Book Title: Agam 32 Chulika 02 Anuyogdwar Sutra Sthanakvasi
Author(s): Subodhikabai Mahasati, Artibai Mahasati
Publisher: Guru Pran Prakashan Mumbai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008782/1
JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH upanathI vagAmI Eva zrI anuyogadvAra sUtro guruprANa Agama batrIsI AzIrvAda dAtA : tapasvI garadeva pUjya zrI ratilAlajI mahArAja sAheba pradhAna saMpAdikA : apUrva zrata Arodhaka pU. zrI lIlamabAI mahAsatIjI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ lal-ne galatA vadhA kAbara 1 % e iplodra Jarka Re praArI ma }}} - Ma tvo nAnA sva. pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. nA hastAkSaro jo samosavya bhUesa tasesu thAyare suya tassa sAmAiyaM hoi (ii) kevalI bhAsiya navApagA bIjA vIsAvAI saMvata 2AjanI Each camsha anuyogadvAra sUca je sa ane sthAvara. vevA pratye samabhAva rAkheche tene sAmI sAmAyika hoyache.ema DevalI bhagavAne ralajI . 1 anuyo` mAra'Lakha vyA vALa-khArI6 Aya kevAya 450 kArUpe AdAnu dIlAAMcaupayA upara paraba mA 23kRSNa !6$
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ KIT2 101spe elena K22 elena K2T2 elena Kana Telena K22 elena 22 l&line The are were gta aena kate ene on the a neete pa kee KUP2 101s 162172 PECINE KX12 Tele 112 22 lec112 ta kele ala estlar kop desti ega 271 lec1112 2112 TERCIR X22 Pelcz 2712 12S ete kup ete ala. Vsete a eeme otg kele ata este
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI vItarAgAya namaH pU. zrI DuMgara - deva - jaya - mANeka - prANa - ti gurubhyo namaH zrI gara prANa Agama batrIsI sthavira sthita mULa zAstra saurASTra kesarI gurudava pU. zrI prANalAlajI ma. sA. nI cIra smRti tathA tapasamrATa gurudava pU. zrI ratilAlajI ma. sA. mahAprayANa dazAbdIvarSa upalakSa zrI anuyogadvAra sUtra (mULapATha, zabdArtha, bhASArtha, vivecatra, pariziSTa) * pAvana nizrA : goMDala gaccha ziromaNI paramadArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. goMDala gaccha jayavaMta ho : saMpreraka : vANIbhUSaNa pU. zrI girIzamuni ma. sA. ane Agama divAkara pU. janakamuni ma. sA. - prakAzana preraka : dhyAnasAdhaka pU. zrI hasamukhamuni ma. sA. ane zAsanaaruNodaya pU. zrI namramuni ma.sA. : zubhAziSa H maMgalamUrti pUjyavarA pU. zrI mukatAbAI ma. - parAmarza prayojikA : utsAhadharA zrI uSAbAI ma. : anuvAdikA : pU. zrI subodhikAbAI ma. : prakAzaka : zrI guru prANa prakAzana * pradhAna saMpAdikA apUrva zruta ArAdhaka pU. zrI lIlamabAI ma. * saha saMpAdikA : DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. PARASDHAM pArasadhAma, vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ : Agama prakAzana prAraMbha : I. sa. 1997 - 1998 pU. zrI prANaguru janmazatAbdI varSa guruprANa phAunDezana, rAjakoTa. punaH prakAzana - I. sa. 2009 prakAzaka : zrI guru prANa prakAzana, pArasadhAma, ghATakopara prathama AvRtti prata : 1050 * dvitIya AvRtti prataH 1008 prakAzana tArIkha : Asovada amAsa - vIra nirvANa kalyANaka tathA tapasamrATa gurudeva pUjya zrI ratilAlajI ma. sA. janmadina guru prANa prakAzana zrI parAgabhAI zAha * zrI zaileSabhAI desAI * zrI barjIzabhAI desAI zrI sumatibhAI zAha * zrI girIzabhAI zAha * zrI jitenabhAI zAha prApti sthAna ? www.parasdham.org * www.jainaagam.org 1. muMbaI - pArasadhAma vallabhabAga lena, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232. 2. U. S. A. - Girish P. Shah 4048, Twyla Lane, Campbell CA - 95008-3721. U.S.A. Ph. : (India) 09867054439 (U.S.A) 001- 408-373-3564 (4. vaDodarA - zrI harezabhAI lAThIyA gautama, 12, paMkaja sosAITI, narmadA gesTa hAusanI sAme, IlorA pArka, vaDodarA - 380023 phona - 9824058489 3. rAjakoTa - zeTha upAzraya prasaMga hola pAchaLa, 150 phuTa rIMga roDa, kAlAvaDa roDa, rAjakoTa - 360005 phona - 9824043769 mudraka : zivakRpA oNphaseTa prinTarsa, amadAvAda - phona : 079-25623828
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ phera , saurASTra kesarI bA. bra. pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. ne ananya zraddhAbhAve.. samarpaNa jeonI pratibhA prAtaH smaraNIya che, ja jeonI guNa garamA cirasmaraNIya che, che ke jeonuM vAtsalya, sahadayatA jIvAsmaraNIya che, jeonI apAra kRpA hadayasmaraNIya che, ziSya - ziSyAothI prANaghArAmAM ghabakAra karatI, jeonI prANaghAraNa avismaraNIya che, tevA pUjayavara guradevazIko bhAvasmaraNapUrvaka samarpaNa. ja - pU. mukata - lIlama - vIra upAsikA sAdhvI subodhikA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ garadeva pU. ratilAla vAlajI ma. sA. nA tapa samrATa tapasvI. A guru mahArAjanI janma zatAbdI nimitte AgamonuM prakAzana thaI rahyuM che, teno mane AnaMda che, tame sahu sAdhvIchaMda Agamano abhyAsa karI, tenAM mULabhUta tattvone samajo, jIvanane paMcAcAramaya banAvo, samAjamAM jaina dharmano pracAra karo. guru mahArAjanA nAmane amara banAvo ane saMyamI jIvanane saphaLa banAvo. e ja mArA aMtaranA AzIrvAda che. mArI sAthe cAturmAsa arthe royala pArka saMghamAM birAjamAna sAthvIvRMda bhagavAna mahAvIranI vANIne samagra vizvamAM gUMjatI kare tevA zubhAziSa. - muni zatilAla tA. 14/9/97 royala pArka upAzraya, rAjakoTa.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. zrI jayaMtamuni ma.. zaromaNi pU. zrI. nA svahastAkSare che . goMDala gaccha ji. bano gA| 24atra anuja (40 4 4 ba6 "AnakAe bharI 20 Dana S nAnI na paAN htpa) 4 ve navA kAryuM prakhya - namaNi na 515740sOn mama 56 ta- 30vo na mAtra traNa tala - 'pazvata na , bya3 % 3La vi. nI A % na kheMn - 7- -- 20 0 ka kSaya 1 (pa! to LLLL huM AzA ApuM chuM tathA A kAryane svIkRti ApuM chuM ke guruprANa Agama batrIsInuM punaH prakAzana avazya karavuM joIe. A mahAkArya pUjya goMDala garacha kIrtidhara arUNodaya zrI namramuni prAraMbha kare, A mArA bhAva che. A kAryanI anumodanA karuM chuM. AnaMda maMgalama. zubha thAo... suMdara thAo... A AzIrvacana arpita karuM chuM. tA. 27-04-2009 akSayatRtIyA - somavAra.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruprANa Agama batrIsI anuvAdikA mahAsatIjIo pradhAna saMpAdikA bhAvoginI bA. bra. pU. zrI lIlamabAI ma. sahasaMpAdikA DaoN. sAdhvI zrI AratIbAI ma. tathA sAdhvI zrI subodhikAbAI ma. sUtranuM nAma zrI AcArAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI sUyagaDAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI ThANAMga sUtra(bhAga 1-2) zrI samavAyAMga sUtra zrI bhagavatI sUtra(1 thI 5 bhAga) zrI jJAtA sUtra zrI upAsakadazAMga sUtra zrI aMtagaDadazAMga sUtra zrI anuttarovavAI sUtra zrI praznavyAkaraNa sUtra zrI vipAka sUtra zrI uvavAI sUtra zrI rAjapraznIya sUtra zrI jIvAbhigama sUtra zrI prajJApanA sUtra(bhAga-1 thI 3) zrI jaMbUddIpaprajJapti sUtra zrI jyotiSagaNarAja prajJapti sUtra (caMdraprazapti, sUryaprajJapti) zrI upAMgasUtra(zrI nirayAvalikAdi) zrI uttarAdhyayana sUtra(bhAga-1, 2) zrI dazavaikAlika sUtra zrI naMdI sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI nizItha sUtra zrI traNa cheda sUtra zrI Avazyaka sUtra sAMnidhya pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. pU. zrI girIzacandrajI ma. sA. jJAnadAnanA saMpUrNa sahayogI pU. zrI trilokamuni ma. sA. anuvAdikA pU. hasumatIbAI ma., pU. puSpAbAI ma. pU. urmIlAbAI ma. pU. vIramatIbAI ma. pU. vanItAbAI ma. pU. DaoN. AratIbAI ma. pU. sumanabAI ma. pU. urvazIbAI ma. pU. bhAratIbAI ma. pU. sanmatibAI ma. pU. sunitAbAI ma. pU. uSAbAI ma. pU. kalpanAbAI ma. pU. biMdu-rUpala ya ma. pU. punitAbAI ma. pU. sudhAbAI ma. pU. muktAbAI ma. pU. rAjematIbAI ma. pU. kiraNabAI ma. pU. DaoN. amitAbAI ma. pU. sumatibAI ma. pU. gulAbabAI ma. pU. prANakuMvarabAI ma. pU. subodhikAbAI ma. pU. lIlamabAIma. pU. DaoN. DolarabAI ma. pU. rUpAbAI ma.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ siMha samA parAkramI, haMsa samA ujjavala thazomUrti, saurASTra kesarI pUjaya gurudeva zrI prANalAlajI ma.sA.nAM zrI caraNomAM zataguNa praNAmAMli jAgRtatA ArjavatA sajjanatA prasA bhavyatA tajajJatA mArdavatA apramattatA tA karaNatA saumyatA sAmyatA zUravIratA dhIratA sthiratA sA||B AtmaramaNatA krAMtikArakatA samanvayatA jJAnotsukatA AstiyatA tallInatA lokapriyatA dayALutA samayajJatA pramodatA girAgurutvatA vyavahAra kuzaLatA indriya damanatA satyavaktRtvatA jJAnadAtA pratibhAsaMpannatA zilAdAtA pavitratA dAkSiNyatA sevAzIlatA ojasvitA snehayuktatA akutUhalatA tejasvitA ekAMtapriyatA dharmakalAdharatA jJAnavRddhatA varcasvitA kSamAzIlatA pacavana paTutA pathapradarzitatA vicakSaNatA saMgaThanakArakatA anekAMtadarzitA vairAgyavArdhakya guNagrAhakatA samyakSarAkramatA ArAdhakatA udAsInatA jJAnaprasArakatA naitikatA sauSThavatA lAvaNyatA zraddhALutA variSThatA paramArthatA udAratA gaMbhIratA kuzalatA paripakvatA zrutasaMpannatA khamIratA zreSThatA zatAdi sadguNAlaMkRta tava vapuH bhUyAd bhavAlaMbanam gariSThatA vizALatA premALatA nirlepatA nirbhayatA svaramAdhurya karmaniSThatA prazamatA ahatA kRtArthatA tattvalokatA vAtsalyatA upazamatA rocakatA divyatA sahiSNutA laghutA suvinItatA nivedatA praviNatA samatA upazAMtatA vIratA pratirUpanA utsAhitA namratA amIratA cAritra parAyaNatA vibhutA kRtajJatA prabhutA prauDhatA
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa ( udI darI anna vathaasuthaishwassuu thaikabAlakathAkathaiuthayaahalaka ra ) kIri0i.00 0.00 0 jI hari dara C kahI data - pU. zrI haMma2-deva-jo-mANeka-prANa-ti-jaal-OArutaco 61013 che. hITa-vela- mAta-deva-ujaal-ula motI-zaan ajd- aNIjyotaat: goMDala saMpradAya-guruprANarati pUravAra F: O) maMgala manISI munivaro zAstra zusRSikA zramaNIvRMda 01. pU. zrI jayaMtamuni ma. sA. 06. pU. zrI manaharamuni ma. sA. 02, pU. zrI girIzacaMdrajI ma.sA. 07. pU. zrI gajendramani ma. sA. o3, pU. zrI janakamuni ma.sA. 08. pU. zrI suzAMtamuni ma. sA. 04, pU. zrI jagadIzamuni ma.sA. 09, pU. zrI namramuni ma. sA.. o5. pU. zrI hasamukhamuni ma.sA. 10. pU. zrI pIyuSamuni ma. sA. jadina 0-00 000000ra3 0 9 * = 0 f 0 9 90 9 $ $ 0 $ 6 che. - VVVV = riddhi0i 0 9000ra9 20 dilii 2: 01, pU. gulAbabAI ma. 37. pU. prItisudhAbAI ma. 73. pU. nalinIbAI ma. 2, pU. prANakuMvarabAI ma. 38. pU. mInaLabAI ma. pU. rakSitAbAI ma. pU. lalitAbAI ma. 39. pU. manISAbAI ma. pU. rozanIbAI ma. 04. pU. lIlamabAI ma. 40. pU. kiraNabAI ma. pU. aMjItAbAI ma. pU. vimaLAbAI ma. 41. pU. hasmitAbAI ma. pU. saMjItAbAI ma. 06. pU. haMsAbAI ma. 42. pU. zailAbAI ma. pU. saMghamitrAbAI ma. pU. puSpAbAI ma. 43. pU. urmibAI ma. pU. AratIbAI ma. 08. pU. vijayAbAI ma. 44. pU. sudhAbAI ma. pU. rUpAbAI ma. pU. tarUlatAbAI ma. 45, , urvazIbAIma. pU. mitalabAI ma. 0. pU. jasavaMtIbAI ma. 46. pU. smitAbAI ma. pU. zreyAbAI ma. pU. vasubAI ma. 47. pU. urmilAbAI ma. 83. pU. zrI dattAbAI ma. 12. pU. prabhAbAI ma. 48. pU. DolarabAI ma. pU. zrutibAI ma. pU. latAbAI ma. 49. pU. kalpanAbAI ma. pU. bhAvanAbAI ma. pU. bhadrAbAI ma. 50. pU. saMgItAbAI ma. pU. bhavitAbAI ma. pU. sumitrAbAI ma. 51. pU. naMdAbAI ma. pU. zeSAbAI ma. pU. sAdhanAbAI ma. para. pU. sunaMdAbAI ma. pU. zreyAMzIbAI ma. pU. aruNAbAI ma. 53. pU. jayezAbAI ma. pU. parijJAbAI ma. pU. saralAbAI ma. pa4. pU. arcitAbAI ma. pU. zvetAMsIbAI ma. pU. vanitAbAI ma. papa. pU. ajitAbAI ma. pU. subodhikAbAI ma. 20. pU. dIkSitAbAI ma. pa. pU. amitAbAI ma. pU. zIlAbAI ma. 21, pU. dhIramatIbAI ma. 57. pU. punitAbAI ma. pU. hemAMzIbAI ma. 22. pU. rAjematIbAI ma. 58. pU. sunitAbAI ma. 23. pU. hasumatIbAI ma. pU. namratAbAI ma. pa. pU. gItAbAI ma. 24. pU. sumatibAI ma. pU. pannAbAI ma. 60. pU. vidubAI ma. 25. pU. anumatibAI ma. 61. pU. tarubAI ma. pU. pUrvIbAI ma. 26. pU. vIramatIbAI ma. 62. pU. mInAbAI ma. pU. jAgRtibAI ma. 27. pU. yazomatIbAI ma. 63. pU. pUrNAbAI ma. pU. prabodhikAbAI ma. 28. pU. jJAnazIlAbAI ma. 64. pU. razmitAbAI ma. pU. priyalabAI ma. 29. pU. darzanazIlAbAI ma. pa. pU. biMdubAI ma. pU. svarUpAbAI ma. 30, pR. vinodInIbAIma. 66. pU. viralabAIma.. 101, pU. suhAnIbAI ma. 31. pU. prajJAbAI ma. 67. pU. rUpalabAI ma. pU. hRdayAbAI ma. pU. priyadarzanAbAI ma. 68. pU. tejalabAI ma. pU. vaidehIbAI ma. 33. pU. kRpAbAI ma. 69. pU. sujItAbAI ma. 104, pU. bhavyAMzIbAI ma. 34, pU. mIrAbAI ma. 70. pU. svAtibAI ma. 105. pU. jayaNAbAI ma. 35. pU. kuMdanabAI ma. 71. pU. zvetAbAI ma. 106. pU. saMbohIbAI ma. 36. pU. jyotibAI ma. 72. pU. reNukAbAI ma. 107. pU. bhavyAnIbAI ma. andissioneinninositorioussainbowlanessoiniraniankaassistandeshGheironmangoossssssssssssssssscasinoncession 1000 ja ni jayadi laIne 9000 2000 %D0BDfication visit 09090 IT $ VVVVUUUUUUU $ $ $ # # $ UU $ $ $ to ja
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ zruta sevAno satkAra zrutAdhAra (mukhyadAtA) sAdhvI subodhikA (bhadrA) jaina TrasTa mAtuzrI lalitAbena popaTalAla zAha (hemANI) sUrya asta thAya, avanI para aMdhakAra phelAya tyAre prakAza pAtharavAnuM kArya dIpaka kare che, tema tIrthaMkara paramAtmAthI vihIna A kALamAM saMta ane zAstra zAsananA dIpaka banIne rahyA che. A baMne AdhAre ja jinazAsana 21000 varasa sudhI TakavAnuM che. mAtuzrI lalitAbena ane pitAzrI popaTalAlabhAIe zAsananA aNamolA A baMne dIpakamAM yatkiMcit dIvela pUravAnuM satkArya karyuM che. potAnI suputrI ku. bhadrA (pU. subodhikAbAI ma.)ne zAsananA caraNe samarpita karI zAsananI sevA karI che. temanA saMskAra vArasAne ujjavaLa banAvatA suputra girIza zAha ane putravadhu sau. dattAbena amerIkAmAM paNa dharmanI sevA karI rahyA che. varSonI bhAvanAne sAkAra karatA milapiTasamAM vizALa dharmasthAna - dharmasaMkulanA nirmANamAM teo baMne e mahattama yogadAna ApyuM che ane jainA (jaina pheDarezana opha amerIkA) mAM phAunDIMga membara tathA Trejharara rUpe varSothI sevA ApI rahyA che. suputrI sau. latA zarada zAha paNa amerIkAmAM tapa, japa, svAdhyAya dvArA jIvanane saphaLa banAvI rahyA che. AkolA sthita suputrI sau. harSA bhUpendra modI prANa mahilA maMDaLanI bahenone adhyAtma nA sopAna sara karAvI rahyA che. sAdhvI banelA potAnI suputrInA Agama saMpAdana kAryanI tathA AgamanA prakAzananA kAryanI gurudeva pU. namramuni ma. sA. tathA vIramatIbAI ma. e girIzabhAIne soMpelA zAstra sevAnA kAryanI anumodanA karIne tathA svayaM pote Agama prakAzanamAM zrutAdhAra banIne zAsrarUpI dIpakamAM dIvela pUrI kRtArtha banyA che. tIrtha sevAnA kArya karatA tame caturtha tIrthamAMthI dvitIya tIrthasthAnane pAmo, zAstranA rahasyo tamAre haiye pragaTa thAya ane Atmonnati karAve, tevI bhAvanA saha tamArI baMne prakAranI zAsana sevAnA anekazaH dhanyavAda. guruprANa prakAzana PARASDHAM 7
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstra svAdhyAya saviveka tIrthaMkara prabhunA pavitra upadezarUpa AgamagraMtho dareka dharmaniSTha svAdhyAyapremI zramaNopAsake potAnA gharamAM vasAvavA joIe. tIrthakaronI anupasthitimAM tIrthakaronA upadezarUpa graMtho sAkSAt tIrthakara tulya mAnIne AgamagraMthone gharamAM kabATa ke zokezamAM suvyavasthita rUpe rAkhavA. pratidina tIrthakarone smRtipaTa para lAvI ahobhAvapUrvaka traNa bhAvavaMdana karavA. gharanA sadasyoe sAthe maLI zradhdhApUrvaka AgamavAMcana karavuM. vinaya dharmanuM mULa che tethI zAstra svAdhyAya mATe gurunI AjJA levI. 32 AgamagraMthomAMthI kAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya divasanA prathama ane cothA praharamAM ane utkAlika sUtranA mULapAThano svAdhyAya asvAdhyAya kAlane choDIne eTale ke be saMdhyA ane be madhyAhana kAlIna 48 miniTane choDIne game tyAre karI zakAya che. prAtaH uSAkAla, saMdhyAkAla, madhyAhna ane ardharAtrie be - be ghaDI zAstrano mULapATha vAMcavo nahIM. 32 asvAdhyAyamAM zAstra svAdhyAya thAya nahIM. gharamAM saMDAsa - bAtharUma hoya, strIone mAsikadharma hoya, vagere kAraNothI gharamAM Agama rAkhavAthI azAtanA thAya, tevI mAnyatA yogya nathI kAraNake sAdhvIjI potAnI pAse Agama graMtho rAkhe che. mAsika dharmavALA bahenoe zAstranA mULapAThano svAdhyAya karavo nahIM. te vyaktinI sAme paNa svAdhyAya karavo nahIM. tenAthI dUra alaga sthAnamAM besIne svAdhyAya karI zakAya che. gujarAtI anuvAda, bhAvArtha, vivecana, mAsika dharmamAM paNa baheno vAMcI zake che. temAM koI jAtanI azAtanA nathI. A samasta niyamo mULapATha vAMcavA ke svAdhyAya karavA mATenA che. kevaLa zAstronA gujarAtI bhAvArtha vAMcavA hoya, to uparokta niyamo lAgu paDatA nathI. AgamagraMthonA AdhAre ja bhUtakALamAM anaMta jIvoe AtmakalyANa karyuM che. AgamagraMthonA AdhAre ja pAMcamA ArAnA aMta sudhI jinazAsana jayavaMtuM raheze. tethI AgamagraMthonuM saMpUrNataH bahumAna jALavavuM.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayAnukramaNikA viSaya pRSTa viSaya 11. 263 2 337 351 378 385 424 454 XCU pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA.nuM jIvanadarzana pU. zrI prANalAlajI ma.sA.nuM jIvanadarzana pU. zrI ratilAlajI ma.sA.nuM jIvanadarzana punaHprakAzananAbebola pUrvaprakAzananAbebola abhigama ArzIvacana sahaanumodanA saMpAdakIya saMpAdana anubhavo anuvAdikAnI kalame 3ra asvAdhyAya zAstra prAraMbha 1.AvazyakanikSepa 2. zrutanikSepa 3. aMdha nikSepa prathama anuyogakAra-upakama upakamano prathamabheda-AnupUrvI 4. upakrama nikSepa 5. anaupanidhitI dravyAnupUrvI 6. aupanidhikI dravyAnupUrvI 7. kSetrAnupUrvI 8. kAlAnupUrvI 9. utkIrtanAdi pAMca AnupUrvI upakamano bIjo bheda-nAma 10. ekathI pAMca nAma 11. cha nAma - cha bhAva 12. sAtanAma- sAta svara 13. AThanAma - ATha vibhakti 14, navanAma- nava kAvya rasa 15. dasanAma - guNaniSpanna nAma 16. dasanAma - pramANaniSpanna nAma 1317. dasanAma - samAsa 18. dasanAma- taddhita upakamano trIjo bheda-pramANa 19. dravyapramANa 20. kSetrapramANa- aMgula svarUpa 21. cAragatinI avagAhanA 22. pramANAMgula 23. kAla pramANa palyopama svarUpa 24. cAragatinI sthiti 25. kSetra palyopama 26. baddha-mukta zarIra 27. bhAvapramANa - pratyakSAdi 28. bhAvapramANa - naya daSTAMta 29. bhAvapramANa - saMkhyA(zaMkha) 30. anaMta sudhInI gaNanA upakamano cotho bheda 31. vaktavyatA upakamano pAMcamo bheda 32. arthAdhikAra upakamano chaThTho bheda 33. samavatAra bIju anuyogadvAra - nikSepa 34. adhyayana nikSepa 35. akSaNa-Aya-kSapaNA nikSepa 36. sAmAyika nikSepa trIjuM anuyogadvAra 37. anugama ra37 cothe anuyogakAra 38. naya - sAta naya ra51 519 para5 9 241 y.co
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 224 | viSaya | pRSTa | viSaya | pRSTha koSTakonI sUcI | cArTa sUci Avazyaka sUtra paricaya | abhidheya darzaka Agamata-noAgamataH bhAvazrutano taphAvata | 44 Avazyaka nikSepa bhaMga samutkIrtananA ra6 bhaMga zrutanikSepa dravyAnupUrvIgata pudgalanuM kSetra 90 Avazyaka nAma-arthAdhikAra dravyAnupUrvIgata pudgalanI sparzanA skaMdha nikSepa anupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavya dravyanuM. anuyoganA cAra dvAra alpabadutva upakrama nikSepa kALanI apekSAe AnupUrvI AdinI vyAkhyAla dravyAnupUrvI naigama-vyavahAranaya saMmata anaupanidhinI kSetrAnupUrvI dravyAnupUrvI-kSetrAnupUrvI-kAlanapUrvI 153 kAlAnupUrvI jIva udaya niSpanna audayikabhAva utkIrtanAdi pAMca AnupUrvI kSayopazama niSpannabhAva upakramano bIjo bheda-nAma (ekathI pAMca nAma) 197 sanipAtikabhAvanA radda bhaMga cha nAma sapta svara vigata 234 sAta nAma 236 7narakanA nArakIonI avagAhanA 313 ATha nAma tiryaMca paMcendriya jIvonI avagAhanA 324 nava nAma 250 manuSya zarIranI avagAhanA dasa nAma cAra prakAranA devonI avagAhanA 3ra8 dravya pramANa nArakIonI Ayu sthiti kSetra pramANa 33s pAMca sthAvaranI sthiti 358 kAla pramANa vikasendriyanI sthiti 350 bhAva pramANa 453 tiryaMca paMcendriyanI sthiti 3ss bhAva pramANamAM saMkhyA manuSyanI sthiti vaktavyatA-arvAdhikAra-samavatAra 518 cAre nikAyanA devonI sthiti bIju nikSepa dvAra - anuyogadvAra cha prakAranA palyopama trIjuM anugama dvAra - cothuM naya dvAra baddhalaka-mukkalaga zarIra 319 pariziSTa-1 pAMca sthAvaranA baDhelaka-mukkalaga zarIra 420 anuyoganA cAra kAra ane tenA bheda vikasendriyanA baDhelaka-mukkalaga zarIra 420 anuyoganA cAra dvAranA cArTa tiryaMca paMcendriyanA baDhelaka-muzkelaga zarIra | pariziSTa-2 manuSyanA bahelaka-mukkalaga zarIra 4ra1 | | vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA 575 nArakI devatAnA baDhelaka-muzkelaga zarIra 4rara 283 296 353 384 500 367 10
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ goMDala gacchAdhipati, ekAvatArI AcArya pravara pU. gurudeva zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. - jIvana darzana nAma : : zrI DuMgarasiMhabhAi. " janma : vi. saM. 1792. janmabhUmi : mAMgaroLa. pitAzrI : dharmaniSTha zrI kamaLasiMhabhAi badANI. mAtuzrI ? saMskAra saMpannA zrImatI hIrabAi. janmasaMketa : mAtAe svapnamAM lIlochama parvata ane kesarI siMhane potAnI samIpe Avato joyo. bhAtR bhaginI : cAra bena - be bhAi. vairAgyanimitta : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA.no upadeza. saMcamasvIkAra : vi. saM.1815 kArataka vada - 10 divabaMdara. sadgaradeva : pU. zrI ratnacaMdrajI ma.sA. sahadIkSita parivAra : svayaM, mAtuzrI hIrabAi, bahena velabAi, bhANejI - mAnakuMvarabena ane bhANeja - hIrAcaMdabhAi. saMyama sAdhanA : apramattadazAnI prApti mATe sADA pAMca varSa nidrAtyAga, jJAnArAdhanA, dharmazAstro, darzanazAstro ane tattvajJAnano abhyAsa. tapa ArAdhanA rasendriya vijayanA vividha prayogo, mitAhAra. svAdhyAya, sADApAMca varasa nidrAtyAga, dhyAnarUpa AtyaMtara tapa. goMDala gacchasthApanA : vi. saM. 1845 mahAsuda -5 goMDala. tathA AcAryapada pradAna javalaMta guNo ': vinaya, viveka, vicakSaNatA, virakti, karUNA, samayasUcakatA vagere.. na
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ddi. pramukha ziSya pramukha ziSyA sAdhusaMmelana vihAra kSetra pratibodhita zrAvakavarya sthiravAsa anazana ArAdhanA AyuSya uttarAdhikArI upanAma pATaparaMparA * 3 AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. OM pU. zrI hIrabAi ma., pU. zrI velabAi ma., pU. zrI mAnakuMvarabAi ma. OM vi. saM. 1861mAM AjJAnuvartI 45 jeTalA sAdhusAdhvIjIonuM saMmelana karI saMtonI AcAra vizuddhi mATe 13 niyamo banAvyAM. - kAThiyAvADa, jhAlAvADa, kaccha, mAMgaroLa, verAvaLa, porabaMdara, dIvabaMdara Adi kaMThALa pradezamAM grAmAnugrAma. : zrI zobhecaMdra karasanajI zAha - verAvaLa. vi. saM. 1871 caitra suda - 15 thI goMDalamAM. : vi. saM. 1877 phAgaNa suda - 13 thI anazana prAraMbha, vaizAkha suda - 15 samAdhimaraNa. : 84 varSa, saMyama paryAya - 62 varSa, AcArya pada - 32 varSa. AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. gacchAdhipati, nidrAvijetA, yugapradhAna, ekAvatArI. : : : vidyamAna vicaratoparivAra : goMDala gacchAdhipati AcAryapravara gurudeva pU. zrI DuMgarasiMhajI ma.sA. dvitIya paTTadhara - AcArya pU. zrI bhImajI svAmI. tRtIya paTTadhara - AcArya pU. zrI neNasI svAmI. caturtha paTTadhara - AcArya pU. zrI jesaMgajI svAmI. paMcama paTTadhara - AcArya pU. zrI devajI svAmI. mahAtapasvI pU. zrI jayacaMdrajI svAmI yugadaSTA tapasvI pU. zrI mANekacaMdrajI ma.sA. saurASTa kesarI gurudeva pU. zrI prANalAlajI ma.sA. tapasamrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma.sA. 11 saMto, 300 jeTalA satijIo. 12
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ saurASTra kesarI, munipuMgavA pU. garadeva zrI prANalAlajI ma.sA. jIvana darzana zubha nAma che " prANalAlabhAI. janmabhUmi verAvaLa. pitA zrImAna zrI kezavajIbhAI mIThAzA. mAtA saMskAra saMpannA kuMvarabAI. jJAti visA osavALa. janmadina vi. saM. 1954, zrAvaNa vada pAMcama, somavAra bhAtR-bhaginI cAra bhAI, traNa baheno. vairAgya bIjAropaNa be varSanI bAlyavaye. vairAgya bhAva-pragaTIkaraNa 13 varSanI kumAra avasthAmAM. saMyama svIkAra 21 mAM varSe vi. saM. 1976 phAgaNa vada chaThTha, gusvAra. tA. 13-3-1920 dIkSA bhUmi bagasarA-darabAra vAjasuravALAnA udyAnamAM vaTavRkSa nIce. gaccha paraMparA goMDala gaccha. saMyamadAtA mahAtapasvI pU. jayacaMdrajI ma.sA. zikSA dAtA parama zraddheya tapasvI mANekacaMdrajI ma. sA. dhArmika abhyAsa AgamajJAna, tattvajJAna, kathA sAhitya, rAsa sAhitya, vyAkaraNa, mahAkAvyo, karmasAhitya, jainetara graMthonuM vizALa avalokana, darzana zAstranA tajajJa. saMgha netRtva traNa varSanI dIkSA paryAye tapasvI pU. mANekacaMdrajI ma. sA. nA saMthArAnA samayathI. sevA zuzruSA vaDIla sAta gurubhrAtA ane aneka saMtonI sevA karI. 1
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAjotkarSa jJAna prasAra deha vaibhava AvyaMtara vaibhava vihAra kSetra goMDala gaccha saMmelana upanAma caturvidha saMgha samAdhi mATe tAravelA traNa siddhAMta (1) lokonA paropakAra mATe dAnadharmanI pradhAnatA (2) A khaMDana vAda (3)nIti ane prAmANikatAnuM AMdolana, jaina-jainetaro (kAThI, darabAra, Ahira)ne sapta vyasanathI mukti, aneka sthAne sAdharmika rAhata yojanA. . rAjakoTa, goMDala, jetapura, dhorAjI, vaDiyA, verAvaLa, porabaMdara, mAMgaroLa, jAmanagara, bhAvanagara vagere aneka sthAne jJAna bhaMDAra, vidyAlayanI sthApanA ane jIrNodhdhAra. lAvaNyamayI mudrA, sUrya sama tejasvI mukha, caMdrasamI zAMta AbhA,vizALa bhAla, nUrabharyA nayano, ghUgharALA keza, vINA jevo sumadhura kaMTha ane siMha jevI garjanA. vinaya saMpannatA, viveka, sAdAI, prema, vairAgya, sevA, pravacana-paTutA, guccaraNa sevA, dIrgha dRSTi, tyAgamastI. saurASTra, gujarAta. vi. saM. 2007mAM gaccha aikyatA mATe mahattvanuM yogadAna. paMjAba kesarI kAzIrAmajI ma. sA. dvArA pradatta "saurASTra kesarI' cAra saMta- tapodhanI pU. ratilAlajI ma. sA., anazana ArAdhaka tapasvI pU. jagajIvanajI ma. sA., pU. nAnA ratilAlajI ma. sA., parama dArzanika pU. jayaMtamunijI ma. sA., pU. moTA prabhAbAI ma. Adi 15 satIjI. bagasarA. vi. saM. 2013mAgasara vada terasa, zanivAra prAtaH 7-30 kalAke I. sa. 29-12-1956. sAtalaDI nadInA kinAre (bagasarA) vartamAne 118 saMta-satijIo 'prANa parivAra' nA nAme samagra bhAratamAM prasiddha che. svahaste dIkSita parivAra aMtima cAturmAsa, deha vilaya aMtima vidhi ziSya parivAra 14
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ tapasamrATa pU. garadeva zrI ratilAlajI ma.sA. nuM - jIvana darzana zubha nAma janmasthAna janmadina pitA mAtA vairAgya bhAva dIkSA gurudeva ratilAlabhAI parabavAvaDI (saurASTra) Asovada amAsa vi. saM. 1969 zrImAna mAdhavajIbhAI raiyANI sadAcAra saMpannA jamakubAI 17 mA varSe phAgaNa vada pAMcama, gusvAra vi. saM. 1989-jUnAgaDha saurASTra kesarI pU. prANalAlajI ma.sA. goMDala gaccha. vyAvahArika- pAMca dhoraNa, dhArmika- 19 Agama kaMThastha, zvetAmbara-digaMbara sAhitya, kArmagraMthika sAhitya, dArzanika sAhitya, vyAkaraNa sAhitya rAtri-divasa niraMtara jAgRtadazAe AtmasAdhanA alpanidrA. vaDIla vRddha 9 saMtonI sevA karI. 19 varSa ekAMtara upavAsa, 999 AyaMbila tapa(sAgAra), 19 varSa pANIno tyAga, 9 varSa makAIsivAya zeSa anAja tyAga. gaccha paraMparA abhyAsa yoga sAdhanA yoga sevAyoga tapayoga | 15T
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ maunayoga dIkSA pachI 9 varSa ekAMta mauna sAdhanA. I. sa. 1992 navembarathI AjIvana mauna ArAdhanA. puNya prabhAva gurudevanA puNya prabhAve aneka AtmAoe mAsakhamaNa Adi nAnI moTI tapazcaryAo tathA hajAronI saMkhyAmAM varSItapanI ArAdhanA karI che. temaja dAna, zIla ane che bhAvanI vRddhi thaI che. . vihAra kSetra gujarAta, mahArASTra, madhyapradeza, orissA, bihAra, baMgALa jJAna anumodana zramaNI vidyApIThanA preraka banI 30 ziSyAo ane 30 vairAgI bahenone abhyAsArthe rahevAnI AjJA ApI. traNa sAmUhika cAturmAsa karAvI zAstravAcanA karAvI. dIkSA pradAnasaMkhyA 145 mumukSuone aNagAra banAvyA. Acarita sUtro jatuM karavuM, gama khAvo, vAda-vivAda ke dalIla na karavA, je thAya te sArA mATe, koI paNa jIvanI TIkA keniMdA na karavI. jIvaMta guNo vizALatA, udAratA, mAdhyasthatA, sahiSNutA, bhadrikatA, samAdhAna vRtti, jJAnaca. anazana pratyAkhyAna I. sa. 1992 rAjakoTamAM pU. bhAgyavaMtAbAI ma. ne 59 divasanI anazana ArAdhanA karAvI. aMtima cAturmAsa rAjakoTa, zrI royalapArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha saMcAlita omAnavALA upAzraya.(1997) mahAprayANa rAjakoTa, tA. 8-2-1998 mahA suda 11 ravivAra madhyAhna kALe 1.35 kalAke. aMtima darzana tathA pAlakhI zrI royala pArka sthAnakavAsI jaina moTA saMgha, rAjakoTa. aMtimakriyA sthAna 'tapasamrATa tIrthadhAma', rAjakoTa-amadAvAda hAI-ve, sAta hanumAna sAme, rAjakoTa. 16
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ eleg purva prakAzananA be bIjI (bIjI AvRtti) tIrthakara bhagavAnanA amRtasamA vacanone "Agama' rUpe gaNadhara bhagavaMtoe jhIlIne ziSya paraMparAne arpaNa karyAane ApaNane amRta vacano prApta thayA. tIrthakara bhagavAne anaMtajJAnane zrImukhethI pragaTa karI mahA upakAra karyo... gaNadhara bhagavaMtoe AgamajJAnane hRdayastha karI mahA upakAra karyo... ziSya paraMparAe AgamajJAnane kaMThastha karI mahA upakAra karyo... devardhvigaNi kSamAzramaNe AgamajJAnane graMthastha karI mahA upakAra karyo... graMthastha Agamone aneka AcAryoe samayAnusAra lokabhogya bhASAzailImAM anuvAda karIne sarvajana sahaja banAvyA. A ja paraMparAmAM saurASTrakesarI pU. gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA. nI janmazatAbdI avasare temanA ja parivAranA mahAsatIjIoe gujarAtImAM anuvAda karIne jaina samAjanI jJAna sAdhanAne Agamika banAvavAmAM bahumUlo phALo Apyo che. A mahA kAryamAM apUrva zrata ArAdhikA pradhAna saMpAdikA bhAvayoginI zrI lIlamabAIma. ane saha saMpAdikA zrI AratIbAIma., zrI subodhikAbAI ma.nA sahayoga maLyo che. A Agama batrIsInI prathama AvRttine gujarAtanA dareka saMpradAyanA sAdhusAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono bahoLo pratisAda maLatA TUMka samayamAM 1000 Agama graMtho anupalabdha thaI gayA ane punaH prakAzananI AvazyakatA ubhI thaI. ahIM eka khAsa ullekha karavAno ke jyAre prathamavAra Agama prakAzananI taiyArI cAlatI hatI tyAre ja tapasamrATa pU. gurudeva zrI ratilAlajI ma. sA. e zAsana prabhAvaka pU. zrI namramuni ma. sA. para kRpAdRSTi varasAvI. temaNe pATImAM lakhI ApyuM ke namramuni Agama prakAzananuM kArya saMbhALaze.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU.gurudevanI dIrghadraSTi ane kRpAdRSTine anubhavatA pU.gurudeva zrI namramuni ma. sA. e amone AjJA ApI ke ApaNe Agama graMtho prakAzananI bIjI AvRti pArasadhAma' nA upakrame pragaTa karavI che. - pU. gurudeva zrI namramuni ma. sA. nI AjJAne zirodhArya karIne pArasadhAma - ghATakoparanA upakrame guruprANa Agama batrIsIne punaH pragaTa karatA AnaMda anubhavIe chIe. amArA A aNamola kAryamAM amane zrI girIzabhAI zAha (hemANI)-U.S.A. tathA zrI jitenabhAI zAha (kalakattA) no ananya sahakAra maLyo, jenA kAraNe amAruM kArya saraLa banyuM che. amArA A komapyuTara kAryamAM zrI amInabhAI AjhAda tathA snehA amIta dajIno paNa sahakAra prApta thayo che. tevI ja rIte udAradilA dAtAzrIo e paNa amane sahyoga ApIne amAruM kAryavegavAna banAvela che. ame te sarvanA AbhArI chIe. aMtamAM Agama prakAzana ApaNA sahunA AtmAne anaMtajJAna prAgaTyamAM sahyogI bane e ja bhAvanA. zrI guruprANa prakAzana PARASDHAM vallabhabAga lena, tilaka roDa, ghATakopara(IsTa), muMbaI - 400077 phona - 3204 3232.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva prakAzakanA be bolA (pahelI AvRtti) anaMta tIrthakara saha prabhu mahAvIranA anaMta jJAnanI amUlya nidhi che ApaNA AgamagraMtho. jenA mAdhyamathI ja jinazAsana jayavaMtuM rahyuM che, rahe che ane raheze. tene jIvaMta rAkhavA ane jana jananAM mana sudhI pahoMcADavA te pratyeka jaina nAma dharAvatI vyaktinI pavitra pharaja che. A pavitra pharajane ja dharma samajIne je tenuM AcaraNa kare che ane potAnAM tana-mana ane dhanane te kAryamAM samarpita kare che, tenuM manuSya jIvana saphaLa thAya che. eTaluM ja nahIM paraMtu te sAdhaka jinazAsananI prabhAvanAno amUlya lAbha prApta kare che. Avo ja apUrva lAbha prApta karavA ApaNA gujarAtI samAjane mATe AgamonA mULa pATha tathA saraLa gujarAtI anuvAdavivecana sahita prakAzana karavA mATe pU. mukta lIlama parivArane ekaciMtanadhArA jUnAgaDhanI puNyabhUmi para sparzI ane jene rAjANA nagarI rAjakoTamAM royalapArka upAzrayamAM sAkAra svarUpa maLyuM. ApaNA saunA parama upakArI goMDala gacchAdhipati, nidrA vijetA, ekAvatArI, yugapuruSa pU. zrI DuMgarasiMhajI ma. sA.nI pATa paraMparAe pU. zrI jaya-mANekanA lADIlA ziSyaratna saurASTra kesarI pU. zrI prANalAlajI ma. sA.nI janma zatAbdI nimitte A virATa Ayojana karyuM. pU. mahAsatIjIoe potAnI ciMtanadhArAne pUjya guruvaryonI samakSa pragaTa karI. sahunA harSollAsa ane AzIrvAda sAthe svIkRtinA samAcAra prApta thayA. royalapArka sthA. jaina moTA saMghanI nizrAmAM ame turaMta samiti racavAnI jAherAta karI. rAjakoTa prANa parivAranA sAmUhika cAturmAsa daramyAna janma zatAbdI varSa nimitte vi. saM. 2053 san 1997 mAM "pU. prANaguru zatAbdI prakAzana samiti rAjakoTa"nI sthApanA thaI. tyAra pachI tapasamrATa zrI ratilAlajI ma. sA., gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA. ThA. pAMca tathA prANa parivAranA 73 sAdhvIjIonA pAvana sAMnidhyamAM janma zatAbdInA prathama caraNanI tapa-japa, sAdhanA sAthe bhavya rIte ujavaNI karavAmAM AvI. zrI guru prANa phAunDezana TrasTa dvArA 3ra Agamo ane prANaguru smRti graMthanuM prakAzana karavAnuM nizcita thayuM. AgamonuM lekhana kArya prANa parivAranA satIvRMde saharSa svIkArI lIdhuM. A rIte sarva samavAyano suyoga thatAM kAryano prAraMbha vegavaMta thayo ane batrIsa Agamo kramazaH gujarAtI bhASAmAM anuvAdita thayA.
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 A prakAzananA aNamola avasare AzIrvAda varasAvI saharSa svIkRti ApanAra tapa samrATa gurudeva pU. zrI ratilAlajI ma. sA. tathA dareka AgamanA rahasyone pragaTa karato, tattvonuM vAstavika darzana karAvato, AzISa varasAvato amArA utsAhane vadhArato abhigama preSita karanArA goMDala gacchanA saMta ziromaNi parama dArzanika pU. zrI jayaMtIlAlajI ma. sA., ama mArgadarzaka gujarAta kesarI pU. zrI girIzacaMdrajI ma. sA., tathA Agama divAkara pU. zrI janaka munijI ma. sA. nIDara vaktA pU. zrI jagadIzamunijI ma. sA. Adi muni bhagavaMto tathA Agamane suvyavasthita svarUpa ApanAra, athAga parizrama sahita niHsvArtha bhAve saMpUrNa sahayoga ApanAra Agama manISI pU. zrI trilokamunijI ma. sA. nA paNa amo RNI chIe. vAtsalya variSThA pUjayavarA pU. mukatAbAI ma., pradhAna saMpAdikA apUrvazruta ArAdhaka pU. lIlamabAI ma., ama prakAzana kAryanA udbhAvikA, utsAhadharA pU. uSAbAI ma., saha saMpadikA Do. pU. zrI AratIbAI ma. tathA pU. subodhikAbAI ma. ane prANa parivAranA anuvAdikA sarva mahAsatIjIonA ame RNI chIe. zrutAdhAra sahayogIo, ama Agama prakAzanamAM niSThAthI sevA ApanAra zrI mukuMdabhAI pArekha, zrI maNibhAI zAha, zrI navanItabhAI - tarUbena, kumArI bhAnubena, zrI jayavaMtabhAI zAha tathA Agamane kompyuTarAIjhaD karI mudraNa karI ApanAra bhAI zrI nehala hasamukhabhAI mahetAnA amo AbhArI chIe. Agama prakAzana kAryamAM zuddhikaraNanuM khUba ja dhyAna rAkhavAmAM AvyuM che. chatAM kyAM ya azuddhi rahI gaI hoya to zuddha vAMcI te tarapha amAruM dhyAna doravA namra vinaMtI che. aMtamAM saunA sahiyArA puruSArtha badala zrI guruprANa phAunDezana sadAne mATe saunA kRtajJa banI raheze. jaya jinendra zrI guruprANa phAunDezana - TrasTI maMDaLa zrI caMdrakAMta mANekacaMda zeTha (pramukha) zrI azvinabhAI kuMbhANI (Trejharara) zrI ke. pI. zAha (TrasTI) 20 zrI ramaNIkalAla nAgaradAsa zAha (ceramena) zrI TI. Ara. dozI (upapramukha) zrI kIrITabhAI zAha (TrasTI)
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhigama goMDala gaccha ziromaNI parama dArzanika pU. zrI jayaMtamuni ma.sA. anuyogadvAra jaina vADamayamAM nirALuM sthAna dharAve che. jaina tattvajJAna ke jainadarzanano je vaicArika vibhAga che te saMpUrNa vibhAgano AdhAra mULa cAra nikSepa che. jaina zAstrakAra bhautika padArthano ke vizvagata dravyano vicAra kare che tyAre tene sAMgopAMga samajavA mATe mukhyatve nAma, sthApanA, dravya ane bhAva A cAra pAyAno puro upayoga kare che. kevaLa padArthane ja nahIM paraMtu padArtha mATe vaparAtA zabdono paNa sAthe sAthe eTalo ja UMDo vicAra kare che. phakta padArtha nahI paraMtu koIpaNa bhAvatattvone samajavA mATe je zabdono prayoga karyo hoya te zabdono paNa pUrNa rIte vicAra kare che ane A zabda vicArane nAma nikSepamAM goThavI padArthathI tenuM vibhAjana kare che. tyAra bAda zabda ane zabdanA arthane "naya" nA trAjuthI toLe che. tyAra bAda zabdano je artha nIkaLato hoya, te arthanA bhAvane sAkSAt samajanArane upayoga yukta jJAtA kahe che. A mATe zabda vAparyA che nANA 313o arthAt jJAyaka te upayogavAna hoya tevo spaSTa artha tAravIne anuyogadvAramAM prAraMbhanA prakaraNamAM ja pheMsalo Apyo che ke- ne mayvasare re ? nANaE I ne nAgaNa te maLavatte arthAt jANanAra upayoga rahita na hoya ane je upayoga rahita hoya te jANanAra na hoya, A rIte aMtima bolano vicAra karI bAkInA badhA bhAvone potAnI rIte goThavyA che. jemake- (1) nAmathuta (2) sthApanA zruta (3) dravyazrata (4) bhAvazrata. temAM dravyazrutamAM (1) Agama dravyazruta ane (2) noAgama dravyazrata e be bheda che. temAM paNa noAgama dravyazrutanA (1) Tyuta caitanya zarIra (2) bhAvi cetanya zarIra ane (3) e baMnethI vyatirikta, ema traNa bheda pADelA che tathA bhAvazrutanA be bheda che- (1) AgamathI bhAvazruta ane (2) noAgamathI bhAvaRRta. ahIM AgamathI bhAvasRta e jJAnano aMtima 21
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreSTha darajjo che. jene gALaU 33tte kahevAya che. jyAre noAgamathI bhAvadyuta laukika ane lokottara ema be bhedavALuM che, jemAM laukika eTale jainazAstra sivAyanA bIjA dharmanA mAnya pustako uparAMta nATayazAstra, saMgItazAstra, nimittazAstra, vaidakIya pustako e badhA kaLAnA zAstro paNa laukika bhAvaRRtamAM gaNyA che. jyAre lokottara bhAvazrutamAM badhA arihaMta prarUpita, sarvajJa mAnya jainadharmane mATe pramANika badhA zAstro gaNavAmAM AvyA che. A rIte nAmazrutathI laIne AgamabhAvazruta sudhI Akho zrutajJAnano krama batAvelo che. A ja rIte anuyogadvAra Avazyaka ane evA bIjA tattvonA paNa aNIzuddha krama pradarzita karyA che. zAstranI A prAcIna paddhati che. pAThaka te dhyAnathI samaje to zAstravANI ghaNA ja vyApaka viSayane AvarI le che. A rIte Akho krama koIpaNa zabda ke bhAvo upara lAgu karelo che tathA zabda ane artha baMnene khaMDa khaMDa karI aMdarathI nihALavAno prayAsa karyo che ane sAdhAraNa janasamUha ke sthULa buddhivALA jIvo jJAnanA ke padArthanA jANapaNAmAM keTalA sthULa rIte ramatA hoya che tenuM darzana karAvyuM che. anuyogadvAra kharekhara ! jovA jANavAnI eka alaukika methaDa pUrI pADe che. paMDita sukhalAlajIe "anuyogadvAra" zabdano artha phoDatA jaNAvyuM che ke- anuyoga = e prazna ane dvAra = e teno uttara che arthAt anuyogadvAranuM bIjuM nAma "praznottarazAstra" ema kahI zakAya. joke samagra jainazAstro lagabhaga praznottara rUpe ja lakhAyA che; praznottara rUpe ja jJAna pIrase che ane anuyogadvAra to sAkSAt praznottarano namUno ja che. kharU pUcho to praznottara-padArthane pacAvavAnI cAvI che. A daSTie paMDita sukhalAlajI ghaNA sAcA che. chatAM ahIM kahevuM paDaze keanuyogano artha prazna purato ja sImita nathI, te ja rIte "anuyogakAra"no artha praznottara pUrato ja sImita nathI. have ApaNe anuyogadvArane jarA vadhAre UMDAIthI samajIe "yoga"no artha saMdhi thAya che, saMmilana thAya che. yoga be anukULa padArtha ke anukULa bhAvonuM sAmaMjasya pragaTa kare che. yoga zabda bhAratanI saMpUrNa saMskRti ane
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ samasta bhAratIya darzanano AdhAra che. bhAratamAM"yoga" zabdane lagabhaga bhaNela-abhaNa, badhA mANaso jANe che. 'yoga' zabda saMghaTita, saMgaThita, saMtulita, samanvita, samabhAvI, samatola, bhUmikAnuM sUcana kare che. jIva-zivanuM milana e paNa moTo yoga ja che. zabda ane arthanuM sAmaMjasya e paNa yoga ja che. pitA-putra, mAtA-putra, bhAI-bahena, pati-patnI, svAmI-sevaka, AvA skUla sAMsArika saMbaMdho paNa bhautika yoganA sUcaka che. jyAre yogano ucca bhUmikAmAM vicAra karIe tyAre manano AtmA sAthe yoga, vANIno lakSa sAthe yoga, zarIranI kriyAono sAdhanA sAthe yoga, A badhA yoga jIvAtmAne uparanI bhUmikAmAM laI jAya che ane jyAre jIvanI daSTi khUle che ane vizvadarzana thAya che, tyAre saMpUrNa vizvamAM cAlatA kAryakAraNanA yoga, paraspara cha dravyanA yoga, bhAvonA ane dravyanA yoga AvA sUkSmAtisUkSma yukta yoga ane bhavya vyApaka vizvamAM ghaTita thatA mahAyoga e badhA yogonuM buddhi anusaMdhAna kare che. tyAra bAda jIvamAM bhaktino udaya thatA jJAna ati namrabhAve vahe che. tyAre zAstra AjJAnA, gurudevonA ane zrI jinezvara devonA upadeza, Adeza ane zAstranA rahasyamaya bhAvothI banatA yogonuM bhAna thatAM jIva tenuM anusaraNa karavA taiyAra thAya che. AvA anusaraNa bhAvane anuyoga kahezuM ane anuyoganuM avalaMbana letA, AgaLa vadhatAM eka eka rahasyamaya dvAra khulatA jAya che jene ApaNe anuyogadvAra kahezu. have Apane samajAyuM haze ke- anuyogadvArano artha phakta praznauttara jeTalo sImita nathI paraMtu je je yogonA rahasya che tene pAmavA mATe jenAthI anusaraNa thAya te anuyoga che ane anuyoganA prabhAve je kapATa khule te "anuyogadvAra" che. A zAstra to vizeSa rUpe anuyogadvAra svayaM che paraMtu bAkInA badhA zAstromAM anuyogadvAra Dagale pagale patharAyela che. pAThakane anuyogadvAra vAMcavA ke samajavA mATe dArzanika jJAna hovuM jarUrI che. tarkazAstra ke nyAya zAstra uparAMta "naya" "nikSepa" "saptabhaMga" ItyAdi jainadarzana ane zAstrIya jJAnane samajavA mATenI je A cAvIo che teno paNa pUro upayoga karavAno
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ je samajyA vinA Ama ja kaMThastha karI svAdhyAya karavAthI paNa anaMta nirjarA thAya che. e dravyazruta tarIke anuyogadvAra upArjana thAya che. anuyogadvArane jhINavaTathI joIe to darzana zAstrano mukuTa maNIgraMtha che ane jinezvaroe upadezelI vANIne gaNadharoe je rIte gUMthI che, te bhUla bhUlAmaNIvALA moTA rAjamahela jevI che. pAThaka badhA dvAronuM ane badhA rastAonuM upayogavAna rahI cIvaTathI dhyAna rAkhe to A rAjamahelamAM ramaNa karavAno AnaMda laI zake. sAdhAraNa manuSyane potAnI samajaNa mATe "huM jANuM chuM" evo sUkSma ahaMkAra hoya che. AvA mithyA ahaMkAre karI temanA vANI vartanamAM rAgadveSanI prabaLatA patharAya che paraMtu anuyoga zAstra jevA gahanazAstranuM adhyayana kare, tyAre samajAya che ke potAnI samaja keTalI adhUrI che. ahaMkAranI jagyAe namratA ane vinayano prAdurbhAva thAya che. dhanya che A vItarAga vANIne, jemaNe pAMthIe pAMthIe tela nAMkhyuM che. jayaMtamuni peTarabAra.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzIrvacana saha anamonA niDara vakatA bA. bra. pU. jagadIzacaMdrama.sA. gujarAta-saurASTranA parama upakArI, goMDala saMpradAyanA nidrAvijetA ekAvatArI yugapuruSa pU. zrI 1008 zrI DuMgarazI ma. sA. nI pATaparaMparAe zrI kAnajI svAmI, zrI bhImajI svAmI, zrI neNazI svAmI, zrI jesaMgajI svAmI, zrI devajI svAmInA ziSya zrI jayamANeka gurudevanA sevAbhAvI, lADIlA ziSyaratna bA.bra. saurASTra kesarI pU. zrI prANalAlajI ma.sA.thI jaina jainettara abAlavRddha paricita che. anokhA saMpAdana mATe dhanyavAda : A parama jyotirdharanA janmazatAbdI varSane amara banAvavA mATe ajoDa paruSArtha parvaka vividha kAryo dvArA thaI rahyA che. temAMnuM eka kArya Agama prakAzana che. jainadarzane svAdhyAyane tapa gaNAvela che. AtmAne prakAzita karavA mATenuM virala sAdhana "svAdhyAya" che. vItarAgavANI ja mAnavamAtranA kalyANa mATe khUba upakArakamAMgalyakAraka banI raheze. ardhamAgadhI bhASAmAM racAyelA ApaNAM zAstrone mAtRbhASA gujarAtImAM rajU karavA mATeno bhagIratha puruSArtha karanAra sahune dhanyavAda. pU.aMbAbAI mahAsatIjInA ziSyA parivAre zramaNI vidyApITha-muMbaImAM abhyAsa karI thoDA zAstronuM prakAzana karAvI svAdhyAyano mahAlAbha prApta karyo hato ane pU. gurudevanI janmazatAbdInA mAMgalika varSe "Agama batrIsI" mAtRbhASAmAM prakAzita karavAnA mahAna kAryano prAraMbha karyo che. prANa parivAranA pU. muktAbAI ma. 5. lIlamabAI ma. tathA temanA parivAre ajoDa parizrama uThAvI Agama lekhananuM kArya karyuM che. te teonI svAdhyAya prIti, zAsana prabhAvanA ane pU. gurudeva pratyenI UMDI bhakti pragaTa kare che. pratyekane dhanyavAda ane abhinaMdana. teonuM A kArya phakta goMDala saMpradAya ke sthAnakavAsI jaina samAja mATe ja nahIM, samasta jaina samAja mATe preraka banI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ raheze. vartamAna samayanI aneka viSamatAonI vacce duHkhI evA lokone mATe A batrIsIno svAdhyAya bhavaTTI mATenuM uttama avalaMbana banI raheze e niHzaMka che. yojanA jAhera thatAMnI sAthe ja mAruM hRdaya AnaMdavibhora banI gayuM hatuM. pU. prANalAlajI ma.sA. tathA pU. ratilAlajI ma.sA. mArA mahAna upakArI che. e upakAranuM RNa janmo janama sudhI vALI zakuM tema nathI. prakAzana pUrve ja mArA para pU. muktAbAI svAmIno patra Avyo hato paraMtu mArI nAdurasta tabiyatanA kAraNe javAba lakhI zubhecchA vyakta karI zakyo na hato. khUba moDo javAba ApuM chuM te badala pU. sAdhvIgaNa mane mApha karaze. "zrI upAsaka dazAMga' Adi AgamonI prata mArA hAthamAM AvatA tana-mana pulakita banI gayA. uttama kavarapeIja, sughaDa chapAI, mULapATha sAthe saraLa-rasALa bhAvArtha, pariziSTa vagere sAmagrI atyaMta uttama che. vidvatApUrNa--lokabhogya, kaLAmaya AkarSaka saMpAdana sImAcihna jevuM banI raheze. A prakAzananuM agiyAramuM Agama 'anuyogadvAra sUtra' prakAzita thaI rahyuM che. anya Agamo paNa saveLA prakAzita thAya ane te mATe tana-mana-dhanathI zrAvaka-zrAvikAono sahakAra prApta thAya temaja saMpAdana kAryamAM upakAraka sahu koInuM kalyANa thAya evI zubhecchA... uSAnA prathama kiraNo vaDe jagatanA aMdhArA dUra thaI jAya, AratInA tejasvI kiraNo vaDe subodha pAmI, zraddhAnA tAra majabUta bane, hasatA DolaranA phUla vaDe sugaMdha phelAI jAya, lIlIchama prakRti mana ane hRdayane abhuta zAMti bakSe. A badhuM kArya bhAva prANane ujAgara karI, railokyanuM rAjya prApta karAvavA, mukti prApta karAvavA sahayogI bane. e ja prANalAlanA aMtaranA AzIrvAda.. A saMpAdanano jainasamAja bharapUra lAbha le ane vItarAgavANIne jIvanamAM utArI, jIvanane saphaLa banAve, saMpUrNa sahayoga Ape evI AzA ane abhilASA saha... li. 'prANabAla' jagazAMti
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIya apUrva mRtaArAdhaka bhAvayoginI bA. bra. pU. lIlamabAI ma. sa. deva guru dharma pasAthe, Asanna upakArI, ananya zaraNadAtA, paramopakArI, paramakRpALu gusvaryonI kRpAbaLe, jema DagamagatI DolatI naiyA sArA sUkAnI dvArA pAra pAmI jAya tema amArI kriyAtmaka thayelI gujarAtI bhASA anuvAda rUpI Agama naiyA saMvega pakaDI guru prANa zatAbdInA upalakSe AgaLa dhapI rahI che. priya pAThaka! Aje tamArA karakamaLamAM guruprANa Agama batrIsInuM cothuM mULa Agama anuyogadvAra sUtra preSita karI rahyA chIe. anuyoga zabda cAra vibhAgamAM darzAvela che. dravyAnuyoga, caraNakaraNAnuyoga, gaNitAnuyoga ane dharmakathAnuyoga. anu = pAchaLa, yoga= joDANa. jenI aMdara dravyanuM varNana karI zabdanuM joDANa karyuM hoya te dravyAnuyoga, AcaraNa tathA kriyAnuM joDANa thAya te caraNakaraNAnuyoga, gaNitanuM varNana karI saMkhyAnuM joDANa thAya te gaNitAnuyoga ane dharmanI kathAmAM siddhAMta pUrvakanA vairAgya vAsita dAMtanuM-kathAnuM joDANa thAya tene dharmakathAnuyoga kahevAya che. anuyogadvAra nAmanA A mULasUtramAM mukhyatayA dravyAnuyoga ane gauNatA e traNe ya anuyoga samAviSTa che. muddAnI vAta to e che ke daSTivAda nAmanA bAramA aMgasUtranA paNa pAMca adhyayana paikI cothuM adhyayana anuyoga" che. temAM be vibhAga che- mULa prathamAnuyoga ane caMDikAnuyoga. mULa prathamAnuyogamAM tIrthakara arihaMta paramAtmAne je bhavamAM samyagudarzana (bodhi bIja)nI prApti thaI tyArathI pUrva bhavonA kathAnakathI laIne temanA AyuSya, devaloka gamana, cyavana, janma, abhiSeka, pravrajyA, kevaLajJAna, tIrtha pravartanAdi varNana karela che to bIjA gaMDikAnuyogamAM samAna vaktavyatAthI arthAdhikAranuM anusaraNa karanArI vAkya paddhati, artha pragaTa karavAnI vidhi darzAvI che. zeraDInA madhya bhAgane mATe gaMDikA zabda kahevAya che. tevI rIte ekArtha adhikAra rUpa
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ graMthanI paddhatine ahIM gaMDikA kahela che ane arthabhAvanA yoge tene gaMDikAnuyoga kahela che. gaMDikAnuyogamAM aneka prakAranA kulakaro tathA sAmAnya jIvothI laIne cakravartI vagerenI jIvanakathAnuM varNana che. anuyoga zabdamAM aneka saMketa bharyA che. saMsAramAM to yoga, saMyoga, viyoga, niyoga, prayoga, manayoga, vacanayoga, kAyayoganA vividha kAryothI karma baMdhAya che. yogya zabda upasarga laIne Ave tyAre te aneka artha thaIne pragaTe, pAMgare. tevI ja rIte 'anu' upasarga yoga sAthe joDAyo che. teno artha che pAchaLa thI je joDAya te anuyoga kahevAya. joDANa mAtra be vastu vacce ja thAya che. be vastu joDAIne ekarUpe dekhAya che paraMtu te eka, ajoDa, saLaMga, akhaMDa nathI. mATe jJAnI puruSo kahe che ke jyAM sAMdho karyo tyAM vAMdho ja Ubho thAya. vAMdho mAtra vikRtinI vijAtIya tattvanI honArato sarje, jyAM jyAM honArata sarjANI tyAM tyAM je hatuM te na rahe arthAt vAstavikatA dabAI jAya, chupAI jAya; kRtrimatA pragaTa thAya. e ja kRtrimatAnI kRti, prakRti Adi baMdha pADI bhavobhavanI vikRtinA vyavahArano vyApAra cAlu karI de che. A rIte jIva ane karmano yoga joDAyo che. te paNa upAdhi rUpa karmano anuyoga che. A sarva bhAra jIvanI upara lAdelo che. te lAdelA bojane haLavo karavA saMskRtimAM lAvavA jJAnI puruSoe karuNA buddhithI mULabhUta vAtanuM nirUpaNa maMdatama buddhithIlaIne tIvratama buddhimAna mATe kareluM che. prastuta sUtra AryarakSita mahArAje potAnI AgavI zailImAM dvAra mUkIne ziSya paraMparAe upayogI thAya te hetuthI anuyoga karIne mahAupakAra karyo che. ekAgra cittathI vAMcatA, vicAratA lAge che ke jANe eka vizvamAM pulanA pracaya paramANuthI racAyela jIva, ajIvanA paricayathI pUrNa adhyAsathI vAsita thayela dehAdhyAsanuM pradarzana bharyuM na hoya ! tevI anokhI bhAta pADe che. dehanA darzanathI jIva lobhAyo, thobhAyo che tevA AtmAonA lobhathobha thaMbhAvI anuzAsita karI AtmAnuM samyagudarzana karAvavAno mULa uddeza, samuddeza graMthakArano che. jema pradarzanamAM hasta lAghavatAnI kalA karIne vastu goThavavAmAM Ave, zRMgArathI sajja karavAmAM Ave tema anaMtajJAnI paramAtmAe akhaMDa, dhruva dravyane nihALyuM, anubhavyuM tevuM ja teoe pragaTa karI ApaNI samakSa jAhera karyuM; vizvanA jIvo duHkhI na thAya, svarUpanuM sukha pAmI mArI samAna anaMta sukhano anubhava kare tevA tattvane prakAzya 28
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAre AcArya gaNadhara paramAtmAe te jhIlI racanAtmaka rUpe racI, upAdhyAya bhagavaMte yAda karI, sAdhu bhagavaMtoe sAdhanAmAM utArI dhruva tattvanI mastI mANI che. te mastImAM mastAna banAvavA A pradarzana pragaTa karyuM che. Avo priya pAThako ! ApaNe sarve "pradarzana"mAM praveza karI AtmAnI oLakha karIe. karmakSaya karavAnI hRdayakaLA hastagata karI laIe. pravezadvAranuM nAma che maMgalAcaraNa, uddeza che mamatAne gALavI, samudeza che vizeSa prayoga karavo. jemake jIvanAmadhArI eka vyakti durdazAthI duHkhI thaI rahI che, sahaja sukha zodhavA doTa mUkI rahI che, joradAra prayatna karI rahI che paraMtu sukhane badale saMyoga saMbaMdhathI pAchaLa joDAyeluM karmabaMdhananuM duHkhathI bhareluM AvaraNa ja zodhAya che ane tene ja svarUpa mAnI besI, lamaNe hAtha daIne chetarAto chetarAto jIva zarIradhArI banI, duHkhI thaI ghUmavA lAge che. bicAro bApaDo anuyogamAM anuraMjita thaI, vyathita thaI, jIvana vyatIta kare che. Akhara AtmAnuM jyAre bhAgya khIle che tyAre koI mahApuruSano varada hasta mastaka upara Ave che ane te jIvane lalakAre che. aho ! mahAnubhAva ! tuM tane jo, tuM AtmA cho. pelA siddha lokAgre birAje che tenI samAna sarva jIva che. samajIza to tuM tenI samAna thaIza pachI tAre kyAre ya durdazA bhogavavI nahIM paDe. avAja sAMbhaLI pelo daridrI AvI kahe che, kyAM che AtmA? mahAtmAe javAba Apyo A pAMca prakAre vaheMcAyelo dekhAya che. matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLa jJAnavALo che. pelA be jJAna Atma daSTie parokSa che, pachInA traNa jJAna pratyakSa che. temAM paNa pAMca jJAna anubhavAya che. paraMtu te anubhavane vyakta karanAra zrutajJAna ja che. chabastha jIvane zrutajJAnathI ja AtmAnI oLakha thAya che. tethI jJAnanA pAThathI ja prastuta AgamanuM maMgalAcaraNa karyuM che. kAraNa ke cAra jJAna to mauna ja che, phakta zrutajJAnathI vyavahAra karAya che. te jJAnathI ja nirdeza karI zakAya che. tethI Agama mAtra zrutajJAnane vistArathI varNave che. temAM uddeza = bhaNavAnI AjJA ane jANavuM, samuddeza = bhaNela jJAnanuM sthirIkaraNa, anujJA = bhaNAvavAnI AjJA temaja anuyoga = vistArathI vyAkhyAna. 29
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ A rIte anuyogano kIrtidhvaja zrutajJAna laherAve che ane divya nAdathI kahe che ke jema mATIthI bAMdheluM makAna pUrNa thAya tyAre lAdI vagerene sApha karanAra paNa mATI ja hoya che, tevI ja rIte karma bAMdhanAra yoga ja che temaja karma choDanAra, toDanAra AtmAnA yoga yoga ja che, tenA vaDe ja karma toDI, AtmAmAM upayoga joDI, jIva ziva thAya che. siddha thavA mATe "Avazyaka adhikAra" darzAvyo. tenA upara nAma, sthApanA nikSepa, traNa prakAre dravyanikSepa arthAt jJazarIra, bhavya zarIra, tavyatirikta tathA noAgamathI ane AgamathI bhAvanikSepa che. jenuM laukika ane lokottara rUpe varNana che. nayanA vArtAlApanA vaibhava pUrvakanA dvAra darzAvI zAstrakAre caitanyanA guNakIrtana karela che. dravya AvazyakamAM saMsArano saMpUrNa laukika kriyAkalApa, moharAjAnuM rAjya keTaluM vizALa che temAM polamapola kevI cAle che? tenA mithyAtva ane ajJAna be kumArone avirati devI kevA lADa laDAve che, tenA lADakoDa pUrA karavAnA vaibhava vilAsanA kevA ramakaDA che te saMpUrNa saMsArajanya kaSAya vRddhinuM kAraNa zarIra thakI jIvatA mohamugdha jIvonuM AbehUba laukika AvazyakanuM varNana karyuM. tyAra pachI lokottarIya dravyAvazyakanuM jJAna karAvyuM, Avazyaka sUtra mAtra raTAvI sAdhupaNAno vezamAtra na rahI jAya tevuM bhAna karAvyuM ane tyAra pachI bhAvAvazyakanuM lokAgre pahoMcADavAnuM jJAna karAvyuM. sAdhakanI kriyA sAdhya kema bane teno hUbahu cittAra rajU karyo che;aneka daSTikoNathI jotAM zIkhavADI sApekSavAdano sAkSAtkAra karAvyo. tyAMthI AgaLa vadhavA, puruSArtha-svabaLane jAgRta karavA svAdhyAyano abhyAsa satata rAkhI karmakSaya karavA zrata paricita karavuM joIe. bhavobhavanA bAMdhelA karmane sApha karavA jJAtAdRSTA bhAva keLavavA zrutanuM AlaMbana levuM jarUrI che. tethI bIjo adhikAra "zruta" rUpe Avazyakano anuyoga karyo te zrutano artha thAya che- bolavuM, sAMbhaLavuM, saMbhaLAvavuM te parokSa jJAna che. A jJAnane vyavahAramAM mUkavuM hoya tyAre vacanayoga karavo paDe te vacanayoga banAvavA pudgala dravyaskaMdha para dravyano sahAro levo paDe che. pudgalAstikAya phakta paramANunA rUpamAM zuddha dravya che. te paramANu zuddha dravyathI vacana anuyoga thAya nahIM te paNa vikRta svarUpa anaMta skaMdha rUpane dhAraNa kare arthAt eka pradezanI vargaNAthI mAMDIne anaMtAnaMta paramANuonA 30
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Th( 5. jaththA vargaNA rUpe bane tyAre vacanayoganI vargaNA grahaNa karavA yogya thAya che, tene paNa "skaMdha" kahe che. zrutajJAna parokSa hovAthI temaja IndriyanA mAdhyamathI nirUpaNa thaI zakatuM hovAthI zruta adhikAra bAda skaMdha adhikAra pharamAvyo. te skaMdha adhikAramAM skaMdha zabda kyAM kyAM lAgu paDe tenA paryAyavAcI nAma keTalA, teno citAra rajU karyo. te skaMdhonI vargaNA jIvanI zabhAzabha pariNati pramANe adhyavasAyanA baLa pramANe Indriya prANanI sAthe sparzita, avagAhita skaMdhone vacanAdi yoga mATe AkarSita kare che. te skaMdho upakramathI Ave che. upa = najIka, krama = kramazaH je AvIne AtmasAtu thAya tene upakrama kahevAya. tethI pachIno adhikAra "upakrama"nA nAme Apyo. temAM to upakrama upara ghaNA dvArA utArI paryAyavAcI aneka nAma ApI, tenA bheda prabhedanuM varNana jJAnI bhagavaMtoe karAvyuM che. ApaNe paNa te adhikArano anuyoga karI rahyA chIe. AgaLa vadhIne kahe che ke jIva karma bAMdhe che ke choDe che te karmamAM paNa DisIplIna hoya che. te badhI ja karmavargaNA kArmaNa zarIra dvArA grahaNa karAya te paNa "AnupUrvI" thI ja goThavAyela hoya che. tethI upakrama bAda 'AnupUrvI'no adhikAra kahyo. temAM to pUvAnupUrvI, pazcAnupUrvI, anAnupUrvI, madhyAnapUrvI vagere anekazaH bheda daSTAMta sahita ApyA che. lokamAM vicaratAM jaDa caitanya dravya belensa jALavIne kAryarata thAya che; nahIM to lokanI vyavasthA nAza pAme. lokanA chae cha dravya zAzvata che te kyAreya avyavasthita hoya ja nahIM. pUvAnupUrvInuM jJAna kayA sthAne kaI vyaktimAM kyAre prApta thAya tenuM jJAna karAvavA "nAma" adhikArano anuyoga pharamAvyo che. nAma dvAranA dasa nAmathI judI judI rIte ekanAma, benAma, traNa nAmanA jagatanA sarva padArthone AvarI laIne prasiddha karyA. temAM paNa moharAjAnA saMpUrNa rAjyanI paulika sAmagrInuM varNana karyuM che, saMsAranI lIlAnuM pradarzana bharyuM che. saMsArapremI prekSaka AkhI lIlavilAsano abhyAsa kare to jJAnInA jJAnanuM bahumAna thayA vinA rahe nahi tathA tema paNa thAya ke AvuM lakhANa karavAnI zI jarUriyAta hatI? tenA javAbamAM eka ja vAta che ke mohAdhIna AtmA kyAM kyAM phasAI paDe che, te kevaLajJAnamAM pUrNa rUpe jaNAI Ave che. tethI yathArtha vAta batAvIne
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvavettAne upara UThAvI udAsIna vRtti keLavavAno bodha Apyo temAM cAra cAra anuyoga samAvI dIdhA. te lIlA jIvanA karma pramANe thAya che. temAMya karma paNa kaSAyanA rasa yoganA AMdolana pramANe baMdhAya che te bAMdhavAnI pariNAmadhArAmAM gati, jAti, avagAhanA vagerenuM mApa dekhADavA nAmadvAranA anuyoga bAda "pramANa"no adhikAra dekhADayo. zarIranI zvAsocchavAsanI tathA zarIranA avayavonI laMbAI, pahoLAI, pratyakSa, parokSa, anumAnAdi pramANa batAvI gaNitAnuyoga siddha karI AtmAnA asaMkhyAta pradezamAM anaMtAguNo rahelA che te darzAvyuM che. temAM mukhya guNa jJAna che. tene paNa siddha karI jIva dravyane jAhera karyuM. pramANathI kahevA yogya keTalAka padArtho che tenuM jJAna karAvavA pramANa bAda "vaktavya" adhikAra pharamAvyo che. temAM sva samaya, parasamayanuM anuSThAna zAsana, anuzAsana batAvavA mATe nayadaSTi keLavavI paDe. jIbha eka che, vaktavya padArtho anaMtA che, tenI aMze aMze prarUpaNA karAya tethI "naya"no adhikAra pharamAvyo. darekanI apekSAo sApekSa hoya che. koI jUTho ke sAco nathI paraMtu darekanI daSTie anaMta nayanI vAta karavAnI rIta hoya che. temanI saptabhaMgI batAvI pUrNa sApekSavAda-syAdvAda rUpe varNavyo che. te nayanI daSTie zuM zuM artha thAya che, tene siddha karavA "artha" adhikAra karI sAmAyika AvazyakathI laIne pratyAkhyAna sudhInA Sakano artha samajAvI koNa konAmAM samAviSTa thAya che te batAvavA "samavatAra" anuyoga pharamAvyo. te samavatAra svamAM, paramAM, tadubhayamAM paNa thaI zake che. to kayA padArthamAM mUkavo tenuM jJAna karAvavA nikSepa" adhikAra joDAyo. te nikSepa adhikAramAM khAsa varNana e ja karyuM che ke Avazyakano adhikArI koNa thaI zake. te adhikArIne dekhADavA bhAva sAmAyikane yathArtha sevanAro ja subhaga ghaDI prApta karI zake temaja karmabaMdhana toDavAno "anugama" prApta karI zake che. tethI anugama adhikAra pharamAvyo. A prastuta sUtramAM pAchaLathI jeTaluM joDAyuM te anukrame che. A rIte mahAtmA vItarAga paramAtmAe durdazAthI pIDAyelA mAnavIne jAgRta karyo, siddha thavAnI dazAnuM bhAna karAvyuM ane tyAra pachI pUrA vizvanuM pradarzana dekhADI K )
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ "naya" adhikAra pharamAvI prayogamAM pratiSThita karyo, tethI te mAnave anAvazyaka choDI, maMgala AcaraNa karI Avazyaka svIkArI zrutano premI banI karmaskaMdhanI nirjarA karI upakramathI nirUpakramI banI, pUrvAnupUrvI Atma vizuddhi pAmI, nAma karmono nAza karI, anAmI banI, anupama pramANavALuM kevaLajJAna pAmI, vaktavya, avaktavya saMpUrNa padArthanA lokAlokanA bhAva jANI, evaMbhUta nayamAM pravezI, zuddha sAmAyika yathArtha cAritramAM ramaNatA karI, cAreya jJAnano samavatAra pAmI, anaMta guNAtmaka dazA pragaTa karI, saMpUrNa karmakSaya karI, siddha budgha mukta banI mokSe gayo. svAbhAvika anaMta sahaja sukhane prApta karyu. A che anuyogadvAra sUtranuM pradarzana. vAcakavRMda ! prastuta sUtra ghaNuM ja gaMbhIra che. zrImad jevA buddhinidhAna puruSe paNa kahI dIdhuM che. vItarAga vijJAna amApa che. mane lAge che ke zrImadbhue anuyoga ghUMTI ghUMTIne pIdhuM haze. tethI temaNe siddhAMtano niSkarSa utkarSa bhAvathI hRdayadrAvaka dohanamAMthI nItAryuM. jinezvaranI vANIne lalakArI je jANe che te ja jANe che. A rahI pelI paMktio- anaMta anaMta bhAva bhedathI bharelI bhalI, anaMta anaMta naya, nikSepa vyAkhyAnI che; sakaLa jagata hitakAriNI hAriNI moha, tAriNI bhavAbdhi mokSacAriNI pramANI che; upamA ApyAnI jene tamA rAkhavI te vyartha, ApavAthI nijamati mapAI meM mAnI che; aho ! rAjacaMdrabALa khyAla nathI pAmatA e, jinezvara taNI vANI jANI teNe jANI che. prAnte vItarAga vANIne bhAgyavAna ja avadhAre che. tyAre lAkhomAMthI koIka AtmAo pAke che. hajAromAMthI koIka deza virati zrAvaka bane che ke sAco saMyamI sAdhu bane che ane mokSa yogya thAya che. A sUtramAM avagAhana karavAthI A lekhikAne arihaMta Apta puruSa prati aho aho bhAva jAge che. Avo anupama anuyoga kyAre prApta thAya ane zarIra karma jaMjIrathI mukta thAya tevI bhAvanA pragaTe che. AvI bhAvanA sarva jIvonA ure vahe tevI 33
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAmanA. mATe ja kahuM chuM ke "naMdI zabdArtha vAkya racanAno koSa che tyAre takhtAlokanA tALAo kholavAmAM anuyogadvAra UMcI kUMcIno jhuDo che." prastuta sUtranI anuvAdikA che UMDI sUjhabUjha dharAvanAra amArI saha saMpAdikA tapasvinI sAdhvI ratnA praziSyA subodhikAzrI. temaNe bahu sarala, sarasa, sahajabhAve samajAya tevuM Alekhana karyuM che. artha, bhAvArtha, vivecana ane cArTa banAvI vItarAgavANI maMdabuddhinA bALakathI laIne vRddha sudhInA lokone grAhya bane tevo puruSArtha karyo che, kalyANakArI kozIza karI che. teno puruSArtha stutya temaja anekazaH dhanyavAdane pAtra bane che. huM paNa kAmanA karuM chuM ke subodhikAzrI anuyogano anugama karI AtmAbhimukha banI sahaja svarUpa pAmavAno subodha prApta kare. A Agamane suzobhita banAvanAra, suMdara hArdanA bhAvabharI alaMkRta karanAra pU. triloka munivaryane zata koTI vaMdanA. saha saMpAdikA sAdhvI-AratIne dhanyavAda. A Agama avagAhana karAvanAra sahayogI dareka sAdhvIvRMdane anekazaH sAdhuvAda. zramaNopAsaka mukuMdabhAI, dhIrUbhAIvagerene dhanyavAda. prakAzana samitinAM mAnada zrIyuta zrI paramAgama pratye avihaDa bhaktibhAvathI bharelA bhAmAzA ramaNikabhAI evaM Agama prakAzana karavAnA aDaga bhekhadhArI daDha saMkalpI tapasvinI vijayAbahena tathA bhaktisabhara zrI mANekacaMdabhAI zeThanA suputra narabaMkA royalapArka sthA. jainasaMghanA pramukhazrI caMdrakAMtabhAI tathA kAryAnvita sarva sabhyagaNo, kAryakartAo, mudraNa karanAra nehalabhAI, temanA pitAzrI hasamukhabhAI tathA AgamanA zrutajJAna dAtAo vagerene abhinaMdana sAthe anekazaH dhanyavAda. A AgamanA anuvAda, saMzodhana, saMpAdanamAM upayogI thayelA, pUrva prakAzita AgamonA prakAzaka, saMpAdakone AbhArasaha anekazaH sAdhuvAda. Agama avagAhana karavAmAM upayoga zUnyatAnA yoge truTi rahI javA pAmI hoya, vItarAga vacana viruddha lakhAyuM ke chapAyuM hoya to trividha trividha micchAmi dukkaDaM. bodhibIja dIkSA-zikSA dore bAMdhI, "mukta-lIlama"taNA tAraka thayA, evA guNI "ujama-phUla-aMbAmAta" ne vaMdana karuM chuM bhAva bharyA; vItarAga vacana viruddha lakhAyuM hoya to mAMgu punaH punaH kSamApanA, maMgala maitrI pramoda bhAvamAM vaho sahu, evI karuM chuM vijJApanA. pa. pU. saumyamUrti aMbAbAI ma. sa. nA suziSyA - AryA lIlama.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdana anubhava Do. sAdhvI AratI tathA sAdhvI subodhikA anaMta anaMta bhAva - bhedathI bharelI, anaMta anaMta naya ane nikSepathI jenuM vyAkhyAna thaI zake tevI paramAtmAnI vANI ane te parama pAvana vANI jemAM saMgrahita che, te AgamagraMtho ApaNA mATe bahumUlyavAna tijorI samAna che ane temAM bharelA gahanatama bhAvo tijorInA ratno jevA che paraMtu AtmAnA vaibhAvika bhAvothI, bhrama ane bhrAMtithI te tijArIne tALa lAgeluM che. A tALAne kholavuM kevI rIte ? zAstrono gahanatama bhAvone, zAstronA adbhata rahasyone pAmavA kevI rIte ? AcArya zrI AryarakSitasUrIjIe zrI anuyogadvAra sUtra rUpa eka mAsTara kI sama AgamanI racanA karI. je mAsTara kI thI sAdhaka pratyeka AgamamAM praveza karavA mATe sakSama banI jAya che. AgamanA bhAvone jANIne sAdhaka bhrama ane bhrAMtinA tALA toDI zake che. eka apekSAe anya AgamonA abhyAsa mATe anuyogadvAra sUtra ghaNuM upayogI chatAM kaThina zAstra che. A zAstra saMpAdanano prAraMbha karyo te pahelAM A zAstranuM vAMcana kyAreya karyuM na hatuM, tenA viSayano paNa vizeSa khyAla na hato, tema chatAM gurvANAne zirodhArya karIne kAryano prAraMbha karyo kAraNa ke aMtaramAM zradhdhA saha vizvAsa hato ke guru jyAre ziSyane koI paNa AjJA Ape che, tyAre kevaLa AjJA ja ApatA nathI paraMtu AjJApAlananuM sAmarthya paNa avazya Ape ja che. basa! A zradhdhAnA sathavAre AgaLa vadhyA. A zAstramAM zataka, adhyayana ke udezaka jevA koI vibhAga nathI. saMpUrNa zAstra akhaMDa che. viSayonI spaSTatA mATe sahu prathama ame viSayAnusAra "prakaraNa" zabdathI tenuM vibhAjana karyuM che. anya zAstrothI anuyogadvAra sUtrano viSaya ane tenI kathana paddhati sarvathA nirALI tA. - temAM upakrama, nikSepa, anugama ane naya, A mukhya cAra anuyogadvAranuM bhedaprabhedanA mAdhyamathI vistRta varNana che. pratyeka viSayanuM kathana zAstrakAre dravya, kSetra, kAla ane bhAva, A cAra nikSepathI tathA tenA bheda-prabhedanA mAdhyamathI karyuM che. "anupUrvI nA bheda - 35 (/ t
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhedanI jALa eTalI vistRta che te sAmAnya pAko temAM kyAM aTavAI jAya, teno khyAla raheto nathI, saMpAdana samaye lakSapUrvaka eka - eka viSaya pUrNa thatAM tenuM koSTaka ane cArTa ApyA che, tethI pAThako tenuM punarAvartana saraLatAthI karI zake che. tema ja pariziSTamAM zAstranA viSayane pUrNataH AvarI letAM cArTa ApyA che, A prastuta saMpAdananI vizeSatA che. tema ja eka pariziSTamAM sutragata pAribhASika zabdonI vyAkhyAo ApI che. syAdvAda jainadarzanano maulika siddhAMta che. tene samajavA mATe cAra nikSepa ane sAta nayanI samajaNa atyaMta jarUrI che. te viSayanI mahattAne samajIne tene vistArathI samajAvyA che. A rIte dravyAnuyoga pradhAna A kaThinatama zAstranA bhAvone jana-jananA mana sudhI pahoMcADavAno yatkiMcita puruSArtha karyo che. gurakapAbaLe A kAryamAM amone saphaLatA maLI che. teno amone AnaMda che. te mATe amArI caitanyajyotane prajavalita karavA mATe preraNA ApanAra upakArI gurUbhagavaMtonA pAvana caraNomAM natamastake vaMdana karI virAma pAmI chIe. aMte AgamomAM mAsTara kI samAna A zAstranuM saMpAdana amArA aMtaranA tALA kholI AtmAnA svabhAvabhUta nirmaLa jJAna pragaTAvavAmAM sahAyaka bane e ja zubhakAmanA... jinavANIthI koI paNa viparIta prarUpaNa thaI hoya to parameSThI bhagavaMtonI sAkSIe micchAmi dukakaDam... sadA RNI mAta-tAta caMpAbena-zAmaLajIbhAi! sadA RNI mAta-tAta lalitAbena-popaTabhAI! karyuM tame saMskAronuM siMcana, karyuM tame saMskAronuM siMcana, anaMta upakArI otapasamrATa gurudeva zrI! anaMta upakArI otapasamrATagaradevazrI ! ApyuM aNamoluM saMyama jIvana ApyuM aNamoluM saMyama jIvana zaraNu grahyuM pU.mukata - lIlama guNIzrI! zaraNu grahyuM pU. mukata -lIlama-vIra guraNIzrI ! kholyA Ape divya jJAnarUpanayana kholyA Ape divya jJAnarUpanayana devaguru-dharmanI maLe evI kRpA devaguru-dharmanI maLe evI kRpA zrata AratIe pAmuM Atmadarzana. zruta subodhe karuM kaSAyonuM zamana. 1 36 I ST
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuvAdikAnI kalame - sAdhvIzrI subodhikAbAI ma. sa jaina sAhityamAM AgamanuM sthAna apUrva che. Agama jainadharmanI karoDarajju che. Agama jaina dharmano prANa che, mukhya AdhAra che. 'Agama' zabda ja pavitra ane vyApaka artha garimAne potAmAM samAviSTa kare che. Agama e to satyanA draSTA, sarvajJa, sarvadarzI, vItarAga tIrthakaronI vimala vANInuM saMkalana che. yathArtha satyanuM parijJAna karAvI zake, AtmAno pUrNatayA bodha karAvI zake, jenA dvArA AtmA para anuzAsana karI zakAya te Agama . Agamane ja zAstra athavA sUtra kahevAmAM Ave che. Agama(zAstra ke sUtranI) vibhinna vyAkhyAo :(1) jenA dvArA yathArtha satyarUpa zeyano arthAt AtmAno paribodha karI zakAya ane AtmAnuM anuzAsana karI zakAya te zAstra. zAstra zabda 'zAs dhAtuthI bane che. zAsuno artha che zAsana, zikSaNa athavA ubodhana. je tattvajJAnathI AtmA anuzAsita, ubuddha thAya te zAstra. - jinabhadragaNi kSamAzramaNa kRta vizeSAvazyaka bhASya-gA. 1384. (2) gaNadhara, pratyeka buddha, zrutakevaLI ane abhinnadasapUrvI dvArA kathita zruta sUtra kahevAya che. - mUlAcAra pa/80. (3) je graMtha pramANamAM alpa, arthamAM mahAna, batrIsa doSa rahita, lakSaNa tathA ATha guNothI saMpanna, sArabhUta anuyogathI sahita, vyAkaraNa vihita, nipAta rahita, aniMdya, sarvajJa kathita hoya te sUtra kahevAya che. - Avazyaka niryukti 880/886. (4) jema pANI vastranI malinatA dUra karI ujjavaLa banAve che tema zAstra paNa aMtaHkaraNamAM sthita kAma, krodhAdi, kAluSyane dUra karI pavitra ane nirmaLa banAve che. - haribhadra sUri kRta yoga bindu prakaraNa ra9. 37
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Do. haramana jekobI, Do. zubiMga vagere pAzcAtya manISIoe jaina Agama sAhityano talasparzI abhyAsa karI jAhera karyuM che ke ahiMsA, aparigraha ane anekAnta dvArA vizvane sarvadharma samanvayano punIta pATha bhaNAvanAruM A zreSThatama sAhitya che. AgamanuM vargIkaraNa : Agama sAhitya ghaNuM ja vyApaka ane virATa svarUpa dharAve che. samayAnusAra bhinna-bhinna rIte tenuM vargIkaraNa karavAmAM Ave che. prathama vargIkaraNamAM Agama sAhitya "pUrva ane aMga" evA be vibhAgamAM vibhakta jovA maLe che. - samavAyAMga sUtra 14/136. bIjA vargIkaraNamAM Agama sAhitya aMga praviSTa ane aMga bAhya tevA be vibhAgamAM vibhakta jovA maLe che. - naMdIsUtra-43. trIjA vargIkaraNamAM saMpUrNa Agama sAhitya ja anuyogamAM vibhakta jovA maLe che. anuyoga eTale zuM : anuyoga zabda 'anu' upasarga ane yoga zabdanA saMyogathI nirmita thayo che. yoga zabda yuja-joDavuM' dhAtu parathI banyo che. 'anuyoga zabdanA arthane spaSTa karatI vibhinna paribhASAo prAcIna sAhityamAMthI prApta thAya che. (1) 3yothaLamayyo- anuyojanane anuyoga kahevAmAM Ave che. anuyojana eTale joDavuM, ekabIjAne saMyukta karavuM, zabda ane arthane saMbaMdhita karavA te anuyoga. (2) yugRte saMvaSya bhavadustArthena sati yoH | je bhagavat kathanathI saMyojita kare te anuyoga. A vyAkhyA TIkAkAranI che. (3) aNu sUtraM mahAnarthastato mahatorthasyANunA sUtreNa yogo anuyogaH / - abhidhAna rAjendra koSa. laghusUtra sAthe mahAna arthano yoga karavo te anuyoga che arthAt sUtranI sAthe anukULa, anurUpa athavA susaMgata arthano saMyoga te anuyoga 38
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che. (4) aNuNA jogo aNujogo aNu pacchAbhAvao ya thove vA / nA pachIfmadiya sutta thavuM 2 teNay I- buhatkalpa-1 gA-190. 'anu' eTale pazcAdbhAva athavA stoka. A daSTie sUtrapazcAt (pachI) abhihita artha athavA stoka sUtra sAthe arthano yoga te anuyoga. (5) sUtracarthona sahAnubhUi yoganamanuyorAH | athavA abhidheya vyApAraH sUtrasya yogH| anukUlo'nurupo vA yogo anuyogaH / / yathA ghaTaza ivena ghaTastha pratipAvanati - Avazyaka niryukti,malaya vR.ni.127 sUtra sAthe anukULa arthanI yojanA te anuyoga athavA sUtrano potAnA abhidheyamAM je vyApAra-yoga te anuyoga kahevAya che. jema 'ghaTa' zabdano ghaTanA pratipAdaka artha-padArtha sAthe yoga thAya tema. (6) saMkSiptamAM 'anuyoga' eTale anurUpa artha sAthe sUtranuM joDANa. artha pragaTa karavAnI vidhi eTale anuyoga. anuyoganA bheda-prabheda : jaina Agama sAhityamAM anuyoganA vividha rIte bheda-prabheda jovA maLe che. AcArya devavAcake naMdIsUtramAM daSTivAda sUtranA pAMca bheda batAvyA che. temAM anuyoga e cotho bheda batAvyo che. te pAMca bheda A pramANe che- (1) parikarma (2) sUtra (3) pUrvagata (4) anuyoga (5) cUlikA. daSTivAda sUtranA cothA bhedarUpa anuyoganA 'mUla prathamAnuyoga' ane 'gaMDikAnuyoga' evA be bheda karyA che. mUla prathamAnuyoga- mUla prathamAnuyogamAM ahaMtu bhagavAnanA samyakatvaprApti pachInA bhavo, devaloka gamana, AyuSya, cyavana, janma, abhiSeka, rAjyazrI, pravrajyA, tapa, 39
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevaLajJAnanI prApti, tIrtha pravartana, ziSya-samudAya, gaNa-gaNadhara, ArthikAo, pravartinI, caturvidha saMghanuM parimANa, sAmAnya kevaLI, mana:paryavajJAnI, avadhijJAnI, sabhyazrutajJAnI, vAdI, anuttara vimAnane prApta munio, uttara vaikriyadhArI muni, siddha avasthA prApta muni, kayA sthAna para keTalA bhaktano tyAga karI pAdapopagamana anazanane prApta aMtakRta munionI saMkhyA tathA ajJAna rajathI vipramukta thaI je munivaro siddhimArgane prApta thayA che tenuM varNana jovA maLe che. saMkSiptamAM joIe to prathamAnuyogamAM tIrthakaronuM samyakatva prAptithI laI tIrthapravartana ane mokSagamana sudhInuM varNana jovA maLe che. gaMDikAnuyoga - anuyogano bIjo bheda caMDikAnuyoga che. gaMDikAno artha che- samAna vaktavyatAthI arthAdhikAranuM anusaraNa karanAra vAkyapaddhati ane anuyoga eTale artha tAtparyArtha pragaTa karavAnI vidhi athavA vistRta vyAkhyAna te anuyoga. A rIte gaMDikAnuyogamAM eka eka viSayanuM vistRta varNana che. caMDikAnuyoganA aneka prakAra che. (1) kulakara gaMDikAnuyoga- vimala vAhana vagere kulakaronA jIvana. (2) tIrthakara gaMDikAnuyoga- tIrthaMkara prabhunA jIvana. (3) gaNadhara gaMDikAnuyoga- gaNadharonA jIvana. (4) cakravartI caMDikAnuyoga- bharata vagere cakravartInA jIvana. (5) dazArNa caMDikAnuyoga- samudravijaya vagere dazArthonA jIvana. (6) baLadeva caMDikAnuyoga- rAma vagere baLadevonA jIvana. (7) vAsudeva gaMDikAnuyoga- kRSNa vagere vAsudevonA jIvana. (8) harivaMza caMDikAnuyoga- harivaMzamAM utpanna thayelA mahApuruSonA jIvana. (9) bhadrabAhu gaMDikAnuyoga- bhadrabAhu svAmInuM jIvana. (10) tapakarma naMDikAnuyoga-vividha prakAranI tapazcaryAonuM varNana. (11) citrAntara gaMDikAnuyoga- bhagavAna RSabhadeva ane bhagavAna ajitanAthanI vaccenA samayAMtaramAM teonA vaMzaja siddha ke sarvArthasiddhamAM gayA hoya temanuM varNana. (12) utsarpiNI caMDikAnuyoga- utsarpiNI kALanuM vistRta varNana. (13) avasarpiNI caMDikAnuyoga- avasarpiNI kALanuM vistRta varNana. cAre gatimAM gamanAgamananuM varNana paNa caMDikAnuyogamAM samAviSTa che. vaidika 40
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ paraMparAmAM jema viziSTa vyaktionuM varNana purANa sAhityamAM che tema jaina paraMparAmAM mahApuruSonAM varNana gaMDikAnuyogamAM che. samaye-samaye mUrdhanya manISIo ane AcAryoe gaMDikAnuyoganI racanA karI ane te saMgha dvArA svIkRti pAmI mAnya banI anya prakAre anuyoganA cAra prakAra:- anuyoga eTale vyAkhyA. vyAkhyaya vastunA AdhAre vyAkhyA sAhityamAM anuyoganA cAra vibhAga karavAmAM Ave che- (1) caraNakaraNAnuyoga (2) dharmakathAnuyoga (3) gaNitAnuyoga (4) dravyAnuyoga. (1) caraNakaraNAnuyoga- zrAvako ane sAdhuonA cAritranI utpatti, vRddhi ane rakSA saMbaMdhI varNana caraNakaraNAnuyoga kahevAya che. Agama sAhityamAM jyAM jyAM sAdhu ane zrAvakAcAranuM mukhyatAe kathana che, te caraNakaraNAnu yoga kahevAya che. TUMkamAM zrAvaka ane sAdhunA AcArane varNavatA anuyoga(vyAkhyAone) caraNakaraNAnuyoga kahevAmAM Ave che. (2) dharmazAnuyoga- sarvajJa kathita ahiMsA, saMyama, tapa vagere dharmo saMbaMdhI kathAo dharmakathAnuyoga kahevAya che. triSaSTizlAghanIya puruSo tathA anya mahApuruSonA mAdhyamathI jJAnAdi dharmone varNavatA anuyogane dharmakathAnuyoga kahevAmAM Ave che. (3) gaNitAnayoga- gaNitanA mAdhyamathI viSayane spaSTa karavAmAM Avato hoya te gaNitAnuyoga kahevAya che. kALa, kSetra vagerenI gaNanAnuM varNana AgamomAM jyAM che te gaNitAnuyogamAM samAviSTa thAya che. (4) dravyAnuyoga-jIvAdi dravyo, navatattvAdi viSayonA varNanane dravyAnuyoga kahevAmAM Ave che. dravyo dvArA, dravya hetuka je anuyoga athavA dravyano dravya sAthe, dravyano paryAya sAtheno yoga te dravyAnuyoga kahevAya che. anuyogadvAra sUtra paricaya : A cAra prakAranA anuyoga upara ahIM vizeSa ciMtana na karatAM ApaNe anuyogadvAra sUtra upara ja vizeSa ciMtana karazuM. mULa AgamamAM naMdIsUtra pachI anuyogadvAra sUtranuM nAma Ave che. naMdIsUtra ane anuyogadvAra sUtra, A baMne Agama
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ "cUlikA sUtra"nA nAme prasiddha che. koI adhyayana ke graMthonA avaziSTa--zeSa rahI gayela viSayonuM varNana jemAM karavAmAM Ave che te cUlikA kahevAya che. dazavaikAlika ane mahAnizItha sUtranA aMtamAM paNa cUlikA, cUlA ke cuDA jovA maLe che. vartamAna yuganI bhASAmAM cUlikA eTale pariziSTa. naMdIsUtra ane anuyogadvAra sUtra Agama sAhityanA adhyayana mATe pariziSTanuM kArya kare che. pAMca jJAnarUpa naMdI maMgala svarUpa che to anuyogadvAra sUtra samagra Agamo ane tenI vyAkhyAo samajavA mATe cAvI sadaza che. A baMne Agama eka bIjAnA pUraka che. AgamonA vargIkaraNamAM A baMnenuM sthAna "cUlikA" rUpe che. jema koI bhavya maMdira tenA zikharathI vadhu zobhA pAme che tema Agama maMdira paNa naMdI ane anuyogadvAra rUpI zikharathI vadhu jhagamage che. zvetAmbara mUrtipUjaka samAjamAM A sUtranI cUlikAsUtramAM gaNatarI thAya che jyAre sthAnakavAsI AcAryoe A sUtranI cAra mULasUtromAM gaNatarI karI che. vartamAnamAM paNa te anusAra paraMparA pracalita hovAthI prastuta saMskaraNamAM A sUtrane cothA mULa sUtra rUpe aMkita karyuM che. A rIte A sUtranI be prakAre mahattA che- (1) cUlikA eTale zikharastha (2) mUla eTale maulika athavA mULabhUta zAstra. baMne prakAranA vibhAjana samaya samayanI apekSAne laIne thayA che. Agama varNananI apekSAe to A sUtra aMgabAhya utkAlika sUtra che. AgamamAM A sUtrane cUlikAsUtra ke mULasUtra kahela nathI. te baMne kathana paraMparAnA AdhAre judI judI apekSAthI pracalita che. anuyogano artha vyAkhyA ke vivecana che. tethI ja bhadrabAhu svAmIe Avazyaka niryuktimAM niyoga, bhASA--vibhASA, vArtika ane anuyoganA paryAyavAcI zabda kahyA che. zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmInA samayamAM sUtranI je vyAkhyA paddhati hatI te vyAkhyA paddhatinuM vikasita ane paricaya rUpa sahajarUpe anuyogadvAra sUtramAM jovA maLe che. tatpazcAt lakhAyelA jainAgamonA vyAkhyA sAhityamAM anuyogadvAranI ja zailI svIkAravAmAM AvI che. anuyogadvAra sUtrano viSaya paricaya : anuyogadvAra sUtramAM dravyAnuyoganI pradhAnatA che. tenA cAra dvAra che. 1899 42
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ zloka pramANa upalabdha mULapATha che. A sUtra gadyamaya che. temAM 143 padyasUtra che. anuyogadvAra sUtramAM prathama pAMca jJAnathI maMgalAcaraNa karavAmAM AvyuM che. tatpazcAtuM Avazyaka anuyogano ullekha che. te uparathI pAThakane anumAna thAya ke A sUtramAM Avazyaka sUtranI vyAkhyA haze paraMtu tema nathI. anuyogadvAra sUtramAM to tenA upakramAdi dvAranuM vivecana karavAmAM AvyuM che. vivecana athavA vyAkhyA paddhati kevI hovI joIe te batAvavA mATe zAstrakAre Avazyakane daSTAMta rUpe prastuta karela che. prastuta sUtramAM Avazyaka, zruta, skanda, adhyayananI vyAkhyA, temAM cha adhyayanono piMDArtha(arthAdhikArano nirdeza), tenA nAma ane sAmAyika zabdanI vyAkhyA ApI che. Avazyaka sUtronA padonI vyAkhyA nathI. te uparathI spaSTa thAya che ke 'anuyogakAra sUtra' e mukhyarUpe anuyoganI vyAkhyAnA kAronuM nirUpaNa karato graMtha che. Avazyaka sUtranI vyAkhyA karanAra nahIM. paraMtu Avazyakano AdhAra laI anuyoganI vyAkhyA paddhati darzAvI che. Agama sAhityamAM aMgo pachI mahattvapUrNa sthAna AvazyakasUtrane ApavAmAM AvyuM che ane tenuM kAraNa e che ke prastuta sUtramAM nirUpita sAmAyikathI ja zramaNa jIvanano prAraMbha thAya che. pratidina prAtaHkAla ane saMdhyA samaye zramaNa jIvananI Avazyaka kriyAnI ArAdhanAnuM nirUpaNa temAM che. tethI aMgasUtranA adhyayana pUrve AvazyakanuM adhyayana karAvavAmAM Ave che. A ja kAraNathI prastuta sUtramAM AvazyakanI vyAkhyA karavAnI pratijJA karavAmAM AvI che. vyAkhyArUpe bhale saMpUrNa graMthanI vyAkhyA A sutramAM nathI. mAtra graMthamAM ullekhita nAmonA padonI ja vyAkhyA karavAmAM AvI che. topaNa A sUtramAM vyAkhyAnI je paddhati svIkAravAmAM AvI che, te ja paddhati saMpUrNa AgamonI vyAkhyAmAM svIkAravAmAM Ave che. AvazyakanI vyAkhyAnA bahAne sUtrakAre saMpUrNa AgamonA rahasyone samajAvavAno prayAsa karyo che, tema kahevAmAM jarA paNa atizayokti nathI. racanAkAra :- A anuyogadvAra sUtranA racayitA ke saMkalanakartA AryarakSita che. te sADAnava pUrvanA jJAtA hatA arthAt pUrvadhara hatA. A sUtranI racanA viSayamAM kaMIka maMtavyabheda paNa che. tenI racanAno samaya vIranirvANa saMvata 827 thI pUrvano gaNAya che, keTalAka vidvAna tene bIjI zatAbdInI racanA mAne che. Agama prabhAvaka puNyavijayajI
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahArAja Adinu maMtavya che ke anuyoga dvAra sUtranI racanA AcArya AryarakSita karI che tevuM nizcitta rUpathI kahI na zakAya. teonuM maMtavya che ke pratyeka AgamanI jema A anuyogadvAra sUtranI bhASA ardhamAgadhI ja che. tema chatAM cAranAma, pAMcanAma, taddhita samAsa jevA prakaraNo saMskRtanAja viSaya che ane tenA udAharaNo mATe mULapAThamAM saMskRta zabdo ApyA che. te racanAkAra ane tenA samaya nirdhAraNa mATe vicAraNIya che. paraMtu tenuM samAdhAna e che ke sthavira kRta AgamamAM tema zakya thaI zake che. mATe A sUtra AryarakSita kRta che, te suprasiddha che ane samIcIna che. vyAkhyA sAhitya : mULa graMthonA rahasyone udghATita karavA prAcIna samayathI ja vyAkhyAtmaka sAhitya racavAmAM AvI rahyuM che. vyAkhyAtmaka sAhitya lekhaka mULagraMthanA abhISTa arthanuM vizleSaNa to kare, sAthe te saMbaMdhamAM potAnuM svataMtra ciMtana paNa prastuta kare che. prAcIna jaina vyAkhyAtmaka sAhityamAM Agamika vyAkhyAonuM gauravapUrNa sthAna che. te vyAkhyAtmaka sAhitya pAMca vibhAgamAM vibhakta karI zakAya che. 1. niryukti 2. bhASya 3. carNi 4. TIkA ane 5. lokabhASAmAM racita vyAkhyA. niryukti ane bhASya e jaina AgamonI prAkRta padyabaddha vyAkhyAo che. temAM pAribhASika zabdonI vyAkhyA karavAmAM AvI che. A vyAkhyA zailInuM darzana anuyogadvAra sUtramAM thAya che. anuyogadvAra sUtra para na niryukti che ke na bhASya. anuyogadvAra para sauthI prAcIna vyAkhyA cUrNirUpe prApta thAya che. cUrNi e prAkRta athavA saMskRta mizrita prAkRtamAM lakhAyelI vyAkhyArUpa che. cUrNio gadhAtmaka hovAthI bhAvanAnI abhivyakti nibaMdhagatithI temAM jovA maLe che. niryukti ane bhASyanI apekSAe te vadhu vistRta ane cartumukhI jJAnanA sotarUpa che. anuyogadvAra para be cUrNi upalabdha che. eka cUrNi jinabhadragaNi kSamAzramaNanI che. te mAtra 'aMgula' pada para ja che. bIjI cUrNinA racayitA jinadAsagaNimahattara che. teno samaya vikrama saM. 50 thI 750 nI madhyamAM che kAraNa ke naMdIcUrNinI racanA vi.saM. 733mAM teoe karI che. anuyogadvAracUrNi mULasUtranuM anusaraNa karIne lakhavAmAM AvI che. A cUrNimAM 44
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAkRta bhASAno ja mukhyarUpe prayoga thayela che. saMskRta bhASAno prayoga ati alpa pramANamAM che. temAM ArAma, udyAna, zivikA vagere zabdonI vyAkhyA che. anuyogadvAra sUtrano prAraMbha pAMca jJAnanA nirdezathI thAya che. A pAMca jJAna para cUrNimAM cUrNikAre potAnuM ciMtana na ApatA lakhyuM che ke A viSaya para naMdIcUrNimAM vyAkhyA karI che tema jaNAvI pAThakone tyAMthI pAMca jJAnanI vyAkhyA jovAnuM sUcana karyuM che. te parathI spaSTa thAya che ke anuyogadvAra sUtranI cUrNi naMdIcUrNi pachI lakhavAmAM AvI che. cUrNimAM anuyoga vidhi ane anuyogArtha para ciMtana karatAM Avazyakane ghaNuM ujAgara karyu che. AnupUrvI para vivecana karatAM ane kAlAnupUrvInuM pratipAdana karatAM kAlanA ekamono paricaya karAvyo che. saMgIta daSTie sapta svaronuM UMDANathI ciMtana karyuM che. vIra, zRMgAra, adbhuta, raudra, brIDanaka, bIbhatsa, hAsya, kaSNa ane prazAMta A nava rasonuM sodAharaNa nirUpaNa che. AtmAMgula, utsaghAMgula, pramANAMgula, kAlapramANa, manuSyAdi prANIonuM pramANa, garbhaja manuSyonI saMkhyA vagere para vivecana karyuM che. jJAna, pramANa, saMkhyAta- asaMkhyAta, anaMta vagere viSayone spaSTa karavA cUrNikAre prayAsa karyo che. AcArya jinabhadragaNi kSamAzramaNa suprasiddha bhASyakAra hatA. teoe anuyogadvAranA aMgulapada para eka cUrNi lakhI hatI. jinadAsagaNi mahatare te cUrNi potAnI cUrNimAM akSarasaH udhRta karela che. prastuta cUrNimAM AcArye potAnuM nAma paNa lakhyuM che. - anuyogadvAra cUrNi jaina manISIoe cUrNi pachI Agama sAhitya para saMskRtamAM aneka TIkAo lakhI che. TIkAkAromAM AcArya haribhadrasUrinuM nAma pradhAna che. teo prAcIna TIkAkAra che. haribhadrasUri pratApapUrNa pratibhAnA dhaNI AcArya hatA. teoe aneka Agamo para TIkAo lakhI che. anuyogadvAra para paNa temanI eka mahattvapUrNa TIkA che. je anuyoga dvArA cUrNinI zailIthI lakhela che. TIkAnA prAraMbhamAM prathama mahAvIra svAmIne vaMdana karI anuyogadvAra sUtra para vivRtti lakhavAnI pratijJA karI che. A anuyogavRttinuM nAma teoe ziSyaditA' rAkhyuM che. anuyogadvAra para bIjI vRtti malladhArI hemacaMdrAcAryanI 45
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. A vRtti sUtra sparzI che. sUtranA gaMbhIra rahasyone temAM pragaTa karavAmAM AvyA che. A vRtti graMthakAranI prauDha racanA che. anuyogadvAranI gahanatA samajAvavA mATe A vRtti atyaMta upayogI che. AcArya haribhadranI TIkA atyaMta saMkSipta hatI ane te mukhyarUpe prAkRta cUrNino ja anuvAdarUpa hatI. AcArya hemacaMdra suvistRta TIkA lakhI, pAThako mATe anuyogadvAra sUtrane saraLa ane sugrAhya banAvI dIdhuM. A vRtti (TIkA)nuM graMthamAna pa900 zloka pramANa che. vRttinI racanA samayano ullekha prApta thato nathI. chatAM AcArya hemacaMdrAcAryano samaya vikramanI teramI zatAbdI gaNAya che. saMskRta TIkAyuga pachI lokabhASAomAM bAlAvabodha' nI racanAono prAraMbha thayo. TIkAomAM dArzanika viSayonI carcAo caramasImA para pahoMcI gaI hatI. sAdhAraNa loko te samajI na zake tethI janahitanI daSTie AgamonA zabdArtha karatA saMkSipta lokabhASAmAM 'TabbA o lakhAvA lAgyA. AcArya dharmasiMhajI munie vikramanI aDhAramI sadImAM satyAvIsa Agamo para bAlAvabodha TabbA lakhyA. TabbAo mULa sparzI arthane sparza kare che. sAmAnya pAThako mATe te khUba upayogI che. anuyogadvAra para paNa eka Tabbo che. TabdhA pachI AgamonA anuvAdano yuga zaru thayo. AcArya amolaka RSijIe sthAnakavAsI paraMparA mAnya batrIsI Agamono hindI anuvAda karyo. temAM anuyogadvAra paNa che. A anuvAda sAmAnya pAThakone atyaMta upayogI thayo. AcArya AtmArAmajI sAhebe AgamonA rahasyo khullA karavA Agamo para hindI vyAkhyAo lakhI. te vyAkhyAo saraLa ane sugama che. teoe anuyogadvAra para paNa saMkSipta vivecana lakhyuM che. AcArya ghAsIlAlajI mahArAja sAhebe saMskRtamAM vistRta TIkAo lakhI che. sAthe ja te TIkAono hindI ane gujarAtImAM anuvAda paNa karyo che. TIkAomAM teoe aneka graMthonA udAharaNa paNa ApyA che. A rIte anuyogadvAra sUtra para aneka mUrdhanya manISIoe kArya karyuM che. prakAzanayuga prAraMbha thayA pachI sarva prathama I.sa. 1880mAM mAladhArI hemacaMdrAcArya kRta anuyogaddAra vRtti sahita A sUtra rAyabahAdura dhanapatasiMha-kalakatAthI prakAzita thayuM. 46
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ I.sa. 1915-16mAM te ja vRtti sahita anuyogadvAra devacaMdra lAlabhAI jaina pustakodvAra dvArA muMbaIthI prakAzita thayuM. I.sa. 1924mAM te ja vRtti sahita anuyogadvAra Agamodaya samiti muMbaIthI prakAzita thayuM. I.sa. 1928mAM haribhadrasUrikRta vRtti sahita anuyogadvAra RSabhadevajI kezarImalajI zvetAMbara saMsthA ratalAmathI prakAzita thayuM. I.sa. 1931mAM upAdhyAya AtmArAmajI ma. kRta anuyogadvAra- hindI anuvAdano pUrvArdha zvetAMbara sthAnakavAsI jaina konpharansa, muMbaI ane uttarArdha murArIlAla caraNadAsa jaina, paTiyAlAthI prakAzita thayuM. - I.sa. 1939-40mAM te ja vRtti sahita anuyogadvAra kesarabAI jJAnamaMdira pATaNathI prakAzita thayuM. vIra saMvata 2446mAM AcArya amolakaRSi anuvAdita 'anuyogadvAra hindI anuvAda sahita sukhadevasahAya jvAlAprasAda jauharI, haidrarAbAdathI prakAzita thayuM. I.sa. 1977mAMvairAgI bhadrAbena (vartamAne sAdhvI subodhikA dvArA) anuvAdita anuyogadvAra gujarAtI bhAvArtha sahita premajinAgama samiti,muMbaI zramaNI vidyApIThathI prakAzita thayuM. - I.sa. 1987mAM upAdhyAya kevaLamuni anuvAdita anuyogadvAra sUtra vivecana sahita zrI Agama prakAzana samiti, bAvarathI prakAzita thayuM. I.sa. 1993mAM AgamamanISI pU. trilokamuni lekhita 'anuyogadvAra sUtranA sArAMza pustaka prakAzita thayuM. anuyogadvAra sUtrano mULapATha aneka prakAzako dvArA prakAzita thayela che. mahAvIra vidyAlaya muMbaInuM saMskaraNa ane terApaMthI yuvAcArya muni nathamalajI dvArA saMpAdita jaina vizvabhAratI lADanU dvArA prakAzita saMskaraNa prAdhAnya pAme che. zuddha mULa pATha sAthe prAcInatama prationA AdhAre mahatvapUrNa TippaNa paNa teoe ApI che.
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ prastuta saMskaraNa AbhAra abhivyakti svargIya saMtaratna, pUjyapAda dAdA gurudeva zrI prANalAlajI ma. sA.nI janmazatAbdInI smRtimAM goMDala saMpradAyanA prANa parivAra ane temAM paNa mukhyatayA mukta-lIlama parivAranA mahAsatIjIonA puruSArthe zrI prANaguru phAunDezana dvArA prakAzita "prANa Agama batrIsI" aMtargata " anuyogadvAra sUtra" nuM prakAzana thaI rahyuM vizALa parivAranA AdhArastaMbha samA pUjyavarA mukta-lIlama guNIya tathA Agama anuvAda ubhAvikA zrI uSAbAI ma. e AgamonI cAvI samA gahana viSaya dharAvatAM 'zrI anuyogadvAra sUtra'nA anuvAda kArya mATe mArI pasaMdagI karI, mane zruta sevAno lAbha Apyo che ane mArA aMtasthalamAM anuvAdarUpa kAryanuM bIjAropaNa bIjane aMkurita, puSpita, phalita thavA mATe dharatInI gahanatA, pANInI rasALatA, havAnI lahero, sUryano prakAza ane caMdranI cAMdanInI paNa ati AvazyakatA hoya che. 'anuyogadvAra sUtra'nA A anuvAda kAryanI pUrNatA, e muja mAta-tAtanA aMtaranI zubha bhAvanAnI ane muja dvitIya ammA piyA, zraddhAnA kendra gurudevazrI ratilAlajI ma.sA. nI asImakRpArUpa aMtara pravAhanI ja phalazruti che. AgamamanISI apramattayogI pUjya trilokamunie aharniza, avirata bhAve Agama saMzodhanamAM rata banI mArA A anuvAdakArya rUpI bIjane paripakva banAvyuM che. mukhya saMpAdikA banI, A AgamanuM avagAhana karI, muja jIvana zilpI pUjya lIlamabAI ma. e dharatIne upajAu banAvI che. muja jIvana sukAnI, muja sAdhanAnA sahayogI guNIzrI pUjya vIramatIbAI ma. e preraNA, utsAha tathA sahayogarUpa pANInuM siMcana karyu che.
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ muja aMtara hitaiSI, pUjyapAda zrI namramuni ma. sAhebe A anuvAdanuM avalokana karI, sthAne-sthAne dhyAna rekhA dorI, havAnI laherakhI purI pADI che. sahasaMpAdikA banI DaoN. AratIbAI ma. e nija jJAnabaLe A kArya para prakAza pAtharyo che, to mama gurukulavAsI pU. bindubAI ma, pU. prabodhikAbAI ma. nA sAtha sahakAre zItaLa cAMdanInI garaja sArI che. A sahunA sahiyArA prayatna Aje 'anuyogadvAra sUtra'nuM anuvAda kArya saMpanna thayuM che, te sahunI huM AbhArI chuM. A anuvAdakAryamAM pU. mizrImalajI ma. sA. tathA pU. ghAsIlAlajI ma.sA. anuvAdita 'anuyogadvAra sUtra' mukhya AdhArarUpa banyA che. Apa baMne pUjyazrInI paNa huM AbhArI chuM. zrI royalapArka moTA saMghanA yuvA pramukha zrI caMdrakAMtabhAI zeTha, Agama prakAzana dhurAne vahana karatAM zruta sevAmAM rata banyA che. zrI nehalabhAIe A Agamane mudrita karIne ane zrI mukundabhAI tathA zrI dhIrUbhAIe sahakAra ApI, zrutasevAmAM potAno tAla pUryo che. 'sAdhvI subodhikA (bhadrA) jaina TrasTe zrutAdhAra banI zrutabhAvanA pragaTa karI che, te sahunI huM AbhArI chuM. A anuvAda kAryadaramyAna zrutanI koI prakAre AzAtanA thaI hoya tathA Agama viruddha kAMI lakhAyuM hoya to micchAmi dukkaDam. - pU. zrI mukta lIlama vIra upAsikA sAdhvI subodhikA. 49
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 svAdhyAya zAstranA mULapATha saMbaMdhI krama viSaya asvAdhyAya kAla eka prahara jyAM sudhI rahe tyAM sudhI be prahara eka prahara ATha prahara eka prahara jyAM sudhI dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 11 12-13 AkAzasaMbaMdhI dasa asvAdhyAya AkAzamAMthI moTo tAro kharato dekhAya digdAha-koI dizAmAM Aga jevuM dekhAya akAlamAM meghagarjanA thAya [varSARtu sivAya) akAlamAM vIjaLI camake [varSARtu sivAya AkAzamAM ghoragarjanA ane kaDAkA thAya zuklapakSanI 1, 2, 3nI rAtri AkAzamAM vIjaLI vagerethI yakSanuM cihna dekhAya karA paDe dhummasa AkAza dhULa-rajathI AcchAdita thAya audArika zarIra saMbaMdhI dasa asvAdhyAya tiryaMca, manuSyanA hADakAM baLyA, dhovAyA vinA hoya, tiryaMcanA lohI, mAMsa 60 hAtha, manuSyanA 100 hAtha [phUTelA IMDA hoya to traNa prahara] maLa-mUtranI durgadha Ave athavA dekhAya smazAna bhUmi [100 hAthanI najIka hoya]. caMdragrahaNa-khaMDa/pUrNa sUryagrahaNa-khaMDa/pUrNa rAjAnuM avasAna thAya te nagarImAM yuddhasthAnanI nikaTa upAzrayamAM paMcendriyanuM kalevara cAra mahotsava-cAra pratipadA aSADha, Aso, kArataka ane caitranI pUrNimA ane tyAra pachInI ekama savAra, sAMja, madhyAhna ane ardharAtri. 12 varSa dekhAya tyAM sudhI jyAM sudhI rahe tyAM sudhI 8/12 prahara 12/16 prahara navA rAjA thAya tyAM sudhI yuddha cAle tyAM sudhI jyAM sudhI hoya tyAM sudhI 21-28] saMpUrNa divasa-rAtri eka muhUrta 29-3ra [noMdha:- paraMparA anusAra bhAdaravA suda pUnama ane vada ekamanA divase paNa asvAdhyAya manAya che. tenI gaNanA karatAM 34 asvAdhyAya thAya che.] 50
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvA zrI anuya zrI anuyo zrI anuyogadvAra su zrI anuyogadvAra sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI anuyogadvAra sU zrI anuyogadvAra sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI nuyogadvAra sUtra zrI gadvAra sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI anuyogadvAra sU yogadvAra sUtra zrI anuya dvAra sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI anuyogadvAra sUtra zrI A utkAlika zrI anuyogadvAra sUtra zrI anuyogadvAra sUtra che. tenA yahA sthavira mahAra rAmadvA zrI anuyogadvAra sUtra anuyo sUtra zrI anuyogadvAra sUtra pU. zrI racita : bhUjApATha, zabdArtha. bhAvArtha, vivecana, mULa zAsa zrI nyAdvAra pariziSTa sUtra zrI anuyogadvAra anuvAdikA bodhikAbAI bhAbha bhUla pAThano svAdhyAya asvAdhyAyakAlane choDIne game tyAre thaI zake che.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa/Avazyaka nikSepa prathama prakaraNa Avazyaka nikSepa 1 maMgalAcaraNa : pAMca jJAna : " 1 NANaM paMcavihaM paNNattaM taM jahA- AbhiNibohiyaNANaM, suyaNANaM, ohiNANaM, maNapajjavaNANaM, kevalaNANaM / bhAvArtha :- jJAnanA pAMca prakAra kahyA che, te A pramANe che. (1) AbhinibodhikajJAna (2) zrutajJAna (3) avadhijJAna (4) manaHparyavajJAna (5) kevaLajJAna. vivecana : anuyogadvAra sUtranuM A prathama sUtra maMgalAcaraNAtmaka che. joke saMpUrNa zAstra pote maMgala svarUpa ja che, tema chatAM sUtrakAre traNa kAraNathI maMgalAcaraNa karyuM che. (1) AcAra paraMparAnuM pAlana karavA, (2) zAstranI nirvighne samApti karavA, (3) ziSyone zAstranA viSayabhUta arthajJAnanI daDha pratIti karAvavA. jJAna, sarva jJeya padArthanuM jJAyaka, vighnonuM upazAmaka, karmanirjarAnuM kAraNa, nijAnaMdanuM dAyaka ane AtmaguNonuM bodhaka hovAthI maMgalarUpa che. tethI sUtrakAre pAMca jJAnanA varNana dvArA A zAstranuM maMgalAcaraNa karyuM che. 'jJAna' zabdanI vyutpatti : (1) bhAvasAdhana vyutpatti :- 'jJAti jJAnam' jANavuM te jJAna. A bhAvasAdhana vyutpatti anusAra jANavArUpa kriyAne jJAna kahe che. (2) karaNasAdhana vyutpatti H- 'jJAyate anena ti jJAnam' AtmA jenA dvArA padArthane jANe te jJAna. AtmA jJAnAvaraNIya karmanA kSaya ke kSayopazama dvArA padArthane jANe che. A kSaya ke kSayopazama padArthane jANavAmAM kAraNa che. A vyutpatti anusAra jJAnAvaraNIya karmano kSaya--kSayopazama jJAna kahevAya che. (3) adhikaraNa mUlaka vyutpatti H- 'jJAyate asminiti jJAnamAtmA' padArtha jemAM jaNAya te jJAna. padArtha AtmAmAM jaNAya che. A vyutpatti pramANe AtmA ja jJAna svarUpa che. ahIM pariNAma jJAna
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ayogavAra sUtra ane pariNAmI AtmAmAM abheda hovAthI AtmAne jJAnarUpa mAnela che. (4) kasAdhana vyutpatti -'nArIti jJAnam' jANanAra te jJAna. AtmA jANavAnI kriyAno kartA che. kriyA ane kartA mAM abhedopacAra thavAthI AtmAne jJAna kahela che. saMkSepamAM jenA dvArA vastunuM svarUpa jANI zakAya te jJAna, jemAM vastu jaNAya te jJAna. je nija svarUpanuM prakAzaka hoya te jJAna. jJAnAvaraNa karmanA kSaya ke kSayopazamanA nimitathI utpanna thAya te jJAna. jJAnanA pAMca prakAra arthanI apekSAe tIrthakaroe ane sutra apekSAe gaNadharoe prarUpita karyA che. sUtrakAre A bAbatano saMketa Apaupatta' zabda dvArA Apela che. 5Na zabdanI saMskRta chAyA prajJapta, prajJApta, prajJA, prajJApta thAya che. (1) prajJapti- prarUpita. artharUpe tIrthakaroe, sUtrarUpe gaNadharoe jJAnanA pAMca prakAra prarUpyA che. (2) prajJApta-prajJa+Ad, prAjJa eTale tIrthakara ane AkhuM eTale prApta karavuM. tIrthakaro pAsethI gaNadharoe jJAnanA pAMca prakArano bodha prApta karyo che. (3) prajJAtta- prA+batta, prAjJa eTale gaNadharo, Atta eTale grahaNa karavuM. gaNadharoe tIrthakara pAsethI jJAnanA pAMca prakArano bodha grahaNa karela che. (4) prajJAd- prajJA+Ad, prajJA eTale buddhi, Apta eTale prApta karavuM. bhavya jIvoe svaprajJA-buddhi dvArA jJAnanA pAMca prakArano bodha prApta karela che. sArAMza e che ke sUtrakAre pavoid' zabda prayoga dvArA potAnI laghutA pragaTa karI che. te uparAMta spaSTa karyuM che ke jJAnanA pAMca prakAranuM kathana svabuddhi ke kalpanAthI karyuM nathI paraMtu tIrthakaro dvArA prarUpita Azayane ja pragaTa karyo che. (1) Abhinibovika jJAna - pAMca Indriya ane mananI sahAyatAthI, yogya dezamAM avasthita vastune jANe te jJAna Abhinibodhika jJAna kahevAya che. Abhinibodhika jJAnanuM ja bIjuM nAma matijJAna che. (ra) zratajJAna:- (1) pAMca Indriya ane mananI sahAyatAthI grahaNa karela arthano vizeSa bodha, matijJAnathI grahaNa karelA arthanI vizeSa vicAraNA te zrutajJAna. (2) zrata eTale sAMbhaLavuM athavA zrata eTale zabda. zabda sAMbhaLIne arthagrahaNarUpa upalabdhi vizeSa te zrutajJAna. upalakSaNathI rUpa joIne, gaMgha sUdhIne, rasa AsvAdIne, sparza karIne je arthagrahaNarUpa upalabdhi vizeSa te zrutajJAna kahevAya che. A jJAna mana ane IndriyanA nimittathI utpanna thAya che chatAM paNa temAM mananI mukhyatA che. tethI te manano viSaya manAya che. 'kRtanindriya'-zrutajJAna manano viSaya che. matijJAna kAraNa che ane
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa/AvazyakanikSepa , zrutajJAna kArya che. pAMca Indriya dvArA thatuM matijJAna kAraNa che ane tenI vizeSa vicAraNA dvArA thatuM zrutajJAna kArya che. tethI ja zrutajJAna manano viSaya manAya che. tIrthaMkara prarUpita, gaNadhara racita dvAdazAMgI tathA dvAdazAMgInA AdhAre sthavira bhagavaMto dvArA racita Agamo "zrutajJAna" rUpe prasiddha che. vartamAnamAM upalabdha 11 aMga, 12 upAMga, 4 mULasUtra, 4 chedasUtra ane 1 Avazyaka sUtra tema 3ra Agama zrutajJAnamAM samAviSTa che. (3) avadhijJAna - Indriya ane mananI sahAyatA vinA sAkSAt AtmAthI rUpI padArthanuM je jJAna thAya te avadhijJAna. avadhi eTale maryAdA, dravya, kSetra, kAla ane bhAvanI maryAdAthI rUpI padArthane jANe te avadhijJAna. je jJAna maryAdA sahita rUpI padArthane Indriya ane mananI sahAyatA vinA sAkSAt AtmAthI jANe te avadhijJAna. (4) mana:paryava jJAna :- saMjJI jIvo ciMtana kare tyAre ciMtanAnurUpa mananA je pariNAmo thAya tene sarvaprakAre avagama kare, jANe te mana:paryava jJAna. saMjJI jIvoe kAyayogathI grahaNa karI, manarUpe pariNAvela, manovargaNAnA pudgalane mana kahevAmAM Ave che ane pari' eTale sarva prakAre, 'ava' eTale bodha-jANavuM. saMjJI jIvonA manarUpe pariNamelA pugalone sarvathA prakAre jANavA te mana:paryavajJAna. (5) kevaLajJAna - saMpUrNa zeya padArthonA trikAlavartI guNa-paryAyane yugapa je jJAna viSaya kare, jANe te kevaLajJAna. pAMca jJAnano kamaH- samyakarUpe athavA miththArUpe mati ane zruta sarva saMsArI jIvone avazya hoya ja che. te baMne jJAnamAMthI matijJAna kAraNa che ane zrutajJAna kArya che, tethI prathama matijJAna ane tyAra pachI zrutajJAnano nirdeza karyo che. matijJAna ane zrutajJAnane avadhijJAna sAthe kaMIka aMze samAnatA che. mithyAtvanA udayamAM mati-zrutanI jema avadhi paNa mithyArUpe-ajJAnarUpe pariNata thAya che. mithyAtvIjIva samyakatvI bane tyAre traNe jJAna samyaka rUpe pariNata thaI jAya che. mati-zrutanI sthiti labdhinI apekSAe i sAgaropamanI che, avadhijJAnanI paNa teTalI ja sthiti che. A samAnatAne lakSyamAM rAkhI mati-zruta pachI avadhino nirdeza karyo che. avadhijJAnanI jema mana:paryava jJAna vikala pAramArthika pratyakSa che. A baMne kSayopazamajanya jJAna che ane rUpI padArthane viSaya kare che, A samAnatAnA kAraNe avadhi jJAna pachI mana:paryavajJAnano nirdeza karyo che. kevaLajJAna A sarvanA aMte prApta thAya che, tethI teno nirdeza aMte karyo che. A pAMca jJAnamAMthI prathamanA cAra jJAna lAyopathamika che. matijJAnAvaraNIyAdi karmanA kSayopazamathI thAya che ane kevaLa jJAna kSAyikabhAva rUpa che. te kevaLajJAnAvaraNIya karmanA kSayathI prApta thAya che.
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra sarva saMsArI jIvane mati ane zruta, A be jJAna to hoya ja che. koIne traNa jJAna hoya to mati-zruta ane avadhi athavA mati, zruta ane mana:paryava hoya. koIne cAra jJAna hoya to mati, zruta, avadhi ane mana:paryavajJAna hoya. pAMca jJAna eka sAthe koIpaNa jIvane saMbhavita nathI. kevaLajJAna kSAyika jJAna che. tenI sAthe matyAdi cAra kSAyopAzimika jJAna saMbhavita nathI. tethI kevaLajJAna hoya tyAre te eka ja hoya, anya kSAyopathamika jJAna temAM tirohita thaI jAya che. be, traNa, cAra jJAna sAthe hoya te labdhinI apekSAe samajavuM, upayoganI apekSAe to eka samaye eka jJAnano ja upayoga hoya che. pAMca jJAnamAM zrutajJAnano adhyayana vyavahAra : 2 tattha cattAri NANAI ThappAiM ThavaNijjAiM, No uddissaMti No samuddissaMti No aNuNNavijjati, suyaNANassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai / zabdArtha - palpa = temAMthI, rAri = cAra, pagAruM = jJAna, khAruM = sthApya che, vaLakyA = sthApanIya che, tenuM varNana ahIM karavAnuM nathI, no daeti = (gurudvArA ziSyane) upadeza nathI karAto-upadiSTa nathI, po samusniti = samupadiSTa nathI, no amuvinaMti = AjJA ApI zakAtI nathI, suvaNaTNasa = zrutajJAnano, to = upadeza, samude = samupadeza, puNA = AjJA, aNuono = anuyoga, pavatta = pravRtta thAya che. bhAvArtha :- A pAMca jJAnamAMthI mati, avadhi, mana:paryava ane kevaLa A cAra jJAna vyavahAra yogya na hovAthI sthApya che, sthApanIya che. A cAre jJAna guru dvArA ziSyone upadiSTa nathI, teno upadeza ApI zakAto nathI. te samupadiSTa nathI, tenI AjJA ApI zakAtI nathI. phakta eka zrutajJAnano upadeza, samupadeza, anujJA ane anuyoga thAya che. | 3 jai suyaNANassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai, kiM aMga- paviTThassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai ? aMgabAhirassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai ? aMgapaviTThassa vi uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai, aMgabAhirassa vi uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai / imaM puNa paTThavaNaM paDucca aMga- bAhirassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo / zabdArtha -AruM = jo, viM= zuM?, saM va6 = aMgapraviSTamAM(bAra aMga sUtro aMgapraviSTa che), hisaM = aMgabAhyamAM, (aMgazrutano AdhAra laI je AgamonI racanA sthavira sAdhuo kare che te
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa/AvazyakanikSepa , bhAgama), imaM = masI, paTThavaNaM paDucca = prAstAvisnI apekSAbhe, prasaMnusA2. bhAvArtha :- prazna- jo zrutajJAnamAM uddeza, samuddeza, anujJA ane anuyoganI pravRtti thAya che, to te uddeza, samuddeza, anujJA ane anuyoga aMgapraviSTa zrutamAM thAya che ke aMgabAhya zrutamAM thAya che? uttara- aMgapraviSTazruta ane aMgabAhyazruta A baMnemAM uddeza, samuddeza, anujJA, ane anuyoga pravRtta thAya che paraMtu ahIM aMgabAhyazrutanA uddezAdino (kahevAno) prAraMbha karAze. | 4 jai aMgabAhirassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai, kiM kAliyassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ? ukkAliyassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ? kAliyassa vi uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo / ukkAliyassa vi uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo / imaM puNa paTThavaNaM paDucca ukkAliyassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo / zArtha :-kAliyassa= AsizrUtamA, zrutano rAtri snehivsn| prathama ane atima 52mAM svAdhyAya 2vAmAM Aveta Asizrata, ukkAliyassa = BAsi zrutamA, asvAdhyAya ne chor3I zeSa sarvakALamAM jeno svAdhyAya karI zakAya te utkAlikazruta. bhAvArtha - prazna- jo aMgabAhyazrutamAM uddeza, samudeza, anujJA ane anuyoganI pravRtti thAya che, to zuM te uddeza, samuddeza, anujJA ane anuyoganI pravRtti kAlika zrutamAM thAya che ke utkAlikazrutamAM thAya che? uttara- kAlikazruta ane utkAlikazruta, A baMnemAM uddeza, samuddeza, anujJA ane anuyoga pravRtta thAya che paraMtu ahIM utkAlikazrutamAM uddezAdino(kahevAno) prAraMbha karAze. | 5 jai ukkAliyassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ya pavattai kiM Avassagassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ? Avassagavairittassa uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo ? / Avassagassa vi udde so samudde so aNu NNA aNu ogo, Avassagavairittassa vi uddeso samuddeso aNuNNA aNuogo / imaM puNa paTThavaNaM paDucca Avassagassa aNuogo / zArtha :-Avassagassa = Avazya/no, Avassagavairittassa = Avazyavyatiritano.
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ s ] zrI anuyogadvAra sUtra bhAvArtha :- prazna- jo utkAlikazrutamAM uddeza, samuddeza, anujJA, anuyoga pravRtta thAya che, to zuM AvazyakamAM uddezAdi pravRtta thAya ke Avazyaka vyatiriktamAM uddezAdi pravRtta thAya? uttara- Avazyaka sUtra ane Avazyaka vyatirikta sUtra, A baMne prakAranA utkAlika sUtramAM uddezAdi pravRtta thAya che paraMtu ahIM Avazyaka sUtranA anuyogano prAraMbha karAya che. vivecana : pAMca jJAnamAMthI zrutajJAna varjIne zeSa cAra jJAna dvArA padArthano bodha thAya che paraMtu e cAra jJAnanuM AdAna-pradAna thaI zakatuM nathI arthAt e cAra jJAna bhaNI zakAtA nathI ke bhaNAvI zakAtA nathI. tethI te jJAnano adhyayana rUpa uddeza, samaddeza ApI zakAto nathI. tenI AjJA ApI zakAtI nathI. potAnA AvaraNIya karmanA kSaya-kSayopazamathI te svataH Avirbhata thAya che. te cAre jJAnanI prAptimAM upadezAdinI apekSA paNa hotI nathI. tethI te sthApanIya che, sthApI rAkhavA yogya che, avarNanIya che. ahIM te jJAnano anuyoga karavAno prasaMga nathI. lokomAM heya-choDavA yogya padArthothI nivRtti, upAdeya-grahaNa karavA yogya padArthomAM pravRtti zrutajJAna dvArA ja thAya che. kevaLajJAna dvArA jaNAyela padArtha-arthanI prarUpaNA paNa zrutajJAna(zabda) dvArA thAya che mATe zrutajJAna lokavyavahAranuM kAraNa che, saMvyavahArya che. gurunA upadezathI zrutajJAnanI prApti thAya che. guru ziSyane te pradAna karI zake che. te svasvarUpanuM pratipAdana karI zake che. tethI temAM uddeza- samudezaAjJArUpa pravRtti thaI zake che. uddeza Adi thavAthI temAM anuyoganA upakrama vagere dvAranI paNa pravRtti thaI zake che. uddeza samudeza - Agama vAcanAnI apekSAe 'uddeza' Adino artha A pramANe cheuddeza = ziSyane sUtra ane arthanI vAcanA ApavI. samuddeza = be-traNavAra vAcanA ApI sUtra ane arthane paripakva karAvavA, zuddha karAvavA. anujJA = vAcanA prApta ziSyane, vAcanA ApavAnI tathA sutrArtha paripakva karAvavAnI anumati ApavI, adhikAra Apavo. anuyoga = sUtranA arthane vistArathI samajAvavA. pAMcamA satramAM AvazyakSa aNuonoA padathI abhidheyanuM kathana karyuM che. AvazyakasUtrano anuyoga karavo sUtrakArane ISTa che. Avazyaka sUtra sakala samAcArInA mUlAdhAra rUpa che. teno anuyoga karavA mATe ja A zAstranI racanA karavAmAM AvI che. potAne ISTa abhidheyano samAveza kayA jJAnamAM, kayA zrutamAM thAya che, te sUtrakAre 2,3,4,5 sUtra dvArA darzAvyuM che. pAMca jJAnamAMthI eka zrutajJAnano ja uddeza, samudeza, anujJA, anuyoga thAya che. zrutanA be bheda che. aMgapraviSTa- aMgabAhyazruta, temAM AvazyakasUtra aMgabAhyazrata che. aMgabAhya zrutanA be bheda che- kAlikazruta, utkAlikazruta. temAM Avazyaka
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa/Avazyaka nikSepa utkAlikazruta che. Avazyaka sUtramAM uddeza, samuddeza, anujJA ane anuyoga A cAre pravRtta thAya che tema chatAM 'anuyoga karavo' te A zAstrano abhidheya hovAthI zAstrakAre uddezAdi sarvano ullekha na karatA 'AvallAssa aNuono ' dvArA mAtra anuyoganuM kathana karyuM che. mAtezAna aMgapraviSTa zrutajJAna kAlika abhidheya darzaka anuyogano niruktyartha : avadhijJAna mana:paryavajJAna aMgabAhya utkAlika Avazyakano anuyoga | Avazyaka vyatirikta A Agamano abhidheya varNa viSaya che kevaLajJAna NiyayANukUlo jogo suttassattheNa jo ya aNuogo / suttaM ca aNuM teNaM jogo atthassa aNuogo // - anuyogavRtti. 5.7. (1) 'anu' eTale niyata-anukULa arthane, 'yoga' eTale joDavuM. sUtrane niyata ane anukULa artha sAthe joDavA te anuyoga. (2) sUtranA anukULa arthanuM kathana karavuM te anuyoga (3) sUtra-aNu(nAnuM)ane artha mahAna hoya che. eka sUtranA anaMta artha hoya che tethI artha mahAna che. aNu evA sUtra sAthe arthano yoga te anuyoga kahevAya che. anuyoga(sUtranA artha karavA) viSayaka vaktavyano krama A pramANe che. (1) nikSepa - nAma, sthApanA vagererUpe vastune sthApI pachI anuyoganuM kathana karavuM. (2) ekArtha :- anuyoganA paryAyavAcI zabda kahevA, jemake anuyoga, niyoga, bhASA, vibhASA, vArtika A anuyoganA samAnArthaka paryAyavAcI nAma che.
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra aNuogo ya niyoga bhAsa vibhAsA ya vattiyaM cevaM / paNa ajugArU ya nAnA pAyA para I- anuyogavRtti. (3) niryukti - zabdagata akSaronA nirvacana karavA arthAt tIrthaMkara prarUpita arthano gaNadharokta zabdasamUha rUpa sUtra sAthe anukULa ane niyata saMbaMdha pragaTa karavo. (4) vidhiH- sUtranA artha karavAnI athavA anuyoga karavAnI paddhatine vidhi kahe che. te A pramANe che. sarva prathama gurue ziSya mATe sUtranA artha karavA joIe, tyAra pachI bIjIvAramAM te kathita arthane niryukti karI samajAvavA joIe ane trIjIvAra prasaMga, anuprasaMga sahita je artha thatAM hoya teno nirdeza karavo joIe. samAnya rIte A anuyoganI vidhi che. vRttikAre A bhAva darzAvatA kahyuM che. suttattho khalu paDhamo, bIo NijjuttimIsito bhaNito / to ya fkhAravaNelo, paNa vihata ho; anugono I -anuyogavRtti anuyoga zravaNanA adhikArI - zrotA samudAya traNa prakArano hoya che. (1) jJAyaka, (2) ajJAyaka, (3) durvidagdha. (1) zAyaka pariSada - je pariSada- zrotA samudAya guNa ane doSane jANe che, kuzAstranA matano Agraha nathI, te jJAyaka pariSada kahevAya che. (2) ajJAyaka pariSada - je pariSadanA sabhya koI paNa viSayanA guNa ke doSane jANatA nathI paraMtu svabhAvathI bhadra ane saraLa hoya, samajAvavAthI sanmArge AvI jAya tevo zrotA samudAya ajJAyaka pariSada kahevAya che. (3) durvidagdha pariSada - je pariSadanA sabhya koipaNa viSayamAM niSNAta na hoya ane saraLatAnA abhAve temaja apratiSThAnA bhayathI niSNAtane pUchatA paNa na hoya, jJAnanA saMskArathI rahita hoya, pallavagrAhI pAMDityathI yukta hoya (upara chaluM jJAna hoya), AvI vyaktionI sabhA durvidagdha pariSada kahevAya che. A traNa prakAranI pariSadamAMthI AdinI be pariSada anuyogano bodha prApta karavA yogya gaNAya che. anuyoga katanI yogyatA :- zAstramAM anuyoga karavAnA adhikArI-kartAnI yogyatA A pramANe batAvI che. (1) AryadezamAM janmelo hoya, (2) kuLa-pitRvaMza vizuddha hoya, (3) jAti-mAtRvaMza vizuddha hoya, (4) suMdara AkRti, rUpa AdithI saMpanna hoya, (5) daDha saMhanAnI-zArIrika zakti saMpanna hoya, (6) dhRtiyukta-pariSahaupasarga sahana karavAmAM samartha hoya, (7) anAzaMsI-satkAra, sammAna AdinA AkAMkSI na hoya, (8) avikaltha-vyartha bhASaNa karanAra na hoya, (9) amAyI-niSkapaTI hoya, (10) sthira paripATI-abhyAsa dvArA anuyoga karavAnA sthira abhyAsI hoya, guruparaMparAthI prApta jJAna
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa/AvazyakanikSepa , saMpanna hoya, (11) gRhItavAkya-Adeya vacana bolanAra hoya, (12) jita pariSada-sabhAne prabhAvita karanAra ane kSabhita thanAra na hoya, (13) jitendriyazAstrIya adhyayana-ciMtana-manana samaye nidrAne vaza thanAra na hoya, (14) madhyastha-niSpakSa hoya, (15) deza, kALa, bhAvanA jJAtA hoya, (16) Asannalabdha pratibha-prativAdIne parAsta karavAnI pratibhA saMpanna hoya, (17) nAnAvidhadezabhASA vijJA -aneka dezonI bhASAnA jJAtA hoya, (18) paMcavidha AcAra yukta arthAt jJAnAcAra vagere pAMca prakAranA AcAranA pAlaka hoya, (19) sUtrArtha, tadurbhaya, vidhijJa-sUtra, artha ane ubhaya (sUtrArtha) vidhinA jANakAra hoya, (20) AharaNa, hetu, upanaya naya nipuNa-udAharaNa, hetu, upanaya ane nayadaSTinA marmajJa hoya, (21) grAhaNAkuzala-ziSyone tattvagrahaNa karAvavAmAM kuzaLa hoya, (22) svasamaya, parasamaya vita- sva ane para siddhAntamAM niSNAta hoya, (23) gaMbhIra, udAra, svabhAvavALA hoya, (24) dIptimAnaparavAdIo parAsta na karI zake tevA tejasvI hoya, (25) ziva-janakalyANa karavAnI bhAvanAthI bhAvita hoya, (26) saumya-zAMta svabhAvavALA hoya, (27) guNa zata kalita-dayA, dAkSiNya vagere seMkaDo guNothI yukta hoya, A guNothI yukta vyakti ja anuyoga karavAmAM samartha hoya che. te ja anuyoga karavAnA adhikArI che. anuyogavRtti-patra-7]. Avazyaka sUtrano paricaya :|6 jai Avassayassa aNuogo AvassayaNNaM kimaMgaM aMgAI ? suyakkhaMdho suyakkhaMdhA ? ajjhayaNaM ajjhayaNAI ? uddesago uddesagA? AvassayaNNaM No aMgaM No aMgAI, suyakkhaMdho No suyakkhaMdhA, No ajjhayaNaM, ajjhayaNAI, No uddesago, No uddesgaa| zabdArtha - ga = jo, mAnasa = Avazyaka sUtrano, juom = anuyoga ISTa che to, prAsaMgika che to, AvAsayA vinA = AvazyakasUtra, zuM eka aMgarUpa che ke, aMdhAruM = aneka aMgarUpa che, suyagdha = eka zrutaskaMdha 'adhyayananA samUha 'rUpa che? surenagdha = aneka zrutaskandha rUpa che, ayana = adhyayana rUpa che ke, koI eka viziSTa artha pratipAdaka zAstranA nAnA vibhAgane adhyayana kahe che), mAruM = aneka adhyayana rUpa che, to = eka uddezaka rUpa che ke, (adhyayananI aMtargata (aMdara) nAmanirdezapUrvaka vastunuM nirUpaNa karanAra prakaraNa vizeSa uddezaka kahevAya che), la = aneka uddezaka rUpa che? no e no saMgA = eka ke aneka aMga sUtrarUpa nathI. bhAvArtha - prazna- jo Avazyakano anuyoga karavAno che to Avazyaka sUtra eka aMgarUpa che ke aneka aMgarUpa che? eka zrutaskaMdha rU5 che ke aneka zrutaskaMdharUpa che? eka adhyayana rUpa che ke aneka adhyayana rUpa che? eka uddezaka rUpa che ke aneka uddezaka rUpa che? uttara- Avazyaka sUtra eka aMgarUpa paNa nathI, aneka aMgarUpa paNa nathI. Avazyaka sUtra eka zruta skaMdharUpa che, aneka zrutaskaMdharUpa nathI. te eka adhyayana rUpa nathI, aneka adhyayana rUpa che. AvazyakamAM
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 uddezaka nathI mATe te eka ke aneka uddezaka rUpa nathI. vivecana : A sUtramAM ATha praznottara dvArA Avazyaka sUtrano paricaya karAvyo che. Avazyaka sUtra aMgasUtra nathI aMgabAhya che. tethI te eka ke aneka aMgarUpa nathI. te cha adhyayanAtmaka eka zrutaskandharUpa che. tethI te aneka adhyayana ane eka zrutaskandha rUpa che. zeSa cha prazno agrAhya che. anAdeya che. Avazyaka sUtra paricaya eka aneka eka zrutaskaMdha | zrutaskaMdha adhyayana eka aneka aMgarUpa aMgarUpa Avazyaka sUtra nA Avazyaka vagere padonA nikSepanI pratijJA : hI nA = nA nA zrI anuyogadvAra sUtra aneka eka adhyayana uddezaka hA vivecana : nA aneka uddezaka 7 tamhA AvassayaM NikkhivissAmi, suyaM NikkhivissAmi, khaMdha Nikkhi- vissAmi, ajjhayaNaM NikkhivissAmi / jattha ya jaM jANejjA, NikkhevaM Nikkhive NiravasesaM / jattha vi ya Na jANejjA, caukkayaM Nikkhive tattha // 1 // zabdArtha :- bivivislAmi - nikSepa karIza, surya = zrutano, vaSaeN = skaMdhano, gattha = jyAM, f = jeTalA, nAkhekhkhA = jANatA hoya, khilevuM = nikSepa, vitttave - nikSepa karavo joIe, piravakSetraM nA saMpUrNa, te sarvano, pattha vi - jyAM, na nAkhekhkhA = na jANato hoya to, paDavayaM = cAra, bivihave = nikSepa karavo joIe, tattva = tyAM. bhAvArtha :- Avazyaka sUtra zrutaskandha ane adhyayana rUpa che. tethI Avazyakano, zrutano, skaMdhano ane adhyayanano nikSepa (yathAsaMbhava nAma vageremAM nyAsa) karIza. jo nikSeptA-nikSepa karanAra vyakti samasta nikSepane jANatA hoya to, tene te jIvAdi vastuno sarva prakAre nikSepa karavo joIe. jo sarva nikSepa jANatA na hoya to nAma, sthApanA, dravya, bhAva A cAra nikSepa to karavA ja joIe. A be sUtramAM Avazyaka vagere padono nikSepa karavAnI pratijJA karI sUtrakAre vadhu ane ochA
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa/Avazyaka nikSepa 11 nikSepa karavAnuM kAraNa darzAvI, nikSepa kartAnI yogyatAno nirdeza karyo che. A anuyogadvAra sUtrano viSaya 'Avazyakano anuyoga' che. sUtranA anukULa artha karavA te anuyoga che. Avazyaka sUtranuM spaSTarUpathI vivecana tyAre ja thaI zake ke jyAre tenA padono nikSepa karAya. tethI sUtramAM AvazyakAdi padano nikSepa karavAnI pratijJA karI che. eka zabdanA aneka artha hoya che. te vividha arthomAMthI prasaMgane anurUpa arthanI abhivyakti nikSepa dvArA thAya che. nikSepa aprastutanuM nirAkaraNa karI, prastutanuM vidhAna karavAmAM samartha che. tethI prakRta (prasaMgasaMgata) arthano bodha ane aprakRta(aprAsaMgika) arthanuM nirAkaraNa thaI jAya che. Avazyaka para nikSepa : 8 se kiM taM AvassayaM ? AvassayaM cauvvihaM paNNattaM taM jahA - NAmAvassayaM, ThavaNAvassayaM, davvAvassayaM, bhAvAvassayaM / bhAvArtha :- prazna- AvazyakanuM svarUpa kevuM che ? uttara- AvazyakanA cAra prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) nAma Avazyaka, (2) sthApanA Avazyaka, (3) dravya Avazyaka, (4) bhAva Avazyaka. vivecana : A sUtramAM 'se' zabda 'atha' arthano dyotaka magadhadezIya zabda che. 'atha' zabdano prayoga maMgala, anantara, prAraMbha, prazna ane upanyAsa vagere arthamAM karAya che. ahIM vAkyanA upanyAsa arthamAM teno prayoga thayo che. viM zabda praznArthasUcaka che ane teM zabda sarvanAma che. A rIte samasta zAstramAM jyAM jyAM se ita no prayoga che, tyAM tyAM A ja artha samajavo. Avazyaka zabdanuM nirvacana :- nirvacana eTale saMyukta padane vibhakta-TukaDA karI, vAkyanA arthane spaSTa karavo. (1) avazya vartavyamAvaNyam :- avazya karavA yogya hoya te Avazyaka. divasa ane rAtrinA aMtabhAgamAM sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ane zrAvikAne avazya karavA yogya sAdhanA te Avazyaka kahevAya che. (2) muLAnAM AsamantAdRzyamAtmAnuM rotItyAvazyam / sarva prakAre guNone vazya-AdhIna kare te Avazyaka. (3) A - samantAd vazyA bhavanti indriyakaSAyAdibhAvazatravo yasmAttadAvazyakam /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 ] zrI ayogavAra sUtra Idriya ane kaSAyAdi bhAvazatru sarvaprakAre jenA dvArA vaza karAya te Avazyaka. (4) munazUnyamAtmAnam -tamattAt vasati gurityAvAsam | guNazUnya AtmAne sarvAtmanA guNothI je vAsita kare te Avaka (Avazyaka) 'Avasmaya' zabdanI saMskRta chAyA 'AvAsarka' paNa thAya che. AvAsakano artha che vAsita karanAra, A sUtramAM AvazyakanA cAra prakAra batAvyA che. te nikSepa anusAra cAra prakAra che. nikSepanA ochAmAM ochA cAra prakAra che. nAma, sthApanA, dravya ane bhAva. saMkSepamAM cAra nikSepa :(1) nAma nikSepa - koI paNa vyakti ke padArthanuM guNAdinI apekSA rAkhyA vinA nAma rAkhavuM. jema ke koI bALakanuM nAma Indra rAkhavAmAM Ave ane te vyaktine Indra kahIe, te nAma Indra kahevAya. (2) sthApanA nikSepa:- pratimA, citra, lAkaDA vageremAM te AkAra rU5 athavA cokhA vageremAM AkAra vinA je sthApanA karAya te sthApanA nikSepa kahevAya che. jema ke pratimAmAM 'A Indra che' tema sthApavuM. pratimAne Indra kahevo te sthApanA nikSepa che. 3) dravya nikSepa:- jIva-ajIvanI bhUtakAlIna avasthA athavA bhaviSyakAlIna avasthAnuM vartamAnamAM kathana karAya te dravya nikSepa kahevAya che. je sAdhu, A manuSya AyuSya pUrNa karI Indra banavAnA hoya te sAdhune Indra kahevA athavA Indra paryAya pUrNa karI manuSya avasthAne prApta thayela vyaktine Indra kahevAmAM Ave, te dravya Indra kahevAya. dravya nikSepamAM je pada(zabda)upara nikSepa utAravA hoya te padanA jJAna-jJAtAnA AdhAre be bheda karavAmAM Ave che. (1) AgamataH dravya nikSepa ane (2) noAgamataH dravya nikSepa. AgamataH dravya nikSepamAM jJAnApekSayA kathana hoya che te jJAnamAM jJAtAno upayoga hoto nathI mATe te AgamataH dravya nikSepa kahevAya che. 'anupayo vya' anuyoga te dravya. noAgamataH dranikSepamAM 'no' pada sarvathA niSedha arthamAM che. tenuM tAtparya che- jJAnAbhAvanI apekSA Avazyakano dravya nikSepa athavA pravRtyapekSamA Avazyakano dravya nikSepa. noAgamataH dravya nikSepanA traNa bheda karavAmAM Ave che. (1) jJAyakazarIranoAgamathI dravyanikSepa (2) bhavyazarIra noAgamathI dravyanikSepa (3) tavyatirikta (jJAyakazarIra bhavyazarIra vyatirikta athavA ubhayazarIra vyatirikta) noAgamathI dravyanikSepa. ahIM be bhedamAM jJAnAbhAvanI apekSA che ane trIjA bhedamAM pravRtyapekSA nikSepa che. (1) zAyakazarIranoAgamathI dravya nikSepa - jeNe bhUtakALamAM te te padanA arthane jANyo hoya, tevA jJAtAnuM vartamAnamAM mRtaka zarIra paDyuM hoya, tene te nAmathI saMbodhita karavuM. jema ke 'Indra' padanA arthane jANanAra koI vyaktinA mRta zarIrane 'Indra' kahe to te jJAyakazarIranoAgamadravyathI Indra kahevAya.
