pratibodha ApIne te ekaja sthAne uMcA toraNayukta corAzI vizALa jinamaMdira karAvyAM, temaja cirakALathI lakhela, vizIrNa thaI gayela, varNaviccheda pAmela evA mahAnizItha zAstra ke je jainadharmanA upaniSadarUpa, teno, te kuzaLamatisUrie pustakArUDha karIne uddhAra karyo. pachI zruta paricayathI potAnA AyuSyano aMta Avela jANIne gacchaviSayanI nirAzAno uccheda karI, vizeSa vairAgyathI vibhUSita thayela zrI haribhadra mahArAja potAnA guru pAse AvyA. tyAM potAnA baMne ziSyonI viyogajanya bAdhAne bhUlI jaI, nirmaLa anazana AdarI, naMdanavananI jema samAdhimAM sthira rahetAM prAMte te svargasukhanA adhikArI thayA. e pramANe Azcaryajanaka, moTA buddhimAnone paNa pUjanIya tathA mArA jevA alpamati jIvone jIvana ApanAra pAtheya (mAtA) samAna evuM zrI haribhadrasUri mahArAjanuM adbhuta caritra he vibudha jano ! tame Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra sAMbhaLo ane sAkSAt teno abhyAsa karo. e caritra yAvacaMdradivAkarau jayavaMta raho. zrIcaMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe rAjahaMsa samAna tathA zrIrAma-lakSmInA putra evA zrI prabhAcaMdrasUrie potAnA vicArapara laiMto, zrI pradyumna munIzvaranA hAthe zodhAyela zrI pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrI haribhadrasUrina caritrarUpa A navamuM zikhara thayuM. he pradyumna brahmacArI ! tame puruSone viSe uttama hovAthI puruSottama (kRSNa) cho, tame AcArya hovAthI parameSThI cho, tame paMDita hovAthI girIza (zaMkara) cho, tame gacchanA nAyaka hovAthI gaNanAtha (gaNapati) cho, tame vibudhonA svAmI hovAthI vibudhapati (iMdra) cho ane tame nirmaLa mananA hovAthI sumanasa (deva) cho, zuM tame tapana-sUrya nathI, arthAt karmapaMkane zoSavAmAM zuM tame sUryasamAna nathI ? te upamAthI paNa Apa alaMkRta ja cho. 172 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI malavAdIsUri caritra 173 VzrI mallavAdIsUri caritra yAnapAtra samAna zrImallavAdI AcArya dustara saMsAra-sAgarathakI tamAro nistAra karo, ke jemanI vANI atizaya satvayukta, aphINa pakSathI vilasita, avakra, lakSyano bheda batAvanAra jIvone mithyAtvathI mukta karanAra tathA mAMgalika hatI. jaDamati mithyAtvIonuM jaDamULa kADhavA mATe A adabhuta caritranI pravRtti thayela che, to pramANanA abhyAsathI prakhyAta temanuM kiMcit caritra kahIe chIe. raviDe AvatA sUryanuM unnata killAne lIdhe jANe saMlagna cakra hoya, zakunI tIrtharUpa jANe tenI nAbhi (dharI) hoya, moTA hammarUpa jANe tenA ArA bhAsatA hoya, tathA killArUpa nemi (cakradhAra) thI virAjita ane svasti (kalyANa)nA sthAnarUpa evuM bhRgukaccha nAme nagara che. suMdara cAritrarUpa samudranA zama, damAdirUpa kallolamAM krIDA karavAthI sadA AnaMdI tathA jJAnAdi lakSmI vaDe azruta (kRSNa) samAna evA jinAnaMda nAme AcArya tyAM birAjamAna hatA. ' evAmAM ekavAra dhanadAnanI prAptithI masta banela, manamAM chaLa tathA caturaMga sabhAnI avajJAne vahana karanAra, tathA madanA vibhramathI ajJAta evA naMda nAmanA koI bauddha munie, caityayAtrA karavA AvelA jinAnaMda munizvarane vitaMDAvAdathI jItI lIdhA eTale potAno parAbhava thavAthI te nagarano tyAga karIne te AcArya valabhIpuramAM cAlyA gayA, kAraNa ke anyathI parAbhava pAmela kayo sAmAnya mANasa paNa te nagaramAM rahe ? have tyAM valabhIpuramAM potAnI (gurUnI) durlabhadevI nAme bahena hatI, teNInA traNa putro hatA. temAM ajitayaza badhAthI moTo, bIjo yakSa ane trIjo mala evA nAmathI prakhyAta hato. gurumahArAje temane saMsAranI asAratAnuM svarUpa samajAvyuM, tethI potAnI mAtA sahita te badhA putroe guru pAse dIkSA aMgIkAra karI; kAraNa ke vahANa prApta thatAM samudrathI koNa pAra na utare? pachI lakSaNAdi mahAzAstranA abhyAsathI te badhA moTA paMDita thaIne pRthvI para prakhyAta thayA. kAraNa ke buddhine zuM duSkara che? temaja jJAnapravAda nAmanA pAMcamA pUrvamAMthI pUrvarSioe ajJAnanAzaka nayacakra nAme mahAgraMtha uddharyo. temAM paNa vizrAmarUpa bAra ArA che. temanA AraMbhe ane prAMte caityapUjana karavAmAM Ave che. e nayacakra vinA gurue te ziSyone kaMIka pUrvamAMnuM paNa badhuM bhaNAvyuM, jethI te zubha matinA bhAjana thayA. eka vakhate guru mahArAjane vicAra Avyo ke- tejamAM hIrA samAna tathA mahAbuddhizALI A mallamuni potAnI bALa capaLatAne lIdhe pote pustaka kholIne vAMcaze, jethI tene upadrava thatAM amane bhAre dustara saMtApa thaI paDaze', ema dhArI jananInI samakSa gurue tene bhalAmaNa karI ke-"he vatsa ! A pustaka pUrvamAM niSiddha Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra che. mATe tene ughADIza nahi.' ema niSedha karIne pote tIrthayAtrA karavAnI IcchAthI vihAra karyo. pachI mAtAnI parokSamAM gurue nivA2Na karela hovA chatAM te pustaka kholIne tenA prathama patramAM mallamunie A zloka vAMcyo-- 174 "vidhi niyamabhaMgavRttivyatiriktatvAdanarthakamavocat / jainAdanyacchAsana- manRtaM bhavatIti vaidharmyam // 1 "I eTale--'vidhi, niyama, bhAMgA ane vRtti rahita hovAthI jainazAsana karatAM anyazAsana anartha karanAra kahela che ane asatya che, te adharma ja che.' e zlokano artha vicAratAM zrutadevIe tenA hAthamAMthI te pustaka ane patra chInavI lIdhAM. aho ! guruvacananuM apamAna karavAthI viparIta ja thAya che. pachI kartavya mUDha banela mallamuni bhAre AkuLa vyAkuLa thaI gayA ane bALapaNAne lIdhe te rovA lAgyA. kAraNa ke devatA sAthe zuM baLa cAle ? tyAre mAtAe rUdananuM kAraNa pUchatAM teNe jaNAvyuM ke--'mArA hAthamAMthI pustaka gayuM,' AthI tenA nimitte saMghane bhAre kheda thaI paDyo. pachI mallamunie vicAra karyo ke--sAdhu puruSa potAnI skhalanA pote sudhAre che.' ema dhArI sunna mallamuni zrutadevatAnI ArAdhanA karavA lAgyA. tyAM girikhaMDa nAmanA parvatanI guphAmAM rahetAM chaThTha tapanA pAraNe rUkSa dhAnyanuM bhojana karatA; AthI paNa temanI mAtA sahita saMghane bhAre viSAda thayo. kAraNa ke ajJa janone zrutanuM tevuM pAtra maLavuM bahu durlabha che. pachI saMghe cAturmAsika pAraNAmAM temane vigaI levarAvI, sAdhuoe tyAM jaIne te munine bhojana ApyuM. tyArabAda zrIsaMghe ArAdhelA zrutadevatAe tenI parIkSA karavA jaNAvyuM ke--'miSTa zuM ?' eTale taponidhAna mallamunie uttara Apyo--'vAla (dhAnya vizeSa)' vaLI cha mahinAne AMtare devIe punaH prazna karyo--'zenI sAthe ?' tyAre munie pUrvano saMbaMdha yAda karIne jaNAvyuM ke--goLa ane ghI sAthe' arthAt goLa ane ghI sAthe vAla madhura lAge che. A temanI dhAraNA zaktithI saMtuSTa thaIne devI kahevA lAgI ke--'he bhadra ! vara mAga.' eTale te muni bolyA--'he zrutadevI ! mane te pustaka Apo.' tyAre devI bolI--'he bhadra ! tuM sAvadhAna thaIne mAruM vacana sAMbhaLa--e graMtha pragaTa karatAM dveSI devo upadrava kare tema che. tuM eka zlokamAM sarva arthane grahaNa karI zakIza.' ema kahIne devI aMtardhAna thaI ane mallamuni pAchA gacchamAM AvyA. pachI temaNe daza hajAra zlokanA pramANavALuM navuM nayacakra zAstra banAvyuM. te pUrve graMthArthanA prakAzavaDe sarvane mAnya thaI paDyuM, tyAM rAjAnI saMmatithI zrIsaMghe mahotsavapUrvaka te graMthane gajarAja para ArUDha karIne nagaramAM praveza karAvyo. have ekavAra zrI jinAnaMdasUri cirakALe tyAM padhAryA eTale saMghe gurune prArthanA karIne mallamunine AcAryapade sthApyA. vaLI zrI ajitayazamunie eka pramANagraMtha banAvyo ane te naMdakagurunA kahevAthI temaNe alla rAjAnI sabhAmAM kahI saMbhaLAvyo. temaja vizrAMtavidyAdhara nAmanA zabdazAstra para alpamati janone bodha thavA mATe temaNe sphuTArtha nyAsa racyo tathA zrIyakSamunie aSTAMga nimittano bodha karAvanAra saMhitA Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI malavAdIsUri caritra 175 racI, ke je dIpakalikAnI jema sarva arthane prakAze che. evAmAM ekavAra vikAsa pAmatA mAlatInA puSpa samAna suvAsita yazanA nidhAna evA zrImallasUrie sthavira muninA mukhathI bauddhoe karela potAnA guruno parAbhava sAMbhaLyo. eTale vinAvilaMbe prayAso karIne bhRgukaccha nagaramAM AvyA. tyAM zrI saMghe praveza mahotsavAdikathI jinazAsananI prabhAvanA karI. ahIM buddhAnaMda bauddhone adUbhUta AnaMda pamADato kahevA lAgyo ke "meM zvetAMbara munine vAdamAM jItI lIdho." garvane vahana karatAM abhimAnanA bhArathI tenI bhraguTI uMce paNa thatI na hatI. vaLI te dharAtalane jagaddabhraSTa ane kRpApAtra mAnato hato. jaina munione Avela sAMbhaLIne te saMghane vizeSa upasarga karavA lAgyo, tathA mahA-Akroza lAvIne lokone te vAda vivAdamAM utAravA lAgyo. vaLI te abhimAna lAvIne ema bolato ke-"zvetAMbaromAM vAdamudrAvaDe adhRSya ane sAdvAda mudrAne lIdhe paravAdIone ajeya evA temanA pUrvajane paNa sAgarane agatyaRSie aMjali pramANa karyo tema meM pragaTa karelA potAnA siddhAMtothI jItI lIdho. to jeNe vidvAnone joyA nathI evo e bALaka zuM karavAno hato. e to gharamAM garjanA karanAra kUtarA samAna parAkrama rahita che. jo tenAmAM evI koI zakti hoya, to te rAjasabhAmAM mArI samakSa AvIne Ubho rahe, eTale harizane varunI jema huM teno grAsa karI jAuM.' * e pramANe sAMbhaLatAM mallasUri to lIlAthI siMhanI jema sthira rahyA, ane garvarahita tathA veSarahita evA te loko AgaLa gaMbhIra vANIthI kahevA lAgyA-vivAda vinA nirmaLa buddhivALA tathA zAMta evA koI jainamunine meM jItI lIdho'-ema svecchAe bolavuM, te to mAtra ADaMbara che. athavA to te bhale game tevo che, paNa deDha zalya samAna te potAnA manamAM je mithyA garva dharAve che, teno uddhAra karavA jayazIla evo huM taiyAra ja chuM. te sajjana hoya ke mitra hoya, paNa mArI AgaLa ubho raheze, tyAre huM jANI laIza. potAnA gharamAM besIne to loko rAjAnI paNa niMdA kare, tethI zuM ? paNa rAjasabhAmAM prAzrikonI samakSa je javAba ApavA, temAM potAnI buddhinI kuzaLatA jaNAya che." ema malasUrinuM vacana sAMbhaLavAmAM AvatA buddhAnaMda jarA hasIne kahevA lAgyo "e bALaka to vAcAla lAge che, mATe tenI sAthe vAda zo ? athavA to te bhale game tevo che, paNa mAre to zatrupakSano parAjaya karavo ja joIe; nahi to vakhata jatAM alpa RNanI jema te asAdhya ane durbhaya thaI paDe che.' pachI krUra muhUrta te vAdI ane prativAdI baMne rAjasabhAmAM AvyA. eTale sabhAsadoe pUrvavAda malasUrine Apyo, jethI te cha mahinA paryata nayacakra mahA graMthanA abhiprAya pramANe vidvattAne yogya asmalita vacanathI bolyA, paNa te bauddhavAdI dhArI na zakyo, tethI te potAnA sthAne cAlyo gayo, eTale "advitIya malla evA mallasUri jItyA' ema sau koI kahevA lAgyA. zAsanadevIe temanA para puSpavRSTi karI. pachI rAjAe mahotsavapUrvaka temane svasthAne birAjamAna karyA. tyAM buddhAnaMdanA parivArane apamAnapUrvaka bahAra kADhI mUkatA rAjAne gurue khAsa Agraha karIne aTakAvyo. tyArabAda rAjAe AcAryane vAdI evuM birUda ApyuM, eTale jJAnanidhAna te guru malavAdI evA nAmathI prasiddha thayA. have e pramANe potAnuM apamAna thatAM buddhAnaMda nirAnaMda thaI gayo ane zokane lIdhe te atyaMta pratibhA rahita banI gayo. tethI rAtre dIvo laIne te lakhavA lAgyo. temAM paNa pakSa, hetuo vagere vistRta thavAthI Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra bhAre bhaya ane lajjAnA bhArathI dabAI jatAM tenuM hRdaya phuTI paDyuM ane te maraNa pAmyo. tyAM prabhAte rAjAe tene hAthamAM khaDI sahita marelo joyo, tenuM maraNa sAMbhaLatAM mallavAdI gurune zoka thayo ke--ahA ! e vAdI maraNa pAmyo. kayA pramANathI e potAnI buddhine pragalbha samajato hato ? bAlyAvasthAnA kAraNathI teNe amArI avajJA karI ane pote Avo kAyara hato. 176 pachI zrImallavAdI sUrie saMghane abhyarthanA karIne potAnA pUjya guru jinAnaMda sUrine valabhIpurathI bolAvyA. tyAM cAritradhArI durlabhadevI mAtA bhAre saMtuSTa thaI. tyAre baMdhu evA guru mahArAje kahyuM ke--'he bhadre ! putravatI strIomAM tuM agresara che. have guru mahArAje gacchano bhAra eka yogya ziSyane soMpyo, kAraNa ke mallavAdI prabhu vidyamAna chatAM koNa potAnI maryAdAne oLaMgI zake ? te vakhate temaNe paravAdIrUpa hastIonA kuMbhasthaLane bhedavAmAM kezarI samAna nayacakra mahAgraMtha potAnA ziSyone kahI saMbhaLAvyo, vaLI padmaciratra nAme rAmAyaNa saMbhaLAvyuM ke jenA covIza hajAra zloka che. ema tIrthanI prabhAvanA karI tathA potAnA ziSyone vAdIMdra ane nirmaLa banAvI, guru ziSya baMne bhAre prema saMbaMdhathI svarge gayA. evAmAM pelo buddhAnaMda maraNa pAmIne mithyAtvI vyaMtara thayo. te prAMtakALanI viparIta matithI te jinazAsanano dveSI thayo. pUrvanA vairabhAvathI teNe temanA be graMtha potAne tAbe karyA, te pustakomAMnuM lakhANa pelo vyaMtara koIne vAMcavA deto na hato. e pramANe mArI cetanArUpa latAne navA megha samAna A zrImallavAdI prabhunuM caritra, pradhAna kavijano vAMco, sAMbhaLo ane prasanna dRSTithI avalokana karo. zrIcaMdraprabhasUrinA padmarUpa sarovarane viSe rAjahaMsa samAna tathA zrIrAma ane lakSmIdevInA putra evA zrIprabhAcaMdrasUrie potAnA manapara letAM, zrIpradyumna sUrie saMzodhana karela, zrI pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrImallavAdIsUrinA adbhuta caritrarUpa A dazamuM zikhara thayuM. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTasUri caritra 177 zrI bappabhaTTasUri caritra * : Dche . GJ zrImAnuM bappabhaTTisUri tamAruM kalyANa karo ke jemanA caritrarUpa gaganAMgaNe rAjA (caMdramA) sUra (zUravIra ke sUrya), kavi (zukrAcArya) ane budha (paMDita ke budha) gamanAgamanathI ramyA kare che. vaLI jemanA gorasa (vacana rasa)nuM pAna karIne aMtaramAM tRpta thayAM chatAM kavirUpa vAcharaDAo iMgipaNA (sarvotkRSTatA)ne dhAraNa karatA te sujJa gopAlo (paMDito)ne paNa durdama thaI paDyA hatA. temanuM yathAzruta caritra huM kaMIka kahIza ke je mArI prajJArUpa ArasIne prakAzita karanAra ane puruSonA zRMgAramAM bhUSaNa samAna che. kalyANanA nidhAnarUpa zrIgurjara nAme deza che ke jyAM nirabhimAnI ane vivekI jano vase che tathA azoka vRkSo ane parvatothI je zobhAyamAna che. aMganAo, zrImaMto ane munionI bahulatAthI jenuM ekAMza pratibiMba svargarUpa AdarzamAM rahela che evuM pATala nAme nagara che. tyAM jitazatru nAme rAjA ke je gaMbhIratAmAM samudra samAna hato ane bAhya tathA aMdaranA samasta zatravargano jeNe nAza karyo hato. vaLI te sthaLe siddhasena nAme AcArya prakhyAta hatA ke je vicitra prakAranA zAstronA rahasyarUpa kaMdane utpanna karavAmAM navA megha samAna, parama brahmAnaMdarUpa amRtanA sAgaramAM nimagna moDha nAmanA prauDha gacchanA nAyaka tathA jJAnanA vidhAna hatA. ekavAra rAjAone paNa mAnanIya tathA samasta vidyAothI zobhatA evA te AcArya moDhera gAma (tIrtha)mAM zrI mahAvIra svAmIne vaMdana karavA mATe gayA, tyAM vidhipUrvaka tIrthane vaMdana karI teo eka alaga upAzrayamAM rahyA. evAmAM rAtre yoganidrAmAM temaNe AvA prakAranuM svapna joyuM-lIlApUrvaka locanane vikasita karato ane satvathI zobhato evo bALa kezarI phALa mArIne caitya zikharanA agra bhAga para ArUDha thayo." e pramANe adbhuta svapna jotAM te munIMdra jAgyA ane prabhAte temaNe te svapna bIjA mahAmunione prasannatAthI saMbhaLAvyuM. eTale kalyANanA mULa kAraNa rUpa ane vinayanA hetupaNAne jaNAvatA evA te vinIta munioe artha pUchatAM AcArya temanI AgaLa te svapnano artha kahevA lAgyA ke "Aje zrIsaMghanA mahAbhAgyathI anya vAdIrUpa hastIonA kuMbhasthaLa bhedavAmAM siMha samAna koI mahAmati ziSya Avaze.' eTale bhAvi prabhAvane sUcavanAra svapnanA AnaMdathI otaprota thayelA te munio sAthe AcArya jinamaMdiramAM gayA. tyAM traNa pradakSiNA daIne jeTalAmAM te bhagavaMtane vaMdana kare che, tevAmAM eka cha varasano bALaka temanI AgaLa AvIne ubho rahyo. tyAre gurumahArAje tene pUchyuM ke he vatsa ! tuM koNa ane kyAMthI Ave che? eTale teNe kahyuM ke-paMcAla dezanA bappa nAmanA gRhasthano putra chuM. mArI mAtAnuM nAma bhaTTi che. 'parAkramamAM avasthA kAMI kAraNarUpa nathI' e vAkyane na jANatA sUrapAla pitAe mane zatruone mAratAM aTakAvyo, tethI bhAre kheda pAmatAM mAtAne paNa pUchyA vinA huM cAlI nIkaLyo ane snehapUrvaka ApanI pAse Avyo." ema kahI premathI te guru AgaLa beTho. tyAre "aho ! A bALakanuM asAdhAraNa teja' ema ciMtavatA Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 zrI prabhAvaka caritra gurue tene harSathI kahyuM ke- zuM tuM amArI pAse rahIza?" te bolyo - he pUjaya ! to to mAruM bhAgya ughaDyuM." ema kahIne te tyAM rahyo. vikasita kamaLa para zuM bhramara na bese ? have te ekavAra mAtra sAMbhaLavAthI eka hajAra anuSupa zloka barAbara dhArI zakato hato, to tenI buddhinI zI vAta karavI? uDavadIonA starkothI kaleza pAmelI sarasvatI devI pote durbodha zAstranA bhedane batAvanAra tenI mitratAne IcchatI hatI. A tenI agAdha zaktithI saMtuSTa thayelA gurue duvAudhI gAmamAM jaIne tenA mAbApa pAse te bALakanI mAMgaNI karI. tyAre tenA pitAe kahyuM ke he prabhu ! e tamArI yAcanA zA kAmanI? kAraNa ke tenI mAtAno e ekaja putra che. vaLI e amArI AzAno AdhAra che. to ame tene kema mUkI zakIe? tema chatAM Apano jo-vadhAre Agraha hoya, ane jo amAruM prakhyAta bappabhaTTa e nAma te bALakanuM rAkho, to te putra tamane arpaNa che." tyAre guru mahArAje e vAta kabUla rAkhI. tyAM zrAvakoe janma sudhInuM tene gujarAna karI ApyuM, kAraNa ke mahApuruSoparanI AsthA niSphaLa jatI nathI. pachI vikrama saMvatanA AThase sAta varasa jatAM vaizAkha mahinAnI zukala tRtIyAnA moTA divase moDhera tIrthamAM vihAra karIne gurue te bALakane dIkSA ApI ane potAnI zAkhAne anusarIne temaNe bhadrakIrti evuM tenuM nAma rAkhyuM. temaja tenA mAtApitA pAse kabUla karela pUrvanuM bappabha2i nAma to prasiddha ja thayuM. sarva ziSyomAM ziromaNi ane kaLAonA saMketa sthAnarUpa evA te muninA guNo ane sauMdaryathI raMjita thayela zrIsaMghe temane potAnA gAmamAM rAkhavA mATe guru mahArAjane vinaMti karI. pachI tenI yogyatAno atizaya jANIne tyAM rahetAM gurue tene sArasvata mahAmaMtra Apyo. eTale ardharAtre te maMtranuM parAvartana karatAM, sarasvatI ekAMte AkAzagaMgAnA pravAhamAM snAna karatI te vastrarahita hatI, evAmAM te maMtrajApanA mAhAbhyathI te devI tevIja sthitimAM tyAM cAlI AvI, eTale tene jotAM munie jarA potAnuM mukha pheravI nAkhyuM. tyAre potAnI nagnAvasthAno khyAla na karatAM te kahevA lAgI ke- he vatsa ! tuM mukha kema pherave che? tArA maMtrajApathI saMtuSTa thaIne huM ahIM AvI chuM. mATe vara mAga ! eTale muni bolyA "mAtA ! tAruM A anucita svarUpa huM zI rIte jouM ? tuM vasrarahita tAruM zarIra to jo." AthI devIe potAnA zarIra tarapha daSTi karatAM vicAra karyo ke-"aho ! enuM brahmacaryavrata keTaluM badhuM daDha che ? ane maMtranuM mAhAbhya paNa keTaluM badhuM adbhuta che ke jethI huM paNa bhAna vinAnI banI gaI ?' ema ciMtavatI devI tenI sanmukha AvI. eTale vara mAgavAmAM atyaMta niHspRha evA te munine jotAM tene bhAre Azcarya thayuM. pachI chevaTe devI bolI ke he bhadra ! mArA gamana ke AgamanamAM tArI koI prakAranI abhilASA nathI, mATe tuM sukhe nivRttimAM rahe. have tyAM rahetAM ekavAra zrIbhadrakIrtimuni bahAra bhUmikAe gayA. tyAM vRSTi thatAM te sthiratA pUrvaka eka devakuLamAM rahyA. evAmAM devakumArane viDaMbanA pamADanAra prazasta zobhAyukta ane vRSTithI vyAkuLa thayela eka puruSa tyAM Avyo. e devakuLamAM zyAma pattharapara kotarela ane vArasahita pramadAnA vakSa:sthaLa samAna svasti sUcaka eka prazasti hatI, eTale pAMDityayukta vicakSaNa evA te AvanAra puruSe prazastinA mahArNavAcaka kAvyo vAMcyA ane mitratApUrvaka zrI bappabhaTTi pAse tenI vyAkhyA karAvI. tyAre temanI adbhuta vyAkhyAthI te potAnA Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTasUri caritra 179 aMtaramAM raMjita thayo. pachI vRSTi zAMta thatAM te muni sAthe ja temanA upAzrayamAM gayo, tyAM AcArye tene AziSathI AnaMda pamADIne vRttAMta pUkyo. eTale lajjAthI mukha namAvIne te potAno vRttAMta kahevA lAgyo-- zreSTha maurya mahAgotramAM utpanna thayela, mahAtejasvI, tathA caMdragupta rAjAnA vaMzamAM muktAmaNi samAna ane kAnyakunja (kanoja)nA rAjA yazovarmAno huM putra chuM. pitAe mane kopathI kaMIka zikSA ApatAM kahyuM, je sahana na karI zakavAthI huM ahIM cAlyo Avyo." pachI teNe khaDIvatI potAnuM Ama evuM nAma jamIna para lakhI batAvyuM. eTale potAnuM nAma potAnA mukhathI na bolavAnA vivekane lIdhe camatkAra pAmelA AcArya mahArAja capaTI vagADatAM vicAravA lAgyA ke-'pUrve zrIrAma sainyamAM ene cha mahinAno meM joyo hato te vakhate pIlavakSanI jALamAM bAMdhela vastranA hiMDoLe e jhUlato hato, ane enA para chAyA acala rahevAthI ame ene bhAgyazALI puruSa samajI lIdho hato. tyAre vanaphaLane vINatI tenI mAtAne ame kahyuM hatuM ke "he vatsa ! tuM koNa che ane tAruM kuLa kayuM? vaLI tArI AvI avasthA kema ! te badhuM amArI AgaLa vizvAsapUrvaka kahI saMbhaLAva. kAraNa ke ame saMsArasaMganA tyAgI ane parigrahathI mukta chIe.' ema sAMbhaLatAM te bolI ke- he prabho ! Apane zuM akathya hoya ? kAnya-kunjanA rAjA yazovarmAnI huM patnI chuM. A bALaka garbhamAM AvatAM sapatnI zokyane matsara AvavAthI pUrve meLavavAnuM varadAna rAjA pAse mAgIne teNe mane gharathI bahAra kaDhAvI, tethI pazcAttApa thatAM pitA ane zvazura gRhano tyAga karIne huM A ApanA sthAne AvI, ane he prabho ! vanya phaLathI atyAre gujarAna calAvuM chuM." tyAre ame tene zAMta karatAM AzvAsana ApyuM ke-"he vatsa ! caityanI zuzruSA karatAM tuM ahIM sthiratA lAvIne rahe ane janaka (pitA)nA gharanI jema A bALakanuM lAlana pAlana kara.' evAmAM tenI te sapatnI koIvAra potAnI meLe nAza pAmI eTale rAjAe potAnA sevako mAraphate te tajI dIdhela rANInI zodha karAvIne tene pAchI bolAvI ane prathama karatAM teNe tenuM vadhAre bahumAna karyuM. pachI ame te pradezathI A bhUmimAM vihAra karI AvyA, paNa te dezanA puruSo pAsethI e vRttAMta amArA sAMbhaLavAmAM Avyo, tethI A dhImAna teno ja putra hovo joIe. kAraNa ke enA zarIranI AkRti ane lakSaNo evAM che ke e rAjuputra vinA anya na hoya.' e pramANe vicArIne guru mahArAja tene kahevA lAgyA ke "he vatsa ! tuM ahIM tArA mitranI sAthe nizcita thaIne rahe. vaLI zAstrono satvara abhyAsa karI ane puruSanI nirmaLa 72 kaLAono saMgraha kara." te kaLAo A pramANe che - 1 vAMcavAnI kaLA, 2 lakhavAnI kaLA, 3 gaNita kaLA, 4 gItakaLA, 5 nRtyakaLA, 6 vAdyakaLA, 7 vyAkaraNa, 8 chaMdazAstra, 9 jayotiSazAstra, 10 zikSaNakaLA, 11 nirUttara karavAnI kaLA, 12 taMtrakaLA, 13 nighaMTuka, 14 patrachedya, 15 nakhachedya, 16 ratnaparIkSA, 17 zastrAbhyAsa, 18 gajArohaNa, 19 azvArohaNa, 20 e baMnene zikSaNa, (gajazikSA ane azvazikSA) 21 tenI dareka adbhuta kaLA, 22 maMtravAda, 23 rasavAda, 24 khanyavAda, 25 rasAyana, 26 vijJAnavAda, 27 tarkavAda, 28 siddhAMta, 29 viSanigraha, 30 gArUDIvidyA, 31 zakunazAstra, 32 AcAryavidyA, 33 Agama, 34 prAsAdulakSaNa, 35 sAmudrika, 36 smRti, 37 purANa, 38 ItihAsa, 39 vedavidhi, 40 vidyAnuvAda, 41 darzanasaMskAra, 42 khecarIvidyA, 43 amarIkaraNa, 44 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 zrI prabhAvaka caritra iMdrajAla, 45 pAtAlasiddhi, 46 dhUrtAkaLA, 47 gaMdhayukti, 48 vRkSacikitsA, 49 kRtrima maNi banAvavAnI kaLA, 50 sarva vastu banAvavAnI kaLA, 51 vaMzakarma, para puSpakarma, 53 citrakarma, 54 Azcarya pamADavAnI kaLA, 55 kASThakarma, 56 pASANakarma, 57 lepakarma, 58 carmakarma, 59 yaMtrakarma, 60 rasavatIvidhi, 61 kAvyakRti, 62 alaMkArajJAna, 63 hasavAnI kaLA, 64 saMskRta bhASA, 65 prAkRtabhASA, 66 paizAcikI bhASA, 67 apabhraMza bhASA, 68 kapaTakaLA, 69 deza bhASA, 70 dhAtukarma, 71 prayoga-upAya ane 72 kevalI vidhi. A 72 kaLAono teNe abhyAsa karI lIdho ane paMDitonI sabhAmAM te eka asAdhAraNa vidvAnuM thaI paDyo. temaja abhyAsa karatAM tenI prajJArUpa darpaNamAM lakSaNa, takadi badhAM zAstro svayameva pratibiMbita thaI gayAM. pachI brahmacArIpaNAnI mitratAne lIdhe te rAjaputre evI pratijJA karI ke- he bappabhakTi ! mane rAjaya prApta thatAM te huM avazya tane ja ApIza." keTalAka kALa pachI tenA mAtapitAe teno rAjyAbhiSeka karavA mATe pradhAna puruSo mokalyA. eTale mahAkaSTa tyAMthI anujJA meLavIne AmakumAra potAnA nagaramAM Avyo, tyAM pitAe tene rAjayano mAlIka banAvyo. evAmAM te maraNa pAmatAM AmarAjAe pitAnI uttara kriyA karI. tenA sainyamAM be lAkha azvo caudaso ratho . ane hAthIo tathA karoDo sainiko-padAtio hatA. pachI asAdhAraNa parAkramavALA Ama rAjAe potAnA mitra bappabhakine bolAvavA mATe mANaso mokalyA. temanA atyAgrahathI saMghanI anumati laIne guru mahArAje gItArtha munionA parivAra sAthe bappabhaTTane Ama rAjA pAse mokalyA. eTale tIrthanI prabhAvanA ane unnati karavA saMyamayAtrA sAdhatAM zrI bappabhaTTi haLave haLave Ama rAjAnA nagaramAM pahoMcyA. temanA AgamananA samAcAra sAMbhaLatAM caMdrodayathI mahAsAgaranI jema rAjA harSanA kallolathI otaprota thaI gayo. pachI badhI sAmagrI laIne te bappabhathri muninI sanmukha Avyo ane hAthIpara ArohaNa karavA mATe teNe te sujJaziromaNine prArthanA karI. eTale muni pradhAna te bappabhaTTie rAjAne jaNAvyuM ke- he rAjanuM ! ame sarva saMganA tyAgI chIe, mATe bajArohaNa karatA amArI pratijJAno bhaMga thAya.' tyAre rAjA bolyo ke-"he mahAtman ! pUrve meM pratijJA karI che ke mane rAjaya prApta thatAM te huM tamane ApIza. te rAjayanuM mukhya lakSaNa hastI che, mATe avazya tame eno svIkAra karo. tyAga dazA batAvIne tamAre mane kheda pamADavo yukta nathI." ema bolatAM rAjAe balAtkAre temane paTTa hastIpara besADI dIdhA. pachI jANe krodhAdi cAra kaSAyone jItavAnI nizAnI hoya, tevA cAra chatro temanA para dharavAmAM AvyAM ane temanA para cAmaro DhALavAmAM AvyAM. ema sAdhuonA ziradAra bappabhaTTa mahAtmAnuM bahumAna vizvane batAvatAM rAjAe mahotsava pUrvaka temane nagaramAM praveza karAvyo, teNe munine kahyuM ke "A siMhAsana paNa rAjyanuM mukhya cinha che, mATe enA para birAjamAna thAo.' eTale nirmaLa aMtaravALA rAjAne muni kahevA lAgyA ke--'AcAryapada prApta thayA pachI amane siMhAsana para besavuM kalpa.' AthI rAjAe khedapUrvaka temane anya Asana para besADyA. ema keTalAka divasa tyAM rAkhIne Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhakisUri caritra 18. rAjAe potAnA pradhAna puruSo sAthe munipatine temanA guru pAse mokalyA eTale moDhera tIrthamAM birAjamAna zrI siddhasena AcAryane vaMdana karIne namra vANIthI teo A pramANe kahevA lAgyA ke "he bhagavana ! caMdra vinAnA AkAzamAM cakora, khAbocIyAmAM rAjahaMsa, vanamAM ekAkI mRga, alpa jaLamAM matsya, grISmakALamAM Arta thayela mayUra, varSAkALamAM samudra, raNabhUmimAM kAyarapuruSa, mUrkhamaMDaLamAM vidvAn ane kRSNapakSamAM caMdramAnI jema A tenA mitra vinA amAro svAmI pratidina kSINa thato jAya che. mATe zraddhAnA adhiSThAyaka deva samAna evA A bappabhaTTa munine AcAryapade sthApIne amArA svAmIne pramoda pamADavA mATe ene amArI sAthe mokalo, ke jethI emanA upadezathI jainamaMdira, pratimAdika karAvavA vaDe upArjana thatA sukRtathI rAjA bhavasAgarano pAra pAme." e pramANe sAMbhaLatAM cAritrAcAramAM dhuraMdhara evA gurumahArAja amRtasamAna madhuravANIthI kahevA lAgyA ke -"bhavanamAM ratnadIpakanI jema e tejasvI ane acaLa sthiratAvALA amArA bAlarSi bAhya ane AtyaMtara timirano nAza karanArA che, tethI jema sUrya vinA kamaLa, caMdra vinA rAtri, megha vinA mayUra, mudrA vinA maMtrI, staMbha vinA ghara ane AtmA vinA dehanI jema enA vinA amArI manovRtti plAna ja thAya tema che.' e pramANe gurunuM vacana sAMbhaLatAM te pradhAna puruSo kahevA lAgyA ke- he prabho ! saMtapuruSo paropakAranI khAtara potAnI pIDAne gaNatA nathI. kAraNake vRkSo sUryanA tApane sahana kare che, sUrya AkAzane oLaMgavAnI Apatti veThe che, samudra naukAno zrama sahe che, kAcabo pRthvInA bhArane vahana kare che, megha varasavAnI takalIpha uThAve che ane pRthvI jagatanA bhArano kaleza uThAve che. upakAra vinA emanuM kaMI phaLa jovAmAM AvatuM nathI. mATe prasAda lAvI amArA svAmInI bAdhA rUpa parvatane bhedavAmAM vaja samAna evA sujJa ziromaNi bappabhaTine sUripadathI vibhUSita karIne amArI sAthe mokalo." e pramANe temanA atyAgrahathI gurue tema karavAnuM kabUla karyuM. pachI zrI saMghane bolAvIne sUripadane mATe Adeza karyo. eTale occhavane IcchanArA, svastha ane gacchanuM vAtsalya dharAvanArA zrAvakoe satvara jinAlayane viSe badhI sAmagrI taiyAra karI, pachI saumya ane SavargathI adhiSThita tathA saptagrahanA baLayukta lagnane viSe guru mahArAje vizvane ziSya banAvanAra evA potAnA ziSyane samasta vAjiMtro vAgatAM zratokta vidhipUrvaka tenA caMdanacarcita kAnamAM arvattatva rUpa sUrimaMtra saMbhaLAvyo. eTale paMDitomAM sUrya samAna ane duSTa vAdarUpa siMhano nAza karavAmAM aSTApada sadaza evA zrI bappabhaTTa jagatamAM AcArya tarIke prasiddha thayA. pachI guru mahArAje vidhipUrvaka brahmanI rakSA karavAno upadeza ApatAM te nUtana sUrine jaNAvyuM ke- he bhadra ! eka tArUNya ane rAjasanmAna-e baMne anarthanA utpAdaka che. mATe tAre AtmarakSA evI rIte karavI ke duSTa kAma-pizAca tane kadApi chetarI na zake, to brahmacaryanI tAre vAraMvAra saMbhALa rAkhavAnI che.' tyAre bappabhaTTisUrie tyAM evo niyama lIdho ke "janma paryata mAre bhaktajananI badhI vigaI na levI.' pachI vAjiMtronA nAda ane zrAvikAoe maMgaLagIta gAtAM tathA zrI saMghe gauravapUrvaka prArthanA karatAM guru mahArAja potAnA parivArasahita upAzrayamAM AvyA. vikrama saMvatanA AThaso agiyAra varSa jatAM caitra mahinAnI kRSNa aSTamInA divase zrI bappabhaTTi AcArya thayA. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 zrI prabhAvaka caritra have zrImAna Ama rAjAnA amAtyonA vizeSa AgrahathI zrI saMghanI IcchA na hovA chatAM guru mahArAje zrI bappabhadisUrine temanI sAthe mokalyA. eTale tvarita prayAso karIne te kAnyakubdha nagaramAM AvyA, ane tyAM bAhya udyAnanA eka nirjIva pradezamAM rahyA. tyAre udyAnapAlake rAjAne AcAryanA AgamananA samAcAra ApyA, je sAMbhaLatAM harSathI tenuM zarIra romAMcita thayuM. pachI rAjAe dareka bajAre dukAnanI zobhAthI rastA suzobhita karAvyA. makAne makAne dareka dhAre toraNo baMdhAvyAM, dhUpadAnIomAMthI nIkaLatA dhUmane lIdhe tyAM zyAma vAdaLAMno bhrama thavA lAgyo, upara bAMdhela caMdaravAothI pRthvItala eka chAyArUpa banI gayuM, kumakumanA chAMTaNAMthI te bhUmi kAzamIranI bhUmi jevI dekhAvA lAgI. evI rIte IMdranA nagara samAna te nagarane zaNagAratAM, prauDha mitrAIne lIdhe rAjAthI stuti karAyela tathA chatra ane cAmarathI virAjamAna eka rAjAnI jema, unnata hastI para ArUDha thayela ane upazama-lakSmIthI suzobhita evA zrI bappabhakisUrie jayAM nagaranArIo aTArIone saMkIrNa karI rahI che evA te nagaramAM praveza karyo. pachI rAjAe AnaMdapUrvaka bhavya bhavanamAM gAlIcA pAtharela siMhAsana para potAnA te mitra munIzvarane besADyA. tyAM bhAre prabhAvanAthI AnaMda pAmato zrI saMgha sadA sadUbhAvathI gururAjanI parama bhakti karavA lAgyo. pachI niraMtara rAjasabhAmAM AvatAM paNa kaluSita bhAvathI rahita evA zrImAnuM bappabhaTTasUri rAjAnI AgaLa puNya-patha prakAzavA lAgyA he rAjanuM ! kalyANarUpa vRkSanA ArAmane vRddhi pamADavAmAM meghanA pravAha samAna ane parama padane ApanAra evo eka dharma ja nirAdhArane zaraNarUpa che. temAM prathama dAna ane te sAta kSetrone viSe ApavA batAvela che. vaLI temAM paNa prathama jinamaMdira siddhidAyaka che, bIjuM jinabiMbanuM nirmANa, trIjuM siddhAMta lekhana tathA caturvidha zrI saMghanI bhakti-ema anukrame sAta kSetro kahela che. temAM jinamaMdira sarvanA AdhArarUpa che ke jyAM jino ane zrutadhara saMghane pratibodha ApatA rahI zake. jo tamAruM sAmarthya hoya, to vidhipUrvaka te . jinamaMdira karAvo ke jenA prabhAvathI ghaNA bhavyajano sadgatine prApta karI zake." e pramANe gurunuM vacana sAMbhaLatAM caturaziromaNi ane caMdra samAna ujjavaLa yazavALo Ama rAjA kahevA lAgyo ke 'he bhagavan! jayAM ApanI dezanAnA kiraNo prakAzI rahyAM che, te ja pRthvI, deza, nagara, bhavana, tithi, mAsa, Rtu ane varasa dhanya che.' ema kahIne rAjAe jinamaMdira mATe bhUmilakSaNane jANatA tathA bhaMDAranA adhyakSa puruSone Adeza karyo, eTale vizvakarmA samAna bAhoza kArIgaroe tyAM sukRtanA orachava ane mahAvibhUtipUrvaka jinamaMdirano prAraMbha karyo. ema keTalAka divase sarva lokonA pramodanI sAthe ekaso hAtha uMcuM jinamaMdira taiyAra thayuM, tyAre rAjAe aDhAra bhAra pramANa zuddha suvarNanI, upamA vinAnI, bhAre puNyavaMta janone prApta tathA dhArmika puruSonA manamAM ramatI evI zrI vardhamAna svAmInI pratimA karAvI. pachI potAnA parama padane sthApavAne icchatA evA zrI bappabhakTi munizvare tenI pratiSThA karI, tathA rAjAe gopagiri para lepyamaya biMbayukta ane trevIza hAtha pramANavALuM zrI vIra prabhunuM maMdira karAvyuM ane tyAM savA lAkha sonAmahora kharacIne eka maMDapa karAvyo, te jANe potAnuM rAjya hoya tema magvAraNa (madonmatta hAthI athavA gaDha) yukta karAvyuM. e pramANe rAjA vaDe sanmAna pAmelA, chatra-cAmarothI zobhatA, rAjahastIpara AruDha thaIne jatA, mukhya Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTasUri caritra 183 siMhAsana para birAjatA ane saraLa lokonA mukhathI stuti karAtA evA zrI bappabhaTTisUri te mithyAtvI lokone IrSyA upajAvavA lAgyA. evAmAM dveSI brAhmaNonA saMsargathI temanA kahyA pramANe vartanAra rAjAe ekavAra AcAryane mATe anya koI rAjAnuM siMhAsana maMDAvyuM, eTale tenA Azayane jANatA tathA agAdha sattvazALI munIzvare potAnI AkRtimAM vikriyA batAvyA vinA rAjAne pratibodha Apyo ke- "kRtaprAkRtasattvAnAM, madAdInAM janadviSAm / saMmastamAyuinAM, nasya bhavAda:"? ? | sAmAnya sattvavALA, jananA DhaSI tathA daMbha ane mAnayukta evA tamArA jevAne mArA jevA loko. zI rIte oLakhI zake ? mATe kahyuM che ke "mardaya mAnamataMgajadayU, vinayazarIra vinAzanasarpam / kSINo darpAd dazavadano'pi, yasya na tulyo bhuvane ko'pi" // 1 // he sujJa ! vinayarUpa zarIrano vinAza karavAmAM sarpa samAna evA mAnarUpa mataMgaja (hAthI)nA daryane tuM daLI nAkha. kAraNa ke darpanA vazathI rAvaNa naSTa thayo ke jagatamAM jenI tulya koI nathI.' e pramANe gaMbhIra vANI sAMbhaLatAM rAjAe AcAryane vinaMtI karI ke-"he svAminuM ! ApanA vAkyathI mArAmAM rahela garvarUpa viSa nAza pAmyuM, mATe samartha evA Apa mArA kSetra (daza)mAM sukhe raho ane bhaktajanoe taiyAra karela acitta AhAra pANIno upabhoga karo.' evAmAM ekavAra rAjAe aMtaHpuramAM potAnI vallabhAne plAna mukhavALI joIne potAnI IcchA pramANe teNe AcAryanI pAse A pramANe ardha gAthA kahI batAvI vi sa paritaUrU, manamudi battaLo paHIM" | potAnA pramAdane lIdhe adyApi te kamalamukhI paritApa pAme che. tyAre zreSTha sArasvata maMtrathI siddha thayela evI vANIthI sUrirAja potAnA mitra rAjA para satya sneha dharAvatA gAthAno uttarArdha bolyA ke-- "suta virUddhatinIre pachADrayaM " , putranA bhAre udvegane lIdhe teNInuM zarIra paritApathI AcchAdita thayuM che. hRdayanA bhAvane batAvanAra e vacanathI saMtuSTa thayela rAjAe temanA kavitvanI prazaMsA karI, paNa abhrAMta locanavALo te kaMIka bhrAMti pAmyo. eka divase AcArya sAthe anupama prema dharAvanAra rAjAe jANe vyathA pAmI hoya tema mukhabhaMgathI pagale pagale kaMIka vikAra darzAvatI rANIne AvatI joI. eTale manamAM jANe dayA utpanna thaI hoya tema rAjA artha gAthAmAM bolyo Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zrI prabhAvaka caritra "bAlA caMkamatI pae pae kIsa kuNai muhamaMgaM" / gamana karatI taruNI pagale pagale mukhabhaMga zA mATe karatI haze ?' ema sAMbhaLatAM sUri satyavacananA taraMgathI manohara evuM vacana bolyA. kAraNa ke vacanasiddha puruSa kalpAMte paNa asatya vacana na bole. "nUna maUpaNa mehanayA chava nahAMti" che. kAraNa ke ramaNa pradezamAM thayelI nakhapaMktine mekhalA aDe che. e pramANe sAMbhaLI rAjA kaMIka saMbhrAta thayo ane himapAtathI plAna thayelA kamaLanI jema teNe potAnuM mukha nisteja ane vikRta karI dIdhuM, eTale rAjAnI viparIta dazA jotAM AcArya upAzrayamAM AvyA ane sneha tathA mohathI aparAjita evA temaNe munione vihAra karavAnI sUcanA ApI dIdhI, pachI tyAM bahAra dvAranA kamADa para eka zloka lakhI, saMghanI paNa anumati lIdhA vinA te nagaranI bahAra cAlI nIkaLyA. te zloka A pramANe hato-- yAma: svasti tavItu vormitta sthiti pravutA, vartiSyanta ime kathaM kathamiti svapne'pi maivaM kRthAH / zrImaMste maNayo vayaM yadi bhavallabdhapratiSThAstadA, te zRMgAraparIyaUT: fkSatiyugo mauno ritti naH" che ? ame jaIe chIe, rohaNAcala samAna tAruM kalyANa thAo. "A mArAthI bhraSTa thayA, eTale have kema vartI zakaze ?" ema svapna paNa vicAra karIza nahi. he rAjanuM! jo maNirUpa evA ame jo tArA sahavAsathI pratiSThA meLavI che, to zRMgAraparAyaNa rAjAo amane potAnA mastakapara dhAraze." pachI keTalAka divase gauDa dezamAM vicaratAM gurUmahArAja lakSaNAvatI nagarInA udyAnamAM padhAryA. tyAM dharmarAjAnI rAja sabhAmAM eka vAkapatirAja nAmano paMDitarAja ke je vidvAnomAM mugaTa samAna ane kAvya racavAmAM asAdhAraNa kavi hato. have meghanA AgamanathI moranI jema prabhunuM Agamana jANI te paMDite temanA AgamananA saMdezAthI rAjAne saMtuSTa karyo. vaLI temanI stuti karatA teNe jaNAvyuM ke jene sarasvatI devI vaza che ane mArA pUrvajothI je prazaMsA pAmela che, evA bappabhaTTa munizvara ApanA puNyayoge ahIM padhAryA che. e jyAM padhAre te divasa paNa pavitra samajavo." tyAre caMdrodayathI cakoranI jema AnaMda pAmatA rAjAe paNa vidvAnonA mugaTa samAna evA te paMDitane jaNAvyuM ke-"e jainAcArya jyAM padhAre te divasa paNa kharekhara ! pavitra samajavo; paraMtu AmarAjAnI sAthe mAre vigrahano durraha kadAgraha che, tethI emane bolAvyA pachI e pAchA jAya, to mAruM apamAna thAya. mATe te munIzvarane pUchavAnuM che ke te rAjA pote mArI pAse AvI mArI samakSa anumati mAgIne tamane teDI jAya, to tamAre javuM nahitara nahi. e pramANe rAjAnI AjJAthI sujJa puraSoe e bAbata AcAryane nivedana karI eTale temaNe e vAta kabUla Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTasUri caritra 185 rAkhI, ane tethI dharmarAjA parama AnaMdane pAmyo. pachI Ama rAjAe karela pravezamahotsava karatA paNa adhika teNe AcAryano nagarImAM praveza mahotsava karyo. pachI sAkSAta dharmamUrti evo dharmarAjA guru sanmukha AvIne beTho eTale vidvAnomAM cakravartI samAna evA paMDitarAje jaNAvyuM ke- suMdara lAla caraNavALA, jemanI cAla manohara che, je pakSImAM zreSTha che, je saumya che, jenI zveta pAMkha che, evA rAjahaMsa jema himAlayanA mAnasarovarano Azraya kare che tema "suMdara caraNamAM rakta, sadA sadgatine IcchanArA, dhavala pakSavALA, guNaparicayathI harSa pAmanArA saddaguNanA atizayane dhAraNa karatA saumya ane kamanIya evA ame parama kavio he rAjan ! ApanI pAse AvatAM jANe mAnasarovaramAM hoya tevuM anubhavIe chIe.' ahIM paNa potAnI kAvya kathananI lIlAthI sabhAne AnaMda pamADanAra zrI bappabhaTTasUri dogaMdaka devanI jema sukhapUrvaka rahevA lAgyA. have ahIM prabhAte AcArya na AvavAthI AmarAjAe nagaramAM ane bahAra gAmaDAMo vageremAM temanI zodha karAvI, chatAM bALamitra sUrino patto na lAgavAthI zokane vaza thayela rAjA, cyavana pAmanAra devanI jema bahu ja vilakSa banI gayo. pachI eka divase bahAra bagIcAmAM jatAM rAjAe sarSe mArI nAkhela mAMjaro noLIo joyo, jethI te Azcarya pAmyo. tyAM barAbara nirikSaNa karatAM tenA mastakamAM maNi jovAmAM Avyo eTale pote nirbhaya thaI rAjAe te sarpane barAbara pakaDIne tenuM mukha dabAvI, maNi laIne te potAne sthAne Avyo. tyAM vidvAnonI samakSa te eka zlokano pUrvArdha bolyo - "zastraM zAstraM kRSividyA anyo yo yena jIvati" / zastra, zAstra, kRSi ane vidyA tathA anya jenA vaDe je jIvI zake." rAjAnI A samasyA temaNe potapotAnA abhiprAya pramANe pUrI, paNa temAMno koI vidvAnuM, rAjAnA hRdayanA bhAvane bhedI na zakyo, tyAre teNe bhAratIputra bappabhakisUrine AdarapUrvaka yAda karyA. eTale bhramara jema mAlatIpukhanA parimalane saMbhAre, tema AcAryane saMbhAratAM te kahevA lAgyo ke-"caMdranI AgaLa jema khadyota (khajuA) ane hAthInI AgaLa gardabhanI jema A vidvAno mArA mitranI soLamI kaLAne paNa lAyaka nathI." pachI rAjAe evI paTa ghoSaNA karAvI ke -"je mArA abhiprAya pramANe A samasyA pUre tene huM eka lAkha sonAmahoro ApuM." evAmAM potAnuM sarvasva nAza thatAM eka jugArIe A dhanano upAya sAMbhaLIne e ardha zloka pote laI lIdho, ane kyAMkathI zrI bappabhaTTisUri nA samAcAra meLavIne te gauDadezanI lakSaNAvatI nagarImAM Avyo, tyAM bappabhaSTi prabhune namana karIne teNe zlokArdha kahI saMbhaLAvyo, jethI vinA prayAse temaNe tene uttarArdha kahI batAvyo kAraNa ke sarasvatIno prasAda, jagatanA kalezarUpa sAgaro nAza karavAmAM agatyaRSi samAna che. te samasyAno uttarArdha A pramANe che - muhita di vartavya, MIpurva yathA" che Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186. zrI prabhAvaka caritra kRSNasarpanA mukhanI jema te badhuM sArI rIte grahaNa karavuM." tyArathI sUrie te rAjAne nAgAvaloka evuM nAma ApyuM, eTale Ama rAjA e nAmathI paNa khyAti pAmyo. pachI te jugArI samasyAno uttarArdha laIne rAjA pAse Avyo ane te pramodapUrvaka nivedana karIne teNe rAjAne Azcaryamagna banAvI dIdho. tyAre rAjAe tene pUchyuM ke-'A samasyA koNe pUrI ?" | te bolyo-"he svAminu ! bappabhaTTi gurue mane kahI.' AthI rAjAe tene ucita dAna ApyuM. ekavAra virahane vicAravA mATe rAjA bahAra udyAnamAM gayo, tyAM vaTavRkSanI nIce eka mRta musAphara tenA jovAmAM Avyo, vaLI tyAM zAkhA para jaLabiMduo jharatuM eka jaLapAtra laTakatuM hatuM. eTale teNe A pramANe gAthAno pUrvArdha lakhyo "taiyA maha niggamaNe piyAi thoraMsuehi jaM runnaM" 'te samaye mArA nirgamanathI priyAo moTA AMsuothI raDavA lAgI.' eTale pUrvanI jema A samasyA paNa rAjAnA manane game tevI rIte koI vidvAne pUrI na karI. sUrya vinA vizva prakAzaka koNa hoI zake ? ema jyAre A samasyA paNa koInA lakSyamAM na AvI, tyAre te jugArI punaH zrIbappabhaTTi mahArAja pAse gayo ane teNe te temane kahI saMbhaLAvI. eTale sujJa ziromaNi AcAryo anAyAse te pUrI karI. e uttarArdha laIne rAjA pAse AvI teNe nivedana karatAM jaNAvyuM ke- "karavattibiMdunivaDaNamiheNa taM ajja saMbhariaM" eTale Aje jaLapAtranA biMduone TapakatA joIne yAda AvyuM." evAmAM anya koI vidvAnuM pathike tyAM te badhuM joIne yathAmati jaNAvyuM ke 'pAtranA jaLabiMduoe pathikanuM hRdaya niruddha karyuM.' tyAre zrI bappabhakTi punaH bolyA ke-raDatI evI te priyA yAda AvI, je nagaramAM choDI Avyo." e pramANe sAMbhaLatAM rAjA ciMtavavA lAgyo ke-"AvI rasapuSTi mArA mitra munIzvara vinA anya koI guMthI na zake." pachI teNe munIzvarane bolAvavA mATe potAnA pradhAna puruSone upAlaMbhagarbhita saMdezo saMbhaLAvIne mokalyA, eTale ajJa janone aprApya evA AcArya mahArAja pAse AvI kuzala praznapUrvaka te rAjAno saMdezo kahevA lAgyA ke-'vRkSa chAyAnA kAraNe potAnA zira para patro (pAMdaDAM) ne dhAraNa kare che, chatAM pracaMDa pavananA yoge te bhUmi para paDI jAya che, temAM vRkSa bicAruM zuM kare? taraNa yuvatinA kapola bhAga para rahela gAMgeya gaMgAne yAda karatAM nathI, stananA AsvAdamAM paDela muktAmaNi zukti (chIpa)nuM smaraNa karatA nathI, ane mugaTamAM jaDAyela ratna potAnI rohaNAcalanI janmabhUmine yAda karatuM nathI, tethI ema lAge che ke potapotAnA sukhamAM magna rahela jagat sneha vinAnuM che. vaLI "jenI jaMghA ane caraNa dhULathI malIna che. tathA jenA mastaka ane mukhanI zobhA plAna che, evo bhikSuka kadAca guNanidhAna hoya, to paNa rastAmAM to garIbaDo ja kahevAya." e pramANe sAMbhaLatAM bappabhakTi guru temanI AgaLa sthira vacanathI kahevA lAgyA ke--'mitrAI ke duzamanAvaTamAM paNa mananI sAthe mana joDI rAkhavuM. have tame Arya AmarAjAne amAro A saMdezo barAbara Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTisUri caritra 187 nivedana karajo ke-- na "caMdana bhale jaDa (La) thI uchaLatA ratnAkaramAM pharI vaLe, to paNa te zrIkhaMDaja kahevAze. tema bappabhaTTine virodhio zuM karI zakavAnA hatA ? sajjana ke caMdana nareMdra bhavanamAM jatAM te avazya gauravane pAme che, kAraNa ke aneka guNothI alaMkRta te zA mATe mAnanIya na thAya ? jema rAjahaMso mahAsarova2 vinA sukha na pAme, tema rAjahaMso vinA te mahAsarovaro paNa zobhA na pAmI zake. dareka sarovara haMsone kADhI mUke, chatAM te bIje kyAMya jatAM paNa zyAma thaI javAnA nathI, te haMsa jyAM jaze tyAM avazya zobhArUpa ja thaze. bIje javAthI te bagalA thaI jAya tema nathI. mATe haMsoe mUkI dIdhela mahAsarovara bhale temane punaH dhAraNa kare, vaLI caMdanavRkSane ukheDIne bhale kadAca nadI tANI jAya ane te malayAcalathI bhraSTa thAya, chatAM te jyAM jaze tyAM kIMmatI ja gaNAze. kamalAkarathI rahita thAya chatAM madhukaro to makaraMdano ja upabhoga levAnA, ane madhukara vinA te kamalAkaranI paNa zobhA zI ? eka kaustubhamaNi vinA paNa bIjAM zreSTha ratnothI ratnAkara (samudra) zobhe che ane jenA vakSaH sthaLamAM kaustubha ratna che te paNa lokone pUjanIya thaI paDe che. pUrNimAno caMdra khaMDa vinA akhaMDamaMDaLavALo kahevAya che. vaLI te zaMka2nA zire jatAM paNa potAnA prakAza ane zItalatA na tajatAM zobhe che. tarUvarane patro (pAMdaDAM) mUkI de, to tenI zobhA badhI cAlI jAya che. kAraNa ke te patronA yoge ja te jagatane joIe tevI chAyA ApI zake che. vaLI puSpone lIdhe badhAM vRkSo mAnanIya thAya che, ane vRkSone lIdhe puSpo mAna pAme che, ema baMne eka bIjAnA guNathI mAnya thAya che. ikSudaMDa samAna sajjano mahImaMDaLamAM mAnanIya thAya che, paNa jaDa (La) nA madhyabhAgamAM te sarasa chatAM virasa dekhAya che. ujavaLa zIlathI alaMkRta ane pApavAsanAne dUra karanArA evA guNavaMta janone Apatti te guNarUpa thAya che. aho ! jagatamAM guNavaMta jano durlabha che. mATe he pradhAno ! jo tamAre (tamArA svAmIne) amArI sAthe prayojana hoya, to te pote satvara dharmarAjAnI * sabhAmAM gupta veSe AvIne anumati mAge, ema pratijJAno nirvAha thatAM ame tArI pAse AvI zakIe.' e pramANe zikSA ApIne AcArya mahArAje te pradhAnone pAchA mokalyA, eTale te potAnA svAmI pAse AvyA ane mAhAtmyayukta sUrinuM vacana temaNe samyak prakAre rAjAne nivedana karyuM. tyAre zatruno bhaya na lAvatAM bhAre utkaMThApUrvaka AmarAjA uMTa para ArUDha thaIne cAlyo. mArge jatAM te godAvarInA kinAre eka gAmamAM pahoMcyo, tyAM pAdare koI devakuLamAM teNe nivAsa karyo. evAmAM te maMdiramAMnI devI AmarAjA para Asakta thaI jethI ardharAtre AvIne prArthanApUrvaka teNe rAjA sAthe bhogavilAsa karyo. kAraNa ke bhAgya sarvatra jAgrata hoya che. pachI prabhAte mitrane maLavAne utkaMThA dharAvato Ama rAjA te devIne pUchyA vinA uMTapara AruDha thaIne AgaLa cAlyo ane zrIbappabhaTTi prabhu pAse AvI pahoMcyo tyAM virahanA zokathI vyAkuLa thayela rAjA nirvedarUpa agninI jvALA samAna vacana kahevA lAgyo ke--'nidrA jAgaraNAdi kRtyane viSe niraMtara yAda karanArA, tema svapnamAM paNa ane sukSma ceSTAone viSe paNa yogIonA locananI jema sthira chatAM zreSTha hRdayavALA mitronI paNa jo AvI niSThA hoya, to hai mana ! mitranI AzA tajI de. he prabho ! have prasanna thAo.' pachI gurunA satya vacana mATe potAne pratIti hovA chatAM rAjA kautukathI gAthArdha bolyo-- "ajjavi taM sumarijjai ko neho egarAIe ||" Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 zrI prabhAvaka caritra aho ! te rAgI ramaNIno eka rAtano paNa kevo sneha ke je adyApi yAda Ave che ?' tyAre gAthAno uttarArdha bolatAM guru mahArAje jaNAvyuM ke "otAnA uMDe renama patri naM ra vaso si" ! he pathika ! godAvarI nadInA kAMThe devakuLamAM tuM rahyo na hato ?' e pramANe kahetA gurue rAjAne daDha AliMgana ApyuM, eTale jANe rAjAnuM avizvAsapAtra mana, aMdara pesIne jovAne na IcchatA hoya. AthI atyaMta saMtuSTa thayela ane kavigaNamAM prakhyAta evA rAjAe jaNAvyuM ke-"romAMcita zarIra ane prasAda azruthI bhIMjAyelA locano vaDe prasanna thayelA evA Apa sujJa ziromaNinI adabhuta vAto sAMbhaLI saujanya-sudhAnA jharaNAmAM snAna karavA ane vipatti-sAgarathI pAra utaravA mATe he asAdhAraNa sattvazALI ! tamArAM darzana karavA ame AvyA chIe.' pachI manahara mitrAIthI raMgAyela AmarAjAe khaDIno kaTako laIne kautukathI eka citrabaMdha zloka lakhyo- "a ti ati anma a laM, prIdya radya jadya padya / metrA metrA metre niM, paNa pAsa sa sa" che ? | eTale A gomUtrikA-baMdha jANIne gurupote vAMcIne samajI gayA, paraMtu doSane jANanAra evA bIjA koI jANI na zakyA. te zlokamAM rAjAe A pramANe jaNAvyuM "adya me saphalA prItiradya me saphalA ratiH / adya me saphalaM janma, adya me saphalaM phalam" // 2 // Aje mArI prIti saphaLa thaI Aje mArI utkaMThA pUrNa thaI, Aje mAro janma saphaLa thayo ane Aje mAruM rAjaya saphaLa thayuM." e pramANe rAtre jJAnagoSThIthI jAgatA te rAjAne saMtoSa (vizrAMti) pamADIne prabhAte sUrimahArAja niHzaMkA thaIne samaya pramANe rAjasabhAmAM gayA te vakhate meghathI AcchAdita thayela sUryanI jema svArthaniSTha zrImAnuM Ama rAjA paNa sthagIdhara (pAnadAnI upADanAra) nA veSe viziSTa puruSo sAthe tyAM gayo, eTale guru mahArAje dharmarAjAne bhaviSyanA viyogAgninI javALA samAna duHsaha evI Ama rAjAnI vijJapti patrikA batAvI. te vAMcIne rAjAe dUtane pUchyuM ke "tAro rAjA kevo che ?' tyAre te bolyo-"he deva ! te A sthagIdhara jevo che, ema samajI lyo.' pachI hAthamAM bIjoruM dhAraNa karatA evA tene AcArye pUchyuM "A tArA hAthamAM zuM che? teNe kahyuM bIjalarA (bIjo rAjA athavA bIjoruM) che." evAmAM teNe tUveranuM patra batAvatAM, guru sthagIdharane AgaLa karIne bolyA -"zuM A tUaripatta tAro (aripAtra) che ?' tyAre bIjA jANI zake tema prAkRtamAM javAba Apyo. pachI guru bolyA : sarasvabhAvI dharmarAjAnI jevI IcchA." Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhakisUri caritra 189 evAmAM pradhAna kahevA lAgyo ke "A AcArya amArA para zithila AdaravALA thayA che, tethI emaNe duSkara pratijJA karI che. he pUjya ! e pratijJA pUrNa thatAM paNa jo Apa mArI sAthe Avo, to ahobhAgya ! ane devo amArA para prasanna thayA samajIzuM." tyAre guru A pramANe eka gAthA bolyA ke- tattI sIalI melAvA kehA tha - kAvatnI priya maMni | virahihiM mANusu jaM maDa tasu kavaNa nihorA, kaMni pavittaDI jaNu jANai dorA // 1 // ema sAMbhaLatAM rAjAe pUchyuM ke-"e gAthAno artha zo ?' tyAre jJAnanA nidhAna evA bappabhadi munIzvara tenuM vivecana karatAM rAjAnI AgaLa kahevA lAgyA ke-- eka lohano piMDa agnithI tapela hoya ane eka zItala hoya, e baMne sAthe kema maLI zake ? kAraNa ke te baMne tapta hoya, to teno melApa thaI zake. arthAtu e Ama rAjA sAMsArika vAsanAothI tapta che ane ame audAsInya, jiteMdriyatna tathA nirlobhitAthI zItala chIe, to amAro enI sAthe meLa kema thAya ? dhanA dezI zabdathI patnI levI, te utsuka hoya ane priyatama maMda nehavALo hoya, to temano melApa zI rIte thAya ? virahathI je marato hoya ke mRta tulya thaI gayo hoya, teno nirodhaka koNa thaI zake ? te maLe tyAreja praNayinIpriyA jIvI zake; A karNavedha jevI vAta to temAM parovAyela dorA ja jANI zake. temaja tapane icchanAra tathA kAma-madana e baMnenA milanamAM ceSTA kevI ? arthAta te baMne viparIta hovAthI temanI mitratA na thaI zake. tathA dhanadAna ApanAra dAtAne satpAtranI IcchA hoya ane yAcaka te levAmAM icchA rahita hoya, nirmohI hoya tenA virahamAM dAtA tenI khAtara saMtApa pAmato hoya, tene dAna ApavAnuM muhUrta kevuM? arthAta te game tyAre paNa dAna ApI saMtuSTa thaI zake, vaLI kAnyakubdhamAM mArA samAna tejasvI vidvAna dorA eTale baMne rAjAone jANe che. athavA dharmarAjA ane Ama rAjA baMnene paMDito priya che, tethI te baMne mArA manamAM ramI rahyA che. ahIM gUDhArtha evo che ke he rAjana ! gurupratijJAnA nirvAha mATe Ama rAjA ahIM Avela che. e bIjo artha kahyo. tathA eka sapta svabhAvano hoya ane bIjo zItala svabhAvano hoya, tyAM melApa kevo ? vaLI camatkArI kAvyo jene priya che evA AcArya, te amArA para sneharahita che, te uparodhathI grahaNa karI zakAya tema nathI. vaLI viSaya, viyogAdi sarva saMgano parityAga karatAM je puruSa mare, te deva samAna sukhI thAya, tene sneha kevo? saMbaMdhAdikamAM teno uparodha kevo ? arthAta uparodhathI te grahaNa na thaI zake. vaLI karNa jevA dAnezvarI tathA mahAbAhu Ama rAjAne paNa A sUri sAmAnya puruSa samAna samaje che. temaja tattvane IcchanAra tathA saMganA tyAgIno meLApa thaI zake, vaLI paramabrahmane icchanAra para dhanavaMta jano atyaMta prIti kare. kAraNa ke vItarAgamAM sarva prIti kare che ane dhanavaMto paNa temAM prIti dharAve che. Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 zrI prabhAvaka caritra vaLI viratha eTale viSNu, temAM mana lagAvIne je maraNa pAme tenA jevo anya koI hoI zake ? te rAjA samAna thAya che, arthAtu gurunA dhyAnamAM maraNa paNa glAdhya che. vaLI gaMgA karatAM anya koNa pavitra che ? arthAt e ja pUjaya che. vaLI be rAjA ekatra maLyA, temAM tuM ja sarva sAmarthyayukta che mATe je ucita lAge te kara." e cotho artha thayo, e pramANe zrI bappabhakTri mahArAje eka so ATha artha kahI batAvyA, paraMtu matinI maMdatAthI ame te jANatA nathI. pachI Ama rAjA tyAMthI uThIne rAtre vArAMganAnA ghare rahyo ane prabhAte tene eka amUlya kaMkaNa bheTa ApIne tenA ghara thakI cAlI nIkaLyo, ane bIjuM kaMkaNa ke je sUryanA kiraNa samAna tejasvI hatuM, te rAjabhavananA dvAra para mUkI daIne tyAMthI bahAra jaIne te ekAMta udyAnamAM rahyo. have ahIM prabhAte AcArye rAjasabhAmAM AvIne kAnyakubbamAM javA mATe rAjAnI anumati mAgI. eTale pUrNa thayela pratijJAne na jANavAthI rAjAe pUchyuM ke "kema?' tyAre temaNe jaNAvyuM ke-"AmarAjA ahIM AvI gayo, teNe vidvatA bharelA kathanathI je je kahI saMbhaLAvyuM, e pote hato. vaLI dorA zabdathI be rAjAnI sUcanA karI, temaja bIjoruM batAvatAM "A zuM?' ema pUchavAmAM AvatAM teNe bIjaurA (bIjo rAjA) ema uttara Apyo. tathA tUaripatta e zabdathI teNe tava arikAptaH (zatru) evo saMskRtathI artha thAya che, te tArI AgaLa spaSTa kahI batAvyuM.' e pramANe sAMbhaLatAM rAjAne bhAre pastAvo thayo. teNe kheda sAthe ciMtavyuM ke-"ahA ! mArI murkhatAne dhikkAra che ke teNe spaSTa kahyA chatAM huM samajI na zakyo." evAmAM vArAMganAe AvIne ratnanA tejathI aMdhakArane dUra karanAra evuM kaMkaNa rAjAnI AgaLa mUkyuM, temaja bIjuM kaMkaNa dvArapAle ApIne rAjAne nivedana karyuM ke he nAtha ! dvAranA khIlA para A kaMkaNa koNa mUkI gayela che, te huM jANato nathI. eTale rAjAe bArIkAIthI tapAsatAM tenA para Ama rAjAnuM nAma jovAmAM AvyuM. AthI bappabhaTTa gurunA vacana para tene saMpUrNa khAtrI thaI. A badhI hakIkatathI kheda pAmatAM rAjA kahevA lAgyo ke "ahA ! ghare Avela zatru rAjAne meM sAdhyo paNa nahi ane teno satkAra paNa na karyo. tethI cirakALathI cAlyA AvatA vairanI nivRtti na thaI, ane vaLI pUjya guruno viraha bhAre duHkhadAyaka thaI paDaze. zuM kahIe ? have svAmInuM alabhya darzana kAMI maLavAnuM tyAre AcArya bolyA ke he rAjana ! tuM kheda na kara, kAraNa ke ame haMsanI jema apratibaddha vihArI chIe. he mahAbAhu! ame tArI anumati laIne jaIe chIe, have he mitravarya ! tuM tArA nAmane sArthaka karaje ke jethI bIjA loko tAruM anukaraNa karIne nirmaLa thAya.' ema kahI tyAMthI nIkaLIne guru mahArAja AmarAjAne jaIne maLyA. tyAMthI UMTa para ArUDha thayela rAjA, yazathI zobhatA guru sAthe mArge cAlyo, evAmAM bakarAnI jema jaLamAM mukha nAkhIne pANI pIto eka bhIla rAjAnA jovAmAM Avyo, tyAre kaMIka apUrva sAMbhaLavAnI IcchAthI teNe AcAryane pUchayuM ke-"A pathika bhIla pazunI jema zA mATe pANI pIe che ?" ema sAMbhaLatAM gururAje tarata gAthAnA uttarArdhathI jaNAvyuM. kAraNa ke sArasvata maMtrathI siddha thayelA puruSo Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTisUri caritra kAvyamAM vilaMba karatA nathI--'he rAjan ! mugdhAnA AMsu luMchatAM enA baMne hAtha kAjaLathI zyAma thaI gayA che.' eTale tenI khAtrI karavA rAjAe te bhIlane bolAvIne hakIkata pUchI. tyAre zaramane lIdhe potAnuM mukha nIcuM karI yathAsthita vRttAMta jaNAvatAM teNe kahyuM ke--'he nAtha ! pravAse nIkaLatI vakhate vadhune zAMta karatAM ane tenA kAjaLasahita AMsu luMchatAM mArA hAtha kAjaLavALA thayA che. A vRttAMta sAMbhaLatA harSa pAmato rAjA, saudharma devaloke pahoMcanAra iMdranI jema potAnA kAnyakubja nagaramAM pahoMcyo. eTale prathama karatAM paNa adhika mahotsavathI teNe gurune nagara praveza karAvyo ane atyaMta bahumAnathI temanI pUjA karI. 191 have ahIM zrI siddhasenasUri atyaMta jarAgrasta thayA ane pote kRtakRtya thavAthI anazana vidhi karavAnI temanI IcchA thaI. eTale mukhya ziSya bappabhaTTinuM mukha jovAnI icchAthI temaNe eka munine potAno abhiprAya jaNAvIne ziSyane bolAvavA mATe mokalyA. te munie AvIne zrIbappabhaTTasUrine guruno abhiprAya saMbhaLAvatAM jaNAvyuM ke--"mAruM zArIrika badhuM baLa naSTa thaI gayuM, dRSTi padArtha jovAmAM mahA kaSTa pravarte che, avayavo badhA zithila thaI gayA che, ane prANa have javAnI taiyArImAM che paNa he vatsa ! mAtra eka tane jovAne mATe aTakI rahyA che, mATe jo mane jovAnI tArI icchA hoya, to satvara mArI pAse AvI jA." AthI potAnI guruparanI bahu bhaktithI bappabhaTTisUri rAjapuruSo sahita satvara moDhe2ka tIrthamAM guru pAse hAjara thayA. tyAM gurunuM prathama darzana thatAM temanuM vacana ruMdhAI gayuM eTale potAmAM atyaMta vAtsalya dharAvanAra evA bappabhaTTine guru kahevA lAgyA ke--'he vatsa ! mAruM zarIra to vAkuM vaLI gayuM che, zarIrane lAkaDInA TekAnI jarUra paDe che, dAMta badhA paDI gayA. kAna sAMbhaLavAthI rahita thayAM, cakSunuM teja badhuM uDI gayuM ane zyAmatA AvI gaI, ATaluM thayA chatAM mAruM nirlajja mana hajI viSayane mATe talase che, mATe svacchamati ane pavitra gacchapara vAtsalya dharAvanAra he vatsa ! aMtima vidhi sAdhatAM mAro sahAyaka thaIne tuM anRNI (RNamukta) thA.' pachI ArAdhanA karIne guru paraloke gayA, eTale rAjamAnya zrI bappabhaTTisUrie gurunuM zAsana calAvyuM. tyAM zrImAn goviMdasUri ane zrInannasUrine gacchano bhAra soMpI ane zrI saMghanI anumati laIne te nigraMthanAyaka rAjAnA pradhAno sAthe AdarapUrvaka pAchA Ama rAjAnI rAjadhAnImAM AvyA tyAre rAjAe temanuM bahumAna karyuM, paNa temanA rAgane mATe rAjAne vikalpa thayo. eka vakhate rAjasabhAmAM nRtyAMganA nRtya karatI hatI te avasare puruSarUpadhArI jANe sAkSAt sarasvatI hoya evA AcArya hAthamAM pothI laIne beThA hatA, temanI nirdoSa daSTi akSara ane padamAM hatI, evAmAM koI rIte acAnaka nRtyAMganAnA kaMcuka para temanI najara paDI, jethI temanA cittano abhiprAya anyathA kalpIne rAjAe vicAra karyo ke--'siddhAMtanA pAraMgAmI ane AvA prakAranA yogathI yukta chatAM emanA manamAM pramadA 2me che mATe tene e pramANa karaze.' pachI AvA prakAranA kAryano nirvAha karavAmAM jJAnanA heturUpa evI te 2maNIne puruSanA veSamAM rAtre teNe snehane lIdhe gurunA upAzrayamAM mokalI eTale prathama to upAzrayamAM AvIne chupAI gaI, pachI zrAvako jyAre potapotAnA sthAne cAlyA gayA tyAre AcAryanuM dhairya bhedavA mATe te ekAMtamAM zuzruSA karavA lAgI. evAmAM strInA karasparzathI upasthita thayela upasarga jANavAmAM AvatAM gurue vicAra karyo ke--'A avazya rAjAnI ajJAna-ceSTA lAge che', ema dhArI dhairyapUrvaka aSTAMga yogarUpa saddharmarUpa bakhtarathI sajja thaIne te kAmadevano vijaya karavAne taiyAra thaI gayA. eTale saMtoSarUpa akSata palANa mAMDIne Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 zrI prabhAvaka caritra te zubha dhyAnarUpa azva para ArUDha thayA. daDha saMyamarUpa dhanuSya ane parUpa bANane dhAraNa karatA, tathA saddhodhanI puSTirUpa zakti (zastra-vizeSa)ne hAthamAM letAM aMtaraMga zatruno jaya karavA te tatpara thayA. pachI anAdarapUrvaka temaNe te ramaNIne kahyuM ke -"tuM koNa che ane ahIM zA mATe AvI che? A to brahmacArIonuM sthAna che, tArA jevI ramaNIne mATe A sthAna ucita nathI kAraNa ke musApharomAM jema vAgha, vipragRhamAM jema madha, dharmazALAmAM jema mAMsa, rAjabhavanamAM haLa, dharmamAM jIvahiMsA, vedoccAramAM jema aMtyaja, kapUramAM jema nALIyera, kAgaDAne koTha, caMdanamAM makSikA, kuMkumamAM hIMga, tathA lasaNamAM jema kapUra anucita che, tema tuM manohAriNI hovAthI A sthAnane yogya nathI, vaLI badhA dvArathI nIkaLatI azuci-durgadharUpa kAdavathI kaluSita ane lajjArUpa abaLA dehamAM kRmi vinA koI mUrkhajano ja temAM Asakta thAya. e pramANe sAMbhaLatAM pelI ramaNI kahevA lAgI ke- huM pUjAnI abhilASI nathI, paNa mArgathI bhraSTa thayelA evA tamane spaSTa bodha ApavA AvI chuM. saMpatti meLavavA mATe loko dAnadharma Acare che ane aizvarya mATe tapa tape che, te aizvarya rAjya vinA nathI. svargamAM paNa eka sAraMgalocanA-ramaNI sArarUpa manAya che ke jenA vinA manuSyo ane devo zobhA pAmatA nathI. kahyuM che ke "rAjye sAraM vasudhA vasudhAyAM puraM pure saudham / saudhe talpaM talpe varAMganAnaMgasarvasvam // 1 // rAjayamAM sArarUpa pRthvI che, pRthvImAM nagara ane nagaramAM suzobhita makAna sArarUpa che, makAnamAM zayA ane zayyAmAM vilAsI vanitA sArarUpa che. vaLI jagatamAM paNa evA koI viparIta kadAgrahI nahi hoya ke vinA vAMchAe prApta thayela vastuno te tyAga kare, kAraNa ke tema karavAthI te hAMsIpAtra bane che. durbuddhinI vRddhine lIdhe te daivathI daMDAyelA che, mATe prabho ! tame pUrato vicAra karo. koI pAkhaMDInA bhamAvavAthI tame jaDa jevA na thAo. Ama rAjAe mahAbhaktithI mane tamArI prANavallabhA karIne mokalI che, huM rUpavatI, catura ane guNathI anurAgI banuM chuM, vaLI tame je kaho cho ke bIbhatsa rasa-durgadhane lIdhe strInuM zarIra kharAba hoya che, paraMtu te zuzruSA vinAnI anya karamaNIonuM samajavuM, paNa ame to niraMtara pavitra rahetI hovAthI jANe vidhAtAe kapUrathI banAvI hoya tema durgadhAdikanI kathAthI paNa ajJAta chIe. mATe he nAtha ! huM prArthanA karuM chuM ke nAgAMganA sAthe bhogavilAsa karatA nAgaeNdranI jema bhogavilAsathI mArA zarIrane saphaLa karo.' ema sAMbhaLatAM prathama bappabhaTTasUri jarA hasyA ane pachI tenA vacanathI te vismaya pAmI, vairyanA : AdhArarUpa ane nirbhaya evA guru, deDha vacanathI te ramaNIne kahevA lAgyA ke-"aMdaranA bhAgamAM pokaLa evI eka suvarNanI pUtaLIne azucithI bharIe ane uparathI caMdana carcA tene alaMkArathI zobhAvIe, e kevuM kahevAya? tema viSTAgRhasamAna mala, mUtrAdikathI bharelA ramaNIonA zarIra para kayo sujJa anurAga dharAve ? mATe he bhadre ! kaTAkSapAta karatI tArI cakSune saMkelI le, vakSa:sthaLane DhAMkI de, aneka ceSTAthI kuTila ane ramya hAvabhAvayukta tArA vacanane baMdha kara. mAkhaNanA piMDa samAna te anya puruSo ke jeo ramaNIone vaza thAya, paNa he mugdhA ! ame pASANa jevA chIe, to tArA zarIrane vRthA kheda zA mATe Ape che?' Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhathrisUri caritra 193 e pramANe sAMbhaLyA chatAM jANe sAMbhaLyuM ja na hoya tema te bodha na pAmI; paraMtu ulaTI nirlajja thaIne te AcAryanA svabhAvathI kaThina evA hAtha potAnA zarIra para aDADavA lAgI, tathA kAmahastInA kuMbhasthaLa samAna potAnA komaLa stanano te hAthathI sparza karAvavA lAgI, eTale zRMgAraparvatanA kheranA aMgArA samAna te sparza samajIne munIzvare daMbha ane zoka vinA ekadama pokAra karyo. AthI te strI "zuM zuM?' ema kahevA lAgI tyAre tenA stanaparathI potAno hAtha kheMcI laIne AMsu lAvyA vinA mahAkaSTa gadgad vANIthI temaNe jaNAvyuM ke-"Aje teM tArA aMgasparzathI, amUlya ane atulya vAtsalyathI vRddhi pAmelA amArA jevAne vaDIlonuM smaraNa karAvyuM che.' AthI teNe pUchyuM ke -"te zI rIte ?" tyAre guru kahevA lAgyA ke-"rAtre svAdhyAya karyA pachI hamezAM huM gurunA sarva aMge zuzruSA karato hato, tyAM keDa dabAvatAM nitaMbano sparza thaI jato. tethI Aje goLa ane mRdutAnI samAnatAthI tenuM smaraNa thaI AvyuM. jevA tArA stana che, te paNa tevAja hatA. ema sAMbhaLatAM tenI rasikatA nivRtta thaI gaI ane AzAno bhaMga thatAM kAmAMdhatA dUra thavAthI te ciMtavavA lAgI ke "aho ! mane kevuM karma udaya AvyuM? patthara, loha ane vaja to zuM paNa zvetAMbara muni durbhedya che. kAraNa ke agni ke TAMkaNA vagerethI patthara bhedAya che, agnithI loha bhedAya che ane kuzalI (vRkSa vizeSa)nA komaLa phaLanA cUrNAdikathI vaja paNa bhedAya che, paraMtu A mahAtmAnI kaThinatA koI vicitra prakAranI ja che ke je abhedya che. bIjA badhA puruSo vRtanA piMDa samAna che ke je agninA kuMDa samAna ramaNIo pAse ogaLI jAya che, paraMtu A to koI judA ja prakAranA che. vidhAtA ane yama enI AgaLa zuM mAtra che? e to enA kiMkara jevA che. tIvra brahmavratane dharanAra evA enAthI to karma paNa bhaya pAme; zRMgArarasamAM eNe virasatA dhAraNa karI ane mArA kAmane paNa eNe bhagna karyo. kAraNa ke mArA jevI ramaNIno je tiraskAra kare, te daivane jItI zake." ema vicAra karatI te munidrohano Agraha tajI daIne niMdrAdhIna thaI. kAraNa ke duniyAne duHkha AvatAM kaMIka vizrAMti ApavAthI nidrA upakAriNI gaNAya che. pachI prabhAte AcArya jAgrata thayA ane paryakAsane beThA, tyAre te ramaNI praNAma karIne bolI - huM Apane vikRti pamADavAmAM samartha thaI zakI nahi. pUrve kAmAdi zatrune jitanArA vItarAga hatA, paraMtu A tamArA vRttAMtathI e zAstrokta vAta barAbara satya samajI zakAya tema che, mATe huM Apane vinaMti karuM chuM ke-Apa prasanna thaIne mArI pITha para svahasta sthApana karo. tamArA zrApathI to iMdra paNa nAza pAme, to anyanI zI vAta karavI ?' tyAre guru mahArAja kahevA lAgyA ke-"A to ajJAnavacana che. ame roSa ke toSanA AcArathI alaga chIe. ajJajano zrApa vageremAM pravRtta thAya che." e pramANe sAMbhaLatAM te vArAMganA rAjA pAse AvI ane guranA guNathI kSaNavAramAM vikatta dazA jenI nAza pAmela che. evI te kahevA lAgI ke- he nAtha ! je potAnA bAhudaMDathI mahAsAgara tarI zake, je potAnA mastakathI zIdhra parvatane bhedI zake, je IcchAnusAra agni sAme bAtha bhIDe ane je sutelA siMhane jagADe, te A tamArA zvetAMbara gurune vikAra pamADI zake. arthAtu te koI rIte vikAra pAme tema nathI." Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 zrI prabhAvaka caritra e pramANe sAMbhaLatAM harSathI rAjAnuM zarIra romAMcita thayuM. potAnA gurunA bhAre sattvathI hRSTa thato rAjA kahevA lAgyo ke--'temanA vAkyane mATe huM luMchaNArUpa banI jAu, avikArI daSTine mATe avatAraNarUpa banuM ane mitratAthI manohara hRdayane mATe huM balirUpa thaI jAuM. A pRthvI, parvato, deza, ane mAruM A nagara bhAgyazALI che ke jayAM bappabhaguiru birAjamAna che. pote kAmAtura thavAthI potAnA kSetra (bhUmi) thI bhraSTa karAvanAra kAmano vicAra karatAM parakSetramAM gayelA pazu hAthIo paNa lolupatAne tajI de che; tethI je guru temane sarvathA hasI kADhe che. mATe mArA gurunuM gajavara evuM nAma thAo eTale AgamanA baLathI bhUta, bhAvi ane vartamAnane jANatA evA temanA gajavara ane brahmacArI e be biruda thayA." pachI rAjAe te ramaNIne pUchyuM ke-tyAM te zuM karyuM?" tyAre te kahevA lAgI ke- kaTAkSakSepa, ane stanAdikapara temane hastasparza karAvyo chatAM te vikAra na pAmyA. te vakhate potAnI prajJAnA anusAra varNana karatAM te punaH eka duho bolI ke "gajavaranI upamAne dhAraNa karatA tathA anupama satvazALI evA nirvikArI gururAja, he nAtha ! koI rIte bhogAsakta thAya tema nathI." e pramANe rAjA vagerenA mukhe satya guNanA kIrtanathI tathA brahmacaryanA adbhuta prabhAvathI zrI bappabhadiguru vijayavaMta thaIne rahevA lAgyA. ekavAra rAjamArge cAlatAM gaDhanI bahAra potAnA gharanA pAchaLanA bhAgamAM paMcAgula pramANe eraMDAnA moTA pAMdaDAthI potAnA vizALa stanane DhAMkanAra evI eka kheDUtanI strI rAjAnAM jovAmAM AvI. potAnA dhaNInA hAthamAM vADanA chidramAMthI bhAta ApI, dAtaraDuM bhUlI javAthI te gharabhaNI pAchI vaLI, tenA biMbAkAra stana ane tenA upara rahelA patra joI rAjAne kautuka thavAthI eka moTA eraMDA para potAnI capaLadaSTi nAkhatAM teNe ardha gAthA banAvI ane prabhAte rAjasabhAmAM AvatAM teNe te samasyA gurunI AgaLa A pramANe saMbhaLAvI "va vivanimAyato paraMeo sAdara tarUNa" | eTale-vADanA chidramAMthI nIkaLatAM eraMDAnA patro taruNIpara zobhatA hatAM." eTale guru tarata ja uttarArdha bolyA "ittha ghare haliyavahu iddahamittatthaNI vasaI" arthAta-e gharamAM kheDutanI strI biMbastanI rahetI haze." e pramANe potAnA joyA pramANe samasyA pUranAra gurunI stuti karatAM rAjAe jaNAvyuM ke--"A kaLikALamAM guru vinA koI siddha sArasvata nathI." vaLI ekavAra sAMje hAthamAM dIvo laI Dokane vAMkI karatI koI proSitabhartRkA (jeno pati paradeza gayo hoya te strI) potAnA vAsagRha bhaNI jatI rAjAnA jovAmAM AvI. eTale teNe gAthAno uttarArdha banAvI prabhAte guru pAse kahI saMbhaLAvyo tyAre gurue teno pUrvArdha tarata pUro karyo. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTasUri caritra 195 "piyasaMbharaNapaluTuMtaM aMsudhArAnivAyabhIyAe / dijjai vaMkaggIvAi dIvao pahiyajAyAe // 1 // eTale-priyatama yAda AvavAthI khedane lIdhe AMsunI dhArA paDavAthI dIpaka bujhAI na jAya bhayathI mArge cAlatAM ramaNI, vAMkI Doka karIne cAle che.' e pramANe vividha kAvyagoSThIthI AnaMda pAmatAM zrI bappabhakTi guru ane rAjAe keTaloka kALa sukhe vyatIta karyo. evAmAM eka vakhate sujJa dharmarAjAe duSkatanA virodhI evA zrImAna Ama rAjAne potAno dUta mokalyo, eTale Ama rAjAnI sabhAmAM AvI rAjAne praNAma karIne ucita Asane besatAM Azcarya pUrvaka sabhyo jenA mukhane joI rahyA che evA dUte rAjAne vinaMtI karI ke he prabho ! tamArA cAturyathI mArA svAmI bhAre saMtuSTa thayA che ane teNe Azcarya sAthe ema spaSTa kahevarAvyuM che ke tamArA paMDita-vargamAM mugaTa samAna zrIbappabhaTTasUrie potAnI satyAsatya vANInA vyAkhyAnathI amane chetarI lIdhA, jethI asAdhAraNa buddhizALI Ama rAjA mAre ghare AvyAM chatAM ane Atithyane yogya chatAM huM teno Adara satkAra karI zakyo nahi. e amane bhAre pazcAttApa thAya che. hRdayane vikAsa pamADanAra e pAMDitya ane vacanAtIta e sAhasa e camatkArathI ame bhAre saMtuSTa thayA. mATe he Ama ! ame kaMIka kahIe chIe. amArA rAjyamAM vartanakuMjara nAme bauddha vidvAna che. te mahAvAdI, deDha pratijJAvALo ane seMkaDo vAdIonA vijetA che. te tamArA sImADAnI sarahada para AvIne vAda karaze ane ame kautukathI sabhyo sAthe tyAM AvIzuM. tamArAmAM je koI vAda karavAmAM vicakSaNa hoya, te paNa meghanI jema unnata thaIne vidvAnonI sAthe tyAM Ave. e baMnenuM vAyuddha ja thavA devuM ane jeno vAdI jItAya, te pote parAjita thayo ema samajI levuM. jyAM ghaNA subhaTono nAza thAya; tevuM yuddha zA mATe karavuM joIe ? tArI bhujA ane vANImAM zaurya che, tArA vAdI paNa aparAjita che jo e bauddhAcArya mahAvAdI jItAya, to tenA bIjA vAdIo paNa jItAyA samajavA ane te jItAtAM amane paNa tame anAyAse jItI lIdhA ema samajavuM, kAraNa ke vRtapiMDamAM jema sneha (cIkAza) tema jaLamAM himano nizcaya thAya che." e pramANe dUtanA mukhathI sAMbhaLatAM Ama rAjA tene kahevA lAgyo ke--dharmarAjA zuM kadApi anucita bole ? paraMtu A avasare kaMIpaNa upAlaMbha Apavo te sajjana puruSone yogya nathI; kAraNa ke prasaMga durlabha kahela che. te vakhate e vidvAna mitrane bolAvavAnA miSe huM tyAM maLavA Avyo hato, ane te ame spaSTa jaNAvI dIdhuM temAM bIjaurA ane dorA e be saMskRta vAkyothI bIjo rAjA ane be rAjA, ema baMdhunI rItathI jaNAvI dIdhuM. vaLI tuveranuM patra batAvatAM bappabhakTi gurue aripAtra ema saMskRtathI te kahI batAvyuM. e pramANe traNa vAra kahyA chatAM tuM spaSTa samajI zakyo nahi. trIjA vacanamAM paNa gUDhatA na hatI kAraNa ke te paNa pragaTa rIte kahevAmAM AvyuM paNa ajJAnatAthI pulliga, napuMsakaliMgano bheda na rahyo, A rIte tAro svAmI tathA tyAM beThelA viziSTha puruSone jaNAvyuM hatuM tema chatAM hajI tArA rAjAnI mane jItavAnI IcchA hoya, to e tArI zraddhAne paNa pUrNa karIza. bhale e tAruM vacana paNa kabUla che. paraMtu temAM parAbhava pAmanAra rAjAe garva vinA potAnuM saptAMga rAjaya vijaya pAmanAra rAjAne samarpaNa karI devuM joIe. ema jo tAro rAjA kabUla karato hoya, to kabUla che, nahi to nakAmo prayAsa karavAnI amArI icchA nathI." Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 zrI prabhAvaka caritra ema sAMbhaLIne dUta bolyo-"he pRthvInAtha ! buddhinA aparipAkathI teM tAru Ama (aparipakva) evuM nAma satya karI batAvyuM. vaLI vAraMvAra kahevAthI to eka jaDa paNa sArI rIte samajI zake, kAraNa ke ghare Avela potAnA zatru rAjAno paNa koNa satkAra na kare? paraMtu satkArane mATe paNa tuM pragaTa na thayo. ema bhayathI te potAnuM nAma satya karI batAvyuM. vaLI palAyana karatAM paNa jo bahAranA rAjapuruSonA te hAthamAM Ave, to nAza pAme, paraMtu tethI amArA svAmInuM daDha nAma pragaTa rIte asatya Thare ane vigraha karatAM paNa amArA rAjAmAM e doSa nathI, mATe he rAjan ! tenAmAM eka vicArIne kAma karavAnI je Adata che te ja aparAdhane pAtra che. vaLI kSamAvaDe tenI nirbaLatA jaNAI Ave che. amAro vAdI jo tane jItI le, to sarvaravano nAza thatAM tuM apamAnane pAtra thaIza. sarasvatInA prasAdathI teno parAjaya to thavAno ja nathI, eTale tuM vicArIne kAma kara. avimarza e nAzanuM kAraNa che.' ema dUtanuM kathana sAMbhaLatA rAjAe bappabhaTTinA hasatA mukha tarapha joyuM. eTale munIzvara AnaMdapUrvaka kahevA lAgyA ke'pUrvanA paricita dharmarAjA pratye kone utkaMThA na hoya ? jo e rAgIno nigraha na thAya to A rAjAnuM zreya dUra karyuM kahevAya. vastunA anityapaNAmAM kadAgraha dharAvanAra te rakta bhikSaparathI e jayano Agraha kare che; vaLI kSaNabhara te rAgamAM kadAca jaya mAnIe to mokSa kyAMthI? kAraNa ke vairAgyamAMja mukti che ane te sarva darzanone mAnya che. mATe A bAbatamAM tamAre gabharAvuM nahi. dharmarAjA thakI unnata thanAra e bhikSune huM avazya jItIza. kuvicArathI A AdaravAmAM Avela vAda mArA lIdhe e dharmarAjAne ja upakAraka thaI paDaze, mATe game te avasare vAgyuddha thAya. have e dUtano satkAra karIne dharmarAjA pAse mokalo." pachI AmarAjAe tenuM sanmAna karatAM vidAya karyo. eTale sthAnanI vyavasthA karIne te vidAya thayo ane potAnA svAmI pAse AvIne teNe badhI hakIkata nivedana karI, tethI dharma rAjAe IMdra jema bRhaspatine taiyAra kare tema vAdadra vartanakuMjarane taiyAra karyo. temaja cAre dizAmAM prasiddhi pAmelA evA mitrone bolAvI, temano satkAra karIne AnaMdapUrvaka temane e vAdamAM sabhyapaNe sthApana karyA. vaLI dharmarAjA pAse paramAra mahAvaMzamAM utpanna thayela tathA anupama tejasvI evo vAkapatirAja kSatriya vidvAna hato. te bappabhaTTaguruno pUrvano paricita hato, jethI te gurunA mArmika vacana jANavA mATe rAjAe pramodapUrvaka tene paNa taiyAra karyo. pachI vyavasthita divase rAjA tathA mahAsabhyo sAthe vartunakuMjara dezanA sarahadanA pradezamAM AvI pahoMcyo. evAmAM sujJaziromaNi ane Atapatro (chatro)thI AkAzane AcchAdita karato zrImAnuM Ama rAjA paNa kAnyakubdha thakI zrI bappabhaTTasUri tathA paMDitavarga sAthe te sthAne Avyo ane potAnI sarahadamAM AvAsa daIne tyAM rahyo, have janmathI zastrodvArA thatAM yuddha joyAM hovAthI temAM maMda AdaravALA, tathA pUrve na joyela vAgyuddha jovAne mATe kutUhalavALA evA siddha, vidyAdharo ane devatAo potAnI apsarAo sAthe utAvaLathI te vakhate svarganI jema AkAzamAM AvavA lAgyA. evAmAM kautukathI manane AkarSatA evA bahuzrata rAjasabhyo sAthe vAdI ane prativAdI tyAM AvI maLyA. eTale bahuzruta sabhyo yogya sthAne besatAM te sabhA jANe citramAM Alekhela hoya, tema nizcala thaI gaI. pachI sabhyonI anumatithI potapotAnA Agamane virodha na Ave te pramANe te baMnee potapotAnA rAjAne AziSathI abhinaMdana ApyuM, temAM prathama bauddhAcArya vardhanakuMjara, dveSIonI sabhAne saMtApa pamADanAra A pramANe AzIrvAda bolyo Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTasUri caritra 197 "khaMje saunAto thaI paDye vIvaMthana yaH | AdRtaH sAdhayan vizvaM kSaNa kSaNa vinazvaram // 1 // juo, kSaNe kSaNe vinAza pAmatA vizvane sAdhanAra evA je dharmano AdarapUrvaka meM vAMceyame-AcArye svIkAra karyo, te bauddha dharma tamane sukha ApanAra thAo.' eTale sujJa ziromaNi zvetAMbarAcArya zrI bappabhaSTie potAnA pakSanA bhUpAlane AziSa ApatAM jaNAvyuM __ "arhan zarmonnatiM deyAnnityAnandapadasthitaH / thavA vinitA miththA-vAvA vaktamAnana:" | 2 | * nitya AnaMdanA sthAnamAM rahelA evA zrI arihaMta tamane uttarottara sukha Apo ke jenI vANIe ekAMtamatanA mithyAvAda jItI lIdhA che." e pramANe baMnenA AzIrvAdanA zloko sAMbhaLatAM sabhAsado tenA para vicAra karavA lAgyA-'vAdIoe A saugata dharmano svIkAra karyo che ane enI vANI mAnya karI che. sAme bauddhAcArya jagatane kSaNabhaMgura kahI batAvyuM. saugatanA A vacanathI ja anumAna thAya che ke sarasvatI satyavAdinI che.' vaLI Ama rAjAnA pakSakAravAdIo vicAravA lAgyA ke-nityAnaMda padanI lakSmI ApanAra deva ekAMtano niSedha karanAra hoya, ema zvetAMbara AcAryanI vANI mithyAvAdane jItanArI che, mATe eno jaya thayo.' ema potapotAnA vicAra pramANe nizcaya karIne sabhAsado mauna dhAraNa karI rahyA. evAmAM kastUrI hAthamAM laIne bauddhAcArya kahevA lAgyo ke "Nu tUrI 35ra' eTale--kastUrI upakAra kare che. ema te prAkRtamAM bolyo. tyAre AcArye kahyuM ke-e to dhobIne upakArI thAya, ema samajI lyo." e pramANe praznanA saMketathI uttara ApatAM AcArye tene nirUttara karyo, tyAre raktAMbara buddhAcArye sarvanI anumatithI potAno pakSa sthApyo. eTale jainAcArye sarvavAdamAM tatpara rahIne tenA pakSane dUSita karanArAM pramANo kahI batAvyA. ema uttarottara ukti prayuktinI rItathI vAda karatAM temane cha mahinA vyatIta thaI gayA, chatAM koIno jaya ke parAjaya thayo nahi. evAmAM ekavAra Ama rAjAe AcArya mahArAjane nivedana karyuM ke- svAmin ! rAjakAryomAM vighna karanAra A vAda kyAre pUro thaze ? tyAre AcArya bolyA ke he rAjana ! A to tamane vinoda pamADavA mATe vAgvinoda mAtra karatA hatA, ane ethI tamane vinoda thAya, ema samajIne ame ATaluM laMbANa karyuM. he rAjanuM ! AthI jo tamane bAdhA thaI hoya, to prabhAte juo : potAne vidvAnuM mAnanAra e bhikSukano huM nigraha-jaya karIza.' ' pachI pUrve gurue Apela maMtrano jApa karatAM madhyarAtre svarga gaMgAmAM ekAMte snAna karatI sarasvatI devI tevIne tevI sthitimAM AvIne ubhI rahI. aho ! maMtrano prabhAva to juo ke jyAM devI paNa potAnuM bhAna bhUlI gaI, tyAM vastrarahita devIne temaNe ekavAra saheja joI ke tarata ja sUrya thakI jema mANasa mukha pheravI Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 zrI prabhAvaka caritra le, tema AcArye potAnuM mukha pheravI dIdhuM. eTale potAnA svarUpane na jANatI devI kahevA lAgI ke- he vatsa ! tuM mukha kema pherave che, tArA maMtra jApathI huM saMtuSTa thaIne ahIM AvI chuM, mATe vara mAga.' tyAre AcArya bolyA ke- he mAtA ! tArA AvA anucita svarUpa tarapha huM kema daSTipAta karuM? tuM tAruM vasrarahita zarIra joI le." A sUrinA e vacanathI potAnA zarIra tarapha dRSTi karatAM te devI vicAravA lAgI ke "aho ! AnuM brahmacarya keTaluM badhuM daDha che ke mane AvI nagnAvasthAmAM jotAM paNa jenuM mana vikRta na thayuM ? ema dhArI bhAre saMtoSathI AcArya pAse upasthita thaI. eTale vara mAgavAmAM paNa temane atyaMta nispRha dhArIne Azcarya pAmatI sarasvatI kahevA lAgI ke "mArA gamanAgamanamAM tArI icchA pUrNa thatI hoya, to sukhI rahe.' pachI zrI bappabhaTTi munIzvare cauda adbhuta zlokathI Adara darzAvIne stuti karI. e stutine suvarNakuMDala samAna mAnatI devI atyaMta saMtuSTa thaIne kahevA lAgI ke-"he vatsa ! tAre zuM pUchavAnuM che ? tyAre AcArya bolyA-"A vAdI potAnA buddhibaLathI bole che ke bIjuM kaMI kAraNa che ?' eTale devIe jaNAvyuM ke-eNe mane sAta bhavathI ArAdhI, tethI meM ene akSaya vacanI (jemAM vacanakSINa na thAya) guTikA ApI che. te munIMdra ! te guTikAnA prabhAvathI enuM vacana skUlanA pAmatuM nathI.' AthI sUri upAlaMbha pUrvaka sarasvatIne kahevA lAgyA- jinazAsananA virodhIne tuM kema poSe che? kAraNake pUrvajo pAsethI to ema sAMbhaLavAmAM AvyuM che ke tuM samyagudaSTi che." devIe kahyuM- huM jainanI virodhI nathI, huM tane eka upAya batAvIza ke jethI e buddhAcArya parAjaya pAme. tame badhA sabhAsadone mukhazauca karAvajo ane te vakhate ene paNa mukha zauca karAvajo eTale mukhamAMthI kogaLo bahAra kADhatAM jo guTikA paDI jAya, to avazya tamAro vijaya thavAno; paraMtu te banAvela cauda zloka kadApi pragaTa na karavA, kAraNa ke te sAMbhaLatAM to mAre sAkSAt AvavuM paDaze. he munIzvara ! huM keTalA puNyahIna para prasanna thAuM ?' ema kahIne sarasvatI devI adRzya thaI gaI. pachI AcArye vApatirAjane devIno Adeza gupta rIte kahI saMbhaLAvyo. eTale jaLapAtra pANIthI bharI lAvIne teNe samasta sabhAne mukhazuddhi karAvI ane tema karatAM vartanakuMjaranA mukhamAMthI guTikA paDI gaI, tyAre bhAgya hananI lakSmInI jema jaLathI haDaselAyelI guTikA tenA vadanamAMthI nIkaLI jatAM, niraMtara paraspara vAdamArge javAthI jANe thAkI gaI hoya, ane vizrAMti levA mAgatI hoya; tema muMgAnI jema te bhikSanI vANI zAMta thaI gaI. eTale sabhAsado kahevA lAgyA ke "guTikAthI ja enAmAM bolavAnI tAkAta hatI, nahi to e bhikSu barAbara muMgo ane baherA jevo yathArtha nAmadhArI che." e pramANe vAdIrUpa kuMjarane jItavAmAM kesarI samAna bappabhaTTisUrie tene jItI letAM rAjAe temanuM vAdIkuMjarakesarI evuM biruda ApyuM ane sarvatra jaya jayanAda thaI rahyo. evAmAM Ama rAjA potAnA baLe vaibhavasahita dharma rAjAnuM rAjya levAne tatpara thayo; kAraNa ke jaya pAmanAra potAnI pratijJAne kema mUke ? tyAre guru tene kahevA lAgyA ke meM to tamane prathama kahI dIdhuM che ke ApaNI samakSa dharmarAjAe je rAjyanI pratijJA karI che, te tenA zireja Avaze. he rAjana ! tenA e Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhadisUri caritra 199 vacanano atyAre avasara Avyo. vaLI pramANa zAstronI evI mudrA (maryAdA) che ke saMbaMdha hoya tyAM nigraha na karavo kAraNa ke teno parAjaya to thaI cUkyo che, mATe enuM rAjaya bhale ene ja mubAraka ho. anitya saMsAranA kAraNe zAstramudrAno koNa lopa kare ?' eTale gurubhaktithI abhirAma evA Ama rAjAe balAtkArathI paNa tenuM rAjya levAnI icchA mAMDI vALI, ane prasAdathI dharmasthitine jANanAra evA teNe dharmarAjA pAse ja tenuM rAjya rahevA dIdhuM.. pachI zrIbappabhadisUri bauddhAcArya vardhanakuMjarane premapUrvaka bheTIne tene pAsenA gopagiripara rahela vIrabhavanamAM laI gayA tyAM zrI vIranA biMbane joIne te bhAre harSa pAmyo ane teNe pramodapUrvaka prabhunuM 'zAno vepa:' thI zarU thatuM eka stotra banAvyuM. ema bhagavaMtanI stuti karI ane potAnI niMdA karatA bauddhAcAryane jainAcArye jinadharmanAM tattvo kahI batAvyA, ema amRta samAna nirmaLa vANIthI tenuM mithyAtvarUpa viSa dUra karIne temaNe parIkSA pUrvaka tenA hRdayamAM AraMtu dharmanuM sthApana karyuM. ekavAra rAtre zrIbappabhaTTisUri jAgatA hatA tyAre bauddhAcArye dareka pahore cAra akSaravALI cAra samasyA temane pUchI, eTale anya tIrthIone lIlAmAtrathI parAbhava pamADanAra evA AcArye jANe svapnamAM Avela hoya tema te maMdAkrAMtA chaMdanA caraNathI tarata pUrI karI. te samasyA A pramANe hatI- " gotra, sarvastha , strIpuMvaSya, vRddho yUnA" saMpUrNa samasyA A pramANe "eko gotre sa bhavati pumAn yaH kuTuMbaM bibharti, sarvasya dve sugatikugatI pUrvajanmAnubaddhe / strIpuMvacca prabhavati yadA taddhi gehaM vinaSTaM, vRddho yUnA sada parivathAjyaSyate kAminIfmaH" che ? | vaMzamAM te eka ja puruSa samajavo ke je kuTuMbanuM pAlana poSaNa kare. sarvane sugati ane kugati e be pUrvajanmathI ja anubaddha che; jayAM strI puruSanI jema svataMtra AcaraNa kare, tyAre te ghara nAza pAmyuM samajavuM, ane yuvAna puruSanI sAthe paricayamAM AvatA strIo vRddha puruSane tajI de che." AthI vadhAre saMtuSTa thayela bauddhAcArye samyaktva pUrvaka zrAvakanA bAra vrata aMgIkAra karyA ane pachI AliMganapUrvaka AcAryanI anumatI laIne te potAnA sthAne gayo, temaja pUrvanA vairabhAvano tyAga karI baMdhunI jema sAthe maLelA tathA anyonya bheTa mokalavAthI saMtuSTa thayelA evA te baMne Ama rAjA ane dharmarAjA. paNa potapotAnI rAjadhAnImAM gayA. eka divase buddhAcArye ekAMtamAM dharmarAjAne kahyuM ke--bappabhadisUrie mane jItI lIdho, tethI mArA manamAM jarA paNa kheda thato nathI. kAraNa ke nidrAmAM ke jAgatAM tenA dehamAM AvIne sarasvatIdevI pote yathocita rIte bole che; paraMtu tArA rAjayamAM rahI sukha bhogavanAra evA vApatirAje je mukhazauca karAvatAM mane parAjaya pamADyo, te mane bahu sAle che.' ema sAMbhaLyA chatAM chaLavAdathI bauddhAcArya para maMda Adara batAvanAra dharmarAjAe vApatirAjanI sAtheno sneha mUkyo nahi. Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 zrI prabhAvaka caritra ekavAra yazovarma rAjA dharmarAjA para caDhI Avyo, ane te baLavAna rAjAe yuddhamAM jItI laIne teno nAza karyo. te vakhate vAkapatirAjane teNe baMdhanamAM nAMkhI dIdho. eTale gauDavadha kAvya banAvIne te mukta thayo. pachI tyAMthI kAnyakunjamAM AvIne te bappabhasirine maLyo. tyAM AcArya tene rAjasabhAmAM laI gayA, eTale teNe Ama rAjAnI stuti karatAM jaNAvyuM ke "he rAjeMdra ! tAro pratAparUpa dIpaka sadA javalaMta raho. jyAM kUrma (kAcabA) rUpa mULa (paga) che, zeSanAganI dehalatA jayAM yaSTikA che, jayAM pRthvI ja bhAjanarUpa che, samudrarUpa tela che, kanakAcala jyAM vATarUpe che, sUryanA kiraNo jyAM baLatI jvAlArUpe che, AkAzanI zyAmatA jyAM kAjaLarUpa che tathA zatruorUpa pataMgo jyAM dagdha thaI rahyA che. vaLI he rAjana ! daityanAthanA vakSa:sthaLamAM kaNakaNATa karatA harinA nakharUpa karavatInA ghasArAthI utpanna thayela agni tane pAvana karo ke jyAM carma caTacaTa thaI rahyuM che, jayAM chamachama karatuM zoNita uchaLI rahyuM che, jyAM carabI dhagadhaga thaI rahI che ane bhagna thatAM hADa jyAM spaSTa avAja karI rahyA che. vaLI te nareMdra! guNomAM tuM kRSNa samAna che, kIrtimAM tuM rAma, naLa ane bharata tulya che. mahAsaMgrAmamAM tuM zatrughna samAna (zatrune haNanAra) che, vaLI sadA tuM yudhiSThira to cheja, e pramANe potAnA sucaritrathI prAcIna rAjAonI khyAtine dhAraNa karanAra evo tuM traNe lokamAM vijayI chatAM mAMdhAtA kema nathI? arthAt tuM mAMdhAtA samAna paNa che." AthI Ama rAjAe dharma rAjA karatAM paNa teno bhAre satkAra karyo. kAraNa gharane AMgaNe Avela gaMgAne kayo ALasu paNa na pUje ? iMdra paNa bRhaspatine pAmIne potAne kRtakRtya mAne che, to vApatirAjane pAmIne Ama rAjA Aje IMdra karatAM zuM adhika na thayo ? pachI Ama rAjAe vApatirAjane AzvAsana ApatAM jaNAvyuM ke he sakhe ! dharma rAjAne tajI Ama rAjAnA bhavanamAM AvatAM mAro satkAra nahi thAya evA prakArano kheda karIza nahi. A rAjaya tAruM ja che; ema samajIne sukhe ahIM rahe. he mahAmati ! zrI bappabhaTTa guru ane huM tane potAno ja samajIe chIe." Ama rAjAnA e vacanAmRtanuM pAna karatAM jANe gaMgAmAM nhAyo hoya, tema vApatirAjanA pramodano pAra na rahyo. pachI rAjAnA mitra zrI bappabhaTTisUri sAthe ja uThIne te upAzrayamAM gayo ane tyAM atyaMta harSapUrvaka rahevA lAgyo. pachI kAvya karavAmAM kuzaLa evA vAkpatirAje gauDabaMdha ane mahAmahavijaya e nAmanA be prAkRta kAvya graMtha racyA. e arasAmAM gurue rAjAne kahyuM ke 'bauddhAcArye dveSa karAvatAM paNa dharma rAjAe tene poSaNa na ApyuM, kAraNa ke guNIjano sarvatra pUjanIya thAya che." pachI AmarAjAe tenA gujarAnane mATe dharma rAjA karatAM bamaNI lAkha sonAmahora karI ApI. ema bhAre AnaMdathI te tyAM kAla nirgamana karavA lAgyo. eka vakhate rAjAe rAjasabhAmAM sukhe beThelA gurane kahyuM ke- he mitra ! tamArA jevA vidvAna koI svargamAM paNa nahi hoya, to pRthvI para kyAMthI ?" tyAre guru kahevA lAgyA ke--'pUrve jainazAsanamAM evA vidvAno hatA ke jemanI buddhi zrutajJAnarUpa mahAsAgarano pAra pAmI hatI, te vidvAno eka padathakI so hajAra ane lAkha pado jANatA, temaja keTalAka temanA karatAM paNa adhika hatA. vaLI A kALe paNa tevA adbhuta prajJAvaMta che ke jemanI pAse huM temanA paganI raja samAna paNa nathI. atyAre kheTakAdhAramaMDaLamAM (gujarAtamAM) amArA gurunA zrInagnasUri ane goviMdasUri Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhakisUri caritra 201 nAme be ziSyo che jemanI AgaLa huM eka mUrkha lAguM, mATe tyAM rahevAnI icchA na karatAM ahIM rahevAthI tamArI sAthenI mitratA ja mane zobhArUpa che." guranuM e vacana sAMbhaLatAM Ama rAjA bhAre Azcarya pAmatAM kahevA lAgyo ke-"he vayasya ! tamArA vacanamAM mane vizvAsa hovA chatAM te kautuka jovAnI mArI icchA che." ema kahI veSa parAvartana karIne te gujarAtamAM AvelA hastijaya nAmanA nagaramAM Avyo. tyAM jinamaMdiranI pAsenA upAzrayamAM birAjamAna, bhavya janothI sevAtA, tathA rAjAnI jema zreSTha chatra ane cAmarathI zobhatA ane siMhAsana para beThelA evA zrI nannasUri Ama rAjAnA jovAmAM AvyA. eTale uMcA ane pahoLA hAthanI saMjJAthI teNe kaMIka jaNAvyuM. te jotAM AcAryuM paNa tenI sAme vacalI ane tarjanI AMgaLI zuMgAkAre vistArI. pachI te cAlyo gayo, tyAre lokoe AcAryane pUchyuM ke--'he bhagavan! A zuM ?" eTale guru bolyA-"e puruSa koI vidvAna che. teNe pUchyuM ke yatione rAjaya lIlA zA mATe ?" tyAre meM tene javAba Apyo ke-tArA rAjA para zuM zRMga (zIMgaDA) che?" pachI ekavAra caityamAM besIne temaNe vAtsyAyana zAstra (kAmazAstra)nuM vyAkhyAna karyuM. te jotAM AmarAjA jinezvarane praNAma karIne cAlyo gayo, paNa kAmazAstranA vyAkhyAnane lIdhe te gurune namyo nahi. teNe evo . vikalpa karyo ke-"A vidvAna che, paNa cAritradhArI guru nathI." A teno vikalpa jANavAmAM AvatAM zrI nannasUrine bhAre kheda thayo ke-ahA! pragaTatI apakIrtithI kalaMkti thayela amArA A vidagdhapaNAne dhikkAra che !' tyAre zrI goviMdasUri temane AzvAsana ApatAM bolyA ke- he bhadra ! tuM kheda kema pAme che ? A to gupta Ama rAjAja che. bIjo evo koI na hoya mATe rasika koI dharmazAstra banAvI koI naTanI sAthe te zrI bappabhaTTisUri pAse mokalo, ke jethI Ama rAjA AgaLa te naTa abhinaya pUrvaka batAve ane temAM adhika rasano anubhava laIne te rAjA pramoda pAme.' AthI temaNe te pramANe karI eka uttama naTane te barAbara zIkhavIne tene Ama rAjAnA nagaramAM mokalyo. eTale naTa tyAM jaIne bappabhaTTisUrine maLyo. AcArya tene rAjA AgaLa laI gayA. eTale zrI nannasUrie rasane mATe saMdhibaMdhathI banAvela prAkatarUpa pavitra zloka te zrI AdinAthanI kathA vistAramAM ane nRtya karatAM kahevA lAgyo "veDhu suvicaTTu ura ved verAvarU" | meru samAna kaMcana varaNA zrI AdidevanA zarIre (pITha para) jaTA zobhI rahI che." tyAre bappabhakisUri bolyA-"A ardhagAthAmAM be rUpaka hAsyanA miSathI bolavAmAM AvyA che." pachI te naTa pAcho te nagaramAM Avyo ane nannAcArya kavi AgaLa badhuM kahI saMbhaLAvyuM. eTale temaNe vicAra karyo ke A kAma koI sAmAnya nathI.' ema dhArI harSapUrvaka siddhaguTikAdikathI potAnuM rUpa parAvartana karI, goviMdasUrinI sAthe temaNe kAnyakubdha tarapha prayANa karyuM. pachI anukrame tyAM pahoMcatAM te bappabhaTTisUrine ane rAjAne maLyAM. tyAra bAda rAjasabhAmAM nRtya karatAM temaNe vIra rasano vistAra karyo. eTale temAM ja Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202, zrI prabhAvaka caritra ekatAnuM thayela tathA "mAra mAra' evA zabdathI krodha vaDe siMhanI mAphaka garjanA karatA rAjAe charI kheMcI lIdhI, tethI aMgarakSakoe evA prakAranA te nATakanuM nivAraNa karyuM. tyAre rAjA sAvadhAna thatAM guruvacanathI te pratibodha pAmyo. evAmAM goviMdasUri kahevA lAgyA ke he rAjan ! teM yukta karyuM kema kahevAya ? kAraNa ke sarva zAstrarasa koIthI anubhavI zakAto nathI. tethI nagnasUrie vAtsyAyananuM vyAkhyAna karyuM tyAre tArA jevA buddhizALI vidvAnane vikalpa thAya to anya kone vikalpa na thAya ?' AthI rAjAne lakSyamAM AvatAM teNe te baMne sujJaziromaNi AcAryone khamAvyA, ane kahyuM ke-"mArA mitre je vacana kahyuM hatuM, te kharekhara satya ja che. saMyama, zIla, vartana ane vidvatAvaDe temanA gurubhrAtA mane pUjaya che. e mArI bhrAMtine mATe Apa kSamA karo." tyAre goviMdasUri bolyA ke he bhUpAla ! tuM amAruM caritra jue tethI tapa kalaMkita na thAya. kAraNa ke- te doSa batAvanArA puruSo kalyANa nimitte thAo ke jemanA prabhAvathI apavAdathI bhaya pAmatA ane vizeSathI potAnuM kalyANa sAdhavAmAM eka niSThAvALA guNavaMtajano guNa meLavavA tatpara thAya. vaLI je cAritrathI nirmaLa che, te paMcAnanasiMha samAna che, paNa viSaya kaSAyathI je parAjita che, temanI rekhA jagatamAM bhuMsAvAnI che. vaLI je potAnA manamAM kAmazalyane dhAraNa kare che tathA viSayarUpa pizAca ane balavAna iMdriyothI parAbhava pAmelA che, temanI rekhA jagatamAM malina thavAnI che. te bALaka jevo che. teo paMcAnana siMha samAna che ke je potAnI uvaLa kIrtithI alaMkRta che. ane teo nirmaLa cAritrathI potAnA kuLarUpa gaganamAM caMdramAM samAna zobhe che.' e pramANe sAMbhaLatAM rAjA potAnA mitra gurune kahevA lAgyo ke-"huM dhanya chuM ke jenA gurunuM kuLa AvuM che.' pachI rAjAe temane keTalAka divasa tyAM rAkhyA. tyArabAda zrI bappabhaTTisUrinI anumati laIne te baMne dhuraMdhara AcAryo svasthAne gayA. ahIM dharmavyAkhyAna ane praznottarAdika karatAM te baMne mitrono keTaloka kALa AnaMdathI vyatIta thayo. eka divase tyAM karNapriya saMgItathI gaMdharva devane jItanAra gavaiyAonuM eka ToLuM AvyuM. temAM sAkSAt kinnarI samAna eka mAtaMgI (caMDAlaNI) hatI, teNe saMgItarasa ane rUpAdikathI rAjAne raMjita karyo. eTale rAgarUpa zatrue te pratipakSI rAjAne cittavRttirUpa nagarImAM dhADa pADI jANe bhaya pAmI hoya tema tyAM rahetI iMdriyo bahAra nIkaLI gaI. tethI temanI jANe preraNA thaI hoya tema rAjAe nagaranI bahAra AvAsa banAvyo. te mAtaMgI pAchaLa ghelo banIne rAjA bahAra bhamato bolavA lAgyo ke "aho ! pUrNacaMdra samAna enuM mukha, amRta tulya enI adharalatA, maNinI paMkti samAna enA dAMta, kAMti to jANe sAkSAt lakSmI, gaja samAna enI gati, pArijAta tulya parimala, vANI kAmadhenuM samAna, ane kaTAkSanI laharI e ja kAlakUTa viSa che to pachI he candramukhi ! devoe kSIrasAgaranuM maMthana tAre mATe karyuM hatuM ?' evAmAM khAnagI cera puruSodvArA rAjanI e sthiti jANavAmAM AvatA zrI bappabhaTTi AcArya ciMtavavA lAgyA ke "azva jo ADe mArge jAya, to temAM asavArano doSa che. Ama rAjA to kumArge utare, to samasta pradhAnamaMDaLamAM e kalaMka avazya pragaTa rIte mane ja lAge. mATe game te upAyathI ene zikSA ApavI.' ema dhArI avalokananA bahAne kAma vyAdhinA auSadhanuM smaraNa karatA AcArya bahAranA makAnamAM gayA tyAM Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaphisUri caritra 203 paTTazALAnA navA paTTapara khaDIthI temaNe bodhadAyaka evI matalabanA anyokti kAvyo lakhyAM ke he jaLa ! tArAmAM zItala guNa che. svAbhAvika svacchatA che. tArI pavitratA mATe to kahevuM ja zuM? kAraNa ke tArA saMgathI bIjA pavitra thAya che, temaja A karatAM zuM vadhAre prazaMsanIya hoI zake ? ke tuM prANIonA jIvanarUpa che. tema chatAM tuM nIca mArge gamana kare, to tene aTakAvavAne koNa samartha thaI zake ? vaLI he hAra ! tuM savRtta (goLAkAra) saddaguNa (dorA) yukta, mahAkIMmatI ane mAnanIya, temaja ramaNIya ramaNInA kaThina stanataTapara zobhA pAmanAra chatAM duSTAnA kaThina kaMThamAM lagna thaI bhaMga pAmanAra tuM aho ! tAruM guNIpaNuM hArI gayo. kumArge utpanna thayela, zobhArahita, tathA phaLa, phUla ane patra rahita evI latA para gamana karatAM he bhramara ! tane lajjA AvatI nathI ? pRthvIno upabhoga karanAra chatAM mAtaMgImAM Asakta thanAra ane dharmano upahAsa karAvanAra he bhadra ! gaja snAnanI jema vasudhAne tuM zA mATe abhaDAve (malina kare) che ? jenAthI lokamAM laghutA pamAya, ane jenAthI potAnA kuLakramano lopa thAya, evuM duSTa kAma kaMThe prANa AvyA chatAM na karavuM. jIvita jaLabiMdu samAna asthira che ane saMpatti jaLa taraMga samAna capaLa che tathA prema svapna samAna che, mATe he bhadra ! tane yogya lAge, tema kara." e pramANe lakhIne bappabhaTTi guru AnaMdapUrvaka potAnA sthAne cAlyA gayA. . evAmAM bIje divase rAjA paNa te makAna jovAne Avyo ane hRdayane bhedanAra te vAkyo jema jema te vAMcato gayo, tema tema dUdhapAnathI dhaturAnI mUchanI jema teno bhrama nAza pAmyo. eTale potAnA mukhakamaLane zyAma karato AmarAjA bhAre pazcAttApamAM paDIne ciMtavavA lAgyo ke-"aho ! mitra vinA A pramANe mane bodha koNa Ape ? to have atyAre sarva prANIone doSanA kAraNa rUpa tathA saMtApakArI ane apekSaNIya evuM mAruM mukha huM gurune zI rIte batAvuM? mATe agnithI ja have mArI zuddhi thavAnI. kAraNa ke kalaMkathI malina thayela A mAruM jIvita have tyAga karavA lAyaka che." ema dhArI tyAMja teNe citA taiyAra karavA mATe potAnA sevakone Adeza karyo. A badhuM jANavAmAM AvatAM rAjalokoe AvIne AcArya pAse karuNa svare pokAra karyo. jethI AcArya tyAM AvIne rAjAne kahevA lAgyA ke- bhUpa ! A te strIonA jevI ceSTA zuM mAMDI che? vidvAnone niMdanIya evuM A zuM AdarI beTho?" tyAre rAjAe jaNAvyuM ke "gupta rIte manathI pApa karatAM malina thanAra evA mane te dukRtano nAza karavA svadehano tyAga eja daMDa che. jema duSTa lokone ame daMDa ApIe chIe, tema karmano uccheda karavA ame potAne paNa daMDa zA mATe na ApIe ?' eTale gura hasIne kahevA lAgyA- he rAjana ! tuM vicAra to kara ke te cittathI karma bAMdhela che, tethI, te citta vaDe ja dUra thAya tema che. mAnasika pApane bhedavA mATe tuM RtikArone te pApanuM prAyazcita pUchI jo . kAraNa ke smRtiomAM vidvAnoe sarvane mATe mokSa batAvela che.' AthI nyAyapAkanA rasoyA rUpa rAjAe vedAMta, upaniSadU, zruti ane smRtimAM pAraMgata thayelA vidvAnone, tyAM bolAvyA, ane temanI AgaLa teNe yathAsthita mananuM zalya nivedana karyuM. eTale smRtimAM vAcAla evA te zAstranusAre bolyA ke tenA jevI lokhaMDanI pUtaLI agnithI tapAvela hoya, tenuM AliMgana karatAM puruSa mAtaMgInA saMsargathI utpanna thayela pApa thakI mukta thAya che.' Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra A temanA kathana pramANe rAjAe lokhaMDanI pUtaLI karAvI ane tene agnithI khUba tapAvI. pachI tene AliMgana ApavA rAjA tatpara thayo. evAmAM ekadama purohita ane AcArye AvIne, potAnI siddhine mATe tene AliMgana karatA rAjAne tarata bhujAmAM pakaDI lIdho. tyAM bappabhaTTa kahevA lAgyA--'he pRthvInA AdhAra ! sthira thA, dhIraja dhara. he mitra ! karoDone pALanAra evA A dehano vRthA vinAza na kara. ekAgra citta ane asAdhAraNa sAhasa dharanAra teM mana vaDe karma bAMdhyuM, tenAthI tuM have mukta thayo. zyAma vAdaLa thakI bhAskaranI jema e pApathI tuM mukta che, tuM to hajI sajjanonA hRdayane prakAzita karIza, mATe A duSkara kAmane mUkI de." 204 e pramANe gurunA vacanathI pramoda pAmela rAjAe potAno kadAgraha tajI dIdho. eTale e vRttAMta jANavAmAM AvatAM jANe rAjAno punarjanma thayo hoya, tema sarvatra harSa vartAI rahyo. pachI amAtyoe moTA ADaMbarathI te nagarane alaMkRta karI zobhAvI, hastIo, azvo, ratho ane padAtione sajja karI paTTahastI para agrAsane munIzvarane birAjamAna ka2I tathA temanA para chatra, cAmarAdika dharAvI, devatAone paNa,Azcarya pamADe tevA moTA occhavathI temaNe yazasaMpattithI jANe pote kRSNa hoya evA te rAjAne nagaramAM praveza karAvyo. have rAjAne vikRta thayela joIne vAtirAja bhAre AgrahathI tenI anumati laIne vairAgyane lIdhe mathurA nagarImAM cAlyo gayo. evAmAM ekavAra dharmavyAkhyAna avasare gurue, lokonA mAnelA dharmatattvo samajAvIne rAjAne kahyuM ke-- 'he rAjan ! samasta dharmomAM sArarUpa ane karuNApradhAna evA Arhat dharmano tuM parIkSApUrvaka svIkAra kara, ane anya dharmane tajI de.' tyAre rAjA kahevA lAgyo ke--'he mitra ! parIkSA karyA pachI Arhata dharma amArA jevAne game ja che, paraMtu citta zaiva dharmamAM vadhAre deDha che. tame AjJA karazo, to huM kAcA kuMbhamAM tamane pANI lAvI ApIza, paNa mitrAIthI tame mane e dharmano tyAga na karAvazo. huM paraMparAthI Avato pUrvajono AcAra tajIza nahi. paraMtu jo tame roSa na karo, to tamane kaMIka kahevA dhAruM chuM. kAraNa ke gurunA roSanI mane bahu bIka rahe che.' tyAre guru bolyA--'tAre je kahevuM hoya, te kahe.' eTale rAjA hasIne kahevA lAgyo ke--'tame paNa bALa, gopALa ane aMganAdikane bodha ApavA lAgyA cho, paraMtu zAstrArthathI paripakva thayela koI vidvAna mitrane bodha ApatA nathI. kAraNa ke raMbhAphaLa (keLA)nI jema niMbaphaLa thoDuM ja khAI zakAya ? jo tamArAmAM zakti hoya, to atyAre mathurA nagarImAM gayela hRdayamAM niraMtara kRSNanuM adbhuta dhyAna karI rahela, yajJopavItathI zarIre alaMkRta, nAsikAnA agra bhAga para dRSTine sthApana karanAra, vakSaHsthaLe tulasInI mALAne dhAraNa karatA, jamIna para Asana lagAvI rahela kRSNanA guNagAna karatA vaiSNavo ane brAhmaNothI parivRtta, putrajIva (vRkSa vizeSa)nA puSponI mALAthI vakSa:sthaLe vibhUSita, varAhasvAmI devanA prAsAdamAM rahela bhAre vairAgyathI anazana laI beThelA tathA paryaMkAsane saMsthita evA vAkpatirAja sAmaMtane pratibodha pamADIne satvara jaina matamAM sthApana karo.' e pramANe Ama rAjAnuM vacana gurue kabula karyuM, eTale teNe potAnA corAzI sAmaMto ane eka hajAra Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhakisUri caritra 205 paMDito temanI sAthe mokalyA. te badhA tvarita vAhanothI prayANa karatAM mathurAmAM varAha svAmInA maMdiramAM AvyA. eTale tyAM pUrva kahyA pramANe paramAtmAnA dhyAnamAM beThela evo vAkpatirAja temanA jovAmAM Avyo, tene AdarathI jotAM zrI bappabhakTi AcArya tenA mananI parIkSA karavA mATe prathama traNa devanI stutinA kAvya bolyA, jeno matalaba A pramANe che "zrI rAma nAme rAjakumAra hato "huM, jenI sItA nAme strI hatI huM', te pitAnA vacanathI paMcavaTI vanamAM gayo "huM', tyAM rAvaNa sItAne harI gayo. nidrA mATe mAtAnA mukhethI vArtA sAMbhaLatA huMkAra bhaNatA bAlakRSNane pUrvanI vAtanuM smaraNa thaI AvyuM tethI kopathI kuTila thayela bhraguTIvALI dRSTi tamAruM rakSaNa kare. darpaNamAM potAnuM mAyAstrInuM rUpa jotAM potAnAmAM ja anurakta thayela kezava tamane saMpatti Apo. ratisukha pachI potAnA eka hAthano bhAra zeSanAga para mUkI ane bIjA hAthe vastra pakaDIne uThatI tathA chuTI gayela aMboDAnA bhArane khabhA para vahana karatI evI lakSmInI dehakAMtithI ratisukhamAM bamaNI prIti lAvanAra kRSNa tenA zarIrane AliMgana karI zayyA para zithila bhujAe laI gayo, evuM te lakSmInuM zarIra tamane pAvana karo. loka samakSa praNAma karI aMjali joDIne je saMdhyAnI yAcanA kare che, vaLI te nirlajja ! zira para je bIjIne vahana kare che, te paNa meM sahana karyuM. samudramaMthanamAM harine lakSmI maLI, to te viSanuM bhakSaNa zA mATe karyuM? mATe he lalanAlaMpaTa ! tuM mane aDakIza nahi ema pArvatithI parAbhava pAmelA zaMkara tamAruM rakSaNa karo. he aja ! te jaLamAM amedhya bIja vAvyuM tethI tuM carAcara jagatanA kAraNarUpa kahevAya che. he vApatirAja ! te kuLane pavitra karyuM, mAtA tArAthI kRtArtha thaI, vasuMdharA tArAthI puNyavatI thaI ke jenuM AMtarajJAnanA sukhasAgaramAM magna thayela citta brahmamAM lAgI rahyuM che.' e pramANe kAnane kaTu lAge tevuM vacana sAMbhaLatAM teNe zira dhuNAvyuM ane manamAM dUbhAtAM nAsikA maraDIne kahevA lAgyo ke-"he mitra A rasika kAvyonI prazaMsA zuM karuM ? A avasara kevo che? tArI mitrAI AvI kema ? A zuM bappabhaTTine yogya hoya tevuM kathana che? atyAre to pAramArthika vacanathI mane bodha ApavAno avasara che." eTale guru kahevA lAgyA ke he mitravarya ! sAruM ! sAruM ! A jJAnane huM vakhANuM chuM. paraMtu have tane kaMIka mAre pUchavAnuM che, te e ke tArI AgaLa meM je devonuM svarUpa kahI batAvyuM, te yathArtha che, ke viparIta ? jo yathArtha che to tAruM mana kema dUbhAya che? kAraNa ke pratyakSamAM te viparIta kema hoI zake ? rAjayAdika IcchAnA vazathI A kAryamAM jo tArI pravRtti che, ke paramArthanI prAptine mATe ? prathama vikalpa hoya, to amAre saMmata che ke deva ane rAjAonI tAre ArAdhanA karavI; teo saMzaya vinA snehI janone sAmarthyathI ISTa Ape che. have jo tAre paramArtha sAdhavAnI IcchA hoya, to tuM tattvano vicAra kara. saMsAranI upAdhimAM magna thayelA devatAo jo mukti ApatA hoya, to e bAbatamAM amAre koI jAtano matsara nathI, tuM pote badhuM jANI zake tema che.' Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206. zrI prabhAvaka caritra e pramANe paMkane dUra karavAmAM jaLa samAna evuM gurunuM vacana sAMbhaLatA, akasmAta bhayathI jema heDakI cAlI jAya, tema teno garva badho dUra thaI gayo. te harSamAM AvI jaIne tarata kahevA lAgyo ke "aho mArA puNyano udaya thayo ke AvA avasare mArA sAcA mitra mane AvI maLyA. have mArA para tame upakAra karo." ema kahI sAvadhAnapaNe vApatirAja mauna dharI rahyo, eTale dharma, deva ane gururUpa tattvatrayI samajAvatAM zrI bappabhaTTi sUri kahevA lAgyA ke dharmatattva - "traNe kALe vartanArA nava tattvo sahita cha dravyo, cha kAya, cha vezyA, paMcAstikAya, vrata, samiti, gati, jJAna ane cAritranA bhedo, tribhuvananA hitakArI zrI jinezvara devoe je batAvela che, te mokSanA mULarUpa che, tenAmAM je sujJa zraddhA rAkhe che, je samaje che, je samajavAnI lAgaNI dharAve che, te zuddha daSTi samajavo, te samyagdaSTi jANavo. devatattva sarvajJa jinezvara, yAdavakuLamAM tilaka samAna kRSNa, utsaMgamAM pArvatIne dhAraNa karanAra zaMkara, niraMtara japamALAne dhAraNa karanAra brahmA, kRpALu buddha, ke jagatane prakAzita karanAra sUrya athavA agni--game te hoya, paNa rAgAdi doSothI jenuM hRdaya kaluSita thayela nathI, te devane mArA namaskAra thAo. game te samaye, game te rIte, ane game te nAmathI jo te deva, dIpanI kaluSatAthI rahita hoya, to te bhagavad ! te tuM ekaja che, mATe tane mArA namaskAra che. mada, mAna, kAma, krodha lobha ane harSa-e cha riputhI parAjita thayelA devo bIjAne sAmrAjya rUpa vyAdhi Ape te vRthAja che. munio jene mugaTa samAna samajIne mastake dhAraNa kare che, te akSaya, niraMjana ane paramapadane prApta thayelA deva sadAne mATe azarIrI che, te kadApi avatAra letA nathI. gurutattvaH paMca mahAvratane dhAraNa karanAra, paMca parameSThInuM dhyAna dharanAra, paMdriyono nigraha karanAra, pAMca viSayathI virakta, pAMca samitidhArI, aneka guNaguNAlaMkRta AgamAnusAre vartanAra, kavidhi kadAgrahano tyAga karanAra, paramArtha buddhithI bhavyajanone pratibodha ApanAra, betAlIsa doSathI rahita zuddha AhAra lenAra, chakAya jIvanI rakSA karanAra, matsara rahita, kesarI samAna, traNa guptithI gupta, evA mArA gurU che kukSizaMbala eTale mAtra bhikSAthI jIvana nirvAha calAvanAra ane dhananI mUchane tajanAra nitya dhyAnamAM rahenAra evA gurUne goto je tAravAmAM samartha che. gRhastha guru ane gRhastha ziSya to koNa kone mATe pAtra? jo sAraMbhI gRhastha sAraMbhI gurane mAne ane pUje, to kAdavathI kAdava dhovA jevuM che. arthAta tethI malinatA kema jAya ?" ItyAdi gurunA asarakAraka vacanothI nava cetana pAmela vApatirAja dhyAna pArIne kahevA lAgyo kehe bhagavan! mArA manamAM eka saMdeha che, te e ke manuSya lokamAMthI anaMta jIvo te mokSe jAya, to saMsAra khAlI thaI jAya ane mokSamAM sthAna na maLe, kAraNa ke te sthAna bharAI jAya.' Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTisUri caritra tyAre guru uttara ApatA bolyA ke--'he mahAsattva ! A saMbaMdhamAM jainAgamanA jJAtA vidvAnoe batAvela eka zravaNa ka2vAlAyaka dRSTAMta kahuM chuM, te sAMbhaLa ! anAdi kALathI seMkaDo nadIothI taNAtI veLuthI pRthvI khAlI na thAya ane samudra bharAya tema nathI. arthAt jaLa ke veLuthI jo pRthvI khAlI thAya ane samudra bharAya, to jIvothI saMsAra khAlI thAya ane mokSa saMkIrNa thAya, paraMtu tema banavAnuM nathI.' 207 e pramANe sAMbhaLatAM kuvAsanA dUra thavAthI romAMcita thaI harSollAsa pAmato ane brahmajJAnIomAM rAjA samAna evo vAtirAja kahevA lAgyo ke--'he bhagavan ! ATalo vakhata paramArthanA vicAra vinA dharmatattvathI bahiSkRta thayelA ame mohalIlAthI mAtra bhramita ja rahyA. Apa jevA pUjya sAthe lAMbo paricaya thayA chatAM mane kaMI phaLa na maLyuM ane ATalA divaso dharmanA vyAkhyAna vinA mArA badhA nakAmA gayA. ATalo vakhata madanAdithI kaluSita zAstrathI meM mAruM kapALa kaluSita karyuM, paNa have pavitra jinamata prApta thatAM te zA mATe kaluSita rahevA dauM ? to he prabho ! mumukSu evA mane have aucityanuM ullaMghana na thAya, tevo Adeza karo ke jethI karmanAzaka te ApanA Adeza pramANe huM vartana karuM.' tyAre bappabhaTTa guru bolyA ke--'he bhadra ! karmamAM jo tane zaMkA hoya, to manaH zuddhi karavAnI jarUra che ane vyavahAra paNa tevo ja che. mATe tuM saMyastapaNAmAM ja jainamArgano svIkAra kara.' ema sAMbhaLatAM te gurunI sAthe ja uThyo ane tyAMthI temanA upAzrayanI pAse Avela zrIpArzvamaMdiranA stUpamAM te Avyo. tyAM pUrve svIkArela mithyAdarzana-veSano teNe tyAga karyo ane jainarSi-veSano svIkAra karatAM te jainamuni thayo, vaLI te vakhate eka dhyAnamAM tAna lagAvI rahela teNe saMsAra-tyAganuM carama pratyAkhyAna karyuM temaja aDhAra pApasthAnono teNe sarvathA tyAga karyo. vaLI aMtaranA doSane dUra karatAM teNe stuti-niMdA tathA puNya-pApamAM samabhAva lAvI, mAnane sosavI, parameSThI-padamAM mana lagAvIne cA2 zaraNano svIkAra karyo. tathA ekAvatArI ane mahAnaMdapadane icchatA evA teNe duSkRta khapAvavA aDhAra divasanuM anazana karI, samyak prakAranI ArAdhanAthI paMDita maraNane sAdhatAM dehamukta thaIne te svargamAM iMdra sAmAnika deva thayo. eTale kaMIka mitranA snehathI gadgadita thayela AcArya mahArAja, badhA sAmaMto ane vidvAnonA sAMbhaLatAM kahevA lAgyA ke-- 'sAmaMta rAja svarge jatAM zoka karavAno nathI. te to iMdranA sAmAnika thayA ane svarganI lakSmI tene varI cUkI.' have pUrve tyAM naMdarAjAe sthApana karela gokula vAsamAM jagatane zAMti pamADavAmAM heturUpa evA zrI zAMtinAtha bha. tathA zrI zAMtidevI che, tyAM zrIjinezvarane vaMdana karavA jatAM zrI bappabhaTTi sUrie zAMtidevI sahita jinezvaranI stuti karI. adyApi te 'nati khAkSAta' ityAdi zAMtidevInuM stavana vidyamAna che, te zAMtine karanAra ane sarva bhayane dUra kare che. pachI lokothI prazaMsA pAmatA evA zrI bappabhaTTi guru tyAMthI pAchA vaLatAM keTaleka divase te kAnyakubja nagaramAM AvI pahoMcyA. eTale capuruSo mAraphate prathamathI ja vRttAMta jANavAmAM AvatAM rAjA nagaranA pAdara sudhI temanI sanmukha Avyo ane AnaMdapUrvaka rAjAe temane nagaramAM praveza karAvyo. tyAM camatkAra pAmela rAjAe sabhAmAM birAjamAna gurune kahyuM ke--'aho ! tamArA vacananuM sAmarthya keTaluM ke vAtirAjane paNa tame pratibodha pamADyo ! Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 zrI prabhAvaka caritra eTale AcArya bolyA "jyAM tuM pratibodha pAmato nathI, tyAM mArI zakti zuM mAtra che ?' tyAre rAjAe jaNAvyuM ke huM barAbara bodha pAmyo chuM, tamArA dharmamAM mane bhAre zraddhA che, paraMtu zaiva dharmane mUkatAM mane bhAre duHkha thAya che, tethI jANe pUrvabhavathI e saMkaLAI gayela hoya ema lAge che, to huM zuM karuM ?' evAmAM zrutajJAnanA baLathI jANIne guru kahevA lAgyA ke "teM pUrvabhave karela kaSTa, alpatara phaLa A rAjya che.' tyAre Azcarya pAmatA pradhAno kahevA lAgyA ke he bhagavan ! amArA bodha mATe tame rAjAno pUrvabhava kahI saMbhaLAvo." eTale prazna cUDAmaNi zAstra thakI barAbara vicAra karI, nirdoSa ane agAdha jJAnanA bhaMDAra evA guru bolyA ke -"he rAjan ! sAMbhaLa-kAliMjara parvatanI nIce zAla vRkSanI zAkhA para baMne paga bAMdhI, adhomukha rahI, pRthvItala para laTakatI jaTA sahita rahetAM ane krodhAdi zatruono vijaya karavA baLe divase mitAhAra letAM kaMIka adhika so varasa sudhI te ati duSkara tapanuM ArAdhana karyuM ane prAMte maraNa pAmIne tuM rAjA thayo. e vAtamAM tane vizvAsa na Avato hoya, to tArA vizvAsu mANasone mokala, ane adyApi tyAM vRkSa nIce jaTA paDela che, te maMgAvI le." e pramANe AcAryanA kathanathI Azcarya pAmela rAjAe potAnA sevaka mokalyA ane te jaIne tyAMthI jaTA laI AvyA. AthI camatkAra pAmI potAnA mastakane dhUNAvatA ane temanA cAritrathI ullAsa pAmatA sabhAsado prazaMsApUrvaka kahevA lAgyA ke-"aho ! A munIMdra kalikALamAM paNa mahAjJAnI ane kaLAnA nidhAna che. vaLI A rAjA paNa kharekhara ! puNyazALI ke jenA AvA adbhuta guru che.' ema stuti karI, AcAryanA caraNamAM potAnuM mastaka namAvIne temanI upAsanA karavA lAgyA. ekavAra potAnA prAsAdanI agAsI parathI rAjAe koI makAnamAM, bhikSA mATe AMgaNe AvelA ane parabrahmanA dhyAnamAM nimagna evA eka jainabhikSune kAmabhogane mATe IcchatI evI navayuvati rAmAne joI, paNa teNIno anAdara karatAM te muni gharathI bahAra nIkaLatA hatA, tevAmAM ekadama kamADa majabUta rIte baMdha karI caraNano prahAra karatAM jANe kautukathIja tenA pagamAMthI nUpura nIkaLIne yatinA caraNakamaLamAM AvIne paDatAM hAsyasahita nirlajjapaNe jotI tathA kAmanI mALAtulya te ramaNInI prArthanA ane hAvabhAva joIne paNa munie tenI upekSA karI. A badhuM jovAmAM AvatAM rAjA guru AgaLa prAkRta padyanuM eka caraNa bolyo, evAmAM te pahelAM ja guru mahArAje traNa caraNa kahI batAvyA. te saMpUrNa gAthA. A pramANe che- "kavADamAsajja varaMgaNAe, abbhatthio juvvnnmttiyaae| amannie mukkapayappahAre saneuro pavvaiyassa pAo" // 1 // yauvanathI madamAtI thayela aMganAe kamADa baMdha karI abhyarthanA karI, chatAM te munie na mAnavAthI pAdaprahAra karatAM teNInA pagamAMthI nUpura muninA pagamAM AvI gayuM. eka vakhate eka yuvAna bhikSuka koI proSitabhartRkA ramaNInA ghare bhikSA mATe praveza karatAM, potAnA mahelanI agAsI para rahela rAjAnA jovAmAM Avyo. eTale darvAsahita bhojana lAvI, te munimAM daSTi lagAvIne Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhakisUri caritra 209 pelI ramaNI ubhI rahI temaja teNInI nAbhinI suMdaratAmAM daSTi lagAvIne te muni paNa teja pramANe ubho rahyo. tyAre ekatAnane lIdhe bhikSA levAnuM bhUlI jatAM ane dAna ApavAnuM paNa bhUlI jatAM te baMnenI dRSTimAM eka dhyAna vartI rahyuM, evAmAM kAgaDAoe te badhuM bhojana astavyasta karI mUkyuM. A badhuM sAkSAt najare jotAM vismaya pAmatA rAjAe guru pAse yathArdaSTa arthane sUcavanAra ardhagAthA kahI saMbhaLAvI. te A pramANe-- "bhikkhayaro picchaD nAhimaMDalaM, sAvi tassa muhakamalaM" / bhikSAcara (bhikSuka) nAbhimaMDaLane jue che ane te ramaNI tenA mukhakamaLane joI rahI che." ema sAMbhaLatA zrI bappabhari guru rAjAne uttarArdha saMbhaLAvatAM bolyA kAraNa ke samudranA parapoTAnI jema temane AvuM zuM mAtra hatuM ? "durda vAnaM ghaTTaa, 1nA vinuMpatti" 'te baMnenA bhikSApAtra ane kaDachI kAgaDAo AvIne ucchiSTa kare." ema sAMbhaLatAM saMtuSTa thayela rAjA te kalyANa ane buddhinA nidhAna evA gurune kahevA lAgyo ke -"mArA mitra vinA A meM sAkSAta joyelA samasyA koNa pUre?" e pramANe satya, mitratA ane mArdavanA lopamAM bhIti dharAvanAra rAjA, gurunA mukhakamaLane viSe niraMtara bhramara thaIne rahevA lAgyo. evAmAM ekavAra samasta kaLAonA AdhArarUpa tathA citrakarmamAM bhAre kuzaLa evo eka catura citrakAra tyAM Avyo. 'pUrve barAbara ALekhela hoya ane pachI malina vastrathI AcchAdita karela hoya, raMgIna varSothI pUrNa ane spaSTa rekhAvALuM hoya tevuM alakSya citra paNa huM sudhArI zakuM, nahi to prANa ApavA tatpara thAuM" ema potAnI adbhuta kaLAne lIdhe pratijJA karanAra evA te citrakAre eka vikaTa paTa para tera bhAgamAM rAjAnuM rUpa dorI te suMdara citra teNe rAjAne batAvyuM, paNa rAjA to mitranA guNonI ramaNIyatAmAM lubdha hato, icchA vinA avalokana karatAM teNe citrakArane javAba paNa na Apyo, ema teNe traNavAra citra batAvyuM chatAM rAjAe tene bolAvyo nahi. AthI kheda pAmatAM dIna vacanathI te bIjA prekSakone kahevA lAgyo ke huM mArA hAtha chedI nAkhuM ke kapALa phoDuM? bhAgyahIna evA mane kaLAthI kaMI lAbha na maLyo; huM khedanI vAta keTalI kahuM?" tyAre keTalAka dayALu prekSako bolyA ke "bappabhakTi gurune tuM tArI citrakaLA batAva.' eTale teNe jinabiMba citarIne gurune ApyuM. AthI temaNe tenI prazaMsA karatAM rAjA AgaLa kahyuM ke "A citrakAra kaLAmAM bhAre pravINa che." ema sAMbhaLatAM rAjAe pramodapUrvaka tene eka lAkha dravya ApyuM. pachI teNe cAra caLakatA paTamAM teNe zrIvardhamAnasvAmInuM biMba citaryuM. temAMnuM eka kAnyakubdha nagaramAM sthApana karyuM, eka mathurA nagarImAM, eka aNahilapuramAM ane eka satAraka nagaramAM gurue pratiSThApUrvaka sthApana karyuM, zrIpATaNamAM mlecchabhaMgathI pUrve moDha caityanI aMdara hatuM ane te vakhate tyAM dhArmika puruSonA jovAmAM Avela hatuM. vaLI zrIbappabhaTTi AcArye ziSya kavione sArasvata maMtra samAna tArAgaNAdi bAvana prabaMdho racyA. Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 zrI prabhAvaka caritra have ekavAra Ama rAjAe zatruone jItatAM, samudrasena rAjAthI adhiti evA rAjagiri durgane ghero ghAlyo, ke je gaja, azvo, ratha ane padAtionA uce uchaLatA kolAhalathI eka zabdamaya jaNAto, samagra uMcA prakAranI sAmagrIno jayAM saMgraha karavAmAM Avyo hato, vigraha karatA zatruone lAkho prapaMcothI je durNAhya hato, bAhya bhUmine toDI nAkhanAra bhairavAdi mahAyaMtra, yaSTi ane choDelA pattharanA goLAothI jyAM killA uparano bhAga bhagna thato hato, gaDhanI divAla uparanA kAMgarAothI je AkAzanI sAthe vAto karato hato, vRkSaghaTAne lIdhe sUrya ane caMdramAno saMcAra paNa jayAM muzkelIthI thato hato, tathA paDatA atyuSya tela ane suraMgAdika prapaMcothI paNa jyAM zatruonuM baLa niSphaLa jatuM hatuM, tyAM bhAre prapaMca ane parizrama karatAM kaMTALI gayela AmarAjAe zrIbappabhakTi gurune pUchyuM ke he bhagavan! parvatasamAna A durga kyAre ane zI rIte levAya tema che ?' eTale praznazAstra thakI barAbara vicArIne AcArya bolyA ke-"he rAjan ! tAro bhoja nAme pautra e avazya laI zakaze, temAM saMzaya nathI." e pramANe sAMbhaLyA chatAM abhimAnathI te sahana na karato rAjA tyAMja rahyo. ema bAra varasa vitatAM tenA duka nAmanA putrane putra thayo. te janmatAMja pradhAno tene pAlakhImAM besADIne tyAM laI AvyA. te parvatone bhedavAmAM vaja samAna hato. eTale tela nAkhela agninI javALA samAna raktatAyukta tenI dRSTi durganA agrabhAga para paDe, evI rIte te bALakane tyAM sukhe suvaDAvyo. evAmAM tenI dRSTi paDatAM jANe nIce rahelA subhaToe nAza pamADela hoya tema te killo tuTavA lAgyo. bhAMgI paDatA mukhya dvAra parathI aTArIo phuTavA lAgI, mardana karatA manuSyo, strIo, gaja, azvo tathA gAyo bheMsonA Arta AjaMdathI sarvatra kolAhala macI rahyo, tathA eka sAmAnya parvata jANe bhedAyo hoya tema moTA parvato para rahetA devatAone paNa bhaya pamADato te killo tuTI paDyo. eTale samudrasena rAjA dayA mAMgIne bahAra cAlyo gayo ane AmarAjA te rAjagiri durgamAM dAkhala thayo. evAmAM AmarAjAnA adhiSThAyako sAthe vairabhAva. hovAthI te durgano adhiSThAyaka yakSa rAjamArgamAMnA lokone kheMcavA lAgyo. e vRttAMta lokonA mukhathI sAMbhaLavAmAM AvatAM AmarAjA pote tyAM AvIne yakSane kahevA lAgyo ke "A sAmAnya lokone mUkI daIne mAro ja ghAta kara." A tenA sAhasavacanathI yakSa saMtuSTa thayo ane hiMsA karavAno Agraha teNe choDI dIdho. te satsaMgathI zAMta ane upakAraka thaI AmarAjAnI sAthe mitratA pAmyo ane tenI AjJA uThAvavA taiyAra thayo. tyAre AmarAjAe tene puchuyuM ke he mitra ! mAruM AyuSya keTaluM che, te jJAnathI jANIne mane nivedana kara." eTale yakSe kahyuM ke-cha mahinA bAkI raheze, tyAre huM tane jaNAvIza.' ema kahIne te adRzya thaI gayo. pachI avasara AvatAM te AvIne kahevA lAgyo ke 'he rAjanuM! gaMgAnI aMdara mAgadha tIrthatarapha naukA laIne jatAM jenI AdimAM makAra Avela che, evA gAmanA pAdare tAruM maraNa thaze. tyAM jaLamAMthI nIkaLatA dhUmane joIne e nizAnI tAre daDha samajI levI. mATe have tane ucita lAge to parabhavanuM hita sAdha.' e pramANe sAMbhaLatAM mitra gurunA upadezathI Ama rAjA tIrthayAtrA karavA cAlyo kAraNa ke potAnA hitamAM ALasu thaIne AtmAnI sadgati koNa na Icche? pachI tvarita prayAso karatAM rAjA zatruMjaya tIrtha para Avyo tyAM zrI yugAdIzanI pUjA karIne te potAne katArtha mAnavA lAgyo. tyAMthI zrI neminAthane hRdayamAM bhAvatAM. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTisUri caritra sujJomAM yaza pAmanAra te raivatAcalanI taLeTImAM Avyo tyAM tIrthane vaMdana karavAne IcchatA evA te nirbhaya AmarAjAe daza hajAra azvonA parivAra sAthe AvelA evA agiyAra rAjAone joyA. kalikALamAM adhikAra pAmelA rAkSasothI adhiSThita jANe vRkSo hoya tevA mithyA vacana-ADaMbara calAvatA agiyAra digaMbaro sahita te rAjAo raivatAcalane potAnA tIrtha tarIke svIkArI anyane upara caDavAno niSedha karatA hatA, eTale asaMkhya sainyayukta AmarAjAe temane yuddha karavA mATe bolAvyA. te joIne zrI bappabhaTTi AcArya mitra rAjAne kahyuM ke 'he rAjan ! dharmakAryanA nimitte prANivadha ka2vA koNa Icche ? e vidvattAno DoLa karanArA digaMbarone huM vAgyuddhathI jItIza. nakhathI chedavA lAyaka kamaLa para kuThAra (kuhADo) koNa calAve? vAda karatAM to te vinA prayAse jItAyA ja che, kAraNa ke pataMgane bALe, temAM dIpakanI stuti zI karavI ?' 211 pachI sujJaziromiNa Ama rAjAe te pratipakSIone bolAvIne kahyuM ke--'vratathI nahi paNa nirjayathI ja jo tame zAMta thavA mAgatA ho, to asaMkhya vyaMtaro jenA caraNa-kamaLamAM namaskAra karI rahyA che tathA zrI neminAthanA caraNakamaLamAM rAjahaMsI samAna evI aMbA nAme zAsanadevI che, eTale ApaNA baMne pakSanI be kanyA badalAvIne mUko temanI pAse rahela te devI jene bolAvaze, tenuM A tIrtha samajavuM. A kramathI ApaNe samAdhAna karIe; paNa laghutAnA sthAnarUpa evo vAda vivAda karavAthI zuM ?' A krama--rItathI akSaya ugra prabhAvavALI aMbikAnA maMdiramAM baMne pakSavALAM ekamata thayA. pachI zrI bappabhaTTisUrie eka kumArikAne temanA AvAsamAM mokalI, teoe bAra pahora sudhI maMtrothI te kanyAne adhivAsita karI. eTale te jANe muMgI ane vherI hoya tema koI rIte paNa bolavAne asamartha thaI gaI, pachI digaMbaro kahevA lAgyA ke-- 'jo tamArAmAM zakti hoya, to ahIM tame amArI A kanyAne bolAvI Apo. tyAre zrI bappabhaTTi gurue potAno kamaLa samAna komaLa hAtha te kanyAnA mastaka para mUkyo, ke aMbAdevI tarata ja tenA mukhamAM rahIne spaSTa bolavA lAgI ke-- "ujjitaselasihare dikkhAnANaM nisIhiyA jassa / taM dhammacakkavaTTi ariTThanemiM nama'sAmi" // 1 11 AthI zvetAMbara pakSano vijaya sUcavanAra ane AkAzane bharI denAra jayajaya dhvanisahita duMdubhinAda thayo, tyArathI A gAthA caityavaMdanamAMthI siddhastavanI traNa gAthAnI upara levAmAM AvI. temaja zakrastavanI jema prAcIna zrutavRddhoe mAnya karela aSTApadanI stuti paNa AbAla vRddha mAnya thaI. pachI raivatAcala tIrtha para ArohaNa karI mahAbhakta AmarAjAe potAnA janmane saphaLa mAnatAM zrIneminAthanI pUjA karI. vaLI tyAM dAmodara-harinI pUjA karI te piMDatAraka mAdhavadeva ane zaMkhodvAramAM AvatAM tyAM rahela hiranI teNe arcA karI. pachI tyAMthI dvArikAmAM kRSNamUrtine praNAma karI, tyAM dAnAdika ApIne te somezvara pura (pATaNa)mAM Avyo. tyAM somezvaranI suvarNapUjA karI, jaLa vaDe meghanI jema teNe dAnathI badhA lokone saMtuSTa karyA. pachI AmarAjA potAnA nagaramAM Avyo ane tyAM IcchAnusAra dAna karatAM teNe dharmanAM sthAno karAvyAM. evAmAM avasara AvatAM teNe potAnA duMduka putrane rAjya para besADyo ane pUrve AnaMdita karela hovA chatAM prajAjanone khamAvyA. pachI gaMgAnadInA tIre rahela mAgadha tIrtha bhaNI teNe prayANa karyuM. tyAM gaMgAthI pAra utaravA mATe zrI AcArya sAthe te nAvamAM beTho. evAmAM jaLamAMthI nIkaLato dhumADo tenA jovAmAM Avyo. tyAM lokonA Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 zrI prabhAvaka caritra mukhathI gaMgAkInAre Avela magaToDA gAmanuM nAma zravaNa karatAM vyaMtaranuM kathana tene barAbara satya bhAsyuM. A vakhate AcArya mahArAja rAjAne kahevA lAgyA ke- he mitra! jo tane zraddhA hoya, to prAMte paNa jinadharmano svIkAra kara.' eTale rAjAe jaNAvyuM ke-"zrI sarvajJa deva, brahmacArI guru ane dayApradhAna dharmanuM mane zaraNa thAo. vaLI vyavahArathI je meM ATalA divasa deva, guru ane dharmano svIkAra karyo, teno huM trividha tyAga karuM chuM. he pUjya ! atyAre mitratAne lIdhe vidhipUrvaka tamAre paNa zarIrano tyAga karavo joIe. zuM e sthiti tamane ucita nathI? ke jethI paralokamAM paNa ApaNe sAthe rahI samasyApUrti vagerethI sukhe kALa nirgamana karI zakIe." e pramANe sAMbhaLatAM guru bolyA- he rAjan ! A tAruM vacana mugdhapaNAne sUcave che. potapotAnA karmane laIne jIva koNa kaI gatimAM jaze, te jJAnI vinA koNa jANI zake ? vaLI vratadhArIone evI rIte dehatyAga karavo, te ucita nathI. temaja hajI mAruM AyuSya pAMca varasa bAkI che." ema AcAryuM tenA mananuM samAdhAna karyuM. pachI vikrama saMvatnA AiseM nevu varasa jatAM bhAdaravA mAsanI zukala paMcamI ane zukravAranA divase citrA nakSatranI sAthe caMdramAno yoga AvatAM tathA caMdrasthita tulA rAzimAM arka (sUrya) AvatAM, antima praharamAM gurunA mukhathI paMcaparameSThInA namaskArarUpa maMtra sAMbhaLatAM tathA zrIjinezvara ane sanmitra gurunA caraNanuM smaraNa karatAM zrImAnuM nAgAvaloka (Ama) rAjA svargastha thayo. eTale kaMIka mitranA mohane lIdhe pAse rahelA zrIbappabhaTTa gurue tyAM rahIne tenA vizvAsu pradhAna puruSonA hAthe tenuM mRtakArya karAvyuM. pachI kaMIka zokaurmithI saMtapta thayela tathA rAjAnA guNo vAraMvAra yAda karatA zrIguru udvegapUrvaka karuNa svare A pramANe, kahevA lAgyA 'A 980 muM paNa varSa na thAo, citrA nakSatra paNa na ho, te bhAdaravA mahinAne dhikkAra thAo, te khala zuklapakSano paNa kSaya thAo, siMha rAzimAM saMkrAMti tathA zukravAranI paMcamI agnimAM paDo ke jayAM nAgAvaloka rAjA gaMgAnA jaLa-agnimAM svargastha thayo.' e pramANe zoka karatA zrIbappabhaTTi munIzvara nirUpAya thaIne duMduka rAjAnA kAnyakuja nagaramAM pAchA AvyA. ' have duMduka rAjA kaMTI nAmanI vezyAmAM Asakta thayo, tethI te vezyAnA vacanathI mUDha banela rAjA, bhAgyodaya ane kaLAnA vilAsarUpa evA potAnA bhojaputra para paNa droha karavA lAgyo. ahA ! avivekanA agrasthAnarUpa vezyA-samAgamane dhikkAra thAo. AthI duHkhita thayela tenI mAtAe te vRtAMta potAnA bAMdhavone nivedana karyo. kAraNa ke saMkaTamAM kulIna kAMtAone potAnuM pIyara ja zaraNarUpa che. eTale teNInA bAMdhavoe AvIne putra janmanA bahAne bhojane bolAvyo. tyAre anujJA meLavavA mATe te rAjabhavanamAM cAlyo. A vakhate AcArya mahArAjanA sUcanathI mahelanA dvAra para zastradhArI puruSone jANIne te pAcho vaLyo ane potAnA mAmA sAthe pATalIpuramAM cAlyo gayo. evAmAM ekavAra matsara dharAvanAra duMduka rAjAe AcArya mahArAjane jaNAvyuM ke- 'tame mArA para prasAda lAvIne te uttama putrane laI Avo." Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bappabhaTTisUri caritra 213 eTale uttarottara dhyAna, yogAdinA prAraMbhathI temaNe pAMca varasa vyatIta karyA, tyAM potAnA AyuSyano aMta najIka Avyo. evAmAM samaya para rAjAe bhAre Agraha karIne gurune AdarapUrvaka putrane bolAvavA mATe mokalyA. tyAre guru te nagarane pAdara AvI ciMtavavA lAgyA ke--'jo bhojane tyAM laI jaIza, to rAjA tene mArI nAkhaze, ane na laI jatAM te mUrkha bhAre IrSyA lAvI munione upadrava tathA zAsananI hIlanA karaze. mATe have anazanathI mRtyu sAdhI levuM eja ucita che.' ema dhArI anazana karI, gItArtha munio pAse AdarathI ArAdhanA karAvatAM zrI bappabhaThThi munirAje adhyAtmayogathI ekavIsa divasa vyatIta karI dazamA dvArathI potAnA prANa choDyA ane IzAna devalokamAM te devapaNe utpanna thayA. vikrama saMvatanA 800 varSa vyatIta thatAM bhAdaravA mAsanI trIja ane ravivAranA divase hasta nakSatramAM temano janma thayo hato. cha varSe temaNe vrata lIdhuM ane agIyArame varSe teo AcAryapada pAmyA, temaja paMcANuM varSe temanuM AyuSya pUrNa thayuM eTale vikrama saMvata 895 me varSe bhAdaravA mahinAnI zukla aSTamInA divase svAti nakSatramAM Ama rAjAnA guru zrI bappabhakisUrie svargagamana karyuM. evAmAM gurunA svargagamananI vAta sAMbhaLavAmAM AvatA Ama rAjAno pautra bhojakumAra atyaMta zokathI potAnA vadanakamaLane saMkucita karato te vilApa karavA lAgyo ke-"ahA ! have avivekathI viveka jItAyo, sArasvata maMtrano lopa thayo, nirabhimAnatA chupAI gaI ane jJAnane jalAMjali maLI.' e pramANe kSaNabhara vilApa karyA pachI gurubhaktithI pavitra ane nirmaLa AcAravALA evA bhojakumAre citA taiyAra karavA mATe potAnA sevakone Adeza karyo. potAnA pitAmaha (dAdA)nA viyogamAM tenA mitra guru thakI vRddhi pAmela, ane te guru paNa svarge jatAM anAthanI jema lokamAM ekalo thaI rahela te eka kSaNa vAra paNa pRthvItala para rahevAne samartha na hato. eTale pitAmahanA mitra sUrinI pAchaLa javAne ja have teNe yogya dhAryuM. tyAM potAnA mosALanA pradhAnoe Apela zikhAmaNano anAdara karI jANe lIlAvanamAM jato hoya, tema gurunI maraNabhUmie te pahoMcyo. evAmAM tenI mAtAe AvIne tene bhujadaMDamAM pakaDI lIdho, pachI anyAyano niSedha karavA ane rAjyanI kRpAnI khAtara zikhAmaNa ApatAM mAtA tene kahevA lAgI ke-- he vatsa ! mArA zvazura ane guru baMne cAlyA gayA tethI SI ane mahApApI evo tAro pitA nirbhaya thaIne tArI prajAne satAvaze, mATe he hRdayane AnaMda pamADanAra naMdana ! tuM premALa ane dayALu che, to A mArI prArthanAne lakSyamAM laI A mRtyunA sAhasa thakI virAma pAma." e pramANe mAtAnuM vacana alaMghanIya samajI AMkhamAM AMsu lAvatAM bhojakumAre gurunI pAchaLa citAmAM potAnuM uttarIya vastra nAkhyuM. pachI asAdhAraNa zokathI dehakAMtine plAna banAvatA bhojakumAre AcArya mahArAjanuM pitAmahanI jema urdhvadaihika kRtya karyuM. pachI ekavAra potAnA mAmA sAthe Akasmika dAvAnaLa samAna bhoja, pitAne zAMta karavA mATe ociMto kAnyakubdha nagaramAM gayo tyAM nagaramAM dAkhala thaI satvara rAjabhavanamAM AvatAM teNe dvAra pAse traNa bIjorAM laI beThela eka mALIne joyo. eTale teNe potAnA svAmIno putra samajIne tene te phaLa bheTa karyA. te phaLa laIne, lokone aTakAvato te rAjabhavananI aMdara dAkhala thayo. tyAM ISyapUrvaka siMhAsana para kaMTikA sAthe beThela potAnA pitAne teNe traNa bIjorAthI hRdayamAM mArIne yamadhAmamAM pahoMcADI dIdho. eTale pUrve ciMtavela Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra putranI hatyAnA pApathI jANe bhaya pAmyA hoya tema marmasthAne sakhata vAgavAthI tenA prANa cAlyA gayA. pachI zIyALanI jema pAchaLanA dvArathI duMdukane ramatamAM daDAnI jema mANaso mAraphata gharathI bahAra kaDhAvI mUkyo, ane pote vAjiMtronA nAdapUrvaka siMhAsana para besI gayo. eTale sarva sAmaMto, nAgariko ane maMtrIoe tene praNAma karyA. tyArabAda bhoja bhUpAla zrI AmavihAra nAmanA tIrthane vaMdana karavA gayo. tyAM zrI bappabhaTTi munIzvaranA be ziSya tenA jovAmAM AvyA, paNa temaNe vidyAnA vikSepane lIdhe rAjAno satkAra na karyo. ema temaNe abhyutthAnAdi sanmAna na karavAthI bhojarAjA ciMtavavA lAgyo ke - 'A gurunA pade rahelA baMne ziSyo vyavahArathI ajJAta che, tethI e gurupadane yogya nathI. kAraNa ke vizvano vyavahAra e mahattvanuM sthAna che.' ema dhArIne teNe zrI nannasUri tathA zrI goviMdasUrine bolAvIne temane AdarapUrvaka gurupade sthApyA. pachI rAjAe zrI nannasUrine parivAra sahita moDhera tIrthamAM mokalyA ane zrI goviMdasUrine potAnI pAse rAkhyA. tyArabAda aneka rAjAone tAbe karatAM bhojarAjA AmarAjA karatAM paNa zrI jinazAsananI adhika unnati karavA lAgyo. 214 e pramANe zrI bappabhaTTi, bhadrakIrtti, vAdikuMjarakesarI, brahmacArI, gajavara ane rAjapUjita evA birudothI jainazAsanarUpa kSIrasAgaramAM prakhyAta thayA ane kaustubha ratnanI jema puruSottama-uttama puruSonA hRdayamAM temaNe sthAna lIdhuM. dharmarUpa kalpavRkSanA aMkura samAna te zrI bappabhaTTisUri jagatarUpa pIThapara jayavaMta varto ke jemano nAmarUpa maMtra atyAre paNa ajJAnarUpa viSano nAza kare che. e rIte samastalokamAM vikhyAta zrI bappabhaTTisUrinuM caritra pUrva vidvAnoe banAvela zAstro thakI jANIne meM temAMnuM kaMIka alpa ahIM kahI batAvyuM, temAM mArAthI kaMI anucita kahevAyuM hoya, to sajjano kSamA kare tathA temanA prasAdathI A caritra jinamatamAM sthiratA pAmI sarva lokone AdarapAtra ane acaLa thAo. zrI caMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe haMsa samAna tathA zrIrAma ane lakSmInA putra evA zrI prabhAcaMdrasUrie potAnA dhyAna para letAM zrI pradyumna munIzvare zodhela, pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrI bappabhaTTisUrinA caritrarUpa A agIyAramuM zikhara thayuM. duSkarmane jItanAra, puruSottama (kRSNa) nA putra, vizuddha akSayapadanA kAraNarUpa, bRhaspati (ziva) nA unnatamArge zobhAne pAmelA evA zrI pradyumna (sUri) no deha kalyANakArI thAo. zrI kAnyakubjanA rAjAne pratibodha pamADanAra tathA pUrvagata zruta temaja navA pAThabaMdhathI samasyA racanAra evA zrI bhadrakIrti munIzvaranI kIrti jagatamAM nRtya karI rahI che. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAnatuMgasUri caritra 215 che zrI mAnatuMgasUri caritrI zrI mAnatuMgasUrinI dezanA samayanI daMta-kAMti jyavaMta varte che ke je jJAnarUpa mahAsAgarane ullAsa pamADavAmAM zaradaRtunA caMdra samAna zobhe che. niraMtara lAkho mANasothI gavAtA, kanaka samAna kAMtivALA tathA saumanasa (dava ke vidvAnu) thI Azrita evA meru samAna zrI mAnatuMga prabhu tamAruM rakSaNa karo. tIrthanI utkaTa zobhAnA sthAnarUpa evA te AcAryanuM caritra huM varNavuM chuM ke je jagatamAM aprasiddha che. sAkSAt amarapurI samAna vArANasI nAme nagarI ke je sadA gaMgAnA taraMgothI pApa-melane dhoI rahI che. tyAM vidvAnonA mugaTa samAna, arthIjanonA dAridrayane dUra karanAra evA zrI harSadeva nAme rAjA ke je kalaMkarahita hato. vaLI tyAM brahmakSatriya jAtino dhanadeva nAme sujJa zreSThI ke je samasta prajA ane rAjAnA artha (prayojana) ne sAdhanAra hato. sattva ane satyanA sthAnarUpa evo mAnatuMga nAme e zreSThIno putra ke je paradravya ane para ramaNIthI vimukha hato. - have tyAM kAmavAsanAne dUra karanArA digaMbara jaina munio hatA. ekavAra gaMbhIra mAnatuMga te munionA caityamAM gayo. tyAM vItarAga prabhune namaskAra karI te guru pAse jaIne namyo. eTale temaNe dharmavRddhinA AzIrvAdathI teno satkAra karyo. pachI temaNe tene paMca mahAvrata, tathA una, rU ane rezamanA vastranA niSedha karatAM nagnatAno upadeza karyo. ityAdi aneka prakAre dharmamArganuM zravaNa karatAM mAnatuMganuM mana vairAgyathI vAsita thatAM teNe vrata levAnI potAnI icchA jaNAvI. jethI tenA mAtApitAnI anumati laIne digaMbarAcArye tene dIkSA ApI ane te yazasvInuM mahAkIrti evuM nAma rAkhyuM. pachI te catura ziromaNi "strIne mokSa na hoya, kevaLI AhAra na kare' tathA batrIza bolarUpa siddhAMtano jJAtA thayo. vaLI loca karIne te jaLakamaMDaLa potAnA hAthamAM rAkhavA lAgyo, tathA sarva prakAranA AbharaNono tyAga karI te iryAsamiti sAcavavA lAgyo, vaLI gRhasthanA gharamAM ubhA ubhA ja AhAranuM te bhojana karato, mayUrapIMchAno guccha hAthamAM rAkhato ane maunakALe te mauna sevavA lAgyo. temaja baMne vakhatanA pratikramaNamAM AloyaNA letAM te zuddha raheto tathA te dakSa nAnA moTA vividha prakAranA duSkara tapa tapavA lAgyo. have te nagarImAM lakSmIdhara nAme teno banevI ke je sAro zrImaMta hato, vaLI je AstikajanomAM ziromaNi ane atyaMta prakhyAta hato. ekavAra teNe AmaMtraNa na karyA chatAM tenI bhaktine lIdhe mAnatuMga RSi avasare AhAra levA mATe tene ghera AvyA, tenA kamaMDaLamAM zodhana na karavAnA pramAdathI ane temAM niraMtara jaLa bharI rAkhavAthI aneka saMmUchima porA utpanna thayA hatA. tyAM kogaLo karavA mATe temAMthI teNe jeTalAmAM jaLa lIdhuM, tevAmAM zvetAMbara munionA vratamAM prItivALI evI tenI bahenanA te jovAmAM AvyA, AthI te potAnA baMdhu munine kahevA lAgI ke - "vratamAM dayA e ja sAra che, to tamArA pramAdathI A beindriya Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 zrI prabhAvaka caritra trasa jIvo nAza pAme che, te jaina dharmathI viparIta varNana che. vaLI mAtra maryAdA sAcavavA mATe vastrakhaMDamAM tamane parigraha naDe che ane tuMbaDAnA pAtramAM te parigraha zA mATe nahi ? A to tamArI mAtra svacchaMdatA che, te zA mATe ? zvetAMbara jaina munio dhanya che ke jeo jIvarakSA karavA sadA tatpara hoya che, tathA kriyAne viSe sAvadhAna evA teo rAtre pANI paNa potAnI pAse rAkhatA nathI; vaLI niHsaMga ane paramArthamAM AdaravALA teo sacelaka ane acelaka hoya che, chatAM teo potAnA upayogamAM khAmI AvavA detA nathI. pAMca Azrava ane pAMca viSayono parihAra karavAmAM teo parAyaNa hoya che tathA traNa gupti ane pAMca samitimAM sadA sAvadhAna rahe che. e pramANe sAMbhaLatAM mAnatuMga muni kahevA lAgyA ke - "he bahena ! tuM mAruM namra vacana sAMbhaLa-meM dharma sAdhavA mATe gRhavAsano tyAga karyo che, to anya sAmAcArI to dUra raho, paraMtu jayAM jIvadayA paNa na maLe, tevA sarvajJa virodhI dharmathI mAre zuM prayojana che? vaLI A pradezamAM zvetAMbara munio paNa bhAgye ja koIvAra Ave che.' eTale te zrAvikA bolI ke - "madhya pradezamAMthI zvetAMbara munio atyAre AvavAnA che, temanI sAthe huM tamane jarUra meLApa karAvI ApIza, ke jethI nirmaLa tapanA yoge tame saMsArathI nistAra pAmo. have atyAre A jaLa kyAMka ekAMte kUpAdikamAM nAkhI do, ke jethI zAsananI laghutA ane glAni na thAya. vaLI tema karatAM ghaNA jIvonI virAdhanA avazya thAya che, kAraNa ke anya jaLamAM utpanna thayelA jIvo paraspara virodhI hoya che.' potAnI bahenanuM e vacana sAMbhaLatAM te munine bhAre pastAvo thayo pachI teNe parama bhaktithI tene bhojana karAvyuM ane muni potAnA sthAne gayA. evAmAM ekavAra pUrve zrI pArzvanAthanA kalyANakathI pavitra thayela, gaMgAtIre Avela vRkSothI suzobhita evA te nagarInA udyAnamAM, naMdanavanamAM devonI jema, jJAnI zrI jinasiMha nAme AcArya padhAryA. eTale te zrAvikAe potAnA baMdhu munine gurunuM Agamana nivedana karyuM. jethI te AcAryane jaIne maLyA, tyAM temaNe pUrvaRSioe Acarela sAmAcArI tene kahI saMbhaLAvatAM, amRta samAna te teNe AdarapUrvaka zravaNa karI. pachI AcAryo tene yogya jANIne dIkSA ApI ane te keTalAka zAstramAM kuzaLa hovA chatAM gurue tene tapasyAvidhipUrvaka AdarathI Agamano abhyAsa karAvyo eTale samyak prakAre tapa karI AgamanuM rahasya jANavAmAM AvatAM tenI zraddhA acala thaI, jethI guru mahArAje tene yogya samajIne sUripade sthApatAM gacchano AdarapAtra banAvyo. kliSTa kAvyonA bhramathI zramita thayela sarasvatI devI, temanA vacanAmRtathI saMsikta thatAM atizaya AnaMda pAmI tathA te vakhatanA jJAna-kriyAnI unnatimAM lIna banelA evA mAnatuMga sUri vikAsa pAmIne upadrava karatA AMtara zatruone ajeya thaI paDyA. have te nagaramAM veda ane vedAMgamAM pAraMgata, rAjamAnya tathA sAkSAt brahmA samAna mayUra nAme brAhmaNa ke je vidvAnonA mugaTa samAna ane virodharUpa sarpanA darpane daLI nAkhavAmAM mayUra samAna hato. tene rUpa, zIla, vidyAdi guNothI suzobhita evI eka kanyA hatI ke jene jovAthI pArvatI, gaMgA ane lakSmIdevInI pratIti thatI hatI. vaLI te vipra thakI e kanyAne utpanna karatAM vidhAtAne potAnI purAtana sRSTi ucchiSTa jevI bhAsavA lAgI. kAraNa ke jenA hasta, locana adhara ane mukha joIne teNe kamaLane kAdavamAM, kuvalayane Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAnatuMgasUri-prabaMdha 217 drahanA apAra jaLamAM, bibIlatAne jaMgalamAM ane caMdramAne AkAzamAM nAkhI dIdhA. te kanyAne mATe kuLa, rUpAdikathI addabhuta evA yogya varanI tapAsa karatAM te na maLavAthI mayUrane bhAre kheda thaI paDyo. evAmAM tarkazAstra, vyAkaraNa, sAhityazAstramAM bhAre rasika, vedamAM pravINa, pUrve kahelA guNothI alaMkRta, vAda karavAmAM bhAre cAlAka tathA manmatha samAna manohara AkRtine dhAraNa karanAra bANa nAme eka mahAvika tenA jovAmAM Avyo, tethI AkAzamAM meghane jotAM jema mayUra harSa pAme, tema mayUravipra bhAre harSa pAmyo. pachI teNe vaibhava vinA paNa tene potAnI sutA paraNAvI. yogya varanI prApti thayA chatAM putrI pitAne duttvaja hoya che. tyAM te potAnA jamAIne harSadava rAjA pAse laI gayo. eTale teNe AziSa ApatAM bANa ane tenI patnI saMtoSa pAmyA. pachI rAjAe dhana dhAnyAdisahita tene alaga AvAsa Apyo. tyAM rAja sanmAna pAmatAM te daMpatI AnaMdapUrvaka sAthe rahevA lAgyA. - ekavAra potAnI patnI sAthe bANano sneha-kalaha thayo. kAraNa ke marInA cUrNa vinA sAkara durjara thAya che. AthI madonmatta bANapatnI puSTa thaIne potAnA pitAne ghera cAlI gaI. eTale sAMje bANakavi tene manAvatAM kahevA lAgyo ke - "he svAminI ! jagatanA svArthano vinAza karavAmAM zatrusamAna evA mAnane tuM mUkI de. kAraNa ke sevaka, kAmuka (kAmI) ane parabhavanA sukhanI icchA karanArane mAna karavuM yogya nathI." pachI paMDitane gharathI bahAra mokalIne sakhI teNIne mAna tajAvavA mATe vividha vacana racanAthI samajAvavA lAgI ke - "he sakhI ! tAro prANapati bahAra avanata thaIne bhUmi kotarI rahyo che, tArI sakhIo satata rUdana karavAthI sujelA locane AhArano tyAga karI beThI che, tathA pAMjarAmAM rahelA zukapakSIoe hasavuM ane pATha karavo badhuM mUkI dIdhuM che, chatAM tuM A avasthAmAM haTha laI beThI che, mATe he kaThina hRdayavALI mAninI ! tuM have mAna mUkI de." e pramANe samajAvyA chatAM te na samajI, tyAre vilakSa thayela te sakhI bahAra AvIne paMDitane kahevA lAgI ke - "ApaNe upAnaha (mojaDI) mUkIne enA bhavanamAM praveza karIe.' pachI te aMdara gayA, paNa te to mauna laIne ja beThI hatI. evAmAM lagabhaga prabhAtano samaya thavA Avyo. eTale chevaTe vidvAnone mAnanIya evA bANapaMDite tene pharIthI samajAvatAM jaNAvyuM ke - "gataprAyA rAtriH kRzatanu zazI zIryata iva pradIpo'yaM nidrAvazamupagato dhUrNata iva / praNAmAnto mAnastadapi na jahAsi krudhamaho vapratyAsatyA tayamapi te sukSu vinam" che ? . he kRzodarI ! rAtri lagabhaga khalAsa thavA AvI che. caMdramA jANe kSINa thato hoya tevo bhAse che. A dIpaka jANe nidrAvaza thayelAnI jema maMda paDato jAya che. mAna to praNAma karavA sudhI hoya, tathApi tuM kopa tajatI nathI. tethI aho ! stananI pAse rahevAthI te subhra ! tAruM hRdaya paNa kaThina banI gayuM lAge che." evAmAM bhIMtane AMtare tenA pitA suto hato, te jAgrata thatAM uparokta zloka sAMbhaLavAthI te saMbrAMta thaIne bolI uThyo ke - "he bhadra ! subhra zabdane ThekANe tuM caMDI zabdano upayoga kara, kAraNa ke e daDha kopa Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2i8 zrI prabhAvaka caritra karanArIne te ja zabda ucita che." pitAnA mukhathI e zabdo sAMbhaLatAM lajjAthI teNe potAnuM mukha namAvI dIdhuM ane te ciMtavavA lAgI ke - "aho ! rAtrino mAro badho vRttAMta pitAe sAMbhaLI lIdho haze, mATe mUrkha ane avicArapaNe vartanArI evI mane dhikkAra che.' ema dhArI tene potAnA para ja tiraskAra chuTyo, tathA pitA para tene bhAre krodha Avyo. eTale mAna mUkIne zaMkara para jema gaMgA ane pArvatI prema rAkhe, tema te potAnA pati para sthira prema rAkhavA lAgI. vaLI tene vicAra Avyo ke - "aho ! huM to laghuvayanA kAraNe brAMta thaI paNa vidvAnomAM agraNI mArA pitA AvuM anucita karavAvALo kema thayo? e mazkarAe AvA anucita zabdo kema uccAryA? tevA purUSone kulIna evI potAnI mAtA, bahena ke putrI sAme AvuM avAcya vacana bolavuM zuM ucita che? nA, tema kadi bolavuM nahi joIe.' ema dhArI kopanA AvezamAM spaSTAkSare teNe pitAne zrApa dIdho ke - 'kriyAbhraSTa, avajJA pAmela ane rasalubdha tuM koDhIyo thA.' eTale teNInA zIlaprabhAvathI zveta aMge caMdraka (cAMdA) nIkaLatAM te prathama kalApI ane mayUra hato ane atyAre caMdrakI (cAMdAyukta kuSThI athavA mayUra) thaI gayo. pachI bANa para bahu sneha darzAvatI te potAnA ghare cAlI gaI. te vakhate pitAnuM durvacana teNIne bodhadAyaka thaI paDyuM. - have potAne sadya koDhayukta joIne mayUra viprane bhAre pazcAttApa thavA lAgyo. te rAjasabhAmAM na jatAM nIcuM mukha karIne potAnA gharamAM ja besI rahyo. ema pAMca cha divasa te rAjabhavanamAM na gayo. evAmAM ahIM bANa paNa tenA para krodha lAvIne tenA ghaNA doSa prakAzavA lAgyo - 'e mayUra, bhogI (sarpa) nA bhoga (zarIra) no vinAza karavAmAM eka pratijJA karanAra, malina aMgane dhAraNa karanAra, mitranA samAgama lajjAsthAnane pragaTa karanAra tathA mayura samAna zarIre caMdrakI (cAMdAvALo) hovAthI ane citrIyukta thavAthI te pApI, rAjasabhAmAM AvavAne lAyaka nathI.' e pramANe sAMbhaLatAM rAjA kahevA lAgyo ke - "zuM mayUra koDhathI dUSita thayo che, e satya vAta che ?' ema Azcarya thavAthI rAjAe tene potAnA mANaso mokalIne bolAvyo. eTale pote te sthAne AvavAne icchato na hato, chatAM rAjAnI AjJAne lIdhe vastrAdikathI potAnA zarIrane barAbara AcchAdita karIne te rAjasabhAmAM Avyo. tyAM mayUrane sAkSAt Avela joIne bANa kahevA lAgyo ke - "zItathI rakSaNa pAmavA mATe vastrathI zarIra AcchAdita karIne AvarakoTi (paMDitapradhAna) rAjasabhAmAM Avyo che.' pachI potAnA ghare AvatAM mayUra manamAM daDha vicAra karavA lAgyo ke - "kalaMkathI malina thayelA purUSone mitrasabhA ucita nathI. bALamitronI e sabhAmAM jeo kalaMkathI zaMkita thaIne bese che, teo bhrakuTI rUpa khagnathI chedAyela potAnA mastakane kema jANatA nahi hoya? vaLI vairAgyathI kadAca dehano tyAga karuM to te paNa sajjanone ucita nathI. kAraNake du:kho sahana na karI zakavAthI te strIonI jema eka prakAranI kAyaratA che, mATe kalAnidhAna ane prabhAvI evA koI pavitra devanuM ArAdhana karuM ke jenA prabhAve A deha punaH navIna (nirogI) thAya. karmasAkSI sUryadevanI ArAdhanA karuM. kAraNake enI ArAdhanA ane virAdhanA baMne sAkSAt phalavatI dekhAya che." ema dhArI che cheDAvALA eka rajuyaMtranuM avalaMbana laIne tyAM beTho ane potAnI nIce kheranA dhagadhagatA aMgArAthI eka khADo bharyo. pachI zArdUla chaMdamAM eka eka zloka bolatAM charI laIne te potAnA pagane kApavA lAgyo. ema pAMca kAvyo bolI te kuchI jeTalAmAM potAno bIjo paga kApavA jAya che, tevAmAM sUrya pragaTa tejathI AvIne Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAnatuMgasUri caritra tene navIna dehadhArI banAvI mUkyo ane agnine tarata bujhAvI nAMkhyo. pachI ekaso kAvyo banAvIne teNe sUryadevanI stuti karI ke jemAMnuM eka kAvya yAda karatAM paNa devo sAkSAt AvIne hAjara thAya che. ema sUryadeve saMtuSTa thaIne tenuM zarIra nirogI banAvyuM ke je kanaka samAna dIpatuM e taruNa thaI gayuM. pachI prabhAte dehane pragaTa batAvato te rAjasabhAmAM Avyo. eTale harSa rAjAe tene pUchyuM ke -- 'A tAruM zarIra navIna kema thayuM te kahe.' tyAre mayUra kahevA lAgyo -- 'he deva ! meM sUryadevanI ArAdhanA karI. tethI saMtuSTa thaIne teNe mane Aje nirogI banAvyo. kAraNa ke bhaktine zuM duSkara che ?' te vakhate bANanA pakSanA paMDitone jANe irSyA AvI hoya, tema teo kaMIka kaTAkSathI spaSTa zloka bolyA ke " yadyapi harSotkarSa vidadhati madhurA giro mayUrasya / bANa vijRMbhaNa samaye tadapi na parabhAgabhAginyaH ? " // 1 // - 219 jo ke mayUranI madhura vANI harSotkarSa upajAve che, tathApi bANanA vikAsasamaye te vizeSa utkarSavALI lAgatI nathI.' ema sAMbhaLatAM rAjA bolyo ke = kharekhara ! guNI eka bIjA para matsara dharAve che, e vAta satya che. tame enA para paNa adekhAI batAvo cho, to ame tamane zuM kahIe ?jeNe vaidyanA auSadha vinA sarala manathI sUryanuM ArAdhana karatAM, teNe bhaktithI saMtuSTa thaIne ene navuM zarIra ApyuM. ema jenI vacanaracanAthI sUrya pote parama saMtoSa pAmyo. AhArAdikanI malinatAthI bharelA ApaNe manuSyo zuM mAtra chIe ?' tyAre bANakavi kahevA lAgyo ke 'he svAmin ! A tame pakSapAta jevuM zuM bolo cho ? jyAM devano prabhAva ja pragaTa hoya, tyAM enI prazaMsA karavI zA kAmanI ?' -- AthI zrI harSarAjAe jaNAvyuM ke -- 'jo zakti hoya to evA prakArano AzcaryAtizaya anya koI batAve, eTale tenI prazaMsA karavAmAM koNa pakSa kare tema che ?' - e pramANe rAjAnuM vacana sAMbhaLatAM bANa bhAre sAhasa batAvato kahevA lAgyo ke -- 'mArA hAtha paga chedIne tame mane caMDikAdevInA maMdira pAchaLa mUkI Avo, ke jethI huM tyAMthI uThIne AvatAM tamArA dvArA bhAremAM bhAre prazaMsA ane sanmAna pAmuM.' evAmAM mayUra bolyo ke 'he deva ! game tema kahe, to paNa mArA para anukaMpA lAvIne tame ene evI sthitimAM lAvazo nahi, kAraNa ke mArI putrIne duHkha thaze. eTaluM ja nahi paNa e vyaMga (zarIre hIna) nI tene bhAre zuzruSA karavI paDaze. vaLI he prabho ! mane paNa janmabhara bhAre kaSTa thaI paDaze.' ema sAMbhaLatAM rAjA, mayUra para adbhuta bhakti dharAvatAM ane bANa 52 krodha lAvatAM kahevA lAgyo ke 'he paMDita ! mAre e moTuM Azcarya jovAnuM che, mATe vacanazakti dharAvanAra bANanA kahevA pramANe to karavAnuM ja che. pachI jo ene navA hAtha paga Avaze, to eno bhAre yaza phelAze ane jo tema na thAya, to vizeSa vacana racanAthI maNinI bhajanA karavI paDaze, kAraNa ke rAjasabhAmAM potAnI icchA pramANe yadvA Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 zrI prabhAvaka caritra taddhA bolanArane mATe avakAza nathI. athavA to tuM sUryane ArAdhIne e paMDitane paNa nAgane nirviSa karavAnI jema svastha banAvIne madarahita karaje.' ema kahIne rAjAe te pramANe karyuM. eTale bANakavi, atyaMta zravaNIya tathA utkaTa zabdAkSarathI abhuta evA kAvyo banAvatAM te caMDIdevInI stuti karavA lAgyo. temAM prathama zlokano sAtamo akSara bolatAM devI sAkSAta AvIne kahevA lAgI ke - "he bhadra ! vara mAga.' eTale bANakavi bolyo - "mane hAtha paga Apa." ema bolatAM ja tenA aMgopAMga saMpUrNa thatAM te sAkSAta devasamAna dedIpyamAna bhAsavA lAgyo. pachI te mahotsavapUrvaka rAjabhavanamAM Avyo. tyAM rAjAe bANa ane mayUra baMneno Adara satkAra karyo, ane baMnene sanmAnapUrvaka rAkhyA. pachI pUrvanA krodhane lIdhe te baMne vivAda karatAM koI rIte nivRtta thatA na hatA, tyAre rAjA kahevA lAgyo ke - "A baMneno nirNaya ahIM thavAno nathI. mATe mUla mUrtirUpe jyAM sarasvatI devI rahela che, tyAM baMne kAzmIramAM Avela pravara nagaramAM jAya, e devI ja emano jaya parAjaya pragaTa karaze. kAraNa ke kayo sujJa puruSa potAnA mAthe doSa le. tyAM je parAbhava pAme, tenA graMtho mArA AMgaNe bALI nAkhavo, e tamArA baMne vacce zarata che.' e pramANe karavA mATe te baMne kabUla thayA ane paMDito tathA rAjapurUSo sAthe teo sanmAnathI kAzmIra . tarapha cAlI nIkaLyA. mArgamAM akhaMDita prayANa karatAM alpakALamAM ja sarasvatI ane brahmAthI pavitra thayela te nagaramAM AvI pahoMcyA. tyAM te baMne duSkara tapa karIne devInI ArAdhanA karavA lAgyA, tyAre devI saMtuSTa thaI. pachI temanI parIkSA karavA mATe devIe temane dUra dUra rAkhIne eka samasyApada pUchayuM, eTale bANakavie tarata ja te pUrNa karyuM ane mayUre paNa te ja pramANe akSarapaMkti pUrI karI. temAM zIdhra ane vilaMbanA bhedathI amuka samayanuM mAna rAkhavAmAM AvyuM hatuM. eTale zIghratAthI bANa jaya pAmyo; ane mayUra vilaMba karavAthI parAjita thayo. devIe A pramANe samasyA pUchI hatI. "zatacaMdra ramatatvam pachI te baMne paMDitoe A pramANe pUrNa karI - "tAmodarIyAta-vidvatnIvRtavetA | dRSTaM cANUramallena zatacaMdraM nabhastalam" // 1 // kRSNanA karAghAtathI AkuLa vyAkuLa thayela cANuramalle AkAzatalamAM seMkaDo caMdro joyA." e pramANe potAnA vAdano nirNaya pAmatAM te baMne kavi pradhAno sAthe pAchA potAnA nagaramAM AvyA ane rAjAnI samakSa AvIne beThA. tyAM mayUre potAnA graMtha-pustako khedapUrvaka lAvIne bALI mUkyA ane te bhasmIbhUta thaI gayAM. eTale bhasma paNa jayAMsudhI uDI, tyAM sudhI te zrI sUryasaMbaMdhI so pustakomAM sAkSAt sUryanA kiraNothI pragaTa akSaro dekhAtA hatA, AthI rAjAe bahumAnathI mayurano prabhAva prakAzita karyo, ane te baMnene rAjA samAna mAnadRSTithI jovA lAgyo. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAnatuMgasUri caritra 221 evAmAM ekavAra rAjAe potAnA amAtyane kahyuM ke - "aho ! duniyAmAM brAhmaNono ja pratyakSa atizaya dekhAya che, koI darzanamAM kayAM Avo prabhAva che ?' eTale pradhAne jaNAvyuM ke - "he svAminuM ! jo tame sAMbhaLo, to huM nivedana karyuM, jaina zvetAMbarAcArya zrI mAnatuMga nAme eka vidvAnuM mahAprabhAva saMpanna che ane te hAla ApanA nagaramAM birAjamAna che, jo tamAre kautuka jovuM hoya, to te gurune tame ahIM bolAvo, eTale tamArA manamAM jevuM Azcarya haze, tevuM te pUrNa karaze.' - e pramANe sAMbhaLatAM rAjA kahevA lAgyo ke - "e satpAtrane sanmAnapUrvaka bolAvo. kAraNa ke tevA niHspRha purUSo AgaLa rAjA zuM mAtra che ?' eTale maMtrI tyAM jaI, gurune namana karIne kahevA lAgyo - "rAjA Apane vAtsalyathI bolAve che, mATe padhAro.' tyAre guru bolyA - "he mahAmaMtrinuM ! amAre rAjAnI pAse zuM prayojana che? parabhavanA sAdhaka evA amo niHspRha munio mATe te bhUmi ucita nathI.' AthI maMtrI punaH bolyo - "he bhagavan! bhAvanAthI zreSTha prabhAvanA thAya che. Apane zAsananI prabhAvanA karavAnI che ane te rAjAne prasanna karavAthI thAya tema che." AvA prakAranA maMtrInA AgrahathI zrI mAnatuMgasUri rAjabhavanamAM AvyA eTale rAjAe ubhA thaIne temane sanmAna ApyuM, tyAre dharmalAbharUpa AziSa ApIne teo ucita Asane beThA. evAmAM rAjA kahevA lAgyo ke - "pRthvI para brAhmaNo kevA mahAprabhAvI che ke eke sUryane ArAdhIne potAnA zarIramAMthI roga kADhyo ane bIjAe caMDikAnI sevA karIne hAtha paga meLavyA. to he yatinAyaka ! jo tamArAmAM koI addabhuta zakti hoya, to atyAre kaMIka camatkAra batAvo.' e pramANe sAMbhaLatAM guru bolyA ke - "he rAjanuM ! ame gRhastho nathI ke dhana, dhAnya, gRha, kSetra, kalatra, putrAdikane mATe rAjAne rIjhavIe ke laukika kriyA athavA vidyAne prApta karIe, paraMtu amAre to zAsanano utkarSa karavo, e amArI pharaja che." ema guru bolatA hatA, tevAmAM rAjAe Adeza karyo ke - "emane pagathI mastaka paryata nigaDa (sAMkaLa)thI bAMdho ane nibiDa aMdhakAramAM besADI muko.' ema rAjAno hukama thatAM rAjapurUSoe lohanA yaMtra samAna gurune lokhaMDanI 44 sAMkaLathI bAMdhyA ane pachI upADIne eka tamovyApta oraDAmAM besADI, tenA dvAra-kapATa baMdha karI dIdhA, vaLI tyAM jabarajasta eka lokhaMDanuM tALuM lagAvI dIdhuM. e bhoyarAmAM pAtAla samAna soyathI bhedAya tevo aMdhakAra vyApI rahyo hato. tyAM zrI mAnatuMgAcArya ekAgra manathI bhaktAmara stotra bolavA lAgyA. jenA 44 kAvyo bolatAM pratyeka kAle eka eka sAMkaLa joDAka daIne tuTatI gaI, ema saMpUrNa stotra bolI rahetAM badhI sAMkaLo tuTI gaI ane zrImAnatuMgasUri tarata mukta thayA, pachI dvArA potAnI meLe ughaDI jatAM saMyamarakta tathA sadA gaMbhIra evA guru zRMkhalA rahita thatAM zobhavA lAgyA, tyAMthI rAjasabhAmAM AvIne temaNe rAjAne dharmalAbharUpa AziSa ApI tyAre prabhAte pUrvAcalathI nIkaLatA mahAtejasvI sUrya samAna te dIpavA lAgyA. A badhuM Azvarya jotAM Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 zrI prabhAvaka caritra rAjA kahevA lAgyo ke - "zamabhAva paNa adbhuta che ane bhakti paNa asAdhAraNa che. vaLI deva-devInA AdhAra vinA AvuM adbhuta teja konuM hoya ? he bhagavan! A deza, nagara ane huM paNa dhanya chuM, tathA A divasa paNa pavitra che ke jyAM pratibhAyukta ApanuM vadanakamaLa mArA jovAmAM AvyuM. te pavitratAnA dhAma ! Apa mane sukatarUpa Adeza karo ke jethI Apano anugraha, janmaparyata mAruM rakSaNa karanAra thAya." e pramANe rAjAnuM vacana sAMbhaLatA AcArya kahevA lAgyA ke - "akiMcana (niHparigraha) ame koI paNa kAryamAM lakSmIno upayoga karatA nathI, paNa guNanA nidhAnarUpa che rAjendra ! tuM A vasudhAnuM sukhe rAjaya kara tathA parIkSA pUrvaka tuM jaina dharmanuM paripAlana kare ane tenuM rakSaNa kara.' eTale rAjAe jaNAvyuM ke - "ApanA darzana vinA ja ATalo kALa huM jainamArganuM sevana na karI zakyo, tethI chetarAyo. aho ! vaLI mane evo garva hato ke brAhmaNo ja prabhAvazALI che ke jemaNe devone saMtuSTa karIne potAno prabhAva mane batAvyo paraMtu ahaMkArathI paraspara vivAda karatAM te virAma na pAmyA. je vidyAthI garva vadhe, te vidyA nahi paNa eka prakArano matibhrama che. jemano sarvotkRSTa prabhAva che, adbhuta prazama che tathA asAdhAraNa saMtoSa che, temano kahela dharma parIkSA vaDe zuddha ja hoya. mATe have huM ApanA upadezano ja svIkAra karuM chuM. havethI kaTu dravyano tyAga karIne svAdiSTa dravya grahaNa karuM chuM, to Apa mane AdezarUpa amRtathI tRpta karo. e pramANe rAjAnuM vacana sAMbhaLatAM AcArya mahArAja kahevA lAgyA ke - he narendra ! supAtra, anukaMpA ane ucita-e traNa prakAranA dAnamAM rUci kara, jinacaityono jIrNoddhAra ane jinabiMbo karAvaje." evAmAM maMtrI kahevA lAgyo - "he svAminuM ! brAhmaNonA paricayathI tamane ajJAna-mithyAtvarUpa kAjaLa lAgela che, te jainAcAryanA AdezarUpa kSIrathI ja dhovAI jaze.' e pramANe sagatinA pradeza samAna dharmopadeza ApIne AcArya mahArAja potAnA sthAne cAlyA gayA. A vakhate temaNe sarva upadravono nAza karanAra je bhaktAmara stotra banAvyuM, te adyApi bhUtala para prakhyAta che. have koIvAra karmanI vicitratAthI temane unmAda-roga thaI Avyo. kAraNake zalAkApurUSo paNa karmathI saMDovAyA che. eTale temaNe dharaNendranuM smaraNa karI, tene anazanane mATe pUchyuM. tyAre dharaNendra bolyo -' he bhagavan! adyApi ApanuM AyuSya bAkI che, to te kSINa kema thaI zake ? kAraNake Apa jevAnuM AyuSya aneka prANIone upakArarUpa thAya che.' ema kahIne indra temane aDhAra akSarano maMtra Apyo, ke jenA smRtijaLathI nava prakAranA rogo naSTa thAya, pachI dharaNendra pAtALamAM cAlyo gayo. pachI zrImAnatuMgasUrie te maMtrAkSaro anusAre bhayahara stavana banAvyuM ke je adyApi pravartamAna che. te maMtranA prabhAvathI zrI guru mahArAjano deha hemaMtaRtunA kamaLanI zobhA samAna thaI gayo, kAraNa ke adbhuta tejanA nidhAna evA temane evuM zuM durlabha hoya? je purUSa savAre ane sAMje zubha bhAvathI e stavana bhaNe tenA vividha upasargo dUra thAya che.. - e pramANe zrImAnataMga AcArye aneka prakAre jinazAsanano udyota karI, sanmati ziSyo upajAvI, guNanA nidhAna evA guNAkara nAmanA eka ziSyane potAnA pade sthApI, prAMte anazana laIne svarge gayA. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 zrI mAnatuMgasUri caritra e rIte sthiratA upajAvanAra jainadharmarUpa prAsAdanA staMbharUpa tathA sukRtarUpa mahApaTTa (taMbu) nA avakhaMbharUpa evuM zrI mAnatuMga prabhunuM caritra, meM kyAMkathI sAMbhaLI temaja saMpradAyathI meLavIne ahIM kaMIka kahI batAvyuM. temAM kaMI nyUnatA ke skhalanA rahI gaI hoya, to buddhipradhAna paMDitoe hAsya na karatAM te sudhArI levA kRpA karavI. zrI caMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe rAjahaMsa samAna tathA zrI rAma ane lakSmInA putra evA zrI prabhAcaMdrasUrie potAnA vicAra para letAM zrIpradyumnasUrie zodhela zrI pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrI mAnatuMgasUrinA adbhuta caritrarUpa A bAramuM zikhara thayuM. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 "zrI prabhAvaka caritra che zrI mAnadevasUri caritra - zrI mAnadeva prabhuno prabhAvarUpa sAgara kaMI navIna ja che ke sadA jenA krama (caraNa) ne sevanAra jayA ane vijyA devI saMpatti Ape che. jemanA caraNa-kamaLanA guNane anusaravAthI haMso (munio) nivRtirUpa manohara gatine pAmyA evA zrI mAnadeva prabhu tamAruM kalyANa karo. temanA caritrarUpa siMdhumAMthI kaMIka eka bhAga dhArIne vyAkhyAnarUpa puNyanA vistArathI huM mArI mUDhatAthI mukta thaIza. dharmakarmanA nivAsarUpa saptazati nAme deza che ke jyAM dAnezvaronA bhayathI hastIo rAjAnA zaraNe gayA. tyAM unnata janonA AzrayarUpa koraMTaka nAme nagara che ke jyAM vinatAnaMdana (sajjanone AnaMda pamADanAra athavA garuDa) jano dvijihna (durjana athavA sarpa) thI sadA vimukha hatA. vaLI tyAM zAsananI dRDha maryAdA batAvanAra evuM zrI mahAvIra paranuM caitya hatuM ke je sarva janonA AzrayarUpa hovAthI kailAsa parvata samAna zobhatuM hatuM, tyAM vidvAnonA mugaTa samAna ane lokonA aMdhakAra (ajJAna) ne dUra karanAra evA zrI devacaMdra nAme upAdhyAya hatA. ekavAra jagatane namaskAra karavA lAyaka evI duSkara tapasyA AcaratA, aMtaraMga zatruono vijaya karavAmAM samartha, saMsArathI alaga rahelA tathA sarvajJa prabhunA sadhyAnanI siddhine dhAraNa karatA evA sarvadevasUri, vArANasIthI siddhakSetre javAnI icchAthI potAnA bahuzrutanA parivAra sahita tyAM padhAryA. pachI keTalAka divasa tyAM rahetAM te zrI devacaMdra upAdhyAyane pratibodha pamADIne temaNe caitya-vyavahAra mUkAvyo eTale te pAramArthika bAra prakAranuM tIvra tapa tapavA lAgyA. AthI AcArya mahArAje temane sUripada para sthApana karyA, ane teo zrIdevasUri evA nAmathI prakhyAta thayA, ke je adyApi vRddhA pAsethI vRddhadevasUri evuM vikhyAta nAma sAMbhaLavAmAM Ave che. pachI zrI sarvadevasUrie zatruMjaya tIrthapara zrI yugAdIza prabhunuM dhyAna lagAvIne AtmasAdhana karyuM. have zrImAnuM devasUrie niraticAra cAritra pALatAM zrI pradyotanamunine AcAryapade sthApana karyA ane pote sadA saMyamane ArAdhatAM prAMte anazana AdarI samyapha ArAdhanApUrvaka kALa karIne svargalakSmInA bhoktA thayA. pachI zrI pradyotana munIzvare nakula gAmamAM vihAra karyo. kAraNa ke pRthvI para temano avatAra paropakAra karavA mATe ja hato. te gAmamAM zrIjinadatta nAme eka prakhyAta dhanavAna zreSThI raheto hato ke jenuM mana, mAna ane dAnamAM sarvane mATe ekasarakhuM hatuM. dharmamAM acala zraddhA dharAvanAra dhAriNI nAme te zeThanI patnI hatI ke je artha ane kAma e purUSArthamAM vyavahAramAtrathI vartatI hatI. temano mAnadeva nAme putra ke je mAnI ane asAdhAraNa kAMtivALo hato, vaLI jenuM aMtara vairAgyathI raMgita hatuM ane je AMtara zatruothI ajeya hato. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAnadevasUri caritra 225 ekavAra mAnadeva zrI pradyotanasUrinA upAzraye gayo, eTale temaNe tene bhavasAgaramAM nAva samAna evo dharma kahI saMbhaLAvyo. je sAMbhaLatAM saMsAranI asAratA jANIne mAnadeve gurumahArAjane vinaMtI karI ke - he bhagavan! mArA para prasAda lAvIne mane pravrayA Apo." pachI teNe bhAre AgrahathI mAtApitAnI anumati meLavIne zubha divase dIkSA aMgIkAra karI ane te ugratA AcaravA lAgyA. pachI agiyAra aMgano abhyAsa karI te cheda ane mUla sUtramAM niSNAta thayA, temaja upAMgamAM paNa kuzaLa thavAthI te bahuzruta thayA. evAmAM ekavAra gurumahArAje zrImAnadeva munine yogya jANIne caMdragaththarUpa sAgarane ullasita karavAmAM caMdramA samAna evA temane AcAryapadanA adhikArI banAvyA. eTale te vakhate zrImAnadevasUrinA brahmacaryanA prabhAvathI jyA. ane vijyA nAme be devIo pratidina temane praNAma karavAne AvatI hatI. e pramANe bhAre prabhAvazALI ane zAsananA prabhAvaka evA zrI mAnadevasUri saMgharUpa gaganAMgaNe udyota karavAmAM sUryasamAna zobhavA lAgyA. evAmAM dharmakSetrarUpa ane pAMcase caityoyukta evI takSazilA nagarImAM lokone bhAre upadrava thavA lAgyo. eTale rogothI upadrava pAmatA loko akALe maraNa pAmavA lAgyA ke jyAM vaidya ke auSadha kaMI paNa guNa karavAne samartha na thayA. tyAM je vyakti bImAra vyaktinuM jAgaraNa karato, te ghare AvatAM tarata ja rogagrasta thaIne pathArI para paDato hato. vaLI te samaye koI koIno svajana na rahyo. e pramANe upadrava thatAM AkraMda ane bhayaMkara kalpAMta-zabdathI te samasta nagarI raudrarUpa thaI paDI. tyAM bAhyabhUmimAM hajAro citAo ane ardhadagdha zabonI bhayaMkara zreNio jovAmAM AvatI hatI. te vakhate gIdha pakSIo ane rAkSasone sAkSAt mAMsanuM subhikSa thaI paDyuM. vaLI laMkAnI jema te nagarI zunya thavA lAgI tathA pUjako vinA badhA devonI pUjA aTakI paDI. temaja gharo badhA zaba samUhathI durgadha mAravA lAgyA. evAmAM surakSita rahela keTalAka zrAvako caityamAM ekaThA thaIne vicAra karavA lAgyA ke - "are ! A zuM Aje ja kalpAMtakALa Avyo? Aje saMghanA abhAgye kapardI, aMbAdevI, brahmazAMti, yakSarAja ke vidyAdevI paNa kyAM adRzya thaI gayAM ? kAraNa ke bhAgyodaya vakhate ja badhA deva-devIo sAkSAt hAjara thAya che, e vAta spaSTa lAge che. atyAre to e badhA avazya kyAMka cAlyA gayA che." e pramANe teo nirAza thaI ne beThA, evAmAM zAsanadevI AvIne zrI saMghane kahevA lAgI ke - 'tame Ama saMtApa zA mATe pAmo cho? plecchonA pracaMDa vyaMtaroe badhA deva devIone dUra karI dIdhA che, to kaho, amArAthI ahIM zuM thaI zake? vaLI Aja pachI trIje varSe turkIonA hAthe ahIM bhaMga thaze. ema samyapha samajIne tamane ucita lAge tema karavuM; paraMtu eka upAya huM tamane batAvuM, te sAvadhAna thaIne sAMbhaLo ke jethI zrI saMghanI rakSA thAya. pachI upadrava zAMta thatAM A nagara mUkIne mArA vacanathI tamAre anya anya nagaramAM cAlyA javuM.' ema sAMbhaLatAM zrAvako kaMIka AzvAsana pAmyA, ane punaH kahevA lAgyA ke - "he mahAdevI ! amane evo upAya batAva, ke jethI amArI rakSA thaI zake." tyAre zAsanadevI kahevA lAgI ke - "naphUla gAmamAM zrImAnuM mAnadevasUri guru che, temane lAvIne temanA paga dhovaNa jaLathI makAnone siMcana karo, to upadrava zAMta thAya." ema kahIne te devI adezya thaI gaI. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra pachI zrAvakoe ekamata thaIne vIradatta nAmanA zrAvakane naphUla nagaramAM mokalyo, eTale te vinaMtipatra laIne satvara tyAM gayo, nisTihi pUrvaka upAzrayamAM dAkhala thayo. te vakhate AcArya madhyAhnakALe aMdaranA oraDAmAM hatA; paryaMkAsana lagAvI, nAsikAnA agra bhAga para dRSTi sthApI, sukha duHkha, tRNamaNi, ke mATI maNimAM samAnatA dharAvanAra evA guru brahmajJAnanA sAdhana rUpa zubhasthAne birAjamAna hatA. A vakhate jayA ane vijayA nAme devIo temane praNAma karavAne AvI hatI ane te eka khuNAmAM beThI hatI. temane jotAM sarala svabhAvI, ajJAnAtmA ane ciMtAne lIdhe buddhihIna banela vIradatta vicAravA lAgyo ke 'aho ! te zAsanadevIe amane barAbara chetaryA, ane mane ATale dUra mokalIne kleza pamADyo. A rAjarSi AcArya to divase divyAMganA pAse beThA che. aho ! emanuM cAritra ! enAthI to upadrava avazya zAMta thaze ! vaLI mane Avela joIne temaNe A kapaTa dhyAna dhAraNa karyuM. AvuM koNa samajI na zake ? mATe atyAre to bahAra besI rahuM.' ema dhArIne vIradatta bahAra besI rahyo. 226 pachI gurue dhyAna pAratAM Rju evo te mUTha vALIne dvA2mAM peTho ane avajJA pUrvaka gurune namyo. tyAM devIoe iMgitAkArathI tenI ayogyatA jANI, tene jamIna para pADIne adaSTa baMdhanathI bAMdhI lIdho. AthI te uMcethI AkraMda karavA lAgyo. jethI anukaMpA lAvI guru mahArAje tenuM ajJAna prakAzIne tene baMdhanathI mukta karAvyo. eTale devI kahevA lAgI ke -- 'he mahApApI ! kriyAdhama ! zrApayogya ! cAritradhArI zrI mAnadeva prabhune mATe tuM Avo vikalpa kare che, mATe tuM dhUrta zrAvaka che. manuSya ane devatAnA lakSaNa jANavAmAM he ajJAna ziromaNi ! jo, amArI daSTi nimiSarahita che, caraNa pRthvIne aDatA nathI tathA puSpamALA mlAna thatI nathI, tethI ame devIo chIe, te tuM jANI zakato nathI ? pahelAM ja eka muSTighAtamAM tane yamadhAmamAM pahoMcADI dIdho hota, paNa zraddhALu zrAvakanA daMbhathI mane paNa teM chetarI. gurunA AdezathI ja tuM atyAre jIvavA pAmyo che. paNa he pAtakI ! tuM ahIM zA mATe Avyo che ? A lokamAM bAMdhI muThI lakSa (lAkha) ne pAme che. e kahevata pramANe tuM baddhamuSTi jema Avyo, tevo ne tevo pAcho cAlyo jA.' tyAre vIradatta bolyo -- 'he devIo ! sAMbhaLo, mane zrIsaMghe zAsanadevInA upadezathI takSazilA nagarInA upadravanI zAMtine mATe zrI mAnadeva prabhune ahIM bolavavA mATe mokalyo che, paNa mArI mUrkhatAthI mane ja ahIM upadrava naDyo.' evAmAM vijyAdevI kahevA lAgI ke -- 'tyAM upadrava kema na hoya ke jyAM tArA jevA zrAvako zAsananA chidra jotA hoya. he pAmara ! tuM A gurunA prabhAvane jANato nathI. emanA sattvathI megha varase che ane dhAnya niSpanna thAya che. zrI zAMtinAtha prabhunI sevA karanArI zAMtidevI potAnI be mUrti banAvIne amA2A dvArA emane vaMdana kare che, to huM zuM evI mUrkha chuM ke eka zrAvakanI sAthe guru mahArAjane saMtoSathI mokaluM ? tyAM tArA jevA uttama dharmI zrAvako ghaNA haze, to tyAM mokalatAM e guru punaH ahIM zI rIte AvI zake ?' Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAnadevasUri caritra 227 pachI guru mahArAja kahevA lAgyA ke - "amAre zrI saMghano Adeza to pramANa ja che. mATe ahIM rahetAM ja te upadravane zAMta karavA ane prayatna karIzuM. paraMtu ahIMnA saMghanI anujJA vinA amArAthI tyAM AvI zakAya tema nathI. ahIMnA saMghamAM A be devIo mukhya che, ane temanI tyAM AvavA mATe anumati nathI. mATe pUrve kAMThe prakAzita karela ane atyAre A devIoe batAvela zrI pArthaprabhuno zreSTha maMtra che. sarva upadravane aTakAvanAra te maMtrathI saMyukta tathA zrI zAMtinAtha tathA pArzvanAthanA smaraNathI pavitra thayela evuM zrI zAMtistava nAmanuM zreSTha stavana laIne tuM svastha thaI potAnA sthAne jA. enAthI azivaupadrava zAMta thaI jaze. e pramANe gurunA AdezathI vIradatta te stavana laIne pramodapUrvaka takSazilAmAM Avyo ane te teNe zrIsaMghane arpaNa karyuM. eTale AbAlagopAla te stavana harSathI bhaNatAM, keTaleka divase upadrava zAMta thaI gayo. tyAre loko potAnI icchA pramANe anyatra cAlyA gayA. pachI traNa varSa jatAM turkIoe te mahAnagarIne bhAMgI nAkhI. tyAM adyApi pItaLa ane pASANanA bibo bhoMyarAmAM che, ema vRddha jano kahe che. - tyArathI zrIsaMghanA upadravano nAza karanAra, addabhuta zAMtistava adyApi pravartamAna che. mukhya maMtromAM teno maMtra prasiddha che ane te ArAdhavAthI ciMtAmaNinI jema iSTa siddhine Ape che. have zrI mAnadevasUri zAsananI aneka rIte prabhAvanA karI, potAnA paTTa para yogya ziSyane sthApI jinakalpa saMdeza saMlekhanA karI prAMte zubha dhyAnamAM mRtyu pAmatAM svarge gayA. e pramANe mArA jevAne cittanI sthiratA ApanAra zrI mAnadeva prabhunuM caritra te vividha padArthamAM Asakta banelA saMsArIjanone vidyAbhyAsa tathA ekAgra dhyAna temaja vAsanAnA uccheda nimitte thAo. zrI caMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe haMsasamAna, tathA zrIrAma ane lakSmInA putra evA zrI prabhAcaMdrasUrie potAnA mana para letAM, zrI pradyumnAcArye saMzodhana karela, zrI pUrvarSionA caritrarUpa . rohaNAcalane viSe zrI mAnadeva sUrinA caritrarUpa A teramuM zikhara thayuM. kavionA prayojanarUpa kAvya viSayamAM vicakSaNa, mahAmati ane sarvajJanA dhyAnathI jANe tanmayatA pAmyA hoya evA zrI pradyumna munIzvara jayavaMta varte che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 zrI prabhAvaka caritra zrI siddharSisUri caritra asAdharaNa tejasvI evA zrI siddharSi tamane saMpatti Apo ke jemanA banAvelA graMtho atyAre pRthvI para munione milakatarUpa thaI paDyA che. zrI siddharSiprabhunI paripakva vANI tamAruM rakSaNa karo ke jenI upAsanA karavAthI anAdi-ajJAnanA saMskAra bhedAya che. bhAvanAthI bhavya evo suprabhu jemano pUrvaja hato ane saubhAgyazALI zrImAgha kavIzvara jemano baMdha hato. akhila kaluSatAne vAranAra tathA rAjAone camatkAra upajAvanAra evuM te zrI siddharSiprabhunuM caritra huM kahIza ke je ajJAnane haThAvanAra che. akhaMDa lakSamInA dhAmarUpa evo gurjara nAme deza che ke jyAM variSTha veSane lIdhe vRddhajanonI jarA vartAtI nathI ane sajja thaI AvelA anya kSatriyone je durjeya che. tyAM mahImahilAnA mukhya samAna zrImAla nAme nagara che ke jyAM caityonA zikharo para rahela kaLazo mugaTanI zobhAne dhAraNa kare che. vaLI jayAM prAsAdo mattavAraNa (kotaraNInA hAthIo) thI zobhatA hatA. ane rAjamArgo mattavAraNa (madonmatta hastIo)thI zobhatA hatA. tathA jyAM jinAlayo nUtana dhupathI vyApta hatA ane niHsaMga maharSio jayAM svajanonA saMgaparicayathI vimukha hatA. tyAM zrI varmatAla nAme rAjA hato ke jeNe potAnA hastI ane azvasainyathI zatruone dUra hAMkI kADhyA hatA tathA virodhIonA marma bhedavAmAM je samartha hato. te rAjAno suprabhadeva nAme maMtrI ke je jagatamAM mitrarUpa rAjayano sarva phArabhAra calAvanAra ane durjanone dabAvanAra hato. vaLI je maMtrInI nIti-rIti joI devArya tathA uzanasa baMne tapa karavAne viSNupadanuM avalaMbana karI rahyA. tenA sadAcArI datta ane zubhaMkara nAme be putro ke je skaMdhanI jema sarvabhAra upADavAne samartha hatA. temAM datta sevako pratye udAratA batAvanAra, dharmamAM prema dharAvanAra, adharmathI virAma pAmanAra tathA zobhAmAM indra samAna hato. agaNita dhanane sUcavanAra koTidhvajanI jALamAM sthita rahela lakSmI, jANe jaLamAM janma pAmavAthI kaMTALo pAmI hoya tema temanA gharathI bahAra jatI na hatI. te dattano zrI mAgha nAme putra hato, ke je bhoja rAjAno bALamitra, mahApaMDita, sarasvatInuM prAsAdapAtra ane zIla vaDe caMdana samAna hato. vaLI AjakAlanA lokone zreSTha sArasvata-maMtra samAna zizupAlavadha kAvya e ja jenI zAzvata prazasti che. nirdoSa buddhivALo te zrI mAgha kone glAdhya ane prazaMsanIya na hato ! ke jenA kAvyarUpa gaMgAtaraMgonA biMduo cittanI jaDatAne haranArA che. temaja zrI zubhaMkara zreSThI samasta lokone priyaMkara hato ke jenA dAnanI adUbhuta prazaMsAthI indra paNa AnaMda pAmyo hato. kRSNane lakSmInI jema tenI lamI nAme patni hatI ke jeNe vizvavikhyAta sItAdika satIone satya karI batAvI hatI. putromAM mugaTa samAna arthIjanone icchita dAna ApavAthI kalpavRkSa samAna evo siddha nAme temano putra hato. pitAe tene eka dhanyA nAme kulIna kanyA paraNAvI hatI. tenI sAthe dogaMdaka devanI jema viSaya sukhamAM kALa nirgamana karato hato. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddharSisUrI caritra ekavA2 siddhane jugA2nuM vyasana lAgu paDyuM, jethI te strInA saMgathI vimukha thato gayo. kAraNa ke vidvAnone paNa karma durraya hoya che. tene mAtA pitA, guru, snehALa baMdhuo tathA mitroe aTakAvyo, to paNa te jugA2thI nivRta na thayo. kAraNa ke vyasanathI mukta thavuM muzkela che. pragaTa rIte jugAranuM vyasana vadhI javAthI te niraMtara jugArIone parAdhIna thavA lAgyo. ane tethI sadAcArathI bhraSTa thayo. kSudhA lAgatAM te bhojana karavA Avato, yogInI jema temAM lIna thavAthI te zIta tApanI darakAra karato na hato, vaLI guruvacanathI tene bhAre kaMTALo AvavA lAgyo. ardharAtri vyatIta thayA pachI te potAnA ghare Avato ane tyAM sudhI tenI strI ekalI roja rAha joIne besI rahetI hatI. 229 ekavAra nitya rAtrijAgaraNane lIdhe tenA zarIre ALasa thatAM gRhakAryomAM te vAraMvAra skhalanA pAmavA lAgI jethI te -- 'AvA prakAranA jJAtisaMbaMdhane vaza thavAthI karkaza vacana sAMbhaLavA paDe che' ema manamAM duHkha lAgatAM AMsu sAravA lAgI eTale sAsu tene gadgad girAthI kahevA lAgI ke - 'huM vidyamAna chatAM tane koNa parAbhava pamADI zake tema che ? mATe tuM pote tArA kuvikalpane lIdhe gRhakAryamAM ALasu thaI gaI lAge che. vaLI tAro sasaro paNa rAjabhavanamAMthI vyagra thaIne jo Avaze ane pUjAdikanI sAmagrI taiyA2 nahi hoya, to te mArA para gusse thaze. mATe tuM mane sAcesAcuM kahI de ke jethI tAruM duHkha TALavAno huM satvara .pratIkAra karuM. tyAre te bolI ke - 'sAsujI ! kaMI nathI.' AthI sAsu punaH vadhAre AgrahathI pUchavA lAgI. eTale teNe satya vAta nivedana karatAM jaNAvyuM ke 'huM zuM karuM ? tamAro putra ardharAtri vItyA pachI Ave che.' 1 eTale sAsu bolI - 'e vAta teM prathama mane kema na jaNAvI ? have karkaza ane priya vacanathI huM mArA putrane pote samajAvIza. he vatse ! tuM Aje nizciMta thaIne suI jaje; ane huM jAgaraNa karIza. eTale huM badhuM samAdhAna karI daIza. have tAre e bAbatamAM kALajI na karavI. e pramANe sAsunI bhalAmaNathI vahu rAtre suI gaI ane lakSmI pote gharanA dvA2 52 jAgatI beThI. evAmAM rAtrinA chellA pahore siddha Avyo ane 'dvAra ughADo' ema moTe sAde jeTalAmAM kahevA lAgyo, tevAmAM mAtA spaSTa zabdamAM bolI ke - 'ATalI moDI rAtre AvanA2 e koNa ?' tyAre te bolyo 'e to huM siddha chuM.' eTale lakSmI kRtrima krodha batAvatI bolI -- 'Ama vinA avasare bahAra pharanAra siddhane huM jANatI nathI.' ema sAMbhaLatAM siddha bolyo to have atyAre huM kyAM jAuM ?' tyAre lakSmIe vicAra karyo ke ---- 'atyAre ene karkaza vacana saMbhaLAvIza, to bIjI vAra e zIghra Avaze' ema dhArIne te bolI ke - 'ATalI moDI rAte jyAM dvAra ughADuM jovAmAM Ave tyAM jA; zuM AkhI rAta dvAra ughADIne besI rahevAya ?' eTale 'bhale ema karIza' e pramANe bolatAM tyAMthI siddha cAlI nIkaLyo, ane khullA dvAranI tapAsa karatAM te sAdhuonA upAzraya AgaLa pahoMcyo. tyAM dharmazALAmAM sadAya dvAra ughADuM ja rahetuM, eTale te upAzrayamAM dAkhala thayo. tyAM jatAM teNe keTalAka munione vividha pravRttimAM tatpara thayelA Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 zrI prabhAvaka caritra joyA. puNyahInajanone durlabha evA keTalAka munio vividha kriyA karatA hatA, keTalAka jAgatA guru pAse utsAhathI be rAtrino kAla nivedana karatA hatA, keTalAka svAdhyAyamAM lIna hatA, keTalAka utkaTika Asane ane keTalAka godohika Asane temaja keTalAka vara-Asane beThA hatA. temane jotAM siddha ciMtavavA lAgyo ke - "samasudhAnA jharaNAmAM devatAonI jema A munio sArI rIte snAna karavAthI zItala thaI gayA che ane mokSanI IcchAvALA teo tRSNAthI bhaya pAmyA che. mArA jevA vyasanamAM Asakta ane svagurune viSe paNa bhakti na dharAvanAra ke jenA manoratha rUpa vRkSo viparIta phaLa ApanArA ja thAya che. A lokamAM apayaza ane paralokamAM durgati ApanAra evA A janmane dhikkAra che, chatAM bhAgyayoge A zubha avasara maLyo ke A mahAtmAo daSTigocara thayA. emanuM darzana thavAthI krodhAyamAna mAtAe paNa mArA para eka rIte upakAra karyo. kAraNa ke "garama kSIra paNa pittano nAza kare che.' ema ciMtavatAM siddha temane namaskAra karyA ane AgaLa AvIne beTho, eTale dharmalAbha rUpa AziSa ApatAM guru mahArAja kahevA lAgyA ke 'tame koNa cho ?' tyAre te sAhasI pragaTa rIte bolyo ke-"zubhaMkara zreSThIno huM putra chuM. mAtAe jugArathI aTakAvatAM mane kahyuM keATalI moDI rAte tuM jyAM dvAra ughaDela hoya tyAM cAlyo jA." mAtAnA A vacanathI huM ahIM ughaDela dvAra jovAthI AvI caDhyo. mATe havethI ApanA caraNanuM mane zaraNa Apo. kAraNa ke nAva maLatAM mahAsAgarathI pAra pAmavAnI koNa IcchA na kare ?' eTale zratamAM upayoga ApatAM tenI yogyatAthI manamAM saMtuSTa thatA guru tene bhAvI prabhAvaka jANIne kahevA lAgyA ke--'amAro veSa lIdhA vinA amArI pAse rahI ja na zakAya, paNa te svecchAe cAlanAra tArA jevA mATe durNAhya che. vaLI kAyara puraSone duSkara evuM ghora brahmavrata dhAraNa karavuM joIe, vaLI kApotikA ane samudAnA vRtti dhAravAnI hoya che, tema sarvAge vyathA karanAra kezaloca paNa kAraNa hoya che. veLunA koLIyAnI mAphaka A saMyama svAdarahita hoya che. gAmanA kaMTaka samAna nIcajanonA uMcA nIcA Akrozavacano sahana karavAM te dAMtathI loDhAnA caNA cAvavA barAbara che, tathA cha aThThama vagere ugra tapazcaraNa karavuM te paNa bhAre duSkara che. vaLI pAraNAmAM svAdiSTa ke nIrasa vastu prApta thavA chatAM rAgadveSa na karavA, e badhuM AcaravuM tArA jevAne mATe duSkara che.' e pramANe sAMbhaLatAM siddha kahevA lAgyo ke- bhagavan! vyasanamAM paDelA mArA jevA puruSo kAna, oSTha, nAsikA, bAhu ane pagano cheda pAme che. vaLI kSudhAthI vyAkuLa thatAM te bhikSA ke cauryavRttithI gujarAna calAve che, zaThAsthAne to temane maLatuM paNa nathI ane potAnA svajanothI te parAbhava pAme che. he nAtha ! te avasthA karatAM zuM saMyama duSkara che? e to jagatane vaMdanIya che, mATe mArA zire Apa hAtha sthApana karo." tyAre guru bolyA-"he bhadra ! ame adatta letA nathI. mATe eka divasa dhIraja rAkha, ke jethI e vAta ame tArA svajanone jaNAvIe; eTale-"Apano Adeza pramANa che' ema kahIne siddha tyAM rahyo. e yogya ziSyanA lAbhathI AcArya mahArAjane parama harSa thayo. have ahIM prabhAte zubhaMkara zreSThIe putrane bolAvyo, paNa javAba na maLyo. tethI saMbhrAMta thaIne teNe joyuM, to potAnI patnI nIcuM mukha karIne beThI hatI. eTale teNe teNIne pUchyuM ke "Aje rAtre siddha kema Avyo nathI ?' Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddharSisUrI caritra 231 tyAre lajjAthI mukha namAvIne te bolI ke-"e jugArI putrane zikhAmaNa ApavA jatAM te cAlyo gayo. AthI zreSThIe vicAra karyo ke "aho ! strIonI buddhi kharekhara alpa hoya che. vyasanI puraSa karkaza vacanathI nahi, paNa haLave haLave samajAvI zakAya." pachI teNe patnIne saheja Thapako ApatAM kahyuM ke he priyA ! te sAruM karyuM. ame A saMbaMdhamAM tane zuM kahIe ? kAraNa ke e vaNikone ucita nathI.' ema kahI gharathI bahAra nIkaLIne teNe bhAre prayAsathI samasta nagara joyuM. aho ! putra para pitAno moha keTalo ? evAmAM sAdhuonA upAzrayamAM upazama-amRtanI urmiomAM otaprota ane apUrva sthiti karI rahela putrane jotAM zreSThIe jaNAvyuM ke-"he vatsa ! samatAvaMta sAdhuonI pAse tAro vAsa jotAM putranA AnaMdanI sthiti jANe amRtamaya banI hoya tema mane saMtoSa thAya che, paraMtu sadAcArathI vimukha ane kuveSa dhAraNa karanArA evA vyasanI puruSonI sAthe tArI sobata hatI, te ketugrahanI jema mane bhAre saMtApa upajAvatI hatI. he vatsa ! have cAla, tArI mAtA utkaMThAthI rAha joI rahI che. te kaMIka mArA vacanathI dUbhANI che ane tArA javAthI tene bhAre saMtApa thAya che." tyAre siddha bolyo- he tAta ! have ghare AvavAthI saryuM. mAruM hRdaya gurunA caraNa-kamaLamAM lIna thayuM che. koI paNa jAtanI abhilASA na rAkhatA jaina dIkSA dhAraNa karIne huM sAdhumArganuM sevana karIza, mATe have tame mArA para moha rAkhazo nahi. mAtAe mane kahyuM ke jyAM dvAra ughaDela hoya, te sthAne jA." to sAdhuo pAse rahevAnuM meM pasaMda karyuM, ane te vacana paNa rahyuM. jo mAtAnuM vacana huM mAvajIva pALuM to ja mArI akhaMDa kulInatA gaNAya. he tAta ! e bAbatano tame tamArA manamAM barAbara vicAra karI lo. e pramANe putranuM vacana sAMbhaLatAM zeTha saMbhramathI bolI uThyo ke-"he vatsa ! A tuM zuM vicArIne beTho? asaMkhya dhvajAothI sAbita thatuM ApaNuM agaNita dhana tArA vinA koNa sArthaka karaze? tuM tArI icchAnusAra vilAsa kara ane dAna Apa, ke jethI mane saMtoSa thAya. ema karatAM ane sadAcAranA mArge cAlatAM tuM sajajanone zlAghanIya thaIza. tArI mAtAne tuM eka ja putra che ane tArI vahu to saMtAnarahita che, te baMneno eka tuM ja AdhAra che, tema tuM vRddha thayelA mArI paNa avagaNanA na kara." ema SitAe kahyA chatAM tenI darakAra na karatAM zamasthitine sAdhanAra evo siddha kahevA lAgyo- he tAta ! have evA lobhanA vacanathI mane asara thavAnI nathI. sAMbhaLyA chatAM mAre na sAMbhaLyA jevAM che. mAruM mana brahmacaryamAM lIna thayuM che, mATe gurunA page paDIne tame ema kaho ke--"mArA putrane dIkSA Apo.' putranA AvA atyAgrahathI zubhaMkara zeThane te pramANe karavuM paDyuM. eTale pavitra muhUrta guru mahArAje tene dIkSA ApI. pachI keTalAka divasa mAsapramANa tapasyA karatAM zubha lagna pAMca mahAvratanA AropaNa samaye guru mahArAje tene pUrvanI gaccha paraMparA saMbhaLAvatAM jaNAvyuM ke he vatsa! sAMbhaLa-pUrve zrImAnu vajasvAmI hatA. temanA zrI vajasena ziSya thayA ane emanA nAgaeNdra, nivRti, caMdra ane vidyAdhara e cAra ziSyo thayA hatA, nivRti gacchamAM buddhinA nidhAna evA sUrAcArya hatA, temano ziSya huM garmarSi tAro dIkSAguru chuM. tAre niraMtara aDhAra hajAra zIlAMga dhAraNa karavAnA che, kAraNa ke cAritranI ujavalatAnuM e ja phaLa che." guranI e zikSA svIkAratAM siddharSi ugra tapa AcaravA lAgyA ane vartamAna siddhAMtono temaNe abhyAsa karI lIdho. pachI vacanavilAsamAM sarvajJa samAna tathA prajJAnA nidhAna evA siddhaSi munie upadezamAlAnI Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 zrI prabhAvaka caritra bAlAvabodhinI vRtti karI. dAkSiNyacaMdra nAme AcArya temanA gurubhAI hatA, temaNe zRMgArapUrNa kuvalayamAlA kathA racI. eTale siddharSinA banAvela graMtha viSe kaMIka hAsya karatAM te kahevA lAgyA ke--'te ja sthitimAM AgamAkSaro-sUtrapaMktio lakhI kADhavAthI zuM navIna graMtha gaNAya? jagatamAM atyAre samarAditya caritra rUpa zAstra vakhaNAya che ke jenA rasa-taraMgomAM nimagna thayelA loko sudhA tRSAne paNa jANatA nathI. mArI kathA paNa rasAdhiksathI kaMIka sAra rUpa banI che, aho ! tamAro graMtha pustakanI pUrtirUpa che." tyAre siddhakavi kahevA lAgyA ke--tame mArA manane dUbhavo cho. vayovRddha thatAM amArI kavitA to evI thAya. sUryanI sAthe khadyota (khajuA)nI jema samarAdityanI kavitAmAM pUrvasUrinI sAthe mArA jevo maMdamati spardhA zuM kare ?" e pramANe temaNe siddharSinA manane uga pamADatAM te paMDita, anya puraSo jemAM muzkelIthI bodha pAmI zake tevI racanAvALI, ane ATha prastAvayukta, vidvAnonA zirane kaMpAvanAra, subodha karanArI ane ramya evI upamita bhava prapaMca nAmanI mahAkathA banAvI. AthI te graMtha vyAkhyAnane yogya thayo, tyArathI zrI saMghe temane vyAkhyAnakAranuM biruda ApyuM. tyAM te hAsya karanAra AcArya tarapha temaNe joyuM, eTale te bolyA ke-- AvA prakAranI kavitA banAvavI, ema meM tamArA guNane mATe kahyuM hatuM.' tyAre siddhaSi ciMtavavA lAgyA ke jayAre mArAmAM rahela ajJAnatAne e AcArya paNa jANI zakatA nathI, to mAre hajI avazya abhyAsa karavAnI jarUra che. svaparanA je tarkagraMtho (nyAyazAstro) che, teno to meM abhyAsa karI lIdho, paNa bauddhanA pramANazAstro to temanA dezamAM gayA vinA zIkhI zakAya tema nathI.' ema dhArI bauddhanA dezamAM javAne Atura banelA zrI siddharSie vinIta vacanathI gurunI anumati letAM nivedana karyuM ke- he bhagavan! mane anujJA Apo to bauddhazAstrano abhyAsa karavA jAuM.' eTale zratavidhithI nimitta joIne guru te prAthamika abhyAsI ziSyane vAtsalyapUrvaka kahevA lAgyA ke-"he vatsa ! abhyAsa karavAmAM asaMtoSa rAkhavo e jo ke sAruM che, tathApi tane kaMIka hitavacana kahuM chuM-buddhino nAza karanAra zAstramAM prANIonuM sattva kaMI cAlatuM nathI, tethI temanA hetvAbhAsathI jo tAruM citta kadAca bhramita thAya ane temanA AgamanA AdarathI tuM jaina siddhAMtathI vimukha thaI jAya, to upArjana karela puNyano tuM avazya nAza karI besIza, ema nimittathI huM samajI zakuM chuM, mATe e vicArane tuM mAMDI vALa. tema chatAM tyAM javAne mATe tAro utsAha aTakato na hoya, ane tyAM jatAM kadAca tuM skUlanA pAme, to paNa mArA vacanane mAna ApI eka vakhata tAre ahIM AvI javuM, ane vratanA aMga rUpa rajoharaNa amane ApI devuM." ema kahIne AcArya mauna rahyA. evAmAM manamAM kheda pAmI, kAna para hAtha rAkhIne siddharSi bolyA ke-"pApa zAMta thAo ane amaMgala nAza pAmo. evo akRtajJa koNa hoya? jeNe pramoda pUrvaka mArI jJAnacakSu ughADI, to dhUmra samAna para-vacanathI koNa tenI sAme pratikUla Acare? vaLI he nAtha ! tame mane chevaTanuM vacana pALavA mATe kema kahyuM? kayo kulIna potAnA gurunA caraNa-kamaLano tyAga kare ? kadAca dhatUrAnA bhramanI jema mana vyAkSipta thaI jAya, tathApi Apano Adeza to huM avazya pALavAnoja.' ema kahI gurune praNAma karIne siddharSi avyakta veSane svIkArI potAnI IcchAnusAra mahAbodha nAmanA bauddha nagaramAM gayA, tyAM potAnI kuzAgra buddhithI temaNe vidvAnone durbodha zAstrono paNa alpa prayAse abhyAsa karI lIdho. jethI bauddhone bhAre Azcarya thaI Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siddharSisUrI caritra 233 paDyuM. paraMtu te siddharSine potAnA matamAM levA mATe temane bhAre muzkela hatuM. kAraNa ke aMdhakAramAM udyota karanAra, ratnane pAmIne madhyasthapaNAno ja Azraya kare, tema te madhyastha rahyA. paraMtu matsyane dhIvara (macchImAra)nI jema bauddho tevA prakAranA, utsAha vadhAranAra ane vRddhi pamADanAra vacanaprapaMcathI siddharSine lalacAvavA lAgyA, eTale temanA AcAra vicAramAM rasa paDavAthI temanI manovRtti haLave haLave bhramita thavA lAgI. ema bauddhamatamAM Asakta thatAM jaina mArga para temano abhAva thaI gayo, jethI temaNe bauddhanI dIkSA laI lIdhI. pachI eka vakhate bauddho temane gurupade sthApatAM te kahevA lAgyA-"eka vAra mAre pUrvagurunA avazya darzana karavA ema meM temanI pAse pratijJA lIdhI che, to satyapratijJA koNa potAnI pratijJAno bhaMga kare ? mATe mane tyAM mokalo." eTale--aho ! A satyapratijJApaNuM to bahu ja suMdara kahevAya' - ema mAnatA bauddhoe siddharSine temanA guru pAse mokalyA. eTale tyAM jatAM upAzrayamAM potAnA gurune siMhAsana beThelA joIne te bolyA-'tame urdhvasthAne zobho che.' ema kahI te mauna rahyA." tyAre garcasvAmI ciMtavavA lAgyA ke-te durnimittanuM A pariNAma AvyuM. kAraNa ke jainavANI kadApi anyathA thatI nathI. amArA para viSama graha beTho, ke Avo mahAvidvAnuM suziSya parazAstrathI chetarAyo. mATe have koI upAyathI jo e samaje, to samajAvuM, ane bodha pAme, to amAro bhAgyodaya thayo. AthI vadhAre zuM hoya?' e pramANe vicArI, tyAMthI uThatAM gurue temane Asana para besADI caityavaMdana sUtranI lalitavistarA nAme vRtti ApatAM jaNAvyuM ke-"ame caityavaMdana karIne AvIe, tyAM sudhI tame A graMthanuM avalokana karajo." ema kahIne guru bahAra cAlyA gayA. have te graMthane jotAM mahAmati siddhaSi ciMtavavA lAgyA ke--"aho ! meM A avicAryuM akArya zuM AraMbhya? vagara vicAryuM kAma karanAra mArA jevo bIjo koNa mUrkha hoya ke svArthathI bhraSTa karanArA paranA vacanathI je kAcane badale maNi hArI bese ? mArA upakArI to te eka zrImAn haribhadrasUri ke jemaNe mArA mATe ja A graMtha banAvyo. mane dharmano bodha ApanArA zrIharibhadrasUri ja mArA sAcA guru che. tethI A prasaMge bhAvathI huM temane ja mArA hRdayamAM sthApana karuM chuM. mane anAgata (bhaviSyamAM thanAra) jANIne jemaNe mArA mATe caityavaMdananI lalitavistarA vRtti banAvI. vaLI kuvAsanArUpa viSane dUra karIne jemaNe mArA para dayA lAvI aciMtyavIryathI mArA hRdayamAM suvAsanArUpa amRta reDyuM, te zrI haribhadrasUrine namaskAra thAo. vaLI huM ziSyAbhAsa-kuziSya zuM karavAno chuM, te jANIne mArA gurue A nimitte upakAra karavA mATe mane ahIM bolAvyo, mATe temanA caraNanI rajathI sadA huM mArA mastakane pavitra karIza; ane mAro doSa kahI saMbhaLAvIza. kAraNa ke guru to lokottara puruSa che. A graMthathI, mane lAgela bauddhamatanI bhrAMti dUra thaI che. zastraghAtathI jema kodrava-kodarAmAM thayela mINano bhrama dUra thAya, tema mAro bhrama TaLI gayo che." e pramANe siddharSi vicAra kare che, tevAmAM guru bahirabhUmi thakI tyAM AvyA ane temane te pustakamAM saMlagna joIne guru pramoda pAmyA. pachI guruno nizihi zabdano mahAghoSa sAMbhaLatAM te ekadama ubhA thayA ane temanA caraNa-kamaLamAM potAnuM zira namAvIne cuMbana karyuM-2ja dUra karI. pachI siddharSi kahevA lAgyA ke- he bhagavan! mArA para Apano zA nimitta moha che ? mArA jevA adhama ziSyo pAchaLathI zuM caityo Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra karAvavAnA hatA ? jema halato dAMta svAdamAM vighna ka2nA2, locana vagere zarIranA vikAsane dUSita karI cAMdAvagerenI vedanA upajAve che, tema puNyahIna kuziSyo AtmavikAsane aTakAvanArA, te kevaLa gurunA drohI hoya che. he prabho ! maLavAnA bahAne mane kevaLa bodha ApavA mATe tame ahIM bolAvyo, tathA zrIharibhadrasUrino graMtha mArA hAthamAM Apyo. have kuzAstra saMbaMdhI mAro bhrama bhAMgI gayo che, mATe Apane vinaMtI karuM chuM ke-- A ApanA kuziSyanI pITha para Apano pAvana hAtha sthApana karo. temaja deva, gurunI avajJAthI lAgelA mahApApanuM Aje prAyazcitta Apo ke jethI ApanI kRpAthI mArI durgatino uccheda thAya.' 234 tyAre AnaMdAzruthI potAnA uttarIya vasrane bhIMjAvatA tathA karuNAnA nidhAna evA guru mahArAja kahevA lAgyA ke--'he vatsa ! kheda na kara. madirAmastajanonI jema abhyAsa karela kutarkanA madathI vyAkuLa banelA lokothI koNa parAbhava pAmatA nathI, huM dhAruM chuM ke tuM chetarAyo nathI. kAraNa ke mArA vacanane tuM bhUlI na gayo. madathI vikaLa thayela tArA vinA anya koNa pUrve sAMbhaLela yAda kare ? tuM bIjA veSathI tyAM gayo, te to temane vizvAsa pamADavA mATe hoI zake paNa tethI tArA manamAM bhAre bhrAMti thavA pAmI che, ema huM mAnato nathI. vaLI vyAkhyAnakAranI prajJAthI prakhyAta tathA zAstrArthanA rahasyane jANanAra ane mArA cittane AnaMda pamADanAra tArA jevo ziSya A mahAna gacchamAM bIjo koNa che ?' e pramANe siddharSine AnaMda pamADI, prAyazcitta ApIne guru mahArAje temane potAnA pada para sthApana karyA, ane pote niHsaMga thaI te nagaranI bhUmino tyAga karI, pUrva RSioe Acarela evA tapane mATe teo araNyamAM cAlyA gayA. tyAM koI vAra upasarga sahana karavAnI buddhithI kAyotsarge rahetA, koI vA2 nizcaya dRSTithI pratimAno abhyAsa karatA, koI vAra pAraNAmAM mAtra vrata nirvAhanI khAtara kliSTa AhAra letA, ane koI vAra mAsakSamaNa vagere tapasyAthI te karma khapAvavA lAgyA. e pramANe duSkara cAritra pALatAM prAMte anazana AdarIne te sujJa gargarSi mahArAja svarge gayA. have ahIM vyAkhyAnakAra siddharSi sUri pAMDityathI sarvatra prakhyAta thayA ane potAne paMDita mAnanAra parazAsanano te jaya karavA lAgyA. sUryanI jema samasta zAsanano udyota karatA te vizeSa parAkrama-tejathI jagatane zAMti pamADavA lAgyA. asaMkhya tIrthayAtrAdi mahotsavomAM mahAutsAha dharAvanAra evA dhArmikajanonA hAthe zAsananI prabhAvanA karAvatA siddharSi AcArya parama vacana siddhine pAmyA. zrImAn suprabhadevanA nirmaLa kuLane viSe mugaTa samAna, zrI mAgha kavIzvaranA baMdhu tathA prekSApUrvaka parIkSA karavAmAM pravINa evA zrIsiddharSi munIzvaranuM caritra ciMtavIne he bhavya jano ! kalikALanA prabhAvathI koI rIte lAgela mithyAdarzananA kadAgrahano ubhaya lokane sAdhavA mATe tyAga karo. zrI caMdraprabhasUrinA paTTa rUpa sarovarane viSe haMsa samAna tathA zrIrAma ane lakSmInA putra evA zrIprabhAcaMdra munIzvare mana 52 letAM zrI pradyumnAcArye saMzodhana karela, zrI pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrI siddharSisUrinA vRttAMtarUpa A caudamuM zikhara thayuM. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zrI vIrasUri caritra 235 vIrasUri caritra AMtara ripuno nAza karanAra, duSkarma rUpa gaja samuhane haThAvanAra tathA suvarNa samAna tejasvI varNavALA evA zrI vIrasUri svapara anvaya-vaMzane vibhUSita karanAra thAo. zrI dhI (vI)ra gaNi svAmI tamAruM rakSaNa karo ke jemanI bhaktithI kaSAyAdi zatruo AvIne parAbhava na pamADI zake. jemanA upadezAmRtanA pAnathI vibudho (paMDito) vibudho (devo) jevA banI gayA, sva-52nA upakAra mATe te zrI vIrasUrinuM caritra huM kahuM chuM. zrImAla nAme nagara ke jyAM udyAnanAM vRkSothI dUra karAyela sUrya, pUrva-pazcima parvatono Azraya kare che. vaLI jyAM loko prItirasamAM pUrNa hatA ane jyAM sarovaro kamaLarahita na hatA. tyAM dhUmarAjanA vaMzamAM utpanna thayela, mahImaMDaLarUpa kumudane AnaMda pamADanAra ane nyAya rUpa mahAsAgarane ullAsa pamADanAra evo devarAja nAme rAjA hato. vaLI tyAM zivanAga nAme vaNika ke je sujJa ane agresara hato tathA jenA maMtrothI pracaMDa .sarponuM viSa dUra thatuM hatuM. jaina dharmamAM dRDha anurAga dharAvanAra teNe zrIdharaNa nAmanA nAgeMdrane ArAdhyo, jethI teNe saMtuSTa thaIne sarva siddhine ka2nA2 tathA jApa ke homAdika vinA sagha viSane dUra karanAra evo maMtra tene Apyo ke je maMtra puNyahIna janone durlabha tathA phuMka ane hAthanA sparzamAtrathI ATha nAgakulonA viSano nAza karato hato. eTale te zreSThIe te maMtranI racanA ane prabhAvayukta eka stavana banAvyuM ke je dharaNorageMdra evA nAmathI prasiddha thayuM ane smaraNa mAtrathI je upadravane dUra karatuM hatuM. te zeThanI yathArtha nAmavALI pUrNalatA nAme kAMtA hatI ke je dharmavRkSanA Azrayayukta, kuLarUpakaMda, vacanarUpa patra, yazarUpa puSpa ane lAvaNyarUpa phaLayukta hatI. temano zrI vIra nAme putra ke je ratnadIpa samAna tejasvI, akSaya prakAzathI aMdhakAra-ajJAnano nAza karanAra tathA sAkSAt divasa jevo hato. vaLI jenA sumanapaNAthI koTidhvajanA miSe dhvajAo uMce ja uchaLatI hatI. te vIra kema nahi ? te jANe sAta samudronA amUlya ratnothI vibhUSita sAkSAt lakSmIo hoya tevI sAta vyarvahArIonI kanyAo paraNyo hato. ekavAra pitA maraNa pAmatAM vairAgyane lIdhe vI2 parvane divase haMmezAM satyapuramAM zrIvIra prabhune vaMdana karavA javA lAgyo. eka vakhate jatAM tene, latAne zuSka patro (pAMdaDAM)nI jema duSTa coroe gherI lIdho. evAmAM teno sALo tyAMthI tarata bhAgI chuTIne zeThanA ghare Avyo. tyAM lokonA mukhathI te hakIkata sAMbhaLavAmAM AvatAM vIranI mAtA adhIrAIthI gharanA dvAra AgaLa AvIne ubhI rahI. teNe potAnI vadhUnA bhAIne pUchyuM ke-- 'vIra kyAM che ?' eTale teNe mazkarImAM javAba Apyo ke--'sattvahIna e mithyAvIrane coroe mArI nAkhyo ema sAMbhaLatAM tenI mAtA te ja sthAne prANarahita thaI gaI. aho ! putra pratye mAtAnuM asAdhAraNa vAtsalya vacanAtIta hoya che. pitA, bhrAtA, kalAcArya ke mitra athavA anya koI upakArInA RNathI kadAca chUTI zakAya, paNa mAtAnA RNathI to koI rIte chuTI ja na zakAya. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 zrI prabhAvaka caritra evAmAM tIDathI kheDuta jema potAnA kSetrane akSata rAkhe tema prabhunA pratApe vIra coro thakI chuTIne potAnA akSata zarIre ghare AvI pahoMcyo. tyAM potAnI mAtAne prANarahita jotAM potAnuM saMkaTa bhUlI jaIne teNe pUchayuM ke "A zuM thayuM?' tyAre yathAsthita hakIkata tenA sAMbhaLavAmAM AvI. eTale vIre pazcAttApa karatA potAnA sALAne kahyuM ke mArA bhAgyane dUSita karanAra AvI prANAMta mazkarI teM kema karI ?' te bolyo-"zuM mAtAnI jema mazkarIthI koI maraNa pAme? A to bIlvaphaLanA kAMTAnI jema mane paNa janma paryata na jAya tevuM zalya rahI gayuM. tyAre vIra vairAgyathI kahevA lAgyo-"aho ! snehanA saMbaMdhamAM mAtA ane mArI vacce keTaluM badhuM moTuM aMtara che? te to juo. hAsya mAtrathI mAruM maraNa sAMbhaLatAM te kharekhara maraNa pAmI ane tenuM maraNa sAkSAta jovA chatAM ame kaMI paNa tajI zakatA nathI ! ema kahI eka eka koTi dhana potAnI strIone ApatAM bAkInuM dhana teNe zrI saMghanI bhakti ane jinacaityomAM vAparyuM. pachI pote gRhastha veSe ja parigrahano tyAga karI, satyapuramAM jaIne bhaktipUrvaka te zrI vIraprabhunI ArAdhanA karavA lAgyo. tyAM te sadA aThThAIne pAraNe aThThAI karato temaja badhI vigaIno tyAga karIne te rahevA lAgyo. aho ! tenuM mahAnuM tapa kevuM ? vaLI caturvidha pauSadha karIne te prAsuka AhAra leto tathA rAtre nagaranI bahAra smazAna vageremAM jaIne te kAyotsarga karato hato. tyAM deva, manuSya ane tiryaMcanA upasargo te sahana karato ane tIvra tapa tapatAM te eka tIrtha samAna pavitratAnuM dhAma thaI paDyo. vaLI kuzaLamati te potAnI kriyAmAM sAvadhAna rahI gurunI sadA utkaMThA rAkhatAM eka citte vIraprabhunuM dhyAna karavA lAgyo. evAmAM eka vakhate saMdhyA samaye bAhya bhUmie kAyotsarga karavA jatAM teNe dUrathI AvatA jANe sAkSAta jaMgama kalyANa hoya athavA dehadhArI jANe cAritra hoya evA so varSanA vRddha vimalagaNi ne mathurA nagarIthI AvatA joyA. eTale sarva abhigama sAcavI pRthvI pITha sudhI mastaka namAvIne teNe gurune vaMdana karyuM, tyAre dharmalAbharUpa AziSathI abhinaMdana ApatAM gurue tene pUchyuM ke he dharmazIla ! akALe atyAre nagara bahAra kyAM jAya che ?' eTale vIre namratAthI javAba Apyo ke-"ahIM bAhyabhUmimAM kAyotsarga karavA jAuM chuM." tyAre gaNi mahArAja bolyA- "ame tArA atithi chIe. tane aMgavidyAno upadeza ApIne prAMta samaya sAdhavA ame zatruMjaya tIrtha para javAnA chIe.' ema sAMbhaLatAM vIra kahevA lAgyo ke- "he bhagavAn ! Aje mAro divasa saphaLa thayo ke asAdhAraNa prasAda lAvIne Apa jevA mahAtmA mArA jevA pAmara para AvI utkaMThA dharAvo cho. mATe Apa pUjayanI upAsanAthI AjanI rAtri huM saphaLa karuM. kAraNa ke ciMtAmaNi hAthamAM AvatAM kayo mUrkha tenI avagaNanA kare ?" ema kahetAM teNe sadgurune potAno upAzraya batAvyo ane pote aMgadAbavA vagere temanI zuzruSA karavA lAgyo. pachI guru mahArAje tene kahyuM ke tuM niSkapaTa bhAvathI aMgavidyA zIkha ke jethI zratajJAnanA baLe zAsanamAM tuM prabhAvaka thAya.' tyAre vIra bolyo- he bhagavana ! gRhasthone siddhAMtanI vAcanA kema apAya? vaLI moTI vayanA lIdhe abhyAsa karatAM paNa mane AvaDatuM nathI, to huM zuM karuM ?' Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vIrasUri caritra 237 eTale guru bolyA huM to have parabhavano pathika thavAno chuM, paNa aMganI mahAvidyA tane potAnI meLe AvaDI jaze, teno artha huM tane satvare jaNAvIza ane tenuM pustaka, thArApadra nagaramAM zrI RSabhadevanA caityamAM Avela zukanAza sthAnamAM che, te laIne tuM vAMcaje.' ema kahI guru mahArAje vIrane AdarapUrvaka dIkSA ApI ane tyAM traNa divasa rahetAM te graMthano artha batAvyo. pachI zrI vimalagaNi vimalAcala tIrtha para gayA ane tyAM zrI RSabhasvAmIne vaMdana karI, temanuM ekamane dhyAna lagAvI, pAparUpa mAtaMgane mAravAmAM kesarI samAna evA te guru anazanathI dehano tyAga karIne svarge gayA. pachI zrI gurunI AjJA pramANe te nagaramAM gayA ane temaNe gurue batAvela sthAne zrAvako pAsethI pustaka meLavyuM. eTale gaNividyAnI sAthe temaNe tyAM aMgavidyAno abhyAsa karyo. tenA prasAdathI te mahA tapasvI ugra zaktine dhAraNa karanArA thayA. vaLI prAcIna puNyanA yoge temano parivAra paNa thayo. A vakhate zrI vIragaNie ajJajanone bodha ApavAno niyama dhAraNa karyo. . - have aNahilapura tarapha vihAra karavAne IcchatA zrIvIragaNi virUpAnAtha nAmanA vyaMtarathI adhiSThita evA sthirA gAmamAM AvyA. te vyaMtarAdhipanuM va (ba) labhInAtha evuM bIjuM nAma hatuM. te rAtre devagRhamAM sutela mANasane mahAroSa lAvIne mArI nAkhato hato. tene bodha ApavA mATe tyAM jamIna para gaNividyAnA - baLe sADA traNa hAtha pramANa kuMDALuM karI tyAMnA lokoe nivAryA chatAM mahA tejasvI evA vIragaNi Asana lagAvIne rahyA. kAraNa ke akhaMDavratadhArI te evA bhayathI DaratA na hatA. vaLI jhaMjhAvAtathI meru parvatanI jema viknonI avagaNanA karatA ane zarIra temaja manane viSe paNa niSkrapa evA te kAyotsarga-dhyAnamAM rahyA. evAmAM balabhInAtha pote kilakila ghora garjanAthI bAhyajanone bhaya pamADato tyAM AvI pahoMcyo, ane temane bhaya pamADavA mATe sureMdranI sAtheno jANe vairabhAva yAda Avyo hoya tevA jaMgama parvato samAna prathama teNe hAthIo vikavya, chatAM samudra jema maryAdAne na oLaMge tema uMcA nIcA zuMDAdaMDothI te bhayaMkara chatAM temanI rekhAne oLaMgI na zakyA. pachI dRSTi thakI viSajavALAne bahAra kADhatAM ane anya prANIone bhasmIbhUta karatA ane Amatema cAlatA evA garviSTha sarpo vikavya. eTale te paNa rekhAne oLaMgI zakyA nahi, AthI te vilakSa banIne vicAravA lAgyo ke-"A munino mahimA asAdhAraNa lAge che. pachI teNe bhayaMkara rAkSasonA rUpa banAvyA, te pratikUla chatAM temane kSobha pamADI na zakyA. eTale te vyaMtara temane anukULa upasarga karavA lAgyo. teNe temanA mAtApitA ane strI AThaMda karatA batAvyA, chatAM moha parvatane bhedavAmAM vaja samAna te tattvajJa munie temanI darakAra na karI. kAraNa ke te vIra rUpa agamya RSie dakSiNa dizAno Azraya karyo hato, sattva vaDe vIra ane taponidhAna devatAthI paNa calAyamAna thAya tema na hatA. evAmAM te vIragaNine jovAne mATe kautukathI ja sUrya udayAcala para Avyo. tyAre deva nirAza thaI, aneka parvata samAna sattvazALI ane parAkramanA nidhAna evA te taponidhAna munine pratyakSa AvIne kahevA lAgyo ke pUrve meM ghaNA deva manuSyono mAnabhaMga karyo che, paraMtu tamArA vinA koIe mArI skUlanA karI nathI.' ema kahIne te punaH kahevA lAgyo ke-pUrva dizAmAM Avela DakkarI nagarImAM bhImezvara nAmanA zivAlayamAM AvatAM huM tenA liMgane praNAma karyA vinA beTho ane tenA jaLadhAra para paga rAkhIne kSaNavAra tyAM suI gayo. evAmAM rAjA tyAM Avyo ane vismaya pAmIne teNe mane pUchyuM ke tuM ajJAna ke zaktithI Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 zrI prabhAvaka caritra devane namaskAra kema karato nathI ?' eTale meM rAjAne jaNAvyuM ke-"he rAjanuM ! na namavAnuM kAraNa huM tane spaSTa kahuM chuM sAMbhaLa-A ziva zakti (pArvatI) yukta hovAthI mane joIne te lajjAne lIdhe nIce mukha karI deze. kAraNa ke evA prasaMge puruSathI puruSa lajjA pAme che. vaLI deva evI sthitimAM chatAM sAmAnya loko tene name che. te loko to pazu jevA che, to tene lajjA zenI Ave ? tema vaLI mArA manamAM A saMbaMdhI eka moTuM kautuka che ke huM praNAma karatAM ene kaMI utpAta thAya to teno doSa mArA para Ave." e pramANe kahIne huM mauna rahyo. tyAM rAjA kahevA lAgyo ke-"aho ! paradezI loko bolavAmAM bhAre cAlAka hoya che, carma dehadhArI puruSa potAne devasamAna mAne che te jJAnIone hAsya jevuM ane bALakone chetaravA jevuM che. have jo tArAmAM koI evA prakAranI zakti hoya, to te batAva, A kAmamAM ame tAro leza mAtra doSa nahi gaNIe, ane tene mATe samasta nagara sAkSI che." e pramANe rAjAnuM kathana sAMbhaLatAM huM jeTalAmAM pAse AvIne namaskAra karuM chuM, tevAmAM lokonA dekhatAM taDAka daIne liMga phUTyuM. eTale bhayathI saMbrAMta locanavALA tathA bALakanI jema kaMThano rodha thaMvAthI avyakta uccAra karatA rAjAne meM kahyuM ke- cirakAlathI A liMganuM arcana karavAnA klezathI dUbhAyela evA te mane uttejana ApavAnA daMbhathI vaira upArjana karyuM.' ema sAMbhaLatAM mArA pagamAM potAnuM mastaka mUkI mane manAvavA, mATe parivAra sahita te rAjA kahevA lAgyo ke tuM ja amAro deva che, tAre lIdhe ja A tIrtha rahevAnuM che. nahi to teno uccheda ja thaI jAya. tuM ja dehadhArI ziva che ane anya to pASANa rUpa ja che.' ema teNe kahetAM meM liMgane yogapaTTathI bAMdhI dIdhuM. tyAM be bhAge sAMdhela te liMga adyApi pUjAya che. pachI mahAbodha nagaramAM bauddhonA pAMcaso maTho hatA, temane mArA sAmarthyathI jItIne bhagna karyA. vaLI evI mArI pratijJA che ke sAme Ave teno avazya vijaya karavo. zaMbhanA bhayathI mahAkAla to mArA eka khUNAmAM paDyo che. somezvarano jaya karavA huM cAlIne atre Avyo chuM. eTale te bhaya pAmI brAhmaNa rUpe ahIM AvIne mane maLyo,. ane kahevA lAgyo ke-A dArUNa ane pavitra kSetra meM mahA-udayane mATe tane ApyuM. mATe jo tuM ApavAne samartha hoya to mAguM. tyAre meM kahyuM- huM yAcakone yatheSTa rAjaya, anna ke suvarNa temaja dhananA ghaDA, muDA ke lAkho TakA ApavAne samartha chuM." eTale te brAhmaNa bolyo to mane kaMIka Apa.' AthI tene kahyuM-'mAgI le.' te bolyo to have sAMbhaLo-"he mahAbala ! A kSetramAM sthira thaIne tuM sthiti kara ! ema sAMbhaLatAM huM jeTalAmAM jJAnathI jouM chuM, to te zaMkara, balirAjAne vAmananI jema vRddha brAhmaNanA veSe bhayane lIdhe mane somanAtha chetaravA Avyo. pachI meM tene kahyuM ke-"mane kaMI paNa daMDa Apa, ke jethI mArI satya pratijJA thAya, nahi to ahIM rahetAM paNa huM tane vyathAkArI thaI paDIza. tyAre te bolyo - huM kAMI tArI pAse garva karato nathI, mATe mAruM vacana sAMbhaLa-mArI yAtrA te pUrNa karI zake ke je tArA darzana kare, nahi to te yAtrA ardha phalavatI thAya." ema kahIne te potAne sthAne cAlyo gayo. adyApi te te ja pramANe varte che. mArA vacananuM koNa ullaMghana kare ? tyArathI A gAma sthira evA nAmathI prakhyAta thayuM. kAraNa ke mArA ane zaMbhunA vacananI sthiratA kAMI durlabha nathI. e pramANe mArI zakti manuSyo ke devoe paNa alita karI nathI, paraMtu tame zvetAMbara Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vIrasUri caritra [239 to mArA karatAM paNa zaktimAna cho. huM dUra rahIne joyA karuM chuM, paNa tamAro parAbhava karavAne samartha nathI.' agninI jema A rekhAkaMDa jAjvalyamAna lAge che, tethI puraSa zaMkita thaI jAya che. tamArI A tapazaktithI saMtuSTa thayo che, mATe manovAMchita mAgI lyo. kalpavRkSanI jema huM kAlakSepa vinA te pUrNa karIza." e pramANe sAMbhaLatAM paMcaparameSThInuM dhyAna pArIne vIra muni kahevA lAgyA ke -"sarva saMganA tyAgI ame kaMI paNa IcchatA nathI. eTale vyaMtare kahyuM-'tathApi mArI bhaktinI khAtara kaMIka lyo.' tyAre muni bolyA-'tAruM paNa AyuSya nazvara che, hiMsA karIza nahi. kAraNa ke jIvahiMsA e durgatinuM mULa kAraNa che. vaLI te je garvayukta tAro pUrvano vRttAMta saMbhaLAvyo, tethI mane harSa nathI. tema mahAdAnamAM je te tArI zakti batAvI, tethI paNa mane kAMI Azcarya nathI, paraMtu prANIone abhayadAna ApavuM, te sarva karatAM uttama che.' eTale te harSathI kahevA lAgyo-"ApanuM vacana satya che, tema huM paNa e samajuM chuM, tathApi mAro parivAra svecchAcArI che, temane AvuM ja priya lAge che. amRtanI vRSTi samAna tamArA vacanathI mane bhAre saMtoSa thayo che. mATe prAsAdanI bhUmikAmAM huM jIvarakSA karAvIza." eTale zrI vIramunie jaNAvyuM ke-A vacana rAjAnA jANavAmAM AvavuM joIe, ke jethI ApaNA baMneno vRttAMta puNyanimitte yAvacaMdra pravartamAna rahe.' e arasAmAM aNahilapuramAM zrI cAmuMDarAja nAme navIna cakravartI rAjA hato. eTale virapAnAthe pote ja pradhAna puruSo mAraphate te jIvarakSAnI bAbata rAjAne jaNAvI. jethI te pramodapUrvaka tyAM Avyo. kAraNa ke satkarma karavAnI kone mahecchA na hoya? pachI rAjAe jIvarakSAne mATe te devanA zAsanano svIkAra karyo tyArabAda zrI vIramunine rAjAe punaH tyAM bolAvatAM te AvyA ane te dhIra aNahilapuramAM ajJajanone pratibodha ApavA lAgyA. tyAM zrIvardhamAnasUri maharSie saMgha samakSa moTA occhavapUrvaka temane AcAryapade sthApana karyA. vaLI tyAM zrI vIraprabhunI bhaktithI valabhInAtha pote pratyakSa thaIne temanI AgaLa besIne dharmavyAkhyAna sAMbhaLato hato; paraMtu potAnA krIDApriya svabhAva hovAthI salakSaNa puruSa jovAmAM AvatAM tenA dehamAM utarIne te tene pIDA upajAvyA vinA krIDA karato hato. e pramANe jANatAM zrI vIrasUri tene kaheva lAgyA ke he vyaMtarAdhIza ! tuM e krIDA kare che, te yogya nathI. kAraNa ke manuSyo tArI e krIDAne sahana karI zakatA nathI." ema gurue niSedha karavAthI te tema karatAM nivRtta thayo, ane punaHgurune te kahevA lAgyo ke--"he bhagavan! mArA saMtoSanuM tamane kAMI phaLa maLatuM nathI." tyAre AcArya AnaMdathI bolyAjaina bhavanathI unnata evA aSTApada parvata para javAnI tArI zakti che ?' eTale te bolyo "he prabho ! tyAM javAnI zakti to che, paraMtu tyAM sthiti karavAnI zakti nathI. kAraNa ke tyAM vyaMtareMdro mahAbaliSTha che, tethI temanuM teja sahana karavAne asamartha evo huM tyAM rahI zakato nathI, tema chatAM tamane mahatu kautuka hoya, to eka prahara sudhI huM tyAM rahIza; he mitraguru ! te karatAM adhika vakhata jo tame rahezo, to ahIM pAchA AvI zakavAnA nathI. A mAruM kathana sarvIze satya che." gurue e vAtano svIkAra karyo, eTale vyaMtare eka dhavala vRSabha vikaryo ane munine tenA para besADyA. te vakhate gurue mastaka para vastra bAMdhI lIdhuM hatuM. pachI te vRSabha AkAzamArge gamana karatAM kSaNavAramAM tyAM tIrthapara pahoMcyo. eTale caityanA dvAra pAse teNe munine vRSabha parathI nIce utAryA, pachI tyAM rahela devatAonA Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra tejane sahana na karI zakavAthI AcArya dvAra pAsenI pUtaLInI pAchaLa zikhara ADe adazya rIte chupAI rahyA. tyAM traNa gAu uMcA, eka yojana vistRta tathA prathama cakravartI zrI bharatarAjAe karAvela cAra dvArayukta mahAcaityane joI ane zAstramAM batAvela pramANa ane varNayukta pratimAone jotAM zrI vIramunie eka eka namaskAranA smaraNa sAthe pramodapUrvaka praNAma karyA. pachI prabhAvanA-mahimA karavAnI icchAthI tyAMnI nizAnIrUpe, devatAoe caDAvela cokhAnA pAMca cha dANA temaNe laI lIdhA. rAtrinA prathama prahare te tIrthayAtrA nimitte cAlyA hatA ane bIjA praharanI eka ghaDI jatAM prathamanI jema te pAchA AvyA. tyAM sugaMdhi akSatanA parimalathI sumanasa-devothI vyApta saudharma vimAnanI jema upAzraya sugaMdhi banI gayo. tyAre munioe pUchatAM guru kahevA lAgyA--aSTApada parvata para devone vaMdana karo.' e vAta temaNe zrI saMghane nivedana karatAM te caityamAM ekatra thayo ane e Azcarya saMghe rAjAne jaNAvyuM, tethI te paNa kautukathI tyAM Avyo. ane gurune bolAvIne teNe nizAnI pUchI tyAre guru punaH kahevA lAgyA ke-- ve dhaulA be sAmalA be rattuppalavanna 1 maragayavannA dunni jiNa solasa kaMcanavanna // z II niyaniyamANihiM kAraviya bharahi ji nayaNANaMda / te maiM bhAvihiM vaMdiyA e cauvIsa jiNaMda " // 2 // 240 eTale--be zveta, be zAmaLA, be raktakamaLa samAna varNavALA ane soLa kaMcana samAna varNavALA, potapotAnA pramANathI bharata rAjAe karAvela tathA nayanane AnaMda upajAvanAra e covIze jinezvarone meM bhAvathI vAghAM che.' tyAre rAjA bolyA--'tame potAnA iSTa devanuM svarUpa kahevAmAM kuzaLa cho, paNa tethI amane tenI pratIti thatI nathI, mATe bIjI kaMIka nizAnI kaho.' eTale varNamAM temaja parimalanA guNathI asAdhAraNa evA apUrva akSato temaNe loko samakSa batAvyA. te akSata bAra aMgula lAMbA ane eka aMgula jADA hatA; je jotAM rAjAne khAtrI thaI. turkoe bhaMga karyA pahelAM te akSata upAzrayamAM hatA ane aSTApadanA pratibiMbanI jema zrI saMgha tenI pUjA karato hato. e pramANe sAmAnya janone dustara evA adbhuta atizayothI zrImAn vIragaNi AcArya te vakhate jagatane pUjanIya thaI paDyA. ekavAra rAjAe ekAMtamAM potAnA vIra nAmanA maMtrIne kahyuM ke--'zAstrokta nyAyathI rAjya calAvatAM ane paMDitone Azraya karavA lAyaka tathA vacanasiddha evA guru ane maMtrI baMne vIra mArA mananI pIDAne dUra karanAra hovA chatAM eka ciMtArUpa jvara mane mahAsaMtApa upajAve che. te sAMbhaLIne tame teno pratIkAra karo. e vAta huM koI AgaLa kahI zakato nathI.' e pramANe sAMbhaLatAM vIra maMtrIzvara bolyA ke--ae svAmin ! mane Adeza karo, huM Apano sevaka chuM, to zuM huM viparIta karavAno chuM ?' tyAre rAjAe jaNAvyuM ke--'mArA aMtaHpuranI ramaNIo vidyamAna chatAM temano garbhastrAva thAya che, to teno tame pratIkAra karo.' ema rAjAnI AjJA thatAM mahAmaMtrIe e vAta zrIvIrasUri AgaLa nivedana karI. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vIrasUri caritra 241 * kaha* eTale AcArye te svIkArIne jaNAvyuM ke-"vAsakSepa maMtrI ApuM, te rANIo para nAkho, jethI temane putro utpanna thaze.pachI maMtrIe gurunA vacana pramANe karyuM ane tethI rAjAne vallabharAja vagere putro thayA. have ekavAra guru aSTadazazatI dezamAM vicaratAM, sujJa janothI alaMkRta evA uMbariNi gAmamAM AvyA. tyAM eka vizuddha upAzrayamAM temaNe nivAsa karyo. pachI saMdhyA samaye kAyotsarga karavAne te pramodapUrvaka pretavana (smazAna)mAM gayA. evAmAM paramAra vaMzamAM hIrA samAna (rUbhadra) nAmanA rAjakumAre temane jotAM atibhaktithI namaskAra karyA ane aMjali joDIne jaNAvyuM ke he prabho ! vyApadothI vyApta A zmazAnamAM tame na raho. gAmamAM koI prAsuka sthAnamAM AvIne sukhe raho.' tyAre guru bolyA ke-'munio sadA bAhya bhUmikAmAM ja kAyotsarga kare che.' ema sAMbhaLatAM dhIraja lAvIne te rAjaputra potAnA sthAne cAlyo gayo. evAmAM tene jAMbunuM bhaMTaNuM AvyuM. eTale teno svAda levAnI IcchAthI teNe jAMbuphaLo toDyAM. temAM kRmi-jaMtu joI, zaMkAthI zira dhUNAvatAM te kahevA lAgyo ke-phaLomAM paNa jayAre sukSma kRmi hoya che, to vivekI puruSe rAtre joyA vinA khAvuM, te kema yogya gaNAya ?' pachI teNe brAhmaNone bolAvIne prAyazcita pUchayuM. eTale teNe batAvyuM ke "e pApanI vizuddhi mATe suvarNanA kRminuM brAhmaNone dAna karavuM." ema sAMbhaLatAM rAjakumAre vicAra karyo ke-"AthI to kalpapUrvaka mAre bIjA kRmino paNa vadha karavAno vakhata Ave, mATe e dharma mArA hRdayamAM sthApana thAya tema nathI. have koI zamadhArI munine e vicAra puchuM.' evAmAM prabhAte jainamuni gAmamAM AvyA tyAre rAjaputre tyAM AvI praNAma pUrvaka gurune potAno saMdeha pUchyo. eTale guru vistArathI khulAso karatA bolyA ke "he bhadra ! sthAvara ane trasa jIvo sarvatra rahelA che. pRthvI, jaLa, agni, vAyu ane vanaspati e pAMca sthAvara kahevAya che ane beiMdriya, teMidriya ane cauriMdriya jIvo trasa samajavA, temaja paMceMdriya tiryaMca, devatA, manuSya ane nAraka e paNa trasa gaNAya che. temAM hAthI, masta, mayurAdika te sthaLacara, jaLacara ane khecara kahevAya che. vaLI vanaspati e jIvonA AdhArarUpa che eTale temAM ghaNA jIvo rahelA che. tenA mULa phaLAdikamAM ghaNA jIvo utpanna thAya che ane maraNa pAme che. to he vivekI ! jIvonI dayA e ja dharma che, te tuM vicArI jo." e pramANe guranI vANI sAMbhaLatAM rAjakamAra pratibodha pAmyo ane sarva parigrahano tyAga karI akSINa kalyANa sAdhavAne teNe dIkSA aMgIkAra karI. pachI pUrva zAstrano abhyAsa karatAM jainAgamane vAMcI, jJAnakriyAmAM te gItArtha mahAvidvAnuM thayA. jema dIpakathI dIpaka pragaTe, tema te potAnA guru samAna tejasvI thayA. ekavAra zrutajJAnathI potAnA AyuSyano aMta jANavAmAM AvatAM zrIvIrasUrie potAnA mukhya ziSya zrIbhadramunine potAnA pade sthApI tenuM caMdrasUri evuM nAma rAkhyuM. ane pote yoganirodhathI saMvaramAM rahI, jIrNa gRhanI jema dehano tyAga karIne svarge gayA. zrI vIraguru bodha zaktinA AdhArarUpa te svargalakSmInA bhoktA thayA. vikrama saMvatu 938 mAM zrIvIrasUrino janma thayo hato. 980mAM temaNe dIkSA dhAraNa karI ane 991mAM teo svarge gayA. beMtAlIza varSa teo gRhasthAzramamAM rahyA ane agiyAra varSa vrata pALyuM. ema temaNe trepana varSa AyuSya bhogavyuM. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra e pramANe he sajjano ! zrIvIrasUrinuM prasiddha caritra tamo zravaNa karo; ke jethI mahAnaMda-sukhane pragaTa karanAra zrIsamyaktvalakSmI tamane varavAne uddhRSThita thAya. 242 zrI caMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe rAjahaMsa samAna tathA zrI rAma ane lakSmInA putra evA zrIprabhAcaMdrasUrie potAnA vicAra para letAM zrIpradyumna munIzvare saMzodhana karela, zrIpUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrIvIrasUrinA caritrarUpa A paMdaramuM zikhara thayuM. te A navIna pradyumna (kAma) jaya pAmI ke je ziva (kalyANa) nA sahacArI hatA, vaLI jemaNe potAnA pragaTa ripurUpa saMtoSane atula prIti aneM rati paNa ApI dIdhI. vaLI zubha dhyAnanA upAyarUpa je kavitvanA curNAdine amRtaci (caMdra) samAna mAnatA hatAM, tathA madAdikano jeNe sarvathA parihAra karyo hato. 1. prIti ane rati baMne kAmadevanI strIo kahevAya che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisUri caritra 243 G zrI zAMtisUri caritra vAdivetAla, durmatravAdIonA kAla rUpa tathA sarva prakAranI siddhi ApanArA evA prasiddha zrI zAMtisUri tamAruM rakSaNa karo. temanI bhaktithI bhAvita thayela huM temanuM caritra racavAnI abhilASA karuM chuM. kAraNa ke sUryanI uru vinAno paNa teno sArathI sevAthI sArathI zuM AkAzamArge cAlavAne samartha banato nathI? zobhAmAM kailAsa samAna gurjara nAme deza che ke je dhanada (kubera athavA dAtAro) thI adhiSThita ane cArUmAnasa (suMdara mAnasa sarovara athavA sajjano)nA samUhathI vibhUSita che. tyAM aNahilapura nAme nagara che ke jayAM saMtajanonA vacanAmRtathI, jillo (sarpo athavA durjano) nA vacana rUpa viSa koIne asara karI zakatuM nathI. tyAM dezamAMnA zatruono nigraha karanAra, kanaka samAna kAMtivALo ane asAdhAraNa parAkramI evo bhIma nAme rAjA hato. - have caMdragaccha rUpa zukti (chIpa) ne viSe muktA samAna tathA svacchamati munionA nidhAna rUpa evo thArApadra nAme prakhyAta gaccha che. tyAM saccAritra rUpa lakSmInA pAtra guNanA nidhAna ane jagatamAM vikhyAta evA zrI vijayasiMha nAmanA AcArya hatA. teo zrI saMpaka caityanI pAsenA sthAnamAM rahetAM sUryanI jema bhavya jana rUpa kamaLane pratibodha (vikAsa) pamADatA hatA. zrI pATaNanI pazcime unnAyu nAme gAma hatuM ke jyAM loko dIrdhAyuSI ane sArI sthitinA hatA tathA je nAnuM chatAM sArI pedAzavALuM hatuM. tyAM zrImAla vaMzano dhanadeva nAme zreSThI ke je vidvAna ane deva gurunI sevA sAdhavAmAM sAvadhAna hato. sAkSAt lakSmI samAna dhanazrI nAme tenI patnI hatI. temano bhIma nAme putra ke je pratibhAzALI puruSomAM agresara hato. kaMbu (zaMkha) samAna kaMTha, vizALa lalATa ane jAnu paryata bhujAthI te alaMkRta hato, temaja tenA hAtha, paga, chatra, dhvaja ane padmanA lAMchanathI vibhUSita hatA. vaLI te sarva lakSaNothI saMpUrNa ane puNya tathA nipuNatAnuM eka sthAna hato. guru mahArAje jJAnathI te bhImane saMgha (gaccha)no bhAra dhAraNa karavAmAM tene samartha jANyo eTale prauDha buddhivALA ane nirmaLa jJAnathI bhAvine jANatA te vihAra karatAM unnatAyu gAmamAM padhAryA, tyAM caityamAM zrI AdinAthane praNAma karIne te zeThanA ghare gayA; ane dhanadeva pAse temaNe bhImanI mAgaNI karI eTale zeTha bolyA ke "jo mAro putra ApanA kAryamAM upayogI arthAtu kAryasAdhaka thAya, to huM kRtakRtya chuM.' ema kahIne teNe A loka ane paralokanA kalyANa mATe potAno putra AcAryane arpaNa karyo. pachI zreSThInI anumatithI guru mahArAje mithyASTione bhIma (bhayaMkara) tathA utkaTa pratibhA baLathI virAjita evA bhImane zubha divase dIkSA ApI ane te ziSyanuM zAMti evuM nAma rAkhyuM pachI jANe prathamathI saMketa karela hoya tema samasta kaLAonA te jJAtA thayA tathA anukrame samagra zAstrarUpa samudranA pAragAmI thayA. eTale zrI zAMti munine zAstrajJAtA samajIne guru mahArAje temane AcAryapade sthApyA tathA gacchano bhAra soMpI bhavadava TALavA pote anazana AdarIne svarge gayA. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 * zrI prabhAvaka caritra have zrI zAMtisUri aNahillapuramAM zrImad bhImarAjAnI rAjasabhAmAM kavIMdra ane vAdicakrI tarIke prakhyAta thayA. evAmAM ekavAra avaMtidezano rahevAsI, siddhasArasvata tarIke prasiddhi pAmela ane jANe bIjo pracetasa hoya evo dhanapAla nAme kavi hato. tene be divasa uparAMtanA dahiMmAM jaMtu batAvI je guru mahArAje pratibodha pamADyo, te zrI mahendra guranI vANIthI daDha saMbaMdhamAM AvatAM teNe tilakamaMjarI nAmanI kathA banAvIne pUjaya gurune vinaMtI karI ke-'A kathAnuM saMzodhana koNa karaze ?' tyAre AcArya mahArAje vicArIne Adeza karyo ke "tArI kathAnuM zrI zAMtisUri saMzodhana karaze." ema sAMbhaLatAM te dhanapAla kavi pATaNamAM Avyo. - have te avasare sUritattvanA smaraNamAM tatpara evA AcAryadeva te samaye maTha-upAzrayamAM dhyAnalIna hatA. eTale temanI rAha joI besI rahela dhanapAla kavIzvara, nUtana abhyAsI ziSya AgaLa eka addabhuta zloka bolyo. te A pramANe- "khacarAgamane khacaro hRSTaH khacareNAMkitapatradharaH / gharavAM gharati varamua ! rava patha" I ? / e zloka bolatAM kavie jaNAvyuM ke te muni! jo Ano artha jANatA ho, to kahI batAvo." eTale kavinuM vacana sAMbhaLatAM te paMDita zirve vine kaSTa te zlokanI vyAkhyA karI batAvI. je sAMbhaLI harSa pAmatAM dhanapAla kavie kahyuM ke "A to zuM mAtra che ? zrI zAMtisUrinA hAthano prabhAva bhAre dekhAya che." pachI teNe megha samAna prakhara dhvanithI tyAM sarvajJa ane jIvanI sthApanAno upavAsa racyo. tevAmAM gurumahArAja AvIne siMhAsana para birAjamAna thayA; ane temaNe eka prAthamika pAThane ucita evA ziSyane kahyuM kehe vatsa ! atyAre A thAMbhalAnA AdhAre besIne te zuM karyuM ?' tyAre te bolyA ke-"A kavie je kahyuM, te meM badhuM dhArI lIdhuM che.' AthI gurue kahyuM- to te kahI batAva." ema gurunA kahevAthI kadAgrahano saMhAra karavAmAM samartha evA te ziSya spaSTa ane dhIra vANIthI te badhuM kahI saMbhaLAvyuM je sAMbhaLatAM dhanapAle kavi atyaMta Azcarya pAmIne kahevA lAgyo-"A bAlarSirUpe zuM sAkSAtu bhAratI-sarasvatI che? mATe he bhagavan! buddhinA nidhAna tathA bhAre saMdeharUpa zailane bhedavAmAM vaja samAna evA A sAdhune ja mArI sAthe mokalo. eTale AcArya bolyA- parazAstrano abhyAsa karanAra e ziSyano atyAre kilaSTa pramANazAstro bhaNavAno samaya che, jo zAstrasamudranuM pAtra hoya to vAdIo kallolita thAya che. tethI ene abhyAsathI rahita na karavo, evI amArI icchA che." tyAre siddhasArasvata te kavIzvara kahevA lAgyo ke- he bhagavan! Apa ApanA caraNa-kamaLathI mAlavadezane alaMkRta karo." ema sAMbhaLatAM guru bolyA- "A saMbaMdhamAM jo tamAro vadhAre Agraha hoya, to pradhAna AcAryasahita zrI saMghanI sadA anumati levAnI jarUra che." pachI zrI saMghanI anumatithI moTA parivArayukta evA bhImarAjAnA Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisUri caritra 245 pradhAno sahita temaNe avaMtideza tarapha vihAra karyo. tyAM mArge vicaratAM rAtre sarasvatI devIe bhAre prasAda lAvIne temane spaSTa zabdomAM Adeza karyo ke "caturaMga sabhA samakSa tame potAno hAtha uMco karazo, eTale darzananiSNAta badhA vAdIo parAjita thaze." pachI AgaLa cAlatAM zrIbhojarAjA dhArAnagarIthI harSapUrvaka pAMca koza temanI sanmukha Avyo. te vakhate eka eka vAdInA vijayamAM pratijJAthI paNa karatAM te bolyo kemArA vAdIone koNa jItI zake tema che? dareka vAdInA jayamAM huM eka eka lakSa dravya ApIza. mAre gujarAtanA zvetAMbara bhikSunuM baLa avazya jovuM che." pachI tyAM rAjasabhAmAM potapotAno pakSa karatA badhA darzanonA corAzI vAdIdrone AcArye jItI lIdhA. spaSTa vaktA ane nyAyamAM ja eka buddhi dharAvanAra evA sUrie pratidivase ekaekane uMco hAtha karIne anAyAse jItI lIdhA. eTale rAjAe corAzI lakSa dravya ApIne tarata siddhasArasvata kavine bolAvyo. - tenI pAchaLa bIjA ghaNA vAdIo AvyA. eTale pAMcaso vAdIone jayamAM pAMca koTi dravyanA vyayathI rAjA bhaya pAmyo. tyAM dhanapAla kahevA lAgyo ke-"A jainarSinuM nAma zuM ?' tyAre rAjAe jaNAvyuM ke-"A AcAryanuM prasiddha evuM zAMti nAma che, ane paNa e vAdionA vetAla tarIke prasiddha che. mATe vAdano niSedha karI, ahIM emano satkAra karIne mokalIe, vaLI kathA zodhaka tarIke paNa ahIM huM emane niyukta karato nathI. nahi to mArI sabhA jItIne koNa svasthatAthI jAya che? gujarAtanA pAMca daza lAkha to tarata thaI jAya tema che. ema bAra lAkha to thayA che. vaLI sATha hajAra meM ApyA che. mATe have buddhinA nidhAna evA dhanapAlanI kathA zodhAvavI che." ema dhArIne teNe zrI zAMtisUrine tyAM sthApana karyA. vaLI bAra lAkhathI rAjAe tyAM caityo karAvyAM ane bAkInA rahela sATha hajAra ke je rAjAe ApyA hatA, te AcArye thArApadrapuramAM mokalI ApyA. tyAM zrI AdinAthanA caityamAM mULanAyaka prabhunI DAbI bAjue temaNe eka devakulikA (darI) karAvI tathA eka moTo ratha karAvyo. pachI temaNe dhanapAlanI kathA barAbara zodhI ApI. eTale rAjAe AcAryane vAdivetAlanuM birUda ApyuM. evAmAM gujarezanA AgrahathI teo kavIzvara sahita pAchA pharIne lakSmInA sthAnarUpa pATaNamAM padhAryA. tyAM AgaLa jinadeva zeThanA padha nAmanA putrane pUrve sarpa Desyo hato, eTale sarvapakSanA mAMtrikoe aneka maMtra ane auSadhopacAra karyA, chatAM te svastha na thayo, tethI svajanoe sAthe maLI tene eka khADAmAM nAkhyo. kAraNa ke sarve haMselane pharI jIvADavAnA AzayathI tenI evI vyavasthA karavAmAM AvatI; ema ziSyonA jANavAmAM AvatA tene jIvADavA mATe temaNe gurune vinaMti karI. tethI AcArya jinadevanA ghare gayA ane temaNe tene svastha karavA mATe jaNAvyuM. pachI jinadevane temaNe kahyuM ke te sarve sela, amane pRthvImAMthI bahAra lAvIne batAvo." ema sAMbhaLatAM jinadeva te guru sAthe smazAnamAM gayo. tyAM bhUmi khodIne tene bahAra kADhyo. eTale AcAryo amRta tattvanuM smaraNa karatAM hAthathI tenA dehano sparza karyo. jethI te padma tarata uThyo ane padmasamAna potAnA mukhane vikasita karatAM padma gurunA caraNe namaskAra karyA ane jaNAvyuM ke-"he tAta ! huM, svajano tathA guru mahArAja ahIM zA mATe AvyA che ?' eTale jinadeve badho vRttAMta kahI saMbhaLAvyo, jethI te harSa pAmyo. pachI mahotsavapUrvaka gurunI sAthe te potAnA sthAne Avyo. tyAM jinadeve guru mahArAjane bhaktipUrvaka vidAya karatAM te potAnA upAzrayamAM AvyA. kAraNa ke upakArI gurunA pagalAM potAnA ghare thAya, Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 zrI prabhAvaka caritra e to ahobhAgyanI vAta che. have zrI zAMtisUrimahArAja caityamAM rahIne batrIza ziSyone pramANa zAstra bhaNAvavA lAgyA. evAmAM caitya paripATI karavAnI icchAthI naphUlanagarathI zrI municaMdrasUri aNahillapuramAM AvyAM. tyAM bhAre saMpattithI suzobhita jinAlayamAM zrI RSabhasvAmIne vaMdana, karIne temaNe AcArya mahArAjane praNAma karyA. temaNe anya janonI prajJAmAM na AvI zake ane durbodha evA bauddhatarkonA prameya badhA dhArI lIdhA hatA. eTale abhyAsamAM ekAgra dhyAna rAkhatAM tyAM AvI pustaka vinA AgaLa besIne temaNe paMdara divasa sudhI te badhuM sAMbhaLyuM. evAmAM ekavAra durghaTa prameya gurue anekavAra samajAvyA chatAM ziSyonA samajavAmAM na AvavAthI gura kheda pAmyA, ane "A to bhasmamAM dhRta nAkhavA jevuM thayuM.' ema kahIne temaNe nisAso nAkhyo. tyAre zrI municaMdrasUrie guru mahArAjane vinaMti karI ke--je prakRSTa prajJAthI unnata che, tathA je pustaka laIne abhyAsa kare che, teo ja ahIM gurunI samakSa besIne bolI zake che ke sarvathA alakSita ane bahArathI Avela hoya, te paNa bolavA pAme che ke nahi ? he bhagavAn ! te jaNAvo." e pramANe hRdayane camatkAra pamADanAra temanuM vacana sAMbhaLatAM guru bolyA "ziSyonI prajJAno amAre pakSapAta che, anya kaMI kAraNa nathI. AjathI pUrve soLame divase je ame durghaTa vyAkhyAna karyuM hatuM, te , abhiprAyathI Aje tenuM vivecana karI batAvyuM,' ema sAMbhaLatA, gata divasa sudhI jeTalA divasa temaNe je anukrame vyAkhyAna karyuM hatuM, paravidvAnone duHzrava evuM te badhuM anukramathI te sujJa municaMdrasUrie vyAkhyAna karI batAvyuM. je sAMbhaLatAM bhAre saMtoSa pAmIne zrI zAMtisUrie temane AliMgana ApyuM ane potAnI najIka besADIne jaNAvyuM ke-'tame to reNuthI AcchAdita thayela ratna cho. he vatsa ! he saraLamati ! mArI pAse pramANazAstrano abhyAsa kara A nazvara dehano ahIM lAbha laI le.' tyAre municaMdrasUrie punaH vinaMti karI ke he prabho ! sthAnanA abhAve ahIM zI rIte abhyAsa karavo? - kAraNa ke ahIM tevuM sthAna durlabha che." AthI temaNe TaMkazALAnI pAchaLanA bhAgamAM zrAvako pAsethI temane rahevA mATe suMdara sthAna apAvyuM. pachI darzananA pramANa zAstrono temaNe parizrama vinA abhyAsa karI lIdho, kAraNake adhyApaka-abhyAsIno Avo yoga thavo durlabha che. pachI te nagaramAM sarva saMghanA cAritradhArI suvihita sAdhuonA upAzrayo thayA, tyAM zrI zAMtisUrie vAdadrarUpa nAgane damavAmAM nAgadamanI samAne uttarAdhyayana graMthanI TIkA banAvI, temAMthI strInirvANano pATha uddharIne municaMdrasUrinA ziSya zrI devacaMdrasUrie siddharAjanI samakSa vAda karatAM digaMbarane jItI lIdho. temanA vacanathI mizra te TIkA vidvAnone paNa du:sAdhya ekavAra mAlavA dezamAM dhanapAla kavie dharma paMDitane jItI letAM teNe kahyuM ke "mahIpITha para tuM eka ja kavi che' tyAre dhanapAle te paMDitane jaNAvyuM ke "aNahillapuramAM zvetAMbarAcArya zrI zAMtisUri samAna anya koI nathI. AthI temane jovAnI IcchAthI dharmapaMDita keTaleka divase svarga lakSmInA garvane toDanAra evA pATaNa nagaramAM Avyo. tyAM thArApadra caityanI pAse Avela maThamAM guru hatA. eTale divasanA pAchalA prahare AcAryanA darzanamAM kautuka dharAvanAra dharmapaMDita te maTha pAse gayo. te vakhate khasathI vyathA pAmatA guru dvAra baMdha karI, jIrNa vastra paherIne zarIrane auSadha coLatA hatA. eTale kuMcI lagADavAnA chidramAMthI yatioe Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAMtisUri caritra 247 batAvela gurane jotAM teNe vicAra karyo ke-"Ane to huM praznamAtrathI jItI laIza." ema dhArI teNe prazna karyo ke- tuM koNa chuM?' gurue spaSTa javAba Apyo-deva." tyAre teNe punaH prazna karyo-deva, koNa ? guru bolyA-"." eTale paMDite kahyuM-'koNa?" guru bolyA-tuM zvAna." paMDita bolyA-"zvAna koNa ?" gurue javAba Apyo--'tuM?" tyAre pharI teNe pUchyuM-'tuM koNa ?' eTale gurue tene prathamanI jema uttara Apyo. e pramANe anaMtAnaMtanI jema temanuM cakra cAlyuM, AthI dharmavAdI camatkAra pAmyo. pachI dvAra ughADatAM teNe AvIne tattvopaplava graMthanA AdhAre vitaMDAvAdanI vAkyaracanA zarU karI. chevaTe jyAre te vitaMDAvAdathI virAma pAmyo, tyAre tenA kathanAnusAre AcArye tene badhuM kahI saMbhaLAvyuM ane punaH bolyo ke-'tAro yoga paTTAdika veSa mane Apa, to tArI badhI aMga ceSTA huM karI batAvuM." vAdIe tema karatAM pote atyaMta Azcarya pAmyo, ane page paDIne kahevA lAgyo ke huM tamane jItavAne samartha nathI, tame ja zrImAnuM paMDita cho. dhanapAle kahela vacananI have mane khAtrI thaI. tevo kavi zuM asatya bole ?' ema kahI abhimAna tajIne te potAnA sthAne cAlyo gayo. ahaMkArI pratye mRdutA vAparavI e ja tene zAMta karavAnuM parama auSadha che. evAmAM ekavAra draviDa dezano vAdI Avyo. te kaMI paNa hAkAra vagere avyakta bhairava (bhayaMkara) zabda bolavA lAgyo, AcArya jo ke tenI bhASA jANatA hatA, chatAM kautukathI bhIMta para rahela ghoDA upara hAtha daIne te phuTa kahevA lAgyA ke kahe, tuM anya dezanA vAdI sAthe saMgata bola. avyaktavAdI e pazunI jema tiryaMca AkRtine yogya che." ema AcArye kahetAM sArasvata maMtranA prabhAve te azvAkRtie kaSTathI paNa jeno javAba na ApI zakAya tevA gahana vikalpo atyaMta vegathI kahI batAvyA, ke jethI te niruttara thatAM pazu jevo banI gayo, pachI te kheda pAmIne tyAMthI kyAMka cAlI jatAM loko kahevA lAgyA ke-"sarasvatInA varadAnathI A vAdi vetAla vidyamAna chatAM anya koI vAdI ubho rahI zake tema nathI.' eka divase zrI zAMtisUrie thArApadra puramAM vihAra karyo. tyAM zrI nAginI devI vyAkhyAna avasare nRtya karavA AvI. teNInA paTTapara gurue besI javA mATe vAsakSepa nAkhyo. ema devI sAthe guruno samaya pravartavA lAgyo. evAmAM ekavAra smaraNathI guru tenA para vAsakSepa nAkhavo bhUlI gayA. tema tene Asana paNa na mokalyuM, tethI te lAMbo vakhata uMce ja adhara ubhI rahI, pachI rAtre guru dhyAnamAM beThA, tyAre te devI svarUpe gurune upAlaMbha ApavA maThamAM AvI, eTale tyAM udyota ane rati karatAM adhika rUpavatI ramaNIne joIne Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 zrI prabhAvaka caritra AcArye pravartaka munine jaNAvyuM ke:"he muni ! zuM ahIM koI strI AvI che?' tyAre muni bolyA-"e huM jANato nathI. evAmAM devI pote kahevA lAgI ke-"ApanA vAsakSepanA abhAve uMce rahetAM mArA caraNe pIDA thAya che. AvA zrutajJAnamaya Apane paNa vismRti thaI gaI, to e lakSaNathI have ApanuM AyuSya cha mahinA jeTaluM zeSa lAge che. mATe gacchanI vyavasthA karIne paralokanuM sAdhana karo. ema mArA jANavAmAM AvavAthI huM Apane nivedana karuM chuM.' ema kahIne devI aMtardhAna thaI gaI. pachI prabhAte potAnA gaccha tathA saMgha sAthe vicAra calAvI, batrIza supAtromAMthI traNa vidvAn munione temaNe AcAryapade sthApana karyA. te zrI vIrasUri, zrI zAlibhadrasUri tathA zrI sarvadevasUri sAkSAt jANe ratnatrayI (jJAna, darzana, cAritra) hoya tema sadgatathI alaMkRta ane asAdhAraNa tejathI dIpavA lAgyA. temAM zrI vIrasUrinI ziSya paraMparA na thaI, rAjapurI gAmamAM temanuM yazojIvana zAzvata rahyuM. temaja paMDitothI parivarela be zAkhAmAM adyApi zrI saMghano uddhAra karavAmAM dhuraMdhara evA AcAryo vidyamAna che. have zrI zAMtisUri mahArAja, yaza zrAvakanA soDhA nAmanA putranI sAthe raivatAcala pratye cAlyA ane tvarita prayAsothI thoDA divasamAM teo giranAra tIrtha para pahoMcyA. tyAM zrI nemiprabhunuM dhyAna lagAvIne temaNe anazana karyuM. eTale dharmadhyAnarUpa analathI bhavapIDArUpa latAne dagdha karatA tathA kSudhA, tRSA, nidrA vagerene na jANatAM samAdhimAM rahI, jagatane namaskAra karavA yogya evA zrI zAMtisUri pacIza divasa vyatita karIne vaimAnika surasaMpatti pAmyA. vikrama saMvatanA 1096 varSa jatAM jeTha mAsanI zukla navamIne maMgaLavAre kRttikA nakSatramAM zrI zAMtisUrie svargagamana karyuM. e pramANe pUrvanA zrI siddhasena pramukha AcAryonA caritronuM anukaraNa karanAra vAdivetAla zrI zAMtisUrinuM A caritra, Adhunika temaja prAcIna vidvAnomAM prasiddhi pAmatAM saMpatti nimitte thAo ane seMkaDo budhajanonA samyapha prakAre abhyAsamAM AvatAM yAvacaMdradivAkarI prasiddhi pAmo. zrI caMdraprabhasUrinA paTTArUpa sarovarane viSe rAjahaMsa samAna ane zrI rAma tathA lakSmInA putra evA zrI prabhAcaMdrasUrie potAnA vicAra para letAM, zrI pradyumnAcArye saMzodhana karela, zrI pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrI zAMtisUrinA caritrarUpa A soLamuM zikhara thayuM. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maheMdrasUri caritra 249 che zrI maheMdrasUri caritra zrImAnuM maheMdrasUrine ame namaskAra karIe chIe ke je agaNya puNya rUpa vastune sthira karavAmAM kolarUpa che. zrI dhanapAla kavinA guNagAna karavAmAM koNa ALasa kare ? ke jenA acaLa vizvAsa para sarasvatI, pathya (hitakara) vacana preratI hatI. AMtara zatruonA kAlarUpa te zrI dhanapAla kone zlAghanIya na hoya ? ke mithyAtvarUpa viSane dUra karavAmAM jenI buddhi ja siddhAjJArUpa hatI. gurunA caraNano dAsa banI huM te AcAryanuM caritra kahIza, ane tethI potAnA AtmAne nirmaLa banAvIza tathA janmanuM phaLa grahaNa karIza. avaMti nAme deza ke jyAM nava (nUtana) bhogIjano nivAsa kare che. tyAM puruSArthonA AdhArarUpa dhArA nAme nagarI che ke jyAM dAna ApavAmAM kalpavRkSa samAna ghaNA dAtAro hovAthI amarAvatI jenI AgaLa asAra jevI lAge che. tyAM adUbhuta vaibhavazALI zrIbhoja nAme rAjA hato ke jenA mukha-kamaLamAM bhAratI ane lakSmI kaleza vinA nivAsa karatI hatI. je rAjAnA AkAzamAM vyApI rahela yazarUpa gaMgAnA tIre vidhAtAe pUjAvidhine mATe caMdramAne nALIyerarUpe banAvyo. - have madhyadezamAM Avela saMkAzya gAmamAM rahenAra tathA brahaspati samAna evo devarSi nAme brAhmaNa hato. asAdhAraNa parAkramI sarvadeva nAme teno putra hato ke jenA brAhmaNa saMbaMdhI viziSTa AcAra vicArathI ziSTajano saMtuSTa thayA hatA. tenA dhanapAla ane zobhana nAme be putro hatA ke je moTA vidvAnone paNa bhAre mAnanIya hatA. . ekavAra tyAM zrI cAMdragaccharUpa kamaLane vikAsa pamADavAmAM bhAskara samAna tathA dhRtasAgaranA pAraMgAmI evA zrI maheMdrasUri padhAryA. vyAkhyAnathI lokonA saMzayane chedatA te prasiddha AcArya sarvadeva brAhmaNanA sAMbhaLavAmAM AvyA. eTale te vipra temanA upAzrayamAM gayo, tyAM gurue tenuM sanmAna karyuM pachI te traNa ahorAtra tyAM ja samAdhipUrvaka besI rahyo. tyAre gurue tene pUchayuM ke he sujJa ziromaNi ! tame amArI parIkSA karavA ahIM AvyA cho ke bIjuM kAMI prayojana che ?' tyAre brahmAnI jANe bIjI mUrti hoya evo dvijottama kahevA lAgyo ke-"mahAtmAonuM mAhAsya jovAmAM sukata upArjana thAya che. amAruM kaMIka kAma che ane teTalA mATe ame AvyA chIe, paNa he guNanidhAna ! te rahasya vAtanI jema bIjAone kahevA yogya nathI." eTale guramahArAja ekAMtamAM besIne tene kahevA lAgyA ke- he bhadra! je kahevA yogya hoya, te kaho." ema sAMbhaLatAM te brAhmaNa bolyo ke mAro pitA puNyavAna hato, te rAjamAnya hovAthI sadA lAkhonuM dAna pAmato hato. tethI mArA ghare nidhAnanI zaMkA che. e badho tRSNAno vilAsa che. mATe e badho vRttAMta jANI paropakAra karavAmAM sadA tatpara evA tame mArA para anugraha lAvIne nidhAna batAvo ke jethI kuTuMba sahita A brAhmaNa potAnA svajano sAthe dAna-bhogathI vilAsa karI zake. mATe he bhagavan ! Apa prasanna Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 zrI prabhAvaka caritra thaIne mane tevuM sthAna batAvo.' tyAre gurumahArAja tenI pAsethI thanAra uttama ziSyano lAbha vicA2Ine kahevA lAgyo ke--'he buddhinidhAna ! ame tamAruM kAma barAbara karI ApIzuM. paraMtu AvI gupta vAta ame tamane kahIe, te badala tame amane kaMI nahi Apo ?' viSe jaNAvyuM--'he svAmin ! temAMnuM huM ardha tamane avazya ApIza.' guru bolyA--'ame tamArI vastumAMthI icchAnusAra ardha laIzuM, mATe A bAbatamAM sAkSIo rAkho. kAraNa ke A dravyanI bAbata che.' tyAre brAhmaNe kahyuM--'vedavedAMga zAstronI vyAkhyA karanAra huM asatya kema boluM ? tathApi ApanA vizvAsanI khAtara bhale sAkSIo rahe.' pachI tyAM rahelA lokone sAkSI banAvIne gurue te mAnya rAkhyuM. evAmAM ahIM harSita thayela brAhmaNe ghare AvIne te vAta potAnA baMne putrone kahI saMbhaLAvI. pachI zubha divase teNe AcAryane potAnA ghare bolAvyA, eTale jJAnathI te bhUmi jANI nizcaya karIne gurue jaNAvyuM, tyAM bhUmi khodAvIne brAhmaNe te dhana meLavyuM. temAMthI cAlIza lAkha sonAmahoro nIkaLI je sAkSAt najare jovA chatAM niHspRhaziromaNi guru potAnA upAzrayamAM cAlyA gayA. eTale zrImAn sarvadeva ane maheMdraprabhu vacce vipra dravya Apato ane guru letA nahi-e vAda lagabhaga eka varasa cAlyo. ekavAra pote satya pratijJa hovAthI brAhmaNa AcAryane kahevA lAgyo ke--je dravya tamane ApavAnuM che, te ApyA pachI ja huM gharamAM praveza karIza.' eTale guru bolyA--'meM tamane kahyuM che ke huM mArI icchAnusAra laIza.' tyAre brAhmaNe jaNAvyuM--'bhale, tame marajI pramANe grahaNa karo.' AcArya bolyA--'tArA be putramAMthI eka mane Apa. jo tArI satya pratijJA hoya, to Apa nahi to potAne ghare cAlyo jA.' ema sAMbhaLatAM vicAramUDha banela viSe kaSTathI kahyuM--'ApIza.' pachI ciMtAtura thaIne te potAnA ghare cAlyo gayo. tyAM bichAnA vinAnA khATalApara te nidrA vinA suI gayo. evAmAM rAjabhavanamAMthI AvatAM dhanapAlanA te jovAmAM Avyo. eTale teNe kahyuM ke--'he tAta ! vacana pramANe Adeza uThAvanAra huM putra vidyamAna chatAM tamane A viSAda kevo ? mATe khedanuM kAraNa mane jaNAvo.' tyAre sarvadeva bolyo--'he vatsa ! satputro tArA jevA ja hoya che ke jeo pitAno Adeza bajAvavAmAM AvI dRDha pratijJAvALA hoya che. je pitAne RNathI mukta kare, je narakathI teno uddhAra karI, tene sadgati Ape, vedamAM tene ja putra kahevAmAM Avela che. zruti, smRti ane purANonA abhyAsanuM tathA kuLanuM tamAre e ja phaLa che ke saMkaTamAMthI amAro uddhAra karavo. mATe he vatsa ! tuM sAvadhAna thaIne sAMbhaLa-ahIM jainarSi zrI maheMdrAcArya che ke jemaNe mane ATaluM dravya batAvyuM. eTale temanI IcchA pramANe mArA gharamAMnuM ardha temane ApavuM--evI meM pratijJA karI che. tethI te be putramAMthI eka putranI mAgaNI kare che, to have mAre zuM karavuM ? e saMkaTathI he vatsa ! have tuM mane choDAva. eTale mArA nimitte tuM temano ziSya thA.' Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maheMdrasUri caritra 251 tyAre buddhinidhAna dhanapAla kopAyamAna thaIne kahevA lAgyo-"he tAta ! tame jevuM kaho cho, tevuM ucita vacana anya koI na bole. ApaNe saMkAzya sthAnamAM rahenArA badhA varSomAM uttama, cAra vedanA jJAtA ane saMdA saMga pArAyaNane dhAraNa karanArA chIe, vaLI zrI muMje rAjAe putra tarIke svIkArela evA zrI bhojarAjAno huM bALamitra tathA bhUmideva kahevAuM. to patita zUdronI nidita pratijJAnI khAtara, putra thaIne huM potAnA pUrvajone narakamAM kema nAkhuM? eka tamane RNathI choDAvatAM sarva pUrvajone adhogatimAM nAkhavA paDe. sajjana puruSone niMdanIya e kuvyavahArano huM kadApi svIkAra karanAra nathI. e kAryanI sAthe mAre kAMI prayojana nathI, mATe tamane ruce tema karo." e pramANe pitAnI avagaNanA karIne dhanapAla tyAMthI anyatra cAlyo gayo. ahIM AMkhamAM AMsu lAvI, moTA saMkaTamAM sarvadeva vipra jeTalAmAM nirAza thaI beTho che, tevAmAM bIjo putra zobhana tyAM AvI caDyo. teNe paNa pitAne viSAdanuM kAraNa pUchyuM. eTale teNe kAraNa jaNAvatAM kahyuM ke- koI kAryamAM dhanapAle amane nirAza karyA, to tuM bALaka te kAma zuM banAvI zakIza? mATe tuM cAlyo jA. potAnA lakSaNe ame potAnA karma bhogavIzuM." ke, '' e pramANe pitAnuM nirAzA bhareluM vAkya sAMbhaLatAM zobhana kahevA lAgyo ke he tAta ! Ama AkuLa vyAkuLa na thAo. huM tamAro putra, kArya karanAra beTho chuM. dhanapAla to rAjamAnya, nizcita ane kuTuMbanuM bharaNa poSaNa karavAne samartha che, paNa tenA prasAdathI huM tamAro Adeza bajAvavA taiyAra chuM. mAro vaDIla baMdhu to veda, zruti ane smRtimAM paMDita temaja kRtyAkRtyamAM niSNAta che, eTale te game tema bole, paraMtu huM to bAlyAvasthAthI ja saraLa chuM, tethI ema ja samajuM chuM ke pitAno Adeza bajAvavA uparAMta putrono anya dharma nathI. mATe temAM kRtya ke akRtyane huM gaNato ja nathI. tamo mane kuvAmAM nAkho athavA to cAMDAlone arpaNa karo. tamane ruce tema karo.' e pramANe sAMbhaLatAM sarvadeve tene gADha AliMgana karyuM ane pachI jaNAvyuM ke-"he mahAmati vatsa ! RNa thakI choDAvIne mAro uddhAra kara." ema kahI teNe te uttama putrane pUrvokta hakIkata kahI saMbhaLAvI. je sAMbhaLatAM zobhana bhAre harSita thaIne kahevA lAgyo-A kArya to mane ati ISTa che. jaina munio to satyanA nidhAna ane tapathI ujavaLa hoya che, temanI saMgati to sadbhAgyathI ja pAmI zakAya. jIvadayA e ja dharma che ane vaLI te temanAmAM ja che. vaLI satyadharmanuM lakSaNa je jJAna, te ja AvI zraddhA upajAve che. A karavAnuM che, A karavAnuM che, evI ciMtAthI jarjarita tathA viSayanA vegathI vyApta evA gRhavAsamAM koNa rahe? temaja baMdhuone vallabha evI dhanalakSmIthI puruSa baMne prakAre bhaya pAme che. ane bhAgyayoge vastuo prApta thayA chatAM temAM te sadA asaMtuSTa rahe che. he tAta ! kanyAno saMbaMdha thatAM mArI paNa evI ja gati thavAnI. to mane priya evA kAryamAM niSedha karatAM tame zA mATe zaMkA lAvo cho ? mATe uTho, snAna karo, devAryA vagere nityakriyA karIne zAMta thaI bhojana karo; pachI mane tyAM laI jaI te AcAryanA utkaMgamAM besADo, ke jethI temanA caraNanI sevA karatA huM mArA janmane pavitra karuM.' putranA mukhathI anukULa vacana sAMbhaLatAM vipranI AMkhamAM harSanA AMsu AvI gayAM. pachI teNe uThatAM uThatAM putrane AliMgana ApIne tenA mastake cuMbana karyuM. tyAra bAda sarvakriyA ane bhojana karI zobhanadevanI sAthe te vipra AcArya mahArAjanA upAzraye gayo. tyAM potAnA priya putrane temanA utsaMge AropaNa karatAM Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 zrI prabhAvaka caritra teNe jaNAvyuM ke jevo tamane game, tevo A putra che." pachI AcArye vikanI anumatithI pramodapUrvaka te ja divase zubha grahayukta zubha lagna te zobhanane durakSA ApI, ane zAsananI hIlanA thavAnA bhayathI prabhAte vihAra karyo. ema haLave haLave vicaratAM ane bhUpIThane pAvana karatAM teo aNahillapuramAM AvI pahoMcyA. have ahI dhanapAle 'eNe nidhAnanA dravyane badale putrano vikraya karyo, e anucita karma karyuM ema lokomAM jAhera karIne potAnA pitA sarvadevane alaga karyA. vaLI teNe vicAra karyo ke-"te sAdhuo dIkSAdhArI zUdro che, tethI mukha jovA lAyaka nathI. kyAMkathI AvI caDelA e zamanA miSathI strI bALako vagerene chetare che, mATe temane dezamAMthI dUra karavA joIe. emanuM pAkhaMDa paNa adbhuta che." ema dhArI rAjAnI AjJA laIne roSathI teNe sAdhuono niSedha karyo. ema bhojarAjAnI AjJAthI te vakhate mAlavadezamAM zvetAMbara sAdhuo vicarI zakyA nahi. eTale dhArAnagarInA zrI saMghe gurjaradezamAM rahelA zrImaheMdrasUrine e badhI yathArtha hakIkata nivedana karI. evAmAM gujarAtamAM rahetA gurumahArAje zobhana munine abhyAsa karAvIne vAcanAcArya banAvyA, ke je guNomAM iMdrane paNa zlAghanIya thaI paDyA. temaNe zrI avaMtinA saMghanI vijJapti sAMbhaLatAM guru mahArAjane jaNAvyuM ke -"huM mArA baMdhane pratibodha pamADavA satvara jaIza. kAraNake saMghamAM mArA nimitte A kaleza AvI paDyo che, mATe tyAM teno pratIkAra sAdhavAne huM ja samartha chuM. eTale AcArya mahArAje gItArtha munio sAthe zobhanamunine tyAM mokalyA. adbhuta prauDhatAne pAmelA te dhArAnagarImAM AvI pahoMcyA. tyAM avasara thatAM temaNe gocarI mATe sAdhuone cirakALanA paricita zrIdhanapAlanA ghera mokalyA, eTale be muni tyAM gayA. te vakhate sujJaziromaNi dhanapAla zarIre sArI rIte tela coLIne snAna karavA beTho hato, tyAM dharmalAbha kahIne baMne muni zAMta citte ubhA rahyA. evAmAM dhanapAlanI strIe javAba Apyo ke "ahIM kaMI nathI ! tyAre dhanapAla bolyo "emane kaMIka to Apa. kAraNa ke yAcako gharathI khAlI hAthe jAya, e mahA adharma che.' eTale strIe dagdha anna ApatAM temaNe grahaNa karyuM. pachI te dahIM ApavA lAgI tyAre temaNe pUchyuM ke-"e keTalA divasanuM " che ?' tyAM strI bolI-"zuM dahIMmAM porA hoya che ke tame navA dayALu jAgyA cho? A traNa divasanuM che. tame letA ho to lo, nahi to jaldI ahIMthI cAlyA jAo.' tyAre munio bolyA- "e amAro AcAra che, to tuM adekhAI zA mATe lAve che? kAraNa ke adekhAIthI mahAdoSa lAge. mATe priya vAkya bolavuM te ja suMdara che. have jo tuM bhrAMti vinA jIvana sthiti pUchatI hoya, to te traNa divasa uparAMtanA dahIMmAM avazya jIva hoya che. jJAnIonuM vacana mithyA kadApi na hoya.' eTale dhanapAla paMDita nirdoSa vacana bolyo ke - "jo ema hoya, to tenI pratIti mATe tame A dahIMmAM jIvo batAvo." tyAre temaNe dahIMmAM aLato naMkhAvyo, tethI jIva badhA upara tarata tarI AvyA. temAM keTalAka najare dekhAyA ane keTalAka adazya thayA. eTale te varNanA ane te rasanA jIvo teNe sAkSAtu najare joI lIdhA. AthI te muninA vacanathI dhanapAlano garva utarI gayo. jema nAgendramaMtrathI viSa dUra thAya, tema te kavIzvaranuM mithyAtva-viSa dUra thayuM, pachI te ciMtavavA lAgyA ke - emano dharma jIvadayAthI uvaLa che. ane A Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maheMdrasUri caritra 253 pazahiMsAdi dharma kevaLa mithyA lAge che.' ema dhArI te kahevA lAgyo - 'jinazAsanane jANanArA evA tame nirdoSa dharma Acaro cho. kAraNa ke dhaturAnuM pAna karanAra zveta vastune zvetapaNe joI na zake." vaLI punaH te kavIzvare jaNAvyuM ke - 'tamAro guru koNa? kyAMthI Avo cho ane kayA zubha sthAne tame nivAsa karyo che? e pramANe sAMbhaLatAM te muni bolyA ke - "he bhadra ! sAvadhAna thaIne sAMbhaLo. ame gurjara dezathI ahIM AvyA chIe. zrI mahendrasUrinA ziSya zobhanamuni amArA guru che ane te zrI AdinAthanA caitya pAse prAsuka upAzrayamAM rahelA che.' ema kahIne te mahAmuni potAne sthAne cAlyA gayA. pachI snAna pUrvaka bhojana karIne dhanapAla paMDita gurunA upAzraye gayo, tyAM vaDIla baMdhu samajIne sujJa zobhanamuni tenI sAme AvyA. eTale baMdhusnehanA mohathI teNe temane AliMgana karyuM. pachI gurue ardha Asana ApatAM te baMne sAthe beThA. tyAM dhanapAla vinayathI kahevA lAgyo ke - "tame ja pUjaya cho ke AvA dharmano Azraya karyo. bhojarAjAnI AjJAthI dharmamUla jinadarzana-jaina sAdhuone dezapAra karAvatAM je meM moTuM pApa karyuM che, teno aMta Ave tema nathI. sarvadeva pitA ane laghubaMdhu tame baMne mahAmati cho ke jemaNe bhava chedavA mATe AvA suguru ane dharmano Adara karyo, ane ame aho dharmAbhAsa (mithyAdharma) ne dharmarUpe svIkAratAM - adharmamAM paDyA rahyA, tethI parabhave amArI zI gati thaze, te ame jANI zakatA nathI. mATe mArA vaMzarUpa samudramAM ratna samAna evA he anuja baMdhu ! karmanA marmane chedanAra ane sukhakArI evo dharma mane batAvo." eTale baMdhunehane dhAraNa karatA vidvAnu zobhanamuni kahevA lAgyA ke - "he kulAdhAra ! sAMbhaLa-dayA e ja mukhya dharma che; tathA deva, guru ane dharmarUpa traNa tatva tuM sAvadhAna thaIne sAMbhaLa-mahAmoha, ane kAmAdika zatruone jItanAra, pote mukta thaI anya jIvone mukta karavAne samartha tathA paramAnaMda padane ApanAra evA jinezvara bhagavAna te ja deva che. zrApa ke anugraha karanArA, viSayarUpa kAdavamAM nimagna tathA strI, zastra ane japamALAne dhAraNa karanArA devo te rAjA jevA samajavA. tathA zama, dama, zraddhA ane saMyamane dhAraNa karanAra, kalyANanA nidhAna, karma nirjarA karavAmAM tatpara tathA sadA saMvarane sevanArA evA muni te guru samajavA. parigraha ane mahA AraMbha sevanArA, jIvahiMsA karavAmAM tatpara, sarva prakAranI abhilASA karanArA tathA brahmacaryahIna hoya te guru zI rIte hoI zake ? temaja satya, asteya, dayA, zauca, kSamA, brahmacarya, tapa, kriyA, mArdava, Arjava ane saMtoSa eja jinabhASita dharma che. sadoSa vastunA dAnathI ane pazuhiMsAthI adharma ja thAya che, tene dharma mAnavAmAM Avela che; paraMtu te banAvaTI vastranI jema AdaravA yogya nathI." e pramANe sAMbhaLatAM zrImAnuM dhanapAla kavi kahevA lAgyo ke - "he bhagavanuM, sadgatine mATe jainadharmano meM svIkAra karyo." pachI zrImahAvIra caityamAM jaIne teNe bhagavaMtane vaMdana karyuM tathA namaskAra karatAM teNe stuti karI ke - "he nAtha ! "tamAruM baLa jagatano saMhAra ke rakSaNa karavAmAM samartha che, chatAM aparAdhI saMgama deva para tame kSamA kema karI ?' ema ciMtavIne ja jANe roSa pAmyo hoya tema vimukha mana karIne tamAro roSa cAlyo gayo. keTalAka nagarano svAmI rAjA ke je zarIranA bhoge paNa sAdhI na zakAya ane parimita dravya ApanAra hoya che, tevA svAmInI atyAra sudhI meM mohathI sevA bajAvI. have mokSapadane ApanAra ane tribhuvananA svAmI evA he bhagavan! bhaktipUrvaka ApanI ArAdhanA karavI che. pUrve vRthA kALavyaya thayo, Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 tethI mAruM mana dUbhAya che.' ekavA2 pUrNimAnA saMdhyA samaye dhanapAla kavIzvare dezamAM jainamunio sukhe vihAra karI zake, tevA hetuthI rAjAne jaNAvyuM ke -- 'he rAjan ! tamArA yazarUpa cAMdanIthI AkAza sudhI dhavalatA (zvetatA) chavAI rahI che, to timira--ajJAnane dUra karanAra ane pragaTa artha (padArtha) ne prakAzita ka2nA2 evA zvetAMbara munio zA mATe dUra rahe ?' zrI prabhAvaka caritra tyAre rAjAe kahyuM ke 'he suza ! huM tAro abhiprAya samajI zakyo chuM. bhale zvetAMbara sAdhuo A dezamAM vicare. darzana 52 koNa dveSa kare ?' eTale dhArAnagarInA zrI saMghe maLIne zrI mahendrasUrine vinaMti mokalAvI, jethI teo satvara tyAM AvI pahoMcyAM. evAmAM dRDha niSThAthI mithyAmatine dhvasta karanAra evo zrImAn dhanapAla paMDita anukrame dharmatattvamAM bhAre vicakSaNa thaI gayo. ekavAra rAjAnI sAthe dhanapAla mahAkAlanA maMdiramAM gayo ane tyAM zaMkara sAme na,besatAM maMDapamAMnAM eka gavAkSamAM te besI gayo. eTale bhojarAjAe tene bolAvyo. tyAre traNavAra jhaTa pAcho pharIne te dvAra AgaLa besI gayo. AthI rAjAe vismaya pAmIne tene pUchyuM ke 'he sakhe ! A zuM ?' tyAre teNe pAse AvIne kahyuM ke - 'he rAjan ! zaMkara zakti (pArvatI) sahita beThela hovAthI lajjAne lIdhe huM joI zakato nathI.' eTale rAjA bolyo -- 'ATalA divasa tame e devanI kema pUjA karI ?' dhanapAle jaNAvyuM 'ATalA divasa bALapaNAne lIdhe huM lajjA na pAmyo, vaLI A loko ane tame paNa evA ja cho, kAraNa ke tame jyAre aMtaHpuramAM ramaNIo sAthe vilAsa karatA ho, tyAre ame jovAne asamartha chIe. kAmasevAmAM tatpara ApanA jevA pUrvanA rAjAoe balinA kAraNe A zaMkaranI pUjA pravartAvI che. anya devanuM zira pUjAya ane mahAdevanuM liMga pUjAya e zuM ? balavaMta puruSo je pravartAve te pAchaLathI anya lokonA AcArarUpa thaI paDe che. - ema sAMbhaLatAM bhojarAjA jarA hasIne vicAravA lAgyA ke -- 'A hAsya paNa satya jevuM lAge che. e saMbaMdhamAM bIjuM paNa kaMI ene pUchuM, e pakSapAta vinA ja uttara Ape tema che.' pachI bahAra bhaMga (zaMkaranA eka sevaka)nI mUrti joIne rAjAe kautukathI pUchayuM ke -- 'A durbaLa kema che ? he kavi ! tuM siddha sArasvata che, mATe enuM kAraNa kahe.' tyAre dhanapAla kavie vicAra karyo ke - ' satya kahevAno samaya che. athavA to game tema paNa satya kahevAmAM mAre zo doSa che ?' ema dhArIne te bolyo ke - 'he narendra ! sAMbhaLa ---- "digvAsA yadi tatkimasya dhanuSA sAstrasya kiM bhasmanA ? bhasmApyasya kimaMganA yadi vazA kAmaM paridveSTi kim ? ityanyo'nyavirUddhaceSTitamaho pazyannijasvAminaM bhRMgI zuSkazirAvanaddhamadhikaM TE dhatte'sthizeSaM vapuH // 1 // " Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maheMdrasUri caritra 255 eTale-jo dizArUpa vastra che, to ene dhanuSyanI zI jarUra che. ane sazastra che, to bhasmanI zI jarUra che? vaLI zarIre bhasma lagAve che, to ene strInI zI jarUra che ane ramaNI che, to e kAma para dveSa zA mATe lAve che? ema anyonya viruddha potAnA svAmInI ceSTA jotAM bhaMgInuM zarIra mAtra hADarUpa zuSka zirAovALuM banI gayuM che.' pachI bahAra nIkaLatAM parSadAmAM vyAsa yAjJavakya smRti uMca dhvanithI vAMcato hato, te sAMbhaLavAnI icchAthI rAjA tyAM beTho. evAmAM dhanapAlane vimukha thaIne beThela jotAM rAjAe kahyuM ke - "Rti, smRtiomAM tArI avajJA lAge che, tethI tuM sAvadhAna thaIne sAMbhaLato nathI. tyAre dhanapAla bolyo - 'huM lakSaNa rahita tenA arthane samajI zakato nathI. sAkSAt viruddha kayo mUDhamati sAMbhaLe ? kAraNa ke temAM evuM jaNAvavAmAM Avela che ke - viSTAnuM bhakSaNa karanAra gAyonA sparza karavAthI pApa dUra thAya, saMjJAhIna vRkSo vaMdanIya che. bakarAnA vadhathI svarga prApta thAya che, brAhmaNone Apela bhojana pitRo (pUrvajo) ne maLe che, kapaTI devone Apta puruSa mAnela che, agnimAM homela balidAna devone prasanna kare che. zrutimAM batAvela A asAra lIlAne satya koNa mAne ?' pachI ekavAra yajJamAM haNavA mATe bAMdhela mahApazuno dIna avAja rAjAnA sAMbhaLavAmAM Avyo tyAre - rAjAe dhanapAlane pUchayuM ke - "A bole che ?" eTale kavIzvara kahevA lAgyo ke - "he bhUpAla ! huM pazuonI bhASA samajI zakuM chuM, e zuM kahe che te mAruM satya vacana sAMbhaLa. tulasInA pAtrane chedanAra ane bhAre tattvazALI evo je guNavAna viSNu, te bakarAne kema mAre ? vaLI svarganA sukha bhogavavAnI mArI icchA nathI, tema tane meM tevI prArthanA karI nathI. he sajjana ! tRNabhakSaNathI huM sadA saMtuSTa chuM, mATe mAro vadha karavo tane ucita nathI. tArA hAthe yajJamAM haNAyelA prANIo jo svarge jatA hoya, to mAtA, pitA, putra ane bAMdhavono yajJa kema karato nathI ?' A pramANe tenA viparIta vacanathI rAjA kopAyamAna thaIne ciMtavavA lAgyo ke - 'viparIta bolanAra A duSTa viprano nAza karavo paDaze, paraMtu lokonA dekhatAM jo eno vadha karuM to mArA mAthe moTo apavAda AvI paDe, mATe koIvAra ekAMtamAM e vadha karavA lAyaka che." ema saMkalpa karI potAnA bhavana tarapha AvatAM rAjamArgamAM eka bAlikA sahita vRddha strI eka bAju ubhelI rAjAnA jovAmAM AvI eTale navavAra zira dhuNAvatI te vRddha strIne jotAM rAjAe dhanapAlane pUchayuM ke - "A zuM kahevA mAge che?' tyAre kavIzvare jaNAvyuM ke - "he narendra ! e bAlikA vRddhAne pUche che ke - "zuM A naMdI ke murAri che? kAmadeva zaMkara ke kubera che? athavA vidyAdhara ke surapati che? caMdramA ke vidhAtA che?' tyAM nava vakhata zira dhuNAvIne vRddhA kahe che ke - emAMno e koI nathI, paraMtu he putrI ! krIDA karavAne mATe pravartamAna thayela A pote bhoja rAjA che.' e pramANe sAMbhaLatAM rAjA vicAravA lAgyo ke - "nava vArane lagatA eNe nava vikalpo batAvI mArI zaMkA dUra karI. to e dubhASika vinA jJAnInI jema anya koNa bolanAra che ? to zrImAnyuMjanA mAnathI Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra vRddhi pAmela e zuM nigraha karavA lAyaka che ? nahi ja.' ekavAra rAjAe dhanapAlane zikAramAM bolAvatAM te gayo. tyAM zikArIoe eka zUkara (bhuMDa) joyo. eTale kAna sudhI dhanuSya kheMcI, temAM bANa sAMdhIne temaNe te Dukkara tarapha choDayuM. jethI te nIcuM mukha karIne paDyo ane ghora AkraMda karavA lAgyo. tyAre anya paMDito rAjAne kahevA lAgyA ke -- 'svAmI pote subhaTa athavA to tenI pAse AvA bIjA subhaTo nahi hoya.' evAmAM rAjAnI dRSTi dhanapAla para paDI. ane rAjAe kahyuM ke 'kaMI bolazo ?' eTale kavIzvare jJAvyuM ke . 'he svAmin ! sAMbhaLo = rasAtalaM yAtu yadatra pauruSaM va nItireSA'zaraNo hyadoSavAn / nihanyate yad balinApi durbalo hahA ! mahAkaSTamarAjakaM jagat" // 1 // -- 256 = evuM paurUSa-baLa pAtALamAM pesI jAo, vaLI evI nIti kyAMnI ke jyAM azaraNa, nirdoSa ane durbaLane baLavAna mAre ahA ! mahAkaSTanI vAta che ke A jagatamAM koI nyAyIrAjA nathI.' pachI ekavA2 navarAtramAM gautradevInuM pUjana cAlatAM ekaso bakarAone vadhasthAne bAMdhIne talavAranA eka eka ghAthI mAravAmAM AvyA, tyAM pAse rahelA loko e vadha saMbaMdhamAM rAjAnI prazaMsA karavA lAgyA. tyAre karuNAnidhAna dhanapAla kavi bolyo ke -- 'A badhA vidvAno e karma karanArA ane mithyA prazaMsA bolanArA che, kAraNa ke je pazuonA ArtanAda sAMbhaLyA chatAM temanA para dayA lAvato nathI, te potAne mATe narakanA dvAra khullA kare che.' eka vakhate mahAkAlanA maMdiramAM pavitrArohano mahotsava cAlatAM rAjA tyAM Avyo, ane sAthe Avela potAnA mitra dhanapAlane kahyuM ke -- 'he sakhe ! tArA devono pavitra-mahotsava kadi thato ja nathI. tethI te avazya apavitra lAge che. e pramANe sAMbhaLatAM dhanapAla kahevA lAgyo ke -- ''pavitramapavitrasya, 1 pAvitryAyAdhirohati nina: svayaM pavitra mircastatra pavitrajaiH / / ? // 'pavitra, apavitrane pavitra banAve che, jina bhagavaMta to pote pavitra ja che, to tene pavitra karavA mahotsavonI zI jarUra che ?' zivamAM e apavitratA che, tethI tenA bhaktoe liMgapUjana AdaryuM che. kharekhara ! e vAtanI zaMkare yAcanA karavAthI bhaktoe teno svIkAra karyo che.' evAmAM hasatA mukhavALI, ratiyukta ane tALI devAne uMce hAtha karela evI kAmadevanI mUrtine jotAM rAjA kautuka pAmIne te prakhara paMDitane kahevA lAgyo ke -- 'A tALI detAM hasato kAmadeva spaSTa zuM kahevA mAge che ?' eTale siddha sAsvata maMtranA yoge dhanapAla kavi tarata ja satya bolyo. kAraNa ke jJAnI zA mATe vilaMba kare ? teNe A pramANe zlokamAM jaNAvyuM Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maheMdrasUri caritra 257 "sa eSa bhuvanatrayaprathitasaMyamaH zaMkaro bibharti vapuSAdhunA virahakAtaraH kAminIm / anena kila nirjitA vayamiti priyAyAH kara vaLa paritADayana gati gAtihAsa: namaH" 2 A zaMkarano saMyama traNe bhuvanamAM prasiddha che. paNa atyAre virahathI kAyara banIne e kAminIne sAthe rAkhe che. tethI tenAthI ApaNe jItAyA nathI, ema hAsyathI priyAnA hAthamAM tALI detAM kAmadeva jayavaMta varte che.' ekavAra bhojarAjAe dhanapAla kavine pUchayuM ke - "tArA satya kathanamAM kaMI abhijJAna-nizAnI che? te mane satya kahI de. ahIM cAra dvAromAMthI kayA dvArathI huM bahAra nIkaLIza ? he kavIndra ! te kahe." eTale te mahAmatie eka patra para akSaro lakhyA ane te patra baMdha karIne sthagIdharane ApyuM. tyAM rAjAe vicAra karyo ke - "A cAramAMnA game te eka kAramAMthI nIkaLavAnuM eNe jANyuM haze. to jJAnInuM vacana paNa atyAre mAre mithyA karI batAvavuM." pachI kavi potAnA ghare cAlyo gayo. tyAM rAjAne bhojana karavAnuM AmaMtraNa AvyuM. eTale potAnA sevako mAraphate maMDapanA uparanA bhAgamAM rAjAe eka chidra karAvyuM. te chidramArge rAjA bahAra nIkaLI gayo pachI bapore kavIzvarane bolAvIne rAjAe AzcaryapUrvaka pUchayuM. tyAre pAnadAnImAMthI patra laIne te batAvyuM. temAM rAjA "uparanA bhAgamAMthI ja nIkaLaze" ema lakhyuM hatuM. A tenA satya vacanathI rAjA bhAre Azcarya pAmyo. eka vakhate rAjAe setubaMdha nimitte potAnA mANaso mokalyA ke jyAM hanumAne karela prazasti vidyamAna hatI. temAMnAM kAvyo lAvavA mATe matsyanI carabI AMkhe AMjIne mINanI pATI laI teo dariyAmAM paDyA . tyAM bIjI tailayukta lAkhanI pATI banAvI te prazasti para sArI rIte temaNe dabAvI eTale temAMthI keTalAka akSaro uddharIne temaNe lakhI lIdhA. paraMtu te rAkSasanA kuLanI jema khaMDita hatA. te rAjAe jotAM hATamAM paDela zAkapatronI jema khaMDita arthayukta chatAM arasika lAgyA. te kAvyo kavione batAvavAmAM AvatAM potAnI buddhi pramANe te caraNa pUravA lAgyA paNa tethI rAjAnA manamAM kaMI Azcarya na thayuM. pachI temAMthI dvipadI ane tripadI samasyA rAjAe dhanapAla kavIzvarane pUravA mATe ApI. jemAM dvipadI samasyA A pramANe hatI. "harazirasi zirAMsi yAnirejurhariharitAni luThaMti gRdhrapAdaiH" dhanapAle te A pramANe pUrNa karI - ayi khalu viSamaH purAkRtAnAM vilasati jaMtuSu karmaNAM vipAkaH" // 1 // je rAvaNanA mastako zaMkaranA zirapara zobhatAM hatAM, te lakSmaNathI ghAyala thatAM gIdhapakSInA pagataLe cagadAya che. tethI kharekhara ! pUrvakata karmono viSama vipAka prANIone pAyamAla kare che." tripadI samasyA A pramANe hatI - Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 zrI prabhAvaka caritra " snAtA tiSThati kuMtalezvarasutA vAroMgarAjasvasudyUtenAdya jitA nizA kamalayA devI prasAdyAdya ca / ityaMtaHpuracAriNAvanitA vijJApanAnaMtaraM" kavie cotho pAda A pramANe pUryo "mRtnA pUrvatuAM vidhAya, ghaTTuzo pALi bhUvo'manas' // ? // kuMtalezvaranI putrI ane vAroMgarAjanI bahena snAna karIne ubhI che. devIne prasanna karIne kamalAe jugArathI Aje rAtrine paNa jItI lIdhI che, e pramANe aMtaHpuramAM saMcAra karatI vArAMganAoe vijJapti karyA pachI rAjAe pUrvadevane saMbhArI anekarUpa karIne tenuM sevana karyuM." e pramANe sAMbhaLatAM kIra vidvAn hasIne kahevA lAgyo ke : -- A to jainone ucita vacana che. kAraNa ke temanA matamAM karmano vipAka kahevAmAM Ave che. valI A samasyApUrti to suzone pramoda pamADe tevI che. evAmAM dhanapAla bolyo ... he dhruva ? kaho, ke kIrano mArA para rAga che ?athavA to malinAMganA satyane sUrya pote pragaTa karaze. jo mArAmAM manuSyatva che, to bAvana palanA zuddha phAlamAM AvA akSaro avazya kotarAI jaze. evI huM pratijJA karuM chuM. >> >>>> | jer ema sAMbhaLatAM kautukathI rAjAe te pramANe karAvyuM. eTale phAla-pATa para tevA akSaro kotarAI javAthI dhanapAla zuddha ane zuddha yazanA nidhAnarUpa te rAjAne pratIta thayo. kAraNa ke satya bAbatamAM koNa matsara dharAve ? eka divase bhojarAjAe kavIzvarane pUchyuM ke 'tamArA jaina-sAdhuo jaLAzayanA dvArane kema sukRta mAnatA nathI ?' jaLAzayamAM zItaLa ane caMdramAnA kiraNa samAna tyAre satyavrata dhanapAla yathArtha vacana bolyo ke nirmaLa jaLanuM icchAnusAra pAna karI tRSNA rahita thatAM prANIo manamAM pramoda pAme che, te ja jyAre sUryanA kiraNothI sukAI jAya che, tyAre temAM anaMta jIvo nAza pAme che. tethI kUpAdinA jaLAzayo pa2 yatijano audAsInya dhAraNa kare che.' e pramANe sAMbhaLatAM rAjA kahevA lAgyo --e to satya che. jinadharma kharekhara satya para ja racAyela che. paraMtu vyavahAramAM rahelA lokone te koI rIte ruce nahi.' eTale rAjamitra dhanapAla bolyo ke -- 'pitAe mane evuM zIkhavyuM che ane kaMIka sAMbhaLavAthI mArA jANavAmAM AvyuM che, paNa azajana na samaja, tyAM zI vAta karavI ? kAraNa ke -- narakanA sthAnarUpa hiMsAno tyAga karavo, asatya na bolavuM, corIno parihAra karavo, viSayathI virakta rahevuM ane parigrahanI mUrchA tajI devI--e jaina dharma jo pApa paMkamAM paDelA lokone na ruce, eTale pramehanA rogavALAne dhRta na game, tethI zuM dhRtamAM nyunatA AvI jAya che ?' pachI dhanapAla paMDita sAte kSetromAM potAnuM dhana vAparavA lAgyo. temAM paNa saMsArathakI pAra utAravAnA kAraNarUpa caitya prathama gaNavAmAM Avela che. ema dhArI teNe zrI AdinAtha prabhunuM caitya karAvyuM. tyAM zrI Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maheMdrasUri caritra 259 mahendrasUrinA hAthe jinabiMbanI teNe pratiSThA karAvI, pachI teNe bhagavaMtanI samakSa besIne 'nayagaMtuq' ityAdi pAMcaso gAthAnI stuti banAvI. evAmAM eka vakhate smRti-kathAnA vistAramAM mugdha banela rAjAe potAnA mitra dhanapAlane kahyuM ke - 'tuM paNa koI jainakathA mane saMbhaLAva." eTale teNe vidvAnone vicAravA lAyaka, doSathI uddhAra karanArI, rasathI kAvyarUpa cakSune nirmaLatA ApanArI, vidvAnonA mukhamAM kapUranA pUra samAna, varNapUrita ane navarasathI vistRta evI bAra hajAra zlokanA pramANavALI tilakamaMjarI sAme yathArtha kathA banAvI. kavIzvare e kathAne nava rasothI otaprota karI dIdhI. vaLI te kathAnI parisamApti sudhI te temAM ja eka dhyAne rahyo. jANe potAnA sahacArI hoya tema nava raso parasonA prastAva-prasaMgane dhAraNa karavA lAgyA. eTale loko temAM satata SaDUrasono svAda anubhavavA lAgyA. ; ' pachI kavIzvaranI putrIe tene pUchayuM ke "he tAta! e graMtha zuM samApta thayo ? aho pitAnA dhyAnamAM ane putrInA jJAnamAM spardhA kharekhara Azcarya upajAve tevI hatI. have te kathA samApta thatAM kaviziromaNi dhanapAle vAdivetAla evA zrI zAMtisUrine bolAvyA. temaNe utsutra-prarUpaNA dUra karI tenuM saMzodhana karyuM. kAraNa ke te siddhasArasvata hovAthI tenI kRtimAM zabda ke sAhityadoSa to kyAMthI hoya? pachI te kathA vAMcatAM rasa-saMgrahane mATe rAjAe te pustakanI nIce suvarNano thALa mUkAvyo. eTale Adhi vyAdhino uccheda karavAmAM kAraNarUpa ane akSaya tRptine ApanAra evA te kathAnA rasarUpa amRtanuM rAjAe tyAM saMpUrNa rIte pAna karyuM pachI te kathA samApta thatAM rAjAe jaNAvyuM ke - "huM tane kaMIka pUchuM chuM ane he kavivara ! kaMIka tArI pAse mAgaNI karuM chuM to tethI tuM mArA para roSa lAvIza nahi. prathama ja kathAnA AraMbhamAM 'ziva rakSaNa karo' ema maMgalAcaraNa kara, tema mArA kahevAthI temAM cAra sthAnanuM parAvartana kara. ayodhyAne sthAne dhArAnagarI, zakrAvatAra caityane sthAne mahAkAla, RSabhane sthAne zaMkara ane indrane sthAne mAruM nAma rAkha. eTale AnaMda vaDe suMdara evI A kathA yAvacaMdradivAkarI jagatamAM jayavaMtI varte." tyAre dhanapAla paMDita kahevA lAgyo - "he narendra ! e pramANe parAvartana karatAM to zubhane badale azubha thAya. huM eka satya vacana kahuM chuM, te sAMbhaLa. jema pUrNa payapAtra brAhmaNanA hAthamAM hoya, temAM madyanuM eka biMdu paDatAM te apavitra thaI jAya, tema e nAmonuM parAvartana karatAM pavitratAne hAni pahoMcavAthI kuLa, rAjaya ane dezano kSaya thaI jAya. zeSa (nAga) saMbaMdhI sevA vizeSane je jANatA nathI, te dvijillatA (durjanatA) ne pAmatAM hIna kuLamAM utpanna thavAthI vidvAnomAM zuM lajajApAtra thatA nathI ?' e pramANe paMDitanA vacanathI bhojarAjAne kopa caDyo. tethI TADha dUra karavAne pUrve sAme rAkhavAmAM Avela sagaDInA dhagadhagatA aMgArAmAM teNe te pustaka nAkhI dIdhuM. AthI roSa pAmatAM dhanapAla kaThora vacanathI pratijJA karatAM rAjA pratye kahevA lAgyo ke - "basa, have pharIvAra tArI sAthe bolavuM nathI. tuM mAlavapati thaIne viparIta kema mAne che ? vaLI kRtyamAM to tuM kharekhara adhama che, ke dhanapAlane paNa mUkyo nahi. huM ema pUchuM chuM ke A vaMcanakaLA tuM kyAMthI zIkhyo? pachI khedayukta manathI te potAnA ghare jaI bIchAnA vinAnA khATalA para nIcuM mukha karIne suI gayo. eTale snAna, devapUjA, bhojana ke bolavA jatAM tene kaMTALo AvavA lAgyo. kathAnI vAta paNa te bhUlI gayo Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra ane nidrA paNa tenAthI dUra thaI gaI. potAnA pitAnI AvI sthiti joI sAkSAt sarasvatI samAna evI nava varasanI tenI bAlikAe khedanuM kAraNa pUchatAM teNe satya hakIkata putrIne kahI saMbhaLAvI. je sAMbhaLI tAtane dhI2ja ApatAM te bALA bolI ke ~ 'he tAta ! rAjAe te pustaka agnimAM nAkhI bALI dIdhuM, to zuM thayuM ? paNa te mArA hradaye akSaya che. mATe tame uTho ane snAna, devapUjA, bhojana vigere karo. e badhI kathA tamane saMbhaLAvIza. AthI dhanapAla kavie snAnAdi badhI kriyA saMtoSapUrvaka samApta karI ane pachI teNe putrInA mukhathI samasta kathA sAMbhaLI temAM jeTalI vAta tenA sAMbhaLavAmAM AvI na hatI. teTalI te bolI zakI nahi. eTale kathAmAM traNa hajAra zloka nyUna rahyA. je bIjA saMbaMdhathI joDIne teNe badhA pustakamAM lakhI lIdhA. 260 have tyAM apamAna thavAthI dhanapAla kavIzvara dhArAnagarIthI cAlI nIkaLyo. kAraNa ke sajjano mAnahIna thatAM tyAM sthiti karatA nathI. pazcima dizA tarapha kSobha vinA cAlatAM te nagarajanothI suzobhita evA satyapuramAM AvI pahoMcyo. tyAM zAzvata pada samAna zrI mahAvIra caitya dRSTigocara thatAM te mahApaMDita 52ma AnaMdane pAmyo. pachI bhagavaMtane namaskAra karI teNe virodhAbhAsa alaMkArothI alaMkRta evI 'veva nimmata' ityAdi prAkRta stuti banAvI ke je adyApi vidyamAna che. have ahIM keTalAka divasa pachI bhojarAjAe dhanapAlakavine bolAvyo, paraMtu tenA cAlyA javAno vRttAMta sAMbhaLavAmAM AvatAM rAjA khedAtura thaI kahevA lAgyo ke -- 'jo manamAM vicAra karIe, amArI sAme karkaza vacanane bolanAro bhale jAo, paraMtu sarasvatI samAna satyavAdI tenA jevo paMDita bIjo koI nathI. ame bhAgyahIna ke evA puruSanA saMsargathI rahita thayA. tenA nivAsanuM puNya have A dezane kyAMthI maLe ?' e pramANe amAvasyAmAM cakoranI jema bhoja rAjA kheda pAmato rahevA lAgyo. evAmAM kaulamatano dharma nAme paMDita tyAM AvI caDyo. teno vRttAMta A pramANe che. je anaMta gotro (parvato) nA AdhArarUpa, puruSottama (kRSNa athavA uttama puruSo) nA AzrayarUpa tathA aneka ratnonA nidhAnarUpa samudra samAna lATa sAme deza che, jyAM narmadAnA taraMgo darzana karatA lokone pAvana kare che. evuM bhRgukaccha nAme tyAM nagara che. tyAM veda vedAMgano pAraMgAmI ane jANe sAkSAt zarIradhArI brahmA hoya evo sUradeva nAme mukhya brAhmaNa raheto hato. satIomAM ziromaNi evI sAvitrI nAme tenI patnI hatI ke je nItipAtra ane dAnezvaromAM prakhyAta hatI. temanA dharma ane zarmA nAmanA be putro hatA ke je pitAnI AzAnA sthAna hatA, temaja gomatI nAme temanI eka putrI hatI. temAM dharma potAnA nAmathI viparIta ane zaThapaNAthI te anItie utaryo, jethI sUryane zanizcaranI jema pitAne te saMtApajanaka thaI paDyo. ekavAra pitAe dharmane zikhAmaNa ApatAM samajAvyuM ke 'he vatsa ! AjIvikA mATe dhana upArjana kara. kAraNa ke te vinA udarapUraNa mATe tane dhAnya maLavAnuM nathI.' pachI pote kaLAhIna, vidyArahita ane nIca jananA saMsargathI sarva prakAranA upAya thakI bhraSTa hovAthI te ikSukSetrano rakSaka banyo. tyAM vaDavRkSamAM eka kSetrapAla hato. eTale daivayoge te dharma bhaktipUrvaka niraMtara tenI pUjA karavA lAgyo. - evAmAM eka vakhate dharma potAnA svAmInA ghare gayo. te divase koI parva hovAthI kSetrapatie tene kahyuM ke -- 'Aje ahIM bhojana kara.' tyAre teNe spaSTa zabdamAM jaNAvyuM ke -- 'kSetrapAlanI pUjA vinA huM prANAMte Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maheMdrasUri caritra paNa bhojana karato nathI.' ema kahIne te khetaramAM gayo. tyAM kSetrapAlanI pUjA karIne jeTalAmAM te khetaranA mALA para beTho, tevAmAM vADanI bahAra kSetrapAlanA prasAdathI jANe sAkSAt zaktidevI hoya tevI eka nagna yoginI tenA jovAmAM AvI. eTale yoginIe tenI pAse eka ikSulatA (zelaDIno sATho) mAMgI, tyAre teNe atibhaktipUrvaka tene bhAre rasadAra zelaDInA be sAMThA ApyA. tenA AsvAdathI ati prasanna thayela te yoginI kahevA lAgI ke 'he vatsa ! zuM tuM zaramAya che ke nahi ?' - te bolyo he mahAmAyA ! huM zaramAto nathI.' tyAre - te bolI punaH 'to vacana Apa.' eTale teNe vADa bahAra AvI, AdarapUrvaka vacana ApyuM. tyAM yoginIe tenA mukhamAM amRta samAna ikSurasano kogaLo nAkhyo ane tenA mastaka para potAno hAtha rAkhyo. pachI te sarasvatI devI kSaNavAramAM adRzya thaI gaI. eTale dharma te badhuM mUkI daIne tyAMthI tarata cAlI nIkaLyo, ane haLave haLave AgaLa cAlatAM te narmadAnA tIre AvI pahoMcyo.tyAM sArasvata tejanA udayathI te ciMtavyA vinA kAvyo banAvavA lAgyo. narmadAnuM teNe A pramANe varNana karyuM - 'aho ! A pAtAlamUlano sparza karanArA ane viMdhyAcalane bhedanArA narmadAnA jaLa pravAho trAsa upajAve che. ane taTa para utpanna thayelA vRkSone je lIlAmAtrathI ukheDI nAkhe che; nacAve che. AghAta pamADe che, kSaNavAra pAchA haThAve che. pachI AgaLa prere che, kSaNavAra taje che. pAchA svIkAre che. kSaNavAra chupAve che ane pAchA pragaTa kare che. pachI nAvathI nadI utarIne te nagaramAM Avyo ane potAnA ghare AvatAM mAtAe vAtsalyathI teno ka2sparza karyo temaja pitAe tene bolAvyo ke -- 'he vatsa ! Aje moDo kema Avyo ! vaLI laghu baMdhue prema batAvIne potAnA zirathI tenA hRdayano sparza karyo. temaja 'he bhAI ! he bhAI !' ema bhaginIe paNa tene vAraMvAra gadgad zabdathI bolAvyo. eTale te badhAnI avagaNanA karatAM karkaza zabdathI dharma kahevA lAgyo ke -- 'he mAtA ! tuM paNa mAro sparza na kara. he tAta ! tuM paNa mane tRpti na pamADa, he bhrAta ! tuM paNa mane vRthA zA mATe bheTe che? he bahena ! tuM vinA kAraNe zA mATe rove che ? je nirdayo niHzaMka thaIne madirA pIve che, manuSyanuM mAMsa khAya che ane nirlajja thaIne caMDAlaNI pratye gamana kare che, ApaNe te kaula matanA chIe.' ema kahI, snehano tyAga karatAM te tarata ja ghara thakI cAlI nIkaLyo. pachI te avaMti dezanA sArarUpa evI dhArA nagarImAM gayo. tyAM mAnaparvatanA zikhare caDela teNe rAjabhavananA dvAra para besIne bhoja rAjAne potAnI moTAIno zloka lakhI mokalAvyo ke -- 'gauDa dezamAM meM zaMbhupaMDitane jItI lIdho. dhArA nagarImAM viSNune, maMDala nagaramAM bhiTTane ane kAnyakubjamAM pazupatine jItI lIdho. tema jalpavAdamAM bIjA paNa keTalAye vAdIone meM jaDa jevA banAvI dIdhA che. he rAjan ! te dharmapaMDita pote ahIM AvIne dvAra para beTho che. vaLI darzanomAM je koI pRthvI para potAne paMDita mAnato hoya, te tarka, lakSaNA, sAhitya ke upaniSamAM mArI sAme AvIne vAda ka2vA ubho rahe.' pachI bhoja rAjA samakSa AvatAM sabhAne tRNa samAna mAnanAra evo te ahaMkAra lAvI kahevA lAgyo ke 'cirakAlathI sevana karela vidvAnono apratimallatAno mada have gaLI jAo. kAraNa ke apUrva rUpadhArI tapodhana (brAhmaNa) rUpe A pote sarasvatI tArI pAse upasthita thaI che. vaLI he rAjendra ! huM uMco hAtha karIne jaNAvuM chuM ke - jenAmAM zakti hoya, te vAdI mArI samakSa AvIne vAda kare. vitaMDAvAdamAM pravINa evo huM vAda karavAne tatpara chatAM jagatamAM koI paMDita nathI ke je mArI sAme bolI zake. he naradeva ! -- 261 Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 zrI prabhAvaka caritra vadhAre zuM kahuM ? A dharma paMDitano pRthvI para saMcAra thatA himAlayamAM ja mAtra balavAna pramANa (parimANa)nI paTutA rahI che, garuDamAM ja deDha pakSa (pAMkha) che, parvatomAM ja prativAditA (pratidhvani) rahI che ane devatAomAM ja pAtranA AlaMbanano Agraha rahyo che, temaja kavi ane budhanI khyAti to mAtra grahomAM rahI che. e badho A sarasvatIno vilAsa che, bRhaspati maMda buddhivALo thaIne eka bAju besI rahe, temAM bicArA indrathI paNa zuM thAya tema che? vAdIomAM siMha samAna huM vAdI vidyamAna chatAM mahezvarathI paNa eka akSara bolI zakAya tema nathI. he bhUpAla ! huM AcArya chuM, huM kavi ane mAMtrika chuM, huM A samasta pRthvImAM tAMtrika ane AjJAsiddha chuM, huM daivajJa ane vaidya chuM, huM vAdirAja ane paMDita chuM, vadhAre zuM kahuM, siddhasArasvata paNa huM pote ja chuM." e pramANe tenA ADaMbarayukta kAvyavacano sAMbhaLatAM mahApaMDito badhA nIcI dRSTi karI rahyA. eTale bhojarAjA ciMtavavA lAgyo ke - "eka te dhanapAla kavi vinA Aje mArI sabhA zUnya jevI lAge che. e pramANe apamAna pAmela te have ahIM Ave paNa zI rIte? jo te koI rIte ahIM AvI jAya to A abhimAnI paMDitano pratikAra thAya.' ema dhArIne teNe sarvatra potAnA vizvAsapAtra puruSone mokalyA. temaNe sarva dezomAM zodha karatA marumaMDaLamAM Avela satyapura nAmanA nagaramAM rAjapuruSone te hAtha lAgyo. eTale temaNe bhAre vinIta vacanothI tene zAMta pADyo. tyAre udAsIna bhAve rahela te kahevA lAgyo ke - "huM tIrthanI sevAmAM chuM, mATe AvanAra nathI." AthI temaNe yathAsthita vRttAMta rAjAne nivedana karyo, tyAre rAjAe tene punaH namratA pUrvaka priya ane komaLa vacanathI kahevaDAvyuM ke - "muMja rAjA tamane putra samAna mAnato, tethI tame moTA ane huM kaniSTha chuM. to kaniSThanA vacanathI zuM roSa lAvavo joIe? pUrve jayeSTha hovAthI tamane usaMge besADyA ane zrI kurcAla sarasvatI (dADhI mUchayukta bhAratI) evuM biruda ApyuM hatuM. atyAre bhAgyayoge rAjya pAmelAM vRddha evA amane tame tajI dIdhA, chatAM jya ke parAjayamAM avaMtideza e ja tamAruM sthAna che. mATe mArA saMtoSanI khAtara tuM ahIM Ave, jo nahi Ave to e kaula paradezI dhArA nagarIne jItIne cAlyo jaze, te tane ucita che ke anucita che ? te tuM pote ja jANI zake che. e uparAMta tane kahevaDAvavuM, te bilakula yogya jaNAtuM nathI. AvI bAbata to eka sAmAnya mANasa paNa barAbara samajI zake, to pachI mahAvidvAn evA tArI zI vAta karavI ? have tane game tema kara." e pramANe sAMbhaLatAM potAnI janmabhUminA pakSapAtathI dhanapAla kavi satvara dhArAnagarImAM Avyo. eTale tenuM Agamana jANavAmAM AvatAM bhojarAjA page cAlIne tenI sanmukha Avyo tyAM sAthe maLatAM rAjAe tene deDha AliMgana daIne buddhinidhAna dhanapAlane kahyuM ke - "he mitra ! mAro avinaya kSamA kara.' tyAre dhanapAla azru lAvIne bolyo ke - "he mahArAja ! huM brAhmaNa chatAM jainaliMgathI niHspRha chuM ane sadvratamAM avazya saMskRha chuM. vaLI mArA para thato tAro moha mane ahIM vilaMba karAvaze kAraNa ke udAsIna puruSanA manamAM mAna ke apamAna kaMI asara karatA nathI." eTale rAjAe jaNAvyuM ke - "e saMbaMdhI tArA mATe mane jarA paNa kheda nathI; paraMtu te vidyamAna chatAM bhojanI sabhA je paravAdIthI parAbhava pAme, e eka rIte tAro ja parAbhava che. ema sAMbhaLatAM kavIzvara bolyo ke - "he narendra ! tuM kheda karIza nahi, prabhAte e bhikSu anAyAse parAjita thaze' AthI bhojarAjA Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maheMdrasUri caritra hRdayamAM harSa pAmato potAnA ghare gayo ane dhanapAla paNa veSa tajIne potAnA ghare Avyo, te ghara saphAI vinAnuM hatuM, sasalA ane uMdaronA bilothI vyApta ane ghaNA rAphaDAthI te bhAre durgama banI gayuM hatuM. pachI prabhAte rAjabhavanamAM AvatAM rAjAe tene makAnanI zuddhi pUchI tyAre dhanapAla kahevA lAgyo ke 'he rAjan ! satya vacana sAMbhaLo--atyAre ApaNA baMnenuM ghara samAna che. kAraNa ke tArA makAnamAM suvarNanA vizAla pAtro che ane mArA gharamAM vistRta ArtanAda thaI rahyA che,. tAruM bhavana badhA parijanathI vibhUSita che ane mAruM gRha samasta parijanathI rahita che, vaLI tAruM bhavana hAthI--hAthaNIothI gahana che ane mAruM ghara raja-dhULathI vyApta che.' 263 have rAjAe iMdra sabhA samAna potAnI sabhAmAM dharmavAdIne bolAvIne jaNAvyuM ke - 'he vAdI ! sAMbhaLa, A vAdIonA garvane utAranAra dhanapAla kavIzvara Avyo che.' tyAre potAnA pUrva paricita chittapa nAmanA vidvAnane joI dharma tene saMtoSa pamADavA mATe A pramANe kAvya bolyo :-- 'zrIchittape karddamarAjaziSye sabhye sabhAbharttari bhojarAje / sArasvate strotasi me plavaMtAM palAlakalpA dhanapAlavAcaH ' '' 11 ** kardamarAja--ziSya zrIchittapa sabhAsada ane bhojarAjA sabhApati chate palAla-ghAsatulya dhanapAlanI vANI mArA sArasvata pravAhamAM taNAI-DUbI jAo. tyAre dhanapAla kavie eja zlokane viparItapaNe batAvatAM jaNAvyuM ke :-- " dhanapeti nRpasyAmaMtraNe meM mama tadgiraH 1 AlavAcaH plavaMtAM hi siddhasArasvate svare " // 1 // dhanapa e rAjAnuM AmaMtraNa banAvatAM he dhanapa ! evo artha thAya. me eTale mama arthAt te dharma paMDitanI vANI eTale AlavAcaH = eTale bakavAza siddhasArasvata pravAhamAM taNAo.' e pramANe rAjamitre zabda khaMDanathI te ja akSaromAM eno ja pratipakSa artha kahI batAvyo. pachI dhanapAla kavie tene samasyA ApI, je teNe ekaso AThavAra pUrI karI,paraMtu temAMnI eka paNa nirdoSa ke vidvAnone Azcarya pamADe tevI na hatI. te dharma vidvAne chevaTe A pramANe samasyA pUrI H-- samasyAno pUrvArdha A rIte che H -- tapanaM "iyaM vyomAMbhodhestaTamiva javAtprApya nizAnaurvizliSTA ghanaghaTitakASThA vighaTate" // A sUrya AkAzarUpI samudranA kinArA jevA kSitijane vegathI prApta karIne vAdaLArUpI kASTathI ghaDAyelI rAtrirUpI naukAne chUTI pADe che. samasyApUrti, uttarArdha A pramANe che H-- Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 zrI prabhAvaka caritra "vaNikcakrAkraMdatviSi zakunikolAhalagaNe nirAdhArAstArAstadanu ca nimajjati maNayaH" // 9 // vepArIonA samudAyanA AjhaMdarUpI kiraNovALA pakSIono kolAhala hoya che AdhAra vinAnA banelA tArAo tyAra pachI maNiomAM samAI jAya che. atyaMta karNakaTu hovAthI, caMdrAstanA varNanathI ane nyunokti dUSaNathI sabhya janoe e samasyApUrti tenI mAnya na karI, eTale dhanapAla bolyo - "e samasyA para vaja paDo' AthI mithyA ADaMbara rAkhanAra te kavi vilakSa thaI gayo ane jayanI AzA tenI bhagna thaI gaI. eTale dhanapAla kavIzvare vidvAnone manohara lAge tema te samasyA anAyAse pUrI karI. kAraNa ke e tene mana najIvI vAta hatI. "asAvapyAmUlAt truTitakarasaMtAnatanikaH prayAtyastaM srastAsitapaTa iva zvetakiraNaH" // A caMdramA mUlathI kiraNo tUTatAM paDI jatA zveta paTanI jema asta pAme che. tyAre bhagna thatAM parAbhavarUpa samudramAM nimagna thayela dharmane kavie pratibodha pamADatAM, nAvanI jema AzvAsana ApIne teno uddhAra karyo. AsaMsAraM karapuMgavehiM paidiyaha gAhiyasArovi / ajjavi abhinnamuddo. vva jayai vAyAparipphaMdo // mada na karavA mATe teNe sUcavyuM ke - "maraNa sudhI prati divasa zAstrano sAra grahaNa karyo chatAM evo koNa kavi puMgava che ke jenI vANIno vilAsa adyApi abhinna mudrAyukta thaIne jayavaMta hoya ?' pachI dhanapAla paMDite rAjAne saMmati ApatAM jaNAvyuM ke - "he rAjan ! dharma paMDitane eka lAkha dravya Apo.' tyAre dharma bolI uThyo ke - "A brahmAMDanA udararUpa koTara keTaluM, temAM paNa mATInA goLArUpa A pRthvImaMDaLa keTaluM, temAM paNa AvA karoDo rAjAo che temAM keTalAka yAcakonI gadgad girAthI dAna Ape che.. hA ! ame to kharekhara vaja jevA kaThina chIe. ke temanI pAse ja yAcanA karIe chIe. mATe asAra ane nazvara e dhana huM lenAra nathI. kAraNa ke potAnA abhimAnarUpa jIva harAI jatAM puruSa zaba tulya che." ema bolIne punaH te kahevA lAgyA ke - "eka dhanapAla kavi ja buddhinidhAna che, ema mArA manamAM have pratIti thaI che. nizcaya enI samAna koI paMDita nathI.' eTale vismaya pAmatAM siddha sArasvata kavi kahevA lAgyo ke - he sujJa 'nathI' ema na kahevAya kAraNa ke "ratnama vasuMdharA' pRthvImAM aneka puruSaratno hoya che. aNahillapuramAM zrImAna zAMtisUri budha ziromaNi che, ke je jagatamAM jaina tarIke vikhyAta che. he mitra ! tuM temanI pAse jA.' pachI rAjAe ane dhanapAle snehapUrvaka tene visarjana karyo eTale tenA vijyamAM bhagnAza thayela te potAnA manamAM ciMtavavA lAgyo ke - "atyAra Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maheMdrasUri caritra 265 sudhImAM koIe mArA vacanane khulanA pamADI na hatI. AvA mArA vacanane pratihata karanAra e brAhmaNa kharekhara sAkSAta sarasvatI che. mATe te AcAryane avalokana karavAnA bahAne ahIMthI prayANa karavuM. teja uttama che.' ema dhArIne teNe gurjaradeza tarapha prayANa karyuM. have ahIM prabhAte bhojarAjAe te dharma paMDitane potAnI sabhAmAM bolAvyo. paNa 'te nathI' ema jANavAmAM AvatA dhanapAla kavi bolyo ke - "dharmo jayati nAdharma ityalIkIkRtaM vacaH / idaM tu satyatAM nItaM dharmasya tvaritA gatiH" // 1 // dharma jaya pAme che. paNa adharma nahi-e kahevata mithyA thaI ane dharmanI gati utAvaLI hoya che, e vacana teNe satya karI batAvyuM." evAmAM rAjAe dhanapAlanI prazaMsA karatAM jaNAvyuM ke - "jema jIva vinA zarIra avayavayukta chatAM bIjAne uttara ApavAmAM te samartha nathI. tema sujJaziromaNi eka dhanapAla mitra vinA dharmanA vAdamAM sabhA badhI maMgI banI gaI hatI. mATe te ja eka sadA mArI pAse raho." ema sAMbhaLatAM rAjAnA sanmAnathI dhanapAla kavIza bhAre saMtuSTa thaI rahyo. - have ahIM dharma aNahilapuramAM pahoMcyo. zrI zAMtisUrie vAdamAM tene jItI lIdho. eTale teNe AcAryane bhAre potAnI lAgaNI batAvI-e badhuM tenA caritra thakI jANI levuM. ahIM zobhanamuni mahAvidvAna che ane Agama-jJAnanA nidhAna che. temaNe ekavAra yamakAlaMkArathI atibhaktipUrvaka tIrthaMkara prabhunI stuti banAvI. te banAvavAnA ja eka dhyAnamAM hovAthI te eka zrAvakanA ghare traNavAra bhikSA levA gayA eTale zrAvikAe pUchayuM ke - "he bhagavan! traNavAra tame zA kAraNathI AvyA? | muni bolyA - "cittanA vikSepane lIdhe huM gamanAgamana jANI zakato nathI.' e vAta zrAvikA pAsethI jANavAmAM AvatAM guru mahArAje temane pUchayuM, tyAre zobhana munie jaNAvyuM ke - "stutinA dhyAnamAM hovAthI huM kaMI jANI na zakyo." pachI gurue te kAvyo joyAM, jethI camatkAra pAmIne temaNe bhAre harSapUrvaka zobhanamuninI prazaMsA karI. te ja vakhate dRSTidoSathI zobhana muni zrIsaMghanA abhAgye javarathI pIDita thavAthI tatkAla paralokavAsI thayA. eTale siddha sArasvata kavIzvare potAnA baMdhunA daDha snehathI te caturvizati jinastutinI pote TIkA banAvI. ekavAra potAnA AyuSyano aMta najIka Avela jANI dhanapAla paMDite guru pAse paraloka sAdhavA mATe rAjAnI anumati lIdhI. eTale zrI mahendrasUri pAse teNe gRhasthapaNAmAM ja saMlekhanA karI tyAM tIvra tapathI dehazuddhi karatAM, aMtarazatrune jItatAM ane niraticArapaNe samyaktva pALatAM te guru pAse rahyo. vaLI zrutanA pAragAmI evA sthavira munio pAse kALa nirgamana karatAM prAMte dehano tyAga karIne te saudharma devalokamAM gayo. te vakhate ubhayalokamAM hitakArI tenuM adUbhuta pAMDitya joI saMtuSTa thatAM pote guru paNa anazanapUrvaka svarge gayA. Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 zrI prabhAvaka caritra e pramANe zrImAnuM mahendrasUrinA hAthe dIkSita thayela zrI zobhana muni tathA buddhinidhAna zrI dhanapAla kavinuM caritra sAMbhaLI bhavyajano jainadharmanI daDha vAsanA vaDe mithyAtimirane dUra karanAra evuM samyaktva-ratna prApta karo. | zrI caMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe rAjahaMsa samAna tathA zrIrAma ane lakSmInA putra evA zrIprabhAcaMdrasUrie mana para letAM, zrI pradyumnAcArye saMzodhana karela, zrI pUrvarSionA caritrarU5 rohaNAcalane viSe zrImahendrasUrinA caritrarUpa A sattaramuM zikhara thayuM. te zrI devAnaMdasUri pramoda vistAro ke jemaNe haima vyAkaraNamAMthI uddharIne sujJone sugama bodha thavA mATe navuM siddha sArasvata nAmanuM vyAkaraNa banAvyuM. temanA vaMzarUpa kanakAcalane viSe kalpavRkSa samAna ane amane padaartha ApanArA evA zrImAna pradyumnasUri A vANI pragaTAve che. Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sUrAcAryasUri caritra 262 2 zrI sUrAcAryasUri caritra vidvAno ane zrI saMghathI pUjita evA zrImAnuM sUrAcArya tamAruM kalyANa karo ke jemaNe potAnI adhikAra prajJAthI bRhaspatine paNa jItI lIdho. vaLI jeNe potAnI pratibhAthI bhojarAjAnI sabhAne paNa jItI lIdhI, evA zrI sUrAcArya prabhunA ame ahIM keTalA guNagAna karIe ? vidvAnonA hRdayarUpa bhIMtamAM citranI jema sthira thayela ane varNayaza vaDe ujjavaLa evuM temanuM AzcaryakArI caritra jANIne cittanI sthiratA mATe huM varNavuM chuM. ' rAjAnI nyAya-paddhatinI prazasti samAna ane gurjara dezanA maMDanarUpa evuM pUrve aNahilapura nAme nagara hatuM. tyAM duSTa rAjAone dabAvanAra, potAnA pratApathI kSatriyone vaza karanAra ane cakravartI samAna evo bhIma nAme rAjA hato. zAstra-zikSA ApavAmAM gururUpa, akSata satyavratathI suzobhita ane kSatriya kuLamAM utpanna thayelo evo droNAcArya nAme e rAjAno mAmo hato. tenA saMgrAmasiMha nAme bhAIno mahA buddhizALI mahIpAla nAme prasiddha putra rAjA hato ke je prajJAmAM bRhaspatine paNa jIte tevo hato. daivayoge bAlyAvasthAmAM ja teno pitA maraNa pAmyo, eTale tenI mAtAe potAnA bhAInA putra-guru pAse jaIne kahyuM ke - 'tamArA bhatrIjA A bALakane tame saMbhALo ane zikSA Apo." tyAre nimittanA atizayathI gurue tene zAsana prabhAvaka jANI saMtoSa-vacanathI AdarapUrvaka bhrAtapatnI pAsethI te bALaka laI lIdho. pachI gurunI sAkSImAtrathI te bALaka potAnI meLe vyAkaraNa nyAya ane sAhitya temaja AgamamAM pravINa banI gayo. vaLI snehane lIdhe guruthI kSaNabhara paNa alaga thato na hato. AthI tenI yogyatA jANIne gurue tene dIkSA ApI ane tarata potAnA pATe sthApyo. kAraNa ke tevA kAmamAM vilaMba karavo yogya na gaNAya. pachI vartamAna zAstrorUpa kamaLone vikasita karavAmAM sUrya samAna ane lokonA ajJAnarUpa aMdhakArane parAsta karanAra evA te guru sUrAcArya evA nAmathI prasiddha thayA. have sarasvatInA kuLaghara samAna, vidvAnonI lIlAnA mahA prAsAdarUpa tathA kaLArUpa nadIonA mahAsAgara tulya evA bhojarAjAnA pradhAno zrI bhIma rAjAnI sabhAmAM AvyA ane temaNe potAnA svAmInA guNo vaDe addabhuta evI eka gAthA A pramANe kahI saMbhaLAvI - "helAniddaliyagaiMdakuMbha-payaDiyapayAvapasarassa / sIha maUTE vido neya saMghA" ? e gAthAne teNe lIlAmAtrathI jANIne temano Adara-satkAra karyo ane temane AvAsa bhojana vigere ApyAM. eTale te pradhAno rAjabhavanamAM gayA. tyAre rAjAe potAnA pradhAnone Adeza karyo ke - "e gAthAnI pratyuttara gAthA mATe koI vidvAnane zodhI kADho." AthI kavioe potapotAnI matine anusAra pratyuttaranI Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra gAthAo banAvI, paraMtu temAMnI eka paNa gAthA rAjAne camatkArI na lAgI. eTale sarva darzanIonA sthAnomAM, catuSpathe, tripathe, rAjamArge, havelIo, temaja caityomAM te pradhAno tevA vidvAnane zodhavA mATe nIkaLI paDyA. 268 evAmAM ekavAra te goviMdAcAryanA caityamAM gayA. te divase koI parva hovAthI tyAM nATaka cAlatuM hatuM temAM eka nartakI potAnA hastarUpa dhvaja uMcA karI, aMganA abhinayathI nRtya karI rahI hatI. vAjiMtra ane tAla sAthe nRtya karatAM ane vAraMvAra aMgane maraDatAM te zramita thaI gaI. eTale sparzamAM navanIta samAna komaLa pattharathI banAvela ane tenI kaThinatAne jANe dravita karavA mATe ja te naTIe pavananA yoge prasveda (pasInA) ne dUra karavA mATe eka staMbhano Azraya lIdho. te vakhate keTalAka viziSTa puruSoe zrI goviMdasUrine vinaMti karI ke AvI sthitimAM rahela A nartakInuM tame spaSTa rIte varNana karo.' tyAre gurue tenuM varNana karavA mATe tyAM beThelA sUrAcAryane Adeza karyo. eTale temaNe varNana karatAM tarata jaNAvyuM ke * 'he staMbha ! mRgAkSI navayauvanAnA kaMkaNa--AbharaNayukta ane komaLa bAhulatAnA saMgathI je tuM svedayukta calAyamAna ane kaMpita thato nathI, tethI kharekhara ! tuM pattharathI banAvela che, e vAta satya che.' - ke e pramANe sAMbhaLatAM tarata ja te pradhAnoe bhImarAjA pAse AvIne harSathI te hakIkata nivedana karI 'he svAmin ! goviMdasUrinI pAse eka kavi che, te pelI gAthAno pratyuttara ApavAne samartha che:' tyAre rAjA bolyo ke -- 'e AcArya to ApaNA pUrNa mitra che. mATe temano satkAra karIne kavisahita te gurune ahIM teDI Avo.' ema rAjAno Adeza thatAM te pradhAno tarata ja goviMdAcAryanA upAzrayamAM AvyA ane sanmAnapUrvaka bolAvatAM AcArya rAjasabhAmAM AvyA. evAmAM AcAryanI pAse sUrAcAryane jotAM rAjAe pramodapUrvaka kahyuM ke -- 'e to mArA mAmAno putra che, tethI enAmAM sarva prakAranI zakti saMbhave che.' pachI AcArya AzIrvAda ApIne rAjAe Apela yogya Asana para birAjamAna thayA, eTale vidvAnoe, bhoja rAjAe mokalela pelI gAthA kahI saMbhaLAvI. je sAMbhaLatAM tarata ja sUrAcArya bolyA. kAraNa ke tevA prakArano puNyodaya vidyamAna chatAM vilaMbane avakAza kyAMthI hoya ? te A pramANe gAthA bolyA - "aMdhaya suyANakAlo bhImo puhavIinimmio vihiNA / jeNa sarvapi na gaNiyaM kA gaNaNA tujjha ikkassa" // 1 // e pramANe gAthA sAMbhaLatAM romAMcita thayela bhImarAjAe bhojanA pradhAnonA hAthamAM e gAthA ApIne temane vidAya karyA. pachI te gAthA vAMcatAM bhojane vicAra Avyo ke - 'jyAM AvA kavio vidyamAna che, te deza parAbhava kema pAme ?' ahIM bhIma rAjAe sanmAnapUrvaka AcAryane vidAya karatAM jaNAvyuM ke -- 'tame pAse hovA chatAM vidvAnothI gAjato bhoja bhUpAla zuM karavAno hato ?' ekavAra guru mahArAje sUrAcArya ziSyane abhyAsa karAvavAmAM niyukta karyA, kAraNa ke guNo e ja puruSanI pratiSThAne vRddhi pamADe che. pachI kuzAgramati ane bhAre samartha evA sUrAcArya ziSyone zAstranAM tattvo evI rIte samajAvatA ke teo mAtra eka ja vAra sAMbhaLatAM jANI letA hatA. tema chatAM taruNAvasthA ane buddhinI Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sUrAcAryasUri caritra adhika paTutAne lIdhe abhimAna lAvIne zAstrarahasyane na samajatA potAnA ziSya para te krodha lAvatA hatA. eTale temane zikSA ApatAM te pratidina eka rajoharaNanI dAMDI bhAMgatA hatA. ema karatAM eka vakhate potAnA jAtibaMdhu krodhane sahAyatA karavA mATe temane bhAre garva AvI gayo. kAraNa ke je jenI sAthe joDAyela hoya, te tenI pAchaLa Ave. eTale kASThanI daMDikA dararoja bhAMgI javAthI kheda pAmatAM temaNe potAnI zuzruSA karanAra eka puruSane Adeza karyo ke - 'mArA rajoharaNamAM lohanI iMDikA karAvavAnI che.' e pramANe sAMbhaLatAM ziSyo badhA trAsa pAmyA, ane manamAM bhAre kheda lAvatAM mahAmuzkelIe temaNe upAdhyAya pAse te divasa vyatIta karyo. pachI sAMje pratikramaNa karI ane zAstraciMtana karyA pachI madhyarAtre paNa nidrA na letAM jayeSTha gurunA caraNa--kamaLane sevatAM ane temanA caraNa cAMpavArUpa zuzruSA karatAM, zira kuTavAnA ane maraNanA bhayathI gabharAI jatAM locanamAM bhAre athrU lAvatAM temaNe zaraNa karavA lAyaka gurunA zaraNe AvI vaMdana karIne upAdhyAyanuM ceSTita gurune nivedana karyuM. je sAMbhaLatAM guru bolyA ke - 'he vatso ! upAdhyAyano Azaya svaccha che. e to mAtra tamAro pATha satvara thAya, teTalA mATe tvarA kare che, paNa te vairabhAvathI tema karatA nathI. lohakhaMDikAnI te je apekSA rAkhe che, te AcAra viruddha che. tethI huM temane zikhAmaNa ApIza, ke te AvuM na kare.' 269 e pramANe gurue AzvAsana ApatAM te ziSyo potapotAnA sthAne jaIne suI gayA. evAmAM sUrAcArya paNa gurunI zuzruSA nimitte tyAM AvyA. eTale temaNe vaMdanA karatAM gurue kRtrima kopa batAvIne anuvaMdanA na ApI. tyAre tema-aprasAdanuM kAraNa pUchatAM gurue jaNAvyuM ke--'lohadaMDa e to yamanuM Ayudha che, paNa cAritradhArIne ucita nathI, temaja parigrahamAM te hiMnna vastu gaNAya che. pUrve paNa koI pAThake potAnA ziSyone zikSA ApavA mATe tema karyuM nathI, to pachI puruSonA hRdaya bhedavAvALI AvI buddhi tane kyAMthI sphurAyamAna thaI ?' ema sAMbhaLatAM sUrAcArye vicAra karyo ke--'A upadrava ziSyothI thayela che,' ema dhArI temaNe gurune vinayapUrvaka kahyuM ke--'Apa pUjayano hAtha mArA mastaka para hovA chatAM mArAmAM A nidaryatAnI zaMkA tame kema lAvo cho ? kASThadaMDikAthI zarIre jema prahAra dekhAya, tema lohadaMDathI prahAra na thAya; paNa A to mAtra batAvavArUpa ja che. vaLI mane vicAra Avyo ke mArA guNo emanAmAM Ave, paNa oLAmAMthI ghebara na thAya.' eTale sarvamAM guNanA nidhAnarUpa evA guru kahevA lAgyA ke--'he bhadra ! koTyaze paNa tArAmAM guNa nathI, to tane e guNono mada kema Ave che ?' ema sAMbhaLatAM prabaLa buddhimAn sUrAcArya bolyA ke--'huM kRtakRtya nathI, tema atizaya rahita evA mane garva zo ? A to mArI evI pratijJA che ke--meM bhaNAvelA A ziSyo paradezamAM vicarIne vAdIone jItanArA thAya ane ApanA kiraNarUpa banIne lokonI jaDatA (ajJAnatA)ne dUra karanArA thAya. ema jinazAsananI unnati thavAthI ApanI paNa temAM zobhA ja che.' tyAre guru bolyA ke--'e alpamati bALakomAM zI AzA rAkhavI ? jo tAre evI laganI lAgI hoya, to bhojarAjAnI sabhAno jaya ka2vA mATe javAne taiyAra thA.' ema sAMbhaLatAM sUrAcArya kahevA lAgyA ke-- 'Apano e Adeza mAre pramANa che. vaLI e Apano Adeza bajAvyA pachI ja sarva vikRti (vigaI)no huM svIkAra karIza.' ema kahI phAlathI bhraSTa thayela siMhanI jema amarSasahita te sUri-siMha potAnA saMthArA Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra para cAlyA gayA. ane zeSarAtri pUrNa karI pachI prabhAta thatAM .Avazyaka kriyA karIne te kahevA lAgyA ke 'Aje bhaNavAno anadhyAya che.' ema sAMbhaLatAM jANe mahotsava Avyo hoya tema bAlyAvasthAne lIdhe ziSyo harSita thayA. evAmAM madhyAnha thatAM zuddha AhAra lAvIne sAdhuo badhA ekatra thayA, tyAre guru mahArAje sUrAcAryane bolAvyA. eTale te AvyA ane temane AhAra ApatAM temaNe vigaI na lIdhI. tyAre gItArtha sAdhuoe temane samajAvyA ane gurue paNa bahu kahyuM chatAM temaNe potAno Agraha mUkyo nahi. chevaTe zrI saMghe samajAvyuM, tyAre te A pramANe kahevA lAgyA ke'mArI pratijJAno tame bhaMga na karAvo, have jo tame vadhAre kaMI bolazo, to huM avazya anazana karIza.' pachI gurue gItArtha sAdhuo sAthe temane bhojasabhAmAM javAnI anujJA ApI ane potAnA utsaMga para besADIne sujJa surAcAryane zikSA ApatAM temaNe samajAvyuM ke--'he vatsa ! paradezamAM vicaratAM tuM barAbara sAvadhAna raheje. zAstra, vaMza, jAti, kuLa, prajJA, saMyama, yama ane niyamo jo ke puruSane jayavaMta banAve che, chatAM yauvanano vizvAsa na karavo.' e pramANe gurunA upadezathI vizeSa pramudita thatAM te sva-paradezanA yazasvI tapasvIone sanmAna ApavA lAgyA. 270 pachI gurunI AjJA laIne te bhImarAjAne pUchavA mATe rAjasabhAmAM gayA. kAraNa ke rAjA sAthe prathamathI ja temano paricaya thayela hato. tyAM suvarNanI sAthe sugaMdhanI jema adbhuta ane vidvAna evA potAnA baMdhune rAjAe suvarNa ane maNi-mANikyanA siMhAsana para besADyA. evAmAM mAlavapati bhojarAjAnA pradhAna puruSo punaH tyAM AvyA ane temaNe potAnA svAmInuM svarUpa bhImarAjAne nivedana karatAM jaNAvyuM ke--'he deva ! tamArA vidvAnonA prajJAtizayathI amAro svAmI bhojarAjA bhAre saMtuSTa thayo che ane temane jovAnI bhAre utkaMThA dharAve che. mATe he vicAradakSa nAtha ! Apa prasanna thaIne temane mokalo, kAraNa ke vidvAno ane rAjAone anyonya kautuka hoya che.' eTale rAjAe jaNAvyuM ke--'mAro nUtana baMdhu mahA vidvAna che, to potAnA jIvanI jema ene huM paradezamAM zI rIte mokalI zakuM ? tema chatAM jo tAro svAmI, mArI jema eno Adara kare ane pravezAdika avasare pote ene mAna Ape to mokaluM.' evAmAM sUrAcArya saMtuSTa thaIne ciMtavavA lAgyA ke--'aho ! A to bhAgyodayanI vAta ke guru prasAdathI mane te rAjAnuM AmaMtraNa AvyuM.' ema dhArIne temaNe jaNAvyuM ke--he rAjan ! bhojarAjAnA paMDite mokalela gAthA meM joI ane teno meM pratyuttara Apyo. A vicitra jagatamAM sAdhuone kaMI kautuka lAgatuM nathI. chatAM tamArI anujJA hoya to bhoja rAjAne kaMIka Azcarya pamADavA huM tyAM jAuM.' tyAre bhIma rAjAe jaNAvyuM ke'tame mArA bhrAtA thaIne zuM bhojarAjAnI prazaMsA karazo ? sUri bolyA--'he rAjan ! te rAjAnI mAre prazaMsA karavAnuM zuM prayojana che ? pachI bhojarAjanA pradhAnoe te badhuM kabula karatAM bhIma rAjAe sujJa ziromaNi sUrAcAryane prayANa mATe anujJA ApI, ane baMdhu para bhakti dharAvanAra teNe eka hAthI, pAMcaso azvo ane eka hajAra padAti sAthe ApyA. pachI nakSatra, vAra ane grahayukta zubha muhUrte temAM paNa cara lagna ane krUragraha barAbara joIne guru Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sUrAcAryasUri caritra 271 ane zrI saMghanI anujJA maLatAM surAcArye nagara bahAra prayANa karyuM ane tyAMthI zubha AkRtivALA evA temaNe pAMcame divase prayANa karyuM. pachI gurjara bhUmithI nIkaLatAM alpa prayANomAM ja teo sarahadanI bhUmimAM AvI pahoMcyA. eTale atizaya prajJAvAna ane jayazIla evA te sajaja thayA. tyAM pradhAnoe pote lIdhela pratijJA pramANe dhArAnagarImAM AvIne temaNe potAnA svAmIne te vAta nivadena karI. jethI bhAre utsAha lAvI pAsenA parvato vaDe viMdhyAcalanI jema manohara hastIo, garava karatA aneka vAdaLAM vaDe AkAzanI jema ratho, kallolathI zobhatA samudranI jema zreSTha azvo ane tArAothI birAjamAna caMdramAnI jema padAtiothI zobhAyamAna evo avaMtinAyaka bhojarAjA sarva samRddhipUrvaka sainya laIne te munIzvaranI sanmukha Avyo. evAmAM amAtyanA uparodhathI vatAcAranA vyatikramamAM prAyazcita karavAne icchatA AcArya hastI para AruDha thayA. pachI najIkamAM AvatAM AcArya ane rAjA baMne hastI parathI nIce utaryA ane bhrAtAnI jema bheTI paDyA. pachI rAjAnI AjJA thatAM kauzAdhyakSa, dezAMtarathI Avela mahAvidvAnone ucita ane pravAlathI jaDela eka paTTa (pATa) laI Avyo, je laMbAI ane vistAramAM eka hastapramANa, ATha aMgula uMco ane sUryabiMbanI jema dRSTithI joI na zakAya evA te paTTane bhUla gAlicAthI AcchAdita karI niyukta puruSoe rAjAnI AjJAthI zuddha bhUmi para sthApana karyo, pachI rAjAe AcAryane kahyuM ke "A paTTa para Apa birAjamAna thAo; eTale rajoharaNathI traNavAra puMjIne sUrirAja tenA para beThA. tyAre bhojarAjA bolyo ke-"A una ane pIMchAne pujavAnuM zuM hoya? zuM emAM rajanuM pramArjana karyuM? ke jIvonuM? kAraNa ke jIvono emAM saMbhava nathI.' evAmAM tyAM beThelA AcAryanuM zarIra kaMpavA lAgyuM. tyAre rAjAe pUchyuM ke tamAruM zarIra kema kaMpe che ?" eTale sUri bolyA-zastradhArI evA rAjasainikone joIne mane bhaya upaje che." ema sAMbhaLatAM rAjAe jaNAvyuM--e to rAjAonI evI ja sthiti hoya che.' tyAre AcArya bolyA- "to amArA vratanI paNa evI ja sthiti che." eTale rAjAe kahyuM-"ThIka." pachI harSita thayela rAjAne kalAnidhAna AcArye dharmalAbharUpa AziSa ApIne jaNAvyuM ke- he bhojarAja ! jyAM sudhI vidhAtA tArA-nakSatragaNane lavaNa samudramAM nAkhIne saMdhyA-tejane agnimAM samAvI de che, dhAtrI-pRthvIrUpa pAtra mUkAvIne jyAM sudhI dvijavara mahAmaMtrano ghoSa calAvI rahyA che, uSA (prabhAta) rUpa zAkinI jayAM sudhI vAraMvAra caMdrarUpa gharaTTane laIne kheMcI rahI che ane tAmracUDa-kukaDAo jayAM sudhI prabhAtane sUcana karatA rahe che, tyAM sudhI tuM vidvAnamaMDaLamAM jaya pAmato rahe.' e pramANe paraspara prazaMsA karatAM keTaloka samaya vyatIta karIne rAjA potAnA rAjabhavanamAM cAlyo gayo ane AcArya nagarImAM AvyA. - have tyAM pRthvIrUpa ramaNInA hAra samAna jinamaMdira lokonA mukhathI jANavAmAM AvatAM jJAnanidhAna AcArya te caityamAM gayA. tyAM suvarNa, maNi, mANikyanI pUjAthI prasaratI prabhAyukta jinapratimAone temaNe bhaktipUrvaka vaMdana karyuM. pachI pATha karavAmAM sAvadhAna ane saraLa svabhAvavALA jayAM paMDito vidyamAna che tathA mUrkha ziSyono jayAM abhAva che evA eka maThamAM nirdoSa sUrAcArye praveza karyo tyAM duSTa-ajJAnarUpI aMdhakArano nAza karavAmAM sUrya samAna evA cUDasarasvatI nAme AcArya hatA ke jenI prazaMsA samasta vidvAno niraMtara karatA hatA. eTale sarva abhigamapUrvaka sUrAcAryuM pramodathI te AcAryane praNAma karyA. temanA ziSyoe svAgata Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 zrI prabhAvaka caritra prazna pUrvaka sUrAcAryane praNAma karyA. pachI AcArye temane atithi samajIne gocarI mATe na mokalyA ane zuddha AhAra lAvIne temane bhaktipUrvaka bhojana karAvyuM. tyAM sAdharmika, rAjA ane zrAvakonA kuzaLa praznanA vinodamAM temaNe bhAre saMtoSathI bAkIno samaya vyatIta karyo. evAmAM eka vakhate bhAre prabhutAne lIdhe rAjAne garva thayo. kAraNa ke kamaLathI paNa kITa (jaMtu) utpanna thAya che. eTale chae darzanone bhegA karIne teNe jaNAvyuM ke tame judA judA AcAramAM rahIne lokone bhamAvo cho, mATe darzananA tame badhA paMDito sAthe maLIne eka darzana karI do. ke jethI ame loko saMdehamAM na paDIe." tyAre keTalAka mukhya maMtrIoe rAjAne nivedana karyuM ke- svAmin ! ApaNo koI pUrvaja evuM kAma karavA samartha thaI zakyo nathI.' eTale rAjAe punaH prazna karyo ke-paramAra vaMzamAM pUrve koI paNa rAjA potAnI zaktithI gauDa dezasahita dakSiNa dezano bhoktA zuM thayo che ?' ema sAMbhaLatAM badhA loko mauna rahyA. eTale rAjAe potAnA sevako dvArA te badhA lokone pazuonI jema eka vADAmAM ekatra karyA. tyAM eka hajAra puruSo ane strIone paNa laI javAmAM AvI. temane badhAne ekamata karavAnI icchAthI rAjAe bhojana ApavAnuM paNa baMdha karyuM. vividha dhAnyomAM jema eka rasa upalabdha na thAya, tema anAdisiddha potapotAnA zAstronAM pramANothI temanI ektA kyAMthI thAya? chatA ciMtArUpa mahAivara upasthita thatAM potAnA jIvanuM rakSaNa kema thAya-evA vicArathI sudhAnA trAsane lIdhe temanAmAM ekatA AvI. evAmAM potAnA darzananI sthiti pramANe sUrAcArya paNa temanAmAM bhaLyA. eTale te badhA lokoe eka thaIne sAMtvanApUrvaka AcAryane jaNAvyuM ke-"A rAjA to kAla (yama) jevo lAge che ke je A rIte badhA darzanonuM aikya karavAne icche che, paraMtu tema kadi thayuM nathI ane thavAnuM paNa nathI. tame gurjaravAsI mahApravINa cho, to koI vacanayukti vaDe rAjAne e daDha kuvikalpathI aTakAvo, ane hajAro lokone prANadAna ApatAM Apa bhAre agaNanIya puNya upArjana karo.' ema sAMbhaLatAM sUrAcArya kahevA lAgyA ke "jo rAjA paNa pratibodha na pAme, to ama atithinuM ahIM Agamana zA kAmanuM ? paraMtu darzanono kriyA mArga bhinnabhinna che, mATe tene ucita kaMIka prayatna karIne tamane huM mukta karAvIza." pachI guru mahArAje amAtya dvArA rAjAne kahevaDAvyuM ke-"rAjAnI pAse gamanAgamana sAme cAlIne ame karatA nathI, paraMtu ghaNA darzanI lokonI anukaMpA lAvIne mAre, jo rAjA dhyAnamAM le, to kaMIka saMbhaLAvavuM che." tyAre rAjAe jaNAvyuM ke "e gurjara kavirAja bhale satvare ahIM Ave." eTale maMtrIonI sAthe AcArya rAjamaMdire gayA ane rAjAne kahyuM : "he rAjan ! tame atithinuM adbhuta Atithya karo cho, tapasvIonuM paNa samyagu aucitya sAcavo cho paNa, have amAruM koI kAma nathI, tame A badhA darzanIone vADAmAM pUryA che te joIne amAruM mana dUbhAya che. mATe ame amArA sthAne jaIzuM. paNa tyAM jaIne amAre ahIMnuM zuM svarUpa kahevuM ? dhArAnagarImAM tamArI AvI ja vyavasthA che ? ema ame tamane pUchIe chIe." Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sUrAcAryasUri caritra e pramANe sAMbhaLatAM rAjA bolyo ke--'atithi evA ApanI sAme huM kaMI paNa kahI zakato nathI. paraMtu e badhA darzano bhinnabhinna che, tenuM mAtra kAraNa Apane pUchuM chuM.' 273 tyAre AcArya kahevA lAgyA ke--he rAjan ! tenuM svarUpa tuM sAvadhAna thaIne mArI pAse sAMbhaLa--ahIM corAzI prAsAdo ane teTalA ja cauTA che. temaja covIza bajAro che. e pramANe nagarInI racanA che, paNa e badhA alaga alaga che, tene ekatra sthAne karI de, bhinna zA mATe joIe ? vaLI tema karavAthI badhuM eka sthAne maLI zakaze ane lokone bhamavAnuM TaLI jaze.' AthI rAjAe jaNAvyuM ke--'bhinna bhinna vastuo lenArAonA ekatra maLavAthI lokone mahA bAdhA thAya, tethI meM dukAno alaga alaga karAvI che.' eTale vidvAna vaktAomAM samartha evA AcArya kahevA lAgyA ke--'hai nareMdra ! tuM vidvAna chatAM vicAra kema karato nathI. jyAre pote karela dukAno toDavAne paNa tuM samartha nathI, to anAdikALathI cAlyA AvatA darzanono nAza karavAne kema taiyAra thayo che ? je dayAnA arthI hoya te jaina dharmane ArAdhe, rasanA artha kauladarzanane, vyavahAranA arthI vedone ane muktinA arthI niraMjanane ArAdhe ema ci2kALathI potAnA manamAM jAmela saMskA2nA abhimAnathI yukta loko potapotAnA matane mUkIne ekatra kema thAya ? he rAjan ! teno tuM vicAra to kara.' e pramANe sAMbhaLavAthI kadAgraha ane garvano nAza thatAM rAjAe te darzanIone sanmAna ApIne bhojana karAvyuM ane temane mukta karatAM teNe jaNAvyuM ke--'tame tamArA dharmamAM sthira rahejo, paNa ekatratAnA Agraha mATe huM tamane pratibaMdha karato nathI.' ema badhA darzanIone choDAvatAM bahumAna pAmelA sUrAcArya potAnA upAzrayamAM AvyA. have tyAM vidyAmaThamAM vidyArthIo bhojarAjAe banAvela vyAkaraNa niraMtara bhaNatA hatA. tyAM kaMIka kAraNane lIdhe vidvAno badhA ekatra thayA, eTale zrImAn cUDasarasvatIsUri paNa tyAM cAlyA. tyAre sUrAcArye kahyuM ke-- 'ame paNa tyAM sAthe AvIzuM.' AthI gurjaradezanI vidvattAnI zaMkAthI temaNe niSedha karyo ke--'tame darzano mATe parizrama letAM thAkI gayA cho, mATe Aje ahIM ja raho.' chatAM sadA tatpara evA sUrAcArya kahevA lAgyA ke--'e dekhAva jovAnI amArI utkaMThA che. vaLI tamArA dezanA vidvAnone jovAmAM taruNa evA amane zrama kevo ? evA kutUhalane mATe ja ame vihAra karyo che, mATe tamArI sAthe AvIzuM.' AvA sUrAcAryanA AgrahathI temaNe niSedha na karatAM sAthe AvavAnI anumati ApI. ane zaMkita thaIne teo sUrine sAthe laI gayA. tyAM upAdhyAye pUchyuM ke--'A atithi kyAMthI AvyA che ?' tyAre cUDasarasvatIe jaNAvyuM ke--'aNahillapura nagarathI teo AvyA che.' eTale adhyApake vizeSa AdarathI temanuM svAgatAdika karyuM ane te baMnene teNe eka pradhAna Asana para besADyA. pachI sUrAcArye adhyApakane prazna karyo ke--'ahIM kayo graMtha vaMcAvavAmAM Ave che ?' teNe jaNAvyuM--'zrI bhojarAjAnuM banAvela vyAkaraNa ahIM cAle che.' tyAre abhyAgata vidvAne kahyuM--'te graMthamAMnuM maMgalAcaraNa bolo.' eTale upAdhyAya vidyArthIo sAthe ucca svare bolyA ke-- caturmukhamukhAMbhoja - vanahaMsavadhUrmama 1 mAnase ramatAM nityaM zuddhavarNA sarasvatI // 1 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 zrI prabhAvaka caritra brahmAnA mukha-kamaLarUpa vanamAM haMsavadhu samAna evI zuddha varNavALI sarasvatI niraMtara mArA manamAM ramaNa karo." ema sAMbhaLatAM sUrAcArya kaMIka hAsyapUrvaka kahevA lAgyA-"AvA prakAranA vidvAno A ja dezamAM che. anyatra nahi hoya. pUrve sarasvatI kumArI ane brahmacAriNI amArA sAMbhaLavAmAM AvI che, ane atyAre temAM vadhu tarIke batAvI che. e to apUrva Azcarya che. AvuM kyAMya sAMbhaLyuM nathI. vaLI bIjuM paNa kaMIka huM tamane pUchavA mAguM chuM ke-dakSiNa dezamAM jema mAmAnI putrI sAthe saMbaMdha thAya che. saurASTramAM bhrAtAnI patnI (bhAbhI) jema dIyara paraNI zake, tema tamArA dezamAM laghu baMdhunA putranI vahu gamya haze kema? ke jethI vadhu zabdanI samIpe. "mAnase ramatAM mama' e prayoga karyo. tethI dezAcAra bhinna bhinna hoya ja che." A praznano uttara ApavAne asamartha evA upAdhyAye vacamAM bIjI vAto calAvI ane te vakhate ziSyono abhyAsa baMdha rAkhIne tyAM samaya vyatIta karyo. pachI saMdhyA vakhate te adhyApaka bhoja rAjA pAse gayo ane teNe rAjAne AzcaryakArI te vRttAMta kahI saMbhaLAvyo, je sAMbhaLatAM vismaya pAmela rAjA kahevA lAgyo ke-"gurjarabhUmimAM e badhuM saMbhavita che. mATe prabhAte avazya e vidvAnane bolAvIne joIzuM." pachI rAjAe prabhAte te maThanA AcArya pAse te atithine bolAvavA mATe potAnA sevako mokalyA ane bhaktipUrvaka temane bolAvyA. eTale cUDasarasvatI AcAryanI sAthe sUrAcArya svargasabhA samAna bhojarAjAnI sabhAmAM gayA. te vakhate rAjAe rAjabhavananA AMgaNe eka zilA, gurjara vidvAna pAse potAnI kaLA batAvavA mATe mUkAvI hatI. temAM eka chidra karAvIne te prathamathI ja kAdavathI pUrI dIdhela hatuM. kAraNa ke tevA puruSo paNa chaLa jonArA hoya che. have te AcAryane AvatA joIne rAjAe lakSyamAM dRSTi sthApatAM karNa sudhI dhanuSya kheMcIne bANa choDyuM. sUrAcArye paNa sUkSma dRSTithI kAdavathI pUrela zilAmAMnuM chidra joI lIdhuM. te bANanA agrabhAgathI bhedAyela jotAM AcArya tevA arthane sUcavanAra eka kAvya bolyA "viddhA viddhA zileyaM bhavatu paramataH kArmukakrIDitena, zrImatpASANabhedavyasanarasikatAM muMca muMca prasIda / vedhe kautUhalaM cetkulazikharikulaM bANalakSIkaroSi, dhvastAdhArA dharitrI nRpatilaka tadA yAti pAtAlamUlam" // 1 // aho ! A zilAne to te vIMdhI nAkhI, have dhanuSyakrIDAthI saryuM. mATe prasanna thaIne pASANa bhedavAnA vyasananI rasiktAne tuM mUkI de, jo lakSya bhedavAmAM tane kutUhala che ane kuLaparvatone bANanA lakSya banAve che, to te nRpatilaka ! nirAdhAra banela A pRthvI pAtALamAM pesI jaze." e pramANe adbhuta sAmarthyayukta varNanathI rAjA bhAre saMtuSTa thayo. te vakhate dhanapAle paNa sUrAcAryane asAdhAraNa prajJAyukta jANI lIdhA. eTale tene vicAra Avyo ke-"aho ! e vidvAnanI buddhi ane vijJAna kevuM adbhuta che? vaLI eNe rAjAne kevI garbhitokti saMbhaLAvI ? mATe jainone koNa potAnI prajJAthI jItI zake ? Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sUrAcAryasUri caritra 275 pachI sUrAcArya rAjAthI sanmAna pAmIne potAnA sthAne gayA. eTale rAjAe sabhAmAM besIne potAnA samasta vidvAnone jaNAvyuM ke-"A gurjara mahA vidvAn zvetAMbarasUri Avela che, tenI sAthe tamArAmAMthI koI vAda karavA taiyAra thAo." rAjAnuM AvuM vacana sAMbhaLatAM pAMcase paMDito badhA nIcuM mukha karI rahyA meghagarjaravathI bALakonI jema teo te AcAryanA pratighAtathI bhagna thaI gayA, AthI rAjA vilakho thaIne punaH kahevA lAgyo--'tame badhA mAtra gharamAM ja garjanA karanArA cho; vaLI mArI pAsethI pagAra laIne pote potAne vRthA paMDita kahI batAvo cho.' evAmAM temAMno eka mahAprAjJa paMDita bolyo-"he svAminuM ! mAro vicAra tame sAMbhaLo. vilakSa na bano. kAraNa ke vasuMdharA ratnagarbhA kahevAya che. gurjara zvetAMbaro jANe dehadhArI devo hoya tema durjaya che. mATe he rAjan ! e kArya maMtrathI sadhAya tevuM che. to soLa varasanA koI buddhizALI ane mahAcatura saraLa svabhAvanA * vidyArthIne pramANa zAstra (nyAya)no abhyAsa karAvo.' paMDitanA A vAkyathI saMtuSTa thaIne bhojarAjA kahevA lAgyo ke--'bhale ema karo. have e kAma tame ja bajAvo. pachI eka cAlAka prajJA ane vaSnatvamAM asmalita tathA saumya evA eka vidyArthIne te paMDite tarkazAstrano sArI rIte abhyAsa karAvIne bolavAmAM pravINa banAvyo, eTale teNe paNa moTA ghoSathI guru pAse badho pATha grahaNa karI lIdho. pachI e vAta teNe rAjAne nivedana karatAM rAjAe zubha muhurta jovarAvyuM ane vAdamAM zUravIra evA sUrAcAryane paNa jaNAvI dIdhuM. tyArabAda vAdane mATe teNe sUrine rAjasabhAmAM bolAvIne eka sArA Asana para besADyA ane rezamI vastra tathA suvarNa ratnanA alaMkAro temaja puSpAdikathI alaMkRta karI te vidyArthIne potAnA ullaMgamAM besADIne rAjAe jaNAvyuM ke A prativAdI che.' tyAre vAdIMdra AcArya pragaTa vacanathI bolyA ke-"A to hajI dUdha pInAra bALaka jevo che. enA mukhamAMthI dUdhanI gaMdha AvatI haze. mATe yuvAna puruSone enI sAthe vAda karavo ucita nathI. kAraNa ke vigraha to samAna sAthe ja thaI zake." eTale rAjA tarata bolI uThyo ke "ene tame bALaka samajazo nahi. e to bALarUpe sAkSAtu sarasvatI che. ene jItavAthI tame mArI sabhA jItI lIdhI ema mAnI lejo.' pachI AcArye jaNAvyuM ke "to pUrvapakSa bhale e bALaka kare.' AthI te asmalita akSare padaccheda ane vAkya vinA vibhaktino bhaMga karIne yathAlikhita pATha bolI gayo. je sAMbhaLatAM AcArya samajI gayA ke 'A arthanA bodha vinA bole che. evAmAM tene zaMkA thatAM alanA pAmyo ane pachI vicAra karatAM tene nizcaya thayo ke "paTTikA (pATI) para A evoja pATha che, tyAM bIjuM kAMI lakhela nathI.' ema dhArIne te jeTalAmAM vegathI bolavA lAgyo, tevAmAM karkaza zabdathI pAchaLanuM kUTa pada bolI gayo. tyAre AcArye jaNAvyuM ke--'are ! tuM khoTuM pada bolyo. mATe pharIthI bola." eTale te utAvaLathI kahevA lAgyo ke mArI pATI para evuM ja lakheluM che, evI mane khAtrI che." ema sAMbhaLatAM sUrAcArya saMtoSa pAmIne kahevA lAgyA ke-- lakSaNazAstra (vyAkaraNa)nA maMgalAcaraNamAM jevo zloka che, tevo A vAda che. mATe zrImAnuM bhojarAjA pAsethI huM rajA lauM chuM ke mAlavadeza joyo ane mAMDA paNa khAdhA.' e pramANe kahIne dveSIne parAsta karanAra evA sUrAcArya maThamAM cAlyA gayA ane lajjA tathA krodhathI dabAyela rAjAe paNa potAnI sabhA visarjana karI. have zrImAnuM cUDasarasvatI AcArya atithi evA sUrAcAryane kahevA lAgyA ke--'tame zAsanano udyota Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 zrI prabhAvaka caritra karo. tethI amane saMtoSa che, paNa tamArA maraNathI amane bhAre duHkha thAya tema che. zrI bhojarAjA potAnI sabhA jItanArane avazya mAre che. zuM karIe, ahIM to jaya ke parAjayamAM zreya ja nathI.' ema sAMbhaLatAM vIra ane dhIra puruSomAM agresara evA sUrAcArya bolyA ke--'tame kheda na karo. huM mAruM potAnuM rakSaNa karIza." evAmAM kavicakravartI dhanapAle potAnA eka sevakane mokalIne sUrAcAryane samAcAra ApyA ke--Apa pUjya game te rIte satvara mArA ghare AvI jAo. e rAjAno bhayaMkara prasAda koI rIte vizvAsa karavA lAyaka nathI. Apa jevA vikhyAta vidvAna sarva dezanA maMDanarUpa cho. bhAgyanA atizayathI ja mArA jevAne durlabha evA tame maLyA cho. mane maLyA pachI tamAre koI prakAranI avRti karavAnI nathI. huM avazya tamane sukhe gurjara dezamAM pahoMcADIza.' A vAta cAlatI hatI, tevAmAM prabhAte "aho ! sAdhuonuM bhAgya jAgrata che." ema bolatAM ghoDesvAroe te caityane gherI lIdhuM ane tyAMnA maThavAsI AcAryane jaNAvyuM ke-'vAdIono dhvaMsa karanAra eNvA tamArA vidvAna atithine mokalo. rAjA tamane prasannatApUrvaka jayapatra ApavAno che." tyAre mukhane plAna karatAM zUnya banIne te AcArye temane kahyuM ke te atithi Avaze.' pachI sUryanA tApathI pracaMDa madhyAnha kALa thatAM AcArya bahAra cAlyA gayA. te vakhate veSanuM parAvartana karI eka aNagAranuM malina ane jIrNa vastra dhAraNa karI caityadvArathI bahAra nIkaLatAM sUrAcAryane subhaToe jaNAvyuM ke "he zvetAMbara ! aMdara jA, bahAra zA mATe nIkaLe che? jyAre gurjara vidvAna rAjAne suprata karazo, tyAre ja badhA chuTA thaI zakazo." -- - ema sAMbhaLatAM vikarAla mukha karIne te vakroktithI kahevA lAgyA ke "are ! rAjAnI jema garvathI ApaNo vairI aMdara siMhAsana para beTho che, tene kAnethI pakaDIne svAmI pAse laI jAo, ke jethI tene jayapatra ke : yamapatra maLe. ame to tamArA nagaravAsI chIe ane bhAre tRSAtura thavAthI tamArI AjJA laI jaLa levA jaIe chIe, mATe amane satvara mukI do. AthI eka ghoDesvAre dayAthI tene choDAvyo, eTale nirbhaya thaIne sUrAcArya te paMDitaratna dhanapAlanA ghare cAlyA gayA. tyAM dhanapAla kahevA lAgyo ke- vacanAtIta eka tAnathI rAha jotAM tame yatIzvara yamanA dRSTipathathI aMtardhAna thaIne mArI dRSTimAM AvyA cho. huM Aje ja tamAro janma thayo samajuM chuM. ane Aje ja tamAro gaccha puNyazALI thayo, ke jaina zAsanarUpa AkAzamAM bhAskara samAna tame ahIM AvI gayA." pachI teNe punaH prazna karyo ke-'tame ahIM AvyA zI rIte ?" tyAre sUrAcArye badhI yathArtha vItaka vAta kahI saMbhaLAvI, je sAMbhaLatAM dhanapAla parama AnaMda pAmyo. have temane eka vizAla bhUmigRha (bhoMyarA)mAM AdarapUrvaka rAkhIne te bhaktithI temane zuddha AhAra ApavA lAgyo. evAmAM tAMbulI lokone aNahilapura jatA joIne bhojana, vastrAdikathI temano bhAre satkAra karatAM dhanapAle temane kahyuM ke--'tame mArA eka bhrAtAne aNahillapura sudhI laI jAo.' temaNe kahyuM-'brAhmaNa to rAjAone paNa pUjanIya hoya che. vaLI tame to rAjAomAM mAna pAmela sujJa ziromaNi cho. mATe Apano Adeza pramANa che. ame e kArya avazya karIzuM. A bAbatamAM tamAre jarApaNa ciMtA na karavI. ame temane parivAra sahita laI jaIzuM. te bhale yAna para ArohaNa, bhojana vagere bAbatamAM nizcita thaIne cAle. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sUrAcAryasUri caritra 277 e pramANe temaNe kabula karavAthI saMtuSTa thayela dhanapAle temane eka so sonAmahora tuSTidAnamAM ApI. pachI dhanapAlanA kahyA pramANe sUrine gupta rIte eka chAlakAmAM chUpAvI poThIyA palANIne teo satvara gurjarabhUmi tarapha cAlatA thayA. mArgamAM mahI nadInA taTa para AvatAM sUrAcArye te puruSo mAraphate potAnuM savighna Agamana gurune jaNAvyuM. have ahIM divasanA pAchalA pahore subhaTo pote te caityamAM dAkhala thayA. tyAM siMhAsana para uttama vastradhArI, ane madayukta AkRtivALA eka sthala sAdhune joIne teo kahevA lAgyA ke-"rAjAnI AjJAthI tame A jinacaityathI bahAra nIkaLo. ahIM je vilaMba thayo che, te khAMDaNIyAmAM ghA cUkAvyA samAna che." eTale tarata uThIne te sAdhu AgaLa cAlyA ane te ghoDesvAro sAthe rAjAnI samakSa AvI mauna dharIne ubhA rahyA. tene jotAM vilakSa banela rAjAe ghoDesavArone pUchyuM ke-"A vRddha ane skUla dehadhArI kone tame laI AvyA cho ? zuM A gurjara vidvAnuM che ? kharekhara ! te hoMziyAra gurjara sAdhu to tamArI AgaLathI ja cAlyo gayo che. tamArI AMkhamAM dhULa nAkhIne tamane koIe aMdha banAvI dIdhA lAge che. mane lAge che ke tamArA jevA koI mUrkha nahi hoya." tyAre teo kahevA lAgyA ke he nAtha ! eka jaLavAhaka daridra munine choDIne ame koIne javA dIdhela nathI. e sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke rUpanuM parAvartana karIne tamArA dekhatAM te amArI sabhAne jItIne cAlyo gayo. tenA jevo koI tAtkAlika buddhimAna nahi hoya." pachI rAjAe te Avela sAdhune jaNAvyuM ketuM tArA AvAsamAM cAlyo jA, tane mUrNapaNuM paNa puNyathI ja prApta thayuM che ke jene lIdhe amArAthI tuM jIvato rahyo. tethI mUrkhatA paNa eka prakAre zlAghanIya che.' e pramANe rAjAe vidAya karatAM te sAdhu pAchA maThamAM cAlyA gayA. kAraNa ke mastakanA muMDanamAM akSatathI vadhAvavAnuM na hoya. have bhImarAjAne khabara paDatAM teNe potAnA bhrAtA (sUrAcArya)ne bolAvavA mATe temanA mAmA sAthe mANaso mokalyA. eTale potAnA dezamAM pragaTa thaIne te bhImarAjAnI rAjadhAnImAM AvyA. te vakhate saMgha sahita guru mahArAja tathA bhImarAjA sarva sAmagrI laIne temanI sanmukha Avyo. kAraNa ke zubhamAM koNa pratikUla hoya ? tyAM najIka AvatAM sarva abhigamapUrvaka sUrAcArya eka lajjAyuktanI jema potAnA gurunA page paDyA. eTale aSTAMga yogamAM sAvadhAna evA te yogInI jema guru bolyA ke-"Aje gurunI AzA saphaLa thaI ane mAtAnI AziSo paNa saphaLa thaI. tane jotAM zrIsaMghanI mArA uparanI prasannadRSTi Aje phalavatI thaI." tyAre sUrAcArya kahevA lAgyA ke--"te vakhate eka avicArInI jema huM mAlavA dezamAM gayo ane bhojasabhAne jItIne nirAbAdha ahIM pAcho Avyo chuM. vaLI A ziSyoe 'upAdhyAya ane zikSA kare che' ema jo mAruM AcaraNa ApanI pAse kahyuM na hota ane Ape Thapako na Apyo hota ane A bALake garvathI jo tevI pratijJA karI na hota to Apano hAtha mArA zire che, tenuM pramANa kyAMthI maLata ?" ema sAMbhaLatAM raktadrahanI jema sthira ane AcAra tathA cAritrathI suMdara evA droNa guru kahevA lAgyA ke kAyara janone duSkara AvI pratijJA koNa karI zake ? ane AptajanomAM uttama evA tArA vinA teno nirvAha paNa koNa karI zake ? zAsanadevIne uddezIne ame gaccha ane saMgha sahita, tAruM mukha jovA paryata AyaMbilatapanuM AcaraNa karyuM che.' ema gadgad vacanathI kahIne gurumahArAje sUrAcAryane gADha AliMgana karyuM. te vakhate bhImarAjAe Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 zrI prabhAvaka caritra paNa AdarapUrvaka jaNAvyuM ke-vidvAnu, vinayI, kuzaLa, tejasvI ane daDha vIryavAnuM tathA tAtkAlika buddhizALI tamArA vinA anya koI jovAmAM Avato nathI. tevA prakAranA vidvAnone saMgharI rAkhanAra evA bhojarAjAne chetarIne tame je nirAbAdha nIkaLI AvyA, tethI tame mArA yazamAM paNa vadhAro karyo che. vaLI huM tamane eka saMdeha pUchuM chuM ke - te rAjAnI tame stuti karI hatI ke nahi ?' eTale sUrAcArya meghadhvanithI bolyA- "he naredra ! mArI rasanA tArA vinA bIjA koInI prazaMsA karatI, nathI. vaLI meM kautukathI kahela kAvyano bhAvArtha tuM sAMbhaLa-vidhAyelI (kANAvALI) zilA te vIMdhI, temAM dhanurdharono parAkrama kevo ? kapaTathI karela dhanuSyakrIDA jANavAmAM AvatAM meM kahyuM -e mUkI de. vaLI pattharane bhedavAnA vyasanane uddezIne meM jaNAvyuM ke -"tamAro pUrvaja Abu parvata che, teno bheda thatAM pRthvI paNa bhojanI rAjadhAnI dhArA sAthe pAtALamAM jAya, ema bolatAM meM zikhAmaNa ApI che. kAraNa ke saMtajanoe zatrune paNa hitazikSA ApavI joIe.' e pramANe sAMbhaLatAM harSathI romAMcita thayela bhImarAjA kahevA lAgyo ke "mArA baMdhue bhojarAjAne jItI letAM have tenA jaya mATe mane zI ciMtA che ?" pachI gajarAja upara potAnI pAse zreSTha Asana para besADIne rAjAe sUrAcAryano praveza-mahotsava karyo. pachI te mahAmati sUrAcArye dezAMtaramAM jatAM lAgela aticAra guru pAse nivedana karIne tamarUpa prAyazcita laI te zuddha thayA. vaLI e kavIzvare zrIyugAdinAtha tathA zrI neminAthanA caritrathI adbhuta evuM dvisaMdhAna nAme kAvya banAvyuM. temaja pUrve je ziSyo potAnI pAse abhyAsa karatA hatA, temane e AcArya barAbara vAdadra banAvyA. vaLI zrIdroNasUri paraloke jatAM akSata cAritrathI pavitra evA zrutanidhAna zrI sUrAcArya, zAsananI prabhAvanAthI zrIsaMghane unnata banAvI, aneka ziSyo saMpAdana karI, jinazAsananI unnati karatAM yogya ziSyane sUripada ApI ane tene gacchano bhAra soMpI pote pAMtrIsa divasanuM anazana karyuM. prAMte traNa yogane rodhatAM AtmArUpa ArAmamAM ekatAna thayela te zrIbhIma rAjAnA baMdhu zrIsUrAcArya uttama gatine pAmyA. e pramANe vAdavidyAnA vinodathI vAdIonA vAdane parAsta karanAra zrI sUrAcAryanuM paricita caritra kaMIka gurumukhathI ane kaMIka anya janathI jANIne meM racyuM che, te jinavacanamAM sthiratA karAvanAra ameya kalyANane Apo tathA bhavyAtmAone vidyAnA udyama mATe ajJAnarUpa samudramAM setutulya thAo. zrIcaMdraprabha sUrinA paTTarUpa sarovarane viSe haMsa samAna, tathA zrIrAma ane lakSmInA putra evA zrIprabhAcaMdrasUrie potAnA mana para letAM zrIpradyumnAcArya zodhela, zrIpUrvAcAryonA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrIsUrAcAryanA caritrarUpa A aDhAramuM zikhara thayuM. - - - Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI abhayadevasUri caritra 279 5 zrI abhayadevasUri caritra E zrI jinazAsananA alaMkArarUpa, vidvAnone camatkAra pamADanAra tathA sarvanA mugaTa samAna evA zrI abhayadevasUri tamArA kalyANa nimitte thAo. aSTAMgayogane AdaratAM potAnA aMgano uddhAra karI zratanA nava aMgane prakAzita karanAra evA te sUri AtmalakSmInA heturUpa thAo. mAtApitAnI AgaLa pragaTapaNe bolatAM jema bAlaka pramoda pamADe che, tema bhAre harSa pragaTAvavA mATe huM te AcAryanA caritrane kahIza. sArI AkRti ane rasathI manohara evo zrImAlava nAme deza che ke je jaMbUdvIparUpa sahakAranA phaLa samAna ane zreSTha varSothI virAjita che. tyAM talavAranA baLathI unnatine pAmanAra, rAjalakSmInA mUlarUpa tathA durujanonA nigrahathI zobhatI evI dhArA nAme nagarI che. tyAM pRthvInuM pAlana karanAra bhoja nAme rAjA hato ke jenI bhujAo vizvanA uddhArane mATe jANe zeSanAganI bIjI be mUrti hoya tevI zobhatI hatI. te nagarImAM lakSmIpati nAme mahAdhanika eka vyavahArI hato ke jenI lakSmIthI parAbhava pAmela kubera kailAsa parvatano Azraya laIne rahyo. ekavAra madhyadezanA nivAsI, vedavidyAnA vizAradone potAnA prajJAbaLathI parAsta karanAra, cauda vidyAnA abhyAsI smRti, ItihAsa ane purANamAM pravINa tathA yauvananA udyamathI dezAMtara jovAne mATe nIkaLelA evA zrIdhara ane zrIpati nAme brAhmaNa tyAM AvI caDhyA ane pharatAM pharatAM te lakSmIpatinA ghare AvyA, temanI AkRtithI AkarSAIne vyavahArIe bhaktithI temane bhikSA ApI. - have tenA gRhanI sanmukha bhIMta para viza lakSa TakAno lekha lakhAyelo hato, te pratidina pelA brAhmaNo jotA hatA. ema niraMtara jovAthI prajJAnA baLane lIdhe jANe abhyAsa karela hoya tema temane kaMIka sArI rIte te yAda rahI gayuM. evAmAM 'rasoIyAnI jema mArI pAsethI loko rasoI laI jAya che ane niSpharanI jema mane to kaMI ApatA nathI. vaLI brAhmaNo paNa mArI mAraphate devatAone Ahuti ApIne tRpta kare che, paraMtu mane to temanuM dAsatvaja eka phaLa maLe che." ema jANe kopAyamAna thayela hoya tema temanA pratIkArano svIkAra karIne agnie eka ja divasamAM te nagarIne bhasmIbhUta karI dIdhI. eTale bIje divase sarvasvano nAza thavAthI kheda pAmela lakSmIpati pelA lekhanA dAhathI vizeSa ciMtAtura thaI lamaNe hAtha daIne besI rahyo. evAmAM avasara thatAM te brAhmaNo tenA ghare bhikSA mATe AvyA ane te badhuM baLI gayela joI, viSAda pAmatAM te A pramANe kahevA lAgyAhe yajamAna ! tArA para AvI paDela kaSTathI amane bhAre kheda thAya che, paraMtu sarva duHkha karatAM adhika evI sudhAthI ame vyAkuLa chIe, tethI zuM karIe? vaLI tame AvA zokathI sattvahIna jevA kema banI gayA cho? kAraNa ke tamArA jevA dhIra puruSo saMkaTamAM paNa satvane mUkatA nathI." e pramANe temanuM vacana sAMbhaLatAM zreSThI kahevA lAgyo ke- he bhUdevo ! sAMbhaLo-lekhanA nAzathI Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 zrI prabhAvaka caritra jevuM mane duHkha thAya che, tevuM duHkha dhana, anna ke vastrAdikanA baLI javAthI thatuM nathI kAraNa ke lekha baLI javAthI adharmI janomAM dharmane hAni pahoMcADanAra kalaha thavAno saMbhava che, paNa zuM karIe ?' AthI te vipro bolyA- "ame bhikSAcara anya kaMI upakAra karavAne samartha nathI, paraMtu te lekha ame tane kahI batAvIe.' eTale bhAre harSa pAmatAM zreSThIe temane potAnI sAme eka sArA Asana para besADyA. kAraNa ke loko svArtha pUranArane avazya mAna Ape che. pachI temaNe zarUAtathI mAMDIne tithi, vAra, nakSatra, varasa, mAsa ane aMka (rakama) sahita varNa jAtinA nAma ane mUla dravyanI saMkhyA tathA vyAja sahita te lekha buddhibaLathI potAnA nAmanI jema khaDIthI lakhI batAvyo, je patro para lakhI laIne zreSThI ciMtavavA lAgyo ke--"aho ! mArI dayA lAvIne A mArA koI gotradevo AvyA che ke zuM ? ke jemaNe alanA vinA barAbara anukramathI patranI apekSA na rAkhatAM potAnA buddhibaLathI samasta lekha mane kahI saMbhaLAvyo." pachI hitane jANanAra zreSThIe bhojana vastrAdi ane bahumAnathI temano atyaMta satkAra karIne temane potAnA gharanA ciMtA karanAra banAvyA. pachI tyAM rahetAM temane zAMta ane jiteMdriya samajIne te vyavahArI vicAravA lAgyo ke "jo e mArA gurunA ziSyo thAya, to zrIsaMghanA bhUSaNarUpa bane." have sapAdalakSa nAme dezamAM kuccepura nAme nagara che ke je kuzAstrane masIno kucaDo devAne samartha che. tyAM alla rAjAno putra, anvayayukta nAmadhArI bhuvanapAla nAme rAjA rAjaya karato hato. tyAM prazamalakSmIthI guNone vRddhi pamADanAra tathA saMsArathI pAra utAranAra evA vaddhamAna nAme AcArya hatA, ke jemaNe siddhAMtanA abhyAsathI saMsAranuM satya svarUpa samajIne corAzI caityono tyAga karyo hato. ekavAra vihAra karatA vacanarUpa dhArAthI bhavyajanone nava jIvana ApatA megha samAna evA te AcArya dhArAnagarImAM padhAryA. temane padhArela sAMbhaLatAM zraddhArUpa lakSmInA svAmI evo lakSmIpati zeTha pradyumna ane zAbanI sAthe lakSmIpati (kRSNa)nI jema te baMne bAhmaNone laIne guramahArAjane vaMdana karavA gayo. tyAM sarva abhigamapUrvaka AcAryane praNAma karI zreSTha ucita sthAne beTho ane te baMne vipro paNa aMjali joDIne tyAM beThA. evAmAM zreSTha lakSaNayukta temanI AkRtine joIne guru mahArAja kahevA lAgyA ke emanI asAdhAraNa AkRti sva-parane jItanArI che." tyAM jANe pUrvabhavanA saMbaMdhI hoya tema animeSa locanathI te baMne guranA mukhane joI rahyA. AthI guru mahArAje temane vrata yogya samajI lIdhA. pachI upadezanA kiraNathI jemanuM aMdaranuM aMdhAru dUra thayuM che. ' ane pratibodha pAmelA evA te baMnene lakSmIpati zeThanI anumatithI gurue dIkSA ApI ane tapanA nidhAna evA temane yoganA vahanapUrvaka siddhAMtano abhyAsa karAvyo. siddhAMtanA abhyAsathI temane yogya jANIne gurue temane sUripada para sthApana karyA. kAraNa ke madhukara sugaMdhi kamaLane ja anusare che. teo jinezvarasUri ane buddhisAgarasUri evA nAmathI prasiddha thayA. eTale guru mahArAje temane vihArane mATe anujJA ApI, ane zikSA ApatAM jaNAvyuM ke-"zrIpattana (pATaNa)mAM caityavAsI AcAryo suvihita sAdhuone tyAM rahevA na detAM vighna kare che. zakti ane buddhithI tamAre tenuM nivAraNa karavuM. kAraNa ke A kALamAM tamArA samAna koI prAjJa nathI." eTale--'ApanI AjJA amane pramANa che. ema kahIne temaNe gurjarabhUmi tarapha vihAra karyo, ane haLave Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI abhayadevasUri caritra haLave AnaMdapUrvaka teo pATaNamAM pahoMcyA. tyAM sArA gItArthanA parivAra sahita teo ghare ghare bhamavA lAgyA paNa zuddha upAzraya na maLyo, evAmAM potAnA gurunuM vacana temane yAda AvyuM. 281 have tyAM zrImAn durlabharAja nAme rAjA hato ke je nIti ane parAkramanA zikSaNathI bRhaspatino paNa upAdhyAya thAya tevo hato. tyAM somezvara deva nAme purohita hato. jANe joDiyA be sUryapatra hoya tevA baMne AcAryo tenA ghare gayA. tyAM tenA gharanA dvAra para pitR-devatA saMbaMdhI brAhmatIrthane satyapaNe jANe sthApana karatA hoya tema temaNe dvAra para saMketapUrvaka vedano uccAra karyo eTale devatAnA avasare sAraNInI zuddhipUrvaka cAra vedanA rahasyane pragaTa karatA te purohitanA sAMbhaLavAmAM AvyA. AthI temanA dhvaninA dhyAnamAM jANe staMbhAI gayela hoya tema ekAgra manathI teNe samagra iMdriyonA baLane potAnA baMne karNamAM sthApana karI dIdhuM. pachI te vicArazIla purohite bhaktipUrvaka temane bolAvavA mATe potAnA baMdhune mokalyo; kAraNa ke temanA vacanAmRtathI te bhAre saMtuSTa thayo hato. evAmAM te baMne AcArya gharamAM AvyA. temane jotAM purohita vicAravA lAgyo ke--'A zuM brahmA pote potAnA be rUpa karIne mane darzana devA Avela che ? ema dhArI teNe Apela bhadrAsanAdikano tyAga karIne teo potAnI zuddha kaMbaLa para beThA ane veda upaniSad temaja jainAgamanI vANIthI samAnatA prakAzIne AziSa ApatAM bolyA ke--'hAtha, paga ane mana vinA je badhuM grahaNa kare che, cakSuvinA je jue che, karNa vinA je sAMbhaLe che, vizvane je jANe che, paNa tene koI jANI zakatuM nathI evA arUpI ziva teja jinezvara tamAruM rakSaNa karo.' pachI temaNe punaH jaNAvyuM ke--'veda ane jainAgamano artha samyak prakAre jANIne ame dayAmAM adhika evA jainadharmano svIkAra karyo che.' tyAre purohite temane prazna karyo ke--'tame nivAsa kyAM karyo che ?' eTale temaNe kahyuM ke--'ahIM caityavAsIone lIdhe kyAMye sthAna maLI zakatuM nathI.' AthI cAMdanI samAna nirmaLa manavALA te purohite temane rahevA mATe potAnA makAnano upalo bhAga kADhI Apyo. tyAM teo potAnA parivAra sahita rahyA ane bhikSAnA betAlIza doSa tathA vRddhirahita, temaja navakoTie zuddha lAvela AhArano temaNe upayoga karyo. pachI bapore purohite yAjJika, smArta ane dIkSita agnihotrIone temanI pAse bolAvyA, tyAM temanI parIkSAthI teo saMtuSTa thayA. ema brahmAnI sabhAnI jema vidyAvinoda cAlI rahyo che, evAmAM caityavAsIonA puruSo tyAM AvI caDhyA. temaNe AvIne jaNAvyuM ke--'tame satvara nagaranI bahAra cAlyA jAo; kAraNa ke caityabAhya zvetAMbarone ahIM sthAna maLatuM nathI.' ema sAMbhaLatAM purohita kahevA lAgyo ke--'rAjasabhAmAM e vAtano nirNaya karavAno che.' eTale temaNe AvIne purohitanuM kathana potAnA uparIone nivedana karyuM. AthI prabhAte teo badhA sAthe maLIne rAjA pAse gayA, te vakhate purohita paNa tyAM Avyo, ane teNe rAjAne jaNAvyuM ke--'he deva ! be jaina muni potAnA pakSamAM sthAna na pAmatAM mArA ghare AvyA, eTale guNagrAhakapaNAthI meM temane mArA ghare Azraya Apyo. evAmAM A caityavAsIoe bhaTTaputrone mArI pAse mokalyA. mATe A bAbatamAM mArI kaMI gaphalata ke anucitatA thaI hoya, to Apa mane ucita daMDa karo. e pramANe sAMbhaLI sarva darzanomAM samAna dRSTi rAkhanAra rAjA hasIne kahevA lAgyo ke--'koI paNa dezathI Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra AvelA guNIjano mArA naga2mAM 2he, teno tame zA mATe aTakAva karo cho ? temAM doSa zo dekhAya che ?' ema rAjAe pUchavAthI te caityavAsIo bolyA ke--'he rAjeMdra ! sAMbhaLo pUrve dhanuSya samAna utkaTa ane zreSTha vaMzamAM vanarAja nAme rAjA thayo. tene bAlyAvasthAmAM nAgeMdra gaccharUpa pRthvIne dhAraNa karavAmAM varAha samAna evA zrI devacaMdrasUrie ucherIne moTo karyo. vaLI paMcAzraya nAmanA sthAnamAM rahela caityamAM vasatAM temaNe ahIM navuM naga2 vasAvIne tene rAjaya ApyuM temaja vanarAjavihAra nAme tyAM caitya sthApana karyuM. vanarAje kRtajJapaNAthI guruno bhAre Adara satkAra karyo. te vakhate zrI saMghe rAjA samakSa evI vyavasthA karI ke-- 'saMpradAyano bhedathI laghutA na thAya te mATe caitya-gacchavAsI yatione saMmata hoya te muni ahIM rahI zake. paNa temane saMmata na hoya tevA munio A nagaramAM AvIne rahI na zake. to he rAjan ! pUrvaja rAjAonI vyavasthA pAzcimAtya rAjAoe mAnya rAkhavI joIe. AvI sthiti che, mATe have tame Adeza karo te pramANe karIe.' 282 tyAre rAjAe jaNAvyuM ke--'pUrva rAjAonA niyamane ame dRDhatAthI pALIe chIe, paraMtu guNIjanonI pUjAnuM ullaMghana ame ka2vAnA nathI. tamArA jevA sadAcAraniSTha puruSonI AziSathI rAjAo potAnA rAjayane AbAda banAve che, temAM koI jAtano, saMzaya nathI. to amArA uparodhathI emane nagaramAM rahevAnuM tame kabula rAkho.' ema sAMbhaLatAM temaNe rAjAnuM vacana mAnya rAkhyuM. evAmAM purohita kahevA lAgyo ke--'he svAmin ! emanA Azrayane mATe Apa pote nivAsabhUmi Apo.' A vakhate jJAnadeva nAme zaiva darzanano pUjya puruSa tyAM Avyo ke je krUra samudranA birUdane dhAraNa karato hato. eTale rAjAe abhyutthAnapUrvaka satkAra karIne tene potAnA Asana para besADyo. pachI jaNAvyuM ke--'he prabho ! Aje tamane kaMIka nivedana karavAnuM che, te e ke jainamunio ahIM AvelA che, temane upAzraya Apo.' tyAre te zaivadarzanI hasatA mukhe kahevA lAgyo ke--'niSpApa guNIjanonI tame avazya pUjA karo. amArA upadezanuM eja phaLa che. bAlabhAvano tyAga karI paramapadamAM sthira thanAra ziva eja jina che. darzanomAM bheda rAkhavo e mithyAmatinuM lakSaNa che. nistuSa DAMgaranI dukAnonA madhya bhAgamAM rahela ane traNa puruSone Azrita evI bhUmi purohita IcchAnusAra upAzrayane mATe laI le. temAM sva-para pakSathI thatA samasta vighnanuM huM nivAraNa karIza.' eTale purohite te vAtano svIkAra karIne tyAM upAzraya karAvyo. tyArathI vasati (upAzraya)nI paraMparA cAlu thaI, kAraNa ke mahApuruSoe je sthApana karela hoya, te vRddhi pAme che, temAM kaMI saMzaya nathI. tyAM zrI buddhisAgarasUrie ATha hajAra zloka pramANa buddhisAgara nAmanuM navuM vyAkaraNa racyuM. have ekavAra vihAra karatAM zrI jinezvarasUri punaH dhArA nagarImAM padhAryA, kAraNa ke tevA puruSaratnonuM darzana puNyavaMta jano ja pAmI zake. tyAM traNa puruSArthathI AbAda evo mahIdhara nAme zreSThI hato ke je potAnA dhananI saMkhyA sivAya sarvatra vicakSaNa hato. dhanadevIthI utpanna thayela abhayakumAra nAme te zeThano putra hato ke jenA guNagAna karavAmAM zeSanAga paNa samartha na hato. te puNyavAna zreSThI potAnA putra sahita, AcArya mahArAjane vaMdana karavA gayo. tyAM saMsAranI asAratAne jaNAvanAra caturvidha dharma teNe gurunA mukhathI sAMbhaLyo. gurunA upadezathI abhayakumArane vairAgya utpanna thavAthI saMyama levAne utsuka thatAM teNe potAnA pitAnI Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI abhayadevasUri caritra 283 anumati mAgI. zreSThIe anujJA ApatAM guru mahArAje abhayakumArane dIkSA ApI. pachI teNe grahaNa ane AsevanArUpa baMne zikSA grahaNa karI, ane siddhAMtano abhyAsa tathA tenuM ciMtavana karatAM mahAkriyAniSTha evA te muni zrI saMgharUpa kamaLane vikAsa pamADavAmAM bhAskara samAna zobhavA lAgyA. eTale zrI vardhamAnasUrinA AdezathI zrI jinezvarasUrie guNanA nidhAna evA te munine AcArya padavI ApI ane zrImAnuM abhayadevasUri evuM temanuM nAma rAkhyuM. pachI yazanI sAthe haLave haLave vihAra karatA zrI abhayadevasUri palyapadra nagaramAM AvyA. tyAM zrIvaddhamAnasUri AyuSya samApta thatAM anazana laIne svarge gayA. evAmAM te vakhate durbhikSano upadrava thatAM dezanI durdazAne laIne siddhAMta tathA tenI vRttino uccheda thavA lAgyo, temAM je kaMI sUtra rahyA, temAM prekSAnipuNa munione paNa zabdArtha durbodha thaI paDyo. A badhI sthiti upasthita thaI, tevAmAM ekavAra ardharAtre dharmadhyAnamAM sAvadhAna ane magna rahelA zrI abhayadeva munIzvarane namaskAra karIne zAsanadevI kahevA lAgI ke-pUrve koTyAcArya evA nAmathI prasiddha zrI zIlAMga nAmanA niSpApa AcArye agIyAra aMganI vRtti banAvI che. temAM kAlane laIne be aMga vinA badhI viccheda pAmI che. mATe saMghanA anugrahathI have tenI vRtti racavAno udyama karo.' - tyAre AcArya bolyA- "he mAtA ! alpamati jaDa huM zuM mAtra chuM. zrI sudharmAsvAmIe banAvela graMtho jovAnI paNa mArAmAM buddhi nathI. evA ajJapaNAthI kyAMya utsutra kahevAI jAya, to mahApApa lAge. prAcIna AcAryoe tevA pApanuM phaLa anaMta saMsAranuM bhramaNa batAvela che. vaLI tamArI vANI paNa alaMghanIya che. mATe Adeza karo, huM zuM karuM ?' ema mananI vyAmUDhatAthI kaMIka uttara sAMbhaLavAnI icchAthI te mauna rahyA. evAmAM devI kahevA lAgI ke -"he sujJa ziromaNi ! siddhAMtanA artha vicAramAM, huM vinA ciMtAe kahyuM chuM ke tArAmAM yogyatA che, ema huM mAnuM chuM. tema karatAM kadAca saMdeha paDe to mane pUchaje, huM sImaMdhara svAma pAse jaIne te pUchI AvIza. mATe dhIraja dharIne teno prAraMbha kara. mArA vacanamAM zaMkA lAvIza nahIM. smaraNa mAtrathI huM ahIM AvIne hAjara thaIza. A saMbaMdhamAM huM tArA caraNanA zapatha lauM chuM." e pramANe sAMbhaLatAM abhayadevasUrie te duSkara kAryano paNa svIkAra karyo, ane graMtha saMpUrNa thAya, tyAM sudhI AyaMbila karavAnI pratijJA lIdhI. pachI nave aMganI vRttio temaNe vinA kaleze saMpUrNa karI ane devIe paNa je pUrve pratijJA karI hatI, te pramANe teno nirvAha karyo. te vRttione vRddha mahAbhRtadharoe zuddha karI, eTale zrAvakoe te pustakonuM lekhana zarU karAvyuM. evAmAM eka vakhate zAsanadevIe ekAMtamAM abhayadevasUrine jaNAvyuM ke he prabho ! prathama prati mArA dravyathI karAvajo.' ema kahI potAnI jyotithI daSTi AMjI nAMkhatu tyAM eka suvarNanuM AbhUSaNa samavasaraNa para mUkIne devI adazya thaI gaI. pachI munio gocarIthI AvyA, eTale sUryanA biMba samAna te AbhUSaNa temanA jovAmAM AvyuM, te jotAM Azcaryamugdha banelA temaNe AcAryane pUchyuM. tyAre harSa pAmatA gurumahArAje te badho vRttAMta temane kahI saMbhaLAvyo. pachI tyAM zrAvakone bolAvyA ane gurue temane te bhUSaNa batAvyuM. paraMtu tenuM mUlya na jANatAM te zrAvako pattana (pATaNa)mAM gayA. tyAM ratnaparIkSakane temaNe te bhUSaNa batAvyuM. eTale tenuM mUlya na karI zakavAthI temaNe paNa evo abhiprAya Apyo ke "ahIM bhImarAjAnI AgaLa A AbhUSaNa mUko te Ape teTaluM enuM mUlya samajavuM. ame enI kIMmata AMkI zakatA nathI. AthI jANe snehathI Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 284. zrI prabhAvaka caritra iMdra bheTa mokalAvela hoya tema te bhUSaNa zrAvakoe rAjA AgaLa dharyuM ane teno vRttAMta paNa kahI saMbhaLAvyo. jethI rAjA saMtuSTa thaIne kahevA lAgyo ke--te tapasvInI vastu mUlya vinA huM laI zakuM tema nathI.' tyAre zrAvakoe jaNAvyuM ke "he svAminuM! enuM mUlya ApanA mukhe ja thaze ane je Apo, te amane pramANa che." eTale rAjAe bhaMDArI pAsethI temane traNa lAkha dramma (TakA) apAvyA. pachI temaNe tenA pustako lakhAvIne AcArya mahArAjane arpaNa karyA. temaja pATaNa, tAmraliptI, AzApallI ane dhavalakka nAmanA nagaramAM corAzI catura ane zrImaMta zrAvako hatA ke je dharmavAsanAthI nirmaLa AzayavALA hatA. temaNe pratyeka aMgavRttinA pustaka lakhAvIne AnaMdapUrvaka AcAryane ApyAM. eTale sudharmAsvAmIe batAvela ISTa tattvarUpa tALAnI kuMcI samAna temaNe banAvela nave aMganI vRttio e pramANe pravartamAna thaI. pachI saMyamayAtrA nimitte AcArya dhavalakka nagaramAM padhAryA. kAraNa ke sthAnomAM apratibaMdha eja siddhAMtaupAsanAnuM lakSaNa che. evAmAM AyaMbilanuM tapa karatAM, rAtre niraMtara jAgaraNa karatAM ane atiparizramathI AcArya mahArAjane duSTa raktadoSa lAgu paDyo. te vakhate IrSALu loko kahevA lAgyA ke- usUtranA kathanathI kupita thayelA zAsanadevoe vRttikArane koDha utpanna karyo che.' e pramANe sAMbhaLatAM zokathI vyAkuLa thayelA ane potAnA aMtaramAM paralokane icchatA evA temaNe rAtre dharaNaMdranuM dhyAna karyuM. tyAM satvakasoTInA pASANatulya evA temaNe svapnamAM tarata potAnA dehane cATatA nAgaeNdrane joyo. AthI temaNe vicAra karyo ke--kAlarUpa A vikarAla sarSe mArA zarIrane cATela che, tethI mAruM AyuSya kSINa thayuM lAge che, to have anazana AdaravuM eja mane yogya che." e pramANe citavatAM bIje divase svapnamAM dharaNe AvIne temane kahyuM ke "meM tamArA dehane cATIne rogane dUra karyo che.' ema sAMbhaLatAM guru bolyA ke mRtyunA bhayathI ke rogane lIdhe mane kheda thato nathI; paraMtu pizuna loko je apavAda bole che, te mArAthI sahana thaI zakatuM nathI." tyAre dharaNaMdra kahevA lAgyo ke -"e bAbatamAM tamAre adhIrAI-kheda na karavo. have Aje dInatA tajIne jinabiMbanA uddhArathI tame eka jaina prabhAvanA karo. zrIkAMtA nagarInA dhaneza zrAvaka, vahANa laIne samudra mArge jatAM tenA vahANane tyAMnA adhiSThAyaka devatAe staMbhela hatuM. AthI zreSThIe tenI pUjA karatAM te vyaMtare vyavahArIne Apela upadezathI te bhUmimAMthI bhagavaMtanI traNa pratimA teNe bahAra kADhI temAMnI eka pratimA teNe cArUpa gAmamAM sthApana karI, jethI tyAM tIrtha thayuM. bIjI bha. ariSTaneminI pratimA pATaNamAM AmalI vRkSanA mULamAM prAsAdamAM sthApana karI. trIjI pratimA staMbhana gAmamAM seTikA nadInA taTa para vRkSaghaTAnI aMdara bhUmimAM sthApana karela che. te zrI pArzvanAtha bha. nI pratimAne tame pragaTa karo. kAraNa ke tyAM e mahAtIrtha thavAnuM che. vaLI pUrve vidyA ane rasasiddhimAM bhAre pravINa evA nAgArjune bhUmimAM rahela biMbanA prabhAvathI rasanuM staMbhana karyuM ane tethI teNe tyAM staMbhanaka nAmanuM gAma sthApana karyuM, tethI tamArI paNa pavitra kIrti acaLa thaze. vaLI kSetrapAlanI jema zveta svarUpathI tamArI AgaLa, anya janonA jovAmAM na Ave tema eka devI tyAM mArga batAvanAra raheze.' e pramANe kahIne dharaedra aMtardhAna thaI gayo. pachI saMtuSTa thayela AcArye rAtrino badho adbhuta vRttAMta zrIsaMghane kahI saMbhaLAvyo. je sAMbhaLatAM bhAre harSita thayelA dhArmikajano te vakhate yAtrAe javAne taiyAra thayA ane navase gADAMo tyAM cAlatA thayAM. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI abhayadevasUri caritra 285 zrAvakothI anusaratA AcAryadeve vRddhA ane zvAnanI pAchaLa tuNa ane kAMTAthI chavAyelA mArga dhIre dhIre cAlyA. ema AgaLa cAlatAM saMgha jyAre seTikA nadInA kinAre Avyo, tyAre tyAM vRddhA ane zvAna adazya thaI gayA. eTale e nizAnIthI saMgha tyAM rahyo ane AcArya mahArAje AgaLa jaIne govALone pUchyuM ke-"ahIM tamAre kaMI pUjanIya che?" tyAre temAMno eka govALa kahevA lAgyo ke- he prabho ! sAMbhaLo-A pAsenA gAmamAM mahIsala nAme mukhya paTela che. tenI kALI gAya ahIM AvIne potAnA sarva AMcaLathI dUdha jharAve che. eTale ahIM khAlI thaIne ja te ghare jAya che ane tyAM dohavAmAM AvatAM mahAkASTathI alpa dUdha paNa te ApatI nathI, tenuM kAraNa kaMI samajAtuM nathI.' ema kahIne temaNe tyAM AcAryane kSIra batAvyuM. eTale pAse besIne te prAkRta gAthAothI zrI pArzvanAthanuM stotra kahevA lAgyA. tyAM nAsikAnA agrabhAge daSTisthApana karIne natithaT ityAdi batrIza gAthAonuM teo stavana bolyA. tyAM haLave haLave jANe prabhunuM pratibiMba hoya tevuM zrI pArzvanAtha bhagavaMtanuM tejasvI biMba pragaTa thayuM. eTale saMgha sahita AcArya mahArAje tarata tene vaMdana karyuM, jethI samasta roga tarata dUra thayo ane temano deha kanaka samAna tejasvI bhAsavA lAgyo. te vakhate catura ane bhAvika zrAvakoe gaMdhodakathI prabhubiMbane navarAvIne karparAdikanA vilepanathI tenI pUjA karI. pachI temaNe ujvaLa paDadAthI te biMba para chAyA karI ane tyAM zrI saMghe anivArita dAnazALAmAM badhA grAmyajanone bhojana -karAvyuM. vaLI prAsAda karAvavA mATe zrAvakoe tyAM dravya eThuM karyuM. temAM kleza vinA eka lakSa dravya tarata thaI gayuM, temaja grAmyajanoe bhUminI anumati ApI. have zrImalavAdI-ziSyanA zrAvakoe tyAM rahenAra Amezvara ane buddhinidhAna mahiSa nAmanA kArIgarone bolAvyA. eTale suMdara kAma karavAmAM vicakSaNa evA temane AjJA thatAM caityanuM kAma zarU karyuM ane alpa kALamAM temaNe te kAma saMpUrNa karyuM. te kAmanA mukAdama tarIke temano pratidina eka drampa temaja bhojana mATe eka karSa ghI tathA eka mANu cokhA pagAra nakkI karyo hato, temAMthI alpa bhojanAdikamAM vAparatAM bAkInA vadhela dravya vaDe teNe caityamAM potAnA nAmanI eka devakulikA karAvI ke je adyApi tyAM vidyamAna dekhAya che. pachI zubha muhUrta AcArya mahArAje tyAM biMbanI pratiSThA karI. te divase rAtre dharaNe AvIne temane jaNAvyuM ke mArA vacanathI tame e stavanamAMnI be gAthA gopavI do; kAraNa ke tenA pAThathI keTalAka puNyahIna janone mAre pratyakSa thavuM paDaze.' A tenA AdezathI adyApi te stuti trIza gAthAnI che ane te bhaNatAM gaNatAM puNyazALI janonA atyAre kSudra upadravono nAza kare che. tyArathI e tIrtha manovAMchita pUranAra ane roga, zokAdi du:kharUpa dAvAnaLane zAMta karavAmAM madha samAna pravartamAna thayuM. vaLI janmakalyANanA mahAmahotsavamAM prathama dhavalakkanA mukhya zrAvaka jaLakaLaza laIne bhagavaMtane snAna karAve che. tyAM bibAsananA pAchaLanA bhAgamAM AvI akSarapaMkti pUrve lakhavAmAM Avela che. ema lokomAM saMbhaLAya che. zrInaminAthanA tIrthamAM 2222 varSa gayA pachI gau dezanA ASADha nAmanA zrAvake traNa pratimA karAvI hatI. zrImAnuM jinezvarasUri tathA zrIbuddhisAgarasUri cirakALa AyuSya pALI prAMte anazana karIne svarge gayA. vaLI zrImAnuM abhayadevasUri zAsananI prabhAvanA karatA ane caraNopAsanAthI zobhatA te karNa rAjAnI rAjadhAnI pATaNamAM yoganirodhathI vAsanAne parAsta karI tathA dharmadhyAnamAM ekatAna lAvIne devaloke gayA. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 zrI prabhAvaka caritra e pramANe sajjanone mAnanIya, kalyANanA eka sthAnarUpakalikAlarUpa parvatane bhedavAmAM vaja samAna, durdhara ajJAnarUpa aMdhakArano nAza karavAmAM sUryodaya samAna evuM zrIabhayadevasUrinuM caritra tamArA kalyANa ane lakSmIne vRddhi pamADanAra thAo, tathA anaMta udayarUpa parama brahma-AtmajJAnamAM lIna banAvo. zrIcaMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe rAjahaMsa samAna tathA zrIrAma ane lakSmInA putra evA zrI prabhAcaMdrasUrie potAnA mana para letAM zrI pradyumnAcArye saMzodhana karela pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrIabhayadevasUrinA caritrarUpa A ogaNIzamuM zikhara thayuM. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vIrasUri caritra 287 zrI vIrasUri caritra che te zrI vIrAcArya tamAruM kalyANa karo ke jenI pAse abhyAsa karatA saMtajano krodhAdi zatruono nAza karavAne samartha thayA che. vaLI jemanA hastasparzamAtrathI sarasvatI kanyAdikamAM saMkrama karIne bolatI hatI. te zrIvIranuM varNana zI rIte thaI zake ? temanuM caritra bahuzrutanA mukhathI kaMIka sAMbhaLIne huM varNavIza. kAraNa ke bALaka zuM potAnA anumAnathI bolato nathI. zrI caMdra mahAgaccharUpa sAgaramAM ratnazaila samAna paMDilya evA bIjA nAmathI prakhyAta thayela gacche che, temAM ratnasamAna zrI bhAvadeva nAme sUriratna hatA ke je pAtrane viSe snehAdithI rahita chatAM lokahitamAM sadA anurakta hatA. temanI pATe zrIvijayasiMha nAme sUri thayA ke je prativAdIrUpa gajadhaTAne haThAvavAne samartha . hatA. temanA paTTarUpa mAnasa sarovaramAM hiMsa samAna zrIvIrasUri thayA ke je gati ane zabdathI asAdhAraNa zobhAne dhAraNa karatA hatA. temanA guNothI AkarSAIne siddharAja rAjAe temane potAnA mitra banAvyA hatA. kAraNa ke nirmaLa svabhAvanA kumudane rAjA (caMdramA) jarUra pramoda pamADe che. ekavAra sabhAmAM beThela rAjAe hAsya karatAM potAnA mitra varasUrine kahyuM ke-"rAjAnA AzrayathI ja tamAruM teja vikasita lAge che." tyAre AcArya kahevA lAgyA ke- potAnI prajJA tathA bhAgyane lIdhe ja pratiSThA hoya che, anyathI pratiSThA thatI nathI. eka zvAna rAjAthI Adara pAmatAM zuM te siMha samAna ojasvI banI zakaze ?" eTale rAjA bolyo "mArI sabhA mUkIne tame videzamAM jAo, to eka anAtha bhikSukanA jevA bAhya bhikSAcara dekhAo.' AcArya bolyA-"ATalA divasa he rAjana ! mAtra tArA premanA saMbaMdhane lIdhe ja ame ahIM rahyA. have atyAre ja tArI anumati laIne ame jaIzuM." tyAre rAjAe kahyuM: "mArA nagaramAMthI to tamane nahiM javA dauM !" tyAre - "amane jatAM koNa rokI zakaze?' ema kahIne bhAre kaLAnA nidhAna evA AcArya potAnA upAzrayamAM AvyA. evAmAM rAjAe potAnA mANaso mokalIne sarvatra nagaranA dvArano virodha karyo. arthAta AcAryane na javA devA mATe teNe dvAra para mANaso ubhA rAkhI dIdhA. have ahIM guru mahArAje dharmakRtya karI sevananA paTTa upara Asana lagAvIne vidhipUrvaka dhyAna zarU karyuM eTale adhyAtmanA yoge prANavAyunA nirodha temaja vidyAnA baLathI AkAzamArge uDIne teo pallI nAmanI nagarImAM gayA, evAmAM prabhAte tapAsa karAvatAM gurune tyAM na jovAthI rAjA ciMtavavA lAgyo ke-"aho ! sadA mohane zithila karavAnI buddhi dharAvanAra e mArA mitra zuM cAlyA ja gayA? aneka siddhinA nidhAna evA mitra have mane pharI zI rIte maLe? kharekhara ! siddhinA snehamAM puNyahIna ame khoLa samAna ja chIe." Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra evAmAM pallIvAsI brAhmaNoe pATaNamAM zrIjayasiMha rAjAne jaNAvyuM ke--'amuka tithi, vAra, nakSatranA divase vIrasUri ahIM AvyA che, te amane sAkSAt maLyA che.' 288 e pramANe sAMbhaLatAM rAjA vicAravA lAgyo ke--'A to evA prakAranI krIDAmAtra hatI chatAM te divasa prema ane uhApohano banI gayo. tethI te rAtre ja avazya AkAzamArge tyAM gayA che ane mazkarIne bIje divase te brAhmaNone maLyA che.' ema vadhAre utsuka thavAthI rAjAe temane bolAvavA mATe potAnA pradhAno mokalyA. eTale mahAbhakta te pradhAnoe tarata tyAM jaIne vinayapUrvaka rAjAno snehabhAva kahI batAvyo. tyAre saMyamamAM magna ane udAsIna bhAve rahelA AcArya mahArAje jaNAvyuM ke--'potAnA vidyAbaLane jANavA mATe ame pahelA paNa dezAntara vihAra karavAnI IcchAvALA hatA ja kAraNake potAnA sthAnamAM te jANI zakAtuM nathI. rAjAnuM hAsyavacana emAM sahakArI kAraNa che, mATe anya dezomAM vihAra karatAM kadAca tamArA nagaramAM AvIzuM. rAjAnA sneha ane mohamAM potAnA durlabha manuSyajanma, vrata, vidyA, baLa ane zruta vRthA koNa gumAve ?' ema sAMbhaLI te kahevA lAgyo ke'rAjAnuM eka vacana tame sAMbhaLo--tamArA saMgathI amArI vacanasiddhi tathyatAne pAmaze. vaLI teTalo kALa pitAnuM nAma raheze. Apa jevA siddha pAse hovAthI ja ame siddha thaIzuM, anyathA nahi.' e pramANe sAMbhaLatAM AcArye temanuM vacana svIkAryuM ane jaNAvyuM ke--'ame te nagaramAM AvIzuM tame e bAbatanI ciMtA karazo nahiM. pachI mahAbauddhapuramAM ghaNA bauddhone vAdamAM jItIne zrIvIrasUri gopAlagirimAM AvyA, tyAM rAjAe temano bhAre satkAra karyo tyAM paNa paravAdIone temaNe jItI lIdhA. tethI rAjAe AnaMdapUrvaka temane chatra ane cAmarayugala rAjacihna ApyAM. tyAMthI pAchA pharatAM mArgamAM teo nAgapura nagaramAM rahyA ane tyAM temaNe zAsananI prabhAvanA karI. e vRttAMta jANavAmAM AvatAM bhaktizALI siddharAje temane bolAvyA. eTale gogirinA rAjAe Apela parivAra temaNe siddharAjane mokalI dIdho. pachI tyAMthI saMyamamAtrA nimitte haLave haLave temaNe vihAra karyo ane aNahillapuranI pAse cArUpa nAmanA gAmamAM teo padhAryA, evAmAM zrI jayasiMha rAjA temanI sAme Avyo ane devatAone paNa apUrva lAge tevo teNe praveza-mahotsava karyo. have tyAM vAdisiMha nAme sAMkhyamatano vAdI Avyo. teNe A pramANenA zlokathI durghaTa evo eka lekha rAjAne mokalAvyo ke-- "uddhRtya bAhuM kila rAraTIti, yasyAsti zaktiH sa ca vAvadItu / '' mayi sthite vAdini vAdisiMhe naivAkSaraM vetti mahezvaro'pi " // 1 // huM bAhu uchALIne kahuM chuM ke jenAmAM zakti hoya, te mArI sAme AvIne vAda kare. huM vAdisiMha vAda ka2nA2 chatAM mahezvara paNa eka 'akSara bolI zake tema nathI.' tyAM zrIkarNa mahArAjAnA bALamitra ane vIrAcAryanA kaLAguru zrIgoviMdAcArya munIzvara hatA. have rAtre gupta veSe rAjAe AvIne ekAMtamAM temane jaNAvyuM ke--'zuM te bhikSunI Apa rAha juo cho ?' AcArya bolyA--'tArA vacanathI te ahIM hoya tema lAge che, prabhAte vAdIne vIrasUri jItI leze.' Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vIrasUri caritra 289 AthI prasanna thayela rAjAe prabhAte te vAdIne rAjasabhAmAM bolAvyo eTale niHspRhano daMbha karI zAMta evA te vAdIe kahyuM ke 'niHsaMga evA ame tyAM zuM AvIe ? jo rAjA amArA vacanano kautukI hoya, to te pote ahIM AvIne bhUmirUpa Asana para bese." AthI kautukI rAjA te vAtano paNa svIkAra karIne tenA AvAsamAM gayo ane uMcI jamIna para te besI gayo. pachI teNe parivAra sahita goviMdAcAryane bolAvyA tyAM AkRtiyukta bIjA alpa vidvAnone paNa te vAdInI AgaLa besADyA ane mahAprajJAthI aneka zAstrone jANanAra tathA kaviomAM agresara evA vIrasUrine amuka avadhimAM pAchaLa besADyA. evAmAM AcArya tyAM AvyA ane potAnA kaMbalAsana para teo besI gayA. * tyAM rAjAe jaNAvyuM ke-"A vAdI sAthe tamArAmAMthI koNa vAda karaze ?" tyAre goviMdAcArya bolyA- "anaucityanA javarathI pIDAtA A ajJanI sAthe zAstranA sAgaramAM nAva jevI prajJAvALA vidvAno to vAda karatA zaramAya che mATe A prAjJa vIra bALa ziSya vAda karaze.' e pramANe sAMbhaLatAM vAdI kahevA lAgyo-"A mugdha dhAvaNo bALaka mArI sAthe zuM bolavAno hato? mATe A asamAna vigraha (vAda) amane zubha bhAsato nathI." eTale rAjAe kahyuM ke--"artharUpa amRtathI sugaMdhi evA potAnA dugdhapAna karatA mukhathI A bALaka tArA madarUpa dhatUrAnI bhrAMtine dUra karaze.' ema sAMbhaLatAM avajJAnA vazathI lamaNe hAtha daI ADo paDelo te vAdI tarkayukta upanyAsa karI pachI te virAma pAmyo, eTale sujJaziromaNi zrIvIre jaNAvyuM ke huM gadyamAM boluM ke padyamAM ? je tane ruce, temAM boluM.' tyAre vAdI bolyo tArI icchAnusAra tuM mArI AgaLa game te chaMda ke alaMkAramAM bola; sarvAnuvAdarUpa ke arthathI tuM satvara vAda calAva." "e pramANe sAMbhaLIne vIrasUri punaH bolyA ke A gurjarano ADaMbara karanAra bALaka have AgaLa gamana kare che. zuM tuM temAM samajI zakIza? te bolyo - 'padya ke chaMdamAM bolavAnI jo tArI zakti hoya, to mattamayura chaMdamAM athavA alaMkAra ke apahRtimAM sarvAnuvAdane AzrayIne bola.' ema sAMbhaLatAM vIrasUri kahevA lAgyA ke "tuM uTha ane Asana para besIne badhuM sAvadhAna paNe sAMbhaLa. kAraNa ke ame aDadhA sUtelAnI sAme vAda karI kadApi sarasvatInI hIlanA karatA nathI' AthI te vAdanI adhavaca tyAMthI uThayo, pachI vacana bolavAmAM vIra evA vIrasUri pUrvanI pratijJA pramANe asmalita vAgdhArAthI bolavA lAgyA, je sAMbhaLatAM vAdInuM vacanabaLa badhuM kSINa thaI gayuM. zrIvIra bolatAM virAma pAmyA ane arthathI teno anuvAda karatAM te vAdIne kahevA lAgyA ke have sarvAnuvAdathI tuM bola.' tyAre te vAdisiMha bolyo ke- te pramANe bolavAne samartha nathI.' AthI rAjAe pote teno hAtha pakaDIne tene jamIna para pADI nAkhyo ane jaNAvyuM ke--"jo bolavAne tuM samartha nathI, to uMcA Asana para zA mATe beTho ?" evAmAM zrIpAla kavIzvara bolyo ke-puruSa uMce Asane besavAthI zreSTha kahevAto nathI paNa guNone lIdhe te zreSThatA pAme che. kAka (kAgaDo) prAsAdanA zikhara bese, tethI zuM te garuDa banI jaze ?' ema viDaMbanA pAmatA te vAdIne joIne zrIvIrasUri kahevA lAgyA ke- he rAjanuM ! ema sAMbhaLavAmAM Ave che ane mAruM paNa e ja vacana che ke mANasa garvathI jItAya che, kAraNa ke zuddha nyAyaniSTha ane varNAzramanA guru evA tamArA Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra 290 jevA rAjAnI sabhAmAM eNe avajJA karI jethI teM prasanna karela vAndevIe kopAyamAna thaIne ene potAnI vANImAM maMdatA ApI, vaLI vAdavivAdamAM prathamathI ja amArAmAM evo niyama che ke vAdIno nigraha thatAM prativAdIe tenuM rakSaNa karavuM. mATe he nareMdra ! e madAMdha dayAne pAtra che tethI tame mUkI do.' ema sAMbhaLatAM rAjAe te vAdIne choDI mUkyo. pachI rAjAe vIrasUrine jayapatra arpaNa karyuM ane temane bhAre sanmAna ApyuM. kAraNa ke pote niHspRha hovAthI te dravyano to sparza paNa karatA na hatA. ekavAra jaLayAtrAmAM reNuthI sUrya tejane AcchAdita karatA caturaMga sainya laIne rAjA gurjarabhUmi tarapha vaLyo. tyAM zrIvIrAcAryanA caitya AgaLathI cAlatAM prasiddha kavIMdra rAjAne jovA mATe Avyo. evAmAM anukrame tyAM siddharAja paNa AvI caDyo. tene jotAM koI kavi samasyApada bolyo. eTale tene uddezIne rAjAe vIrAcArya kavi tarapha dRSTi karI jethI te sujJa kavie tarata ja anAyAse te samasyA pUrI karI teno bhAvArtha A pramANe che--hai yamunA ! kahe, huM agastyane samudra samAna chuM, to tuM mArA zatrunuM nAma le che, huM narmadA chuM. tuM paNa zaukyanuM nAma le che. to mAlavavAsI ramaNIonA aviralapaNe gaLatA kAjaLathI milanatA zA mATe ? ane e ramaNIonA azrujaLathI zuM gurjarAdhIza baliSTha thayela che ?' e pramANe sAMbhaLatAM rAjA kahevA lAgyo ke--'tamArA e siddha vacanathI huM mAlavapatino nigraha karIza. e bAbatano mArA hRdayamAM leza paNa saMzaya nathI paraMtu tame balAnakamAM rahetA ho ane huM zatruno nigraha karuM te ziSTa na gaNAya. mATe A vijayanI patAkA te tyAMja daDha thAo ke balAnakamAM zrI bhAvAcAryanA caityanI patAkA hatI; kAraNa ke mahApuruSe karela kAlAMtare paNa nAza pAmatuM nathI. evAmAM ekavAra anya vidvAnonI avagaNanA karanAra ane vAdamudrAne dhAraNa karato kamalakIrti nAme digaMbara vAdI sAdhu, siddharAjanI rAjasabhAmAM Avyo. vAdane mATe tenI jIhvA tanamanATa karI rahI hatI, tyAre rAjAe vidvAnonA vigrahamAM brahmAstra samAna evA vIrAcAryane bolAvyA. eTale te pAMca varasanI eka bALAne sAthe laIne AvyA ane avajJApUrvaka vAdIne joIne tyAM Asana para beThA. te vAdI potAnA sarva sAmarthyathI vAdano upanyAsa karavA lAgyo. te vakhate jANe kautukathI ja zrIvIra te bALA sAthe ramavA lAgyA. te joIne vAdI kahevA lAgyo ke 'he rAjan ! A tamArI sabhA vidvAnone ucita nathI, kAraNa ke temAM AvI bALaceSTA thAya che, rAjAthI dUra eka hastapramANa A mahApaMDita krIDA karI rahyo che.' evAmAM rAjAe vIrasUrine preraNA karatAM te hAsyapUrvaka bolyA ke--'samAnavayavALAno ja vAda hoya, ema dhArIne huM A nagna bALAne ahIM lAvyo chuM. A vAdI paNa nagnapaNAne lIdhe bALaka samAna dekhAya che, mATe e baMneno vAda bhale thAya. temAM koI jAtanI lajjA nathI. strI nirvANanA niSedhathI A bALAnI sAthe ja eno vigraha thavo joIe. mATe vAdamudrAthI A bALA e vAdIne jItI leze.' pachI sparza vinA tenA zirapara hAtha mUkIne yatIzvara bALAne kahevA lAgyA ke--'A vAdInI sAthe he bALA ! strI nirvANane sthApana kara.' eTale moTA vidvAnonI jema te nipuNa bALAe potAnI vAgdhArAthI te vAta sthApana karI jeno uttara ApavAne te vAdI asamartha thayo. manamAM bhayabhIta thaIne te vherA muMgA jevo banI gayo, eTale sabhyo ane rAjA jaya jaya zabdo bolavA lAgyA. pachI rAjAe jaNAvyuM ke--aneka siddhiomAM siddha banelA ane Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vIrasUri caritra vAdIomAM vI2 samAna zrIvIrasUri vidyamAna chatAM mArI sabhAne koNa jIte tema che ? jenA hastasparzathI jyAM tyAM saMkrAMta thayela sarasvatI niraMtara bolyA kare che, tenuM varNana koNa karI zake ?' 291 e pramANe yuga pradhAna samAna guNo (taMtuo) thI saMdhAelA paTanI mAphaka zrI vIrasUri bhavyajanonI jaDatA (TADha) ne dUra karanArA thAo. zrIkAlakAcAryanI adbhUta prabhA avarNanIya che ke jenA vaMzamAM adyApi A vIrasUri jevA vIra puruSo pragaTa thAya che. zrI caMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe rAjahaMsa samAna tathA zrIrAma ne lakSmInA putra evA zrI prabhAcaMdrasUrie potAnA mana para letAM zrIpradyumnAcArye zodhela, zrI pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrI vIrasUrinA caritrarUpa A vIzamuM zikhara thayuM. Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292 zrI prabhAvaka caritra 8 zrI devasUri caritra zrI devasUri tamAruM rakSaNa karo ke jeNe digaMbarane haThAvIne strI siddhinI sAthe potAnI kIrtine paNa sthApana karI dIdhI. zrI devAcArya tamArA kalyANa nimitte thAo ke jemaNe kevaLIno kavalAhAra siddha karIne zAsananI prabhAvanA vadhArI; aneka vidhura-mithyAtvI janone droha upajAvanAra sadA vikasita kamaLa samAna tathA bhavyAtmAone hitakArI evA te zrI sUrinA mukhanI stuti karIe chIe. ajJAnarUpa saMvartakanI bhrAMti tathA duvRtarUpa rajane zamAvavAmAM megha samAna evA zrI devasUrinuM caritra huM varNavuM chuM. - navanIta samAna sArarUpa tathA svarganA eka khaMDa samAna, gurjaradezamAM aSTAdazazatI nAma maMDaLa (prAMta) che. tyAM mahAhata nAme nagara ke je parvatonI zreNine lIdhe aMdhakAranA mahAdurgarUpa ane sUryakAMtine agamya che. tyAM saddhartanazALI, paropakArI, potAnA tejathI zobhAyamAna tathA prAgvATa vaMzamAM motI samAna evo vIranA nAme gRhastha hato, tenI jinadevI nAme patnI ke je sankriyAnA pAtrarUpa priyaMkara guNone dhAraNa karanAra tathA himavaMtanI menakAdevInI jema zobhatI hatI. ekavAra teNe rAtre svapnamAM pRthvI para jANe avatAra levAnI IcchAthI ja potAnA mukhamAM praveza karatA caMdramAne joyo, tenA vaMzamAM zrImunicaMdrasUri guru hatA ke jemanA nAmAkSaro paNa zAMtimaMtranA aMte hatA. prabhAte nagaramAM jaI gurune namaskAra karIne mahAsatvazAlinI ane pramudita thayela jinadevIe atizayayukta te svapnano artha temane pUchayo. eTale AcArya kahevA lAgyA ke--"he bhadre ! tArA udaramAM caMdra samAna koI deva avataryo che ke je jagatane AnaMda pamADaze." have avasara thatAM, jinadevIe vaja samAna tejasvI putrane janma Apyo, ke jenA tejathI bhayabhIta thayela kalikALarUpa parvata kaMpAyamAna thayo. pachI hRdayane AnaMda pamADanAra te bALaka vRddhi pAmatAM, caMdrasvapnanA anusAre pitAe tenuM pUrNacaMdra evuM nAma rAkhyuM. ekavAra te nagaramAM lokono nAza karanAro upadrava jAgyo jethI loko tarata ja jotajotAmAM bhAgI gayA. ane tarata ja potAnA bacAvano lAMbo vicAra karavA lAgyA. te vakhate vIranAga vicAra karIne dakSiNa dizAmAM cAlyo ane lATa dezanA bhUSaNarUpa bhRgukaccha nagaramAM pahoMcyo, evAmAM jaMgama tIrtharUpa zrImunicaMdrasUri paNa vihAra karIne tyAM gayA. temanA AdezathI sAdharmikoe vIranAgane AzvAsana ApIne tyAM rAkhyo. teno ATha varasano pUrNacaMdra putra bALakane ucita masAlAnI pherI karavA lAgyo. te icchAnusAra gRhasthonA ghare jato ane tyAM upasela caNA jevI darAkha pAmato, kAraNa ke bAlyAvasthAmAM paNa puNya to jAgrata ja hoya che. eka divase vyaMjana (namaka) vecavAne te koI gRhasthanA ghare gayo. tyAM rUpiyA ane suvarNa-samUhane tajI Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI devasUri caritra 293 detA te gRhapatine teNe joyo. kAraNa ke potAnA durbhAgyanA udayathI te dravyane kAMkarA ane aMgArarUpe joto hato. AthI atyaMta vismaya pAmela pUrNacaMdra kahevA lAgyo ke - manuSyone saMjIvana-auSadha samAna A puSkaLa dravyane tame zA mATe nAkhI do cho ?' mArA e pramANe tenA kahevAthI pelo gRhastha vicAra karavA lAgyo ke - "A bALaka puNyazALI lAge che.' pachI teNe bALakane jaNAvyuM ke - "he vatsa ! A dravya tuM mane vAMsanA pAtramAM nAkhIne Apa. ema kahetAM te bALake pAtromAM te bharIne gRhasthane ApyuM. eTale tenA kara sparzanA mAhAbhyathI gRhasthane te badhuM dravya jovAmAM AvyuM. aho ! puNya-pApanuM sAkSAtu AvuM aMtara jovAmAM Ave che. pachI te zreSThIe badhuM dhana potAnA gharanI aMdara dATI dIdhuM. tyAre bALake mIThAI levA mATe eka sonAmahora tenI pAse mAgI. te zreSThIe ApatAM bALaka khuzI thato potAnA ghare Avyo ane potAnA pitAne te badhI hakIkata saMbhaLAvIne pramodathI te sonAmahora ApI. vIranAge e badho vRttAMta guru mahArAjane nivedana karyo. je sAMbhaLatAM guru saMtoSa pAmIne ciMtavavA lAgyA ke - A bALaka zuM puruSottama che? ke jene icchatI lakSmI potAnuM rUpa batAve che. lokorUpa kamudone AnaMda pamADavAmAM caMdramA samAna caLakatI prabhAyukta e bALaka jo mAro priya ziSya thAya, to zAsananI bhAre unnati thAya." - pachI gurue vIranAgane jaNAvyuM ke - "he bhadra ! amAruM vacana sAMbhaLa. tane je zreSTha vastu prApta thAya, te tAre bhaktithI kone ApavI joIe ? e pramANe sAMbhaLatAM vIranAga kahevA lAgyo ke- "Apa pUjya amArA kuLagurU cho paNa huM eka putravALo chuM. vaLI vRddha hovAthI mAruM jIvana e putranA AdhAre che. huM eno pitA, atyAre kayo vyavasAya karI zake ? vaLI anya saMtAnarahita evI enI mAtA paNa vRddha thaI gaI che. to huM zuM kahuM? A bAbatamAM Apa pUjayano jo Agraha hoya, to mAre kaMI ja vicAra karavAno nathI, e bALakane Apa grahaNa karo." tyAre guru mahArAja bolyA - "mArA gacchamAM pAMcaso sAdhuo che, te badhA tArA putro ja che. to A ekane mATe tAro Agraha kevo? vaLI A zrAvako tane yAvajIva gujarAna Apaze mATe ahIM besIne paralokanA zaMbalarUpa dharmanuM nizcitapaNe sevana kara.' pachI AdezanuM pramANa karanAra te bALakanI mAtAne manAvIne gurue bhaktizALI pUrNacaMdrane dIkSA ApI, ane zAsanane ullAsa pamADanAra, saMgharUpa sAgarane vRddhi pamADanAra tathA AnaMdI AkRtine dhAraNa karanAra evA tenuM rAmacaMdra evuM nAma rAkhyuM, ke durnayarUpa kalaMkane dUra karI jenI prajJA durgama zAstronI paNa upakArI banI te muninI zuM vAta karavI ? durgamazAstronA paNa rahasyane jANanAra thavAnA che, te zuM sAmAnya kahevAya? pachI tarka, lakSaNa tathA sAhityavidyAno pAragAmI evA rAmacaMdramuni, vartamAna svapara-siddhAMtamAM asAdhAraNa pravINa thayA. dhavalakapuramAM ziva-advaitane bolanAra brAhmaNane temaNe parAsta karyo. kAzmIra sAgara sAthe satyapura nagaramAM vAda karatAM temaNe vijaya meLavyo, nAgapuramAM guNacaMdra digaMbarane parAjita karyo, citrakUTamAM bhAgavata zivabhUtine ane gopagirimAM gaMgAdharane tathA dhArA nagarImAM dharaNIdharane parAsta karyo. puSkariNImAM vacanamadathI uddhata banela padmAkara brAhmaNane tathA bhRgukSetramAM kRSNa nAmanA pradhAna brAhmaNane temaNe jItI lIdho. e pramANe rAmacaMdra muni vAdayathI vasudhA para bhAre vikhyAta thayA. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 zrI prabhAvaka caritra - valI merune kulaparvatonI jema vidvAna vimalacaMdra prabhAnidhAna haricaMdra, paMDita somacaMdra, kuLabhUSaNa pArthacaMdra, prAjJa zAMticaMdra, tathA caMdra samAna nirmaLa yazathI ullAsa pAmatA azokacaMdra - e temanA mitro hato. pachI vidvAna zrI rAmacaMdra munine yogya jANIne guru mahArAje temane AcAryapade sthApyA ane devasUri evuM temanuM nAma rAkhyuM. have zrI devasarinA pitA vIranAganI bahena ke je parve vratadhArI hatI. eTale pApAMkane dUra karanAra evI teNIne mahApratiSThA pUrvaka mahAvrata ApIne gurue caMdanabALA evuM teNInuM nAma rAkhyuM. eka vakhate gurunI anumatithI zrI devasUrie dhavalaka nAmanA nagaramAM vihAra karyo, tyAM dhArmika ziromaNi evo udaya nAme prasiddha zrAvaka hato. teNe zrI sImaMdhara svAmInuM biMba karAvyuM hatuM. te biMbanI pratiSThAne mATe saddaguruno nizcaya karavA traNa upavAsa karIne teNe zAsanadevInI ArAdhanA karI, eTale devIe tene Adeza karyo ke - "yugapradhAna samAna zrIdevasUrinA hAthe e biMbanI pratiSThA karAva." pachI te zrAvakanI prArthanAthI AcArya mahArAje te biMbanI pratiSThA karI. udAvasati nAme te caitya adyApi vidyamAna che. ekavAra nAgapura tarapha vihAra karavAnI icchAthI AcArya mahArAja arbada parvata pAse AvyA ane ziSyo tathA zrAvakonA AgrahathI teo abuMda giri para caDyA. te vakhate aMbAprasAdano maMtrI temanI sAthe parvata para ArohaNa karato hato. evAmAM karmanI vicitratAthI tene page sarpa karaDyo, te jANavAmAM AvatAM gurue tene pAdodaka (pagadhovaNa) ApyuM; tenAthI paga dhotAM tarata ja sarpanuM viSa dUra thaI gayuM. pachI saMsAra-sAgaranA tAraka evA zrI yugAdidevane namaskAra karIne zrIgurue pratyakSa thayela zAsanadevI zrI aMbAdevInI stuti karI. eTale devI kahevA lAgI ke - "bahumAnane lIdhe mAre tamane kaMIka kahevAnuM che. sapAdalakSa deza dUra che tyAM tame mArA vacanathI na jAo. kAraNake tamArA gurujInuM AjathI ATha mAsanuM AyuSya bAkI che, mATe tame satvara aNahilapura tarapha pAchA pharo.' ema kahIne devI aMtardhAna thaI gaI. pachI AcArya ciMtavavA lAgyA ke - "aho ! mAtAnI jema aMbAdevInuM mArA para keTaluM badhuM vAtsalya che ?' ema dhArI tyAMthI pAchA pharIne devasUri satvara guru pAse AvyA ane devInuM vacana temaNe gurune kahI saMbhaLAvyuM, eTale potAnA kALajJAnathI te atyaMta saMtoSa pAmyA. have ekavAra ghaNA vAdanA jayathI masta banela evo devabodha nAme eka bhAgavatadarzanI zrI aNahilapuramAM Avyo, ane madonmatta thayela teNe rAjadvAra para avalaMbanapatra laTakAvyuM ke jemAM teNe paMDitone durbodha evo A pramANe eka zloka lakhelo hato - viiitravataHpaMpAbenane na va: | revavothe ya zuddha pAmena nenA :" 2 | buddhimAnone paNa durbodha e zloka joIne vidvAno badhA sUryadarzananI jema potAnA locanane baMdha karavA lAgyA. tyAre cha mahinAne aMte prasAda maMtrIe rAjAnI samakSa sujJaziromaNi evA devasUri guru batAvyA. buddhinA nidhAna zrI devasUrie girinadIno pravAha jema parvatazilAne bhede, tema rAjAnI samakSa te zlokano bheda karI batAvyo, jethI rAjAe temane mitrasamAna mAnI lIdhA. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI devasUri caritra 295 e zlokanuM vivaraNa A pramANe che - eka pratyakSa pramANane mAnanArA cArvAka; pratyakSa ane anumAna e be pramANane mAnanArA bauddha ane vaizeSika; pratyakSa anumAna ane Agama-e traNa pramANane mAnanArA sAMkhyo; pratyakSa, anumAna. Agama ane upamAna-e cAra pramANane mAnanArA naiyAyika; pratyakSa, anumAna Agama upamAna ane arthapatti- e pAMca pramANane mAnanArA prabhAkara pratyakSa, anumAna, Agama, upamAna, arthapatti ane abhAva-e cha pramANane mAnanArA mImAMsaka, e chae pramANavAdIone icchanAra evo huM devabodha krodhAyamAna thatAM viSNu, brahmA ane sUrya paNa muMgA besI rahe che, arthAt mArI sAme kAMI bolI zakatA nathI, to paTuvAdI vidvAna manuSyo mArI AgaLa zuM mAtra che ?' have bAhaDa nAme eka dhArmika dhanavAna hato, teNe gurucaraNe namaskAra karIne vinaMtI karI ke - "he bhagavan! mane zubha kAryano Adeza karo ke jemAM huM mArA dhanano vyaya karuM.' tyAre guru mahArAja kahevA lAgyA ke - "he bhadra ! jinAlayamAM dravyano vyaya karavAthI te saphaLa che." ema Adeza thatAM bAhaDa zrAvake himAlaya samAna dhavala ane unnata kuMbha ane mahAmaNiothI virAjita evo jinaprAsAda karAvyo, temaja tejathI caMdrakAMta ane sUryakAMta maNinI prabhAne jItanAra evuM zrI vardhamAna svAmInuM teNe adbhuta biMba karAvyuM. evAmAM vikrama saMvata 1178 varSa vyatIta thatAM ArAdhanA vidhi pUrvaka anazana karIne zamAmRtanA kallolathI vyApta evA zrI municaMdrasUri svarge gayA. pachI eka varSa vyatIta thatAM zrI devasUri pAse pramoda pUrvaka zrI vIrabiMbanI bAhaDe pratiSThA karAvI. have zrIdevasUri nAgapuramAM gayA, tyAM zrImAnuM AhalAdana rAjA temanI sAme Avyo, te vakhate Arya 'AcAramAM kuzaLa bhAgavatezvara te devabodha tyAM Avyo ane teNe AcAryane praNAma karIne A pramANe eka zloka kahI saMbhaLAvyo - yo vAdino dvijihvAn, sATopaM viSamamAnamudritaH / mati satevasUri - narendravaMdaH varza na thAt ?" | 2 amita abhimAna rUpa viSa vamatAM vAdI rUpa sarpone je zamAve che, te zrI devasUri narendrane vaMdanIya kema na thAya ? rAjAe mahAbhaktipUrvaka temane nagaramAM sthApana karyA, eTale tatvArthanA jJAtA evA te guru bhavya janone pratibodha ApavA lAgyA. evAmAM siddharAja rAjAe te nagarane ghero ghAlyo, paNa tyAM devasUri hajI birAjamAna che, ema jANIne te pAcho pharyo ane ciMtavavA lAgyo ke - "mArA te mitra ahIM nagaramAM vidyamAna che, mATe durga laI na zakAya." pachI AcArya mahArAjane rAjAe bhakti pUrvaka pATaNamAM bolAvyo, tyAM varSAkALamAM temane rAkhIne pote AlAdana rAjA para caDAI karI ane siddharAje satvara durga kabaje karI lIdho. pachI ekavAra utkaMThita thayela karNAvatInA zrI saMghe cAturmAsane mATe bhakti pUrvaka zrIdevasUrine bolAvyA, eTale zrI saMghanA Adezane mAna ApIne AcArya tyAM padhAryA ane zuddha-upAzraya meLavIne temaNe tyAM rahevAno Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 zrI prabhAvaka caritra nizcaya karyo. teo ariSTaneminA prAsAdamAM vyAkhyAna calAvatA ane te sAMbhaLatA ghaNA ajJajano pratibodha pAmyA. have karNATakanA rAjA ane zrI siddharAjanI mAtAnA pitA zrI jayakezi rAjAno guru dakSiNa dezamAM vasanAra, aneka vAdIone jItanAra, vAdipatrakanI paddhatine DAbe page vahana karanAra, garvarUpa parvata para ArUDha thayela, pote jaina chatAM jaina matano dveSI, darparUpa sarpanA karaMDIyA samAna, vAdIomAM cakravartI, varSAkALane vyatIta karavA zrIvAsupUjayasvAmInA caityamAM rahela, zrIdevasUrinA dharmavyAkhyAnanI irSyA lAvanAra evo kumudacaMdra nAme digaMbara hato. teNe potAnA vacanathI cAraNone vAcAla banAvIne samatAvaMtamAM agresara evA zrIdevasUri pAse mokalyA. temAMno mukhya cAraNa sUrine krodhamAM lAvavA mATe digaMbaranI stutinA kAvyo bolavA lAgyo. vaLI teNe stuti karatAM jaNAvyuM ke - "zAstra ane vidyAnA sthAnarUpa tathA jemanI asAdhAraNa ane zAstrapAragAminI mati jotAM vaNA pustakane dhAraNa karanArI tathA vedapravINa sarasvatI paNa vismaya pAme che, mATe brahmavratamAM rahI temanI upAsanAmAM Astika banIne zvetAMbaro parama AnaMda magna kema thatA nathI ? vaLI te to zvetAMbarone jAgrata karavA eTale sudhI kahe che ke - he zvetAMbaro ! tame mithyA ADaMbara ane vacanaracanAthI mugdha janone ativiSama saMsArarUpa khADAmAM zA mATe nAkho cho? jo tattvAttattvanI vicAraNAmAM , leza paNa tamArI icchA hoya, to rAtadadivasa kumudacaMdranA caraNayugalanuM satya rIte sevana karo." evAmAM darzanane pratikUla vANI sAMbhaLatAM roSane dhAraNa karanAra, zrIdevasUrino mANikaya nAme eka pradhAna ziSya kahevA lAgyo ke - "siMhanA kaMTha para rahelI kesarAne potAnA pagathI koNa sparza kare ? tIkSNa bhAlAvatI potAnA netrane khaMjavALavA koNa iche? zeSanAganA zira para rahelA maNine levAnI koNa hiMmata kare ? ke je vaMdya zvetAMbara darzananI AvI niMdA kare che?' eTale ziSyomAM mANikaya samAna evA mANikaya ziSyane zrI devasUri kahevA lAgyA ke - "he vatsa karkaza bolanAra e durjana para krodha karavAno avakAza nathI." - tyAre Avela baMdirAja bolyA ke - "amArA prabhu kumudacaMdra zvetAMbara rUpa caNA cAvanAra azva jevA zvetAMbararUpa aMdhakArano nAza karavAmAM sUrya samAna che ane zvetAMbararUpa maccharane parAsta karavAmAM dhUmra samAna che. vaLI zvetAMbarane mazkarIthI hasI kADhavAmAM kumudacaMdra prabhu sUtradhAra samAna che. have ahIM anya vacananA ADaMbarathI zuM ? tAre kaMIka kahevuM hoya, to spaSTa jaNAvI de.' eTale devasUri kahevA lAgyA ke - "amArA darzanamAM vratadhArIne aMhakAra lAvavAnuM kahela nathI to paNa digaMbaraziromaNi mArA baMdhune eka saMdezo saMbhaLAvaje ke - he sujJa ! guNamAM vimukha rahevuM te yogya nathI, kAraNa ke jema lakSmI paMkajamAM vase che, to guNa grahaNa karavAmAM ja jJAnanuM phaLa che. mATe madano tyAga karIne potAnA guNone prazamarasayukta banAva. kAraNa ke dama - indriyadamana e munionuM bhUSaNa che ane te madano kSaya karavAthI ja rahI zake che." ema AcArye kahetAM te cAraNe potAnA vAdI muni pAse jaIne te vAta badhI nivedana karI je sAMbhaLatAM te kumudacaMdra bolyo ke - "prazamazabdathI uttara Apavo, e mUrkha sAdhuonuM lakSaNa che. A uttejana to evuM che ke enI vidyAkaLA kharI rIte cittane pIDavArUpa jaNAya che." ema dhArIne te potAnA ziSyo dvArA vairAnubaMdhanI ceSTAthI te mArge Avela zvetAMbara sAdhuone bahu ja satAvavA lAgyo. ema upasarga thayA chatAM devasUri merunI jema niSThA rahyA, tyAre te digaMbara potAnI duSTatAne ucita avaziSTa Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI devasUri caritra = karma karavA lAgyo. eTale ekavAra potAnA caitya pAse thaIne gocarI mATe jatI eka vRddha sAdhvIne te upasarga karavA tatpara thayo, tyAM sAhasI evo te digaMbara pApavRkSanA pallava samAna pallavone eka kuMDALAmAM bharIne temAM te sAdhvIne nacAvavA lAgyo. tyAre lokomAM teno evo avarNavAda thayo ke -- 'aho ! A duSTa pApI digaMbara, vRddha sAdhvIne viDaMbanA pamADe che.' pachI keTalAka dayALu puruSoe choDAvatAM te sAdhvI AcArya mahArAjanA upAzraye AvI ane gadgada zabdathI te hakIkata kahevA lAgI. tyAre AcArye tene pUchyuM ke 'teNe tAruM zuM apamAna karyuM ? eTale jarA ane zokathI dabAyela sAdhvIe temanI AgaLa vyakta svare badho vyatikara kahI saMbhaLAvyo ane punaH te kahevA lAgI ke -- 'mArA gurue tamane vRddhi pamADyA,bhaNAvyA ane AcAryapade sthApyA, te kharekhara ! amArA jevAnI viMDabanA mATe ja ! bibhatsadarzanI A digaMbare potAnA duSTa janonA hAthe, rAjamArge jatAM mane anAthanI jema bhAre upadrava pamADyo, to A niSphaLa tamArI vidvattA ane prabhutAnuM phaLa zuM ? jo hAthamAM rahela zasrathI zatru na haNAya, to tevA zastrathI zuM ? zama ane samatArUpa mahAlatAnuM phaLa zuM dRDha parAbhava haze ? rAhu potAnI icchAnusAra caMdramAne grasta kare che ane mUkI de che. Aje tamArA parAkramano samaya che ane vidyAnuM A phaLa che. dhAnya zuSka thaI jAya ane dhana naSTa thAya, te vakhate meghanuM varasavuM zA kAmanuM ?' 297 e pramANe sAMbhaLatAM devasUri krodhathI durdhara vacana kahevA lAgyA ke 'he Arye ! tame viSAda na karo, e durvinIta pote patita thaze.' eTale sAdhvI bolI ke rahela saMgha to netaranI jema = 'e durvinIta to patita thaze ke nahi, paraMtu tamArA para AdhAra rAkhIne besI patita thaze ja.' - '3 tyAre AcArya bolyA 'he bhadre ! jo tame sthira cittathI avalokana karo, to mukta - motIone vIMdhAvAnuM hoya, paNa parovelA motIne nahi.' pachI temaNe potAnA mANikya ziSyane jaNAvyuM bhadra ! zrIpATaNanA saMgha pratye mArI vinayayukta vijJapti lakha.' eTale gurunA Adeza pramANe teNe skuTAkSare vijJapti lakhI ane te gurune batAvI. AcArya te A pramANe vAMcavA lAgyA -- 'svastizrI jinezvarane namana karIne karNAvatIthI zrIdevasUri bhaktipUrvaka zrIaNahillapuranA saMghane vijJapti kare che ke - ahIM digaMbara vAdI sAthe vAda karavAno nizcaya karela hovAthI amAre tyAM satvara AvavAnuM che.' e pramANe vijJapti zIghra gamana karanAra eka puruSanA hAthamAM ApI eTale te traNa praharamAM gurjara rAjadhAnImAM pahoMcyo tyAM zrIsaMghe bhojana, vastrAdikathI teno AdarasatkAra karyo ane pratilekha ApIne tene tarata ja pAcho mokalyo. teNe devasUri pAse AvatAM pramodapUrvaka zrIsaMghano Adeza samarpaNa karyo. eTale tene lalATe sthApana karatAM kholIne AcArya A pramANe vAMcavA lAgyA -- 'svasti zrI tIrthanAyakane vaMdana karIne pATaNathI zrIsaMgha harSapUrvaka karNAvatImAM birAjamAna ane paravAdIonA jayathI prakRSTa evA zrI devasUrine Adeza kare che ke -- he vAdIviziSTa ! tamAre ahIM satvara AvavuM ane vaLI vAdivetAla zrI zAMtisUri sadguru pAse abhyAsa karanAra ane zaivamatanA vAdIne jItanAra evA municaMdrasUri mahAtmAnA zuM tame ziSya ziromaNi nathI ?vartamAnakALe zrIsaMghano udaya tamArA para ja rahelo che, mATe ahIM zrI siddharAjane vinaMti karIne ame tamArA vijayane kautukapUrvaka potAno vijaya samajIne avazya joIzuM. vaLI he prabho ! tamArA vijaya nimitte ahIM traNaso zrAvaka ane sAtaso -- Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 zrI prabhAvaka caritra zrAvikAo AyaMbila kare che. zrI zAsanadevI tamane baLa Ape ane virodhI devonA prabhAvane satvara parAsta kare." e pramANe tattvathI te Adezano artha vicArI vizvavaMdya ane buddhinidhAna zrI devasUrie te cAraNane potAnI hakIkata samajAvIne digaMbara vAdI pAse mokalyo. eTale teNe jaIne nivedana karyuM ke - "vAdIMdra devasUri mukhathI tamane ema kahevaDAve che ke - "huM pATaNa nagaramAM jAuM chuM ane tame tyAM Avajo ke jethI siddharAjanI sabhAmAM tenA sabhAsadonA dekhatAM svaparanA abhyAsanuM pramANa maLI zake." e pramANe teNe badhuM lakSyapUrvaka sAMbhaLIne jaNAvyuM ke - "bhale ema thAo. huM tyAM AvIza." ema vAdIe kahetAM tarata tene chIMka AvI, te tenuM apazukana samajI, guru pAse AvatAM teNe kahI saMbhaLAvyuM. pachI zubha divase sUrya meSalagna, caMdramA sAtame ane ripudrohI rAhu chakke lagna sthita rahetAM zrI devasUri mahArAje tyAMthI vihAra karyo. te vakhate temane zubha zukana thayAM. eTale jamaNI AMkha pharakI tathA zira paNa bahu ja pharakayuM, AkAzamAM mayUra ADe utarato dRSTigocara thayo ane teNe zabda paNa karyo. vidgone nivAranAra mRgalAMoe temanI pradakSiNA karI tathA lokothI pUjita pratimAyukta tIrthaMkarano ratha temane sanmukha maLyo. ityAdi nimittothI zreSThatAne pAmelA AcArya mahArAja vinA vilaMbe pATaNa nagaramAM pahoMcyA. eTale utkaMThita thayela zrI saMghe temano praveza-mahotsava karyo. pachI zubha samaye teo siddharAjane maLyA. have pelo cAraNa digaMbara pAse jatAM punaH zrI devasUrino saMdezo phuTa vacanathI kahevA lAgyo ke - "he mahAtman ! tame mada mUkI do. kAraNa ke te puruSone mahAsaMkaTa Ape che. pUrve rAvaNa zalAkApuruSa chatAM madathI te bhAre Apatti pAmyo. e pramANe kahIne vaitAlika-cAraNa mauna rahetAM digaMbara bolI uThyo ke - zvetAMbaro kathAnA jJAtA hoya che, temanuM tejamAtra jIvita che. eTale huM kAMI temanI kathAthI bhaya pAmanAra nathI, huM to phakta vAdathI prasanna chuM. sva-paranuM pramANa jANavAmAM Ave tethI rAjA pAse javAnuM che teNe jaNAvyuM te ucita ja thayuM. mATe vAdamAM ubhA rahIne e pramANe karIe. to Aje ApaNe paNa tyAM avazya jaIe." ema kahIne te sukhAsana-pAlakhI para ArUDha thayo. evAmAM tene punaH chIMka AvI, eTale te vicAravA lAgyo ke - "e to zleSmano vikAra zabda che, mArA jevAe temAM AsthA zI rAkhavI? athavA to tethI paNa jIhvAne kadAca vadhAre zrama veThavo paDaze, paNa anya kAMI pratighAta thAya tema nathI. jo ke vAdane mATe e chIMka ApaNane aTakAve che, tathApi ApaNe to javAnuM ja che.' ema kahIne te AgaLa cAlyo, tyAM kAlarAtrinA kaTAkSa samAna kALo nAga ADe utaryo. e apazukananA saMbhramathI teno parivAra vilaMba karI rahetAM bolyo ke - "ApaNA svAmInuM A kAmamAM kuzaLa dekhAtuM nathI.' tyAre digaMbara vAdI kahevA lAgyo ke - "e sarpa nathI, paNa zrI pArzvanAthanA tIrthAdhiSThAyaka dharaNendra A kAryamAM sahAyatA ApavA mATe mane darzana devA Avyo hato.' ityAdi apazukanothI pratighAta pAmatAM paNa ane potAnA parivArathI paNa niSedha pAmyA chatAM digaMbara aNahillapuramAM AvI pahoMcyo. have zrI devasUrie nagaramAM praveza karatAM thAhaDa nAgadeva temanI sanmukha AvyA, temaNe namaskAra karIne AcAryane vinaMti karI ke - "he bhagavandigaMbaranA parAjyamAM tamArI icchAnusAra dhana apAvo kAraNa ke A dhana teTalA mATe upArjana karela che." Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 299 zrI devasUri caritra tyAre zrI devasUri kahevA lAgyA ke -- 'kadAca bhAratInI prasAdathI jaya na thAya, to satyajJAnIone saMkoca ke ullAsa pAmavAnuM kAraNa che ?' eTale thAhaDa bolyo -- 'he nAtha ! tyAM rahela zAMbare dhanano vyaya karatAM kozAdhyakSathI gAMgilAdikane vaza karyA che. gurue jaNAvyuM 'hajI devaguru jAgrata che, mATe tamAre asthAne dravyano vyaya na karavo.' evAmAM nagaranI aMdara Avela kumudacaMdre zvetAMbarano jaya karavAnI potAnI unnati batAvavA mATe patro laTakAvI dIdhAM. eTale yationA dareka upAzraye vIza divasa jaLa-tRNa mUkIne vAgho vagaDAvyA. tenA pakSamAM traNa kezava sabhya thaIne rahyA, temaja bIjA paNa nUtanadarzanI badhA tenA pakSamAM gayA. te vakhate thAhaDe digaMbaranI jayalakSmInA zRMgArarUpa tyAM rAja dvAra para laTakatuM patra phADI nAkhyuM, eTale siddharAje zrIpAlanA mukhathI badho vRttAMta jANIne teNe dhaMtAMbara ane DiMgabarane tyAM bolAvyA, ane sabhAnI vyavasthA karIne satvara potAnA dUtane mokalyo temaja temano saMvAda utArI levA mATe gAMgila maMtrIne teNe Adeza karyo, pachI maMtrIe sAruM karavA mATe zrI devasUrine bolAvyA. evAmAM koI brAhmaNa AvIne kaMI jAtyanubhavathI potAnI viziSTatA batAvavAnI khAtara kahevA lAgyo 'daMtasamUhanA paricayathI potAnI sthUla stuti tathA bhikSApiMDanI bhakSaNavidhimAM pavitratA sAMbhaLIne aho ! zarIra zuddhinA viSayamAM jaLa to jemane sAkSI rUpa che, te zvetAMbaro paNa kautukathI izvara samakSa jalpotsava-vAda zA mATe icchatA haze ?' tyAre devasUri sphUrti lAvIne bolyA ke -- dhIvaro (macchImAro) mImAMsa ane Asaktiyukta hoya che, tethI zaucAcAranI vicAraNA tamane ucita che. paraMtu kahyuM che ke -- vicAra karo ke aho ! jaTharanA madhya bhAgamAM rahyA chatAM alpa maLa je jaLathI dUra thaI zakato nathI, to arUpI AtmAmAM rahela pAtaka rUpa kAdava te jaLathI zI rIte dUra thaI zake ? arthAt na ja thaI zake.' = evAmAM mANikya nAme ziSya bolyo ke 'A brAhmaNano zo doSa che ? vivekamAM bRhaspati samAna ahIM siddharAja upAlaMbha pAtra che. lokomAM saMskAra ane sUtrapAlanamAM hRdayonI sthiti cAra prakAranI che ane anya anya rUpathI zarIra, mana, vacana ane kAyA rUpa che. karttavyazALI puruSone sadA akRtya ane kRtyanI tulanA hoya che. ahIM brAhmaNonuM je pradhAnatva che, te darzanone viDaMbanA rUpa che.' e pramANe uhApoha thavAthI temaNe gAMgila maMtrIne saMbaMdha na lakhI Apyo. pachI prabhAte Avela gAMgila maMtrIne rAjAe pUchyuM ke 'baMne vAdIono saMbaMdha tame lakhI lIdho che ke nahi ?' * tame lakhI eTale teNe jaNAvyuM ke - 'emanI apavitratAthI rAjasabhAmAM sthiti ucita na lAgI, tethI meM saMbaMdha lakhyo nathI.' AthI samudra jema vaDavAnalane dhAraNa kare, tema hRdayamAM kopAnalane dhAraNa karato rAjA kahevA lAgyo ke -- 'e pramANe sadasat manuSyanA vizeSane jANanAra evA tArA mATe je vyaya thAya che, te alaMkArathI AropaNa karela prazaMsA samAna che. prAjJa janono gaura varNa paNa kALa jevo ja bhAse che. paraMtu A saMbaMdhamAM tAro leza paNa doSa nathI, paNa mAruM ja avicArIpaNuM che, paraMtu tuM nAgara--nagaravAsI hovA chatAM darzanazAstrathI Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 zrI prabhAvaka caritra bAhya hovAthI eka grAmyanI jema aMtardaSTi rahita che, jethI guNone doSa rUpa karIne bole che. vaLI e eka tAruM mahAbhAgya ke te brahmacArIe vivAda karavA chatAM paNa tane zrApathI bhasmIbhUta na karyo. mATe have teno satkAra karIne baMne vAdIonA vAda samaye jaya parAjayano saMbaMdha lakhIne mane atyAre ja samarpaNa kara.' e pramANe rAjAno Adeza grahaNa karIne svAmInA sAMtvana mATe teNe potAnA laghu baMdhune mokalyo. eTale teNe paNa te kAma bajAvIne tene bolAvyo. evAmAM rAjAe vijayasena nAmanA paMDitane tyAM mokalyo, kAraNa ke pradhAnoe pote javuM ucita na hatuM. pachI temaNe A pramANe lekha lakhIne rAjA pAse mokalyo ke - "jo digaMbara jItAya, to eka coranI mAphaka tene pakaDIne tiraskAra pUrvaka nagarathI bahAra kADhI mUkavo. ane jo zvetAMbara hAre, to tenA zAsanano uraccheda karIne digaMbara matanuM sthApana karavuM. kAraNa ke pachI te ahIM zA mATe rahe?" e rIte pakSa karavAmAM Avela chatAM balonnata evA temaNe te saMbaMdha mAnya rAkhyo. pachI siddharAje zrIpAla kavIzvarane zikhAmaNa ApIne atyaMta vAtsalyathI tene devasUri pAse mokalyo. eTale teNe jaI, praNAma karIne guru samakSa rAjAno saMdezo saMbhaLAvatAM jaNAvyuM ke - "svadezI ke paradezI paMDito badhA mane manAnIya che, chatAM te baMdho ! vAralIlAmAM tamAre evI rIte bolavuM ke jethI mArA sthira zreyane mATe dezAMtarIne parAjaya thAya. tame vidyamAna hovAthI ja mArA dhananI AvI daDha avasthiti che, mATe ApaNI sabhAne lajjA pAmavAno vakhata na Ave, evI rIte tamAre vAda karavo . eTale zrI devasari pratyuttara ApatA bolyA ke - "he mahArAja ! tamAro pratApa ja paradezI paMDitone jItanAra che, temAM ame to mAtra sahAkarI chIe, chatAM tame manamAM kSobha na lAvazo. gurue batAvela pakSapramANothI huM te vAdIne avazya jItIza. tamArI jema AvA vidvAnone zAsana pamADanAra tathA tenA vacanamAM kautuka dharAvanAra koNa che? ke saMsArane na icchanAra chatAM huM jenI sAthe vAda karavA tatpara thayo chuM." e pramANe devasUrinAM vacana zrIpAla kavirAje rojAne saMbhaLAvyAM, je vacanAmRtathI rAjA bhAre pramoda pAmyo. pachI vikrama saMvata 1181 nA vaizAkha mAsanI pUrNimAnA divase vAdI ane prativAdIne vAdazALAmAM bolAvavAmAM AvyA. eTale kumudacaMdra vAdI chatra, cAmara yukta sukhAsanamAM besIne ADaMbara sahita tyAM Avyo tyAre pratihAra mUkela pATa para besatAM te bolI uThyo ke - zvetAMbara bhayane lIdhe kema hajI Avyo nathI?" evAmAM zrIdevasUri rAjasabhAmAM AvI pahocyA. tyAM potAnA buddhi baLathI garviSTha banela kumudacaMdra kahevA lAgyo ke - "A zvetAMbara mArA vAdarUpa raNAMgaNamAM zuM bolavAno hato? mATe atyAre ene satvara palAyana karI javuM ucita che.' tyAre AcArya bolyA ke - "A mAro baMdhu asatya zuM bolI rahyo che? kAraNake zvetAMbara zvAna che, eTale raNAMgaNamAM tenuM bhasavuM basa che, paNa raNamAM teno adhikAra nathI. paraMtu zIdhra palAyana je e kahe che, te yukta ja che.' e pramANe A zabdakhaMDanAyukta vacana sAMbhaLatAM sabhAsado badhA vismaya pAmyA ane hAsya pUrvaka teo ciMtavavA lAgyA ke - "aho ! A zvetAMbarano avazya jaya thavAno che.' have jinazAsananA pakSapAtI ane ekAgramanavALA evA thAhaDa ane nAgadeva te vakhate baMne sAthe pramoda Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI devasUri caritra 301 pUrvaka tyAM AvI pahoMcyA. temAM thAhaDe AcArya mahArAjane vinaMti karI ke - "he bhagavanuM ! dravyathI sabhyone bheda pamADavAnI meM pratijJA lIdhI che, mATe avazya dviguNa dravya ApIza, ke jethI svazAsananI prabhAvanA thAya, to A dAsane Adeza karo." tyAre guru kahevA lAgyA ke - "he bhadra ! tAre dravyano vyaya na karavo. kAraNa ke Aje zrI municaMdra sUri mahArAje mane svapnamAM jaNAvyuM ke- he vatsa ! tAre strInirvANano prayoga kahevo, ane te paNa zrI zAMti sUrie uttarAdhyayana graMthanI TIkA banAvI che, tenA anusAre tAre bolavuM tethI zatru avazya parAjaya pAmaze.' ema kahIne svadarzanane ucita, AnaMdanA kAraNarUpa tathA vAdIone ketuvighnarUpa evo AzIrvAda temaNe A pramANe rAjAne kahI saMbhaLAvyo-"zvetAMbara, ullAsamAna kIrtinA vikAsathI manohara tathA nayamArganA vistAranI racanAnA sthAnarUpa evA strInirvANane sthApana kare che, jyAM kevalI rUpa hastIo sadA paravAdInA abhimAnane jItanArA che. he caulukyavaMzI rAjana! te zrIjinazAsana ane tamAruM rAjaya cirakALa jaya pAmo.' evAmAM aneka rAjAonA vidvAnonA vijayathI zobhA pAmanAra evA kumudacaMdra vAdIe siddharAjane AziSa ApatAM jaNAvyuM ke - "sUrya khadyota jevo lAge che. caMdramA jIrNa una samAna bhAse che ane parvato macchara jevA banI gayA che -e pramANe varNana karatAM te bhUpAla ! tamAro yaza smRtigocara thayo ke jyAM AkAza bhramara samAna bhAse che, tethI vANI badhI mudrita thaI jAya che.' te vakhate maharSi utsAha, kalAnidhAna, sAgara ane prajJAzALI rAma e rAjAnA sabhAsada hatA. te kahevA lAgyA ke - "vANI mudrita thaI gaI, ema je digaMbaranuM kathana che, te ayukta che mATe jyAM strInirvANajJAnInirvANa che, tyAM avazya jaya che." valI bhAbhu ane mahAkavi zrIpAla zrIdevasUrinA pakSamAM temaja digaMbaranA pakSamAM traNa kezava mAnya hatA. eTale digaMbaranA pakSathI kaMIka hAsya garbhita vacana sAMbhaLatAM mada ane utsAha yukta utsAha tyAM spaSTAkSaramAM bolyo ke - "vastrAvRta ane duSaNa rahita sAdhana batAvatAM saMbhAmAM A kezalocanA kevaLa traNa kezava sabhAsada che.' pachI devasUrie digaMbarane vinaMti karI ke - "kaMI prayoga bolo,' ema kautukathI samyaka prakAre Adeza karyo. * eTale te digaMbara kahevA lAgyo ke- "strIbhavamAM rahelA jIvane tuccha sattvane lIdhe nirvANa nathI, kAraNa ke jayAM tuccha sattva che tyAM mukti nathI. A saMbaMdhamAM bALaka, tuccha puruSa ane abalAvatAra-e udAharaNarUpa che, kAraNa ke tyAM tuccha sattva che mATe tyAM nirvANa nathI. tyAre zrIdevasUri tenA vacanane asiddha karatA bolyA ke - "marudevA strIbhave mukti pAmyA, e vAta AgamamAM mAnya che. jo e vAta tArA jANavAmAM na AvI hoya, to Agamano abhyAsa kara. te siddhAMtanA mArganuM ullaMghana karIne je nizcaya karavo, te anyAya che. vaLI anekAMtikapakSane laIne tAro hetu paNa dUSita che. kAraNa ke mahAsatvazALI strIo paNa AgamamAM pratyakSa dekhAya che te sItAdi AgamamAM siddha che, temaja mahIpatinI mAtA zrImayaNallAdevI sAkSAta satva ane dharmanA eka sthAnarUpa che. ema prativyApti prApta thatAM tArI e vyApti asatya Thare che. strIo badhI tuccha evuM tuM pratipAdana kare che, paNa temanAmAM satva upalabdha thavAthI e vacana paNa asiddha che. vaLI strInirvANa paNa tethI siddha thayela hovAthI tAruM udAharaNa paNa dUSita Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 zrI prabhAvaka caritra che. temAM bALakane mATe je te lakSaNa bAMdhyuM, te paNa atimuktaka sAdhunA daSTAMtathI sadoSita thayela pUrva siddhAMtathI eno upanaya asiddha che, ane tethI nigamana paNa dUSita che, kAraNa ke te anumAnathI ja sAbita thAya che." e pramANe parapakSane dUSita karI potAnA pakSane sthApana karatAM strI nirvANane siddha karavA mATe zrI devasUri kahevA lAgyA ke - "prANIo satvanI viziSTatAthI strIbhavamAM paNa nivRti pAmI zake. kuMtI, subhadrA vigere sattvAdhika strI mArA jovAmAM AvI che ane AgamamAM temanA dRSTAMto mojuda che. eTale strIo paNa mahAsattvayukta hoya che ane tethI teo mokSe paNa avazya jAya che ema kahI devasUri virAma pAmyA tyAre digaMbara vAdI bolyo ke- "e yuktio tame pharI bolI jAo, eTale AcArya te pharIvAra bolyA. ema traNa vAra bolI gayA chatAM e samajI na zakyo tethI dUSaNa na ApI zakyo, avadhArI na zakyo. tyAre prativAdIe jaNAvyuM ke - "A vANImAM abodha eja tAro pragaTa uttara che. eTale digaMbara kahevA lAgyo ke - "A jalpa (vAda) vastra para lakhI lyo.' tyAre maharSi bolyo ke - "vAda mudrA saMpUrNa thaI lAge che. ahIM digabara jItAyo ane zvetAMbara vijaya pAmyA.' ema rAjAe kaMbula karatAM e prayoga kezave lakhI lIdho, tyAre tene tene samajI digaMbara dvArA dUSita thayela jANI dUSaNa bhedIne devasUri potAnA pakSane sthApana karavA lAgyA, temAM dUSaNarahita koTAkoTi zabdano temaNe prayoga karyo. AthI vAdIe jaNAvyuM ke - "e apazabda che." eTale pradhAna sabhAsada utsAha kahevA lAgyo ke - "pANinie sUcana karela e zuddha zabda che. kAraNa ke koTAkoTi, koTikoTI ane koTikoTi e traNa zabdo pANinie barAbara siddha karyA che ane te Ahata matane mAnya che, mATe e prayoga nivAravA lAyaka nathI. AthI to tane potAne ja baMdhAI javAno vakhata Avyo. to have kadAgrahathI nivRtta thA." tyAre devasUrine pratyuttara ApavAmAM asamartha evo vAdI digaMbara vilakSa ane anuttara banIne kahevA lAgyo - "he mahArAja ! zuM kahevuM, devAcArya mahAna vAdI che." tyAM rAjAe kahyuM - "tuM apramatta banIne kahe ke huM e ja pramANe kahIza." tyAre vAdI kaMI paNa mukhathI bolI na zakyo. eTale anya sabhAsado tALIo pADavA lAgyA. pachI rAjAe potAnA puruSo pAse saMbaMdhavidhi lakhAvIne zrI devasUrine jayapatra arpaNa karyuM. tyAre guru kahevA lAgyA ke - "amAre kAMIka kahevAnuM che. zAstrIya vAdamudrAmAM vAdIno je nigraha ane parAjaya thayo, tethI teno tiraskAra koI karazo nahi." rAjAe kahyuM - "ApanA vacanathI bhale ema thAo. ADaMbara tajIne te bhale darzanIpaNAne pAme. evAmAM zrIkAmadevIe vajArgalA nAme siddhayoginIne mokalI. teNe gaurava vinA digaMbaranA bhAla para masIno kuco mAryo ane zrI devasUrine AziSathI abhinaMdana ApatAM jaNAvyuM ke - "he mahAtman ! tuM siddhAdhIza ane akSata vaMzavALo thA." pachI badhAnA dekhatAM te AkAzamArge cAlI gaI. tyAre rAjAe tuSTidAnamAM eka lakSa dravya ApavA mAMDyuM. paNa niHspRha ane nigraMtha evA AcArye teno niSedha karyo, eTale gaNa, gaMdharva ane siddhAdika devoe pUrve na joyela evo praveza-mahotsava rAjAnA AdezathI pravartamAna thayo tyAre samasta vAjiMtronA nAdapUrvaka kulIna kAMtAonA saMgIta maMgala thatAM zrIdevasUrie vasatimAM praveza karyo. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI devasUri caritra -- evAmAM rAjAnA cAraNe sadA aucitya kRtyane jANanAra evA zrIdevAcAryane ucca svare AziSa ApatAM jaNAvyuM ke 'atyaMta saMtoSa ane niHspRha vacanathI jemaNe kAma, hiMsAdithI nivRtta karIne digaMbara vAdIne zamAdikamAM sthApana karyo ane rAjA taraphathI apamAna pAmatAM vAdIne jeNe puNyamArge vALyo tathA pavitra matithI jene vibhUSita karyo, evo zrIdevasUri AnaMda pAmo--jayavaMta varto. 303 jo vaLI zrIsiddha--hema nAmanA zabdAnuzAsanamAM sUtradhAra zrImAn hemacaMdra prabhue kahyuM che ke devasUrirUpa sUrye kumudacaMdrane na jItyA hota, to jagatamAM kayo zvetAMbara kiTa para vastra dhAraNa karata ?' tyAM jANe siddhAMtanI mUrti hoya evA zrI caMdrasUrie zAsana-uddhAramAM kUrma samAna evA zrI devasUrine zAsananI dhurA soMpI. eTale zrI devasUrirUpa sUrya siMhAsana para ArUDha thatAM mahAtmAonA caritro paNa temanI pratiSThAmAM na AvI zakyA. te vakhate gacchamAM rahela samasta zrI saMghane prakAzamAna te rAtri harSane lIdhe nidrA vinA kSaNavAramAM vyatIta thaI gaI, evAmAM prabhAta thatAM sAdhuoe paDilehaNa mATe upadhi joI, to uMdaroe upadrava karIne tenA kaTakekaTakA karI nAkhyA hatA, eTale pravartake guru mahArAjane te nivedana karatAM temaNe jaNAvyuM ke -- * 'digaMbara mane paNa potAnI samAna veSadhArI (nagna) karavA icche che, paraMtu gurunA prasAdathI teno pratIkAra karavAnI mArAmAM zakti che.' pachI temaNe eka ziSya pAse kAMjIthI bharela eka kuMbha maMgAvyo. tenuM mukha loTanA piMDathI bAMdhIne te aMdara mUkAvyo. tene maMtrIne sAhasI evA temaNe sarvatra sAdhuone jaNAvI dIdhuM ke . -- 'tame kaMI paNa kheda karazo nahi. A tame eka moTuM kautuka joyA karo. emane potAnA durvinayanuM phaLa maLavAnuM che. pachI eka praharanA traNa bhAga vyatIta thatAM digaMbaranA zrAvako AvyA ane vinayathI kahevA lAgyA ke 'amArA para prasAda lAvIne amArA gurune tame mUkI do.'* eTale guru bolyA -- 'mArA baMdhune zI bAdhA thAya che ? te ame kaMI samajI zakatA nathI.' tyAM ajJatAno DoLa karI temaNe sarvane niSedhyA. evAmAM ardha pahora saMpUrNa thatAM prazaMsAne pragaTa karato digaMbarAcArya pote Avyo. tene bheTIne arpAsana para besADatAM devasUri kahevA lAgyAM ke ---- 'he baMdho ! tane zI pIDA che, mArAthI to te badhuM ajJAta che. tyAre teNe jaNAvyuM ke 'mane tame mAro nahi ane ATalo badho roSa na lAvo. mAro nirodha mUkAvI do, jo te nirodha raheze, to avazya mAruM maraNa thaze.' www. e pramANe tenuM dIna vacana sAMbhaLatAM AcArya bolyA ke 'tame parivAra sahita mArI vasatithI bahAra nIkaLI jAo.' - have temanA AdezathI tyAM dvAra AgaLa moTI tabaka rAkhavAmAM AvI hatI. eTale AcArye sAdhu pAse te kuMbha maMgAvIne te tabakonA mukha para temAMnI kAMjI chAMTI jethI avAja thayo ke * 'nirodha hoya ke anirodha hoya, chatAM tAre ahIM rahevuM lajjAspada che.' evAmAM kuMbhamAMthI nIkaLatA naramUtranA pravAhathI badhA loko Azcarya pAmyA. pachI satkAra pAmyA chatAM te parAbhavane lIdhe zokathI bhAre tapta thayela kumudacaMdra kyAMka cAlyo gayo. pachI rAjAe AcAryane tuSTidAna ApatAM temaNe te lIdhuM nahi. tyAM rAjA ane maMtrI bagIcAmAM jatAM Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra bhAtanA koThAra 52 beThela zuka kahevA lAgyo 'he deva ! e niHspRha yatione dhananI icchA na hoya mATe jo jinAlaya karAvavAmAM Ave to emane ane tane puNya prApta thAya.' ema sAMbhaLatAM rAjAe jaNAvyuM ke -- 'bhale ema thAo' eTale maMtrIe rAjAnI AjJAthI temAM bIjA dravyano umero karIne alpa divasomAM merunI culikA samAna unnata ane mahAna prAsAda taiyAra karAvyo, je suvarNa ane ratnanA kuMbha tathA dhvajAothI bhAre zobhavA lAgyo, temaja zrI AdinAtha prabhunuM pItaLanuM adbhuta biMba bharAvyuM ke je kAMtinA samUhathI sUrya biMbanI jema dRSTine AMjI detuM hatuM. pachI vikrama saMvat 1183 nA vaizAkha mAsanI dvAdazInA divase cAra AcAryoe tenI pratiSThA karI. e pramANe prabhAvanAnA pUrathI bhIMjAyela dharmIjanonA hRdayarUpa kSetramAM bodhibIjane AropatA evA zrI devasUri cirakALa vicaravA lAgyA. 304 -- ekavAra pippalavATaka nAmanA araNyamAM jatAM gururAje siMhane rekhA dorIne niSedha karyo arthAt tene aTakAvI dIdho, tyAM vanabhUmimAM vihAra karatAM bAla vRddhAdi sAdhuo kSudhAdinI bAdhAthI vyAkuLa thavA lAgyA. kAraNa ke te vakhate anya kAMI upAya na hato. evAmAM AcArye gacchanI ciMtAmAtra karatAM akasmAt tyAM koI sArtha AvI caDyo, teNe sAdhuone prAsuka bhakta pAnAdika vahorAvyA. pAMDavo pUrve agastyaRSie samudranuM pAna karela joIne paravAdirUpa agastyane agamya evuM syAdvAdaratnAkara nAme navuM zAstra temaNe banAvyuM ke je svAdiSTa vacanAmRtayukta tathA prameyarUpa seMkaDo ratno sahita ane lakSmI (adbhuta racanA) thI vibhUSita che. e pramANe aneka atizayayukta ane sadA jJAna dhyAnamAM tatpara evA zrI devasUri mahArAje tryAzI varSa vyatIta karyA. pachI zrI bhadrezvarasUrine gacchano bhAra soMpIne pote jainaprabhAvanAthI sthira evA AtmakalyANamAM nimagna thayA, eTale vikrama saMvat 1226 nA zrAvaNa mAsanA kRSNapakSamAM saptamI ane guruvAranA divase pAchalA pahore manuSya lokanA bhavyone pratibodha pamADIne jANe indrane bodha karavAnI icchA thaI hoya ema zrIdevasUri svarge gayA. saMvat 1143mAM temano janma thayo, 1152 mAM temaNe dIkSA lIdhI ane 1174mAM teo AcArya pada pAmyA ema navame varSe temaNe dIkSA lIdhI ane te pachI ekavIzame varSe AcAryapade AvyA. badhuM maLIne temaNe 83 varSanuM AyuSya bhogavyuM. e rIte kSudra vAdIonA pravAdane haThAvanAra, satvahIna janone alabhya tathA jinazAsana ane bhavyAtmAone vikAsa pamADanAra zrIdevasUrinuM zreSTha caritra Aja-kAlanA bhavya janone kalyANakArI thAo tathA seMkaDo paMDita janonA abhyAsamAM AvatAM te yAvacaMdradivAkarau jayavaMta varto. zrI caMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe haMsa samAna tathA zrI rAma ane lakSmInA putra evA zrIprabhAcaMdrasUrie potAnA mana para letAM zrI pradyumnAcArye saMzodhana karIne zuddha karela, zrIpUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrI devasUrinA caritrarUpa A ekavIzamuM zikhara thayuM. je guru saMsA2I prANIonA duHkhane dUra karavAmAM samartha tathA kalpavRkSa ane ciMtAmaNiratna karatAM paNa adbhuta artha (dravya) ne Ape che, tathA jemanA nAmarUpa maMtranA smaraNathI pradyumnamuni AcAryapadanA adhikArI thayA, evA zrImAn kanaka prabhasUrinuM mArAthI yathArtha varNana zI rIte thaI zake ? Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra 305 che zrI hemacandrasUri caritra zrI hemacaMdrasUrinuM vacanAmRta apUrva che ke rAjAnI manobhUmimAM rahela chatAM samasta prANIonA dharma- jIvananA AdhArarUpa che. suvarNajaLanI kAMtiyukta zrI hemacaMdra mahArAjanI vANI te pAtaka ane yamarUpa mAtaMganA sparza--dUSaNathI bacAvavA mATe kanakabhUSaNa samAna che, anaMta Agama tathA vidyAne dhAraNa karanAra ajJAnatAmAM duHkha pAmatA bhavyAtmAone jIvADanAra tathA jJAnAdi lakSmInA tilaka samAna evA zrI hemacaMdra prabhu tamAruM rakSaNa karo. paMDitonA saduvRttarUpa motInI mALAmAM meru samAna evuM zrI hemacaMdra mahArAjanuM caritra sajjanonA hRdayarUpa bhavanamAM prakAza karavAne huM aMtaramAM sthApana karuM chuM. ( kalezanA Aveza rahita gurjara nAme deza che, puruSArthatrayanI lakSmIne mATe svarga paNa jenI samAnatAne icche che, tyAM snehIjanone kAmadhenu samAna aNahilapura nAme nagara che ke je prAsAdanI paMktiothI parvatanI bhUmi samAna zobhe che, tyAM vacanAmRtanI vRSTithI cakora catura janone AnaMda pamADanAra evo siddharAja nAme rAjA hato ke jeno yaza siddhapuruSo gAtA hatA ane surAsura tathA nAgendro ane lokapAlo paNa jenI upamAne pAmI zakyA na hatA te dezamAM kamaLa samAna dhaMdhukA nAme eka zreSTha nagara ke je sapUjA, bhoga, zRMgAra ane prabhAvanI daDha raMgabhUmi samAna che tyAM vizAla moDha vaMzamAM prauDha, mahimAzALI dharmajanomAM agresara, garvarahita, sattArUpa maMDapamAM caMdaravA samAna tathA vidvAnajanone mAna ApanAra evA cAca nAme zeTha hato. sAkSAta lakSmI samAna pAhinI nAme tenI patnI hatI ke je satInA satItvathI sItA, subhadrAnuM satItva siddha thatuM hatuM. ekavAra te strI ranne svapnamAM ciMtAmaNiratna joyuM ane bhaktinA AvezathI te potAnA gurune ApI dIdhuM. have tyAM cAMdragaccharUpa sarovaramAM padma samAna ane guNothI maMDita evA zrIdevacaMdrasUri birAjamAna hatA ke je zrI pradyumnasUrinA ziSya hatA. eTale prabhAte pAhinIe te divya svapna guru pAse nivedana karyuM. tyAre gurue zAstravihita teno artha saMbhaLAvatAM jaNAvyuM ke - "he bhadre ! jinazAsanarUpa mahAsAgaramAM kaustubha samAna tane putra prApta thaze ke jenA sucaritrathI AkarSAIne devo paNa tenA guNagAna karaze.' pachI ekavAra pAhinIne zrI vItarAganA bibonI pratiSThA karavAno dohalo utpanna thayo, te bhAre puNyathI tenA patie pramoda pUrvaka pUro karyo. evAmAM samaya thatAM pavitra divase potAnI kAMtithI agninI prabhAne jItanAra ane malayAcalanA zikhara caMdanane janmAve tema pAhinIe naMdanane AnaMdapUrvaka janma Apyo, eTale vividha prakAranA vAjiMtronA ADaMbarapUrvaka varyApana karatAM bAra divasa vyatIta thayA tyAre sadAcArathI zobhatA cAca zreSThIe te bALakanuM nAma pADavAnI icchAthI bhaktipUrvaka potAnA svajanone bolAvIne jaNAvyuM ke - "A bALaka amArA ghare avataratAM enI mAtAne pratiSThAno dohalo utpanna thayo, e pratiSThAne lIdhe pUjA Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 ke zrI prabhAvaka caritra vaDe devatAo paNa ramaNIya thAya che mATe enuM anvayayukta caMgadeva evuM nAma ucita che kAraNa ke samasta vastuomAM satyatA che, e ja teno zubha uttara kALa sucave che. pachI teNe kapUrayukta pAna sopArIthI temano satkAra karIne visarjana karyA. che , ' ' have maMgalanA AdhArarUpa vardhamAnanI jema vRddhi pAmato ane akSata dakSatAyukta te caMgadeva bAlapaNAmAM bhAre pratibhAzALI thayo. eTale pAMcame varSe nirdoSa evA tene eka vRddhanI jema sadgurunI zuzruSA karavAnI buddhi utpanna thaI. evAmAM eka divasa moDhacaityamAM guru caityavaMdana karatA hatA, te vakhate puNyazALI pAhinI putra sahita tyAM AvI, ane pradakSiNA daIne jeTalAmAM teNI bhagavaMtanI stuti karavA lAgI, tevAmAM gaMgadeva tarata gurunA Asana para besI gayo te joIne guru pAhinIne kahevA lAgyA ke - "he bhadre ! te mahAsvapna tane yAda che? meM kahyuM hatuM ke ekavAra tenI nizAnI tArA jovAmAM Avaze. have atyAre tArA putre je karyuM, te tuM jAte joI le. e pramANe kahIne gurue saMgharUpa naMdanavanane zobhAvanAra kalpavRkSa samAna te putranI mAtA pAse mAgaNI karI. tyAre teNI bolI ke - "he prabhu ! tame enA pitA pAse yAcanA karo, te yukta che." eTale tenA pitAnI paravAnagI na hovAthI bhaya pAmatA guru kaMI paNa bolyA nahi. tyAM gurunI vANI alaMghanIya samajI ane svapnane yAda karIne AcArane mAna ApanArI evI pAhinIe manamAM dUbhAyA chatAM snehathI potAno putra guru mahArAjane arpaNa karyo. tene laIne guru zrI staMbhanatIrthe AvyA ane tyAM zrI pArzvanAthanA maMdiramAM mAgha mahinAnI zveta caturdazInA divase brAhma mUhU ane zanivAre AThame viNya dharmasthita ane vRSanI sAthe caMdramAno yoga thatAM bRhaspati lagnamAM sUrya ane bhauma zatrusthita rahetAM zrImAna udayane dIkSA mahotsava karatAM guru mahArAje caMgadevane dIkSA ApI ane tenuM somacaMdra evuM nAma rAkhyuM. pachI yogya ziSyone ucita ane Ahata AgamamAM batAvela AcAro temaNe eka dhyAnathI te ziSyane kahI samajAvyA. evAmAM cAca zreSThInA jANavAmAM AvatAM te tarata tyAM gayo ane krodhAyamAna thaIne karkaza vacana bolavA lAgyo. tene guru pAse laI jaIne udayane pote madhura vacanathI zAMta pADyo. have zrI somacaMdra munie potAnA caMdra samAna ujjavaLa prajJAbaLathI satvara tarkazAstra, vyAkaraNa ane sAhitya vidyAno abhyAsa karI lIdho. evAmAM ekavAra somacaMdra muni vicAravA lAgyA ke pUrvapuruSo ekapadathI lakSapadanuM ciMtana karatAM - "alpabuddhi evA amane dhikkAra che, mATe cakorapakSI jema caMdramAnI tejasvI jyotsanAne ArAdhe, tema mAre kAzamIravAsI devInuM ArAdhana karavuM che.' ema nizcaya karIne somacaMdramunie bhAre namratApUrvaka gurumahArAjane vinaMti karI, eTale devInuM sanmukha Agamana jANIne temaNe te mAnya rAkhyuM. pachI gItArtha sAdhuo sAthe aneka vidyAonA nidhAna evA zrI somacaMdramunie tAmraliptithI kAzamIradeza tarapha prayANa karyuM. evAmAM zrIneminAthanA nAmathI prasiddha evA zrIravatAvatAratIrthamAM gItArthonI anumatithI temaNe ekAgra dhyAna karyuM. eTale nAsikAnA agrabhAge dRSTi sthApana karI sAvadhAnapaNe dhyAna karatAM ardharAtre brahma tejanA nidhAnarUpa sarasvatI devI te munine sAkSAt thaI, ane kahevA lAgI ke - "he nirmaLamati vatsa ! tuM dezAMtara jaIza nahi. tArI bhaktithI saMtuSTa thayela huM ahIM ja tArI icchA pUrNa karIza." ema kahIne bhAratI Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra 307 devI adRzya thaI gaI. eTale tenI stutimAM rAta gALIne prabhAte te pAchA upAzrayamAM AvyA. ema sarasvatInA prasAdathI somacaMdramuni siddhasArasvata, vidvAnomAM agresara ane udbhavatA aMtara zatruone agocara thayA. evAmAM prabhAvaka puruSanI dhurAne dhAraNa karavAmAM samartha evA somacaMdramunine sUripadane yogya samajI zrIsaMghane bolAvIne zrI devacaMdra guru kahevA lAgyA ke - "yogya ziSyane AcAryapade sthApI amAre AtmasAdhana karavuM ucita che. amArA pUrvanA AcAryo paNa sadA e AcAra AcaratA AvyA che.' pachI te ja vakhate sujJa naimittiko pAse temaNe lagnano vicAra calAvyo. eTale temaNe paNa vicAra karIne A pramANe sarvottama guNayukta samaya batAvyo -"alpa karka rAzimAM guru hoya, meSamAM budhayukta sUrya hoya, vRSamAM caMdra ane dhanamAM chaThTho bhauma lAbhastha hoya, dharmasthAna mInamAM zukra ane vRSamAM agiyAramo zani hoya, kanyAmAM trIjo rAhu sarva vighnono nAza kare che, ema sarva grahonA balayukta lagna samRddhi karanAra nIvaDe che. vaLI pUrva horA cAMdrI hoya, draSkANa prathama hoya, vargottama caMdrAMza navamo ke bAramo hoya, guruno trIzamo aMza hoya ke chaThTho hoya - A guNamaMDita lagnamAM je deva ke puruSanI pratiSThA thAya che, te rAja mAnya, jagapUjaya ane jagatamAM mugaTa samAna mAnanIya thAya che. e pramANe muhUrtano nirNaya karyA pachI vaizAkha mahinAnI. tRtIyAnA divase zrIsaMgha tathA nagaranA adhikArIoe mahotsava zarU karatAM. cArebAju maMgala vAdyonAM nAdathI samaya sUcita thatAM naMdI vidhAnanA kramathI pUraka dhyAnathI zvAsa pUratAM ane kuMbhakathI teno udbhed karatAM zrIdevacaMdrasUrie aMtarAtmAmAM niSThAvALA ane sujJa ziromaNi evA zrIsomacaMdramuninA kAna agara, kapUra ane caMdananA dravyathI carcita karIne, pUrve zrIgautamAdi sUrIzvaroe abAdhitapaNe ArAdhela sUrimaMtra temane kAnamAM saMbhaLAvyo. eTale kAmadevano tiraskAra karanAra tathA aneka kaLAonA AdhArarUpa evA zrI somacaMdramuni zrIhemacaMdrasUri evA nAmathI vikhyAta thayA. te vakhate potAno putra AvI ucca padavI para AvatAM snehane dhAraNa karanAra pAhinI zrAvikAe potAnA manamAM leza paNa vyAkuLatA na lAvatAM gurunA hAthe cAritra aMgIkAra karyuM, eTale te abhinava AcArye gurane vinaMtI karIne sabhA samakSa te ja vakhate gurunA hAthe potAnI mAtA sAdhvIne pravartinI pada apAvyuM, ane tene siMhAsana para besavAnuM zrIsaMgha pAse temaNe kabUla rakhAvyuM. aho ! uttama puruSonI mAtRbhakti kevI adbhuta hoya che. have zrIsaMgharUpa sAgaranA kaustubha samAna zrIhemacandrasUrie ekavAra aNahilapura nagara tarapha vihAra karyo. tyAM eka divase siddharAja ramavADIe nIkaLelo te vakhate bajAramAM eka bAju ubhelA zrIhemacandra sUrine jotAM teNe aMkuzathI hastIne najIkamAM ubho rAkhIne jaNAvyuM ke - tamAre kaMI kahevAnuM che ?' tyAre AcArya paNa bolyA ke - "he siddharAja ! zaMkA vinA gajarAjane AgaLa calAva. diggajo bhale trAsa pAme, paNa tethI zuM? kAraNa ke pRthvIne to tuM ja dhAraNa karI rahyo che.' e pramANe sAMbhaLatAM bhAre saMtuSTa thayela sujJa ziromaNi rAjA kahevA lAgyo ke - 'tame bapore hamezAM mane pramoda pamADavA Avajo.' A evA samaye guranuM tene prathama darzana thayuM ke jethI rAjAne bhAre AnaMda thayo ane digyAtrAmAM teno jaya thayo. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 'zrI prabhAvaka caritra pachI ekavAra mAlavadezane jItIne siddharAja potAnI rAjadhAnImAM Avyo tyAre badhA darzanIoe tene AziSa ApI, eTale aneka kaLAnA bhaMDAra evA zrI hemacaMdrasUri tyAM avyagraMmatithI, atyaMta zravaNIya kAvyathI AziSa ApatAM bolyA ke - "he kAmadhenuM! tuM tArA gomaya--2sathI bhUmine lapI de, he ratnAkara ! tuM motIothI svastika pUrI de, he caMdramA ! tuM pUrNakuMbha banI jA, he diggajo ! tame potAnA kara - suMDha sIdhA karI kalpavRkSanA patro laIne toraNo banAvo, kAraNa ke siddharAja pRthvIne jItIne Ave che.' e pramANe potAnA cAritranI jema vyAkhyAthI vibhUSita te zloka sAMbhaLavAthI saMtuSTa thayela siddharAja temane vAraMvAra potAnA rAjabhavanamAM bolAvavA lAgyo. ekavAra avaMtInA bhaMDAramAMthI lAvelAM pustako tyAMnA niyukta puruSoe batAvatAM temAM eka lakSaNazAstra (vyAkaraNa) rAjAnA jovAmAM AvyuM. eTale teNe gurane pUchyuM ke - "A zuM che ?' tyAre AcArya mahArAja kahevA lAgyA ke "e bhoja vyAkaraNa zabdazAstra tarIke pravartamAna che. vidvAnomAM ziromaNi e mAlavapatie zabda zAstra, alaMkAra, nimitta ane tarkazAstra racelAM che, temaja cikitsA, rAjasiddhAMta, ra, vAstu-udaya, aMka, zakuna, adhyAtma ane svapna tathA sAmudrika zAstro paNa ahIM che, ane nimittazAstra, vyAkhyAna ane praznacuDAmaNi graMtho che, vaLI meghamAlA ane ardhakAMDa paNa che, ane e badhA graMtho te rAjAe banAvela che." e pramANe sAMbhaLatAM siddharAja bolyo ke - "ApaNA bhaMDAramAM zuM e zAstro nathI ? samasta gurjara dezamAM zuM koI vidvAna nathI?' tyAre badhA vidvAno zrI hemacaMdrasUrine jovA lAgyA. eTale mahAbhaktithI rAjAe namratApUrvaka prabhune vinaMtI karI ke - "he bhagavan! eka vyAkaraNazAstra banAvIne tame amArA manoratha pUrA karo. he maharSi ! tamArA vinA e manoratha pUravAne koNa samartha che ? vaLI A samayamAM pravartamAna thayela e vyAkaraNa saMkSipta che tema temAM zabdonI niSpatti paNa tevI nathI, tathA pANininuM vyAkaraNa che, te vedanA aMgarUpa manAya che, tethI brAhmaNa garva lAvIne e vyAkaraNa para ghamaMDa kare che. kadAca vipro nArAja thAya, to tethI zuM? mATe he munIzvara ! vizvajanonA upakAra mATe eka navuM vyAkaraNa banAvo ke jethI mane yaza maLe ane tamane kIrti tathA puNya prApta thAya.' ema sAMbhaLIne buddhinidhAna zrIhemacaMdrasUri bolyA ke - "kAryomAM mane je preraNA karavI, te tamAre kevaLa yAda karAvavA mATe ja che, paraMtu vyAkaraNanA ATha pustako che, te zrIbhAratIdevInA bhaMDAramAM che, to tamArA mANaso mokalIne te kAzmIra dezathI maMgAvo, ke jethI vyAkaraNazAstra sArI rIte racI zakAya." - guranuM e vacana sAMbhaLatAM rAjAe tarata ja potAnA pradhAna puruSone kAzmIra dezamAM mokalyA. teo pravara nAmanA nagaramAM pahoMcyA ane bhAratIdevIne caMdanAdikathI pUjIne stutipATha karavA lAgyA. eTale saMtuSTa thayela devIe potAnA adhiSThAyakone Adeza karyo ke - "zrIhemacaMdra zvetAMbara mAro prasAdapAtra che, eTaluM ja nahi paNa jANe mArI bIjI mUrtirUpe hoya evA che, mATe temanA nimitte zreSyavargane pustako ApIne vidAya karo.' pachI bhAratIdevIe te pradhAna puruSono sAro satkAra karI, temane pustako apAvyAM ane sAthe utsAha nAmanA paMDitane mokalyo. eTale devInA prasAdathI bhAre harSathI romAMcita thatA te alpa samayamAM potanA nagaramAM AvI pahoMcyA. tyAM ekaniSThAvALA zrI hemacaMdraprabhu para bhAratIdevIno kevo Adara ane saMtoSa che, te temaNe rAjAne nivedana karyo. je sAMbhaLatAM camatkAra pAmela rAjA kahevA lAgyo ke - "aho ! huM ane mAro deza Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra dhanya che ke jyAM AvA sujJa ziromaNi guru birAjamAna che.' pachI zrIhemacaMdrasUrie paNa te AThe vyAkaraNonuM avalokana karIne zrI siddhahema nAme navuM adbhuta vyAkaraNa banAvyuM ke je ATha adhyAyanA batrIza pAdathI saMpUrNa, uSNAdi, dhAtupArAyaNa, liMgAnuzAsana, sUtra, savRtti, nAmamAlA, ane anekArthanA pAThathI ramaNIya che, vaLI sarva vyAkaraNomAM je mugaTa samAna ane samasta vidvAnone AdarapAtra che. prathamanA vyAkaraNo bahu vistIrNa hatAM, tethI samasta AyuSyabharamAM paNa zIkhI zakAya tevAM na hatAM ane tethI puruSArtha sAdhavAmAM skhalanA pamADanAra hatAM, temaja keTalAMka saMkSipta, durbodha ane doSanA sthAnarUpa hatAM. tethI Adhunika vidvAnoe e vyAkaraNane pramANa karyuM. tenA dareka pAdane aMte eka eka zloka che, ke jemAM mUlarAja tathA tenA pUrvaja rAjAonuM varNana karavAmAM Avela che ane sarva adhyAyane aMte cAra zloka che temaja pAMtrIza zlokamAM tenI prazasti karavAmAM Avela che. rAjAnI AgaLa nagaranA vidvAnoe tathA rAjAnA purohitoe tenuM traNa varSa sudhI vAMcana karyuM. pachI te pustaka lakhAvavAne mATe rAjAnA niyukta puruSoe sarva sthAnothI traNaso lekhakone bolAvyA. tyAM rAjAe temano sAro satkAra karyo. varSamAM traNa lAkhano lakhAvavAne kharca karyo eTale pustako lakhAvI sarva darzanonA pratyeka abhyAsIne te ApavAmAM AvyAM. jethI aMga, baMga, kaliMga, lATa, karNATaka, koMkaNa, mahArASTra, saurASTra, vatsa, kaccha, mAlava, siMdhu, sauvIra, nepAla, pArasIka, mudaMDaka, gaMgApAra, haridvAra, kAzI, cedi, gayA, kurukSetra, kAnyakubja, gauDa, zrIkAmarUpa, sapAdalakSa, jAlaMdhara, khasa, siMhala, mahAbodha, cauDa, mAlava, kauzika--ityAdi badhA dezomAM te vyAkaraNa khuba vistAra pAmyuM, vaLI rAjAe upanibaMdha sahita vIza pustako atyAdarapUrvaka kAzmIra dezamAM mokalyAM tyAM te bhaMDAramAM rAkhavAmAM AvyAM kAraNa ke sarva loko potAnA vacanano nirvAha kare che, to devInI zI vAta karavI ? have potAnA kuLane zobhAvanAra evo kAkala nAme eka kAyastha hato ke je ATha vyAkaraNano abhyAsI ane potAnI prajJAthI zeSanAgane jItanAra hato, tene jotAM ja AcArye e zAstranA tattvArthane jANanAra evA tene tarata adhyApaka banAvyo. pachI pratimAse jJAnapaMcamInA divase te prazno pUchI leto ane tyAM abhyAsamAM pravRtta thayelA vidyArthIone rAjA kaMkaNAdithI vibhUSita karato. ema e zAstramAM taiyAra thayelA janone rAjA rezamI vasro, kanakabhUSaNo sukhAsana ane AtapatrathI alaMkRta karato hato. 309 evAmAM ekavAra indrasabhA samAna vidvAnothI zobhAyamAna rAjasabhAmAM eka cAraNa Avyo. eTale ratno jotAM jema tRNane koI na jue tema avajJAthI koIe tenI sanmukha paNa joyuM nahi, tyAre jANe potAnA puNyano dohada athavA sarasvatIno prasAda hoya tevI eka apabhraMza bhASAmAM te gAthA bolyo hemasUri atthANi te Isara je paMDiyA lacchi vANi muhakANi sA paI bhAgI muha marauM // 1 // - e gAthAnA pUrvArdhamAM sUrinuM nAma te ucca svare bolyo, jethI sabhAsadonI dRSTi kopathI avajJAyukta thaI gaI. eTale teNe jaNAvyuM ke = 'tame kopAyamAna na thAo.' ethI teo badhA sAvadhAna thatAM cAraNe tenA traNa pada kahI saMbhaLAvyAM. je sAMbhaLatAM te romAMcita thaI gayA ane ciMtavavA lAgyA ke-enI vANI camatkArI ane unnata che. jyAM paMDitanI sthiti hoya, tyAM ja guruno mahimA thavAno che. ema dhArI te AnaMdathI Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra 'he bhadra ! e gAthA tuM punaH punaH bola' eTale cAraNa te pramANe bolyo tyAre guru bolyA ke - 'kSobha vinA punaH traNavAra bola, pachI tyAM sujJoe cA2vA2 bolavAne mATe AdarathI jaNAvyuM tyAre jANe kRtrima kopa dharAvato hoya tema vicAra karato cAraNa kahevA lAgyo ke --, tame jo yatheSTa dAtAra ho to paNa majUra durvAha bhArane jema pramANamAM upADe tema huM mArA anumAnathI ja e durvAha bhAra grahaNa karavAno chuM. e gAthA traNa vAra bolatAM mane je prApta thayuM che teTalethI ja mane saMtoSa che, te karatAM adhikanI mAre icchA nathI; kAraNa ke hRdaya ane bhujAne te iSTa nathI, AthI guru mahArAje sabhyo pAsethI tene trIza hajA2 dravya apAvyuM. eTale te bolyo ke - 'A dhana mane saMpUrNa che, te sAta peDhI sudhI mane cAle teTaluM che. huM pramANa pUratuM ja lauM chuM, te karatAM adhika kaMI paNa leto nathI' ema kahIne te cAraNa potAnA iSTa sthAne cAlyo gayo. 310 ekatra thaIne kahevA lAgyA ke - have eka vakhate siddharAja rAjAe guru mahArAjane pUchyuM ke - 'he bhagavAna, tamArA paTTane yogya adhika guNavAna kayo ziSya che, te mArA cittanA utkarSa mATe amane batAvo, ke jethI pUrvajo putra (ziSya) rahita hovAthI anukaMpAne yogya evA tamArI ciMtA na kare.' tyAre zrI hemacaMdrasUri kahevA lAgyA ke -'evI ciMtA karanAra koI nathI. Adya rAjA paNa satpAtrarUpa sAgarane caMdramA samAna hato. vaLI AvI sthitine calAvanAra tathA kalpavRkSa samAna tArA jevo rAjA hoya tyAM munione jJAna, mahimA ane sthiratA zA mATe na hoya ? suziromaNi rAmacaMdra nAme mAro ziSya che te samasta kaLAnA nidhAna evA zrI saMghamAM bahumAna pAmela che.' pachI eka vakhate AcArye rAjAne te ziSya batAvyo. eTale ziSye prathamanA vidvAnoe koI vAra na kahela ane hRdayane ullAsa pamADanAra evI rAjAnI stuti karI ke -- mAtrAyA'pyadhikaM kiMcinna sahante jigISavaH / itIva tvaM dharAnAtha dhArAnAthamapAkRthAH " 11 1 // jayazIla puruSo eka mAtrA (aMza) adhika paNa sahana karatA nathI. eTalA mATe ja he dharAnAtha ! teM dhArAnAthane dUra karyo. e pramANe sAMbhaLatAM mahimA pAmelA vidvAnomAM sarala AcAravALA evA zrI rAmacaMdra muni para rAjAe zira dhuNAvatAM dRSTi nAkhI, ane jaNAvyuM ke he vatsa ! tame jinazAsanamAM eka dRSTirUpa thAo. vaLI AcArya paNa mahApuNyazALI che ke jenA pada (paTTa) nA tame rakSaka cho' ema muninI prazaMsA karIne rAjA virAma pAmyo. tyAre najara lAgavAthI rAmacaMdramuninI eka AMkha bagaDI gaI. kAraNa ke sukRta-atizaya yukta puruSonI dRSTi duHsahya hoya che. evAmAM upAzrayamAM rahetA te muninuM dakSiNa netra mahApIDA pUrvaka naSTa thayuM eTale karma pramANano vicAra karatAM manamAM zAMtatA dhAraNa karI, tapamAM sthira thaIne tyAM cAturmAsa rahyAM. pachI caturmukha nAmanA jinAlayamAM zrI saMghanI AgaLa hemacaMdrAcAryajI zrI neminAtha caritranuM adbhuta vyAkhyAna karavA lAgyA tyAre sudhA samAna vacanathI AkarSAyelA badhA darzanIo tyAM sAMbhaLavAnI icchAthI AvavA lAgyA. eka vakhate pAMDavonI dIkSAnuM Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra vyAkhyAna cAlatAM brAhmaNoe bhAre matsara lAvIne rAjAne jaNAvyuM ke 'he svAmin ! pUrve vedavyAsa mahAmunie potAnA bhaviSyajJAnathI yudhiSThirAdikanuM adbhuta vRttAMta kahela che, temAM ema batAvela che ke - potAnA AyuSyanA prAMte e pAMDavo himAlaya parvatamAM gayA. tyAM kedAramAM rahela zaMkarane snAna pUjana pUrvaka 52ma bhaktithI ArAdhIne zAMta thaI temaNe potAno aMta samaya sAdhyo che, tema chatAM smRtino anAdara karanArA A zudra zvetAMbaro potAnI sabhAmAM te karatAM viparIta bole che, to ApanA nagaramAM anucita bolanArA e aniSTasUcaka che, tethI nItine mAna ApanAra rAjAe prajAnA durAcAra aTakAvavA joIe. mATe he vicArakuzaLa rAjan ! hRdayamAM kAryano vicAra karIne yogya upAya lo.' = 311 e pramANe kahIne brAhmaNo virAma pAmyA. rAjA bahu ja gaMbhIra vacanathI kahevA lAgyo ke -- 'he vipro ! rAjAo dareka kAma vicArIne ja kare che, pUrato vicAra karyA vinA teo koI darzanono tiraskAra karI zakatA nathI. A saMbaMdhamAM temane pUchavAnI jarUra che, jo teo satya uttara Ape, to mAre temano satkAra karavo joIe, kAraNa ke nyAya e ja amAro mitra gaNAya che. hemacandrAcArya nigraMtha, saMgatyAgI ane mahAmuni che, to te asatya kema bole ? e bahu ja vicAravA jevI vAta che.' -- tyAre pravINa brAhmaNoe paNa jaNAvyuM ke * 'bhale, ema karo.' pachI rAjAe hemacaMdra munIzvarane bolAvyA ane pUchyuM. kAraNa ke mAdhyasthabhAvathI rAjA sarvene sAdhAraNa--samAna hoya che. 'zuM pAMDavoe jainadIkSA lIdhI, ema zAstramAM kahyuM che ?' tyAre AcArya bolyA ke -- 'amArA pUrvAcAryoe zAsramAM ema kahela che. mahAbhAratamAM temanuM himAlaya pratye gamana batAvela che, paraMtu ame samajI zakatA nathI ke amArA zAstromAM je pAMDavo varNavyA che, te ja vyAsazAstramAM che ke bIjA koI varNavyA che.' -- eTale rAjAe prazna karyo ke 'he munirAja ! zuM te paNa pUrve ghaNA thaI gayA che ?' guru bolyA -- 'he rAjan, A saMbaMdhamAM huM uttara kahuM chuM,te sAMbhaLo -- zrI vyAse racela AkhyAnamAM gAMgeya pitAmaha Ave che, teNe yuddhapravezanA avasare potAnA parivArane jaNAvyuM ke = mArA prANano jo tyAga thAya, to jyAM pUrve koIno agnisaMskAra na thayela hoya, tevA pavitra bhUmipradezamAM mArA zarIrane agnidAha Apajo. pachI nyAyathI saMgrAma calAvatAM pitAmaha prANamukta thayo, eTale tenA vacanane yAda karI, tenuM zaba upADIne teo parvata para gayA, ke jyAM koI unnata zikhara para manuSyono saMcAra ja na hato. tyAM temaNe zaba mUkayuM, evAmAM divya vANI thaI ke ------ "atra bhISmazataM dagdhaM, pAMDavAnAM zatatrayam I droNAcAryyasahastraM tu karNasaMkhyA na vidyate' // 1 // ahIM ekaso bhISma bALavAmAM Avela che, traNaso pAMDavo ane eka hajAra droNAcAryo bALavAmAM Avela che, temaja karNonI to saMkhyA ja thaI zake tema nathI. e pramANe ahIM sAMbhaLatAM ame amArA manamAM vicArIe chIe ke e badhAmAM jaina pAMDavo paNa haze, kAraNa ke zatruMjaya parvata para temanI sAkSAt mUrtio che. vaLI zrI nAsikacapuramAM zrI caMdraprabhanA maMdiramAM Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 zrI prabhAvaka caritra paNa temanI pratimAo che. tema kedAra mahAtIrthamAM paNa che. tethI jene jyAM game, tyAM zraddhA lAve che; jyAM pragaTajJAna che, tyAM dharma che. e smRtivAdIo ane vedavidyAnA vizAradone paNa tame pUcho ke game tyAM jJAna che, kAraNa ke gaMgA koInA bApanI nathI." ema sAMbhaLatAM rAjA bolyA ke - "jainamuni je kahe che, te satya che, mATe jo tamArA matamAM hoya, to tame A saMbaMdhamAM satya uttara kaho. A kAmamAM tame eka satya vacana bolyA cho ke rAjAe dareka kArya vicArIne ja karavuM joIe. eTale A kAryamAM darzanone mATe samAnatA dharAvanAra evo huM pote ja dRSTAMtarUpa thayo, vaLI badhA devonA maMdiro paNa meM karAvyAM che. tyAM kaMI paNa uttara na ApatAM brAhmaNo mauna dharI rahyA, kAraNa ke jagatanA svabhAvamAM koI paNa hetu nirarthaka nathI. pachI rAjAe satkArapUrvaka AcArya mahArAjane kahyuM ke - "potAnA Agama pramANe satya vyAkhyAna karatAM tamAro leza paNa doSa nathI.' e pramANe rAjAthI satkAra pAmela zrI hemacaMdraprabhu jainazAsanarUpa AkAzamAM sUrya samAna prakAzavA lAgyA. eka vakhate Abhiga nAme rAjAno purohita vRthA roSane vahana karato te rAjasabhAmAM birAjamAna AcArya mahArAjane kahevA lAgyo ke - 'tamAro dharma zama ane kAruNyathI zobhita che, paNa temAM eka nyUnatA che, ke vyAkhyAnamAM strIo sarvadA zRMgAra sajIne Ave che, vaLI te tamArA nimitte akRta ane prAsuka AhAra Ape che, te vikArajanaka AhAra hovAthI tamAruM brahmacarya zI rIte TakI zake ? kAraNa ke - "vizvAmitraparAzaraprabhRtayo ye cAmbupatrAzanAste'pistrImukhapaMkajaM salalitaM dRSTaiva mohaM gatAH / AhAraM sudRDhaM (punarbalakaraM) payodadhiyutaM ye bhuMjate mAnavA / steSAmindriyanigraho yadi bhaved vindhyaH plavet sAgare" // 1 // vizvAmitra, parAzara ke je mAtra jaLa ane pAMdaDAMnuM bhojana karatA, teo paNa strInA vilAsayukta mukhane jotAM ja mohamUDha banI gayA, to je manuSyo vRta, dudha, dahIM sahita balavardhaka snigdha bhojana karatA hoya, teo jo indriyanigraha karI zakatA hoya, to samudramAM viMdhyAcala puLyA jevuM thAya. tyAre AcArya bolyA ke - "purohitanuM e vacana vicAra vinAnuM hovAthI te vidvAnone ucita nathI. kAraNake jagatamAM prANIonI cittavRttio vicitra prakAranI hoya che, jyAre pazuomAM paNa tevI bhinnatA jovAmAM Ave che, to caitanyayukta manuSyonI zI vAta karavI ? kAraNa ke - "siMho balIhariNazUkaramAMsabhojI, saMvatsareNa ratimeti kilaikavAram / pArApataH kharazilAkaNabhojano'pi kAmI bhavatyanudinaM vada ko'tra hetuH ? // 1 // baliSTha siMha hariNa, DukkaranuM mAMsa khAnAra chatAM varasamAM ekavAra ratisukha bhogave che ane kabUtara zuSka Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra dhAnya khAnAra chatAM pratidina kAmI bane che. temAM zuM kAraNa haze ? e pramANe sAMbhaLatAM siddharAja bolyo ke -- 'sabhAmAM je uttara ApavAne samartha na hoya ane bolavA jAya, e kharekhara ! puruSonuM atisAhasa kahevAya.' ema rAjAne sanmAnya ane sukRtArthI janomAM agresara evA zrI hemasUri saMghano uddhAra karavAmAM dhuraMdhara thaI paDyA. 313 have ekavAra mahAvidvAn devabodha nAme bhAgavatadarzanI ke je sarasvatIno avatAra ane buddhino bhaMDAra hato, te aNahillapuramAM AvI caDyo. eTale niyukta puruSoe siddharAjane tenA AgamananI vAta nivedana karI. tyAre rAjAe sahodara samAna mAnela zrIpAla kavirAjane bolAvIne ekAMtamAM vicAra calAvyo ke -- 'e mahAvidvAna devabodha zI rIte ApaNA jovAmAM Ave ? te niHspRha ane tapathI baliSTha che, tethI rAjasabhAmAM AvanAra nathI. vaLI ApaNA dezamAM Avela Avo samartha vidvAna jo sanmAna na pAme, to e ApaNI apakIrti ane laghutA kema TaLI zake ?' eTale kavIzvara kahevA lAgyo ke -- 'je vidvAna ADaMbarI hoya, te niHspRha kema hoI zake ? ane lakSmI vinA parivArane paNa te kema rAkhI zake ? lakSmI to vidvAnone vallabha Apa jevA rAjAothI ja pAmI zakAya. e lakSmI meLavavAno bIjo koI upAya nathI. paraMtu bhAratInI bhaktine lIdhe ApanI jo tIvra icchA hoya, to indrasabhA samAna ApaNI rAjasabhAmAM ene bolAvo.' -- tyAre rAjAe 'bhale, ema thAo' e pramANe kahIne teNe potAnA pradhAna puruSo mokalyA. tyAM madathI uddhata banela teNe temane jaNAvyuM ke * 'tame rAjAnA AdezathI mane bolAvavA AvyA cho, paNa spRhArahita amAre rAjAonuM zuM kAma che ? vaLI kAzIpati ane kAnyakubjanA svAmIne joyA pachI alpa dezanA adhipati gurjarezvaranI amArI pAse zI gaNanA ? tema chatAM tamAro svAmI mane jovA icchato hoya, to pote jamIna 52 besI mane siMhAsana para besADI ne jue.' ema saMbhaLAvI visarjana karelA te pradhAna puruSoe AvIne badho yathAsthita vRttAMta rAjAne nivedana karyo. eTale tenI vANIthI bhAre camatkAra pAmela rAjAe kavirAjane kahyuM ke * 'zAMta jaina munio vinA kone abhimAna naDyuM nathI ? jyAM taratamatAyukta jJAna hoya, tyAM madane avakAza kevo ? mATe kautukathI enuM paNa A ceSTita to jovuM.' pachI bIje divase zrIpAlasahita rAjA tenA sthAne gayo. tyAM vidvAnothI sevita ane siMhanI jema durghaSa evo devabodha kavIzvara siMhAsana para beThela, rAjAnA jovAmAM Avyo. tyAre dRDha bhakti ane vinayathI vAmana banIne rAjAe tene namaskAra karyo, kAraNa ke guNapUrNa sajjanonA cittamAM madane avakAza maLato nathI. pachI sAkSAt vizvarUpa evA rAjAne uttama AziSathI abhinaMdana ApI, hastasaMjJAthI bhUmi batAvatAM te bolyo ke -- 'he rAjan ! ahIM beso.' te sAMbhaLatAM rAjAe, zrIpAla kavie banAvela kAvya bolatAM spaSTAkSare jaNAvyuM ke 'samasta parvatonA mugaTa samAna A tarapha meruparvata che ane A tarapha potAnA bhArane sthApana karI rahela sAta samudro che, temaja A tarapha mahIpatino daMbha ane ADaMbara batAvatA dhIra puruSo beThelA che, amArA jevAne A dharaNItala sthAna ja ucita che. - e pramANe kahI pratihAre dharaNItala para Asana bichAvatAM doSa-zatrunuM maMthana karanAra rAjA tyAM besI gayo. evAmAM te vidvAne hastathI kavirAjane batAvatAM kahyuM ke -- 'sabhAne ayogya A koNa che ?' tyAre Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra nirdoSa vacanathI rAjAe jaNAvyuM ke - 'bhAre AkarSaka prabaMdha racanAra A zrIpAla nAme prasiddha kavIzvara che. eNe rudramahAlayamAM adbhuta rasayukta kAvyothI durlabharAjanI prazasti karela che, temaja vairocana parAjaya nAme mahAprabaMdha racela che. sajjana puruSo to eka.sAmAnya jananI paNa hAMsI karatA nathI, to A samartha kavinI zI vAta karavI ?' 314 ema sAMbhaLatAM jarA hasatAM hasatAM devabodha kavi garvarUpa parvatanI upara bhUmi samAna eka kAvya bolyo-- "zukraH kavitvamApannaH ekAkSivikalo'pi san / cakSurdvayavihInasya yuktA te kavirAjatA' || eka locanathI vikala chatAM zukra kavipaNAne pAmyo, baMne locanathI hIna evA tane kavirAjapaNuM yukta ja che. tyAre zrIpAla kahevA lAgyo ke banAvela che, to abhimAna zA mATe = 'he dhImAn ! A to aMtaramAM bhaya lAvIne te utAvaLathI kAvya lAve che ? amAruM eka vacana sAMbhaLa - 'he baMdho ! grAmya vaNaka2nI jema A goNI-bAradAna samAna vastro vaNatAM tuM AtmAne (potAne) aneka prakAre parizrama zA mATe Ape che ? bhale lAMbA kALe paNa mAtra eka ja suMdara ane abhinava vastra taiyAra kara ke rAjaramaNIo jene kSaNa vAra paNa potAnA kucasthaLathI dUra na kare.' evAmAM rAjAe kahyuM ke -- 'koI durgama samasyA pUcho.' tyAre zrIpAla kavie eka zikhariNI pada kahyuM-- "za: viM zRMgo mAtaLiH ji mizana: '' eno pATha pUchavAmAM AvatAM tarata ja te kavinAyaka bolI uThyo. zlokanA AvA traNa caraNa kahetAM tevA vidvAnane vilaMba kevo ? : + "ciraM cittodyAne carasi ca mukhAbjaM pibasi ca kSaNAdeNAkSINAM viSayaviSamudrAM harasi ca 1 nRpa ! tvaM mAnAdviM dalayasi ca kiM kautukakaraH kuraMga: kiM bhRMgo marakatamaNiH kiM kimazaniH ' // z // eTale - he rAjan ! tuM mRgAkSIonA citta rUpa udyAnamAM lAMbA vakhatathI saMcare che, temanA mukha-kamaLanuM pAna kare che, kSaNavAramAM temanA viSaya viSanI mudrAne hare che ane tuM temanAM mAna--parvatane bhede che, tethI hariNa, bhramara, marakta maNi ke azani (vaja) kaMI paNa Azcarya pamADe tema nathI. izabda eka vyavahArathI mArI pAse grahaNa kara. kAraNa ke jyAM jenI duHsthatA Ave, tyAM te zuM devAdAra na gaNAya ? AvI viSamArtha samasyAo kahevAya ke je eka pAda, dvipAda ke traNa pAdavALI ane paMDitone ucita hoya. he rAjan ! A to zUnya prazna tulya ane kiM zabdothI bharela che, tethI enA jevI samasyAo vidvAnone avazya niMdanIya thaI paDe che. jema ke -- Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra 315 "pautra: toDapi pitAmaha:" (eka pAda) "sahastrISa purama: sahastrAkSa: sahastrapat' (dvipAda) nama: rapUramuM, caMno vikumapatna: ", EK - Mnne kSIrasaMvAza" (tripAda). , , , , ema kahetAM tarata ja kavIzvare e samasyAo pUrI karI. kAraNa ke je siddha sArasvata hoya, tene kavitA karatAM vilaMba zo ? te traNe samasyAo anukrame A pramANe che - mUrtimezAM nAma: zamInomathamimAm | blotpannatA yasya: pautra: togapi pitAmaha:" 2 | zaMbhunI eka e jaLamaya mUrtine ame namaskAra karIe chIe ke kamaLamAM utpatti hovAne lIdhe jeno pautra te paNa pitAmaha kahevAya che. tritazito mIta-stava tevuM ! prathApakSe | sahasrazIrSA puruSaH sahasrAkSaH sahasrapAt" // 2 // "he deva ! tamArA prayANathI zeSanAga calAyamAna thayo, indra cakita thayo ane viSNu bhaya pAmyo." "namaH pUrapUra caMko vimapAtra: . kajjalaM kSIrasaMkAzaM kariSyati zanaiH zanaiH // 3 // vidgama samAna pATala-rakta caMdramA haLave haLave AkAzane kapUranA pUra samAna ane kAjaLane kSIra samAna ujajavaLa karaze. e pramANe mahAvidvAnanA zirane kaMpAvanAra goSThImAM keTaloka samaya gALIne rAjA potAnA bhavanamAM cAlyo gayo. have ekavAra zrIdevasUrie jItela vAdanA avasare rAjAe pramodapUrvaka eka lakSa dravya ApeluM hatuM, temAM bIjuM dravya umerIne eka unnata jaina prAsAda banAvavAmAM Avyo. tenA dhvajAropaNanA mahotsavamAM rAjAe devabodhane satpAtra samajIne mAnapUrvaka tyAM bolAvyo. kAraNa ke tene koIno pakSapAta na hato. eTale AvatAM AvatAM, jayasiMhe karAvela zaMkaranA maMdira AgaLa mahezanI mUrtine joIne te zArdUlamAM eka caraNa bolyo - "o razipu rAte priyatama rehAddhahArI ?" priyatamA-pArvatInA adhadehathI manohara evo eka zaMkara rAgIjanomAM zobheche. pachI utsavathI unnata vihAra nAmanA prasAdamAM zrI arihaMtane joIne te bIjuM padacaraNa bolyo - nIrAgeSu jino vimukta-lalanAsaMgo na yasmAt paraH" / nirAgI janomAM eka jina samAna anya koI nathI ke je ramaNInA saMgathI vimukta che. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 zrI prabhAvaka caritra AthI tyAM mahAsabhAnA paMDita sabhAsadone avahIlanApUrvaka joIne potAnA jJAnathI garvarahita evA AcArya bolyA kedurvaarsmrghsmrorgvissvyaasNgmuuddho kanaH zeSaH kAmaviDaMbito na viSayAn bhoktuM na moktuM kSamaH" // 1 // durvAra kAmarUpa vikaTa uraganA viSayanA vyAsaMgathI mUDha banela ane kAmathI viDaMbanA pAmela zeSajano viSayone bhogavI zakatA nathI ke mUkI zakavAne paNa samartha nathI. pachI bhadrAsane birAjamAna AcArye potAnI zakti pragaTa karavA mATe rAjAne jaNAvyuM ke- koI pAmara, puruSane ahIM lAvo.' eTale rAjAnA AdezathI pratihAra tarata ja zrI siddharAjanA taLAva parathI koI jaLavAhaka majurane laI Avyo tyAre gurumahArAje tene pUchayuM ke "akSaramAM tAro paricaya che ? tyAre te potAnI prajJAnusAre bolyo-"he svAminuM ! kaMIka paricaya che. janmathI thA ane jA e be akSara vinA huM kaMI zIkhyo nathI. te sivAya to pADA para gusso lAvIne huM tenA puMchane maraDavAno abhyAsa karuM chuM." eTale sujJaziromaNI devabodha tenA mastaka para potAno hAtha rAkhIne bolyo ke he sabhyo ! tame enI vANI sAMbhaLo-AthI sabhyo badhA sAvadhAna thaI gayA. evAmAM kAvyanA abhyAsInI jema te matimAna sthira ane dhIra vacanathI kahevA lAgyo ke taM naumi yatkarasparzAd vyAmohamaline hadi / sadyaH sampadyate gadya-padyabandhavidagdhatA" // 1 // jenA karasparzathI vyAmohathI malina banela hRdayamAM gadya-padya racavAnI kuzaLatA satvara pragaTa thAya che, tene huM namaskAra karuM chuM. e pramANe bhAre camatkArathI badhA vidvAno cakita thaI gayA. te vakhate siddharAje e kavIzvarane lakSa dravyadAna ApyuM. je zrIpAla kavithI sahana na thaI zakavAthI ane tenA AcAramAM zaMkA paDavAthI te devabodhanuM caritra potAnA khAtrIdAra mANaso mAraphate tapAsAvavA lAgyo. evAmAM te bhAgavatanuM adbhuta caritra, mahAniMdanIya ane avajJA karavA lAyaka temanA jovAmAM AvyuM, je temaNe sau samakSa nivedana karatAM jaNAvyuM ke "je vacana azraddheya chatAM amArI pratItithI zraddhA karavA lAyaka che. kAraNa ke je ame sAkSAtu najare joyA chatAM amAruM mana saMdigdha rahe che, ke gaMgAjaLathI bhAgavata vratane dhAraNa karanAra, vedajJa ane somarasane pInAra evA teNe yajJopavItane dagdha karIne madirAnuM pAna karyuM. saMnyastAzramanA AcArano ADaMbara rAkhanAra e ardharAtre potAnA parivAra sahita sarasvatInA taTa para madirApAna kare che. vaLI rAjA (caMdra) budha, kavi, zUra, guru ane vakra zanaizcara e badhA vAruNI (madya athavA pazcima dizA)nA saMgathI asta pAme che, ane A udayamAna che, e ja moTuM Azcarya che." evAmAM ekadama saMbhrAMta locana karatAM zrIpAla kavi bolyA ke--e kema saMbhave? e to najare joyA chatAM paNa satya na mAnI zakAya tevuM che. cothA saMnyasta AzramamAM vartanAra ane vyAvahArika bhogonI sAthe paNa kaMI prayojana nathI. tenA darzanAcArathI viruddha bhogAdika to te kema evI zake ? Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra tyAre te sevako kahevA lAgyA ke--ame A badhu jAte najare joIne kahIe chIe, paNa joyA vinA nahi; tema chatAM tame jene Adeza karo, tene ame pratijJApUrvaka te batAvIe. 317 eTale zrIpAle kahyuM ke--'Aje ardharAtre zrIjayasiMha rAjA tyAM Ave, tene tame batAvo.' temaNe e vacana kabUla karI rAjA pAse jaIne siddhasArasvata kavinI badhI hakIkata yathArtha rIte kahI saMbhaLAvI. je sAMbhaLatAM rAjA kahevA lAgyo ke--jo e vAta satya hoya, to mane najare batAvo. kAraNa ke e sAkSAt pragaTa rIte najare joyA chatAM mAnavAmAM na Ave tevI vAta che.' pachI ardharAtre rAjA batAvela mArge cAlIne kAyarajanone duSprApya evA sarasvatInA kinAre Avyo, tyAM vRkSa-latAonI nibiDa ghaTAmAM teNe dRSTi karI, to madonmata anucarothI Azrita, icchAnusAra guNagAna thavAthI avyakta dhvaniyukta tathA madyapAtrathI nIkaLatA maghavaDe malina mukha sahita te devabodha rAjAnA jovAmAM Avyo, eTale A anucita joIne siddharAjane paNa khAtrI thaI ane manamAM sUga thatAM teNe potAnI nAsikA maraDI, vaLI tene vicAra Avyo ke--'aho saMsAranI kevI vicitratA che ? ke darzananA AdhArarUpa AvA vidvAno paNa Ama potAnI maryAdA lopIne kutsita karma kare che. atyAre jo huM ene sAkSAt na bolAvuM, to prabhAte zuM e potAnuM A duzcaritra mAnavAno che ?' ema rAjA vicAra kare che, tevAmAM atikrIDAthI jANe koTirasane pAmI hoya, tema tenA pragaTa vacana rAjAnA sAMbhaLavAmAM AvyA. tyAM potAnI pAse Avela rAjAne joI tenA teja prasArathI ujavaLa banI zobhatI caMdrikA jANe pAchaLa pAchaLa AvatI hoya ema bhAsatuM hatuM. te vakhate devabodha potAnA parivArane kahevA lAgyo ke--'A prasanna-svaccha madirAno eka eka ghuMTaDo laI potAnA sthAne jaIne have ArAma karIe.' e sAMbhaLI rAjA bolyo amAro paNa A (madirApAna)mAM bhAga karo. 'svAdiSTa saMvibhAgamAM koNa vimukha hoya ? evAmAM kSaNavAra vicArIne tAtkAlika mati utpanna thatAM devabodha bolI uThyo ke--'he rAjan ! tame acAnaka daivayoge jovAmAM AvyA. eTale ame tamane vadhAvIe chIe; ema kahI teNe eka suvarNapAtra madyathI bharIne rAjAne ApyuM. te jotAM rAjAne kSIrapUrNa jovAmAM AvyuM. eTale amRta samAna tenuM rAjAe pAna karyuM ane kSaNabhara tene vicAra thaI Avyo ke--'A dudha ke magha ? eNe potAnI zaktithI teno rasa pheravI nAkhyo haze ane jo 2sa-parAvartana karyuM hoya, to enI zakti ane pratibhA adbhuta che.' pachI te kavirAje rAjAne te vakhate 'A avasara ThIka che.' ema dhArI visarjana karyo. prabhAte rAjasabhAmAM AvIne teNe nivedana karyuM ke--'he mahArAja ! amAre tIrthATana karavuM che, mATe ApanI anujJA laIe chIe.' tyAre rAjAe jaNAvyuM ke--tamArA jevA munIzvaro to dezanI zAMti mATe nIra samAna che. to kayo sujJa tamane javAnI anumati Ape ?' eTale teNe kahyuM ke--'he rAjan ! A vakhate arthavAdanuM prayojana nathI. jyAM paMDita khala-bhASAthI parAbhava pAme athavA oLakhAya, tyAM sthiti karavI yogya nathI. kuLa, vidyA, vaya, jJAna ke zakti jo puruSane niMdanIya karmothI na aTakAve, to nagaramAM rahevAthI zuM ? deva, devIo, mahAmaMtro, aneka vidyAo ane aSTa siddhio jemane vaza hoya, chatAM temanuM vacana mAnya na thAya, to tevA lokothI paNa zuM ? mATe he rAjA ! tArI sabhA Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 zrI prabhAvaka caritra amArA jevAne yogya nathI, e spaSTa che. AvA gAmano naTa ane gAmaDAnA loko jevo bhale tamAro ja anukUla saMyoga raho." tyAre rAjA zrIpAla kavIzvarane kaMIka Azayasahita vacana bolyo ke--'tame kopagarbhita sajjananuM vAkya sAMbhaLyuM ke nahi?" eTale prajJAvAna zrIpAla kavi vicAravA lAgyo ke-"A bhikSa kArya sanmAnathI daMDita ane kriyAbhraSTa thAya, tathA tejohIna thAya tema karuM, ema dhArIne te bolyo ke-"he mahArAja ! A munio aciMtya zaktidhArI ane mahA prabhAvazALI che, mATe svadezamAMthI emane mokalavA na joIe, kAraNa ke vidvAno dravya ke khuzAmatathI saMtuSTa thatA nathI, paNa temano svabhAva jANavAmAM AvatAM teo kevaLa sadhAtsalyathI prasanna thAya che." e pramANe satya ane zravaNIya vacana sAMbhaLatAM rAjA potAnuM mastaka muninA caraNe lagADIne vinaya pUrvaka kahevA lAgyo ke-munionA vrata-mAhAbhyathI ja pRthvInuM pAlana karatA rAjAo IMdranI jema zobhA pAme che temAM bIjuM kaMI kAraNa nathI. mATe he munIzvara ! tame kriyAniSTha thaIne amArA dezamAM ja raho. kAraNa ke mahAtmAo arthI jananA praNaya-snehano bhaMga karatA nathI.' ema rAjAnA vacanathI te devabodha saMtuSTa thaIne tyAM rahyo, ane traNa varasa thatAM te haLave haLave daridra thaI gayo. kAraNa ke kraya vikrayanA vyavahArathI tene dhananI prApti thatI nathI. tyAM to mAtra rAjAnuM Apela bhogavavAnuM hatuM, eTale te na maLatAM dhana vinA tene daridratA AvI gaI. e badho vRttAMta zrI hemacaMdrasUri to jANatA hatA, chatAM zrIpAla kavie ekAMtamAM temanI pAse vicAra calAvyo ke "e bhikSu potAnA AcArathI bhraSTa kriyAhIna, duzcaritravAnuM hovAthI AcAraniSTa yatione mukha jovA lAyaka nathI. vaLI daridratAnI rAjadhAnI hovAthI te atyAre RNathI jarjarita banI gayo che. temaja mada vaDe uddhata ane mahAlola jIbhane vaza thavAthI atyAre parivAra sahita te bhikSAvRttithI potAno nirvAha calAvI rahyo che. e darzanI potAnA lakSaNothI darzanAcAramAM sthApana thayela che. vaLI enA sadguNothI. ATha siddhiomAMthI cha to cAlI gaI, paNa aNimA ane laghimA eTale kRzatA ane laghutA e be siddhio enI puSTa thaI che, e Azcarya che. tejathI sAkSAt deveMdra samAna ane varNAzramanA guru evA zrI siddharAjane eNe bhUmi para besADyo ane pote mahelanA zikhara para rahela kAganI jema siMhAsana para beTho. e avajJA rUpa latAnuM te nirvivekIne phaLa maLyuM. ane vaLI mArA sAMbhaLavA pramANe te evo vicAra calAve che ke ApaNane raNa-saMgrAmano upadrava prApta thaze. tethI rAjapUjya zrI hemacaMdra guru vinA e pratighAta pAme tema nathI. mATe jo e pUjya guranI pAse Ave, to paNa amAre to tene mAna na ApavuM joIe. kayo sujJa e patita-bhraSTanuM mukha paNa jue ?' tyAre guru mahArAja bolyA ke tame kaho cho, te satya che, paNa enA eka guNane lIdhe bahumAna karavAnI jarUra che ke je guNa bIjAmAM nathI. A samaye jemAM bIjA guNo saMkrAta thayelA che evuM asAdhAraNa siddhasArasvata enA vinA bIje kyAMya nathI. mATe jo nirviSa sarSanI jema potAnA mAnane plAna karanAra e dhImAna Ave, to ene satkAra maLavo joIe.' eTale zrIpAla kavi kahevA lAgyo ke "mahApuruSanI dRSTi to guNane jovAnI ja hoya che. zyAma ane maraNa pAmela katarAnA dhavala dAMtane kRSNa mahArAje vakhANyA hatA. A saMbaMdhamAM meM to mAro abhiprAya nivedana Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra 319 karyo, have bahuzruta evA Apa pUjyane vicAra karatAM je gauravocita lAge, te pramANe karo." pachI eka divase mahAkavi, abhinava graMthanI racanAmAM AkuLa hato, paTTikA ane paTapara te pado lakhI rahyo hato. zabda-vyutpattine mATe te anyonya uhApoha karI rahyo hato, purANa kavionA dRSTAMta joIne te vAkyaracanAmAM utArato hato, evAmAM brahma ullAsanA nivAsarUpa, brahmAnA maMdiramAM paMDitothI vibhUSita zrI hemacaMdrasUrinI sabhAmAM kSudhAtura ane potAnA parivArathI prerAyela devabodha madhyAnha pachI pratihAranI paravAnagIthI tyAM AvI caDhyo eTale maMtra-auSadhinI prabhAthI stabdha thayela agninI jema ThaMDA paDelA tejavALA te mahA vidvAnane joI AcArya mahArAja ubhA thayA, ane kahevA lAgyA ke "he sujJaziromaNi ! tamAruM svAgata che. Aje jovAmAM AvyA tethI Ajano divasa dhanya che. te kalAnidhAna ! Aje A amArA ardha Asanane alaMkRta karo. tame saMkaTamAM paNa pragalkatAthI vibhUSita ane kaLAono barAbara nirvAha karI rahyA cho." e pramANe sAMbhaLatAM devabodha paNa ciMtavavA lAgyo ke-"mArA marmane to A jANe che. kathanathI ke kathanAtIta kaLAthI ame kAMI samajI zakatA nathI. game tema ho, paNa e mahAvidvAnuM ane saubhAgya-lakSmIthI atyAre vikAsamAna che. mATe e svaccha-pavitra para matsara zo ? enuM bahumAna karavAthI ja zubhano udaya thAya tema che. A samaye puNya ane vidyAmAM emanI tulanAmAM koNa Ave tema che ? vaLI guNomAM pratikULa koNa thAya ? mATe e mAnanIya che." ema dhArI AcAryanI anumatithI te temanA ardhAsana para beTho. vaLI te sujJa AcArya mahArAjane puruSarUpe sAkSAt sarasvatI mAnato hato. pachI zreSTha sArasvatathI ujjavaLa evo devabodha, sabhAsadonA romAMkurane pragaTa karavAmAM megha samAna evuM savismaya vacana kahevA lAgyo- pAtu vo hemagopAlaH kaMbalaM daMDamudvahan / . SaDdarzanipazugrAmaM cArayan jaina gocare" // 1 // daMDa ane kaMbaLane dhAraNa karatA zrI hema-gopAla tamAruM rakSaNa karo ke je jaina-gocaramAM SaTadarzanarUpa pazuone cArI rahyA che. A zloka sAMbhaLatAM zira dhUNAvatA sabhAsado, temAM satyArthInI puSTi samajIne hRdayamAM atula vismayane dhAraNa karavA lAgyA. pachI AcArya mahArAje zrIpAlane bolAvIne tenI sAthe maitrI karAvI. kAraNa ke virodha zamAvavo e vratadhArIono prathama dharma che. te vakhate gurue teno vRttAMta siddharAjane jaNAvI tene rAjA pAsethI lakSa dravya apAvyuM. evAmAM anya darzananA saMbaMdhamAM AvatAM vidvAnonA praNAmathI ane kSINa thatAM potAnA bhAgya zakti ane Ayusthitino vicAra karI, mahAmati devabodhe te dravyathI tyAM devuM cUkavI RNarahita thaI gaMgA kinAre jaIne parabhavanuM sAdhana karyuM. have ekavAra potAne saMtAna na hovAthI kheda pAmela siddharAja upAnaha vinA page cAlIne tIrthayAtrA karavA nIkaLyo, tyAM hemacaMdra prabhune paNa teNe sAthe lIdhA. kAraNa ke caMdramA vinA zuM nIlotpala (kamaLa) vikasita thAya? te vakhate jIva rakSAne mATe haLave haLave cAlatA ane jANe sAkSAtu saMyama hoya evA guru dvidhA caraNe Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 zrI prabhAvaka caritra (cAritre) saMcaratA dekhAvA lAgyA eTale rAjAe temane vAhana para ArohaNa karavAnI abhyarthanA karI paNa cAritrasthita AcArye teno niSedha karyo tyAre rAjAe manamAM kaMIka dUbhAIne mitratAthI temane kahI dIdhuM ke'tame to jaDa cho." jethI temaNe prAkRtamAM uttara Apyo ke hA, ame nijaDa chIe." eTale rAjA camatkAra pAmatAM ciMtavavA lAgyo ke-"emaNe to amane sajaDa-jaDa kahyA paNa pote to potAnA AcArane pALatA hovAthI ane sujJa hovAthI ame nijaDa chIe, ema kahetAM aho ! AcAryanI vyAkhyAcArI jaNAI Ave che. pachI traNa divasa sUri rAjAne maLyA nahi eTale temane kopAyamAna samajIne rAjA zAMta pADavA mATe tyAM gayo, te vakhate taMbumAM besIne teo AyaMbila karatA hatA. rAjAe paDado jarA dUra karIne temanuM lakhyuM bhojana joI lIdhuM. te jotAM rAjAne vicAra Avyo ke-"aho A jiteMdriya, zuSka bhojanamAM pANI meLavIne khAya che. kharekhara ! emanuM tapa bhAre duSkara che. A loko bhaktinA atizayathI bhavya loko pAse emane miSTAnnanuM bhojana lenArA oLakhAve che, te ajJAna che." ema ciMtavIne rAjAe pragaTa jaNAvyuM ke- he prabho ! avajJAthI nahi, paNa mitratAthI karela mAro e aparAdha Apa kSamA karo. ApanI dehavyathAnA uccheda mATe meM e karkaza vacana kahyuM hatuM.' tyAre AcArya kahevA lAgyA ke he rAjana ! rAga dveSanA svabhAva rahita evA amane rAjA ke daridranI karkaza ke priyavANI zuM karavAnI hatI? kAraNa ke-- "muMnIdi vartha aikya, nIf, vAso vasIri.. zayImahi mahIpRSThe kurvImahi kimIzvaraiH // 1 // ame bhikSAvRttithI bhojana karIe chIe, jIrNa vastra paherIe chIe ane pRthvI pITha para zayana karIe chIe, to amAre rAjAonuM zuM prayojana che? pachI rAjAe temano satkAra karI siMhapura (sihora) nAme sthAna brAhmaNone ApIne te zrI zatruMjaya parvata para caDhyo tyAM bhAvathI zrIyugAdi prabhune namI, temanI pUjA karIne rAjA bhAre pramodathI potAnA janmane kRtArtha mAnavA lAgyo. tyAM rAjAe tIrthanI pUjA mATe bAra gAma ApyAM. kAraNa ke mahApuruSo tevAM kAma anumAnathI paNa kare che. pachI parvata mArge alpa vakhatamAM puNyazALI rAjA raivatAcalanI najIkamAM AvI pahoMcyo tyAM saMkala gAmanI pAse AvAsa devarAvyA ane locanane amRta-rasAyana samAna zrIgiranAra girine teNe joyo, te vakhate parvatanA zikhara para rahela zrIneminAthanA caityano zrIsana maMtrIe jIrNoddhAra karAvyo hato. eTale dhavalaprasAda joIne rAjAe tene pUchayuM, tyAre tIrtha prabhAvanAnA harSathI locanane vikasita karatAM teNe jaNAvyuM ke he deva ! yAdavavaMzanA mugaTa samAna zrI neminAtha bhagavaMtano A prAsAda dekhAya che, te Apano ja banAvela che.' rAjAe kahyuM ke "zrI hemacaMdrAcAryanA upadezathI A ujjayaMta mahAtIrthane huM jANuM chuM ane ahIM jaganyUjaya zrI neminAtha bhagavaMta birAjamAna che, paraMtu e mArI kRti che. ema je tuM kahe che, temAM mane saMzaya Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra 321 ema sAMbhaLatA amAtya kahevA lAgyo ke-"he svAminuM ! barAbara lakSyapUrvaka sAMbhaLo-AjathI nava varSa pUrve tame mane A pradezano adhikArI banAvyo hato. te vakhate parvata para ArohaNa karatAM jIrNa jinAlaya mArA jovAmAM AvyuM. eTale Avaka dravyano temAM vyaya karIne e caityano meM uddhAra karAvyo. have jo Apane e kabula ane pramANa hoya to ThIka, nahi to Apa satyAvIza lAkha-drammu-TakA laI lyo.' e pramANe sAMbhaLI harSathI romAMcita thato rAjA kahevA lAgyo ke-"he maMtrinuM ! AvuM tuccha vacana tame kema bolyA ? asthira dravyanA vyayathI tame mAru yazojIvana atyaMta sthira, puNyamaya ane gariSTha banAvyuM che, tethI Aloka ane paralokamAM tArA jevo mAro anya svajana koNa che? mATe he mitra ! kheda na kara. ApaNe have A parvata para ArohaNa karIe." ema kahetAMja rAjAe parvata para ArohaNa karyuM. tyAM maMDapamAM zuddha bhUmikA para besIne teNe aSTAMga jinezvarane vaMdana karyuM. evAmAM besavAne mATe Asana lAvela sevakane aTakAvatAM rAjAe jaNAvyuM ke "A tIrthamAM koIe paNa AsanAdika para na besavuM, zayyA para nidrA na levI, bhojana ke rasoI na karavI, strIsaMga na karavo, sUtikAkarma paNa na karavuM ane dadhimaMthana na karavuM." ityAdi siddharAjanI maryAdA adyApi zAzvatI varte che. pachI suvarNa, ratna ane zreSTha puSpothI bhagavaMtane pUjIne rAjA aMbAdevInA maMdiramAM gayo. tyAM devInuM pUjana karIne tene praNAma karyA, tyAMthI kautukI rAjA avalokanazikhara para gayo, tyAM bhaktithI zrIneminAthane namIne te dizAonuM avalokana karavA lAgyo. evAmAM eka cAraNa bolyo ke "huM nA sIddhara naM vaDila jinAri | laiA cyAru desa alayauM joai karNaUtra" // 1 // pachI parvata parathI nIce utarIne rAjA zrI hemacaMdra sahita prabhAsa pATaNamAM zivAlayamAM gayo. tyAM AcAryuM paramAtmasvarUpe zivanI stuti karI ane namaskAra karyA kAraNa ke avirodha e ja muktinuM parama kAraNa che. AcArye A pramANe stuti karI hatI-- "yatra tatra samaye yathA tathA, yosi sosyabhidhayA yayA tyaa| vItadoSakaluSaH sa ced bhavA-neka eva bhagavannamostu te" // 1 // game te samaya (zAstromAM game te rIte ane game te nAmathI ho. jo tame doSanI kaluSatA rahita ho, to he bhagavanuM ! tame eka ja cho mATe tamane namaskAra che. pachI tyAM mahAdAna ApI, mahimAthI adUbhuta pUjA karIne rAjA tyAMthI pAcho pharIne aMbikAthI adhiSThita koTi (koDinAra) nagaramAM Avyo, tyAM saMtAna ciMtAthI vyAkuLa thayela rAjAne jANIne zrI hemacaMdrasUrie AdarapUrvaka aMbikAdevInuM ArAdhana karavA mAMDyuM. eTale traNa divasanA upavAsane aMte temaNe te zAsanadevIne bolAvI tyAre te sAkSAt AvIne kahevA lAgI ke- he muni ! mAruM vacana sAMbhaLo-e rAjAnA bhAgyamAM saMtati nathI, tema A samaye tevo koI puNyazALI jIva paNa nathI, e rAjAnA bhrAtAno putra kumAra che, te puNya, pratApa ane mahimAthI baliSTha evo rAjA thaze. te anya rAjayone jItaze ane bhogavaze tathA parama zrAvaka thaze.e pramANe devInuM vacana sAMbhaLatAM putranA abhAve aMtaramAM kheda pAmanAra ane prajAnI pIDAthI Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 zrI prabhAvaka caritra zaMkA pAmato siddharAja satata utsavothI alaMkRta evA aNahillapuramAM Avyo. have kSatriyomAM ziromaNi ane jANe saMpadAono prasAda hoya evo devaprasAda nAme karNarAjAno baMdhu hato. sadgatane pALanAra tribhuvanapAla nAme teno putra hato teno kumArapAla nAme putra ke je rAjayanA lakSaNothI alaMkRta hato. ahIM putranI AzAnA bhaMgathI viSAda pAmela zrI siddharAje paramajJAnI samAna naimittikone bolAvyA. eTale grahagatine mATe sadbhAva ane praznacUDAmaNi graMthanA AdhAre kevalIthI aviruddha ane paraspara vicAra calAvIne temaNe rAjAnI AgaLa nivedana karyuM ke "he svAminuM ! ApanA baMdhuomAM e kumArapAla koIne namyA vinA rAjya calAvaze, e vacana anyathA thanAra nathI. potAnA pratApathI aneka rAjAone jItIne dizAone tAbe karaze, paNa tenI pachI rAjya vinAza pAmaze." e pramANe sAMbhaLIne "jema thavAnuM hoya, tema thAya che." e vAkya jANatAM chatAM tene kumArapAla para dveSa Avyo ane teno vadha karavAno teNe vicAra karyo e hakIkata koI rIte paNa kumArapAlanA jANavAmAM AvI, eTale te zarIre bhasma lagAvIne zivadarzanI jaTAdhArI tApasa thayo. eka vakhate carapuraSoe AvIne rAjAne jaNAvyuM ke-traNaso jaTAdhArI tApaso AvelA che, temAM tamAro zatra kumArapAla paNa che. te sarva tApasone bhojana mATe nimaMtraNa karo ane temAM jenA page padha, dhvaja ane chatra hoya, tene tamAro zatru samajI lejo." e pramANe sAMbhaLatAM rAjAe temane bolAvyA ane pote bhaktithI temanA paga dhovA lAgyo, evAmAM kumArapAlano vAro Avyo. eTale tenA page paDyAdika jovAmAM AvatAM te puruSoe dRSTisaMjJAthI rAjAne jaNAvyuM, tethI rAjA samajI gayo ane potAnA mATenI saMjJA parathI kumArapAla paNa jANI gayo, jethI kaMIka prasaMgano daMbha karI, hAthamAM kamaMDaLa laI, rAjabhavanathI bahAra nIkaLI, divase potAne oLakhavAnA bhayathI zarIre kaMpato ane trAsa pAmato tathA "rAjA thakI mAruM rakSaNa karo.' ema alita vacanathI bolato kumArapAla zrIhemacandrasUrinA upAzrayamAM Avyo, eTale AcArye sAhasathI tene lAkho tADapatromAM chUpAvyo. evAmAM tenA paganA anusAra rAjapuraSoe tyAM AvIne tapAsa karI, paNa te jovAmAM na AvavAthI teo pAchA cAlyA gayA. pachI rAtre AcArye tene bahAra kADhyo ane te dezAMtara cAlyo gayo. evAmAM pharIne te pUrvanI jema tyAM AvI caDyo. aho ! sAhasikatA e ja bhAgyanuM lakSaNa che. eTale tyAMthI paNa tIrthasnAnanA daMbhathI nIkaLI saMkaTathI bhaya pAmato te jaTAdhara vAmadeva tApasa pAse javA lAgyo ane jeTalAmAM te AlI nAmanA kuMbhAranA ghara pAse Avyo teTalAmAM pAchala lAgelA asavAro tenA jovAmAM AvyA. eTale teNe kuMbhAra pAse jaIne kahyuM ke- he zaraNAgatavatsala prajApati ! A AvatA saMkaTa thakI tuM mAruM rakSaNa kara." tyAre teNe taiyAra karela nIMbhADAnA eka khuNAmAM chupAvI teTalo bhAga mUkIne tarata teNe agni saLagAvyo. evAmAM asavAroe AvIne tene pUchyuM ke ahIM koI jaTAdhara Avyo che ke nahi ?' te bolyo--huM kAmamAM vyagra hovAthI joI zakyo nathI.' AthI teo kheda pAmatA anAdarathI pAchA cAlyA gayA. Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra 323 pachI rAtre kuMbhAre tene bahAra kADhyo eTale te dezAMtara cAlyo ane vAsari nAmanA koI brAhmaNa sAthe te staMbhatIrthapuramAM gayo, tyAM zrImAlavaMzano sucaritrazALI ane mahAdhanavAna evo udayana nAme vyavahArI raheto hato. tenI pAse eka brahmacArI chokaro hato. teNe ekAMtamAM zreSThIne kumArapAlano badho satya vRttAMta nivedana karyo. evAmAM kumArapAle tenI pAse kAMIka bhAtuM mAgyuM, tyAre vyavahArI kahevA lAgyo ke-"je rAjAne abhISTa na hoya, tenI sAthe amAre kAMI prayojana nathI. mATe rAjapuruSo tane na jue, teTalAmAM satvara dUra bhAgI jA. he baTuka ! ene tuM ApaNA nagaranI sImA mUkAvI de. e pramANe zreSThInA vacanathI te nirAzA ane bhaya pAmyo, vaLI ema sAMbhaLavAthI kumArapAla paNa rAtre te nagaramAM dAkhala thayo. te vakhate cAra lAMghaNa thatAM sudhAthI tenI kukSi uMDI utarI gaI hatI. A avasare cAritranA yoge utpanna thayela labdhiothI gautama samAna evA zrI hemacaMdrasUri tyAM cAturmAsa rahyA hatA. te AcArya mahArAja vRSTithI megha jema bhUmine zItala kare, tema vyAkhyAnadhArAthI bhavyajanonA hRdayane zAMtazItala karatA hatA, evAmAM kumArapAla acAnaka tyAM AvI caDyo. eTale vicakSaNa gurue tene joyo tathA AkRti ane lakSaNothI oLakhI lIdho. pachI AzvAsana ApatAM tene sArA Asana para besADIne temaNe jaNAvyuM ke--'he rAjaputra ! zAMta thA. AjathI sAtame varSe tuM rAjA thaIza." * rAjakumAre kahyuM-'Apa jevA yogI puruSanI kRpAthI e badhuM prApta thaze, paraMtu ATalo kALa akiMcana mAre kevI rIte pasAra karavo ? pachI AcArya zrAvaka pAsethI tene batrIza dramma(rUpIA) apAvIne punaH jaNAvyuM ke-"he bhadra ! amAruM eka vacana tuM barAbara dRDhatApUrvaka sAMbhaLa-AjathI tArI pAse dAridraya AvanAra nathI, joke bhojana, AcchAdanAdi vyavahArathI tuM atyAre mAna pAmI zakyo nathI." tyAre kumArapAla bolyo- he bhagavana ! jo ema thAya ane mane rAjaya maLe, to pachI joIe zuM? atyAre huM vadhAre zuM kahuM ?" ema kahI meghathI AcchAdita pUrNa caMdranI jema te gupta rAjA dezAMtara cAlyo gayo. tyAM koIvAra kApAlika vrata AcaratAM, koIvAra kaulavrata AcaratAM ane koIvAra zaivamata AcaratAM kyAMya kRtrima ke vicitra paMthe cAlatAM kRtrimakramathI teNe sAta varSa vyatIta karyA, chatAM gurunA vacanathI saMkaTamAM paNa te hRdayamAM dRDhatA dhAraNa karI rahyo hato. bhUpAladevI tenI strI sarva avasthAmAM chAyAnI jema sadA tenI pAchaLa anusaratI hatI, koIvAra te patinA pArzva bhAgane mUkatI na hatI. - have 1199 varSa vyatIta thatAM siddharAja maraNa pAmyo. e vAta kyAMkathI jANavAmAM AvatAM sattvazALI kumArapALa potAnA nagaramAM Avyo. tyAM pAsenA eka zrIvRkSa nIce besatAM durgAdevIno madhura svara te sujJanA sAMbhaLavAmAM Avyo. eTale potAnA bhAgyanuM pramANa jANavAnI icchAthI teNe devIne bolAvIne nivedana karyuM ke - he jJAnanidhAna devI ! jo mane rAjya maLe, ema tArA jovAmAM AvatuM hoya, to mArA mastaka para besIne tuM karNane priya lAge tevo svara saMbhaLAva. AthI teNe tarata ja te pramANe karatAM ati spaSTa svare jaNAvyuM ke--'tuM rAjA thaIza.' A teNIno svara tenA mAnarUpa mahelamAM dIpaka samAna thaI paDyo. pachI aMtaramAM rAjyaprAptinI zaMkA chatAM tevA nimitta zodhavAmAM tatpara evo kumArapAla nagaramAM Avyo ane zrImAnuM sAMbane maLyo. tenI sAthe te zrI hemacaMdra guru pAse gayo, tyAM temane vaMdana karIne viziSTa buddhivALo Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 zrI prabhAvaka caritra te, Asanayukta gurunA pATa para besI gayo. tyAre zrI guru kahevA lAgyA ke "tuM amArA Asana para beTho, tethI tane avazya rAjayanI prApti thaze. temAM e ja eka moTuM nimitta che." eTale kumArapAla bolyo ke he prabho ! rAjyanI IcchAthI ApanA Asana upara paga mUkyo che. apamAna karavA mATe nahi. huM to Apane namelo ja chuM tethI mArAmAM avinayanI zaMkA na karazo.' - have tyAM dazahajAra azvono svAmI kRSNadeva nAme sAmaMta teno banevI hato, tene kumAra rAtre maLyo. evAmAM rAjyanI sarva sattA calAvanAra ane rAjayayogya puruSanI parIkSA karanAra pradhAno siddharAja merU nAmanA zivamaMdiramAM ekaThA thayA. ahIM kumAra paNa nagaranA rAjamArge AvatAM ekatra thayelA pradhAnone maLyo. tyAM kRSNa teno hAtha pakaDIne tene maMdiramAM praveza karAvyo. te vakhate tyAM bIjA be rAjakumAro dAkhala thayA. temAM eka sabhAsadone praNAma karIne beTho ane bIjo paNa potAnuM uttarIya vastra vistArIne beTho. eTale kRSNadeve kumArapAlane kahyuM ke-ahIM besa.' tyAre te potAnA vastrayugalane saMkelIne eka zreSTha Asana para besI gayo. A badho dekhAva jotAM tyAM beThelA keTalAka nItijJa pradhAno vicAravA lAgyA ke "AmAM eka kumAre to praNAma karyA. je niMdya buddhivALo ane nisteja hoya, te potAnA svajano tathA zatruothI parAbhava pAme che. temaja saMbhrAMta dRSTithI jonAra ane potAnA vastranA cheDAne chuTo karanAra hoya, tenI pAsethI zatru rAjAo samasta rAjaye chInavI le; paraMtu A kumArapAla ke jene mATe naimittikoe anumati ApI che, ane je pairyapUrvaka dRSTi calAvato tathA potAnA vastrane saMkelato ahIM Avyo che, e zatruono nigraha karaze ane dizAone tAbe karaze temaja e mahAbhAgyazALI lakSmI vaDe cakravartI samAna thaze, mATe durbaddhino dhvaMsa karanAra evA A kumArapAlano ahIM rAjayAbhiSeka karo. e samudra parvata pRthvInuM avazya pAlana karaze.' ema dhArIne bAra prakAranA vAjiMtrothI AkAzane dhvanimaya karatAM pradhAnoe traNe bhuvananA maMgalarUpa teno rAjyAbhiSeka karyo. pachI mahotsavapUrvaka kumArapAla rAjAe rAjamahelamAM praveza karyo ane te rAjyasana para birAjamAna thatAM gotranI vRddha strIoe tene akSatathI vadhAvyo. eTale mahA tejasvI, pratApavaDe pracaMDa ane zAMta svabhAvathI vartanAra evo kumArapAla rAjA pRthvInuM rAjaya calAvavA lAgyo. evAmAM sapAdalakSa dezano rAjA arNorAja ke je bhAre madonmatta hato, tenI sAthe vigraha karavAne kumArapAla rAjAe potAnI senA sajja karI, ane graha, nakSatra, tArA tathA auSadhithI parivarela caMdramAnI jema hastI, azva, padAti ane rathonA samUhathI parivarela tathA sAmaMtamaMDaLa temaja anya kSatriyothI sevAto te rAjA potAnuM sainya laIne AgaLa cAlyo. keTalAka divase ajeya merunI mAphaka durNAhya ane laMkAdurganI jema agamya evA zatrarAjAne killA pAse te pahoMcyo. tyAM pratipakSI rAjAe durganI cotarapha be yojanamAM boraDI, bAvaLa, khadira (khera) tathA karIra (keraDA)nA vRkSo vAvela hovAthI te killo lokone bhAre durgamya thaI paDyo hato, eTale kumArapAla rAjAe ghaNA mANaso kAme lagADIne te vRkSo kapAvavA mAMDyA, paNa teno pAra na Avyo. AthI te kaMTALIne pAcho pharyo ane varSAkAla pahelAM aNahilapuramAM AvIne cAra mAsa sudhI khinnatA pAmela potAnI senAnuM poSaNa karyuM. pachI comAsuM pUruM thatAM te potAnuM sainya laIne zatru sAme gayo ane grISmaRtumAM pharI pAcho vaLyo. ema rAjAne agiyAra varasa cAlyA gayA. eTale te ciMtavavA lAgyo ke -"pazcima samudra sudhI mAruM rAjya chatAM e arNorAja mArA karatAM adhika bhAgyazALI che ? ane mAre tAbe kema na thAya ?' ema kSaNabhara te vicAramAM lIna thaI gayo. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra 325 have devamaMtrI samAna tathA nIti ane kSatriya saMbaMdhI vicAramAM cAlAka evo vAlmaTa nAme te rAjAno maMtrI ke je udayanano putra hato. A saMkaTa AvI paDatAM rAjAe tene pUchayuM ke koI deva, yakSa ke devI samabhAvI che? ke jenA prabhAvathI ApaNe vijaya pAmIe, ane ApaNuM mana tenAmAM lIna karIe." eTale vacana bolavAmAM kazaLa evo vAlmaTa kahevA lAgyo ke "he svAmin ! tame mAruM vacana barAbara sAvadhAna thaIne sAMbhaLo-jyAre ApanA AdezAthI Apano baliSTha baMdhu kIrtipAla saurASTranA svAmI navaghaNano nigraha karavA gayo ane aneka vigraho karatAM te kaMTALI gayo, te vakhate staMbhatIrtha puravAsI udayana nAme mAro pitA saMgrAmamAM sainyabaLa ApanAra hato. ekavAra tyAM jatAM jenA darzana durlabha che ane atyaMta ramaNIya evo unnata puMDarIkagiri tenA jovAmAM Avyo, eTale teNe potAnA adhikArIne tenuM addabhuta mAhAbhya kahI saMbhaLAvyuM. jethI bhAre bhaktipUrvaka zrIyugAdIzane namaskAra karatAM ane dhyAnathI te potAnA AtmAne kRtArtha mAnavA lAgyA. tyAM teNe jIrNa prAsAda joyo. eTale kIrtipAle (udayane) bhaMDArIne kahyuM ke-A prAsAdano jIrNoddhAra karavAnI amArI IcchA che, paNa A saMgrAma jItIne pAchA vaLatAM e badhuM thaI zakaze.' pachI parvatathI nIce utaratAM teNe zatrurAjA tarapha prayANa karyuM, te paNa bhAre madonmatta hato. tyAM bhAlA sAme bhAlA ane gadA sAme gadA ema zauryanA AvezathI prahAranI AgaLa ubho rahIne prahAra karato hato. evAmAM potAne prahAra na lAgatAM paNa te pRthvI para paDI gayo. tyAM yuddhamAM jaya thayo ane zatru haNAyo. eTale raNabhUmimAM tapAsa karatAM udayanane lagabhaga maraNAvasthAe pahoMcela joIne kIrtipAle tene jaNAvyuM ke -"anitya bhautika dehane sthira yazathI teM cirasthAyI banAvyo che he bhadra! vaNiphavyavahAra to tane ja barAbara rIte karatAM AvaDyo, have jo tArA manamAM kAMI zalya khaTakatuM hoya, to mane kahe, eTale te pramANe kAma karatAM huM tAro kaMIka anRNI (RNarahita) thAuM.' tyAre udayana kahevA lAgyo ke he nAtha ! ame sadA potAnA svAmInA tAbedAra thaIne rahyA chIe, tethI tenA ja kAryamAM ekacitta hovAthI ame te uparAMta bIjuM kaMI kArya samajatA nathI. paNa siddharAjathI bhaya pAmatA tamArA baMdhu kumArapAla rAjAe mArI pAse eka brahmacArI (baTukone mokalyo hato, paraMtu meM teno tiraskAra karyo; te vakhate zrImAn kumArapAlane paNa mArA para bahu gusso Avyo ane mArAmAM paNa bhAre pracaMDatA AvI gaI, to atyAre tamArA caraNanI AgaLa te doSa mUkatAM huM mArA baMne lokane saphaLa samajuM chuM, temaja mAruM kuLa, zIla ane zrutane pavitra mAnuM chuM. have A mArA mRtyuno pratIkAra thaI zake tema nathI, mATe huM tamane vinaMti karuM chuM, te sAMbhaLo. mArA putra vAgabhaTane mAre kaMIka kahevAnuM che, te tame saMbhaLAvajo ke zatruMjaya mahAtIrthanA prAsAdano jIrNoddhAra karavAnI meM pratijJA lIdhI che, mATe e mArA zubha hetune pAra pADaje." eTale kIrtipAle e badhuM svIkAryuM, evAmAM zrIudayane tarata ja tyAM prANarahita thaI gayo. pachI pitAnI te bhAvanAne thoDA aMze) karatAM huM atyAre RNarahita thauM. e AzayathI potAnI eka devakulikA meM nagaramAM karAvI che. temaja Aja nagaramAM mahA dhanavAna zrIcharka nAme vyavahArI vase che ke je zreSThI pAse nevuM lAkha dravya che. mArI mitratAne lIdhe teNe e dharmasthAnano eka khatta (gokhalo) karAvyo ane tyAM teNe zrIajitanAtha svAmInI mUrti sthApana karI che. jJAnanA nidhAna zrIhemacaMdrasUrie tenI pratiSThA karI che. temanA hastanA maMtronA mAhAbhyathI badhuM siddha thAya tema che. mATe te svAminuM !, tyAM mAnatA karavA icchatA ho, to e zatru rAjAno avazya parAjaya thAya. e prabhunuM nAma ja evA prakArano vijaya sUcave che. A mArI vijJApanA sAMbhaLIne Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra tame e pramANe vicArapUrvaka karo. kAraNa ke ApanA karatAM mArI mati AgaLa jAya tema nathI.' e pramANenI vinaMtIthI amAtyanA vacanakramano vicAra karatAM rAjA kahevA lAgyo ke--'he maMtrin ! tamArA vacanathI badhuM kArya mane yAda AvyuM che. he mitra ! sAMbhaLa-jyAre pUrve ame sAmAnya sthitimAM hatA, te vakhate traNa divasanA upavAsI thatAM ame zrI staMbhatIrthe gayA ane vosira baTuka (brahmacArI)ne udayana pAse mokalyo hato, paNa te gayo tevo ja prayojana sAdhyA vinA pAcho Avyo. A teno aparAdha mane na lAgyo, paraMtu aho ! A svAmInI kevI bhakti sAcave che, ema mArA manamAM asa2 thaI. kAraNa ke potAnA durbhAgyane joyA chatAM bIjA para roSa lAvanAra sujJa na gaNAya. vaLI te vakhate saMdhyA samaye lakSmI-kAMtivaDe kalpavRkSa samAna evA zvetAMbarAcArya zrIhemasUri mArA jovAmAM AvyA, tyAre kRpAthI temaNe mane bhAtuM apAvyuM ane jaNAvyuM ke--'tane rAjyanI prApti thaze.' A temanuM vacana divya vAkyanI jema satya thayuM, ane te adyApi ghaMTAravanI jema mArA hRdayamAM gAjyA kare che. vaLI e biMbanI pratiSThAnA miSathI e gurune yAda karAvatAM te mArA para atyaMta upakAra karyo che. kAraNa ke karela guNane na jANanAra adhama nara samajavo. tathA zrIsiddharAja paNa kheMgAra bhUpatine haNIne tenA ghaNA bhAyAtone lIdhe deza vasAvavAne samartha na thayo. atyAre tArA pitAnI buddhithI te badhA zatruono evI rIte vinAza karavAmAM Avyo ke temanuM nAma paNa jaNAtuM nathI. have te dezane bhogavaTAmAM nAkhyo ane tyAM adhikArIo nImavAmAM AvyA che. tAro pitA Avo buddhimAna hato. e badhuM svAmibhaktinuM phaLa samajavuM. vaLI A kIrtipAla kumAra to vigrahAdikamAM padAti samAna saMgrAmamAM ajJAta hato, chatAM tArA pitAe ja ene vadhAre cAlAka banAvyo. teNe tane tIrthoddhAranuM je kAma pharamAvyuM che, te kArya paNa amAruM ja che, mATe atyAre ja tane huM Adeza karuM chuM ke--rAjyanA bhaMDAramAMthI joIe teTaluM dhana laIne e tIrthano saMpUrNa uddhAra karo tathA mArA pradhAnanA ane amArA manovAMchita pUrNa karo. vaLI atyAre e devanuM biMba tuM mane satvara batAva ke je puNyathI ja prApta thaI zake. tenI pUjA karatAM huM mArA jIvanane kRtArtha banAvuM.' 326 pachI vAgbhaTa maMtrIe mArga batAvatAM kumArapAla rAjA cAlIne te jinamaMdira gayo tyAM prathama rAjAe mUlanAyaka zrI pArzvanAthane vaMdana karyuM ane pachI maMtrIe varNavela zrIajitanAthanA darzana karyAM vaLI IcchApUrti mATe teNe kuMkuma, aguru, kapUra, kastUrI tathA caMdanadrava, temaja sugaMdhi puSpothI prabhunI pUjA karI. pachI bhagavatane vinaMti karatAM teNe jaNAvyuM ke--'he nAtha ! A avasare tamArA prabhAva ane prasAdathI ja huM zatru rAjAne jItIza. eTale pachI tame ja mArA deva, mAtA, pitA ane guru cho. A saMbaMdhamAM he maMtrin ! tame sAkSIrUpa cho. e vacana mAre avazya pALavAnuM che.' e pramANe kahI, prabhune namI romAMcita thayela rAjAe tarata vijayayAtrA mATe senA taiyAra karAvI ane aneka prayANo karatAM te caMdrAvatI pAse pahoMcyo. tyAM rAjAe pramodathI AvAsa devarAvyA. have te zatru rAjAnA rAjyamAM vikramasiMha nAme eka mukhya adhikArI hato te rAjAnA sainyanI sevAthI kaMTALI gayo hato. chatAM te javAne icchato na hato. teNe potAnA amAtyo sAthe vicAra calAvyo ke--'ApaNe A nirbaLa rAjAnI sevAthI have bhAre kaMTALI gayA chIe. dezAMtaramAM bhramaNa karanAra puruSamAM pratApa ke baLa kyAMthI ? tema citrapaTamAM citrelA samAna A rAjAmAM namaskAra to ati duSkara ja che, mATe zarIre bhasma Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra lagAvI, hAthamAM kamaMDaLa dhAraNa karI, mastake jaTA rAkhIne evA veSamAM zivanuM pUjana ke namana karIe, paNa A to ApaNane rAjyanI viDaMbanA ja che. to ahIM ja koI rIte jo e rAjA sadhAya to badhuM ThIka ThIka thaI jAya. kAraNa ke e to laMgaDA sasalA samAna vADAmAM ja avAja karanAro che, te pachI kSatriya tejathI adbhuta evA koI caulukyavaMzI rAjAne rAjya para besADI, tenI AjJA pALavI ja ApaNane ucita che. 327 tyAre pradhAno kahevA lAgyA ke--'he svAmin ! ApanA kuLamAM svAmidroha karavo ucita nathI. e siddharAjanA pade AvIne rahela che, mATe ApaNane sarvathA ArAdhavA lAyaka che. kAraNa ke yuddhamAM jaya thAya, te to anizcita che, killAne ghero ghAlavA dvArA khUba vicArIne kAma karo.' evAmAM vikramasiMha bolyo--'A rAjAne zI rIte mAravo ? tamAre koI zikhAmaNa ApavAnI jarUra nathI. atyAre kaMI upAya batAvo. kAraNa ke svAmInA koI paNa kAmamAM ApaNe ja mukhya bolanAra chIe.' eTale teo bolyA ke--'he nAtha ! tamArI matine je ucita lAge, te karo ane amane pramANa che.' tyAre vikrame jaNAvyuM ke--atyAre mArA mahelamAM eka agniyaMtra karo ke jethI mArA mahelamAM e vinA kaleze vinAza pAmaze.' ema kahI potAnA AvAsamAM temanA hAthe pragalbhatAthI agni saLagAvavAno teNe vicAra karyo ke, je duSTa buddhivALA teonA vinAzane ja sUcavanAra hato. e pramANe sAMbhaLatAM pradhAno vicAravA lAgyA ke--'ApaNe ahIM zuM karIe ? bhavitavyatA oLaMgAya tema nathI. enA rAjyano bhraMza thavAno che ane kumArapAlano vijaya thavAno che. pUrvanA puNyothI je zrIsiddharAjanI gAdIpara beTho, eTale enA sevaka banavAnI paNa A yogyatA dharAvato nathI.' ema ciMtavI lalATa para aMjali joDIne te kahevA lAgyo ke-- svAmIno Adeza amane pramANa che, temAM amAre vicAra karavAno nathI.' pachI sutA2one bolAvIne teNe mahela baMdhAvavAnI zarUAta karI, ke jemAM jamInamAM bhoyaruM ane u52 vastranA cheDA samAna caMcala vastra staMbha pATa Adi ka2AvavAmAM AvyA ane tenA para taMbU nAkhIne tene eka vizAla vastrathI AcchAdita karyo. tene vistRta caMda2vAthI maMDita karyo ane motI temaja puSponA gucchathI tene zaNagAravAmAM Avyo. te jo ke bahArathI to bahu ramaNIya dekhAto, paraMtu tenI evI racanA karavAmAM AvI hatI ke tenI eka khIlI kheMcI letAM te kheranA aMgArAthI bharela khADAmAM paDe ane tarata bhasmIbhUta thaI jAya. e pramANe mahela taiyAra thatAM pradhAnoe AMkhamAM AMsu lAvIne nivedana karatAM temano nAyaka bolyo ke--'mati e kAryane sAdhe che.' pachI teNe vicAra karyo ke--jyAre e bicAro A AzcaryakArI racanAo joto eka tapasvInI jema AvI vilAsa zayyAmAM dRSTi lagAvIne besaze, ke tarata adhaHpatana thavAthI te maraNa pAmaze.' ema ciMtavIne te prabhAte sainyamAMthI Avyo ane jamIna sudhI mastaka namAvIne teNe rAjAnA caraNe namaskAra karyA. pachI daMbhathI, viSe bharela ane mukhe amRtane dhAraNa karatA ghaTanI jema sujJa evA te maMDalezvare rAjAne vinaMti karI ke--'he svAmin ! maherabAnI karIne mArA mahelane alaMkRta karo. ane Aje tyAM ja bhojanAdika karIne ArAma lejo. Apa Avazo, te pachI ja ame ane amAro parivAra bhojana leze.' tyAre rAjAe kahyuM ke--'tArA jevo hitakArI ane svAmibhakta bIjo koNa che. paramAra kuLamAM utpanna thayela tArA vinA bIjo koI nirbhaya nathI, AvA zubha kAryamAM koNa pratiSedha kare ? tAro AvAsa amAre jovAlAyaka ja che.' Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra eTale teNe jaNAvyuM ke--'svAmIno Adeza mane pramANa che.' ema kahIne te bhakte prathamanA parivArane bhojana karAvyuM ane pachI svAmInA zarIranI rakSA karavAmAM sadA tatpara evA aMgarakSakone bolAvyA. temanI AgaLa badhI maMDaparacanA teNe pragaTa karI, te vakhate eka mahAbuddhizALI vRddha puruSa Ubho hato, eTale aMgArano atyaMta ugra gaMdha tenA jANavAmAM Avyo, jethI te potAnA manamAM vicAravA lAgyo ke--ahIM kaMIka Azcarya jaNAya che. svAmInA drohane mATe tyAM agnino prabaMdha karyo lAge che.' evAmAM dRSTivikAranA lakSaNathI tene badhuM jANI gayela samajIne bhAre vakra Azaya dharAvanAra vikrame teno atyaMta satkAra karyo. pachI tenI sAthe ja vikramasiMha rAjamaMdire gayo ane rAjAne teNe vinaMti karI ke--'he nAtha ! mArA mahelamAM padhAravAnI kRpA karo.' eTale te vRddha puruSe bhUsaMjJAthI javAno niSedha karyo. tyAre rAjAe jaNAvyuM ke--'teM mArA badhA parivArane bhojana karAvyuM. paNa ame rAtre ciMtA ane ujAgarAthI kheda pAmyA chIe, tethI atyAre bhojana karavAnI amArI icchA nathI. ane vaLI daivajJoe atyAre ja prayANane mATe muhUrta batAvela che, mATe prayANanI nobata vagADo ke jethI badhA taiyAra thAya, ane tuM paNa potAnI senAne sajja karIne satvara Ava, kAraNake kuzaLa te ja kahevAya ke je kAryane mATe utsAha ane tvarA kare.' 328 AthI zaMkA lAvatAM te 'jevI ApanI AjJA' ema kahIne potAnA sthAne gayo, paNa 'potAnI kapaTaracanA jANavAmAM AvI gaI che' ema teNe mAnI lIdhuM. pachI tarata ja zubha muhUrte kumArapALanI chAvaNI tarapha prayANa karyuM ane zatrudurganI pAse teNe potAnuM sainya sthApana karyuM. tyAM yathAsthAne teNe sainyane sthApana karI rAtadivasa jAgaraNa karatAM ane sajja subhaTo hatA.' have ahIM arNorAja paNa kumArapAlanA vratane na jANatAM abhimAnayukta vacanathI tene tuccha mAnavA lAgyo. vaLI teNe ema samajI lIdhuM ke--'agiyAra varasa jema e hArIne cAlyo gayo, tema atyAre bArame varase paNa te mAruM zuM viparIta karavAno hato ?' temaja sattvahIna chatAM uddhata ane bhayane lIdhe mAtra dekhAva ApatA tathA 'ciraMjIva' nA pokAra karatA evA potAnA sevakothI gherAyelA rAjAe --'eka hAkalanA svarathI hastInI bhrAMti pamADanAra evo siddharAjano putra cArUbhaTa mArI pAse ja rahe che.' e pramANe aneka vikalpothI teNe te vakhate killA para yaMtro sajja na karAvyA ane svargamAM rahe tema nirbhaya ane bephikara thaIne te rahevA lAgyo. vaLI potAnA bhAgyathI kadarthanA pAmela te bhAlA vagere hathIyArothI killAnI aTArIo bharela hovA chatAM subhaTo meLavI na zakyo. e badho vRttAMta potAnA sevako pAsethI jANavAmAM AvatAM zrImAn kumArapAla rAjAe dAna, mAnAdikathI potAnI senAno bhAre satkAra karyo. hAthIonA pramANa pUratI teNe zRMkhalA ane jhula taiyAra karAvI, azvonI lagAma tathA palANa, rathonA ghugharIo yukta cakro temaja yoddhAone teNe vIravalayo paherAvyA. caturaMga sainyane teNe bahu ja prasannatApUrvaka suvarNa, ratna, mANikya vagerenA AbhUSaNo ApyAM. caMdana, kapUra ane kesaranA vilepanathI teNe potAnA hAthe cAlAka subhaTonA mukhe vilepana karyuM. temaja rAjAe pote caMpaka ane kamaLa puSponI mALAo temanA mastake bAMdhI. vaLI hemaMtaRtunA kamaLo samAna suvarNakamaLothI teNe pramodapUrvaka senApationA skaMdha pUjyA. pachI aMdhakAramaya ardharAtre sudhA samAna vacana taraMgothI te subhaTone utsAha pamADatAM bhAre teja, pratApa ane pramodanA sthAnarUpa evo te rAjA vAjiMtranA avAja vinA ekAMtamAM rahela Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra 329 yogInI jema vinA zabda cAlyo. pachI parvatanI uparanI bhUmie jaIne teNe vAjiMtrono nAda vistAryo. te vakhate vAlmaTa amAtyane teNe Adeza karyo ke-'prabhAta pahelAM pAMcaso pADAonuM Adra cAmaDuM lAvo." ema rAjAnA hukama pramANe te lAvyo, eTale bakhtarane dhAraNa karatA keTalAka pracaMDa subhaTo tenI aMdara paDyA. temaja keTalAka dAMte khaDaga upADIne satvara ArohaNa karavA lAgyA. ema upara jhaDapathI caDI jaI temaNe aMdarakhAne potAnA parAkramathI te killAnA kAMgarA bhAMgavA mAMDyA. tyAre kumArapAla rAjAe dabAvela zatrurAjA arNorAja prabhAte mukhya dvAra ughADIne bahAra nIkaLI gayo. A vakhate te saMgrAmamAM teNe potAnA jIvitanI paNa AzA mUkI dIdhI hatI. evAmAM baMne pakSanA raNavAdyo vAgatAM pratidhvanithI AkAza eka zabdamaya banI gayuM. te vakhate kAyara puruSonA prANo dehamAM rahevAne asamartha thavAthI pAtAlanA zaraNane icchatA te tarata deha choDIne cAlatA thayA. pachI bANa sAme bANa, khaga sAme khaga tathA bAhuyuddha cAlyuM ke jemAM subhaTonA mukha dekhAtA na hatA. sUryanA saMkrAMtikALe pattharamaya parvatonI jema hAthIo aneka rIte zarIre ghAyala ne khaMDita thatA dekhAvA lAgyA. pAkela koLAnI jema tyAM azvo khaMDita thavA lAgyA. temaja cokhAnA pApaDanI jema ratho atyaMta cUrNa thavA lAgyA. vaLI pAkelA kaliMgaDAnI jema tyAM paDelA subhaTonA jaThara mAMsa ane AMtaraDAthI otaprota dekhAtA hatA. prANezanA samAgama mATe vimAnamAM rahela apsarAonA dUtonI jema mAMsanA abhilASI gIdha pakSIo AkAzamAM saMcaravA lAgyA. e pramANe vaMza, khyAti ane nAmanA uccArapUrvaka saMgrAma cAlatAM ane hastIonA madajaLathI dhULa badhI zAMta thatAM; temaja tyAM paTTahastI baMne eka bIjAnI sAme AvI daMtazUlathI laDavA lAgyA tyAre rAjAe cArUbhaTane zatrano mahAvata banelo joyo. tyAM zyAmala mahAvate hastIne hAka mAravAnA bhayane dUra karatAM svaccha vastra laIne tenA be TukaDA karI kAna DhAMkyA, evAmAM cArUbhaTe garvathI hAthInA dAMta para paga mUkyo ane manamAM vicAra karyo ke-A pratimAtaMga (sAme Avela hastI) zuM mAtra che ?' te vakhate kumArapAla rAjAe baMne pakSa para daSTipAta karyo. eTale badhuM sainya astavyasta jaNAyuM. tyAre rAjAe zaMkita thaIne kahyuM ke- he mitra ! zyAmala tuM paNa phUTI gayo che? jethI hAthIne pAcho vALe che.' tyAre te bolyohe nAtha ! zyAmala mahAvata, svAmI ane mahAmataMgaja e traNene bhedavuM svapna paNa zakya nathI." pAchalA page khasatA pratigajathI nIce paDatA evA zatru sainyanA sarvasva jevA cArubhaTTane pakaDI levo.' ema te bolato hato, tevAmAM hAthInA be dAMta chUTA paDatA potAnA svAmInA tejanI sAthe tarata ja te baMnenI vacce paDyA, ane te paNa paDI gayo. eTale subhaToe pakaDIne bAMdhI lIdho ane rAjAe arNorAjanA lalATamAM bhAlo mAryo. jethI cArubhaTa vinA kyAMka nAzI javAne taiyAra thayela teNe potAno hAthI pAcho vALyo ane tenI senA paNa pAchI vaLI. AthI kumArapAlarAjAe potAnI jIta thayela prakAzIne paTa pheravyo, ane te potAno eka parAkramI rAjA mAnavA lAgyo. te vakhate tarata ja sAmaMto badhA tenI pAse AvyA. eTale rAjAe temane jaNAvyuM ke-"e rAjAne tame ja jItyA cho.' ema kahI temane prasanna karyA. pachI teNe potAnA yoddhAo mAraphate teno deza, bhaMDAra ane tenA luMTAvI temAM jeo krUra, satvahIna ane yuddhamAM puMTha ApanAra hatA, tevA badhA sainiko, tenA agaNita dravyanA saMgrahathI sAta peDhI sudhI tRpta thaI gayA. pachI potAne jayazIla mAnanArA rAjA kalpavRkSanI jema yAcakone manamAnatuM dAna Apato te potAnA nagarabhaNI pAcho vaLyo ane aSTAdazazatI dezanA mukhya evA pattana (pATaNa)mAM te AvI pahoMcyo eTale siddharAja karatAM paNa tenuM caritra bhAre ugra bhAsavA lAgyuM. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra have vijayamAM rAjAe majabuta mallone Adeza karyo ane pachI nimaMtraNathI tyAM AvelA vikramasiMhanA sAMdhA utarAvI dIdhA. potAnA sevakone mokalIne azvazALAyukta tenA maMdira AvAsane tarata ja bALI nakhAvyo, kSaNavAramAM badhuM hatuM na hatuM jevuM thaI gayuM. paramAra rAjAne khullA gADAmAM naMkhAvyo. huMkAra karavAnI paNa tenAmAM zakti na rahI to bALavAnI to vAta ja kyAMthI thAya ? nadIo ane UMcI-nIcI jamInamAMthI pasAra thatA gADAmAM tenuM zarIra eTaluM uchaLatuM hatuM ke zarIra lohIthI kharaDAI gayuM. pachI paramAra rAjaputroe kumArapALa rAjAne praNAma-stutithI manAvI tene gADAmAMthI utaravA vadhAvyo.' eTale mAcaDA ane uMcA toraNothI zaNagArela evA aNahillapura AgaLa vijaya prApta karIne te Avyo, te vakhate praveza mahotsavamAM sureMdranI jema gajarAja para AruDha thaIne AvatAM nayanaramya evuM vAgbhaTanuM caitya tenA jovAmAM AvyuM. eTale tyAM praveza karI Asanna upakArI evA zrI ajitasvAmInI rAjAe sugaMdhi dravyothI pUjA karI. pachI zrI pArzvanAthanuM smaraNa, pUjana karIne teNe jaNAvyuM ke--'he nAtha ! pUrve je meM kahyuM che, te temaja samajavuM.' pachI punaH praNAma karI, siMhAsanathI maMDita gajarAjapara AruDha thaIne te potAnA bhavanamAM Avyo, te vakhate gotranI vRddha strIoe maMgala gIta tathA varSApana karyuM, jeno rAjAe svIkAra karyo. evAmAM vikramasiMhane sthAne potAnA pratinidhine sthApI. tene potAnI pAse bolAvIne rAjAe vismayapUrvaka jaNAvyuM ke--'he vikrama ! agniyaMtrathI rAjAo ja paMcatvane pAme che, paNa sAmaMto nahi ema tane koNe zIkhavyuM hatuM ? tyAMja jo meM tane agnimAM homI dIdho hota, to tuM bhasmIbhUta thaI jAta, pachI putra, pazu ane bAMdhava sahita kyAM jovAmAM Avata, jevA tame mArA sevako malina cho, tevA ame tamArA nAtha malina nathI mATe have jIvato rahe:' ema kahI tenA duSTa kAmane yAda karIne rAjAe tene baMdIkhAnAmAM nAkhyo kAraNa ke potAnA karmane lIdhe A lokamAM ja keTalAka loko rAjAothI parAbhava pAme che. pachI tenA rAmadeva nAmanA bhrAtAno putra zrIyazodhavala hato tene rAjAe caMdrAvatImAM sthApana karyo. 330 have eka divase dharmavAsanAthI atyaMta vAsita thayela kumArapAlarAjAe potAnA vAgbhaTa amAtyane Arhata AcAranA upadezaka evA gurune mATe prazna karyo tyAre teNe zrI hemacaMdrasUrinA atula vidyA upazama tathA guNagaurava kahI saMbhaLAvyA. je sAMbhaLatAM rAjAe jaNAvyuM ke--'temane satvara ahIM bolAvo.' eTale vAgbhaTa maMtrI AcArya mahArAjane bahumAnathI rAjabhavanamAM teDI Avyo tyAre rAjAe ubhA thaIne temane mAna ApatAM Asana ApyuM, jenA para guru birAjamAna thayA. tyAM rAjA bolyo ke--'he bhagavan ! ajJatAne TALanAra evA jainadharmano mane upadeza Apo.' AthI AcArya mahArAja tene dayAmUla dharma saMbhaLAvatAM bolyA ke-- 'hiMsA, asatya, corI, abrahma (maithuna) ane parigrahano tyAga e dharma che tathA rAtribhojana ane mAMsAhArano tyAga karavo. kAraNa ke zruti, smRti vagere potAnAM siddhAMto banAvatAM anyajanoe paNa teno niSedha karelo che. vaLI yogazAstramAM paNa kahevAmAM AvyuM che ke-- vivASiti yo mAMsa, prANiprANApahArataH / unmUlayatyasau mUlaM, dayAkhyaM dharmazAkhinaH je prANIono saMhAra karIne mAMsa khAvAnI IcchA rAkhe che, te dharmarUpa vRkSanA dayArUpa mUlane ukheDI nAkhe che. 11 1 11 Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra 331 vaLI je mAMsanuM bhakSaNa karatAM dayA pALavAnI icchA rAkhe che, te baLatA agnimAM latAne ropavAnI IcchA rAkhavA jevuM kare che. temaja manue kahyuM che ke-"prANIne haNanAra, mAMsa khAnAra, mAMsa vecanAra, pakAvanAra, kharIdanAra, anumodana ApanAra ane dAtAra e badhA hiMsaka samajavA.' tathA bIjI rIte paNa e ja vAta batAvela che ke-anumodana karanAra, mAranAra, bAMdhanAra, kraya-vikraya karanAra, pakAvanAra, lAvI ApanAra ane khAnAra e badhA jIva hiMsAnA bhAgIdAra samajavA. prANIonI hiMsA karyA vinA kyAMya mAMsa maLatuM nathI ane jIvavadhathI svarganI prApti nathI, mATe mAMsano tyAga karavo joIe." ityAdi sarva tyAga karavA lAyaka vastuono gurue upadeza Apyo, jethI rAjAe teno svIkAra karIne temAMnA keTalAka niyamo teNe aMgIkAra karyA. vaLI caityavaMdana, stotra, stuti pramukhano teNe abhyAsa karI lIdho, tathA vaMdana, kSamApana, Alocana ane pratikramaNa paNa te zIkhyo. temaja sarva pratyAkhyAno ane vicAravAnI gAthAo teNe dhArI lIdhI. te pratidina be vAra ane parvanA divase ekavAra bhojana karato. vaLI snAtranA prakAra ane Arati paNa te zIkhyo. ema jaina vidhino abhyAsa karavAthI te eka sArA zrAvakanI jema zobhavA lAgyo. paNa pUrve mAMsAhAra karela hovAthI bhAre pazcAttApamAM paDatAM te kahevA lAgyo ke-"ahA? narakamAM pADanAra e mAruM pAtaka to kharekhara avAcya che. e mArA pApano nisvAra thaI zake tema nathI, tethI huM ema kahevA mAguM chuM ke-aparAdhIno nigraha karavo-e rAjanIti che, mATe mArA dAMtane pADI nAkhuM, kAraNa ke te mAMsAhArathI aparAdhI banelA che. vaLI smRtimAM paNa ema saMbhaLAya che ke kartAne sarvatra sahana karavuM paDe che.' tyAre guru kahevA lAgyA ke- he rAjan ! e to sthUla laukika vacana che ke ekavAra dehane kaSTa ApavAthI kRta karmano nAza thAya, paraMtu te ajJAnatA che. tuM Ahatu dharmanI icchAthI pavitra manavALo thaIne dharmArAdhana kara, ke jethI samasta pAparUpa paMka dhovAI jAya. batrIza dAMta che, mATe pApathI mukta thavAne pRthvI upara hAra jevA manohara batrIza daityo karAva, tathA tArA pitA tribhuvanapAlanA sukata nimitte meru zikhara samAna eka unnata jinacaitya karAva.' e pramANe sAMbhaLatAM rAjA kahevA lAgyo ke "e rIti ati uvaLa che ane saMsAravanathI nistAra pAmavA mATe e ja zreSTha saMbala che." pachI parama bhaktithI teNe guru mahArAjane temanA sthAne mokalyA, ane pote bIje.divase vAlmaTanA jinAlayamAM Avyo, tyAM jatAM nepALa dezamAMthI ekavIza aMgulanuM caMdrakAMtamaya jinabiMba sAkSAta ciMtAmaNi samAna bheTa AvyuM, jethI pUrNimAnI rAtri samAna rAjA bhAre ullAsa pAmyo. pachI mukha para nirmaLa prasAda batAvatAM maMtrIne bolAvIne rAjAe jaNAvyuM ke- huM tamArA koIka kAryamAM RNI thAuM." ema sAMbhaLatAM maMtrI bolyo ke "A prANa paNa Apane tAbe che, to parivAra, dhanabhUmi ke anya vastuomAM zI AsthA ?' eTale rAjA aMjali joDIne kahevA lAgyo ke- he maMtrinuM ! tame mane prAsAda ApI do ke jethI huM tene A pratimAthI sanAtha karuM." tyAre maMtrI bolyo- he nAtha ! A to mArA para moTo prasAda thayo, ema thavAmAM mArI prasannatA che. have pachI te kumAravihAra evA ApanA nAmathI bhale prasiddha thAya. paraMtu mAre Apane kaMIka vinaMti karavAnI che, te lakSyapUrvaka sAMbhaLo-kIrtipAlanA mukhathI pitAe mane Adeza karyo che ke jIrNa thaI gayela zrI zatruMjaya Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra tIrthanA prAsAdano tAre mArA kalyANa nimite uddhAra karAvavo. e mAruM kartavya che temaja te vakhate yAtrAnA avasare devasmaraNanI veLAe tame pote paNa kIrtipAlanuM vacana sAMbhaLatAM jaNAvyuM hatuM ke--amArA bhaMDAramAMthI dhana lAvIne tAre caityano uddhAra karavo, to pitAnA RNathI mukta thavA mATe Apa mane te Adeza pharamAvo.' 332 ema sAMbhaLIne rAjAe kahyuM ke--he sakhe ! A amArA ja kAryamAM tAro baMdhu samAna Adara che, mATe e pramANe karo. amArAthI tAruM vacana oLaMgAya tema nathI.' eTale amAtya kahyuM--'he svAmin ! e Apano moTo prasAda thayo.' ema kahI zreSThIonA parivAra sahita te siddhAcala para gayo. tyAM tIrtha para bhAre bhaktipUrvaka zrI AdinAtha bhagavaMtane praNAma karI, moTA dvArAvALA cotarapha taMbu ubhA karIne teNe nivAsa karyo, ke jemAM vADIo mAMcaDA ane havAne mATe bArIo rAkhavAmAM AvI hatI, je moTA coka ane rezamI vastrothI vadhAre suzobhita lAgatA, uchaLatI dhvajAonA dekhAvathI te svarganA vimAno jevA bhAsatA ane te moTI saMkhyAmAM hovAthI tyAM parvatanI bhUmipaNa saMkIrNa thaI gaI hatI.. have tyAM pAsenA gAmamAM eka vaNika raheto hato ke je bhAre daridra hovAthI jIrNa vastrane dhAraNa karato hato, te tyAM AvI caDyo. tenA gAMThamAM cha dramma (TakA) hatA, jenAthI te dhRta kharIda karI poThIA para nAkhIne kaTaka-saMghamAM pherI karato hato, tyAM gharAka bahu maLavAthI eka rUpIyo ne adhika eka dramma upArjana karI, bhAre saMtuSTa thatAM teNe te rUpIyAnA puSpo laIne bhagavaMtanI bhaktipUrvaka pUjA karI. pachI potAnI gAMThe sAta draSmane sAta lAkha samAna AnaMdathI dhAraNa karato te vaNik amAtyane jovAnI icchAthI tenA taMbunA dvAra pAse Avyo eTale drahamAM zevAlajAlanA kANAMmAMthI kAcabo jema caMdramAne jue, tema paDadAmAMthI teNe maMtrIne kaMIka joI lIdho. maMtrIne jotAM ja te pUrvanA puNya-pApanA aMtarano vicAra karavA lAgyo ke--'aho ! puruSatva samAna chatAM mArI ane enI sthitimAM keTalo badho taphAvata che ? e suvarNa, mauktika, mANikyanA AbharaNothI dedIpyamAna che tathA zreSThIo ane sevakonA parivArathI parivRta che, temaja cakravartInI jema . mugaTabaMdha mAMDalika rAjAo enA caraNanI sevA karI rahyA che, vaLI zrIyugAdIzanA mahAtIrthano jIrNoddhAra karavAmAM e manoratha karI rahyo che, ane huM nirdhanapaNAne lIdhe potAnI strIthI paNa parAbhava pAmuM chuM. saMdhyA sudhI potAnA pUrato khorAka pAmavAnI paNa mane zaMkA rahyA kare che, ane vRthA parizrama karyA karuM chuM. vaLI bAlyAvasthAthI ja baLadane calAvatAM kaMTALI gayo chuM, temaja divasabharamAM eka rUpIyAno lAbha thatAM to huM potAne bhAgyazAlI mAnI lauM chuM.' ema te ciMtavana karato hato, tevAmAM dvArapAle tene dUra karI dIdho. evAmAM daivayoge te zrImAn vAgbhaTa maMtrInA jovAmAM Avyo. eTale teNe hukama karyo ke--'e vaNikane bolAvo.' A vakhate jo ke te dUra nIkaLI gayo hato, chatAM svAmInA AdezathI dvArapAla tene bolAvI lAvyo. tyAM sabhAnI aMdara amAtyanI pAse AvatAM te ThuMThA vRkSanI jema sthira thaIne ubho rahyo, kAraNa ke te grAmya hovAthI saralatAne lIdhe praNAma vagerenA vivekathI anna hato. tyAre maMtrIe tene bolAvatAM kahyuM ke--'he bhadra ! tuM koNa che ?' eTale bhAre duHkha lAvIne teNe potAno pUrvavRttAMta badho maMtrIne kahI saMbhaLAvyo. je sAMbhaLI maMtrIzvare tene jaNAvyuM ke--'he bhadra ! te kalezathI upArjana karela rUpIyAno vyaya karIne je jinezvaranI pUjA karI, tethI tuM dhanya che.' ema kahetAM maMtrIe teno hAtha pakaDIne tene potAnA ardhAsanapara besADyo ane kahyuM ke--'tame mArA dharmabaMdhu cho, mATe mArA lAyaka kaMIka kAma batAvo.' Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra e pramANe maMtrInA madhura vAkyothI aMtaramAM prasannatA pAmatAM te pramodapUrvaka ciMtavavA lAgyo ke--'aho ! mane daridrane paNa eNe sabhA samakSa ATaluM badhuM mAna ApyuM.' evAmAM tIrthodvAranA kAmamAM niyukta karelA vyavahArIyA zrAvako tIrthodvA2 mATe dravya ugharAvavA vahI laIne tyAM AvyA. temAM temaNe prathama maMtrI ane pachI jyeSThAnukramathI nAmo lakhyA hatA, te nAmo jotAM pelo daridra vaNika vicAravA lAgyo ke--'jo mArA sAta dramsa A kAryamAM vaparAya, to mArA jevo bIjo bhAgyAzALI koNa ?' tyAre maMtrIe tene jaNAvyuM ke-- 'zuM tAre kaMI bolavAnI IcchA che ?' 333 eTale vaNika bolyo--'A sAta mma laIne he prabho ! mArA manane saMtuSTa karo.' ema tenA sadAcArathI amAtya parama AnaMda pAmIne kahevA lAgyo 'he bhrAta ! tuM mAro dharmamitra che, mATe satvara e drampa arpaNa kara. zrItIrthodvA2nI mArI AzA Aje saphaLa thaI.' vaLI 'potAnA jIvitanI mAphaka kaleza vinA te tamAma puMjIno vyaya karyo.' ema kahI tenuM nAma maMtrIe vahInI AdimAM lakhAvyuM, te pachI potAnuM nAma ane tenI nIce bIjA dhanavaMtonA nAma rAkhyAM. pachI teNe vicAra karyo ke--ApaNe to kharakarmathI koTi dravya upArjana karela che ane temAMthI A ApavAnuM che chatAM pramAdI chIe ema dhArI teNe potAnA khajAnAmAMthI traNa rezamI vastra ane pAMcaso dramma maMgAvIne maMtrIe tene jaNAvyuM ke--'he dharmabaMdhu ! Ano svIkAra kara.' tyAre vaNika jarA hasIne kahevA lAgyo ke--'he svAmin ! asthira dhanalezathI huM puNyano vikraya karanAra nathI. tame pote pUrva puNyathI vibhava pAmyA cho, to mArA jevAne chetaratAM zaramAtA kema nathI ?' ema sAMbhaLatAM romAMcita thato maMtrI bolyo ke--'tuM mArA karatAM paNa adhika dhanya che, ke jenuM mana AvuM niHspRha che.' ema kahIne teNe kapUrathI vAsita pAnanuM bIDuM te sAdharmI vaNikane ApyuM, te laI, sanmAna pAmyA chatAM kaDavA svabhAvanI durmukhI potAnI gRhiNIthI bhaya pAmato te potAnA ghare Avyo, evAmAM ghare AvatAM akasmAt strIe mIThAM vacanothI tene saMtoSa pamADyo. eTale pUrve koIvAra adaSTa teNInuM AcaraNa jotAM te Azcarya pAmyo. pachI teNe badho yathAsthita vRttAMta strIne kahI saMbhaLAvyo. je sAMbhaLatAM te kahevA lAgI ke--tame maMtrI pAsethI je pAritoSika na lIdhuM, tethI mAruM mana bahu ja saMtuSTa thayuM che, jo tame maMtrI pAsethI lokhaMDano ardha Tako paNa lIdho hota, to huM avazya tamArA gharamAM hota nahi. have gAyane bAMdhavAno khIlo barAbara majabuta karo.' ema potAnI strInA kahevAthI te kodALI mAgIne tyAM bhUmi khodavA lAgyo. jamInane kaMIka khodatAM kodALI khaTakI, eTale teNe potAnI gRhiNIne bolAvIne te vAta kahI. tyAre teNI bolI ke--rAtre ekAMtamAM kaMIka karavA jevuM che, atyAre khodavAnuM mUkI do.' pachI rAtre khodavA jatAM temAMthI cAra hajAra sonAmahora nIkaLI, te jotAM vaNika bhAre pramoda pAmIne ciMtavavA lAgyo ke--'aho ! jinezvaranI alpa pUjAnuM paNa ATaluM badhuM phaLa ? A dhana to huM vAgbhaTa maMtrIne arpaNa karIza. kAraNa ke AvA tIrthamAM eno vyaya thatAM, te koTigaNuM thavAnuM.' A tenA vicArane patnIe anumodana ApatAM prabhAte te parvata para maMtrI pAse jaI, te dravya batAvIne kahevA lAgyo ke--A dhana tame grahaNa karo.' kharuM e pramANe sAMbhaLatAM maMtrIzvara bolyo ke--'he baMdhu ! mAruM eka vacana sAMbhaLa -tArA sattvathI ApelA sAta drammathI ja mAro manoratha pUrNa thayo che mATe te uparAMta tamAruM dravya levAne huM samartha nathI, kAraNa ke ATalA dravyathI to samasta parvata suvarNano thaI zake, tema ka2vAnI mArI pratijJA nathI. to tuM tAruM dravya yathAruci Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 334 zrI prabhAvaka caritra dharmamAM vA52, bhoga bhogava ane vepAramAM vRddhi pamADa. tyAre vaNika kahevA lAgyo ke--'baLada calAvanAra evA mAre A kanaka kevuM ? A mArA kanakano koNa jANe koNa mAlIka thaze ? mATe vRthA kaleza koNa aMgIkAra kare ? tame tamArI prabhutAne laIne game te rIte eno vyaya karI zako cho, mATe maherabAnI karIne e grahaNa karI lo. mane mArA baLadathI saMtoSa che.' tyAre maMtrIe jaNAvyuM ke--'huM nirarthaka dravya levAno nathI. eka majuranI jema e durvaha bhArane vahana ka2vAne huM samartha nathI.' e pramANe maMtrI ane vaNikanA vivAdamAM divasa puro thayo. pachI rAtre kapardI yakSe sAkSAt AvIne vaNikane kahyuM ke--'teM yugAdIza prabhunI karela eka rUpIyAnI pUjAthI huM saMtuSTa thayo ane tethI meM tane e dhana batAvyuM, mATe tuM teno icchAnusAra vyaya karaje. bahu dAna ApatAM ke bhoga bhogavatAM paNa e kadApi kSINa thanAra nathI, temaja bIjA koIne AdhIna paNa e thavAnuM nathI mATe bIjo vicAra karIza nahi. A saMbaMdhamAM e nizAnI che ke tArI patnI bahu ja kaTu vacana bolanArI hatI te akasmAta mIThA bolI banI gaI, temaja bhaktithI namra thaI gaI, e ja nizAnI samajI le.' e pramANe sAkSAt joIne prabhAte te vaNike bhAre bhAvanApUrvaka suvarNa, ratna ane puSpAdikathI zrI AdinAtha bhagavaMtanI pUjA karI, temaja zrIkapardI yakSanuM pUjana karIne te potAnA ghare Avyo ane puNya kAryothI potAnA janmane pavitra karavA lAgyo. evAmAM zrImAn vAgbhaTa maMtrIe paNa tIrthano jIrNoddhAra karAvyo. temaja atyaMta bhaktithI devakulikA sahita e prAsAdamAM dhanano vyaya karatAM teNe leza paNa darakAra na karI. pachI vikrama saMvat 1213mAM AnaMdapUrvaka upara jaIne teNe dhvajAropaNa karAvyuM ane zrI hemacaMdrasUrinA hAthe pratimAnI pratiSThA karAvI. have ahIM tyArathI vimAna samAna zobhAne dhAraNa karanAra tathA bhavyajanone puNyanA kAraNarUpa evuM te caitya kumAravihAra evA nAmathI prasiddha thayuM. vaLI rAjAe kuzaLa kArIgaronA hAthe zrI pArzvanAthanuM biMba sudharAvIne atyaMta ramaNIya karAvyuM. pachI zubha lagna maMtrIe ciMtAmaNi karatAM adhika ane vAMchitArtha vastune ApanAra evA te bibanI zrI hemacaMdrasUri pAse pratiSThA karAvI te vakhate jagatano upakAra karavAmAM tatpara evA rAjAe te prAsAdanA zukanAsamAM mokSaka nAmanuM chidra mUkAvyuM eTale pUrNimAnI ardharAtre rogIjananI prArthanAthI biMbanA pragaTa karela te chidramAMthI amRta jharatuM hatuM tenA prabhAvathI lokomAM cakSu vagerenA rogo dUra thatA hatA. e pramANe kayo rAjA sarva rIte upakAra kare ? vaLI rAjAe sAta hAthanA ane varNanA anusAre batrIsa zreSTha prAsAda karAvyA. temAM be zveta, be zyAma, be raktotpala samAna varNavALA, be nIla ane soLa kanaka samAna varNavALA prAsAda hatA. tyAM covIza caityomAM zrI RSabhAdika covIza jinezvarone tathA cAra caityomAM zrIsImaMdhara pramukha cAra jinavaro, temaja zrI rohiNI, samavasaraNa, prabhupAdukA ane azoka vRkSa ema batrIza sthApana karyA. eTale 'huM batrIza pUrvaja puruSonA RNathI mukta thayo' ema jANe prabhune sUcavato na hoya; pachI rAjAe --pacIza hAtha uMcA zrItihuaNapAla nAmanA maMdiramAM pacIza aMgula pramANa zrImAn neminAtha jinezvarane sthApana karyA.' vaLI teNe samasta deza ane sthAnomAM anya loko pAse paNa jinamaMdiro karAvyAM. pachI ekavAra dharmopadezanA avasare guru mahArAje durgati ane duryonirUpa bhava-saMsAramAM bhamAvanAra evA sAta vyasanonuM varNana rAjAne saMbhaLAvyuM, je sAMbhaLatAM teNe potAnA dezamAM sapta vyasanono niSedha karyo. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra 335 temaja ghoSaNApUrvaka amAripaTaha vagaDAvyo. have potAnA nagara ane rAjayamAM bhamatAM kumArapAla rAjAe eka evI strI joI ke jeno pati maraNa pAmyo hato ane rAjapuruSo jene satAvI rahyA hatA. tenI dayA AvavAthI te ja vakhate rAjAe tenuM dhana levAno niSedha karyo ane pote niyama lIdho ke-"jo samasta rAjya mArI pAse che, to aputrIyAnA dhananuM mAre kAMI prayojana nathI.' evAmAM koI prasiddha vyavahArI tyAM maraNa pAmyo, te putra rahita hovAthI adhikArIo tenA dhana sahita strIne rAjA pAse laI AvyA, tyAre rAjAe temane pUchyuM ke-e aputrIyAnuM dhana kone maLe ?" eTale teo bolyA ke--"he svAminuM ! tenA putrane athavA rAjAne maLe, evI rUDhi che. ema sAMbhaLatAM bhUpAla hasIne kahevA lAgyo ke-"pUrvaja rAjAonI e avivekabuddhi hatI; kAraNa ke kuTilatA rAkhyA vinA potAnA guru (vaDIla)nA paNa doSa batAvI devA joIe. sarvane AdhIna thanAra kSaNikalakSmIne khAtara rAjAo uttama, madhyama ane adhama janonA putrapaNAne pAme che. arthAt temanA putra jevA banI jAya che, mATe huM to jagatanA lokano putra thanAra nathI, paNa pati ane putrarahita abaLAnA dhanano tyAga karatAM jagatane AnaMdakArI thaIza." ema kahIne sujJa rAjAe pati ane putra rahita abaLAnA dhanano tyAga karyo, ke je dhana pUrve naLa, rAma vagere rAjAo paNa letA hatA. A banAvathI potAnA upadezanI saphaLatA mAnatA zrI hemacaMdraguru bhAre saMtoSa pAmyA, ane rAjAnI vikasita vRtti tevA AcaraNamAM daDha karavA mATe temaNe A pramANe zloka kahI saMbhaLAvyo- "na yanmuktaM pUrva raghunadhuSanAbhAgabharata, mRtyurvAnArthaH vRdyutotpattimapi / vimuMcan saMtoSAttadapi rudatIvittamadhunA, mAraAEApAna tvamasi mahatAM mastamar:' che ? | kRtayugamAM utpanna thayelA evA raghu, naghuSa, nAbhAga ane bharata vagere rAjAo paNa je abaLAdhanane mUkI na zakyA, te saMtoSathI nirAdhAra abaLAnA dhanane mUkatAM he kumArapAla ! mahA puruSomAM tuM ja eka mugaTa samAna che. e pramANe aMtaHpurasahita pratyAkhyAnapUrvaka rAjA, deveMdranI jema niSkaTaka rAjyanuM pAlana karavA lAgyo, evAmAM eka vakhate jainadharmamAM tatpara banela rAjA kumArapAlane baMne rIte bala (baLa tathA sainya) hIna jANIne keTalAka bAtamIdAra sevakoe e vAta kalyANakaTakanA adhipati rAjAne nivedana karI, jethI te moTuM lazkara laIne tenI sAme Avyo. e samAcAra potAnA khAnagI purUSo pAsethI jANavAmAM AvatAM kumArapAlane ciMtA thavAthI teNe guru mahArAjane vinaMti karI ke - "he bhagavan! huM jaina chatAM e rAjAthI jo mAro parAbhava thAya, to jinazAsananI laghutA thaze.' tyAre AcArya kahevA lAgyA ke - "he narendra ! zAsanadevI tAruM rakSaNa karaze, ane te lagna (muhUrta) sAtame divase che, te tArA jANavAmAM Avaze." ema camatkArI vacana sAMbhaLIne rAjA potAnA sthAne gayo. ahIM rAtre guru mahArAje vidhipUrvaka sUrimaMtrano jApa karyo. eTale teno adhiSThAyaka deva sAkSAta Avyo, ane Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 zrI prabhAvaka caritra teNe jaNAvyuM ke - "kumArapAlanA bhAgyathI tenA zatruno udyama naSTa thayo che.' evAmAM sAtame divase cara. purUSoe rAjAne zatranA maraNanA samAcAra ApyA je sAMbhaLatAM rAjA bolI uThyo ke - "aho ! mArA gurunuM jevuM jJAna che, tevuM bIje kayAMya nahi hoya.' - have ekavAra buddhinA nidhAnarUpa zAstrano vistAra karavA pUrvanI rIti pramANe potAnA gurunA graMthano samUha lakhAvatAM jatuMo ane dAvAnaLanA upadravathI tADapatra khuTI paDyA, ane dezAMtarathI maMgAvela AvyA nahi, jethI rAjAne bhAre ciMtA thaI paDI. te ciMtavavA lAgyo ke - "ahA ! mArA guru banAvavAmAM jeTalI zakti dharAve che, tene saMpUrNa lakhAvavAnI paNa mArI zakti nathI, tethI mArA pUrvajone Aje lajjA pamADavAno vakhata Avyo." ema dhArI udyAnamAM jatAM tADavRkSonI ghaTAmAM besI, tenuM sugaMdhi dravya ane puSpothI pUjana karIne rAjAe jaNAvyuM ke - 'jJAnavaDe upakAra karavAthI te vanarAja ! tuM pUjanIya cho, suMdara patrone lIdhe tuM sarva darzanIonA zAstronA AdhArabhUta che. pustakone kAyama rAkhavA mATe jo mAruM bhAgya jAgatuM hoya, to A badhA tADavRkSo nava pallavita thaI jAo." ema kahI mANikayathI maDhela suvarNanuM potAnuM kaMThAbharaNa, niHzaMka thaIne rAjAe vakSanA skaMdha para sthApana karyuM. pachI pote potAnA rAjabhavananA upalA bhAga para besI gayo. pachI prabhAta thatAM udyAnapAlakoe pramodapUrvaka rAjAne vadhAmaNI ApI ke - "he svAmin ! agnithI dagdha thayelAM vRkSo badhAM udyAnamAM navapatroyukta banI gayAM che, mATe have icchAnusAra lekhako pAse zAstro lakhAvo.' AthI prasanna thatAM nirdoSa evA rAjAe temane vastrAbharaNAdi eTaluM inAma ApyuM ke temanI garIbAI dUra thaI gaI. pachI rAjAnA yazanI sAthe jANe bhAgyano samUha bhaLyo hoya, tema pustakonuM lakhANa cAlavA mAMDyuM. potAnA aMtaHpura sahita nirdoSa vratane dhAraNa karato rAjA jANe teramo cakravartI hoya, tema samyaka prakAre sAmrAjaya calAvavA lAgyo. pachI ekavAra ripucchedanA saMkalpathI pUrNa thavAthI jemanAthI zatrune jItavAno saMkalpa pUro thayo hato evA zrI ajitasvAmInI stuti karatA ane teno prasAda banAvavAne icchatA rAjAne zrI hemacandra mahArAje pragaTa rIte Adeza karyo ke - "he bhUpAla ! aneka siddhathI unnata sthitiyukta evA zrI tAraMgAjI parvata para akSayasthAna ane vaibhavathI suzobhita evo prAsAda karAvavAnI jarUra che. e parvata paNa zrI zatruMjayanI jANe apara mUrti hoya, ema samajI lyo.' e pramANe zrIgurunI AjJA thatA rAjAe covIza hastapramANa maMdira karAvyuM ane temAM ekasoeka aMgula pramANanuM biMba sthApana karAvyuM, ke je prAsAda adyApi devo ane rAjAonI stutithI zobhita ane parvatanA mugaTa samAna zrI saMghajanone darzanIya che. - have udayanano bIjo aMbaDa nAme moTo putra ke je asAdhAraNa parAkramI hato, teNe kumArapALanA AdezathI kaMkaNanA adhipati mallikArjuna rAjAno ziraccheda karyo ane pote svAmInA prasAdathI temaja potAnA parAkramathI lATamaMDaLa, sahastranavaka, bhaMbherI, kaMkaNa, padra, rASTra, pallI ane vanone bhogavato hato. te rAjasaMhAra evA sAnvaya ugra birudane dhAraNa karato hato. A ekavAra zrIbhRgukaccha nagaramAM zrImunisuvrata svAmInuM purAtana kAThamaMdira jIrNa thaela tenA jovAmAM AvyuM. kITakone lIdhe tenA jIrNa kASThamAMthI paDatA cUrNathI jamIna AcchAdita thaI gaI hatI. ane tenA Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra 337 lokhaMDanA khIlA zithila thavAthI tenA pATIyA paDavAnI taiyArImAM hatAM. vaLI vadhAre vRSTi thatAM temAMthI pANI gaLatuM tathA bhIMto badhI jIrNa hovAthI gabhArAmAM temaja bhagavatanI pratimA para pANI paDatuM hatuM; AthI prathamanA prAsAdane ukheDI jIrNoddhAra zarU karAvatAM teNe pAyo khodAvyo te vakhate prabhune potAnA sthAne padharAvyA. evAmAM te sthaLe yoginIo batrIsa lakSaNane lIdhe zrImAnuM aMbaDane chaLavA lAgI. jethI sarvAge tene vyathA thavA lAgI, tenI kAMti kSINa thaI gaI. kSudhA ke tRSAnI arUci vadhatAM tenuM zarIra kSINa thavA lAgyuM AthI tenI padmAvatI mAtAe padmAvatI devInuM ArAdhana karyuM eTale teNIe svapnamAM AvIne jaNAvyuM ke - "he vatsa ! satya vacana kahuM chuM, te sAMbhaLa - samasta yoginIonuM e mahApITha sthAna che, ahIM te AvIne AnaMda kare che. teo jene naDe che tene hemacaMdra guru vinA anya koI choDAvI na zake. tyAre prabhAte gurune bolAvavA mATe teNe potAnA mANasone Adeza karyo jethI tarata temaNe guru pAse jaIne vinaMtI karI. te vakhate padmAvatI paNa AvIne kahevA lAgI ke - "chIMka Ave tyAre sUryanuM ja zaraNa levAya, anya koInuM nahi. he nAtha ! putra sahita mane jIvita Apo." tyAre guru bolyA ke - "dharmanA prabhAve badhuM sAruM thaze.' pachI yazazcaMdra gaNI sahita page cAlIne guru mahArAja aMbaDa maMtrI pAse AvyA. tyAM gaNitamAM niSNAta evA gaNI mahArAje tenI badhI ceSTA joI ane potAnA cittamAM ciMtavIne alakSya * buddhi dharAvanAra temaNe tenI mAtAne zikhAmaNa ApatAM jaNAvyuM eTale teNe ardharAtre eka vizvAsapAtra puruSane temanI pAse mokalyo. te sugaMdhi dravya sahita balI-bAkaDA laIne Avyo. pachI nagaranA mukhya dvAra pAse rAtre AcArya mahArAja balI apAvatAM te gaNI sAthe killAnI bahAra cAlyA. tyAM dvAra ughADIne AgaLa cAlatAM mArgamAM eka cakalAno samUha temanA jovAmAM Avyo.eTale cagacagATa avAja karatA temanA mukhamAM balI nAkhyo, tyAM tarata te dekhanaSTa thaI gayA. pachI tyAMthI AgaLa cAlatAM keTaleka dUra vAMdarAno samUha jovAmAM Avyo, tyAre temaNe tyAM paNa tarata akSata nAMkhyA. jethI te paNa badhA adRzya thaI gayA. tyAMthI AgaLa cAlatAM kAmarejanone bhaya pamADanAra zrIseMdhavI devInA maMdira pAse bilADAonuM eka maMDaLa temanA jovAmAM AvyuM. te niraMtara mahAraudra zabdathI bALakone bIvarAve tevuM hatuM. temanA para rakta puSpo pheMkatAM te paNa badhA bhAgI gayA. pachI mahAdevInA toraNa AgaLa AcArya AvIne ubhA rahyA. evAmAM gaNI mahArAja AkuLatA lAvyA vinA kahevA lAgyA ke - he devI ! bahu dUrathI page cAlI kaSTa veThIne zrI hemasUri tAre AMgaNe AvyA che mATe abhyatthAnAdika satkAra karavo tAre ucita che. kAraNa ke sarva jAlaMdharAdiko yoginIpIThoe emanI pUjA karI che." te e pramANe bolatA hatA, tevAmAM zrI seMdhavI devI caMcala kuMDaLathI zobhatI aMjali joDIne samakSa ubhI rahI tyAre gaNI bolyA ke - "he vibudhezvarI ! amo atithionuM Atithya kara eTale ke potAnA parivAra ane baLathI aMbaDane mukta kara." ema gurunuM vAkya sAMbhaLatAM te kahevA lAgI ke - 'tame bIjuM kAMI mAgo, kAraNa ke e to yoginIomAM hajA2 prakAre vaheMcAyela che.' tyAre gaNI bolyA ke 'moTA AkSepathI kahetA hatA ke tAre ema kahevuM ho topaNa bhale, tathApi tAre nivRtta thaIne potAnA sthAne besavAnI jarUra che ane tema karIne paNa zrI hemacaMdra prabhune tuM adUbhuta mAna Apa, ke jethI maMDaLamAM baMnenuM rUpa rahI zake." ema sAMbhaLatAM bhayathI bhrAMta thayela devIe eka moTo zabda karyo jethI badhI devIo maMtrIne mUkIne tarata tyAM AvI. pachI devIe jaNAvyuM ke - "tamane kevuM vacana apAvuM ?' eTale gaNI bolyA ke - "parama brahma nidhAna evA guru mahArAjane brahmAdikanA vacana para AsthA kevI ? paraMtu prabhAte ame Apano kaMIka Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 zrI prabhAvaka caritra satkAra karIzuM,' ema kahI devIne potAnA sthAne visarjana karI ane AcArya paNa tyAMthI svasthAne AvyA. e pramANe samAdhAna thavAthI rAtre aMbaDa maMtrIne nidrA AvI. pachI teNe prabhAte zrIdevIne mATe sAhasika bhoga dharAvyo. - e rIte seMdhavI devIthI aMbaDane AcArya mahArAje mukta karAvyo, eTale teNe zrImunisuvratasvAmInA caityano jIrNoddhAra karAvyo. aDhAra hasta pramANa, asAdhAraNa racanAyukta tathA aneka devagRhothI suzobhita evuM te caitya kanakAcalanA kUTa (zikhara) samAna zobhavA lAgyuM. tyAM maMtrIzvare dhvajAropaNano mahotsava karAvyo. te jotAM atyaMta saMtuSTa thayelA AcArya tene AziSa ApatAM jaNAvyuM ke - "kiM kRtena na yatra tvaM yatra tvaM tatra kaH kaliH ? / kalau ced bhavato janma kalirastu kRtena kim ? // 1 // jyAM tuM nathI, tevA katayuganuM zuM prayojana che, ane jayAM tuM che, tyAM kali (kaLikALa) zuM mAtra che ? jo kalimAM tAro janma thayo, to bhale kaliyuga rahyo. kUtayuganI koI jarUra nathI. mATe yAvacaMdradivAkarau tuM tArA vaMzajonA manorathane pUrNa karatAM ane AMtara tathA bAhya zatruone kSINa karatAM jayavaMta rahe." pachI aMbaDa maMtrInI anumati laI guru mahArAja svasthAne AvyA ane pradhAnane AyuSyadAna ApavAthI rAjAne temaNe bhAre AnaMdita banAvI dIdho. AthI rAja saMtuSTa thaIne muktakaMThe kahevA lAgyo ke -"aho ! jenA gurunI AvI dusAdhya kArya sAdhavAnI asAdhAraNa zakti che tethI huM ja kharekhara ! atyaMta bhAgyazALI have eka vakhate zrI saMghanI sAkSIe upadeza pAmatAM rAjAe samyaktva aMgIkAra karyuM. tyAre te A pramANe guru samakSa gAthA bolyo. - "tumhANa kiMkaro haM tumhe nAhA bhavoyahigayassa / sayatnathaUpho mareM tumha samaSyio maM" | 2 | tamAro huM kiMkara-dAsa chuM ane A bhavasAgaramAM eka tame ja eka mArA nAtha cho. bhale, dhanAdika badhuM mane prApta thAya, tathApi meM mAro AtmA to tamane ja arpaNa karyo che. e gAthAnA arthane satya karI batAvatA rAjAe gurune rAjaya arpaNa karI dIdhuM, tyAre guru mahArAja bolyA ke - "he rAjana ! amAre niHsaMgI ane nispRhIne rAjyanuM zuM prayojana che ? vamelA bhojanane kema svIkArIe? e to anucita ja che." e pramANe dAna na levA saMbaMdhI rAjA ane guruno saMvAda thatAM maMtrIe temAM A pramANe viziSTa prakAre samAdhAna karyuM ke - "have pachI rAjAne karavA lAyaka tamAma kAryo he svAmin ! tamane pUchyA vinA ame karyA karIzuM nahIM." eTale zrAvakavrata tathA sadUdhyAnane mATe rAjAe e vacana mAnya rAkhyuM. pachI rAjAne adhyAtma ane tattvArthano bogha karAvavA mATe AcArya mahArAje badhA zAstromAM mugaTa samAna Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra evuM yogazAstra banAvyuM. gurue pote rAjAne teno abhyAsa karAvatAM teNe guru samakSa te graMtha vicArI lIdho. pachI samyaktvavAsita rAjAe evo niyama lIdho ke --'jinadarzanamAM game tevo sAdhu hoya, te rAjamudrAnI jema mAre vaMdanIya che.' 339 evAmAM ekavAra caturaMga sainyamAM gajArUDha thaIne rAjA rAjamArge jato hato, tevAmAM mAthe kezanuM muMDana karAvela, uttarIya vastrathI AvRta,page kathIranI jaDelI avAja karatI pAdukA paherela, hAthamAM nAgavallInA pAnanuM bIDuM dhAraNa karela tathA vezyAnA khabhA para potAnI bhUjAne laTakAvela evA eka jainarSine rAjAe vezyAnI sAthe eka makAnamAMthI bahAra nIkaLato joyo. eTale hAthInA kuMbhasthaLa para mastaka namAvatAM rAjAe te munine praNAma karyA. tyAre pAchaLanA Asana para beThela naphUla rAjAne hasavuM AvyuM. te joI vAgbhaTa amAtye svAmIne nivedana karyuM, eTale gurumahArAje rAjAnI AgaLa dharmakathA karatAM jaNAvyuM ke : -- "pAsatthAi vaMdamANassa, neva kittI na nijjarA hoi / vhAyateisaM meva, garU tadda mmabaMdha vA" // // pAsatyAdikane vaMdana karatAM kIrtti ke nirjarA paNa na thAya, paraMtu tema karavAthI kAyakaleza ane karmabaMdha thAya.' eTale rAjAe vicAra karyo ke -- 'mAro vRttAMta Aje gurune koIe jaNAvela che, paNa pUjaya gurunI zikSAthI have huM tevA karmathI nivRtta thayo chuM.' have ahIM rAjAnA namaskArane jotAM te munine vicAra thayo ke -- 'namaskAranI mArAmAM yogyatA kyAM che ?kAraNa ke vItarAgamArgathI huM patita thayo, tajela bhogano meM punaH svIkAra karyo, pratijJAthI bhraSTa thayo ane tethI huM mukha jovA lAyaka ke nAma grahaNa karavA lAyaka rahyo nathI.' ema ciMtavatA teNe kAmadevanA dhanuSya tulya vezyAnI bhujAno tyAga karyo, kubuddhi upajAvanAra ane vratanA kaMTakarUpa evA pAnanA bIDAne tajI dIdhuM, temaja narakamArgamAM yAna samAna pAdukAno paNa tyAga karyo. ema virAgI thaIne te svalpa parivAra sahita potAnA sthAne Avyo ane moTA manathI guru pAse punaH mahAvrata dhAraNa karI, sarva saMgane tajIne teNe anazananuM pratyAkhyAna karyuM. te vakhate potAnA parivAre tene vAryA chatAM te daDhatAne lIdhe potAnA AgrahathI pAcho na haTyo. kAraNa ke mahAsAgaramAM maLela nAvano koNa tyAga kare ? pachI tyAM anazanane uddezIne prabhAvanAo thavA lAgI, kAraNa ke kalyANanI AMkAkSA rAkhanAra, tapasyA mahimA koNa na kare ? evAmAM adhikArI purUSoe e hakIkata rAjAne nivedana karI, jethI potAnA aMtaHpura ane parivAra sahita rAjA pramodapUrvaka tyAM te taponidhAna munine vaMdana karavA Avyo, ane jevAmAM temanuM mukha joyuM, tyAM tarata tenA jANavAmAM AvyuM ke -- 'A muni to te ja che ke jene kuvezarUpe paNa vezyAnA dvAra AgaLa meM namaskAra karyA hatA.' ema dhArI tenA guru ane munivargane vaMdana karyA pachI rAjA te mahAtmAnA caraNe praNAma karavA gayo, tevAmAM teno hAtha pakaDIne niSedha karatAM munie jaNAvyuM ke -- 'he mahArAja ! tuM mAro guru che, bhavasAgarathI teM mAro nistAra karyo. jagatane vaMdanIya evA tArA praNAma paNa mArA jevAne atidurjara che. prANIomAM baMne lokanA kaSTane ha2nA2 tArA jevA jo pRthvI para apUrva svAmI na hota, to jinavacananI virAdhanA karanAra, cAritrathI Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra bhraSTa ane narakapathanA pathika banelA mArA jevA ArAdhaka kema thAya ? avaMgha evA mane vaMdana karatAM mAro nistAra karavAne sarva saMgathI mUkAvanAra evI zama saMveganI vAsanA teM mArAmAM bharI dIdhI. mArA gRhastho ane yatiothI yukta chatAM jIvanamAM nirbaLa evo huM vratanuM kaSTa sahana karavAne asamartha hovA chatAM samartha thayo.' 340 e pramANe sAMbhaLatAM kumArapAla rAjA kahevA lAgyo ke -- 'he mahAtman ! tamArI samAnatA koNa karI zake ? ke eka ja nimittathI tame pratyekabuddhanI jema sarva saMganA tyAgI thayA. jainamunine praNAma karavAno to mAro niyama che, chatAM temAM tame upakAra mAnyo, tethI tame kRtajJa janomAM mugaTa samAna cho. koIpaNa prakAranA badalAnI abhilASA vinA tame na icchatA hovA chatAM vaMdana karavAnA sukRtanuM mane bhAjana banAvo, eTalI Apane mArI namra prArthanA che, saMta janone svArthI banavuM koI rIte yukta nathI.' e pramANe avasarane ucita bolIne rAjAe balAtkArathI te munine vaMdana karyuM. eTale anazanadhArI muni kahevA lAgyA ke -- 'A deza dhanya che ane prajA pUrNa bhAgyazALI che ke jyAM tArA darzanarUpa amRtavRSTithI te potAnA pApa-paMkanuM prakSAlana kare che.' ema sAMbhaLatAM bhAre pramodathI gadita thayela rAjAe jaI ne e vRttAMta zrI hemacaMdra prabhune nivedana karyo. ke -- 'he bhagavan ! tame . Adeza karela niyamonuM pAlana karatAM te kAmadhenunI jema badhAnA hRdayane abhISTa ApanAra nIvaDyA che.' tyAre guru mahArAja bolyA ke -- 'he rAjendra ! gurubhaktirUpa agnithI arcA pAmela e tArA puNya jAgatuM hovAthI samasta vastuone prakAzita kare che.' AthI rAjAnuM hRdaya bhAre praphullita thayuM, pachI sAta kSetramAM dhana vAparatAM ane potAnA janmane kRtArtha karatA rAjAe saMprati rAjAnI jema pRthvIne jinabhavanothI vibhUSita karI dIdhI. - evAmAM ekavAra rAjAne dharmamAM vadhAre sthira karavA mATe guru mahArAja svopajJa ane zlokabaddha zrIzalAkApuruSonA caritronI vyAkhyA karavA lAgyA. temAM eka vakhate mahAvIra prabhunuM caritra kahetAM temaNe vyAkhyAnamAM rAjAnI samakSa devAdhidevano saMbaMdha batAvatAM jaNAvyuM ke 'pUrve udayana rAjAnI prabhAvatI nAme rANI ke je ceTaka rAjAnI putrI hatI. samudramAM koI vyaMtare yAnapAtra saMbhIne baMdha karela eka peTI zrAvakane ApatAM kahyuM ke 'A devAdhideva prabhune je oLakhaze, te prakAzita karaze.' ema kahIne vyaMtara adRzya thaI gayo. pachI vItabhaya nagaramAM yAnapAtra pahoMcyuM, tyAre bIjA koIthI te peTI na ughaDI, eTale prabhAvatI e vIra prabhunuM te biMbane prakAzita karyuM. jethI te pratimA pradyota rAjAnA hAthamAM gaI. pachI tenuM pratibiMba dAsIe pAchuM vItabhaya nagaramAM mUkyuM, te badhI kathAnuM ahIM graMthagauravanA bhayathI varNana karela nathI. paNa sAMbhaLavAnI icchAvALA bhavya janoe te vAta zrI vIra caritramAMthI jANI levI. e pramANe sAMbhaLatAM nipuNamati rAjA kumArapAle zUnya vItabhaya nagaramAM mANasa mokalIne tarata te bhUmi khodAvI. tyAM bhUminI aMdara rAjamaMdira jotAM temAMthI jinabiMba prApta thayuM. eTale bhAre harSathI atizaya mahotsava pUrvaka rAjAe te Arhat biMbane potAnI rAjadhAnImAM levarAvatAM praveza mahotsava karyo ane te biMbane potAnA rAjabhavanamAM sthApana karyuM. pachI te biMbane yogya sphaTika ratnano prAsAda rAjAe potAnA mahelamAM taiyA2 ka2vAno prAraMbha karyo. eTale bhAvine jANanAra AcArya mahArAje teno niSedha karyo ke -- 'rAjabhavanamAM devagRha na thAya.' Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hemacaMdrasUri caritra 341 ema gurunI AjJAne mAna ApIne rAjAe te kAryabaMdha rAkhyuM. e pramANe zrIjinazAsananI sarvatra asAdhAraNa prabhAvanA karatA ane mithyAtvarUpa parvatane bhedavAmAM vaja samAna evA zrI hemacaMdrasUri zobhavA lAgyA. evAmAM eka vakhate lolAka caityanI AgaLa kSetrapALanA maMdiramAM mAMsathI bharela rAmapAtra daMDAdhipanA jovAmAM AvyuM, eTale anyAyIno saMhAra karanAra zaMkara jevA trilocana nAmanA koTavALane batAvyuM, tyAre asaMkhya janonA saMcAramAM pada (paga) na maLavAthI tapAsa karatAM te matimAnane eka upAya hAtha lAgyo. pachI teNe badhA kuMbhArone bolAvIne darekane te rAmapAtra batAvatAM pUchyuM ke - "A koNe banAvela che." tyAre temAMno eka bolyo - "e meM banAvela che. naphUleza rAjAnA lakSa nAmanA sthagIdhara sevake tevAM ekaso rAmapAtra mArI pAse karAvyAM che.' pachI temane visarjana karIne koTavAle te vAta rAjAne nivedana karI. vaLI rAjAe kelhaNa nAmanA maMDalezvarane jaNAvyuM ke "AjJAbhaMganA aparAdhathI dezane AbAda karavAno tAro prayatna dhikkAravA lAyaka che." eTale te bolyo ke - "he svAminuM e zuM? huM kAMI jANato nathI.' AthI teNe kuMbhAre kahela sthagIdharanuM caritra kahI saMbhaLAvyuM. jethI vilakSa thayelA lakSa sthagIdharane mArIne teNe svAmIne saMtoSa pamADyo. pachI caitara, mAgha ane Aso mahinAnA mahotsavamAM devIo ahiM sAcI pramoda pAmI. kAraNa ke guNamAM matsara koNa dhAraNa kare ? eTale kapUra pramukha bhoga, bali ane modakAdikathI saMtoSa pAmela te devIo bIbhatsa, madya, mAMsamAM anAdaravALI banI gaI. te vakhate zaivAcAryo paNa mithyAdharmamAM Adararahita thayA ane vaMdana karavAne mATe jaTAmAM sthApanAcAryane dhAraNa karavA lAgyA. zrIvItarAganI pUjA karIne teo parameSThi namaskAranuM parAvartana karavA lAgyA. kAraNa ke rAjAe mAnya karela dharmanA loko paNa AdarathI svIkAra kare che. sacarAcara prANIone abhayadAna ApavAmAM kuzaLa, mithyASTirUpa nadIthI pAra utaravAne caraNa (zaraNa) rUpa, ratnarAzi ApanAra, sva ane para AgamanA pragaTa tattvane jANanAra tathA caMdrakuLamAM mugaTa samAna evA zrI hemacaMdra prabhu jayavaMta varte che. e AcAryuM paMcAMga vyAkaraNa, pramANazAstra, pramANamImAMsA, chaMdazAstra ane aMlakAra cuDAmaNi zAstro racyAM che. vaLI kavitArUpa nadInA upAdhyAya samAna ekArtha, anekArtha, dezInAmamALA ane nighaMTu e cAra zabdakoza banAvyA. temaja jagatano upakAra karavAnI icchAvALA temaNe triSaSThi zalAkApurUSonA caritra tathA gRhastha (zrAvaka) vratanA saMbaMdhamAM adhyAtmayogazAstranI racanA karI che. vaLI vyAkaraNa ane sAhityanA lakSaNane batAvanAra dvayAzraya mahAkAvya banAvela che, temaja vItarAganA adbhuta vIza stavano racyAM che. e pramANe temaNe banAvela graMtho keTalA che, tenI saMkhyA maLavI muzkela che to mArA jevA maMdabuddhi te graMthonA nAma paNa kyAMthI jANatA hoya ? ekavAra rAjAnI AgaLa zrI hemacaMdra gurue vyAkhyAna karatAM zrI zatruMjyanI stuti ane zrI raivatAcalanI paNa stuti karI, eTale temanA upadezarUpa dIpakathI ajJAnarUpa aMdhakArano nAza thatAM indra samAna ujjavaLa kIrti dhArI rAjAe tIrthayAtrA karavAno nizcaya karyo. pachI page cAlI pAMca pAMca gAunA prayANa karatAM, upAnaha vinA cAlatA guru sAthe te satvara valabhIpura pAse Avyo. tyAM sthApa ane IrSAlu nAmanA be parvatonI taLeTImAM prabhAte guru mahArAje Avazyaka kriyA karI. evAmAM bhAvanAthI bhAre saMtuSTa thayela ane prabhupaNAthI Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI prabhAvaka caritra atyaMta viziSTa buddhi dharAvanAra rAjAe gurunA caraNe AvIne namaskAra karyo. ane A chellA prayANamAM teNe gurubhaktithI tyAM be prAsAda karAvyA. tyAM zrI AdinAtha pramukha trevIza jinabiMbo karAvIne gurunA hAthe pratiSThA karAvIne tyAM sthApana karyA. pachI ati bhaktipUrvaka rAjAe vimalAcala para bhagavaMtane vaMdana karyuM, ane potAnA prabhutva pramANe pUjA karIne te raivatAcala para gayo. tyAM pagathiyA vinA te parvata durAroha (duHkhe caDI zakAya tevo) joIne potAnA vAgbhaTa maMtrIne te pagathIyA banAvavA mATe teNe Adeza karyo eTale maMtrIe te pramANe sugama mArga taiyAra karAvyo. te vakhate moTI moTI zilAone lIdhe parvata para ArohaNa karavAnuM duSkara samajIne rAjAe bhUmi (taLeTI) mAM rahetA ja zrInemanAtha bhagavaMtanI pUjA karAvI, pachI tyAMthI pAchA pharIne rAjA potAnA nagaramAM Avyo ane tyAM jinayAtrAno mahotsava karIne te potAne kRtakRtya mAnavA lAgyo. 342 e pramANe vikrama saMvat 1145 varSe kArtika mAsanI pUrNimAnI rAtre zrIhemacaMdra prabhuno janma thayo tathA 1150 mAM temaNe vrata grahaNa karyuM ane saMvat 1166mAM gurue temane AcArya pade sthApana karyA temaja 1229mA varSe temaNe svargagamana karyuM. e rIte jinazAsanarUpa AkAzamAM sUrya samAna zrI hemacaMdra prabhunuM ciratra ke je mArA jevA ajJajanonA ajJAnarUpa aMdhakArane haranAra, vidyArUpa kamalinIne vikAsa pamADanAra tathA zrIkumArapAla rAjAnA jIvanane bhAre unnatimAM lAvanAra evuM te vizvavikhyAta caritra jagatanA bodha nimitte ane duSkarmane bhedavA nimitte thAo. zrI caMdraprabhasUrinA paTTarUpa sarovarane viSe haMsa samAna tathA zrIrAma ane lakSmInA putra evA zrIprabhAcaMdrasUrie potAnA vicAra para letAM, zrIpradyumna munIzvare saMzodhana karela, zrI pUrvarSionA caritrarUpa rohaNAcalane viSe zrI hemacaMdrasUrinA caritrarUpa A bAvIzamuM zikhara pUrNa thayuM. samApta Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazasti 343 prazasti supAtrothI dedIpyamAna, kavi, muni ane paMDitothI zobhAyamAna, rAjAone, sevanIya, sarva iSTArtha ApanAra gururUpa kalpavRkSathI virAjita, jinazAsanarUpa bhavya bhUmine zobhAvanAra ane aneka siddhirUpa bhadrazALAne zira (zikhara) para dhAraNa karanAra evo cAMdra nAme gaccha ke je meruparvatanI tulanAne dhAraNa kare che. temAM pUrve zrI pradyumna nAme AcArya thayA ke je kalpavRkSanI eka moTI zAkhA samAna hatA. vaLI jemanA samAgamarUpa amRtarasathI puSTa banelA aneka sujJa munio AcAryapadathI vibhUSita thaI paMDitomAM adhika mAnanIya banyA che. vaLI allurAjAnI sabhAmAM digaMbarano parAjya thatAM teno pakSa potAnA AcAryane eka paTa (vasa) ApavA mATe laI Avyo. eTale sujJa janomAM agresara evA je pradyumnasUrie badhAnA dekhAtAM tene potAno sevaka banAvyo. temanA ziSya zrIabhayadevasUri thayA ke je bhavyAtmAonA manovAMchita pUratAM bhAskaranI jema potAnA vacanarUpa kiraNothI jagatanA aMdhakArane dUra karatA hatA. vaLI prauDha pramANarUpa taraMgoyukta, jemaNe banAvela vAdamahArNava graMtha sAMyAtrika (saMsArI jIvo) ne jinazAsanarUpa pravahaNa (vahANa) Ape che. kharekhara ! e mahA Azcarya che. temanI pATe zrIdhanezvarasUri thayA ke jeo tribhuvanagirino svAmI zrImAn kardamarAjA jemano ziSya hato, ane tyArathI te gaccha rAjagaccha evA nAmathI jagatamAM prakhyAta ane prazaMsanIya thayo. temanA padarUpa kamaLane vikAsa pamADavAmAM sUrya samAna ane bhavya kamaLone zobhA pamADanAra evA zrIajitasiMhasUri thayA ke jemanI divya ane dedIpyamAna vacanaracanAne mithyAtvIo sahana karavAne samartha nathI. tyAra pachI karka (arka) samAna atyaMta tejasvI, jinamata tathA zrIsaMghanA AdhArarUpa ane samasta janonA lagnadoSa (lAgelAdoSa)ne haranAra evA zrI vardhamAnasUri thayA. temanA pade zrIzIlabhadra AvyA ke je temanA paTTarUpa vRkSane poSaNa ApavAmAM varSARtu samAna hatA. tathA jemanA dharmopadezarUpa jaLa pravAhathI jagatamAM kIrtirUpa latA vistAra pAmI. temanA caraNarUpa sarovarane viSe haMsa samAna evA zrI caMdrasUri thayA ke je temanI pavitra vANInA vivecaka artha prakAzaka ane zAsrarUpa cakSu mATe amRta-aMjana hatA. temanI mati caMdananA rasathI lepAyelI hatI. temaja naiyAyika janomAM agresara evA zrIbharatezvarasUri, nAmasmaraNathI pAtakane ha2nA2 zrIdharmaghoSasUri tathA kalyANarUpa kaMdane pragaTa karavAmAM megha samAna evAM zrIsarvadevasUri e cAra zrIzIlabhadrasUrinA ziSyo ke je rAjapUjita hatA. zrIsaMgharUpa sAgarane ullAsa pamADavAmAM caMdramA samAna ane jJAnalakSmInA pAtra evA jinezvarasUri, vikAsita vidyAthI dedIpyamAna ane mahAbuddhizALI evA zrIjinadattasUri temaja cAritrarUpa kanakAcalane viSe naMdanavana samAna evA zrIpadmadevasUri e traNa zrIcaMdrasUrinA jayaMvata ziSyo hatA. emanA pade zrIsaMgharUpa rohaNAcalamAM ratna samAna evA zrIpUrNabhadrasUri thayA ke jemanA samAgamamAM AvatA bhavyajano satyavastusvarUpane jANI zakatA hatA. temanA paTTarUpa udAyacalane viSe caMdramAM samAna ane bhavya--cakora samUhane AnaMda pamADanAra zrIcaMdraprabhasUri thayA ke je adbhuta matirUpa jyotsyAnA nidhAna hatA. vaLI Azcarya to e che ke je kalaMkanA sthAna na hatA tathA ajJAna (rAju) ne grAhya na hatA; temaja jJAnasAgarane vikAsa pamADanAra chatAM je doSAkara (doSanA sthAna) na hatA. temanA caraNa-- kamaLane viSe bhramara samAna evA zrIprabhAcaMdra AcArya thayA ke je sadA paMDita (sumana-puSpamAM rahevA) chatAM Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 zrI prabhAvaka caritra gurunA krama (caraNa)mAM anurakta hatA. zrIhemacaMdra mahArAje banAvela pariziSTa parvamAMnAM caritro pachI zrIvajasvAmI pramukha AcAryonAM caritro ke je duSprApya ane chuTAchavAyAM hatAM temAMthI keTalAka graMtho thakI ane keTalAka zrutadharonA mukhathI sAMbhaLIne mArI matine nirmaLa banAvavA tathA jijJAsuonI icchAne pUrNa karavA mATe A nirmaLa ane camatkArI caritro racavAno meM prayAsa karyo che. e caritromAM saMpradAyanA bhedane laIne je kAMI skhalanA thaI hoya, to paMDitajano mArA para prasAda lAvIne te saMzodhana karIne vAMce. kAraNa ke saMyogavaze je kAMI sAMbhaLatAM mane prApta thayuM ane mArA jANavAmAM AvyuM, te dvArA potAnA zabdomAM A meM kathArUpe kathA racela che. A kathAo guphAnA dhromAM rahetA siddha ane kinnarone oLaMgIne agra zikhare sthiti ka2nA2, atyaMta prauDha arthasaMpattine karanAra evA A akSaya nidhAna ane asAdhAraNa prabhAvathI parajyotine parAbhava pamADI pUrNa prakAza pamADanAra, te zrIpUrvarSionA cAirUpa rohaNAcalane viSe zaradaRtunA caMdramA samAna sadA prakAzita rahe. caMdramA samAna nirmaLa, suMdara pagale pUrva purUSonA yazane prakAzita karanAra, jJAnalakSmIthI zobhAyamAna evA zrIpradyumna guruno pavitra bodha ke je A graMtharUpe guMthAyela che ane sAkSarajanone AdarapAtra che, te cirakALa jayavaMta raho. vikrama saMvat 1334 nA caitra mAsanI zukala saptamIe punarvasu nakSatra ane zukravAranA divase A pUrvarSicaritra saMpUrNa thayuM. - potAnA gurunA zikSAprasAdanA kAraNe prayAsa karatAM ahIM mane je kaMI puNya prApta thayuM hoya, te vyAkhyAna karavAmAM tatpara tathA zravaNamAM Adara dharAvanAra bhavyAtmAone kalyANa sAdhavAmAM asAdhAraNa sahAya karanAra thAo. nam // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprabhAcandrAcAryaviracita prabhAvaka carita vivedha pAThAntara tathA pariziSTa-prastAvanAdi samalaMkRta sampAdaka jina vijaya muni [prAkRtabhASAdi-pradhAnAdhyApaka-bhAratIya vidyA bhavana, baMbaI ] prathama bhAga - mUla grantha vizeSanAmAnukrama-samuddhRtapadyAnukramAdiyukta prakAzana-kartA saMcAlaka-siMghI jaina granthamAlA ahamadAbAda-kalakattA vikramAbda 1997 ] prathamAvRtti, paJcazata prti| [ 1940 zizabda Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika bktvy| prastuta granthamAlAmeM prakAzita vividhatIrthakalpa nAmaka granthakI prastAvanAkI antima kaNDikAmeM hamane likhA thA ki- "vistRta jaina itihAsakI racanAke liye, jina granthoMmeMse viziSTa sAmagrI prApta ho sakatI hai unameM - (1) prabhAvakacaritra, (2) prabandhacintAmaNi, (3) prabandhakoSa, aura (4) vividhatIrthakalpa-ye 4 grantha mukhya haiN| ye cAroM grantha paraspara bahuta kucha samAna-viSayaka haiM aura eka dUsarekI pUrti karanevAle haiN| jaina dharmake aitihAsika prabhAvako prakaTa karanevAlI, prAcIna kAlIna prAyaH samI prasiddha prasiddha vyaktiyoMkA thoDA bahuta paricaya ina 1cAroM granthoMke saMkalita avalokana aura anusandhAna dvArA ho sakatA hai| isaliye hamane ina cAroM pranthoMko, eka sAtha, eka hI rUpameM, eka hI AkArameM, aura eka hI paddhatise saMpAdita aura vivecita kara, isa granthamAlA dvArA prakAzita karanekA Ayojana kiyA hai| inameMse, prabandhacintAmaNikA mUla granthAtmaka pahalA bhAga, gata varSa (saMvat 1989) meM prakaTa ho cukA hai aura usakA saMpUraka dhurAtanaprapandhasaMgraha nAmakA dUsarA bhAga, isa granthake ( vividhatIrthakalpake) sAtha hI prakaTa ho rahA hai / prabandhakoSakA mUla granthAtmaka pahalA bhAga bhI isakA sahagAmI hai| prabhAvakacaritra abhI presameM hai, so mI thoDe. hI samayameM, apane ina samavayaskoMke sAtha, vidvAnoMke karakamaloMmeM itastataH sazcaramANa dikhAI degaa|" __ isa saMkalpita AyojanAnusAra, Aja yaha prabhAvakacaritra vidvAnoMke sammukha upasthita kiyA jA rahA hai / upari nirdiSTa ina cAroM granthoMmeM, racanAkrama aura vastuvistArakI dRSTise prabhAvakacaritrakA sthAna pahalA hone para bhI, isakA prakAzana jo sabase pIche ho rahA hai, aura so bhI apekSAkRta kucha adhika vilaMbake sAtha, isameM kAraNa kevala pranyamAlAke anyAnya prakAzanoMkI kAryasaMkIrNatA hI hai| eka sAtha choTe baDe kaI grantha chapate rahaneke kAraNa isake prakAzanameM kucha vizeSa vilamba ho gayA hai| para isake sAtha hI, isI viSayakI sAmagrIke sAdhanabhUtaM, kumArapAlacaritasaMgraha, jainagranthaprazastisaMgraha, kharataragacchagurvAvalI Adi kaI mahattvake aura aura prantha bhI taiyAra ho kara, prasiddhi prApta kara rahe haiM, aura. kaI anya chapa bhI rahe haiN| prabandhacintAmaNikA hindI anuvAda bhI isake sAtha hI prasiddha ho rahA hai| vidvadratna munivara zrIpuNyavijayajIkI puNyakRpAse, mahAmAtya vastupAla-tejapAlake puNyakIrtanoMkA prakAza karanevAlA dharmAbhyudaya nAmaka mahAkAvya, jo khuda una mahApuruSoMke dharmagurukA banAyA huA hai aura jisake sAtha anyAnya kaI apUrva aitihAsika prazastiyAM Adi saMlagna kI gaI haiM, ina granthoMke sAtha-hI-sAtha vidvAnoMke karakamaloMmeM suzobhita honeko taiyAra ho rahA hai| prastuta granthakA prathama mudraNa, bambaIke suprasiddha nirNayasAgara presane, san 1909 meM kiyA thA, jisakA saMpAdana hamAre mAnya mitra aura vartamAnameM baDodAke rAjakIya purAtattva vibhAgake mukhya niyAmaka, jJAnaratna DaoN0 hIrAnanda zAstrI, em. e. em. el. o. DI. liTa. (riTAyarDa gavanmeMTa epigrAphisTa) ne kiyA thaa| eka to zAstrI mahAzayakA vaha zAyada prathama hI prathama saMpAdana kArya thA aura dUsarA yaha ki unako jo hastalikhita pratiyAM saMzodhanArtha upalabdha huI thI ve prAyaH azuddhibahula thIM; isaliye usa AvRttimeM azuddhiyoMkI khUba bharamAra raha gaI / to bhI zAstrI mahAzayake usa prakAzanase yaha prabhAvakacaritra yatheSTa prasiddhimeM A gayA aura sarvasAdhAraNa abhyAsiyoMke liye baDA upayogI siddha huA / san 1930-31 meM, zAstrIjI isakI punarAvRtti nikAlanekA udyoga karane lage; Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika vaktavya pratipattidhau guruvAsare aiMdrayoge gaMbhIrapure zrI zrI Agamagacche zrImahopAdhyAya zrImunisAgara zaSyAnuzaSya upA0 amarasAgareNa zrIpradyumnasUrikRtaM prabhAvakacaritaM mahodyamena lakhitamidaM // yatnena pAlanIyaM // zubhaM bhUyAt // " saMskRtakA jJAna na honese lipikArane granthakArakA nAma bhI ThIka nahIM samajha pAyA aura isase 'prabhAcandrakRta'ke badale isako 'pradyumnasUrikRta' likha diyA hai / zAyada granthake antameM, sabase pIche 'zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH' yaha vAkya AyA huA dekha kara pradyumnasUri-hI-ko isakA kartA usane samajha liyA hai| isa pratimeM granthakArakI antima grantha-prazasti nahIM likhI gaI hai| isa pratike 41 se 60 taka 20 patra kisI dUsare lekhakake hAthake likhe hue haiM / isase mAlUma detA hai ki zAyada pIchese ye 20 panne khoye gaye haiM, isaliye kisI dUsarene phirase likha kara pratimeM rakha diye haiM aura isa taraha zruTita pratikI pUrti kI gaI hai / isa pratikA bhI kisI vidvAnne kucha saMzodhana kiyA hai aura kucha padaccheda Adi karanekA prayatna kiyA hai| kahIM kahIM hAMsiyoMmeM saMskRta zabdoMkA gujarAtI artha bhI likhA hai aura kahIM kahIM prasaMgocita subhASita bhI uddhRta kara diye haiM / ina sabako - hamane yathAsthAna, pRSThagata adhastana pAThabhedoMke sAtha, uddhRta kara dI haiN| pratike prathama patra aura dvitIya patrameM do citra citrita kiye hue haiM jinameM pahalA citra tIrthakara-mahAvIradeva-kA hai, aura dUsarA, zAyada granthakArake saMbandhakA hai jisameM vaha apanA grantha sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA rUpa caturvidha saMghavAlI vyAkhyAna-sabhAmeM zrotAoMko sunAtA huA batAyA gayA hai / ina pannoMkA hAphaTona blAka banavA kara bhI isake sAtha diyA gayA hai jisase pAThakoMko citrakA ThIka vAstavika darzana ho skegaa| nAmaka prati-yaha prati bhI pATaNake usI bhaNDArameMkI hai / yaha apUrNa hai / isameM bappabhaTTisUri caritake 121 zloka (mudrita pR0 97, paMkti 5) takakA bhAga upalabdha hai / prAyaH yaha pUrI pratikA AdhA bhAga hai / mAlUma detA hai bhaNDArameMse kisIne kabhI isa pratikA uttara bhAga bAcane-paDhaneke liye liyA hogA; jo cAhe jisa kAraNase, phira vApasa nahIM kiyA gayA aura usase yaha prati isa bhaNDArameM AdhI hI raha gaI hai| kaI grantha-bhaNDAroMmeM yaha rivAja hai, ki jisa kisIko, bhaNDArameMke granthakI jarUrata hotI hai, to use usakI AdhI hI prati dI jAtI hai| usa AdhI pratike lauTA dene para phira usakA dUsarA AdhA hissA diyA jAtA hai| aisI sthitimeM, yadi kisI kAraNavaza, diyA huA granthabhAga vApasa nahIM AyA, to phira vaha grantha usa taraha truTita dazAmeM par3A rahatA hai| purAne bhaNDAroMmeM jo aise asaMkhya grantha truTita dazAmeM upalabdha hote haiM, usakA yahI kAraNa hotA hai / isa pratike kula 81 panne vidyamAna haiM / pannoMkI laMbAI 103 iMca aura cauDAI 46 iMca jitanI hai / pannekI pratyeka bAjUpara 13-13 paMktiyAM likhI huI haiM / akSara acche haiM kintu pATha baDA azuddha hai / isa kA upayoga hamane kahIM kahIM-vizeSa bhrAntivAle pAThoMko ThIka karane hIke liye-kiyA hai aura koI vizeSa upayoga isakA nahIM huaa| D nAmaka prati- yaha prati pUjyapAda zrImAn pravartaka zrIkAntivijayajI mahArAjake nijI saMgrahakI hai / yaha prati bhI apUrNa hai / lekina, UparavAlI pratimeM jaba uttara bhAga nahIM hai, taba isameM pUrva bhAga nahIM hai / isake pUrva bhAgake 101 panne anupalabdha haiM / isa uttara bhAgameM patrasaMkhyA 102 se le kara 199 taka vidyamAna hai| isakA prAraMbha ThIka mAnatujhasUrike caritase hotA hai / isase mAlUma detA hai, ki zAyada lipikArane isa pratiko likhA hI do khaNDoMmeM hogaa| isase isake pUrva khaNDameM, koI carita, jaisA ki UparavAlI pratimeM milatA hai, khaNDita nahIM 1 pranyakArake nAma viSayakI aisI bhaddI bhUla to nirNayasAgara kI chapI huI AvRttike mukhapRSTha para bhI chapI huI hai| usameM prabhAcandra rike badale kartAkA nAma candraprabha sUri likhA hai jo vAstavameM pranthakArake gurukA nAma hai| Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika vaktavya milatA / yaha prati bhI A saMjJaka pratike samAna tADapatrake pannoMke DhaMgakI hai| isakA kAgaja hai to kucha moTA hIlekina kucha mulAyama hai / isake pannoMkI laMbAI 11 iMca aura cauDAI 3 iMca jitanI hai / panneke pratyeka pArzvapara 11-11 paMktiyAM likhI huI haiN| isakI lipi bahuta hI sundara hai aura vAcanA bhI prAyaH zuddhatara hai / isake pannoMke madhya bhAgameM, catuSkoNAkArameM kucha jagaha binAlikhI choDI gaI hai jisameM gerUce raMgakA gola candraka banAyA gayA hai aura usake ThIka madhyameM cheda kara diyA gayA hai| isa chedameM saba pannoMko ekasAtha bAndha rakhaneke liye sUtakI DorI piroI jAtI thii| prAyaH terahavIM zatAbdImeM jaba isa dezameM kAgajakA pracAra zurU huA, taba tADake pattoMke badale kAgajake pannoM para grantha likhane zurU hue / lekina ye kAgajake panne usI AkAra aura nApake banAe jAte the jaise tADake patte hote the / yAni laMbAImeM adhika aura cauDAImeM kama / isase pannemeM likhAna kama satAtA thA aura isaliye baDe granthoMke liye sau do-sau aura usase bhI adhika saMkhyAke pannoM kI AvazyakatA hotI thii| kisI kisI bRhatkAya granthake liye to 500-700 jitane panne bhI paryApta nahIM hote the| ina adhika saMkhyAvAle pannoMkI pothIko ThIka DhaMgase bAndha rakhaneke liye, pannoMke madhyameM cheda kara, usameM sUtakI DorI piroI jAtI thii| pannoMkI rakSAke liye unake Upara aura nIcekI ora usI nApakI eka-eka lakaDIkI patalIsI paTTI rakhI jAtI thI aura una paTTiyoMke sameta, usa DorIse usa pustakako bAndha dI jAtI thii| tADapatrakI pustakoMko isa prakAra DorImeM bAndhe vinA vyavasthita rakhanA kaThIna rahatA hai / patte cikane honese aura cauDAImeM choTe honese, adhika saMkhyAmeM, ve eka sAtha saralatAse jama kara nahIM raha sakate aura idhara-udhara khisakate rahate haiN| isaliye unako jamA kara vyavasthita rUpameM rakhaneke liye isa prakAra unako DorImeM bAndha rakhanA atyanta Avazyaka hotA hai| kAgajake panne bhI prAraMbhameM jaba, jaisA ki Upara kahA gayA hai, una tADake pattoMke jaise hI laMbAI-cauDAIvAle banAye gaye taba unako bhI usI prakAra DorImeM bAndha rakhanA Avazyaka rahA / para, pIchese anubhavase mAlUma huA ki kAgajake panne to aura aura AkArameM bhI banAye jA sakate haiM aura vaisA karanese pustakoMke likhanemeM tathA rakhanemeM bhI kahIM adhika suvidhA ho sakatI hai / taba phira kAgajake pannoMkI laMbAI-cauDAImeM parivartana kiyA jAne lagA / yAni laMbAI kama kI gaI aura cauDAI baDhAI gaI / bahuta varSoM taka isakA koI nizcita aura vyavasthita parimANa nahIM rahA / jisako jo AkAra aura mApa acchA lagatA vaha usa tarahake panne banA letA / yahI sababa hai ki prastuta granthakI A pratike pannoMkI laMbAI jaba 14 iMca aura cauDAI 33 iMca hai, taba D prati kI laMbAI 11 iMca aura cauDAI 31 iMca hai / para dhIre dhIre yaha mApa sthira hone lagA aura prAyaH 15 vIM zatAbdImeM adhika vyavasthita aura nizcita rUpameM vyavahRta hone lagA / yaha mApa prAyaH aisA rahA hai- laMbAImeM 10 se 11 iMca aura cauDAImeM 4 se 5 iMca / 15 vIM zatAbdIke kucha pranthoddhArakoMne, prathama kucha isase bhI bar3e AkArako pasanda kiyA mAlUma detA hai| usa samayake bhaNDAroMmeM jo grantha likhAye gaye unameMse prAyaH bahutoMkA AkAra laMbAImeM 11 se 12 iMca takakA aura cauDAImeM 5 se 6 iMca takakA hai| para pIchese yaha AkAra kucha asuvidhAjanaka mAlUma diyA, aura isaliye bAdameM prAyaH laMbAI-cauDAImeM, jaisA ki Upara batAyA gayA hai, eka-eka iMca kama kara diyA gyaa| 15 vIM zatAbdIke bAdake likhe hue jo hajAroM pustaka jaina grantha-bhaNDAroMmeM upalabdha hote haiM, unakA adhikAMza prAyaH isI AkArakA hai| yaha AkAra jaina sAdhuoMko itanA adhika pasanda kalAke jamAnemeM bhI, upayogitA-anupayogitAkA kucha adhika vicAra na kara, ve NayaH isI AkArameM, apanA grantha-prakAzana-kArya karate rahate haiM / astu / ___ isa D pratike pannoMke aMkoMmeM eka vizeSatA hai, aura vaha yaha ki isake pratyeka panne para do tarahase aMka likhe gaye haiN| panneke dAhine hAMsiye para, ThIka madhya bhAgameM, anyAnya pothiyoM kI taraha hI. devanAgarIke cAlU aMka, jaise Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika vaktavya 101-102-103 ityAdi, likhe gaye haiM / para hAMsiyeke bAyeM pArzva para, tADapatrakI purAnI pothiyoMke DhaMga para, sAMketika aMka bhI likhe hue haiN| jaisA ki 102 ke aMkake liye su / 103 ke liye su / 109 ke liye su / aura 110 ke liye sU aise saMketa haiM / tADapatra para likhe hue granthoMke pannoMpara prAyaH isI tarahake, cAlU aura sAMketika, donoM prakArake aMka likhe rahate haiN| isa pratike aMtameM likhanevAlekA nAma aura samayAdikA nirdezaka ullekha koI nahIM milatA, isaliye isakA ThIka samaya jJAta nahIM ho sakatA; to bhI ina sAMketika akSaroMke avalokanase aura pratikI sthitiko dekhanese mAlUma hotA hai ki yaha bhI prAyaH, vi0 saM0 1400 ke pUrva-hI-kI likhI huI honI caahie| hamAre pAsakI pratiyoMmeM, A ke bAda, prAcInatAkI dRSTi se isakA dUsarA sthAna hai / isake antameM bhI granthakArakI prazasti vidyamAna hai| _N saMketa-nirNayasAgara presa dvArA prakAzita, DaoN0 hIrAnanda zAstrIkI ukta mudrita AvRttiko hamane, nirNayasAgarake nAma para N akSarase saMketita kiyA hai / isake uparAnta, mukhyatayA Upara batalAI huI ina 4 purAnI pothiyoMke ra para, prastata AvRttikA saMzodhana aura saMpAdana kiyA gayA hai| inake atirikta, pUnAke bhANDArakara orienTala rIsarca insTITayUTameM saMrakSita rAjakIya granthasaMgrahakI 1 prati, tathA ahamadAbAdake DelAke upAzrayavAle jaina pranthabhaNDArakI 1 prati bhI maMgavAI gaI thI, kintu unakI anupayogitA dekha kara, unakA kucha upayoga nahIM kiyA gayA aura isaliye unake koI saMketa nahIM diye gaye / isa prakAra ina manyabhaNDAroM se, hameM jo ye prAcIna pothiyAM prApta huI aura unase isa pranthake saMpAdanameM jo viziSTa sahAyatA prApta huI, isaliye hama yahAM para ina pratiyoMke preSaka sajjanoMkA hArdika AbhAra mAnate haiM aura tadartha apanI kRtajJatA prakaTa karate haiN| yaha prabhAvaka caritra, eka baDe mahattvakA aitihAsika grantha hai / vikramakI 1 lI zatAbdIse lekara 13 vIM zatAbdIke pUrvabhAga takake, prAyaH sADhe bAraha sau varSameM, honevAle jaina zvetAMbara saMpradAyake sabase baDe mahAn prabhAvaka, saMrakSaka aura zAstrakAra AcAyoMke kArya-kalApa aura guNa-gauravakA isa granthameM bahuta acchA saMkalana kiyA gayA hai| granthakArako apane granthake nirmANa karanemeM mukhya preraNA milI hai kalikAla sarvajJa hemacandra sUrikI kRtise| hemacandra sUrine triSaTizalAkApuruSacaritrakI racanA kI, aura phira usake pariziSTa rUpameM, bhagavAn mahAvIra devake bAda honevAle vajra khAmitakake AcAryoMke caritrakA varNana karanevAle sthavirAvalicaritake nAmase eka pariziSTaparvakI bhI racanA kii| hemacandra sUrike isa pariziSTaparvako dekha kara prabhAcandra kaviko kalpanA huI ki-jahAMse hemacandra sUrine pUrvAcAryoMkA caritravarNana bAkI choDa diyA hai, vahAMse prAraMbha kara, yadi hemacandra sUri takake AcAryoM ke carita-varNanakA eka grantha banAyA jAya to vaha jaina itihAsake darzanameM baDA upayukta hogaa| yaha soca kara kavi prabhAcandrane isa prabhAvaka caritakI racanA kI aura kahanA cAhie ki unhoMne apane uddezameM saMpUrNa saphalatA prApta kI / granthakAra kahate haiM ki- unhoMne apane granthameM jo itivRtta (itihAsa) kA varNana kiyA hai vaha, kucha to prAcIna granthoMke AdhAra parase liyA gayA hai aura kucha bahuzruta vidvAn muniyoMke pAsase sunA gayA hai / isameM prathita kiyA huA yaha itivRtta kitanA vizvasta, kitanA upayukta aura kitanA vistRta hai isakI vizeSa carcA to isa granthakA jo hindI bhASAntara prakaTa kiyA jAyagA usameM kI jaaygii| Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAstAvika vaktavya isa pranthameM na kevala jaina AcAryoMkA hI itivRtta prathita hai, paraMtu sAthameM tatkAlIna anekoM rAjAoM, pradhAnoM, vidvAnoM, kaviyoM aura anyAnya mahA janoMke bhI prasaMgopAtta kitane hI mahatvake ullekha aura aitihAsika tathya antarnihita haiN| cakravartI samrAT harSavarddhana, pratihAra samrAT AmarAja ( nAgAvaloka), vidyAvilAsI paramAra nRpati bhojadeva, cAlukya cakravartI bhImadeva, siddharAja jayasiMha aura paramAIta rAjarSi kumArapAla Adi kaI itihAsaprasiddha rAjAoM, evaM kavicakravartI bhaTTa bANa, kavirAja vAkpati, mahAkavi mAgha, siddhasArakhata dhanapAla, kavIndra zrIpAla Adi bhAratake sAhitya-samrAToM kI bhI isameM kitanIka vizvasta aitihya ghaTanAeM ullikhita haiM, jinakA sUcana anyatra aprApya hai / 6 racanAkI dRSTise bhI yaha grantha ucca koTikA hai / isakI bhASA prAvAhika ho kara prAsAdika hai / varNana susaMbaddha aura suparimita hai / kahIM bhI atizayokti yA asaMbhavokti dRSTigocara nahIM hotI / mahAkavi aura prabhAvazAlI dharmAcAryoM kA aitihAsika varNana karanevAlA isakI koTikA aura koI dUsarA grantha samagra saMskRta sAhitya meM upalabdha nahIM hai / OM jisa taraha prabandhacintAmaNike varNanake sAtha sambandha rakhanevAle anyAnya prakIrNa prabandhoMkA saMgrahAtmaka 'purAtanaprabandhasaMgraha ' nAmakA pUrakagrantha, prabandhacintAmaNike dvitIya bhAgake rUpameM prakaTa kiyA gayA hai, vaisA hI isa 'prabhAvakacarita' ke varNanake sAtha saMbandha rakhanevAle prakIrNaka prabandhoMkA bhI eka pUraka grantha, taiyAra kiyA jA rahA hai, jisameM prAkRta aura saMskRta bhASAmeM upalabdha aise anekAneka prAcIna caritoM-prabandhoM kA mahatvakA saMgraha hogAM / ima caritoM-prabandhoMke avalokanase vidvAnoMko isa viSayakI baDI viziSTa bAteM jJAta hoMgIM ki jaina dharmako jo yaha rUpa milA hai vaha kina mahAn vidvAn aura prabhAvazAlI AcAyoMke kRtitvakA phala hai / kisa taraha jaina darzanako dhIre dhIre eka saMghaTita janasaMgha aura dhArmika samudAyakA rUpa milA, kisa taraha anyAnya dharmake mahApaNDi - toMke sAtha vAda-vivAda kI pratisparddhAmeM utara kara jaina AcAryoMne apane dharmakI sthiti aura pratiSThA baDhAI, kisa taraha jaina dharmAnuyAyI svataMtra jAtiyoMkA aura kuloMkA saMgaThana huA, kisa taraha jaina tIrthoM aura mandiroMkA nirmANa huA, kisa taraha jaina vAGmayakA aisA vizAla aura apUrva vikAsa huA, kisa taraha jaina dharmake itane saMpradAyoM aura gacchoM kA AvirbhAva huA aura kaise unameM pakSa-vipakSa bane - ityAdi viSayaka, jaina dharma aura jaina samAjake krama-vikAsa yA krama-parivartanakA sArabhUta aura tathyapUrNa itihAsa ina prabandhoMke adhyayana mananase uttama prakAra ho sakegA / kArtika zuklA 15 vi0 saM0 1997 bhAratIya vidyAbhavana, Andhragiri (AndherI); bambaI. } - jina vijaya Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMghI jaina granthamAlA] [prabhAvakacarita JIO 'zAnAvidyAtyAsimAgradadhAnamanapavyAsazAnAyatAividArathadiMDaputtamariMpahamarasAdasaprasArAsAdAma TanamijAta zrIrAmalamAjavAzrIvarvapiMcaritArAdaziropachAmasaracita gAgAsAvarAyAdavAihA zrImAnAdavAzrayAsakAlatanavazAdivatanmayamAsAdyanayAnamuniHsayaghanAdyAnacarizirimatikadI nAmA kAyApAyavivadANAyAyAsyazzya2anAzrImihaviziAyAdavAdiyAmadhAmadhAma samagratAmA athavAsAtanuvi.. zrIsidapAnAHyAMcavAvaHyArapAvalimAnAyavidyAsakA rAyapAliIdanimArasaprasAzavAjA TAssuzsApratisAvatAvimudradhuratATAzyayAyamApakatI 110 zrAvaritakA yidhAmitarAvasyAlA ddaashyaanvymkaarivaastiaarikhlklmyaaaddkraayaa| yAkSamAvadhAladaNDAraUsAliyAIrAdAzAnAmahAtnAiDaratazrImAlamityaptipurasuvAmadAdAtacityA. pArasanAliyanavaDAmaNAyAmAsAdAyamahazyatimatatAraNarAr3itAbharAGamAyAzAzAsAtamatavAraNagADAtAta dhADanAlayA saMtAnavaMzammamedhitAhAmaharSaya zranisagAnabaegamaMzritApatanAtidAdhikAvIyApahalitarita ghaDAma:zrIvamAnAtALaNAmamatidAdamatasparayatAdavinimatrImigatyavisivAdhAramAunmuDArUr3ha kiMdiSadAyadinadanAmayimAdamAkSaTAtAvAdhaTayatAkAvidAeyatAprAdhi namayAzUnyabhAvanAmadAnAminAjAtAlApinetanAkakadhAkavAkatAta) pAsAdAregasihakinasmaraNAnuvibhyazlaMganitisuMgAcAdinAdhiratipAdAsa panirutApUranamalayAtirakRtaparAjayAniHprakA zATyAzrIdharvacaritArAhaga girimyAdAravIDanAzayazrIpUchanayArAdi movidAAdAvAdhavAvAsagAtA miyaarutaavaammniydaadhivaaghH| jJAnazrIpuratApadAyapaTanAbiMbadda yAIkanAnAjAnAJghamiASaNamAdArathaviDamma zriraneTalAvadAnalajisvitA 'jAdhavAdhIvatrasyadhavalamazAgaNApumachA dinsNsrshivssivrit||2|| zidApasAdavajJAtAyArAmAyanamAyAsamavadhatAyadavANidhAvyArayAnasakramanasaH 'zravaNAdarAzcaSayazvamagamamanuH smvaavn||23mpmaanmnnyprtykrgnnnyaamu nistaapvsdshraasvaanaanicraadhkspttyuitaani||24shvaashilaaky uttyapakSa prabhAvakacaritakI D saMjJaka pratike patroMkI prtikRti| Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ siMghI jaina granthamAlA ] [prabhAvakacarita nAriNIkAmAsAMgInitI mahAbalamAzItipAcikAdAdazAvatArAcAyakamanIyAjanyAni kiMgrIyani-paya yADAbajayAratadhAgAcArapAcapta rakavayaH patyAvaddhamAnamagopani vApAnIsamadAsamAnAmasmatAbaDAgAdAdayA dhAmAyana nAgotamalAbAIsaMpati manya badamAsApaDAyAtADAvasaMjIvanInAminAra . vaniyata yntrkaathrupyaa| SHIRelanIveDanasarIvalocanamakA makasakaye jiloTAlIkAdattanyasA zedAvAnaMdadhAtinAsatA ki bhugara thAsudhAzayAnAtAparAdIpayamitatAcyAmA samvIkRNanAzAkAlAbagapabhAna zrIdAmArAdhIzalAkAnazohamAnInRpAbAbatAMER vAhanAvamAdazazacanAmapiyAyavAcImitunacacaritAniyamAnammAnamevAzmAdAdAna SArAzyaniyamADiyAdAsyavizvadAnavadvArApamAnozAsAmAna sikaarnnaasaavkmunii| Vri HamanavinidhanAnunimAvinanivizvavidyAliTimAdayavatamanaruvidhAbAvArabAzrIcaMdraparirahavA niI nakalekamamatamamA dhananivepANyAdagrafeegkamalAmInAvAvAkavAya majADamapAdAdyA visaramavAvApisAnava BARremaveDamArImAmavadhAnavina mAyAsepuTabAmanetbanAvamanapakarabunipavizanivanAnivitra vivAsaravatAkA nivijhaMkamAyAha vApazcAdamISA vizavalisamAya3 cijAvAneziyAmakAyadAesamadhigatavidhAyayajayamamA yasapAhiyarkiviyaMpradAyavilidanAmayiSamAdamAdhamayamAmA yanAkAvidAsaladhArAdhinamayAvayathAdhanAmadAtAvikarA nisAvAlAthAkaMgalavAhataMUPAdAraMdhagasihakinagA . caNyaziligAmAditAvAvadhiniyAdArasaMpanierdi amanaparAsIkAzAcyA jAritArAkSAsArakhAdA dAnAdyanArA dimasavitAdAzivasaMgAvAmanA nipadAsadhazAmAjJAnIvaratApadAdhIghaTanA bibahAmAdhAkAnayajAnAminAvaravacidaMgAdhiranaMdasAnAvizayA yasamadhamAkapanadinasaMzavavicarizzazikApasAdazavarAmIyatamAyAsamabadadhanAyavASipuSyAbArakhAnamanamanamAnA yamusaMgamamanaramavAnavezya mAnamayapathakaragalanayA nikhAnapadasahayAHmanAnAnivaDaravakasanaviyunAti TAGRamelipsmara S erian. 14 prabhAvakacaritakI A saMjJaka pratike Adi aura antake patrakI pratikRti / Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prbhaavkcrit-vissyaanukrmH| - prAstAvika vaktavya ..... - granthakRtprAstAvika kathanam 1 vajrasvAmicaritam .... 2 AryarakSitacaritam .... 3 Aryanandilacaritam .... 4 kAlakasUricaritam .... . 5 pAdaliptasUricaritam .... .... 6 vijayasiMhasUricaritam.... 7 jIvadevasUricaritam ..... 8 vRddhavAdisUricaritam .... 9 haribhadrasUricaritam .... 10 mallavAdisUricaritam .... 11 bappabhaTTisUricaritam .... 12 mAnatuGgasUricaritam .... 13 mAnadevasUricaritam .... 14 mahAkavisiddharSicaritam 15 vIragaNicaritam .... 16 vAdivetAlazAntisUricaritam 17 mahendrasUricaritam .... - tadantargataM mahAkavidhanapAlavRttam .... 18 sUrAcAryacaritam ..... 19 abhayadevasUricaritam ..... - tadantarbhUtaM jinezvarasUrivRttam .... 20 vIrAcAryacaritam .... .... 21 vAdidevasUricaritam ..... .... 22 hemacandrasUricaritam .... .... granthakArakRtA prazastiH.... pariziSTam 1-prabhAvakacaritAntargata-samuddhRtapadyAnAmakArAyanukramaNikA / , 2-prabhAvakacaritagata-vizeSanAmnAmakArAdyanukramaNikA / ... pR0 1-6 __ 1-2 3-8 9-18 19-21 22-27 28-40 41-46 47-53 54-61 62-76 77-79 80-111 112-117 118-120 121-126 127-132 133-137 138-151 152-160 161-166 167-170 171-182 183-212 213-216 217-219 220-226 ... Page #361 -------------------------------------------------------------------------- Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIprabhAcandrasUriviracitaM prabhAvakacaritam / [ atha prAstAvikam / ] 11 OM namaH zrutadevatAyai* // arhattattvaM khumo vizvazAsanonnatikArakam / yatprasAdena pUrve'pi mahodayapadaM yayuH // 1 // zrIsarvamaGgalollAsI vRSaketuranaGgabhit / zambhurgaNapatistIrthanAtha AdyaH punAtu vaH // 2 // hariNAGko na-bhogazrIrjanatApApahArakaH / mahAbalaH prabhuH zAntiH pAtu' citraM 'dhruvasthitiH // 3 // dazAvatAro vaH' pAyAt kimanIyAJjanadyutiH / kiM zrIpatiH pradIpaH kiM na tu zrIpArzvatIrthakRt // 4 // yadgotrajazcaran' bhavyagocare pAtrapUrakaH / zreyaH pIyUSataH pAtu varddhamAnaH sa gopatiH // 5 // sA pUrvAMgamitA godA' sumano'rcyA' sarasvatI / bahupAdodayA nyastA yena taM gautamaM stuve // 6 // sampattiH satpadArthAnAM yatprasAdAt prajAyate / jIvasaJjIvanIM naumi bhAratIM ca zriyaM ca tAm // 7 // yaddattaikArtharUpasya vRddhiH koTiguNA bhavet / zrIcandraprabhasUrINAM teSAM syAmanRNaH katham // 8 // sajjanaH sa kathaM jiSNuryo'lIkAdaratatparaH / parAvarNaM guNIkRtya doSodyogaM dadhAti na // 9 // asantaH kimu na" stutyAH stutyAM ye'nAdRtAH param / dIpayanti kRtAbhyAsAH "kSUNavIkSaNataH "kSaNe // 10 // kalau yugapradhAna : " zrIhemacandraH prabhuH " purA / zrIzalAkAnRNAM vRttaM prAstAvIn nRpabodhakRt // 11 // zrutakevalinAM SaNNAM dazapUrvabhRtAmapi / " AvajrasvAmivRttaM ca caritAni vyadhatta saH / / 12 / / dhyAtatannAmamantrasya prasAdAt prAptavAsanaH " / [ArokSyanniva " hemAdriM pAdAbhyAM vizvahAsyabhUH" // 13 // zrIvajrAnupravRttAnAM zAsanonnatikAriNAm / pra bhA va ka munIndrANAM vRttAni kiyatAmapi // 14 // bahuzrutamunIzebhyaH prAggranthebhyazca kAnicit / upazrutyetivRttAni varNayiSye kiyantyapi / / 15 / / - vizeSakam / zrIdevAnanda zaikSa zrI kanakaprabhaziSyarAT / zrIpradyumnaprabhurjIyAd pranthasyAsyApi zuddhikRt // 16 // 15 * COM namaH zrIzruta ; BOM namo zrIjinAya / upAdhyAya zrImuni sAgara paramagurubhyo namaH / ; NOM namo bhagavate zrIpArzvanAthAya / 1 B pAtuzcideg / 2 N dhruvaM / 3N naH / 'ramya' iti B TippaNI / + 'vANI' iti B Ti0 / 4 C caratdeg / 5 B goparti / 6 N modA / 7 B sumano / 8 CN vissnnu| 9 A doSodyotaM / 10 N naH / 11 N kimuta / 12 B kSaNa 13 B'takSaNe / 14 N pradhAna / 15 B prabhu 16 N zrIvajra' / 17 C vAsataH / \ 'caDivU' iti B Ti0 / 18 N ArokSadeg / 19 B bhuu| 20B ziSya / 5 10 Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 346 zrIvajro rakSitaH zrImAnAryanandila ityapi / sUriH zrIkAlakAcArya-pAdaliptaprabhustathA // 17 // rudradevaprabhuH sUriH zramaNasiMha ityapi / athAryakhapuTaH sUrimehendrazca prabhAvakaH // 18 // sUrirvijayasiMhazca jiivdevmuniishvrH| vRddhavAdI siddhaseno haribhadraprabhustathA // 19 // mallavAdiprabhuppabhahiH kovidavAsavaH / zrImAnatuMgasUriH zrImAnadevo munIzvaraH // 20 // sUrizca siddhavyAkhyAtA zrImAn vIragaNiH prabhuH / vAdivetAlavirudaH zAntisUriH prabhustathA // 21 // zrImAn mahendrasUriH zrIdhanapAlena sNgtH| sUrAcAryaprabhuH zrImAn kRtabhojasabhAjayaH // 22 // zrImAnabhayadevazca vIrAcAryaH kviishvrH| devasUrirguruH' zrImAn hemacandraprabhustathA / / 23 ||-sptbhiH kulakam / mAdRzo'lpamatiH kIdRgeteSAM guNakIrtane / kalladhvani sitAsvAde mUko'pi kurute'thavA / / 24 // etaccaritazAkhibhyaH saMmIlya sumanazcayam / tadvRttamAlAmuddAmA gumphiSyAmi gurogirA // 25 // 15 -- 10 N kAlikA / 2CN degdevH| 3 N khpttH| 4 N deggnnideg| 5 B guru'| 6N kala / 7 A B dAma / Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. vajrasvAmicaritam / 1. vajrasvAmicaritam / 61. nidhiH saubhAgyabhAgyasya nAma yasyAdimaGgalam / vajrakhAmivibhoH pUrvaM vRttaM tasya mayocyate // 26 // astyavantIti dezaH kSmAsara tIsarasIruham / yadguNaprAmaraGgeNa baddhasakhye ramA - girau // 27 // tatra tumbavano nAma nivezaH kezavarjitaH / abhUvan yasya vAsAya nAkino'pyabhilASukAH // 28 // tatra zreSThI dhano nAma kAmadhuk - kalpapAdapau / amAnamAnayaddAnajitau tridivamAzritau // 29 // tasyArthijana' dauH sthityamustoccheda mahAkiriH * / putro dhanagirirnAma kAmapratimavigrahaH // 30 // AbAlyAdRpyabAlyAbhavivekacchekamAnasaH / nAbhilASI pariNaye praNayeSu mahAtmanAm // 31 // dhanapAlAkhyayA tatra vyavahArI mahAdhanaH / yalakSmIvIkSaNAlakSmIpatirAvikSadambudhim // 32 // tasyAryasamitaH putraH sunandA ca sutA'bhavat / tayoH samAgamastatra lakSmI - kaustubhayoriva // 33 // sunandAM yauvanodbhedamedurAGgIM vilokayan / varaM dhanagiriM dadhyau tatpitA guNagauravAt // 34 // tatsutaH samito' gehavAse'pi yativadvasan' / yAyAvareSu bhogeSu vairAgyaM paramaM dadhau // 35 // zrutazrIkhaNDamalayagireH siMhagireH prabhoH / sa dIkSAmagrahIt pArzve pArzve nirvRtivezmanaH // 36 // anyadA dhanapAlazca proce dhanagiriM sudhIH / sAgarasyeva revA'stu sunandA te parigrahe // 37 // sa prAha jJAtatattvArtha" bhavatAM bhavacArake" / suhRdAM sahRdAM" kiM syAd bandhanaM kartumaucitI // 38 // provAca dhanapAlo'pi purA zrI RSabhaprabhuH " / "RNavadbhogakarmedaM bhuktvA mukto bhavArNavAt // 39 // na cAnucitametat tanmAnin ! mAnaya madgiram / mAnase'tivirakte'pi mene tatprazrayAcca saH // 40 // uduvAha zubhe lagne saMlagne" satatotsavaiH / anAsaktaH sa viSayAn bubhuje martyadurlabhAn // 41 // sa vaizramaNajAtIyasAmAnika" suro'nyadA / aSTApadAdrizRGge" yaH pratyabodhIndra bhUtinA // 42 // sunandAkukSikAsAre'vatIrNaH svAyuSaH kSaye / prAkpremNA dattasusvara svapna" rahito dRDham // 43 // yugmam | tato dhana girirdhanyaMmanyo'vasaralAbhataH / apRcchata vrate patnIM tuSTAM putrAvalambanAt // 44 // jaradramiva premabandhaM chittvA sa satvaram / tatrAyAtasya tatpuNyaiH pArzve siMhagireryayau // 45 // 20 vrataM tatrAdade locapUrvaM "sAmAyikottaram / dustaraM sa tapastapyamAno'prIyata cAnizam // 46 // 92. pUrNe kAle'nyadA'sUta sunandA sutamuttamam / tejobhI ratnadIpAnAmapi sApatnyaduHkhadam // 47 // nijaiH pravartitastatra putrajanmotsavo mudA / yadIkSaNAdanimiSA dadhuH svaM " nAma sArthakam // 48 // ajalpat tatra ko'pyasya " prAtrAjiSyanna cet pitA / mahe'dhikataro harSastato'tra samapatsyata // 49 // prAcyadevabhavajJAnAMzena saMjJIva nandanaH / dadhyAvaho mahApuNyo matpitA saMyamagrahAt // 50 // mamApi bhavanistAraH saMbhavI saMyamAd yadi / atropAyaM vyamRkSacca rodanaM zaizavocitam // 51 // anekollApanasnAnadehasaMvAhanAdibhiH / gajAzvakAdivIkSA " bhiraparairapi kautukaiH // 52 // bhRzaM pralobhyamAno'pi na tasthau sa kSaNaM sukham / kathaM vadati yo jAgracchete kaitavanidrayA // 53 // yugmam / dadhyau mAtApi somazrIrvatsa ApyAyako dRzAm / yaduccakairavazapradastaddhi dunoti mAm // 54 // evaM jagmuca paNmAsAH SaDvarSazatasaMnibhAH / tannivezanamAgAzca tadA siMhagiriguruH // 55 // 30 3 347 5 10 15 25 1 B degprabhoH / 2 C degjina' / * 'sUyara' iti B Ti0 / 3 N praNayena / 4 B dambudhe / 5 C deg saminaH / 6 A B saMmito ! 7 C baddhasan | 8 C deggiri / 9 C prabho / 10 N degtattvArthoM / 11 C bhagavA | 12 A C suhRdAM / 13 A RSabhaH / (tu) to 16 N samAnikadeg / 17 A padAhiM / 18 C deg khame / 22 N vivIkSA / 14 N tRNadeg / + 'atyAmahAt' iti B Ti0 / 15 N 19 N saamyideg| 20 C khaM / 21AB prAtrajideg / Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 4 25 30 prabhAvakacarite 1 tatra gocaracaryAyAM vizan dhanagirirmuniH / guruNA''vidize pakSizabdajJAnanimittataH // 56 // adya yad dravyamAnoSi sacittA cittamizrakam / grAhyameva tvayA sarvaM tadvicAraM vinA mune ! // 57 // tatheti pratipedAnastadAryasamitAnvitaH / sunandAsadanaM pUrvamevAgacchadatucchadhIH // 58 // taddharmalAbhazravaNAdupAyAtaH * sakhIjanaH / sunandAM prAha dehi tvaM putraM dhanagireriti // 59 // sA'pi nirveditA bADhaM putraM saMgRhya vakSasA / natvA jagAda putreNa rudatA kheditA'smi te / / 60 / / gRhANainaM tataH svasya pArzve sthApaya cet sukhI / bhavatyasau pramodoM me bhavatvetAvatApi tat // 61 // sphuTaM dhanagiriH prAha prahISye nandanaM nijam / paraM striyo vacaH paMguvanna yAti padAtpadam // 62 // kriyantAM' sAkSiNastatra vivAdahatihetave / adyaprabhRti putrArthe na jalpyaM kimapi tvayA // 63 // atikhinnA ca sA'vAdIdatrA''ryasamito muniH / sAkSI sakhyazca sAkSiNyo bhASe nA'taH kimapyaham // 64 // 'ajAtavRjinAbandhaH' pAtrabandhe niyojya tam / virataM rodanAt tuSTipuSTaM saMdarzya tatpuraH // 65 // bahiHkRtAntarArAtirbahirgatvA ' gRhAGgaNAt / bhajyamAnabhujastasya bhArAdAgAd guroH puraH // 66 // yugmam / AyAntaM bhugnamAtraM taM vIkSya saMmukhamAyayuH / tadvAhoH pAtrabandhaM ca guravaH svakare vyadhuH // 67 // vajropamaM kimAnItaM tvayedaM mama hastayoH / bhArakRnmumuce 'hastAnmayA'sau nijakAsane // 68 // ityuktvA ca samaikSanta guravastaM zaziprabham / sAdhvAsyacandrakAntAnAM sudhAsrAvanibandhanam // 69 // guruzca vajra ityAkhyAM tasya kRtvA samArpayat / sAdhvIpArzvAcchrAvikANAM vyahArSIdanyatastataH / / 70 / / gurubhaktyAtha 'tadbhAgyasaubhAgyAcca vazIkRtAH / dharminAryaH kSIrapANamukhyazuzrUSaNaiH zizum // 71 // prAvardhayannijApatyAdhikavAtsalyakelitaH / sAdhvInAmAzraye" rAtrau vastradolAzayaM / mudA // 72 // yugmam / tatra sthito vitandraHSS sannaGgAnyekAdazApyasau / sAdhvIbhirguNyamAnAni nizamyAdhijagAma / saH // 73 // tato vizeSitAkAraM tadIyaparicaryayA / tatrAyAtA sunandApi taM nirIkSya dadhau spRhAm // 74 // prArthayaccAtha tAH sAdhvIH" sutaM me dadateti sA / UcustA vastrapAtrAbhA gurusthApanikA sau // 75 // kathaM zakyo'rpituM bAlastasmAdatrastha eva san / lAlyaH paraM gRhe neyo na gurvanumatiM vinA // 76 // yugmam / 63. anyadA guravaH prApustatpuraM tajjananyapi / nandanaM prArthayAmAsa gRhivat patyurantike // 77 // sa ca prAha nRpAdeza iva sanmartyavAgiva / kanyApradAnamiva ca mahatAmekazo vacaH // 78 // gRhItamuktaM jAyeta no bAlaparidhAnavat / evaM vimRza" dharmajJe ! no vA santyatra sAkSiNaH // 79 // nirvicArAgrahA sA'pyavalepaM na tyajed yadA / saMghapradhAnapuruSaiH paryacchedi / subhASitaiH // 80 // tatrApyamAnayantI sA gatA rAjJaH purastadA / yatayazca samAhUtAH saMghena saha bhUbhRtA // 81 // dharmAdhikaraNAyuktaiH" pRSTau" pakSAvubhAvapi / aGgIkAraM tayoH zrutvA vicAre mumuhuzca te // 82 // ekatra duHpratIkArA mAtA putraM prayAcati / anyatra saMghaH zrItIrthanAthairapi niSevitaH // 83 // vicacAra svayaM rAjA svarucyA nandano hyayam / yatpArzve yAti tasyAstu kiM parairbahubhASitaiH // 84 // tato mAtA" prathamato'nujJAtA tatra bhUbhRtA / krIDanairbhakSya " bhojyaizca madhuraiH sA nyamaMtrayat // 85 // sute tathAsthite rAjJA 'nujJAto janako muniH / rajoharaNamudyamya jagAdAnapavAdgIH // 86 // 348 'pADosinimilI dharmmalAbha' iti B Ti0 / 1 CN yat / 2 B girideg| 3 B prahIkSe / 4 B kriyatAM / 5 C ajAnadeg / 6 N bandhadeg / 7 A N bahiH kRtvA / + 'hatA' iti B Ti0 / 8 B tasmAt / 9 C Adarze 'dbhAgyasauguru bhaktyAthatazyAca ' etAdRzo vyastAkSaraH pAThaH / 10B mAzriye / + 'jholIbaMdha' iti B Ti0 / SS 'nidvArahita' iti B Ti0 / Ti0 / 11 B sAkhya / 12 A vyamRza: B N vimRzya / || 'parIchavI iti B ttio| 13 A bhUbhRtAH / 15 B puSTI 16 A C mAtuH / 17 B bhakSadeg 18 BN deg mudyasya / $ 'mAyArahita' iti B Ti0 / 'pAraMgataH' iti B 14 N deg karaNe yukteH Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 349 1. vajrasvAmicaritam / vatsa! tvaM yadi tattvajJaH saMyamAdhyavasAyavAn / gRhANa tadidaM karmarajoharaNahetave // 87 ||-yugmm / utplutya mRgavat so'tha tadIyotsaGgamAgataH / jagrAha camarAbhaM taccAritradharaNIbhRtaH' / / 88 // tato jayajayArAvo maGgAladhvanipUrvakam / samastatUryanAdorjisajjaH' samajani sphuTaH // 89 // saMghasyAcA tadA'kArSI rAjA tadravastataH / 'vaM sthAnaM muditA jagmurdharmitrAtapuraskRtAH // 90 // dadhyau sunandA saudarya AryaputraH suto'pi ca / madIyA yatayo'bhUvaMstanmamApIti sAMpratam // 91 // 5 trivArSiko'pi na stanyaM papau vano vratecchayA / dIkSitvA gurubhistena tatra muktaH samAtRkaH // 92 / / 4.athASTavArSikaM vanaM kRSTvA' sAdhvIpratizrayAt / zrIsiMhagirayo'nyatra vijahuH saparicchadAH // 93 // tadA cApratibandhena teSAM viharatAM satAm / parvatAsannamedinyAmIryAsamitipUrvakam / / 94 // vanaprAgbhavamitraizca taM dRSTvA jambhakAmaraiH / vaikriyA''viSkRtA meghamAlA tasya parIkSaNe // 95 // kuraMkarasvaraiH kekikekArAveNa mizritaiH / tilatandulito nAdaH zrutisvAdyasudhA'bhavat // 96 / / nIrairnadadbhiddAmasaMbhavadbhiniraMtaram / plAvitA bhUstadvaitaghaTiteva tadA'bhavat // 97 // vipule tasthivAMsaste girerekatra kandare / guravastoyajIvAnAM virAdhanamanicchavaH // 98 // evaM ghanAghane ghore kathaMcidvirate sati / upoSitA api zreyastRptAste munayo'vasan // 99 // jagajIvanamoSeNa tadA sUro'pi zaGkitaH / rasAvasthApanAd vizve babhUva prakaTodayaH // 10 // AnIya vAridhervAri jagatIparipUraNAt / avasanne ca parjanye zramAt supta" ivAdhvanau // 101 // 15 tatastaccAruvRttena 'lekhaihallekhazAlibhiH / vANijyakArakavyAjAt pAraNAya nyamabi sH||102||-yugmm / eSaNAtritaye copayukto bhuktAvanAdRtaH / tatra vajro yayau prApya guroranumati tataH / / 103 // dravya-kSetra-kAla-bhAvairupayogaM dadau ca saH / dravyaM kUSmANDapAkAdi kSetraM dezazca mAlavaH // 104 // kAlo "grISmastathA bhAve vicArye'nimiSA amI / aspRSTabhUkamanyAsA amlaankusumsrjH|| 105 // cAritriNAM tato devapiNDo naH" kalpate" nahi" / niSiddhA upayogena tasya harSa paraM yayuH // 106 // 20 -tribhirvizeSakam / tatra ca prakaTIbhUya prANamaMstaM muniM tadA / vajraM sadvRttatejobhirbhAsvaraM bhAsvadaMzuvat // 107 // anyatra viharatazcAnyadA grISmartumadhyataH / prAgvadeva surAste'muM ghRitapUraiya'mantrayan / / 108 / / vane tatrApi niyUMDhe vidyAM te vyomagAminIm / dadurna durlabhaM kiMcit sadbhAgyAnAM hi tAdRzAm // 109 // 65. bAhyabhUmau prayAteSu pUjyeSvatha paredyavi / sadeSaNopayukteSu gItArtheSu ca gocaram // 110 / / 25 avakAzaM ca bAlyasya dadaccApalatastadA / sarveSAmupadhI magrAhaM bhUmau nivezya ca // 111 // vAcanAM pradadau vanaH zrutaskandhavrajasya saH / pratyekaM guruvaktreNa kathitasya mahodyamAt // 112 / / -tribhirvizeSakam / zrImAna siMhagirizcAtrAntare vasatisannidhau / Ayayau garjitaurjityaM zabdaM tasyAzRNocca saH // 113 // dadhyau kiM yatayaH prAptAH svAdhyAyaH pAlayanti mAm / nizcityaikasya vacasya zabdaM te topato bbhuH||114|| 30 punardadhyAvayaM gaccho dhanyo yatredRzaH zizuH / kSobho'sya mA bhUdityuccaiHsvaraM naiSedhikI vyadhAt // 115 // 1A degdhariNI 12N sadyaH / 30 saMsthAnaM / 4 N diikssito| 5-N kRtvA / 6 B pratidhiyAt / 7 B vaikriyAvikRtA / 8 Bdegtundlito,CdegtNddulito| 9AdegghoSeNa C poSeNa / 10 Bdegvaaprkdeg| 11 Bdegkhaptadeg / * 'devatA' iti Btti.| 12 A bhISma / 13 B na / 14 N kalpyate / 15 B nahiH / 'ghevara' iti B tti.| 16 N naissedhik| Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 prabhAvakacarite 350 vajro'pi taM gurordhvAnaM zrutvA lajjAbhayAkulaH / saMnivezya' yathAsthAnaM veSTikAH' saMmukho'bhyagAt // 116 // pratilekhya tataH pAdau prakSAlya 'prAsukAmbhasA / pAdodakaM vavande ca gurugA sa mudekSitaH // 117 // vaiyAvRtyAdipu laghormA'vajJA'sya bhavaviti / dhyAtvA''hurguravaH ziSyAn vihAraM kurmahe vayam // 118 / / tataste procurasmAkaM kaH pradAsyati vAcanAm / te prAhurvatra evAtra kRtArthAn vaH kariSyati // 119 // tat te tatheti pratyaicchan nirvicAraM gurorvacaH / IdRksvagurubhaktebhyaH ziSyebhyo'stu namonamaH // 120 // pratilekhya niSadyAM ca tasyAvakrAH pracakrire / tato'sau vAcanAM dAtumArebhe yatisaMhateH / / 121 // *zAstrANAmititAtparyamanAyAsena so'bhyadhAt / sukhaM yathA'vagacchanti te mandadhiSaNA api // 122 // dinaiH katipayairAgAt sUrirabhyutthitazca taiH / tadudantamapRcchacca sambhUyocuzca te tataH // 123 // pUjyapAdaprasAdena saJjajJe vAcanAsukham / asmAkaM vAcanAcAryo vana evAstu tatsadA // 124 // zrutveti guravaH prAhurmatvedI vihRtaM mayA / asya jJApayituM yuSmAn guNagauravamadbhutam // 125 // tapasyAvidhisaMzuddhavAcanApUrvakaM tataH / adhItavAn munirvaJo yAvad gurvAgamAgamam / / 126 // 36.gatvA dazapure vanamavantyAM praiSurAdRtAH / adhyetuM zrutazeSaM zrIbhadraguptasya sannidhau / / 127 // sa yayau tatra rAtrau ca pUrbahirvAsamAtanot / guruzca svapnamAcakhyau nijaziSyAprato mudA / / 128 / / pAtraM me payasA pUrNamatithiH ko'pi pItavAn / dazapUrvyAH samagrAyAH ko'pyadhyetA sameSyati // 129 / / ityevaM vadatastasya vatra AgAt purastataH / guruzcAdhyApayAmAsa zrutaM svAdhItamAzrutam / / 130 // zrIbhadraguptasUrizca tamadhyApya punarguroH / prAhiNot sannidhau tasyAnujJAyai samayasya saH // 131 // vajraprAgjanmasuhRdo jJAnAd vijJAya te suraaH| tasyAcAryapratiSThAyAM cakrurutsavamadbhutam / / 132 / / sarvAnuyogAnujJAM ca pradadurguravaH zubhe / lame sarvArhatAM tejastattvaM tatra nyadhurmudA / / 133 // 7. gurau prAyAd divaM prApte vanasvAmiprabhuryayo / puraM pATaliputrAkhyamudyAne samavAsarat / / 134 / / anyadA sa kurUpaH san dharma vyAkhyAnayad vibhuH / guNAnurUpaM no rUpamiti tatra jano'vadat / / 135 / / anyeAzcArurUpeNa dharmAkhyAne kRte sati / purakSobhabhayAt sUriH kurUpo'bhUjano'bravIt // 136 / / prAgeva tadguNagrAmagAnAt sAdhvIbhya AdRtA / dhanasya zreSThinaH kanyA rukmiNyatrAnvarajyata // 137 // babhApe janakaM svIyaM satyaM madbhASitaM zRNu / zrImadvajrAya mAM yaccha zaraNaM me'nyathA'nalaH // 138 / / tadAgrahAt tataH koTizatasaMkhyadhanairyutAm / sutAmAdAya nirgranthanAthAbhyaNe yayau ca saH // 139 // vyajijJapacca nAthaM tvAM nAthate me sutA hyasau / rUpayauvanasampannA tadeSA pratigRhyatAm / / 140 // ' yathecchadAna-bhogAbhyAmadhikaM jIvitAvadhi / draviNaM gRhyatAmetat pAdau prakSAlayAmi te // 141 // atha zrIvajra Aha sma saralastvaM vaNigvaraH / badbhumicchasi dUrasthAn svayaM baddhaH parAnapi // 142 // reNunA ratnarAziM tvaM kalpavRkSaM tRNena ca / ga kolena kumbhIndraM vAyasena sitacchadam // 143 / / saudhaM nipAdagehena kSAranIreNa cAmRtam / kudravya viSayAsvAdAt tapo me saMjihIrSasi // 144 ||-yugmm / viSayAH kaMbalollAsaM dadhatyavikaTodayAH / sarva dhanaM 'mahAbhogairanyUna cArakopamam // 145 // eSA mayyanuraktA cecchAyAvadanugAminI / 'mayA''dRtaM vrataM dhattAM jJAnadarzanasaMyutam // 146 // zrutveti pratibuddhA" sA'bhilASagarale hRte" / gRhItvA saMyama saMyaminIpArzvamazizrayat" // 147 // 20 30 1B sNniveshaa| 2 B veSTikA / 3A vyadhAt ; C'tyagAt / 4 AC prAzukA / * B 'zAstra tatva' iti B Ti. / 1 'vicakSaNapaNUM' iti B Ti0 / 5 A guruH zvaH / * 'sUrimaMtra dIdhu' iti B tti.| 6 B vidhi / 7 B mahAbhAgai / 8 B eSa / 9N mayA vRtaM; C mayA brUtaM / 10 B degbddhaa| 11 A hRde| 12C zriyat / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. vajrasvAmicaritam / 157 // 10 158 // // 159 // mahAparijJAdhyayanAd AcArAGgAntarasthitAt / zrIvatreNoddhRtA vidyA tadA gaganagAminI / / 148 // 18. avRSTeranyadA tatrAbhUd durbhikSamatikSayam' / sacarAcarajIvAnAM kurvadurvItale'dhikam // 149 // sIdan saMghaH prabhoH pArzvamAyayau rakSa rakSa naH / vadanniti tato vajraprabhustannidhe hRdi / / 150 / / paTaM vistArya tatropavezya saMghaM tadA mudA / vidyayA''kAzagAminyA'calad vyomnA suparNavat // 151 // tatra zayyAtaro dUraM gatastRNagaveSaNe / anvAgato vadan dInaH so'pi nyastAri sUriNA // 152 // Ayayau susthadezasthAmacireNa mahApurIm / bauddhazAsanapakSIyanRpalokairadhiSThitAm // 153 // sukhaM tiSThati saMghe ca subhikSAd rAjasausthyataH / sarvaparvottamaM parvA''yayau paryuSaNAbhidham // 154 // rAjA ca pratyanIkatvAt * kusumAni nyaSedhayat / saMgho vyajijJapad vajraM jinAcacintayArditaH // 155 // utpatya tata AkAze kAzasaMkAzakIrtibhRt / mAhezvaryA uparyAgAnnagaryA : kovidAryamA / / 156 // ArAmasthaH piturmitramArAmikaguNAgraNIH / vajraM ' bakulasiMhAkhyo vIkSya natvA ca saMjagau // kimapyAdiza me nAtha ! kArya sUrirato'vadat / sumanaH sumanobhirme kAryamArya ! kuruSva tat // pUjyairvyAvRttivelAyAM grAhmANIti nizamya saH / yayau devyAH zriyaH pArzve taM kSudra himavad girim dharmalAbhAziSA''nandya tAM devIM kAryamAdizat / dadau sahasrapatraM sA devArcArthaM karasthitam // 160 // tadAdAya prabhurvaH pitRmitrasya sannidhau / Ayayau viMzatirlakSAH puSpANAM tena DhaukitAH / / 161 // vimAne' vaiyei 'tacAvasthApyAgAnnije pure / jRmbhakaiH kRtasaGgItotsave gaganamaNDale / / 162 // dhvanatsu devatUryeSu zabdAdvaite vijRmbhite / taM tadUrdhvaM samAyAntaM dRSTvA bauddhAzvamatkRtAH // 163 // Ucurdharmasya mAhAtmyamaho naH zAsane surAH / AyAnti pazyatAM teSAM te yayurjinamandire // 164 // zrAddhasaMghaH pramuditaH pUjAM kRtvA jinezituH / tatra dharmadine dharmamazrauSId vajrasadguroH // 165 // prAtihAryeNa cAnena rAjA tuSTo'bhyupAgamat / pratyabodhi ca vajreNa bauddhAzcAsannadhomukhAH // 166 // 69. viharannanyadA svAmI prayayau dakSiNApatham / kutracicchuddhabhUbhAgodyAne'sau samavAsarat // 167 // + zleSmarogApanodAyAnAyayad vizvabheSajam / upayuktAvazeSaM ca zravaNe'dhArayat tataH // pratyupekSaNakAle || tat tatrasthaM cAparAhnike / mukhavastrikayA 'srasyat karNayoH pratilekhane // dadhyAvAyuraho ! kSINaM vismRtiryanmamoditA / punardurbhikSamAptaM ca 'prAguktAdadhikaM tataH vajrasenastadAdizya" vaMzArthaM vajrasUribhiH / prahitaH sa zanaiH prAyAt kuMkuNAn vittavaJcaNAn " // 171 // alabdhabhikSAn durbhikSAd vidyApiNDena bhojitAn / sAdhUnAha ca" bhojyo'yaM nityaM dvAdazavatsarIm // 172 // 25 "grAhyaM "vAnazanaM te ca zrutvA tat praaymaavishn| zrIvaJcaH kutracicchaile sAdhubhiH sahito yayau // 173 // mArge gacchadbhirekatra prAme prAlambhi " sUribhiH / ziSya ekaH sa tajjJAtvA vairAgyaM paramaM dadhau // 174 // dadhyau ca projjhya mAmete jagmurjIvatvasAviti / niHsattvo'haM kathaM dRSTaH prabhuM nAnuvrajAmi tat // 175 // dhyAtveti taptapASANe pAdapopagamaM vyadhAt / vyalIyaMta madhUcchiSTamiva sa " tvaritastadA // 176 // tadvipattau mahe devaiH kriyamANe munIzvaraH / yatInAM purato'vAdIcchizoH sattvamidaM mahat / / 177 // tacchrutvA munayaH sarve paraM vairAgyamAdadhuH / prazAntavigrahAstasthuH sthaNDileSu pRthak pRthak / / 178 / / pratyanIkA surI tatropasargAyopatasthuSI / nizIthe divasaM kRtvA dadhi teSAmaDhaukayat // 179 // 168 // 169 // // 170 // 351 1B degmitikSayaM / 2 A dInaM / / ''darzananA abhakta paNAtu' iti B Ti / 3N vajraM ca kula 5 N vimAnadeg / 6 N tAMthA' + 'devatAnai bhalAvInai' iti B Ti0 / 'roga chedanAt' iti B Ti0 / B Ti0 | || 'paDileNa velAI' iti B Ti0 / 7 A bhrasyat; C zrasyat 11 A cittavizvaNAn; C vittavazcarAn / 12 'ca' nAsti B 13 C grAmaM / / 8B kSaNaM / 14 N cAnadeg 7 4AB deg gire / 'bAvaravAnI velAI' iti 10 N tathAdizyaM / 16 A satvaratadeg / 9A prAguptA deg 15 B prAlaMbhadeg 5 15 20 30 Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352 5 prabhAvakArite vijJAyAprItikaM tatrAnyatra zuoM'tha te vayuH / mRtyujIvitayorye'nAzaMsAsteSAM surAH kimu // 18 // yathAyogaM ca te prANAm parityajya surAlayam / zrIvajro'pi jagAma dyAmadhyAmadhyAnavaibhavaH' // 181 / / zakrastatrAyayau pUrvabhavannehena tazcayam / jJAtvA caturdizaM svIyarathamAvarttatAtha' saH // 182 // gahanAni tarUNAM ca tatronmUlya samAM bhuvam / kRtvA tatra kSaNaM tasthau suparvazreNisaMbhRtaH // 183 / / tataHprabhRti vikhyAto rathAvAkhyayA giri| asAyacalatAM yAti khyAtiryA gurubhiH kRtA // 184 // 610. vajrasenazca sopAraM nAma pattanamabhyagAt / jinadattapriyA'styatrezvarItyAkhyA catuHsutA // 185 / / akSAmaguruzikSADhyaH sa tasthA mandire yayau / cintAmaNimivAyAntaM dRSTvA taM harSamApa sA // 186 / / prAhAtha sAhasaM sAdho! 'smAbhiradya vicintitam / sthAlIpAko'tra lakSaNa pUritaH kaSTakalpanAt / / 187 / / dravyasaMpadi satsAmapyannadausthyAnmRtibhruvam / tato'tra pAyase pake nikSepyaM viSamaM viSam / / 188||-yugmm / 10 tadanAvasare pUjyadarzanaM puNyato'bhavat / kRtArthA sAMprataM pAratrika kAryamihAdaghe // 189 // ityAkarNya muniH prAha guruzikSApamakatA / dharmazIle ! zRNu zrImavajrasvAminiveditam // 190 / / sthAlIpAke kilaikatra lakSamUlye' samIkSite / subhikSaM bhAvi saviSaM pAkaM mA kuru tathA // 191 // sApi prAha prasAdaM naH kRtvaitat pratigRhyatAm / ityuktvA pAnapUreNa pratyalAbhi tayA muniH // 192 // evaM jAte 'ca sandhyAyAM bahibANi samApayu: / prazasvazasyapUrNAni jaladezAntarAdhvanA // 193 / / subhikSaM tatkSaNaM jale tataH sA spricchdaa| acintayadaho! mRtyurabhaviSyadarItitaH // 194 // jIvitavyaphalaM kiM na gRhyate saMyamamahAt / banasenamuneH pArzve jainabIjasya sadguroH // 195 / / dhyAtveti sA saputrA'tha prata jamAha sAmahA" nAgendro nivRtizcandraH zrImAn vidyaadhrstthaa||196|| abhUvaMste kicidUnadazapUrvavidastataH / catvAro'pi jinAdhIzamatoddhAradhuraMdharAH // 197 // adyApi gacchAstannAmnA jayino'vanimaNDale / dhartante taMtra tIrthe ca mUrtayo'dyApi sAhaNAH // 198 // 20 iti zrImadvajraprabhucaritametadiviSadAmapi stutyaM tattvaM kimapi jinanAthopaniSadAm / zriyAM hetuH seturbhavajaladhinistAraviSapekSyAdAnandaM jayatu zazisUryAvadhi yathA // 199 // zrIcandraprabhasUripasarasIhaMsaprabhaH "zrIprabhA candra sUriranena cetasi kRte shriiraam-lkssmiibhuvaa| zrIpUrvarSicaritrarohaNagirau zrIvajravRttAbhidhaH zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zRGgo'gamat prAktanaH // 20 // mUrtiH sASTApadabhIpimalagiriratistAraNaH zrIbharoyam duHkhArtAnAmapApA kila matirasatAM stambhanazca prbhaavH| cetaH syAdujayantasthitikRdanupamaM cArurUpaM yazastat zrImatpradyumnasUre ! ryudaguNavijayI tIrtharUpastvameva // 1 // // iti vanasvAmiprabaMdhaH // // graMthAnaM 207 akSara 11 // 1A dyAmadhyAmadhyAmavai: CN dyaamdhyaan| 2 B'taavsH| 8 BdegmatyagAt / 4 B cintitaM / 5 B kATa; C nAsti / 6N kRtaarthaaH| 7 N muule| 8N jaate'th| 9N jin| 10 A B sptraapi| 11 A sAgrahAt / 12 B prabhadeg / * ACN AdarzaSu nopalabhyata eSA paMktiH / Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. AryarakSitacaritam / 2. AryarakSitacaritam / 61. avyAdavyAhataM ' bhavyAn sa zrImAnAryarakSitaH / samUlaghAtamAhanti dharmo yasyAntaradviSaH // 1 // pIyUSamiva yadvRttamanirvAcyaM budhairapi / vaicakSaNyaviliptI' me matiH kiM nu vimRkSyati // 2 // punastathApi vAtApitApanasya tamo'mbudheH / tasya vRttaM smRtau vAcaM praNaye praNayAvadhiH // 3 // sadAnandanabAhulyaparAbhUtasatpuram / puraM dazapuraM nAmAvantikAntaikasaptakI // 4 // udAyano nizAnAtha iva navyo'kalaGkabhUH / agamyastamaso'kSINakalo'bhUttatra bhUpatiH // 5 // sauvastikapadaprAptapratiSTho'tiviziSTadhIH / varNajyeSThaH kulazreSThaH kriyAniSThaH kalAnidhiH // 6 // AsIcchrI somadevAkhyaH zamiteSvamiteSvapi / yanmantraiH zatruvargeSu zRGgArAya camUcayaH // 7 // yugmam | rudrasomAbhidhAsyAbhUt priyA priyavacaHkramaiH / saMpUrNadAnairarthibhyaH kRtadAridryavidravA // 8 // sUryAzvayoriva * yamau tayoH putrau babhUvatuH / AryarakSita ityAdyo dvitIyaH phalgurakSitaH // 9 // 10 purohitena tau tena sAGgAn vedAn prapAThitau / AtmajAnAM vinItAnAM svAmRddhiM nihnute hi kaH // 10 // atRptaH zAstrapIyUSe vidvAnapyAryarakSitaH / pipaThIstadvizeSaM sa prayayau pATalIpuram // 11 // acireNApi kAlena sphuratkuNDalinIbalaH / vedopaniSadaM gopyAmapyadhyaiSTa prakRSTadhIH // 12 // athopAdhyAyamApRcchya vyAvRttaH svabhuvaM prati / ArUDhavad yayau so'thAyayau parisare puraH // 13 // jJAtodantena rAjJA sa pitRvijJapanAdatha / prAvezi gajamAruhya saMmukhAgAminA svayam // 14 // pradhAnakulavRddhAbhyaH sulabdhAzIrgRhe gRhe / aparAhNe nijAvAsaprAGgaNaM prAgamattataH / / 15 / / 92. rudrasomA punastatra zramaNopAsikA tadA / vijJAtajIvAjIvAdinavatattvArthavistarA // 16 // kRtasAmAyikA putramutkaNThAkulitaM cirAt / ilAtalamilanmauliM vIkSyApi praNataM bhRzam // 17 // avarddhayata nAzIrbhiH sAmAyikabhidAbhiyA / 353 1 "atikhinnastataH prAha sa dhImAnAryarakSitaH // 18 // - tribhirvizeSakam / dhig ! mamAdhItazAstraughaM bahvapyavakaraprabham / yena me jananI naiva " paritoSamavApitA // 19 // dhyAtvetyuvAca kiM mAtaH ! paritoSo na te'bhavat / sAha tuSyAmyahaM kena pAThaistairdurgatipradaiH // 20 // sa prAha cAvilambena tadalaM me samAdiza / yenAdhItena te tuSTiH kAryairanyaistu kiM mama // 21 // romAJcakakodbhedamedurAtha jananyapi / pradhAnaM manyamAnA svaM putriNInAmavocata // 22 // adhISva viSvagunnidrAbhadravidrAvaNakSamam / dRSTivAdaM jinopajJamanyairajJAtasaJjJakam // 23 // tamAkarNya suto dadhyau tAvannAmApi sundaram / dRSTivAda idAnIM tadavazyaM kAryameva me // 24 // samastatIrthamUrddhanye mAtar" ! mama samAdiza / adhyApakaM tadabhyAse yathAbhyasyAmi taM drutam // 25 // uvAca "rudrasomApi vatsa ! te vinayAvane ! / avatAraNake yAmi sAvadhAnastataH zRNu // 26 // jainarSayo mahAsattvAstyaktA brahmaparigrahAH / paramArthasthitasvAntAH sajjJAnakulabhUmayaH // 27 // asya granthasya vettAraste'dhunA svekSuvATake / santi tosaliputrAkhyAH sUrayo jJAnabhUrayaH // 28 // - tribhirvizeSakam / 5 15 20 1 'niraMtaraM' iti B Ti0 / 2 A dvipaH / 3 A vilatI; CN valiptI / 4 A matiH na vi; C matiH kiM na videg / 5 N vRtaM / 6 N kAntika sadeg / * 'caMdrasUrya' iti B Ti0 / 7 B C dvitIya' / 'na sISavaha' iti B tti0| | 'pAchu valiDa' iti B Ti0 / 8 B prAveza / 9 B vijJAtatattvA jIvAdinava bhedAtivistarA / 10 B iti / 11 B deva / SS 'mohanidrA' iti B Ti0 / 12 A "mjnyer| 13 CN mama mAtaH / 14 B somarudrA / pra0 2 25 30 Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite ____354 10 15 paThAzaThamate ! teSAM pArzva granthamimaM varam / yathA tvadIyavRttena dukSi zItalIbhavet // 29 // zrutvetyaharmukhe yAmItyuktvA taddhyAnatatparaH / nizAM nitye vinidraH san niragAcca bahistataH // 30 // arddhamArge piturmitraM saMmukho'sya dvijo'bhavat / ikSornavalatAH sArdhAH skandhe taddhetave vahan // 31 // tenAbhivAdayannAliliGge prItyA''ryarakSitaH / vyAvRttyAgaccha gehe tvamityuktazcAyamabravIt // 32 // mAtrAdezena yAtvA'haM samAyAsyAmi zIghrataH / pUjyairgantavyamAvAse nijabandhuprasattaye // 33 // ityuktvA snycrtribhuvaattaabhimukhmaahtH| dhyau manasyaho samyagasmAd dRDhanimittataH // 34 // adhyAyA vA paricchedA nava sArddhA mayA dhruvam / asya granthasya lapsyante nAdhikaM nizcitaM hyadaH // 35 // prAtaHsandhyAkSaNe tatra muniH svAdhyAyaDambaraiH / zabdAdvaitamayaM zRNvannAzrayadvAramAzrayat // 36 // kiMkartavyajaDa'statrAjAnan jainaparizrama(ya?)m / DhaGkarAvakaM sUrivandakaM prekSadAgatam // 37 // tatpRSThastho yayA so'pi vidhe vandanAdikam / tadvadeva mahAprAjJastAdRzAM kiM hi duSkaram // 38 // sarvasAdhupraNAmAnantaraM zrAvakavandanA' / azikSitatvAnnAkAryanAkhyAtaM budhyate kiyat // 39 // cihenAnena vijJAya navaM taM sUrayastadA / kuto dharmasya saMprAptiriti papracchurAdarAt // 40 // Dhakara darzayannasmAdeva dhArmikapuGgavAt / ityUcivAMsamekazca munirlakSayati sma tam // 41 // Aha kalyadine rAjJA prAvezyeSa mahotsavAt / purohitasutaH zrAddhArudrasomAgasaMbhavaH // 42 // . caturvedI samastAdyaguNasthAnabhRtAM vrH| asaMbhAvyAgamaH kasmAdatrA''yAjjJAyate na tat // 43 // athAryarakSitaH prAha mAturuktamanAturaH / Akaryeti prabhurdadhyau taccaritra camatkRtaH // 44 // kulIna Astiko vipraH kulAnucitamArdavaH / 'saMbhAvyasukRtAcAro jainadharmocito hyayam // 45 // upayogaM zrute dutvA pUrvapATocitaM ca tam / prabhAvakaM bhAvinaM ca zrImavajrAdanantaram // 46 // dhyAtvA taM sUrayo'vocana jainapravrajyayA vinA / na dIyate dRSTivAdo vidhiH sarvatra sundaraH // 47 ||-tribhirvishesskm / . sa prAha prAcyasaMskArA mamAsan na ca kezinaH / tato jainendrasaMskArairalaMkuruta me vapuH // 48 // paraM kiMcicca vijJapyamAste tadavadhAryatAm / mithyAmohena loko hi sarvo mayyanurAgavAn // 49 // rAjApi jJAtavRttAnto dIkSAmutsarjayedapi / abudhasvajanAnAM ca mamakAro hi dustyajaH // 50 // *zAvarUpe nije tasmAt prasadya mayi dIkSite / anyadeze viharttavyaM mA bhUcchAsanalAghavam ||51||-tribhirvishesskm / omityuktvA gurustasya sArvajJaparamAkSaraiH / abhimacyAtha tanmUrdhni vAsAnakSepato'kSipat // 52 // sAmAyikavratoccArapUrva pUrvAbhilASiNaH / kezAn klezAnivAzeSAnapaninye munIzvaraH // 53 / / IzAnakoNe' gArhasthyanepathyaM parihApya sH| paridhApya site vastre yativeSeNa yojitaH // 54 // vihAraM tatkSaNAt te ca vidhurnagarAntare / vyadhAyi "puratastvAryarakSito navadIkSitaH // 55 // 30 63.adhyApitaH samUlAGgopAGgAdigranthamaNDalam / tattattapasyayA pUrvANi ca kAnyapi sUribhiH // 56 // adhItapUrvI zAstrANi buddhapUrvI hitAhitam / vinItapUrvI svAcAraM jJAtapUrvI vratAnyabhUt / / / 57 // guravaH zeSapUrvANAM pAThAyojayinIpuri / tamAryarakSitaM praiSuH zrIvajravAmino'ntike ||58||-yugmm / 20 1 A jl| 2 C N vandanaM / 3 C purohitsutshraaddh| 4 C sNbhvo| 5 AC nava / * 'ziSyarUpa' iti B tti.| 6 B vAsAnikSepatokSapat / 7 B degkuunne| 8 N parihAya 19 B vidhAyi; N vidhAya / 10 C purskhaa| 1 nopalabhyate padyamidaM CAdarza / Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 355 2. AryarakSitacaritam / gItArthairmunibhiH satrA tatrAgAdAryarakSitaH / zrIbhadraguptasUrINAmAzraye' prAvizat tadA // 59 // AzliSya snehataH prAhuH pratyabhijJAya te ca tam / AryarakSita ! kaccitte bhadraM pUrvAbhilASuka' ! // 60 // * abhisandhirmama 'prAyopavezanavidhau bhavAn / niyamo bhava tadvelA kulInAnAmiyaM yataH // 61 // tatheti pratipadyAtha tathA zuzrUSata prabhum / yathA jAnAti naivAsAvudayAstamane raveH // 62 // samAdhau parame lIno'nyadA provAca harSataH / kSuttRTkumaM na jAne'haM vatsa ! tvadvarivasyayA // 63 // ihaloke'pi devatvaM saMprApta iva tadrasAt / gopyaM kiJcicchikSayiSye tvAM tato'vahitaH zRNu // 64 // zrIvajrasvAmipAdAnte tvayA pipaThiSAbhRtA / bhoktavyaM zayanIyaM ca nityaM pRthagupAzraye // 65 // yatastadIyamaNDalyAmekakRtvo'pi yo'bhunak / rAtrau suptazca pArzve yat tasya tena sahAtyayaH // 66 // prabhAvako bhavAnarhacchAsanAmbhodhi kaustubhaH / saMghAdhArazca bhAvI tadupadezaM karotu me // 67 // - tribhirvizeSakam / 11 adhIyAnasya cAyAso'bhavat tasyAdbhutaH kila // 84 // - yugmam | 95. tatazca" rudrasomApi tasya mAtA vyacintayat / aho mamAvimarzadu" ranutApAt phalegrahiH // 85 // hRdayAnandano dhImAn nandanaH zIlacandanaH / AryarakSitasaMkAzo mayA'praiSyalpamedhasA // 86 // udyotaM cintayantyA me tamisraM jAtamadbhutam / tasmAdAhUtaye tasya praheyaH phalgurakSitaH // 87 // somadevastayA pRSTaH zrotriyaH saralo'vadat / tvaM yatkRtapramANA me tato. yadU bhAti tat kuru // 88 // 5 T 15 icchAmIti prabhoraMhI zirasi praNidhAya saH / omiti pratipede'tivinItAnAmiyaM sthitiH // 68 // 14. atha zrIbhadragupte'smin kAladharmamupAgate / saunandeyaprabhoH pArzve pracacAlAryarakSitaH / / 69 / / tadA ca dadRze svapnaH zrIvatreNApyajalpyata / vineyAgre'dya saMpUrNaH pAyasena patagrahaH // 70 // pArito'tithinA''gatya kizciccheSamavAsthitam / tadetasya vicAro'sau cittAntarghaTate mama // 71 // yugmam / adya prAjJo'tithiH kazcidAgatya mama saMnidhau / zrutaM prahISyate'zeSamalpaM sthAsyati kiMcana // 72 // evaM vadata evAsya samAgAdAryarakSitaH / dRSTo hi mahatA svapno'vazyaM sadyaH phalegrahiH // 73 // apUrvamatithiM dRSTvA'bhyutthAya svAgatonnataH / namaskurvantamenaM ca sa prabhurvyAharat tadA // 74 // kautaskuto'yaM bhAvatka AgamaH ?, sa tato'vadat / zrImattosaliputrANAmantikAdAgamaM prabho ! // 75 // zrutveti sa prabhuH prAha - kiM bhavAnAryarakSitaH / pUrvazeSasya pAThArthamasmatpArzva ihAyayau ? / / 76 / / tavopakaraNaM kutra pAtrasaMstArakAdikam / tadAnayAtithirnastvamadya mA gocaraM careH // 77 // 'bhuktvA'traiva tato'dhyAyaM prArabhasveti tadgiraH / zrutvA sa prAha cAbhyarthi mayA pRthagupAzrayaH // 78 // svApaM bhuktiM ca tatraiva kRtvAdhyeSye" tavAntike / zrIvaH prAha pArthakyasthitaiH kathamadhIyate // 79 // athAryarakSito'vocad bhadraguptagurorvacaH / idamityudite vajra upayogaM dadau zrute // 80 // svApe mayA sArdhaM diSTAnto'pi bhavet saha / tataH samucitaM prAhuH prabhavastadbhavatvidam // 81 // enamadhyApayAmAsustataH zrIvatrasUrayaH / arddha dazamapUrvasya prArebhe ghoSituM ca saH // 82 // asmin granthe duradhyeyA bhaGgakai durgamairgamaiH / paryAyairdurvacaiH zabdaiH sadRzairjavikAvaliH // 83 // caturviMzatisaMkhyAni javikAni ca so'paThat / 1 B degmAzriye / 2 C kacittvaM bhadra pUrvAbhilASuka / 3BN deglASukaH / * 'prAMtakAla DhUkaDu chai' iti B Tideg / 4 B pravezana N / 5 B saunandeyaH prabhuH / 6 A prabhoH / 7 C bhuMkSvAdeg 8 N sdhyAyamArabhakhe ; A prArabdhaskhe | 9 C madgiraH / 10 BN * dhye / 11 N itazca / 12 N degvimarzo duranu / 13 B N yadbhAvi / 10 20 25 30 Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 12 prabhAvakacarite prajighAya tataH sApi dvaitIyIkaM' nijAGgajam / vatsa ! gaccha nijabhrAturmama vAkyaM nivedaya / / 89 // jananyA bandhusaMsarga mohaM ca tyAjito bhavAn / paraM vatsalatAbuddhirjinendrairapi mAnitA // 90 // svamAturgarbhavAse'pi zrIvIro bhaktibhUryataH / zIghratastat samAgaccha nijamAsyaM pradarzaya // 91 // - yugmam / tathA mamApyasau mArgo bhavatA yaH samAzritaH / tadanu tvatpituH putra-putrIvarge'pyasau punaH // 92 // yadi na snehabuddhiH syAt tato'pyupakRtau mudA / ekakRtvaH samAgaccha kRtArthatvaM prayaccha me // 93 // yugmam / AkhyAyAstvamidaM gaccha pathi dehe ca yatnavAn / tvadIyasya zarIrasya vayaM bhAgyopajIvinaH // 94 // ityAkarNya vaco mAturnamrAGgaH phalgurakSitaH / gatvopabandhu kathayAMcakAra jananIvacaH // 95 // - SaGgiH kulakam / ka IdRzo' bhavattulyaH sodarAmbAsu vatsalaH / bhavattAtastu nahi mAmAkrozet kulalajjayA // 96 // "atisvacchaM tadAgaccha vatsa ! svaM darzayAsyakam / tvadarzanAmRtaistRptA vitRSNA saMbhavAmi yat / / 97 // rudrasomA''tmano mAtA saMdidezeti madirA / 356 tasmAt prasAdamAsAdya gamyatAM mAtRvatsala ! // 98 // - tribhirvizeSakam / bandhoH zrutvA vacaH prAha vairAgyAdAryarakSitaH / phalgurakSita ! ko mohaH saMsAre zAzvatetare / / 99 / / astu vAdhyayanasyAntarAyaM kaH kurute sudhIH / phalgunA valgunA' ko'pi parityaktuM samIhate // 100 // bhavAMzcenmayi sasnehastattiSThatu mamAntikam / dIkSAM vinA na ca sthAtuM zakyaM tat tAM gRhANa bhoH ! // 101 // sa tatheti vadaMstena tatkSaNaM samadIkSyata / zreyaH kAryeSu ko nAma vilambAyopatiSThate // 102 // 66. javikaighUrNito bADhaM dhImAnapyAryarakSitaH / zrImadvajraprabhuM prAha kimasmAdavaziSyate // 103 // adhISva pRcchayA kiM te ityuktaH paThati sma saH / kiyatyapi gate kAle punaH papraccha tadgurum // 104 // tataH zrIvajra Acakhyau sarSapaH paThitastvayA / meruratrAvatiSTheta tanmamaikaM vacaH zRNu // 105 // kAJjikena kathaM kSIraM karpUraM lavaNena ca / kuGkumaM ca kusuMbhena jAtarUpaM ca guJjayA // 106 // ukhayA' vajrakhAniM ca candanaM kanakaguNA / pUrvAdhyayanamalpena svamohena' yadujjhasi // 107 // tataH paTha zrutAmbhodhermadhyaM prAptaphalaM yathA / sajjJAnazaktiratnaughaM labhase lipsayA vinA // 108 // ityAkarNya paThannuccairvAsarANi kiyantyapi / anujena punaH prairi svairiNyA''hvAnakRdbhirA // 109 // - Apapracche punaH sUrimAyAsitaH punardRDham / sambandhisaMgame svAmin ! prahiNUtkaNThitaM janam // 110 // pAThAya punarAyAsye zIghraM taiH saha saMgataH / iti zrutvA zrute prAdAdupayogaM punaH prabhuH // 111 // ajJAsIt punarAyAto miliSyati na me punaH / madAyuSastanIyastvAdi* yatyevAsya yogyatA // 112 // tathA dazamapUrvaM ca mayyeva sthAsyati dhruvam / tat prAha vatsa ! gaccha tvaM midhyAduH kRtamastu te // 113 // yadAmuSyAyaNo medhAnidhistvaM nedRzo'paraH / tato'bhUdAdaro'smAkamadhyApanavidhau tava // 114 // prAptirIdRk ka te santu panthAnaH zivatAtayaH / zrutvetyaMhI prabhornatvA cacAlAtmabhuvaM prati // 115 // - caturbhiH kulakam / akhaNDitaprayANaiH sa zuddhasaMyamayAtrayA / saJcarannAyayau bandhusahitaH pATalIpuram // 116 // zrImantosaliputrANAM militaH parayA mudA / pUrvANAM navake sArddhe saMgRhItI guNodadhiH // 117 // 97. taM ca sUripade nyasya guravo'guH paraM bhavam / athAryarakSitAcAryaH prAyAd dazapuraM puram // 118 // 1 B C dvaitIyakaM / 2 CN IdRkSo 3 B iti / 4BN blguno| 5N ityuktvA / 6 BN uSayA / 7 B samohena / 8 A N prAptaH phalaM / * 'khalpAyu chan' iti B Ti Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 357 2. AryarakSitacaritam / aprebhUya nijAvAsamAyayau phalgurakSitaH / varddhaye varddhaye mAtar ! gurustatsuta Agamat // 119 // AsthAya 'nyuchane'gAM te vacanAya baliH kriye / AryarakSitanAmA yaH kutra kutra sa putrakaH // 120 // asmi' puNyavatIdRkSA kiM* yad drakSyAmi tanmukham / evaM vadantyA evAsyAH puro'bhuudaaryrkssitH||121|| jainaliGgadharaM taM cA''prekSyamANamathAdarAt / romAJcakaJcakodredamedurAbhigamAdbhutam // 122 // zrotriyaH somadevo'pi tatrAgAt saMgamotsukaH / *dRDhamAzliSama ca prAha 'svAtmajanehamohitaH // 123 // 5 zIghramAgAH kathaM vatsa ! tvaM pravezotsavaM vinA / huM jJAtaM virahAtayAH svamAturmilanotsukaH // 124 // idAnImapi gaccha tvaM bAhyodyAne yathA nRpam / vijJapya nagarotsAhotsavapUrva pravezaye // 125 // tataH zramaNaveSaM ca parityajya punargRhe / dvitIyAzramamanyamaH' pAlayaskha 'kRtAlayaH // 126 // yAyajUkakulotpannA'nurAgasthA kanI mayA / rUpayauvanasaMpamA cintitA'ne tavocitA / / 127 // zrautena vidhinA tAM tvaM vivahasva mahotsavaiH / 'yathA tvajjananI kautukAnAM svAdaM labheta ca // 128 // 10 draviNopArjane cintA kApi kAryA tvayA "nahi / AsaptamakulApUrNa nRpapUjyasya me dhanam / / 129 // aGgIkRte gRhoddhAre bhavatA bhavatAnavam / dRSTavanto" vayaM dadhmo vAnaprasthAzrame manaH // 130 |-assttbhiH kulakam / athAtmabhUrmuniH prAha tAta! tvaM mohabAtakI / vAhIka iva zAkhANAM bhAraM vahasi durdharam // 131 / / bhave bhave pitA mAtA bhrAtA jAmiH priyA sutA / tirazcAmapi jAyante harSastaddheturatra kaH // 132 / / 15 "rAjaprasAdataH ko hi garyo bhRtyatayArjitAt / dravye hi punarAsthA kA bahUpadravavidrute // 133 // duSpApaM martyajanmedaM ratnavad gRhamohataH / nazvarAvakarapAyAd hArayeta" hi kaH sudhIH / / 134 / / tat parIkSya tamutsRjya pravrajyA''ptA''hatI myaa| muktAn na punarAdAsye bhogAn bhogIzabhogavat // 135 // dRSTivAdo'pi no pUrNaH paThitastat kathaM pitaH ! / avatiSThe'bhyupagamaH "satyapuMsAM hi dustyajaH // 136 // bhavatAM mayi cenmohaH sarvANi pravrajantu tat / / 20 bhrameNApi sitA bhuktA pittopadrabahAriNI // 137 ||-sptbhiH kulakam uvAca somadevo'pi sAMprataM mama sAMpratam / svadIyaM svakulInaM "vA''carituM duzcaraM tapaH // 138 // tvanmAtA na" punaH putrI-jAmAtR-zizupAlanaiH / movIciM bhavAmbhodhiM kathaM tarati mUDhadhIH // 139 // 68. athAryarakSito dadhyau yadi mithyAtvamandiram / tAtaH kathaMcid budhyeta zuddhyeta ca tapobharaiH // 14 // tadambA dRDhasamyaktvavapravajrAkarAvaniH / buddhava yatmabhAvAmme mokSAdhvA prakaTo'bhavat // 141 // 25 rudrasomAmathovAca vicAraya vacaH pituH / durbodhA" manyate yastvAM "tvaM tu jJAnamahAnidhiH // 142 // tvadAdezAd dRSTivAdaM paThato me bhavodheH / nistitIrSA sthitA" citte zrIvajraHprApi ca prbhuH||143|| zrIsanandA kalau dhanyA yA vajraM suSuve sutam / tvAM tato'pyadhikAM manye mAtara" ! guNata ektH||144|| dade tayA''rjavAt" pUrva putro" rodanakhinnayA / piturmuneH punazcakre vivAdastannimittakaH // 145 // zrImattosaliputrANAM pAThAyApi tvayA "tvaham / uttitArayiSAmantAtvA saMsAranIradheH // 146 // 30 1N tyuchne| 2 A putrk| CN asmin / 4 A kiMcid / * C Adarza patita eSa shlokaarddhH| 5 B svAtmajaH / 60 degmvyyH| 7 CksstaalyH| 'bhalA kulanI' iti B tti| A yyaa| 9 B vH| 10 N nahi byaa| 11 AC ittvnto| 12 N matam / 18 B raajH| 14 N 'prAyAdvArayena hi| 15 N satyaM / 16 N cAcaritaM / 17 N tu| 18 N durbocyaaN| 19 B C N khN| 20 BC N nidhi| 21 A sthite / 22 B mAtur / 23 'mugdhapaNAtu' iti B Ti. / 24.N putr| 25 A vayApyahaM / Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 pramAvakacarite 358 prAptaH zrIvajrapAdAntamapuNyairatidurlabham / adhItapUrvapUrvAGgaH punarAgAM tvadantike // 147 // saparIvArayA tasmAt svakIyopakramAt tvayA / vratAnmahAMgataH pAraM prApyaM bhavamarorbuvam // 148 // purohitapriyA prAha vadati sma RjuddhijaH / Atyo vyagrA kuTumbasya naiSA vratabharakSamA // 149 // zIghraM dIkSakha mAM pUrva parivAro'pi yo mayi / 'nibiDasnehabhUH so'pi mAmanu pravrajiSyati // 150 / / athAryarakSitastAtamAhAmbAyA vacaH zrutam / iha loke bhavAMstIrtha tat tvaduktaM karomyaham // 151 / / upatasthe ca dIkSAyAmahaMpUrvikayA tadA / zrotriyasya parIvAraH snehAdevetaretarAm / / 152 / / apanIya tatasteSAM kezapAlImanAlayaH / sAmAyikaM dadau yogapadyena praNidhAnataH // 153 // 69. veSaH sthavirakalpasya sarvaistairnirvicArataH / jagRhe jIrNabhAvAttu somadevastadA'vadat // 154 // vatsa ! 'kacchAbhisaMbaddhaM mamAstu paridhAnakam / namaiH zakyaM kimu sthAtuM svIyAtmajasutApuraH / / 155 // ityAkarNya gururdadhyau duSkaraM cintyamastyadaH / athavA'stu samAcAramAdApyo'yaM zanaiH zanaiH // 156 // AhAtha mama tAtasyAbhiprAyaH paripUryatAm / sa ca prAha guruste'haM svAbhipretaM vadAmi tat // 157 / / upAnahau mama syAtAM tathA karakapAtrikA / chatrikA'thopavItaM ca yathA kurve tava vratam // 158 // pAdayoH zirasastApastathA na syAt tathA zuciH / bhavAmyUDhaM yadAjanma tat tyaktuM hi 'na zakyate // 159 // aniSiddhAnumatyAnumene sUristadAgraham / svAdhyAyaM tu svayaM zikSayanti sma pitaraM svakam // 160 / / zrAddhAnAM zAvarUpANi gurUNAM zikSayA'nyadA / caityeSu gacchataH sAdhUna praNAmAyopatasthire / / 161 / / sarvAnapi praNaMsyAmo muktvA chatradharaM munim / upAzrayAgato'pRcchadavandyaH kimahaM suta" ! / / 162 // tAta"! kimevaM vandyaH syAnmuzca chatraM tathApi hi / paTaM zirasi deyAstvamuSNatApa upasthite // 163 // evaM bhavatviti prAha vRddhaH snehAt sutaprabhoH / itthaM sa sAjito vAgbhistenAluM" pAduke api // 164 / / anuSNakSaNabAhyorvIgAmin ! muktprigrh"!| upavItena kiM bAhyajanapratyAyakena te||165|| iti ko vA na jAnAti yad vayaM dvijasattamAH / evaM zanaiH sa gArhasthyaveSaM saMtyAjitastadA // 166 / / pUrvarItyA'nyadA bAlAH "paridhAnakRte'vadan / sa brahmatejasA''dIptastadAha pRthukAn prati // 167 // namo na syAmahaM yUyaM mA vandadhvaM sapUrvajAH / svargo'pi so'tha mA bhUyA yobhAvI bhvdrcnaat||168 // anyadA'nazanAt sAdhau paralokamupasthite / saMjJitA munayo dehotsargAya prabhuNA dRDham / / 169 // gItArthA yatayastatra kSamAzramaNapUrvakam / ahaMprathamikAM cakrustattanUdvahane tadA // 17 // kopAbhAsAd guruH prAha puNyaM yuSmAbhireva tat / upArjanIyamanyUnaM na tu naH svjnvjaiH|| 171 / / zrutveti janakaH prAha yadi puNyaM mahad bhavet / ahaM vahe, prabhuH prAha bhavatvevaM punaH zRNu // 172 // upasargA bhavantyasminnuhyamAne tato nijam / kiM tAtamanumanye'hamasmin duSkarakarmaNi // 173 // upasargaryadi kSubhyet tannaH "syAdapamaGgalam / vijJAyetyucitaM ya tat tad vidhehi samAdhinA // 174 / / vahiSyAmyeva" kimahaM niHsattvo durbalo'thavA / etebhyo mAmakInA tanna kAryA kApyanirvRtiH // 175 // purA pratyUhasaMghAto vedamabairmayA hataH / samastasyApi rAjyasya rASTrasya nRpatestathA // 176 // tataH saMvodarasyAMze" zaba' zabarathasthitam / AcakarSanivasanaM zizavaH pUrvazikSitAH // 177 // antardUno'pyasau putrapratyUhabhayato na tat / amuJcat tata utsRjya sthaNDile "vavale rayAt // 178 // 25 1A praapt| 2 BCnibiddH| 3A BC srvtaiH| 4 B kcchaadi| 5N'praayN| 6N ythaa| 7A nhi| 8 A prhH| 9 A B c| 10 N punH| 11 A BN taatH| 12 N nAlaM; A B naaluu| 13 A 'prahaH / 14 A dhaane| 15 B syaadpi| 16 BN vhikssyaa| 17 A "syAMke B syaante| 18 A B zivaM / 19 N ca vle| Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 359 2. AryarakSitacaritam / guruNA''pracchi ki namastAta' ! 'so'pyuttaraM dadau / upasargaH samuttasthau tvadvaco "anRtaM nahi // 179 // sa nyaSedhi mayA dAAdevaMvAdini tatra ca / zATakaM pRthulaM dIrgha gRhANetyatha te'vadan // 180 // tadAkarNya pitA prAha draSTavyaM dRSTameva yat / ko naH parigrahastasmAn nAmyamevAstvataH param // 181 // evaM prAyaH prapazcaizvAvalepAn paryahApayan / guravo na tu bhaikSye'sya manaH zaktA niyojitum // 182 // evaM *tvavakaraM nAyaM tyajati prabhuNApi ca / anekaza upAyaistaiH suparicchedito'pi san // 183 // 5 kadAcidAyuH kSIyetAsmAkaM tannistariSyati / kathaM jaranasau tasmAd bhikSAM prAhyaH kathaMcana // 184 // dhyAtveti zikSayanti sma rahaste munipuGgavAn / maNDalyAM' nAsya dAtavya AhAro bhojymekkaiH|| 185 // arucyamapi cittasya tathA te pratipedire / tebhyo guruvacaHzraddhAniSThebhyo'stu namo namaH // 186 // vihAraM cakruranyatrAnyadA te guravo bahiH / maNDalyAM yatayo na nyamatrayanta jaranmunim // 187 // byaDhe gurava AjagmurAyaM ca samabhASayan" / tataH pramanyurAhAsau zrUyatAM suta! madvacaH // 188 // 10 dinAni ced bahUni tvamavAsthAsyo bahirbhuvi / akAle'pi tadA prANAn paryatyAkSyamahaM dhruvam // 189 // munayo'mI tvadAdiSTA api vAtAM na mAmakAm / vahanti heto! vedmi tanna kasyApyahaM prabho"! // 190 // tataste kRtakakrodhAd vineyAnUcire ciram / tAtaH kathaM bhavadbhirna bhojanena nimatritaH // 191 // te prAhuH pUjyapAdebhyo vinA naH zUnyacetasAm / kSaNaM patitamevaitat kSantavyaM bAlaceSTitam // 192 // zrutveti tadvacaH prAhuH sUrayaH zrUyatAM pitaH! / na vidheyA parasyAzA mUlahetuH parAbhave // 193 // 15 vayaM tvaducitAhArAnveSaNAya svayaM nanu / yAsyAmaH kIdRzo'mISAM pATo brIDAvahaH sphuTam // 194 // ityuktvA svayamutthAyAdAya cAtha khapAtrakam / celukhAvacca varSIyAnAha sAhasavad vacaH // 195 // ahameva prayAsyAmi bhikSAyai kiM mayi sthite / vatsa"! gacchapatistvaM hi bhikSubhikSAM bhramiSyasi // 196 // ityuktvA mNkssu|| sotsAhaH" pratiSiddho'pi sUribhiH / sapAtraH saMcacAlAsau prAptazcebhyasya mndirm||19|| apadvArA praviSTo'sau bhikSAzikSAsvaniSThitaH / mUladvArA kathaM nAgA gRhinnetyuditsttH|| 198 // 20 AyAtIha" zubhA lakSmIrapadvArA'pi dhArmika" ! bhutveti sa gRhI. dudhyo vRddhastatkAladhIrayam // 199 // dvAtriMzanmodakAMstena tuSTena pratilAbhitaH / AgatyopAzraye sUreH purazcAlocayat tataH // 20 // guruNA prathame lAbhe zakuno'tra vicAritaH / dvAtriMzatsaMkhyayA ziSyA bhaviSyanti mamAnutaH // 201 // apRcchacca punastAta ! yadA rAjakulAd dhanam / labdhA tato bhuktazeSaM dadhvaM kasya bhAvataH // 202 // Aryo'pyAha guNodayazrotriyebhyaH pradIyate / satpAtrebhyo yato dattA lakSmIH sukRtabhUrbhavet // 203 // 25 pradhAnAH sAdhavo'smaJca vaiyAvRttyAdisadguNaiH / amISAM dehi tat tAta ! janma khaM saphalaM kuru // 204 // bAlaglAnAdisAdhUnAmAnItaM cenmayAzanam / upakAri bhavedeSAM kiM na labdhaM mayAtra tat // 205 // evaM vadannasau vRddho mikSAyAmAdaraM vahan / paramArAdhyatAM prApto gacche dAnaikazuddhadhIH // 206 // 610. tatra gacche trayaH" puSyamitrAH sutrAmatejasaH / svaprajJAjJAtazAstrArthAH santi sntossbhuumyH||207|| ghRtapUrvasteSu pUrvo vastrapUrvo dvitIyakaH / sudhIlikApUrva: puSyamitrastRtIyakaH // 208 // 30 1 N taatH| 2 C yo| 3 C nAnRtaM kvacit ; A nAnRtaM mahi / * 'ukara' iti B tti.| 4 B degkarAnAyaM / 5A prichedto| 6 ACnaH17 N maNDalyA / 8 N tto| 9 B rAjyaM ca / 10C bhApayan / 11 C prbhoH| / 'varAMsu paDiu' iti B Ti.'lajjAhIna' iti B tti.| 'vRddha boliu' iti B tti.| 12 A vcch| T'zIghraM yAsyAmi' iti Btti| 18 A B sotsAha; N sotsAhaM / 14 B aayaaNtiih| 15 B dhAmikA, CdhAmmikaM / 16 C suuriH| .. * || pAne tyAgI guNe rAgI bhogI parajanaiH saha / zAstre boddhA raNe yoddhA puruSaH paMcalakSaNaH // 1 // iti B TippaNI / 17 A trayaM / 8 'iMdra sarISA vejii ch|' iti B tti| 18 A pUrva / Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 prabhAvakacarite tatrAdyapuSyamitrasya labdhirAsIccaturvidhA / dravyataH kSetratazcApi kAlato bhAvatastathA // 209 // dravyato ghRtameva syAt kSetrato'vantimaNDalam / jyeSThApADhe kAlatastu bhAvato'tha nigadyate // 210 // durgatA brAhmaNI SaDbhirmAsaiH prasavadharmiNI / tadbharteti vimRzyAjyaM bhikSitvA' saMcaye dadhau // 211 // tataH sA prasave cAdyazvIne kSudvAdhitaM dvijam / tad ghRtaM yAcamAnaM taM ruNaddhyanyanirAzayA // 212 // sa munivedayeta datte tadapi 'sA mudA / yAvadgacchopayogyaM syAt * tAvadApnoti bhAvataH / / 213 // vastrAdipuSyamitrasya prekSyate 'lakSaNaM vidam / dravyato labhate vastraM kSetrato mathurApuri // 214 // varSA - ziziramante kAlato bhAvatastvidam / tasya labdhivizeSo'yaM kSayopazamasaMbhavaH / / 215 // anAthA mahilA kApi 'kArpAsoccayamUlyataH / tUlaM saMpiNDya' kartitvA vAnakarmakRtAM gRhe // 216 // karma kRtvA vetanena paTaM tebhyaH pravAyayet / zATakaM vipaTA' tenArthitA tamapi yacchati / / 217 / / durbalaH puSyamitro'pi yathAlabdhaM ghRtaM ghanam / bhunakti svecchayA'bhIkSNaM pAThAbhyAsAt tu durbalaH // 218 // sa manISAvizeSeNa gRhItanavapUrvakaH / samabhyasya tyahorAtraM' mA vismArSInmama zrutam // 219 // sanAbhayo dazapure tasya tiSThanti vizrutAH / saugatopAsakAste ca sUripArzve samAyayuH // 220 // UcuryoSmAkadharme'smin dhyAnaM nAsti sa cAvadat / dhyAnamasmAkamastIha yat tat teSAM na vidyate // 222 // bhAvatkaH puSyamitro'yaM dhyAnenaivAsti durbalaH / te prAhurmadhurAhArAbhAvaH kAryAya savrate / / 222 // guruH provAca vRddhAnAM prasAdena ghRtaplutam / bhuMkte yathecchaM satataM guNanena tvayaM kRzaH // 223 // kuto vaH snehasaMpattirityukte gururuttaram / prAdAd ghRtaM puSyamitraH samAnayati tad ghanam // 224 // atha na pratyayo vastannayatAmuM nije gRhe / dinAni katiciJcAsya snigdhAhAraM prayacchata / / 225 // svayaM jJAsyatha sadbhAvaM daurbalya hetumapyatha / tairAhUto'pyanujJAto gurubhistagRhaM yayau // 226 // poSyamANo varAhArairapyasau kRzatAM bhajet / aharnizamadhIyAno rasAsvAdaM na budhyate // 227 // svajanA "vyamRzannasya bhuktaM bhasmani homavat / dadurbahutaraM te ca tato'pyasya na kiMcana / / 228 // prekSire vyatirekaM te prAntAhArapradAyinaH / nyaSedhayannadhyayane purAvasthAGgabhAgabhUt // 229 // pratItAstena saMbodhiM" prApyanta svajanA nijAH / punarAgAd gurUpAnte zAnte cetasi susthitaH / / 230 // 911. tatra gacche ca catvAraH prAjJA munimatallikAH / I durbalaH puSyamitro'tha vindhyAkhyaH" phalgurakSitaH // 231 // 16 goSThAmA hilanAmA ca jitauzanasacetanaH / teSAM vindhyo'tha medhAvI gurUn vijJapayatyadaH // 232 // mahatyAmanuyogasya maNDalyAM|| pAThaghoSataH / 360 skhalati zrutapATho me pRthagme kathyatAM tataH // 233 // - tribhirvizeSakam / sUrirAha svayamahaM vyAkhyAmi bhavataH puraH / "vyAkhyAnamaNDalIM tUllaGghayAmi mahatIM katham // 234 // tasmAt te vAcanAcAryo durbalaH puSyamitrakaH / mahAmatirupAdhyAyo'dhISva zIghraM tadagrataH // 235 // evaM kRte " dinaiH kaizvitsa vindhyAdhyApako" gurUn / kRtAMjali " raho'vAdIt prabho ! zRNuta madvacaH // 236 // ahaM vAcanayA vyagraH svAdhItaM vismarAmi yat / guNane bhaGgapAtena tat khinnaH kiM karomyaham || 237 // 1 N bhakSilA / 2 N samudA; C sumudA / 3 A 'vatsopayogyaM / * 'tRptaparyaMtai' iti B Ti0 / 4 C lavaNaM / 5 N purI / 6 B C karpAso | 7 A saMpIDya / 'mUlya' iti B Ti0 / 'niSpatnaM' iti B Ti0 / 8A viTapA / 9 B bhyasyatyato bADhaM / C Adarze / 11 BN saMbodhaM / 12 B vindhyAkSaH / 15 B vindhyo'dhyApako 9 'vikSAt' iti B Ti0 10 B vimRzana' / eSa uttarArddhaH patitaH || 'bhaNavAnI mAMDalaI' iti B Ti0 13 A vyAkhyAnaM / 14 B dine / 16 C 'jalikho / Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. AryarakSitacaritam / 17 yadA' svakagRhe praiSi pUjyairguNanavAraNAt / tatkRtAt skhalitaM kiMcit tadA'dhItaM purApi yat // 238 // yadyataH parametasya vAcanAM dApayiSyatha / tato me navamaM pUrva vismariSyatyasaMzayam / / 239 / / zrutvetyacintayat sUrirIdRg medhAnidhiryadi / vismaratyAgamaM tarhi ko'nyastaM dhArayiSyati / / 240 / / tatazcaturvidhaH kAryo'nuyogo'taH paraM mayA / tato'GgopAGgamUlAkhyagranthacchedakRtAgamaH // 241 // ayaM caraNakaraNAnuyogaH parikIrtitaH / uttarAdhyayanAdyastu samyagdharmakathAparaH // 242 // sUryaprajJaptimukhyastu gaNitasya nigadyate / dravyasya dRSTivAdo'nuyogAzcatvAra IdRzaH // 243 // - tribhirvizeSakam / vindhyArthamiti sUtrasya vyavasthA sUribhiH kRtA / purA caikatra sUtre'bhUdanuyogacatuSTayam // 244 // 612. anyadA mathurApuryAmAryarakSitasUrayaH / tasyA bhUmeradhiSThAturvyantarasyAzraye'vasan / / 245 / / itazcAsti videheSu zrIsImaMdharatIrthakRt / tadupAstyai yayau zakro'zrauSId vyAkhyAM ca tanmanAH || 246 / / 10 `nigodAkhyAnamAkhyAcca kevalI tasya tattvataH / indraH papraccha bharate ko'nyasteSAM vicArakRt // 247 // athAn prAha mathurAnagaryAmAryarakSitaH / nigodAn madvadAcaSTe tato'sau vismayaM yayau / / 248 / / pratIto'pi ca citrArthaM vRddhabrAhmaNarUpabhRt / Ayayau gurupArzve sa zIghraM hastau ca dhUnayan // 249 // kAzaprasUnasaMkAzakezo yaSTizritAGgakaH / sazvAsaprasaro viSvaggalaccakSurjalaplavaH // 250 // yugmam / evaMrUpaH sa papraccha nigodAnAM vicAraNAm / yathAvasthaM gururvyAkhyat so'tha tena camatkRtaH / / 251 / / 15 jijJAsurjJAnamAhAtmyaM papraccha nijajIvitam / tataH zrutopayogena vyacintayadidaM guruH // 252 // tadAyurdivasaiH pakSairmAsaiH saMvatsarairapi / teSAM zataiH sahasraizcAyutairapi na mIyate // 253 // lakSAbhiH koTibhiH pUrvaiH patyaiH palyazatairapi / talakSa koTibhirnaiva sAgareNApi nAntabhRt // 254 // - yugmam / sAgaropamayugme ca pUrNe' jJAte tadAyuSi / bhavAn saudharmasutrAmA parIkSAM kiM na IkSase // 255 // prakAzyAtha nijaM rUpaM manuSyaprekSaNakSamam / yathAvRtte samAkhyAte zakraH sthAne nije'calat // 256 // pratIkSaNe 'rthite kiMcid yAvad yatisamAgamam / rUparddhidarzanaiH sAdhunidAnena nyaSedhayat / / 257 / / tathApi kiMcidAghehi cihnamityatha so'tanot / vezma tadviparItadvAH prayayau tridivaM tataH / / 258 / / AyAte munibhirdvAre'nApte gururudairayat / viparItapathA yAthA jagmuste cAtivismitAH // 259 // saMbhramAt kiM kimityUcivAMsaste bodhitAstadA / gurubhirgotrabhidvRttaM* yAthAtathyAnniveditam // 260 // devendrAdarzanAt khinnA iva kiMcit tadA'vadan / mandabhAgyaiH kathaM nAma dRzyante vAsavA naraiH // 261 // 13 613. atho vijahuranyatra prabhavo mathurAM punaH / Agato nAstivAdI ca taM goSThAmAhilo'jayat // 262 // asau tatraiva saMghena 'caturmAsIM vyadhApyata / vAdalabdhiyutastAdRk kenAvasthApyate nahi // 263 // AryarakSitasUrizca vyamRzat kaH padocitaH / durbalaH puSyamitro'yaM tadvicAre samAgamat // 264 // sUrINAM nijavargIyA vyamRzan phalgurakSitam / gacchAdhipatye taM goSThAmAhilaM cAtra mohataH // 265 // kumbhatritayamAnAyi tatrAcAryaiH supUritam / niSpAvatailasarpirbhiratha taca virecitam // 266 // vallAH sarve'pi niryAtAstailamIpat punaH sthitam / ghRtaM ca bahusaMlagnaM pazyatemAmudAhRtim // 267 // durbale'haM munau jajJe zatazimbikakumbhavat / bandhau" tailakuTaupamyo mAtule ghRtakumbhavat // 268 // 30 361 5 20 1 A yathA / 2 A 'ratiSThAtu / 3 A tattvadaH / 4BCN vicAraNam / 5 A B jJAte pUrNe / 6 A B zakrasthAne / 7 B pratikSiNe / 8 N vismRtAH / * 'iMdranaM' iti B Ti0 / 9A caatu| 10 B dAhRtaM / + 'valA iti B Ti0 / 11 B bandhyo / pra0 3 Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 362 10 tanmatpade'yamevAstu pratISTaM tairgurorvacaH / tato nyavezayan tatra paramAkSaramAItam // 269 / / tato gurubhirAdiSTaM durbalasya navaprabhoH / madIyamAtula-bhrAtrotyaM madvat pituzca me // 270 // yatayo'nye'pi gacchasthA gurubhiH pitRsodarau / tAvazikSyanta sAdhvyazca vacobhirmadhuraistadA // 271 / / yUyaM mayIva vartadhvaM matto'pi vinayAdhikA: / asmin yato vratAcAre smRte vA vismRte'pi vA // 272 // akRte vA kRte vApi tatsarva mamRSe mayA / punareSa' navatvenAkRtekSaNamavApsyati // 273 ||-yugmm / tato'syApatitaM vAkyaM kAryameva sadodyataiH' / AmRtyu pAdamUlaM ca na moktavyamamuSya bho! // 274 // evaM gacchavyavasthA tairaayrkssitsuuribhiH| vihitA prAntakAle tvanazanaM pratyapAdi ca / / 275 // niryAmitAzca gItArdaivIM bhuvamupAyayuH / pRthakkaraNataH sarvAnuyogasyAnuvartakAH // 276 ||-yugmm / 14. zrIpuSyamitrasarizca gacchaM vartayate tataH / garuto'bhyadhikAM cAsya samAdhimudapAdayat // 277 / / sa goSThAmAhilastatra yathAvipratipattibhUH / nihavaH saptamo jajJe jJeyaM zAstrAntarAddhi tat // 278 // ityAryarakSitavibhorvizadaM caritraM citraM jagatritayapAvanagAGgavAri / vidvajjanazravaNakuNDalatAM prayAtamApuSpadantaruci nandatu vandanIyam // 279 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsamabhaH zrIprabhA candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirau somarSisUnoH kathA zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zRGgo dvitIyo'gamat // 280 // // granthAnaM0 285, akSara 11 // ubhayaM 492 akSara 22 // cha / 1C punareva / 2 A sdaahtii| 3N bhupapAdayan / Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 363 3. AryanaMdilacaritam / 3. zrIAryanandilacaritam / 15 61. AryarakSitavaMzIyaH sa shriimaanaarynndilH| saMsArAraNyanirvAhasArthavAhaH punAtu vaH // 1 // ka AryanandilasvAmiguNavarNana IzitA / aSTau kulAni nAgAnAM yadAjJAM zirasA dadhuH // 2 // yatprasAdena vairoTyA kSamAyA upadezataH / nAgendradayitA jajJe nAmamantrAd vipApahA // 3 // kiMcit prastaumi tadvRttaM guruNA guruNAdRtaH / prasAdena mRgAGkastho mRgaH kiM nAzrute nabhaH // 4 // 5 asti svastinidhiH zrImat padminIkhaNDapattanam / maNDitaM sArakAsAraiH padminIkhaNDamaNDitaiH // 5 // tatra *vitrAsitAzeSazatrupakSaH kssmaaptiH| padmaprabhAbhidhaH padmAsana padmanibhAnanaH // 6 // tasya padmAvatI kAntA kaantaashtshiromnniH| yayA dehazriyA jigye kAntA svargapaterapi // 7 // tatrAmAtrazriyAM pAtraM zreSThI zreSThakalAnidhiH / arthicAtakapAthodaH' padmadatto'sti vizrutaH // 8 // tasya padmayazA nAma vallabhA'sti ratiprabhA / putraH sutrAmaputrAbharUpaH padmAbhidhastayoH / / 9 // 10 kalAkalApasaMpUrNa taM matvA sArthanAyakaH / varadattaH svakAM putrIM vairoTyAkhyAM vyavAyat // 10 // anyadA vanyadAvAgnidussahe samupAgate / antapratibhuvi nyakSapakSeSu jagato'zive // 11 // yutaH sa parivAreNa puNyanaipuNyasaMkSayAt / varadattaH puraM prApa vipApaH samavartinaH // 12||-yugmm / tataH prabhRti tucchatvAt zvazrUH zuzrUSitApyalam / vairoTyAmavajAnAti tAM niSpitagRhAmiti // 13 // rUpaM rADhA dhanaM tejaH saubhAgyaM prabhaviSNutA / prabhAvAt paitRkAdeva nArINAM jAyate dhruvam // 14 // tatastadvacanainA vinItAnAM ziromaNiH / sA'horAtraM bhajet kArya karmopAlambhatatparA // 15 // anyeAH sA'tha bhogIndrakhanasaMsUcitaM tadA / uvAha ratnagarbhava ratnaM garbha zubhAdbhutam // 16 // tRtIye mAsi pUrNe'tha' dohadaM drohadaM dviSAm / babhAra sArasattvADhyA dRDhaM pAyasabhojane // 17 // 62.athAryanandila: sUrirudyAne samavAsarat / sAdhuvRndavRtaH sArddhanavapUrvadharaH prabhuH // 18 // tasyAmApannasattvAyAmapi zvazrUradakSiNA / vadantI kadvadA yatkiMcidapi pratikUlati // 19 // asyAH kathaM suto bhAvI nirbhAgyaikaziromaNeH / sutaiva bhAvinI niSpicyAyA dAridyadIrghikA // 20 // itthaM durvacanairdUnA sA'tha prabhupadAntikam / AyAd vimRzya yaccaityagRhaM pitRgRhaM nanu // 21 // abhivandyAtha sA'vAdIdudazru prAgbhave mayA / prabho! virAdhitAmbA kiM yanmayyapi virodhinI // 22 // prabhuH 'prAha purAkarmakRte duHkhasukhe jane / tat kimanyasya doSo hi dIyate'tra vivekibhiH // 23 // mAnuSye durlabhe labdhe sukhadA zlAghyate kSamA / yadasyAmAdRtAyAM te sarva bhAvi zubhaM zanaiH // 24 // 25 jJAnAjjJAto mayA vatse ! dohadastava pAyase / avatIrNaH supuNyena so'pi saMpUrayiSyate // 25 // iti vAgamRtaistasyA vidhyAyanmanyupAvakaH / zItIbhUtA yayau gehe smarantI tadvaco" hRdi / / 26 / / puNDarIkatapazcaitra paurNimAsyAmupoSitA / vyadhAt padmayazAstasyodyApanaM ca pracakrame // 27 // taddine pAyasApUrNaH pradIyeta patagRhaH / gurUNAM samadharmANAM vAtsalyaM kriyate'tha sA // 28 // tasmin kRte samaste'pi kadaryAnnaM dade tadA / "zvazrvAvajJAvazAd vadhvA dhig darpa guNadUpakam // 29 / / 30 20 * 'nasADyA' iti B tti| 1A B degpaathodpdm| / 'yamasya puraM prApa' iti B tti.| 2 B C c| 'kaTubhASiNI' iti B Ti. | 3 AC natu / 4 CN udazruH / 5 A virAdhitaM vA / 6 N degmayyati / 7 N prabhurAha / 8 CN maanusse| 9 N sapuNyena / 10 A tasya / 11 A B degpAvakA / 12 A sdco| 13 A khanA; B khathA / 14 A dUSaNaM / Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 prabhAvakacarite 364 15 vdhuuyohRdmaahaatmyaat kiMciccheSaM ca pAyasam / vastre baddhA ghaTe kSiptvA jalAya' ca bahiryayau // 30 / / kumbhaM muktvA tarormUle yAvad yAti jalAzraye / ahizaucAya sadvRttA kSaireyIsvAdata'nmanAH // 31 // tato'liJjaranAgendrakAntApyAgAd rasAtalAt / bhramantI pAyase lubdhA tadaikSiSTa ghaTe ca sA / / 32 / / vastrakhaNDAt samAkRSya bubhuje cAtha tttyaa| punaryathAgataM prAyAt pAtAlaM nAgavallabhA / / 33 // pratyAvRttA ca vairoTyA tadaprekSya ghaTAntarA / na zuzoca na cAkupyat sA satI kiMtvidaM jagau // 34 // yenedaM bhakSitaM bhakSyaM pUryatAM tanmanorathaH / yAdRgmameti zAntAntaHkaraNetyAziSaM dadau // 35 // 63.itazca pannagendrasya kAntayA patyuraprataH / nivedite'vadheAtvA sarva tAM sa vigItavAn / / 36 // sAnutApA tataH sApi tadupanagRhasthite:* / striyaH svapnaM dadau tasyAH kSamayA raJjitA satI / / 37 // yadalitaranAgasya priyA'haM tanayA ca me / vairoTyA pAyasaM dadyA asyA dohadapUrakam / / 38 / / tathA ca madvacaH kathyaM tavAhaM yatpiturgraham / dhruvaM nivArayiSyAmi zvazrUbhavaparAbhavam // 39 // bhojitA pAyasaM bhaktyA tayA sA puNyavarNinI / saMpUrNadohadA prItA'jIjanat sutamaddhatam // 40 // nAgakAntApi sUte sma nAgAnAM zatamuttamam / varddhante tejasA te'pi tejHprtinibhprbhaaH||41|| vairoTyA nAginIM dadhyau nAmAropaNa parvaNi / nandanasya tato'mbAyA AdezAt pnngottmaiH|| 42 // vayaM pitRgRhaM tasyAH pratizrutyeti mAnuSe / loke tairetya tadgahamalaJcake sasaMmadaiH // 43 ||-yugmm / . kecinmataGgajArUDhA azvArUDhAzca kecana / sukhAsanagatAH kecit kecinnaravimAnagAH // 44 // vaikriyAtizayAd rUpazatabhAjaH surA atha / tadvezma saMkaTaM cakruH pATakaM cApi pattanam // 45 // ke'pi bAlA ghaTe kSiptvA apidhAnAghRtAsyake / rakSArthamaMbayA sarpA vairoTyAyAH samarpitAH / / 46 // vadhUpitRkule tasminnAyAte 'zrIkalAdbhute / zvazrUH snAnAdibhisteSAM satkartumupacakrame / / 47 // aho! lakSmIvatAmeva pakSaH zreyAn jayI jane / yajjAteyaM vigItA sA tannijA gauravAspadam // 48 // kayApi karmakaryA'tha parvakarmavihastayA / azmantakasthitasthAlImukhe nAgaghaTo dade // 49 // . dRSTvA vyAkulayA vairoTyayA cottArito ghaTaH / snAtayA jananIvAkyAt kezAdbhiH so'bhyaSicyata // 50 // te tatprabhAvataH svasthAstasthurekaH punaH zizuH / asparzAjjalabindUnAM vipuccho'jAyata kSaNAt // 51 // skhalite yatra tatrApi kSutAdau vadati sma sA / baNDo jIvatvimAM vAcaM tasya snehena mohitA // 52 // bandhavo nAgarUpAste sarvebhyo daduradbhutam / kSaumasauvarNaratnaughamuktAbharaNamaNDalam // 53 / tatra parvaNi saMpUrNe yathAsthAnaM ca te yayuH / nAgAstena prabhAveNa gauravyA sA'bhavad gRhe' // 54 // anyadAlicaraH putrAn nAgarAjo nimAlayan / baNDaM dadarza kopazca cakre'vayavakhaNDanAt // 55 // tajjJAtvA'vadhinA gehe vairoTyAyAH samAyayau / dazamasyA vidhAsyAmi dhruvaM mannandanadruhaH // 56 // iti saMzravamAkarNya ptyustdrkssnnodytaa| samAgAnnAginI bhaktA vairoTyati pravAdinI / / 57 // gireti zrutayA palyAH kiJcicchAntaH parIkSitum / antargRhaM kapATasya pazcAgRDhatanuH sthitaH / / 58 / / pradoSatAmasAt kiMcidarariM sthitamagrataH / adRSTvA rabhasA yAntI sA gulphe pIDitA bhRzam // 59 // vaNDo jIvatviti tato vAdinI phaNabhRtpatim / sadyaH santoSayAmAsa tuSTo'sau nUpure dadau // 6 // yAtAyataM cAnujajJe tasyAH pAtAlavezmasu / tena nAgAzca tadnehamAyAntyapi yathA tathA // 61 // 1A jalAyeva; B jalayeva / 2 B vnmnaaH| 3A 'taapaat| * 'upaghnaM khantikAzrayaH' iti Btti.| 4 CN dohdpriitaa| 5 B N ropnnideg| 6 BN zrIkulA 17A tto'bhvt| 8A patnyA / 'UlAlAnI rahaNai AvI rahiTa' iti BTi. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 365 3. AryanaMdilacaritam / tato bAlAbalAmukhyo''bhavalloko bhayabhrami' / iti khyAtaM ca tadgahaM durgamaM nAgamandiram // 62 // vijJaptaM padmadattena gurUNAM tad yathAtatham / jagaduste ca nAgAnAM svavadhvA khyApayeridam // 63 // asmadgRhe na vastavyaM janAnugrahakAmyayA / vastavyaM vA na daSTavyamiti kRtyaM madAjJayA // 64 // vairoTyAyAH samAdiSTaM tvaM gacchAzIviSAzraye / vaktavyA nAginIputrA ullaGghayA''jJA hi me nahi // 65 / / tayA gatvA ca pAtAle jJApitAH phaNabhRdvarAH / AjJAM prabhostato maanyaa'miissaamaakhyeymdbhtaa||66|| 5 'jIvatAnnAginI nAgazataM cAsyAstathA pitA / 'aliJjarazca nAgendro viSajvAlA plutAmbaraH // 67 // . anAthA'haM ca sannAthA kRtA yena sanUpurau / caraNau racitAvityAziSa prAdAt sudhomibhAm // 68 // chatradhvajAvRtidhyAnAd devadevajinezituH / pannaga-preta-bhUtAgni-caura-vyAlabhayaM nahi // 69 // DAkinI-zAkinIvRndaM yoginyazca nirantaram / na vidravanti jainAjJA yasya mUrdhani shekhrH|| 70 // yazca tasya gurorAjJAM vairoTyAyAstathA stavam / nityaM dhyAyati tasya syAnnaiva kSudrabhavaM bhayam // 71 // 10 'guDAjyapAyasaH svAyaM baliM Dhokayate ca yH| jinasya jainasAdhozca datte sA taM ca rakSati // 72 / / upadezaM prabhorenamAkAnye'pi bhoginaH / upazAntAstathA pUjyA vairoTyAkhyA'bhavat stii|| 73 // nAgadattazca tatputro bhAgyasaubhAgyaraGgabhUH / tatkulonnatimAdhatta dharmakarmaNi karmaThaH // 74 // saMsArAnityatAmanyadine sadgurugIbharAt / saMbhAvya nAgadattaM skhe pade nyAsthad guNojvalam / / 75 // padmadattaH priyAputrasahito jagRhe vratam / umaM tatastapastaptvA saudharma sasuto yayau // 76 // 15 tathA padmayazAH" pUjyAdezAd vadhvA tayA saha / mithyAduSkRtamAdhAya devI tatraiva sAbhavat / / 77 / / vairoTyA'pi phaNIndrANAM dhyAnAd dharmodyatA satI / mRtvA'bhUd dharaNendrasya devI zrIpArzvasevituH // 78 // sApi "prabhau bhaktimatAM cakre sAhAyyamadbhutam / viSavahvayAdimItAnAM dadhAtyupazamaM dhruvam // 79 // zrIAryanandilaH svAmI vairoTyAyAH stavaM tadA / 'namiUNa jiNaM pAsa' miti maJAnvitaM vyadhAt / / 80 // ekacittaH paThennityaM trisandhyaM ya imaM stavam / viSAdyupadravAH sarve tasya na syuH kadAcana // 81 // 20 "ye vairovyAkhyAnametat pavitram "kSAntyakSINazreyasAM muulshaalaa| zrutvA mA ye kSamAmAdriyeran teSAM khargoM nApi mokSo durApaH // 82 // zrIcandraprabhasRripasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhA- candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirau zrInandilAkhyAna zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zRGgastRtIyo'jani // 83 // prabho zrIpradyumnAbhighanarasadhArAdhara ! vinA bhavantaM sadgurvakSaraviSayatRSNAtaralitam / sulambhAnyazrImadbhuvananirapekSaM vizadanai""girAsAraiH ziSyaM nanu dhinu nijaM cAtaka"zizum // 84 // 30 // iti zrInandilAcAryaprabandhaH, tRtiiyH|| // graMthAna 87, akSara 24 // ubhayaM 577, akSara 24 // 1C vaalaamukhyo| 2 CN 'bhrmiH| 3 B vAstavyaM 1 4 CN phnnvd| 5 A B degmdbhutaaH| 6 A BN jiivitaa| 7CN Alideg18 NdegvyAlA 19 A dhyaanaadev| 10 N nyaadhaaduu| 11 B padmajasA / 12 BN prbhoH| 13 A yH| 14 A kSatikSI | 15 A vishdinai| 16 N girA saaraiH| 17Ccaatk| AC Adarza nopalabhyate samAptisUcakA pNktiriym| Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 prabhAvakacarite 4. zrIkAlakasUricaritam / 10 31.zrIsImaMdharatIrthezavidito'naNuto guNAt / kutazcidapi so'vyAdvaH kAlakaH sUrikuJjaraH // 1 // prAcyairbahuzrutairvRttaM yasya paryuSaNAzrayam / AdRtaM kIryate kiM na zakaTI zakaTAnugA // 2 // zrIdharAvAsamityasti nagaraM na' garo jayI / dvijihvAsyasamudgIrNo yatra sAdhuvaco'mRtaiH // 3 // AzAkambAvalaMbADhyA' mahAbalabharocchritA / kIrti-patAkikA yasyAkrAntavyomA guNAzrayA ||4||-yugmm / zrIvairisiMha' ityasti rAjA vikramarAjitaH / yatpratApo riputrINAM patravallIrazoSayat // 5 // tasya zrIzeSakAnteva kAntA'sti surasundarI / utpattibhUmibhadrasya mahAbhogavirAjinaH // 6 // jayanta iva zakrasya zazAGka iva vAridheH / kAlako kAlakodaNDakhaNDitAriH suto'bhavat // 7 // sutA sarakhatI nAmnA brahmabhUrvizvapAvanA / yadAgamAt samudro'pi guruH sarvAzrayo'bhavat // 8 // kAlako'zvakalAkelikalanAyAnyadA bahiH / purasya bhuvamAyAsIdanAyAsI hayazrame // 9 // tatra dhauritakAt plutyA valgitenApi vAhayan / uttejitAllasadgatyA hayAnutteritAdapi / / 10 // *zrAnta stimitagandharvo gandharva iva rUpataH / azRNonmasRNodAraM svaramArAmamadhyataH // 11 // . . athAha matriNaM rAjaputraH kIdRk svaro hyasau / meghagarjitagambhIraH' kasya vA jJAyatAM tataH // 12 // vyajijJapat sa vijJAya nAtha ! suurigunnaakrH| prazAntapAvanI mUrti vibhrad dharma dizatyasau // 13 // vizrAmyadbhirnapArAme zrUyate'sya vaco'mRtam / astvevamiti sarvAnujJAte tatrAbhyagAdasau / / 14 / / guruM natvopaviSTe ca vizeSAdupacakrame / dharmAkhyAM yogyatAM jJAtvA tasya jJAnopayogataH // 15 // 'dharmArhad-gurutattvAni samyag vijJAya saMzraya' / jJAna-darzana-cAritraratnatrayavicArakaH // 16 // dharmo jIvadayAmUlaH, sarvavid devatA jinaH / brahmacArI guruH saMgabhaGgabhU rAgabhaGgabhit // 17 // vratapaJcakasaMvIto yatInAM saMyamAzritaH / dazaprakArasaMskAro dharmaH karmacchidAkaraH // 18 // ya ekadinamapyekacitta ArAdhayedamum / mokSaM vaimAnikatvaM vA sa prApnoti na saMzayaH // 19 // atho gRhasthadharmazca vratadvAdazakAnvitaH / dAnazIlatapobhAvabhaGgIbhirabhitaH zubhaH // 20 // sa samyakapAlyamAnazca zanairmokSaprado nRNAm / jainopadeza eko'pi saMsArAmbhonidhestarI // 21 // zrutvetyAha kumAro'pi maMginImaMginIM diza" / dIkSAM mokSaM yathAjJAnavelAkUlaM labhe laghu // 22 // pitarau svAvanujJApyAgaccha tat" te'stu cintitam / atyAdareNa tat kRtvAgAjAmyA sahitastataH / / 23 / / pravrajyA'dAyi taistasya tayA yuktasya ca svayam / adhItI" sarvazAstrANi sa prajJAtizayAdabhUt // 24 // svapaTTe kAlaka" yogyaM pratiSThApya gurustataH / zrImAna guNAkaraH sUriH pretyakAryANyasAdhayat // 25 // 62.atha zrIkAlakAcAryoM viharannanyadA yayau / purImujjayinIM bAhyArAme'syAH samavAsarat / / 26 / / mohAndhatamase tatra manAnAM bhavyajanminAm / samyagarthaprakAze'bhUt prabhUSNurmaNidIpavat // 27 // 30 tatra zrIgardabhillAkhyaH puyAM rAjA mahAbalaH / kadAcit purabAToLa kurvANo rAjapATikAm // 28 // 25 ___ IN dhArAvAsa 12Cnro| 3 N AzazAkaM balaM vATyA / 4 N degviirsiNh| 5 N viraajitaa| 'thoDa thAku' iti B tti| 6A shaantdeg| 7A. gNbhiir| 8 A B dharmoM / 9 B sNshriyH| 10 vicArakaM / 11 N B dishH| 12 AN gacchataste / 'bhaginyA sahita Aviu' iti B tti.| 13 A adhItA / 14 A Bkhe p?| 15 A B kAlikaM / 'zrIsUrya' iti B Ti. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 367 4. kAlakasUricaritam / karmasaMyogatastatra vajantImaikSata svayam / jAmi kAlakasUrINAM kAko dadhighaTImiva // 29 ||-yugmm / hA rakSa rakSa sodarya! 