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prathama prakaraNa/AvazyakenikSepa [ 17 ] vartamAnamAM te zarIramAM jJAna nathI paNa bhUtakALamAM A zarIra dvArA jJAna meLavyuM hatuM. te bhUtakAlIna avasthAne lakSyamAM rAkhI tene dravya nikSepa kahela che. (2) bhavya zarIranoAgamathI dravya nikSepa - koI bALaka ke vyakti bhaviSyamAM 'Indra' padanA arthane jANaze. vartamAnamAM jJAna nathI paraMtu bhaviSyamAM jJAtA banaze, tene vartamAnamAM Indra' kahevAmAM Ave to te bhavyazarIranoAgama dravyathI Indra kahevAya. (3) taddavyatiriktanoAgamathI dravya nikSepa - temAM te zabdano je je padArtha mATe prayoga thato hoya, te sarvanuM grahaNa karavAmAM Ave che. (4) bhAva nikSepa - zabdanA artha anurUpa avasthA vartamAne hoya tyAre te zabdano prayoga thAya te bhAvanikSepa kahevAya che. jema ke IndranI paryAyano anubhava kare tyAre tene Indra kahevuM, te bhAva Indra che. bhAva nikSepamAM paNa te pada(jeno nikSepa thato hoya te pada)nA jJAna-jJAtAnA AdhAre be bheda karavAmAM Ave che. (1) AgamathI bhAvanikSepa (2) noAgamathI bhAvanikSepa. (1) AgamathI bhAva nikSepa - 'Indra' padanA jJAnathI yukta koI jJAtA temAM upayogavAna hoya tyAre te AgamathI bhAvanikSepa kahevAya che. (2) noAgamathI bhAva nikSepa - te padanuM jJAna hoya, temAM upayoga hoya ane sAthe tadanurUpa kriyA-pravRtti hoya to te noAgamathI bhAvanikSepa kahevAya che. ahIM 'no padano prayoga sUtrakAre eka deza niSedha arthamAM karyo che. jJAna che te Agama che paraMtu kriyA che te jJAnarUpa nathI.viDiyA mA no na hoDa aa tethI kriyA dezamAM jJAnarUpatAnA niSedha mATe 'no' kahyuM. eka dezamAM jJAna che eka dezamAM nathI te sUcavavA noAgamathI' zabdano prayoga karyo che. jema ke Indra A padane jANanAra(jJAyaka)upayogapUrvaka vaMdana namaskAra Adi kriyAyukta hoya to te noAmagathI bhAvanikSepa kahevAya che. AgamathI-noAgamathI dravya bhAva nikSepano taphAvata :AgamathI dravya nikSepa- jJAna hoya paNa upayoga na hoya tevA jJAyakane AgamathI dravyanikSepa kahe che. AgamathI bhAva nikSepa- jJAna paNa hoya ane temAM upayoga paNa hoya, tevA jJAyakane AgamathI bhAvanikSepa kahe che. noAgamathI dravya nikSepa- bhUtakALamAM te padanuM jJAna hatuM, bhaviSyamAM te padanuM jJAna prApta karaze paNa vartamAnamAM te padanuM jJAna na hoya tevI vyakti, te padanuM jJAna prApta karavAnA pustakAdi sAdhano athavA te padathI sUcavAtA anya sarva jJeya padArthone noAmagathI dravyanikSepa kahe che. noAgamathI bhAva nikSepa- jJAna hoya, temAM upayoga hoya ane sAthe( tarU5)kriyA hoya to tene no
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 14 / zrI ayogavAra sUtra AgamathI bhAvanikSepa kahe che. nAbha-sthApanA Avazyaka :| 9 se kiM taM NAmAvassayaM ? NAmAvassayaM- jassa NaM jIvassa vA ajIvassa vA jIvANa vA ajIvANa vA tadubhayassa vA tadubhayANa vA Avassae tti NAma kIrae / se taM NAmAvassayaM / zArtha:- jassa = , jIvassa= na, ajIvassa = manu, jIvANa = vona, ajIvANa = savornu, tadubhayassa = tahubhayanu, tadubhayANa = tamayogeM, Avassae tti = mAvazya se, NAma kIrae= nAma 42vAmAM Ave, nAma 25vAmAM Ave, se ta NAmAvassayaM = te nAma Avazya: DevAya che. bhAvArtha :- prazna- nAmAvazyarnu 2135 cha ? uttara- je koI jIvanuM, ajIvanuM athavA jIvonuM, ajIvonuM athavA tadubhayanuM, tadubhayonuM 'Avazyaka evuM nAma rAkhavuM, te nAma Avazyaka kahevAya. 10 se kiM taM ThavaNAvassayaM ? ThavaNAvassayaM-jaNNaM kaTThakamme vA cittakamme vA potthakamme vA leppakamme vA gaMthime vA veDhime vA pUrime vA saMghAime vA akkhe vA varADae vA ego vA aNegA vA sabbhAvaThavaNAe vA asabbhAvaThavaNAe vA Avassae tti ThavaNA Thavijjati / se taM ThavaNAvassayaM / __NAma-TThavaNANaM ko paiviseso ? NAmaM AvakahiyaM, ThavaNA ittariyA vA hojjA, AvakahiyA vA / zArtha :-kaTTha kamme = U -15ma tarekI AkRti, cittakamme = yitra, gaNa 52 horesImAti. potthakamme = 5sta -8451 52chApelI sAiti athavA pustamahodI iti athavA tApatra 52che zabanAvesI sAiti, leppakamme = sepabha, bhInI bhATInApiMDamAthI banAvalI Ati, gaMthime = anthima-sUtarathI gUMthIne banAvelI Ati, veDhime = veSTima-se- Ane vastra vATIne banAvedI Aiti, pUrime = paribha, tAMbA-sIsAnA 2sane binabhAMDhANI banAvelIAti, saMghAime = saMghAtima-puSpothI banAvedI athavA vastra Done ne banAvelI sAti, akkhe sakSa, yopATana pAsA, varADae- oDI, ego vA athavA, aNegA = ane, sabbhAvaThavaNAe = samAva35 sthApanA, asabbhAvaThavaNAe = asahabhAva sthApanA, ThavaNA = sthApanA, Thavijjati = sthapAyacha, NAma-TThavaNANaM = nAma sthApanA vayye, ko-zU, paiviseso vizeSatA cha, tazavata cha, NAma Avakahiya = nAma yAvat thira, ThavaNA-ittariyA = sthApanA tvari, hojjA = Doya che.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa/AvazyakanikSepa , [ 15 | bhAvArtha :- prazna- sthApanA AvazyakanuM svarUpa kevuM che? uttara- kASThakarma, citrakarma, lekhakarma, graMthima, veSTima, pUrima, saMghAtima, akSa athavA varATakamAM eka athavA aneka Avazyaka rUpa je sadbhAva athavA asadbhAvarUpa sthApanA karavAmAM Ave te sthApanA Avazyaka che. prazna- nAma ane sthApanA vacce zuM taphAvata che? uttara- nAma yAvatruthika hoya che jyAre sthApanA Itvarika paNa hoya ane yAtmathika paNa hoya vivecana : A sutro dvArA sutrakAre nAma ane sthApanA AvazyakanuM svarUpa temaja nAma sthApanA vacceno taphAvata darzAvyo che. nAma, abhidhAna ke saMjJA A traNe zabdo eka ja arthanuM sUcana kare che. nAma mAtrathI je Avazyaka te nAma Avazyaka. loka vyavahAra calAvavA jIva, ajIva, jIva-ajIva ubhayarUpa padArthanuM nAma rAkhavuM ja paDe che. nAma vinA vyavahAra zakya nathI. koI vyaktinuM Avazyaka evuM nAma rAkhavAmAM vyaktinI IcchA ja mukhya che. jema koI vyaktie putranuM nAma devadatta rAkhyuM. deve Apyo nathI chatAM loka vyavahAra mATe devadatta' nAma rAkhyuM, tema nAma Avazyaka mATe paNa samajavuM. bhAvanI, arthakriyAnI zUnyatA hovA chatAM vyavahAra mATe jIva, ajIvanuM Avazyaka evuM nAma rAkhavAmAM Ave to te nAma Avazyaka kahevAya che. eka jIva Avazyaka - koI bALakanuM nAma Avazyaka rAkhavAmAM Ave to te eka jIva Avazyaka che. aneka jIva Avazyaka - niMbhADAnI agnimAM aneka uSNayonika saMmUrchAima uMdaro janma dhAraNa kare che. te niMbhADAnI agni teo mATe AvAsarUpa che. te niMbhADAnI agni 'AvAsaka' nAme prasiddha che. A asaMkhyAta agnikAya jIvonuM AvAsaka nAma paDyuM te aneka jIva AvazyakanuM udAharaNa che. Avazyaka zabdano eka artha AvAsa paNa thAya che. je pUrve AvazyakanI vyAkhyA karatAM batAvyuM che. eka ajIva Avazyaka - aneka bakholavALA sUkAvukSa (hUMThA)mAM sApa raheto hoya to te vRkSa sarpanA 'AvAsa' nAmathI prasiddhi pAme che. te vRkSa eka ajIva AvazyakanuM udAharaNa che. aneka ajIva Avazyaka :- pakSIno mALo aneka sukA ghAsanA taNakhalAthI bane che. temAM pakSIo rahe che. tethI te pakSIonA AvAsarUpa prasiddhi pAme che. mALAnuM 'AvAsa' evuM nAma aneka ajIva AvazyakanuM udAharaNa che.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 17 ] zrI anuyogadvAra sUtra eka jIvAjIva Avazyaka- jalAzaya, udyAna vagerethI yukta rAjamahela, rAjAnA 'AvAsa' rUpe prasiddhi pAme che. jalAzaya-udhAna vagere sacitta che ane IrTa vagerethI banela rAjamahela acitta che. A baMnethI saMyukta mahela rAjAnA AvAsarUpa hovAthI eka jIvAjIva Avazyaka che. aneka jIvAjIva Avazyaka :- rAjaprasAdathI yukta samastanagara rAjAnA AvAsarUpe kahevAya che. temAM aneka jIvo-ajIvo saMmillita che tethI te aneka jIvAjIva AvazyakanuM udAharaNa che. A rIte koI paNa padArthane Avazyaka saMjJA ApavI te nAmAvazyaka che. sthApanA Avazyaka - cokkasa vastu ke vyaktinA abhiprAyathI sthApanA karavAmAM Ave che. te sthApanA nikSepa kahevAya che. kASThAdinI pUtaLImAM AvazyakavAna zrAvakanI sthApanA karavAmAM Ave to te sthApanA Avazyaka kahevAya. bhAva AvazyakathI rahita vastumAM 'A Avazyaka che' tevA abhiprAyathI sthApanA karavAmAM Ave che. te sthApanA tatsadazatadAkAra athavA asadaza-atadAkAra, baMne prakAre thaI zake che. te uparAMta niyatakALa mATe-alpakALa mATe athavA jyAM sudhI vastu rahe tyAM sudhI-yAvatruthika samaya mATe AvazyakanI sthApanA karavAmAM Ave che. nAma-sthApanA vacce samAnatA tathA bhinnatA - (1) bhAva nyatAnI apekSAe samAnatA :- nAma ane sthApanA baMne nikSepa bhAvazUnya che. jema bhAva zUnya vastumAM nAma nikSepa karAya che, tema bhAvazUnya vastumAM tadAkAra, atadAkAra sthApanA paNa karAya che. (2) abhiprAyanI apekSAe asamAnatA -nAma AvazyakamAM 'A bhAva Avazyaka che', tevo abhiprAya hoto nathI jyAre sthApanA AvazyakamAM A bhAva Avazyaka che' tevo abhiprAya manamAM hoya che. (ra) kALanI apekSAe asamAnatA :- nAma Avazyaka yAvatruthikAyAvaastitva) hoya che. nAma vastunuM astitva rahe tyAM sudhI rahe che. sthApanA alpakALa mATe paNa hoya ane yAvatruthika paNa hoya che. (4) bhAvanI apekSAe asamAnatA :- sthApanAmAM pratimA vagere joI Adara, sanmAna vagere bhAva utpanna thAya che, jyAre nAmamAM Adara bhAva vagere utpanna thatA nathI. IndranI pratimA joI AdarabhAva jAgRta thAya che paNa koI bALakanuM Indra nAma hoya to tenA pratye Indra jevA AdarabhAva jAgRta thatA nathI. dravya Avazyaka : 11 se kiM taM davvAvassayaM ? davvAvassayaM duvihaM paNNattaM, taM jahA- Agamao 2no sAmano ya zabdArtha :- suvi6 = be prakAranA, paUtti prarUpyA che, A mo= AgamathI, AgamanI apekSA,
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa/Avazyaka nikSepa jJAnanI apekSA, po Agamo = no AgamathI, pravRttinI apekSA, deza ke sarva jJAnano abhAva. bhAvArtha :- prazna- dravya AvazyakanuM svarUpa kevuM che ? uttara- dravya AvazyakanA be prakAra kahyA che, te A pramANe che- AgamathI(jJAnanI apekSA) dravyaAvazyaka ane noAgamathI(pravRttinI apekSA) dravya Avazyaka. 17 vivecana : te te paryAyone je prApta kare che te dravya arthAt je atIta ane anAgata bhAvanuM kAraNa che, te dravya kahevAya che. vikSita paryAyano jeNe anubhava karI lIdho che athavA bhaviSyamAM vivakSita paryAyano anubhava karaze, te vastunI vartamAnamAM te dravyarUpe parigaNanA thAya che. je AvazyakarUpa pariNAmano anubhava karI cUkyA che athavA bhaviSyamAM anubhava karaze evA AvazyakanA upayogathI zUnya sAdhunA zarIrane dravya Avazyaka kahevAmAM Ave che. Agamao :- jJAnanI apekSAe. Avazyaka saMbaMdhI Agama-jJAna vartamAnamAM che paNa temAM upayoga na hoya to tene AgamathI dravyaAvazyaka kahe che. Agamo A zabda mATe anuvAdamAM AmagataH, AgamathI, jJAnanI apekSAe, jJAnApekSayA vagere koIpaNa zabda prayoga thAya, tAtparya eka ja che. -- NoAgamao - pravRttinI apekSA Avazyaka saMbaMdhI Agama-jJAna vartamAnamAM nathI, bhUtamAM hatuM athavA bhaviSyamAM thaze to tene noAgamathI dravyaAvazyaka kahevAya che tathA je laukika, lokottara Avazyaka pravRttio che, tene paNa noAgamathI dravya Avazyaka kahevAya che. tAtparya e che ke jyAM pravRttinI(kriyAnI)apekSA hoya athavA vartamAnamAM deza ke sarva AvazyakanuM jJAna na hoya tene noAgamathIdravyaAvazyaka kahevAya che. gokhamo A zabda mATe anuvAdamAMno AgamataH noAgamathI, pravRttinI apekSA, kriyApekSayA vagere zabda prayoga thAya, tAtparya eka ja che. AgamataH dravya Avazyaka : 12 se kiM taM Agamao davvAvassayaM ? Agamao davvAvassayaM jassa NaM Avassae tti padaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM NAmasamaM ghosasamaM ahINakkharaM aNaccakkharaM avvAiddhakkharaM akkhaliyaM amiliyaM avaccAmeliyaM paDipuNNaM paDipuNNaghosaM kaMThoTThavippamukkaM guruvaaynnovgyN| se NaM tattha vAyaNAe pucchaNAe pariyaTTaNAe dhammakahAe, moaNuplehAr / nhA ? ''anuvono vabdha' miti dgu / zabdArtha :-Agamo = AgamathI, jJAnanI apekSA, vabbAvAya = dravyAvazyaka, nahmaLa =
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI anuyogadvAra sUtra jeNe, AvarUNa tti payaM = Avazyaka evA padane, lihiyaM = zIkhI lIdhuM hoya, tryi = hRdayamAM sthira karyuM hoya, niya= AvRti karI dhAraNA karI hoya, mithe = zloka, pada, varNa vagere saMkhyA pramANano sArI rIte abhyAsa karyo hoya, paniya = AnupUrvI pUrvaka sarvAtmanA parivartita karyuM hoya, gAmane = nAmasama, potAnA nAmanI jema avismata karyuM hoya, posA = udAttAdi svarone anurUpa uccAra karyA hoya, ahIMtharuM = akSaronI hInatA rahitapaNe uccAraNa karyuM hoya, avaraM= akSaronI adhikatA rahita uccAraNa karyuM hoya, gaLAphara-vyatikrama rahita uccAraNa karyuM hoya, atire = akhalitarUpe (vacce-vacce akSaro choDyA vinA) uccAraNa karyuM hoya, mitiyaM = zAstranA padomAM anya padone mizrita karyA vinA uccAraNa karyuM hoya, avazvAnetiyaM = avyatyAgraMDita-eka zAstranA bhinna-bhinna sthAne AvelA ekarthaka sUtrone ekatrita karyA vinA pATha karyo hoya, paraMDapukha = pratipUrNa--akSaro ane arthanI apekSAe zAstrano anyUnAdhika abhyAsa karyo hoya, vipui = yogya ghoSapUrvaka-avAja kADhIne zAstranuM parAvartana karyuM hoya, vAkuvapramujava = svarotpAdaka kaMThAdinA mAdhyamathI spaSTa uccAraNa karyuM hoya, guruvAyanona = guruvAcanopagata-guru pAse (Avazyaka sUtranI) vAcanA lIdhI hoya, te te, ta~-tyAM-tethI, vAyagA = vAcanA, puchaIT= pRcchanA, parivAra = parAvartanA, dharmadA = dharmakathAthI yukta hoya, paraMtu, no aNupedA = anuprekSA rahita hoya, vasphA = zA mATe, ayvono zva= anupayoga te dravya kahevAya che, miti 9= tethI karIne. bhAvArtha - prazna- AgamathI (jJAnApekSayA) dravya AvazyakanuM svarUpa kevuM che? uttara- jJAnanI apekSAe dravyAvazyakanuM svarUpa A pramANe che- je sAdhue Avazyaka padane zIkhI lIdhuM hoya, sthira karyuM hoya, jita, mita, parijita karyuM hoya, nAmasama, ghoSasama, ahInAkSara, anatyakSara, avyAviddhAkSara, asmalita, amilita, avyatyAgraMDita rUpe uccAraNa karyuM hoya, pratipUrNa, pratipUrNa dhoSa, kaMThoSThavipramuktarUpe uccAraNa karyuM hoya, guru pAsethI vAcanA lIdhI hoya, tethI vAcanA, pucchanA, parAvartanA ane dharmakathAthI yukta hoya paraMtu anuprekSAthI rahita hoya-upayoga zUnya hoya. 'anupayogo dravya' A zAstra vacanAnusAra Avazyaka padanA jJAtA hoya paNa temAM upayoga rahita hovAthI te AgamataH dravyaAvazyaka kahevAya che. vivecana : A sUtramAM AgamathI-jJAnApekSayA dravyaAvazyakanuM nirUpaNa karyuM che. ahIM Agama eTale zrutajJAna. zrutajJAnanA kAraNabhUta AtmA, tenAthI adhiSThita zarIra ane tenA dvArA thatAM sUtranA uccAraNa vageremAM kAryano upacAra karI te sarvane zrutajJAna-Agama rUpa kahela che. Avazyaka padanuM jJAna hovA chatAM dravya kahevAnuM kAraNa e che ke temAM upayoga nathI. anuprekSA upayoga rahitapaNe thaI zakatI nathI. bAkI vAcanAdi upayoga vinA thaI zake che tethI sUtramAM no aypedA kahyuM che. anupayoga avasthA dravya kahevAya che. jJAna che paNa upayoga nathI tethI tene dravya Avazyaka kahela che. upayogapUrvakanI anuprekSA bhAvaAvazyaka kahevAya che.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa/AvazyakanikSepa , | 19 ] zrutanA guNomAM ahInAkSara guNa kahevAnuM kAraNa e che ke akSaronI nyUnAdhikatA ke uccAraNanI anucitatAthI arthamAM taphAvata thaI jAya che. arthamAM bheda thavAthI kriyA bheda thAya che ane tethI mokSanI prApti na thatAM anaMta saMsAranI prApti thAya. ghoSasama vizeSaNa zikSAkAla AzrayI che ane paripUrNa ghoSaparAvartana kAlanI apekSAe che. AgamataH dravyaAvazyaka saMbaMdhI nayadaSTio :| 13 Negamassa ego aNuvautto Agamao egaM davvAvassayaM, doNNi aNuvauttA Agamao doNNi davvAvassayAI, tiNNi aNuvauttA Agamao tiNNi davvAvassayAI, evaM jAvaiyA aNuvauttA tAvaiyAiM tAI Negamassa Agamao davvAvassayAiM / evameva vavahArassa vi / saMgahassa ego vA aNegA vA aNuvautto vA aNuvauttA vA Agamao davvAvassayaM vA davvAvassayANi vA se ege davvAvassae / ujjusuyassa e go aNuvautto Agamao egaM davvAvassayaM, puhuttaM Necchai / tiNhaM saddaNayANaM jANae aNuvautte avatthU / kamhA ? jai jANae aNuvautte Na bhavai / se taM Agamao davvAvassayaM / zabdArtha -jAmaksa - naigama nayanA mate, paLo = eka, anuvako = anupayukta AtmA, kAmo = AgamathI, paNa vaLAvala = eka dravyaAvazyaka che, parva = A rIte, nAvaDyA = jeTalA, anuvaka = anupayukta AtmA, tAvathA = teTalA, tAruM = te, vaneva = A pramANe-naigamanayanI jema, vavarasta vi = vyavahAranayanI maMtavyatA jANavI. dasta = saMgrahanayanA mate, e = eka, a = aneka, ayvaDo = anupayukta aNuvattA = anupayukta AtmAo, 3julusa = RjusUtranayanA mate, pudu = pRthakva, bahutva, bhedane, Rk = Icchato nathI. tiSe traNe, saMyALa = zabdanayo, nAgaNa = jJAyaka, mavaltha = avastu mAne che, huM zAmATe ? ga= jo, na java6 = na hoya. bhAvArtha :- naigama nayanA mate eka anupayukta AtmA, AgamathI-jJAnApekSayA eka dravya Avazyaka che. be anupayukta AtmA, jJAnApekSayA be dravya Avazyaka che. traNa anupayukta AtmA, AgamathI traNa dravya Avazyaka che. A rIte jeTalA anupayukta AtmA, teTalA AgamathI dravya Avazyaka che, tevuM naigamanayanuM maMtavya che. naigamananI jema ja vyavahAra naya AgamathI dravya AvazyakanA bhedo svIkAre che. sAmAnyane grahaNa karanAra saMgraha naya eka anupayukta AtmA eka ane aneka anupayukta
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 20 | zrI anuyogadvAra sUtra AtmA aneka AgamataH dravya che, tevA kathanano svIkAra karato nathI. te badhA anupayukta AtmAne eka dravyAvazyaka rUpe mAne che. jusUtra naya pRthakatva-bhedane svIkArato nathI. tethI tenA mate eka anupayukta AtmA jJAnApekSayA eka dravya Avazyaka che(vartamAnakAlIna eka ja AgamataH dravya Avazyakano te svIkAra kare che.) traNe zabdanaya, zibdanaya, samabhirUDha naya ane evaMbhUtanI jJAyaka anupayukta hoya to tene avastu, asat mAne che. je jJAyaka hoya te upayoga zUnya hoya zake nahIM ane jo upayoga zUnya hoya to te jJAyaka kahevAya nahIM. A AgamathI dravyAvazyaka che. vivecana : naya - vastu anaMta dharmAtmaka che. eka samaye eka ja dharmanuM kathana thaI zake, tethI anya dharmane gauNa karI eka dharmane mukhyatAe je grahaNa kare te naya kahevAya che. vastumAM anaMta dharmo hovAthI nayo paNa anaMta thAya chatAM sugamatAthI bodha karAvavA tene sAta vibhAgamAM vibhakta karyA che, te ja sAta naya rUpe prasiddha che. (1) naigamanaya - vastumAM rahela sAmAnya ane vizeSa baMne dharmono svIkAra kare che. te aneka prakAre vastuno bodha karAve che. vizeSarUpa bhedane pradhAna banAvI A naya jeTalA anupayukta AtmA hoya, teTalA Agama dravya Avazyakane svIkAre che. (2) vyavahAranaya - saMgrahanaya dvArA gRhIta padArthamAM vidhipUrvaka vibhAga je abhiprAyathI karavAmAM Ave te abhiprAyane vyavahAranaya kahevAmAM Ave che. A naya lokavyavahArane pradhAnatA Ape che. te vyavahAramAM vizeSa' upakArI che. pANI lAvavuM hoya to ghaTa vizeSamAM lAvI zakAya, ghaTatva sAmAnyathI kArya thaI zakatuM nathI. vyavahAranaya 'vizeSane ja mAnya kare che tethI vizeSagrAhInaigamanaya jevuM ja tenuM vaktavya che. te jeTalA anupayukta AtmA, teTalA Agama dravya Avazyakane svIkAre che. naigamanaya jevI ja prarUpaNA hovAthI sUtrakAre krama prApta saMgrahanayane choDI vyavahAra nayanuM pahelA kathana karyuM che. bAkI sAta nayamAM saMgrahAya bIjA krame ane vyavahAra naya trIjA krame che. (3) saMgrahanayaH- pratyeka padArthamAM rahela vizeSa dharmone gauNa karIne sAmAnyane svIkArI pratyeka padArthane ekarUpe svIkAre tene saMgrahAya kahe che. aneka upayoga zUnya AtmAomAM anupayuktatva eka samAna che te sAmAnyane lakSyamAM rAkhI saMgrahanaya eka Agama dravya Avazyakane svIkAre che. (4) asatranaya :- je kevaLa vartamAna ane svakIya paryAyane svIkAre tene tra&jusUtranaya kahe che, tenA mate atItakAla vinaSTa che, anAgatakALa anutpanna che, tethI te vartamAna paryAyane ja svIkAre che. vartamAna paryAya eka samayanI ja hovAthI eka che. tethI A naya anekatAne svIkArato nathI, tenA mate Agama dravya Avazyaka eka ja che, aneka nahIM. (5. 7) zabdanaya, samabhi3Dhanaya ane evabhata naya - A traNe naya zabda pradhAna che. tenA mate
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa/Avazyaka nikSepa jJAtRtva ane anupayuktatvano samanvaya saMbhavita nathI. jJAtA hoya to anupayukta na hoya ane anupayukta hoya to jJAtA na kahevAya. te traNenA mate dravyaAvazyaka prarUpaNA asat che. 21 A rIte AgamathI dravya Avazyaka saMbaMdhI nayonuM maMtavya jANavuM. sAte nayanA svarUpanI vizeSa jANakArI mATe juo prakaraNa ekatAlIsamuM- naya adhikAra. noAgamataH dravya Avazyaka : 14 se kiM taM NoAgamao davvAvassayaM ? NoAgamato davvAvassayaM tivihaM paNNattaM, taM jahA- jANagasarIradavvAvassayaM, bhaviyasarIradavvAvassayaM, jANagasarIrabhaviyasarIravairittaM davvAvassayaM / bhAvArtha :- prazna- noAgamathI dravyAvazyakanuM svarUpa kevuM che ? uttara- noAgamathI dravyaAvazyakanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) jJAyakazarIra dravyAvazyaka (2) bhavyazarIra dravyAvazyaka (3) jJAyakazarIra bhavyazarIra vyatirikta dravyAvazyaka. vivecana : A sUtramAM noAgamathI dravya AvazyakanA bhedanuM kathana che. ahIM 'no' zabda sarvathA niSedha ane ekadeza niSedha baMne arthamAM prayukta che. prathama be bheda jJAyakazarIra ane bhavyazarIra dravya AvazyakamAM sarvathA jJAnano abhAva che, tethI noAgamathI kahyuM che. bhUta-bhAvinuM kAraNa hovAthI dravya kahela che. ubhaya vyatirikta noAgama dravya Avazyaka rUpa trIjA bhedamAM Avazyaka zabda anya je je arthamAM, pravRttimAM prayukta hoya, te sarvanuM grahaNa karyuM che. tAtparya e che ke be bheda jJAnAbhAva apekSAe che ane trIjo bheda pravRttinI apekSAe che. zAstrakAra A traNe bhedanuM kramathI varNana have pachInA sUtromAM kare che. jJAyaka zarIra dravya Avazyaka : 15 se kiM taM jANagasarIradavvAvassayaM ? jANagasarIradavvAvassayaM - Avassae tti padatthAdhikArajANagassa jaM sarIrayaM vavagayacuyacAviyacattadehaM jIvavippajaDhaM sejjAgayaM vA saMthAragayaM vA siddhasilAtalagayaM vA pAsittA NaM koi bhaNejjA - aho ! NaM imeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTTheNaM bhAveNaM Avassae tti payaM AghaviyaM paNNaviyaM parUviyaM daMsiyaM NidaMsiyaM uvadaMsiyaM / jahA ko diTThato ? ayaM mahukuMbhe
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 ] zrI anuyogadvAra sUtra AsI, ayaM ghayakuMbhe AsI / se taM jANagasarIradavvA- vassayaM / zabdArtha :- mAvatti Avazyaka evA, patthAvAra= padanA arthAdhikArane, nANasa = jANanAra, sarIra meM = je zarIra, vava - vAgata- cetanya rahita, guya= cyata-AyuSyakarmano kSaya thaI javAthI dasa prANathI rahita, nirjIva zarIra, vAviya= cyAvita, viSa vagere dvArA AyuSya pUruM thaI jatAM, nirjIva thayela zarIra, uttavedaM= tyakta deha, saMlekhanA-saMthArApUrvaka svecchAe tyAgela zarIra, navalakhaba8 = jIvavipramukta, jIva dvArA parityakta zarIra, tejhArtha = zayyAgata- zarIrapramANa lAMbI pahoLI pATa-para sthita, saMthArAye = saMtArakagata-aDhIhAtha pahoLI pATa-pathArI para sthita, lisinAtanAva - siddhazilAgata-anazana aMgIkAra karela sthAna para sthita (mRta zarIrane), pAlittA = joIne, to mane = koI kahe ke, aho = aho! ne = A, sarasapusa = zarIra saMghAta (samudAyathI), nirikSa = jinopadiSTa, bhAve = bhAvathI, mAvA ri paDyuM - Avazyaka e padanuM, AviyaMtra (guru pAsethI) adhyayana karyuM hatuM, paNavirya = sAmAnyarUpe ziSyone prajJApita karAvyuM hatuM, pavirya = vizeSarUpathI samajAvyuM hatuM, vAva = potAnA AcaraNa dvArA batAvyuM hatuM. zivalivuM = akSama ziSyone Avazyaka pada grahaNa karAvavAno prayatna karyo hato, 3vayaMsiva = naya-yuktio dvArA AvazyakapadanA artha ziSyone avadhAraNa karAvyA hatA, ga = jema, vo viThTho ? = koI dAMta che? ayaM = A, madame= madhukuMbha, AlI = hato, gaye vayame AvI = A ghIno ghaDo hato, te taM gALa sarIra blAsa = AvuM jJAyaka zarIradravyAvazyakanuM svarUpa che. bhAvArtha :- prazna- jJAyaka zarIra dravyaAvazyakanuM svarUpa kevuM che? uttara- Avazyaka e padanA arvAdhikAra jANanAranA thapagata, Tyuta-cyAvita, tyakta, jIvarahita zarIrane zayyAgata, saMstArakagata, siddhazilAgata-je sthAna para saMthAro karyo hoya te sthAna para (mRta zarIrane) sthita joI, koI kahe, aho ! A zarIrarUpa pugala samudAye jinopadiSTa bhAva anusAra AvazyakapadanuM guru pAsethI adhyayana karyuM hatuM, ziSyone prajJApita karyuM hatuM, vizeSa rUpe samajAvyuM hatuM, potAnA AcaraNa dvArA ziSyone batAvyuM hatuM, akSama ziSyone Avazyaka' padanA artha grahaNa karAvavA prayatna karyo hato, jaya-yuktio dvArA ziSyone avadhAraNa karAvyuM hatuM. tevuM A mRta zarIra dravya Avazyaka kahevAya che. prazna- A vAtane samarthana ApatuM koI daSTAMta che? uttara-AcArya uttara Ape che. hA, 'A ghIno ghaDo hato, ' A madhano ghaDo hato.' A rIte jJAyaka dravya AvazyakanuM svarUpa jANavuM. vivecana : jeNe pahelA vidhipUrvaka Avazyaka sUtra'nuM jJAna prApta karyuM hatuM. atyAre tenuM A mRta zarIra
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa/AvazyakanikSepa AvazyakasUtranA jJAnathI sarvathA rahita che, vartamAnamAM A mRta zarIramAM cetanA-jJAna nathI paraMtu bhUtapUrva prajJApanA nayanI apekSAe bhUtakAlIna Avazyaka paryAyanuM te kAraNa hatuM. kAraNamAM kAryano upacAra karI tene dravya Avazyaka kahevAmAM Ave che. loka vyavahAra paNa tevo che. te daSTAMta dvArA sUcavyuM che. pahelA je ghaDAmAM madha ke ghI bharavAmAM AvatuM hoya, vartamAnamAM temAM madha ke ghI na bharavA chatAM A madhano ghaDo che,' 'A ghIno ghaDo che, tevo prayoga vyavahAramAM jovA maLe che. te ja rIte AnirjIva zayyAgata zarIra bhUtakAlIna AvazyakajJAna paryAyanuM kAraNa hovAthI dravya Avazyaka kahevAya che. sutramAM 'aho' zabda dainya, vismaya ane AmaMtraNa A traNa arthamAM prayukta che. A zarIra anitya che mATe dainyaartha, A nirjIva zarIre Avazyakane jANyuM hatuM tethI vismaya artha ane juo ! A zarIra saMghAte Avazyaka zAstranuM jJAnaprApta karyuM hatuM, tema paricitone AmaMtraNa ApavA mATe 'aho'no prayoga thayo che. bhavya zarIra dravya Avazyaka :16 se kiM taM bhaviyasarIradavvAvassayaM ? bhaviyasarIradavvAvassayaM- je jIve joNijammaNaNikkhaMte imeNaM ceva sarIra- samussaeNaM AttaeNaM jiNovadidveNaM bhAveNaM Avassae tti payaM seyakAle sikkhissai, Na tAva sikkhai / jahA ko diTuMto? ayaM mahukuMbhe bhavissai, ayaM ghayakuMbhe bhavissai / se taM bhaviyasarIradavvAvassayaM / zabdArtha :-ne je jIva, naui = yonimAMthI, = janma samaye,vihate = nIkaLyo che, rUpa = A, sarasapusa = zarIra samudAya vaDe, sattA = prApta, nikhovali = jinopadiSTa, bhAve = bhAvathI, AvarUpa ti para Avazyaka padane, teyA = bhaviSyakALamAM, jila= zIkhaze, jA tAva siva6 = vartamAnamAM zIkhato nathI, nahI = te mATe, je 9io = zuM dAMta che? artha = A, maduzme pavitsa = A madhukuMbha thaze, aya vaya zuM vastra = A ghI bharavAno ghaTa thaze. bhAvArtha :- prazna- bhavya zarIra dravya AvazyakanuM svarUpa kevuM che? - uttara- samaya pUrNa thatAM je jIve yonisthAnamAMthI bahAra nIkaLI janmane dhAraNa karyo che tevuM bALaka, te prApta zarIra samudAya dvArA jinopadiSTa bhAvAnusAra Avazyakapada bhaviSyamAM zIkhaze, vartamAnamAM zIkhato nathI, jIvanA te zarIrane bhavyazarIra dravya Avazyaka kahe che. prazna- te mATe koI daSTAMta che? uttara- A madhukuMbha thaze, A dhRtakuMbha thaze. AvuM bhavya zarIra dravyAvazyakanuM svarUpa jANavuM.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ [24] zrI ayogavAra sUtra vivecana : bhaviSyamAM Avazyaka padane je zIkhavAnA che tevA jIvanuM-bALakanuM zarIra bhavyazarIra dravya Avazyaka kahevAya che. bhAvina bhUtavakuvA: bhUtakALanI jema bhAvI-bhaviSyamAM paNa upacAra karAya che. A bALakanuM zarIra bhaviSyamAM AvazyakajJAna prAptinuM kAraNa banavAnuM che. kAraNamAM kAryano upacAra karI tene dravya Avazyaka kahela che. jema bhaviSyamAM koI ghaDAmAM madha ke ghI bharavAnuM hoya, vartamAnamAM temAM madha ke ghI bharyu na hovA chatAM vartamAnamAM te ghaDA mATe 'A madhano ghaDo che,' 'A ghI no ghaDo che' tevo vyavahAra thAya che, tema bhaviSyamAM Avazyaka padane zIkhaze, tevA A bALakAdinA zarIrane bhavya zarIra dravya Avazyaka' kahe che. jJAcakazarIra-bhathazarIra vyatirikta dravya Avazyaka :17 se kiM taM jANagasarIrabhaviyasarIravatiritte davvAvassae ? jANagasarIrabhaviyasarIravairitte davvAvassae tivihe paNNatte, taM jahAloiekuppAvayaNie, louttarie / bhAvArtha :- prazna- jJAyakazarIra-bhathazarIra vyatirikta noAgamataH dravyaAvazyakanuM svarUpa kevuM uttara-jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravya AvazyakanA traNa prakAra che. (1) laukika (2) kujhAvacanika (3) lokottarika. vivecana : noAgamathI dravya AvazyakanA A trIjA bhedamAM, bhUta ane bhAvinI apekSA sivAya jeTalA noAgamathI dravya Avazyaka hoya, te sarvano samAveza karyo che. te sarvane traNa bhedamAM vibhAjita karyA che(1) laukika Avazyaka kriyAo (2) kuprAvacanika Avazyaka kriyAo (3) vItarAgamArganI Avazyaka kriyAo. laukika dravyAvazyaka :18 se kiM taM loiyaM davvAvassayaM ? loiyaM davvAvassayaM- je ime rAIsara-talavara-mADaMbiya-koDubiya-ibbhaseTThi- seNAvai-satthavAhappabhiio kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe suvimalAe phulluppala- kamalakomalummilliyammi ahapaMDure pabhAe rattAsogappagAsakiMsuya
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prathama prakaraNa/Avazyaka nikSepa 25 | suyamuhaguMjaddharAga sarise kamalAgara-NaliNisaMDabohae uTThiyammi sUre sahassarassimmi diNayare teyasA jalate muhdhoynn-dNtpkkhaalnn-tellnnhaanniLada-siddhI-hariyAliyA -pUva-5 -ma-pa-taMgotravtthmaaiyaaii davvAvassayAI karettA tao pacchA rAyakulaM vA devakulaM vA ArAmaM vA ujjANaM vA sabhaM vA pavaM vA gacchati / se taM loiyaM davvAvassayaM / zabdArtha to radhdhAvasaMvaM = laukika dravyAvazyaka, ne phare = je A, paraMtara = rAjezvara, cakravartI vAsudeva vagere athavA rAjA, Izvara eTale yuvarAja, amAtya vagere, taravara= talavara, rAjA dvArA pradata suvarNapadane mastaka upara dhAraNa karanAra, mAMDaviya = mADaMbika jenI AsapAsa anya gAma na hoya te athavA vikharAyela janAzraya vizeSane maDaMba kahe che, tenA adhipati, chokuLiya = kauTumbika, aneka kuTuMbonuM pAlana karanAra, bha = Ibhya, Ibha eTale hAthI-jenI pAse hAthI pramANa dravya hoya te, phi = zreSThI-koTayAdhIza athavA rAjAe nagarazeThanI padavI tathA suvarNapada Apyo hoya te, teva6 = senApati, satyavAda= sArthavAha-kraya-vikraya arthe dravya samUha laI, je anya vyApArIo sAthe dezAttaramAM jAya te, khamaphao = vagere, vajana = sAmAnyarUpe prabhAte, (have prabhAtanI vizeSa avasthAo kahe che.) pa3iqmAyA = prabhAtanI prathama avasthA, prabhAtanI AbhA prAdurbhata thatI hoya che. lagabhaga savAranA cAra vAgyAno samaya, raya vimA = suvimala rAtri, pahelA karatAM vadhu spaSTa prakAza thAya tevI prabhAtanI bIjI avasthA. jene po phATavo' athavA bhaLabhAMkhaLAno samaya kahe che, gejuprata= utpalakamaLa, phalu-kAMIka vikasita hoya, mata = mRgavizeSanA, romana = komaLa nayano, vayimi = unmIlita(kAMIka khulelA), papura = yathAyogya pIta mizrita zvetavarNa yukta, mApa = prabhAta, (AvI prabhAtanI bIjI avasthA pasAra thAya tyAre trIjI avasthA Ave che.), rattAsona= rakta azokavRkSa, paI = palAsa, suryanuM puSpa kiMzuka-kesuDAnuM, sumuka popaTanuM mukha(cAMca), 'baddha = caNoThInA ardhabhAga, riloka samAna rakta, vamanAra= jaLAzaya, kamaLonI khANa-kamaLonA utpattisthAna evA sarovaravartI, liNi = kamaLavano, voTara = bodhaka-vikasita karanAra, gni = udaya thAya tyAre, sUre= sUryano, sahasarasigni = sahasa-hajAro, razmi- kiraNothI, rilAyare = dinakaradivasa vidhAyaka, teya = tejathI, gata jvalaMta-dedIpyAna, mudadhoyaNa = mukhadhovana, saMtaparaMvanana = daMta prakSAlana, tetna = telamAliza, = snAna, pada = dAMtiyAthI vALa oLavA, sintha = sarasava, hariyAlaya = durvA (nuM prakSepaNa), a = arisAmAM mukha jovuM, bhUja = dhUpa karavo, dhUpathI vastrane suvAsita karavA, pukhamA = puSpamALA dhAraNa karavI, dha = sugaMdhita, tavona = pAnakhAvuM, vasthAthA = vastra paheravA vagere, rabbAvalA = dravya Avazyaka, vajetA = karIne, to pachI = tyArapachI, yajJa = rAjasabhAmAM, revaNa = devAlayamAM, A rIte = ArAmagRhamAM, 3nnAI = udhAnamAM, samaM= sabhAmAM, palaMga paraba, chati= jAya che, te taM toye blAvarsa = te laukika dravya Avazyaka che. bhAvArtha :- prazna- laukika dravyAvazyakanuM svarUpa kevuM che?
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra uttara- je A rAjezvara athavA rAjA, Izvara, talavara, mADaMbika, kauTumbika, Ilya, zreSThI, senApati, sArthavAha vagere rAtrivyatIta thAya tyAre, prabhAtakAlIna kiMcinmAtra prakAza thAya, pahelAnI apekSAe vadhu phrUTa prakAza thAya, vikasita kamaLapatro temaja mRganA nayanonA ISa unmIlanayukta, yathAyogya pItamizrita zvetavarNayukta, prabhAta thAya tyAre tathA rakta azokavRkSa, palAzapuSpa, popaTanI cAMca, caNoThInA ardhabhAga samAna rakta, sarovaravartI kamaLavanone vikasita karanAra, potAnA hajAro kiraNothI divasavidhAyaka tejathI dedIpyAna sUrya udita thAya tyAre mukhadhovuM, daMtaprakSAlana, telamAliza, snAna, dAMtiyAthI vALa oLavA, maMgala mATe sarasava, durvA vagerenuM prakSepaNa karavuM, darpaNamAM mukha jovuM, dhUpa dvArA vastrane suvAsita karavA, puSpa ane puSpamALAne dhAraNa karavI, pAna khAvuM, svaccha vastra paheravA vagere dravya Avazyaka karI rAjasabhA, devAlaya, ArAma gRha, udyAna, sabhA athavA paraba tarapha jAya che. te laukika dravya Avazyaka che. vivecana : 26 saMsArI loko dvArA Avazyaka kRtya rUpe je avazya karavA yogya che te, sarva laukika dravya Avazyaka che. daMtaprakSAlana, snAna vagere Avazyaka kRtyone mokSa prAptinA kAraNarUpa AvazyakanI apradhAnatAnI apekSAe dravya kahela che. mokSanuM pradhAnakAraNa bhAva Avazyaka che. akhAdaLe vaLvasaddolthi apradhAna arthamAM 'dravya' zabda prayukta thAya che. snAnAdi dainika Avazyaka kRtya mokSamArgamAM apradhAna che. tethI dravya kahela che. temAM Agama rUpatA nathI, pravRttirUpatA che. tethI tene 'noAgamataH'nA bhedamAM kahela che. kuprAvacanika dravyAvazyaka : 19 se kiM taM kuppAvayaNiyaM davvAvassayaM ? kuppAvayaNiyaM davvAvassayaM je ime caraga-cIriMga- cmmkhNddiy-bhicchNddgjaMturana-notama-novRttiya-ziSidhamma-dhammaciMtana-aviruddha-vizuddha-vujjusaavgppbhiiyo pAsaMDatthA kallaM pAuppabhAyAe rayaNIe jAvateyasA jalate iMdassa vA khaMdassa vA ruddassa vA sivassa vA vesamaNassa vA devassa vA NAgassa vA jakkhassa vA bhUyassa vA muguMdassa vA ajjAe vA koTTakiriyAe vA uvalevaNasammajjaNA''varisaNa-dhUva- puppha-gaMdha-mallAiyAiM davvAvassayAiM kareMti / se taM kuppAvayaNiyaM davvA - vassayaM / I zabdArtha :-uAvaLiyuM - kuprAvAcanika, navvAvastaryaM = dravya Avazyaka, ne = je, me = A, varaT = caraka-sAthe maLI bhikSA mAMganAra athavA khAtA--khAtA cAlanAra, tni = cIrika--mArgamAM paDela cItharAone paheranAra, dhammalahiya= carmakhaMDika-cAmaDAnA vastra pahenAra athavA jenA samasta upakaraNa cAmaDAnA hoya te, miThThuMDaLa = potAnI pAlita gAyanA dUdhAdithI nahIM paraMtu bhikSA prApta
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa/AvazyakanikSepa _. | 27 | annathI ja udarapUrti karanAra athavA sugatanA zAsanane mAnanAra, pAMDuraMga = pAMDuraMga = zarIra para bhasma lagADanAra, notama = gautama-baLadane koDInI mALAothI vibhUSita karI, tenI vismayakArI cAla batAvI bhikSA lenAra, nodhvatiya = govratika-gAyanI sAthe rahI, gAya sAthe gAmanI bahAra nIkaLI, gAya bese tyAre besavuM, UThe tyAre UThavuM, care tyAre pharALa karavuM ane gAya jyAre pANI pIve tyAre pANI pIvuM, tevuM grovrata lenAra, himna = gRhIdharma-gRhasthadharmI, gRhastha, tharvata = dharmasaMhitAnA vicAraka, viruddha aviruddha-deva-rAjA-mAtA-pitA, pazu, pakSI vagereno samAnarUpe vinaya karanAra, vinayavAdI mithyAdaSTi, viraha = viruddha-puNya, pApa vagerene mAnanAra kriyAvAdI, ku-sAvA = vRddhazrAvaka - brAhmaNa-bharata cakravartIe potAnA zAsanakALamAM deva-guru-dharmanuM svarUpa saMbhaLAve te mATe teonI sthApanA karI hatI. teone prAcInatAnI apekSAe vRddha kahyA che athavA vRddhAsthAmAM dIkSA aMgIkAra karI, tapasyA karanAra zrAvaka, baphA = vagere, pasaMsthA = pAkhaMDastha-pAMkhaDI-mithyA vratonuM pAlana karanAra, = prabhAta thAya tyAre, pADa_mAthA - prabhAtanI AbhA prAdurbhata thAya tyAre, vaLI gAva tevA nate = rajanI-rAtri (vyatIta thAya),tyAMthI zaru karI tejathI dedIpyAna surya udaya pAme, tyAM sudhInuM varNana ahIM pUrva sUtrathI levuM, DuMt = Indra, usa = skanda-kArtikeya, rudrsa = rudramahAdeva, zaMkara,zivasa= ziva-vyaMtaradeva vizeSa, vesamAsa vaizramaNa-kubera-dhanarakSaka deva, devaI= deva, bAlsa = nAgakumAra-bhavanapati devavizeSa, gagTsa = yakSa, bhUyala = bhUta-vyaMtaradeva vizeSa, muslimukunda-baLadeva, ajJA= AryAdevI, voTTaviriyA=mahiSAsumardakadevInI, 3vasevA = upalepana- tela-ghI vagereno lepa karavo, tamannA = saMmArjanA- vastrakhaMDathI lUchavuM, varilA = A varSaNa-gaMdhodakathI abhiSeka karavo, snAna karAvavuM, "va = dhUpa, pura = puSpa, dha = gaMdha, mA = puSpa mALA Adi dvArA(pUjA karavArUpa), blovayA dravyAvazyaka, tina kare che. bhAvArtha :- prazna-kuprAvani dravya AvazyakanuM svarUpa kevuM che? uttara- jeo caraka, cIrika, carmakhaMDika, bhikSodaMDaka, pAMDuraMga, gautama, govratika, gRhastha, dharmaciMtaka, vinayavAdI, akriyAvAdI, brAhmaNa athavA vRddha zrAvaka vagere vividha vratadhAraka pAkhaMDIo rAtri vyatIta thaI prabhAta kALe sUrya udaya pAme tyAre Indra, skandha, rudra, ziva, vaizramaNadeva athavA deva, nAga, yakSa, bhUta, mukunda, AryAdevI, koTTakriyAdevI vagerenI pratimAne upalepana, samArjana, prakSAlana, dhUpa, puSpa, gaMdha, mALA vagere dvArA pUjA karavA rUpa dravyAvazyaka kare che, te kuprAvacanika dravyAvazyaka che. vivecana : mokSanA kAraNabhUta siddhAntothI viparIta siddhAntonI prarUpaNA temaja AcaraNa karanAra caraka vagere kaJAvacanikonA Avazyakane kuprAvacanikadravya Avazyaka kahe che. teo IndrAdinI pratimAne upalepana karavA rUpa Avazyaka kRtya kare che, tethI Avazyakapada kahyuM che. A kriyAmAM mokSanA sAdhanabhUta bhAva AvazyakanI apradhAnatA hovAthI dravya che. temAM jJAnanI apekSAno sarvathA abhAva che ane pravRttinI pramukhatA che tethI tene noAgamataH kahyuM che.
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 lokottarika dravya Avazyaka : 20 se kiM taM logottariyaM davvAvassayaM ? zrI anuyogadvAra sUtra logottariyaM davvAvassayaM je ime samaNaguNamukkajogI chakkAya NiraNukaMpA hayA iva uddAmA, gayA iva NiraMkusA, ghaTThA maTThA tuppoTThA paMDarapaDapAuraNA jiNANaM aNANAe sacchaMdaM vihariUNaM ubhaokAlaM Avassagassa uvaTThati / se taM loguttariyaM davvAvassayaM / se taM jANagasarIrabhaviyasarIravairittaM davvAvassayaM / se taM NoAgamao davvAvassayaM / se taM davvAvassayaM / 1 ' = zabdArtha :-logottariya = lokottarika, ddavyAvasaya = dravyAvazyaka, samaLazuLa = zramaNa--guNathI, mu = mukta, rahita, khoLI = sAdhu, chavAya = chakAyajIvaprati, bui paT = anukaMpArahita hovAthI, haiyA = azvanI, va = jema, vaddAmA = uddAma--zIghragAmI-jaldI cAlanAra (IryA samiti nahIM jALavanAra), yA va = hAthInI jema, pinTulA = niraMkuza arthAt gurunI AjJAmAM na hoya, caDDA = snigdha padArtha dvArA aMga-pratyaMgane mulAyama karanAra, maThThA = tela vagere lagADI vALa tathA zarIrane saMskArita karanAra, tuSpoTTA = tupa-ghI lagADI hoThane mulAyama rAkhanAra, tupa-ghI vagere lagADanAra, paMDura paMDara-dhove, pa6 = paheravAnA vastra, pAvara = prAvaraNa--pAtharavA-oDhavAnA vastrane, bikhALa jinezvaranI, baLAbAr = AjJA vinA, AjJAnI upekSA karI, sacchava = svacchaMdapaNe, vijhiq= vicaraNa karanAra, samo gatta = ubhayakALa, savAre ane sAMje, AvaHTS = Avazyaka karavA, vakRti = udyamavaMta hoya te, je teM toputtariya vaLvAvassayaM - A lokottarika dravya Avazyaka che. bhAvArtha :- prazna- lokottarika dravya AvazyakanuM svarUpa kevuM che ? uttara- je sAdhu zramaNaguNothI rahita hoya, chakAyajIva pratye anukaMpA rahita hovAthI jenI cAla azvanI jema uddAma hoya, hAthInI jema niraMkuza hoya, snigdha padArthanA mAliza dvArA aMga-pratyaMgane komaLa rAkhatA hoya, pANIthI vAraMvAra zarIrane dhotA hoya athavA telathI vALa-zarIrane saMskArita karatA hoya, hoThone mulAyama rAkhavA mAkhaNa--ghI lagADatA hoya, paheravA--oDhavAnA vastrane dhovAmAM Asakta hoya, jinezvara bhagavAnanI AjJAnI upekSA karI, svacchaMdapaNe vicaranAra hoya tevA sAdhu ubhayakALa Avazyaka karavA tatpara thAya tyAre tenI te kriyA lokottarika dravya Avazyaka kahevAya che. A tavyatirikta dravya Avazyaka, noAgamathI dravya Avazyaka ane dravya Avazyaka che. vivecana : lokamAM zreSTha sAdhuo dvArA Acarata ane utkRSTa evA jinapravacanamAM varNita hovAthI AvazyakasUtra lokottarika kahevAya che. lokottarika ane bhAva AvazyakarUpa hovA chatAMe ahIM tene dravya
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa Avazyaka nikSepa Avazyaka kahyuM che, tenuM kAraNa e che ke Avazyaka karanAra te sAdhu zramaNaguNAthI rahita, svacchaMda vihArI, dravyaliMgI che. Avazyaka karavAnI pravRttirUpa hovAthI tene noAgamataH kahela che. A rIte ubhayavyatirikta dravyaAvazyakanuM varNana pUrNa thatAM noAgamathI dravya AvazyakanuM ane aMte dravya Avazyaka nikSepanuM svarUpa varNana pUrNa thayuM. 29 bhAvaAvazyaka : 21 se kiM taM bhAvAvassayaM ? bhAvAvassayaM duvihaM paNNattaM taM jahAAgamao ya NoAgamao ya / zabdArtha :-mAvAvastaryaM = bhAvAvazyaka, Agamo = AgamathI, jJAna-adhyayananI apekSAe khobAmo - noAgamathI, pravRttikriyAnI apekSA. bhAvArtha :- prazna- bhAvAvazyakanuM svarUpa kevuM che ? uttara- bhAvAvayakanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) AgamathI bhAva Avazyaka (2) noAgamathI bhAvAvazyaka. vivecana : vivakSita kriyAnA anubhavathI yukta artha, bhAva kahevAya che arthAt je zabdanI je arthakriyA hoya tenAthI yukta / hoya to te bhAva kahevAya che. jema IndrapaNAnA aizvaryathI yukta hoya te Adeza pratyAdezanI pravRttimAM pravRtta hoya te bhAva Indra kahevAya. tema vivakSita kriyAnI sAthe bhAvasahita je Avazyaka karAya te bhAvaAvazyaka che. AgamataH bhAvAvazyaka : 22 se kiM taM Agamao bhAvAvassayaM ? Agamao bhAvAvassayaM jANae uvautte se ttaM Agamao bhAvAvassayaM / zabdArtha :-gALaC-jJAyaka, Avazyaka padanA jANakAra hoya, vatta= upayukta--temAM(tenA arthamAM) upayogavAna hoya. bhAvArtha :- prazna-AgamathI bhAvAvazyakanuM svarUpa kevuM che ? uttara- AvazyakapadanA jJAtA hoya ane temAM upayoga yukta hoya te AgamathI bhAvAvazyaka che.
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zrI anuyogadvAra sUtra vivecana : AvazyakanA arthajJAnathI janita upayogane bhAva kahevAmAM Ave che, bhAvathI yukta Avazyakane bhAva Avazyaka kahevAya che. Agama eTale jJAna, Avazyaka padanA jJAnathI yukta jJAtAne ahIM AgamathI Avazyaka kahela che. te AvazyakanA jJAnamAM upayoga hoya tene bhAva Avazyaka kahe che. upayoga te AtmAno guNa che. jJAtA guNI ane upayoga rUpa guNamAM abheda hovAthI te AgamathI bhAvAvazyaka kahevAya che. noAgamataH bhAvAvazyaka : 23 se kiM taM NoAgamao bhAvAvassayaM ? NoAgamao bhAvAvassayaM tivida paLatta, teM nahA- lophTa, jhupAvaLiya, tomuttariya / bhAvArtha :- prazna- noAgamathI bhAvAvazyakanuM svarUpa kevuM che ? uttara- noAgamathI bhAvAvazyakanA traNa prakAra che- laukika, kuprAvacanika ane lokottarika. laukika bhAvAvazyaka : 24 se kiM taM loiyaM bhAvAvassayaM ? loiyaM bhAvAvassayaM puvvaNhe bhArahaM avaraNhe rAmAyaNaM / se taM loiyaM bhAvAvassayaM / I zabdArtha :-toDyuM mAvAvasvayaM= laukika bhAvAvazyaka, mudde bharae= pUrvAnamAM mahAbhArata, avarante rAmAyaNaM = aparAhnamAM rAmAyaNanI svAdhyAya karavI te. bhAvArtha :- prazna- laukika noAgamathI bhAvAvazyakanuM svarUpa kevuM che ? uttara- pUrvAlnakALa--divasanA pUrvabhAgamAM mahAbhArata ane aparAokALa-divasanA pazcAt bhAgamAM rAmAyaNanuM vAMcana, zravaNarUpa svAdhyAya karavI, te laukika bhAvAvazyaka kahevAya che. A laukika bhAva AvazyakanuM varNana pUrNa thayuM. vivecana : lokamAM AgamarUpe mAnya evA mahAbhArata-rAmAyaNa vagere graMthonuM vAMcana, zravaNa niyata samaye karavuM Avazyaka che, tevo lokavyavahAra jovA maLe che mATe te laukika Avazyaka che. tenA vAMcana-zravaNamAM vaktA ane zrotAno upayoga hovAthI te bhAva rUpe che. pATha karavo te pravRtti rUpa kriyA hovAthI tene no AgamathI kahevAya che. vyAkhyAkAre kahyuM che ke viriyA Agamo na ho-kriyA AgamarUpa nathI, kriyA rUpa dezamAM AgamatA nathI. tAtparya e che ke AvazyakanA jJAnarUpa upayogayukta AgamathI bhAvaAvazyaka
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prathama prakaraNa/AvazyakenikSepa [31] eka ja prakArano che jyAre pravRtti rUpa noAgamathI bhAvAvazyakanA traNa prakAra che. kupAvacanika bhAvAvazyaka :25 se kiM taM kuppAvayaNiyaM bhAvAvassayaM ? kuppAvayaNiyaM bhAvAvassayaM je ime caraga-cIriya jAva pAsaMDatthA ijjaMjali-homa-jappa-uMdurukka-NamokkAramAiyAiM bhAvAvassayAiM kareMti / se taM kuppAvayaNiyaM bhAvAvassayaM / / zabdArtha - vivarsa = bhAvAvazyaka, rUkyuM = IjyA-yajJa, aMtti = aMjali-pANInI aMjali, IjyAMjali eTale yajJa ane te nimitte jaladhArA karavI athavA IjyA eTale pUjA, gAyatrI AdinA pATha pUrvaka brAhmaNa dvArA karAtI saMdhyopAsanA ane aMjali eTale hAtha joDI namaskAra athavA IjyA eTale mAtA-pitA vagere gurujano-vaDIlone aMjalI eTale namaskAra karavA, homa = homa, havana, nakha = jApa, 366 = dhUpa prakSepa athavA uttva eTale mukha, rukka eTale baLada jevo avAja-baLada jevo dhvani karavo, moja(r)$= namaskAra vaMdana, sAruM = Adi, vagere, bhAvAvarUyADuM = bhAvAvazyaka, ti= kare che. bhAvArtha :- prazna-kupravacanika bhAvAvazyakanuM svarUpa kevuM che? uttara- caraka, cIrikathI laI pAkhaMDastha sudhInA kuprAvacaniko (sU.19 pramANe) IjyA-yajJa, aMjali, homa-havana, jApa, dhUpaprakSepa athavA baLada jevo dhvani, vaMdanA vagere bhAvAvazyaka kare che, te kujhAvacanika bhAva Avazyaka che. vivecana : mithyAzAstrane mAnanAra caraka, cIrika vagere prAvacanika che. teo nizcita samaye, niyamitarUpe yajJAdi Avazyaka kriyA kare che. te kriyAomAM upayoga ane zraddhA hovAthI temAM bhAvarUpatA che, te yajJAdi kriyAo jJAnarUpa na hovAthI noAgamathI che. A rIte kujhAvacanika noAgamathI bhAvAvazyakanuM svarUpa jANavuM. lokottarika bhAvAvazyaka :26 se kiM taM logottariyaM bhAvAvassayaM ? logottariyaM bhAvAvassayaM jaNNaM imaM samaNe vA samaNI vA sAvae vA sAviyA vA taccitte tammaNe tallese tadajjhavasie tattivvajjhavasANe taTThovautte tadappiyakaraNe tabbhAvaNAbhAvie aNNattha katthai maNaM akaremANe ubhaokAlaM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 | zrI anuyogadvAra sUtra AvassayaM karaiti, setaM logottariya bhAvAvassayaM / setaMNoAgamao bhAvAvassayaM / se taM bhAvA- vassayaM / zabdArtha : -hatottariyuM = lokottarika, sana = zramaNa, samA = zramaNI, sAva = zrAvaka, sAviyA = zrAvikA, tanvanta = dattacita, tame = temAM ja mana ekAgra karI, tattereka te zubhalezyA yukta banI, taphAvali = te adhyavasAyamaya banI, tattinavasAve = te (AvazyaktAnA) tIvra adhyavasAyathI, tIvra Atma pariNAmathI yukta, tavAvaDa = te AvazyaktAnA arthamAM upayukta thaIne, tayapatha = tadarpita karaNa yukta thaIne (temAM zarIra niyojita karIne), taobhAvAbhAvi = tenI-AvazyakanI bhAvanAthI bhAvita banI, pattha = anyatra, blyu = kyAMya, ma = manane, ajamav=na karatAM arthAtu anya koIpaNa viSayamAM manane javA dIdhA vinA, 3momli= ubhayakALa -savAre ane sAMje, avayaM zani = Avazyaka kare che. bhAvArtha :- prazna- lokottarika bhAva AvazyakanuM svarUpa kevuM che? uttara- dattacitta banI, manane ekAgra karI, zubhalezyA ane tanmaya adhyavasAya yukta banI, tIvra Atma pariNAmathI, AvazyakanA arthamAM upayukta banI, zarIrAdi karaNane temAM arpita karI, tenI bhAvanAthI bhAvita banI, anya koI viSayamAM manane javA dIdhA vinA je sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ke zrAvikA ubhayakALa Avazyaka-pratikramaNAdi kare che. te lokottarika bhAva Avazyaka che. A rIte lokottarika bhAva AvazyakanA vaktavyatAnI pUrNatA sAthe noAgamabhAvAvazyaka ane bhAvaAvazyakanI vaktavyatA pUrNa thAya che. vivecana : je zramaNAdi AvazyakamAM mana kendrita karI ubhayakAla-savAre ane sAMje Avazyaka kare che, te lokottarikabhAva Avazyaka kahevAya che. pratikramANAdi Avazyaka kriyA caturvidha saMghane avazya karavA yogya che mATe te Avazyaka kahevAya che, Avazyaka sUtra jinopadiSTa che mATe lokottarika che, temAM vartamAne upayoga hovAthI bhAvarUpatA che. te pratikramaNanI kriyA-pravRtti che tethI noAgama che. A rIte lokottarika noAgamathI bhAvAvazyakanuM svarUpa che. A pramANe AvazyakanA cAre nikSepa pUrNa thayA. AvazyakanA paryAyavAcI nAma :27 tassa NaM ime egaTThiyA NANAghosA NANAvaMjaNA NAmadhejjA bhavaMti /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama prakaraNa/AvazyakanikSepa _. | [ 33] AvassayaM avassakaraNijjaM, dhuvaNiggaho visohI ya / ajjhayaNachakkavaggo, NAo ArAhaNA maggo // 2 // samaNeNa sAvaeNa ya, avassa-kAyavvayaM havai jamhA / aMto aho-Nisissa u, tamhA AvassayaM NAma // 3 // se taM AvassayaM / zadArtha ba = te AvazyakanA, = A phila= eka arthavALA-ekArthaka, bAyo = aneka ghoSa-svaravALA, bApAvana = aneka vyaMjanavALA, bAmarthanA = aneka nAma, bhavati che. AvaravuM = Avazyaka, avasara = avazyakaraNIya, yuvaLio = dhruvanigraha, virohI = vizodhi, vAcharAvo = adhyayana-Sakavarga, nA = nyAya, Araha = ArAdhanA, majano = mArga. samav = zramaNo ane, vipuw = zrAvako dvArA, avarNajayadhvayaM- avazya karavA yogya, hava6 = hoya che, nanhA = jethI, saMto= aMte, aho = divasanA,fNasisa = rAtrinA, tA = tethI, AvayaM gAne = tenuM nAma Avazyaka che. bhAvArtha :- A AvazyakanA vividha ghoSa-svaravALA ane aneka vyaMjanavALA, ekArthaka evA aneka nAma A pramANe che. 1. Avazyaka, 2. avazyakaraNIya, 3. dhruvanigraha, 4, vizodhi, 5. adhyayana Sakavarga, 6. nyAya, 7. ArAdhanA, 8. mArga. zramaNo ane zrAvako dvArA divasa ane rAtrinA aMta bhAgamAM avazya karavA yogya hovAthI tenuM nAma Avazyaka che. A AvazyakanuM svarUpa varNana che. vivecana : A sUtramAM AvazyakanA paryAyavAcI nAma batAvyA che. te pRthaka pRthaka svaravALA ane aneka prakAranA 'ka' kArAdi vyaMjanavALA hovAthI kiMcit arthabheda hovA chatAM ekArthaka, samAnArthaka che. (1) Avazyaka - avazya karavA yogya kArya Avazyaka kahevAya che, sAmAyikAdinI sAdhanA caturvidha saMghane nizcittarUpe avazya karavA yogya hovAthI te Avazyaka kahevAya che. (2) avazyakaraNIya - mumukSu sAdhako dvArA te avazya anuSThaya-AcaraNIya hovAthI te avazyakaraNIya (3) dhruvanigraha:- karma ane karmanA phaLasvarUpa A saMsAra anAdi kALathI che ane aneka jIvonI apekSAe anaMta paNa che. tethI tene dhruva kahevAmAM Ave che. dhruva evA karma ane saMsArano Avazyaka dvArA
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 nigraha thato hovAthI te dhruvanigraha kahevAya che. (4) vizodhi :- karmathI malina AtmAnI vizuddhinuM kAraNa Avazyaka che tethI tene 'vizodhi' kahe che. (5) adhyayana SaTkavarga :- AvazyakasUtramAM sAmAyikAdi cha adhyayana hovAthI tene 'adhyayana SaTka varga' kahe che. (6) nyAya :- abhISTa-ISTa arthanI siddhinA samyak upAyarUpa Avazyaka che tethI athavA jIva ane karmanA anAdikAlIna saMbaMdhane Avazyaka apanayana-pRthak kare che, mATe tene nyAya kahe che. (7) ArAdhanA :- Avazyaka ArAdhya evA mokSanI prAptinuM sAdhana che mATe tene ArAdhanA kahe che. (8) mArga :- mArga eTale upAya. mokSanA upAyabhUta hovAthI tene mArga kahe che. A rIte sUtrakAre sUtra-7mAM 'AvArtha biviSNuvijJAni' Avazyakano nikSepa karIza' AvI je pratijJA karI hatI. te anusAra AvazyakanA nikSepa dvArA tenuM nirUpaNa pUrNa karatAM Avazyaka adhikAra samApta thAya che. // prakaraNa-1 saMpUrNa // nAma AgamataH. jJAyaka zarIra. zrIkika sthApanA bhavya zarIra. kuprAvanika Avazyaka nikSepa vya Avazyaka noAgamataH. AgamataH ubhaya "niti. zrI anuyogadvAra sUtra saki lokonarika kuMprAvacanika bhAva noMAgamataH. lokoki
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bIjuM prakaraNa/zvata nikSepa 1 / u / bIjuM prakaraNa zruta nikSepa NeeOAN zruta ni35 :| 1 se kiM taM suyaM ? suyaM cauvvihaM paNNattaM, taM jahA- NAmasuyaM, ThavaNAsuyaM, davvasuyaM, bhAvasuyaM / bhAvArtha :- prazna- zrutarnu 2135 cha ? uttara- zrutanA yA2 me cha, te mA 52 cha- (1) nAmazruta (2) sthApanAzruta (3) dravyazruta (4) mAvazruta. nAma-sthApanA zruta :| 2 se kiM taM NAmasuyaM ? NAmasuyaM jassa NaM jIvassa vA ajIvassa vA jIvANa vA ajIvANa vA tadubhayassa vA tadubhayANa vA sue tti NAmaM kIrai / se taM NAmasuyaM / bhAvArtha :- prazna- nAmazrutarnu 2135 3 cha ? uttara- koI jIva-ajIva ke jIvAjIva athavA jIvo-ajIvo ke jIvAjIvonuM zruta' evuM nAma rAkhavAmAM Ave te nAmazrata che. | 3 se kiM taM ThavaNAsurya ? ThavaNAsuyaM jaNaM kaTThakamme vA jAva sue i ThavaNA Thavijjati / se taM ThavaNAsuyaM / __NAma-ThavaNANaM ko paiviseso ? NAmaM AvakahiyaM, ThavaNA ittariyA vA hojjA AvakahiyA vA / bhAvArtha :- prazna- sthApanA zrutarnu 2135 cha ?
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra uttara- kASThamAM kotarela AkRtithI laI koDI AdimAM 'A zruta' che, tevI je sthApanA karavAmAM Ave, Aropa karavAmAM Ave te sthApanA zruta che. prazna- nAma ane sthApanAmAM zuM taphAvata che ? uttara- nAma yAvatkathika hoya che jyAre sthApanA Itvarika ane yAvatkathika, baMne prakAre hoya che. vivecana : Avazyaka sUtra eka zrutaskaMdharUpa che tema pUrve sUtramAM kahyuM che. temAM be zabdo che- suya + khaMdha - sucavuMtho ahIM sarva prathama 'Avazyaka' zabdanI anuyoga prarUpaNA karyA pachI krama prApta 'suya'(zruta) zabdanI prarUpaNA A sUtromAM karI che. raka zrutano artha che sAMbhaLavuM. upalakSaNathI jovuM, sUMghavuM, AsvAda ane sparza dvArA prApta viSayanI vicAraNA karatA, je jJAna prApta thAya te zruta kahevAya che. te zrutanA nAmAdi cAra prakAra che. koI jIva ke ajIvanuM 'zveta' evuM nAma rAkhavuM te nAmazruta che. tadAkAra ane atadAkAra anya vastumAM 'A zruta che' tevI sthApanA, AropaNA karavI te sthApanA zruta che. nAma-sthApanA zrutanuM vizeSa varNana nAma-sthApanA Avazyaka pramANe jANavuM. dravyamruta : 4 se kiM taM davvasuyaM ? davvasuyaM duvihaM paNNattaM taM jahA- Agamao ya, NoAgamao ya / bhAvArtha :- prazna- dravyazrutanuM svarUpa kevuM che ? uttara- dravyazrutanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) AgamathI dravyazruta (2) noAgamathI dravyazruta. AgamataH dravyamruta : 5 se kiM taM Agamao davvasuyaM ? Agamao davvasuyaM jassa NaM sue ti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva kamhA ? jai jANate aNuvautte Na bhvi| se taM Agamao davvasuyaM / bhAvArtha :- prazna- AgamathI dravyazrutanuM svarUpa kevuM che ? uttara- je sAdhue 'zveta' A pada zIkhyu hatuM. sthira, jita, mita, parijita karyuM hatuM yAvat zAyaka
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjuM prakaraNa/zruta nikSepa hoya te anupayukta na hoya tyAM sudhIno sUtrapATha (sU. 12-13 pramANe ) grahaNa karavo. A AgamathI dravyazrutanuM svarUpa che. vivecana : 37 A sUtramAM AgamathI dravyazrutanuM svarUpa darzAvyuM che. 'zrutapada'nA abhidheya AcArAMga vagere zAstra jeoe zIkhI lIdhA paraMtu upayoga zUnya hoya to te AgamathI dravyazruta kahevAya che. 'anuvaono va' anupayoga te dravya kahevAya che. 'gAva mhA' A zabda zA mATe? napha nAkhate aNuvaDatte kha bhavad = je jJAyaka che te anupayukta hoI zake tyAM sudhInA sUtrapAThano atideza khAva mhA A zabda dvArA karavAmAM Avyo che. dravya AvazyakanA sU.12-13 pramANe ahIM te sUtrapATha levAnuM sUcana karyuM che. noAgamathI dravyazruta : 6 se kiM taM NoAgamao davvasuyaM ? NoAgamao davvasuyaM tivihaM paNNattaM, taM jahA- jANayasarIradavvasuyaM, bhaviyasarIradavvasuyaM, jANayasarIrabhaviyasarIravairittaM davvasuyaM / bhAvArtha :- prazna- noAgamathI dravyazrutanuM svarUpa kevuM che ? uttara- noAgamathI dravyazrutanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) jJAyakazarIra dravyazruta, (2) bhavyazarIra dravyazruta (3) tavyatirikta dravyazruta. jJAyaka zarIra dravyazruta : 7 se kiM taM jANayasarIradavvasuyaM ? jANayasarIradavvasuyaM - suyattipadatthAhikArajANayassa jaM sarIrayaM vavagaya- - cutacAviyacattadehaM jIvavippajaDhaM sejjAgayaM vA saMthAragayaM vA siddhasilAtalagayaM vA, aho ! NaM imeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadidveNaM bhAveNaM sue tti payaM AghaviyaM paNNaviyaM parUviyaM daMsiyaM NidaMsiyaM uvadaMsiyaM / jahA ko diTThato? ayaM madhukuMbhe AsI, ayaM ghayakuMbhe AsI / se taM jANayasarIradavvasuyaM / zabdArtha :- suttipavasthadivAra bALayalsa = zrutapadanA arthane jANanArA vyaktinA. bhAvArtha :- prazna- zAyakazarIra dravyazrutanuM svarUpa kevuM che ? uttara- zrutapadanA arthAdhikAranA jJAtAnuM vyapagata, cyuta, cyAvita, tyakta, jIvarahita zarIrane,
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 | zrI anuyogadvAra sUtra zadhyAgata, saMstArakagata athavA siddhazilA-tapobhUmigata zarIrane joI, koI kahe, aho! A zarIrarUpa pariNata pugala saMghAta dvArA jinopadiSTa bhAva anurUpa 'zruta padanI guru pAsethI vAcanA lIdhI hatI, ziSyone sAmAnyarUpe prajJApita, vizeSa rUpe prarUpita, darzita, nidarzita, upadarzita karyuM hatuM. tenuM A mRta zarIra jJAyaka zarIra dravyAkRta che. prazna-tene mATe koI daSTAMta che? hA, koI ghaDAmAM ghI ke madha bharatA hoya, te kADhI lIdhA pachI paNa te ghaDAne A ghIno ghaDo che, A madhano ghaDo che, tema kahevAmAM Ave tema. nirjIvazarIra bhUtakAlIna zrutaparyAyanA AdhArarUpa hovAthI te jJAyakazarIra dravyazrata kahevAya che. bhavyazarIra dravyahyuta :| 8 se kiM taM bhaviyasarIradavvasuyaM ? bhaviyasarIradavvasuyaM-je jIve joNIjammaNa-NikkhaMte imeNaM ceva sarIra samussaeNaM AdattaeNaM jiNovaiTeNaM bhAveNaM sue tti payaM seyakAle sikkhissai, Na tAva sikkhai / jahA ko diTuMto? ayaM madhukuMbhe bhavissai, ayaM ghayakuMbhe bhavissai, se taM bhaviyasarIradavvasuyaM / bhAvArtha - prazna- bhavyazarIra dravyazrutanuM svarUpa kevuM che? uttara- samaya thatAM je jIve yonine choDI janmane dhAraNa karyo che, tevA bALakAdinA prApta zarIra saMghAta dvArA bhaviSyamAM jinopadiSTa bhAvAnusAra zrutapadane zIkhaze paraMtu vartamAnamAM zIkhI rahyo nathI; tevA te jIvanuM te zarIra bhavyazarIra dravyazruta kahevAya che. prazna- te mATe koI daSTAMta che? jema koI ghaDAmAM ghI ke madha bharavAmAM Avaze paraMtu vartamAnamAM bharyuM nathI, chatAM tenA mATe 'A ghIno ghaDo che' A madhano ghaDo che' tema kahevAmAM Ave che. tema bhaviSyamAM A zarIrathI zrutapadane bhaNaze, tene vartamAnamAM bhavyazarIra dravyazruta kahe che. tenuM sarva vivaraNa dravyaAvazyaka pramANe jANavu. jJazarIra-bhavya zarIra vyatirikta dravyacuta :| 9 se kiM taM jANayasarIrabhaviyasarIravairittaM davvasuyaM ? jANayasarIra bhaviyasarIrava irittaM pattayapotthayalihiyaM / zabdArtha - pattA = patro-tADapatro, posthaya = patronA samUharUpa pustakamAM, tidira = lakheluM ja zruta te. bhAvArtha - prazna- jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravyazrutanuM kevuM svarUpa che? uttara- tADapatro ke patronA samUharUpa pustakamAM likhita zruta jJAyakazarIra bhavyazarIra vyatirikta
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bIju prakaraNa/zrata nikSepa 1 [ 39 ] dravyazruta kahevAya che. vivecana : patrAdimAM lakhela zrata bhAvakRtanuM kAraNa che, tethI tene dravya kahyuM che. patra para lakhela zratamAM upayoga nathI tethI paNa te dravya che. patrAdimAM lekhitazrata acetana che tethI te noAgamata no bheda che. 'suvaM' padanI saMskRta chAyA sUtra paNa thAya che. ziSyanI buddhi vyApaka bane te mATe suya-zrutanuM prakaraNa hovA chatAM prAsaMgika sUtra-sUtaranuM varNana kare che. sUtra-sUtaranA pAMca prakAra :|10 ahavA suttaM paMcavihaM paNNattaM, taM jahA- aMDayaM, boMDayaM, kIDayaM, vAlayaM, vavavece ! bhAvArtha :- athavA jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta sUtra pAMca prakAranA prarUpyA che, te A pramANe che- (1) aMDaja, (2) boMDaja, (3) kITaja, (4) vAlaja (5) valkaja. 11 se kiM taM aMDayaM ? aMDayaM haMsagabbhAdi / se taM aMDayaM / bhAvArtha - prazna- aMDaja sUtranuM svarUpa kevuM che? uttara- haMsagarbhAdithI banela sUtra aMDaja kahevAya che. [kozeTAmAMthI je tAra nIkaLe che.] |12 se kiM taM boMDayaM ? boMDayaM phalihamAdi / se taM boMDayaM / zabdArtha - vaDavaM = boMDaja sUtra, himA- rU vageremAMthI bane te, bhAvArtha :- prazna-baoNDaja sUtranuM svarUpa kevuM che? uttara- kapAsa ke rUmAMthI banatA sUtrane baoNDaja kahevAmAM Ave che. |13 se kiM taM kIDayaM ? kIDayaM paMcavihaM paNNattaM, taM jahA- paTTe, malae, aMsue cINaMsue, kimirAge / se taM kIDayaM / bhAvArtha :- prazna- kITasUtranuM svarUpa kevuM che? uttara- kITaja sUtranA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) paTTa (2) malaya (3) aMzuka (4) cInAMzuka (5) kRmirAga.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 40 ] | zrI anuyogadvAra sUtra 14 se kiM taM vAlayaM ? vAlayaM paMcavihaM paNNattaM, taM jahA- uNNie, uTTie, miyalomie, kutave, kiTTise / se taM vAlayaM / zabdArtha -vAnAMvAlaja, vALathI niSpanna sUtra, aurNika, TTi auSTrika, manomi = mRgalomika, sutarva = kautava, vile = kiTTisa. bhAvArtha :- prazna- vAlaja sUtranuM svarUpa kevuM che? uttara- vAlaja-vAlathI niSpanna sUtranA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) aurNika (2) auSTrika (3) mRgalomika (4) kotava (5) kisi. | 15 se kiM taM vakkayaM ? vakkayaM saNamAI / setaM vakkayaM / se taM jANaya sarIra bhaviyasarIravairittaM davvasuyaM / se taM NoAgamao davvasuyaM / se taM davvasuyaM / bhAvArtha - prazna-valkaja sUtranuM svarUpa kevuM che? uttara-zaNAdimAMthI nirmita sUtra valkaja sUtra kahevAya che. te jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravyakRtanuM svarUpa che. A rIte noAgamathI dravyakRtanuM ane samuccaya dravyazrutanuM varNana samApta thAya che. vivecana : 'su' no artha sUtra(sUtara)paNa thAya che, je vastuthI ane je kSetramAM te sUtara banatuM hoya, tenA AdhAre te sUtara te nAmathI prasiddha thAya che. (1) aMDaja- haMsa, pataMga vagere caturindriya jAtinA jIva che.te kozeTA paNa kahevAya che. te potAnI lALamAMthI eka thelI jevuM banAvI, te kozikA ke kozeTAmAM purAya jAya che. temAMthI banatuM sUtara aMDaja kahevAya che. jema ke rezamI tAra. (2) boMDaja- boMDa eTale kapAsanuM kAlu, jIMDavuM, te kapAsamAMthI banatuM sUtara boMDaja kahevAya che. jema ke sUtarAu tAra athavA boMDa eTale rU, AkolIyAnuM rU, te rUmAMthI banatuM sUtara boMDaja kahevAya che. (3) kITaja- caturindriya jIva vizeSanI lALathI utpanna sUtara kITaja kahevAya che. paTTa vagere pAMce bheda kITa janya che tethI te kITaja kahevAya che, (1) paTTasUtra-paTasUtra mATe evuM manAya che ke jaMgalamAM saghana lattAcchAdita sthAnamAM mAMsanA TUkaDAo rAkhI AjubAjumAM thoDA-thoDA aMtare nAnA moTA aneka khIlA khoDavAmAM Ave che. mAMsanA lobhI kITa-pataMgo mAMsa upara uDe che ane khIlAonI AsapAsa lALa pADe che. te lALa ekatrita karI je sUtara banAvavAmAM Ave te paTTa sUtra. (2.3.4) malayaja vagere- malayadezamAM banatA kITajasUtara malayaja, cIna deza sivAyanA dezomAM kIDAonI lALathI banatuM sUtara aMzuka ane cIna dezamAM banatuM kITaja sUtara cInAMzuka kahevAya che. (5) kRmirAga- kRmirAga sUtaranA viSayamAM evuM manAya che ke koI kSetra vizeSamAM manuSyanA lohIne pAtramAM
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bIjuM prakaraNa/zruta nikSepa . 41 | bharI tenA mukhane chidrovALA DhAMkaNathI DhAMkI devAmAM Ave che. temAM ghaNA lAla raMganA kRmikIDA utpanna thAya che. te kIDA chIdramAMthI bahAra nIkaLI AsapAsanA pradezamAM uDatA potAnI lALa choDe che. te lALa bhegI karI je sUtara banAvavAmAM Ave te kRmirAga sUtara kahevAya che. lAlaraMganA kRmiothI te utpanna thavAnA kAraNe te sUtarano raMga paNa lAla hoya che. (4) vAlaja- roma athavA vALathI niSpanna sUtara vAlaja kahevAya che. gheTAnA vALamAMthI niSpanna sUtra aurNika, UMTanA romamAMthI niSpanna sUtara auSTrika ane mRganA romamAMthI niSpanna sUtara mugalomika, uMdaranA romamAMthI niSpanna sUtara kautava kahevAya che. oNrNika sUtra banAvatA samaye rahI gayela nAnA-nAnA romane kiTTisa kahe che. temAMthI banatuM sUtara athavA aurNika sUtrane Dabala-Dabala karI banatuM sUtara athavA ghoDAnA vALamAMthI banatA sUtarane kiTTisa kahevAmAM Ave che. (5) valkaja zaNanI chAlamAMthI niSpanna sUtra valkaja kahevAya che. bhAvaskRta :16 se kiM taM bhAvasuyaM ? bhAvasuyaM duvihaM paNNattaM, taM jahA- Agamao ya, NoAgamao ya / bhAvArtha :- prazna- bhAvakRtanuM svarUpa kevuM che? uttara- bhAvazrutanA be prakAra che. te A pramANe che, AgamabhAvazruta ane noAgamabhAvazruta. AgamataH bhAvazruta :17 se kiM taM Agamao bhAvasuyaM ? Agamao bhAvasuyaM jANaai uvautte / se taM Agamao bhAvasuyaM / bhAvArtha - prazna- AgamabhAvazrutanuM svarUpa kevuM che? uttara- upayogayukta zrutapadanA jJAtA AgamabhAvakRta che. A AgamabhAvakRtanuM lakSaNa che. vivecana : ahIM upayogarUpa pariNAmano sadbhAva hovAthI bhAvarUpatA ane zrutanA arthajJAnano sadbhAva hovAthI AgamatA jANavI. noAgamataH bhAvaRRta :18 se kiM taM NoAgamao bhAvasuyaM ? NoAgamao bhAvasuyaM duvihaM paNNattaM, taM jahA- loiyaM, louttariyaM ca /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 | zrI ayogavAra sUtra bhAvArtha - prazna- noAgama bhAvazrutanuM svarUpa kevuM che? uttara- noAgama bhAvakRtanA be prakAra che. te A pramANe che, laukika bhAvazruta ane lokottarika bhAvazruta. laukika bhAvaRRta :19 se kiM taM loiya bhAvasuyaM ? loiyaM bhAvasuyaM- jaM imaM aNNANiehiM micchAdiTThIhiM sacchaMdabuddhi-maivi- gappiyaM / taM jahA- bhArahaM rAmAyaNaM bhImAsurukkaM koDillayaM ghoDamuhaM sagaDabhaddiAo kappAsiyaM NAgasuhumaM kaNagasattarI vaisesiyaM buddhavayaNaM vesiyaM kAvilaM loyAyayaM sadvitaMtaM mATharaM purANaM vAgaraNaM NADagAdI, ahavA bAvattarikalAo cattAri ya vedA saMgovaMgA / se taM loiyaM bhAvasuyaM / zabdArtha :-bhImAsuru = bhImAsurokta, vahiyaM = kauTilya (artha zAstra), vohamuda = ghoTamukha-azvAdi pazuonuM varNana karatuM zAstra, samiddio = zakaTabhadrikA-zakaTayUha vagere sainya racanA batAvatuM zAstra, khAsiya = kApasika-kapAsamAMthI sUtara, vastra banAvavAnI vidhi batAvatuM zAstra, nahi = nAgasUkSma-saMbhavataH sarpa vagere viSayukta jIvajaMtune varNavatuM zAstra, tattarI = kanaka saptati. saMbhavataH temAM suvarNAdi dhAtuonA athavA sonAnA tArathI mizrita vastra banAvavAnI vidhinuM varNana hoI zake, veli = vaiSika-kAmazAstra, vyApAra-vyavasAya zAstra. bhAvArtha :- prazna- laukika bhAvakRtanuM svarUpa kevuM che? uttara- ajJAnI, mithyAdaSTio dvArA potAnI svacchaMda buddhi ane matithI racita sarva graMtho laukika bhAvakRta che. vivecana : A sUtramAM noAgamathI laukika bhAvazrutanuM svarUpa varNana che. sarvajJokta pravacanathI viruddha abhiprAyavALI buddhi ane mati dvArA racita badhA zAstra laukika zrata che. mokSa sAdhaka na hovAthI tene laukika zruta kahyuM che. A zAstranA vAMcana-zravaNAdimAM upayoga hovAthI te bhAvakRtarUpa che. ahIM sUtramAM vRddhasAI (buddhanuM zAsana) pATha pratomAM maLe che paraMtu te zrutanA nAmomAM prAsaMgika nathI athavA buddhazAsana nAmanA graMthanI apekSAe te pATha hoya zake che. sUtramAM buddhi ane mati, A be zabdano prayoga thayo che. avagraha-IhArUpa vicAradhArA buddhi
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bIjuM prakaraNa/zruta nikSepa . ane avAya-dhAraNA rUpa vicAradhArA mati kahevAya che. nA samAsathI ajJAnI zabdano alpajJAna evo artha thAya ane alpajJAnI samyagdaSTi jIva paNa hoI zake. tenI nivRtti mATe mithyASTi vizeSaNa ApyuM che. lokottarika bhAvadyuta :20 se kiM taM logottariyaM bhAvasuyaM ? logottariyaM bhAvasuyaM jaM imaM arahate hiM bhagavaMte hiM uppaNNaNANa-dasaNadharehiM tIyapaDuppaNNamaNAgayajANaehiM savvaNNU hiM savvadarisIhiM telokkavahiya- mahiya-pUiehiM appaDihayavaraNANa-dasaNadharehi paNIyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM / taM jahA- AyAro, sUyagaDo, ThANaM, samavAo, vivAhapaNNattI, NAyAdhammakahAo, uvAsaga- dasAo, aMtagaDadasAo, aNuttarovavAiyadasAo, paNhAvAgaraNAI, vivAgasuyaM, diTThivAo, ya / se taM logottariyaM bhAvasuyaM / se taM NoAgamao bhAvasuyaM / se taM bhAvasuyaM / zabdArtha :-torAM lokottarika, bAvaku = bhAvazruta, = = je A, ahoei - arihaMta, mAvataruM= bhagavAna vaDe, 3quLa = utpanna, nALa-sAthaf6 = jJAna-darzanane dhAraNa karanAra, tIya = atIta, paduSaNa = pratyutpanna-vartamAna, akhAya = anAgata, bhaviSya kAlika padArthone, nAgadaM= jANanAra, sabbaUpUrdika sarvajJa, sambalirdika sarvadarzI, tetojavadiya= trilokavartI jIvo dvArA avalokita, ahIM variya zabda dezI zabda che, teno artha avalokana thAya che, mahiya = mahita, guNastavanAthI stavita, pUrUEi = pUjita, apaDiya= apratihata, varANavalapa = zreSTha evA kevaLajJAna-kevaLadarzananA, chardi = dhAraka, paLAya = praNIta, kuvAna = dvAdazAMga, bipi = gaNipiTaka, AkAra = AcArAMga, sUyaTIko= sUyagaDAMga, vALa = ThANAMga, samavALo = samavAyAMga, vivAdapatI = vyAkhyAprajJapti, yAda = jJAtAdharmakathAMga, savAlA lAgo = upAsaka dazAMga, saMtADavAgo = aMtagaDadazAMga, anuttarovavA lAgo = anuttaropapAtika dazAMga, paTTAvAraNA = praznavyAkaraNa, vivAnu = vipAkasUtra, vivAno = daSTivAda. bhAvArtha :- prazna- lokottarika bhAvaRRtanuM svarUpa kevuM che? uttara- utpanna jJAna-darzanane dhAraNa karanAra, bhUta-bhaviSya, vartamAnakAlika padArthane jANanAra, sarvajJa, sarvadarzI, trilokavartI jIvo dvArA avalokita, mahita, pUjita, apratihata, zreSTha jJAna-darzananA dhAraka evA arihaMta bhagavAna dvArA praNIta (1) AcArAMga, (2) sUyagaDAMga, (3) ThANAMga, (4) samavAyAMga, (5) vyAkhyAprajJapti, (6) jJAtAdharmakathAMga, (7) upAsaka dazAMga, (8) agaDadazAMga, (9) anuttaropapAtika dazAMga, (10) praznavyAkaraNa, (11) vipAkazruta, (12) daSTivAda. A dvAdazAMga gaNipiTaka lokottarika bhAvakRta che. A rIte lokottarikabhAvazrutanuM varNana pUrNa thAya che. temaja noAgamathI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 ] zrI ayogavAra sUtra bhAvazrutanI ane samuccaya bhAvakRtanI vaktavyatA paNa pUrNa thAya che. vivecana : A sUtramAM lokottarika noAgamataH bhAvazrutanuM svarUpa darzAvAyuM che. mokSa sAdhaka hovAthI dvAdazAMgI (bAra aMgasUtro) lokottarika che. arihaMta paramAtmA dvArA praNIta hovAthI tathA te dvAdazAMgInA jJAnamAM upayoga hovAthI bhAvarUpa che. te dvAdazAMgInuM jJAna hoya, temAM upayoga hoya ane sAthe tadanurUpa kriyA hoya athavA tenA uddeza, samudeza ane AjJA samaye sAthe kriyA hovAthI tene noAgamata nA bhedamAM darzAvela che. tAtparya e che ke zrutamAM laukika, lokottarikatA mokSa sAdhakatAnI apekSAe che. bhAvakRtatva upayoganI apekSAe che. jJAna-kriyAnI saMyuktatAnI apekSAe athavA kriyAnI pramukhatAe te zratane noAgamatanA bhedamAM samAviSTa karela che. AgamataH bhAvakSata ane noAgamataH bhAvakSata vacce aMtara - AgamataH ane noAgamataH bhAvazrata vacceno taphAvata aneka apekSAe samajI zakAya che. AgamataH bhAvakRta noAgamataH bhAvakRta (1) jJAna ane tenA upayoganI pramukhatA hoya che. (1) jJAna-upayoga sAthe kriyA-pravRttinI pramukhatA hoya. (2) jJAtA-vyaktine jJAna zabdazaH upasthita hoya, (2) jJAtA-vyaktine kaMThastha jJAna upasthita na hoya kiMThastha hoya. paNa astitvarUpe, bhAvarUpe te jJAna hoya ja. (3) zruta' padanuM saMpUrNa jJAna ane temAM upayoga hoya. (3) zrutathI phalita laukika-lokottarika jJAna ane temAM upayoga hoya. (4) upayogapUrvaka samasta zrutajJAna hoya. (4) zrutajJAna ane te jJAnane anurUpa pUrNa zuddhajIvana hoya. zrutajJAna ane tadanurUpa pravRtti ekarUpa thaI jAya. AvazyakAdi nikSepanA pramANamAM AgamataH ane noAgamataH A be pada vizeSa gahana artha dharAve che, tethI ahIM vividha rIte te baMne vaccenuM aMtara darzAvyuM che. uparokta taphAvatano AdhAra -'Avazyaka nikSepa' nAmanA prathama prakaraNamAM AgamataH dravya AvazyakamAM 'Avazyaka A padanA jJAtAne upayogano abhAva sUcavela che ane AgamataH bhAva AvazyakamAM 'Avazyaka' padanA jJAtA tathA upayogavaMtane grahaNa karyA che. noAgamataH dravya AvazyakanA ubhaya vyatiriktamAM laukika, kujhAvacanika ane lokottara Avazyaka A traNa bheda karyA che. jemAM laukikamAM laukika Avazyaka kriyAonuM varNana che. lokottara noAgamataH dravya AvazyakamAM Avazyaka sUtramAM varNita mahAvrata, samiti, sAdhvAcAranuM yathArtha pAlana nahIM karatA,
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ | bIju prakaraNa/zruta nikSepa 2 | 45 | svachaMdapaNe jinAjJAthI bahAra vicaratA paraMtu ubhayakAla Avazyaka karanArAne grahaNa karyA che. je zramaNa jinAjJAnusAra yathArtha saMyamAcaraNa karatAM ubhayakAla ekAgracittathI Avazyaka(pratikramaNa) karatA hoya teone noAgamataH dravya AvazyakamAM grahaNa nahIM karatAM noAgamataH bhAva AvazyakamAM grahaNa karyA che. 'zruta' nikSepanA prastuta prakaraNamAM 'kRta' e padanA yathArtha jJAtA ane upayoga rahitane AgamataH dravyazratamAM ane upayoga sahitane AgamataH bhAvakRtamAM grahaNa karyA che. noAgamataH dravyazratamAM ubhayavyatirikta bhedamAM pustaka, pAnAmAM lakhela zratane tathA apekSA vizeSathI kapAsa vagerenA sUtarane grahaNa karyA che. jyAre noAmagataH bhAvakRtamAM laukika ane lokottara be bheda karI anyamata tathA svamatanA zAstrone grahaNa karyA che. A rIte Avazyaka ane zrutanA nikSepa varNanathI tathA 'AgamataH''noAgamataH'nA viSaya varNananA AdhAre uparyukta vividha(cAra) apekSAo spaSTa thAya che. sAthe e paNa spaSTa thAya che ke AvazyakanA noAgamataH dravya ane noAgamataHbhAvamAM pravRttinI pradhAnatA che. temAM laukika, kujhAvacanika ane lokottaramAM vividha Avazyaka kriyAono samAveza che. dravyamAM dravya (mokSa ahetuka) kriyAonuM tathA jinAjJAthI bahAra vicaraNa karanArA jainazramaNonI kriyAnuM kathana che ane bhAvamAM mokSa hetuka zuddha saMyama AcaraNa rUpa Avazyaka kriyAonuM varNana che. A rIte AvazyakatA noAgamataH varNanamAM je rIte vividha prakAranI kriyAonI nAmAvali ane jaina zramaNano zuddhAcAra ane azuddha AcAra varNavela che te rIte zrutanikSepanA A prakaraNamAM noAgamataH nA varNanamAM dravya ke bhAva kyAMya paNa kriyAonuM spaSTa sUcana nathI. paraMtu dravyazrutamAM pustaka lekhita kRta ane kapAsa AdinA sUtaranuM kathana che tathA bhAvazrutamAM laukika ane lokottara zAstronA nAma mAtranI sUci Apela che. tenI sAthe koIpaNa kriyAnI gaNatarI tyAM karela nathI. ItyAdi AdhArothI anuprekSA karatAM 'AgamataH' 'noAmagataH' nuM uparokta aMtara ane svarUpa spaSTa karavAmAM AvyuM che. zrutanA paryAyavAcI nAmo :21 tassa NaM ime egaTThiyA NANAghosA NANAvaMjaNA NAmadhejjA bhavaMti, taM jahA suya sutta gaMtha siddhAMta, sAsaNe ANA vayaNa uvadese / paNNavaNa Agame yA egaTThA pajjavA sutte // 4 // se taM suyaM / bhAvArtha - udAttAdi vividha svaro ane ka kArAdi aneka vyaMjanothI yukta te zrutanA, eka arthavAcIparyAyavAcI nAma A pramANe che-(1) zrata, (2) sUtra, (3) graMtha, (4) siddhAnta, (5) zAsana, (6) AjJA, (7) vacana, (8) upadeza, (9) prajJApanA, (10) Agama. A badhA kRtanA paryAyavAcI nAma che. A rIte zrutanI vaktavyatA pUrNa thaI.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 46 ] zrI ayogavAra sUtra vivecana : A sutramAM "zratanA paryAyavAcI nAma batAvyA che. temAM zabdabheda che paNa artha bheda nathI. chatAM vyutpattinI apekSAe A rIte artha thaI zake che. (1) zrata - guru pAsethI sAMbhaLavAnA kAraNe te zrata che. (2) sUtra:- arthonI sUcanA maLavAnA kAraNe tenuM nAma sUtra che. (3) graMtha :- tIrthakararUpI kalpavRkSanA, vacanorUpI puSponuM temAM grathana hovAthI te graMtha che. (4) siddhAnta - pramANasiddha arthane pragaTa karanAra che mATe te siddhAnta che. (5) zAsana - zikhAmaNa ApanAra hovAthI tathA mithyAtvIne zAsita, saMyamita karanAra hovAthI zAsana che. vRttimAM zAsananA sthAne pravacana zabda che. prazasta, pradhAna, zreSTha, prathama vacana hovAthI te pravacana che. () AjJA :- mukti mATe AjJA ApanAra athavA mokSamArga pradarzaka hovAthI te AjJA kahevAya che. (7) vacana - vANI dvArA pragaTa karAya che mATe vacana. (8) upadeza - upAdeyamAM pravRtti ane heyathI nivRtino upadeza (zikSA) ApanAra hovAthI tene upadeza kahe che. (9) prajJApanA :- jIvAdi padArthanuM yathArtha prarUpaNa karanAra che mATe prajJApanA kahevAya che. (10) Agama - AcArya paraMparAthI Ave che tethI athavA Akhu vacana rUpa hovAthI Agama kahevAya surva vistAra (sU. 7) A pratijJA vAkyAnusAra zrutanuM nikSepa pUrNa thAya che. ' prakaraNa-ra saMpUrNa || |
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjuM prakaraNa/zruta nikSepa paTTa nAma zAyaka zarIra. aMDaja sUtra sthApanA malaya AgamataH zruta nikSepa zruta boMDaja kITaja sUtra sUtra dravya bhavya zarIra. noAgaMmataH. AgamataH. vAlaja sUtra tavyanirikta, laukika valkaja jeolgi patra pustaka likhita aMzu cInAMzu kRSi ziMka auSTika muga mi rAga ////////// bhAva kItava krisi 47 noAgamataH. lokoki
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. trIjuM prakaraNa skaMdha nikSepa zrI anuyogadvAra sUtra skandha nirUpaNa H ttejita vadhe ? vaMthe nabiMde paLatte, taM nahA- gAmapaMthe, vaLAvathe, vyavaSe, mAvaSe | bhAvArtha :- prazna- skandhanuM svarUpa kevuM che ? uttara- skandhanA cAra prakAra che. te A pramANe che, nAma skandha, sthApanA skandha, dravya skandha ane bhAva skandha. vivecana : 'thaM bivivijJAni' skandhano nikSepa karIza. te (sU. 7mAM karela )pratijJAnusAra A sUtramAM sUtrakAra nikSepa vidhithI skandha prarUpaNAno prAraMbha kare che. skandha eTale pudgalapracaya, pudgalono piMDa, samUha--samudAya, khaMbho athavA thaDa. A sarva mATe paNa skandha zabdano prayoga thAya che. adhyayana-samudAya mATe skaMdha zabdano prayoga prAsaMgika che. nAma-sthApanA kantha : 2 se kiM taM NAmakhaMdhe ? NAmakhaMdhe jassa NaM jIvassa vA ajIvassa vA jAva khaMdhe tti NAmaM kajjai / se taM NAmakhaMdhe / bhAvArtha :- prazna- nAmaskandhanuM svarUpa kevuM che ? uttara- je koI jIvanuM ke ajIvanuM yAvat skandha evuM nAma rAkhavuM tene nAmaskaMdha kahe che. 3 se kiM taM ThavaNAkhaMdhe ? ThavaNAkhaMdhe jaNNaM kaTukamme vA jAva khaMdhe i ThavaNA Thavijjai / se taM ThavaNAkhaMdhe /
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjuM prakaraNa/ skaMdha nikSepa NAma-ThavaNANaM ko paiviseso ? NAmaM AvakahiyaM, ThavaNA ittariyA vA hojjA AvakahiyA vA / bhAvArtha :- prazna - sthApanA sndhanuM sva3pa devu che ? 45 uttara- kASThamAM yAvat 'A skandha che' tevo ja Aropa karavo, te sthApanA skandha che. prazna- nAma ane sthApanAmAM zuM taphAvata che ? uttara- nAma yAvatkathika (vastunuM astitva rahe tyAM sudhI rahe )che, jyAre sthApanA Itvarika - svalpakAlika paNa hoya che ane yAvatkathika paNa hoya che. [nAma-sthApanA skandhanuM sarva vivaraNa nAmasthApanA Avazyaka pramANe ja jANavuM.] dravyasandha : 4 se kiM taM davvakhaMdhe ? davvakhaMdhe duvihe paNNatte, taM jahA- Agamao ya, NoAgamao ya / bhAvArtha :- prazna - dravyasdhanuM sva35 devu che ? uttara- dravya skandhanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) AgamathI dravya skandha ane noAgamathI dravya skandha. AgamataH dravyasandha : 5 se kiM taM Agamao davvakhaMdhe ? Agamao davvakhaMdhe jassa NaM khaMdhe ti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM jAva Negamassa ege aNuvautte Agamao ege davvakhaMdhe, do aNuvauttA Agamao doNNi davvakhaMdhAiM, tiNiNa aNuvauttA Agamao tiNNi davvakhaMdhAI, evaM jAvaiyA aNuvauttA tAvaiyAiM tAiM davvakhaMdhAI / evameva vavahArassa vi / saMgahassa ego vA aNegA vA aNuvaDatto vA aNuvaDattA vA davvakhaMdhe vA davvakhaMdhANi vA se ege davvakhaMdhe / ujjusuyassa ego aNuvautto Agamao ege davvakhaMdhe, puhattaM Necchai / tiNhaM saddaNayANaM jANae aNuvautte avatthU / kamhA ? jai jANae kaha
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 | zrI ayogavAra sUtra aNuvautte bhavai ? se taM Agamao davvakhaMdhe / bhAvArtha :- prazna- AgamathI dravyaskandhanuM svarUpa kevuM che? uttara- jeNe 'skandha' pada guru pAsethI zIkhyuM che, sthita karyuM che, jita-mita karyuM che. yAvat nigamanayanI apekSAe eka anupayukta AtmA AgamathI eka dravya skandha che, be anupayukta AtmA AgamathI be dravya skandha ane traNa anupayukta AtmA AgamathI traNa dravya skandha che. te ja pramANe jeTalA anupayukta AtmA teTalA AgamathI dravyaskandha jANavA. vyavahAranaya paNa naigamanayanI jema eka, aneka jeTalA anupayukta AtmA teTalA AgamathI dravya skandhano svIkAra kare che. saMgrahanaya eka ke aneka anupayukta AtmAne eka ja dravyaskandha rUpe svIkAre che. RjusUtra nayanA mate eka anupayukta AtmA eka AgamathI dravyaskandha che, te vartamAnakAlIna ane svakIya vastu ne ja svIkAre che. te bhedone ke bahuvacanane svIkAratuM nathI. traNe zabdano anupayukta jJAtAne avastu-asat mAne che. teonA mate je jJAyaka hoya te anupayukta hoya ja nahIM ane jo anupayukta hoya to jJAyaka kahevAya nahIM.A AgamathI dravyaskandhanuM svarUpa che. vivecana : A sUtramAM AgamathI dravyaskandhanuM svarUpa ane nayo dvArA AgamathI dravyaskandhano vistRta ullekha che. A saMpUrNa varNana AgamathI dravya Avazyaka pramANe jANavuM. pAThane saMkSipta karavA prathama prakaraNa sU.12 nA pAThane ahIM grahaNa karavAnuM sUcana sUtrakAre 'nAva' zabdathI karyuM che. noAgamathI dravyaskandha :| 6 se kiM taM NoAgamao davvakhaMdhe ? NoAgamao davvakhaMdhe tivihe paNNatte, taMjahA- jANagasarIradavvakhaMdhe, bhaviyasarIradavvakhaMdhe, jANagasarIrabhaviyasarIravairitte badhe | bhAvArtha :- prazna- noAgamathI dravyaskandhanuM svarUpa kevuM che? uttara- noAgamathI dravyaskandhanA traNa prakAra che. te A pramANe che, jJAyakazarIradravyaskandha, bhavya zarIradravyaskandha ane ubhayavyatiriktadravyaskandha.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjuM prakaraNa/ skaMdha nikSepa jJAyaka zarIra dravyaskandha : 7 se kiM taM jANagasarIradavvakhaMdhe ? jANagasarIradavvakhaMdhe khaMdhe ti payatthAhigAra - jANagassa jAva khaMdhe tti payaM AghaviyaM paNNaviyaM parUviyaM jAva se taM jANagasarIradavvakhaMdhe / 51 bhAvArtha :- prazna- zAyakazarIra dravyaskandhanuM svarUpa kevuM che ? uttara- skandhapadanA arthAdhikArane jANanAra yAvat- jeNe skandhapadanuM guru pAse adhyayana karyuM hatuM, pratipAdana karyuM hatu, prarUpita karyuM hatuM. yAvat A jJAyakazarIra dravyaskandhanuM svarUpa che. skandhapadane jANanAra sAdhunuM mRtazarIra paDyuM hoya to te jJAyakazarIra dravyaskandha kahevAya che. bhavya zarIra dravya skandha : 8 se kiM taM bhaviyasarIradavvakhaMdhe ? bhaviyasarIradavvakhaMdhe- je jIve joNijammaNaNikkhaMte jAva khaMdhe tti payaM seyakAle sikkhissai / jahA ko diTThato ? ayaM mahukuMbhe bhavissai, ayaM ghayakuMbhe bhavissai / se taM bhaviyasarIradavvakhaMdhe / bhAvArtha :- prazna- bhavyazarIradravyaskandhanuM svarUpa kevuM che ? uttara- yathAsamaye yoni sthAna choDI janmane dhAraNa karanAra yAvat bhaviSyamAM skandha padane zIkhaze, te jIvanuM A zarIra bhavyazarIradravyaskandha che. tenuM koI dRSTAMta che ? hA, je ghaDAmAM bhaviSyamAM madha ke ghI bharavAnuM hoya te ghaDAne vartamAnamAM ghIno ghaDo ke madhano ghaDo kahe, tema bhavyazarIra dravyaskandhanuM svarUpa jANavuM. jJAyakazarIra bhavyazarIra vyatirikta dravyaskandha : 9 se kiM taM jANagasarIrabhaviyasarIravairitte davvakhaMdhe ? jANagasarIrabhaviyasarIravairitte davvakhaMdhe tivihe paNNatte, taM jhaasacitte, avitte, mIkSar / zabdArtha:- sacitte - sacitta, avitte = acitta, mIkSar = mizra. = bhAvArtha : prazna- jJAyakazarIra-bhavyazarIravyatiriktadravyaskandhanuM svarUpa kevuM che ?
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ para | zrI anuyogadvAra sUtra uttara- jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravyaskandhanA traNa prakAra che. te A pramANe che, sacitta, acitta ane mizra. sacitta dravyaskandha :|10 se kiM taM sacittadavvakhaMdhe ? sacittadavvakhaMdhe aNegavihe paNNatte, taM jahA- hayakhaMdhe gayakhaMdhe kiNNarakhaMdhe kiMpurisakhaMdhe mahoragakhaMdhe usabhakhaMdhe / se taM sacittadavvakhaMdhe / zabdArtha - sacitta dravyaskanda, vire jaitte aneka prakAre prarUpyA che, daya = azvono samUha, jayavaMdhe- hAthIono samUha, ribe-kinnara samUha vipula = kiMguruSa samUha, mahora vadhe = mahoraga samUha, samagdhe vRSabha samUha. bhAvArtha :- prazna- sacitta dravyaskandhanuM svarUpa kevuM che? uttara- sacitta dravyaskandhanA aneka prakAra che. yathA-azvaskandha, gajaskandha, kinnaraskandha, kiMpuruSa skandha, mahoragaskandha, vRSabhaskandha. A sacitta dravyaskandhanuM svarUpa jANavuM. vivecana : je-cetanAyukta hoya te sacitta. skandha eTale samudAya. sacittaskandha vyakti bhedathI aneka prakAranA che. te azvaskandha-azvono samUha vagere udAharaNa spaSTa che. zruta skandhano viSaya hovA chatAM tavyatiriktamAM skandha eTale samudAya artha karI, sacitta vagere skandhanuM kathana karyuM che. te ziSyane vizada jJAna karAvavA mATe karyuM che. acitta dravyarakalpa :11 se kiM taM acittadavvakhaMdhe ? acittadavvakhaMdhe aNegavihe paNNatte, taM jahA- dupaesie khaMdhe tipae sie khaMdhe jAva dasapaesie khaMdhe, saMkhejjapaesie khaMdhe, asaMkhejjapaesie khaMdhe, aNaMta- paesie khaMdhe / se taM acittadavvakhaMdhe / bhAvArtha :- prazna- acitta dravyaskandhanuM svarUpa kevuM che? uttara- acitta dravya skandhanA aneka prakAra che. te A pramANe che. DhipradezI skandha, tripradezI skandha kAvat dasapradezI skandha, saMkhyAta pradezI skandha, asaMkhyAta pradezI skandha ane anaMtapradezI skandha,
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjuM prakaraNa/ skaMdha nikSepa A acitta dravyaskandhanuM svarUpa che. vivecana : 53 A sUtramAM sUtrakAre acitta dravyaskandhanuM svarUpa darzAvyuM che. be pradezI skandhathI laI anaMta pradezI skandha sudhInA jeTalA pudgala skandha che te acitta dravya skandha che. 'prakRSTa dezaH pravezaH" sauthI nAno deza, nirvibhAga aMza te pradeza-paramANu. A paramANunA samudAyane skandha kahevAmAM Ave che. be paramANu joDAya to dvipradezI skandha, traNa paramANu joDAya to tripradezI skandha, cAra paramANuno samudAya catupradezI skandha kahevAya che. te sarva acitta skandha che. mizra dravyaskandha : 12 se kiM taM mIsadavvakhaMdhe ? mIsadavvakhaMdhe aNegavihe paNNatte, taM jahA - seNAe aggimakhaMdhe, seNAe majjhimakhaMdhe, seNAe pacchimakhaMdhe / se taM mIsadavvakhaMdhe / zabdArtha HmIsarjbavaSe = mizradravyaskandha, seLAv = senAno, azimalaSe = agrima skandha, mAima hathe = madhyamaskandha, pAimavuMthe = pazcimaskandha-aMtima skaMdha. bhAvArtha :- prazna-mizra dravyaskandhanuM svarUpa kevuM che ? uttara- mizradravyaskandhanA aneka prakAra che, te A pramANe che- senAno agrimaskandha, senAno madhyama skandha ane senAno aMtima skandha. A mizradravyaskandhanuM svarUpa che. vivecana : sUtrakAre mizra dravyaskandhanA udAharaNamAM senAno ullekha karyo che, senA sacetana ane acetana baMnenI mizra avasthA che. hAthI--ghoDA-manuSya sacetana che. talavAra, kavaca, bhAlA vagere acetana che. te sarvanA samudAyathI senA astitvamAM Ave che. tethI te mizra skandha kahevAya che. prakArAntarathI dravyaskandha : 13 ahavA jANagasarIrabhaviyasarIravairitte davvakhaMdhe tivihe paNNatte, taM nA- siLavaLye, asiLavaLye, ane viyavaSe | bhAvArtha :- athavA jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravyaskandhanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) kRtsna(saMpUrNa)skandha (2) amRttta skandha (3) aneka dravya skandha.
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 | zrI ayogavAra sUtra kRtnaskandha :14 se kiM taM kasiNakhaMdhe ? kasiNakhaMdhe se ceva hayakkhaMdhe gayakkhaMdhe jAva usabhakhadhe / se taM kasiNakhadhe / zabdArtha - valaNa vadhe = kRtna-saMpUrNa skanda, bhAvArtha - prazna- kRtnaskandhanuM svarUpa kevuM che? uttara- azvaskanda, gajaskanda, vAva, vRSabhaskandha. ji pUrve sacitta skandamAM kahyA che, te sarva nAma yAvatu padathI ahIM grahaNa karavA. te kRtna dravyaskandha che. vivecana : A sUtramAM karna skandhanuM vivaraNa che. A kanjha skandhamAM te jIva ane jIvaadhiSThita zarIrAvayavarUpa samudAya vivakSita che. sacitta skandamAM ane kRmna skandhamAM azvaskandha, gajaskandha rUpa udAharaNa eka che paNa vivakSA bhinna-bhinna che. sacitta skandhamAM jIvanI vivekSA che. ahIM kRtna skandamAM zarIra sahita jIvanI vivakSA che. hayaskandha, gajaskandha vagere potAnA svarUpamAM paripUrNa che. tethI te skandhane kRtna skandha kahe che. AtmA asaMkhyAta pradeza che. te pradeza haya skandha rUpe hoya ke gajaskandha rUpe hoya, badhA pUrNarUpe hoya che. te ja teonI pota-potAnI pUrNatA che. pratyeka hAthI vageremAM AtmAnA asaMkhyAta pradeza pUrNarUpe vyApaka che. akR skandha :|15 se kiM taM akasiNakhaMdhe ? ___ akasiNakhaMdhe se ceva dupaesiyAdI khaMdhe jAva aNaMtapadesie khaMdhe / se taM aksinnkhNdhe| bhAvArtha :- prazna- akRmna skandhanuM svarUpa kevuM che? uttara- akasmaskaMdhanA aneka prakAra che, te A pramANe che-kripradezI skandha yAvatuM anaMtapradezI skandha. te akRtna skandha kahevAya che. vivecana : A sUtramAM akRtna skandhanuM svarUpa darzAvatA udAharaNa rUpe kripradezI vagere acitta skandhanA nAma ApyA che. pUrve kripradezI skandhathI laI anaMtapradezI skandhane sAmAnyarUpe acitta kahyA che. ahIM
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ | trIju prakaraNa/ skaMdha nikSepa 1 - 55 | akasnatAnA prakaraNamAM te skandhonI akasnatA batAvavAmAM AvI che. udAharaNa eka hovA chatAM temAM vivakSA bhinna-bhinna che. akRtna eTale aparipUrNa. je skandhathI bIjo koI moTo skandha hoya to te aparipUrNa kahevAya ane te ja kAraNe te akasna banI jAya che. tripradezIskandha karatAM ddhipradezI skandha nAno che tethI te apUrNa che. catuSpadezI skandhanI apekSAe tripradezI skandha apUrNa che. kR---jenAthI moTo skandha na hoya te. aMtima skandha acitta mahAtkaMdha sauthI moTo skandha che. te sivAyanA badhA skandha akRtna che. aneka dravyaskandha :16 se kiM taM aNegadaviyakhaMdhe ? aNegadaviyakhaMdhe tasseva dese avacie tasseva dese uvacie / se taM aNegadaviyakhaMdhe / se taM jANagasarIrabhaviyasarIravairitte davvakhaMdhe / se taM NoAgamao davvakhaMdhe / se taM davvakhaMdhe / zabdArtha -anerA vidhe= aneka dravyaskandha, tarUMva = teno ja, tere = eka deza, api = apacita-jIvapradezothI rahita keza, nakhAdi ajIva, 3vani = upacita-jIvapradezathI vyApta pITha, udara vagere sajIva. bhAvArtha :- prazna- aneka dravyaskandhanuM svarUpa kevuM che? uttara- jeno ekadeza apacita ane ekadeza upacita hoya te aneka dravya skandha kahevAya che arthAt eka deza apacita ane ekadeza upacita evA bhAga maLIne je samudAya bane che, te aneka dravya skandha che. A jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravyaskandha svarUpa che, A noAgamathI dravyaskandha svarUpa che. A samuccaya dravyaskaMdha che. vivecana : A sUtramAM anekadravyaskandhanuM nirUpaNa karyuM che. eka deza apacitabhAga arthAt jIvapradezathI rahita, acetana hoya-nakha, vALa vagere ekadeza apacita bhAga kahevAya che. ekadeza upacita bhAga eTale jIvapradezathI vyApta bhAga-sacetana bhAga, paga, mAthu, pITha, udara vagere. apacita bhAga eTale jIvapradezathI vyApta na hoya tevA zarIranA avayava, keza, nakha vagere. te baMne bhAganA saMyogathI deharUpa samudAya bane che. te aneka dravyaskandha che, jema ke gaya, haya skandha. sacitta skandha, kRmna skandha ane A aneka dravya skandhamAM udAharaNa eka ja che paNa pratyekamAM vivakSA bhinna-bhinna che. sacitta skandhamAM mAtra jIvanI vivakSA che, kRmna skandhamAM jIvapradezathI vyApta
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ pada | zrI anuyogadvAra sUtra avayavanI ja vivakSA che. tyAM jIvapradezathI avyAkha nakha-keza vagerenI vivakSA nathI. jyAre A anekadravya skandhamAM jIvapradezathI vyApta avayava sAthe jIvapradezathI rahita evA nakhAdi avayavanI paNa vivakSA che. mizra skandamAM hAthI-azva-talavAra vagere sacitta-acittadravya pRthaka pRthaka rUpathI avasthita hoya. aneka dravya skandamAM saceta-aceta dravyono viziSTa pariNAmathI pariNata eka samudAya rUpa samudAyanI vivekSA che. A rIte dravyaskandhanI vaktavyatA purI thAya che. bhAvaskandha :|17 se kiM taM bhAvakhaMdhe ? bhAvakhaMdhe duvihe paNNatte, taM jahA- Agamao ya, NoAgamao ya / bhAvArtha :- prazna- bhAvaskandhanuM svarUpa kevuM che? uttara- bhAvaskandhanA be prakAra che. te A pramANe che-AgamataH bhAvaskandha ane noAgamataH bhAvaskandha. AgamataH bhAvaskandha :18 se kiM taM Agamao bhAvakhaMdhe ? Agamao bhAvakhaMdhe jANae uvavatte / se taM Agamao bhAvakhadhe / bhAvArtha :- prazna- AgamataH bhAvaskandhanuM svarUpa kevuM che? uttara- skandhapadanA arthamAM upayogavAna jJAtA AgamataH bhAvaskandha che. vivecana : Avazyaka sutrarUpa zrutaskaMdhanuM jJAna ane temAM upayoga hoya tyAre te AgamataH bhAva zrutaskaMdha kahevAya che. noAgamataH bhAvaraskandha :|19 se kiM taM NoAgamao bhAvakhaMdhe ? NoAgamao bhAvakhaMdhe eesiM ceva sAmAiyamAiyANaM chaNhaM ajjhayaNANaM
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIju prakaraNa/ skaMdha nikSepa [ 17 ] samudayasamiisamAgameNaM NipphaNNe AvassagasuyakkhaMdhe bhAvakhaMdhe tti labbhai / se taM NoAgamao bhAvakhaMdhe / se taM bhAvakhaMdhe / zabdArtha - gogAmo bhAva = noAgamata bhAvaskanda, lava = A, sAmAphiyam = sAmAyika, mAyALa = vagere, cha TuMka che, ayana = adhyayanonA, samuha sama samAna = samudAya samiti samAgamathI (samudAyarUpe maLavAthI), Bv = niSpanna, vastasuyarAdhe = Avazyakazrutaskandha, mAvaha = bhAvaskandhapaNAne, tama = prApta thAya che. bhAvArtha :- A sAmAyika vagere cha adhyayano ekatrita thavAthI je samudAya samUha (Avazyaka sUtra rUpa eka zruta skaMdha thAya che) te noAgamathI bhAvaskaMdha kahevAya che. A noAgamathI bhAvaskaMdhanuM svarUpa che. bhAvaskaMdhanuM svarUpa pUrNa thayuM. vivecana : A sUtramAM noAgamathI bhAvaskandhanuM svarUpa darzAvyuM che. cha adhyayananA samudAya rUpa A skaMdhamAM tallIna thavA rUpa upayoganA kAraNe te bhAvaskaMdha che. cha adhyayananA samUha rUpa A bhAvaskaMdhamAM mukhavastrikA, rajoharaNa, vaMdanAdi vyApAra rUpa kriyA hoya tyAre tene noAgamataH kahe che. 'samudayama nAi':-cha adhyayana samudAyanuM ekatrita thaI eka skaMdharUpa-Avazyaka sUtrarUpa thavuM. arthAt cha adhyayanono samUha eka zrutaskaMdharUpa Avazyaka sUtra kahevAya che. kalpanA paryAyavAcI nAma :| 20 tassa NaM ime egaTThiyA NANAghosA NANAvaMjaNA NAmadhejjA bhavaMti / te gaNa gaNa kAya NikAya khaMdha vagga, rAsI puMje ya piMDa Niyare ya / saMghAya Akula samUha, bhAvakhaMdhassa pajjAyA // 5 // se taM khaMdhe / bhAvArtha :- A bhAva skandhanA vividha ghoSa ane vyaMjanavALA ekArthaka paryAyavAcI nAma A pramANe che. gaNa, kAya,nikAya, skandha, varga, rAzi, paMja, piMDa, nikara, saMghAta, AkuLa ane samUha. A bhAvaskandhanA ekArthaka paryAyavAcI nAma che. vivecana : (1) gaNa - malla vagere gaNonI jema skandha aneka paramANuonA saMzliSTa pariNAmayukta hovAthI gaNa kahevAya che.
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 (2) kAya H- pRthvIkAyAdinI jema samUharUpa hovAthI skandhane kAya kahevAya che. (3) nikAya :- SaTjavanikAyanI jema skandha nikAya rUpa che. zrI anuyogadvAra sUtra (4) skanda :- dvipradezI, tripradezI AdirUpe saMzliSTa hovAthI skandha kahevAya che. (5) varga :- gAyanA varganI jema hovAthI varga kahevAya che. (6) rAzi H-- cokhA, ghauM vagere dhAnyanI jema rAzivat DhagalArUpa hovAthI skandha rAzi kahevAya che. (7) puMja :- ekatrita karela dhAnyanA DhagalAnI jema hovAthI puMja kahevAya che. (8) piMDa :- goLa vagerenI jema piMDavat hovAthI piMDa kahevAya che. (9) nikara :- cAMdI vagerenA samUhanI jema hovAthI nikara kahevAya che. (10) saMghAta :-- mahotsavamAM ekatrita janasamUhanI jema hovAthI saMghAta kahevAya che. (11) AkuLa :- AMgaNAmAM ekatrita janasamUha jevA hovAthI AkuLa kahevAya che. (12) samUha :- nagarAdinA janasamUha jevA hovAthI samUha kahevAya che. A rIte skandha nikSepanuM varNana samApta thAya che ane sUtra 7 mAM karela pratijJAnusAra Avazyaka nikSepa ane skaMdha nikSepanuM varNana pUrNa thAya che. have adhyayananA nikSepano prasaMga prApta thAya che. eka zruta skaMdha rUpa Avazyaka sUtramAM 6 adhyayana che. temAM ja sUtrano saMpUrNa viSaya che. tethI sUtrakAra te aghyayanono viSaya ane nAmathI paricaya ApI pachI prathama adhyayana sAmAyikanuM cAra anuyogadvArathI vyAkhyAna karaze. te cAra dvAramAM bIjuM dvAra nikSepa che. temAM A adhyayanano nikSepa karavAmAM Avaze. AvazyakanA arthAdhikAra ane adhyayana : 21 Avassagassa NaM ime atthAhigArA bhavaMti / taM jahA sAvajjajogavirai, ukkittaNa guNavao ya paDivattI / khaliyassa NiMdaNA, vaNatigiccha guNadhAraNA ceva // 6 // bhAvArtha :Avazyaka sUtranA arthAdhikAranA nAma A pramANe che-(1) sAvadhayoga virati (2) utkIrtana (3) guNavAnanI vinaya pratipati (4) skhalita pApa-doSanI niMdA (5) vraNa cikitsA (6) guNadhAraNA. 22 Avassagassa eso, piMDattho vaNNio samAseNaM / to ekkkaM puNa, ajjhayaNaM kittaissAmi // 7 // teM nahA- sAmAnDsa, caDavItatthao, vaMvaLa, himAM, jAtasso, paccakkhANaM /
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ | trIju prakaraNa/ skaMdha nikSepa [ 59 ] zabdArtha -paMkalpo piMDa samudAya rUpe arthanuM, vA = varNana karI, samAseLa = saMkSepamAM, to = A, pukha = punaH bhAvArtha :- A rIte (pUrva sUtramAM) Avazyaka sUtranA samudAyArthanuM saMkSepa kathana karyuM che, have eka-eka adhyayananuM varNana karIza. (ema sUtrakAra pratijJA kare che.) te cha AvazyakanA nAma A pramANe che. (1) sAmAyika, (2) caturvizatistava, (3) vaMdanA, (4) pratikramaNa, (5) kAyotsarga (6) pratyAkhyAna. vivecana : sUtra 21mAM AvazyakatA cha arthAdhikAranA nAma dvArA tenA cha adhyayanonA viSaya vastunuM kathana karyuM che. AvazyakonI sAdhanA-ArAdhanAthI A cha nI upalabdhi, prApti thAya che athavA je cha vastu karaNIya che, teno bodha, A artha dvArA thAya che mATe tene arvAdhikAra kahevAmAM Ave che. Avazyaka nAma-arthAdhikAra Avazyaka nAma sAmAyika caturvizatistava vaMdanA pratikramaNa kAyotsarga pratyAkhyAna arthAdhikAra - sAvadhayoga- utkIrtana virati guNa dhAraNA guNavat- pratipatti alita- traNa- niMdA cikitsA (1) sAvadha yoga virati :- prathama sAmAyika nAmanA Avazyakano artha che sAvadhayogathI viramavuM. hiMsA-asatya vagere sAvadhayoga che-pApakArI kAryo, niMdanIya kAryo che, teno tyAga karavo, tenAthI virata thavuM. hiMsAdi kAryathI thatI malina mAnasika vRttionI sanmukha na thavuM, te sAvadhayoga virati arthAdhikAra che. (2) utkIrtana - sAvadhayoga virati dvArA jeo svayaM siddha-buddha mukta thayA ane Atmazuddhi mATe sAvadha yoga rUpa pravRttinA tyAgano jeoe lokone upadeza Apyo, tevA upakArI tIrthakaronA guNonI stuti karavI te bIjA caturvizati stava nAmanA Avazyakano utkIrtana arthAdhikAra che. (3) guNavatpatiprati - vaMdanA nAmanA trIjA Avazyakano artha che-sAvadhayoga viratinI sAdhanAmAM udhamavaMta guNavAna, muLaguNa-uttara guNanA dhAraka saMyamI zramaNonI pratipati eTale Adara-sanmAna
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 60 | zrI ayogavAra sUtra bhAva rAkhavo. guNavAna pratye AdarabhAva guNavatpatipati arvAdhikAra che. (4) alitaniMdA - pratikramaNa nAmanA cothA Avazyakano artha che, saMyama sAdhanA daramyAna pramAdathI thayela khalanA lAgelA aticAra ane doSonI niMdA-gaha karavI. A alitaniMdA arvAdhikAra che. (5) vraNacikitsA :- kAyotsarga nAmanA pAMcamA Avazyakano artha che, aticArajanya doSarUpI bhAvavraNa-ghAnuM prAyazcita rU5 auSadhopacArathI nirAkaraNa karavuM. A traNacikitsA arvAdhikAra che. () guNadhAraNA - pratyAkhyAna nAmanA chaThThA Avazyakano artha che, prAyazcita dvArA doSonuM pramArjana karI, mULaguNo, uttaraguNonI nirdoSa dhAraNA karavI. A guNadhAraNA arvAdhikAra che. sUtra rara, pratijJA vAkya che. pUrve sUtra 21mAM AvazyakonA je artha saMkSepamAM kahyA che, tenuM vizada varNana karavA ahIM te adhyayanonA pRthaka pRthaka nAma batAvyA che. baMne sUtranuM saMyukta tAtpayArtha A pramANe che(1) sAmAyika nAmanuM adhyayana, sarvasAvadhayoganI viratinuM pratipAdaka che. (2) caturvizatistava nAmanuM adhyayana, covIsa tIrthakaronA stavana-guNAnuvAda karavAthI utkRtana rUpa (3) vaMdanA nAmanuM adhyayana, mULa-uttaraguNa saMpanna munionuM bahumAna karavA rUpa che, tethI te guNavAnonI vinaya pratipatinuM pratipAdaka che. (4) pratikramaNa nAmanuM adhyayana, mULa-uttaraguNothI alita thatAM je aticAra lAge, tenuM nirAkaraNa karatuM hovAthI alanAniMdA arthAdhikAra rUpa che. (5) kAyotsarga nAmanuM adhyayana, cAritrapuruSanA aticAra rUpI bhAvavraNanI prAyazcitarUpa cikitsA karatuM hovAthI vraNacikitsA arthAdhikArarUpa che. (6) pratyAkhyAna nAmanuM adhyayana, mULa-uttara guNone niraticArapaNe dhAraNa karavA rUpa hovAthI guNadhAraNAtmaka che. tAtparya e che ke sutra raramAM cha Avazyakano nAmollekha che ane sutra 21mAM tenA arthanuM spaSTIkaraNa || prakaraNa :
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ trIjuM prakaraNa skaMdha nikSepa nAma skandha sthApanA skandha skandha nikSepa AgamataH dravya skandha jJAyaka zarIra noAgamanA dravya skandha sacitta na dravya skandha bhavya zarIra noAgamataH dravya skandha acitta kana noAgamataH dravya skandha pAvAva marIna ubhaya vyatirikta nagamanA dravya skandha mitra aneka dravya AgamataH bhAva skandha bhAva skandha 51 noAgamataH bhAva skandha
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 2 ] zrI anuyogadvAra sUtra cothuM prakaraNa prathama anuyogadvAra - upakramano nikSepa anuyoganA cAra dvAra :| 1 tattha paDhamajjhayaNaM sAmAiyaM / tassa NaM ime cattAri aNuogaddArA bhavaMti, taM jahA- uvakkame, Nikkheve, aNugame, Nae / bhAvArtha :- A cha adhyayanamAMthI prathama sAmAyika adhyayana che, tenA A cAra anuyogadvAra che- (1) upakrama (2) nikSepa (3) anugama (4) naya. vivecana : A sUtramAM sAmAyikanA cAra anuyogadvAra batAvyA che. A Agamano vaNya viSaya Avazyakano anuyoga che' kAvatsalsa ayyono (prakaraNa-1, sUtra-5) te AvazyakanA anuyogano prAraMbha tenA prathama adhyayana sAmAyikathI prAraMbha kare che. parvavavava pukha akSaya vistAra A sUtra raranA nirdezAnusAra sUtrakAra cAra anuyogathI AvazyakanA prathama adhyayananI vicAraNAno prAraMbha kare che. tAtparya e che ke sUtra 7nI pratijJAnusAra krama prApta adhyayananA nikSepa mATe ja Avazyaka sUtranA prathama adhyayana sAmAyikanuM vistRta vyAkhyAna cAra anuyogadvArothI prAraMbha karAya che. taltha padanuM aAyamAM sAmAa :- sAmAyika samasta cAritraguNono AdhAra che. sAmAyika zArIrika, mAnasika duHkhono nAza karanAra ane muktinuM pradhAna kAraNa che. tethI teno prathama adhyayana rUpe upanyAsa karela che. sAmAyikano nirutArtha :- samagra AyaH samAcaH prayogananati sAmAyihama | sarva prANIomAM Atmavat daSTi saMpanna, rAga-dveSa rahita AtmAnA pariNAmane sama kahe che. te samanI 'Arya' eTale prApti te samAya kahevAya athavA jJAnAdi guNotkarSano lAbha te samAya. te jenuM prayojana che tene sAmAyika kahe che. - A sAmAyika adhyayananA cAra anuyoga dvAra che. adhyayananA arthanuM kathana karavAnI vidhinuM nAma che anuyoga athavA sUtra sAthe tenA anukULa arthane sthApita karavA-joDavA te che anuyoga. tenA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ coprakaraNa/prathama anayogadvAra - upakamanonikSepa 1 | 8 | cAra dvArono paricaya A pramANe che (1) upakrama :- vastune nikSepayogya banAvavAnI rItane upakrama kahe che athavA je vacana dvArA vastu nikSepa yogya bane athavA vinIta ziSyanA je vinayAdi guNothI vastu nikSepa yogya bane te upakrama kahevAya che. (2) nikSepa - nikSepa eTale nyAsa, rAkhavuM ke sthApana karavuM. nAma, sthApanA, dravya vagere bhedothI sUtragata padonuM vyavasthApana karavuM te nikSepa kahevAya che. jemAM athavA jenA vaDe vastumAM nikSepa karAya, vastanuM pratipAdana karAya te nikSepa. eka zabdanA aneka artha thatAM hoya temAMthI aprastuta arthanuM nirAkaraNa karI prastuta arthamAM vastunuM sthApana karavuM tenuM nAma che nikSepa. dA.ta. 'mahAvIrane A pena Apo' A vAkyamAM bhagavAna mahAvIranI vAta nathI. mahAvIranI pratimAnI vAta nathI paNa mahAvIra nAma dhAraka bALakane pena ApavAnI vAta che. ahIM 'nAma mahAvIra' ISTa che. tethI te prastuta che, sthApanA mahAvIra, dravya mahAvIra A artha aprastuta che, tenuM nirAkaraNa karI, nAma mahAvIra grahaNa karAya che. aneka arthamAMthI prastuta arthamAM vastune sthApavAnuM kArya nikSepanuM che. (3) anugama - sUtrano anukULa artha karavo te che anugama athavA sUtrane anukULa-yogya artha sAthe joDavA te che anugama. (4) naya :- pratyeka vastu anaMta dharmAtmaka che. vastumAM anaMta guNo che. te anaMta dharmomAMthI zeSa dharmone gauNa karI mukhyarUpe ekane grahaNa kare te naya. anuyoganA cAra dvArA upakrama nikSepa anugama naya. nikSepa yogya vastumAMja nikSepa karI zakAya. vastune nikSepa yogya banAvavAnuM kArya upakrama kare che tethI sarvaprathama upakrama ane tyAra pachI nikSepano nirdeza karyo che. nAmAdi rUpe nikSipta vastu ja anugamano viSaya bane che, tethI nikSepa pachI anugamanuM kathana karyuM che. anugamathI jANelI vastu ja nayo dvArA vicAraNIya bane che, tethI anugama pachI nayanuM kathana karyuM che. upakramanA nikSepAtmaka cha bheda :| 2 se kiM taM uvavakkame ? uvakkame chavvihe paNNatte, taM jahA- NAmovakkame ThavaNovakkame, davvovakkame, khettovakkame, kAlovakkame, bhAvovakkame / bhAvArtha :- prazna- upakramanuM svarUpa kevuM che?
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra uttara- upakramanA cha bheda che, te A pramANe che- (1) nAmopakrama, (2) sthApanopakrama, (3) dravyopakrama, (4) kSetropakrama, (5) kAlopakrama, (6) bhAvopakrama. vivecana : A sUtramAM upakramanA paricayAtmaka 6 bhedonuM kathana che. A cha bhedomAM teno nikSepa rUpe saMkSipta paricaya--saMkSipta svarUpa darzAvavAmAM AvyuM che. te pachI pAMcamA prakaraNamAM pharIthI anukrame bIjI rIte cha bhedonuM kathana karI upakramanuM vistRta vyAkhyAna vividha bhedAnubhedathI karavAmAM Avaze. nAma-sthApanA upakrama 4 3 NAma-ThavaNAo gayAo / zabdArtha :- gAma vago = nAma ane sthApanA upakramanuM svarUpa, vALo = pUrvamAM varNita che, pUrve thaI gayela che. bhAvArtha :- nAma ane sthApanA upakramanuM svarUpa, nAmasthApanA Avazyaka pramANe jANavuM arthAt koi sacetana ke acetana vastunuM upakrama evuM nAma rAkhavuM, te nAma upakrama ane koI padArthamAM 'A upakrama che' tevo Aropa karavo te sthApanA upakrama che. dravya upakrama : 4 se kiM taM davvovakkame ? davvovakkame duvihe paNNatte, taM jahAAgamao ya, NoAgamao ya jAva jANagasarIrabhaviyasarIravairitte dravyovane tiviSe patte, teM nahIM- sacitte, avitte, mIsar / bhAvArtha :- prazna- dravyaupakramanuM svarUpa kevuM che ? uttara- dravyaupakramanA be prakAra che. (1) AgamataH dravya upakrama (2) noAgamataH dravyaupakrama yAvat jJAyakazarIra, bhavyazarIra, vyatirikta dravyaupakrama traNa prakArano kahela che, te A pramANe che- (1) sacitta (2) acitta (3) mizra. vivecana : sUtrakAre dravyaupakramanA keTalAka viSaya mATe Avazyaka pramANe jANavA 'nAva'zabdathI saMketa karyo che, te A pramANe che. upakrama padanA arthAdhikAranA anupayukta jJAtA Agamadravyaupakrama kahevAya che. upakrama padane jANanAra jJAtAnuM mRtaka zarIra jJAyakazarIra dravyaupakrama kahevAya ane je bALaka bhaviSyamAM
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'cotha prakaraNa/prathama anayogadvAra - upakramano nikSepa [ 5 ] upakrama padane zIkhavAno che, te vartamAnamAM bhavyazarIra dravyaupakrama kahevAya che. jJAyakazarIra-bhavya zarIra vyatirikta dravya upakramanA traNa prakAra che. sacitta, acitta ane mizra. sacitta dravyaupakrama :| 5 se kiM taM sacittadavvovakkame ? sacittadavvovakkame tivihe paNNatte, taM jahA- dupayANaM cauppayANaM apayANaM / ekkekke duvihe- parikamme ya vatthuviNAse ya / zabdArtha :-sattablova = sacitta dravyopakrama, kupA = dvipada-manuSya vagere be pagavALA dravyano upakrama, vaDappA = pazu vagere cAra pagavALA dravyano upakrama, apacApa = apada-paga vinAnA vRkSa vagere dravyano upakrama, vikrava kuvo = te pratyekanA be-be prakAra che. bhAvArtha :- prazna- sacitta dravyaupakramanuM svarUpa kevuM che? uttara- sacitta dravyaupakrama traNa prakAranuM che. te A pramANe che. dvipada, catuSpada, apada te pratyekanA punaH be be prakAra che-parikarma ane vastuvinAza. 6 se kiM taM dupae uvakkame ? dupae uvakkame- dupayANaM NaDANaM NaTTANaM jallANaM mallANaM muTThiyANaM velaMbagANaM kahagANaM pavagANaM lAsagANaM AikkhagANaM laMkhANaM maMkhANaM tUNaillANaM tuMbavINiyANaM kAyANaM mAgahANaM / se taM dupae uvakkame / zabdArtha :- 315 3vane = dvipada upakrama, yuvA = be pagavALA, bALa = naTanATaka karanAra, paTTAi = nartako-nRtya karanAra, gattApa = jallo-doraDA para khela karanAra, majjAI = mallo, mukiyAI = mauSTiko-muSThi yuddha karanAra malla vizeSa, veravaVT = velaMbako-aneka veza dhAraNa karanAra vidUSako, vaITH = kathAkAra, vaIT = plavako-khADA, nadI vagerene kUdako mArI pAra karanAra, navaIN = zAsako-rAsalIlA karanAra athavA hAsyotpAdaka kriyA karanAra bhAMDo, AFgIj = AkhyAyako AkhyAna karanAra, sahAna = lakho-moTA vAMsa para caDanAra, bajANIyAo, HvALa = maMkho-citrapaTa batAvI bhIkha mAMgatA maMkho, dUbarUkha = khUNiko taMtuvAdya-vAdako, tuvavANiyAna = tuMbavINiko--tuMbaDInI vINA vagADanAra, vAyA = kAvaDIyA kAvaDa dvArA bhAra vahana karanAra, mAdA = mAgadho-maMgala pAThako. bhAvArtha :- prazna- dvipada upakramanuM svarUpa kevuM che? uttara- naTo, nartako, jallo, mallo, mauSTiko, velaMbako, kathako, plavako, lAsako, AgAyako, lakho, makho, tUNiko, tuMbavaNiko, kAvaDIo, maMgalapAThako vagere be pagavALAno parikarma ane vinAza
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cha | zrI ayogavAra sUtra karavA rUpa upakrama dvipadaupakrama che. A prakAre dvipada upakramanuM varNana thayuM. 7 se kiM taM cauppae uvakkame ? cauppae uvakkame- cauppayANaM AsANaM hatthINa iccAi / se taM cauppae uvakkame / bhAvArtha :- prazna- catuSpada upakramanuM svarUpa kevuM che? uttara- cArapagavALA ghoDA, hAthI vagere pazuonA upakramane catuSpAdapakrama kahevAya che. A catuSpada upakramanuM varNana thayuM. | 8 se kiM taM apae uvakkame ? apae uvakkame- apayANaM aMbANaM aMbADagANaM iccAi / se taM apae uvakkame / se taM sacittadavvovakkame / zabdArtha - 35-31 me = apadopakrama, apacAI = paga vinAnA, saMvALuM = AMbA, evI = AmrAtaka, rUkvA = vagere. bhAvArtha :- prazna- apadadravya upakramanuM svarUpa kevuM che? - uttara- AMbA, AmrAtaka vagere pagavinAnA vRkSano upakrama te apada upakrama kahevAya che. A apada upakramanuM varNana thayuM. vivecana : sUtra 4mAM tavyatirikta dravyaupakramanA sacitta acitta mizra traNa prakAra kahyA che. prastuta sUtromAM te traNamAMnA prathama sacitta dravya upakramanuM svarUpa darzana karAvyuM che. dvipadamAM manuSya, catuSpadamAM pazu ane apadamAM vRkSanA udAharaNa ApyA che. te traNenA punaH parikarma ane vastu vinAza, evA be--be bheda karyA che. temAM vastunA guNa ke zaktinI vRddhi karavAnA prayatna ke upAyane parikarma kahevAmAM Ave che ane talavAra vagere sAdhano dvArA vastu nAzanA prayatnane vastu vinAza kahevAmAM Ave che. naTa, nartaka vagere dvipadanI zArIrika zakti vadhAravA ghI vagere padArthanA sevanarUpa prayatna vizeSa te dvipadaparikarma upakrama che. talavAra vagere dvArA tenI ghAta karavAno prayatna, dvipada vastuvinAza upakrama che. A rIte catuSpada ane apada parikarma upakrama tathA vastu vinAza upakrama samajavA. acitta dravyaupakrama :| 9 se kiM taM acittadavvovakkame ? acittadavvovakkame khaMDAINaM guDAINaM macchaMDINaM / se taM acittadavvovakkame / / zabdArtha - virabbova = acitta dravyaupakrama, rAMDAddha = khAMDa, pukALa = goLa,
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ coprakaraNa/prathama anayogadvAra - upakamanonikSepa 1 | [ 67] macchaDI = mizrI-sAkara, rUkvAr = vagere. bhAvArtha :- prazna- acitta dravyopakramanuM svarUpa kevuM che? uttara- khAMDa, goLa, mizrI (sAkara) vageremAM madhuratAnI vRddhi thAya tevA prayatna athavA vinAza thAya tevA prayatna te acitta dravya upakrama kahevAya che. mizradravyApakrama - |10 se kiM taM mIsae davvovakkame ? mIsae davvovakkame- se ceva thAsagaAyasagAimaDite AsAdI / se taM mIsae davvovakkame / se taM jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvovakkame / se taM NoAgamao davvovakkame / se taM davvovakkame / zabdArtha -thAsaT= sthAsaka, AyaTT$= AbhalAdithI, hite- vibhUSita, je reva te pUrve kahela. bhAvArtha - prazna- mizra dravyopakramanuM svarUpa kevuM che? uttara- sthAsaka, AbhalA vagerethI vibhUSita te pUrvokta (sacitta dravyopakramamAM kahela)azva vagere saMbaMdhI upakrama te mizra dravyopakrama kahevAya che. A rIte mizradravyopakramanuM varNana pUrNa thayuM. te sAthe jJAyakazarIra- bhavya zarIravyatirikta dravyaupakramanI temaja noAgama dravyaupakramanI tathA samuccaya dravya upakramanI vaktavyatA pUrNa thAya che. vivecanA acitta padArthamAM guNAtmaka vRddhi athavA tene naSTa karavAno je prayatna karavAmAM Ave te acitta dravyaupakrama che temAM vibhUSita azva mizra dravya che. hAthI-ghoDA vagere sacitta che. sthAsaka, AbhalA, koDI vagere padArtha acitta che. tethI, AbhalAdithI vibhUSita azva Adine mizra dravya kahe che. AvA maMDita azvAdine zikSita karavAno prayatna te parikarma dravya upakrama che ane talavAra vagere dvArA prANanAzano prayatna te vastuvinAza upakrama che. kSetra upakrama :|11 se kiM taM khettovakkame ? khettovakkame jaNaM hala-kuliyAdIhiM khettAI uvakkAmijjati / se taM khettovakkame / zabdArtha -gavi = je, da = haLa, zunayArIrdi = kodALI vagere dvArA, ravettAruM = kSetrane,
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 8 | zrI ayogavAra sUtra 31miti - upakrama karAya che. bhAvArtha - prazna kSetra upakramanuM svarUpa kevuM che? uttara- haLa, kodALI vagere dvArA kSetrano upakrama karavAmAM Ave te kSetra upakrama kahevAya che. A kSetra upakramanuM varNana thayuM. vivecana : A sUtramAM kSetra upakramanuM svarUpa batAvyuM che. kSetrathI ahIM khetara grahaNa karavAmAM AvyuM che. haLa joDI, khetarane kheDI, vAvavA yogya karAya che. te kSetra saMbaMdhI parikarma rUpa upakrama che ane khetaramAM hAthI vagere bAMdhI, khetara khetIne ayogya banAvI devuM, te vastu vinAzarUpa upakrama che. hAthInA maLamUtrathI khetaranI bIjotpAdanarUpa zaktino nAza thAya che. vAstavamAM kSetrathI AkAza pradezanuM grahaNa thAya paraMtu AkAzAstikAya amUrta che, tethI temAM upakrama thato nathI, pRthvI vagere dravya AkAzanA AdhAre che ane manuSyAdinA nivAsa mATe te pRthvI Adi AdhArabhUta che. tethI vyavahAra nayathI pRthvI AdimAM kSetrano upacAra karI, kSetranA prasaMge ahIM khetara rUpa pRthvInuM grahaNa karyuM che. kAlopakrama :|12 se kiM taM kAlovakkame ? kAlovakkame jaM NaM NAliyAdIhiM kAlassovakka- maNaM kIrai / se taM kAlovakkame / zabdArtha vovane = kAlopakrama, i = je, khasiyAvahiMga nAlikA Adi vaDe, vAstavamaLa = kALanuM upakramaNa, vazaura = karavAmAM Ave che te. bhAvArtha - prazna- kAlopakramanuM svarUpa kevuM che? uttara- nAlikA Adi dvArA je kALanuM yathAvat jJAna thAya te kAlopakrama che. A kAlopakramanuM varNana thayuM. vivecana : - nAlikA eTale chidra sahitanuM pAtravizeSa, jalaghaDI ke retaghaDI dvArA athavA khIlA vagerenI chAyA dvArA kALanuM yathArtha jJAna karavuM te kAlanuM parikarmarUpa upakrama che tathA nakSatra vagerenI cAlanA AdhAre je vinAza vagere thAya, tenuM jJAna te vastu vinAzarUpa kAlopakrama che. dravya upara kALa vartI rahyo che, tethI dravyanA varNanathI kALanuM varNana thaI jAya chatAM paNa samaya, AvalikA, muhUrta vagere rUpe kALanuM svataMtra astitva che, te batAvavA kALa upakramano alaga nirdeza karyo che.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ coprakaraNa/prathama anayogadvAra - upakamanonikSepa 1 | 5 bhAva 64bha :13 se kiM taM bhAvovakkame ? bhAvovakkame duvihe paNNatte, taM jahAAgamao ya NoAgamao ya / lAvArtha :- prazna- (bhAvopabharnu 2135 cha ? uttara- (bhAvobhanA 2 cha, te // prabhAcha- (1) sAmathI (zAnApekSayA) bhAvopama (2) nosAmathI (pravRttyApekSayA) mAvo53ma. 14 se kiM taM Agamao bhAvovakkame ? Agamao bhAvovakkame jANae uvutte| se taM Agamao bhAvovakkame / bhAvArtha :- prazna- mAmayI vopama 2135 cha ? uttara- upakramanA arthanA jJAtA, temAM upayogavAna hoya te AgamathI bhAvapakrama kahevAya che. | 15 se kiM taM NoAgamao bhAvovakkame ? NoAgamao bhAvovakkame duvihe paNNatte, taM jahA- pasatthe ya, apasatthe ya / bhAvArtha :- prazna- nomAmayI mAvopamanu 2135 cha ? uttara- nomAmayI bhAva 643mana meM 2 cha. (1) prazasta bhane (2) maprazasta. |16 se kiM taM apasatthe bhAvovakkame ? apasatthe bhAvovakkame DoDiNIgaNiyA'maccAINaM / se taM apasatthe bhAvovakkame / / zArtha :-apasatthe bhAvovakkame = prazasta mAvo54ma, DoDiNi = silsel prANI, gaNiyA = [L51, amaccAINaM = amAtyAhi. bhAvArtha :- prazna- prazasta mAvovamarnu sva35 cha ? uttara- DoDiNI brAhmaNI, gaNikA ane amAtyAdi dvArA anyanA bhAvone jANavA rUpa upakrama aprazasta noAgama bhAvopakrama che. 17 se kiM taM pasatthe bhAvovakkame ? pasatthe bhAvovakkame gurumAdINaM / se taM pasatthe bhAvovakkame / se taM NoAgamato bhAvovakkame / setaM bhAvovakkame / bhAvArtha :- prazna-prazasta bhAvopamanuM 2035 cha ?
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 ] zrI anuyogadvAra sUtra uttara- guru vagerenA abhiprAyane yathAvat jANavA te prazasta bhAvopakrama che. A prazasta bhAvopakramanuM varNana thayuM sAthe ja noAgama bhAvaupakrama ane samuccaya bhAvaupakramanuM varNana pUrNa thAya vivecana : A sutromAM(13 thI17mAM) bhAva upakramanuM svarUpa che. bhAva zabdanA svabhAva, AtmA, sattA, yoni ane abhiprAya, A pAMca artha thAya che. ahIM abhiprAya artha grahaNa karyo che. bhAva arthAta abhiprAyanuM yathAvatu parijJAna te bhAva upakrama kahevAya che. upakrama zabdanA, tenA arthanA tathA upakrama saMbaMdhI anya varNananA jJAtA upayogavAna hoya to te Agama bhAva upakrama kahevAya che. noAgamataH bhAva upakramamAM prazasta ane aprazasta evA be prakAra batAvyA che. sAMsArika phaLa janaka anyanA abhiprAyanuM parijJAna te aprazasta bhAvaupakrama kahevAya che ane mokSanA kAraNarUpa gurnAdinA abhiprAyanuM parijJAna te prazasta bhAva upakrama kahevAya che. aprazasta bhAvopakramamAM sUtrakAre traNa udAharaNa ApyA che, yathA- DoDiNI brAhmaNI, gaNikA ane amAtya. (1) DoDiNI brAhmaNI - koI eka gAmamAM DoDiNI nAme brAhmaNI rahetI hatI. tenI traNe dIkarIonA lagna thayA pachI tene vicAra Avyo ke mAre mArA jamAIonA svabhAva jANI levA joIe ane te anusAra dIkarIone zikhAmaNa ApuM, to teo potAnA patinI sAthe tenA svabhAvane anurUpa vyavahAra karI jIvana sukhI banAvI zake. brAhmaNIe potAnI traNe dIkarIone bolAvIne kahyuM ke Aje tamArA pati sUvA Ave tyAre koIpaNa bhUla batAvI tenA mastaka para lAta mArajo ane teo tamane je kahe te mane savAre kahejo. rAtre traNe kanyAoe mAtAnA kahevA pramANe koIpaNa bahAne patine lAta mArI. jyeSThA kanyAnA patie lAta vAgatA ja tenA paga pakaDI kahyuM, 'priye ! pattharathI paNa vadhu kaThora evA mArA mastaka para puSpasamA komaLa caraNathI prahAra karatA tArA caraNane vAgyuM haze. tema kahI tenA para hAtha pheravavA lAgyo. bIje divase kanyAe mAtAne sarva vRttAMta jaNAvyo. mAtAe khuza thatAM kahyuM. beTA! tuM tArA gharamAM je karavA dhArIza te karI zakIza. tArA patinA vyavahAra parathI lAge che ke te tArI AjJAne AdhIna raheze. bIjI kanyAe patine lAta mArI tyAre tenA pati thoDA gusse thayA ane zabdo dvArA gusso vyakta karyo ke te mArI sAthe je vyavahAra karyo te kuLavadhUne yogya nathI. tAre AvuM karavuM na joIe. teTaluM kahI te zAMta thaI gayA. mAtA A vRttAMta sAMbhaLI saMtuSTa thatAM bolI, beTA! tu paNa tArA gharamAM tArI IcchAnurUpa pravRtti
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ | cothuM prakaraNa/prathama anuyogadvAra - upakramano nikSepa | 71 | karI zakIza. tArA patino svabhAva evo che ke te game teTalA gusse thaze paNa thoDI kSaNomAM zAMta thaI jaze. trIjI kanyAe patine lAta mArI. tyAre tenA pati atyaMta gusse thaI bolyA- tAro vyavahAra kaLavAna kanyAne yogya nathI, te huM calAvIza nahIM. Ama kahI tene mAra mArI gharanI bahAra kADhI mUkI. te rotI-kakaLatI mAtA pAse AvI ane sarva vRttAMta kahyo. potAnI putrInI vAta uparathI jamAIrAjano svabhAva te jANI gaI ane turata jamAI pAse jaI mIThA zabdothI tenA krodhane zAMta karI kahyuM-jamAIrAja ! amArI kuLa paraMparA che ke prathama rAte kanyA patinA mastaka para caraNa prahAra kare. A kAraNathI ja mArI kanyAe tema karyuM che, anya koIduSTa prayojanathI tema karyuM nathI. tame tenA te vartananI kSamA Apo. A rIte jamAIrAjanA gussAne zAMta karI, mAtAe potAnI kanyAne salAha ApI, beTA! tArA pati durArAdhya che. tenI AjJAnuM barAbara pAlana karaje ane devatAnI jema tenI pUjA karaje. DoDiNI brAhmaNIe yuktipUrvaka potAnA jamAIonA abhiprAya jANI lIdhA. (2) vilAsavatI gaNikA - eka nagaramAM vilAsavatI nAmanI gaNikA rahetI hatI. tene potAne tyAM AvatA puruSonA abhiprAya jANavA, potAnA ratibhavananI dIvAlo para judI-judI jAtinA, vividha kriyAo karatAM puruSonA citro rAkhyA hatA. tene tyAM je puruSo AvatA te potAnI jAtine ucita citranA nirIkSaNamAM tanmaya banI jatA, te joI tenI ruci, jAti, svabhAva te gaNikA jANI letI ane te puruSane anurUpa vartAva karI, tene prasanna karI, vipula dhanarAzi prApta karatI hatI. (3) suzIla amAtya - eka nagaramAM bhadrabAhu nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. tene suzIla nAmanA amAtyahatA. teo bIjAnA manogata bhAvone jANavAmAM nipuNa hatA. ekadA amAtya sAthe rAjA azvakrIDA karavA nagara bahAra gayA. rastAmAM ghoDAe laghuzaMkA(pezAba) karI. azvakrIDA karI rAjA te raste pAchA pharyA. ghoDAnu mUtra jarAya sukAyuM na hatuM. te joI rAjAne vicAra Avyo ke A jagyAe taLAva khodAvavAmAM Ave to te pANIthI bharAyeluM ja rahe. A pramANe vicAra karatAM-karatAM rAjA bhUmine tAkI rahyA ane tyAra pachI mahelamAM pAchA pharyA. rAjAne ekITaze bhUmi nIhALatA joI, catura amAtya rAjAnA manogata bhAvone samajI gayA. rAjAne pUchyA vinA te jagyAe moTuM taLAva banAvaDAvyuM. tenA pharatA cha RtunA phaLa -phUlonA vRkSa ropAvyA. pharI koI ekavAra rAjA amAtya sAthe te ja rastA para pharavA nIkaLyA. vRkSothI suzobhita taLAva joI rAjAe pUchyuM, 'A taLAva koNe karAvyuM?" amAtye kahyuM. "rAja! Ape ja karAvyuM che." amAtyanI vAta sAMbhaLI rAjAe Azcarya sAthe kahyuM zuM A taLAva meM karAvyuM che? taLAva banAvavAno meM koIne Adeza Apyo hoya tevuM mane yAda AvatuM nathI. pUrva ghaTanAne yAda karAvatA amAtye kahyuM ke he rAjan ! A sthAna para lAMbA samaya sudhI mUtrane sukAyA vinAnuM joI, tame jaLAzaya banAvavAno vicAra karyo hato ne? tamArA te abhiprAyane jANI meM A taLAva karAvyuM che.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 | zrI anuyogadvAra sUtra bIjAnA manobhAva jANavAnI amAtyanI pratibhA joI rAjA khUba prasanna thayA. A traNa daSTAMtamAM anyanA abhiprAya je yuktithI jANyA te bhAva upakrama che paraMtu te mokSanA kAraNarUpa na hovAthI aprazasta bhAva upakrama che. upakramanuM svarUpa nAma sthApana vagere nikSepanA cha dvArothI saMkSipta svarUpa varNana karI have sUtrakAra AnupUrvI Adi cha dvArothI vistRtarUpe upakramanuM nirUpaNa karaze. II prakaraNa-4 upakrama nikSepa anuyoga dvAra uipakrama nikSepa anugama naya. nAma u5, sthApanA upa. dravya upakrama kSetra upara kALa u5. bhAva upa, Agamata: noAgamataH AgamataH noAgamataH jJAyaka zarIra, bhavya zarIra, tavyatirikta aprazasta prazasta sacitta acitta mizra dvipada catuSpada apada parikarma vastu vinAza parikarma vastu vinAza parikarma vastu- parikarma vastu- parikarma vastu vinAza vinAza vinAza
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'paca prakaraNa / anaupanidhiI dravyAnapUrvI : [ 73 ] pAMcamuM prakaraNa AnupUrvI - anaupanidhikI dravyAnupUrvI upakramanA AnupUrvI Adi cha bheda :| 1 ahavA uvakkame chavvihe paNNatte, taM jahA- ANupuvvI, NAma, pamANaM, vattavvayA, atthAhigAre, samoyAre / bhAvArtha - athavA upakrama cha prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) AnupUrvI (2) nAma (3) pramANa (4) vaktavyatA (5) arvAdhikAra (6) samavatAra. vivecana : pUrve 7 bheda vaDe nikSepanI daSTie upakramanuM sAmAnya varNana karI zAstrakAre prastuta sUtramAM bIjI rIte AnupUrvI Adi upakramanA cha prakAra darzAvyA che. jemAM AnupUrvI ane nAma AdinA mAdhyame vistRta medAnabhedathI varNana karyuM che. (1) AnupUrvI - AnupUrvI eTale anukrama-krama. vastunA aneka bhedo-prakAronuM krama sAthe varNana te AnupUrvI kahevAya athavA eka vastune sthApI pachI bIjI, trIjI vastune anukrame sthApavI te paNa AnupUrvIno prakAra che. (2) nAma :- jIva-ajIva koIpaNa vastuno abhidhAyaka-vAcaka zabda 'nAma' kahevAya che. (3) pramANa:- vastunA svarUpane sArI rIte jANavuM athavA mApavuM te pramANa' kahevAya che. (4) vaktavyatA - adhyayana vagerenA pratyeka avayavanA arthanuM yathAsaMbhava vivecana karavuM te 'vaktavyatA' kahevAya che. (5) arvAdhikAra :- adhyayanamAM varNita viSayanA arthanuM kathana te 'arvAdhikAra' kahevAya che. () samavatAra - vastu sva-para-ubhayamAM kyAM samAveza pAme che te vicAraNA 'samavatAra' kahevAya che. AnupUrvInA daza prakAra :| 2 se kiMtaM ANupuvvI ? ANupuvvI dasavihA paNNattA,taM jahA- NAmANupuvvI,
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 74 ] zrI anuyogadvAra sUtra ThavaNANupuvvI, davvANupuvvI, khettANupuvvI, kAlANupuvvI, ukkittaNANupuvvI, gaNaNANupuvvI, saMThANANupuvvI, sAmAyAriyANupuvvI, bhAvANupuvvI / bhAvArtha - prazna- AnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- AnupUrvInA dasa prakAra che, te A pramANe che- (1) nAmAnupUrvI, (2) sthApanAnupUrvI, (3) dravyAnupUrvI, (4) kSetrAnupUrvI, (5) kAlAnupUrvI, (6) utkRtanAnupUrvI, (7) gaNanAnupUrvI, (8) saMsthAnAnupUrvI, (9) samAcAryAnupUrvI, (10) bhAvAnupUrvI. vivecana : AnupUrvI eTale krama, anukrama ke paripATI, eka pachI eka, ema kramathI vastu vagerenuM varNana karavAnI athavA goThavavAnI rItane AnupUrvI kahevAya che. pUrva anu-pazvAvanupUrva ta2 bhAvaH bhAnupUrva 'anu' eTale pAchaLa, pUrve eTale AgaLa. pUrve ekanI sthApanA karI tenI pAchaLa-pAchaLa kramathI sthApanA karavI te AnupUrvI kahevAya che. nAma sthApanA ane dravyAnupUrvI :| 3 se kiM taM NAmANupuvvI ? NAma-ThavaNAo taheva / zabdArtha taheva- te ja pramANe arthAt Avazyaka pramANe artha jANavA. bhAvArtha - prazna- nAmAnupUrvI ane sthApanAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- nAma ane sthApanA AnupUrvInuM svarUpa nAma ane sthApanA AvazyakanI jema jANavuM. | 4 davvANupuvvI vi taheva jAva se kiM taM jANagasarIrabhaviyasarIravairittA davvANu- puvvI ? jANagasarIrabhaviyasarIravairittA davvANupuvvI duvihA paNNattA,taM jahAuvaNihiyA ya, aNovaNihiyA ya / tattha NaM jA sA uvaNihiyA sA ThappA / zabdArtha sthaLa = temAM, nA = je, lA 3variya= aupanidhikI dravyAnupUrvI che te, sthApanIya che. bhAvArtha :- dravyAnupUrvAnA svarUpa varNanamAM bhavyazarIra dravyAnupUrvI sudhInuM sabheda varNana dravyaAvazyaka pramANe jANavuM ('vAva' zabdathI te sUcita karyuM che.) prazna- jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravyAnupUrvInuM svarUpa kevuM che?
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAcamuM prakaraNa / anaupanidhikI dravyAnupUrvI uttara- jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravyAnupUrvInA be prakAra che. (1) aupanidhikI ane (2) anaupanidhikI dravyAnupUrvI. 75 temAM aupanidhikI dravyAnupUrvI sthApya che arthAt aupanidhikI dravyAnupUrvInuM kathana pAchaLathI karavA mATe sthApita karIne pahelAM anaupanidhikInuM svarUpa sUtrakAra darzAve che. 5 tattha NaM jA sA aNovaNihiyA sA duvihA paNNattA, khemavavahA- rALa, saMvahasse haiM / teM nahA zabdArtha :-khemavavArA = naigama-vyavahAranaya saMmata ane, saMTH = saMgrahanaya saMmata. bhAvArtha : - temAM je anaupanidhikI dravyAnupUrvI che, tenA be prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) naigama-vyavahAra naya saMmata (2) saMgrahanayasaMmata vivecana : A sUtramAM dravyAnupUrvInA svarUpanuM nidarzana che. 'tadeva' pada dvArA ane 'gAva' pada dvArA nAmAnupUrvI, sthApanAnupUrvI ane dravyAnupUrvImAM AgamathI dravyAnupUrvI, jJAyakazarI2 noAgamathI dravyAnupUrvI, bhavyazarIranoAgamathI dravyAnupUrvI sudhIno pATha, Avazyaka pramANe jANI levAnI sUcanA ApavAmAM AvI che. keTalIka pratomAM dravyAnupUrvIno pUro pATha,pUrvavat jovA maLe che. prastuta saMskaraNamAM saMkSipta pATha svIkArela che. tavyatirikta dravyAnupUrvInA be bheda batAvyA che. aupanidhikI dravyAnupUrvI :- 'aupanidhikI' zabdamAM mULa zabda 'upanidhi' che. 'upa' upasargano artha che, samIpa--najIka ane 'nidhi'no artha che rAkhavuM arthAt koI vivakSita eka padArthane pahelA sthApita karI, tatpazcAt tenI pAse-samIpamAM pUrvAnupUrvI vagere kramathI anya--anya padArthane rAkhavAmAM Ave to te upanidhi kahevAya che. je AnupUrvImAM A upanidhi prayojanabhUta che, te aupanidhikI AnupUrvI kahevAya. cha dravya, sAmAyika vagere cha adhyayana, dvi-tri---catuHpradezI vagere skandhonuM pUrvAnupUrvI vagere traNamAMthI koI paNa kramathI sthApana ke kathana vidhine aupanidhikI AnupUrvI kahe che. -- anaupanidhikI dravyAnupUrvI - anupanidhi--pUrvAnupUrvI vagere kramathI padArthanI sthApanA, vyavasthA na karavI te anaupanidhikI AnupUrvI kahevAya che.lokamAM dvipradezI, tripradezI vagere skandho kramathI goThavAyelA nathI. lokamAM paramANuM vagere je pudgalo jema che tema tenI vicAraNA karavI te anaupanidhikI kahevAya che. paramANu vagere pudgala dravya kramathI goThavAyelA na hovA chatAM temAM Adi, madhyama ane aMta saMbhavita hovAthI tene AnupUrvI kahevAmAM Ave che. pudgala skandhonuM kramathI kathana karavAmAM Ave to te aupanidhikI
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 74 ] zrI ayogavAra sUtra AnupUrvI kahevAya che. lokamAM sthita pudgala skandho kramathI goThavAyelA nathI tenI, te ja rIte vicAraNA karavI te anaupanidhizrI AnupUrvI kahevAya che. 3:- opanidhitI dravyAnupUrvI ane anaupanidhitI dravyAnupUrvI, A be mAM aupanidhikI dravyAnupUrvI alpaviSayavALI che. tenI vaktavyatA alpa hovAthI zAstrakAra tenuM varNana pahelAM na karatAM anaupanidhitInuM varNana pahelAM kare che. A vAta sUtrakAre 'pA' pada dvArA sUcavI che. aupanidhitI dravyAnupUrvI sthApya che hamaNA tenuM kathana na karatAM anopanidhikI dravyAnupUrvInuM varNana sUtrakAre karyuM che. 'sUtrAmAM vivitrA tiA ukti anusAra sUtramAM kyAreka saMkSipta varNana pahelAM karavAmAM Ave che to kyAreka vistRta varNana pahelAM karavAmAM Ave che. prastutamAM vistRta varNanane prAthamikatA ApI che. anaupanidhizrI AnupUrvInA be bheda :- anaupanidhinI AnupUrvInA naigama-vyavahAra naya saMmata ane saMgrahanaya saMmata evA be bheda che. naigama-saMgraha ane vyavahAra A traNa naya, dravyArthika naya che ane zeSa cAra naya paryAyane viSaya kare che mATe paryAyArthika naya che. prastuta anaupanidhikI AnupUrvI paramANuthI laI anaMtapradezI skandhane viSaya kare che mATe dravyArthika nayathI ja anaupanidhikI AnupUrvInuM svarUpa batAvavuM ucita che. dravyArthika nayanA be prakAra che, vizuddha ane avizuddha. naigamanaya ane vyavahAranaya anaMta paramANu, anaMta drayaNaka, Ama aneka dravyane tathA kRSNa vagere aneka guNonA AdhArabhUta trikAlavartI dravyane viSaya kare che. A rIte aneka bhedone svIkAravAthI avizuddha che. saMgrahanaya anekarUpa dravyane nahIM paNa ekarUpa dravyane svIkAre che. bhinna-bhinna paramANumAM paramANutva sAmAnya eka che mATe saMgrahAya tene ekarUpe ja svIkAre che. tethI temAM bheda nathI tethI te vizuddha che. dravyAnupUrvInA zuddha-azuddha baMne svarUpa batAvavA, anaupanidhikI AnupUrvInA be bheda karavAmAM AvyA che. naigama-vyavahAra saMmata anaupanidhikI dravyAnupUrvInA bheda :| 6 se kiM taM Negama-vavahArANaM aNovaNihiyA davvANupuvvI ? Negama-vavahArANaM aNovaNihiyA davvANupuvvI paMcavihA paNNattA,taM jahAaTupayaparUvaNayA, bhagasamukkittaNayA, bhagovadasaNayA, samoyAre, aNugame / bhAvArtha - prazna- naigama-vyavahAranaya saMmata anopanidhikI dravyAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- naigama-vyavahAranaya saMmata anaupanidhikI dravyAnupUrvInA pAMca bheda che, te A pramANe che- (1) arthapada prarUpaNA, (2) bhaMga samutkIrtanatA, (3) bhaMgopadarzanatA, (4) samavatAra (5) anugama. vivecana : nigama-vyavahAranaya saMmata anaupanidhikI dravyAnupUrvInA pAMca prakAra che, tenA lakSaNa A pramANe che
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacamuM prakaraNa / anaupanidhikI dravyAnupUrvI | (1) arthapadaprarUpaNA - saMjJA ane saMjJI, vAcaka (zabda) ane vAcya (padArtha)nA saMbaMdha mAtranuM kathana karavuM te arthapada prarUpaNA che. caNaka vagere padArtha je pada dvArA prarUpita karAya che, te arthapada kahevAya. tenI prarUpaNA te arthapada prarUpaNA che. (2) bhaMga samutkIrtanatA - pRtha-pRthapha bhaMgo tathA saMyogajanita bhaMgonuM saMkSepamAM-nAma mAtra dvArA kathana karavuM te bhaMga samutkIrtanatA kahevAya che. (3) bhaMgopadarzanatAH - bhaMganA nAmano artha karI, artharUpe bhaMgonuM upadarzana karAvavuM, te bhaMgopadarzanatA kahevAya che. bhaMgasamutkIrtanatAmAM bhaMga viSayaka sUtranuM mAtra uccAraNa karAya che arthAt bhaMgonA nAmo ja batAvavAmAM Ave che jyAre bhaMgopadarzanatAmAM te ja bhaMga artha sAthe kahevAya che. (4) samAvatAra - AnupUrvI vagere dravyono svasthAna-parasthAnamAM aMtarbhAva thAya che, teno vicAra karavo te samavatAra kahevAya che. (5) anugama :- satpadaprarUpaNA vagere anuyoga dvArothI AnupUrvI Adi dravyono vicAra karavo te anugama che. naigama-vyavahAranaya saMmata arthapada prarUpaNA - 7 se kiM taM Negama-vavahArANaM aTThapayaparUvaNayA ? Negama-vavahArANaM aTThapayaparUvaNayA- tipaesie ANupuvvI, caupae sie ANupuvvI jAva dasapaesie ANupuvvI, saMkhejjapaesie ANupuvvI, asaMkhejja- paaisie ANupuvvI, aNaMtapaesie ANupuvvI / paramANupoggale aNANupuvvI / dupaesie avattavvae / tipaesiyA ANupuvvIo jAva aNaMtapae siyAo ANupuvvIo paramANupoggalA aNANupuvvIo / dupaesiyA avattavvagAI / se taM gama-vavahArANaM aTThapayaparUvaNayA / bhAvArtha - prazna-nagama-vyavahAra naya saMmata arthapada prarUpaNAnuM svarUpa kevuM che? uttara- naigama vyavahAranaya saMmata arthapada prarUpaNA(AnupUrvInuM svarU5) A pramANe chetripradezI skandha AnupUrvI che, catuSpadezI skandha AnupUrvI che yAvadasa pradezI skandha, saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMtapradezI skandha AnupUrvI che. paramANu pudgala anAnupUrvI che. kripradezI skandha avaktavya che. (bahuvacanathI) tripradezI skandho AnupUrvIo che vAvata anaMtapradezI skandho AnupUrvIo che. aneka paramANu pudgala aneka anAnupUrvIo che ane aneka kripradezI skandha aneka avaktavya che. A naigamavyavahAra nayasaMmata AnupUrvInuM svarUpa che.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 zrI anuyogadvAra sUtra vivecana : A sUtramAM naigama-vyavahAranaya saMmata anaupanidhikI AnupUrvInI 'arthapada prarUpaNA'nuM varNana karavAmAM AvyuM che. Adi--jenI pUrve kAMI nathI paNa pAchaLa anya hoya te Adi. madhyama jenI pUrve ane pachI baMne tarapha anya hoya te madhyama kahevAya ane jenI pUrve che paNa pAchaLa nathI te aMta kahevAya. tripradezI skandhathI laI anaMtapradezI skandhamAM Adi, madhya ane aMta, A traNe hoya che. tethI te pratyeka skandha AnupUrvIrUpa che. AnupUrvI eTale krama. krama--anukrama traNa ke tethI vadhu saMkhyA hoya tyAM ja saMbhave che. pratyeka paramANu pudgala pRthak--pRthak svataMtra sattAvALA che. te paramANu eka ja hovAthI temAM Adi, madhya ane aMta ghaTita thatAM nathI tethI te anAnupUrvI kahevAya che. ahIM 'ana' zabda sarva niSedha arthamAM prayukta thayo che. jemAM Adi-madhya-aMtanA abhAvamAM, krama Tita na thAya te anAnupUrvI. dvipradezI skandhamAM be pradeza joDAyela hoya che tethI temAM pUrva-pazcAt bhAva, eka-bIjAnI apekSAe ghaTita thAya che ane te apekSAe temAM AnupUrvyatA ghaTita thAya che, paraMtu temAM madhyano abhAva che. tethI temAM gaNanAnukrama ghaTita thaI zakato nathI. Ama dvipradezI skandhamAM pUrva-pazcAdbhAvano sadbhAva hovAthI paramANunI jema anAnupUrvI kahI zakAya nahIM, te ja rIte gaNanAnukrama na hovAthI AnupUrvI paNa kahI zakAya nahIM, A rIte AnupUrvI ke anAnupUrvIrUpe kahevuM azakya hovAthI, dvipradezI skandhane avaktavya kahevAmAM Ave che. eka tripradezI skandha eka AnupUrvIrUpa che. tripradezI skandha eka ja nathI paraMtu tripradezI skandha anaMta che ane te pratyeka tripradezI skandha alaga-alaga vyaktirUpa che, te sUcavavA ekavacana ane bahuvacanathI te vAta darzita karI che. paramANu pudgala ane dvipradezI skandha paNa aneka vyaktirUpe anaMta che, tethI te traNemAM ekavacana-bahuvacanathI sUtrakAre kathana karyuM che. tripradezI skandhathI laI anaMta pradezI skandhane anaupanidhikI arthapada prarUpaNAmAM gaNanA karI che. ahIM koI jijJAsune prazna thAya ke tripradezI, catupradezI, paMcapradezI Ama kramapUrvaka samasta skandha sUtramAM batAvyA che, to teno samAveza aupanidhikImAM karavo joIe. pUrvAnupUrvI vagare krama aupanidhikImAM ghaTe che. anaupanidhikImAM pUrvAnupUrvI vagere krama nathI. to tenuM samAdhAna AcAryo kare che ke tripradezI skandha pachI catuHpradezI skandha Avo pUrvAnupUrvI krama skandhamAM koI banAvatuM nathI. te to svabhAvathI ja che ane lokamAM tripradezI vagere skandha anukramathI goThavAyelA nathI. lokamAM rahela te pudgala dravyo anaupanidhi rUpa ja che. tIrthaMkara vagere dvArA pUrvAnupUrvI kramathI vastunuM sthApana karAtuM hoya tyAM aupanidhikI pUrvAnupUrvI bane che. dvipradezI, tripradezI skaMdha Ama tIrthaMkaro ziSyone samajAvavA kramathI kathana ke sthApana kare tyAre te aupanidhikI AnupUrvI kahevAya che. lokamAM svabhAvathI sthita paramANu ane skandho anaupanidhikI AnupUrvI kahevAya che.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacamuM prakaraNa / anaupanidhikI dravyAnupUrvI | | 74 | sUtrakAre prathama AnupUrvI pazcAt anAnupUrvI ane tatpazcAt avaktavya dravyonuM nirUpaNa karyuM che. AnupUrvI dravyonI apekSAe anAnupUrvI alpa che ane anAnupUrvI dravyonI apekSAe avaktavya dravya alpa che, te sUcavavA A kramathI kathana karyuM che. | 8 eyAe NaM Negama-vavahArANaM aTupayaparUvaNayAe kiM paoyaNaM ? eyAe NaM Negama-vavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe bhagasamukkittaNayA kIrai / bhAvArtha - prazna- A naigama vyavahAranaya saMmata arthapadaprarUpaNA rUpa AnupUrvInuM zuM prayojana cha ? uttara-naigama vyavahAranaya saMmata arthapadaprarUpaNA dvArA bhaMgasamutkIrtanA-bhaMgonuM kathana karavAmAM Ave che. viveyana : arthapada prarUpaNAnuM prayojana e che ke tenAthI bhaMgasamutkIrtanarUpa kArya thAya che. arthapada prarUpaNAmAM AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavya saMjJAo nizcita thayA pachI ja bhaMganuM samutkIrtanakathana thaI zake che, anyathA nahIM. naigama-vyavahAranaya saMmata bhaMgasamutkIrtanatA :| 9 se kiM taM gama-vavahArANaM bhaMgasamukkittaNayA ? Negama-vavahArANaM bhaMgasamukkittaNayA- atthi ANupuvvI, atthi aNANupuvvI, atthi avattavvae, atthi ANupuvvIo, atthi aNANupuvvIo, asthi avattavva- yAiM // 6 // ahavA atthi ANupuvvI ya aNANupuvvI ya, ahavA atthi ANupuvvI ya aNANupuvvIo ya, ahavA atthi ANupuvvIo ya aNANupuvvI ya, ahavA atthi ANupuvvIo ya aNANupuvvIo ya // 4 // __ ahavA atthi ANupuvvI ya avatavvae ya, ahavA atthi ANupuvvI ya avattavvayAI ca, ahavA atthi ANupuvvIo ya avattavvae ya, ahavA atthi ANupuvvIo ya avattavvayAiM ca // 8 // __ ahavA atthi aNANupuvvI ya avattavvae ya ahavA atthi aNANupuvvI ya avattavvayAI ca, ahavA asthi aNANupuvvIo ya avattavvae ya, ahavA
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 80 ] zrI ayogavAra sUtra asthi aNANupuvvIo ya avattavvayAI ca // 12 // ahavA atthi ANupuvvI ya aNANupuvvI ya avattavvae ya, ahavA atthi ANupuvvI ya aNANupuvvI ya avattavvayAiM ca, ahavA atthi ANupuvvI ya aNANupuvvIo ya avattavvae ya, ahavA atthi ANupuvvI ya aNANupuvvIo ya avattavvayAiM ca // 4 // ahavA atthi ANupuvvIo ya, aNANupuvvI ya, avattavvae ya, ahavA atthi ANupuvvIo ya aNANupuvvI ya avattavvayAiM ca, ahavA asthi ANupuvvIo ya aNANupuvvIo ya avattavvae ya, ahavA atthi ANupuvvIo ya aNANupuvvIo ya avattavvayAI ca, ee aTTha bhaMgA / evaM savve vi chavvIsaM bhaMgA / se taM gama-vavahArANaM bhaMgasamukkittaNayA / zadArtha:-aravivattAyA = bhaMgasamutkIrtanatA, tni bApuputhvI = AnupUrvI che, asthi ajupuLI = anAnupUrvI che, asthi avaLa= avaktavya che, bApupuLo = AnupUrvIo, aTyputhvIro = anAnupUrvIo, avaqyAruM = avaktavyo. bhAvArtha :- prazna-nagama-vyavahAranaya saMmata bhaMgasamutkIrtananuM svarUpa kevuM che? uttara-naigama-vyavahAranaya saMmata bhaMgasamutkIrtana-bhaMgonuM kathana A pramANe karI zakAya. (1) eka AnupUrvI che, (ra) eka anAnupUrvI che, (3) eka avaktavya che, (4) aneka AnupUrvI che, (5) aneka anAnupUrvI che, (6) aneka avaktavya che. athavA (1) eka AnupUrvI ane eka anAnupUrvI che, (2) eka AnupUrvI ane aneka anAnupUrvI che, (3) aneka AnupUrvI ane eka anAnupUrvI che, (4) aneka AnupUrvI ane aneka anAnupUrvI che. athavA. (1) eka AnupUrvI ane eka avaktavya che, (2) eka AnupUrvI ane aneka avaktavya che, (3) aneka AnupUrvI ane eka avaktavya che, (4) aneka AnupUrvI ane aneka avaktavya che. athavA (1) eka anAnupUrvI ane eka avaktavya che, (2) eka anAnupUrvI ane aneka avaktavya che, (3) aneka anAnupUrvI ane eka avaktavya che, (4) aneka anAnupUrvI ane aneka avaktavya che. athavA (1) eka AnupUrvI, eka anAnupUrvI, eka avaktavya che, (2) eka AnupUrvI, eka anAnupUrvI ane aneka avaktavya che, (3) eka AnupUrvI, aneka anAnupUrvI ane eka avaktavya che, (4) eka
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ | pacamuM prakaraNa / anaupanivikI dravyAnupUrvI ( 81 | AnupUrvI, aneka anAnupUrvI ane aneka avaktavya che, (5) aneka AnupUrvI, eka anAnupUrvI ane eka avaktavya che, (6) aneka AnupUrvI, eka anAnupUrvI ane aneka avaktavya che, (7) aneka AnupUrvI, aneka anAnupUrvI, eka avaktavya che, (8) aneka AnupUrvI, aneka anAnupUrvI, aneka avaktavya che. A sarva maLI radda bhaMga thAya che, te naigama-vyavahAranaya saMmata bhaMgasamutkIrtanatAnuM svarUpa jANavuM. vivecana : A sUtramAM naigama-vyavahAra naya saMmata chavvIsa baMgonuM samutkIrtana-kathana karavAmAM AvyuM che. te chavvIsa bhaMga asaMyogI ane saMyogIbhaMgarUpa che. A bhaMgakathanano mULa AdhAra AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavya, A traNa dravya che, asaMyogI pakSamAM ekavacananA traNa ane bahuvacananA traNa ema cha bhaMga che. dvika saMyogI pakSamAM ekavacana-bahuvacana karatAM, traNa caturbhagI arthAtu bAra bheda thAya che. trika saMyogamAM ekavacana-bahuvacanane laI ATha bhaMga thAya che. kula maLI rada bhaMgane A rIte sthApI zakAya. asaMyogI-bhaMga hisaMyogI-12 bhaga trisaMyoga-8 bhAga, prathama caturbhagI 1. eka AnupUrvI- eka anAnupUrvI 1. eka AnupUrvI 1. eka AnupUrvI-eka anAnupUrvI--eka avaktavya 2. eka anAnupUrvI 2. eka AnupUrvI-aneka anAnupUrvI 2. eka AnupUrvI-eka anAnupUrvI-aneka avaktavya 3. eka AnupUrvI-aneka anAnupUrvI-eka avaktavya 3. eka avaktavya 3. aneka AnupUrvI-eka anAnupUrvI 4. aneka AnupUrvI 4. aneka AnupUrvI-aneka anAnupUrvI 5. aneka anAnupUrvI + bIjI caturbhagI 4. eka AnupUrvI aneka anAnupUrvI-aneka avaktavya 5. aneka AnupUrvI-eka anAnupUrvI-eka avaktavya 6. aneka AnupUrvI, eka anAnupUrvI, aneka avaktavya 6. aneka avaktavya 1. eka AnupUrvI-eka avaktavya 2. eka AnupUrvI-aneka avaktavya 7. aneka AnupUrvI, aneka anAnupUrvI, eka avaktavya
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 82 ] zrI anuyogadvAra sUtra 3. aneka AnupUrvI-eka avaktavya | 8. aneka AnupUrvI, aneka anAnupUrvI, aneka avaktavya 4. aneka AnupUrvI-aneka avaktavya | 8 kula bhaMga + trIjI caturbhAgI 1. eka anAnupUrvI-eka avaktavya 2. eka anAnupUrvI-aneka avaktavya 3. aneka anAnupUrvI-eka avaktavya 4. aneka anAnupUrvI--aneka vaktavya 12 kula bhaMga +128= 26 bhaMga A chavvIsa bhaMgonuM kathana karavuM te bhaMga samutkIrtanatA kahevAya che. | 10 eyAe NaM Negama-vavahArANaM bhaMgasamukkittaNayAe kiM paoyaNaM ? eyAe NaM Negama-vavahArANaM bhaMgasamukkittaNayAe bhaMgovadaMsaNayA kIrai / bhAvArtha :- prazna- naigama-vyavahAranaya saMmata bhaMgasamutkIrtanatAnuM zuM prayojana che? uttara- naigama-vyavahAranaya saMmata bhaMgasamutkIrtanatA dvArA bhaMgopadarzana karAvAya che. vivecana : bhaMga samutkIrtanamAM bhaMgonA nAma ane te keTalA hoya che tenuM kathana karavAmAM Ave che ane bhaMgopadarzanamAM te bhaMganA vAcyArthanuM kathana karAya che. jemake 'AnupUrvI' nAmano prathamabhaMga che. te samutkIrtanamAM kahyuM. 'tripradezI skandha AnupUrvIrUpa che' tevA arthanuM kathana karavuM, te bhaMgopadarzana che. bhaMganA nAmanA kathana pachI ja tenA vAcyArthanuM kathana zakya che mATe bhaMgopadarzana karAvavuM te bhaMgasamutkIrtananuM prayojana che. naigamana saMmata bhaMgopadarzanatA :11 se kiM taM Negama-vavahArANaM bhaMgovadasaNayA ? Negama-vavahArANaM bhaMgovadasaNayA-tipaesie ANupuvvI 1, paramANupoggale aNANupuvvI 2, dupaesie avattavvae 3, tipaesiyA ANupuvvIo 4, paramANupoggalA aNANupuvvIo 5, dupaesiyA avattavvayAI 6 /
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacamuM prakaraNa / anaupanidhikI dravyAnupUrvI ahavA tipaesie ya paramANupoggale ya ANupuvvI ya aNANupuvvI ya 1, ahavA tipaesie ya paramANupoggalA ya ANupuvvI ya aNANupuvvIo ya 2, ahavA tipaesiyA ya paramANupoggale ya ANupuvvIo ya aNANupuvvI ya 3, ahavA tipae siyA ya paramANupoggalA ya ANupuvvIo ya aNANupuvvIo ya 4 / ahavA tipaesie ya dupaesie ya ANupuvvI ya avattavvae ya 1, ahavA tipaesie ya dupaesiyA ya ANupuvvI ya avattavvayAiM ca 2, ahavA tipaesiyA ya dupaesie ya ANupuvvIo ya avattavvae ya 3, ahavA tipae siyA ya dupaesiyA ya ANupuvvIo ya avattavvayAI ca 4 / / __ ahavA paramANupoggale ya dupaesie ya aNANupuvvI ya avattavvae ya 1, ahavA paramANupoggale ya dupaesiyA ya aNANupuvvI ya avattavvayAiM ca 2, ahavA paramANupoggalA ya dupaesie ya aNANupuvvIo ya avattavvae ya 3, ahavA paramANupoggalA ya dupaesiyA ya aNANupuvvIo ya avattavvayAi ca 4 / ahavA tipaesie ya paramANupoggale ya dupaesie ya ANupuvvI ya aNANupuvvI ya avattavvae ya 1, ahavA tipaesie ya paramANupoggale ya dupaesiyA ya ANupuvvI ya aNANupuvvI ya avattavvayAi ca 2, ahavA tipae sie ya paramANupoggalA ya dupaesie ya ANupuvvI ya aNANupuvvIo ya avattavvae ya 3, ahavA tipaesie ya paramANupoggalA ya dupaesiyA ya ANupuvvI ya aNANupuvvIo ya avattavvayAiM ca 4 / ahavA tipaesiyA ya paramANupoggale ya dupaesie ya ANupuvvIo ya aNANupuvvI ya avattavvae ya 5, ahavA tipaesiyA ya paramANupoggale ya dupaesiyA ya ANupuvvIo ya aNANupuvvI ya avattavvayAi ca 6, ahavA tipaesiyA ya paramANupoggalA ya dupaesie ya ANupuvvIo ya aNANupuvvIo ya avattavvae ya 7, ahavA tipaesiyA ya paramANupoggalA ya dupaesiyA ya ANupuvvIo ya aNANupuvvIo ya avattavvayAiM ca 8 / se taM NegamavavahArANaM bhaMgovadasaNayA / bhAvArtha :- prazna- nairAma vyavahA2naya saMmata maMgopanitAnu 2135 cha ? uttara- nagama-vyavahAranaya saMmata bhaMgonA artha kahevA, bhaMgonuM upadarzana karAvavuM te
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 ] zrI ayogavAra sUtra bhaMgopadarzanatA che. te A pramANe che. (1) tripradezIskandha eka AnupUrvI che, (2) paramANu pudgala eka anAnupUrvI che, (3) kripradeza skandha eka avaktavya che, (4) tripradeza skandho, aneka AnupUrvIo che, (5) pudgala paramANuo aneka anAnupUrvI che, (6) (aneka) DhipradezIskandho aneka avaktavya che. A rIte asaMyogI cha bhaMganA artha che. athavA (1) tripradezI skandha ane paramANu pudgala, eka AnupUrvI ane eka anAnupUrvI che, (2) tripradezI skandha aneka paramANu pudgala, eka AnupUrvI ane aneka anAnupUrvIno vAcyArtha che, (3) aneka tripradezI skandha paramANu pudgala, aneka AnupUrvI-eka anAnupUrvI che, (4) aneka tripradezI skandha-aneka paramANu pudgalo, aneka AnupUrvI-aneka anAnupUrvI che athavA. (1) tripradezI skandha ane dvipradezI skandha, eka AnupUrvI eka avaktavya che, (2) tripradezIskalpa aneka DhipradezI skandha, eka AnupUrvI--aneka avaktavya che, (3) aneka tripradezIskandha-ddhipradezIskalpa, aneka AnupUrvI eka avaktavya rUpa che, (4) aneka tripradezI skandha aneka dvipradezIskandha, aneka AnupUrvI ane aneka avaktavya che athavA. (1) paramANu pudgala-ddhipradezI skandha, eka anAnupUrvI eka avaktavya che, (2) paramANupudgala aneka thripradezI skandha, eka anAnupUrvI aneka avaktavya che, (3) aneka paramANupudgalo-ddhipradezIskalpa, aneka anAnupUrvI-eka avaktavya che, (4) aneka paramANu pudgala aneka kripradezIskandha, aneka anAnupUrvI-aneka avaktavya che. athavA (1) tripradezIskandha, paramANapUgala ane ddhipradezI skandha, eka AnupUrvI eka anAnupUrvI, eka avaktavya che, (2) tripradezIskalpa, paramANupudgala ane aneka kripradezI skandha, eka AnupUrvI, eka anAnupUrvI, aneka avaktavya che. (3) tripradezIskandha, aneka paramANupudgala ane kripradezI skandha, eka AnupUrvI, aneka anAnupUrvI, eka avaktavya che, (4) tripradezIskandha, aneka paramANupula ane aneka DhipradezI skandha, eka AnupUrvI aneka anAnupUrvI, aneka avaktavya che, (5) aneka tripradezIskanda, paramANupula ane dvipradezIskandha, aneka AnupUrvI, eka anAnupUrvI, eka avaktavya che, (6) aneka tripradezI skandha, paramANupudgala ane aneka DhipradezIskandha, aneka AnupUrvI, eka anAnupUrvI, aneka avaktavya che, (7) aneka tripradezI skandha, aneka paramANupudgala ane eka kripradezIskandha, aneka AnupUrvI, aneka anAnupUrvI, eka avaktavya che, (8) aneka tripradezI skandha, aneka paramANupudgala ane aneka kripradezIskandha, aneka AnupUrvI, aneka anAnupUrvI, aneka avaktavya che. A pramANe naigama-vyavahAranaya saMmata bhaMgopadarzanatAnuM svarUpa jANavuM. vivecana : bhaMgasamutkIrtanamAM je bhaMganA nAma batAvyA hatA, tenA vAcyArtha ahIM kahevAmAM AvyA che
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ | LcamuM prakaraNa / anaupanidhikI dravyAnupUrvI [ 85 ] AnupUrvIno vAcyArtha tripradezI vagere skandha che. anAnupUrvIno vAcyArtha paramANupudgala che. avaktavyano vAcyArtha dvipradezI skandha che. radda bhaMgamAM ekavacana-bahuvacanamAM A traNe AnupUrvI, anAnupUrvI, avaktavya padonA prayoga che. tyAM A ja vAcyArtha samajavA. arthapada prarUpaNAmAM padanA artha batAvyA che paraMtu tyAM kevaLa arthapadarUpa padArthanuM kathana che jyAre bhaMgopadarzanatAmAM bhinna-bhinna rUpe kahevAyelA bhaMgonA artha karavAmAM Ave che. tethI arthapada prarUpaNA ane bhaMgopadarzanatA, A baMne eka nathI ane punarukti doSa paNa Avato nathI. samavatAra :|12 se kiM taM samoyAre ? samoyAre Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kahiM samoyarati? kiM ANupuvvIdavvehiM samoyarati? aNANupuvvIdavvehiM samoyaraMti? avattavvayadavvehiM samoyaraMti ? Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM ANupuvvIdavvehiM samoyaraMti, No aNANupuvvIdavvehiM samoyaraMti No avattavvayadavvehiM samoyaraMti / zabdArtha -samocA = samavatAra, mAdhupuLIlaLIruM = AnupUrvI dravya, daM = kyAM, samovati = samavatarita thAya che? kyAM samAviSTa thAya che, liMka = zuM te, bApuputhvIvahiM AnupUrvI dravyamAM, a puSpIDabbafhaM = anAnupUrvI dravyamAM ke avaqyavardhvarNi- avakatavya dravyamAM. bhAvArtha :- prazna- samavatAranuM svarUpa kevuM che? naigama-vyavahAranaya saMmata AnupUrvI dravya kyAM samavatarita thAya che? zuM te AnupUrvI dravyamAM samavatarita thAya che ke anAnupUrvI dravyamAM samavatarita thAya che ke te avaktavya dravyamAM samavatarita thAya che? uttara- naigama vyavahAranaya saMmata AnupUrvIdravya AnupUrvI dravyamAM ja samavatarita thAya chesamAviSTa thAya che paraMtu anAnupUrvI dravya ke avaktavya dravyamAM samavatarita thatA nathI. 13 Negama-vavahArANaM aNANupuvvIdavvAI kahiM samoyaraMti ? kiM ANupuvvIdavvehi samayoraMti ? aNANupuvvIdavvehiM samoyaraMti ? avattavvayadavvehi samoyarati ? Negama-vavahArANaM aNANupuvvIdavvAiM No ANuputvIdavvehi samoyaraMti, aNANupuvvIdavvehiM samoyaraMti, No avattavvayadavvehi samayoraMti /
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra bhAvArtha :- prazna- naigama vyavahAranaya saMmata anAnupUrvIdravya kyAM samAviSTa thAya che? te AnupUrvIdravyamAM samAviSTa thAya che anAnupUrvIdravyamAM samAviSTa thAya ke avaktavya dravyamAM samAviSTa thAya che? uttara- anAnupUrvI dravya AnupUrvI ane avaktavya dravyamAM samAviSTa thatA nathI paraMtu anAnupUrvI dravyamAM ja samAviSTa thAya che. 14 Negama-vavahArANaM avattavvayadavvAiMkahiM samoyaraMti ? kiM ANupuvvIdavvehi samoyaraMti ? aNANupuvvIdavvehiM samoyaraMti ? avattavvayadavvehi samoyaraMti ? Negama-vavahArANaM avattavvayadavvAiM No ANupuvvIdavvehiM samoyaraMti, No aNANupuvvIdavvehi samoyaraMti, avattavvayadavvehiM samoyaraMti / se taM samoyAre / bhAvArtha :- prazna- naigama vyavahAranaya saMmata avaktavya dravya kyAM samavatarita thAya che? zuM te AnupUrvIdravyamAM samAviSTa thAya che ke anAnupUrvI dravyamAM samAviSTa thAya che ke avaktavya dravyamAM samAviSTa thAya che? uttara- avaktavya dravya AnupUrvIdravya ke anAnupUrvI dravyamAM samAviSTa thatAM nathI paraMtu avaktavya dravyamAMja samAviSTa thAya che. vivecana : samavatAra eTale samAveza arthAt AnupUrvI vagere dravya koIpaNa jAtanA virodha vinA potAnI jAtimAM ja rahe che, para jAtimAM rahetA nathI. kAraNamAM kAryano upacAra karIne paNa te svajAtimAM ja aMtarbhAva pAme che. te ja rIte anAnupUrvI dravya anAnupUrvI dravyamAMja samAveza pAme che ane avaktavya dravyano avaktavya dravyamAM ja samAveza thAya che. anugamanA nava dvAra :15 se kiM taM aNugame ? aNugame Navavihe paNNate, taM jahA saMtapayaparUvaNayA, davvapamANaM ca khetta phusaNA ya / kAlo ya aMtaraM bhAga, bhAva appAbahuM ceva // 8 // se taM aNugame / bhAvArtha - prazna- anugamanuM svarUpa kevuM che? uttara- anugAmanA nava prakAra kahyA che, te A pramANe che (1) satpada prarUpaNA, (2) dravyapramANa,
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacamuM prakaraNa / anaupanidhikI dravyAnupUrvI | | [ 87 ] (3) kSetra, (4) sparzanA, (5) kALa, (6) aMtara, (7) bhAga, () bhAva (9) alpa bahutva. vivecana : naigama vyavahAranaya saMmata anaupanidhikI dravyAnupUrvIno aMtima bheda anugama che. sUtrane anukULa athavA anurUpa vyAkhyAna karavAnI vidhine anugama kahe che athavA sUtra vAMcyA pachI tenuM vyAkhyAna karavuM, te anugama che. te anugAmanA satpada prarUpaNA vagere nava dvAra che. (1) satpada prarUpaNA - vidyamAna padArtha viSayaka padanI prarUpaNAne satpada prarUpaNA kahe che. jema ke AnupUrvI vagere dravya sat padArthanA vAcaka che, asat padArthanA nahIM. tevI prarUpaNAne satpad prarUpaNA kahe che. (2) dravyapramANa :- dravyanI saMkhyAno vicAra te dravya pramANa kahevAya che. AnupUrvI zabda dvArA kathita dravya keTalA che, tenI vicAraNA karavI te dravya pramANa kahevAya che. (3) kSetra - dravyanuM AdhArabhUta kSetrane dravya jeTalA AkAza pradezane avagAhIne rahe te kSetra kahevAya che. sUcita dravya keTalA kSetramAM rahe che? te vicAravuM. (4) sparzanA - AnupUrvI vagere dravya dvArA sparzita kSetra sparzanA kahevAya che. kSetramAM mAtra AdhArabhUta AkAza ja grahaNa karavAmAM Ave che jyAre sparzanAmAM Adheya dvArA sparzita cAredizA ane upara-nIcenA AkAza pradeza paNa grahaNa karavAmAM Ave che. jema ke eka paramANunuM kSetra eka AkAza pradeza kahevAya che kAraNa ke te eka AkAzapradezanA AdhAre rahe che paNa tenI sparzanA sAta AkAza pradezanI kahevAya. cAra dizAnA cAra AkAza pradeza, urdhva-adhodizAnA eka-eka AkAza pradeza ane svaAdhArabhUta kSetrano eka pradeza, A rIte paramANunI sparzanA sAta pradezanI kahevAya. (5) kALa - AnupUrvI vagere dravyanI sthiti-kALamaryAdA te kALa. (I aMtara :- virahakALa, vivakSita paryAyanA parityAga pachI pharI te paryAyanI prApti thAya, te vacceno je samaya gALo te aMtara kahevAya che. (7) bhAga - AnupUrvI vagere dravya bIjA dravyanA keTalAmAM bhAga hoya che? tenI vicAraNA te bhAgadvAra. (8) bhAvadrAra - AnupUrvI vagere dravya kayA bhAvamAM che? (9) alpabadutvaH-nyUnAdhiktA. dravya-pradeza-tadubhayanA AdhAre A AnupUrvI dravyanI alpAyiktA, te alpabadutva kahevAya che. satpadaprarUpaNA :|16 Negama-vavahArANaM ANuputvIdavvAI kiM atthi Natthi ? NiyamA asthi /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 88 ] zrI anuyogadvAra sUtra Negama-vavahArANaM aNANupuvvIdavvAiM kiM atthi Natthi ? NiyamA asthi / Negama-vavahArANaM avattavvayadavvAiM kiM atthi Natthi ? NiyamA atthi / zabdArtha - vi asthi = zuM astirUpa che? viM sthi= zuM nAstirUpa che? bhAvArtha - prazna-naigama-vyavahAra naya saMmata AnupUrvI dravya astirUpa che ke nAstirUpa che? uttara- niyamA atirUpa che. prazna- naigama vyavahAra naya saMmata anAnupUrvI dravya ati rUpa che ke nAsti rUpa che? uttara- niyamo atirUpa che. prazna- naigama vyavahAra nayasaMmata avaktavya dravya asti rU5 che ke nAsti rUpa che ? uttara- niyamAM astirUpa che. vivecana : A sUtramAM naigama vyavahAra naya saMmata AnupUrvI Adi dravyanuM nizcitarUpe astitva pragaTa karyuM che. te asat rUpa nathI. teno kyAreya abhAva thato nathI. te ja satpada prarUpaNAnuM rahasya che. dravyapramANa : |17 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kiM saMkhejjAiM asaMkhejjAiM aNaMtAI ? No saMkhejjAI No asaMkhejjAI aNaMtAI / evaM doNNi vi / bhAvArtha - prazna-nagama-vyavahAranaya saMmata AnupUrvI dravya zuM saMkhyAta che, asaMkhyAta che ke anaMta uttara-te saMkhyAta nathI, asaMkhyAta nathI paraMtu anaMta che. te ja rIte anAnupUrvI ane avaktavya, A baMne dravya paNa anaMta che. vivecana : AnupUrvI, anAnupUrvI, avaktavya A traNe dravya anaMta che. ekaeka AkAza pradeza para paNa anaMta hoya zake che. prastutamAM prayukta parva vA vaM' nA sthAne keTalIka pratomAM nimnalikhita pATha che. "parva gaNApuputhvIvallAhuM avaSyavadhyAruM ra mAMtA bhALiyabrA " A baMne prakAranA sUtrapAThano Azaya eka ja che.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacamuM prakaraNa / anaupanighikI dravyAnupUrvI | 89 - kSetrapra35el :|18 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM logassa kaibhAge hojjA ? kiM saMkhejjaibhAge hojjA ? asaMkhejjaibhAge hojjA ? saMkhejjesu bhAgesu hojjA? asaMkhejjesu bhAgesu hojjA ? savvaloe hojjA? egadavvaM paDucca logassa saMkhejjaibhAge vA hojjA, asaMkhejjaibhAge vA hojjA, saMkhejjesu bhAgesu vA hojjA, asaMkhejjesu bhAgesu vA hojjA, savvaloe vA hojjA, NANAdavvAI paDucca NiyamA savvaloe hojjA / Negama-vavahArANaM aNANupuvvIdavvAiM kiM logassa saMkhejjaibhAge hojjA ? asaMkhejjaibhAge hojjA ? saMkhejjesu bhAgesu hojjA ? asaMkhejjesu bhAgesu hojjA ? savvaloe vA hojjA ? egadavvaM paDucca No saMkhejjaibhAge hojjA, asaMkhejjaibhAge hojjA, No saMkhejjesu bhAgesu hojjA, No asaMkhejjesu bhAgesu hojjA, No savvaloe hojjA, NANAdavvAiM paDucca NiyamA savvaloe hojjA / evaM avattavvayadavvANi vi / zArtha :-ANupuvvIdavvAI = mAnupUrvAdravya, logassa kaibhAge = don||24||maamaa, hojjA- Doya cha ? kiM saMkhejjai bhAge = saMdhyAtamA bhAgamA, asaMkhejjai bhAge = masaMdhyAtamA bhAgamA, saMkhejjesa bhAgesa = saMdhyAta mAgomAM, asaMkhejjesa bhAgesa = asaMdhyAta mAgomAM, savvaloe = sarvasAmAM, hojjA = Doya cha ? egadavvaM = dravyanI, paDucca = apekSA, NANAdavvAi = anedravyanI. bhAvArtha :- prazna- naigama vyavahAranaya saMmata AnupUrvIdravya lokanA keTalA bhAgamAM avagADha hoya che? zuM lokanA saMkhyAtamA bhAgamAM, asaMkhyAtamA bhAgamAM, saMkhyAta bhAgomAM ke asaMkhyAta bhAgomAM avagADha hoya che ke sarvalokamAM avagADha hoya che? uttara- koI eka AnupUrvI dravyanI apekSAe te lokanA saMkhyAmAM bhAgamAM athavA lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM athavA lokanA saMkhyAta bhAgomAM athavA lokanA asaMkhyAta bhAgomAM rahe che, athavA samasta lokamAM avagADha banI rahe che. aneka AnupUrvI dravyanI apekSAe te niyamAM samasta lokamAM avagADha che. prazna- naigama-vyavahAra naya saMmata anAnupUrvI dravya lokanA saMkhyAtamA bhAgamAM, asaMkhyAtamAM bhAgamAM, saMkhyAta bhAgomAM, asaMkhyAta bhAgomAM ke samasta lokamAM avagADha che?
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 ] zrI anuyogadvAra sUtra uttara- eka anAnupUrvI dravyanI apekSAe te lokanA saMkhyAmAM bhAgamAM, saMkhyAta bhAgomAM, asaMkhyAta bhAgomAM ke sarva lokamAM avagADha nathI paraMtu lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM avagADha che, aneka anAnupUrvI dravyanI apekSAe niyamA sarvalokamAM avagADha che. te ja pramANe avaktavya dravyanA viSayamAM jANavuM arthAt te paNa eka dravyanI apekSAe lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM avagADha che ane aneka dravyanI apekSAe niyamA sarvalokamAM avagADha che. vivecana : A sUtramAM AnupUrvI, anAnupUrvI, avaktavya dravyanA kSetrano nirNaya karavA pAMca prazna upasthita karyA che. dravyAnupUrvIgata pugalanuM kSetra AnupUrva - anAnupUrvI eka aneka | eka aneka avaktavya eka aneka 1. lokanA saMkhyAtamAM bhAgamAM hA nA | nA 2. lokanA asaMkhyAtamAM bhAgamAM 3. lokanA saMkhyAta bhAgomAM 4. lokanA asaMkhyAta bhAgomAM 5. sarva samasta lokamAM te rahe che? hA AnupUrvI dravyaH- tripradezI skandhathI laI anaMta pradezI skandha AnupUrvI kahevAya che. tripradezI skandhathI laI anaMtapradezI skandha eka AkAza pradeza para rahI zake che, e AkAza pradeza upara paNa avagAhana karI zake che, (rahI zake che) ane tripradezI skandha hoya to vadhumAM vadhu traNa AkAzapradeza para avagADha thaI zake che. eka, be, traNa ane vadhumAM vadhu jeTalA pradezI skandha hoya teTalA AkAzapradeza upara avagAhanA karI zake che. saMkhyAtapradezI skandha eka AkAzapradezathI laI saMkhyAta AkAzapradeza para avagAhana karI zake che. asaMkhyAta pradezI skandha ekathI laI potAnA jeTalA asaMkhyAta AkAzapradeza hoya teTalA AkAzapradeza para sthita thaI zake che. anaMtapradezI skandha eka pradezathI laI asaMkhyAta AkAzapradeza upara sthita thaI zake che. lokAkAzanA asaMkhyAta pradeza che. tethI te anaMta pradezI skaMdha paNa asaMkhyAta AkAza pradeza upara ja avagAhita thaI zake che. acitta mahAskandha madhyavartI eka samaya mATe sarvalokamAM vyApaka bane che. AnupUrvI dravyanI kSetra ane sparzanAnI pucchAmAM sarva praznonA uttaramAM sUtrakAre hA pADI che.
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacamuM prakaraNa / anaupanighikI dravyAnupUrvI [ 91 ] teno tAtparya A pramANe che(1) sarave mAne vA dom :- lokanA saMkhyAtamA bhAgamAM AnupUrvI dravya hoya che. jema ketirachA loka. (2) bAju vALA :- ghaNA saMkhyAtamA bhAgamAM paNa AnupUrvI dravya hoya che. jema ke- adholoka. (3) alaga mAne vA dojhA :- asaMkhyAtamA bhAgamAM AnupUrvI dravya hoya che. jema ke- traNa pradezI Adi skaMdha. (4) ahebanobAju vALA - ghaNA asaMkhyAtamA bhAgamAM AnupUrvI dravya hoya che. jema ke- ghaNA traNa pradezI Adi skaMdho athavA bharatakSetra, meruparvata Adi. (5) sabUno nA hoLAH - saMpUrNa lokamAM AnupUrvI dravya hoya che. jema ke- acitta mahAskandha eka samaya mATe sarvalokane avagAhe che. AnupUrvIdravyamAM tripradezI skandhathI laI anaMtapradezI skandha hovAthI tathA te skandho AkAzanA eka pradezathI laI asaMkhyAta pradeza sudhI avagAhanA karI zakatA hovAthI eka-eka AnupUrvI dravyanI apekSAe temAM sarva prakAre avagAhanA saMbhave che ane aneka AnupUrvIdravyanI apekSAe to niyama sarvalokane te avagAhe che. paramANupudgalane anAnupUrvI kahevAmAM Ave che. pratyeka paramANu eka AkAza pradezane avagAhIne rahe che. ekathI vadhu AkAzapradeza para paramANunI avagAhanA saMbhavita nathI. eka AkAzapradeza lokano asaMkhyAtamo bhAga che. tethI eka anAnupUrvInuM kSetra lokano asaMkhyAtamo bhAga kahyo che. anAnupUrvI dravyo-paramANu pugalo AkhA lokamAM che. tethI aneka anAnupUrvI dravyonI apekSAe tenuM kSetra saMpUrNaloka che. dipradezI abdhane avaktavya kahevAmAM Ave che. kripradezI skandha eka AkAza pradeza upara rahI zake ane vadhumAM vadhu be AkAza pradezane avagAhI zake. be AkAzapradeza paNa lokano asaMkhyAtamo bhAga ja thAya mATe eka-eka avaktavya dravyanuM kSetra lokano asaMkhyAtamo bhAga che ane aneka avaktavya dravyonI apekSAe sarvaloka che. sparzanA :|19 NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM logassa kiM saMkhejjaibhAgaM phusaMti? asaMkhejjaibhAgaM phusaMti ? saMkhejje bhAge phusaMti ? asaMkhejje bhAge phusaMti ?
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI ayogavAra sUtra savvaloyaM phusaMti ? egadavvaM paDucca logassa saMkhejjaibhAgaM vA phusaMti, asaMkhejjaibhAgaM vA phusaMti, saMkhejje vA bhAge phusaMti, asaMkhejje vA bhAge phusaMti, savvalogaM vA phusaMti, NANAdavvAiM paDucca NiyamA savvalogaM phusati / __Negama-vavahArANaM aNANupuvvIdavvANaM pucchA ? egaM davvaM paDucca No saMkhejjaibhAgaM phusaMti, asaMkhejjaibhAgaM phusaMti, No saMkhejje bhAge phusaMti, No asaMkhejjebhAge phusati, No savvalogaM phusati, NANAdavvAiM paDucca NiyamA savvaloga phusati / evaM avattavvayadavvANi vi bhANiyavvANi / zabdArtha: toga - lokanA, viM- zuM, saMlenjaru mA puti - lokanA saMkhyAmAM bhAgane sparze che ? bhAvArtha :- prazna-naigama vyavahAra nayasaMmata AnupUrvI dravya zuM lokanA saMkhyAtamA bhAgane, asaMkhyAtamAM bhAgane, saMkhyAta bhAgone, asaMkhyAta bhAgone sparze che ke sarvalokane sparze che? uttara-naigama vyavahAra nayasaMmata eka AnupUrvI dravya lokanA saMkhyAmAM bhAgane, asaMkhyAtamAM bhAgane, saMkhyAta bhAgone, asaMkhyAta bhAgone athavA sarvalokane sparze che. aneka AnupUrvI dravyanI apekSAe niyamA sarvalokane sparze che. prazna-naigama-vyavahAra naya saMmata anAnupUrvI dravya zuM lokanA saMkhyAtamA bhAgane, asaMkhyAtamAM bhAgane, saMkhyAta bhAgone, asaMkhyAta bhAgone ke sarva lokane sparze che? uttara- eka anAnupUrvI dravyanI apekSAe te lokano saMkhyAtamo bhAga, saMkhyAta bhAgo, asaMkhyAta bhAgo ke sarva lokane sparzatA nathI paraMtu lokanA asaMkhyAtamA bhAgane sparze che. aneka anAnupUrvI dravyonI apekSAe sarva lokane sparze che. avaktavya dravyonI sparzanA te ja pramANe,[anAnupUrvInI jema]jANavI. vivecana : A sUtramAM eka ane aneka AnupUrvI, anAnupUrvI, avaktavya dravyonI sparzanAno vicAra karyo che. kSetra dvAranI jema ja ahIM paNa pAMca praznottara dvArA sparzanA varNavI che. kSetra karatA sparzanA kAMIka vizeSAdhika hoya che kAraNa ke kSetranI cAre dizAnA tathA urdhva-adhodizAnA temaja sva AdhArabhUta kSetranA jeTalA AkAza pradezane sparze te tenI sparzanA kahevAya che. jema ke be AkAzapradezane avagAhIne koI avaktavya dravya rahela hoya to be AkAzapradeza tenuM kSetra kahevAya ane bAra AkAza pradezanI tenI sparzanA
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAcamuM prakaraNa / anaupanidhikI dravyAnupUrvI kahevAya. dravyAnupUrvIgata pudgala sparzanA AnupUrva eka aneka hI nA 1. lokanA saMkhyAtamA bhAganI sparzanA 2. lokanA asaMkhyAtamA bhAganI sparzanA 3. lokanA saMkhyAtamA bhAganI sparzanA 4. lokanA asaMkhyAtamA bhAganI sparzanA 5. sarva lokanI sparzanA hI O che hA nA ra ra hI anAnupUrvI eka aneka nA hI nA nA nA nA nA nA nA hI eka nA hA nA nA nA 94 avaktavya aneka nA nA nA nA hI kALa H 20 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAI kAlao kevaciraM hoi ? egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM, NANAdavvAiM paDucca NiyamA savvaddhA / evaM doNi vi / bhAvArtha :- prazna- naigama-vyavahAra naya saMmata AnupUrvI dravyanI sthiti keTalAkALanI che ? uttara- eka AnupUrvI dravyanI sthiti jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAta kALanI che. aneka AnupUrvI dravyanI sthiti niyamA sarvakAlika che. anAnupUrvI ane avaktavya dravyonI jaghanya utkRSTa sthiti AnupUrvI dravyanI jema jANavI. vivecana : A sUtramAM eka ane aneka AnupUrvI vagere dravyonI sthiti varNavI che. AnupUrvI dravya te ja svarUpe jeTalo samaya rahe te tenI sthiti kahevAya. traNe dravyanI sthiti eka-eka dravyanI apekSAe jaghanya eka samaya che ane utkRSTa asaMkhyAta kALa che. dvipradezI skandhamAM eka paramANu maLatA te tripradezI skandha AnupUrvI dravya banI, te svarUpe eka samaya rahI te paramANu chUTuM paDI jAya to te skandha AnupUrvI rUpe na rahe. A rIte AnupUrvI dravyanI sthiti jaghanya eka samayanI kahevAya. utkRSTa sthiti asaMkhyAta- kALanI che. pudgala saMyoganI utkRSTa sthiti asaMkhyAta kALanI ja che. traNe dravyo te ja svarUpe asaMkhyAta
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra kALa sudhI ja rahI zake. aneka AnupUrvI--anAnupUrvI-avaktavya dravyonI jaghanya-utkRSTa sthiti sarvakALa che. koIpaNa samaya evo nathI ke jemAM AnupUrvI vagere dravya na hoya mATe teonI sthiti niyamataH sarvakAlika che. aMtara :21 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvANamaMtaraM kAlao kevaciraM hoi ? egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, NANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM / Negama-vavahArANaM aNANupuvvIdavvANaM aMtaraM kAlao kevaciraM hoi ? ega davvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhejja kAlaM, NANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM / Negama-vavahArANaM avattavvayadavvANaM aMtaraM kAlao kevaciraM hoi ? egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM aNaMtaM kAlaM, NANAdavvAiM paDucca patthi aMtaraM / bhAvArtha - prazna-naigamavyavahAra nayasaMmata AnupUrvI dravyonuM aMtara(virahAkALa) keTaluM che? uttara- eka AnupUrvI dravyanI apekSAe jaghanya eka samaya ane utkRSTa anaMtakALanuM aMtara che. aneka AnupUrvI dravyanI apekSAe aMtara-virahakALa nathI. prazna- naigama vyavahAranaya saMmata anAnupUrvI dravyonuM aMtara keTaluM che? uttara- eka anAnupUrvI dravyanI apekSAe jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAtakALanuM aMtara che. aneka anAnupUrvI dravyanI apekSAe aMtara nathI. prazna- naigama vyavahAranaya saMmata avaktavyadravyonuM aMtara keTalA kALanuM che? uttara- eka avaktavya dravyanI apekSAe jaghanya eka samaya ane utkRSTa anaMtakALanuM aMtara che. aneka avaktavya dravyonI apekSAe aMtara nathI. vivecana : AnupUrvI vagere dravya potAnA AnupUrvItva vagere svarUpano tyAga karIne jeTalA samaya pachI
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ | pAcamuM prakaraNa / anaupanivikI dravyAnupUrvI. [ 95 ] punaH AnupUrvItva vagere svarUpane prApta kare te kALane aMtarakALa athavA virahakALa kahe che. AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavya A traNe dravyono jaghanya aMtarakALa eka samaya che. tripradezI skandha ke ddhipradezI skandha vagere avasthA prApta karyA pachI svAbhAvika rIte ke prayoga dvArA khaMDa thaI javAthI AnupUrvI ke avaktavya avasthA rahita banI, eka samayamAM punaH temAM paramANu maLI te avasthA prApta kare to jaghanya eka samayano virahakALa thAya. anAnupUrvamAM, paramANu koIpaNa skandhamAM joDAya, eka samaya skandha sAthe saMyukta rahI, chUTuM paDI, paramANupaNAne meLave, tyAre jaghanya eka samayano teno virahakALa thAya che. AnupUrvI ane avaktavya dravyamAM utkRSTa viharakALa anaMtakALano che. koI eka vivakSita AnupUrvI dravya te avasthAne tyAgI te chUTA paDelA paramANuo anya kripradeza, tripradezI catuH pradezI thAvat anaMtapradezI skanvarUpa anaMta sthAnomAM utkRSTakALanI sthitino anubhava karatAM, anaMtakALa vyatIta thaI jAya che. tatpazcAt te ja paramANuo dvArA te vivakSita AnupUrvItva avasthA prApta thAya tyAre utkRSTa anaMtakALano virahakALa thAya che. anAnupUrvI dravyamAM utkRSTa aMtara asaMkhyAta kALanuM che. paramANurUpa anAnupUrvI dravya koIpaNa skandha sAthe vadhumAM vadhu asaMkhyAta kALa sudhI ja saMyukta avasthAmAM rahI zake che. paramANu pudgalano tathA prakArano svabhAva che. aneka AnupUrvI dravyanI apekSAe aMtara ja nathI kAraNa ke lokamAM anaMta AnupUrvI vagere dravya vidyamAna ja hoya che. eka paNa samaya evo nathI ke jyAre AnupUrvI, anAnupUrvI ke avaktavya dravya na hoya. bhAga :| 22 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAI sesadavvANaM kaibhAge hojjA ? kiM saMkhejjaibhAge hojjA ? asaMkhejjaibhAge hojjA ? saMkhejjesu bhAgesu hojjA ? asaMkhejjesu bhAgesu hojjA ? No saMkhejjaibhAge hojjA No asaMkhejjaibhAge hojjA No saMkhejjesu bhAgesu hojjA NiyamA asaMkhejjesu bhAgesu hojjA / Negama-vavahArANaM aNANupuvvIdavvAiM sesadavvANaM kaibhAge hojjA? kiM saMkhejjaibhAge hojjA? asaMkhejjaibhAge hojjA ? saMkhejjesu bhAgesu hojjA ? asaMkhejjesu bhAgesu hojjA ? __No saMkhejjaibhAge hojjA asaMkhejjaibhAge hojjA No saMkhejjesu bhAgesu hojjA No asaMkhejjesu bhAgesu hojjA / evaM avattavvayadavvANi vi /
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra zabdArtha:-kSesa valgALa = zeSa dravyanA, rU mAtte = keTalAmA bhAge, phoggA = hoya che? =i zuM, saMvengar mAne = saMkhyAtamA bhAgamAM. 96 bhAvArtha :- prazna- naigama-vyavahAra naya saMmata AnupUrvIdravya zeSa dravyonA keTalAmA bhAge che ? zuM saMkhyAtamA bhAge, asaMkhyAtamA bhAge, saMkhyAta bhAgomAM ke, asaMkhyAta bhAgomAM che ? uttara- AnupUrvI dravya zeSa dravyonA saMkhyAtamAbhAga, asaMkhyAtamAbhAga ke saMkhyAtabhAgomAM nathI paraMtu niyamA (nizcayathI) asaMkhyAta bhAgomAM che. prazna-naigama-vyavahAra nayasaMmata anAnupUrvI dravya zeSa dravyonA keTalAmA bhAge che? zuM saMkhyAtamA bhAga, asaMkhyAtamA bhAga, saMkhyAta bhAgo ke asaMkhyAta bhAgomAM che ? uttara- anAnupUrvI dravya zeSa dravyanA saMkhyAtamA bhAga ane saMkhyAta bhAgo ke asaMkhyAta bhAgo rUpa nathI paraMtu asaMkhyAtamA bhAge che. avaktavya dravyapaNa anAnupUrvInI jema asaMkhyAtamA bhAge che. vivecana : AnupUrvI dravya zeSa dravya arthAt anAnupUrvI ane avaktavya dravyathI ochA che ke vadhu ? ane te adhiktA ke nyUnatA keTalA bhAge che ? tenA uttaramAM jaNAvyuM che ke asalengeluM mALevuM hongA=zeSa dravyothI asaMkhyAtabhAgo adhika che. tenI asaMkhyAta bhAgorUpa adhikatAnuM kAraNa e che ke AnupUrvIdravyamAM tripradezI skandhathI laI anaMta pradezI skandha samAviSTa che. anAnupUrvI dravya zeSa AnupUrvI dravya ane avaktavya dravya karatAM asaMkhyAtamA bhAge nyUna che. te ja rIte avaktavya dravya zeSa AnupUrvI ane anAnupUrvI dravya karatAM asaMkhyAtamA bhAge nyUna che. bhAva : 23 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kayarammi bhAve hojjA ? kiM udaie bhAve hojjA ? uvasamie bhAve hojjA ? khAie bhAve hojjA ? khAovasamie bhAve hojjA ? pAriNAmie bhAve hojjA ? saNNivAie bhAve hojjA ? NiyamA sAipAriNAmie bhAve hojjA / aNANupuvvIdavvANi avattavvaya- davvANi ya evaM ceva bhANiyavvANi / zabdArtha :-yammi = kayA, piyamA = niyamathI, sApa rimik = sAdi pAriNAmika,
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacamuM prakaraNa / anaupanirikI dravyAnupUrvI [ 97 | bhALiyajJAna = kathana karavuM. bhAvArtha :- prazna- naigamavyavahAra nayasaMmata AnupUrvIdravya kayA bhAvamAM varte che? (1) audayika, (2) aupathamika, (3) kSAyika, (4) kSAyopathamika, (5) pAriNAmika ke (6) sAnnipAtika bhAvamAM hoya uttara- samasta AnupUrvI dravya niyamA sAdi pAriNAmika bhAvamAM hoya che. anAnupUrvI ane avaktavyadravya mATe paNa A pramANe ja jANavuM arthAt te paNa sAdi pAriNAmika bhAvamAM varte che. vivecana : AnupUrvI vagere dravyono kayA bhAvamAM samAveza thAya te prazna karatAM sUtrakAre audayikAdi cha bhAvono ullekha karyo che. audayikAdi cAra bhAva karma saMbaMdhita bhAvo che ane pAriNAmika bhAva sahaja pariNamana janya che. karmanA udayathI prApta avasthA audayika bhAva kahevAya che. karmanA upazamathI prApta avasthA aupazamika bhAva, karmanA kSayathI prApta avasthA kSAyika bhAva ane karmanA kSayopazamathI prApta avasthA kSAyopathamika bhAva kahevAya che. pAMca bhAvanA saMyogane sAnnipArika kahevAmAM Ave che. karma saMbaMdhita A bhAvo jIvane ja saMbhave che. AnupUrvI vageremAM pudgaladravyanI ja vAta che mATe temAM audayikAdi bhAva hotA ja nathI. pudgala dravyamAM eka pAriNAmika bhAva ja hoya che. dravyamAM, potAnA mULa svarUpano tyAga karyA vinA, je pariNamana thayA kare che, te pariNAma kahevAya che ane te pariNAma ja pAriNAmikabhAva che athavA pariNamanathI je niSpanna thAya te pAriNAmika bhAva kahevAya che. te pAriNAmika bhAva sAdi ane anAdinA bhedathI be prakAranA che. dharmAstikAya vageremAM svabhAva thI je pariNamana anAdikALathI thayA kare che te anAdi pAriNAmika bhAva kahevAya che. pudgala dravyamAM je pariNamana thAya che te sAdi pAriNAmika che. megha dhanuSya, megha vagerenuM pariNamana anAdi nathI paNa sAdi che. mugalonuM pariNamana utkRSTarUpe asaMkhyAta kALa sudhI ja rahe che. pudgala dravyamAM pariNamana sAdi che mATe AnupUrvI vagere dravyamAM AnupUrvItva-anAnupUrvItva ane avaktavyasvarUpa pariNamana sAdi pAriNAmika che. alpabadutva :24 eesi NaM bhaMte! Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvANaM aNANupuvvIdavvANaM avattavvayadavvANa ya davvaTThayAe paesaTThayAe davvaTTha-paesaTTayAe kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA ? goyamA ! savvatthovAiM Negama-vavahArANaM avattavvayadavvAiM davvaTThayAe,
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra aNANupuvvIdavvAiM davvaTTayAe visesAhiyAiM, ANupuvvIdavvAiM davvaTTayAe asaMkhejjaguNAiM / 58 paesaTThayAe Negama-vavahArANaM savvatthovAiM aNANupuvvIdavvAiM apaesaTuyAe, avattavvayadavvAiM paesaTTayAe visesAhiyAiM, ANupuvvIdavvAiM paesaTThayAe aNaMtaguNAiM / davvaTTha-paesaTTayAe savvatthovAiM Negama - vavahArANaM avattavvayadavvAiM davvaTTha- yAe, aNANupuvvIdavvAiM davvaTTayAe apaesaTTayAe visesAhiyAI, avattavvayadavvAiM paesaTTayAe visesAhiyAiM, ANupuvvIdavvAiM davvaTThayAe asaMkhejjaguNAiM, tAiM ceva paesaTTayAe anaMtaguNAI / se taM aNugame / se taM Negama-vavahArANaM aNovaNihiyA davvANupuvvI / zabdArtha :-Ei = A, ApuputhvIvALa - AnupUrvI dravya, aLAjIputhvIvALa anAnupUrvI dravya, avatta--yavabAkhuM = avaktavya dravya, tabbakuyAp = dravyArthathI, paNasakrayAp pradezArthathI, vajbaTTu-paEkrayAp = dravyArtha, pradezArthathI, jyare = koNa, jyarehiMto = konAthI, appA = alpa che, vahuyA - adhika che, tullA - tulya che, visesAjiyA = vizeSAdhika che ? savvasthovADuM = sarvathI thoDA, asaMvendranuLArUM = asaMkhyAtaguNa adhika che, apaEkrayAp apradezI hovAthI, anaMtanukhArUM = anaMtaguNa adhika. = |= = bhAvArtha :- prazna- bhagavAn ! naigama vyavahAra nayasaMmata AnupUrvI dravyo, anAnupUrvI dravyo ane avaktavya dravyomAMthI dravyArthathI, pradezArthathI ane dravyArthapradezArthathI koNa--konAthI alpa, adhika, tulya ke vizeSAdhika che ? uttara- gautama ! dravyApekSAe avaktavyadravya sarvathI thoDA che, tenAM karatAM anAnupUrvI dravyo dravyArthathI vizeSAdhika che ane tenA karatAM AnupUrvI dravya dravyArthathI asaMkhyAtaguNA adhika che. pradezonI apekSAe anAnupUrvI dravya sarvathI thoDA che, tethI avaktavya dravya pradezonI apekSAe vizeSAdhika che ane tethI AnupUrvIdravya pradezonI apekSAe anaMtaguNa adhika che. dravya-pradeza baMnemAM avaktavya dravya dravyApekSAe sarvathI thoDA che, tethI dravya ane apradezArthanI apekSAe anAnupUrvI dravya vizeSAdhika che, tethI pradezanI apekSAe avaktavya dravya vizeSAdhika che, tethI AnupUrvIdravya dravya apekSAe asaMkhyAtagaNA che ane te ja AnupUrvI dravya pradezApekSayA anaMtagaNA adhika che. A rIte anugamanuM varNana pUrNa thAya che, temaja naigama-vyavahAra naya saMmata anaupanidhikI dravyAnupUrvInI vaktavyatA paNa pUrNa thAya che.
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacamuM prakaraNa / anaupanighikI dravyAnupUrvI [ 99 ] vivecana : A sUtramAM sUtrakAre naigama-vyavahAra naya saMmata AnupUrvI vagereno dravya, pradeza ane ubhaya apekSAe alpabadutva batAvyo che. dvavyArthathI- (1) avaktavya dravya sarvathI thoDA che. (2) tethI anAnupUrvI dravya vizeSAdhika che. (3) tethI AnupUrvI dravya asaMkhyAtagaNA adhika che. dravyathI avaktavya sarvathI thoDA ane tethI anAnupUrvI dravya vizeSAdhika che, temAM vastusvabhAva ja kAraNa che. tethI AnupUrvI dravya asaMkhyAtagaNA adhika che. kAraNa ke anAnupUrvI dravyane paramANu yugala rUpa eka ja sthAna prApta che ane avaktavya dravyone kripradezI skalparUpa eka ja sthAna prApta che jyAre AnupUrvImAM traNapradezI skandhathI laI anaMtapradezI skandha sudhInA anaMta sthAna prApta che, tethI AnupUrvI dravya, avaktavya ane anAnupUrvIdravya karatAM asaMkhyAtagaNA adhika che. pradezArthathI- (1) anAnupUrvI sarvathI thoDA che. (2) tethI avaktavya vizeSAdhika che. (3) tethI AnupUrvI anaMtagaNa adhika che. anAnupUrvI-paramANupudgala apradezI che chatAM prazUjha : deza : praveza : sarvasUkSma deza, nirvibhAga-niraMza bhAga pradeza kahevAya che. AvuM nirvibhAgapaNuM paramANamAM che tethI pradezArthanI apekSAe alpabadutvamAM tenI apradezI hovA chatAM gaNanA karela che. pradezanI apekSAe anAnupUrvI dravya karatAM avaktavya dravya vizeSAdhika che. tenuM kAraNa e che ke pratyeka avaktavya dravya be pradeza che. jyAre anAnupUrvIdravya apradeza che. tethI AnupUrvI dravyonA pradeza anaMtaNA che kAraNake anaMtapradezI skandhano paNa temAM samAveza thAya che. dravyapradeza ubhaya apekSAe- (1) avaktavyadravya dravyApekSAe sarvathI thoDA che. (2) anAnupUrvIdravya dravya ane apradezApekSAe vizeSAdhika che. (3) avaktavyadravya pradezArthathI vizeSAdhika che. (4) AnupUrvIdravya dravyApekSAe asaMkhyAtagaNA che. (5) AnupUrvIdravya pradezApekSAe anaMtagaNA adhika che. svAbhAvika rUpeja avaktavyadravya sarvathI thoDA che. te dravyArthathI jANavA.dravya-apradeza apekSAe anAnupUrvI dravya vizeSAdhika kahyA che, paraMtu pradeza apekSAe anAnupUrvI karatAM avaktavyadravya kripradezI hovAthI vizeSa che. AnupUrvI dravya dravyArthathI asaMkhyAtagaNI che ane pradezArthatAthI anaMtagaNA adhika che. A rIte taigama-vyavahAra naya saMmata anopanidhikI dravyAnupUrvInI vaktavyatA pUrNa thAya che. saMgrahanapasaMmata anaupanidhikI dravyAnupUrvI :25 se kiM taM saMgahassa aNovaNihiyA davvANupuvvI ?
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 100 ] zrI anuyogadvAra sUtra saMgahassa aNovaNihiyA davvANupuvvI paMcavihA paNNattA,taM jahA- aTThapayaparUvaNayA, bhaMgasamukkittaNayA, bhaMgovadasaNayA, samoyAre, aNugame / bhAvArtha - prazna- saMgrahanaya saMmata anaupanidhikI dravyAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- saMgrahanaya saMmata anaupanidhikI dravyAnupUrvInA pAMca prakAra kahyA che, te A pramANe che(1) arthapada prarUpaNA, (2) bhaMgasamutkIrtanatA, (3) bhaMgopadarzanatA, (4) samavatAra (5) anugama. vivecana : saMgrahanayasaMmata anaupanidhitI dravyAnupUrvInI prarUpaNA pUrvokta naigama-vyavahAra nayasaMmata anopanidhikI dravyAnupUrvInI jema ja arthapada prarUpaNA vagere pAMca prakAre karavAnI che. arthapada prarUpaNA vagerenA lakSaNa pUrvokta rIte ja jANavA. saMgrahanaya saMmata arthapada prarUpaNA - 26 se kiM taM saMgahassa aTThapayaparUvaNayA ? saMgahassa aTThapayaparUvaNayA- tipaesiyA ANupuvvI, cauppaesiyA ANupuvvI jAva dasapaesiyA ANupuvvI saMkhijjapaesiyA ANupuvvI, asaMkhijjapaesiyA ANupuvvI, aNaMtapaesiyA ANupuvvI, paramANupoggalA aNANupuvvI, dupaesiyA avattavvae / se taM saMgahassa aTThapayaparUvaNayA / bhAvArtha :- prazna- saMgrahanaya saMmata arthapada prarUpaNAnuM svarUpa kevuM che? uttara- saMgrahanaya saMmata arthapada prarUpaNAnuM svarUpa A pramANe che- tripradezI skandha AnupUrvI che, catuSpadezI skandha AnupUrvI che yAvatuM dasa pradezI skandha AnupUrvI, saMkhyAta pradezI skandha AnupUrvI, asaMkhyAtapradezI skandha AnupUrvI ane anaMtapradezI skandha AnupUrvI che. paramANu pudgala anAnupUrvI che, ddhipradezI skandha avaktavya che. A saMgrahanaya saMmata arthapada prarUpaNAnuM svarUpa che. vivecana : A sUtramAM saMgrahAyanI daSTithI AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavya dravyano vicAra karavAmAM Avyo che. saMgrahanaya sAmAnyagrAhI che. tethI avizuddha saMgrahanayanA mate jeTalA tripradezI skandha che te tripradezIpaNuM samAna hovAthI te eka ja kahevAya. te ja rIte cAra pradezI jeTalA skandha hoya te eka ja kahevAya. A rIte anaMta pradezI skandha paryata jANavuM. vizuddha saMgrahanayanA mate to tripradezI AnupUrvIthI
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacamuM prakaraNa / anaupanighikI dravyAnupUrvI , | 101 | laI anaMta pradezI AnupUrvI parvatamAM AnupUrvItva samAna che mATe te eka ja AnupUrvI dravyane svIkAre che. tripradezI jeTalA dravya teTalI AnupUrvI, catuSpadezI jeTalA skandha teTalI AnupUrvI, tema bhedasahita AnupUrvIdravyane naigama-vyavahAranaya svIkAre che. tethI temAM ekavacana ane bahuvacana dvArA kathana che, jyAre saMgrahanaya ekatvane svIkAratuM hovAthI temAM ekavacanathI ja kathana che. jeTalA paramANu pudgala che temAM anAnupUrvItva samAna che mATe eka anAnupUrvI ane te ja rIte eka avaktavya dravyane saMgrahanaya svIkAre che. |27 eyAe NaM saMgahassa aTThapayaparUvaNayAe kiM paoyaNaM? eyAe NaM saMgahassa aTThapayaparUvaNayAe saMgahassa bhagasamukkittaNayA kIrai / bhAvArtha :- prazna- saMgrahanaya saMmata arthapada prarUpaNAnuM prayojana zuM che? uttara- saMgrahanaya saMmata arthapada prarUpaNA dvArA saMgrahanaya saMmata bhaMgasamuOnatA karavAmAM Ave che. saMgrahanaya saMmata bhaMgasamutkIrtanatA :28 se kiM taM saMgahassa bhaMgasamukkittaNayA ? saMgahassa bhaMgasamukkittaNayA- atthi ANupuvvI, atthi aNANupuvvI, asthi avattavvae, ahavA atthi ANupuvvI ya aNANupuvvI ya, ahavA atthi ANupuvvI ya avattavvae ya, ahavA atthi aNANupuvvI ya avattavvae ya, ahavA atthi ANupuvvI ya aNANupuvvI ya avattavvae ya / evaM ee satta bhaMgA / se taM saMgahassa bhaMgasamukkittaNayA / bhAvArtha :- prazna- saMgrahanaya saMmata bhaMgasamutkIrtanatAnuM svarUpa kevuM che? uttara- bhaMgonA nAmonuM kathana karavuM te bhaMgasamutkIrtanatA kahevAya che. saMgrahanaya saMmata bhaMgonuM kathana A pramANe che. (1) AnupUrvI che (2) anAnupUrvI che (3) avaktavya che. brikasaMyogI bhaMga-(4) AnupUrvI-anAnupUrvI che (5) AnupUrvI-avaktavya che, (6) anAnupUrvI avaktavya che, trisaMyogI bhaMga- (7) AnupUrvI, anAnupUrvI, avaktavya che. vivecana : bhaMgasamuOnatAmAM mULa traNa bhaMga che. (1) AnupUrvI, (2) anAnupUrvI ane (3) avaktavya
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 | zrI anuyogadvAra sUtra benA saMyogathI traNa bhaMga bane che. traNenA saMyogathI eka bhaMga bane che, te mULapAThathI spaSTa che. saMgrahAya sAmAnyagrAhI hovAthI te eka ja AnupUrvI vagerene svIkAre che mATe temAM bahuvacananA bhaMga thatA nathI. tethI radda bhaMga thatA nathI paraMtu sAtabhaMga ja thAya che. 29 eyAe NaM saMgahassa bhaMgasamukkittaNayAe kiM paoyaNaM ? eyAe NaM sagahassa bhaMgasamukkittaNayAe saMgahassa bhagovadasaNayA kajjai / / bhAvArtha - prazna- saMgrahanaya saMmata bhaMgasamutkIrtanatAnuM zuM prayojana che? uttara- saMgrahanaya saMmata bhaMgasamutkIrtanatA dvArA saMgrahanaya saMmata bhaMgApadarzana karavAmAM Ave che. saMgrahanaya saMmata bhaMgopadarzanatA :|30 se kiM taM saMgahassa bhaMgovadasaNayA ? bhaMgovadasaNayA- tipaesiyA ANupuvvI, paramANupoggalA aNANupuvvI, dupaesiyA avattavvae, ahavA tipaesiyA ya paramANupoggalA ya ANupuvvI ya aNANupuvvI ya, ahavA tipaesiyA ya dupaesiyA ya ANupuvvI ya avattavvae ya, ahavA paramANupoggalA ya dupaesiyA ya aNANupuvvI ya avattavvae ya, ahavA tipaesiyA ya paramANupoggalA ya dupaesiyA ya ANupuvvI ya aNANupuvvI ya avattavvae ya / se taM saMgahassa bhaMgovadasaNayA / bhAvArtha :- prazna- saMgrahanaya saMmata bhaMgopadarzanatAnuM svarUpa kevuM che? uttara- bhaMgonA nAma vAcyArtha sahita batAvavA te bhaMgopadarzanatA kahevAya che. artha sahita te bhaMgo A pramANe bane che. asaMyogI traNa bhaMga- (1) tripradeza skandha AnupUrvI che. (2) paramANupudgala anAnupUrvI che. (3) DhipradezI skandha avaktavya che. dvisaMyogI traNa bhaMga- (1) tripradezI skandha ane paramANupudgala, AnupUrvI-anAnupUrvI che. (2) tripradezI skandha ane ddhipradezI skandha, AnupUrvI-avaktavya che. (3) paramANupudgala ane ddhipradezI skandha anAnupUrvI, avaktavya che. trisaMyogI eka bhaMga- tripradezI skandha, paramANupudgala ane kripradezI skandha-AnupUrvI, anAnupUrvI, avaktavya dravya che. [AnupUrvIno vAcyArtha tripradezI skandha, anAnupUrvIno vAcyArtha paramANu yugala ane avaktavyano vAcyArtha dvipradezI skandha che, tema sarvatra jANavuM. A pramANe saMgrahanaya saMmata
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ | pacamuM prakaraNa / anaupanivikI dravyAnupUrvI 103 ] bhaMgopadarzanatAnuM svarUpa jANavuM. saMgrahanaya saMmata samavatAra :31 se kiM taM samoyAre ? samoyAre saMgahassa ANupuvvIdavvAI kahiM samoyaraMti? kiM ANupuvvIdavvehiM samoyaraMti ? aNANupuvvIdavvehiM samoyaraMti ? avattavvayadavvehiM samoyarati ? saMgahassa ANupuvvIdavvAiM ANupuvvIdavvehiM samoyaraMti, No aNANupuvvI- davvehi samoyarati, No avattavvayadavvehiM samoyarati / evaM doNNi vi saTThANe samoyaraMti / se taM samoyAre / / zabdArtha :- soyAre = samavatAra, sAhasa = saMgrahanaya saMmata, sa6 = svasthAnamAM. bhAvArtha - prazna- samavatAranuM svarUpa kevuM che? saMgrahanaya saMmata AnupUrvI dravya zuM AnupUrvI dravyamAM samAviSTa thAya che ke anAnupUrvIdravyamAM samAviSTa-samavatarita thAya che ke avaktavyadravyamAM samAviSTa thAya che? uttara- saMgrahanaya saMmata AnupUrvI dravya AnupUrvIdravyamAM samavatarita thAya che, anAnupUrvI ke avaktavya dravyamAM samAviSTa thatAM nathI. A ja rIte anAnupUrvI ane avaktavya, A baMne dravya sva-sva sthAnamAM samAviSTa thAya che. saMgrahanacasaMmataanugama :32 se kiM taM aNugame ? aNugame aTThavihe paNNatte / taM jahA saMtapayaparUvaNayA davvapamANaM ca khetta phusaNA ya / kAlo ya aMtaraM bhAga bhAva appAbahu Natthi // 9 // bhAvArtha - prazna- saMgrahanaya saMmata anugamanuM svarUpa kevuM che? uttara- saMgrahanaya saMmata anugama ATha prakAranA che. 1) satpada prarUpaNA (2) dravyapramANa (3) kSetra (4) sparzanA (5) kALa (6) aMtara (7) bhAga (8) bhAva. saMgraha naya sAmAnyagrAhI hovAthI temAM bheda saMbhavatA nathI, tethI temAM alpabadutva nathI. satpada prarUpaNA :|33 saMgahassa ANupuvvIdavvAiM kiM atthi patthi ? NiyamA asthi / evaM
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 zrI anuyogadvAra sUtra doNi vi / bhAvArtha :- prazna- saMgrahanaya saMmata AnupUrvIdravya astirUpa che ke nAstirUpa che ? uttara- AnupUrvIdravya niyamA-nizcitarUpe asti rUpa che. te ja rIte anAnupUrvI ane avaktavya dravyapaNa astirUpa ja che. vivecana : AnupUrvIdravya vagere pada asat artha viSayaka nathI. jema 'stambha' pada stambha [thAMbhalA] rUpa vAstavika arthane viSaya kare che. tevI rIte 'AnupUrvI' pada paNa vidhamAna padArthano ja vAcaka che. te 'yimA asthi' zabda dvArA batAvyuM che. dravya pramANa : 34 saMgahassa ANupuvvIdavvAI kiM saMkhejjAiM asaMkhejjAI aNaMtAI ? No saMthennArUM, no asaMveggArUM, kho aLatArUM, LiyamA o AlI / va noLi vi| zabdArthaH-zoAlI = eka rAzirUpa che. bhAvArtha : prazna- saMgrahanaya saMmata AnupUrvI dravya zuM saMkhyAta che, asaMkhyAta che ke anaMta che ? uttara- saMgrahanaya saMmata AnupUrvI dravya saMkhyAta nathI, asaMkhyAta nathI ane anaMta paNa nathI, paraMtu niyamA eka rAzi rUpa che. te ja pramANe anAnupUrvI ane avaktavya dravya paNa eka rAzirUpa che. vivecana : saMgrahanaya sAmAnyane grahaNa kare che. badhA AnupUrvI dravyane eka rUpa ja svIkAre che mATe tenA mate AnupUrvI vagere traNe dravya saMkhyAta asaMkhyAta ke anaMta nathI paraMtu eka rAzirUpa ja che. kSetra : | 35 saMgahassa ANupuvvIdavvAiM logassa kaibhAge hojjA ? kiM saMkhejjaibhAge hojjA ? asaMkhejjaibhAge hojjA ? saMkhejjesu bhAgesu hojjA ? asaMkhejjesu bhAgesu hojjA ? savvaloe hojjA ? No saMkhejjaibhAge hojjA, No asaMkhejjaibhAge hojjA No saMkhejjesu bhAgesu hojjA, No asaMkhejjesu bhAgesu hojjA, NiyamA savvaloe hojjA / e
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacamuM prakaraNa / anaupanirikI dravyAnupUrvI [ 105 | vaM doNNi vi| bhAvArtha :- prazna- saMgrahanaya saMmata AnupUrvI dravya lokanA keTalA bhAgamAM che? zuM te lokanA saMkhyAtamA bhAgamAM, asaMkhyAtamA bhAgamAM, saMkhyAta bhAgomAM, asaMkhyAta bhAgomAM ke sarvalokamAM che? uttara- samasta AnupUrvI dravya lokanA saMkhyAmAM bhAga, asaMkhyAtamA bhAga, saMkhyAta bhAgo ke asaMkhyAta bhAgomAM nathI paraMtu niyamA sarvalokamAM che. A rIte anAnupUrvI ane avaktavya dravya paNa sarvalokamAM che. vivecana : saMgrahanaya, AnupUrvIdravyo Adine ekarUpa mAne che ane A traNe dravya lokamAM sarvatra vidyamAna hoya che. tethI te niyamA sarva lokamAM che, tema kahyuM che. lokanA dezabhAgamAM vyApta bhinna-bhinna AnupUrvI dravyane saMgrahanaya mAnya karatuM nathI. sparzanA :36 saMgahassa ANupuvvIdavvAiM logassa kiM saMkhejjaibhAgaM phusaMti ? asaMkhejja- ibhAgaM phusaMti ? saMkhejje bhAge phusaMti ? asaMkhejje bhAge phusaMti ? savvalogaM phusaMti ? ___No saMkhejjaibhAgaM phusaMti No asaMkhejjaibhAgaM phusaMti No saMkhejje bhAge phusaMti No asaMkhejje bhAge phusaMti, NiyamA savvalogaM phusati / evaM doNNi vi| bhAvArtha :- prazna- saMgrahanaya saMmata AnupUrvIdravya zuM lokanA saMkhyAmAM bhAga, asaMkhyAtamA bhAga saMkhyAtabhAgo, asaMkhyAta bhAgo ke sarvalokane sparze che? uttara- AnupUrvI dravya lokanA saMkhyAtamA bhAga, asaMkhyAtamA bhAga, sakhyAta bhAgo, asaMkhyAta bhAgone sparzatA nathI paraMtu niyamathI sarvalokane sparza che. A ja rIte anAnupUrvI ane avaktavya, A baMne dravya paNa sarvalokane sparze che. vivecana : saMgrahanayanA mata mujaba AnupUrvItva sAmAnyanI apekSAe sarva AnupUrvI dravya eka che. te ja rIte anAnuparva ane avaktavya dravya paNa eka che. te AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavya dravya
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ] zrI anuyogadvAra sUtra AkhA lokamAM vyApta che. tenuM kSetra Akholoka che, tema tenI sparzanA paNa AkhA lokanI che. kALa :|37 saMgahassa ANupuvvIdavvAiM kAlao kevaciraM hoti ? savvaddhA / evaM doNNi vi| bhAvArtha :- prazna- saMgrahanaya saMmata AnupUrvI dravya kALanI apekSAe keTalA kALa sudhI AnupUrvArUpe rahe che? uttara- Anaparvadravya AnaparvarUpe sarvakALa rahe che. anAnaparva ane avaktavya dravya mATe paNa temaja samajavuM arthAt A traNe dravya sarvakALamAM vidyamAna ja hoya che. saMgrahanaya sarva AnupUrvI vagere dravyane eka rUpe ja svIkAre che mATe aneka dravyanI apekSAe kALamaryAdA sarvoddhA kahI che. aMtara :38 saMgahassa ANupuvvIdavvANaM kAlaokevaciraM aMtaraM hoi ? Natthi aMtara / evaM doNNi vi / bhAvArtha - prazna- saMgrahanaya saMmata AnupUrvI dravyanuM kALanI apekSAe keTalA kALanuM aMtara-virahakALa hoya che? uttara-kALanI apekSAe AnupUrvI dravyamAM viraha nathI aMtara nathI. anAnupUrvI ane avaktavya dravya mATe paNa temaja jANavuM ke temAM aMtara nathI. A traNe dravya sarvakALamAM hoya ja che. tenuM avasthAna traNe kALamAM hovAthI temAM viraha nathI. bhAga :|39 saMgahassa ANupuvvIdavvAI sesadavvANaM katibhAge hojjA ? kiM saMkhejjaibhAge hojjA? asaMkhejjaibhAge hojjA ? saMkhejjesu bhAgesu hojjA? asaMkhejjesu bhAgesu hojjA ? / __No saMkhejjaibhAge hojjA, No asaMkhejjaibhAge hojjA, No saMkhejjesu bhAgesu hojjA, No asaMkhejjesu bhAgesu hojjA, NiyamA tibhAge hojjA / evaM doNNi vi / bhAvArtha :- prazna- saMgrahanaya saMmata AnupUrvI dravya zeSa dravyonA keTalAmAM bhAga pramANa hoya che? zuM saMkhyAtamA bhAga pramANa, asaMkhyAtamA bhAga pramANa, saMkhyAta bhAgo pramANa ke asaMkhyAta bhAgo pramANa hoya che?
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ | LcamuM prakaraNa / anaupanidhikI dravyAnupUrvI 107 ] uttara- saMgrahanaya saMmata AnupUrvI dravya zeSa dravyanA saMkhyAmAM bhAga, asaMkhyAtamA bhAga, saMkhyAta bhAgo ke asaMkhyAta bhAgo pramANa nathI paraMtu niyamamAM trIjA bhAga pramANa hoya che. zeSa anAnupUrvI ane avaktavya dravyapaNa zeSa dravyathI trIjA bhAga pramANa hoya che. vivecana : A sutramAM AnupUrvI vagere dravya zeSa dravyanA keTalAmAM bhAge che, tenuM nirUpaNa karyuM che. saMgrahanaya AnupUrvI dravyane, anAnupUrvI dravyane ane avaktavya dravyane eka eka rUpe mAne che. eTale AnupUrvI dravya zeSa anAnupUrvI ane avaktavyadravyanA trIjA bhAge kahevAya. traNa rAzimAMthI pratyeka rAzi anya rAzinA trIjA bhAge ja kahevAya. anAnupUrvI ane avaktavya dravya paNa zeSa rAzinA trIjA bhAge che. bhAva :40 saMgahassa ANupuvvIdavvAI kayarammi bhAve hojjA ? NiyamA sAdipAriNAmie bhAve hojjA / evaM doNNi vi / appAbahu patthiA se taM aNugame / se taM saMgahassa aNovaNihiyA davvANupuvvI / se taM aNovaNihiyA davvANupuvvI / bhAvArtha :- prazna- saMgrahanayasaMmata AnupUrvIdravya kayA bhAvamAM hoya che? uttara- AnupUrvI dravya niyamathI sAdi pAriNAmika bhAvamAM hoya che. temaja anAnupUrvI ane avaktavya dravya mATe paNa jANavuM. eka rAzigata dravyomAM alpabadutva nathI. A anugamanuM varNana pUrNa thayuM. A rIte saMgrahanayasaMmata anaupanidhitI dravyAnupUrvInuM vaktavya pUrNa thayuM. temaja anaupanidhinI dravyAnupUrvInI vaktavyatA pUrNa thaI. vivecana : saMgrahanayanI daSTie AnupUrvI vagere dravyamAM anekatva nathI, sarva eka-eka dravya che. anekatva na hovAthI alpabadutva saMbhavita nathI. sUtrakAre pUrve sthApya kahI jenuM varNana karyuM na hatuM, te aupanidhitI dravyAnupUrvInuM varNana have karaze. | | prakaraNa-5 saMpUrNa || ||
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 zrI anuyogadvAra sUtra chaThThuM prakaraNa ka aupanidhikI dravyAnupUrvImAM pUrvAnupUrvI Adi aupanidhikI dravyAnupUrvInA traNa prakAra : 1 se kiM taM ovaNihiyA davvANupuvvI ? ovaNihiyA davvANupuvvI tivihA paNNattA, taM jahA- - pullAkhuputhvI, pacchANupuvvI, aNANupuvvI ya / bhAvArtha :- prazna- aupanidhikI dravyAnupUrvInuM svarUpa kevuM che ? utta2- aupanidhikI dravyAnupUrvInA traNa prakAra che. te A pramANe che- (1) pUrvAnupUrvI (2) pazcAnupUrvI (3) anAnupUrvI. vivecana : koI eka vastune sthApita karI, tenI samIpe pUrvAnupUrvI Adi kramathI anyavastuone sthApita karavAmAM Ave tene upanidhi kahevAya che. upanidhi jenuM prayojana che te aupanidhikI kahevAya che. dravyaviSayaka AnupUrvI te dravyAnupUrvI kahevAya che. (1) pUrvAnupUrvI :- vikSita dharmAstikAya vagere dravya vizeSanA samudAyamAM je prathama dravya che tyAMthI prAraMbha karI anukrame pachInA dravyone sthApavAmAM Ave athavA te rIte gaNanA karAya to te pUrvAnupUrvI kahevAya. jema ke dharmAstikAyathI zarU karI kramathI kALadravya sudhInI gaNanA karavI. (2) pazcAnupUrvI :- vivakSita dharmAstikAya vagere dravya vizeSanA samudAyamAMthI aMtima chelle je dravya che tyAMthI zarU karI viparItakramathI prathama dravya sudhInI gaNanA ke sthApanAne pazcAnupUrvI kahevAmAM Ave che. jema ke kALa dravyathI zarU karIne dharmAstikAya dravya sudhInI gaNanA karavI. (3) anAnupUrvI :- pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvInA kramane choDI, vacce-vaccenA dravyathI prAraMbha karI, koIpaNa kramathI kathana ke sthApana karavAmAM Ave to te annAnupUrvI kahevAya che. anaupanidhikI dravyAnupUrvImAM arthapada prarUpaNAmAM AnupUrvI-anAnupUrvI ane avaktavya
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa : anaupanilikA dravyAnapUrvI 109 ] tema traNa prakAre dravya batAvyA che. tyAM anAnupUrvIno artha che krama na hovo. paramANupula eka nivibhAga aMza rUpa che. temAM Adi-madhyaaMtarUpa krama nathI.tethI paramANunI gaNanA anAnupUrvImAM karI che. tyAM sarva niSedha arthamAM 'ana' no prayoga karI, anAnupUrvI zabdathI krama abhAva sUcavyo che. jyAre aupanidhikInA pUrvAnupUrvI, pazcAnupUrvI ane anAnupUrvI, A traNa bhedamAM anAnupUrvI anukrama ke viparIta krama sivAyanA kramarUpa che arthAt ahIM anAnupUrvamAM vacce-vaccenA koI paNa dravyathI zarU karI krama banAvavAmAM Ave che. te krama pUrvAnupUrva ane pazcAnupUrvIthI bhinna krama hoya che. pUrvAnupUrvI ane pazcAnupUrvI A baMnethI bhinna svarUpavALI AnupUrvIne anAnupUrvI kahevAmAM Ave che. padravya AdhArita pUrvAnupUrvI nirUpaNa :| 2 se kiM taM puvvANupuvvI ? puvvANupuvvI dhammatthikAe, adhammatthikAe, AgAsatthikAe, jIvatthikAe, poggalatthikAe, addhAsamae / se taM puvvaannuvvii| bhAvArtha :- prazna- pUrvAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- (1) dharmAstikAya, (2) adharmAstikAya, (3) AkAzAstikAya, (4) jIvAstikAya, (5) pudgalAstikAya, (6) addhAkALa. A pramANe anukramathI kathana karAya ke sthApana karAya, tene pUrvAnupUrvI kahe che. A pUrvAnupUrvInuM varNana thayuM. | 3 se kiM taM pacchANupuvvI ? pacchANupuvvI- addhAsamae, poggalatthikAe, jIvatthikAe, AgAsatthikAe, adhammatthikAe, dhammatthikAe / se taM pacchANupuvvI / bhAvArtha :- prazna- pAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- (6) addhAsamaya, (5) pudgalAstikAya, (4) jIvAstikAya, (3) AkAzAstikAya, (2) adharmAstikAya, (1) dharmAstikAya. A pramANe viparIta kramathI sthApana karAya tene pazcAnupUrvI kahe che. | 4 se kiM taM aNANupuvvI ? aNANupuvvI eyAe ceva egAiyAe eguttariyAe chagacchagayAe seDhIe aNNa- maNNabbhAso durUvUNo / se taM aNANupuvvI / zabdArtha -pApa veva A cha dravyanI, pi = eka AdithI prAraMbha karI, pattariyA =
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 | zrI anuyogadvAra sUtra eka-ekanI vRddhi karatAM, chacha thApa = chanA gaccha-samudAya gata arthAtu cha paryatanI saMkhyA sthApita, te dIpa = zreNIne, te zreNInA aMkone, avkhamAmA = anyonya-paraspara abhyAsa karI (paraspara guNAkAra) prAptarAzimAMthI, DuvUNo = be rUpa--aMka, Adi ane aMtanA be bhaMgone nyUna karavAthI. bhAvArtha :- prazna- anAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- ekathI prAraMbha karI, eka-ekanI vRddhi karatAM cha saMkhyA parvatanI sthApita zreNInA aMkone paraspara guNI-abhyasta rAzimAMthI Adi ane aMtanA(pUrvAnupUrvI ane pazcAnupUrvIrUpa) be bhaMga nyUna karatAM je saMkhyA rahe, teTalI (A cha dravyonI)anAnupUrvI che. A anAnupUrvInuM varNana thayuM. vivecana : A traNa sUtromAM opanidhitI dravyAnupUrvInA traNa bheda, pUrvAnupUrvI, pazcAnupUrvI ane anAnupUrvInuM svarUpa darzAvyuM che. dharmAstikAyathI zarU karI anukramathI addhAsamaya sudhI dravyone sthApana karavAmAM Ave, tene pUrvAnupUrvI kahe che. addhA samayathI zarU karI viparItakramathI dharmAstikAya paryata kathana karavAmAM Ave to te pazcAnuparva kahevAya che ane A baMne prakAranA kramane choDI, saMbhavita bhaMgo dvArA je krama racavAmAM Ave ane te dvArA tenuM kathana karAya tene anAnupUrvI kahe che. bhaMga banAvavAnI rIta - sau prathama eka aMkane sthApita karI. eka-ekanI vRddhi karatA arthAt 2,3,4 ema cha saMkhyA sudhI aMko sthApavA. ahIM dharmAstikAya vagere cha dravya che, tethI cha saMkhyA sudhI sthApanA karI che. anya sthAne vivakSita vastunI jeTalI saMkhyA hoya teTalA aMka sthApita karavA joIe. ahIM dravyone 1,2,3,4,5,6. tema sthApita karI tyArapachI tene paraspara guNavAthI abhyastarAzi prApta thAya che 142x3x44546 = 720 thayA. temAM Adino bhaMga pUrvAnupUrvI ane aMtimabhaMga pazcAnupUrvI hoya che, te bAda karatAM 718 bhaMga Ave te anAnupUrvI che. jema ke (1) adharmAstikAya, (2) dharmAstikAya, (3) AkAzAstikAya, (4) jIvAstikAya, (5) pudgalAstikAya, (6) addhAsamaya. A eka rIte anAnupUrvI thaI. (1) dharmAstikAya, (2) AkAzAstikAya, (3) adharmAstikAya, (4) jIvAstikAya, (5) pulAstikAya, (6) addhAkALa. A bIjI rIte anAnupUrvI thaI. tema 718 rIte anAnupUrvInuM kathana thaI zake. dhamastikAyAdi cha dravyonA kamanI sArthakatA - cha dravyamAM 'dharma' pada mAMgalikarUpa hovAthI tIrthakaroe prathama dharmAstikAyanuM kathana karyuM che. dharmanuM pratipakSI pada 'adharma che. tethI tyAra pachI adharmanuM, dharma ane adharmano AdhAra AkAza hovAthI tyAra pachI AkAzanuM, AkAzanI sAthe amUrtatAnI apekSAe sAmyatA hovAthI tyAra pachI jIvanuM, jIvanA bhogopabhoganuM sAdhana pugala hovAthI tyAra pachI pugalanuM kathana che ane jIva tathA ajIvanI paryAya hovAthI ane jIva ane ajIva dravyo para kAladravya vartI rahyuM hovAthI
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa / anaupanidhi dravyAnapUrvI | / 111 / aMte addhAsamaya-kAladravyano upanyAsa karyo che. pudgaladravya AdhArita pUrvAnupUrvI AdinuM nirUpaNa - |5 ahavA ovaNihiyA davvANupuvvI tivihA paNNattA, taM jahApuvvANupuvvI, pacchANupuvvI, aNANupuvvI / bhAvArtha :- athavA aupaniyA dravyAnupUrvI trae prA2 44ii cha. hebha:- (1) pUrvAnupUrvI, (2) pazcAnupUrvI, (3) anAnupUrvA. | 6 se kiM taM puvvANupuvvI ? puvvANupuvvI- paramANupoggale dupaesie tipaesie jAva dasapaesie jAva sakhijjapaesie asakhijjapaesie aNatapaesie / se taM puvvANupuvvI / bhAvArtha :- prazna- pUrvAnupUrvAnu 2135 3 cha ? uttara-pUrvAnupUrvInuM svarUpa A pramANe che- paramANupula, kripradezI skanda, tripradezI skandha thAvat dasa pradezanI skandha, saMkhyAta pradezI skandha, asaMkhyAta pradezI skanda, anaMtapradezI skanda, A kramavALI AnupUrvI pUrvAnupUrvI kahevAya che. A pUrvAnupUrvInuM varNana thayuM. | 7 se kiM taM pacchANapuvvI ? pacchANupuvvI- aNaMtapaesie asaMkhijjapaesie saMkhijjapaesie jAva dasa- paesie jAva tipaesie dupaesie paramANupoggale / se taM pacchANupuvvI / lAvArtha :- prazna- pazcAnupUrvAnu 2135 3 cha ? uttara- pazcAnupUrvInuM svarUpa A pramANe che- anaMtapradezI skandha, asaMkhyAtapradezI skandha, saMkhyAta pradezI skandha, yAvatu dazapradezI skandha thAva tripradezI skanda, ddhipradezI skandha, paramANupudgala. A rIte viparIta kramathI sthApana karAya tene pazcAnupUrvI kahe che. | 8 se kiM taM aNANupuvvI? aNANupuvvI- eyAe ceva egAiyAe eguttariyAe aNaMtagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo / setaM aNANupuvI / setaM ovaNihiyA dvvaannupuvvii| se taM jANagasarIra bhaviya zarIravvairittA davvANupuvvI / se taM NoAgamao davvANupuvvI / se taM davvANupuvvI /
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 | zrI anuyogadvAra sUtra zabdArtha anaMta cha vAra = anaMta samudAyagata arthAt anaMtapradezI skandha paryata. bhAvArtha :- prazna- anAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- ekathI prAraMbha karI eka ekanI vRddhi karavAthI nirmita anaMtapradezI skandha parvatanI zreNInI saMkhyAne paraspara guNavAthI niSpanna anyonyAbhyasta rAzimAMthI Adi ane aMtarUpa be bhaMga nyUna karavAthI anAnupUrvI bane che. A rIte opanidhikI dravyAnupUrvInuM varNana pUrNa thAya che. A rIte jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravyAnupUrvI ane noAgamathI dravyAnupUrvI tathA dravyAnupUrvInuM varNana pUrNa thAya che. vivecana : A sUtromAM pudgalAstikAyamAM ghaTita pUrvAnupUrvI, pazcAnupUrvI, anAnupUrvInuM svarUpa varNana karyuM che. cha dravyamAMthI eka pulAstikAyamAM ja paramANu vagere pugaladravyanI bahulatA hovAthI anukrama ghaTita thAya che. dharma-adharma ane AkAza eka dravya rUpa che. tethI temAM dravya bAhulya na hovAthI anukrama ghaTita na thAya. jIvAstikAyamAM anaMta jIva hovAthI dravya bAhulya che paraMtu temAM pUrva-pazcAd bhAva nathI. pratyeka jIvadravyamAM asaMkhyAta pradeza hovAthI tulya pradezatA che. pudgaladravyamAM dravya bAhulya sAthe paramANu, be pradezI, traNa pradezI skandhomAM viSama pradezatA che. tyAM pUrva-pazcAdbhAva hovAthI pUrvAnupUrvI vagere ghaTita thAya che. addhAsamaya eka samayapramANa rUpa che, tethI tyAM paNa krama ghaTita thato nathI. tethI prakArAntarathI pudgaladravyamAM pUrvAnupUrvI Adi AnupUrvInuM kathana karyuM che. A rIte dravyAnupUrvInuM varNana pUrNa thayuM. I prakaraNa-6 saMpUrNa |
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa / anaupanidhi dravyAnaparva | [ 113] dravyAnupUrvI anuyoga dvAra upakramI nikSepa anugama ] naya AnupUrvI nAma pramANa vaktavyatA arvAdhikAra samavatAra nAma sthApanA dravyAnupUrvI kSetra kALa0 utkIrtana, gaNanA saMsthAna samAcArI bhAva nIma pAdhanA taLAnupUrvI nAma sthApanA dravya dravyAnupUrvI bhAva AgamataH noAgamataH jJAyaka zarIra bhavya zarIra, tavyatirikta. auSanidhizrI cha dravya apekSAe Tii pudgala dravya apekSAe anopanidhikI pUrvAnupUrvI paththonupUrvI aMnAnu pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI anAnu naigaMma vyavahAra nayasaMmata saMgrahanaya saMmata arthapada prarUpaNA bhaMgasamutkIrtana bhaMgopadarzana samavatAra anugama kSetra sparzanA kALa aMtara bhAMga bhAva alpa bahu prarUpaNA pramANa arthapada prarUpaNA bhaMgasamutkIrtana bhaMgopadarzana samavatAra anugama
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 114] zrI anuyogadvAra sUtra sAtamuM prakaraNa - AnupUrvIno cotho bheda kSetrAnupUrvI kSetrAnupUrvInA prakAra :[1 se kiMte khettANapuvvI? khettANupuvvI duvihA paNNattA,taMjahA- ovaNihiyA ya aNovaNihiyA ya / tattha NaM jA sA ovaNihiyA sA ThappA / tattha NaM jA sA aNovaNihiyA sA duvihA paNNattA, taM jahANegamavavahArANaM, saMgahassa ya / bhAvArtha :- prazna kSetrAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- kSetrAnupUrvInA be prakAra che. te A pramANe che-panidhitI ane anopanidhi kI. te bemAMthI aupanidhikI kSetrAnupUrva sthApya che. te alpa viSayavALI hovAthI tenuM varNana pazcAt karavAmAM AvatuM hovAthI te sthApya che. kSetrAnupUrvImAM je anopanidhikI kSetrAnupUrvI che. tenA be prakAra che. te A pramANe che- (1) naigama-vyavahAranaya saMmata ane (2) saMgrahanaya saMmata. naigama-vyavahAranaya samata anaupanidhikI kSetrAnupUrvI :| 2 se kiM taM Negama vavahArANaM aNovaNihiyA khettANupuvvI / Negama vavahArANaM aNovaNihiyA khettANupuvvI paMcavihA paNNattA,taM jahAaTThapayaparUvaNayA, bhaMgasamukkittaNayA, bhagovadasaNayA, samoyAre, aNugame, / bhAvArtha - prazna-nagama-vyavahAranaya saMmata anopanidhikI kSetrAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- naigama-vyavahAranaya saMmata anaupanidhikI kSetrAnupUrvInA pAMca prakAra che. te A pramANe che- (1) arthapada- prarUpaNA, (2) bhaMgasamutkIrtanatA, (3) bhaMgopadarzanatA, (4) samavatAra ane (5) anugama.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 7/kSetrAnupUrvI kSetrAnupUrvI arthapada prarUpaNA : 3 se kiM taM gama-vavahArANaM aTThapayaparUvaNayA ? 115 NegamavavahArANaM aTThapayaparUvaNayA- tipaesogADhe ANupuvvI jAva dasapae sogADhe ANupuvvI jAva saMkhijjapaesogADhe ANupuvvI, asaMkhejjapaesogADhe ANupuvvI, egapaesogADhe aNANupuvvI, dupaesogADhe avattavvae / - tipaesogADhA ANupuvvIo, dasapaesogADhA ANupuvvIo jAva saMkhejjapaesogADhA ANupuvvIo, asaMkhijjapaesogADhA ANupuvvIo, egapaesogADhA aNANupuvvIo, dupaesogADhA avattavvagAI / saM taM gamavavahArANaM aTThapaya- parUvaNayA / bhAvArtha :- prazna- naigama-vyavahAranaya saMmata arthapada prarUpaNAnuM svarUpa kevuM che ? uttara- naigama-vyavahAranaya saMmata arthapada prarUpaNA A pramANe che- traNa AkAzapradeza para sthita(avagADha) skandha AnupUrvI che yAvat dazapradezAvagAhI skandha, saMkhyAta pradezAvagADha, asaMkhyAta pradezAvagADha dravya AnupUrvI che. eka pradezAvagADha dravya skandho anAnupUrvI che ane be pradezAvagADha dravya skandho avaktavya che. traNa AkAzapradezAvagADha aneka dravya skandho aneka AnupUrvI che yAvat dasapradezAvagADha skandho, saMkhyAta pradezAvagADha skandho ane asaMkhyAta pradezAvagADha skandho aneka AnupUrvI che, eka pradezAvagADha skandho aneka anAnupUrvI che, dvipradezAvagADha skandho aneka avaktavya che. AvuM naigama-vyavahAranaya saMmata arthapada prarUpaNAnuM svarUpa jANavuM. 4 eyAe NaM Negama - vavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe kiM paoyaNaM ? eyAe jaM Negama-vavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe Negama - vavahArANaM bhaMgasamukkittaNayA kIra / bhAvArtha :- prazna- A naigama-vyavahAranaya saMmata arthapada prarUpaNAnuM prayojana zuM che ? uttara- A naigama-vyavahAra naya saMmata arthapada prarUpaNA dvArA naigama-vyavahAra naya saMmata bhaMgasamutkIrtanatA karavAmAM Ave che. vivecana : kSetrAnupUrvImAM kSetranI pradhAnatA che. kSetrathI AkAzAstikAyanuM grahaNa thAya che. kSetra eTale AkAza, AkAza pradezo. AkAza para AnupUrvI vagere ghaTAvatA tenI vyAkhyA nIce pramANe thAya che.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1; zrI anuyogadvAra sUtra eka AkAza pradezane anAnupUrvI kahe che. be AkAza pradezane avaktavya kahe che. traNa-cAra AkAza pradezathI laI asaMkhyAta AkAza pradezane AnupUrvI kahe che. AkAza dravya arUpI hovAthI, sugamatAthI bodha karAvavA, kSetramAM puddagala dravyanA upacArathI kSetrAnupUrvIno vicAra karavAmAM Ave che. pudgala dravyonuM kSetra AkAza pradeza che. je pudgala dravya jeTalA AkAza pradezanA AdhAre rahe--avagADha thAya, te tenuM kSetra kahevAya che. puddagala dravyamAM saMkhyAta, asaMkhyAta, anaMtapradezI skandhamAM evI avagAhana zakti che ke te eka, be, traNa vagere AkAza pradeza para avagAhana karI zake che. paramANu eka AkAza pradeza upara rahe che. vipradezI dha eka athavA be AkAza pradezane avagAhe che. tripradezI skaMdha eka, be ke traNa AkAza pradezane avagAhe che. A rIte asaMkhyAta pradezI saMdha sudhImAM jeTalA pradezI skandha hoya te ochAmAM ochA eka ane vadhumAM vadhu skandhamAM jeTalA pradeza hoya teTalA AkAza pradezane avagAhIne rahe che. anaMta pradezI skandhu eka AkAza pradezathI laI asaMkhyAta AkAza pradezane avagAhe che. lokAkAzanA pradeza asaMkhyAta ja che mATe anaMtapradezI skandhe anaMta AkAza pradezane avagAhI zakatA nathI. pudgala dravyanA upacArathI kSetrAnupUrvIgata AnupUrvI vagerenI vyAkhyA A pramANe thAya che. eka pradezAvagADha pudgala dravya anAnupUrvI che. be pradezAvagADha puddagala dravya avaktavya che. traNa-cArathI laI asaMkhyAta pradezAvagADha pudgala dravyo AnupUrvI che. kSetra apekSAthI dravya upacArathI eka AkAza pradeza eka pradezAvagADha puddagala dravya be AkAza pradeza be pradezAvagADha pudgala dravya traNathI laI asaMkhyAta AkAza pradeza traNa pradezAvagADhathI laI asaMkhyAta pradezAvagADha pudgala dravya. vyAkhyA 1. anAnupUrvI 2. avaktavya 3. AnupUrvI ekavacana ane bahuvacanathI cha ardhapadonI prarUpaNA ahIM karavAmAM AvI che. tripradezAvagADha skandha AnupUrvI che ane aneka tripradezAvagADha skandho aneka AnupUrvI che.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 7/kSetrAnupUrvI | | 117 / eka pradezAvagADha skandha anAnupUrvI ane aneka ekapradezAvagADha skandho aneka anAnupUrvI che. DhipradezAvagADha skandha avaktavya che ane aneka DhipradezAvagADha skandho aneka avaktavya che. kSetrAnupUrvI bhaMgasamutkIrtanatA :5 se kiM taM Negama-vavahArANaM bhaMgasamukkittaNayA ? Negama-vavahArANaM bhaMgasamukkittaNayA-atthi ANupuvvI, asthi aNANupuvvI, atthi avattavvae, evaM davvANupuvvIgameNaM khetANupuvvIe vi te ceva chavvIsaM bhaMgA bhANiyavvA jAvase taM Negama-vavahArANaM bhaMgasamukkittaNayA / zaEArtha :-davvANupuvvIgameNaM = dravyAnupUrvI pramANo, khettANupuSvIe vi = kSetrAnupUrvImA 59, te ceva = te 4, chavvIsaM bhaMgA = 70vIsa maMga, bhANiyavvA = 341, bhAvArtha :- prazna- naigama-vyavahA2naya saMbhata maMgasamuhInitAnu 2135 cha ? uttara- naigama-vyavahAranaya saMmata bhaMgasamutkIrtanatA-bhaMgonuM nirUpaNa A pramANe che - (1) AnupUrvI cha, (2) anAnupUrvI cha, (3) avatavya cha vagere 7vvIsa mNgon| nAmonU thana dravyAnupUrvIgata bhaMgasamutkIrtanatA pramANe jANavuM. A naigama vyavahAra naya saMmata bhaMgasamutkIrtanatAnuM sva35 che. |6 eyAe NaM Negama-vavahArANaM bhaMgasamukkittaNayAe kiM paoyaNaM ? eyAe NaM Negama-vavahArANaM bhaMgasamukkittaNayAe Negama-vavahArANaM bhaMgovadasaNayA kajjai / bhAvArtha :- prazna-naigama-vyavahAra naya saMmata maMsamuttInitAnu prayo4na zuMcha ? uttara- naigama vyavahAranaya saMmata bhaMgasamutkIrtana dvArA naigama vyavahAranaya saMmata bhaMgopadarzana karavAmAM Ave che. kSetrAnupUrvI bhagopadarzanatA :7 se kiM taM gama-vavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA ? Negama-vavahArANaM bhaMgovadasaNayA-tipaesogADhe ANupuvvI, egapaesogADhe aNANupuvvI, dupaesogADhe avattavvae, tipaesogADhAo ANupuvvIo, egapae
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ [118] zrI anuyogadvAra sUtra so- gADhAo aNANupuvvIo, dupaesogADhAI avattavvayAI, ahavA tipaesogADhe ya egapaesogADhe ya ANupuvvI ya aNANupuvvI ya, evaM tahA ceva davvANupuvvIgameNaM chavvIsaM bhaMgA bhANiyavvA jAva se taM Negama-vavahArANaM bhaMgovadasaNayA / / bhAvArtha :- prazna-nagama-vyavahAra nayasaMmata bhaMgopadarzanatAnuM svarUpa kevuM che? uttara- (1) naigama vyavahAra naya saMmata kSetrAnupUrvInI bhaMgopadarzanatA A pramANe che. traNa AkAzapradezAvagADha dravyaskandha 'AnupUrvI' (padano vAcyArtha) che. (2) eka pradezAvagADha paramANu vagere dravya 'anAnupUrvI' che. (3) tathA bepradezAvagADha skandha avaktavya che. (4) traNa AkAzapradezAvagADha aneka skandho aneka 'AnupUrvI' (e bahuvacanAtta padanA vAcya) che. (5) eka AkAza pradezAvagADha aneka paramANuo, skandho aneka 'anAnupUvI' che. (6) ddhipradezAvagADha skandho aneka avaktavya' che athavA (7) traNa pradezAvagADha(skaMdha) ane eka pradezAvagADha paramANu ke skaMdha AnupUrvI ane anAnupUrvI (dvisaMyogI) che. A pramANe asaMyogInA 6, dvisaMyogInA 12 ane traNa saMyogInA 8 bhaMga maLI kula chavvIsa bhaMganA vAcyArtha naigama vyavahAra naya saMmata dravyAnupUrvInI jema jANavA joIe. A naigama-vyavahAra naya saMmata kSetrAnupUrvInI bhaMgopadarzanAnuM svarUpa che. vivecana : A sUtramAM kSetranI apekSAe AnupUrvI AdinA kathita bhaMgonA vAcyArthanuM kathana karyuM che. AnupUrvI - tripradezAvagADhathI laI asaMkhyAta pradezAvagADha sudhInA tripradezI skandhathI laI anaMtapradezI skandhone AnupUrvI kahe che. anAnupUrvI - eka pradezAvagADha paramANu pudgalathI anaMtapradezI sudhInA skaMdhane anAnupUrvI kahe che. avaktavya:- ddhipradezAvagADha DhipradezathI anaMtapradezI sudhInA skaMdhane avaktavya kahe che. dravyAnupUrvImAM dravyanI pradhAnatA che jyAre kSetrAnupUrvImAM kSetranI pradhAnatA che. dvavyApekSamA Anaparvano kSetra sAthe saMbaMdha - dravyanI apekSAe tripradeza skaMdhane AnupUrvI kahe che. paraMtu te ja tripradeza skaMdha jo eka AkAzapradeza para sthita hoya to kSetranI apekSAe te anAnupUrvI kahevAya che. te ja rIte tripradezI skandha jo be AkAzapradeza para sthita hoya to te kSetranI apekSAe avakatavya kahevAya che. tripradeza skaMdha jo traNa AkAzapradeza para sthita hoya to te kSetranI apekSAe AnupUrvI kahevAya che.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 7/kSetrAnupUrvI A rIte dravyanI apekSAe AnupUrvI dravya, kSetranI apekSAe AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavya traNe prakAre hoI zake che. 119 dravyApekSayA anAnupUrvIno dravyakSetra sAthe saMbaMdha :- dravyanI apekSAe paramANu pudgalane anAnupUrvI kahe che. paramANu pudgala eka AkAzapradeza para ja sthita thaI zake che. tethI adhika AkAzapradeza para te sthita thaI zake nahIM. tethI dravyanI apekSAe anAnupUrvI dravya, kSetranI apekSAe paNa anAnupUrvI ja hoya che. temAM anya vikalpa saMbhavita nathI. dravyApekSayA avaktavya dravyano kSetra sAthe saMbaMdha :- dravyanI apekSAe dvipradezI kaMdhane avaktavya kahe che. dvipradezI skaMdha jo eka AkAzapradeza para sthita hoya to tene kSetranI apekSAe anAnupUrvI ane jo be AkAzapradeza para sthita hoya to kSetranI apekSAe avaktavya kahe che. dvipradezI skaMdha be thI adhika AkAzapradeza para sthita thaI zakatuM nathI. tethI temAM AnupUrvItva saMbhavita nathI. A kAraNe dravyanI apekSAe avaktavya dravya, kSetranI apekSAe anAnupUrvI athavA avaktavya hoI zake che. prastuta sUtramAM 26 bhaMgamAMthI sAta bhaMganA vAcyArtha batAvyA che. avazeSa bhaMganA vAcyArtha mATe dravyAnupUrvInA 26 bhaMganA vAcyArtha anusAra samajavAno nirdeza karyo che. kSetrAnupUrvI samavatAra : 8 se kiM taM samoyAre ? samoyAre Negama - vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kahiM samoyaraMti ? kiM ANupuvvIdavvehiM samoyaraMti ? aNANupuvvIdavvehiM samoyaraMti ? avattavvayadavvehiM samoyaraMti ? ANupuvvIdavvAiM ANupuvvIdavvehiM samoyaraMti, No aNANupuvvIdavvehiM samo- yaraMti No avattavvayadavvehiM samoyaraMti / I evaM tiNNi vi saTThANe samoyaraMti tti bhANiyavvaM / se taM samoyAre / bhAvArtha :- prazna- samavatAranuM svarUpa kevuM che ? naigama-vyavahAranaya saMmata AnupUrvI dravyo kyAM samAviSTa thAya che ? AnupUrvI dravyamAM, anAnupUrvI dravyamAM ke avaktavya dravyamAM samAviSTa thAya che ? uttara- AnupUrvIdravya AnupUrvI dravyamAM samAviSTa thAya che paraMtu anAnupUrvI dravyomAM ke avaktavya dravyomAM samAviSTa thatAM nathI. A rIte traNe sva--svasthAnamAM ja samAviSTa thAya che. A rIte samavatAranuM svarUpa che. vivecana : samavatAra eTale samAviSTa thavuM, samAya javuM, ekabIjAmAM maLI javuM. A samavatAra svajAtirUpa
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 | zrI ayogavAra sUtra dravyamAM ja thAya che. parajAtirUpa dravyamAM nahIM. kSetrAnupUrvI anugama :| 9 se kiM taM aNugame ? aNugame Navavihe paNNatte, taM jahA saMtapayaparUvaNayA, davvapamANaM ca khetta phusaNA ya / kAlo ya aMtaraM bhAga, bhAva appAbahuM ceva // 10 // bhAvArtha :- prazna- anugamanuM svarUpa kevuM che? uttara- anugamanA nava prakAra kahyA che. (1) satpadaprarUpaNA, (2) dravya pramANa, (3) kSetra, (4) sparzanA, (5) kAla, (6) aMtara, (7) bhAga, (8) bhAva, (9) alpabadutva. 10 gama-vavahArANaM khettANupuvvIdavvAiM kiM atthi Natthi ? NiyamA atthi / evaM doNNi vi / bhAvArtha :- prazna- naigama-vyavahAranaya saMmata kSetrAnupUrvI, atirUpa che ke nAstirUpa che? uttara-naigama vyavahAra naya saMmata kSetrAnupUrvI niyamA astirUpa che. anAnupUrvI ane avaktavya dravya paNa niyamA atirUpa che. dravyapramANa :|11 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kiM saMkhejjAiM asaMkhejjAiM aNaMtAI? No saMkhejjAI No aNaMtAI, NiyamA asaMkhejjAI / evaM doNNi vi / bhAvArtha :- prazna- naigama-vyavahAra naya saMmata AnupUrvI dravya saMkhyAta che, asaMkhyAta che ke anaMta - uttara-naigama-vyavahAranaya saMmata AnupUrvI dravya saMkhyAta ke anaMta nathI paraMtu asaMkhyAta che. A ja rIte anAnupUrvI ane avaktavya baMne dravya paNa niyamA asaMkhyAta che. vivecana : A sUtramAM kSetranI apekSAe AnupUrvI vagere dravyonuM pramANa asaMkhyAta batAvyuM che. AkAzanA traNa vagere pradezamAM sthita dravya AnupUrvI che. traNa-traNa AkAza pradezanA kSetra vibhAga karIe to te asaMkhyAta ja thAya che. lokanA tripradezAtmaka vibhAga asaMkhyAta che ane tatutulya saMkhyAvALA AnupUrvI
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa kSetrAnapUrvI . 121] dravyapaNa asaMkhyAta che. eka-eka pradezAvagADha dravya anAnupUrvI che. lokanA pradeza asaMkhyAta che mATe anAnupUrvI dravya asaMkhyAta che. kripradezAvagADha dravya avaktavya che. lokanA be pradezAtmaka vibhAga asaMkhyAta che mATe avaktavya dravya paNa asaMkhyAta che. kSetra :| 12 Negama-vavahArANaM khettANupuvvIdavvAiM logassa kaibhAge hojjA? kiM saMkhijjaibhAge vA hojjA ? asaMkhejjaibhAge vA hojjA ? jAva savvaloe vA hojjA ? egadavvaM paDucca logassa saMkhejjaibhAge vA hojjA asaMkhejjaibhAge vA hojjA, saMkhejjesu vA bhAgesu hojjA, asaMkhejjesu vA bhAgesu hojjA, desUNe vA loe hojjA, NANAdavvAiM paDucca NiyamA savvaloe hojjA / aNANupuvvIdavvANaM pucchA, egaMdavvaM paDucca No saMkhijjaibhAge hojjA, asaMkhijjaibhAge hojjA, No saMkhejjesu vA bhAgesu hojjA, No asaMkhejjesu vA bhAgesu hojjA, No savvaloe hojjA, NANAdavvAiM paDucca NiyamA savvaloe hojjaa| evaM avattavvayadavvANi vi bhANiyavvANi / bhAvArtha :- prazna- naigama-vyavahAranaya saMmata kSetrAnupUrvI dravya lokanA keTalA bhAgamAM hoya che? zuM saMkhyAtamA bhAgamAM, asaMkhyAtamA bhAgamAM, saMkhyAta bhAgomAM, asaMkhyAta bhAgomAM ke vAvanuM sarvalokamAM hoya che. uttara- eka dravyanI apekSAe lokanA saMkhyAmAM bhAgamAM, asaMkhyAtamA bhAgamAM, saMkhyAta bhAgomAM, asaMkhyAta bhAgomAM athavA dezona lokamAM hoya che. aneka dravyanI apekSAe niyamA sarvalokamAM hoya che. prazna- naigama-vyavahAranaya saMmata anAnupUrvI dravyanA viSayamAM uparokta prazna pUchavA. uttara- eka dravyanI apekSAe saMkhyAmAM bhAgamAM, saMkhyAta bhAgomAM ke asaMkhyAta bhAgomAM nathI, sarvalokamAM nathI paraMtu asaMkhyAtamA bhAgamAM che. aneka dravyanI apekSAe niyamA sarvalokamAM che. avaktavya dravya mATe paNa A pramANe ja-anAnupUrvI dravyanI jema ja jANavuM. vivecana : prastuta sUtramAM kSetrAnupUrvagata AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavya dravyanA kSetrano vicAra
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 122 ] zrI ayogavAra sUtra ekavacana ane bahuvacananI apekSAe karavAmAM Avyo che. eka AnupUrvI tripradezAvagADhathI laI asaMkhyAta pradezAvagADha hoya che. traNa AkAza pradeza lokAkAzano asaMkhyAtamo bhAga thAya tethI eka AnupUrvI lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM kahevAya, koI eka AnupUrvI lokanA saMkhyAtamA bhAga, asaMkhyAta bhAgo, saMkhyAta bhAgomAM saMbhave che ane koI eka AnupUrvI dravya dezona lokamAM rahe che arthAt kSetrAnupUrvArUpa AnupUrvInuM jaghanya kSetra lokano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa dezona loka che. dravyAnupUrvIgata AnupUrvI ane kSetrAnupUrvIgata AnupUrvInA kSetrano taphAvata :- dravyAnupUrvAgata AnupUrvInuM utkRSTa kSetra sarva loka che ane kSetrAnupUrvIgata AnupUrvInuM utkRSTa kSetra dezona loka che. A taphAvatanuM kAraNa e che ke dravyAnupUrvImAM dravyanI pradhAnatA che ane kSetrAnupUrvImAM kSetranI. dravyAnupUrvImAM pudgala dravyanI mukhyatA che. pudgala dravyamAM aciMtya avagAhana zakti che. eka dIpakano prakAza hoya tyAM hajAro dIpakano prakAza samAya jAya, tema eka pudgala skandha, paramANu vagere hoya tyAM anya skandho paNa rahI zake che. tethI koI eka AnupUrvI dravya (acitta mahAskandha) lokavyApI bane tyAre te ja AkAza pradeza upara anAnupUrvI dravya ane avaktavya dravya rahI zake che. koI AnupUrvI dravya lokavyApI bane topaNa anAnupUrvI ane avaktavya dravyano abhAva thato nathI. kSetrAnupurnImAM kSetra-AkAza pradezanI pradhAnatA che. kSetramAM dravyanI vivakSA karI traNa pradezAvagADha, be pradezAvagADha, eka pradezAvagADha dravya kahyA che. ahIM dravyanI vivakSA vinA mAtra AkAza pradezamAM AnupUrvIno vicAra karIe to eka AkAza pradeza anAnupUrvI, be AkAza pradeza avaktavya ane traNa vagere AkAza pradeza AnupUrvI kahevAya che. AnupUrvIno eka AkAza pradeza, avaktavyanA be AkAza pradeza, A traNa AkAza pradeza sivAyanA zeSa AkAza pradeza AnupUrvInuM utkRSTa kSetra kahevAya che. jo lokamAM sthita sarva AkAza pradezane AnupUrvI kahIe to anAnupUrvI ane avaktavya dravyane lokamAM sthAna na rahe. eka AkAza pradeza hoya tyAM anya AkAza pradeza rahI zakatA nathI. mATe traNa AkAza pradeza nyUna lokAkAzane AnupUrvInuM utkRSTa kSetra kahI zakAya. traNa AkAza pradeza lokano dezabhAga che mATe dezona loka AnupUrvInuM utkRSTa kSetra che. ahIM kSetramAM AkAza pradeza upara sthita dravyanI vivakSA nathI paNa mAtra AkAza pradezanI vivekSA che. eka anAnupUrvI ane avaktavya dravya lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM avagAhana kare che. eka ane be AkAza pradeza lokano asaMkhyAtamo bhAga che. tethI te baMnenuM avagAhana kSetra lokano asaMkhyAtamo bhAga che. aneka AnupUrvI, anAnupUrvI, avaktavya sarvalokamAM che. eka ja AkAza pradeza upara AnupUrvI Adi traNe dravya svataMtra rUpe rahI zake che. sparzanA :|13 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM logassa kiM saMkhejjaibhAgaM phusaMti,
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 7/kSetrAnupUrvI asaMkhejjai bhAgaM phusaMti jAva savvalogaM phusaMti ? egaM davvaM paDucca saMkhejjaibhAgaM vA phusaMti, asaMkhejjaibhAgaM vA phusaMti, saMkhejje vA bhAge, asaMkhejje vA bhAge, desUNaM vA logaM phusaMti, NANAdavvAiM paDucca NiyamA savvalogaM phusaMti / 123 aNANupuvvIdavvAiM avattavvayadavvANi ya jahA khettaM, NavaraM phusaNA mALi- yaA / zabdArtha:-temULa vA lona plusaMti dezona lokane sparze che, ST hetta = kSetradvAranI jema kahevuM, NavaraM = taphAvata eTalo ke, jhulanA mALiyavvA = kSetrane badale ahIM sparzanA kahevuM. bhAvArtha :- prazna- naigama-vyavahAranaya saMmata AnupUrvI dravya zuM lokanA saMkhyAtamA bhAgane, asaMkhyAtamA bhAgane, saMkhyAta bhAgone, asaMkhyAta bhAgone ke sarvalokane sparze che ? uttara- eka dravyanI apekSAe lokanA saMkhyAtamA bhAgane, asaMkhyAtamA bhAgane, saMkhyAta bhAgo, asaMkhyAta bhAgo athavA dezona lokane sparze che. aneka dravyonI apekSAe niyamA sarvalokane sparze che. anAnupUrvI ane avaktavya dravyonI sparzanAnuM kathana pUrvokta kSetra dvArane anurUpa samajavuM vizeSatA e che ke kSetrane badale ahIM sparzanA kahevI. vivecana : kSetra karatAM sparzanA kaMIka vadhu hoya che. avagAhana kSetranI pUrvAdi cAre dizA, urdhva, adho dizAne, Adheya dravya sparze, te sparzanA kahevAya che mATe kSetrathI kaMIka adhika sparzanA jANavI. kALa : 14 gama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kAlao kevaciraM hoi ? egadavvaM paDucca jahaNNeNa egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM, NANAdavvAiM paDucca savvaddhA / evaM doNNi vi / bhAvArtha:- prazna- naigama-vyavahAranaya saMmata AnupUrvIdravya kALanI apekSAe keTalA kALa sudhI AnupUrvI dravya rUpe rahe che ? uttara- eka AnupUrvI dravyanI apekSAe jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAtakALa sudhI rahe che. vividha dravyonI apekSAe AnupUrvIo niyamA sarvakAlika che. A ja rIte anAnupUrvI ane
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 124 | zrI ayogavAra sUtra avaktavya dravyonI sthiti jANavI. vivecana : A sUtramAM AnupUrvI vagere dravya pota-potAnA svarUpamAM keTalo kALa rahe che tenI vicAraNA eka dravya AzrI ane aneka dravya AzrI, tema be rIte karavAmAM AvI che. eka dravyanI apekSAe tenI sthiti jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAta kAlanI che. tripradezAvagADha aMdha eka samaya paryata tripradezAvagADha rahIne turaMta ja pariNAmanI vicitratAthI anyathA pariNamana pAme, te eka pradezAvagADha ke DhipradezAvagADha banI jAya to tenI jaghanya eka samayanI sthiti ghaTI zake che. jyAre te traNa pradezAvagADha dravya asaMkhyAtakALa sudhI traNa pradezAvagADha rahI pachI be ke eka pradezAvagADha bane tyAre kSetraapekSAe AnupUrvI dravyanI utkRSTa asaMkhyAta kAlanI sthiti thAya che. A rIte anAnupUrvI ane avaktavya dravyanI paNa jaghanya eka samaya ane utkRSTa sthiti asaMkhyAta kALanI kahI che. aneka dravyanI apekSAe AnupUrvI vagere traNe dravyanI sthiti sarvakAlanI che. kAraNa ke evo koI paNa samaya nathI ke jyAre lokAkAzanA pradeza para koI AnupUrvI vagere dravya avagAhita na hoya. tethI aneka AnupUrvI vagere dravyanuM avasthAna sarvakAlika batAvyuM che. aMtara :15 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvANamaMtaraM kAlao kevaciraM hoi ? tiNNi vi egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM egaM samayaM ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM, NANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM / bhAvArtha - prazna-nagama-vyavahAra nayasaMmata AnupUrvIdravyanuM keTalA kALanuM aMtara hoya che? uttara- traNe AnupUrvI, anAnupUrvI, avaktavya dravyomAM eka dravyanI apekSAe jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAta kALanuM aMtara hoya che. aneka dravyanI apekSAe aMtara nathI. vivecana : AnupUrvIdravya AnupUrvIpaNAne choDI anAnupUrvI vagere rUpa bane ane jeTalA samayamAM te punaH AnupUrvIpaNAne prApta kare te vacce jeTalo samaya pasAra thAya te aMtarakALa ke virahakALa kahevAya che. te virahakALanuM varNana A sUtramAM che. kSetrAnupUrvIgata koI eka AnupUrvIdravya traNAdi AkAzapradeza para avagADha hoya te anya AkAzapradeza para avagAhana pAmI, eka ke bIjA dravya sAthe saMyukta thaI eka samayamAM punaH te traNAdi
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa kSetrAnapUrvI . 125 ] vivakSita AkAzapradezamAM avagADha thAya to eka samayanuM jaghanya aMtara kahevAya. te ja AnupUrvI dravya anya kSetramAM asaMkhyAta kALa sudhI avagADha rahI pachI te ja dravya athavA anya dravya sAthe saMyukta thaI punaH traNAdi vivakSita AkAzapradezamAM avagAhita thAya to asaMkhyAta kALanuM aMtara kahevAya. dravyAnupUrvImAM utkRSTa virahakALa anaMtakALano che. vivakSita dravya karatAM anya dravya anaMta che tethI vivakSita dravya anya dravyo sAthe kramathI saMyoga pAmI punaH potAnuM prathama svarUpa prApta kare temAM anaMtakALa pasAra thaI jAya che. kSetrAnupUrvImAM vivakSita avagAhana kSetrathI anya kSetra asaMkhyAta pradeza pramANa che. te prAptisthAnamAM avagAhana karI prathamanA avagAhana kSetrane prApta karavAmAM utkRSTa asaMkhyAtakALa ja pasAra thAya che. tethI kSetrAnupUrvImAM utkRSTa aMtara asaMkhyAta kALanuM che. AnupUrvIdravyo haMmezAMvidhamAna ja hoya che tethI anekadravyanI apekSAe aMtara nathI.anAnupUrvI ane avaktavya dravya mATe paNa A ja rIte aMtara samajavuM. A sUtramAM prazna AnupUrvI dravyathI pUchyo che paNa traNeno uttara eka samAna hovAthI 'tini' pada dvArA traNeno uttara eka sAthe Apyo che. bhAga : |16 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM sesadavvANaM kaibhAge hojjA ? tiNNi vi jahA davvANupuvvIe / bhAvArtha :- prazna- naigama-vyavahAra nayasaMmata AnupUrvI dravya zeSa dravyonA keTalAmAM bhAga pramANa che? uttara- traNe dravyonuM kathana dravyAnupUrvI pramANe jANavuM. vivecana : A sUtramAM dravyAnupUrva pramANe kSetrAnupUrvemAM jANavAnuM vidhAna che. Azaya e che ke AnupUrva dravya zeSa anAnupUrvI ane avaktavya dravyonA asaMkhyAta bhAgorUpa che arthAt AnupUrvI dravya zeSa baMne dravya karatAM asaMkhyAta bhAgo adhika che ane zeSa baMne dravya AnupUrvI dravya karatAM asaMkhyAtamA bhAga pramANa (nyUna) che. AnupUrvI dravya zeSa baMne dravya karatAM vadhu che. tevA zAstranA vacanamAM zaMkA karatA jijJAsunA manamAM prazna thAya che ke anAnupUrvI dravya eka pradeza para sthita che. avaktavya dravya be pradeza para sthita ane AnupUrvIdravyo to traNa vagere pradeza para sthita che ane traNa traNa, cAra-cAra pradezonA jhumakhA AkhA lokamAM che. tethI sauthI thoDA AnupUrvI dravya thavA joIe. te A pramANe ke lokamAM AkAzanA asaMkhyAta pradeza che. asatkalpanAthI lokanA asaMkhyAta pradezone 30 mAnI laIe to eka-eka
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 ] zrI anuyogadvAra sUtra AkAzapradeza para avagAhita anAnupUrvI dravyonI saMkhyA 30, be-be AkAzapradeza para avagAhita avaktavya dravyonI saMkhyA 15 tathA traNa-traNa AkAza pradeza para avagAhita AnupUrvI dravyanI saMkhyA 10 thAya. ghaNAM AnupUrvI dravya to cAra-pAMcathI laI asaMkhyAta pradeza para avagAhana kare che mATe tenI saMkhyA vadhu ochI thaI jAya. A rIte vicAra karatAM AnupUrvI dravya sauthI ochA che tema kahevuM joIe. A zaMkAnuM samAdhAna e che ke je AkAzapradeza para AnupUrvI dravya avagADha hoya te ja AkAza pradeza upara anya AnupUrvI dravya rahI na zake-avagADha na thaI zake to uparyukta kathana yukti saMgata mAnI zakAya paraMtu vastusthiti tevI nathI. je traNa AkAza pradeza upara eka AnupUrvI dravya rahe te ja AkAza pradeza upara anya anaMta AnupUrvI dravyo paNa avagAhita thaI zake che. lokanA eka-eka AkAza pradeza anaMta AnupUrvI dravyano AdhAra banI zake che mATe uparokta zaMkAne sthAna rahetuM nathI. eka avagAhana kSetramAM aneka AnupUrvI dravyo rahI zake che. tethI tenI saMkhyA anAnupUrvI ane avaktavya karatAM asaMkhyAta bhAgo vadhAre che. anAnupUrvI dravya, AnupUrvI ane avaktavya dravyanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. te ja pramANe avaktavya dravya paNa anAnupUrvI ane AnupUrvI dravyanA asaMkhyAtamA bhAga pramANe che. bhAva : 17 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kayarammi bhAve hojjA ? tiNNi vi NiyamA sAdipAriNAmie bhAve hojjA / / bhAvArtha :- prazna- naigama-vyavahAra nayasaMmata AnupUrvI dravya kayA bhAvamAM varte che? uttara- AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavya A traNe niyamo sAdi pAriNAmika bhAvamAM varte che.pugala dravyanuM pariNamana sAdi pAriNAmika che.] alpabadutva :|18 eesi NaM bhaMte ! Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvANaM aNANupuvvIdavvANaM avattavvayadavvANa ya davvaTThayAe paesaTThayAe davvaTThapaesaTThayAe ya kayare kayarehito appA vA bahuyA vA tullA vA visesAhiyA vA? goyamA ! savvatthovAI Negama-vavahArANaM avattavvayadavvAiM davvaTThayAe, aNANu- puvvIdavvAiM davvaTThayAe visesAhiyAI, ANupuvvIdavvAiM davvaTThayAe
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa /kSetrAnupUrvI 127 ] paesaTThayAe- savvatthovAiM Negama-vavahArANaM aNANupuvvIdavvAiM apaesaTThayAe, avattavvayadavvAI paesaTTayAe visesAhiyAI, ANupuvvIdavvAI paesaTThayAe asaMkhejjaguNAI / davvaTThapaesaTThayAe- savvatthovAiM Negama-vavahArANaM avattavvayadavvAI davvaTThayAe, aNANuputvIdavvAiM davvaTThayAe apaesaTThayAe visesAhiyAI, avattavvayadavvAiM paesaTThayAe visesAhiyAI, ANupuvvIdavvAiM davvaTThayAe asaMkhejjaguNAI, tAI ceva paesaTTayAe asaMkhejjaguNAI / se taM aNugame / se taM Negama-vavahArANaM aNovaNihiyA khettANupuvvI / bhAvArtha :- prazna- naigama-vyavahAranaya saMmata AnupUrvI dravyo, anAnupUrvI dravyo ane avaktavya dravyomAM dravyArtha, pradezArtha ane dravya-pradezArthanI apekSAe koNa konAthI alpa, bahu, tulya ke vizeSAdhika che? uttara- dravyanI apekSAe naigama-vyavahAra nayasaMmata avaktavya dravya (ddhipradezAgAvaDha) sauthI alpa che. tethI anAnupUrvI eka pradezAvagADha] dravya vizeSAdhika che ane tethI AnupUrvI dravya asaMkhyAtaguNa adhika che. pradezanI apekSAe sarvathI thoDA anAnupUrvI dravya che, apradezI hovAthI, avaktavya dravya vizeSAdhika che. tethI AnupUrvI dravya asaMkhyAta guNA che. dravya-pradeza apekSAe(naigama vyavahAra naya saMmata) dravyArthathI sauthI alpa avaktavya dravya che. tethI dravyArtha apradezArthathI anAnupUrvIdravya vizeSAdhika che. tethI pradezArthathI avaktavyadravya vizeSAdhika che. tethI dravyArthathI AnupUrvI dravya asaMkhyAtaguNa adhika che. tethI pradezArthathI AnupUrvI dravya asaMkhyAtaguNa adhika che. A rIte anugadvAranuM varNana pUrNa thAya che, temaja naigama vyavahAra nayasaMmata anaupanidhikI kSetrAnupUrvInI vaktavyatA pUrNa thAya che. vivecana : A sUtramAM kSetrAnupUrvamAM alpabadutvano, dravya, pradeza ane dravya-pradeza ubhayarUpe, ema traNa prakAre vicAra karavAmAM Avela che. dravyonI gaNanAne dravyArtha, pradezonI gaNanAne pradezArtha ane dravya-pradeza baMnenI gaNanAne dravyapradezArtha kahevAmAM Ave che.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 ] zrI anuyogadvAra sUtra AnupUrvI dravyamAM traNa pradezAvagADha dravyathI upalakSita traNa AkAza pradezano samudAya-eka dravya kahevAya, cAra pradezavagADha skandhathI upalakSita cAra AkAza pradezano samudAya anya dravya che. A rIte pratyeka AnupUrvI dravyathI avagADha AkAzapradezonA samudAya eka-eka dravya kahevAya che. traNa pradezanA samudAyarUpa AkAza pradeza eka dravya che, to tenA pradeza traNa kahevAya. anAnupUrvImAM eka-eka pradezAvagADha dravyathI upalakSita pRthaka-pRthaka pratyeka pradeza pRtha pRthaka dravya che. temAM anya pradezano saMbhava nathI tethI te apradezArtha kahevAya. avaktavya dravyonA be-be AkAza pradezono je yoga che, te teTalA dravya kahevAya che. eka avaktavya dravyamAM eka dravya ane be pradeza che. be avaktavyanA be dravya ane cAra pradeza kahevAya. A rIte dravya-pradeza ane ubhayarUpatAthI alpabadutva darzAvyo che. je sUtrapAThathI spaSTa che. alpabahutva dravyArthathI | pradezArthathI dravya-pradezArthathI 1. avaktavya thoDA 1. anAnupUrvI dravya thoDA | 1. avaktavya dravyArthathI thoDA 2. anAnupUrvI dravya vizeSAdhika | 2. avaktavya dravya vizeSAdhika 2. anAnupUrvI dravyArthathI vizeSAdhika (apradezArtha) 3. AnupUrvI dravya asaMkhyAta-| 3. AnupUrvI dravya asaMkhyAta- | 3. avaktavya pradezArthathI gaNA adhika gaNAadhika vizeSAdhika 4. AnupUrvI dravyArthathI asaMkhyAta gaNA adhika 5. AnupUrvI pradezArthathI asaMkhyAtagaNI adhika saMgrahanaya saMmata anaupanidhinI kSetrAnupUrvI - 19 se kiM taM saMgahassa aNovaNihiyA khettANupuvvI ? / jaheva davvANupuvvI taheva khettANupuvvI NeyavvA / se taM saMgahassa aNovaNi- hiyA khettANupuvvI / se taM aNovaNihiyA khettANupuvvI / bhAvArtha - prazna- saMgrahanayasaMmata anaupanidhikI kSetrAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- pUrvakathita saMgrahanaya saMmata dravyAnupUrvI jevuM ja saMgrahanaya saMmata kSetrAnupUrvInuM svarUpa
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 7/kSetrAnupUrvI | | 129 ] jANavuM. A rIte saMgrahanaya saMmata anaupanidhikI kSetrAnupUrvInuM varNana pUrNa thAya che, temaja anaupanidhikI kSetrAnupUrvInI vaktavyatA pUrNa thAya che. vivecana : A sUtramAM saMgrahanaya saMmata anopanidhikI dravyAnupUrvInA atideza dvArA kSetrAnupUrvInA varNanano saMketa karyo che. koI pratomAM dravyAnupUrvI sadaza sUtrapATha A sUtramAM jovA maLe che. ahIM te sUtrapATha na ApatA dravyAnupUrvIthI jANavAno saMkta karyo che. have aupanidhinI kSetrAnupUrvInuM varNana sUtrakAra zarU kare che. aupanidhinI kSetrAnupUrvI :20 se kiM taM ovaNihiyA khettANupuvvI ? ovaNihiyA khettANupuvvI tivihA paNNattA, taM jahA- puvvANuvvI, pacchANuNuvvI, aNANupuvvI / bhAvArtha - prazna-aupanidhikI kSetrAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- aupanidhikI kSetrAnupUrvInA traNa prakAra che. te A pramANe- (1) pUrvAnupUrvI, (2) pazcAnupUrvI ane (3) anAnupUrvI. 21 se kiM taM puvvANupuvI ? puvvANupuvvI- aholoe, tiriyaloe, uDDaloe, / se taM puvvaannupuvvii| bhAvArtha - prazna- pUrvAnupUrvI aupanidhikI kSetrAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- (1) adholoka, (2) tiryam loka (3) urdhvaloka. A kramathI kSetra-lokano nirdeza karavo tene pUrvAnupUrvI aupanidhikI kSetrAnupUrvI kahe che. | 22 se kiM taM pacchANupuvvI ? pacchANupuvvI- uDDaloe, tiriyaloe, aholoe / se taM pcchaannupuvvii| bhAvArtha - (1) urvaloka, (2) tirtha loka (3) adholoka, AvA viparIta kramathI kSetranuM kathana karavuM tene pazcAnupUrvI kahe che. 23 se kiM taM aNANupuvvI ? aNANupuvvI- eyAe ceva egAiyAe eguttariyAe tigacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo / se ta aNANupuvvI /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 130 ] zrI anuyogadvAra sUtra bhAvArtha :- ekathI zarU karI, eka-ekanI vRddhi karatAM traNa parvatanI rAzine paraspara guNavAthI je abhyastarAzi Ave temAMthI Adi ane aMtanA be bhaMgane bAda karatAM je rAzi Ave teTalA anAnupUrvInA bhaMga kahevAya che. vivecana : A sUtromAM aupanidhinI kSetrAnupUrvInuM svarUpa batAvavAmAM AvyuM che. anaupanidhinImAM AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavya ema traNa bheda che. jyAre ahIM aupanidhinImAM-pUrvAnupUrvI, pazcAnupUrvI ane anAnupUrvI evA traNa bheda karyA che. ahIM traNa lokanA AdhAre traNe AnupUrvInuM svarUpa samajAvyuM che. caudarAju lAMbA A lokanA ratnaprabhA pRthvInA samabhUmi bhAgavALA kSetra ane meruparvatanI madhyanA kSetramAM AkAza dravyanA ATha rucakapradeza che. te rucaka pradezathI nIce-adhodizAmAM navaso yojana pachInA kSetrane adholoka, urdhvadizAmAM navaso yojanathI uparanA kSetrane urdhvaloka ane vaccenA 1800 yojana- vALA kSetrane madhyaloka kahevAmAM Ave che. teno tiracho vistAra vadhu hovAthI tene tiryaku loka paNa kahevAmAM Ave che. sAmAnya rIte merunI adhodizAmAM hovAthI adholoka, urdhvadizAmAM hovAthI udgaloka ane te baMnenI madhyamAM hovAthI madhyaloka kahevAya che paraMtu A traNe lokanA nAmakaraNanuM vizeSa kAraNa jaNAvatA vyAkhyAkAra kahe che ke 'adhaH' zabdano artha che azubha. kSetra prabhAvathI ja je kSetramAM azubha pariNamanavALA pudgala dravya vadhu che, te adholoka tarIke oLakhAya che. je kSetramAM zubha pariNamanavALA pudgaladravyo vadhu che, te kSetra urdhvaloka tarIke oLakhAya che ane je kSetramAM prAyaH madhyama pariNamanavALA pudgala dravyo vizeSa che, te kSetra madhyaloka tarIke oLakhAya che. kamavinyAsa:- zAstrakAre (1) adholoka, (2) madhyaloka ane (3) urdhvaloka, A pramANe krama batAvyo che. te krama vinyAsanuM kAraNa jaNAvatA vyAkhyAkAra kahe che ke cauda guNasthAnakamAM jema jaghanya pariNAma vALA mithyAtvanuM prathama kathana karAya che tema ahIM adholokamAM jaghanya pariNAmavALA dravyano saMbaMdha vizeSa hovAthI kramamAM tene prathama sthAna prApta thAya che. tatpazcAtu madhyama pariNAmavALA dravyasaMyogathI madhyalokanuM ane utkRSTa pariNAmavALA dravyasaMyoganA kAraNe urdhvalokane aMtamAM sthAna prApta thayuM che. anyonya abhyasta rAzinuM spaSTIkaraNa :- ahIM adholoka, madhyaloka ane urdhvaloka ema traNanI zreNI che tethI ekathI zarU karI, eka-eka vadhAratA traNa sudhI vRddhi karI, 1.2.3 ema ema traNanI zreNI sthApita karI, tene paraspara guNavAthI cha saMkhyA prApta thAya che. temAMthI pahelo ane chello bhaMga(pUrvAnupUrvI ane pazcAnupUrvIno che, tene bAda karI zeSa cAra bhaMga anAnupUrvInA samajavA. traNa lokanA cha bhaMga A pramANe che
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 7/kSetrAnupUrvI . [ 131 ] | 3, 2, 1 bhaga arthaghaTana AnupUrvI 1, 2, 3 adholoka, madhyaloka, udgaloka pUrvAnupUrvI 2, 1, 3 madhyaloka, adholoka, udgaloka anAnupUrvI 1, 3, 2 adholoka, urdhvaloka, madhyaloka anAnupUrvI 3, 1, 2 urdhvaloka, adholoka, madhyaloka anAnupUrvI 2, 3, 1 madhyaloka, urdhvaloka, adholoka anAnupUrvI urdhvaloka, madhyaloka, adholoka pazcAnupUrvI A cha bhaMgamAM prathama bhaMga kramAnusAra hovAthI pUrvAnupUrvI kahevAya che. aMtima bhaMga viparIta kramAnusAra hovAthI pazcAnupUrvI kahevAya che. zeSa cAra bhaMga anAnupUrvI kahevAya che. adholoka kSetrAnupUrvI :24 aholoyakhettANupuvvI tivihA paNNattA, taM jahA- puvvANupuvvI, pacchANupuvvI aNANupuvvI / bhAvArtha - adholoka kSetrAnupUrvI traNa prakAranI kahI che. te A pramANe che-(1) pUrvAnupUrvI, (2) pazcAnupUrvI (3) anAnupUrvI. 25 se kiM taM puvvANupuvvI ? puvvANupuvvI- rayaNappabhA, sakkarappabhA, vAluyappabhA, paMkappabhA, dhUmappabhA, tamappabhA, tamatamappabhA / setaM puvvaannupuvvii| bhAvArtha :- prazna- adholoka kSetrapUrvAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- (1) ratnaprabhA, (2) zarkaraprabhA, (3) vAlukAprabhA, (4) paMkaprabhA, (5) dhUmaprabhA, (6) tama prabhA ane (7) tamastamaprabhA. A kramathI sAta narakabhUmionA kathanane adholoka kSetra pUrvAnupUrvI kahe che. | 26 se kiM taM pacchANupuvvI ? pacchANupuvvI-tamatamA, jAva rayaNappabhA, / se taM pcchaannupuvvii| bhAvArtha :- prazna- adholoka kSetrapazcAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- tamastamaprabhA nAmanI sAtamI narakathI zarU karI viparIta kramathI prathama ratnaprabhA naraka
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13ra | zrI ayogavAra sUtra paryatanA kathanane adholoka kSetra pazcAnupUrvI kahe che. 27 se kiM taM aNANupuvvI ? aNANupuvvI- eyAe ceva egAiyAe eguttariyAe sattagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo / se taM aNANupuvvI / zadArtha sattAchAyA = sAta saMkhyA parvatanI zreNIne arthAt ekathI sAta sudhInI saMkhyAne. bhAvArtha :- prazna- adholokakSetra anAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- AdimAM ekane sthApita karI eka-ekanI vRddhi karatAM sAta paryatanI saMkhyAne eka zreNImAM rAkhIne te zreNI (lAIna)nA aMkone paraspara kramazaH guNavAthI je rAzi prApta thAya temAMthI prathama ane aMtima bhaMgane choDIne zeSa bhaMga anAnupUrvI kahevAya che. vivecana : A sUtramAM adholoka kSetrAnupUrvInuM varNana che. adholokamAM sAta naraka pRthvIo AvelI che. tenA kramathI sAta nAma A pramANe che. (1) ratnaprabhA - prathama naraka pRthvImAM ratno jevI prabhA-kAntino sadbhAva che. (2) zarkarA prabhA - bIjI naraka pRthvImAM zarkarA-pattharakhaMDa jevI prabhA che. (3) vAlukAprabhA -trIjI naraka pRthvImAM vAlukA-retI jevI prabhA che. (4) paMkaprabhA :- cothI naraka pRthvImAM paMka-kAdava-kIcaDa jevI prabhA che. (5) dhUmaprabhA - pAMcamI naraka pRthvImAM dhUma-dhUmADA jevI prabhA che. (6) tama prabhA - chaThThI naraka pRthvImAM tamaH aMdhakAra jevI prabhA che. (7) tamastamaprabhA - sAtamI naraka pRthvImAM gADha aMdhakAra jevI prabhA che. anAnapaTvanI bhaMgasaMkhyA - ekathI sAta aMkane sthApita karI paraspara guNavAthI 5040 bhaMga thAya che. temAMthI prathama bhaMga pUrvAnupUrvI ane aMtima bhaMga pazcAnupUrvI hovAthI tene bAda karatAM zeSa 5038 bhaMgathI sAta narakanuM kathana karavAmAM Ave te adholokakSetra anAnupUrvI kahevAya che. dA.ta. (1) ratnaprabhA, (3) vAlukAprabhA, (2) zarkarA prabhA, (4) paMkaprabhA, (5) dhUmaprabhA, () tama:prabhA, (8) tamastama prabhA. A rIte judI-judI rIte sAta narakanA kathanane anAnupUrvI kahevAmAM Ave che. anAnupUrvIthI sAta narakanuM 5038 rIte kathana thaI zake che. madhyaloka kSetrAnupUrvInuM svarUpa - 28 tiriyaloyakhettANupuvvI tivihA paNNattA, taM jahA- puvvANupuvvI,
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 7/kSetrAnupUrvI pacchANupuvvI aNANupuvvI / bhAvArtha :- tirthaMkaloka kSetrAnupUrvInA traNa prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) pUrvAnupUrvI (2) pazcAnupUrvI (3) anAnupUrvI. 29 se kiM taM puvvANupuvvI ? puvvANupuvvI 133 naMnuddIne tavaLe, dhAya-vAtoya-puttvo vaLe / khIra ghaya khoya NaMdI, aruNavare kuMDale ruyage // 11 // jaMbuddIvAo khalu NiraMtarA, sesayA asaMkhaimA / bhuyagavara kusavarA vi ya, koMcavarA''bharaNamAIyA // 12 // AbharaNa vattha gaMdhe, uppala tilaye ya pauma Nihi rayaNe / vAsahara daha Naio, vijayA vakkhAra kappidA // 13 // kuru maMdara AvAsa, kUDA Nakkhatta caMda sUrA ya / deveAge jakkhe, bhUye ya sayaMbhuramaNe ya // 14 // se taM puvvANupuvvI / : = = zabdArtha :-gavaddIvAo - jaMbudrIpathI laI (badhA dvIpa samudra) kharaMtA = aMtaravinA (eka bIjAthI veSTita che, gherAyela che, asaMhanA selayA - asaMkhyAta dvIpa-samudra, zeSa rAkhIne--aMtara pADyA pachI,(asaMkhyAta dvIpa-samudra pachI), AmaraNamAA = AbharaNa vagerenA zubhanAmavALA dvIpasamudra che, vAtahara - varSadhara (parvato), vavauAr = vakSaskAra (parvata), ppivA = kalpendra, guru = kuru (uttarakuru devakuru). = bhAvArtha :- prazna- madhyalokakSetra pUrvAnupUrvInuM svarUpa kevuM che ? uttara- jaMbudrIpa, lavaNasamudra, dhAtakIkhaMDa dvIpa, kAlodadhisamudra, puSkaradvIpa, puSkaroda samudra, varuNadvIpa, varuNodasamudra, kSIradvIpa, kSIroda samudra, dhRtadvIpa, ghRtodasamudra, IkSuvaradvIpa, IkSuvara samudra, nandI dvIpa, naMdIsamudra, aruNavara dvIpa, aruNavara samudra, kuMDaladvIpa, kuMDala samudra, rucakadvIpa, rucaka samudra jaMbudrIpathI laIne A rucaka samudra paryaMtanA dvIpa samudra niraMtara che. te pachI zeSa asaMkhyadvIpa samudronuM akramika kathana che arthAt tyAMthI AgaLa asaMkhyAta dvIpa samudra, pachI bhujagavara dvIpa samudra, pazcAt asaMkhyAta dvIpa samudra pachI kuzavara, kauMcavara vagere dvIpa samudro che. te pachI AbharaNa Adi dvIpasamudro che arthAt lokamAM jeTalA zubha nAmanA AbharaNa, vastra, gaMdha, utpala, tilaka, padma, nidhi, ratna, varSadhara, hRda, nadI, vijaya, vakSaskAra, kalpendra, kuru, maMdara, AvAsa, phUTa, nakSatra, caMdra, sUrya Adi che te nAmanA dvIpasamudro che. aMte deva, nAga, yakSa, bhUta ane svayaMbhUramaNa A pAMca nAmanA dvIpa ane svayaMbhUramaNa samudra che. jaMbudrIpathI laI svayaMbhUramaNa paryaMtanA badhA dvIpasamudra eka-bIjAthI veSTita che, vIMTaLAyelA
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 134 ] zrI ayogavAra sUtra 30 se kiM taM pacchANupuvvI ? pacchANupuvvI- sayaMbhuramaNe ya bhUe ya jAva jaMbuddIve / se taM pacchANupuvvI / bhAvArtha - prazna- madhyalokakSetra pazcAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- svayaMbhUramaNa samudra, svayaMbhUramaNa dIpa, bhUta samudra,bhUtadvIpathI laI jaMbudvIpa sudhI viparIta kramathI dvIpa-samudranA sthApanane madhyaloka kSetra pazcAnupUrvI kahevAmAM Ave che. |31 se kiM taM aNANupuvvI ? aNANupuvvI- eyAe ceva egAiyAe eguttariyAe asaMkhejjagacchagayAeseDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo / se taM aNANupuvvI / zabdArtha -mahendrIya = asaMkhyAta paryata. bhAvArtha :- prazna- madhyalokakSetra anAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- ekathI zarU karI, eka-ekanI vRddhi karatAM asaMkhyAta paryaMtanI rAzine eka zreNImAM sthApI, tene paraspara guNavAthI je abhyasta rAzi Ave temAMthI Adi ane aMtanA be bhaMgane bAda karatAM je rAzi rahe te rAzi pramANa bhaMga anAnupUrvI kahevAya che. vivecana : A sutromAM madhyalokanuM varNana che. madhyalokava asaMkhyAta dvIpa-samudranI barobara madhyamAM jaMbudvIpa che. te jaMbUdvIpa eka lAkha yojana lAMbo pahoLo che ane thALI AkAre sthita che. tenA pharato lavaNa samudra che. tene pharato dhAtakI khaMDa che. tatpazcAt kAlodadhi samudra ane tene pharato puSkara dvIpa che. Ama asaMkhyAta dvIpasamudra eka bIjAne vIMTaLAIne rahela che. te badhA pUrva-pUrvanA dvIpasamudra karatAM bamaNA vistAravALA cUDInA AkAre sthita che. aMtima svayaMbhUramaNa samudra che. madhyalokamAM aDhI uddhAra sAgaropamanA samaya pramANa asaMkhyAta dvIpa samudro che. gAthA kathita puSkarathI laI svayaMbhUramaNa sudhInA nAma dvIpa ane samudra baMnenA vAcaka che arthAt te nAmavALA dvIpa ane samudra baMnenuM grahaNa thAya che. samudromAM pANIno svAdaH- (1) lavaNa samudranA pANIno svAda khAro-lavaNa jevo che. (2) kAlodadhi samudra, puSkaroda samudra ane svayaMbhUramaNa samudranA pANIno svAda zuddha pANI jevo che. (3) vAruNoda samudranA pANIno svAda vAruNI (dArU) jevo che. (4) kSIroda samudranA pANIno svAda khIra jevo che. (5)
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 7/hotrAnupUrvI | | 135 ] vRtoda samudranA pANIno svAda ghI jevo che. (6) Izurasada ane zeSa sarva samudranA pANIno svAda zeraDInA rasa jevo che. asaMkhyAta dvIpa-samudramAMthI keTalAka dvIpa-samudranA nAma zAstramAM batAvyA che. zeSa nAmono zAstramAM nAmollekha nathI paraMtu svastika, kaLaza, zubhavarNa, gaMdha vagere zubhanAmovALI lokamAM jeTalI vastuo che, te nAmAvALA dvIpa-samudra jANavA. tevo saMketa zAstramAM che. jaMbudvIpa, lavaNa samudrathI zarU karI svayaMbhUramaNa samudra paryata kramathI kathana kare to te pUrvAnupUrvI kahevAya, svayaMbhUramaNa samudrathI zarU karI viparIta kramathI jaMbUdvIpa sudhI samudra-dvIpone sthApita karavA tene pazcAnupUrvI kahevAya ane ekathI prAraMbha karI asaMkhyAta rAzi sudhI saMkhyA sthApita karI, paraspara guNA karI je rAzi Ave, temAMthI prathama ane aMtima bhaMga choDIne zeSa bhaMgo anAnupUrvI kahevAya che. Urvaloka kSetrAnupUrvI : 32 uDDalogakhettANupuvvI tivihA paNNattA, taM jahA- puvvANupuvvI pacchANupuvvI aNANupuvvI / bhAvArtha:- udgaloka kSetrAnupUrvInA traNa prakAra che, te A pamANe che- (1) pUrvAnupUrvI (2) pazcAnupUrvI (3) anAnupUrvI. |33 se kiM taM puvvANupuvvI ? puvvANupuvvI- sohamme, IsANe, saNaMkumAre, mAhiMde, baMbhaloe, laMtae, mahAsukke, sahassAre, ANae, pANae, AraNe, accue, gevejjavimANA, aNuttaravimANA, IsipabbhArA / se taM puvvANupuvvI / bhAvArtha :- prazna- udgaloka kSetra pUrvAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- (1) saudharma, (2) IzAna, (3) sanaskumAra, (4) mAhendra, (5) brahmaloka, (6) lAntaka, (7) mahAzukra, (8) sahasAra, (9) Anata, (10) prANata, (11) AraNa, (12) azruta, (13) raiveyaka, vimAna, (14) anuttara vimAna (15) ISaprAgabhArA pRthvI. A kramathI udgalokanA kSetrone sthApita karavA tene pUrvAnupUrvI kahevAya. 34 se kiM taM pacchANupuvvI ? pacchANupuvvI- IsipabbhArA jAva sohamme / se taM pcchaannupuvii| bhAvArtha - prazna- urvaloka kSetra pazcAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- IzastrAgabhArA pRthvIthI zarU karI saudharma kalpa sudhI viparIta kramathI udgalokanA kSetrone
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 ] zrI ayogavAra sUtra sthApita karavA tene pazcAnupUrvI kahevAya che. 35 se kiM taM aNANupuvvI? aNANupuvvI- eyAe ceva egAigAe eguttariyAe paNNarasagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo / se taM aNANupuvI / bhAvArtha - prazna- urdhvaloka kSetra anAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara-ekane AdimAM sthApita karI ekottara vRddhi karatA paMdara parvatanI saMkhyAnI zreNI-paMktimAM sthApita karI, te saMkhyAne kramazaH paraspara guNA karavAthI je bhaMga rAzi prApta thAya tenA Adi ane aMtanA be bhaMgane choDI zeSa bhaMgone anAnupUrvI kahevAmAM Ave che. vivecana : A cAra sUtromAM urdhvaloka kSetra saMbaMdhI vaktavyatA che. udgalokamAM bAra devaloka, navagreveyaka ane pAMca anuttara vimAna che. sarvathI upara siddhazilA-ISaprAgabhArA pRthvI che. saudharmAvalaMsaka vagere mukhyavimAnanA AdhAre bAradevalokanA bAranAma prasiddhi pAmyA che. lokarUpa puruSanI grIvAne sthAne Avela nava vimAna raiveyaka rUpe prasiddhi pAmyA che ane anuttara eTale zreSTha. deva vimAnomAM zreSTha hovAthI pAMca vimAna 'anuttaravimAna' tarIke prasiddha thayA che. A pAMce vimAnamAM samyakdaSTi jIvo ja utpanna thAya che. temAM cAra vimAna cAra dizAmAM che ane sarvArthasiddha vimAna te cAra vimAnanI vacce che. sarvArthasiddha vimAnamAM ekAvatArI jIvo ja utpanna thAya che. te deva bhava pachI manuSyano bhava pAmI mokSe jAya che. siddhazilAthI uparanA kSetramAM siddhabhagavaMto sthita che. te pRthvI thoDI namelI hovAthI tene ISaprAgabhArA saMjJA prApta thaI che. saudharma kalpathI zarU karI kramathI ISa~AgabhArA pRthvI parvatanI sthApanAne pUrvAnupUrvI ane ISa~AgubhArAthI zarU karI viparIta kramathI saudharma kalpa parvatanI sthApanAne pazcAnupUrvI kahevAmAM Ave che. 1 thI 15 paryatanI saMkhyAne kramazaH parasparaNA karI je rAzi Ave temAM prathama ane aMtima bhaMgane choDI, zeSa bhaMgo anAnupUrvI kahevAya che. aupanidhinI kSetrAnupUrvInuM anya prakAre varNana :|36 ahavA ovaNihiyA khettANupuvvI tivihA paNNattA, taM jahApuvvANupuvvI, pacchANupuvvI, aNANupuvvI / bhAvArtha - anya apekSAe aupanidhikI kSetrAnupUrvInA traNa prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) pUrvAnupUrvI (2) pazcAnupUrvI (3) anAnupUrvI. | 37 se kiM taM puvvANupuvvI ? puvvANupuvvI- egapaesogADhe dupaesogADhe
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa kSetrAnapUrvI | 137 ] jAvadasapaesogADhe, saMkhejjapaesogADhe, asaMkhejjapaesogADhe / setaM puvvaannupuvvii| bhAvArtha - prazna pUrvAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- eka pradezAvagADha, dvi pradezAvagADha thAvata dazapradezAvagADha, saMkhyAta pradezAvagADha, asaMkhyAta pradezAvagADha pudgalone kamathI sthApavAmAM Ave, te kSetra saMbaMdhI pUrvAnupUrvI kahevAya. 38 se kiM taM pacchANupuvvI ? pacchANupuvvI- asaMkhejjapaesogADhe jAva egapae-sogADhe / se taM pacchANupuvvI / bhAvArtha :- prazna- pazcAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- asaMkhyAta pradezAvagADhathI zarU karI viparIta kramathI eka pradezAvagADha parvatanI sthApanAne pazcAnupUrvI kahevAmAM Ave che. |39 se kiM taM aNANupuvvI ? aNANupuvvI- eyAe ceva egAiyAe eguttariyAe asaMkhejjagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo / se taM aNANupuvvI / se taM ovaNihiyA khettANupuvvI / se taM khettANupuvvI / bhAvArtha :- eka pradezAvagADha pUgalanI eka saMkhyAthI prAraMbha karI, eka ekanI vRddhi karatAM asaMkhyAta parvatanI zreNI sthApita karI te saMkhyAno kramazaH paraspara guNAkAra karI je rAzi prApta thAya, temAMthI Adi ane aMtanA be bhaMga choDIne zeSa bhaMga anAnupUrvI kahevAya che. A anAnupUrvInuM svarUpa che. A rIte opanidhikI kSetrAnupUrvInuM varNana pUrNa thAya che ane saMpUrNa kSetrAnupUrvInI vakatavyatA paNa pUrNa thAya che. vivecana : A cAra sUtromAM kSetrAnupUrvInuM bIjI rIte prarUpaNa karyuM che. AkAza dravya sarvadravyane avagAhanAsthAna Ape che. tethI AkAza pradezanI gaNanA kSetramAM karavAmAM Ave che. cha dravyamAMthI dharmAstikAya, adharmAstikAya A baMne akhaMDa dravya che ane asaMkhyAta pradezAvagADha che tethI temAM AnupUrvI ghaTI zake nahIM. pratyeka jIva asaMkhyAta AkAza pradeza upara ja sthita thAya che, tethI temAM paNa AnupUrvI ghaTita thaI zake nahIM. kALa dravyanA kAlANu eka-eka AkAza pradeza upara rahe che, tethI temAM paNa AnupUrvI ghaTI na zake. eka pudgala dravya eka, be, traNa, cAra Adi AkAza pradeza upara sthita thAya che mATe temAM AnupUrvI ghaTita thAya che. AkAza dravyanA eka pradeza upara jeTalA pudgala rahe te eka pradezAvagADha kahevAya. je pudgala dravya AkAzanA be pradeza upara vyApIne rahe te kripradezAvagADha kahevAya. te ja rIte je pudgala dravya
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 ] zrI anuyogadvAra sUtra AkAzanA saMkhyAta ke asaMkhyAta pradeza para vyApIne rahe te saMkhyAta pradezAvagADha ane asaMkhyAta pradezAvagADha kahevAya che. - eka pradezAvagADha, ddhipradezAvagADha tema kramathI asaMkhyAta pradezAvagADha sudhI sthApanA karavAmAM ke kathana karavAmAM Ave to te pUrvAnupUrvI kahevAya. asaMkhyAta pradezAvagADhathI zarU karI viparIta krame eka pradezAvagADha parvatanI sthApanAne pazcAnupUrvI kahevAya. pUrvAnupUrvI-pazcAnupUrvI kramane choDIne anya koIpaNa kramathI eka pradezAvagADhathI asaMkhyAta pradezAvagADha dravyonI sthApanAne anAnupUrvI kahevAya. 'I prakaraNa-7 saMpUrNa II
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 7/kSetrAnupUrvI . 139 kSetrAnupUrvI anuyoga dvAra upakrama] nikSepa anugama naya AnupUrvI nAma pramANa vaktavyatA arvAdhikAra samavatAra nAma sthApanA. dravya kSetrAnupUrvI kALa, utkIrtana, gaNanA. saMsthAnA samAcArI, bhAva aupanidhinI anaupanidhinI kSetra apekSAe IT kSetra AdhArita dravyApekSAe T TT TT | pUrvAnu- pazcAtu- anAnu- pUrvAnu- pAnu- anAnuM- naigama vyavahAra nayasaMmata saMgrahanaya saMmata pUrvI pUrvI pUrva arthapada prarUpaNA bhaMgasamutkIrtana bhaMgopadarzana samavatAra anugama kSetra sparzanA kALa aMtara satpada- dravya- prarUpaNA pramANa bhAga bhAva alpa bahutva arthapada prarUpaNA bhaMgasamutkIrtana bhaMgopadarzana samavatAra anugama satpada prarUpaNA dravya pramANa kSetra sparzanA kALa aMtara bhAga bhAva
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 zrI anuyogadvAra sUtra AThamuM prakaraNa AnupUrvIno pAMcamo bheda : kAlAnupUrvI kAlAnupUrvI 1 se kiM taM kAlANupuvvI ? kAlANupuvvI duvihA paNNattA, teM nahIMovnnihiyaa ya, aNovahiyA ya / tattha NaM jA sA ovaNihiyA sA ThappA | : bhAvArtha:- prazna- kAlAnupUrvInuM svarUpa kevuM che ? uttara- kAlAnupUrvInA be prakAra che. te A pramANe che, (1) aupanidhikI ane (2) anaupanidhikI aupanidhikI ane anaupanidhikImAMthI aupanidhikI kAlAnupUrvI sthApya che arthAt alpavaktavya hovAthI tenuM varNana pachI karavAmAM Avaze. 2 tattha NaM jA sA aNovaNihiyA sA duvihA paNNattA, NegamavavahArANaM, saMgahassa ya / teM nahA bhAvArtha :- temAM je anaupanidhikI kAlAnupUrvI che, tenA be prakAra che- (1) naigama-vyavahAra naya saMmata (2) saMgrahanaya saMmata. vivecana : upakrama nAmanA prathama anuyoga dvAranA, AnupUrvI nAmanA prathama bhedanA pAMcamA prabheda kAlAnupUrvInA varNanano sUtrakAra prAraMbha kare che. kAla saMbaMdhI anukramathI kathana karavAmAM Ave te kAlAnupUrvI kahevAya che. kAla eTale samayarUpa nizcayakALa ane AvalikA, stoka vagere rUpa vyavahArakALa. kALa arUpI che temAM AnupUrvI, satpada prarUpaNA vagere sugama nathI. tethI kALamAM dravyono upacAra karI eka samayanI sthiti, be samayanI sthitivALA dravyAdino vicAra kALAnupUrvImAM karavAmAM Ave che. koIka sthAne dravya sAthe kSetranA upacArathI paNa kathana karavAmAM Avela che. kAlAnupUrvInA be prakAramAM aupanidhikI kAlAnupUrvI alpaviSayavALI hovAthI tenuM varNana ahIM
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 8/kAlAnupUrvI . [ 141] na karatAM anaupanidhikInuM varNana sUtrakAra prathama kare che. naigama vyavahAra nayasaMmata anaupanidhikI kAlAnupUrvI :| 3 se kiM NaM Negama-vavahArANaM aNovaNihiyA kAlANupuvvI ? NegamavavahArANaM aNovaNihiyA kAlANupuvvI paMcavihA paNNattA, taM jahAaTThapayaparUvaNayA, bhaMgasamukkittaNayA, bhaMgovadasaNayA, samoyAre, aNugame / bhAvArtha - praznanagamavyavahAranaya samata kAlAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara-naigama-vyavahAranaya saMmata anaupanidhikI kAlAnupUrvInA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) arthapada prarUpaNA, (2) bhaMgasamutkIrtanatA, (3) bhaMgopadarzanatA, (4) samavatAra (5) anugama. arthapadaprarUpaNA - | 4 se kiM taM gama-vavahArANaM aTThapayaparUvaNayA ? Negama-vavahArANaM aTThapayaparUvaNayA tisamayaTThiIe ANupuvvI jAvadasasamayaTThiIe ANupuvvI, saMkhejjasamayaDhiIe ANupuvvI, asaMkhejjasamayaTThiIe ANupuvI / egasamayaTTiIe aNANupuvvI / dusamayaTTiIe avattavvae / tisamayaTTiIyAo ANupuvvIo jAvasaMkhejjasamayaTTiIyAo ANupuvvIo, asaMkhejjasamayaTTiIyAo ANupuvvIo / egasamayaTThiIyAo annaannupuvviio| dusamayaTTiIyAiM avattavvayAI / se taM Negama-vavahArANaM aTThapayaparUvaNayA / bhAvArtha - prazna- naigama-vyavahAranaya saMmata arthapada prarUpaNAnuM svarUpa kevuM che? | uttara- naigama-vyavahAranaya saMmata arthapada prarUpaNAmAM traNa samaya, cAra samaya thAvata dasa samaya, saMkhyAta samaya, asaMkhyAta samayanI sthitivALuM dravya AnupUrvI kahevAya che. eka samayanI sthitivALuM dravya anAnupUrvI ane be samayanI sthitivALuM dravya avaktavya kahevAya che. traNa samayanI sthitivALA, cAra samaya yAvata asaMkhyAta samayanI sthitivALA aneka dravya aneka AnupUrvI kahevAya che. eka samayanI sthitivALA aneka dravya aneka anAnupUrvI ane e samayanI sthitivALA aneka dravya aneka avaktavya kahevAya che. A naigama-vyavahAra naya saMmata arthapada prarUpaNA | 5 eyAe NaM Negama-vavahArANaM aTThapayaparUvaNayAe kiM paoyaNaM ?