'krandantIM karuNavaram / apAjIharadatyugrakarmabhiH puruSaiH sa tAm // 30 // sAdhvIbhyastat parijJAya kAlakaprabhurapyatha / svayaM rAjasamajyAyAM gatvAvAdIt tadaprataH / / 31 / / vRttirvidhIyate kacche rakSAyai phalasaMpadaH / phalAni bhakSayet 'saivAkhyeyaM kasyApratastadA // 32 // rAjan ! samagravarNAnAM darzanAnAM ca rakSakaH / tvameva tanna te yuktaM darzani vratalopanam // 33 // unmattakabhramonmattavadunmatto nRpAdhamaH / na mAnayati gAmasya mlecchavad dhvaMsate tathA // 34 // saMna mazribhiH paurairapi vijJApito dRDham / avAjIgaNadArUDho mithyAmohe galanmatiH // 35 // prAkakSAtrateja AcArya unnidramabhajat tataH / pratijJAM vidadhe ghorAM tadA kAtaratApanIm // 36 / / jainApabhrAjinAM brahmabAlapramukhaghAtinAm / arhadvimbavihantaNAM lipye'haM pApmanA sphuTam // 37 // na ceducchedaye zIghraM saputrapazubAndhavam / anyAyakardamakoDaM vibruvantaM nRpabruvam // 38 ||-yugmm / 10 asaMbhAvyamidaM tatra sAmAnyajanaduSkaram / uktvA niSkamya dambhenonmattaveSaM cakAra saH // 39 // ekAkI bhramati smAyaM catuSke catvare trike| asambaddhaM badan dvitrizcetanAzUnyavat tadA // 40 // gardabhillo narendrazcet tatastu kimataH param / yadi dezaH samRddho'sti tatastu kimataH param // 41 // vadantamiti taM zrutvA janAH prAhuH kRpAbharAt / svasurvirahitaH sUristAhagUpahilatAM gtH||42||-yugmm / dinaiH katipayaistasmAniryayAveka eva saH / pazcimAM dizamAzritya sindhutIramagAcchanaiH // 43 // 15 63. zAkhidezazca tatrAsti rAjAnastatra zAkhayaH / zakAparAbhidhAH santi navatiH SanirargalA // 44 / / teSAmeko'dhirAjo'sti sptlkssturnggmH| *turaGgAyutamAnAcApare'pi syunreshvraaH|| 45 // eko mANDalikasteSAM praikSi kAlakasUriNA / anekakautukaprekSAhRtacittaH kRto'tha sH||46|| asau vizvAsatastasya vayasyati tathA nRpaH / taM vinA na ratitasa taM bahuktairyathA kSaNam // 47 // sabhAyAmupaviSTasya maNDalezasya suurinnaa| sukhena tiSThato goSThayAM rAjadUtaH samAyayau // 48 // pravezitazca vijJapte pratIhAreNa so'vadat / prAcInarUdito bhaktyA gRhyatAM rAjazAsanam // 49 // asidhenuM ca bhUpo'tha tadgRhItvAzu mastake / urddhabhUyAtha saMyojya vAcayAmAsa ca svayam // 50 // iti kRtvA vivarNAsyo vaktumapyakSamo nRpaH / vilInacitaH zyAmAGgo" niHzabdASADhameghavat // 51 / / pRSTazcitrAnmunIndreNa" prasAde svAminaH sphuTe / AyAte prAbhRte harSasthAne kiM viparItatA // 52 // tenoce mitra! kopo'yaM na prasAdaH prabhornanu / preSyaM mayA zirazchitvA svIyaM zatrikayAnayA // 53 // 25 evaM kRte ca vaMze naH" prabhutvamavatiSThate / no ced "rAjyasya rASTrasya vinAzaH samupasthitaH / / 54 // zanikAyAmathaitasyAM SaNNavatyaGkadarzanAt / manye SaNNavateH sAmantAnAM kruddho dharAdhipaH // 55 // 64.sarve'pi guptamAhvAyya sUribhistatra melitAH / tarIbhiH sindhumuttIrya surASTrAM te samAyayuH // 56 // ghanAgame samAyAte teSAM gativilambake / vibhajya SaNNavatyazaistaM dezaM te'vatasthire // 57 // rAjAnasta tathA sUrA vaahiniivyuuhvRddhinaa| rAjahaMsaguhA bhUyastaravAritaraGgiNA // 58 // 80 balabhiddhanurullAsavatA cAzugamIbhRtAe / samArudhyanta meghena / baliSTheneva zatruNA // 59 // 1 BC kndntii| 2 N karuNaM / 3 N bhakSaye shevaa| 4 N tthaa| 5 B dayani / 6N taapiniiN| 7 A degvaM / * 'dasa sahana' iti B tti.| 8 A degN pare'pi / 9N vijnypteH| 10 B shyaamaako| 11C nrendrnn| 12 N me| 13 N rASTrasya rAjyasya / / etatpUrvArddhasthAne mudritapustake-'sAdhvI sAdhvI khayA pApa zyenena caTakeva yat' etAdRzaH pATho labhyate / 'bANa' iti B tti.| Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 368 10 15 nirgamayyAsanAdunamupasargamupasthitam / prApurghanAtyayaM *mitramivAbjAsyavikAzakam // 6 // paripakrimavAkzAliH prasIdatsarvatomukhaH / abhUccharahatusteSAmAnandAya sudhIriva / / 61 // sUriNAtha suhRdrAjA prayANe'jalapyata sphuTam / sa prAha zaMbalaM nAsti yena no bhAvi zaM balam / / 62 / / zrutveti kumbhakArasya gRha ekatra jagmivAn / vahninA pacyamAnaM ceSTakApAkaM dadarza ca // 63 // kaniSThikAnakhaM pUrNa cUrNayogasya kasyacit / AkSepAt tatra cikSepAkSepyazaktistadA guruH|| 64 // vidhyAte'tra yayAvane rAjJaH provAca vtskhe|| vibhajya hema gRhIta yAtrAsaMvAhahetave // 65 // tathetyAdezamAdhAya te'kurvan parva sarvataH / prAsthAnikaM gajAzvAdisainyapUjanapUrvakam // 66 // pazcAla-lATarASTreza bhUpAn jitvA'tha sarvataH / zakA mAlavasandhi te prApurAkAntavidviSaH / / 67 // zrutvA'pi balamAgacchad' vidyAsAmarthyagarvitaH / gardabhillanarendro na purIdurgamasajjayat // 68 // athApa' zAkhisainyaM ca vizAlAtalamedinIm / pataGgasainyavat sarva prANivargabhayaMkaram // 69 // madhyastho bhUpatiH so'tha gardamIvidyayA bale / nAdaryunmAdarItisthaH sainyaM sajjayati sma na // 70 / / kapizIrSeSu no DhiMbA koTTakoNeSu na dhrasAH / vidyAdharISu no kANDapUraNaM cUraNaM dviSAm // 71 // na vA bhaTakapATAni pU:pratolISva sajjayat / iti cAraiH parijJAya suhRdbhapaM jagau guruH|| 72 // anAvRtaM samIkSyedaM durga mA bhUramukhamaH / yadaSTamI-caturdazyorarcayatyeSa gardabhIm // 73 // aSTottarasahasraM ca japatyekApramAnasaH / zabdaM karoti jApAnte vidyA sA rAsabhInibham // 74 // taMbUtkArasvaraM ghoraM dvipado vA catuSpadaH / yaH zRNoti sa vakreNa phenaM muzcan vipadyate // 75 // arddhatRtIyagavyUtamadhye stheyaM na kenacit / AvAsAn viralAn datvA sthAtavyaM sabalenRpaiH // 76 // ityAkarNya kRte tatra deze kaalkskaa| subhaTAnAM zataM sASTaM prArthayacchabdavedhinAm // 77 // sthApitAH svasamIpe te labdhalakSAH suzikSitAH" / kharakAle mukhaM tasyA babhrurbANaniSaGgavatI // 78 // sA mUrdhni gaI bhillasya kRtvA viNmUtramIti'yA / hatvA ca pAdaghAtena roSeNAntardadhe kharI // 79 // . abalo'yamiti khyApayitvA teSAM puro guruH / samagrasainyamAnIya mAnI taM durgamAvizat / / 80 // pAtayitvA dhRto bavA prapAtya ca guroH puraH / gardabhillo bhaTairmuktaH prAha taM kAlakaprabhuH" // 81 // sAdhvI sAdhvI tvayA pApa ! zyenena caTakeva" yat / nItA guruvinItA'pi tatkarmakusumaM hyadaH // 82 // phalaM tu narakaH pretya tad vibudhyAdhunApi hi / upazAntaH samAdatva prAyazcittaM zubhAvaham // 83 // ArAdhakaH paraM lokaM bhavitA rucitaM nijam / vidhehIti zruterdUnastyakto'raNye tato'bhramat / / 84 // vyAgheNa bhakSito bhrAmyan durgato durgatiM gataH / tAraksAdhuTThahAmIhaka gatira"tyalpakaM phalam // 85 // sUrerAdezato mitraM bhUpaH svAmI tato'bhavat / vibhajya dezamanye'pi tasthuH zAkhinarAdhipAH / / 86 // AropitA vrate sAdhvI guruNA'tha sarasvatI / AlocitapratikrAntA guNazreNimavApa ca // 87 // vidyAdevyo yataH" sarvA anicchutrIbratacchidaH / kupyanti rAvaNo'pIdRg sItAyAM na dadhau" haTham / / 88 // etAhaka zAsanonnatyA jainatIrtha prabhAvayan / bodhayan zAkhirAjAMzca kAlakaH sUrirAda babhau // 89 // 25: 30 ____* 'caMdra' iti B tti| 1 B nakhaH1 2 N prasthAnakaM C prasthAnikaM / 3 NC degdezezadeg 1 4 BC gacchan / 5 B avApa / 6 N sarva 17 N blaiH| 8A riitisthaa| 9A pratolIca; B prtoliissu| 10 B nibhAna B C nibhAt / 11 N surakSitAH / + 'bhAthAnI pari' iti B tti0| 12 C N kAlako guruH / sIMcANA hAthi caTakInI pariI' iti B tti| 13 C caTikeva / 'je anyAI dhana milai te dhana sudhira na hoi / ghora pApa jeha kuli hui tasa kuli udaya ma joha // iti B ttippnnii| 14 B ArAdhaya / 15 gtirity| 16 BCjitH| 17A ddau| Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. kAlakasUricaritam / 25 95. zakAnAM vaMzamucchedya kAlena kiyatA'pi hi / rAjA zrIvikramAdityaH sArvabhaumopamo'bhavat / / 90 / / sa connatamahAsiddhiH sauvarNapuruSodayAt / medinImanRNAM kRtvA'cIkarad vatsaraM nijam // 91 // tato varSazate paJcatriMzatA sAdhike punaH / tasya rAjJo'nvayaM hatvA vatsaraH sthApitaH zakaiH // 92 // iti prasaGgato'jalpi; prastutaM procyate hyadaH / zrIkAlaka' prabhurdeze vijahe rAjapUjitaH // 93 // 66. itazcAsti puraM lATalalATatilakaprabham / bhRgukacchaM nRpastatra balamitro'bhidhAnataH // 94 // bhAnumitrAjanmAsIt svasrIyaH kAlakaprabhoH / 15 svasA tayozca bhAnuzrIH, balabhAnuzca tatsutaH / / 95 / / - yugmam / anyadA kAlakAcAryavRttaM tairlokataH zrutam / toSAdAhUtaye matrI tairnijaH praiSyata prabhoH // 96 // viharantastataste cApratibaddhaM vibuddhaye / Ayayurnagare tatra vahica samavAsaran // 97 // rAjA zrIbalamitro'pi jJAtvAbhimukhamabhyagAt / utsavAtizayAt sUri pravezaM vidadhe mudA / / 98 / / upadezAmRtaistatra sican bhavyAnasau prabhuH / puSkarAvartavatteSAM vizvaM tApamanInazat // 99 // . zrImacchakunikAtIrthasthitaM zrImunisuvratam / praNamya tacaritrAkhyAdibhirnRpamabodhayat / / 100 // anyedyustatpurodhAca mithyAtvagrahasagrahaH / kuvikalpavitaNDAbhirvadan vAde jitaH sa taiH // 101 // tato'nukUlavRttyAtha' taM sUrimupasargayan' / uvAca dambhabhaktyA sa rAjAnamRjucetasam / / 102 / / nAthAmI guravo devA iva pUjyA jagatyapi / eteSAM pAdukA' puNyA' janairdhAryA svamUrdhani // 103 // kiJcid vijJapyate lokabhUpAlAnAM hitaM mayA / avadhAraya tazcitte' bhaktizcet" mAtule" gurau // 104 // vizatAM nagarAntaryaccaraNA bimbitAH pathi / ullaGghayante janairanyaiH sAmAnyaistadaghaM bahu // 105 // dharmArjanaM *tanIyo'trAparaM" kuru mahAmate ! / pratIta ArjavAda rAjA prAhAste saMkaTaM mahat // 106 // vidvAMso mAtulAstIrtharUpAH sarvArcitA ime / tathA varSA avasthApya pAryante preSituM kimu // 107 // dvijaH prAha mahInAtha ! mantraye te hitaM sukham / taba dharmoM yazaste ca prayAsyanti svayaM sukhAt // 108 // 20 nagare DiNDimo vAdyaH sarvatra svAmipUjitAH / pratilAbhyA barAhArairguravo rAjazAsanAt // 109 // AhAramAdhAkarmAdi dRSTvAneSaNayAnvitam / svayaM te nirgamiSyanti kAvyazlAghA na te punaH // 110 // astvevamiti rAjJokte sa tatheti vyadhAt pure / aneSaNAM ca te dRSTvA yatayo gurumabhyadhuH // 111 // prabho !" sarvatra miSTAnnAhAraH saMprApyatetarAm / gururAhopasargo'yaM pratyanIkAdupasthitaH // 112 // 369 gantavyaM tat pratiSThAnapure saMyamayAtrayA / zrIsAtavAhano rAjA tatra jaino dRDhavrataH // 113 // 97. tato yatidvayaM tatra praiSi saGghAya sUribhiH / prApteSvasmAsu karttavyaM parvaparyuSaNaM dhruvam // 114 // tau tatra saGgatau saMghamAnitau vAcikaM guroH / tatrAkathayatAM mene tenaitat parayA mudA / / 115 // zrIkAlakaprabhuH " prApa zanaistannagaraM tataH / zrIsAtavAhanastasya pravezotsavamAtanot // 116 // upaparyuSaNaM tatra rAjA "vyajJapayad gurum / atra deze prabho ! bhAvI zakradhvajamahotsavaH // 117 // nabhasyazuklapaJcamyAM tataH SaSThyAM vidhIyatAm / svaM parva naikacittattvaM dharme no lokaparvaNi // 118 // prabhurAha prajApAla ! purArhadraNabhRdgaNaH / paJcamIM nAtyagAdetat parvAsmagurugIriti // 119 // kampate merucUlApi ravirvA pazcimodayaH / nAtikramati parvedaM paJcamIrajanIM dhruvam // 120 // 1 5 10 25 30 1 A kiyatAmapi / 2 N kAlakaH / 3 A sUriH / 4 A vRttyarthadeg 5 BN deg mupasarpayan / 6 A B jagatpatiH / 7CN pAdukAH / 8 A puNyAjadeg / 9 A cittena; C cittaiH | 10 A bhaktiste / 11 N mAnuje / * 'svalpaM' iti B Tio12 N paraM / 13 A B NayAzritaM / 14 BN prabhoH / 15 A deg kAlakaguruH / 16 B vijJapadeg / pra0 4 Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 370 10 15 rAjA'vadaJcaturthyAM tat parva paryuSaNaM tavaH / itthamastu guruH prAha pUrvairapyAdRtaM hyadaH // 121 // arvAgapi yataH paryuSaNaM kAryamiti shrutiH| mahInAthastataH prAha harSAdetat priyaM priyam // 122 // yataH kuhU dine parvopavAse pauSadhasthitAH / 'antaHpurapurandhyo me pakSAdau pAraNAkRtaH // 123 / / tatrASTamaM vidhAtaNAM nirgranthAnAM mahAtmanAm / bhavatu prAzukAhAraiH zreSThamuttarapAraNam // 124 // uvAca prabhurapyetanmahAdAnAni paJca yat / nistArayanti dattAni jIvaM duSkarmasAgarAt // 125 // pathazrAnte tathAglAne kRtaloce bahuzrute / dAnaM mahAphalaM dattaM tathA cottarapAraNe // 126 // tataHprabhRti paJcamyAzcaturthyAmAgataM hyadaH / kaSAyopazame hetuH parva sAMvatsaraM mahat // 127 // zrImatkAlakasUrINAmevaM katyapi vAsarAH / jagmuH paramayA tuSTyA kurvatAM zAsanonnatim // 128 // 68. anyedyuH karmadoSeNa sUrINAM tAdRzAmapi / Asanna vinayAH ziSyA durgatau dohadapradAH // 129 // atha zayyAtaraM prAhuH sUrayo'vitathaM vacaH / karmabandhaniSedhAya yAsyAmo vayamanyataH // 130 // tvayA kathyamamISAM ca priyakarkazavAgbharaiH / zikSayitvA vizAlAyAM praziSyAnte yayau guruH||131|| ityuktvA'gAt prabhustatra tadvineyA: prage tataH / apazyanto gurUnUcuH parasparamavAGmukhAH // 132 // eSa zayyAtaraH pUjyazuddhiM jAnAti nizcitam / eSa durvinayo'smAkaM zAkhAbhirvistRto'dhunA // 133 // pRSTastaiH sa yathocityamuktvovAca prabhusthitim / tataste saMcaranti smojayinIM prati vegtH|| 134 // gacchanto'dhvani lokaizcAnuyuktA avadan mRSA / pazcAdagrasthitA agre pazcAtsthAH prabhavo nanu // 135 / / yAntastannAmazRGgArAt pathi lokena pUjitAH / nArI-sevaka-ziSyANAmavajJA svAminaM vinA // 136 / / itaH zrIkAlakaH sUrirvatraveSTitaratravat / yatyAzraye vizAlAyAM prAvizacchannadIdhitiH // 137 // praziSyaH' sAgaraH sUristatra vyAkhyAti cAgamam / tena no vinayaH sUrerabhyutthAnAdiko dadhe // 138 // tata IyA~ pratikramya koNe kutrApi nirjane / parameSThiparAvarta kurvastasthAvasaGgadhIH // 139 // dezanAnantaraM bhrAmyaMstatratyaH sUrirAha ca / kiMcittaponighe jIrNa! pRccha sandehamAdRtaH // 140 // akiMcijjJo jarattvena nAvagacchAmi se vcH| tathApi pRccha yenAhaM saMzayApagama'kSamaH // 141 // aSTapuSpImatho pRSTo durgamAM sugamAmiva / garvAd yAtkaMcana vyAkhyAda nAdaraparAyaNaH // 142 // dinaiH kaizcittato gaccha Agacchat tadupAzrayam / sUriNA'bhyutthito'vAdId guravo'gre samAyayuH // 143 // vAstavyA avadan vRddhaM vinaikaM ko'pi nAyayau / teSvAgacchatsu gaccho'bhyudasthAt sUrizca strpH||144||. gurUnakSamayad gacchaH pallamaH sUrirapyamUn / taM ca taM cAnuziSyate sUrimitthamabodhayan // 145 // sikatAsaMbhRtaH prasthaH sthAne sthAne virecittA / rikte tatrAvadad vatsa ! dRSTAntaM viddhyamUdRzam // 146 // zrIsudharmA tato jambUH zrutakevalinastataH / SaTsthAne patitAste ca zrute" nyUnatvamAyayuH // 147 // nyUnaM nyUnataraM zrutam / asmadguruSu yAdRkSaM tAdRg na mayi niSprabhe // 148 // yAdRgme tvadgarostanna yAdRk tasya na te'sti tat / sarvathA mA kathA vatsa! garva sarvakaSaM tataH // 149 / / aSTapuSpI ca tatpRSTaH prabhurvyAkhyAnayat tadA / ahiMsAsUnRtAsteyabrahmAkiMcanatA tathA // 150 // rAgadveSaparIhAro" dharmadhyAnaM ca saptamam / zukladhyAna maSTamaM ca puSpairAtmArcanAcchivam // 151 // evaM ca zikSayitvA taM mArdavAtizaye sthitam / ApRcchaya vyacarat saGgahIno'nyatra pavitradhIH // 152 // 25 30 1 BN priyaam| 2 A poSadhaH sthitH| 7 BC saMzayopagama / 8 B vyaakhyaadH| 12 N shukljnyaan| BantaH purH| 4 A B anydaa| 5A prshissy| 6AN tatretya / 9NC pybhuu| 10 zrute!: N zrute hiinl| 11 N prityaago| Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. kAlakasUricaritam / zrIsImaMdharatIrthezanigodAkhyAnapUrvataH / indrapraznAdikaM jJeyamAryarakSitakakSayA / / 153 // zrIjainazAsanakSoNIsamuddhArAdikacchapaH / zrIkAlakaprabhuH prAyAt prAyAddevabhuvaM zamI // 154 // zrImatkAlakasUri saMyamanidhervRttaM pravRttaM zrutAt zrutvAtmIyagurormukhAdavitathakhyAtaprabhAvodayam / saMdhaM mayakA tamastatiharaM zreyaH zriye jAyatAm zrIsaMghasya paThantu tacca vibudhA nandyAca koTIH samAH // 155 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhA candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrI pUrvarSicaritrarohaNagirau zrIkAlakAkhyAnakaM zrImanamunIndunA vizaditaH zRGgacaturtho'bhavat // 156 // // iti zrIkAlakAcArya prabandhaH * // // graMthAgra 157 // a0 23 // ubhayaM 734 // akSara // 15 // 371 * iyaM samAptisUcikA paMktirnopalabhyate ACN AdarzaSu / 27 5 10 Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372 prabhAvakacarite 5. zrIpAdaliptasUricaritam / 15 61. jayanti pAdaliptasya prabhozcaraNareNavaH / zriyaH saMvanane vazyacUrNaM tatpraNatAGginAm // 1 // guNaikadezamapyasya kimahaM varNituM kSamaH / jaDastathApi 'tadbhaktirloka*yugmopakAriNI // 2 // vimRzyaivaM bhaNiSyAmi pUjyairmastakahastivaH / khaNDakhaNDazrutaM vRttaM citraM zRNuta kautukAt // 3 // saraya-jAhnavIvArisevAhevAkimAnavA / asti vistArakuzalA kozalA nAmataH purI // 4 // tatrAsId hAstikAzvIyAM pahastitariputrajaH / vijayabrahma ityAkhyAvikhyAtaH kSitinAyakaH // 5 // sNphullmllikaavlliikusumprollsdyshaaH| phullAkhyaH phullalakSmIkaH zreSThI zreSThaguNAvaniH // 6 // rUpeNApratimA tasya pratimAkhyA'tivallabhA / sudhA mudhAkRtA yasyA girayA'gAd rasAtalam // 7 // apatyIyitacittAyAstasyA hastanirIkSaNam / horAvidyAmahAmantrAvandhyAgarbhakarANyapi // 8 // auSadhAni prayuktAni kSetrapadrAdidevatAH / upayAcitalakSaizcArAddhA AsaMzca niSphalAH ||9||-yugmm / tIrthasnAnaprayogAzca yathAkathanataH kRvA: apatyArthamaho! mohaH strINAM sauhRtyavajjane // 10 // asti zrIpArzvanAthasya caitye zAsanadevatA / vairoTyA tAmaTATyA' yA nirviNNA sA samAzrayat // 11 // karpUramRganAbhyAdibhogaiH saMpUjya tAmasau / upavAsaLadhAdaSTAhnikAmekAgramAnasA // 12 // aSTame'hani tuSTA sA pratyakSIbhUya tAM jagau / varaM vRNu tayA putro yayAce kuladIpakaH // 13 // atho phaNIndrakAntA'sAvAdideza sute ! zRNu / purA nami-vinamyAkhyavidyAdharavarAnvaye / / 14 // AsIt kAlikasUriH zrIzrutAmbhonidhipAragaH / gacche vidyAdharAkhyasyAyanAgahastisUrayaH // 15 // khelAdilabdhisampannAH santi tribhuvanArcitAH / putramicchasi cetteSAM pAdazaucajalaM pibeH' // 16 ||-tribhirvishesskm / zrutveti caityataH prAtasteSAmAgAdupAzraye / pravizantI ca sA'pazyat sAdhumekaM taTasthitam // 17 // karasthaprabhupAdAbjakSAlanodakapAtrakam / tatpArzve prArthanApUrva tatpayaH sA'pibanmudA // 18 ||-yugmm / atha tatrAprato gatvA namazcakre prabhoH padau / dharmalAbhAziSaM datvA nimittaM cAha sadruH // 19 // .. asmatto dazabhirhastairdUre pItaM tvayodakam / dazabhiryojanairantarito vardhiSyate sutaH // 20 // . yamunA paratIre'tra" mathurAyAM prabhAvabhUH / bhaviSyanti tathAnye te navaputrA mahAdyutaH / / 21 // sAhAtha prathamaH" putro bhavatAmarpito mayA / astu zrIpUjyapArzvastho dUrasthasyAsya ko guNaH // 22 // zrutvetyAha prabhuH saGghAnantoddhArAdizUkaraH / sa bhaviSyati te putraH sutrAmasacivo dhiyA // 23 // ityAdAya prabhorvAkyaM zakunagranthibandhinI / gRhaM yayau gRhezasya tuSTA vRttaM nyavedayat // 24 // garbho'bhUt taddine'muSyA nAgendrasvAnasUcitaH / tadaucityakRta"zcAsyA vRddhaH sAdhaM manorathaiH / / 25 // dineSu paripUrNeSu suto jajJe sulakSaNaH / rUpeNAtismaraH zrImAMstejasA cAtibhAnumAn // 26 // 20 1 N tasyoti / * 'ahiloka paraloka' iti B Ti.12 N kAsmIyA 1 3 C vijJAtaH; A Bdegvikhyaatkssi| 4 NdegpratimAnasya / + vindhyo gajena malayo malayodbhavena ratnena rohaNagirirjagati prasiddhaH / muktAphalena saritAmadhipo yathaiva gotraM tathaiva tanayena kulodbhavena // 1 // iti B TippaNI / 5 BN sauhtyhaajne| B sauhtyvjne| 6 N nAma vidyaayaa| 7A piba, C pibe| 8 BN namittaM / 9 B ymunaapur| 10 N c| 11 A prthmpudeg| 12 A degkRtezvA / Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. pAdaliptasUricaritam / vairovyAyAstataH pUjAM kRtvA tatpAdayoH puraH / tyasyAto gurupAdAnte muktasteSAM tathArpitaH // 27 // . varddhatAmasmadAyatta iti pratyarpitaH sa taiH / pravardhito'tivAtsalyAt tathA tadgurugauravAt // 28 // nAgendrAkhyAM dadau tasmai phulla utphullalocanaH / Atto gurubhirAgatya sa garbhASTamavArSikaH // 29 // tadgurubhrAtaraH santi saMgamasiMhasUrayaH / AdezaM pradadusteSAM prabhavaH zubhamAyatau // 30 // pravrajyAM pradadustasya zubhe lagne svarodaye / upAdAnaM gurorhastaM ziSyasya prAbhavena tu // 31 // 5 gaNizca maNDano nAma tadIyagaNamaNDanaH / AdiSTaH prabhubhistasya zuzrUSAdhyApanAdiSu // 32 // vaidagdhyAtizayAdanyapAThakAnAM puro'pi yat / khyAtaM tadapi gRhNAti khapAThyeSu tu kA kathA // 33 // lasallakSaNa-sAhitya-pramANa-samayAdibhiH / zAkhairanupamo jajJe vizezo varSamadhyataH // 34 / / guNairuttamatA prApya nRSu prathamarekhayA / dhUnannavanavAvizvalakSaNebhyo'dhikastataH // 35 // 62. anyedyarAranAlAya prahito gurubhistadA / vidhinA tat samAdAyopAzraye punarAyayau / / 36 // 10 . tadIryApathikIpUrvamAlocayadanAkulaH / gAthayA kovidazreNIhRdayonmAthayA tataH // 37 // tathA hiayaM taMbacchIe apulphiyaM pupphadaMtapaMtIe / 'navasAlikaMjiyaM navavahUi kuDaeNa' me dinnaM // 38 // zrutvetigurubhiH proktaH zabdena prAkRtena saH / palitto iti zRGgArAgnipradIptAbhidhAyinA // 39 // 15 sa ca vyajijJapat pUjyaiH ziSyaH karNAtprasAdyatAm / zrutveti prajJayA tasya tutuSurguravo bhRzam // 40 // vimRzyetyatihallAsapUritAste* tadaprataH / pAdalito bhavAn vyomayAnasiddhyA vibhUSitaH // 41 // ityasau dazame varSe gurubhirgurugauravAt / pratyaSThApyata paTTe skhe kaSapaTTe prabhAvatAm // 42 // mathurAyAM guruH praiSIdasaMkhyAtizayAzrayam / tejovistArasaMghopakArahetostamanyadA // 43 // 63. dinAni katicit tatra sthitvA'sau pATalIpure / jagAma tatra rAjAsti muraNDo nAma vizrutaH // 44 // 20 kenApi tasya citrAyasUtra'prathita vRttakaH / gUDhavaktramilattantucayAjJAtAva'sAnakaH // 45 // DhaukitaH kandukaH pAdaliptasya ca guroH puraH / / rAjJA prAhIyata prajJAparIkSAvIkSaNodyamAt // 46 ||-yugmm / athotpannadhiyA sarirvilA'lyoSNodakAplavaiH / sikakaM nipuNaM prekSya tattantuprAntamApa sH||47|| unmocya prahito rAjJe tadvaddhyAsau camatkRtaH / prajJAvijJAtatattvAbhiH kalAbhiH ko na gRhyate // 48 // 25 tathA gaGgAtaroryaSTiH samA zlakSNA samarpitA" / tanmUlAgraparijJAnahetave svAminA bhuvH||49|| tArayitvA jale mUle gurutvAt tannimajjanAt / agra-mUle parijJAyAcakhyau rAjJaH purastataH // 50 // tathA samudrako'nIkSyasandhiH sUreH pradarzitaH / uSNodakAt samuddhATya taccitraM prakaTIkRtam // 51 // zrIpAdaliptAcAryeNa tantugrathitanumbakam / pezIkozAyitaM vRttaM prahitaM rAjaparSadi // 52 // unmocitaM na tat tatra kenApi mumuce tataH / tadguptaM tena mocyeta nAnyarityabhi bhASibhiH // 53 // 30 1A ato| 2 BdegnavacavA / 3 'ghaDAthI' iti Btti.| * 'prINAti yaH svacaritaiH pitaraM sa putro yad bhartureva hitamicchati tatkalatram / tanmitramApadi sukhe ca samakriya yat etat trayaM jagati puNyakRto labhanti // 1 // iti B TippaNI / 4 B prbhaavnaaN| 5 N citraaysttr| 6 CdeggraMthitadeg 17 NdegtaMtukyArakAntA / 8CN vilolyo / 9B degdkopl| 10CN sikthakaM / 11 A samAptiA / 12 N ytibhaassi| Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 374 15 bhUpAhUtaH sa 'Agatyojjagrantha ca ytiishvrH| muraNDanRpatistatrAkSiptazcintayate tadA // 54 // bAlAcAryo'yamIkSaiH khelanIyaH kuhetubhiH / dadhyAvamayaM kiMtvadhRSyaH kesarivacchizuH / / 55 // 'vayastejasi no hetu'riti satyaM purA vacaH / ko hi siMhArbhakaM satre'NurUpamapi laMghayet // 56 // zirovedanayAkrAntaH so'nyadA bhUpatiH prabhum / vyajijJapat pradhAnebhyaH kSute* naSTe smRtI raveH // 57 / / tarjanIM prabhurapyeSa triH khajAnAvacAlayat / bhUpatervedanA zAntA tasya kiM duSkaraM prabhoH / / 58 // tathA hijaha jaha paesiNi jANuyaMmi pAlittau bhmaaddei| taha taha se siraviyaNA' paNassaI muraNDarAyassa // 59 // manarUpAmimAM gAthAM paThan yasya ziraH spRzet / zAmyeta vedanA tasyAdyApi mUno'tidurdharA // 60 // sa tatkAlopakAreNa hRtAntaHkaraNo nRpaH / sUre|lasya pAdAnAM praNAmecchU raveriva // 61 // samAyayau yayau zreSTha drAgAruhya tadAzrayam / sakarNaH ko na gRhyeta guNaiH satyairlaghorapi // 62||-yugmm / 64. prabhorupAntamAsIno rahaH papraccha bhUpatiH / bhRtyAH kRtyAni naH kuryuvetanasyAnusArataH // 63 // tadvinAmI vineyAzca yuSmAkaM tu kathaM vibho ! / bhikSakavRttimAtrANAM te kAryakaraNodyatAH ||64||-yugmm / / sUrayaH prAhurasmAkaM vinA dAnaM sadodyatAH / kAryANi bhUpa! kurvanti lokadvayahitecchayA // 65 // bhUpaH prAha na manye'haM dravyasthA' hi janasthitiH / niHsvastyAjyaH pumAlloke'raNyaM dagdhaM mRgairiva // 66 // athAha sUrirurvIza! tvadbhutyA bahuvRttayaH / tAdRguktaM na kurvanti yAdRG me dAnamantarA / / 67 // ihArthe pratyayo bhUpa! kautukAdavalokyatAm / dakSaH zucirguNI kazcit pratiSThAM prApitaH sadA // 68 // tAmbUlAbharaNakSaumairAtmatulyaH sdekssitH| vizvAsasya parA bhUmimUrtyantaramivAparam // 69 // . AhUyatAM pumAn praSThaH sauSThavI ko'pi bhRtyarAda / yathA pratItisampattirmadvAkyasya bhavettataH // 70||-tribhirvishesskm / / kSatrAkSatrapatistatrAhUtavAn prAgguNAnvitam / pradhAnamAjagAmAyaM mUrdhanyastakaradvayaH / / 71 // sa provAca prasAdaM me svAmin ! AdezataH kuru / suduSkaratare'pyarthe bhRtyaleze nije mayi / / 72 // rAjA prAha-'sakhe! gaGgA vahatIha kutomukhii?|' ityukte'ntaHsmitaH sopahAsaM cintayati sma sH||73||. aho ! bAlarSisaMsargAd rAjJaH zaizavamAgatam / 'gaGgA kutomukhI !' bAlAGganAkhyAtamidaM vacaH // 74 // tataH pramANamAdeza ityuktvA sa yayau bahiH / aizvaryagrahilo rAjA nAhamapyasmi tAdRzaH // 75 // phalguvAgbhistataH svIyaM sukhaM pariharAmi kim / dhyAtveti vyasanI tatra prAyaH prAyAd durodare / / 76 // khelanirvAhya tatrAsau catasraH paJca nADikAH / gatvA svAmipuraH 'pUrvAmukhI'tyuttaramAha saH // 77 // apasappaiH prasarpadbhistadvattaM bhUpateH puraH / nyavedyatha" yatisvAmI smitaM kRtvA'bhyadhAditi // 78 // bhUpAla ! ceSTitaM dRSTaM dhanamAnAtizAyinaH / nijaprasAdavittasyApareSAM tu kathApi kA // 79 // adyazvInavineyasyAzikSitasya vyavasthitim / pazya nazyanmadasyeha" cittAntazcitrakAriNIm // 8 // AgacchAbhinavakSulla! vyAhRte ceti sUribhiH / icchAmIti vadan zIghramuttasthau sarajohRtiH // 81 // 30 1A smaagvdeg| * 'chIMka nAvai' iti B tti.| 'tarjanI' iti B Ti.12 BN sisira / 3A veyaNa; C viaNA / 4 nAsti C aadrsh| 5A vaH'mUlyanai meliM' iti B tti.| 6 BN pAtrANAM / 7 BC dravyasvAde; A dravyatyAdi / 8A janaM sthita: B janasthitaH; CjanaH sthitiH| 9A avsH| 10 A nivedyAtha; Cnyavedyata / 11 Ndegmadaneha Cmdnehshci| Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 375 5. pAdaliptasUricaritam / vinayAnamramaulizca medinIM pratilekhayan / pura AgAd gurorjAnU bhuvyAsye nyasya potikAm // 82 // prabho! 'nuzAstimicchAmItyukte tenAvadat prabhuH / 'gaGgA kutomukhI vatsa ! vahatyA'khyAhi nirNayam / / 83 // tadA cAvazyakI pUrva nirgacchannAzrayAd bahiH / vinyasya kambalaM skandhe kRtvA daNDaM kare nirait // 84 // prabhAnucitatAM jAnana bAlavRddhayuvastriyAm / apRcchan madhyavayasaM pravINaM puruSaM tataH / / 85 // 'gaGgA kutomukhI ?' 'pUrvAmukhI'ti prApitottaraH / teneti tri:kRte prazne sarvatrAsIt samottaraH // 86 // 5 tathApi nizcikIrSuH sa khardhanIjalasannidhau / pratyupekSya tato daNDaM karasthitaM tadanakaH // 87 // jalAntare'mucat taM ca zrotasA'tirayAt tataH / prAgvAhite kare daNDasahite pratyayaM yayau ||88||-yugmm / AgatyAzrayamaryApathikIpUrvakaM tataH / Alocayad yathAvRttaM pravRttazca svakarmaNi // 89 // ___ uktaM ca 'zrIjinabhadragaNikSamAzramaNabhASyakAreNa- . nivapucchieNa bhaNioM guruNA gaMgA 'kuoMmuhI vahai / 10 saMpAiyavaM sIso jaha taha savvattha kAyavvaM // 9 // prAgvaccArairyathAkhyAte satya eva nivedite / pratItaH prAha bhUpAlastvadvattaM hi kathAtigam // 91 // iti prabhu kRtaizvitraiH sarvalokopakArakaiH / nRpo bibhraJcamatkAraM kAlaM yAntaM na budhyate // 92 // anyadA mathurAyAM sa sUrirgatvA mahAyazAH / zrIsupArzvajinastUpe'namat zrIpArzvamaJjasA // 93 / / 65. tato'sau lATadezAntazcoGkArAkhyapure prabhuH / AgataH svAgatAnyasya tatrAdhAd bhImabhUpatiH // 94 // 15 zarIrasthasya bAlyasya' mAhAtmyaM vitaranniva / sa 'krIDatyanyadA Dimbharvijane vizvavatsalaH // 95 // bhareNa ramate yAvat zrAvakAstAvadAyayuH / dezAntarAt tadAkuNThotkaNThAstadvandanotsukAH // 96 // kalau' yugapradhAnasya pAdaliptaprabhoH kutaH / upAzrayo'sti ziSyAmaM papracchuzca tameva te // 97 / / tatrotpannamatiH sUrirdUrabhramaNahetubhiH / prakaTaistadabhijJAnasveSAmakathayat tadA // 98 // svayaM paTIM ca prAvRtya saMvRtyAkAramAtmanaH / AcAryAsanyupAvikSa(za)d dakSaH sa kSipramunnate // 99 // 20 zrAddhAzca tAvadAjagmuH prnnemurtibhktitH| krIDan dRSTaH sa evAyaM tairupAlakSi dAkSyataH // 10 // vidyA-zruta-vayovRddhasadRzIM dharmadezanAm / vidhAya tatpuro'vAdIt tadvikalpApalApakRt // 101 // avakAzaH zizutvasya dAtavyazcirasaMgateH" / iti satyavacobhaGgayA jahaSuste shishuprbhoH|| 102 // gate vihartumanyedyuH prauDhasAdhukadambake / vijane sa yayau rathyAM gacchatsu zakaTeSu ca // 103 // kurvan markaTa kIkrIDAM pRSTaH pUrvavadAzrayam / parapravAdibhirdUradezenaiSAmudAharat // 104 // cireNAyAnti yAvat te sampannAtibhramazramAH / guruH siMhAsane tAvat suSvApAsau pttiivRtH|| 105 // tAmracUDa"svarazcake taiH prAtaHkSaNazaMsakaH / otusvaraM" tato'dhAsIt sUristatparipanthinam" // 106 // teSAM dvAramapAvRtya tasthau siMhAsane prabhuH / tasya te vismayasmerA dadRzurmUrtimaddhatAm / / 107 // takaoNktibhirjitAste ca prazramekaM ca gAthayA / etajigISavaH santo vidadhudurghaTaM tadA // 108 // tathA hipAlittaya ! kahasu phuDaM sayalaM mahimaMDalaM bhamaMteNa / diTTho suo va kattha vi caMdaNarasasIyalo aggI // 109 // 25. 1 A naashrmaadhiH| 2 A striyam / 3 AC sthitatadapraka: B sthitmvprkH| 4 A shriibhdr| 5A B koN| 6 BN prabhuktastai / 7A bAlasya / 8 B kriiddyty| 9 N kaalo| 10 N AcAryAH sNtyupaavijnydRkssH| 11 N saMgataiH / 12 N tAmracUDaH / 13 N uta; B ota,Cutu: 14 N panthinAm / Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 prabhAvakacarite 376 sUriH zrIpAdalipto'pi tatkSaNaM prAha gAthayA / uttaraM drAg vilambo hi prajJA-balavatAM kutaH // 110 // sA ca'ayasAbhioga'saMdUmiyassa purisassa suddhhiyyss| hoi vahantassa phuDaM caMdaNarasasIalo aggI // 111 // 5 ityuttareNa te sUrermudamApurjitA api / parAjayo'pi satpAtraiH kRto mahimabhUrbhavet / / 112 // tataH saGghana vijJapte sadguNeSu pramodinA / zatrujayagirau yAtrAM pAdaliptaprabhuya'dhAt // 113 // 66. mAnakheTapuraM prAptAH kRSNabhUpAlarakSitam / prabhavaH pAdaliptAkhyA rAjJAbhyayaMta bhaktitaH // 114 // tatra pAMzupurAt prAptAH' zrIrudradevasUrayaH / te cAvabuddhatattvArthAH zrIyoniprAbhRte zrute // 115 / / anyedyarnijaziSyANAM purastasmAca zAstrataH / vyAkhyAtA zapharotpattiH pApasantApasAdhikA // 116 // 10 sA kaivartena kuDyAntaritena prakaTaM zrutA / anAvRSTistadA cAsIt vizvalokabhayaGkarI // 117 / / mInAnutpattiratrAsIt tatra autaprayogataH / matsyAna kRtvA bahUneSo'jIvayad bandhumaNDalam / / 118 // kadApi harSatastatra prabhUpakRtiraJjitaH / Ayayau dhIvaro bhaktyA natvA ca procivAniti // 119 // yuSmatkathitayogenAdAno mInAna vyadhAmaham / svAditvA tAMzca durbhikSe kuTumbaM niravAhayam // 120 // zrutveti sUrayaH pazcAdatapyanta kRtaM hi kim / yato vadhopadezenAsmAbhiH kalmaSamarjitam // 121 // jIvan jIvavadhAt pApamayaM bahvarjayiSyati / tasmAt kimapi tatkArya yenAdhatte na sa svayam // 122 // iti dhyAtvocivAn sUriniSpattau ratnasantateH / prayogaM zRNu dAridryaM kadApi na bhaved yathA // 123 / / sa ca sphurati no mAMsAzana-jIvavidhAtayoH / vidhIyamAnayostat tvamamU varjayase yadi // 124 // kathayAmi tadA tat te zrutvetyAhedamapyaham / jAne jIvavadhAt pApaM kuTumbaM tu na varttate // 125 // nAtha ! prasAdatazcet te vinA pApaM dhanaM bhavet / sadatiH pretya tanme syAt pramANaM pUjyavAka ttH||126|| ataHparaM gRhe gotre na me pizitabhakSaNam / ityukte ratnayogastairuktaH so'bhUva dhArmikaH // 127 // tathA keciditi vadanti67. zikSitaH siMhayogaM ca cakre taM tena bhakSitaH / yato'lpadoSataH puNyaM bahu kiM na samayate // 128 // tathAvilAsanagare pUrva prajApatirabhUt tataH / tatra' zramaNasiMhAkhyAH sUrayazca samAyayuH // 129 // . tAnAhUya nRpaH prAha citraM kimapi daryatAm / sUrayaH prAhurarkasya ko'pi vettIha saMkramam / / 130 // bhUpatiH siddhadevajJAnAhUya vadati sma saH / ravisaMkrAtisamayamAkhyAtAsmatpuraHsaram // 131 // nADikApalasaGkhyAbhistaM sphuTaM vIkSya te'bruvan / AcAryAH' smAhureko'zmA sasUcirnaH smrpytaam||132|| sAMvatsarasya ca tato nRpastadakarodaram / sUristaM samayaM sUkSmaM jJAtvA'zmanyakSipaJca tAm // 133 // uvAca sUcikAmenAM "mauhUrtika ! viniHkaSaH / saMkrAtisamaye yasmAt sarvaM jalamayaM bhavet // 134 // 30 gaNako'pi tataH prAha jJAnaM me neyatIdazAm" / prAptaM tatsUrivijJAnaM dRSTvA bhUpo visiSmiye // 135 / / ekadA sUrayo rAjJA pRSTA vRSTividhau punaH / vicintya kathayiSyAmaH procyeti svAzraye yayuH // 136 / / tairdevendrAbhidhaH ziSyaH prekSyata kSitipAgrataH / kathyaM kiMcid visaMvAdi* yathAsau syaadnaadrH||137|| 20 1 'sA ca' nAsti A1 2ACN abhiduumiyss| A praaNshu| 4 A B praapuH| 5A sarvaloka 16 N pApabhayaM / 7N citte| 8 N ttH| 9N aacaaryH| 100 muhUrtika / 11 N jJAne me niytirdshaa| * 'kAi viparIta kahUM' iti B tti.| Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. pAdaliptasUricaritam / iti tacchikSitaH prAjJo yayau tatra jagau ca sH| uttarasyA dizo vRSTiramutaH pazcame'hani // 138 / saMjajJe varSaNaM pUrva dizastatra dine sphuTam / digvisaMvAdato* rAjA kiMcinmandAdaro'bhavat / / 139 // karmabandhaniSedhAya tadupetya kRtaM ca taiH / abhIkSNaM rAjakAryANAM kathanaM kalmaSAvaham // 140 // mAnakheTapuraM prApuste'tha kAlena kenacit / nimittagranthaniSNAtA rAjJAM jJAtAH' kalAvazAt // 141 // 68. athAryakhapuTAH santi vidyAprAbhRtasaMbhRtAH / tadvRttamiha jainendramatollAsi pratanyate // 142 // 5 tadyathAvindhyodadhikRtAghATa'lATadezalalATikA / puraM zrIbhRgukacchAkhyamasti revApavitritam // 143 / / yAnapAtraM bhavAmbhodhau yatra zrImunisuvrataH / pAtakAtaGkataH pAti svarbhuvobhUrbhavaM janam // 144 // tatrAsti balamitrAkhyo rAjA balabhidA smH| kAlikAcAryajAmeyaH stheyaH zreyadhiyAM nidhiH||145|| bhavAdhvanInabhavyAnAM santi vizrAmabhUmayaH / tatrAryakhapuTA nAma sUrayo vidyayoditAH // 146 // 10 teSAM ca bhAgineyo'sti vineyo 'bhuvanAbhidhaH / karNazrutyApyasau prAjJo vidyA jagrAha sarvataH // 147 // bauddhAn vAde parAjitya yaistIrtha saMghasAkSikam / tadgrahadhvAntato bhAnupratirUpairamocyata // 148 // tadA ca saugatAcArya eko vaDakarAbhidhaH / guDazastrapurAta prApto jigISurjanazAsanam // 149 // guDapiNDaiH purA tatra zatrusainyamabhajyata / guDa zastra miti khyAtirato'syAjani vizrutA / / 150 // sarvAnityapravAdI sa cturnggsbhaapurH| jainAcAryasya ziSyeNa jitaH syAdvAdavAdinA // 151 // kAMdizIkastato manyupUrapUritamAnasaH / kopAdanazanaM kRtvA mRtvA yakSo babhUva sH|| 152 // nijasthAne'vatIryAsau sakopaH zveta bhikSuSu / avajAnAti tAMsteSAmupasargAn dadhAti ca // 153 // tatpurasthena saGghana tadAryakhapuTa'prabhuH / tatra vratidvaya preSya jJApitastatparAbhavam // 154 // eSA kapalikA vatsa ! nonmocyA kautukAdapi / kadApi zikSayitveti jAmeyamacalat tataH // 155 // - pure tatra gatastasya yakSasyAyatane'vasat / upAnahIM nidhAyAsya karNayoH zayanaM vyadhAt // 156 // 20 yakSArcakaH samAyAtastaM tathA vIkSya bhUpateH / vyajijJapadayo tasmai kupitaH 'kupatistataH // 157 // sametya zayitaM bADhaM paTaM prAvRtya sarvataH / nijairutthApayAmAsa te'drAkSuH paritaH putau // 158 // tairAkhyAte punaH kruddho nRpastaM lessttryssttibhiH| aghAtayat sa ghAtAnAM pravRttimapi vetti na // 159 // kSaNena tumulo jajJe pure'pyantaHpure'pi ca / pUtkurvantaH samAjagmuH sauvidA avadaMstathA // 160 // rakSa rakSa prabho! nyakSaH zuddhAnto leSTayaSTibhiH / aSTavihivaiH kaizcit prahAra jeriikRtH|| 161 // tadAkarNya nRpo dhyau vidyAsiddho'sako dhruvam / saMcArayati zuddhAnte prahArAn khaM tu rakSati // 162 // tadayaM mAnanIyo me dhyAtveti tamasAntvayat / caTubhiH paTubhirbhUpaH sAdhiSThAyakadevavat // 163 // athAryakhapuTAcAryaH kRtvA kapaTanATakam / utthitaH praNato bhUmibhujA bhUnyastamastakam / / 164 // yakSaM proce mayA sArddha caleti sa tato'calat / tamanuprAcalan" devarUpakANyaparANyapi // 165 // cAlyaM narasahasreNa tatra droNIdvayaM tathA / cAlitaM kautukenetthaM tatpravezotsavo'bhavat // 166 // 30 tatprabhAvAdbhutaM vIkSya janezo'pi jano'pi ca / jinazAsanabhakto'bhUnmahimAnaM ca nirmame // 167 // sUrinUpeNa vijJapto yakSaM sthAne nyayojayat / sa zAnto droNiyugalaM tatraiva sthApitaM punaH // 168 // * 'disinu vahiru paDiu' iti B tti.| 1 A B jnyaataa| 2 BN 'ghaattaa| 3 A vishvaasbhuu| 4 B C vidyatodyatAH / 5 B bhvnaa| 6 N bahukarA; C vadukarA; A vaDakarA 17AdegkhapuTaH + A B Adarzadvaye nopalabhyate zloko'yam / 8 A kupitaH kupitaH; N kupatiH kupitH| 9 BN sutauM; A mutau| 10 C N nH| 11 B bhAravAhakavad / Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 prabhAvakacarite 378 69. itazca zrIbhRgukSetrAt yatidvitayamAgamat / tena proce prabho ! praiSIt saMgho nau bhavadantike // 169 / / svasrIyaH sa vineyo *vaH 'balAt kapalikAM tataH / unmocya patramekaM so'vAcayadvAritapriyaH' / / 170 // tatrAkRSTimahAvidyA pAThasiddhA'sya saMgatA / tatprabhAvAd varAhAramAnIya svAdatetarAm // 171 // sthaviraiH zikSitaH kopAt* saugatAntaH svayaM gataH / atIva bhojane gRddhaH svavidyAgarvanirbharaH / / 172 // tatprabhAveNa pAtrANi gatAni gaganAdhvanA / bhojyapUrvAnyupAyAnti bauddhopAsakavezmataH // 173 // pAtrANAM purataH zrAddhagRhe yAti patagRhaH / sa pradhAnAsane nyasya bhriyate saha pAtrakaiH // 174 / / prAtihAryamidaM dRSTvA zrAddhA' api tadAhatAH / tato'pabhrAjanAmetAM haratAgatya vegtH|| 175 // guDazastrapurAt te ca bhRgukacchaM samAyayuH / bhuvanena ca pAtrANi preSyanta zrAddhavezmani // 176 / / pUrNAni tAni bhojyAnAmAyAnti gaganAdhvanA / gurubhiH kRtayA'dRzyazilayA vyomni pusphuTuH / / 177 / / sa prabhUnAgatAn jJAtvA cihnAnena bhItibhRt / prANezadatha pUjyAzca bauddhAnAmAlaye yayuH // 178 // bauddhairbuddhanatAvuktaiH sUribhirjalpitaM tathA / vatsa zuddhodanasuta' ! vandasvAbhyAgataM hi mAm // 179 // pratimAsthastato buddha AgatyAMhvipuro'patat / taddvAre cAsti buddhAMDaH proktastaiH sa padoH pata / / 180 // sametya praNataH so'pi prabhupAdAmbujadvaye / uttiSTheti girA sUrareSo'rddhAvanataH sthitaH // 181 / / adyApi sa tathaivAsti 'ni grantha na mi tAbhidhaH / buddhasthAne tadAdezAdekapAdhena tu sthitaH // 182 // / 10 15610. atho mahendranAmA'sti ziSyasteSAM prabhAvabhUH / siddhaprAbhRtaniSNAtastadvRttaM prastuvImahi // 183 // nagarI pATalIputraM vRtrAripurasaprabham / dAhaDo nAma rAjA'tra mithyAdRSTirnikRSTadhIH // 184 // darzanavyavahArANAM vilopena vahanmudam / bauddhAnAM namatAM zaivabaje nirjaTatAM ca sH|| 185 // vaiSNavAnAM viSNupUjAtyAjanaM kauladarzane / dhammillaM mastake nAstikAnAmAstikatAM tathA // 186 // brAhmaNebhyaH praNAmaM ca jainarSINAM sa paapbhuuH| teSAM ca madirApAnamanvicchan dharmanihavI / / 187 // 20 AjJAM dadau ca sarveSAmAjJAbhaGge sa cAdizat / teSAM prANaharaM daNDamatra pratividhirhi kaH // 188 // nagarasthitasaMghAya samAdiSTaM ca bhUbhujA / praNamyA brAhmaNAH puNyA bhavadbhirvo'nyathA vadhaH // 189 // dhana-prANAdilobhena mene tadvacanaM paraiH / niSkicanAH punarjenAH paryAlocaM prapedire // 190 // dehatyAgAna no duHkhaM zAsanasyAprabhAvanA / tat pIDayati ko moho dehe yAyAvare punaH // 191 // ' vimRzya gurubhiH proce zrIAryakhapuTaprabhoH / ziSyApraNImahendro'sti siddhaprAbhRtasaMbhRtaH // 192 // bhRgukSetre tataH saMgho gItArtha sthaviradvayam / prahiNotu sa cAmuSminnarthe pratividhAsyati // 193 // tathAkRte" ca saMghena tatpUjyaiH prahito'tha sH| abhimatritamAnaiSIt karavIralatAdvayam / / 194 // uvAca ca nRpAdezaH pramANaM gaNakaiH punaH / vIkSaNIyo muhUrto'sau ya AyatizubhAvahaH // 195 // iti sa jJApayAmAsa bhUpAlAya kRtIzvaraH / sa cotsekaM dadhau zaktirapUrvakaraNe mama // 196 // daivajJaizcarcite lagne svIyaprajJAnumAnataH / mahendrAdhiSThitA jagmuH sUrayastannaraiH sadaH // 197 // 30 yAjJikA dIkSitA vedopAdhyAyA homazAlinaH / sAyaMprAtavratA AvasathIyAH smArtaRtvijaH // 198 / / gAGgamaJcandanAlepatilakaughapavitritAH / kASAyadhautapotAbyAH sopavItapavitrikAH // 199 // * dvitArakAntargataH pATho nopalabhyate A Adarza / 10 ya bhavatkapali / 2 B vApi ca priyH| 3 CN vezmanaH / 4 BN shaastr|| 5A prsphuttuH| 6 N ciddena tena 17 N suddhodni| 8N rAjAsti / 9N pramANaM / 10 N degkRtena / Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 379 5. pAdaliptasUricaritam / 35 siMhAsaneSu citreSu gabdikAdyAstRteSu te| upaviSTAstadA dRSTA mahendreNa manISiNA // 200 |-vishesskm / Uce tena jhite tha! yadapUrvamidaM hi naH / pUrva pUrvAmukhAn kiM vA namAmaH pazcimAmukhAn // 201 // jalpanniti' kareNAsau karavIralatAM kila / saMmukhInAM parAvRtya pRSTe cAbhrAmayat tataH / / 202||-yugmm / 5 Asan luThitazIrSAste nizceSTA mRtsnnibhaaH| abhUca 'bhUpatervakaM vicchAyaM zazivaddine // 203 / / sampannAzca tathA sambandhinasteSAM kRpAbhuvaH / jalpayantyabhidhAprAhaM ko hi jalpatyacetanaH // 204 // krandanti vajanAH sarve vikarma phalitaM hi naH / adRSTazrutapUrvA hi jainarSINAM natiH pare / / 205 // bhUparUpeNa kAlo'yaM darzanAnAmupasthitaH / pustakasthapurANeSu kathApITag nahi zrutA // 206 // utthAyAthAsanAdbhUpaH pazcAttApamupAgataH / mahendrasya mahendrasya dhIreSu nyapatat pdoH|| 207 // 10 * rakSa rakSa mahAvidya! prasIda tvaM mamopari / kSamasvaika vyalIkaM me santo hi natavatsalAH // 208 // saMjIvaya dvijAnetAn rudatsaMbandhiyoSitaH / kaste mAhAtmyasAtmyasya pAraM prAptaH sudhIrapi // 209 // ityAkarNya giraM prAha mahendraH zaminAM patiH / anAtmajJa dharAdhIza! kaste mithyAgraho'lagat / / 210 // nirvANamadhitasthuzcejinA aanndcinmyaaH| 'tadadhiSThAyakAH santi prtyyaanyaastthaapyho!|| 211 / / evaM mRSyati ko nAma prAkRto'pi viDambanam' / brAhmaNAnAM gRhasthAnAM praNAmo yad vratasthitaiH // 212 / / 15 daivataiH zikSitA ete tvdnyaayprkopibhiH| na me kazcit prakopo'sti mAdRzAM maNDanaM zamaH / / 213 // punarbAdaM nRpaH prAha tvameva zaraNaM mama / devo guruH pitA mAtA kimanyairlallibhASitaiH // 214 / / amUn jIvaya jIvAto! jIvAnAM karuNAM kuru / athAvocat kRtI devAna sAntvayiSye prakopinaH // 21 // vidyAdevyaH SoDazApi caturviMzatisaMkhyayA / jainA yakSAstathA yakSiNyazca vo'bhidadhAmyaham // 216 // ajJAnAdasya bhUpasyAparAddhaM jinazAsane / dvijairamIbhistat kSamyaM mAnavAH syuH kiyadRzaH // 217 // 20 ityukte 'tena devI vAk prAdurAsId durAsadA / eSAM pravrajyayA mokSo'nyathA nAstyapi jIvitam // 218 // abhiSekeNa teSAM gIrmutkalA ca vyadhIyata / pRSTA aGgIkRtaM taizca ko hi prANAn na vAJchati // 219 // uttiSThateti tenoktvA'bhrAmyatAthAparA latA / sajjIbabhUvuH prAgvat te jainA ymitshktyH|| 220 / saMghena saha romAJcAGkarakandalitAtmanA / rAjJA kRtotsavenAtha svaM vivezAzrayaM muniH // 221 // pravrajyotsavamAdhAsyan sabastena dvijanmanAm / nyaSedhyatAryakhapuTaprabhuH karteti jalpatA" // 222 // 25 evaM prabhAvabhUmeste kIdRgasti guruH "prabho ! / ityuktaH zrImahendro'sau prAha ko'haM tadaprataH // 223 // mArjArebhya iva kSIraM saugatebhyo vyamocyata / azvAvabodhatIrtha zrIbhRgukacchapure hi yaiH // 224 // zrIAryakhapuTAkhyAnAM prabhUNAM mahimAdbhutam / ...... teSAM stotumalaM kaH syAdU vAdidviparibhiyAm // 225||-yugmm / cAritrAzmani saMprapISya madanaM pAtre" variSThAtmake 30 vRddhasnehabhare tapo'nalamilajvAle vipakaH sphuTam / MA jamanti siko MA ON sNmukhaano| 5.4 upate / AA tudApi 1 5 A vilitaM / 16 A pratasthitiH / 1N jalpanti nikre| 2CN sNmukhaano| 3A nRpave14A tadAdhi | 5A vivitaM / 6A prtsthitiH| 7A.C 'nena / 8 A AsyatAthAparA ; B traasytaayo'praa| 9 A degkhputtH| 10 A. jalpatA / 11 BN prabhoH / 12 A paatrepyrisstthaa| Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 380 rodaHkuJjarakuNDake sitarucijyotsnAmlake yadyazo rAziH syAdavasekimo'dhavivaraH khAdyaH satAM so'vatAt / / 226 // athAsau brAhmaNaiH sArddha saMghenAnumato yyau| upapUjyaM dIkSitAzca vADavAH prabhubhistataH / / 227 // ityAryakhapuTazcakre zAsanasya prabhAvanAm / upAdhyAyo maheMdrazva prasiddhi prApuradbhutAm // 228 // azvAvabodhatIrthe ca prabhAvakaparamparA / adyApi vidyate yasya santAne sUrimaNDalI // 229 // 611. sUriH zrIpAdaliptaH prAgAkhyAtagurusannidhau / pratItaprAtihAryANi tAni zAstrANyadhItavAn // 230 // pAdaliptAkhyabhASA ca vidvatsaGketasaMskRtA / kRtA tairaparijJeyo'nyeSAM yatrArtha iSyate // 231 // Avarjitazca bhUpAlaH kRSNAkhyaH saMsadA saha / na dadAtyanyato gantuM guNagRhyo muniishituH|| 232 // athAryakhapuTaH sUriH kRtabhUriprabhAvanaH / ante'nazanamAdhAya daivIbhuvamazizriyat // 233 // zrImahendrastatasteSAM paTTe sUripade'bhavat / tIrthayAtrAM pracakrAma zanaiH saMyamayAtrayA // 234 // purA ye pATalIputre dvijAH pravrajitA balAt / jAtivareNa tenAtra te matsaramadhArayan // 235 // saMghena pAdaliptasya vijJairvijJApitaM naraiH / tatasteSAM samAdikSat sa vimRzya prabhustadA / / 236 // kArtikyAmahameSyAmItyuktvA tAn sa vyasarjayat / tato rAjAnamApRcchaya bhRgukacchaM samAyayau // 23 // pUrvAhne vyomamArgeNa ratnavadbhAsvarAkRtiH / avatIrNo vizIrNainAH zrIsuvratajinAlaye // 238 // tatrAgataM tamutprekSya bhAsvantamiva bhUgatam / lokaH koka ivAnandaM prApa duSprApadarzanam / / 239 / / citrAt tatrAgamad rAjA namazcake ca' taM gurum / mahAdAnaM dadau tatra bhaktyA saMghasamanvitaH / / 240 // tat pradApitamarthibhyo dravyaM gurubhiradbhutam / dvijA vyomAdhvagaM taM ca dRSTvA'tibhayato'nazana // 241 // rAjAha sukRtI kRSNaH pUjyoM na vimucyate / darzanasyApi nArhAH smo mUle jAvA vayaM katham ? // 242 // kiyantyapi dinAnyatrAvatiSThadhvaM sukhAya naH / prAhuH pUjyAzca yuktavAva sthitirbhavadantike // 243 // 20 saMghAdezo hyanullaGghayaH mehazca nRpaterapi / purastasyAparAhne cAgamanaM pratizuzruve // 244 // tataH zatruJjaye raivatake saMmetaparvate / aSTApade ca karttavyA tIrthayAtrA mamAdhunA // 245 // 'ApRSTo'pi mahArAja ! tajjaine bhava bhaktimAn / ityuktvA''kAzamArgeNa yathAruci yayau prabhuH / / 246 // 612. tIrthayAtrAM prakurvANaH pAdacAreNa so'nyadA / surASTrAviSayaM prApadapArazrutapAragaH // 247 // tatrAsti vigatAtaGkA DhaMkAnAma mahApurI / zrIpAdaliptastatrAyAd viharan vratalIlayA // 248 // 25 tatra nAgArjuno nAma rasasiddhividAM varaH / bhAviziSyo gurostasya tadvRttamapi kathyate // 249 // asti kSatriyamUrdhanyo dhanyaH samarakarmasu / saMgrAmanAmA vikhyAtastasya bhAryA'sti' suvrtaa||250|| sahasraphaNazeSAhisvapnasaMsUcitasthitiH / kRtanAgArjunAbhikhyastayoH putro'sti puNyabhUH // 251 // sa varSatrayadezIyo'nyadA krIDan zizubajaiH / siMhArbhakaM vidAryAgAt tasmAt kiJcicca bhakSayan // 252 // pitrA nivAritaH kSAtre kule bhakSyo nakhI nahi / tadAgatena caikena siddhapuMseti varNitam // 253 / / mA viSIda svaputrasya vihitena narottama ! / azakyAsvAdatastasyAsvAdaM prApsyatyasau sutaH // 254 // vinidra udyamI bhAsvAnAbAlyAdapi tejasA / pravRddhapuruSaiH saMgamaGgIcakre kalAdbhutaiH // 255 // 30 1 AC syAdatha sekimo| 2 A vo| 3 A 'tha / 4 N mahAnandaM / 5A apRSTo'pi / 6 A ttraagaad| 7 nAryasti / Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 381 5. pAdaliptasUricaritam / 15 girayaH sarito yasya gRhAGgaNamivAbhavan / dUradezAntaraM gehAntaraM 'bhUrikalAdarAt // 256 // *nAga-vaMgIkRtAbhyAsastAraraGgasya raGgabhUH / saMgrahI cauSadhInAM yo rasasiddhikRtAmiha // 257 // yaH sattvaM tAlake piSTaM gandhake drAvamabhrake / jAraNaM mAraNaM sUte vettA chettA suduH sthiteH // 258 // sahasralakSakoTyaMzadhUmavedhAn rasAyanam / 'piNDabaddhAn cakArAtha nadISNo rasasAdhane / / 259 / / sa mahImaNDalaM bhrAntvA'nyadA khapuramAsadat / pAdaliptaM ca tatrasthaM jajJe niHsaMkhyasiddhikam // 260 // 5 parvatAzritabhUmau ca kRtAvAsaH svaziSyataH / akArSIt pAdalepArthI jJApanaM gaNabhRtpateH // 261 // tRNaratnamaye pAtre siddhaM rasamaDhaukayat / chAtroM nAgArjunasya zrIpAdaliptaprabhoH puraH // 262 // sa prAha rasasiddho'yaM Dhaukane kRtavAn rasam / svAntarddhana maho snehastasyetyevaM smito'bhyadhAt // 263 // pAtraM haste gRhItvA ca bhittAvAsphAlya khaNDazaH / cakre ca tannaro dRSTvA vyaSIdad vakravabhRt // 264 // mA viSIda tava zrAddhapArzvato bhojanaM varam / pradApayiSyate caivamuktvA saMmAnya bhojitaH || 265 // tasmai cApRcchayamAnAya kAcAmatraM prapUrya saH / prazrAvasya dadau tasmai prAbhRtaM rasavAdine // 266 // nUnamasmadgururmUrkho yo'nena snehamicchati / vimRzanniti sa svAmisamIpaM jagmivAMstataH // 267 // pUjyaiH sahAdbhutA maitrI tasyeti smitapUrvakam / samyag vijJapya vRttAntaM tadamatraM samArpayat // 268 // dvAramunmudrya yAvat sa sannidhatte dRzoH puraH / Ajighrati tataH kSAravizragandhaM sa buddhavAn ++ // 269 // aho nirlobhatAmeSa mUDhatAM 'cAspRzedatha / vimRzyeti viSAdena babhaMjAzmani so'pi tat // 270 // daivasaMyogatastatraikena vahniH pradIpitaH / bhakSyapAkanimittaM ca kSut siddhasyApi duHsahA || 271 // paktA nRjalavedhena vahniyoge suvarNakam | 'suvarNa siddhamutprekSya siddhaziSyo visiSmiye' // 272 // vyajijJapad guruM siddhaM siddhistasyAdbhutA prabho ! / mAtrA hemI bhaved yasya malamUtrAdisaGgame // 273 // tato nAgArjunaH siddho vismayasmeramAnasaH / dadhyau sa mama kA siddhirdAridryaM kurvataH sadA // 274 // kvAste'tra citrako raktaH kRSNamuNDI ca kutra sA / zAkambharyAzca lavaNaM vajrakandazca kutra a3 11364 1120 ityevaM dUradezasthauSadhapiNDAn prapiNDayan / bhikSAbhojanato mlAnadeho'haM sarvadA'bhavam // 276 // yugmam AcAryo'yaM zizutvAdapyArabhya prAptapUjanaH / sukhI vihAyogAminyA siddhyA sAdhyAni sAdhayan // 277 // tathA yaddehamadhyasthA malamUtrAdayo vasu / sAdhayanti mRdazmAdidravyaistasyAstu kA kathA || 278 // rasopakaraNaM muktvA tato'sau prabhusannidhau / jagAma vinayAnamra maulirmadabharojjhitaH // 279 // praNamya cAvadannAtha ! siddhigarvaH sa sarvataH / samAgat prabhau dRSTe dehasiddhe jitaspRhe // 280 // tataH prabhupadAmbhojaM sadApyavalagAmyaham / miSTAnnaM labhamAnasya kadannaM kasya rocate // 281 // iti zrIpAdaliptasya caraNakSAlanAdikam / dehazuzrUSaNaM nityaM vidadhAti prazAntagIH // 282 // sUrayazca munitrAte gate vicarituM tadA / prAguktapanatIrthyAM" te gatvA vyomnA praNamya ca // 283 // samAyAnti muhUrtasya madhye niyamapUrvakam / vidyAdhAraNalabdhInAM samAnAste kalau yuge // 284 // AyAtAnAmathaiteSAM caraNakSAlanaM dhruvam / jijJAsurauSadhAnIha nirvikArazcakAra saH / / 285 / / 37 1 A sUrika / * 'sIsU tarUuM' iti B di0 / 'suvarNa' iti B Ti 1 2 B vaDibaddhAn; C viDabaddhAn / 3 N vyadhAt / 4 BN kAcapAtraM / + etatpadopari B Adarze nimnagataM padyamuddippitaM labhyate pRSThapArzvabhAge cheyazvampakacUtacandanavane rakSA karIradrume hiMsA haMsamayUrakokilakule kArkeSu lIlAratiH / mAtaMge kharavikrayaH samatulAM karpUrakarpAsayo eSA yatra vicAraNA guNagaNe dezAya tasmai namaH // 5 N vaa| 6 N suvarNasiddhi / 7 B ziSyo visiSmiyeSu ca / 8 N vA 1 9 N sAdhayantI / 10 N 'tIrthAnte / 10 25 30 Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 382 10 sa jighran vimRzan pazyan svAdayan saMspRzannapi / prajJAbalAdauSadhAnAM jajJe saptAdhikaM zatam // 286 // vidhAyauSadhasaMyogaM tataH kalkaM cakAra saH / pAdamAlepayat tenocchalito gaganaM prati // 287 // sa tAmracUDasaMpAtaM kRtvA ca nyapatad guNI / uccaiHpradezAt pAtena jAnau gulphe ca pIDitaH // 288 // raktAbhyaktavraNakinnajako dRSTaH zamIzvaraiH / uktaM ca kimaho! pAdalepaH siddho guruM vinaa|| 289 // so'bravIca smitaM kRtvA nAsti siddhirguru vinA / nijaprajJAbale kiMtu parIkSAM cakrivAnaham // 290 // prAha zrIpAdalipto'pi prasannastasya satyataH / zRNu nAhaM natestuSTo rasasiddhyA na te'nayA // 291 // zuzruSayAnayA nApi; paraM prajJAbalena te| toSoMhrikSAlanAt ko hi vastunAmAni budhyate // 292 / / tato dAsyAmi te vidyAM paraM me gurudakSiNAm / kAM dAsyasi sa covAca yAmAdizasi me prbho!||293 // uce ca guruNA siddha ! tvayi snigdhaM mano mama / upadekSyAmi te pathyaM tathyaM gAthAM tataH zRNu / / 294 // sAcadIharapharNidanAle mahiharakesaradisAbahudalille / oMpiyai kAlabhamaro jaNamayarandaM 'puhaipaume // 295 // tato vizvahitaM dharmamAdriyakha jinAzrayam / tatheti pratipanne ca tena tad gururAdizat // 296 // AranAlaviniddhAMtatandulAmalavAriNA / piSTrISadhAni pAdau ca liptvA vyomAdhvago bhava // 297 // tathaiva vihite'sau ca jagAma gaganAdhvanA / pakSirAjavaduDIya yathAbhilaSitAM bhuvam / / 298 // kRtajJena tatastena vimalAdurupatyakAm / gatvA samRddhibhAka cakre pAdaliptAbhidhaM puram / / 299 // adhityakAyAM zrIvIrapratimAdhiSThitaM purA / caityaM vidhApayAmAsa sa siddhaH sAhasIzvaraH // 30 // gurumUrti ca tatraivAsthApayat tatra ca prabhum / pratyaSThApayadAhUyAIbimbAnyaparANyapi // 301 // zrIpAdaliptasUrizca zrIvIrapurataH sthitaH / stavaM cakre varaM 'gAhAjualeNe'ti saMjJitam // 302 // gAthAbhizceti sauvarNa-vyomasiddhI sugoSite / prabhurjajalpa nAbhAgyAH prbudhynte'dhunaatnaaH|| 303 // . tathA raivatakakSmAbhRdadho durgasamIpataH / zrInemicaritaM zrutvA tAdRzAptaprabhormukhAt // 304 // kautukAt tAdRzaM sarvamAvAsAdi vyadhAdasau / dazAImaNDapaM zrImaduprasenanRpAlayam // 305 // vivAhAdivyavasthAM ca vedikAyAM vyadhAt tadA / adyApi dhArmikaistatra gataistat prekSyate'khilam // 306 // 15 - 20 613. itaH pRthvIpratiSThAne nagare saatvaahnaa| sArvabhaumopamaH zrImAn bhUpa AsId gunnaavniH||30|| tathA zrIkAlakAcAryasvasnIyaH zrIyazovidhiH / bhRgukacchapuraM pAti balamitrAbhidho 'nRpH||308|| anyeAH purametacca rurudhe sAtavAhanaH / dvAdazAbdAni tatrAsthAd bahirna vyAhataM tu tat // 309 // athAzakyagrahe durge nirviNNazcirakAlataH / zrIpAdaliptaziSyastanmatrI nAthaM vyajijJapat // 310 // grAhayiSyAmyaho durga bhedAt tat preSayakha mAm / evamastviti tenokta niryayau zibirAttataH // 311 // sa bhAgavataveSeNa prAvizannagarAntarA / bhUpAlamandire gatvA tannAthaM ca vyalokayat // 312 // jIrNadevagRhoddhAro' mahAdAnAni sakriyA / puNyAya syuryato durgarodhAdyApannivartate // 313 // so'pi saMrodhanirviNNastadAkSipto vyadhAdadaH / dharmopadeza Apatsu kAryapakSe hi jAyate // 314 // dharmasthAnAni bhajyante bahiryatrAzma"golakaiH / samAracayate rAjA tasya dhrmopdeshtH||315 // 1 BN degSadhInAM / 2 N dApayasi / 3 BN tuhh| 4 BN 'bhavat / 5 N nRpa / 6N bhavat / 7 A gRhoddhaare| 8 N dAnAdideg19N sphUryate; A Bsphuryto| 10 N rodhaadyaavni| 11 A ytraa| Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 383 5. pAdaliptasUricaritam / paunaHpunyena bhajyante niSpAdyante punaH punaH / evaM ca.balamitrasya sarvakhaM niSThitaM tadA // 316 // zrIsAtavAhano durga maMtribuddhyA tato'grahIt / tanigRhya mahIpAlaM nagaraM khaM yayau mudA // 317 // 614. anyadA tasya rAjendo rAjyaM viddhataH sataH / catvAraH zAstrasaMkSepakavayo dvaarmbhyyuH||318|| pratIhAreNa te rAjJo vijJapya bhavanAntarA / muktA ekaikapAdaM ca zlokasyAhunRpAprataH // 319 / / tathA hi 5 jIrNe bhojanamAtreyaH; kapilaH prANinAM dyaa| bRhaspatiravizvAsa, pAJcAla' strISu mArdavam // 320 // pUrva prazasya' teSAM sa mahAdAnaM dadau prabhuH / parivAro na kiM stotItyukte tairAha bhUpatiH // 321 // bhogavatyabhidhAM vAravanitAM tvaM stutiM kuru / pAdaliptaM vinA nAnyaH stotavyo mama sA'bravIt // 322 // AkAzamArgajaMghAlo vidyAsiddho mahAkriyaH / pAdaliptAd Rte ko'nya evaMvidhaguNAvaniH // 323 // 10 'sAMdhivigrahiko rAjJaH zaMkaro nAma matsarI / asahiSNuH stuti tasyAvAdIdAdInavasthitiH // 324 // mRto jIvati yastasya pANDityaM nakaTaM vayam / manyAmahe'pi te kIrA vidvAMso gaganecarAH // 325 // bhogavatyAha tatredamapi saMbhAvyate dhruvam / atulyaprabhAvA jainA devA iva mhrssyH|| 326 // mAnakheTapurAt kRSNamApRcchayya sa bhUpatiH / zrIpAdaliptamAhvAsIdetasmAdeva kautukAt // 327 // Ayayau nagarAdvAhyodyAne jaino munIzvaraH / vidvAn bRhaspatitviA parIkSAmasya cakrivAn // 328 // 15 vilInasarpiSA pUrNa raupyakacolakaM tataH / preSivAn nipuNeneSa sa prabhostadarzayat / / 329 // dhAriNIvidyayA sUcImavasthApyorddhasaMsthitiM / preSayat tena tad dRSTaM viSaNNo'tha bRhsptiH|| 330 // athAbhyAgatya bhUpAlaH pravezotsavamAdadhe / gurorupAzrayastasya mahAzva pradarzitaH // 331 // kathA taraGgalolAkhyA vyAkhyAtA'bhinavA puraH / bhUpasya tatra pAJcAla: kavirbhRzamasUyitaH // 332 // prazaMsati kathAM naiva dUSayet pratyutAdhikam / rAsabhasya mukhAt kiM syAt zAntipAnIyanirgamaH // 333 // 20 mAthebhyo muSitvArthabindu katheyamAthi / bAlagopAGgamAraGgasaGgi hyetadvacaH sadA // 334 // viduSAM cittaraGga notpAdayet prAkRtaM hi tat / stauti bhogavatI hyetat tAdRzAM tAdRgaucitI / / 335 // 615. anyadA kapaTAt svasya mRtyumaikSayata prabhuH / 'hAhA! pUtkArapUrva ca janastatrAmilad ghanaH // 336 // zibikAntastanuH sAdhUkSiptA yAvatsamAyayau / vAditrairvAdyamAnazca pazcAlabhavanAprataH // 337 // tAvad gehAd viniSkrAman jajJe'sau zokapUritaH / Aha hAhA ! mahAsiddhipAtraM sUriyayau divm||338||25 mAdRzo'sUyayAkrAntaH satpAtre sUnRtavrate / akurvata dRzo raktA mokSo nAsti tadenasaH / / 339 / / yata uktamAkaraH sarvazAstrANAM ratnAnAmiva saagrH| guNairna parituSyAmo yasya matsariNo vayam // 340 // tathAsIsaM kahavi na phuDhe jamassa pAlittayaM hrNtss| jassa muhanijjharAoM taraMgalolA naI bUDhA // 341 // paMcAlasatyavacanAjjIvitoha'miti bruvan / uttasthau janatAharSArAveNa saha sUrirAda // 342 // 1A N pAcAlatrI / 2 A pravezya / 3 N saMsthiti / 4 A B dveSayet ; C dessaay| 5 N dAhAt / 6 N sAdhukSipvA; C saadhuurikssaavaa| 80 Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 5 10 prabhAvakacarite janairAkruzyamAnazca tato'sau guNimatsarI / nirvAsyamAno nyakkArapUrvamurvIpategirA // 343 // rakSito mAnitazcAtha bandhubandhurasauhRdaiH / zrIpAdaliptagurubhirguruvidyAmadojjhitaiH // 344 // zrAvakANAM yatInAM ca pratiSThA dIkSayA saha / utthApanA pratiSThAIbimbAnAM zusadAmapi / / 345 // yaduktavidhito buddhA vidhIyetAtra sUribhiH / nirvANakalikAzAstraM prabhuzcakre kRpAvazAt // 346 // praznaprakAza ityAkhyaM jyotiHzAstraM ca nirmame / lAbhAlAbhAdipRcchAsu siddhAdezaH'pravartate / / 347 // anyadAyuH parijJAya saha nAgArjunena te / vimalAdimupAjagmuH zrInAbheyaM vavaMdire // 348 // siddhikSetraziraHsArazilAM siddhizilAtulAm / zamasaMveganidhaya ekAmAsedurAdarAt // 349 // prAyopavezanaM sadya AsthAya shshirocissaa| dharmadhyAnAmbhasA vidhyApitarAgAdivahnayaH // 350 // manovacanakAyAnAM ceSTAH saMhRtya sarvataH / zukladhyAnasamAnAntaHkaraNAvasthitisthirAH' / / 351 // dvAtriMzadvAsarAn samyag lyliinmnHkrmaaH| dehaM jIrNakuTItulyamujjhitvA prkttprbhaaH|| 352 // dvitIyakalpe devendrsaamaaniktnuubhRtH| ___abhUvannarcitA bhUpaiH zrIpAdaliptasUrayaH // 353 ||-cturbhiHklaapkm / utpattisiddhipaTuratra sa rudradevasUrirguruH zramaNasiMhanimittasiddhaH / vidyAbhRdAryakhapuTaprabhureSa siddhopAdhyAya ityatizayaprakaTo mahendraH // 354 // catvAra ityanavadhiprabhasiddhavidyAH zrIpAdaliptasahitA vinutA mayaite / yatkiMcidatra gaditaM na caritrazeSamajJAnatastadiha vRttavidaH kSamantAm // 355 // zrIcandraprabhasUripaghamAsIhaMsamabhaH zrIprabhA candraH sUriranena cetasi kRte shriiraamlkssmiibhuvaa| zrIpUrvarSicaritrarohaNagirau zrIpAdalitAkhyayA zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zRGgo'gamat paJcamaH // 356 // pUrvamunivRttavIte mama gauzcaritAtitRpsito mattA / kUTapathe gacchantI vazitA pradyumnagopatinA // 357 // // iti zrIpAdaliptAcAryaprabandhaH pnycmH|| // granthAnaM0 373, akSara 28 ubhayaM 1108 akSara 11 // cha / 15 1A B siddhAdezaM / 2N mte| 3A.Ccettii| 4A sthitiH sthirA: C sthiti sthirii| 5N siMhaH / B Adaza 'iti zrIpradyumnasUriviracite zrIpAdaliptAcAryaprabandhaH' etAdRzo'yaM puSpikAlekho labhyate / Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385 6. vijayasiMhasUricaritam / 6. zrIvijayasiMhasUricaritam / 61. zrIvijayasiMhasUri TikAsiddhaH kathaM pathi girAM syAt / tuSTA darzanamAtrAdu yasyAmbA'dAt surI guTikAH // 1 // aSTamahAsiddhinidhestasya vadiSyAmi kamapi vRttalavam / vRddhkRtivcHshrvnnprvnnprnnidhaanprttrH||2|| tIrthamazvAvabodhaM zrImekalakanyakAtaTe jayati / tatra gururasau samabhUt tadvRttAnto'pi vaktavyaH // 3 // 5 kanakagirizikharasodaratuGgaprAkAravalayaparikalitam / zrIpuramiti nAnAsIt purA puraM sklpurmukuttH||4|| tasya ca bahirudyAne samavAsAd dvitIyajinanAthaH / zrImAnajitasvAmI tattIrtha pUrvamiti viditam // 5 // pazcAtpuSkalakAle'tIte candraprabhaH prabhuravAtsIt / udyAna etadIye nAnA ca sarakhatIpIThe // 6 // punarapi bahukAlena kSINaM tad bhagariti prathitanAmA / uddabhre ca maharSi gupuramabhavat tataHprabhRti // 7 // vaMze merugirIndre candrAryamakiraNarajuvistAre / yatkIrtivaMzanaTI nRtyati vizveSu sabhyeSu // 8 // 10 sa nRpatiriha jitazatruH shtrushrenniiptngggnndiipH|| kalikAlakaluSatAmasavighaTanapaTurAtmaviSayo'bhUt // 9||-yugmm / chAgAnAM zataSadakaM trinyUnaM so'nyadA mahInAthaH / vipropadezamAsAdya yajJavidhaye juhAva bhRzam // 10 // antye dine dvijaistairAnAyyata hotumatra paTTAzvaH / revAdarzanato'sya ca pUrvabhavaH 'smRtipathaM prAptaH // 11 // atha munisuvratanAthastaM saptiM pUrvajanmasuhRdam / jJAtvA nizyekasyAmatItya gavyUtiviMzazatam // 12 // 15 tasya prabodhanArtha tadA pratiSThAnanAmato nagarAt / siddhapure vizramya kSaNamekamupAjagAmAtra // 13 // koriTakAbhidhAne parikaritatriMzatA munishsraiH| .. bAhyodyAne samavAsArSIcUtadrumasyAdhaH // 14 ||-tribhirvishesskm / sarvajJa taM matvA samprAptastena vAjinA sahitaH / rAjA gatvA natvA yajJaphalaM tadanu papraccha // 15 // avadaJca jinAdhIzaH prANivadhAt te bhavanti narakaphalAH / azvazca sAzrunetraH prabhudarzanatastadA jjnye||16||20 jinapatirabodhayadamuM nRpatisamakSaM yathA zRNu turngg!| khaM pUrvabhavaM dhImannavadhAnaparazca budhyasva // 17 // 62. prAgatra pure'vAtsIt samudradattAkhyayA vaNig jainaH / tasya ca sAgarapoto mithyAdRSTiH suhRt samabhUt // 18 // jIvAhiMsAmukhye samudradattena bodhito dharme / sa dvAdazavratadharaH zanaizca sukRtIzvaraH' samabhUt / / 19 / / tasya prAkarmavazAt kSayanAmA cAnyadA'bhavad rogaH / nijadharmatyAgAdayamasyAbhUt tannijAH praahuH||20 / / 25 tasyApi 'bhAvahAniyAdhigrastasya saMbabhUva tadA / svakajanavacanaiH ko vipralabhyate na caTupaTubhirvA // 21 // parvaNyudagayanAkhye kriyamANe liGgapUraNamahe' ca / AhriyamANeSu tathA prAjyeSvAjyeSu kutapebhyaH // 22 // adhvanyujjhitatallezasaMgatAH kila ghRtelimA amitaaH| kiMkarapAdAghAtaiHkSuNNAH sa dadarza saghRNamanAH / / 23 // pratyAvRttaH sAgarapotaH sadayo nininda taM dharmam / niHzUkaistaizca tadA sa yaSTimuSTyAdibhiH prhtH||24|| ArtadhyAnAnmRtvA tiryaggatibhavazateSu vibhramya / azvaH samabhUzca bhavAnatha me zRNu bhavamaho puurvm||25||30 ajani purA candrapure zrIvarmA narapatiH prthitkiirtiH| AbodhivIjalAbhAdahaM bhave saptame zrImAn // 26 // 1A shrutipry| 2 0 nAsti 'nkhaa'| 3 N sukRteshvrH| 4 NC dhrmhaani| 5 AC vyastasya / 6 N pralubhyate / 7N puurnnmhe| 8N tdaa|| pra0 Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 386 15 prabhAvakacarite urpha cAgamesivakeU sohamme kuberadatto snnNkumaarmmi| sirivAjakuMDalo bhaloyakappaMmi sirivammo // 27 // pANayakappe muNisubaoM ya titthAhivo bhave navame / iya saMkhevo bhaNio vittharameyaM ao vucchaM // 28 // vyavahArI ca bhRgupurAt samudradattAkhya Ayayau tatra / niHsaMkhyapaNyapUritayAnaM sthAnaM samastalakSmInA(NA)m // 29 // nRpatistena samaikSyata tadarpitaprAbhRtairmuditacittaH / dAnaguNAdisvAgata karaNAdeSo'pi tamanujagrAha // 30 // rAjJaH prasAdavRddhyA sAdhostaducitavidhAnatazcApi / sakhyamabhUjinadharme bodhazcAsmAdavanipasya // 31 // sAgarapotenApi ca tatrAyAtena tadvayasyena / maitrI rAjJaH samajani tadbodhasamAnadharmatvAt // 32 // ante samAdhimaraNAt prANatakalpe nRpo'bhavad devaH / so'haM tasmAcyutvA bharatakSetre nRpo jjnye||33|| ityAkarNya turaGgaH prabhudharmakathA' nRpeNa so'numataH / saptadinAnyanazanabhRt samAhito'gAt sahasrAram // 34 // tatra purandarasAmAnikatA saptadazasAgarAyurasau / bhuJjAno'vadhinA prAgbhavamasmArSIcca tatrasthaH // 35 // sArthadvAdazakoTyastena suvarNasya vavRSire tatra / rAjA puralokazca prabodhito jainavaradharme // 36 // cAmIkararatnamayaM zrImunisuvratavibhostadA caityam / mAghasya pUrNimAsyAM sukRtI sa sthApayAmAsa // 37 // mAghasya sitapratipadi vibhurAyAdazvaratnabodhAya / tasyaiva sitASTamyAM turaGgaH suralokamAyAsIt // 38 // iMti narmadAtaTe'bhUbhRgukacche'zcAvabodha iti naamnaa| tIrtha samastatIrthAtizAyi puNyaM pravRttamadaH // 39 / / zrIsuvratanirvANAt dvAdazasu tataH samAsahasreSu / adhikeSu dvAdazabhiH padmazcakrIdamuddadhe // 40 // hariSeNacakravartI punaruddhAraM cakAra dazamo'sya / evaM ca varSalakSA ekAdaza jgmurbhydhikaaH||41|| SaNNavatisahasrAbdairuddhArazate ca tatra jAte'sya / sudarzanAbhyuddhAraH prakIrtyate tadutpattiratha // 42 / / 63. vaitAtyaparvatopari rathanUpuracakravAlanAgni pure| rAjA vijayaratho'bhUt tatkAntA vijayamAleti // 43 // vijayAtho tahuhitA tIrthAnAM praNamanAya kila yAntI / kukkuTasappaM purato'vatIrNamAlokayAmAsa // 44 // azakuna' iti pattijanairupekSitavatI prahaNyamAnaM sA / zrIzAntinAthatIrtha gatvA ca nanAma sA bhaavaat||45|| tatra ca vidyAcAraNayatinIyatanaikaniSThacAritrAH / natvA jIvavadhasyopekSAyAM sAnutApAbhUt // 46 // tatkarma tanUcakre kizcidathAnte khajIvitavyasya / nijagRhadhanamohAtadhyAnAnmRtvAbhavaccha kuniH / / 47 / / sa vyAlo vyAdho'bhUt tato'nyadA mAsi bhaadrpdsNjnye| bahudinavarSopazame vaTavRkSasthA ca sA kssudhitaa||48|| saptApatyanimittaM svArtha cAhAravIkSikA zakuniH vyAdhasya tasya gehe caznavA jagRhe pllkhnnddm||49||-yugmm / uDDIya cAntarikSe gacchantI praNihiteSuNA tena / zrIsuvratacaityapuraH patitA kaNThAgataprANA // 50 // tatpuNyato'tha bhAnubhUSaNa iti yatiyugaM ca tatrAgAt / kRpayA tAbhyAmAzvAsitA ca pAnIyasaMsekAt // 51 // paJcaparameSThimavaM sA'zrAvyata tatra yAmayugalAbhyAm / tattIrthadhyAnaparA paralokaM sA tataH samagAt // 52 // asti ca sAgaratIre dakSiNakhaNDe'tha siMhaladvIpaH / rAjA'tra candrazekharanAmA kaamaakRtijnye||53|| 20 25 30 1 A samAnabodhatvAt / 2N karmakathA / 3C avazakuna N apazadeg 1 4 N pekSayA / 5Ndegdpaante| Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 387 6. vijayasiMhasUricaritam / tasyAsti candrakAntA kAntA' rUpeNa jitaratiprItiH / zakunistahuhitA'bhUt sudarzanetyAkhyayA viditaa||54 / / atha ca' jinadAsanAmAbhRgupurasArthezvaraH pravahaNena / tatrAyAsId bhUpatiratha tena prAbhRtairdadRze // 55 // AyurvedI ca tadA nRpateH zleSmopazAmakaM cUrNam / prade tIvratrikaTukayuktaM talleza utpatitaH // 56 // tena ghrANagatena kSutamAyAtaM balAcca vaNijo'sya / paJcaparameSThimazraH prokto'nena prabhAvanidhiH // 57 // 5 rAjasutA taM zrutvA mUcchA prAptA purAtanaM janma / sasmAra janakapRSTA prAcyaM nijagAda nijacaritam // 18 // atyAgraheNa pitaraM tattIrthotkaNThitA tadA'pRcchat / apreSayati gurau sA pratizuzrAvAnazanameva / / 59 // ativallabhApi duhitA prahitA jinadAsasArthavAhena / AlibhiraSTAdazabhiH padAtibhiH SoDazasahasraiH // 6 // aSTAdazabhiryAnaiH maNikAJcanarajatamauktikApUrNaiH / aSTAbhiH kaJcukibhistathAGgarakSaizca tatsaMkhyaiH / / 61 // sahasA saha sA'cAlIdazeSaparivAraparivRtAtha ttH| 10 sA prApa rAjaputrI mAsenopoSitA tIrtham // 62 ||-tribhirvishesskm / zrImunisuvratanAthaM praNamya tatrotsavaM ca vidadhe'sau / tau bhAnu-bhUSaNamunI praNanAma ca 'sukRtimukuTamaNiH / / 63 // dhanamAnItaM sarva tAbhyAM DhaukitavatI kRtjnytyaa| nissaGgatvAdAbhyAM niSedhitA bhavaviraktA'bhUt // 64 // uddaghe sA caityaM jINaM tIrthasya kanakaratnadalaiH / zrIzakunikAvihAraH prasiddhamiti nAma tasyAbhUt // 65 // 15 dvAdazavarSANi tatastatvA dustapatapobharaM prAnte / vihitAnazanA mRtvA sudarzanAkhyA surI samabhUt // 66 // devIlakSaparivRtA vidyAdevIsakhItvamApannA / sA pUrvabhavaM smRtvA surakusumairarcati sma jinam // 6 // aSTAdazavarasakhyastasyA durgAtvamApuratra pure / jambUdvIpasamAnAvAsA bhuvaneSu nivasantarAH / / 68 // atha sA videhanandIzvarAditIrtheSu vandate pratimAH / tIrthakRtAM zrIsuvratapadakamaladhyAnalayalInA // 69 / / zrIvIrajinasya puraH sA'nyedhurnATyamuttamaM vidadhe / tatra sudharmAdhIzaH papraccha jinaM kimetaditi // 70 // 20 tatpUrvabhavaM sarva sarvajJaH prathayati sma tatpurataH / asmAt tRtIyajanmanyeSA nirvANameSyati ca // 71 // etatsAmarthyavazAd bhRgupurametanna bhaGgamApnoti / atisurabhipuSpaphalaramyametadiha vijitaparanagaram // 72 / / sakalakusumAvacayaM vicinvatI pratidinaM jinArcAya / parasurapUjanavighnaM vidadhe saMtApadaM loke // 73 // zrIsaMghaprArthanayA zrImatkalahaMsasUrayastAM ca / AryasuhastivineyAH saMstabhya nivArayAmAsuH / / 74 // sampatirAjA ca punarjIrNoddhAraM cakAra tIrthe'smin / mithyAdRSTivyantaravRndaH tatropasasRje ca / / 75 / / 25 zrIguNasundaraziSyairnivAritAste ca 'kAlikAcA / paJcAdhikaviMzatiyojanAntarA svaprabhAvena // 76 / / zrIsiddhasenasUrerdivAkarAd bodhamApya tIrthe'smin / uddhAraM nanu vidadhe rAjA zrIvikramAdityaH / / 7 / / kAlikasUriH pratimA sudarzanAyA vyadhApayad yAM prAk / sA''kAze gacchantI niSedhitA siddhasenena // 78 // zrIvIramuktitaH zatacatuSTaye caturazItisaMyukte / varSANAM samajAyata zrImAnAcAryakhapuTaguruH // 79 // mithyAdRSTisurebhyo yena tadA suvratapramostIrtham / mocitamiha tAthAgatamatasthitebhyazca pAdibhyaH // 8 // 1nAsti N 'kaantaa'| 2 A nAsti 'c'| 3 N vRttam / 4 A sukRtaM 15 N B viraktavAt / 6N zrIvIrasya / 7 N asmAca tR18 N jinaacaaryaiH| 9 A kaalkaa| Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 388 44 prabhAvakacarite zrIvardhamAnasaMvatsarato vatsarazatASTake'tigate / paJcAdhikacatvAriMzatAdhike samajani valabhyAH // 81 // bhaGgasturaSkavihitastasmAt te bhRgupuraM vinAzayitum / Agacchanto devyA nivAritAH zrIsudarzanayA // 82 // zrIvIravatsarAdatha zatASTake cturshiitisNyukte| jigye sa mallavAdI bauddhAstavyantarAMzcApi // 83 // zrIsAtavAhanAkhyo bhUpa idaM tIrthamuddhadhAra punaH / zrIpAdaliptasUrijapratiSThA vyadhAt tatra / / 84 // pratyakSIbhUya tayoH purato nATayaM sudarzanA vidadhe / viMzatitamatIrthezvaraniravadhi'bahumAnazRGgArA // 85 // 64. zrIAryakhapuTavaMze sUriH zrIvijayasiMha ityaasiit| shmdmniymtpsyaakmlaakmlopmaaklitH||86|| 10 anyedyuH zatruJjaya raivatakaprabhRtitIrthamukhyeSu / tIrthAdhipAn praNantuM vyaharat kRtasaMyamoddhAraH // 87 // samagasta surASTrAyAM zanaistataH prApa raivatakazaile / taM cAruroha tIrthasvAmidhyAnaikalInamanAH // 88 // 'zrIneminAthatIrthe zAsanarakSAvicakSaNA devii| zrImatyambAbhidhayA prastAvAt kathyate tadAkhyAnam / / 89 // taJcedaM65. kAzyaparopitanagare kAsahadAkhye samasti bhUdevaH / zrIsarvadevanAmA vedacatuSkasya pAragataH // 9 // 15 tasyAsti satyadevItyAkhyA varavallabhA satIratnam / putrI ca tayorambAdevInAmnI 'sukRtimauliH|| 91 // yauvanasaMprAptAM tAmavRNodatithizca kottingriiyH| kulazIlarUpacAruH sa somabhaTTAkhyayA viditH||12|| udvAhya ca svanagare jagAma rAmAjanAbhirAmAM-tAm / utsavato nijagehaM prAvikSat prihRtkleshH|| 93 // evaM gacchati kAle putradvayamajani vRjinamuktAyAH / pUrvo vibhAkarAkhyaH zubhaMkaro nAmato'nyazca // 14 // tatra zrInemijinAntevAsi zrIsudharmasUrINAm / muniyugalaM tadvezmani bhikSAyaiH vizadavRttamagAt // 95 / / ambAdevyapi nirmalamanasA siddhaM samastamapyannam / dAnavidhivihitaharSA vyajIharad vAsanaikavidhiH // 16 // prahitau praNamya sAdhU tAvat prAyAca somabhaddazca / kRtavaizvadevakRtyaM vinA kathaM rasavatI spRSTA // 97 // ityaparAdhodbhAvanapUrva durvacanasaMhatimavAdIt / tAmamukhavikArAM ca prajahAra mukhaM capeTAbhiH // 98 // gRhamAnuSaizca sA mocitA'nukampAvazAt tato vanitA / apamAnAnniragacchat putrAvAdAya sA gehAt // 19 // Arohayadatha kaTyAM laghu tathA cAkuliM prasahya gurum / vyamRzajinamunidAne varayitrA''haM parAbhUtA // 10 // tasmAt sa eva mArgaH zaraNaM "me bhavatu jainavidhivizadaH / zrIravatagirimabhi sA mAnArUDhA yayau tvaritam // 101 / / kSudhitA tRSitA zrAntA punarucchritamAruroha girirAjam / dhyAtveti-sukRtakAmA praNanAmAriSTanemijinam // 102 / / caityAnnirgatya tato vizrAntA cUtatarutale tanujaH / paripakrimaphalalaMbI kSudhAturaH prArthayAmAsa / / 103 / / 30 tAmasya cApayitvA zrInemismaraNamatha vidhAyaiSA / jhampApAtaM cakre tasmAcchikharAt saputrApi // 104 / / zrInemitIrthanAthasmRtivazato devataddhimApa tadA / vismRtakopATopo vipro'pi prApadanutApam / / 105 / / akathitavArto nilaye so'pyasyA AnupadikatAM prApya / ArUDho raivatake sahakAraM bhairavaM" cApa / / 106 // 20 __ 1A "varanidhi | 2N zrImannemi / N shriimtpdmaa| 4 BN smst| 5A sukRt| 6NdegvAsI sudh| 7N shuddh| 8 N kharaM / 9N vryikhaa| 10 N nAsti 'me'| 11 N raivataM / Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 389 6. vijayasiMhasUricaritam / 45 tatritayamRti matvA hatyAdoSI kayaM nu jIvAmi / AkUNitagandhajhaM pradayamAno'GgulIbhiraham // 107 // tasmAnmamApi mRtyuH zlAghyo'traivArhatA pvitre'drau|'yaa'miissaa sA me syAd gatiraparaiH pralapitaiH kiM nu||108|| evaM vicintya pete tatraivAnena bhairave bhayade / lebhe tabAhanatA siMhatayA vyantarIbhUya // 109 / / sA'mbAdevI 'zrIneminAthatIrthe'tra bhaktiyuktAnAm / sAhAyyaM kurvANA tatra girau vidyate'dyApi // 110 // 36. atha vijayasiMhasUristatrASTAGgapraNAmamAdhAya / vihitatIrthopavAsastIrthezaM tuSTuve suSTu / / 111 // nirupamacAritranidhiM tatra prekSyAmumambikA devI / kSaNadAyAM pratyakSA bhUtvA praNanAma tatpAdau / / 112 // ambA tvaM dvijapatnI patiparibhUtA jinAGsirasiruham / smRtvA suratvamAptA tvAmanu patirapi ca tAdRgabhUt / / 113 / / tasyeti vacaH zrutvA hRSTA'vAdIt samAdizata kiMcit / te prAhuranIhAnAM kArya naH kimapi nAsti shubhe| // 114 // 10 sA niHspRhatvatuSTA vizeSatastAnuvAca bahumAnAt / guTikAM gRhIta vibho ! cintitakAryasya siddhikarIm // 115 // cakSuradRzyo gaganecarazca rUpAntarANi kartA ca / kavitAlabdhiprakaTo viSahRd baddhasya mokSakaraH // 116 // bhavati jano gurulaghutAM prapadyate mvecchayA tathAvazyam / anayA mukhe nihitayA vikRSTayA tadanu sahajatanuH / / 117 // 15 suguroranicchato'pi hi haste muktvA tirodadhe ca surI / vadane tAM nyasya prAk zrInemistavamamuM ckre||118|| 'nemiH smaahitdhiyaa'mityaadibhirmrvaakysNkaashaiH| kAvyairastot zrImannemim ; stutirasti sA'dyApi // 119 // sUriratha tIrthayAtrAM vidhAya cAyAt tadA bhRgukSetre / saMghapravezamukhyairmahotsavaistaM samarcayat // 120 // 67. anyedhuraMkulezvaranagarAt prabalena pavanavegena / jAjvalyamAna uccaivaMzakaTaH prApa tannagare / / 121 // 20 arcilayaparipluta sadanApaNaharmyacaityakoTISu / analaH prasasAra tadA sAgara iva muktamaryAdaH // 122 // prathamakavale tRNAvRtagRhANi kAvellukAvRtAni tathA / madhyAhAre kila kuTTimAni tRptyarthamasyAsan // 123 // daMdahyamAnamAnuSapazukhacarAkrandabhairavArAvam / zAradagarjirivo''sau badhiritaviyadanala' utpede // 124 / / bhasmIkRtaM samastaM nagaraM teneha dahanarUpeNa / samavartinA sagopuradurgArariyanaparikaritam // 125 // upazAnte niyativazAdanupakramasAdhya Igupasarge / zrImunisuvratacaityaM kASThamayaM bhasmasAt tadabhUt // 126 / / 25 pASANa-pittalAmayadevapratimA vizIrNasarvAGgAH / abhavan suvratabimbaM tasthAvekaM tu savayavam / / 127 // vizvaprakAzarUpA dAhemerasya nanu navA mRtsnA / samarAGgaNa iva marditavIre sthairyasthite puMsi // 128 / / atha vijayasiMhasUrirguTikAM vadane nidhAya satpAtram / haste kRtvA tIrthoddhArAyasa gocaraM vycrt||129|| 'ibhyabrAhmaNavezmasu pUrvamagAd dharmalAbhavaktA'sau / zrImunisuvratacaityoddhAre bhikSAM prayAge ca // 13 // pazcAzat ko'pi zataM dvizatIM vA ko'pi jAtarUpasya / pradadau tasya maharSeH paJcasahasrAstadA'bhUvan // 331 // 30 aSTamahAsiddhibhRtastasyAsAdhyo dhanAgamo naiva / cAritradhanaM rakSan nAdattAdattamiha bhagavAn // 132 // punarudadIdharadAzu pradhAnadAruvrajena sUtrabhRtA / barddhakiranena tadA cakrIvAhAya jinasadma // 133 // 1Nyo / 2 'zrI' nAsti N 13 N pratyakSI 14 nAsti naH' A BNC'na'15 A vaMzaprakaTa; BN vaMzaH prakaTaH / 6N'plutH| 7 N grjitrvo| 8N'danila 19 BON etya / 10 AH / Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 390 tatkaravAsaprabhavaprabhAvatastanna samadahad vahniH / amRtanidhau tanmane na prabhavati kintu vidhyAti // 134 // ekAdazasu samAnAM lakSeSu gateSu' viMzajinasiddheH / paJcAzItisahasrISaTzataSaDazItisahiteSu // 135 / / jIrNamupajilikAbhirjarjarakASThaM cireNa tajjajJe / punaruddadhe prAvabhiraMpaDa iha rANakaH zrImAn // 136 / / zrIvijayasiMhasUrirjinasamayadroNikarNadhArakalaH / AyuHprAnte'nazanaM pragRhya 'devIM bhuvaM prApa // 137 / / adyApi tasya vaMze prabhAvakAH sUrayaH samudayante / yattejaHprasareNa prasarpatA zAsanaM jayati // 138 / itthaM prabhorvijayasiMhamunIzvarasya vRttaM pavitramatiduSkaramalpasattvaiH / azvAvabodhavaratIrthacaritraramyaM vRttena cAtizayacAru sudrshnaayaaH|| 139 // ambAsurIvaracaritrapavitramatra saMghasya pussttikrmdbhutmunntaayaaH| abhyasyamAnamatulaM prakaTaprabhAvaM bhUyAt samastajinazAsanavaibhavAya // 140 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhA zrIprabhA candraH sUriranena cetasi kRte shriiraamlkssmiibhuvaa| ' zrIpUrvarSicaritrarohaNagirI pradyumnasUrIkSitaH zRGgo'jAyata SaSTha eSa guTikAsiddhasya vRttaM prabhoH // 141 // // iti zrIvijayasiMhasUri prabandhaH // // graMthAnaM 179 / a07|| ubhayaM 1287 // akSara // 18 // 10 1N nAsti 'gtessu'| 2 'UdehI' iti B tti.| 8 A kaasstthH| 4 N iva / 5 N punargIya / 6 A sUricaritaM nAma prbndhH| 7A nAsti 'prbndhH'| Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 391 7. jIvasUricaritam / 7. zrIjIvasUricaritam / 47 12 // 13 // 11. arhadbrahmasthagoH prANollAsena caraNodayam / vidadhe sa dadAtu zrIjIvadevaprabhuH zriyaH // 1 // nijaprANaiH paraprANAn pUrve'pi sAGgadA dadhuH / akSato 'jIvajIvAturnAparo jIvadevavat // 2 // adya prAtIna' ( ? ) kAlIyo mAdRkSastasya varNane / paraM mAM mukharaM kartuM tadbhakternAparaH prabhuH // 3 // lavitraM jADyakakSasya vahitraM pApavAridheH / dhavitraM duHkhadharmasya caritraM tasya kIrtyate // 4 // jagatprANa :* purA devo jagatprANapradAyakaH / svayaM sadA'navasthAnaH sthAnamicchan jagatyasau // 5 // vAyadAkhyaM mahAsthAnaM gurjarAva nimaNDanam / dadau zrIbhUmidevebhyo brahmabhya iva mUrtibhiH // 6 // yugmam / zAlAtAlaka' sambandha nivezena tadA marut / nidadhe brahmazAlAyAM caitye ca parameSThinam // 7 // malayAdrau yathA sarve candananti mahIruhaH / brAhmaNA vaNijazcAtra tathAsan vAyaTAkhyayA // 8 // abhUjjAtiH sphurajjAtipuSpasaurabha nirbharA / sarasAlibhirArAdhyA tannAmnA sarvamUrddhagA // 9 // dharmadevaH zriyAM dhAma zreSThI trAsti vizrutaH / sAkSAddharma iva nyAyArjitadravyapradAnataH // 10 // zIlabhUstasya kAntAsti nAmnA zIlavatI yayA / AnandivacasA nityaM jIyante candracandanAH // / 11 // tayoH putrAvubhAvAstAM zreyaHkarmasu karmaThau / mahIdharo mahIpAlo'bhidhAbhyAM vizrutAviti // mahIpAlo'pyabhUt karmadoSAd dezAntarabhramI / mahIdharaca saubhrAtrasnehAd vairAgyavAnabhUt // tatrAsti jaMgamaM tIrtha jinadattaH prabhuH purA / saMsAravAridheH setuH ketuH kAmAdyarivraje // 14 // saMprApya sUtradhAraM yaM satkASThotkarSasaMghaTam / saMpUrNasiddhisaudhasya madhyamAdhyAsatAzritAH / / 15 / / anyadA taM prabhuM natvA bhavodvimo mahIdharaH / bandhorvirahavairAgyAt prArthayajjainasaGgamam // 16 // yogyaM vijJAya taM tasya pitarau paripRcchaya ca / pravrajyAM pradadau sUrirabhAgyAlabhyasevanaH // 17 // guruzikSAM dvidhAdAyAne kavidyAbdhipAragaH / atiprajJAbalAt so'bhUdbhUmiH paravAdinAm // bhavavAridhinistArapotAbhaM bhavinAM bhuvi / taM ziSyaM svapade nyasya guruH pretyazriyo'bhajat // zAkhAnugatanAmnA'sau zrIrAzilagurustataH / vidyAvinodataH kAlaM gacchantamapi veda na // 20 // 12. mahIpAlastathA tasya bandhU rAjagRhe pure / prApad digambarAcAryaM zrutakIrtimiti zrutam // 21 // pratibodhya brataM tasya dadau nAma ca sa prabhuH / suvarNakIrtiriti taM nijAM cAzikSayat kriyAm // 22 // zrutakIrtigurustasyAnyadA nijaM padaM dadau / zrImadapraticakrAyA vidyAM ca dharaNArccitAm // 23 // parakAyapravezasya kalAM cAsulabhAM kalau / bhAgyasiddhAM prabhuH prAdAt tAdRgyogyA hi tAdRzaH // 24 // tatpurAgatavANijyakRdbhyo jJAtvA jananyatha / jagAma milanAyAsya bhartari tridivaM gate / / 25 / / militA tasya tadgRhyairmAnitA mAnyatAnidhiH / jananIdRg guro ratnakhAnivat kasya nArhitA // 26 // tIrthakRddharmatattvAnAmavivAde'pi kAJcana / samAcArabhidAM dRSTvA nija eva sutadvaye // 27 // avadat zaGkitA vatsa ! jaine dharme'pi "vo'ntaram / zvetAmbaro 'tiniSThAbhUrdRSTo'yaM niHparigrahaH // 28 // kicidbhavAn sukhI pUjAlolo bahuparigrahaH / tanme zaMsa kathaM siddhiH prApyate vyApRtairjanaiH // 29 // tatastvaM pUrvajasthAne samAgaccha mayA saha / yathobhau bhrAtarau dharma saMvicAryAryasammatam // 30 // 18 // 19 // 1 CN mRtajIvAtu / 2 N prAcInadeg 3N 'dharmasya / * 'vAyuH' iti C Ti0 | 4 B tAlAkadeg 5 A C parameSThinAM / 6 N dharmazreSThI / 7 N mahIdhara mahIpAlAbhidhAbhyAM / 8 A dattaprabhuH / 9 A yaH / 10BCN balaH / 11 B C nijapada / 12 A cAntaram / 10 15 20 25 30 Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 392 10 15 zAstraiH pramANasiddhAntairbudhyethAmitaretarAm / tadekamatiko bhUtvA dharma sthApayataM hi mAm // 31 // sa mAturuparodhena vijaDhe vAyaTe pure / nAzikyAviva to tatrAbhinnarUpI ca saMgatau // 32 // AcAryoM kila sodayau~ zvetAmbara-digambarau / svasvAcAraM tathA tattvavicAraM procataH sphuTam // 33 // digvAsA nirmamAbhAsaH sadvataH zvetavAsasA / api prauDhavacaHzaktiboMdhitaH zodhitAMhasA // 34 // tAvanyadA savitryA ca bhikSAvRttyai nimazrito / mahAbhaktyA tadAcAradarzanArtha ca kizcana // 35 // ekaH zuzrUSitasthAlIvRnde bhojyavidhiH kRtaH / sAmAnyo madhyamasthAneSvaparaH pravaraH' punaH // 36 // digvAsAH pUrvamAyAto dvedhApyasyAtha darzitaH / amatranikaro ramyabhANDasthastena cAhataH // 37 // yAvadRSTaH ko'sau zIto dagdho visaMskRtiH / savikAraM mukhaM bibhradapazyan mAtaraM tadA // 38 // tathA dvitIyaputrasya sAdhuyugmaM samAgatam / pradarzya bhojyayugmaM ca jananI prAha harSataH // 39 / / anayorucitaM yad vastad gRhIteti jalpite / vimRzya pAhatuH sAdhU grAhyaM naH zuddhameva tat // 40 / / AdhAkarmikadoSe ca saMdigdhe kalpate na tat / api dvayamanAdAyAgAtAM tau munisattamau / / 41 // atha prAha savitrI ca savitrI dharmakarmaNaH / sutaM digambarAcArya 'dRSTaM bhrAtRvrataM tvayA ?' // 42 // bahI ramye zubhAbhAse raktAnAmalpakaM phalam / AhAra iva dharme'pi dhyAtveti svaruciM kuru // 43 / / pratibuddho jananyA sa vAgbhirbandhozca sanmatiH / bhAkhAn prapadyate smaiSa mahase nirmalAmbaram / / 44 // zrIrAzilaprabhoH pArzve dIkSA-zikSAkramAdayaH / jainAgamarahasyAni jAnan gItArthatAM yayau // 45 // . anyadA sadguruyogya bandhuM paTTenyavIvizat / zrIjIvadeva ityAkhyAvikhyAtaH sadgurubabhau // 46 / / 63. yatipazcazatIrUpaparivAravirAjitaH / AntaradveSiniSpeSanistriMzaH sadayo'pi san // 47 / / vyAkhyAM kurvannadaprazrIH zrIvIrabhavane'nyadA / yoginA bhoginA dRSTiviSeNevekSito guruH||48||-yugmm / dadhyau ca 'sa mahAtejAH sakalo dhavalAmbaraH / sArvabhauma ivAbhAti jane'smin vismayaM dadhan // 49 / / prAkRtopadrave zaktiryA sA kA me'sya cediha / vidadhe kimapi kSuNamakSUNaM tadahaM pumAn // 50 // vimRzyeti sabhAmadhyamadhyAsInaH skhalolayA / lolayAbadhya paryakamupAvizadilAtale // 51 // vAcakasya rasajJAM cAstambhayan maunavAn sa ca / abhUt tada(di)GgitaitiM guruNA yogikarma tat // 52 // svazaktyA vAcane zaktaM khaM vineyaM vidhAya ca / amuJcat samaye vyAkhyAmavyAkulamanAH prbhuH|| 53 / / tasya paryastikAbhUmAvAsanaM vanalepavat / tasthau yathA tathA tasya prastareNeva nirmitam // 54 // tato'vadadasau kRtvA karasampuTayojanam / alIkapraNipAtena mahAzakte ! vimuzca mAm // 55 // . api zraddhAlubhiH kaizcid vijJaptaH kRpayA prabhuH / mukto'gAt tena kaH zaktaH kuJjareNekSubhakSaNe // 56 / / prabhuyaSedhayat tatra sAdhusAdhvIkadambakam / udIcyAM dizi gacchantaM svIkRtAyAM kuyoginA // 57 // . dharmakarmaniyogena sAdhvIyugamagAt tataH / tatra kAsArasetau ca tiSThan yogI dadarza tat // 58 // atha sanmukhamAgatya lAghavAlAghavAzrayaH / ekasyA mUrdhni cUrNa ca kizciccikSepa niSkRpaH // 59 // tasya sA pRSThato gatvA pArzve nivivize tataH / vRddhayoktA na cAyAti dhikaSTaM pUjyalaMghanam // 6 // sAzrurAgatya sUrINAM sA tadvRttaM vyajijJapat / mA viSIda' bhaliSyAmaH kArye'treti prabhurjagau // 61 / / tataH kuzamayaM tatra putrakaM te samArpayan / caturNA zrAvakANAM ca zikSitvA te'pyatho yayuH // 62 / / nirgatya ca bahizcaityAcchittvA tasya kaniSThikAm / tatpArzvagAH karaM tasya dadRzuste niraGkalim // 63 / / pRSTaH kasmAdidaM jAtamakasmAditi so'vadat / Uce tairmucyatAM sAdhvI bahupratyUhakAriNI // 64 // 1N pracaraH / 2 N zubhAbhyAse / 3 A B N degkramodayaH / 4 N sa ca / 5 N khliilyaa| 6 N viSAdaM / 20 25 Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 393 7. jIvasUricaritam / amAnayati vAM vAcaM tatra te putrakAGgalim / dvitIyAM pazyatastasyAchindana sA'pyatruTad drutam // 65 // athAbhyadhurdaNDasAdhyA nIcAstatkRpayA'GgalI / tava chinnA zirazcaivaM chinadmazcet tvakaM kutaH // 66 // muzca sAdhvIM na cet pApaM chetsyAmastava mastakam / na jAnAsi pare skhe vA shkyntrmcetn!|| 67 // samyag bhItastataH so'pi prAha nIreNa sicyatAm / asyAH zirastato yAtu nijaM sthAnamanAkulA // 68 // tathA kRte ca taiH sAdhvI tatra sA'bhUt sacetanA / Agatya ca nijaM sthAnaM sA bAlA''locanAM lalau // 69 / / 5 bhItabhItaH' palAyyAsau yogI dezAntaraM yayau / tAdRzAM kiM varAkANAM gamyA gurava IdRzAH // 70 // 64. itaH zrIvikramAdityaH zAstyavantIM narAdhipaH / anRNAM pRthivIM kurvan pravartayati vatsaram / / 71 // vAyaTe preSito'mAtyo limbAkhyastena bhUbhujA / janAnRNyAya jIrNa cApazyacchrIvIradhAma tat // 72 // uddadhAra svavaMzena nijena saha mandiram / arhatastatra sauvarNakumbhadaNDadhvajAlibhRt // 73 // saMvatsare pravRtte saSaTsu varSeSu pUrvataH / gateSu saptamasyAntaH pratiSThAM dhvaja-kumbhayoH // 74 // 10 zrIjIvadevasaribhyastebhyastatra vyadhApayat / adyApyabhaGgaM tattIrthamamUdRgbhiH pratiSThitam // 75 // 65. itazcAsti mahAsthAne pradhAno naigamabaje / dAridyArijaye mallaH zreSThI lallaH kalAnidhiH // 76 // mahAmAhezvaraH koTisaMkhyadravyeNa bhAsvaraH / mahAdAnaM mudA so'dAt sUryagrahaNaparvaNi // 77 // tathA homa samArabdhavatA tena dvijottamAH / Rtvijo yAyajUkAzcAhUtA adhvaradIkSitAH // 78 // tAnabhyarya mahAbhattyA vedavidyAvizAradAn / prAvartyata tato homaH prauDhamatrasvarorjitaH // 79 // tatra kuNDopakaNThe'histadUrdhvasthAmlikAdrumAt / dhUmAkulAkSiyugmo'sau phaTatphaTiti cApatat // 80 // AdAtumeSa bhogIndraH svayamAgata AhutIH / vAcAleSu dvijeSvevaM ko'pi vahnau tamakSipat // 81 / / jAjvalyamAnamudvIkSya yajamAnaH sudhIzca tam' / kRpayA kampamAnAGgaH prAha kiM duSkRtaM kRtam // 82 / / jIvana paJcendriyo jIvaH sphuTaM dRzyaH sacetanaH / sahasaiva jvaladvahA~ kSipyate dharma eSa kaH // 83 // adhvaryurAha ca zreSThin ! nahi doSo'sti kazcana / sumatrasaMskRte vahnau patitaH puNyavAnahiH // 84 // 20 yato'tra jvalane mRtvA hiMsrajIvA mahAMhasaH / prApnuyurdevabhUyaM te 'sumAnuSyamatha dhruvam // 85 // tat pratyutopakAro'yaM vidaghe baTunA'munA / ato'lpamapi naiva tvaM santApaM kartumarhasi // 86 // kRpAlurAstikazcet tvaM prAyazcittaM tataH kuru / sauvarNa dviguNaM tasmAdahiM dehi dvijabaje // 87 // tadAdezAdasau sarpa kSipraM haimamacIkarat / matraistaM saMskRtaM dRSTvA chedakAle tamabravIt // 88 // pUrvasya phaNino hiMsApApe'sau kArito mayA / etadvadhe'paraH kAryo'navasthA''padyatAtra tat // 89 // 25 tato'haM nAvagacchAmi dharmamenaM kathaM mRSA / viplAvayata mAM tasmAd visRSTaM sakalaM mayA // 90 // vahirvidhyApitaH kuNDamudattaM preSitA dvijAH / zAnte maireyamAhAtmye na ko'pyasadRzaM caret / / 91 / / / tataHprabhRtyasau dharma darzanAni samIkSate / bhikSAyai tadgRhe prAptaM zvetAmbaramunidvayam // 92 // annaM saMskRtya cAritrapAtrANAM yacchata dhruvam / amISAM te tataH procurnAsmAkaM kalpate hi tat // 93 / / pRthivyApastathA bahirvAyuH sarvo vanaspatiH / trasAzca yatra hanyante kArye nastanna gRhyate // 94 // 30 atha cintayati zreSThI vitRSNatvAdaho ! amI / nirmamA nirahaGkArAH sadA zItalacetasaH // 95 // tato'vadadasau dharma nivedayata me sphuTam / Ucatustau prabhuzcaiye sthitastaM kathayiSyati // 96 // ityuktvA gatayoH sthAnaM khaM tayorapare'hani / yayau lalaH prabhoH pArzva cakre dharmAnuyojanam // 97 // 1A B bhIto bhiitH| 2 N tAn / 3 A scetnH| 4 N samAnuSya 1 5A vRthA / Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 394 10 te ca prAhardayA dharmaH sarvajJo devatA jinaH / mahAvratadharo dhIro guruqhastAntaradviSan / 98 // rAgAdyakAzrayo devo guruzca saparigrahaH / dharmazca pazuhiMsAbhirepa mithyAbhramo mahAn // 99 // tasmAt parIkSayA dharma pratipadyasva dhaarmik!| parIkSApUrvakaM TaMkAdyapi yuSmAbhiriSyate // 100 / / zrutveti sa prapede'tha sasamyaktvAM vratAklIm / dharmaM caturvidhaM jJAtvA samAcaradaharnizam / / 101 // Aha caiSa prabho ! kiMcidavadhArayatAdhunA / dravyalakSasya saGkalpo vihitaH sUryaparvaNi // 102 // tadhaM vyayitaM dharmAbhAse veda-smRtIkSite / kathamarddha mayA zeSa vyayanIyaM tadAdiza // 103 // mama cetasi pUjyAnAM dattaM bahuphalaM bhavet / tad gRhIta prabho yUyaM yathecchaM 'dattamAdarAt / / 104 / / athAhurguravo niSkiJcanAnAM no dhanAdike / sparzo'pi nocito yasmAd vaktavyaM kiM nu saMgrahe // 105 cintAM bhavAMstu mA kArSIt zvaH sandhyAsamaye tava / prakSAlitaikapAdasya prAbhRtaM yat praDhaukate // 106 // samIpe nastadAneyaM kathayiSyAmahe tataH / zrutveti sadanaM so'gAd vimRzan svagurorvacaH // 107 / / pare'ti coktavelAyAM kazcid varddhakirAnayat / tAM zayyApAlikAM no yA bhUpasyApi parigrahe / / 108 smaran guruvacaH zreSThI tena sArddhamupAzraye / gatvA vyajijJapat pUjyapurato vismayonmukhaH // 105 // prabhavaH punarAgatya vAsAn nikSipya dhUrvahau / tadAdhivAsayAmAsurAdizazceti taM sphuTam // 11 // dhuraMdharAvimau yatra prayAntau tiSThataH svayam / tatra jainAlayaM ramyaM dravyeNAnena kAraya // 111 // omiti pratipadyAtha dhaureyau muzcati sma saH / mutkalau jagmaturmAme pippalAnakanAmani / / 112 // tatrAvakaradeze ca' sthitau na calatastataH / prAmAdhipatiretasya gauravAd bhUmimArpayat / / 113 / / tatra karmAntare sUtradhAraiAga vihite sati / zikharaM maNDapa prAsAdasya saMpUrNatAmagAt // 114 // avadhUtaH pumAn kazcidapareyuH samAyayo / dRSTvA prAsAdamAdhatta prazaMsAM ghANakUNakaH / / 115 // janaistadUpaNaM pRSTo jagAda prakaTaM sa ca / striyo'sthizalyamatrAsti vizvadUpaNa zekharaH / / 116 // 20 vijJApite ca pUjyAnAM mAnayitvA ca te'dizan / utkIlya zalyamAdhAya caityamArabhyatAM punaH // 117 // dravyAbhAvodbhavA cintA kAryA lalla ! nahi tvayA / dravyaM te tadadhiSThAvyaH pUrayiSyanti puSkalam // 118 // utkIlane samArabdhe nizi zuzruvire svarAH / notkIlyamityavajJAte" nipatantyatra loSTakAH / / 119 // punarAkhyApite vandyapAdA dhyAnamapUrayan / devAhvAne kRte tatra devI sAkSAdathAha tAn // 120 // *kanyakabjamahIbharturmahitA duhitA hyaham / svIye sukhaadikaadeshe| tiSThantI gUrjarAbhidhe // 121 // mlecchabhaGgabhayAdatra kUpe'ha nyapataM tadA / abhUvaM bhUbhyadhiSThAtrI mRtvA skhaM cAsti me bahu / / 122 // tataH svAGgAsthizalyAni nAnumanye vikarSitum / mamAnanumatau ko'pi kiMcit kartuM nahi prabhuH // 123 // dharmasthAneSu pUjyatvaM vAraye prabhavastataH / enAmanvanayan zAntA tato'mISAM vaco'mRtaiH // 124 / / avocad yadi mAmatrAdhiSThAtrI kurutAdhunA / tadravyasahitAbhUmidharmasthAnAya gRhyatAm / / 125 // garubhiH pratipanne ca caitye nirvartite vare / te devakulikA tasyA yogyAM pRthagacIkaran / / 126 // 30 AkhyA bha va na de vI ti kRtA tasyAstadatra ca / aciMtyazaktiradyApi pUjAM prApnoti dhArmikaiH / / 127 // 66. atha lallaM dvijA dRSTvA jinadharmaikasAdaram / svabhAvaM svamajAnAnA dadhu neSu matsaram // 128 / / tataH saMcaratAM mArge sAdhUnAM gocarAdike / udvegaM te prakurvanti girINAM vAraNA iva / / 129 // 25 1A ahardivam / 2A kathamartha / 3N vyapanIyaM / 4 BC dattaM vA (cA?) draat| 5N tv| 6N pUjyaM / 7 N'th| 8A bhUmirArpayat / 9N maNDapaM; B mnnddpH| 10 BN 'vijnyaate| * 'chatrIsa lASa gAma kanUja desi iti B tti.| 'sUkhaDI' iti C tti.| Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. jIvasUricaritam / itthamAlocite taizca guruH prAha kSamAvazAt / upasargA vilIyante rahasyamidameva naH // 130 // anyadA baTavaH pApapaTavaH kaTavo girA / Alocya surabhi kAMcidaMcanmRtyudazAsthitAm* // 131 / / utpATyotpATya caraNAn nizAyAM tAM bhRzaM kRzAm / zrImahAvIracaityAntastadA prAvezayan haThAt // 132 ||-yugmm / gataprANAM ca tAM matvA bahiH sthitvA'tiharSataH / te prAhuratra vijJeyaM jainAnAM vaibhavaM mahat // 133 // 5 tathyaH prAtarvinodo'yaM zvetAmbarati lambakaH / itthaM ca kautukAviSTAstasthurdevakulAdike // 134 // mAjhe muhUrta utthAya yatayo yASadaGgaNe / pazyanti tAM mRtAM cetasyakasmAd vismayAvahAm // 135 / / nivedite gurUNAM ca citre'sminnaratiprade / acintyazaktayaste ca nAkSubhyan siMhasannibhAH // 136 // munIna muktvA'GgarakSArtha maThAntaH paTTasannidhau / amAnuSapracAre'tra dhyAnaM bhejuH svayaM zubham // 137 // antarmuhUrtamAtreNa sA dhenuH svayamunthitA / cetanAketanAcitrahetuzcaityAd bahiryayau / / 138 // 10 pazyantastAM ca gacchantIM pravINabrAhmaNAstadA / dadhyuradhyuSitA rAtrau mRtA caityAt kathaM nirait // 139 // jANukAraNamatrAsti vyasanaM dRzyate mahat / abaddhA viprajAtiryad durgrahA baTumaMDalI // 140 // evaM vimRzatAM teSAM gaubrahmabhavanonmukhI / khatpadodayA pitryasneheneva drutaM' yayau / / 141 // yAvat tatpUjakaH prAtabharamuddhATayatyasau / utsukA surabhibrahmabhavane tAvadAvizat // 142 // kheTayantaM bahiH zRGgayugenAmuM prapAtya ca / garbhAgAre pravizyAsau brahmamUrteH puro'patat // 143 // 15 tayAnaM pArayAmAsa jIvadevaprabhustataH / pUjako jhallarInAdAnmahAsthAnamamelayat // 144 // vismitA brAhmaNAH sarve matimUDhAstato'vadan / tadA dadhyurayaM khapaH sarveSAM vA matibhramaH // 145 // samakAlamabhUt tatkiM gaurpatA calitA'pi ca / tadapyastu kathaM brahmazAlAmAjagmuSI svayam / / 146 // daivadurghaTitasyAsya zakyA nahi vicaarnnaa| jyotirvidAmapi jJAnAdatItaM kAryamAgatam // 147 ||-tribhirvishesskm / 20 anye procurvicAraH ko baTUnAM durnayAmbudhiH / bhRzamullaMghya maryAdA sthAnamutpAtayiSyati // 148 / / anyatra sthAnamAdhatta sthAnavAsidvijavrajAH / vAyunaiva gatA vAyoH kIrtiH sthAnAdato dhruvam / / 149 // apare prAhureko na upAyo vyasane gurau / mRgendravikrama zvetAmbaraM caityAntarasthitam / / 150 // praNipatya prapadyantAM taM tathyaM puruSa rayAt / apAro'yaM hi cintAbdhistena potena tIryate // 151||-yugmm / anye prAhuH sphuradambharyuSmaDimbhaivirAdhitaH / aharnizaM prasatti se bhavatAM bhajatAM katham / / 152 / / 25 kRtAnupadravAnitthaM prAkRto'pi na mRSyati / kimamAnuSasAmoM jainarSirmUrtimAna vidhiH // 153 // eke'vocana tathApyasyoparodhaH kriyate'dhunA / uttamaprakRtiryasmAt praNAmAd vairamujjhati / / 154 // evamekamatIbhUya dvedhA zrIvIramandire / bhUmidevA yayuH pUjyAsthAnaM dhArmikamaNDitam // 155 // yojayitvA'tha te procurlalATe karasampuTam / avadhAraya vAcaM no manAnAmArtipaJjare // 156 // vAyurnAma suraH pUrva sthAnametannyavIvizat / tattulyajIvadevAkhyAvazataH sAratastava // 157 // 30 tato'sya vyasane prApte baTukUTAparAdhataH / pratikartuM tavaivAsya balo nAnyasya bhUtale // 158 // tatastadavatArastvaM pAlayApAlaya prabho! / sthAnaM svayazasaH sthAnaM jIvadAnaM dadajane // 159 / / __* 'mRtyukAla dUkaDDu' iti B tti.| 1 N hRtaa| 2N c| 3CN "mutpaattyissyti| 4 N vizeSitaH / 5A jainamandire / 6 degtthaa|7 N dadakhanaH / Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 prabhAvakacarite 396 15 svasya nAmAntarasthasya pratibhU tvaM yadIcchasi / tadrakSa te'nyathAbhAvi sthiramasthairyaduryazaH // 160 // sUrau zrutveti tUSNIke lallaH phullayazA jagau / madvijJaptiM dvijA yUyamekAM zRNuta sUnRtAm // 161 / / virakto'haM bhavaddharmAd dRSTvA jIvavadhaM tataH / asmin dharme dayAmUle lagno jJAtAt svakAnnanu // 162 // jaineSvasUyayA yUyamupadravaparaMparAm / vidhattha pratimallaH kastatra vaH svalpazatravaH // 163 // maryAdAmiha kAMciccet yUyaM darzayata sthirAm / tadahaM pUjyapAdebhyaH kecit pratividhApaye // 164 // atha procuH pradhAnAstaM tvaM yuktaM proktavAnasi / kaH samaH kSamayA'mISAM durvAre'smadupadrave // 165 // svarucyA sAMprataM jainadharme satatamutsavAn / kurvatAM dhArmikANAM na ko'pi vighnAn kariSyati // 166 // astu ca prathamo baMTaH' zrIvIravratinAM tathA / sadA'ntaraM na karttavyaM bhUmidevairataH param // 167 // pratiSThito navAcAryaH sauvarNamupavItakam / paridhApyAbhiSektavyo brAhmaNaibrahmamandire // 168 // ityabhyupagate taizca lallaH sadgurupAdayoH / nivezya maulimAcakhyau mahAsthAnaM samuddhara // 169 / / zrIjIvadevasarizca prAhopazamavammitaH / kAlatraye'pi nAsmAkaM roSa-toSau janadviSau // 17 // pratyUhavyUhaghAtinyaH paraM zAsanadevatAH / idAnImapi tA eva bhaliSyanti mama smRtau // 171 // ityuktvA'ntarmaThaM dhyAnAsane saMsthAya sUrayaH / nigRhya recakaM kumbhakena nAsAgradRSTayaH // 172 / / tasthurmuhUrttamAtreNa tAvad gaubrahmavezmataH / utthAya caraNaprANaM kurvatI nirjagAma sA // 173 // kautukAd dRzyamAnA'sau harSottAladvijavajaiH / puro bAhyapradezoA nirAlambA'patad drutam // 174 / / AsthAnaM punarAjagmurgaravo guravo guNaiH / vedoditAbhirAzIbhirvipraizcake jydhvniH|| 175 // tataH prabhRti saudaryasambandhAdiva vAyaTe / sthApitastairiha sneho jainairadyApi varttate // 176 // 67. vijaharanyataH pUjyA jJAtvA kAlaM tu te punaH / svasthAnamAgaman yogyaM ziSyaM paTTe nyavIvizan // 177 // svayaM sarvaparityAgaM kRtvA dhRtvA''rjave manaH / daduH zikSAM gaNasyAtha navasUrezca sUrayaH // 178 // gacchapravartakasyAthAdezaM rAhasyikaM daduH / yogI pratihato'smAbhiryaH purA siddha eva sH|| 179 // . anekasiddhisaMyukta ekakhaMDakapAlavAn / asmAkaM nidhanaM jJAtvA sa cAgantAtra nizcitam // 18 // apyasmAkaM kapAlaM cet saiSa prApsyatyadharmadhIH / zAsanasyopasargAstad vidhAsyati tathAvidhAn // 181 // tataH snehaM parityajya nirjIve'smatkalevare / kapAlaM cUrNayadhvaM cet tatra syAnnirupadravam // 182 // ihArthe mAmakInAjJApAlanaM te kulInatA / etatkArya dhruvaM kArya jainazAsanarakSaNe // 183 // iti zikSA pradAyAsmai pratyAkhyAnavidhi vydhuH| vidhAyArAdhanAM dadhyuH parameSThinamaskRtIH // 184 // nirudhya pavanaM mI muktvA prANAn guNAbdhayaH / vaimAnikasurAvAsaM te'tizriyamazizriyan / / 185 // labdhalakSastato daNDamuddaNDaM parigRhya saH / kapAlaM cUrNayAmAsa yathA''kAro'pi nekSyate // 186 // lokazokotsavonmudrazabdAdvaite bhavatyatha / zibikAsthaM guruvapurgAtArthA avahanta tat / / 187 // yogI DamarukadhvAnabhairavastatra cAyayau / ka eSa puruSo'tIta ityapRcchacca taM janam // 188 // pradhAnabrAhmaNazcaikaH purastasyetyathAvadat / chinnazmazrUNi so'zrUNi vimuzcan gadgadasvaram / / 189 // vAyorivAparA mUrtiIvadevo munIzvaraH / mahAsthAnadharoddhAravarAho divamIyivAn // 190 // zrutvA sa kapaTAt zokaM bibhrad vakSo vighAtayan / vidhAyorjitapUtkAraM rodanaM bhRzamabravIt // 191 // ekadA bho ! madIzasya vakra darzayatAdhunA / anyathA svazirodhAtaM kRtvA tyakSAmyasUna dhruvam // 192 // 20 25 30 1N te / 2 A vighnaM / 3 B buuddhH| 4 B smRteH| 5 N apadrutaM / 6 N jina / Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 7. jiivsuuricritm| tatra pravartako'vocanmucyatAM zivikA bhuvi / prabhomitramasau yogI dRSTvAsyaM jIvatAd ghanam // 193 // vimukte yApyayAne ca prakAze tanmukhe kRte / cUrNitaM tacca dRSTvAsau hastau ghRSTvA'bravIdidam // 194 // ekakhaMDaM kapAlaM zrIvikramAdityabhUpateH / mamAcAryasya cAsya syAt puNyapuruSalakSaNam // 195 // kare me'sya kapAlaM cedArokSyanme manorathAH / apUriSyanta' kiM kurmo nAbhAgyaiH prApyamIdRzam // 196 // jIvatA ca mRtenApi sakhyAhaM ghRSTa eva yat / maryeSu sa pumAneko yenAhaM svamaterjitaH // 197 // . 5 paraM tathApi loko'sya saMskAre mAM dizatvasau / mamApyadya vibhAgo'stu puNyasyAgaNyasauhRdAt // 198 // evaM kRte ca sa vyomnA'trAnayan malayAcalAt / zrIkhaMDAgurukASThAni vidadhe'GgaM ca bhasmasAt // 199 // adyApi tatprabhAveNa tasya vaMze kalAnidhiH / bhavet prabhAvakaH sUriramarAbhaH svatejasA // 20 // itthaM caritramadhigamya mahAprabhAvaM shriijiivdevsugurorduritaaphaari| nityaM smarantu vibudhA avadhAnadhIrA nandyAca sUrigarimasphuraNaikahetuH // 201 // 10 zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhA candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirau zRGgo'gamat saptamaH pradyumnaprabhuzodhitaH sucaritaM zrIjIvadevaprabhoH // 202 // vaagdaaridyprmthnnndmnortiltaadRddhaadhaarH| sumanAprasarollAsaH zrImatpagumnakalpataroH // 203 / / // iti zrIjIvasUriprabaMdhaH saptamaH // // graM0 206 a0 2 / ubhayaM 1493 a02|| 1 BC iti / 2 A apuurissyti| 3 B eva ghRSTa / 4 AC hetu / * AC nAsti samAptisUcakA paGkiriyam / Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 5 10 15 20 25 prabhAvakacarite 8. zrIvRddhavAdisUricaritam / 398 61. sArasArasvatazrotaHpArAvArasamazriye / vRddhavAdimunIndrAya namaH zamadamormaye // 1 // siddhaseaisa svAmI vizvanistArakatvakRt / IzahRdbhedakaM dadhe yo'rhadbrahmamayaM mahaH // 2 // kalikAlAcalaplopadambholikalayostayoH / caritraM citracAritrAmatraM prastAvayAmyaham // 3 // pArijAto'pArijAto jainazAsananandane / sarvazrutA' nuyogadru' kandakandalanAmbudaH // 4 // vidyAdharavarAnAye cintAmaNiriveSTadaH / AsIcchrIskandilAcAryaH pAdaliprabhoH kule // 5 // yugmam / asaMkhyaziSyamANikyarohaNAcalacUlikA / anyadA gauDadezeSu vija sa munIzvaraH // 6 // tatrAsti kozalA grAmasaMvAsI viprapuMgavaH / mukundAbhidhayA sakSAnmukunda iva sattvataH // 7 // prasaGgAdamilat teSAM bAhyAva nivihAriNAm / sarvasya sarvakAryeSu jAgartti bhavitavyatA // 8 // tebhyazca zuzruve dharmmaH zarmmadaH prANinAM dayA / sukaraH saMyamArUDhairativairAgyaraGgitaiH // 9 // sa prAha kAritAkAryairanAryairdurjanairiva / citrairiva bhramibhrAgbhirviSayairmuSito'smyaham // 10 // tebhyastrAyasva niHsaGgasvAmin vidhvastazAtrava ! / palAyane'pi mAM klIvaM vizrasAvaizasadrutam // 11 // ityacivAMsamenaM te'nvagRhNan jainadIkSayA / I tvaraiva zreyasi zreSThA vilambo vighnakRd dhruvam // 12 // - tribhirvizeSakam | aparervihAreNa lATamaNDalamaNDanam / prApuH zrIbhRgukacchaM te revAsevA pavitritam / / 13 / / zrutapAThamahAghoSairambaraM pratizabdayan / mukundarSiH samudromidhvAnasApatyaduHkhadaH // 14 // bhRzaM svAdhyAyamabhyasyannayaM nidrApramAdinaH / vinidrayati vRddhatvAdAgrahI sannaharnizam // 15 // yugmam / yatireko yuvA tasmai zikSAmakSAmadhIrdadau / mune! vinidritA 'hiMsrajIvA bhUtadruho yataH // 16 // tasmAddhyAnamayaM sAdhu 'vidhehyAbhyantaraM tapaH / arhaH saMkocituM 'sAdhorvAgyogo nirdhvanikSaNe // 17 // iti zrutvA'pi jIrNatvoditajADyacayAnvitaH / nAvadhArayate zikSAM tathaivAghoSati sphuTam // 18 // - tribhirvizeSakam / tAruNyocitayA 'sUktAkaraNAsUyayA tataH / anagAraH " kharAM vAcamAdade nAdarArditaH // 19 // ajAnan vayaso'ntaM yadugrapAThAdarArditaH / phullayiSyasi tanmallIballI van muzalaM katham // 20 // iti zrutvA viSede'sau jaraccAritrakuJjaraH / dadhyau ca me dhigutpatti jJAnAvaraNadUSitAm // 21 // tata ArAdhayiSyAmi bhAratIM " devatAmaham / athopratapasA satyaM yathAsUyAvaco bhavet // 22 // iti dhyAtvA nAlikeravasatyAkhyajinAlaye / sakalAM bhAratIM devImArAdrumupacakrame / / 23 // caturdhAhAramAdhAraM zarIrasya dRDhavrataH / pratyAkhyAya sphuraddhyAna vahninihu tajADyabhIH // 24 // galadvikalpakAluSyazuddhadhIH samatAzrayaH / niSprakampatanurnyastadRSTimUrtipadAmbuje // 25 // 1 B cAritrAmastaM / 2 A zrukhA / 3 N degyogAhakandadeg / + 'na sa prakAraH ko'pyasti yenAsau bhavitavyatA / chAyeva nijadehasya laMdhyate daMta jaMtubhiH // ' iti B TippaNI / 4A mudito / 5BN 6 N vinidratA hiMsrA jIvadeg | 7 N vidheyAdeg / 8 N sAdho vA / 9 B sA N sUktyA / 10 C anagAravarAM / 11 CN bhAratIdeg / Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 399 8. vRddhavAdisUricaritam / muhUrtamiva tatrAsthAd dinAnAmekaviMzatim / sastuSTA' tataH sAkSAdbhUtvA devI tamabravIt // 26 // - tribhirvizeSakam / samuttiSTha ! prasannAsmi pUryantAM te manorathAH / skhalanA na tavecchAsu tadvidhehi nije hitam // / 27 // ityAkarNya samuttasthau devatAyA giraM giraH / dadarza muzalaM prAptaH kasyApi gRhiNI gRhe // 28 // pUrvoktayati sotprAsavAkyazrutyapamAnataH / prAha zlokaM zrutazloka pratijJAparipUrtaye // 29 // sa cArya asmAdRzA api yadA bhArati / tvatprasAdataH / bhaveyurvAdinaH prAjJA muzalaM puSyatAM tataH // 30 // ityuktvA prAkainIraiH siSeca muzalaM muniH / sadyaH pallavitaM puSpairyuktaM tArairyathA nabhaH // 31 // tathA goH zRGgaM zakrayaSTipramANaM zIto vahirmAruto niSprakampaH / yadvA yasmai rocate tanna kiMcit vRddho vAdI bhASate kaH kimAha // 32 // iti pratijJayaivAsya tadAkAlIyavAdinaH / hatAH parAhataprajJAH kAMdizIkA ivAbhavan // 33 // tataH sUripade cakre gurubhirguruvatsalaiH / varddhiSNavo guNA arthA iva pAtre niyojitAH * // 34 // pravayA vAdamudrAbhRd yataH khyAto jagatyapi / sAnvayAM vRddhavAdIti prasiddhiM prApa sa prabhuH // 35 // zrIjainazAsanAmbhojavanabhAsanabhAskaraH' / astaM zrIskandilAcAryaH prApa prAyopavezanAt // 36 // 62. vRddhavAdiprabhurgacchAcaloddhArAdikacchapaH / vijahAra vizAlAyAM zAlAyAM guNasantateH // 37 // 5 tadA zrIvikramAdityabhUpAlaH pAlitAvaniH / dAridryAndhatamobhArasaMbhAre'bhavadaMzumAn // 38 // zrIkAtyAyana gotrIyo devarSitrAhmaNAGgajaH / devazrIkukSibhUrvidvAn siddhasena iti zrutaH // 39 // tatrAyAt sarvazAstrArthaMpAraMgamamatisthitiH / anyedyurmilitaH zrImadvRddhavAdiprabhoH sa ca // 40 // adya zvo vRddhavAdIha vidyate puri' nAthavA / iti pRSTaH sa evAha so'hamevAsmi lakSaya // 41 // vidvagoSThImahaM prepsurityato'traiva jalpyate / saMkalpo me cirasthAyI sakhe saMpUryate yathA // 42 // na gamyate kathaM vidvatparSadi svAntatuSTaye / saMprAptau zAtakumbhasya pittalAM ko jighRkSati // 43 // ityukte'pi yadAtraiva sa naujjhad vigrahAgraham / omityuktvA tadA sUrirgopAn sabhyAn vyadhAt tadA // 44 // siddhasenaH prAgavAdIt - 'sarvajJo nAsti nizcitam / yaH pratyakSAnumAnAdyaiH pramANairnopalabhyate / / 45 / / nabhaHkusumadRSTAntAdi'tyukvA vyaramazca saH / uvAca vRddhavAdI ca gopAn sAntvanapUrvakam // 46 // bhavadbhiretaduktaM bho ! kimapyadhigataM navA ? / te prAhuH pArasI kA bha mavyaktaM buddhyate katham // 47 // vRddhavAdyAha- bho gopA ! jJAtametadvaco mayA / jino nAstItyasau jalpe. tat satyaM ?, vadatAtra bhoH ! // 48 // bhavadgrAme vItarAgaH sarvajJo'sti navA ? tataH / Ahuste'sya vaco mithyA jainacaitye jine sati // 49 // na cAnavateSvanAdaro dvijavacastu naH / sUrirAha punarvipra ! tathyAM zRNu giraM mama // 50 // manISAtizayastAratamyaM vizrAmyati kvacit / asti cAtizayeyattA parimANeSviva sphuTam // 51 // lau gurutare vApi paramANau viyatyapi / prajJAyA avadhirjJAnaM kevalaM siddhameva tat // 52 // 1 A sattvAttuSTA / 2 N tavecchAstu / 3 N zrutalokadeg 4 BC N mugoH / 5 C deg bhAkharaH / * 'vyAjeSu dviguNaM proktaM vyavasAyena caturguNaM / kRSau zataguNaM proktaM pAtre'nantaguNaM bhavet // ' iti B TippaNI / 6 N muninAthavA / 7 N nizcayaH / 8 A tarutare / 9 C avadhijJAnaM / 10 15 20 25 30 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 5 10 15 20 25 prabhAvakacarite 56 // jJAnaM guNastadAdhAro dravyaM kiMcid vicintyatAm / yo'sau sa eva sarvajJa eSA'bhUt siddhirasya ca // 53 // IdRgvAcAM prapazcena jigye'sau vRddhavAdinA / brAhmaNaH paNDitaMmanyastasya kAsthA hyamUdRzAm // 54 // harSAzrutanetrazca siddhaseno'pyabhASata / prabho ! tvameva sarvajJaH pUrvaH satyo jinastvayA // 55 // ziSyatvenAnumanyasva mAM pratijJAtapUrviNam / samartho nottaraM dAtuM yasya tasyAsmi zaikSakaH // adIkSayata jainena vidhinA tamupasthitam / nAmnA kumudacandrava sa cakre vRddhavAdinA // 57 // Azu cAzuvattIkSNapravarapratibhAbharAt / pAradRzvA tadAkAla' siddhAntasya sa cAbhavat / / 58 / / tRtIyaparameSThitve gurubhirvidadhe mudA / purA khyAtA'bhidhaivAsya tadA' ca prakaTIkRtA // 59 // tannidhAya gaNAdhAre vijahe' svayamanyataH / ziSyaprabhAvo dUrasthairgurubhirvIkSyate yataH // 60 // 63. zrI siddha senasUrizvAnyadA bAhyabhuvi vrajan / dRSTaH zrIvikramArkeNa rAjJA rAjAdhvagena saH // 61 // alakSyaM bhUpraNAmaM sa bhUpastasmai ca cakrivAn / taM dharmalAbhayAmAsa gururuccatarakharaH // 62 // tasya dakSatayA tuSTaH prItidAne dadau nRpaH / koTiM hATakaTaMkAnAM lekhakaM patrake likhat // 63 // 30 tadyathA I dharmalAbha iti prokte dUrAduddhRtapANaye / sUraye siddhasenAya dadau koTiM narAdhipaH // 64 // [ nRpeNa siddha mAkArya gRhISyAmi (?) dhanaM tvayA / uvAca siddho no'smAkaM yathAruci tathA kuru * // ] tena dravyeNa cakre'sau sAdhAraNasamudgakam / duHsthasAdharmika stoma - caityoddhArAdihetave // 65 // anyadA citrakUTAdrau vijahAra munIzvaraH / girernitamba ekatra stambhamekaM dadarza ca // 66 // naiva kASThamayo prAvamayo na naca mRNmayaH / vimRzannauSadhakSodamayaM niracinocca' tam // 67 // tadrasa-sparza - gandhAdinirIkSAbhirmaterbalAt' / auSadhAni parijJAya tatpratyarthInyamImilat // 68 // punaH punarnighRSyAtha sa stambhe chidramAtanot / pustakAnAM sahasrANi tanmadhye ca samaikSata // 69 // ekaM pustakamAdAya patramekaM tataH prabhuH / vivRtya' vAcayAmAsa tadIyAmolimekakAm // 70 // suvarNasiddhiyogaM sa tatra prekSata vismitaH / sarSapaiH subhaTAnAM ca niSpattiM zloka ekake // 71 // sAvadhAnaH puro yAvad vAcayatyeSa harSabhUH / tatpatraM pustakaM cAtha' jahe' zrIzAsanAmarI // 72 // tAdRkpUrvagatapranthavAcane nAsti yogyatA / sattvahAniryataH kAladausthyAdetAdRzAmapi // 73 // 4. sa pUrvadezaparyyante vyahArSIzca paredyavi / karmAranagaraM prApa vidyAyugayutaH sudhIH // 74 // 1 400 devapAlanarendro'sti tatra vikhyAtavikramaH / zrIsiddhasenasUriM sa nantumabhyAyayau rayAt // 75 // AkSepaNyAdidharmAkhyAcatuSTayavazAt prabhuH / taM pratyabodhayat sakhye cAsthApayadilApatim // 76 // 'zrIkAmarUpabhUpAlaH saMrurodha tamanyadA / nAmnA vijayavarmeti dharmetaramatisthitiH // 77 // sa ATavikanAsIrairasaMkhyairvidruto'dhikam / devapAlo mahIpAlaH prabhuM vijJApayat tataH // 78 // amuSya zalabhazreNisannibhairadbhutairbalaiH / vidrAvayiSyate sainyamalpakozabalasya me // 79 // atra tvaM zaraNaM svAminnidamAkarNya sa prabhuH / prAyaH pratividhAsyAmi mA bhaiSIratra saGkaTe // 80 // suvarNasiddhiyogenAsaMkhyadravyaM vidhAya saH / tathA sarSapayogena subhaTAnakarod bahUn // 81 // 'parAjitaH zatrurdevapAlena bhUbhRtA / prabhoH prasAdataH kiM hi na syAt tAdRgupAsanAt // 82 // yuddhA 1 A tadAkAle / 2 N tathA ca / 3A vijahuH / * kevalaM B Adarza pRSThapArzvabhAga etatpadyaM likhitaM labhyate, prakSiptaprAyamasambaddhAtmakaM ca pratibhAti / 4 B N niraca noca; A nirakhatoca / 5A nirIkSAdimate / 6 A evaM / A visRtya / 7 B vivRtti / B cAdha / 8 A vijahe zAsadeg / 9 C 'parojitaH / Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 401 8. vRddhabAdisUricaritam / rAjAha zatrumItyandhatamase'haM nipetivAn / uddadhe bhAsvatA nAtha bhavatA bhavatAraka' ! // 83 // tato divAkara iti khyAtAkhyA bhavatu prabhoH / tataH prabhRti gItaH zrIsiddhisenadivAkaraH // 84 // 65. tasya rAjJo dRDhaM mAnyaH sukhAsanagajAdiSu / balAdAropito bhaktyA gacchati kSitipAlayam // 85 // iti jJAtvA gururvRddhavAdI sUrirjanazruteH / ziSyasya rAjasatkAradarpabhrAntamatisthiteH // 86 // zikSaNena kSaNenaivApAsituM durgrahAgraham / samAjagAma karmArapure rUpApalApataH // 87 // yugmam // tataH sukhAsanAsInamapazyat taM prabhustadA / rAjAnamiva rAjAdhvAntare bahujanAvRtam // 88 // prAha ca prAptarUpa ! tvaM saMdehaM me nivartaya / AyAtasya tava khyAtizruterdUradigantarAt // 89 // pRccheti siddhasenena sUriNokte jagAda saH / tArakharaM samIpasthaviduSAM vismayAvaham // 90 // tadyathA alIya phula ma toDahu mana' ArAmA' ma moDachu / 'maNa kusumahiM' aci niraJjaNu hiNDaha kAI vaNeNa vaNu // 91 // ajJAte'tra vimRzyApi kaTuttaramasau dadau / anyat pRccheti sa prAhaitadeva hi vicAraya // 92 // anAdarAdasambaddhaM yatkiMcit tena cAkathi / amAnite'tra tarhi tvaM kathayeti jagAda saH // 93 // vRddhavAdiprabhuH prAha karNayAvahito bhavaH / asya tattvaM yathAmArgabhraSTo'pi labhase punaH // 94 // 57 5 10 tathAhi - 'aNu' alpamAyUrUpaM puSpaM yasyAH sA'NupuSpikA' - mAnuSa tanuH, tasyAH puSpANyAyuH khaNDAni tAni 15 mA troTayata, rAjapUjAgarvAdyaM kuTIbhiH / 'ArAmAn' AtmasatkAn yamaniyamAdIn santApApahArakAn mA moTayata-bhaMjayate / 'manaH kusumaiH' kSamAmArdavArjavasantoSAdibhirarcaya, niraJjanam aJjanAnyahaMkArasthAnAni jAtilAbhAdIni nirgatAni yasya sa niraJjana:- siddhipadaprAptastaM dhyAyatu / 'hiNData' bhramata 'kathaM vanena vanaM' mohAdita rugahane nAraNyamiva saMsArarUpaM gaddanamityeko'rthaH // 1 // athavA - aNurnAmAlpadhAnyaM tasya puSpANyalpaviSayatvAnmAnavatanoH, sA aNupuSpI, tasyAH puSpANi mahA- 20 vratAni zIlAGgAni ca tAni mA troTayata mA vinAzayata / 'mana ArAmaM moTayata' cittavikalpajAlaM saMharata / tathA 'niraJjanaM' devaM muktipadaprAptaM, 'mana' ityanena dvau niSedhakazabdau mA ca nazca tato mA kusumairacaya niraJjanaM vItarAgam / gArhasthyocitadevapUjAdau SaDjIvanikAyavirAdhake moghamaM kuru, sAvadyatvAd / 'vanena' zabdena kIya hetubhUtayA, 'vanaM' cetanAzUnyatvAdaraNyamiva bhramahetutayA mithyAtvazAstrajAtaM 'kathaM bhramasi' avagAhase lakSaNayA, tasmAnmithyAvAdaM parihRtya satye tIrthakRdAdiSTe AdaramAdhehi / iti dvitIyo'rthaH // 2 // 1 A degbhItyaMdhaH tamase; CN degtamaso / 2 A degtArakaH / 3 A aNuduhrI; B aNahullIya; C annhullii| 4 nAsti A B 5 B ArAma / 6 A mnnu| 7 B kusumeddaM / 8 B prAha tadeva / 9 A troTaya 10 A nAsti / 11 A siddhadeg 12 N sAlpapuSpI A sA ca aNu / 13 'ca' nAsti B 14 N syAdvAdadeg / 15 N siddhAntasUtraM pra0 8 25 athavA - aNaraNeti dhAtoraNaH zabdaH sa eva puSpamabhigamyatvAdyasyAH sA'NapuSpA' kIrtiH / tasyAH puSpANi sadbodhaivacAMsi tAni mA troTayata mA saMharata / tathA 'manasa ArA' vedhakarUpatvAt adhyAtmopadezarUpAstAn mA troTayata - kuvyAkhyAbhirmA vinAzayata / mano niraJjanaM rAgAdileparahitaM kusumairiva kusumaiH surabhizItalaiH saharUpadezairacaya pUjitaM zlAdhyaM kuru / tathA vanasyopacArAt saMsArAraNyasya, tasyenaH svAmI paramasukhitvAt tIrthakRt, tasya vanaM zabdasiddhAntastatra kathaM hiNData bhrAntimAdadhata / yatastadeva satyaM / tatraiva bhAvanA ratiH 30 kAryA / iti tRtIyo'rthaH // 3 // ityAdayo hyanekArthA vyAkhyAtA vRddhavAdinA / matipratividhAnaM tu vayaM vidmastu kiM jaDAH / / 95 / / iti tajjalpaparjanyagarjivarSaNaDambaraiH / bodhenAGkuritA siddhasenamAnasamedinI / / 96 / / fee zaktirhi nAnyasya maddharmAcAryamantarA / sa dhyAtveti samuttIrya tasyAMhI prANamad guroH // 97 // Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 5 10 15 20 prabhAvakacarite prAha cAntaravidveSijitena mayaMkA bhRshm| AzAtitAH' prabhoH pAdAH kSamyatAM tanmahAzayaiH // 98 // zrutveti gururAha smakSUNaM' vatsa ! na te kSaNam / prANinAM duSSamAkAlaH zatruH sadgatinAzanaH // 99 // kahatya mayA jainasiddhAntAttarpito bhavAn / tavApi yanna jIryeta mandAH snigdhabhojyavat // 100 // anyeSAM 'jaDatAbAtapInasAzleSmavadhRdAm / kA kathAtyalpa sattvAmibhRtAM vidyAnnajAraNe // 101 // sntossaussdhsNvRddhsddhyaanaantrvhinaa| zrutaM svAyaM' hi jIryasva maddattamazanAyitaH // 102 // stambhAptapustakaM patraM jahe' zAsanadevatA / sAMprataM sAMpratInAH kiM tAdRkzaktitrajocitAH // 103 // ityAkarNya gurorvAcaM' vAcaMyamaziromaNiH / prAha ced duHkRtaM naiva kuryuH ziSyA bhramodayAt // 104 // tatprAyazcittazAstrANi caritArthAni nAtha ! kim / bhaveyuravinItaM mAM prAyazcittaiH prazodhyata // 105 // vRddhavAdI vimRzyAdAdasya cAlocanAtapaH / svasthAne nyasya ca prAyaM svayaM lAtvA divaM yayau // 106 // munIndraH siddhaseno'pi zAsanasya prabhAvanAm / vidadhad vasudhAdhIzasto vyaharatAvanau // 107 // 66. anyadA lokavAkyena jAtipratyayatastathA / AbAlyAt saMskRtAbhyAsI karmadoSAt prabodhitaH // 108 // siddhAntaM saMskRtaM kartumicchan saMghaM vyajijJapat / prAkRte kevalajJAnibhASite'pi nirAdaraH // 109 // tatprabhAvagarIyastvAnabhijJastatra mohitaH / saMghapradhAnairUce ca cetaH kAluSyakarkazaiH // 110 // yugapradhAnasUrINAmalaMkaraNadhAriNAm / adyazvInayativrAtaziroratnaprabhAbhRtAm // 111 // pUjyAnAmapi cecittavRttAvajJAnazatrivaH / avaskandaM dadAtyadya kA kathA'smAdRzAM tataH // yaditi" zrutamasmAbhiH pUrveSAM sampradAyataH / caturdazApi pUrvANi saMskRtAni purA'bhavan // 113 // . prajJAtizayasAdhyAni tAnyucchinnAni kAlataH / adhunaikAdazAMgyasti sudharmasvAmibhASitA / / 114 // bAla-strI- mUDha-mUrkhA dijanAnugrahaNAya saH / prAkRtAM tAmihAkArSIdanAsthA'tra kathaM hi vaH // 115 // pUjyairvadoSeNa bhUri kalmaSamarjitam / zrutena sthavirA atra" prAyazcittaM prajAnate // 116 // tairUce dvAdazAbdAni gacchatyAgaM vidhAya yaH / nigUDhajainaliGgaH san tapyate dustapaM tapaH // 117 // iti pArAMcikAbhikhyAt prAyazcittAnmahAMhasaH / asya zuddhirjinAjJAyA anyathA syAt tiraskRtiH // 118 // jainaprabhAvanAM kAMcidadbhutAM vidadhAti cet / taduktAvadhimadhye'pi labhate khaM padaM bhavAn // 119 // tataH zrIsaMghamApRcchadha sa sAtvikaziromaNiH / svatrataM vibhravyaktaM siddhaseno gaNaM vyahAt // 120 // itthaM ca bhrAmyatastasya babhUvuH sapta vatsarAH / anyedyurviharanujjaya (ya) nyAM puri samAgamat // 121 // sa bhUpamandiradvAri gatvA *kSattAramabhyadhAt / svaM vijJApaya rAjAnaM madvAcA vizvavizrutam // 122 // tathA hifreekSurAyAto dvAri tiSThati vAritaH / 112 // hastanyastacatuH zlokaH kimAgacchatu gacchatu // 123 // tato rAjJA samAhUto guNavatpakSapAtataH / svAminA'numate pIThe vinIvizyAbravIditi // 124 // 25 80 402 tadyathA apUrveyaM dhanurvidyA bhavatA zikSitA kutaH / mArgaNaiaughaH samabhyeti guNo yAti digantaram // 125 // 1 N AzAsitAH / 2N kSaNaM / 8 N jaDatAghAta / 4 N 'jIraNe / 5N khayaM / 6 N jajJe / 7 N 'tocitAH / 8 A vAcyaM / 9 A prasAdhyata; C prazAdhyataH / 10 N yadi vidhu / 11 N adya / 12 A vijAnate / * ' dvArapAla' iti B TippaNI / Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. vRddhavAdiricaritam / amI pAnakakAbhAH saptApi jalarAzayaH / yadyazorAjahaMsasya paJjaraM bhuvanatrayam // 126 // sarvadA sarvado'sIti mithyA saMstUyase budhaiH / nArayo lebhire pRSThaM na vakSaH parayoSitaH // 127 // bhayamekamanekebhyaH zatrubhyo vidhivatsadA / dadAsi taca te nAsti rAjan citramidaM mahat // 128 // iti lokairguruzlokaH stuto rAjA tamabravIt' / yatra tvaM sA sabhA dhanyA'vastheyaM tanmamAntike / / 129 // iti rAjJA sasanmAnamukto'bhyarNe sthito yadA / tena sAkaM yayau dakSaH sa kuDaMgezvare kRtI // 130 // vyAvRtya dvAratastasya pazcAdAgacchataH sataH / praznaH kRto'nyadA rAjJA deve' 'vajJAM karoSi kim // 131 // natiM kiM na vidhatse ca so'vAdad bhUpate ! zRNu / mahApuNyasya puMsaste pura evocyate mayA // 132 // 10 jalpitAt prAkRtaiH sArddha kaH zoSayati thUtkRtam / asahiSNuH praNAmaM me'sakau kurve tataH katham // 133 // ye matpraNAmasoDhAraste devA apare nanu / kiM bhAvi ?, praNama tvaM drAk, prAha rAjeti kautukI // 134 // devAnnijapraNamyAMzca darzaya tvaM vadanniti / bhUpatirjalpitastenotpAte doSo na me nRpa ! // 135 // rAjAha dezAntariNo bhavantyadbhutavAdinaH / devAH kiM dhAtubhadehipraNAme'pyakSamA 'RSe ! // 136 // zrutveti punarAsInaH zivaliGgasya sa prabhuH / udAja stutizlokAn tArasvarakarastadA // 137 // tathAhi 403 51 prakAzitaM tvayaikena yathA samyagjagatrayam / samastairapi no nAtha varatIrthAdhipaistathA // 138 // vidyotayati vA lokaM yathaikro'pi nizAkaraH / samudgataH samagro'pi tathA kiM tArakAgaNaH // 139 // tvadvAkyatospi keSAMcidabodha iti me'dbhutam / bhAnormarIcayaH kasya nAma nAlokrahetavaH // 140 // no vAdbhutamulukasya prakRtyA kliSTacetasaH / svacchA api tamastvena bhAsante bhAkhataH karAH // 141 // - ityAdi / 5 15 20 25 tathA nyAyAvatAra sUtraM ca zrIvIrastutimapyatha / dvAtriMzalokamAnAzca triMzadanyAH stutIrapi // 142 // tatazcatuzcatvAriMzadvRttAM stutimasau jagau / 'kalyANamandire tyAdivikhyAtAM jinazAsane // 143 // asya caikAdazaM vRttaM paThato'sya samAyayau / dharaNeMdroM dRDhA bhaktirna sAdhyaM tAdRzAM kimu // 144 // zivaliMgAt tato dhUmastatprabhAveNa niryayau / yathAndhatamasastomairmadhyAhne'pi nizA'bhavat // 145 // yathA vihvalito loko naMTumicchan dizo nahi / ajJAsIdAzmanastambhabhittiSvAsphAlito bhRzam // 146 // 30 tatastatkRpayevAsmAd jvAlAmAlA viniryayau / madhyesamudramAvarttAvRttisaMvarttakopamA // 147 // tatazca kaustubhasyaiva puruSottamahRtsthiteH / prabhoH zrIpArzvanAthasya pratimA prakaTA'bhavat // 148 // 1 N tamastavIt / 2 N devAvajJAM / 3A amI / Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 404 10 tataH paramayA bhaktyA stutvA nAthaM praNamya ca / muktAtmAno ghamI devA matpraNAmaM sahiSNavaH // 149 // pratibo yeti taM bhUpaM zAsanasya prbhaavnaa| vyadhIyata vizAlAyAM pravezAdyutsavAt puri // 150 ||-yugmm / vatsarANi tataH paMca saMgho'muSya mumoca ca / cakre ca prakaTaM zrImasiddhasenadivAkaram // 151 // zivaliGgAdudaicAtra kiyatkAlaM phaNAvaliH / loko'gharSacca tAM pazcAnmithyAtvadRDharaGgabhUH* // 152 // ekadA'pRcchaya rAjAnaM balAdapratibaddhadhIH / vijahAra prabhustasmAt saMghakAsAravArijam // 153 / / 67. gItArthayatibhiH sArddha dakSiNasyAM sa saJcaran / bhRgukacchapuropAnte pradezabhuvamApa saH // 154 // tatrAsannatara'grAmagobajArakSakAstadA / sUreH saMmilitAstatra dharmazravaNasaspRhAH // 155 // kutrApyavasthitA'nasmAn yUyaM praznayata sthiram / mArgabhramazramAyastAH kiM brUmaH kalmaSApaham // 156 // te procurAgrahAdatra tarucchAyAsu vizramam / vidhAya dharma vyAkhyAta' dAsyAmo gorasAni vaH // 157 // sUrayastatsadabhyastagItahuMbaDakaistadA / bhrAntvA bhrAntvA dadAnAzca tAlamelena tAlikAH // 158 // prAkRtopanibandhena sadyaH sampAdya rAsakam / UcustatpratibodhArtha tAdRzAmIdRgaucitI // 159 // tathAhinavi mAriai navi coriai para-dAraha atyu' nivAriai / ___thovAha vi thovaM' dAiaI tau saggi TuguTuMgu" jAiyai // 160 // tadvAgbhiH pratibuddhAste tatra prAmaM nyavezayan / dhanadhAnyAdisampUrNa tat tAlArAsakAbhidham" // 161 // asthApayaMzca tatra zrInAbheyapratimAnvitam / abhraMlihaM jinAdhIzamandiraM sUrayastadA // 162 // ' acalasthApanaM tacca tatrAdyApi praNamyate / bhavyaistAdRk pratiSThA hi zakreNApi na cAlyate // 163 // 68. evaM prabhAvanAM tatra kRtvA bhRgupuraM yayuH / tatra zrIbalamitrasya putro rAjA dhnNjyH|| 164 // . 20 bhakyA cAbhyarhitAstenAnyadAsAvaribhirvRtaH / aveSTyata puraM caibhiramaryAdAmbudhiprabhaiH // 165 // bhItaH sa cAlpasainyatvAt prabhu zaraNamAzrayat / tailakUpe 'bhimaMtryAsau sarSapaprasthamakSipat // 166 // te sarpapA "bhaTIbhUyAsaMkhyAH kUpAd viniryayuH / taiH zatrUNAM bale "bhanne hatAste paripanthinaH // 167 // siddhasena iti zreSThA tasyAsIt sAnvayA'bhidhA / rAjA tu tatra vairAgyAt tatpAdye vratamAhIt // 168 // evaM prabhAvanAstatra kurvato dkssinnaapthe| pratiSThAnapuraM prApuH prAptarekhAH kavitraje // 169 // 25 AyuHkSayaM parijJAya tatra prAyopavezanAt / yogyaM ziSyaM pade nyasya siddhasenadivAkaraH // 170 / / divaM jagAma saMghasya dadAno'nAthatAbyathAm / tAdRzAM virahe ko na duHkhI yadi sacetanaH // 171 / / vaitAliko vizAlAyAM yayau kazcittataH purAt / siddhazrIyabhidhAnAyA milito'sau "prabhusvasuH // 172 // tatrAha sa nirAnandaM pavayamanuSTubhaH / uttarArdha ca sAvAdIt svamateranumAnataH // 173 / / ** 'zavaliMgAdudaivAtra kiyatkAlArcitaM baliH / loko'vyarthakatA pazcAnmidhyAvahaDharaMgabhUt / ' B ada" etAdRzo'yaM bhraSTapAThAtmakaH zloko vidyte| 1B aasngr| 2A BN kutrApyavismitAn / praznayataviram / 4N dharmavyAkhyAnaM / 5A gorasAniva: B gorasAmiva / 6N tAlamAnena / 7 N sNgu| 8 BthovU / 9 B dAIyaha; CdAviya; N daaaii| 10 N vsnnidguhgu| UN taalaaraasikaabhidhH| 12 A tailaM kUpe; telkuupye| 13 N narIbhUyA / 14 N balaM bhamaM / 15 BN prbhoH| Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 405 8. vRddhavAdisUricaritam / tathAhi sphuranti vAdikhadyotAH sAmprataM dakSiNApathe / nUnamastaMgato vAdI siddhaseno divAkaraH // 174 // 5 sApi sApAyatAM kAye vimRzyAnazanaM vyadhAt / gItArthaM vihitArAdhanayAsau sadgatiM yayau / / 175 / / prabhoH zrIpAdaliptasya vRddhavAdigurostathA / zrIvidyAdharavaMzyatva' niryAmaka' mihocyate // 176 // saMvatsarazate paJcAzatA zrIvikramArkataH / sAgre 'jAkuTinoddhAre zrAddhena vihite sati / / 177 // zrIraivatAdrimUrdhanyazrInemibhavanasya ca / varSAstrastamaThAt tatra prazasteridamuddhRtam / / 178 // 61 itthaM purANakavinirmitazAstramadhyAdAkarNya kiMcidubhayoranayozcaritram / zrIvRddhavAdi-kavivAsavasiddhasena vAdIndrayoruditamastu dhiye mudevaH // 179 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasI haMsaprabhaH zrIprabhA 10 candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrI pUrvarSicaritrarohaNagirau pradyumnasUrIkSitaH zRGgo'bhUdamalo'STamaH sucaritaM zrIvRddha-siddhAzritam // 180 // // iti zrIvRddha vA disUriprabandhaH * // // granthAH 196 // ubhayam // 1689 // 1 B N vaMzala / 2 BN niyAmakadeg / 3 A jaavddino| * kevalaM B Adarza eveyaM paMktirlabhyate / 15 Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 406 - prabhAvakacarite 9. shriihribhdrsuuricritm| 61. sa jayati haribhadrasUrirudyanmatimadatArakabhedabaddhalakSaH / zarabhava iva zaktidhikRtAriguruvahulodayadaGgasaGgatazrIH // 1 // kusumavizikhamohazatrupAyonidhinidhanAzrayavizrutaH prakAmam / sthiraparicayagADharUDhamithyAgrahajalabAlakazailavRddhivinaH // 2 // jinabhaTamunirAjarAjarAjatkalazabhavo haribhadrasUriruccaiH' / varacaritamudIraye'sya bAlyAdavigaNayanmatitAnavaM svakIyam // 3 ||-yugmm / iha nikhilakuhUkRtopakArAdahimaruciH zazinA nimanito nu| ruciratararuciprakAzitAzaH prabhavati yatra nizAsu ratnarAziH // 4 // jagadupakRtikAriNorbahiSkRdravi-zazinoH zithilaH samaikSi meruH| . zirasi vasatidastu zizriye yakhidivibhirasti sa citrkuuttshailH||5|| bahutarapuruSottamezalIlAbhavanamalaM gurusAtvikAzrayo'taH / tridivamapi tRNAya manyate yanagaravaraM tadihAsti citrakaTama // 6 // hariraparavapurvidhAya yaM svaM kSititalarakSaNadakSamakSatAkhyam / asuraparivRDhavraja vibhinte sa nRpatiratra babhau jitArinAmA // 7 // caturadhikadazaprakAravidyAsthitipaThanonnatiragnihotrazAlI / atitaralamatiH purohito'bhUpavidito haribhadranAma vittaH // 8 // paribhavanamatirmahAvalepAt kSitisalilAmbaravAsinA budhAnAm / avadAraNajAlakAdhirohaNyapi sa dadhau tritayaM jayAbhilASI // 9 // sphuTati jaTharamatra zAstrapUrAditi sa dadhAvudare suvarNapaTTam / mama samamatirasti naiva jambUkSitivalaye vahate latAM ca jambvAH // 10 // atha yaduditamatra nAvagacchAmyahamiha tasya vineyatAmupaimi / iti kRtakRtidustarapratijJaH kalisakalajJatayA sa manyate svam // 11 ||-tribhirvishesskm / 62. atha pathi sa caran sukhAsanastho bahutarapAThakavarNivarNakIrNaH / alikulakalitaM kapolapAlyAM madajalakardamadurgamIkRtakSmAm // 12 // vipaNigRhasamUhabhaGgabhItabhramadatizokavihastalokadRzyam / kumaraNabhayabhItamaMkSunazyadvipadacatuSpadahInamArgahetum // 13 // vidhuravirutisannipAtapUrairatiparikheditagehivAsamaya'm / gajaparivRDhamai'kSatottamAGgatvaritavidhUnanadhUtasAdivRndam // 14 ||-tribhirvishesskm / plavaga iva yathA tarUJcazRGgAt kusumagaNaM pravicitya tigmabhAnum / prativisRjati caJcalasvabhAvAjjinagRhameSa tathA dvijo'dhyarohat // 15 // __ 1A vRddhinH| 2 N suuristtvaiH| 3 N vibhine| 4 A nAgavittaH; N naamcittH| 5 B saMcaran ; N saMcaranarasukhA : 6N varNikIrNa / 7 B.paridRDha; A privRddhmokss| 8A degsAribaMda'; B sAtivRdaM / Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 407 9. haribhadrasUricaritam / balajavalayadarzanordhvadRSTiH kathamapi tIrthapatiM dadarza so'tha / avadadaviditottamArthatattvo bhuvanagurAvapi sopahAsavAkyam // 16 // tathAhivapureva 'tavAcaSTe 'spaSTamiSTAnnabhojanam / na hi koTarasaMsthe'gnau tarurbhavati zAdalaH // 10 // gajamiha pararadhyayA prabudhya vyavahitamatra bttuvrjairRmdbhiH| nijamatha nilayaM yayau purodhAstRNamiva sarvamapIha mnymaanH| 18 // parataradivase ca' rAjasaudhAdavasitamaMtravidheyakAryajAtaH / prati nijanilayaM prayAnnizIthe svaramazRNonmadhuraM striyo jaratyAH / / 10 // prakaTataramatiH sthirapratijJo dhvanirahitAvasare'vadhArayan saH / vyamRzadatha nacAdhigacchati sma zrutaviSamArthakadarthitaH sa gAthAm / / 20 // sA ceyamcakkidugaM haripaNagaM paNagaM cakkINa kesavo ckkii| kesava cakkI kesava ducakkI kesI ya cakkI ya // 21 // avadaditi yadamba ! cAkacikyaM bahutaramatra vidhApitaM bhavatyA / iha samucitamuttaraM dadau sA zRNu nanu putraka ! gomayArdraliptam // 22 // iti vihitasaduttareNa samyak sa ca vadati sma camatkRtiM dadhAnaH / nijapaThitavicAraNaM vidhehi tvamiha savitri ! na vejhyahaM tvadartham // 23 // avadatha ca sA yathA gurorno'numatiradhItividhau jinAgamAnAm / na vivRtikaraNe vicAramiccharyadi hi tadA prabhusaMnidhau prayAhi / / 24 // vacanamiti nizamya so'pi dadhyau parihRtadarpabharaH purohitezaH / api gurupuruSairdurApamadhye parikalanA na samasti vAGmaye'smin / // 25 // jinamatagRhigehacandrazAlAM yadiyamupaiti tato hi jainasAdhvI / jinapatimunayo gurutvamasyA vidadhati tanmama te'pi vandanIyAH // 26 // sakalaparihRtirmamAgateyaM duratigamA vacanasya yat pratiSThA / vyamRzadatha sa gehamAgataH svaM tadanu vinidratayA nizAM ca ninye // 27 // 63. atha divasamukhe tadekacitto'gamadiha vezmani tIrthanAyakasya / hRdayavasativItarAgabimba bahirapi ..kSya mudA stutiM pratene // 28 // tathAhivapureva tavAcaSTe bhagavan ! vItarAgatAm / na hi koTarasaMsthe'gnau tarurbhavati zAbalaH // 29 // 1A tthaacsstte| 2 N spaSTaM / 3 A B bahuba'; N pttuvH| 4 N 'tha / 5 A vicaarnnaaN| 6 A vedyahaM; C vegrihaM / 7C tamartha N bdrth| 8 A nAsti 'n'| 90 degsaMsthitAmau / 90 Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .64 5 10 15 20 25 30 prabhAvakacarite divasagaNamanarthakaM sa pUrvaM svakamabhimAnakadarthyamAnamUrtiH / amanuta sa tatazca maNDapasthaM jina bhaTasUrimunIzvaraM dadarza / / 30 / / harimiva vibudhaizavRndavandyaM zamanidhisAdhuvidhIyamAna sevam / tamiha gurumudIkSya toSapoSAt samajani janitakuvAsanAvasAnaH // 31 // hRtahRdaya iva kSaNaM sa tasthau tadanu gururvyamRzat sa eva vipraH / ya iha tu viditaH svazAstramantraprakaTamatirnRpapUjito yazasvI // 32 // madakalagajaruddharAjavartmabhramavazato jinamandirAntarastham / jina patimapi vIkSya sopahAsaM vacanamuvAca madAvagItacittaH // 33 // yugmam / * iha punaradhunA yayAvakasmAjjinapatibimba mathAdarAt sa vIkSya / atizayitaracittaraGgasaGgI stavanamuvAca purANamanyathaiva // 34 // bhavatu nanu vilokyametadagre tadanu jagAda munIzvaro dvijezam / nirupamadhiSaNAnidhe! zubhaM te ?, kathaya kimAgamane nimittamatra // 35 // nyagadadatha purohito vinItaM kimanupamapratibho'hamasmi pUjyAH / jinamatajaratIvaco mayaikaM zrutamapi no vivarItumatra zakyam // 36 // aparasamayavittazAstrarAzi vyamRzamahaM tu na cakrikezavAnAm / kramamamumuditaM tayA prabudhye tadiha nivedayata prasadya me'rtham // 37 // atha gururapi jalpati sma sAdho ! jinasamayasya vicAraNavyavasthAm / zRNu sukRtamate pragRdha dIkSAM tadanugatA ca vidhIyate tapasyA // 38 // vihitavinayakarmaNA ca labhyo miladacalAtalamaulinAnuyogaH / iti tadavagamo'nyathA tu na syAd yaducitamAcara mA tvarAM vidhAstvam // 39 // atha sa kila samastasaGgrahAniM sakalaparigrahasAkSikaM vidhAya / gurupurata upAdade caritraM parihRtamandiraveSa iSTalocaH // 40 // gururavadadathAgamapravINA " yami-yatinIjana maulizekhara zrIH / mama gurubhaginI mahattareyaM jayati ca vizrutajAkinIti nAmnI // 41 // abhaNadatha purohito'nayAhaM bhavabhavazAstravizArado'pi mUrkhaH / atisukRtavazena dharmamAtrA nijakuladevatayeva bodhito'smi // 42 // ayamavagatasAdhudharmasAraH sakalamahAtratadhUrdhuraMdharazrIH / gurumagadadatha pravartamAnAgamagaNasAravicArapAradRzvA // 43 // adhikaraNikazAstrasuprasannAnugativilola iyaddinAni jajJe / tvadaparicayamUrcchito munIza ! pracikaTipurnijamAsutIbalatvam // 44 // dhRtadhRtiradhunA' zubhAnubhAvAt zrutabharasAgaramadhyalInacittaH / anadhigata vimuktapadmavAsApriya virahaprabhRtivyathastvabhUvam // 45 // 1 A vimRzat / 2 N nu; C nAsti / * nAstyetat padyaM C Adarza 3A yama / 4A deg ramunA / 408 Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 409 9. haribhadrasUricaritam / gururidamavadhArya dharmazAstrAdhyayanasupAThanakarmalabdharekham / suracitasukRtopadezalIlaM nijapadamaNDanamAdadhau sulagne // 46 // anucaritapurANapAdaliptapramukhasamo hribhdrsuuriressH| kalisamayayugapradhAnarUpo vimalayati kSitimaMhisaMkrameNa // 47 / / aparadivi nijI sa jAmiputrau pitRkulakarkazavAkyato viraktau / praharaNazatayodhinI kumArI bahiravanAvudapazyadAttacintau // 48 // atha caraNayugaM guroH praNamya prababhaNatuhato viraagmetii| tadanu gururuvAca vAsanA cen mama savidhe' vratabhAramubahethAm // 49 // tadanumatimavApya caiSa haMsaM saparamahaMsamadIkSayat tato'tha / vyacarayata' sa tau pramANazAstraupaniSadikazrutapAThazuddhabuddhI // 50 // 64. atha ca sugatatarkazAstratattvAdhigamamahecchatayA gurukramebhyaH / avanitalamilallalATapaTTau sulalitavijJapanAM vitenatustau // 51 // duradhigamatathAgatAgamAnAmadhigamanAya sadAhitodyamau tau / pradizata nagaraM yathA tadIyaM prati nijabuddhiparIkSaNAya yaavH|| 52 // gururapi hRdaye nimittazAstrAdadhigatamuttarakAlamAkalayya / avadaditi zubhaM na tatra vIkSe'bhyupagamamenamato hi mAdriyethAH // 53 / / nanu paThatamiheva dezamadhye guNiyatinAyakasannidhau tu vatsau / matiratizayabhAsurA'pi keSAMcidapi parAgamavedinI samasti / / 54 // gurumiha virahayya kaH kulInaH pathi nirapAyatame'pi baMbhramIti / kathamavagatadunimittabhAve tadiha na no'numatirdurantakArye // 55 // avadatha vihasya haMsanAmA gurujanayuktamidaM tu vatsalatvam / bhavadanucaraNAt prabhAvavantau kimu zizuko paripAlitau na pUjyaiH / / 56 // apazakunagaNaH karotu kiMvA'dhvani parapuryapi cetanAyutAnAm / aviratamabhirakSati kSatAnnau cirajapito bhavadIyanAmamatraH // 57 // duradhigamadaviSThadezyazAstrAdhigamakRte gamanAdathAgamAJca / ka iva nu viguNaH kRtajJatAyAH kSatikaraNastadidaM vidheyameva // 58 // avadatha gururvineyayugmaM hitakathane hi na aucitI bhaviSyat / bhavati khalu tato yathehitaM vA vidadhatamuttamamadya ninditaM vA // 59 // atha sugatapuraM pratasthatustAvagaNitasadgurugauravopadezau / atizayapariguptajainaliGgau na calati khalu bhavitavyatAniyogaH // 6 // katipayadivasairavApatustAM sugatamatapratibaddharAjadhAnIm / parikalitakalAvadhUtaveSAvatipaThanArthitayA maThaM tamAptau // 61 // 1AC savidhi / 2 BN vyaracayata / 3 A B viikssye| 4C kRtjnytaakssti| 5 N B gaNitaguru / pra05 Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 410 paThanavidhikRte vihAramAlA vipulatarA'sti ca tatra' dAnazAlA / sugatamunipatizca tatra ziSyAnanavarataM kila pAThayed yatheccham / / 62 // atisukhakRtabhuktitaH paThantau suviSamasaugatazAstrajAtamatra / parabudhajanadurgamArthatattvaM kuzalatayA sukhato'dhijagmatustau / / 63 / / jinapatimatasaMsthitAbhisaMdhi' prati vihitAni ca yAni dUSaNAni / nihatamatitayA yatenirIkSAtizayavazena nijAgamapramANaiH // 64 // dRDhamiha parihRtya tAni hetUn vizadatarAn jinatarkakauzalena / sugatamata niSedhadArthayuktAna samalikhatAmapareSu patrakeSu // 65 ||-yugmm / iti rahasi ca yAvadAdadAte gurupavamAnaviloDitaM hi tAvat / apagatamamutaH parazca labdhaM gurupurataH samanAyi patrayugmam / / 66 / / avalokayato'sya hetudADhyaM prati nijatarkamudgradUSaNeSu / jinapatimata bhUSaNeSu pakSeSvajayamabhUnmanasi bhramo mahIyAn // 67 / / abhaNadatha sa vismayAtirekAt pipaThipurarhadupAsako'sti kazcit / apara iha madIyadUSitaM kaH punarapi bhUSayituM smrthbuddhiH|| 68 // sphurati ca ka upAya IdRzasyAdhigamavidhAviti cintayan sa tasthau / kvacidamaladhiyAmapi skhalanti pratipada IdRzi kutracid vidheye // 69 // udamiSadatha buddhirasya mithyAgrahamakarAkarapUrNacandrarociH / avadadatha nijAna jinezabimbaM balajapuro niddhadhvamadhvanIha / / 70 // tadanu zirasi tasya bho ! nidhAya kramaNayugaM hi samAgamo vidheyaH / idamiha na kariSyati pramANaM mama purato'dhyayanaM sa mA vidhattAm / / 71 / / guruvacanamidaM tathaiva bauddhaiH kRtamakhilairapazRMkhalaiH khalaistaiH / atha manasi mahArtisaMgatau tau vimamRzatuH prakaTaM hi saMkaTaM naH // 72 // na vidadhiva' yadiha kramau sazUko pratikRtimUrdhani lakSitau tadAnIm / nahi punarapi jIvite kilAzA vikaruNamAnasapAThakAdamuSmAt // 73 // balimiha padayoH kriyAvahe sadguruharibhadramunIzvarasya tasya / atiduritamanAgataM vicArya vrajanavidhiM pratiSedhati sma yaH prAk // 74 / / avinayaphalamAvayostadugraM samuditamatra vinizcitaM tathaitat / na calati niyamena daivadRSTaM nijajanane sakalaGkatA mRtirvA // 75 // narakaphalamidaM na kurvahe zrIjinapatimUrddhani pAdayonivezaH / parizaTitatarau varaM vibhinno nijacaraNau natu jainadehalagnau // 76 / / nidhanamupagataM yathA tathA vA tadiha ca sAhasameva saMpradhAryam / iti dRDhatara AvayornibandhaH pratikRtamatra kRte vidheyameva // 77 // 1A B tatra tatra / 2 A saMdhiprati / 3 N tAn hi| 4 Cmati'; N gt| 5 A degpatimatha / 6 CN.idamapi / 70 vidaghe c| 8A devadiSTaM / Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 411 9. haribhadrasUricaritam / tadanu ca khaTinIkRtopavItau jinapatibimbahRdi prakAzasattvau / zirasi ca caraNau nidhAya yAtau prayatatamairupalakSitau ca bauddhaiH / / 78 // pratighavazakaDArakekarA:ratikuzalairavalokitau ca taistau / gururavadaho punaH parIkSAmaparatarAM sugatadviSovidhAsye / / 79 / / sthirataramanasastadAdhvamadya pratividhaye hi na cAdaro vidheyaH / surazirasi ca pAdapAtamukhyaM na hi samadhInidhayo'pi saMvidhyuH // 8 // atha ca kRtamihopavItametat pratikRtamatra kRte dRDhatvacihnam / dRDhamatiraparo'pi kazcidIdRg nahi vidadhAti yathA vikarmabhItaH / / 81 // paranagarasamAgatAzca vidyArthina iha naiva mayA kadarthanIyAH / bhavati ca kuyazobharastadatra pratikaraNaM kuparIkSitaM na kAryam // 82 // iti vacanamamuSya te nizamya sthitimabhajana guruNA janA niruddhAH / zayanabhuvi gRhoparisthitAnAM pratidizi yAmika eka eva cakre // 83 / / jinaguruzaraNaM vidhAya rAtrAviha zayitau parameSTinaH smrntau| samagata ca tayoranicchatorapyasukhabhare sulabhA tadA pramIlA // 84 // pratatatama ghaTAvalI tadorDAvanitalataH sa vimocayAMbabhUva / khaDakhaDakhaDiti svareNa zayyAM vijahuramI virasaM tadA raTantaH // 85 // nijanijakuladevatAbhidhAste'bhidadhurihAdbhatasambhrameNa tau ca / jagRhaturatha jainanAma teSAM narayugalaM matamityabhUca zabdaH // 86 / / atha nidhanabhayena sAhasikyAd varataramaupayikaM tu labdhavantau / anavaratamahAtapatravRndAt tata udabadhyata tayugaM svadehe // 87 // tanuruyugavat tataH pRthivyAM mumucaturaMgamathorddhabhUmitastau / / mRduzayanatalAdivotthitau cAprahatatanU kuzalAvu'daprabuddhyA / / 88 // laghutaracaraNapracAravRttyA drutamapacakramatuH purAt tadIyAt / mativibhavavazAdabuddhayAnau chalayati' ke na matirhi suprayuktA / / 89 ||-tribhirvishesskm / hata hata paribhASiNastayoste'nupadamime prayayurbhaTAstadIyAH / atisavidhamupAgateSu haMso'vaditi tatra kaniSThamAtmabandhum // 9 // vraja jhagiti guroH praNAmapUrva prakathaya 'mAmakaduSkRtaM hi mithyA / abhaNitakaraNAnmamAparAdhaH kuvinayato vihitaH samarSaNIyaH // 91 / / iha nivasati sUrapAlanAmA zaraNasamAgatavatsalaH kssitiishH| nagaramidamihAsya cakSurIkSyaM nikaTataraM vraja sannidhau tato'sya / / 92 / / iti sapadi visarjito'pi tasthau kSaNamekaM sa tu taiH sahasrayodhI / gatatanumamatastvayuddhayataitaiH haThahRtadhanvazarAvalIbhihaMsaH / / 93 // 30 1N pratanutama | 2 B C kuzalAduna / 3 N valayati / 4 A kiN| 5 A. duSkRtamAmakaM / 6 N yujyate taiH / Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 68 30 prabhAvakacarite ativipulatayA zilImukhAnAM titaurivAjani tasya vigrahazca / apatadatha sa vaMdyarakta urvyAmahitanarairabhavat tataH parAsuH // 94 // avaraja iha 'mohato muJcan savidhamamuSya kRpArdramartyavAkyAt / tvaritatarapadapracAravRttyA'gamadavanIpatisUrapAlapArzvam // 95 // zaraNamiha yayau ca tasya dhImAn tadanupadaM ripavaH paraH sahasrAH / avanipatimavApya cainamUcuH pravitara naH pratipanthinaM sametam // 96 // avadadatha sa ko balena netA mama bhujapaJjaravartinaM kilainam / anayinamapi nArpayAmyamuM tat kimuta kalAkalitaM nayaikaniSTham // 97 // sugatamatabhaTAstathA'bhyadhustaM parataradezanarasya hetave tvam / dhanakanakasamRddharAjyarASTraM gamayasi hAsmadadhIzakopanAt kim // 98 // avadadiha sa cottaraM garIyaH puruSagaNairmama yadvataM vyadhAyi / maraNamatha ca jIvitaM hi bhUyAt nahi zaraNAgatarakSaNaM tyajAmi / / 99 / / itaradiha dadhAmi caikameSa prakaTamatirvidita' pramANazAstraH / tata imamabhibhUya vAdarItyocitamiha dhatta parAjaye jaye vA // 100 // atha vacanavicakSaNaH sa teSAmadhipatirAha vacastvidaM priyaM naH / paramiha vadanaM na dRzyamasya kramayugalaM sugatasya mUrdhni yodAt // 101 // tadanu ca yadi zaktirasti tasyAntaritataraH pratisIrayAzu hetUn / yadi jayati sa yA kauzalAt tanniyatamasau vijitastu vadhya eva // 102 // atha ghaTamukhavAdinI rahaHsthA vadati tathAgatazAsanAdhidevI / svayamiha haribhadrasUriziSyaH punaranayorna babhUva dRSTimelaH // 103 // 'vyamRzadatha sa ca' cchalaikaniSThAH sugatamate prabhavanti sUrayo'pi / avitathamiha no ghaTeta caitat truTati vaco na mamApi yatpurastAt // 104 // atha bahudinavAdato viSaNNaH sa paramahaMsakRtI viSAdamAdhAt' / vibhavati' gurusaMkaTe vicityA nijagaNazAsanadevatA kilAmbA / / 105 // smRtivazata iyaM tadA 'samAyAjjinamatarakSaNanityalabdhalakSA | vadati ca zRNu vatsa ! muktimasmAdduritabharAd gurusatvamUlabhUme ! // 106 // sugatamatasurI samasti tArA vadati nirantaramatruTadvacaH sA / manuja iha suraiH samaM vivAdI ka iva bhavantamRte samRddhasattvam // 107 // prativada ca tamadya daMbhavAdibruvamasamAnakRtapratizravaM tvam / anuvadanapuraHsaraM prajalpyaM bhavati kathaM tadyate hi vAdamudrA // 108 // "chalamidamadhunaiva tadvinA syAt prakaTataraM " tadato jayastavaiva / avadadatha sa me'tra ko'nya evaM janani ! vinA bhavatIM karoti sArAM // 109 // 1 AB mohito / 2B CN kham / 3A nAsti 'hi' / 4 BC viditaH / 7 A bhAgAtU; B mAdadhAna; C viSAda nadhyAt / 8 B vibhayati / 9 N sabhAyA jina 412 5 B vimRshdeg| 6 N sa vatsalaikadeg / 10 N baladeg 11 BN badato / Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 413 9. haribhadrasUricaritam / iti samucitamuttaraM vidhAyAparadivase vidadhau surInidezam / prativaditari saMzrite ca maunaM sa javanikAMcalamUrddha'mAtatAna // 110 // kalazamatha cakAra pAdapAtairvizakalamAzritavaiparItyameSaH / avadatha sadambhavAdamudrAbruvamiha kRSTijanAdhamA bhavantaH // 111 // vadhakRtamatayo'sya te hyamitrAH samabhihitA' nanu tena bhUmipena / nayavijayamayaH parAya (ya' ? )vRttaH kimu vadhamarhati saadhulbdhvrnnH|| 112 // atha kunayamapImamAtanudhvaM yadi na sahe'hamidaM nizamyatAM tat / raNabhuvi paribhUya mAM grahItA khalu ya imaM sa tu lAtvapAtukazrIH // 113 // tadanu nayanasaMjJayA'tha vidvAn nanu samaketi palAyanAya tena / laghu laghu sa palAyanaM ca cakre ka iva na nazyati mRtyubhIvihastaH // 114 // drutacaraNagatairbahiH pragacchan sa ca nirnnejkmekmaaluloke| turagiSu savidhAgateSvavAdIt tamiha vraja tvamihAyayau prapAtaH // 115 // svamativibhavataH praNAzite'smin vasanavizodhanamAdadhat tathAsau / taralaturagiNA ca jalpito yanmanujo'nena pathA jagAma naikaH / / 116 // rajaka iha sa tena darzito'sya tvaritataraH sa ca zIghrameva tena / nijabhaTanivahe samArpi dhRtvA prativavale' ca balaM tadIyavAkyAt // 117 // nijamatibalatastataH prakAzaM vibhayamanAzcalito'bhicitrakUTam / abhisamagata taddinaiH' kiyadbhirgurucaraNAmburuhaM samAgamotkaH // 118 / / itara iti nijezakAryasiddhyA nRpatimamuM kila saaNtvyaaNbbhuuvuH| aNutaraviSaye dRDhaM sahAyaM pariharate hi ka ugrapauruSo'pi // 119 // atha nijagurusaMgamAmRtena plutakaraNaH zirasA praNamya pAdau / dRDhataraparirabdha eSa taizca pravigaladazrujalo jagAda sdyH|| 120 // gurujanavacasAM smarAmi teSAM parataradezagatau hi yairniSiddhau / nizamayata vibho! prabandhamenaM kuvinayaziSyajanAsyataH pravRttam / / 121 // iti caritamasau jagAda yAvanijagurubandhuparAMsutAvasAnam / atha nigadata eva hRdvibhedaH" samajani jIvaharo balI hi mohaH // 122 / / 65. vimRzati haribhadrasUrirIdRk kimu mama saMkaTamadbhutaM pravRttam / nirupacarita"vItarAgabhaktaruditamidaM nirapatyatAmanasyam // 123 // vimalatarakulodbhavau vinItau yamaniyamodyamasaMgatau pravINau / matavijayaprakAzapaMDAparimalazobhitavidvadarcitAhI // 124 / / api parataradezasaMsthazAstrAdhigamarasena gatau ca viprakRSTam / madasukRtavazena jIvitAntaM yayaturubhAvapi karma dhik durantam ! / / 125 // 1A niveshN| 2 BN muurdhni| 8 AC smbhihtaa| 4 A pAtukaH shriiH| 5 N prtivcle| 6A pravAzyaM / 7N'smgmdinH| 8 N ruhaaN| 9 samAgamaH kH| 10 N vimedN| 11 N nirupama; A nirupacita / 'Amanasya pragADhaM duHkhaM' iti ttippnnii| Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 414 vinayamatha zamaM smarAmi kiM vA gurupadasevanamataM kimatra / nahi mama sahazaistu mandabhAgyaiH paricaraNaM nanu tAdRzAM vilokyam // 126 // mukhakRtakavalairvivRddhadehI caTakazizU iva yAvajAtapakSau / avasara iha tau sapakSatAyA' bhRzamatigamya dRzoH pathaM vyatItau / / 127 / / kaluSakulanivAsa eSa dehaH sucaritakakSadavAnalArcirupaH / iha hi kimadhunA pradhAryate'sau virahamare'pi 'suzikSayoravApte' / / 128 / / vinihatatamanirvRtiprakArAM kamiva vizeSamavApnumatra dhAr2yAH / sulalitavacanau vineyavaryAvasava imau hi vinA kadaryadhuryAH // 129 // iti vimRzata eva saugatAnAmupari mahaH samudainijAnvayastham / suvihitaparikarmaNA'pi sAdhyaM na sahajamAbhijanaM mahattame'pi // 130 // avadadatha sa saugatAH kRtAste paribhavapUrNahRdo gRhasthitena / ativinayavineyahiMsanenAdbhutahatacittanivRttisAparAdhAH // 131 // zrutavihitanaye'pi yuktamuktaM sakalabalena nivAraNaM ripUNAm / "parabhavagatirasya nirmalA no ya iha sazalyamanA labheta mRtyum / / 132 // iti jinapatizAsane'pi sUktaM gurutaradoSamanudbhutaM hi zalyam / sugatamatabhRto nibarhaNIyAH svasRsutanirmathanottharoSapoSAt // 133 ||-vishesskm / iti matimati cetasi prakAmaM gurumabhipRcchaya yayau vinA sahAyam / hadi vigalitasaMyamAnukampo nagaramavApa ca bhUmipasya tasya / / 134 // drutataramabhigamya pArzvamasya prakaTatarIkRtajainaliGgarUpaH / vadati ca haribhadrasUrirevaM jinasamayapravarAziSAbhinandha // 135 // zaraNasamitavajrapaJjara ! tvaM zRNu mama vaakymshkysttvbhngg!| iha hi mama vineya ujijIve sa paramahaMsa iti tvayA prasiddhaH // 136 / / kimiva na tava sAhasaM prazasyaM kSitipa! zaraNyakRte hi lakSya(kSa)saMkhyam / balamavagaNitaM tadetadabhyunnatikaramUrjitamasti nAparasya // 137 / / niragamamiha sAMyugInavRttiH kRtijanarItita unnatapramANaH / atizayanibhaniSTavAkprabandhAna sugatamatasthitakovidAna jigISuH // 138 / avadadatha sa sUrapAlabhUpo mama tava cApi vijeyatApade te| 'chalavivadananiSThitA ajeyAH zalabhagaNA iva te hyamI bahutvAt / / 139 / / paramiha kamapi prapazcamayaM nanu vidadhAmi yathA bhavadvipakSaH / svayamapi vilayaM prayAti yena pratikUlaM vacanaM tu me na gaNyam / / 140 / / avahitipara vAcamekakAM me zRNu tava kAcidajeyazaktirasti / avadadatha ca ko hi mAM vijetA vahati surI yadudantamambikAkhyA / / 141 / / vacanamiti nizamya tasya bhUpaH sugatapure prajighAya dUtameSaH / api sa laghu jagAma tatra dUto vacanavicakSaNa AdRtaprapazcaH // 142 // 1A smksstaayaa| 2 A shishukssyo| 3 COrvaato| 4 A prmbhgvti| 5 B bldeg| 6 A degnisstttaa| Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 415 9. haribhadrasUricaritam / sugatagurumatha praNamya tatrAvadaditi bhUmipatiH sa suurpaalH| sphuritatanumiveha bhAratIM tvAmiti kila vijJapayatyanalpabhaktiH // 143 // iha mama puramAjagAma caiko budha iha buddhamatAbhijAtirUpaH' / bhavati ca bhuvanatrayaprasiddhe pratapati kiM nu sa eSa vAdizabdaH // 144 // idamiha mahate trapAbharAya prabhavati tat kriyate tathA 'yathA sH| nidhanamavijayaH svayaM sa yAyAt kurute'nyo'pi yathA na kazcidittham / / 145 // dazabalamatanAyakaH sa sAnapratighavazo vadati sma taM pramodAt / iha jagati samastadezanAnAvibudhagaNastamahaM tirazcakAra // 146 / / jinasamayavizArado'pi kazcinnavapaThito bhavitA'tra vAvadUkaH / vacanamadamahaM tato vineSye gahanavikalpasamUhakalpanAbhiH // 147 // svayamiha nidhane 'kRtapratijJaH sa kimu bhaviSyati tadvada tvameva / paTuvaca iti jalpati sma dUtaH prabhupurato mama gIH pravarttate kim // 148 // tava padakamalaprasAdato vA kimiva na me zubhamadbhutaM bhaviSyat / matiriti tu mama prakAzate''sau paramiha "suprabhuNA vicArya kAryam // 149 // likhata' vaca idaM paNe jito yaH sa vizatu taptavariSThatailakuNDe / iti bhavatu svavIpsayA prazaMsAmiha vidhe'sya gururvicArahRSTaH // 150 // vipulamatiratha pragalbhadUtaH punarapi vAcamuvAca dAyahetoH / prabhucaraNayugaM tathApi dhASTot punarapi vijJapayAmi kizcidatra // 151 // zRNuta vasumatI ratnagarbhA bhavati kadAcana ko'pi tatra vidvAn / atizayitamatiryato jinAnAM nanu bhavatAmavamAnanA hi mA'bhUt // 152 // asadiha parikalpanaM mamaitad gaganatale kusumodgamena tulyam / jayiSu" kila bhavatsu yatsanAthA" vayamiha tattu dRDhaM vicAraNIyam // 153 / / gururavadadasau bhayaM kimetad bhavati tathA bhrama eva kazca" phalguH / api mayi cirasevite'pi yadvaH sphurati pareNa vijeyatAbhizaGkA / / 154 // ka iva mama puraH sa ko'pi vidvAnanadhigatavaparapramANabhUmiH / madagadamavamocaye na cettaM tadahamaho na nijaM vahAmi nAma // 155 / / svanRpatipurataH prazAdhi vAcaM mama viniyaMtritavAdipauruSasya / vayamiha paravAdilAbhatuSTA anupadameva samAgamAma te yat // 156 // vacanamiti nizamya tasya dUto muditamanAH puramAyayau nijaM saH / iti suvihitabauddhavipralambhAnnRpatimavarddhayadatra sUrapAlam // 157 // tricaturadivasAntareNa so'pi prabhuriha bauddhamatasya tatra cAyAt / atiparivRDhasevyapAdapadmo vyadhita sa pUrvapaNena vAdamudrAm // 158 // 1A B degbhiyaatiruupH| 2 B kimiti; C kiM sa / 8 A yathA tthaa| 4 AC nidhnkRt| 5A B prkaashto| 6N tu prabhu 17 A likhita / 8 A degmatIha ratna 19N hirnnygrbhaa| 10 A jaya / 11 A snaatho| 12 B N kasya / Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 416 vibudhapatiracintayat tathA cAsau kapamahamasya kRte smarAmi tArAm / atha ca kimanayA smRtA'pi pA'sau jitamadarivrajaghAtinI na sadyaH / / 159 / / iti sa ca paricintya vAdasaMsadyupaharibhadravizAradaM sametya / avadadidamanityameva sarSa saditi vacaH parisaMskRtaM yadetat / / 160 // iha bhavati ca pakSa eva heturjaladharavannanu santi cAtra bhAvAH / nigadita iti mUlapakSajAte, padati tataH prativAdyanUdya samyak / / 161 // yadi sakalamidaM vinazvaraM tat smaraNavicAraNacArimA kathaM syAt / tadidamiha purAvalokitaM yat kathamiyamityanusaMhatirghaTeta // 162 / / vadati sa matisantatiH sma tulyA bhavati sadaiva sanAtanA mate naH / balamidamanusaMhatezca tasyA vyavaharaNaM ca tathaiva vartate naH // 163 / / anuvadati mudA sma jainavidvAniha matisantatirapraNAzinI cet / saditi suviditaiva tata dhuvatvAnumatiridaM tava cAtmavAviruddham // 164 // / na vibudhakamanIyametaduccaiH skhasamayamUDhanatirbhavAn yadicchuH / nanu sakalavinazvaratvasandhAM parihara tacciskAlato bilamAm // 165 // iti vacananiruttarIkRto'sau sugatamataprabhurAcacAra maunam / jita iti vidite 'janairnipete drutatarameSa sutaptatailakuNDe / / 166 / / atha kalakala udbhabhUva teSAM dazabalavidvadarItimRtyubhAvAt / iti bhavadapamAnabhArabhumA bhayavaralA anazanamI nirIzAH // 167 // atha vizadavizAradastadIyoM vadanamatiH kila tadvadeka ekaH / samagata ca' tathaiva paJcaSAste nidhanamavApuranena nirjitAzca // 168 // dazabalamata'zAsamAdhidevI kharavacanairupalambhitA'tha sA taiH / pratighavazavisarpidarpabhaGgai raNakadineSu surasmRtehi kAlaH // 169 // nanu zRNu kaTapUtane'tra yastvAmaviratamarcayitA sudhI' narendraH / kumaraNavidhinA muto'dhunA tannanu bhavatI ka gatAsi hanta taare!|| 17 // malayajaghanasArakuDamAdi-prakRtivilepanadhUpasArabhogaiH / surabhikusumadAmabhizva samyag nanu tava dRSada iva vyadhAyi pUjA // 171 // dRDhataraparipUjitA bhavAdRg vidhuratarAvasare'pi sannidhAnam / yadi na vitanute tataH svadehe sa kimu nahi kriyate suvastubhogaH // 172 // savidhatarabhuvi sthitA ca tArA sukaruNamAnasavAsanA hamISu / anucitamapi jalpato nizamyApratighamanA mRduvAgidaM jagAda / / 173 // atizayazuci(ca?)mApya yadvarAkA asadRzamapyanuvAdino bhavantaH / kuvacanamapi' no mayA'tra gaNyaM mama vaca ekamidaM nizamyatAM ca // 174 // atiparataradezataH sametau parasamayAdhigamAya saGgatau ca / __ 1 BN jinaiH| 2N deggtvttthaiv| 3N mti| 4 A ananu zRNu; B anuzRNu; C tnushnnu| 5 N mudhA / 6CgatAsti / 7 Adegmadhi / Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 417 9. haribhadrasUricaritam / jinazirasi padapradAnapApAbhyupagamarUpanibhe'pyamuktasattvau // 175 // pratikRtamiha tatkRte dadhAnau jhaTiti 'ca tena hatau palAyamAnau / nayapathapathiko mahAmunI yattatprati kRtirasti tasya duSkRtasya // 176 // tata iti samupekSito mayA yadvilayamavApa nijainasaiva tasmAt / vidadhati nanu ye'sya' pakSamuJcernanu mama te'pi sadA hyupekSaNIyAH // 177 // iti zucamapahAya yUyamete nijanijabhUmiSu gacchatAdya dhIrAH / duritabharamahaM hi vo hariSye nijasantAnasameSu ko hi manyuH // 178 / / iti vacanamudIye sA tirodhAt nijanijadezagaNaM yayuzca te'dha / aparatarapureSu' bauddhavRddhA upazamamApuritizrutapravRttyA / / 179 / / iha kila kathayanti keciditthaM gurutaramabajapa'prabhAvato'tra / sugatamatabudhAn vikRSya tapte nanu haribhadravibhurjuhAva taile // 18 // 66. atha jinabhaTasUriratra kopAdbhutamiha ziSyajane nije nizamya / upazamanavidhau pravRttimAdhAdiha haribhadramunIzvarasya tasya // 181 // mRduvacanavidhiM ca zikSayitvA yatiyugalaM prajighAya tatkare ca / krudha upazamanAya tasya gAthAtrayamiha samaradinezavRttabIjam // 182 // prayayaturatha te'pi (tau hi) tasya rAjJo nagaramidaM militau ca tasya sUreH / vaca iha kathayAMbabhUvatustad gurubhiramuM prati yanidiSTa miSTam / / 183 // pratighagurutarorbhavAn phalodAharaNamimA avadhArayasva gAthAH / iti kila vadatostayoH sa bhaktyA gurulikhitAH samavAcayat tatastAH // 184 // tathA higuNaseNa-aggisammA sIhANaMdA ya taha piAputtA / sihi-jAliNi mAi-suA dhaNa-dhaNasirimo ya pai-bhajjA // 185 // jaya-vijayA ya sahoara dharaNo lacchI a taha paI bhjaa| seNa-viseNA pittiya uttA jammammi sattamae // 186 // guNacanda-vANamantara samarAica-giriseNa pANo a| egassa tao mokkho'Nanto annassa saMsAro // 187 // iti caturamatiya'mRkSadevaM hRdi haribhadravibhastadetadIhaka / api vanamunipAraNasya bhaGge bhavanavake'pyanuvartate sma vairam // 188 // punariha mayakA tu kopadAvAnalabahalArcirudastacetanena / dazabalamatasaGginaH prapazcaM viracayatA" vinibarhitAzca bhuumnH"|| 189 / / ativirataciraprarUDhamithyAprahasamayairiva vipralabdhacetAH / api jinamatabodhamAkalayyAsukRtavazena tamaHpravezamAdhAma // 19 // 1N jhaTitiranena / 2A BN prakRtikRti'; CprkRtirsti| 3 BN yasya 4 A te c| 5N'tarapareSu / 60 baudaa| 7N'jy'| 8 A api ca muni| 9N mykaanukop| 10 AN vircyitaa| 11 AC bhUnA; B bhuunaaH| pra.10 Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 5 10 15 20 25 30 prabhAvakacarite narakagamanadauhRdaM hi jIva ! tyaja nanu dauhRdamAyatau durantam / nijamiha paribodhya jIvamitthaM prakaTamuvAca tapodhanAprato'sau // 191 // iha 'gurujanavatsalatvabuddheranRNavidhiH kimavApyate kathacit / narakagatisamIpagAminaM mAM prati ghaTate bhRzamuddidhIrSayA yaH / / 192 // vividha'matha virodhamaujhya sUribhRzamabhipRcchaya ca taM nRpaM mahecchaH / niragamadavilambitaprayANaiH samagata zIghramasau gurukramANAm // 193 // zirasi ca vinidhAya tAn natAsyo'gadadatha gadgadagIrbharaH sa tatra / guNavizada vineyamohato'ham prabhucaraNAmbujasevayA viyuktaH / / 194 / / zrutavihitatapaH pradAya bADhaM mama kaluSaM parizodhayadhvamAzu | avinayasadane vineyapAze praguNatarAM matimAtanudhvamuccaiH // 195 // gururiha parirabhya gADhamenaM kRtavRjinArddatapaH pradAya cAvak / kaluSa- sukRtayorvidhau samarthA nanu haribhadrasamAH kka santi ziSyAH // 196 // kharataratapasA vizoSayantaM tanumatanuH sa vineyayorviyogaH / paridahati bhRzaM manastadIyaM jalanidhimaurva iva prakAzakIlaH // 197 // atizayaparidUnamevamambA dhRtividhaye sutarAmuvAca vAcam / ka iva sa virahastavArdane'sau gRhadhananandanasaGgavarjitasya / / 198 / / jinasamayavicitrazAstrasevAnipuNa ! vizuddhamate ! svakarmapAkaH / phalavitaraNakRnnijaH paro vA taditi viDambakameva kovidAnAm // 199 // gurupadavarivasyayAbhirAmaH saphalaya zuddhatapasyayA svajanma / zaradi ghana iva pralInametad bhavati vikarma yathA tanu tvadIyam // 200 // avagatha haribhadrasUrirambe ! jaDamatimAhazaziSyakAvalambe ! | na kimapi mama cetaso 'vyathAkRd vizadavidheyavineyamRtyumukhyam // 201 // Dhamiha nirapatyatA hi duHkhaM gurukulamapyamalaM mayi kSataM kim / iti gadati jagAda tatra devI zRNu vacanaM mama sUnRtaM tvamekam // 202 // nahi tava kulavRddhipuNyamAste nanu ta (bha) ba zAstra samUhasantatistvam / iti gaditavatI tirodadhe sA zramaNapatiH sa ca zokamutsasarja // 203 // manasi guruvirodhavarddhigAthAtritayamidaM gurubhirguruprasAdAt / prahitamabhisamIkSya saiSa pUrva sa ca samarArkacaritramAtatAna // 204 // punariha ca zatonamugradhImAn prakaraNasArddhasahasrameSa cakre / jinasamaMyavaropadezaramyaM dhruvamiti santatimeSa tAM ca mene // 205 // atizayahRdayAbhirAmaziSyadvaya virahormiMbhareNa taptadehaH / nijakRtimiha saMvyadhAt samastAM viraha padena yutAM satAM sa mukhyaH // 206 // 1 N jIvasya tu mama / 2 N janagurudeg 3 N trividh| 4 C vizodhayantaM / 5 A nanu; C natu / 6 A vRthA / 418 Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 419 9. haribhadrasUricaritam / 67, prakaraNanikarasya vistarArthaM' hRdayavibAdhaka' cintayAbhicAntaH / aNutarajinavAsanaM sa kArpAsika iti nAmakamaikSatAtha bhavyam // 207 // zubhazakunavazAt svakIyazAstraprasaraNakAraNameSa taM vyasRkSat / tata iha viralaM ca bhAratAdizravaNasa tRSNamuvAca hRdyavidyaH // 208 // tathA hi evaM loiyakavvaM gaddhahaliMDaM va' bAhire mahaM' / anto phoDijaMtaM tusavusabhusamIsiyaM savvaM // 209 // avadadatha vaNig vivecayasva prakaTamidaM sa tato jagAda sUriH / 'anRtabharabhRteSvaho janAnAmitihAseSu yathA tathA pratItiH (1) // 220 // iti vizakalanAya mUDhatAyAH kitavakathAnakapaJcakaM taduktam / viSadharavati' maMtravat' kumidhyAgrahaviSavistarasaMhRtipravINam // 211 // zravaNata iha tasya jainadharme prakaTamatirbubudhe tato jagAda / vitaraNamukha eSa jainadharmo draviNamRte sa vidhIyate kathaM nu // 212 // gururatha samuvAca dharmakRtyAd draviNabharo bhavitA taba prabhUtaH / avadadatha sa cedidaM tadA'haM saparijanaH prabhugIrvidhAyakaH syAm // 293 // vadati gururatha tvamekacittaH zRNu bahiradyadinAt tRtIyaghasre / paraviSayavaNijyakAra kaughaH' sphuTamiha vastunidhAnameSyatIti / / 214 // tadupa tava gatasya "vastujAtaM tadatha samoddhRtitaH samardhamAdhyam / gurutaramamuto dhanaM ca bhAvi vyavaharaNAt sukRtodayena bhUnA // 215 // vihitamiha mayA hi zAstravRndaM nanu bhavatA bhuvi pustakeSu lekhyam / tadanu yatijanasya DhaukanIyaM prasarati sarvajane yathA taducaiH // 216 // sukRti "jana ziromaNistato " 'sAviti vacanaM vidadhe guroralaGghayam / tadanu ca tadidaM bhavArNavasya prataraNahetutarIsamaM pravRttam // 217 // atha ca caturazItimekapIThe jinasadanAni mahAlayAni tatra / aparajanamapi prabodhya sUriH sumatiracIkaraduzcatoraNAni // 298 // ciralikhitavizIrNavarNabhagnapravivarapatrasamUhapustakastham / kuzala matirihoddadhAra jainopaniSadikaM sa mahAnizIthazAstram // 219 // zrutaparicayato nijAyurantaM suparikalayya gurukramAgato'sau / gaNaviSayanirAza" totthacetaH kadanavirAgavizeSasaMbhRtAGgaH // 220 // anazanamanaghaM vidhAya niryAmakavaravismRtahArdabhUribAdhaH / tridazavana iva sthitaH samAdhau tridivamasau samavApadAyurante // 221 // 75 1 C vistraayeN| 2 C vibodhaka 3 BN4N siddhaM / 5 A amRtbhr| 9BN viSadhara iti / 7 N maMtrabattu / 8 N 'kArako'tha 6 CB vana 10 C va 11 AC sukRta / 12 C degstathA'sau / 13 C nirAzritotthadeg / 5 10 15 20 25 30 Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 420 prabhAvakacarite itthaM zrIharibhadrasUrisugurozcitraM caritrAdbhutam ___ smRtvA vismayakAraNaM paTutaramajJAlahRdyaM vudhAH / mAkprAthamakalpikAvalidhiyAM jIvAtupAtheyavat zRNvantu prakaTaM paThantu jayatAccAcandrasUryasthiti // 222 / / zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhA. candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirau zrIhAribhadrI kathA zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zRGgo'yamaSTAdhikaH // 223 // puruSottama parameSThin girIza gaNanAtha vibudhavRndapate / pradyumna brahmarate sumanomaya kimasi nahi tapanaH // 224 // // iti haribhadrasUriprabandhaH* // // grantha 354 a0 3 / ubhayaM 2043 a0 3 // 1B N pUjyaM / * B Adarza evopalabhyate prabandhasamAptisUcikA pNktiressaa| Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 421 10. mallavAdisUricaritam / 10. zrImallavAdisUricaritam / 61. saMsAravAddhivistArAnnistArayatu dustarAt / zrImallavAdisUrivoM yAnapAtraprabhaH prabhuH // 1 // gauH sattAradhanA yasya pakSAkSINalasadbhuvi / avaktrA lakSabhetrI ca jIvAmuktA suparvakRt / / 2 // jaDAnAM nibiDAdhyAyapravRttau vRttamadbhutam / pramANAbhyAsataH khyAte dRSTvAntaH kiMciducyate // 3 // reNuprAkAratuGgatvAd rathenAgacchato raveH / rathAGgamiva saMlagnaM zakunItIrthanAbhibhRt // 4 // hAranikarairyuktaM vapranemivirAjitam / puraM zrIbhRgukacchAkhyamasti svastiniketanam // 5 // cArucAritrapAthodhizamakallolakelitaH / sadAnando jinAnandaH sUristatrAcyutaH zriyA // 6 // anyadA dhanadAnAptimattazcitte chalaM vahan / caturaGgasabhAvajJAmajJAtamadavibhramaH // 7 // caityayAtrAsamAyAtaM jinAnandamunIzvaram / jigye vitaMDayA buddhyA nandAkhyaH saugato muniH // 8||-yugmm / 10 parAbhavAt puraM tyaktvA jagAma valabhI prabhuH / prAkRto'pi jito'nyena kastiSThet tatpurAMtarA // 9 // tatra durlabhadevIti gurorasti sahodarI / tasyAH putrAstrayaH santi jyeSTho'jitayazo'bhidhaH // 10 // dvitIyo yakSanAmAbhUna mallanAmA tRtIyakaH / saMsArAsAratA caiSAM mAtulaiH pratipAditA // 11 // jananyA saha te sarve buddhavA dIkSAmathAdadhuH / saMprApte hi taraNDe kaH pAthodhiM na vilaMghayet // 12 // lakSaNAdimahAzAstrAbhyAsAt te kovidAdhipAH / abhUvana bhUparikhyAtAH prajJAyAH kiM hi duSkaram / / 13 / / 15 pUrvarSibhistathA jJAnapravAdAbhidhapaJcamAt / nayacakramahAgranthaH pUrvAJcake tamoharaH // 14 // vizrAmarUpAstiSThanti tatrApi dvAdazArakAH / teSAmArambhaparyante kriyate caityapUjanam // 15 // kiMcitpUrvagatatvAcca nayacakraM vinA'param / . pAThitA gurubhiH sarva kalyANImatayo'bhavat (n) // 16 ||-tribhirvishesskm / epa mallo mahAprAjJastejasA hIrakopamaH / unmocya pustakaM vAlyAt sa svayaM vAcayiSyati // 17 // 20 tattasyopadrave'smAkamanutApo'tidustaraH / pratyakSaM tajananyAstajagade guruNA ca saH // 18 // vatsedaM pustakaM pUrva niSiddha mA vimocayeH / niSidhyeti' vijaduste tIrthayAtrAM cikIrSavaH // 19 // mAturapyasamakSaM sa pustakaM vAritadviSan / unmocya prathame patre AryAmenAmavAcayat // 20 // tathA hividhiniyamabhaGgavRttivyatiriktatvAdanarthakamavocat / jainAdanyacchAsanamanRtaM bhavatIti vaidharmyam // 21 // artha cintayato'syAzca pustakaM zrutadevatA / patraM cAcchedayAmAsa durantA gurugIHkSatiH // 22 // itikartavyatAmUDho mallazcillatvamAsajat / arodIcchaizavasthityA kiM balaM daivataiH saha // 23 // pRSTaH kimiti mAtrAha madttAt pustakaM yayau / saMgho viSAdamApede jJAtvA tattena nirmitam / / 24 // AtmanaH skhalitaM sAdhu samAracayate' svayam / vicAryeti sudhIrmalla ArAnot zrutadevatAm / / 25 // 30 girikhaNDalanAmAsti parvatastadhAntare / rUkSaniSpAvabhoktA sa 'SaSThapAraNake'bhavat // 26 // 25 1N nibiDAdhmAya prvRttN| 2 C ttraacyutshriyH| 3A dhaanydaanaapti| 4 N jinayazo 1 5 N niSiddheti / 6N unmAyaM / 7 BN samAcarayate / 8N SaSThaH paar| Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 28 // evamapyarditaH' saMgho vAtsalyAjjananIyutaH / IdRk zrutasya pAtraM hi 'duHprApaM mA vizIryatAm // 27 // vikRtiM prAhitastena caturmAsikapAraNe / sAdhavastatra gatvA'sya prAyacchan bhojanaM muneH // zrutadevatayA saMghasamArAdhitayA tataH / Uce'nyadA' parIkSArthaM 'ke miSTA' iti bhAratI // 29 // 'ballA' ityuttaraM prAdAn mallaH phullataponidhiH / SaNmAsAnte punaH prAha vAcaM 'keneti' tatpuraH // 30 // ukte 'guDa-ghRteneti' dhAraNAtastutoSa sA / varaM vRNvati ca prAha tenoktaM yaccha pustakam // 31 // zrutAdhiSThAyinI proce'vahito madvacaH zRNu / pranthe'tra prakaTe kuryudveSidevA upadravam // 32 // zlokenaikena zAstrasya sarvamarthaM grahISyasi / ityuktvA sA tirodhatta gacchaM mallazca saGgataH // 33 // nayacakraM navaM tena zlokAyutamitaM kRtam / prAgmanthArthaprakAzena sarvopAdeyatAM yayau // 34 // zAstrasyAsya pravezaM ca' saMghazcakre mahotsavAt / hastiskandhAdhirUDhasya prauDhasyeva mahIzituH // 35 // 10 62. anyadA zrIjinAnandaprabhustatrAgamaccirAt / sUritve sthApito mallaH zrAddhairabhyardhya sadgurum // 36 // tathA ''jitazonAmA pramANagranthamAdadhe / allabhUpa' sabhevAdi zrInandakagurorgirA // 37 // zabdazAstre ca vizrAntavidyAdharavarAbhidhe / nyAsaM cakre'lpadhIvRndabodhanAya sphuTArthakam // 38 // yakSeNa saMhitA cakre nimittASTAGgabodhanI / sarvAn prakAzayatyarthAn yA dIpakalikA yathA // 39 // mallaH samullasanmallIphullavellayazonidhiH / zuzrAva sthavirAkhyAnAt nyakkAraM bauddhato guroH // 40 // apramANaiH prayANaiH sa bhRgukacchaM samAgamat / saMghaH prabhAvanAM cakre pravezAdimahotsavaiH // 41 // buddhAnandastato bauddhAnandamadbhutamAcarat / zvetAmbaro mayA vAde jigye darpaM vahannamum // 42 // yasyonnamatyapi bhrUrnAvalepabharabhAritA / jagadUbhraSTaM kRpApAtraM manyate sa dharAtalam // 43 // jainarSInAgatAn zrutvA vizeSAdupasargakRt / saMghasyAtha mahAkozo vizAM vRndairavIvadat // 44 // pUrvajaH zvetabhikSUNAM vAdamudrAjayoddhuraH / syAdvAdamudrayA samyagajeyaH paravAdibhiH // 45 // paraM so'pi mayAtmIyasiddhAntaiH prakaTIkRtaiH / kalita luke kumbhodbhaveneva payonidhiH // 46 // yugmam / kiM kariSyati bAlo'sAvanAlokitakovidaH / gehenadda sArameya ivAsAraparAkramaH // 47 // kAcittasyApi cecchaktistato bhUpasabhApuraH / svaM darzayatu yenaiNaM vRkavad prAsamAnaye // 48 // mallAcArya iti zrutvA lIlayA siMhavat sthiraH / gambhIragIrbharaM prAha dhvastagarvo'dviSannRNAm // 49 // jaino muniH zamI kazcidavivAdAvadAtadhIH / jito jita iti svecchAvAdo'yaM kiM ghaTApaTuH // 50 // athavAstu mudhA cittAvalepaM zalyavad dRDham / alamuddhartumetasya sajjo'smi vilasajjayaH // 51 // sajjano me suhRcApi jJAsye sthAsyati cetpuraH / tiSThan svakIyagehAntarjano bhUpe'pi kadvadaH // 52 // pratyakSaM prAznikAnAM tanmadhyebhUpasabhaM bhRzam / anUdyatAM yathA prajJAprAmANyaM labhyate bhuvam // 53 // ityAkarNya vacaH smitvA buddhAnando'pyuvAca ca / vAvadUkaH zizuprAyaH " kastena saha saMgaraH // 54 // atu vAsau nirAkRtya eva me dviSadanvayI / RNastokamivAsAdhyaH kAlenAsau hi durjayaH // 55 // tataH krUre muhUrte ca tau vAdi-prativAdinau / saMsaMthAjagmatuH sabhyAH pUrvavAdaM laghordaduH // 56 // mallAcAryaH sa SaNmAsIM yAvat prAjJAryamAvadat / nayacakramahAgranthAbhiprAyeNAtruTadvacAH // 57 // nAvadhArayituM zaktaH saugato'sau gato gRham / mallenApratimallena jitamityabhavan giraH // 58 // 78 5 15 20 25 80 422 1 N BdegdhyarhitasaMgho / 2 N duHprAyaM bhAvi zIryatAm / 3N tadA / 4 C degmAsyante / 5 N h| 6N B prauDhasya ca / 7 N jinayazodeg 8 C alluubhuupdeg| 9 A gurau / 10 B N suhRdvApi / 11 B C svAsyasi / 12 A vAvadUkazizuprAyaH; C zizuH prAyaH / Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 423 10. mallavAdisUricaritam / mallAcArya dadhau puSpavRSTiM zrIzAsanAmarI / mahotsavena bhUpAlaH svAzraye taM nyavezayat // 59 // buddhAnandaparIvAramapabhrAjanayA tataH / rAjA nirvAsayannatra vArito'rthanapUrvakam // 60 // birudaM tatra 'vAdIti dadau bhUpo muniprabhoH / mallavAdI tato jAtaH sUribhUrikalAnidhiH // 61 // buddhAnando nirAnandaH zucA niSpratibho bhRzam / rAtrau pradIpamAdAya prArebhe likhituM tataH // 62 // tatrApi vismRti yAte pakSahetukadambake * / anuttaro bhayAllajjAvaizasAt sphuTite hRdi // 63 // 5 mRtyu prApa khaTIhasto rAjJA' prAtawlokyata' / mallena ca tato'zoci vAdyasau hA divaM gataH // 64 // kasya prANAdasau prajJA pragalbhAM" svAM prabuddhavAn / avajJAtA zizutvAn naH svayamIhak ca kAtaraH // 65 // valabhyAH zrIjinAnandaH prabhurAnAyitastadA / saMghamabhyarthya pUjyaH svaH sUriNA mallavAdinA // 66 // madevIti tuSTA cAritradhAriNI / bandhunA guruNA'bhANi tvaM sthitA putriNIdhuri / / 67 // guruNA gacchabhArazca yogye ziSye nivezitaH / mallavAdiprabhau ko hi svaucityaM pravilaGghayet // 68 // 10 . nayacakramahAgranthaH ziSyANAM puratastadA / vyAkhyAtaH paravAdImakumbhabhedanakesarI // 69 // zrIpadmacaritaM nAma rAmAyaNamudAharat / caturvizatiretasya sahasrA granthamAnataH // 70 // tIrtha prabhAvya vAdIndrAn ziSyAn niSpAdya cAmalAn / guru-ziSyau gurupremabandhene yaturdivam / / 71 // buddhAnandastadA mRtvA vipakSavyantaro'jani / jinazAsanavidveSiprAntakAlamaterasau // 72 // tena prAgvairatastasya pranthadvayamadhiSThitam / vidyate pustakasthaM tat vAcituM sa na yacchati // 73 // 15 zrImallavAdiprabhuvRttametan macetanAvallinavAmbudAbham / vyAkhyAntu zRNvantu kavipradhAnAH prasannadRSTyA ca vilokayantu // 74 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhaH zrImabhA candraH sUriranena cetasi kRte shriiraamlkssmiibhuvaa| . zrIpUrvarSicaritrarohaNagirI zrImallavAdyadbhutaM zrIpradyumnamunIndunA vizaMditaH zRGgo navAgro'bhavat // 7 // . [atra C sajJaka Adarza nimnagatamekamadhikaM padyaM likhitamupalabhyate-] zrInAgendrakulaikamastakamaNi[:] prAmANikagrAmaNI. rAsIdapratimalla eva bhuvane zrImallavAdI guruH / prodyatprAtibhavaibhavodbhavamudA zrIzAradA sUnave yau taM nijahastapustakamadAjaitraM trilokyA api ||-Rssimnnddlaat / // iti mallavAdiprabandhaH // // grantha 77 / ubhayam 2120 // * 'Aka karavA vIsarI gayA' iti B ttippnnii| 1C raajaa| 2 A. vilokata; C vyalokata / 3C pragalbhaM / 4 C svasUriNA / 5C nibandheneveyatu: N nibndheneytuH| 6A 'tha / B Adarza eveyaM prabandhasamAptisUcikA paMktiH prApyate / Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 prabhAvakacarite 11. zrIbappabhaTTisUricaritam / TAdA 10 31. bappabhaTTiH zriye zrImAn yadvRttagaganAGgaNe / khelati sma gatAyAtai rAjA sUraH' kavirbudhaH // 1 // pItvA yadgorasaM tRptA dRpyantaH' kavitarNakAH* / bibhrANAH zRMgitAM vijJagopAlairapi durdamAH // 2 // tasyaiva caritaM kizcit kIrtayiSye yathAzrutam / matprajJAmukurI(ro ?)yoti sAdhuzRGgArabhUSaNam // 3 // asti svastinidhiH zrImAn dezo gUrjarasaMjJayA / anutsekavivekADhyalokaH zokAcalasvaruH // 4 // yadekAMza praticchandasvarabhramukurasthitam / gaurIzamunibAhulyAt tatpuraM pATalAbhidham // 5 // jitazatrurmahInAthaH pAthaHpatigabhIrimA / tatrAsti trAsitAzeSabAhyAntararipuvrajaH // 6 // citrazAstrarahasyAlikandakandalanAmbudaH / AzliSTaparamabrahmAmandapIyUSasAgaraH // 7 // moDAkhyaprauDhagacchazrIvivoDhAnUDhamUDhataH / zrIsiddhasena ityAsInmunIndrastatra vizrutaH // 8||-yugmm / vizvavidyAvadAtazrIrmAnyaH kSitibhRtAmapi / moDhere zrImahAvIraM praNantuM so'nyadAyayau // 9 // praNamya vidhivat tIrtha pRthagAzrayasaMzritaH / nizAyAM yoganidrAbhRd dadarza svapnamIdRzam // 10 // unmIla~llIlayA netre yatkesarikizorakaH / ArUDhazcaityazRGgApramutphAlaH sattvazAlitaH // 11 // iti dRSTvA jajAgArAnagArapatiradbhutam / prItazca zrAvayAmAsa prAtamunimatallikAH // 12 // kalyANAnAmupAdAnaM hetutvaM vinayasya taiH / khyApayadbhirnataiH pRSTa AkhyAdarthaM ca ttpurH|| 13 // 15 ziSyo'nyavAdikumbhIndrakumbhanirbhedanodyamaH / bhAgyaiH saMghasya ko'pyadya sameSyati mahAmatiH // 14 // bhAviprabhAvasaMsUcisvapnAnandAbhinanditaiH / taiH samaM sUrirAgacchajjainAlayamanAlayaH // 15 // triH pradakSiNayitvA ca yAvannAthaM vivandiSuH / tAvatSaDvArSiko bAla ekastatpura Agamat // 16 // kaskaH kautaskutastvaM bho! asau pRSTastadA'vadat / 'pazcAladezya-bappAkhyaputro'haM bhaTTidehabhUH // 17 // sUrapAlAkhyayA zatrUn ninan pitrA nivAritaH / ajAnateti vAtsalyAdaheturvikrame vayaH // 18 // eko'mbAmapyanApRcchayAnuzayAtizayAttataH / AgamaM prabhupAdAnte prAnte svasnehataH sthitaH // 19 // asyAmAnuSyakaM tejo dhyAtveti gurubhistataH / kiM tvaM no'nte'vatiSThAsurityajalapyata harSataH // 20 // madbhAgyaiH phalitaM pUjyA ityuktvA so'pyavasthitaH / aliH kiM nAma no tiSThed vikAzini saroruhe // 21 // ekazaH zrutamAtreNAvadhArayati nizcalama / anaSTamAM sahasraM tu prajJAyAM tasya kA kathA // 22 // jaDadustarkasaMkliSTA devI vAgadhidaivatam / durbodhanAsaha di suhRtvaM yasya vAJchati // 23 // 25 prekSAbhiyogasantuSTAH prabhavastasya paitRke / gatvA DuvAudhIgrAme" pitarau prArthayanta te // 24 // sa prAha yAtayAmo"'hametadaMbaikaputrakA" | AzAdhAro'yamAvAbhyAM kathaM moktaM hi zakyate / / 25 // nirbandho yadi pUjyAnAM tadA nAvabhidhAM" yadi / vizrutAM bappabhaTTIti kurudhve tatsuto'stu vaH // 26 // omityukte jagatpUjyaiH zraddhAlunivahastayoH / Ajanmakasi(zi)pu" prAdAnmahadAsthA na niSphalA" // 27 // zatASTake ca varSANAM gate vikramakAlataH / saptAdhike rAdhazuklattIyAdivase gurau // 28 // 30 moDhere te vihRtyAmuM dIkSitvA nAma cAdadhuH / vAkhyA trikaikAdazakAd bhadrakIrtiriti zrutam // 29 // 1 A B degzUraH / 2 N B apyntH| * 'vAchaDA' iti B ttippnnii| 3 A gopAlairiva / 4 A zokAcalasvaruH; NdegcalastaruH / 5A ydekaaNshe| 6N nAzitA / 7A tathAvadat / 8BC paacaal'| 9AC pyvaasthit| 10 NddhuNvaatidhiigraame| 11 N yaacyaamo| 12 A putrikA N putrkH| 18 A navavidhA / 14 ACdegksipuH| 15 A nirmalA / Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 425 11. bappabhaTTisUricaritam / tapitroH pratipannena pUrvAkhyA tu prasiddhibhUH / ziSyamaulimaNerasya kalAsaGketavezmanaH // 30 // saMghazca tadguNagrAmarAmaNIyakaraJjitaH / vidadhe'bhyarthanAM teSAmatrAvasthAnahetave // 31 // yogyatAtizayaM cAsya jJAtvA sadguravastataH / sArasvataM mahAmatraM tatrasthAstasya te daduH // 32 // parAvarttayatastasya nizIthe taM sarasvatI / svargaGgAsrotasi mAnyanAvRtAsId rahobhuvi // 33 // tanmatrajApamAhAtmyAt tAhagUrUpA' samAyayau / ISadRSTvA ca tAM varka parAvarttayati sma sH|| 34 // 5 khaM rUpaM vismarantI ca prAha vatsa! kathaM mukham / vivalese bhavanmaMtrajApAt tuSTAhamAgatA // 35 // varaM vRNviti tatprokto bappabhahiruvAca ca / mAtar ! visadRzaM rUpaM kathaM vIkSe tavedRzam // 36 // svAM tanaM pazya nirvasvAmityukte svaM dadarza saa| aho nibiDametasya brahmavratamiti sphuTam // 37 // uccaizca mantramAhAtmyaM yenAhaM gatacetanA / dhyAyantI dRDhatoSeNa tvatpuraH samupasthitA // 38 // vare'pi nispRhe tvatra dRDhaM citrAtirekataH / gatyAgatyormama khecchA tvadIyA nivRto bhava // 39 // 10 32. anyadA tatra saMsthAnAM (degno ?) bhdrkiirtirbhirgtH| vRSTau devakulaM zritvA tasthau sa sthairya susthitaH // 40 // tatrasthasya pumAneko nAkipAkaviDaMbakaH / samagasta prazastazrIvRSTivyAkulitastadA // 41 // zyAmAzmotkIrNavarNoghA sahArahRdivAMganA / svastiprazastiratrAsti vihastitajaDasthitiH // 42 // kAvyAni vAcayAmAsa mahArthAni sudhIrasau / sakhyAd vyAkhyApayAmAsa 'pratyagrAd bppbhhitH||43|| tadAkhyAraMjitavAntaH zAnte varSe'tiharSataH / yayau sahaiva vasato vasato tatra ca sthitH||44|| 15 tato gurubhirAzImirAnandya samapRcchayata / AmuSyAyaNatAM svasyAcakhyau brIDAvazAnataH // 45 // varyamauryamahAgotrasaMbhUtasya mahAyuteH / zrIcandraguptabhUpAlavaMzamuktAmaNizriyaH // 46 // kAnyakubjayazovarmabhUpateH suyazo'GgabhUH / pitrA zikSAvazAt kiMciduktaH kopAdihAgamam // 47 // alekhId AmanAma khaM kSitau khaTikayA tataH / svanAmAgrahaNenAsya vivekAt te cmtkRtaaH||48|| vyamRzan sUrayastatra nakhacchoTana pUrvakam / pUrva zrIrAmasainye'sau dRSTaH pANmAsikaH kila // 49 // 20 pIluvRkSamahAjAlyAM vastrAndolakasaMsthitaH / acalacchAyayA'smAbhirvijJAtaH puNyapUruSaH // 50 // tatastajananI vanyaphalavarga vicinvatI / asmAbhirgaditA vatse ! kA tvaM kiM vA bhavatkulam // 51 // kathamIhagavasthA ca sarvamAkhyAhi naH purH| vizvastA' yadvayaM tyaktasaMgA' muktaparigrahAH // 52 // sA'vAdIt tAtapAdAnAM kimakathyaM tataH prabho! / zrIkanyakubjabhUpAlayazovarmakuTumbinI // 53 // ahaM sute'tra garbhasthe sapatnyA matsarodayAt / purA labhyavaraM prArthya nRpAnirvAsitAsmyaham // 54 // 25 tato'nuzayato hitvA pitR-zvazuramandire / sthAne va AgamaM vanyavRttyA varte prabho'dhunA // 55 // zrutveti sAntvitA'smAbhizcaityazuzraSayA sthirA / tiSTha bAlaM pravarddhasva janakasyeva vezmani // 56 // tatsapatnI ca kenApi kAlena vyanazat svayam / sA ca rAjJA caraiH zodhayitvA pazcAdanIyata // 57 // prAcyAsaMkhyaguNenAtha mAnena bahumAnitA / vayaM cAtra tato dezAd bhUmAvasyAM vijahima // 58 // iti zrutazca vRttAntastaddezyapuruSavrajAt / anena sAMprataM bhAvyaM tatputreNaiva dhImatA // 59 // 30 yadAkRtiH zarIrasya lakSaNAnIdRzAni ca / narte nRpasutaM pUjyA iti dhyAtvAbhyadhustataH / / 60 // tatrAssva vatsa! nizcinto nijena suhRdA samam / zIghraM gRhANa zAstrANi saMgRhANAmalA: klaaH||61 // 1N 'tadrUpA saa| 2 A B C viikssye| 3N pratyagAd / 4 N vshaannH| 5C 'chodn| 6 A vishvsthaa| 7 A saMgAt / 8 N 'danAyitA / pra011 Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 15 prabhAvakacarite tAzcemAHpaThitaM likhitaM samyagaNitaM gIta-narttane / vAdyaM vyAkaraNaM chando jyotiSaM zikSayoM saha // 62 // niruktaM ca tathA kAtyAyanaM ca sanighaMTukam / patracchedyaM nakhecchedyaM saha ratnaparIkSayA~ // 63 // AyudhAbhyAsa~yogazca gajArohaNameva ca / turaMgArohaNaM zikSA tayoH pratyekamadbhutA // 64 // mavevAdo rasavAdaH khanyavAdastathaiva ca / rasAyanaM ca vijJAnAdo mativibodhakaH / / 65 // tarkadizca sintio vipaniGgraha-gAruDe / zaukune vaiyekaM caivAcAryavidyA tathAgamaH // 66 // prAsAdalakSaNaM caivaM sAmudrikamatha smRtiH / (rANaM itihA~sazca tathA vedavidhirvaraH // 67 / / vidyAnuvAda-darzanasaMskArau khecarI kalauM / amarIkaraNaM cendrajIlaM pAtAlasiddhirbhRt / / 68 / / dhUrtAnAM zavalaM gaMdhaiMyuktiH vRkSacikitsayo / kRtrimamaNirmANi sarvavastukRtistathA // 69 / / vaMzekarma puSpakarma citrakarma kalAdbhutam / kaoNSThe-pArSAMNayoH karma lepaikarma tathApi ca / / 70 // carmakarma yaMtrakarma tathA rasavatIvidhiH / kAvyAlaMkAra-hasite saMskRta-pratei tathA // 71 // paizAcikaM apabhraMzaH kaiMpaTaM dezabhASayo / dhAtukarma prayogANAmupAyoH kevalIvidhiH // 72 // evaMvidhakalAnAM ca dvAsaptatimadhItavAn / ananyasadRzaH kovidAnAM parSadi so'bhavat / / 73 // . tathA cAbhyasyatastasya prajJAdarpaNabimbitaH / yayau lakSaNatarkAdizAstratrAtaH svavazyatAm // 74 // sabrahmacAritAsakhyAd rAjaputraH prapannavAn / bappabhaTTe ! pradAsyAmi prAptaM rAjyaM tava dhruvam / / 75 // kAlena kenacit tasyAtaMkinA janakena ca / pradhAnAH preSitAH paTTAbhiSekakRtihetavaH (degve?) // 76 / / kRcchAdApRcchaya taM prAptapuraM rAjye'bhyaSicyata' / pitrA sa svargaterasya kRtavAnaurdhvadehikam // 77 // lakSadvitayamazvAnAM caturdazazatAni ca / rathAnAM hastinAM pattikoTI rAjyamasAdhayat // 78 // 63. svakIyasuhRdaH praiSIdAbAnAya narAnatha / AmanAmA nRpaH zrImAnatimAnavavikramaH // 79 // teSAM cAtyAdarAt saMghAnumatyA guravastataH / prAhiNvan bappabhahiM taM gItArthaiH parivAritam / / 80 // tIrthaprabhAvanonnatyai zanaiH saMyamayAtrayA / jagAmAdhyAmadhAmazri puramAmamahIzituH / / 81 // tadAgamalasadvarNAkarNanAdarNavo yathA / dvijarAjasamudyotAdudvelaH sa tadA'bhavat // 82 // bhUpaH samagrasAmagryA saMmukhInastato'gamat / kuJjarArohaNe 'vidvatkuJjarasyArthanAM vyadhAt // 83 // bappabhahiruvAcAtha bhUpaM zamavatAM patiH / sarvasaGgamucAM no'tra pratijJA hIyatetamAm / / 84 / / rAjoce vaH purA pUrva yanmayA pratizuzruve / rAjyamAptaM pradAsyAmi tallakSma varavAraNaH // 85 // kAmamevAmumAdhatta' ced yUyaM tanmama prbho!| 'uktadoSArtidAnenAsukhaM kartuM na sAmpratam // 86 // ityAropya balAt paTTakuJjare dharaNIdharaH / jitakrodhAdyabhijJAnadhRtacchatracatuSTayam / / 87 // . vizvasya darzayantaM saccAmarairvI jitaM prabhum / prAvezayat zamizreNIzvaramatyutsavAt puram / / 88 ||-yugmm / rAjyacihnamidaM dhuryamiti siMhAsanAsanam / saudhAntaramanutvAhaM bhUpaM munirathAvadat // 89 // jAte sUripade'smAkaM kalpyaM siMhAsanAsanam / iti tasya vacaH zrutvA khinno'nyAsanyavIvizat / / 90 // dinAni katicittatrAvasthApya gurusannidhau / prAjIyat pradhAnaudhaiH' samaM munipati nRpaH // 91 // moDherakasthita zrImasiddhasenamunIzvaram / praNamya pravANIbhiratha vyajJapayannamI / / 92 // 20 25 1 N 'bhiSicyatAm ; A 'bhissicyt| 2 N vidvAn / 3 A kaammevaammaa| 4 N uktveshaarti| 5 B N vIjituM / 6A degsnaasnii|7N pradhAnAdyaiH / 8 N sthiti| Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 427 11. bappabhaTTimaricaritam / 83 cakoravadacandre'bhre marAla iva palvale / vane mRgavadekAkI stokAmbhasi ca mInavat // 93 // mayUra iva dharmau varSAsu jaladhiryathA / saMgrAme kAtaro yadvad vidvAn vaidheyamaNDale // 94 / / candravat kRSNapakSAntaHkSIyate virahAturaH / svAmI naH pratyahaM pUjyA ! anena suhRdA vinA // 95 // -tribhirvizeSakam / AcAryatve pratiSThApya 'niSThAdhiSThAtRdevatam / amuM preSayatAsmAbhiH saha naH svAmino mude // 96 / / asyopadezato jainamandira-pratimAdibhiH / nirmitaiH sukRtai rAjA bhavAbdhi laMdhayed yathA // 97 // zrutveti tatpuro'vocad vAcaMyamapatistadA / cAritrAcAradhaureyaH sudhAmadhurayA girA // 98 // ratnadIpo yathAgAre bAhyAntaratamopahaH / tejasvI nizcalasthemA tathA bAlarSireSa naH // 99 // bhAnunAmbhoruhaM yadvat zazineva vibhAvarI / zikhaNDIva payodena matrI mudrAM vinA yathA / / 100 / / stambhenevojjhitaM gehaM dehaM ca prANadhAriNAm / mlAyatyeva manovRttistathAsmAkamamuM vinA ||101||-yugmm / 10 * ityAkarNya prabhorvAcaM prAhuH kRtadhiyo'tha te / santaH paropakArArthe nAtmAti gaNayanti yat // 102 // taravastaraNestApaM sa cAbhrollaMghanaklamam / paathodhinoshrmN soDhA voDhA kUrmaH kSitedhuram // 103 // vArido varSaNaklezaM kSitirvizvAsumatklamam / upakArAd Rte'mISAM na phalaM kiMcidIkSyate ||104||-yugmm / tataH prasAdaprAvINyAt preSayadhvaM kRtIzvaram / evaM kRtvA prabhutve'smatsvAmibAdhAgireH pavim // 105 // teSAM nirbandhasambandhAdityabhyupagate guruH / zrImantaM saMghamAhUya tatpratiSThArthamAdizat // 106 // 15 athotsavecchubhiH svacchaiH' zrAvakairgacchavatsalaiH / sadyaH samagrasAmagyAM vihitAyAM jinAlaye // 107 / / lagne'tha saumyaSaDvargAdhiSThite paramAkSaram / saptagrahabalopete zrutoktavidhipUrvakam // 108 // ziSyasya vizvaziSyasya karNe candanacarcite / garjasu tUryasaMghAteSvahattattvaM nyavIvizat // 109 / / -tribhirvizeSakam / bappabhaTTistataH zrImAnAcAryaH kovidAryamA / durvAdisiMhazarabho'bhavad vizvasya vizrutaH // 110 // 20 athAnuziSTo vidhivad gurubhirbrahmarakSaNe / tAruNyaM rAjapUjA ca vatsAnarthadvayaM hyadaH // 111 // AtmarakSA tathA kAryA yathA na cchalyate bhavAn / vAmakAmapizAcena yatyaM tatra punaHpunaH // 112 / / bhaktaM bhaktasya lokasya vikRtIzcAkhilA api / Ajanma naiva bhokSye'hamamuM niyamamagrahIt // 113 / / taGgattUryadhvaniH zrAddhAGganA saGgItamaGgalaH / gauravAbhyarthitaH saMghenAtha prAyAdupAzraye // 114 // ekAdazAdhike tatra jAte varSazatASTake (811) / vikramAt so'bhavatsUriH kRSNacaitrASTamIdine // 115 // 25 64. zrImadAmamahAbhUpazreSThAmAtyoparodhataH / anicchato'pi saMghasya preSIt taiH saha taM guruH // 116 // prayANaiH pravaNaiH prApa kanyakubjapuraM tataH / prAsuke bahiruddeze'vatasthe sa vanAzrite // 117 // udyAnapAlavijJapteH parijJAya samAgatam / munIzamavanIzo'bhUd baddharomAJcaka kaH // 118 // tataH pratyApaNaM haTTazobhAzobhitarathyakam / pratigehaM pratidvAraM baddhavandanamAlikam / / 119 // . udyadhUpaghaTIdhUmastomaiH kRSNAbhravibhramam / kurvANamAhitollocairekacchAyaM mahItalam // 120 // 30 kazmIrajadravaiH siktadharaM kAzmIrabhUmivat / nagaraM nagabhidraGgatulyaM bhUpatirAtanot // 121 // -tribhirvizeSakam / prarUDhaprauDhasauhArdavasudhAdhIzasaMstutaH / puraM paurapurandhrIbhirAkulAhAlakaM tataH // 122 // 1N dharmA" / 2 N degpakSAnte / 3N degdhiSThAna 1 4 degvizvabharaklamaM / 5 B kRtiishvrH| 6 A pathi; N pti| 7 N svasthaiH / 8N zradhAMgatAM / 9N B vijJapte / Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 428 praviveza vizAmIza iva sacchatracAmaraH / abhraMlihadvipArUDho vivoDhopazamazriyaH // 123||-yugmm / saudhe rAjA tataH siMhAsane gabdikA( kayA?)stRte / upAvezayadAnandAt suhRdaM muninAyakam // 124 // prAMzuprabhAvanodbhUtaraGgaH saMghaH prabhoratha / paricaryA parAM cakre vakretaramanAH sadA // 125 // zazvadrAjasabhAvAptAvapi nirdhUtakalmaSaH / bappabhAhiH 'prabhuH zrImAn bhUpAne sukRtaM jagau // 126 // kalyANapAdapArAmajalavAhajalaplavaH / dharma eva nirAdhArAdhAraH prpdprdH|| 127 // tasyAdau prathitaM dAnaM tacca kSetreSu saptasu / teSu ca prathamaM viddhi siddhikRjinamandiram / / 128 // aparaM bimbanirmANamatha siddhAntalekhanam / cAturvarNasya saMghasyAbhyarcetAni kila kramAt // 129 // tadantarA ca sarveSAmAdhAro jainamandiram / jinAH zrutadharAzcAtra sthitAH saMghaprabodhakAH // 130 / / zrImatAM sati sAmarthya vidheyaM vidhivaJca tat / bahavo yatprabhAvena bhavyAH sdgtimaanuyuH|| 131 // iti tadvAkyamAkarNya prakarNAnAM ziromaNiH / avocadAmabhUpAla: praaleyaaNshusphurdyshaaH|| 132 // pRthvI dezaH puraM harmya tithirmAsa RtuH samAH / dhanyAnyetAni bhAsyante yAni tvddeshnaaNshubhiH|| 133 // ityuktvA'dAt tadAdezaM bhUmilakSaNavedinAm / kozakarmanarAdhyakSapuMsAM ca zrIjinaukase ||134||-yugmm / vizvakarmavidastatra vizvakarmasu karmaThAH / prAramire mahAbhUtyA prAsAdaM sukRtotsvaiH|| 135 // dinaiH katipayaiH saikazatahastonnatasthitiH / prAsAdaH pariniSpede sarvalokamudA samam // 136 // 15 pUrNavarNasuvarNASTAdazabhArapramANabhUH / zrImato varddhamAnasya prbhorprtimaanbhuuH|| 137 // niramApyata saMprApyAgaNyapuNyabharairjanaiH / dhArmikANAM saMcarantI pratimA pratimAnasam // 138||-yugmm / zrIbappabhaTriretasyA nirmame nirmamezvaraH / pratiSThAM sa pratiSThAsuH paramaM padamAtmanaH // 139 // tathA gopagirI lepyamayabimbayutaM nRpaH / zrIvIramandiraM tatra trayoviMzatihastakam // 140 // . sapAdalakSasauvarNaTaGkaniSpannamaNDapam / vyadhApayannijaM rAjyamiva sanmattavAraNam // 141 ||-yugmm / evamabhyarhito rAjJA gacchan sacchatracAmaraH / rAjakuJjaramArUDho mukhyasiMhAsanAsanaH / / 142 // mithyAtvadhyAmalAbhogAn lokAn matsarapUritAn / bappabhahiprabhuzcakre vakretaranarastutaH ||143||-yugmm| rAjA pUjyadvijAtInAM saMsargAdanuvartakaH / anyadAnyanmahIpAlAsanamAdhatta sUraye // 144 // tatastadAzayaM jJAtvA vigtaakaarvaikRtH| jagAda pratibodhAya tasyAgAdhaikasattvabhRt / / 145 // kRtaprAkRtasattvAnAM madAdInAM janadviSAm / dambhastambhAdiyuktAnAM kathaM lakSyA bhavAdRzAH // 146 // tataH, yaduktaMmardaya mAnamataMgajadapaM vinayazarIravinAzanasarpam / kSINo darpAd dazavadano'pi yasya na tulyo bhuvane ko'pi // 147 // ityAkarNya giraM dhIrAM buddhvA sUriM vyajijJapat / prabho! tvadvAkyamatrairme'valepagaralaM 'hRtam / / 148 // prabhavaH prabhavaH kSetre mama dhAnyaM hi sauhRdam / svAdaMtAmatra saMpannabhaktapAkAdisaMskRtam // 149 // 3065. antaHpure'nyadA mlAnavakrabhAM vallabhAM tadA / rAjA dRSTvAha gAthAdha khecchayeti prabhoH puraH // 150 // - tadyathA'ajavi sA paritappai kamalamuhI attaNo pamAeNa / ' sArasArasvatodgArasiddhayAtha gururgirA / / 151 // ___ IN gaSTikayAstRte / 2 N bappabhaTTiprabhuH, C bhaTTiH prabhuzrImAn / 3 B NdegdhArAdhAraM / 4 NdegdharA yatra / 5 A degvedinaa| 6CN supratideg17 N rAjA pradvijajAtInAM / 8 N dvatam / Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 429 11. bappabhaTTisUricaritam / gAthottarArdhamAcakhyau sakhyau snehaM vahan nRtam / 'sutaviudveNa' tae jIse pacchAiyaM aMgaM // 152 // hRdbhedivacasA tuSTaH prazaMsan kavikarma tat / tasthau kiJcidiva bhrAntaH punarabhrAntalocanaH // 153 // nRpo nirupamapremanidhiH zamabhRtA saha / anyadA dadRze devIM saMcarantIM pade pade // 154 // vyathyamAnAmiva kApi mukhabhaGgavikAriNIm / kRpApariSkRta svAnta iva gAthArdhamabravIt // 155 // tad yathA 'bAlA caMkamaMtI pae pae kIsa' kuNai muhabhaMgaM / ' tataH satyavacovIcibandhuraM prAvadat prabhuH // 156 // asUnRtaM na jalpeta kalpAnte'pi hi siddhavAk / 'nUnaM ramaNapaese mehalayA chivai nahapaMtI" // 157 // 85 `zrutveti bhUpatiH kiMcit sabhrAnto vikRtaM mukham / cakre himormisaMkliSTasaroruhamivAdyati // 158 // ityAlokya samutthAya pratizrayagato munIn / vihArahetuM saMvAhya snehamohAparAjitaH // 159 // kAvyametad vilikhyAtha bahirdvArakapATayoH / zrIsaMghamapyanApRcchaya niragAnnagarAd bahiH // 160 // - yugmam / ruciracaraNAraktAH saktAH sadaiva hi sadgatau paramakavayaH kAmyAH saumyA vayaM dhavalacchadAH / 5 tadyathA yAmaH svasti tavAstu rohaNa girermattaH sthitipracyutA vartiSyanta ime kathaM kathamiti svapne'pi maivaM kRthAH / zrImaMste maNayo vayaM yadi bhavallabdhapratiSThAstadA te zRGgAraparAyaNAH kSitibhujo maulau kariSyanti naH // 169 // 66. dinaiH katipayaigaDadezAntarviharan guruH / zrIlakSaNAvatIpuryAH prApArAmAvanItalam // 162 // tatra vAkpatirAjo'sti zrIdharmakSmApaparSadi / viduSAM maulimANikyaM prabandhakaviradbhutaH // 163 // 20 prabhorAgamanaM jJAtvA jaladasyeva candrakI' / tadAgamanagIrbhiH sa bhUpAlaM paryaMtoSayat // 164 // vaze vAgdevatA yasya kavirme prAcyasaMstutaH / sa ihAgAt prabhoH puNyairvappabhahirmunIzvaraH // 165 // jyotsnApriya ivaiNAMkodayAdeSa vizAMpatiH / ajalpaduduSadromA vidvanmaNDalamaNDanam // 166 // vizvakovidakoTIrameSa jainamunIzvaraH / dhruvaM yatra samabhyeti kRtapuNyaH sa vAsaraH // 167 // yugmam / paraM me'styAmarAjena durgrahI vigrahAgrahaH / tadAhnAnAd yadA pazcAd yAti tanme tiraskRtiH // 168 // praSTavyastanmunisvAmI sa cedAgatya mAM nRpaH / sAkSAdampRcchate' prasthAtavyaM tannAnyathA tvayA // 169 // sudhIbhiH kathite'rthe'smin sUriNAMgIkRte sati / tajjJAtvA dharmabhUpAlaH paramAnandamAptavAn // 170 // AmarAjapravezAzca sahasraguNitaM tataH / pravezotsavamAdhatta puryAmAcAryabhUpateH // 171 // dharmabhUpe tadA sAkSAdiva dharme puraH sthite / cakravartI sudhIvRnde proce vRttamidaM tadA / / 172 / / tad yathA*_ 25 1 A viudveNa; B viuheNa / 2 A B saMcaraMtI 3 A deg khAMga | 4 N caMkamatI pae kIsadeg / 5 A nahupaMtI / 6 N kaviuttaraH / 7 N candrikA | 8 A yannaH / 9 N dApRcchayate / * kevaLaM A Adarze labhyate padamidam / 10 15 30 Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 -30 prabhAvakacarite guNaparicayeoddharSAH samyagguNAtizayaspRzaH kSitipa! bhavato'bhyarNaM tUrNaM sumAnasasaMzritAH // 173 // tatrApi kAvyavaktRtvalIlAnanditapArSadAH / avatasthe sukhaM sUrirdogundaga ivAmaraH // 174 // 17. tatazcAmanRpaH prAtaranAyAte prabhau tadA / nagarAntarbahirgrAmAkarAdiSvagaveSayat // 175 // 86 430 aprAptau bAlamitrasya pAravazyaM gataH zucaH / cailakSyamakSataM bheje cyavanonmukhanAkivat // 176 // anyedyurbahirArAme gacchannekaM dadarza saH / badhuM * bradhuM bhujaGgena hRtaM citrIyitastataH / / 177 / / asya maulau maNiM tatrAluloke samyagIkSayA / saMstabhya tuNDamAdatta phaNIndramapabharnRpaH / / 178 // tamAcchAdyAtha saMvRtyA saMgRhya nilaye nRpaH / Agatya lokazalkaM sa jajalpa' viduSAM puraH // 179 // 'zastraM zAstraM kRSirvidyA anyo yo yena jIvati / ' taiH pUritA samasyeyamabhiprAyairnijairnijaiH / vibheda hRdayaM naiva teSAmeko'pi bhUpateH // 180 // sasmAra bhAratIputraM bappabhahiM tadA dRDham / mAlatIkusumAmodamasau rolambabAlavat // 189 // khadyotA iva candrasya vAleyA iva dantinaH / mama mitrasya vidvAMsaH kalAM nArhanti SoDazIm / / 182 // TaMkalakSaM dade hemnastasya yaH kila pUrayet / samasyAM madabhiprAyAt prAdAt paTahamIdRzam // 183 // atho durodarAjIva ekaH sarvasvanAzataH / zrutveti sa dhanopAyamamuM lokArdhamAdade // 184 // - jJAtvA kuto'pi gauDeSu puryAM ' tatrAgamaJca saH / bappabhaTTiprabhuM natvA kathayAmAsa tatpuraH / / 185 // aparArddha sa cAha sma klezalezaM vinA yataH / sarasvatIprasAdo hi vizvaklezAbdhikumbhabhUH // 186 // 1 taca 'sugRhItaM hi kartavyaM kRSNasarpamukhaM yathA // 187 // nAgAvaloka ityAkhyAM rAjJastatra prabhurdadau / tataH prabhRtyanenApi nAmnA vikhyAtimApa saH // 188 // sa dyUtakRt tadAdAyAgamad AmannRpAmataH / mudA nivedayAmAsa tacamatkArakAraNam // 189 // kenApUrIti rAjJA ca pRSTaH provAca sa prabho ! / zrIbappabhaTTinetyukte dadau tasyocitaM nRpaH // 190 // virahasya vinodAyAnyedyurbhUpo bahiryayau / mRtaM nyagrodhavRkSasya tale pAnthaM dadarza ca " // 191 // zAkhAyAM lambamAnAM ca tathA karakapatrikAm / dhyotantIM vipruSAM vyUhaM gAthArdhaM likhitaM tathA // 192 // 1 tacca 'taiyA maha niggamaNe piyAi thoraMsuehi / jaM runnaM / ' prAgvat tadapi nApUri bhUpAlasya manoharA / kenApi viduSA ko'kaM vinA vizvaprakAzakaH // 993 // asyAmalakSyalakSyAyAM samasyAyAM sa devanI / punaryayau ca zrIbappabhaTTipArzve'vadacca tAm // 194 // sa cAnAyAsato vidvanmauliH prabhurapUrayat / gRhItvA sa punaH prAyAduttarArdhaM nRpAtaH // 195 // tacca 'karavattibiMdunivaDaNamiheNa taM aja saMbhariaM ' // 196 // anyena viduSA kenacidadhvanyena tatra tat / sarvaM dRSTvA dodhakArdhamabhaNyata" yathAmati / / 197 / / 1 N degsaMmitAH / 2 CN parSada: C pArSadaM / * 'piMgaM nakulaM' iti C TippaNI / 3 A vicitrIyita / 4 N mASata / 5 N zlokazakalaM jajalpa | 6 N bhUpatiH / 7 N tadAdRtam / 8 N puryaMta Agamazca / 9 N rAjJe / 10 N saH / 'sthUrAtubhiH " iti C TippaNI / 11 A B manoharAm ; N manoharam / + 'dyUtakRt' iti C TippaNI / 12 N degmabhASyata / Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 431 11. bappabhaTTisUricaritam / 87 5 15 tathA hikaravattayajalabiMduA'paMthiya hiyai niruddha |-pthikoktiH / sA roaMtI saMbharI nayari ja muMkI muddha // 198 ||-shriibppbh ruktiH / iti pAThAntaram / rAjA zrutveti dadhyau ca rasapuSTimamUhazIm / mama mitraM munikhAmI kavipranAti nAparaH // 199 // pradhAnAna bhUpatiH praiSIdAbAnAya munIzituH / tadupAlambhagarbhANi dodhakaM vRttamAryayA // 20 // taizyopAntaM prabhorApyAprApyaM vigatacetanaiH / vAcikaM kathayAmAse kuzalapraznapUrvakam // 201 // tadyathAchAyaha kAraNi siri dharia paci vi bhUmi paDaMti / pattahaM ihu pattattaNu varataru kAMI karaMti // 202 // na gaGgAM gAGgeyaM suyuvatikapolasthalagataM na vA zuktiM muktaamnnirursijaavaadrsikH| na koTIrArUDhaM smarati ca savitrI vasu bhuvaM tato manye vizvaM vasukhanirataM lehaviratam // 203 // pAMzumalinAMghrijaMghaH kArpaTiko mlaanmaulimukhshobhH| yadyapi guNaratnanidhistathApi pathikaH pathi varAkaH // 204 // ityAkarNya gurusteSAM puraH prAha vacaH sthiram / sauhRde dauhUMde kApi saMsRjenmanasA manaH // 205 // AmanAmamahIbharturbhavadbhirvAcikaM hi naH / nivedanIyamAryasya dRDhaM gAthAkadambakam / / 206 / / tathA higaya mANasu caMdaNu' bhamaru rayaNAyaru siri(sasi ?)khaMDu / jaDa ucchu ya bappabhaTTi kiu sattaya gAhAsaMDu // 207 // vijheNa viNA vi gayA nariMdabhuvaNesu hu~ti gAraviyA / viMjho na hoi agao gaehiM bahuehiM vi gaehi // 208 // mANasarahiehiM suhAI jaha na 'labbhaMti rAyahaMsehiM / taha tassa vi tehi viNA tIrucchaMgA na sohaMti // 209 // parisesiyahaMsaulaM vi mANasaM mANasaM na saMdeho / annattha vi jattha gayA haMsA vi bayA na bhannati // 21 // haMsA jahiM gaya tahiM ji gaya mahimaMDaNA havaMti / chehau tAhaM mahAsaraha je haMsihi mucaMti // 211 // malaoM sacaMdaNo ciya nimuhhiirNtcNdnndumoho|| pabmaTuM pi hu" malayAoM caMdaNaM jAyai" mahagdhaM // 212 // agghAyanti mahuyarA vimukkamalAyarA vi mayaraMdaM / kamalAyaro vi" diTTho suoM va kiM mahuaravihINo // 213 // 30 1A krvttjlbiNduaaN| 2C maNicaya / 3 A cNdnn| 4 A umbhuya; Cunbuya / 5 A B sattaha / 6 A mANasarahiM / 7Ana lajjati; CngdhNti| 8A tenn| 9Anymuh| 10A h| 11Ajaai| 12 Api / Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakArite 432 88 15 ekkaNa kotthuheNaM viNAvi rayaNAyaha ciya samudo / kotthuharayaNaM pi ure jassa Thio so vihu mahagyo // 214 // khaMDa viNA vi akhaMDamaMDalo beca punnnnimaayNdo| harasirigayaM pi sohai na neya vimalaM sasikkhaMDaM // 215 // tathApai~ mukkAha vi varataru phiTTA pattattaNaM na 'pattAha / taha puNa' chAyA jai hoi vArisI tehi pattehiM // 216 // jaDa savvattha aha ciya uvariM sumaNANi savvarukkhANaM / 'vAve vivaDaMti guNA pahupattiya pASae koDiM // 217 // je ke vi pahU mahimaMDalaMmi te ucchudNddsaaricchaa| sarasA jaDANa majjhe virasA patrIisu dIsati // 218 // iya ujuyasIlAlaMkiyANa paaypddiyssynntohaann| guNavaMtayANa pahuNo pahUNa guNarvatayA dulahA // 219 // tata:asmAbhiryadi kArya vastadA dharmakha bhUpate / sabhAyAM channamAgatya svayamApRcchayatAM drutam // 220 / jAte pratijJAni he pathA yAmastavAntikam / pradhAnAH prahitAH pUjyairiti zikSApurassaram // 221 // kanyakumamahInAthamupAjagmuzca se'pyatha / samyag vyajJapayan' sUrervaco mAhAtmyadhAma tat // 222 / / 68. akuNThotkaNThamAmastaiH karabhaigitArimIH / gacchan godAvarItIre grAma kaMcidavApa saH // 223 // tasya paryantabhapIThe khaNDadeSakale tadA / cake vAsaM kRtAvAsastaddevyAzcetasi sthitam // 224 / / nizIthe sA samAgatva rUpAkSiptA narezvaram / bubhuje prArthanApUrva bhAgyaM jAgarti sarvataH // 225 // prAtarasthAya sanmitrAyallakenaM taraigitaH / yayau karabhamAruhyAnApRcchayaiva tadAtha tAm // 226 // sa prApa prabhupAdAnta prAntaM viraharukzucAm / kAvyaM jajalpa nirvedavahnijvAlopamaM nRpaH // 227 // nidrAjAgaraNAdikRtyanivahe nityAnuvRttispRzAM smameSvapyatha yoginAM nayanavaceSTAsu suukssmaasvpi| tattAhaka "khahRdAmiveha suhRdAM niSThedRzI syAdyadA mitrAzAparihAramAcara tatazcetaH prasIda prabho ! // 228 // nRpo yAthAtathavacaHpratIto'pyatha kautukAt / gAthAparArddhamAcakhyau pUrvAdhaM ca gurustataH // 229 // tadyathAajavi taM sumarijai ko neho egraaiie| golAnaIeN khaMDeulamajjhe pahia jaM na vasio si // 230 // ityuktvA sUribhirbhUpo bADhaM sa pariSakhaje / avizvAsyaM manastasyAntaH pravizyeva vIkSitum // 231 // prakAmamAmabhUpAlastuSTiM bibhratsakhIkSaNe / idaM kAvyamuvAcAtha nAtha: kavikuleSu yH|| 232 // 20 25 80 1A sir| 2A pttaah| 3A pnn| 4B dAve vaare| 5A vijJapayan / 6A prAmamekamavApa / 7 sthiram / 8N pAdAnAM / 9AC svapneSvapyayoginAM / 10 N tattadvat / 11 A B suhRdaa| . Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 433 11. bappabhaTTisUricaritam / tadyathAaGgairutpulakai: 'pramodasalilaprasyandibhilocanai rAkAdbhutasaMkathAstava sudhIbhartuH prasannAtmanaH / saujanyAmRtanijhare sumahati mAtuM vipadvAridheH pAraM gantumapArapauruSa ! vayaM tvAM draSTumabhyAgatAH // 233 // zlokaM vicitrabandhena lilekha sa khaTIdalAt / kautukAdAmabhUpAlaH zAlisauhArdaraGgitaH // 234 // tathA hia ti ati anma alaM prI dya ra dya ja ya pa dh| me lA me lA melaM me laM pha sa ka sa ka sa ka sa // 235 // taM ca gomUtrikAbandhaM jJAtvA gururapi svayam / vAcayAmAsa doSajJairapi jJAtaM parairnahi // 236 // tathA hiadya me saphalA prItiradya me saphalA rtiH| adya me saphalaM janma adya me saphalaM phalam // 237 // 15 vidvadgoSThyA vinidraM taM vizramayya kSapAkSaNe / prage'zako nRpAsthAnaM sUriH prApa yathAsthitiH // 238 // AmarAjo'pyatha zrImAnabhracchanna ivAMzumAn / viziSTaiH svArthaniSTho'gAt sa sthagIdharakaitavAt // 239 / / AmavijJaptikAM dharmarAjasyAdarzayad guruH / AgamiSyadRviyogAgnijvAlAmiva suduHsahAm // 240 // vAcayitvA ca tAM pRSTo dUtaste kIdRzo nRpaH / sa prAhAsya svagIbhartustulyo deva ! prabudhyatAm // 241 / / mAtuliMga kare bibhrat saiSa pRSTazca sUriNA / kare te kiM sa cAvAdId 'bIja urA" iti sphuTam // 242 / / 20 dUtena cADhakIpatre darzite gururAha saH / sthagIdharaM puraskRtya 'tU ari patta' mityayam // 243 / / prAkRtenottaraM prAdAcchaleSeNa jJApanopamam / avabodhAya yadRcchA tu dharmasyarjucetasaH // 244 // athovAca pradhAnazca sUrireSa zlathAdaraH / asmAkhiti pratijJA ya' dustarAM vidadhe dhruvam // 245 // vihite'trApi cet pUjya AyAti 'prAjyapuNyataH / ____ asmAbhiH saha taddevAH pratuSTA no vicAryatAm // 246||-yugmm / 25 yataHtattI sIalI melAvA kehA, dhaNa uttAvalI priya mNdsinnehaa| virahihiM mANusu jaM marai tasu kavaNa nihorA, kaMni pavittaDI jaNu jANai dorA // 247 // rAjJoce vastukasyAsya kIdRgarthaH prabhustataH / bappabharnuipasyAye vyAkhyAtaM khyAtadhInidhiH // 248 // tathAhi-ekA lohapiNDI vahinA taptA / arthAta ksseyaa| ekA shiitlaa| anayormIlakaH saMsargaH kiidRshH| ubhayorapi taptayoreva sambandho bhavati / ityanena kimuktam-yadvayaM raNaraNakataptA, ayaM ca audAsInyAjjiteM 1N prasAda 1 2 ACdegduHsaham / 3 N dvijraaj'| 4A jnyaapnottmm| 5A avabodhaye; BC avbodhe| 6 A BB 17 N pratijJAya duHpuurii| 8 A praacy| 9CmANusa / 10N vyaakhyaadaakhyaa| pra. 12 Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 90 prabhAvakacarite 434 ityarthaH puruSaH, devadhana na gRhyata ityAnadutAvalI, ityartha driyatvAnnirlobhatvAJca zItastadasmAkamanena saha kathaM mIlaka iti / tathA, dhanA dezIzabdena patnI, sA utsukA; priyazca mandasnehaH / tataH kathaM mIlako bhavati / viraheNa yanmAnuSaM mriyate mRtatulyaM prANazeSaM bhavati, tasya ko nihoraka uparodhaH, tatra kRte'pi na jIvati / milita eva praNayini jIvati / tathA karNe pavitrikeyaM jano jAnAti dorakaM dvitriguNAvalitatanturUpaM sthagIdharasyeti vaastvaarthH||1|| 5 tathA-taptaM tapastadicchatItyevaM shiilstpshcrnnecchu| sa tptaissii| tathA, alI bhUpApriya eko lakSaNayA sakAmaH | 'nAkAmI maMDanapriyaH' iti vacanAt / anayormIlakaviSaye kA IhA ceSTA, kiMtu na kApi / tathA uptaM dhanaM yaiste dhanoptAH, AhitAgyAditvAt ktAMtaparanipAtA, teSAmAvalI zreNirdAnezvarasamUhastasya priyo vllbhH| dAnezvarANAM hi satpAtrecchA vizeSato bhavati / sa caarthaadaacaaryH| sa mandasneho nirmoha ityrthH| tathA, virahe viziSTaikAnte taddhetormiyate, lakSaNayA tadartha santapyata ityrthH| tasya kA na horA muhUrtarUpAH / sa sarvadA tasya virahe santapta 10 evAste / sa ka iti praznAdhyAdvAre, 'kanni-kAnyakule, pavitaDitsamAnaH-vidyutsamastejasvI, jano vidvajano mallakSaNaH, sa jAnAti 'do rA' dvau raajaanii| yAstave'rthe-dvAveva rAjAnau dharma Amazca vidvatpriyAviti maccitte / gUDhArthastu-etAvatA rAjan ! tvayA zeyam, yaharupratijJAnihAya Amo'trAyAto'stIti dvitIyo'rthaH // 2 // tathA-taptiH-sArA zItalA yatra, zlatha Adara ityrthH| sa ttishiitlH| 'svarANAM svarAH prAyo'pabhraMze' itI. kaarH| tatra mIlakaH kiidRshH| yataH-dhvanaduktAvalI, camatkArikAvyatheNirvallabhA yasya, arthaadaacaaryH| so'smAsu 15 mandasnehaH / sa uparodhena na gRhyata ityrthH| tathA, virahe arthAd viSayaviyoge sarvasaMgaparityAge sati yo'marati mAnuSaH puruSaH, devavatsukhIbhavati, tasya kaH snehaH sambandhAdiSu / nihoraka uparodhaH, sa uparodhena na gRhyata ityrthH| krnnprvRttirdaaneshvrtvaakrnnriitiH| dorA-doSA rAjate mahAbAhuH sa Ama eva / evaMvidhamapi sUrirjanamiva prAkRtamiva jAnAti na kiNcidityrthH||3|| tathA-tattvAni ISTe tatvezI, ata eva alI saMganiSedhI, tasya melaH saMsargaH tasya avo'vAptiH / 'svarANAM 20 svarA' ityAkAraH / tathA, ke brahmaNi, IhA ceSTA, yasya sa kehH-prmbrhmecchH| dIrghaH prAgvat / dhanayuktAnAmAvalI zreNiH / priyA amandasnehA atyarthaprItirbhavati / vigatarAgeSu hi sarvaH prItimAn / dhanavanto'pi tatraiva ratiM vidadhati / tathA, vipakSI garuDaH, sa ratho yasya sa viratho-viSNustasminnarthAt cittasthe, yo mriyate tasya ko nibhaH sdRshH| sa ca rA rAjeva evaM bhavati / gurau cittasthe mRtyurapi zlAghyaH / tathA, jahnunadyA gaMgAyAH sakA. zAt kA anyA pavitrA / ayameva bhagavAn' puujyH| tathA, 'dorA' dvau rAjAnI saMgatau yasya sa dvirAT, sarva25 sAmarthyayukto bhavAneva yaducitaM tadvighehIti cturtho'rthH||4|| ||tttiisiialiittiikaayaaN graMthAgraM 32, a08|| zrIvappabhaTTinA caivamarthAnAM sASTakaM zatam / vyAkhyAtaM matimAnyena na jAnImo vayaM punaH // 249 // tata utthAya rAtrau ca vAravezyAgRhe'vasat / amUlyaM kaGkaNaM datvA'syAH prAtarniragAd gRhAt // 250 // dvitIyaM rAjasaudhasya dvAri tyaktvA kharAMzuruk / indrakIle yayau tasmAd bahirasthAd rahovane // 251 / / 30 tataH prAtarmunisvAmI saMgatya nRpateH sabhAm / Apapracche nRpaH kanyakubjaprasthAnahetave / / 252 // tena pUrNapratijJAyAmajJAtAyAM kathaM tviti / rAjJA pRSTaH samAcakhyAvAmabhUpa ihAgamat / / 253 // vidvatkathanatastena kathitaM yadyadIdRzaH / jJAyatAM saiSa eveti 'do rA' zabdAt tathA punaH / / 254 // dvau rAjAnau iti spaSTaM mAtuliMgasya darzanAt / idaM kimiti pRSTe ca 'bI ja u rA ta uttarAt / / 255 // tathA 'tU a ri pattaM ti tavAripatramityatha / saMskRtAdbhavatItyetat tavAye jagade sphuTam / / 256 // 35 tato vipratisAro*'sya prasasAra prakarSataH / dhigasti mama mUrkhatvaM na jJAtaM kathite'pi yat // 257 // tato'vasara etasmin vAravAmA prabhoH puraH / kaGkaNaM mumuce ratnarocirastatamastatiH // 258 // kSattA'paraM samAtha bhUpAlAya vyajijJapat / dvArendrakIle kenApi muktaM nAtha ! na vedyaham // 259 // 1N yA suutraarthH| 2 N sa vA iti / N mAsti 'kni-| 4N yA evA'rthe / 5 N nAsti 'etaavtaa'| 6N nAsti 'eva'17A bhavAn / 8 N svarAMzuruka / * 'pazcAttApaH' iti C ttippnnii| Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 435 11. bappabhaTTisUricaritam / 91 yAvat pazyati rAjA tadAmanAmAtha dRSTavAn / zrIbappabhaTTerApRcchaya hetupratyAyakaH prbhuH||26|| gRhAgato' nRpaH zatru rcito na ca saadhitH| dvidhApi ciravairasya nirvRttina pravartitA // 261 // tathA ca virahaH pUjyairupatasthe'tiduHkhadaH / yAvallabhyaM tu labhyeta kiM brUmaH sAMprataM prabho ! // 262 // gururAha mahArAja ! mA khedo'tra vidhIyatAm / haMsA iva vayaM yenApratibaddhavihAriNaH // 263 // ApRSTo'si mahAbAho' yAmaH khaM nAma sArthakam / kuryAt yathA pare lokA nirmalAH syuH suhRttama ! // 264 // 5 69. ityuktvA'to nirIyAgAt saMgatyAmanRpeNa ca / karabhIbhirabhIpuMbhiH surabhiryazasA guruH // 265 / / mArge tadAsanArUDhaH prabhuNA saha saMcaran / pulindamekaM kAsAre kSiptAsyaM vArimadhyataH // 366 // pibantaM ca chagalavad' dRSTvA gurupurastadA / Aha prAkRtakAvyArddhamapUrvekSAsakautukaH // 267 // tathA hipasu jema puliMdau pIai jalu paMthiu kamaNihiM kaarnninn| -ityAkarNya prabhuH prAhottarAddhaM tatkSaNAdapi // 268 // vilambante na kAvyeSu siddhasArasvatAH kacit / / taJca - karavevi karaMbiya kajaliNa muddhahi aMsunivAraNiNa // 269 // pratyayArtha pulIndrazca samAkArya sa bhUbhujA / pRSTo lajjAnatAsyo'yaM yathAvRttamathAvat // 27 // nAtha ! pravasane yuSmadvadhU sAMtvayataH sataH / sAMjanAcapramuSTe me'bhUtA kajjalitau karau // 271 // 15 harSaprakarSamAsAdya vRttAntenAmunA nRpaH / surendra iva saudharma drAk kanyAkubjamAsadat // 272 // pravivezotsavenaiSa prAcyA sAtizayena sH| koTikoTiguNAmAmakArSIcca gurostathA // 273 // 610. itazca zrIsiddhasenasUrayo jarasA bhRzam / AkrAntAH kRtakRtyatvAt secchAH prAyopavezane // 274 // bappabhaTTairvidheyasya vineyasya mukhAmbujam / didRkSavo muni zreSurvRttaM cAhvAnahetave // 275 // taccedamsArIraM sayalaM balaM vigali dihI vi kaTTeNa me daTThavvesu payaddaI parigayappAyaM tahA AugaM / pANA pAhuNaya vva gantumahuNA vadaMti vaMchA tuma - maM daTuM jai asthi tA lahu lahu ijAhi nissaMsayaM // 276 // taM dRSTvA bahumAnArdo gurau drAgAjagAma ca / rAjabhiH samaM moDherake prabhupadAntike // 277 // 25 prabhoH sa nyAsavinyAsaM rundhana prathamadarzane / atRptastasya vAtsalye tenAsau jalpitaH zamI / / 278 // ___ tathA hivapuH kubjIbhUtaM tanurapi zanairyaSTizaraNA vizIrNA dantAlI zravaNavikalaM karNayugalam / nirAlokaM cakSustimirapaTaladhyAmalamaho mano me nirlajjaM tadapi viSayebhyaH spRhayati // 279 // tato vatsa matisvaccha gacchavAtsalyatatparaH / bhava svaM 'kuru sAhAyyaM pretya me cAnRNo bhava // 28 // 1A gRhaayaato| 2 A mhaaraaj| 3 A kuryaattthaa| 40 chglk| 50 pasu jema puliMdau kamaNihi kAraNiNa / 6N puliMdasya / 7 A pramRSTorma'; B pramRSTemairbhU; N pramRTau mA 18 N praacyaashaati| 9 A gurusAhAyyaM / Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436 prabhAvakacarite 10 tata ArAdhanAM kRtvA paralokaM samAdhimA / te yayurgaNazAsti' ca cakre'sau rAjapUjitaH // 281 / / zrImadgovindasUreH zrInannasUrezca sa prbhuH| vappabhahiH samAtha gacchaM saMgha ca sodyamaH // 28 // anujJApya kSitisvAmipradhAnairAhatairvRtaH / punarapyAyayAvAmadhAma nirgranthanAyakaH // 283 ||-yugmm / 611. sabhAsIno'nyadA rAjJaH sUriH prekSaNakakSaNe / pravINapustikAhastaH puMrUpeva sarasvatI / / 284 // dvidhAkSare pade sthaastrdRssttisttveshnaashinii'| sadA kadAcidAdhAsInIlacaNDAtako dRzam ||285||-yugmm / taM dRSTvA bhUpatistatra jaatraagviklptH| cittAbhisandhisambaddhAM gAthAmenAmacintayat // 286 // tathA hisiddhaMtataMtapAraMgayANa joINa jogajuttANaM / jai tANaM pi mayacchI jayaMti tA ti'ciya pamANaM // 28 // amUhakAryanirvAhajJAnahetuM tatastadA / snehAdeva nizi preSIt tAM puMveSAM tadAzraye // 288 // sA nilInA kacid bhavyagaNe svasthAnage tataH / rahaH zuzraSituM sUri prArebhe dhairyabhittaye // 289 / / strIkarasparzato jJAtvA'tropasargamupasthitam / vimamarza nRpAjJAnatamasazceSTitaM dhruvam // 290 // sa sajjaH sajjayasanjamanobhUvijaye saMtaH / aSTAGgayogasaddharmasaMvamitatanurmudA // 291 // zubhadhyAnAzvamArUDhaH santoSaprakSarAkSatam / dRDhasaMyamakodaNDAvaSTabdhatapaAzugaH // 292 // sdbodhpussttirissttigiiHshktishktisphurtkrH| anAsthayA samuttasthAvantaraGgadviSajaye ||293||-tribhirvishesskm / abravId brUhi kA'tra tvaM kimarthaM samupasthitA / "brahmavarmavatAmeSA syAnna bhUmirbhavAdRzAm // 294 // adhvanyeSu yathA vyAlI hAraharaM" dvijAlaye / palaM darzanazAlAsu halaM rAjakule yathA // 295 // . dharma prANavadho" yadvad vedoccAre yathAntyajaH / nAlikeraM kapau" yadvad dvike dadhiphalaM yathA // 296 // candane makSikA yadvad rAmaThaM" kuGkame yathA / kapUre lazuno yadvat tathA'tra tvaM na cittahRt // 297 / / -vizeSakam / vizvazrotaHzravadvina"jaMbAlakaluSAkRtau / lajjAsthAne 'balAdehe rajyante" ke kRmIn vinA // 298 // zrutveti tAnuvAcAsau nAhaM "pUjyAbhilASiNI / Ayayau bhavato mArgabhraSTAn bodhayituM sphuTam // 299 // saMpatsaMpattaye dAnadharma loko'nurudhyate / aizvaryAya tapastapyaM tacca rAjyaM vinA nahi // 300 // . svarbhuvorapi tatrApi sAraM sAraGgalocanA / yayA vinA nRdevAnAmavakezIva puMjanuH // 301 // / uktazcarAjye sAraM vasudhA vasundharAyAM puraM pure saudham / saudhe talpaM talpe varAGganAnaGgasavaikham // 302 // jagatpathi"na vartante viparItAgrahaprahAH" / avAptavAMchayA prAptaM tyajyanto janahAsyadAH // 303 // durbuddhivRddhito devadaNDitA iva te prbho|| avadhAraya pAkhaNDakhedito mA sma bhUjeMDaH / / 304||-yugmm mahAbhaktayA''marAjena" preSyahaM prANavallabhA / vijJA manoharaprajJA guNaraktadharAdhipA // 305 // 25 1N taM / 2N guNazAsti / 3 N bhttiN| 4 N sodym| * 'kSare mojhe kAcyAdike ca' iti C ttippnnii| kaMcuke' iti C tti.| 5A nAzane / 60 mnnimmi| 7 N B tcciy| 8 N sasajja sajjayaH / 9 N saMtoSayakSarAkSasam / 10 N brahmacarmadeg1 11 'madya' iti CRO | 12 A praannivgho| 13N ppau| 14 'hiMgu' iti CTi.1 15 Adegdvidha'; BC vidh| 16 N ljniiye| 17 N rajantya ke| 18 N puujaa| 19N kha vopi ca / 20 BN puNjnH| 21 N jagatyapi / 22 N prahapraham / 23 A mahArAjena / Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 437 11. bappabhaTTisUricaritam / prabho ! 'yadUce vIbhatsarasanyAsavazA tanuH / azuzrUSAkadaryAGgabhRtAmeva kuyoSitAm // 306 // vayaM nirantarAvAptakarpUrAdimayA iva / vedhasA vihitA azA daurgandhyAdikathAsvapi // 307 // tato nAtheya nAtha ! tvAM saphalIkuru mAmakam / bhogAbhogaM hi bhogena bhoginyA bhogirADiva // 308 // tataH prAk siSmiye sUristadvAgbhirna visiSmiye / uvAca ca giraM dhIrAM dhairyAdhAradhurandharaH // 309 // hainI pAJcAlikA riktAntarAlAzucipUritA / bahizcandanaca cadibhUSAsurabhirastu kim // 310 // malamUtrAdipAtreSu gAtreSu mRgacakSuSAm / ratiM karoti ko nAma sudhIrSacagRheSviva // 311 // cakSuH saMvRNu vakravIkSaNaparaM vakSaH samAcchAdaya 93 ddhi sphUrjadaneka bhaGgikuTilaM ramyopacAraM vacaH / anye te navanItapiNDasadRzA vazyA' bhavanti striyAM mugdhe ! kiM parikheditena vapuSA pASANakalpA vayam // 392 // .ityAkaryAdhyakarNeva na buddhA pratyuta prabhoH / svabhAvakaThinau hastau svagAtre'patrapA 'nyadhAt // 313 // tAbhyAM ca 'sargapatrAbhyAmiva sA sparzayet tataH / smarakuJjarakumbhAbhau mRdusparzAvuroruhau // 314 // tataH zRGgArazikharikhAdirAMgArabhAravat / 'nirdambhazokadambhena pUJcakAra munIzvaraH // 315 // kiM kimityuciSI vakSojAgrAt pANiM vikRSya saH / abASpagadgadAvyaktavAcovAca kathaJcana / / 316 // amUlyAtulyavAtsalya varddhitAsmAdRzAGginAm / gurUNAM smAritA adya nijAGgasparzatastvayA // 317 // tayA" kathamiti prazne kRte prAha punaH prabhuH / rAtrau svAdhyAyakRtyAnantaraM " vizrAmaNAM prabhoH // 318 // ahaM vyaracayaM" sarvakAlaM" sarvAGgasaMginIm / kaTIM vizrAmya tatprothayugalaM ca samaspRzam // 319 // yugmam / tadadya smRtimAnItaM vRtta - mArdavasAmyataH / yAdRk tava kucadvaMdvaM tAdRk tadapi cAbhavat // 320 // zrutveti sA parAvRttarasA bhagnAzatAnidhiH / dadhyau vidhUtakAmAndhyA" kiM me karmodayaM yayau // 321 // grAvA lohaM kathaM vajraM durbhido'yaM sitAmbaraH / vahniTaMkAdibhirbhedyo prAvA lohazca vahninA // 322 // kuvalIkomalaphalakSodAdyairvamapyatha / bhidyetAnanyasAmAnyaM kAThinyaM kiJcidasya tu // 323 // ghRtapiNDasamAste'nye" vahnikuNDasamAsu ye / mahilAsu vilIyante sRSTirevAparasya tu // 324 // vedhAyamazvakAvasya puraH karmormikiGkarau / kamrmmApyasmAd" vibhetIva tIvrabrahmavrataspRzaH // 325 // rase virasamAdhatta matkAmamapi bhagnavAn / tirazcakAra mAM yastu tena daivaM hi jIyate // 326 // dhyAyantIti nidadrau sA munidrohe gatAgrahA / nidrA hi vizvaduHkhAptau vizrAmAdupakAriNI // 327 // prage jAgaritAcAryaM paryaGkAsanasaMsthitam / praNamya prAha nAhaMsurahaM tvadvikRtau kRtIn // 328 // vItarAgaH purA smerasmaramukhyArijitvaraH / AsIt tvadvRttataH satyamidaM khyAtiM yayau kila // 329 // tadApRcche prasAdyAzu pRSThe hastaM pradehi me / tava zApena zakro'pi "bhrazyatyanyasya kA kathA // 330 // athAha gururajJAnavAgeSA te vayaM punaH / roSatoSabharAtItA" ajJAH zApAdigIrdhvapi / / 331 // * iti zrutvA yayau bhUpasamIpaM varavarNinI / uvAca tadguNatrAtakSaNa vidrutavaikRtA // 332 // nAtha ! pAthaH patiM bAhudaNDAbhyAM sa taratyalam / bhinanti ca mahAzailaM zirasA tarasA rasAt padai"dvaM(?) vahnimAskandet suptaM siha bodhayet / zvettabhikSu tava guruM ya enaM hi vikArayet T // // 333 // 334 // 5 10 15 20 25 30 N vyadhAt / 1 AN prbhoryduuce| 2 A anyA / 'prArthaye' ivi C Ti0 | 4 N surabhi vastu / 5A martyA / 7 ' sAgapatra' iti C Ti / 8 N nabhaH / 9A nirdabhaH / 10 A C ' tathA ' 11 N kRtvAnaMtaraM / 12 A vyacarayaM / 13 A sarvaM kAlaM / 14 A degnidheH / 15 A kAmAMdhA / 16 N smaaynye| 17 N ca / 18 N karmApyasya / 19 A strasyati ; N nazyati / 20 AB N bharAbhItA / * A Adarza nopalabhyate zloka eSaH / 21 N yatheccha / Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 prabhAvakacarite 438 10 15 ityAkagraeNcalApAlaH' prAptaromAJcakajhukaH / svagurorgurusattvena prAha nRtyanmanonaTaH // 335 // nyuchane yAmi vAkyAya dRgbhyAM yAmyavatAraNe / balividhIye sauhArdahRdyAya hRdayAya ca / / 336 // asau mahI dharAdhArA dezaH puramidaM mama / bhAgyasaubhAgyabhRd yatra bappabhahiprabhusthitiH // 337 // -tribhirvizeSakam / svakSetrabhraMzinaH kAmaM kAmAdibhi vimarzataH' / parakSetra gatAstatra lAlasatvaM hi tatyajuH / / 338 // pazavo'pi gajAstasmAdahAsIt sarvathA' tu tAn / yo'smai gaja va re tyAkhyA tataH khyAtA'stu madroH // 339 // tato ga ja va ro brahmacArI ca birudadvayam / tasyAbhUdu bhUta-sadbhAva-bhAvivettuH zrutAgamAt // 34 // tathA kiM vidadhe tatra tvayA pRSTeti sA'vadata / kaTAnakSepavazlojatatkarasparzanAdibhiH // 341 // ajAtabodhakA caikaM tadA dodhakamabruvam / tatra prajJAnumAnena kavitvaM hi prasarpati // 342 // tathA higayavarakerai sattharai paaypsaariusutt| niccorI gujarAta jimba' nAha na keNai bhutta // 343 // evaM nRpAdibhiH satyaguNakIrtanataH stutaH / brahmaprabhAvaprAgalbhyAd bappabhahiH prabhurjayI // 344 // 612. prAkArabAhyamanyeyU rAjA rAjAdhvanA caran / pazcAdokasi gehasyekSAMcakre hAlikapriyAm // 345 // paJcAMgulabRhatpatrasaMvRtastanavistarAm / vRNunnavRtirandhreNArpayitvA priyahastayoH // 346 // lavitraM vismRtaM pazcAt prayAntIM gRhmntraa| urojabimbAkArANi bahiHpatrANi vIkSya ca // 347 // gAthAI procivAn kautuuhlaakRssttmnHkrmH| dRSTimeraNDa uddaNDaskandhe nyasyan calAcalAm // 348 // -tribhirvizeSakam / taJca-vaivivaraniggayadalo eraMDo sAhai va taruNANa / tatprAtaH svaguroragre'vadatsaMsadi saMsthitaH // 349 // uttarArddhamavAdIca tasyAnupadameva saH / / itthaghare haliyavahU iddahamittatthaNI vasaI // 350 // iti zrutvA yathAdRSTapUrakaM prabhumastavIt / siddhasArasvataH ko'pi kalau no madguru" vinA // 351 // sAyamaikSata so'nyeyurekA proSitabhartRkAm / yAntIM vAsAlaye vakragrIvAM dIpakarAM tadA // 352 // ___uttarAddhaM vidhAyAtra gAthAyAH suhRdaH purH| prAtarAha tato'sau ca prAgdalaM prAha satvaram // 353 // tathA hipiysNbhrnnplutaNsudhaaraanivaaybhiiyaae| dijai vaMkaggIvAi dIvaoM pahiyajAyAe // 354 // ityanekaprabandhADhyakAvyagoSThIgarIyasA / kAlaH sukhena yAti sma guru-rAjJoH" kiyAnapi / / 355 // 30613. zrIdharmabhUdhano'nyeAbhUtaM preSitavAnatha / zrImadAmasya vAmasya duSkRtAnAM sudhInidhiH // 356 / / tataH sa bhUpamAnamya sabhAyAmucitAsanaH / samyag vyajijJapat sabhyairvismitairvIkSitAnanaH // 357 // 25 ___ IN degAvanIpAlaH / 2 N 'bhraMzinaM / 3 N kaamaaditivi| 4 A vimrshitH| 5 A kssetre| 6 A sAbhasatve / 7 C srvdhaa| 8 N nu| 9 A jimu / 10 A dRSTvA / 11N naamguruN| 12 N guro raajnyH| 13 AC sudhInidhiM / Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 439 98 11. bappabhaTTisUricaritam / mama 'nAthaH prabho ! tAvakInacchekatvabhaGgibhiH / santuSTaH spaSTamAha sma savismayamanaHkramaH // 358 // bhavatkovida koTIraratnazrIbappabhahinA / satyAnRtakavitvasya vyAkhyAnAcchalitA vayam // 359 // yadAyAto'pi gehAnna AtithyA)'pi nArhitaH / AmoM rAmo dhiyA bhUpo'nutApAtizayaH sa nH||360|| hRllekhAdhAyi vaidagdhyaM sAhasaM vAkpathAtigam / vayaM camatkRterhRSTAstadvadAma kimapyaho // 361 // rAjye naH saugato vidvAn nAmnA vrddhnkunyjrH| mahAvAdI dRDhaprajJo jitavAdizatonnataH // 362 // 5 dezasandhau samAgatya vAdamudrAM kariSyati / sabhyaiH saha vayaM tatra sameSyAmaH kutuuhlaat||363 ||-yugmm / yaH ko'pi bhavatAM vAdakovidaH so'pi tatra ca / AyAtu saha vidvadbhirghanAghana ivonnataH // 364 // tadvAkasaMgrAma evAstu yasya vAdI vijIyate / jita evApareNAsau ki hatabahuzastribhiH / / 365 // bhaje 'vAci ca zauyyaM te vAdino'pyaparAjitAH / yadyasau saugatAcAryo mahAvAdI vijIyate // 366 // tasmin jite jitA evAyAsabAhyaM tvayA vayam / ghRtapiNDa iva styAnam udake himanizcayaH // 367 // 10 - iti zrutvA''mabhUpAla Uce saMdezahArakam / zrIdhamrmo'nucitaM brUyAt kiM kadApi nraadhipH|| 368 // . paraM kizcidupAlabhyamasti nAhaM satAM hi yat / asminnavasare vAcyaM prastAvo durlabho dhruvam // 369 // viduSaH suhRdastasyAkAraNavyAjato dhruvam / AyAma milituM tatra sphuTaM 'cAsmAbhiraucyata // 37 // tatra 'bIja urA-dorA' vAkyAbhyAM baMdhurItitaH / dvitIyo rADiva dvau ca rAjAnAviti saMskRtAt // 371 // darzite cADhakIpatre vyAkhyAte" bappabhahinA / idaM 'tU ari pattaM te aripatrAkhyasaMskRte / / 372 // 15. trirAkhyAte'pi na jJAtaM bhiyA" vA na sphuTIkRtam / na vidmastat tRtIye'pi vacasi prakaTe nayat // 373 / / etatprakAzitaM yasmAdajJAnAt punapuMsakam / "jJApitastvatprabhuste ca viziSTA" viditAH kila / / 374 / / tathApi cejigISA'sti mayi tu tvadadhIzituH / zraddhA te pUrayiSyAmi bhavatvetad bhavadvacaH // 375 / / paraM vijayino rAjJaH parAbhUtakSamAbhujA / saptAGgamapi rAjyaM svamarpaNIyamadarpinA" / / 376 // IdRzaM bhavataH svAmI "yadUrIkurute tadA / evamastvanyathA" kiM naH prayAsena phalaM vinA // 377 // 20 ityAkAvada dUta AmetyAkhyA tvayA nijA / satyA kRtA vizAMnAtha ! materaparipAkataH / / 378 // jaDo'pi ko na vettIti kathite kiM punaHpunaH / aparo'pi gRhAyAtaM nRpaM zatrumapi dhruvam // 379 / / yojayedAtitheye na bhavAMstu prakaTIkRtaH / satkArAyApi nAma kheM satyApayati cedbhiyA // 380 // palAyamAno vAhyAnAM hastyArUDho vinazyati / "tadasmAkaM prabho mavaitadhyaM jAyate sphuTam // 381 // -tribhirvizeSakam / 26 nigrahe 'pi sa evAsyAdoSo rAjJastato nRp!| vimRzyakAritA tatra saivAsyaikA'parAdhyati // 382 / / kSamAklIbasya tasya tvaM jite'smadvAdinA tataH / "pumAnapyapamAnasya pAtraM sarvasvanAzataH // 383 // brAhmIkRtaprasAdasya nAstyevAsya parAjayaH / vAdino vimRzAtastvamavimarzo hi nAzakRt // 384 // zrutveti bappabhayAsye sahAsye nRpavIkSite / munIzena sadAnandanirbharaM jagade vacaH // 385 // ko hi dharmasya notkaNThI pUrva paricitasya ca" / yadi rAgiraho na syAdasya zreyobahiSkRtaH // 386 // 30 anityaikagrahe rakte bhikSau kRtajayAgrahaH / kSuNaM" tadeva cedrAge jayo mokSastataH kutaH // 387 // 1 A N nAtha / 2 C aatoraamo| 3 N jinavAdi / 4 N vaa| 5 'sajjo vAcivazauyyete' iti bhraSTapAThaH N pustake / 6 N'tha17 N vAdeg18 A degriiritH| 90 degtAn / 10 N vyAkhyAtaM / 11 N tyaa| 12 N nvighnstu| 18 C sthaapit| 14A vishisstto| 15 N drpitaa| 16 N ydorii| 17 A pavanasva; N pvnaasvtpthaa| 18 ON hasvArUDho / 19 N dRDhamasmat / 20 N viprahe / 21 N pumaanthaap| 22N vaa| 23 AN kSaNaM / Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 15 prabhAvakacarite 440 vairAgya eva muktiH syAt sarvadarzanasaMmatam / kAryA nAtrAdhRtirbhikSurjeyo me tatkRtonnatiH // 388 // dharmarAjasya samyak kuvicArAdidamAhatam / madAzrito yato vAdastasyaivopakariSyati // 389 // kutrApyavasare tasmAdastu vAkpUrato' raNaH / saMmAnya preSaya preSThapumAMsaM dharmabhUpateH // 390 // AmarAjena kRtvaitat prahitaH samayaM bhuvam / vyavasthApya jagAmAsau proce tatsvAminaH purH|| 391 // 5614. vAgvigrahAya yAdIndraM rAjA varddhanakuJjaram / dharmaH saMvAhayAmAsa gISpatiM vAsavo yathA // 392 / / caturdigantavizrAntakIrtayaH suhRdastataH / AhUyAbhyarcya sabhyatve vAde'smin vihitA mudA // 393 / / paramAramahAvaMzasambhUtaH kSatriyAgraNIH / tasya vAkpatirAjo'sti vidvAn nirupamaprabhaH // 394 // pUrva paricitazcAsau bppbhaaprbhosttH| tasya vAgmameM vijJAnahetoM saMvAhito mudA // 395 // vyavasthitadine prApa pradezaM dezasandhigam / 'sabhAdhIzamahAsabhyaH samaM vrddhnkunyjrH|| 396 / / kanyakubjAdapi zrImAnAmaH kAmaM sudhInidhiH / zrIbappabhaTTinA vidvadvandasannidhinA samam // 397 // bhuvaM tAmeva sNpraapaatptraacchaaditaambrH| AvAsAn svaHpurAbhAsAn datvAvasthitavAnatha ||398||-yugmm / Ajanma sarvadA dRSTazastrAzastrizlathAdaraH / adRSTapUrvavAgyuddhaprekSAyai sakutUhalaH // 399 // ahaMparvikayA siddh-vidyaadhrsurvrjH| sametazvApsarovagaiH svargavadgaganAGgaNe / / 400 / / kautukAkRSTacetobhI rAjasabhyairbahuzrutaiH / IyatuH saGgatau tatra tau vAdi-prativAdinau // 401 // upaviSTeSu sabhyeSu zrutyadhInamanassu ca / stimitAtra sabhA sA'bhUdAlekhyalikhitA kila // 402 // nijaM nijaM narAdhIzamAziSAbhinanandatuH / svasvAgamAvirodhena sabhyAnumatipUrvakam // 403 // tataH zrIsaugatAcAryaH pUrva varddhanakuJjaraH / AzIrvAdamudAjaDhe vyathakaM dveSiparSadAm" // 404 // , tathA hizarmaNe saugato dharmaH pazya vAcaMyamena yH| AdRtaH sAdhayan vizvaM kSaNakSaNavinazvaram // 405 // atha zvetAMbarAcAryo bappabhahiH sudhIpatiH / abhyadhattAzirSa svIyAM bhUpAlAya yathA tathA // 406 // arhana zarmonati deyAnityAnandapadasthitaH" / yadvAcA vijitA mithyAvAdA ekAntamAninaH // 407 // ubhayorAziSaH zloko nirUcuH pArSadAstadA / asau dharmoM gataH samyag yamitA gIzva vaadibhiH||408||. kSaNabhani jagaJcoktaM bhaGgasyaivAnayA giraa| saugatasyAnumIyeta vAgdevI satyavAdinI // 409 // nityAnandapadazrIdo deva ekaantvigrhii| mithyAvAda vijetrI gIH zvetabhikSostato jayaH // 410 // iti nizcitya te tasthuryAvanmaune sabhAsadaH" / tAvat kastUrikA haste kRtvA bauddho'bravIdidam // 411 // 'kasa tarI upagaraI' prokte prAkRta" UcivAn / AcArya upakIyaM rajakasyeti" vidyatAm // 412 // iti tatprasaGketAduttareNAdharIkRte / tAvad raktAmbaraH sarvAnumataH pakSamabravIt // 413 // sarvAnuvAdenAnUdya tatastatpakSadUSakAn / dAjahAra vyAhArAn prAmANikapatimuniH // 414 // uttarAduttaraM caivamukti-pratyuktirItitaH / SaT vyatIyustadA mAsAstayorvivadamAnayoH // 415 // zrImAnAmatRpo'nyeArUce sUriM kadA prbho!| vyAghAto" rAjakAryANAM vAdaH saMpUrayiSyate // 416 // 20 1A vaakyrto| 2 A B prssttpumaaNs| SN syyau| 4 N vAdIdarAjavarddhana / 5 N dharma / 6 N samAdhIza17 N kaam| 8Csabham / 9N khHpuraaptttte| 10 AtA tatra / 11 BC prssdaa| 12 A sthitaM / 13 A sadaM sadaH / 14 A nAsti 'prAkRta' / 15 A rajasyeti / 16 B vyaapaato| Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 441 11. bappabhaTTisUricaritam / tata Aha tadAcAryoM vAgvinodasukhAya vaH / iyatkAlaM hi nazcetasyAsIditi kRtiprabho! // 417 // bAdhAvidhAyI' yadyeSa' bhavatastad vilokaya / prabhAte nigrahISyAmi vidvanmanyaM hi bhikSukam // 418 // prAgdattaM gurubhirmatraM parAvarttayataH sataH / madhyarAtre girA devI vargaGgAveNimadhyataH // 419 // snAntI tAdRzarUpA ca prAdurAsId rahastadA / aho matrasya mAhAtmyaM yaddevyapi vicetanA // 420||-yugmm / anAvRtazarIrAM ca sakRdISad dadarza tAm / sUriH sUryAdivAsyaM ca parAvartayati sma sH|| 421 // 5 khaM rUpaM vismarantI ca prAha vatsa! kathaM mukham / vivattese bhavanmabajApAt tuSTAhamAgatA / / 422 / / varaM vRNviti tatrokto bappabhahiruvAca ca / mAtar ! visadRzaM rUpaM kathaM vIkSe tavedRzam // 423 // khAM tanuM pazya nirvastrAmityukte svaM dadarza sA / aho nibiDametasya brahmavratamiti sphuTam // 424 / / vIkSya mAmIdRzIM yanna ceto'sya vikRtiM yayau / dhyAyantIti dRDhaM toSAt tatpuraH samupasthitA ||-yugmm / vare'pi nispRhe tvatra dRDhaM citrAduvAca ca / gatyAgatyormama svecchA tvadIyA nivRto bhava // 426 // 10 * tataH sUrinirAM devIM tuSTave suSThavAgbharaiH / vRttara 'dha rite tyaa'dyaishcturdshbhirdbhH|| 427 // imAM stutiM suvarNADhyAM karNakuNDalarUpiNIm / mAnayantyatisantoSAd bhAratI vAcamUcupI' // 428 // vatsa! kiM pRcchasItyukte sUrirUce vivAdyasau / satyaM prajJAbalAjalped , vijJAnamatha kiJcana ? // 429 // devI prAhAmunA saptabhavA nArAdhitA'smyaham / pradattA guTikAkSayyavacanA'sya mayA tataH // 430 // tatprabhAvAd vaco nAsya hIyate yatinAyaka! sopAlambhamivAhAsau sUriH zrIzrutadevatAm // 431 // 15 puSNAsi pratyanIkaM kiM zAsanasya jinezituH / samyagdRSTiH purAnAyAt zuzruve bhavatI nanu // 432 // sarasvatI punaH prAha nAhaM jainavirodhinI / upAyaM te'rpayiSyAmi yathAsau jIyate budhaH // 433 // sarve'pi mukhazaucaM te vidhApyAH"pArSadAdayaH / tato'sya kAryamANasya gaNDUpaM muJcato mukhAt // 434 // bhraSTA ced guTikA'vazyaM yuSmAbhirjitameva tat / caturdazaM punarvRttaM na prakAzyaM kadApi hi // 435 // yatastatra zrute sAkSAd bhavitavyaM mayA dhruvam / kiyatAM hi prasIdAmi niSpuNyAnAM munIzvara! // 436 / / 20 ityuktvA'ntardadhe devI sUrizchannaM jagau puraH / vijJavAkpatirAjasya yadAdiSTaM girA tadA // 437 / / ityaGgIkRtya tenAtha karakaM nIrapUritam / samAnAyya sabhA sarvA vazuddhiM vyadhApyata" // 438 // tatkurvato'tha tasyApi guTikA patitA mukhAt / bhikSorAsyajalairnunnA zrIrivApuNyakarmaNaH // 439 // avizrAntamithovAdAdhvanya'dhvanyatayA tataH / zrAntA vizrAmamicchantI mUkasyevAsya gIH sthitA // 44 // sadasyAzca vacaH procurguTikaiva vacaHkSamA / aneDamUka evAyaM bhikssurnvrthnaambhuuH||441 // 25 jigye zrIvappabhahistaM vA di kuara ke sarI / birudaM jughuSe rAjJA jajJe jayajayAravaH // 442 // dharmarAjyaM gRhItuM ca svabalAt sArddhavaibhavam / tadAma upacakrAma khaM paNaM kastyajejayI // 443 // uvAcAtha gurustasya yaduktaM ca puraH purA / yadAjyena paNaM cakre dhammabhUpo'dhikRtya naH // 444 // tattasyaivopakArAya" bhaviSyati kadAcana / tadasya vacasaH kAlo nRpanAtha ! samAyayau // 445 // iyaM pramANazAstrANAM mudrA yallikhite tataH / sambandhe nigraho naiva yatparAjaya eva sH||446|| 30. asya rAjyaM tadasyaiva santiSThatu yathAsthitam / anityabhavahetoH kaH zAstramudrAM vilumpati // 147 // gurubhaktyAbhirAmo'yamAmo'nicchurbalAdapi / dharma dharmasthito rAjyamanumene prasAdataH // 448 // tata AzliSya bauddhaM taM sUrirvaddhanakuJjaram / tadAsanne gopagirau zrIvIrabhavane'nayat // 449 // 1N vyadhAyi / 2N ydyessaa| 80 degvrtytsttH| 4 A madhye raatreH| 5A vRttairvissttiteye| 6 A bhaartiiN| 7 A mnussii| 80 saptavArA 19N mAhaM / 10 N vidhAya shriipaa| 11 N vyadhIyata / 12 N degvAdhikArAya / pra. 13 Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 442 10 zrImahAvIrabimbaM sa vilokya hRdi harSitaH / zAnto veSa' iti stotraM cakre pramuditastadA // 450 // evaM stutvA jinaM svAtmanindake saugataprabhau / sUri narahasyAni tasya prAdarzayat puraH / / 451 // mithyAtvagaralaM hatvA pIyUSAmalagIbharaiH / parIkSApUrvamasthApi taccitte dharma AhetaH // 452 / / nidrAvidrANacaitanye' nizAyAmanyadA gurau / prati praharamAha sma tAthAgatayatIzvaraH // 453 // caturakSaraniSpannaM samasyAnAM catuSTayam / sa cotsvapnAyitenevApUrayat sUripuGgavaH // 454 // mandAkrAntApadairmandAkrAntikSuNNAnyatIrthikaH / apUramaparaiH sarvaprayatnenApi vAgmibhiH ||455||-yugmm / "eko gotre' [ 1 ] 'sarvasya dve' [ 2 ] 'strIpuMvacca' [3] 'vRddho yUnA' [ 4 ] samasyAH 'eko gotre' sa bhavati pumAn yaH kuTumbaM bibharti 'sarvasya dve' sugati-kugatI pUrvajanmAnubaddhe / 'strI puMvacca' prabhavati yadA taddhi gehaM vinaSTam ___ 'vRddho yUnA' saha paricayAttyajyate' kAminIbhiH // 456 // . samyaktvaM prAhitaH so'tha dvAdazavratazobhitam / AzleSapUrvamApRcchaya svaM sthAnaM prayayau tataH // 457 // pUrvavairaparIhArAt saMgatau sodarAviva / anyo'nyaprAbhRtaistuSTau puraM khaM khaM gatau nRpau // 458 // 615. anyadA rahasi prAha dharmabhUpaM sa saugtH| vijigye bappabhaTTiA na tat kSuNaM manasyapi // 459 // 15 yato vAgdevatA tasya yathoditavidhAyinI / svayaM vadati taddehe svapne jAgrati 'cAsthitA / / 460 // paraM vAkpatirAjena tvadrAjyaparibhogiNA / asmAsvapakRtaM bhUri mukhazaucavidhApanAt // 461 // iti zrutvApi bauddhe sa chalavAdAt 'zlathAdaraH / snehaM vAkpatirAje ca guNagRhye' mumoca na // 462 / / yazovarmanRpo dharmamanyadA cAbhyaSeNayat / tasmAd dviguNatantrastaM bhUpaM yuddhe'vadhId balI / / 463 // tadA vAkpatirAjazva baMde tena nivezitaH / kA vyaM gau Da vadhaM kRtvA tasmAcca svamamocayat // 464 / / 20 kanyakubje samAgatya saMgato bappabhaTTinA / sa rAjasaMsadaM nItastuSTuve ceti bhUpatim // 465 // tathA hikUrmaH pAdo'tra yaSTirbhujagatanulatA bhAjanaM bhUtadhAtrI tailotpUraH samudraH kanakagirirayaM vRttavartiprarohaH / arcizcaNDAMzurocigaMganamalinimA kajalaM dahyamAnA zatruzreNI pataMgo jvalatu narapate ! tvatpratApapradIpaH // 466 // caTaccaTiti camaNi cchamiti cocchalicchoNite" dhagaddhagiti medasi sphuTaravo'sthiSu "pvaakRtiH| punAtu bhavato hareramaravairinAthorasi kkaNatkarajapaJjarakrakacakASajanmAnalaH // 467 // pRthurasi guNaiH kIrtyA rAmo nalo bharato bhavAn mahati samare zatrughnastvaM sadaiva yudhisstthirH| 1 A degcaitnyaiH| 2 A tasya / 3A mucyte| 4 N vaa| 5A degvaadaashlthaadrH| 6N rAjena / 70 gunnpraaye| 8 N tasmAdviguNitaM dastaM / 90 pAdau ca / 10A cchamacchamiti / 11 N cocchallite shonnite| 12 N sphuttkhaasthidhvaakRtiH| 13 A mahasi / Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 443 11. bappabhaTTimaricaritam / iti sucaritaiH khyAtiM bibhracirantanabhUbhRtAM kathamasi na mAndhAtA 'devatrilokavijayyapi // 468 // sanmAnAtizayo rAjJA vidadhe tasya bhUbhRtaH / gaGgAM gehAgatAM ko hi pUjayedalaso'pi na // 469 // manyate kRtakRtyaM svaM svarganAtho'pi vAkpatim / prApya vAkpatirAjaMtu nAdhiko'dya kimsmytH||47|| tyAgAd dharmasya mAkArSIrmanasyanuzayaM sakhe ! / yadgahAgatamatpUjAnAdhAnAt so'vamasthitiH // 471 // 5 tavAdhInamidaM rAjyaM vicintaM sukhamAsva tat / zrIbappabhaddermama ca tRtIyastvaM mahAmate ! // 472 / / ityAmarAjavyAhArAmRtasArapariplutaH / gaGgodaka iva snAtaH prItipAvitryamApa sH|| 473 / / sahaivotthAya tatrAsau nRpamitreNa sUriNA / upAzrayamanuprApyAtiSThat paramayA mudA // 474 / / 'gauDavadho 'mahumahavijaya'zceti tena ca / kRtA vAkapatirAjena dvizAstrI kavitAnidhiH // 475 // bauddhakAritatadveSApopake dharmabhUpatau / sarvatra guNinaH pUjyA gururityAha tatpuraH // 476 // 10 vRttau kRtaM haimaTaMkalakSaM tadviguNIkRtam / nRpeNAsau mahAsaukhyAt kAlaM gamayati sma sH||477||-yugmm / 616. sabhAyAmanyadA rAjA sukhAsInaM guruM prati / prAha na tvatsamo vidvAn svarge'pi kimu bhUtale // 478 // gururAha purA'bhUvan pUrva te jainazAsane / zrutajJAnamahAmbhodheryatprajJA pAradRzvarI / / 479 // zataM sahasraM lakSaM vA padAnAmekataH padAt / adhigacchanti vidvAMso'bhUvana ke'pyadhikA api // 480 // aidaMyugInakAle'pi santi prajJAbalAddhatAH / yeSAmahaM na cApnomi pAdareNutulAmapi / / 481 // 15 asmadIyaguroH ziSyau kheTakAdhAramaMDale / vidyate nannasariH zrIgoviMdasUrirityapi // 482 // yatpuro baTharatvena tatra sthitimanicchataH / zRGgArAya bhavatsakhyaM videzAvasthitermama // 483 // iti vAcA camatkAraM dhArayannabravInnapaH / bhavadvacaH pratIto'pi prekSiSye kautukaM hi tat // 484 // tato veSaparAvarttaprApto gUrjaramaMDale / pure hastijaye jainamandirasya samIpataH / / 485 // upAzrayasthitaM bhavyakadambakaniSevitam / rAjAnamiva sacchatraM cAmaraprakriyAnvitam / / 486 // 20 siMhAsanasthitaM zrImannanasUri samaikSata / uktanahastavistArasaMjJayAha kimapyatha // 487 // etadvilokyAcAryo'pi madhyamAtarjanIdvayam / purastasya vitastAra zRGgAkAreNa tatra ca // 488 // ityutthAya gate tatra janaiH pRSTamidaM kimu / tataH prApaJcayat sUriH ko'pi vidvAnasau pumAn // 489 // pRcchati sma yatInAM kiM rAjyalIlA tato mayA / ityuttaraM dadau zRGge bhavato bhUpateH kimu // 490 // niviSTamanyadA caitye zAstraM vAtsyA ya nA bhidham / vyAkhyAtaM prekSya taM bhUpo namaskRtya jinaM yayau // 491 / / 25 nanAma na guruM kAma zAstra vyAkhyAnataH sa ca / vidvAneSa na cAritrI gururitthaM vikalpitaH // 492 // parijJAte'tha tattattve khedaM dadhe sa kovidaH / dhigvaidagdhyaM hi no niryadapakIrtikalaGkitam / / 493 // zrIgovindaH zazAsainaM khidyase kiM vacaH zRNu / AmabhUpatirevAyaM gupto nApara iidRshH|| 494 // tataH kiMciddharmazAstraM vidhAyAtirasojvalam / pAnnaTasya kasyApi bappabhaTTiprabhoH puraH // 495 // preSayaitad yathAtathyaM cAbhinAyati ttpurH| tatrApararasAvezaM so'nubhUya "prabhokSate (?) // 496 // 30 tatheti pratipadyAtha kRtvA tacca naTottamAn / preSayacchikSitAn samyak "prAyAdAmapuraM ca sH|| 497 // amilad bappabhaddezca tena rAjJo'dha drshitH| AditIrthakRto vRttamabhininye sa nUtanam // 498 // 1A devtri| 2A bhuubhRtaa| 3 BN viciMtya / 40 gauDabandho bhadramahI vijy| 5A kthitaavidhiH| 6N avgti| 7N kethaadhi| 8 B bhavadacaM pratIte'pi / 9 N yto| 10 A B viklptH| 11 A prabhoH puraH; B prabhokSAte / 12 B praapdaam| Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 100 20 25 30 prabhAvakacarite vihitaM sandhibandhena rasAya nannasUriNA / tatkathAM prathayan nRtyannAha prAkRtarUpakam / / 499 // yugmam / suvihu giri vehu vehAvai / zrIbappabhaTTirAhedamarddhAnaM rUpakadvayam / narmadharmeNa taccApi naTo vyAvRtya tatpure || 500 // Agatya tathyamAcakhyau nannAcAryakaveH puraH / naitadgamyamidaM kAryamiti saMcintya harSataH / / 501 // tato rUpaM parAvRtya sa siddhaguTikAdibhiH / pratasthe kanyakubje ca saha govindasUriNA / / 502 // prApto'tha milito bappabhaTTeH paTTezvarasya ca / rAjaparSadi nRtyaMzca rasaM vIraM vitenivAn // 503 // taddhyAnaikamanA 'bhUpaJcakarSa kSurikAM nijAm / 'mAri mArI' ti zabdena nadan siMha iva krudhA // 504 // aGgarakSaistato nATyamidamitthaM nivAritaH / caitanye 'saGgate pazcAt pratibuddho gurUktibhiH / / 505 / / A govindasUristadrUpa ! yuktaM kathaM kRtam / kenApi na paraM zAstrarasaH sarvo'nubhUyate / / 506 / / tato vAtsyAyane vyAkhyAyamAne nannasUriNA / savikalpo manISI tvamanyaH ko na vikalpayet // 507 // lajjitena tato rAjJA kSamitau kovidAdhipau / satyaM tadvacanaM bADhaM yadUce suhRdA mama / / 508 // saMyamena 'suzIlena vRttyA vidvattayA tathA / tadgurubhrAtarau pUjyau bhrAntirme kSamyatAmiti / / 509 / / ityAkarNya tataH proce zrImadgovindasUriNA / tapo na naH kalaMkyeta tvayi vRttAni pazyati // 510 // yataH bhavantu te doSavidaH zivAya vizeSatastadvacanaikaniSThAH / yeSAM 'pravAdAdapavAdabhItA guNArjanotsAhaparA narAH syuH // 511 // tathA je cArittihiM nimmalA te paMcAyaNa sIha / visayakasAiMhiM gaMjiyA tAhaM phusijjai lIha // tAhaM phusijai lIha, ittha te tulla sIAlaha / te puNa visayapisAyachaliya gaya kariNihiM bAlaha // te paMcAyaNa sIha satti ujjala niyakittihiM / te niyakulana yalamayaMka nimmalacArittihiM // 512 // 444 zrutveti nRpatistoSAduvAca' suhRdaM gurum / dhanyo'hameva yasyAbhUd guroH kulamamUdRzam // 513 // rAjJA' sasthApitau tatra dinAnyatha kiyantyapi / ApRcchaya bappabhahiM tAvAgatau svabhuvaM tataH // 514 // dharmavyAkhyA sadAkhyAnAkhyAnapraznottarAdibhiH / kiyAnapi yayau kAlaH samudoH suhRdostayoH 515 // 617. AyayAvanyadA vRndaM gAyanAntAvasAyinAm / zravaH svAdimahAnAdarasanirjitatuMbaruH // 516 // Satar feat sAkSAnmAtaGgI gItabhaGgibhiH / rAjAnaM raJjayAmAsa rUpAdapi rasAdibhiH / / 517 // pravAhya pratipakSasya rAjJo rAgadviSan jayI / cittavRttimahApuryAmavaskandaM dadau tadA / / 518 / / vAstavyAnIndriyANyasya bahirbhItyeva niryayuH / tairiva prerito rAjA vAsaM bahiracIkarat // 519 // 1 N narmavarmeNa / 2 N degmanA bhUya cakarSa / 3 N caitanyai saMgataH / 4 N lakSitena / 5N tu zIlena / 6 N bataskheha zivaikaniSThAH / 7 N prabhAvAda / 8 N nRpatisteSAmuvAca / 9 N rAjJAya sthAdeg / Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. bappabhaTTisUricaritam / 101 10 uvAca cavakaM pUrNazazI sudhA'dharalatA dantA maNizreNayaH kAntiH zrIgamanaM gajaH parimalaste paarijaatdrmaaH| vANI kAmadughA kaTAkSalaharI tatkAlakUTaM viSaM tatkiM candramukhi ! tvadarthamamarairAmanthi dugdhoddhiH|| 520 // 5 antazcarebhyo vijJAtavRttAntaH sUrirapyatha / dadhyau sa sAdino doSo yadazvo vipathaM brajet // 521 / / AmabhUpe vimArgasthe vizvaprakRtiSu dhruvam / apakIrtiH kalaGko'yaM mamaivAsaJjati sphuTaH // 522 // tadupAyAd vineyo'sAviti dhyAtvA bahirgRhe / yayau vilokanavyAjAt kAmArterauSadhaM smaran // 523 // navyeSu paTTazAlAyAH paTTeSu khaTinIdalaiH / kAvyAni vyalikhad bodhabandhurANi tato guruH ||524||-yugmm / tathAhizaityaM nAma guNastavaiva tadanu svAbhAvikI svacchatA kiM brUmaH zucitAM brajanti' zucayaH saGgena yasyApare / kiM cAtaH paramasti te stutipadaM tvaM jIvitaM dehinAM / tvaM cennIcapathena' gacchasi payaH kastvAM niSeddhaM kssmH||25|| sadvRtta sadguNa mahArNya mahArha kAnta kaantaaghnstntttocitcaarumuurtiH| 15 AH pAmarIkaThinakaNThavilagnabhana hA hAra! hAritamaho bhavatA guNitvam // 26 // uppahajAyAeN asoharIi phlkusumpttrhiyaae| borI. vai~ dito bho bho pAmara na lajihisi / / 527 // mAyaMgAsattamaNassa meiNi taha ya bhuNjmaannss| abhiDai tujjha nA yA va loya ko naTTadhammassa // 528 // 20 lajijai jeNi jaNe mailijjai niyakulakkamo jeNa / kaMThaTThiehi jIve mA suMdara taM kuNijjAsu // 529 // . jIyaM jalabiMdusamaM saMpattIoM trNglolaao| siviNayasamaM ca pimmaM jaM jANahaM taM karijAsu // 530 // likhitvA svAzrayaM prApa bappabhaDiprabhurmudA / dvitIye'hani bhUpo'pi tatsadma' prekSituM yayau / / 531 // 25 avAcayaJca kAvyAni hRllekhIni yathA ythaa| tathA tathA bhramo'nezad dugdhAddhatturamohavat // 532 // athAnvatapyata zrImAnAmaH zyAmamukhAmbujaH / vyazaca vinA mitraM ko'nya evaM hi bodhayet // 533 // idAnImahamaprekSyaM svamAsyaM darzaye katham / tasya vyathAkaraM vizvaprANinAM doSakAraNam // 534 // sAMprataM me bRhadbhAnureva zuddhiM vidhAsyati / kalaGkapaGkilaM tyAjyamevAsmAkaM hi jIvitam / / 535 / / iti dhyAtvA sa tatraivAdizat preSyAMzcitAkRte / anicchanto'pi bhUpAlAdezaM tatra vyadhurbalAt // 536 // 30 rAjaloka idaM jJAtvA pUccake karuNasvaram / rAjamitragurorane tato'sau tatra jagmivAn // 537 // uvAcAtha gurubhUpa! prArabdhaM strIjanocitam / kimidaM viduSAM nindyaM tato rAjAha tatpuraH / / 538 / / mama pracchannapApasya mAlinye manasA kRte / svadehatyAga evAstu daNDo duSkRtanAzanaH // 539 // 1A bhavanti / 2 Ndegpadena / 3 A tcchdm| 4 BN preSituM / 5 BN vAkyAni / 6 A vimRshc|7 BN tenAso / Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. 10 prabhAvakacarite yathA duSkRtilokasya vayaM daNDamakRSmahi / tathA svasyApi kiM naiva kurmaH karmacchidAkRte / / 540 // gururAha smitenAtha vimRza tvaM hi cetasA / nibaddhaM karma cittena cittenaiva vimocyate // 541 // smArttAnArtta (rtti ) bhide pRccha prAyazcittAni pApmanAm / yataH smRtiSu sarveSAM mokSa Uce manISibhiH // 542 // vedAntopaniSattattvazrutismRtivizAradAH / tatrAhUyanta bhUpena stUpena nyAyanAkinaH // 543 // yathAvRttaM manaH zalyaM jagade tatpurastadA / tataste smRtivAcAlAstabhyaM zAstrAnugaM jaguH // 544 // AyasIM putrikAM vahnidhmAtAM tadvarNarUpiNIm / AzliSyanmucyate pApAJcANDAlI saGga sambhavAt // 545 // zrutveti bhUpatiH kArayitvA tAM kathitakramAt / AnAyya tatra sajjo'bhUt tadAliGganahetave // 546 // vegAdAgatya pAJcAlImAzliSyaMstAM svasiddhaye / purodho' - bappabhaTTibhyAM bhUpatirbhujayordhRtaH // 547 // Aha zrIpaTTizca sthirAdhAra ! sthiro bhava / mA koTiMbharamAtmAnaM nAzayethA mudhA sakhe ! / / 548 / / uktazcaikAgracittena sAhasAnanyavezmanA / bhavatA karma cittena baddhamunmocitaM tvayA // 549 // asya pApasya mukto'si kRSNAbhrAdiva bhAskaraH / dyotiSyase satAmantarmuJca tatkarma duSkaram / / 550 / / AnanditaH prabhorvAgbhiriti tatyAja kugraham / iti jJAte ca harSo'tra punarjAta ivAbhavat / / 551 // amAtyairnagare tatra sarvaddharyAlaMkRte kRte / gajagandharvasandoharadhyApAdAtisaMvRtaH // 552 // paTTahastizirasthAnAgrAsanasthe munIzvare / romagucchAtapatrAdiprakriyA prakaTaprabhe // 553 // praviveza vizAmIzaH svayaM zrIza iva zriyA / surANAmadhyapUrveNa puramatyutsavena saH // - tribhirvizeSakam / 618. ito vAkpatirAjazca taM dRSTvA rAjavaikRtam / nirbandhAnnRpamApRcchaya vairAgyAnmathurAM yayau // 555 // dharmAkhyAvasare'nyedyuH prabhurbhUpAlamUcivAn / dharmatatvAni pArSadyamAnitAni vivRtya saH // 556 // navanItasamaM vizvadharmANAM karuNAnidhim ' / 'santyAdyamArhataM dharmaM parIkSApUrvakaM zraya // 557 // rAjA prAhAto dharmo nirvahatyeva mAdRzAm / parIkSAyAM paraM zaivadharme ceto'lagad' dRDham / / 558 // tvadukto nIramAneSye kumbhenAmena' raGgataH / paraM mA mAmamuM dharma tyAjayiSyasi sauhRdAt // 559 // na mujhe paitRkAcAraM vacmi kiMcicca vaH puraH / cedrauSaM nahi dhattAtra gururoSAdvibhIH zriye // 560 // brUteti' guruNA prokte "nRpaH prAha smitaM dadhan / bodhayeyurbhavanto'pi bAlagopAGganAdikam // 561 // kovidaM naiva zAstrArthaparikarmitadhIsakham / rambhAphalaM yathA bhakSyaM na tu nimbaphalaM tathA // 562 // zaktizcedbhavatAmadya madhye madhuramAgatam / purANapuruSaM nityaM citte dhyAyantamadbhutam // 563 // yajJopavItavItAGgaM nAsApranyastadRSTikam / tulasImAlayA lIDhavakSaHsthalamilA sthitam // 564 // zrIkRSNagAna sattRSNa vaiSNava brAhmaNAvRtam / putrajIvakamAlAbhirmaNDitoraHsthalaM kila / / 565 / / varAhasvAmidevasya prAsAdAntaravasthitam / vairAgyAtizayAttatra kRtaprAyopavezanam // 566 // pratibodhya tadA jainamate sthApayata drutam / vAkpatirAjasAmantaM paryaGkAsanasaMsthitam / / 567 // - paMcabhiH kulakam / 15 20 25 30 102 taizcAbhyupagate'zItiM caturbhiradhikAM tadA / sAmantAnAM budhAnAM ca sahasraM preSayannRpaH // 568 / / AcAryaiH saha te prApustvaritaM zIghravAhanaiH / mathurAM tatra cAjagmurvarAhasvAmimandire // 562 // pUrvAkhyAtoditAvasthaM paramAtmasthacetanam / dadRzuH sUrayo bhUbhRtpumAMsazca tamAdarAt // 570 // tatra zrIbappabhaTTizca trayIstavanatatparam / kAvyavRndamudAjahe tasya cetaH parIkSitum // 571 // 446 1 A maharSibhiH / 2 A purodhA / 3N yazaH zriyA / 4 A degnidheH / 5 N saMtyAjyadeg / 6 N parIkSAyAH / 7 N lage dRDhaM / 8 A kuMbhanAsena / 9 N brUte'tha | 10 A nRpe / 11 N tathA niMbaphalaM na tu / Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 447 11. bappabhaTTisUricaritam / tathA hirAmo nAma babhUva huM tadavalA sIteti huM tAM pitu vAcA paMcavaTIvane vicaratastasyAharad raavnnH| nidrArthaM jananIkathAmiti harehuMkAriNaH zRNvataH *pUrvasmarturavantu kopakuTilabhrUbhaMgurA dRSTayaH // 572 // darpaNArpitamAlokya mAyAstrIrUpamAtmanaH / AtmanyevAnurakto vaH zriyaM dizatu kezavaH // 573 // uttiSThantyA ratAnte bharamuragapatau pANinaikena kRtvA _dhRtvA cAnyena vAso vigalitakabarIbhAramaMse vahantyAH / sadyastatkAyakAntidviguNitasurataprItinA zauriNA vaH zayyAmAliMgya nItaM vapuralasalasadvAhu lakSmyAH punAtu // 574 // sandhyAM yatpraNipatya lokapurato baddhAJjaliryAcate dhatse yattvaparAM vilaja zirasA taccApi soDhaM myaa| zrIrjAtAmRtamanthane yadi hareH kasmAd viSaM bhakSitam mA strIlampaTa ! mAM spRzetyabhihito gauryA haraH pAtu vaH // 575 // yadamoghamapAmantaruptaM bIjamaja tvyaa| atazcarAcaraM vizvaM prabhavastasya giiyse| // 576 // kulaM pavitraM jananI kRtArthA vasundharA puNyavatI tvayaiva / abAhyasaMvitsukhasindhumagnaM lagnaM pare brahmaNi yasya cittam // 577 // sa karNakaTukaM tacca zrutvA zIpa vyadhUnayat / AkUNya nAsikAM vAcaM prAhAtho durmanAyitaH // 578 // 20 amISAM rasakAvyAnAM prazaMsAyAzca kiM skhe!| a(i)yaM velA kathaM nAma sauhArda tava cedRzam / / 579 / / idaM ca zrIbappabhahisadRzaM bhavatIha kim / pAramArthikavANIbhirbodhavelA mamAdhunA // 580 // tataH prAha guruH sAdhu sAdhu te cetanA stumaH / praSTavyamasti kiMcittu bhavatpArzve suhRttama ! // 581 // devAnAM yanmayA''khyAyi svarUpaM bhavadagrataH / tattathyaM vitathaM vAste 'tathyaM cedurmanAH katham // 582 / / vitathaM ca kathaM tatsyAt pratyakSa saMdIhIta' kaH / atra kArye pravRttiste rAjyAdIcchAvazAdiha / / 583 // 25 paramArthopalambhe vA ?, vikalpaH prathamo yadi / saMmataM nastadA''rAddhA devA bhUpatayo'pi ca / / 584 // iSTaM praNayinAM dadyaH sAmarthyAt saMzayo'pi na / paramArthe tu cedicchA tat tvaM tattvaM vicAraya / / 585 // saMsAropAdhimagnaizcet surairmuktiH pradIyate / tannAtra matsaro'smAkaM svayaM nikhilavedyasi // 586 // -paMcabhiH kulakam / zrutveti sadgurorvAcaM paMkApanayavAribhAm / avalepo yayau tasya hikA'kasmAdbhayAdiva / / 587 // 30 aho puNyaparIpAko mama yat sUnRtaH suhRt / saMgato'vasare'mutra tat tattvopakRtiM kuru // 588 / / ityuktvA virate dattAvadhAne vAkpatI prabhuH / dharma-deva-gurUNAM ca tattvAnyAkhyAt tadagrataH ||-yugmm / * A Adarza-'saumitreyadhanurdhanurdhanuriti vyaktA giraH pAntu vH| etAdRzo'yaM caturthaH pAdaH / +A Adarza nAstyasau zlokaH / 1 N B nAsti / 2 N sNdihaankH| 3 N tatra cop| Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 104 prabhAvakacarite traikAlyaM dravyaSar navapadasahitaM jIva-SaTkAya-lezyAH ___paMcAnye cAstikAyA vrata-samiti-gati-jJAna-cAritrabhedAH / ityetanmokSamUlaM tribhuvanamahitaiH proktamarhadbhirIzaiH pratyeti zraddhadhAti spRzati ca matimAn yaH sa vai shuddhdRssttiH|| 590 // atha devatattvamarhan sarvArthavedI yadukulatilakaH kezavaH zaMkaro vA vibhragaurI zarIre dadhadanavarataM padmajanmA'kSasUtram / buddho cAlaM kRpAluH prakaTitabhuvano bhAskaraH pAvako vA rAgAdyoM na doSaiH kaluSitahRdayastaM namasyAmi devam // 591 // yatra tatra samaye yathA tathA yo'si so'syabhidhayA yayA tayA / vItadoSakaluSaH sa ce bhavAneka eva bhagavan ! namo'stu te // 592 // madena mAnena manobhavena krodhena lobhena ca saMmadena / parAjitAnAM prasabhaM surANAM vRthaiva sAmrAjyarujA pareSAm // 593 // prAiM muNihi vi bhraMtaDI ti maNiaDA gnnNti|| akhayaniraMjaNi paramapada ajavi tau na lahaMti // 594 // atha gurutattvampaMcamahavvayajutta paMcaparamiTTihiM bhattau / paMciMdiyaniggahaNu paMcavisaya ju virattau // paMcasamii nivvahaNu paguNaguNu aagmstthinn| kavihi kugaha pariharai bhaviya bohiya paramatthiNa // bAlIsadosasuddhAsaNiNa chavviha jIvaha abhayakaru / nimmaccharu kesari kahai phuDa tiguttiguttu so majjha guru // 595 // kukkhI saMvala cattadhaNa niccuvalaMbiya htth| ehA kahavi gavesi guru te tAraNaha samattha // 596 // dovi gihatthA dhaDahaDa vaccaI ko kira kassa ya pattu bhnnijji| . sAraMbho sAraMbhaM pujjai kaddamu kaddameNa kima sujjhai // 597 // ityAdisadgurorvAkyaiH prINito hRdayaMgamaiH / dhyAnaM prapArya papraccha kiMcit sandigdhi me manaH // 598 // anantAH prANino muktiM yadi prAptA nRloktH| rakto bhavet sa pUrNatvAnmuktau sthAnaM ca nAsti tat // 599 // gururAha mahAsattvAjJAtajainagirAmayam / AlApaM(pa.) zRNu dRSTAntamatra zrAvyaM vipazcitAm / / 600 // tathA hiAsaMsAraM sariyAsaehi hiirNtrennunivhehiN| puhavI na niTThiya ciya udahI vi thalI na sNjaao|| 601 // ullasatpulakAGkuro dUrIkRtakuvAsanaH / prAha vAkpatirAjo'tha rAjA yo brahmavedinAm // 602 // iyantaM samayaM yAvad bhrAntAH smo mohalIlayA / paramArthaparAmarzidharmatattvabahiSkRtAH // 603 // 30 . Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 449 11. bappabhaTTisUricaritam / 105 ciraM paricayaH pUjyaistvAdRzairapi me 'phlH| etAvanti dinAnyAsId dharmAkhyAnavinAkRtaH / / 604 // uktaM ca tena mayanAhikalusieNaM imiNA kiM kira phalaM niDAleNa / icchAmi ahaM jiNavarapaNAma kiNakalusiyaM kAuM // 605 // mumukSormama yatprAya aucityaM na vilaMghayet / tadAdiza yathAdiSTaM vidadhe karmanAzakam // 606 // zrIbhahirAhAtha zaGkA cet karmaNAM tava / manaH zuddhistataH kAryA vyavahAro'pi tAdRzaH / / 607 // tataH saMnyasta eva tvaM jainamArgaM samAzraya / zrutveti taiH sahaivA sAbudasyAd bhavanAt tataH // 608 // AjagAmAtha pArzvasya' stUpe zrIpArzvamandire / midhyAdarzanaveSaM ca vimuJcat svIkRtaM purA // 609 // jainarSiveSamAsthAya saMyamAcAra zikSakaH / saMsAracaramapratyAkhyAnI dhyAnaikatAnabhRt // 610 // aSTAdaza tadA pApasthAnAnyutsRjya sarvataH / catuHzaraNamAdadhyau nirddhatAntarakalmaSaH // 611 // yugmam | 10 prazaMsAgaNe prAcyasukRtAsukRte vyadhAt / parameSThipadAdhInamAnaso mAnazoSabhUH // 612 // dinAnyaSTAdaza prAyamupAyaM duSkRtArdane / ekAvatArAntarito mahAnandapadastadA / / 613 // samyagArAdhanopAttapANDityamRtirItitaH / dehamuktyAM gataH sAmyaM prApa prAcInavarhiSA // 614 // yugmam / tataH kiMcitsakhisnehagadgadaH zaminAyakaH / uvAca vizvasAmantavidvadvRndasya zRNvataH // 615 // 5 tathA hi paI saggagae sAmaMtarAya avarattau na phiTTihaha / paDhamaM ciya variya puraMdarAi saggassa lacchIe // 616 // tatra gokulavAse'sti purA nandanivezite / zrIzAntiH zAntidevI ca heturvizvasya zAntike / / 617 // tatra zrI bhaTTiH zrItIrthezvaranamaskRtau / gatvA ca tuSTuve zAntidevatAsahitaM jinam // 618 // 'jayati jagadrakSAkara' ityAdyaM zAntidevatAstavanam / adyApi varttate tacchAntikaraM sarvabhayaharaNam // 619 || 20 tataH sAmAjikastomastuto vyAvRtya saMyayau / kanyakubjapuraM bappabhaTTiH katipayairdinaiH // 620 // purApi jJAtavRttAnto nRpatirgUDhapUruSaiH / saMmukhInaH puropAntaM gatvA prAvezayad drutam // 621 // guruM sabhopaviSTaM ca prAha bhUpazcamatkRtaH / aho vo vAca' sAmarthyaM so'pi yat pratibodhitaH / / 622 // prabhuH prAhAtha' kA zaktirmama yat tvaM na budhyase / rAjAha samyag buddho'smi tvaddharmo'stIti nizcitam // 623 // mAhezvaraM punarddharmaM muJcato me mahAnyathA / tatprAcyabhavasaMbaddha ivAyaM kiM karomyataH / / 624 // zrutajJAnanimittena jJAtvA prabhuruvAca ca / tava' prAkkRtakaSTasya rAjyamalpataraM phalam // 625 // savismayaistadA parSatpradhAnairaucyata prabhuH / prasahya kathyatAM rAjJaH prAgbhavo'smatprabuddhaye // 626 // prabhurAha tataH samyag vimRzyeti yathAtatham / praznacUDAmaNeH zAstrAdastAghajJAnazevadhiH / / 627 / / zRNu bhUmipate ! kAliMjarAkhyasya gireradhaH / zAlizAlaDumorddhasthazAkhAbaddhapadadvayaH // 628 // adhomukho jaTAkoTisaMspRSTapRthivItalaH / vyanhe vyanhe mitAhAro hArI' krodhAdividviSAm / / 629 // iti varSazataM sAyaM tapastatvAtiduSkaram / AyuH prAnte tanuM tyaktvA'bhavastvaM bhUpanAyakaH // 630 // yadi na pratyayo rAjan ! preSaya pravarAn narAn / jaTA adyApi tatrasthA AnAyaya tarostalAt // 631 // 1 N sahaivApta udadeg / 2 N pArzve'sya / 3N vyamucat / 4 N saMyamAvAraziSyakaH / 5N aho covAca / 6 N prAha ca / 7 N tatra / 8 N vimRzeti / 9 A hArAhArI / pra0 14 15 25 30 Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 prabhAvakacarite ityAcArya kathAsmero nRpatiH preSya mAnuSAn / jaTA AnAyayat, tatra gatvA''nItAzca tAstataH // 632 // munIndro'yaM mahAjJAnI kalAvapi kalAnidhiH / bhUpAlaH kRtapuNyo'sau yasyedRggururadbhutaH / / 633 / / pArSadyA dhUtamUrddhAnastadvRttollAsa saMzinaH / paryupAstiM dadhuH sUripAdAntabhrAntamaulayaH // 634 // 19. anyadA saudhamUrddhastho nRpaH kutrApi vezmani / kalahAntaritAM rAmAM bhikSAyai gRhamAgatam // 635 // jainabhikSaM parabrahmadhyAnaikAgrahasaMgraham / vRSasyantImavajJAtAM tena nirgacchatA gRhAt // 636 // bADhaM kapATamAzliSya prahAre'hneH samudyate / nUpuraM yatipAdAbjapraviSTaM' kautukAdiva / / 637 // pazyantImatha sotprAsAM nirlajjAM kAmadAmanIm / gaNayatyeSa netyevaM vadantIM ca tadaikSata' // 638 // - caturbhiH kalApakam / prAkRtasyAtha' vRttasya pAdamekamuvAca saH / guroraye tato'vAdIt 'srAgeva padatrayam // 639 // tacca 106 450 kavADamAsajja varaMgaNAeM anbhatthio jutrvaNamattiyAe / amannie mukkapaya pahAre saneuro pavvaiyassa pAo // 640 // yuvA bhikSAcaro'nyedyuH 'proSitapreyasIgRhe / dRSTaH praviSTo bhikSAyai rAjJA saudhApracAriNA / / 641 // AnIyAnnabhRtAM damUrddhA'sthAt sA tadAsyadRk / so'pi tannAbhisaundaryAsaktanetrastathA sthitaH // 642 // ekacittatayA dAnagrahaNA' smaraNAt tadA / * nRpastayorekadRzordhyAnaM pazyan jagau smitaH // 643 // tadyathA bhikart picchai nAhimaMDalaM sA vi tassa muhakamalaM / zrI bhaTTarAkarNya nRpAtre vAkyamabravIt / kiM gaNyAnIdRzAnyasya payodheriva budabudAH // 644 // duhaM pikavAlaM cayaM ca kAyA viluMpaMti // 645 / / 6 20. zrutveti bhUpatistuSTaH prAha kalyANadhInidhim / vinA manmitramete kaH pUrayenmanmathekSitam // 646 // ityevaM satyasauhArda mArdavArddanabhItibhUH / guruvakrAmbuje nityaM bhRzaM bhRGgItulAM vyadhAt // 647 // ekadA samagAdekaccheko vizvakalAzrayaH / citrakRccitrakRccitrakarmmakarmmaNi karmaThaH // 648 // pUrvamAlikhitaM samyak tataH karpaTavAritam / rekhitaM raGgivarNaighapUrNakSaNamatha sphuTam // 649 // alakSyamapi" mA citrabhaGge jIvavadho" dhruvaH / iti satyApayan " vAcaM sajIvakalayA svayA (?) / / 650 / / sa trayodazabhirbhAgairbhUparUpaM vidhAya tat / citracUDAmaNiM rAjJo darzayan vikaTe paTe // tribhirvizeSakam / rAjA suhRdguNagrAmarAmaNIyakalampaTaH / anAsthayA samIkSyAsya dadau nottaramapyasau / / 652 // evaM trirvihite rUpe yadA nottaramApa saH / avocat prekSakAnanyAn nirvedAditidInagIH / / 653 // 1 N pratiSThaM / 2 A tadaikSyate; B tadaikSyata / 3 N prAkRkRtasyAdya / 4 A c| 5N prAgeva / 6 N preSitaH / 7 A deg prahaNa smaraNA / * N pustake " nRpastayorekadRzorthyAne dRSTe'thavAyasaiH // vikIrNe sakale'pyanne vismayasmeralocanaH / gAthArddhamUcivAMstatra yathA dRSTArthavAcakam // dhyAnaM pazyan jagau smitAH-" etAdRzaH pAThavizeSo'tra dRzyate / 8 N sabhyataH; A samyak tava / 9 N rekhinaM / 10 A alakSyamati mAM; B alkssm| 11 N vadhAd | 12 A satyApayakhA / Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 451 11. bappabhaTTisUricaritam / 107 10 chinadmi svau karau kiM vA lalATaM sphoTaye nijam / kalA yAtu kSayaM bhAgyahInasya mama kiM bruve // 654 / / bappabhahiM samIkSasvetyuktaH kaizciddayAlubhiH / tato'sau gurave jainaM bimbaM kRtvA kare dadau // 655 // prAzaMsi ca tato'sau taireSa citrakalAnidhiH / bhUpAlAgre'tha so'pyasya TaMkalakSaM dadau mudA // 656 // zrIvarddhamAnabimbena bhAsvatpaTacatuSTayam / vyadhApayadhAccaikaM kanyakubjapurAntarA // 657 // mathurAyAM tathaikaM cANahillapura ekakam / satArakapure caikaM pratiSThApya nyadhApayat // 658 // 5 zrIpattanAntarA moDhacaityAntamleMcchabhaGgataH / pUrvamAsIt tamaikSanta tadAnIM tatra dhArmikAH // 659 // dvApaMcAzat prabandhAzca kRtAstA rAga NA dyH| zrIbappabhahinA shksskvisaarsvtopmaaH||660|| 621. atha rAjagiri durgamanyadA rurudhe nRpaH / samudrasenabhUpAlAdhiSThitaM niSThitadviSat / / 661 // gajAzvarathapAdAtapAda pAtAdisAditaH / zabdAdvaitamiva vyomni pratitiSThat samunnatam // 662 // samagramAna sAmagrIjApadvyagraparigraham / api prapaMcalakSAbhirdugrahaM vigrahidviSAm // 663 / / bhairavAdimahAyatrayaSTimuktAzmagolakaiH / bAhyakuTTimakuTTAkaiH kuTTitAdRghaTAtaTam // 664 // abhraMlihadRSadbhittizirasthakapizIrSakaiH / saDhiMbaiH kezasaMcAraM ravestArApaterapi / / 665 // suraMgA zUkarImukhyaprapaMcairapi vidviSAm / patatyuSNatailaughapluSTairviphalavikramam // 666 ||-ssddbhiH kulakam / papraccha bappabhahiM ca nirvedAdAmabhUpatiH / kathaM kadA vA grAhyo'yaM prAkAraH kSmAdharopamaH // 667 // praznacUDAmaNeH zAstrAt 'suvicAryAbravIditi / pautraste bhojanAmA'muM grahISyati na saMzayaH // 668 // 15 abhimAnAdasoDhedaM rAjA tatraiva tasthivAn / vAdazabhirdundukasya sUnoH suto'jani // 669 // sa ca paryakikAnyastaH pradhAnairjAtamAtrakaH / Aninye tasya dambholiriva zailacchidAvidhau // 670 // tadRSTi1rgazRGgAne mukhaM bAlasya tanmukham / vidhAyApAtyatApittatailajvAlAvilAsiruk // 671 // sa koTTaH kuTTitAdhastharaNamaNDapamaNDalaH / sphuTaTTAlakastomaprabhrasyadgopurAdapi / / 672 / / mRdyamAnamanuSyatrIgajAzvamahiSIgavAm / AkrindaravaiH zabdAdvaitaM sarvatra poSayan // 673 / / 20 nirghAtakSuNNasAmAnyaparvato mahatAmapi / girINAM pradadbhIti nyptnnaakilokinH||674||-tribhirvishesskm / samudrasenabhUpo'pi dharmadvArAd yayau bahiH / AmanAmAtha bhUpAlaH zrIrAjagirimAvizat // 675 // adhiSThAtA tu durgasya yakSo'GgIkRtavairataH / AmAdhiSThAyikaiH kRSTaH pratolIstho" hi tajjanam // 676 // iti lokAt parijJAya rAjA tatrAgamat tadA / tamAha prAkRtaM lokaM muktvA mAmeva ghAtaya // 677 // iti sAhasavAcA sa tuSTo hiMsAgrahAt tataH / nyavartata prazAntAtmA satsaMga upakArakaH // 678 // 25 maitrI ca pratipede sa yathAdiSTakaraH prabhoH / kiyanme jIvitaM mitra! jJAnAdRSTvA nivedaya / / 679 // SaNmAsyAmavazeSAyAM kathayiSyAmi tatra ca / iti jalpana tirodhattAvasare ca tadbravIt // 680 // gaMgAntarmAgadhe tIrthe nAvA'vatarataH sataH / makArAdyakSaragrAmopakaNThe mRtyurasti te // 681 / / niryamaM jalAdRSTvAbhijJAnaM bhavatA dRDham / vijJeyamucitaM yatte tatpretyArtha samAcara // 682 / / 622, tIrthayAtrAmasau mitropadezAdupacakrame / alasaH ko hite svasya necchet sadgatimAtmanaH // 683 // 30 prayANaiH pravaNaiH puNDarIkAdi prApa bhUpatiH / yugAdinAthamabhyarcya kRtArthaM svamamanyata // 684 // yayau raivatakAdriM ca zrInemi hRdi dhArayan / upatyakAbhuvaM prApa prAptarekhaH sudhISu yaH // 685 // tIrtha praNantumAnekAnekAdaza narezvarAn / apazyannazyadAtako yAyutaparicchadAn // 686 // 1A bhUpAlA grepi| 2 N B degdviSan / 3A paadaapaataadi| 4 A pratitiSThan / 5 Ndegpraajy| 6A viprahadviSAM / 7A degsUkarI / 8A sa vicaa| 9A degmAvasat / 10 N kRSTapratolIsthAyinaM janam / Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 452 tathaikAdazabhiH phalguvAgaDambaradigambaraiH / rAkSasairiva zAkhoTAn kaliniSTheradhiSThitAn ||687||-yugmm / svIkurvANAnmahAtIrtha zailAroha niSevinaH / asaMkhyasainyasaMkhyAyatAnAhvayadilApatiH // 688 // tAn dRSTvA bappabhahiH zrIsuhRdbhUpAlamabravIt / dharmakarmodyame yuddhAt prANinaH ko jighAMsati / / 689 // vAgAhavena jeSyAmi vidvatpAzAnimAna nRp!| nakhacchedye'bjinIkhaNDe kuThAraM kaH prayojayet // 690 // te jitA vAdamudrAyAmamudrAyAsamantarA / dIpasya zalabhaploSa' stutiH saMstUyate hi kA // 691 // tato'pi tAnabhyamitrAnavAdId vishdaambrH'| nirjayAdapi ced yUyaM zamino na vratAdapi // 692 // asaMkhyavyantarAdhIzacumbitAMvinakhAvaliH / ambA zrInemipAdAbjakAdambA zAsanAmarI / / 693 // AtmanorubhayoH kanyAyugmaM vyatyayataH sthitam / devI tadantarA yeSAmetAM saMjalpayiSyati // 694 // tIrthaM tadIyamevAstu yasyAmbA kramato'mutaH / samarpayati tatkiM nu vAderAdInavAspadaiH ||695||-vishesskm / ubhayAbhimato jajJe vyavahAro'yametayoH / pakSayorakSayodapraprabhAvAmbAlaye tataH // 696 // tataH kumArikAM teSAM bappabhaTTirihArpayat / dvAdazapraharAn yAvattaimatraiH sAdhivAsitA // 697 // eDamUkeva nAha sma kathaMcidatha te'vadan / zaktizced yUyamapyatra kanyAM jalpayatAdya naH // 698 // tanmUrTsi bappabhaTizva karaM kamalakomalam / dadAvambA ca tadvakre sthitA spaSTamuvAca ca // 699 / / ujiMtaselasihare dikkhA-nANaM nisIhiyA jassa / 15 taM dhammacakvahi arihanemi namasAmi // 700 // tato jayajayadhvAnamizro dundubhiradhvanat / rodaHkukSibhariH zvetAmbarapakSonnatipradaH // 701 // tataH prabhRti gAtheyaM caityavandanamadhyataH / siddhastavanakadgAthAtritayAdUrddhamAdRtA // 702 // zakrastavavadAbAlAGganApAThyA'tra mAnitA / aSTApadastutizcApi zrutavRddhaiH purAtanaiH // 703 // . tato raivatakArohAt samudravijayAGgajam / AnarcAsau mahAbhaktyA mAnayan janmanaH phalam // 704 // dAmodarahariM tatrAbhyAgAt piMDatArake / tathA mAdhavadeve ca zaMkhoddhAre ca taM sthitam / / 705 // dvArakAyAM tataH zrImAn kRSNamUrti praNamya ca / tatra dAnAdi dattvA zrIsomezvarapuraM yayau // 706 // tataH zrIsomanAthasya hemapUjApurassaram / tallokaM prINayAmAsa vAsavo jIvanairiva // 707 // punaH skhaM nagaraM prApa zrImAnAmamahIpatiH / yAdRcchikaM dadau dAnaM dharmasthAnAni ca vyadhAt // 708 // 623. prApte kAle sutaM rAjye dundukaM sa nyavezayat / prakRtIH kSamayAmAsa pUrvamAnanditA api // 709 // . 26 prayANaM dattavAn gaMgAsarittIrasthamAgadham / tIrtha jigamiSurnAvamArUDhazca tadantarA // 710 // sUriNA saha tanmadhye dRSTavAn dhUmanirgamam / upagaMgaM janAjjajJe magaToDAnivezanam // 711 // pratIte vyantarAkhyAte sUrirAhAmabhUpatim / jainadharma prapadyasva prAnte'pi pratyayo'sti cet // 712 // rAjAha pratipanno'smi sarvajJaH zaraNaM mama / devo gururbrahmacArI dharmazcet kRpayoditaH // 713 // devo guruzca dharmazca yazcake vyAvahArikaH / iyaddinAni so'tyAji mayA trividhazuddhitaH // 714 // mama sauhAItaH pUjyapAdAnAmapi sAMpratam / vidhivadvigrahatyAga iha vo nocitA sthitiH // 715 // paratrApi yathA loke samasyApUraNAdibhiH / kAlo'tivAhyate saukhyAmmilitaireva nizcitam // 716 // zrutvetyAha prabhurmugdhavAgiyaM svasvakarmabhiH / kaskaH kAM kAM gatiM gantA buddhyate ko jinaM vinA // 717 // 20 __ 1A zalabhAploSe / 2 N A degvishdaaNvrH| 3 A niryayAdapi / 4 A yeSvAmetAM / 5 A ekmuukev| 6 N mhaabhkto| TNA purH| Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 453 11. bappabhaTTisUricaritam / yuktametad vratasthAnAM nAtmaprANAparopaNam / tathAtaH pacavarSANi mamAdyApyAyurasti ca // 718 // vikramato varSANAM zatASTake sanavatau ca bhAdrapade / 109 zukre sitapaJcamyAM candre citrAkhyaRkSasthe / / 719 // tulArAzau tathA candrasthite 'rke prahare'ntime / zrAvyamANo bhRzaM paJcaparameSThinamaskriyAm // 720 // dRDhaM jinezasanmitra gurupAdasmRtisthitaH / zrImAn nAgAvallokAkhyo rAjA prApa divaM tadA / / 721 ||-vishesskm / atha kiMcitsuhRnmohAt tatra sthitvaurddhadehikam / kArayAmAsa pArzvasthaH pradhAnaistatsanAbhibhiH // 722 // kiMcicchokormisantapta uvAca karuNaM tathA / sodvegaM ca tadIyAnAM guNAnAM saMsmaran bhRzam // 723 // mA bhUt saMvatsaro'sau zatavarmA ca RkSeSu citrA dhigmAsaM taM nabhasyaM kSayamapi sa khalaH zuklapakSo'pi yAtu / saMkrAntiryA ca siMhe vizatu hutabhujaM paJcamI yA tu zukre gaMgAtoyAgnimadhye tridivamupagato yatra nAgAvalokaH / / 724 // 5 10 OM 624. atha zrIpabhaTTizca kanyakubje munIzvaraH / prApa dundukabhUpAlAdhiSThitaM tannirudyamaH | 725 || saktaH kaMTyAkhyavezyAyAM bhUpo bhojaM nijaM sutam / bhAgyodayakalAkelivilAsamapi pApabhUH // 726 // abhidruhyati mUDhastadvAgbhirvigatacetanaH / avivekadharAdhuryaM dhig vezyAjanasaMgamam // 727 // yugmam / 15 tanmAtA nijabandhUnAM jJApayAmAsa duHkhitA / saMkaTe hi kulastrINAM zaraNaM zaraNaM pituH // 728 // samAgatyAhvayaMste ca putrajanmotsavacchalAt / ASTacchAyai punarbhojaH saMcacAra nRpAlaye // 729 // jJApito gurubhiH saudhadvAre' vijJAya zastriNaH / nivRtto' mAtulaiH sAkaM prayayau pATalIpuram // 730 // AcAryamanyadA rAjA dundukaH prAha matsarI / mayi prasAdamAdhAyAnIyatAM nandanottamaH // 731 // tataH sa dhyAnayogAdiprArambhairuttarottaraiH / vAhayAmAsa varSANi paMca paMcatvavAsaram // 732 // tato'nta' samaye prApte rAjJA' dRDhataraM guruH / uparodhya sutAhvAnahetave preSyatAdarAt // 733 // yayau tannagarAbhyAse vimamarza ca cetasi / ced bhojo nIyate yasmAt tannRpeNa sa hanyate // 734 // nocet kaMTikayA bADhaM mUrkho'sAviti saMhitaH / ziSyANAM vidravaiH karttA zAsanasyAprabhAvanAm // 735 / / sAMprataM sAMprataM mRtyustasmAt prAyopavezanAt' / tacca kRtvAtigItArthakAritArAdhanAdRtaH / / 736 / / svayamadhyAtmayogena dinAnAmekaviMzatiH / ativAhya kSudhA tRSNA-nidrAdidveSivigrahI / / 737 // AtmAnaM dazamadvArAnniravAsayadudyataH / IzAne nAkitAM prApa bAppabhahirmunIzvaraH // 738 // - vizeSakam / vikramataH zUnyadvayavasuvarSe ( 800) bhAdrapadatRtIyAyAm / ravivAre hasta janmAbhUd bappabhaTTiguroH // 739 // parSasya vrataM caikAdaze varSe ca sUritA' / paMcAdhikanavatyA ca prabhorAyuH samarthitam // 740 || zara-naMda-siddhivarSe (895 ) nabhaH zuddhASTamIdine / svAtibhe'jani paMcatvamAmarAjaguroriha || 741 // 25 1 B candrasthito / 2 A dvAri / 3 nirvRtto / 4 A paMcApaMcadeg / 5 N tatotha samadeg / 6 N rAjA / 7 N 'vezane / 8A vaSaiH / 9 N sUriNA / 20 30 Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 110 prabhAvakacarite ityAkarNyAmarAjasya pautro'tisphArazokabhUH / bhojaH saMkucitAmbhojavadanaM vilalApa ca // 742 // vivekaugho''vivekena jitaH ' sArasvataM hatam / anutsekastirodhatta jJAne datto jalAMjaliH // 743 // iti kSaNaM vimRzyAsAvAdideza citAkRte / preSyAnadUSyacAritro gurubhaktipavitritaH // 744 // pitAmahaviyoge'pi varddhitastasya mitrataH / anAtha iva loke'tra tatrApi tridivaM gate / / 745 // tataH kSaNamapi sthAtuM na zaktaH pRthivItale / 'pitRvaptasuhRtsUreranuvrajyA'dhunocitA // 746 // mAtRpakSapradhAnAnAM bodhaM cAvagaNayya saH / gurumRtyubhuvaM prApa gantA lIlAvane yathA // 747 // bhujadaNDe jananyA ca dhRtvA'thAjalpi tatkSaNam / nirvIrAtvaniSedhAya rAjyasya kRpayApi ca / / 748 // svasuradvayasaMhAre jAte te vidviSan pitA / jitaMmanyo mahApApI tvatprajAH pIDayiSyati // 749 // hRdayAluH kRpAluzca tat tvaM prArthanayA mama / karmato viramAmuSmAt hRdAnandana nandana' ! || 750 / / iti mAturalaMghyatvAt zrIbhojaH sAzrulocanaH / uttarIyaM nicikSepa citAyAM gurupRSThataH // 751 // astokazokasambhAradhAraNakAntadeharuk / U ( au ? ) rddhadehikamAdhatta kRtyaM paitAmahaM prabhoH // 752 // 454 625. anyadA mAtulaiH sAkamAkasmikadavopamaH / tAtaM zamayituM prAyAt kanyakubjamacintitaH // 753 // praviSTo' gopureNAtha drAg rAjadvArasaMnidhau / mAlAkAraM dadarzAtha bIjapUratrayAnvitam // 754 // tena DhauMkanakaM" svAmiputrasyAsya kRtaM tadA / taM gRhItvA yayAvantaH saudhaM rodhaM vizan vizam" / / 755 // saha kaMTikayA tatropaviSTaM pravarAsane / jaghAna hRdaye ghAtaistribhistairbIjapUrakaiH // 756 // mahAprANakRtAghAtAdubhau prANairvi (vya) yujyatAm / prAgdhyAtaputrahatyAMhobhItairiva vinirgataiH / / 757 / / apadvArAd bahiH kRSTvA" kroSTAramiva vezmanaH / dundukaM kandukasthityA krIDayA preritaM" naraiH // 758 // nisvAnasvAnapUrvaM so'vizat kaMThIravAsane / praNataH sarvasAmantaiH "sapaurairmantribhistathA / / 759 / / zrImadAmavihArAkhyatIrthaM nantuM yayau nRpaH / tatra ziSyadvayaM dRSTaM bappabhaTTermahAmuneH" // 760 // vidyAvyAkSepatastAbhyAM na cakre bhUmipocitam / abhyutthAnAdisanmAnaM zrI bhojo'tha vyacintayat // 761 // ajJAtavyavahArau hi ziSyAvetau prabhoH pade / na yujyete yato vizve vyavahAro mahatvabhUH // 762 // zrInannasUrirAcAryaH zrImAn govinda ityapi / AhUya pUjitau rAjJA paTTe ca sthApitau prabhoH // 763 // moDhere prahito nannasUriH sUriguNonnataH " / pArzve govindasUrizvAvasthApyata nRpeNa tu // 764 // bhojarAjastato'neka rAjyarASTragrahAgrahaH " / AmAdabhyadhiko jajJe jainapravacanonnatau // 765 // ppabhahirbhadra kIrttirvA di kuJja ra ke sarI / brahmacArI ga ja va ro rAja pUjita ityapi // 766 // vikhyAto birudairjenazAsanakSIrasAgare / kaustubhaH " kRtasaMsthAnaH puruSottamavakSasi // 767 / / jayatAjjagatIpIThe dharmakalpadrumAGkuraH / idAnImapi yannAmamatro jADya viSApahaH // 768 / / - tribhirvizeSakam | OM 1 A vivekoDhyo / 2 A jitasAra 3 N hitaM / 4 A jalAMjaliM / 5 N pitRvattu / 6 A gurubhRtyabhuvaM / 7 A nandanaH / 8 A kRtaM / 9 N pratiSTho | 10 A DhAkana ke / 11 N dizatviSAm / 12 A kRtvA 13 N preSitaM / 14 A sapUrai / 15 A mahAmatiH, B mahAmatiM / B kaustubhakRta saMsthAnaM / / 16 N sUrigaNodeg / 17 N rAjyabhraSTamahagrahaH / 18 A Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 455 11. bappabhaTTisUricaritam / itthaM zrIbhaprabhucaritamidaM vizrutaM vizvaloke prAgavidvatkhyAta zAstrAdadhigatamiha yat kiMciduktaM tadalpam / pUjyaiH kSantavyamatrAnucitamabhihitaM yattathA tatprasAdAt etatsarvAbhigamyaM bhavatu jinamatasyairyapAtraM dhruvaM ca // 769 // zrIcandraprabhasUripa sarasIhaMsaprabhaH zrIprabhAcandraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrI pUrvarSicaritrarohaNagirau zrIvappabhadeH kathA manamunIndunA vizaditaH zRGgaH kilaikAdazaH // 770 // duSkarmajaitraH puruSottamAGgAjjanmAvizuddhAkSarahetumUrttiH / girIza tuGgAdhvapuraH sthitazrIH pradyumnadehaH zivatAtirastu // 771 // zrIkanyakubjakSitipaprabodhakarttustathA pUrvagatazrutena / vizve samasyAnavapAThabandhaiH zrIbhadrakIrternarinarti kIrttiH * // 772 // // graMthA0 820, ubhayaM 2940 // * A Adarze nopalabhyate padyamidam + B Adarza iyaM saMkhyA '840, ' tathA '2960' pramitA / 111 5 10 Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 prabhAvakacarite 12. zrImAnatuGgasUricaritam / 15 61. prabhoH zrImAnatuGgasya dezanAyAM radaviSaH / jayanti jJAnapAthodhizAradendusahodarAH // 1 // nityaM yojanalakSeNa varNanIyaH'suvarNaruk / mAnataH prabhuH pAtu meruH saumnsaashritH||2|| asyaivAbAhyamaitihya mapraNAyyaM 'jagatyapi / nikAyaM tIrthazRGgAraprakarSasya prakIrtaye // 3 // sadA surasaridvIcInicayAcAntakazmalA / purI 'vArANasItyasti sAkSAdiva divaHpurI // 4 // AsIt kovidakoTIramarthidAridryapArabhUH / tatra zrIharSadevAkhyo rAjA natu kalaGkabhRt // 5 // brahmakSatriyajAtIyo dhanadevAbhidhaH sudhIH / zreSThI tatrAbhavad vizvaprajAbhUpArthasAdhakaH // 6 // tatsuto mAnatuGgAkhyo vikhyAtaH sattvasatyabhUH / avajJAtaparadravyavanitAvitathAgrahaH / / 7 / / santIha munayo jainA nanA 'bhagnasmarAdhayaH / tacaitye jagmivAnanyadivase vivazetaraH // 8 // 10 vItarAgaprabhu natvA gatvA gurupadAntikam / prANamaddharmavRddhyAzIrvAdena gurunnaahitH|| 9 // mahAvratAni paMcAsyopAdizannagnatAM tathA / UrNakApAsakauzeyazaumbA vRtiniSedhataH // 10 // ityAdyanekadhA dharmamArgAkarNanatastadA / vairAgyaraGgiNo mAnatuGgasya vratakAMkSiNaH // 11 // tanmAtApitarau pRSTvA''cAryastasya vrataM dadau / cArukIrtimahAkIrtirityasyAkhyAM dadau ca saH // 12 // strINAM na nivRtirmAnyA bhuktiH kevalino'pi hi / dvAtriMzadantarAyANi bubudhe ca budhezvaraH // 13 // kRtalocastato hastasthitatoyakamaNDaluH / "santyaktasarvAvaraNa" IryAsamitisaMyutaH // 14 // gRhasthAvasathorddhasthAvasthAnakRtabhojanaH / mAyUrapicchikAhasto maunakAleSu maunavAn // 15 // sadA niHpratikAsau pratikramaNayoyoH / dakSo gurukanIyastve" duSkaraM kurute vratam ||16||-vishesskm / / 62. asya svasRpatirlakSmIdharo lakSmIvarasthitiH / AstikAnAM ziroratnamatrAsId visphuradyazAH // 17 // dRDhabhaktyA sa caryArthamanyadopanimatritaH / maharSistena kAle ca" madhye tadgRhamAgamat // 18 // 20 azodhanapramAdenAnusandhAnAjalasya ca / naike saMmUrchitAstatra pUtarAstatkamaNDalau // 19 // gaNDUSArthamRSiryAvaculuke jalamAdade / dadarza tAn svasA prAha lInA zvetAmbaravrate // 20 // vrate kRpAbharaH" sArastadamI dvIndriyAstrasAH / vipadyante pramAdAd vastajainasadRzaM nahi // 21 // lajjAvaraNamAtre'tra vastrakhaNDe parigrahaH / tAmrapAtre kathaM na syAd yAdRcchikamidaM kimu // 22 // dhanyAH zvetAmbarA jainAH praannirkssaarthmudytaaH| na sannidhate nIramapi rAtrau kriyodyatAH // 23 // 25 acelAzca sacelAzca nAvadhAraNadurnayam / Adriyante sma niHsaGgAH paramArthakRtAdarAH // 24 // paJcAzravendriyArthAnAM parihAraparAyaNAH / guptibhistisRbhirguptAH sthitAH" samitipaMcake | // 25 // ___-tribhirvizeSakam // ityAkarNya muniH prAha prAJjalaM zRNu madvacaH / gRhavAsaparityAgo mayA puNyArthinA kRtaH // 26 // AstAmanyaH" samAcAro yatra jIvadayApi na / tena dharmeNa kiM kurve zrIsarvajJavirodhinA // 27 // 30 atra deze samAyAnti duHprApAH" zvetabhikSavaH / sA prAha madhyadezAtte samAyAsyanti sAMpratam // 28 // 1 A vrnnniiydeg| 2 'anAdivA' iti D TippaNI / 3 'saMmata' iti D Ti.14 "nivAsaH' iti D Ti.15 A vaannaarsii| 6 A stysttvbhH| 7A. nnn| 8 N zaucAvRtti 19N muktiH| 10 N stykt| 11 B degsarvAMcaraNa; N degsarvAbharaNa / 12 N kniiyshcehHkr| 13 A duHvtN| 14 N kAlena / 15 N kRpaarsH| 16 N sthitiH| 17 A anyasamA / 18N duHpraayaa| Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 457 12. mAnatuGgasUricaritam / 113 sAGgatyaM kArayiSyAmi tava taiH saha nizcitam / tapasA nirmalenAzu bhavaM pAvayase yathA // 29 // idAnIM kApi kUpAdau raho jalamidaM tyaja / zAsanasya yathA mlAnina bhvellghutaakraa'||30|| virAdhanA punarjIvagaNasyAtra bhaveddhavam / aparAparanIrotthajIvA anyo'nyavidviSaH // 31 // zrutveti tadvaco'kArSId bhRzaM vipratisArataH* / bhojitaH parayA bhaktyA bodhitazvAzrayaM yayau / / 32 / / anyadA'jitasiMhAkhyAH sUrayaH puramAyayuH / purA zrIpArzvatIrthezakalyANakapavitritAm // 33 // 5 gaGgAtIrasthamudyAnamuddAma zikharivrajaiH / zizriyunisaMyuktAstridazA iva nandanam // 34 // tayA ca jJApite zrAddhakAntayA sodaro muniH / zrutvA samAyayau tatra gurUNAM saGgatastadA // 35 // pUrvarSibhiH samAcIrNA sAmAcArI nyavedyata / taistadane ca pIyUSavat tAM so'thAhato'zRNot // 36 // gurubhirdIkSita'zcAsau nadISNo'gre'pi ca kacit / tapasyAvidhipUrva cAgamamadhyApyatAdarAt // 37 // tataH pratItibhRt samyaktapaHzrutasamarjanAt / yogyaH san gurubhiH sUripade gacchAdRtaH kRtH|| 38 // 10 kliSTakAvyabhramizrAntA devI vAcAmadhIzvarI / yadaco'mRtasaMsiktA paramAnandabhUrabhUt // 39 // sa tadAtanakAlIyalInajJAnakriyonnatiH / abhUdabhUmirunnidropadravAntaravidviSAm // 40 // 63. itazca puri tatrAsId vedavedAGgapAragaH / viraMciriva mUrtistho bhUdevaH pArthivArcitaH // 41 // kovidAnAM ziroratnaM mayara iti vizrutaH / pratyarthikavisappANAM mayUra iva darpahRt // 42 ||-yugmm / duhitA suhitA rUpazIlavidyAguNodayaiH / tasya satyA umA-gaGgA-lakSmIdevyo yadIkSaNAt / / 43 // 15 pake paGkajamujjhitaM kuvalayaM cApAranIre hade bimbI cApi vRterbahiH prakaTitA kSiptaH zazI cAmbare / yasyAH pANivilocanAdharamukhAn vIkSya khasRSTividhe rucchiSTeva purAtanI samabhavad daivAda vidhAyeha tAm // 44 // adbhutaM kularUpAdyaistasyAH samucitaM varam / sarvatrAlocayan samyagaprAptAvArtimAsadat // 45 // 20 tarkalakSaNasAhityarasAsvAdavazaikadhIH / anUcAno mahAvipro bANAkhyaH prAgguNAnvitaH // 46 // prakhyAtavaptakaH kAmAbhirAmAkAradhArakaH / dRSTe tatra mayUro'bhUd 'vAridADambare yathA / / 47 // saMmAnyodvAhayAmAsa tAM sutAM tena vaibhavAt / anurUpavaraprAptisutA pitrApi dustyajA // 48 // tataH" zrIharSabhUpasya" darzito duhituH patiH / AziSoditayA tasyoditayA toSamApa ca // 49 // tasyAvAsaH pRthak cakre dhndhaanyaadismbhRtH| evaM rAjAhitau" tau dvau sAGgatyaM prApatuH sadA // 50 // 25 64. bANo'nyadA samaM panyA snehataH kalahAyitaH / sitA hi maricakSodAd Rte bhavati durjarA // 51 // piturgRhamagAd ruSTA bANapatnI madoddharA / sAyaM tadgahamAgasa bharttA prAhAnunItaye // 52 // tadyathAmAnaM muzca svAmini ! zatru jagato vinAzitasvArtham / sevaka-kAmuka-parabhavasukhecchavo naavlepbhRtH||53|| 30 vAsAgArAdvahiH preSyaH paNDitaM tAM sakhI jagau / vAgbhaGgIbhistato mAnAmuci tasyAmado'vadat // 54 // 1 N degkrii| * 'anuzayAt' iti D tti.| 2N jinasiMhA / 3 A B D degviikssit| 4 B D pratyArthisarpadappANAM / 5 A samyag prAptAvAti samAsadat / 6 N prakhyAnavattakaH17 N myuurobhuudaaridaaddNbre| 8N naiva / 9N praaptiH| 10 BD tatra N ytr| 11 Ndegdevasya / 12 A D raajaahtii| 13 N saMgatya / pra.15 Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 prabhAvakacarite uktaM ca likhannAste bhUmiM bahiravanataH prANadayito nirAhArAH sakhyaH satataruditocchUnanayanAH / parityaktaM sarvaM hasita paThitaM paJjarazukai stavAvasthA ceyaM visRja kaThine mAnamadhunA // 55 // vilakSIbhUya sA'pyAha' bahirAgatya kovidam / bhavane pravizAmossyAmuktvA vayamupAnahau // 56 // etasyAM maunamAlambyAvasthitAyAM punastataH / vidvAnavidvanmanyo'sau bahuprAtarjagAda ca // 57 // 458 tadyathA' gataprAyA rAtriH kRzatanuzazI zIryata iva pradIpo'yaM nidrAvazamupagato ghUrNita iva / praNAmAnto mAnastadapi na jahAsi kudhamaho kucapratyAsatyA hRdayamapi te subhru ! kaThinam // 58 // 65 // tadbhittiparataH supto'vakAze tatpitA tadA / jajAgArAtisambhrAntaH kAvyaM zrutvetyuvAca ca / / 59 // sthAne tvaM 'su' zabdasya 'caMDI' tyAkhyAmudAhareH / yato'syA dRDhakopAyAH zabdo'yamucitaH khalu // 60 // ityAkarNya piturvAcaM - lajjAbharanatAnanA / vimamarza nizAvRttaM vizvaM me janako'zRNot // 61 // dhigmAM mUrkhAmavijJAtakAriNImityakutsayat / AtmAnaM sA tato vaptaryamarSaM ca vyadhAd ghanam // 62 // madaM muktvA ca sA prema bharttari sthiramAdadheM ' / gaGgA himavato garje yathA zItAMzuzekhare // 63 // ahaM' zaizavato bhrAntA yadyasau vidvadapraNIH / janako'nucitAdhAyI vimandAkSaH kathaM kila // 64 // idaM kimucitaM vaktuM kulInAnAM hi tAdRzAm / mAtR- svasR-duhitRNAmavAcyaM nahi vAcyabhUH // zazApa kopATopena pitaraM prakaTAkSaram / kuSThI bhava kriyAbhraSTAvajJAtaurasanAtrakaH // 66 // tasyAH zIlaprabhAveNa sadyaH zvetAGgacandrakaiH / kalApyame mayUro'gre tadA jajJe sa candrakI // 67 // sAgAnnijagRhaM bANe bibhratI saktimAdarAt / piturdurvacanaM tasyAH sAntvanAya tadA'bhavat / / 68 / / sadyaH kuSThaM samAlokya' pazcAttApArttividrutaH / avAGmukho gRhe'vApsIna' yayau rAjaparSadi // 69 // paJcaSAn vAsarAnnAsauM jagAma kSmApamandire / bANo'pi kupitastasya bahUn doSAnabhASata // 70 // bhogibhoga" vinAzaikapratijJo malinAGgabhRt / suhRtsamAgame lajjAsthAnaM prakaTayan sadA // 71 // asau meghasuhRnmegha suhRccandrakitastanau / citrazcitrAtsabhAyogyo bhUpAnAM nainasAM nidhiH // 72 // rAjA zrutveti kiM satyaM mayUraH kuSThadUSitaH / iti citrAt samAhUtavAMstaM nijanaraiH prabhuH // 73 // kRtAvaguNThanaH paTyA" sa saMvItAGgamaNDanaH / upabhUpatimAgacchadanicchan sthAnamatra ca // 74 // bANenoce sphuTaM dRSTvA mayUraM prAkRtAdatha / zItarakSAGgasaMvyAnaM 'varakoDhI' ti saMsadi / / 75 / / punarnijaM gRhaM gatvA vyamRzazcetasi sthiram / kalaGkapaGkilAnAM hi nocitA sahRdAM " sabhA // 76 // sahakrIDitasaMghe'smin ye tiSThantyazaGkitAH / khaDgacchinnamete kiM svaM mUrddhAnaM na jAnate // 77 // vairAgyAt tyajyate dehaH satAM tadapi nocitam / duHkhAnAmasahiSNutvAt strIvatkAtaratA hi sA // 78 // suraH sanAtanapratihAryaH kazcitkalAnidhiH / ArAdhyate prasAdena yasya deho navo bhavet // 79 // T 1ND sAthA 2A deg mukkA 3A tacca / 4N maaddhau| 5N aho / 6 N tAdRzaiH / 7 N tadAlokya / 8N vihvalaH / 9 N khessthAna | 10 A 'bhAga' / 11DN payaH / 12 N suhRdAM / Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 459 10 12. mAnatusUricaritam / sahasrakiraNaH karmasAkSI dhyeyo mayAsya yat / dRzyete saphale sAkSAdArAdhanavirAdhane // 8 // SaTpAdaM rajuyatraM so'valambyAtropaviSTavAn / gataM ca khadirAGgArairadho'rcibhirapUrayat / / 81 // zArdUlavRttamekaikamuktvA zatrikayAcchinat / pAdamevaM ca kAvyeSu paJcasUkteSu' kRSTinA // 82 // chindataH zeSapAdaM ca mArtaNDo vyaktatejasA / AgatyAsya dadau dehaM maMkSu vidhyApito'nalaH / / 83 // kAvyAnAM zatataH sUrya stuti saMvidudhe tataH / devAn sAkSAtkaroti sma yeSAmekamapi smRtam // 84 // 5 zrIbhAnustoSatastasya nIrujaM dehamAtanot / sArddhaSoDazavaNikyadIpyatkanakabhAsvaram / / 85 // prAtaH prakaTadeho'sAvAyayau rAjaparSadi / zrIharSarAjaH papracchAsIt te kiM ruMga navA vada // 86 / / AsId deva! paraM dhyAtaH sahasrakiraNo mayA / tuSTo dehaM dAvadya bhaktaH kiM nAma duSkaram // 87 // tadA ca pANapakSIyaiH sAsUyairiva paNDitaiH / jagade kiMcidatyunaM 'prAgvRttazrutitaH sphuTam / / 88 // tathA hi- ..... yadyapi harSotkarSa vidadhati madhurA giro mayUrasya / bANaviz2ambhaNasamaye tadapi na prbhaagbhaaginyH||89|| rAjAha satyamevedaM guNI guNiSu matsarI / yUyamatrApi sAsUyA brUmahe'tra vayaM kimu // 90 // vaidyauSadhaM vinA yena prAJjalenaiva cetasA / sUrya ArAdhito bhaktyA kavitvairdehamAtanot // 91 // paritoSaM paraM prApa savitA yadvacaHkramaiH / ke vayaM mAnuSAstatrAhArAdikaluSAkulAH // 92 // 15 bANaH prAha prabho! prAyaH kRtapakSaM kimucyate / asya kaH kila zRGgAro devasyAtizaye sphuTe // 93 // evaMjAtIyamAzcaryAtizayaM ko'pi darzayet / aparo yadi cecchaktiH kaH pratyarthI zubhAyatau // 94 / / iti rAjJo vacaH zrutvA bANaH prAhAtisAhasAt / hastau pAdau ca saMchidya caNDikAvAsapRSThataH // 95 // mAM parAnayatu svAmI tatra muktojjhitaH sthiram / yathA'muSmAdatiprauDhi prAtihAyaM pradarzaye ||96||-yugmm / avAdIcca mayUro'pi tathApyasyAnukampayA / mayi prasadya bhUpAla mA kArporenamIdRzam // 97 // 20 yato mahuhituH kaSTaM vyaGgazuzrUSaNAd bhavet / Ajanma tanmamAbhIlaM vilageta prabho ! dRDham // 98 // zrutvA ca bhUpatirmaki mayUre vibhradadbhutAm / vANe kopaM vahan prAha tathA kautUhalaM mahat // 99 // karttavyameva bANasya gI:prANasya kavervacaH / pANipAdaM navaM cet syAdasya sphAra tadA yazaH // 10 // anyathA cet tathAsphAravacasA bhajyate bhaNiH / yadRcchAvacasAM nAvakAzo rAjJAM hi parSadi // 101 // athavA sUryamArAdhya tvamenamapi' paNDitam / vimadaM nirviSaM nAgamiva praguNamAcare // 102 // 25 uktvA caivaM kRte rAjJA caNDI stotuM pracakrame / bANaH kAvyairatizravyairuddAmAkSaraDambaraiH // 103 // tatazca prathame vRtte nivRtte saptame'kSare / sadhAmA tanmukhI bhUtvA devI prAha varaM vRNu // 104 / / vidhehi' pANipAdaM me ityuktisamanantaram / saMpUrNAvayavaH' zobhApratyagra iva nirjrH|| 105 // mahotsavena bhUpAlamandiraM sa samIyivAn / rAjJA puraskRtI prItihArye'sthAtAmubhAvapi // 106 / ' tato vivadamAnau ca nivate purA krudhA / bhUpa evaM tataH prAha nirNayo nAnayoriha // 107 // 30 vAgdevI mUlamUrtisthA yatrAste tatra gamyatAm / ubhAbhyAmapi kAzmIranIvRti' pravare pure // 108 / / jayaH parAjayo vA'stu svAminyaiva kRto'nayoH / pratyavAyaM sacaitanyaH ko hi svasthAnuSaJjayeta // 109 // moti tadvanthAH prAGgaNe mama / prajvAlya pustakastoma" vinAzyA astvasau paNaH // 110 / / yA para 1 paMcasUktena / 20 vAgvRtta / 3 BD N prtishrye| 4 A bhliH| 5A khamevamapi / 6 N smaadhau| 7 N videhi| 8 B'D'vyvshiibhaadeg19'N'nivRtti| 10A strokaM / Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460 prabhAvakacarite tAbhyAmabhyupayAte ca vyavahAre'tha paNDitaiH / ubhau tatra pratisthAte rAjamattyaiH sahAhitau // 111 // tAvalpenApi kAlena prayANairavikhaNDitaiH / AsedAte puraM brAhmIbrahmAdbhutapavitritam // 112 // ArAdhayAMbabhUvAte tapasA duSkareNa tau / tuSTA devI parIkSArtha tau pRthakkaya dUrataH // 113 / / samasyApadamaprAkSIt tUrNamApUri tena ca / apareNApi saMpUrNA tathaivAkSarapaMktikA // 114 // 5 vilambita-dutabhedatayA kASTArddhamAnataH / jitaM bANena zIghratvAd vilambAcca jitaH paraH // 115 // ___tathA hidaamodrkraaghaatvihvliikRtcetsaa| dRSTaM cANUramallena zatacandraM nabhastalam // 116 // iti gInirNayaM labdhvA pradhAnaiH sahitau kavI / nijaM nagaramAyAtau tasthaturbhUmipAgrataH // 117 // 10 mayUrazca nijagranthapustakAni nRpAGgaNe / AnIyAjvAlayat khedAt tAni jAtAni bhasmasAt // 118 / / bhasmApi yAvaduDDInaM zrIsUryazatapustakam / tAvatpratyaprasUryAzuprakaTAkSaramasti ca // 119 // tato rAjJA prabhAvo'sya gauraveNa prakAzitaH ubhayorviduSormAnaM sAmye sa smbhaavyt|| 120 // 65. to bhUpAlaH stuvannityamamAtvaM cAnyadA jagau / pratyakSo'tizayo bhUmidevAnAmeva dRzyate // 121 // kutrApi darzane'nyasmin kathamasti prajalpata / prAha matrI yadi svAmI zRNoti procyate tataH // 122 // 15 jainaH zvetAmbarAcAryoM mAnatuGgAbhidhaH sudhii| mahAprabhAvasaMpanno vidyate tAvake pure // 123 // cet kutUhalamatrAsti tadAhUyata taM gurum / citta vo yAdRzaM kArya tAdRzaM pUryate tathA // 124 // ityAkarNya nRpaH prAha taM satpAtraM samAnaya / sanmAnapUrvameteSAM nispRhANAM nRpaH kiyAna // 125 // tatra gatvA puro mantrI gurUnAnamya cAvadat / AhvAyayati vAtsalyAdbhapaH pAdo'vadhAryatAm // 126 // gururAha mahAmAtya ! rAjJA naH kiM prayojanam / nirIhANAmiyaM bhUmirnahi pretyabhavArthinAm // 127 // 20 mantriNoce prabho ! zreSThA bhAvanAtaH prabhAvanA / prabhAvyaM zAsanaM pUjyaistadrAjJo raGgato bhavet // 128 // iti nirbandhatastasya zrImAnatuGgasUrayaH / rAjasaudhaM samAjagmurabhyuttasthau ca bhUpatiH // 129 // dharmalAbhAziSaM dattvA niviSTA ucitAsane / nRpaH prAha dvijanmAnaH kIdRk sAtizayAH kSitau // 130 // ekena sUryamArAdhya svAGgAd rogo viyojitaH / aparazcaNDikAsevAvazAllebhe karakramau // 131 // bhavatAmapi zaktizcet kApyasti yatinAyakAH / tadA kaMciccamatkAraM pUjyA darzayatAdhunA / / 132 // ityAkAtha te prAhuna gRhasthA vayaM nRpa! / dhanadhAnyagRhakSetrakalatrApatyahetave // 133 // rAjaraJjanavidyAptilokAkSepAdikAH kriyAH / yad vidadhmaH paraM kAryaH zAsanotkarSa eva naH // 134 // ityukte prAha bhUpAlo nigaDaireSa yavyatAm / ApAdamastakaM dhvAnte nivezya prAvadanniti // 135 // tato'pavarake rAjapuruSaiH paruSaistadA / nigaDaizca catuzcatvAriMzatsaMkhyairayomayaiH // 136 // niyatritaH samutpATya' loyantrasamo guruH / nyavezyatAtha tadvArArarI ca pihitau ttH||137||-yugmm / atijIrNa sanArAcaM tAlakaM pradadustataH / sUcibhedyatamaskANDaH sa pAtAlanibho babhau // 138 / / vRttaM bhaktA ma ra iti prAcyaM prAhaikamAnasaH / trAdakRtya nigaDaM tatra truTitvApe(pai)ti tatkSaNAt // 139 / / prAksaMkhyayA ca vRttepu bhaNiteSu drutaM tataH / zrImAnatuGgasUrizca mutkalo mutkalo'bhavat // 140 // svayamudghaTite dvArayatre saMyamasaMyataH / sadAnucchRkhalaH zrImAnucchRkhalavapurbabhau // 141 / / antaHsaMsadamAgatya dharmalAbhaM nRpaM dadau / prAtaH pUrvAcalAniryabhAsvAniva mahAdyutiH // 14 // . 1A shaahtii| 2 A ytH| 3 B DdegpustakAni ca praaNgnne| 4 A jvAlayan / 5A B D tava / 6A mahAprAjJa / 7 A samuddhATya / 8 BdegnArAcajAlakaM / 90 prakhyaM / Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 461 12. mAnatuGgasUricaritam / nRpaH prAha zamastAhaka zaktizcApyatimAnuSI / devIdevakRtAdhAraM vinA kasyedRzaM mahaH // 143 // dezaH puramahaM dhanyaH kRtapuNyazca vaasrH| yatra te vadanaM praikSi prabho ! prAtibhasaprabham // 144 // AdezaM sukRtAvezaM prayaccha svacchatAnidhe! / AjanmarakSAdakSaH syAd yathA me tvadanugrahaH // 145 // zrutveti bhUpatervAcaM prAhuste yadakiMcanAH / 'labdhInAmupayogaM na* kutrApyarthe vidadhmahe / / 146 // paraM zrIman guNAmbhodhe! prazAdhi vasudhAmimAm / jainadharma hatAkSemaM parIkSya paripAlaya // 147 // 5 athAvocanmahInAthaH pAntho jainAdRte pathi / adarzanAdiyatkAlaM pUjyAnAM vaJcitA vayam // 148 // aho mamAvalepo'bhUd brAhmaNA eva satkalAH / devAn santoSya yaiH svIyo darzitaH pratyayo mama // 149 // vivadAnAvahaMkArAnnaitAvuparatau kacit / darpAyaiva na bodhAya yA vidyA sA matibhramaH // 150 // yeSAM prabhAvaH sarvAtizAyI prazama IdRzaH / santoSazca tadAkhyAto dharmaH zuddhaH parIkSayA // 151 // tanmayA bhavatAmevopadezaH saMvidhIyate / ataHparaM kaTudravyaM tyaktvA khAdyaM hi gRhyate // 152 // 10 tata AdezapIyUSapoSAt tRptaM kuruSva mAm / rAjJo vAcamiti zrutvA sUriH praNyagad giram // 153 // dInapAtraucitIbhedAt tridhA dAnarucirbhava / jIrNAnyuddhara caityAni bimbAni ca vidhApaya // 154 // Aha matrI prabho vipraprAtibhaM kajalojvalam / jainavAcaMyamAdezakSIreNaiva vilupyate // 155 / / itthaM dharmopadezaM ca pradezamiva sadgateH / te'tha pradAya bhUpAya saMyayuH svAzrayaM tadA // 156 // ___ sarvopadravanirmAzI 'bhaktAmara' mahAstavaH / tadA tairvihitaH khyAto varttate'dyApi bhUtale // 157 // 15 66. kadApi karmavaicitryAt teSAM citrarujAbhavat / karmaNA pIDitA yasmAt zalAkApuruSA api // 158 // . dharaNendrasmRterAyAt pRSTo'nazanahetave / avAdIdAyuradyApi sa tat saMhiyate katham // 159 // yato bhavAdRzAmAyurbahulokopakArakam / aSTAdazAkSaraM manaM tatasteSAM samArpayat // 160 // hriyate smRtiyogena' rogAdi navadhA bhayam / antaryayau tataH zrImAn dharaNo dharaNItalam // 161 // tatastadanusAreNa stavanaM vidadhe prabhuH / khyAtaM 'bhayaharaM nAma tadadyApi pravarttate // 162 // 20 hemantazatapatrazrIdeho'stAghamahonidhiH / sUrerajani tasyAho sulabhaM tAdRzAM hyadaH // 163 ||-yugmm / sAyaM prAtaH paThedetat stavanaM yaH zubhAzayaH / upasargA brajantyasya vividhA api dUrataH // 164 // mAnatA prabhuH zrImAnudyotaM jinazAsane / anekadhA vidhAyaivaM ziSyAnniSpAdya sanmatIn // 165 // dvedhA guNAkaraM ziSyaM pade svIye nivezya ca / iGginImatha saMprApyAnazanI divamabhyagAt // 166 // itthaM zrImAnatuGgaprabhucaritamatisthairyakRjjainadharma 25 prAsAdastambharUpaM sukRtabharamahApaviSTambhahetu / zrutvA kutrApi kiMcid gaditamiha mayA saMpradAyaM ca labdhvA zodhyaM medhApradhAnaH sunipuNamatibhistaca notprAsanIyam // 167 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhA candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirI zrImAnatuGgAdbhutaM zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zRGgo'bhavad dvaadshH|| 168 // ___ // graMthAgraM 174, a0 3 / ubhayaM 3114 // 80 90 1N devadevI 1 2 N prAvibhasaMnibham / 30 lakSmInAM / 4 ca / 5 N mhiipaalH| 6A dharmazuddhaparIkSa yA / 7 DN smRtitoyena / 8 A trividhA / Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 158 prabhAvakacarite 462 13. zrImAna devasUricaritam / 61. sUreH zrImAnadevasya prabhAvAmbhonidhirnavaH / sadA yatkramasevinyau te jayA - vijaye zriyau // 1 // nirvRtiM yatkramAmbhoja guNAnucaraNAd dadhuH / gatiM manoharAM haMsA mAnadevaH sa vaH zriye // 2 // tadvRttasindhutaH kiMcidekadezaM vibhAvya ca / AkhyAnapaNyavistArAt tariSyAmi svamUDhatAm || 3 || asti saptazatIdezo nivezo dharmmakarmmaNAm / yaddAnezamiyA bhejuste rAjazaraNaM gajAH // 4 // tatra koraMTakaM' nAma puramastyunnatAzrayam / dvijihvavimukhA yatra vinatAnandanA janAH // 5 // tatrAsti zrImahAvIracaityaM caityaM dadhaddRDham / kailAsazailavadbhAti sarvAzrayatayAnayA // 6 // upAdhyAyo'sti tatra zrIdevacandra iti zrutaH / vidvadvRndaziroratnaM tamastatiharo jane // 7 // AraNyakatapasyAyAM namasyAyAM jagatyapi / saktaH zaktAntaraGgArivijaye bhavatIrabhUH // 8 // sarvadevaprabhuH sarvadaiva saddhyAnasiddhibhRt / siddhakSetre' yiyAsuH zrIvArANasyAH samAgamat // 9 // - yugmam / bahuzrutaparIvAro vizrAntastatra vAsarAn / kAMzcitprabodhya taM caityavyavahAramamocayat // 10 // sa pAramArthikaM tIvraM dhatte dvAdazadhA tapaH / upAdhyAyastataH sUripade pUjyaiH pratiSThitaH // 11 // zrIdevasUrirityAkhyA tasya khyAtiM yayau kila / zrUyante'dyApi vRddhebhyo vRddhAste devasUrayaH // 12 // zrI sarvadevasUrIzaH zrImacchatruJjaye girau / AtmArtha sAdhayAmAsa zrInAbheyaikavAsanaH // 13 // cAritraM niratIcAraM te zrImaddevasUrayaH / pratipAlya nivezyAtha sUriM pradyotanaM' pade // 14 // ante'nazanamAdhAya te sadArAddhasaMyamAH / samyagArAdhanApUrva daivIM zriyamazizriyan // 15 // 62. atho vijahurnaDDUle zrImadyotanasUrayaH / teSAM paropakArAyAvatAro hi bhavet kSitau // 16 // tatra zrI jinadatto'sti khyAtaH zreSThI dhanezvaraH / sarvasAdhAraNaM yasya mAnasaM mAnadAnayoH / / 17 / / dhAriNIti' priyA tasya dharme nibiDavAsanA / varttate vyavahAreNa dvayo'stu puruSArthayoH // 18 // tatputro mAnadevo'sti mAnavAnapyamAnaruk / vairAgyaraGgitasvAntaH prAntabhUrAntaradviSAm // 19 // zrIpradyotanasUrINAmanyadoSAzraye'gamat / te dharmaM tasya cAcakhyustaraNDaM bhavasAgare // 20 // saMsArAsAratAM buddhA gurupAdAn vyajijJapat / mAnadevaH parivrajyAM dadadhvaM me prasIdata // 21 // nirbandhAt pitarau cAnujJApya zuddhe dine tataH / cAritramagrahI dugramAcacAra vrataM ca saH // 22 // aGgaikAdazake'dhItI' cheda-mauleSu niSThitaH / upAGgeSu ca niSNAtastato jajJe bahuzrutaH // 23 // vijJAya so'nyadA vijJo yogyaH sadgurubhistadA / padapratiSThitazcakre cAndragacchAMbudhaiH zazI // 24 // prabhAvAd brahmaNastasya mAnadevaprabhostadA / zrIjayA - vijayAdevyau nityaM praNamataH kramau // 25 // evaM prabhAvabhUyiSThe zAsanasya prabhAvakaH / saMvavyomAGgaNodyota bhAsvAniva sa ca vyabhAt // 26 // atha takSazilApuryAM caityapaJcazatIbhRti / dharmakSetre tadA jajJe gariSThamazivaM jane // 27 // akAlamRtyu' saMpAtirogairloka upadrutaH " / jajJe yatrauSadhaM vaidyo na prabhurguNahetave // 28 // pratijAgaraNe glAnadehasyeha prayAti yaH / gRhAgataH sa rogeNa pAtyate talpake drutam " // 29 // 63. 1 A koTarakaM / 2D siddhikSetre / 3 A bANArasyAH / 4 AD pradyotane / 5 A dhAraNIti / 6 A 'dhIte / 7 A candragaccho budhaiH / 8 A 'gaNodyoto / 9 N * mRtyuM sNyaatideg| 10 A upadravaH / 11 A dhruvam / Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 463 13. mAnadevasUricaritam / 5 svajanaH ko'pi kasyApi nAstIha samaye tathA / AkrandabhairavArAvaraudrarUpA'bhavat purI // 30 // cityAnAM ca sahasrANi dRzyante'tra bahiH kSitau / zabAnAmarddhadugdhAnAM zreNayazca bhayaMkarAH // 31 // subhikSamabhavad gRdhrakravyAdAnAM tadoditam / zUnyA bhavitumArebhe purI laGkopamA tadA // 32 // pUjA ca vizvadevAnAM vizrAntA pUjakAn vinA / gRhANi zabasaMghAtadurgandhAni tadAbhavan / / 33 / / kiyAna yuddhRtaH saMghacaitye kRtvA samAgamam / mantrayAmAsa kalpAntaH kimadyaivAgato dhruvam // 34 // na kapardI na cAmbA ca brahmazAntirna yakSarAT / adyAbhAgyena saMghasya no vidyAdevatA api // 35 // bhAgyakAle yataH sarvo devadevIgaNaH sphuTa: / sapratyaya idAnIM tu yayau kutrApi nizcitam // 36 // iti teSu nirAzeSu sametA zAsanAmarI / upAdizat tadA saMghamevaM santapyate katham // 37 // mlecchAnAM vyantarairuyaiH sarvaH surasurIgaNaH / vidrutastadvidhIyeta kimatrAsmAbhirucyatAm // 38 // ataH paraM tRtIye'tra varSe bhaGgo bhaviSyati / turuSkairvihitaH samyagjJAtvA kRtyaM yathocitam // 39 // paramekamupAyaM vaH kathayiSyAmi vastuta: / zRNutAvahitAH santaH saMgharakSA yathA bhavet // 40 // tatastenAzive kSINe muktvA puramidaM tataH / anyAnyanagareSveva gantavyaM vacasA mama // 41 // zrutvA ca kiMcidAzvAsavantaste punarabhyadhuH / samAdiza mahAdevi ! ko'nyo' naH parirakSitA // 42 // devI prAhAtha naDDUle mAnadevAkhyayA guruH / zrImAnasti tamAnAyya tatpAdakSAlanodakaiH // 43 // AvAsAnabhiSicadhvaM yathA zAmyati DAmaram / evamuktvA tirodhatta zrImacchAsanadevatA // 44 // zrAvakaM vIradattaM te praiSurnaDDulapattane / vijJaptikAM gRhItvA ca sa tatra kSipramAgamat // 45 // bhUma (prabhU ? ) NAmAzrayaM dRSTvA vyadhAnnaiSedhikIM tadA / madhyAhne sUripAdAzca madhye'pavarakaM sthitAH // 46 // upAvizan zubhe sthAne sthAne sadbrahmasaMvidAm / paryaGkAsanamAsInA nAsAgranyastadRSTayaH // 47 // yugmam / samAnAH kRcchra-kalyANe tRNe straiNe maNau mRdi / teSAM prApte praNAmAya devyau zrIvijayA jaye // 48 // koNAntarUpaviSTe ca te dRSTvA saralaH sa ca / nimagmAtmA tamastome dadhyau cintAvipannadhIH // 49 // dhruvaM pratArikA'smAkaM sA'pi zAsanadevatA / yayaitAvantamadhvAnaM preSyAhaM klezito dhruvam // 50 // AcAryo'yaM hi rAjarSirmadhyedivyAGganaM sthitaH / aho cAritramasyAsti zAmyedasmAdupadravaH // 51 // mAmAyAntaM ca vijJAya dhyAnavyAjamidaM dadhau / ka evaM nahi jAnIte tasmAdAse kSaNaM bahiH // 52 // dhyAne ca pArite muSTiM baddhAsAvRjudhArmikaH / prAvizad dvAramadhye ca sAvajJaM gurumAnamat // 53 // vijJAya ceGgitairdevyau tasyAvipratipannatAm / adRSTairbandhasambandhaistaM nipAtya babandhatuH // 54 // AraTantaM ca taM tArasvaraM dRSTAnukampayA / prabhurvimocayAmAsa tadajJAnaprakAzanAt // 55 // jayAha re mahApApa ! zApayogya kriyAdhama / prabhoH zrImAnadevasya cAritrasya zarIriNaH / / 56 / / evaM vikalpamAdhatse zrAvakavyaMsako bhavAn / puMzApa ! nAkicihnAnAmanabhijJAjJazekharaH // 57 // - yugmam | IkSasvAnimiSe dRSTI caraNAvakSitispRzau / puSpamAlA na ca mlAnA devyAvAvAM na lakSase // 58 // prAgeva muSTighAtena preSayiSye yamAlayam | jainazraddhAludambhenAhamapi cchalitA tvayA // 59 // prabhorAdeza eva tvajjIvane heturagrimaH / paraM pAtakabhUH kasmAdIdRzastvaM samAgataH // 60 // muSTirbaddho labhetAtra lakSamityabhisandhitaH * / baddhamuSTirbhavAnAgAt tAdRgeva prayAtu tat // 61 // 119 10 15 20 25 30 1 A citAnAM; N caityAnAM / 2 A sahasrANAM / 3N vihRtaH / 4 N rapyadhuH / 5 N 'nyaH / 6 AD samAnAM; B samAnA / 7 A dadhyAviti pranaSTadhIH; D vipratipannadhIH / 8N B prakAzavAn / 9 N detryAvAcaM / * 'abhiprAyAt' iti D Ti0 / Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 10 120 prabhAvakacarite sa prAha zrUyatAM devyau zrIsaMghaH prajighAya mAm / puryAstakSazilAkhyAyAH zAsanezopadezataH // 62 // azivopazamArtha zrImAnadevasya suprabhoH / AhvAnAyAtha mUrkhatvAnmamaivAzivamAyayau // 63 // uvAca vijayA tatrAzivaM kimiva no bhavet / tatra yuSmAdRzaH zrAddhA darzanacchidravIkSakAH // 64 // varAka! na vijAnAsi prabhAvaM tvamamuSya bho| meghA varSanti sasyAnAM niSpattizcAsya sattvataH // 65 // zrIzAntinAthatIrthazAsevinI shaantidevtaa| sA mUrtidvitayaM kRtvA'smadvyAjAd vandate hyamum // 66 // vijayAha tvayaikena zrAvakeNa sasaMmadA' / prahiNomi kathaM pUjyAnakarNahRdayA kimu // 67 / / bahavastvAdRzAH santi ytrehgdhaarmikottmaaH| kathaM bhavet punadRzyaH prahitastatra no guruH // 6 // sUrayaH prAhurAdezaH saMghasyAdheya eva naH / azivopazamaH 'kAryastadatrasthairvidhAsyate // 69 // vayaM tu nAgamiSyAmo'tratyasaMghAnanujJayA / saMghamukhye ime devyau tayoranumatirnaca // 70 // amUbhyAmupadiSTo yaH purA kamaThajalpitaH / asti mAdhirAjAkhyaH zrIpArzvasya prabhoH kramaH / / 71 // zrIzAntinAtha-pArzvasthaprabhusmRtipavitrivam / garbhitaM tena matreNa sarvAzivaniSedhinA // 72 / / zrI zAnti stavanA bhikhyaM gRhItvA stavanaM varam / svastho gaccha nijaM sthAnamazivaM prazamiSyati // 73 ||-tribhirvishesskm / ityAdezaM ca saMprApya tathaiva kRtavAn mudA / prAptastakSazilAyAM sa tavaM saMghasya cArpayat / / 74 // . 15 tasya cAbAlagopAlaM paThataH stavanaM mudA / dinaiH katipayaireva prazAnto'yamupadravaH // 75 // ko'pi kutrApi cAyAtaH praNazya jnmdhytH| gate varSatraye bhagnA turuSkaiH sA mhaapurii||76 // adyApi tatra bimbAni pittalAzmamayAni ca / tadbhagRheSu santIti khyAtA vRddhajanazrutiH // 77 // tataH prabhRti saMghasya kSudropadravanAzakaH / stavaH pravarttate'dyApi 'zAnti zAnyA diradbhutaH // 78 // mAdhirAjanAmAbhUt tasya matraH prsiddhibhuuH| cintAmaNiriveSTArthaprada ArAdhanAvazAt // 79 // 20 sUriH zrImAnadevAkhyaH zAsanasya prbhaavnaaH| vidhAyAnekazo yogyaM ziSyaM paTTe nivezya ca // 8 // . jinakalpAbhasa~llekhanayA sallikhya vigraham / AyuHprAnte paraM dhyAnaM vibhrat tridivamApa saH // 81 // itthaM zrImanmAnadevaprabhUNAM vRttaM cittasthairyakRnmAdRzAnAm / vidyAbhyAsaikAgrahadhyAnamanyavyAsaGgAnAM yacchatAducchidaM ca // 82 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhA candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirI pradyumnasUrIkSitaH zRGgo'sAvagamat trayodaza iha shriimaandevaashryH|| 83 // sarvajJacintanavazAdiva tanmayatvamAsAdayan jayati jainamuniH sa essH| pradyumnasUrirapi bhUrimatiH kavInAmartheSu kAvyaviSayeSu vicakSaNo yaH // 84 // ___n graM0 88, a0 16 / ubhaya 3202 // // iti zrImAnadevasUriprabandhaH* // 1BN samaM mudA / 2 A taadRshaaH| 3 B D kaary| 4 N vidhApyate / 5 N pragamya / 6 A. degnAzanaH / * B Adarza evopalabhyate paMktiriyam / Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 465 121 14. mahAkavisiddharSicaritam / 14. mahAkavizrIsiddharSicaritam / ESH 61. zrIsiddharSiH zriyo deyAd dhiyAmadhyAmadhAmabhUH / nimranthamanthatAmApuryagranthAH sAMprataM bhuvi / / 1 / / zrIsiddharSiprabhoH pAntu vAcaH paripacelimAH / anAdyavidyAsaMskArA yadupAsterbhidelimAH // 2 // suprabhaH pUrvajo yasya suprabhaH' pratibhAvatAm / bandhurbandhurabhAgyazrIryasya' mAghaH kavIzvaraH // 3 // caritaM kIrtayiSyAmi tasya trasyajjaDAzayam / bhUbhRccakracamatkAri vAritAkhilakalmaSam // 4 // ___ ajarjarazriyAM dhAma vepAlakSyajarajaraH / asti gurjrdesho'nysjjraajnydrjrH||5|| tatra zrImAlamityasti puraM mukhamiva kSiteH / caityoparisthakumbhAliyaMtra cUDAmaNIyate // 6 // prAsAdA yatra dRzyante mattavAraNarAjitAH / rAjamArgAzca zobhante mattavAraNarAjitAH / / 7 // jainAlayAzca santyatra navaM dhUpagamaM zritAH / maharSayazca niHsaGgA na bandhUpagamaM shritaaH||8|| tatrAsti hAstikAzvIyApahastitaripuvrajaH / nRpaH zrIvarmalAtAkhyaH zatrumarmabhidAkSamaH // 9 // 10 tasya samabhadevo'sti mantrI mitraM jagatyapi / sarvavyApAramudrAbhRnmudrAkRrjanAnane // 10 // devAryozanasau yasya nItirItimudIkSya tau / avalambya sthitau viSNupadaM kartuM tapaH kila // 11 // tasya putrAvubhAvaMsAviva vizvabharakSamau / Adyo dattaH sphuradvRtto dvitIyazca shubhNkrH|| 12 // dattavitto'nujIvibhyo dattazcittastha dharmadhIH / apravRttaH kukRtyeSu tatra sutrAmavacchriyA // 13 // harmyakoTisphuratkoTidhvajajAlAntarasthitA / jalajanmatayeva zrIryasmAdAsIdanirgamA // 14 // 15 tasya zrIbhojabhUpAlabAlamitraM kRtIzvaraH / zrImAdho nandano brAhmIsyandanaH zIlacandanaH / / 15 / / aidaMyugInalokasya sArasArasvatAyitam / zizu pAla va dhaH kAvyaM prazastiryasya zAzvatI // 16 // zrImAdho'stAghadhIH zlAghyaH prazasyaH kasya nAbhavat / citraM jADyaharA yasya kAvyagaGgormivipuSaH / / 17 // tathA zubhaMkarazreSThI vizvavizvapriyaMkaraH / yasya dAnAdbhutairgIteharyazvo harSabhUrabhUt / / 18 // tasyAbhUd gehinI lakSmIrlakSmIrlakSmIpateriva / yayA satyApitAH satyaH sItAdyA vishvvishrutaaH|| 19 // 20 nandano nandanottaMsaH kalpadruma ivAparaH / yathecchAdAnato'rthibhyaH prathitaH siddhanAmataH // 20 // anurUpakulAM kanyAM dhanyAM pitrA vivAhitaH / bhuMkte vaiSayika saukhyaM dogunduga ivAmaraH // 21 // 62. durodarabharodAro dArAcAraparAGmukhaH / anyadA so'bhavat karma durjayaM viduSAmapi // 22 // pitRmAtUgurusnigdhabandhumitrairnivAritaH / api naiva nyavatiSTa durvAraM vyasanaM ytH|| 23 // agUDhAtiprarUDhe'sminnaharnizamasau vazaH / tadekacittadhUrttAnoM sadAcArAdabhUdu bahiH / / 24 // sa pipAsAzanAyAti zItoSNAdya vimrshtH| yogIva lInacitto'tra "vitrasyatsAdhuvAkyataH // 25 // nizIthAtikrame rAtrAvapi svakagRhAgamI / vadhvA pratIkSya ekasyAstayA nityaM pratIkSyate // 26 // anyadA rAtrijAgaryAniryAtavapurudyamAm / gRhavyApArakRtyeSu vilInAGgasthitiM ttH||27|| IdRg jJAteyasambandhavazakarkazavAgbharam / zvazrUrazraNi muzcantI vadhUM prAha sagadgadam / / 28 ||-yugmm / mayi satyAM parAbhUtiM kaste kuryAt tataH svayam / khidyaseM' kuvikalpaistvaM gRhakarmasu cAlasA // 29 // 30 zvazuro'pi ca te vyapro yadA rAjakulAdiha / AgantA ca tato devAvasarAdAvasajite // 30 // mAmevAkroSyati tvaM tat tathyaM mama nivedaya / yathA drAg bhavadIyAtipratIkAraM karomyaham ||31||-yugmm / 1A suraprabhaH / 2 'bandhurabhAgyasya zrIryasya' ityetAdRzaH pAThaH sarveSvAdazeSu smuplbhyte| 3A riitisudiikssitii| 4 A D dattazcittazca dharma'; N dattacittasudharmadeg15 N zItoSmAcca / 6 N vyatrasat 17 BD khidyate; N vidyte| 8 N karmabharAlasA / pra016 Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 prabhAvakacarite 466 5 sA na kiMciditi procya zvazrUnirbandhato'vadat / yuSmatputro'rddharAtrAtikrame'bhyeti karomi kim // 32 // zrutvetyAha tadA zvazruH kiM nApre'jalpi me purH| sutaM khaM bodhayiSyAmi vacanaiH karkazapriyaiH // 33 // adya svapihi vatse ! tvaM nizcintA'haM tu jAgaram / kurve sarva bhaliSyAmi nAtra kAryA'dhRtistvayA // 34 // omityatha tuSAprokte rAtrI taddhAgni' tsthussii| vinidrA pazcime yAme rAtreH putraH samAgamat // 35 // dvAraM dvAramiti prauDhasvaro'sau yAvadUcivAn / iyadrAtrau ka AgantA mAtA'vAdIditi sphuTam // 36 // siddhaH siddha iti prokte tena sA kRtakakrudhA / prAha siddhaM na jAne'hamaprastAvavihAriNam / / 37 / / adhunA'haM ka yAmIti siddhenokte jananyapi / anyadA zIghramAyAti yathA'smAt karkazaM jagau // 38 // etAvatyAM nizi dvAraM vivRtaM yatra pazyasi / tatra yAyAH samudghATadvArA sarvApi kiM nizA // 39 // bhavatvevamiti prokta siddhastasmAnirIya ca / pazyannanAvRtAdvAro dvAre'gAdanagAriNAm // 40 // sadA'pyanAvRtadvArazAlAyAM pazyati sma saH / munIn vividhacaryAsu sthitAnniSpuNyadurlabhAn // 41 // kAMzcidvairAtrikaM kAlaM vinidrasya guroH puraH / pravedayanta utsAhAt kAMzcitsvAdhyAyaraGgiNaH // 42 // utkaTikAsanAn kAMzcit kAMzcidgodohikAsanAn / vIrAsanasthitAn kAMzcit so'pazyan munipuGgavAn // 43 // acintayacchamasudhAnirjhare nirjarA iva / susmAtazItalA ete tRSNAbhItA mumukSavaH // 44 // mAzA vyasanAsaktA abhaktAH svaguruSvapi / manorathadruhasteSAM viparItavihAriNaH // 45 // . dhiga ! janmedamihAmutra duryazo durgatipradam / tasmAt sukRtinI velA yatraite dRssttigocraaH||46|| amISAM darzanAt kopinyApi 'sUpakRtaM mayi / jananyA kSIramuttaptamapi pittaM praNAzayet / / 47 // . dhyAyannityapratastasthau namastebhyazcakAra saH / pradattadharmalAbhAzIrnirgranthaH prabhurAha ca // 48 // ko bhavAniti taiH prokte prakaTaM prAha sAhasI / zubhaMkarAtmajaH siddho dyUtAnmAtrA niSedhitaH // 49 // udghATadvAri yAyAstvamokasIyanmahAnizi / ityambAvacanAdatrA prAvRtadvAri snggtH||50|| ataHprabhRti pUjyAnAM caraNau zaraNaM mama / prApta pravahaNe ko hi nistitIrSati nAmbudhim // 51 // . upayogaM zrute dattvA yogytaahRssttmaansaaH| prabhAvakaM bhaviSyantaM parijJAyAtha te'vadana // 52 // asmadveSaM vinA naivAsmatpArzve sthIyatetarAm / sadA svecchAvihArANAM durgrahaH sa bhavAdRzAm // 53 / / dhArya brahmavrataM ghoraM duzcaraM kAtarairnaraiH / kApotikA tathA vRttiH samudAnA'parAbhidhA // 54 // dAruNaH kezaloco'tha srvaanggiinnvythaakrH| sikatApiNDavaccAyaM nirAsvAdazca sNymH|| 55 // . uccAvacAni vAkyAni nIcAnAM grAmakaNTakAH / soDhavyA dazanaizcarvaNIyA lohamayA yvaaH||56|| ugraM SaSThASTamAdyaM tattapaH kArya suduSkaram / svAdyAkhAyeSu labdheSu rAgadveSau na pAraNe // 57 // ityAkAvadat siddho matsadRgvyasanasthitAH / chinnakoSThanAsAdibAhupAdayugA narAH / / 58 // kSudhAkarAlitA bhikSAcauryAdervRttidhAriNaH / aprAptazayanasthAnAH parAbhUtA nijairapi // 59 // nAtha! kiM tavasthAyA api kiM duSkaro bhavet / saMyamo vizvavandhastanmUrti dehi karaM mama // 60 // yadadattaM na gRhImo vayaM tasmAt sthiro bhava / dinamekaM yathA'nujJApayAmaH paitRkaM tava // 61 // tataH pramANamAdeza ityuktvA tatra susthite / paraM harSaM dadhau sUriH suvineyasya lAbhataH // 62 // 63. itaH zubhaMkaraH zreSThI prAtaH putraM samAhvayat / zabdAdAne ca sambhrAnto'pazyat patnI natAnanAm // 63 // adyarAtrau' kathaM nAgAt siddha ityuditA satI / lajjAnamrA'vad dyUtIzikSito'tha suto yayau // 64 // ___ 1N tavAri / 2 N kopinyApyupakRtaM / 3 BN iyaMti vAcanAdatrA'; D iyNtyvaacnaadtraa| 4 N duSkaraM / 5 N vijnyaapyaamH| 6 N saMbhrAMtaH pazyan / 7 N adyraatre| Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 467 14. mahAkavisiddharSicaritam / I 65 // 66 // 67 // 1 zreSThI dadhyau malAH syuruttAnadhiSaNA dhruvam / na karkazavacoyogyo' vyasanI zikSyate zanaiH // IpatkaraM tataH prAha priye ! bhavyaM tvayA kRtam / vayaM kiM pravadAmo'tra vaNijAM nocitaM hyadaH // gRhAd bahizca niryAya prayAsAGgIkRtasthitiH / vyalokayat puraM sarvamaho mohaH pituH sute // 'dRSTazcAritri' zAlAyAma sAvupazamormibhiH / Apluto'pUrvasaMsthAnaH tato'vAdi ca tena saH // 68 // yadyevaM zamasAmIpyasthitiM pazyAmi te suta ! / amRteneva sidhye tanandanAnandanasthite ! // 69 // dyUtavyasaninAM sAdhvAcArAtItakuveSiNAm / saGgato mama hRdduHkhahetuH keturiva grahaH // 70 // Agaccha vatsa ! sotkaNThA tava mAtA pratIkSate / kiMcinmadvacanairdUnA santaptA nirgamAt 'taba // 71 // prAha tAta ! paryAptaM 'gehAgamanakarmaNi / mama lInaM guroH pAdAravinde hRdayaM dhruvam // 72 // jainadIkSAgharo mArga mArga niSpratikarmataH / AcariSyAmi tanmoho bhavadbhirmA vidhIyatAm // 73 // yAyA apAvRtadvAre vezmanItyambikAvacaH / zamisaMnidhyavasthAnaM mataM nastad bhavadvacaH // 74 // yAvajjIvaM hi vidadhe yadyahaM tat kulInatA / akSatA syAdidaM citte samyak tAta ! vicintaya // 75 // athAha sambhramAcchreSThI kimidaM vatsa ! cintitam / asaMkhyadhvajavijJeyaM dhanaM kaH sArthayiSyati // 76 // vilasatvaM yathAsaukhyaM 'pradehi nijayecchayA / avimuJcan sadAcAraM satAM zlAghyo bhaviSyasi // 77 // ekaputrA tavAmbA ca nirapatyA vadhUstathA / gatistayostvamevAsi jIrNaM mA'jIgaNastu mAm // 78 // pitretthamudite prAha siddhaH siddhazamasthitiH / saMpUrNa lobhivANIbhistatra me zrutirazrutiH // 79 // brahmaNyeva" mano lInaM mamAto gurupAdayoH / nipatya brUhi dIkSAM me putrasya mama " yacchata ( ? ) // 80 // "atinirbandhatastasya tathA cakre zubhaMkaraH / guruH prAdAt parivrajyAM tasya puNye " svarodaye // 81 // dinaiH katipayairmAsamAne tapasi nirmite / zubhe lagne pazca mahAvratAropaNaparvaNi // 82 // 15 123 5 10 digbandhaM zrAvayAmAsa pUrvato gacchasantatim / satprabhuH zRNu vatsa ! tvaM zrImAn vajraprabhuH purA // 83 // tacchiSyavajrasenasyAbhUd vineyacatuSTayI / nAgendro nirvRtizcandraH khyAto vidyAdharastathA // 84 // 20 'AsannirvRttigacche ca surAcAryoM dhiyAM nidhiH / tadvineyazca gargarSirahaM dIkSAgurustava // 85 // zIlAGgAnAM sahasrANi tvayA'STAdaza nirbharam / voDhavyAni vivizrAmamAbhijAtyaphalaM hyadaH // 86 // omiti pratipadyAtha tapa ugraM carannasau / adhyetA varttamAnAnAM siddhAntAnAmajAyata // 87 // 1 degvacoyogye / 2 N itazca / 3 N deg caritra / 4 A nirmamAt / 5 A gehe gamanadeg / 6 N degtadabhUdvacaH / 7 B anvAha / 8N vastu 9 N videhI / 10 N tvamevAsI / 11 N brahmaNIva | 12 B yaccha tat / 18N B iti| 14 BC punnyevrodeg| 15 B C bRddhabAlAva / 16 N muddejita / 17 B bhani ; N anya 18 N saMbaddhAM / 94. sa copa dezamA lA yA vRttiM "bAlAvabodhinIm / vidadhe'vahitaprajJaH sarvajJa iva gIrbharaiH // 88 // sUridakSiNyacandrAkhyo gurubhrAtA'sti tasya saH / kathAM kuvalayamAlAM cakre zRGgAranirbharAm ||89 || 25 kizcit siddhakRtagranthasotprAsaH so'vadat tadA / likhitaiH kiM navo granthastadavasthAgamAkSaraiH // 90 // zAstraM zrIsamarAdityacaritaM kIrtyate bhuvi / yadrasormiplutA jIvAH kSuttRDAyaM na jAnate // 91 // arthotpattirasAdhikyasArA kizcit kathApi me / aho te lekhakasyeva pranthaH pustakapUraNaH // 92 // atha siddhakaviH prAha manodUno'pi no kharam / vayotikrAntapAThAnAmIdRzI kavitA bhavet // 93 // kA sparddhA samarAdityakavitve pUrvasUriNA / khadyotasyeva sUryeNa mAhagmandamateriha // 94 // itthamuttejita " svAntastenAsau nirmame budhaH / " ajJadurbodhasambandhAM" prastAvASTakasambhRtAm // 95 // 30 Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 468 124 prabhAvakacarite ramyAmupamitibhavaprapaJcAkhyAM mahAkathAm / subodhakavitAM' vidvaduttamAGgavidhUnanIm // 96 // - yugmam / granthaM vyAkhyAnayogyaM yadenaM cakre zamAzrayam / ataH prabhRti saGgho'sya vyAkhyA tR birudaM dadau // 97 // darzitA 'cAsya tenAtha hasituH sa tato'vadat / IdRk kavitvamAdheyaM tvadguNAya mayoditam // 98 // 5. tato vyacintayat siddho jJAyate yadapIha na / tenApyajJAnatA tasmAdadhyetavyaM dhruvaM mayA // 99 // tarkanthA mayAdhItAH svapare'pIha ye sthitAH / bauddhapramANazAstrANi na syustaddezamantarA // 100 // Apacche guruM samyag vinItavacanaistataH / prAntarasthitadezeSu gamanAyonmanAyitaH // 101 // nimittamavalokyAtha zrautena vidhinA tataH / savAtsalyamuvAcAtha nAthaprAthamakalpikam / / 102 / / asantoSaH zubho'dhyAye vatsa ! kizcid vadAmi tu / sa tvamaMtra na sattvAnAM samaye pramaye dhiyAm // 103 // bhrAntacittaH kadApi syAd hetvAbhAsaistadIyakaiH / arthI tadAgamazreNeH svasiddhAntaparAGmukhaH // 104 // upArjitasya puNyasya nAzaM tvaM prApsyasi dhruvam / nimittata idaM manye tasmAnmA'trodyamI bhava // 105 // atha cedavalepaste gamane na nivarttate / tathApi mama pArzva tvamAgA vAcA mamaikadA // 106 // rajoharaNamasmAkaM vratAGgaM naH samarpaye / ityuktvA maunamAtiSThed guruzcittavyathAdharaH // 107 // prAha siddhaH zrutI cchAdayitvA zAntaM hi kalmaSam | amaGgalaM pratihatamakRtajJaH ka IdRzaH // 108 // cakSuruddhATitaM yena mama jJAnamayaM mudA / punastad dhyAmayet ko hi dhUmAyitaparoktibhiH / / 109 / / antyaM vacaH kathaM nAtha ! mayi pUjyairudAhRtam / kaH kulIno nijagurukramayugmaM parityajet // 110 // manaH kadApi gupyeta ced dhattUrabhramAdiva / tathApi prabhupAdAnAmAdezaM vidadhe' dhruvam // 111 // * duradhyeyAni bauddhAnAM zAstrANIti zrutizrutiH / svaprajJAyAH pramANaM tallapsye tadbhupilAdhvani // 112 // ityuditvA praNamyAtha sa jagAma yathepsitam / mahAbodhAbhidhaM bauddhapuramavyaktaveSabhRt // 113 // kuzAgrIyamatestasyAklezenApi prabodhataH / vidvadurbhedazAstrANi teSAmAsIcca matkRtiH // 114 // tasyAGgIkaraNe manasteSAmAsIdurAsadaH / tamasyudyotako ratnamApya mAdhyasthyamAzrayet // 115 // tAdRgvacaH prapaJcaistairvarddhakairgarddhakairapi / taM vipralambhayAmAsurmInavaddhIvarA rasAt // 116 // zanairbhrAntamanovRttirbabhUvAsau yathAtathA / tadIyadIkSAmAdatta' jainamArgAtinispRzaH // 117 // anyadA tairgurutve'sau sthApyamAno'vadannanu / ekavelaM mayA pUrve saMvIkSyA guravo dhruvam // 118 // iti pratizrutaM yasmAt tadagre tatpratizravam / satyasandhastyajet tat kastatra prahiNutAtha mAm // 119 // iti satyapratijJatvamaticAru ca saugate / manyamAnAstataH praiSuH sa cAgAd gurusaMnidhau // 120 // gatvAthopAzraye siMhAsanasthaM vIkSya taM prabhum / UrdhvasthAnazubhA yUyamityuktvA maunamAsthitaH // 121 // gargasvAmI vyamRkSazca saJjajJe tadidaM phalam / animittasya jainI vAg nAnyathA bhavati dhruvam // 122 // asmAkaM prahavaiSamyamidaM jajJe yadIdRzaH / suvineyo mahAvidvAn parazAstraiH pralambhitaH // 123 // tadupAyena kenApi bodhyo'sau yadi bhotsyate / tadasmAkaM priyaM bhAgyairuditaM kiM bahUktibhiH // 124 // dhyAtvetyutthAya gurubhistaM nivezyAsane'rpitA / caityavandanasUtrasya vRttile li ta vistarA // 125 // Ucuzca yAvadAyAmaH kRtvA caityanatiM "vayam / granthastAvadayaM vIkSya ityuktvA te'gaman bahiH / / 126 // 1 N kathitAM / 2 N 'thAsya / 3 Bnu / 4 N bhrAMtaM cetaH / 5N guru 6 A Cdegbhidadhe / * nopalabhyate zloko'yaM N pustake | 7 C mAdhatta / 8BN nispRhaH / 9 C tyajetkastattatra / 10 N parazAstra / 11 N nayam / Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 469 14. mahAkavisiddharSicaritam / 125 5 tataH siddhazca taM granthaM vIkSamANo mahAmatiH / vyamRzat kimakArya tanmayA''rabdhamacintitam // 127 // ko'nya evaMvidho mAgavicAritakArakaH / svArthabhraMzI parAkhyAnairmaNi kAcena hArayet // 128 // mahopakArI' sa zrImAn haribhadraprabhuryataH / madarthameva. yenAsau grantho'pi niramApyata // 129 // "AcAryo haribhadro me dharmabodhakaro guruH| prastAve bhAvato hanta sa evAdye nivezitaH // 130 // anAgataM parijJAya caityvndnsNshryaa| madartha nirmitA yena vRttile li ta vista rA // 131 // viSaM vinirdhUya kuvAsanAmayaM vyacIcarad yaH kRpayA madAzaye / acintyavIryeNa suvAsanAsudhAM namostu tasmai haribhadrasUraye // 132 // " kiM karttA ca mayA ziSyAbhAsenAtha gururmama / vijJAyaitannimittenopakattuM tvAhvayanmiSAt // 133 // 10 tadaMdvirajasA mauliM pAvayiSye'dhunAnizam / AgaH khaM kathayiSyAmi guruH syAnna hyanIdRzaH // 134 // 'tAthAgatamatabhrAntirgatA me granthato'mutaH / kodravasya yathA zastrAghAtato madanabhramaH // 135 // evaM cintayatastasya gururbAhyabhuvastataH / Agatastad dRzaM pazyan pustakasthAM mudaM dadhau // 136 // naiSedhikImahAzabdaM zrutvorddhaH sambhramAdabhUt / praNamya rUkSayAmAsa zirasA tatpadadvayam // 137 // uvAca kiMnimitto'yaM mohastava mayi prabho ! / kArayiSyanti caityAni pazcAt kiM mAdRzo'dhamAH // 138 // 15 unmIlAdUSakAH sphoTasphuTA vadanavidruhaH / svAdavinAzvalA dantAH kuziSyAzca gatAH zubhAH // 139 // AhUto milanavyAjAd bodhAyaiva dhruvaM prbho!