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 142 ] zrI ayogavAra sUtra jAva bhaMgasamukkittaNayA kajjai / bhAvArtha :- A naigama-vyavahAranaya saMmata arthapada prarUpaNAnuM zuM prayojana che? vAva tenA dvArA bhaMgasamutkIrtanatA karAya che. te tenuM prayojana che. vivecana : A sUtromAM sUtrakAre kALadravyane pradhAna karI, kALaparyAya viziSTa dravya dvArA kAlAnupUrvInuM varNana karyuM che. AnupUrvI eTale kramathI dravyanuM sthApana karavuM. paramANuthI laI anaMtapradezI skaMdha je eka samayanI sthitivALA hoya te kALanI apekSAe anAnupUrvI kahevAya che. be samayanI sthitivALA dravyomAM eka ane bIjA samaya vacce pUrvapazcAtu bhAva ghaTita thAya che, tethI tene anAnupUrvI kahI na zakAya, temaja madhyano abhAva hovAthI saMpUrNa gaNanAnukrama saMbhavita nathI, tethI AnupUrvI kahI na zakAya, tethI tene avaktavya kahevAmAM Ave che. traNa samayathI laI asaMkhyAta samayanI sthitivALA dravyamAM gaNanA krama ghaTita thAya che, tethI tene AnupUrvI kahevAmAM Ave che. svabhAvathI ja koIpaNa dravya anaMta samayanI sthitivALA na hovAthI AnupUrvImAM traNa samayathI asaMkhyAta samayanI sthitivALA ja pudgala dravyane grahaNa karela che. zAstrakAre kALadravyanI apekSAe AnupUrvI vagerenuM kathana karyuM che paraMtu kALadravya arUpI che. samajavAmAM sugamatA rahe te mATe zAstrakAre kALamAM dravyano upacAra karI eka samaya AdinI sthiti vALA pudgala dravyanuM ahIM grahaNa karyuM che. zAstrakAre koI sthAne mAtra kALanI apekSAe, koIka sthAne kALamAM dravyanA upacArathI ane koIka sthAne kALamAM dravya-kSetra baMnenA upacArathI AnupUrvI AdinuM kathana karyuM che. jema ke anugamanA bIjA prakAra dravyapramANamAM dravya kSetra dvArA anAnupUrvI-avaktavya dravyane asaMkhyAta kahyA che. A traNe prakAranI vyAkhyA cArTathI samajavI sugama che. kALanI apekSAe AnupUrvI AdinI vyAkhyA kALanI | apekSAe | kALamAM dravyanA upacArathI | kALamAM dravya kSetranA upacArathI anAnupUrvI eka samaya | eka samayanI sthitivALA pudgala | ekasamayanI sthiti,eka pradezAvagADhathI asaMkhyAta pradezAvagaDha pudgalo avaktavya be samaya be samayanI sthitivALA pudgala be samayanI sthitivALA eka pradezAvagADhathI laI asaMkhyAta pradezAvagADha pudgala AnupUrvI | traNa samayathI | traNa samayathI asaMkhyAta samayanI | traNa samayathI laI asaMkhyAta laI
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 8/kAlAnupUvI [ 147 | samaya saMkhyAta sthitivALA samayanI sthitivALA eka pradezAvagADha thI asaMkhyAta pradezAvagADha pugalo pudgalo eka, be, traNAdi samayanI sthitivALA dravya eka paNa hoI zake ane aneka paNa hoI zake mATe AnupUrvI, avaktavya ane anAnupUrvI, A traNenuM ekavacana ane bahuvacanathI kathana karyuM che. bhaMga samutkIrtanatA :|6 se kiM taM Negama-vavahArANaM bhaMgasamukkittaNayA ? Negama-vavahArANaM bhaMgasamukkittaNayA atthi ANupuvvI, atthi aNANupuvvI, atthi avattavvae, evaM davvANupuvvIgameNaM kAlANupuvvIe vi te ceva chavvIsaM bhaMgA bhANiyavvA jAva se taM Negama-vavahArANaM bhNgsmukkittnnyaa| bhAvArtha - praznanagama-vyavahAranayasaMmata bhaMgasamutkIrtanatAnuM svarUpa kevuM che? uttara-nagama-vyavahAranayasaMmata dravyAnupUrvInI jema kAlAnupUrvInI bhaMgasamurkItanatAmAM (1) AnupUrvI che, (2) anAnupUrvI che, (3) avaktavya che vagere chavvIsabhaMga jANavA. yAvat A rIte naigamavyavahAranaya saMmata bhaMgasamutkIrtanatAnuM svarUpa che. vivecana : AnupUrvI, anAnupUrvI, avaktavya A traNa ekavacanAtta, traNa bahuvacanAtta, te rIte asaMyogI cha bhaMga, drikasaMyogI bAra ane trisaMyogI ATha bhaMga thAya. A rIte 6+ 12 + 8 = 26, kAlAnupUrvInA bhaMgasamutkIrtanatAnA chavvIsa bhaMga dravyAnupUrvInI jema jANavA. | 7 eyAe NaM Negama-vavahArANaM jAva kiM paoyaNaM ? eyAe NaM NegamavavahArANaM jAva bhaMgovadasaNayA kajjai / bhAvArtha - prazna- A naigama-vyavahAra nayasaMmata bhaMgasamutkIrtanatAnuM zuM prayojana che? uttara- A naigama-vyavahAra nayasaMmata bhaMgasamutkIrtanatA dvArA bhaMgopadarzana karAya che. bhagopadarzanatA :| 8 se kiM taM gama-vavahArANaM bhaMgovadasaNayA ? Negama-vavahArANaM bhagovadasaNayA-tisamayaTThiIe ANupuvvI, egasamayaTThiIe
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra aNANupuvvI, dusamayaTThiIe avattavvae, tisamayaIiyAo ANupuvvIo egasamayaTThiIyAo aNANupuvvIo dusamayaTThiIyAiM avattavvayAiM / evaM davvANugameNaM te ceva chavvIsa bhaMgA bhANiyavvA, jAva se taM Negama - vavahArANaM bhaMgovadaMsaNayA / bhAvArtha :- prazna- naigama-vyavahAranaya saMmata bhaMgopadarzanatAnuM svarUpa kevuM che ? 144 uttara- traNa, cAra Adi samayanI sthitivALA eka-eka dravya AnupUrvI, eka samayanI sthiti- vALA eka--eka dravya anAnupUrvI ane be samayanI sthitivALA eka-eka dravya avaktavya kahevAya che. traNa samayanI sthitivALA aneka dravya aneka AnupUrvI, eka samayanI sthitivALA aneka dravya aneka anAnupUrvI tathA be samayanI sthitivALA aneka dravya aneka avaktavya kahevAya che. dravyAnupUrvInI jema ahIM paNa chavvIsa bhaMgonuM spaSTIkaraNa karavuM, eka-eka bhaMganuM svarUpa darzana karAve te bhaMgopadarzanatA kahevAya che. vivecana : anaupanidhikI kAlAnupUrvInA bIjA bheda bhaMgasamutkIrtanatAmAM saMbhavita bhaMgono nAmollekha karavAmAM Ave che. trIjA bheda bhaMgopadarzanatAmAM te ja bhaMgonA svarUpanuM darzana sUtrakAra karAve che. bhaMgasamutkIrtanatAmAM arthapada prarUpaNatAnA viSayabhUta AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavyanA chavvIsabhaMganuM kathana karyuM che ane A sUtramAM te bhaMgonuM svarUpa batAvyuM che. kAlAnupUrvImAM kAlanI pradhAnatA che. kALathI pudgala dravyano vicAra karatA, pudgala dravyanI te ja svarUpe rahevAnI kAlamaryAdAnA AdhAre anupUrvI Adi saMbhave che. eka samayanI sthitivALA eka-eka paramANuthI laI anaMtapradezI skaMdha vagere dravya eka anAnupUrvI kahevAya che. eka samayanI sthitivALA aneka paramANu vagere dravya aneka anAnupUrvI kahevAya che. A ja pramANe zeSa bhaMgonuM svarUpa samajavuM joIe. samavatAra : 9 se kiM taM samoyAre ? samoyAre Negama - vavahArANaM ANupuvvIdavvAI kahi samoyaraMti ? jAva tiNNi vi saTThANe samoyaraMti tti bhANiyavvaM / se taM samoyAre / bhAvArtha :- prazna- samavatAranuM svarUpa kevuM che ? naigama-vyavahArasaMmata aneka AnupUrvI dravyo kyAM samavatAra pAme che ? arthAt kyAM samAviSTa thAya che ? yAvat uttara- traNe sva-sva sthAnamAM samavatarita thAya che. A samavatAranuM svarUpa jANavuM. vivecana : samavatAra eTale samAviSTa thavuM. te te dravyamAM aMtarbhUta thavuM. naigamavyavahAranayasaMmata
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa /kAlAnupUrvI . | 145 | kAlAnupUrvInA AnupUrvI dravya, anAnupUrvI dravya ane avaktavya dravya, A traNanI apekSAe traNa prazna upasthita thAya che. prazna- AnupUrvIdravya zuM AnupUrvI dravyamAM, anAnupUrvI dravyamAM ke avaktavya dravyamAM samavatarita thAya che? uttara- AnupUrvI dravya AnupUrvI dravyamAM samavatarita (samAviSTa) thAya che. anAnupUrvI ke avaktavya dravyamAM nahIM te ja rIte anAnupUrvI dravya anAnupUrvI dravyamAM ane avaktavya dravya avaktavya dravyamAM samAviSTa thAya che. A rIte AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavya dravya, A traNe dravya pota-potAnA sthAnajAtimAM aMtarbhata thAya che. anugama :|10 se kiM taM aNugame ? aNugame Navavihe paNNatte / taM jahAsaMtapayaparUvaNayA, jAva appAbahu ceva // 15 // bhAvArtha :- prazna- anugamanuM svarUpa kevuM che? uttara- anugAmanA nava prakAra kahyA che te A pramANe- (1) satpadaprarUpaNA yAvata (9) alpabaddhatva. vivecana : A sUtramAM anugAmanA nava prakAramAMthI prathama satpada prarUpaNA ane aMtima alpabadutvano nAmollekha karyo che. zeSa sAta prakAranA grahaNano saMketa 'nA' yAvat pada dvArA karyo che. te nava prakAra (gAthA 15 dvArA)A pramANe che- (1) satpadaprarUpaNA, (2) dravyapramANa, (3) kSetra, (4) sparzanA, (5) kALa, (6) aMtara, (7) bhAga, (8) bhAva ane (9) alpabadutva. satpadaprarUpaNA :11 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kiM atthi Natthi ? NiyamA tiNNi vi asthi / bhAvArtha :-prazna-nagama-vyavahAranayasaMmata[kAlaAnupUrvI dravya astirUpe che ke nAstirUpa che? uttara- naigama-vyavahAranayasaMmata[kAla]AnupUrvI, anAnupUrvI, avaktavya, A traNe dravya
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 146 ] zrI ayogavAra sUtra niyamA astirUpe che. dravya pramANa :|12 NegamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kiM saMkhejjAiM asaMkhejjAI aNaMtAI? tiNNi vi No saMkhejjAiM, asaMkhejjAiM, No aNaMtAI / bhAvArtha - prazna- AnupUrvI dravya saMkhyAta che, asaMkhyAta che ke anaMta che? uttara- AnupUrvI vagere traNe dravya saMkhyAta ke anaMta nathI paraMtu asaMkhyAta che. vivecana : A sUtramAM kAlAnupUrvIgata AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavya dravyanuM dravya pramANa batAvyuM che. A traNe dravya asaMkhyAta che. ahIM prazna upasthita thAya che ke pudgala dravya anaMta che to kAlAnupUrvIgata AnupUrvI vagerenuM dravya pramANa anaMtanA badale asaMkhyAta kema kahevAmAM Ave che? tenuM samAdhAna e che ke kAlAnupUrvImAM kALanI pradhAnatA hovAthI traNa samayanI sthitivALA dravyo, cAra samayanI sthitivALA, pAMca samayAdinI sthitivALA anaMta dravyo paNa eka-eka dravyarUpe gaNAya che. dravyanA sthiti sthAna asaMkhyAta che mATe AnupUrvI vagere dravya asaMkhyAta kahyA che. sthiti sthAna asaMkhyAta hovAthI kAlAnupUrvIgata AnupUrvInI asaMkhyAta dravya pramANatA to siddha thaI jAya che paraMtu ekasamayanI sthitivALA dravyo anAnupUrvI kahevAya che. tenuM eka samaya'nuM eka ja sthiti sthAna bane ane e samayanI sthitivALA dravyo avaktavya kahevAya che. tenuM be samayanuM eka ja sthiti sthAna bane tethI temAM kALavivakSAthI ekaja dravyapramANatA ane dravyavivakSAthI anaMta dravya pramANatA prApta thAya paraMtu A sUtramAM anAnupUrvI-avaktavya kAlAnupUrvIne asaMkhyAta kahyA che te kevI rIte ghaTita thAya? A praznanuM samAdhAna karatAM zAstrakAra kahe che ke kAlAnupUrvIgata anAnupUrvI ane avaktavyanI asaMkhyAta dravya pramANatA kSetranI vivakSAthI kahevAmAM Ave che. eka-eka samayanI sthitivALA anAnupUrvI dravyo ane be--be samayanI sthitivALA avaktavya dravyo lokanA eka pradezathI laI asaMkhyAta AkAzapradeza upara avagAhana kare che. pula dravya eka pradezAvagADhathI laI asaMkhyAta pradezAvagADha ja hoya che. A rIte AdhArabhUta kSetranI apekSAe anAnupUrvI ane avaktavya dravyanI dravya pramANatA asaMkhyAta batAvI che. kSetra ane sparzanA :13 gamavavahArANaM ANupuvvIdavvAiM logassa kiM saMkhejjaibhAge hojjA ?
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 8/kAlAnupUrvI | 147 | jAva pucchaa| egadavvaM paDucca logassa saMkhejjaibhAge vA hojjA jAva asaMkhejjesu vA bhAgesu hojjA, desUNe vA loe hojjA, NANAdavvAiM paDucca NiyamA savvaloe hojjA / evaM aNANupuvvI avattavvayadavvANi bhANiyavvANi jahA NegamavavahArANa khettANupuvvIe / bhAvArtha :- prazna-naigama-vyavahAranaya saMmata AnupUrvI dravya lokanA saMkhyAtamA bhAgamAM, asaMkhyAtamAM bhAgamAM, sakhyAta bhAgomAM, asaMkhyAta bhAgo ke sarvalokamAM rahe che? uttara- eka dravyanI apekSAe samasta AnupUrvI dravya- (1) lokanA saMkhyAtamA bhAgamAM, (2) asaMkhyAtamA bhAgamAM, (3) saMkhyAta bhAgomAM, (4) asaMkhyAta bhAgomAM (5) dezona lokamAM rahe che. aneka dravyonI apekSAe niyamathI sarvalokamAM rahe che. anAnupUrvI ane avaktavya dravyonI vaktavyatA naigama-vyavahAranaya saMmata kSetrAnupUrvI pramANe jANavI arthAtu eka dravyanI apekSAe te baMne dravya lokanA saMkhyAmAM bhAga, saMkhyAta bhAgo, asaMkhyAta bhAgo ke sarvalokamAM avagADha nathI paraMtu asaMkhyAtamA bhAgamAM rahe che. aneka dravyonI apekSAe te baMne anAnupUrvI ane avaktavya dravya sarva lokamAM vyApta che. 14 evaM phusaNA kAlANupuvvIe vi tahA ceva bhANiyavvA / bhAvArtha :- kAlAnupUrvInA sparzanA dvAranuM kathana kSetrAnupUrvInI jemaja jANavuM. vivecana : A be sUtramAM kAlAnupUrvIgata AnupUrvI, anAnupUrvI, avaktavya dravyanA kSetra ane sparzanAno vicAra karavAmAM Avyo che. kAlAnupUrvAnI apekSAe traNathI vadhu samayanI sthitivALA dravyo AnupUrvI kahevAya che. A traNa, cAra, samayathI laI asaMkhyAta samayanI sthitivALA AnupUrvI dravya AkAzanA eka pradezathI laI asaMkhyAta pradeza para avagAhana karI zake che. A AnupUrvI dravya jo eka--be-traNa vagere AkAza pradezane avagAhe to lokano asaMkhyAtamo bhAga tenuM kSetra kahevAya. te ja rIte keTalAka lokanA saMkhyAtamA bhAgane, keTalAka AnupUrvIdravya saMkhyAta bhAgone, keTalAka asaMkhyAta bhAgone ane keTalAka dezona lokane avagAhe che. paraMtu koI eka pudgala skaMdhanI apekSAe kAlAnupUrvIgata AnupUrvI dravya sarvaloka vyApI nathI. acitta mahAska dravya sarvalokavyApI banI zake che paraMtu kAlanI vivakSAmAM te AnupUrvI dravya nathI. te eka samaya mATe lokavyApI bane che. sarvaloka vyApI skalparUpe tenI sthiti eka samayanI ja che ane eka samayanI sthitivALA dravya kALanI apekSAe anAnupUrvI kahevAya che. tethI acitta mahAskandhanI apekSAe AnupUrvI dravyane sarvalokavyApI na kahI zakAya.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 148 ] zrI anuyogadvAra sUtra kevaLa samuddaghAtanI jema acitta mahAskandha paNa ATha samayano che. prathama samaye daMDa, bIjA samaye kapATa, trIjA samaye maMthAna AkAre vistAra pAmI, cothA samaye lokavyApI banI, punaH pAMcamAM samaye maMthAna, chaThThA samaye kapATa, sAtamA samaye daMDane saMkocI AThamA samaye mULarUpane prApta thAya che. A rIte ATha samayamAM acitta mahAskandha bane che. tethI tenI sthiti ATha samayanI kahevAya ane ATha samayanI sthiti hovAthI te AnupUrvI dravya ja gaNAya ane acitta mahAskandhanI apekSAe AnupUrvI dravyane sarvaloka vyApI mAnavuM joIe. AvuM koI kathana kare to tene kahevuM joIe ke daMDa, kapATa, maMthAna vagere eka-eka samaye te skandhanI avasthA badalAya che mATe te eka eka samayanI sthitivALI alagaalaga anAnupUrvI che. daMDa anAnupUrvI, kapATa anAnupUrvI tarIke te oLakhAvI zakAya che. kAlAnupUrvIgata AnupUrvInuM kSetra dezona loka che. kALamAM mAtra kSetranI vivakSAthI traNa pradeza nyUna arthAt dezona nyUna AnupUrvI dravya mAnavA joIe. tethI te traNa pradezamAMthI eka pradeza para anAnupUrvI ane be AkAza pradeza upara avaktavya dravya rahI zake. A vidhAna kSetranI vivakSAthI kAlAnupUrvImAM samajavuM. A sUtramAM sUtrakAre anAnupUrvI ane avaktavya dravyanuM kSetra, kSetrAnupUrvInI jema lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM che, tevuM vidhAna karela che, te eka apekSAe samajavuM. kAlanI apekSAe eka samayanI sthitivALA dravyo anAnupUrvI, be samayanI sthitivALA dravyo avaktavyo che. A kAla sApekSa anAnupUrvIavaktavya dravyo eka pradezAvagADha, be pradezAvagADhathI laI asaMkhyAta pradezAvagADha paNa hoI zake che. tethI A baMne dravyo lokanA saMkhyAmAM bhAga, asaMkhyAtamAM bhAga, saMkhyAta bhAgo, asaMkhyAta bhAgo tathA lokavyApI paNa saMbhave che. sutrakAre kAlAnupUrvInA anAnupUrvI ane avaktavya dravyanA kSetra varNana mATe kSetrAnupUrvIno atideza karela che. kSetrAnupUrvImAM to eka pradezAvagADha dravya anAnupUrvI ane be pradezAvagADha dravya avaktavya kahevAya che. eka--be AkAza pradezo to lokanA asaMkhyAta bhAgarUpa hoya che mATe kSetrAnupUrvIgata anAnupUrvI, avaktavya dravya niyamA lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM hoya che. eka samayanI sthitivALA kAlAnupUrvI dravya ane e samayanI sthitivALA avaktavya dravya eka--be pradezavagADha hoya to te lokanA asaMkhyAtamA bhAgarUpa kSetrane avagAhe che te apekSAe kALagata anAnupUrvI ane avaktavya dravya kSetrAnupUrvInI jema lokanA asaMkhyAtamA bhAgamAM avagAhe che tevuM vidhAna samajavuM. A apekSA vinA to anAnupUrvI dravya lokanA saMkhyAmAM bhAga, asaMkhyAtamA bhAga, saMkhyAta bhAgo, asaMkhyAta bhAgo ane acitta mahAskandha AzrI lokane avagAhe che ane avaktavya dravya lokanA saMkhyAtamA bhAga, asaMkhyAtamA bhAga,saMkhyAta bhAgo, asaMkhyAta bhAgo tathA dezona lokane avagAhe che. sparzanA, kSetra karatAM kAMIka adhika hoya che. kALa :15 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM kAlao kevaciraM hoti ? egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM tiNNi samayA ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM, NANAdavvAI
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 8/kAlAnupUrvI paDucca savvaddhA / Negama-vavahArANaM aNANupuvvIdavvAiM kAlao kevaciraM hoMti ? egadavvaM paDucca ajahaNNamaNukkoseNaM ekkaM samayaM NANAdavvAiM paDucca savvaddhA / 149 NegamavavahArANaM avattavvayadavvAiM kAlao kevaciraM hoMti ? egaM davvaM paDucca ajahaNNamaNukkoseNaM do samayA, NANAdavvAiM paDucca svvddhaa| bhAvArtha :- prazna- naigama vyavahAra naya saMmata AnupUrvI dravya AnupUrvIrUpe keTalo kALa rahe che ? arthAt tenI sthiti keTalI che ? uttara- eka AnupUrvI dravyanI apekSAe AnupUrvI dravyanI sthiti jaghanya traNa samaya ane utkRSTa asaMkhyAtakALanI che. aneka AnupUrvI dravyanI apekSAe sarvakAlika che. prazna- naigama vyavahAra nayasaMmata anAnupUrvI dravyanI sthiti keTalI che ? uttara- eka anAnupUrvI dravyanI apekSAe ajaghanya-anutkRSTa sthiti eka samayanI ane aneka anAnupUrvI dravyanI apekSAe sarvakAlika che. prazna- naigama vyavahAra nayasaMmata avaktavya dravyanI sthiti keTalI che ? uttara- eka avaktavya dravyanI apekSAe ajaghanya anutkRSTa sthiti be samayanI che ane aneka dravyanI apekSAe sarvakAlika che. vivecana : A sUtramAM kAlAnupUrvIgata AnupUrvI vagere dravyonI sthitinuM varNana che. AnupUrvI vagere dravya AnupUrvIrUpe jeTalo samaya rahe te kAlamaryAdAne sthiti kahe che. kAlanI apekSAe jaghanya traNa samayanI ane utkRSTa asaMkhyAta samayanI sthitivALA pudgala dravyane ja kAlAnupUrvI kahe che. tethI tenI sthiti te pramANe ja saMbhavita che. eka samayanI sthitivALA pudgala dravyane anAnupUrvI ane be samayanI sthitivALA pudgala dravyane avaktavya kahyA che. te baMnemAM eka ja sthiti sthAna che. tethI tenI ajaghanya anutkRSTa sthiti kramazaH eka ane be samayanI che. temAM jaghanya ane utkRSTa evI be prakAranI sthiti saMbhavita nathI. aneka AnupUrvI, aneka anAnupUrvI ane aneka avaktavya dravya sarvakALamAM hoya che. eka paNa samaya evo na hoya ke jyAre A traNe dravya na hoya. tethI tenI sthiti sarvadvA--sarvakAlanI kahI che.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 | zrI ayogavAra sUtra aMtara :|16 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvANamaMtaraM kAlao kevaciraM hoi ? egaM davvaM paDucca jahaNNeNaM ega samayaM ukkoseNaM do samayA, NANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM / Negama-vavahArANaM aNANupuvvIdavvANaM aMtaraM kAlao kevaciraM hoi? egadavvaM paDucca jahaNNeNaM do samayA ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM, NANAdavvAI paDucca patthi aMtaraM / Negama-vavahArANaM avattavvagadavvANaM pucchA / egadavvaM paDucca jahaNNeNaM ega samayaM ukkoseNaM asaMkhejjaM kAlaM, NANAdavvAiM paDucca Natthi aMtaraM / bhAvArtha - prazna-naigama vyavahAranaya saMmata AnupUrvIdravyanuM kALApekSAe aMtara keTalA samayanuM hoya che? uttara- eka AnupUrvI dravyanI apekSAe jaghanya eka samayanuM ane utkRSTa be samayanuM aMtara che aneka AnupUrvI dravyanI apekSAe aMtara nathI. prazna- naigama vyavahAranayasaMmata anAnupUrvI dravyonuM aMtara keTalA samayanuM che? uttara- eka dravyanI apekSAe jaghanya be samaya ane utkRSTa asaMkhyAtakALanuM aMtara che ane aneka anAnupUrvI dravyanI apekSAe aMtara nathI. prazna- naigama vyavahAranayasaMmata avaktavya dravyanuM aMtara keTalA samayanuM che? uttara- eka dravyanI apekSAe avaktavya dravyanuM jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAtakALanuM aMtara che. aneka avaktavya dravyanI apekSAe aMtara nathI. vivecana : A sUtromAM AnupUrvI vagere dravyonuM aMtara-virahakALane varNavavAmAM Avyo che. AnupUrvI vagere dravya AnupUrvIrUpa pariNAmane tyAgI anya pariNAmane pAmI punaH jeTalA samaya pachI AnupUrvIpaNAne prApta thAya teTalA samayane aMtarakALa ke virahakALa kahevAya che. (1) AnupUrvIdravyano virahakALa jaghanya eka samaya, utkRSTa e samayano che. (2) anAnupUrvIdravyano virahakALa jaghanya be samaya, utkRSTa asaMkhyAta kALano che. (3) avaktavyadravyano virahakALa jaghanya eka samaya, utkRSTa asaMkhyAta kALa che.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 8/kAlAnupUrvI . [ 151 | AnupUrvIdravyanA jaghanya utkRSTa eka--be samayanA virahakALanuM kAraNa e che ke traNa samayathI laI asaMkhyAta samayanI sthitivALA dravya AnupUrvI kahevAya che. te AnupUrvIpaNAne tyAgI eka samayanI sthitivALA anAnupUrvI dravyarUpe pariNata thaI punaH traNAdi samayanI sthiti prApta karI le tyAre jaghanya virahakALa thAya ane AnupUrvIpaNAne tyAgI e samayanI sthitivALA avaktavya dravyarUpe pariNata thaI punaH AnupUrvIne prApta thAya tyAre utkRSTa be samayano virahakALa thAya. te yugala traNa, cAra, pAMca vagere samayanI sthitivALA dravyarUpe pariNata thAya to te AnupUrvIrUpa ja gaNAya mATe eka ane be samayano ja virahakALa kahyo che. eka samayanI sthitivALA anAnupUrvI dravya anAnupUrvItvane tyAgI e samayanI sthiti prApta karI punaH eka samayanI sthiti pAme tyAre jaghanya be samayano virahakALa thAya ane traNa, cAra samayathI laI asaMkhyAtakALanI sthiti pAmI, asaMkhyAtakALa pachI punaH eka samayanI sthiti pAme tyAre utkRSTa asaMkhyAta kALano virahakALa kahevAya. anAnupUrvI dravya svayaM eka samayanI sthitivALA hovAthI teno jaghanya virahakALa be samayano samajavo. avaktavya dravya be samayanI sthitivALA hoya che, te be samayanI sthiti pUrNa karI eka samayanI sthitivALA anAnupUrvIpaNAne pAmI punaH be samayanI sthitine prApta thAya tyAre virahakALa eka samayano thAya che ane traNa-cAra samayathI laI asaMkhyAtakALanI sthitie AnupUrvIpaNAne prApta thaI punaH be samayanI sthitivALA avaktavyapaNAne pAme tyAre utkRSTa asaMkhyAta kALano virahakALa thAya che. aneka AnupUrvIdravya, aneka anAnupUrvI dravya ane aneka avaktavya dravyanI apekSAe aMtara nathI. A traNe dravyono lokamAM sarvadA sadubhAva hoya che, tethI teno virahakALa nathI. bhAgadvAra :17 Negama-vavahArANaM ANupuvvIdavvAiM sesadavvANaM kaibhAge hojjA ? pucchA / jaheva khettANupuvvIe / bhAvArtha - prazna- naigama-vyavahAranaya saMmata AnupUrvIdravya zeSa dravyonA keTalAmA bhAga pramANa che? uttara- kSetrAnupUrvInA bhAgadvAra pramANe traNenuM vaktavya jANavuM. AnupUrvI dravya, anAnupUrvI ane avaktavya dravya karatAM asaMkhyAta bhAga adhika che. anAnupUrvI dravya, AnupUrvI ane avaktavya dravya karatAM asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. avaktavya dravya, AnupUrvI ane avaktavya dravya karatAM asaMkhyAtamA bhAga pramANa che arthAt asaMkhyAtabhAga nyUna che. vivecana : kAlAnupUrvInA bhAgadvArane varNavatA A sUtramAM kSetrAnupUrvInA bhAgadvArano atideza karela che.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra | zrI anuyogadvAra sUtra kSetrAnupUrvInA bhAgadvAramAMdravyAnupUrvInA bhAgadvArano atideza karela che arthAt dravyAnupUrvInA bhAgadvAranI jema kSetrAnupUrvI ane kAlAnupUrvIno bhAgadvAra jANavo. anAnupurnImAM eka samayanI sthitinuM eka ja sthitisthAna che, avaktavya dravyamAM paNa be samayanI sthitirUpa eka ja sthitisthAna che jyAre AnupUrvIdravyamAM traNa, cAra, saMkhyAta, asaMkhyAta samayanI sthitinA asaMkhyAta sthitisthAna che. A rIte AnupUrvI zeSa anAnupUrvI ane avaktavyadravya karatAM asaMkhyAta bhAgothI adhika che ane AnupUrvInI apekSAe zeSa baMne dravya asaMkhyAta bhAganyUna che. bhAva ane alpabadutva :| 18 bhAvo vi taheva / appAbahuM pi taheva NeyavvaM jAva se taM aNugame / se taM gama-vavahArANaM aNovaNihiyA kAlANupuvvI / bhAvArtha :- bhAvAra ane alpabadutva dvAranuM kathana kSetrAnupUrva pramANe samajavuM yAvat anugAmanuM A svarUpa che. A pramANe naigama-vyavahAranayasaMmata anaupanidhikI kAlanupUrvInuM varNana pUrNa thayuM. vivecana : AnupUrvI, anAnupUrvI ane avaktavya A traNe dravya sAdi pariNAmika bhAvavALA che. avaktavya dravya svabhAvathI ja sarvathI thoDA che. tethI anAnupUrvI dravya vizeSAdhika ane tethI AnupUrvI dravya asaMkhyAtagaNA adhika che. A asaMkhyAtagaNI adhikatA kSetrAnupUrvInA bhAga dvArA pramANe jANavI. naigama-vyavahAranayasaMmata anaupanidhitI kAlAnupUrvIno aMtima bheda anugama che ane anugamano aMtima bheda alpabadutva che. tethI ahIM alpa bahutvanuM varNana pUrNa thatAM naigama-vyavahAranaya saMmata anaupanidhitI kAlAnupUrvInuM varNana samApta thayuM. saMgrahanapasaMmata anaupanidhi kI kAlAnupUrvI - |19 se kiM taM saMgahassa aNovaNihiyA kAlANupuvvI ? saMgahassa aNovaNihiyA kAlANupuvvI paMcavihA paNNattA, taM jahA- aTThapayaparUvaNayA, bhaMgasamukkittaNayA, bhaMgovadasaNayA, samoyAre, aNugame / bhAvArtha - prazna- saMgrahanayasaMmata anopanidhikI kAlAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- saMgrahanayasaMmata anapanidhikI kAlAnupUrvI pAMca prakAranI che, te A pramANe- (1) arthapada prarUpaNA (2) maMgasamutkIrtanatA (3) bhaMgopadarzanatA (4) samavatAra (5) anugama.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 8/kAlAnupUrvI . [ 153 | saMgrahanapasaMmata arthapada prarUpaNA :20 se kiM taM saMgahassa aTThapayaparUvaNayA ? saMgahassa aTThapayaparUvaNayA- eyAiM paMca vi dArAiM jahA khettANupuvvIe saMgahassa tahA kAlANupuvvIe vi bhANiyavvANi, NavaraM ThiI abhilAvo jAva se taM saMgahassa aNovaNihiyA kAlANupuvvI / setaM aNovaNihiyA kaalaannupuvvii| zabdArtha -pAvara = taphAvata eTalo ke milAvo = sthitino abhilApa kahevo, pradezAvagADhane badale ahIM sthiti kahevI. bhAvArtha :- prazna- saMgrahanaya saMmata arthapada prarUpaNAnuM svarUpa kevuM che? uttara- arthapada prarUpaNA vagere pAMca kAronuM kathana saMgrahanayasaMmata kSetrAnupUrvI pramANe jANavuM. tyAM pradezAvagADha zabdaprayoga che. tenI jagyAe ahIM sthiti zabdano prayoga karavo yAvata A rIte saMgrahanayasaMmata anaupanidhinI kAlAnupUrvInuM varNana pUrNa thAya che, temaja anopanidhitI kAlAnupUrvInuM varNana pUrNa thayuM. vivecana : A sUtramAM saMgrahanayasaMmata anaupanidhinI kSetrAnupUrvInA atidezadvArA kAlAnupUrvInA pAMca kAronuM varNana karyuM che. kSetrAnupUrvImAM dravyAnupUrvIno atideza karyo che. te pramANe pAMce padonuM varNana samajavuM. kSetrAnupUrvamAM pradezAvagADhanA prayoganI jagyAe ahIM 'samayasthitika' zabdano prayoga je rIte naigama vyavahAranaya saMmata kAlAnupUrvImAM (sUtra 18 sudhI) karyo che te rIte ahIM saMgraha nayamAM paNa karavo.A rIte kAlAnupUrvInA mukhya be bhedamAMthI prathamabheda anopanidhikI kAlAnupUrvInuM varNana pUrNa thayuM. maigama-vyavahAranaya samaya anaupanidhitI dravyAnupUrvI-kSetranupUrvI-kAlAnupUrvI dravyAnupUrvI kSetrAnupUrvI | kAlAnupUrva (1) arthapada prarUpaNa AnupUrvI :AnupUrvI : AnupUrvI :traNa pradezathI laI anaMta traNa pradezAvagADhathI laI traNa samaya sthitithI laI pradezI dravya asaMkhyAta pradezAvagaDha dravya | asaMkhyAta samaya sthitivALA dravya anAnupUrvI : anAnupUrvI : eka pradezAvagADha dravya paramAraNa pudgala anAnupUrvI :eka samayanI sthitivALA dravyaT
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 154 | zrI anuyogadvAra sUtra avaktavya - be pradeza dravya avaktavya :be samayanI sthitivALA dravya avaktavya :- | be pradezAvagADha dravya | (2-3) bhaMgasamutkIrtana-bhaMgopadarzana 26 bhaMga ane tenA artha (4) samAvatAra sva dravyamAM samASTi 26 bhaMga ane tenA artha 26 bhaMga ane tenA artha sva dravyamAM samASTi sva dravyamAM samASTi (5) anugama (navatAra) 1. atirUpa atirUpa atirUpa satpada prarUpaNA anaMta asaMkhyAta asaMkhyAta dravya pramANa 3. kSetra AnupUrvI AnupUrvI | | AnupUrvI lokano asaMkhyAtamo bhAga | lokano asaMkhyAtamo bhAga | lokano asaMkhyAtamo bhAga lokanA asaMkhyAta bhAgo lokanA asaMkhyAta bhAgo lokanA asaMkhyAta bhAgo lokano saMkhyAtamo bhAga lokano saMkhyAtamo bhAga lokano saMkhyAtamo bhAga lokano saMkhyAtamA bhAgo lokano saMkhyAtamA bhAgo lokano saMkhyAtamA bhAgo tathA sarva loka tathA sarva loka tathA sarva loka anAnupUrvI-avaktavya | anAnupUrvI-avaktavya | anAnupUrvI-avaktavya lokano asaMkhyAtamo bhAga | lokano asaMkhyAtamo bhAga | lokano asaMkhyAtamo bhAga aneka dravyApekSayA aneka dravyApekSayA aneka dravyApekSA sarvaloka sarvaloka sarvaloka 4. kSetra karatAM vizeSAdhika kSetra karatAM vizeSAdhika kSetra karatAM vizeSAdhika sparzanA 5. kALa ekanI apekSAe ekanI apekSAe ekanI apekSAe jaghanya - 1 samaya jaghanya - 1 samaya jaghanya - 1 samaya utkRSTa - asaMkhyAtakALa | utkRSTa - asaMkhyAtakALa | utkRSTa - asaMkhyAtakALa
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 8/kAlAnupUrvI , | 155 | anekanI apekSAe sarvakAlIna anekanI apekSAe sarvakAlIna anAnupUrvI - 1 samaya avaktavya - 2 samaya anekanI apekSAe sarvakAlIna 6. aMtara AnupUrvI - avaktavya | AnupUrvI - avaktavya | AnupUrvI - avaktavya jaghanya - 1 samaya jaghanya - 1 samaya jaghanya - 1 samaya utkRSTa - saMkhyAtakALa utkRSTa - saMkhyAtakALa utkRSTa - saMkhyAtakALa anAnupUrvI anAnupUrvI anAnupUrvI jaghanya - 1 samaya jaghanya - 1 samaya | jaghanya - 1 samaya utkRSTa - asaMkhyAtakALa | utkRSTa - asaMkhyAtakALa | utkRSTa - asaMkhyAtakALa sarvadravya AzrI aMtara nathI | | sarvadravya AzrI aMtara nathI | sarvadravya AzrI aMtara nathI 7. bhAga AnupUrvI AnupUrvI AnupUrvI zeSa dravyanA asaMkhyAta | zeSa dravyanA asaMkhyAta | zeSa dravyanA asaMkhyAta bhAgo adhika bhAgo adhika bhAgo adhika anAnaparva-avaktavya | anAnupUrvI-avaktavya | anAnupUrvI-avaktavya zeSa dravyanA asaMkhyAta bhAgazeSa dravyanA asaMkhyAta bhAgazeSa dravyanA asaMkhyAta bhAga 8. bhAga sAdi pAriNAmika sAdi pAriNAmika sAdi pAriNAmika 9. alpa dravyArthathI bahutva | * avaktavya dravya thoDA * anAnupUrvIdravya vizeSAdhika * AnupUrvI dravya * asaMkhyAtaguNa adhika dvavyArthathI dvavyArthathI * avaktavya dravya thoDA * avaktavya dravya thoDA * anAnupUrvI dravyavizeSAdhika | anAnupUrvI dravya * AnupUrvI dravya | vizeSAdhika asaMkhyAtaguNa adhika * AnupUrvI dravya asaMkhyAta guNa adhika pradezArthathI pradezArthathI pradezArthathI * anAnupUrvI dravya thoDA * anAnupUrvI dravya thoDA | * anAnupUrvI dravya thoDA * avaktavya dravya vizeSAdhika | * avaktavya dravya vizeSAdhika | * avaktavya dravya * AnupUrvI dravya asaMkhyAta | * AnupUrvI dravya asaMkhyAta vizeSAdhika | guNa adhika guNa adhika | * AnupUrvI dravya asaMkhyAta
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 ] zrI anuyogadvAra sUtra guNa adhika dravyArthathI dvivyArthathI dravyathArthathI * avaktavya dravyArthathI thoDA, | avaktavya dravyArthathI thoDA, | * avaktavya dravyArthathI thoDA, * anAnupUrvI dravyArtha- * anAnupUrvI dravyArtha- * anAnupUrvI dravyArthapradezArthathI vizeSAdhika pradezArthathI vizeSAdhika pradezArthathI vizeSAdhika * avaktavya pradezArthathI * avaktavya pradezArthathI * avaktavya pradezArthathI vizeSAdhika, vizeSAdhika, vizeSAdhika, * AnupUrvI dravyArthathI * AnupUrvI dravyArthathI * AnupUrvI dravyArthathI asaMkhyAtaguNa adhika, asaMkhyAtaguNa adhika, asaMkhyAtaguNa adhika, * AnupUrva pradezArthathI * AnupUrva pradezArthathI * AnupUrvI pradezArthathI asaMkhyAtaguNa adhika asaMkhyAtaguNa adhika asaMkhyAtaguNa adhika aupanidhikI kAlAnupUrvI - 21 se kiM taM ovaNihiyA kAlANupuvvI ? ovaNihiyA kAlANupuvvI tivihA paNNattA, taM jahA- puvvANupuvvI, pacchANupuvvI, aNANupuvvI / __se kiM taM puvvANupuvvI ? puvvANupuvvI- egasamayaThiIe dusamayaThiIe tisamayaThiIe jAva dasasamayaThiIe saMkhejjasamayaThiIe asNkhejjsmytthiiie| se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupuvvI ? pacchANupuvvI- asaMkhejjasamayaThiIe jAva ekkasamayaThiIe / se taM pacchANupuvvI / se kiM taM aNANupuvvI ? aNANupuvvI- eyAe ceva egAiyAe e guttariyAe asaMkhejjagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo / se taM aNANupuvvI / bhAvArtha - prazna- opanidhikI kAlAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- opanidhika kAlAnupUrvInA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) pUrvAnupUrvI (2) pazcAnupUrvI (3) anAnupUrvI. prazna- pUrvAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara-pUrvanupUrvInuM svarUpa A pramANe che- eka samayanI sthitivALA, be samayanI sthiti
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 8/kAlArvI . 157] vALA, traNa samayanI sthitivALA yAvatuM dasa samayanI sthitivALA, saMkhyAta samayanI sthitivALA, asaMkhyAta samayanI sthitivALA dravyonuM kramathI sthApana karavuM ke kathana karavuM, tene aupanidhinI pUrvAnupUrvI kahevAmAM Ave che. prazna- pazcAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- asaMkhyAta samayanI sthitivALA yAvata eka samayanI sthitivALA dravyonuM viparIta kramathI sthApana karavuM ke kathana karavuM tene aupanidhinI pazcAnupUrvI kahevAya che. prazna- anAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- ekane sthApana karI eka-ekanI vRddhi dvArA asaMkhyAta paryatanI saMkhyAnuM sthApana karI, teno paraspara guNAkAra karatAM, prApta rAzimAMthI prathama ane aMtima be bhaMga nyUna karI, je bhaMga rahe, tene anAnupUrvI kahe che. vivecana : A sUtromAM aupanidhikI kAlAnupUrvInuM varNana karyuM che. eka samayathI zarU karI kramathI asaMkhyAta samaya sudhInA sthApanane pUrvAnupUrvI, asaMkhyAta samayathI zarU karI viparIta kramathI eka samayanI sthiti paryaMtanA dravyanI sthApanAne pazcAnupUrvI kahe che. pUrvAnupUrvI, pazcAnupUrvInA Adi-aMtanA be bhaMgane choDI zeSa koIpaNa bhaMga dvArA(koI paNa kramathI) sthApana kare tene anAnupUrvI kahevAya che. aupanidhikI kAlAnupUrvI-anya prakAre 22 ahavA ovaNihiyA kAlANupuvvI tivihA paNNattA, taM jhaaputrApuputhvI, pachApupuLI, bApuputhvI ! se kiM taM puvvANupuvvI ? puvvANupuvvI- samae AvaliyA ANApANU thove lave muhutte divase ahorate pakkhe mAse uU ayaNe saMvacchare juge vAsasae vAsasahasse vAsasayasahasse puvvaMge puvve tuDiyaMge tuDie aDaDaMge aDDe avavaMge avave hUhuyaMge huhue uppalaMge uppale paumaMge paume NaliNaMge NaliNe atthaNiuraMge atthaNiure auyaMge aue NauyaMge Naue pauyaMge paue cUliyaMge cUlie sIsapaheliyaMge sIsapaheliyA paliovame sAgarovame osappiNI ussappiNI poggalapariyaTTe tItaddhA aNAgayaddhA savvaddhA / se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupuvvI ? pacchANupuvvI savvaddhA aNAgataddhA jAva samae /
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 158 ] zrI ayogavAra sUtra se taM pcchaannupuvvii| ___se kiM taM aNANupuvvI ? aNANupuvvI eyAe ceva egAiyAe eguttariyAe aNaMtagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNe / se taM aNANupuvvI / se taM ovaNihiyA kAlANupuvvI / se taM kAlANupuvvI / bhAvArtha :- athavA saMgrahanayasaMmata aupanidhinI kAlAnupUrvInA (bIjI rIte)traNa prakAra che- (1) pUrvAnupUrvI, (2) pazcAnupUrvI (3) anAnupUrvI. prazna- pUrvAnupUrvInuM svarUpa kevuM che. uttara- samaya, AvalikA, AnaprANa, stoka, lava, muharta, divasa, ahorAtra, pakSa, mAsa, Rtu, ayana, saMvatsara, yuga, so varSa, hajAra varSa, lAkhavarSa, pUrvAga, pUrva, truTitAMga, truTita, aDAMga, aDa, avavAMga, avava, huhukAMga, duhuka, utpalAMga, utpala, padmAMga, padma, nalinAMga, nalina, arthanipurAMga, arthanipura, ayutAMga, ayuta, nayutAMga, nayuta, prayutAMga, prayuta, cUlikAMga, cUlikA, zIrSaprahelikAMga, zIrSaprahelikA, palyopama, sAgaropama, avasarpiNI, utsarpiNI, pudgala parAvarta, atItAddhA, anAgatAddhA, sarvoddhA, A kramathI sthApana karavAne kALasaMbaMdhI pUrvAnupUrvI kahevAmAM Ave che. prazna- pazcAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- sarvoddhA, anAgatAddhAthI samaya sudhInA padonI viparIta kramathI sthApanAne pazcAnupUrvI kahevAmAM Ave che. prazna- anAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- samayAdine eka saMkhyA ApI tyAMthI prAraMbha karI, eka-ekanI vRddhi dvArA sarvoddhA parvatanI anaMtazreNI sthApita karI, paraspara guNAkAra karavAthI prApta rAzimAMthI Adi ane aMtanA be bhaMga bAda karI, zeSa bhaMgo anAnupUrvI kahevAya che. A rIte aupanidhikI kAlAnupUrvI ane kAlAnupUrvInuM varNana samApta thayuM. vivecana : A sUtromAM prakArAntarathI aupanidhitI kAlAnupUrvInuM varNana karyuM che. prathama prakAramAM kAla ane kAladravyamAM abheda karI kAla paryAyayukta dravya dvArA arthAt eka samayanI, be samayanI sthitivALA dravya dvArA kAlAnupUrvInuM varNana karyuM che. prakArAntaramAM gaNanAkALanA ekamo dvArA kAlAnupUrvI varNavI che. samaya e kALano sUkSmaaMza che
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 8/kAlAnupUrvI . 159 ] ane te kALagaNanAnuM prathama ekama che. tenA dvArA ja AvalikA vagere kALagaNanAnA ekamonI saMjJAo niSpanna thAya che. samayathI zarU karI kramathI sarvoddhA parvatanA padonI sthApanAne pUrvAnupUrvI, sarvoddhAthI zarU karI viparIta kramathI samaya paryatanA padonI sthApanAne pazcAnupUrvI ane A be sivAya anya koIpaNa rIte padonA sthApanane anAnupUrvI kahevAmAM Ave che. AvalikA, zvAsozvAsa, lava, sToka vagere saMpUrNa kAlanA ekamonuM svarUpa kAlapramANa nAmaka trevIsamA prakaraNamAM batAvyuM che. | | prakaraNa-8 saMpUrNa ||
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 | zrI ayogavAra sUtra kAlAnupUrvI anuyoga dvAra Iupakrama| nikSepa anugama naya AnupUrva nAma pramANa vaktavyatA arvAdhikAra samavatAra nAmA | | | | | | sthApanA dravya. kSetra, kAlAnupUrva utkIrtana, gaNanA, saMsthAna. samAcArI, bhAva, anaupanidhi kI kAla apekSAe aupanidhikI | kAla AdhArita dravyApekSA saMgrahanaya saMmata pUvonu- pazcAtu- anAnu- pUvonu- pazcAtu- anAnuM- naigama vyavahAra naya saMmata pUrvI pUrvI pUrvI A pUrvI pUrvI pUrva arthapada prarUpaNA bhaMgasamutkIrtana bhaMgopadarzana samavatAra anugama kSetra | sparzanA kALa aMtara satpada dravya prarUpaNA pramANa | | bhAga bhAva alpa bahutva arthapada prarUpaNA bhaMgasamutkIrtana bhaMgopadarzana samavatAra anugama saparUipalA kaLa pramANa pahelA tema kara bAMdhavA
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ - prakaraNa 9/utkIrtanAdi pAMca AnupUrvI | 11 | navamuM prakaraNa utkIrtanAnupUrvI Adi avazeSa pAMca AnupUrvI-utkIrtanAnupUrvI AnupUrvIno chaThTho bheda utkIrtanAnupUrvI :| 1 se kiM taM ukkittaNANupuvvI ? ukkittaNANupuvvI tivihA paNNattA, taM jahA- puvvANupuvvI, pacchANupuvvI, aNANupuvvI / se kiM taM puvvANupuvvI ? puvvANupuvvI usabhe ajie saMbhave abhiNaMdaNe sumai paumappabhe supAse caMdappahe suvihi sIyale sejjaMse vAsupujje vimale aNaMte dhamme saMtI kuMthU are mallI muNisuvvae NamI ariTThaNemI pAse vaddhamANe / se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupuvvI ? pacchANupuvvI vaddhamANe pAse jAva usabhe / se taM pcchaannupuvii| se kiM taM aNANupuvvI ? aNANupuvvI- eyAe ceva egAiyAe eguttariyAe cauvIsagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNe / se taM aNANupuvvI / se taM ukkittaNANupuvvI / bhAvArtha :- prazna- GoldnAnupUrvAnu 2135 cha ? uttr-6-tnaapuurvaan|| // 24hyA cha, te mApramANo cha- (1) pUrvAnupUrvA (2) pazcAnupUrvA (3) anAnupUrvA. prazna- pUrvAnupUrvAnu 2135 3 cha ? uttara- (1) RSama (2) malita (3) saMbhava (4) abhinaMdana (5) subhAti () prabhaprama (7) supAca (8) yaMdraprama (C) suvidhi (10) zItala (11) zreyAMsa (12) vAsupUjya (13) vimala (14)
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 ] zrI anuyogadvAra sUtra anaMta (15) dharma (16) zAMti (17) kuMthu (18) ara (19) malli (20) munisuvrata (21) nami (22) ariSTanemi (ra3) pArtha (24) vardhamAna. prathama RSabhathI laI24mAM vardhamAna paryaMtanA covIsa tIrthakaronA nAmanA kramathI uccAraNane pUrvAnupUrvI kahevAya che. prazna- pazcAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- vardhamAnathI prAraMbha karI RSabha paryata viparIta kramathI nAmoccAra karAya tene pazcAnupUrvI kahevAya che. eka(prathama) RSabha devane sthApana karI, eka-eka AMkanI vRddhi karatAM covIsa AMka sudhI sthApita karI, paraspara guNAkAra karatAM je rAzi prApta thAya temAMthI prathama ane aMtima be bhaMga bAda karatAM, zeSa je rAzi vadhe te anAnupUrvInA bhaMga jANavA. vivecana : nAmanA uccAraNane utkIrtana kahe che. koIpaNa vyakti vastu, dravyAdinA nAmonA uccAraNane utkIrtana kahevAmAM Ave che. A nAmanuM uccAraNa kramathI karAya to tene utkIrtanAnupUrvI kahe che. A sUtramAM udAharaNarUpe RSabhadeva svAmIthI zarU karI vardhamAna svAmI parvatanA covIsa tIrthakaronA nAmoccArane grahaNa karela che. RSabhadevathI vardhamAnasvAmI paryata kramathI karelA nAmollekhane pUrvAnupUrvI, viparIta kramanA nAmollekhane pazcAnupUrvI ane anya koIpaNa rIte nAmollekha karavAmAM Ave to tene anAnupUrvI kahevAya che. e AnupUrvano chaThTho bheda saMpUrNa AnupUrvIno sAtamo bheda gaNanAnupUrvI :| 2 se kiM taM gaNaNANupuvvI ? gaNaNANupuvvI tivihA paNNattA, taM jahApuvvANupuvvI, pacchANupuvvI, aNANupuvvI / se kiM taM puvvANupuvvI ? puvvANupuvvI- ekko dasa sayaM sahassaM dasasahassAiM sayasahassaM, dasasayasahassAI, koDI, dasa koDIo, koDIsayaM, dasakoDIsayAI / se taM puvvANupuvvI /
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 9/9IrtanAdi pAMca Anaparva [ 9 ] se kiM taM pacchANupuvvI ? pacchANupuvvI dasakoDisayAI jAva ekko / se taM pcchaannupuvvii| se kiM taM aNANupuvvI ? aNANupuvvI eyAe ceva egAiyAe eguttariyAe dasakoDisayagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo / setaM annaannupuvvii| se taM gnnnnaannupuvvii| zabdArtha - pa = eka, 1 = dasa, sarva = so, sadai = sahasa, hajAra, sahassA = dazahajAra, sAsaMdazta = zatasahaRlAkha, layasadassAruM = dazazata sahasa, dasa lAkha, ooDI = koTi, karoDa, lohIo = daza karoDa, voDIsarca = zatakoTi, araba, rohIsA = dasa araba. bhAvArtha :- prazna- gaNanAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- gaNanAnupUrvInA traNa prakAra che. (1) pUrvAnupUrvI (2) pazcAnupUrvI (3) anAnupUrvI. prazna- pUrvAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- eka, daza, so, hajAra, dazahajAra, lAkha, dazalAkha, karoDa, dazakaroDa, araba, daza araba. A pramANe kramathI gaNanA karavAmAM Ave tene pUrvAnupUrvI kahevAya che. prazna- pazcAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- daza arabathI zarU karI eka paryata viparItakramathI gaNanA karavAmAM Ave to tene pazcAnupUrvI kahe che. prazna- anAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- ekathI zarU karI eka-ekanI vRddhi karatAM daza araba sudhInI saMkhyA sthApita karI, paraspara guNAkAra karI je rAzi Ave temAMthI prathama ane aMtima bhaMga bAda karI, zeSa bhaMgodvArA gaNanA karAya tene anAnupUrvI kahevAya che. vivecana : gaNatarI karavAnI paddhati, je AMkaDAo dvArA gaNatarI karAya che, tenA anukramane gaNanAnupUrvI kahevAmAM Ave che. gaNanAnuM prathama ekama che eka'. tene dazaguNA karavAthI daza, tene dazagaNA karavAthI so, A pramANe daza-daza gaNA karI sUtrokta saMkhyAo prApta thAya che. A ekamone kramathI sthApana karavAmAM Ave to pUrvAnupUrvI, viparIta kramathI sthApana karavAmAM Ave to pazcAnupUrvI ane te be sivAyanA anya koI kramathI sthApana karavAmAM Ave to anAnupUrvI kahevAya che.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra A gaNanAnupUrvI dvArA gaNatarI karavAnI vyavahArika saMkhyA 10 araba sudhInI sUcita karI che. A pahelA kAlAnupUrvImAM varSa ane kAlanA AdhAre ekamo batAvatAM zIrSa prahelikA ane palyopama Adi ghaNA ekamo sUcavela che. te varSarUpa kAlanA AdhAre che ane ahIM saMkhyArUpa gaNatarInuM varNana che. baMnemAM judI judI apekSA che. 164 5 AnupUrvIno sAtamo bheda saMpUrNa pra AnupUrvIno AThamo bheda saMsthAnAnupUrvI : 3 se kiM taM saMThANANupuvvI ? saMThANANupuvvI tivihA paNNattA, pujvALuputhvI, vacchALuputhvI, anAjuputhvI / tuM nA se kiM taM puvvANupuvvI ? puvvANupuvvI- samacauraMse, NaggohamaMDale, sArI, svo, vAmaLe, uMDe / te teM pubApuputhvI / se kiM taM pacchANupuvvI ? pacchANupuvvI- huMDe jAva samacauraMse / se taM pacchANupuvvI / kiM taM aNANupuvI ? aNANupuvvI- eyAe ceva egAiyAe eguttariyAe chagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNe / se taM aNANupuvvI / se taM saMThANANupuvvI / bhAvArtha :- prazna- saMsthAnAnupUrvInuM svarUpa kevuM che ? uttara- saMsthAnAnupUrvInA traNa prakAra che. te A pramANe che, (1) pUrvAnupUrvI, (2) pazcAnupUrvI ane (3) anAnupUrvI. prazna- pUrvAnupUrvInuM svarUpa kevuM che ? uttara- (1) samacaturasasaMsthAna, (2) nyagrodha parimaMDala saMsthAna, (3) sAdi saMsthAna, (4) kubja saMsthAna, (5) vAmana saMsthAna, (6) huMDa saMsthAna. A kramathI saMsthAnonuM sthApana karavuM tene pUrvAnupUrvI kahe che. prazna- pazcAnupUrvInuM svarUpa kevuM che ? uttara- huMDa saMsthAnathI zarU karI samacaturasra saMsthAna paryaMta viparItakramathI saMsthAnonA sthApanane
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 9/utkIrtanAdi pAca AnupUrvI | 15 | pazcAnupUrvI kahe che. prazna- anAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- ekathI laI eka-eka vRddhi karatAM cha sudhInI saMkhyA sthApita karI, paraspara guNA karatAM je rAzi Ave, temAMthI prathama ane aMtima bhaMgane bAda karI, zeSa bhaMga dvArA saMsthAnonA sthApanane anAnupUrvI kahevAmAM Ave che. vivecana : saMsthAna eTale AkAra. jIva ane ajIva saMbaMdhI saMsthAnamAMthI ahIM jIvazarIranA saMsthAnane grahaNa karela che. vividha prakAranA saMsthAnonuM sthApana te saMsthAna-AnupUrvI kahevAya che. ahIM prANIonA zarIra saMbaMdhI saMsthAna cha prakAranA kahyA che. (1) samacatarasa saMsthAna :- saMpUrNa zarIra, tenA sarva avayavo pramANopeta hoya, palAMThI vALIne bese to, eka ghUMTaNathI bIjA ghUMTaNa sudhInuM, eka khabhAthI bIjA khabhA sudhInuM, DAbA ghUMTaNathI DAbA khabhA sudhInuM, temaja jamaNA ghUMTaNathI jamaNA khabhA sudhInuM tathA cAre bAju samacorasanI jema eka sarakhuM mApa rahe te samacaturasa-saMsthAna kahevAya. A saMsthAnavALuM zarIra pota-potAnA aMgulathI mApatAM 108 AMgulanI UMcAIvALuM hoya che. (2) nyagrodha parimaMDala saMsthAna :- nyagrodha eTale vaTavRkSa. vaDalo uparathI suMdara, saMpUrNa avayavavALo hoya che ane nIcenA bhAgamAM tevo hoto nathI. te rIte jenA nAbhithI uparanA avayavo pramANopeta hoya paNa nAbhithI nIcenA avayavo hIna hoya. tevA AkAravALA zarIrane nyagrodha parimaMDala saMsthAna kahe che. (3) sAdi saMsthAna :- ahIM Adi zabdathI nAbhithI nIcenA deha bhAganuM grahaNa karela che. nAbhithI nIceno bhAga vistAravALo hoya, pramANopeta hoya ane nAbhithI uparanA avayavo hIna hoya, tevA AkAravALA zarIrane sAdi saMsthAna kahe che. (4) kanja saMsthAna :- je saMsthAnamAM mastaka, grIvA, hAtha, paga vagere pramANopeta hoya paraMtu pITha, peTa vagere hInAdhika hoya te kunja-kubaDuM saMsthAna kahevAya che. (5) vAmana saMsthAna :- je saMsthAnamAM chAtI, peTa, pITha vagere pramANopeta hoya paraMtu zeSa avayavo lakSaNahIna hoya te vAmana saMsthAna kahevAya che. () huMDa saMsthAna - je saMsthAnamAM badhAja avayavo lakSaNahIna hoya te huMDa saMsthAna kahevAya che. samacaturasa saMsthAnathI zarU karI kramathI huMDa saMsthAna sudhInI sthApanAne pUrvAnupUrvI, huMDa
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 16 | zrI anuyogadvAra sUtra saMsthAnathI zarU karI samacaturasa saMsthAna sudhInI viparIta kramavALI sthApanAne pazcAnupUrvI ane te be sivAya anya koIpaNa kramavALI sthApanAne anAnupUrvI kahe che. che. AnupUrvIno AThamo bheda saMpUrNa AnupUrvIno navamo bheda sabhAyAryAnupUrvI :| 4 se kiM taM samAyArI ANupuvvI ? sAmAyArI ANupuvvI tivihA paNNattA, taM jahA- puvvANupuvvI, pacchANupuvvI, aNANupuvvI / se kiM taM puvvANupuvvI ? puvvANupuvvI icchA micchA tahakkAro, AvassiyA ya NisIhiyA / ApucchaNA ya paDipucchA, chaMdaNA ya NimaMtaNA / uvasaMpayA ya kAle, sAmAyArI bhave dasavihA // 16 // se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupuvvI ? pacchANupuvvI uvasaMpayA jAva icchA / se taM pcchaannupuvii| se kiM taM aNANupuvI ? aNANupuvvI- eyAe ceva egAiyAe e guttariyAe dasagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo / se taM aNANupuvvI / se taM sAmAyArIANupuvvI / bhAvArtha :- prazna- samAyArI bhAnupUrvAnu 2535 cha ? uttara- samAyArI bhaanupuurvaan| 39 prA2 cha, te // prabhA cha- (1) pUrvAnupUvA (2) pazcAnupUrvI (3) anAnupUrvI. prazna- pUrvAnupUrvAnu sva35 cha ? uttara- (1) 727 / 4 / 2, (2) mithyaa||2, (3) tthaa||2, (4) AvazyI , (5) naighiI , (5) ApRcchanA, (7) pratipR27nA, (8) chn|, () nimNtr||, (10) 64saM5. // 6za prA2nI samAcArInI kramapUrvakanI sthApanAne pUrvAnupUrvI kahe che.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 9/utkIrtanAdi pAMca AnupUrvI 167 prazna- pAnupUrvInuM svarUpa kevuM che ? uttara- upasaMpadAthI zarU karI IcchAkAra paryaMta viparItakramathI samAcArInI sthApanAne pazcAnupUrvI kahe che. prazna- anAnupUrvInuM svarUpa kevuM che ? uttara- eka-ekanI vRddhi karatAM ekathI daza sudhI saMkhyAnI sthApanA karI, paraspara guNAkAra karI, je rAzi prApta thAya temAMthI prathama ane aMtima bhaMga bAda karI, anya bhaMga dvArA samAcArInI sthApanAne anAnupUrvI kahe che. vivecana : ziSTa janone AcaravA yogya kriyAonuM samyak AcaraNa te samAcArI kahevAya che. tenA daza prakAra che, te A pramANe che-- (1) IcchAkAra :- koIpaNa jAtanA dabANa vinA, aMtaHsphuraNAthI vratAdinA AcaraNanI IcchA thAya te IcchAkAra. (2) mithyAkAra :- nahIM karavA yogya kriyAonuM AcaraNa thaI gayA pachI khyAla Ave ke meM A khoTuM karyuM, meM asat AcaraNa karyuM. tevA vicArane mithyAkAra kahe che. (3) tathAkAra :- guru AjJAne 'tahata' kahI ['Apa kaho cho te ja pramANe che.'] svIkAra karavo te tathAkAra. (4) AvazyakI :- Avazyaka kArya mATe bahAra jatAM pUrve gurune nivedana karavuM. (5) naiSadhikI :- kArya karI potAnA sthAna para pAchA Ave tyAre pravezanI sUcanA ApavI te naiSadhikI. (6) ApRcchanA - koIpaNa kArya karatAM pUrve gurudevane pUchavuM, AjJAlevI te. -- (7) pratikRcchanA :- kAryanA punaH prAraMbha pUrve gurudevanI AjJA levI athavA koI kArya mATe gurudeve nA pADI hoya to, thoDI vAra pachI te kAryanI anivAryatA batAvI punaH pUchavuM te. (8) chaMdanA :- anya sAMbhogika sAdhuone--AhArAdi sAthe karatA hoya tevA sAdhuone, pote lAvela AhAra grahaNa karavA gurunI AjJA laI vinaMtI karavI te. (9) nimaMtraNA / :- anya sAdhuone "huM tamane AhArAdi lAvI ApIza" A pramANe niyaMtraNa karavuM te. (10) upasaMpadA :- zrutAdinI prApti mATe anya sAdhuonI nezrA svIkAravI te. dasa samAcArInuM A kramathI sthApana karavuM te pUrvAnupUrvI, A samAcArInuM viparIta kramathI sthApana karavuM te pazcAnupUrvI ane pUrva-pazcAnupUrvI sivAya anya koIpaNa kramathI sthApana karavuM te anAnupUrvI kahevAya che. ahIM sUtramAM AvazyakI ane naiSadhikIno krama cotho pAMcamo che paraMtu uttarAdhyayana Adi sUtromAM
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 18 ] zrI anuyogadvAra sUtra teno krama pahelo, bIjo che. A sUtranI gAthAmAM koI kAraNathI kramanI vikRti thayAnI zakyatA jaNAya che. # AnupUrvIno navamo bheda saMpUrNa AnupUrvIno dasamo bheda bhAvAnupUrvI : 5 se kiM taM bhAvANupuvvI ? bhAvANupuvvI tivihA paNNattA, taM jahApuvvANupuvvI, pacchANupuvvI, aNANupuvvI / se kiM taM puvvANupuvvI ? puvvANupuvvI- udaie, uvasamie, khAie, khaovasamie, pAriNAmie, saNNivAie / se taM puvvANupuvvI / se kiM taM pacchANupuvvI ? pacchANupuvvI- saNNivAie jAva udaie / se taM pcchaannupuvvii| se kiM taM aNANupuvvI ? aNANupuvvI- eyAe ceva egAiyAe eguttariyAe chagacchagayAe seDhIe aNNamaNNabbhAso durUvUNo / se taM aNANupuvvI / se taM bhAvANupuvvI / se taM ANupuvvI tti padaM samattaM / bhAvArtha - prazna- bhAvAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara bhAvAnupUrvInA traNa prakAra kahyA che. te A pramANe che- (1) pUrvAnupUrvI, (2) pazcAnupUrvI (3) anAnupUrvI. prazna- pUrvAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- (1) audayikabhAva, (2) aupathamikabhAva, (3) kSAyikabhAva, (4) kSAyopathamikabhAva, (5) pAriNAmikabhAva (6) sAtripAtikabhAva. A kramathI bhAvonA upanyAsane pUrvAnupUrvI kahevAmAM Ave che. prazna- pazcAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- sAnnipAtikabhAvathI zarU karI audayikabhAva paryata viparIta kramathI bhAvonA sthApanane pazcAnupUrvI kahe che. prazna- anAnupUrvInuM svarUpa kevuM che? uttara- ekathI zarU karI eka-ekanI vRddhi karatAM cha paryatanI saMkhyAne sthApana karI, paraspara guNA karatAM je saMkhyA prApta thAya, temAMthI prathama ane aMtima bhaMgane bAda karI, zeSa rAzinA bhaMgathI cha
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 9/utkIrtanAdi pAMca AnupUrvI bhAvonA sthApana ke kathanane anAnupUrvI kahe che. A rIte bhAvAnupUrvInuM varNana pUrNa thAya che. temaja upakramanA prathama AnupUrvI nAmanA bhedanI vaktavyatA paNa pUrNa thAya che. vivecana : 169 jIva ane vastunA pariNAma, paryAyane bhAva kahevAmAM Ave che. bhAva aMtaHkaraNanI pariNati vizeSarUpa che. bhAva jIva ane ajIva baMnemAM hoya che. cha bhAvamAMthI eka pAriNAmika bhAva jIva, ajIva baMnemAM hoya che. avazeSa audAyika Adi pAMca bhAva jIvanA pariNAma vizeSa che. te cha bhAva A pramANe che-- (1) auyikabhAva ! :- karmanA udayathI jIvanA je pariNAma, paryAya vizeSa thAya tene audayikabhAva kahe che. (2) aupazamikabhAva H- mohanIya karmanA upazamathI jIvane je paryAya prApta thAya tene aupazamika bhAva kahe che. (3) kSAyikabhAva :- ATha karmanA kSayathI jIvane je paryAya prApta thAya tene kSAyikabhAva kahe che. (4) kSAyopazamikabhAva H- karmanA kSayopazamathI jIvane je paryAyo prApta thAya tene kSAyopazamika bhAva kahe che. (5) pAriNAmikabhAva H- jIvanA karma nirapekSa sahaja pariNAma vizeSane pAriNAmikabhAva kahe che. * pUrvokta pAMcabhAvonA be-traNa vagere saMyogathI sAnnipAtika(mizra) bhAva (6) sAnnipAtikabhAva utpanna thAya che. : cha bhAvonA A anukramane pUrvAnupUrvI, viparIta kramane pazcAnupUrvI ane te be sivAyanA kramane anAnupUrvI kahe che. 'setaM ANupuvvI tti payaM samataM ' :- sUtranuM A pada upasaMhArAtmaka che. nAmAnupUrvIthI laI bhAvAnupUrvI sudhInA AnupUrvInA dasa bhedonuM varNana pUrNa thAya che, te A vAkya dvArA sUcita thAya che ane upakramanA prathama bhedarUpa AnupUrvInI samasta vaktavyatA pUrNa thAya che tema paNa sUcita thAya che. 5 anupUrvIno dazamo bheda saMpUrNa u // prakaraNa-9 saMpUrNa //
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 170 | zrI ayogavAra sUtra utkIrtanAdi pAMca AnupUrvI anuyoga dvAra upakrama nikSepa anugama AnupUrvI| bbg aib aa svaad maagh nAma pramANa vaktavyatA arvAdhikAra samavatAra nAma sthApa, dravya kSetra kALa, IutkIrtanAgaNanAne saMsthAnA samAcAyalbhAvAnuM pUrvI | pUrvI | pUrvI || nupUrvI || pUrva pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI anAnupUrvI (24 tIrthakaranA kramathI (24 tIrthakaranA viparIta (anya koIpaNa nAmoccAraNa) kramathI nAmoccAraNa) kramathI nAmoccAraNa) pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI anAnupUrvI (ekathI abaja sudhI (aMka saMkhyAnuM viparIta (aMka saMkhyAnuM anya koI aMka saMkhyAnuM kramathI kramathI sthApana) kramathI sthApana) sthApana) pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI anAnupUrvI (cha saMsthAnanuM kramathI (cha saMsthAnanuM viparIta (cha saMsthAnanuM anya koI sthApana) kramathI sthApana) kramathI sthApana) pUrvAnupUrvI pazcAnupUrvI - (10 samAcArInuM kramathI sthApana) (10 samAcArInuM viparIta kramathI sthApanA) anAnupUrvI (10 samAcArInuM anya koI kramathI sthApana) - pUrvAnupUrvI (cha bhAvanuM kramathI sthApana) pazcAnupUrvI (cha bhAvanuM viparIta kramathI sthApana) anAnuparva (cha bhAvanuM anya koI kramathI sthApana)
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10/eka thI pAMca nAma dasamuM prakaraNa upakramadvArano bIjo bheda : nAma [ekathI pAMca nAma] nAmanA dasa prakAra : se ita Ame ? khAne viSe paLatte, teM nahA- gAme, dukhAme, tigAme, vakaLAme, paMcaLAme, chaLAme, sattaLAme, akaLAme, bavaLAme, vasaLAne / bhAvArtha :- prazna- nAmanuM svarUpa kevuM che ? 171 uttara- nAmanA daza prakAra che, te A pramANe che- (1) ekanAma, (2) benAma, (3) traNa nAma, ) cAra nAma, (5) pAMca nAma, (6) cha nAma, (7) sAta nAma, (8) ATha nAma, (9) nava nAma, (10) dasa nAma. vivecana : nAmanuM lakSaNa H-- jIva, ajIva Adi koIpaNa vastunA vAcaka zabdane nAma kahevAmAM Ave che. jIva--ajIva vagere koIpaNa vastune sUcavatA zabdane nAma kahevAmAM Ave che. eka nAma, be nAma vagere nAmanA daza prakAra che. je eka nAmathI jagatanA samasta dravya-padArthanuM kathana thaI jAya te eka nAma kahevAya che. jema ke sat, sat kahetA jagatanAM badhA padArtha grahaNa thaI jAya che. koIpaNa padArtha sattA vihIna nathI. te ja rIte evA be nAma hoya ke jemAM jagatanA badhA dravyonuM kathana thaI jAya. jemake jIva ane ajIva. A be nAmamAM samasta dravya samAviSTa thaI jAya che. te ja rIte traNa nAma vagere samajavA. eka nAma, benAma, vagerenuM sUtrakAre bIjI rIte paNa pratipAdana karyuM che. tadanusAra eka nAma dvinAmathI samasta jAtinuM kathana paNa karAya che. apekSAbhedathI ekanAma vagerenI sUtrakAre bhinna--bhinna vyAkhyA karI che. eka nAma dravyaguNa paryAyanA nAma : 2 se kiM taM egaNAme ? egaNAme
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 zrI anuyogadvAra sUtra NAmANi jANi kANi vi, davvANa guNANa pajjavANaM ca / tesiM AgamaNihase, NAmaM ti parUviyA saNNA // 17 // se taM egaNAme / zabdArtha:-IAme = eka nAma, gAmaNi = nAmo, gALi RSi = je koI, vaLvALa = dravya, muLALa = guNa, padmavALa = paryAya, teai = tene, AgamaNidaze = AgamarUpa nikaSa-kasoTI para, nAma tti = nAma te rUpe, paviyA = prarUpI che, saT = saMjJA. bhAvArtha :- prazna- eka nAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- eka nAmanu svarUpa A pramANe che- dravya, guNa, paryAyanA je nAma lokamAM rUDha che. temanI te nAma vALI saMjJA AgamarUpa nikaSa-kasoTI para kasIne kahevAmAM AvI che. te eka nAma che. vivecana : jIva, jaMtu, AtmA, prANI, AkAza, aMbara vagere dravya athavA jIva ane ajIva vagere dravyanA nAma buddhi, bodha, rUpa, rasa, gaMdha vagere guNonA nAma ane nAraka, tiryaMca, manuSya, eka guNa kRSNa, beguNa kRSNa vagere paryAyanA je nAma lokamAM rUDha che, te nAmatva sAmAnyanI apekSAe eka che. badhAmAM nAmarUpatA samAna che mATe te 'ekanAma' kahevAya che. sonA, cAMdInI yathArthatAnI kasoTI nikaSa-patthara para ghasavAthI thAya che tema jIva-jIvAdi padArthanuM svarUpa jJAna Agama dvArA thAya che. Agama te nikaSa-kasoTI patthara samAna che. tenA dvArA jIvAdi padArthanA jJAnanI prApti thAya che. ba nAma ekAkSarika anekAkSarika nAma : 3 se kiM taM duNAme ? duNAme duvihe paNNatte, taM jahA- egakkharie ya, aNegakkharie ya / se kiM taM egakkharie ? egakkharie aNegavihe paNNatte, taM jahA - hI: zrI: thI: strI / te ta AvavRdi| se kiM taM aNegakkharie ? aNegakkharie aNegavihe paNNatte, taM jahAkaNA vINA latA mAlA / se taM aNegakkharie /
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10/eka thI pAya nAma [ 173 | bhAvArtha :- prazna- 'drinAma' nuM svarUpa kevuM che? uttara- hinAmanA be prakAra che. te A pramANe che- (1) ekAkSarika ane (2) anekAkSarika. prazna- ekAkSarika drinAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- ekAkSarika dvinAmanA aneka prakAra che, te A pramANe che- hI (devI), zrI lakSmI devI) dhI (buddhi), strI vagere ekAkSarika dvinAma che. prazna- anekAkSarika dvinAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- anekAkSarika drinAmanA aneka prakAra che. jemake- kanyA, vINA, latA, mAlA vagere anekAkSarika dvinAma che. vivecana : koIpaNa vastunA nAmanuM uccAraNa akSaronA mAdhyamathI thAya che. te nAma eka akSarathI banela hoya to te ekAkSarika nAma kahevAya che ane ekathI vadhu akSarothI te nAma banatuM hoya to te anekAkSarika nAma kahevAya che. dareka padArthanuM koIne koI nAma avazya hoya ane te nAma ekAkSarika hoya athavA anekArika hoya. A rIte ekAkSarika ane anekAkSarika e be nAmamAM samasta dravyo samAviSTa thaI jAya che. ahIM je ekAkSarika nAmanA udAharaNo sUtramAM ApyA che te saMskRta bhASA pramANe che. ardhamAgadhI bhASA pramANe hirI, sirI InthI zabdo che je ekAkSarika nathI. tethI sUtramAM saMskRta bhASAnA zabdo ApyA che te paraMparAthI svIkArya che. jIva-ajIvanAma :4 ahavA duNAme duvihe paNNatte, taM jahA- jIvaNAme ya, ajIvaNAme ya / se kiM taM jIvaNAme ? jIvaNAme aNegavihe paNNatte, taM jahA devadatto, jaNNadatto, viNhadatto, somadatto / se taM jIvaNAme / se kiM taM ajIvaNAme ? ajIvaNAme aNegavihe paNNatte, taM jahA ghaDo, paDo, ruDo, ho te taMgaLIvAne bhAvArtha - prakArAntarathI benAmAM be prakAranA kahyA che. jIvanAma ane ajIvanAma. prazna- jIvanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- jIvanAmanA aneka prakAra che, te A pramANe che- devadatta, yajJadatta, viSNudatta, somadatta
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 vagere jIvanAma che. zrI anuyogadvAra sUtra prazna- ajIva nAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- ajIvanAmanA aneka prakAra che, te A pramANe che-- ghaTa, paTa (vastra), kaTa (caTAI), ratha vagere. vivecana : nAma dvArA je padArthano bodha thAya che, te padArtha be prakAranA che- jIva ane ajIva. jemAM cetanA che, je dravya prANa tathA bhAvaprANathI jIve che te jIva kahevAya che. je jaDa che, jemAM cetanA-jJAna nathI te ajIva kahevAya che. duniyAmAM jIva ane ajIva dravya haMmezAM hoya ja che. jIva ane ajIvamAM samasta dravya samAya jAya paNa lokavyavahAra mAtra A 'benAma'thI cAlI na zake tethI have prakArAntarathI punaH 'benAma' jaNAve che. vizeSita-avizeSita nAma : 5 | ahavA duNAme duvihe paNNatte, taM jahA- visesie ya avisesie ya, avisesie davve, visesie jIvadavve ya ajIvadavve ya / avisesie jIvadavve, visesil kherU, tivihagoLi, manusyuM, teve / avisesie Neraie, visesie rayaNappabhAe, sakkarappabhAe, vAluyappabhAe, paMkappabhAe, dhUmappabhAe, tamAe, tamatamAe / avisesie rayaNappabhApuDhavINeraie, visesie pajjattae ya apajjattae ya / evaM jAva avisesie tamatamApuDhavINeraie, visesie pajjattae ya apajjattae ya / bhAvArtha :-prakArAntarathI benAmanA be prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) vizeSita (2) avizeSita. dravya te sAmAnya--avizeSita nAma che. jIva dravya ane ajIva dravya te vizeSa nAma che. jIvadravya te avizeSa nAma che. nArakI, tiryaMcayonika, manuSya ane deva, te vizeSa nAma che. nArakI te avizeSanAma che. ratnaprabhA, zarkarAprabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tamaHprabhA, tamastamaprabhA, te vizeSa nAma che. ratnaprabhAnArakI avizeSa che to paryApta ratnaprabhAnArakI ane aparyApta ratnaprabhA nArakI te vizeSa nAma banI jAya che. A ja pramANe zarkarAprabhA vagere nArakIne avizeSa kahevAmAM Ave tyAre paryApta ane aparyApta zarkarAprabhAdi nArakI vizeSa nAma banI jAya che. vivecana : A sUtramAM avizeSita ane vizeSita, A be apekSAe dvinAmanuM varNana karyuM che. pratyeka vastumAM
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10/eka thI pAMca nAma 175 ] sAmAnya ane vizeSa guNa rahelA che. jemake pratyeka manuSyamAM manuSyatva raheluM che te sAmAnya kahevAya ane koI bhAratanA manuSya, koI amerIkAnA manuSya, A vizeSatA te vizeSaguNa kahevAya. pUrvanuM sAmAnya pazcAtu vizeSa banI jAya. pachInuM vizeSa punaH sAmAnya banI jAya. jemake bhAratanA sarva manuSyamAM bhAratIya manuSyatva sAmAnya ane gujarAta, paMjAbanA manuSya te vizeSa. saMgrahanaya sAmAnyane ane vyavahAranaya vizeSane pradhAnarUpe grahaNa kare che. saMgrahanaya dvArA grahaNa karAyela sAmAnya, avizeSamAM vyavahAranaya vidhi pUrvaka bheda karI vizeSanuM darzana karAve che. te vizeSamAM saMgrahanaya punaH sAmAnyanA darzana karAve che. vastu mAtramAM sAmAnya ane vizeSaguNa rahelA hovAthI te zakya bane che. AgAmI sUtromAM sUtrakAra saMgrahana-vyavahArano Azraya laI sAmAnya-vizeSane jIvadravya para ghaTAve che. vizvamAM rahela sarva dravyamAM dravyatva samAnarUpe rahela che mATe saMgrahanaya dravya sAmAnyane svIkAre che, ane vyavahAranaya temAM bheda kare che ke dravyamAM keTalAka jIva dravya che ane keTalAka ajIva dravya che. punaH saMgrahanaya sAmAnyane darzAvatA kahe che ke badhA jIvamAM jIvatva samAna che mATe badhA jIva samAna che. temAM bheda karatA vyavahAranaya kahe che ke jIvamAM nArakI jIva, tiryacajIva, manuSya ane deva jIva bhinna-bhinna che. saMgrahanaya nArakI jIvane eka samAna kahe to vyavahAranaya ratnaprabhAdi nArakInA sAta bheda batAve che. saMgrahanaya pratyeka narakanA nArakImAM samAnatA batAve che to vyavahAranaya temAM paryApta-aparyApta bhedarUpe vizeSanuM kathana kare che. A ja rIte AgAmI sUtromAM tiryaMcayonika, manuSya ane deva jIvomAM rahela sAmAnya-vizeSanuM kathana zAstrakAra kare che. vizeSita avazeSita ekendriya vikasendriya :| 6 avisesie tirikkhajoNie, visesie egidie beiMdie teiMdie cauridie paMcidie / avisesie egidie, visesie puDhavikAie AukAie teukAie vAukAie vaNassaikAie / __ avisesie puDhavikAie, visesie suhamapuDhavikAie ya bAyarapuDha vikAie ya / avisesie suhumapuDhavikAie, visesie pajjattayasuhumapuDhavikAie ya apajja- ttayasuhumapuDhavikAie ya / avisesie bAyarapuDhavikAie, visesie pajjattayabAyarapuDhavikAie ya apajjattayabAyarapuDhavikAie ya / evaM Au teu vAu vaNassaI ya avisesie ya pajjattaya-apajjattayabhee
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 17 ] zrI ayogavAra sUtra hiM bhANiyavvA / avisesie beiMdie, visesie pajjattayabeidie ya apajjattayabeidie ya / evaM teiMdiyacauridiyA vi bhANiyavvA / bhAvArtha :- tiryaMcayonika A nAmane sAmAnya mAnavAmAM Ave to ekendriya, beIndriya, teIndriya, caturindriya ane paMcendriya, A pAMca vizeSa nAma kahevAya. ekendriyane sAmAnya mAnavAmAM Ave to pRthvIkAya, apakAya, tejaskAya, vAyukAya ane vanaspatikAya, te vizeSa nAma kahevAya. jo pRthvIkAyane sAmAnya kahevAmAM Ave to sUkSma pRthvIkAya ane bAdara pRthvIkAya, A be vizeSa kahevAya. jo sUkSma pRthvIkAyane sAmAnya kahevAmAM Ave to paryApta sUkSma pRthvIkAya ane aparyApta sUkSma pRthvIkAya vizeSa kahevAya. bAdara pRthvIkAyane jo avizeSa-sAmAnya mAnavAmAM Ave to paryApta bAdara pRthvIkAya ane aparyApta bAdara pRthvIkAya vizeSa kahevAya che. A pramANe apakAyathI vanaspatikAya paryata te sAmAnya manAya tyAre paryApta, aparyApta tenA vizeSa kahevAya che. jo beIdriyane sAmAnya mAnavAmAM Ave to paryApta beIndriya ane aparyApta beIndriya vizeSa bane che. beIndriyanI jemaja teIndriya ane caturindriyanI vaktavyatA jANavI. vivecana : sAmAnya-vizeSanuM svarUpa pUrva sUtranA vivecanathI jANavuM. A sUtromAM Avela tiryaMca yonika vagere keTalAka pAribhASika zabdonI vyAkhyA A pramANe che - tiryaMca - tiryaMca gati nAma karmanA udaye jeone sIdhA nahIM paNa ADA-tiracha cAlI zakAya tevA zarIra prApta thayA che, te tiryaMca kahevAya che. ekendriya :- je jIvone eka sparzendriya hoya tene ekendriya kahe che. pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspatinA jIvo ekendriya che. beIndriya - je jIvone sparza ane rasanA, be Indriya hoya tene beIndriya kahe che. te IndriyaH- je jIvone sparza, rasanA ane ghANa, traNa Indriya hoya tene teIndriya kahe che. cataridriya - je jIvone sparza, rasanA, ghANa ane cakSa, cAra Indriya hoya tene caturindriya kahe che,
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10/eka thI pAya nAma 177 ] pariya:- je jIvone sparza, rasanA, ghANa, cakSu ane zrota, pAMca Indriya hoya tene paMcendriya kahe che. pRthvIkAya:- pRthvI ja jenuM zarIra hoya tene pRthvIkAya kahe che. te ja rIte pANI, agni, AdinI vyAkhyA paNa samajI levI joIe. sUkSma :- sUkSmanAma karmanA udayathI je jIvanuM zarIra atyaMta sUkSma hoya, je koI paNa zastrathI vyAghAta na pAme, tethI haNyA haNAya nahIM, mAryA mare nahIM, bALyA baLe nahIM, carmacakSuthI je dekhAya nahIM te jIvone sUkSma kahe che. pRthvI Adi pAMce sthAvara jIvanA sUma ane bAdara be bheda thAya che. bAdara - bAdara nAma karmanA udayathI je jIvanuM zarIra dhUla hoya, je zastrathI vyAghAta pAme tene bAdara kahe che. jemAMthI keTalAka jIvonA zarIra daSTigocara thAya ane keTalAka jIvonA asaMkhya zarIra bhegA thAya tyAra pachI daSTigocara thAya che. paryAti:- zakti - AhArAdi grahaNa karIne tene zarIra, Indriya Adi rUpe pariNata karavAnI zaktine paryApti kahe che, paryAptinA cha bheda che. 1. AhAra paryApti, 2. zarIra paryApti, 3. Indriya paryApti, 4. zvAsocchavAsa paryApti, 5. bhASA paryApti, 6. manaH paryApti. temAM ekendriya jIvane cAra, vikalendriya ane asaMjJI paMcendriya jIvane pAMca, ane saMjJI paMcendriya jIvone cha paryApti hoya che. paryApta - je jIve svayogya paryApti pUrNa karI hoya tene paryApta kahe che. aparyApta - je jIve svayogya paryApti pUrNa na karI hoya tene aparyApta kahe che. vizeSita avizeSita jalacara :| 7 avisesie parcediyatirikkhajoNie, visesie jalayaraparcediyatirikkhajoNie thalayaraparcediyatirikkhajoNie khahayarapaMcediyatirikkhajoNie ya / ___avisesie jalayaraparcediyatirikkhajoNie, visesie sammucchima jalayara paMcediyatirikkhajoNie ya gabbhavakkaMtiyajalayaraparcediyatirikkhajoNie ya / avisesie sammucchimajalayarapaMcediyatirikkhajoNie, visesie pajjattayasammucchimajalayaraparcediyatirikkhajoNie ya apajjattayasamucchimajalayaraparcediyatirikkhajoNie ya / avisesie gabbhavakkaMtiyajalayarapaMcediyatirikkhajoNie, visesie pajjatta- ya gabbhavakkaMtiya jalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya apajjattayagabbhavakkaMtiya jalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya /
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 178 ] zrI anuyogadvAra sUtra bhAvArtha - tiryaMca paMcendriyane sAmAnya mAnavAmAM Ave to jalacara, sthalacara ane khecara tiryaMca paMcendriyane vizeSa kahevAya che. jalacara tiryaMca paMcendriyane ja sAmAnya kahevAmAM Ave to samUrchAima jalacara tiryaMca ane garbhaja jalacara tiryaMca vizeSa kahevAya che. jo samUrchAima jalacara tiryaMca paMcendriyane sAmAnya mAnavAmAM Ave to paryApta samUrchAima jalacara ane aparyApta samUrchAima jalacarane vizeSa kahevAya. te ja rIte jo garbhaja jalacara tiryaMcane sAmAnya mAnavAmAM Ave to paryApta garbhaja jalacara ane aparyApta garbhaja jalacara vizeSa kahevAya che. vivecana : tiryaMca paMcendriyanA bhedanI apekSAe tiryaMca paMcendriya sAmAnya kahevAya ane tiryaMca paMcendriyanA bhedo vizeSa kahevAya che. A sUtromAM tiryaMca paMcendriyanA traNa bheda batAvyA che. jalacara, sthalacara ane khecara. te pratyekanA peTA bhedonI apekSAe te sAmAnya kahevAya ane peTA bheda vizeSa kahevAya che. jalacaranA peTAbheda be che. (1) samUrchAima (2) garbhaja. te baMnenA punaH be-be bheda che. paryAptA ane aparyAptA. jalacara - pANImAM vicaraNa karatA tiryaMca paMcendriya jIvo jalacara kahevAya che. sthalacara - jamIna upara vicaraNa karatA tiryaMca paMcendriya jIvo sthalacara kahevAya che. khecara :- AkAzamAM UDatA tiryaMca paMcendriya jIvo khecara kahevAya che. samRdghima - mAtA-pitAnA saMyoga vinA, garbha vinA, pudgala saMyogathI je jIvo utpanna thAya te samUrchAima kahevAya che. garbhavyutkAMta(garbhaja) :- vyutkrAMti eTale utpatti. je jIvonI utpatti garbha dvArA thAya che te garbhavyutkAta-garbhaja kahevAya che. vizeSita avizeSita sthalacara :| 8 avisesie thalayarapaMcediyatirikkhajoNie, visesie cauppayathalayarapaMceMdiya tirikkhajoNie ya parisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya / avisesie cauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie, visesie sammucchimacauppaya thalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya gabbhavakkaMtiyacauppayathalayara paMceMdiya tirikkhajoNie ya /
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ [prakaraNa 10/eka thI pAya nAma 179 ] avisesie sammucchimacauppayathalayarapaMcediyatirikkhajoNie, visesie pajjattayasammucchimacauppayathalayaraparcediyatirikkhajoNie ya apajjattayasammucchimacauppayathalayaraparcediyatirikkhajoNie ya / avisesie gabbhavakkaMtiyacauppayathalayarapaMcediyatirikkhajoNie, visesie pajjattayagabbhavakkaM tiyacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya apajjattayagabbhava-kkaMtiyacauppayathalayarapaMcediyatirikkhajoNie ya / __ avisesie parisappathalayaraparcediyatirikkhajoNie, visesie uraparisappathalayaraparcediyatirikkhajoNie ya bhuyaparisappathalayarapaMcediyatirikkhajoNie ya / evaM sammucchimA pajjattA apajjattA ya, gabbhavakkaMtiyA vi pajjattA apajjattA ya bhANiyavvA / bhAvArtha :- sthalacara tiryaMca paMcendriyane avizeSanAma mAnavAmAM Ave to catuSpada sthalacara ane parisarpa sthalacara vizeSa kahevAya. jo catuSpada sthalacarane sAmAnya-avizeSa nAma mAnavAmAM Ave to samRdghima catuSpada sthalacara ane garbhaja catuSpada sthalacara vizeSanAma kahevAya. jo samUrchAima catuSpada sthalacarane avizeSa nAma mAnavAmAM Ave to paryAptA ane aparyAptA samUrchAima catuSpada sthalacara tiryaMca paMcendriya vizeSanAma kahevAya. jo garbhaja catuSpada sthalacarane avizeSa nAma mAnavAmAM Ave to paryAptA ane aparyAptA garbhaja catuSpada sthalacara vizeSa nAma kahevAya. jo parisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriyane avizeSanAma mAnavAmAM Ave to tenA bheda uraparisarpa ane bhujaparisarpa vizeSanAma kahevAya. pUrvokta rIte samRdghima, paryAptA, aparyAptA tathA garbhaja, paryAptA aparyAptAnuM vaktavya jANavuM. vivecana : sthalacara - jamIna para vicaratA tiryacomAM je gAya vagere cAra page cAle che te catuSpada sthalacara tiryaMca paMcendriya jIva kahevAya che. jamIna para sarakatA tiryacapaMcendriya jIvo parisarpa sthalacara kahevAya che. tenA be bheda che- (1) uraparisarpa- chAtI ke peTathI sarakatA ajagara vagere uraparisarpa kahevAya che ane (2) bhujaparisarpa bhujA vaDe sarakatA khIsakolI vagere jIvo bhujaparisarpa kahevAya che. te pratyekanA samUrchAima ane garbhaja, paryAptA ane aparyAptA evA bheda thAya che. teo parasparanI apekSAe sAmAnya-vizeSa
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 180 zrI ayogavAra sUtra nAma tarIke oLakhAya che. vizeSita avizeSita khecara :| 9 avisesie khahayarapaMceMdiyatirikkhajoNie, visesie sammucchimakhahayarapaMcediyatirikkhajoNie ya gabbhavakkaMtiyakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya / avisesie sammucchimakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNie, visesie pajjattayasammucchimakhahayarapaMcediyatirikkhajoNie ya apajjattayasamucchimakhahayarapaMceMdiya tirikkhajoNie ya / avisesie gabbhavakkaMtiyakhahayarapaMcediyatirikkhajoNie, visesie pajjattayagabbhavakkaMtiyakhahayaraparcediyatirikkhajoNie ya apajjattayagabbhavakkaMtiyakhahayarapaMceMdiyatirikkhajoNie ya / bhAvArtha :- khecara tiryaMca paMcendriyane avizeSanAma rUpe mAnavAmAM Ave to samudghima ane garbhaja khecara tiryaMca paMcendriya vizeSa nAma kahevAya. samudghima khecarane avizeSa nAma mAnavAmAM Ave to tenA paryAptA ane aparyAptA vizeSanAma vAya. te ja pramANe garbhaja khecarane avizeSa nAma mAnavAmAM Ave to paryAptA ane aparyAptA vizeSanAma kahevAya. viveyana : khecara - khe = AkAza, cara = viharatAM-AkAzamAM UDatAM pakSIone khecara kahe che. tenA paNa garbhaja ane samRdghima, paryAptA ane aparyAptA evA bheda-prabheda thAya che. tene pUrvavatu sAmAnya ane vizeSanAma tarIke samajavA joIe. vizeSita avizeSita manuSya :10 avisesie maNusse, visesie sammucchimamaNusse ya gabbhavakkaMtiyamaNusse y| avisesie sammucchimamaNusse, visesie pajjattayasammucchimamaNusse ya apajjattayasamucchimamaNusse ya /
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10 eka thI pAMca nAma _. [ 181] avisesie gabbhavakkaMtiyamaNusse, visesie pajjattayagabbhavakkaMtiyamaNusse ya apajjattayagabbhavakkatiyamaNusse ya / bhAvArtha - manuSya A nAmane avizeSanAma mAnavAmAM Ave to saMmUrchAima manuSya ane garbhaja manuSya vizeSa kahevAya. saMmUrchAima manuSyane avizeSa mAnavAmAM Ave to paryAptA samUmi manuSya ane aparyAptA saMmUrchAima manuSya vizeSa kahevAya. garbhaja manuSya avizeSanAma kahevAya to paryAptA garbhaja manuSya ane aparyAptA garbhaja manuSya vizeSa kahevAya. vivecana : A sUtramAM manuSyanuM sAmAnya-vizeSarUpe kathana karavAmAM AvyuM che. manuSyanA be bheda che. garbhaja ane saMmUcchima. garbhaja manuSyaH- mAtA-pitAnA saMyogathI, garbha dvArA je manuSya janma pAme te. saMmUrchAima manuSya - manuSyanA maLa, mUtrAdi cauda azuci sthAnomAM utpanna thAya te. sUtramAM saMmUrchAima manuSyane sAmAnya-avizeSarUpa gaNAvI tenA be bheda paryApta ane aparyAptane vizeSa kahyA che. ahIM eTaluM yAda rAkhavuM Avazyaka che ke saMmUrchAima manuSyanA paryAptano bhaMga zUnya che. saMmUrchAima manuSya aparyApta avasthAmAM ja mRtyu pAme che. paryApta avasthA prApta karatA nathI. vizeSita avizeSita deva :11 avisesie deve, visesie bhavaNavAsI vANamaMtare joisie vemANie ya / avisesie bhavaNavAsI, visesie asurakumAre / evaM NAgasuvaNNavijju aggidIvaudadhidisAvAuthaNiyakumAre / savvesi pi avisesiya-visesiya pajjattaya-apajjattayabheyA bhANiyavvA / bhAvArtha :- devane avizeSanAma rUpe svIkAravAmAM Ave to bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSI ane vimAnika vizeSanAma kahevAya che. bhavanapati devane avizeSa nAma tarIke svIkAravAmAM Ave to asurakumAra, nAgakumAra, suvarNakumAra, vidhutyumAra, agnikumAra, dIpakumAra, udadhikumAra, dizAkumAra, vAyukumAra ane svanitakumAra, te vizeSa
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 182 | zrI anuyogadvAra sUtra nAma kahevAya che. A pratyekane avizeSa mAnavamAM Ave to tenA paryAptA aparyAptA bheda vizeSa manAya |12 avisesie vANamaMtare, visesie pisAe bhUe jakkhe rakkhase kiNNare kiMpurise mahorage gaMdhavve / etesi pi avisesiya-visesiya pajjattayaapajjattayabheyA bhANiyavvA / bhAvArtha:-vAyavyaMtarAnAmane avizeSa gAvAmAM Aveto tenAmA maha (1) pizAya, (2) bhUta, (3) yakSa, (4) rAkSasa, (5) unnara, (G) puruSa, (7) mho| (8) gaMdharva, vizeSanAma vAyacha.te pizAcAdi pratyekane avizeSa mAnavAmAM Ave to tenA paryAptA ane aparyAptA vizeSanAma kahevAya che. |13 avisesie joisie, visesie caMde sUre gahe Nakkhatte tArArUve |ee siM pi avisesiya-visesiya pajjattaya-apajjattayabheyA bhANiyavvA / bhAvArtha :- jyotiSahevane vizeSanAma35 mAnavAmAM Ave to (1) yaMdra, (2) sUrya, (3) aDa, (4) nakSatra (5) tArA, te vizeSanAma upAya che. caMdrAdi pratyekane avizeSa nAma kahevAmAM Ave to tenA paryAptA, aparyAptA vizeSa nAma kahevAya 14 avisesie vemANie, visesie kappovage ya kappAtItae ya / avisesie kappovae, visesie sohammae IsANae saNaMkumArae mAhidae baMbhalogae laMtayae mahAsukkae sahassArae ANayae pANayae AraNae accuye| etesi pi avisesiya-vesesiya pajjattaya-apajjattayabheyA bhANiyavvA / avisesie kappAtItae, visesie gevejjae ya aNuttarovavAie ya / avisesie gevejjae, visesie heTThimagevejjae majjhimagevejjae uvarima gevejjae / avisesie heTThimagevejjae visesie heTThimaheTThimagevejjae heTThimamajjhima gevejjae hetttthimuvrimgevejje| avisesie majjhimagevejjae, visesie majjhimaheTThimagevejjae majjhimamajjhi- magevejjae majjhimauvarimagevejjae / avisesie uvarimagevejjae, visesie uvarimahe TThimagevejjae
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10/eka thI pAMca nAma 183 | uvarimamajjhi- magevejjae uvarimauvarimagevejjae / etesi pi savvesi avisesiya visesiya- pajjattaya apajjattayabheyA bhANiyavvA ____ avisesie aNuttarovavAie, visesie vijayae vejayaMtae jayaMtae aparAjiyae savvaTThasiddhae / etesi pi savvesiM avisesiya visesiya pajjattayaapajjattayabheyA bhANiyavvA / bhAvArtha :- vaimAnikadeva nAmane avizeSa mAnavAmAM Ave to kalpopapanna ane kalpAtIta vizeSanAma kahevAya. kalpapapannane jo avizeSanAma kahevAmAM Ave to (1) saudharma, (2) IzAna, (3) sanakumAra, (4) mAhendra, (5) brahmaloka, (6) lAMtaka, (7) mahAzukra, (8) sahasAra, (9) ANata, (10) prANata, (11) AraNa, (12) arcyuta, te vizeSanAma kahevAya. saudharma vagere pratyekane jo avizeSa kahevAmAM Ave to tenA paryAptA ane aparyAptA vizeSa nAma kahevAya. jo kalpAtIta devanAma avizeSa mAnavAmAM Ave to raiveyakavAsI deva ane anuttaropapAtika deva vizeSa nAma kahevAya che. jo greveyaka devane avizeSanAma kahevAmAM Ave to adhastana, madhyama ane uparima raiveyaka vizeSanAma kahevAya. jo adhastana raiveyakane avizeSanAma kahevAmAM Ave to adhastana-adhastana, adhastana madhyama ane adhastana uparima raiveyaka vizeSanAma kahevAya. jo madhyama greveyakane avizeSanAma kahevAmAM Ave to madhyama adhastana, madhyama madhyama ane madhyama uparitana greveyaka vizeSanAma kahevAya. jo uparima raiveyakane avizeSanAma kahevAmAM Ave to uparimaadhistana, uparimamadhyama ane uparima uparima raiveyaka vizeSanAma kahevAya. te pratyekane avizeSa mAnavAmAM Ave to te pratyekanA paryAptA ane aparyAptA vizeSanAma kahevAya. jo anuttaropapAtika devanAmane avizeSa mAnavAmAM Ave to (1) vijaya, (ra) vaijayanta, (3) jayanta, (4) aparAjita (5) sarvArthasiddha deva vizeSanAma kahevAya. te pratyekane avizeSa mAnavAmAM Ave to te pratyekanA paryAptA ane aparyAptA vizeSanAma kahevAya. vivecana : devanA cAra bheda che. adholokanA bhavanomAM rahe te bhavanapati ke bhavanavAsI deva kahevAya che.
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra tirardA lokanA vanAdimAM je rahe che te vANavyaMtara, madhyalokamAM caMdra, sUrya vagere prakAzita svarUpe rahe che, te jyotiSI devo ane urdhvalokamAM vimAnomAM rahe che te vaimAnika deva kahevAya che. 184 vaimAnika devomAM jyAM Indra, sAmAnikadeva (rAjaparivAra jevA deva) trAyazriMzata (purohita jevA deva) vagere bheda hoya te kalpopapanna kahevAya che. saudharmAdi bAra devaloka kalpopapanna che. jyAM IndrAdi bheda na hoya, badhA ja devo samAna-ahamendra hoya te kalpAtIta kahevAya che. nava caiveyaka ane pAMca anuttara vimAnavAsI devo kalpAtIta che. loka puruSAkAra che. te lokarUpI puruSanA grIvAnA sthAne je devaloko che te traiveyaka kahevAya che. te nava traiveyakanA traNa vibhAga karavAmAM Ave che. nIcenI trikane adhastana traiveyaka, madhyamatrikane madhyama traiveyaka ane uparanI trikane uparima traiveyaka kahevAmAM Ave che. te traNemAM traNa-traNa traiveyaka hovAthI punaH adhastana, madhyama ane uparima, evA traNa-traNa vibhAga thAya che. tenI sthApanA A pramANe che. uparima- (1) uparima uparima (2) uparama madhyama (3) uparima adhastana. madhyama- (1) madhyama uparima (2) madhyama madhyama(3) madhyama adhastana adhastana- (1) adhastana uparima (2) adhastana madhyama (3) adhastana adhastana. A pratyeka traiveyakanA paryAptA ane aparyAptA evA bheda vizeSanAma kahevAya che. devagatimAM je anuttara utpattivALA devaloka che te anuttaropapAtika kahevAya che. A devo ekAMte samakitI che. temAM vijayAdi pAMca vimAno che. sarvArthasiddha vimAnanA pratyekadevo ekAvatArI hoya che. vizeSita avizeSita ajIva dravya H 15 avisesie ajIvadavve, visesie dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe poggalatthikAe addhAsamae ya / avisesie poggalatthikAe visesie paramANupoggale dupaesie jAva aNaMtapae sie / se taM duNAme / bhAvArtha - jo ajIva dravyone avizeSanAma mAnavamAM Ave to (1) dharmAstikAya, (2) adharmAstikAya, (3) AkAzastikAya, (4) pudgalAstikAya ane (5) kALa-ahvAsamayane vizeSanAma kahevAya. jo pudgalAstikAyane avizeSa nAma mAnavAmAM Ave to paramANu, dvipradezI skaMdhathI anaMta pradezIskaMdha vizeSanAma kahevAya. A pramANe dvinAmano viSaya pUrNa thayo. vivecana : jIvanAmamAM sAmAnya--vizeSanuM darzana karAvyA pachI sUtrakAra ajIvanAmamAM sAmAnya vizeSa
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10/eka thI pAMca nAma 185 darzAvatAM jaNAve che ke ajIva dravyane avizeSa nAma mAnavAmAM Ave to tenA pAMcabhedadharmAstikAya vagere vizeSanAma kahevAya. dharmAstikAya :- * gatizIla jIva ane pudgala dravyane gati kriyAmAM sahAyaka bane tene dharmAstikAya kahe che. te arUpI che. adharmAstikAya H- jIva ane pudgalanI gatipUrvakanI sthiti kriyAmAM sahAyaka bane tene adharmAstikAya kahe che. te arUpI che. AkAzAstikAya H- sarva dravyane avagAhanA--sthAna Ape tene AkAzAstikAya kahe che. te arUpI che. pudgalastikAya H- varNa, gaMdha, rasa, sparza yukta dravyane pudgalAstikAya kahe che. te rUpI che. - kAla :- sarva dravyo para je vartI rahyo che, temaja sarva dravyanI paryAya--avasthAnA parivartanamAM je sahAyaka bane tene kAladravya kahe che. te arUpI che. paramANu :- samudAya-skaMdhathI chUTo paDelo pudgalAstikAyano nAnAmAM nAno nirvibhAga aMza ke jenA vibhAga thavA zakya nathI, tene paramANu kahe che. be paramANu joDAya to dvipradezI skaMdha, traNa paramANu bhegA thAya to tripradezI skaMdha bane che. te ja rIte saMkhyAta paramANu bhegA thAya to saMkhyAta pradezI skaMdha ane asaMkhyAta paramANu bhegA thAya--joDAya jAya to asaMkhyAta pradezI skaMdha, anaMta paramANu joDAyela hoya to te anaMtapradezI baMdha kahevAya che. dvinAmanuM saMkSipta avalokana - sUtrakAre dvinAma traNa rIte batAvyA che. (1) ekAkSarika ane anekAkSarika, (2) jIvanAma ane ajIvanAma, (3) avizeSa nAma ane vizeSa nAma. (1) ekAkSarika, anekAkSarika. eka akSaravALA nAma ane ekathI vadhu, aneka akSaravALA nAmamAM jagatanA sarva padArthanuM grahaNa karyuM che. (2) jIva, ajIvanA grahaNa dvArA lokanA sarva dravyanuM grahaNa thaI jAya che. (3) avizeSanAma ane vizeSanAma dvArA jagatanA sarva padArthanuM grahaNa karyuM che. bhedane vizeSanAmamAM grahaNa karI, tenA prabhedanI apekSAe bhedane avizeSa kahI, prabhedane vizeSanAma rUpe grahaNa karyA che. trinAma dravya, guNa, paryAya nAma : 16 se kiM taM tiNAme ? tiNAme tivihe paNNatte, taM jahA- davvaNAme,
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 zrI anuyogadvAra sUtra guNaNAme, pajjavaNAme ya / bhAvArtha :- prazna- trinAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- trinAmanA traNa prakAra kahyA che, te A pramANe (1) dravyanAma, (2) guNanAma ane (3) paryAyanAma. vivecana : jenA traNa bheda, traNa vikalpa hoya tevA nAmane trinAma ke traNa nAma kahevAmAM Ave che. A sUtramAM traNa nAmanA udAharaNa tarIke dravya, guNa ane paryAyanuM kathana karyuM che. dravya H-- "paryAyone je prApta thAya te dravya" A dravyano vyutpatti artha che. dArzanikoe dravyanI vyAkhyA karatAM kahyuM che ke guNa ane paryAyano je AdhAra te dravya athavA utpAda, vyaya ane dhruva svabhAvavALA hoya te dravya kahevAya che. guNa :- trikAla sthAyI svabhAvavALA asAdhAraNa dharmane guNa kahevAmAM Ave che. paryAya :- pratikSaNe badalAtI dravyanI avasthAo athavA guNanA vikArane paryAya kahevAmAM Ave che. dravyanI avasthAo badalAtI rahe che. jema koI manuSyanuM AyuSya pUrNa thAya tyAre manuSya avasthA nAza pAme ane devaAyuSyanA udaye deva avasthA prApta thAya to A jIva dravyanI badalAyelI avasthA paryAya kahevAya che. jIva zuddha avasthAne prApta na thAya tyAM sudhI guNanI vikArarUpa avasthA thayA kare che. AtmAno guNa vItarAgatA che. akaSAyapaNu te Atmika guNa che paraMtu kaSAya utpanna thAya, kaSAyamAM tIvra maMda kaSAyonI avasthAo prApta thAya, rAgadveSa thAya, e sarva guNanA vikAra kahevAya che ane te vikAra ja paryAya rUpe oLakhAya che. guNo dhruvarUpa che. paryAyo utpAda-vyayarUpa che. dravya utpAda-vyaya ane dhruva svabhAvavAna che. jagatanA sarva padArtha dravya, guNa ane paryAyarUpa che. dravyanAma : 17 se kiM taM davvaNAme ? davvaNAme chavvihe paNNatte, taM jahA dhammatthikAe, adhammatthikAe, AgAsatthikAe, jIvatthikAe, poggalatthikAe, addhAsamae ya / se taM davvaNAme / / bhAvArtha :- prazna- dravyAnAmanuM svarUpa kevuM che ?
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10/eka thI pAMca nAma 187 uttara-dravyAnAmanA cha prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) dharmAstikAya, (2) adharmAstikAya, (3) AkAzAstikAya, (4) jIvAstikAya, (5) pudgalAstikAya ane (6) ahvAsamaya. vivecana : A sUtramAM cha dravyonA nAmanuM kathana karyuM che. A cha dravyamAM prathamanA pAMca dravya mukhya che ane chaThThA kALa dravyanI abhivyakti prAyaH pudgalanA mAdhyamathI thAya che. vartanA, pariNamana vagere dvArA teno bodha thAya che. bIjI rIte kahIe to prathamanA pAMca dravya astikAyarUpa che ane chaThThuM kALadravya vartanA lakSaNarUpa che. cha dravyamAM eka pudgala dravya ja mUrta che. temAM varNa, gaMdha, rasa ane sparza hovAthI Indriya dvArA te jANI zakAya che. zeSa pAMca dravya amUrta che, tethI Indriyagamya nathI. cha dravyamAM prathamanA pAMca dravya astikAya kahevAya che. asti eTale astitva, te dravyo trikAla sthAyI astitva dharAve che. kAya eTale bahu pradezI piMDa. A pAMce dravya piMDarUpe, bahupradezarUpe, astitva dharAve che, tethI te astikAya kahevAya che. ahrAsamayanuM astitva vartamAna samaya rUpa che, pradezanA piMDa rUpa nathI. tethI te kAyarUpa nathI. astirUpa che paNa kAyarUpa na hovAthI kALa dravya astikAya kahevAtuM nathI. guNanAma : 18 se kiM taM guNaNAme ? guNaNAme paMcavihe paNNatte, taM jahA- vaNNaNAme gaMdhaNAme rasaNAme phAsaNAme saMThANaNAme / bhAvArtha :- prazna- guNanAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- guNanAmanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1)varNanAma, (2) gaMdhanAma, (3)rasanAma, (4) sparzanAma, (5) saMsthAnanAma. vivecana : sUtrakAre A sUtramAM guNanAmanuM varNana karatAM mAtra pudgalAstikAyanA guNonA nAmonuM kathana karyuM che. zeSa dharmAstikAyAdi dravyonA guNonuM kathana nathI karyuM. dharmAstikAya vagere dravya amUrta hovAthI tenA guNo paNa amUrta che. pudgaladravya mUrta che. tenA guNa Indriyagocara che, tethI A sUtramAM pudgala dravyanA guNa grahaNa karyA che. varNanAma : 19 se kiM taM vaNNaNAme ? vaNNaNAme paMcavihe paNNatte, taM jahA- kAlavaNNaNAme
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 188 ] zrI anuyogadvAra sUtra NIlavaNNaNAme lohiyavaNNaNAme hAliddavaNNaNAme sukkilavaNNaNAme / se taM vaNNaNAme / bhAvArtha :- prazna- varNanuM svarUpa kevuM che? uttara- varNanAmanA pAMca prakAra che te A pramANe- (1) kRSNavarNanAma, (2) nIlavarNanAma, (3) rakta-lAlavarNanAma, (4) hAridra-pILovarNanAma, (5) zuklavarNanAma. A varNanAmanuM svarUpa che. gaMdhanAma :20 se kiM taM gaMdhaNAme ? gaMdhaNAme duvihe paNNatte, taM jahA- surabhigaMdhaNAme ya durabhigaMdhaNAme ya / se taM gaMdhaNAme / bhAvArtha - prazna-gaMdhanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- gaMdhanAmanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) surabhigaMdha nAma (2) durabhigaMdha nAma. A gaMdhanAmanuM svarUpa che. rasanAma :|21 se kiM taM rasaNAme ? rasaNAme paMcavihe paNNatte, taM jahA- tittarasaNAme, kaDuyarasaNAme, kasAyarasaNAme, aMbilarasaNAme, mahurarasaNAme ya / se taM rasaNAme / bhAvArtha :- prazna- rasanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- rasanAmanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) tikta- maracA jevo tIkho rasa (2) karka- lImaDA jevo kaDavo rasa (3) kaSAya rasa-kasAyela che, haraDe jevo turorasa (4) Aspharasa- AMbalI jevo khATo rasa (5) madhura rasa sAkara jevo mITho rasa. A rasanAmanuM svarUpa che. vivecana : A sUtramAM pAMca rasanA nAma che. tenA artha karatAM pitta-rivAtano artha tIkho ane Du-Tu no artha 'kaDavo karyo che. ghaNA sthAne AcAryo tiktano artha kaDavorasa ane karkano artha tIkhorasa kare che. zAstramAM kyAM ya maracAne kaTuka ane lIMbaDAne tikta kahela nathI. jema sAyano artha kasAyela, aMkita no aMba-khATo, madurano madhura artha karavAmAM Ave che, tema bhASAzAstranI apekSAe baMne bhASAnI sarakhAmaNI karatAM tivatano tikho ane hoddano artha kaDavo karavo ucitta lAge che. AgamomAM pAMcarasanA nAmamAM ' tiktarasano krama prathama ane kakarasano krama bIjo jovA
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10/eka thI pAMca nAma 189 maLe che. lezyAonA rasa batAvyA tyAM kaTuka rasanuM prathama kathana che ane tIkhArasanuM pachI kathana che. jemake uttarAdhyayana, prajJApanAsUtramAM prathama kRSNalezyAno kaDavo rasa kahI, kaDavA rasanA udAharaNo che. tatpazcAt nIlalezyAno tIkhorasa kahI, tIkhA rasavALA padArthonA udAharaNa ApyA che. A kAraNe tIkhA rasavALA padArthone Tu ane kaDavA rasavALA padArthone tikhta gaNavAno bhrama vyAkhyA graMthomAM thayo hovo joIe. sparzanAma : 22 se kiM taM phAsaNA ? phAsaNAme aTThavihe paNNatte, taM jahA- kakkhaDaphAsaNAme mauyaphAsaNAme, garuyaphAsaNAme, lahuyaphAsaNAme, sIyaphAsaNAme, usiNaphAsaNAme, NiddhaphAsaNAme, lukkhaphAsaNAme / se taM phAsaNAme / bhAvArtha :- prazna- sparzanAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- sparzanAmanA ATha prakAra che. te A pramANe (1) patthara jevo karkaza sparza, (2) mAkhaNa jevo komaLa sparza ke mRdusparza, (3) lokhaMDa Adi jevo bhAre sparza, (4) AMkaDAnA rU jevo haLavo sparza, (5) barapha jevo zIta, ThaMDo sparza, (6) agni jevo uSNa--garama sparza, (7) tela jevo snigdha-cIkaNo sparza, (8) rAkha jevo rukSa-lukho sparza. A sparzanAmanuM svarUpa che. saMsthAnanAma : 23 se kiM taM saMThANaNAme ? saMThANaNAme paMcavihe paNNatte, taM jahA- parimaMDala - saMThANaNAme, vaTTasaMThANaNAme, taMsasaMThANaNAme, cauraMsasaMThANaNAme, aaytsNtthaannnnaame| se taM saMThANaNAme / se taM guNaNAme / bhAvArtha :- prazna- saMsthAna nAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- saMsthAna nAmanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) cUDI jema vacce khAlI hoya tevuM parimaMDala saMsthAna, (2) lADavA jevA AkAravALuM vRtta saMsthAna, (3) trikoNa AkAravALuM vyasasaMsthAna (4) corasa AkAravALuM caturasa saMsthAna (5) lAMbu-laMbacorasa AkAravALuM Ayata saMsthAna. A saMsthAnanuM svarUpa che. A rIte guNanAmanuM varNana pUrNa thayuM. vivecana : puddagala dravyamAM varNa, gaMdha, rasa, sparza nAmanA guNo rahelA che temaja tene AkAra paNa hoya che. (1) jenA dvArA vastu alaMkRta karAya te varNa. te AMkhano viSaya che. varNa evuM nAma te varNanAma. (2) je sUMghI zakAya te gaMdha. te nAkano viSaya che. (3) je AsvAdI zakAya te rasa. te jiandriyano viSaya che. (4) jeno
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 ] zrI anuyogadvAra sUtra sparza karI zakAya te sparza. te sparzendriyano viSaya che. (5) AkAra, AkRti te saMsthAnA ahIM varNAdinA je bheda batAvyA che te kALo, nIlo vagere mULa varNAdi samajavA. tenA meLathI, saMyojanathI aneka varNAdi bane che. teno samAveza A mULa pAMca varNa, be gaMdha, pAMcarasa, ATha sparza ane pAMca saMsthAnamAM thaI jAya che. paryAyanAma :24 se kiM taM pajjavaNAme ? pajjavaNAme aNegavihe paNNatte, taM jahA- egaguNakAlae, duguNakAlae jAva aNaMtaguNakAlae, egaguNaNIlae, duguNaNIlae jAva aNaMtaguNaNIlae, evaM lohiya- hAlidda-sukkilA vi bhANiyavvA / egaguNasurabhigaMdhe, duguNasurabhigaMdhe jAva aNaMtaguNasurabhigaMdhe evaM durabhigaMdho vi bhANiyavvo / egaguNatitte duguNatitte jAva aNaMtaguNatitte, evaM kaDuya-kasAya-aMbilamahurA vi bhANiyavvA / egaguNakakkhaDe duguNakakkhaDe jAva aNaMtaguNakakkhaDe, evaM mauya-garuya- lahuya-sIya-usiNa-Niddha-lukkhA vi bhANiyavvA / se taM pajjavaNAme / bhAvArtha :- prazna- paryAyanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- paryAyanAmanA aneka prakAra che. jemake eka guNakALo, dviguNakALo vAva anaMtaguNa kALo, eka guNanIla, dviguNa nIla yAvata anaMtagaNa nIla. kALA nIlA varNanI jema lAla, pILA ane zvetavarNamAM paNa eka guNathI laI anaMtaguNa sudhInA paryAya nAma jANavA. eka guNa surabhigaMdha, dviguNa surabhigaMdha vAva anaMtaguNa surabhigaMdha. te ja rIte durabhigaMdha mATe paNa jANavuM. eka guNa tIkho, be guNa tIkho yAvatu anaMtaguNa tIkho. te ja rIte kaDavA, turA, khATA, mIThArasanI anaMta paryAyonuM kathana karavuM. eka guNa karkaza, be guNa karkaza yAvatu anaMtaguNa karkaza. karkazanI jema mRdu, guru, laghu, zIta, uSNa,
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10/eka thI pAMca nAma [ 191] snigdha, rukSa sparzanI paryAyonI vaktavyatA samajavI. vivecana : paryAya eTale avasthA, te utpanna ane nAzanA svabhAvavALI hoya che. dravya ane guNa baMnenI paryAyo hoya che. A sUtramAM sUtrakAre pudgala dravyanA guNonI paryAyanA udAharaNathI paryAyanuM svarUpa darzAvyuM che. pudgala dravya mUrti che, tethI tenA guNo varNa, gaMdha, rasa, sparza paNa mUrta ane Idriya grAhya che. te guNonI avasthA paNa kAyama eka sarakhI rahetI nathI. te paryAyo badalAyA kare che. jema koI sapheda vastra hoya tenI Aje saphedAI hoya te saphedAImAM thoDA divasamAM phera paDI jAya che. pAkatI kerImAM pratidina mIThAsa vadhatI anubhavAya che. gulAbanI ughaDatI kaLI karatAM vikasita gulAbamAM sugaMdha tIvra bane che ane vaLI te sugaMdha maMda thatI paNa anubhavAya che. varNAdinI palaTAtI paryAyane lakSyamAM laI, te paryAyanA parivartanane sUcavavA sUtrakAra guNa athavA aMza zabdano prayoga kare che. eka guNa ke eka aMza zvetatA. "eka guNa kALuM" AvA zabda prayogamAM guNano artha aMza thAya che. eka guNa-eka aMza kALuM, be guNa kALuM, sakhyAta guNakALuM asaMkhyAtaguNa kALuM bhAvatu anaMtaguNa kALuM. pratyeka varNa, pratyeka gaMdha, pratyeka rasa ane pratyeka sparzamAM eka aMzathI anaMta aMza sudhInI paryAyo jovA maLe che. varSAdinA aMzonI vadhaghaTa thAya te paryAya kahevAya che. pugala dravyamAM paramANu ane aMdha evA be vibhAga che. dravyano nirvibhAga aMza, skaMdhasamudAyathI chUTo hoya to te paramANu kahevAya ane te nirvibhAga aMza(paramANuo) anya paramANu ke skaMdha sAthe joDAyela hoya to te aMdha kahevAya che. pratyeka paramANumAM koI eka varNa, eka gaMdha, eka rasa ane zIta-uSNa, snigdha-rukSa A be joDakAmAMthI eka-eka arthAt be sparza, ema pAMca guNa hoya che. skaMdhamAM pAMca varNa, be gaMdha, pAMca rasa ane ATha sparza, ema vIsa guNa hoya che. te sarva guNonI paryAya palaTAtI rahe che. koI paramANumAM sarva jaghanya-eka aMza kALo varNa hoya te be aMza kRSNavarNavALuM bane tyAre eka aMza kRSNavarNavALI paryAya nAza pAme ane be aMzavarNavALI paryAya utpanna thAya che. AvI anaMta paryAya eka-eka guNanI che. dharmAstikAya vagere amUrta dravyamAM paNa gati hetutva, sthiti hetutva vagere anaMtaguNo rahelA che ane te pratyekamAM anaMta agurulaghu paryAya hoya che paNa te amUrta hovAthI Indriya grAhya banatI nathI, tethI A sUtramAM udAharaNarUpe pudgaladravyanI paryAya grahaNa karI che. puliMga, strIliMga, napuMsakaliMgavAcI zabdo :| 25 taM puNa NAmaM tivihaM, itthI purisaM NapuMsagaM ceva / eesiM tiNhaM pi ya, aMtammi parUvaNaM vocchaM // 18 // tattha purisassa aMtA A, I U o ya hoti cattAri / te ceva itthiyAe havaMti, okAraparihINA // 19 //
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 182 zrI anuyogadvAra sUtra aMti ya, I ti ya, uti ya, aMtA u NapuMsagassa boddhavvA / eesiM tiNhaM pi ya, vocchAmi NidaMsaNe etto // 20 // zArtha :-eesiM = mA, tiNhaM pi = yono (bhopa) 55, aMtammi = maMtima akSaranI, paruvaNaM = 5359 // dvArA, voccha = upAya cha, DIza. tattha = tebhAMparisassa = 525nAmanA. 52vAyI zahanAaMtA = saMtabhA A.I.U. o = mA,,, o, hoti = Doya cha, cattAri = yAra, te ceva = te 4, itthiyAe = strInAmamAM, havaMti = Doya cha, okAra parihINA = moba2ne choDIne. aMti ya = aM, I ti ya = 8, uMti ya = 6, aMtA = aMtamA Doyate, NapuMsagassa = napuMsa nAma , boddhavvA = 4, etesiM = mA, tiNhaM = trayonA, vocchAmi = 51za, NidasaNe = GE29, e to = mA pachI. bhAvArtha :- trinaamn| prArAntare / 12 . (1) strInAma, (2) puruSanAma ane (3) napuMsa nAma. A traNe prakAranA nAmano bodha aMtima akSara uparathI thAya che. 18 puruSa nAmanA aMte A, I, U, o, A cAramAMthI koI eka varNa hoya che tathA strI nAmonA aMtabhA 'mo' choDIne zeSA , vaDoya che.||19|| The zahonA tamAM, , Gayleoya te napuMsaliMgavAvA . (saMskRta-prAkRta bhASAmai) have tenA udAharaNa kahe che. mAravA | 26 AkAraMto rAyA, IkAraMto girI ya siharI ya / UkAraMto viNhU, dumo oaMtAo purisANaM // 21 // AkAratA mAlA, IkAraMtA sirI ya lacchI ya / UkAraMtA jaMbU, vahU ya aMtA u itthINaM // 22 // aMkAraMta dhaNNaM, iMkAraMtaM NapuMsakaM acchi / uMkAraMtaM pIluM mahuM ca aMtA NapuMsANaM // 23 // se taM tiNAme / zArtha:-akAraMtaM = 252nta(napuMsanAmanuM prAkRta 5635 6525), dhaNNaM = dhAnya, ikArataM = rAta, NapuMsakaM = napuMsanAmanu, acchi = akSi, ukArataM = 612nta, pIluM = pIlu, mahuM = bhadhu, aMtA = mA saMtavAvagere maMtavA), NapuMsANaM = napuMsanA (GE1329 // cha.) bhAvArtha :- mArAnta puruSanAmanu-yA(un), rAntanu-giri, siDarI (zipa), 2rAnta -
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10/eka thI pAya nAma , 193 | vihUtaviSNu) ane okArAntanuM-dumo(mo-vRkSa) udAharaNa che. ravA strInAmamAM AkArAnta-mAlA, IkArAtta-zrI, lakSmI ane UkArAtta-jaMbU, vadhU Adi udAharaNa rUpa che. pararA dhanna (dhAnya) te prAkRtapada akArAntanuM achiM(akSi) te IMkArAntanuM; pIluM, mahuM(madhu) te uMkArAnta napuMsaka nAmanA udAharaNa jANavA. pArakA vivecana : dravyAdi saMbaMdhI nAmo strIliMga, puliMga ke napuMsakaliMgavAcI hoya che. te nAmonA aMtima akSaranA AdhAre te nAma puMliMga vAcI che ke strIliMgavAcI che ke napuMsakaliMgavAcI che, te nakkI thAya che. traNe nAma gAthAmAM udAharaNa sahita spaSTa karyA che. ahIM prAkRta bhASAnusAra traNe liMganuM kathana che. jemake dhAnya gujarAtI bhASA pramANe te akArAnta napuMsakaliMgavAcI che, paNa prAkRtamAM 'dhanna' pada thAya che ane te akArAnta napuMsakaliMgavAcI gaNAya che. ahIM vyAkaraNa zAstranI daSTie liMgAnusAra trinAmanuM svarUpa batAvyuM che. cAranAma zabdomAM akSarano Agama, lopa vagere :|27 se kiM taM cauNAme ? cauNAme cauvvihe paNNatte, taM jahA- AgameNaM, nove, capa, viM I bhAvArtha :- prazna- caturnAmanuM svarUpa kevuM che? | uttara- caturnAmanA cAra prakAra che. (1) AgamaniSpanna nAma, (2) lopaniSpanna nAma, (3) prakRti niSpanna nAma ane (4) vikAra niSpanna nAma. | 28 se kiM taM AgameNaM ? AgameNaM- padyAni payAMsi kuNDAni [pommAI, pAchuM, huMDA] . te taM mai I bhAvArtha :-prazna- Agama niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- Agama niSpanna zabdo A pramANe che- padmAni, payAmi, kuMDAni vagere Agama niSpanna nAma che.
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194] zrI anuyogadvAra sUtra 29 se kiM taM loveNa? loveNaM- te atra te'tra, paTo atra paTo'tra, ghaTo atra ghaTo'tra, ratho atra ratho'tra [te attha te'ttha, paDo attha paDo'ttha, ghaTo attha ghaTo'ttha, raho attha raho'ttha] se taM loveNaM / bhAvArtha - prazna-lopa niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- lopaniSpanna zabdo A pramANe che- te+atra tetra, paTa+atra = paTotra, ghaTa+atra = ghaToDatra, ratha+atra = rathoDatra vagere lopa niSpanna nAma che. 30 se kiM taM pagaie ? pagaie- agnI etau, paTU imau, zAle ete, mAle ime / se taM pgiie| bhAvArtha - prazna- prakRti niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- prakRti niSpanna zabdo A pramANe che- agni eta, par Ima, zAle ete, mAlA Ime vagere A prakRti niSpanna nAma jANavA. 31 se kiM taM vikAreNaM ? vikAreNaM- daNDasya agraM daNDAgraM, sA AgatA sA''gatA, dadhi idaM dadhIdam NadI Ihate NadIhate, madhu udakaM madhUdakam, bahu Uhate vadUte killa+ma = vaMDA, sI+gAthA = sADAyA, dirga = vahIf, da = pada, mahu+ 3 = mahUvAM, vadhUda = vapU] I te taM vi- te taM vaDA . bhAvArtha :- prazna- vikAra niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- vikAra niSpanna zabdo A pramANe che- daMDassa+agram = daMDAgram = sA+AgatA = sAssgatA, dadhi+Ida = dadhIda, nadI+Ihate = nadIhate, madhu+udakaM = madhUdaka, bahu+Uhate = bahUhane vagere vikAra niSpanna nAma che. vivecana : A pAMca sUtro dvArA vyAkaraNazAstra tathA zabdazAstranI apekSAe niSpanna thatAM cAra nAmanuM svarUpa spaSTa karyuM che. te cAranAmanA lakSaNa A pramANe che. (1) AgamaniSpanna nAma - Agama eTale AvavuM-prApta thavuM. koI akSara umeravAthI je zabda bane te Agama niSpanna nAma kahevAya che. padmAnimAM 'a' no Agama thavAthI, pAli mAM anusvArano Agama
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10 eka thI pAMca nAma __ 195 | thavAthI, A zabdo niSpanna thayA che mATe te niSpanna nAma kahevAya che. (2) lopaniSpanna nAma :- vyAkaraNa zAstranA niyamAnusAra koI varNa, akSarano lopa thavAthI je zabda bane te lopaniSpanna nAma kahevAya che. te+matra ahIM saMdhinA niyamAnusAra 'a' no lopa thAya che ane zabda bane che tetra te lopaniSpanna nAma kahevAya che. (3) pratiniSpanna nAma :- vyAkaraNa zAstranA niyamAnusAra ghaNIvAra be svara, varSo pAse AvavA chatAM saMdhi thatI nathI. je prayoga je svarUpe hoya tema ja rahe to tene prakRtibhAva kahevAya che. je zabda prayogamAM prakRtibhAva hovAthI koIpaNa prakArano vikAra (parivartana) na thAya paNa te prayoga mULarUpamAMja rahe, to te prakRti niSpanna nAma kahevAya che. jema ke sana-pattI = ahIM be svara pAse AvyA che paNa vyAkaraNamAM tene mATe dvivacanamAM prakRti bhAvanuM vidhAna che mATe saMdhi na thatA ' nI pI' zabda ja rahe che. enI patI, ga ma A nAma prakRtiniSpanna nAma kahevAya che. (4) vikAraniSpanna nAma -vyAkaraNa zAstranA niyamAnusAra koIvarNa, akSara varNAntara, bIjA akSararUpe, parivartana pAme to te vikAra kahevAya che. AvA vikArathI je nAma niSpanna thAya te vikAraniSpanna nAma kahevAya che. eka varNanA sthAne bIjAvarNano prayoga je zabdamAM karavAmAM Ave te vikAraniSpanna nAma kahevAya. += baMne 'a'nI jagyAe 'A prayoga thAya che. (samAsa thavAthI 'haM no lopa thaI javAthI) rA+aw = daDAgra. A vikAra niSpanna nAma kahevAya che. zabda zAstranI daSTie koIpaNa zabda prakRti, vikAra, lopa ke Agama A cAramAMthI koI eka dvArA niSpanna thAya che. hindu-vittha jevA avyutpanna nAma paNa zakaTAyananA mate vyutpanna che ane A cAra nAmamAMthI koI ekamAM samAviSTa thaI jAya che. A sUtranA udAharaNamAM saMskRta zabdo che. te zabdo paraMparAthI mAnya che chatAM ardhamAgadhI zabdo kauMsamAM ApyA che. paMcanAma sarva zabdono pAMca nAmamAM saMgraha :32 se kiM taM paMcaNAme ? paMcaNAme paMcavihe paNNatte, taM jahA- nAmika, naipAtikaM, AkhyAtikaM, aupasargikaM, mizraM ca / azva iti nAmikam, khalviti naipAtikam, dhAvatItyAkhyAtikam, pari ityaupasargikam, saMyata iti mizram [NAmiyaM NevAiyaM akkhAiyaM ovasaggiyaM missaM / 'Asa' tti NAmiyaM, 'khalu'tti NevAiyaM, 'dhAvaI' tti akkhAiyaM, 'pari' tti ovasaggiyaM 'saMjaya' tti missaM] / se taM paMcaNAme /
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196] zrI ayogavAra sUtra bhAvArtha :- prazna- paMcanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- paMca nAma pAMca prakAre che, jema ke- nAmika, naipAtika, AkhyAtika, aupasargika ane mizra. 'azva'e nAmikanAmanuM, 'khalu'e naipAtikanAmanuM, dhAvati' e AkhyAtika nAmanuM, 'pari' aupasargika nAmanuM ane saMyata'e mizranAmanuM udAharaNa che. vivecana : A sutramAM pAMcanAmanA pAMca prakArano nirdeza che. nAmika vagere pAMcanAmamAM samasta zabdono saMgraha thaI jAya che. (1) nAmikanAma:- samasta zabdo koIne koI vastunA vAcaka hoya che. vastuvAcaka zabda nAmika nAma kahevAya che. jemake 'azva' zabda prANI vizeSane sUcave che. (2) naipAtikanAma:-vyAkaraNa zAstramAM keTalAka zabdone 'nipAta' saMjJA ApavAmAM AvI che. te naipAtika nAma kahevAya. jema ke 'khaluzabdano 'nipAtanI sUcimAM pATha che. (3) AkhyAtikanAma :- kriyApada-kriyA sUcaka zabda AkhyAtika kahevAya che. dhAva' zabda doDavArUpa kriyAne sUcave che mATe te AkhyAtika nAma che. (4) aupasargikanAma:- vyAkaraNa zAstramAM pari, apu, pra, sama vagere upasarga kahevAya che. te zabdanI AgaLa lAge che ane nUtana zabda bane che. jemake parigraha, parivartana te aupasargika nAma che. (5) mizranAma :- nAmika-pasargika vagere uparokta cAramAMthI be, traNa Adi zabda sAthe joDAvAthI je nAma bane te mizranAma kahevAya che. jemake sayata' zabda sama upasarga ane yatu dhAtunA saMyogathI banyo che arthAt aupasargika ane AkhyAtika benA mizraNathI saMyata zabda banyo che. cAra nAma ane pAMca nAmamAM vyAkaraNano viSaya hovAthI mUlapAThamAM udAharaNarUpa zabdo saMskRtamAM ApavAmAM AvyA che. A rIte A anuyoga dvAra sUtramAM aneka sthaLe mAtra udAharaNarUpe saMskRta zabdono prayoga che. I prakaraNa-10
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 10/eka thI pAMca nAma 197 | upakramano bIjo bheda-nAma eka thI pAMca nAma anuyoga dvAra upakrama nikSepa anugama naya AnupUrvI nAma pramANa vaktavyatA arvAdhikAra samavatAra eka bi nAma nAma LIITTTT traNa cAra pAMca cha sAta ATha nava dasa nAma, nAmAM nAma nAma nAma nAma nAma nAma jIva ajIva ekA- kSarika anekA- kSarika avizeSa vizeSa dravyanI dravyanAma guNanAma paryAyanAma strInAma puruSanAma napuMsakanAma dharmAstikAya varNa-5 adharmAstikAya gaMdha-ra anaMta AkAzAstikAya rasa-5 paryAya pulAstikAya sparza-8 | jIvAstikAya saMsthAna 5 'kALa AgamanAma lopanAma prakRtinAma vikAranAma (varNAdi bhaLavAthI (varNAdinA lopathI (parivartana vinA (varNanA vikArathI . banatA nAma) banatA nAma) banatA nAma) banatA nAma) T nAmika, naipAtika, AkhyAtika, aupasargika, mizra (padAthe vAcaka zabda) (nipAta saMjJA prApta nAma) (kriyApada) (upasarga) (nAmika vagerenA saMyogathI banatA nAma) T
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 agiyAramuM prakaraNa cha nAma cha bhAva - zrI anuyogadvAra sUtra jIvanA cha bhAvonuM svarUpa : 1 se kiM taM chaNAme ? chaNAme chavvihe bhAve paNNatte, taM jahA - udaie uvasamie khaie khaovasamie pAriNAmie saNNivAie / bhAvArtha :- prazna- cha nAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- cha nAmamAM cha prakAranA bhAva kahyA che, te A pramANe che- (1) audayika, (2) aupazamika, (3) kSAyika, (4) kSAyopazamika, (5) pAriNAmika (6) sAnnipAtika. vivecana : A sUtramAM cha nAmamAM cha bhAvanA nAmono ullekha che. nAma ane nAmanA arthamAM abheda mAnI nAmanA A prakaraNamAM cha bhAvonuM nirUpaNa karavAmAM Ave che. sUtramAM Apela 66 vagere padathI audAyikabhAva, A rIte samagra padanuM grahaNa karavuM joIe. (1) audayika bhAva :- jJAnAvaraNIyAdi ATha karmo vipAka-phaLano anubhava karAve te udaya kahevAya che. karmonA udayathI je bhAva (paryAya) utpanna thAya te audiyakabhAva. (2) aupamika bhAva H- bhArelo agni jema uparathI zAMta dekhAya paNa aMdara agni vidhamAna hoya. tema je karmo sattAmAM paDyA che, jeno udaya aTakAvI devAmAM Avyo che, tene upazama kahevAmAM Ave che, karmanA upazamathI je bhAva prApta thAya te aupamika bhAva kahevAya che. (3) zAyika bhAva :- karmano AtyaMtika nAza thAya, saMpUrNapaNe nAza thAya tene kSaya kahevAmAM Ave che. karmano kSaya thavAthI je paryAya utpanna thAya te kSAyikabhAva kahevAya che. (4) bhAyopazamika bhAva H- karmono udayabhAvI kSaya, sadavasthArUpa upazama ane dezaghAti prakRtino udaya cAlu hoya to tene kSayopazama kahevAmAM Ave che. karmo potAnI pUrNazakti sAthe udayamAM na Ave paNa kSINa zaktivALA banI udayamAM Ave ane udayAvalikAmAM pravezelA maMdarasavALA karmono nAza thaI jAya
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11/cha nAma - cha bhAva 199 tene udayabhAvI kSaya kahevAmAM Ave che. udayamAM nahIM AvelA sattAgata sarvaghAti karmo udayamAM na Ave tevA banAvI devA, tene upazama kahevAmAM Ave che. A rIte udayamAM nahIM AvelA sarvaghAti karmono upazama ane dezaghAti karmono udaya cAlu hoya tene kSayopazama kahevAmAM Ave che. dezaghAti karmonI zakti maMda hovAthI te udaya jIvanA guNonI ghAta karI zakato nathI. dezaghAti karmo guNane Avarita karatA nathI. karmanA kSayopazamathI je bhAva prApta thAya te zAyopazamikabhAva kahevAya che. (5) pAriNAmika bhAva H- dravya ke vastunuM pariNamana thAya te pariNAma. te pariNAmathI je bhAva utpanna thAya te pAriNAmikabhAva athavA dravya potAnA svabhAvamAM ja pariNata thAya te pAriNAmika bhAva kahevAya che athavA karmanA udaya, upazamAdinI apekSA vinA dravyamAM ja sahaja pariNamana thAya tene pAriNAmika bhAva he che. (5) sAnnipAtiGa bhAva :- pAMca bhAvomAMthI be-traNa, cAra vagere bhAvo bhegA maLe to te sannipAta kahevAya che ane sannipAtathI je bhAva utpanna thAya te sAnnipAtika bhAva kahevAya che. auauthiGa bhAva : 2 se kiM taM udaie ? udaie duvihe paNNatte, taM jahA - udae ya, udayaNipphaNNe / se kiM taM udae ? udae aTThaNhaM kammapagaDINaM udaeNaM / se taM udae / se kiM taM udayaNipphaNNe ? udayaNipphaNNe duvihe paNNatte, taM jahAjIvodayaNipphaNNe ya, ajIvodayaNipphaNNe ya / se kiM taM jIvodayaNipphaNNe ? jIvodayaNippaNNe aNegavihe paNNatte, taM jahA raie tirikkhajoNie maNusse deve, puDhavikAie jAva vaNassaikAie, tasakAie, kohakasAyI jAva lohakasAyI, itthIveyae purisaveyae NapuMsagaveyae, kaNhalese jAva sukkalese, micchAdiTThI, avirae, aNNANI, AhArae, chaumatthe, sajogI, saMsAratthe, asiddhe / se taM jIvodayaNipphaNNe / se kiM taM ajIvodayaNipphaNNe ? ajIvodayaNipphaNNe coddasavihe paNNatte, taM jahA - orAliyaM vA sarIraM, orAliyasarIrapayogapariNAmiyaM vA davvaM, veDavviyaM vA sarIraM, veDavviyasarIrapayogapariNAmiyaM vA davvaM, evaM AhAragaM sarIraM, teyagaM sarIraM, kammagaM sarIraM ca bhANiyavvaM, payogapariNAmie vaNNe gaMdhe rase phAse / se taM ajIvodayaNipphaNNe / se taM udayaNipphaNNe / se taM udaie / AGEArtha:-udaie = khau6yibhAva, monoadhya, udae = sauhathiGa, udayaNipphaNNe = dhyaniSpanna
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 | zrI ayogavAra sUtra udayathI thanAra bhAva. bhAvArtha - prazna- audayika bhAvanuM svarUpa kevuM che? uttara- audayika bhAvanA be prakAra che. te A pramANe che- udaya ane udayaniSpanna, prazna- udaya-audayika bhAvanuM svarUpa kevuM che? uttara- jJAnAvaraNIyAdi ATha prakAranA karmano udaya te udaya audAyikabhAva che. prazna- udayaniSpanna audayikabhAvanuM svarUpa kevuM che? uttara- udaya niSpanna audayika bhAvanA be prakAra che, te A pramANe che- jIvaudaya niSpanna ane ajIva udayaniSpanna. prazna- jIva udayaniSpanna audayikabhAvanuM svarUpa kevuM che? uttara-jIva udayaniSpanna audayika bhAvanA aneka prakAra che, te A pramANe che- nairayika, tiryaMcayonika, manuSya, deva, pRthvIkAyikathI vanaspatikAyika sudhI, trasakAyika, krodha kaSAyathI lobhakaSAyI sudhI, strIvedI, puruSavedI, napuMsakavedI, kRSNalezyI, nIlalethI, kApotalezya, tejalethI, pavaeNlethI, zuklalazkI, mithyASTi, avirata, ajJAnI, AhAraka, chadmastha, saMyogI, saMsArI, asiddha. prazna- ajIva udayaniSpanna audayikabhAvanuM svarUpa kevuM che? uttara- ajIva udayaniSpanna audayikabhAvanA cauda prakAra che. te A pramANe- (1) audArika zarIra, (2) audArika zarIranA vyApArathI pariNamita dravya, (3) vaikriyazarIra, (4) vaikriya zarIranA vyApArathI pariNamita dravya, (5) AhAraka zarIra, (6) AhAraka zarIranA vyApArathI pariNamita dravya, (7) taijasa zarIra, (8) taijasa zarIranA vyApArathI pariNamita dravya, (9) kArpaNa zarIra, (10) kArpaNa zarIranA vyApArathI pariNamita dravya. (11) pAMce zarIranA vyApArathI pariNamita dravyanA varNa, (12) gaMdha, (13) rasa (14) sparza. vivecana : A sUtramAM sUtrakAre audayikabhAvanuM nirUpaNa karyuM che. jJAnAvaraNAdi ATha karmono udaya ane udayathI prApta thanArA bhAva-paryAyo-avasthAone audayikabhAva kahevAmAM Ave che. karmodaya ane te karmodayathI utpanna thatI paryAyo vacce paraspara kArya-kAraNa bhAva rahelo che. karmonA udayathI te te paryAyo -avasthAo utpanna thAya che mATe karmodaya kAraNa che ane paryAya kArya che. te te avasthAo thAya tyAre vipAkonmukhI (udaya sammukha thayelA) anya karmono udaya thAya che. tethI paryAya kAraNa bane che ane karmodaya kArya bane che. udaya niSpanna kAraNabhUta karmodayathI je avasthAo utpanna thAya che te audayikabhAva kahevAya che.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11/cha nAma - cha bhAva . [ 201] audayika bhAvanA be prakAra che. udaya ane udayaniSpanna audayikabhAva. udayamAM mAtra sAmAnya kathana che ke ATha karmanA udayathI je bhAva-paryAya prApta thAya te udaya bhAva che ane judAjudA karmanA udayathI jIvane zuM-zuM prApta thAya che te vizeSa kathana udaya niSpanna audayika bhAva che. udaya niSpanna audayika bhAvanA be prakAra che. (1) jIva udayaniSpanna (2) ajIva udayaniSpanna. (1) jIva udaya niSpanna audayikabhAva - karmanA udayathI thatI je avasthAo jIvane sAkSAtu prabhAvita kare arthAtu anya koI mAdhyama vinA jIvane sIdhA je karma phaLano anubhava thAya te jIva niSpanna audayikabhAva kahevAya che. jIvodaya niSpanna audayikabhAvamAM cAragati, cha kAya, traNaveda vagerenI gaNanA karI che. temAM prAyaH jIvavipAkI prakRtino samAveza thayo che. kayA karmanA udaye te bhAva prApta thAya che teno cArTa A pramANe che. jIvodaya niSpanna audayikabhAva kayA karmanA udaye prApta thAya che ? cAra gati che kAya cAra kaSAya traNa veda cha vezyA mithyAdaSTi avirata ajJAna AhAraka chadmastha sayogI saMsArIpaNuM asiddhatva gatinAma karmanA udaye. sthAvara nAmakarma ane trasanAmakarmanA udaye. kaSAya cAritra mohanIyakarmanA udaye. veda noSAya cAritra mohanIya karmanA udaye. kaSAya mohanIya ane zarIranAma karmanA udaye. mithyAtva darzana mohanIya karmanA udaye. apratyAkhyAnAvaraNa cAritra mohanIya karmanA udaye. jJAnAvaraNIya karmanA udaye. zarIra nAmakarma udaye. cAra ghAti karmanA udaye. zarIra nAmakarmanA udaye. ATha karmanA udaye. ATha karmanA udaye. lezyA koI karmanA udayanA sIdhA paripAkarUpe nathI paraMtu kaSAyathI anuraMjita yoganI pravRttine lezyA kahevAmAM Ave che ane yogae zarIranAmakarmanA udayanuM phaLa che, tethI tenI jIvodayaniSpanna audayika bhAvamAM gaNanA karI che. te ja rIte AhArakatva paNa koI karmanA sIdhA paripAka rUpe nathI paraMtu zarIra ane paryApti yogya pagalonA grahaNane AhAra kahevAmAM Ave che. kAyayoga dvArA ja pudgalonuM grahaNa thAya che ane yoga te zarIra nAmakarmanA phaLa svarUpe prApta thAya che mATe AhArakapaNAne jIvodaya niSpanna audayika bhAvamAM grahaNa karela che. sUtramAM jIvodayaniSpanna audayikabhAvamAM gati vagere thoDA nAmono ullekha che te upalakSaNa mAtra che. nidrA, nidrA-nidrA vagere je prakRtio jIvanA svAbhAvika guNonI ghAta
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 zrI anuyogadvAra sUtra karanAra che te sarvanA udaye jIvane je bhAva prApta thAya che te paNa auyika bhAvarUpa ja che. (2) ajIvodayaniSpanna audayika bhAva :- je bhAva-paryAya zarIranA mAdhyamathI ke ajIvanA mAdhyamathI pragaTa thAya che, te ajIvodaya niSpanna audayika bhAva kahevAya che. nArakatva AdinI jema audArika zarIra paNa jIvane ja hoya che paraMtu audArika zarIra nAmakarmano vipAka mukhyatayA zarIrarUpa pariNata pudgalonA mAdhyamathI jIvane prApta thAya che. tethI pudgalavipAkI prakRtionA udayane ajIvodaya niSpanna audayikabhAvamAM gaNanA karI che. ajIvodaya niSpanna auyikabhAvamAM pAMca zarIra tathA te zarIranA vyApArathI grahaNa karAtA ane te te rUpe pariNamita thatA dravyonuM paNa grahaNa karela che. jemake bhASA, zvAsozvAsa, mana yogya pudgalo zarIra dvArA ja grahaNa karAya che. te sarva paryAyone ajIvodaya niSpanna audayikabhAvamAM samAviSTa karavAmAM AvI che. pAMca zarIra ane pAMce zarIranA prayoga-vyApArathI grahaNa thatAM pudgala dravya, ema dasa bheda ane pAMce zarIra dvArA varNa, gaMdha, rasa, sparza pariNamita karAya che. teno samAveza temAM karatAM ajIvodaya niSpanna audayika bhAvanA cauda bheda jANavA joIe. aupazamikabhAva : 3 se kiM taM uvasamie ? uvasamie duvihe paNNatte, taM jahA- uvasame ya, uvasamaNipphaNNe ya, / se kiM taM uvasame ? uvasame mohaNijjassa kammassa uvasameNaM / se taM usame | se kiM taM uvasamaNipphaNNe ? uvasamaNipphaNNe aNegavihe paNNatte, taM jahA- uvasaMtakohe jAva uvasaMtalobhe, uvasaMtapejje, uvasaMtadose, uvasaMta daMsaNa mohaNijje, uvasaMtacarittamohaNijje, uvasaMtamohaNijje, uvasamiyA sammattaladdhI, uvasamiyA carittaladdhI, uvasaMtakasAyachaumatthavIyarAge / se taM uvasamaNipphaNNe / setaM uvasamie / bhAvArtha :- prazna- aupazamika bhAvanuM svarUpa kevuM che ? uttara- aupazamika bhAva be prakAranA che. te A pramANe che- (1) upazama (2) upazamaniSpanna. prazna upazama-aupazamika bhAvanuM svarUpa kevuM che ? uttara- mohanIya karmanA upazamathI je bhAva thAya te upazama-aupamika bhAva che. prazna- upazamaniSpanna aupazamikabhAvanuM svarUpa kevuM che ?
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11/cha nAma - cha bhAva , 203 | uttara- upazamaniSpanna aupathamikabhAvanA aneka prakAra che, te A pramANe che- upazAMta krodhAdi cAra kaSAya, upazAMta rAga, upazAMta dveSa, upazAMta darzana mohanIya, upazAMta cAritra mohanIya, upazAMta mohanIya, aupathamika samyakatvalabdhi, pathamika cAritra labdhi, upazAMta kaSAya chadmastha vItarAga. A sarva upazAMta niSpanna aupathamika bhAvamAM samAviSTa thAya che. A pramANe aupathamika bhAvanuM svarUpa jANavuM. vivecana : sUtrakAre A sUtra dvArA aupazamika bhAvanuM svarUpa batAvyuM che. ATha karmomAMthI mAtra mohanIya karmane ja upazAMta karI zakAya. phaTakaDI nAMkhavAthI jema pANImAM rahela DoLa nIce besI jAya che ane pANI nirmaLa dekhAya che, tema mohanIya karmane aMtarmuhUrta sudhI udayamAM na Ave tevuM banAvI zakAya che. te samaye sattAmAM to karma rahelA hoya che. karmanI AvI upazama avasthA aMtarmuhUrta paryata ja rahe che. mohanIya karmanA mukhya be bheda che. (1) darzana mohanIya ane (2) cAritra mohanIya. A baMne prakRtinA upazamathI jIvane kramazaH aupazamika samyakatvalabdhi ane aupathamikacAritralabdhi prApta thAya che. darzana mohanIyanA traNa prabheda ane cAritra mohanIyamAM kaSAya cAritra mohanIyanA krodha, mAna, mAyA ane lobhanA soLa tathA nokaSAya cAritra mohanIyanA nava prabheda kula 25 bheda cAritra mohanIyanA che. sUtragata aupazamika niSpannanA aneka bheda, darzana mohanIya ane cAritra mohanIyanI prakRtionA upazamanI apekSAe samajavA. agiyAramA guNasthAnakamAM mohanIyakarma saMpUrNa upazAMta thaI jAya che. mohanIya karmanI eka paNa prakRti udayamAM na rahevAnA kAraNe jIva vItarAgatAno anubhava kare che. zeSa ghAti karmo udayamAM hovAthI chadmastha kahevAya che. agiyAramA guNasthAnakanI A prakAranI sthitivALA jIvane 'upazAMta kaSAya chaghastha vItarAga' kahevAya che. kSAvikabhAva :4 se kiM taM khaie ? khaie duvihe paNNatte, taM jahA-khae ya, khayaNiphaNNe y| se kiM taM khae ? khae aTThaNhaM kammapagaDINaM khaeNaM / se taM khae / se kiM taM khayaNipphaNNe? khayaNipphaNNe aNegavihe paNNatte, taM jahA- uppaNNaNANadasaNadhare-arahA jiNe kevalI, khINaAbhiNibohiyaNANAvaraNe khINasuyaNANAvaraNe khINaohiNA- NAvaraNe khINamaNapajjavaNANAvaraNe khINakevalaNANAvaraNe aNAvaraNe NirAvaraNe khINAvaraNe NANAvaraNijja kammavippamukke // 1 //
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra kevaladaMsI savvadaMsI khINaNidde khINaNiddANidde khINapayale khINapayalApayale khINathINagiddhe khINacakkhudaMsaNAvaraNe khINaacakkhudaMsaNAvaraNe khINaohidaMsaNAvaraNe khINakevaladaMsaNAvaraNe aNAvaraNe NirAvaraNe khINAvaraNe darisaNAvaraNijjakammavippamukke // 2 // 204 khINasAyaveyaNijje khINaasAyaveyaNijje aveyaNe NivveyaNe khINaveyaNe subhA'subhaveyaNijjakammavippamukke // 3 // khINakohe jAva khINalobhe khINapejje khINadose khINadaMsaNamohaNijje khINacarittamohaNijje amohe Nimmohe khINamohe mohaNijjakammavippamukke // 4 // khINaNeraiyAue khINatirikkhajoNiyAue khINamaNussAue khINadevAue aNAue NirAue khINAue Auyakammavippamukke // 5 // gatijAtisarIraMgovaMga- baMdhaNa - saMghAta - saMghayaNa - aNegaboMdiviMdasaMghAya-vippamukke, khINasubhaNAme khINAsubhaNAme aNAme NiNNAme khINaNAme subhA'subhaNAmakammavippamukke // 6 // khINauccAgoe, khINaNIyAgoe agoe niggoe khINagoe subhA'subhagottakamma vippamukke // 7 // khINadANaMtarAe khINalAbhaMtarAe khINabhogaMtarAe khINuvabhogaMtarAe khINavIriyaMta- rAe aNaMtarAe niraMtarAe khINaMtarAe aMtarAiyakammavippamukke, siddhe buddhe mutte pariNivvue aMtagaDe savvadukkhappahINe / se taM khayaNipphaNNe / se taM khaie // 8 // I bhAvArtha :- prazna - kSAyibhAvanuM sva35 devu che ? che. uttara- kSAyikabhAvanA be prakAra kahyA che, te A pramANe che-- kSaya ane kSayaniSpanna. prazna-kSaya-kSAyiGabhAvanuM sva35 devu che ? uttara- ATha karma prakRtionA kSayathI je bhAva thAya te kSaya-kSAyika bhAva kahevAya che. te kSAyikabhAva prazna- kSayaniSpanna kSAyikabhAvanuM svarUpa kevuM che ? uttara- kSayaniSpanna kSAyikabhAvanA aneka prakAra prarUpyA che, te A pramANe che- utpanna jJAna
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11/cha nAma - cha bhAva , | 205 | darzanadhara, ahaMtu, jina, kevaLI, kSINa AbhinibodhikajJAnAvaraNa, kSINazrutajJAnAvaraNa, kSINaavadhijJAnAvaraNa, kSINamana:paryavajJAnAvaraNa, kSINakevaLajJAnAvaraNa, anAvaraNa, nirAvaraNa, kSINAvaraNa, jJAnAvaraNIyakarma vipramukta. ll ll kevaLadarzI, sarvadarzI, kSINanidra, kSINanidrAnidra, kSINapracala, kSINapracalApracala, kSINatyAnagRddha, kSINacakSadarzanAvaraNa, kSINaacakSudarzanAvaraNa, kSINaavadhidarzanAvaraNa, kSINakevaLadarzanAvaraNa, anAvaraNa, nirAvaraNa, kSINAvaraNa, darzanAvaraNIyakarma vipramukta. rA. kSINazAtAvedanIya, kSINaazAtAvedanIya, avedana, nirvedana, kSINavedana, zubhAzubhavedanIyakarma vipramukta. llll. kSINakrodha yAvata kSINa lobha, kSINarAga, kSINadvaiSa, kSINadarzanamohanIya, kSINacAritramohanIya, amoha, nirmohakSaNamoha, mohanIyakarma vipramukta. jA kSINanarakAyuSka, kSINatiryaMcAyuSka, kSaNamanuSpAyuSka, kSINadevAyuSka, anAyuSka, nirAyuSka, kSINAyuSka, Ayukarma vipramukta. //pA. gati, jAti, zarIra, aMgopAMga, baMdhana, saMghAta, saMhanana, aneka zarIra vRMda saMghAta vipramukta, kSINa zubhanAma, kSINa azubhanAma, anAma, nirnAma, kSINanAma, zubhAzubha nAmakarma vipramukta. ITTA kSINauccagotra, kSINanIcagotra, agotra, nirgotra, phaNagotra, zubhAzubha gotrakarma vipramukta. Hill kSINadAnAMtarAya, kSINalAbhAMtarAya, kSINabhogAMtarAya, kSINaupabhogAMtarAya, kSINavIryaMtarAya, anantarAya, nirantarAya, kSINAntarAya, aMtarAyakarma vipramukta. TI. siddha, buddha, mukta, parinivRta, aMtakRta, sarvadu:kha prahaNa. A kSayaniSpanna kSAyikabhAvanuM svarUpa jANavuM. A rIte kSAyika bhAvanI vaktavyatA pUrNa thaI. vivecana : A sUtramAM sUtrakAre kSAyikabhAvanuM prarUpaNa karyuM che. AThe karmono, sarva uttara bheda sahita sarvathA kSaya thAya tyAre kSAyikabhAva pragaTa thAya che. kSayaniSpanna kSAyikabhAvamAM je nAma batAvyA che te karmanA kSayathI utpanna thayela AtmAnI svAbhAvika avasthAnA nAma che. A badhA nAma bhAvanikSeparUpa ja che. kSayaniSpanna kSAyika bhAvamAM je nAma batAvyA che te badhA ja niSkarmA AtmAnA dhotaka che. temAM prathama je utpanna jJAna-darzanadhAraka, ahaMta, jina, kevaLI vagere nAma batAvyA che te ghAtikarma sarvathA kSaya pAme tyAre AtmAne je nAmothI saMbodhita karAya che te che.
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 206 ] zrI anuyogadvAra sUtra AThe karma ane tenI uttara pravRtiono kSaya thayo che. te sUcavavA pratyeka uttara prakRti sAthe 'kSaNa' vizeSaNa lagAvI, kSINa Abhinibodhika jJAnAvaraNa vagere prayoga karyA che. pratyeka karmamAM uttara pravRtiono kSaya darzAvI (1) anu ke a upasarga, nira upasarga ane kSINa vizeSaNa dvArA traNa-traNa zabdano prayoga che. anAvara birAvarane hInAvAra - jJAnAvaraNa-darzanAvaraNakarmamAM 'anAvaraNa, nirAvaraNa tathA kSINAvaraNa' aMtarAya karmamAM anaMtarAya, niraMtarAya, kSINAMtarAya A traNa zabda prayoga che. temAM vartamAnamAM AvaraNa-aMtarAya nathI te sUcavavA anAvaraNa ane anaMtarAya prayoga che. bhaviSyamAM te karmanI saMbhAvanA nathI te sUcavavA nirAvaraNa ane niraMtarAya prayoga che ane te karmanI sattA ja nathI te sUcavavA kSINAvaraNa ane kSINAMtarAya prayoga che. agAu, , vINa3 :- AyuSyamAM 'anu' Adi upasarga dvArA anAyuSka, nirAyuSka, kSINAyuSka prayoga che. anAyuSka arthAt AyuSyano kSaya thaI gayo che. tadbhava AyuSyano ja kSaya thayo che, tevo artha koI na kare te mATe nirAyuSka kahyuM ane caudamAM guNasthAnake kiMcitmAtra AyuSya zeSa hoya tevI nirAyuSkatA grahaNa thaI na jAya mATe kSINAyuSka kahyuM. te niHzeSa Ayu kSamatAne sUcave che. vela, jigneya anode Lano - zeSa karmomAM 'a' ane niru upasarga sahita zabda prayoga che. jemake avedana, nirvedana, kSINavedana, amoha, nirmoha, kSINamoha vagere. temAM avedana amoha eTale vedanIya rahita, moha rahita tevo artha thAya che. 'a' upasarga no 'alpa' evo artha paNa thAya che tethI "alpavedana' evo artha koIna kare te mATe nirvedana, nirmoha vagere kahyuM ane A nirvedana, nirmoha avasthA kAlAntara sthAyI che te sucavavA kSINavedana, kSINamoha vagere prayoga karela che. A rIte sarva karmomAM A traNe zabdo bhinnArtha dyotaka che. rike yuddha kare - kSayaniSpanna kSAyikabhAvanA nAmanI gaNanAnA aMte AThe karmono kSayathI niSpanna padonI sArthakatA A pramANe che. siddha-samasta prayojana siddha thaI gayA te siddha, buddha-bodhisvarUpa prApta karI levAthI buddha athavA jJAna svarUpa thaI gayA te buddha, mukta-bAhya Avyetara baMdhanathI mukta thaI javAthI mukta, parinivRta-sarvaprakAre zItalIbhUta thaI javAthI parinivRta, aMtakRta-saMsArano aMta karanAra hovAthI aMtakRta, sarva duHkha prahaNa-zArIrika, mAnasika samasta duHkhono Atmattika kSaya thaI javAthI sarva duHkhaprahaNa kahevAya che. kSAyopathamikabhAva :| 5 se kiM taM khaovasamie ? khaovasamie duvihe paNNatte, taM jahAkhaovasame ya khaovasamaNipphaNNe ya / se kiM khaovasame ? khaovasame cauNhaM ghAikammANaM khaovasameNaM, taM jahA- NANAvaraNijjassa, dasaNAvaraNijjassa, mohaNijjassa, aMtarAiyassa / se
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 5425311/7 nAma - 7 mA | 207 / taM khaovasame / se kiM taM khaovasamaNipphaNNe ? khaovasamaNipphaNNe aNegavihe paNNatte, taM jahA khaovasamiyA AbhiNibohiyaNANaladdhI jAvakhaovasamiyA maNapajjavaNANaladdhI, khaovasamiyA maiaNNANaladdhI, khaovasamiyA suyaaNNANaladdhI, khaovasamiyA vibhaMgaNANaladdhI, khaovasamiyA cakkhudaMsaNaladdhI, evamacakkhu dasaNaladdhI, ohidasaNaladdhI, evaM sammadasaNaladdhI micchAdasaNaladdhI sammAmicchAdasaNaladdhI, khaovasamiyA sAmAiyacarittaladdhI evaM chedovaTThAvaNaladdhI parihAravisuddhiyaladdhI suhamasaMparAiyaladdhI evaM carittAcarittaladdhI,khaovasamiyA dANaladdhI jAvakhaovamasiyA vIriyaladdhI evaM paDiyavIrayaladdhI bAlavIriyaladdhI bAlapaDiyavIriyaladdhI, khaovasamiyA soiMdiyaladdhI jAva khaovasamiyA phAsiMdiyaladdhI, khaovasamie AyAradhare, sUyagaDadhare, ThANadhare, samavAyadhare, vivAhapaNNatidhare jAva khaovasamie vivAgasuyadhare, khaovasamie diTThivAyadhare, khaovasamie NavapuvvI jAva coddasapuvvI, khaovasamie gaNI, khaovasamievAyae / se taM khaovasa- maNipphaNNe / se taM khaovasamie / bhAvArtha :- prazna- kSayopazama bhAva- 2135 cha ? utta2- kSAyopazama bhAvanA prA2 che. te mApramANe cha- (1) kSayopazama (2) kSayopazamaniSpanna. prazna- layopazama-lAyopathamika bhAvanuM svarUpa kevuM che? uttara- cAra ghAti karmonA kSayopazamane kSAyopathamika bhAva kahe che, te A pramANe che - (1) zAnAva24Iyano, (2) zanAva24Iyano, (3) bhoDanIyano (4) aMtazayano kSayopazama thAya che. // kSayopazamanuM svarUpa che. prazna- kSayopazama niSpanna kSAyopathamika bhAvanuM svarUpa kevuM che? uttara- kSayopazamaniSpanna kSAyopathamika bhAvanA aneka prakAra che. te labdhirUpe A pramANe chekSAyopathamikI AbhinibodhikajJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryavajJAnalabdhi. kSAyopathamikI matiajJAna, zrutaajJAna, virbhAgajJAnalabdhi. kSAyopathamikI cakSudarzana, acakSudarzana, avadhidarzanalabdhi. kSAyopathamikI samyagdarzana, mithyAdarzana, mizradarzanalabdhi. kSAyopathamikI sAmAyika cAritra, chedopasthApanA, parihAravizuddhi, sUkSmasaMparAyacAritra, cAritrAcAritralabdhi. kSAyopathamikI dAna, lAbha,
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 208 | zrI anuyogadvAra sUtra bhoga, upabhoga, vIryalabdhi. kSAyopathamikI paMDitavIrya, bAlavIrya, bAlapaMDitavIryalabdhi. kSAyopathamikI zrotrendriya, cakSurindriya, ghrANendriya, rasanendriya, sparzendriyalabdhi. kSAyopathamika AcArAMgadhArI, sUtrakRtAM.dhArI, sthAnAMgadhArI, samavAyAMgadhArI, vyAkhyAprajJaptidhArI yAvatu vipAkasUtradhArI, daSTivAdadhArI, navapUrvadhArI, dasa, agiyAra, bAra, tera, caudapUrvadhArI, kSAyopathamika gaNI, kSAyopathamika vAcaka. A kSayopazamaniSpanna kSAyopathamika bhAvanuM svarUpa che. kSAyopathamika bhAvanI vaktavyatA pUrNa thaI, vivecana : ATha karmamAMthI cAra ghAtikarmanI prakRtiono kSayopazama thaI zake che, cAra aghAti karmono kSayopazama thato nathI. je karmamAM sarvaghAti ane dezaghAti baMne prakAranA spardhako(aMzo) hoya te karmano ja kSayopazama thAya. aghAtikarmomAM A be vikalpa ja nathI mATe teno kSayopazama nathI. ghAtikarmomAM paNa hAsyAdi nava nokaSAyamAM mAtra dezaghAti spardhako che, kevaLajJAnAvaraNa vagere prakRtiomAM mAtra sarvaghAti spardhako ja che, tethI teno kSayopazama na thAya. baMne prakAranA spardhako hoya tevA matijJAnAvaraNAdi prakRtiono kSayopazama saMbhave che. kayA karmanA kSayopazamathI kayo bhAva pragaTa thAya che teno cArTa. layopazama niSpannabhAva prathamanA cAra jJAna traNa ajJAna prathamanA traNa darzana samyagdarzanAdi traNa kayA karmano kSayopazama tat tat jJAnAvaraNa tat tat jJAnAvaraNa darzanAvaraNIya darzana mohanIya cAra cAritra, cAritrAcAritra dAnAdi pAMca traNa vIrya pAMca Idriyalabdhi (bhAvedriyApekSA) anaMtAnubaMdhI, apratyAkhyAnI, pratyAkhyAnAvaraNa, kaSAya catuSka. tat tat aMtarAya viyaMtarAya mati-zrutajJAnAvaraNa, cakSu-maMcakSu dazarnanAvaraNa zrutajJAnAvaraNa zrutajJAnAvaraNa bAra aMgadhAraNa gaNi, vAcakalabdhi ahIM abhAvarUpa traNa ajJAna levAnA nathI. jANapaNAnA abhAvarUpa ajJAna audayika bhAvamAM samAviSTa thAya che. kSayopazamabhAvagata traNa ajJAnanI prApti jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI thAya che. mithyAtvanA udaye te viparIta bodha rUpa che, paNa je bodha che, te jJAnAvaraNanA kSayopazamathI ja thAya che.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11/cha nAma - cha bhAva , | 208 | audayika bhAvanA ajJAnamAM jJAnAvaraNIyanA udaye bodhano abhAva hoya che ane kSAyopathamika bhAvanA ajJAnamAM jJAnAvaraNanA kSayopazamathI bodha to hoya che paNa mithyAtvanA udaye viparIta bodha hoya che. kSayopazamabhAvamAM je karmano upazama thAya che te vipAkanI apekSAe che. pradezanI apekSAe nahIM. pradezanI apekSAe to udaya cAlu ja hoya che. upazamabhAvamAM vipAka ane pradeza bane apekSAe udayano abhAva hoya che. karmaphaLano anubhava karAve to te vipAkodaya kahevAya ane phaLano anubhava karAvyA vinA keme AtmAthI pRthak thaI jAya, te pradezodaya kahevAya. pAribhi bhAva :| 6 se kiM taM pAriNAmie ? pAriNAmie duvihe paNNatte, taM jahAsAdipAriNAmie ya, aNAdipAriNAmie ya / se kiM taM sAdipAriNAmie ? sAdipAriNAmie aNegavihe paNNatte, taM jahA juNNasurA juNNagulo, juNNaghayaM juNNataMdulA ceva / abbhA ya abbharukkhA, saMjhA gaMdhavvaNagarA ya // 24 // ukkAvAyA disAdAhA gajjiyaM vijjU NigghAyA jUvayA jakkhAdittA dhUmiyA mahiyA rayugghAo caMdovarAgA sUrovarAgA caMdaparivesA sUraparivesA paDicadayA paDisUrayA iMdadhaNU udagamacchA kavihasiyA amohA vAsA vAsaharA gAmA NagarA gharA pavvayA pAyAlA bhavaNA NirayA rayaNappabhA sakkarappabhA vAluyappabhA paMkappabhA dhUmappabhA tamA tamatamA sohamme IsANe jAva ANae pANae AraNe accue gevejje aNuttarovavAiyA IsIpabbhArA paramANupoggale dupaesie jAva aNatapaesie / se ta sAdipAri- NAmie / se kiMtaM aNAdipAriNAmie ? aNAdipAriNAmie-dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe jIvatthikAe poggalatthikAe addhAsamae loe aloe bhavasiddhiyA abhavasiddhiyA / se taM aNAdipAriNAmie / se taM pAriNAmie / zArtha :- pAriNAmie = pAribhibhAva, sAdipAriNAmie = sAhipArizabhibhAva, aNAdipAriNAmie = anAhi pAribhi bhAva, juNNasurA = ThUno // 3, juNNagulo = ThUno goga, juNNaghayaM = runu ghI, juNNataMdulA = ThUnA thopA, abbhA = abhra-vAha, abbharukkhA = abhavRkSa, vRkSAra parita als, saMjhA = saMdhyA, gaMdhavvaNagarA = masothI zobhita nAro sevA AzamA janatA Aro, disAdAhA = hi AzamaitI agnino mAmAsa thavo, o755||
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 ] zrI anuyogadvAra sUtra dizAmAM agni jevuM dekhAvuM, DAvAyA = ulkApAta, AkAzamAMthI paDatA tejapuMja, = garjanA, meghagarjanA, vinga = vijaLI, piyA = nirdhAta- vijaLInuM paDavuM, kUvA = cUpakazuklapakSanA prathama traNa divasano caMdra, gajallAlittA = yakSAdipta, AkAzamAM pizAcanA AkAravALI agni dekhAya te, dhUpiyA = dhUmikA-dhUmADA jevI AkAzamAM dekhAtI dhUmmasa, madiyA = mahikAjalakaNavALI dhUmmasa-jhAkaLa, yuvAno = rajodyAta-AkAzamAM dhULa UDe te, vaMvarA'IT =caMdragrahaNa, sUrovara = sUryagrahaNa, parivela = caMdrapariveza, caMdranI cArebAju pulanuM maMDaLa, sUraparivela = sUryapariveza, vaMdA, kasUravA = praticaMdra, pratisUrya, utpAtane sUcavatA bIjA caMdra-sUryanuM dekhAvuM, rUMdhay = megha dhanuSya, 36 miccha= meghadhanuSyanA TukaDA, viliya= kapiusitA- AkAzamAM saMbhaLAtI karNaka dhvani, amola = amogha, udaya-asta samaye sUryanA kiraNa dvArA utpanna rekhA vizeSa. bhAvArtha :- prazna- pAriNAmika bhAvanuM svarUpa kevuM che? uttara- pariNAmika bhAvanA be bheda che, te A pramANe che- (1) sAdipAriNAmika (2) anAdi pAriNAmika. prazna- sAdi pAriNAmika bhAvanuM svarUpa kevuM che? uttara- sAdi pAriNAmika bhAvanA aneka prakAra che. te A pramANe che- jUno dArU, jUno goLa, jUnuM ghI, jUnA cokhA, vAdaLA, abhravRkSa, saMdhyA, gaMdharvanagara, ulkApAta, digdAha, meghagarjanA, vijaLI, nirdhAta, yUpaka, yakSAdipta, dhUmikA, mahikA, rajodghAta, caMdra-sUrya grahaNa, caMdra-sUrya pariveSa, praticaMdrapratisUrya, meghadhanuSya, meghadhanuSyanA TukaDA, kapiusita, amogha, kSetra, varSadhara parvata, gAma, nagara, ghara, parvata, pAtALakaLaza, bhavana, naraka, ratnaprabhA, zarkarA prabhA, vAlukAprabhA, paMkaprabhA, dhUmaprabhA, tama prabhA, tamastamaprabhA, saudharma, IzAnathI laI Anata, prANata, AraNa-arcyuta devaloko, raiveyaka, anuttaropapAtikadeva vimAna, ISa~AgabhArA pRthvI, paramANupula, ddhipradezI DhaMdhathI laI anaMta pradezIskaMdha. A sarve sAdipAriNAmika bhAvarUpe che. prazna- anAdi pAriNAmika bhAvanuM svarUpa kevuM che? uttara- dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya, pagalAstikAya, addhAsamaya, loka, aloka, bhavasiddhika, abhavasiddhika. te anAdi pAriNAmika bhAvarUpe che. te pAriNAmikabhAva che. vivecana : A sUtra dvArA sUtrakAre pAriNAmika bhAvanuM nirUpaNa karyuM che. mULa svabhAvane kAyama rAkhIne pUrvaavasthAno nAza ane uttarAvasthAnI prAptirUpa pariNamana dravyamAM thayA ja kare che. tene pariNAmika bhAva kahe che.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11/cha nAma - cha bhAva . 211] svarUpamAM sthita rahIne dravyanI paryAyanuM utpanna ane naSTa thavuM te pariNAma kahevAya che. pariNAma athavA pariNAmathI niSpanna thAya te pariNAmika kahevAya che. A pariNAmika bhAvanA sAdi pAriNAmika ane anAdi pAriNAmika evA be bheda che. dArU, goLa, ghI, cokhAnI avasthA navA jUnA thavA rUpe badalAya che. navInatArUpa paryAya nAza pAme tyAre ja jIrNatArUpa paryAya utpanna thAya che. navI-jUnI paryAya utpanna thAya che mATe te pariNAma Adi sahita che. 'jUnuM tevizeSaNa upalakSaNa mAtra che. navuM ke jUnuM paryAyasUcaka koIpaNa vizeSaNa udAharaNarUpe laI zakAya. megha-saMdhyA-ulkApAta vagere avasthA paNa utpanna thatI ane thoDA samayamAM nAza pAmatI jaNAya che mATe te Adi pariNAmarUpe che. bharata vagere kSetra, varSadharo, vimAna vagerene sAdipariNAmarUpe grahaNa karela che kAraNa ke te pugaladravyanA banela che ane pudgala dravya pariNamanazIla che. AkArathI avasthita rahetA hovAthI bharatAdi kSetra vagere zAzvata che paraMtu jaghanya eka samaya ane utkRSTa asaMkhyAta kAla pachI te pulonuM avazya pariNamana thAya che. te pugalonI jagyAe te ja AkAramAM anya pudagalo joDAya jAya che. A rIte AkAranI apekSAe zAzvata hovA chatAM bharata vagere sAdi pariNAmarUpa che. dharmAstikAya vagere dravya, loka, aloka, bhavyatva, abhavyatva vagere svabhAvathI ja anAdikALathI te-te rUpamAM pariNata che mATe te anAdi pariNAma kahevAya che. sAnipAtikabhAva :| 7 se kiM taM saNNivAie ? saNNivAie- etesiM ceva udaiya-uvasamiya-khaiya-khaovasamiyapAriNA- miyANaM bhAvANaM duyasaMjoeNaM tiyasaMjoeNaM caukkasaMjoeNaM paMcagasaMjoeNaM je Nipphajjati savve se saNNivAie NAme / tattha NaM dasa dugasaMjogA, dasa tigasaMjogA, paMca caukkasaMjogA, ekke paMcagasaMjoge / bhAvArtha :- prazna- sAnnipAtikabhAvanuM svarUpa kevuM che? uttara- audayika, aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika ane pAriNAmika. A pAMca bhAvomAMthI benA saMyogathI, traNanA saMyogathI, cAranA ane pAMcanA saMyogathI je bhAvaniSpanna thAya che, te sAnnipAtika bhAvanAma che. temAM krikasaMyogaja dasa, trikasaMyogaja dasa, catuHsaMyogaja pAMca ane paMcasaMyogaja eka bhAva che. A sarva maLI chavvIsa sAnnipAtika bhAva che. vivecana : A sUtramAM sAnnipAtika bhAvanuM svarUpa tathA tenA bhedonI saMkhyAnuM saMkSipta varNana che. audayika
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 212 | zrI anuyogadvAra sUtra vagere pAMca bhAvomAMthI be-be bhAvone bhegA karavAmAM Ave tene krikasaMyoga sAnnipAtika bhAva kahevAya che. tenA dasa bheda che. te ja rIte audayika vagere traNa, cAra, pAMca bhAvane bhegA karavAmAM Ave te kramathI trisaMyoga, yatuHsaMyogAsane paMthasaMyogasAnnipAti bhADevAya.dvisaMyoga4-10,trisaMyoga4-10, catuHsaMyogaja-5 ane paMca saMyogaja-1, kula maLI chavvIsa bheda sAnnipAtika bhAvanA thAya che. dvikasaMyogI dasa sAnnipAtikabhAva :| 8 tattha NaM je se dasa dugasaMjogA te NaM ime-atthi NAme udaie uvasamaNipphaNNe, atthi NAme udaie khayaNipphaNNe, atthi NAme udaie khaovasamaNipphaNe, atthi NAme udaie pAriNAmiyaNipphaNNe / atthi NAme uvasamie khayaNipphaNNe, atthi NAme uvasamie khaovasamaNipphaNNe, atthi NAme uvasamie pAriNAmiyaNipphaNNe / / atthi NAme khaie khaovasamaNipphaNNe, atthi NAme khaie pAriNAmiya NipphaNNe, atthi NAme khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe / bhAvArtha - pAMca bhAvomAMthI be-beno saMyoga karavAthI niSpanna thatAM dasa dvisaMyogI bhaMgonA nAma A pramANe - (1) mohayi-aupazabhinA saMyogathI niSpanna bhAva. (2) mohyi:-kssaayin| saMyogathI niSpanna mAva. (3) mohayi:-kSAyopazabhinA saMyogathI niSpanna mAva. (4) mohayi-pAriminA saMyogathI niSpanna bhAva. (5) aupazabhi-kSAyina saMyogathI niSpanna bhAva. (6) aupathamika-kSAyopathamikanA saMyogathI niSpanna bhAva. (7) aupathamikapAriNAmikanA saMyogathI niSpanna bhAva. (8) kSAyi-kSAyopazaminA saMyogathI niSpanna bhAva. (C) kSAyi-pAribhijana saMyogathI niSpanna bhAva. (10) kSAyopathamika-pAriNAmikanA saMyogathI niSpanna bhAva. | 9 kayare se NAme udaie uvasamaNipphaNNe ? udae tti maNUse uvasaMtA kasAyA, esa NaM se NAme udaie uvasamaNipphaNNe // 1 // kayare se NAme udaie khayaNipphaNNe ? udae tti maNUse khaiyaM sammattaM, esa NaM se NAme udaie khayaNipphaNNe // 2 // kayare se NAme udaie khaovasamaNipphaNNe ? udae tti maNUse khaovasamiyAiM iMdiyAI, esa NaM se NAme udaie khaovasamaNipphaNNe // 3 // kayare se NAme udaie pAriNAmiyaNipphaNNe ? udae tti maNUse pAriNAmie
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11/cha nAma - cha bhAva . | 213 / jIve, esa NaM se NAme udaie pAriNAmiyaNipphaNNe // 4 // kayare se NAme uvasamie khayaNipphaNNe ? uvasaMtA kasAyA khaiyaM sammattaM, esa NaM se NAme uvasamie khayaNipphaNNe // 5 // __kayare se NAme uvasamie khaovasamaNipphaNNe ? uvasaMtA kasAyA khaovasamiyAiM iMdiyAI, esa NaM se NAme uvasamie khaovasamaNipphaNNe // 6 // kayare se NAme uvasamie pAriNAmiyaNipphaNNe ? uvasaMtA kasAyA pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamie pAriNAmiyaNipphaNNe // 7 // kayare se NAme khaie khaovasamaNipphaNNe ? khaiyaM sammattaM khaovasamiyAI idiyAI, esa NaM se NAme khaie khaovasamaNipphaNNe // 8 // kayare se NAme khaie pAriNAmiyaNipphaNNe ? khaiyaM sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khaie pAriNAmiyaNipphaNNe // 9 // kayare se NAme khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe? khaovasamiyAiM iMdiyAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe // 10 // bhAvArtha :-prshr-shNgrhe| vAthI 'mohathi-mopazabhi' nAmanI prathama magajane? uttara- audayika bhAvamAM manuSyagati ane aupazamika bhAvamAM upazAMta kaSAya grahaNa karavAthI prathabha bhaMga niSpanna thAya che. [1] prazra-zuDa 42vAthI 'mohayi-kSAyi' nAmanobhI maMgajane? uttara- dayika bhAvamAM manuSyagati ane kSAyikabhAvamAM kSAyika samyakatva grahaNa karavAthI piiliibhgvnech.||2|| prazna- zuM adde| 42vAthI 'mauyi:-kSAyopazabhi' nAmanotrI mApane ? uttara- audayika bhAvamAM manuSyagati ane kSAyopathamika bhAvamAM Indriyo grahaNa karavAthI trI mNgjnech.||3|| prazra-zaM ahe| 42vAthI 'mohayi-pAriemi' nAmano yotho maMgajane? uttara- audayika bhAvamAM manuSyagati, pAriNAmikabhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI cotho bhaMga bnech.||4||
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 214 | zrI anuyogadvAra sUtra prazna- zuM grahaNa karavAthI 'aupazamika-kSAyika nAmano pAMcamo bhaMga bane? uttara- aupazamika bhAvamAM pathamika kaSAya ane kSAyika bhAvamAM kSAyikasamyakatva grahaNa karavAthI pAMcamo bhaMga bane che. pA. prazna- zuM grahaNa karavAthI 'aupazamika-kSAyopathamika' nAmano chaThTho bhaMga bane? uttara- pazamika bhAvamAM upazAMta kaSAya ane kSAyopathamika bhAvamAM Idriyo grahaNa karavAthI chaThTho bhaMga bane che. liaa. prazna- zuM grahaNa karavAthI 'aupazamika-pAriNAmika nAmano sAtamo bhaMga bane ? uttara- pazamika bhAvamAM upazAMta kaSAya ane pariNAmika bhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI sAtamo bhaMga bane che. IINA prazna- zuM grahaNa karavAthI 'kSAyika-kSAyopathamika nAmano AThamo bhaMga bane? uttara- kSAyika bhAvamAM kSAyika samyakatva ane kSAyopathamika bhAvamAM Idriyo grahaNa karavAthI AThamo bhaMga bane che. all prazna- zuM grahaNa karavAthI 'kSAyika-pAriNAmika' nAmano navamo bhaMga bane ? uttara- kSAyika bhAvamAM kSAyika samyaktva ane pariNAmika bhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI navamo bhaMga bane che. lA. prazna- zuM grahaNa karavAthI 'kSAyopathamika-pAriNAmika' nAmano dasamo bhaMga bane ? uttara- kSAyopathamika bhAvamAM Idriya ane pariNAmika bhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI dasamo bhaMga bane che. 1oll vivecana : A sUtramAM brikasaMyogaja sAnnipAtika bhAvanA dasa bhaMga kahyA che. te bhaMga banAvavA pAMce bhAvone kramathI sthApita karavA. pelo ane bIjo bhAva bhego karatA prathama bhaMga thAya, pelo ane trIjo bhAva bhego karatA bIjo bhaMga thAya, pelo ane cotho bhAva bhego karatAM trIjo bhaMga thAya. e rIte prathama audayika bhAva sAthe aupathamika, kSAyika, kSAyopathamika ane pariNAmika bhAvane kramathI joDatA cAra bhaMga thAya, tyAra pachI bIjo bhAva pathamika sAthe kSAyika, kSAyopathamika ane pAriNAmikane kramathI joDatA traNa bhaMga thAya, kSAyika bhAva sAthe kSAyopathamika ane pAriNAmikane kramathI joDatA be bhaMga thAya ane kSAyopathamika sAthe pAriNAmikane joDatA eka bhaMga thAya, A rIte dvika saMyogI sAtripAtika bhAvanA dasa bhaMga thAya che.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11/cha nAma- cha bhAva 215 | 13. 1.5 yathA- 1.2 prathama bhaMga chaThTho bhaMga bIjo bhaMga sAtamo bhaMga 1.4 trIjo bhaMga 3.4 AThamo bhaMga cotho bhaMga navamo bhaMga 2.3 pAMcamobhaMga 4.5 dazamo bhaMga sUtrakAre A dasa bhegone udAharaNa dvArA spaSTa karyA che. temAM audayika bhAvamAM udAharaNarUpe manuSyagati lIdhI che kAraNa ke gatinAma karmanA udayathI manuSyagati prApta thAya che. aupazamika bhAvamAM upazAMta kaSAya, kSAyika bhAvamAM anaMtAnubaMdhI kaSAya ane darzana mohanIyanA kSayathI prApta kSAyika samyakatva, kSAyopathamika bhAvamAM Idriyo, jJAnAvaraNIya darzanAvaraNIyanA kSayopazamathI bhAvendriyanI prApti thAya che. pAriNAmika bhAvamAM jIvatvanuM grahaNa karyuM che. jIvatva jIvano svabhAva che ane te anAdi pAriNAmika bhAva che. pAMca bhAvonA udAharaNarUpe A nAmo grahaNa karyA che te paNa upalakSaNarUpa che. A bhAvomAM je je karma prakRtiono udaya, upazama, kSaya, kSayopazama, jyAM je ghaTita thatAM hoya tyAM te grahaNa karI zakAya. drikasaMyogI sAnnipAtika bhAvanA dasa bhaMgamAMthI 'kSAyika-pAriNAmika' nAmano navamo bhaMga ja siddha bhagavAnanI apekSAe ghaTita thAya che. zeSa nava bhaMga zUnya che. prarUpaNA mAtra che. siddha bhagavAnamAM ATha karmanA kSayanA kAraNe kSAyika jJAna, kSAyika darzana, kSAyika samyakatva kSayikacAritra vagere kSAyika bhAva che ane jIvatvarUpa pAriNAmika bhAva che. saMsArI jIvomAM ochAmAM ochA traNa bhAva hoya. mATe dvika saMyogI bhaMga saMsArI jIvomAM hotA nathI. trikasaMyogI daza sAnnipAtika bhAva :| 10 tattha NaM je te dasa tigasaMjogA te NaM ime- atthi NAme udaie uvasamie khayaNipphaNNe, atthi NAme udaie uvasamie khaovasamaNipphaNNe, atthi NAme udaie uvasamie pAriNAmiyaNipphaNNe, atthi NAme udaie khaie khaovasamaNipphaNNe, atthi NAme udaie khaie pAriNAmiyaNipphaNNe, atthi NAme udaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe / atthi NAme uvasamie khaie khaovasamaNipphaNNe, atthi NAme uvasamie khaie pAriNAmiyaNipphaNNe, atthi NAme uvasamie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe / atthi NAme khaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe / bhAvArtha :- temAM je dasa trisaMyogI bhaMga che, te A pramANe che
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 217 | zrI anuyogadvAra sUtra (1) mohathi:-aupazabhi:-kSAyi niSpanna. (2) mohayi-aupazabhikSAyopazabhiniSpanna. (3) sauhAya-aupazabhi pAribhi niSpanna. (4) mohayi:-kSAyi:-kSAyopazabhiniSpanna. (5) mohayi-zAyi-pAribhi niSpana. (6) mohayi:-kSayopazabhi-pAribhi niSpanna. (7) aupazabhi:-kSAyi-kSAyopazami niSpanna. (8) aupazabhi:-kSAthi-pAribhi niSpanna. (e) aupazabhi:-kSAyopazabhi:-pArierAbhiniSpanna. (10) kSAyi:-kSAyopazabhi:-pArierAbhiniSpanna. |11 kayare se NAme udaie uvasamie khayaNipphaNNe ? udae tti maNUse uvasaMtA kasAyA khaiyaM sammatta, esa NaM se NAme udaie uvasamie khayaNipphaNNe // 1 // kayare se NAme udaie uvasamie khaovasamaNipphaNNe ? udae tti maNUse uvasaMtA kasAyA khaovasamiyAiM iMdiyAI, esa NaM se NAme udaie uvasamie khaovasamaNipphaNNe // 2 // kayare se NAme udaie uvasamie pAriNAmiyaNipphaNNe ? udae tti maNUse uvasaMtA kasAyA pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaie uvasamie pAriNAmiya-NipphaNNe // 3 // kayare se NAme udaie khaie khaovasamaNipphaNNe ? udae tti maNUse khaiyaM sammattaM khaovasamiyAiM iMdiyAI, esa NaM se NAme udaie khaie khaovasamaNipphaNNe // 4 // kayare se NAme udaie khaie pAriNAmiyaNipphaNNe ? udae tti maNUse khaiyaM sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaie khaie pAriNAmiyaNipphaNNe // 5 // kayare se NAme udaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe ? udae tti maNUse khaovasamiyAiM iMdiyAI pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe // 6 // kayare se NAme uvasamie khaie khaovasamaNipphaNNe ? uvasaMtA kasAyA khaiyaM sammattaMkhaovasamiyAiM iMdiyAI, esa NaM se NAme uvasamie khaie khaovasamaNipphaNNe // 7 // __kayare se NAme uvasamie khaie pAriNAmiyaNipphaNNe ? uvasaMtA kasAyA khaiyaM sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamie khaie pAriNAmiyaNipphaNNe // 8 //
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11/cha nAma - cha bhAva 217 kayare se NAme uvasamie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe ? uvasaMtA kasAyA khaovasamiyAiM iMdiyAiM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe // 9 // kayare se NAme khaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe ? khaiyaM sammattaM khaovasamiyAiM iMdiyAiM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme khaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe // 10 // bhAvArtha :- prazna- zuM grahaNa karavAthI 'audayika-aupazamika-kSAyika' nAmano prathama bhaMga bane ? uttara- auyika bhAvamAM manuSyagati, aupazamika bhAvamAM upazAMta kAya tathA kSAyika bhAvamAM kSAyika samyaktva grahaNa karavAthI prathama bhaMga bane che. prazna- zuM grahaNa karavAthI 'auyika-aupamika-kSAyopazamika' nAmano bIjo bhaMga bane ? uttara- auyika bhAvamAM manuSyagati, aupazamika bhAvamAM upazAMta kaSAya, kSAyopazamika bhAvamAM Idriyo grahaNa karavAthI bIjo bhaMga bane che. rA prazna- zuM grahaNa karavAthI 'auyika-aupazamika-pAriNAmika' nAmano trIjo bhaMga bane che ? uttara- auyika bhAvamAM manuSyagati, aupazamika bhAvamAM upazAMta kaSAya ane pAriNAmika bhAvamAM jIvatvanuM grahaNa karavAthI trIjo bhaMga bane. 5DyA prazna- zuM grahaNa karavAthI 'audayika-kSAyika-kSAyopamika' nAmano cotho bhaMga bane ? uttara- auyika bhAvamAM manuSyagati, kSAyika bhAvamAM--kSAyika samyaktva ane kSAyopazamika bhAvamAM IMdriya grahaNa karavAthI cotho bhaMga bane. 545 prazna- zuM grahaNa karavAthI 'audayika-kSAyika-pAriNAmika' nAmano pAMcamo bhaMga bane ? uttara- audiyaka bhAvamAM manuSyagati, kSAyika bhAvamAM kSAyika samyaktva, pAriNAmika bhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI pAMcamo bhaMga bane. ApA prazna- zuM grahaNa karavAthI 'auyikakSAyopamika-pAriNAmika' nAmano chaThTho bhaMga bane ? uttara- auyika bhAvamAM manuSyagati, kSAyopazamika bhAvamAM Idriya, pAriNAmika bhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI chaThTho bhaMga bane. aa prazna- zuM grahaNa karavAthI 'aupazamikakSAyika--kSAyopazamika' nAmano sAtamo bhaMga bane ?
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 | zrI anuyogadvAra sUtra uttara-pathamika bhAvamAM upazAMta kaSAya, kSAyika bhAvamAM kSAyika samyakatva ane kSAyopathamika bhAvamAM Indriya grahaNa karavAthI sAtamo bhaMga bane. ghaNA prazna- zuM grahaNa karavAthI pathamika-kSAyika-pAriNAmika nAmano AThamo bhaMga bane? uttara-pazamika bhAvamAM upazAMta kaSAya, kSAyika bhAvamAM kSAyika samyakatva ane pariNAmika bhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI AThamo bhaMga bane. ghaTA prazna- zuM grahaNa karavAthI pathamika-sAyopathamika-pAriNAmika nAmano navamo bhaMga bane? uttara- pazamika bhAvamAM upazAMta kaSAya, kSAyopathamika bhAvamAM Idriya ane pariNAmika bhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI navamo bhaMga bane. palA prazna- zuM grahaNa karavAthI kSAyika-kSAyopathamika-pAriNAmika' nAmano dasamo bhaMga bane? uttara- kSAyika bhAvamAM kSAyika samyakatva, kSAyopathamika bhAvamAM Idriya, pAriNAmika bhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI dasamo bhaMga bane che. 10 vivecana : A be sUtro dvArA sUtrakAre trisaMyogI sAnnipAtika bhAvanuM svarUpa ane tenA dasa bhego udAharaNa sAthe samajAvyA che. pAMca bhAvone kramathI sthApita karI traNa-traNane bhegA karavAthI trika saMyogI bhaMga bane che. te A pramANe samajavA. (1) audayika, (2) aupathamika, (3) kSAyika, (4) kSAyopathamika, (5) pAriNAmika. prathama bhaMga 1. 4. 5 chaThTho bhaMga 1. 2. 3 1. 2.4 bIjo bhaMga 2. 3. 4 sAtamo bhaMga 1. 2. 5 trIjo bhaMga 2. 3. 5 AThamo bhaMga 1. 3.4 cotho bhaMga 2. 4. 5 navamo bhaMga 1. 3. 5 pAMcamo bhaMga 3. 4. 5 dasamo bhaMga. A dasa bhaMgomAMthI pAMcamo bhaMga 'audayika-kSAyika-pAriNAmika kevaLI bhagavAnanI apekSAe ghaTita thaze. temAM manuSyagati, manuSyagati nAma karmanA udayathI che. kSAyika samyakatva vItarAgatA AdimohanIyanA kSayathI ane jIvatva pAriNAmika bhAvarUpe che. ghAtikarmono kSaya thaI javAthI upazama tathA
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra2 11/7 nAbha - chalAva 219 kSayopazama bhAva kevalI bhagavAnamAM nathI. chaThTho bhaMga 'audiyaka--kSAyopazamika-pAriNAmika' sAmAnyarUpe sarva saMsArI jIvamAM ghaTita thAya che. gati-zarIra vagere karmanA udayajanya bhAvo saMsArI jIvane hoya che. karmanA kSayopazamathI IMdriyAdi bhAva prApta thAya che ane jIvatva pAriNAmika bhAva rUpe che. bhaMgo zeSa ATha bhaMga zUnya che. pAriNAmika bhAva sarva jIvomAM hoya che. tethI pAriNAmika vinAnA zUnya / bane che. sarva saMsArI jIvone kSAyopazamika bhAva hoya ja che mATe kSAyopazamika bhAva na hoya tevA bhaMga zUnya bane che. audiyaka bhAva paNa sarva saMsArI jIvone hoya ja, mATe auyika bhAva na hoya tevA bhaMga zUnya bane che. yatuH saMyogI pAMya sAnnipAtibhAva : 12 tattha NaM je te paMca caukkasaMyogA te NaM ime - atthi NAme udaie uvasamie khaie khaovasamaNipphaNNe, atthi NAme udaie uvasamie khaie pAriNAmiyaNipphaNNe, atthi NAme udaie uvasamie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe, atthi NAme udaie khaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe, atthi NAme uvasamie khaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe / bhAvArtha :- cAra bhAvane bhegA karavAthI--cAranA saMyogathI catuHsaMyogI sAnnipAtika bhAvanA pAMca bhaMga thAya che. te khA pramANe che - ( 1 ) jauhayiGa - khopazamiDa- kSAyiGa - kSAyopazamiGa niSpanna bhAva. (2) jauhaDi - saupazabhiDa - kSAyiGa - pArizAbhiGa niSpanna bhAva. ( 3 ) jauhayiGa - khopshmiddkSAyopazamika-pAriNAmika niSpanna bhAva. (4) audayika-kSAyika-kSAyopazamika-pAriNAmika niSpanna bhAva. (4) khopazamiGa - kSAyiGa - kSAyopazamiGa - pArizAbhiGa niSpanna bhAva. 13 kayare se NAme udaie uvasamie khaie khaovasamaNipphaNNe ? udae tti maNUse uvasaMtA kasAyA khaiyaM sammattaM khaovasamiyAiM iMdiyAI, esa NaM se NAme udaie uvasamie khaie khaovasamaNipphaNNe // 1 // kayare se NAme udaie uvasamie khaie pAriNAmiyaNipphaNNe ? udae tti maNUse uvasaMtA kasAyA khaiyaM sammattaM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaie uvasamie khaie pAriNAmiyaNipphaNNe // 2 // kayare se NAme udaie uvasamie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe ? udae tti maNUse uvasaMtA kasAyA khaovasamiyAiM iMdiyAI pAriNAmie jIve,
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra esa NaM se NAme udaie uvasamie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe // 3 // kayare se NAme udaie khaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe ? udae tti maNUse khaiyaM sammattaM khaovasamiyAiM iMdiyAI pAriNAmie jIve, e sa NaM se NAme udaie khaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe // 4 // 220 kayare se NAme uvasamie khaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe ? uvasaMtA kasAyA khaiyaM sammattaM khaovasamiyAiM iMdiyAiM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme uvasamie khaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe // 5 // bhAvArtha :- prazna- zuM grahaNa karavAthI 'audayikaaupazamika--kSAyika-kSAyopazamika' nAmano prathama bhaMga bane ? uttara- auyika bhAvamAM manuSyagati, aupazamika bhAvamAM upazAMta kaSAya, kSAyika bhAvamAM kSAyika samyaktva ane kSAyopazamika bhAvamAM Idriyo grahaNa karavAthI prathama bhaMga bane. u prazna- zuM grahaNa karavAthI 'auyika-aupamika-kSAyika-pAriNAmika' nAmano bIjo bhaMga bane ? uttara- auyika bhAvamAM manuSyagati, aupazamika bhAvamAM upazAMta kaSAya, kSAyika bhAvamAM kSAyika samyaktva, pAriNAmika bhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI bIjo bhaMga bane. rA prazna- zuM grahaNa karavAthI 'auyika-aupamika-kSAyopazamika-pAriNAmika' nAmano trIjo bhaMga bane ? uttara- auyika bhAvamAM manuSyagati, aupazamika bhAvamAM upazAMta kaSAya, kSAyopazamika bhAvamAM Idriyo, pAriNAmika bhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI trIjo bhaMga bane. usu prazna- zuM grahaNa karavAthI 'audayika-kSAyika kSAyopazamika-pAriNAmika' nAmano cotho bhaMga bane? uttara- auyika bhAvamAM manuSyagati, kSAyikabhAvamAM kSAyika samyaktva, kSAyopazamika bhAvamAM IMdriya, pAriNAmika bhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI cotho bhaMga bane. 54u prazna- zuM grahaNa karavAthI 'aupazamika--kSAyika-kSAyopazamika-pAriNAmika' nAmano pAMcamo bhaMga bane ? uttara- aupamika bhAvamAM upazAMta kaSAya, kSAyika bhAvamAM kSAyika samyaktva, kSAyopazamika
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11/cha nAma - cha bhAva ] [ 221] bhAvamAM Idriyo, pAriNAmika bhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI pAMcamo bhaMga bane. 5 vivecana : A be sUtromAM sUtrakAre pAMca bhAvamAMthI cAra-cAra bhAvane bhegA karavAthI banatA catuHsaMyogI sAnnipAtika bhAvanuM svarUpa tathA tenA pAMca aMgone udAharaNa dvArA spaSTa karyA che. pAMca bhAvone kramathI sthApI cAra-cArano saMyoga A pramANe karavo. (1) 1. 2. 3.4 (2) 1. 2. 3. 5 (3) 1. 2.4. 5 (4) 1. 3. 4. 5 (5) 2. 3. 4. 5 sarva jIvamAM pAriNAmika bhAva hoya ja che mATe je bhaMgamAM pAriNAmika bhAva na hoya tevo prathama bhaMga zUnya che. kSAyopathamika bhAvajanya IdriyAdi sarva saMsArI jIvane hoya ja che. bIjA bhaMgamAM te na hovAthI bIjo bhaMga zunya che. pAMcamA bhaMgamAM audayika bhAva nathI. sarva saMsArI jIvane audayika bhAva hoya ja mATe te zunya che. siddhamAM to mAtra be ja bhAva hoya kSAyika ane pariNAmika mATe tyAM catuHsaMyogI bhaMga ghaTita thaI zakatA nathI. trIjo ane cotho bhaMga cAregatinA jIvamAM samakita prAptinI avasthAmAM ghaTita thAya che. manuSyanAraka vagere gati-udaya bhAvathI hoya. koI nArakAdine upazama samakita hoya to koIne kSAyika samakti hoya. tethI samakita opazamikabhAve athavA kSAyikabhAve hoya. Idriya vagere kSayopazamabhAve ane jIvatva pAriNAmika bhAve hoya. narakAdi cAre gatimAM je jIvane kSAyika samakita hoya te apekSAe cotho bhaMga ane je jIvone aupathamika samyakatva hoya te apekSAe tRtIya bhaMga ghaTita thAya che. paMcasaMcogI sAnnipAtikabhAva :14 tattha NaM je se ekke paMcasaMjoge se NaM ime asthi NAme udaie uvasamie khaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe // 1 // bhAvArtha :- paMcasaMyogaja sAnnipAtika bhAvano eka bhaMga thAya che, te A pramANe thAya che. audayikaaupathamika-kSAyikakSAyopathamika-pAriNAmika niSpanna. |15 kayare se NAme udaie uvasamie khaie khaovasamie pAriNAmiyaNipphaNNe ? udae tti maNUse uvasaMtA kasAyA khaiyaM sammattaM khaovasamiyAiM iMdiyAiM pAriNAmie jIve, esa NaM se NAme udaie uvasamie khaie khaovasamie pAriNAmiya-NipphaNNe / se taM saNNivAie / se taM chaNNAme / bhAvArtha :- prazna- zuM grahaNa karavAthI 'audayika-aupazamika-kSAyika-kSAyopathamika-pAriNAmika'
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ rarara | zrI ayogavAra sUtra nAmano bhaMga bane? uttara-dayika bhAvAM manuSyagati, aupathamika bhAvamAM upazAMta kaSAya, kSAyika bhAvamAM kSAyaka samyakatva, kSAyopathamika bhAvamAM Idriya ane pariNAmika bhAvamAM jIvatva grahaNa karavAthI paMcasaMyogI sAnnipAtika bhAva niSpanna thAya che. A sAnnipAtika bhAvanuM svarUpa che. cha bhAvanuM varNana pUrNa thatAM cha nAmanuM nirUpaNa pUrNa thAya che. vivecana : pAMce bhAvone bhegA karavAthI paMcasaMyogI sAnnipAtika bhAva bane che. bhAvo pAMca ja che. te pAMceno saMyoga thAya tethI teno eka ja bhaMga bane che. A bhaMga kSAyika samyagdaSTi jIva upazama zreNIno prAraMbha kare tyAre ghaTita thAya che. audayika bhAve manuSyagati che, kSAyopathamika bhAve Idriyo che. jIvatva te pAriNAmika bhAva che. kSAyika samakita hovAthI kSAyika bhAva ane upazama zreNImAM cAritra mohanIyano upazama kare tethI aupazamika bhAva che. A rIte pAMce bhAva temAM ghaTita thaI jAya che. A rIte sAnnipAtika bhAvanA chavvIsa baMgonuM svarUpa varNana pUrNa thAya che. sAnipAtika bhAvanA radda bhaMga krama | bhaMganuM nAma bhaMganuM arthaghaTana zUnya/ghaTita bhaMga zUnya. zUnya. zUnya. zUnya. zUnya. - j k j k $ $ 9 manuSyagati - upazAMta kaSAya manuSyagati - kSAyika samyatva manuSyagati - Idriya manuSyagati - jIvatva upazAMta kaSAya - kSAyika samyakatva upazAMta kaSAya - Idriyo upazAMta kaSAya- jIvatva kSA. samakita - Idriyo kSA. samakita - jIvatva Idriyo - jIvatva dvika saMyogI 10 bhaMga auda, aupa. auda. kSAyika. auda. kSAyopa. auda. pAri. aupa. kSA. aupa. kSAyopa. aupa. pAri. kSA. kSAyopa. kSA. pAri. kSAyopa. pAri. trisaMyogI 10 bhaMga auda. aupa. kSA. auda. opa. kSAyopa. auda. aupa. pAri. auda. kSA. kSAyopa. auda. kSA. pAri. auda, kSAyopa, pAri. zUnya. zUnya. zUnya. siddhamAM ghaTita thAya. zUnya. 11, zUnya. zUnya. 13. zUnya. manuSyagati, upazAMta kaSAya-kSA. samakita manuSya., u. kaSAya, Idriya manuSya., u. kaSAya, jIvatva manuSya., kSA. samakita, Idriyo manuSyagati, kSA. samakita, jIva7. manuSyagati, IdriyAdi, jIvata zUnya. kevaLI bhagavAnamAM ghaTita thAya che. sAmAnya rUpe sarva saMsArI jIvamAM ghaTita thAya che.
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 11/cha nAma- cha bhAva 223 | 18. aupa, kSAyika, kSAyopa. u. kaSAya, kSA. samakita, IdriyAdi zUnya. aupa, kSA, pAri. u. kaSAya, kSA. samakita, jIvata zUnya. aupa. kSAyopa. pAri. u. kaSAya, IdriyAdi, jIvatva zUnya. kSA. kSAyopa. pAri. kSA. samakita, IdriyAdi, jIva zUnya. cAsaMyogI pAMca bhaMga auda. aupa. kSA. kSAyopa. | manuSya, u. kaSAya, kSA. samakita, IdriyAdi | zUnya. auda. opa. kSA. pAri. | manuSya, u. kaSAya, kSA. samakita, jIvatva zunya. auda. aupa. kSAyopa. pAri, manuSya, u. samakita-kaSAya, IdriyAdi, cAre gatinA upazama samakitajIvatva vALA jIvanI apekSA ghaTita thAya che. auda. kSA, kSAyopa. pAri. | manuSya, kSA. samakita, IdriyAdi, jIvatva cAregatinA kSAyika samakitI jIvanI apekSAe ghaTita thAya che. aupa. kSA. kSAyopa. pAri. | u. kaSAya, kSA. samakita, IdriyAdi, jIvatva zUnya. auda. opa. kSA. kSAyopa. | manuSya. u.kaSAya, kSA. samakita, IdriyAdi sAyika samakitI jIva upazama pAri. jIvatva. zreNI mAMDe te apekSA e ghaTita thAya che. 24. | II prakaraNa-11 saMpUrNa II
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 audiyaka udaya jIva udaya niSpanna 4 gati 6 kAya upakrama AnupUrvI eka parAmika udaya upazama upazama niSpanna niSpakSa ajIvodaya niSpanna *5 zarIra *5 zarIranA vyApArathI gRhita dravya *4 zarIranA 4 kapAya 3 veda OM zevA 1 billAdaSTi vyApArI 1 avirata pariNAmita 1 ajJAnI varNa 1 AhAraka gaMdha 1 chadmastha 1 sayogI 1 saMsArastha 1 asiddha rasa sparza be nAma traNa cAra kSAyika kSaya uparAMta 4 kAya *upazAMta nikSepa rAga *upazAMta samyaktva *upazAMta cAritra *upazAMta kAya chadmastha vItarAgatva cha nAma anuyoga dvAra pramANa vaktavyatA arthAdhikAra anugama pAMca cha nAma jJAnAvaraNa *kSINa darzanAvaraNa *kSINa vedanIya *ji monIya *kSINa kSaya kSayopazama niSpanna *kSINa Adhya *kSINanAma *sIlagaga *kSINa aMtarAya sAyaparAmi kSayopazama niSpanna prathama 4 jJAna prathama 3 jJAna 3 darzana daSTi 5 cAritra 1 cAritrAcAritra 5 dAnAvidhi 3 vIrya 5 Idriya 12 aMgadhAraNa sAta ATha nava dasa 9thI14 pUrvadhara gavipada vAcaka padavI. naya zrI anuyogadvAra sUtra dvika saMyogI trika saMyogI 10 bhaMga 10 bhaga samavatAra pAriNAmika sAnnipAtika sAdi jUno goLa jUno gharu jUnA cokhA ulkApAta dAha vagere anAdi. dharmAstikAya ardhamAMti. AkAzAsti pudgalAsti jIvAstikAya catuHsaMyogI 5 bhaMga kALa ko avaka bhavya abhavya jIvatva vagere. paMca saMyogI 1bhaMga
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 12/sAta nAma - sAta svara | [ 225] bAramuM prakaraNa sAta nAmamAM sAta svara sAta svaronuM svarUpa :| 1 se kiM taM sattaNAme ? sattaNAme satta sarA paNNattA, taM jahA sajje risabhe gaMdhAre majjhime paMcame sare / dhevae ceva NesAe sarA satta viyAhiyA // 25 // bhAvArtha :- prazna- saptanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- saptanAmamAM sAta prakAranA svara kahyA che, te A pramANe che- (1) SaDaja (2) RSabha (3) gAMdhAra (4) madhyama (5) paMcama (6) dhaivata (7) niSAda. vivecana : puruSonI 7ra kaLA ane strIonI 64 kaLAomAM gIta, saMgIta, vAdana vagereno samAveza thAya che. tethI sUtrakAre A saptanAmamAM sAta svaronuM varNana karyuM che. svara e vizeSa dhvanirUpa che. te sAta svaronA lakSaNa A pramANe che. (1) Saja svara - kaMTha, vakSasthala, tAlu, jihA, dAMta ane nAsikA, A cha sthAnanA saMyogathI je svara utpanna thAya te SaDuja kahevAya che. 2) aSabha svara - RSabha eTale baLada. nAbhithI utthita thaI kaMTha ane mastaka sAthe athaDAyane pragaTa thatA, RSabhanI garjanA jevA svarane RSabha kahe che. (3) gAMdhAra svara :- gaMdhavAhaka svara. nAbhithI utthita, kaMTha ane hRdaya samAhata(athaDAyela) ane vividha gaMdhonA vAhaka svarane gAMdhAra kahe che. (4) madhyama svara - madhyama bhAgathI utpanna thAya te svara arthAtu nAbhithI utpanna thaI je svara ura ane hadayathI samAhata thaI pharI nAbhi pradezamAM Avela vAyu dvArA ucca nAdarUpe pragaTe te madhyama svara kahevAya che. (5) paMcama svara - nAbhi sthAnathI utpanna vAyu, vakSasthaLa, hRdaya, kaMTha ane mastakamAM vyApta thaI
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 | zrI ayogavAra sUtra svararUpe pariName te paMcama svara kahevAya che. () dhaivata svaraH- je svara pUrvokta badhA svaronuM anusaMdhAna kare te dhavata svara kahevAya che. (7) niSAda svara - sarva svarono je parAbhava kare te niSAda svara kahevAya che. teno svAmI sUrya che. saMgIta zAstramAM, A sAta svarono bodha karAvavA, te pratyeka svaranA prathamanA eka-eka akSara dvArA niSpanna 'sAregamapadhani' A pada prasiddha che. 'sa' Saja svarano, 2' RSabha svarano, 'ga'-gAMdhAra svarano bodhaka che. tema padanA pratyeka akSara eka-eka svaranA bodhaka che. A sAte svaro jIva ane ajIva baMne mAdhyamathI utpanna thAya che. sAta svaronA sthAna :| 2 eesi NaM sattaNhaM sarANaM satta saraTThANA paNNattA, taM jahA sajjaM ca aggajIhAe, ureNa risahaM saraM / kaMThuggateNa gaMdhAraM, majjhajIhAe majjhimaM // 26 // NAsAe paMcamaM bUyA, daMtoTeNa ya dhevataM / bhamuhakkheveNa NesAyaM, saraTThANA viyAhiyA // 27 // zabdArtha -pati i = A, saradaM saraTM = sAtasvaranA, satta = sAta, sarakAA = svara sthAna ajafidapa = agrajihAthI, kA = vakSasthalathI, vasaMtuti = kaMThagata-kaMThathI, maLIhANa = madhya jillAthI, saMtoSa = datoSTha saMyogathI, samuhavega = bhrakuTi tANelA mastakathI, mUrdhAthI, sarANa = svarasthAna, viyAriyA = jANavA. bhAvArtha :- sAta svaranA sAta uccAraNa sthAna A pramANe che- (1) jihAnA agrabhAgathI Saja svara (2) vakSasthalathI RSabha svara (3) kaMThathI gAMdhAra svara (4) jihAnA madhyabhAgathI madhyama svara (5) nAsikAthI paMcama svara (6) dAMta-hoThanA saMyogathI paivata svara (7) bhrakuTi yukta mUrdhAthI niSAda svaranuM uccAraNa karAya che. A sAta svara sthAna kahevAya che. vivecana : - sAte svaronuM mULa uddagama sthAna to nAbhi che. nAbhithI utthita avikArI svaramAM jihAdi aMga dvArA vizeSatA utpanna thAya che. sarva svaronA uccAraNamAM jihA, kaMTha vagere sarva sthAnonI apekSA hoya che paraMtu pratyeka svara eka-eka sthAna dvArA abhivyakta thAya che. tethI sAte svaranA bhinna-bhinna svara sthAna mAnavAmAM Ave che. jemake RSabha svaranA uccAraNamAM vakSasthalano vizeSarUpathI upayoga karAya che. te
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 12/sAta nAma - sAta svara | 227 | rIte je svaranuM ja svara sthAna che te svaranA uccAraNamAM te te sthAna vizeSarUpe upayogI bane che. tethI A sUtramAM sAte svaranA sAta uccAraNa sthAna batAvyA che. jIvanizcita saptasvara : satta sarA jIvaNissayA paNNattA, taM jahAsajja ravai mayUro, kukkuDo risabhaM saraM / haMso ravai gaMdhAraM, majjhimaM tu gavelagA // 28 // aha kusumasaMbhave kAle, koilA paMcamaM saraM / chaTuM ca sArasA kuMcA, NesAyaM sattamaM gao // 29 // zabdArtha-navaliyA = jIva nizrita,rava = bole che, susaMjave phUlonI utpatti kALamAM vasaMtaRtumAM, volA = koyalano, sArasA = sArasa, juvA = kauMcano, ko = hAthI, gaja. bhAvArtha :- jIvanizcita svaro sAta prakAranA kahyA che te A pramANe che- (1) mayura SaGaja svaramAM (2) kukaDo RSabha svaramAM (3) haMsa gAMdhAra svaramAM, (4) gavelaka madhyama svaramAM (5) koyala vasaMtaRtumAM paMcama svaramAM (6) sArasa ane kauMca pakSI dhaivata svaramAM (7) hAthI niSAda svaramAM bole che. ajIvanizcita saptasvara :| 4 satta sarA ajIvaNissiyA paNNattA, taM jahA sajja ravai muyaMgo, gomuhI risaha saraM / saMkho ravai gaMdhAraM, majjhimaM puNa jhallarI // 30 // caucalaNapaiTThANA, gohiyA paMcamaM saraM / ADaMbaro dhevaiyaM, mahAbherI ya sattamaM // 31 // zabdArtha -muNLo = mRdaMga, mudI = gomukhI, savo = zaMkha, jhultarI = jhAlara, vaDatA = cAra caraNa para, paThThA = pratiSThita-sthita, diyA = godhikA(vAdya vizeSa), Avo = nagAruM, mArA = mahAbherI. bhAvArtha :- saptasvara ajIva nizcita che, te A pramANe che- (1) mRdaMga Saja svara, (2) gomukhI vAdya RSabha svara, (3) zaMkha gAMdhAra svara, (4) jhAlara madhyama svara, (5) cAra caraNa para sthita godhikA paMcama svara, (6) nagAruM dhaivata svara (7) mahAbherI niSAda svara relAve che.
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 zrI anuyogadvAra sUtra vivecana : jIva--ajIvanA mAdhyamathI svara utpanna thAya che. temAM keTalAka jIva ane keTalAka ajIva vAdyonA nAmollekha dvArA sUtrakAre kayo svara konA dvArA ke kayA vAdya dvArA utpanna thAya che, te A sUtro dvArA darzAvyuM che. kaMThAdi sAta svara sthAno pUrvasUtramAM batAvyA che, te jIva dvArA uccAraNa karAya che. ajIva nizrita svara utpattimAM paNa jIvono vyApAra apekSita che arthAt jIvanA prayatna dvArA ja ajIva vAdhothI vividha svaro pragaTe che. svaralakSaNa : 5 eesi NaM sattaNhaM sarANaM satta saralakkhaNA paNNattA, taM jahA sajjeNa lahai vittiM, kayaM ca Na viNassai / gAvo puttAya mittA ya, NArINaM hoi vallaho // 32 // risaheNaM tu esajjaM, seNAvaccaM dhaNANi ya / vattha gaMdhamalaMkAraM, itthIo sayaNANi ya // 33 // gaMdhAre gItajuttiNA, vajjavitti kalAhiyA / havaMti kaiNo paNNA, je aNNe satthapAragA // 34 // majjhimasaramaMtA u, havaMti suhajIviNo / khAyai piyai dei, majjhimassaramassio // 35 // paMcamassaramaMtA u, havaMtI puhavIpaI / sUrA saMgahakattA, aNega gaNaNAyagA // 36 // dhevayassaramaMtA u, havaMti kalahappiyA / sAuNiyA vagguriyA, soyariyA macchabaMdhA ya // 37 // caMDAlA muTThiyA metA, je ya'NNe pAvakAriNo / goghAyagA ya corA ya, NisAyaM saramassiyA // 38 // zaGghArtha :-vitiM = AluviDA, lahai = prApta thAya che, kayaM = artha-prayatna, Na viNassai = vyartha nathI 4to, vallaho = vassala, priya.
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 12/sAta nAma - sAta svara | | rara9 ] prasanna = aizvaryavAna, sebAvacaM senApatitva, dha = dhana-dhAnya. jAta guNi = gAnAra mANaso(gAMdhAra gItayukta), varSAvittI = zreSTha AjIvikAvALo, nAdiyA = kalAvidamAM zreSTha, kaLAmAM adhika hoya, paNa = kAvyakAra, kartavyazIla, satyapara+I = zAstromAM pAraMgata hoya che. sapiyA = zAnika pakSIono zikAra karanAra, variyA = vArika-haraNonI hatyA karanAra, soyAriyA = sUvarano zikAra karanAra, machavadhA = mAchalIone pakaDanAra. raMDAnA = cAMDAla rodrakarma karanAra, kula = muSTi prahAra karanAra, netA = dhika, adhama. bhAvArtha :- A sAta svaronA sAta svara lakSaNa kahyA che, te A pramANe che- SaDaja svaravALA manuSya vRtti-AjIvikA prApta kare che. teno prayatna vyartha jato nathI. tene godhana. putra, mitrano saMyoga thAya che. te strIone priya hoya che. pharI RSabha svaravALA manuSya aizvaryazALI hoya che. te senApatitva, dhana-dhAnya, vastra, gaMdha, alaMkAra, strI, zayanAsana vagere bhoga sAmagrI prApta kare che. ll33ll gAMdhAra svaramAM gIta gAnAra manuSya zreSTha AjIvikA prApta kare che. te vAjiMtrathI AjIvikA calAvanAra hoya che, kalAkAromAM zreSTha hoya, kavi athavA kartavyazIla hoya, buddhimAna-catura tathA aneka zAstromAM pAraMgata hoya che. 34 madhyama svarabhASI manuSya sukhajIvI hoya che. potAnI rucine anurUpa khAya che, pIve che ane bIjAne Ape che. rUpA paMcama svaravALA pRthvI pati, zUravIra, saMgrAhaka ane aneka gaNanA nAyaka hoya che. llphA dhavata svaravALA puruSa kalahapriya, zAnika, vAgarika, zaukarika ane matsyabaMdhaka hoya che.ll37ll niSAda svaravALA puruSa cAMDAla, vadhika, mukkAbAja, goghAtaka, cora ane tevA prakAranA anyaanya pApa karanAra hoya che. 38 vivecana : A gAthAomAM sAte svaravALA vyaktinA hAvabhAva, AcAra-vicAra, vyavahAra, kuLa, zIla, svabhAvano bodha karAvyo che. vyaktinI pravRti tenA vacana vyavahArane anurUpa hoya che. ahIM batAvela lakSaNo ane svaro paraspara saMbaMdhita che arthAt te te svaravALA tevA(gAthA kathita)lakSaNothI saMpanna hoya che athavA te te lakSaNavALAone ukta svara hoya che, tema samajavuM joIe. vAstavamAM ukta lakSaNo ekAMtika nathI paraMtu prAyika(prAyaH karIne) hoya che.
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 230 / zrI anuyogadvAra sUtra niSAda svaranA lakSaNonI gAthAmAM pAThAMtara jovA maLe che. prastutamAM ThANAMga sUtranA sAtamA ThANA anusAra gAthA mUlapAThamAM svIkArela che. sAta svaranA grAma ane mUcchanAo :|6 etesiNaM sattaNhaM sarANaM tao gAmA paNNattA,taM jahA- sajjaggAme, majjhimaggAme, gaMdhAraggAme / sajjaggAmassa NaM satta mucchaNAo paNNattAo, taM jahA maMgI koravvIyA harI ya, rayaNI ya sArakaMtA ya / chaTThI ya sArasI NAma, suddhasajjA ya sattamA // 39 // majjhimaggAmassa NaM satta mucchaNAo paNNattAo, taM jahAuttaramaMdA rayaNI, uttarA uttarAyasA (taa)| assokaMtA ya sovIrA, abhIrU bhavai sattamA // 40 // gaMdhAraggAmassa NaM satta mucchaNAo paNNattAo, taM jahANaMdI ya khuDimA pUrimA ya, cauthI ya suddhagaMdhArA / uttaragaMdhArA vi ya, paMcamiyA havai mucchA u // 41 // suThuttaramAyAmA sA, chaTThA Niyamaso u NAyavvA / ahauttarAyatA koDimA ya, sA sattamI mucchA // 42 // bhAvArtha :- sAta svaronA 35 grAma hyA cha, te // prabhA - (1) 54Ama (2) madhyamagrAma (3) gAMdhAragrAma. (1) bhagA (2) au2vIyA (3) Darita (4) 24nI (5) sA2ntA (G) sArasI (7) zuddha 154. A sAta mUrchAnA SajagrAmanI jANavI. 39o. (1) uttrbhNh|, (2)24nI, (3) utta2, (4) uttarAyazA athavA uttarAyatA, (5) azvAntA, (6) sauvIrA, (7) abhirugatAmA sAta bhUnA madhyama grAmanI evI. // 40 // (1) nanhI, (2) kSudriI , (3) pUribhA, (4) zuddha dhArA, (5) utta2 dhArA, (G) suSTutara AyAbhA (7) uttarAyatA-moTibhA. sAta bhUnA gAMdhArayAmanIevI. // 41-42 // viveyana : A sUtro dvArA sUtrakAre sAtasvaranA traNa grAma ane pratyeka grAmanI 7-7 mUrcchanA arthAt 21
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 12/sAta nAma - sAta svara | 231 ] mUcchanA batAvI che. mUrcchanAonA samudAyane grAma kahevAmAM Ave che ane gAyaka gItanA svaramAM tallIna mUcchita jevA banI jAya te mUrcchanA kahevAya che. grAma tathA mUrchAnAnI vizeSa jANakArI bharatamuninA nATya zAstra vagere graMthathI jANI levI. sapta svaranI utpatti Adi viSayaka samAdhAna : sattassarA kao saMbhavaMti ? gIyassa kA havai joNI? / kaisamayA UsAsA ? kai vA gIyassa AgArA ? // 43 // satta sarA NAbhIo saMbhavaMti, gItaM ca ruNNajoNIyaM / pAyasamA ussAsA, tiNNi ya gIyassa AgArA // 44 // Adi miu ArabhaMtA, samuvvahaMtA ya majjhagArammi / avasANe ya jhaveMtA, tiNNi vi gIyassa AgArA // 45 // zabdArtha -vA = kyAMthI, saMmati = utpanna thAya che? lIlA = tenA (gItanA) ucchavAsa kALano, yasa = gItanA, vati AbhAra = keTalA AkAra che? khAmIo saMbhavaMti = nAbhithI utpanna thAya che, sANanoLIya = rudana yoni (jAti) che, pAtharUma = pAdasama koI chaMdanuM eka caraNa jeTalA samayamAM gAya zakAya te pAdasama jeTalo, 3 = gItano ucchavAsakALa. Aje miDa = AdimAM mRdu, mAravaMtA = prAraMbha karatA, samudhyAMtA = tIvratAra, HIR = madhyamAM, evAI = aMtamAM, pharvatA = samApta samaye maMda. bhAvArtha :- (1) sapta svara kyAMthI utpanna thAya che? (2) gItanI yoni-jAti kaI che? (3) gItano ucchavAsakALa keTalA samaya pramANa che? (4) gItanA keTalA AkAra hoya che? II4all. (1) sAte svara nAbhithI utpanna thAya che. (2) gItanI yoni rudana che, (3) pAdasama jeTalo samaya gItano ucchavAsakALa che. koIpaNa chaMdanuM eka caraNa gAtA jeTalo samaya lAge te pAdasama kahevAya che. teTalA samayano gItano ucchavAsa kALa che. (4) gItanA traNa AkAra che. 44. gItanA prAraMbhamAM mRdu, madhyamAM tAra-tIvra (UMco avAja) ane gItanI samApti samaye aMtamAM maMda, AvA gItanA traNa AkAra jANavA. 4pI. gAyakanI yogyatA : chaddose aTTha guNe, tiNNi ya vittANi doNNi bhaNitIo / jo NAhI so gAhiI, susikkhao raMgamajjhammi // 46 // 8
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra3ra | zrI anuyogadvAra sUtra bhAvArtha :- saMgItanA (1) cha doSa, (2) ATha guNa, (3) traNa vRtto (4) be bhaNitIone je jANe che, te zikSita vyakti raMgamaMca para gAI zake che. gItanA cha doSo : bhIyaM duyamuppicchaM, uttAlaM ca kamaso muNeyavvaM / kAkassaramaNuNAsaM, chaddosA hoti gIyassa // 47 // bhAvArtha :- gItanA cha doSa A pramANe jANavA. (1) bhItadoSa-DaratAM-DaratAM gAvuM. (2) kUtadoSa - udveganA kAraNe jaldI-zIdhra gAvuM. (3) uspicchadoSa-zvAsa letAM-letAM jaldI gAvuM. (4) uttAladoSaviruddha tAlathI gAvuM. (5)kAkasvaradoSa-kAgaDAnI jema karNakaTu svaramAM gAvuM. (6) anunAsadoSa-nAkathI svaranuM uccAraNa karatA gAvuM. gItanA ATha guNa :10 puNNaM rattaM ca alaMkiyaM ca, vattaM tahevamavighuTuM / mahuraM samaM sulaliyaM, aTTha guNA hoti gIyassa // 48 // bhAvArtha :- gItanA ATha guNa A pramANe jANavA- (1) pUrNaguNa- svaranA Aroha-avaroha vagere samasta svarakaLAyukta pUrNarUpathI gAvuM. (2) raktaguNa- rAgathI bhAvita thaIne gAvuM. (3) alaMkRtaguNa- vividha zubhasvarothI saMpanna banIne gAvuM. (4) vyaktaguNa- gItanA zabdo-svara--vyaMjanonA spaSTa uccAraNathI gAvuM.(5) avighuSTaguNa-- vikRti ane vizRMkhalA rahita, niyata ane niyamita svarathI gAvuM. cIsa pADatA hoya tema, rADo pADatA hoya tema na gAvuM. (6) madhuraguNa- karNapriya, manorama svarathI gAvuM. (7) samaguNa- sura, tAla, laya vagerenuM dhyAna rAkhI susaMgata svaramAM gAvuM. (8) sulalitaguNasvaragholana dvArA lalita-zrotendriya priya ane sukhadAyI svaramAM gAvuM. ura kaMTha siravisuddhaM ca, gijjate mauya ribhiyapadabaddhaM / samatAla paDukkhevaM, sattassarasIbharaM gIyaM // 49 // 11 bhAvArtha :- anya rIte gItanA ATha guNa A pramANe che-(1) urovizuddha- je svara urasthalamAM vizALa hoya.(2) kaMThavizuddha- nAbhithI utthita je svara kaMThamAM vyApta thaI spaSTarUpe vyakta thAya te arthAt je svara kaMThamAM phATI na jAya te. (3) zirovizuddha- je svara zira-mastakathI utpanna thavA chatAM nAsikAnA svarathI mizrita na thAya te. (4) mRduka- je gIta mRdu-komaLa svaramAM gavAya te. (5) ribhita- ghaNA gholana yukta AlApa dvArA gItamAM camatkAra utpanna karavo. (6) padabaddha- gItane viziSTa pada racanAthI nibaddha karavuM. (7) samatAla pratyunsepa- je gItamAM hastakAla, vAdyadhvani ane nartakanA pAdakSepa sama
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 12/sAta nAma - sAta svara hoya arthAt eka-bIjAnA meLamAM hoya. (8) saptasvara sIbhara- jemAM SaDja vagere sAta svara, taMtrI vagere vAdya dhvanine anurUpa hoya athavA vAdya dhvani gItanA svaranI samAna hoya. 12 akkharasamaM payasamaM, tAlasamaM layasamaM gahasamaM ca 1 NissasiyaussasiyasamaM, saMcArasamaM sarA satta // 50 // bhAvArtha :- pUrvagAthAmAM 'saptasvarasIbhara' nAmano aMtima guNa batAvyo che. gIta jo sAta prakAre svara sAthe anurUpa hoya to te gIta 'sapta svarasIbhara' bane che. te sapta sIbharatA A pramANe che- (1) akSarasama- je gIta hRsva, dIrgha, pluta ane sAnunAsika akSarone anurUpa hRsvAdi svarayukta hoya te. (2) padasama-- svara anurUpa pada ane pada anurUpa svarathI gavAtuM gIta.(3) tAlasama- tAlavAdanane anurUpa svarathI gavAtuM gIta. (4) layasama- vINA vagere vAdhanI dhuna anusAra gavAtuM gIta. (5) grahasama--vINA vagere dvArA gRhIta svara anusAra gavAtuM gIta. (6) nizvasitocchavasitasama- zvAsa levA ane mUkavAnA kramAnusAra gavAtuM gIta. (7) saMcArasama-sitAra vagere vAdyonA tAra para thatAM AMgaLInA saMcAra sAthe gavAtuM gIta. geya padanA ATha guNa : 13 NiddosaM sAravaMtaM ca, heujuttamalaMkiyaM / vaLIya sovayArM 6, miyaM mahurameva ya // 1 // 234 bhAvArtha :- geya padonA ATha guNa A pramANe che. (1) nirdoSa- alIka, upaghAta vagere 3ra doSathI rahita gItanA padathI yukta hovuM. (2) sAravaMta- sArabhUta viziSTa arthathI yukta hovuM. (3) hetuyukta- arthasAdhaka hetuthI yukta hovuM. (4) alaMkRta- kAvyagata upamA, utprekSA vagere alaMkArathI yukta hovuM. (5) upanIta- upasaMhArathI yukta hovuM. (6) sopacAra- aviruddha-alajjanIya arthanA pratipAdana yukta hovuM. (7) mita- alpapada ane alpa akSaravALuM hovuM. (8) madhura- suzrAvya zabda, artha ane pratipAdananI apekSAe priya hovuM. gItanA vRtta-chaMda 14 -- samaM addhasamaM ceva, savvattha visamaM ca jaM / tiNiNa vittappayArAI, cautthaM govalabbhai // 52 // zabdArtha :-vitta - vRtta-chaMda, yApArUM = prakArAdi. = bhAvArtha :- gItanA vRtta-chaMda traNa prakAranA hoya che.(1) sama- je gItamAM caraNa ane akSara sama
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 ] zrI anuyogadvAra sUtra hoya arthAt cAra caraNa hoya ane temAM guru-laghu akSara paNa samAna hoya athavA jenA cAre caraNa samAna hoya. (2) ardhasama- jemAM prathama ane tRtIya tathA dvitIya ane caturtha caraNa samAna hoya. (3) sarva viSama-jemAM badhA caraNo ane akSaronI saMkhyA viSama hoya, jenA cAre caraNa viSama hoya. A traNa sivAya cothA prakArano vRta-chaMda nathI. gItanI bhASA : sakkayA pAyayA ceva, bhaNiIo hoti duNNi u / saramaMDalammi gijjate, pasatthA isibhAsiyA // 53 // zabdArtha :-savava = saMskRta, pAyathA = prAkRta, maNi = bhaNitIo gItanI bhASA, ti = be prakAranI kahI che, saraHDampi = svaramaMDaLamAM, fjawte = kahevAya che, gavAya che, pasaMsthA = prazasta, simAliyA = RSibhASita. bhAvArtha:- gItanI bhASA saMskRta ane prAkRta e be prakAranI kahI che. A baMne bhASA prazasta ane RSibhASita che. svara maMDaLamAM te bhASA jovA maLe che. te baMne bhASAmAM gavAya che. koyala jaja | RSabha | gAMdhAra | madhyama | paMcama | dhaivata | niSAda sthAna | jihAgra | vakSaHsthala kaMTha | jihAmadhyabhAga | nAsikA datoSTha | mUrdhA jIvanizrita | mayUra | kUkaDo gavelaka | sArasa hAthI, ajIva | mRdaMga | gomukhavAdha | zaMkha | jhalara | godhikA | nagAruM | mahAbherI nizrita AjIvikA | aizvaryavAna | sukhajIvI, | pRthvI pati | kalahapriya | cAMDAla, vadhika meLave, senApatitvanI | AjIvikA | rUcI pramANe | bane, zUravIra hoya, mukkAbAja, avyartha prayatna prApti, dhana- | meLave, zreSTha khAnAra | saMgrAhaka bane, zAnika, goghAtaka, cora vAna, godhana | dhAnyAdi bhoga | kalAkAra bane, | -pInAra bane | anekagaNano vAgarika, aneka pApa putra-mitrano | sAmagrI meLave | zreSTha kavi bane, nAyaka bane. zaukarika, | karanAra hoya. saMyoga thAya kartavyazIlabuddhi masyabaMdhaka strIone priya catura, zAstra hoya. pAraMgata hoya. tAna | sAta sAta | sAta | sAta | sAta | sAta | sAta utpatti | nAbhithI | nAbhithI | nAbhithI | nAbhithI | nAbhithI | nAbhithI | nAbhithI sapta svaranA traNa grAma ane 21 mUrchAnA che sapta svaramAM gavAtA gItanI vigata gItanI ucchavAsakALa | AkAra guNa vRta-chaMda bhaNitirUdana | pAdasama | traNa | cha | ATha |. traNa | bhASA be bane.
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 12/sAta nAma - sAta svara gAyakanA prakAra : 16 25 kesI gAyai mahuraM ? kesI gAyai kharaM ca rukkhaM ca ? jesI gAyak paDara ? jesI ya vilaMbiya ? lutta jelI ? vistara khuba rilI ? // 14 // [paMcapI] sAmA gAyai mahuraM, kAlI gAyai kharaM ca rukkhaM ca / gorI gAyai cauraM, kANA ya vilaMbiyaM, dutaM aMdhA, vistara puLa piMgalA ka|| [paMcapI] = zabdArtha :-jesI = kaI strI, ghara 4 vastu = kaThora ane rukSa svaramAM, vaDara = caturAIthI, vilaMbiya - vilaMbita svaramAM, juta = druta svaramAM, viskara - vikRta svaramAM, liI - koNa, sAmA zyAmA(SoDazI) strI, piMgatA = piMgaLI (kapilA). = bhAvArtha :-prazna- kaI strI madhura svaramAM, kaI strI kaThora ane rukSa svaramAM, kaI strI caturAIthI, kaI strI vilaMbita svaromAM, kaI strI druta svaramAM ane kaI strI vikRta svaramAM gAya che. uttara- zyAmA madhura svaramAM, kRSNavarNI strI kaThora ane rukSa svaramAM, gauravarNI strI caturAIthI, kANI strI vilaMbita(maMda), aMdha strI druta-zIghra svaramAM, piMgalA strI vikRta svaramAM gAya che. svara maMDala upasaMhAra : 17 rAto gAmA, mucchaNA ekkavIsatiM / tANA egUNapaNNAsaM, sammattaM saramaMDalaM // 56 // se taM sattaNAme / bhAvArtha :- sAta svara, traNa grAma ane ekavIsa mUrcchanAo hoya che. pratyeka svara sAta tAnathI gavAya che. tethI(7x7 = 49) sAta svara sAta tAnathI gavAtA ogaNapacAsa bheda thAya che. A rIte svaramaMDalanI sAthe saptanAmanI vaktavyatA pUrNa thAya che. = // prakaraNa-1ra saMpUrNa //
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 ] zrI ayogavAra sUtra sAtanAma anuyoga dvAra uipakramAM nikSepa anugama naya AnupUrvI nAma] pramANa vaktavyatA arvAdhikAra samavatAra eka be traNa cAra pAMca, cha, sAtanAma ATha nava dasa sAtasvara | | paMcama | dhaivata | niSAda paja RSabha gAMdhArI madhyama
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 13/ATha nAma - ATha vibhakti teramuM prakaraNa ATha nAma - ATha vibhakti ATha vibhaktionuM svarUpa : 1 se kiM taM aTThaNAme ? aTThaNAme aTThavihA vayaNavibhattI paNNattA, Nise paDhamA hoti, biiyA uvadesaNe / taiyA karaNammi kayA, cautthI saMpayAvaNe // 57 // paMcamI ya apAyANe, chaTThI sassAmivAyaNe / sattamI saNNidhANatthe, aTThamA''maMtaNI bhave // 58 // 237 taM jahA bhAvArtha :- prazna- aSTanAmanuM sva35 devu che ? uttara- aSTanAmAM ATha prakAranI vacana vibhakti kahela che. vacana vibhaktinA te ATha prakAra khA pramANe che - (1) nirdeza - nirdeza pratipAha arthamA urtA mATe prathamA vibhakti. (2) (paheza - upadeza kriyAnA pratipAdanamAM dvitIyA vibhakti. (3) karaNa arthamAM tRtIyA vibhakti. (4) saMpradAna-svAhA arthamAM caturthI vibhakti. (5) apAdAna--chUTA paDavAnA arthamAM paMcamI vibhakti. (6) sva svAmitva batAvavA SaSThI vibhakti. (7) sannidhAna-AdhArakALabhAvamAM saptamI vibhakti. (8) saMbodhana- AmaMtraNa arthamAM aSTamI vibhakti vaparAya che. tattha paDhamA vibhattI Niddese, so imo ahaM vatti / biiyA puNa uvadese, bhaNa kuNasu imaM va taM va tti // 59 // taiyA karaNammi kayA, bhaNiyaM va kayaM va teNa va mae vA / haMdi Namo sAhAe, havai cautthI saMpayANammi // 60 // avaNaya giNha ya etto, ito tti vA paMcamI apAyANe / chaTThI tassa imassa va, gayassa vA sAmisaMbaMdhe // 61 //
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ra38 ] zrI anuyogadvAra sUtra havai puNa sattamI taM, imammi AdhAra kAla bhAve ya / AmaMtaNI bhave aTThamI, u jaha he juvANa tti ||62||se taM aTThaNAme / zabdArtha - bha = kaho, susu = karo, pha = Ane, ta = tene, tapha varani ya = tRtIyA karaNamAM karAya che, tejha-mA = tenA dvArA, mArA dvArA, maNiye = kahevAyela, varacuM = karAyela, li = hiMdi! namo = nama:, sAhiNi = svAhA(arthamAM), patto-avaya= ahIMthI Ane dUra karo, rUto jidda = ahIMthI Ane (AnAthI) laI lo, tti = te rIte, mAyALe = apAdAna-dUra karavAnA arthamAM, sAyansa = hAthInI, talsa = tenI, masta = AnI (vastu) che, tAni vadhe = svAmI saMbaMdhamAM. te = te (phaLAdi), rUkagni = AmAM(kaMDa vageremAM) che. bhAvArtha :- (1) nirdezamAM prathama vibhakti, jemake- te, A, huM (2) upadezamAM dvitiyA vibhakti jemake- temane kaho, Ane kaho. (3) karaNamAM tRtIyA vibhakti jemake- mArA vaDe kahevAyela, tenA dvArA kahevAyela, mArA ke tenA dvArA karAyela, (4) saMpradAna tathA namasvAhA arthamAM caturthI vibhakti jemake- 'no vinA jinane namaskAra 'anave svAda' viprAya mAM vAta - brAhmaNane gAya Ape che. (5) apAdAnamAM paMcamI vibhakti jemake Ane ahIMthI dUra karo, Ane ahIMthI laI lo. (6) svAmI saMbaMdhamAM SaSThI vibhakti jemake tenI athavA AnI A vastu che. (7) AdhAra kAla bhAvamAM saptamI vibhakti jemake te phalAdi AmAM che. (8) saMbodhana AmaMtraNamAM aSTamI vibhakti jemake- he yuvAna ! A ATha vibhaktinuM svarUpa che. A rIte ATha nAma prarUpaNA pUrNa thAya che. vivecana : A sUtra dvArA sUtrakAre vacana vibhaktinuM svarUpa spaSTa karyuM che. je kahevAya te vacana ane te vacanonA kartA karmarUpa artha jenA dvArA pragaTa thAya te vibhakti. vacanapadonI vibhakti te vacana vibhakti kahevAya che. jemake lakSmaNe rAmane phaLa ApyuM. lakSmaNa-rAma ane phaLa vacana che. 'e' ane 'ne' vibhakti che. vacanane vibhakti lAgavAthI lakSmaNa kartA, phaLa karma ane rAma saMpradAna che, tema jANI zakAya che. A sUtramAM nAma tathA sarvanAmane lAgatI vibhaktinuM kathana che. kriyApadanI vibhaktinuM kathana nathI. te ATha vibhaktinuM spaSTIkaraNa A pramANe che (1) prathamA vibhakti-kartA kAraka - je nAma ke sarvanAma kartA arthamAM prayukta thAya, tene mATe prathama vibhaktino prayoga karAya che. gujarAtImAM prathamA vibhaktimAM kyAreka 'e' pratyaya lAge che to kyAreka pratyaya lAgato nathI. jemake rAme phaLa khAdhuM. ahIM rAma karyA che tene 'e' pratyaya lAgyo che. 'rAma jAya che' A vAkyamAM kartA rAmane koI pratyaya lAgyo nathI. saMkSepamAM kartA kArakano pratyaya 'e' che. (2) dvitIyAvibhami-karmakAraka - jenA para kriyAnuM phaLa lAgu paDe athavA kriyAmAM pravartita karAvavAnI IcchA utpanna karavA upadeza Ape ane upadeza arthamAM dvitIyA vibhaktino prayoga thAya che. jemake rAme
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 13/ATha nAma - ATha vibhakti 239 phaLane khAdhuM. khAvArUpa kriyAnI asara phaLa para paDe che mATe ahIM phaLa karma kahevAya che. gujarAtI bhASAmAM karmakArakamAM kyAreka 'ne' pratyaya lAge che, kyAreka pratyaya lAgatA nathI 'rAme phaLa khAdhu' A vAkyamAM phaLa karma che. tene pratyaya lAgyo nathI. (3) tRtIyA vibhakti-karaNa kAraka, :- kriyAnI siddhimAM je sauthI vadhu sahAyaka ane upakAraka sAdhana hoya te karaNa kahevAya che. jemake "kaThIyAro kuhADIthI lAkaDuM kApe che' 'te soyathI vastra sAMdhe che.' ahIM kApavArUpa ane soMdhavArUpa kriyAmAM kuhADI ane soya sahAyaka sAdhana che mATe te karaNa kahevAya ane tene tRtIyA vibhaktino pratyaya-'thI' lAgela che. karaNa kArakanA pratyaya che- 'thI, thakI, vaDe dvArA' (4) caturthI vibhakti-saMpradAna kAraka :- jene mATe kriyA karAya che te saMpradAna kahevAya che. 'sItA rAmane mATe mALA gUMthe che.' ahIM gUMthavArUpa kriyA rAmane mATe karAya che, tethI rAmane caturthI vibhakti lAge. caturthIno pratyaya che 'mATe.'namaH, svAhA jevA pada jenA mATe vaparAya tene mATe caturthInA pratyaya saMskRta prAkRta bhASAmAM vaparAya che. (5) paMcamI vibhakti--apAdAna kAraka :- pRthak thAya che ke alaga paDe che, tevo bodha jenAthI thAya te apAdAna kahevAya che. vRkSa parathI phUla paDayuM, chAparA uparathI pakSI UDyuM. vRkSa ane phUla chUTA paDe che, phUla to kartA che. vRkSa parathI alaga thAya che mATe vRkSane paMcamI vibhakti lAge, tema chAparAne paMcamI vibhakti lAge. paMcamIno pratyaya che, thI, parathI, uparathI. (6) SaSThI vibhakti--svAmitva kAraka :- potAnI mAlikI batAvavI te svAmitva che ane te mATe SaSThI vibhaktino prayoga thAya che. priyAnI bolapena khovAI gaI.' bolapenanI mAlika priyA che, mATe priyAne SaSThI vibhakti lAge. SaSThI vibhaktinA pratyaya che- no,nI,nuM,nA. (7) saptamI vibhakti-sannidhAna kAraka :- vastuno AdhAra te sannidhAna kahevAya che. je AdhAra hoya tene saptamI vibhakti lAge che 'DALa upara pakSI beThuM che." DALa pakSInA AdhArarUpa che mATe tene saptamIno pratyaya lAge. saptamIno pratyaya che mAM, para, upara, (8) aSTamI vibhakti-saMbodhana kAraka :- koIne saMbodhana karavAmAM aSTamI vibhakti lAge che. he rAma ! tame mArI sAthe Avazo ?' rAmane saMbodhana karyuM che mATe te aSTamI vibhakti kahevAya. aSTamI vibhakti nAmane ja lAge che, sarvanAmane nahIM ane nAma pUrve he, are, lAge che. A rIte aSTanAmanuM svarUpa jANavuM. // prakaraNa-13 saMpUrNa //
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 eka be. ATha nAma anuyoga dvAra upakrama nikSepa AnupUrvI nAma pramANa vaktavyatA arthAdhikAra samavatAra traNa cAra pAMca che. sAta AThanAma nava dasa zrI anuyogadvAra sUtra ***** anugama naya kartAkAraka karma karaNa saMpradAna apAdAna sva svAmItva. sannidhAna saMbodhana
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 14/nava nAma- nava kAvya rasa | [ 241] caudamuM prakaraNa navanAma - navarasa kAvyanA nava rasonuM nirUpaNa - | 1 se kiM taM NavaNAme ? NavaNAme Nava kavvarasA paNNattA, taM jahA vIro siMgAro abbhuo ya, roddo ya hoi bodhavvo / velaNao bIbhaccho, hAso kAluNo pasaMto ya // 63 // bhAvArtha :- prazna- navanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- navanAmamAM nava kAvyarasa kahyA che. te A pramANe che- (1) vIrarasa, (2) zRMgArarasa, (3) adbhutarasa, (4) raudrarasa, (5) brIDanakarasa-lajjAnakarasa (6) bIbhatsarasa, (7) hAsyarasa, (8) karuNarasa (9) prazAMta rasa. vivecana : mbara(jAvya :) :- kavinA karmane, kavinI kRtine kAvya kahe che. kAvyamAM nibaddha rasane kAvyarasa kahe che. aMtarAtmAmAM utpanna anubhUtine rasa kahe che. kAvya AsvAdanI kSaNomAM AsvAdaka jyAre anubhUtinI gahanatAmAM lIna bane che, tene ja rasa kahevAmAM Ave che. vIrarasa : | 2 tattha pariccAyammi ya, tava-caraNe sattujaNaviNAse ya / aNaNusaya-dhiti-parakkama, ciNho vIro raso hoi // 64 // vIro raso jahA so NAma mahAvIro jo, rajja payahiUNa pavvaio / kAma-kkohamahAsattu, pakkhaNigghAyaNaM kuNai // 65 // zabdArtha taltha = temAM, navarasomAM, parivAni = parityAgamAM, aNapura = anansaya,
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 | zrI anuyogadvAra sUtra anusaya eTale garva ke pazcAtApa, te na hoya te ananusaya, tavarane tapazcaraNamAM, junaviSANe = zatruonA vinAzamAM, paravavama = parAkrama, viThTho = AvA cinha, lakSaNavALo, sau gAma = te che, mahAvo = mahAvIra, no = je, rakta pada = rAjyano parityAga karI, paththo = dIkSita, pravrajita thayA, vAma = kAma, vajoda = krodharUpI, manuSag = mahAzatrupakSano, pAyA = nirdhAta, vinAza, lugaDuM = karyo. bhAvArtha :- parityAgamAM garva ane pazcAtApa na hoya, tapazcaraNamAM dhairya ane zatruonA vinAzamAM parAkrama hoya, vIrarasanA A lakSaNo che. - vIrarasanuM udAharaNa sUtrakAra jaNAve che ke rAjya vaibhavano parityAga karI dIkSita banI, jeNe kAma, krodharUpa mahAzatruono nAza karyo te nizcayathI mahAvIra che. vivecana : vIrarasa nirUpaka be gAthAmAMthI prathamamAM sUtrakAre ananuyasa, dhRti ane parAkramane vIrarasanA lakSaNa kahI, bIjI gAthAmAM te lakSaNothI yukta vyaktinuM udAharaNa ApyuM che. zatru be prakAranA che. bAhya ane AtyaMtara. mokSa pratipAdaka A zAstramAM kAma-krodha vagere AMtarika zatruone jIte tene vIra kahyA che. zRMgArarasa : siMgAro NAma raso, ratisaMjogAbhilAsasaMjaNaNo / maMDaLa-vilAsa-vizvo, hAsa-tItA-ramAliko daddA siMgAro raso jahAmahuraM vilAsalaliyaM, hiyayummAdaNakaraM juvANANaM / sAmA saduddAma, dAei mehalAdAmaM // 67 // zabdArtha : --ti = rati, nona = saMyoga(ratinA kAraNabhUta sAdhanonA saMyoganI), banAsa = abhilASAno, saMgApo = janaka tathA, maMDapa = maMDana, alaMkArathI zarIra suzobhita karavuM, vilAsa = vilAsa, kAmottejaka netrAdinI ceSTAo, vizloya = vibloka-vikArottejaka zArIrika pravRttio, rasa = hAsya, nAnA = ramaNIya ceSTA, ramaNa = ramaNa--krIDA, ulo = cihna. sImA = zyAmA-soLa varasanI taruNa kanyA, sahune ghUgharIothI mukharita (ghUgharIo vAgatI hovAthI), juvALa = yuvakanA, diyuggAraMga hRdayane unmatta karanAra, medattAvAma= potAnA kaTisUtrane, madura-madhura,vitAna=ceSTAvizeSathI, suttati = sulalita suMdara lAge tema, rApa dekhADe che.
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 14/nava nAma - nava kAvya rasa bhAvArtha :- zrRMgArarasa ratikrIDAnA kAraNabhUta sAdhanonA saMyoganI abhilASAno janaka che. maMDana, vilAsa, vibloka, hAsya, lIlA ane ramaNa Adi zrRMgArarasanA lakSaNa che. zrRMgArarasanuM bodhaka udAharaNa- kAmaceSTAothI manohara koI zyAmA--soLa varasanI taruNI, nAnI ghUgharIothI murita hovAthI madhura tathA yuvakonA hRdayane unmatta karanAra potAnA kaTisUtranuM pradarzana kare che. 243 vivecana : zrRMgAra rasane varNavatI be gAthAmAMthI prathama gAthAmAM maMDana vagere zrRMgArarasanA lakSaNa batAvI bIjI gAthAmAM te ceSTAo, lakSaNothI yukta yuvatInuM udAharaNa ApyuM che. adbhutarasa H 4 vimhayakaro apuvvo va bhUyapuvvo va jo raso hoi / so hAsa-visAyuppatti, lakkhaNo abbhuo NAma // 68 // abbhuo raso jahA abbhuyataramiha etto aNNaM kiM atthi jIvalogammi / jaM jiNavayaNeNa'tthA tikAlajuttA vi NajjaMti // 69 // = zabdArtha :- vimphayaro - vismayakAraka, apuStro - apUrva-pahelA kyAre ya nahIM anubhavela, mUyapuSvo = anubhavamAM Avela (koI), hAla-vijJAyutti = harSa ane viSAdanI utpatti, azruoLAma = adbhuta nAmano, amuyataram = adbhutatara, TE = A, to = enAthI, aLa - anya, i asthi = zuM che ? nIva tomni = jIvalokamAM, naM je, bivayameLa = jina vacanadvArA, tiAlaguttA = trikAla yukta padArthane, pAngati = jANI le che. = = bhAvArtha : pUrve anubhavela na hoya athavA pUrve anubhavela evA koI vismayakArI AzcaryakAraka padArthane joIne je Azcarya thAya che, tenu nAma adbhutarasa che. harSa ane viSAdanI utpatti e adbhutarasanuM lakSaNa che. tenuM udAharaNa - A jIvalokamAM tenAthI adhika adbhuta bIju zuM hoI zake ke jinavacana dvArA trikALa saMbaMdhI samasta padArtho jaNAya che. raudrarasa H 5 mayagaLaLava-saddhayA, ciMtA-vhAlamubaLo / sammoha-saMmama-visAya, maragatino raso roddo II70 //
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 ] zrI ayogavAra sUtra roddo raso jahA bhiuDIviDaMbiyamuhA, saMdaTThoTTha iya ruhiramokiNNa / haNasi pasuM asuraNibhA, bhImarasiya airodda roddo'si // 71 // zabdArtha -bhagAva = bhaya utpAdaka rUpa, sadhIra = zabda tathA aMdhakAra, vitA = ciMtA, vahI = kathAthI, samuHLI utpanna thAya che, soda = saMmoha, viveka zUnyatA, viveka vikalatA, saMyama = saMbhrama-vyAkuLatA, vilAve = viSAda, nirAligo ane prANa visarjana rUpamaraNanA cihnothI yukta. fmaDI = bhUkuTi-bhaMvara, neNa caDhAvavAthI, viviya muha ! = viDambita-vikarAla mukhavALA!, saMda = dAMtathI hoThone cAvanAra, rUca = A, darano iLa = rudhirAkIrNa-lohIthI lathapatha (zarIra vALA), hari paNuM = pazunI hatyA karanAra, asurabhi = asura, rAkSasa jevo, bhautiya = bhIma bhayaMkara zabda bolanAra, atirodra = atirodra-raudrarUpa dhArI, rodyoti = tuM sAkSAta raudra cho. bhAvArtha - bhayotpAdaka rUpa, zabda, aMdhakAranuM ciMtana, kathA, darzana vagere dvArA rodrarasa utpanna thAya che. saMmoha, saMbhrama, viSAda temaja maraNa tenA lakSaNa che. raudra rasanuM udAharaNa bhramara caDhAvavAthI vikarAla mukhavALo, dAMtothI hoThane cAvI rahela, lohIthI lathapatha zarIravALa che, bhayAnaka zabda bolavAthI rAkSasa jevo, pazuonI hatyA karanAra atizaya raudrarUpadhArI tuM sAkSAt rodra ja che. vivecana : ahIM rodrarasanA lakSaNa ane te lakSaNayukta vyaktinuM udAharaNa ApyuM che. hiMsAmAM pravRtta vyaktinA pariNAma raudra hoya che. bhUkuTi vagere dvArA ja pariNAmonI raudratAno bodha thaI jAya che. bhayAnaka rUpAdinA darzana ke smaraNathI saMmohAdi lakSaNavALA bhayAnaka rasanI utpati thaI jAya che, tema chatAM raudra pariNAmano bodha thavAmAM kAraNarUpa hovAthI te vyaktimAM raudratAnI vivakSA karI che. vIDanaka rasa-lakjhAnaka : viNayovayAragujjha, gurudAramerAvaikkamuppaNNo / velaNao NAma raso, lajjA-saMkAkaraNaliMgo // 72 // velaNao raso jahA kiM loiyakaraNIo, lajjaNiyataraM ti lajjiyA homo / vArijjammi gurujaNo, parivadai ja bahUpotta // 73 // zabdArtha - viyovacAra = vinaya karavA yogya guru-mAtA-pitAno avinaya karavAthI, ku =
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 14/nava nAma-nava kAvya rasa | [ 245] guhya- guptavAtane pragaTa karavAthI, guruvAra = gurupatnInI, merA = maryAdAnuM vati mukhavLo = atikramaNa karavAthI utpanna thAya che, to gAma rasI = brIDanaka nAmano rasa, tannA = lajjA, na = zaMkA utpanna thavI te, lio = tenuM lakSaNa che. kiM = , tophA raLI - laukika karaNI-laukika vyavahArathI, taLiyatara = vadhu lajjAspada, ti = tenAthI, jhiyA homo = lajjita thAuM chuM, vArigni = vivAha-prathama samAgama samaye, murugaLo = vaDIlo, pariva6 = prazaMsA kare, na = je, vahUpod = vadhUnA vastranI. bhAvArtha :- vinaya karavA yogya mAtA-pitA temaja gurujanono vinaya na karavAthI, gupta rahasyone pragaTa karavAthI, gurupatnI sAthe maryAdAnuM ullaMghana karavAthI brIDanaka(lajjAnaka) rasa utpanna thAya che. lajjA ane zaMkA utpanna thavI te A rasanA lakSaNa che. brIDanaka-lajjAnaka rasanuM udAharaNa- (koI vadhUkahe che.) A laukika vyavahArathI vadhu lajjAspada bIjI kaMI vAta hoI zake? huM tenAthI khUba lajjA pAmuM chuM ke varavadhUnA prathama samAgama samaye vaDIlo vadhUnA vastranI prazaMsA kare, kathana kare. vivecana : loka maryAdA ane AcAra maryAdAnA ullaMghanathI brIDanaka rasanI utpatti thAya che. lajjA AvavI athavA zaMkita thavuM arthAt zaramathI saMkucita thavuM, te tenA lakSaNa che. lajjA eTale zaramAvuM, mastaka namI jAya, zarIra saMkucita thaI jAya, manamAM saMkoca pedA thAya ane doSa pragaTa na thaI jAya te vicArathI mananuM caMcaLa ane calita rahevuM. bIbhatsarasa : asui-kuNava-duiMsaNa, saMjogabbhAsagaMdhaNipphaNNo / Nivveya'vihiMsAlakkhaNo, raso hoi bIbhaccho // 74 // bIbhaccho raso jahA asuimalabhariyaNijjhara, sabhAvaduggaMdhi savvakAlaM pi / dhaNNA u sarIrakaliM, bahumalakalusaM vimuMcati // 75 // zabdArtha :-ahu = azuci-maLa mUtrAdi, vAva = mRtazarIra, udalapa = dudarzana, lALa vagerethI vyAkha zarIrAdi, sago bhAsa = tevA saMyoganA vAraMvAranA abhyAsathI, Sa = tenI gaMdhathI, f uLo = bIbhatsarasa utpanna thAya che, pinveyanirveda(vairAgya), vihaMsA = avihiMsA-hiMsAdi pApono tyAga, taLo = lakSaNa che, to hodda = rasanuM che, vIcho = bIbhatsa.