| hAribhadrastathA grantho bhavatA vidadhe kare // 140 // bhanmabhramaH kuzAstreSu prabhuM vijJapaye tataH / svasyAntevAsipAzasya pRSThe hastaM pradehi me // 141 / / devagurvAdyavajJotthamahApApasya me tathA / prAyattizcaM prayacchAdya durgaticchit kRpAM kuru // 142 // athovAca prabhustatra karuNAzaraNAzayaH / AnandAzruparizrutyA parikkinnottarIyakaH // 143 // mA khedaM vatsa ! kAstviM ko vanIvacyate na vA / pAnazauNDairivAbhyastakutarkamadavihvalaiH // 144 // nAhaM tvAM dhUrttitaM manye yadvaco vismRtaM na me / madena vikalaH ko'pi tvAM vinA prAkzrutaM smaret // 145 // veSAdidhAraNaM teSAM vizvAsAyApi sambhavet / atibhrAnti ca nAtrAhaM mAnaye tava mAnase // 146 // prakhyAtavaptakaH' prajJAjJAtazAstrArthamarmakaH / kaH ziSyastvAdRzo gacche'tucche maccittavizramaH // 147 // ityuktibhistamAnandya prAyazcittaM tadA guruH / pradade'smai nije paTTe tathA prAtiSThipaJca tam / / 148 // 25 svayaM tu bhUtvA nissagastvaGgadraGgabhuvaM tadA / hitvA prAcyarSicIrNAya tapase'raNyamAzrayat // 149 // kAyotsargI kadApyasthAdupasargasahiSNudhIH / kadApi ninimeSAkSaH prtimaabhyaasmaadde|| 150 // kadAcitpAraNe prAntAhAradhAritasaMvaraH / kadAcinmAsikAdyaizca tapobhiH karma so'kSapat // 151 // evaMprakAramAsthAya cAritraM duzvaraM tadA / Ayurante vidhAyAthAnazanaM svaryayau sudhIH // 152 // itazca siddhavyAkhyAtA vikhyAtaH sarvatomukhe / pANDitye paNDitaMmanyaparazAsana jitvrH|| 153 // 30 samastazAsanodyotaM kurvan sUrya iva sphuTam / vizeSato'vadAtaistu kRtanivRti nirvRtiH // 154 // asaMkhya tIrthayAtrAdimahotsAhaiH prabhAvanAH / kArayan dhArmikaiH siddho vacaHsiddhiM parAM dadhau // 155 // 1 NdegbhrNshaiH| 2 N mdopkaarii| 3 A C evAdyani / 4 N tthaagtmti| 5A duusslaa| 6 C stdaa| 7 N prakhyAtavaktRkaprajJA / 8N vibhramaH / 9N zaMbaram / 20 Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 prabhAvakacarite 470 zrImatsuprabhadevanirmalakulAlaMkAracUDAmaNiH, zrImanmAghakavIzvarasya sahajaH prekSAparIkSAnidhiH / tadvRttaM paricintya kugrahapariSvaGgaM kathaMcitkali prAgalbhyAdapi saGgataM tyajata bho lokadvaye zuddhaye // 156 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhA candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirI siddharSivRttAkhyayA zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zRGgo jagatsaMkhyayA // 157 // // graM0 160 / ubhayaM 3380 // // iti shriisiddhrssiprbndhH|| 10 1N siddhye| Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 471 15. vIrasUricaritam / 15. zrIvIrasUricaritam / 127 11. AntarAriharidhvaMsI' duSkarmagajayUthahRt / aSTApadodayadvarNaH 'zrIvIraH svAnvayaH zriye // 1 // zrImadvIragaNisvAmipAdAH pAntu yadAdarAt / kaSAyAdiriputrAto bhavennAgamanakSamaH // 2 // vibudhA vibudhA yasyopadezairamRtAzravaiH / svAnyayorupakArAya tasya vRttaM pratanyate // 3 // puraM zrImAlamityasti gabhastirapahastitaH / yadudyAnadrumaiH pUrvapazcimAvAzrayad girI // 4 // mandatAmarasatvaM ca yatra bibhrati no janAH / mandatAmarasatvaM ca dadhate na sarAMsyapi // 5 // zrIdhUmarAjavaMzIyaH kumudAmodimaNDalaH / rAjAtra devarAjo'sti taraGgitanayodadhiH // 6 // vaNik prAgraharastatra zivanAgAbhidhaH sudhIH / yanmantrairhiyate 'tyugradvijivhaprabhavaM viSam // 7 // DhAnurAgI zrIjainadharme zrIdharaNAbhidham / ArarAdha sa nAgendraM tadbhakteratuSaJca saH // 8 // kalikuNDakramaM tasya sarvasiddhikaraM dadau / vipApahArakaM sadyo japahomAdikairvinA // 9 // yaH phUtkArakarasparzairaSTAnAmapi saMharet / viSaM nAgakulAnAM sa matro niSpuNyadurlabhaH // 10 // stavanaM sa tadA cakre tatsandarbhapratApa paripUtam / smaraNAdapi duritaharaM khyAtaM dharaNoragendrAkhyam // 11 // tasya pUrNalatA'nvarthA kAntA dharmadrumAzritA / kulakandA vacaH patrA yazaH puSpA mahaH phalA // 12 // svasti vIrastayoH putro ratnadIpa iva sphuran / akSayArcistamohantA divasaprakaTaprabhaH // 13 // yasya koTidhvajavyAjAd vaijayantya ivorjitAH / sumanasthena gIrvANAn jitvA vIraH kathaM na saH // 14 // 15 sa saptodvAhitaH kanyAH saptAnAM vyavahAriNAm / saptAbdhInAmivAmUlyaratnaughairmaNDitAH zriyaH // 15 // zrIvIraM vandituM vIraH zrImatsatyapure sadA / mRte pitari vairAgyAd yAti parvasu sarvadA // 16 // anyadA taskarairgacchan vidrotumayazaskaraiH / aveSTyatArathAn * zuSkapatraiH kAraskarairiva / / 17 / / praNazya ca tadA zyAlaH zreSThino gRhamAgamat / adhRtezvAgamanmAtA gRhadvAre janazruteH // 18 // vIraH kutra tayA pRSThe narmaNA so'pyabhASata / caurevaro mRSAvIraH prahataH sattvavarjitaH // 19 // ityAkarNya tadambA ca ' tathaivAsthAdajIvitA / aho atucchaM vAtsalyaM mAturvAkyapathAtigam // 20 // piturbhartuH kalAcArya-mitrayorupakAriNaH / bhavet kathaMcidAnRNyaM jananyA na kathaMcana // 21 // tadA ca caurasaMghAtAd vIro vIraprasAdataH / svakSetreNAkRtenAgAt (?) zAlabhAdiva karSukaH // 22 // dRSTvA svAmbAM' gataprANAM vismarannijasaGkaTam / kimabhUdityataH pRcchan yathAvRttaM ' tadA'zRNot // anutaptaH priyAbandhurvIreNAbhidadhe tadA / asthibhaGgaM kathaM narma kRtaM madbhAgyadUSakam // 24 // sa prAha ko'pi narmoktayA kiM mAteva vipadyate / zalyaM bilvakavanme'bhUdityAjanmApyanirgamam // 25 // vIraH prAhAtha vairAgyAjjananyA mama ca sphuTam / kIdRgdUrataraM snehasambandhe pazyatAntaram // 26 // hAsyena manmRtiM zrutvA mAtA satyena saMsthitA / satye'pi nidhane tasyA vayaM kiJcinmuco'pi na // 27 // uktvaiti koTimekaikAM kalatrebhyaH pradAya saH / zeSaH (? SaM) zrIsaMghapUjAsu caityeSvevAvyayad dhnm||28|| parigrahaparityAgaM kRtvA gArhasthya eva san / gatvA satyapure zrImadvIramArAdhayanmudA // 29 // upavAsAn sadA cASTa kRtvA pAraNakaM vyadhAt / samastavikRtityAgAdaho asya mahattapaH // 30 // 23 // 1 B N AntarAripuvidhvaMsI / 2ABN dvarNa zrIvIraH / 3N 'prabhAva' / 4 N avedyatAkhAn / 5 N tatraivA / 6 AD khAM tAM / 7 A D yadAvRtaM / 8 N caityoghe cAnyadeg / 5 10 20 25 30 Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 10 128 prabhAvakacarite prAsukAhArabhojI ca sa caturvidhapauSadhI / purabATe zmazAnAdau kAyotsarga nizi vyadhAt // 31 // divyamAnuSatarazcopasargeSu sa sAsahiH / tapyamAnastapastIvramabhavat tiirthsnnibhH|| 32 // nijakriyAnumAnena gurorutkaNThitaH sadA / ekacitto mahAvIrapAdAn dhyAyatyamandadhIH // 33 // 62. pradoSasamaye'nyeyuH pratimArtha bahirmuvi / gacchan dUrAt samAyAntaM' mAyAntaM jaGgamaM zamam // 34 // cAritramiva mUrtisthaM mathurAyAH samAgatam / sa varSazatadezIyamapazyad vimalaM gaNim / / 35 / / kSitipIThaluThanmUrddhA sarvAbhigamapUrvakam / bande nanditastena dharmalAbhAziSA ca saH // 36 // akAle nagarAdvAhye dharmazIla! ka gamyate / ityukte prAntabhUmISu vyutsargAyeti so'vadat // 37 / / gaNiH prAhAtithiste'hamaGgavidyopadezataH / militvA te svakAlAya yAmi zatruJjaye girau // 38 // vIro'vadatha zreyo dinaM me ydbhvaadRshaaH| prasAdamasamaM kRtvotkaNThante kila mAdRzAm // 39 // nizAM saphalayAmyadya tatpUjyavarivasyayA / cintAmaNiM karaprAptaM kaH kuNTho'pyavamanyate // 40 // ityuktvA darzayan svIyopAzrayaM tasya sadguroH / zuzruSAM ca svayaM cakre dehavizrAmaNAdikAm // 41 // tatazcAha munIzo'GgavidyAM tvamazaThaH paTha / prabhAvakaH zrutajJAnAd bhavitAsi mate yathA // 42 // vIraH prAha gRhasthAnAM kathaM siddhAntavAcanA / nAdhItaM punarAyAti vRddhatvAd vidadhe kimu // 43 // athAha gururadhvanyo bhavAntaragatAvaham / aGgavidyA mahAvidyA tavAyAtA svayaMvarA // 44 // 15 tadartha jJApayiSyAmi zIghraM tatpustakaM punaH / thArApadrapure zrImAnnAbheyasya jinezituH // 45 // caityasya zukanAse'sti taM gRhItvA ca vaacyeH| ityuktvA'dAt parivrajyAM guruvIrasya sAdaram / / 46 ||-yugmm / dizan granthasya tasyArthaM dinatrayamavAsthita / tato jagAma sa zrImAn vimalo vimalAcale // 47 // tatra zrIvRSabhaM natvA tadekadhyAnamAnasaH / saMnyAsAt tridivaM prApa pApamAtaGgakesarI // 48 // 20 tato guruniyogena vIrastatra pure yayau / sthAne ca tatsamAdiSTe zrAddhebhyaH prApa pustakam // 49 // adhItA tena tatrAGgavidyA ca gnnividyyaa| tasyAH prasAdataH so'bhUdugrazaktirmahAtapAH // 50 // abhUdatha parIvArastasya prAcInapuNyataH / abuddhabodhane saipa niyamaM cAgrahIt tadA / / 51 // 63. vijihIrSurgaNirvIro'NahillapurasaMmukham / AjagAma sthiragrAme virUpAnAthasaMzrite / / 52 / / sa cAtra valabhInAthAparAkhyo vyantarAdhipaH / rAtrau devagRhe suptaM hanti maryaM mahAruSA / / 53 / / . 25 tadvodhAya mahAmAtRpIThAntargaNividyayA / arddhaturyakaronmAnaM kuNDaM kRtvA mahodayaH // 54 // tatrasthaiH sa niSiddho'pi mahAzaktibharAt tataH / asthAdasthAnamIkSabhayAnAmakSatataH // 55 // yugmam / jhajhAdivAtavadvinnAnyavajAnan surAdrivat / kAyotsarge sthitaH kAryoM niSprakaMpo manasyapi // 56 / / udyatkilikilArAvairbhAti bAhyeSvayaM vadan / Ayayau valabhInAtha AtakaM vidadhajane // 57 // vyakArSIddhastinaH pUrva jaGgamAniva parvatAn / tamAzritAn surendreNa saha vairabhayAdiva // 58 // tasya rekhAM na laGghante maryAdAM sAgarA iva / unnatAvanataiH zuNDAdaNDairuDDAmarA api // 59 // tataH prasarpataH sAn sadAnaikSayattarAm / dRSTiniryadvipajvAlAn bhasmIbhUtAnyadehinaH // 60 // tAM rekhAmanatikramya sthitAMstAn vIkSya nirjaraH / vilakSa iva dadhyau sa mahimA'sya jnaatigH||61 // tato rAkSasarUpANi bhairavANi cakAra saH / kSobhAya tasya nAbhUvan pratikUlAni tAnyapi / / 62 // 30 1 B samAyAtaM mAyAtaM; A samAyAMtamAyAMtaM / 2 N zivam / 3 N vimle'cle| 4 B N kAye / Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 473 15. vIrasUricaritam / 129 anukUlairathArambhi mumukSorvipralambhanam / mAtA-pitA-kalatrANi krandanti sa samaikSayat / / 63 / / tattvajJastAnyavAjJAsIt, mohavindhyasya' konntiH| vIre kumbhodbhave'mutra dakSiNAM dizamAzrite / / 64 // kalAvapi surAcAlyaM sattvaM vIrataponidheH / draSTuM pUrvAcalaM prApte kautukAdiva bhAskare // 65 // pratyakSIbhUya gIrvANa uvAcAsau taponidhim / akharvaparvatAdhvanyadhvanyavadhvastathAkramam // 66 // pUrva suranarezAnAM mAnabhaGgo mayA dadhe / tvAM vinA naiva kenApi zaktemeM skhalanaM kRtam // 67 // 64. pUrvAsthaDakarIpuryAmAgato'haM zivAlaye / bhImezvarAkhye talliGgamapraNamyaiva ca sthitaH // 68 // caraNau tajjalAdhAre nyasya suptazca tatkSaNe / tatrAgatya nRpo'pRcchanmAM svismymaansH|| 69 // namasi tvaM na kiM devamajJAnAcchatito'thavA / tadA'vocamahaM rAjan ! hetuM te kathaye sphuTam // 70 // zivo'yaM zaktisambaddho mAM dRSTvA lajayA nataH / bhaviSyati yataH puMso lajjA puMso'grato bhavet // 71 // evaMsthite'pi deve'smin namati prAkRto janaH / pazUpame jane tasya kA brIDAsthA mamApi ca // 72 // 10 cet te kautukamatrAsti matpraNAmAt tadAsya cet / utpAtaH ko'pi jAyeta tatra doSopamo'pi me / / 73 // ityuktvA virate mayyabravId bhUmipatistataH / vaidezikA bhavantyatra sphAravAkyakramAH sadA // 74 // carmadehaH pumAna devasAmyaM svasyeha manyate / hAsyaM sacetanAnAM tad bAlAnAM vipralambhanam // 75 / / yA kAcidasti te zaktistAM prayukSva na te punaH / doSo'Nurapi kArye'tra nagaraM sAkSi varttatAm // 76 // zrutveti praNatiM yAvat kurve saMgatya sannidhau / trAdakRtya tAvat pusphoTa liGgaM lokasya pshytH|| 77 // 15 athAhamavadaM bhItisambhramabhrAntalocanam / bhUpAlaM bAlavatkaNTharodhAvyaktasvaraM tadA // 78 // maduttejanadambhena tvayA vairaM prasAdhitam / liGge'sminnarcanAlezairdUnena cirakAlataH // 79 // zrutveti pAdayomauliM melayitvA tu nItibhUH / rAjA saparivAro'yamAha devastvameva naH // 8 // tIrtha tvayaiva dattaM syAdanyathoccha(tsa ?)nameva tat / zivastvameva dehasthaH pASANA itare punaH / / 81 // evamukke yogapaTTenAveSTayamidaM tvaham / sambaddhadvidalaM tatra liGgamadyApi pUjyate // 82 // 20 mahAbodhe tato bauddhavihArazatapazcakam / tAn vijitya mayA bhane tatra sAmathyeto nijAt / / 83 // tathA mama pratijJA'sti saMmukhaM vijaye dhruvam / mahAkAlAkhyayA zambhuItyA me koNake sthitH|| 84 // somezvarajayArthaM ca calitvAgamamatra ca / so'trAgatyAmilad bhIto mama brAhmaNarUpataH // 85 // prAhaitad dAruNaM kSetraM pavitraM dattamatra ca / mahodayAya tad yAce dAtumIzo bhavAn yadi // 86 // mayocehaM kSamo dAne mArgaNAnAM yathepsitam / ghaTa-mUTaka-TaMkAnAM lakSairAjyAnahemasu // 87 // 25 tato'sau brAhmaNo'vocana mama kiMcid dadakha tat / yAcakheti madukte ca sa prAha zrUyatAM tataH // 88 // atra kSetre sthiro bhUtvA'vatiSThasva mahAbala! / zrutveti jJAnato yAvadIkSe tAvat sa zaGkaraH // 89 // AtaGghAt somanAthAkhyaH chalituM mAM samAyayau / vAmano balibhUpAlamiva vRddhadvijacchalAt // 90 // daNDaM kamapi me dehi yathA satyaH pratizravaH / mama syAdanyathAtrApi sthitaste'smi vyathAvahaH // 91 // atha sa prAha nAhaMyustvayyahaM tadvacaH zRNu / madyAtrA tasya pUrNA syAd yastvAmatra" namasyati // 92 // 30 anyathA'rddhaphalA" sA syAdityuktvA svAzrayaM gtH| vartate'dyApi tattAdRg madvacaH ko vilavayet // 93 // tataH prabhRtyasau grAmaH sthiramityAkhyayA'bhavat / mama zambhozca vAcAM hi sthiratA nahi durlabhA // 94 // 1A mohavaMdhyasya; N mohviNdhyskonteH| 2N kubhAve'pi / N D suraacaalyH| 4 A BdegnidhiH| 5 N bhako me| 6N tu jlaadhaare| 7 A B D tmpi| 8 N citte| 9N pASANa itrH| 10 N prAhedaM / 11 N syAdyastAmadya na pazyati / 12 N klaa| pra017 Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 102 // iti na skhalitA zaktirmama matyaiH surairapi / tvaM tu zvetAmbarAkAro daivaM matto'pi zaktimAn / / 95 / / nAvamantumahaM zaktaH samIkSe dUrataH sthitaH / rekhAkuNDaM jvalaccAravadidaM zaGkitaH pumAn // 96 // tuSTastava tapaHzakteH vAJchitaM prArthaya drutam / akSepAt pUrayiSye tat kalpavRkSa iva dhruvam // 97 // pArayitvA tato vIraH parameSThinamaskRteH / jagAdanAdarA atra sarvasaGgamuco vayam // 98 // tathApi kiJcinmadbhaktergRhANetyudite'munA / munirAhaM vadhaM rakSa tavApyAyurvinazvaram // 99 // durgatau patane hetumalo'yaM prANinAM vadhaH / tathAkhyAtaiH purAvRttairharSo me nA'tyahaMkRtaiH // 100 // mahAdAneSu sAmarthyamAtmanazca tvayoditam / jIvAbhayapradAnaM ca sarvebhyo'pyuttamaM punaH // 101 // harSAdAha sa tathyaM te vaco jAne'hamapyadaH / svecchAcArI parIvAro mama tasya priyaM tvidam // tvadvacobhiH sudhAsArasArairityatiharSitaH / prAsAdajagatImadhye jIvAnAM rakSaye vadham // 103 // zrIvIro'pyAha bhUyAt tad rAjJA jJAtamidaM vacaH / AcandrakAlikaM vRttamAvayoH puNyahetave // 104 // 65. aNahillapure 'vAsIccakravarttIva 'nUtanaH / zrImAn cAmuNDarAjAkhyastatrAsmin-- samaye nRpaH // 105 // ajJApayadidaM ca zrI virUpAnAtha eva tat / pradhAnaistairnRpasyAtha harSAt tatrAyayau ca saH / / 106 / / satkarmaNi cikIrSAtra kasya no mahatetyasau / vijJAya jIvarakSAyai tacchAsanamacI karat // 107 // AhUtazca tato rAjJA punarapyAyayau tadA / aNahillapuraM dhIrastatrAbodhAnabodhayat // 108 // AcAryatvapratiSThA'sya vidadhe paramarSibhiH / sUribhirvarddhamAnAkhyaiH saGghAdhyakSaM mahotsavAt // 109 // tatra zrI valabhInAthaH zrIvIraprabhubhaktitaH / pratyakSIbhUya dharmAkhyAM zRNotyasyAprataH sthitaH // 110 // paraM krIDApriyatvena naraM prekSya salakSaNam / avatIryAsya dehe ca krIDate pIDayA vinA // 111 // zrImAn vIro'pi tad dRSTvA'vAdIdevaM na sAMpratam / vyantarAdhIza ! te keliM manuSyA asahiSNavaH // 112 // evaM nivavRte cAsau prabhuNA sa niSedhitaH / tathAha mama toSasya phalaM kimapi nAtra vaH ! // 113 // 20 66. uvAca 'prabhurAnandAt tava sAmarthyamasti kim / aSTApadAcale gantuM zrIjaina bhavanonnate // 114 // 'devaH prAha zaktirno gantuM nAvasthitau punaH / tatra santi yataH sUre ! vyantarendrA mahAbalAH / / 115 // avasthAtuM na zaknomi tattejaH sodumakSamaH / yAmamekaM tvavasthAsye cala' cet kautukaM tava // 116 // adhikaM tu kSaNaM mitra ! tvamavasthAsyase'tha cet / tattatraiva bhavAnatrAgantA'haM tu dhruvaM hyadaH // 117 // nau tatpratipedAne dhavalaM dhavalaM tataH / vikRtyArohayat taM ca vastraveSTitamastakam // 118 // kSaNenaiva yayau tasya girermUrdhni sa UrddhagaH / vRSAduttArayAmAsa caityadvAre tato munim // 119 // dvArapAJcAlikAjAnupAzcAtyazuSirAntare' / tasthau nilIya tatrasthadevajyotirasAsahiH // 120 // gavyUtatritayocchrAyaM yojanAyAmavistaram / caturdvAraM mahAcaityamAdyacakrividhApitam // 121 // dRSTvA pramANavarNaizca pratimAstA yado (tho ) ditaiH / ekaikasmAnnamaskArAcchu (stu ?) tvA sa prANamanmudA // 122 // prabhAvanAvidhitsAyai tadabhijJAnamAnayat / paMca zAlyakSatAn' tasmAdagrahInnAki DhaukitAn // 123 // nizAyAH prathame yAme calitastIrthayAtrayA / prAgvat sa punarAyAcca dvitIye ghaTikAdhike // 124 // saurabhAmodataH zAlerakSatAnAmupAzrayaH / vimAnamiva saudharma" sumanaH saMvRto babhau // 125 // pRSThe munibhirAhAtha gururaSTApadAcale / vandayadhvaM mudA devAn zrAddhA'kathayaMzca tam // 126 // caitye ca militaH saGghaH zrImAn bhUmipateH sa ca / AkhyApayan mahAzcarya kautukAdAyayau sa ca // 127 // 5 10 15 25 130 30 474 1 A degrnikRMtanaM / 2 N deg pure cAsI 3 N 'vartI ca / 4 N degstatrApi / 5 N punarAdeg / 6 N balavat / 7 N zikharAntare / 8A gavyUti / 9A D zAlyakRtAn / 10 N sAdharmaM / Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 475 131 15. vIrasUricaritam / tenAkAryAnuyukto'thAbhijJAnaM punarAha ca / caturviMzatisaMkhyAnAM svabhAvAkhyAnato'haMtAm // 128 // tathA hibe dhaulA ye sAmalA be ratuppalavanna / maragayavannA vinni jiNa solasa kaMcaNavanna // 129 // niyaniyamANihiM kAraviya bharahiM ji nynnaannNd| te maI bhAvihiM vaMdiyA e cauvIsa jiNaMda // 130 // rAjAha skheSTadevAnAM svarUpakathane varA / nAsti pratItirasmAkamanyat kimapi kathyatAm // 131 / / akSatAn darzayAmAsa 'niHsAmAnyaguNodayAn / varNaiH saurabhavistArairapUrvAn mAnavavraje // 132 // te dvAdazAGgAlAyAmA aGgalaM piNDavistare / aveSTyanta suvarNena mahIpAlena te tataH // 133 // pUrva tu ruSka bhaGga sya te'bhUvaMstadupAzraye / apUjyanta ca sonASTApadapratibimbavat // 134 // 10 evaM cAtizayaiH samyak sAmAnyajanadustaraiH / zrImAn vIragaNiH sUrirvizvapUjyastadA'bhavat // 135 // 67. anyadA matriNaM vIraM rahaH prAha mahIpatiH / pUrvAdiSTakramAnyAyyAd rAjyaM pAlayato mama // 136 // sumanomaNDalAzreyo vacaHsiddhikulAlayaH / vIro guruzca matrI ca mamArtInduvidhuntudaH // 137 // ekazcintAjvaro'smAkaM 'mahAbAdhAnibandhanam / zrutvA pratividhehIdaM kasyAgre'nyasya kathyate // 138 // athAha vIramantrIzaH svAminnAdizyatAM mama / kriyate bhRtyalezena kiM mayA'nyadadhIzitaH // 139 // 15 rAjAha mama zuddhAntakAntAnAM sambhave sati / srAvo bhavati garbhasya tatra pratividhi kuru // 140 // ityAdiSTo mahAmAtyaH zrImadvIraprabhoH puraH / vyajijJapat tataH sUrimUrIkRtya sa cAbravIt // 141 / / abhimazritavAsaimeM kriyatAmabhiSecanam / avarodhapurandhrINAM prajAyante sutA yathA // 142 / / evaM ca vihite matriprabhuNA vacane guroH / zrImadavallabharAjAdyA narendrasyAbhavan sutaaH|| 143 // 68. aSTAdazazatIdeze viharananyadA prbhuH| agAdaMbariNIgrAme prAmyetaranarAnvite / / 144 // 20 vizuddhopAzraye tatra sthito gatvA nizAgame / vyutsargAya bahiHpretavanamAzizriye mudA // 145 // paramAravarAmnAyasadvajrAkarahIrakaH / rudrAbhidhaH sa taM dRSTvA namazcakre'tibhaktitaH / / 146 // uvAca ca mune! mAsthAH zvApadabrajasaMkule / zmazAne grAmamadhye na Agaccha prAsukAzraye // 147 // tiSTha saukhyAt tadAkarNya muniH prAha guroH sadA / kAyotsarge bahiH pRthavyAM kurvanti prabhavastataH (?) // 148 // AdheyA nAdhRtI rAjaputra ! zrutveti so'gamat / nijaM dhAma tatastasya jaMbUpAyanamAgamat // 149 // 25 sa sisvAdayiSurjabUphalAnyatroTayat tadA / vRntaM tatra kRmiM dRSTvA zUkayA' dhUnayan shirH|| 150 // jagAda kRmayaH sUkSmAH phaleSvapi yadA'bhavan / adRSTaM kimiva svAdyaM nizAdau hi vivekinA // 151 // AhUya brAhmaNaiH pRSTaH prAyazcittaM pradezitam / vizuddhaye dvijanmabhyo deyaH svarNamayaH kRmiH / / 152 // dadhyau zrutveti saMkalpya dvitIyo'pi kRmirmayA / hantavyo nAvagacchAmi tato dharmamamuM hRdi / / 153 // praSTavyazca vicAro'yaM kasyApi zamino muneH| prAtajainamuni prAmamadhyamAgatamAnamat // 154 // 30 tataH papraccha sandehaM gururvistarato'vadat / jIvAH sarvatra tiSThanti dvidhA sthaavrjnggmaaH||155 // dharA-nIra-vahni-vAta-mahIruhaH / jaGgamAzca parijJeyAste dvi-tri-caturindriyAH // 156 // pazcendriyAH surAstiryagnaranairayikA api / gajamInamayUrAdyAH sthalanIlAmbaropagAH // 157 // vanaspatistathA jIvAdhAro mUlaphalAdike / utpadyante vipadyante yajjIvAstatra bhUrizaH // 158 // 1 N taiH sAmA / 2 D mahad / 3 N nAsya / 4 N D raajputrH| 5 N shNkyaa| 6 N bhavet / Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 132 476 10 dharmaH kRpaiva jIvAnAM vivekastha | vicAraya / iti saMyamino vAcaM sa zrutvA pratyabudhyata // 159 // sarva hitvA'grahIda dIkSAmakSINazreyase sa ca / zAstreSvadhItapUrvI ca jainAgamamavAcayat // 16 // mahAvidvAn sa gItArthaH kriyA-jJAnadvaye'pyabhUt / pradIpa iva dIpena guruNA samadIdhitiH // 161 // zrutajJAnAt parijJAya svAyuHparyantamanyadA / gacchabhAraM ca ziSyeze rudre' zrIvIrasUrayaH / / 162 // zrIcandrasUrirityAkhyApUrvakaM te nyavezayan / svayaM tu yogarodhena tasthurniSkaMpasaJcarAH // 163 // hitvA dehaM jaranehamiva divyabhuvaM yyuH| zrIvIraprabhavo bodhazaktarAdhAratAM gatAH // 164 // vasu-vahi-nidhau (938) janma, vrataM vyoma-vasu-ahe (980) / ... iMdra-naMda-grahe (991) varSe'vasAnamabhavat prabhoH / / 165 // gArhasthyaM samabhavat tasya dvicatvAriMzataM samAH / ekAdazavrate'thAyukhipaJcAzatsamA abhUt // 166 // zrIvIrasUreviditaM caritraM karNAvataMsaM kurutAtra santaH / utkaNThate zrIjinabodhilakSmIryathA mahAnandasukhaprabodhA // 167 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhA candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirau vIrasya vRttaM prabhoH zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zRGgastithIsaMkhyayA // 168 // .. navo'yaM pradyumnaH zivasahacaraH prItimatulAM / dadau santoSAya prakaTaripave yo ratimapi / kavitvakSoM dAyAmRtarucisakhitvaM ca manute / zubhadhyAnopAyaM parihRtamadAdiH sa jayatu // 169 // // graM0 171 a0 5 / ubhayaM 3511 a05|| // iti shriiviirgnniprbndhH|| 20 1A BN bhde| 2DdegkSobhAyA / Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 477 16. vAdivetAlazAntisUricaritam / 16. vAdivetAlazrIzAntisUricaritam / pAtu vo vA di ve tA laH kAlo durmapravAdinAm / zAntisUriH prabhuH zrImAn prasiddhaH srvsiddhidH||1|| vyAcikhyAsAM tadAkhyAne dadhe tadbhaktibhAvitaH / anUruH sUrasevAtaH kiM na vyomAdhvajAjikaH // 2 // 62. asti zrIgarjaro dezaH kailAsAdrinibhaH zriyA / dhanadAdhiSThitazcArumAnasAmAnasaGgamaH // 3 // aNahillapuraM tatra nagaraM na garaprabham / vacaH prabhu dvijihvAnAM yatra sadvacanAmRtaiH // 4 // zrIbhImastatra rAjAsId dhRtarASTrabhavadviSan / sadAprAptA nazloko' lokottaraparAkramaH // 5 // zrIcandragacchavistArizuktimuktAphalasthitiH / thArApadra iti khyAto gacchaH svacchadhiyAM nidhiH // 6 // saccAritrazriyAM pAtraM sUrayo guNabhUrayaH / zrImadvijayasiMhAkhyA vikhyAtAH santi viSTape // 7 // zrImatsaMpakacaityasya pratyAsannAzrayasthitAH / bhavyalokAravindAnAM bodhaM vidadhate'rkavat // 8 // tathA 10 62. zrIpattanapratIcIno laghurapyalaghusthitiH / unnatAyuritimAma unnatAyurjanasthitiH // 9 // tatrAsti dhanadevAkhyaH zreSThI zrImAlavaMzabhUH / ahadgurupadvandvasevAmadhukaraH kRtI // 10 // dhanazrIriva mUrtisthA dhanazrIstasya gehinI / tatputro bhImanAmA'bhUt sImA prajJAprabhAvatAm // 11 // kambukaNThacchatra'maulirAjAnubhujavistaraH / chtrpdmdhvjaastiirnnpaannipaadsroruhH|| 12 // sarvalakSaNasaMpUrNaH puNyanaipuNyaza: / vijJAto gurubhiH sngghbhaardhaureytaanidhiH|| 13 // 15 alaMcakrurvihAreNa prAmamagrAmyabuddhayaH / tatte vitandravijJAnavijJAtazubhasambhavAH // 14 // zrInAbheyaM praNamyAtha caiye tasya gRhaM yayuH / arthayAMcakrire bhImaM dhanadevasamIpataH // 15 // kRtapuNyo'smi matputrazcet pUjyArthaprasAdhakaH / ityuktvA pradadau putramamutreha ca zarmaNe // 16 // evaM taistadanujJAtairadIkSyata zubhe dine / bhImo mithyAdRzAM mIma udgrapratibhAbalaH // 17 // zAntirityabhidhA tasya vaidheyasya vyadhIyata / sakalAH sa kalAH prApa pUrvasaGketitA iva // 18 // 20 samastazAstrapAthodhipAradRzvA'bhavat kramAt / vicintyeti nije paTTe prabhavastaM nyavezayan // 19 // svagacchabhAraM vinyasya tatra prAyopavezanAt / pretyArtha sAdhayAmAsuste'tha saMsRtisaMhRtau // 20 // 63. aNahillapure zrImadbhImabhUpAlasaMsadi / zAntisUriH kavIndro'bhUd vAdicakrIti vishrutH||21|| anyadA'vantidezIyaH siddha sArakha taH kaviH / khyAto'bhUd dhanapAlAkhyaH prAcetasa ivaaprH||22|| sa gorase yahAtIte sAdhubhirjIvadarzanAt / yairabodhyata tatpUjyazrImahendragurogirA // 23 // 25 gRhItadRDhasamyaktvaH kathAM tilakamaJjarIm / kRtvA vyajijJapat pUjyAna ka enAM zodhayiSyati // 24 // vicArya taiH samAdiSTaM santi shriishaantisuuryH| kathAM te zodhayiSyanti so'tha pattanamAgamat // 25 // tadA ca sUrayaH sUritattvasmaraNatatparAH / devatAvasare dhyAnalInA Asan maThAntarA // 26 // pratIkSyANAM pratIkSAyAmupayuktaH kavIzvaraH / nUtanAdhyayanaM ziSyamekamadbhutamabravIt // 27 // tathA hikhacarAgamane khacaro hRSTaH khcrennaangkitptrdhrH| khacaracaraM khacarazcarati khacaramukhi ! khacaraM pazya // 28 // 1N 'rjunshriiko| 2 degkaMThacchanna / 3 A B vidheyasya; "vinayasthasya' iti D ttippnnii| 4 N degsuureH| 5 anyadAvaMghridezIyaH 16 N maThAMtare / 30 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 478 10 prabhAvakacarite idaM vyAkhyAhi ced vetsi laghu' paNDitamaNDanaH / ityAkarNya sa ca vyAkhyAdidaM vRttamakRcchUtaH // 29 // zrutveti 'sa kavisvAmI prAha hRSTa idaM kiyat / zrIzAntyAcAryahastasya prabhAvo bahurIkSyate // 30 // upanyAsaM pratiSThAyAstatra sarvajJa-jIvayoH / UrjasvirjiparjanyadhvaninA vidadhe'tha sH||31|| siMhAsanamalaMcakre gurubhistAvadAzu taiH / aparo mAtRkApAThocitaziSyastathaucyata / / 32 // idAnI kiM kRtaM vatsa! stambhAvaSTambhinA tvayA / sa prAhAnena yatproktaM tatsarvamavadhAritam // 33 // vadeti prabhubhiH prokte nisvAnadhvAnadhIragIH / ujjagrAhAtikumAhavyUhasaMharaNAgrahaH // 34 // zrutveti dhanapAlo'pi cmtkaaraatipuuritH| uvAca bhAratI kiM nu prAptA baalrpiruuptH|| 35 // preSayadhvaM mayA sArdhamamumeva dhiyAM nidhim / gurusandehasandohazailadambholivibhramam // 36 // atha te sUrayaH procuH kAlo'sya paThituM tataH / kliSTapramANazAstrANi paragrantheSvadhItinaH // 37 // pAtraM cecchAstrapAthoghervAdikallolitaM bhavet / ityAzA nastato nAyamadhyAyAd vyatiricyate // 38 // siddhasArasvato vidvAnathoce prabhubhirbuvam / dezaH zRGgAraNIyo'yaM mAlavaH svakramAmbujaiH // 39 // ityAkarNya prabhuH proce cennirbandho'yamatra vaH / ApraSTavyastadA saGghaH pradhAnAcAryasaGgataH // 40 // 64. tatastadanumatyA te'vantideze vyajIharan / vRtAH' zrIbhImabhUpAlapradhAnaiH saparicchadaiH // 41 // pathi saJcaratAM teSAM nizi saGgatya bhAratI / AdezaM pradade vAcA prasAdAtizayaspRzA // 42 // . . sva-khadarzananiSNAtA Uce haste tvayA kRte / caturaGgasabhAdhyakSaM vidraviSyanti vAdinaH // 43 // sakrozaM yojanaM dhArAnagarItaH samAgamat / tasya tatra gatasya zrIbhojo harSeNa saMmukhaH / / 44 // ekaikavAdivijaye paNaM saMvidadhe tadA / madIyA vAdinaH kena jayyA itybhisndhitH||45|| lakSaM lakSaM pradAsyAmi vijaye vAdinaM prati / gUrjarasya balaM vIkSyaM zvetabhikSormayA dhruvam ||46||-yugmm| vizvadarzanavAdIndrAn sa rAjJaH parSadi sthitaH / jigye caturazItiM ca svasvAbhyupagamasthitAn // 47 // ajaiSIdUrdhvahastena pratyekaM prativAsaram / anAyAsAdasau sAravaktA nyAyaikaniSThadhIH / / 48 // lakSAMstatsaMkhyayA dattvA dravyasyAtha mahIpatiH / tata AhvAsta tatkAlaM siddhasArasvataM kavim // 49 // tato'nuyayuste taM sa bhIto drvyvyyaadtH| paMcakoTivyayaprApto vAdipaMcazatIjaye // 50 // kiM nAmAmuSya jainadhanapAlastato'bravIt / zAntirityabhidhA sUrerasya zrutveti' bhuuptiH||51|| zAntinAmnA prasiddho'sti ve tAlo vA dinAM punaH / tato vAdaM niSedhyAsau sammAnyAtaH prhiiyte||52|| ta(tva ?)tkathAzodhakatvena nAmumatra visUtraye / anyathA matsabhAM jitvA ko yAtyakSatavigrahaH // 53 // syuH paJcadaza lakSeNa sahasrA gUrjarAvaneH / evamaGke'tha tajjajJe lakSadvAdazakaM tataH // 54 // tathA SaSTisahasrAzca mayA dattAstato'dhunA / kathA zodhayitavyA''zu dhanapAladhiyAMnidheH // 55 // paryAlocyeti tenAtha sthApitAH zAntisurayaH / lakSAdazabhistatra deze caityAnyacIkarat // 56 // avaziSTAstathASaSTiH sahasrA bhUpadattataH / thArApadrAbhidhadraGge prahitAH prabhubhistadA // 57 // tatrasthAdiprabhozcaiye mUlanAyakavAmataH / tairdevakulikA'kAri sazAlazca ratho mahAn // 58 // kathA ca dhanapAlasya tairazodhyata nistuSam / vA di vetAla virudaM tadaiSAM pradade nRpaH // 59 // kavIzvarAnuyAtAzca gUrjarezadharAvadhiH / pratyAvRtyAtha te prApuH pattanaM zrIniketanam // 6 // 30 1N tttu| 2N shruteti| 3N c| 4NdegpaathodhiH| 5N degpRSTavyaH sdaa| 6N hRtaaH| 7N zuddhati / 8N devo| 90 degctuHssssttiH| 10 BN vAdivetAlabirudaM sUrINAM pradade nRpaH / Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 479 16. vAdivetAlazAntisUricaritam / 135 65. agre ca tatra vAstavyajinadevasya dhImataH / zreSThinastanayaH padmanAmA daSTo mahAhinA // 61 // mAtrikaiH sarvapakSIyairmazrauSadhavijRmbhitaiH / atyarthaM pratikAreSu kRteSvapi na sajjitaH // 62 // tata utpATya gartAyAM nikSiptaH svajanaiH saha / sarpadRSTavyavastheyaM punrujjiivnaashyaa||63 // iti vijJApite ziSyairjinadevagRhe'gaman / sambodhanArthamAcakhyuratha te prabhavastadA // 64 // daSTaM darzayatAsmAkaM prakAzya kSitimadhyataH / jinadevastadAkarNya zmazAne taiH samaM yayau // 65 // 5 bhuvamutkhAya tasmiMzca darzite guravo'mRtam / tattvaM smRtvA'spRzana dehaM daSTazcAsau samutthitaH // 66 // gurupAdau namaskRtya padmaH padmanibhAnanaH / prAhAhaM guravaH sakhajanAH kathamihAgaman // 6 // prAgvRtte kathite sadyo jinadevena harSataH' / utsavAd gurubhiH sAdhaM sa khaM nilayamAgamat // 68 // tatpitrAbhyarcitAH pUjyA nijamAzramamAyayuH / gururvezmAgatazyopakartA prApyeta kena sH||69|| 66. atha pramANazAstrANi ziSyAn dvAtriMzataM tadA / adhyApayanti zrIzAntisUrayazcaitya sNsthitaaH||70||10 sUriH zrImunicandrAkhyaH zrInaDDalapurAdagAt / aNahillapure caityaparipATIvidhitsayA // 71 // saMpatsaMpattiramyazrIzrIsaMpakajinAlaye / natvA zrIvRSabhaM sUrivRSabhaM prANamat tataH // 72 // prameyA duHparicchedyA bauddhatarkasamudbhavAH / tenAvadhAritAH sarve'nyaprajJAnavagAhitAH // 73 // apustakaH sa Urdhvastho dinAn 'paJcadazA'zRNot / tatrAgasa tadadhyAyadhyAnadhIramanAstadA // 74 // bahuzaH kathyamAne'pi prameye durghaTe'nyadA / chAtreSvanadhiyacchatsu pUjyA nirvedamAgaman // 75 // 15 bhasite hutamityuktvA guravo'tra niHzazvasuH / tadA zrImunicandrAkhyaH sUriH pUjyAna vyajijJapat // 76 // sapustakAH pAThakA ye praSThaprajJAbalonnatAH' / kiM vadanti ta evAtra purA gurupuraskRtAH // 77 // aparo bahirAyAtaH sarvathAnupalakSitaH / so'pi kiM labhate vaktuM navetyAdizata prabho! // 78 // zrutveti hRJcamatkAri tadvacaH prabhavo'vadan / prajJAyAM pakSapAto naH ziSyANAM nAnyahetuSu // 79 // ito'ddhi SoDaze'tIte yad vyAkhyAtaM sudurghaTam / asmAbhistadabhiprAyAdadyoktaM suvivecanam // 80 // 20 nizamayyetyasau prAjJastadadhItadinAvadhiH / sarveSvahassu yaccoktaM tadvaktavyaM yathAtatham // 81 // sadyazca tairyadAkhyAtaM paraprAjJaiH suduHzravam / sarvAnuvAdasaMvAdamavAdId vizadaM tataH // 82 // zrIzAntisUribhistoSapoSataH pariSasvaje / proce ca saMnivezyAGke ratnaM reNuvRtaM bhavAn // 83 // vatsa! pramANazAstrANi paThAzaThamatirmama / pArzve nazvaradehasya lAbhamatra gRhANa bhoH!|| 84 // punarvyajJapayat" sUrimunicandraH" prabho! katham / adhyeyaM sthAnakAbhAve duSprApaM sthAnamatra yat // 85 // 25 tataste TaMkazAlAyAH pazcAdbhAge samArpayan / AzrayArthaM gRhaM cAru zrAddhapAAd vidUSaNam" / / 86 / / SaDdarzanapramANAnAM zAstrANyaklezato'tha saH / adhyaiSTa jJApaka-jJAtroryogo durlabha IdRzaH // 87 // tataH suvihitAnAM hi sAdhUnAmAzrayAH pure / babhUvuratra saMvityA" sarvasaGghacaritriNAm // 88 // uttarAdhya ya na graMtha TI kA zrIzAMtisUribhiH / vidadhe vAdinAgendrasannAgadamanIsamA" // 89 // ziSyeNa municandrasya sUreH zrIdevasUriNA / tanmadhyata upanyastastrInirvANabalAdiha // 90 // 30 puraH zrIsiddharAjasya jito vAde digaMbaraH / tadIyavacasA nizrA" vidvaduHsAdhasAdhikA" // 91 // 1N degvyvsthaayaaN| 20 jiivnaashyH| 3 N hrssitH| 4 N bhyrthitaaH| 50 dinAnAM ca dshaa| 6 N bhasmani / 7N'prjnyaavtoctaaH| 8N tadanUdya / 90 rnrennu| 10 N vyajijJapat; A vijJapayat / 11 N cndrprbho| 12 N 'vibhUSaNam / 13 N B saMvRtyA / 14 NdegdamanI hi saa| 15 N mizrA / 16 A degsAdhakA / Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 * prabhAvakacarite 48067. athAnyeyurjite dharme dhanapAlena mAlave / eka eva mahIpIThe kavistvamiti mAnite // 92 / / prokte ca dhanapAlena budho'Nahillapattane / asti zvetAmbarAcAryaH zAntisUriH paro na hi // 9 // dinaiH kiyadbhirabhyAgAt taM draSTuM dharmakovidaH / svargazrIgarvasarvasvaharaM zrIpattanaM puram // 94 // thArApadramahAcaityapratyAsannamaThaM tataH / zrutvAgAdaparAhe'sau budhadarzanakautukI' // 95 // tadAnIM sa prabhudehe kaNDUpIDita auSadham / vimRjya pihitadvArAraristaducitAMzukaH // 96 // saMvIkSya kuzcikAchidrAjjJApitaM yatibhirgurum / pRcchayaiva vijeSye'muM dharmo dhyAtveti taM jagau // 97 // 'kastva'matrottaraM sUriH prAdAd 'deva' iti sphuTam / 'devaH ka' iti tatprazne tvahami'tyuttaraM dadau // 98 // 'ahaM ka' iti pRcchAyAM 'zve'ti vAcamavocata / 'zvA ka' etAdRzi prazne 'tvami'tyuttaramAtanot // 99 // punaH tvaM ka' iti proM vitIrNa prAgvaduttaram / tayozcakrakametaddhi jajJe'nantamanantavat // 10 // tatazcamatkRtaH so'bhUd dvAra udghaTite sati / sa tattvopaplavagranthAbhyAsopanyAsamAtanot // 101 // vitaNDAvirate cAtra zrIzAntyAcArya ujjgau| 'kRtasarvAnuvAdo'tra pratijJastaM vivAdinama // 102 / / mamArpaya nijaM veSaM yogapaTTAdikaM tthaa| aGgaceSTAH samastAste vidhIyante tathA 'tathA // 10 // tathA kRte ca sarvatra dharmo'vAdyativismitaH / pAdAvasya praNamyAha nAhamIzoM bhavajaye // 104 // budhastvameva ca zrIman ! dhanapAloditaM vacaH / pratItameva maccitte tAdRkkimanRtaM vadet / / 105 // . ityuktvA prayayau sthAnaM nijaM sa nirahaMkRtiH / ahaMkAraniyAM nAmAbhicAraparamauSadhiH // 106 // 68. atha draviDadezIyo'nyadA vAdI samAgamat / avyaktaM bhairavAzabdAnukAraM kimapi bruvan // 10 // prabhavastasya bhASAyAmabhijJA api kautukAt / bhittisthe ghoTake hastaM dattvAbhidadhire sphuTam // 108 // vada tvamanyadezIyavAdinA saha saGgatam / avyaktavAdI pazuvad yogyo'yaM tiryagAkRteH // 109 // vadatItthaM prabhau sAMkrAmikasArakhatottare / turaGgamapratikRtistaralaM sA'vadad bhRzam // 110 // vikalpairgahanaiH kaSTAdapyazakyAnuvAdibhiH / tathA niruttaraH pazvAkAraM khaM tena lambhitaH // 111 // . gate nirvidyate'smiMzca kAMdizIke jano'vadat / asmiMstapati nAstyanyo vAdI vAgdevatAvarAt // 112 // 69. vihAraM kurvatAM teSAM thArApadrapure'nyadA / devI zrInAginI vyAkhyAkSaNe nityaM samRcchati // 113 / / tatpaTTe vAsanikSepamAsanAyAtha te vyadhuH / devyA saha gurostasya samayo'yaM pravartate // 114 // anyadA vAsanikSepaM vaicittyAt te visasmaraH / Asane preSaNe cAta UrdhvasthA sA ciraM sthitA // 115 // dhyAnasthAnAM nizAmadhye sadyo devIsvarUpiNI / madhyemaThamupAlambhapradAnAyAyayau tadA // 116 // udyotaM sUrayo dRSTvA striyaM cAtiratisthitim / pravartakaM muni procurnArI prAptA'tra kiM mune! // 117 // veDyahaM neti tenokte'vadad devI svayaM tathA / vAsAlAbhAnmamAdyAMhI savyathAvUrvasaMsthiteH / / 118 // zrutajJAnamayAGgAnAM bhUyAcced vo'pi vismRtiH / AyuH SaNmAsazeSaM tadabhijJAnAdataH prabhoH // 119 // svagacchasaMsthitiM kRtvA pretya pathyaM vidhatta tat / jJAte mamocitaM hyetat "kAlavijJApanaM prabhoH // 120 // ityuktvA'ntarhitAyAM ca devyAM prAtarnijaMgaNam / saGgha ca mabayitvA dvAtriMzatsatpAtramadhyataH // 121 // sadhIzvarAlayaH saripade tena niveshitaaH| zrIvIrasariH zrIzAlibhadraH" saristathAparaH // 122 / / zrIsarvadevasUrizca mUrtA ratnatrayIva sA / sadvRttAlaGkRtA dIpyamAnA sattejasA babhau // 123 // nAbhUt zrIvIrasUrINAM kathaMcit sUrisantatiH / teSAM rAjapurigrAme zrInemiH zAzvataM vapuH // 124 // 20 25 1N kautukaH / 2N saMmRdya / 3 N kRtaH sarvA14 N yathA tathA / 5 N mIze / 6 B N degzabdAn hAkAra; A zabdAn kAra kimapi na muvam / 7 D svayaM; A khiyaM / 8N sthitAm / 90 vedmIdaM / 10 N kAlaM vijJApitaM / 11 D zIlabhadraH / Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 481 16. vAdivetAlazAntisUricaritam / 137 zAkhAdvaye pare vidvatkoTIraparivArite / sUrayo'dyApi vartante saMghoddhAradhurandharAH // 125 // zrIzAntisUrayaH zrImadujjayantAcalaM prati / yazobhidhAnasuzrAddhasutasADhena saMgatAH // 126 // kRtvA prayANamalpaizca dinaistaM girimabhyayuH / zrInemi hRdaye dhyAtvA cakruH prAyopavezanam // 127 / / dharmadhyAnAgninirdagdhabhavArtivitatedhasaH / ajJAtakSuttRSAnidrAprabhUtyantaHpratItayaH // 128 // samAdhinA vyatItyAtha dinAnAM paJcaviMzatim / vaimAnikasurAvAsamadhijagmurjagannatAH // 129 // 5 zrIvikramavatsarato varSasahasra gate saSaNNavatI (1096) / zucisitinavamIkujakRttikAsu zAntiprabhorabhUdastam // 130 // itthaM zrIzAntisUrevaracaritamidaM vAdivetAlanAmna: " pUrvazrIsiddhasenaprabhRtisucaritavAtajAtAnukAram / adyaprAtInavidvajjanapariNatAmAdhAna (2) zriye stA nandyAcAcandrakAlaM vibudhajanazataiH samyagabhyasyamAnam // 131 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhA.. candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirau zRGgo'gamat SoDazaH zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zrIzAntisUriprathA // 132 // 15 // graMtha 136, a0 9 / ubhayaM 3646, akSara 17 // // iti zrIvAdivetAlaprabandhaH // 10 1N degsoddhen| 2N pariNamatAmAdadhAna (1) / pra018 Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 482 prabhAvakacarite 17. zrImahendrasUricaritam / 61. zrImanmahendrasUribhyo namaskAra prazAsmahe / satyaMkAramivAgaNyapuNyapaNyasthirIkRtau // 1 // zrImato dhanapAlasya sAlasyaH ko guNastutau / yasyAvicalavizvAse brAhmI tathyavacaHkramA // 2 // zlAghyaH sa dhanapAla: syAt kAla AntaravidviSAm / yadaddhireva siddhAjJA mithyAtvagaralacchide // 3 // tadvRtte vAcamAdhAsye dAsye tiSThan gurukrame / vidhAsye svasya nairmalyamAdAsye janmanaH phalam // 4 // astyavantyabhidho dezo dezonaM vADavAmukham / yasya yena vasantyatra' kulAni navabhoginAm // 5 // AdhAraH puruSArthAnAM purI dhArA'sti yatpuraH / dAnakalpadrubAhulyAdasArA sA'marAvatI // 6 // tatra zrIbhojarAjo'sti rAjA nirvyAjavaibhavaH / avairaM yanmukhAmbhoja bhAratI-zrInivAsayoH // 7 // yadyazaHsvarNadItIre pravRttavyomavidrave / vidhiH pUjAvidhau nAlikeravadvidhumAdadhe / / 8 / / 10 2. itazca madhyadezIyasaMkAzyasthAnasaMzrayaH / devarSirasti devarSiprabhAvo bhUminirjaraH // 9 // tasya zrIsarvadevAkhyaH sUnuranyUnasakriyaH / brAhmaNyaniSThayA yasya tuSTAH ziSTA viziSTayA // 10 // tasya putradvayaM jajJe vizezairarcitakramam / AdyaH zrIdhanapAlAkhyo dvitIyaH zobhanaH punH|| 11 // tatrAnyadA''yayau cAndragacchapuSkarabhAskaraH / zrImahendraprabhuH pAradRzvA zrutapayonidheH // 12 // janAnAM saMzayocchedamAdadhad vyAkhyayA tayA / vizrutaH sarvadevena dvijarAjena sa zrutaH // 13 // 15 sa cAsyopAzraye prAyAducitaM mAnitazca taiH / dinatrayamahorAtraM tathaivAsthAt samAdhinA / / 14 / / papraccha prabhurapyevaM parIkSAhetave hi naH / sudhiyo yUyamAyAtha kArya vApyasti kiMcana // 15 // . svayaMbhuvo'parA' mUrtiH prAhAsau dvijasattamaH / mahAtmanAM hi mAhAtmyavIkSaNe sukRtArjanam // 16 // kArya naH kizcidapyanyadasti tatrArthino vayam / rahasyaM 'yadanAkhyeyamitareSAM guNodadhe ! // 17 // sthitvaikAnte prabhuH prAha khyAta yat kathanocitam / iti zrutvA jagAdAsau pitA naH puNyavAnabhUt // 18 // rAjapajyastato lakSadardAnaM prApadasau sadA / gRhe mama nidheH zaGkA tRSNAvilasitaM hyadaH / / 19 / taM sarvajJAtavijJAnA yUyaM yadi mamopari / anugraha dhiyA khyAta paropakaraNodyatAH // 20 // brAhmaNaH sakuTumbastatvajanaiH saha khelati / dAnabhogaistataH zrIman ! prasIda prekSayasva tat ||21||-yugmm / sUrivimRzya tatpAAllAbhaM ziSyottamasya sH| Aha samyag bhavatkArya vidhAsyAmo dhiyAM nidhe! // 22 // paraM naH kiM bhavAn dAtA rahaH kathyaM hi nastvayA / sAmisvAmin ! samastasya dAsyAmi tava nizcitam // 23 // 25 ahaM svaruci bhAvatkavastuno'dhaM samAdade / sAkSiNo'tra vidhIyantAM dravyavyatikaro hyayam / / 24 / / vyAkhyAtA vedavedAGgazAstreSu vitathaM katham / vadAmyatra tathApyastu vizvAsAya prabhoridam // 25 // sAkSIkRtya tatastatrasthitAn mene gurustadA / hRSTena gRhamAgatya putrayorjagade tathA // 26 // zubhe'hni sUrimAhvAsta jJAnAjjJAtvA sa tadbhuvam / nizcityovAca tadravyaM khAnayitvA''pa sa dvijH||27|| catvAriMzatsuvarNasya TaGkalakSA viniryayuH / dRSTe'pi niHspRhottaMsaH sUriH khopAzrayaM yayau // 28 // zrImataH sarvadevasya mahendrasya prabhostathA / dAna-prahaNayorvAdo varSa yAvat tadA'bhavat // 29 // anyadA satyasandhatvAd brAhmaNaH sUrimAha ca / deyadravye'tra te datte svagRhaM pravizAmyaham // 30 // suriH prAhAbhirucitaM' grahISye vacanaM mama / bhavatvidaM tato mitraM gRhANa tvaM dvijo'vadat // 31 // 10 yena ca sntytr| 2N nyuunvikrmH| 3N svayaMbhuvaH praa| 4 N vadanA, A ydinaa| 5A dadheH / 6 AD nivezakA17 N vstuto| 8 B dAnAmahaNadeg19N prAhAvirucitaM / Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 483 17. mahendrasUricaritam / 139 surirAha sutadvandvAd dehyekaM nandanaM mama / satyapratijJatA cet te na vA gaccha gRhaM nijam // 32 // itikartavyatAmUDho dvijaH kaSTena so'vadat / pradAsyAmi tato vezma nijaM cintAturo yayau / / 33 // tatrAnAstRtakhaTvAyAM ziSye''sau nidrayA vinA / dRSTazca dhanapAlenAgatena nRpasaudhataH // 34 // viSAdaH kiMnimitto'yaM nandane mayi tiSThati / yathAdiSTakare tat tvamAkhyAhiM mama kAraNam // 35 // tataH prAha pitA vatsa! satputrA hi bhvaadRshaaH| pitrAdezavidhAne syurIdRggADhAbhisandhayaH // 36 // 5 RNataH pitaraM pAti narakAduddharatyatha / sadgatiM ca pradatce yo vede proktaH sutaH sa ca // 37 // zruti-smRti-purANAnAmabhyAsasya kulasya ca / phalaM tadeva yuSmAkaM yad RNAdasmaduddhRtiH // 38 // tataH zRNvavadhAnAt tvaM santi jainA maharSayaH / mahendrasarayo yaiste dravyamIhaka pradarzitam // 39 // yathAbhirucitaM caiSAmardhadeyaM pratizrutam / tataH putradvayAdekaM yAcante karavai hi kim // 40 // saGkaTAdamuto vatsa! tvayaiva hyadhunA vayam / mocyAmahe tatasteSAM ziSyo matkAraNAd bhava // 41 // 10 kopagarbha tadAha zrIdhanapAlo dhiyAM nidhiH / tAtoktaM bhavatA yAdRg nedRk ko'pyucitaM vadet // 42 // sAMkAzyasthAnasaMkAzA vayaM varNeSu varNitAH / caturvedavidaH sAGgapArAyaNabhRtaH sadA / / 43 // tathA zrImuJjarAjasya pratipannasuto'bhavat ('bhavam !) |shriibhojbaalsauhaardbhuumibhuumisuro hyaham // 44 // tatpUrvajAniha svIyAn putro bhUtvA prapAtaye / zvabhre patitazUdrANAM dIkSayA hyavagItayA // 45 // ekastvamRNato mocyaH pAtyAH sarve'pi. pUrvajAH / imaM kuvyavahAraM nAdhAsye sajananinditam // 46 // 15 kAryeNAnena no kArya mama svarucitaM kuru / tAtamityakmatyAmuM sa tasmAdanyato yayau // 47 // azrupUraplutAkSo'sau nirAzo gurusaGkaTe / yAvadasti samAyAtastAvadAgAt suto'prH||48|| pRSTastenApi dainye'tra nimittaM sa tadA'vadat / dhanapAlena kutrApi kArya pratihatA vayam // 49 // bhavAn bAlastataH kiMnu tatra pratividhAsyate / gaccha khakarmabhoktAro bhaviSyAmaH salakSaNaiH // 50 // nirAzaM vAkyamAkarNya tatpituH zobhano'vadat / mA tAta! vihvalo bhUyA mayi putre sati dhruvam // 51 // 20 dhanapAlo rAjapUjyaH kuTumbabharaNakSamaH / nizcitastatprasAdena bhavatAdiSTamAcare // 52 // veda-smRti-zrutistomapAragaH paNDito'grajaH / kRtyAkRtyeSu niSNAtaH sa vevekta yathAruci // 53 // ahaM tu saralo bAlyAdetadeva vicAraye / pitrAdezavidheranyo na dharmastanujanmanAm // 54 // atra kRtyamakRtyaM vA naivAhaM gaNayAmyataH / kUpe kSipa niSAdAnAM mAmarpaya yathAruci // 55 // zrutveti sarvadevazca taM bADhaM pariSasvaje / mAmRNAnmocayitvA tvaM samuddhara mahAmate ! // 56 // tataH prAguktakArya tacchAvito'sau sutottamaH / atiharSAt tataH prAha kAryametat priyaM priyam // 57 // zrIjainA munayaH sattvanidhayastapasojvalAH / tatsaMnidhAvavasthAnaM sadbhAgyaireva labhyate // 58 // jIvAnukampayA dharmaH sa ca tatraiva tiSThati / cihnaM yatsatyadharmasya jJAnamIhak pratItidam // 59 // kaH sthAsyati gRhAvAse viSaye 'cikilAkule / idaM kAryamidaM kAryamiti cintArtijarjare // 6 // bibhetyubhayathA bandhurvallabhAyA dhanazriyaH / asantuSTadhiyastiSThatvapi bhogyeSu vastupu // 61 // 30 mamApIdRggatiH kanyAsambandhe bhAvinI dhruvam / tattAta! matpriye kArye zaGkase kiM niSedhataH // 62 / / taduttiSTha kuru snAnaM devArcanamatha kriyAm / vaizvadevAdikAM kRtvA nirvRtaH kuru bhojanam // 63 // tato mAM tatra nItvA ca teSAmaGke vinikSipa / pavitraye nijaM janma yathA tatpadasevayA // 64 // 1N supto| 20 yAti / 3 N vaH / 4 N nAdAsye / 5 D kArya | 6:N sty| 7 'cikila-paMka' iti D TippaNI / Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 prabhAvakacarite ityAkarNya tadA vipra AnandAzrupariplutaH / uttasthau 'bADhamAzliSya mUrdhni cumbitavAn sutam // 65 // tataH sarvAH kriyAH kRtvA bhojanAnantaraM dvijaH / prAyAt zobhanadevena sahAcAryapratizraye // 66 // aGkamAropayAmAsa sa teSAM vallabhaM sutam / yAvAn' bhAti vidhAtavyaH pUjyaistAvAnayaM sutaH // 67 // sUrayastamanujJApyAdIkSayaMstaM sutaM mudA / taddinAntaH zubhe lagne zubhagrahanirIkSite // 68 // te vijahuH prabhAte cApabhrAjanavizaGkitAH / aNahillapuraM prApurviharanto bhuvaM zanaiH // 69 // 93. itazca dhanapAlena sarvadevaH pRthakkRtaH / vikarmakRnnidhidravyAt putraM vikrItavAniti // 70 // adRSTavyamukhAste ca dIkSApatitazUdrakAH / kautaskRtAH zamavyAjAt strIbAlAdipralambhakAH / / 71 / / nirvAsyate tato dezAdeSAM pASaNDamadbhutam / dhyAtvA vijJapya rAjAnaM taccakre tena roSataH // 72 // yugmam / evaM dvAdazavarSANi zrIbhojasyAjJayA tadA / na mAlave vijahe tacchrIzvetAmbaradarzanam // 73 // sthitAnAM gUrjare deze dhArAsaGgho vyajijJapat / zrImanmahendrasUrINAM yathAvRttaM yathAtatham // 74 // itaH zobhanadevazcAdhyApitaH sUribhistadA / viduddhe vAcanAcAryaH zakreNApi tuto guNaiH // 75 // avantisaGghavijJaptiM zrutvAkhyAt zobhano vibhuH / yAsyAmyahaM nijabhrAtuH pratibodhAya satvaram // 76 // daurmanasyamidaM saGkhe mannimittaM samAyayau / ahameva pratIkAraM tatra sandhAtumutsahe // 77 // gItArthairmunibhiH sArddhaM prabhubhiH praSyatAtha saH / dhArApuramathAyAtaH prayAtaH prauDhimadbhutAm // 78 // prApte kAle ca sAdhUn sa praiSId gocaracaryayA / zrImato dhanapAlasya gRhe paricite ciram / / 79 / / tatra tAvagatau sAdhU vidvadIzastadA ca saH / nAnAyopavivezAtha snehAbhyakta' vapurdRDham // 80 // vyAhRtya dharmalAbhaM tau tasthatuH 'svasthacetasau / saratyastrIti vidadhe dhanapAlapriyottaram // 81 // prAha zrIdhanapAlazca kiMciddeAnayorbhuvam / gRhAd yAntyarthino riktA adharmo'yaM yato mahAn // 82 // uSitAnnaM tayA''nItaM gRhIte'tra tato dadhi / dvitIyamAhRtaM pRSTaM tairetat kimaharbhavam // 83 // kiM nipUtarAH santi navA yUyaM dayAbhRtaH / etatryahasthitaM lAta noced gacchata zIghrataH // 84 // tAvUcaturiyaM rItirasmAkaM kimasUyasi / asUyayA mahAn doSaH priyavAkyaM hi sundaram // 85 // atha cet pRcchasi bhrAnti vinA jIvasthitiM dhruvam / gorase'hardvayAtIte nAsatyaM jJAninAM vacaH // 86 // sudhInAthastato'vAdIt tadAnAdInavaM vacaH / darzayataM pratItyai no dani jIvAnamUdRzi // 87 // pUlikAlaktakasyAtha tAbhyAM tatra vyamocyata / jIvA dRnastatastasyAM drAgevAruruhustadA // 88 // calantaste hi cakSuSyA acakSuSyAH sthitAH punaH / tadvarNAstadrasA jIvAstadA tenekSitAH sphuTAH // 89 // midhyAtvasyAvalepo'tha tadvAkyena viniryayau / tadA kRtIzvarasyAhinAthama trairviSaM yathA // acintayadasau dharma eSAM jIvayojjvalaH / ya eSa pazuhiMsAdirasau mithyeva lakSyate // uktaM ca tena 90 // 91 // 140 savvattha atthi dhammo jA muNiSaM Na jiNa sAsaNaM tumhaM / kaNagAurANa kaNagaM sasiyapayaM alabhamANANaM // 92 // 484 vidvannAthastato'vAdIt ko guruH kuta AgamaH / bhavatAM kutra vA sthAne zuddhe yUyamavasthitAH // 93 // zrutveti vadatastau ca zrUyatAmavadhAnataH / gurjarAd dezataH zrImannAyAtA vayamatra bhoH // 94 // zrImanmahendrasUrINAM ziSyaH zrIzobhano guruH / nAbheyabhuvanAbhyarNe sthito'sti prAsukAzraye // 95 // 1 N gADhadeg / 2 A yAvad / 3ABN vibhAtavyaH / 4 D bisaMkitaH / 5 N nehAsaktadeg / 6 BD susthadeg / Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 485 17. mahendrasUricaritam / 141 ityuktvA jagmatustau ca nijaM sthAnaM mahAmunI / sunAto 'muktipUrvaM ca sudhIH prAyAdupAzraye // 96 // atha zrIzobhano vijJo'bhyuttasthau gurubAndhavam / AliliGge ca tenAsau sodarasnehamohataH // 97 // tena cArddhAsane datte'graje nopAvizat tadA / Uce ca pUjya eva tvamamuM yo dharmamAzrayaH // 98 // jinendradarzanaM dharmamUlaM bhojanRpAjJayA / yannirvAsya mayopArji nAntastasya mahAMhasaH // 99 // sarvadevaH pitA tvaM cAnuja etau mahAmatI / yAvenaM suguruM dharmamAdriyethAM bhavacchide // 100 // vayamatra punardharmAbhAse dharmatayA zrite / sthitA gatiM na jAnImaH kAmapi pretya saMzrayAm // 101 // tadAkhyAhi madAmnAyodadhiratnAnuja sphuTam / dharmaM zarmakaraM karmamamacchedavidhAyinam // 102 // atha zrIzobhano vidvAn bandhau' snehabharaM vahan / uvAca tvaM kulAdhAra ! zRNu dharma kRpaiva yat // 103 // deva-dharma-gurUNAM ca tattvAnyavahitaH zRNu / devo jino mahAmohasmaramukhyAri jitvaraH // 104 // svayaM muktaH parAnmocayituM sAmarthyabhUrbhRzam / pradAtA paramAnandapadasya bhagavAn dhruvam // 105 // zApAnugrahakartAro magnA viSayakardame / strIzastrAkSastragAdhArAste devAH syurnRpA iva // 106 // guruH zamadamazraddhAsaMyamazreyasAM nidhiH / karmanirjaraNAsaktaH sadA saMcarisaMvaraH // 107 // parigrahamahArambho jIvahiMsAkRtodyamaH / sarvAbhilASasampanno brahmahInaH kathaM guruH // 108 // satyAsteyadayAzaucakSamAbrahma tapaH kriyAH / mRdutvArjavasantoSA dharmo'yaM jinabhASitaH // avadyavastudAnena bhavecca pazuhiMsayA / adharmo dharmavatkhyAto nAIH kRtrimavastuvat // samuvAca tataH zrImAn dhanapAlaH zriyAM nidhiH / pratipanno mayA jaino dharmaH sadgatihetave / / 111 // tataH zrImanmahAvIracaityaM gatvA nanAma ca / vItarAganamaskAraM zlokayugmena so'bravIt // 112 // 109 // 110 // 1 tathA hi balaM 'jagadddhvaMsanarakSaNakSamaM kSamA ca kiM saMgamake kRtAgasi / itIva saJcintya vimucya mAnasaM ruSeva roSastava nAtha niryayau // 113 // katipaya purakhAmI kAyavyayairapi durmaho, mitavitaritA mohenAsau purAnusRto mayA / tribhuvanavibhurbuddhyA''rAdhyo'dhunA 'khapadamadaH, prabhuradhigatastatprAcIno dunoti dinavyayaH // 114 // anyadA pUrNimAsandhyAsamaye nRpamatravIt / jainadarzanasaMcArahetave dezamadhyataH // 115 // rAjaMstava yazojyotsnAdhavalAmbaravistaraH / prakaTastamaso hantA bhUyAdarthaprakAzakaH // 116 // rAjA'vadanmayA jJAto'bhisandhirmaMtri (rmiMtra ! ) te " tataH / zvetAmbasavarantvatra deze ko darzanaM dviSan // 117 // tato" dhArApurIsaGghaH saMgatyAjJApayat prabhoH / zrImanmahendrasuretat tatrAyAnmaMkSu so'pyatha // 118 // krameNa dhanapAlazca dharmatattvavicakSaNaH / dRDhasamyaktva niSThAbhirdhvasta mithyAmatirbabhau // 119 // 64. rAjJA saha mahAkAlabhavane so'nyadA yayau / tanmaNDapagavAkSe copAvizanna zivAprataH // rAjJAhUtaH sa ca dvArAprataH sthitvA jhaTityapi / vyAhRtya tristato bhUpaH papracchainaM savismayaH // sakhe ! kimidamityatra pRSThe sa prAha saMgabhRt / devo'sti zaktisambaddho vrIDayA na vilokyate // 5 10 1 N bhakti 1 2 N bandhoH / 3 N devatAH / 4 N sadA caritasaMvaraH / 5 N vastravat / 6 N jainadharmo 7 N jagaddhiMsanadeg / 8 N kramaM / 9 N supada 10 D maMtra te / 11 A yato; D dhAtA / 15 20 25 120 // 30 121 // 122 // Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 prabhAvakacarite 486 10 16 rAjAha divaseSvetAvatsu kiM tvIdRzo'rcitaH / bhavatA prAha so'haM ca bAlatvAllajjito nahi // 123 / / dinAnIyanti lokazca bhavanto'pIdRzA yataH / zuddhAntAntarvadhUsakte tvayyapIkSitumakSaNaH // 124 // kAmasevAparaiH prAcyairapi bhUpairbhavAdRzaiH / balitvAdarcanaM tvasya pravartitamihedRzaH // 125 // yataHavarahaM devahaM siru pujiai mahaevaha puNu liMgu / baliA jaM ji pratiSTaiM taM jaNu mannai caMgu // 126 // smitvA dadhyau ca bhUpAlo hAsyaM satyasamaM hyadaH / pRcchaamyprmpysminnetduttrsNspRhH|| 127 // bahibhRGgiriTermUrti dRSTvA prAha ca kautukAt / eSa kiM durbalo jalpa' ! siddhasArasvato'si bhoH ! // 128 // athAha dhanapAlo'pi satyokto bhavati kSaNaH / astu vA satyakathane ko doSo nastataH zRNu // 129 // tathA hidigvAsA yadi tatkimasya dhanuSA sAstrasya kiM bhasmanA bhasmApyasya kimaGganA yadi ca sA kAmaM paridveSTi kim / ' ityanyo'nyaviruddhaceSTitamaho pazyannijasvAminaM . bhRGgI zuSkazirAvanaddhamadhikaM dhatte'sthizeSaM vpuH||130|| yAjJavalkyasmRti vyAso bahiH pArSadamaNDale / tAraM vyAkhyAti bhUpazca tatra zuzrUSurAsivAn // 131 // vyAvRtya sthitamadrAkSId vayasyaM ca tato'vadat / zrutismRtiSu te'vajJA'vahito na zRNoSi yat // 132 // so'jalpannAvagacchAmi tadarthaM vyastalakSaNam / pratyakSeNa viruddhaM hi zRNuyAt ko matibhramI // 133 / / kathamasparzo'medhyabhujAM gavAmaghaharo vandyA visaJjJA drumAH vargacchAgavadhAddhinoti ca pitRn vipropabhuktAzanam / AptAzchadmaparAH surAH zikhihutaM prINAti devAn haviH ___ sphItaM phalgu ca valgu ca zrutigirAM" ko vetti lIlAyitam // 134 // atha niSpadyamAne ca yajJe tatra mahApazoH / baddhasya hantumazrauSId dInArAvaM mahIpatiH // 135 // eSa' kiM jalpatItyukte kavicakrI tato'vadat / bhASAmeSAM vijAnAmi tatsatyaM zRNu tadvacaH // 136 // tathA hiarkAhitadalocchedI sattvollAsatanusthitiH / nAmnA guNaizca viSNuyaH sa kathaM vadhyatAmajaH // 137 // nAhaM svargaphalopabhogatRSito nAbhyarthitastvaM mayA santuSTastRNabhakSaNena satataM sAdho na yuktaM tava / varga yAnti yadi tvayA vinihatA yajJe dhruvaM prANino / yajJaM kiM na karoSi mAtRpitRbhiH putraistathA bAndhavaiH // 138 // zrIbhojaH kupitastasyApasavyavacanakramaiH / dhyAvamuM haniSyAmi vibruvantaM dvijabruvam // 139 // sAkSAdasya hatau kiM cApavAdaH paramo bhavet / rahaH kutrApi velAyAM vadhyo'sAveSa saMzravaH // 14 // 20 25 1 N kssmH| 2 N jalpi / 3 N zrutigiya 1.4 N atha / 5 N madvacaH / 6 N saMzrayaH / Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 487 17. mahendrasUricaritam / tadA cAgacchato rAjapathi svaM mandiraM prati / vRddhA strI dRkpathaM prAyAt' taTasthA bAlikAnvitA // navakRtvaH ziro dhUnayantIM vRddhAM vilokya saH / nRpaH prAha kimAhAsau tato'vAdIt kRtIzvaraH // tathA hi- kiM nandI kiM murAriH kimu ratiramaNaH kiM haraH kiM kuberaH kiM vA vidyAdharo'sau kimatha surapatiH kiM vidhuH kiM vidhAtA / nAyaM nAyaM na cAyaM na khalu nahi na vA nApi nAsau na caiSaH 144 // 145 // krIDAM kartuM pravRttaH svayamiha hi haleM ! bhUpatirbhojadevaH // 143 // zrutvAtha bhUpatirdadhyau navavArocitAn kimu / vikalpAnnavakRtvo'tha 'namA paryaharat tataH // jJAnivadvaditA ko'nya etaM durbhASakaM vinA / nigrahArhaH sa kiM zrImanmuJja varddhitavigrahaH // kadAcid bhUpatirmitraM pAparddhAvAhvayat tataH / yayau sa kheTakAstaMtra zUkaraM ca vyalokayan // 146 // kAmaM karNAntavizrAntamAkRSya kila kArmukam / bANaM prANaM dadhad haste vyamuJcanyaJcadAsyakaH // 147 // patito'sau kirirghoraM ghargharArAvamArasan / prAhurvijJAH prabhuryodhaH pArtho vA nAnya IdRzaH // 148 // paNDiteze tato dRSTiH zrIbhojasyAgamat tadA / kiMcid vadiSyathetyukte sa prAha zRNuta prabho ! // 149 // taccedam-- 143 141 // 142 // rasAtalaM yAtu yadatra pauruSaM ka nItireSA' zaraNo hyadoSavAn / nihanyate yad balinApi durbalo hahA mahAkaSTamarAjakaM jagat // 150 // anyadA navarAtreSu 'liMba jAgotrajArthane / rAjJAtha vihite hanyamAne chAgazate tathA // 151 // raktAkSe ghAta raktAkSe baddhA khaGgAd dvidhAkRte / ekaghAtAt sadezasthAH prazazaMsurnRpaM hatau // 152 // dhanapAlo jagAdAtha kAruNyaikamahodadhiH / etatkarmakRto vijJAH prazaMsAkAriNo'pi ca / / 153 // yataH pasuve ruDaMvi' vihasiyau' nisuNai sAhukAru / taM jANai narahaeN duhahaeN dinnau saMcakkAru // 154 // anyadA zrImahAkAle pavitrArohaparvaNi / mahAmadde'gamad rAjA vayasyaM pratyuvAca ca / / 155 / / sakhe ! tvadIyadevAnAM kadApi na pavitrakam / apavitrAstataste syU rAjamitraM tato'vadat // 156 // tathA hipavitramapavitrasya pAvitryAyAdhirohati / jinaH svayaM pavitraH kimanyaistatra pavitrakaiH // 157 // apAvitryaM zive caitadbhaktamapyAdRtaM yataH / liGgArcAnantaraM yAcyamAnAbhyupagamAd dhruvam // 158 // mUrti zrIkAmadevasya ratiyuktAM hasanmukhAm / tAlikAyAH pradAnAyoditahastAM narAdhipaH / / 159 // pazyan paNDita caNDAMzumAbhASata sakautukaH / kimeSa tAlikAM ditsurhasan kathayati sphuTam // 160 // dhanapAlastataH siddhasArasvatavazAt tadA / avadat tathyamevAzu jJAnI ko hi vilambate / / 161 // taccedamasa eSa bhuvanatrayaprathitasaMyamaH zaGkaro bibharti vapuSA'dhunA virahakAtaraH kAminIm / 5 10 15 20 1 N dRkpathaprAyA / 2 N hateH / 3 N ttraa| 4 N paarshve| 5 D niNbjaa| 6 D ruDevi / 7 A vahasiyau / 8 A naraha duha / 9 N liMgArcanaM taraM / 25 30 Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 144 prabhAvakacarite anena kila nirjitA Sayamiti priyAyAH karaM kareNa paritADayan jayati jAtahAsaH smaraH // 12 // anyadA nRpatiH prAha tava sUnRtabhASaNe / abhijJAnaM kimapyasti satyaM kathaya tanmama // 163 // caturdAropaviSTAnAM kena dvAreNa nirgamaH / syAdasmAkamidAnImityAkhyAhi kavivAsava ! // 164 // tato'sau patrake lekhIdakSarANi mahAmatiH / tataH sa mudrayitvA ca sthagIvittasya cArpayat / / 165 // dhyAyanniti nRpo dvAracatuSkasyeha madhyataH / ekena kenacid dvArA gatirzAtA bhaviSyati // 166 / / jJAnino'pyasya vacanamatra mithyA kariSyate / tato gate gRhaM mitre bhuktyAhvAnaM samAgamat // 167 // maNDapoparibhAge ca chidraM 'prApAtayannaraiH / tena-cchidreNa nirgatya rAjA svaracito yayau // 168 // tanmadhyAhe kavIzaM tamAkAryApRcchadadbhutam / patrakaM karSayitvA sa sthagImadhyAdadarzayat // 169 // __10 tatra coparibhAgena niryAsyati nRpo dhruvam / iti tayaM vacastasya jJAtvA rAjA camatkRtaH / / 170 // anyeyuH setubandhena prAhiNonnRpatirnarAn / prazastirvidyate yatra vihitA zrIhanUmatA // 171 // tatkAvyAnayanAtha te madhUcchiSTasya paTTikAH / nidhAyAmbhonidhau mtsyvsaanyjitvilocnaaH|| 172 // prazastyupari tA' bADhaM vinyasyAtha punastataH / utpATyAparatailAkta paTTikAsu ca miilitaaH|| 173 // tato'pyuddhatya ptraalyaamkssraannylikhnnraaH| tAni 'rakSaHkulAnIva khaNDavRttAnyato'bhavan // 174 ||-tribhirvishesskm // rAjJAlokyanta tAnyatrAvizadarthAni kiM punaH / hade zAkaphalAnIva khaNDitAnyarasAnyabhuH // 175 / / pUrayanti nijaiH prajJAvizeSaiste mahAdhiyaH / paraM rAjJazcamatkArakarI kasyApi naiva vAk // 176 // dvipadI tripadI caikA tanmadhyAdarpitA tataH / zrImato dhanapAlasya bAlasya kavitAvidhau // 177 // 15 tathA hi 20 25 (ka) 'harazirasi zirAMsi yAni rejurhari hari tAni luThanti gRdhrpaadaiH|' tathA(kha) 'lAtA tiSThati kuntalezvarasutA vArogarAjakhasu chatenAdya jitA nizA kamalayA devI prasAdyAdya ca / ityantaHpuracArivAravanitAvijJApanAnantaraM' vacanAnantaraM vidvAn te samasye apuuryt| .. . __tathA hi(ka) 'ayi khalu viSamaH purAkRtAnAM vilasati jantuSu karmaNAM vipAka' // 178 // tathA(kha) 'smRtvA pUrvasuraM vidhAya bahuzo rUpANi bhUpo'bhajat // 179 // ' kIravidvAn hasannAha jainocitamidaM vcH|| 18 // eSAM' mate parIpAkaH karmaNAM hi prakathyate / samasyApUraNaM hyetat sauvIrAmodameduram // 181 // kavIndraH prAha kIrasya rAgaH syAd vadane dhruvaH / malinAGgasya satyaM tu sUryaH prakaTayiSyati // 182 // 30 1 N prApyata ynraiH| 2N uprito| 3N tailaakss| 4A rktk| 5N teSAM / 6 A D prakavyate / Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 489 17. mahendrasUricaritam / dvApaMcAzatpale 'phAle 'zudhyeJcenmama mAnuSam / atredazAkSarANyevAvazyamIhak pratizrave // 183 // kautukAdatha bhUpAlastattathaiva vyadhApayat / rAjamitraM tataH phAle zuddhaH zuddhayazonidhiH // 184 // pratIta eva rAjAtra saye ko nAma matsarI / athAnyeyurapRcchat taM sudhIzaM bhojbhuuptiH|| 185 // jainA jalAzrayadvAraM sukRtaM kiM na manvate / tato'vadat sa tatrApi sUnRtaM suunRtvrtH|| 186 // tathA hi 5 satyaM vapreSu zItaM zazikaradhavalaM vAri pItvA yathecchaM vicchinnAzeSatRSNAH prahasitamanasA prANisArthA bhavanti / zoSaM nIte jalaughe dinakarakiraNairyAnyanantA vinAzaM . tenodAsInabhAvaM bhajati yatijanaH kUpavamAdikArye // 187 // rAjAha satyamevedaM dharmaH satyo jinAzrayaH / vyavahArasthitAnAM tu rucyo naiva kathaMcana // 188 // 10 tato rAjasakhA prAha pitrAhamapi pAThitaH / kiMcijjJAtvA mayAdhAyi kA kathA tvabudhe jane // 189 // __ yataHtyAjyA hiMsA narakapadavI nAnRtaM bhASaNIyaM steyaM heyaM viSayaviratiH srvsnggaanivRttiH| jaino dharmoM yadi na rucitaH pApapaGkAkRtebhya ___15 statki nyUno ghRtamavamataM kiM pramehyatti no cet // 190 // 65. dhanapAlastataH saptakSetryAM vittaM vyayet sudhIH / Adau teSAM punazcaityaM saMsArottArakAraNam // 191 // vimRzyeti prabho bhisUnoH prAsAdamAtanot / bimbasyAtra pratiSThAM ca zrImahendraprabhurdadhau // 192 // sarvajJapuratastatropavizya stutimAdadhe / 'ja ya jaMtu ka ppe'tyAdi gAthApaMcazatA mitAm // 193 // ekadA nRpatiH smArttakathAvistaranistuSaH / vayasyamavadajanakathA zrAvaya kAmapi // 194 // 20 dvAdazAtha sahasrANi granthamAnena tAM ttH| paripUrya tato vidvatsamUhairavadhAritAm // 195 // yathArthA kAcadoSasyoddhArAt tilakamaJjarIm / rasena kavitArUpacakSu3rmalyadAyinIm // 196 // vidvajjanAsyakarpUrapUrAbhAM varNasambhRtAm / sudhIviracayAMcakre kathA navarasaprathAm / / 197||-tribhirvishesskm / rasA nava parAM koTiM prApitAH kavicakriNA / kathAyAM tatsamAptau ca taddhyAne parivartate // 198 // svayadhyAnAmivAmISAM prastAvaM te dadhurbhuvam / rasAnAM sa taMtaH SaNNAmAsvAdamabudhad budhaH // 199 // 25 duhitrA ca tataH pRSTaM tAta! pranthaH samApi kim / aho so pitRdhyAne sutAjJAne ca citrakRt // 20 // athAsau gUrjarAdhIza kovidezaziromaNiH / vA di ve tAla vizadaM zrIzAntyAcAryamAhvayat // 201 // azodhayadimAM cAsAvutsUtrAdiprarUpaNAt / zabdasAhityadoSAstu siddhasArasvateSu kim // 202 // 66. tasyAM vyAkhyAyamAnAyAM sthAlaM haimamamocayat / bhUpAlaH pustakasyAdho rasasaGgrahahetave // 203 // tatra tadrasapIyUSaM pUrvamAhRtavAn nRpaH / AdhivyAdhisamucchedahetumakSayatRptidam // 204 / 30 sampUrNAyAM ca tasyAM sa prAha pRcchAmi kiMcana / tathA tyAmarthaye kizciccenna dhArayase" ruSam / / 205 // 1A sphaale| 2A zuddhata mama; N B zuddha cenmama / 3A mAnasam / 4D N rAjA mitraM / 5 NA manyate / 6 A D jnaashryH| * "sapirduSTaM tat kimiyatA yat pramehI na bhukte|' iti B Adarza pRSThapArzvabhAge pAThamedo likhito lbhyte| 7 N.mimAm / 8 A guurjraadhiishH| 9 N degsUtrANAM / 10 N degmAhUtavAn / 11 N kiMca tena dhAraya me| pra. 19 Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 146 prabhAvakacarite pUrvameva kathArambhe zivaH pAtvityamaGgalam / catuHsthAnaparAvarttaM tathA kuru ca' madgirA // 206 // dhArAsanjJAmayodhyAyAM mahAkAlasya nAma ca / sthAne zakrAvatArasya zaGkaraM vRSabhasya ca // 207 // zrImeghavAhanAkhyAyAM mama nAma kathA tataH / AnandasundarA vizve jIyAdAcandra kAlikam // 208 // sudhIH prAha mahArAja ! na zubhaM pratyutAzubham / parAvarte kRte'muSmin sUnRtaM madvacaH zRNu / / 209 // payaHpAtre yathA pUrNe zrotriyasya karasthite / apAvitryaM bhavet tatra madyasyaikena bindunA // 210 // evameSAM vinimaye kRte pAvitryahAnita: / kulaM me te dhruvaM rAjyaM rASTraM ca kSIyatetarAm // 211 // zeSe se vAvizeSaM ye na jAnanti dvijihvatAm / yAnto hInakulAH kiM te na lajjante manISiNAm // 212 // atha rAjA ruSA pUrNaH pustakaM tatryadhAdasau / aGgArazakaTIvahnau jADyAt pUrvaM puraskRte / / 213 // tato roSAd babhANAsau gAthAmekAM nRpaM prati / punarnAnena vakSyAmItyabhisandhiH kaThoragIH // 294 // sA ceyam 490 mAlavioMsi kimannaM mannasi kavveNa nivvui~ taMsi / dhaNavAlaM pi na muMcasi pucchAmi sarvacaNaM katto // 215 // atha vezma nijaM gatvA daurmanasyena pUritaH / avAGmukhaH sa suSvApa tadA'nAstRtatalpake // 216 // na snAnaM devapUjA na bhuktervArtApi na smRtA / vacanaM naiva nidrApi paNDitasya tadA'bhavat // 217 // mUrttayeva sarasvatyA navahAyanabAlayA / duhitrA manyuhetuM sa pRSTastathyaM yathAha tat // 298 // uttiSTha tAta ! cedrAjJA pustakaM pAvake hutam / akSayaM hRdayaM me'sti sakalAM te bruve kathAm // 219 // snAnaM devArcanaM bhuktiM kuru zIghraM yathA tava / kathApAThaM dade hRSTastataH sarva cakAra saH // 220 // kathA ca sakalA tena zuzruve'tra' sutAmukhAt / kadAcinna zrutaM yAvat tAvannAsyAH samAyayau / / 221 // sahasratritayaM tasyAH kathAyA atruTat tadA / anyat sambandhasambaddhaM sarvaM nyastaM ca pustake // 222 // athApamAnapUrNo'yamuccacAla tataH puraH / mAnAdvinAkRtAH santaH santiSThante na karhicit // 223 // pazcimAM dizamAzritya parispandaM vinAcalat / prApa satyapuraM nAma puraM paurajanottaram // 224 // tatra zrImanmahAbIra caitye nitye pade iva / dRSTe sa paramAnandamAsasAda vidAMvaraH // 225 // namaskRtya stutiM tatra virodhAbhAsasaMskRtAm / cakAra prAkRtAM 'deva nimmale 'tyAdi sA'sti ca // 226 // dinaiH katipayairbhojabhUjAnistamajUhavat / nAstIti jJAtavRttAntaH kiJcitkhedavazo'bhavat / / 227 / / Aha ceccintyate citte kadvado'smAsu yAtvasau / parastatsadRzo nAnyastadhyavAg bhAratInibhaH // 228 // IdRkpuruSasaMsarge mandabhAgyA vayaM nanu / 'vaizantasya kathaM haMsavAsapuNyaM vijRMbhate // 229 // ityasya khidyamAnasya cakorasya kuhUSviva / prAyAd dharmAbhidhaH kaulo vidvAMstadvRttamucyate // 230 // tadyathA 67. AdhAro'nantagotrANAM puruSottamasaMzrayaH / Akaro'nekaratnAnAM lATadezo'sti vArddhivat / / 231 // yatra mekalakanyorminicayo darzanAjjanam / pavitrayet tadasti zrIbhRgukacchAkhyayA puram // 232 // tatrAsti vedavedAGgapArago vADavApraNIH / sUradeva iti khyAto vedhA iva zarIravAn // 233 // satIziromaNistasya kAntA kAntanayasthitiH / sAvitrItyAkhyayA khyAtipAtraM dAnezvareSu yA / / 234 // tayorubhAvabhUtAM ca pitrAzAnilayau sutau / dharmaH zarmazva duhitA gomatItyabhidhA tathA / / 235 // 1 N kuruta sagirA / 2 N A kulamete | 8 A nihuii| 4 A tathAha / 5 N kathApIThaM / 6 A zuzruve ca / 7 N B dezaM / Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 491 10 15 17. mahendrasUricaritam / dharmaH svanAmato vAmaH shtthtvaadnysthitiH| pituH santApakRjajJe sUryasyeva shnaishcrH|| 236 / / sa pitrokto dhanaM vatsa! jIvikAyai samarjaya / mudhA na labhyate dhAnyaM yatte' jaTharapUrakam // 237 // niSkalatvAt tato nIcasaMsargAt paatthvairtH| sarvopAyaparibhraSTo'bhUdikSukSetrarakSakaH // 238 // tatra zrIkSetrapAlo'sti nyagrodhAdhaH sadaivataH / tada_nirato dharmaH sadAsId bhaktibandhuraH // 239 // sa ca svasvAmino gehe gataH kacana parvaNi / muMzvAtreti taduktaH san provAca prakaTAkSaram // 240 // 5 na valbhe kSetrapAlAcarcA vinA'haM pralaye'pi hi / kSetraM yayau tato'bhyarcya tamUoM yAvadAsthitaH // 241 // tAvadaikSiSTa nagnAM sa yoginIM tadvatebahiH / kSetrapAlaprasAdena zaktiM mUrtimatImiva // 242 // tayA cekSulatAmekAM praarthitenaatibhktinaa| tadyugmaM rasasarvavapUrNa tasyAH samaya'ta / / 243 // tadAsvAdapramodena saprasAdA'tha sA'vadat / kiM tvaM ghRNAyase vatsa na vA so'pyavadat tataH // 244 / / na ghRNAye mahAmAye sA tataH punarAha ca / vyAdehi vacanaM tena taccake sAdaraM vacaH // 245 // sA ca tadrasagaNDUSaM sudhAvattanmukhe'kSipat / hastaM tanmastake prAdAdAyAtasya vRterbahiH // 246 // tirodhatta kSaNenaiva sA devI ca girAM tataH / vimucya sa ca tatsarva tasmAnniragamad drutam // 247 // zanairgacchan puraH prApa pUrvagaMgAtaTaM tataH / acintitamavAdIca kAvyaM sArasvatodayAt // 248 // tathA hiete mekalakanyakApraNayinaH pAtAlamUlaspRzaH saMtrAsaM janayanti vindhyabhidurA vArAM pravAhAH purH| helovartitanartitapratihatavyAvartitaprerita tyktkhiikRtnihtprkttitproddhttiirdrumaaH|| 249 // tata uttIrya nAvAsau nagarAntaH samAgamat / nijAvAsaM jannyA ca snehAdasparza hastayoH / / 250 // adyotsUre kathaM prAgA iti pitroditastathA / lasatA so'nujenApi zirasA hRdi paspRze // 251 // 20 jAmirgadgadazabdAca' bhrAtardhAtaH punaHpunaH / sarvAnapyavasamyAsauM rakSAkSaramathAvadat // 252 // mAtarmA spRza mA spRza tvamapi me mA tAta tRptiM kRthAH ' bhrAtaH kiM bhajase vRthA bhagini kiM ni:kAraNaM rodiSi / niHzaGkha madirAM pibanti nRpalaM khAdanti ye nirdayA zvaNDAlImapi yAnti nighRNatayA te hanta kaulA vayam // 253 // 25 ityuktvA niryayau gehAt tyaktvA svasnehamaJjasA / avantidezasArAM sa dhArAM prApa purI ttH||254|| sa rAjamandiradvAri patrAlamba pradattavAn / kAvyAnyamUni cAlekhIt tatra mAnAdrimUrddhagaH // 255 // tadyathAzambhugau~DamahAmahIpakaTake dhArAnagaryA dvijo viSNurbhaTiamaMDale pazupatiH zrIkanyakune jitH| ye cAnye'pi jaDIkRtAH katipaye jalpAnile vAdinaH so'yaM dvAri samAgataH kSitipate ! dharmaH khayaM tiSThati // 26 // 1N ttte| 2 N zabdAttaM / 3 A B degvamAnyAsau / 30 Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 148 prabhAvakacarite yaH ko'pi paNDitaMmanyaH pRthivyAM darzaneSvapi / tarka- lakSaNa - sAhityopaniSatsu vadatvasau // 257 // atha zrIbhojabhUpAlapura: saMgatya parpadam / tRNAya manyamAno'sau sAhaMkArAM giraM jagau // 258 // galatvidAnaM cirakAlasaJcito' manISiNAmaprati mallatAmadaH / upasthitA seyamapUrvarUpiNI tapodhanAkAradharA sarakhatI // 259 // kSitipa tava samakSaM bAhurukRto me vadatu vadatu vAdI vidyate yasya zaktiH / mayi vadati vitaNDAvAdajalpapravINe jaladhivalayamadhye nAsti kazcid vipazcit // 260 // hemAdrerbalavatpramANapaTutA tArkSyasya pakSo dRDhaH zailAnAM prativAditA diviSadAM pAtrAvalambagrahaH / dezasyaiva sarakhatIvilasitaM kiMvA bahu brUmahe saJcarati kSitau kavivudhakhyAtirgrahANAM yadi // 269 // vRhaspatistiSThatu mandabuddhiH puraMdaraH kiM kurute varAkaH / mayi sthite vAdini vAdisiMhe naivAkSaraM vetti mahezvaro'pi // 262 // AcAryo'haM kavirahamahaM vAdirAT paNDito'haM daivajJo'haM bhiSagahamahaM mAtrikastAniko'ham / rAjannasyAM jaladhiparikhAmekhalAyA milAyA 492 mAjJAsiddhaH kimiha bahunA siddhasArakhato'ham // 263 // ityADambarakAvyAni tasya zrutvA mahAdhiyaH / arvAgdRzo'bhavan sarve bhUpAlo vyamRzat tataH // 264 // puMsA tena vinA parSacchranyeva pratibhAsate / sa kathaM punarAgantA ya evamapamAnitaH // 265 // punaH prApyaH kathaMcit syAt tadA pratividhAsyate / evaM vicintya sarvatrApraiSId vizvAsyapUruSAn // 266 // zodhitaH sarvadezeSu teSAmeke tamAnuvan / marumaNDalamadhyasthe pure satyapurAbhidhe // 267 // taizca vainayikIbhiH sa vANIbhistatra sAntvitaH / audAsInye sthitaH prAha nAyAsye tIrthasevyaham // 268 // tairvijJapte yathAvRtte bhUpaH punaracIkathat / tato (? vo) dAsInatAbhAsaM vaco'sAvakharapriyam // 269 // zrImuJjasya mahIbhartuH pratipannasuto bhavAn / jyeSTho'haM tu kaniSTho'smi tatkiM gaNyaM laghorvacaH // 270 // purA jyAyAnmahArAjastvAmutsaGgopavezitam / prAheti birudaM te'stu zrI kU ca la sarasvatI // 271 // tyaktA vayaM tvayA vRddhA rAjyamAptAzca bhAgyataH / jaye parAjaye vApyavantidezaH 'sthalaM tava / / 272 // tato matpriyahetostvamA gacchAgaccha sA'thavA / jitvA dhArAM tvayaM kaula: paradezI prayAsyati // 273 // tatte rUpaM virUpaM vA jAnAsi svayameva tat / ataH paraM pravaktuM na sAMprataM nahi buddhyate // 274 // prAkRto'pi svayaM jJAtaM kurute netarat punaH / kiM punastvaM mahAvidvAMstad vAthArucitaM kuru // 275 // dhanapAla iti zrutvA svabhUmeH pakSapAtataH / tarasA'gAt tato jJAtvA rAjAbhimukhamAgamat // 276 // dRSTe ca pAdacAreNa bhUpaH saMgamya dhInidhim / dRSTamAzliSya cAvAdIt kSamakhAvinayaM mama // 277 // 1 Ndegsevito / 2 N tyaktvA / 3AD khayaM / 4 AD 'dezasthalaM / 5 B tadvyathA; N tadyathA / Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 493 17. mahendrasUricaritam / 149 dhanapAlastataH sAzruravAdId brAhmaNo'pyaham / niHspRho jainaliGgazvAvazyaM tadtasaspRhaH // 278 // mayi moho mahArAja vilambayati mAmiha / bhavenmAnApamAno'pi naghudAsInacetasi // 279 // atha rAjAha me khedo nANurapyastyaso tava / tvayi jIvati bhojasya sabhA yat paribhUyate // 280 // parAbhavastavaivAyamitizrutvA kRtiprabhuH / prAha mA khidyatAM bhikSuraklezAjjeSyate prage // 281 // zrutveti hRdaye tuSTo yayau zrIbhojabhUpatiH / vidvAnapi nijaM vezma ciratyaktaM punaryayau // 282 // 5 saMmArjanAtige gehe zazakAkhukRtairbilaiH / dRzyaniHsaMkhyavalmIkadurgame prAvizat tataH // 283 // rAjA saudhe gataH prAtaH pRSTo bhUpena vezmanaH / zuddhiM vidvatprabhuH prAha zrUyatAM sUnRtaM vacaH // 284 // taccedampRthukAtakharapAtraM bhUSitaniHzazeSaparijanaM dev!| vilasatkareNugahanaM saMprati samamAvayoH sadanam // 285 // 10 rAjJA dharmastadAhUta AsthAne svaHsabhopame / zrUyatAM dhanapAlo'yamAyayau vAdidarpahRt / / 286 / / dharmo'tha chittapaM vijJaM pUrva paricitaM tadA / dRSTvA kAvyamado'vAdIt tadAvarjanagarbhitam // 287 // zrIchittape kaImarAjaziSye sabhye sabhAbhartari bhojarAje / sArakhate srotasi me plavantAM palAlakalpA dhanapAlavAcaH // 288 // dhanapeti nRpasyAmaMtraNe me mama tadgiraH / AlavAcaH plavantAM hi siddhasArakhate jhare // 289 // 15 iti bhUpAlamitreNa zabdakhaNDanayA'nayA / asyaiva pratipakSArtho'kSaraistaireva jalpitaH // 290 // samasyAmarpayAmAsa siddhasArasvataH kaviH / dharmastAM ca pupUre'sau vArAnaSTottaraM zatam // 291 // tAsAmekA'pi nirdoSA na vidvaccittahAriNI / pupUre cAnyavelAyAmitthaM tena manISiNA // 292 // 'iyaM vyomAmbhodhestaTamiva javAt prApya tapanaM nizAnaurvizliSTA ghanaghaTitakASThA vighaTate' // iti samasyA / 20 'vaNikcakrAkrandatviSi zakunikolAhalagaNe nirAdhArAstArAstadanu ca nimajjanti maNayaH // 293 // atizrutikaTutvena candrAstavarNanena ca / nyUnoktidUSaNAJcApi 'sabhyai SApi mAnitA // 294 // tato vagaM samasyAyAH patitviti ca so'vadat / vilakSo jayabhagnAzaH sa mithyADambarI kaviH // 295 // tataH zrIdhanapAlenApUri vidvanmanoharA / anAyAsAt samasyeyaM yato'syaitat kiyat kila // 296 // 25 'asAvapyAmUlatruTitakarasantAnatanikaH prayAtyastaM 'srastasitapaTa iva zvetakiraNaH' // 297 // bhagno magnaH parAbhUtivAridhau bodhatastataH / taraNDAddharma uddadhe kavIndreNeti gAthayA // 298 // AsaMsAraM kahapuMgavehiM paidiyaha gahiyasArovi / ajavi abhinnamuddo vva jayai vAyAparipphaMdo // 299 // 30 tataH zrIbhojarAjo'pi kRtIzAnumatastadA / yacchan dharmasya vittasya lakSaM tenetyavAryata' // 300 // 1 N hi| 2 veSaM tyaksA / 3 A kSare; B bhre| 4 N tayA 15 N baNivaktrAkaMda 1 6N sAmyaiSA 1 7 D sastaH / 8Nbodhitadeg19N vAdyata / Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 prabhAvakacarite tadyathAbrahmANDodarakoTaraM kiyavidaM tatrApi mRdgolakaM pRthvImaNDalasaJjJakaM kupatayastatrApyamI kottishH| tatraike gurugarvagadgadagiro vizrANayantyarthinAM hA hA hanta vayaM tu vanakaThinAstAneva yAcemahi // 301 // na grahISye tato vittamasArakamazAzvatam / abhimAne hRte jIve puruSaH zabasannibhaH // 302 // sa 'Aha kavireko'si dhanapAla' dhiyAMnidhe ! / iti pratItaM maJcitte budho nAsti tu nizcitam // 30 // savismayaM tataH prAha siddhasArasvataH kaviH / nAstIti nocyate vidvan ! ratnagarbhA vasundharA // 304 // aNahillapure zrImAn zAntisUriH kRtiprabhuH / jainaH khyAtatribhuvane budhastamavalokaya // 305 // snehAda visarjito rAjJA kavIzenApyasau ttH| vijaye tasya bhanAzo vyamRzanmAnasAntarA // 306 // adya pUrva na kenApi skhalitaM vacanaM mama / Igmama vaco hantA sAkSAd brAhmI natu dvijaH // 307 / / prayANaM sundaraM tasmAd budhAlokamiSAdataH / dhyAtveti gUrjaraM dezaM prati prasthAnamAtanot // 308 // prAtaH saMsadi bhUpAlastamAhvasta vizAradam / nAstIti ca parijJAte dhanapAla: kavirjagau // 309 // 'dharmo jayati nAdharma' ityalIkIkRtaM vacaH / idaM tu satyatA nItaM 'dharmasya tvaritA gatiH' 310 // rAjA prAha yathA jIvaM vinAGge'vayavAnvite / satyapi syAnna sAmarthyamuttare'pi parAgatau // 311 // tadvadekaM vinA mitraM dhanapAlaM kRtiprabhum / mUkevaH dharmasaMvAde sabhA zobhA' vinAkRtA // 312 // tasmAtsa eva matpAvaM zRGgArayatu sarvadA / zrutveti dhanapAlo'pi tuSTaH sanmAnataH prabhoH // 313 // yathA sa pattanaM prApto jitaH zrIzAntisUribhiH / budhvA''ste mAnitAstena tajjJeyaM tccritrtH||314|| 68. itazca zobhano vidvAn sarvapranthamahodadhiH / yamakAnvitatIrthezastutIzca kre'tibhaktitaH // 315 // tadekadhyAnataH zrAddhagrahe trirbhikSayA yayau / pRSTaH zrAvikayA kiM tvaM trirAgA" heturatra kH||316|| sa prAha cittavyAkSepAnna jAne svagatAgate / zrAvikA''syAt parijJAte gurubhiH pRSTa eSa tat // 317 // sa prAha na stutidhyAnAjAne'pazyadatho" guruH / tatkAvyAnyati harSeNa prAzaMsattaM camatkRtaH // 318 // tadIyadRSTisaGgena tatkSaNaM zobhano jvarAt / AsasAda paraM lokaM saGghasyAbhAgyataH kRtI // 319 // tAsAM jinastutInAM ca siddhasArasvataH kaviH / TIkAM cakAra saudaryasnehaM citte vahan dRDham // 320 // AyurantaM parijJAya kovidezo'nyadA nRpam / ApRcchata paraM lokaM sAdhituM gurusaMnidhau // 321 // zrImanmahendrasUrINAM pAdAmbhojapurassaram / tanuM samalikhad gehidharma eva sthitaH sadA // 322 // upreNa tapasA zuddhadehaH kSiptAntaradviSan / samyaktvaM niratIcAraM pAlayannAlaye guroH // 323 // tiSThanniryApyamAnaH sa sthaviraiH zrutapAragaiH / ante dehaM parityajya shriisaudhrmmshishryt||324||-yugmm / guravo'pi tadA tasya dRSTvA chekatvamadbhutam / lokadvaye'pi sanyAsapUrva te'pi divaM yayau // 325 // 20 1 A sa cAha / 2 Nreko'pi / N dhnpaalH| 4 N dhiyaaNnidhiH| 5 N vaadiishe'| 6N praagtaiH| 7 N mUke ca / 8N zobhAvinA / 9 N stuti ca / 10 N kiM tu biraage| 11 N degdho| 12 N nyatha harSeNa / 13 NdegmAnasya sthadeg / 14 AD zidhiyat / Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 495 151 17. mahendrasUricaritam / zrImanmahendragurudIkSitazobhanasya prajJAdhanasya dhanapAlakavezca vRttam / zrIjainadharmadRDhavAsanayA labhantAM ___ bhavyAstamastatiharaM nanu yodhiratnam // 326 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhA candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirau vRttaM mahendraprabhoH zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zRGgo munInduprabhaH // 327 // zrIdevAnandasUrirdizatu mudamasau lakSaNAyena haimA duddhRtya prAjJahetorvihitamabhinavaM siddhasArakhatAkhyam / zAbdaM zAstraM yadIyAnvayikanakagiristhAnakalpadrumazca zrImAn pradyumnasUrirvizadayati giraM naH padArthapradAtA // 328 // // iti zrImahendraprabhasUriprabandhaH // // graM0 361, a0 26 / ubhayaM 4008, a05|| 10 Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 496 pramAvakacarite 18. zrIsUrAcAryacaritam / sUrAcAryaH zriye zrImAn sumanaHsapUjitaH / yatprajJayA surAcAryoM mAtrAdhikatayA jitaH // 1 // sUrAcAryaprabhoratra brUmaH kiM guNagauravam / yena zrIbhojarAjasya sabhA pratibhayA jitA // 2 // caritraM citravattasya' sudhIhRdbhittiSu sthitam / zAtvA varNojjavalaM vyAkhyAyate sthairyAya cetasaH // 3 // 5 61. aNahillapuraM nAma gUrjarAvanimaNDanam / asti prazastivat pUrvabhUpAlanayapaddhateH // 4 // pratApAkrAntarAjanyacakra cakrezvaropamaH / zrIbhImabhUpatistatrAbhavad duHzAsanArdanaH // 5 // zAstrazikSAgurudroNAcAryaH satyAkSatavrataH / asti kSAtrakulotpanno narendrasyAsya mAtulaH // 6 // tasya saMgrAmasiMhAkhyabhrAtuH putro mahAmatiH / mahIpAla iti khyAtaH prajJAvijitavAkpatiH // 7 // tattAte'staMgate daivAd bAlya eva pramoH puraHsanmAtA bhrAtRputraM khaM prazAdhIti prabhuM jagau // 8 // 10 nimittAtizayAjjJAtvA taM zAsanavibhUSakam / bhAdarAjagRhu jAyAM santoSyavAgbharaiH // 9 // zabdazAstrapramANAni sAhityAgamasaMhitAH / amilan khayamevAsya sAkSimAtre gurau sthite // 10 // snehAdeva guroH pArzvamamuzcan jagRhe vratam / khapaTTe sthApayenmakSu tAdRzA nocitAtigAH // 11 // vArttamAnikazAstrAmbhoruhabhAsura bhAnumAn / janAjJAnatamazchedI sUrAcAryaH sa vizrutaH // 12 // 62. atha zrIbhojarAjasya vAgdevIkulasadmanaH / kalAsindhumahAsindhorvidvallIlAmahaukasaH // 13 // 15 pradhAnA AjagmivAMsaH zrIbhImanRpaparSadam / gAthAmekAmajalpaMzca nijanAthaguNAdbhutAm ||14||-yugmm / tathA hihelAniliyagaiMdakuMbhapayaDiyapayAvapasarassa / sIhassa maeNa samaM na viggaho neya saMdhANaM // 15 // helayA tadavajJAya teSAM sanmAnamAdadhe / AvAsa-bhuktivRttyAdhairbhUpasthAnaM ca te yayuH // 16 // gateSu teSu bhUpAlaH svapradhAnAnihAdizat / zodhyaH pratyuttarAryAyai vipazcit kazcidadbhataH // 17 // svaskhamatyanumAnena pratyAryAH kavibhiH kRtAH / na camatkAriNI rAjJastAsAmekA'pi cAbhavat // 18 // . sarvadarzanizAlAsu catuSke catvare trike / harmyacaityeSu gacchanti te tat' prekSAkutUhalAt // 19 // zrImadgovindasUrINAM caitye te cAnyadA yayuH / tadA parvaNi kutrApi tatrAsIt prekSaNakSaNaH // 20 // aGgahAraprakAraizca tripatAkAdihastakaiH / tatra narti lAsyena tANDavena ca nartakI // 21 // AtodyatAlasaMvAdasapatna viSamAsanaiH / zrAntA lakSNopalastambhaM sparza mrakSaNavanmRdum // 22 // AzizleSa naTI khedahataye pavanArthinI / tatkAThinyaprakarSasya drAvaNAyeva nirbharam // 23 ||-yugmm / vyajijJapana viziSTAzca zrIgovindAya sUraye / imAmIhagavasthAnAM varNayadhvaM prabho! sphuTam // 24 // sUrAcArya ca tatrasthaM tadutkIrtanahetave / taM tadA didizuH pUjyAstatkSaNAcAtha so'bravIt // 25 // tadyathAyat kaGkaNAbharaNakomalabAhuvallisaGgAt kurnggkdRshornvyauvnaayaaH| na khidyasi pracalasi pravikampase tvaM tat satyameva dRSadA nanu nirmito'si // 26 // ___1N citrakRttasya / 2 N D maNDalam / 3 N cakraM / 4 N mhiiptiH| 5 N B ruhaabhaasnbhaanu| 6 A D Aja. galAMsa / * 'dharAjAnijanAdbhutAm' iti A DI7N ttH| 8N sampanna / 9A varNaya tvaM / 25 30 Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 497 18. sUrAcAryacaritam / tatkAlaM te nRpAyedaM gatvA hRSTA vyajijJapan / govindAcAryapArzve'sti kaviH pratyuttarakSamaH // 27 // bhUpAlaH prAha sauhArdabhUmiH sUrirasau hi nH| samAnayata sanmAnya 'satkaviM taM guruM tataH // 28 // AdezAnantaraM te zrIgovindasyAzrayaM yayaH / AjahavaMzca taM' so'pi bhapasaMsadamAyayau // 29 // sUrAcArya ca pArzve'sya dRSTvA bhUpaH prmodbhuuH| manmAtulasya putro'sau sambhAvyaM sarvamatra tat // 30 // AzIrvAdyopaviSTazca sUri pArha Asane / zrIbhojaprahitAM gAthAM vidvadbhiH zrAvitastataH // 31 // 5 tadanantaramevAtha sUrAcArya uvAca ca / ko'vakAzo vilambasya tAdRkpuNyodaye sati // 32 // ___tathA hiaMdhayasuyANakAlo bhImo puhavIi nimmio vihinnaa| jeNa sayaM pi na gaNiyaM kA gaNaNA tujjha ikkassa // 33 // ityAryA bhImabhUpAlaH zrutvA romAJcakacakI / dhArAdhipapradhAnAnAM drutaM prAjIyat kare // 34 // 10 zrIbhojastAM pravAcyAtha' vimamarzeti cetasi / IdRkkavibhavo dezaH sa kathaM paribhUyate // 35 // sUriH zrIbhImarAjena sammAnyeti vyasRjyata / kiM kuryAt tvayi pArzvasthe zrIbhojo viduSAM nidhiH||36|| 63. anyadA gurubhiH ziSyAdhyApane'sau nyayojyata / kArayanti guNA eva pratiSThAM puruSAkRteH // 37 // kuzAgrIyamatiH zAstrarahasyAni paTuprabhaH / tathA dizati jAnantyekazaH zrutvApi te yathA // 38 // tAruNyavayasA prajJApATavenAdhikena ca / kizcidRptaH skhaziSyANAM kupyatyanavagacchatAm // 39 // tatastAn zikSayannekAM rajoharaNadaNDikAm / nityaM bhanakti kopo'ristAdRzAnapi gaJjayet // 40 // ekadA tvavalepo'pi svajAtIyasahAyatAm / kartumatrAyayau khIyAnupadIno na ko' bhavet // 41 // vaiyAvRttyakaraM svIyaM 'khinnastannityabhaGgataH / AdizadaNDikA lauhA kAryA'smAkaM rjohRtau||42|| chAtrA vitrAsamApannAH khinnasvinnatanUbhRtaH / upAdhyAyAt kathaMcit te vAsaraM nirayApayan // 43 // AvazyakavidheH zAstraguNanAccAnu te tataH / arddharAtrikakAlasyAvasare'pi vinidrakAH // 44 // 20 jyeSThaprabhukramAmbhojasevAhevAkinastataH / natvA vyajijJApana vizramayantazcaraNadvayam // 45 // zaraNyaM zaraNAyAtA ashraantsrvdshrvH| zirobhedamRteItA upAdhyAyasya ceSTitam ||46||-tribhirvishesskm / zrutvA prabhubhirAdiSTaM vatsAH svacchAzayA nanu / eSa bohAya pAThAya tvarate natu vairtH||47|| yadayomayadaNDasya so'rthI taddhi virudhyate / zikSiSyate tathAyaM vo nAcared vidravaM yathA // 48 // itthamAzvAsitAste ca svasvasthAneSvasUSupan / sUrAcAryo'pi satrAgAcchuzrUSAhetave prbhoH||49|| 25 dade kRtakakopAt tairvandane nAnuvandanA / aprasAde tato hetuM papracchAha prabhuH punaH // 50 // lohadaNDo yamasyaivAyudhaM nahi caritriNAm / ghaTate hiMsravastu syAt tathaiva tu parigrahe // 51 // Adyo'pi ko'pyupAdhyAyaH pAThako na zizubaje / aho te sphuritA prajJA puMsAM hRdayabhedinI // 52 // zrutveti vyamRzacchAtravargAdayamupadravaH / uttasthe ca prabhorapre'vAdIt savinayaM vacaH / / 53 // pUjyahastasaroja na" maulau kiM vyalasanmama / evaM niviMzatAkA" mayi yUyaM vidhatta" kim // 54 // 30 kASThadaNDikayA dehe prahAro dIyate yathA / na tathA lohadaNDena jhApanaiva vidhIyate // 55 // madguNA yadyamISAM syuriti cintA mamAbhavat / ghRtapUrNAvapaLakaina syuH satyamidaM vacaH // 56 // 1N sanmAnyaM sakavitvaM guruN| 2 aajuuhvNsttH| 3 N degvissttsy| 4 ityrth| 5 N prvaacy| 6N guNA vapra pratiSThA / 7Ndegpdiinotko| 8N D khinnjitt| 9N khacchAzayasya tu| 10 srojen| 11 shNkaa| 12 N vyavatta / pra.2. Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 prabhAvakacarite 498 4. atha jyeSThaprabhuH prAha sarveSAM guNasaMhatiH / koTyaMzenApi nAstyatra ko madastadguNeSu bho| // 57 // ityAkarNya tataH sUrAcAryaH prAjyamatisthitiH / prAha nAhaMkRto'haM ko garvo'natizayasya me / / 58 // abhisandhirmamAyaM tu cenmayA pAThitA amii| vihRtya' paradezeSu jAyante vAdi jitvraaH|| 59 // pUjyAnAM kiraNA bhUtvA janajADyahRtau nanu / yuSmAkaM so'pi zRGgAra unnatirjinazAsane // 60 / / guravaH prAhuruttAnamate bAleSu kA kathA / kimAgacchasi lamastvaM kRtabhojasabhAlayaH // 61 // zrutvetyAha sa cAdezaH pramANaM prabhusaMmitaH / AdAsye vikRtIH sarvAH kRtvAdezamamuM prbhoH|| 12 // ityuktvA nijasaMstAre'kSipat zeSakSaNaM tataH / sAmarSaH sUrizArdUlaH zArdUla: zastaphAlavat / / 63 // prAtaH kRtvA'nvavAdI so'dhyAyo'dyAstu pAThane / zizutyAjahaSuH ziSyA mahotsava ivAgate // 64 ! madhyADhe zuddhamAhAramAnIya yatimaNDale / milite sUrasAri tamAlAyayata sadguruH // 65 // Ayayau pariveSTe sa gRhAti vikRti nahi / anunIto'pi gItArthaiH pUjyairapyudite dRDham / / 66 // amuJcannAgrahaM saddhenApyukte idamabhyadhAt / mama pratizravo hantA'nAzravo mocyatAM punaH // 67 / / bhaNiSyathAtha cet kizcittanmamAnazanaM dhruvam / tataH saMvAhayAmAse gItArthaiH saha sAdhubhiH // 68 // tata utsaGgamAropya zizikSe tairasau sudhIH / paradeze vihartA tvaM vatsa ! bhUyAt sacetanaH // 69 // zAstraM vaMzo jAtiH prajJA kulamanaNusaMyamAH santi / jayinazca yamA niyamAstathApi yauvanamavizvAsyam // 70 // iti pUjyopadezazrIzRGgAraiH sa taraGgitaH / mAnayan svAnyadezIyalabdhavarNAstapasvinaH / / 71 // tataH zrIbhImabhUpAlapRcchAyai rAjasaMsadam / saMprApa gurvanujJAto rAjJAM jJAtaH purApi yaH // 72 // suvarNamaNimANikyamaye pIThe ca bhUpatiH / nyavezayad budhaM bandhuM hemAnyat saurabhAdbhutam // 73 / / tadA ca mAlavAdhIzaviziSTAH punarAyayuH / svarUpaM nijanAthasya bhUpAlAya vyajijJapan // 74 // deva ! tvadviduSAM prajJAprAtibhai raJjito nRpaH / zrIbhojaH samyagutkaNThAM teSu dhArayate prabhuH // 75 // tataH prahiNuta prekSAdakSanAtha ! prasadya tat / anyonyaM kautukaM vidvadbhUbhRtAM vidyate yathA // 76 // - rAjA prAha mahAvidvAnAste madAndhavo navaH / paradeze kathaM nAma prasthApyo'sau svajIvavat / / 77 // pratipattiM mamevAsya cedvidhatte bhavatpatiH / pravezAdiSu mAnaM ca svayaM datte tadastu tat // 78 // sUrAcAryo'pi dhyau ca toSAd bhAgyamihoditam / mama pUjyaprasAdena yat tasyAhvAnamAgamat // 79 / / athAha bhUpate' dhArAdhinAthakRtinAM mayA / gAthayA' kavitA dRSTA tatrottaramadAmaham / / 80 // zaminAM kautukaM naH kiM vicitre jagati dhruve" / zrImadbhojasya citrArtha gamyate "tvadanujJayA // 81 // rAjAha tatra maddhAtA tvaM kiM taM varNayiSyasi / sa prAhAhaM munibhUpaM kuto hetau" stuve tataH // 82 / / UrIkRte pradhAnaizca tatra mAlavabhUpateH / prayANAyAnujajJe taM vijJezaM bhImabhUpatiH // 83 // . gajamekaM tataH preSIt saptInAM zatapaJcakam / padAtInAM sahasraM ca sa bandhau bhaktinirbharaH // 84 // zubhe muhUrte nakSatra-vAra-prahabalAnvite / care lane prahe re tatrasthe zubhavIkSite // 85 // gurusaGghAbhyanujJAto bahiH prasthAnamAvanot / paJcame'hni prayANaM ca cakre cakrezvarAkRtiH / / 86 ||-yugmm / tataH prayANakastokamevAsau gUrjarAvaneH / sandhikSoNimavApAtha" sasajja sa ca sajjayaH // 87 // dhArAdhirUDhaprajJAbhUrdhArApuramavAptavAn / pradhAnaizca pratijJAtaM jJApitaH svaprabhustataH // 88 // tataH sarvarddhisAmaThyA sainyamAnyamadainyabhUH / avantinAyakaH sajjayitvA"'syAbhimukho'calat // 89 // IN vyahatya / 20 hRto| 8N sekSaNaM / 4D sUrisUri 1 5 Nc| 6 N hemAtya) 7A bhUpate dharAdhinAyaH / 8 N kRtinaa| 9N gAthAyA / 10 N dhruvam / 11N tdnu| 12N hetoH| 13 N 'mavApyAtha / 14 N sbyitaa| Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 499 18. sUrAcAryacaritam / dantAvalaiH kalairvindhya iva paryantaparvataiH / rathairdhvaniprathairabhairadarabhravad vyabhAt // 9 // zobhamAno varAzvIyaiH kallolairiva vAridhiH / padAtirAjibhibhaMje rAjA rAjeva tArakaiH // 91 ||-tribhirvishesskm / rAjAmAtyoparodhena vratAcAravyatikrame / prAyazcittacikIzcitte sUrirArUDhavAn gajam // 92 // dRggocare kariskandhAt tAvuttIrya sthitau bhuvi / rAjA ca munirAjazca militau bhrAtarAviva // 93 // 5 dezAgatamahAvidvaducitaM nRpakozataH / pravAlakamayaM paDheM tadadhyakSA samAnayan // 94 // niyuktaizcAtha taiH sthUlaveSTanebhyo viveSTya ca / kambikAhastamAnena dairdhyavistarayoH smH|| 95 // aSTAGgulocchrayaH sUrya bimbavattejasA dRzA / durdarzaH zuddhabhUpIThe vyamucyata nRpAjJayA // 96 ||-yugmm / atrAdhvamiti bhUpAlAnujJAtAH pratyalekhayan / te rajoharaNAt tristaM ttropvivishusttH|| 97 // atha zrIbhoja Aha smaraNaromAlipicchakAt / kiM nu pramArjitaM reNujIvA vAtra 'lasanti kim // 98 // 10 upaviSTastataH sUriH kampamAnazarIrakaH / rAjJA pRSTaH kathaM kampo jajJe vaH prAha so'pyatha // 99 // .. rAjapattIna vikozAstrahastAn vIkSya bibhemyaham / rAjJoce'sau sthitI rAjJAMsa prAhAsau batisthitiH // 10 // astvevamiti rAjJokte sa jainImAziSaM dadau / bhUpAlAyottarasthairyaharSitAya kalAnidhiH // 101 // hutvA matrI vidhAtA lavaNamuDugaNaM sAndhyatejAkRzAnI ___ dhAtrIpAtraM vimocya dvijaninadamahAmanaghoSeNa yAvat / 15 AdAyenduM ghara kRSati muhuruSA zAkinI tAmracUDa-" dhvAnAna tAvajaya tvaM vasumatisumanomaMDale bhojarAja ! // 102 // parasparaM prazaMsAbhirnirgamya kamapi kSaNam / rAjA vaM mandiraM prApa sUriH puryantarIyivAn // 103 // 65. madhye nagari tatrAsti vihAro hAravat" kssiteH| janAd vijJAya tatrAyAt sUrAcAryaH klaanidhiH||104|| suvarNamaNimANikyapUjAbhiH prasaratprabhAH / pratimA vItarAgANAM vavande bhaktinirbharam // 105 // 20 luThatpAThakapAThAptikarmaThAzaThapaNDite / praNaSTabaThare prAyAnmaThe niSThitakalmaSaH // 106 // tatra "bUTasarakhatyAcAryo'nAyatamo'yemA / asti prazastiyesyAsti vizvavidvanmukhe sadA // 107 // sarvAbhigamapUrva ca praNatastaiH prabhurmudA / tacchiSyAH prANamantAmUn" sauvAgatikavANayaH // 108 // taistathAtithayo naiva gocare prahitAstadA / AnIya zuddhamAhAraM bhojitA bhaktipUrvakam // 109 // sAdharmikanRpazrAddhakuzalapraznakelibhiH / aparAho'bhavat teSAM paritoSabharAllaghuH // 110 // 25 avalepazca bhUpasya prabhUtAtizayAdabhUt / tadA kadAcidambhojAdapi kITaH prajAyate // 111 // asau SaDapi saMmIlya darzanAni tadA'bhaNat / bhavadbhibhrAmyate lokaH pRthagAcArasaMsthitaiH 112 // tasmAt sarve'pi saMgatya darzanastha"manISiNaH / kurudhvamekamevedaM sandihAma yathA nahi / / 113 // vijJaptaM matrimukhyaistu bhUpaH prAcyo'pi ko'pi na / samartho'pi vidhAtA''sIdIdRkSasyeha karmaNaH // 114 // bhUpatiH prAha kiM ko'pi paramArAnvaye puraa| AsIt svazaktito bhoktA sagauDaM dakSiNApatham // 115 // 80 1A vibhAt / 2N BC bhraajduu| 3D rAjamayoparodhena / 4 N prAyazcitaM cikIrSuzcitte / 5 BN tadadhyakSaH samAnayat / 6 D reNu vA17 N cAtra nasati / 8N 'tha / 9N rAjapatnIvikAzanihastAn / 10 N vrtsthitiH| 11 B zAkinI tAmracUDadhvAnA / 12 N haarvkssite| 13 N cUDasara / 14 N 'taamuN| 15 N drshnsy| 16 N bhuupti| Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 137 15 156 20 25 prabhAvakacarite I tUSNISviti vizrutya teSu bhUpo nijairnaraiH / samapiNDayadekatra vATake tAn pazUniva // 116 // sahasrasaMkhyayA tatra puMsaH strIrapi cAnayat / bhoktuM nAdAzca sarveSAmaikamatyacikIrSayA // 117 // anAdisiddhazAstraughapramANaizca nijairnijaiH / matirekA' kathaM teSAM dhAnyeSveko yathA rasaH // 118 // kSudhA bAdhAparINAmAdaikamatyaM tvajAyata / jIvo nijaH kathaM rakSya iti cintAmahAjvare // 119 // tanmadhye darzanasthityA sUrAcAryo'pi cAgamat / sarvairaikyena so'bhANi sAntvanApUrvakaM tadA / / 120 / / bhUpAla: kAla evAyaM ya evaM darzanatraje / aikyabuddhiM vidhitsustanna bhUtaM na bhaviSyati // 121 // bhavanto gurjarAzchekA vAkprapazvena kenacit / nivarttayadhvamenaM kuvikalpAdamuto dRDhAt // 122 // paraM sahasralokAnAM bhavantaH prANadAnataH / upArjayadhvamatyutraM puNyaM yadgaNanAtigam // 123 // sUrAcAryastataH prAhAtithInAM naH kimAgatau / kAryaM bhavenmahIzo 'pi na naH * prativadet kimu // 124 // parantu darzanazreNirArAdhyA'nAdipaddhatiH / taduktopakramaM kiJcit kariSyAmo vimocakam // 125 // amAtyapArzvato bhUpapurato'khyApayad guruH / AyAtayAtamasmAkaM nRpeNa saha nAmataH // 126 // paraM darza nilokAnAM bahUnAmanukampayA / kiMcidvadAmi cedbhUpo'vadhArayati tattvataH // 127 // rAjApi zIghramAyAtu gUrjaraH kavikuJjaraH / ityukte matribhiH sArdhaM sa yayau rAjamandiram // 128 // avadad bhUpate ! abhyAgatAnAmAtithyamadbhutam / ucitaM vidadhe samyak tapa eva tapasvinAm // 129 // . paraM na naH svarka' kArya darzanAni dhRtAni yat / tattu dUyeta tenaiva vayaM yAmo bhuvaM svakAm // 130 // tatrApi hi gatAH kiM nu svarUpaM kathayemahi / dhArApurazca saMsthAnaM pRcchAmo bhavadantike // 131 // rAjAhAbhyAgatAnAM vo nAhaM kimapi saMmukham / bhaNAmyeSAM tu pArthakye hetuM pRcchAmi nizcitam // 132 // svarUpaM matpuro yUyaM zRNutAvyapracetasaH / caturbhiradhikAzItiH prAsAdAnAmiha sthitA // catuSpathAni tatsaMkhyAni ca pratyekamasti ca / caturviMzatirAnAmevaM puri ca sUtraNA // sUriH prAhaikamekA kuru kiM bahubhiH kRtaiH / ekatra sarvaM labhyeta loko bhramati no yathA rAjA'vadat pRthagvastvarthinAmekatra mIlane / mahAbAMdhA tatazcakre pRthaga haTTAvalI mayA // ityAkarNyAvadat sUrirbhUrirvaktRtva keliSu' / vidvAnapi mahArAja ! vicArayasi kiM nahi svakRtAnyapi haTTAni bhaGkaM na kSamase yadi / anAdidarzanAni tvaM kathaM dhvastuM samudyataH // dayArthI jainamAstheyAd rasArthI kauladarzanam / vedAMzca vyavahArArthI mutyarthI ca niraJjanam // 139 // ciraprarUDhacittasthAvalepaiH sakalo janaH / ekaH kathaM bhavet tasmAnmahIpAla ! viciMtaya // 140 // zrutveti bhraSTakugrAhAvalepo bhUpatistadA / saMmAnya bhojayitvA ca darzanAnyamucad dhRteH // avastheyaM bhavadbhizca sAMgatyAgrahamAhvayam / itthaM bahumato'gacchan nijaM sUrirupAzrayam // I 133 // 134 // // 135 // 136 // // 137 // 138 // 141 // 142 // 66. 1 tatra vyAkaraNaM zrImadbhojarAjavinirmitam / tacca vidyAmaThe chAtraiH paThyate'hannizaM bhRzam // 143 // milanti sudhiyaH sarve tatrAkAraNamAgamat / tataH " pracalitaH sUriH zrImAn " bUTasarakhatI" // 144 // saSyAmo vayamapi surAcAryeNa jalpite / gurjarAvanividvattAzaGkayA ca nyaSedhi taiH // 145 // darzanArthe parizrAntA yUyamadyAvatiSThatha / sadoSataH punarasau prAha tatprekSaNotsukaH // 146 // tAruNye kaH zramo yuSmAdRzavidvannirIkSaNe / kutUhalAi vihAro naH samAgacchAma eva tat // 147 // atha te'pyanumantAro'pratiSedhena tAn saha / nItavantastadA pAThazAlAyAM zaGkitAstadA / / 148 / / 30 500 1 N gatirekaH / 2 A D kSudA / 3D mahezo'pi / 4AB na na prati / 5 N sahasAgrataH / 6 N bhUpa / 7 N paraM tataH kathaM / 8 N kathayAmaho / 9A B bhUrivatkRtva keliSu / 10 N tatra / 11 N cUDasaradeg 12 A deg sarakhatIM / Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 501 18. sUrAcAryacaritam / upAdhyAyazca tatrAhAtithayaH kuta AyayuH / Uce tatrasthitAcAraNahillapurAdite // 149 // vizeSasambhramAJcakre'dhyApakaH' svAgatAdikam / upAvIvizadeSo'pi pradhAnAsani tavayam // 150 // sUrAcAryastataH prAha pranthaH ko'tra pravAcyate / kRtiH zrIbhojarAjasya zabdazAstraM sa caavdt||151|| procyatAM tannamaskAra ityukte'bhyAgatairbudhaiH / upAdhyAyaH saha cchAtraiH paTuskharamuvAca tam // 152 // tadyathAcaturmukhamukhAmbhojavanahaMsavadharmama / mAnase ramatAM nityaM zuddhavarNA sarakhatI // 153 // marAcAryastataH prAha kiJcidattAsagarbhitama / evaMjAtIyavidvAMso deze'traiva na cAnyataH // 154 // asmAbhirbhAratI pUrvamazrAvi brahmacAriNI / kumArI sAmprataM tatra vyapadiSTA vadhUriti // 155 // citramazrutapUrva tadanyat pRcchAmi kiJcana / mAtulasya sutA gamyA yathA''ste dakSiNApathe // 156 // 10 surASTrAyAM bhrAtRjAyA devarasya yathocitA / bhavadeze tathA gamyA'nujAGgajavadhUH katham / / 157 // yadvadhUzabdasAmIpye 'mAnase ramatAM mama / prayuktaM tad bhavantyeva dezAcArAH pRthagvidhAH // 158 // anuttaraM pratihatazvAlayannanyasaMkathA: / kAlaM vilmbyaamaasessttaandhyaaykRtaadrH||159|| sandhyAvasarasaMprAptaH zrIbhojanRpateH puraH / aparAhetivRttaM sa jagau vismayakArakam // 160 // bhUpazca vismitaH prAha sambhAvyaM gUrjarAvanau / idaM prAtarvilokyo'sau vidvAnAhUya nizcitam // 161 // 15 tatrasthAcAryapAdhai ca bhUpAlaH preSayannarAn / AhvAtumatithiM te 'ca bhaktipUrva tamAhvayan // 162 // tato' bUTasarakhatyAcAryeNa saha sa prabhuH / yayau zrIbhojabhUnAthasabhA svargamabhAnimAm // 163 // rAjJA nRpAGgaNe'neca zilaikA nihitA tdaa| gUjerAne nijaprANasphUrtidarzanahetave / / 164 // tatra pUrNa punazchidraM prAga vidhApya pidhAya' ca / tadvarNasamakalkena tAdRzo'pi chlaarthinH||165||-yugmm / AgacchantaM tadA''lokya sUri zaramilApatiH / AkarNa dhanurAkRSyAmucallakSe dRzaM dadhan // 166 // 20 sUrAcAryazva sUkSmekSI kalkAlepaM taTasthitam / bANApotkIrNamAlokya garbhArtha kAvyamanavIt // 167 // tathA hi viddhA viddhA zileyaM bhavatu paramataH kArmukakrIDitena . zrIman pASANabhedavyasanarasikAM muzca muzca prasIda / vedhe kautUhalaM cet kulazikharikulaM bANalakSIkaroSi 25 ___dhvastAdhArA dharitrI nRpatilakA sadA yAti pAtAlamUlam // 168 // ityamadbhutasAmarthyavarNanAt toSito nRpaH / adhRSyaprazamanaM zrIdhanapAlo'pi buddhavAn // 169 // vyacintayazca buddhaiva' vijJAnaM bhUpateriyam / garbhitokiraho jainA jIyante kena medhayA // 170 // nijAzrayaM yayau zrImAn sUrAcAryoM nRpaarcitH| 67. rAjA''sthAnamathA''sthAya samastaviduSo'vadat / / 171 // 30 gUrjaro'yaM mahAvidvAnAyayau zvetacIvaraH / anena sArdha ko'pIha vAdamudrAM bibhartu vaH // 172 // paNDitAnAM sahasrArdhamadhye srve'pyvaanmukhaaH| bhanAsvatpratighAtena ghanagArbhakA iva / / 173 // vilakSo nRpatiH prAha kiM gehenardinaH khalu / svayaM vRttibhujo'smAkaM vidvajjalpA mudhA budhAH // 174 / / 1N vyaapkH| 2N taM c| 3 N tatathUDasara / 4N. nRpAMgaNAme c| 5A vidhAya / 6 N suuriishvrmilaa| 7N budiM c| Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 158 prabhAvakacarite 502 teSAmeko mahAprAjJaH prAdAnmatraM prabho ! zRNu / mA vailakSyaM prapadyethA ratnagarbhA vasundharA // 175 // nirjarA iva dehasthA gUrjarAH zvetabhikSavaH / durjeyAstadato manasAdhyaM kAryamidaM prabho ! // 176 // chAtraH ko'pi mahAprAjJa aassoddshsmaavyaaH| pramANazAstropanyAsaM pAThyatAmazaThaH sudhIH / / 177 // zrutveti bhUpatistuSTipuSTaH paNDitavAkyataH / astvevamityavAdIt tat tvamevaitat kuruSva bho!|| 178 // ekaH paTurbaTuH saumyaH prajJAvaktRtvazevadhiH / tarkazAstrasadabhyAsopanyAsaM 'pAThatastataH // 179 // ativyaktAkSaraM tenAdAyi 'pATho guroH puraH / etad vijJApya rAjAnaM muhUrtaH zodhitaH zubhaH // 180 // jJApitaM vAdasUrAya sUrAcAryAya bhUbhujA / samAhUya ca vAdArtha sthApito'sau varAsane // 181 // paTTavAsonivasanazchAtraH zRGgAritastataH / suvarNaratnapuSpAdyAbharaNaiH zaraNaiH zriyaH // 182 // svamatataM samAropya rAjAha prativAdyasau / tato jagAda vAdIndraH prkttaakssrpddhtiH||183 // kSIrakaNThaH kSIragandhavaktro'pavitramavAgasau / yUnAM na ucito naiva samAno vigrahaH khalu // 184 // rAjAha rabhasA nAyaM bAla eveti bhAvyatAm / zizurUpA basau brAhmI jite'smin matsabhA jitA // 185 // pUrvavAdo laghorastu sUriNokte tataH zizuH / yathAlikhitapAThaM ca vyaktamaskhalitAkSaram / / 186 // apadacchedavAkyaM taM vizarAruvibhaktikam / zuNvanmene basAvarthAvagamena' vinA vadet ||187||-yugmm / ityevaM zaGkayA kSuNNaM vimRzanizcikAya ca / paTTikApATha evAyamIdRzo'tra nahItarat // 188 // jalped yAvad rayeNAsau tAvat paruSazabdataH / pAzcAtyaM tu padaM kUTaM babhaNe bhavatA hi bho!|| 189 // . punarbhaNeti sa prokto rabhaseti tato'vadat / paTTikAyAM mameharaM likhitaM nizcayo mama // 190 // sarAcArya iti zrutvA prAha santoSanirbharam / yAdRg lakSaNazAstrAdau zloko vAdo'pi tAdRzaH // 191 / / tadApRcchAmahe zrIman ! bhojbhuupaalpunggv!| adarzi mAlavo dezo maNDakAH svAditA api // 192 // ityuktvA prayayau sUrirmaThaM haThajitadviSan / lajjA-manyubharAkrAnto rAjA''sthAnaM vyasarjayat // 193 / / 20 68. zrImAn bUTasarakhatyAcAryaH prAghuNamabhyadhAt / asmAkaM zAsanodyotAt sukhaM tvanmRtyuto'sukham // 194 // zrIbhojarAjaH svasabhAjetAraM hanti nizcitam / jaye parAjaye vApi na zreyaH kimu kurmahe // 195 // sUrAcAryastato'vAdId vIradhoraNidhUrdharaH / khaM rakSiSye'hamAtmAnaM bhavadbhirmA'nutapyatAm / / 196 // tadA zrIdhanapAlena preSitaH" kavicakriNA / puruSo gUrjarAcArya proce svasvAmivAcikam // 197 // pUjyAzchalena" kenApi madvezmAyAntu satvaram / avizvAsyo nRpasyAsya prasAdo pi bhayaMkaraH // 198 // maNDanaM sarvadezAnAM bhavAhaga vizrutaH sudhIH / bhAgyAtizayato mAdRgjanairdurlabha eva yat // 199 // madarzanAnantaraM ca vidheyA kApi nAdhRtiH / sukhena gUrjaraM dezaM prApayiSyAmi nizcitam // 20 // aho jAgarti bhAgyaM vaH sAdhUnAmiti bhASiNAm / prAtaH kSaNe'zvavArestaccaityaM "bADhamaveSTyata // 201 // santoSAjayapatraM" vaH pradAsyati nRpApraNIH / vidvAMsamatithiM preSayadhvaM vidhvastavAdinam // 202 // / 30 iti vAstavyasUriM te'bhyadhurvidhuritAnanam / AyAsthatIti tAnAha zUnyatAyAtacetanaH // 203 // madhyAhe karkaze sUryatApAt kumbhe guro tadA / kRtaveSaparAvartA dAma datvA dRDhaM gale // 204 // tatratyaikAnagAreNa prAvRtyAsau jaratpaTIm / malinAM niHsaraMzcaityadvAreNa jagade bhaTaiH ||205||-yugmm / 25 1N smaavyH| 2N paatthtdeg| 3N pAThaM14 N pusspaanyaabhrnnaiH| 5 N smaane| 6N tat / 7 N degvagamo na / 8N sptoke| 9N hatajitadviSam / 10N preritH| 11 N pUjyAzca yen| 12 D prAtaraveSTyata; N vATamavezyata / 13N sntossjy| Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 503 18. sUrAcAryacaritam / 159 bahiH kathaM tu niryAsi madhye gaccha sitAmbara|| arpite gUjare sarve sarvato mutkalA dhruvam // 206 // sa ca zrutvA karAloktirvikarAlamukho'vadat / madhye siMhAsanAsInaM bhUpAlamiva garvataH // 207 // kaNe dhRtvA prabhorale nayatAsmAkavairiNam / jayapatramathAnoti yamapatramathApi vA // 208 // tRSAkrAntA vayaM yuSmatpuravAstavyatAM gatAH / bhavaddharmeNa nIrAya gacchAmo muJcata drutam // 209 // ekena cAzvavAreNa kRpayA mocito'tha saH / manISimauliratnasya gRhaM prApApabhIH prabhuH // 21 // 5 sa cAha vAkpathAtItAcchekatAne yatIzvaraH / yamadRSTipathAdantardhAya me dRkpathe sthitaH // 211 // adya te janma manye'haM gacchaste'dya sapuNyakaH' / yadbhavAnAgato jainazAsanavyomabhAskaraH // 212 // kathamAgA idaM pRSTaH sUrAcAryo yathAtatham / abhyadhAditi ca zrutvA paramAnandamAptavAn // 213 / / bhUmIgRhe sAvakAze'vasthApyAdarapUrvakam / zuddhAhAreNa taM bhaktyA pratyalAbhayadudyataH // 214 // tatastAmbUlikastomaM tatra yAntaM nirIkSya saH / atyAdareNa saMmAnya bhojanAcchAdanAdinA // 215 // 10 tatazcAbhyarthayAmAsa tAn mama bhrAtaraM svakam / aNahillapura yAvat parAnayata nizcitam / / 216 // te'pyUcurbrAhmaNaH pUjyo rAjJAM jJAto budhApraNIH / tadAdezaH pramANaM naH kAryamAvazyakaM hyadaH // 217 / / nAtrAnivRtirAdheyA nayAmaH saparicchadam / yAnArohe vare' bhuktau nizcinto vartatAmasau // 218 // zrImatA dhanapAlena dInArANAM zataM dade / aGgIkaraNato'mISAM raGgasaGgataraGgiNA // 219 // guracollakamadhye ca guptaM kRtvA guruM tadA / paryANya vRSabhAna zIghraM te celugUjarAvanau // 220 // 15 mahItaTAgatena zrIsUrAcAryeNa sadguroH / vijJApitaM narairAtmAgamanaM kozalottaram // 221 // 69. itazca vivizuzcaityamaparAhe bhaTAH svayam / sAdhuM sthUlodaraM dRSTvA siMhAsanyupavezitam / / 222 // pradhAnavastrasaMvItamudyanmadakalAkRtim / evamUcurnupAdezAnirgacchata jinAlayAt // 223 ||-yugmm / madhye yo'tra vilambaH sodUkhale ghAtavaJcanA / utthAya so'prato bhUtvA'zvavAraiH saha jagmivAn // 224 // pArthivasya puro bhUtvA'vatasthe maunamAsthitaH / vilakSaNa tato rAjJA''hvAyakA' jalpitAstadA // 225 // 20 ko'yaM bhavadbhirAnIto baTharaH sthUladehabhRt / 'gato'sau gUrjarazcheko bhavatAmagrato nanu // 226 // akSiNa reNuM hi nikSipya kenApyandhAH kRtAH katham / bhavatAM sadRzaH kazciccetanArahito nahi // 227 // te'pyUcurnAtha ! nIrasya vAhakaM durgataM munim / ekaM muktvA na kasyApi nirgamo'smatpuraH prabho! 228 // bhUpa Aha parAvRtya veSaM vaH pazyatAM yayau / vijitya naH" sabhAM nAnyastaM vinotpannabuddhimAn // 229 // purasthaM prAha rAjA svamAvAsaM gaccha puNyataH / murkhatvaM hi varaM zlAdhyaM yenAsmatto'pi jIvitaH // 230 // 25 ityasau prahito rAjJA maThe vyAvRtya cAyayau / mUrdhna eva bhuko vAkSatavarddhana-muNDane // 231 // 10. itaH zrIbhImabhUpAlaH prajighAya narAn nijAn / AhvAyakAn nijabhrAturmAtulo vratibhiH" saha // 232 // svadeze prakaTo bhUtvA rAjadhAnImathAyayuH / guravaH" sabasaMvItAstasyAbhimukhamAgamana / / 233 // rAjA ca sarvasAmagryA pratipanthIva kaH zubhe / AcAryaH svaguroH pAdau prekSya hImAnivAnamat // 234 // pratyAsannazca teSAM sa sarvAbhigamapUrvakam / yogIvASTAGgayogena pralo'bhihitavAn vacaH / / 235 // 30 saphalA'dya gurorAzA saphalA mAturAziSaH / prasannA dRk ca mAdRkSe zrIsaGghasya phalegrahiH // 236 // avimRzya vidhAyI ca gato mAlavake tdaa| akSato'hamihAgacchaM yajjitvA bhojaparSadam / / 237 ||-yugmm / 1N supuNyakaH / 2 N yathA tathA / 3 N abhyyaaditi| 4 A D N yAnArohetare / 5 N bhkto| 6N guravo'llaka / 70 haayikaa| 8N tto|9N pyandhaH kRtH| 10DN na satAM / 11 N vRttibhiH| 12 A sabhUpaH saMgha saMvIta: vasyA; D sa saMghaH saMvItaH khsyaa| Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 504 15 tathA'ntevAsino'mI zrIgurupAdAgrato mama / kSa(kSaNaM nAkathayiSyantAzikSiSyata na ca prbhuH||238|| bAlo'haM yadi darpaNa na vyadhAsyaM pratizravam / gurumastakahastasya kaH pramANamathocyate ||239||-yugmn / ityAkarNya prbhuyonnH zoNahada iva sthiraH / uvAca vAcamAcAracArucAritracacuraH // 24 // evaM pratizravaM klIbaduSkaraM vidadhIta kaH / nirvAhayeta ca zrIman ! vinA tvAmAptavAgvaram // 241 // sagaccha-saGghanazca vayamAcAmAmlairupasthitAH / AbhavadvadanAlokAt samyakzAsanadevatAm / / 242 // sagadgadamuditvaivaM sa bADhaM pariSasvaje / gurubhizvAtha bhUpo'pi zrIbhImaH prAha sAdaram // 243 / / manISI vinayI chekastatkAlotpannabuddhimAn / tvAM vinA dRzyate nAnyastejakhI dRDhadhairyabhUH / / 244 // zrIbhoja chalayitvA yattAdRprAjJaparipraham / AgatyAkSatadehastvaM mama tejo'bhyavarddhaya // 245 // kizcit pRcchAmi sandehaM nRpatiH sa 'stuto na vA / sUrasUriratha prAha payovAhanibhadhvaniH // 246 // rasanA me mahArAja! tvAM vinA stauti nAparam |.mduktsy ca kAvyasya bhAvArtha zRNu kautukAt // 247 // zilA viddhA satI viddhA chidre zaramucAM hi kaH / vikramaH kArmukakrIDAM muzca tad vyAjataH kRtAm // 248 // vyasane dRSadAM bhedAd bhavatAM pUrvajo giriH / arbudastasya bhede tu dhvastAdhArA dharitryapi // 249 / / pAtAlamUlaM yAntIyaM zikSaye'hamiti bruvan / api dviSati sacchikSA dAtavyA zamajIvitaiH // 250 // zrIbhImaH prAha tacchrutvA pulkodbhedmedurH| madandhunA jite bhoje kA me cintAsti tajaye // 251 // svasamIpe samAropya gajarAjavarAsane / sUrAcAryasya bhUpAlaH pravezotsavamAtanot // 252 // 611. atIcArAn sa vijJapya gurupArzve mahAmatiH / dezAntaragatau jAtAMstapasA'zodhayad dRDham // 253 // yugAdinAtha-zrInemicaritAdbhatakIrtanAt / itivRttaM dvisandhAnaM vyadhAt sa kavizekharaH // 254 // yaH pUrva pipaThIH ziSyavargastamiha sUrirAT / samyag niSpAdya vAdIndratayA sa samayo'jayat // 255 // zrIdroNasuriNeGginyAM paraloke susAdhite / kSitAvakSAmacAritrapavitraH 'sUrasadguruH / / 256 // prabhAvanAbhiH zrIsaGghamunnamayya zrutodadhiH / ziSyAgniSpAdya sampAdya jainapravacanonnatim // 257 // yogyaM sUripade nyasya bhAramatra nivezya ca / prAyopavezanaM paJcatriMzadinamitaM ddhau|| 258 // AtmArAmAdaraH samyag yogatrayanirodhataH / zrIbhImabhUpaterbandhuruttamAM gatimAzrayat // 259 ||-cturbhiH kalApakam / zrIsUrAcAryavRttaM vyaraci paricitaM vAdavidyAvinoda kSubhyadvAdipravAdaM kimapi gurumukhAdanyato vAtha kizcit / zreyo deyAdameyaM jinapativacanodyotanasthairyahetuH seturjAbyAmburAzerbhavatu bhavabhRtAmadya vidyodyamAya // 260 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsamabhaH zrIprabhA candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirI zrIsUrasUreH kathA zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zRGgo'yamaSTAdazaH // 261 // // graMtha0 269, a0 23 / ubhayaM 4277, a0 28 // // iti zrIsUrAcAryaprabandhaH // 20 1N bAlo'yaM / 2 A D degmAptavAn bhara / 3 NdegviirybhuuH| 4 N ssuto| 5 A vidhAt / 6 N droNasUriNAM gyaa| 7N sUra 8A D yogtrityrodhtH| 9CN vApya / Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 505 19. abhayadevasUricaritam / 19. zrIabhayadevasUricaritam / 10 zrIjainatIrthadhammilo'bhayadevaH prabhuH zriye / bhUyAt saumanasodbhedabhAsvaraH sarvamaulibhUH // 1 // AdRtyASTAGgayogaM yaH svAGgamuddhRtya ca prabhuH / zrutasya ca navAGgAnAM prakAzI sa zriye dvidhA // 2 // vadan bAlo yathA'vyaktaM mAtApitroH pramodakRt / tadvRttamiha vakSyAmi guruharSakRte yathA // 3 // 61. asti zrImAlavo dezaH sadvRttarasazAlitaH / jaMbUdvIpAkhyamAkandaphalaM sadvarNavRttasUH // 4 // 5 tatrAsti nagarI dhArA maNDalAyoditasthitiH / mUlaM nRpazriyo duSTavigrahadrohazAlinI // 5 // zrIbhojarAjastatrAsId bhUpAlaH pAlitAvaniH / zeSasyevApare mUrtI vizvoddhArAya yadbhujau // 6 // tatra lakSmIpatinAma vyavahArI mahAdhanaH / yasya zriyA jitaH zrIdaH kailAsAdrimazizrayat // 7 // anyadA madhyadezIyakRSNabrAhmaNanandanau / prahaprajJAvalAkrAntavedavidyAvizAradau // 8 // ___ adhItapUrviNau sarvAn vidyAsthAnAMzcaturdaza / smRtyaitihyapurANAnAM kulaketanatAM gatau // 9 // zrIdharaH zrIpatizceti nAmAnau yauvanodyamAt / dezAntaradidRkSAyai nirgatau tatra cAgatau // 10||-tribhirvishesskm / tau pavitrayataH smAtra lakSmIdharagRhAGgaNam / so'pi bhikSA dadau bhaktyA tadAkRtivazIkRtaH // 11 / / gehAbhimukhabhittau ca likhyate smAsya lekhakam / TaMkaviMzatilakSANAM nityaM dadRzatuzca tau // 12 // sadA darzanataH prajJAbalAdapyatisaGkalam / tatparisphuritaM samyak sadAbhyastamivAnayoH // 13 // jano matpAvataH sUpakAravatsUpakAravAn / varttate niSThuraH kiM tu mama kizcinna yacchati // 14 // brAhmaNA api gIrvANAn mnmukhaadaahutiprdaaH| tarpayantu phalaM tu syAt tatkarmakarataiva me // 15 // itIva kupito vahiradvaikenApi bhasmasAt / vidhe tAM puriimuuriikRtprtikRtkriyH||16||-tribhirvishesskm / lakSmIpatiddhitIye'hni nyastahastaH kapolayoH / sarvakhanAzataH khinno lekhyadAhAd vizeSataH // 17 // prApte kAle gatau bhikSAkRte tasya gRhAGgaNe / prAptau pluSTaM ca tadRSTvA vissnnnnaavidmuuctuH|| 18 // 20 yajamAna ! tavonnidrakaSTenAvAM suduHkhitau / kiM kurvahe kSudhA kiM tu sarvaduHkhAtizAyinI // 19 // punarIhakazucAkrAntasattvavRttirbhavAn kimu / dhIrAH sattvaM na muzcanti vyasaneSu bhvaadRshaaH||20|| ityAkarNya tayorvAkyamAha zreSThI nizamyatAm / na me dhanAnnavastrAdidAhAd duHkhaM hi tAdRzam // 21 // yAdRglekhyakanAzena nirdharmeNa janena yat / kalahaH saMbhavI dharmahAnikRt kriyate hi kim ||22||-yugmm ! jajalpatuzca tAvAvAM bhikSAvRttI 'tavAparam / zaknuvo nopakartuM hi vyAkhyAvo lekhyaka' punaH // 23 // 25 zrutvAtiharSabhUH zreSThI svapurastau barAsane / nyavezayajjanaH svArthapUraka dhruvamarhati // 24 // tau cAditaH samArabhyatithivArakSesaGgatam / vyaktavatsaramAsAGkasahitaM khaTinIdalaiH // 25 // varNajAtyabhidhAmUladravyasaMkhyAnavRddhibhRt / AkhyAta lekhyakaM svAkhyAkhyAnavaddhiSaNAbalAt // 26 // patrakeSu likhitvA tat zreSThI dadhyAvaho imau / mama gotrasurI kaucit prAptau madanukampayA // 27 // yadvizopakamAtreNa vadantau tAvavismRtam / dastarI-saMpuTI'-patranirapekSaM hi lekhyakam // 28||-yugmm / 80 tataH sanmAnya sadbhojya vastrAdyairbahumAnataH / khagehacintako tena vihitau hitavedinA // 29 // jitendriyau sa tau zAntau dRSTreti vyamRzad dhnii| ziSyo madgurupArzve'mU stAM cet tatsaMghabhUSaNau // 30 // 1 A D zizriyat / 2 N vyasanena / 3 N deglekhk| 4 N nacAparaM / 5 N dustarIsaMpuTe / 6 B degcitrko| pra021 Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 10 162 prabhAvakacarite 62. itaH sapAdalakSe'sti nAmnA kUrcapuraM puram / maSIkUrcakamAdhAtuM yadalaM zAtravAnane // 31 // allabhUpAlapautro'sti' prAkpotrIva' dharAdharaH / zrImAn bhuvanapAlAkhyo vikhyAtaH sAnvayAbhidhaH // 32 / / tatrAsIt prazamazrIbhirvarddhamAnaguNodadhiH / zrIvarddhamAna ityAkhyaH sUriH saMsArapArabhUH // 33 // caturbhiradhikAzItizcaityAnAM yena tatyaje / siddhAntAbhyAsataH satyatattvaM vijJAya sNsRteH||34|| anyadA viharan dhArApuryAM dhArAdharopamaH / AgAd vAgbrahmadhArAbhirjanamujjIvayannayam // 35 // lakSmIpatistadAkarNya zraddhAlakSmIpatistataH / yayau pradyumna-zAmbAbhyAmiva tAbhyAM gurornatau // 36 / / sarvAbhigamapUrva sa praNamyopAvizat prabhum / tau vidhAya niviSTau ca karasampuTayojanam // 37 // varyalakSaNavaryAM ca dadhyau vIkSya tanuM tayoH / gururAhAnayormUrtiH samyak svaparajitvarI // 38 // tau ca prAgbhavasambaddhAvivAnimiSalocanau / vIkSamANau gurorAsyaM vratayogyau ca tairmatau // 39 // dezanAbhIzubhirdhvastatAmasau bodharaGgiNau / lakSmIpatyanumatyA ca dIkSitau zikSitau tathA* // 40 // mahAvratabharoddhAradhurINau' tapasAM nidhI / adhyApitau ca siddhAntaM yogodvahanapUrvakam // 41 // jJAtvaucityaM ca sUritve sthApitau gurubhizca tau| 'zuddhavAso hi saurabhyavAsaM samanugacchati // 42 // jinezvarastataH sUriraparo buddhisaagrH| nAmabhyAM vizrutau pUjyairvihAre'numatau tadA // 43 // 15 dade zikSeti taiH zrImatpattane 'caityasUribhiH / vighnaM suvihitAnAM syAt tatrAvasthAnavAraNAt // 44 / / yuvAbhyAmapanetavyaM zaktyA buddhyA ca tat kila / yadidAnItane kAle nAsti prAjJo bhvtsmH||45||-yugm ! anuzAsti pratIcchAva ityuktvA gUrjarAvanau / viharantau zanaiH zrImatpattanaM prApaturmudA // 46 // sadgItArthaparIvArau tatra bhrAntau gRhe gRhe / vizuddhopAzrayAlAbhAd vAcAM ssmrturguroH||47|| zrImAn durlabharAjAkhyastatra cAsId vizAMpatiH / gISpaterapyupAdhyAyo nItivikramazikSaNe // 48 // zrIsomezvaradevAkhyastatra cAsIt purohitaH / tadnehe jagmaturyugmarUpI sUryasutAviva / / 49 / / tahAre cakraturvedoccAraM saGketasaMyutam / tIrtha satyApayantau ca brAmaM pitryaM ca daivatam // 50 // caturvedIrahasyAni sAraNIzuddhipUrvakam / vyAkurvantau sa zuzrAva devatAvasare tataH / / 51 // taddhvAnadhyAnanirmagnacetAH stambhitavat tadA / samagrendriyacaitanyaM zrutyoreva' sa nItavAn // 52 // tato bhaktyA nijaM bandhumApyAya vacanAmRtaiH / AvhAnAya tayoH praiSIt prekSApekSI dvijezvaraH // 53 // tau ca dRSTvAntarAyAtau dadhyAvambhojabhaH kima / dvidhA bhayAda Adatta darzanaM zasyadarzanam // 54 // hitvA bhadrAsanAdIni tadattAnyAsanAni tau / samupAvizatAM zuddhasvakambalaniSadyayoH // 55 // vedopaniSadAM jainatattvazrutagirAM tathA / vAgbhiH sAmyaM prakAzyaitAvabhyadhattAM tadAziSam // 56 // tathA hiapANipAdo ghamano grahItA pazyatyacakSuH sa shRnnotykrnnH| sa vetti vizvaM nahi tasyAsti vettA zivo hyarUpI sa jino'vatAd vaH // 17 // UcatuzcAnayoH samyagavagamyArthasaGgraham / dayayAbhyadhikaM jainaM tatrAvAmAdriyAvahi // 58 // yuvAmavasthitau kutretyukte tenocatuzca tau| na kutrApi sthitizcaityavAsibhyo labhyate ytH|| 59 // 90 1 N putro'pi; 'vaMzyo' iti D ttippnnii| 2 N zakyo'tIva / * idaM padyaM nopalabhyate N pustke| 3 N sUriNau tpso| 4 N siddhvaaso| 5 N pttnaishcaity| 6 N vikSaNAtU / 7 D bhutyAmeva / 8N hyruupH| Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 507 10 15 19. abhayadevasUricaritam / 163 candrazAlAM nijAM candrajyotsnAnirmalamAnasaH / sa tayorArpayat tatra tasthatuH saparicchadau / / 60 // dvicatvAriMzatA bhikSAdoSamuktamalolupau / navakoTIvizuddhaM cAyAtaM bhaikSamabhuJjatAm // 61 // madhyAhe yAjJikasmArttadIkSitAnagnihotriNaH / AhUya darzitau tatra niyUMDhau tatparIkSayA / / 62 / / yAvad vidyAvinodo'yaM virizceriva parSadi / vartate tAvadAjagmurniyuktAzcaityamAnuSAH // 63 // Ucuzca te jhaTityeva gamyatAM nagarAd bahiH / asminna labhyate sthAtuM caityabAhyasitAmbaraiH // 64 // purodhAH prAha nirNayamidaM bhUpasabhAntare / iti gatvA nijezAnAmAkhyAtamida (?) bhASitam // 15 // ityAkhyAte ca taiH sarvaiH samudAyena bhuuptiH| vIkSitaH prAtarAyAsIt tatra sauvastiko'pi sH||66|| vyAjahArAtha devAsmadgRhe jainamunI ubhau / svapakSe sthAnamaprApnuvantau samprApatustataH / / 67 // mayA ca guNagRhyatvAt sthApitAvAzraye nije / bhaTTaputrA amIbhirme prahitAzcaityapakSibhiH // 68 // atrAdizata me kSaNaM daNDaM cAtra yathArhatam / zrutvetyAha smitaM kRtvA bhUpAlaH samadarzanaH // 69 // 'matpure guNinaH kasmAd dezAntarata AgatAH / vasantaH kena vAryante ko doSastatra dRzyate // 70 // anuyuktAzca te caivaM prAhuH zRNu mahIpate ! / purA zrIvanarAjo'bhUcApotkaTavarAnvayaH // 71 // sa bAlye varddhitaH zrImaddevacandreNa sUriNA / nAgendragacchabhUddhAraprAgvarAhopamAspRzA // 72 / / paMcAzrayAbhidhasthAnasthitacaityanivAsinA / puraM sa ca nivezyedamatra rAjyaM dadau navam / / 73 // vanarAjavihAraM ca tatrAsthApayata prbhuH| kRtajJatvAdasau teSAM gurUNAmahaNaM vyadhAt // 74 // vyavasthA tatra cAkAri saGghana nRpasAkSikam / sampradAyavibhedena lAghavaM na yathA bhavet // 75 // caityagacchayativrAtasammato vasatAnmuniH / nagare munibhirnAtra vastavyaM tadasammataiH // 76 // rAjJAM vyavasthA pUrveSAM pAlyA' pAzcAtyabhUmipaiH / yadAdizasi tatkArya rAjannevaMsthite sati // 77 // rAjA prAha samAcAraM prAgbhUpAnAM vayaM dRDham / pAlayAmo guNavatAM pUjAM tUllaMghayema 'na // 78 // bhavAdRzAM sadAcAraniSThAnAmAziSA nRpAH / edhante yuSmadIyaM tad rAjyaM nAnAsti saMzayaH // 79 // uparodhena no yUyamamISAM vasanaM pure| anumanyadhvamevaM ca zrutvA te'tra tadA ddhuH||8|| sauvastikastataH prAha svAminneSAmavasthitau / bhUmiH kApyAzrayasyArthe zrImukhena pradIyatAm // 81 // tadA samAyayau tatra zaivadarzanavAsavaH / jJAnadevAbhidhaH kUrasamudrabira(ru ?)dAI (hiM ?)taH // 82 // abhyutthAya samabhyarcya niviSTaM nija Asane / rAjA vyajijJapat kizcidya vijJapyate prbho!|| 83 // prAptA jainarSayasteSAmarpayadhvamupAzrayam / ityAkarNya tapasvIndraH prAha prhsitaannH||84|| guNinAmarcanAM yUyaM kurudhve vidhutainasAm / so'smAkamupadezAnAM phalapAkaH zriyAM nidhiH // 85 // ziva eva jino 'bAhyatyAgAt parapadasthitaH / darzaneSu vibhedo hi cihna mithyAmateridam // 86 // nistuSavrIhihaTTAnAM madhye tripuruSAzritA / bhUmiH purodhasA grAhyopAzrayAya yathAruci // 87 // vighnaH svaparapakSebhyo niSedhyaH sakalo mayA / dvijastaca pratizrutya tadAzrayamakArayat // 88 // tataH prabhRti saJjajJe vasatInAM paraMparA / mahadbhiH sthApitaM vRddhimaznute nAtra sNshyH||89|| 63. zrIbuddhisAgaraH sUrizcakre vyAkaraNaM navam / sahasrASTakamAnaM tat zrI buddhi sA garA bhidham // 10 // anyadA viharantazca zrIjinezvarasUrayaH / punardhArApurI prApuH sapuNyaprApyadarzanAH // 91 // 20 25 1NOmiha bhaassitN| 2N lAghavaM ca yathAbhavat / 3D tdsNmiteH| 4N maanyaa| 5 D na nH| 6A B karaH / 7N bAlatyA / Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 prabhAvakacarite 508 OT zreSThI 'mahAdharastatra puruSArthatrayonnataH / muktvaikAM svadhane saMkhyAM yaH sarvatra vicakSaNaH // 92 // tasyAbhayakumArAkhyo dhanadevyaGgabhUrabhUt / putraH sahasrajihvo'pi yadguNoktau nahi prbhuH|| 93 // saputraH so'nyadA sUriM praNantuM sukRtI yayau / saMsArAsAratAmUlaH zruto dhrmshcturvidhH|| 94 // athAbhayakumAro'sau vairAgyeNa trnggitH| ApapRcche nijaM tAtaM tapaHzrIsaGgamotsukaH // 95 // anumatyA tatastasya gurubhiH sa ca dIkSitaH / grahaNAsevanArUpazikSAdvitayamagrahIt / / 96 // sa cAvagADhasiddhAnta'tattvaprekSAnumAnataH / babhau mahAkriyAniSThaH zrIsaGghAmbhojabhAskaraH // 97 // zrIvarddhamAnasUrINAmAdezAt sUritAM dadau / zrIjinezvarasUrizca tatastasya guNodadheH // 98 // zrImAnabhayadevAkhyaH sUriH puuritvissttpH| yazobhirviharan prApa palyapadrapuraM zanaiH // 99 // AyuHprAnte ca saMnyAsamavalambya divaH purIm / alaMcakrurvarddhamAnasUrayo bhUrayaH kramAt // 10 // samaye tatra durbhikSopadravairdezadausthyataH / siddhAntabuTimAyAsIducchinnA vRttayo'sya ca // 101 // ISatsthitaM ca yatsUtraM prekSAsunipuNairapi / durbodhadezyazabdArtha khilaM jajJe tatazca tat // 102 // nizIthe'tha prabhuM dharmasthAnasthaM zAsanAmarI / natvA nistandramAha smAbhayadevaM munIzvaram // 103 // zrIzIlAGkaH purA koTyAcAryanAmnA prasiddhibhUH / vRttimekAdazAGgayAH sa vidadhe dhautakalmaSaH // 104 // aGgadvayaM vinA'nyeSAM kaalaaducchedmaayyuH| vRttayastatra saMghAnugrahAyAdya kurUdyamam // 105 // sUriH prAha tato mAtaH ! ko'hamalpamatirjaDaH / zrIsudharmakRtagranthadarzane'pyasamarthadhIH // 106 // ajJatvAt kacidutsUtre vivRte kalmaSArjanam / prAcyairanantasaMsArabhramibhRd darzitaM mahat // 107 // anullaMghyA ca te vANI tadAdiza karomi kim / itikartavyatAmUDho lebhe na kiJciduttaram // 108 // devI prAha manISIza! siddhAntArthavicAraNe / yogyatAM tava matvA'haM kathayAmi vicintaya // 109 // yatra sandihyate cetaH praSTavyo'tra mayA sadA / zrImAn sImandharasvAmI tatra gatvA dhRtiM kuru // 110 // Arabhasva tato hyetat mA'tra saMzayyatAM tvayA / smRtamAtrA samAyAsye ihArthe tvatpadoH zape // 111 // . zrutvetyaGgIcakArAtha kArya duSkaramapyadaH / AcAmAmlAni cArabdha granthasaMpUrNatAvadhiH // 112 // akvezenaiva saMpUrNA navAjhyA vRttayastataH / niravAhyata devyA ca pratijJA yA kRtA purA // 113 // mahAzrutadharaiH zodhitAsu tAsu cirantanaiH / UrIcakre tadA zrAddhaiH pustakAnAM ca lekhanam // 114 // tataH zAsanadevI ca vijane tAn vyajijJapat / prabho! madIyadravyeNa vidhApyA prathamA pratiH // 115 // ityuktvA sA ca samavasaraNopari haimanIm / uttarIyAM nijajyotiHkSatadRSTiruciM dadhau // 116 / / tirodhatta tato devI yatayo gocarAdatha / AgatA dadRzuH sUryabimbavat tadvibhUSaNam // 117 // citrIyitAstatazcitte papracchuste prabhUna mudA / te cAcakhyurudantaM taM zrAddhAnAhvAyayaMstathA // 118 // AyAtAnAM tatasteSAM guravaH praikSayaMzca tat / ajAnantazca tanmUlyaM zrAvakAH pattanaM yayuH // 119 // adarzi taizca sA. tatra sthitaratnaparIkSiNAm / ajJAste'pi ca tanmUlye manaM vidadhurIdRzam // 120 // atra zrIbhImabhUpAlapurato mucyatAmiyam / tahatto niHkrayo grAhyo mUlyaM nirNIyate tu 'na / / 121 // samudAyena te sarve puro rAjJastadadbhutam / mumucuH kila zakreNa praNayAt prAbhRtaM kRtam // 122 // tadudante ca vijJapte tuSTaH provAca bhUpatiH / tapasvinAM vinA mUlyaM na gRhNAmi pratigraham / / 123 // te procuH zrImukhenAsya yamAdizati niHkrayam / sa evAstu pramANaM nastataH shriibhiimbhuuptiH|| 124 // ___1N mahIdhara 1 2 BdegsiddhAntaH talakAvanumAnata:, D siddhAntatattvaH prekSAnu / 3 N'tr| 4 N labhate / 5 N mantAhaM / 6 D purA kRtA / 7 N nanu / Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 509 19. abhayadevasUricaritam / drammalakSatrayaM kozAdhyakSAd dApayati sma saH / pustakAn lekhayitvA ca sUribhyo dadire'tha taiH // 125 // pattane tAmraliptyAM cAzApalyAM dhvlkkke| caturAzcaturazItiH zrImantaH zrAvakAstathA // 126 / / pustakAnyaGgavRttInAM vAsanAvizadAzayAH / pratyekaM lekhayitvA te sUrINAM pradadurmudA // 127 ||-yugmm / prAvarttanta navAGgAnAmevaM tatkRtavRttayaH / zrIsudharmopadiSTeSTatattvatAlakakuJcikAH // 128 // 64. puraM dhavalakaM prApuratha saMyamayAtrayA / sthAneSvapratibandho hi siddhAntopAstilakSaNam // 129 // 5 AcAmAmlatapaHkaSTAnnizAyAmatijAgarAt / atyAyAsAt prabhojajJe raktadoSo duraaytiH|| 130 // amarSanta janAstatra procurutsUtra'dezanAt / vRttikArasya kuSTho'bhUt kupitaiH zAsanAmaraiH // 131 // nizamyeti zucAkrAntaH vAntaH prAyAbhilASukaH / nizi praNidadhe pannagendraM zrIdharaNAbhidham // 132 // lelihAnezvaraM lelihAnaM dehamanehasA / acireNaikSata zrImAna svapne sattvakaSopalaH // 133 // kAlarUpeNa kAlena vyAlenAlIDhavigrahaH / kSINAyuriti saMnyAsa eva me sAmprataM tataH // 134 // iti dhyAyan dvitIyAhno nizi svapne sa aucyata / dharaNendreNa rogo'yaM mayA''lihya hRtastataH // 135 ||-yugmm / nizamyeti guruH prAha nAti, mRtyubhItitaH / rogAdvA pizunA yattu' kadvadA taddhi duHsaham // 136 // nAgaH prAhAdhRtirnAtra kAryA jainaprabhAvanAm / ekAmadya vidhehi tvaM hitvA dainyaM jinoddhRteH|| 137 // zrIkAntInagarIsatkadhanezazrAvakeNa yat / vAridherantarA yAnapAtreNa bajatA satA // 138 // 15 tadadhiSThAyakasurastambhite vahane tataH / arcitavyantarasyopadezena vyavahAriNA // 139 // tasyA bhuvaH samAkRSTA pratimANAM trayI zitiH' / teSAmekA ca cArUpagrAme tIrtha pratiSThitam // 140 // anyA zrIpattane cizcAtarormUle nivezitA / ariSTanemipratimA prAsAdAntaHpratiSThitA // 141 / / tRtIyA stambhanagrAme seTikAtaTinItaTe / tarujAlyantare bhUmimadhye vinihitA'sti ca // 142 // tAM zrImatpArzvanAthasyApratimA pratimAmiha / 20 prakaTIkuru tatraitanmahAtIrtha bhaviSyati // 143 ||-pshiH kulakam / purA nAgArjuno vidyArasasiddho dhiyAM nidhiH / rasamastambhayad bhUmyantaHsthabimbaprabhAvataH // 144 // sataH stambhanakAbhikhyastena prAmo niveshitH| - tadeSA te'pi kIrtiH syAcchAzvatI puNyabhUSaNA // 145||-yugmm / adRSTAnyaiH surI vRddhArUpA te mArgadarzakA / zveta(zvAna ?)kharUpataH kSetrapAlo gantA" yathAmataH // 146 // 25 uktvetyantarhite tatra sUrayaH pramadoddharAH / vyAkurvanti sma sazasya nizAvRttaM tadadbhutam // 147 // tatazca saMmadotcAlaiH prakrAntA dhArmikaistadA / yAtrA navazatI tatra zakaTAnAM cacAla ca // 148 // agre bhUtvA prabhurvRddhA-kauleyakapadAnugaH / zrAvakAnugato"scAlIt tRNakaNTakinA pathA" // 149 // zanaistatra yayuH seTItIre tatra tirohitau / vRddhA-zvAnau tatastasthustatrAbhijJAnato'mutaH // 150 // papracchuragre gopAlAn pUjyaM kimapi bho ! kimu / jAlyAmabAsti teSvekaH provAca zrUyatAM prabho! / / 151 / / 30 grAme mahINalAkhyasya mukhyapaTTakilasya gauH / kRSNA''gAya jharet kSIramana sarvairapi stanaiH // 152 // gRhe riktava sA gacched duhyamAnA'tikaSTataH / manAgmuzcati dugdhaM na jJAyate'tra na kAraNam / / 153 // tatra tairdarzitaM kSIramupavizyAsya sannidhau / zrImatpArthaprabhoH stotraM proce prAkRta vastu kaiH // 154 // 1N amarSaNajanA 12N procurucchtr| 3N preyAmi'14 N vitiiye'hi| 6 N yaMtu 1 6 N deghaarinnii| 7 N yI vituH| 80 suurivRddhaarupaaNte| 90 degkharUpatastatra / 10 N D degpAlo yathAprataH / 11 Ndegnumto| 12 N yathA / Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 prabhAvakacarite 510 'jayatihayaNetyAdi'vRttaM dvAtriMzataM tadA / avadan stavanaM tatra naasaagrnystdRssttyH|| 155 // babhUva prakaTaM zrImatpArzvanAthaprabhostataH / zanairunnidratejasvi bimba tatprativastukam // 156 / / praNataM sUribhiH saGghasahitairetaduJjasA / gato rogaH samagro'pi kAyo'bhUt kanakaprabhaH // 157 // gandhAmbhobhiH sa saMsnapya karpUrAdivile panaiH / vilipya cArcitaH saumanasaiH saumanasaistadA // 158 // cakre tasyopari cchAyA sacchAyApratisIrayA / satrAdavAritAt tatra saGgho grAmyAnabhojayat / / 159 / / prAsAdArtha tatazcakraH zrAddhAd dravyasya mIlanam / aklezenAmilallakSaM grAmyairanumatA ca bhuuH|| 160 // zrImalavAdiziSyazca' shraaddhraameshvraabhidhH| mahiSAkhya purAvAsaH samAhvAyi dhiyAM nidhiH||16|| anuyuktaH sa 'saMmAnya kAntaravicakSaNaH / atha prAsAda Arebhe so'cirAt paryapUryata // 162 / / karmAdhyakSasya vRttau yadramma eko dinaM prati / vihito ghRtakarSazca bhuktau taNDulamAnakam // 163 / / vihRtya bhojanAt tena tena dravyeNa kAritA / svA devakulikA caiye sA tatrA'dyApi dRzyate // 164 // za maharte bimbaM ca pUjyAstatra nyavezayan / tadrAtrau dharaNAdhIzasteSAmetadupAdizat // 165 // stavanAdamuto gopyaM madvAcA vastukadvayam / kiyatAM hi vipuNyAnAM pratyakSIbhUyate mayA // 166 // tadAdezAdato'dyApi triMzadvRttamitA stutiH / sapuNyaiH paThyamAnA'tra kSudropadravanAzinI // 167 // tataHprabhRtyadastIrthaM manovAJchitapUraNam / pravRttaM rogazokAdiduHkhadAvaghanAghanaH // 168 // adyApi kalazo janmakalyANakamahAmahe / Adyo dhavalakazrAddhaH sa ca napayati prabhum // 169 // bimbAsanasya pAzcAtyabhAge'kSaraparaMparA / aitihyAt zrayate pUrvakathitAt prathitA jane // 17 // namestIrthakRtastIrtha varSe dvikacatuSTaye (2222) / ASADhaHzrAvako gauDo'kArayat pratimAtrayam // 17 // zrImAna jinezvaraH sUristathA shriibuddhisaagrH| ciramAyuH prapAlyaitau saMnyAsAd divamIyatuH // 172 // zrImAnabhayadevo'pi zAsanasya prabhAvanA[m] / pattane zrIkarNarAjye dharaNopAstizobhitaH // 173 // vidhAya yoganIrodhadhikRtAparavAsanaH / paraM lokamalaMcakre dharmadhyAnaikadhInidhiH // 174 ||-yugmm / vRttAnto'bhayadevasUrisugurorIhak satAmarcitaH / kalyANaikaniketanaM kalikalAzailAgravajraprabhaH / bhUyAd durdharadurghaToditatamaHpradhvaMsasUryodayaH zreyAzrInilayo layaM dizatu vo brahmaNyanantodaye // 175 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsamabhaH zrIprabhA candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirau pradyumnasUrIkSito vRttAnto'bhayadevasUrisuguroH zRGgo grahenduprabhaH // 176 // varakaruNabandhujIvakavRtilakanAlIkarUpavijayazca / zrIpradyumnasujAte sumanazcitraM nvkulshriiH|| 177 // // iti zrIabhayadevasUriprabandhaH // // graMthAna 182, a04| ubhayaM 4456 // 20 1N ziSyasya / 2N mhissaakhyH| 3 N samaM mAnya / 4N bhaaroddhN| 5N BA aitimAn : A pUrvakathitAt prathitAna jane; N pUrva prakathitA jne| 6 N zailAdi / Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 511 61. 20. vIrAcAryacaritam / 20. zrIvIrAcAryacaritam / 167 vIrAcAryaH zriye 'vosstu santaH krodhAdyarikSayam / yadabhvAse kRtAbhyAsAH' kartumicchanti sAmpratam // 1 // 8 // 9 // yatkarasparzamAtreNa kanyAdiSvapi saMkramam / vidhAya bhAratI vaktiH kathaM vIraH sa varNyate // 2 // bahuzrutamukhAcchrutvA tadvRttaM kiyadapyaham / varNayiSyAmi bAlaH kiM na vakti svAnumAnataH // 3 // zrImaccandramahAgacchasAgare ratnazailavat / avAntarAkhyayA gacchaH SaMDilla iti vizrutaH // 4 // zrIbhAvadeva ityAsIt sUriratra ca ratnavat / pAtre snehAdihIno'pi sadA lokahite rataH // 5 // zrImadvijayasiMhAkhyAH sUrayastatpade'bhavan / prativAdidvipaghaTAkaTapATanalampaTAH // 6 // tatpaTTamAnasasarohaMsAH zrIvIrasUrayaH / babhUvurgati-zabdAbhyAmananyasadRzazriyaH // 7 // rAjA zrIsiddharAjastAn mitratve sthApayan guNaiH / svabhAvavizade hyeSa dadAti kumude mudam // atha mitraM samAsIno' nRpatirnarmaNA'vadat / zrIvIrAcAryamunnidraM tejo vaH kSitipAzrayAt // athAhuH sUrayaH svIyaprajJAbhAgyairvijRmbhate / pratiSThA nAnyataH zvA kiM siMhaujasvI nRpAdRtaH // 10 // rAjAha matsabhAM muktvA bhavanto'pi videzagAH / anAthA iva bhikSAkA bAhyabhikSAbhujo nanu // 11 // sUrirAha bhavatprema sandAnamiva no'bhavat / dinAnIyanti gacchAma ApRSTaH sAmprataM bhavAn // 12 // bhUpaH prAha na dAsyAmi gantuM nijapurAt tu vaH / sUrirAha niSidhyAmo yAntaH kena vayaM nanu // 13 // 15 ityuktvA svAzrayaM prAyAt sUrirbhUrikalAnidhiH / rurodha nagaradvAraH sarvAn' nRpatirnaraiH // 14 // itazca guravaH sAndhyaM dharmakRtyaM vidhAya te / vidhivad vidadhurdhyAnaM zrIparNIpaTTakAsanAH // 15 // adhmAtmayogataH prANanirodhAd gaganAdhvanA / vidyAbalAcca te prApuH purIM pallItisaJjJayA // 16 // prAtarvilokite tatrAdRSTe rAjA " vyacintayat / kiM mitraM gata evAyaM sadA zithilamohadhIH // 17 // IdRk punaH kathaM prApyo'nekasiddhikulAvaniH / siddhale he vayaM mandapuNyAH piNyAkasaMnibhAH // 18 // itazca brAhmaNaiH pallIbAsaiH zrIpattane pure / vijJApyatatarAM zrImajjayasiMhanarezituH // 19 // tithi-nakSatra-vArAbAsaravyaktiyute dine / zrIvIrasUrirAyAtaH saMgato na iti sphuTam // 20 // zrutveti vimarzAtha bhUpAla: kelirIdRzI / vikRtA yatsa evaiSa premohApohavAsaraH // 21 // yayAvAkAzamArgeNa tadrAtrAveva sa dhruvam / narmalIlAdvitIye'hi tadvijAnAM sa saMgataH || 22 || -yugmam / utkaNThA" rasapUrNo'tha pradhAnAn prAhiNonnRpaH / AhnAnAya mahAbhaktyA yayuste tatra maMkSu ca // 23 // nRpasyAnunayaH sAndrIkRtya taizva prakAzitaH / audAsInyasthitAste ca procuH pracurasaMyamAH // 24 // *nijaM vidyAbalaM jJAtuM vayaM hi vijihIrSavaH / dezAntaraM purApyAtmasthAnasthairjJAyate na tat // 25 // kAraNaM sahakAryatra rAjJa uccAvacaM vacaH / tasmAd vihRtya dezeSu yadyeSyAmo bhavatpure // 26 // durlabhaM mAnuSaM janma vrataM vidyA balaM zrutam / mudhA narAdhipasnehe mohaiH ko nAma hArayet // 27 // ityAkarNyAtha te procurekaM zRNuta bhUpateH / vacaH siddhatvamasmAkaM tvatsaMgAt tathyatAspadam // 28 // bhaviSyati punaH kAlamiyantaM pitRnAma tat / siddhe bhavati pArzvastha vayaM siddhA hi nAnyathA // 29 // 25 1 N so'khu / 2 A kRtabhyAsaH kartumicchati; D kRtabhyAsAH / 3N sabhAsIno / 4 N bhavato / 5N purAya / 6 N yAtaH / 7 N sarvatra nRpaternaraiH / 8 N sAdhyaM / 9 N zrIpaTTapaTTikA / 10 N vyaciMtayat / 11 N utavArasadeg / * eSa choko nAsti N pustake | 5 10 20 30 Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 prabhAvakacarite 512 zrutveti bahumAnAdreriva tairAdade vacaH / AyAsyate pure tatra mA cintA'tra vidhIyatAm // 30 // mahAbodhapure bauddhAn vAde jitvA bahUnathe / gopAlagirimAgacchan rAjJA tatrApi pUjitAH // 31 // parapravAdinastaizca jitAsteSAM ca bhUpatiH / chatra cAmarayugmAdirAjacihnAnyadAnmudA // 32 // vyAvRtyArtha' nijAM bhUmimAyAntaste'vatasthire / mure nAgapure tatrApyakAryuzca prabhAvanAH // 33 // jJAtvAtha siddharAjenAhUtA bhaktibhRtA'tha te / praiSuH paricchadaM gopagirirAjasamarpitam // 34 // vijahuH sUrayastasmAcchanaiH saMyamamAtrayA / apahillapurAsannaM cArUpagrAmamAgaman // 35 // abhyudyayAvatha zrImajayasiMhanarezvaraH / pravezotsavamAdhattAdRSTapUrva surairapi / / 36 // 62. athAtra vAdisiMhAkhyA sAMkhyavAdI samAgamat / patraM pradattavAnIdRklikhita zlokadurghaTam // 37 // .. tathA hiuddhRtya bAhU kila rAraTIti yasyAsti zaktiH sa ca vaavdiitu| mayi sthite vAdini vAdisiMhe naivAkSaraM vetti mahezvaro'pi // 38 // zrImatkarNamahArAjabAlamitraM yatIzvaraH / govindAcArya ityasti vIrAcAryakalAguruH // 39 // rAtrau rahaH samAgatya channaveSaH kSamAdhipaH / prAha taM kimayaM bhikSurapi pUjyaiH pratIkSyate // 40 // . taiH proce bhavatAmeva vAga vilokyA'tra bhuupte!| prabhAte vivadiSyantaM vIrAcAryo vijeSyate // 41 // prIto rAjA prabhAte tamAhvAsta nRpaparSadi / sa niHspRhatvadambhena zAnto'vadadidaM tadA // 42 // vayaM kimAgamiSyAmo niHsaMgA yadi bhUpatiH / asmadvAkautukI bhUmyAsano'trAyAtu so'pi tat // 43 // prAtaH kutUhalI rAjorarIkRtya tadapyatha / tadAvAse samAgacchadurvyAmuAmupAvizat // 44 // samAhvayata govindasUri sUrisabhAsadam / so'parAn sAkRtInISad viduSo'pi puro dudhe // 45 // vIrAcArya mahAprajJAprajJAtAnekazAstrakam / udyatkavitva'vaktRtvAvadhi pazcAJcakAra ca // 46 // samAyayau tatastatropaviSTaH kambalAsane / rAjAha ko vadedeSAmamunA vAdinA saha // 47 // zrIgovindaprabhuH smAhAnaucityajvarasaMginA / anena zAstrapAthodhitaraNDopamadhIjuSaH // 48 // ajJena saha lajjante vadantastat zizuH kRtI pIro vadiSyati prAjJaH zrutvA vAdI sa cAvadat // 49 // dugdhagandhamukho mugdhaH kiM vakSyati mayA saha / asamAno vigraho'yaM nAsmAkaM bhAsate zubhaH // 50 // rAjJoce kSIrakaNThAsyAdarthapIyUSagandhitaH / asmAt tvanmadadhattUravibhramaH sa hariSyati // 51 // zrutveti sa upanyAsamavajJAvazato dudhe / ardhakUpara hastasthamastakastarkasaMbhavam // 52 // virate tatra cAjalpat zrIvIro viduSAM prbhuH| vadAmi gadyAt padyAd vA yazcitte tava bhAsate // 53 // svecchaM taduddiza chando'laMkAraM ca mamAprataH / sarvAnuvAdamarthAnuvAdaM vA satvaraM bhavAn // 54 // zrutveti sa punaH prAha gUrjarADambaraH purH| mamana' kriyate bAlaH kiM jJAsyati' bhavAniha // 55 // 30 atha zaktistavAste cet padyena chandasA punaH pada mattamayUreNAlaMkArAnnivAt tathA // 56 // sarvAnuvAdamAzritya sa nizamyeti taM jagau / uttiSThAsanasaMstho'sthAH sAvadhAnastataH zRNu // 57 // vayaM nahi girA devyA avahelA vidhamahe / arddhasaptapuro vAdAdAkayeti sa cotthitaH // 58 // vAci vIraM tato vIraM yathA prAguktasaMzravAta / upnysyntmaakaasvidytodytgiiblH|| 59 // 1N bahUn tthaa| 20 vyAvRtyAdhya / 7N gmnN| 8A jJAsyasi / N pr| 4 N likhinshlok| 5 NdegkvikhvitkRlaa| 6 AN degkarpUra / Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 513 20. vIrAcAryacaritam / zrIvIre virate jalpAdarthatastasya kurvataH / anuvAdaM jagAdAsau jalpa sarvAnuvAdataH // 60 // na zakto'hamiti prAha vAdisiMhastato nRpaH / svayaM bAhau vidhRtyAmuM pAtayAmAsa bhUtale // 61 // vaktuM na zaktazceduccairAsane kathamAsivAn / tathA ca kavirAja : zrIzrIpAlo vAkyamabravIt // 62 // Teri ti nocairAsanasaMsthitaH / prAsAdazikharastho'pi kAkaH kiM garuDAyate // 63 // 169 5 tato viDambyamAnaM taM dRSTvA zrIvIra UcivAn / zrUyatAM bhUpa me vANI prANI darpeNa jIyate // 64 // yadanena narAdhIza ! zuddhanyAyaikaniSThadhIH / sabhAdhyakSamavajJAto' varNAzramagururbhavAn // 65 // svAsyAmbujasthirAvAsapradAnAt prINitA dRDham / tvadgRhyA kopabhUratra devyadAd vAci mandatAm ||66||-yugmm / vAcAM raNe tu cAsmAkaM prAmUDhaH samayo hyayam / bAdI nigRhyamANo hi saMrakSyaH prativAdinA // 67 // tato vimucyatAM zrIman ! madAndho'yaM kRpAspadam / nizasveti nRpeNAsau mukto' dRSTvA tato bahiH / / 68 / / 10 jayapatrArpaNAdasyAdade tejaH paraM tadA / dravyaM tu niHspRhatvena spRzatyapi punarna saH // 69 // 63. anyadA jayayAtrAyAM calite' gUrjarezituH' / caturaGgacamUcakre reNucchAditabhAnuni // 70 // zrI vIrAcAryacetyasya purataH savariSNuni / nRpamIkSitumApte ca kavIndre tatra vizrute // 71 // - kramAt tatra ca saMprAptaH zrIsiddhAdhIza bhUpatiH / taM samIkSya kaviH kazcit samasyApadmabhyadhAt // 72 // taduddizya kavau vIrAcArye dRSTiM vyadhAnnRpaH / anAyAsAt tato'pUri kRtinA tena satvaram // 73 // 15 tathA hi kAlindi brUhi kumbhodbhavajaladhirahaM nAma gRhNAsi kasmAcchatro narmadA'haM tvamapi mama sapatnyAzca gRhNAsi nAma / mAlinyaM tarhi kasmAdaviralavigalatkajjalairmAlavInAM bASpAmbhobhiH kimAsAM samajani calito gurjarANAmadhIzaH // 74 // 20 zrutveti bhUpa Acakhyau tava siddhagirA'nayA / mAlavezaM gRhISyAmi saMzayo nAtra me hRdi // 75 // tvayA balAnakasthenAziSTo me zatrunigrahaH / vijayasya patAkeyaM tatastatrAstu sA dRDham // 76 // zrIbhAvAcAryyacaityasya pattAkA'bhUd balAnake / mahatA vihitaM yasmAccireNApi na nazyati // 77 // 4. vAdI kamalakIrtyAkhya AzAmbarayatIzvaraH / vAdamudrAbhRdbhyAgAduvajJAtAnyakovidaH // 78 // AsthAnaM siddharAjasya jihvAkaNDUyayArditaH / vIrAcArya sa AhvAsta brahmAnaM viduSAM raNe // 79 // 25 pacavarSIyabAlAM sa sahAdAya samAgamat / avajJayA vAdinaM taM vIkSya nyavizadAsane // 80 // sa copanyastavAn sarvasAmarthyena gurustataH / zrIvIro bAlayA sArddhamaraMsta kutukAdiva // 81 // sa taM dRSTvA'bravId vAdI bhUpate ! bhavataH sabhA / nocitA viduSAM bAlakrIDAviplavasambhRtA // 82 // 'rAjA''ha svapramANena krIDatyeSa budhaizvaraH / ityuktvA prekSito' vIro nRpeNa prAha' sasmitaH // 83 // samAnavayasorvAdo vimRzyeti mayA tataH / eSA bAlA samAninye vastrAvRti nirAdarA // 84 // eSa vAdyapi namatvAd dRzyate DimbhasannibhaH / ubhayoretayorastu vAdo vrIDAtvanena naH // 85 // strInirvANaniSedhenAnayaivAsya ca vigrahaH / vidheyastadasau vAdamudrayAmuM vijeSyate // 86 // 1 N zrUyate / 2 N sabhAmadhyamavajJAto / 3 B muktaH kRSTrA / 4 N balito / 5 N gUrjare vizuH / 6 N rAjA hastapramANena / 7. N preSito / 8 D saha / 9NB vastrAvRta / 10 Ntu / pra0 22 80 Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 170 10 mabhAvakacarite 1 aspRSTahastaM tanmaulau pradAyoce yatIzvaraH / tAM jalpa bAdinAnena sthApaya strISu nirvRtim // 87 // tataH sA nipuNAdhIta prmaannvidussaamiv| mare ' sthApayAmAsa tenAzakyasthirottaraiH // 88 // aneDamUkatAM prApte tatra vitrattamAnase / sasurjayajayArAvAH sabhyAnAM nRpaterapi // 89 // bhUpAlaH prAha ko jetA matsabhAM tapati prabhau / zrIbIre bAdivIre'tra siddhe'nekAsu siddhiSu // 90 // yadIyahastasparzena saMkrAntA yatra tatra ca / vAgdevI bhASate'jasraM sa zakyaH kena varNitum // 91 // evaM yugapradhAnAbhaguNavyUtAH paTA iSaH / bhISIrasUrayaH pAntu bhavyajADyApahAriNaH // 92 // zrImatkAlakasUrINAmanirvAcyaM prabhAdbhutam / adyApi yatkule vIrAH prAgvIrAn bhAsayantyamI // 93 // prasUri sarasIhaMsaprabhaH zrIprabhA candraH sUriranema cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrI pUrvarSicaritrarohaNagirI zrIvIravRttAdbhutaM zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zRGgaH saviMzo'bhavat // 94 // // 0 96 ma0 11, ubhayaM 4552 a0 11 // // iti zrIvIrasUriprabandhaH // 1 D vAgbhirasthApayate nAzakyabhaMgAbhirAdRtA / 514 Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 515 171 21. vAdidevariparitam / 21. zrIvAdidevasUricaritam / zrIdevasUrirvaH pAtu ya Akramya digambaram / kIrterapi striyaH siddhamUladhiSNya matiSThipat // 1 // devAcAryaH zriye bhUyAt kevalajJAnazAlinAm / vimocyAbhojanaM yenAvyucchittiH zAsane kRtA // 2 // jIvitAnAdirAjIvamamadhyamahitodayama / anantaviparadroha vadanaM sasya sNstmH||3|| bhrAntisaMvartakabhrAntidurvRttarajasaH zame / avAravAribAhami tavRttaM parikIryate // 4 // 61. asti gUrjaradezasya navanItamivoddhRtam / aSTAdazazatInAma maNDalaM svargakhaNDalam // 5 // tatra maDDAhRtaM nAma nagaraM nagarAjibhiH / dhvAntasyeva mahAdurgamagamyaM sUryarociSAm // 6 // sadvRttojjIvanacchAyo rAjamAnaH svatejasA / prAgvATavaMzamuktAsId vIranAgAbhidho gRhI // 7 // tatpriyA sakriyAdhArA priyaMkaraguNAvaniH / jinadevIti devIva menA himavato babhau // 8 // anyadA sA nizi svapne pIyUSarucimaikSata / pravizantaM mukhe pRthvyAmavatArecchayA kila // 9 // anvaye guravastasya zrImunicandrasUrayaH / santi zAntikamatrAnte yeSAM nAmAkSarANyapi // 10 // prAtaH sA tatpuro' gatvA natvA sttvmhaalyaa| apRcchanmuditAcArya(01) svpnsyaatishyspRshH||11|| devazcandranibhaH ko'pyavatatAra tavodare / AnandayiSyate vizvaM yena te cetthamAdizan // 12 // atha sA samaye'sUta sutaM vanopamadyutim / yattejasA kali: zailazcakampe bhedbhiititH|| 13 // hRdayAnandane tatra vardhamAne ca nandane / candrasvapnAt pUrNacandra ityAkhyAM tatpitA vyadhAt // 14 // 15 kadAcinagare tatrAzivaM jajJe janAntakRt / sahasaiva yato lokaH prekSyAprekSyatvamAdadhau // 15 // vIranAgo vicintyaitad dakSiNAM dizamAzrayat / bhRgukacchapuraM prApa lATadezavibhUSaNam // 16 // vihAra jaMgama tIrtha zrImunicandrasarayaH / cakrastatra tadAdezAt sthApito'sau sadharmibhiH // 17 // varSASTakavayAH pUrNacandra ityasya nandanaH / cakre 'sukhAsikAdInAM vANijyaM zaizavocitam // 18 // vitta nauvittaharyeSu vikAzicaNakaiH samAH / drAkSA avApadarbhatve'pi hi puNyAni jAprati // 19 // 20 kasmiMzcitsadane'nyedhurgato vyaJjanavikraye / drammAna hemaca gehezaM piTairujjhantamaikSata // 20 // bhavAbhAgyAd ghaTazlakSNakarkarAGgArarUpataH / pazyati sa tataH pUrNacandraH prAhAtivismitaH // 21 // kimujjhasi mahAdravyaM narasaJjIvanauSadham / ityukte sa gRhI dadhyau citte'ho puNyavAnasau // 22 / / vatsa ! dravyamidaM vaMzapAtre kSitvA mamArpaya / ityukta' pUrayitvA'sau pAtrANyasyArpayat tadA // 23 // tatkarasparzamAhAtmyAt tad dravyaM pazyati sma saH / apuNya-puNyayoH sAkSAdIdRzaM dRzyate'ntaram // 24 // 25 so'ntargehaM kSipatyevaM sarva nihitamantarA / ekA sukhAdikAhetoH prasUtistena cAlta // 25 // hRSTazca piturAkhyAya dadau tad draviNaM mudA / vIranAgaH prabhUNAM ca yathAvRttamado'vadat // 26 // vyamRzaMste'pyavAtArSIt " kimeSa puruSottamaH / darzayantI svarUpANi lakSmIryasyAbhilASukA // 27 // raGgatkumudacandrAMzuprasarAcchAdakodayaH / virocano vineyazcedeSAnantonnatistadA // 28 // tataste'pyavadan vAcaM zRNu nastava yadvaram / vastu sampadyate kasya bhaktyA tat pratipadyate // 29 // 80 sa prAha nAtha ! pUjyAnAM kule no gurutAbhRtAm / ahaM tvekasuto jIrNastadAsthA me'tra jIvitum // 30 // 1N mUlavidyA / 20 priyo| 3 N ttpure| 4 B sukhaadikaa| 5 D citta; N ciNtnaucityh| 6 N D tavA / 7N ityukkhaa| 8N cArthitA / 9 vidhehyAkhyAya / 10 Aspyaathaataa| Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 prabhAvakacarite 516 10 15 vyavasAye kSamaH kIdRkSe'pi nAhaM jananyapi / asya nazyattanusthemA'nanyasustad vadAmi kim // 31 // atra cet pUjyapAdAnAmAgrahastanmayA nahi / vicAraNaM hi kartavyaM gRhyatAmeSa nandanaH ||32||-vishesskm / prabhurAhAtha me pazcazatI cAritriNAM gaNe / sarve'pi te sutAH santu tavaikasmAdataH prati // 33 // amI sAdharmikA yAvajjIvaM kazipudAstava / dharma gheyAstra nizcintaH paralokaikazambalam // 34 // tadambAM ca yathAdezakAriNImanumAnya ca / pUrNacandraM dRDhAbhaktiM prabhavaH samadIkSayan // 35 // 62. rAmacandrAbhidhAM tasya' dadurAnandunAkRteH / darzanollAsinaH saGghasindhuvRddhividhAyinaH // 36 // duIyatvakalaMkasyApanodAdupakAriNIm / yatprajJA durgazAstrANAmapi vAggocaraH sa kim // 37 // tarka-lakSaNa-sAhityavidyApAragataH sa ca / abhUt svaparasiddhAnte vartamAne kaSopalaH // 38 // zivAdvaitaM vadan dhandhaH pure dhavalake dvijaH / kAzmIraHsAgaro jigye vAdAt satyapure pure // 39 // tathA nAgapure kSuNNo guNacandro digNbrH| citrakaTe bhAgavataH zivabhatyAkhyayA punH||40|| gaMgAdharo gopagirau dhArAyAM dharaNIdharaH / padmAkaro dvijaH puSkariNyAM vAdamadoddharaH / / 41 // jitazca zrIbhRgukSetre kRSNAkhyo brAhmaNApraNIH / evaM vAdajayonmudro rAmacandraH kSitAvabhUt // 42 / / vidvAn vimalacandro'tha haricandraH prabhAnidhiH / somacandraH pArzvacandro vibudhaH kulabhUSaNaH // prAjJaH zAntistathA'zokacandrazcandrollasadyazAH / ajAyanta sakhAyo'sya meroriva kulaaclaaH||44||. tato yogyaM parijJAya rAmacandraM manISiNam / pratyaSTipana pade dattadevamUrivarAbhidham // 45 // pitustasya vrataM vIranAgAkhyasya svasuH punaH / purAttavratamudrAyA amudrAyA mahAvataiH // 46 / / mahattarApratiSThAM ca vyadhurvidhuritAMhasaH / zrImacandanabAleti nAmAsyAH pradadurmudA // 47 ||-yugmm / 63. anyadA gurvanujJAtAH zrImanto devasUrayaH / vihAramAdadhuH pUjyAH pure dhavalakAbhidhe // 48 // udayo nAma tatrAsti vidito dhArmikApraNIH / zrImatsImaMdharasvAmibimbaM saiSa vyadhApayat // 49 // sa pratiSThAvidhau tasyAnizcinvan sadguruM ttH| zrImacchAsanadevIM cArAdhnot vyahamupoSitaH // 50 // . yugapradhAnakalpena zrImatA devasUriNA / pratiSThApaya bimba svamityupAdizatAtha sA // 51 / / tattadarthanayA biMbapratiSThAM vidhustadA / UdA va sa ti nAmnA taccaityamadyApi vidyate // 52 // 64. atha nAgapure'nyedyuH prabhavo vijihIrSavaH / girIndramadaM prApurutkA Aruruhuzca tam // 53 // matriNo'mbaprasAdasya girimArohataH saha / gurubhiH karmavaicitryAd dandazUko'dazat pade // 54 // jJAtvA te prepayaMstasya hetuM pAdodakaM tadA / dhautamAtre tadA tena daMzo'sau nirviSo'bhavat // 55 // zrInAbheyaM namaskRtya saMsArArNavatAraNam / tuSTuvuH zrImadambAM ca pratyakSA zAsanezvarIm // 56 // sA'vAdIt kathayiSyAmi kiMcitte bahumAnataH / dUre sapAdalakSe tvaM mA yAsInmama vAkyataH / / 57 // gurustavASTamAsAyurasmAdeva dinAd yataH / vyAvarttakha tato vegAdaNahillapuraM prati // 58 // ityAkhyAya tirodhAca devI dadhyau tataH prabhuH / mamyambAyA ivAmbAyA vatsalatvamaho mahat // 59 // vyAvRtyAyAt tataH pUjyapura Akhyat surIvacaH / AnandamasamaM prApuste kAlajJAnato nijAta // 6 // 65. anyadA devabodhAkhyaH zrIbhAgavatadarzanI / bhUrivAdajayonmudraH zrImatpattanamAyayau // 61 / / avAlambata' patraM ca rAjadvAre madoburaH / vatra lokaM durAlokaM vibudhairalikhaJca saH // 12 // 30 1D yasya / 2 AD kRte / 3A durjeyakhaN durneyl| 40 prAjA1 5N bNdhH| 6N avlNbn'| Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 517 21. vAdidevasUricaritam / tathA hi ekadvitricatuH paMcaSaNmenakamane na kAH / devabodhe mayi kruddhe SaNa menakamanenakAH // 63 // tataH sarve'pi vidvAMsa enamAlokya sUryavat / dRzo vipariyanti sma durbodhaM sudhiyAmapi // 64 // SaNmAsAnte tadA cAmbAprasAdo bhUpateH puraH / devasUriprabhuM vijJarAjaM darzayati sma ca / / 65 / / sa bhUpAlapura: lokaM bibhedodbhedadhInidhiH / kulatthajalavadgaNDazailaM rAjJA mataH suhRt // 66 // 173 5 athAsya zlokasya vivaraNaM- kai gai rai zabde / kAyantIti kvacit Dapratyaye kAH zabdena vAdinaH / te SaTkAH / santIti kriyAdhyAhAre, SaDvAdino na santi / va sati devabodhe mayi kruddhe sati / punaH kathaMbhUte - ekadvitricatuHpaMcaSaNmenakamane / mAMka mAne, mAnaM mAH kipU pramANaM / ekaM pramANaM pratyakSarUpaM yeSAM te ekamAH, cArvAkAH, ekapramANavAdinaH / tathA dvimAH dve pramANe pratyakSAnumAnarUpe yeSAM te dvimAH, dvipramANavAdino bauddhAH vaize- 10 SikAzca / tathA trimAH - trINi pramANAni pratyakSAnumAnAgamarUpANi yeSAM te trimAH, tripramANavAdinaH sAMkhyAH / catvAri pratyakSAnumAnAgamopamAna rUpANi pramANAni yeSAM te caturmAH, catuHpramANavAdino naiyAyikAH / tathA paMcamA:- paMca pratyakSAnumAnAgamopamAnArthApattirUpANi pramANAni yeSAM te paMcamAH, paMcapramANavAdinaH prAbhAkarAH / tathA SaNmAH SaT pratyakSAnumAnAgamopamAnArthApattyabhAvarUpANi pramANAni yeSAM te SaNmAH, SaTpramANavAdino mImAMsakAH / teSAminAstadvettRtvAt tAn kamate abhilaSati, sa ekadvitricatuH paMcapaNmenakamanaH, 15 tasminmayi / tathA menakamanenakA api na kAH na vAdinaH / mA lakSmIH, tasyA inaH svAmI viSNuH; kamano brahmA; ina AdityaH menakamanenAH / alpatvAtkapratyaye menakamanenakAH / te'pi viSNu-brahma-sUryA mayi devabodhe kruddhe sati ajJAnatvAnnakAH na vAdinaH / yato- devAn bodhayati iti zabdavyutpatyA te'pi mayA bodhitAH suzAnA bhavanti / tato mAnuSANAM paTuvAdinAM viduSAmapi kiM pramANaM kA vArtA // iti patrAvalaMbavyAkhyA // graM0 16 // * 66. athAsti 'thAhaDo nAma dhanavAn dhArmikAmaNIH / gurupAdAn praNamyAtha cakre vijJApanAmasau // 67 // 20 AdizyatAmatizlAdhyaM kRtyaM yatra dhanaM vyaye / prabhurAhAlaye jaine dravyasya saphalo vyayaH // 68 // AdezAnantaraM tenAkAryata zrIjinAlayaH / hemAdridhavalastuko dIpyatkumbhamahAmaNiH // 69 // zrImato varddhamAnasyAbIbharad bimbamadbhutam / yattejasA jitAzcandrasUryakAntamaNiprabhAH / / 70 / / zataikAdazake sASTAsaptatau vikramArkataH / vatsarANAM vyatikrAnte zrImunicandrasUrayaH // 71 // ArAdhanAvidhizreSThaM kRtvA prAyopavezanam / zamapIyUSakallolaplutAste' tridivaM yayuH // 72 // yugmam / vatsare tatra caikatra pUrNe zrIdevasUribhiH / zrIvIrasya pratiSThAM sa thAhaDo'kArayanmudA // 73 // 67. atha nAgapure zrImAn devasUriprabhuryayau / abhyAgAdatra ca zrImAnAhlAdananarezvaraH // 74 // praNanAma sahAyAtaH sa ca bhAgavatezvaraH / devabodha imAmAryAmAryA cAro'vadat prabhum // 75 // 25 sA ceyaM yo vAdino dvijihvAn sATopaM viSamamAnamudgirataH / zamayati sa devasUrirnarendravandyaH kathaM na syAt // 76 // evaM cAsau mahAbhaktyA sthApito nagarAntarA / rAjJA vijJAtatattvArtho bhavyAn bodhayati sma saH // 77 // taca zrIsiddharAjo'tha nagaraM rurucetarAm / tatrasthaM devasUriM ca jJAtvA vyAvavRte tataH // 78 // madhyasthite'tra tanmitre durgaM lAtuM na zakyate / iti dhyAtvA''hvayad bhaktyA nRpaH zrIpattane prabhum // 79 // 1 N bAiko / 2 Ndeggto'sau / 3N yayau / 4 N tadAyAtaH; B tadAyAta ; D sadAyAtaH / 5 B prabhoH; D prabhuH / 30 Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 prabhAvakacarite 518 tatra varSAsvavasthApyAzvine' taM cAbhyamitrayat / prAkAraM jagRhe zrImAn siddharAjazva satvaram // 80 // 68. atha karNAvatIso'nyegurutkaNThitaH prabhoH / AhvAyayanmahAbhattyA caturmAsakahetave // 81 // tatastatrAyayuH pUjyAH sbaadeshpurskRtaaH| zuddhopAzrayamAsAdyAvasthAnaM pratizuzruvuH // 82 // ariSTanemiprAsAde vyAkhyAnaM ca pratuSTuvuH / abudhyantAbudhA lokA yasya zravaNato ghnaaH||83|| itazca dAkSiNAtyaH shriikrnnaattnRpterguruH| zrIjayakezidevasya zrIsiddhezaprasUpituH // 84 // anekavAdinirjiSNurvAdiputrakapaddhatim / vAmapAde vahan garvaparvatAdhityakAzritaH // 85 // jaino jainamatadveSidarpasarpakaraNDikA / zrImAna kumudacandrAkhyo vAdicakrI digambaraH / / 86 / / zrIvAsapUjyacaityastho varSAnirvAhahetave / zrIdevasaridharmAkhyAprabhAvAmarSaNastadA // 87 // dAnAnmukharayana baMdivRndAni prajighAya sH| uddIpayan vacobhistaM sUri zamikulezvaram // 88 // -paMcabhiH kulakam / vaitAlikapatirdharmiparSadantaHpravizya ca / Aha stutiparastasya kAvyAni krodhadIptaye // 89 // geya-vAGmayayoH pAradRzvarI prekSya yanmatim / vINApustakabhRd brAjhI vismitA 'tadapAragA // 10 // tatastadrAmAsthAya tadupAstitarAstikAH / sitAmbarAH parAnandabhAjo bhavata kiM na hi||11|| . . tathA hihaMho zvetapaTAH kimeSa vikarATopoktisaNTaGkitaiH saMsArAvaTakoTare'tiviSame mugdho janaH pAtyate / tattvAtatvavicAraNAsu yadi vo hevAkalezastadA satyaM kaumudacandramahiyugalaM rAtriMdivaM dhyAyata // 92 // 20 athAha devasUrINAM mANikyAkhyo vineyarAT / darzanapratikUlAbhirvAgmI roSAkaraM vahan // 93 // . tadyathAkaH kaNThIravakaNThakesarasaTAbhAraM spRzatyahiNA kaH kuntena zitena netrakuhare kaNDUyanaM kAMkSati / kA sannahyati pannagezvaraziroratnAvataMsazriye yaH zvetAmbaradarzanasya kurute vandyasya nindAmimAm // 94 // mANikyaH ziSyamANikyaM jagade devsuuribhiH| nAtra kopAvakAzo'sti kharavAdini durjane // 95 // atha bandirAja Aha zvetAmbaracaNakaturaga iha vAdI / zvetAmbaratamaso'rkaH zvetAmbaramazakadhUmo'yam // 96 // zvetAmbaraprahasane sa sUtradhAraH prabhuH kumudcndrH| kiM vAcyastava vAcA saMdiza kimihAnyavAgaDamaraiH // 97 // sa guruH prAha nAIyuvratamAsmAkadarzane / tataH kathaya maddhAtu: "pura ekaM hi vAcikam // 98 // ___ tad yathAdigambaraziromaNe ! guNaparAzukho mA sma bhU guNagrahaphalaM hi tad vasati yadU ramApaGkaje / 1N degsthApyAzcitte / 2 sido| 3 0 vedpaargaa| 4 N zvetAMvaraH prhsnaiH| 5 N maagddNbraiH| 6 D para / Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 519 175 21. vAdidevasUricaritam / tatastyaja madaM kuru prazamasaMyatAn vAn guNAn damo hi munibhUSaNaM sa ca bhavenmadavyatyaye // 99 // ityevaM kathite bandivareNAsya puro muneH / vAdinaH so'vadanmUrkhasAdhUnAM zama uttaram // 10 // uttejanaM kimapyeSa kriyate cittapIDanam / asya vidyAkalAmadhyaM jJAyate yena tattvataH // 101 // vimRzyeti nijaiH sAdhuvRnda rathyAntarAgatam / vairAnubandhaceSTAbhirupAsa yadadbhutam / / 102 // ityevamupaspRSTe'tra niHprakampe sumeruvat / digvAsA nijarUpAbhamaviziSTaM pracakrame // 103 // nijacaityAgrato yAntIM vRddhAM gocaracaryayA / upasargayituM sAdhvImArebhe'nyecurudyataH // 104 // atha pallavakAn pallavakAniva 'tmstroH| preSya tAM kuNDake kSitvA narttayAmAsa sAhasI // 105 // aho sAdhvImasau vRddhAM darzanivyAjabukkasaH / viDambayati pApIti tasyAvarNo jane'bhavat // 106 // atha sA mocitA kaizvidanukampAparainaraiH / sUrerupAzrayaM praayaadtigdgdshbdbhuuH|| 107 // kiMkRtaste'pamAno'yamiti pRSTA ca suuribhiH| jarAmanyubharAvyaktasvaraM prAha tdgrtH|| 108 // varddhito'dhyApitaH sUripade madgurubhirbhavAn / sthApito'smAdRzAmIhagviDambanakRte dhruvam // 109 // digambaro'yaM bIbhatsadarzanaH svaviTabrajaiH / rAjAdhvani prayAntIM mAmanAthavadupAdravat // 110 // vidvattayA prabhutvena kiM phalaM te'vakezinA / kiM karasthena zoNa yadi zatruna hanyate // 111 // zamazaityamahAvayAH phalaM paribhavo dRDhaH / prasyate mucyate vApi rAhuNA khecchayA zazI // 112 // 15 adya te vikramaH kAlaH paThitasya phalaM hyadaH / dhAnye zuSke dhane ghAste varSan megha: karotu kim // 11 // devasUriratho vAcamuvAca krodhadurdharAm / mA viSAdaM kuruSvAyeM ! durvinItaH patiSyati // 114 // AryAha durvinIto'yaM patiSyati navA punaH / tvayi nyastabharaH sAH patiSyatyeva vetravat // 115 // pramurAha sthirIbhUya ced vilokayase tataH / muktAnAmiha vedhonA saMbhavI guNayuktaye // 116 // atha covAca mANikya ! vijJapti likha mAmikAm / zrImatpattanasaGkAya vinayAtizayaspRzam // 117 // 20 AdezAnantaraM so'tha likhati sma sphuTAkSaram / adarzayat prabhoH pazcAdathAsau pratyavAcayat // 118 // 'khasti natvA jinaM zrImadaNahilapure prabhum / / saMgha karNAvatIpuryAH zrImaMto devasarayaH // 119 // bhakyA vijJapayantyatrAzAmbareNa vivaadinaa| zIghramevAgamiSyAmaH kRtavAdAzravA iti // 120 // acirAdhvanyapuMsazca haste sA'tha samarpitA / gUrjarANAM rAjadhAnI sa pApa praharatrayAt // 121 // dRSTvA saGghana mo'sau bhojanAcchAdanAdibhiH / sammAnya prahitaH zIghra pratilekhaM samarpya ca // 122 / / AyAd devaguroH pArthe sahAdezaM dadau mudA / enaM lalATe vinyasya vivRtyAvAcayaca saH // 123 // 'khasti zrItIrthanetAraM natvA zrIpacanA prmH| sakchaH karNA va tI puryA paravAdijayorjivas // 124 // zrI devopapadaM sari samAdizati sammadAt / AgantavyaM saTityeva bhavatA vAdinaca! // 125 // 1N nbhkhroH| 20 vikme| 8A BN "yukyo| Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 176 prabhAvakacarite kiM ca zrI vA divetAla - zAntyA cArya sya sadguroH / pArzve'dhItasya zaivAkhyavAdijeturmahAmateH // 126 // sunicandra prabhoH kiM na bhavAn ziSyaziromaNiH / kAle'dhunAtane saGghodayastvayyeva tiSThate // 127 // tataH zrI siddha bhU pAlaM vijJapyAtra sakautukam / tvatkRtaM vijayaM svasya vayaM vIkSAmahe dhruvam // 128 // zrAddhAnAM zrAvikANAM ca zatAni trINi sapta ca / vijayAya tava zrImannAcAmAmlAni tanvate // 129 // pratihantuM pratyanIkasurANAM vaibhavaM laghu / devyAH zrIzAsanezvaryA balaM dAtuM svasattvataH // 130 // 520 tadarthamiti vijJAya vizvavandyaH sa bandinam / prAhiNod vAdine dhImAn zikSayitvA svavAcikam // 131 // sa gatvA cAha-vAdIndro devAcAryoM vadatyadaH / manmukhena vrajannasmi pattane'haM tvamApateH // 132 // sabhAyAM siddharAjasya pazyatAM tatsabhAsadAm / svaparAbhyastavANInAM pramANaM labhyate yathA / / 133 // bhavatvevamiti procya sa digambarasaMnidhau / gatvA provAca tatsarvaM zrutaM tenAvadhAnataH // 134 // gamiSyata iti prokte vAdinA'jAyata bhutam / tattasyAzakunaM matvA sametyAkathayad guroH // 135 // tataH sUrirdine zuddhe meSalagne rabau sthite / saptamasthe zazAMke ca SaSThe rAhau ripuduhi // 136 // prayANaM kurvatastasya nimittaM zakunAH zubhAH / sphuritaM dakSiNenAkSaNA ziraHspando'pyabhUd bhRzam // 137 // kikI divirhazormArgamA yayau candrakI vyaraut / mRgAH pradakSiNaM jagmurviSamA viSamacchidaH // 138 // tathA rathaH prabhostIrthanAthasyAbhyarcito janaiH / abhyarhitapratimayA babhUvAbhimukhastathA // 139 // ityAdibhirnimittaizca manaH 'sauSThavamAzritaH / akSepAt pattanaM prApa prAptarUpezvaraH prabhuH // 140 // pravezotsavamAdhatta saGgha utkaNThitastataH / tatra siddhAdhipaM bhUpamapazyacca kSaNe zubhe // 141 // punazca mAgadhAdhIzo digambarapuro gataH / prAha sphuTaM vacobhiH zrIdevAcAryasya vAcikam // 142 // madaM muzca yataH puMsAM dante'sau vyasanaM mahat / zalAkApuruSasyApi dazAsyasya yathA purA // 143 // evamuktvA sthite vaitAlike digvasano'vadat / zvetAmbarAH kathAbhijJA eSAmetaddhi jIvanam' // 144 // ahaM tu tatkathAtItaH prIto vAdena kevalam / yena svasya parasyApi pramANaM hi pratIyate // 145 // 'ekamevocitaM tena jalpitaM yannupAyataH / saMgamyaM vAmudrAyAM tadetat kriyatAM dhruvam // 146 // tatrAgacchAma zIghraM ca vayamapyadya nizcitam / prasthAna vastadityuktvA''ruroha ca sukhAsanam // 147 // saMmukhaM punarAsIcca kSutaM vyamRzadatra ca / vikAraH zleSmaNaH zabdastatrAsthA kA'stu mAdRzAm // 148 // syAdvAtato'pi kaNDUtirjihvAyA me nareNa na / pratihanyeta vAdena zrutamasmAnniSedhakam // 149 // yAma eva tathApyevamuktvA saJcarataH sataH / avAtarat phaNI zyAmaH kAlarAtreH kaTAkSavat // 150 // vyalambata parIvArastasyAzakunasambhramAt / Aha ca svAmino naiva kuzalaM dRzyate hyadaH // 151 // sa prAha pArzvanAthasya tIrthAdhiSThAyako mama / dharaNendro dadau darza sAhAyyavidhaye dhruvam // 152 // ityAdyazakunaibaDhaM niSiddho'pi digambaraH / aNahillapuraM prApa tathA prAvezi kairapi // 153 // 1 N mddaatmnH| 2 N sa tatvataH / 3N proce / 4 N mataH / 5N jIvitam / 6 N kathAbhItaH / 7 N evamevo / 8 N tanRpAdeg / 9 N saMgamya / Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 521 21. vAdidevasUricaritam / 69. itazca zrIdevasUreH puraM pravizataH sataH / thAhaDo nAgadevazcAyayAte saMmukhau tadA // 154 // tAbhyAM praNamya vijJaptaM digambaraparAjaye / dApyatAM khecchayA dravyametadarthaM tadarjitam // 155 // zrIdevasUrayaH prAhuryadi braahmiiprsaadtH| na jayastat kimutkocaiH saMkocaiH satyasaMvidAm // 156 // athAha thAhaDo nAthAzAmbareNa dhanavyayAt / tatrasthena dhanAdhyakSAdazitA' gAMgilAdayaH / / 157 / / Ucuzca prabhavo devA guravazvAtra jAgrati / kAryoM 'vyayo na yuSmAbhirasthAne draviNasya tat // 158 // 5 tataH kumudacandreNAgatena nagarAntarA / zvetAmbarajayonnayai kRtaM patrAvalambanam // 159 // dinAnAM viMzatiM pratyupAzrayaM yatinAM tdaa| nIraM tRNAni muktvA ca sa purogAnyavAdayat // 160 // kezavatritayaM tasya pakSe sabhyatayA sthitam / anye'pyAgdazaH sarve tasya pakSaspRzo'bhavan // 161 / / thAhaDastasya 'tatpatraM rAjadvAravilambitam / sphATayAmAsa zRGgAramiva tasya jayazriyaH // 162 // zrIsiddhAdhIzvaro rAjA zrIpAlAdadhigamya ca / vRttAntamAhvayat tatra shvetaambr-digmbrau||163 // 10 sabhAvyavasthAmAdhAya praiSId dUtaM ca satvaram / sambandhakAvatArAya tayogAgilamaMtriNe // 164 // tataH zrIkaraNe so'tha zrIdevagururAhvayat / jAtipratyayataH kiMcid 'vidviSTamiva cAvadat / / 165 // tathA hi- - dantAnAM malamaNDalIparicayAt sthUlaM bhaviSNustatiH kRtvA bhaikSakapiNDabhakSaNavidhiM zaucaM kilAcAmlataH / 15 nIraM sAkSi zarIrazuddhiviSaye yeSAmaho kautukaM te'pi zvetapaTAH kSitIzvarapura kAMkSanti jalpotsavam // 166 // Aha devaguruH sphUrtyA mImAMsAsaktatAjuSaH / dhIvarAyocitaM tad vaH zaucAcAravicAraNam // 167 // paramuktaM cavimRza vimRzAmbhobhiH zakyo'pasArayituM na yai 20. jaTharapiTharIkroDasthemApyaho malalezakaH / kathamiva sadA tiSThannAtmanyarUpiNi tairaho __ paridalayituM pAryonAryaH sa pAtakakardamaH // 168 // mANikyaH prAha kiMnAma dvijasyAsyAsti dUSaNam / zrIsiddheza upAlabhyaH sa vivekbRhsptiH||169|| saMskArasUtrapAtena caturkI hRdayAtmanAm / vapurmanovaca kAryajAteSvanyAnyarUpataH / / 170 // akRtya-kRtyayostulyakarttavyatvaspRzAM sadA / dvijanmanAM pradhAnatvaM darzanAnAM viDambanam // 171 // ityevamUhApohena sambandho naarpitstdaa| prAtaH sabhAgata:' pRSTo rAjA scivgaaNgil:|| 172 / / likhito bhavatA kaH sambandhaH kiM vAdinoyoH / sa AheSAmapAvitryAnAhI rAjasabhAsthitiH // 173 // ato mayA na cAlekhi sambandho nRptisttH| antaHkopAnalaM babhre payodhiriva vADavam // 174 / / evaM ca sadasanmartyavizeSaviduSastava / vyayasya karaNaM te'laMkArAropastavocitaH / / 175 // 30 prajAnAM gauravarNo'pi kAla evAvabhAsate / alpo'pyatra na te doSaH sA mamaivAvicAritA // 176 / / paraM darzanabAhyatvAd prAmyavanAgaro'pi san / nAntarmukho guNAn doSIkRtya yasmAt prajalpasi // 177 // 1A dhyakSodvasitA; Bdhykssaavsitaa| 2 N kaaryo'nvyo| 3 N vatratyaM / 40 viziSTa / 5 N degSNustuti / 60 kilaatraatmnH| 70 kimiishvrpurH| 8N smaagtH| 9N pr(a)jnyaanaa| / pra023 Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 prabhAvakacarite 522 10 15 anyadekaM ca te bhAgyaM yattena brahmacAriNA / evaM vivadamAno'pi zApAd bhasmIkRto'sina // 178 // saMmAnya cAsya sambandhamadhunaiva samarpaya / likhitvA vAdinovAdakAle jayaparAjaye // 179 // rAjAdezaM gRhItveti tena praiSi nijo'nujaH / sAntvanAya prabhoH so'pi tatkRtvAhvayadatra tam // 180 // pramurvijayasenAkhyaM zreSIt tatra manISiNam / nocitaM gamanaM tatra sacivAnAgatau' svayam // 181 // digambaro vijIyeta cet tanyakArapUrvakam / nirvAsyo'taH purA 'dhRtvA parispandaM sa cauravat // 182 // atha zvetAmbaro hArayet tattasya zAsanam / ucchidyAzAmbaratvenAvasthApyaM taiH sthitaiH kimu // 183 // ityevaM lekhayitvA'tra tad'rAjakaraNe'mucat / kRtapakSo'pi sambandho'numatastairbalonnataiH // 184 // preSitaH siddharAjena zrIzrIpAlA kavIzvaraH / zikSAM datvAtivAtsalyAd devasUriprabhoratha // 185 // sa praNamya nRpasyAha vAcikaM tatpuraH sphuran / khadeza-paradezasthA api vijJA mmaarhitaaH|| 186 // paraM tathA tvayA bandho! vaktavyaM vAdalIlayA / yathA dezAntarI jeyaH stheyaH zreyaHkRte 'mama // 187 // tvayyeva mama 'cittasya dRDhAvasthitirIdRzI / yathA vIDayase no naH sabhA kAryastathA dhruvam // 188 / / atha zrIdevamarizca prade prativAcikam / pratApaste mahArAja! videshibdhjitvrH|| 189 // vayaM sahakRtastatra paraM mA dolyatAM manaH / gurUpadiSTapakSodhairvijeSye taM vivAdinam // 19 // ka IdRga viduSAM zAstA tadvacaHkautukI ca kH| bhavAniva bhavAnicchurapyahaM yena vAdakRt // 191 // iti tadvaca AkhyAca zrIpAlaH kavivAsavaH / bhUpAlo'pi mudaM prApa devasUrivacomRtaiH // 192 // 10. candrASTazivavarSetra (1981) vaizAkhe puurnnimaadine| AhUtau vAdazAlAyAM vau vAdiprativAdinau // 193 // vAdI kumudacandrazcAyayAvADambarasthitaH / sukhAsanasamAsInazchatracAmarazobhitaH // 194 // . pratIhAreNa mukte'tra paTTe cAsAvupAvizat / AhAdyApi na cAyAti zvetabhikSuH kathaM bhiyA ? // 195 // atha zrIdevamUrizvAyayau bhUpAlasaMsadam / Uce kumudacandrazca svaprajJAbalagarvitaH // 196 // tathA hizvetAmbaro'yaM kiM brUyAnmama vAdaraNAGgaNe / masya palAyanam // 197 // sUriH provAca bandhurme kimasatyaM vadatyasau / zvetAmbaro 'yataH zvAyamasmadvAdaraNAGgaNe // 198 // . bhaSaNe tasya paryAptaM raNe nAdhikRtiH punaH / paraM palAyanaM zIghraM yuktaM yuktaM vadatyadaH // 199 // zrutveti pArSadA vAcaM zabdakhaNDanayAnayA / vismitAH smitamAdhAya dadhyurasya jayo dhruvam // 20 // ekApramAnasau tatra zAsane pakSapAtitau / thAhaDo nAgadevazva saha cAjagmaturmudA // 201 // thAhaDaH svaguruM vyajJapayad tryeNa bheditAH" / sabhyAH zrutA mayA dravyaM tahAsye dviguNaM dhruvam // 202 // prabhAvanAkRte svIyazAsane tat" samAdiza / athAvad gurudravyavyayaH kAryo na hi tvayA // 203 // adya prabhubhirAdiSTaH zrImunicandrasUribhiH / svapne yad vatsa ! vaktavyaH prayogaH strISu muktikRt // 204 / / uttarAdhya ya na granthadIkA zrIzAntisUribhiH / kRtA tadanusAreNa vaktavyaM jeSyate ripuH // 205 / / ityuktvA nRpaterAzIrvAda darzanasaGgatam / abhyadhAt sUrirAnandahetuM ketuM vivAdinAm // 206 // 25 30 1 N kRto'pi san / 20 te| 3 sacivAnA mtau| 4 A B puraakRtaa| 5 N tN| 6 B balonate; D balonateH / 7AN kRtermm| 8 N vittasya / 9A yatazcAyaM / 100 medinaa| 11 N vts| Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 523 21. vAdidevasUricaritam / nArINAM vidadhAti nirvRtipadaM zvetAmbaraprollasatkIrtisphItimanoharaM nayapathaprastAra bhaGgIgRham / yasmin kevalino vinirjitaparotsekAH sadA dantino rAjyaM tajjinazAsanaM ca bhavatazcaulukya ! jIyAcciram // 207 // Uce kumudacandreNa vAdinA siddhabhUpateH / AzIrAsImabhUmIzavidvadvijayazobhinaH // 208 // sA ceyaM 179 5 khadyotadyutimAtanoti savitA jIrNorNanAbhAlayacchAyAmAzrayate zazI mazakatAmAyAnti yatrAdrayaH / itthaM varNayato nabhastava yazo jAtaM smRtergocaraM tadyatra bhramarAyate narapate ! vAcastato mudritAH // 209 // tasmin maharSirutsAhaH sAgarazca kalAnidhiH / prajJAbhirAmo rAmazca nRpasyaite sabhAsadaH / 210 // te procurmudritA vAca iti digvAsasaH kSatiH / nArImuktirjJAnibhuktiryatra tatra jayo dhruvaH // 211 // devAcAryazva bhAva' zrIpAlazca mahAkaviH / pakSe daigaMbare tatra kezavatritayaM matam // 212 // . tatrotsAho mahotsAha uvAca prakaTAkSaram / kiMcidutprAsanAgarbha dRSTvA digvakhapArSadAn // 213 // tathA hisaMvRtAvayavamastadUSaNaM sAdhanaM sadasi darzayiSyataH / 20 asya luJcitakacasya kevalaM kezavatritayameti sabhyatAm // 294 // maharSiNA ca vijJapte upalakSya prabhustataH / prayoga ucyatAM samyagAdidezeti kautukAt // 215 // tato'sau nAsti nirvANaM, strIbhavasthasya dehinaH / tucchasasvatayA tasya, yastuccho muktirasya na // 216 // atrodAharaNaM bAlaH pumAn tuccho'balAbhavaH / ato na nirvRtistatra prayogamamumAha saH // 217 // devasUrirathAha smAsiddhaM dharmivizeSaNam / strIbhave nirvRtiM prApa marudevA''game matam // 218 // tavAprasiddhametacedanekAntaM tataH paTha / tasya mArgamatikramya durnayo hyavadhAraNam // 219 // tathA hetuzca te dUSyo'naikAntikatayA mataH / striyo'pi yanmahAsattvAH pratyakSAgamavIkSitAH // 220 // sItAdyA Agame'dhyakSaM punaH sAkSAnmahIpateH / mAtA zrImayaNallAkhyA sattvadharmaikazevadhiH // 221 // tathA vyAptiralIkeyaM prativyApte praDhaukanAt / yAH striyastA' dhruvaM tucchA naitat tatsattvadarzanAt // 222 // 25 tathA taddarzanAt tatrodAhRtizcApi dUSitA / bAlaM puMsAmabhijJAnAdatimuktakasAdhuvat // 223 // tathAsyopanayo'siddhaH prAkU siddhAntAt sadUSaNAt / tato nigamanaM dUSyaM pratyanumAnasambhavAt // 224 // anUdya dUSayitvaivaM parapakSamatha svakam / pakSaM devaguruH prAha zrIbhaveSvatha nirvRtiH // 225 // prANinaH sattvavaiziSTyAt striyaH sattvAdhikA mayA / dRSTAH kuntI-subhadrAdyA athodAhRtirAgame // 226 // mahAsattvAH striyaH santi mokSaM gacchanti nizcitam / ityuktvA virate devagurAvAzAmbaro'vadat // 227 // 30 punaH paThatato'vAci tatrApyanavadhArite / trirapyAha kRte naivamabuddhA tamadUSayat // 228 // prativAdyAha vAcyasyAmabodhaH prakaTottaram / digvAsAH prAha jalpo'yaM kaTitre likhyatAmiha // 229 // maharSiH prAha saMpUrNA vAdamudrA'tra' dRzyate / digambaro jitaH zvetAmbaro vijayamApa ca / / 230 // SN sataH / 4 N striyAnA / 5 NdegmudrA ca / 1 N jJAnimukti / 2 N bhAnuzva; A lAbhUkha / 10 15 Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 180 prabhASakacarite evaM cAnumate rAjJA prayogaM kezavo'likhat / buddhA ca dUSite tatra devasUristathA'vadat // 239 // anUdya dUSaNaM bhittvA svapakSaM sthApayanniha / koTAkoTIti zabdaM sa prayuyoja vidUSaNam // 232 // apazabdo'yamityukte vAdinA pArSadezvaraH / utsAhaH prAha zuddho'yaM zabdaH pANinisUcitaH // 233 // ekaM pa koTAkoTiH koTikoTiH koTIkoTiriti trayaH / zabdAH sAdhutayA hanta saMmatAH pANineramI // 234 // itthaM niranuyojyAnuyogo nigrahabhUmikA / savaivaiSA samAyAtA vyAvarttakha tato mahAt // 235 // azaknuvanniti pratyuttare devagurostataH / sabailakSyamathAhasmAnuttaraH sa digaMbaraH // 236 // mahArAja ! mahAn vAdI devAcAryaH kimucyate / rAjAha vada nistandraH kathayiSyAmi vismRtam // 237 // avadatyanyasabhyaizca ' hAritAlA prapAtitA / sambandhakavidhiM bhUpa AdizannijapUruSaiH // 238 // jayapatraM prasAdena devasUrerdadau nRpaH / tato'vAdId gurustaM ca kimapyAcakSmahe vacaH // 239 // zAstrIyavAdamudrAyAM nipraho yatparAjayaH / vadvAdinatiraskAraH ko'pi naiva viracyatAm // 240 // rAjAha bhavatAM vAgbhiridamapyatu kiM punaH / ADambarApahAreNa darzanitvamavApyatAm // 241 // evaM kRte tadA vajrArgalAkhyA siddhayoginI / zrImatkAmAkhyayA devyA prahitA sAyayau ravAt // 242 // bhUyAstvamakSayaskandhaH siddhAdhIza ! tathA suhRt / tathA zrIdevasUrizvAziSetyabhinananda tau // 243 // maSIkUrccakamAlIya bhAle nyasto digambaraH / tataH sA pazyatAmeva nizcakrAma nabhodhvanA // 244 // tuSTidAne tato lakSaM dravyasya manujAdhipaH / dadRzyaSedhi nirmanthezvareNAspRhatAjuSA // 245 // gaNagandharvasiddhAdidevaiH pUrvamanIkSitaH / rAjAdezAt pravezasya so'varttyata mahotsavaH // 246 // samastatUryanirghoSapUrvaM saMgItamaGgalaiH / kulAGganAkRtaiH sUrirvasatau praviveza saH // 247 // rAjavaitAlikastatra tArasvarata AziSam / dadau sadaucitIkRtyavidaM devaguruM prati // 248 // santoSaM sphAraniH kiJcanajanavacanairAhataM prekSya navyaM kAmo hiMsAdikebhyo'pyavagaNitatamaH zatrupakSe zamAdau / AdiSTo yasya ceto nRpatiparibhavAt puNyapaNyaM pravezya prAyAsId vAlayitvA zucimativahikAM devasUriH sa nandyAt // 249 // zrI siddha hema caMdrAbhidhA na zabdAnuzAsane / sUtradhAraH prabhuH zrImAn hemacandraprabhurjagau // 250 // tathA hi yadi nAma kumudacandraM nAjeSyad devasUrirahimaruciH / kaTiparidhAnamadhAsyata katamaH zvetAmbaro jagati // 259 // 524 zrIcandrasUrayastatra siddhAntasyeva mUrttayaH / zAsanoddhArakUrmAyAzAsan zrIdevasUraye // 252 // 90 111. zrImaddevagurau siMhAsanasthe sati bhAsvati / 'pratiSThAyAM na lagnAni vRttAni mahatAmapi // 253 // tadA gacchasya' saMghasya samastasya vibhAvarI / vibhAvarIyasI caiSA vinidratvAt kSaNAdgAt // 254 // prAtazca pratyupekSAyAmupadhiM sAdhavastadA / apazyan khaNDazacUrNIkRtAmAkhubhirudbhaTaiH // 255 // pravarttakena vijJapte gurUNAM te 'vyacintayan / digvAsAH svasamaM veSaM mamApi hi cikIrSati // 256 // 1 N degtdaadeg| 2 N haritAlA / 3 N saahygaurvaat| 4 N pUrvamapIkSitaH / 5 N gacchastha' / 6 NdegrudbhavaiH / 7 N vyajijJapan / Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 525 21. vAdidevasUricaritam / 181 tatra pratividhau zaktirmama pUjyaprasAdataH / sauvIrapUrNa AmAyi kumbho yatita ekataH // 257 / / galapiNDanataH kaNThaM tasya baddhA'ntarA'mucan / asimakya tataH sAdhUnAha sarvatra sAhasI // 258 / / khedaM kamapi mA kAryurbhavantaH kautukaM mahat / samIkSata yadeteSAM 'bhAvi durvinaye phalam // 259 // pAdonaprahare zrAddhA nagnasyAjagmurAnatAH / prasAdA gusmasmAkaM mugnamiti bhASiNaH // 260 // madvandhoH kA bhaved bAdhA na jAnImo vayaM nanu / ajJAnadasmataH sarvaprakAraiste niSedhitAH // 261 // 5 sArddhayAme ca saMpUrNe nagnAcAryastadAgamat / nanAcArya ivAhAryaH prazaMsAM prakaTaM dadhat // 262 // AzliSyArddhAsane sUrirupAvezayatra tam / bhrAtaH! kA vava' pIDA'sti mamAjJAtamidaM dhruvam // 263 / / sa prAha chindhi mA tvaM mAM bhava mA diirghrossbhuuH| vimocaya nirodhaM me tannirodhe mRtibhruvam // 264 // tasyaitad vacanaM dInaM zrutvA'vadasau prbhuH| bhavAn saparivAro'pi yAtu me vasaterbahiH // 265 / / tadAdezena te dvAre sthitA 'AdhmAtatundakAH / lulAyA iva saMpUrNa timyaduGgAstadA babhuH // 266 // 10 sAdhoH pArthAt samAnAyya kumbhaM sauvIrapUritam / AcchoTayanmukhaM teSAM saJjajJe mutkalaH zravaH / / 267 / / aniroghe nirodhe satyasapatrAkRtAzca te / nRjalasya pravAheNa janaH sarvo'pi vismitaH // 268 // arhito'pi bhRzaM zokataptastasmAt parAbhavAt / yayau kumudacandro'yamadRzyatvamamAkhiva // 269 // tuSTidAnaM dadAnasya rAjJaH sUreragRhataH / Azuko'bde' gate matrI rAjyArAmazuko'bravIt // 270 // devaiSAM niHspRhANAM na dhanecchA tajinAlayaH / vidhApyate yathAmISAM puNyaM tava ca vardhate // 271 // 15 bhavatvevaM nRpaprokte matrI caityamakArayat / svena tenetareNApi svAminA'numatena sH|| 272 // dinastokaM ca saMpUrNaH prAsAdo'bhraMliho mahAn / merulopamaH svarNaratnakumbhadhvajAlibhiH // 273 // zrInAbheyavibhorbimbaM pittalAmayamadbhutam / dRzAmagocara rociHpUrataH sUrya bimbavat // 274 // analASTazive varSe (1983) vaizAkhadvAdazInizi / pratiSThA vidadhe tatra caturbhiH sUribhistadA // 275 // evaM prabhAvanApUraplAvite dharmiNAM hRdi / kSetre vapan bodhibIjaM ciraM ca vyaharat prabhuH // 276 // 612. anyadA vrajato'raNye nAmnA pippalavATake / zArdUlaM guruzArdUlo rekhayA sa nyaSedhayat / / 277 // bAlavRddhAkulo gaccho vihAre prAntarAvanau / kSudhAdibAdhayA tatra kliSTo duHpratikArayA // 278 // tadIyacintAmAtreNa sArthe'kasmAdupAgate / prAsukairbhaktapAnaistadbhavyAstaM pratyalAbhayan // 279 ||-yugmm / sthAdvAda pUrvakaM ratnAkaraM svAduvaco'mRtam / prameyazataratnADhyamamuktaM sa kila zriyA // 280 // 25 pItAn dRSTA purA kumbhodbhavenAmbhonidhIniha / paravAdighaTodbhUtazavAgamyaM vyadhAnnavam // 281 ||-yugmm / iti zrIdevasUrINAmasaMkhyAtizayaspRzAm / varSANAM vyadhikAzItiratyakrAmadatandriNAm // 282 / / zrIbhadrezvarasarINAM gacchabhAraM samarpya te / jainaprabhAvanAsthemanistuSazreyasi sthitAH // 283 // rasayugmaravau varSe (1226) zrAvaNe mAsi saMgate / kRSNapakSasya saptamyAmaparAhne gurodine // 284 // martyalokasthitaM lokaM pratibodhya puraMdaram / bodhakA iva te jagmurdivaM zrIdevasUrayaH // 285 // tribhirvizeSakam / 30 1N maavi| 2 D na tu| 3N bt| 4D aadhmaan| 5N sNpuurnnetimpdNgaa| * 'sapatrAkRtiniHpatrAkRtI khtyNtpiiddhne|' iti D ttippnnii| 6N'mamAsthi c| 7 N aashukosstthe| 8N viyo| 9N rekhAyAtaM / Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 prabhAvakacarite zikhivedazive (1143) janma dIkSA yugmazarezvare (1152) / vedAzvazaMkare varSe (1174) sUritvamabhavat prabhoH // 286 // navame vatsare dIkSA ekaviMzattame tathA / sUritvaM sakalAyuzca tryazItivatsarA abhUt // 287 / / ___ itthaM zrIdevasUrezcaritamadharitakSudravAdipravAdaM ___ nAdaM varddhiSNu jainapravacanabhavinAM sattvamuktairasevyam / zreSThazreyaHpradaM tad bhavatu bhavabhRtAmadya kAle bhavAnAM / nandyAdAcandrakAlaM vibudhajanazatairnityamabhyasyamAnam // 288 // zrIcandraprabhasUripasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhA___ candraH sUriranena cetasi kRte zrIrAmalakSmIbhuvA / zrIpUrvarSicaritrarohaNagirI zrIdevasUreH kathA zrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zRGgaH kuyugmakramaH // 289 // artha yacchati saMmRtisthitimatAM duHkhApanodakSama kalpadruvrajacintitAzmanivahAdapyadbhutaM yaH prbhuH| sa zrImAn kanakaprabhaH kathamayaM zakyo mayA varNituM pradyumno yatinAyakazca samabhUdu ynnaammntrsmRteH|| 290 // // iti shriidevsuuriprbndhH|| ||aN0 325, ubhayaM 4879 // Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 527 183 22. hemacandrasUricaritam / 22. zrIhemacandrasUricaritam / zrIhemacandrasUrINAmapUrva vacanAmRtam / jIvAturvizvajIvAnAM rAjacittAvanisthitam // 1 // pAtakAntakamAtaGgasparzadUSaNapUSaNaH / zrIhemacandrasUrINAM vAcaH svarNodakadyutaH // 2 // anantAgamavidyAbhRnmRtakhojIvanasthitiH / zrIhemasUriravyAd vaH pratizrIpAdaliptakaH // 3 // kRtisadvRttamuktAsranAyakazcaritaM prabhoH / sthApyate'ntaH prakAzAya satAM hRdayavezmasu // 4 // 5 61. asti zrIgUrjaro dezaH kvezAvezaviyuktabhUH / puruSArthatrayazrIpu svargo'pIcchati yattulAm // 5 // aNahillapuraM nAma kAmadhuk praNayivraje / asti prAsAdarAjImirnagaraM nagaraMgabhUH // 6 // saMkrandanasupAridvijihvA yasya nopamAm / surAsuroragAdhIzAH prApurlokezvarA api // 7 // sa tatra vAksudhAsArasaMprINitacakorakaH / rAjA siddhAdhipaH siddhAdhipagItayazA abhUt ||8||-yugmm / satpUjAbhogazRGgAraprabhAvadRDharaGgabhUH / bandhUkamiva dhandhUkaM deze tatrAsti satpuram // 9 // 10 vyUDhamoDhAnvayaprauDha udUDhamahimA dRDhaH / bADhamADhaukayad dADhyaM praudiSu prauDhacetasAm // 10 // utkocakRtasaMkoca ullocaH sattvamaNDape / zreSThI tatrAbhavaccAcaH pravAcaH pUjayan sadA ||11||-yugmm / gehinI pAhinI tasya dehinI mandirendirA / yasyAH sItA-subhadrAdyAH satyaH satyAH satItvataH // 12 // sA 'skhIcUDAmaNizcintAmaNiM svapne'nyadakSata / dattaM nijagurUNAM ca bhaktyAvezanivezataH // 13 // cAndragacchasaraHpadmaM tatrAste maNDito guNaiH / pradyumnasUriziSyaH zrIdevacandramunIzvaraH // 14 // 15 Acakhyau pAhinI prAtaH svapnamasvapnasUcitam / tatpuraH sa tadarthaM ca zAstradRSTaM jagau guruH // 15 // jainazAsanapAthodhikaustubhaH saMbhavI sutaH / tava stavakRto yasya devA api suvRttataH // 16 // zrIvItarAgavimbAnAM pratiSThAdohadaM dadhau / anyadA sA sa cApUri satpatyA bhUripuNyataH // 17 // asUta sA ca puNye'hri jitavahiprabhaM rucA / malayAcalacUleva candanaM nandanaM mudA // 18 // nAnAvidhadhvanattUryabharaDambaritAmbaraiH / vardhApane vyatIte ca dvAdazAhe mudA tadA / / 19 / / abhidhAvidhimAdhitsuH sanAbhIn bhaktito nijAn / AhUya vyAharaccAcaH sadAcaraNabandhuraH // 20 // asmadgRhe'vatIrNe'tra pratiSThAdohado'jani / etanmAtustayA ramyAH pUjAbhiH syuH surA api // 21 / / tacaMgadeva ityasya sthAnabhRnnAma sAnvayam / vidadhe vizvavastUnAM yataH satyaM shubhaaytiH|| 22 // -caturbhiH kalApakam / kramukaiH kroDakarpUraiH patraiH saurabhanirbharaiH / dattvA nAgarakhaNDaizca tAmbUlaM tAn vyasarjayat // 23 // 25 varddhamAno varddhamAna ivAsau maGgalAzrayaH / zizutve'pyazizuprajJaH so'bhuudksstdksstH|| 24 // tasyAtha paMcame varSe varSIyasa ivAbhavat / matiH sadguruzuzrUSAvidhau vidhuritainasaH // 25 // 62. anyadA moDhacaityAntaH prabhUNAM caityavandanam / kurvatAM pAhinI prAyAt saputrA tatra punnybhuuH||26|| sA ca pradakSiNAM dattvA yAvat kuryuH stuti jine / caMgadevo niSadyAyAM tAvannivivize drutam // 27 // smarasi tvaM mahAsvapnaM sakRdAlokayiSyasi / tasyAbhijJAnamIkSasva svayaM putreNa yatkRtam // 28 // 30 ityuktvA gurubhiH putraH saGghanandananandanaH / kalpavRkSa ivAprArthi sa jananyAH samIpataH // 29 // sA prAha prArthyatAmasya pitA yuktamidaM nanu / te tadIyAnanujJAyA bhItAH kimapi nAbhyadhuH // 30 // 20 1N bhUSaNAH. B 'lUSaNA / 2N strI ciMtAmaNi / jananyA / Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 prabhAvakacarite 528 5 10 15 alaMdhyatvAd gurorvAcAmAcArasthitayA tayA / dUnayApi sutaH snehAdAya'ta svapnasaMsmRteH // 31 // tamAdAya stambhatIrthe jagmuH zrIpavimandire / mAghe sitacaturdazyAM brAjhe dhiSNye zanerdine // 32 // dhiSNye tathASTame dharmasthite candre vRSopage / lame bRhaspatau zatrusthitayoH sUryabhaumayoH // 33 // zrImAnudayanastasya dIkSotsavamakArayat / somacaMdra iti khyAtaM nAmAsya guravo dadhuH // 34 // saMcaskaruH pariskArAn prajApya paramAkSaraiH / AItaste'hamarhANAM tamekapraNidhAnataH !! 35 // athaitya' milite kopakalite kaTubhASiNi / cAce prAcetasAbhastamayaM prAzamayat svayam // 36 // somacandrastatazcandrojvalaprajJAbalAdasau / tarka-lakSaNa-sAhityavidyAH paryacchinad drutam / 37 // 63. anyadA'cintayan pUrva paro labhUpadAnugaH / AsIdekapadAt tasmAddhigasmAnalpamedhasaH // 38 // tata ArAdhayiSyAmi devI kAzmIravAsinIm / cakoradvijarociSNuM jyotsnAmiva kalAvataH // 39 // iti vyajJapayat prAtaH prabhu vinayanamravAka / saMmukhInAgamaM devyA dhyAtvA so'pyanvamanyata // 40 // gItArthaH sAdhubhiH sArdhaM dhAma vidyAbrajasya ca prasthAnaM tAmaliptyAHsa brAhmIdezopari vydhaat||4|| zrIraivatAvatAre* ca tIrthe zrIneminAmataH / sAthai 'maadhumte| tatrAvAtsIdavahitasthitiH // 42 // nizIthe'sya vinidrasya naasaamnystckssussH| ArAdhanAt samakSA'bhUd brAhmI brhmmhonidheH|| 43 / / vatsa svacchamate ! yAsIn mA sma dezAntaraM bhavAn / tuSTA tvadbhaktipuSTyA'haM setsyatIhitamatra te // 44 // . ityuktvA sA tirodhatta devI vAcAmadhIzvarI / stutyA tasyA nizAM nItvA pazcAdAgAdupAzrayam ||-yugmm / siddhasArasvato'kezAt somaH sImA vipazcitAm / abhUdabhUmirunnidrAntaravairikRtadruhaH // 46 // prabhASakadhurAdhuryamamuM sUripadocitam / vijJAya saGghamAmavya guravo'matrayanniti // 47 // yogyaM ziSyaM pade nyasya svakArya kartumaucitI / asmatpUrve'mumAcAraM sadA vihitapUrviNaH // 48 // tadaiva vijJadevajJavajAlamaM vyacArayat / vimRzya te'tha vyAcakruH sarvottamaguNaM kSaNam // 49 // jIvaH karke tanau sUryo meSe vyomni budhAnvitaH / candro vRSe ca lAbhastho bhaumo dhanuSi SaSThagaH // 50 // dharmasthAne jhape zukraH zanirekAdazo vRSe / rAhustRtIyaH kanyAyAM vizvavighnavinAzakaH // 51 // iti sarvaprahabalopetaM lagnaM samRddhikRt / horA cAndrI tataH pUrvA dreSkANaH prathamastathA // 52 // vargottamaH zazAMkAMzo navamo dvAdazastathA / triMzAMzo vAkpateH SaSTho lagne'smin guNamaNDite // 53 / / ca / rAjJAM jJAto jagatpUjyaH sa bhaved vizvazekharaH // 54 // -paMcabhiH kulakam / atha vaizAkhamAsasya tRtIyAmadhyame'hani / zrIsaGghanagarAdhIzavihitotsavapUrvakam // 55 // muhUrte pUrvanirNIte kRtanandIvidhikramAH / dhvanattUryaravonmudramaGgalAcArabandhuram // 56 // zabdAdvaite'tha vizrAnte samaye ghoSite sati / pUrakApUritazvAsakumbhakodbhedamedurAH // 57 / / zravaNe'garukarpUracandanadravacarcite / kRtinaH somacandrasya niSThAniSThAntarAtmanaH // 58 // zrIgautamAdisUrIzairArAdhitamabAdhitam / zrIdevacandraguravaH sUrimatramacIkathan // 59 // -paMcabhiH kulakam / tiraskRtakalAkeliH kalAkelikulAzrayaH / hemacandraprabhuH zrImAnnAmnA vikhyAtimApa saH // 6 // tadA ca pAhinI snehavAhinI suta uttame / tatra cAritramAdattAvihastA guruhastataH // 61 // 20 30 1 N athety| 2N proce| 3N sAdhumate / * 'ujjayaMtatIrtha' iti D ttippnnii| 'sArakhate' iti D Ti014 N vyAcakhyuH A B vyaackssuH| 5 N SaSThamaH / 60 vaishvvighnvinaashnH| 7N mastataH / Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 529 22. hemacandrasUricaritam / 185 pravartinIpratiSThAM ca dApayAmAsa namragIH / tadaivAminavAcAryoM gurubhyaH sabhyasAkSikam / / 62 / / siMhAsanAsanaM tasyA anvamAnayadeSa ca / kaTare jananIbhaktiruttamAnAM kaSopalaH / / 63 // 64. zrIhemacandrasUriH zrIsaGghasAgarakaustubhaH / vijahArAnyadA zrImadaNahillapuraM puram // 64 // zrIsiddhabhUbhRdanyezu rAjapATikayA paran / hemacandraM prabhuM vIkSya taTasthavipaNau sthitam // 65 // nirudhya TiMbakAsanne gajaprasaramaGkuzAt / kiMcid bhaNiSyatetyAha provAca prabhurapyatha // 66 // kAraya prasaraM siddha ! hastirAjamazaGkitam / trasyantu diggajAH kiM tairbhUstvayaivoddhRtA ytH|| 67 // zrutveti bhUpatiH prAha tuSTipuSTaH sudhIzvaraH / madhyAhna me pramodAyAgantavyaM bhavatA sadA // 68 // tatpUrva darzanaM tasya jajJe kutrApi satkSaNe / Anandamandire rAjJA yatrAjaryamabhUt prabhoH // 69 // anyadA siddharAjo'pi jitvA mAlavamaNDalam / samAjagAma tasmai cAziSaM darzanino daduH // 70 // 10 tatra zrIhemacandro'pi sUribhUrikalAnidhiH / uvAca kAvyamavyapramatizravyanidarzanam // 71 // tathA hibhUmi kAmagavi ! svagomayarasairAsizca ranAkarA ! __ muktAsvastikamAtanudhvamuDupa ! tvaM pUrNakumbho bhava / dhRtvA kalpatarodalAni saralairdivAraNAstoraNA 15 nyAdhatta khakarairvijitya jagatIM nanveti siddhAdhipaH // 72 // vyAkhyAvibhUSite vRtte vRtte iva vibhostataH / AjuhAvAvanIpAlaH sUriM saudhe punaH punaH // 73 // 65. anyadA'vantikozIyapustakeSu niyuktakaiH / daryamAneSu bhUpena praikSi lakSaNapustakam // 74 / / kimetaditi papraccha svAmI 'te'pi vyajijJapan / bhoja vyA karaNaM hyetacchandazAstraM pravarttate // 75 // asau hi mAlavAdhIzo vidvaJcakraziromaNiH / zabdAlaGkAradaivajJatarkazAstrANi nirmame // 76 // 20 cikitsA-rAjasiddhAnta-rasa-vAstUdayAni ca / aGka-zAkunakAdhyAtma-svapra-sAmudrikAnyapi // 77 // granthAn nimittavyAkhyAna-praznacUDAmaNIniha / vivRtiM cAyasadbhAve'rghakANDa' meghamAlayA // 78 // bhapAlo'pyavadata kiM nAsmarakoze zAstrapaddhatiH / vidvAn ko'pi kathaM nAsti deze vizve'pi guurjre||79|| sarve sambhUya vidvAMso hemacandraM vyalokayan / mahAbhaktyA ca rAjJA'sAvabhyarcya prArthitaH prbhuH||8|| zabdavyutpattikRcchAstraM nirmAyAsmanmanoratham / pUrayakha maharSe! tvaM vinA tvAmatra kaH prbhuH|| 81 // 25 saMkSiptazca pravRtto'yaM samaye'smin kalApakaH / lakSaNaM tatra niSpattiH zabdAnAM nAsti tAdRzI / / 82 // pANinirlakSaNaM vedasyAGgamityatra ca dvijAH / avalepAdasUyanti ko'rthastairunmanAyitaiH // 83 // yazo mama tava khyAtiH puNyaM ca muninAyaka' ! / vizvalokopakArAya kuru vyAkaraNaM navam / / 84 // ityAkarSyAbhyadhAt sUrihemacandraH sudhInidhiH / kAryeSu naH kiloktirvaH smAraNAyaiva kevalam // 85 // paraM vyAkaraNAnyaSTau vartante pustakAni ca / teSAM zrIbhAratIdevIkoza evAstitA dhruvam / / 86 // 30 AnAyayatu kAzmIradezAt tAni skhamAnuSaiH / mahArAjo yathA samyak zabdazAstraM pratanyate / / 87 // iti tasyoktimAkarNya tatkSaNAdeva bhUpatiH / pradhAnapuruSAn praiSIda vAgdevIdezamadhyataH // 88 // pravarAkhyapure tatra prAptAste devatAM giram / vandanAdibhirabhyarcya tuSTuvuH pAThanastavaiH // 89 // 1N khAmyapIti / 2N degtaruvAstU / 3 N 'rthazAstraM; B'zAstraM / 4 BD'naaykH| 5 N degvAsti te dhruvam / pra. 24 Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 186 25 30 prabhAvakacarite samAdizat tatastuSTA nijAdhiSThAyakAn girA / mama prasAdavittaH zrI hemacandraH sitAmbaraH // 90 // tato mUrttyantarasyeva madIyasyAsya hetave / samarpya preSyatAM preSyavargaH pustakasaJcayam // 91 // tataH satkRtya tAn samyag bhAratIsacivA narAn / pustakAnyarpayAmAsuH praiSuzcotsAhapaNDitam // 92 // acirAnnagaraM svIyaM prApurdevIprasAditAH / harSaprakarSasampannapulakAGkurapUritAH // 93 // I sarvaM vijJapayAmAsurbhUpAlAya giroditAH / niSThAniSThe prabhau hemacandre toSamahAdaram // 94 // ityAkarNya camatkAraM dhArayan vasudhAdhipaH / uvAca dhanyo maddezo'haM ca yatredRzaH kRtI // 95 // zrI hemasUrayo'pyatrAlokya vyAkaraNavrajam / zAstraM cakrurnavaM zrImat siddha hai mA khya madbhutam // 96 // dvAtriMzatpAda saMpUrNamaSTAdhyAyamuNAdimat / dhAtupArAyaNopetaM raGgalliGgAnuzAsanam // 97 // sUtrasadvRttimannAmamAlAnekArthasundaram / mauliM lakSaNazAstreSu vizvavidvadbhirAdRtam / 98 / / - tribhirvizeSakam / Adau vistIrNazAstrANi nahi pAThyAni sarvataH / AyuSA sakalenApi pumarthaskhalanAni tat // 99 // saMkIrNAni ca durbodhadoSasthAnAni kAnicit / etat pramANitaM tasmAd vidvadbhiradhunAtanaiH // 100 // zrImUlarAjaprabhRti' rAja pUrvajabhUbhRtAm / varNavarNanasambaddhaM pAdAnte lokamekakam // 101 // taccatuSkaM ca sarvAnte zlokaistriMzadbhiradbhutA / paJcAdhikaiH prazastizca vihitA'vahitaistadA // 102 // yugmam / rAjJaH puraH purogaizca vidvadbhirvAcitaM tataH / cakre lakSatrayaM varSe rAjJA pustakalekhane // 103 // rAjAdezAnniyuktaizca sarvasthAnebhya udyataiH / tadA cAhUya saccakre lekhakAnAM zatatrayam // 104 // pustakAH samalekhyanta sarvadarzaninAM tataH / pratyekamevAdIyantAbhyetRRNAmudyamaspRzAm // 105 // - vizeSakam / aMga-vaMga-kaliMgeSu lATa-karNATa-kuMkaNe / mahArASTra- surASTrAsu vatse kacche ca mAlave / / 106 // siMdhu- sauvIra - nepAle pArasIka-muraMDayo:' / gaMgApAre haridvAre kAzi- cedi - gayAsu ca // 107 // kurukSetre kanyakubne gauDa - zrIkAmarUpayoH / 530 sapAdalakSavajAlaMdhare ca khasamadhyataH // 108 // siMhale'tha mahAbodhe cauDe mAlava- kaizike / ityAdivizvadezeSu zAstraM vyastArthata sphuTam // 109 // - caturbhiH kalApakam / asya sopanibandhAnAM pustakAnAM ca viMzatiH / prAhIyata nRpendreNa kAzmIreSu' mahAdarAt // 110 // etattatra gataM zAstraM svIyakoze nivezitam / sarvo' nirvAhayet' svenAdRtaM devyAstu kA kathA // 111 // kAlo nAma kAyasthakulakalyANazekharaH / aSTavyAkaraNAdhyetA prajJAvijitabhogirAT // 112 // prabhustaM dRSTamAtreNa jJAtatattvArthamasya ca / zAstrasya jJApakaM cAzu vidadhe'dhyApakaM tadA // 113 // pratimAsaM sa ca jJAnapaJcamyAM pRcchanAM dadhau / rAjA ca tatra nirvyUDhAn kaGkaNaiH samabhUSayat // 114 // niSpannA atra zAstre ca dukUlavarNabhUSaNaiH / sukhAsanAtapatraizca te bhUpAlena yojitAH // 115 // 16. anyadA satprabhostasya sabhAyAM svaH pateriva / vibudhatrAta rocinyAmekazcAraNa Ayayau // 116 // avajJayA na ko'pyatra saMmukhaM tasya vIkSate / ratneSu vIkSyamANeSu jarattRNamaNeriva // 117 // atha cAsAvapabhraMzAdapAThId dohakaM varam / tatpuNyadohadaM brAhmIprasAdaM prakaTaM nanu // 118 // 1 N mUlarAjaprabhRtibhIrAjadeg / 2 N vihitAvihitai / 3 N varSatrayaM / 4 N muraMDake / 5D kasmIreSu / 6 A sarvA / 7 N nirvAhayettanA / 8 N niyojitAH / 9 N vizuddhajJAta / Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 531 22. hemacandrasUricaritam / 187 tathA hihemasUri atthANi te Isara je pNddiyaa| lacchi-vANi muhakANi sA paI bhAgI muha marauM // 119 // tAramukte'sya' pUrvAhrau nAmnA pUjyaprajalpanAt / avajJAkRtino'bhUvana sabhyAnAM kopato dRzaH // 120 / / mAjiSThAH sAvadhAneSu teSu tasya padatrayam / uvAca cAraNastaca zrutvA te pulakaM ddhuH|| 121 ||-yugmm 15 acintayaMzca vANyasya camatkArakRdunnatA / budhasya hi sthitiryatra tatra syAnmahimA guruH // 122 // UcurmudA te sambhUya punaH paTha punaH paTha / paThite prabhavo'vocaniHkSobhastriH' punaH paTha / / 123 // catuHkRtvo'pi pAThe tu mate kRtibhirAdarAt / kopAbhAsamivAbibhrad vicArAccAraNo'vadat // 124 // yUyaM yatheSTadAtAro yadi tatsvAnumAnataH / gRhAmyahaM guruM bhAraM vAhIka iva durvaham // 125 // triHpAThe dohakasyAsya yallabdhaM tena me dhRtiH| naivAdhikena kArya meM pratyutAhitahRdujA // 126 // tasyAyutatrayaM pUjyAH sabhyapAdidApayan / sa Uce me dhanaM pUrNamAsaptapuruSAvadhi / / 127 // . ahaM pratigrahaM gRhe 'na cAto'bhyadhikaM kila / ityuktvA prayayau so'tha pradezaM svasamIhitam // 128 // 67. rAjJA zrIsiddharAjenAnyadA'nuyuyuje prabhuH / bhavatAM ko'sti paTTasya yogyaH ziSyo gunnaadhikH||129|| tamasmAkaM darzayata cittotkarSAya mAmiva / aputramanukampAI pUrve tvAM mA sma zocayan // 130 // Aha zrIhemacandrazca na ko'pyevaM hi cintakaH / Adyo'pyabhUdilApAlaH stpaatraambhodhicndrmaaH||13||1|| sajjJAnamahimasthairya munInAM kiM na jAyate / kalpadrumasame rAjJi tvayIdRzi kRtasthitau // 132 // astyAmuSyAyaNo rAmacandrAkhyaH kRtizekharaH / prAptarekhaH prAptarUpaH saMghe vizvakalAnidhiH / / 133 / / anyadA'darzayaMste'muM kSitipasya stutiM ca saH / anuktAmAdyavidvadbhihallekhAdhAyinI vyadhAt / / 134 / / tathA himAtrayA'pyadhikaM kiMcinna sahante jigiissvH| 20 itIva tvaM dharAnAtha ! dhArAnAthamapAkRthAH // 135 // zirodhUnanapUrva ca bhUpAlo'tra dRzaM dadhau / rAme vAmetarAcAro viduSAM mahimaspRzAm // 136 / / 'ekadRSTirbhavAn bhUyAd vatsa! jainendrazAsane / mahApuNyo'yamAcAryo yasya tvaM padarakSakaH // 137 // ityuktvA virate rAjJi rAmasyAduSyadekakam / netraM dRSTihi durmuSyA sukRtAtizayaspRzAm // 138 // upAzrayAzritasyAsya mahApIDApuraHsaram / vyanazad dakSi cakSurna ratnamanupadravam // 139 // karmaprAmANyamAlocya te shiitiibhuutcetsH| sthitAstatra caturmAsImAsInAstapasi sthire // 140 // 68. caturmukhAkhyajainendrAlaye vyAkhyAnamadbhutam / zrInemicaritasyAmI zrIsaGghAne pratuSTuvuH // 141 // sudhAsAravacaHstomAkRSTamAnasavAsanAH / zuzraSavaH samAyAnti tatra darzanino'khilAH // 142 // pANDavAnAM parivrajyAvyAkhyAne vihite'nyadA / brAhmaNA matsarAdhmAtA vyAcakhyunRpateridam / / 143 // svAmin ! purA mahAvyAsaH kRSNadvaipAyano'vadat / vRttaM yudhiSThirAdInAM bhaviSyajjJAnato'dbhutam // 144 // 30 tatredamucyate svAyuHprAnte pANDoH sutA amI / himAnImahite jagmuhimavadbhUdharAdhvani // 145 / / zrIkedArasthitaM zambhuM snAnapUjanapUrvakam / ArAdhya paramAbhaktisvAntAH" svAntamasAdhayan ||-yugmm / 25 ___1B tAramuktezca; puurvaahau| 2 N guroH| 3D nikSobhaH punastriH ptth| 4 A naH15 N na vaato'| 6 D kaMcinna / 7A B D ekAdRSTi / 8 A D punnyrksskH| 9N rAmasyAdupadezakam / 10 N parayA bhaktyA khAntAH / Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 prabhAvakacarite ___532 5 10 15 amI zvetAmbarAH zUdrA vidrutasmRtisUktayaH / taduktavaiparItyAni jalpanti nijaparSadi // 147 // anaucityakRtAcArAt pure te'riSTamityadaH / bhUbhRtA rakSaNIyAzca durAcArAH prajAkRtAH // 148 // vicArya hRdi kAryANi vicAraka ! vidhehi tat / ityuktvA virarAmAsau dvijavyUho'tidhIragIH // 149 // rAjApyAha na bhUpAlA avimRzya vidhAyinaH / darzanAnAM tiraskAramavicArya' na kurvate // 150 // anuyojyA amI cAtra dadyuzcet satyamuttaram / tanme gauravitA eva nyAya evAtra naH suhRt // 151 / / hemAcAryo'pi nirgranthaH saGgatyAgI mhaamuniH| asUnRtaM kathaM brayAd vicArya tadidaM bahu // 152 / / evaM bhavatviti procuH pravINA brAhmaNA api / AjuhAva tato rAjA hemacandraM munIzvaram / / 153 / / apRcchadatha mAdhyasthyAta sarvasAdhAraNo nRpaH / zAstre cAhatI dIkSA kiM' gRhItA pANDavaiH kimu // 154 // sUrirapyAha zAstre na ityUce pUrvasUribhiH / hemAdrigamanaM teSAM ma hA bhArata madhyataH // 155 // parametanna jAnImo ye na (naH?) zAstreSu varNitAH / ta eva vyAsazAstre'pi kIrtyante'tha pare'pare // 156 // rAjAha te'pi bahavaH pUrva jAtAH kathaM mune! / athAvocad gurustatra zrUyatAmuttaraM nRp!|| 157 // vyAsasandarbhitAkhyAne zrIgAMgeyaH pitAmahaH / yuddhapravezakAle'sAvuvAca svaM paricchadam / / 158 // mama prANaparityAge tatra saMskriyatAM tanuH / na yatra ko'pi dagdhaH prAga bhUmikhaNDe sadA zucau // 159 // vidhAya nyAyyasaGgrAmaM muktaprANe pitAmahe / vimRzya tadvacaste'GgamutpATyAsya yayurgirau // 160 // amAnuSapracAre ca zRGge kutrApi connate / amuzcan devatAvANI kApi tatrodyayau tadA // 161 // tathA hiatra bhISmazataM dagdhaM pANDavAnAM zatatrayam / droNAcAryasahasraM tu karNasaMkhyA na vidyate // 162 // etad vayamihAkarNya 'vyamRzAma vacetasi / bahUnAM madhyataH ke'pi ced bhaveyurjinAzritAH // 163 // girau zatruJjaye teSAM pratyakSAH santi mUrtayaH / zrInAsikyapure santi zrImaJcandraprabhAlaye // 164 // kedAre ca mahAtIrthe ko'pi kutrApi tadrataH / bahUnAM madhyato dharma tatra jJAnaM na 'naH sphuTam // 165 // smArttA apyanuyujyantAM vedavidyAvizAradAH / jJAnaM kutrApi ced gaGgA nahi kasyApi paitRkI / / 166 // . rAjA zrutvAha tatsatyaM vakti jainarSireSa yat / atra brUtottaraM tathyaM yadyasti bhavatAM mate // 167 // atra kArye hi yuSmAbhirekaM tathyaM vaco nanu / ajalpi yadvicAryaiva kArya kArya kSamAbhRtA // 168 // tathAhameva kArye'tra dRSTAntaH samadarzanaH / samastadevaprAsAdasamUhasya vidhApanAt // 169 // uttarAnudayAt tatra maunamAzizriyaMstadA / svabhAvo jagato naiva hetuH kazcinnirarthakaH // 170 // rAjJA satkRtya sUrizvAbhASyata svAgamoditam / vyAkhyAnaM kurvatAM samyag dUSaNaM nAsti vo'Nvapi // 171 // bhUpena satkRtazcaivaM hemacandraprabhustadA / zrIjainazAsanavyoni pracakAze gabhastivat // 172 // 69. rAjJaH sauvastiko'nyeArAmigAkhyo vRthA ruSam / vahana jajalpa sUriM taM niviSTaM raajprssdi||17|| dharme vaH zamakAruNyazobhite nyUnamekakam / vyAkhyAne kRtazRGgArAstriya 'AyAnti sarvadA // 174 // bhavannimittamakRtaM prAsukaM dadate ca taaH| vikArasAramAhAraM tadbrahma ka sthitaM hi vaH // 175 // yata:vizvAmitraparAzaraprabhRtayo ye cAmbupatrAzanA ste'pi strImukhapaGkajaM sulalitaM dRSTvaiva mohaM gatAH / 1A degmavicAryeha; D degmavicAryeNa / 2 N nAsti 'ki' / 3 N vimRzAma / 4 N ttH| 5 D striyazcAyAMti / 20 30 Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 533 22. hemacandrasUricaritam / AhAraM sudRDhaM punarvalakara ye bhuJjate mAnavA steSAmindriyanigraho yadi bhaved vindhyaH plavet sAgare // 176 // atha sUriruvAcAtra nedaM vidvajjanocitam / avimarza' puraskAraM vacaH zuci purohita ! // 177 // yato vicitrA vizve'smin prANinAM cittavRttayaH / pazUnAmapi caitanyavatAM naNAM tu kiM punaH // 178 // yataHsiMho balI 'hariNazUkaramAMsabhojI samvatsareNa ratimeti kilaikavAram / pArApataH kharazilAkaNabhojano'pi ___ kAmI bhavatyanudinaM vada' ko'tra hetuH|| 179 // zrutveti bhUpatiH prAhAtisAhasamidaM nRNAm / ya uttarAya nAlaM syAt sa yadvadati parSadi // 180 // 10 iti bhUpAlasanmAnyo vadAnyaH sukRtArthinAm / zrIhemasUriH saJjajJe saGghoddhAradhurandharaH // 181 // 610. athAnyadA mahAvidvAn zrI bhA ga va ta darzanI / devabodhAkhyayA' sAMkrAmikasArasvatottaraH // 182 // AjagAma dhiyAM dhAmANahillaparamadhyataH / vyajijJapaniyuktAzca zrIsiddhAdhipateH puraH // 183 // tataH zrIpAlamAmadhya kavirAja narAdhipaH / raho matrayate smAsau pratipannaM sahodaram // 184 // devayodho mahAvidvAn draSTavyo'sau kathaM hi naH / nispRhatvAdanAgacchan sabhAyAM tapasorjitaH // 185 // 15 Atmadeze paro vidvAnAgato yanna pUjyate / tat kSaNamAtmanaH kena nivAryamapakIrtikRt // 186 // athAha kavirAjo'pi vidvAnADambarI ca yaH / sa kathaM nispRho lakSmI vinA parikaraH katham // 187 // sA vidvadvallabhairyuSmAdRzaibhUpairbhavediha / dattaiva nAparaH kazcidupAyo'syAH samajane // 188 // paraM zrIbhAratIbhaktyAtyAdaraH svAmino yadi / tat sudharmAsadhAyAM parSadyAhUyatAmasau // 189 // astvevamiti rAjJokte prdhaanpurussaasttH| prAhIyanta tatastenAbhihitAste madoddhatam // 190 // 20 AhvAnAyAgatA yUyaM mama bhUpanidezataH / bhUpAlaiH kiM hi naH kArya spRhAvirahitAtmanAm // 191 // tathA kAzIzvaraM kanyakubjAdhIzaM samIkSya ca / gaNayAmaH kathaM svalpadezaM zrIgUrjarezvaram // 192 // paramasmaddidRkSAyai bhavatAM svAminastadA / upaviSTaH kSitau siMhAsanasthaM mAM sa pazyatu // 193 // evaM visarjitAste ca yathAvRttaM vyajijJapan / kavirAja nRpaH prAha tadvAcAticamatkRtaH // 194 // vinA jainamunIn zAntAn ko na nAmAvaliptadhIH / tAratamyAzrite jJAne ko'vakAzo madasya tat // 195 / / 25 draSTavyamidamapyasya ceSTitaM kautukAt tataH / sazrIpAlastato bhUpo'nyadAgacchat tadAlaye // 196 // siMhAsanasthamadrAkSId vidvadvandaniSevitam / mRgendramiva durdharSa devabodhaM kavIzvaram / / 197 // dRDhabhaktyA namazcakre rAjA vinayavAmanaH / guNapUrNe satAM citte nAvakAzo madasya yat // 198 // pratyakSavizvarUpaM taM vizvarUpavarAziSA / abhinandyAvadat pANisaJjayA'darzayan bhuvam // 199 // atropavizyatAM rAjan ! zrutveti kSamApatistataH / zrIzrIpAlakRtaM kAvyamuvAca prakaTAkSaram // 200 // 30 yata:iha nivasati meruH zekharo bhUdharANAmiha vinihitabhArAH sAgarA: sapta cAnye / 1 BN pyoddhiyutN| 2 avimRzya; B avimRzya / 3D shshkshuukr| 4 N bt| 50 degbodhAkhyarAsIH / 6N iha hi vasati / Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 25 30 190 prabhAvakacarite ida' mahipatidambhastambhasaMrambhadhIraM dharaNitalamihaiva sthAnamasmadvidhAnAm // 209 // ityuktvA'tha pratIhAra' paTAstRtadharAtale / upAvizad vizAM nAthaH pramAtho doSavidviSAm // 202 // parSado'nucitaH ko'yamiti hastena darzite / kavirAje nRpo'vAdIdanAdInavagIrbharaH // 203 // ekAhavihitasphItaprabandho'yaM kRtIzvaraH / kavirAja itikhyAtaH zrIpAlo nAma mAnabhUH // 204 // zrI durlabhasarorAjastathA rudramahAlaye / anirvAcyarasaiH kAvyaiH prazastIrakarodasau // 205 // mahAprabandhaM cakre ca vairocanaparAjayam / vihasyaH sadbhiranyo'pi naivAsya tu kimucyate // 206 // zrutveti smitamAdhAya devabodhakavirjagau / kAvyamekaM lasadbharvaparvatAdhityakAsamam // 207 // tathA hi zukraH kavitvamApannaH ekAkSivikalo'pi san / cakSurdvayavihInasya yuktA te kavirAjatA // 208 // atizIghre tathA gumphe bhintyantaH pUraNAkRtau / ko'bhimAnastato dhImanekamasmadvacaH zRNu // 209 // tadyathA bhrAgramakuvinda ! kandalayatA vastrANyamUni tvayA goNIvibhramabhAjanAni bahuzo'pyAtmA kimAyAsyate / apyekaM ruciraM cirAdabhinavaM vAsastadAsUtryate yannojjhanti kucasthalAt kSaNamapi kSoNIbhRtAM vallabhAH // 290 // samasyAM durgamAM kAMcit pRcchateti nRpodite / zrIpAla UcivAnekaM sphuTaM zikhariNIpadam // 21 // taca 'kuraGgaH kiM bhRGgo marakatamaNiH kiM kimazani' tatpAThapRSTa evAyamavadat ' kavinAyakaH / caraNatritayaM vRtte ko vilambo'pyamUhazi // 212 // tadyathA ciraM cittodyAne carasi ca mukhAbjaM pibasi ca kSaNAdeNAkSINAM viSayaviSamudrAM harasi ca / nRpa / tvaM mAnAdri dalayasi ca kiM kautukakaraH kuraGgaH kiM bhRGgo marakatamaNiH kiM kimazaniH // 213 // 534 gRhANa caikaM matpArzve kiMzabdaM vyavahArataH / dausthyaM yatra bhaved yasyAdhamarNo na sa tatra kim // 214 // nigadyante samasyAzcAmUdRzyo viSamArthakAH / ekapAdA dvipAdA ca tripadI ca budhocitA // 215 // kiMzabdabahalAstvetAH zUnyapraznanibhA nRpa ! / sahakSA bhaNiterasya nindyA saMsadi dhImatAm // 216 // tathA hi (1) pautraH sopi pitAmahaH / (2) sahasrazIrSA puruSaH sahasrAkSaH sahasrapAt / 1 N iha hi / 2 N ityuktvA ca / 8AD pratIhAraH / 4 N ekohaM vihitadeg / 5 N bhUmibhUH / 6 N kavigalitA / 7 N evAsAvavadat / 8BN niMyA kovidasampadA / Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 535 22. hemacandrasUricaritam / (3) namaH karpUrapUrAbhaM, candro vidrumapATalaH / kajjalaM kSIrasaGkAzaM ... vAcA'nupadamevAsau tAH pupUre kavIzvaraH / siddhasArasvatAnAM hi vilambakavitA kutaH // 217 // tAzva mUrtimekAM namasyAmaH zambhorambhomayImimAm / annotpannatayA yasyAH (1) pautraH so'pi pitAmahaH // 298 // calitazcakito 'bhItastava deva ! prayANake / 191 (2) sahasrazIrSA puruSaH sahasrAkSaH sahasrapAt // 219 // (3) nabhaH karpUrapUrAbhaM candro vidrumapATalaH / kajjalaM kSIrasaGkAzaM kariSyati zanaiH zanaiH // 220 // itthaM goSThyA mahAvidvananziraHkampakRtA tadA / kiyantamapi nirvAhya kSaNaM saudhaM yayau nRpaH // 221 // 11. anyadA zrIdevasUrijitavAdakSaNe mudA / datte vitte narendreNa lakSasaMkhye taduddhRte // 222 // apareNApi vittena jainaprAsAda unnate / vidhApite dhvajAropa vidhAnAkhyamahAmahe // 223 // devayodho'pi satpAtraM tatrAhUyata harpataH / samAyAtena bhUpena dharme te syuH samA yataH // 224 // zrIjayasiMhamervAkhya mahezabhuvanAprataH / Agacchan zaGkaraM dRSTvA zArdUlapadmAtanot // 225 // yataH eko rAgiSu rAjate priyatamAdehArddhahArI haro zrImadrarAjavihAre'sAvAyayAvutsavonnate / dRSTvA'rhantaM dvitIyaM ca padaM praNijagAda saH // 226 // nIrAgeSu jino vimuktalalanAsaGgo na yasmAt paraH / tatastatra mahAparSatpArSadyAn budhazekharAn / sAvahelaM samIkSyAha svajJAnAzAvaliptadhIH // 227 // tadyathA durvArasmaraghasmaroragaviSavyAsaGgamUDho janaH zeSaH kAmaviDambito na viSayAn bhoktuM na moktuM kSamaH // 228 // bhadrAsane samAsInaH zaktiprakaTanAkRte / Aha bhUpaM naraM kazcidAnAyayata pAmaram // 229 / / rAjJA''diSTaH pratIhArastatkSaNAdAnayad drutam / zrIsiddhAdhIzakAsArAt kaJcit kAsAravAhakam // 230 // bhagavAnapi papraccha kiM te paricayo'kSare / kiyAnapyasti sa prAha 'svajJAtisadRzaM vacaH // 231 // svAminnAjanma no zikSe 'thA jA' ityakSare vinA / raktAkSavAhe raktAkSastatpucchAsyagatAgatAn // 232 // uvAca viduSAM nAtho devabodhastadIyake' / uttamAGge karaM nyasyAmuSya vAk zrUyatAM janaiH // 233 // tato dattAvadhAneSu sabhyeSu sthiradhIragIH / kAvyAbhyAsIva mahiSImahAmAtyo'bravIdidam // 234 // taM naumi yatkarasparzAd vyAmohamaline hRdi / sadyaH sampadyate gadyapadyabandhavidagdhatA / / 235 / ityAkarNya sakarNeSUtkarNedhvaticamatkRteH / dravyalakSaM dadau siddhAdhIzvaro'sya kavIzituH // 236 // 612. AprAk tadIyavairasyAt zrIpAlo'pi kRtiprabhuH / vRttAnyanveSayatyasyAsUyAgarbhamanA manAk // 237 // anyadAtyadbhutaM cArairbhagavaccaritaM kila / mahannindyamavajJeyaM samyag vijJAtamaucyata // 238 // 1 D cakitazchannastava / 2 N dhvajAropya / 3 N svajJAnAsAvilaptadhIH / 4 N prajJAtideg / 5 N devabodhastRtIyake / 5 10 15 20 25 30 Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 prabhAvakacarite 536 5 10 15 azraddheyaM vacaH zraddhAtavyamasmatpratItitaH / pratyakSaM yaduzA dRSTamapi sandehayenmanaH // 239 / / vedagarbhaH somapIthI dugdhvA yajJopavItakam / apibadu gAGganIreNa 'prAttabhAgavatavrataH // 240 // asau yatyAzramAbhAsAcAraH sArakhate taTe / nizIthe svaparIvAravRtaH pibati vAruNIm // 241 // rAjA budhaH kaviH zUro gururvakraH zanaizvaraH / astaM prayAti vAruNyAsagI citramayaM tu na // 242 / / athAha kavirAjo'pi sambhramoddhAntalocanaH / kathaM hi jAghaTItyetacchraddheyaM nApi vIkSya yat // 243 / / asya turyAzramasthasya bhogairvyavahRtairapi / nArthastaddarzanAcAraviruddhaistu kimucyate / / 244 // te'pyUcuH svadRzA''lokya vayaM brUmo na cAnyathA / yasyAdizata tasyAtha vIkSayAmaH pratijJayA // 245 / / zrIpAlo'pyUcivAn zrImajayasiMhanarezituH / adya darzayata zyAmottarArdhe tatra saGgate // // 246 // omiti pratipanne ca tairnRpAgre yathAtatham / vyajijJapadidaM sarva siddhasArasvataH kaviH / / 247 // ityAkAha bhUpAlaH satyaM cenmama darzaya / idaM hi na pratIyeta sAkSAdRSTamapi sphuTam / / 248 // ardharAtre tato rAjApasarpa prekSitAdhvanA / 'savantIsaikataM prApa duHprApaM kAtarainaraiH // 249 // vRkSavallImahAgulmAntarito yAvadIkSate / bhUpastAvad dadarzAmumunmattAnucarAzritam // 250 // yathecchaM gIyamAnatvAvyaktadhvanisambhRtam / caSakAsyasphuranmadyaplutavakrasakhIsakham / / 251 ||-yugmm / pratItaH siddharAjo'pi dRSTvedamativaizasam / vicikitsAM dadhau citte nAsAkUNana'pUrvakam // 252 // . aho saMsAravaicitryaM vidvAMso darzanAzritAH / itthaM viluptamaryAdAH kurvate karma kutsitam / / 253 // idAnIM yadyahaM sAkSAdenaM no jalpayAmyatha / prAtaH kimeSa manyeta duzcaritramidaM nanu / 254 / / iti dhyAyata evAsya vANI bhUpasya krnnyoH| prAvizat prakaTA koTiM rasaprAptAtikelitaH // 255 / / vIkSya prAntadazaM svezaM tattejaHprasarojjvalA / vibhAntyanu prayAti sma jyotsnA kaTasatIsthitiH // 256 / / prasannAsvAdamatyantaprasannAsvAdamekakam / vidhAyAtha nijaM sthAnaM gamyate'tha viramyate // 257 // itismRtimanu kSamApaH' prakaTaM vadati sma tam / api naH saMvibhAgo'stu kaH svAdeSu parAGAkhaH / / 258 // kSaNaM dhyAtvA samutpannapratibhaH procivAniti / bhavatA nidhinA bhUpa! diSTyA varddhamahe vayam // 259 // sauvarNapAtramApUryArpitaM tenAtha bhUbhRtA' / yAvat samIkSyate tAvat kSIrapUrNa 'vyalokyata // 260 // papAvathAmRtAsvAdaM vyamRzad bhUpatiH kSaNam / idaM dugdhaM nu madyaM vA zaktyApAvRttatadrasam // 261 / / cet parAvRttamasyAho zaktiprAtibhamadbhutam ! / tato visasRje'nenAvasaro'yaM manISiNA / / 262 / / . prAtarbhUpasabhAM gatvA devabodhastato'vadat / ApRcchayase mahArAja ! vayaM tIrthayiyAsavaH / / 263 // zrIsiddhabhUpatiH prAha bhvaadRshmuniishvraaH| dezasya zAntinIraM kaH praheNyati sakarNakaH // 264 // Aha so'pyarthavAdena kRtaM yatra 'kSitIzvaraH / pratyeti khalabhASAbhiH sthitistatra na yujyate // 265 // kulavidyAvayojJAnazaktayazcennaraM nahi / vyAvartayanti sannindyakarmabhyastat "parairhi kim // 266 // devA devyo mahAmatrA vidyAzcAnekazo vaze / yeSAM tAH siddhayazcASTau kalyAste'rvAg"janairhi kim // 267 / / tato bhUpAla ! nAsmAgayogyA parSat tava sphuTam / IdRggrAmanaTagrAmyasaMyogaH sadRzo'stu vaH // 268 // sAkUtamavad bhUpaH zrIpAlaM kavipuGgavam / zuzruve zamino vAkyaM kopagarbha nanu tvayA // 269 // prajJAcakSuH kavirdadhyau kAryasanmAnadaNDitaH / bhikSureSa kriyAbhraSTaH srastarUpo yathA bhavet // 270 // 20 1 BN prAptabhAgavatadeg12 N avanti / 3 N nAsAkSaNana 140 degsatIkhiti / 5 N degmanuklA yH| 6 N saMvibhAgeSu / 7A bhuumRtH| 8 N vyalokayat / 9 N kRtiishvrH| 10 N tatpure hi| 11 N kalpastairvAg / Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 537 22. hemacandrasUricaritam / 193 uvAca ca mahArAjA'cintyazaktibhRto hyamI / mahAprabhAvA munayo na praheyAH svadezataH / / 271 // nahi dravyeNa vidvAMsa Avaya'nte na caattubhiH| parijJAtasvabhAvA hi sadvAtsalyena kevalam // 272 // zrutvA zravyaM vacastathyaM svaziro munipAdayoH / sparzayitvA jagau vAkyaM rAjA vinayasambhRtam // 273 / / munisadvRttamAhAtmyAd bhUpAlAH pAlakAH kSiteH / vAsavA iva zobhante tatra heturnahItaraH / / 274 / / asmaddezAntarA tiSTha kriyAniSThamunIzvara ! / arthipraNayabhaGga hi mahAtmAno na kurvate // 275 // 5 itthaM girAM bharaiH prIto'vAtiSThata gurustadA / tisraH samAH samAsannadAridryazca zanairabhUt // 276 / / tasya na keya-vikreyavyavahArAd dhanAgamaH / rAjadattaM hi bhujyeta tadvinA dausthyamAyayau // 277 // sUreH zrIhemacandrasya viditaM vRttamapyabhUt / zrIzrIpAlazca tatpArzve'matrayat tadidaM rahaH // 278 // asau bhikSurnijAcArabhraSTo naSTakriyaH kudhIH / niSThAniSThayativyUhAdRzyavakraH kuvRttabhUH // 279 // dAridyarAjadhAnItvAdidAnImRNajarjaraH / madoddhatamahAlola lolAvazavinaSTabhUH // 280 // 10 adhunA saparIvAro bhikSayA bhuktibhAk ttH| darzanI darzanAcAre sthApito nijalakSaNaiH // 281 // siddhInAmaSTasaMkhyAnAM SaD yayustasya sadguNaiH / aNimA laghimA ca dve poSaM prApaturadbhutam // 282 / / zrIsiddhAdhIzvaraM mUrtta devendramiva tejasA / saudhamaulisthakAkola iva siMhAsane sthitaH // 283 / / varNAzramaguruM bhUmAvupadezayati sma yaH / nirvivekasya tasyaitan mAnyAvajJAlatAphalam // 284 // mayA cAzrAvi tanmatro yadRNopadravo hi naH / rAjyapUjyaM hemacandraM vinA na pratihanyate // 285 // 15 tadasau cet samAyAti pUjyapAdyaM tato'pi na / mAnyo'sau patitasyAsya vakaM kaH prekSate sudhIH // 286 / / athocurguravo yUyaM yajalpata tadeva tat / ekatrAsya guNe nastu bahumAnaH paratra naH // 287 // dRzyate 'nanyasAmAnyaM sAMkrAmika guNottaram / sArasvataM na kutrApi samaye'sminnamuM vinA // 288 // tato'sau nirviSaH sarpa iva cedAgamiSyati / mlAnamAnaH kuto dhImAn labhyA'nenApi satkRtiH // 289 // athAha kavirAjo'pi guNamevekSate mahAn / kRSNavat kRSNamuktAsuzvadantadhavalatvavat // 290 // 20 . svAbhiprAyo mayA proce punaH pUjyairbahuzrutaiH / yathAvicAraM kAryANi kAryANi garimocitam / / 291 // anyadAbhinavagranthagumphAkulamahAkavau / paTTikApaTTasaMghAtalikhyamAnapadabraje // 292 // zabdavyutpattaye'nyonyaM kRtohApohabandhure / purANakavisanhabdha dRSTAntIkRtazabdake / / 293 // brahmollAsanivAse'tra bhAratIpitRmandire / zrIhemacandrasUrINAmAsthAne susthakovide / / 294 / / kSudhAturaparIvArapreritaH sa paredyavi / aparAhne samAgacchat prtiihaarniveditH||295||-cturbhiH kalApakam / 25 abhyuttasthuzca te devabodhavidvanmatallikAm / mantrauSadhiprabhAstabdhavahnivacchItatejasam // 296 // svAgataM svAgataM vidvatkoTIra jagatI' zrutaH / kRtapuNyaM dinaM yatra jAtastvaM locanAtithiH // 297 // tadalaMkriyatAmadyArddhAsanaM naH kalAnidhe ! / saGkaTeSvapi niyUMDhakalAprAgalbhyabhUSita ! // 298 // zrutveti devayodho'pi dadhyau me marma vettyasau / kathanAt kathanAtItakalAto vA na vidmahe // 299 // yathAtathA mahAvidvAnasau bhAgyazriyorjitaH / atra ko matsaraH svacche bahumAnaH zubhodayaH // 300 // 30 samaye'dyatane ko'sya samAnaH puNya-vidyayoH / guNeSu kaH pratidvandvI tasmAt prAJjalatocitA / / 301 // athopAvizadetenAnumate'rddhAsane kRtI / manasA manyamAnazca puMrUpAM tAM sarasvatIm / / 302 // savismayaM giraM prAha sArasArakhatojvalaH / pArSadyapulakAraghanAghanaghanaprabhAm // 303 // 1 A kSitau; N kssitaiH| 2A dAridrazca; N samAsannAdaridra / 3 N naSTaH kriyaa| 4 N yosse| 5 N nAnyasAmAnya / 6N sNkraamitdeg| 70 degmaankRto| 8 N degsaMdRSTa / 9A B jagatIzvaraH / pra025 Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 10 15 20 194 25 30 prabhAvakacarite tathA hi pAtu vo hemagopAlaH kambalaM daNDamudvahan / SaDdarzanapazugrAmaM cArayan jainagocare || 304 || 538 1 vyAdhUtazirasaH zlokamenaM sAmAjikA hRdA / zrutvA satyArthapuSTiM ca te'tulaM vismayaM dadhuH || 305 || tataH zrIpAla mAkAryyAsnehayat tena sa prabhuH / Adyo dharmo vratasthAnAM virodhopazamaH khalu // 306 // asya vRttaM tataH zrImajjayasiMhanarezituH / jJApayitvA ca tatpArzvAd dravyalakSamadApayat // 307 // anyadarzanasambaddhavidvatpraNatitastadA / prahINabhAgyazaktyAyuHsthitiM svaM suvimRzya saH // 308 // tatratatrAnRNo bhUtvA devabodho mahAmatiH / tena dravyeNa gaGgAyAM gatvA'sAnot paraM bhavam // yugmam / 913. anyadA siddhabhUpAlo nirapatyatayArditaH / tIrthayAtrAM pracakrAmAnupAnatpAdacArataH // 310 // hemacandra prabhustatra sahAnIyata tena ca / vinA candramasaM kiM syAnnIlotpalamatandritam // 311 // dvidhA caraNacAreNa prabhurgacchannadRzyata / zanairyAn jIvarakSArthaM mUrtimAniva saMyamaH // 312 // arthitairvAhanArohe niSiddhazcaritasthiteH / kiJcid dUno jaDA yUyamiti tAnAha sauhRdAt // 313 // prAkRtenottaraM prAdAd yad vayaM nijaDA iti / rAjA camatkRte 'dadhyAvUce'sau sajaDA jaDAH || 314 // vayaM tu sudhiyaH svIyamAcAraM dadhato nanu / nijaDA ityaho sUrerdhvanivyAkhyAticAturI // 315 // dinatrayaM na saMjagmurnRpasyAdhvani so'pi ca / kupitAniva' vijJAya sAntvanAya tadAgamam / / 316 // pratisIrAntarasthAnAmAcAmAmlena bhuJjatAm / tAmapAvRtya bhUpAlo'pazyat tadazane vidhim // aho jitendriyA ete kinnamannaM hi nIrataH / AkRSya gRhate tad duzcarametat tapo dhruvam ajJAna eva loko'yamamUn miSTAnna bhojinaH / bhakteratizayAd bhavyalokAnAM vadati dhruvam dhyAtvetyAha bhavaddehavyathocchedAya karkazam / nAbhakteruktamityAgaH punnAga ! kSamyatAM mama // 320 // sUriH prAha mahArAja ! kuryAd gIH kiM kharA priyA / araktadviSTavRttAnAM nRpaterdurgatasya vA // 321 // 317 / / // 318 // // 319 / / yataH bhuJjImahI vayaM bhaikSaM jIrNaM vAso vasImahi / zImahi mahIpRSThe kurvImahi kimIzvaraiH // 322 // I sammAnya tAMstato rAjA sthAnaM siMhapurA bhidham / dattvA dvijebhya ArUDhaH zrImacchatruJjaye girau // zrIyugAdiprabhuM natvA tatrAbhyarcya ca bhAvataH / mene svajanma bhUpAlaH kRtArthamatiharSabhUH // 324 // grAmadvAdazakaM tatra dadau tIrthasya bhUmipaH / pUjAyai yanmahAntastAM 'svAnumAnena kurvate // 325 // tatazca girimArgeNAcirAd raivatakAcalam / nikaSA nikaSaH puNyavatAM bhartA bhuvo'gamat // 326 // sa prAdApayadAvAsAn saMkalIgrAmasannidhau / giriM tatra sthito'pazyannetrAmRtarasAyanam // 327 // tadA zrInemicaityasya parvatorddhabhuvi sthiteH / jIrNoddhAre kArite ca zrImatsajjanamantriNA // 328 // prAsAdaM dhavalaM dRSTvA rAjJA pRSTaH sa cAbravIt / tIrthaprabhAvanAharSavazasamphullalocanaH // 329 // de'va ! yAdavasadvaMzAvataMsasya jinezituH / prAsAdaH svAmipAdAnAM kRtireSA samIkSyate* // 330 // - yugmam / 1 D 'kRterdadhyAdeg / 2 N khIyakhAcAraM / 3 N kupitAni ca / 4 N siMhAsanAbhidham / 5 N cAnumAnedeg / 6 N parvatorddhabhuvi sthitaH / * B Adarza etacchreokayugmametAdRzaM labhyate prAsAdaM dhavalaM dRSTvA rAjJA pRSTaH sacAbravIt / deva ! yAdavasadvaMzAvataMsasya jinezituH // dAridraughavinAzasya sukhasaMpattidAyakaH / prAsAdaH khAmipAdAnAM kRtireSA samIkSyate // Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 22. hemacandrasUricaritam / 195 nRpatiH prAha jAne zrIhemacandropadezataH / ujjayantamahAtIrthaM zrInemistatra tIrthakRt // 331 // jagatpUjyaH kRtirme'stu kathameSeti saMzaye / zrutvetyamAtya Aha smAvadhAnAvadhAryyatAm // 332 // adya prAg navame varSe svAminA'dhikRtaH kRtaH / Aruroha giriM jIrNamadrAkSaM ca jinAlayam // 333 / / prativarSa trilakSI' ca vyayitvA caityamuddhatam / svAmipAdairanumataM cet pramANamidaM na cet // 334 // saptaviMzatilakSAMzca drammAna gRhAtu bhUpatiH / ityAkarNya prabhuH prAha pulako dameduraH // 335 // kathamuktamidaM mabina ! tucchaM dravyAdazAzvatAt / vapuH sthiraM mamAkArSIH puNyaM kIrtimayaM mahat // 336 // tvatsamaH svajanaH ko'sti' mameha-paralokayoH / sakhA viSIda mA tasmAdasminnAruhyate tataH // 337 / / vaco'nupadamIzazcAdhityakAyAM yayau gireH / maNDape zuddhamedinyAM sthitvA'STAGgaM nato jinam // 338 // pITheSvAnIyamAneSu nyavArayata taM janam / tIrthe'tra nopaveSTavyaM pareNApyAsanAdike // 339 // svApastalpe vidheyo na bhuktau nADunikA tathA / strIsaGgaH sUtikApi na dadhno'tha viloDanam // 340 // 10 ityAdi siddha maryAdA varttate'dyApi zAzvatI / tato'bhyarcya jinaM svarNaratnapuSpotkarairvaraiH // 341 // tato'mbAzikharaM gatvA tAM saMpUjya nanAma ca / avalokanazRGgaM cAruroha sa tu kautukI // 342 / / tatra zrIneminAthaM ca natvA bhaktibharAnataH / dizo'valokayAmAsa tata Uce sa cAraNaH / / 343 // yata:maI nAyaM sIdhesa jaM caDiu girnaarsiri| laI cyAru desa alayauM joaI karNaUtra // 344 // parvatAdavatIryAtha zrIsomezvarapattanam / yayau zrIhemacandreNa sahitazca zivAlayam // 345 // sUrizca tuSTuve tatra paramAtmasvarUpataH / nanAma cAvirodho hi mukteH paramakAraNam // 346 // tathA hiyatra tatra samaye yathA tathA yo'si so'syabhidhayA yayA tayA / 20 vItadoSakaluSaH sa ced bhavAneka eva bhagavannamo'stu te // 347 // mahAdAnAni dattvA ca pUjAzca mahimAdbhutAH / vyAvRttaH koTinagaraM prApadambikayAdRtam // 348 / / apatyacintayA''krAnto'mbikAmArAdhayat tataH / zrIhemasUribhirbrahmamUlAvAsairihAdarAt // 349 // upoSya tridinIM 'te cAhvayaMstAM zAsanAmarIm / pratyakSIbhUya sA'pyAha zRNu vAcaM mune! mama // 350 // nAsyAsti santaterbhAgyaM jIvo'pIdRg na puNyabhUH / samaye'tra kumArasya bhUpabhrAtRsutasya ca // 351 // 25 sa bhAvI bhUpatiH puNyapratApamahimorjitaH / rAjyAntarANi jetAsau bhoktA ca paramArhataH // 352 // aNahillapuraM prAyAdanAyAsotsavodayam / antardUnaH sutAbhAvaprajApIDanazaGkitaH // 353 // 14. itaH zrIkarNabhUpAlabandhuH kSatraziromaNiH / devaprasAda ityAsIt prAsAda iva sampadAm // 354 // tatputraH zrItribhuvanapAla: pAlitasadvataH / kumArapAlastatputro rAjyalakSaNalakSitaH // 355 // atha zrIsiddhabhUmIzaH putrAzAbhaGgadurmanAH / AhvAyayata daivajJAn paramajJAnisaMnibhAn / / 356 // 30 grahacArAyasadbhAva-praznacUDAmaNikramaiH / kevalIbhizca saMvAdya te'pyAcakhyuH prabhoH puraH // 357 / / svAmin ! kumArapAlo'sau yuSmadvandhusuto dhruvam / alaMkariSyate rAjyamanutvA na caledidam // 358 / / 1N nRlkssmii| 2 N ko'nyo| 8 A laiyA / 4A cArU; B caaru| 5 A alayu; B bhliuuN| 6 A B joi / 7N tridinaante| 8N sA prAha / 9N bandhuSu tu / Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 540 pratApAkrAntadikcakro'nekabhUpAlajitvaraH / bhaviSyati punastasya pazcAd rAjyaM vinaMkSyati // 359 // zrutveti bhUpatirbhAvyaM bhavatIti vidannapi / tatra dveSaM paraM voDhA vadheccharabhavat tataH // 360 // kathaMciditi sa jJAtvA'pasRtya zivadarzane / jaTAmukuTavAn bhasmoddhalanaH sattapo dadhe // 361 // vijJaptamanyadA cArairjaTAdharazatatrayam / abhyAgAdasti tanmadhye bhrAtUputro bhavadripuH // 362 // bhojanAya nimatyante te sarve'pi tapodhanAH / pAdayoryasya padmAni dhvajazchatraM sa te dviSan / 363 // zrutvetyAhvApya tAn rAjA teSAM prAkSAlayat svayam / caraNau bhaktito yAvat tasyApyavasaro'bhavat // 364 // padmeSu dRzyamAneSu padayoISTisaJjJayA / khyAte'tra taipo jJAnAt kumAro'pi bubodha tat // 365 // tataH kamaNDalu haste kRtvA prazrAvadambhataH / bahirbhUya nRpAvAsAdupalakSaNabhIdine // 366 // vasatiM hemasUrINAM trastaH srastavapurbalaH / Ayayau bhUpato rakSa rakSetyAkhyan skhalad girA // 367 // 10 prabhubhiH sAhasAt tADapatralakSAntarAhitaH / rAjamauH padAyAtaiAloki natu cekSitaH ||368||-yugmm| nizyAkRSya preSitazca prAyAd dezAntaraM punaH / prAgvadAgAt sAhasikyamaho bhAgyasya lakSaNam // 369 / / tathA nirgatya tasmAttu vAmadevatapovane / tattIrthasnAnadambhena jaTI prAyAdapAyabhIH // 37 // AlinAmnaH kulAlasya yAvadAlayasannidhau / Ayayau pRSThato lagnAn sAdinastAvadaikSata // 371 / / Aha prajApate ! rakSa shrnnaagtvtsl!| mAM saMkaTAdato rakSa tatramAgatameva yat // 372 // . sa ca 'saJcitanIvAhakoNe saMsthApya taM tadA / mumoca vahnimahAya vimucya tadavasthitim / / 373 / / sa turaGgibhirAyAtaiH pRSTaH ko'pi jaTAdharaH / tatrAyAto navA'jalpi na vyagratvAnmayaikSyata // 374 / / nirvidyAnAdarAccaite vyAvRtya prayayustadA / rAtrau so'pi bahiH kRSTa stena dezAntare'calat // 375 / / 615. stambhatIrthapuraM prAyAd dvijenAnugatastataH / tadA vosariNA zrImAn kumAraH sphaarvRttbhuuH||376|| zrImAlavaMzabhUstatra vyavahArI mahAdhanaH / samastyudayAnAbhikhyastasya pArzvagamad baTuH / / 377 / / ekAnte'sya svavRttAnte tena satye nivedite / avAdId vaNijAM zreSThaH kiNcitpraarthitshmblH||378 // anabhISTo mahIzasya yastenArtho na naH sphuTam / tad drAgapasareha tvAM mA drAkSa raajpuurussaaH|| 379 / / baTo! svAminamAtmIyaM puraH sImAM prahApaya / evamuktaH sa nairAzya prApa prAptabhayodayaH // 380 // zrutvA kumArapAlo'pi tatpuraM prAvizan nizi / bubhukSAkSAmakukSiH san caturthe laGghane tadA // 381 // . sUriH zrIhemacandrazca caturmAsakamAsthitaH / tadA cAritrasajjJAna'labdhibhiautamopamaH // 382 // udyavyAkhyAnalIlAbhirvAridasyeva vRSTibhiH / zItIkurvan sadA bhavyamanobhUmiM zamiprabhuH // 383 // kathaMcidapi tatrAgAt kamAro'pIkSitazca taiH / AkRtyA lakSaNaizcAyamupAlakSi vicakSaNaH / / 384 // varAsanyupavezyoccai rAjaputrAssva nirvRtaH / amutaH saptame varSe pRthvIpAlo bhaviSyasi // 385 // *sa prAha pUjyapAdAnAM prasAdena bhaviSyati / sarva kathaM tu sa" prApyaH kAlo" ni:kiMcanaiH kssudhaa||386|| dvAtriMzatamatha drammAnasya zrAvakapArzvataH / dApayitvA punaH prAhuH zRNvekaM no vacaH sthiram // 387 // adyaprabhRti dAridyaM nAyAti tava sannidhau / vyavahArairamocyo'si bhojnaacchaadnaadibhiH|| 388 / / evaM bhAvIti ced rAjye prApte mama kRtaM vibho ! / avalokyamidAnIM tu bahUktaiH phalgubhiH kimu // 389 // ityuktvA prayayau dezAntaraM gUDho nraadhipH| ghanaM ghanAghanazchanna iva paarvnncndrmaaH|| 390 // 20 30 1N jAnAt / 20 prastAva 1 3 B N na tu vIkSitaH, A nanu vekssitH| 4 N cintita / 5 N D tdaa| 6 N degmhduuttuH| 70 sNjnyaat| 8DN bhvissyti| * eSa pUrvArdo nAsti A BN aadrshpustke| 9BN n| 10A B supraapyH| 11 BN kaalN| Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 541 22. hemacandrasUricaritam / kApAlikavate' kaule zaive citrapaTottare / caran kadApi kutrApi kRtrime kRtrimakramaH // 391 // tato varSANi saptApi dinAnIvAtyavAyat / guruvAkyairmano bibhrat saGkaTe'pi bisaGkaTam // 392 / / tasya bhopaladevIti kalatramanugA'bhavat / chAyeva sarvAvasthAsvamuzcantI savidhe sthitim / / 393 / / dvAdazavatha varSANAM zateSu virateSu ca / ekoneSu mahInAthe siddhAdhIze divaM gate // 394 // jJAtvA kuto'pi sattvA DhyaH kamAro'gAnnijaM puram / asthAdAsannadezastho vAsake shriitrordhH||395|| durgAdevyAH svaraM tatra madhuraM zuzruve sudhIH / tAmAjuhAva bhAgyasya jijJAsuH pramiti tadA // 396 // mama pazyasi ced rAjyaM devi jJAnanidhe ! tataH / upavizyaiva me mUrdhni svaraM zrutisukhaM kuru // 397 / / vacanAnantaraM sA'pi tathaivAdhAdatisphuTam / 'tU rAja' iti saMrAvaM taccetaHsaudhadIpakam / / 398 // AyAt purAntarA zrImatsAMbasya militastataH / citte sandigdharAjyAptinimittAnveSaNAhataH // 399 // 10 sa tena saha saMgatya pArzve zrIhemasuprabhoH / tanniSadyAvRte paTTe upaviSTo viziSTadhIH // 40 // bhaviSyatyeva te rAjyaM yanniviSTo'smadAsane / etadeva nimittaM na ityamuSya gururjagau // 401 // rAjyecchayA pAdapAtIti vigAnabhiyA nahi / nato'hamiti zaMkyo na prabho durvinayo mayi // 402 // tatrAsti kRSNadevAkhyaH sAmanto'zvAyuta sthitiH| svasuH patiH kumArasya milito nizitasya ca // 403 // -yugmm| 15 zrIsiddharAjamerau ca saMjagmuH zivamandire / pradhAnA rAjyasarvasvaM rAjyayogyaparIkSiNaH // 404 // kumAro'pi purasyAntarA''jagAma catuSpathe / ekatra saGgatAnAM ca pradhAnAnAM tadA'milat // 405 // kRSNaH pravezayAmAsa prAsAde taM kare kRtam / tatrAparau ca tasthAte rAjaputrau pravezitau / / 406 // tayorekaH praNamyAtra pArSadyAn sa upAvizat / aparo'pi svasaMvyAnapaTa mutkulamAtanot // 407 / / atha zrIkRSNadevenopavizetyudite sati / saMvRtya vastrayugmaM svamupAvikSad varAsane // 408 // 20 vyacArayanta nItijJA ekastAvat kRtAnatiH / nistejAH paribhUyeta khaiH parairapi nindyadhIH // 409 // sambhrAntalocanaM pazyannaparo mutkalAJcalaH / tasya pArthAt parairbhUpairvizvaM rAjyaM grahISyate // 410 // asau kumArapAlazca daivajJAnumataH purA / dhIraM pazyanihAyAtaH saMvRtyAJcalamaNDalam // 411 // nigrahItA vipakSANAM vigrahItA digantarAn / bhaviSyati mahAbhAgyaH sArvabhaumasamaH zriyA // 412 // abhiSekamihaivAsya vidadhvaM dhvastadurddhiyaH / AsamudrAvadhiM pRthvI pAlayiSyatyasau dhruvam // 413 // 25 atha dvAdazadhA tUryadhvaniDambaritAmbaram / cakre rAjyAbhiSeko'sya bhuvanatrayamaGgalam // 414 // pravivezotsavai rAjA rAjasaudhaM nRpAsani / niviSTo gotravRddhAbhirakSatairabhyavIta // 415 / / kRtaprazamanAcAraH pratApograH paraMtapaH / kumArapAlabhUpAlaH pAlayAmAsa medinIm // 416 // 616. sapAdalakSabhUmIzamoMrAjaM madoddhatam / vigrahItumanAH senAmasAvenAmasajjayat // 417 / / hAstikAzvIyapAdAtaradhyAbhirabhito vRtaH / dhiSNyagrahauSadhItArAnikarairiva candramAH // 418 // 30 cacAla laghu sAmantamaNDalIkamahAdharaiH' / anyaizca kSatriyaiH sevyapAdAmbhojayugastataH // 419 // dinaiH katipayairevAjayameru sudurgraham / laMkAdurgamivAgamyaM nRpaH prAkAramAsadat // 420 ||-vishesskm| parito'sya ca babbUlabadirIkhadiradrumaiH / karIrairgupilaM nRNAM durgamaM yojanadvayam // 421 / / 1degvrataiH / 2 N vaaskaiH| 8 N bhishissttdhiiH| 4 N ttraapraavtsthaate| 5 N degpadaM mukuldeg| 6 N madoddharam / 7 N mNddlaikmhiidhraiH| 8 N karIraiguphitaM / Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 198 prabhAvakacarite 542 bahudhA bahubhirmatyaizchidyamAnamapi kSayam / prApnoti na tataH khinno vyAvarttata narAdhipaH // 422 // upavarSa samAgatyANahillapuramadhyataH / caturmAsyAM punaH sainyaM jAtazoSamapoSayat // 423 // prAvarttata ca tasyAnte punISme nyavartata / evamekAdaza samA vyatIyuH pRthivIpateH // 424 // mama pItaparAmbhodherapi' bhAgyAdhikaH katham / arNorAja iti dhyAyan kSaNaM tasthau narAdhipaH // 425 // tasya vAgbhaTadevo'sti matrI mantrIva nAkinAm / nItyA kSatreNa matreNodayanasyAGgabhUstadA // 426 // apRcchat taM narAdhIzaH saGkaTe'smin samAgate / asti sapratyayaH kazcit suro yakSo'thavA surI // 427 // prAtihAryaprabhAveNa bhavAmo jitakAzinaH / yasya tasya mano'vazyaM vazya no bhavatu dhruvam // 428 // vyajijJapadatha zrImAn vAgbhaTastasya vAgbhaTaH / avadhArya vacaH sAvadhAnena prabhuNA mama / / 429 / / yadA zrIsvAmipAdAnAmAdezAt prbhusodrH| kIrtipAlo mahAbAhuH surASTAmaNDalaM yayau // 430 / / taddezAdhIzvaraM nigrahItuM navadhanAbhidham / anekazI vigrahaizca kheditAdyanarAdhipam // 431 // tadA majanakastatra zrImAnudayanAbhidhaH / staMbhatIrthapurAvAsI jajJe sainyabalapradaH // 432 / / anyadA gacchatA tatra puNddriikaaviruddhrH| draSTavyasyAvadhedRSTastena duSprApyadarzanaH // 433 // Acakhye ca nijezasya tasya mAhAtmyamadbhutam / *dharmazraddhAzritAzcaryAdatha so'pyAruroha tam // 434 // zrImadyugAdinAthaM ca namaskRtyAtibhaktitaH / mene kRtArthamAtmAnaM sa dhyAnAdanujaH prabhoH // 435 // . 15 prAsAda Aluloke ca tena so'pytijrjrH| tataH zrIkIrtipAlena proce'sau bhaaNddshaalikH||436|| prAsAdasyAsya nazcetasyuddidhIrSA sthitA dhruvam / jitvAmuM vigrahaM pratyAvRttaH sarva vidhAsyate // 437 / / parvatAdavatIryAtha pratasthe purato'dhipaH / abhyamitrINatAM prApa nRpaH so'pi madoddhataH // 438 // tata AsInmahAyuddhaM kuntAkunti gadAgadi / sainyayorubhayoH zauryAvezAdajJAtaghAtavAn // 439 / / tasminnadayano'pi svasvAminaH' purataH sthitaH / prajahe prahRtazcAsau nyapatad bhUmimaNDale // 440 // 20 yuddhe jite hate zatrau zodhyamAne raNe prabhuH / nirIkSyodayanaM zvAsAvazeSAyuSamUcivAn // 441 / / anityo bhautiko dehaH sthireNa yazasA tvayA / vyakIyata sphuTaM sAdhu vaNigvyavahRtiH kaTaH' // 442 / / kiMcid yadasti te citte zalyaM khurakhurAyitam / brUhi tad viddhAno'haM kiMcit te syaamRnnaatigH||443|| atha sa prAha nAtha smo vayaM svAmivazAH sthitAH / tatkAryAdaparaM naiva jAnImo'nanyacetanAH // 444 / / zrImasiddhAdhipAd vibhyad bhavabandhuH kssitiishvrH| baTumekaM samIpe me praiSIt sa nyakRto mayA // 445 / / zrImAn kumArapAlo'pi kSaNaM mayi tadA ghanam / adhArayiSyadatyugramUrIcakre mayApi tat // 446 / / idAnIM tu tvadaMvINAmagre'sUn muzcato mama / ubhau lokau nijAmnAyaH zrutaM zIlaM pavitritam // 447 / / mRtyau vipratisAro nAsmAkaM vijJApayAmi tu| kiMcinmannandanasyAsya vAgbhaTAkhyasya kathyatAm // 448 // zatruJjayamahAtIrthe prAsAdasya pratizrutaH / jIrNoddhArastataH zreyoheturme sa vidhIyatAm // 445 // omityuktvA tataH kIrtipAlenAGgIkRte tadA / parAsurabhavat tatra zrImAnudayanaH zamI // 450 // 30 kRte tatrAnRNo vapturahaM syAmadhunA punaH / svAM devakulikAmekAM nagarAntarvyadhApayam // 451 // tathA'traiva pure 'vAsI vyavahArI mahAdhanaH / zrIchar3aka ityAkhyaH zreSThI navatilakSakaH // 452 / / manmaitryA tena cAkAri dharmasthAne'tra khattakam / zrImattatrAjitasvAmibimbaM cAsthApyatAmunA // 453 / / pratiSThitaM ca zrIhemasUribhirjJAnabhUribhiH / tadIyahastamatrANAM mAhAtmyAt sakalaM hyabhUt // 454 // 25 1A parAMbhodhirapi bhaagyaadhipH| * patita eSa uttarArddhaH N pustke| 2 A D vakhamiva / 3 N vyavahate kaTuH / 4 0 tnmuNcto| 5N tat / 6N prishrutH| 7N pure vAsId / Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 543 22. hemacandrasUricaritam / 199 tatropayAcitaM svAmI cedicchati tato dhruvam / vijayo'syAbhidhA'pIgaparAjitatAkarI // 455 // iti vijJApanAM zrutvA mAmakA nAyako bhuvaH / vidadhAtu vicAryeva nanu prabhupuro matiH // 456 / / vijJapte'trAvanInetA dhyAtAmAtyavacaHkramaH / Uce manin ! bhavadvAkyAt kAryajAtaM mayA smRtam // 457 // sakhe ! zRNu yadA pUrva vayaM sAmAnyavRttayaH / stambhatIrthemagacchAma dinatrayamupoSitAH // 458 // bosarirbadarasmAbhiH preSyatodayanAntike / akRtArthastatazcAgAt tadAgaH sphuritaM na me // 459 // 5 ete'ho! svAmino bhaktA iti cetasyabhUnmama / pareSu roSaNaH svIyAbhAgyadarzI kRtI na sH|| 460 // tathA zvetAmbarAcAryoM hemasarirmayA tadA / pradoSasamaye'darzi kalpadrumasamaH zriyA // 461 // pAtheyaM kRpayA kiMca na dadyAd yadyasau prbhuH| rAjyaM kaH prApsyadAnandi bhavatsaGgamasundaram // 462 // tathA tadvacanaM tathyamabhUdu daivatavAkyavat / adyApi dhvanati dhmAtaghaNTATaGkAravadRDham // 463 // bimbasyAsya pratiSThAtRvyAjAt smArayatA gurum / mamopakRtamatyarthaM kRtAvedI narAdhamaH // 464 // 10 'tathA zrIsiddharAjo'pi hatvA khaMgArabhUpatim / tajjAtIyabahutvena zakto dezaM na vAsitum // 465 // idAnIM tvapiturbuddhyA zatravaste vinAzitAH / sarve'pi ca yathA teSAM nAmApi nahi budhyate / / 466 // bhuktau nyakSepi dezazca muktaasttraadhikaarinnH| IdRg dhImAn bhavadvatA svAmibhaktiphalaM hi tat // 467 // kIrtipAlakumAro'sau padAtirvigrahAdiSu / abudhaH sAMyugInena tvatpitraiva budhaH kRtaH // 468 // tIrthoddhArazca sandiSTastena te tadapIha naH / kArya tato'dhunaivAyamAdezo bhavatAt tava / / 469 // 15 rAjakozAt samAdAya dhanAnyApUrNatAvadhi / pUrya tasya pradhAnasya svasyAsmAkaM ca vAJchitam // 470 // idAnIM tvasya devasya bimba me darzaya drutam / puNyairlabhyaM samabhyarcya prasthAnaM kurmahe tataH // 471 // tataH sandaryamAnAdhvA zrImadvAgbhaTamatriNA / saMcacAlAcalAdhIzaH prApa cAsya jinAlayam // 472 // zrImantaM pArzvanAthaM prAgAnato mUlanAyakam / dadarza matriNA khyAtamajitaM tadanu prabhum / / 473 // kuGkamAgurukarpUrakaratUrIcandanadravaiH / sugandhakusumaizcArcA vidadhe vAsanAvazAt // 474 // 20 vyajijJapaJca tIrthezaM tvatprabhAvAnRpaM ripum / asminnavasare nAtha! vijeSye tvatprasAdataH // 475 // tato mama bhavAneva devo mAtA guruH pitA / atra sAkSI bhavAn manin ! pAlyametadvaco mayA ||-yugmm / ityuktvA''namya taM bhUpaH pulakAGkitavigrahaH / tadA vijayayAtrAya sainyAni samavAyat // 477 // 617. upacandrAvati prAyAt prayANairapramANakaiH / AvAsAn dApayAmAsa tatra bhUvAsavo mudA // 478 // tatra vikramasiMho'sti rAjye mukhya mahAdharaH / rAjJaH kaTakasevAyA nirviNNo gamanAmanAH // 479 / / 25 prazastaiH sa mahAmAtyairnijaiH samamamantrayat / vayaM khedaM paraM prAptA nirjIvanRpasevayA // 480 // kaH pratApo balaM kiM vA bhrAntadezAntare nare / atra citrapaTAjIve nmskaaro'tidusskrH|| 481 // bhasmAdhAraH puTIpAtraM jaTA mUrdhni zivArcanam / evaM veSe praNAmoM naH kA'tra rAjyaviDambanA // 482 // tasmAt kathaMcidatraiva yadyasau sAdhyate nRpaH / asau hi zazakaH khaJjoM ruNanniSpAvavATakam // 483 // ko'pi caulukya'vaMzIyaH kSAtratejobhiradbhutaH / rAjye nivezyate'smAkaM tadAjJAM kartumaucitI // 484 // 30 prAhustasya pradhAnAzca nocitaM bhavatAM kule / svAmidroho yato'dhIzasiddhAdhipapadasthitaH // 485 / / asmAkaM sarvathA''rAdhyo yuddheSvaniyato jyH| durgarodhavizeSeNa vimRzyaM tadidaM ghanam // 486 // uvAca ca kathaM vadhyo bhUpAlo'sau bhaviSyati / kRtaM vo''parazikSAbhirupAyaM vadata dhruvam // 487 // 1N prtisstthaan| 2N pradhAnaM / 3 N yAtrAyAM / 4 N 'mussymhaadhrH| 5 N camatkAro / 6 A pNddo| 7 A B caulikyadeg18N bodhyo| 90 vo parabhikSAbhi / Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 544 . 15 200 prabhAvakacarite vayaM hi tasya vaktAraH svAminA karaNe punaH / pramANaM svarucirnAtha ! tatkuru prtibhaasitm||488|| athAha vikramo vahniyatraM prakurutAdhunA / matsaudhe'sau yathAvazyamaklezena vinazyati // 489 // 'vyacArayannimittaM te nijAvAse'gnidIpanam / prAgalbhyAt kumateretad' vinAzasyaiva sUcakam // 490 // kiM ca pravidadhAmo'tra durlaghyA bhavitavyatA / rAjyocchedo'sya sampanno bhUpAlo vijayI punaH // 491 // zrIsiddhAdhIzapaTTe yaH prAcyapuNyairnivezitaH / etatsadRzabhRtyAnAM nAsau yogyo bhaviSyati // 492 !! evaM vimRzya te'vocana hastaspRSTalalATakAH / svAmyAdezaH pramANaM naH kAryA nA'tra vicAraNA / / 493 / / sUtradhAraistato bhUmyantarA saudhaM nivezitam / UrdhvaM ca stambhapaTTAdi calaM vastrAzcalopamam // 494 // tasyopari prtisiiraapaavaaraastrnnaastRtaaH| maNDitA vitatollocA'vacUlaiH padmakaistathA // 495 // mauktikaiH kusumairgucchairvicchandakazatairapi / sundarA tatra zayyA ca sUtratantumayA'raci // 496 ||-yugmm / ekatra kIlake kRSTe' tatsarva gartamandire / khadirAGgArasaMpUrNa bhasmIbhavati tatkSaNAt // 497 // evaM nivedya te netre netre bASpaplate ddhuH| tannAyako'pyuvAcaivaM matiH kAryaprasAdhikA // 498 // asau yathA tapasvIrakzayyAyAM caGgabhanibhiH' / AkSiptAkSo nivezyeta tadAsyAdhogate' mRtiH|| 499 / / iti prAtarvicintyAyamAyAcchibiramadhyataH / rAjapAdAn namazcakre'vanIluThanapUrvakam // 500 // vijJo vijJapayAmAsa mAravo maNDalezvaraH / dambhAt sudhAM mukhe bibhrad viSapUrNo ghaTo yathA / / 501 // alaMkuruta hayaM me prasAdaH kriyatAM prbho!| tatra pratyavasAnenAvasAnenAdya duHsthiteH|| 502 // dhyAtveti dhInidhibhUpo mAraveSu na vizvaset / prAha naH parivAraH prAg bhuktAmanu vayaM tataH // 503 / / ka evaM hi hitAnveSI svAmibhaktazca dRzyate / paramArakulodbhutaM bhavantamabhayaM vinA // 504 // tatra kaH pratiSeddhAsti zubhe kArye mhaadhr!| asmAkaM bhavadAvAsa eva yogyo vilokitum // 505 // svAdhyAdezaH pramANaM me iti procya paricchadam / bhakto'sau bhojayAMcakre'parAhAvadhyabAdhayA // 506 / / aGgarakSAstataH svAmimUrtirakSAsadodyatAH / AhatAstatsamastaM ca kuTTimaM prakaTIkRtam // 507 // yatrAsannaH pumAneko vRddho matimatAM patiH / Ajighran gandhamatyugraM dhmAtAGgAragaNasya saH // 508 // vimamarza nijasvAnte vijJAnaM kizcidadbhutam / tatrAste vahnisambaddhaM prabhudrohasya" kAraNam / / 509 // tatastaM vikramaH sAbhiprAyaM dRSTivikaritaH / parijJAyAtisaccakre vakrAzayaziromaNiH // 510 // yayau vikramasiMho'tha saha tenaiva mandiram / rAjJaH prAha ca matsaudhe nAtha ! paado'vdhaarytaam||511|| 25 atha bhrasaJjJayA tena nyaSedhi gamanaM prati / bhUpatiH prAha tatraM me samastaM bhojitaM tvayA / / 512 // vayaM tu prAkRtriyAmAyA cintAjAgarapIDitAH / adhunA'bhyavahAreSu" nAbhilASukacetasaH // 513 // muhUrttazcApi daivajJaiH prayANAya vicAritaH" / saMpratyeva tato DhakkA vAdyA prasthIyate yathA // 514 // tvamapi svAM camUM sajjIkRtya kRtyavizArada ! / zIghramAgaccha na cchekA jRmbhAyante tvarAyite // 515 / / antaHzaGkAM vahannomityuktvA ca prayayau svakam / dhAma jJAtamivAyaM svaM vimRzana" cetasi kSaNam // 516 // 80 jhaTityeva pratasthe ca skandhAvAraH" prabhostadA / acirAda ripudurgasyopakaNThe zibiraM dadhau // 517 // sa yathAsthAnamAtasthau zibirasya nivezanam" / ahardivaM praharake jApavyayabhaToddharam / / 518 // 20 1N pratibhASitaM / 2 B vicaarynni| NkumAretat / 4 N kuSTe / 5 B cNgbhNginH| 6 D nivizyeta / 7 B tdaadhovgtem'tiH| 8 A pratyavasAnenAvyasanenAtha: B pratyavasAnenAvasInenAdya / 90vaaNteti| 10 A prabhodrohasya; N prbhuvidrohkaa| 11 B 'bhyavahAre tu| 12 N niveditH| 18 N tacchekA / 14 A MbhAyAM caritAyate; N jaMbhAyaMte kharAyate / 15 A vyamRzan / 16 A staMbhAcAraprabho', D svAcAraN sNvaacaatt| 17 N niketanaM / Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 545 22. hemacandrasUricaritam / arNorAjo'pyajAnAnaH siddhakumbhabhavavratam / avamene'valepopravyAhArormibhireva tam // 519 // athaikAdaza varSANi vijugopa padoradhaH / mamAtha dvAdaze'pyastu kA'tra bhUpAlakalpanA / / 520 // hatasattvodvRtaiItyA kRtrimairapi darzanaiH / jIva jIveti jalpadbhirmato rAjA svasevakaiH / / 521 // tathA cArubhaTa: zrImasiddharAjasya putrakaH / hakkADhakkAsvarabhrAntahastI mAmupatiSThate // 522 / / ityanalpavikalpaiH sa yavAn nAsajjayat tadA / durge svarga ivAsIna udAsIno'kutobhayaH // 523 // 5 kuntatomarazaktyAdyaiH pUrNeSvaTTAlakeSvapi / vilebhe na bhaTanAtaM nijabhAgyakarthitaH // 524 // zrImAna kumArapAlo'pi jJAtveti praNidhivajaiH / anIkinI nijAM dAnamAnAdyaiH samapUjayat // 525 / / gajAnAM pratimAnAni zRGkhalAn mukurAMstathA / azvAnAM kavikA-valgA-dAma-palyayanAni ca / / 526 / / rathAnAM kiMkiNIjAlacakrAGgayugazambikAH / yodhAnAM hastikA-vIravalayAni ca candrakAn // 527 / / suvarNaratnamANikyasUcImukhamayAnyapi / caturaGge'pi sainye'sau bhUSaNAni dadau mudA // 528 ||-vishesskm / 10 rohaNadrumakarpUrakazmIrajavilepanaiH / svayaM vilipya vakrANi bhaTAnAM paTutAbhRtAm // 529 // sahasrapatracAMpeyajAtIvicikilasrajaH / kAmaM dhammillamAlAsu babandha svayamIzitA // 530||-yugmm / hemantasitapatrAbhaiH shaatkumbhsmairsau| skandhAnabhyarcayad yodhapradhAnAnAM pramodataH / / 531 // sAndhakAre nizIthe ca rAjA tejaHpratApabhUH / tAnutsAhya sudhaasdhiiciibhirvcnviicibhiH|| 532 / / cacAla saMmadottAlakalakelikulAvaniH / atUryavakranirghoSaM raho yogIva nidhvaniH // 533 / / 15 parvatAdhityakAbhUmiM gatvA tUryaravAn samam / vyastArayat tathA cakre bhUpaH sUkarikAstathA // 534 // tadA ca vAgbhaTAmAtyastenAdiSTaH samAnaya / AprabhAtAt paMcazatImArdrANAM sairibhatvacAm // 535 // tenAnItAzca tAH saMvarmiNo'tha rthmnnddpH'| khaMDIH prapAtayAmAsustanmadhyasthA' bhaTotkaTAH // 536 / / eke ca dazanaiH khaDgAnyutpATyAruruhurtutam / prAkArakapizIrSANi tacchIrSANIva vikramAt // 537 / / vyadravannatha te'ntasthA vihite saMprasAraNe / hrasvIkRtAH kumAreNa bhUpenAkhyAtavedinA // 538 // 20 vivRtya gopuradvAraM bahirnirasarat prge| arNorAjo'pi tatrAjau svajIve vigataspRhaH // 539 // vAdyamAneSu saMgrAmatUryeSu pratizabditaiH / zabdAdvaitaM babhUvAtra pakSayorubhayorapi // 540 / kAtarANAM tadA tatra dehAnAzAkSamAniva' / parityajya yayuH prANAH pAtAlaM zaraNArthinaH 541 // tataH pravavRte yuddhaM khaDgAkhagi zarAzari / bAhUbAhavi sarvatrAdRzyamAnajanAsyakam // 542 // zUrasaMkrAntikAle ca bhUdharA asmayA iva / bahuzaH khaNDyamAnAGgA adRzyanta gajezvarAH // 543 // 25 pakakUSmANDakAnIvAkhaNDyantAtra turaGgamAH / zAliparpaTavaddhyAH samacUryanta nirbharam // 544 // paripaktrimakAliGgavat pattijaTharAvaliH / pATitA tatra kaaleypliihphupphussNkulaaH||545|| vicerugaMgane gRdhrA nUnaM mAMsAbhilASukAH / vimAnasthApsaro dUtA iva prANezasaGgame // 546 // ityevamanvayakhyAtinAmodghaTTanapUrvakam / yuddhe bhavati zAntAsu dhUlISu mdvaaribhiH|| 547 // paTavAraNayostatra dantAdanti vilagnayoH / dRSTazcArubhaTo rAjJA'riniSAditayA sthitaH // 548 // 30 zyAmalAdhoraNastatra hastihakkAbhayApahRt / utkIlyAcchapaTI dviH sa kRtvA tasya zrutI pydhaat||549|| tatazcArubhaTo garvAddhastidante padaM dadhau / yat kiyAna pratimAtaGga iti cetasi cintayan // 550 // pakSayorjarezo'pi locane saMnyavIvizat / balaM vighaTitaM sarva mahAdharamukhaM tadA // 551 / / 1N saMvammiNogharadharma | 2N B madhye tu / 3 N kRtH| 4 N deha nAzAkSamAni ca / 5A pidhAt / pra.26 Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 202 prabhAvakacarite 546 kAGkitena tadA'jalpi zAmala! tvamapI kim / bhedito vAraNaM pazcAd vyAvarttayasi yatsakhe ! // 552 // sa prAha nAtha! no zaMkyaM svapne'pi trayabhedanam / niSAdI zyAmalaH svAmI gajaH kalabhakesarI // 553 // pazcAtkramairgato nIcaistataH pratigajAt patan / zatrurAjyasya sarvakhaM grAhyazcArubhaTastvayA // 554 // yAvadevaM vadatyeSa tAvadvighaTitau radau / antardvayorjavAt tatrApatat svasvAmitejasA // 555 // . jagRhe talavargIyaiH subhaTaiH saMyatazca sH| arNorAjazva rAjJApi kuntena nihato'like // 556 // praNAzAbhimukhaH kAMdizIkazcArubhaTaM vinA / vyAvayad gajaM senApyasya vyAjughuTe ttH|| 557 / / jitaM jitamiti procya paTamabhramayat prabhuH / manyamAnazca rAjAnaM svaM tadA vikramorjitAt // 55 // sAmantAzcAyayuH sarve maMkSu taM paryavArayan / jito bhavadbhirevAsAvityAvarjayadatra tAn // 559 // dezaH kozazca luNTAkaistasya senApyaluNTyata / sulUSaNAH sattvahInA yuddhe pRSThapradAyinaH // 560 // tatazcamucarAH sarve tadIyadraviNairghanaiH / svayaM grahaNato'tRpyannAsaptapuruSAvadhi // 561 // jitakAzI tato bhUpo nyavarttata puraM prati / yacchan yathArthanaM dAnamarthibhyaH kalpavRkSavat // 562 // 618. aSTAdazazatIdezaprakhyapattanamAsadat / pUrvavat vRttamatyugraM tdiishsyaapybudhyt'| 563 // nRpatirvijaye sovidallAn mallAnathAdizat / tato nimantraNAyAtaH pazcAdvAhuya'yakamata // 564 // preSya preSyAna nijAMstasya mandiraM mandurAvaram / ajvAlayat kSaNAdeva ythaabhvdstshk'||565|| phaTe'nAstute' kSiptaH svasthAnAccAlitAGgakaH / huMkAre'pyana laMbhUSNuH so'bhata kA vacane kathA // bhUt kA vacane kathA // 566 / / nadyuttAreSu pASANodghATasaMkaTabhUmiSu / abhUdamRgviliptAkSaH sa SaTakArasphuracchirAH // 567 // paramArAnvayai rAjaputrairuttArya bhUpatiH / samyakapaNamya vijJapto'nvamanyata tRNAstRtim // 568 // maJcAtimazcakalitamuttukadatoraNam / aNahillapuraM prApa mApaH prAptajayodayaH // 569 // mahotsave pravezasya gajArUDhaH surendravat / vAgbhaTasya vihAraM sa dadRze dararasAyaNam // 570 // tatra pravizya zrImantamajitasvAminaM nRpaH / Arcayat surabhidravyairatyAsannopakAriNam // 571 // zrIpArzvamatha ca smRtvA saMpUjya ca tato'vadat / prAguktaM yanmayA nAtha ! tattathaivAvadhAryatAm // 572 // tataH praNamya sotkaNThaM kaNThIravavarAsane / paTTakuJjarakumbhasthe sthito'gAd bhUbhRdAlayam // 573 // gotravRddhAGganAvargasaGgItasphuTamaGgalaH / pratIcchan zirasA vopanAnyanubabhUva saH / / 574 // tato vikramasiMhasya sthAne sandhInivezya ca / AnAyyAnatidUre taM bhUpAlaH prAha ssmitH|| 575 // bho vikramAniyatreNa bhUpAlA eva pazcatAm / prAyAnti naiva sAmantA iti tvaM kena zikSitaH // 576 // tatraiva yadyahaM tvAM bho! vahnau hotA tato bhavAn / bhasmIbhUtaH ka dRzyeta saputrapazubAndhavaH // 577 / / yAdRzAzca bhavantaH syurgRhakarmakarA mama / malinA na vayaM nAthAstAdRzAstadasUna vaha // 578 // akSepi baMdizAlAyAM tato'sau nijakarmataH / iha loke hi bhojyante rAjabhistAmasAstamaH // 579 // tathA zrIrAmadevAkhya'taddhAtunandanaM nRpaH / zrIyazodhavalaM candrAvatyAmeSa nyavIvizat // 580 // 15 30 619. anyedhurvAgbhaTAmAtyaM dharmAtyantikavAsanaH / apRcchadArhatAcAropadeSTAraM guruM nRpaH // 581 / / sUreH zrIhemacandrasya guNagauravasaurabham / AkhyadakSAmavidyaughamadhyAmopazamazriyam // 582 // zIghramAhUyatAmukto rAjJA vAgbhaTamatriNA / rAjavezmanyanIyanta sUrayo bahumAnataH // 583 // 1 N pyabudhya te| 2 N B sakRt / 3 N zAkaTenAsati / 4 N huNkaarennaan| 5 N samunmattanRNAM stutim / 6 N tAM bhUpAlaM / 7 N rAmadevAkhyaM / 8 NdegzamAzrayam / Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 547 22. hemacandrasUricaritam / 203 abhyutthAya mahIrona te dattAsanyupAvizan / rAjAha suguro ! dharmaM diza jainaM tamoharam ' // 584 // atha taM ca dayAmUlamAcakhyau sa munIzvaraH / asatyastenatAbrahmaparigrahavivarjanam // 585 // nizAbhojanamuktizca mAMsAhArasya heyatA / zruti smRti-svasiddhAntaniyAmakazatairhaDhA // 586 // uktaM ca yogazAstre - cikhAdiSati yo mAMsaM prANiprANApahArataH / unmUlayatyasau mUlaM dayAkhyaM dharmazAkhinaH / / 587 / / azanIyan sadA mAMsaM dayAM yo hi cikIrSati / jvalati jvalane vallIM sa ropayitumicchati / / 588 // hantA palasya vikretA saMskartA bhakSakastathA / kretA'numantA dAtA ca ghAtakA eva yanmanuH // 589 // 'anumantA vizasitA niyantA krayavikrayI / saMskartA copaharttA ca khAdakazceti ghAtakAH' / / 590 // nAkRtvA prANinAM hiMsAM mAMsamutpadyate kacit / na ca prANivadhaH svargyastasmAnmAMsaM vivarjayet / / 591 // ityAdisarvayAnAM parityAgamupAdizat / tatheti pratijagrAha teSAM ca niyamAn nRpaH // 592 // zrIcaityaSandanastotrastuti mukhyamadhItavAn / vandanakSAmaNAloca pratikramaNakAnyapi // 593 // pratyAkhyAnAni sarvANi tathA gAthAvicArakAH / nityaM vyazanamAdhatta parvasvekAzanaM tathA / / 594 // snAtrAcAraprakAraM cArAtrikasyApyazikSata / jainaM vidhiM samabhyasya cirabhAvakavad babhau / / 595 // prAkkRte cAmipAhAre paramAnuzayaM gataH / uvAcAvAcyametanme pAtakaM svabhrapAtakam // 596 // nikrayo'syAMhaso nAsti punaretad bravImyaham / aparAdhI nigRhyeta rAjanIteriti sthitiH / / 597 // dazanAn pAtayAmyadya mAMsAhArAparAdhinaH / sarvatra sahate karttA dRSTamitthaM smRtAvapi / / 598 / / gururAha mahArAja ! rUDhaM sthUlamidaM vacaH / sakRddehApadA na syAnniH kRtiH kRtakarmaNaH // 599 // tata AItadharmecchApavitritamanA bhavAn / pravarttatAM tathA paGkaH samastaH kSAlyate yathA / / 600 / / dantA dvAtriMzataH pApmamokSAya tvaM vidhApaya / dvAtriMzataM vihArANAM hArANAmiva te'vaneH' / / 601 // nijavatustribhuvanapAlasya sukRtAya ca / meruzRGgonnataM caityaM zrIjainendraM vidhApaya // 602 // athAha medinIpAlaH surItiriyamujjvalA / bhavakAntAranistAra etadeva ca zambalam / / 603 // atho paramayA bhaktyA prAhiNot prabhumAlaye / aparedyuzca saMprApa vAgbhaTasya jinAlayam / / 604 // tatrAyAtasya bhUpasya yayau nepAladezataH / zrIbimbamekaviMzatyaGgulaM cAndramaNImayam // 605 / / 'prAbhRte'prAvRte tatra mUrte cintAmaNAviva / sarvato vyakasad rAjA pUrNamAsInizIthavat // 606 // tato maNimAkArya prasAdavizadAnanaH / kutrApyamAtya ! kArye'hamadhamarNo bhavAmi vaH / / 607 / / ityAkarNya sa ca prAha prANAH svAmivazA mama / paricchado dhanaM bhUmirAsthA kAnyeSu vastuSu / / 608 / / rAjAha prAJjaliryAce prAsAdo me pradIyatAm / sanAthaM karave mitra ! yathA pratimayAnayA / / 609 // mahAprasAdo me nAtha ! bhavatvevaM dhRtirmama | zrI kumAra vihAro'taH paraM svAmyAkhyayA'stu tat // 610 // 1 A manoharam / 2 N sakRddehApadAM syAnniH / 3N manA'bhavat; B bhavan / 4 N te vane / 5 D prAvRte / 5 10 15 20 25 80 Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 204 prabhAvakacarite 548 620. kizcicca svAmine vijJapaye tavadhAryatAm / zrIkIrtipAlataH pitrA sandiSTaM mama yadvacaH // 611 // zrIzatruJjayatIrthasya prAsAdaH zreyase mama / jIrNazIrNastvayoddhArya iti me kRtyamastyadaH // 612 // prabhupAdaistathAdiSTaM yAtrAyAH prakrame tadA / devatAsmRtivelAyAM kIrtipAlapratizrutAt // 613 // asmatkozadhanaM lAtvA kAryA caityoddhatistvayA / sa Adezo mamAstu svaiH piturAnRNyahetave / / 614 // zrutvetyAha nRpo'smAkaM kArye'smin sodarAdarAt / evamapyastvanulaMdhyavacanastvaM hi naH sakhe // 615 // svAmin ! mahAprasAdo'yamityuktvA tatra dhIsakhaH / vimalAdrau yayau zreSThivyApAriparivAritaH // 616 // tatra tIrthe prabhuM natvA nAbheyaM bhktinirbhrH| gurudarAna pradApyAsthAt pratisIrAzca srvtH|| 617 // vimAnakAni 'maMcAMzca prAdAt karabhikAstathA / vATikAni catuSpATIH padRzATakamaNDitAH // 618 // cazcaccaturakAMzcApi svarvimAnopamadyutIn / anekabhaTasaGghAtasaGkIrNIkRtaparvatAn // 619 ||-vishesskm / 10 tatra caiko vaNika pratyAsannagrAmAt samAgataH / nidhiHsthyasya 'ghRSTAtipaTacarayugaM dadhata // 620 // SadadrammanIvikastazca krItAjyakutapaM vahan / kaTake grAhakavyUhabAhalyAd rUpakAdhikam // 621 // dramma sa cArjayitvA'tituSTaH zrIvRSabhaprabhum / kusumai rUpakakrItaiH pUjayAmAsa bhaktitaH / / 622 // sapta drammAn sapta lakSAniva granthau vahna mudA / vIkSakaH sacivAdhIzaM tatkaMTIdvAramAgamat // 623 // dadRze tena mazrIndurISajavanikAntarAt / kUrmeneva hade baddhajAlazevAlarandhrataH // 624 // sa vyamRkSat prAcyapuNya-pApayoretadantaram / puruSatve same'muSya mama cAnIhagAkRtiH // 625 // varNamauktikamANikyAbharaNAMzudurIkSyaruka / vyaapaari-vyvhaarytrjiivi-traatpricchdH|| 626 // cakrIva mukuTAbaddhamaNDalAbhyarcitakramaH / zrInAbheyamahAtIrthajIrNoddhAramanorathaH // 627 // ahaM tu svagRhiNyApyabhibhUto nirdhanatvataH / sandhyAvadhyapi sandigdhAhAraprAptirmudhAzramaH // 628 // kutapodvahana kliSTazirA AzaizavAdapi / ekarUpakalAbhena dhanyamanyo dina prati / / 629 // 20 evaM vicintayan dvArapAlena parataH kRtH| zrImadvAgbhaTadevena matriNAdarzi daivtH||630|| . vaNigAhUyatAmeSetyukte sa dvArapAlakaH / dUraprayAtamapi tamAhrAstAdezataH prabhoH / / 631 / / tatpuraH parSadantaH sa Urdo'sthAt sthANuvat sthiraH / anabhijJaH praNAmAdau grAmaNItvAd RjusthitiH||632|| kastvamityuktibhAji zrImatriNi prakaTAkSaram / prAguktanijavRttaM sa AkhyadakSAmaduHkhabhRt // 633 // matrIzvaraH 'punaH prAha dhanyastvaM klezato'rjitam / yadrUpakaM vyayitvAcA zrIjinasya samAcaraH // 634 / / 25 ityuktvA sa kare dhRtvA svArddhAsani niveshitH|dhrmbndhurbhvaan me tat kArya kiMcid bravIhi bhoH||635|| so'sya prabhoH priyairvAkyaiH prINito'cintayanmudA / saMprApitaH parAM koTimanenAkiJcano'pyaham // 636 // tadA sAdharmikAstatra vyavahAriniyoginaH / iSTe tIrthasamuddhAre'nanta puNyabharArthinaH // 637 // vahikAM maNDayAmAsurdravyamIlanikAkRte / prAgmatriNastato jyeSThAnukramAdabhidhA vyadhuH // 638 // dRSTyA nAmAnyasau dadhyau ced drammAH sapta mAmakAH / kArye'sminnapakurvanti tatra dhanyo mayA smH||639|| vaktukAmo'si kizcit kimityukte matriNA sa ca / prAha sapta gRhItvA'mUn drammAna prINaya mAM prbho!||640|| tadAcArAt parAnandameduraH sacivo'vadat / tvaM me dharmasuhRd bhrAtastatvAnarpaya satvaram // 641 / / zrItIrthajIrNoddhArasya niSpattyAzA'dya me'bhavat / nIvIM jIvitavatsvIyAM yadaklezatvamavyayaH // 642 // vahikAdau ca tannAma likhitvA'tha nijAbhidhAm / adhastasya tato nAmAnyanyeSAM dhnshaalinaam||643|| 1 A D vimAnakAmimaM caa| 2 A pRSTAtideg1 3 N maMtrIzvaraM prati / 4 N naMtapuNya / 5 N mityukto| Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 549 22. hemacandrasUricaritam / 205 vayaM tu ko TisaMkhyasya dravyasya kharakarmabhiH / upAttasya vyaye 'tandrAbhRto'nyadhanamicchavaH // 644 // khakIyakoSAdAhArSIt tataH paTTAMzukatrayam / drammapaJcazatIM caivaM prAhetaddhi gRhANa bhoH!|| 645 // matrIzena sa cetyuktaH smitvA'vAdIdasau vaNika / na vikrINe navaM puNyamasthiradravyalezataH // 646 // bhavantaH svAminaH prAcyapuNyasampannavaibhavAH / kurvantaH kiM na lajjante mAdRzAM vipralambhanam // 647 // ityAkodbhuSadromA mabInduH prAha bANijam / matto dhanyastvamevAsi yasyedRg niHspRhaM manaH // 648 // 5 tataH kelimapUgaiH sapatrai garakhaNDakaiH / bITakaM pradadAbassa karpUraparipUritam // 649 // tad gRhItvA sa sammAnapUritaH svaM gRhaM yayau / gahinyA vibhydbhystdurvaakyaaliikulkssiteH|| 650 // akasmAt sA ca taM svAduvacanaiH paryatoSayat / AjanmAdRSTapUrva tad dRSTvA vismayamApa sH|| 651 // tenokte ca yathAvRtte sA'vAdIt pAritoSikam / yanna tvayA gRhItaM tannivRti' me vyadhAd dhanam // 652 / / yadi tvaM matriNaH pArzve lohaTaMkArdhamapyaho / agrahISyat tato nAhamasthAsyaM tvadgRhe dhruvam // 653 // 10 dhenuyogyaM tataH sthANuM zlathaM gADhaM kuruSva tat / tayetyuktaH kuzI prArthya daramatrAkhanat tataH // 654 / / khAte cAlpe khanitraM ca khaTatkRtamataH sa tu / bhAryAmAkArya kathayAmAsa sA ca tato'vadat // 655 / / rAtrau nirvyaJjane kiMcidvidheyaM natu sAMpratam / velAM vilambya tattasmAttadA'kRSyata ytntH|| 656 // catvAri haimaTakAnAM sahasrANi sa cAsadat / alpAyA api pUjAyAH phalametajinezituH // 657 // arpayiSyAmyahaM mazrivAgbhaTasya dhanaM hydH| IdRzi vyayitaM tIrthe taddhi koTiguNaM bhavet // 658 // 15 panyApyanumataH prAtargirimAruhya matriNam / vIkSya tadarzayAmAsa gRhItetyavadacca tam // 659 // zrutveti dhIsakhasvAmI prAha madvacanaM zRNu / sattvAtte saptabhirdrammaiH pUrNo mama mnorthH|| 660 // ataH paraM bhavadravyaM grahItuM nAhamIzitA / anena bhavitA yasmAt sauvarNaH sakalo giriH|| 661 // . abhisandhirna me so'sti tat svaM dravyaM yathAruci / vyaya vardhaya bhukSvAtha dharme vA''dhehi shiighrtH||662|| sa prAha kutapodvAhabhAgyasya kanakaM kimu / sthAtA me nilaye tatkaH kezo'GgIkriyate'sya tu // 663 // 20 bhavAn yathAtathAkartumimaM zaktaH prabhutvataH / tatprasadya gRhANedaM tuSTo'stu kutapo mama // 664 // prAha mazrI tato dravyaM na gRhAmi nirarthakam / enaM bhAraM na voDhA'smi vAhIka iva durvaham // 665 // evaM vivadatormatri-vaNijordinamatyagAt / rAtrau ca zrIkapardIzaH sAkSAd vANijamabhyadhAt / / 666 // zrIyugAdiprabho rUpakA_tuSTo dhanaM hydH| ahaM prAdarzayaM te tat tvaM vyayasva nijecchayA // 667 // kSayaM yAsyati naivaitad dAnabhogairghanairapi / anyasyedaM hi nAdhInamatrAnyanmA vicAryatAm // 668 // 25 atra caitadabhijJAnaM tvatpatnI durmukhA'pyalam / akasmAt priyavAkyA'bhUd bhaktiprahvA ca viddhi tat // 669 / / idaM samIkSya ca prAtaH zrInAbheyaprabhu sa ca / suvarNaratnapuSpAyaistaddhyAnaH samapUjayat // 670 // abhyarcya zrIkapardIzaM tataH svagRhamAgamat / svakRtaiH sukRtairjanma pavitraM vyatanottarAm // 671 // zrImadvAgbhaTadevo'pi jIrNoddhAramakArayat / sadevakulikasyAsya prAsAdasyAtibhaktitaH // 672 // ghanadravyavyayAcintAvazAdakSepatastadA / paryapUryanta kumbhazcAtrAruroha' mudA saha // 673 / / 30 zikhInduravivarSe ca (1213) dhvajArope vyadhApayat / 'pratiSThAM sapratiSThA sa zrIhemacandrasUribhiH // 674 // 1N taM prAbhUto 1 2N nitaM / 3 N zlAghyaM / 40 sthaataameknke| 5 N paryapUryaMta kkubhaashcaaruroh| 60 pratimA / Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 550 10 15 621. itazca svarvimAnazrIstataH prabhRti vizrutaH / zrIkumAravihAro'yaM bhavyadRkpuNyalakSaNam // 675 / / paTuvaikaTikazreNighaTanAkoTiTaMkitam / bimba zrIpArzvanAthasya niSpannaM ramyavAvadhi // 676 // prAtiSThipat zubhe lagne matrI zrIhemasUribhiH / aticintAmaNi' prANivAJchitAtItavastudam / / 677 // prAsAdazukanAseca bhUpatimokSakAbhidham / chidre vimocayAmAsa vizvopakRtitatparaH // 678 // pUrNamAsInizIthe ca rogiprArthanayA tataH / prakaTIkRtatacchidre'mRtamasrAvi bimbataH 679 // taccakSarAdirogANAmapahAraM jane'tanot / upacakre ka evaM hi nRpatiH sarvato mukham // 680 // prAsAdaiH saptahastaizca yathAvaNairmahIpatiH / dvAtriMzataM vihArANAM sArANAM niramApayat // 681 // dvau zubhrI zyAmalau dvau ca dvau raktotpalavarNako / dvau nIlau SoDazAtha syuH prAsAdAH knkprbhaaH||682|| caturviMzaticaityeSu zrImanto RSabhAdayaH / 'sImaMdharAdyAzcatvArazcaturpu nilayeSu ca // 683 // zrIrohiNizca samavasaraNaM prabhupAdukAH / azokaviTapI caivaM dvAtriMzat sthApitAstadA // 684 // dvAtriMzataH puruSANAmanRNo'smIti garbhitam / vyajijJapat prabhobhUpaH pUrvavAkyAnusArataH // 685 / / sapazcaviMzatizatAGgulamAno jinezvaraH / zrImattihuNapAlAkhye paMcaviMzatihastake // 686 / / vihAre'sthApyata zrImAnneminAtho'parairapi / samastadezasthAneSu jainacaityAnacIkarat // 687 ||-yugmm / 622. kSaNe dharmopadezasya saptavyasanavarNanam / ghanadogatyaduryonibhavabhramaNakAraNam // 688 // upAdikSat prabhU rAjJe svadeze'sau nyaSedhayat / acIkaradamAriM ca paTahodghoSapUrvakam // 689 // purA dezabhramisthena rAjJA mRtavaNipriyA / sapAdalakSa aikSiSTa kheditA rAjapUruSaiH // 690 // tadA niSedhaM jagrAha tasyA evAnukampayA / nirvIrAkhena no kArya rAjyaM cenme bhaviSyati // 691 // adhunA'tra mRte kApi vyavahAriNi vizrute / aputre taddhanaM kAntAnIyatAsyAdhikAribhiH // 692 // svAmI papraccha tAn kasya viputrazrIrbhavediyam / te'vadan rUDhireSA'sti tatputrasya nRpasya vA // 693 // smitvA'ha bhUpaH pUrveSAM rAjJAmeSA'vivekadhIH / yatkauTilyaM vinA vAcyA doSA nijagurorapi // 694 // azAzvatazriyaH sarvAdhInAyA hetave nRpAH / uttamAdhamamadhyAnAM putratAmanuyAnti yat // 695 // tasmAnnAhaM bhaviSyAmi vizvalokasya nandanaH / vizvasyAnandano bhAvI nirvIrAdhana ujjhite // 696 // mRtabhartRsatAdravyamityaujjhad bhUpatiH sudhIH / amuktaM nala-rAmAyairapi praakkaalraajbhiH|| 697 // prabharnijopadezAnAM satyatvAt paritoSavAn / bhUpavRttalasadvRttisthemne vRttamudAharan // 698 // 25 tadyathAnayanmuktaM pUrvairaghunaghuSanAbhAgabharata prabhRtyu-nAthaiH kRtayugakRtotpattibhirapi / vimuzcan santoSAt tadapi rudatIvittamadhunA kumArakSamApAla ! tvamasi mahatAM mastakamaNiH // 699 // 30 evaM sAntaHpuro rAjA pratyAkhyAnI' nirantaram / rAjyaM babhAra devendra iva sphItaM vikaNTakam / / 700 // 623. anyedyujainadharmasthaM bhUpAlaM praNidhivajaiH / balahInaM dvidhA jJAtvA kalyANakaTakAdhipaH / / 701 / / bhUpo'bhyamitrayannAdhAt prayANaM balakoTibhiH / kumArapAlastajjJAtvA cAraizcintAmavApa ca // 702 // vijJaptaM ca prabhUNAM tat prabhoja'nasya me kimu / asmAt parAbhavo bhAvI prAptazAsanalAghavaH / / 703 / / prabhurAha mahArAja ! tvAM zrIzAsanadevatAH / pAnti jAnAti lagnastat saptame vAsare bhavAn / / 704 // 1N aticintAmaNiM vaaNchitaa| 2N zukanAseva / SAD sAmantAdyAzca catvAra 4 N bhUpaM / 5N nivArAstena / 6N abhukN| 70 degkhyaannirN| 8N nAyAt / Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 551 22. hemacandrasUricaritam / 207 zrutveti sacamatkAraM yayau bhUpaH svamandiram / adhyAyad rajanau sUrirvidhinA paramAkSaram // 705 // tadadhiSThAyakastasyAdezaM sAkSAd dadau tadA / bhAgyAt kumArapAlasya zatrurastaMgato'dya sH|| 706 // saptame vAsare cArairarimRtyoH sa varddhitaH / nRpo'vadadaho jJAnaM madguro paratra tat // 707 // 624. anyadA'likhyamAne ca svagurugranthasazcaye / prAgrItyA zAstravistAravidhaye nidhaye dhiyAm / / 708 // tADapatravaTijajJe 'zalabhebhyo davena ca / dezAntarAdanAyAtestaizcintA bhUpaterabhUt // 709 // madroH karaNe zaktilekhane'pi na me punaH / zAstrANAM brIDitA adya tataste pUrvajA mayA // 710 // gatvArAme nije tAlajAle sthitvA'sya pUjanam / gandhadravyairvyadhAd bhUpaH sugandhakusumaistathA // 711 // uvAca 'tRNarAja! tvaM pUjyo jJAnopakArataH / sarvadarzanizAstrANAmAdhArastvaM dalaiH kalaiH // 712 // pustakAvasthitau cenme bhAgyaM jAgarti nirbharam / tadA bhavantu zrItAlAH sarve'mI tAlabhUruhaH // 713 // ityuktvA prathitaM "muktAmANikyaiH svarNanirmitam / aveyakaM taroH skandhe nyavezayadazaGkadhIH // 714 / / 10 vyAvRtya saudhamUrdhAnamadhitasthau narAdhipaH / prAtaH prAvarddhayaMste cArAmapAlAH prabhuM mudA // 715 // sarve zrItADatAM jagmuH svAminnatra taladrumAH / yathecchaM lekhakaiH zAstrasamUho likhyatAM tataH // 716 // vastrAbharaNabhojyAdi teSAM satpAritoSikam / dadAvadainyadaM dAnamanAdInavacetanaH // 717 // tataH pravavRte pustakAnAM lekhyavidhistadA / bhUpAlayazasAM bhAgyasaGghAta iva saGgataH // 718 // rAjA sAntaHpuro gehibrataM bibhradaninditam / samyagbabhAra sAmrAjyaM sa 'cakrIva trayodazaH // 719 // 15 625. anyadA bhUpatiM zrImadajitasvAmisaMstavam / kurvantaM prAg ripUcchedasaMkalpaparipUritaH // 720 // tatprAsAdavidhAnecchu prabhurAdikSata sphuTam / girau tAraGganAmAkhye'nekasiddhonnatasthitau // 721 // vihAra ucitaH zrImannakSayyasthAnavaibhavAt / zatraJjayAparAmUrtigirireSo'pi mRzyatAm // 22 // catarvizatihastocapramANaM mandiraM tataH / bimbaM caikottarazatAGkalaM tasya nyadhApayat // 723 // adyApi tridazanAtanarendrastutizobhitaH / Aste savajanadRzyaH prAsAdo girishekhrH|| 724 // 20 26. AsIdayanasyApi dvitIyo nandanAgraNI / aMbaDAbhidhayA zrImAnamAnavaparAkramaH / / 725 / / zrImatkumArapAlasyAdezato nRpaterasau / kuMkaNAdhipatermallikArjunasyAcchinacchiraH // 726 / / lATamaMDala-bhaMbherIsahasranavakaM tathA / kuMkaNA-naMdapadraM ca rASTra pallIvanAni ca // 727 // bhuMkte dezAnimAn svAmiprasAdAnnijavikramAt / 'rAja saMhAra' ityumaM sAnvayaM birudaM vahan |-yugmm / atha zrIbhRgukacche'sau zrIsuvratajinAlayam / ciraMtanaM kASThamayaM jarjaraM paridRSTavAn // 729 // ghaNotkIrNajaratkASThapataJcAstRtAvaniH (ni?)| zlathAyaHkIlakabhrazyatpaTTakacchAdyakAvRtam // 730 // ativRSTigalattoyaM patadbhittivrajaM tadA / garbhAgAre'pi nibhyotadAzAtitajinezvaram ||-tribhirvishesskm / pUrvaprAsAdamutkIlya svasthAnasthaM prabhuM tataH / prakrAntajIrNoddhArazca gartApUramacIkhanat // 732 // atrAntare chale' kasmiMzcidasmin yoginIgaNaH / dvAtriMzallakSaNatvenAcchalayan zrImadambaDam / / 733 // sarvAGgINavyathAkrAntastataHprabhRti rugNaruka / akSuttaSNo vilInAGgaH kevalaM kSIyatetarAm // 734 // padmAvatIti tanmAtrA''rAddhA padmAvatI surI / upAdizadidaM svane zRNu satyaM vacaH sute ! // 735 // mahApIThamidaM vizvayoginIraGgasaGgateH / tadstaM mocayennAnyo hemacandraM guruM vinA // 736 // 30 1NdeggtodymH| 2N shaalmebhyo| 3 N prvnnraaj| 4N ityuktA / 5 N bhuktaa| 6N cakrI c| 7 N sthaLe / 8N B kvlN| Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 prabhAvakacarite 552 10 15 tataH prAtaH prabhoreSA''kAraNAyAdizanarAn / vegAt te'pi prabhuM dRSTvA yathAdezaM vyajijJapana // 737 / / kSute naSTe bhAnureva zaraNaM nAparastataH / jIvitavyaM saputrAyA mama dehi prabho! tataH // 738 // zrutveti gururAzveva' yazazcandrasamanvitaH / Ayayau pAdacAreNa samIpe'mbaDamatriNaH // 739 / / gaNI gaNitaniSNAtazceSTAmaikSiSTa tasya ca / citte vicintya tanmAturdadau zikSAmalakSyadhIH // 740 // naraM nizIthe vizvAsapAtraM preSaya me'ntikeM / capalAmabalivyagrakaraM saugandhasaGgatam // 741 // prAtaulikAnAmAdeze dApite nizi sUrayaH / durgAd bahiH praceluste gaNinA saha tena ca / / 742 // udghATya gopuradvArA tatra nirgatya te tataH / gacchanto dadRzurmArge kalaviGkakadambakam // 743 / / cagaccagiti zabdADhaye tanmukhe balimakSipan / yazazcandrastato dRSTanaSTaM tat tatkSaNAdabhUt // 744 // gacchanti kiyadhvAnaM tAvatte kapipeTakam / adrAkSurmakSu tatrApi saparyakSipadakSatAn // 745 // asattulaM tadAbhUttat tato'pyapre ca te yayuH / zrIsandhavIsUrIvezmapAvaM kAtarabhISaNam // 746 / / agre vyalokayan yAvat tAvanmArjAramaNDalam / avicchinnamahAraudrazabdabhISitabAlakam // 747 / / puSpANi tatra raktAni cikSepAtha nanAza tat / toraNAne mahAdevyAH prabhurUrddhadamaH sthitaH // 748 // anAkulaM gaNI proce hemasUristavAGgaNe / AyAsIdatidUreNa pAdacAreNa kaSTabhUH // 749 // abhyutthAnAdikA pUjA kartuM samucitA tava / eSo'rcito yataH sarvaiH pIThairjAlandharAdibhiH // 750 / / evaM vadata evAsya calaJcaJcalakuNDalA / puraH zrIsaindhavIdevyasthAd yojitakaradvayA // 751 // AtithyamatithInAM no vidhehi vibudhezvari ! / ambaDaM mocaya svIyaparivArAd balAdapi / / 752 // zrutveti sadgurorvAkyaM prAha sA paramarthyatAm / sahasradhAvibhaktazca sa paraM yoginIgaNaiH // 753 // gaNyathAha mahAkSepAditthamapyastu cettava / vyAvRtya nijake sthAne upaveSTaM samarthatA // 754 // prabhoH zrIhemacandrasya dIyatAM mAnamaddhatam / tato yathobhayo rUpamavatiSTheta maNDale // 755 // ityAkarNya bhayoddhAntA devI zabdaM dadhau gurum / yadAhUtaH surIvargo'muzcadahAya matriNam // 756 // pradApayAmi vAco vaH kiM devyetyudite sati / brahmAdivAgbhirAsthA kA parabrahmanidheH prabhoH / / 757 / / bhavatyAH prAbhRtaM kizcid vidhAsyAmaH punaH prge| visRjyeti surIM sthAnaM khaM yayau prabhurapyataH // 758 // zrImadambaDamazrIndonidrA rAtrau tadAyayau / prAtaH sAhanika bhogaM sa zrIdevyA vyadhApayat // 759 // itthaM zrIsaindhavIdevyA:' prabhubhirmocito'mbaDA / zrImatasuvratacaityasya jIrNoddhAramakArayat // 760 // hastASTAdazakaM caityamapraticchandaghATabhRt / anekadevavezmADhyaM babhau hemAdrikUTavat / / 761 // dhvajAropotsavaM tatrAkArayat sacivApraNIH / taM samIkSyAziSaM prAdAd gurustuSTibharairguruH / / 762 / / . tathA hi- . kiM kRtena na yatra tvaM yatra tvaM tatra kaH kliH| kalau cedbhavato janma kalirastu kRtena kim // 763 // tajayAcandrasUrya tvaM nijavaMzyamanorathAn / pUrayan cUrayannantarbahiHzAtravamaNDalam // 764 / / tamApRcchaya samAgatya svasthAne bhUpatiM prabhuH / pradhAnAyuH pradAnena vidadhe meduraM mudA // 765 // dussAdha sAdhikA yasya gurorIhagamAnuSI / zaktistatkRtapuNyatvaM mayyeveti nRpo'vadat / / 766 / / 20 25 80 __1N gururAha khevayazcandra / 2 N pressydntike| 3 B toraNAprasthito devyaaH| 4 N gaNIM / 5 N purai / 6 N surIsthAne / 7 B sendhavA / 80 prdhaanaasuprdaa| 9D dussAdhu / Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. hemacandrasUricaritam / 209 27. anyedyurupadiSTe ca samyaktve saGghasAkSikam / rAjA gRhIte gurubhirgAthAmenAM sa jalpitaH // 767 / / tathA hi tumhANa kiMkaro haM tumhe nAhA bhavoyahigayassa | sayaladhaNAisameo mai~ tumha samapio appA // 768 // 553 5 vyAkhyAtAyAmathaitasyAmarthaM satyApayannRpaH / rAjyaM samarpayAmAsa jagadurguravastataH // 769 // nissaGgAnAM nirIhANAM nArtho rAjyena no nRpa ! / ApibAmaH kathaM bhogAn vAntAnanucitaM hyadaH // 770 / / evaM vivAdasambAdhe dAnAgrahaNakAraNe / guru-bhUpAlayormazrI' vaiziSTyamakarodidam // 771 // sarvANi rAjakAryANi kAryANyazrAvitAni na / ataH paraM prabho rAjye bhUyAdanumataM hyadaH / / 772 // pratipanne tataH zrAddhavratasaGkhyAnahetave / bhUpasyAdhyAtmatattvArthAvagamAya ca sa prabhuH // 773 // yogazAstraM suzAstrANAM ziroratnasamaM vyadhAt / adhyApya taM svayaM vyaktaM tatpurazca vyacArayat / - yugmam / 10 28. jagrAha niyamaM rAjA darzanI jinadarzane / yAdRzastAdRzo vA me vandyoM mudreva bhUpateH // caturaGgacamUmadhye rAjA rAjAdhvanA vrajan / gajArUDho'nyadA'drAkSIjjainaSiM vezyayA samam // kSuralUnaziraHkezaM sitavaikakSakAvRtam / kastIrAstIrNasadhvAnapatraddhArUDhapAdakam // 777 / / atulyaphaNabhRdvallIdalabITakahastakam / AlambitabhujAdaNDamaMse'syA mandirAd bahiH // - tribhirvizeSakam / kumbhayornyasya mUrddhAnaM taM nanAma mahIpatiH / pRSThAsanasthitazcakre naDDUlanRpatiH smitam // 779 // dadarza vAgbhaTAmAtyastat prabhozca nyavedayat / tato rAjJaH puraH pUjyA itthaM dharmakathAM vyadhuH // 780 // 775 // 776 // 15 tathA hi pAsatthAi vaMdamANassa neva kittI na niz2arA hoi / kAya kilesa emeva kuNai taha kammabaMdhaM vA // 781 // 25 vyamRzad bhUpatiH kenApyadya vRttaM niveditam / vyajijJapazca pUjyAnAM zikSAbhirnirvRto 'smyaham // 782 // 20 itazca pRthivIzakranamaskAramudIkSya saH / dadhyAvadhyAsacaitanyaM kA mayyasti namasyatA // 783 // vidhvastavItarAgAjJe' tyaktabhogapunargrahe / adRzyAsye pratijJAyA bhraSTe durgAnAmani // 784 // - yugmam / amucad bhujamasyAzca cApatulyaM manobhuvaH / kudhiyAM peTakaM vAtha bITakaM vratakaNTakam // 785 // narakAdhvani yAnAbhe mumocAyamupAnahau / virAgI svAzraye'gacchatucchaM svalpabhartRkaH // 786 // punarprataM samuccArya gurUpAnte mahAmanAH / saGgatyAgAdnazanapratyAkhyAnI babhUva saH // 787 // nijairanekadhA'pyukto dRDho nAsau nijAmahAt / pazcAd vyAjughuTe droNImandhau labdhAM hi kastyajet // 788 // anazanyAzrayAstatra prAvarttanta prabhAvanAH / varivasyAM tapasyAyAH zreyorthI kaH karoti na / / 789 // vijJapte'dhikRtaistatra bhUpo nantuM taponidhim / abhyAyayau pramodena sAntaHpuraparicchadaH // 790 // yAvat pazyati tadvaktraM tAvad dRSTaH sa eva yaH / paNyAGganAgRhadvAre kuveSo'pi natastadA // 791 // tadgurUn munivargaM ca natvA bhUpAlapuGgavaH / tatpAdau praNamaMstena niSiddho bhujadhAraNAt // 792 // mahArAja ! gurustvaM me bhavAndhestAritastvayA / tava vizve'pi vandyasya praNAmo hyatidurjaraH / / 793 / / mAdRzA bhraSTacAritrA virAdhitajinoktayaH / ArAdhakAH kathaM nu syuH sphurannarakadauhRdAH // 794 // 1D maitrI / 2 N svayaM cakraM / 3 N vedyo / 4 N ziSyAbhirnivRto / 5 N rAgAMye / pra. 27 30 Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhAvakacarite 554 15 bhavAdRzaH pRthivyAM cennAtho'pUrvapitRprabhuHna svAllokadvayApAyasaMhA prANabhRdgaNe // 795 ||-yugmm / avandhaM vandyamAnena mAM nistArayituM tvayA / pupUre samasaMvegavAsanA snggmocinii|| 796 / / ni gRhasthairyatibhirabhiyukto'pi' jIvitum / lIvo vratasya kaSTAni na soDhA prAyamAsadam // 797 / / uvAca bhUpatirdhIman ! munIzaH kastvayA samaH / nimittAdekatastyaktasaGgaH pratyekabuddhavat // 798 // tIrthakadarzanAdhAraM praNAmaM me svabhAvajam / mAnayannupakArAya kRtajJamukuTAyase / / 795 / / mamAtha vandanAmAtrArjitamapyapratIcchayA / aditsana sukRtaM saMvibhAgArha mAM na manyase // 800 // udaraMbharitA yuktA satAM naitaditi bruvan / tadvaco'vasarAdAnAt praNanAma balAdupi // 801 // athAhAnazanI dhanyo dezaH puNyazriyaH prajAH / kSAlyate yatra paGkastvadarzanAmRtavRSTibhiH // 802 // zrutvetyAnandasambhedagadgadAkSaH kssmaaptiH| prabhoH zrIhemacandrasya gatvA vRttamathAvadat // 803 // 10 yuSmAbhirupadiSTAnAM niyamAnAM prapAlanA / prabho! kAmadudhaiveyaM samastahRdabhISTadA / / 804 // avocana guravaH puNyadazeyaM tava jaaprtii| prakAzayati vastUni gurubhaktyarcirarcitA / / 805 // evaM kRtArthayan janma saptakSetryAM dhanaM vapan / cakke saMprativajjainabhavanairmaNDitAM mahIm / / 806 // 629. zrIzalAkAnRNAM vRttaM khopalaM prabhavo'nyadA / vyAcakhyunRpaterdharmasthirIkaraNahetave / 807 / / zrImahAvIravRttaM ca vyAkhyAntaH sUrayo'nyadA / devAdhidevasambandhaM vyAcasyurbhUpateH puraH // 808 // . yathA prabhAvatI devI bhUpAlodayanapriyA / zrIceTakAvanIpAlaputrI tasyA yathA purA // 809 vAridhI vyantaraH kazcid yAnapAtraM mahAlayam / stambhayitvA'paiyacchrAddhasyAddha saMpuTaM dRDham (?)* // 810 // enaM devAdhidevaM ya upalakSayitA prabhum / sa prakAzayitA' nAnya' ityuktvA'sau tirodadhe // 811 // pare vItabhaye yAnapAtre saGkaTite yathA / anyairnodghATitaM devyA vIrAkhyAyAH prakAzitama // 12 // yathA pradyotarAjasya hastaM sA pratimA gtaa| dAsyA tat pratibimbaM ca muktaM pazcAt pure ythaa||813|| granthagauravabhItyA ca na tathA varNitA kthaa| zrIvIracaritAjjJeyA tasyAM shrutiskautukaiH|-ssdbhiHkulkm| tAM zrutvA bhUpatiH klphstaanipunndhiirsau| preSya vItabhaye zUnye'cIkhanat tadbhavaM kSaNAt // 815 // 'rAjamandiramAlokya bhuvo'ntaste'tiharSataH / devatAvasarasthAnaM prApurbimbaM tathAItaH // 816 // AnItaM ca vibho rAjadhAnImatizayotsavaiH / sa pravezaM dadhe tasya saudhadaivatavezmani // 817 // prAsAdaH sphATikastatra tadyogyaH pRthivIbhRtA / prArebhe'tha niSiddhazca prabhubhi vivedibhiH // 818 // rAjaprAsAdamadhye ca nahi devagRhaM bhavet / ityamAjJAmanullaMghya nyavarttata tato nRpH|| 819 // ekAtapatratAM jainazAsanasya prakAzayan / mithyAtvazailavaNaM zrIhemacandraprabhurbabhau // 820 // 30. tathA lolArkacaityasyAgrataH kssetraadhipaalye| apazyadAmiSApUrNa zarAvaM taNDakAdhipaH // 821 // tena trilocanasyeva saMharturanayaspRzAm / tat trilocananAmnazca talArakSasya darzitam // 822 // asaMkhyajanasaJcArAnupalabdhapadastataH / anveSayannupAyaM sa lebhe matimatAM varaH / / 823 // kulAlavRndamAkArya pratyekaM tadudaikSayat / zarAvaM ghaTitaM kena papraccheti kuzApradhIH / / 824 // ephasteSAmabhijJAya vyAharad ghaTitaM mayA / acIkaraca taM lakSo naDulezasthagIdharaH // 825 // 25 1A N prANibhRt / 2 A mocitii| 3 N yavibhirebhiryukto'pi / 4 N sukRtaM saMvibhAgAI na manyase / 5 N gaddAkhyaH sbhaaptiH| 6 BN zrAddhatasyArddha / * saptAkSarapAdo'yam AD Adarzadvaye'pi / 7 A prkaashytaa| 8 B nyatya / 90 prtividkss| 10 AD bhaavvedibhiH| Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 555 22. hemacandrasUricaritam / 211 visRjya tAn mahIzAya talArakSo vyajijJapat / vyAjahe tatkSaNAnnAtha[:] kelhaNaM maNDalezvaram / / 826 / / AjJAbhaGgAparAdhena dezaH zrIkaraNe tvayA / udgaNyatAM sa cAvAdInna jAne kimidaM prbho!|| 827 / / dvArAvalagakAkhyAte sthagIzacarite tataH / lakSaM vilakSaM hatvA ca toSaM cakre prabhorasau // 828 // caitramAghAzvayugmAsamaheSvapi surIgaNaH / ahiMsayA mudaM prApa guNe ko matsaraM vadet // 829 // krpuurprmukhaibhogairbli bhirmodakAdibhiH / tuSTo'sau madya-mAMseSu picchileSu zlathAdaraH / / 830 // zaivAvAryA api tadA mithyAdharmadhvanAhatAH / 'jaTAntaH sthApanAcAryamavahan kRtikarmaNe // 831 / / zrIvItarAgamabhyarcya parameSThinamaskRtIH / parAvartanta dharmo'pi rAjAryaH kriyate janaiH // 832 / / carAcaravapu tAmabhayadAnadAnezvaro jaDAkhilahagApagAcaraNaratnarAzipradaH / lasannija-parAgamAprakaTatatvapAraMgamaH zazAGkakulazekharo jayati hemacandraprabhuH // 833 // vyAkaraNaM paJcAGgaM pramANazAstraM pramANamImAMsA / chando'laGkaticUDAmaNI ca zAstre vibhuya'dhita // 834 // ekArthAnekArthA dezyA nirghaNTa iti ca catvAraH / vihitAzca nAmakozAH zuci kavitAnathupAdhyAyAH // 835 // 15 vyuttaraSaSTizalAkAnaretivRttaM gRhivratavicAre / adhyAtmayogazAstraM vidadhe jagadupekRtividhitsuH // 836 // lakSaNa-sAhityaguNaM vidadhe ca dyAzrayaM mahAkAvyam / cakre viMzatimuccaiH savItarAgastavAnAM ca / / 837 // . iti tadvihitagranthasaMkhyaiva nahi vidyate / nAmApi na vidantyeSAM mAdRzA mandamedhasaH // 838 // 20 31. vyAkhyAyAmanyadA zrImacchatruJjayagireH stavam / zrImadbhavatakasyApi prabhurAha nRpAgrataH // 839 // upadezApradIpena vidhvastAntastamA nRpaH / tIrthayAtrAM tatazcakre 'zakrebhojavalakIrtibhRt // 840 // prayANaiH paJcagavyUtaiH pAdacAreNa so'nyadA / anupAnatkaguruNA prApopavalabhi drutam // 841 // tatrAsti sthApa ISyAlu riti bhUmidharadvayam / tadadho guravaH prItAH prAtarAvazyakaM dadhuH // 842 // bhUpatistatra cAgatya vAsanAmodameduraH / prabhutvAnirjitAtmIyaguruniSThAviziSTadhIH / / 843 / / 25 praNanAma prabhoH pAdau prakrAnte'taH prayANake / prAsAdau kArayAmAsa bhUpo'tra gurubhaktitaH // 844 // zrInAbheya-trayoviMzajinabimbe vidhApya ca / pratiSThApya prabhoH pArthAdasthApayata cAtra sH||845 // vimalAdrau jinAdhIzaM namazcakre'tibhaktitaH / nijAnumAnato'bhyarcya yayau raivatakAcalam // 846 // durArohaM guruM padyAbhAvAd dRSTvA sa vAgbhaTam / matriNaM tad vidhAnAya samAdikSat sa tAM dadhau 847 // tatra chatrazilAzaGkAvazAcchailAdhirohaNam / rAjJo vinAya tadadhobhUsthaH zrInemimArcayat // 848 // 30 tato vyAvRtya sa prApa nagaraM svaM narAdhipaH / jainayAtrotsavaM kRtvA mene svaM puNyapUritam / / 849 // 1 N jayaMtasthApanA 1 2 N bhuvi kavitA 1. 3.N degnarezavRttaM / 4 N zakkAbho / Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 556 prabhAvakacarite zara-vedezvare (1145) varSe kArtike pUrNimAnizi / janmAbhavat prabhoyoma-bANa-zambhau (1950) vrataM tathA // 850 // rasa-pakezvare (1166) sUripratiSThA samajAyata / nanda-dvaya-ravau varSe (1229) 'vasAnamabhavat prabhoH // 851 // itthaM zrIjinazAsanAbhrataraNeH zrIhemacandraprabho rajJAnAndhatamaHpracAraharaNaM mAtrAdRzAM mAdRzAm / vidyApaGkajinIvikAzi viditaM rAjJo'tivRddhyai sphurad vRttaM vizvavibodhanAya bhavatAd duSkarmabhedAya ca // 852 // zrIcandraprabhasUripaTTasarasIhaMsaprabhaH zrIprabhA candraH sUriranena cetasi kRte shriiraamlkssmiibhuvaa| . zrIpUrvarSicaritrarohaNagirI zrIhemacandraprathAzrIpradyumnamunIndunA vizaditaH zRGgo dvikadvipramaH // 853 // // iti shriihemcndrsuuriprbndhH|| *graMthA0 871 // cha // svasti // 1N pravAhaharaNaM / * B graMthAnaM 855 // ubhayaM graMthasaMkhyA 5784, akSara 23 / Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthakArakRtA khakIyA prazastiH / bhAvatpAtraM kavimunivudhabhrAjito rAjasevyaH sarveSTArthapradagurulasatkalpavRkSAvadAtA / zrIjainAMhizrayazuci'zirAH siddhimaDhUMdrazAlo gacchazcAndraH suragiritulAmanuvAnaH samasti' // 1 // pradyumnasUririti tatra purA babhUva mandArapAdapatulA klitorushaakhH|| yatsaGgamAmRtarasaibahavaH sudharmAdhIzA bhavanti sudhiyaH sumanobhirAmAH // 2 // allUsabhAyAM vijite digambare tadIyapakSaH kila kozarakSakaH / dAtuM prabhorekapaTaM samAnayat tamekapa jagRhe sudhISu yH||3|| 100 ziSyo'syAbhayadevasUrirabhavajADyAndhakAra haran ___ gobhirbhAskaravat parAM viracayan bhavyAptavarge mudam / grantho vA dama hArNavo'sya viditaH prauDhaprameyormibhRt datte'rtha jinazAsanapravahaNe soyAtrikANAM dhruvam // 4 // N bhanuvAna (no)sm(mo)stiH| 4 N degpaadptulaa| 5N 1N vRkSA(1)ladAva (taa)| 2N jainAditriyabhuvi / 'vargacchadam / 6 N pravahaNe / Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 prabhAvakacarite 558 10 tribhuvanagirikhAmI zrImAn sa kardamabhUpati stadupa samabhUt ziSyaH zrImaddhanezvarasaJjJayA / ajani sugurustatpaTTe'smAt prabhRtyavanistutaH tadanu vidito vizve gacchaH sa 'rAja'padottaraH // 5 // sugururajitasiMhastatpadAmbhojabhAnuH samajani janitazrIbhavyapaGkeruhANAm / vacanakaravitAnaM yasya dedIpyamAnaM jaDagatamapi soDhuM' durdazorna kSamante // 6 // zrIvarddhamAnasuguruH kaunnatadhAmasaGgatastadanu / matasaGghacArizaraNaH samajani 'janalagnadoSaharaH // 7 // tatpada'bhUmiruhapoSatapAtyayazrIH zrIzIlabhadra' iti sUripadaM prpede| . dharmopadezajalavAhajalairyadIyaH prAponnatiM jagati kIrtilatAvitAnaH // 8 // tadahisarasIhaMsaH sUriH zrIcandra ityabhUt / vivecakaH zuciH sadgIstadvAcAnupajIvanAt // 9 // arthaprakAzikA' zAstracakSuSAmamRtAJjanam / ghanasArarasADhyA yanmatiH punnAgaraGgabhRt // 10 // sUriH zrIbharatezvarastadanu ca prAmANikagrAmaNI___ yannAmasmRtito'pyaghaM harati ca zrIdharmaghoSa prabhuH / kalyANAvalikandalAlijaladaH zrIsarvadevo guru___ zcatvAraH kila zIlabhadrasuguroH ziSyA narendrArcitAH // 11 // zrIpAtraM sa jinezvarapravarat saGghAmbudhau candramAH sUriH zrIjinadatta ityuditdhiirunnidrvidyaadyutiH| cAritrAmalazailanandanavanaM zrIpadmadevaprabhuH zrIzrIcandramunIzvarasya jayinaH ziSyA abhUvannamI // 12 // zrIsaGgharohaNadharAdharacAruratnaM zrIpUrNabhadragururabhyuditaH pade'sya / yatsannidhisthitibhRto bhuvi bhavyasArthI vastUni vizvaviSayAni vilokayanti // 13 // 15 1N deggatamapasoDhuM / 2 N smjnlm| 3 N tadADha(di) 1 4 N yoSattapAtyapazrI; A 'tapAtyayaH shriiH| 5 N shaalibhdr| 6 N prApnottati (to)| 7N degnupajIvinAm / 8 N arthaprakAzakaM / 9 N pyetasA saMsAra sAddhavyAyanmatiH puttog| 10A 'ghoSaH prbhuH| Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 559 215 pranthakArakRtA khakIyA prshstiH| tatpadrodayaparvatAmRtaruciH prINacakokhalaM. zrIcandraprabhasUriradbhutamatijyotsAnidhAnaM pabho / Azcarya na kalaGkadhAma tamasAnulaMyamUrti bhavaM pAthodhi kSaNute' vinamrakamalollAsI na doSAkaraH // 14 // AcAryaH shriiprbhaacndrsttpaadaambhojssttpdH| citraM yaH sumanaHstho'pi sadAnavagurukramaH // 15 // zrI hemacandrasUrINAmanudhyAnapravRttitaH / parvaNaH pariziSTasya dRSTeH' sampuTavAsanaH // 16 // zrIvajrAnupravRttaprakaTa'munipatipraSThavRttAni tattad granthebhyaH kAnicicca zrutadharamukhataH kAnicit saGkalayya / duSprApatvAdamISAM vizakalitataryakatra citrAvadAtaM jijJAsaikAgrahANAmadhigatavidhaye'bhyucayaM sa pratene // 17 // -tribhirvizeSakam / SCAMS aghra kSuNaM hi yatkiJcit saMpradAyavibhedataH / mayi prasAdamAdhAya tacchodhayata kovidAH // 18 // yataHArAdhitaM mayA zUnyaM yathA tuSTaM khatAmadAt / nijoktau sthApitaM tat prAk kathAkanthI kRtAstataH // 19 // rodorandhragasiddhakinnaragaNAnullaMghyazRGgasthiti stuGgatvoditavRttazevadhiratiprauDhArthasaMpattikRt / pUratnaprabhayA tiraskRtaparajyoti prakAzodayaH zrIpUrvarSicaritrarohaNagirau sthAvArabIndubruvaH // 20 // Ndegvjnyaanmtrktt| 40 aaraadhitmyaa| 50 sva(ma)tame(me) 1NkSapule vilamakamalo | 2N "shissttsyaatte| dAt / 6A kthaakNtthiikRtaaH| Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 560 prabhAvakacarite zrIpradyumnagurohimAMzuvizado bodhaH zuceH saGgato mizro raktarucA mama pratipadAsphUrjayazaHpUruSaH / jJAnazrIpurataH padArthaghaTanAvimbadvayoGkanAt jAto granthamiSeNa sAkSarazucirdrammazciraM nandatu // 21 // vedAnala-zikhi-zazadhara (1334) varSe caitrasya dhavalasaptamyAm / zukre punarvasudine sampUrNa pUrvaRSicaritam // 22 // zikSAprasAdavazataH khagurormayainamAyAsamatra dadhatA yadavApi puNyam / vyAkhyAnasaktamanasaH zravaNAdarAzca zreyassusaGgamamanuttaramavApnuvantu // 23 // 10 granthasya mAnamasya pratyakSaragaNanayA sunirNItam / pazcasahasrAH sapta ca zatAni caturadhikasaptatiyutAni* // 24 // / prizasti zloka 40, ubhayaM 5774, zivamastu / 1D mizroruktarucA; N mishro(caaru)rucaa| 2A pUrvarSicaritam / * B caturazIti adhikamiha / + B Adarthe nAstIyaM samastA'pi pranthakArakRtA khakIyA prazastiH / Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. pariziSTam / prabhAvakacaritrAntargatasamuddhRtapadyAnAM akaaraadynukrmnnikaa| 108 168 89 88 125 203 162 174 agghAyaMti mahuyarA ajavi sA paritappar3a ajjavi taM sumarijai aNuhullIya phulla ma ati ati anma alaM atra bhISma zataM dagdhaM adya me saphalA prIti anAgataM parijJAya anumantA vizasitA apANipAdo hyamano apUrveyaM dhanurvidyA amI pAnakArambhAH ayasAbhiyogasaMdUmi0 arkAhitadalocchedI arhana sarvArthavedI avarahaM devahaM siru puji0 azanIyan sadA mAMsaM ajhairutpulakaiH pramoda andhayasuyANa kAlo aMbaM taMbacchIe AkaraH sarvazAstrANAM AcAryaharibhadro me AcAryo'haM kavirahamahaM AsaMsAraM kaipuMgavehiM AsaMsAraM sariyAsaehi iya ujjuyasIlAlaMkiyA iyaM vyomAmbhodhestaTa0 iha nivasati meruH 142 ujiMtaselasihare uttiSThantyA ratAnte bhara0 udRtya yAhU kila rAraTIti uppahajAyAe asoharIi eko gotre sa bhavati pumAn eko rAgiSu rAjate ekeNa kotthuheNaM ete mekalakanyakA eyaM loiyakavvaM kA kaNThIravakaNThakesara0 katipayapurakhAmI karavattayajalabiMduA kavADamAsajja varaMgaNAe kAraya prasaraM siddha kAlindi brUhi kumbho. kiM kRtena na yatra tvaM kiM nandI kiM murAriH kukkhI saMbala cattadhaNa kulaM pavitraM jananI kRtArthI kUrmaH pAdo'tra yaSTi koTAkoTi koTikoTiH kSitipa tava samakSaM khacarAgamane khacaro khadyotadyutimAtanoti khaMDa viNAvi akhaMDa gatamAyA rAtriH kRzatanu0 gayamANasu caMdaNu gayavara kerai sattharai 104 142 203 169 208 143 104 104 98 980 148 179 88 114 87 Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 562 203 179 142 87 113 104 42 218 galatvidAni cirakAla. guNacanda vANamantara guNaseNa aggisamma guNairuttuGgatAM yAti cakidugaM haripaNagaM cakSuH saMvRNu vakravIkSaNa caTacaTiti carmaNi caturmukhamukhAmbhoja0 cikhAdiSati yo mAMsaM ciraM cittodyAne carasi ca chAyaha kAraNi siri jaDa savattha ahacciya jaya-vijayA ya sahoyara jaha jaha paesiNiM jIyaM jalabiMdusamaM jIrNe bhojanamAtreyaH je kevi pahU mahimaMDalaMmi je cArittihiM nimmalA taiyA maha niggamaNe tattI sIalI melAvA kehA tumhANa kiMkaro haM tyAjyA hiMsA narakapadavI traikAlyaM dravyaSaTkaM nava0 tvadvAkyato'pi keSAMcit dantAnAM malamaNDalI darpaNApitamAlokya dAmodarakarAghAta digambaraziromaNe digvAsA yadi tat kimasya dikSurbhikSurAyAto dIharapharNidanAle dovi gihatthA dhaDahaDa dharmalAbha iti prokte na gaGgAM na gAGgeyaM na yanmuktaM pUrva raghu. prabhAvakacarite 148 / navi mAriai navi 72 - nAkRtvA prANinAM hiMsA 73 | nArINAM vidadhAti nivRti. 169 - nAhaM vargaphalopabhoga. 63 / nidrA jAgaraNAdikRtya. 93 / nivapucchieNa bhaNio no vAdbhutamulUkasya 157 paI mukkAhavi varataru 203 paI saggagae sAmaMtarAya parisesiya haMsaulaM pasu jema puliMdau pIai pasu ve ruDaMvi vihasiyau paGke paGkajamujjhitaM paMca mahavvayajuttA prakAzitaM tvayaikena pANayakappe munisuvvao pAtu vo hemagopAlaH pAlittaya kahasu phuDaM pAsatthAi vaMdamANassa pAMzumalinAMghrijaMghaH | piyasaMbharaNa paluTuMta pRthukArtakharapAtraM pRthurasi guNaiH kIrtyA | pautraH so'pi pitAmahaH 177 | prAI muNihi vi bhraMtaDI balaM jagaddhvaMsanarakSaNakSama 116 | bAlA caMkamaMtI pae pae bRhaspatistiSThatu manda0 ve dhaulA be sAmalA brahmANDodarakoTaraM kiyavidaM bhayamekamanekebhyaH 104 / bhavantu te doSavidaH 56 | bhikkhayaro picchai nAhiM | bhuJjImahi vayaM bhakSyaM 206 / bhUmi kAmagaviM khagomaya. .31 202 94 152 04 141 148 131 94 Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 563 samudbhutapadyAnAmakArAyanukramaNikA / 219 188 295 / 87 147 190 102 149 178 140 152 190 180 103 bhrAtargAmakuvindakandalayatA maI nAyaM siddhesa madena mAnena manobhavena madgoH zRGga zakrayaSTi0 mayanAhikalusieNa mardaya mAnamataGgajadarpa malao sacaMdaNo ciya mANasarahiehiM suhAI mAtA spRza mA spRza mAtrayA'pyadhikaM kizcit mAnaM muzca svAmini mA bhUt saMvatsaro'sau mAyaMgAsattamaNassa mAlaviosi kimannaM yatkaGkaNAbharaNakomala. yadamoghamapAmantarutaM yadi nAma kumudacandra yadyapi harSotkarSa yatra tatra samaye yathA tathA yAmaH svasti tavAstu yo vAdino dvijihvAn / rasAtalaM yAtu yadatra pauruSaM rAjye sAraM vasudhA rAmo nAma babhUva huM ruciracaraNAraktAH saktAH lajijai jeNi jaNe likhannAste bhUmi vaivivaraniggayadalo vaktraM pUrNazazI sudhA vapureva tavAcaSTe vapuH kunIbhUtaM tanurapi vidhiniyamabhaGgavRtti viddhA viddhA zileyaM vidyotayati vAlokaM vimRza vimRzAmbhobhiH 190 / vizvAmitraparAzaraprabhRtayo viSaM vinirdhUya kuvAsanA0 vijheNa viNAvi gayA zastraM zAstraM kRSividyA zambhuY=DamahAmahIpa0 | zukraH kavitvamApannaH zaityaM nAma guNastavaiva zrIchittape kardamarAjaziSye 147 zvetAmbaro'yaM kiM brUyAt 187 sa eSa bhuvanatrayaprathita satyaM vapreSu zItaM savRtta sadguNa mahArya savvattha asthi dhammo 146 sarvadA sarvado'sIti sahasrazIrSA puruSaH 104 santoSaM sphArani:kizcana 180 sandhyAM yat praNipatya saMvRtAvayavamastadUSaNaM sArIraM sayalaM balaM siddhatataMtapAraMgayANa sivakeu sohamme 143 siMho balI hariNazUkara sIsaM kahavi na phu sparzo'medhyabhujAM lAtA tiSThati kuntalezvara 114 sphuranti vAdikhadyotAH harazirasi zirAMsi hantA palasya vikretA | haMsA jahiM gaya tahiM gaya haMho zvetapaTAH kimeSa | hutvA maMtrI vidhAtA 157 hemasUri atyANi je Isara hemAdrebalavatpramANa 177 | helAnidaliyagaiMda 1570 181 142 144 15 144 203 155 187 148 Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. pariziSTam / prabhAvakacaritrAntargatavizeSanAmnAM akaaraadynukrmnnikaa| 00000000 172 186 . 25 K karNarAjya 2 165 ajayameru [durga] 197 / AmarAja [nRpati] 81-92,95-97, uMbariNIgrAma 131 ajitayaza [muni] 77,78 99,101,107, | udAvasati [prAsAda] bhajitasiMhasUri (1) 113 108,110 RSimaNDala prakaraNa [grantha ] , , (2) 214 Ama [nRpa] pura ekArtha koza [grantha] 211 bhaNahillapura (pattana) 107,128,130, AmavihAra prAsAda / 110 oMkArapura [nagara] 133,135,136,140,150,152. Amiga [purohita] 188 kaccha [deza] 166 155,159,168,172,175,176, Anezvara [zrAddha] | kanakaprabha [ sUri] / 1 183,185,189,195,198,202 Arya khapuTAcArya 2,33-35,40,43,44 | | kanyakubja (kAnyakubja) [deza] 50, atimuktaka [muni] Arya nandila [ sUri] 2,19,21 88,90,96,98,100,105,107, adhyAtma-yogazAstra [grantha] Arya mAgahasti [sUri] 28 109-111,147,186,189. anekArthakoza , 211 Arya rakSita [ sUri] 2,9-14,17 kanyakubjapura [ nagara] abhayakumAra [ zreSTiputra] - 19,27 164 kapardI [yakSa] 119 * abhayadeva sUri 2,161,164,166,213 Arya samita [ sUri] kamalakIrti [muni] 159 Arya suhakhi [sUri] ambaDa [ mantrI] 46,207,208 karNa [nRpati] 168,195 Aliga [kuMbhakAra] 196 ambaprasAda , 172,173 ambAdevI, AlhAdana [nRpati] 44,45,46,119 karNATa [deza] 174,186 ambAzikhara AzApallI [grAma] 195 karNATanRpa 174 AzAmbara (digambara) 175 arNorAja [nRpati] 197,198,201,202 karNAvatI [nagarI] 174,175 Azuka [maMtrI] 181 arbudagiri kardamabhUpa [nRpati] 147,214 ASADha [zrAvaka] aliaranAga [deva] kArapura [grAma] indrabhUti [gaNadhara] alaGkaticUDAmaNi [grantha] . 211 IzvarI [zrAvikA ] kalahaMsa [sUri] allabhUpa [ nRpa] 78,162,21 ujjayantagiri [ tIrtha ] kalApaka [vyAkaraNa grantha ] 8,108,137, avantideza 3,6,9,16,49,133,134, 184,195 kaliMga [deza] . 138,147,148,185 ujayinI purI 10,22,26,58 kalyANakaTaka [nagara ] avantinAyaka | kalyANamandira [ stava] uttarAdhyayanasUtravRtti [anya] 17,135, avantisaMgha kavirAja zrIpAla 190,193 avalokana [parvatabhaMga] 195 utsAha [ paNDita] 179,186 kaMTikA [ vezyA ] 109,110. azokacandra [ vidvAn ] udaya [zrAvaka] 172 kAkalakAyastha [paNDita] 186 azvAvabodhatIrtha 34,41,42,46 | udayana [maMtrI] 184,196-198, kAtyAyana [gotra] aSTAdazazatIdeza 131,171,202 207,21. kAntI nagarI aSTApadagiri 3,8,36,13. udAyana [zupati] 9 kAnyakubja [ deza] aMkulezvara [grAma] 45 unnatAyugrAma 133 kAmarUpa 186 aMga [deza] | upadezamAlAvRtti [anya] 123 | | kAmAkhyA devI 18. bhAcArAGgasUtra [grantha] 7. upamitibhavaprapaJcA kathA [grantha] 124 | kArpAsika [zrAvaka] . 160,172 185 186 206 154 14 178 172 Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 565 vizeSanAmAmakArAyanukramaNikA / 221 167 105 186 211 149 16. 181 kAka(li)kAcArya 2,22-28,33,38, gAMgila [maMtrI] 177 | candramahAgaccha 43,170 giranAra [parvata[ 195 candrazekhara [rAjA] 42 kAliMjara [ durga] | girikhaNDala [parvata] candrAvatI [ nagarI] 199,202 kAzi [ deza] 186 guDazasvaMpura [prAma] 33,34 cAcazreSThI 183,184 kaahiishbr' guNacandra [digambara vidvAn ] - 172 cAndragaccha 118,183 kAzmIra [ deza] 83,172,184-186 guNacandrasUri [zvetAmbara] 43 cAposkaTa [rAjavaMza ] kAsahadanagara guNAkarasUri (1) 22 cAmuNDarAja [cAlukya nRpati] 130 kitavakathAnaka paJcaka [prantha ] , (2) 117 cArukIrti [ digambara sUri] 112 kIra [ deza] 144 gUrjara [janavizeSa] 156,158 | cArubhaTa [subhaTa] 201,202 kIrtipAla [kSatriya ] 198,199,204 gUrjarakavi cArUpagrAma 165,168 kuMka(ku)Na deza ,186,207 gUrjaradeza 47,50,80,21,133,134, citrakUTa [parvata] 62,69,172, kuMkaNAdhipati (mallikArjuna) 207 140,150,152,157,158,159, ceTaka [rAjA] 210 kuMDagezvara [ tIrtha ] 168,171,175,183,185,189 cedi [ deza] 186 kumArapAla [ nRpati] 195-197,201, gUrjara maNDala cauDa [deza] 2.6,207 gUrjarAcArya 158 chaDuka [zreSThI] 198 kumAra vihAra [prAsAda] gUrjarAdhIza 145,169 chandazzUDAmaNi [grantha ] kumudacandra [digambara vidvAn ] 174,178 gUrjarAvani 47,154,15,162 chittapa [kavi] gUrjareza 134,201 jambUdvIpa kurukSetra gokulavAsa | jambUsvAmI 26 kuvalayamAlA [kathA prantha ] godAvarI nadI 88 | jayakezi [rAjA] 174 kUrcapura [grAma] 162 gopagiri 84,95,168,172 jayatihuyaNa [stava] kRSNa [ brAmhaNa paNDita] 172 gopAlagiri | jayasiMha (siddharAja) 165,168,191, kRSNadeva [kSatriya] gomatI [brAhmaNI] 146 192,194 kRSNabhUpa [nRpati] | govindasUri / 92,99,100,10, jayA-vijayA [ devI] kedAra [ tIrtha ] 187,188 govindAcArya 152,153,168 jAkinI [mahattarA sAdhvI ] kerahaNa [maNDalezvara] 21 goSThAmAhila[saMpradAyapravartaka] 15,18 jAkuTi [zrAvaka] kezava [paNDita] 177,179,18 gauDa [ deza] 54,85,144,155,186 jAnhavI [gaMgA] 28 kaizika deza gauDapurI 86 jAlaMdhara [ deza] 186,208 koTinagara [prAma] . __44,195 gauDavadha [ kAvya], 99 jAvadi [zrAvaka] kovyAcArya [ sUri] 154 gautamasvAmI 1,184 jitazatru [rAjA] koraM (ri)Taka [prAma] 41.11 ghRta [pUrva ] puSpamitra [sUri] 15 jitArirAjA 62 kozalAgrAma 54 cakravAlapura [nagara] 42 jinadatta [ sUri ] (1) kozalApurI |caMgadeva [vaNikputra] 183 __ , , (2) 214 khasa [ deza] caMdanabAlA [ sAdhvI] 172 | jinadatta [ zreSThI ] 8,118 khaMgAra [nRpati] 19 candra sUri (1) 8,123 jinadAsa [zrAvaka] kheTakAdhAra maMDala 99 candra sUri (2) 132,180,214 jinadeva [zreSThI] 135 gajavara (bappabhahIsUti) 94 candrakAntA [rAjJI] 43 jinadevI [ zrAvikA] 171 gayA [ tIrthasthAna] 186 candragaccha 1 23,133,183,213 jinabhaTa sUri 62,64,73 gargasvAmi (gargarSi) 123,124 | candragupta mauryanRpati] jinabhadragaNi [kSamAzramaNa] 3. gardabhila [rAjA] 22,23,24 candrapura [nagara] | jinAnanda [sUri] gaMgA [nadI] 1.7,108,113,114 candraprabhasUri 1,8,18,21,25,40,46, jinezvara sUri 162-164,166,214 gaMgAvaTa 147 53,61,76,79,111,17,120, jIvadevasUri 2,47-49,51-53 gaMgAdhara [ brAmhaNa paNDita] 172 126,132,135,151,16,166, | jainadharma gaMgApAra 170,102,212,215/zAnadeva [zaivAcArya] 197 118 4m. 186 28 // Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 vika [grAma ] DakkarIpurI DuMvAudhIgrAma DhaMkapurI Dhara [ zrAvaka ] sopa [anya] takSazilA [purI]] taraGgakolA [ kathAprantha ] tAra giri [ parvata ] tAraGga naga tAraNagiri tAmraliptI [ nagarI ] tilakamaarI [ kathAprantha ] tidupAkhavihAra [prasAda]] dhArApadragaccha dhArApadrapura tumbavanagrAma tosaliputra [AcArya ] tribhuvanagiri [ parvata ] tribhuvanapAla trilocana [talArakSa ] tripaTikApuruSacarita [zAstra] thAhaDa [ zreSTI ] dakSiNApatha [[]] dazapura [ nagara ] dAkSiNya[sUri ] dAmodaradari] [tIrthasthAna [ dAhaDa [ rAjA ] digaMbara saMpradAya ] 55 2,118, 135,171 175, 177, 178, 180, 101-102,111 1,151 32 211 39 droNAcArya [ jainasUri ] 152, 160, 188 9 136 100 devarAja [ nRpati ] devarSi [ brAhmaNa ] 185 | devazrI [ brAhmaNI ] 129 | devasU [] 80 36 1. devA 136 devendra suni 118,120 dezI nAmamAlA [ prantha ] 207 | dRSTivAda [ zAstra ] . draviDadezIya [vAdI ] dvArakA [ nagarI ] 165, 184 yAzraya mahAkAvya 133,145 dvisandhAnakAvya 206 dhanagiri [muni ] 3 | dhanaMjaya [ rAjA ] 111-12 ghanadeva [] (1) 214 dhanadeva [azI ] ( 2 ) 195,203 dhanadevI 128,134,136 173, 177, 178 7,60, 155, 157 121 69,12,16 122 prabhAvakacarite 210 | dhandha [ dvija ] 211 dhandhUka [nagara] 133 190 118 dhanapAla kabi 2,133, 120 55,138 dhanapAla vyavahArI dhanapAla zreSThI dhanazrI [] dhaneza [bhAvaka dhanezvara [] } ] durlabhasara devacandra [ upAdhyAya ] devacandrasUra 163,183,184 dhArAsaMgha devaprasAda [ kSatriya ] | dhAriNI [beDamI ] devabodha [ zaivAcArya ] 172, 173, 189, dhUmarAja [ nRpati ] 195 190,111-194 ra patana za [oSa ] pura 108 dharma [ paMDita ] 136, 146, 147, 150 34 dharmarAja [ nRpati ] 85,88,89,94 99 pattanasaGgha 125,104, 179 dharmapoSa [] 180,213 | dharmadeva [ zreSTI ] 214 47 57 107-110 dhavalaka dhavalakka dharaNIdhara [paNDita]]] divAkara (siddhasenasUri ) dumduka [ rAjA ] durbala [ pUrva ] puSpa mitra [ sUri ] 15-18 durlabhadevI [ malavAdijananI ] 77,79 hemarAja [cAlukya nRpati] 162,190 purI nagarI 22,124,120 padmaprabha] [rAjA] dharaNoragendra [deva] dhArAvAsa-pura, purI, 165 214 [[ namaka [ sUri ] 77 78 207 43 92,99,100, 110 28 77-79 42 198 21 108, 177 168, 172,173 30,37,40,165 86, 109 136 112 nAgendra kula, gaccha 8,29,79, 123, 163 133 nAkirevasati [prAsAda] 54 164 mAsikyapura nagara ] 172 nirghaNTa [ grantha ] 183 nirvANakaTikA [] - nivRtti kula, gaccha 134,136, 138 151,158, 159 nepAla [ deza ] 3 nyAyAvatAra [ grantha ] 3, 6 133, 139 141, 146 - 148, 153, 154, 156,161-163, 172 140 118 127 118, 119,134 210 105 165, 172 172 127 nandapada [ grAma ] nandIzvaradvIpa 211 nAgapura [ nagara ] 16 nAgArjuna yogI ] 3, 4 nAgAyasoka (bhAmarAja) 60 nAginIdevI ] namasUri nami - vinami [ vidyAdhara ] nayacakra [ prantha ] narmadAtaTa navaghana [ rAjA ] nAgadatta [ zreSTI ] nAgadeva [a] ** 8, 123 186 59 paJcavaTI [ tIrthasthAna ] 103 paJcAla deza 24,80 paJcAzraya caitya 163 patana (aNahilapura ) 132 - 136, 150, 162, 164 - 167, 172, 173, 176 175 padma [] (1) (1) "} 566 padmacakrI padmacarita [ grantha ] padmadatta [ zreSTI ] padmadevasUri | padmayazA [ zreSThapatnI ] padmAkara [ dvija ] padmAvatI [devI ] padmAvatI [ rAjapatnI ] padminIkhaMDa [ pattana ] paramahaMsa [ muni ] paramAravaMza, kula 180 211 19 135 42 79 19,21 214 17 19,21 172 207 19 19 65,68,70 96,155,188, 200 202, Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 567 pati (pAli ) [sa] pAlIpana pallIvAsa palyapadrapura [ grAma ] pAJcAla [kavi] pATalapura [ grAma ] pATalipura, - putra, nagara 6, 9, 12, 29, 34, pANini [ vyAkaraNagrantha ] pANini [ pranthakAra ] pAlisa AcArya, sUri 2,28,29,31, pAlisapura pAdalipsa bhASA pArasIka [ deza ] pArzvandra [vidvAn]] pAhinI [ zrAvikA ] pazupura [ nagara ] piNDatAraka [ grAma ] pippalavATaka " pippalAnaka [ grAma ] puNDarIka [ giri] puSkariNI [ nagarI ] puSyamitra [ sUri ] pUrNacandra [Thiputra ] pUrNacandra sUri dAnanda [ bauddha paNDita ] 32,36-40,44,54,61,65 buddhisAgara sUri 28 sarasvatI [AcArya ] 36 | bRhaspati [ paNDita ] 106 [ja] 172 bauddha 183,184 bauddhapura prajApati [ nRpati ] pratimA [zreSThipI ]] 29 prAgvATavaMza 207 | phalgurakSita [ sUri ] 9, 11-13, 16, 17 167 | phulla zreSTha 164siMha [ArAmika ] 39 | baGga [ deza ] 80 bappa [ kSatriya ] bappabhaTTi sUri 36,109 balabhAnu [ nRpati ] 185 balamitra [ nRpati ] 180 bANa [kavi] Y vizeSanAnAmAtyanukramaNikA / 172 | bhaktAmara stava 15, 16, 18 bhaTTi [ kSatriyapalI ] 171,172 bhaTTimaMDala [ deza ] 214 bhar3akIrtti [ baNyabhaTTa ] 32 28 bhadraguptAcArya bhadrezvara sUri pratiSThAnapura, nagara 25, 38,41,60 pradyumnasUri 2,8,18,21,27,40,46, bhaMbherI [ nagarI ] prabhAvatI [ rAzI] pramANamImAMsA [anya] pravarapura [ nagara ] pracUDAmaNi [ prantha ] praprakAza [ grantha ] pra0 29 32 vidAra 108 bauddhazAsana 181 [jAti ] 50 mazAnti [ vakSa ] 107, 198 brAhmI deza 53,61,76,79,111, 117, 120, 126,132, 137,151,160, 166, 170,182,183,212,213, 216 pradyotarAja [ nRpati ] pradyotana sUri prabhAcandra sUri 210 bhayaharastava bharatakSetra bharatezvara sUri bhAgavata darzanI 218 zAlika [gotra ] 8,18,21,27,40,46, bhAnumitra [ rAjA ] 53,61,76,79, 111, 117, 120, bhAnumuni 126,132,137,151, 160, 166, 170,182,183,212, 215 171 bhImezvara [ mahAdeva ] bhISma bhAnuzrI [ rAjakumArI ] bhAbhu [ zreSThI ]. 210 bhArata [ purANamantha ] 211 bhAvAcArya 28, 29 | bhuvana [muni ] bhUSaNa muni bhRgu [ RSi ] 25, 33-38,42, 25 2,80-111 bhRgukaccha [ nagara ] 54, 60, 77, 78, 146, 171, 207 25,33,38,39,60 bhRgukSetra 34,45, 172 113 - 116 | bhRgupura [ sthAna ] 25,35,41,42,43,171 18, 19 bhogavatI [ zyA] 162,163, 166 bhoja [ nRpati ] 155-158 ! bhojarAja [ dhArApati ] 134, 138 - 143, 145, 146, 148, 149, 152 - 155, 157 - 161 159 185 154 197 108 171 29 138,161 203 7 bhuvanapAla [ rAjA ] 186 80 39 199 7, 88 128 129 bhojaparSada bhoja vyAkaraNa 7 bhojasabhA 112 119 maDDAhRta nagara maNDanagaNi 184 116,117 80 madhyadezIya 147 manu [ zAstrakAra ] 80,81,110, mathurApurI 111 bhopaladevI [rAjJI ] magarobA [tIrtha ] 25 mahAdhara [ zreSThI ] 179 mahAnizIthazAstra] 115185 bhIma [] 105, 107 bhIma [ caupati ] 31,13,134, 40 152-154,159,160, 164 223 75 mahAparijJAdhyayana [ zAstra ] 169 mahApurI [ nagarI ] 133 129 188 16,17,28,29,31, 102, 107,128 179 6, 11 207 marumaNDala mayaNalA [rAjJI ] 181 mayUra paNDita [ kavi ] 113 - 115, 179 14 117 mallavAdI [ sUri, AcArya ] 2,44,7717, 42 79, 166 207 179 214 mallikArjuna [ rAjA ] 189 maharSi [ brAhmaNavidvAn ] mahAkAla [ zambhu ] 198 129 25 mahAkAla [ zivabhakta ] 141, 143, 146 42, 43 mahAkIrtti [ digambaramuni ] 112 164 33, 34 162 42, 43 41 39 107 109, 110, 121, mahAbodha [pura ] mahAbhArata [purANazAstra ] mahArASTra [ deza ] 124, 129,186 188 186 Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 prabhAvavacarite mahAsthAna ( vAyaTa nagara ) 49, 51, 52 yAkinI mahattarA [ sAdhvI ] mahiSa pura [ nagara ] mahala [ paTTakila ] mahIta [ pradeza ] mahIdhara [[]] mahIpAla [TI] maDumavijaya [kAvya grantha ] mahendramuni mAlavamaNDala mAlavAdhIza mAlavI [zrI] mAlaveza mAhezvarI [ nagarI ] mukundarSi [vi] muJjarAja [ mAlavapati ] municandra sUri mahendra sUri 2,36,40, 133, 138 - 141 mAgadha [ tIrtha ] mAgha [mahAkavi ] 145, 150, 151 107, 108 121,126 mANikya [ paNDita- muni ] 174, 175, 177 mAdhavadeva [ tIrthasthAna] mAnakheTa [ nagara ] mAnatuGga [ sUri ] mAnadeva [] mArava [ deza ] mAlava] 2,112, 116, 117 2,118-120 200 [deza] 2,24,134, 140 rAzila sUri davimaNI [kiyA ] } mAlavaka 158,159,161,105,186 paramAra kSatriya rudra [ mAlava bhUpati 154 rudradeva [ sUri ] 185 mA [zivamandira ] somA [] suraNDa [deza] muraNDa rAjA mUlarAja [ cAlukya nRpati ] mekalakanyakA [ nadI ] moDa cai moDhavaMza ka mora- [ nagara] maurya [ vaMza ] 166 yAjJavalkya smRti [ zAstra ] 165 yugAdi-nemicarita (grantha ] 159 yogazAstra [ prantha ] 47 yonita [ zAstra ] 47 rathanupura [ nagara ] 99 34, 35 | rAjagaccha yakSa [ kSatriyaputra ] yamunA (nadI) [gaNI] yaza zodha [paramAra ti] yazovarmma [ nRpati ] yazaH [ zrAddha ] rAjagiri [ nagara ] rAjagRha [ nagara ] rAjapuri grAma rAjavihAra [ prAsAda] rAma [ paNDita ] 108 rAmacandra [ kavi ] 22,29 rAmadeva [pati ] rAmasainya [pura ] rAmAyaNa [ purANagrantha ] 154,185 54 tIrtha 133, 143,148 raivatakadurga 125,101,102 tAvatAra [ tIrtha ] 176,178 lakSa [ kSatriya ] 186kSaNa nagarI ] 29kSmI [zreSThapanI 1 186 samIra [zreSThI] 41146 mIpati [vyavahArI] 107, 183 | lalitavistarA [ prantha ] 183 lalla zreSThI 80,81,11 lATadeza 81 77, 78 lATamaNDala 64 vajrArgalA [ yoginI ] vaDakara [ saugatAcArya ] varasa [ deza ] 32 danamati [ sogata paNDita ] vanarAja [cApoTIya pati ] 42 vanarAjavihAra [jinamandira ] 142 160 203,20,211 28 limvajA [ gotrajAdevI ] 208 | limbA [ amAtya ] 202 | lolArka caitya 81,18 svAmi [ sUra 137 | vajrasenAcArya 81 79 47,48 6 121 bAdI devasUra 1,29,40 bAdibetAla [zAnvAcArya] 190 9-13 165 revAnadI 12,41,54 169 raivatakagiri [ parvata ] 36,44,61,107, 7 8 varada [[]]] nakura [sogatAcArya ] 210 107 varddhamAnasUri 130,162,164,214 47 varmA [ nRpati ] 136 vallabharAja [ cAlukya nRpati ] 191 valabhIpura 179 17281 202 bhInAtha kSetrapAla ] rAja [ mahAkavi ] 184 210, 111 210,211 85 vAgbhaTadeva [ maMtrI ] vAtsyAyana [ zAstra ] yAdamA [anya] 108, 194,211 vAyaTa [pura ] vArANasI [nagarI ] vikramasiMha [rAjya] 44 20 vikramAditya [rati ] 49 210 1,14,122 vAdisiMha [ sAMkhyavAdI ] bAmadeva [ tapodhana] vijayama [ bhUpati ] bijayamAlA [ rAzI ] 568 121 131 7,79,211 128, 130 85,96-99 102-104 198, 199,201, 205,209,111 180 33 186 72 163 163 19 95-97 vindhya [ parvata ] vindhya [sUri] 78 vinami [vidyAdhara] 98 213 171 121 vijayaratha [ rAjA ] 42 vijayasiMhasUri ( 1 ) 2,41,44 - 46 vijayasiMhasUri ( 2 ) 133 112 161, 162 124,125 bijayasiMhasUra (3) 49, 50, 52 vijayasena [muni 24,15,31,22,146, vijayA [rAjakumArI) 171,106 vijayA [devI] 54,207 vidyAdhara [ muni ] 143 vidyAdhara kula, gaccha, vaMza 132-124, 137,176 168,169 196 47-49,52 112,118 199,200,202 25,43,49, 53,55,61 28 41 167 178 42 118 8 28,54,61, 123 33 16,17 28 Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 569 vizeSanAnAmikAmacanukramaNikA / 225 137 119 192 131 118 vibhAkara [ ambAputra] 44 zAkhisainya 24 | samudradatta [ vaNik ] vimalagaNI [sUri] 128 zAmala [hastipa.] . 202 samudrasena [rAjA ] vimalagiri [parvata ] 8,40,128,204, zAnticandra [muni] 172 sarayU nadI ] 211 zAntisUri (vAdivetAla) 2,133, sarasvatI [ sAdhvI ] vimalacandra [ vidvAn ] 172 137,15,150,179 sarasvatIpITha virUpAnAtha [ kSetrapAla] 128,130 zAntistavana 120 sarvadeva (1) [ brAhmaNa] vilAsa nagara 32 zAlibhadra sUri 136 sarvadeva (2) , 138,140,141 vizAlA [nagarI] | zivanAga [ vaNik] 127 sarvadeva sUri 118,136,214 vizrAntavidyAdhara [ zabdazAstra] 78 zivabhUti [ bhAgavata vidvAn ] 172 sAgara (1) [ brAhmaNapaNDita] 172 vizvAmitra [RSi] 188 zizupAlavadha [kAvya ] 121 sAgara (2)[ ,, ,] 179 bItabhayapura [nagara] zIlabhadra sUri 214 sAgarapota [vaNik ] 41,42 vItarAgastava [granthavizeSa] 211 zIlavatI [zreSTipatnI]... sAgaramuni vIragaNI 2,125-132 zIlAGga sUri 164 sADha [ zrAvaka] vIracarita [anyavizeSa] 210 zuddhodanasuta 34 sAtavAhana [ rAjA] 25,38,39,44 vIradatta [zrAvaka] zubhaMkara [ambAputra] sArasvata [nadItaTa] vIranAga [zreSTI] 171,172 zubhaMkara [zreSThI] sAvitrI [brAhmaNapatnI] 146 vIramantrI | zobhana [muni] 130,141,150 sAMkAzyasthAna 138,139 vIrasUri, vIrAcArya 2,136,167,170 zyAmala [hastipa] 201 sAMba [kumArapAlamitra] 197 vIrastuti [stava] 59 zramaNasiMha [ sUri] 2,32,40 siddharSi [ kavi, granthakAra] 121-125 vRddha devasUri 18 zrIcandrasUri . 180,214 siddhakSetra vRddha-vAdI sUri 2,54, 61 zrIdhara [brAhmaNaputra] 161 | siddhapura [nagara ] 41 vaitAvya [parvata] | zrIpati [brAhmaNaputra] siddhaprAbhRta [prantha ] 34 vairisiMha [rAjA] 22 zrIpattana (bhaNahilapura) 107 siddhamaryAdA 195 vairocyA [devI] 19,20,21,28,29 zrIpAla [kavi] 167,177-179, siddharAja (jayasiMha) 135,165-169 vo(bo)sari [brAhmaNa] 196 189-194 173,174,176,178-180, vyAkhyAta (siddharSi) zrIpura nagara 41 183,185,187,189,191zaka [janavizeSa 24 zrImAlapura [nagara ] 121,127 195,198-201 zakarAjA zrImAlavaMza 133,196 siddharAjameru [mandira] 197 zakavaMza 25 zrIvarma [ nRpati] 41 | siddhavyAkhyAtA (siddharSi) 125 zakasaMvat | zrutakIrti [ digambarAcArya] 47 | siddhasArasvata (dhanapAlakavi) 133 zakunikAtIrtha 174,177 siddhazrI [sAdhvI ] zakunikAvihAra 43 zvetAmbara -10,188 siddhasena sUri (divAkara) 2,43,54, zakrAvatAra [tIrtha] paMDilla gaccha 167 61,137 zaMkara [sAndhivigrahika] saMgamasiMha sUri siddhasena sUri [moDhagacchIya] 80,82,91 zaMkhoddhAra [ tIrtha] sajana [ mantrI] 194 | siddhahemazabdAnuzAsana [vyAkaraNa grantha ] zatruJjayagiri 32,36,118,128,18 satArakapura [grAma] 107 180,186 194,198,204,208,211 satyadevI [brAhmaNapatnI] siddhAdeza [grantha] zatruJjayatIrtha satyapura [prAma] 125,146,148,172 | 186 zarma [ dvija] | sapAdalakSa [ deza] 162,172,186, sindhu [nadI] zalAkAvRtta [triSaSTizalAkApuruSacarita] 197,206 siMhagiri [sUri] 1,21. saptazatI deza 118 | siMhapura [nagara] zAkambharI [nagarI] samaradinezavRtta [kathAprantha] siMhaladvIpa 42,186 zAkhideza 23 smraaditycrit| ____3,4,123 sImaMdharasvAmI 17,22 zAkhirAjA 24 samarAcaritra ) sudarzanA [ rAjakumArI] 25 zvetapaTa 31 108 136 23 194 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 198 sApa 226 prabhAvakArite 570 sudharmasUri 44 | saindhavI [ devI ] 208 | saMmeta parvata [ tIrtha ] sudharmA svAmI 26,43,58,164,165 sopAranagara 8 skandilAcArya 54,55 sunandA [ vaNiksutA] 3,4,5,13 somacandra (1) [ paNDita, muni] 172 | stambhanagrAma 8,165 suprabhadeva [mantrI] 121 | somacandra (2) hemacandrapUrvanAma] 184 stambhatIrtha,-pura 184,196,198,199 surASTradeza 23,36,44,157,186 somadeva [ sauvastika] 9,11,13,14 sthaap-issyaalu| parvata surASTramaNDala somanAtha [ tIrthasthAna] 108,129 sthiragrAma 128,129 suvarNakIrti [ digambaramuni ] 47 somabhaha 44 sthAdvAdaratnAkara [prantha ] 181 suvrataprabhu tIrtha [bhRgupurastha] 43 somarSi 18 haricandramuni 172 suvratA [kSatriyapatnI] 36 somezvaradeva [purohita] haridvAra [ tIrtha ] 186 sUradeva [brAhmaNa] 146 somezvarapattana,-pura 108,195 haribhadra sUri 2,62,65-76,125 sUrapAla [rAjA] harSadeva, harSarAja [nRpati ] 112,113,115 saugatopAsaka 67,68,70,71 saunandeya (vajrasvAmI) hariSeNa cakravartI sUrapAla [kSatriya] 42 hastijayapura [nagara ] sUrAcArya 2,13,152,160 sauvIra [deza] 186 himavagiri sUrimanna 184 saMkalIgrAma huMbaDaka [vaizya jJAti] ' sUryaprajJapti [ sUtragrantha] 17 saMgrAma [ kSatriya ] . hemacandrasUri, / 1,2,180,183 sUryazataka [ kAvyagrantha ] 116 saMgrAmasiMha [kSatriya ] hemasUri, hemAcArya 212,215 seTikA [nadI] 165 saMpakacaitya . 133,135 haMsa [ muni] seTItIra [pradeza] 165 saMprati [rAjA] . 43,210 haMsa-paramahaMsa [muni yugala] 16 194 152 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- _