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 | zrI anuyogadvAra sUtra = azuci, mana = maLathI, bariya = bhareluM nirUra = jemAMthI azuci vahI rahI che, samAva= svabhAvathI, yudhi- durgadhayukta, vAjaM = sarvakALamAM, = dhanya che, zarIrali = zarIra kali-apavitratA (gaMdakI)nuM mULa che, vamana = ghaNAmaLathI, jusa = kaluSita, bhareluM, vimuvaMti = choDI de che te. bhAvArtha :- azuci, mRtazarIra tathA lALa vagerethI vyApta dhRNita zarIrAdi temaja dudarzanIya padArthone vAraMvAra jovA rUpa abhyAsathI athavA tenI gaMdhathI bIbhatsa rasa utpanna thAya che. nirveda ane avihiMsA tenA lakSaNo che. bIbhatsarasanuM udAharaNa-apavitra maLathI bhareluM, azuci vahevaDAtA chidrothI vyAkha, durgadhayukta A zarIra gaMdakI-apavitratAnuM mULa che. tevuM jANI je vyakti tenI mUrchAne tyAge che te dhanya che. vivecana : sUtrakAre bIbhatsa rasanuM varNana karI udAharaNarUpe zarIrano ullekha karyo che. zarIramAM rahelA lohI, mAMsa, paru, carabI A sarvathI vadhu dhRNita bI bIbhatsarasanA lakSaNa kahyA che. nirveda arthAt udvega, manamAM glAnibhAva thAya, saMkalpa-vikalpa utpanna thAya ane zarIranI asAratA jANe te nirveda ane tethI hiMsAdi pApone tyAge te avihiMsA. A zarIra udvegakArI, hovAthI koI bhAgyazALI ja tenA mamatvane tyAgI, virata thaI AtmaramaNa kare che. humata nui-rIra vali - ghaNA malathI yukta, azucinA bhaMDAra, A zarIranI avasthA-dazAne jANIne niti -je A zarIranA mohane choDI, tapa saMyamamAM lIna thaI jAya, te dhanya che. A udAharaNamAM azucibhAvanA dvArA bIbhatsarasanuM varNana karyuM che. hAsyarasa : va-va-vesa-bhAlA, vivarIyavivAranuSyo hAso maNappahAso, pakAsaliMgo raso hoti // 76 // hAso raso jahA pAsuttamasImaMDiya, paDibuddhaM deyaraM paloyaMtI / hI jaha thaNabharakapaNa, paNamiyamajjhA hasai sAmA // 77 // zabdArtha vinavaNaT = viDaMbanAthI, samupaLo = hAsyarasa utpanna thAya che, rAto maLakhAto = hAsyarasa, mananeharSita kare che, pa ti = prakAza-moTu, netra vagere vikasita thAya te tenA liMga-lakSaNa che. sutta sUtelA, sUIne, marI-masa-kAjala-rekhAthI), maMdira maMDita, yara diyarane, pattopaMtI
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 14/nava nAma - nava kAvya rasa | 247 ] = jotI, ha = hI-hI karIne, nada - jema, thaLasara = stananA bhArathI, paNa = kaMpita, paniya = namelA, naphA = madhyamabhAgavALI, la = hase che, sAmA = zyAmA. bhAvArtha :- rU5, vaya, veSa ane bhASAnI viparItatAthI hAsyarasa utpanna thAya che. hAsyarasa manane harSita kare che. mukha, netranuM vikasita thavuM, aTTa-hAsya vagere tenA lakSaNa che. hAsyarasanuM udAharaNa - sUIne prAtaHkAle UThelA, kAlimAthI-kAjaLanI rekhAothI maMDita diyaranA mukhane joIne stana yugalanA bhArathI, namelA madhyamabhAgavALI koI yuvatI hI-hI karatI hase che. vivecana : rU5, vaya, veza ane bhASAnI viparItatA rUpaviDaMbanAthI hAsyarasa utpanna thAya che. puruSa-strInuM, strI-puruSanuM rUpa dhAraNa kare, taruNa vRddhanuM rUpa banAve, rAjaputra vaNikanuM rUpa dhAraNa kare to teviparItatAo hAsyarasa utpanna kare che. mukhanuM vikasita thavuM, khaDakhaDATa hasavuM te tenA lakSaNa che. te mATe sUtramAM yuvati ane diyaranuM udAharaNa Apela che, je spaSTa che. karuNarasa : vivikhayo-vaMdha-vada, vAda-vivAya-saMkupALo.. sociya-vilaviya-pavvAya, ruNNaliMgo raso kaluNo // 78 // kaluNo raso jahA pajjhAtakilAmiyayaM, bAhAgayapappuyacchiyaM bahuso / tassa viyoge puttiya, dubbalayaM te muhaM jAyaM // 79 // zabdArtha -viviprona = priyano viyoga, vaMtha = baMdha, vada = vadha, vAda- vyAdhi, vivAra = putrAdimaraNa, samama = saMbhrama-pararAjyanA bhayathI, 3MULo = karuNarasa utpanna thAya che, soviya = zoka, viniya= vilApa, adhyAya- prajJAna-atijJAna, paNa = rudana, liMga-lakSaNa, paThThAta = pradhyAta, priyatamanI ciMtAthI, vinayacuM = klAnta-zuSka, vAha ya = azruonA AvavAthI, papura = praskuta-vyApta, chiye = AMkhovALuM, vahu = vAraMvAra, talsa liyona = tenA-patinA viyogamAM, puttiya ! = he putrI !, kubdhataya = durbaLa, te= tAruM, mudda = moTuM, nA = thaI gayuM che. bhAvArtha :-priyano viyoga, baMdha, vadha, vyAdhi, vinipAta-putrAdi maraNa, saMbhrama-paracakrAdinA bhayathI karuNarasa utpanna thAya che. zoka, vilApa, atizaya plAnatA, rudana vagere karuNa rasanA lakSaNa che. karuNarasanuM udAharaNa-he putrI!priyatamanA viyogamAM, vAraMvAra tenI atizaya ciMtAthI kalAtta, murajhAyeluM ane AMsuothI vyApta netravALuM tAruM mukha durbaLa thaI gayuM che.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 vivecana : karuNarasanA varNanamAM sUtrakAre zoka, vilApa, mukha zuSkatA, raDavuM vagerene tenA lakSaNa kahyA che. udAharaNa spaSTa che. prazAnta rasa H 10 NiddosamaNasamAhANa, saMbhavo jo pasaMtabhAveNaM / zrI anuyogadvAra sUtra avikAralakkhaNo so, raso pasaMto tti NAyavvo // 80 // pasaMto raso jahA samAviibajAra, havasaMta-saMta-soviThThIya / hI jaha muNiNo sohai, muhakamalaM pIvarasirIyaM // 81 // = zabdArtha :- biddosa = nirdoSa (hiMsAdi doSathI rahita), maLa samALa = mananI samAdhithI, saMbhavo - utpanna tathA, vasaMta bhAvena = prazAMta bhAvathI, avivAra tavALo = avikAra lakSaNavALo, sAva = svabhAvathI (mAyAcaraNathI nahIM paNa), khikhviAra nirvikAra, vasaMta = upazAMta-viSayonI utsuktA rahita hovAthI upazAMta, pasaMta - prazAMta-krodhAdi doSonA tyAgathI prazAMta, somalikIya - saumyadaSTi, mukhiLo = muninuM, muhamAM = mukhakamaLa, hrI~ = Azcarya sAthe kahevuM paDe che ke, naha = jema, sohati = zobhe che, pIvara = paripuSTa, sirIya = zobhA saMpanna. = = bhAvArtha :- nirdoSahiMsAdi doSa rahita, mananI samAdhi ane prazAMta bhAvathI je utpanna thAya che tathA avikAra jenuM lakSaNa che te prazAMta rasa jANavo. prazAMta rasanuM udAharaNa svAbhAvikarUpe ja nirvikAra, viSayonA avalokananI utsuktAnA tyAgathI upazAMta, krodhAdi doSanA tyAgathI prazAMta, saumyadaSTithI yukta muninuM mukhakamaLa aho ! vAstavamAM atIva zrI saMpanna thaI, suzobhita lAge che. vivecana : A sUtramAM aMtima prazAMta rasanuM svarUpa darzAvyuM che. krodhAdi kaSAyo vibhAva rUpa che. te vibhAvanA bhAvo na rahevAthI aMtaramAM zAMtinI anubhUti ane bahAra mukha para lAvaNyamaya oja--teja dekhAya te prazAMtarasa che. te vAta sUtramAM udAharaNathI spaSTa karI che. na kAvyarasano upasaMhAra : 11 ee Nava kavvarasA, battIsAdosavihisamuppaNNA / gAhAhiM muNeyavvA, havaMti suddhA va mIsA vA / 82 / se taM NavaNAme /
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 14/nava nAma -nava kAvya rasa [ 249 ] zabdArtha -= A, nava vabaralA = nava kAvyarasa, varala vidi = batrIsa doSarahita vidhithI, samuppaUM = utpanna, hArdi = gAthAo vaDe, muyabbA = kahela, hRti = hoya che, suhA = zuddha, = athavA, nIlA = mizritarUpamAM, bhAvArtha :-gAthAo dvArA kahevAyela A nava kAvya raso alakatA vagere batrIsa doSarahita vidhithI utpanna thAya che. A rasa kyAMka zuddha hoya che to kyAMka mizritarUpe hoya che. A rIte navarasa ane sAthe navanAmanuM vaktavya pUrNa thayuM. vivecana :varasAvari :- be prakAre artha thAya che- (1) batrIsadoSothI rahita vidhipUrvaka A navaraso utpanna thAya te gAthA dvArA kahela che (2) navarasanI utpatimAM alIka, upaghAta vagere batrIsa doSo dvArA te rasa utpanna thAya che. jemake teSAM kaTitaTabhraSTai, gajAnAM madabindubhiH / prAvartate nadI ghorA, hastyazvarathavAhinI // artha- te hAthIonA kaTitaTathI jharatA madabinduothI eka -vizALa nadI vahevA lAgI. jemAM hAthI, ghoDA, ratha, senA taNAvA lAgyA. A kathana alIka doSathI dUSita che kAraNa ke madajaLathI nadInuM vahevuM saMbhavita nathI. te kalpanA mAtra che. A rIte alIka doSathI abhuta rasa utpanna karavAmAM Avyo che. A pramANe yathAsaMbhava doSathI rasonI utpatti jANavI. joke ekAnta niyama nathI ke badhA rasa doSothI ja utpanna thAya. tapazcaraNa viSayaka vIrarasa, prazAMtarasa, doSa vinA paNa utpanna thAya che. mu va vI -zuddha rasa eTale eka rasa ane mizra eTale be-traNa rasa. koI kAvyamAM eka ja rasa hoya te zuddha rasa kahevAya ane koI kAvyamAM be-traNa raso samAviSTa hoya temizra rasa kahevAya che. 'IL prakaraNa-14 saMpUrNa II
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 navanAma anuyoga dvAra upakrama nikSepa zrI anuyogadvAra sUtra banAvavAna anugama AnupUrvI nAma pramANa vaktavyatA arthAdhikAra samavatAra naya eka be traNa cAra pAMca che. sAta ATha navanAma daza vIrarasa zrRMgAra rasa adbhuta rasa raudra rasa grIDanaka rasa bIbhatsa rasa hAsya rasa karuNa rasa prazAMta rasa
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 15/dasa nAma- gaNanaSpanna nAma [ 251] paMdaramuM prakaraNa dasa nAmamAM guNaniSpanna Adi nAma daza prakAranA nAmonuM svarUpa - | 1 se kiM taM dasaNAme ? dasaNAme dasavihe paNNatte, taM jahA- goNNe, NogoNNe, AyANapaeNaM, paDivakkhapaeNaM, pAhaNNayAe, aNAdiyasiddhateNa, NAmeNaM, avayaveNaM, saMjogeNaM, pamAne / bhAvArtha :- dasanAmanA dasa prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) gauNanAma, (2) nAgauNanAma, (3) AdAnapada niSpannanAma, (4) pratipakSapada niSpannanAma, (5) pradhAnapada niSpannanAma, (6) anAdi siddhAMta niSpannanAma, (7) nAmaniSpannanAma, (8) avayava niSpannanAma, (9) saMyoganiSpannanAma, (10) pramANa niSpannanAma. vivecana : vibhinna AdhArothI vastunuM nAmakaraNa karI zakAya che. A sUtramAM tenA dasa prakAranuM kathana karyuM che. guNaniSpanuM nAma :| 2 se kiM taM goNNe ? goNNe khamatIti khamaNo, tapatIti tapaNo, jalatIti jalaNo, pavatIti pavaNo / se taM goNNe / zabdArtha -Le = guNa niSpana, nitIti rathano = khame, kSamA rAkhe te kSamaNa, tapati tapaLo = tape te tapana(sUrya), nalatati gata = prajvalita hoya te javalana(agni), pavatIti pavo = vahe te pavana. bhAvArtha - prazna- guNaniSpanna(gauNanAma) nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- kSamAguNayukta hoya te 'kSamaNa', tape te tapana-sUrya prajvalita hoya te prajvalana
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ ra5ra | zrI ayogavAra sUtra agni, vahe te pavana. A guNaniSpanna nAma kahevAya che. vivecana : guNanA AdhAre je nAma rAkhavAmAM Ave te gauNanAma athavA guNa niSpannanAma kahevAya che. A nAma yathArtha nAma che. vyutpattine anurUpa nAma che. kSamaNa-tapana vagere guNaniSpanna nAmanA udAharaNa che. guNarahita nAma :| 3 se kiM taM NogoNNe ? NogoNNe- akuMto sakuMto, amuggo samuggo amuddo samuddo, alAlaM palAlaM, akuliyA sakuliyA, No palaM asatIti palAso, amAivAhae mAivAhae, abIyavAvae bIyavAvae, No iMdaM govayatIti iMdagovae / se taM NogoNNe / zabdArtha-avato = kuMta bhAlo na hovA chatAM, to sakunta, namuno namuno - maga dhAnya na hovA chatAM, samudga, mamuddo muddo = amudrane samudra, satA-patAd = alAlane palAla, ajuliyA-sajuniyA = akulikAne sakulikA, patta-mAMsa, jo satati =nakhAvA chatAM, patAso = palAsa kahevuM, samAraMvAda kAvAdA= mAtAne vahana na karavA chatAM mAtRvAhaka kahevuM, galIyavAvaNa jIvavAvA = bIja na vAvanArane 'bIja vApako, pha = IndranI, no navayatati = gAyanuM pAlana na karavA chatAM, vaLavA Indragopa kahevuM. bhAvArtha :- prazna- nAgauNanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- vyutpattiparaka guNa rahita, vAcyArtha rahita nAmane nogauNanAma kahe che. tenA udAharaNa A pramANe jANavA- kunta zastra vizeSa-bhAlAne kahe che. te na hovA chatAM pakSIne sakunta' kahevuM. muga eTale maga, tenAthI rahita hovA chatAM DabbIne samudga kahevuM. mudrA eTale vIMTI tenAthI sahitane samudra kahevAya paNa mudra rahitane samudra kahevuM. lAla eTale lALa, tenAthI rahita evA eka prakAranA ghAsane 'palAla' kahevuM. kulikA eTale divAla, divAla rahita evI pakSiNIne 'salikA' kahevuM. pala eTale mAMsa, azrAti eTale khAvuM, mAMsa na khAvA chatAM vRkSa vizeSane palAza' kahevuM. amAtRvAhaka-mAtAne khaMbhApara vahana na karavA chatAM beIdriya jIva vizeSane mAtRvAhaka kahevuM. abIjavApaka-bIjanuM vapana, vAvetara na karavA chatAM jIva vizeSane bIjavApaka kahevuM. IdranI gAyanuM pAlana na karavA chatAM kIDA vizeSane Indragopa kahevuM. A nogauNanAmanuM svarUpa che. vivecana : je nAma guNa, dharma, svabhAva, vyutpattinI apekSA rAkhyA vinA mAtra lokarUDhithI niSpanna thAya che.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 15/dasa nAma- raNaniSpanna nAma 253 ] tene ayathArtha nAma athavA nAgauNanAma kahe che. sUtramAM sakunta vagere ayathArtha nAmanA udAharaNo ApyA che. kunta eTale bhAlo. bhAlA sahita hoya tene sakunta kahe to te gauNanAma bane paNa pakSI pAse bhAlo nathI chatAM lokamAM pakSIne sakunta kahevAmAM Ave che, tethI te nogauNanAma kahevAya che. te ja rIte anya udAharaNo samajavA. AdAnapada niSpananAma :| 4 se kiM taM AyANapadeNaM? AyANapadeNaM- AvaMtI cAturaMgijja ahAtathijja addaijja asaMkhayaM jaNNa- ijja purisaijja(isukArijja) elaijja vIriyaM dhammo maggo samosaraNaM jmiiy| se taM AyANapadeNaM / zakadArthaH-gavaMtI = AvaMtI, rAjakad = cAturaMgIya, ahAgii = yathAtathya, anna = AdrakIya, have = asaMskRta, nAgaphana = yajJakIya, puliphana = puruSakIya (IsukArIya), pa nna = elakIya, vArivuM = virya, dhabbo = dharma, maLo = mArga, samosara = samavasaraNa, nama = jamakIya, yamatIta. A nAma AdAnapada niSpannanAma che. bhAvArtha :- prazna- AdAnapada niSpannanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- koIpaNa adhyayananA prAraMbha pada parathI adhyayananuM nAma hoya te AdAnapada niSpanna nAma che jema ke- AvaMtI, cAturaMgIya, yathAtathya, AdrakIya, asaMskRta, yajJakIya, puruSakIya(IkSukArIya), elakIya, vIrya, dharma, mArga, samavasaraNa, yamIta vagere. A AdAnapada niSpanna nAma che. vivecana : koIpaNa zAstranA adhyayananA prAraMbhamAM je padanuM uccAraNa thatuM hoya te 'AdAnapada' kahevAya che. te AdAnapadanA AdhAre ja adhyayananuM nAma nizcita thAya, to te adhyanananuM nAma 'AdAnapadaniSpanna' nAma kahevAya, sUtrakAre ghaNA udAharaNa ApyA che. AvatI :- AcArAMga sUtranA pAMcamAM adhyayananA prAraMbhamAM Avela 'vaMtI cAvata' padanA AdhAre adhyayananuM nAma 'AvatI' che. vIMi :- uttarAdhyayana sUtranA trIjA adhyayananI prathama gAthA 'vatAra paramagaja' nA 'catAri' ane 'aMgANi' padanA AdhAre adhyayananuM nAma vADaja che. mahAtasthii -sUtrakRtAMganA teramA adhyayananI prathama gAthAnA'dAda'nA AdhAre adhyayananuM nAma 'asthiM' che.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254] zrI anuyogadvAra sUtra ai - sUtrakRtAMga sUtranA bIjA zrutaskaMdhanA chaThThA adhyayananI prathama gAthA 'purA sadda suda nA padanA AdhAre adhyayananuM nAma 'phanna che. avayaM - uttarAdhyayana sUtranA cothA adhyayananI prathama gAthA 'avayaM naviya.'nA 'asaMkhayuM padanA AdhAre adhyayananuM nAma 'saMha che. nAiphanna, liphanna (phuvAraphaLaM), panna - uttarAdhyayana sUtranA paccIsamA adhyayananI prathama gAthAmAM Avela 'ganna' padanA AdhAre 'kannaDuM,' caudamAM adhyayananI prathama gAthAmAM Avela "suthAra' padanA AdhAre murinuM ane sAtamAM adhyayananI prathama gAthAnA 'pa' padanA AdhAre adhyayananuM nAma pa nna che. variya, dhama, mA :- sUtrakRtAMga sUtranA AThamA adhyayananI prathama gAthAnA vAriyuM' padanA AdhAre adhyayananuM nAma variyuM, navamA adhyayananI prathama gAthAnA 'dharma' padanA AdhAre adhyayananuM nAma 'ame ' ane agiyAramA adhyayananI prathama gAthAnA 'mana' padanA AdhAre adhyayananuM nAma ' mAyA ' che. samosarA, jamarUca - sUtrakRtAMga sUtranA bAramA adhyayananI prathama gAthAnA samosarAmini' padanA AdhAre te adhyayananuM nAma 'sasarAyaNa' ane paMdaramA adhyayananI prathama gAthAnA 'sama' padanA AdhAre adhyayananuM nAma 'gama che. A tathA AvA prakAranA anya nAmo AdAnapadaniSpannanAma kahevAya che. pratipakSapada niSpannanAma :[ 5 se kiM taM paDivakkhapaeNaM ? paDivakkhapaeNaM- NavesugAmA''gara-Nagara-kheDa-kabbaDa-maDaMba- doNamuhapaTTaNA''sama-saMvAha-saNNivesesu NivissamANesu asivA sivA, aggI sIyalo, visaM mahuraM, kallAlagharesu abilaM sAuyaM, je latae se alattae, je lAue se alAue, je subhae se kusubhae, Alavate vivarIyabhAsae / se taM pddipkkhpennN| zabdArtha -AveluM = navIna, nUtana, gAma = grAma-jyAM buddhi vagere guNa prasAya jAya, guNomAM hInatA Ave athavA kAMTAnI vADa hoya te, A 2= Akara, dhAtuo vagerenI khANa, = jyAM kara na levAto hoya te nagara, heDa = kheDa-jenA pharato mATIno koTa hoya te, ra016 = karbaTa-kutsitanagara, jyAM jIvana upayogI sAdhanono abhAva hoya, mahaMva = maDaMba-jenI AjubAju aDhIkosa-gAu sudhI anya gAma na hoya te, rogamuda- droNamukha-jaLamArga ane sthaLamArgathI je sthAna joDAyela hoya te, paNa = jyAM sarva vastu maLatI hoya athavA jyAM mAtra jaLamArga hoya te, Ama = Azrama-tApasInA AvAsasthAna,
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 15/dasa nAma - guoniSpanna nAma saMvAha - pathikonuM vizrAma sthAna, aneka prakAranA lokothI vyApta sthAna, sakhivesetu - sArthavAhonA nivAsa sthAnomAM, biviksamAOsu - nivAsa karavA jAya athavA tene vasAve tyAre, ne tAr se malAtad - je lAbu che, prakSipta pANI vagerene potAnAmAM sthira kare te pAtra 'lAbu' kahevAya tene alAbu kahevuM, ne sukha se suMgara - je suMbha-zubhavarNavALuM che tene kuTuMbhaka kahevuM, AvaMta vivalIya (vivarIya) mAlaN - viparIta bolanAra ke asaMbaddha bolanArane abhASaka kahevuM. bhAvArtha :- prazna- pratipakSapada niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che ? 5 uttara- navA grAma, Akara, nagara, beTa, karbaTa, maDaba, droNamukha, patana, Azrama, saMbAha ane sannivezamAM nivAsa karavA jAya tyAre athavA navA gAma vagerene vasAvavAnA samaye azivA(ziyALI) mATe zivA nAmano, agni mATe zItala nAmano, viSa mATe madhura nAmano prayoga karavo. kalAlanA gharamAM Amba mATe svAdu nAmano prayoga thAya che. te ja rIte raktavarNanuM hoya te lakataka kahevAya tenA mATe alakataka, lAbu-pAtra vizeSa mATe alAbu, zubhavarNavALA suMbhaka mATe kuTuMbhaka ane asaMbaddha pralApa karanArA mATe abhASaka, evA zabdono(nAmano) prayoga karavAmAM Ave to te pratipakSapadaniSpannanAma kahevAya che. vivecana : pratipakSa eTale virodhI. pratipakSapadanAma eTale virodhI nAma. je vastu hoya tenA dharmathI viparIta dharma-guNa vAcaka nAma dvArA te vastunuM kathana karAya to te pratipakSapada nAma kahevAya che. jemake zabdakoSamAM 'azivA' zabda ziyALIno vAcaka che. tenuM jovuM, bolavuM aziva,amaMgala ane azubha manAya che. vAstu, gRhapraveza, nagarapraveza, lagnaprasaMga jevA mAMgalika prasaMge 'azivA'nA badale 'zivA' nAmano prayoga karavAmAM Ave che. tene pratipakSapadaniSpannanAma kahevAmAM Ave che. te ja pramANe maMgala-amaMgalanI lokamAnyAtAnusAra agnine zItaLa, viSane madhura, amlane svAdu kahevAmAM Ave che. agnimAM rahela uSNatArUpa guNadharmathI viparIta zItalatA guNa vAcaka zabda prayoga agni mATe karAya che, tethI te pratipakSapada niSpannanAma kahevAya. te ja rIte lataka mATe alakataka, lAkhu mATe alAbu vagere prayogo pratipakSaniSpanna nAma jANavA. naugauNa nAma ane pratipakSapada niSpanna nAma bhinna bhinna che. nogauNanAmamAM je nAma che tenI pravRttino abhAva pradhAna mukhyarUpe hoya che. jemake kukhta, zastra vizeSano abhAva che, chatAM pakSIne sakunta kahevuM. temAM virodhIdharma ane vyutpatti artha baMneno abhAva che. jyAre pratipakSapadaniSpannamAM pratipakSavirodhI nAmanI pradhAnatA che. ahIM aziyALane ziyALa kahevAnI vAta nathI paraMtu ziyALa--azivAnI jagyAe ja zivA' nAmano prayoga karavAmAM Ave che. pradhAnapada niSpananAma : 6 se kiM taM pAhaNNayAe ?
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 256 ] zrI anuyogadvAra sUtra | pAhaNNayAe- asogavaNe sattapaNNavaNe caMpakavaNe cUyavaNe NAgavaNe puNNAgavaNe ucchuvaNe dakkhavaNe sAlavaNe / se taM pAhaNNayAe / bhAvArtha :- prazna- pradhAnapadaniSpannanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- pradhAnapadaniSpannanAma A pramANe che. azokavana, saptaparNavana, caMpakavana, Amravana, nAgavana, punnAgavana, IkSuvana, drAkSavana, zAlavana. A sarva pradhAnapada niSpanna nAma jANavA. vivecana : jenI bahulatA hoya, je mukhya hoya te pradhAna kahevAya che. te pradhAnatAnI apekSAe je nAmanuM kathana karAya te pradhAnapada niSpanna nAma kahevAya. jemake koI vanamAM azoka vRkSa ghaNA hoya, bIjA vRkSa hoya paNa alpa hoya to te 'azokavana' tarIke prasiddha thAya che. 'azokavana' e nAma pradhAnapadaniSpannanAma kahevAya. gauNanAma ane pradhAnapada niSpanna nAma bhinna-bhinna che. gauNanAmamAM te te kSamAdi guNa zabdanA vAcya arthamAM saMpUrNarUpe ghaTita thAya che. kSamaNamAM kSamA guNa saMpUrNatayA rahe che jyAre pradhAnapada nAmamAM vAcyArthInI mukhyatA ane zeSanI gauNatA rahe che. teno abhAva nathI hoto. 'azokavana'mAM azokavRkSanI pradhAnatA-pracuratA hovA chatAM anyavRkSono abhAva nathI. anAdi siddhAnta niSpanna nAma :| 7 se kiM taM aNAdiyasiddhateNaM ? aNAdiyasiddhateNaM- dhammatthikAe adhammatthikAe AgAsatthikAe jIvatthikAe poggalatthikAe addhAsamae / se taM aNAdiyasiddhateNaM / bhAvArtha - prazna- anAdi siddhAnta niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- anAdi siddhAMta niSpanna nAma A pramANe che- dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya, jIvAstikAya, pudgalAstikAya, addhAsamaya-kALa. e anAdi siddhAnta niSpanna nAma jANavA. vivecana : anAdikAlIna vAcya-vAcaka bhAvanA jJAnane siddhAnta kahevAmAM Ave che. zabda vAcaka che ane te zabda je padArthano bodha karAve te vAcya kahevAya. anAdikALathI dharmAstikAya zabda(vAcaka) calana sahAyaka
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 15/dasa nAma - ghaNAnapaNa nAma : 257 | dravyano(vAcyano) bodha karAve che mATe te anAdisiddhAntaniSpannanAma kahevAya. je vastuo zAzvatI che. jeo potAnA svarUpano kyAreya tyAga karatA nathI te vastunA nAma anAdisiddhAMtanAma kahevAya che. gauNa nAmamAM abhidheya-vAcya potAnA svarUpano tyAga karI de che. eka vastu mATe vaparAto zabda bhaviSyamAM bIjI vastu mATe vaparAya to prathamanA vAcyavAcaka bhAvano aMta AvI jAya, tethI te anAdi siddhAnta na kahevAya. jyAre anAdi siddhAnta nAmamAM vAcya-vAcakanuM svarUpa, ke te nAma kyAreya badalAtA nathI. nAmaniSpanna nAma :| 8 se kiM taM NAmeNaM ? NAmeNaM piupiyAmahassa NAmeNaM uNNAmiyae / se taM NAmeNaM / zabdArtha - pitA,piyAmadatta = pitAmahanA, nAne = nAmathI, 3vNAkiya = je nAmanuM kathana karAya te. bhAvArtha :- nAma uparathI je nAma niSpanna thAya te nAmaniSpannanAma kahevAya che. jemake pitA athavA pitAmahanA nAma uparathI niSpanna nAma, nAmaniSpanna nAma kahevAya che. vivecana : loka vyavahAra mATe koInuM nAmakaraNa karavAmAM AvyuM, te nAma uparathI punaH navA nAmanI sthApanA thAya, to te nAmaniSpannanAma kahevAya. jema koInA pitA ke pitAmahanA nAma parathI putra ke pautranuM nAma prasiddha thAya to te nAma niSpanna nAma kahevAya. pAMDurAjAnA putra pAMDava(pAMDuputra) rUpe prakhyAta thayA to A pAMDavanAma nAmaniSpannanAma kahevAya. avayava niSpana nAma :| 9 se kiM taM avayaveNaM ? avayaveNaM siMgI sihI visANI, dADhI pakkhI khurI NahI vAlI / dupaya cauppaya bahupaya, NaMgUlI kesarI kakuhI // 83 // pariyarabaMdheNa bhaDaM jANejjA, mahiliyaM NivasaNeNaM / sittheNa doNapAgaM, kaviM ca egAi gAhAe // 84 // se taM avyvennN| zabdArtha -rayaravA = parikara baMdhana, kamara kasavAthI, viziSTa racanAyukta vastra paheravAthI,
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra bhayuM - yodo, nAgeSnA - jaNAya Ave che, mahiniya - mahilAne yogya, pivasaLekha paheravAthI strI oLakhAya jAya che, sinthena = eka anAja kaNa caDI (sIjI)javAthI, loLapAnaM droNa parimita anAja caDI gayuM che (raMdhAya gayuM che) tema jaNAya jAya che, vi - vine, prAk hAr = eka gAthAthI(oLakhI levAya che.) bhAvArtha :- prazna- avayava niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che. uttara- avayavaniSpanna nAma A pramANe che- zrRMgI, zikhI, viSANI, iSTrI, pakSI, khurI, nakhI, vAlI, dvipada, catuSpada, bahupada, lAMgUlI, kezarI, kakudI tathA parikara baMdhana--viziSTa racanAyukta vastra paridhAna karanAra, kamara kasanAra yoddhA nAmathI oLakhAya che. viziSTa prakAranA vastra paheranAra A mahilA che, tema mahilA nAmathI oLakhAya che. droNa--hAMDImAM ekakaNa-ekadANo caDI gayelo joI droNa pramANa anAja caDI gayuM che, tema jANI zakAya che. eka gAthA sAMbhaLavAthI kavinI oLakhANa thaI jAya che arthAt eka gAthA uparathI 'A kavi che' tevuM nAma jAhera thaI jAya che. A badhA avayava niSpanna nAma kahevAya che. vivecana : koIpaNa vyakti ke vastunA ekadezarUpa avayavanA AdhAre te vastu ke vyaktinuM nAma nizcita karavAmAM Ave te avayava niSpanna nAma kahevAya che. zIMgaDA e eka avayava che. te avayavanA AdhAre te prANIne zrRMgI kahevuM, zikhArUpa avayavanA saMbaMdhathI 'zikhI' nAmathI oLakhAya to te zikhI nAma avayava niSpanna che. viSANa avayavanA saMbaMdhathI viSANI, siMhanA kezarAla-rUpa avayavanA AdhAre siMha kezarI tarIke oLakhAya che. A sarva avayava niSpanna nAma che. 58 vastra yoddhA, mahilA, droNapAka, kavi vagere zabdono prayoga parikarabaMdhana vagere viziSTa avasthAne jovA, sAMbhaLavAthI thAya che. yoddhArUpI avayavInA ekadeza, avayavarUpa parikarabaMdhana vagere rahela che mATe yoddho, strI vagere nAma paNa avayava niSpanna jANavA. gauNanAma ane avayava niSpanna nAma bhinna-bhinna che. gauNa nAmamAM guNanI pradhAnatA che, guNanA AdhAre nAma nakkI thAya che. jyAre avayava niSpanna nAmamAM avayavanI pradhAnatA che. zarIranA avayava, aMga, pratyaMganA AdhAre nAma nakkI thAya che. saMyoganiSpananAma : 10 se kiM taM saMjogeNaM ? saMjoge cauvvihe paNNatte, taM jahA- davvasaMjoge khettasaMjoge kAlasaMjoge bhAvasaMjoge / / bhAvArtha :- prazna- saMyoga niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che ?
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 15/dasa nAma- guNaniSpanna nAma 259 | uttara- saMyoganiSpana nAmanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) dravya saMyoga, (2) kSetra saMyoga, (3) kALa saMyoga ane (4) bhAva saMyoga. vivecana : A sUtra saMyoga niSpanna nAmanI prarUpaNAnI bhUmikArUpa che. dravyAdinA saMyogathI utpanna nAmane saMyoganAma kahe che. saMyoga eTale be padArthanuM paraspara joDAvuM. saMyoga dravya, kSetra, kALa ane bhAva, A cAra apekSAe thAya che mATe saMyoga niSpanna nAmanA paNa cAra prakAra che. dravyasaMyogaja nAma :11 se kiM taM davvasaMjoge ? davvasaMjoge tivihe paNNatte, taM jahA- sacitte acitte mIsae / bhAvArtha :- prazna- dravya saMyoga niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- dravya saMyoga niSpanna nAma traNa prakAranA kahyA che. te A pramANe che- (1) sacitta dravya saMyoga niSpanna nAma, (2) acitta dravya saMyoga niSpanna nAma (3) mizra dravya saMyoga niSpanna nAma. 12 se kiM taM sacitte ? sacitte- gohiM gomie, mahisIhi mAhisie, UraNIhiM UraNie, uTTIhiM uTTIvAle / se taM sacitte / bhAvArtha :- prazna- sacitta dravya saMyoga niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- sacitta dravya saMyogathI niSpanna nAma A pramANe che-gAyonA saMyogathI govALa, bheMsanA saMyogathI bheMsavAna, gheTInA saMyogathI gheTImAna, UMTaNInA saMyogathI USTrIpAla kahevAya che. A govALa, mahiSamAna vagere nAma sacittadravya saMyoganiSpanna nAma che. 13 se kiM taM acitte ? acitte- chatteNa chattI, daMDeNa daMDI, paDeNa paDI, ghaDeNa ghaDI, kaDeNa kaDI / se taM acitte / bhAvArtha :- prazna- acittadravyasaMyoga niSpannanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- acitta dravyanA saMyogathI niSpanna nAma A pramANe che- chatranA saMyogathI (jenI pAse chatra hoya te) chatrI, daMDanA saMyogathI (jenI pAse daMDa hoya te) daMDI, paTa-vastranA saMyogathI paTI, ghaTaghaDAnA saMyogathI ghaTI ane kaTanA saMyogathI kaTI kahevAya che. |14 se kiM taM mIsae?
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 20] zrI anuyogadvAra sUtra mIsae- haleNaM hAlie, sagaDeNaM sAgaDie, raheNaM rahie, NAvAe NAvie / se taM mIsae / se taM davvasaMjoge / bhAvArtha :- prazna- mizradravyasaMyogaja nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- mizradravyanA saMyogathI niSpanna nAma A pramANe che- haLanA saMyogathI hAlika, zakaTanA saMyogathI zAkaTika, rathanA saMyogathI rathika, nAvanA saMyogathI nAvika, te mizradravyasaMyogaja nAma che. A rIte dravyasaMyoganuM varNana pUrNa thAya che. vivecana : dravya traNa prakAranA hoya che. sacitta-sajIva, acitta-nirjIva ane ubhayarUpa mizrarU5. gAya vagere sacitta dravya che, daMDa vagere nirjIva-acitta dravya che. haLAdi mizra dravya che. haLamAM baLada joDAyela hoya te sacitta ane lokhaMDanA sAdhanarUpa haLa acitta. baMne maLIne haLa kahevAya che. gADAmAM baLada joDAyela hoya, rathamAM ghoDA joDAyela hoya te sacitta ane lAkaDA vageremAMthI gADuM banyuM hoya te acitta, A rIte te mizrarUpa che. govALa, daMDI, gADIvAna vagere kramazaH sacitta, acitta ane mizra dravya saMyogaja nAmanA udAharaNa che. kSetrasaMyogaja nAma :|15 se kiM taM khettasaMjoge ? khettasaMjoge- bhArahe eravae hemavae eraNNavae harivassae rammayavassae puvvavidehae avaravidehae, devakurue uttarakurue ahavA mAgahae mAlavae soraTue marahaTThae koMkaNae kosalae / se taM khettasaMjoge / bhAvArtha :- prazna kSetrasaMyogathI niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- kSetranA saMyogathI je nAma prasiddha thAya, jemake- bharatakSetramAM rahetA manuSya bhAratIyabharatakSetrIya kahevAya che. te ja rIte airavatIya-airavata kSetrIya, hemavatIya-hemavata kSetrIya, airaNyavatIya-airaNyavata kSetrIya, harivarSIya-harivarSa kSetrIya, ramyaphavarSIya-ramyaphavarSa kSetrIya, pUrvavidehIya-pUrvavideha kSetrIya, uttaravidehIya-uttaravideha kSetrIya, devakuru kSetrIya, uttarakuru kSetrIya athavA A mAgadhIya che, A mAlavIya, saurASTrIya, mahArASTrIya, koMkaNa dezIya, kozala dezIya che. A nAma kSetrasaMyoga niSpanna nAma che. vivecana : kSetrane AdhAra, mAdhyama banAvI, kSetranI mukhyatAe je nAmakaraNa thAya te kSetrasaMyoganiSpanna
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 15/dasa nAma- guNaniSpanna nAma [ 241 ] nAma kahevAya che. bhAratIya, mAgadhIya vagere tenA udAharaNa che. kALasaMyoga niSpanna nAma :16 se kiM taM kAlasaMjoge ? kAlasaMjoge- susamasusamae susamae susamadUsamae dUsamasusamae dUsamae dUsamasamae ahavA pAusae vAsArattae saradae hemaMtae vasaMtae gimhae / se taM kAlasaMjoge / bhAvArtha :- prazna- kALasaMyoga niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- kALasaMyoga niSpanna nAma A pramANe che. jema ke suSamasuSamakALamAM utpanna thavAthI "suSamasuSamaja', suSama kALamAM utpanna thavAthI, 'suSamaja', te ja rIte suSamaduSamaja, duSamasuSamaja, duSamaja, duSamaduSamaja nAma jANavA athavA varSARtunI zarUAtamAM utpanna prAvRSika, varSARtumAM utpanna thayela varSArAtrika, te ja rIte zArada, hemantaka, vasantaka ane grISmaka nAma kALasaMyogathI niSpanna thayA che. vivecana : A sUtramAM suSamasuSama vagere kALanI apekSAe ane varSARtu vagere cha prakAranA RtukALanI apekSAe kALaniSpanna nAmanuM varNana karyuM che. jainadarzanamAM bharata vagere kSetramAM kALanuM parivartana thayA kare che. temAM je kALamAM AyuSya, avagAhanA-UMcAI, baLa, jamInanI sarasAI vagere hIna thatAM jAya te avasarpiNI kALa kahevAya che ane je kALamAM AyuSyAdi vRddhi pAmatA jAya te kALa utsarpiNI kALa kahevAya che. tenA cha-cha vibhAga karavAmAM AvyA che. te cha ArAnA nAme pracalita che. sUtramAM suSamasuSama vagere cha nAma ApyA che te kALanA cha vibhAganA nAma che. te kALamAM utpanna thayela manuSya te nAmathI oLakhAya che. jemake suSamasuSama kALamAM janmela hoya te 'suSamasuSamaja' kahevAya. A nAma kALasaMyogathI niSpanna nAma jANavA athavA eka varasanI cha Rtu hoya che. (1) pravRSa, (2) varSA, (3) zarada, (4) hemanta, (5) vasaMta ane (6) grISma. A che RtunAvibhAga paNa kALa AdhArita che. varSAnI pUrveno kALa prAvRSa kahevAya che. varSAkALano samaya varSAnAme oLakhAya. je je RtumAM utpanna thAya te te RtunA nAme oLakhAya che. te kALasaMyoga niSpanna nAma che. bhAvasaMyoga niSpanna nAma :17 se kiM taM bhAvasaMjoge ? bhAvasaMjoge duvihe paNNatte, taM jahA- pasatthe ya, apasatthe ya / se kiM taM pasatthe ? pasatthe- NANeNaM NANI, dasaNeNaM dasaNI, caritteNaM
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ rara rittI ! seteM pasavye / / zrI anuyogadvAra sUtra se kiM taM apasatthe ? apasatthe koheNaM kohI, mANeNaM mANI, mAyAe mAthI, nomeLa tomI / te taM apakSatye / se tuM bhAvasaMgone / te teM saMnomeLa | / bhAvArtha :- prazna- bhAvasaMyoganuM svarUpa kevuM che ? uttara- bhAva saMyoganA be bheda che. te A pramANe che- prazasta bhAva saMyoga ane aprazastabhAva saMyoga. prazna- prazastabhAva saMyoganuM svarUpa kevuM che ? uttara- jJAna-darzana vagere prazasta-zubha bhAva che. tenA saMyogathI je nAma niSpanna thAya te prazasta bhAvasaMyogaja nAma kahevAya. jema jJAnanA saMyogathI jJAnI, darzananA saMyogathI darzanI, cAritranA saMyogathI cAritrI. prazna- aprazasta bhAvasaMyoga niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- krodha, mAna vagere aprazasta bhAva che. tenA saMyogathI je nAma niSpanna thAya te aprazasta bhAvasaMyagoja niSpanna nAma kahevAya. jemake krodhanA saMyogathI krodhI, mAnanA saMyogathI mAnI, mAyAnA saMyogathI mAthI lobhanA saMyoga lobhI, A aprazasta bhAva saMyoga nAmanA udAharaNa che. A rIte bhAvasaMyoga nAmanI temaja saMyoga niSpanna nAmanI vaktavyanApUrNa thAya che, vivecana : A sUtromAM bhAvasaMyoga niSpanna nAmanuM pratipAdana che. vastunA(dravyanA) dharmane bhAva kahevAmAM Ave che. vastuno svabhAva te dharma arthAt vastunA svabhAvane bhAva kahI zakAya. ajIvamAM potAno svabhAva yathAvat rahe che mATe temAM prazasta aprazasta evA bheda nathI paNa saMsArI jIvamAM vibhAvabhAva paNa hoya che. tethI jJAna--darzana vagere jIvanA svAbhAvikaguNa zubha ane pavitratAnA kAraNarUpa hovAthI te prazastabhAva ane vaibhAvika krodhAdi bhAvo vikArajanaka ane patananA kAraNarUpa hovAthI aprazasta bhAva kahevAya che. jJAnanA saMyogathI jJAnI nAmathI prakhyAta thAya tene prazastabhAva saMyoga niSpanna nAma kahevAya. te ja rIte koI vyakti tIvrakrodhI hoya ane te krodhIrUpe prakhyAtI pAme to krodhInAma aprazasta bhAvasaMyoga niSpanna nAma kahevAya. anya udAharaNo paNa A rIte samajI levA. // prakaraNa-15 saMpUrNa //
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 14/dasa nAma-pramANaniSpanna nAma soLamuM prakaraNa dasa nAmamAM pramANa niSpanna nAma 23 pramANa niSpanna nAmanA cAra prakAra : 1 se kiM taM pamANeNaM ? pamANeNaM caDavvihe paNNatte, taM jahA- NAmappamANe ThavaNappamANe davvappamANe bhAvappamANe / bhAvArtha :- prazna- pramANa niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara-pramANaniSpanna nAmanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) nAmapramANa sthApanA pramANa (3) dravyapramANa (4) bhAvapramANa. vivecana : jenA dvArA vastuno nirNaya karavAmAM Ave, vastunA samyag nirNayamAM je kAraNarUpa hoya tene pramANa kahevAmAM Ave che. jenA dvArA vastuno yathArtha nirNaya thaI zake te pramANa. te pramANanA viSayabhUta zeya padArtha cAra rIte nikSipta thAya che, tenuM (jJeyanuM) arthaghaTana cAra rIte thAya che mATe pramANanA paNa cAra prakAra thAya che. te nAma pramANa, sthApanA pramANa, dravya pramANa ane bhAva pramANa. nAmapramANa niSpanna nAma : 2 se kiM taM NAmappamANe ? NAmappamANe- jassa NaM jIvassa vA ajIvassa vA jIvANa vA ajIvANa vA tadubhayassa vA tadubhayANa vA pamANe tti NAmaM kajjati / setaM NAmappamANe / bhAvArtha :- prazna- nAmapramANa niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- koI jIva athavA ajIva, jIvo athavA ajIvo, ubhaya--jIvAjIva athavA jIvAjIvonuM 'pramANa' evuM nAma rAkhavAmAM Ave te nAmapramANa niSpanna nAma kahevAya che. vivecana : pratyeka vastuno alaga-alaga bodha karAvavA tathA loka vyavahAra calAvavA pratyeka vastunuM nAma
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 274 | zrI anuyogadvAra sUtra rAkhavAmAM Ave che. jIva ajIva badhAja padArthanuM nAma hoya che. vastunA guNa--dharmanI apekSA rAkhyA vinA koI vyakti ke koI vastunuM pramANa' evuM nAma rAkhavAmAM Ave te nAma pramANa niSpanna nAma kahevAya che. sthApanA pramANa niSpanna nAma :| 3 se kiM taM ThavaNappamANe ? ThavaNappamANe sattavihe paNNatte, taM jahA Nakkhatta-devaya-kule, pAsaMDa-gaNe ya jIviyAheuM / AbhippAiyaNAme, ThavaNANAmaM tu sattavihaM // 85 // bhAvArtha :- praza- sthApana prabhA niSpanna nAmamuM 2035 cha ? uttara- sthApanA pramANathI niSpanna nAmanA sAta prakAra che, te A pramANe che- (1) nakSatranAma (2) hevanAma (3) nAma (4) pASaMDanAma (5) nAma (G) vitatunAma (7) AbhiprAya: nAma. viveyana : lokavyavahAra calAvavA vyakti-vastunA nAma rAkhavA Avazyaka che. nakSatra, deva, kuLa vagerenA AdhAre A nAmanI sthApanA karavAmAM Ave che. ahIM sthApanA zabdathI cAra nikSepano bIjo bheda sthApanA nikSepa grahaNa karavAno nathI. ahIM sthApanA eTale deva-kuLAdinA AdhAre nAma rAkhavuM, te artha abhipreta che. A sarvanAmonuM vistRta varNana zAstrakAra darzAve che. nakSatranAma :| 4 se kiM taM NakkhattaNAme ? NakkhattaNAme- kattiyAhiM jAe kattie kattiyAdiNNe kattiyAdhamme kattiyAsamme kattiyAdeve kattiyAdAse kattiyAseNe kattiyArakkhie / rohiNIhiM jAe rohiNIe rohiNidiNNe rohiNidhamme rohiNisamme rohiNideve rohiNidAse rohiNiseNe rohiNirakkhie / evaM savvaNakkhattesu NAmA bhANi- yavvA / ettha saMgahaNIgAhAo kattiya rohiNi migasira, addA ya puNavvasU ya pusse ya / tatto ya assilesA, maghAo do phagguNIo ya // 86 // hattho cittA sAI ya, visAhA taha ya hoi aNurAhA / jeTThAmUlo puvvAsADhA, taha uttarA ceva // 87 //
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 14/dasa nAma-pramANaniSpakSa nAma : [25] abhiI savaNa dhaNiTThA, satibhisayA do ya hoMti bhaddavayA / revati assiNi bharaNI, esA NakkhattaparivADI // 88 // se taM NakkhattaNAme / bhAvArtha :- prazna- nakSatranAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- nakSatranA AdhAre sthApita nAma nakSatranAma kahevAya che. te A pramANe kRttikA nakSatramAM janmela bALakanuM kRtika-kArtika, kRtikAdara, kRtikAdharma, kRtikAzarma, kRtikAdeva, kRtikAdAsa, kRtikAsena, kRtikArakSita vagere nAma rAkhavA. rohiNI nakSatramAM janmelanuM rohiNeya, rohiNIdatta, rohiNIdharma, rohiNIzarma, rohiNIdeva, rohiNIdAsa, rohiNIsena, rohiNIrakSita vagere nAma rAkhavA. A ja rIte je nakSatramAM janmela hoya tenuM te te nakSatranA AdhAre nAma rAkhavAmAM Ave te nakSatra sthApanA pramANa niSpanna nAma kahevAya. gAthA AdhAre nakSatronA nAma. (1) kRttikA, (2) rohiNI, (3) mRgazirA, (4) Adra, (5) punarvasu, (6) puSya, (7) azleSA, (8) maghA, (9) pUrvA phAlganI, (10) uttarAphAlganI, (11) hasta, (12) citrA, (13) svAti, (14) vizAkhA, (15) anurAdhA, (16) jayeSThA, (17) mULA, (18) pUrvASADhA, (19) uttarASADhA, (20) abhijita, (21) zravaNa, (22) dhaniSThA, (23) zatabhiSA, (24) pUrvAbhAdrapadA, (25) uttarAbhAdrapadA, (26) revatI, (27) azvinI, (28) bharaNI, nakSatronA nAmanI A paripATI (krama praNAlI)jANavI. vivecana : vyaktino janma te te nakSatramAM thayo che teno bodha karAvavA ane lokavyavahAra mATe vyaktinuM nAma nakSatranA AdhAre paNa rAkhavAmAM Ave che. jemake kArtikeya, rohiNeya vagere. nakSatra AdhArita A nAmo nakSatra sthApanApramANa niSpannanAma kahevAya che. nakSatranA nAmanA kramamAM jyotiSa zAstra karatAM A saMgrAhaka gAthAmAM taphAvata che. kyAMka abhijitane prathama gaNI gaNanA karavAmAM Ave che. kyAMka azvinIne prathama gaNI gaNanA karavAmAM Ave che paraMtu kramavinyAsa to A ja rahe che. devanAma :| 5 se kiM taM devayaNAme ? devayaNAme- aggidevayAhiM jAe aggie aggidiNNe aggidhamme aggisamme aggideve aggidAse aggiseNe aggirakkhie / evaM pi savvaNakkhattadevayaNAmA bhANiyavvA / etthaM pi ya saMgahaNI gAhAo, taM jahA
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 zrI anuyogadvAra sUtra aggi payAvai some, rudde aditI bahassaI sappe, piti bhaga ajjama saviyA, taTThA vAyU ya iMdaggI // 89 // mitto iMdo NiritI, AU visso ya baMbha vihU ya / vasu varuNa aya vivaddhI, pUse Ase jame ceva // 90 // bhAvArtha :- prazna- devanAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- nakSatranA adhiSThAtA devanA nAma uparathI nAma sthApavAmAM Ave to te devanAma kahevAya. jemake kRtikAnakSatranA adhiSThAtA deva agni che. agni devathI adhiSThita nakSatramAM janmela bALakanuM nAma Agnika, agnidatta, agnidharma, agnizarma, agnidAsa, agnisena, agnirakSita vagere rAkhavuM. A ja pramANe anya sarva nakSatranA devanA nAma parathI sthApita nAmane deva sthApana pramANa nAma kahevAmAM Ave che. nakSatranA adhiSThAtA devanA nAmanI saMgraha gAthA. (1) agni, (2) prajApati, (3) soma, (4) rudra, (pa) aditi, (6) bRhaspati, (7) sarpa, (8) pitA, (9) bhaga, (10) aryamA, (11) savitA, (12) tvaSTA, (13) vAyu, (14) IndrAgni, (15) mitra, (16) Indra, (17) nizruti, (18) ambha, (19) vizva, (20) brahmA, (21) viSNu, (22) vasu, (23) varuNa, (24) aja, (25) vivadghi, (26) pUSA, (27) azva (28) yama. A 28 nakSatradevanA nAma jANavA. vivecana : agnidevathI adhiSThita kRttikA nakSatramAM janmelI vyaktinA nAmamAM nakSatrane gauNa karI, devanAma mukhya karI agnidatta vagere nAma sthApavAmAM Ave. te ja rIte prajApati vagere devanAma parathI sthApita nAma samajavA. gAthA kathita aThThAvIsa deva kramathI aThThAvIsa nakSatranA adhiSThAyaka che tema samajavuM. kuLanAma : 6 se kiM taM kulaNAme ? kulaNAme- ugge bhoge rAiNNe khattie ikkhAge NAye koravve / se taM kulaNAme / bhAvArtha :- prazna- kuLanAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- je nAmano AdhAra kuLa hoya te nAma kuLanAma kahevAya che, jemake ugra, bhoga, rAjanya, kSatriya, IkSvAku, jJAta, kauravya vagere. vivecana : pitAnA vaMzane kuLa kahevAmAM Ave che. koI pramukha vyakti ke prasaMga vizeSathI kuLanuM nAma sthApita
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 14/dasa nAma-mANaniSpakSa nAma | 267 | thAya che. jemake raghurAjA uparathI raghukuLa sthApita thayuM hatuM. bALa RSabhe IndranA hAthamAMthI zeraDI(IkSa)no sAMTho laI lIdho te prasaMgathI IkvAkakaLa sthApita thayuM hatuM. ugrakuLamAM janma levAthI 'ugra' nAmathI oLakhAya tene kuLa sthApanA pramANa nAma kahevAya. te ja rIte bhoga, rAjanya vagere kuLa saMbaMdhamAM jANavuM. pApaM nAma : 7 se kiM taM pAsaMDaNAme ? pAsaMDaNAme- samaNae paMDuraMgae, bhikkhU, kAvAliyae tAvasae, parivvAyage / se taM pAsaMDaNAme / bhAvArtha - prazna-pAkhaMDanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- zramaNa, pADuMraMga, bhikSu, kApAlika, tApasa, parivrAjaka, te pAkhaMDanAma jANavA. vivecana : mata, saMpradAya, AcAra-vicAranI paddhati athavA vratane pAkhaMDa kahe che. koI mata-saMpradAya ke viziSTa AcAra athavA koI kriyA kalApanA AdhAre nAma sthApita thAya te pAkhaMDanAma kahevAya che. jemake nigraMtha, zAkya vagere matanA pravrajita sAdhu zramaNa kahevAya che. zarIra para bhasma lagAvanArA zaiva kahevAya ane zivanA bhakto pADuMraMga kahevAya che. bauddha darzananA anuyAyI bhikSu, citAnI rAkha zarIre lagAvanArA smazAnavAsI kApAlika, tapa sAdhanA karanAra tApasa ane gRhatyAgI saMnyAsI parivrAjakanA nAme oLakhAya che. A zramaNa vagere nAma pAkhaMDa sthApanA pramANanAma kahevAya. gaNanAma :| 8 se kiM taM gaNaNAme ? gaNaNAme- malle malladiNNe malladhamme mallasamme malladeve malladAse mallaseNe mallarakkhie / se taM gaNaNAme / bhAvArtha - prazna- gaNanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- gaNanA AdhAre je nAma sthApita thAya te gaNanAma kahevAya che. jemake- mala, maladatta, malladharma, mallazarma, maladeva, malladAsa, mallasena, mallarakSita, te gaNa sthApanA pramANa niSpannanAma vivecana : saMgha-samUhane gaNa kahevAmAM Ave che. Ayudha jIvIonA samUhane paNa gaNa kahevAmAM Ave che. temAM parasparanI sahamati athavA sammatinA AdhAre rAjya vyavasthAno nirNaya karAto. mahAvIra svAmInA
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 | zrI anuyogadvAra sUtra samayamAM nava malla ane nava licchavI, aDhAra rAjAonA rAjyanuM eka gaNa rAjya hatuM. atyAre paNa jyAM lokazAhI che, tyAM rAjyonA samudAyane gaNataMtra kahevAmAM Ave che. te gaNanA nAma parathI malla vagere nAma rAkhavAmAM Ave te gaNa sthApanA pramANa niSpanna nAma kahevAya. jIvitahetu nAma :| 9 se kiM taM jIviyaheu ? jIviyaheu- avakarae ukkuruDae ujjhiyae kajjavae suppae / se taM jIviyaheuM / zabdArtha -kavi = jIvita hetu nAma, gavaraNa = avakaraka-kacaro, 3jasukA = ukaraDo, 3 yA - ujijhataka(tarachoDAyela), navA = kacavaraka(kacarAno Dhagalo), sukhapa = sUpaDA. bhAvArtha :- dIrghakALa sudhI bALakane jIvita rAkhavA mATe je nAma rAkhavAmAM Ave te jIvita hetu nAma kahevAya che. jemake kacaro, ukaraDo, ujijhataka, kacavaraka, sUpaDA vagere. A badhA jIvita hetu nAma kahevAya vivecana : koI strIne bALaka janmatAveMta mRtyu pAmatA hoya che. bALaka ujaratA na hoya tyAre mAtA potAnA bALakane jIvita rAkhavA kacaro, ukaraDo, bhikhalo vagere nAma rAkhe che. te kacaro vagere nAma jIvita hetu nAma kahevAya che. AbhipAyika nAma : 10 se kiM taM AbhippAiyaNAme ? AbhippAiyaNAma- aMbae NiMbae bakulae palAsae siNae piluyae karIrae / setaM AbhippAiya NAme / se taM tthvnnppmaanne| bhAvArtha :- prazna- AbhiprAyika nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- aMbaka, niMbaka, bakulaka, palAzaka, snehaka, pIluka, karIraka vagere AbhiprAyika nAma jANavA. A rIte AbhiprAyika nAma ane sthApanA pramANa niSpanna nAmanI vaktavyatA pUrNa thaI. vivecana : guNanI apekSA rAkhyA vinA potAnA abhiprAya pramANe, IcchAnusAra nAma rAkhavuM, te AbhiprAyika nAma kahevAya che. jemake aMbaka, niMbaka vagere IcchAnusAra rAkhela nAma. A nAmanI niSpatino AdhAra potAno abhiprAya ja che. A rIte sthApanA pramANa niSpanna nAmanI vaktavyatA pUrNa thaI .
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 14/dasa nAma-pramANaniSpanna nAma 209 dravyapramANa niSpannanAma : 11 se kiM taM davvappamANe ? davvappamANe chavvihe paNNatte, taM jahAdhammatthikAe jAva addhAsamae / se taM davvappamANe / bhAvArtha :- prazna- dravyapramANa niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- dravya pramANa niSpanna nAma cha prakAre che. dharmAstikAyathI laI ahrAsamaya sudhInA cha bheda jANavA. A dravyapramANa niSpanna nAmanuM svarUpa che. vivecana : dharmAstikAya vagere cha dravyanA nAma dravyaviSayaka che, tethI athavA A nAma cha dravya sivAya anyanA na hovAthI te dravya pramANa niSpanna nAma che. anAdi siddhAnta nAmamAM A cha dravyonA nAmano ja ullekha che paraMtu tyAM anAdikALathI vAcya-vAcaka saMbaMdhanI vivakSA che, jyAre ahIM dravyanI vivakSA che, vivakSA bhedanA kAraNe temAM doSa Avato nathI. bhAvapramANa niSpanna nAma : 12 se kiM taM bhAvappamANe ? bhAvappamANe cauvvihe paNNatte, taM jahA - sAmAsie tatir, thAna, bittir / bhAvArtha :- prazna- bhAva pramANa niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- bhAvapramANanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) sAmAsika, (2) tadvitaja, (3) dhAtuja, (4) niruktija. vivecana : bhAva eTale vastugata guNa. A bhAva ja pramANa che te bhAvapramANa kahevAya. tenA dvArA niSpanna nAma bhAvapramANa niSpanna nAma kahevAya che. // prakaraNa-16 saMpUrNa //
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270 zrI anuyogadvAra sUtra sattaramuM prakaraNa bhAvapramANanippana nAmamAM samAsa samAsanA sAta prakAra :| 1 se kiM taM sAmAsie ? sAmAsie satta samAsA bhavaMti, taM jahA daMde ya bahuvvIhI, kammadhArae diggu ya / tappurisa avvaIbhAve, ekkasese ya sattame // 91 // bhAvArtha :- prazna- sAmAsika bhAvapramANa niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- sAmAsika nAma niSpannatAnA kAraNarUpa samAsa sAta che, te A pramANe che- (1) dvandra, (2) bahuvrIhi, (3) karmadhAraya, (4) dvigu, (5) tapuruSa, (6) avyayIbhAva, (7) ekazeSa. vivecana : be athavA bethI vadhu padone, vibhakti vagereno lopa karI, saMkSipta karI, bhegA karavA tene samAsa kahevAmAM Ave che. je zabdonA meLathI samAsa bane che, te zabdone samAsa khaMDa kahe che. je zabdo dvArA samAsa bane che, te badhA zabdonuM baLa samAna banyA pachI eka sarakhuM rahetuM nathI, paraMtu temAMthI koI zabdano artha pradhAna banI jAya che ane bIjA zabdo te arthane puSTa kare che. apekSA bhedathI samAsanA dvandra vagere sAta bheda che. dvanda samAsa :| 2 se kiM taM daMde samAse? daMde samAse- dantAzca oSThau ca dantoSTham / stanau ca udaraM ca stanodaram, vastraM ca pAtraM ca vastrapAtram, aktazca mahiSazva aktamahiSam, ahizca nakulazca ahi-nakulam / se taM dade samAse / bhAvArtha :- prazna- dvanda samAsanuM svarUpa kevuM che?
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 1daza nAma- samAsa , [ 271 | uttara- taMdva samAsanA udAharaNo- dAMta ane auSTa-hoTha te daMtoSTha, stano ane udara te stanodara, vastra ane pAtra te vastrapAtra, azva ane mahiSa te azvamahiSa, sApa ane noLIyo te sApanoLiyo. A dvanda samAsa che. vivecana : dvanda samAsamAM joDAtA baMne pada pradhAna hoya che. temAM be pada joDAyela hoya che. samAsa thatAM baMnenI vibhaktino lopa thAya che ane samAsa thayA pachI ekavacana ke bahuvacananA pratyaya lAge che. dvandra samAsa banyA pachI eka mizrita vastuno bodha thAya to ekavacanamAM prayukta thAya. jemake meM dALaroTalI khAdhI, ahIM samAsa pahelA dALa ane roTalI ema be pada hatA. samAsa thatAM 'ane'no lopa thAya che ane 'dALa roTalI' zabda baMnenA mizraNarUpa vastuno bodha karAve che, mATe ekavacana Ave che. dvanda samAsa thatAM mizrita vastuno bodha thato na hoya to bahuvacanamAM prayukta thAya che. jemake rAma ane sItA-rAmasItA vanamAM gayA. rAmasItA e dvanda samAsamAM bahuvacana vaparAya che. kAraNa ke temAM mizritarUpe eka vastuno bodha nathI. sUtragata udAharaNamAM daMtoSThamuM, stanodaramamAM prANIonA aMga hovAthI vyAkaraNa zAstranA niyama pramANe ekavada bhAva thAya che. (azvamahiSama, ahi-nakulam) zAzvata virodha ane vastrapAtramumAM aprANI jAti hovAthI ekavada bhAva thAya che arthAtu ekavacanano prayoga thAya che. ahIM je 'datoSTham' vagere nAma banyA te dvandra sAmAsika bhAvapramANa niSpanna nAma kahevAya. bahuvIhi samAsa :| 3 se kiM taM bahuvvIhIsamAse ? bahuvvIhIsamAse- phullA jammi girimmi kuDaya-kalaMbA so imo girI phulliyakuDayakalaMbo / se taM bahuvvIhIsamAse / zabdArtha-jadullIhIsanAte bahuvrIhi samAsamAM, zullA = phUlelA-vikasita, kanna mi = je parvata para, Daca = kuTaja, vanavA = kadaMba(hovAthI). bhAvArtha :- prazna bahuvrIhi samAsanuM svarUpa kevuM che? - uttara- badrIhi samAsamAM A parvata upara vikasita kuTaja ane kadaMba vRkSa hovAthI A parvata "vikasita kuTaja kadaMba" kahevAya che. ahIM kuttazudriva pada bahuvrIhi samAsarUpa che. vivecana : samAsagata pada jyAre potAthI bhinna anya padArthano bodha karAve arthAt je samAsamAM abhyapada pradhAna hoya te bahavrIhi samAsa kahevAya che. bahuvrIhi samAsamAM be ke vadhu je pado hoya te gauNa hoya che. udAharaNa spaSTa che. temAM kuTaja ane kadaMba pradhAna nathI paraMtu tenAthI yukta paveta' anyapada pradhAna che.
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27ra | zrI anuyogadvAra sUtra A parvata para kuTaja ane kadaMba vRkSa puSpita che tethI A parvata pu rAva' che. 'pATA jeva' te samAsa pada che. A samAsa pada anyapada, parvatano bodha karAve che ane parvata pradhAna bane che. ahIM 'kujanazukrava' parvatanuM vizeSaNa banyuM te bahuvrIhi sAmAsika bhAvapramANa niSpanna nAma kahevAya. karmadhAraya samAsa :| 4 se kiMtaM kammadhArayasamAse ? kammadhArayasamAse- dhavalo vasaho dhavalavasaho, kiNho migo kiNhamigo, seto paTo setapaTo, ratto paTo rattapaTo / se taM kammadhAraya samAre ! bhAvArtha - prazna- karmadhAraya samAsanuM svarUpa kevuM che? uttara- karmadhAraya samAsanA udAharaNa che- dhavala evo vRSabha-dhavalavRSabha, kRSNa(kALo) evo mRga-kRSNamRga, zveta evuM vastra-zveta vastra(paTa), rakta evuM vastra-raktavastra, A karmadhAraya samAsa che. vivecana : jemAM upamAna-upameya, vizeSaNa-vizeSyano saMbaMdha hoya te karmadhAraya samAsa kahevAya che. samAna adhikaraNavALo tapuruSa samAsa ja karmadhAraya samAsa kahevAya che. sUtramAM udAharaNa ApyA che te vizeSaNavizeSarUpe che. dhavala-sapheda e baLadanuM vizeSaNa che ane vRSabha e vizeSya che. upamA apAya tyAre upamAna-upameyamAM karmadhAraya samAsa thAya jemake ghana va zyAma: ghanazyAmaMghana(vAdaLo) jevA zyAma(kALA) te ghanazyAma. ahIM upamAna-upameyano karmadhAraya samAsa che. A sUtramAM badhA ja udAharaNa vizeSaNa-vizeSyanA che ane te paNa vizeSaNa pUrvapadamAM hoya tevA udAharaNa che. dhavalavRSabha' A nAma banyuM te karmadhAraya sAmAsika bhAvapramANa niSpanna nAma kahevAya. dvigu samAsa :| 5 se kiM taM digusamAse ? digusamAse- tiNNi kaDugA tikaDugaM, tiNNi mahurANi timahuraM, tiNNi guNA tiguNaM, tiNNi purA tipura, tiNNi sarA tisara, tiNNi pukkharA tipukkharaM, tiNNi biMduyA tibiMduyaM, tiNNi pahA tipaha, paMca NaIo paMcaNadaM, satta gayA sattagayaM, Nava turagA NavaturagaM, dasa gAmA dasagAma, dasa purA dasapuraM / se taM digusamAse / bhAvArtha - prazna- dvigu samAsanuM svarUpa kevuM che?
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 17/daza nAma- samAsa 273 ] uttara- dvigu samAsanA udAharaNa che- traNa kaTuka(kaDavI) vastuono samUha te trikaTuka, traNa madhura vastuono samUha te trimadhura, traNa guNono samUha te triguNa, traNa pura-nagarono samUha te tripura, traNa svarano samUha tetrisvara, traNa puSkara-kamaLono samUha te tripuSkara, traNa biMduono samUha tetribindu, traNa patha-rastAono samUha te tripatha, pAMca nadIono samUha te paMcanada, sAta gaja-hAthIono samUha te saptagaja, nava ghoDAono samUha te navataraMga, dasa gAmono samUha te dasagAma, dasapurono samUha te dasapura. A dvigusamAsa che. vivecana : je samAsamAM prathamapada saMkhyAvAcaka hoya ane jenA dvArA samAhAra-samUhano bodha thAya te hiMgu samAsa kahevAya che. AmAM bIjupada pradhAna hoya che. tenAthI jaNAya che ke ATalI vastuono samAhAra (samUha) thayo che. sUtrokta udAharaNa spaSTa che. dvigu samAsamAM napuMsaka liMga ane ekavacanano ja prayoga thAya che. karmadhArayamAM prathamapada sAmAnya vizeSaNarUpe hoya che, jyAre dvigamAM saMkhyAvAcaka vizeSaNa hoya che. 'trikaTa' vagere nAma dvisAmAsika bhAvapramANaniSpanna nAma jANavA. tapuruSa samAsa : 6 se kiM taM tappurise samAse ? tappurise samAse- titthe kAgo titthakAgo, vaNe hatthI vaNahatthI, vaNe varAho vaNavarAho, vaNe mahiso vaNamahiso, vaNe mayUro vaNamayUro / se taM tappurise samAse / bhAvArtha - prazna- tapuruSa samAsanuM svarUpa kevuM che? uttara- tapuruSa samAsanA udAharaNa che- tIrthamAM kAga te tIrthakAga, vanamAM hastI-vanahastI, vanamAM varAha(bhUMDa) vanavarAha, vanamAM mahiSa-vanamahiSa, vanamAM mayUra-vanamayUra. te tapuruSa samAsa vivecana : tapuruSa samAsamAM aMtimapada pradhAna hoya che ane prathamapada prathamA vibhakti sivAya anya dvitIyAthI saptamI parvatanI cha vibhaktimAMthI koIpaNa vibhaktiparaka hoya che. sutrokta udAharaNa saptamI vibhakti paraka che. je vyakti tIrthamAM kAgaDAnI jema grAha-agrAhyanA vivekathI rahita thaIne rahe tene 'tIrthakAga'
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 | zrI anuyogadvAra sUtra kahevAmAM Ave che. A tIrthakAga' nAma saptamI tapuruSa samAsathI banyuM che mATe te tapuruSa sAmAsika bhAvapramANa niSpanna nAma kahevAya che. avyavIbhAva samAsa :| 7 se kiM taM avvaIbhAva samAse ? avvaIbhAve samAse- aNugAmaM aNuNadIyaM aNupharihaM aNucariyaM / se taM avvaIbhAve samAse / bhAvArtha - prazna- avyayIbhAva samAsanuM svarUpa kevuM che? uttara- avyayIbhAva samAsanA udAharaNa che- anugrAma, anunadI, anupharihA, anucarita, te avyayIbhAva samAsa che. vivecana : avyayabhAva samAsamAM pUrvapada avyayarUpa ane uttarapada nAma rUpa hoya che. A samAsamAM napuMsakaliMga ane prathama vibhaktinuM ekavacana ja hoya che. sUtramAM 'anu' avyaya sAthenA udAharaNo che. ahIM 'anu' zabda samIpa athavA laghu arthamAM prayukta che. ekazeSa samAsa :8 se kiM taM egasese samAse ? egasese samAse jahA- ego puriso tahA bahave purisA jahA bahave purisA tahA ego puriso, jahA ego karisAvaNo tahA bahave karisAvaNA jahA bahave karisAvaNA tahA ego karisAvaNo, jahA ego sAlI tahA bahave sAliNo jahA bahave sAliNo tahA ego sAlI / se taM egasese samAse / se taM sAmAsie / bhAvArtha - prazna- ekazeSa samAsanuM svarUpa kevuM che? uttara- jemAM ekapada zeSa rahe (anya padono lopa thAya) te ekazeSa samAsa kahevAya che. jemake- jevo eka puruSa tevA aneka puruSa ane jevA aneka puruSa tevo eka puruSa, jevo eka kArdApaNa(suvarNamudrA) tevA aneka kArdApaNa, jevA aneka kArdApaNa tevo eka kArdApaNa, jevo eka cokho tevA aneka cokhA, jevA aneka cokhA tevo eka cokho vagere ekazeSa samAsanA udAharaNa che. A ekazeSa samAsa che. A rIte samAsanI vaktavyatA pUrNa thAya che. vivecana : samAna rUpavALA be ke bethI vadhu padamAMthI samAsa thatAM eka pada zeSa rahe ane anya padono lopa
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 1daza nAma- samAsa , | 275] thaI jAya, tene eka zeSa samAsa kahevAmAM Ave che. je pada zeSa rahe temAM be hoya to dvivacana ane aneka hoya to bahuvacanano prayoga karAya che. jemake- puruSa% puruSazca-puruSa, puruSazca-puruSazca-puruSazcapuruSAH samAnArthaka virUpa padomAM paNa eka zeSa samAsa thAya che. va cca- vaSkA sUtragata udAharaNamAM eka vyaktinI vivakSA puaSaka ane ghaNI vyaktionI vivakSAmAM havaH purUSA: prayoga thAya che. bahuvacanamAM eka puruSapada zeSa rahe che, bAkInA puruSa padono lopa thaI jAya che. Aja rIte kArdApaNa vagere padomAM paNa jANavuM. vijApA , divaH pafSA: A baMne pada eka zeSa samAsathI niSpanna thAya che. A pada ke nAma eka zeSa sAmAsika bhAvapramANa niSpanna nAma kahevAya che. A rIte ekazeSa samAsa ane sAthe sAmAsika bhAva pramANanuM vaktavyapUrNa thayuM. 'In prakaraNa-10 saMpUrNa II
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 276 ] zrI anuyogadvAra sUtra aDhAramuM prakaraNa bhAvapramANaniSpanna nAmamAM taddhita taddhitanA ATha prakAra :| 1 se kiM taM taddhiyae ? taddhiyae kamme sippa siloe, saMjoga samIvao ya saMjUhe / issariyA'vacceNa ya, taddhitaNAmaM tu aTThavihaM // 92 // bhAvArtha - prazna- taddhita niSpanna nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- (1) karma, (2) zilpa, (3) zloka, (4) saMyoga, (5) samIpa, (9) saMyUtha, (7) aizvarya (8) apatya. A taddhita niSpanna nAmanA ATha prakAra jANavA. karmanAma taddhita :| 2 se kiM taM kammaNAme ? kammaNAme- dossie sottie kappAsie suttavetAlie bhaMDavetAlie kolAlie / se taM kammaNAme / bhAvArtha - prazna- karmanAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- karmanAma taddhitanA udAharaNa che- doSyika-vastranA vepArI, sautrika-sUtaranA vepArI, kAryAsika-kapAsanA vepArI, sUtravaicAlika-sUtara vecanAra, bhAMDavaicAlika-vAsaNa vecanAra, kaulAlikamATInA vAsaNa vecanAra. A sarva taddhita karmanAma che. vivecana : sUtragata karma zabdano prayoga paNya-vecavA yogya padArthanA arthamAM thayo che. paNya arthamAM taddhita pratyaya 'Thaku' lAgavAthI je zabda bane te karmanAma. TUSya puSpamati tauSyi$: vastrane vecanAra. te ja rIte sUtra vecanAra sautrika vagere 'tavya puSya A sUtrathI 'Thaku' pratyaya thAya che ane "DableH sUtrathI Tha nA sthAne 'rU' thavAthI ane AdimAM vRddhi thavAthI dauSTika zabda bane che.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 18/dasa nAma - tahita 277 anya pratomAM tabAhaRE = tRNahArika, vaECTRL = kASThahArika, pattaTRE = pAtrahArika. A traNa zabda adhika jovA maLe che. zilpanAma taddhita H 3 se kiM taM sippaNAme ? sippaNAme - tuNNie taMtuvAie paTTakArie uvvaTTie varuMTie muMjakArie kaTukArie chattakArie bajjhakArie potthakArie cittakArie daMtakArie leppakArie selakArie koTTimakArie / se taM sippaNAme / bhAvArtha :- prazna-zilpa nAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- zilpanAma tadvitanA udAharaNa che- taunika-raphU karanAra zilpI, paTTakArika--paTTa vastra banAvanAra zilpI, tAntuvAyika-taMtu banAvanAra, auvRttika-zarIrano mela dUra karanAra zilpI-nAvI, vAruMTika-eka zilpa vizeSa jIvI, maujakArika-mUjanI rassI banAvanAra zilpI, kASThakArika- lAkaDAmAMthI vastuo banAvanAra zilpI, chatrakArika, chatra banAvanAra zilpI, bAhyakArika-ratha vagere banAvanAra zilpI, paustakArika-pustaka banAvanAra zilpI, caitrakArika-citrakAra, daMtakArika-dAMta banAvanAra zilpI, lepyakArika-makAna banAvanAra zilpI, zailakArika-patthara ghaDanAra zilpI, kauTTimakArika--khANa khodanAra zilpI. te zilpanAma taddhita che. vivecana - A sUtramAM zilpa kaLAnA AdhAre sthApita keTalAka nAmono saMketa che. A nAma zilpa arthamAM tandrita pratyaya lAgavAthI niSpanna thAya che. 'zilpam' A sUtrathI tandrita pratyaya 'Thak' lAge che ane Thakno Ika thavAthI taunnika vagere nAma niSpanna thavAthI te zilpa tadvitaniSpanna bhAvapramANa nAma kahevAya che. zrlokanAma taddhita : 4 se kiM taM siloyaNAme ? siloyaNAme- samaNe mAhaNe savvAtihI / se taM siloyaNAme | bhAvArtha : prazna- zlokanAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- sarvanA atithi, zramaNa, brAhmaNa te zloka nAma taddhitanA udAharaNa che. A zlokanAma taddhita che. vivecana : zloka-yaza arthamAM tandrita pratyaya lAgavAthI je nAma niSpanna thAya, te zrlokanAma kahevAya che.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 278 ] zrI anuyogadvAra sUtra 'kArigovaM' sUtrathI prazasta arthamAM at pratyaya lAgyo che. tapazcaryAdi zramathI yukta hoya te zramaNa ane brahma-AtmAnA ArAdhaka hoya te brAhmaNa. A zramaNa, brAhmaNa vagere sarvanA atithi che, sammAnIya che mATe teo prazasta che. Ama zramaNa nAmanI niSpattimAM prazastatA-zloka kAraNarUpa hovAthI te zabda zloka nAma taddhita kahevAya che. saMyoganAma taddhita : 5 se kiM taM saMjogaNAme ? saMjogaNAme- raNNo sasurae, raNNo sAlae, raNNo saDDhue, raNNo jAmAue, raNNo bhagiNIvatI / se taM saMjogaNAme / bhAvArtha :- prazna- saMyoga nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- saMyoganAma taddhitanA udAharaNa che- rAjAnA zvasura-rAjazvasura, rAjAnA sALA-rAja sALA, rAjAnA sADhuM-rAjasAdre, rAjAnA jamAI--rAjajamAI, rAjAnA banevI, rAjabanevI. te saMyoga nAma che. vivecana : saMbaMdha arthamAM taddhita pratyaya lAgavAthI je nAma niSpanna thAya te saMyoga nAma kahevAya che. sutramAM "Lo sasuraI' vagere udAharaNa ApyA che te vigraha karelA zabda che. teno saMyoga thatA rAjazvasura' bane che. A sarva prayogomAM rAjJaH 2' sUtrathI cha pratyaya lAge ane teno ya thaI jAya. rAjazvasura vagere nAma saMyoga taddhitaja bhAvapramANa nAma jANavA. samIpanAma taddhita :| 6 se kiM taM samIvaNAme ? samIvaNAme- girissa samIve NagaraM giriNagaraM, vidisAe samIve NagaraM vedisaM, veNNAe samIve NagaraM veNNAyaDaM, tagarAe samIve NagaraM tagarAyaDaM / se taM samIvaNAme / bhAvArtha :- prazna- samIpa nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- samIpa arthamAM taddhita pratyaya dvArA niSpanna nAma- girinI samIpanuM nagara te girinagara, vidizAnI samIpanuM nagara te vaidiza, vaijJAnI samIpanuM nagara te vennAtaTa, tagarAnI samapInuM nagara te tagarAtaTa A 'girinagara' vagere nAma samIpanAma jANavA. vivecana : samIpa, nikaTa, pAsenA arthamAM taddhita pratyaya aNu lAgavAthI girinagara, vaidiza, vennAtaTa
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 18/kSa nAma - taddhita _. | [ 279] 279 vagere niSpanna thAya che. te samIpArtha bodhaka taddhitaja bhAva pramANa nAma che. saMcUtha nAma taddhita : 7 se kiM taM saMjUhaNAme ? saMjUhaNAme- taraMgavatikAre malayavatikAre attANu- saTTikAre biMdukAre / se taM saMjUhaNAme / bhAvArtha - prazna- saMyUtha nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara- saMyUthanAma taddhitanA udAharaNa taraMgavatIkAra, malayavatIkAra, AtmAnuSaSThikAra, bindukAra vagere saMyUtha nAma che. vivecana : graMtha racanAne saMyutha kahevAmAM Ave che. te saMpUthane sucavavA je taddhita pratyaya lAge ane tenAthI je nAma niSpanna thAya te saMdhUtha nAma kahevAya che. jemake taraMgavatInA nimitte je vArtA racavAmAM AvI te graMthane taraMgavatI kahe che. te ja rIte malayavatI, AtmAnuSaSTi vagere graMthanA nAma jANavA. A 'taraMgavatI' vagere graMtha nAmomAM adhikRtya kato grantha:' A arthamAM aNAdi ane ghAdi pratyaya lAge che ane bIjA sUtrathI teno lopa thatAM graMthanuM nAma 'taraMgavatI' bane che. 'taraMgavatI' vagere nAma saMyUthanAma jANavA. sUtramAM 'taraMgavatIkAra' vagere je nirdeza che tenuM tAtparya taraMgavatI graMthanI racanA karanAra, malayavatI graMthanI racanA karanAra, evuM che. anya udAharaNa paNa A ja rIte samajavA. aizvarya nAma taddhita :| 8 se kiM taM IsariyaNAme ? IsariyaNAme- rAIsare talavare mADaMbie koDubie ibbhe seTThI satthavAhe seNAvaI / se taM IsariyaNAme / bhAvArtha - prazna- aizvarya nAmanuM svarUpa kevuM che? - uttara-aizvaryanAma taddhitanA udAharaNo- rAjezvara, talavara, mADaMbika, kauTumbika, Ibhya, zreSThI, sArthavAha, senApati vagere. A aizvarya nAma che. vivecana : aizvarya dyotaka zabdone taddhita pratyaya lagADavAthI je nAma niSpanna thAya te aizvaryanAma taddhita kahevAya che. aizvaryadyotaka nAma, svArthamAM (sva arthamAM)'kaSa' pratyaya lagADavAthI niSpanna thAya che. tethI te rAjezvara vagere nAma aizvarya bodhaka taddhita ja bhAva pramANa niSpanna nAma jANavA.
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 zrI anuyogadvAra sUtra apatyanAma taddhita : 9 se kiM taM avaccaNAme ? avaccaNAme - titthayaramAyA cakkavaTTimAyA baladevamAyA vAsudevamAyA rAyamAyA muNimAyA ( gaNimAyA) vAyagamAyA / se taM avaccaNA / se taM taddhite / bhAvArtha :- prazna- apatyanAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- apatyanAma taddhitanA udAharaNa- tIrthaMkaramAtA, cakravartImAtA, baLadevamAtA, vAsudevamAtA, rAjamAtA, munimAtA(gaNimAtA), vAcakamAtA te apatyanAma che. A rIte tadvita pratyayajanya nAmanI vaktavyatA pUrNa thAya che. vivecana : che apatya eTale putra, putrathI vizeSita thavuM te arthamAM tandrita pratyaya lAgavAthI tIrthaMkaramAtA vagere nAma niSpanna thAya che. tIrthaM ropatya yasyA: mA tIthara mAtA--tIrthaMkara jemanA putra te tIrthaMkara mAtA. tIrthaMkararUpa putra dvArA mAtA prasiddhi ane sanmAnane prApta thAya che. tethI te apatyanAma kahevAya che. mAtAnA nAme putranuM nAma prasiddha thAya to te paNa apatyanAma kahevAya che jemake mandrevyA apatya mAdeveya-marudevAnA putra-mArudeveya arthAt RSabhadeva, te apatyanAma kahevAya. te ja rIte cakravartImAtA sumaMgalAno putra--saumaMgaleya arthAt bharata cakravartI. baladevamAtA-rohINIno putrarohiNeya-baladeva. vAsudevamAtA--devakIno putra-daivakeya-kRSNavAsudeva. rAjamAtA--celaNAno putra- cailaNeya-kuNika rAjA. munimAtA-- dhAriNIno putra-dhAriNeya-meghamuni, vAcakamAtA-rUdrasomano putraraudrasomeya--vAcaka AryarakSita. A rIte tandrita pratyaya niSpanna bhAvapramANa nAmanI vaktavyatA pUrNa thAya che. dhAtuja nAma : 20 se ni ta dhAvaN ? dhADadh- mU sattAyA pakSmamAbA, dha vRddho, svarlDa saMgharSo, dhRtiSThAlipsayorjagye haiM, vAdhR toDaze / se tuM thAkaC I bhAvArtha :- prazna- dhAtuja nAmanuM svarUpa kevuM che ? uttara- dhAtuja nAmanA udAharaNa- paramaipadI sattA arthaka 'bhU' dhAtu, vRddhi arthaka 'dha' dhAtu, saMgharSa arthaka svarlDa dhAtu, pratiSThA, lipsA ane saMcaya arthaka gA%0 dhAtu tathA viloDana arthaka 'vATTa' dhAtuthI niSpanna bhava, edhamAna vagere. te dhAtuja nAma bhAvapramANa kahevAya che. vivecana : vyAkaraNa zAstramAM jene kriyApadanA pratyaya lAge te dhAtu kahevAya che. A dhAtu uparathI je zabda
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 18/kSa nAma - tadvita || 281 | bane te dhAtuja nAma kahevAya che. vRddha dhAtu vRddhi arthamAM che tenA uparathI vardhamAna' nAma bane te dhAtuja nAma kahevAya. ahIM je udAharaNa ApyA che te saMskRta vyAkaraNAnusAra ApyA che. mULapAThamAM je dhAtuo batAvI che, tenA uparathI je nAma niSpanna thAya te dhAtuja nAma kahevAya. jemake saMskRtamAM ' dhAtu sattA arthamAM che. tenA uparathI bhava(saMsAra) zabda banyo che, to te 'bhava' dhAtuja nAma kahevAya. ttija nAma : |11 se kiM taM Niruttie ? Niruttie- mahyAM zete mahiSaH, bhramati ca rauti ca bhramaraH, muhurmuhurlasati musalaM, kapiriva lambate tthacca (tthetti ya)karoti kapitthaM, ciditi karoti khallaM ca bhavati cikkhallaM, UrdhvakarNaH ulUkaH, mekhasya mAlA mekhalA / se taM Niruttie / se taM bhAvappamANe / se taM pamANaNAme / se taM dasaNAme / se taM NAme / MAne tti pacaM sanmatta .. zabdArtha -mada = pRthvI upara, te = sUve te, mahiSa: = bhesa(pADo), prati ta pramae = bhramaNa karatAM karatAM je rauti-avAja kare te bhramara, muhurmuhurnati ti mua = je vAraMvAra UMca-nIcu thAya te musala, ofpariva sakate stha(riya) rati rati kiltha = kapi-vAMdarAnI jema vRkSanI zAkhA upara laTake ane ceSTA kare te kapittha, vikSiti rati utpanna 2 mavati ti vihai = paga sAthe je coTe te cikkala(kAdava), 3Nva H ti kUva: = jenA kAna UMcA uThelA hoya (UbhA hoya) te ulUka (ghuvaDa), mehacAnA nehAi = meghanI mALA mekhalA, te taM pittapa = te niruktija nAma jANavA[ardhamAgadhI pATha-mahada suvar mahino, jamarU sa vivalaMbaetthettiya karei kavitthaM, citti karei khallaM ca hoi cikkhillaM, uDDakaNNe ulUo, mehassa mAlA-mehalA]. bhAvArtha :- prazna- niruktija nAmanuM svarUpa kevuM che? uttara-niruktithI niSpanna nAma nirukti nAma kahevAya che. jemake pRthvI upara zayana kare te bheMsa (pADo), bhramaNa karatAM-karatAM avAja kare te bhramara, je vAraMvAra UMcu-nIcuM thAya te musaLa, vAMdarAnI jema vRkSanI zAkhA para ceSTA kare te kapittha, paga sAthe je coMTI jAya te cikhala-kIcaDa, kAna UMcA hoya te ulUka-ghuvaDa, meghanI mALA te mekhalA. A niruktija nAma jANavA. A sAthe bhAvapramANa, pramANanAma, dasanAma ane nAma prakaraNanI vaktavyatA pUrNa thAya che. 2va che upakamanuM nAmaDhAra samApta che
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 zrI anuyogadvAra sUtra vivecana : zabdanI je vyutpatti batAvavAmAM Ave te nirukti kahevAya che athavA kriyA, kAraka, bheda, paryAyavAcI zabda dvArA zabdArthanuM kathana te nirukti kahevAya. nirukti niSpanna nAma niruktija kahevAya. udAharaNamAM Avela 'mahiSa' vagere nAma saMskRta vyAkaraNanA pRSodarAdi gaNathI siddha thAya che. A rIte nirukti, bhAvapramANanuM varNana pUrNa thatAM dazamuM pramANanAma pUrNa thAya che. dasanAmanI vaktavyatA pUrNa thatAM anuyoganA prathama dvAra upakramanA bIjA bheda nAmadvAranI vaktavyatA pUrNa thAya che. // prakaraNa-18 saMpUrNa //
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 18/dasa nAma - taddhita gauNa nAma AnupUrvI dravya saMyoga eka be traNa cAra pAMca che. sAta ATha nogauNa AdAnapada pratipakSa pradhAnapada pada nAma niSpanna nAma nAma nAma sacitta dravya acitta dravya nakSatranAma kSetra saMyoga sAmAsika bhAvapramANa mizra dravya nAma pramANa devanAma kuLanAma dasanAma anuyoga dvAra upakrama nAma nikSepa anugama dvandva bahuvrIhi karma- dvigu tat-- avayavI bhAva eka dhAya puruSa roya karma navanAma dazanAma pramANa vaktavyatA arthAdhikAra samavatAra anAdi nAma niSpanna siddhAnta nAma Na kALa saMyoga prazasta sthApanA pramANa bhAva saMyoga avayava saMyoga pramANa niSpanna nAma niSpanna nAma nAma naya dravya pramANa aprazasta dhAtuMja bhAvapramANa pAkhaMDanAma gaNanAma jIvitahetunAma AbhiprAyikanAma taddhitaMja bhAvapramANa 203 zilpa zloka saMyoga samIpa saMyUtha aizvarya apatya bhAva pramANa nitija bhAvapramANa
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 284] zrI anuyogadvAra sUtra ' ogaNIsamuM prakaraNa upakramahArano trIjo bheda - pramANa [dravya pramANa] pramANanA dravyAdi cAra prakAra : 1 se kiM taM pamANe ? pamANe cauvvihe paNNatte, taM jahA- davvappamANe, khettappamANe, kAlappamANe, bhAvappamANe / bhAvArtha :- prazna- pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- pramANanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) dravyapramANa, (2) kSetrapramANa, (3) kALa pramANa ane (4) bhAvapramANa. vivecana : zabdakoSamAM pramANanA aneka artha prApta thAya che, jema ke- yathArthajJAna, yathArthajJAnanA sAdhana, nApa, mApa, parimANa, saMkhyA, satyarUpe jeno svIkAra karAya, nizcaya, pratIti, maryAdA, mAtrA, sAkSI vagere. pramANano vyutpatti artha batAvatA zAstrakAro kahe che pramANa = pramANa. A be zabdathI pramANa zabda bane che. mANa e mADu dhAtu parathI banela zabda che. te avabodha (jJAna) ane mAna artha sUcave che. pra upasarga vizeSa arthamAM prayukta thayo che. A rIte pramANano artha thayo vizeSa prakAre jJAna, mApa athavA nApa, pramANa zabdanI vyutpatti cAra rIte karavAmAM Ave che. (2) pramoti pramANam - kartAsAdhana vyutpatti anusAra pramANa eTale je sArI rIte mAna kare che-vastu svarUpano nizcaya kare che te AtmA. (2) nIcoDane pramANam - karaNa sAdhana vyutpati anusAra pramANa eTale jenA dvArA mAna karAya che. (3) mitra pramANam - kriyA sAdhana vyutpati anusAra pramANa eTale mAna karavuM te pramANa arthAt vastu svarUpane jANavuM.
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 19jdravya pramANa . 285 | (4) pramIyate yattat pramai - karma sAdhana vyutpatti anusAra je mapAya te pramANa, jANavuM mAtra te pramANa athavA mApavuM te pramANa. pramiti te pramANanuM phaLa che. jema phaLane pramANa rUpe mAnavAmAM Ave che tema vastune jANavAnA, mApavAnA je sAdhano te paNa pramANarUpa manAya che. | darzana zAstroe Agama, anumAna, upamAna vagere be, cAra ke cha pramANamAM ja pramANanA arthane sImita karI dIdho che. teTalo sImita artha ja grahaNa na karatAM ahIM pramANano ati vistRta artha grahaNa karavAmAM Avyo che. yathArtha jJAnane pramANa kahyuM che. jenA dvArA yathArthajJAna thAya te pramANa. jJAna ane pramANano vyApaka-vyApyabhAva saMbaMdha che. jJAna vyApaka che, pramANa vyApya che. jJAna yathArtha, ayathArtha baMne rUpe saMbhave che. samyaka nirNAyaka jJAna yathArtha hoya jyAre tenAthI viparIta jJAna ayathArtha hoya che. paraMtu pramANa to yathArtha rUpaja hoya che. saMkSiptamAM kahIe to jenA dvArA vastu mApavAmAM Ave, toLavAmAM Ave ane yathArtha rIte vastune jANI zakAya te pramANa. yathArtha jJAna te pramANa. pramANanA viSayabhUta prameya dravya, kSetra, kALa ane bhAva te cAra prakAranA hovAthI pramANanA paNa dravyAdi cAra bheda kahyA che. dravyapramANa :| 2 se kiM taM davvapamANe ? davvapamANe duvihe paNNatte, taM jahA- pae saNipphaNNe ya, vibhAgaNipphaNNe ya / bhAvArtha - prazna- dravyapramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- dravyapramANanA be prakAra che, te A pramANe che- pradeza niSpanna ane vibhAga niSpanna. pradezaniSpanna dravyapramANa :| 3 se kiM taM paesaNipphaNNe ? paesaNipphaNNe- paramANupoggale dupaesie jAva dasapaesie saMkhijjapaesie asaMkhijjapaesie aNaMtapaesie / setNpesnnipphnnnne| bhAvArtha - prazna-pradeza niSpanna dravyapramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- paramANu pudgala, be pradezo, hAvata dasa pradezo, saMkhyAta pradezo, asaMkhyAta pradezo ane anaMta pradezothI je niSpanna thAya che, te pradeza niSpanna dravyapramANa kahevAya che. vivecana : dravya viSayaka yathArtha jJAnane dravyapramANa kahevAmAM Ave che. jenA dvArA dravyonuM yathArthajJAna(pramANa)
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra thAya te pramANa--athavA je dravyonuM yathArthajJAna (pramANa) karAya te dravyapramANa. temAM eka, be, traNa vagere pradezothI je dravya niSpanna thAya te pradeza niSpanna dravya pramANa kahevAya che. A pradeza niSpanna dravyapramANamAM paramANuthI anaMta pradezIskaMdha sudhInA badhAja dravyono samAveza thaI jAya che. 286 paramANuthI be, traNa, cAra yAvat anaMta paramANuonA saMyogathI niSpanna skaMdha pramANadvArA grAhya hovAthI prameya che. chatAM tene pramANa mAnavAmAM Ave che. 'pramIyate yat tat pramALa' je mapAya te pramANa. pramANanI karmasAdhana vyutpatti anusAra paramANu vagere dravya mapAya che, tenuM yathArtha jJAna karAya che mATe te pramANa. 'pramIyate'nena kRti pramANam' A karaNa sAdhana vyutpatti anusAra jenA dvArA jANI zakAya te pramANa. paramANu vagere dravyonuM eka, be, traNa paramANuothI niSpanna svarUpa ja mukhyarUpathI pramANa che kAraNa ke te tenA dvArA ja jaNAya che. te svarUpa sAthe paramANu vagere saMbaMdhita hovAthI paramANu vagere dravyane upacArathI pramANa kahela che. pramiti: pramANa-je jJAna te pramANa. A bhAvasAdhana vyutpati anusAra jJAnapramANa che. prameya --jJeya padArtha mukhyarUpe pramANa na kahevAya. mATe kAryamAM upacAra karI prameyane pramANarUpa mAnavAmAM Ave. eka pradezavALo paramANu ane be pradeza, traNa pradeza yAvat anaMtapradezathI niSpanna skaMdha prameya che. te karmasAdhana vyutpati anusAra mukhyarUpathI pramANabhUta che ane karaNasAdhana tathA bhAvasAdhana vyutpitti anusAra upacArathI pramANabhUta che mATe paramANu vagere sarvane pradezaniSpanna dravyapramANa kahyuM che. paramANu vagere svataH pradezarUpa che. A svagata pradezo dvArA ja tenI pradezaniSpannatA mAnavI joIe. AkAzanA avibhAgI aMzane pradeza kahevAmAM Ave che. AkAzanA jeTalA bhAgamAM eka avibhAgI pudgala paramANu rahe teTalA kSetrane pradeza kahe che. je svayaM Adi, madhya ane aMtarUpa hoya tevA nirvibhAga dravyane paramANu kahe che. AvA be-traNa, cArathI laI anaMta paramANu bhegA maLe, paramANuonA saMghaTanathI niSpanna thatA piMDane skandha kahevAmAM Ave che. ahIM mUrta evA pudgaladravyanA pradezanuM kathana karyuM che kAraNa ke te IMdriya grAhya che. jainAgamomAM mUrta--amUrta badhA dravyonA pradeza batAvyA che. 1. dharmAstikAyanA asaMkhyAta pradeza che. 2. adharmAstikAyanA asaMkhyAta pradeza che. 3. jIvAstikAyanA (eka jIvanA)asaMkhyAtapradeza che. 4. AkAzastikAyanA anaMtapradeza che.pa. kALadravya-apradezI 6. pudgalAstikAya-saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta pradezavALuM che. vibhAganiSpanna dravyapramANa : 4 se kiM taM vibhAgaNipphaNNe ? vibhAgaNipphaNNe paMcavihe paNNatte, teM naphA- mALe, sammAne, omALe, naLiye, himALe 1 bhAvArtha :- prazna- vibhAga niSpanna dravyapramANanuM svarUpa kevuM che ?
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 19/dravya pramANa 287 uttara- vibhAga niSpanna dravyapramANa pAMca prakAranA che. (1) mAna pramANa, (2) unmAna pramANa, (3) avamAna pramANa, (4) gaNima pramANa, (5) pratimAna pramANa. vivecana : viziSTa athavA vividha bhAga-bhaMga, vikalpa, prakArane vibhAga kahevAmAM Ave che. je dravyapramANanI niSpatti pradezothI nahIM paNa vibhAga dvArA thatI hoya, te vibhAga niSpanna dravyapramANa kahevAya che. dhAnyAdi dravyonuM mApa pradeza dvArA na thAya paNa pasalI vagere vibhAgathI thAya che, mATe tene vibhAga niSpanna dravyapramANa kahevAmAM Ave che. vibhAga niSpanna dravyapramANanA pAMca prakAra che-- (1) mAna H- tela vagere pravAhI ane dhAnya, dhana dravyone mApavAnA pAtra vizeSa. (2) unmAna :- trAjavAthI toLAya te. (3)avamAna :- kSetrane mApavAnA daMDa, gaja, mAIla, ki.mI. vagere. -- (4) gaNima :- eka, be, traNa ema gaNI zakAya te. - (5) pratimAna :- jenA dvArA sonuM vagerenuM vajana karAya te. tattvArtha rAjavArtikamAM A pAMca uparAMta 'tapramANa' nAmano chaThTho bheda paNa batAvyo che. maNi vagerenI diptI, azvonI UMcAI vagere guNo dvArA mUlya nirdhAraNa karavAmAM 'tatpramANa'no upayoga karAya che. jema maNinI prabhA jeTalI UMcAI sudhI jAya teTalo UMco suvarNano Dhagalo, te tenuM mUlya che vagere. mAna pramANa H 5 se kiM taM mANe ? mANe duvihe paNNatte, taM jahA - dhaNNamANappamANe ya, rasamANappamANe ya / bhAvArtha :- prazna- mAnapramANanuM svarUpa kevuM che ? uttara- mAnapramANanA be prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) dhAnyamAna pramANa (2) rasa mAnapramANa. dhAnyamAna pramANa : 6 se kiM taM dhaNNamANappamANe ? dhaNNamANappamANe- do asaIo pasaI, do pasaIo seIyA, cattAri seIyAo kulao, cattAri kulayA pattho, cattAri patthayA ADhayaM, cattAri ADhayAiM doNo, saTThi ADhayAiM jahaNNae kuMbhe,
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra asIIADhayAiM majjhimae kuMbhe, ADhayasataM ukkosa kuMbhe, aTThaADhayasaIe vAhe / bhAvArtha :- prazna- dhAnyamAnapramANanuM svarUpa kevuM che ? uttara-dhAnya mApavAmAM Ave te sAdhano--dhAnya mAna kahevAya. te asRti, pasRti AdirUpa jANavA. (1) be asRtinI eka pakRti, (2) be prakRtinI eka setikA, (3) cAra setikAno eka kuDava, (4) cAra kuDavano eka prastha, (5) cAra prasthano eka ADhaka, (6) cAra ADhakano eka droNa, (7) sAMTha ADhakano eka jaghanya kuMbha, (8) eMsI ADhakano madhyamakuMbha (9) so ADhakano utkRSTa kuMbha (10) AThaso ADha kano eka bAha thAya che. 208 7 eeNaM dhaNNamANappamANeNaM kiM payoyaNaM ? eaiNaM dhaNNamANappamANeNaM muttolImurava - iDDara - aliMda - apavArisaMsiyANaM dhaNNANaM dhaNNamANappamANaNivvitti lakkhaNaM bhavai / se taM dhaNNamANappamANe / zabdArtha :-muttolI - muktolI--UbhA mRdaMganI jema uparanIce sAMkaDI ane madhyamAM pahoLI hoya tevI koThI, muva = murava-sUtarano banelo moTo kothaLo, jemAM anAja bharI bajAramAM vecavA laI Ave, TR = IDDara-guNI, sUtaLInI banelI nAnI guNI, jemAM anAja bharI pITha para lAdI heraphera kare te, AliMda = anAja bharIne lAvavAnuM vAsaNa ke Topalo, apavara = apacAri-dhAnyane surakSita rAkhavA jamInanI aMdara ke bahAra banAvavAmAM AvatI koThI vageremAM, saziyALa = nAMkhavAmAM rAkhavAmAM AvelA, rahelA, dhaLALa = dhAnyanA, paLamALappamALa = dhAnyamAna pramANa, bibbatti savavaLa = nivRtti lakSaNa, ATalA mAna pramANarUpa lakSaNanI niSpatti arthAt parajJAna, bhavad = thAya che. bhAvArtha :- prazna- dhAnyamAna pramANanuM prayojana zuM che ? uttara- A dhAnyamAna pramANa dvArA muktolI-koThI, murava-moTo kothaLo(moTI guNI) IDDa2- nAnIguNI(nAnI thelI), aliMda--vAsaNa ke Topalo tathA apacArImAM(bhUmigata koThImAM) rAkhelA dhAnyanA pramANanuM parizAna thAya che. A rIte dhAnya mAna pramANa jANavuM. vivecana : dhAnyaviSayaka mAna-mApane dhAnyamAna pramANa kahevAmAM Ave che. dhAnyAdi padArthane mApavAnuM prathama ekama che akRti. eka hatheLI pramANa dhAnya asRti kahevAya che. be asRtinI eka pasRti arthAt khobo. khobAmAM samAya teTaluM dhAnya pakRti pramANa kahevAya. setikA, kuMDava vagere magadha dezamAM prasiddha mAponA nAma che. prAcInakALamAM mAgadhamAna ane kaliMgamAna ema be prakAranA mApa pracalita hatA. magadha sivAyanA anya rAjyomAM paNa zatAbdIo sudhI magadhamAna pracalita hatA. A dhAnyamAna pramANanuM prayojana spaSTa che ke tenAthI koThI vageremAM rAkhelA dhAnya AdinA pramANanuM jJAna thAya che. hAlamAM
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 19jdravya pramANa . 289 dhAnyAdi padArtho kilogrAmamaNa vagere mApathI mapAya che. DaLa :- cAra AMgula lAMbu-pahoLuM ane UMDuM vAMsanuM pAtra ke loDhAnuM pAtra. rasamAna pramANa :| 8 se kiM taM rasamANappamANe ? rasamANappamANe- dhaNNamANappamANAo caubhAga vivaDDie abhitarasihAjutte rasamANappamANe vihijjai / taM jahAcausaTThiyA 4, battIsiyA 8, solasiyA 16, aTThabhAiyA 32, caubhAiyA 64, addhamANI 128 mANI 256 / do causaTThiyAo battIsiyA, do battIsiyAo solasiyA, do solasiyAo aTThabhAiyA, do aTThabhAiyAo caubhAiyA, do caubhAiyAo addhamANI, do addhamANIo mANI / zabdArtha -3mAvivapi = cAra bhAga adhika, mitaratihAgute = AtyaMtara zikhAyukta hovAthI,vihiti = jANavuM, vaDakiyA = cAra pala pramANa catuHSaSThikA, vattAsiyA = ATha pala pramANa, dvAtrizikA, soliyA 26 = soLapala pramANa SoDazikA, dumADyA 32 = batrIsa pala pramANa aSTabhAgikA, vasamA 64 = cosaTha pala pramANa caturbhAgikA, mA 228 = ekaso aThThAvIsa pala pramANa ardhamAnI ane, mALA 26 = basso chappana pala pramANamAnI hoya che. tethI, vo vaDaphiyAo vasiyA = be catuHSaSThikAnI eka dhAtrizikA, vo harAsiyAgo sosiya = be dvAtrizikAnI eka SoDazikA, to sophiyAo aThThamA = be SoDazikAnI eka aSTabhAgikA, vo addabhAvALo = be aSTabhAgikAnI eka caturbhAgikA, vo 13mAthAno mAmA = be caturbhAgikAnI eka ardhamAnI ane, anAo mA = be ardhamAnInI eka mAnI thAya che. bhAvArtha - prazna- rasamAna pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- rasamAna pramANa dhAnyamAna pramANa karatAM cAra bhAga vadhAre hoya che ane te AtyaMtara zikhAyukta hoya che, te mApa A pramANe che- (1) cAra pala pramANa eka catuHSaSThikA, (2) ATha palA pramANa dvAtrizikA, (3) soLapala pramANa SoDazikA, (4) batrIsa pala pramANa aSTabhAgikA, (5) cosaTha pala pramANa caturbhAgikA, (6) ekaso aThThAvIsa pala pramANa ardhamAnI (7) basso chappana pala pramANa mAnI (mANI) hoya che. bIjI rIte- (1) be catuHSaSThikAnI eka dhAtrizikA, (2) be kAtrizikAnI eka SoDazikA, (3) be SoDazikAnI eka aSTabhAgikA, (4) be aSTabhAgikAnI eka caturbhAgikA, (5) be caturbhAgikAnI eka ardhamAnI (6) be ardhamAnInI eka mAnI thAya che. | 9 eeNaM rasamANappamANeNaM kiM paoyaNaM? eeNaM rasamANappamANeNaM vAraga
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra ghaDaga- karaga-kikkiri-daiya-karoDi kuMDiyasaMsiyANaM rasANaM rasamANappamANa nivRitti- tavaLa bhavara / te teM rasamALakhamANe / se haiM mALe / 200 zabdArtha :-vana = vAraka, nAnI degaDI, ghaDaLa = ghaDo, ra1 = karaga, ghaTa vizeSa, viviR = kalazikA, nAnokaLaza, vaDva = kRti, mazaka, rohi = karoDikA, pahoLA mukhavALuM pAtra vizeSa, kriya = kuMDI. bhAvArtha :- prazna- A rasamAna pramANanuM zuM prayojana che ? uttara- A rasamAna pramANathI degaDA, ghaDA, kaLaza, nAnA kaLaza, mazaka, karoDikA, kuMDI vageremAM rahelA pravAhI padArthonA parimANanuM jJAna thAya che. A rasamAna pramANa che. vivecana : dhAnya mApavAnA sAdhano karatA pravAhI mApavAnA sAdhano caturbhAga-cArabhAga adhika moTA hoya che. dhAnyamAna pramANa dvArA dhAnyAdi padArtho mapAya che ane tenI zikhA upara hoya che arthAt mApavAnA sAdhana upara zikhA- Toca sudhI dhAnyAdi bharavAmAM Ave che. jyAre rasamAna pramANa dvArA pravAhI padArtho mapAya che. A tarala padArthonI bahAra zikhA thaI na zake tenI zikhA aMtaramukhI aMdara tarapha hoya che. mATe setikA vagere dhAnya mApa karatAM rasamApa cArabhAga moTA hoya che. dhAnyAdi Toca sahita bhare ane pravAhI dravyanA mApa caturbhAga moTA hovAthI baMnenuM mApa samAna thaI jAya. rasamAna pramANanuM prathama ekama 'catuHSaSThikA' che, catuHSThikAthI mAnI paryaMtanA mApavAnA pAtro pUrva--pUrva karatAM Dabala-Dabala jANavA arthAt catuHSaSThikA cAra pala pramANa che, to tethI Dabala ATha pala pramANa dvAtriMzikA jANavI. A rasamAna pramANanA mApa tathA pravAhI padArtha rAkhavAnA sAdhanonA 'vAraka' vagere nAma tatkAlIna magadha dezamAM pracalita hatA. te pAtra cAmaDA ane dhAtuonA banatA. atyAre pravAhI padArtho 'kilo lITara'thI mapAya che. unmAna pramANa H 10 se kiM taM ummANe ? sammAne naLa khikhkhara, teM nahIM- ariso, riso, apata, pAM, ajaMtulA, tulA, anumAro, mAro vo arisA rimo, vo risA addhapalaM, do addhapalAiM palaM, [paMcuttarapalasaiyA ] paMcapalasaiyA tulA, dasa
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 19/dravya pramANa 201 tulAo addhabhAro, vIsaM tulAo bhAro / zabdArtha :-gaLa = jenuM-je, miLijJapha = unmAna karAya te, mmALa = unmAna, ariso - ardhakarSa, riyo- karSa, to arisA rio = be ardhakarSano eka karSa, ro risA apala = be karSano ardhapala, vo ana paNArUM paNaM = be ardhapalano eka pala, piMputtarapalasA]paMcapata saDyA tultA = eka so pAMca ke pAMcaso palanI eka tulA, vasa tujAo adghamAro = dasa tulAno ardhabhAra ane, vIsa tulAo mAro = vIsa tulAno eka bhAra thAya che. bhAvArtha:- prazna- unmAna pramANanuM svarUpa kevuM che ? uttara- jenuM unmAna karAya athavA jenA dvArA unmAna karAya arthAt je vastu trAjavAthI toLavAmAM Ave tene unmAna pramANa kahe che. te mApa A pramANe che. ardhakarSa, karSa, ardhapala, pala, ardhatulA, tulA, ardhabhAra ane bhAra. be ardhakarSano eka karSa, be karSano eka ardhapala, be ardha palano eka pala, (eka so pAMca athavA) pAMcaso palanI tulA, dasa tulAno eka ardhabhAra ane vIsa tulA(be ardhabhAra)no eka bhAra thAya che. 11 eeNaM ummANapamANeNaM kiM payoyaNaM ? teNaM sammALapamALeLa patta-aNu-tara-coyaya-huma-laDa-zulamcchNddiyaadiinnN davvANaM ummANapamANaNivvittilakkhaNaM bhavai / se taM ummaannpamALe / zabdArtha :- patta = patra, trANu = agara, tara = tagara, poya = coyaka-auSadhi vizeSa, juMdhuma = kaMku, leMDa = khAMDa, nul = goLa, macchaDiyA = mizrI, sAkara. bhAvArtha :- prazna- A unmAna pramANanuM zuM prayojana che. uttara- A unmAna pramANathI patra, agara, tagara, coyaka(auSadhi vizeSa), kuMkuma, khAMDa, goLa sAkara vagere dravyonA parimANanuM jJAna thAya che. vivecana : je vastunuM pramANa trAjavAthI toLIne nizcita karavAmAM Ave te unmAna kahevAya che. toLavAnuM nAnAmAM nAnu mApa ardhakarSa che. 3nmIyate anena jenA dvArA toLAya te unmAna. A karaNa mUlaka vyutpatti anusAra trAjavAnA mApa-ardhakarSa vagere unmAna kahevAya che. unmAna pramANa dvArA sAkara-goLa vagerenuM pramANa nakkI karAya che. vartamAna samayamAM dhAnyane prastha vagere pAtra vizeSathI mApavAnA badale trAjavAthI
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 zrI anuyogadvAra sUtra toLavAmAM Ave che. te mApa, kilo ane kviMTalanA rUpamAM pracalita che. tujA :- tulAnA saMbaMdhamAM be mata che- (1) ekaso pAMca palanI tulA hoya che. (2) pAMcaso palanI eka tulA hoya che. A be matanA kAraNe mULapAThamAM baMne zabdo Apela che. paMghuttara palasA ane paMca palakSaDyA / kharekhara A be mata che ke lipidoSathI mULapAThamAM be zabda thaI gayA che te saMzodhanano viSaya che. keTalIka pratomAM kevaLa pannuttara palasA eka ja pATha che, koImAM paMca paNasaDyA pATha che ane koImAM baMne pATha che. TIkAkAre A sUtranI vyAkhyA saMkSiptamAM karIne, mAgadha deza prasiddha mApa che ema kahyuM che, tyAM A be zabdonI vyAkhyA karI nathI. tethI upalabdha be pAThamAMthI satyano nirNaya karavo zakya na thatAM baMne pATha svIkArela che. avamAna pramANa : 12 se kiM taM omANe ? omANe jaNNaM omiNijjai, taM jahA - hattheNa vA daMDeNa vA dhaNueNa vA jugeNa vA NAliyAe vA akkheNa vA musaleNa vA / daMDaM dhaNU jugaM NAliyA ya, akkha musalaM ca cauhatthaM / dasaNAliyaM ca rajjuM, viyANa omANasaNNAe // 93 // vatthummi hatthamijjaM, khitte daMDaM dhaNuM ca paMthamma / khAyaM ca NAliyAe, viyANa omANasaNNAe // 94 // = zabdArtha :-DromALe = avamAna, nakhkhuM = jenA dvArA, obhiLijgad = avamAna karAya te, viyALa-jANa, omALasAp = (A badhAnI) avamAna saMjJA che. bhAvArtha :- prazna- A avamAna pramANanuM svarUpa kevuM che ? uttara- jenA dvArA avamAna-mApa karAya te athavA jenuM avamAna-mApa karAya te avamAna pramANa kahevAya che. te A pramANe che hAthathI, daMDathI, dhanuSyathI, yugathI, nAlikAthI, akSathI athavA mUsalathI mApavAmAM Ave che. daMDa, dhanuSya, yuga, nAlikA, akSa ane mUsala cAra hAtha pramANa hoya che. dasa nAlikAnI eka rajU hoya che. A badhA mApa avamAna kahevAya che. vastu-gRhabhUmine hAthathI, kSetrane daMDathI, mArga- rastAne dhanuSyathI ane khAI--kUvA vagerene nAlikAthI mApavAmAM Ave che. A badhA avamAna pramANa rUpe oLa khAya che. 13 eteNaM omANappamANeNaM kiM paoyaNaM ?
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 19dravya pramANa che. [ 293 ] __eteNaM omANappamANeNaM khAya-ciya-karagacita-kaDa-paDa-bhitti-parikkhevasaMsiyANaM davvANaM omANappamANaNivvittilakkhaNaM bhavai / se taM omANe / zabdArtha -nhAya = khAI, kUvA vagere, viya = ITa-paththara vagerethI nirmita prAsAda pITha, cabUtaro vagere, ravita = krakacita-karavatathI vidArita kASThakhaMDa(lAkaDAnA TUkaDA), = kaTa-caTAI paDa= vastra, mitti = divAla, rivarava = divAlanI paridhi, gherAvo athavA nagaranI parikhA vageremAM, sivAnuM ratna = joDAyela dravyonI laMbAI-pahoLAI, UMDAInA pramANanuM jJAna thAya che. bhAvArtha :- prazna- A avamAna pramANanuM prayojana zuM che? uttara- A avamAna pramANathI khAI, prAsAda pITha, kakracita-kASThakhaMDa, caTAI, vastra, divAla, divAlanI paridhi vagere saMbaMdhita dravyonI laMbAI, pahoLAI ane UMDAInuM jJAna thAya che. A avamAna pramANanuM svarUpa che. vivecana : jIvana nirvAha mATe manuSyane dhAnya, pANI, svAthya rakSA mATe auSadhAdinI jarUra rahe che. tenuM mApa karavA mATe dhAnya mAna pramANa, rasamAna pramANa, unmAna pramANano upayoga thAya che. potAnI surakSA mATe manuSya makAna vagerenuM tathA nagaranI rakSA mATe khAI vagerenuM nirmANa kare che. tenI laMbAI, pahoLAI vagerenA parijJAna mATe avamAna pramANano upayoga karavAmAM Ave che. sUtra kathita daMDa, dhanuSya, mUsala A badhA sAdhano cAra hAtha lAMbA hoya che. gRhabhUmi vagere mApavAmAM hAtha kAmamAM levAtA hatA. jemake A ghara ATalA hAtha lAMbu-pahoLuM che. vartamAnamAM phUTa dvArA gharane mApavAmAM Ave che.] kSetra-khetara vagere cAra hAtha lAMbA vAMsanA daMDa dvArA mApavAmAM AvatA hatAM. vartamAnamAM vighA ke ekarathI khetaranuM mApa karAya che. rastAne mApavAmAM dhanuSya pramANabhUta gaNAtuM hatuM. vartamAnamAM kilomITarathI rastA mapAya che. khAI, kUvAnI UMDAI cAra hAtha lAMbI nAlikAlAThIthI mApavAmAM AvatI hatI. vartamAnamAM kUvA vagere phUTathI mapAya che. ghara, khetara, rastA vagere mApavAmAM judI judI vastuo upayogamAM levAya che. tethI eka sarakhA mApavALA hovA chatAM daMDa vagerenA nAma alaga ApyA che. avamAna pramANathI manuSya nirmita ghara vagere mApavAmAM Ave che. zAzvatI vastu mApavamAM A avamAna pramANa upayogamAM levAtuM nathI. gaNima pramANa :14 se kiM taM gaNime ? gaNime- jaNNaM gaNijjai, taM jahA- ekko, dasagaM, sayaM, sahassaM, dasasahassAI, sayasahassaM, dasasayasahassAI, koDI /
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 ] zrI anuyogadvAra sUtra bhAvArtha :- prazna- gaNima pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- je gaNAya athavA jenA dvArA gaNanA karAya te gaNima pramANa kahevAya che. te A pramANe che. eka, dasa, so, hajAra, dasa hajAra, lAkha, dasa lAkha, karoDa vagere. 15 eteNaM gaNimappamANeNaM kiM paoyaNaM? eteNaM gaNimappamANeNaM bhitaga-bhiti-bhatta-veyaNa-Aya-vvayasaMsiyANaM davvANaM gaNimappamANaNivvittilakkhaNaM bhavai / se taM gaNime / zabdArtha -fmatanokara, karmacArInI, umara = vRtti, AjIvikA, matta = bhojana, vaiyA = vetana, gAya vaya saMsiyAI = Aya vyayathI saMbaMdhita. bhAvArtha :- prazna- gaNima pramANanuM zuM prayojana che? uttara- gaNima pramANathI mRtya-nokara, karmacArI vagerenI vRtti-AjIvikA, bhojana, vetananI, Aya vyayathI saMbaMdhita (rUpiyA-paisA vagere) dravyonI niSpatti rUpa gaNanA pramANanuM parijJAna thAya che. te gaNima pramANanuM svarUpa che. vivecana : gaNima pramANa dvArA je vastunI gaNanA thAya athavA je sAdhana dvArA te vastunI gaNanA thAya te baMne gaNima kahevAya che. je saMkhyA dvArA gaNAya che, te eka, be, traNa, dasa, so vagere saMkhyA paNa gaNima zabdathI vAcya bane che. gaNanA mATe stramAM karoDa sudhInI saMkhyAno saMketa karyo che. tenAthI AgaLanI saMkhyAo A pramANe che. dasakaroDa, araba, dasa araba, kharaba, dasa kharaba, nIla, dasanIla, zaMkha, dasa zaMkha, padma, dasa patra vagere saMkhyA 194 aMka pramANa che. sUtrakAre teno saMketa 'kALapramANa'nA varNana prasaMge karyo che. prAcIna kALamAM paNa nokara-karmacArI vagerene dhana-mudrAo ApavAmAM AvatI hatI. vetana zabdathI dainika-majUrI nagada-dhana dvArA apAtI hatI, tevuM sUcana maLe che. mudrAnI Apa-le dvArA vyApAra thato hato ane tenA Aya vyaya saMbaMdhita dhanano hisAba gaNima pramANathI rAkhavAmAM Avato hato, te 'AthambayalaliyA padathI spaSTa thAya che. pratimAna pramANa :|16 se kiM taM paDimANe? paDimANe- jaNNaM paDimiNijjai, taM jahA- guMjA kAgaNI NipphAvo kammamAsao maMDalao suvaNNo / paMca guMjAo kammamAsao, cattAri kAgaNIo
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 19dravya pramANa paNa. 295 ] kammamAsao / tiNNi NipphAvA kammamAsao, evaM caukko kammamAsao / bArasa kammamAsayA maMDalao, evaM aDayAlIsAe [kAgaNIe] maMDalao / solasa kammamAsayA suvaNNo, evaM causaTThIe kAgaNIe suvaNNo / bhAvArtha - prazna- pratimAna pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- jenA dvArA suvarNAdinuM mApa karAya te pratimAnuM pramANa kahevAya che, te A pramANe cheguMjA-rattI, kAkaNI, niSpAva, karmamASaka, maMDalaka, suvarNa. (1) pAMca guMjAno eka karmamASaka thAya che. (2) cAra kAkaNIno eka karmamASaka thAya che ane traNa niSpAvano eka karmamASaka thAya che. Ama karmamASaka cAra kAkaNIthI niSpanna thAya che. bAra karmamASakonuM athavA aDatAlIsa kAkaNInuM eka maMDalaka thAya che. soLa karmamASaka athavA cosaTha kAkaNInuM sonAmahora thAya che. 17 eteNaM paDimANappamANeNaM kiM paoyaNaM? ___eteNaM paDimANappamANeNaM suvaNNa-rajata-maNi mottiya-saMkha-silappavAlAdINaM davvANaM paDimANappamANaNivvittilakkhaNaM bhavai / setaM paDimANe / setaM vibhAgaNipphaNNe / se taM davvapamANe / bhAvArtha :- prazna- pratimAna pramANanuM zuM prayojana che? uttara- A pratimAna pramANa dvArA suvarNa, cAMdI, maNi, motI, zaMkha, zilA, pravAla vagere dravyonA parimANanuM jJAna thAya che. tene pratimAnuM pramANa kahe che. Ama vibhAganiSpanna pramANa temaja dravya pramANanI vaktavyatA pUrNa thAya che. vivecana : je toLAya, jenuM pratimAna karAya te pratimAna pramANa. A vyutpatti anusAra suvarNAdi pratimAna pramANa kahevAya che. jenA dvArA toLAya-pratimAna karAya te pratimAna pramANa, A vyutpatti anusAra gujA, kAkaNI vagere pratimAna kahevAya che. unmAna pramANamAM paNa sAkara vagerene trAjavAthI toLavAmAM Ave che ane pratimAna pramANamAM paNa suvarNa vagerene trAjavAthI toLavAmAM Ave che, to baMnene alaga-alaga kahevAnuM kAraNa zuM? tevI jijJAsAnA uttaramAM AcAryo jaNAve che ke sAkara vagerene zera, kilo vagerethI mApavAmAM Ave che, jyAre suvarNa vagerene tolA, mAzA, rati vagerethI toLavAmAM Ave che. A rIte bane toLavAnA mApa hovA chatAM eka pUla che ane eka sUkSma che. baMnenA trAjavAmAM paNa sUkSmatAnuM aMtara hoya che. baMne dvArA toLavAmAM AvatAM padArtho
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 296 ] zrI ayogavAra sUtra ane tenA mUlyamAM paNa aMtara hoya che. tethI baMnene pRthaka kahyA che. guMja, ratI, caNoThI vagere samAnArthaka nAma che. savA caNoThI (rattI) barAbara eka kAkaNI thAya che. poNA be caNoThIno eka niSpAva thAya che. karmamASaka vagerenuM pramANa sUtramAM batAvyuM che. karmamASaka, maMDalaka ane suvarNanA bhAra pramANanuM vivaraNa sUtramAM judI-judI aneka rIte batAvyuM che. tenuM kAraNa e che vecanAra, kharIdanAra, suvarNa vagerenA kraya-vikrayamAM teno vividha rIte upayoga kare che. 3f HH :- A rIte karmamAsaka cAra prakAre thAya che. mULapAThamAM karmamAsakanuM mApa traNa prakAre ja batAvyuM che. vyAkhyAkAre tene spaSTa karyuM che ke kAkaNInI apekSAe cAra kAkaNIno karmamAsaka thAya te pradhAna che. guMjA ane niSpAvathI niSpanna karmamAsaka pradhAna nathI. A rIte A prakaraNamAM unmAna, avamAna, gaNima ane pratimAnarUpa cAra prakAranA dravya pramANanI vaktavyatA pUrNa thAya che. II prakaraNa-19 saMpUrNa II dravya pramANa anuyoga dvAra upakrama nikSepa anugama naya AnupUrvI nAma primANa vaktavyatA arthAdhikAra samavatAra dravya pramANa kSetra pramANa kALa pramANa bhAva pramANa nA pradeza niSpanna vibhAge niSpanna mAna pramANa unmAna pramANa avamAna pramANa gaNimaM pramANa pratimAnuM pramANa dhAnyamAna pramANa samAna pramANa
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'karaNa 20/kSetra pramANa - atragala svarU5 | 297 | vIsamuM prakaraNa kSetrapramANa - traNaaMgulA svarUpa kSetrapramANa nirUpaNa :| 1 se kiM taM khettappamANe ? khettappamANe duvihe paNNatte, taM jahA- pae saNipphaNNe ya, vibhAgaNipphaNNe ya / bhAvArtha :- prazna kSetra pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- kSetra pramANa be prakAre prarUpyuM che, te A pramANe che- (1) pradeza niSpanna (2) vibhAga niSpanna. pradezaniSpanna kSetrapramANa :| 2 se kiM taM paesaNipphaNNe ? paesaNipphaNNe-egapaesogADhe dupaesogADhe jAva saMkhejjapaesogADhe asaMkhijjapaesogADhe / se taM paesaNipphaNNe / bhAvArtha :- prazna- pradezaniSpanna kSetrapramANanuM svarUpa kevuM che? | uttara- eka pradezAvagADha, be pradezAvagADhathI laI saMkhyAta pradezAvagADha, asaMkhyAta pradezAvagADha kSetrarUpa pramANane pradeza niSpanna kSetrapramANa kahe che. vivecana : dravyapramANanA varNanamAM pradezaniSpannamAM pudgalAstikAyanA paramANu AdinuM kathana che ane kSetra pramANamAM eka pradezAvagADha AdinuM kathana che. pugala dravyamAM jema eka, be, traNa vagere nirvibhAga aMzo pradezothI niSpanna che tema kSetramAM paNa eka, be, traNAdi nirvibhAgAtmaka aMzo-pradezothI niSpanna che. pradezothI niSpannatA te ja pratyeka dravyanuM nija svarUpa che. A pradezathI niSpanna thanAra pramANane pradeza niSpanna pramANa kahe che. ahIM kSetra zabda 'AkAza' arthamAM prayukta thayo che. AkAzAstikAya dravya badhAja dravyone avagAhana-sthAna Ape che mATe kSetrathI AkAzanuM grahaNa karavAmAM Ave che.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra AkAzanA be bheda che lokAkAza ane alokAkAza, dharmAstikAya vagere dravya jeTalA AkAzane avagAhIne rahyA che, teTalA AkAzane lokAkAza ane te sivAyanA AkAzane alokAkAza kahevAmAM Ave che. alokAkAzamAM AkAzAstikAya dravyano to sadbhAva che paraMtu loka-alokanA niyAmaka dharmAstikAya vagere pAMca dravyano abhAva che. 200 A lokAkAzarUpa kSetranA asaMkhyAta pradeza che. A pradezo tenA svarUpathI jaNAya che. je jaNAya, jenuM mAna karAya te pramANa. A vyutpatti anusAra te pramANa che. alokAkAzanA anaMtapradeza che paraMtu jIva-pudgala vagere lokAkAzanA asaMkhyAta pradezanA AdhAre rahe che, mATe ahIM asaMkhyAta pradezAvagADha paryaMtanA pradezo grahaNa karyA che. avagADha eTale avagAhIne rahevuM. pudgala-paramANunA AdhAre pradeza nakkI thAya che. eka paramANu jeTalA kSetrane avagADha kare teTalA kSetrane pradeza kahevAmAM Ave che. eka AkAza pradeza upara eka paramANuthI laI anaMtapradezI skaMdha paNa rahI zake che. eka AkAzapradezamAM je pudgala dravya rahe tene eka pradezAvagADha kahevAya. be AkAzapradezarUpa kSetramAM je pudgala rahe te dvipradezAvagADha kahevAya. te ja rIte traNa, cAra vagere asaMkhyAta pradezAvagADha kSetra jANavuM. pudgala sivAya bIjA dravyonI kSetra avagADhatA A pramANe che- (1) dharmAstikAya--asaMkhyAta pradezAvagADha, (2) adharmAstikAya-asaMkhyAta pradezAvagADha, (3) AkAzAstikAya-svapratiSThita che ane anya dravyane sthAna Ape che. tenA AdhArarUpa anya kSetra nathI, (4) jIvAstikAya-pratyeka jIva asaMkhyAta pradezAvagADha, (5) kALa dravya-apradezI che(eka pradeza mAtra che) pradezanA samudAya rUpa nathI. vibhAganiSpanna kSetrapramANa : 3 se kiM taM vibhAgaNipphaNNe ? vibhAgaNipphaNNe aMgula vihatthi rayaNI, kucchI dhaNu gAuyaM ca boddhavvaM / joyaNaseDhI payaraM, logamaloge vi ya taheva // 95 // bhAvArtha :- prazna- vibhAganiSpanna kSetrapramANanuM svarUpa kevuM che ? uttara- (1) aMgula (2) veMta (3) ratti (4) kukSi (5) dhanuSya (6) gAu-gabhUti (7) yojana (8) zreNi (9) pratara (10) loka (11) aloka. A vibhAganiSpanna kSetrapramANa che. vivecana : AkAzarUpa kSetra svagata pradezonI apekSAe pradezaniSpanna che. tenuM varNana pradeza niSpannamAM karyuM che. vibhAga niSpannamAM tenuM kathana tathA mApa aMgula vagere vibhAga dvArA karavAmAM Ave che, tene vibhAganiSpanna
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'karaNa 20/kSetra pramANa - atrazula svarUpa | 289 kSetrapramANa kahe che. kSetra pradeza dvArA jaNAya to te pradezaniSpanna kahevAya ane te kSetra aMgula vagere vibhAga dvArA jaNAya to te vibhAganiSpanna kahevAya che. vibhAganiSpannanuM prathama ekama aMgula che. aMgula sva35 :| 4 se kiM taM aMgule ? aMgule tivihe paNNatte, taM jahA- AyaMgule, ussehagule, pamANaMgule / bhAvArtha :- aMzukhanA trae prA2 cha, te mA pramANe - (1) AtmAMzu (2) utsevAMguna (3) pramANAMgula. | 5 se kiM taM AyaMgule ? AyaMgule- je NaM jayA maNussA bhavaMti tesi NaM tayA appaNo aMguleNaM duvAlasa aMgulAI muhaM, NavamuhAI purise pamANajutte bhavai, doNie purise mANajutte bhavai, addhabhAraM tulamANe purise ummANajutte bhavai / mANummANa pamANe juttA, lakkhaNa vaMjaNa guNehi uvaveyA / uttamakulappasUyA, uttamapurisA muNeyavvA // 96 // hoMti puNa ahiyapurisA, aTThasayaM aMgulANa uvviddhA / chaNNaui ahamapurisA, cauruttara majjhimillA u // 97 // hINA vA ahiyA vA, je khalu sara-satta sAraparihINA / te uttamapurisANaM, avasA pesattaNamurveti // 98 // zArtha:-ahiyapurisA = aghi puruSa-uttamapuruSa, aTThasayaM = meso 6, uvviddhA = 6yA, chaNNaui = channu aMgula, cauruttara = aso yAra aMgusa, sara = 212, sarva 4-6pAya ghA2 gaMbhIra sva2- dhvani, satta = satva-hInatA raDita mAnasi sthitithI, sAra = zubha pusalonA 65yy(bhe|| thavA35) zArIrazastithI, parihINA = DIna-2Dita Doyate, uttamapurisANaM = uttamapuruSonA, avasA = asvataMtra athavA azama bhanekzathayelA pesattaNaM = preSya-saezane. urvati = prApta thAya che. bhAvArtha :- prazna-mAtmAMzula one upAya cha ? uttara- je kALamAM, je manuSya hoya te kALamAM, te manuSyanA aMgulane AtmAgula kahevAya che. potAnA bAra aMgula pramANa mukha hoya che ane tevA navamukha pramANa (ekaso ATha aMgulanI) UMcAI-
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 300] zrI anuyogadvAra sUtra vALA puruSa pramANayukta manAya che. droNika puruSa(eka droNa pANInA mApavALA puruSo mAnayukta hoya che ane ardhabhAra pramANa tolavALA puruSa unmAnayukta kahevAya che. je puruSa mAna-unmAna ane pramANathI saMpanna hoya tathA zArIrika zubha lakSaNo, talamasAdi vyaMjano ane udAratA vagere guNothI yukta hoya, uttamakuLomAM janmela hoya te puruSo uttama puruSo kahevAya che. A uttama puruSo potAnA aMgulathI 108 aMgula pramANa UMcA hoya che ane madhyamapuruSa 104 aMgula UMcA hoya che. adhamapuruSa 96 aMgula UMcA hoya che. dhIratA, gaMbhIratA, prazaMsanIya svara, sattva-Atmika, mAnasika zakti, sAra-zArIrika kSamatA A sarvaguNothI parihIna uttama ke adhama puruSa parataMtrapaNe dhIra gaMbhIra Adi guNasaMpanna uttama puruSonA dAsa hoya che. | 6 eeNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulAI pAdo, do pAyA vihatthI, do vihatthIo rayaLa, ro raLI zuchI, to lucchIo va6, dha, gune, naliyA, ag, musale, do dhaNusahassAI gAuyaM, cattAri gAuyAiM joyaNaM / bhAvArtha :- uparokta aMgula pramANa anusAra (1) AtmAMgulathI cha aMgulano pAda, (2) be pAkanI vaMta, (3) be veMtanI ratni (hAtha), (4) be patninI kukSi, (5) be kulino daMDa, dhanuSya, yuga, nAlikA, akSa ane mUsala thAya che, () be hajAra dhanuSyano eka gAu-koza (7) cAra gAuno eka yojana thAya che. vivecana : A be sUtra dvArA sUtrakAre AtmAgulanuM svarUpa darzAvyuM che. 'AtmA' zabda svano sUcaka che. dareka vyaktinA pota potAnA aMgula te AtmAgula kahevAya che. A AtmAgulanuM mApa-pramANa eka sarakhuM rahetuM nathI. utsapirTI ane avasarpiNI kALamAM manuSyonA zarIranI UMcAImAM vadha ghaTa thAya che. je kALa mAM je manuSyo hoya tenA aMgula pramANane AtmAgula kahevAmAM Ave che. pramANapuruSa - bAra Atma aMgula = eka mukha thAya che. tevA nava mukha arthAt 108 aMgula UMcAI vALA puruSa pramANa puruSa kahevAya che. koNikapuruSa- droNa pramANa nyUna pANI hoya tevI pANInI kuMDImAM koI puruSa praveze ane kuMDI chalochala thaI jAya to te puruSa mAnayukta kahevAya che. tevA puruSane droNika puruSa kahevAya che. unmAnapuruSa - koI puruSane trAjavAthI toLavAmAM Ave ane jo te ardhabhAra pramANa vajanavALA hoya to te puruSa unmAna pramANayukta kahevAya che. A traNe prakAranA mApathI je yukta hoya te pramANapuruSa
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 20/kSatra pramANa - atragala svarUpa 301 | uttamapuruSa kahevAya che. A uttamapuruSa pramANa, mAna, unmAnathI saMpanna hovAnI sAthe tenuM zarIra svastika, zrIvatsa vagere zubha lakSaNo; tala, masA vagere vyaMjanothI yukta hoya che. teno janma lokamAnya kuLamAM thAya che. te ucca gotra karmanA udayanA phaLa svarUpe lokamAM Adara-sanmAnanuM pAtra manAya che ane AjJA, aizvarya, saMpattithI samRddhi hoya che. uparokta mApathI hIna 104 aMgula pramANa UMcAIvALA madhyama puruSa ane 96 aMgula pramANa UMcAIvALA adhamapuruSa-sAmAnya puruSa kahevAya che. = = 6 aMgula 2 pAda 2 veMta 2 hAtha 2 kukSi 2000 dhanuSya 4 gAu 1 pAda 1 vaita 1 hAtha, ratni 1 kukSi 1 daMDa, dhanuSya, yuga, nAlikA, akSa ane mUsala 1 gAu, koza 1 yojana = AtmAgulanuM prayojana :| 7 eeNaM AyaMgulappamANeNaM kiM paoyaNaM ? eeNaM AyaMgulappamANeNa je NaM jayA maNussA bhavaMti tesi NaM tayA appaNo aMguleNaM agaDa-daha-NaI-taDAga-vAvI-pukkhariNi-dIhiyA-guMjAliyAo sara sarapaMtiyAo sarasarapaMtiyAo bilapaMtiyAo ArAmujjANa-kANaNa-vaNavaNasaMDa-vaNarAIo devakula-sabhA-pavA-thUbha-khAiya-parihAo paagaarattttaalgvariya-kAra- pura-tora-pAla-para-saraLa-teNa-Avana-fsaMvAda-ticukk-cccr- caumuha-mahApaha-pahA sgdd-rh-jaann-jugg-gillii-thilliisI-saMmALiya-toDI-toDAda DuDDaya-Asana-sayA-ma-kaMDamttovgrnnmaadiinni ajja- kAligAiM ca joyaNAI mavijjati / zabdArtha :- Da = kUvA, rada = jaLAzaya, vAvI = corasa vAvaDI, pu kha = kamaLayukta jaLAzaya, lahiyA = lAMbI vAvaDI, gAniyA = vakrAkAra vAvaDI, sara= sarovara, sarapatiyAo = eka lAInamAM rahelA sarovaro, sara sara patiyAo= eka lAInamAM rahelA jaLAzayo je nAli dvArA joDAyelA hoya, vipatiyAo = bilapaMkti nAnA mukhavALA kUvAonI paMkti, jALakha = kAnana-nagaranI samIpano aneka vRkSayukta pradeza, vA = vana-jyAM eka ja jAtinA vRkSo hoya te pradeza,
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 302 ] zrI anuyogadvAra sUtra vAsaM = vanakhaMDa-aneka jAtinA uttamavRkSa hoya te, vacharA = vanarAji, eka ke aneka jAtinA vRkSonI zreNIo hoya te, parihA = parikhA-nIce sAMkaDI upara vistIrNa khAI, variya= carikA-khAI ane killA vacceno, baMnene joDato ATha hAtha pahoLo rasto, saraLa = ghAsanI jhuMpaDI, kha = parvatamAM banAveluM nivAsasthAna, guru = yugya-pAlakhI, iiaa = hAthI para rAkhavAno hodo, ftha iyAna vizeSa, sIya= zibikA, samApiya= caMdamAnikA-puruSapramANa lAMbu yAna, sohI = loDhAnI nAnI kaDAI to DAha = loDhAnI moTI kaDAI, a tiruM = AjakAlanA arthAtu vartamAna kALanA, nothaLA = yojana vagere, navinaMti mApavAmAM Ave che. bhAvArtha - prazna- AtmAgula pramANanuM zuM prayojana che? uttara- AtmAgula pramANathI kUvA, jaLAzaya, nadI, taLAva, vApI, puSkariNI, dIdhiMkA, guMjAlikA, sara, sarapaMkti, sarasarapaMkti, bilapaMkti, ArAma, bagIcA, udyAna, kAnana, vana, vanakhaMDa, vanarAji, devakuLa, sabhA, prapA, sUpa, khAI, parikhA, prAkAra, aTTAlaka, carikA, dvAra, gopura, toraNa, prAsAda, ghara, saraNa-jhUMpaDI layana (leNa) ApaNa-dukAna, zRMgATaka, trika, catuSka, catvara, caturmukha, mahApatha, patha, zakaTa, ratha, yAna, pAlakhI, gilli, thilli, zibikA, caMdamAnikA, kaDAI, moTI kaDAI, kaDachI, Asana, zayyA, khaMbha, bhAMDa, mATInA vAsaNa vastuo ane vartamAna kALanA yojana vagerenuM mApa karavAmAM Ave che. tAtparya e che ke vartamAna kALanI jarUriyAtanI tathA manuSya dvArA banAvavAmAM AvatI samasta vastuonI laMbAI-pahoLAI--UMDAI AtmAMgulathI mApavAmAM Ave che. AtmAgulanA bheda : 8 se samAsao tivihe paNNatte, taM jahA- sUiaMgule, payaraMgule, ghaNaMgule / aMgulAyatA egapadesiyA seDhI sUiaMgule, sUyI sUyIe guNiyA payaragule, payara sUIe guNitaM ghaNagule / bhAvArtha :- AtmAgula sAmAnyathI traNa prakAranA kahyA che, te A pramANe che- (1) sUci aMgula (2) pratarAMgula (3) ghanAMgula. (1) eka aMgula lAMbI ane ekapradeza pahoLI AkAzapradezanI zreNine sUTyagula kahe che. (2) sUTyagulane sUTyagulathI guNatA pratarAMgula bane che. (3) pratarAMgulane sUTyagulathI guNatA ghanAMgula bane che. vivecana : A sUtramAM AtmAgulanA traNa bheda sUTyagula, pratarAMgula ane ghanAMgulanuM varNana sUtrakAre karyuM che. sUtragata zreNi zabdathI prasaMgAnusAra AkAza pradezanI zreNi grahaNa karavI Avazyaka che kAraNa ke ahIM kSetranuM varNana che. kSetrathI AkAza grahaNa karavAmAM Ave che. (1) sUTyagula :- eka aMgula lAMbI AkAzapradezanI zreNine sUTyagula kahe che. sUci eTale soya.
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 20/kSetra pramANa - atragala svarUpa 303 | soyanI jema A zreNi eka aMgula lAMbI hoya che. AkAzapradezo eka pachI eka ema lAInamAM goThavAyela hoya che. eka-eka pradeza jeTalI te pahoLI hoya che paraMtu anya AkAzapradezo bAjumAM goThavAya ane je pahoLAI bane tevI pahoLAI A sUTyagulamAM hotI nathI arthAtu jemAM mAtra laMbAI che pahoLAI hotI nathI tevI, potAnA aMgula pramANa lAMbI, AkAzapradezanI zreNine sUTyagula kahevAmAM Ave che. temAM asaMkhyAta AkAzapradeza samAyelA hoya che paraMtu asatkalpanAthI temAM traNa pradeza che tema mAnI e to te traNa pradeza sUTyagula kahevAze. to (100) A rIte tenI sthApanA thaze. (2) pratarAMgula - pratara eTale varga. koIpaNa rAzi saMkhyAne paraspara guNavAmAM Ave ane je saMkhyA prApta thAya te pratara kahevAya che. pratara eTale paDa. paDanI jema temAM laMbAI ane pahoLAI bane hoya che. temAM eka pradezanI jADAI hoya che paNa anya AkAza pradezo dvArA je jADAI thAya tevI jADAI temAM hotI nathI. tethI ema kahI zakAya ke eka aMgula lAMbI ane eka aMgula pahoLI AkAza pradezonI zreNi pratarAMgula kahevAya che. pratarAMgulamAM asaMkhyAta AkAzapradeza hoya che paraMtu asatkalpanA anusAra pUrve je sUDhaMgulamAM traNa AkAzapradeza grahaNa karyA che, tene traNathI guNatA prApta (343 = 9) nava AkAzapradezane pratarAMgula kahevAze. ::: (3) ghanAMgala :- gaNitazAstranA niyamAnusAra eka saMkhyAne traNavAra sthApI paraspara guNavAthI je saMkhyA prApta thAya te ghana kahevAya che arthAt jemAM laMbAI, pahoLAI ane jADAI, A traNe hoya te ghana kahevAya che. sUtramAM kahyuM che ke pratarAMgulane sUTyagulathI guNatA ghanAMgula niSpanna thAya che. A ghanAMgula eka aMgula lAMbI, eka aMgula pahoLI ane eka aMgula jADI AkAzapradezanI zreNirUpa che. temAM asaMkhyAta AkAzapradeza hoya che paNa asatkalpanAnusAra 3 pradezAtmaka sUTyagula 8 9 pradezAtmaka pratarAMgula = 27 pradezAtmaka ghanAMgula jANavuM. sUTyagula dvArA vastunI laMbAI, pratarAMgula dvArA vastunI laMbAI ane pahoLAI, ghanAMgula dvArA vastunI laMbAI, pahoLAI tathA jADAI mApI zakAya che. aMgulanuM alpabadutva :| 9 eesi NaM bhaMte ! sUIaMgula payaraMgula ghaNaMgulANa ya kayare kayarehito appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA? savvatthove sUiaMgule, payaraMgule asaMkhejjaguNe, ghaNaMgule asaMkhejjaguNe / se taM AyaMgule /
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! A sUyaMgula, pratarAMgula ane ghanAMgulamAMthI koNa konAthI alpa, adhika, tulya ke vizeSAdhika che ? 304 uttara- sarvathI alpa sUyaMgula che. tethI pratarAMgula asaMkhyAtaguNA adhika che ane tethI ghanAMgula asaMkhyAtaguNa adhika che. A rIte AtmAMgulanI vaktavyatA pUrNa thAya che. vivecana : sUyaMgula vagere traNe aMgulano alpa bahutva spaSTa che. sUyaMgulamAM mAtra laMbAI hovAthI anya be aMgulanI apekSAthI te alpa che. pratarAMgulamAM laMbAI ane pahoLAI banne hovAthI te sUyaMgula karatAM asaMkhyAta guNa adhika che ane ghanAMgulamAM laMbAI, pahoLAI ane jADAI traNe hovAthI te pratarAMgula karatAM asaMkhyAtaguNa adhika che. ahIM adhikatA pradezonI apekSA che. utsedhAMgula = 10 sekaM taM ussehaMgule ? ussehaMgule aNegavihe paNNatte, taM jahAparamANU tasareNU rahareNU, aggayaM ca vAlassa / likkhA jUyA ya javo, aTThaguNavivaDDhiyA kamaso // 99 // bhAvArtha :- prazna- utsedhAMgulanuM svarUpa kevuM che ? utta2- utsedhAMgula aneka prakAre kahyA che te A pramANe che- paramANu, trasareNu, rathareNu, vAlAgra, lIMkha, jU, java. A pratyekane kramazaH ATha-AThanI vRddhi karatAM utsedhAMgula prApta thAya che arthAt ATha trasareNunI eka rathareNu, ATha rathareNuno eka vAlAgra, ATha vAlAgranI eka lIMkha, ATha lIMkhanI eka jU, ATha jU no eka java ane ATha java barAbara eka utsedhAMgula bane che.[svayaM sUtrakAra tenuM varNana AgaLa kare che.] vivecana : A sUtra utsedhAMgulanA svarUpa varNananI pUrvabhUmikArUpa che. utsedha eTale vadhavuM. je anaMta sUkSma paramANu, trasareNu vagere kramathI vadhe che, te utsedhAMgula kahevAya che athavA cAregatinA jIvonA zarIranI avagAhanA UMcAI je aMgulathI mApavAmAM Ave te utsedhAMgula kahevAya che. sUtramAM utsedhAMgulanA aneka prakAra batAvyA che. te utseghAMgulanuM mApa batAvatA ekamonI apekSAe samajavuM. utsedhAMgula pote to eka ja che. paramANu, trasareNu vagere svayaM utsedhAMgula nathI. utsedhAMgulanuM pramANa batAvavA upayogI sAdhana che. paramANu varNana : 11 se kiM taM paramANU ? paramANU duvihe paNNatte, taM jahA- suhume ya,
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'karaNa 20/kSetra pramANa - atragala svarU5 | u05 vAvahArie ya / tattha NaM je se suhume se Thappe / bhAvArtha :- prazna- 52mAdhu-135 cha ? 6tta2-52mA ra nA hochate // prabhAga-(1) sUkSma 52mA / (2) vyavahAra 52bhA. be prakAranA paramANumAMthI sUkSma paramANuno ahIM adhikAra na hovAthI te sthApanIya che arthAt tenuM varNana na karatAM vyavahAra paramANunuM varNana zAstrakAra kare che. |12 se kiM taM vAvahArie ? / vAvahArie- aNaMtANaM suhumaparamANupoggalANaM samudayasamiisamAgameNaM se ege vAvahArie paramANupoggale Nipphajjai / / zArtha :-samudayasamii samAgameNaM = samudAya-samitinA samAgamayI, 135 bhivAnathI. bhAvArtha :- prazna- vyAvahAri 52mAnuM 2035 cha ? uttara- anaMtAnaMta sUkSma paramANuonA samudAyanA samAgamathI-ekIbhAvarUpa milanathI eka vyAvahArika paramANu niSpanna thAya che. |13 se NaM bhate ! asidhAraM vA khuradhAraM vA ogAhejjA? haMtA ogAhejjA / se Na tattha chijjejja vA bhijjejja vA? No iNaDhe samaDhe, No khalu tattha sattha kmi| se NaM bhaMte ! agaNikAyassa majjhamajjheNaM vIIvaejjA? haMtA viiivejjaa| se NaM tattha DahejjA ? No iNaDhe samaDhe, No khalu tattha satthaM kamai / se NaM bhaMte ! pukkhalasaMvaTTayassa mahAmehassa majjhamajjheNaM vIivaejjA? haMtA vIIvaejjA / se NaM tattha udaulle siyA ? No iNaDhe samaDhe, No khalu tattha satthaM kamai / se NaM bhaMte ! gaMgAe mahANaIe paDisoyaM havvamAgacchejjA ? haMtA havvamAgacchejjA / se NaM tattha viNighAyamAvajjejjA? No iNadve samaDhe, No khalu tattha sattha kamai / se NaM bhaMte ! udagAvattaM vA udagabiMdu vA ogAhejjA ? haMtA ogAhejjA / se NaM tattha kucchejja vA pariyAvajjejja vA ? No iNaDhe samaDhe, No khalu tattha satthaM kamai / sattheNa sutikkheNa vi, chettuM bhettuM va jaM kira Na sakkA / taM paramANU siddhA, vayaMti AdI pamANANaM // 10 //
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra bhAvArtha :- prazna- A vyAvahArika paramANu talavAra ke charAnI dhArane avagAhita kare che ? uttara- hA, avagAhita karI zake che, dhAra para rahI zake che. prazna- zuM talavAranI dhAra te vyAvahArika paramANunuM chedana-bhedana karI zake che ? uttara- nA, te artha samartha nathI arthAt talavAranI dhAra A vyAvahArika paramANunuM chedana-bhedana karI zakatI nathI. 30 prazna- he bhagavan ! zuM A vyAvahArika paramANu agninI vaccethI pasAra thaI zake che ? uttara- hA, te pasAra thaI zake che. prazna- zuM agni vaccethI pasAra thatAM te baLI jAya che ? uttara- nA, te artha samartha nathI. agnirUpa zastra tene bALI zakatuM nathI. prazna- zuM A vyAvahArika paramANu puSkara saMvartaka nAmanA mahAmeghanI madhyamAMthI pasAra thaI zake uttara- hA, te pasAra thaI zake che. prazna- mahAmeghamAMthI pasAra thatAM zuM te pANIthI bhIMjAya jAya ? uttara- nA, te artha samartha nathI arthAt te pANI tene bhIMjavI zakatuM nathI. apakAyarUpa zastrano tenA para prabhAva paDato nathI. prazna- he bhagavan ! zuM vyAvahArika paramANu gaMgA mahAnadInA pratisrotamAM, viparIta pravAhamAM gamana karI zake che ? uttara- hA, te pratisotamAM gamana karI zake che. te prazna- pratisrotamAM gamana karatAM zuM te vinAza pAme che ? uttara- nA, te artha samartha nathI. pratisrotarUpa zastra tenA para kArya karI zakatuM nathI. prazna- he bhagavan ! zuM te vyAvahArika paramANu pANInA vamaLamAM ke jabiMdumAM avagAhana karI zake che ? uttara- hA, te vamaLamAM ane jalabiMdumAM avagAhana karI zake che. prazna- zuM te bhIno thaIne kutsita thAya che ? arthAt saDI jAya che ? uttara- nA, te artha samartha nathI. vyAvahArika paramANu para pANIrUpa zastra kArya karI zakatuM nathI.
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 20/kSetra pramANa - atrazula svarUpa 307 atyaMta tIkSNa zastra paNa jenuM chedana-bhedana karavA samartha nathI tene, siddhapuruSa kevaLI bhagavAna paramANu kahe che. te sarva pramANonuM Adi pramANa che arthAt vyAvahArika paramANu pramANonuM Adi ekama che. vivecana : utsedhAMgulanA mApa-pramANanuM prathama ekama che paramANu. parama ane aNuzabdathI paramANu zabda niSpanna thAya che. parama eTale caramatama. chellAmAM chello aNu arthAt pudgala dravyanA vibhAga karatAM karatAM chello aMza je Ave ke jenA have vibhAga thaI na zake, tevA nirvibhAga aMzane paramANu kahevAmAM Ave che. 52mANuo bhegA maLavAthI skaMdha bane che. A rIte paramANu kAraNarUpa che paNa kAryarUpa nathI. A naiyika paramANunuM ahIM koI kArya nathI, te vyavahAramAM upayogI nathI mATe tene sthApya, sthApavA yogya kahI sUtrakAre tenuM vizeSa varNana karyuM nathI. A be-traNa-cAra-pAMca vagere paramANu bhegA maLe, ekabhAvane pAme tyAre te skaMdha kahevAya che. A skaMdha jyAM sudhI sthUla rUpe na pariName, tyAM sudhI nizcayanayanI apekSAe bhale te skaMdha hoya paraMtu vyavahAra naya tene paramANu kahe che. tethI sUkSmAkAra skaMdha vyAvahArika paramANu kahevAya che. anaMta paramANu bhegA maLIne anaMtapradezI skandha bane, te jyAM sudhI agni-pANI, zastra vagerethI pratighAta na pAme tyAM sudhI sUkSmAkAra kahevAya che ane jyAre zastrathI abhihata thAya tyAre te sthUlAkAra pariNata kahevAya. A sUkSmAkAra skaMdhane ja vyavahAranaya vyAvahArika paramANu kahe che. A vyAvahArika paramANu talavArAdi zastrathI chedana-bhedana pAmatA nathI, agnimAMthI pasAra thavA chatAM baLatA nathI, puSkarAvarta mahAmegha vaccethI pasAra thavA chatAM bhIMjAtA nathI. puSkarAvartamegha rukSa jamInane snigdha banAvavA utsarpiNI kALanA bIjA ArAmAM varase che. te bhUmigata rukSatA, Atapa vagere azubha prabhAvane zAMta karI, dhAnyAdino abhyudaya kare che. A meghamAM pANI ghaNuM hoya che paNa te megha vyAvahArika paramANune prabhAvita karI zakato nathI. mahAnadIonA sAmA pravAhe cAlavA chatAM te paramANu skhalanA pAmato nathI ane vamaLamAM ke jalabiMdumAM avagAhana karavA chatAM temAM saDo thato nathI. saMkSepamAM pANI, agni ke anya koI zastrano tenA para prabhAva paDato nathI. AvA vyAvahArika paramANune siddho--jJAnI puruSo Adi pramANa kahe che. ahIM siddha zabdathI jJAnasiddha--kevaLI bhagavAna grahaNa karAya che. mokSamAM birAjita siddha bhagavAnane vacanayoga hoto nathI. teo bolatA nathI tethI ahIM siddhu zabdathI bhavastha kevaLI grahaNa karavAmAM Ave che. utsedhAMgulanuM mApa H 14 aNaMtANaM vAvahAriyaparamANupoggalANaM samudayasamiisamAgameNaM sA egA ussaNhasahiyA ti vA saNhasahiyA ti vA uDDhareNU ti vA tasareNU ti vA rahareNU ti vA vAlagge ti vA, likkhA ti vA, jUyA ti vA, javamajjhe ti vA, aMgule
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ | u08 zrI anuyogadvAra sUtra vA, Nipphajjai, taM jahA- aTTha ussaNhasaNhiyAo sA egA sahasaNhiyA / aTTha saNhasaNhiyAo sA egA uDareNU / aTTha uDDareNUo sA egA tasareNU / aTTha tasa reNUo sA egA rahareNU / aTTha rahareNUo devakuru-uttarakuruyANaM maNuyANaM se ege vAlagge / aTTha devakuru-uttarakuruyANaM maNuyANaM vAlaggA harivAsa-rammagavAsANaM maNuyANaM se ege vaalgge| aTThaharivAsa-rammagavAsANaM maNussANaM vAlaggA hemavayaheraNNavayavAsANaM maNussANaM se ege vAlagge / aThTha hemavaya- heraNNavayavAsANaM maNussANaM vAlaggA puvvavideha-avaravidehANaM maNussANaM se ege vAlagge / aTTha puvvavideha-avara-videhANaM maNUsANaM vAlaggA bharaheravayANaM maNussANaM se ege vAlagge / aTTha bharaheravayANaM maNUsANaM vAlaggA sA egA likkhA / aTTha likkhAo sA egA jUyA / aTTha jUyAo se ege javamajjhe / aTTha javamajjhe se ege ussehgule| bhAvArtha :- anaMtAnaMta vyAvahArika paramANuono samudAya ekatrita thavAthI eka uzlaSNa zlaNikA, gla@phlesbikA, urdhvareNu, trasareNu, rathareNu, vAlAgra, lIkha, jU, javamadhya ane AMgulanI niSpatti thAya chatesAprabhAcha (1) ma166RANA = me sakSaAus, (2) 06 AA-Aast = meDa 64, (3) 06 6vara = aDasare, (4) mA sare = me 2thare, (5) 06 2thare = me devakuru-uttarakurunA manuSyono vAlAjha, (6) ATha devakuru-uttarakurunA manuSyanA vAlAgra = eka harivarSa, ramyaka varSanA manuSyano vAlAjha, (7) ATha harivarSa ramya varSanA manuSyanA vAlAgra = eka hemavatahairaNyavata kSetranA manuSyanA vAlAgra, (8) ATha haimavata-hairaNyavatakSetranA manuSyonA vAlAgra = eka pUrva mahAvideha ane apara mahAvidehanA manuSyonA vAlAjha, (9) ATha pUrvamahAvideha-apara mahAvidehanA manuSyonA vAlAgra = bharata-airAvata kSetranA manuSyano eka vAlAjha (10) ATha bharata- airAvatakSetranA bhanuSyanA vAlA = dIpache, (11) 06 bI 4, (12) 06 = vano madhyabhAga, (13) 06 4vanA bhadhyAmA = the. utsedhAMta Doya che. 15 eeNaM aMgulapamANeNaM cha aMgulAI pAdo, bArasa aMgulAI vihatthI, cauvIsaM aMgulAI rayaNI, aDayAlIsaM aMgulAI kucchI, chaNNaui aMgulAI se ege daMDe i vA dhaNU i vA, juge i vA, NAliyA i vA, akkhe i vA, musale i vA, eeNaM dhaNuppamANeNaM do dhaNusahassAI gAuyaM, cattAri gAuyAiM joyaNaM / bhAvArtha:- mA utsedhAMzu pramAthI (1) 7 aMzula = meM pA6, (2) bAra aMzula = meM veta, (3) yovIsa aMgula se ni, (4) sAMtAlIsa aMgula = mukSi, (5) channu aMgula = meha, dhanuSya,
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 20/kSetra pramANa - atrazula svarUpa 309 yuga, dhoMsaruM, nAlikA, yakSa athavA mUzala thAya che, (6) dhanuSya pramANathI be hajAra dhanuSyano eka gAu, (7) cAra gAuno eka yojana che. vivecana : A sUtrodvArA sUtrakAre utsadhAMgulanuM mApa batAvyuM che. anaMtAnaMta vyAvahArika paramANunI eka uzlakSaNa-zlekSaNikA bane che. uzlakSaNa zlekSaNikA vagerene ATha-ATha guNA karatAM utsadhAMgula parvatanA mApa niSpanna thAya che. | uglakSaNa-zlekSaNikA ane glakSaNa-zlekSaNikA vyavahAra paramANunI apekSAe sthUla che chatAM sUkSma pariNAma pariNata skandhanI te avasthAo che. svataHke paranA nimittathI upara-nIce tirachI uDatI rajane urdhvareNa, havA vagerenA nimittathI uDatI dhULane trasareNu ane ratha cAle tyAre paiDAnA vajanathI ukhaDIne uDatI dhULane rathareNu kahevAmAM Ave che. zeSa jU, lIkha-java madhya pracalita zabdo che. A sUtramAM cAra gAunuM eka yojana karyuM che. gAune koza ane gabhUta paNa kahe che. gabhUtano zabdArtha che gAyanuM bhAMbharavuM. gAyanA bhAMbharavAno avAja jyAM sudhI saMbhaLAya teTalA kSetrane gabhUta kahe che. sAmAnyataH gAyanuM bhAMbharavuM eka phaLaMga sudhI saMbhaLAya che. mATe zAstrokta A gAu ane galUtinA zabdArthano samanvaya thaI zake tema nathI. utsadhAMgulanuM prayojana - 16 eeNaM ussehaguleNaM kiM paoyaNaM? eeNaM ussehaMguleNaM Neraiyatirikkha joNiya maNUsa devANaM sarIrogAhaNAmAvijaMti / bhAvArtha :- prazna- A utsadhAMgulanuM zuM prayojana che? uttara- utsadhAMgulathI nArako, tiryaMco, manuSyo ane devonA zarIranI avagAhanA mApavAmAM Ave che. vivecana : mukta jIvonI avagAhanA niyata ja che. aMtima zarIranI avagAhanAthI tribhAga nyUna avagAhanA sAdi aparyavasita kAlaparyata rahe che paraMtu saMsArI jIva dareka bhavamAM karmAnusAra avagAhanA prApta kare che. te avagAhanA bhavaparyata rahe che. saMsArI jIvanI te avagAhanA aniyata hoya che. tethI kaI gatimAM jIva keTalI avagAhanA pAme che te utsadhAMgulathI mApavAmAM Ave che. ' | prakaraNa-ra0 saMpUrNa ||
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 310] zrI anuyogadvAra sUtra ka ekavIsamuM prakaraNa utsadhAMgulathI cAra gatinI avagAhanA eka nArakInI avagAhanA :| 1 NeraiyANaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNatA? goyamA ! duvihA paNNattA,taM jahA- bhavadhAraNijjA ya, uttaraveuvviyA ya / tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM paMca dhaNusayAI / tattha NaM jA sA uttaraveuvviyA sA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM dhaNusahassaM / bhAvArtha :- prazna- maMte ! nArakInI avagAhanA keTalI batAvI che? uttara- he gautama! nArakIonI avagAhanA be prakAre che, te A pramANe che- (1) bhavadhAraNIya (2) uttara vaikriya. temAM bhavadhAraNIya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa pAMcaso dhanuSyanI che. uttaravaikriya zarIranI avagAhanA jaghanya aMgulano saMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa eka hajAra dhanuSya pramANanI che. vivecana : A sUtramAM sAta narakanA nArakIomAM bheda karyA vinA sAmAnya rIte nArakInA zarIranI avagAhanA-UMcAI darzAvI che. nArakIone janmathI je vaikriya zarIra prApta thAya che te bhavadhAraNIya kahevAya che ane janma pachI je zarIra dvArA nAnA-moTA vividha rUpo banAve te uttara vaikriya kahevAya che. baMne prakAranA zarIranI avagAhanA bhinna-bhinna hovAthI, te baMne prakAranI avagAhanA ahIM batAvI che nArakImAM bhavadhAraNIya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa pa00 dhanuSyanI che. uttara vaikriya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA saMkhyAtamA bhAganI che ane utkRSTa
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 21/cAragatinI avagAhanA | 11 hajAra dhanuSyanI che arthAt dareka nArakI potAnI utkRSTa avagAhanAthI bamaNI avagAhanA uttara vaikriyathI zazacha. ratnaprabhA AdimAM nairacikonI avagAhanA :| 2 rayaNappabhApuDhavIe NeraiyANaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- bhavadhAraNijjA ya, uttaraveuvviyA ya / tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM satta dhaNUI tiNNi rayaNIo chacca aMgulAI / / tatthaM NaM jA sA uttaraveuvviyA sA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM paNNarasa dhaNUiM aDDAijjAo rayaNIo ya / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! ratnaprabhAnA nArakIonI avagAhanA keTalI hoya che? uttara- he gautama ! ratnaprabhA nAmanI prathama narakanA nArakIonI bhavadhAraNIya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa 7 dhanuSya, 3 hAtha ane aMgulanI che. teonA uttara vaikriya zarIranI avagAhanA jaghanya aMgulanA saMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa 15 dhanuSya, 2 hAtha, 12 aMgulanI che. | 3 sakkarappabhA puDhaviNeraiyANaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA? goyamA ! duvihA paNNattA,taM jahA- bhavadhAraNijjA ya, uttaraveuvviyA ya / tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM paNNarasa dhaNUI aDDAijjAo rayaNIo ya / tattha NaM jA sA uttaraveuvviyA sA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM ekkatIsaM dhaNUiM rayaNI ya / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! zarkarA prabhA nAmanI bIjI narakanA nArakIonI avagAhanA keTalI cha? uttara-he gautama!bIjI narakanA nArakIonI bhavadhAraNIya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa 15 dhanuSya, 2 hAtha ane 12 aMgulanI che. teonA uttarakriya zarIranI avagAhanA jaghanya aMgulanA saMkhyAmAM bhAganI ane utkRSTa 31 dhanuSya, eka hAthanI che. | 4 vAluyapabhApuDhavIe NeraiyANaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNatA?
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA - bhavadhAraNijjA ya, uttaraveDavviyA ya / tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahaNaNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM ekkatIsaM dhaNUiM rayaNI ya / 312 tattha NaM jA sA uttaraveDavviyA sA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM bAsaTThi dhaNUiM do rayaNIo ya / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! vAlukAprabhA nAmanI trIjI narakanA nArakIonI avagAhanA keTalI che ? uttara- he gautama ! trIjI narakanA nArakIonA bhavadhAraNIya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che ane utkRSTa 31 dhanuSya ane 1 hAthanI che. uttaravaikriya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA saMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa drara dhanuSya ane ra hAthanI che. 2 5 evaM savvAsiM puDhavINaM pucchA bhANiyavvA - paMkappabhAe bhavadhAraNijjA jahaNaNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM bAsaTThi dhaNUiM do rayaNIo ya, uttaraveDavviyA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM paNuvIsaM dhaNusayaM / dhUmappabhAe bhavadhAraNijjA jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM paNuvIsaM dhaNusayaM, uttaraveDavviyA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM aDDAijjAI dhaNusayAiM / tamAe bhavadhAraNijjA jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM aDDAijjAiM dhaNusayAiM, uttaraveDavviyA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM paMca dhaNusayAI / bhAvArtha :- A rIte sarvanAraka pRthvIonI avagAhanA viSayaka prazna karavA. tenA uttara A pramANe che- paMkaprabhA nAmanI cothI narakamAM nArakIonA bhavadhAraNIya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa drara dhanuSya, 2 hAthanI che. teonA uttara vaikriya zarIranI avagAhanA jaghanya aMgulanA saMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa 125 dhanuSyanI che. dhUmaprabhA nAmanI pAMcamI narakanA nArakIonI bhavadhAraNIya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa 125 dhanuSyanI che. teonA uttaravaikriya zarIranI avagAhanA jaghanya aMgulanA saMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa 250 dhanuSyanI che. tamaHprabhA nAmanI chaThThI narakanA nArakIonI bhavadhAraNIya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 21/cAragatinI avagAhanA | | 313 ] asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa 250 dhanuSyanI ane uttara vaikriya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA saMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa 500 dhanuSyanI che. |6 tamatamApuDhaviNeraiyANaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA? goyamA !duvihA paNNattA,taMjahA- bhvdhaarnnijjaay,uttrveubbiyaay| tattha NaMjA sA bhavadhAraNijjA sA jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaMukkoseNaM paMca dhnnusyaaii| tatthaNaM jAsA uttaraveuvviyA sA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAga, ukkoseNaM dhnnushss| bhAvArtha :- tamastamA nAmanI 7mI narakanA nArakIonA bhavadhAraNIya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI utkRSTa 500 dhanuSyanI che. teonA uttarakriya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA saMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa hajAra dhanuSyanI che. vivecana : A sUtramAM samuccaya nArakInI ane tyAra pachI pratyeka narakanA nArakIonI bhavadhAraNIya tathA uttaravaikriya zarIranI jaghanya-utkRSTa avagAhanA darzAvI che. sAte narakanI utkRSTa avagAhanA te narakanA aMtima prastaTa-pAthaDAmAM hoya che. bhavadhAraNIya utkRSTa avagAhanA karatAM uttara vaikriyanI utkRSTa avagAhanA bamaNI jANavI. 7 narakanA nArakanI avagAhanA kamanuM nAma bhavadhAraNIya zarIra uttaravailiya zarIra jaghanya utkRSTa jaghanya utkRSTa aMgulano asaM. samuccaya nArakI 500 dhanuSya aMgulano saM. bhAga hajAra dhanuSya bhAga prathama na. 15 dhanu, 2 hAtha, 12 aMgula 31 dhanu. 1 hAtha bIjI na. 7 dhanu, 3 hAtha, aMgula 15 dhanu, 2 hAtha, 12 aMgula 31 dhanu, 1 hAtha dara dhanu, 2 hAtha 125 dhanuSya trIjI na. cothI na. pAMcamI na. dara dhanu, 2 hAtha 125 dhanuSya 250 dhanuSya
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9. 14 500 dhanuSya chuTTI na 250 dhanuSya 1000 dhanuSya sAtabhI na. 500 dhanuSya pratyeka narakamAM Avela prastaTa-pAthaDAmAM nArakIonI judI-judI avagAhanAno cArTa rAjavArtika anetiloya paNNattibhAMche. 8. zrI anuyogadvAra sUtra " bhavanapati devonA zarIranI avagAhanA : 7 asurakumArANaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahaNNeNaM aMgulassa aMsekhejjaibhAgaM, ukkoseNaM satta rayaNIo / tattha NaM jA sA uttaraveDavviyA sA jahaNaNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM joyaNasayasahassaM / evaM asurakumAragameNaM jAva thaNiyakumArANaM tAva bhANiyavvaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavAn ! asurakumAra devonI zarIra avagAhanA keTalI che ? uttara- he gautama ! asurakumAra devonA zarIra be prakAranA che, te A pramANe che- (1) bhavadhAraNIya (2) uttaravaikriya. temAM bhavadhAraNIya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa ane utkRSTa avagAhanA 7 hAthanI che. teonA uttara vaikriya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA saMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa eka lAkha yojananI che. taM jahA - bhavadhAraNijjA ya, uttaraveDavviyA ya / asurakumAra devanI avagAhanAnI jemaja nAgakumArathI laI stanitakumAra deva sudhInA devonI avagAhanA jANavI. pAMca sthAvarajIvonA zarIranI avagAhanA : 8 puDhavikAiyANaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA ? goyamA ! jahaNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM vi aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / evaM suhumANaM ohiyANaM apajjattayANaM pajjattayANaM bAyarANaM ohiyANaM apajjattayANaM pajjattayANaM ca bhANiyavvaM / evaM jAva bAyaravAukkAiyANaM apajjattayANaM pajjattayANaM bhANiyavvaM /
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 21/cAragatinI avagAhanA | 315 | bhAvArtha - prazna- he bhagavAna! pRthvIkAyika jIvonA zarIranI avagAhanA keTalI che? uttara- he gautama ! sAmAnyarUpe pRthvIkAyika jIvonI zarIrAvagAhanA jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che ane utkRSTa paNa aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa che. temAM punaH sAmAnyarUpe sUma pRthvIkAyika ane bAdara pRthvIkAyikanI ane vizeSarUpe teonA aparyApta ane paryAptAnI avagAhanA jANavI. te ja rIte apakAyikanI avagAhanA jANavI arthAt pRthvIkAyika, apakAyika, teukAyika ane vAyukAyika jIvonA aparyAptA ane paryAptA, bAdara aparyAptA ane paryAptA, te sarvanI jaghanya ane utkRSTa avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. asaMkhyAtanA asaMkhyAta bheda hovAthI jaghanyanI apekSAe utkRSTa asaMkhyAta moTo jANavo. | 9 vaNassaikAiyANaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA? goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM sAiregaM noya- sadarUM .. suhumavaNassaikAiyANaM ohiyANaM, apajjattayANaM, pajjattayANaM tiNha vi jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhejjai bhaagN| bAdaravaNassaikAiyANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM sAtiregaM joyaNasahassa; apajjattayANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM vi aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM; pajjattayANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga; ukkoseNaM sAtiregaM joyaNasahassaM / / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! vanaspatikAyika jIvonI avagAhanA keTalI che? uttara-he gautama ! jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa sAdhika hajAra yojananI che. sAmAnyathI sUkSma vanaspatikAyika, vizeSathI aparyApta ane paryApta sUkSma vanaspatikAyika te traNenI jaghanya ane utkRSTa avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che. sAmAnya rUpe bAdara vanaspatikAyika jIvonI avagAhanA jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa sAdhika hajAra yojananI che. aparyApta bAdara vanaspatikAyika jIvonA zarIranI avagAhanA jaghanya utkRSTa aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che ane paryApta bAdara vanaspatikAyikanI jaghanya avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa sAdhika hajAra yojananI che. vikasendriya jIvonA zarIranI avagAhanA :10 evaM beiMdiyANaM pucchA bhANiyavvA- beiMdiyANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 | zrI anuyogadvAra sUtra | aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM bArasa joyaNAI; apajjattayANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhejjaibhAga; pajjattayANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM bArasa joynnaaii| bhAvArtha :- prazna- he bhagavAna! beIdriya jIvonI avagAhanA keTalI che? uttara- he gautama! sAmAnyarUpathI beIdriya jIvonI avagAhanA jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa bAra yojana che. aparyApta beIdriya jIvonI jaghanya ane utkRSTa avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa jANavI. paryApta beIndriyanI jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga utkRSTa bArayojananI che. (12 yojananI avagAhanA svayaMbhUramaNa samudramAM utpanna thayela zaMkhAdinI apekSAe jANavI.) |11 teiMdiyANaM pucchA goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM tiNNi gAuyAiM; apajjattayANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhejjaibhAga; pajjattayANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM tiNNi gAuyAI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavAna! teIdriya jIvonA zarIranI avagAhanA keTalI che? uttara- he gautama ! sAmAnyarUpe teIdriya jIvonA zarIranI avagAhanA jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa traNa gAunI che. aparyApta teIdriya jIvonA zarIranI avagAhanA jaghanya ane utkRSTa baMne aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. paryAptA teIdriyanI avagAhanA jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga, utkRSTa traNa gAunI che. (traNa gAunI utkRSTa avagAhanA aDhIdvIpanI bahAra rahela 'karNazRMgAlI' vagere teIdriya jIvonI apekSAe jANavI.) |12 cauridiyANapucchA,goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM cattAri gAuyAiM; apajjattayANaM jahaNNeNaM ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhejjaibhAga; pajjattayANaM pucchA, jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM cattAri gaauyaaii| bhAvArtha :- prazna- he bhagavAna! caturindriya jIvonI zarIravagAhanA keTalI che? uttara- he gautama ! sAmAnya-audhikarUpe caturindriya jIvonA zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa avagAhanA cAra gAunI che. aparyAptA caturindriyanI jaghanya ane utkRSTa avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che. paryApta caturindriya jIvonA zarIranI utkRSTa avagAhanA cAra gAu pramANa jANavI (utkRSTa avagAhanA aDhIdvIpanI bahAranA bhramara vagere caturindriya jIvonI apekSAe jANavI.)
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 21/cAragatinI avagAhanA 317 tiryaMca paMcendriya jIvonA zarIranI avagAhanA :13 paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM joyaNasahassaM / bhAvArtha :- prazna- he bhagavAna! tiryaMca paMcendriya jIvonA zarIranI avagAhanA keTalI che? uttara- he gautama ! sAmAnyarUpe tiryaMca paMcendriya jIvonI avagAhanA jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa hajAra yojananI che. jalacara jIvonA zarIranI avagAhanA :14 jalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA, goyamA ! evaM ceva / samucchimajalayarapaMceMdiyANaM evaM ceva / apajjattayasammucchimajalayarapaMceMdiyANaM pucchA, jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / pajjattayasammucchimajalayarapaMceMdiyANaM pucchA, jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjai- bhAga, ukkoseNaM joyaNasahassaM / gabbhavakkaMtiyajalayarapaMceMdiyANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaM- khejjaibhAgaM, ukkoseNaM joyaNasahassaM / apajjattayANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / pajjattayANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkosaNaM joyaNasahassaM / bhAvArtha :- (1) prazna- he bhagavAna ! 4saya tiryaya paMthendriyonI saaun| 2ii cha ? uttara- he gautama! jalacara tiryaMca paMcendriyonI jaghanya avagAhanA aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa hajAra yojananI che. (2) prazna- saMbhUrchima 4saya paMthendriyanI sa na 2ii cha ? uttara- saMmUrchAima jalacara tiryaMca paMcendriyanI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 318 | zrI ayogavAra sUtra bhAganI ane utkRSTa hajAra yojananI che. (3) prazna- aparyApta saMmUrchAima jalacara tiryaMca paMcendriyanI avagAhanA keTalI che? uttara-aparyApta saMmUrchAima jalacara tiryaMca paMcendriyanI jaghanya ane utkRSTa avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che. (4) prazna- paryApta saMmUrchAima jalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara-paryApta saMmUrchAima jalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA, jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa hajAra yojananI che. (5) prazna- garbhaja jalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? | uttara- garbhaja jalacara tiryaMca paMcendriyonI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa hajAra yojananI che. () prazna- aparyApta jalacara tiryaMca paMcendriyanI avagAhanA keTalI che? uttara- aparyApta garbhaja jalacara tiryaMca paMceMdriyonI jaghanya ane utkRSTa aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI avagAhanA che. (7) prazna- paryApta garbhaja jalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI? uttara- paryApta garbhaja jalacara tiryaMca paMcendriyonI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI utkRSTa hajAra yojananI che. vivecana : A sUtramAM prathama sAmAnyathI tiryaMca paMcendriya jIvonI avagAhanA batAvI, tatpazcAt jalacara tiryaMconI avagAhanA batAvI che. temAM sAta-sAta avagAhanA sthAno prazna ane uttara zailIthI darzAvyA che. te sAta avagAhanA sthAnamAM (1) sAmAnya jalacara tiryaMca paMcendriya, (2) sAmAnyarUpe saMmUrchAima jalacara tiryaMca paMcendriya, (3) aparyApta saMmUrchAima jalacara tiryaMca paMcendriya, (4) paryApta saMmUrchAima jalacara tiryaMca paMcendriya, (5) sAmAnyarUpe garbhaja jalacara tiryaMca paMceMdriya, (6) aparyApta garbhaja jalacara tiryaMca paMcendriya, (7) paryApta garbhaja jalacara tiryaMca paMcendriya. A sAte praznottara sUtrapAThathI ja spaSTa che. jalacaranI utkRSTa hajAra yojananI avagAhanA svayaMbhUramaNa samudranA matsyanI apekSAe jANavI. sthalacara jIvonA zarIranI avagAhanA :|15 cauppayathalayarANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM,
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 21/cAragatinI avagAhanA 319 ukkoseNaM cha gAuyAI / sammucchimacauppayathalayarANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM gAuyapuhuttaM / ___apajjattayasammucchimacauppayathalayarANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / __pajjattayasammucchimacauppayathalayarANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM gAuyapuhuttaM / gabbhavakkaMtiya cauppayathalayarapaMceMdiyANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM cha gAuyAI / apajjattayagabbhavakkaMtiyacauppayathalayarapaMceMdiyANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / pajjattayANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM cha gAuyAI / bhAvArtha :-(1) prazna- yatuSpa6 sthalayatiryaya paMthandriyonI sa na 2ii cha ? uttara- sAmAnyarUpathI catuSpada sthalacara tiryaMca paMcendriyanI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa cha gAunI che. (2) prazna- saMbhUchibha yatuSya sthalaya tiryaya paMthendriyanI ||naa 2ii cha ? uttara- saMmUrchAima catuSpada sthalacaranI avagAhanA jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI utkRSTa aneka gAunI che. (3) prazna- aparyApta saMbhUrchima yatuSya sthasayanI sa na 2kSI cha ? uttara- aparyApta saMbhUmi catuSpada sthalacaranI avagAhanA jaghanya ane utkRSTa avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che. (4) prazna- paryApta saMmUrchAima catuSpada tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- teonI avagAhanA jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI utkRSTa aneka gAunI che. (5) prazna- garbhaja catuSpada sthalacara tiryaMca paMcedriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- teonI jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI, utkRSTa cha gAunI avagAhanA che.
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 320 ] zrI anuyogadvAra sUtra (6) prazna- aparyApta garbhaja catuSpada sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- teonI jaghanya ane utkRSTa bane avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che. (7) prazna- paryApta garbhaja catuSpada sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- teonI jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI utkRSTa cha gAunI avagAhanA che. vivecana : ahIM catuSpada sthalacara tiryaMca paMcendriyanA sAta avagAhanA sthAno dvArA jaghanya utkRSTa avagAhanA batAvI che. cha gAunI utkRSTa avagAhanA, devakuru vagere bhogabhUminA garbhaja hAthIonI apekSAe samajavI. yapudatta - jIvonI sthiti, avagAhanA vagere aneka sthAnoe "pudatta' zabdano prayoga AgamomAM jovA maLe che. pudu' nI saMskRta chAyA pRthutva' che. teno artha 'aneka' thAya che. 'datta' zabdano prayoga AgamomAM kavacit jovA maLe che. tenI saMskRta chAyA pRthakatva che. teno artha alaga alaga athavA vibhAga thAya che. teno prayoga uttarAdhyayana sutra adhyayana 28 mAM che. prAsaMgika zabda puhurtA che. baMne zabdomAM kaMIka samAnatAnA kAraNe lipipramAdathI puhurtAnI jagyAe puhatta zabda thaI jAya che ane tenI saMskRta chAyA paNa pRthakta karavAmAM Ave che. te saMzodhanIya che. TIkAomAM ane abhidhAna rAjendra koSamAM paNa muhurtA' zabdano artha 'aneka karyo che. "hura pRthajatva-pRthavA 6 vahuvArI"jIvAbhigama TIkA. pukura so vaduvAvI-cUrNa. prajJApanA sUtra, jIvAbhigama, bhagavatI sUtra vageremAM pudutta zabdathI 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 12... saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMtanuM paNa grahaNa karavAmAM AvyuM che. AgamanA A pudura zabda ane tenA paryAyavAcI zabdarUpe vaparAtA pratyeka zabdano artha paraMparAmAM be thI nava' karavAmAM Ave che paraMtu koI sthAne puER no artha e thI nava saMgata thAya che ane koI sthAne te artha saMgata thato nathI. tethI A pudura zabdano 'aneka ke ghaNA' tevo artha karavAmAM Ave che. uraparisarpa jIvonA zarIranI avagAhanA :|16 uraparisappathalayarapaMciMdiyANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM joyaNasahassaM / sammucchima uraparisappa thalayarapaMceMdiyANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkheibhAgaM ukkoseNaM joyaNapuhuttaM /
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 21/cAragatinI avagAhanA [ 321] apajjattayANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / pajjattayANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM joynnpuhuttN| __ gabbhavakkaMtiya uraparisappathalayara paMceMdiyANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjai bhAgaM ukkoseNaM joyaNasahassa; apajjattayANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / pajjattayANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM joynnshssN| bhAvArtha :- (1) prazna- uraparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- teonI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI, utkRSTa hajAra yojananI che. (2) prazna- saMmUrchAima uraparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- teonI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI, utkRSTa aneka yojananI che. (3) prazna- aparyApta saMmUrchAima uraparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- teonI jaghanya ane utkRSTa avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che. (4) prazna- paryApta saMmUrchAima uraparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI utkRSTa aneka yojanache. (5) prazna- garbhaja uraparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- teonI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa eka hajAra yojananI. (6) prazna- aparyApta garbhaja uraparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- jaghanya ane utkRSTa avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI che. (7) prazna- paryApta garbhaja uraparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa hajAra yojananI che.
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3rara | zrI ayogavAra sUtra vivecana : A sAta praznottara dvArA uraparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriya jIvonA zarIranI avagAhanA batAvI che. temAM garbhaja uraparisarpanI utkRSTa hajAra yojananI avagAhanA aDhIdvIpanI bahAranA sarponI apekSAe jANavI. bhujaparisarpa jIvonA zarIranI avagAhanA :|17 bhuyaparisappathalayarANaM pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM gAuyapuhuttaM / sammucchima bhuyaparisappathalayarANaM jAva ukkoseNaM dhaNupuhuttaM / apajjattayasammucchima bhuyaparisappathalayarANaM pucchA jAva ukkoseNaM vi aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / pajjattayANaM jahaNeNNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM dhaNupuhuttaM / gabbhavakkaMtiyabhuyaparisappathalayarANaM pucchA jAva ukkoseNaM gAuyapuhuttaM / apajjattayANaM jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM vi aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / / pajjattayANaM pucchA jAva ukkoseNaM gAuyapuhuttaM / bhAvArtha :-(1) prazna- bhujaparisarpa sthalacara tiryacapaMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa aneka gAunI che. (2) prazna- saMmUrchAima bhujaparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI, utkRSTa aneka (ra thI 9) dhanuSyanI avagAhanA che. (3) prazna- aparyApta saMmUrchAima bhujaparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- jaghanya ane utkRSTa baMne avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che. (4) prazna- paryAptA samUrchAima bhujaparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI, utkRSTa aneka dhanuSanI che. (5) prazna- garbhaja bhujaparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che?
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 21/cAragatinI avagAhanA uttara- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI utkRSTa aneka gAunI che. (6) prazna- aparyAptA garbhaja bhujaparisarpa sthalacara tiryaMca paMceMdriyonI avagAhanA keTalI che ? uttara- jaghanya ane utkRSTa baMne avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI jANavI. (7) prazna- paryApta garbhaja bhujaparisarpa sthalacara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che ? uttara- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI utkRSTa aneka gAunI che. khecara jIvonA zarIranI avagAhanA : 3 18 khahayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA jAva ukkoseNaM dhaNupuhuttaM / sammucchimakhahayarANaM jahA bhuyaparisappasammucchimANaM tisu vi gamesu tahA bhANiyavvaM / gabbhavakkaMtiyANaM jAva ukkoseNaM dhaNupuhuttaM / apajjattayANaM jahaNNeNaM vi, ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / pajjattayANaM jAva ukkoseNaM dhaNupuhuttaM / bhAvArtha (1) prazna- khecara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che ? uttara- jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa aneka dhanuSa che. (2) prazna- saMmUrcchima khecara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che ? uttara- jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa aneka dhanuSa che. (3) prazna- aparyApta saMmUrcchima khecara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che ? uttara- jaghanya ane utkRSTa avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. (4) prazna- paryApta saMmUrcchima khecara tiryaMca paMceMdriyonI avagAhanA keTalI che ? uttara- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa aneka dhanuSa che. (5) prazna- garbhaja khecara tiryaMca paMceMdriyonI avagAhanA keTalI che ? : uttara- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa aneka dhanuSa che. (6) prazna- aparyAptA garbhaja khecara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che ?
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 324] zrI ayogavAra sUtra |19| ettha saMgata uttara- jaghanya ane utkRSTa aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa che. (7) prazna- paryApta garbhaja khecara tiryaMca paMcendriyonI avagAhanA keTalI che? uttara- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa aneka dhanuSa che. ettha saMgahaNIgAhAo bhavaMti / taM jahAjoyaNasahassa gAuyapuhutta tatto ya joyaNapuhuttaM / doNhaM tu dhaNupuhuttaM sammucchime hoi uccattaM // 101 // joyaNasahassa chaggAuyAI tatto ya joyaNasahassaM / gAuyapuhutta bhuyage pakkhIsu bhave dhaNupuhuttaM // 102 // bhAvArtha :- A saMgrahaNI be gAthAmAM saMmUrchAima ane garbhaja tiryaMca paMcedriyonI utkRSTa avagAhanA batAvI che. temAM saMmUrchAima jalacara tiryaMca paMcendriyanI utkRSTa avagAhanA hajAra yojana, catuSpada sthalacaranI aneka gAu, uraparisarpa sthalacaranI aneka yojana, bhujaparisarpa sthalacaranI ane khecaranI aneka dhanuSyanI avagAhanA che. garbhaja tiryaMca paMcendriyomAM jalacaranI hajAra yojana, catuSpada sthalacaranI cha gAu, uraparisarpanI hajAra yojana, bhujaparisarpanI aneka gAu, pakSIo(khecara)nI aneka dhanuSya pramANa utkRSTa avagAhanA che. pAMca prakAranA tiryaMca paMcendriyanA saMmUrchAima ane garbhajanA aparyAptAnI jaghanya ane utkRSTa avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che. paryAptAnI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa nIce pramANe che. tiryaMca pacendriya jIvonI avagAhanA garbhaja saMmUrchAima 1000 yojana jalacara 1000 yojana sthalacara aneka gAu cha gAu uraparisarpa aneka yojanA hajAra yojana bhujaparisarpa aneka dhunaSa aneka dhanuSa aneka gAu aneka dhanuSa khecara
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 21/cAragatinI avagAhanA 325 ] manuSyanI avagAhanA : 20 maNussANaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA ? ___ goyamA ! jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM, ukkoseNaM tiNNi gaauyADuM . ___ sammucchimamaNussANaM pucchA jAva ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM gabbhavakkaMtiyamaNussANaM pucchA jAvaukkoseNaM tiNNi gaauyaaii| apajjattaga gabbhavakkaMtiyamaNussANaM pucchA jAva ukkoseNa vi aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM / pajjattaga pucchA jAva ukkoseNaM tiNNi gAuyAI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavanuM ! manuSyanA zarIranI avagAhanA keTalI che? uttara- he gautama! jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa traNa gAu che. prazna- he bhagavan! saMmUrchAima manuSyonI avagAhanA keTalI che? uttara- he gautama! saMmUrchAima manuSyonI jaghanya ane utkRSTa avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamAM bhAganI che. prazna- he bhagavan! garbhaja manuSyonI avagAhanA keTalI che? uttara- he gautama ! jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI utkRSTa 3 gAunI che. prazna- he bhagavan! aparyAptA garbhavyutkrAnta manuSyanI avagAhanA keTalI che? uttara- jaghanya ane utkRSTa bane avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che. prazna- he bhagavan! paryApta garbhaja manuSyanI avagAhanA keTalI che? uttara- jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa 3 gAunI che. vivecana : A sUtra dvArA manuSyanA zarIranI avagAhanAnuM-UMcAInuM varNana sUtrakAre karyuM che. manuSyomAM saMmUrchAima manuSya aparyAptA ja che teo aparyAptAvasthAmAM ja mRtyu pAme che. paryApta avasthA prApta karatA ja nathI. tethI saMmUrchAima manuSyamAM paryApta-aparyApta evA be bheda thatA nathI. tethI pAMca
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 326 ] zrI anuyogavAra sUtra avagAhanA sthAnathI manuSyanI avagAhanAno vicAra karavAmAM Avyo che. teno cArTa A pramANe che. manuSya zarIranI avagAhanA krama nAma | jaghanya | utkRSTa 1. | manuSya | aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI 3 gAu saMm. manuSya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI aMgulanA asaM. bhAga 3.| garbhaja manuSya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI 3 gAu 4. | aparyA.garbhaja manuSya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI aMgulanA asaM. bhAga 5. paryA.garbhaja manuSya | aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI | 3 gAu vANavyaMtara ane jyotiSka devanA zarIranI avagAhanA : 21 vANamaMtarANaM bhavadhAraNijjA uttaraveuvviyA ya jahA asurakumArANaM tahA bhANiyavvaM / jahA vANamaMtarANaM tahA joisiyANaM / bhAvArtha :- vANavyaMtaronI bhavadhAraNIya ane uttaravaikriya zarIranI avagAhanA asurakumAranI jema jANavI arthAt bhavadhAraNIyanI jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa 7 hAthanI che. uttara vaikriyanI jaghanya aMgulanA saMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa 1 lAkha yojananI che. jyotiSka devonI avagAhanA vANavyaMtara pramANe jANavI arthAt bhavadhAraNIyanI jaghanya aMgulano asaMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa 7 hAthanI che. uttara vaikriyanI jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa 1 lAkha yojananI che. vaimAnika devonI avagAhanA :| 22 sohammayadevANaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA? ___ goyamA ! duvihA paNNattA,taM jahA- bhavadhAraNijjA ya uttaraveuvviyA ya / tattha NaM jA sA bhavadhAraNijjA sA jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAgaM ukkoseNaM satta rynniio| tattha NaM jA sA uttaraveuvviyA sA jahaNNeNaM aMgulassa saMkhejjaibhAga, ukkoseNaM joyaNasayasahassaM / jahA sohamme tahA IsANe kappe vi bhANiyavvaM /
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 21/cAragatinI avagAhanA | [ 3ra7 | bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! saudharmakalpanA devonI avagAhanA keTalI che? uttara- he gautama! saudharmakalpanA devonI avagAhanA be prakAre che. (1) bhavadhAraNIya (2) uttara vaikriya. temAM bhavadhAraNIya zarIranI avagAhanA jaghanya aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa sAta hAthanI che. uttarakriya zarIranI avagAhanA jaghanya aMgulanA saMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa eka lAkha yojananI che. IzAna kalpanA devonI avagAhanA saudharmakalpanA devonI avagAhanA jeTalI ja kahevI. 23 jahA sohammayadevANaM pucchA tahA sesakappANaM devANaM bhavadhAraNijjA uttaraveuvviyA pucchA bhANiyavvA jAva accuyakappo NavaraM saNaMkumAre bhavadhAraNijjA ukkoseNaM cha rynniio| evaM mAhiMde vi / baMbhaloga-laMtaesu ukkoseNaM paMca rayaNIo / mahAsukka-sahassAresu ukkoseNaM cattAri rayaNIo / ANaya-pANaya-AraNa-accuesu causu vi bhavadhAraNijjA ukkoseNaM tiNNi rynniio| bhAvArtha :- saudharma kalpanA devonI zarIra avagAhanA viSayaka praznonI jema IzAnane choDI ayyatakalpa sudhInA zeSa kalpavAsI devonI bhavadhAraNIya ane uttarakriya zarIranI avagAhanA viSayaka prazna ane uttara jANavA. vizeSatA A pramANe che- sanakumAra ane mahendra kalpamAM bhavadhAraNIya zarIranI utkRSTa avagAhanA 6 hAthanI che. brahmaloka ane lAtaka kalpamAM bhavadhAraNIya zarIranI utkRSTa avagAhanA pAMca hAthanI che. mahAzukra ane sahasAra kalpamAM bhavadhAraNIya zarIranI utkRSTa avagAhanA cAra hAtha che. Anata, prANata, AraNa ane ayyata A cAre ya kalpamAM bhavadhAraNIya zarIranI utkRSTa avagAhanA traNa hAthanI che. 24 gevejjayadevANaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA ? goyamA ! gevejjayadevANaM ege bhavadhAraNijjae sarIrae, se jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM do rayaNIo / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! raiveyaka devonI avagAhanA keTalI che? uttara-he gautama! raiveyaka devone eka mAtra bhavadhAraNIya zarIra ja hoya che. tenI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa avagAhanA be hAthanI che.
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 328 ] zrI anuyogadvAra sUtra 25 aNuttarovavAiyadevANaM bhaMte ! kemahAliyA sarIrogAhaNA paNNattA ? goyamA ! aNuttarovavAiyadevANaM ege bhavadhAraNijjae sarIrae, se jahaNNeNaM aMgulassa asaMkhejjaibhAga, ukkoseNaM ekkA rayaNI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! anuttaropapAtika devonI avagAhanA keTalI che? uttara- he gautama! anuttara vimAnavAsI devone eka bhavadhAraNIya zarIra ja hoya che. tenI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI ane utkRSTa eka hAthanI che. vivecana : devonA cAra prakAra-nikAya che. bhavanapati, vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnika. temAMthI prathama traNa nikAyamAM Indra, sAmAnika vagere bheda che. IndrAdi bheda jyAM hoya te kalpopapanna kahevAya che. prathama traNa nikAyanA deva avazya kalpopanna hovA chatAM 'kalpa' zabda prayoga vaimAnika devo mATe rUDha thayo che. saudharmathI laI ayyata sudhInA 12 devalokamAM IndrAdi bheda hovAthI te kalpapapanna kahevAya che. jyAre raiveyaka ane anuttara-vimAnavAsI devomAM IndrAdi bheda nathI. tyAMnA badhA ja devo ahamendra che. tethI te kalpAtIta kahevAya che. vaimAnika devomAM saudharmathI azruta sudhI bhavadhAraNIya zarIranI jaghanya avagAhanA aMgulanA asaMkhyAtamA bhAganI che. utkRSTa avagAhanA judI judI che. te sUtrathI spaSTa che. bAra devaloka sudhInA devo uttara vaikriya zarIra banAve che. teonA uttaravaikriya zarIranI avagAhanA jaghanya aMgulanA saMkhyAmAM bhAganI ane utkRSTa eka lAkha yojananI che. raiveyaka ane anuttaravimAnavAsI devo uttara vaikriya zarIra banAvatA nathI mATe teonI mAtra bhavadhAraNIya avagAhanA ja darzAvI che. cAre nikAyanA devo labdhithI paryAptA ja hoya che arthAtu aparyApta avasthAmAM mRtyu pAmatA nathI. utpattinA prathama aMtarmuhUrtamAM paryAptA thaI ja jAya che, mATe tenA paryAptA aparyAptA evA bheda karI avagAhanA batAvI nathI. bhavanapati, vyaMtara, jyotiSI ane bAra devalokanA devo uttara vaikriya kare tyAre tenI avagAhanA jaghanya aMgulano saMkhyAtamo bhAga ane utkRSTa eka lAkha yojana che. greveyaka-anuttara vimAnavAsIdeva uttara vaikriya karatAM nathI. devonI bhavadhAraNIya zarIranI avagAhanA cArTamAM batAvI che. cAra prakAranA devonI zarIravagAhanA kama devanAma bhavadhAraNIya zarIra jadhanya | utkRSTa aMgulano asaM. bhAga 7 hAtha bhavanapati
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 21/cAragatinI avagAhanA 329 ] je $ $ $ baM che : vANavyaMtara aMgulano asaM. bhAga 7 hAtha jyotiSTha aMgulano asaM. bhAga 7 hAtha saudharma. IzAna aMgulano asaM. bhAga 7 hAtha sanatakumAra aMgulano asaM. bhAga 6 hAtha mAhendra brahmalokalAtaMka aMgulano asaM. bhAga 5 hAtha mahAzukra aMgulano asaM. bhAga 4 hAtha sahasrAra Anata-prANata aMgulano asaM. bhAga 3 hAtha AraNa-arcyuta aMgulano asaM. bhAga 3 hAtha raiveyaka aMgulano asaM. bhAga 2 hAtha anuttaravAsI aMgulano a.saM. bhAga 1 hAtha cAre gatinA jIvonI zarIra avagAhanA utsadhAMgulathI mApavAmAM Ave che. utsadhAMgulanA bheda ane alpa bahuta :|26 se samAsao tivihe paNNatte, taM jahA- sUIaMgule payaraMgule ghaNaMgule / aMgulAyatA egapadesiyA seDhI sUIaMgule, sUI sUIe guNiyA payaraMgule, payaraM sUIe guNiyaM dhaNaMgule / eesi NaM sUciaMgula-payaraMgula-ghaNaMgulANaM kayare kayarehito appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA ? . savatthove sUIaMgule, payaraMgule asaMkhejjaguNe, dhaNaMgule asaMkhejjaguNe / se taM ussehaMgule / bhAvArtha :- utsadhAMgula saMkSepathI traNa prakAranA prarUpyA che, te A pramANe che- (1) sUTyagula, (2) pratarAMgula (3) ghanAguMla. eka aMgula lAMbI eka-eka AkAzapradezanI zreNine sUTyagula kahe che, sUTyagulane sUTyagulathI guNatAM pratarAMgula niSpanna thAya che ane pratarAMgulane sUTyagula dvArA guNatAM ghanAMgula niSpanna thAya che. prazna- sUTyagula, pratarAMgula ane ghanAMgulamAM koNa konAthI alpa, adhika, tulya ke vizeSAdhika uttara- sarvathI thoDA sUTyagula che. tethI pratarAMgula asaMkhyAtaguNA che ane tethI ghanAMgula
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 330 | zrI ayogavAra sUtra asaMkhyAtaguNA che. A rIte utsadhAMgulanI vaktavyatA pUrNa thaI. vivecana : mAnavInI aMgulanI pahoLAInA mApane eka aMgula(mApa) kahe che. je samaye je manuSya hoya tenA aMgula jeTalA kSetrane AtmAgula kahe che. A sUtramAM ubheMghAMgulano prasaMga che tethI ahIM (ATha javanA madhyabhAga pramANa) utsaghAMgula pramANa eka pradezI lAMbI zreNI sUTyagulamAM grahaNa thAya che. pratarAMgalamAM laMbAI ane pahoLAI grahaNa thAya che ane ghanAMgulamAM laMbAI, pahoLAI tathA jADAI traNenuM grahaNa thAya che. 1 L prakaraNa-ra1 saMpUrNa |
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 22/ pramANAgula 331 ] 'bAvIsamuM prakaraNa pramANAMgula pramANAMgulanuM nirUpaNa - | 1 se kiM taM pamANaMgule ? pamANaMgule egamegassa NaM raNNo cAuratacakkavaTTissa aTTha sovaNNie kAgaNirayaNe chattale duvAlasaMsie aTThakaNNie ahigaraNisaMThANasaMThie paNNatte, tassa NaM egamegA koDI ussehagulavikkhaMbhA, taM samaNassa bhagavao mahAvIrassa addhaMgulaM, taM sahassaguNaM pamANaMgulaM bhavai / zadArtha :-vADataravajavakisa = cAritta cakravartI-pUrva, pazcima, dakSiNa dizAmAM lavaNasamudra sudhI ane uttaramAM himavaMta parvata sudhInI bhUmine arthAtu cha khaMDa yukta saMpUrNa bharata kSetrane potAne AdhIna banAve che, cAre dizAnA aMta sudhInA kSetra para eka chatrI rAjya kare te cAritta cakravartI kahevAya che, akuvA = aSTa suvarNapramANa, vAriyaLa = kAkiNI ratnanI, cha tane = cha talavALA, kuvAnasiha = bAra koTio, a6okhANa = ATha karNikAothI yukta, hiraNAMvANAMti = adhikaraNi saMsthAna vALA-sonInI eraNa jevA AkAravALA. bhAvArtha :- prazna- pramANAMgulanuM svarUpa kevuM che? uttara- kSetranI cAre dizAnA aMtabhAga paryata arthAt saMpUrNa cha khaMDa para zAsana karanAra pratyeka cakravartI rAjAnA aSTa suvarNa pramANa, cha talavALuM, bAra koTi ane ATha karNikAo(khUNA)thI yukta sonInI eraNanA saMsthAna-AkAravALuM arthAt samacorasa saMsthAnayukta, kAkiNI ratnanI pratyeka koTi (bAjuo) utsadhAMgula pramANa vikhaMbha-pahoLAIyukta hoya che. te kAkiNI ratnanI eka koTi zramaNa bhagavAna mahAvIranA ardhagula pramANa che. te ardhagulathI arthAt utsadhAMgulathI hajAragaNuM eka pramANAMgula hoya che. vivecana : pramANAgala :- parama prakarSarUpa parimANane prApta-sauthI moTA aMgulane pramANAMgula kahevAmAM Ave che. ulledhAMgula karatAM pramANAMgula hajAragaNo moTo che. vividha viSayanI jANakArI maLe te hetuthI sUtrakAre
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra utsedhAMgula pramANa laMbAI-pahoLAI ane jADAI dharAvatA kAkiNI ratnanuM varNana karyuM che. kAkiNIratna samaghanacorasa rUpa hoya che. tenI bAra koTi(bAjuo) eka-eka utsedhAMgula pramANa hoya che. te kAkiNI ratnanI koTi karatAM bhagavAna mahAvIra svAmIno AtmAMgula bamaNo hoya che. tethI be utsedhAMgula barAbara bhagavAna mahAvIrano eka AtmAMgula thAya athavA eka utsedhAMgula barAbara mahAvIra svAmIno ardha aMgula thAya che temaja hajAra utsedhAMgula = eka pramANAMgula thAya che. tethI utsedhAMgulanA mApathI thatAM hajAra yojana barAbara pramANAMgulano eka yojana thAya che. sara 500 dhanuSyanI UMcAI-avagAhanAvALA RSabhadeva bhagavAna, bharata cakravartI AdinA aMgulane pramANAMgula kahe che. pramANAMgulathI niSpanna mApa : 2 eeNaM aMgulappamANeNaM cha aMgulAI pAdo, do pAyA - duvAlasa aMgulAI vihatthI, do vihatthIo rayaNI, do rayaNIo kucchI, do kucchIo dhaNU, do dhaNusahassAiM gAuyaM, cattAri gAuyAiM joyaNaM / be bhAvArtha :- A pramANAMgulathI cha aMgulano eka pAda, be pAda athavA bAra aMgulanI eka vitasti-vaMta, be veMtano eka hAtha(ratni), be ratninI eka kukSi ane be kukSino eka dhanuSya, be hajAra dhanuSyano eka gAu ane cAra gAuno eka yojana thAya che. pramANAgulanuM prayojana : 3 eeNaM pamANaMguleNaM kiM paoyaNaM ? eeNaM pamANaMgaleNaM puDhavINaM kaMDANaM pAyAlANaM bhavaNANaM bhavaNapatthaDANaM NirayANaM NirayAvaliyANaM NirayapatthaDANaM kappANaM vimANANaM vimANAvaliyANaM vimANapatthaDANaM TaMkANaM kUDANaM selANaM siharINaM pabbhArANaM vijayANaM vakkhArANaM vAsANaM vAsaharANaM vAsaharapavvayANaM velANaM veiyANaM dArANaM toraNANaM dIvANaM samuddANaM AyAma-vikkhaMbha - uccattovveha - parikkhevAmavijjaMti / bhAvArtha :- prazna- A pramANAMgulanuM prayojana zuM che ? uttara- A pramANAMgulathI ratnaprabhA vagere pRthvIo, ratnakAMDa vagere kAMDo, pAtALakaLazo, bhavano, bhavana prastaTo, narakAvAso, narakapaMktio, naraka prastaTo, kalpo, vimAno, vimAna paMktio, vimAna prastaTo, TaMko, phUTo, parvato, zikharavALA parvato, prAgmAro-namelA parvato,vijayo, vakSAro(vakSaskAra parvato) kSetro, varSadhara parvato, samudravelAo, vedikAo, dvAro, toraNo, dvIpo tathA samudronI laMbAI, pahoLAI, UMcAI, UMDAI tathA paridhinuM mApa karavAmAM Ave che.
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 22/ pramANAgula __ 993 vivecana : lokamAM traNa prakAranA rUpI padArtha jovA maLe che. (1) manuSyakata, (2) karmajanya-upAdhijanya (3) zAzvatA. temAM je manuSyakRta padArtho che, tenuM mApa AtmAMgulathI karavAmAM Ave che. upAdhi eTale karma. karyadvArA zarIra vagere prApta thAya mATe zarIra upAdhijanya kahevAya che. tenuM mApa utsadhAMgulathI karavAmAM Ave che ane narakabhUmi vagere je zAzvatA padArtho che tenuM mApa pramANAMgulathI mApavAmAM Ave che. sUtramAM zAzvatA padArthonA ghaNA nAma AvyA che tethI spaSTa che ke sadA zAzvata rahenAra parvata, bhavana, vimAna, narakAvAsa, pAtALakaLaza, dvIpa, samudra, kSetra, vijaya, zAzvata nadIo, drada, tIrtha AdinuM mApa A pramANAMgulathI thAya che. jemake pramANAMgulathI jaMbUdvIpa eka lAkha yojana che to utsadhAMgulathI 1004 lAkha yojana hoya che. vaitADhaya parvata pramANAlathI 50 yojana pahoLo che to utsadhAMgulathI 5041000 = 50000 yojana pahoLo che. vartamAnanA mApanI apekSAe pramANAMgulanA eka yojanamAM tera, cauda hajAra kilomITara thAya che. pabhAi :- je parvata, parvatamAMthI nIkaLato hoya, jenI mULamAM UMcAI vadhu hoya ane kinArA para UMcAI ochI hoya evA AkAravALA parvatone prAgubhAra parvata kahe che, te parvata kaMIka namelA hoya che. mahAvideha kSetranI vijayonI vaccenA parvato prALubhAra parvato che. DhALa :- parvatano eka dizAno vibhAga. parvatanA mULa vibhAgathI kaMIka chUTo thayelo bhAga. vanasvAra :- kSetronI sImA ke kSetranuM vibhAjana karanAra mahAvideha kSetranA parvatone vakSaskAra parvata kahe che. te be prakAre che- (1) gajadaMtAkAra vakSaskAra (ra) prAgubhAra vakSaskAra. gaMjadaMtAkAra vakSaskAra devakuru uttarakanI sImA karanAra cAra parvato che ane prAgubhAra vakSaskAra mahAvideha kSetranI vijayonI sImA karanAra soLa parvato che. pramANAMgulanA bheda - | 4 se samAsao tivihe paNNatte, taM jahA- seDhIaMgule payaraMgule ghaNaMgule / asaMkhejjAo joyaNakoDAkoDIo seDhI, seDhI seDhIe guNiyA payaraM, payaraM seDhIe guNitaM logo, saMkhejjaeNaM logo guNito saMkhejjA logA, asaMkhejjaeNaM logo guNIo asaMkhejjA logA / bhAvArtha :- pramANAMgulanA saMkSepamAM traNa prakAra kahyA che. (1) zreNyAMgula, (2) pratarAMgula (3) ghanAMgula. pramANAMgulathI niSpanna asaMkhyAta kroDAkoDI yojanonI eka zreNI thAya che. zreNIne zreNIthI guNavAthI pratara thAya che ane pratarane zreNI sAthe guNavAthI eka loka thAya che. lokane saMkhyAta rAzithI guNavAmAM Ave to saMkhyAta loka thAya che ane asaMkhyAta rAzithI gaNavAmAM Ave to asaMkhyAta loka thAya che.
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 zrI anuyogadvAra sUtra vivecana : A sUtramAM sUtrakAre pramaNAMgulanA traNa prakAra- zreNyAMgula, pratarAMgula ane ghanAMgulanuM svarUpa darzAvyuM che. traNe prakAranA pramANAMgulanuM svarUpa utsadhAMgulanI jevuM ja samajavuM. arthAt eka pradezI pahoLI, pramANAMgula pramANa lAMbI zreNI, pramANAMgulano zreNyAMgula kahevAya che. pramANAMgula zreNIne zreNI sAthe guNavAthI pramANAMgulano-pratarAMgula thAya che ane pratarane zreNI sAthe guNavAthI pramANAMgulano ghanAMgula thAya che. sUtrakAre A sUtramAM ghanIkRta lokanA AdhAre utkRSTa zreNI, pratara ane dhananuM varNana karyuM che. ahIM prazna thAya ke pramANAMgulanuM varNana karatAM sUtrakAre dhanIkRta lokanuM varNana zA mATe karyuM haze ? tenuM samAdhAna e che ke pramANAMgulathI zAzvata vastuo mApavAmAM Ave che ane zAzvata evA lokanA AdhAre ja zreNI, pratara vagerenuM pramANa nizcita thAya che. tethI pramANAMgulanA prasaMge ghanIkRta loka vagerenuM varNana yathocita ja che. AgamomAM jyAM-jyAM utseghAMgula, AtmAMgula evA vizeSaNa vinA (utsaghAguMlanI zreNI tevA vizeSaNa vinA) zreNI, pratara vagere prayoga thAya tyAre ghanIkRta lokanI zreNI, pratara grahaNa karavAmAM Ave che. zreNI AdinuM svarUpa : (1) zreNI :- eka pradeza pahoLI, ghanIkRta lokanA sAta rAju pramANa lAMbI arthAt asaMkhya kroDAkroDI yojana lAMbI AkAza pradezonI paMktine zreNI kahe che te zreNI 7 rAju lAMbI hoya che. (2) pratara H- ghanIkRta lokanI zreNI sAthe zreNIne guNavAthI pratara bane che. arthAt prataranI laMbAI--pahoLa AI sAta-sAta rAjunI hoya che. A pratara 7x7 = 49 rAju pramANa hoya che. (3) ghana :- ghanIkRta lokanA prattara sAthe zreNIne guNavAthI ghana bane che. te ja ghanIkRta loka kahevAya che. 49x7 = 343 rAju pramANa dhana che. ghanIkRta loka 343 rAju pramANa che. (4) saMkhyAta loka :- te ghanIkRta loka sAthe saMkhyAtane guNavAmAM Ave to te saMkhyAta loka kahevAya. (5) asaMkhyAta loka :- te ghanIkRta loka sAthe asaMkhyAtane guNavAmAM Ave to te asaMkhyAta loka kahevAya che. vAstavamAM loka samucaturasa nathI. nIce sAtamI narakanA aMte 7 rAju pahoLo, madhyamAM tirachA loka pAse eka rAju, punaH pAMcamA devaloka pAse pAMca rAju ane upara lokAMte eka rAju pahoLo che. 14 rAju lAMbo che. teno AkAra be paga pahoLA rAkhI, kammara Upara be hAtha rAkhI phUdaraDI pharatA puruSanI AkRti jevo che paNa tene kalpanA dvArA samucaturasa ghanAkAra banAvI tenI zreNI, pratara ane ghana grahaNa karavAmAM Ave che. samacorasa ghanIkRta loka banAvavAnI rIta :- ghanIkRta loka samacorasa banAvavA mATe lokanI madhyamAM je 14 rAju lAMbI ane eka rAju pahoLI trasanADI che, temAMthI 7 rAju pramANa lAMbA adholokamAM te trasanADI ane tenA pUrva vibhAgane AkRti naM.1 mAM batAvyA pramANe yathAsthAne rAkhavA ane AkRti 2 mAM batAvyA pramANe pazcima vibhAganA a ba ka trikoNane tyAMthI upADI AkRti naM.3 mAM batAvyA pramANe a ba ka trikoNane ulaTAvI pUrva vibhAgamAM mUkavo.
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 22/pramANAMgula Ama karavAthI AkRti 3 pramANe 7 rAju lAMbo ane 4 rAju pahoLo laMbacorasa AkAre adholoka taiyAra thayo. have urdhvalokamAM trasanADI ane tenA pUrva vibhAgane yathAsthAne rAkhI, pazcima vibhAganA trikoNa bhAganA be trikoNa karavA. AkRti cAramAM batAvyA pramANe 'a ba ka' ane 'ba ke Da' dvArA sUcita be trikoNa thaze. have pazcima vibhAganA 'e ba 6' trikoNane upADI ulaTAvI pUrva vibhAgamAM AkRti pAMcamAM batAvyA pramANe mUkavA ane tyAra pachI AkRti tAni . (6) cAramAM batAvela 'ba ke Da' nAmanA bIjA trikoNane pa ma vibhAgamAthI upADI ulaTAvI pUrva vibhAgamAM AkRti 6 mAM batAvyA pramANe mUkavAthI 7 rAju lAMbo ane 3 rAju pahoLo AkRti naM. 6 mAM batAvyA pramANe laMbacorasa urdhvaloka banaze. gu T AkRti na. (7) laMbacorasa apAika AkRti . (2) avAka kRni naM. (4) irSyA jaDA gula gama liMka 1 rASTra - 2 rAja ke 3 ma kRtti naM. TUMko laMbacorasa rIvyaMbaka para pazcima liMbhAga abodha citro gim have adholokanA 7 rAju lAMbA ane 4 rAju pahoLA laMbacorasa pAse urdhvalokanA 7 rAju lAMbA 3 rAju pahoLA laMbacorasane mUkavAthI AkRti naM. 7 mAM batAvyA pramANe 7 rAju lAMbo, 7 rAju pahoLo ane 7 rAju jADo samacorasa ghanIkRta loka taiyAra thaze. pa = poka pUrva vi loka niya A kata naM. (7) cogama loka Oncis pUrve gAmamAM A kRtti naM. (5) A laMbAI-pahoLAI ane jADAIne paraspara guNavAthI 7747 rA 343 rAju lokanuM ghanaphaLa thaze. A ghanalokane kalpita ghanIkRta loka kahevAya che ane tenA ja pratara ane zreNInI kalpanA karavAmAM AvI che. ghanIkRta lokanI jADAI 7 rAjunI che, tenA asaMkhya pratara thAya che ane ekaeka pratara sAta rAju lAMbA ane pahoLA hoya che. eka eka prataramAM zreNIo asaMkhya hoya che ane tenA pradeza paNa asaMkhya hoya che. prastuta A sUtramAM sAta rAju lAMbI zreNIne pramANAMgulathI asaMkhya kroDAkoDI yojana pramANa kahI che, utsedhAMgulathI ke AtmAMgulathI A zAzvata padArthonuM mApa thatuM nathI.
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 ] zrI ayogavAra sUtra pramANAMgulanuM alpa bahutva : 5 eesi NaM seDhIaMgula-payaraMgula-ghaNaMgulANaM kayare kayarehiMto appe vA bahue vA tulle vA visesAhie vA? savvatthove seDhIaMgule, payaraMgule asaMkhejjaguNe, ghaNaMgule asaMkhejjaguNe / se taM pamANaMgule / se taM vibhAgaNipphaNNe / se taM khettappamANe / bhAvArtha - prazna- A zreNaMgula, pratarAMgula ane ghanAMgulamAM koNa konAthI alpa, adhika, tulya ke vizeSAdhika che? uttara-sarvathI thoDA zreNI aMgula che. tethI pratarAMgula asaMkhyAtaguNA ane tethI ghanAMgula asaMkhyAtaguNA che. A rIte pramANAMgulanuM varNana pUrNa thAya che. temaja vibhAga niSpanna kSetra pramANanI ane kSetra pramANanI vaktavyatA pUrNa thAya che. 'II prakaraNa-rara saMpUrNa | kSetra pramANa anuyoga dvAra upakrama nikSepa anugama naya AnupUrva nama priyA vaktavyanA adhikAra samavanAra dravya kSetra pramANa kALa. bhAva pradeza niSpanna vibhAga niSpanna (aMgula vagere aneka prakAra) AtmAMgula utsadhAMgula pramANAMgula sUgula pratarAMgula ghanAMgula sUgula pratarAMgula ghanAMgula zreNaMgula pratarAMgula ghanAgula
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 23/kalavmANa-palyopama svarU5 | 797 ' trevIsamuM prakaraNa kAlapramANa - palyopama sAgaropama 4 kAla pramANanA be bheda :| 1 se kiM taM kAlappamANe ? kAlappamANe duvihe paNNatte, taM jahApaesaNipphaNNe ya vibhAgaNipphaNNe ya / bhAvArtha :- prazna- kALapramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- kALapramANanA be bheda che, te A pramANe che- (1) pradeza niSpanna ane (2) vibhAga niSpanna. | 2 se kiM taM paesaNipphaNNe ? paesaNipphaNNe- egasamayaTThiIe dusamayaTThiIe tisamayaTThiIe jAvadasasamayaTThiIe saMkhejjasamayaTThiIe asaMkhejjasamayaTThiIe / se taM paesaNipphaNNe / bhAvArtha - prazna- pradezaniSpanna kALapramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- eka samayanI sthitivALA, be samayanI sthitivALA, traNa samayanI sthitivALAthI laI dasa samayanI sthitivALA, saMkhyAta-asaMkhyAta samayanI sthitivALA(paramANu athavA skandha) pradeza niSpanna kALapramANa che. A rIte pradeza arthAt kALanA nivibhAga aMzathI niSpanna kALapramANanuM svarUpa jANavuM. | 3 se kiM taM vibhAgaNipphaNNe ? vibhAgaNipphaNNe samayA''valiya-muhuttA, divasa-ahoratta-pakkha mAsA ya / saMvacchara-guNa-pattiyA, sAra- baLA-parimar i20rUA bhAvArtha :- prazna- vibhAga niSpanna kALapramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- (1) samaya, (2) AvalikA, (3) muhUrta, (4) divasa, (5) ahorAtra, (6) pakSa, (7)
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ | u8 zrI anuyogadvAra sUtra bhAsa, (8) saMvatsara, (C) yuga, (10) pakSyopama, (11) sAropama, (12) aksapichI-Gtsapila (13) pudgala pArvatanarUpa kAlane vibhAganiSpanna kAlapramANa kahe che. viveyana : kALanA nirvibhAga aMza (samaya)ne pradeza kahevAmAM Ave che. A nirvibhAga aMzo-pradezothI niSpanna kALa pradezaniSpanna kALapramANa kahevAya che. eka samayanI sthitivALA paramANu athavA skaMdha eka kALapradezathI ane be samayanI sthitivALA paramANu ke skaMdha be kALa pradezathI niSpanna thAya che, te ja rIte jeTalA samayanI sthiti hoya te paramANu ke skaMdha teTalA kALapradezathI niSpanna thAya che arthAt paramANu ke skaMdhanI sthiti-niSpatti kALa dravyanI sahAyathI thAya che. pudgala dravyanI sthiti vadhumAM vadhu asaMkhyAtakALanI ja hoya che. tethI pradeza niSpanna kALa pramANamAM asaMkhyAta samayanI sthiti ja grahaNa karavAmAM Avacha. samaya, AvalikA vagere kALa vibhAgAtmaka che, tethI te vibhAga niSpanna kALa pramANa kahevAya che. vibhAga niSpanna kALa pramANanuM prathama ekama samaya che. sabhayanI sUkSmatA :| 4 se kiM taM samae ? ___samayassa NaM parUvaNaM karissAmi- se jahANAmae tuNNAgadArae siyA taruNe balavaM jugavaM juvANe appAtake thiraggahatthe daDhapANipAyapAsapiTuMtarorupariNae tala jamalajuyalaparigha NibhabAhU cammedRga- duhaNa- muTThiyasamAhayaNiciyagattakAye, laMghaNa-pavaNa-jaiNavAyAmasamatthe urassabalasamaNNAgae chee dakkhe payaDhe kusale mehAvI piuNe NiuNasippovagae egaM mahaiM paDasADiyaM vA paTTasADiyaM vA gahAya sayarAhaM hatthemettaM osArejjA / tattha coyae paNNavayaM evaM vayAsI- jeNaM kAleNaM teNaM tuNNAgadAraeNaM tIse paDasADiyAe vA paTTasADiyAe vA sayarAhaM hatthamette osArie se samae bhavai ? No iNaDhe samaDhe / kamhA? ____ jamhA saMkhejjANaM taMtUNaM samudayasamiisamAgameNaM paDasADiyA Nipphajjai, uvarillammi taMtummi acchiNNe heTThille taMtU Na chijjai, aNNammi kAle uvarille taMtU chijjai, aNNammi kAle hiTThille taMtU chijjai, tamhA se samae Na bhavai / evaM vayaMtaM paNNavagaM coyae evaM vayAsI-jeNaM kAleNaM teNaM
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 23/kalavmANa-palyopama svarU5 | | u38 tuNNAgadAraeNaM tIse paDasADiyAe vA paTTasADiyAe vA uvarille taMtU chiNNe se samae ? Na bhavai / kamhA ? jamhA saMkhejjANaM pamhANaM samudayasamiisamAgameNaM ete taMtU Nipphajjai, uvarille pamhammi acchiNNe heTThille pamhe Na chijjai, aNNammi kAle uvarille pamhe chijjai aNNammi kAle heTThille pamhe chijjai, tamhA se samae Na bhavai / ___evaM vayaMtaM paNNavagaM coyae evaM vayAsI- jeNaM kAleNaM teNaM tuNNAgadArae NaM tassa taMtussa uvarille pamhe chiNNe se samae ? Na bhavai / kamhA ? jamhA aNaMtANaM saMghAyANaM samudayasamiisamAgameNaM ege pamhe Nipphajjai, uvarille saMghAe avisaMghAie heTThille saMghAe Na visaMghADijjai, aNNammi kAle uvarille saMghAe visaMghAijjai aNNammi kAle heTThille saMghAe visaMghAijjai, tamhA se samae Na bhavai / etto vi NaM suhumatarAe samae paNNatte samaNAuso ! zArtha:-se jahANAmae = Thebha o, tuNNAga dArae = 427 no putra, jugavaM = yugavAna arthAt trI, thothA mAno 4nbheda, thiraggahatthe = sthira DAyavANo-a57 zavAmA sthira DAyavANo, pAsa = pArzvabhAga, piTuMtara = pRSThAnta, pAsaNI ane, u = 8idha, pariNae = pariNata Doya-68 tathA vizANa 35 parita Doya, tala = tAsavRkSanA, jamala = yamala-sabhazreNImA 238, juyala = yugala-vRkSa, parigha = 42vAnI argA, Nibha = ThevA, bAhU = (bhu, cammaTTaga = yarbheSTa, pra425 vizeSa, duhaNa = drudharA-bhu 2, muTThiya = bhuSTi-bhuSTi, samAhaya = vyAyAma abhyAsathI, Niciya = 68, gatta = patra-avayava-aMga, kAye = zarI2, vyAyAma samaye yabheSTa, bhu||2, bhuSTi-bhuSTi 32vavAthI hen| zarIra avayavo hada thaI gayA Doya], laMghaNa = 6, pavaNa = savana-ta2j, jaiNa = Easy, vAyAma = vyAyAmathI, samatthe = sAmathrya saMpanna hoya, urassa = aurasa-svAtmAvi, bala = paNa samaNNAgae = saMpanna, chee = cha, Arya siddhinI yutine enAra, 1577vAnI yutine enAra Doya, dakkhe = 61, payaTTe = pravI, sayarAha = zIghratAthI, hatthamette = 4sta pramA, osArejjA =DI naNe, tattha = viSayamAM, coyae = ziSya, paNNavayaM = gurune, evaM vayAsI = // prbhaae| pUcha, tIse paDasADiyAe= te sutarA sADI , paTTasADiyAe = rezamI sADIna, saMkhejjANaM = saMdhyAta, pamhANaM = 56ma-2zAmothI, aNaMtANaM = anaMta, saMghAyANaM = saMghAtathI, rezamonA sUkSma-mArI rezAothI, avisaMghAie = pRthathAya nahI. bhAvArtha :- prazna- samaya one upAya ? samaya- 2535 zuMcha ? uttara- koI eka taruNa, baLavAna, trIjA-cothA ArAmAM janmela, nIrogI, sthira hastAjhavAna,
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 ] zrI anuyogadvAra sUtra sudaDha-vizALa hAtha, paga, pITha-pAMsaLI ane jaMghAvALA, dIrghatA, saralatA ane pInatvanI daSTithI samAna-samazreNImAM sthita tAlavRkSa yugala athavA kapATa argalA tulya be bhujAnA dhAraka, carmeSTaka, magara, muSTikA, muSTi baMdha vagerenA vyAyAmanA abhyAsathI daDha zarIravayavavALA, sahaja baLa saMpanna, kUdavuM, taravuM, doDavuM vagere kriyAthI sAmarthya-zaktivAna, kArya siddhinA upAyane jANanAra, dakSa, pravINa, kuzaLa, medhAvI, nipuNa, sivaNakaLAmAM nipuNa evo darajIno putra sutarAu ke rezamI sADIne atizIghratAthI eka hAtha pramANa phADI nAMkhe che. A saMbaMdhamAM ziSya gurune puche ke prazna- te darajI putra jeTalA samayamAM zIghratAthI sutarAu ke rezamI sADIne phADe che tene zuM 'samaya' kahevAmAM Ave che? uttara- nA, te artha samartha nathI arthAt te samayanuM mApa nathI. prazna- zA mATe ? uttara- kAraNa ke saMkhyAta taMtuonA samudAyanA samyaka saMyogathI sutarAu sADI ke rezamI sADI niSpanna thAya che. uparano taMtu chedAya nahIM tyAM sudhI nIceno taMtu chedAto nathI. uparano taMtu chedAvAno ane nIceno taMtu chedAvAno samaya bhinna che, mATe zATikA chedana kALane 'samaya' kahI zakAya nahIM. prazna- he bhagavan! darajIputra sutarAu ke rezamI sADInA uparanA taMtune jeTalA kALamAM chede te kALa 'samaya' kahevAya? uttara- nA, tene paNa samaya na kahevAya. prazna- tenuM kAraNa zuM che? uttara- saMkhyAta palmo-rezAo bhegA maLe, tyAre taMtu niSpanna thAya che. uparano rezo jyAM sudhI chedAya nahIM tyAM sudhI nIceno rezo chedI zakAto nathI. uparanA ane nIcenA rezAno chedana kALa bhinna che. mATe taMtunA chedanakALane samaya kahI na zakAya. prazna- he bhagavan! to zuM taMtunA uparavartI rezAno jeTalo chedanakALa che, tene samaya kahI zakAya? uttara- nA, te artha samartha nathI. uparavartI rezAnA chedanakALane paNa samaya kahI zakAya nahIM. prazna- tenuM kAraNa zuM che? uttara- anaMta saMghAto(ati bArIka rezAo)nA saMyogathI eka pazna-eka rezo niSpanna thAya che. uparavartI saMghAta pRthaka na thAya tyAM sudhI nIceno saMghAta pRthaka na thAya. uparavartI saMghAtano pRthaka thavAno ane nimnavartI saMghAtano paMthaka thavAno kALa bhinna che, mATe uparavartI rezAnA chedanakALane samaya kahI zakAya nahIM. samaya tenAthI sUkSmatara che.
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 23/kalavmANa-palyopama svarU5 | [ 341 ] vivecana : A sUtramAM sUtrakAre samayanA svarUpane spaSTa karavA darajI putranuM daSTAMta ApIne batAvyuM che ke yuvAna, zaktizALI koI darajI putra eka ja jhATake kApaDanA tAkAne phADe teTalA kALane 'samaya' kahI na zakAya, te tAkAnA pratyeka taMtunA chedana kALane paNa samaya kahI na zakAya, te taMtuonA pratyeka rezAnA chedana kALane paNa samaya na kahI zakAya. te pratyeka kriyAmAM asaMkhyAta samaya lAge che. kALa dravyano nirvibhAga aMza samaya che. miniTa kalAka-divasa vagerene vyavahArathI kALa kahevAmAM Ave che paNa naiRyika rIte to jenA nimite sarva dravyonuM pariNamana thAya che, te kALanA nivibhAga aMzane ja kALa kahevAmAM Ave che ane te kALa samaya rUpa che. jaghanyagatithI koI paramANu potAne sparzI rahelA anya paramANu sudhI javAmAM jeTalo kALa pasAra kare tene samaya kahevAmAM Ave che athavA eka AkAza pradeza para rahelo paramANu tenI nikaTanA ja bIjA AkAza pradeza para gati kare temAM jeTalo kAla vyatIta thAya tene samaya kahe che athavA jaghanya vegathI uparathI nIce ane nIcethI upara jatA paramANu eka bIjAne jeTalo samaya sparze tene samaya kahevAmAM Ave che. AMkhanA palakArAmAM asaMkhyAta samaya pasAra thaI jAya teTalo sUkSma A samaya che. samayanuM svarUpa batAvyA pachI sUtrakAra samayonA samUhathI utpanna thatAM vibhAganiSpanna kALadravyanuM svarUpa varNave che. zIrSa prahelikA paryata : vibhAga niSpanna kALa :| 5 asaMkhejjANaM samayANaM samudayasamiisamAgameNaMsA egA AvaliyAtti pvucci| saMkhejjAo AvaliyAo UsAso / saMkhejjAo AvaliyAoNIsAso / haTThassa aNavagallassa, NiruvakiTThassa jaMtuNo / ege UsAsa-NIsAse esa, pANu tti vuccai // 104 // satta pANUNi se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarie, esa muhutte viyAhie // 105 // tiNNi sahassA satta ya sayANi, tehattaraM ca ussAsA / esa muhutto bhaNio, savvehiM aNataNANIhiM // 106 // eeNaM muhattapamANeNaM tIsaM muhattA ahoratte, paNNarasa ahorattA pakkho, do pakkhA mAso, do mAsA uU, tiNNi uU ayaNaM, do ayaNAI saMvacchare, paMcasaMvaccharie juge, vIsaM jugAI vAsasayaM, dasa vAsasayAI vAsasahassaM, sayaM vAsasahassANaM vAsasayasahassaM, caurAsII vAsasayasahassAiM se ege puvvaMge,
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 | zrI anuyogadvAra sUtra caurAsIiM puvvaMga-sayasahassAiM se ege puvve, caurAsII puvvasayasahassAiM se e ge tuDiyaMge, caurAsIiM tuDiyaMgasayasahassAI se ege tuDie, caurAsII tuDiyasayasahassAiM se ege aDaDage, caurAsII aDaDaMgasayasahassAiM se ege aDaDe, caurAsII aDaDasayasahassAI se ege avavaMge, caurAsII avavaMgasayasahassAiM se ege avave, caurAsII avavasaya- sahassAiM se ege hUhuyaMge, caurAsIiM hUhuyaMgasayasahassAiM se ege hUhue, evaM uppalaMge uppale, paumaMge paume, NaliNaMge NaliNe, atthaNiuraMge atthaNiure, auyaMge aue, NauyaMge Naue, pauyaMge paue, cUliyaMge cUliyA, caurAsIiM cUliyAsayasahassAI se ege sIsapaheliyaMge, caurAsII sIsapaheliyaMgasayasahassAI sA egA sIsa-paheliyA / etAva tAva gaNie, eyAvae ceva gaNiyassa visae, eto paraM ovamie / zabdArtha-jJa = hRSTa-puSTa, avakAsa = anavaglAna-vRddhAvasthA aprApta, vikisa = nirupakliSTa, bhUtakAlika, vartamAna kAlika vyAdhithI rahita, ArogyavAna saMtuLo = manuSyanA, siMha = traNa hajAra, sara sayANi = sAtaso, te phri = totera, pAva tAva va = ATalI ja gaNanA che, pAvara va = ahIM sudhI ja (zIrSa prahelikA sudhI), Liyasa vileNa = gaNitano viSaya che, je pa = tenAthI AgaLa, te pachI, vani = upamAkALa jANavo. bhAvArtha:asaMkhyAta samaya = 1 AvalikA 2 pakSa = 1 mAsa saMkhyAta AvalikA = 1 ucchavAsa 2 mAsa = 1 Rtu saMkhyAta AvalikA = 1 niHzvAsa 3 Rtu = 1 ayana eka ucchavAsa-nizvAsa = 1 prANa 2 ayana = 1 savaMtsara(varSa) (vRddhAsthA-vyAdhi rahita hRSTa-puSTa manuSyanA 5 savaMtsara =1 yuga eka ucchavAsa-nizvAsane prANa kahe che.) 20 yuga = 100 varSa 7 prANa = 1 sToka 10 so varSa = 1000 varSa 7 stoka = 1 lava 100 hajAra varSa = 1 lAkha varSa 77 lava = 1 muhUrta athavA 84 lAkha varSa = 1 pUrvAga (3773 zvAsozvAsa = 1 muhUta) 84 lAkha pUrvAga = 1 pUrva 30 muhUrta = 1 ahorAtra 84 lAkha pUrva = 1 truTitAMga 15 ahorAtra = 1 pakSa 84 lAkha truTitAMga = 1 truTita
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 23/kAlapramANa-popama svarUpa 84 lAkha truTina - 1 aDaDAMga 84 lAkha aDaDAMga = 1 aDaDa 84 lAkha aDaDa = 1 avavAMga 84 lAkha avavAMga = 1 avava 84 lAkha avava - 1 huhukAMga 84 lAkha huhukAMga = 1 huhuka 84 lAkha ka = utpalAMga. ra A rIte 84 lAkhathI guNatAM tyAra pachInI rAzi kramazaH prApta thAya che. teno krama A pramANe che- utpala, padmAMga, padma, nalinAMga, nalina, arthanipurAMga, arthanipura, ayutAMga, ayuta, nayutAMga, nayuta, prayutAMga, pradyuta, cUlikAMga, cUlikA, zIrSaprahelikAMga, zIrSaprahelikA zIrSa prahelikA sudhI ja gaNanA che, gaNitano viSaya paNa tyAM sudhI ja che, tyAra pachI upamA kALano viSaya che. vivecana : A sUtramAM gaNanAkALanuM varNana che. gaNanAkALamAM samaya pachInuM prathama ekama AvalikA che ane aMtima ekama zIrSa prahelikA che. amuka gaNanIya nizcita saMkhyAthI AvalikAno nizcaya zakya nathI. tethI ja sUtramAM asaMkhyAta samayonI eka AvalikA kahI che. ucchavAsathI zIrSaprahelikA sudhInA mApa nizcita saMkhyAthI batAvyA che. graMyAMtaromAM kAlagaNanAnA A ekamo ane kramamAM taphAvata jovA maLe che. zIrSaprahelikA sudhI ja gaNanA kALa che. tyAra pachI upamAno Azraya levAmAM Ave che. aupamika kAlapramANa : 6 se kiM taM ovamie ? ovamie duvihe paNNatte, taM jahA- paliovame ya sAgarova ya / bhAvArtha :- prazna- aupamika kALa pramANanuM svarUpa kevuM che ? uttara- aupamika kAla pramANa be prakArano che, te A pramANe che- palyopama ane sAgaropama vivecana : palsa eTale khADo dhAnya bharavAnA palya. khADAnI upamAthI je kALamAnano nizcaya karAya te palyopama ane sAgaranI upamAthI je kALamAna jANI zakAya te sAgaropama kahevAya che. palyopama-sAgaropama 7 se kiM taM paliovame ? paliovame tivihe paNNatte, taM jahA- uddhArapaliovame
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 344 / zrI ayogavAra sUtra ya addhApaliovame ya khettapaliovame ya / bhAvArtha :- prazna-patyo5marnu 2135 cha ? ____utta2- pakSyopamanA / 2 cha, te // pramANa cha- (1) dvA2 5lyo5ma, (2) mA pasyopama (3) kSetra pasyopama. uddhAra palyopama-sAgaropama : 8 se kiM taM uddhArapaliovame ? uddhArapaliovame duvihe paNNatte, taM jahA- suhume ya vAvahArie ya / tattha NaM je se suhume se Thappe / bhAvArtha :- prazna- 5lyopabharnu sva35 cha ? uttara- 6dvA2 5lyopamanA 2 cha, te mA prabhArI cha- (1) sUkSma dvA2 5lyopama (2) vyAvahArika uddhAra palyopama. temAM je sUkSma uddhAra palyopama che te sthApanIya che arthAtu tenI vyAkhyA pachI karavAmAM Avaze. | 9 tatthaM NaM je se vAvahArie se jahANAmae palle siyA- joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM, joyaNaM uDDeM uccatteNaM, taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM / se NaM egAhiya-behiya-tehiya jAva ukkoseNaM sattarattaparUDhANaM sammaDhe saNNicitte bharie vAlaggakoDINaM / te NaM vAlaggA No aggI DahejjA, No vAU harejjA, No kucchejjA, No palividdhasijjA No pUittAe havvamAgacchejjA / tao NaM samae samae egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe NIrae pilleve NiTThie bhavai, se taM vAvahArie uddhArapaliovame / eesiM pallANaM, koDAkoDI havejja dasaguNiyA / taM vAvahAriyassa uddhArasAgarovamassa, egassa bhave parimANaM // 107 // zArtha :-egAhiyA = (muMDana 42vyA pachI) meM hisa, behiya = ve hivasa, tehiya = 35 hivasanA, jAva = yAvata , tyAMthI, ukkoseNaM = 6STa, sattaratta parUDhANa = sAta zatrinA vadhesA (vANa), samma? = saMspRSTa saMpU mare, saNNicitte = 8isIsIne, avahAya = bahAra ADha vAmAM Ave ane, jAvaieNaM kAleNaM = 224 mAM, se palle = te 58ya-pADI, khINe = kSI, NIrae = nI24, Nilleve = nirde5, NiTTite = pAlI thIya.
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 23/kalavmANa-palyopama svarU5 | 345 | bhAvArtha :- utsadhAMgulathI eka yojana lAMbo, eka yojana pahoLo, eka yojana UMDo ane kAMIka adhika traNaguNI paridhivALo koI khADo hoya tene mAthAnuM muMDana karAvyA pachInA eka--be-traNa ane vadhumAM vadhu sAta divasanA ugelA vAlAjhathI evo ThAMsIThAMsIne bharavAmAM Ave ke agni tene bALI na zake, vAyu tene uDADI na zake, te kohavAya nahIM, vidhvaMsa pAme nahIM, saDIne temAM durgadha utpanna thAya nahIM, tevA te khADAmAMthI samaye-samaye eka-eka vAlAjhane kADhavAmAM Ave ane jeTalA samayamAM te palya kSINa, nIraja, nirlepa khAlI thaI jAya, teTalA kALane vyAvahArika uddhAra palyopama kahe che. AvA dasa kroDAkoDI palyopamano eka vyAvahArika uddhAra sAgaropama thAya che. 10 eehiM vAvahAriyauddhArapaliovama sAgarovamehiM kiM payoyaNaM ? eehiM vAvahAriyauddhArapaliovama-sAgarovamehiM patthi kiMci paoyaNaM, kevalaM paNNavaNA paNNavijjai / se taM vAvahArie uddhArapaliovame / bhAvArtha - prazna-A vyAvahArika uddhAra palyopama ane vyAvahArika uddhAra sAgaropamathI zuM prayojana siddha thAya che? uttara- tenAthI koI prayojana siddha thatuM nathI. mAtra prarUpaNA mATe ja che. A vyavahArika uddhAra palyopamanuM svarUpa che. vivecana : A sutramAM sUtrakAre vyAvahArika uddhAra palyopama ane vyAvahArika uddhAra sAgaropamanuM svarUpa varNavyuM che. sUtramAM mAtra palya kahevAmAM AvyuM che paraMtu utsadhAMgulathI niSpanna eka yojana pramANa laMbAI, pahoLAI, UMDAI dharAvato palya-khADo ahIM abhipreta che. eka yojana lAMbo pahoLo, UMDo ane kAMIka adhika traNa yojananI paridhi yukta te palyane vALathI bharavAmAM Ave. te vALa muMDana karAvyA pachInA eka--be-traNa vadhumAM vadhu sAta divasanA ugelA hovA joIe. sAta divasathI vadhu divasanA vALa apekSAe skUla ane moTA hoya tethI te ahIM grAhya nathI. te palya vAlAthI khIcokhIca ane paripUrNa, ThAMsIne evo bharavAmAM Ave ke agni tene bALI na zake ke pavana tene uDADI na zake. dravyaloka prakAza graMthamAM kahyuM che ke te vAlAgra eTalA saghana hoya ke cakravartInI senA uparathI pasAra thaI jAya to paNa te aMzamAtra dabAya nahIM. samaye-samaye temAMthI eka-eka vAlAgra bahAra kADhatA jeTalA samayamAM te saMpUrNatayA khAlI thaI jAya teTalA kALane vyAvahArika uddhAra palyopama kahevAmAM Ave che. tevA daza kroDAkoDI palyopamano eka sAgaropama thAya che. graMthAMtaromAM kyAMka devaku-uttarakunA manuSyonA 7 divasanA ugelA vALa kahyA che, to kyAMka sAta divasanA janmelA gheTAnA vALa grahaNa karyA che, to kyAMka te vALanA ATha-ATha TukaDA karI, palya bharavAnI
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra vAta jaNAvI che. Ama vibhinna graMthomAM vAlAgna viSayaka pRthak--pRthak nirdeza che paNa temAM maulika aMtara nathI. 346 koIpaNa vastunuM kALamAna vyAvahArika uddhAra palyopama ke vyAvahArika sAgaropamathI jJAta thatuM nathI. tethI tene mAtra prarUpaNA karavA yogya kahela che. sAkSAt prayojana bhale na hoya topaNa sUkSma udvArAdi palyopamane samajavAmAM A vyAvahArika palyopamanI prarUpaNA upayogI thAya che. sUkSma uddhAra patyopabha : 11 se kiM taM suhume uddhArapaliovame ? suhume uddhArapaliovame se jahANAmae palle siyA - joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM, joyaNaM uDDuM ucceteNaM, taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM / se NaM palle egAhiya-behiya-tehiya jAva ukkoseNaM sattarattaparUDhANaM sammaTThe saNNicie bharie vAlaggakoDINaM / tattha NaM egamege vAlagge asaMkhejjAI khaMDAI kajjai / te NaM vAlaggA diTThiogAhaNAo asaMkhejjaibhAgamettA suhumassa paNagajIvassa sarIro- gAhaNAo asaMkhejjaguNA / te NaM vAlaggA No aggI DahejjA, jo vAU harejjA, No kucchejjA, jo palividdhaMsejjA, No pUittAe havvamAgacchejjA / tao NaM samae samae egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe NIrae Nilleve NiTThie bhavai, se taM suhume uddhArapaliovame / etesiM pallANaM, koDAkoDI havejja dasaguNiyA / taM suhumassa uddhArasAgarovamassa u, egassa bhave parimANaM // 108 // AGEArtha :- diTThI ogAhaNAo = AjathI bhevA yogya padhArtha DaratAM, asaMkhejjaibhAgamettA - asaMkhyAtabhA bhAga prabhAza hoya ane, suhumassa paNagajIvassa = sUkSma panava (sevAna anaMtAyiDa) nI. bhAvArtha :- prazra - sUkSma uddhAra pasyopamanuM sva35 dhuM che ? uttara- dhAnyanA palya(pAlI) samAna koI eka yojana lAMbo, eka yojana pahoLo, eka yojana UMDo ane kAMIka adhika traNa yojananI paridhivALo palya--khADo hoya, te palyane eka-be-traNa vagere vadhumAM vadhu sAta divasanA ugelA vAlAgranA (kalpanAthI) asaMkhyAta--asaMkhyAta TukaDA karavAmAM Ave. vAlAgranA TukaDA,AMkhano viSaya banatAM padArtha karatAM asaMkhyAtamA bhAga pramANa ane sUkSma panaka jIvonA zarIranI avagAhanA karatAM asaMkhyAtaguNA adhika hoya che. te vALa khaMDone evA ThAMsIThAsIne bharavAmAM Ave ke agnivAyu vagere zastra tene bALI ke uDADI na zake, samaye--samaye eka-eka vAlAgra khaMDone
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 23/kalavmANa-palyopama svarU5 347 | bahAra kADhavAmAM Ave ane jeTalA samayamAM te palya vAlAgra zUnya thAya, ekadama khAlI thaI jAya teTalA kALane sUkSma uddhAra palyopama kahevAmAM Ave che. dasa kroDAkoDI sUkSma uddhAra palyopamano eka sUkSma uddhAra sAgaropama thAya che. |12 eehiM suhumehiM uddhArapaliovama-sAgarovamehiM kiM paoyaNaM ? eehiM suhumehiM uddhArapaliovama-sAgarovamehiM dIva-samuddANaM uddhAre gheppai / bhAvArtha -prazna- sUkSma uddhAra palyopama ane sUkSma uddhAra sAgaropamathI zuM prayojana siddha thAya che? uttara- sUkSma uddhAra palyopama ane sUkSma uddhAra sAgaropamathI dvIpasamudronuM mApa karAya che. | 13 kevaiyA NaM bhaMte ! dIva-samuddA uddhAreNaM paNNattA ? goyamA ! jAvaiyA NaM aDDAijjANaM uddhArasAgarovamANaM uddhArasamayA e vaiyA NaM dIva-samuddA uddhAreNaM paNNattA / se taM suhume uddhArapaliovame / se taM uddhAra- paliovame / bhAvArtha - prazna- bhagavan! uddhAranI apekSAe(gaNatarInI apekSAe) keTalA dvIpasamudro prarUpyA | uttara- gautama! aDhI sukSma uddhAra sAgaropamanA jeTalA uddhAra samayo che, teTalA dvIpa samudro kahyA che. A sUkSma uddhAra palyopamanuM ane uddhAra palyopamanuM svarUpa che. vivecana : A traNa sUtro dvArA sUkSma uddhAra palyopama-sAgaropamanuM svarUpa darzAvyuM che. vyAvahArika uddhAra palyopama jevuM ja tenuM svarUpa che. mAtra vyAvahArika palyopamanuM pramANa nirdeza karavAmAM ekathI sAta divasanA vAlAjhane palyamAM bharavAnuM kathana che. jyAre A sUkSma uddhAra palyopamamAM te ja vAlAjhanA asaMkhyAta-asaMkhyAta khaMDa karI bharavAnuM vidhAna che. vAvAjhanA A je khaMDa karavAmAM Ave te nirmaLa -vizaddha netravALA chavAstha puruSane daSTigocara thatAM sukSma pudgala dravyanA asaMkhyAtamA bhAga jevaDA hoya che ane sUkSma panakanA jIvanA zarIrathI asaMkhyAta guNA moTA hoya che. vAra thavIyapaptIrAlyAnaji vRddhavAdaH | paryApta bAdara pRthvIkAyikanA eka jIvanA zarIra jevaDA A khaMDa hoya che.- anuyogadvAra TIkA patra-182. vyAvahArika uddhAra palyopamamAM vAlAgra saMkhyAta hovAthI te saMkhyAta parimita che. sUkSma uddhAra palyopamamAM vAlAgra asaMkhyAta khaMDa rUpa che. tene pratisamaye eka-eka khaMDa kADhatA asaMkhyAta samaya ane saMkhyAta varSa koTi parimANa kALa vyatIta thAya che. aDhI sUkSma uddhAra sAgaropama arthAt paccIsa kroDAkoDI sUkSma uddhAra palyopamanA samaya pramANa
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 48 zrI ayogavAra sUtra dvIpa-samudro madhyakAmA cha. maddhA pasyopama-sAgaropama :14 se kiM taM addhApaliovame ? addhApaliovame duvihe paNNatte, taM jahAsuhume ya vAvahArie ya / tattha NaM je se suhume se Thappe / bhAvArtha :- prazna- maddhA pasyopabharnu 2135 cha ? uttara- akhApalyopamanA se prA2 cha, te // prabhA cha- (1) sUkSma sadApalyo5ma (2) vyavahArika addhApalyopama. temAM je sUkSma addhA palyopama che te sthApya che arthAt tenuM kathana pahelAM na karatAM vyAvahArika addhA palyopamanuM varNana pahelAM kare che. |15 tattha NaM je se vAvahArie se jahANAmae palle siyA joyaNaM vikkhaMbheNaM, joyaNaMuTuMuccatteNaM,taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM, seNaM palle egAhiya-behiyatehiya jAva bharie vAlaggakoDINaM / te NaM vAlaggA No aggI DahejjA, No vAU harejjA, No kucchejjA, No palividdhaMsejjA, No pUittAe havvamAgacchejjA / tao NaM vAsasae vAsasae gae egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe NIrae pilleve NiTThie bhavai, se taM vAvahArie addhApaliovame / eesiM pallANaM, koDAkoDI havijja dasaguNiyA / taM vAvahAriyassa addhAsAgarovamassa egassa bhave parimANaM // 109 // bhAvArtha :- temAM vyavahArika addhA palyopama A pramANe thAya che, jemake koI utsadhAMgulathI eka yojana lAMbA, eka yojana pahoLA ane eka yojana UMDA ane sAdhika traNa yojananI paridhivALA palyane eka--be-traNa vagere sAta divasa sudhInA ugelA vAlAjhathI ThAMsIThAMsIne bhare ke jene agni bALI na zake, pavana te vAlAgrone uDADI na zake, te kohavAya nahIM, teno vidhvaMsa thAya nahIM ane temAM durgadha utpanna thAya nahIM. so-so varSe te palyamAMthI eka-eka vAlAgra kADhatA kADhatA, jeTalA samayamAM te palya vAlAgrothI rahita, nIraja, nirlepa sAva khAlI thaI jAya teTalA kALane vyAvahArika addhA palyopama kahevAmAM Ave che. dasa kroDAkoDI vyAvahArika addhA palyopamano eka vyAvahArika addhA sAgaropama thAya che. |16 eehiM vAvahAriehiM addhApaliovama-sAgarovamehiM kiM paoyaNaM ? eehiM jAvaNatthi kiMcippaoyaNaM, kevalaMtu paNNavaNA paNNavijjai / setaM
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 23/kAlapramANa-palyopama svarUpa | u48 | vAvahArie addhApaliovame / bhAvArtha :-prazra-vyAvahArika addhA pasyopabhasane sAgaropamathI zaM prayozana siddha thAya cha? uttara- vyAvahArika palyopama ane sAgaropamathI koI prayojana siddha thatuM nathI. te mAtra prarUpaNA mATe ja che. A vyAvahArika addhAlyopamanuM svarUpa che. viveyana : A traNa sUtra dvArA addhA palyopamanA bheda ane vyAvahArika addhA palyopamanuM svarUpa samajAvyuM che. uddhAra palyopama jevuM ja addhApalyopamanuM varNana jANavuM. ulledhAMgulanA mApa anusAra eka yojanA lAMbA, pahoLA ane UMDA palyamAM ekathI sAta divasanA ugelA vALane ThasoThasa bharI, dara so varSe eka vAlAgra kADhatA saMpUrNa paNe te palya khAlI thaI jAya teTalA kALane vyAvahArika addhA palyopama kahe che. vyAvahArika uddhAra palyopamamAM pratyeka samaye eka-eka vAlAgra kADhavAmAM Ave che. jyAre vyAvahArika addhA palyopamamAM dara so varSe eka-eka vAlAjhane kADhavAmAM Ave che. vyAvahArika addhA palyopama aneka asaMkhyAta koTivarSa pramANa jANavo. dasa kroDAkoDI palyopama barAbara eka vyAvahArika addhA sAgaropama thAya che. A vyAvahArika addhA palyopama ke sAgaropamathI koI prayojana siddha thatuM nathI. tenAthI koI vastunuM mApa thatuM nathI paraMtu sUkSma addhA palyopamanA jJAnamAM sahAyaka bane che mATe tenI prarUpaNA karI che. |17 se kiM taM suhume addhApaliovame ? suhume addhApaliovame se jahANAmae palle siyA-joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM, joyaNaM uD uccatteNaM, taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM; se NaM palleegAhiya-behiya-tehiya jAva bharie vAlaggakoDINaM / tatthaM NaM egamege vAlagge asaMkhejjAiM khaMDAI kajjai / te NaM vAlaggA diTThIogAhaNAo asaMkhejjatibhAgamettA suhumassa paNagajIvassa sarIrogAhaNAo asaMkhejjaguNA / te NaM vAlaggA No aggI DahejjA, No vAU harejjA, No kucchejjA, No palividdhaMsejjA, No pUittAe havvamA- gacchejjA / tato NaM vAsasae vAsasae gae egamegaM vAlaggaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe NIrae pilleve NiTThie bhavai, se taM suhume addhApali- ovame / eesiM pallANaM koDAkoDI havejja dasaguNiyA / taM suhumassa addhAsAgarovamassa, egassa bhave parimANaM // 110 //
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 350 ] zrI ayogavAra sUtra bhAvArtha :- prazna- sUkSma addhA palyopamanuM svarUpa kevuM che? uttara-te svarUpa A pramANe che, jemake koI utsadhAMgula anusAra eka yojana lAMbo, eka yojanA pahoLo, eka yojana UMDo ane sAdhika traNa yojananI paridhivALA palyane ekathI sAta divasanA ugelA vAlAjhathI bhare. te vAlAgranA asaMkhyAta-asaMkhyAta khaMDa karavAmAM Ave. te pratyeka khaMDa vizuddha AMkhavALa nA cakSunA viSayabhUta padArtha karatAM asaMkhyAtamA bhAga pramANa ane sUkSma panakanA zarIravagAhanA karatAM asaMkhyAtaguNa adhika hoya che.[bAdara pRthvIkAyika eka jIvanI avagAhanA jevaDA hoya che.] so-so varSe eka-eka vAlAgra khaMDone bahAra kADhatA jeTalA samayamAM te palya vAlAgra khaMDothI vihIna, nIraja, nirlepa ane saMpUrNa khAlI thAya teTalA kALane sUkSma addhA palyopama kahe che. dasa kroDAkroDI sUkSma addhA palyopama barAbara eka sUkSma addhA sAgaropama che. | 18 eehiM suhumehiM addhApaliovama-sAgarovamehiM kiM payoyaNaM? etehiM suhumehiM addhApaliovama-sAgarovamehiM Neraiya-tirikkha joNiyamaNUsa-devANaM AuyAI mavijjati / bhAvArtha :-prazna- A sUmi addhA palyopama ane sUkSma addhA sAgaropamathI karyuM prayojana siddha thAya che? uttara- sukSma addhA palyopama ane sAgaropamathI nAraka, tiryaca, manuSya ane devanA AyuSyanI sthiti mApavAmAM Ave che. vivecana : sUkSma addhA palyopamamAM vyAvahArika addhA palyopama pramANe ja palyanuM mApa vagere jANavA. ahIM pratyeka vAlAgranA asaMkhyAta-asaMkhyAta khaMDa(kaDA)karI palyamAM bharavA ane so-so varSe ekaeka vAlAgra khaMDa bahAra kADhatAM te palya saMpUrNapaNe jeTalA kALamAM khAlI thAya teTalA kALane sUkSma addhA palyopama kahe che. AvA dasa kroDAkoDI sUkSma addhA palyopama barAbara eka sUkSma addhA sAgaropama thAya che. A sUkSma addhA palyopama asaMkhyAta koTi varasa pramANa jANavo. A sUkSma addhA palyopama ane sAgaropama dvArA cAre gatinA jIvonA AyuSyanuM mApa thAya che. karmonI sthitinuM mApa paNa sUkSma addhA sAgaropamathI mApavAmAM Ave che. 'In prakaraNa-ra3 saMpUrNa |
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 24/cAragatinI sthiti . [ 351 ] covIsamuM prakaraNa * sUkSma addhApalyopamamAM cAragatinI sthiti nArakIonI sthiti :| 1 NeraiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM dasavAsasahassAI ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! nArakIonI sthiti keTalA kALanI kahI che? uttara- he gautama ! nArakInI jaghanya 10000 varSa ane utkRSTa-33 sAgaropamanI sthiti che. | 2 rayaNappabhApuDhaviNeraiyANaM bhaMte ! kevaiyaM kAlaM ThiI paNNattA? goyamA ! jahaNNeNaM dasavAsasahassAI ukkoseNaM ekkaM sAgarovamaM, apajjattagarayaNappabhApuDhaviNeraiyANaM bhaMte ! kevaiyaMkAlaM ThiI paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM aMtomuhuttaM, pajjattaga jAva jahaNNeNaM dasavAsasahassAiM aMtomuhuttUNAI, ukkoseNaM sAgarovamaM aMtomuhuttUNaM / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! ratnaprabhA narakanA nArakInI sthiti keTalI che? uttara- he gautama! jaghanya 10000 varSa ane utkRSTa eka sAgaropamanI che. prazna- he bhagavan! ratnaprabhA narakanA aparyApta nArakInI sthiti keTalI che? uttara- he gautama ! jaghanya aMtamuhUrta ane utkRSTa paNa aMtarmuhUnI sthiti che. prazna- he bhagavan! ratnaprabhA pRthvInA paryAptA nArakInI sthiti keTalI che? uttara- he gautama ! jaghanya aMtarmuhUrta nyUna 10000 varSa ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna eka sAgaropamanI che. | 3 sakkarappabhApuDhaviNeraiyANaM bhaMte ! kevaiyaMkAlaM ThiI paNNattA? goyamA!
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35ra | zrI ayogavAra sUtra jahaNNeNaM sAgarovamaM ukkoseNaM tiNNi sAgarovamAI / / evaM sesapuDhavIsu vi pucchA bhANiyavvA- vAluyappabhApuDhaviNeraiyANaM jahaNNeNaM tiNNi sAgarovamAiM, ukkoseNaM satta sAgarovamAiM / paMkappabhApuDhaviNeraiyANaM jahaNNeNaM satta sAgarovamAI, ukkoseNaM dasa sAgarovamAiM / dhUmappabhApuDhaviNeraiyANaM jahaNNeNaM dasa sAgarovamAI, ukkoseNaM sattarasa sAgarovamAi / tamApuDhaviNeraiyANaM jahaNNeNa sattarasa sAgarovamAI, ukkoseNaM bAvIsaM saagrovmaaii| tamatamApuDhaviNeraiyANaM jahaNNeNaM bAvIsaM sAgarovamAiM, ukkoseNaM tettIsaM saagrovmaaii| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zarkarA prabhA narakanA nArakInI sthiti keTalI che? uttara- he gautama! zarkarAprabhAnI jaghanya 1 sAgaropama ane utkRSTa 3 sAgaropamanI sthiti che. zarkarAprabhAnI jema vAlukAprabhA vagere zeSa narakanA nArakIonI sthiti viSayaka prazna pUchavA. tenA uttara A pramANe che. zarkarA prabhAnI jaghanya 1 sAgaropama ane utkaTa 3 sAgaropamanI sthiti che. vAlukAprabhAnA nArakInI jaghanya 3 sAgaropama ane utkRSTa 7 sAgaropamanI sthiti che. paMkaprabhAnA nArakInI jaghanya 7 sAgaropama ane utkRSTa 10 sAgaropamanI sthiti che. dhUmaprabhA narakanA nArakonI jaghanya 10 sAgaropama ane utkRSTa 17 sAgaropamanI sthiti che. tamaprabhA narakanA nArakInI jaghanya 17 sAgaropama ane utkRSTa rara sAgaropamanI sthiti che. tamastamaprabhA narakanA nArakInI jaghanya rara sAgaropama ane utkRSTa 33 sAgaropamanI sthiti che. (ratnaprabhAnI jema pratyeka narakamAM aparyAptAnI jaghanya-utkRSTa bane sthiti aMtarmuhUrtanI che. paryAptAnI sthiti sUtramAM ApI che. temAM aMtarmuhUrta nyUna sthiti sUtramAM parva zabda dvArA kahI che.) vivecana : A sUtramAM sAte nArakInI sthitinuM kathana che. sthiti zabda AyuSyano sUcaka che. nArakAdi bhavomAM
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 24/cAragatinI sthiti 353 jIvane niyata kAla paryata rokI rAkhe te kAlane AyuSya athavA sthiti kahe che. tenI gaNanA sUkSma addhApalyopama athavA sAgaropamathI thAya che. jJAnAvaraNAdi karmomAM te karmanA avasthAna- sattArUpa sthiti ane bhajyamAna sthiti, ema be prakAre sthitinuM varNana jovA maLe che. jemake jJAnAvaraNIyakarmanI utkRSTa sthiti 30 kroDAkoDI sAgaropamanI che. 3000 varSa teno abAdhA kALa kahevAya che. A 8000 varasa sudhI jJAnAvaraNIya karma udayamAM AvatuM nathI sattArUpe rahe che. 3000 varasanvana 30 kroDAkroDI sAgaropama tenI bhUjyamAna sthiti che. jyAre narakAdi AyusthitimAM mAtra bhajyamAna sthiti grahaNa karAya che. AyukarmanI sthitimAM teno abAdhA kALa samAviSTa nathI. bhogabhUminA manuSyo ane tiryaMco, deva tathA nArakI potAnA AyuSyanA cha mAsa bAkI hoya tyAre parabhavanuM AyuSya bAMdhe che ane karmabhUminA manuSya-tiryaco prAyaH potAnA AyuSyanA tribhAge parabhavanuM AyuSya bAMdhe che. te bhavanuM AyuSya pUrNa na thAya tyAM sudhI A nUtana baMdhAyelA AyuSyano udaya thato nathI paNa te samaya anizcita hovAthI AyukarmanI sthitimAM tenI gaNanA karI nathI. AyukarmanI sthitimAM mAtra bhUjyamAna sthiti ja grahaNa karAya che. A sUtramAM prathama naraka ratnaprabhAnI samuccaya sthiti ane aparyApta-paryAptAnI sthiti spaSTa darzAvI che. bIjI narakathI sAtamI narakanI samuccaya sthiti sUtramAM batAvI che. bIjI naraka zarkarA prabhAnA kathana pachI " sesa pukavaNuM..." sUtra che. tema chatAM dehalI dipaka nyAye te pUrva sUtra ane pazcAta sutra baMnene lAgu paDe che. zarkarA prabhA ane vAlukA vagere zeSa sarvanI aparyAptA-paryAptA sthitinA prazno karavA tevo teno spaSTa artha thAya che. prajJApanA sUtramAM paNa A ja pATha che. pAThanA saMkSiptikaraNa arthe pAThanI AvI paddhati Agama graMthomAM sarvatra jovA maLe che. asurakumAra vagere devomAM paNa samuccaya sthiti ja darzAvI che. nArakInI jema ja tyAM paNa aparyAptA-paryAptA sthiti samajavI. aparyApta avasthAnI sthiti sarvatra aMtarmuhUrtanI jANavI. deva ane nArakImAM koI jIva aparyApta avasthAmAM mRtyu pAmatA nathI. utpattinA prathama aMtarmuhUrta sudhI svayogya paryApti pUrNa thaI na hovAthI aparyApta avasthA kahevAya che. pratyeka jIvonI samuccaya sthitimAMthI aparyAptAnI aMtaHmuhUrtanI sthiti nyUna karatAM paryAptAnI sthiti prApta thAya che. nArakIonI Ahusthiti krama nAma jaghanyasthiti utkRSTasthiti ratnaprabhA 10,000 varSa 1 sAgaropama zarkarA prabhA 1 sAgaropamAM 3 sAgaropamAM vAlukAprabhA 3 sAgaropamAM 7 sAgaropama
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 4. 5. 9. zaMkaprabhA dhUmaprabhA tamaprabhA 7 sAgaropama 10 sAgaropama 17 sAgaropama 22 sAgaropama tamastamaprabhA zrI anuyogadvAra sUtra 10 sAgaropama 17 sAgaropama 22 sAgaropama 33 sAgaropama. 7. bhavanapati devonI Ayusthiti -- 4 asurakumArANaM bhaMte ! devANaM kevaiyaMkAlaM ThiI paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM dasavAsasahassAiM, ukkoseNaM sAiregaM sAgarovamaM / asurakumAra devINaM bhaMte ! kevaiyaMkAlaM ThiI paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM dasavAsasahassAiM, ukkoseNaM addhapaMcamAiM paliovamAiM / bhAvArtha :- prazna- bhagavan ! asurakumAradevanI sthiti keTalI che ? uttara- gautama ! jaghanya 10,000 varSa ane utkRSTa sAdhika eka sAgaropama. prazna- asurakumAra devIonI sthiti keTalI che ? uttara- jaghanya 10,000 varSa ane utkRSTa sADAcAra palyopamanI. 5 NAgakumArANaM pucchA jAva ukkoseNaM desUNAI doNNi paliovamAiM / NAgakumAra devINaM pucchA jAva ukkoseNaM desUNaM paliovamaM / evaM jahA NAgakumArANaM devANaM devINa ya tahA jAva thaNiyakumArANaM devANaM devINa ya bhANiyavvaM / bhAvArtha :- nAgakumAra devonI sthitinI pRcchA karavI yAvat utkRSTa dezona be palyopamanI che. nAgakumAra devIonI sthitinI pRcchA karavI yAvat utkRSTa dezona eka palyopamanI. suvarNakumArathI stanitakumAra sudhInA deva-devIonI sthiti nAgakumAra deva devIo pramANe jANavI. vivecana : A sUtromAM asurakumAra Adi dasa bhavanapati devonI sthiti darzAvela che. jemAM asurakumAranI sthiti sUtramAM spaSTa kahela che. nAgakumAra Adi devonI sthiti jaghanya dasa hajAra varSanI ane utkRSTa
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 24/cAragatinI sthiti . [ 355 ] dezona be palyopamanI che. tenI devIonI sthiti jaghanya 10,000varSanI utkRSTa dezona eka palyopamanI che. nAgakumArathI svanitakumAra sudhInA deva-devIonI sthiti ekasarakhI hoya che. pAMcasthAvaronI sthiti : 6 puDhavikAiyANaM bhaMte ! kevaiyaMkAlaM ThiI paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM bAvIsaM vAsasahassAI / suhumapuDhavikAiyANaM ohiyANaM apajjattayANaM pajjattayANaM ya tiNha vi pucchA / goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM vi aMtomuhuttaM / bAdarapuDhavikAiyANaM pucchA / goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM bAvIsaM vAsasahassAI / apajjattayabAdarapuDhavikAiyANaM pucchA / goyamA ! jahaNNeNaM vi aMtomuhuttaM ukkoseNaM vi aMtomuhuttaM / __ pajjattayabAdara puDhavikAiyANaM pucchA / goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM bAvIsaM vAsasahassAiM aMtomuhuttUNAI / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! pRthvIkAyikonI sthiti keTalI che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa rara,000 varSanI che. prazna- sUkSmapRthvIkAyika tathA aparyApta ane paryApta sUkSma pRthvIkAyikonI sthiti keTalI che? uttara- he gautama! traNenI jaghanya, utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtanI che. prazna- bAdara pRthvIkAyikonI sthiti keTalI che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa ra2,000 varSanI che. prazna- aparyApta bAdara pRthvIkAyikonI sthiti keTalI che? uttara- he gautama ! jaghanya ane utkRSTa bane aMtarmuhUrta pramANa che. prazna- paryApta bAdara pRthvIkAyikonI sthiti keTalI che? uttara- he gautama! paryApta bAdara pRthvIkAyikonI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna 22000 varSanI jANavI.
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra 7 evaM sesakAiyANaM pi pucchAvayaNaM bhANiyavvaM jAva AukAiyANaM jahaNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM sattavAsasahassAiM / 356 suhumaAukAiyANaM ohiyANaM apajjattayANaM pajjattayANaM tiNha vi jahaNNeNaM vi aMtomuhuttaM ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / bAdaraAukAiyANaM jahA ohiyANaM / apajjattayabAdaraAukAiyANaM jAva jahaNNeNaM vi ukkoseNaM vi aMtomuhuttaM / pajjattayabAdaraAukAiyANaM jAva ukkoseNaM sattavAsasahassAiM aMtomuhuttUNAI / bhAvArtha :- apakAyikathI vanaspatikAyika sudhInA sthAvara jIvonI sthiti viSayaka prazna pRthvIkAyikanI jema pUchavA. tenA uttara A pramANe che. apakAyikonI audhika-sAmAnya sthiti jaghanya aMtamuhUrta ane utkRSTa 7,000 varSanI che. sUkSma apakAyikonI tathA aparyApta-paryApta apakAyikonI sthiti jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrta che. bAdara apakAyikonI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa 7000 varSanI che. aparyApta bAdara apakAyikonI sthiti jaghanya utkRSTa baMne aMtarmuhUrta pramANa che. paryApta bAdara apakAyikonI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna 7,000 varSanI che. 8 teDakAiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tiNNi rAiMdiyAiM / suhumateukAiyANaM ohiyANaM apajjattayANaM pajjattayANa ya tiNha vi jahaNNeNaM ukkoseNaM ya aMtomuhuttaM / bAdarateukAiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tiNNi rAiMdiyAiM / apajjattayabAyarateDakAiyANaM jahaNNeNaM ukkoseNaM vi aMtomuhuttaM / pajjattayabAyarateukAiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tiNNi rAiMdiyAiM aMtomuhuttUNAI / bhAvArtha :- tejaskAyikonI aughika sthiti jaghanya aMtarmuharta ane utkRSTa traNa ahorAtrinI che. aughika sUkSma tejaskAyiko tathA tenA aparyAptA ane paryAptAnI jaghanya-utkRSTa baMne sthiti aMtarmuhUrta pramANa che.
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 24/cAragatinI sthiti . | u57 bAdara tejaskAyikonI oghika sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa traNa ahorAtrinI che. aparyAptA tejaskAyikonI jaghanya ane utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtanI che. paryAptaka tejaskAyikonI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta dhUna traNa ahorAtrinI | 9 vAukAiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM tiNNi vAsasahassAI / suhumavAukAiyANaM ohiyANaM, apajjattayANaM, pajjattayANa ya tiNha vi jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / bAdaravAukAiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tiNNi vAsasahassAI / apajjattayabAdaravAukAiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / pajjattayabAdaravAukAiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tiNNi vAsasahassAI atomuhuttUNAI / bhAvArtha :- vAyukAyikonI odhika sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa 3000 varSanI che. sUkSma vAyukAyikonI audika, aparyAptaka tathA paryAptAnI jaghanya ane utkRSTa bane sthiti aMtarmuhUrta pramANa che. bAdara vAyukAyikonI auvika sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa 3000 varSanI che. aparyApta bAdara vAyukAyikonI jaghanya-utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtanI che. paryApta bAdara vAyukAyikonI jaghanya aMtarmuhUrtanI, utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna 3000 varSanI sthiti 10 vaNassaikAiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM dasavAsasahassAI / suhumANaM ohiyANaM, apajjattayANaM, pajjattayANa ya tihi vi jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / bAdaravaNassaikAiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM dasa vAsasahassAI, apajjattayANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNa vi aMtomuhattaM / pajjattayabAdaravaNassaikAiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM dasavAsasahassAI atomuhuttuunnaaii|
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 358 ] zrI anuyogadvAra sUtra bhAvArtha :- vanaspatikAyikonI authika sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa-10000 varSanI che. sUkSma vanaspatikAyikonI audhika, aparyApta tathA paryAptanI jaghanya-utkRSTa baMne sthiti aMtarmuhUrtanI che. bAdara vanaspatikAyanI audhika jaghanya sthiti aMtarmuhUrta, utkRSTa 10000 varSanI che. aparyAptAbAdara vanaspatikAyanI jaghanya ane utkRSTa baMne sthiti aMtarmuhUrtanI che. paryAptAbAdara vanaspatikAyanI jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta dhUna 10,000 varSanI che. vivecana A sUtromAM pAMca sthAvaronI sthitinuM nirUpaNa che. pAMce sthAvaramAM sUkSma ane bAdara baMnenA paryAptA aparyAptA, tema pratyekanA cAra-cAra bheda thAya che. sutranA kramamAM sahu prathama audhika sthiti tyAra pachI sUmanI aughika, paryAptA, aparyAptAnI sthiti ane tyAra pachI bAdaranI aughika, paryApta ane aparyAptAnI sthiti viSayaka prazno che. A rIte pratyekamAM sAta sAta praznottara che. temAM sUkSmaudhika, paryApta, aparyAptA ane bAdara aparyAptAnI sthiti jaghanya ane utkRSTa aMtarmuhUrtanI che ane bAdara paryAptAnI sthiti, samuccaya sthitithI aMtarmuhUrta nyUna hoya che. pAMca sthAvara jIvonI sthiti nAma jaghanyasthiti utkRSTasthiti pRthvIkAyika aMtarmuhUrta 22000 varSa apakAya. aMtarmuhUrta 7000 varSa tejaskAya aMtarmuharta traNa ahorAtri vAyukAya aMtarmuhUrta 3000 varSa vanaspatikAya aMtarmuhUrta 10,000 varSa. ahorAtri eTale rAtridivasa, traNa ahorAtri eTale traNa rAta ane traNa divasa. vikasendriya sthiti :|11 beiMdiyANapuccha!jahaNNeNaMaMtomuttaMukkoseNaMbArasa saMbaccharANi / apajjattayANaM
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 24/cAragatinI sthiti 359 ] ya jahaNNeNaM ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / pajjattayANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM bArasa saMvaccharANi aMtomuhattUNAI / bhAvArtha :- prazna beIdriya jIvonI sthiti keTalI che? uttara- beIdriya jIvonI audhika sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa 12 varSa che. aparyAptaka beIdriya jIvonI jaghanya ane utkRSTa banesthiti aMtarmuhUrta che. paryAptaka beIdriya jIvonI jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrtanyUna 12 varSanI sthiti che. |12 evaM teiMdiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM egUNapaNNAsaM rAIdiyAI / apajjattayANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM vi aMtomuhuttaM / pajjattayANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM egUNapaNNAsaM rAiMdiyAI aMtomuhuttUNAI / bhAvArtha :- prazna- teIdriya jIvonI sthiti keTalI che? uttara- teIdriya jIvonI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa 49 ahorAtrinI che. aparyApta teIdriya jIvonI jaghanya ane utkRSTa baMne sthiti aMtarmuhUrta pramANa che. paryAptaka teIdriya jIvonI jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna 49 ahorAtrinI sthiti che. 13 evaM cauriMdiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhattaM ukkoseNaM chammAsA / apajjattayANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / pajjattayANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM chammAsA atomuhuttUNA / bhAvArtha :- prazna- caturindriya jIvonI sthiti keTalI che? uttara- caturindriyonI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa cha mahinAnI che. aparyAptaka caturindriyanI jaghanya ane utkRSTasthiti aMtarmuhUrtanI che. paryAptA caturendriyanI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna cha mahinAnI che. vivecana : beIdriya, teIdriya ane caturindriya jIvone vigalendriya kahevAmAM Ave che. teomAM paryAptA ane aparyAptA evI be avasthA che. aparyAptAmAM jaghanya-utkRSTa baMne sthiti aMtarmuhUrta pramANa che. paryAptAnI utkRSTa sthitimAMthI aparyAptAvasthAnuM aMtarmuhurta bAda karavAmAM Ave che.
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 krama 1. 2. nAma beIdriya teIdriya caturendriya vikalendriya jIvonI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta zrI anuyogadvAra sUtra utkRSTa 12 varSa 49 ahorAtri cha mahinA 3. tiryaMca paMcendriyonI sthiti : 14 paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA jAva jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tiNi paliovamAiM / bhAvArtha :- prazna - tiryaya paMyendriya kavonI sthiti DeTalI che ? uttara- samuccaya tiryaMca paMcendriya jIvonI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa traNa palyopamanI che. 15 jalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA jAva jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvvakoDI / evaM sammucchimajalayara paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvvakoDI / apajjattasammucchimajalayarapaMceM diyatirikkhajoNiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / pajjattayasammucchimajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvvakoDI aMtomuhuttUNA / gabbhavakkaMtiyajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukko - seNaM puvvakoDI / apajjattayagabbhavakkaMtiyajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM jahaNNeNaM aMto- muhuttaM ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / pajjattayagabbhavakkaMtiyajalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM jahaNNeNaM
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 24/cAragatinI sthiti | 1 | aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvvakoDI aMtomuhuttUNA / bhAvArtha :- prazna- jalacara paMcaMdriya tiryaMcayonika jIvonI sthiti keTalI che? 6tta2- (1) 4ghanya aMtarbhuta bhane utkRSTa pUrvIDa varSanI sthiti cha. (2) saMmUrchAima jalacara paMcendriya tiryaMcayonikanI sthiti jaghanya-aMtarmuhUrta ane utkRSTa pUrvakroDa varSanI che. (3) saMmUrchAima jalacara paMcedriyatiryaMcayonika aparyAptakanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa paNa aMtarmuhUrta che. (4) saMmUcchima jalacara paceMdriya tiryaMcayonika paryAptakanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna koDa pUrva varSanI che. (5) garbhaja jalacara paMcaMdriya tiryaMcayonika jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa sthiti koDa pUrva varSanI che. (6) garbhaja jalacara paMcedriya tiryaMcayonika aparyAptakanI jaghanya ane utkRSTa sthiti aMtarmuhUrta pramANa che. (7) garbhaja jalacara paryAptaka jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna koDa pUrva varSanI che. 16 cauppayathalayaraparcediyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! kevaiyakAlaM ThiI paNNattA? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tiNNi paliovamAI / sammucchimacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA ukkoseNaM caurAsIivAsasahassAi / apajjattayasammucchimacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM jAva jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / / pajjattayasammucchimacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM jAva ukkoseNaM caurAsIivAsasahassAI aMtomuhuttUNAI / gabbhavakkaMtiyacauppayathalacarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM jAva ukkoseNaM tiNNi pliovmaaiN|
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ | uR zrI anuyogadvAra sUtra apajjattayagabbhavakkaMtiyacauppayathalacarapaMcediyatirikkhajoNiyANaM jAva ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / pajjattayagabbhavakkaMtiyacauppayathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM jAva ukkoseNaM tiNNi paliovamAiM aMtomuhuttUNAI / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! catuSpada sthalacara paceMdriya tiryaMca yonikanI sthiti keTalI che? uttara- gautama ! (1) 4dhanya sthiti aMtarbhUta bhane utkRSTa 35lyopamanI sthiti cha. (2) saMbhUchibha yatuSpa6 sthalayaranI 4dhanya aMtarbhUta bhane utkRSTa 84000 varSanI cha. (3) saMmUrchAima catuSpada sthalacara paMcendriya tiryaMceyonika aparyAptAnI jaghanya-utkRSTa aMtarmuhUrtanI che. (4) saMmUrchAima catuSpada sthalacara paMcendriya tiryaMcayonika paryAptAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta, utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna 84000 varSanI che. (5) garbhaja catuSpada paMcendriya tiryaMcayonika sthalacaranI jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa traNa palyopamanI sthiti cha. (6) garbhaja catuSpada paMcendriya tiryaMcayonika sthalacara aparyAptAnI jaghanya-utkRSTa sthiti aMtarmuhUrta pramANa che. (7) garbhaja catuSpada paMcendriya tiryaMcayonika sthalacara paryAptAnI jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta dhUna traNa palyopamanI sthiti che. |17 uraparisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! kevalayakAlaM ThiI paNNattA ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvvakoDI / evaM sammucchima uraparisappa jAva ukkoseNaM tevaNNaM vAsasahassAI / apajjattayasammucchimauraparisappa jAva ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / pajjattayasammucchimauraparisappa jAva ukkoseNaM tevaNNaM vAsasahassAI aNtomuhuttuunnaaii| gabbhavakkaMtiyauraparisappathalayara jAva ukkoseNaM puvvakoDI / apajjattayagabbhavakkaMtiyauraparisappa jAva jahaNNeNa vi ukkoseNa vi
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 24/cAragatinI sthiti : | F3 aMtomuhuttaM / pajjattayagabbhavakkaMtiyauraparisappa jAva ukkoseNaM puvvakoDI aMtomuhuttUNA / bhAvArtha :-prazna-mAvan ! 72parisa sthalaya tiryaya paMthendriyanI sthiti 2ii cha ? uttara- gautama ! (1) 4dhanya aMtarbhUta ane utkRSTa o'pUrva varSanI sthiti cha. (2) saMbhUmi 72parisa sthasayaranI 4ghanya aMtarbhuta, utkRSTa 53000 varSanI sthiti cha. (3) saMmUrchAima uraparisarpa aparyAptAnI jaghanya utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtanI che. (4)saMmUrchAima uraparisarpa sthalacara paryAptAnI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna 43000 varSanI cha. (5) garma4 725risapanA 4dhanya aMtarbhuta, utkRSTa o'pUrva varSanI cha. (6) garbhaja uraparisarpa sthalacaranI aparyAptAnI jaghanya-utkRSTa sthiti aMtarmuhUrtanI che. (7) garbhaja uraparisarpa sthalacaranI paryAptAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna koDapUrvanI sthiti che. |18 bhuyaparisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA jAva jahaNNaNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM puvvakoDI / sammucchimabhuyaparisappa jAva ukkoseNaM bAyAlIsaM vAsasahassAI / apajjattayasammucchimabhuyaparisappathalayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM jAva jahaNaNeNa vi ukkoseNa vi atomuhuttaM / pajjattayasammucchimabhuyaparisappa jAva ukkoseNaM bAyAlIsaM vAsasahassAI aMtomuhuttUNAI / gabbhavakkaMtiyabhuyaparisappa jAva ukkoseNaM puvvakoDI / apajjattayagabbhavakkaMtiyabhuyaparisappa jAva jahaNNeNa vi ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / pajjattayagabbhavakkaMtiyabhuyaparisappa jAva ukkoseNaM puvvakoDI aMto muhuttuunnaa|
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 4 | zrI ayogavAra sUtra bhAvArtha :- prazna- (mu4parisa sthabayaranI sthiti :2ii cha ? uttara- (1) dhanya aMtarmuhUrta bhane utkRSTa o'pUrvanA cha. (2) saMbhUmi mu4parisapanA 4ghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa 42000 vardhanI che. (3) saMmUrchAima bhujaparisarpanA aparyAptAnI jaghanya utkRSTa aMtarmuhUrtanI sthiti che. (4) saMmUrchAima bhujaparisarpanA paryAptAnI jaghanya aMtarmuhUrta, utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna 42000 varSanI (5) garbhaja bhujaparisarpanI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa kroDapUrvanI che. () f4 mu4parisapanA aparyAptAnI dhanya-utkRSTa sthiti aMtarbhUtanI cha. (7) garbhaja bhujaparisarpanA paryAptAnI jaghanya aMtarmuhUrta utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna kroDapUrva varSanI che. 19 khahayarapaMceMdiyatirikkhajoNiyANaM pucchA jAva jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM paliovamassa asaMkhejjaibhAgaM / sammucchimakhahayarapucchA jAva ukkoseNaM bAvattariM vAsasahassAI / apajjattayasamucchimakhahayara jAva jahaNNeNaM vi aMtomuhuttaM ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / . pajjattagasammucchimakhahayara jAva ukkoseNaM bAvattari vAsasahassAI aNtomuhuttuunnaaii| gabbhavakkaMtiyakhahayara jAva ukkoseNaM paliovamassa asaMkhejjaibhAgaM / apajjattayagabbhavakkaMtiyakhahayara jAva ukkoseNa vi aMtomuhuttaM / pajjattayagabbhavakkaMtiyakhahayara jAva ukkoseNaM paliovamassa asaMkhejjaibhAgaM aMtomuhuttUNaM / bhAvArtha :- prazna- yatiryaya padriya vonI sthiti 2ii cha ? uttara- (1) 4dhanya saMta DUta bhane utkRSTa pakSyopamana asaMdhyAtamA mAnI cha. (2) saMmUrchAima khecaranI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa 72000 varSanI che. (3) saMbhUchima mey2|| mayaptiAnI 4dhanya-6vRSTa sthiti ta tanI cha.
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 24/cAragatinI sthiti (4) saMmUrchima khecaranI paryAptAnI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna 72000varSanI che. (5) garbhaja khecaranI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga che. (6) garbhaja khecaranI aparyAptAnI jaghanya, utkRSTa aMtarmuhUrtanI sthiti che. (7) garbhaja khecaranI paryAptAnI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganI che. 20 ettha etesiM saMgahaNigAhAo bhavaMti / taM jahA 35 sammucchima puvvakoDI, caurAsIiM bhave sahassAiM / tevaNNA bAyAlA, bAvattarimeva pakkhINaM // 111 // gabbhammi puvvakoDI, tiNNi ya paliovamAI paramAu / 3-muyana puboDI, pattivamAsaMvamAno ya // 2 // zabdArtha :-tevaLa = trepana, vAyA = betAlIsa, vAvattara = botera, sahassArUM = hajAra. bhAvArtha : che-- gamammi = garbhajanI, paramAOM = parama Ayu, utkRSTa sthiti, kara = uraparisarpa, muLa bhujaparisarpanI, pattikavamAsaMghamALo = palyopamano asaMkhyAtamA bhAga. - pUrvokta tiryaMca paMcendriya jIvonI sthiti viSayaka varNana saMgrahaNI gAthAmAM A pramANe saMmUrchima tiryaMca paMcendriyomAM anukramathI utkRSTa sthiti (1) jalacaranI kroDapUrva varSa, (2) sthalacara catuSpadanI 84000 varSa, (3) uraparisarpa sthalacara 53000 varSa, (4) bhujaparisarpa sthalacaranI 42000 varSa, (5) khecaranI 72000 varSanI jANavI. garbhaja tiryaMca paMcadriyamAM anukramathI (1) jalacaranI kroDapUrva varSa, (2) sthalacaranI traNa palyopamanI, (3) uraparisarpanI kroDa pUrva varSanI (4) bhujaparisarpanI kroDapUrva varSanI, (5) khecaranI palyopamanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa sthiti che. vivecana : A sUtramAM sUtrakAre tiryaMca paMceMdriya jIvonI sthiti kahI che. tiryaMca paMcendriyanA jalacara, catuSpada sthalacara, uraparisarpa, bhujaparisarpa ane khecara A pAMca bheda che. te pratyekanA punaH saMmUrcchima ane
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 ] zrI anuyogadvAra sUtra garbhaja evA be bheda thAya ane tenA punaH paryAptA aparyAptA A rIte bheda thAya che. sUtrakAre jalacara Adi pratyeka bhedamAM sAta prazna pUchI sthitinuM spaSTIkaraNa karyuM che, je sUtrapAThathI spaSTa che. garbhaja tiryaMca paMcendriyamAM traNa palyopamanI utkRSTa sthiti bhogabhUminA tiryaMcanI apekSAe samajavI. kroDapUrvanI sthiti hoya tyAM sudhI saMkhyAta varSanuM AyuSya kahevAya ane tethI vadhu sthiti hoya to te asaMkhyAta varSanuM AyuSya kahevAya che. bhogabhUmimAM asaMkhyAta varSanuM AyuSya hoya che, sthiti parathI spaSTa thAya che ke bhogabhUmimAM garbhaja sthalacara catuSpada ane khecara be prakAranA tiryaMca paMcendriya jIvoja hoya che. saMmUrchAima-garbhaja sarvanA aparyAptAnI sthiti jaghanya utkRSTa aMtarmuhUrta ja che ane paryAptAmAM paNa jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che. utkRSTa sthiti nIce pramANe che. tiryaMca padriya jIvonI utkRSTa sthiti | kama | nAma | saMmUrNima garbhaja jaLacara catuSpada sthalacara uraparisarpa sthalacara bhuja parisarpa sthalacara khecara koDapUrva varSa 84000 varSa pa3000 varSa 42000 varSa 72000 varSa kroDapUrva varSa 3 palyopama kroDa pUrva koDa pUrva palyopamano a.saM. bhAga. manuSyonI Ayuristhati :21 maNussANaM bhaMte ! kevaikAlaM ThiI pa0 ? goyamA ! jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tiNNi pliovmaaiN| sammucchimamaNussANaM jAva jahaNNeNa aMtomuhuttaM ukkoseNa vi aNtomuhuttN| gabbhavakkaMtiyamaNussANaM jAva jahaNNeNaM aMtomuhuttaM ukkoseNaM tiNNi paliovamAiM / apajjattayagabbhavakkaMtiyamaNussANaM jAva ukkoseNa vi aMto- muhuttaM / pajjattayagabbhavakkaMtiyamaNussANaM jAva ukkoseNaM tiNNi paliovamAI aMtomuhuttUNAI / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! manuSyonI Ahusthiti keTalI che? uttara- he gautama! jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa traNa palyopamanI che.
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 24/cAragatinI sthiti | 367 | saMmUrchAima manuSyanI jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa paNa aMtarmuhUrtanI che. garbhaja manuSyonI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa traNa palyopamanI che. aparyApta garbha manuSyanI jaghanya-utkRSTa sthiti aMtarmuhUrta pramANa che. paryApta garbhaja manuSyanI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta ane utkRSTa aMtarmuhUrta nyUna traNa palyopamanI che. vivecana : A sUtramAM manuSyanI sthiti varNavI che. manuSyagatimAM mAtA-pitAnA zukra-zoNitanA mizraNathI je jIvo utpanna thAya te garbhaja manuSya kahevAya che ane garbhaja manuSyanA (maLa, mUtra) lohI, paru vagere 14 prakAranA azucinA sthAnamAM pudgalone grahaNa karI je jIva utpanna thaI jAya te saMmUrchAima manuSya kahevAya che. saMmUrchAima manuSyo paryAptA thatAM nathI. aparyApta avasthAmAM ja mRtyu pAme che. tenI jaghanya, utkRSTa sthiti aMtarmuhUrta che. garbhaja manuSyanA aparyAptAnI sthiti paNa jaghanya-utkRSTa aMtarmuhUrtanI che. garbhaja manuSyanA paryAptAnI jaghanya sthiti aMtarmuhUrtanI che ane utkRSTa sthiti traNa palyopamanI che, te devaku uttarakuru bhogabhUminI apekSAe samajavI tathA bharata-airavata kSetramAM kALaparivartana thAya che. temAM suSama-suSamA nAmanA prathama ArAnI apekSAe samajavI. manuSyanI sthiti nAma | jaghanya sthiti | utkRSTa sthiti aparyA. saMmUrchAima manuSya aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta aparyA. garbhaja manuSya aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta paryA. garbhaja manuSya aMtarmuhUrta | aMtarmuhUrtanyUna 3 palyopama krama vyaMtara devonI sthiti :22 vANamaMtarANaM bhaMte ! devANaM kevaiyakAlaM ThiI paNNattA? goyamA ! jahaNNeNaM dasavAsasahassAI ukkoseNaM paliovamaM / vANamaMtarINaM bhaMte ! devINaM kevaiyakAlaM ThiI paNNattA? goyamA ! jahaNNeNaM dasavAsasahassAI ukkoseNaM addhpliovm| bhAvArtha :- prazna- he bhagavana! vANavyaMtaradevonI sthiti keTalA kALanI che? uttara- he gautama ! jaghanya 10,000 varSa ane utkRSTa 1 palyopamanI che.
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 8 | zrI ayogavAra sUtra prazna- bhagavana! vyaMta hevImonI sthiti 240 nI cha ? uttara- gautama ! 4dhanya 10,000 varSanI mane utkRSTa apiyopabhanI cha. jyotiSka devonI sthiti :23 joisiyANaM bhaMte ! devANaM pucchA jAva jahaNNeNaM aTThabhAgapaliovama ukkoseNaM paliovamaM vAsasayasahassamabbhahiyaM / joisINaM bhaMte ! devINaM jAva jahaNNeNaM aTThabhAgapaliovamaM ukkoseNaM addhapaliovamaM paNNAsAe vAsasahassehiM abbhahiyaM / / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! jyotiSka devonI sthiti keTalA kALanI kahI che? yAvata jaghanya palyopamano AThamo bhAga ane utkRSTa eka lAkha varSa adhika eka palyopamanI sthiti che. prazna- jyotiSka devIonI sthiti keTalA kALanI che? yAvatu jaghanya palyopamano AThamo bhAga bhane kRSTa 50,000 varSa aghi ma palyo5manI sthiti cha. 24 caMdavimANANaM bhaMte ! devANaM jAva jahaNNeNaM caubhAgapaliovamaM ukkoseNaM paliovamaM vAsasayasahassahiyaM / caMdavimANANaM bhaMte ! devINaM jAva jahaNNeNaM caubhAgapaliovama ukkoseNaM addhapaliovamaM paNNAsAe vAsasahassehiM abbhahiyaM / bhAvArtha :- bhaMte! caMdravimAnavAsIdevonI vAva jaghanya sthiti palyopamano cotho bhAga ane utkRSTa lAkha varSa adhika eka palyopamanI che. bhaMte ! caMdravimAnavAsI devIonI yAvata sthiti jaghanya palyopamano cotho bhAga pramANa ane utkRSTa 50,000 varSa aghi malyopamanI che. 25 sUravimANANaM bhaMte ! devANaM jAva jahaNNeNaM caubhAgapaliovamaM ukkoseNaM paliovamaM vAsasahassAhiyaM / sUravimANANaM bhaMte ! devINaM jAva jahaNNeNaM caubhAgapaliovamaM ukkoseNaM addhapaliovamaM paMcahivAsasaehiM ahiyaM / bhAvArtha - prazna- maMta! sUryavimAnanA devonI sthiti yAvata jaghanya palyopamano cothobhAga ane utSTa 1000 varSa aghisyopabhanI sthiti cha.
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 24/cAragatinI sthiti [ 369 ] uttara- bhale! sUryavimAnanI devIonI yAvat sthiti jaghanya palyopamano cotho bhAga ane utkRSTa 500 varSa adhika ardha palyopamanI che. 26 gahavimANANaM ! devANaM jAva jahaNNeNaM caubhAgapaliovamaM ukkoseNaM paliovamaM / gahavimANANaM bhaMte ! devINaM jAva jahaNNeNaM caubhAgapaliovamaM ukkoseNaM addhapaliovamaM / bhAvArtha :- prahavimAnanA devonI sthiti thAva jaghanya palyopamano cotho bhAga ane utkRSTa eka palyopamanI che. grahavimAnanI devIonI sthiti jaghanya palyopamano cotho bhAga ane utkRSTa ardha palyopamanI che. | 27 NakkhattavimANANaM bhaMte ! devANaM jAva jahaNNeNaM caubhAgapaliovama ukkoseNaM addhapaliovamaM / NakkhattavimANANaM bhaMte ! devINaM jAva jahaNNeNaM caubhAgapaliovamaM ukkoseNaM sAtiregaM caubhAgapaliovamaM / bhAvArtha :bhaMte ! nakSatra vimAnanA devonI sthiti jaghanya palyopamano cotho bhAga utkRSTa ardha palyopamanI che. bhaMte! nakSatra vimAnanI devIonI sthiti jaghanya palyopamano cotho bhAga ane utkRSTa sAtireka palyopamanA cothA bhAganI che. 28 tArAvimANANaM bhaMte ! devANaM jAva jahaNNeNaM aTThabhAgapaliovamaM ukkoseNaM caubhAgapaliovamaM / tArAvimANANaM bhaMte ! devINaM jAva jahaNNeNaM aTThabhAgapaliovamaM ukkoseNaM sAtiregaM aTThabhAgapaliovamaM / bhAvArtha :- bhaMte! tArAvimAnanA devonI sthiti thAva jaghanya palyopamano AThamA bhAga ane utkRSTa palyopamanA cothA bhAganI che. bhaMte! tArA vimAnanI devIonI sthiti yAvata jaghanya palyopamanA AThamA bhAganI ane utkRSTa palyopamanA AThamA bhAganI sAdhika che. vivecana : A sUtramAM jyotiSka devonI sthiti varNavAmAM AvI che. je sthiti sutrapAThathI ja spaSTa che. jyotiSka
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 370 | zrI anuyogadvAra sUtra devonA pAMca bheda che. caMdra, sUrya, graha nakSatra ane tArA. teonA vimAnAvAsa madhyalokamAM che. samapRthvIthI 790 yojanathI zarU karI 900 yojana sudhI arthAt 110 yojanamAM jyotiSka devo rahelA che. manuSyaloka-aDhIdvIpamAM A pAMca prakAranA jyotiSka devo meru parvatanI pradakSiNA kare che ane tenA kAraNe manuSya kSetramAM divasa-rAta thAya che. aDhIdvIpanI bahAra jyotiSka maMDaLa sthira che. tethI tyAM rAtadivasanuM parivartana nathI. anyo pratomAM samuccaya jyotiSI devAnI ane tArA vimAnavAsI devanI jaghanya sthitisAdhika palyopamanA AThamA bhAganI kahI che, paraMtu prajJApanA sUtranA cothA padamAM palyopamanA AThamA bhAganI che. mATe prastuta sUtromAM te ja pATha svIkArela che thokaDAomAM paNa tema ja pracalita che. mATe anuyogadvAra sUtramAM A sAdhikano pATha azuddha pratIta thAya che. vaimAnika bAra devalokanA devonI sthiti :| 29 vemANiyANaM bhaMte ! devANaM jAva jahaNNeNaM paliovama ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAiM / vemANINaM bhaMte ! devINaM jAva jahaNNeNaM paliovama ukkoseNaM paNapaNNaM pliovmaaiN| bhAvArtha :- bhaMte ! vaimAnika devonI sthiti thAva, jaghanya eka palyopamanI ane utkRSTa 33 sAgaropamanI che. bhaMte! vaimAnika devIonI sthiti yAvata jaghanya eka palyopamanI ane utkRSTa 55 palyopamanI che. 30 sohamme NaM bhaMte ! kappe devANaM jAva jahaNNeNaM paliovama ukkoseNaM doNNi saagrovmaaiN| sohamme NaM bhaMte ! kappe pariggahiyANaM devINaM jAva jahaNNeNaM paliovamaM ukkoseNaM satta paliovamAiM / sohamme NaM bhaMte ! kappe apariggahiyANaM devINaM jAvajahaNNeNaM paliovama ukkoseNaM paNNAsaM paliovamAiM / bhAvArtha :- bhaMte! saudharmakalpanA devonI sthiti yAvata jaghanya eka palyopama ane utkRSTa sthiti be sAgaropamanI che. bhaMte ! saudharmakalpanI parigRhitAdevIonI sthiti yAvata jaghanya eka palyopamanI ane utkRSTa
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 24/cAragatinI sthiti 371 sAta palyopamanI che. bhaMte ! saudharma kalpanI aparigRhitA devIonI sthiti yAvat jaghanya eka palyopama ane utkRSTa 50 palyopamanI che. 31 IsANe NaM bhaMte ! kappe devANaM jAva jahaNNeNaM sAiregaM paliovamaM ukkoseNaM sAiregAiM do sAgarovamAiM / IsANe NaM bhaMte ! kappe pariggahiyANaM devINaM jAva jahaNaNeNaM sAiregaM paliovamaM ukkoseNaM Nava paliovamAI / IsANe NaM bhaMte ! kappe apariggahiyANaM devINaM jAva jahaNNeNaM sAiregaM pAloovamaM ukkoseNaM paNapaNNaM paliovamAI / bhAvArtha :- bhaMte ! IzAna kalpanA devonI sthiti yAvat jaghanya sAtireka palyopama ane utkRSTa sAtireka be sAgaropama. bhaMte ! IzAna kalpanI parigRhitA devIonI sthiti yAvat jaghanya sAdhika palyopama ane utkRSTa nava palyopamanI che. he bhagavan ! IzAna kalpanI aparigRhitA devIonI sthiti yAvat jaghanya sAdhika palyopama ane utkRSTa 55 palyomanI che. 32 saNakumAre NaM bhaMte ! kappe devANaM jAva jahaNNeNaM do sAgarovamAiM ukkoseNaM satta sAgarovamAI / bhAvArtha :- bhaMte ! sanatkumAra kalpanA devonI sthiti yAvat jaghanya be sAgaropamanI ane utkRSTa sAta sAgaropamanI che. 33 mAhiMde NaM bhaMte! kappe devANaM jAva jahaNNeNaM sAiregAiM do sAgarovamAI, ukkoseNaM sAiregAiM satta sAgarovamAiM / bhAvArtha :- bhaMte ! mAhendra kalpanA devonI sthiti yAvat jaghanya sAdhika be sAgaropama ane utkRSTa sAdhika 7 sAgaropama. 34 baMbhaloe NaM bhaMte ! kappe devANaM jAva jahaNNeNaM satta sAgarovamAiM ukkoseNaM dasa sAgarovamAiM /
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ | u72 / zrI anuyogadvAra sUtra bhAvArtha :- bhaMte ! brahmaloka kalpanA devonI yAvatu jaghanya sthiti 7 sAgaropama ane utkRSTa dasa sAgaropama che. | 35 laMtae kappe jAva jahaNNeNaM dasa sAgarovamAI ukkoseNaM coddasa saagrovmaaiN| mahAsukke jAva jahaNNeNaM coddasa sAgarovamAiM ukkoseNaM sattarasa sAgarovamAI / sahassAre jAvajahaNNeNaM sattarasa sAgarovamAI ukkoseNaM aTThArasa sAgarovamAiM / ANae jAva jahaNNeNaM aTThArasa sAgarovamAI ukkoseNaM e kkUNavIsaM sAgaro- vamAI / pANae jAva jahaNNeNaM egUNavIsaM sAgarovamAI ukkoseNaM vIsaM sAgaro- vamAI / AraNe jAva jahaNNeNaM vIsaM sAgarovamAI ukkoseNaM ekkavIsaM sAgaro- vamAiM / accue jAva jahaNNeNaM ekkavIsaM sAgarovamAI ukkoseNaM bAvIsaM sAgarovamAiM / bhAvArtha :- lAMtaka kalpanA devonI jaghanya sthiti 10 sAgaropama ane utkRSTa 14 sAgaropamanIche. mahAzukra kalpanA devonI sthiti jaghanya 14 sAgaropama ane utkRSTa 17 sAgaropamanI che. sahasAra kalpanA devonI sthiti jaghanya 17 sAgaropama ane utkRSTa 18 sAgaropamanI che. ANata kalpanA devonI sthiti jaghanya 18 sAgaropama ane utkRSTa 19 sAgaropamanI che. prANata kalpanA devonI sthiti jaghanya 19 sAgaropama ane utkRSTa 20 sAgaropamanI che. AraNa kalpanA devonI sthiti jaghanya 20 sAgaropama ane utkRSTa 21 sAgaropamanI che. azruta kalpanA devonI sthiti jaghanya 21 sAgaropama ane utkRSTa rara sAgaropamanI che. zaiveyaka devonI sthiti :36 heTThimaheTThimagevejjavimANesu jAva jahaNNeNaM bAvIsaM sAgarovamAI ukkoseNaM tevIsaM sAgarovamAI / __ heTrimamajjhimagevejjavimANesu jAva jahaNNNaM tevIsaM sAgarovamAI ukkoseNaM cauvIsaM sAgarovamAiM / heTThimauvarimagevejja jAva jahaNNeNaM cauvIsaM sAgarovamAI ukkoseNaM paNavIsa sAgarovamAI /
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 24/cAragatinI sthiti | 393 majjhima heTThimagevejja jahaNNeNaM paNavIsaM sAgarovamAI ukkoseNaM chavvIsaM saagrovmaaii| majjhimamajjhimagevejja jAva jahaNNeNaM chavvIsaM sAgarovamAiM ukkoseNaM sattAvIsaM sAgarovamAI / majjhimauvarimagevejja jAva jahaNNeNaM sattAvIsaM sAgarovamAI ukkoseNaM aTThAvIsaM sAgarovamAiM / uvarimahedvimagevejja jAva jahaNNeNaM aTThAvIsaM sAgarovamAI ukkoseNaM ekkUNatIsaM sAgarovamAI / / uvarimamajjhimagevejja jAva jahaNNeNaM ekkUNatIsaM sAgarovamAI ukkoseNaM tIsaM sAgarovamAI / / uvarimauvarimagevejja jAva jahaNNeNaM tIsaM sAgarovamAiM ukkoseNaM e kkatIsaM sAgarovamAiM / bhAvArtha :- adhastana adhastana raiveyakanI sthiti jaghanya rara sAgaropama ane utkRSTa 23 sAgaropamanI adhastana madhyama greveyakanI sthiti jaghanya 23 sAgaropama, utkRSTa 24 sAgaropamanI che. adhastana uparima greveyakanI sthiti jaghanya 24 sAgaropama ane utkRSTa 25 sAgaropamanI che. madhyama adhatana greveyakanI sthiti 25 sAgaropama ane utkRSTa rada sAgaropamanI che. madhyama madhyamaraiveyakanI sthiti jaghanya ra0 sAgaropama ane utkRSTa 27 sAgaropamanI che. madhyama uparima raiveyakanI sthiti jaghanya 27 sAgaropamanI, utkRSTa 28 sAgaropamanI che. uparima adhastana raiveyakanI sthiti jaghanya 28 sAgaropamanI, utkRSTa 29 sAgaropamanI che. uparima madhyama raiveyakanI sthiti jaghanya ra9 sAgaropamanI, utkRSTa 30 sAgaropamanI che. uparima uparima raiveyakanI sthiti jaghanya 30 sAgaropama, utkRSTa 31 sAgaropamanI che. anuttara vimAnavAsI devonI sthiti :37 vijaya-vejayaMta-jayaMta-aparAjitavimANesu jAva jahaNNeNaM ekkatIsaM
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 374 ] zrI ayogavAra sUtra sAgarovamAI ukkoseNaM tettIsaM sAgarovamAI / savvaTThasiddhe NaM bhaMte ! mahAvimANe devANaM jAva ajahaNNamaNukkosaM tettIsaM sAgarovamAI / se taM suhume addhApaliovame / se taM addhApaliovame / bhAvArtha - vijaya, vaijayaMta, jayaMta ane aparAjita vimAnanA devonI sthiti jaghanya 31 sAgaropama ane utkRSTa 33 sAgaropamanI che. prazna- he bhagavan! sarvArthasiddha mahAvimAnanA devonI sthiti keTalA kALanI che? uttara- savArthasiddha mahAvimAnanA devonI sthiti ajaghanya-anutkRSTa 33 sAgaropamanI che. A rIte sUkSma addhA palyopamanuM varNana pUrNa thAya che, temaja aApalyopamanI vaktavyatA pUrNa thAya che. vivecana : saudharma devalokathI azruta parvatanA 12 devalokane kalpapapanna kahevAya che. temAM Indra(rAjA samAna), sAmAnika devo, sainika devo tevA bheda che. raiveyaka ane anuttara vimAnavAsI devo kalpAtIta che. tyAM Indra sAmAnika Adi bheda nathI te sarva devo ahamendra che arthAt svayaM rAjA jevA che. tyAM zAsaka zAstAnA bheda nathI mATe te kalpAtIta kahevAya che. prathama be devaloka sudhI devIo che. temAM devonI grahaNa karelI devIo parigRhItA kahevAya che ane koI eka devanI grahaNa karela na hoya tevI devIo aparigRhitA kahevAya che. trIjA devalokathI uparanA devalokamAM devIo nathI. mATe be devaloka sudhI ja devIonI sthiti varNavI che. ahIM sutramAM sUtrakAre pAMca anuttara vimAnanA nAma batAvyA che paNa raiveyakanA nAma batAvyA nathI. te nAma A pramANe cheadhastanatrikanA bhadra, subhadra, sujAta, madhyamatrikanA saumanasu, priyadarzana, sudarzana ane uparimatrikanA amoha, sumati, yazodhara. A navanAma raiveyakanA che. sarvArthasiddha vimAnamAM sarva jIvo ekAvatArI-eka bhava manuSyano karI mokSe janArA hoya che, tethI tene mahAvimAna kahyuM che. sarvArthasiddha sivAyanA anya sarva devalokomAM jaghanya utkRSTa ema be prakAranI sthiti hoya che. jaghanya-utkRSTanI vaccenI sthiti madhyama kahevAya che. sarvArthasiddha vimAnanA sarva devonI eka sarakhI 33 sAgaropamanI ja sthiti hoya che. te sUcavavA ja tyAM 'ajaghanya-anutkRSTa' pada ApyuM che. badhA ja devonI aparyApta avasthAnI sthiti aMtarmuhUrta pramANa che ane paryAptAvasthAnI sthiti aMtarmuhUrta nyUna je devalokanI jeTalI sthiti kahI che, teTalI jANavI. ahIM paryAptA-aparyAptAno bheda karyo na hovAthI sAmAnya rUpe utkRSTa sthiti batAvI che. tethI aMtarmuhurta cuna kahyuM nathI. A Ayu- sthitimAM palyopama-sAgaropamanI je sthitio che te sUkSma addhA palyopama ane sUkSma addhA sAgaropama rUpa jANavI. A rIte sUkSma addhA palyopamanA varNanamAM ahIM cAragatinA jIvonI sthitinuM vistRta varNana
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 24mAragatinI sthiti _. [ 375 ] karavAmAM AvyuM che. cAre nikAyanA devonI sthiti nAma | jaghanyasthiti | utkRSTa sthiti bhavanapati 10,000 varSa sAdhika eka sAgaropama 10,000 varSa asurakumAra asurakumAradevI navanikAyanA deva navanikAya devI 10,000 varSa 10,000 varSa sADAcAra palyopama. dezona be palyopama dezona eka palyopama vANavyaMtara devo vyaMtara devo eka palyopama 10,000 varSa " ardha palyopama vyaMtara devIo jyotiSka devo jyotiSka devo audhika palyopamAM no AThamo bhAga 2. | jyotiSka devIo audhika | palyano AThamo bhAga eka lAkha varSa adhika eka palyopama 50000 varSa adhika ardha palyo. caMdradeva palyopamano cothobhAga | 1lAkha varSa adhika 1 palyopama. caMdranI devIo palyano cothobhAga pa0000 varSa adhika ardha palyopama palyano cothobhAga hajAra varSa adhika 1 palyopama sUryadeva sUryadevI grahadevo palyano cothobhAga 500 varSa adhika ardha palyo. palyano cothobhAga 1 palyopama
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 376 | zrI anuyogadvAra sUtra grahadevIo palyano cothobhAga ardha palyopama palyano cothobhAga ardha palyopama sAdhika palyano cotho bhAga nakSatradeva nakSatradevI tArA deva tArAdevI palyano cothobhAga palyano AThamo bhAga palyano AThamobhAga | palyano cotho bhAga sAdhika palyano AThamo bhAga vaimAnika devonI sthiti saudharmakalpa deva 1 palyopamara sAgaropama saudharmakalpa parigrahItA devI | 1 palyopama7 palyopama sAdhika 2 sAgaropama saudharmakalpa aparigRhItAdevI 1 palyopama50 palyopama IzAnakalpanA deva | sAdhika palyopama IzAnakalpanI parigRhItA devI sAdhika palyopama IzAnanI aparigRhItAdevI sAdhika palyopama sanaskumAra kalpanA devo 2 sAgaropama mAhendrakalpanA devo sAdhika 2 sAgaropamAM brahmaloka kalpanA devo 7 sAgaropamAM 9 palyopama papa palyopama 7 sAgaropama sAdhika 7 sAgaropamAM 10 sAgaropama lAMtaka kalpanA devo mahAzukra kalpanA devo sahasAra kalpanA devo Anata kalpanA devo prANata kalpanA devo AraNa kalpanA devo azruta kalpanA devo
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 24/cAragatinI sthiti 377 prathama greveyakanA devo bIjI raiveyakanA devo trIjI raiveyakanA devo cothI raiveyakanA devo pAMcamI greveyakanA devo chaThThI raiveyakanA devo sAtamI raiveyakanA devo AThamI raiveyakanA devo navamI greveyakanA devo cAra anuttara vimAnanA devo| 31" sarvArthasiddha vimAnanA devo ajaghanya anutkRSTa 33 sAgaropamanI sthiti. 'II prakaraNa-ra4 saMpUrNa ||
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 378 paccIsamuM prakaraNa kAlapramANamAM kSetrapalyopama zrI anuyogadvAra sUtra kSetra palyopama nirUpaNa 1 se kiM taM khettapaliovame ? khettapaliovame duvihe paNNatte, taM jahAsuhume ya vAvahArie ya / tattha NaM je se suhame se Thappe / bhAvArtha :- prazra - kSetra pasyopamanuM sva35 devu che ? uttara- kSetra palyopamanA be prakAra che. te A pramANe che - 1. sUkSma kSetrapalyopama 2. vyAvahArika kSetrapalyopama. temAM je sUkSma kSetrapalyopama che, te sthApanIya che. tenuM varNana pachI karaze. : I 2 tattha NaM je se vAvahArie, se jahAnAmae palle siyA joyaNaM AyAmavikkhaMbheNaM, joyaNaM uDDuM uccatteNaM, taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM; se jaM palle egAhiya-behiya-tehiya jAva bharie vAlaggakoDINaM / te NaM vAlaggA No aggI DahejjA, No vAo harejjA, jAva No pUittAe havvamAgacchejjA / jeNaM tassa pallassa AgAsapaesA tehiM vAlaggehiM apphuNNA tato NaM sama samae gae egamegaM AgAsapaesaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe jAva NiTThie bhavai / se taM vAvahArie khettapaliovame / eesiM pallANaM koDAkoDI havejja dasaguNiyA / taM vAvahAriyassa khettasAgarovamassa egassa bhave parimANaM // 113 // bhAvArtha :- utsedhAMgula pramANathI eka yojana lAMbo, pahoLo, UMDo ane kAMIka adhika traNaguNI paridhivALA eka palyane(kUvAne) be, traNa divasathI sAta divasa sudhInA ugelA vAlAgna koTiothI ThAMsIThAMsIne evI rIte bharavAmAM Ave ke agni te vAlAgnane bALI na zake, pavana tene uDADI na zake, temAM kohavATa thaI na zake, te saDI na zake ane temAM durgaMdha utpanna thaI na zake. tyAra pachI te palyamAMthI samaye- samaye vAlAgnothI sparzAyelA AkAzapradezomAMthI eka--eka AkAzapradeza bahAra kADhatAM--kADhatAM, jeTalA samayamAM te palya khAlI thaI jAya, teTalA kALane eka vyAvahArika kSetra palyopama kahevAmAM Ave che.
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 25/kSetra palyopama | 379 | te vyAvahArika kSetra palyopamane dasa kroDAkoDIthI guNatAM vyAvahArika kSetra sAgaropama bane che arthAtu dasa kroDAkoDI vyAvahArika kSetra palyopama barAbara eka vyAvahArika kSetra sAgaropama che. vivecana : A sUtramAM vyAvahArika kSetra palyopama ane sAgaropamanuM svarUpa darzAvyuM che. vyAvahArika uddhAra palyopama ane addhApalyopamanI jema ja ahIM utsadhAMgulanA mApathI eka yojana pramANa lAMbA pahoLA, UMDA palyane te ja rIte vAlAjhathI bharavo. vAlAjhane bahAra kADhavAmAM te baMne palyamAM samayanI mukhyatA hatI jyAre ahIM kSetranI mukhyatA che. te vAlA groe je AkAzapradezane sparyA che, te AkAzapradezamAMthI samaye-samaye eka-eka AkAzapradeza bahAra kADhatAM saMpUrNa AkAzapradeza bahAra nIkaLI jAya, tyAre eka vyAvahArika kSetra palyopama thAya che. eka-eka vAlAgra potAnI chae dizAmAM asaMkhyAta-asaMkhyAta AkAzapradezane sparzIne rahe che. A vyAvahArika kSetra palyopamamAM asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kAla vyatIta thAya che. | 3 eehiM vAvahAriehiM khettapaliovama-sAgarovamehiM kiM payoyaNaM? ee hiM patthi kiMcippaoyaNaM, kevalaM tu paNNavaNA paNNavijjai / se taM vAvahArie khettapali- ovame / bhAvArtha :- prazna- A vyAvahArika kSetra palyopama ane sAgaropamathI zuM prayojana siddha thAya che? tenuM kathana zA mATe karyuM che? uttara- A vyAvahArika kSetra palyopama-sAgaropamathI koI prayojana siddha thatuM nathI. tenI mAtra prarUpaNA karAya che. sUkSma kSetra palyopama samajavAmAM te sahAyaka bane che mATe tenI prarUpaNA sUtrakAre karI che. A vyAvahArika kSetrapalyopamanuM svarUpa che. sUmakSetra palyopama-sAgaropama :| 4 se kiM taM suhume khettapaliovame ? suhume khettapaliovame se jahANAmae palle siyA joyaNaM AyAma-vikkhaMbheNaM, joyaNaM urlDa uccatteNaM,taM tiguNaM savisesaM parikkheveNaM; se NaM palle egAhiya-behiyatehiya jAva ukkoseNaM sattaratta-parUDhANaM sammaDhe saNNicitte bharie vAlaggakoDINaM / tattha NaM egamege vAlagge asaMkhejjAiM khaMDAI kajjai, te NaM vAlaggA diTThIogAhaNAo asaMkhejjaibhAgamettA suhumassa paNagajIvassa sarIrogAhaNAo
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 380 / zrI anuyogadvAra sUtra asaMkhejjaguNA / te NaM vAlaggA No aggI DahejjA, No vAu herajjA, No kucchejjA, No palividdhaMsejjA, No pUittAe havvamAgacchejjA / je NaM tassa pallassa AgAsapadesA tehiM vAlaggehiM apphuNNA vA aNupphuNNA vA tao NaM samae samae gate egamegaM AgAsapadesaM avahAya jAvaieNaM kAleNaM se palle khINe NIrae Nilleve NiTThie bhavai / se taM suhume khettapaliovame / zArtha :-apphuNNA = sparzAyA, aNapphuNNA = nahI spazAyedA. bhAvArtha :- prazna- sUkSma kSetrapakSyo5marnu 2535 cha ? sUkSma kSetra palyopamanuM svarUpa A pramANe che. jema ke koI eka yojana lAMbA, pahoLA, UMDA ane sAdhika traNaguNI paridhivALA palyane eka, be, traNa yAvata sAta divasanA ugelA vAlAgronA pratyekanA asaMkhyAta-asaMkhyAta TukaDA karI bharavAmAM Ave. te vALanA pratyeka TukaDA, daSTinA viSayabhUta padArthanI apekSAe asaMkhyAta bhAga pramANa nAnA ane sUkSma panaka jIvonI zarIravagAhanA karatAM asaMkhyAtaguNA adhika hoya che. te vAlAgra khaMDo palyamAM evA ThAMsI ThAMsIne bharavAmAM Ave ke agni tene bALI na zake, vAyu tene uDADI na zake, na to te saDI zake, na pANIthI bhIMjAya ke na kohavAya zake, na temAM durgadha utpanna thaI zake. te vAlAgra khaMDoe palyamAM rahelA je AkAzapradezone sparyA hoya ane je AkAzapradezane spardho na hoya arthAt palyagata sarva AkAzapradezamAMthI pratisamaya eka-eka AkAzapradezane bahAra kADhavAmAM Ave ane jeTalA samayamAM te patyakSINa, nirlepa, nIraja ane vizuddha thaI jAya, sarvaAkAzapradeza nIkaLI jAya, teTalA kALane sUkSmakSetra palyopama kahevAmAM Ave che. | 5 tattha NaM coyae paNNavarga evaM vayAsI- atthi NaM tassa pallassa AgAsapae sA je NaM tehiM vAlaggehiM aNapphuNNA ? hatthA atthi / jahA ko diTuMto? se jahANAmae koTThae siyA kohaMDANaM bharie, tattha NaM mAuluMgA pakkhittA te vi mAyA, tattha NaM billA pakkhittA te vi mAyA, tattha NaM AmalayA pakkhittA te vi mAyA, tattha NaM bayarA pakkhittA te vi mAyA, tattha NaM caNagA pakkhittA te vi mAyA, tattha NaM muggA pakkhittA te vi mAyA, tattha NaM sarisavA pakkhittA te vi mAyA, tattha NaM gaMgAvAluyA pakkhittA sA vi mAyA, evAmeva eeNaM diTuMteNaM atthi NaM tassa pallassa AgAsapaesA je NaM tehiM vAlaggehiM aNapphuNNA / eesiM pallANaM, koDAkoDI havejja dasaguNiyA / taM suhumassa khettasAgarovamassa, egassa bhave parimANaM // 114 //
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ [prakaraNa 25/kSetra palyopama | | [ 381] bhAvArtha :- sUkSma kSetra palyopamanA viSayamAM guruzrIe prarUpaNA karI, tyAre ziSya pUchyuM. prazna- zuM vAlAjhathI bharelA te palyamAM koI evA AkAzapradeza paNa hoI zake ke je te vAlAgrothI askRSTa hoya ? uttara- hA, te palyamAM vAlAjhathI aspaSTa AkAzapradeza paNa hoya che. prazna- A viSayamAM koI daSTAMta che? | uttara-hA, jema koI koThImAM (1) koLAne bharavAmAM AvyA hoya ane (2) temAM bijorA nAMkhavAmAM Ave to te temAM samAI jAya che, (3) temAM bIlA nAMkhavAmAM Ave to samAI jAya che, (4) temAM AmaLA nAMkhavAmAM Ave to te paNa samAI jAya che, (5) temAM kramazaH bora, (6) caNA, (7) maga, (8) sarasava, (9) gaMgAnI retI nAMkhavAmAM Ave to te samAI jAya che. A ja rIte A daSTAMtathI te palyamAM paNa vAlAjhathI aspaSTa AkAzapradeza hoya che. A sUkSmakSetra palyopamane dasa kroDAkroDIthI guNatA eka sUkSmakSetra sAgaropama thAya che. vivecana : A sutromAM sUkSmakSetra palyopama ane sAgaropamanuM svarU5 varNana karavAmAM AvyuM che. vyAvahArika kSetra palyopamamAM samaye-samaye vAlAthI sparzAyelA AkAzapradeza kADhavAnuM vidhAna che ane temAM asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI kAla samApta thaI jAya arthAt vyAvahArika kSetra palyopama asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kAla pramANa che. sUkSma kSetra palyopamamAM te pratyeka vAlAgranA asaMkhyAtaasaMkhyAta khaMDa karI palyamAM bharavAmAM Ave che ane palyamAM rahela vAlAjhathI spaSTa-askRSTa AkAzapradezane bahAra kADhavAmAM Ave che mATe vyAvahArika palyopama karatAM A sUkSma palyopama asaMkhyAta gaNo moTo che. zaMkA :- sUkSma kSetra palyopamanI kALagaNanAmAM jo palyamAM rahelA vAlAjhathI spaSTa ane aspaSTa sarva AkAza pradeza grahaNa thAya che, to vAlAjhane palyamAM bharavAnuM kathana zA mATe? samAdhAna :- "daSTivAda aMgamAM keTalAka dravyonI gaNanA A sUkSma kSetra palyopamanA spaSTa AkAza pradezathI karAya che, keTalAka dravyonI gaNanA aspaSTa AkAzapradezathI karAya che mATe vAlAjhathI palya bharavAnI vAta paNa saprayojana che. zaMkA - vAlAjhathI ThAMsIThAMsIne bharavAmAM AvelA palpamAM aspaSTa AkAzapradeza kema saMbhave ? temAM khAlI jagyA to hotI nathI ? samAdhAnaH- koI koThImAM koLA bharyA hoya ane temAM bijorA nAMkhavAmAM Ave to samAya jAya che kAraNa
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 | zrI anuyogadvAra sUtra ke temAM ghaNA AkAzapradeza koLAthI aspaSTa hoya che. temAM AMbaLA bora, caNA, maga ane sarasava nAMkhatA ane aMte gaMgAnI retI nAMkhatA te paNa samAya jAya che kAraNa ke temAM AkAzapradeza aNasparzAyelA hoya che, te anya padArthane jagyA ApI de che. A daSTAMtathI sUtrakArano Azaya spaSTa thAya che ke vAlAjha paNa sthala che eTale te palyamAM bharavA chatAM tenI vacce sUkSma aMtarAla rahe che ane te aMtarAlanA AkAzapradeza askRSTa kahevAya che. , , , jema divAla Thosa lAge, chatAM temAM aspaSTa AkAza pradeza hoya che ane tethI ja temAM khIlI praveze che. pradezonI saghanatAnA kAraNe polANa jaNAtuM nathI paNa polANa hoya ja che. tema palyamAM ThAMsIne vAlAgra bharavA chatAM temAM asaMkhyAta AkAzapradeza sparzAyA vinAnA rahI jAya che. mATe ja sUkSma kSetra palyopamane samajAvavA pRSTa aspaSTa baMne prakAranA AkAzapradezane apahata karavAnuM sUtrakAre kahyuM che. 6 eehiM suhumehiM khettapaliovama-sAgarovamehiM kiM paoyaNaM? eehiM suhumehiM paliovama-sAgarovamehiM diTThivAe davvAI mavijjati / bhAvArtha - prazna- A sUkSma kSetra palyopama-sAgaropamanuM zuM prayojana che? uttara- A sUkSma kSetra palyopama-sAgaropama dvArA daSTivAdamAM kathita dravyonuM mAna karavAmAM Ave che. cha prakAranA palyopama kema nAma | palyanuM mApa palyamAM bharAtA || palyamAMthIvAlAga| palya khAlI | prayojana vAlAgranuM svarUpa | | bahAra kADhavAno | thavAmAM vyatIta samaya thato samaya | vyAvahArika | ubheMghAMgalathI | 1 thI 7 divasanA samaye-samaye | saMkhyAta samaya | sUkSma uddhAra 1 yojana lAMbo | ugelA vALa. eka vAlAgra kADhavo | parimitakALa palyopamane palyopama 1 yojana pahoLo samajAvavA 1 yojana UMDo prarUpaNA karI che. | sUma uddhAra 1 thI 7 divasanA saMkhyAta varSa | dvipasamudronuM palyopama. ugelA pratyeka koTi parimita mAna karAya che. vAlAgranA asaMkhyAta kALa paccIza asaMkhyAta TukaDA kroDAkoDa samaya jeTalA dvIpa samudra che. 3. | vyAvahArika 1 thI 7 divasanA | so-so varSe | | aneka saMkhyAta sUkSmapalyopamane
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 25/kSetra palyopama . 383 | ugelA vALa. addhA palyopama eka vAlA... kADhavo | koTi parimita samajAvavA kALa prarUpaNA karI che. sUkSma addhA palyopama 1 thI 7 divasanA pratyeka vAlAjhanA asaMkhyAta asaMkhyAta khaMDa | so-so varSe | asaMkhyAta varSa narakAdi cAre | eka vAlAgrakhaMDa | koTi parimita| gatinA jIvonI kADhavo AyuSyasthitinuM mApa karAya che. vyAvahArika | " kSetra palyopama 1 thI 7 divasanA | samaye-samaye | asaMkhyAta sUkSma palyopama ugelA vAlAgra vAlAgrathI utsarpiNI samajAvavA skRSTa eka-eka | avasarpiNI prarUpaNA karI AkAzapradezane | parimitakALa che. kADhavo sUkSma kSetra palyopama 1 thI 7 divasanA ugelA pratyeka vAlAjhanA asaMkhyAta asaMkhyAta khaMDa kADhavo samaye-samaye | vyAvahArika daSTivAdaaMgamAM vAlAjhathI spaSTa | kSetra palyopama varNita dravyonuM aspaSTa AkAza | karatAM | mAna karAya che. pradezamAMthI eka-| asaMkhyAtaguNa eka pradezane adhika avasarpiNI asaMkhyAta parimita kALa utsarpiNI 'IL prakaraNa-rapa saMpUrNa ||
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384] zrI ayogavAra sUtra kALa pramANa anuyoga dvAra upakrama nikSepa T anugama 1 naya anupUrvI noma prANA vaktavyanA adhikAra saraMvAra kSetra [kALa pramANa bhAva. pradeza lakhama pradeza niSpanna vibhAga bina vibhAga niSpanna gaNanAkALa upamAkALa palyopama sAguropama kSetra uddhAra palyopama addhA palyopama uddhAra sAgaropama addhA kSetra sAgaropama sAgaropama palyopama sUkSma vyAvahArika, sUkSma vyAvahArika sUkSma vyAvahArika, sUkSma vyA, sUkSma vyA, sUkSma vyA,
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baddha yukta zarIra 385 chavIsamuM prakaraNa * kSetra palyopamamAM dravya - baddha muktazarIra che dravya nirUpaNa :| 1 kaivihA NaM bhaMte ! davvA paNNattA ? goyamA ! duvihA davvA paNNattA, taM jahA- jIvadavvA ya ajIvadavvA ya / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! dravyanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! dravyanA be prakAra che. te A pramANe che- jIvadravya ane ajIva dravya. ajIva dravya nirUpaNa : 2 ajIvadavvA NaM bhaMte ! kaivihA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA arUviajIvadavvA ya rUviajIvadavvA ya / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! ajIva dravyanA prakAra keTalA che? uttara- he gautama! ajIva dravyanA be prakAra che. te A pramANe che- arUpI ajIva dravya ane rUpI ajIva dravya. | 3 arUviajIvadavvA NaM bhaMte ! kaivihA paNNattA ? goyamA ! dasavihA paNNattA, taM jahA dhammatthikAe, dhammatthikAyassa desA, dhammatthikAyassa paesA; adhammatthikAe, adhammatthikAyassa desA, adhammatthikAyassa paesA; AgAsatthikAe, AgAsatthikAyassa desA, AgAsatthikAyassa paesA; addhAsamae / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! arUpI ajIva dravyanA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! arUpI ajIvadravyanA dasa prakAra che, te A pramANe che- (1) dharmAstikAya,
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 ] zrI anuyogadvAra sUtra (2) dharmAstikAyano deza, (3) dharmAstikAyano pradeza, (4) adharmAstikAya, (5) adharmAstikAyano deza, (6) adharmAstikAyano pradeza, (7) AkAzAstikAya, (8) AkAzAstikAyano deza, (9) AkAzAstikAyano pradeza (10) addhAsamaya. | 4 rUviajIvadavvA NaM bhaMte ! kaivihA paNNattA? ____ goyamA ! cauvvihA paNNattA, taM jahA khaMdhA, khaMdhadesA, khaMdhappadesA, paramANupoggalA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan!rUpI ajIva dravyanA keTalA prakAra che? uttara-he gautama! rUpI ajIva dravyanA cAra prakAra che, jemake (1) skandha, (2) skandha deza, (3) skandha pradeza, (4) paramANu pudgala. | 5 te NaM bhaMte ! kiM saMkhejjA asaMkhejjA aNaMtA ? goyamA ! no saMkhejjA, No asaMkhejjA, aNaMtA / se keNatuNaM bhaMte ! evaM vuccai- te NaM No saMkhejjA, No asaMkhejjA aNaMtA? ___goyamA ! aNaMtA paramANupoggalA aNaMtA dupaesiyA khaMdhA jAva aNaMtA aNaMta paesiyA khaMdhA, se eeNaM aTeNa goyamA ! evaM vuccai- te Na No saMkhejjA, No asaMkhejjA, aNaMtA / bhAvArtha - prazna- bhagavan! A skandha vagere rUpI ajIva dravya zuM saMkhyAta che, asaMkhyAta che ke anaMta che? uttara- he gautama! te skandha vagere saMkhyAta nathI, asaMkhyAta nathI paraMtu anaMta che. prazna- he bhagavan! tenuM zuM kAraNa che ke skandha vagere saMkhyAta nathI, asaMkhyAta nathI, anaMta che? uttara- he gautama! paramANu yugala anaMta che, ddhipradezI skandha anaMta che, tripradezI skandhathI laI anaMtapradezI skandha anaMta che. te kAraNathI ja he gautama! ema kahevAya che ke skandha vagere dravya saMkhyAta nathI, asaMkhyAta nathI paraMtu anaMta che. vivecana : | vizvamAM mukhya be ja dravya che. (1) jIva dravya (2) ajIva dravya. jIva dravya cetana ane jJAna svarUpa che. jyAre ajIva dravya acetana ane jaDa svarUpa che. A baMne dravya utpAda-vyaya ane dhrauvya svabhAva yukta che. avasthAonuM parivartana thavA chatAM mULaguNa--dharmathI kyAre ya Tyuta thatAM nathI. jIva dravya cetana svabhAva choDIne kyAre ya acetanarUpe parivartana pAmatuM nathI ane ajIva dravya sahakArI aneka kAraNo
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baddha phakta zarIra 387 ] maLavA chatAM paNa jaDatvano tyAga karatuM nathI, tethI te dravya kahevAya che. A bemAMthI alpavaktavya hovAthI prathama ajIvadravyanuM varNana sUtrakAre karyuM che. ajIva dravyanA mukhya pAMca bheda che. dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pagalAstikAya ane addhAsamaya. ahIM sUtrakAre arUpI ajIva ane rUpI ajIva evA be bheda karyA che. A pAMca ajIva dravyamAMthI pagalAstikAya eka rUpI che ane zeSa cAra arUpI che. varNa, gaMdha, rasa, sparza yukta hoya te rUpI kahevAya che ane tenAthI viparIta arthAt jemAM varNa, gaMdha, rasa, sparza na hoya te arUpI kahevAya che. sUtrakAre arUpI ajIvanA 10 prakAra varNavyA che. temAM dharmAstikAya, dharmAstikAya deza ane dharmAstikAya pradeza. te ja rIte adharmAstikAyanA traNa ane AkAzAstikAyanA traNa bheda ane kALa ema 10 bheda karyA che. jo ke dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAzAstikAya dravya eka akhaMDa dravya rUpa ja che paraMtu niyavivakSAthI tenA traNa-traNa bheda karyA che. sAmAnyane svIkAranAra saMgrahanayanA mate dharmAstikAya eka dravya che. AkhAloka vyApI dharmAstikAyamAM dharmAstikAyatva-sAmAnya samAna rUpe vyApIne rahela che, tethI dharmAstikAya eka dravyarUpa che. vastumAM rahela vizeSa aMzane svIkAranAra vyavahAranaya dharmAstikAyanA dezane svIkAre che. jIva ane pudagalanI gatimAM sahAyaka thavuM te dharmAstikAyanuM kArya che, lakSaNa che. prAyaH jIva ane pudgala lokanA dezabhAgamAM gati kare che. tethI dharmAstikAyano deza ja jIva-pulanI gatimAM sahAyaka bane che. mATe dharmAstikAyano deza alaga dravya kahevAya. teno alaga svIkAra karavo joIe. dravyanA buddhikalpita vibhAgane deza kahevAmAM Ave che. vartamAna vartI ane svakIya avasthAne svIkAranAra 28jasutra naya dharmAstikAyanA pradezane svIkAre che. tenA mate dharmAstikAyanA eka-eka pradeza svasAmarthyathI jIva-pudgalanI gatimAM nimitta bane che mATe te svataMtra dravya che. dharmAstikAyanA nirvibhAga aMza, kevaLInA jJAnamAM paNa jenA be vibhAga na thaI zake tevA aMzane pradeza kahevAmAM Ave che. Ama saMgrahAya, vyavahAranaya ane RjusUtra naya, A traNa nayanA maMtavyathI dharmAstikAyanA traNa bheda thAya che. te ja rIte adharmAstikAya ane AkAzAstikAyanA paNa traNa-traNa bheda jANavA. addhAsamaya kALadravyane eka ja mAnela che. nizcayanayanA mate bhUtakALa vyatIta thaI gayo che, bhaviSyakALa anutpanna che, mATe te dravya nathI. temAM deza-pradeza rUpa vizeSa nathI. vartamAna kAlIna eka samaya ja paramArthathI dravyarUpa che, mATe te eka ja che. Ama arUpI ajIvanA daza bheda che. rUpI ajIvanA cAra bheda kahyA che. paramANunA samudAyane skaMdha kahevAmAM Ave che. be paramANu maLa vAthI banatA yaNukathI laI, anaMta paramANu bhegA maLavAthI banatA anaMtANuka paryaMtanA anaMta skaMdho che. skaMdhano buddhi kalpita vibhAga deza kahevAya che ane skandhano nirvibhAga aMza, jenA kevaLajJAnInA jJAnamAM paNa vibhAga na thaI zake, tene pradeza kahevAmAM Ave che ane te pradeza-nirvibhAga aMza skandhathI judo thaI jAya tyAre paramANu kahevAya che. A rIte sarva maLI ajIvanA kula- 14 bheda che. jIvadravya nirUpaNa - |6 jIvadavvA NaM bhaMte ! kiM saMkhejjA asaMkhejjA aNaMtA ? goyamA ! No
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 388 ] zrI ayogavAra sUtra saMveLA, mahenA, anaMtA ! ___ se keNaTeNaM bhaMte ! evaM vuccai jIvadavvA NaM No saMkhejjA No asaMkhejjA aNatA? goyamA ! asaMkhejjA NeraiyA, asaMkhejjA asurakumArA jAva asaMkhejjA thaNiyakumArA, asaMkhejjA puDhavIkAiyA jAva asaMkhejjA vAukAiyA, aNaMtA vaNassaikAiyA, asaMkhejjA beidiyA jAva asaMkhejjA cauriMdiyA, asaMkhejjA paMcediyatirikkhajoNiyA asaMkhejjA maNusA, asaMkhejjA vANamaMtarA, asaMkhejjA joisiyA, asaMkhejjA vemANiyA, aNaMtA siddhA, se eeNaM aTeNaM goyamA ! evaM vuccai jIvadavvA NaM No saMkhejjA, No asaMkhejjA, aNaMtA / bhAvArtha - prazna- he bhagavan! zuM jIvadravya saMkhyAta che, asaMkhyAta che ke anaMta che? uttara- he gautama! jIvadravya saMkhyAta nathI, asaMkhyAta nathI paraMtu anaMta che. prazna- he bhagavana! tenuM zuM kAraNa che ke jIva dravya saMkhyAta nathI, asaMkhyAta nathI paraMtu anaMta che? | uttara- he gautama! nArakI asaMkhyAta che, asurakumAra vagere svanitakumAra sudhInA bhavanapati devo asaMkhyAta che. pRthvIkAyathI laI vAyukAya parvatanA cAre sthAvara jIvo asaMkhyAta che, vanaspatikAya jIva anaMta che, beIdriya, teIdriya, caturindriya asaMkhyAta che, tiryaMca paMcendriyo asaMkhyAta che, manuSyo asaMkhyAta che, vANavyaMtara, jyotiSka devo tathA vaimAnika devo asaMkhyAta-asaMkhyAta che, siddha anaMta che. A kAraNathI he gautama! ema kahevAya che ke jIva saMkhyAta nathI, asaMkhyAta nathI paraMtu anaMta che. vivecana : A sUtra dvArA jIvanI anaMtatAnuM varNana karyuM che. jIva saMkhyAta ke asaMkhyAta nathI paraMtu anaMta che. jIva be prakAranA che, saMsArI ane siddha. saMsArI jIvamAM paNa trasa ane sthAvara evA be bheda che. trasa - trasanAma karmanA udayathI je jIva potAnA sukha-duHkhAdinA kAraNe gamanAgamana karI zake te trasa. temAM beIdriyathI laI paMcendriya sudhInA jIvono samAveza thAya che. sthAvara :- sthAvara nAmakarmanA udaye je jIva potAnA sukha duHkhAdinA kAraNe eka jagyAethI bIjI jagyAe gamana karI zakatA nathI, te sthAvara kahevAya che. temAM eka IdriyavALA pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati jIvono samAveza thAya che. sthAvara jIvomAM vanaspatikAyika jIvo anaMta che. zeSa asaMkhyAta che. siddha :- siddha jIvo paNa anaMta che. tethI jIvo anaMta che. tema kahevAmAM Ave che. saMsArI sarva jIvo
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baDha mukta zarIra | [ 389 ] zarIradhArI ja hoya che. zarIrathI ja te jIvono paricaya ane svarUpa samajI zakAya che. tethI have sUtrakAra zarIranuM varNana kare che. zarIra nirUpaNa :| 7 kai NaM bhaMte ! sarIrA paNNattA ? goyamA ! paMca sarIrA paNNattA, taM jahAorAlie, veuvvie, AhArae, teyae, kammae / bhAvArtha :- prazna- he bhagavana! zarIranA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! zarIranA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) audArika zarIra, (2) vaikriya zarIra, (3) AhAraka zarIra, (4) taijasa zarIra, (5) kArmaNa zarIra. vivecana : te sarvata ti zarIra: | je jIrNazIrNa thAya te zarIra. janmathI mRtyu paryata niraMtara jarjarita thAya, zIrNa thAya te zarIra kahevAya che. te zarIra pAMca prakAranA che. (1) audArika zarIra - audArika zabda-udAra zabdathI banyo che. te udAra zabdanA traNa artha che- (1) udAra=pradhAna, (2) udAra=vizALa, vistata, (3) udAra=mAMsa, majjA, hADakA vagere. (1) je zarIra pradhAna hoya te audArika zarIra kahevAya che. tIrthakaro, gaNadharone A zarIra hoya che tathA audArika zarIra dvArA ja jIva muktigamanamAM sahAyaka evI saMyama sAdhanA karI zake che, mATe anya zarIromAM te pradhAna che (2) audArika zarIranI avagAhanA anya zarIra karatAM vadhu moTI hoya che audArikanI utkRSTa avagAhanA hajAra yojana che. vaikriya zarIranI avagAhanA 500 dhanuSyanI che, joke uttara vaikriyanI lAkha yojananI avagAhanA che paNa te alpakALa mATe ja hoya che, bhavaparyata nathI tethI tenI gaNanA na karatAM audArika zarIra ja anya zarIromAM vadhu vizALa hovAthI tene udAra-audArika zarIra kahevAmAM Ave che. (3) mAMsa, hADakA, snAyu vagerethI baddha zarIra audArika zarIra kahevAya che. pAMca zarIramAMthI eka mAtra audArika zarIra ja mAMsa, majjA, lohI vagere sapta dhAtunuM hoya che. anya zarIramAM saptadhAtuo hotI nathI. A zarIranA svAmI manuSya ane tiryaMco che. (ra) vaikiya zarIra :- vividha, viziSTa kriyAo je zarIra dvArA thaI zake, nAnA-moTA, dazya-adazya Adi aneka rUpo je zarIra dvArA thaI zake te vaikriya kahevAya che. viziSTa labdhinA prayogathI je zarIra vaikriya pugala dvArA banAvavAmAM Ave te labdhi pratyayika vaikriya zarIra kahevAya che. deva-nArakIne je vaikriya zarIra bhavanA nimittathI ja prApta thAya che, te bhavapratyayika vaikriya zarIra kahevAya che. labdhipratyayika vaikriya zarIra manuSya ane tiryaMcane hoya che. bhavapratyayika vaikriya zarIra deva ane nArakIne hoya che.
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 390 ] zrI anuyogadvAra sUtra (3) AhAraka zarIra - cauda pUrvadhara muni viziSTa prayojana mATe potAnA yogabaLathI je zarIranuM nirmANa kare che, te AhAraka zarIra kahevAya che. AhAraka labdhi prApta munine sUkSma padArtha viSayaka zaMkAo thAya, te samaye potAnA kSetramAM kevaLajJAnI bhagavaMta na hoya, anya kSetramAM tIrthakara bhagavAna vidyamAna hoya ane audArika zarIrathI pahoMcI zakAya tema na hoya tyAre muni je zarIra dvArA tIrthakara bhagavAna pAse jaI samAdhAna meLave che, te zarIra AhAraka zarIra kahevAya che. A zarIranuM nirmANa pramata saMyata, chaThThA guNasthAnavarlI muni kare che. (4) taijasa zarIra :- sthala zarIranI dIpti ane prabhAnuM ja kAraNa che te taijasa zarIra che. te sUkSma zarIra che. A taijasa zarIra tejomaya hovAthI bhakSaNa karAtA bhojanane pacAve che. tejanA vikArarUpa hovAthI te taijasa zarIra kahevAya che. te be prakAranuM che- (1) aniHsaraNAtmaka-A taijasa zarIra bhogavela annapANIne pacAvanAruM banI skUla zarIranI aMdara rahe che ane te audArika, vaikriya, AhAraka zarIramAM teja, prabhA, kAMtinuM nimitta bane che. (2) niHsaraNAtmaka-temAM je zubha che te subhikSa, zAMti vagerenuM kAraNa bane che ane azubha che te azAMti vageremAM kAraNa bane che. A zarIra labdhi pratyayika che. niHsaraNAtmaka taijasazarIra tejolabdhithI prApta thAya che ane aniHsaraNAtmaka taijasa zarIra sarva saMsArI jIvane avazya hoya che. (5) kArma zarIra - ATha prakAranA karma samudAyathI je niSpanna thAya che tathA audArika vagere zarIranuM je kAraNa che te kArmaNa zarIra kahevAya che. A zarIra paNa sarva saMsArI jIvone hoya che. A pAMce zarIromAM audArika zarIra svalpa pulonuM bane che ane te sauthI vadhu sthUla che. arthAt temAM polANa bhAga vadhu che. kramathI tyAra pachInA zarIra vadhune vadhu pugalanA hoya ane tenuM pariNamana sukSma-sukSmatara hoya che. te A AMkhathI daSTigocara thatA nathI. paramAvadhijJAnI ke kevaLajJAnI ja tene joI zake che. covIsa daMDakavartI jIvonA zarIranuM nirUpaNa - 8 raiyANaM bhaMte ! kai sarIrA paNNatA ? goyamA ! tao sarIrA paNNattA, naphA- vekavi, teyA, paI bhAvArtha - prazna- he bhagavan! nArakIone keTalA zarIra che? uttara- he gautama! nArakIone traNa zarIra hoya che, te A pramANe che- (1) vaikriya, (ra) taijasa, (3) kArpaNa. | 9 asurakumArANaM bhaMte ! kai sarIrA paNNattA? goyamA ! tao sarIrA paNNattA, taM jahA- veuvvie teyae kammae /
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa raddabaddha yukta zarIra | 381 evaM tiNNi tiNNi ete ceva sarIrA jAva thaNiyakumArANaM bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- bhagavan ! asu29mArane 24 // zarI2 Doya cha ? ___ utta2- gautama ! tane trae zarIra choya che, te // prabhAo cha- (1) vaiThiya, (2) te4sa, (3) kArpaNa. temaja svanitakumAra sudhInA devone A ja traNa traNa zarIra hoya che. 10 puDhavIkAiyANaM bhaMte ! kai sarIrA paNNattA ? goyamA ! tao sarIrA paNNattA, taM jahA- orAlie teyae kammae / evaM Au-teu-vaNassakAiyANa vi ete ceva tiNNi sarIrA bhANiyavvA / vAukAiyANaM jAva cattAri sarIrA paNNattA, taM jahA- orAlie, veuvvie, teyae, kammae beiMdiya teiMdiya cauriMdiyANaM jahA puDhavIkAiyANaM / paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM jahA vAukAiyANaM / maNUsANaM jAva paMca sarIrA paNNattA, taM jahA- orAlie veuvvie AhArae teyae kammae / vANamaMtarANaM joisiyANaM vemANiyANaM jahA NeraiyANaM, veuvviya-teyagakammagA tiNNi tiNNi sarIrA bhANiyavvA / bhAvArtha :-prazra- bhagavana ! pRthvIrAyivAnA zarIra hyA cha? 6tta2- gautama! tene zarI2 Doya cha, te mApramANe cha - ohA2i4, 4sa mane Ae. pRthvIkAyika jIvonI jema ja pANI, agni ane vanaspatinA jIvone traNa-traNa zarIra hoya che. vAyuyi vane yAra zarI2 4aa cha, te mA prabhArI cha - (1) mohAra, (2) vaiThiya, (3) te4sa (4) abhaera. pRthvIkAyika jIvonI jema beIdriya, teIdriya, caturindriya jIvone audArika, taijasa ane kArmaNa. A traNa zarIra hoya che. vAyukAyanI jema paMcendriya tiryaMcayonika jIvone audArika, vaikriya, taijasa ane kArmaNa, A cAra zarIra hoya che. manuSyone pAMca zarIra hoya che, te A pramANe che- audArika, vaikriya, AhAraka, tejasa ane kArpaNa.
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 | zrI anuyogadvAra sUtra nArakInI jema vANavyaMtara, jyotiSka ane vaimAnikadevone vaikriya, taijasa ane kArmaNa, A traNa-traNa zarIra hoya che. vivecana : pAMca zarIramAMthI taijasa ane kArpaNa A be zarIra to sarva saMsArI jIvone hoya ja. manuSya ane tiryaMcone bhavasvabhAvathI audArika zarIra ane deva-nArakIne bhavasvabhAvathI vaikriya zarIra hoya che. AhAraka zarIra vizeSa-labdhi-zaktidhArI manuSyone ja hoya che. manuSya ane tiryacomAM vaikriya zarIra labdhijanya hoya che. keTalAka bAdara vAyukAyane vaikriya zarIra hoya che tethI temAM cAra zarIra kahyA che. audArika zarIra saMkhyA parimANa :11 kevaiyA NaM bhaMte ! orAliyasarIrA paNNattA ? ___ goyamA ! duvihA paNNattA,taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM jete baddhellayA teNaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNI osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjA logA / tattha NaM je se mukkellayA te NaM aNaMtA, aNaMtAhiM ussappiNI osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao aNaMtA logA, davvao abhavasiddhiehi aNaMtaguNA, siddhANaM annNtbhaago| zabdArtha -ovaphA = keTalA, vahestrAva = baddha-pRcchA samaye jIva sAthe saMbaddha zarIra, jIva sAthe baMdhAyelA zarIra mu = mukta. pRcchA samaye te zarIra jIve mUkI dIdhu hoya arthAt pUrvabhavamAM je zarIra choDI dIdhA che te, tatva = temAM je, avali = apahata khAlI thAya che, aviiArda = abhavasiddhika-abhavya jIvo karatAM, apamAno = anaMtabhAga nyUna che. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! audArika zarIranA keTalA prakAra che? uttara- he gautama ! audArika zarIranA be prakAra che. baddhalaka-baddha audArika zarIra ane mukelaka-mukta audArika zarIra. temAM baddha audArika zarIra asaMkhyAta che. te kALanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIthI apahRta thAya eTalA che ane kSetranI apekSAe asaMkhyAta loka pramANa che. je mukta audArika zarIra che te anaMta che. kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNIthI apahRta thAya eTalA che. kSetrathI anaMta lokapramANa-lokapradeza tulya che. dravyanI apekSAe mukta audArika zarIranI saMkhyA abhavya jIvothI anaMta guNa adhika ane siddhonA anaMtamA bhAga pramANa che. vivecana : A sUtramAM baddha audArika zarIra ane mukta audArika zarIranI saMkhyAnuM parimANa batAvyuM che
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baddha phakta zarIra 393 ] arthAt vartamAna audArika zarIra ane bhUtakAlika mukta zarIra saMkhyAnI vicAraNA che. je zarIra jIve dhAraNa karyuM hoya te baDhelaka kahevAya che. te bhavasthiti pramANe baddhalaka rUpe rahe che. jIva te zarIrane choDI de tyAre te muzkelaga kahevAya che. asaMkhyAta kALa sudhI te pugala te zarIra rUpe (anaMta khaMDa thaIne) rahe che arthAt muzkelaga zarIranI utkRSTa sthiti asaMkhyAta kAlanI che. teTalA kAla sudhI te mukta pudgala bIjA koI prayoga pariNata ke visasApariNata thayA vinA ane koI zarIranA baddhalaka thayA vinA rahI zake che. te pagalo dravya nikSepathI audArika zarIra kahevAya che. tene ahIM muzkelaga audArika zarIra kahyA che. audArika zarIra parimANa :- A baDhelaga audArika zarIra asaMkhyAta ane mukta audArika zarIra anaMta che. asaMkhyAta ane anaMtanI A rAzine sutrakAre kAlathI, kSetrathI ane dravyathI samajAvI che. kAlathI baddha audArika zarIra parimANa:-baddha audArika zarIra asaMkhyAta che. te asaMkhyAta utsarpiNI ane avasarpiNInA jeTalA samaya che teTalA jANavA. arthAt pratyeka samaye eka-eka baDhelaka zarIrane dUra karavAmAM Ave to asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kALa vyatIta thAya tyAre ja badhA baddhalagna audArika zarIra dUra thAya. kALanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA samaya jeTalA baddha audArika zarIra che. kSetrathI baddha audArika zarIra parimANa :- kSetranI apekSAe asaMkhyAta loka pramANa che. arthAt eka-eka audArika zarIrane lokamAM rahela eka-eka AkAza pradeza para sthApita karavAmAM Ave to AkhA lokanA sarva AkAzapradeza to baddha audArika zarIrathI vyApta thaI jAya ane A loka jevaDA bIjA asaMkhyAta lokanA AkAzapradeza paNa baddha audArika zarIrathI vyApta thaI jAya. arthAt asaMkhyAta lokanA jeTalA AkAzapradeza che, teTalA baDhelaka audArika zarIra che. ahIM eka prazna upasthita thAya ke vanaspatimAM anaMta jIva che, to tenA baddha audArika zarIra asaMkhyAta kema kahyA che. tenuM samAdhAna e che ke vanaspatimAM nigodamAM(sAdhAraNa vanaspati)eka-eka zarIramAM anaMta-anaMta jIvo rahe che. teone judA judA audArika zarIra hotA nathI mATe jIvo anaMta che paNa tenA audArika zarIra asaMkhyAtA ja che. mukta audArika zarIra parimANa :- mukta audArika zarIra anaMta che. jIve audArika zarIra dhAraNa karyA pachI choDI dIdhuM hoya ane pachI te eka audArika zarIranA(anaMta skaMdha rUpe pariNata pudgalo) audArikapaNAno tyAga na kare, tyAM sudhI audArika zarIranA muzkelaga kahevAya che. kALathI mukta audArika zarIra parimANa :- kALanI apekSAe mukta audArika zarIra anaMta utsarpiNI-avasarpiNInA jeTalA samaya teTalA jANavA. pratyeka samaye eka eka mukta audArika zarIranuM apaharaNa karavAmAM Ave to anaMta utsarpiNI-avasarpiNI pasAra thaI jAya. kSetrathI mukta audArika zarIra parimANa :- kSetranI apekSAe te dArika mukta zarIra anaMta loka
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 ] zrI anuyogadvAra sUtra pramANa che. eka lokanA asaMkhyAta AkAzapradeza che. tevA anaMta lokanA AkAzapradeza pramANa muzkelaga audArika zarIra jANavA. dravyathI mukta audArika zarIra parimANa:dravyanI apekSAe mukta audArika zarIra abhavyajIvo karatAM anaMtaguNa adhika hoya che ane siddhonA anaMtamA bhAga pramANa hoya che. ahIM prazna thAya che ke baddha audArika zarIra asaMkhya che to pachI mukta audArika zarIra anaMta kema kahevAya? samAdhAna e che ke mukta audArika zarIra anaMta skaMdhomAM vibhAjita thaI jAya che. te skaMdho audArikapaNAno tyAga kare nahI, bIjA pariNAme pariNata thAya nahI tyAM sudhI te vibhAjita thayelA anaMtaskaMdho audArika zarIranA muzkelaga kahevAya che. A kAraNe eka eka audArika zarIranA anaMta muzkelaga che. te ja rIte vaikriya AhAraka zarIranA muzkelaga paNa anaMta che. vaikriya zarIra saMkhyA parimANa :12 kevaiyA NaM bhaMte ! veuvviyasarIrA paNNattA ? - goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo, payarassa asaMkhejjaibhAgo / tattha NaM je te mukkellayA te NaM aNaMtA, aNaMtAhiM ussappiNI-osappiNIhiM avahIraMti kAlao, sesaM jahA orAliyassa mukkellayA tahA ete vi bhANiyavvA / zabdArtha -nehIza = AkAzanI eka pradezI zreNio, pattarasa aiewAmA = ghanIkRta lokanA prataranA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa che, te nara = zeSa sarva kathana jema, opaniyalsa muFaclA = audArikanA maphakelaga, ta= tema, parta = A vaikriyanA mukta zarIranuM paNa, mALiyaLA= kathana karavuM joIe. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! vaikriya zarIranA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! vaikriya zarIranA be prakAra che. (1) baddhalaka baddha (2) mukkalaga-mukta. baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. kALanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI dvArA apahRta thAya che. kSetrathI te asaMkhyAta zreNI pramANa che ane te zreNIo prataranA asaMkhyAtamA bhAge che. mukta vaikriya zarIra anaMta che. kALathI te anaMta utsarpiNI-avasarpiNI dvArA apahRta thAya che. zeSa kathana audArika zarIra pramANe jANavuM. vivecana : devo ane nArakIne bhava paryata vaikriya zarIra baddha rahe che. manuSya ane tiryaMcamAM vaikriyalabdhidhArI
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baDha mukta zarIra 395 ] manuSya ke tiryaMca jeTalo samaya vaikriya zarIra banAve teTalo samaya baddha hoya che ane te zarIra chUTI jAya pachI te mukta vaikriya zarIra kahevAya che. vaikiya zarIra parimANa:- baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. mukta vaikriya zarIra anaMta che. kALathI baddha vaikiya zarIra :- kALanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA jeTalA samaya teTalA baddha vaikriya zarIra che. samaye samaye eka baddha vaikriya zarIrane dUra karavAmAM Ave to asaMkhyAta utsarpiNI vyatIta thaI jAya. kSetrathI baddha vaikiya zarIra - kSetranI apekSAe asaMkhyAta zreNI pramANa baddha vaikriya zarIra che. te zreNIo prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jANavI. teno artha e thayo ke ghanIkRta lokanA prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalI zreNIo hoya ane te zreNIomAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA baddha vaikriya zarIra jANavA. makta vaikiya zarIra parimANa :- mukta vaikriya zarIra anaMta che. audArika mukta zarIranI jema ja ahIM kALa apekSAe anaMta utsarpiNI-avasarpiNInA samaya pramANa, kSetrathI anaMta lokanA AkAza pradeza pramANa, ane dravyathI abhavya jIvothI anaMtaguNa adhika ane siddhonA anaMtamA bhAga pramANa mukta vaikriya zarIra jANavA. AhAraka zarIra saMkhyA parimANa :13 kevaiyA NaM bhaMte ! AhAragasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- bIllayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM siya atthi siya Natthi, jai atthi jahaNNeNaM ego vA do vA tiNNi vA, ukkoseNaM sahassapuhattaM / mukkellayA jahA orAliyasarIrassa mukkellayA tahA bhANiyavvA / zabdArtha -siya sthi= kadAcitu hoya, siya Oi = kadAcituM na hoya, ga = jo (jyAre), asthi = hoya, sadasapudutta = aneka hajAra hoya che, sahasa pRtha7. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! AhAraka zarIra keTalA kahyA che? - uttara- he gautama! AhAraka zarIra be prakAranA che-baddha ane mukta. temAMthI baddha AhAraka zarIra kyAreka hoya, kyAreka na hoya. jyAre hoya tyAre jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa aneka hajAra[be thI nava hajAra) hoya. mukta AhAraka zarIra anaMta che. te audArika zarIra pramANe jANavA.
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 396 ] zrI ayogavAra sUtra vivecana : labdhidhArI, cauda pUrvI sAdhune ja AhAraka zarIra hoya che ane te paNa jyAre banAve tyAre ja hoya che. tenI samaya maryAdA paNa alpa che ane saMkhyA paNa niyata che. AhAraka zarIrano viraha jaghanya eka samaya ane utkRSTa cha mAsano che arthAtu kyAreka chamAsa paryata AhAraka zarIra hotuM nathI. baddha AhAraka zarIranuM parimANa - jyAre hoya tyAre jaghanya eka, be, traNa ane utkRSTa aneka hajAra hoya che. arthAt be hajAra thI nava hajAra sudhInI koIpaNa saMkhyAmAM hoya. mukta AhAraka zarIranuM parimANa - anaMta hoya che. tenuM parimANa anaMta saMkhyAnI apekSA audArika zarIranI samAna hoya che. anaMtanA anaMta bheda che. vAstavamAM mukta audArikathI anaMtamA bhAga jeTalA mukta AhAraka hoya che. taijasa zarIra saMkhyA parimANa :14 kevaiyA NaM bhaMte ! teyagasarIrA paNNatA? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhallayA te NaM aNaMtA, aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao aNaMtA logA, davvao siddhehi aNaMtaguNA savvajIvANaM aNaMta- bhAgUNA / tattha NaM je te mukkellayA te NaM aNaMtA, aNaMtAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIrati kAlao, khettao aNaMtA logA, davvao savvajIvehi aNaMtaguNA jIva- vaggassa annNtbhaago| zabdArtha - anaMtabhA |= anaMtamA bhAge nyUna che, sabsanAhiM = sarva jIvanI saMkhyA karatAM, ati guNaT = anaMtaguNa adhika, nIvavA = jIva vargano, sarva jIvonI saMkhyAno varga karatAM je saMkhyA Ave tethI, atibhAno = anaMtamo bhAga jANavo. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! taijasa zarIra keTalA prakAranA che? uttara- tejasa zarIra be prakAranA che. baddha ane mukta. temAM baddha taijasa zarIra anaMta che. te kALanI apekSAe anaMta utsarpiNI avasarpiNIthI apahata thAya che. kSetrathI anaMta lokapramANa che, dravyathI siddho karatAM anaMtaguNa adhika ane sarva jIvothI anaMtamAbhAge nyUna che. mukta taijasa zarIra paNa anaMta che. te kALathI anaMta utsarpiNI-avasarpiNIthI apahRta thAya che. kSetrathI anaMta lokapramANa che. dravyathI sarva jIvothI anaMtaguNa adhika ane jIvavarganA anaMtamA bhAge che.
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baddha mukta zarIra vivecana : baddha taijasa zarIra parimANa :- baddha taijasa zarIra anaMta che. sarva saMsArI jIvane taijasa zarIra svataMtra--potapotAnuM hoya che. sAdhAraNa zarIrI nigodiyA jIvane bhale audArika zarIra sAdhAraNa hoya [anaMtajIvonuM eka hoya] paraMtu taijasa-kAryaNa zarIra teone pRthaka--pRthaka hoya che. tethI jeTalA saMsArI jIva che, teTalA baddha tejasa zarIra jANavA. tenI saMkhyA batAvatA sUtrakAra kahe che. (1) kALathI te anaMta utsarpiNI ane avasarpiNInA jeTalA samaya teTalA che. (2) kSetrathI anaMta lokapramANa che arthAt anaMtalokanA jeTalA AkAzapradeza teTalA baddha taijasa zarIra che. (3) dravyathI siddhajIvo karatAM anaMtaguNa adhika ane sarvajIvo karatAM anaMtamA bhAge nyUna hoya che. 397 tejasa zarIra sarva saMsArI jIvane avazya hoya che. saMsArI jIva siddho karatAM anaMta guNa adhika che. tethI baddha zarIra paNa siddha karatAM anaMta guNa adhika thAya, sarva jIva rAzimAMthI siddhajIvone tejasa kArpaNa zarIra na hoya, siddho sarva jIva rAzithI anaMtamA bhAga jeTalA nyUna che. tethI te ochA karatAM taijasa zarIra sarva jIvonA anaMtamA bhAge nyUna hoya che. A rIte baddha taijasa zarIra siddhothI anaMta guNa adhika athavA sarva jIvarAzinA anaMtamA bhAge nyUna hoya che. mukta taijasa zarIra parimANa :- mukta taijasa zarIra paNa anaMta che. (1) kALanI apekSAe te anaMta utsarpiNI--avasarpiNInA samaya pramANa che, (2) kSetrathI anaMta loka pramANa che arthAt anaMta lokanA jeTalA AkAzapradeza teTalA mukta taijasa zarIra che. (3) dravyathI mukta taijasa zarIra sarva jIvothI anaMtaguNa adhika che. temaja sarva jIvavarganA anaMtamA bhAga pramANa che arthAt sarva jIva saMkhyAne te ja saMkhyAthI guNA karatAM je rAzi prApta thAya, tenA anaMtamA bhAga jeTalA taijasanA mukta zarIra che. pratyeka jIve bhUtakALamAM anaMta--anaMta taijasa zarIrone choDyA che. jIva te zarIrane choDI de pachI asaMkhyAtakALa sudhI taijasa puddagala rUpe te mukta taijasa zarIra rahI zake che. pratyeka jIvanA mukta taijasa zarIra anaMta hovAthI tenI saMkhyA samasta jIvothI anaMtagaNI vadhu thAya che. bIjI rIte kahevuM hoya to ema kahI zakAya ke vonI varga saMkhyAnA anaMtamA bhAga pramANa che. koIpaNa rAzine te ja rAzithI guNavAmAM Ave te varga kahevAya che. jema ke 4x4 = 16. A 16 saMkhyA cArano varga kahevAya. jIvarAzine jIvarAzithI guNavAthI je rAzi prApta thAya te jIvavarga kahevAya. sarva jIvarAzine ApaNe 10,000 kalpIe ane anaMtanI jagyAe 100 kahapIe. mukta taijasa zarIra sarvajIvathI anaMtaguNa adhika che. sarva jIva eTale 10000 ane anaMta eTale 100 ne guNatA 10000x 100 - 1000000 (10 lAkha) thAya che. anya rIte joIe to sarva jIvarAzinA varganA anaMtamA bhAge che. sarva jIvarAzino varga eTale 10,000 x 10,000 - 1000000 (10 karoDa) jIvavarga thAya ane teno anaMtamo bhAga eTale 100 mo bhAga arthAt 10 karoDa - 100 - 10 lAkha. 10 lAkha te 10 karoDano 100 mo bhAga thAya. Ama sarva jIvavarganA anaMtamA bhAga pramANa mukta taijasa zarIra
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 398] zrI ayogavAra sUtra jANavA. dravyanI apekSAe mukta tejasa zarIra sarvajIvathI anaMtagaNA adhika che athavA jIvavarganA anaMtamAM bhAge che. A baMne kathananuM tAtparya eka ja che, kathanamAM bhinnatA che arthamAM nahIM. asatkalpanA dvArA sarva jIvAdinI saMkhyA kalpI karavAmAM Avela uparokta gaNitamAM baMne rIte hisAba karatAM 10 lAkhano ja uttara prApta thAya che. kArpaNa zarIra saMkhyA parimANa :15 kevaiyA NaM bhaMte ! kammayasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / jahA teyagasarIrA tahA kammagasarIrA vi bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! kAzmaNa zarIranA keTalA prakAra che? uttara- he gautama! kAzmaNa zarIranA be prakAra che. baddha ane mukta. jema taijasa zarIranI vaktavyatA pUrve kahI che te ja rIte kArpaNa zarIra mATe kahevuM. vivecana :taijasa kAmaNa zarIranA muzkelaga:- A baMne zarIra jIva sAthe anAdikAlathI che. jIva jyAre siddha thAya tyAre ja te A be zarIrane choDe che, to prazna thAya che ke siddha thayA pahelAM jIvane taijasa kArpaNa zarIranA mukkalaga kema hoya? samAdhAna e che ke zarIradhArI jIvane te audArika taijasa kArmaNa Adi zarIranA pula samaye-samaye kSINa thatA rahe che. temAM caya ane upacaya thatA rahe che. tethI te zarIranA jIrNa-zIrNa ane tyakta pugala lokamAM rahe che. mATe dareka jIvane taijasa kArmaNanA muzkelaga anaMta kahyA che. A apekSAe ja AhAraka zarIranA mukkalaga paNa anaMta thAya che. kArmaNa zarIra sarva saMsArI jIvane hoya che mATe tenI saMkhyA anaMta che. taijasa ane kArpaNa zarIranI saMkhyA ane svAmI samAna che. A baMne zarIra sAthe ja rahe che. tethI baMnenI saMkhyA parimANa samAna che. tethI sUtrakAre kAzmaNa zarIramAM taijasa zarIranI jema saMkhyA pramANa jANI levAnuM kathana karyuM che. have pachI zAstrakAra nArakI Adi daMDakamAM baddha mukta zarIranuM prarUpaNa kare che- nArakomAM pAMce zarIranuM saMkhyA parimANa :|16 raiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya /
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ [prakaraNa 26/baddha phakta zarIra | 399 ] tattha NaM je te baddhellayA te NaM Natthi / tattha NaM je te mukkellayA te jahA ohiyA orAliyA tahA bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! nairayika jIvone keTalA audArika zarIra hoya? uttara- gautama! dArika zarIra be prakAranA kahyA che, e A pramANe che- baddha ane mukta. temAMthI baddha audArika zarIra nArakIone hotA nathI ane mukta audArika zarIranuM kathana audhika audArika zarIra pramANe jANavuM arthAt nArakIonA mukta audArika zarIra anaMta che. |17 NeraiyANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviyasarIrA paNNattA ? ____goyamA ! duvihA paNNattA,taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM jete baddhellayA te NaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo, payarassa asaMkhejjaibhAgo / tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulapaDhamavaggamUlaM bitiyavaggamUlapaDuppaNNaM, ahavA NaM aMgulabitiyavaggamUla ghaNapamANamettAo seDhIo / tattha NaM je te mukkellayA te NaM jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / / zabdArtha ta i zeDhI te zreNIonI, vivaMjUrva-vikhaMbha sUci,pahoLAI, 'napaddha avamUrva = aMgulapramANaAkAza pradezanA prathama vargamULane, tivamUja = bIjA vargamULathI paDuNay = (guNita karatAM), je rAzi niSpanna thAya te pramANa, asaMvitiyavANa = aMgula pramANa AkAza pradezanA bIjA vargamULanA, pApanA = ghana pramANa, traNa vAra guNavAthI je rAzi prApta thAya te pramANa, ttAo sehIo = A zreNio (jeTalI hoya che). bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! nArakIone vaikriya zarIra keTalA che? uttara- he gautama! nArakIone vaikriya zarIra be prakAranA che- (1) baddha (ra) mukta. temAM baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. (1) kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kALanA, samaya pramANa, (2) kSetrathI asaMkhyAta zreNI pramANa che. te zreNIo prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. te zreNIonI vikhaMbhasUcI-pahoLAI aMgulapradezanA prathama vargamULane bIjA vargamULathI guNita karatAM je rAzi niSpanna thAya teTalA pradezanI pahoLI hoya che athavA aMgulanA bIjA vargamULanA ghanapramANa zreNIo jANavI arthAtu aMgulanA bIjA varga mUla pramANa AkAzapradezone traNa vAra guNavAthI je rAzi thAya teTalI zreNIo ane te zreNIonA pradeza tulya nArakInA vaikriyazarIranA badhelaka jANavA. mukta vaikriya zarIra audhika mukta audArika zarIra jeTalA che. 18 NeraiyANaM bhaMte ! kevaiyA AhAragasarIrA paNNattA ?
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 ] zrI anuyogadvAra sUtra goyamA ! duvihA paNNattA,taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM Natthi / tattha NaM je te mukkellayA te jahA ohiyA orAliyA tahA bhANiyavvA / teyaga-kammagasarIrA jahA etehiM ceva veuvviyasarIrA tahA bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! nArIone keTalA AhAraka zarIra che? uttara- he gautama! AhAraka zarIra be prakAranA hoya che. baddha ane mukta. nArakIone baddha AhAraka zarIra nathI. mukta AhAraka zarIranuM kathana audhika mukta audArika zarIra pramANe jANavuM. nArakInA vaikriya zarIranA viSayamAM kahyuM te ja pramANe taijasa-kAzmaNa zarIra mATe jANavuM. vivecana : A sUtromAM nArakIonA baddha ane mukta pAMce zarIranuM parimANa batAvyuM che. nArakInA audArika zarIra :- nArakIo vaikriya zarIradhArI che, tethI teone baddha audArika zarIra hotuM nathI. parva prajJApanA nayanI apekSAe nArakIone audArika zarIra hoya che. nArakIo parvabhavamAM manuSya ke tiryaMca paryAyamAM hoya tyAre temane audArika zarIra hoya che. te audArika zarIrane choDIne nAraka paryAyamAM Ave che, tethI nArakIone mukta audArika zarIra anaMta hoya che. te anaMtanuM kathana sAmAnya jIvanA mukta audArika zarIra pramANa hoya che. nArInA vaikiyazarIra - nArakIone bhavastha zarIra vaikriya che. jeTalA nArakI teTalA baddha vaikriya zarIra hoya. nArakIo asaMkhyAta che ane pratyekane potAnuM vaikriya zarIra hovAthI baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta hoya che. A asaMkhyAtanuM parimANa kALa ane kSetrathI darzAvyuM che. kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA jeTalA samaya teTalA nArakIonA baddha vaikriya zarIra che kSetrathI dhanIkata lokanI asaMkhyAta zreNI pramANa nArakInA baddha vaikriya zarIra che. asaMkhyAta zreNInuM mApa batAvavA sUtrakAra kahe che ke 'pathara4 mahemA ghanIkRta lokanA eka prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalI zreNI hoya teTalI, zreNImAM jeTalA AkAzapradeza che teTalA nArakIonA baddha vaikriya zarIro che.te zreNIonA samUhane vikhaMbha sUcI kahe che. viSkabhasucI :- vikhaMbha = pahoLAI, sUcI = zreNI. vikhaMbha sUcI = zreNIonI pahoLAI. ghanIkRta lokanI eka pradezI pahoLI ane sAta rAju lAMbI zreNI hoya che. evI aneka ke asaMkhya zreNIo grahaNa karavAmAM Ave tyAre tenI je pahoLAI hoya te vikhrabhasUcI kahevAya. jemake kalpanAthI koI daMDakanA
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baddha phakta zarIra 401 | jIvonI gaNatarI mATe pacAsa zreNIo grahaNa karavI hoya to te sAta rAju lAMbI zreNionI vikhaMbha sUcI pacAsa pradezI kahevAya ane asaMkhya zreNIo grahaNa karavI hoya to tenI vikhrabhasUcI asaMkhyapradezI kahevAya. nArInA baddha vaikiya zarIra mATe viplabhasucInuM pramANa - nArakInA baddha vaikriya zarIranuM pramANa batAvavA prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM zreNI hoya teTalI zreNImAM rahela AkAza pradeza grahaNa karyA che. tyAre prazna thAya ke prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM to asaMkhyAta yojana koTi pramANa zreNIo samAviSTa thaI zake ane aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa zreNIo paNa thaI zake, to keTalI AkAzazreNI grahaNa karavI? tenA mATe zAstrakAre tenI vikhrabhasUcI batAvI che. A viSphabhasUcanA pramANanA AdhAre ja asaMkhyAta zarIramAMthI kono asaMkhyAta nAno che ane kono asaMkhyAta moTo che te nizcita thAya che. 24 daMDakanA baDhelaka zarIranuM parimANa, A viSphabhasUcanA AdhAre jANI zakAya che. teno Azaya e che ke aMgula pramANa kSetramAM je pradeza rAzi che, temAM asaMkhyAta vargamULa che. temAM prathama vargamULane dvitIya vargamULathI guNatA je rAzi Ave teTalI zreNI grahaNa karavI, teTalA pramANavALI vikhrabhasUcI ahIM grahaNa karavAnI che. A saMkhyA parimANane samajavA asaMkhyaya pradezAtmaka aMgula kSetramAM asatkalpanAthI 256 zreNIo che, tema mAnI laI e to 25nuM prathama vargamULa 16 thAya (16416 = 256) tenuM bIjuM vargamULa 4 thAya (444 = 16) ane trIju vargamULa ra thAya (242 = 4). prathama vargamULa 16 sAthe dvitIya vargamULa 4ne guNatA 1644 = 64 thAya. 4 rAzi jeTalI zreNInI vikhrabhasUcI grahaNa karavAnI che. bIjI rIte zreNInuM pramANa batAvatA sUtrakAre kahyuM che ke aMgulanA bIjA vargamULanA ghanapramANa zreNIo grahaNa karavI arthAt aMgulamAtra kSetramAM jeTalA pradeza che, tenA bIjA vargamULano ghana karI teTalA pramANavALI zreNI grahaNa karavI. je rAzino varga hoya tene te ja rAzithI pharI guNatA ghana thAya che. asatkalpanAe asaMkhyAtapradezAtmaka aMgula kSetramAM ra5 zreNI kalpI che. tenuM prathama vargamULa 16 ane bIju vargamULa-4 che. A bIjA vargamULa-4no ghana karatAM 44444 = 64 athavA bIju vargamULa-4 che teno varga 16 ne te ja rAzi eTale 4 thI guNatA-1644 = 64 thAya. 64 zreNI pramANa vikhaMbhasucI thAya che. 64 zreNI to kalpanAthI che siddhAMta daSTie asaMkhyAta zreNInI vikhaMbhasucI che. te zreNIgata jeTalA AkAzapradezo che teTalA nArakInA baddha vaikriya zarIra che. nArakIne mukta vaikriyazarIra mukta audArika zarIranI jema anaMta che. nArakIne baddha AhAraka zarIra nathI. mukta AhAraka zarIra mukta audArikanI jema anaMta che. baddha ane mukta taijasa-kArpaNa zarIra, baddha-mukta vaikriya zarIranI samAna che kAraNa ke A baMne zarIra badhA ja nArakIone hoya che. vaikriya zarIra paNa badhA nArakIne che, tethI tenI samAna taijasa-kArpaNa zarIranuM vaktavya jANavuM.
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 402 / zrI ayogavAra sUtra bhavanapatidevomAM zarIra parimANa :19 asurakumArANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! jahA raiyANaM orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / lAvArtha :- prazna- he bhagavan ! asu2kumArone 24 // auhAra zarI2 cha ? uttara- asurakumAro mATe nArakInI jema audArika zarIranuM kathana karavuM. arthAt baddha audArika zarIra nathI. mukta audArika zarIra anaMta che, te nArakI pramANe che. 20 asurakumArANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA,taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNI osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo payarassa asaMkhejjaibhAgo, tAsi NaM seDhINa vikkhaMbhasUI aMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhejjaibhAgo / mukkellayA jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- bhagavan ! asu2khumArona 20 vaiyi zarI2 cha ? uttara- he gautama! asurakumAranA vaikriya zarIra be prakAranA kahyA che, jemake baddha ane mukta. temAM je baddha vaikriya che, te asaMkhyAta che. kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIthI apahRta thAya che. kSetrathI asaMkhyAta zreNIo jeTalA che ane te zreNIo prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. te zreNIonI viSThabhasUcI aMgulanA prathama vargamULanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa che. mukta vaikriya zarIra mukta audArika zarIranI jema anaMta che. | 21 asurakumArANaM bhaMte ! kevaiyA AhAragasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / jahA eesiM ceva orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / teyaga-kammagasarIrA jahA eesiM ceva veuvviyasarIrA tahA bhANiyavvA / jahA asurakumArANaM tahA jAva thaNiyakumArANaM tAva bhANiyavvaM / bhAvArtha :- prazna- 4 mAvan ! asu2kumArona 3240 24 // 12 cha ? uttara- he gautama! be prakAranA kahyA che, te A pramANe che, baddha ane mukta. te baMne asurakumAranA
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baDha mukta zarIra 403 | audArika zarIranI jema kahevA. asurakumAronA vaikriya zarIranI jema teonA taijasa ane kArmaNa zarIra saMbaMdhI baddha-mukta zarIranI vaktavyatA jANavI. nAgakumArathI laI svanitakumAra sudhInA sarva bhavanavAsI devonA pAMca zarIra saMbaMdhI kathana asurakumAranI jema ja jANavuM. vivecana : nArInI jema asurakamArAdi dase prakAranA bhavanapati devo bhavastha vaikriyazarIravALA che. tethI temane baddha audArika zarIra hotuM nathI. pUrvabhavomAM audArika zarIra choDIne AvyA hovAthI teone mukta audArika zarIra anaMta hoya che. bhavanapati devone baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. pratyeka bhavanapati devane eka-eka vaikriya zarIra che mATe jeTalI bhavanapati devonI saMkhyA teTalI baddha vaikriya zarIranI saMkhyA che. te asaMkhyAta baddha vaikriya zarIranuM parimANa- kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA samaya pramANa che. kSetrathI prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhyAta zreNIonA pradeza pramANa che. A zreNIonI vikhaMbhasUcI paNa aMgulapramANa kSetranA pradezonI rAzinA prathama vargamULanA asaMkhyAtamA bhAgapramANa levAnI che. A viSphabhasUcI nArakonI vikhrabhasUcanI apekSAe asaMkhyAtamA bhAgapramANavALI che. nArakImAM aMgulapramANa kSetramAM 25 zreNI grahaNa karI tenA prathama vargamULathI bIjA vargamULane guNI 64 zreNI grahaNa karI hatI. ahIM aMgula pramANa kSetramAM ra56 zreNImAMthI prathama vargamULa 16nA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa grahaNa karavAnI che. asurakumAra nArakonI apekSAe asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. prajJApanA sUtramAM kahyuM che ke ratnaprabhA prathama narakanA nArakInI apekSAe samasta bhavanavAsI deva asaMkhyAtamA bhAga pramANa che. tethI samasta nArakonI apekSAe to asurakumAra asaMkhyAtamA bhAga pramANa che, te spaSTa che. bhavanapati devonA mukta vaikriya zarIra mukta audArikanI jema anaMta che. bhavanapati devone baddha AhAraka zarIra nathI. mukta AhAraka zarIra anaMta che. bhavanapati devane vaikriyazarIranI jema taijasa-kArpaNa zarIra avazya hoya che mATe vaikriya zarIranI jema baddha taijasa-kArpaNa asaMkhyAta che ane mukta anaMta che. pRthvI-pANI agnimAM zarIra parimANa :| 22 puDhavikAiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / evaM jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA /
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 404 ] zrI anuyogadvAra sUtra puDhavikAiyANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM Natthi / mukkellayA jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / AhAragasarIrA vi evaM ceva bhANiyavvA / teyaga-kammagasarIrANaM jahA eesiM ceva orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / jahA puDhavikAiyANaM evaM AukAiyANaM teukAiyANa ya savvasarIrA bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! pRthvIkAyikone keTalA audArika zarIra che? uttara- he gautama! teone audArika zarIra be prakAranA che, baddha ane mukta. A baMne prakAranA zarIronI saMkhyA sAmAnya baddha ane mukta audArika zarIra pramANe jANavI. prazna- he bhagavan! pRthvIkAyikone vaikriya zarIra keTalA prakAranA che? uttara- he gautama! baddha ane mukta. A be prakAranA zarIramAMthI tene baddha vaikriya zarIra nathI. mukta vaikriya zarIra mukta audArikanI jema anaMta che. AhAraka zarIranI vaktavyatA paNa te rIte vikriyanI jema) jANavI joIe. baddha ane mukta taijasa-kArpaNa zarIranI prarUpaNA tenA baddha-mukta audArika zarIra pramANe jANavI. je rIte pRthvIkAyikomAM pAMca zarIranuM saMkhyA parimANa batAvyuM, te pramANe apakAya ane teukAyamAM pAMce zarIranuM saMkhyA parimANa jANavuM. vivecana : pRthvI-pANI ane agni bhava svabhAvathI audArika zarIradhArI che. temanA baddha audArika zarIra sAmAnya baddha audArikanI jema asaMkhyAta che ane mukta audArika zarIra-sAmAnya mukta audArikanI jema anaMta che. A traNe sthAvarakAyane baddha vaikriya ane baddha AhAraka zarIra bhava-svabhAvathI hotA nathI. pUrvabhAvonI apekSAe mukta vaikriyazarIra mukta audArika zarIranI jema anaMta che ane pUrvanA manuSya bhavanI apekSAe mukta AhAraka zarIra paNa anaMta che. baddha-mukta taijasa-kAzmaNa zarIra, sAmAnya audArikavatu jANavA arthAtu baddha taijasa kArmaNa zarIra asaMkhyAta che ane mukta taijasa kArmaNa zarIra
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baddha yukta zarIra . [ 405 ] anaMta che. pRthvI-pANI agni A traNe pratyeka zarIrI che, tethI jeTalA audArika zarIra hoya teTalA ja taijasa-kArpaNa zarIra hoya. tethI baddha-mukta taijasa, kArmaNa zarIramAM audArika zarIrano ja atideza karela che. |23 vAukAiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! jahA puDhavikAiyANaM orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / vAukAiyANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhejjA, samae-samae avahIramANA paliovamassa asaMkhejjaibhAgametteNaM kAleNaM avahIraMti / No ceva NaM avahiyA siyA / mukkellayA jahA ohiyA orAliyamukkellayA / AhArayasarIrA jahA puDhavikAiyANaM veuvviyasarIrA tahA bhANiyavvA / teyaga-kammayasarIrA jahA puDhavikAiyANaM tahA bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! vAyukAyikone keTalA audArika zarIra hoya che? uttara- pRthvIkAyikonA audArika zarIranI jema baddha audArika zarIra asaMkhyAta ane mukta audArika zarIra anaMta hoya che. prazna- he bhagavan! vAyukAyikone keTalA vaikriya zarIra hoya che? uttara- he gautama! vAyukAyikone vaikriya zarIra be prakAranA kahyA che, te A pramANe che- baddha ane mukta. temAM baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. jo samaye-samaye eka-eka zarIranuM apaharaNa karavAmAM Ave to (kSetra) palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM saMpUrNa rIte apaharaNa karI zakAya. paraMtu tevo apahAra kyAre ya karyo nathI. mukta vaikriya zarIra sAmAnya mukta audArika zarIra pramANe jANavA. baddha AhAraka zarIra tene hotA nathI. mukta AhAraka zarIra anaMta che. baddha-mukta taijasa-kAzmaNanI vaktavyatA pRthvIkAyikanA baddha-mukta taijasa-kAzmaNa pramANe jANavI. vivecana : vAyukAyika jIvonA audArika, AhAraka, taijasa, kArpaNa zarIra to pRthvIkAyikanI jema ja samajavA temAM koI vizeSatA nathI. mAtra vaikriya zarIramAM vizeSatA che. vAyukAyamAM baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che te asaMkhyAtanuM parimANa batAvatA kahyuM che ke samaye-samaye temanA eka-eka vaikriya zarIrane bahAra kADhavAmAM Ave to palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM te kADhI zakAya. A prarUpaNA kevaLa samajAvavA
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 406 ] zrI anuyogadvAra sUtra mATe che. A rIte vAyukAyanA vaikriya zarIranuM apaharaNa koI vyaktie kyAre ya karyuM nathI. ahIM mUla pAThamAM sAmAnya rIte palyopamanA asaMkhyAtamA bhAgamAM apaharaNa thAya teTalA vAyukAyanA baddha vaikriya zarIra che, te prakAranuM kathana che, paraMtu vyAkhyA anusAra kSetra palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA samaye jeTalA vAyukAyanA baddha vaikriya zarIra hoya che. sUtranA sAmAnya artha anusAra addhA palyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA samaya pramANa vAyukAyanA vaikriya baddha zarIra hoya che. vAyakAyika jIvonI saMkhyA to asaMkhyAta lokAkAzanA pradeza pramANa che. chatAM teonA baddha vaikriya alpa che tenuM kAraNa e che ke vAyukAyikanA cAra prakAra (1) sUkSma aparyAptA, (2) sUkSma paryAptA, (3) bAdara aparyAptA, (4) bAdara paryAptA. te cAramAMthI paryAptA bAdara vAyukAyane vaikriyalabdhi hoya che. paryApta bAdara vAyukAyamAM paNa trasa nADImAM rahelA jIvonA asaMkhyAtamA bhAga pramANa jIvone ja vaikriya labdhi hoya che. vaikriya labdhivALA bAdara vAyukAyikonA asaMkhyAtamA bhAgavartI jIvo ja vaikriya zarIra banAve tethI tenuM pramANa alpa che. vanaspatikAyamAM zarIra parimANa :24 vaNassaikAiyANaM orAliya-veuvviya-AhAragasarIrA jahA puDha vikAiyA tahA bhANiyavvA / vaNassaikAiyANaM bhaMte ! kevaiyA teyaga-kammagasarIrA paNNatA? goyamA ! jahA ohiyA teyaga-kammagasarIrA tahA vaNassaikAiyANa vi teyaga, kammagasarIrA bhANiyavvA / bhAvArtha :- vanaspatikAyika jIvonA audArika, vaikriya ane AhAraka zarIra pRthvIkAyikonA audArika zarIranI jema jANavA joIe. prazna- he bhagavan! vanaspatikAyika jIvone taijasa-kAzmaNa zarIra keTalA hoya che? uttara- gautama ! audhika taijasa-kAzmaNa zarIranuM jeTaluM pramANa kahyuM che, teTalA vanaspatikAyikonA taijasa-kAzmaNa zarIra jANavA. vivecana : vanaspatinA baddha audArika zarIra asaMkhyAta che. vanaspatimAM anaMta jIvo che paNa anaMta anaMta jIva vacce audArika zarIra eka eka hovAthI audArika zarIra asaMkhyAta ja che. baddha vaikriya ke AhAraka zarIra nathI. mukta audArika, vaikriya, AhAraka zarIra anaMta che.
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baddha phakta zarIra | | 407 | vanaspatimAM baddha taijasa-kAzmaNa zarIra anaMta che. jeTalA vanaspatikAyika jIvo teTalA ja baddha taijasa-kAzmaNa zarIra che. anaMta-anaMta jIvonuM dArika zarIra eka hovA chatAM sarva jIvonA taijasa-kArpaNa zarIra svataMtra che. tethI vanaspatimAM anaMta jIvo che teTalA ja anaMta baddha taijasa-kArpaNa zarIra che. mukta taijasa-kArpaNa zarIra paNa anaMta che. te audhika varNana anusAra samajavA. arthAt sarva jIvothI anaMtaguNA che ane sarva jIvonA vargathI anaMtamA bhAge che. vigalendriya jIvomAM zarIra parimANa :| 25 beiMdiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNI osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo payarassa asaMkhejjaibhAgo, tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI asaMkhejjAo joyaNakoDAkoDIo, asaMkhejjAiM seDhI vagga- mUlAI; beiMdiyANaM orAliyasarIrehiM baddhellaehiM payaraM avahIrai asaMkhejjAhiM ussappiNI-osappiNIhiM kAlao, khettao aMgulapayarassa AvaliyAe ya asaMkhejjaibhAgapaDibhAgeNaM / mukkellayA jahA ohiyA orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / veuvviya-AhAraga sarIrA NaM baddhellayA natthi, mukkellayA jahA orAliya sarIrA ohiyA tahA bhANiyavvA / / teyaga-kammagasarIrA jahA eesiM ceva orAliyasarIrA tahA bhANiyavvA / jahA beiMdiyANaM tahA teiMdiyANaM cauriMdiyANa vi bhANiyavvaM / zArtha:-asaMkhejjAojoyaNa koDAkoDIo saMdhyAta yoganoTiprabhAra, asaMkhejjAI seDhIvaggamUlAI = ( Abgma sUthI) me zreyI pradezonA saMdhya [bhUganA yo pramA, payaraM = pratana, avahIrai = apa421rAyato, khettao= kSetrathI, aMgulapayarassa = aMgala mAtra prataranA ane, AvaliyAe = sAvasiDAnA, asaMkhejjai = asaMdhyAtamA, bhAgapaDibhAgeNa = (bhAga35 pratibhAgathI. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! be'driya pAne 20 mauhAra zarIra Doya cha ? uttara- he gautama! beIdriyone audArika zarIra be prakAranA che, te A pramANe che- baddha ane mukta. baddha audArika zarIra asaMkhyAta che. kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA jeTalo samaya teTalA baddha audArika zarIra che. kSetrathI prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhyAta zreNInA pradeza pramANa
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra che. te zreNIonI viSlemasUcI asaMkhyAta koTAkoTi yojana pramANa che. te viSNubhasUcI eka zreNIpradezanA asaMkhyAta vargamULanA yoga pramANe che. beIdriyonA baddha audArika zarIra dvArA pratara apakRta karAya to asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNI kALamAM apahRta thAya che. kALa kSetrathI aMgula mAtra pratara ane AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAgarUpa pratibhAgathI saMpUrNa pratara apahRta thAya teTalA beIdriyanA banne audArika zarIra che. mukta audArika zarIra audhika mukta audArika zarIra jeTalA hoya che. rou beIdriyone baddha vaikriya ane baddha AhAraka zarIra nathI, mukta vaikriya, AhAraka zarIra, mukta audArika zarIra pramANe che. baddha ane mukta taijasa-kArmaNa zarIra beIdriyanA badra-mukta audArika zarIra pramANe che. beIdriyanA baddha ane mukta pAMce zarIra pramANe teIdriya ane caturindriyanA viSayamAM kahevuM. vivecana : beIdriya jIvo pratyeka zarIrI che, tethI jeTalA beIdriya jIvo che teTalA tenA baddha audArika zarIra jANavA. beIdriya jIvo asaMkhyAta che tethI baddha audArika zarIra asaMkhyAta che. kALathI parimANakALathI asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNInA jeTalA samaya che teTalA che. kSetrathI parimANa- kSetranI apekSAe prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM asaMkhyAta koTAkoTi yojananI viSNubhasUcI pramANa asaMkhyAta zreNIomAM jeTalA AkAza pradeza hoya teTalA baddha audArika zarIra beIkriya jIvomAM hoya che. H- zreNInI viSNubhasUcInuM mApa - ghanIkRta lokanI eka pradezI eka zreNInA jeTalA AkAzapradeza che tenA vargamUlanuM vargamUla kADhatAM asaMkhya vargamUla prApta thAya te badhAno saravALo karatAM je rAzi thAya teTalI zreNIo samajavI. te zreNIonI viSlema sUcI asaMkhya kroDAkoDI yojana pramANa thaI jAya che. asaMkhya vargamUlane samajavA mATe ekapradezI AkAzazreNImAM rahela samasta pradeza asaMkhyAta hoya che, tene asatkalpanAthI 65536 che tema samajI laIe arthAt 65536 asaMkhyAtanI bodhaka saMkhyA che. A saMkhyAnuM prathama vargamULa 256, bIju vargamULa-16, trIjuM vargamULa-4 ane cothuM vargamULa 2 che. kalpita A vargamULa asaMkhyAta vargamULa rUpa che. A vargamULono saravALo karavAthI 25+1+4+2 - 278 thAya che. A 278 pradezavALI te viSNubhasUcI jANavI. beIdriya jIvonA baddha audArika zarIranI asaMkhyAta saMkhyAnuM parimANa sUtrakAra bIjI rIte arthAt apAra vidhithI batAve che. payara avadIpha:- pratara apahAra. asatkalpanAthI prataranA AkAzapradezono apahAra karavAmAM Ave, te AkAza pradezone bahAra kADhavAmAM Ave, te pratara apAra" kahevAya che. - kALakSetrathI pratara apahAra vidhi :- prataranA AkAza pradeza upara beIndriya jIvone sthApita karI teno apahAra karavAmAM Ave to asaMkhyAta utsarpiNI--avasarpiNI vyatIta thAya. keTalA kSetra para beIdriyane
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baddha phakta zarIra 409 ] sthApavA ane keTalA samaye te beIndriya jIvano apahAra karavo te sUcavavA sUtrakAre banArasa sAvaliyANa ya kApaDimAne kahyuM che. te A pramANe che. gunayarasa :- eka pratara sAta rAju lAMbo ane sAta rAju pahoLo hoya che. te prataranA aMgula pramANa kSetrane aMgula pratara kahe che. teno asaMkhyAtamo bhAga ahIM vivakSita che. te pratarano pratibhAga kahevAya che. pratibhAga eTale pratarano khaMDa ke vibhAga. tAtparya e che ke aMgula prataranA asaMkhyAtamAM bhAga upara kramathI eka eka beIdriya jIvane sthApavA athavA aMgula prataranA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI avagAhanA vALA beIdriya jIvane pratara upara sthApavA. bAvaNiyANa ya: AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA samaye te pratara para sthApita beIdriya jIvono apahAra karavo. A rIte apahAra karatAM saMpUrNa pratarane khAlI thatAM asaMkhyAta utsarpiNIavasarpiNI kALa vyatIta thAya che. pratara para sthApita aMgula prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa avagAhanAvALA beIdriya jIvane, AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAge apahAra karatAM saMpUrNa pratara beIdriyothI khAlI thaI jAya, eka paNa beIdriya jIva zeSa na rahe, teTalA beIdriyonA baddha audArika zarIra che. A rIte beIndriya jIvonA baDhelaka audArika zarIra (1) kAlathI asaMkhya utsarpiNI avasarpiNInA samaya pramANa che- (2) kSetrathI- ghanIkRta lokanI asaMkhya kroDAkoDa yojana pramANa vikhaMbha sUcIvALI zreNIonA AkAzapradeza pramANa che. (3) dravyathI- aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalA pratara kSetramAM AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAge eka-eka beIndriyane sthApita karatAM saMpUrNa pratara bharAI jAya teTalI saMkhyA beIndriya jIvonI ane tenA audArika baalakanI che. tiryaMca paMcendriyomAM zarIra parimANa :26 paMceMdiyatirikkhajoNiyANa vi orAliyasarIrA evaM ceva bhANiyavvA / bhAvArtha :- tiryaMca paMceMdriya jIvonA audArika zarIranI sarva vaktavyatA beIdriya jIvonA audArika zarIra pramANe jANavI. 27 paMceMdiyatirikkhajoNiyANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNI-osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo, payarassa asaMkhejjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhejjaibhAgo / mukkellayA jahA ohiyA orAliyA / AhArayasarIrA jahA beidiyANaM / teyaga-kammagasarIrA jahA orAliyA /
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 | zrI anuyogadvAra sUtra bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! paMcaMdriya tiryaMcayonika jIvone keTalA vaikriya zarIra hoya che? uttara- he gautama! tiryaMca paMcendriyomAM vaikriya zarIra be prakAranA hoya che, te A pramANe che- baddha ane mukta. temAM baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. te asaMkhyAtanuM parimANa, kALanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNIkALanA jeTalA samaya teTalA baddhavaikriya zarIra tiryaMca paMcendriyonA che. kSetranI apekSAe prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhya zreNIonI vikhaMbha sUcanA AkAzapradeza tulya che. te vikhaMbha sUcI aMgula pramANa kSetranA asaMkhya AkAzapradezanA prathama vargamUlanA asaMkhyAtamA bhAga tulya jANavI. mukta vaikriya zarIro sAmAnya mukta audArika pramANe anaMta jANavA. AhAraka zarIranuM vaktavya beIdriya pramANe jANavuM arthAt tiryaMca paMcaMdriyone baddha AhAraka zarIra hotA nathI. mukta AhAraka zarIra anaMta che. baddha-mukta taijasa-kArpaNa zarIra tenA ja baddha-mukta audArika zarIra pramANe jANavA. vivecana : A sutromAM tiryaMca paMcendriyanA pAMce zarIranA baDhelaka muzkelaganuM varNana che. temAM tenA audArika zarIranA baDhelaka muzkelaga beIndriyanI samAna kahyA che. lokamAM beIndriya jIva paMcendriyathI vizeSAdhika che mATe paMcendriyanA baDhelaka zarIra beIndriyathI kaMIka nyUna samajavA. paMcendriyanA AhAraka, taijasa, kArpaNa zarIranA baDhelaka muzkelaga sUtrathI ja spaSTa che arthAt te paNa beIndriyanI samAna che. tiryaMca paMcendriyamAM vaikriya zarIra hoya che. beIndriyamAM te hotuM nathI. te baddha vaikriya zarIranA parimANanuM spaSTIkaraNa sutramAM A pramANe karyuM che. tiryaMca paMcendriyanA vaikriyazarIra prataranA asaMkhyAta bhAganI asaMkhya zreNIonA pradeza tulya che. te zreNIo aMgulanA asaMkhyAtamA bhAga jeTalI che. te zreNeonI vikhaMbha sUcIne samajAvavA mATe sUtramAM kahyuM che ke aMgula pramANa zreNInA AkAzapradezanA prathama vargamULanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa jANavI. asatkalpanAthI sUcI aMgulanA asaMkhyAta AkAzapradezane 5536 mAnI laIe, to tenuM prathama vargamULa 256 thAya. prathama vargamULanA asaMkhyAtamA bhAga pramANa arthAt kalpita rapannA asaMkhyAtamA bhAga pramANa tiryaMca paMcadriyanA baddha vaikriyazarIra che. tAtparya e che ke A baddha vaikriyazarIra asatkalpanAnA eka aMka jeTalA paNa nathI. manuSyomAM zarIra parimANa :28 maNUsANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA,taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM siya saMkhejjA siya asaMkhejjA / jahaNNapade saMkhejjA, saMkhejjAo koDIo, eguNatIsaM ThANAI, tijamalapayassa uvariM caujamalapayassa heTThA, ahava NaM chaTTho vaggo paMcamavaggapaDuppaNNo, ahavaNaM chnnnnuicheynngdaairaasii|
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baddha yukta zarIra . [ 411] ukkosapade asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNI-osappiNIhiM avahIrati kAlao, khettao ukkosapae rUvapakkhittehiM maNUsehiM seDhI avahIraMti, asaMkhejjAhiM ussappiNI- osappiNIhiM kAlao, khettao aMgulapaDhamavaggamUlaM tatiyavaggamUla- paDuppaNNaM / mukkellayA jahA ohiyA orAliyA / zabdArtha -napUNA = manuSyonA, siya saMsengA = kadAci saMkhyAta hoya, siva akSakeLA= kadAcit asaMkhyAta hoya che, kApave = jaghanya pade, saMjJA = saMkhyAta hoya che, jJAno rohIo= saMkhyAta koTAkoTi hoya che arthAt, UJJtI kApA = ogaNatrIsa sthAna aMka pramANa hoya, (te ogaNatrIsa AMka) ninananapatta 3 = traNa yamalapadanI upara ane, vanamatapAsa deTTA = cAra yamala padanI nIce hoya che, kadava= athavA, chako vo = chaThAvarga pramANa, paramavA paDu = pAMcamAM vargathI guNita, cha36 = chatruvAra, che vADANI = chedanakadAyI rAzi, cheda karanAra rAzi pramANa hoya che, 3rola pa = utkRSTa pade, hara = kSetrathI, sava parihArda = rUpa eTale eka(zarIra), prakSipta-nabhaH zreNI para baddha dArika zarIra sthApita karelA, apUrdika manuSyo, tedI = zreNIthI, avahIti = apaharaNa karAtA, gulapamavAbUi = aMgula pramANa kSetramAM rahela pradeza rAzinA prathama vargamULane, tavamUla paDuppaur = trIjA vargamULathI guNita karatAM je rAzi prApta thAya. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! manuSyone keTalA audArika zarIra hoya che? uttara- he gautama! manuSyomAM audArika zarIra be prakAranA kahyA che, te A pramANe che - baddha ane mukta. temAM baddha audArika zarIra kadAcit saMkhyAta hoya, kadAcit asaMkhyAta hoya. jaghanya pade saMkhyAta hoya che te saMkhyAta kroDAkroDI arthAtu ra9 AMka pramANa hoya che. te ra9 AMka traNa yamalathI vadhu ane 4 yamalathI ochA pramANamAM che athavA paMcamavargathI guNita chaThThA vargapramANa hoya che. athavA 96 chedanaka rAzi jeTalA hoya che. manuSya utkRSTa pade asaMkhyAta che. kAlathI asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNIkAlathI teno apahAra thAya. kSetrathI eka manuSya adhika hoya to zreNino apahAra thAya. zreNIno apahAra kAla ane kSetranI apekSAe A rIte samajavo. kAlathI asaMkhyAta utsarpiNI avasarpiNIthI teno apahAra thAya che. kSetrathI aMgulapradezanA prathama vargamUlane tRtIya vargamUlathI guNatAM je rAzi prApta thAya teTalA kSetramAM eka eka manuSyane rAkhe to eka zreNI pUrita thAya ane eka manuSyanI jagyA bAkI rahe teTalA utkRSTa manuSya jANavA athavA teTalA pradezothI eka eka manuSyano apahAra thAya to zreNI pradezomAM eka manuSyanA pradeza bAkI rahe tyAre manuSyono apahAra pUrNa thaI jAya. mukta audArika zarIra mukta audhika audArika zarIra pramANa jANavA. | 29 maNusANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviyasarIrA paNNattA / goyamA ! duvihA paNNattA,taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 | zrI anuyogadvAra sUtra je te baddhellayA te NaM saMkhejjA, samae samae avahIramANA saMkhejjeNaM kAleNaM avahIrati, No ceva NaM avahiyA siyA / mukkellayA jahA ohiyA oraaliyaa| bhAvArtha - prazna- he bhagavan! manuSyone keTalA vaikriya zarIra hoya che? uttara- he gautama! munaSyone be prakAranA vaikriya zarIra kahyA che. baddha ane mukta. temAM je baddha vaikriya zarIra che te saMkhyAta che. samaye-samaye apahRta karatAM, saMkhyAtakALamAM apahRta thAya che paNa tema koI apahRta karatuM nathI. mukta vaikriya zarIra, mukta audArika pramANe jANavA. |30 maNUsANaM bhaMte ! kevaiyA AhArayasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA te NaM siya asthi siya Natthi jai asthi jahaNNeNaM ekko vA do vA tiNNi vA ukkoseNaM sahassapuhuttaM / mukkellayA jahA ohiyA oraaliyaa| teyaga-kammasarIrA jahA eesiM ceva ohiyA orAliyA tahA bhANiyavvA / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! manuSyone keTalA AhAraka zarIra hoya che? uttara- he gautama! manuSyone AhAraka zarIra be prakAranA hoya che. baddha ane mukta. temAM baddha kyAreka hoya kyAreka na hoya. jyAre hoya tyAre jaghanya eka--be-traNa ane utkRSTa aneka hajAra (be hajAra thI nava hajAra) hoya che. mukta AhAraka zarIra mukta audArikanI jema anaMta hoya che. manuSyanA badha-mukta taijasa, kArmaNa zarIra, manuSyonA baddha mukta audArika zarIra pramANe jANavA. vivecana : manuSyane bhava svabhAvathI audArika zarIra che. manuSyanA baddha audArika zarIra kadAcit saMkhyAta hoya, kadAcit asaMkhyAta hoya. manuSya be prakAranA che. (1) garbhaja manuSya (2) saMmUrchAima manuSya. saMmUrchAima manuSyano utpatti virahakALa 24 muhUrtano hoya che. jyAre virahakALa hoya tyAre eka paNa saMmazkeima manuSya na hoya. te samaye ekalA garbhaja manuSyo hoya tyAre te saMkhyAta hoya che. tethI baddha audArika zarIra kadAcit saMkhyAta hoya tema kahyuM che ane saMmUrchAima manuSyano virahakALa na hoya tyAre manuSyanA audArika zarIra asaMkhyAta hoya che. saMmUrchAima manuSyo eka zreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA hoya che. garbhaja ane samRdghima baMne manuSyo maLIne asaMkhyAta hoya mATe baMnenA maLIne baddha audArika zarIra paNa asaMkhyAta hoya che. garbhaja manuSya saMkhyAta che. tenuM saMkhyAta koTAkoTinuM parimANa zAstrakAre judI-judI aneka rIte batAvyuM che. jemake - (1) garbhaja manuSyo jaghanyapade saMkhyAta koTAkoTi pramANa che. A saMkhyAta koTAkoTi ra9 aMka pramANa che
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baddha phakta zarIra 413 | arthAt garbhaja manuSyo ra9 aMka pramANa hoya che. te aMka sthApanA A pramANe che. 7922812, 514264 33, 75935439, 50336. A 29 AMka traNa yamalapadathI vadhu ane 4 yamala padanI aMdara che. zAstrIya paribhASA anusAra ATha-ATha padone eka yamala kahevAmAM Ave che. AThano jhUmakho yamala kahevAya che. 3 yamala eTale 348= 24 aMka thAya. garbhaja manuSyo ra9 aMka pramANa hovAthI 3yamala-24 karatAM pAMca aMka vadhu thAya, mATe traNayamalathI vadhu ane cothAyamalamAM 3 aMka ochA rahe tethI 4 yamalanI aMdara kahyA che. (2) garbhaja manuSyo saMkhyAta koTAkoTi (29 aMka) pramANa che. te bIjI rIte sUtrakAra spaSTa kare che. paMcama vargathI chaThA vargane guNatAM je rAzi prApta thAya te rAzipramANa garbhaja manuSyonI saMkhyA che. koIpaNa aMka rAzine te ja aMkarAzithI guNavAmAM Ave tenuM guNanaphaLa varga kahevAya che. vargano prAraMbha be saMkhyAthI thAya che, ekane ekathI guNatA guNanaphaLa eka ja Ave temAM saMkhyAmAM vRddhi thatI nathI, tethI ekanI vargarUpe gaNanA thatI nathI. varganI zarUAta bethI thAya che 242 = 4, cAra prathama varga che. 444 = 16 soLa te bIjo varga, 16416 = 25te trIjo varga che. te ja rIte 2564256 = 65536 te cotho varga che. temaja 6553645536 = 4294967296. 4 araba, 29 karoDa, 49 lAkha, 7 hajAra ra96 te pAMcamo varga che ane A aMkarAzine paraspara guNatA 18446744073709551616 rAzi thAya te chaThTho varga che. A chaThThAvargane pAMcamAM vargathI guNita karatAM 792281625142643375935 43950336 A ra9 aMka pramANa rAzi niSpanna thAya che. jaghanya pade garbhaja manuSyo A ra9 AMka pramANa jANavA. te ra9 AMkane kathana karavAnI rIta A pramANe che. sAta koTAkoTi-koTAkoTi, 92 lAkha koTAkoTi koTi, 28 hajAra koTAkoTi koTi, 100 koTAkoTi koTI, dara koTAkoTi koTi, 51 lAkha koTAkoTi, 42 hajAra koTAkoTi, 00 koTAkoTi, 43 koTAkoTi, 37 lAkha koTi, 59 hajAra koTi, 300 koTi, 54 koTi, 39 lAkha, 50 hajAra 336. (3) manuSyonAbaddha audArika zarIra jaghanyapade 96 chedanakadAyIrAzi tulya hoya che. aMka rAzinA ardhabhAga karavAmAM Ave te chedanaka kahevAya che. ekavAra ardhabhAga thAya to eka chedanaka kahevAya. be vAra ardhabhAga karI eka paryata pahoMcAya to tenA be chedanaka kahevAya ane traNa ardhabhAga thAya to tenA 3chedanaka kahevAya. jema ke prathama varga 4 che. tenA be chedanaka thaze. pahelo ardhabhAga-2 thaze ane te be no pAcho ardhabhAga karatAM eka thaze. mATe 4 aMkanA be chedanaka kahevAya. bIjo varga 16 che to tenA 4 chedana thAya. prathama chedanaka 8, bIjo chedanaka-4, trIjo chedanaka-2 ane cotho chedanaka eka thaze. tRtIya varga 25gnA ATha chedanaka che. cothA varganA 16, paMcamavarganA 3ra ane chaThA varganA 64 chedanaka che. pAMcamAM chaThA varganA chedanakane joDavAthI 96 chedanaka thaze. A 96 chedanaka karanArI rAzi che athavA eka aMkane sthApita karI uttarottara 96 vAra bamaNA-bamaNA(Dabala-Dabala) karatAM je rAzi Ave te 96 chedanaka rAzi kahevAya che. 96 vAra cheda ApI zakAya tevI rAzi 29 aMka pramANa che ane teTalA garbhaja manuSya hoya che. teTalA ja jaghanyapade baddha audArika zarIra jANavA.
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra utkRSTa pade manuSyo ane manuSyonA baddha audArika zarIra asaMkhyAta che. saMmUrcchima manuSyo asaMkhyAta che. saMmUrcchima manuSyono jyAre virahakALa na hoya tyAre manuSyo asaMkhyAta hoya che. asaMkhyAtanA asaMkhyAta bheda hoya che. tethI asaMkhyAtanuM parimANa sUtrakAre kALa ane kSetrathI batAvyuM che. kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNInA jeTalA samaya teTalA baddha audArika zarIra che. kSetranI apekSAe aMgulapradezanA prathama vargamUlane tRtIya vargamUlathI guNana karatAM upalabdha rAzinA AkAzapradeza para eka eka manuSyane sthApita karatAM eka-zreNI bharAya ane eka manuSyanI jagyA rahe. tAtparya e che ke sarva asaMkhya manuSya eka zreNInA pradezothI paNa asaMkhyAtamA bhAga jeTalA che. te utkRSTa pade badgha audArika zarIra jANavA. 414 manuSyone baddhavaikriya zarIra saMkhyAta che. vaikriyalabdhi garbhaja manuSyone ja hoya che ane temAM paNa badhA manuSyone nathI hotI, keTalAkane ja hoya tethI saMkhyAta kahyA che. mukta vaikriya zarIra anaMta che. manuSyomAM baddha AhAraka zarIra kyAreka hoya kyAreka na paNa hoya. jyAre hoya tyAre jaghanya eka-be-traNa utkRSTa aneka hajAra (2 thI 9 hajAra) saMbhave che. mukta AhAraka-zarIra anaMta che. baddha taijasa-kArmaNa zarIra audArikanI jema badhAne ja hoya che. arthAt badgha asaMkhyAta ane mukta, taijasakArmaNa anaMta che. manuSyomAM pAMce zarIranA baddha-mukta zarIranuM saMkhyAparimANa batAvyuM, te aneka jIvonI apekSAe tathA kALanI bhinnatAnI apekSAe che. koI eka manuSyane eka sAthe pAMce zarIra saMbhavatA nathI. eka jIvane eka samaye vadhumAM vadhu cAra zarIra hoya che. vaikriya ane AhAraka baMne labdhio eka sAthe eka manuSyane saMbhave che paraMtu baMne labdhino prayoga eka sAthe thato nathI. tethI labdhijanya A baMne zarIra eka sAthe saMbhavita nathI. AhAraka zarIranI saMkhyAmAM jaghanya eka, be, traNa kahyA che ane vaikriya zarIranI saMkhyAmAM jaghanya eka, be, traNa kahyA nathI. tenuM kAraNa e che ke AhAraka zarIrI manuSya kyAreka hoya, kyAreka na hoya paraMtu vaikriya zarIradhArI manuSya sadA saMkhyAtA hoya ja. A sUtrathI ane prajJApanA, bhagavatI sUtrathI paNa siddha che ke manuSyamAM vaikriyazarIrI zAzvatA hoya che, teno viraha thato nathI. kAraNa ke cakravartI vAsudeva baladeva vagere samRddhi saMpanna manuSyomAM koI ne koI vaikriya labdhino prayoga karatA ja rahe che. manuSyamAM vaikriya yoga ane vaikriya mizrayoga baMne zAzvata kahyA che. vANavyaMtara devomAM zarIra parimANa : 31 vANamaMtarANaM orAliyasarIrA jahA NeraiyANaM / vANamaMtarANaM bhaMte ! kevaiyA veDavviyasarIrA paNNattA ? noyamA ! tuvijJA paLattA, taM nahIM- bannetttayA ya muqhayA ya I
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 26/baddha yukta zarIra . 415 | tattha NaM je te baddhellayA te NaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNI osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo, payarassa asaMkhejjaibhAgo, tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI(...) saMkhejjajoyaNasayavaggapalibhAgo payarassa / mukkellayA jahA ohiyA orAliyA / zabdArtha :-sajjanayA sacavA = saMkhyAta seMkaDo yojanAnA vargarUpa, patimo purassaprataranA pratyeka bhAga, pratibhAga-aMza rUpa che. bhAvArtha :- vANavyaMtara devonA audArika zarIranuM pramANa narakanA dArika zarIra jema ja jANavuM arthAtu vANavyaMtara devone baddha-dArika zarIra na hoya ane mukta audArika zarIra anaMta che. prazna- vANavyaMtara devone keTalA vaikriya zarIra hoya? uttara- he gautama! teone be prakAranA vaikriya zarIra che - baddha ane mukta. temAM baddha vaikriyazarIra asaMkhyAta che, kAlanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kAlamAM apahRta thAya che. kSetrathI prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhyAta zreNI jeTalA che. te zreNIonI vikhaMbhasUcI tiryaMca paMcaMdriyathI asaMkhyAtamA bhAga hIna jANavI. prataranA saMkhyAta so yojana varga pramANa kSetrathI eka ekavyaMtarano apahAra thAya to Akho pratara khAlI thaI jAya teTalA vyaMtara che. mukta vaikriyazarIra audhika mukta audArika pramANe jANavA. 32 AhAragasarIrA duvihA vi jahA asurakumArANaM / / vANamaMtarANaM bhaMte ! kevaiyA teyaga-kammagasarIrA paNNattA ? goyamA ! jahA eesiM ceva veuvviyasarIrA tahA teyaga-kammagasarIrA vi bhANiyavvA / bhAvArtha :- vANavyaMtaronA baMne prakAranA AhAraka zarIranuM parimANa asurakumAra devonA AhAraka zarIranI jema jANavuM. prazna- vANavyaMtara devone keTalA taijasa-kAzmaNa zarIra hoya che? uttara- teonA vaikriya zarIra pramANe ja teonA taijasa-kArpaNa zarIra jANavA. vivecana : vANavyaMtara devo vaikriya zarIradhArI che. tethI teone baddha audArika zarIra nathI. mukta audArika zarIra pUrvabhavonI apekSAe anaMta che. vaikriya zarIra asaMkhyAta che. vANavyaMtaranA baddha vaikriya zarIranuM parimANa kSetrathI prataranA asaMkhyAtamA bhAga pramANa kSetramAM rahelI asaMkhyAta zreNI pramANa batAvyuM che.
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416] zrI anuyogadvAra sUtra te asaMkhyAta zreNInI vikhrabhasUcInuM mApa prasiddha hovAthI sUtrakAre sUtramAM batAvyuM nathI. TIkAkAre tenuM spaSTIkaraNa ApyuM che ke vyaMtaro tiryaMca paMcendriya karatAM asaMkhyAta guNa hIna che mATe teonI vikhaMbha sUcI tiryaMca paMcendriyanI vikhaMbha sUcI karatAM asaMkhyAta bhAga hIna jANavI. prastuta saMskaraNamAM A prasiddha pAThane sUcavavA sUtrapAThamAM A (5) adhyAhAra cihna mUkayuM che. dravyathI vyaMtara jIvonA parimANamAM paNa sUtrakAre "saheja govA vApatimAno parasa" kahyuM che. tene spaSTa karatAM TIkAkAre kahyuM che ke saMkhyAta so yojana varga jeTalA prataranA pratibhAga-khaMDa upara vyaMtarane sthApatAM saMpUrNa pratara bharAI jAya teTalA vyaMtaranA baddha vaikriya zarIra che. vyaMtaromAM baddha AhAraka zarIra nathI. jyotiSka devomAM zarIra parimANa :33 joisiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! jahA NeraiyANaM tahA bhANiyavvA / joisiyANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviyasarIrA paNNattA? goyamA ! duvihA paNNattA ! taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA jAvatAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI (...) bechappaNNaMgulasayavaggapalibhAgo payarassa / mukkellayA jahA ohiyoraaliyaa| AhArayasarIrA jahA NeraiyANaMtahA bhANiyavvA / teyaga-kammagasarIrA jahA eesiM ceva veuvviyA tahA bhANiyavvA / zabdArtha -tAra seTIna = te zreNIonI,(pratara asaMkhyAtamA bhAganI hoya che), vimasUI = vikhrabhasUcI, vechaquLagula vAlibAno = prataranA aMzarUpa rapapratarAMgulanA vargapramANa kSetramAM, (jyotiSIne sthApita karavA.) bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! jyotiSka devonA audArika zarIra keTalA che? uttara- gautama! jyotiSka devonA audArika zarIro nArakonA audArika zarIra samAna che. prazna- he bhagavan! jyotiSka devonA vaikriya zarIra keTalA che? uttara- he gautama! teone be prakAranA vaikriyazarIra che - baddha ane mukta. temAM baddha vaikriyazarIra thAvata teonI vikhaMbhasucI sudhI varNana vyataranI jema kahevuM. prataranA pUraNa apahAramAM baso chappana aMgula varga kSetramAM eka eka jyotiSIne rAkhe to pratara pUrita thAya teTalA jyotiSI che athavA baso chappana aMgula varga kSetrathI eka eka jyotiSIno apahAra thAya to Akho pratara khAlI thaI jAya teTalA jyotiSI che. tenA mukta vaikriyazarIra audhika mukta audArika pramANe jANavA.
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baddha phakta zarIra : [ 417 ] jyotiSka devonA AhAraka zarIra nArakonA AhAraka zarIra pramANe jANavA arthAtu baddha AhAraka zarIra nathI ane mukta AhAraka zarIra anaMta che. jyotiSka devonA baddha-mukta taijasa-kAzmaNa zarIra teonA baddha-mukta vaikriya zarIra jeTalA che. vivecana : jyotiSka devone baddha audArika ane baddha AhAraka zarIra nathI. baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. kAlanI apekSAe asaMkhyAta utsarpiNI ane avasarpiNI kAlanA samaya pramANa che. kSetranI apekSAe prataranA asaMkhyatamA bhAganI asaMkhyAta zreNIonA pradeza tulya che. vyaMtara devonI jema jyotiSka devomAM paNa sUtrakAre vikhrabhasUcInuM mApa adhyAhAra rAkhyuM che. TIkAkAre tenI spaSTatA karI che ke vyaMtaro karatAM jyotiSIo saMkhyAtaguNa adhika che mATe teonI vikhaMbha sUcI saMkhyAtaguNa adhika jANavI. pAThanA A adhyAhArane sUcavavA mULapAThamAM (..) A nizAna prastuta sUtramAM mUkyuM che. ahIM jyotiSInI asaMkhya saMkhyAnuM parimANa batAvatA zAstrakAre kahyuM che ke 256 aMgula varga pramANa pratarakhaMDa para eka eka jyotiSkanA baddha vaikriya zarIrane sthApe to saMpUrNa pratara vaikriya zarIrathI bharAI jAya athavA te sthApita zarIrone bahAra kADhavAmAM Ave to 256 aMgula varga pramANa pratarakhaMDathI eka eka jyotiSIno apahAra thAya to jyotiSInA sarva baddha vaikriya zarIra nIkaLI jAya tyAre eka pratara khAlI thAya. vaimAnika devomAM zarIra parimANa :|34 vemANiyANaM bhaMte ! kevaiyA orAliyasarIrA paNNattA ? goyamA ! jahA raiyANaM tahA bhANiyavvA / vemANiyANaM bhaMte ! kevaiyA veuvviyasarIrA paNNattA ? goyamA ! duvihA paNNattA, taM jahA- baddhellayA ya mukkellayA ya / tattha NaM je te baddhellayA teNaM asaMkhejjA, asaMkhejjAhiM ussappiNI osappiNIhiM avahIraMti kAlao, khettao asaMkhejjAo seDhIo, payarassa asaMkhejjaibhAgo, tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulabiiyavaggamUlaM taiyavaggamUlapaDuppaNNaM, ahava NaM aMgulataiyavaggamUlaghaNappamANamettAo seDhIo / mukkellayA jahA ohiyA oraaliyaa| AhArayasarIrA jahA NeraiyANaM / teyaga-kammagasarIrA jahA eesiM ceva veuvviyasarIrA tahA bhANiyavvA / se taM suhume khettapaliovame / se taM khettapaliovame / se taM pliovme|
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 418 ] zrI ayogavAra sUtra se taM vibhAgaNipphaNNe / se taM kAlappamANe / zabdArtha -junavi vamUi = aMgulanA bIjA vargamULa, tarUla mUi = tRtIya vargamULa thI guNita, aNunatamUrva = aMgulanA tRtIya vargamULanA, vAyumaLAno = ghana pramANa A, terI = zreNIo. bhAvArtha :- prazna- he bhagavan! vaimAnika devonA audArika zarIra keTalA hoya che? | uttara- he gautama! nArakInA audArika zarIranI jema vaimAnika devanA audArika zarIranI vaktavyatA jANavI. prazna- bhagavan! vaimAnika devonA vaikriya zarIra keTalA che? uttara- gautama! vaimAnika devanA vaikriya zarIra be prakAre che-baddha ane mukta. temAM baddha vaikriyazarIra asaMkhyAta che, kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI kALamAM apahRta thAya che. kSetrathI prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhyAta zreNIo jeTalA che. te zreNIonI vikhrabhasUcI aMgulapradezanA bIjA vargamULane trIjA vargamULathI guNatAM prApta rAzi pramANa athavA trIjA vargamULano ghana karatAM prApta rAzi pramANa che. mukta vaikriya zarIra audhika audArika zarIra pramANa che. vaimAnika devonA baddha mukta AhAraka zarIra, nArakInA baddha-mukta AhAraka zarIra jeTalA che. baddha mukta taijasa, kArpaNa zarIra teonA baddha-mukta vaikriya zarIrAnusAra che. sukSma kSetra palyopama, kSetra palyopama ane palyopamanuM varNana samApta thayuM, temaja vibhAga niSpanna kALa pramANa ane kALa pramANanuM vaktavya pUrNa thayuM. vivecana : nArakInI jema vaimAnika devomAM baddha audArika zarIra ane baddha AhAraka zarIra hotA nathI ane mukta audArika ane AhAraka zarIra pUrvabhavonI apekSAe anaMta che. vaimAnika devomAM baddha vaikriya zarIra asaMkhyAta che. samaye-samaye eka-eka baddha vaikriya zarIranuM apaharaNa karatAM asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI vyatIta thaI jAya. kSetranI apekSAe asaMkhyAtanuM pramANa batAvatA kahyuM che ke prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI asaMkhyAta zreNIonA jeTalA pradeza teTalA baddha vaikriya zarIra vaimAnika devonA che. te vAtane spaSTa karatA jaNAvyuM che ke A zreNIonI vikhaMbha sUcInuM pramANa aMgula pradezanA tRtIya vargamULathI guNita dvitIya vargamULa pramANa che athavA aMgula pradezanA tRtIya vargamULano ghana karatAM prApta saMkhyAnusAra zreNIonI vikhrabhasUcI hoya che.
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baDha mukta zarIra | 419 ] asatkalpanAthI aMgulanA (asaMkhyAtamAM bhAgamAM) 25da pradeza che tema mAnavuM, tenuM prathama vargamULa 16, bIjuM vargamULa 4 ane tRtIya vargamULa 2 thAya. A bIjAvargamULane trIjA vargamULathI guNatA 442 = 8 thAya A AThane ApaNe asaMkhyAta zreNIonI vikhaMbha sUcI mAnI levAnI. A viSphabhasucI rUpa asaMkhyAta zreNIonA jeTalA AkAza pradeza che teTalA baddha vaikriya zarIra hoya che. athavA aMgulanuM pramANa 256 che. tenuM tRtIya vargamULa 2 che teno ghana karatA ra4242 = 8 thAya. te ATha eTale asaMkhyAta zreNIonI vikhrabhasUcI jANavI. A baMnne prakAranA kathanamAM koI artha bheda nathI. vaimAnika devomAM jeTalA deva teTalAM ja baddha vaikriya taijasa-kArpaNa zarIra hoya che. tethI taijasa-kAzmaNanA kathana prasaMge vaikriya zarIranI jema taijasa-kAzmaNa hoya tema sutrakAre kahyuM che. aMtamAM se te pada dvArA sutra kathita upaviSaya- ane viSayanI samApti sUcavI che ke A rIte sUkSma kSetra palyopama, palyopama, vibhAga niSpanna kALa pramANa ane kALa pramANanuM vaktavya pUrNa thAya che. baDhelaka-muzkelaga zarIra baddha audArika (audhika) baddha kriya | baddha AhAraka baddha tejasa-kArpaNa asaMkhyAta asaMkhyAta anaMta kALathI asaMkhyAta utsarpiNI | kALathI asaMkhyAta | kyAreya hoya kALathI anaMta utsarpiNI avasarpiNInA samaya jeTalA utsarpiNI-avasarpiNInA | kyAreya nahoya. avasarpiNInA samaya jeTalA kSetrathI asaMkhyAta lokanA samaya jeTalA hoya tyAre satrathI anaMtalokanA AkAza pradeza AkAzapradeza jeTalA kSetrathI prataranA | jaghanya-eka, be, traNa | pradeza jeTalA asaMkhyAtamA bhAgamAM | utkRSTa-anekahajAra dravyathI siddhajIvothI anaMtaguNA rahelI asaMkhyAta zreNI ane sarvajIvothI anaMtamA bhAga jeTalA mukta audArika mukta vaikriya | mukta AhAraka mukta tejasa-kArpaNa anaMta mukta audArikavat anaMta mukta audArikavatuM anaMta kALathI anaMta utsarpiNI avasarpiNInA samaya jeTalA kSetrathI anaMta lokanA AkAza pradeza jeTalA dravyathI abhavya jIvothI anaMtaguNA ane siddha jIvonA anaMtamA bhAga jeTalA anaMta kALathI anaMta utsarpiNI avasarpiNInA samaya jeTalA kSetrathI anaMta lokanA AkAza pradeza jeTalA dravyathI abhavya jIvothI anaMtaguNA ane siddha jIvonA anaMtamA bhAga jeTalA
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 420 zrI ayogavAra sUtra pAMca sthAvaranA baDhelaka-muzkelaga zarIra daMDaka audArika vaikriya | AhAraka | tejasa-kArpaNa baddha | mukta | baddha | mukta | baddha | mukta | baddha | mukta asaMkhyAta | anaMta nathI nathI anaMta asaMkhyAta | anaMta audhika | audhika audhika | audhika | audhika | audhika audArika vat audArika audArika audArika| audArika audArika vat | - vat | vat pRthvI pANI anaMta vAyuM nathI asaMkhyAta | | anaMta | asaMkhyAta | anaMta audhika | audhika | kSetra | authika audArika vat audArika palyopamanA audArika vat asaMkhyAtamA vat bhAganA pradeza jeTalA anaMta | asaMkhyAta | anaMta audhika | audhika | audhika audArika | audArika audArika vat | - vat | vat vanaspati nathI asaMkhyAta | anaMta | nathI audhika | audhika audArika vat audArika | anaMta | audhika audArika | anaMta | anaMta | anaMta audhika audhika audhika audArika taijasa taijasavat kArmaNavat karmaNavat vat vikalendriyanA baDhelaka-mukkalaga zarIra vaikriya AhAraka audArika tejasa-kArpaNa baddha mukta anaMta audhika audArika baddha | mukta nathI aMnata audhika audArika vatuM baddha | mukta baddha | mukta nathI anaMta [asaMkhyAta anaMta audhika potAnA | audhika audArika baddha audArika vat audArika| vat vat asaMkhyAta kALathI asaMkhyAta utsarpiNIavasarpiNInA samaya jeTalA kSetrathI eka zreNInA sarva vargamULarUpa, | asaMkhyAta koTAkoTi yojana pramANa zreNIonA pradeza jeTalA dravyathI : aMgula prataranA asaMkhyAtamAM bhAga para sthApita beIdriyone AvalikAnA asaMkhyAtamA bhAge apahAra karatA saMpUrNa pratara khAlI thaI jAya arthAtu prataranA asaMkhyAtamAM bhAga jevaDA khaMDa karatAM prataranA jeTalA khaMDa thAya teTalA.
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 26/baddha yukta zarIra . 421 | tiryaMca paMcendriyanA badhelaka-mukkalaga zarIra vat audArika vaikriya AhAraka tejasa-kArpaNa baddha | mukta | baddha | mukta | baddha | mukta | baddha | mukta asaMkhyAta anaMta asaMkhyAta anaMta nathI | anaMta asaMkhyAta | anaMta kALathI asaMkhyAta audhika | kALathI asaMkhyAta | audhika audhika | potAnA | audhika utsarpiNI avasarpiNInA | audArika utsarpiNI audArika dArika| baddha audArika samaya jeTalA avasarpiNInA pradeza vat vat audArika | vat kSetrathIH kAMIka nyUna jeTalA beIndriyanI samAna jANavA kSetrathI aMgula pramANa kSetra pradezonA prathama vargamULanA asaMkhyAtamAM bhAga pramANa tathA prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI zreNI -onA pradeza jeTalA vikasendriyanA baddhalakamukkalaga zarIra vaikriya AhAraka audArika tejasa-kArpaNa mukta baddha saMkhyAta/asaMkhyAta jaghanyapade-saMkhyAta ra9 AMka pramANa, utkRSTapade-asaMkhyAta kALathI saMkhyAta utsarpiNI avasarpiNInA samaya jeTalA kSetrathI eka zreNInA asaMkhyAtamAM bhAgamAM sthiti AkAzapradeza tulya dravyathI : aMgulapramANa zreNImAM sthita AkAza pradezonA prathama vargamUlane trIjA vargamUlathI guNatAM je rAzi prApta thAya teTalA pradeza para eka eka manuSyane baddha | mukta | baddha | mukta baddha | mukta anaMta | saMkhyAta aMnata hoya- | anaMta asaMkhyAta anaMta audhika dravyathI-hajAro | audhika | na hoya | audhika potAnA | audhika audArika| lAkho eka eka |audArika | jaghanya audArika | audArika audArika muhUtamAM eka 1,2,3 vat zarIra | vat eka manuSyane utkRSTa jeTalA apakAra kare aneka to aneka varSomAM hajAra (be apahAra thAya hajArathI teTalA vadhu
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 422 | zrI anuyogadvAra sUtra sthApita karatAM sAta rAju pramANa eka zreNI bharAya jAya ane eka manuSyanI jagyA khAlI rahe teTalA pramANanA utkRSTapade asaMkhya manuSya hoya. nArakI-devanA badhelaka-muzkegala zarIra vaikriya zarIra AhAraka daMDaka | audArika | taijasa-kArpaNa baddha | mukta baddha mukta baddha | mukta baddha | mukta anaMta | asaM. | anaMta audhika | potAnA audhika audArika audArika vat nArakI nathI |anaMta | asaMkhyAta anaMta | nathI. audhika| kALathI asaMkhyAta utsarpiNI-avasarpiNI| audhika dArika nA samaya jeTalA audArika kSetrathI aMgulapramANa kSetranA pradezonA prathama vargamULane bIjA vargamULa sAthe gaNatA athavA bIjA vargamULano ghana karatAM prApta rAzi tulya tathA prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI zreNIonA pradeza jeTalA vat vatu ghika bhavana | nathI | anaMta | asaMkhyAta patideva) audhika| kALathI asaMkhyAta utsarpiNI dArika avasarpiNInA samaya jeTalA vat | kSetrathIH aMgula pramANa kSetranA pradezonA prathama vargamULanA saMkhyAmAM bhAga pramANa viSThabhasUcI tulya tathA prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI zreNIonA pradeza jeTalA anaMta | nathI | anaMta | asaM. | anaMta audika | potAnA audhika audArika audArika| baddha audArika vat vaikriya | vata anaMta | nathI vANa-| nathI |anaMta | asaMkhyAta vyatara audhika| kALathI asaMkhyAta utsarpiNI dArika avasarpiNInA samaya jeTalA vat | zreyathI eka zreNInA sarvavargamULarUpa, | asaMkhyAta koTAkoTiyojana pramANa zreNI audhika audArika vatu anaMta | asaM. | anaMta audhika | potAnA audhika audArika baddha |audArika vaikriya | vat va
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ [prakaraNa 26/baddha phakta zarIra | 423 | onI vikhrabhasUcithI asaMkhyAta guNahIna, prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI zreNIonA pradeza jeTalA arthAt tiryaMca paMcendriyathI asaMkhyAtamA bhAga pramANa athavA saMkhyAta yojana zatavarga pramANa khaMDa karatAM eka prataranA jeTalA khaMDa thAya teTalA. nathI anaMta audhika dArika | anaMta | asaM. | anaMta audhika || potAnA audhika dArika audA *. | baddha vaikriya jyo-| nathI anaMta asaMkhyAta audhika| kALathI asaMkhyAta utsarpiNIaudArika avasarpiNInA samaya jeTalA vat | kSetrathI eka zreNInA sarvavargamULarUpa, asaMkhyAta koTAkoTiyojana pramANa zreNIonI vikhrabhasUcIthI (arthAt vyaMtarathI) saMkhyAtaguNa adhika, prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI zreNIonA pradeza jeTalA athavA 25aMgulavarga jevaDAkhaMDa karatAM eka prataranA jeTalA khaMDa thAya teTalA vimA-| nathI anaMta audhika aa h audArika anaMta | asaM. | anaMta audhika potAnA| audhika dArika baddha |audArika vaikriya | vat vat anaMta | asaMkhyAta odhika| kALathI asaMkhyAta utsarpiNI- dArika avasarpiNInA samaya jeTalA vat | kSetrathIH aMgula pramANa kSetra pradezanA bIjA vargamuLane trIjA vargamULathI guNatA athavA vargamULano dhana karatA prApta sazitulya tathA prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahelI zreNIonA pradeza jeTalA " | prakaraNa-ra saMpUrNa
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 424] zrI anuyogadvAra sUtra ' satyAvIsamuM prakaraNa bhAvapramANa - pratyakSAdipramANa bhAva pramANa nirUpaNa - | 1 se kiM taM bhAvappamANe ? bhAvappamANe tivihe paNNatte, taM jahA- guNappamANe NayappamANe saMkhappamANe / bhAvArtha :- prazna- bhAva pramANanuM svarUpa kevuM che? | uttara- bhAva pramANa traNa prakAranA che. te A pramANe- (1) guNa pramANa (2) naya pramANa (3) saMkhyA pramANa. vivecana : A sUtramAM sUtrakAre bhAva pramANanuM svarUpa tathA bhedonuM kathana karyuM che. pavana bhavaH' A vyutpatti anusAra hovA paNuM te bhAva kahevAya che. bhAva eTale sacetana-acetana vastunA pariNAma. sacetananA pariNAma jJAnAdirUpa che ane acetana vastunA pariNAma varNAdirUpa che. vidyamAna padArthonA varNAdi ane jJAnAdi pariNAmone bhAva kahevAmAM Ave che ane A varNAdi pariNAmono bodha jenA dvArA thAya te bhAva pramANa kahevAya che. A bhAva pramANanA traNa prakAra che- (1) guNa pramANa (2) naya pramANa (3) saMkhyA pramANa. (1) guNapramANa:- guNathI dravyonuM jJAna thAya che athavA guNo dvArA guNonuM guNarUpa jJAna thAya che. tethI guNapramANa kahevAya che. (2) nayapramANa - anaMta dharmAtmaka vastunA eka dharmane pradhAna karI vastune jANavI te naya pramANa che. (3) saMkhyA pramANa - saMkhyA eTale gaNanA karavI, gaNanAnuM jJAna jenA dvArA thAya te saMkhyA pramANa che. guNa pramANa :| 2 se kiM taMguNappamANe ? guNappamANe duvihe paNNatte, taM jahA- jIvaguNappamANe
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 2/bhAvapramANa -pratyakSadi | 425 / ya ajIvaguNappamANe ya / bhAvArtha :- prazna- guepramANAnuM 2135 cha ? uttara- gue| pramAnA bheda cha, te // prabhAo - (1) (r)4 gueprbhaa| (2) va gue pramANa. alpa vaktavya hovAthI pahelA ajIva guNa pramANanuM varNana kare che. majapa guerA prbhaae| :| 3 se kiM taM ajIvaguNappamANe ? __ ajIvaguNappamANe paMcavihe paNNatte, taM jahA- vaNNaguNappamANe gaMdhaguNappamANe rasaguNappamANe phAsaguNappamANe saMThANaguNappamANe / bhAvArtha :- prazna- magu pramAAnuM sva35 cha ? uttara- prabhAna pAMya mecha,temApramANecha- (1) [e| prbhaae|, (2) gNdh| pramA, (3) rasagu pramA, (4) sprshgue| pramA, (5) sNsthaangue| prabhAra. | 4 se kiM taM vaNNaguNappamANe ? vaNNaguNappamANe paMcavihe paNNatte, taM jahA- kAlavaNNaguNappamANe jAva sukkillavaNNaguNappamANe / se taM vaNNaguNappamANe / bhAvArtha :- prazna-qgle pramANAnuM 2035 cha ? | uttara-varNaguNa pramANanA pAMca prakAra che, te A pramANe che-kRSNavarNaguNa pramANa bhAvatu zuklavarNa pramANa. A varNa pramANanuM svarUpa che. | 5 se kiM taM gaMdhaguNappamANe ? gaMdhaguNappamANe duvihe paNNatte, taM jahA- surabhigaMdhaguNappamANe durabhigaMdhaguNappamANe ya / se taM gaMdhaguNappamANe / bhAvArtha -gaMdhaguNa pramANanA be prakAra che, te A pramANe che- surabhigaMdha ane durabhigaMdha pramANa. A gaMdhapramANanuM svarUpa che. |6 se kiM taM rasaguNappamANe ? rasaguNappamANe paMcavihe paNNatte, taM jahA- tittarasaguNappamANe jAva mahurarasaguNappamANe / se taM rasaguNappamANe /
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 4ra6 ] zrI ayogavAra sUtra bhAvArtha :- prazna- rasaguNa pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- rasaguNa pramANanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- tIkhorasa yAvata madhurarasa. A rasa guNa pramANanuM svarUpa jANavuM. 7 se kiM taM phAsaguNappamANe ? phAsaguNappamANe aTThavihe paNNatte, taM jahA- kakkhaDaphAsaguNappamANe jAva lukkhaphAsaguNappamANe / se ta phAsaguNappamANe / bhAvArtha :- prazna- sparzaguNa pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara-sparza guNapramANanA ATha prakAra che, te A pramANe che- karkaza sparza thAva rukSa sparza. A sparzaguNa pramANanuM svarUpa jANavuM. 8 se kiM taM saMThANaguNappamANe ? saMThANaguNappamANe paMcavihe paNNatte, taM jahA- parimaMDalasaMThANaguNappamANe jAva AyayasaMThANaguNappamANe / se taM saMThANaguNappamANe / se taM ajiivgunnppmaanne| bhAvArtha :- prazna- saMsthAna guNa pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- saMsthAna guNa pramANanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- parimaMDala saMsthAna yAvata Ayata saMsthAna. A saMsthAnaguNa pramANanuM svarUpa che. A ajIva guNa pramANanuM svarUpa varNana che. vivecana : A sUtro dvArA sUtrakAre ajIva guNa pramANanuM varNana karyuM che. pramANa zabdanI vyutpatti bhAva-kriyA, karaNa ane karma, A traNa sAdhanomAM thAya che. bhAva sAdhana vyutpatti pakSamAM guNone jANavArUpa pramiti, jANavA rUpa kriyA pramANa che. A vyutpatti anusAra guNa svayaM pramANabhUta nathI paraMtu jANavA rUpa kriyA guNomAM thAya che. te baMnemAM abhedopacArathI guNone pramANa mAnela che. karaNa sAdhana vyutpatti pakSamAM guNo dvArA dravya jaNAya che mATe guNa pramANabhUta che. karma sAdhana vyutpatti pakSamAM guNa guNarUpe jaNAya che mATe guNa pramANa che. A sUtromAM ajIva guNa pramANanuM je varNana che, te mUrta pudgala dravyanA guNa pramANanuM varNana che. dharmAstikAya vagere ajIva dravyanA guNa amUrta che, te daSTigocara thatAM nathI, tethI udAharaNa rUpe pugalanA
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 27/bhAvapramANa-pratyakSada . 4ra7 | guNo grahaNa karyA che. je dravyamAM varNAdi hoya, temAM AkAra paNa hoya ja. varNa ane AkArathI vastu dezya bane che mATe saMsthAna-AkArane paNa guNa pramANarUpe grahaNa karela che. ahIM AkAra pAMca batAvyA che. sthAnAMga sUtramAM dIrgha, hRsva, vRtta, trikoNa, catuSkoNa, prathula-vistIrNa ane parimaMDala saMsthAna sAta kahyA che. temAM tAttvika taphAvata nathI. A pAMcamAM dIrgha ane husvano samAveza thaI jAya che. jIva guNa pramANa :| 9 se kiM taM jIvaguNappamANe ? jIvaguNappamANe tivihe paNNatte, taM jahA- NANaguNappamANe dasaNaguNappamANe carittaguNappamANe ya / bhAvArtha :- prazna- jIva guNa pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- jIva guNa pramANanA traNa prakAra che, te A pramANe che- jJAnaguNa pramANa, darzanaguNa pramANa ane cAritra guNa pramANa. 10 se kiM taM NANaguNappamANe ? NANaguNappamANe cauvvihe paNNatte, taM jahA- paccakkhe, aNumANe, ovamme, Agame / bhAvArtha :- prazna-jJAnaguNa pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- jJAnaguNa pramANanA cAra bheda che te A pramANe che - (1) pratyakSa, (2) anumAna, (3) upamAna (4) Agama. 11 se kiM taM paccakkhe ? paccakkhe duvihe paNNatte, taM jahA- iMdiyapaccakkhe ya NoiMdiyapaccakkhe yA bhAvArtha :- prazna- pratyakSanuM svarUpa kevuM che? uttara- pratyakSa pramANanA be bheda che, te A pramANe che- Idriya pratyakSa ane noIdriya pratyakSa. 12 se kiM taM iMdiyapaccakkhe ? iMdiyapaccakkhe paMcavihe paNNatte, taM jahA- soiMdiyapaccakkhe, cakkhuriMdiya- paccakkhe, ghANiMdiyapaccakkhe, jibhidiyapaccakkhe,
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 phAsiMdiyapaccakkhe bhAvArtha :- prazna- Indriya pratyakSanuM svarUpa kevuM che ? uttara- Indriya pratyakSanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) zrotrendriya pratyakSa (2) cakSurindriya pratyakSa (3) ghrANendriya pratyakSa (4) kvendriya pratyakSa (5) sparzendriya pratyakSa. 13 se kiM taM NoiMdiyapaccakkhe ? se taM iMdiyapaccakkhe | - zrI anuyogadvAra sUtra joiMdiyapaccakkhe tivihe paNNatte, taM jahA- ohiNANapaccakkhe maNapajjava NANapaccakkhe kevalaNANapaccakkhe se taM NoiMdiyapaccakkhe | setaM pcckkhe| bhAvArtha:- noIndriyapratyakSanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) avadhijJAna pratyakSa (2) manaHparyavajJAna pratyakSa (3) kevaLajJAna pratyakSa. A rIte noIndriya pratyakSa ane pratyakSanuM varNana pUrNa thayuM. vivecana : prastuta sUtramAM pratyakSajJAna guNa pramANanA bheda prabhedanuM kathana che. pratyakSa :- prati ane akSa A be zabdathI pratyakSa zabda banyo che. akSa eTale AtmA. jIva-AtmA potAnA jJAna guNathI samasta padArthone vyApta kare che arthAta jANe che. je jJAna sAkSAt AtmAthI utpanna thAya, je jJAnamAM Indriya vagere koI mAdhyamanI apekSA na hoya te jJAna pratyakSa jJAna kahevAya che. avadhijJAna, mana:paryavajJAna ane kevaLajJAnamAM IndriyAdi mAdhyamanI AvazyaktA nathI. indriyanI sahAyatA vinA ja A traNe jJAna utpanna thAya che. vyavahArApekSayA IndriyonA mAdhyamathI thatA jJAnane paNa pratyakSajJAna kahevAya che. pratyakSazAnanA bheda H-- vyavahAra ane paramArtha baMnene lakSyamAM rAkhI sUtrakAre pratyakSanA be bheda kahyA che. IMdriya pratyakSa ane noIdriya pratyakSa. IndriyapratyakSa H- - Indriya dvArA thatAM jJAnane IndriyapratyakSa kahe che. Indriyo paudgalika hovAthI tenA mAdhyamathI thatAM jJAnane parokSa kahevAya, paraMtu lokavyavahAramAM Indriyajanya jJAna mATe pratyakSa zabdano prayoga thAya che. yathA meM mArI AMkhathI pratyakSa joyuM che, meM kAnathI pratyakSa sAMbhaLyuM che.' A prakAranA lokavyavahArane lakSamAM rAkhIne parokSajJAna hovA chatAM tene sAMvyAvahArika pratyakSa kahe che. indriya pratyakSa jJAna pramANanA pAMca bheda kahyA che. pAMca indriyathI A jJAna thAya che mATe tenA zrotra, cakSu, ghANA, jIvA ane sparzanA A pAMca indriya dvArA thatA jJAnane zrotendriyAdi jJAna pramANa rUpa kahyA che. ahIM padmAnupUrvIthI
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 2/bhAvapramANa -pratyakSadi 429 | pAMce Idriyano ullekha karyo che. kSayopazama ane puNyanI prakarSatAthI pAMcaIdriya prApta thAya che. te kSayopazama ane puNya hIna hoya to kramazaH caturindriya, teIdriyapaNuM Adi prApta thAya che. Ama kSayopazama-puNyanI prakarSatAne pradhAna karI pazcAnupUrvIthI, Idriya pratyakSa pramANanA pAMca bheda sUtrakAre darzAvyA che. noIdriya pratyakSa - ahIM 'no' zabda niSedha arthamAM che. je jJAnamAM Indriya sahAyaka nathI, je jJAna AtmAdhIna che, te noIdriya pratyakSa. avadhi Adi traNe jJAnamAM Idriyono aMzamAtra paNa vyApAra hoto nathI. A traNe jJAna AtmAdhIna che, mATe tene noIdriya pratyakSa kahe che. noIndriyapratyakSa ja pAramArthika pratyakSa che. anumAna pramANa :|14 se kiM taM aNumANe ? aNumANe tivihe paNNatte, taM jaMhA- puvvavaM, sesavaM, diTThasAhammava / bhAvArtha - prazna- anumAnanuM svarUpa kevuM che? uttara- anumAnanA traNa prakAra che, te A pramANe che- pUrvavatu, zeSavat ane daSTasAdharyavatuM. vivecana :anumAna :- anumAna zabdamAM anu ane mAna A be aMza che. anu upasarga che teno artha che pazcAtupAchaLa. mAnano artha che jJAna. sAdhananA(koIpaNa vastunA) darzana ke grahaNa ane saMbaMdhanA smaraNa pachI je jJAna thAya tene anumAna kahevAya che. sAdhanathI sAdhyanuM je jJAna thAya te anumAna pramANa kahevAya che. sAdhya sAthe avinAbhAva saMbaMdha rAkhanAra hetune sAdhana kahevAmAM Ave che. dA.ta. dhUmADo hoya tyAM agni hoya ja. avinAbhAva saMbaMdha eTale AnA vinA A na ja hoya-agni vinA dhUmADo na ja hoya, vAdaLa vinA varasAda na ja hoya to agni ane dhUmADA vacce, varasAda ane vAdaLa vacce avinAbhAva saMbaMdha kahevAya. agni pratyakSa dekhAtI na hoya paNa dhUmADo joIne agni ane dhUmADAnA avinAbhAva saMbaMdhanuM smaraNa thatAM dhUmADAthI agninuM jJAna thAya te anumAna kahevAya. ahIM agni sAdhya che. dhUmADo sAdhana che. sAdhana pratyakSa thAya che ane tenA AdhAre parokSa rahelA sAdhyarUpa agninuM je jJAna thAya tene anumAna pramANa kahevAya che. 15 se kiM taM puvvavaM ? puvvavaM - mAyA puttaM jahA NaTuM, juvANaM puNarAgayaM / kAI paccabhijANejjA, puvvaliMgeNa keNai // 115 // taM jahA- khaeNa vA vaNeNa vA maseNa vA laMchaNeNa vA tilaeNa vA / se
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 430 ] zrI ayogavAra sUtra taM putravaM ! zabdArtha :-6 = khovAI gayela, guvA = yuvAna thaIne, gujarAta = pAchA AvelA, 1 - (kvacita) kAMIka aMze, vanAjJA = jANI le ke, puSyalona = pUrvaliMgathI, pa = koI, paNa = kSata, kAMI vAgavAthI paDela ghA nuM nizAna, ghA, vana = vraNa-kUtaruM vagere karaDavAthI thayela nizAna, saMchaLa = lAMchana-zarIra paranA cihna, titaw = tala dvArA. bhAvArtha :- prazna- pUrvavat anumAnanuM svarUpa kevuM che? uttara- pUrve joyela lakSaNanA AdhAre padArtha-vastuno nizcaya karAya, tenuM jJAna thAya tene pUrvavat anumAna kahe che. jema ke bAlyakALamAM khovAI gayela athavA paradeza gayela, yuvAna banI pAchA AvatA putrane joIne mAtA pUrvanizcita koI cihnathI oLakhI le ke 'A mAro putra che. zarIra para zastrAdi lAgavAthI paDelA ghA, vraNa-prANIonA karaDavAthI thayelA ghA, lAkhu vagere lAMchana athavA DAma vagerenA cihna, masA-tala vagere dvArA anumAna karavAmAM Ave te pUrvavat anumAna kahevAya che. vivecana : pUrvajJAta koI liMga ke cihna dvArA pUrva paricita vastunuM jJAna thAya to te pUrvavat anumAna kahevAya che. anumAna prayoga A pramANe thaze. A mAro putra che kAraNa ke tenA zarIra para amuka cihna che athavA kSatAdi viziSTa liMgavALo che. bALapaNathI je putra mAtAthI vikhUTo paDI gayo hoya, tevA putrane varaso pachI jUe, mAtA tenA yuvAna zarIrane jotAM oLakhI na zake paraMtu pUrve putranA zarIra para viziSTa cihna pote joyela che, tenuM smaraNa thatAM, te citra pratyakSa thatAM, A mAro putra che tevuM nizcayAtmaka jJAna thaI jAya che. te pUrvavat anumAna kahevAya che. zeSavata anumAna prarUpaNa :|16 se kiM taM sesavaM? sesavaM paMcavihaM paNNattaM, taM jahA- kajjeNaM, kAraNeNaM, kha, avayava, gAlA ! bhAvArtha :-prazna- zeSavata anumAnanuM svarUpa kevuM che? uttara- zeSavata anumAnanA pAMca prakAra che, te A pramANe che- (1) kAryathI, (2) kAraNathI, (3) guNathI, (4) avayavathI, (5) AzrayathI. 17 se kiM taM kajjeNaM?
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 2/bhAvapramANa -pratyakSadi [ 431 ] kajjeNaM- saMkhaM saddeNaM bheri tAlieNaM, vasabhaM DhaMkieNaM, moraM kekAieNaM, hayaM hesieNaM, gayaM gulagulAieNaM, rahaM ghaNaghaNAieNaM / se taM kajjeNaM / / zabdArtha -ne = kAryathI, saM = zabda, zaMkhanA zabdathI, saMd = zaMkhanuM, tAni = tAla-dhvanithI, eri = bherInuM, daMpad = bhAMbharavAnA avAjathI, vasamuM = baLadanuM, vArUNaN = lALa = haNahaNATathI, Dha = azvanuM, munamunArUpa = ciMghADathI. jaya = hAthInuM, dhANArUpa = ghanaghanATathI raNajhaNATathI, ra8 = rathanuM jJAna thAya. bhAvArtha :- prazna- kAryaliMga janya zeSavata anumAnanuM svarUpa kevuM che? uttara - kArya joI kAraNanuM jJAna thAya tene kAryaliMgajanya zeSavata anumAna kahe che. dA. ta. zaMkhano dhvani sAMbhaLI zaMkhanuM jJAna, bherIno zabda sAMbhaLI bherInuM jJAna, bhAMbharavAnA avAja parathI baLadanuM, kekArava sAMbhaLI mayuranuM, haNahaNATa sAMbhaLI ghoDAnuM, ciMghADavAno avAja sAMbhaLI hAthInuM, raNajhaNATa sAMbhaLI rathanuM jJAna thAya te zeSavatu anumAna kahevAya che. ahIM zaMkha-baLada vagere pratyakSa nathI, temAMthI je je avAja utpanna thAya te pratyakSa che. zaMkha vagere kAraNa che ane tenA zabda vagere kArya che. kArya pratyakSa che tenA uparathI kAraNanuM anumAna karavuM, jemake A parvatamAM kekArava' saMbhaLAya che mATe tyAM morano vAsa che. A parvatamAM moranA vAsanuM jJAna thayuM te kAryaliMga janya zeSavata anumAna kahevAya che. |18 se kiM taM kAraNeNaM? kAraNeNaM- taMtavo paDassa kAraNaM Na paDo taMtukAraNaM, vIraNA kaDassa kAraNaM No kaDo vIraNAkAraNaM, mippiDo ghaDassa kAraNaM Na ghaDo mippiDakAraNaM / se taM rakha ! bhAvArtha :- prazna- kAraNa liMga janya zeSavata anumAnanuM svarUpa kevuM che? uttara- kAraNanA pratyakSathI kAryanuM jJAna thayuM te kAraNaliMga janya zeSavata anumAna kahevAya che. jema ke taMtuo paTanuM kAraNa che paNa paTa taMtunuM kAraNa nathI, tRNa caTAInuM kAraNa che kAraNa ke viziSTa prakAranA tRNamAMthI ja caTAI banAvavAmAM Ave che paNa caTAI tRNanuM kAraNa nathI. mATIno piMDa ghaDAnuM kAraNa che paNa ghaDo mATInuM kAraNa nathI. rezamI taMtuonA samUha sAthe kArya karatAM vaNakarane joI rezamI vastranuM jJAna thAya tene kAraNaliMga janya zeSavata anumAna kahevAya che. 19 se kiM taM guNeNaM? guNeNaM- suvaNNaM NikaseNaM, puppha gaMdheNaM, lavaNaM raseNaM, madiraM AsAyie NaM, vatthaM phAseNaM / se taM guNeNaM /
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43ra | zrI ayogavAra sUtra bhAvArtha - prazna- guNaliMga janya zeSavata anumAna nuM svarUpa zuM che? uttara- guNanA pratyakSathI, parokSa evA guNInuM jJAna thAya te guNaliMga janya zeSavata anumAna kahevAya che. jema ke nikaSa-kasoTIthI suvarNanuM, gaMdhathI puSpanuM, rasathI mIThAnuM, AsvAda-cAkhavAthI madirAnuM ane sparzathI vastranuM anumAna thAya te guNa niSpanna zeSavata anumAna che. 20 se kiM taM avayaveNaM? avayaveNaM- mahisaM siMgeNaM, kukkuDaM sihAe, hatthiM visANeNaM, varAha dADhAe, moraM piccheNaM, AsaM khureNaM, vagdhaM NaheNaM, camaraM vAlagaMDeNaM, dupayaM maNUsamAi, caupayaM gavamAdi, bahupayaM gomhiyAdi, sIha kesareNaM, vasahaM kakuheNaM, mahilaM valayabAhAe / pariyarabaMdheNa bhaDaM, jANijjA mahiliyaM NivasaNeNaM / sittheNa doNapAgaM, kaviM ca ekkAe gAhAe // 116 // se taM avayaveNaM / bhAvArtha - prazna- avayavarUpa liMga niSpanna zeSavata anumAna zuM che? uttara- avayavI pratyakSa na hoya paraMtu avayavanA pratyakSathI, avayava - avayavInA saMbaMdhanuM smaraNa karI, avayavanA AdhAre avayavInuM jJAna thAya te avayava niSpanna zeSavata anumAna pramANa kahevAya che. jema ke- zIMgaDAthI bheMsanuM, zikhA-kalagIthI kukaDAnuM, dAMtathI hAthInuM, dADhAthI varAhanuM, piMchAthI moranuM, kharIthI ghoDAnuM, nahorathI vAghanuM, vALanA gucchAthI camarI gAyanuM, dvipadathI manuSyanuM, catuSpadathI gAyanuM, bahupadathI gomikAdinuM, kesarAlathI siMhanuM, kakuda-khUdhathI baLadanuM, cUDIvALA hAthathI mahilAnuM. zastra sajja pozAkathI yoddhAnuM, paheravezathI strInuM, eka dANAnA caDI javAthI droNapAkanuM ane eka gAthAthI kavinuM jJAna thAya te avayavaliMga janya zeSavata anumAna kahevAya che. A gAthA pUrve nAma prakaraNamAM avayava nippananAmamAM AvI gayela che.] 21 se kiM taM AsaeNaM? AsaeNaM- aggi dhUmeNaM, salilaM balagAhiM, vuTuM abbhavikAreNaM, kulaputtaM sIlasamAyAreNaM / iGgitAkAritairjeyaiH, kriyAbhirbhASitena ca / netra-vaktravikAraizca, gRhyate'ntargataM manaH // 117 // se taM AsaeNaM / se taM presavaM /
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 2/bhAvapramANa pratyakSada : zabdArtha -Alai = Azraya niSpanna zeSavatu anumAna, vataifhaM - bagalAonI paMktithI, sati = pANInuM, va6 - vRSTinuM, sItasamAcAra" = zIla sadAcArathI, sunapatta = kula putranuM, tArtika = IgitakAra-zArIrika ceSTAothI, Jte = grahaNa thAya che, aMtakaM kaH = altagata mana, AMtarika manobhAvanuM (jJAna thAya che). bhAvArtha :- prazna- AzrayaliMga janya zeSavat anumAnanuM svarUpa kevuM che? uttara- AzrayI parokSa hoya paNa tenA Azraye je vastu hoya te pratyakSa thavAthI AzrayInuM jJAna thAya, te Azraya niSpanna zeSavat anumAna kahevAya che. jema ke agninA Azraye dhUmADo hoya che. dhUmADAthI agninuM jJAna thAya. parvata para dhUmADo joI apratyakSa evA agninuM jJAna thAya te Azraya liMga janya zeSavatu anumAna kahevAya. te ja rIte bagalAnI paMktithI pANInuM, meghavikArathI varasAdanuM, zIlasadAcArathI kuLaputranuM, zarIra ceSTAo, bhASaNa, netra-mukha vikArathI AMtarika manobhAvanuM jJAna thavuM. AvuM Azrayajanya zeSavat anumAnanuM svarUpa jANavuM. vivecana : kAryathI kAraNanuM, kAraNathI kAryanuM, guNathI guNInuM, avayavathI avayavInuM ane AzrayathI AzrayavAnanuM anumAna karAya te zeSavat anumAna kahevAya che. sUtrakAre udAharaNa dvArA A vAtane spaSTa karela che. kAryAnumAnamAM kArya uparathI tenA kAraNanuM jJAna thAya che. jema ke kekArAva rUpa kAryathI tenA kAraNabhUta moranuM jJAna thAya. mora pratyakSa nathI paNa teno avAja saMbhaLAtA ahIM mora che, tevuM je jJAna thAya te kArya janya zeSavat anumAna che. kAraNAnumAnamAM kAraNa pratyakSa hoya che ane kAryanuM anumAna karAya che. AkAzamAM kALA-ghaTATopa vAdaLane joI tenA kAryarU5 varasAdanuM anumAna karavuM te kAraNa janya zeSavat anumAna che. sUtrakAre taMtu ane paTanuM udAharaNa ApyuM che. taMtu paTanuM kAraNa che paNa paTa taMtunuM kAraNa nathI. viziSTarUpe tANAvANA rUpe goThavAyelA taMtuthI ja paTanI upalabdhi thAya che. te pahelA nahI. paTathI kadAca koI taMtune chUTA kare to paTa tenuM kAraNa nathI kAraNa ke paTa vinA-paTa banyA pahelA paNa tenI upalabdhi hoya che. je kAraNa pote ja kAryarUpe pariNata thAya tevA kAraNathI ja kAryanuM anumAna thaI zake. guNAnumAnamAM guNa pratyakSa thAya che ane te AdhAre guNInuM jJAna thAya che. jema ke sugaMdha pratyakSa thatAM- 'ahIM gulAba haze' tevuM gulAbanuM jJAna guNajanya zeSavata anumAna kahevAya che. te ja rIte kasoTI para suvarNane ghasavAthI je rekhA thAya che tenA uparathI suvarNanA TacanuM jJAna thAya che. te guNajanya zeSavata anumAna che. na dekhAtA avayavInuM jJAna tenA avayavanA pratyakSathI thAya, to te avayava janya zeSavata anumAna
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra kahevAya che. jema ke koI divAla pAchaLa bheMsAdi hoya paraMtu te dekhAtI na hoya paNa tenA zIMgaDA dekhAtA hoya to zIMgaDArUpa avayavathI avayavI bheMsanuM jJAna thAya te avayavajanya zeSavata anumAna che. dhUmADo agninA Azraye rahe che. dhUmane joI Azraya sthAnarUpa agninuM jJAna thAya che. ahIM dhUma pratyakSa che, agni pratyakSa nathI. tenuM jJAna thAya athavA bagalA pANInA Azraye rahe che. te bagalAne joI pANInuM jJAna thAya te Azrayajanya zeSavata anumAna che. jo ke agni ane dhUmamAM kArya-kAraNa bhAva che paNa lokamAM dhUmADo agninA Azraye rahe che, tevuM prasiddha hovAthI AzrayAnumAnamAM sUtrakAre tenuM udAharaNa ApyuM che. daSTa sAdharravat anumAna prarUpaNa - 22 se kiM taM divasAhammavaM ? didusAhammavaM duvihaM paNNattaM, taM jahAsAmaNNadiTuM ca visesadiTuM ca / bhAvArtha - prazna-daSTa sAdharmavat anumAnanuM svarUpa kevuM che? uttara-daSTa sAdharyavat anumAnanA be prakAra che. te A pramANe che - sAmAnyadaSTa ane vizeSadaSTa. 23 se kiM taM sAmaNNadiTTha? sAmaNNadiTuM jahA ego puriso tahA bahave purisA, jahA bahave purisA tahA ego puriso, jahA ego karisAvaNo tahA bahave karisAvaNA, jahA bahave karisAvaNA tahA ego karisAvaNo / se taM sAmaNNadiTuM / bhAvArtha :- prazna- sAmAnya daSTa anumAnanuM svarUpa kevuM che? | uttara- sAmAnya dharmanA AdhAre ekane joI tatsadaza anekanuM ane anekane joI ekanuM sAmAnya dharmathI jJAna thAya tene sAmAnya daSTa anumAna kahe che. jevo eka puruSa hoya che tevA aneka puruSa hoya che. jevA aneka puruSa hoya che tevo eka puruSa hoya che, jevo eka kArdApaNa (sikko)tevA aneka kArdApaNa ane jevA aneka kArdApaNa tevo eka kArdApaNa hoya che. |24 se kiM taM visesadiTuM ? _ visesadiTuM- se jahANAmae kei purise kaMci purisaM bahUNaM purisANaM majjhe puvvadiTuM paccabhijANejjA- ayaM se purise, bahUNaM vA karisAvaNANaM majjhe puvvadiTuM karisAvaNaM paccabhijANijjA ayaM se karisAvaNe / tassa samAsao tivihaM gahaNaM bhavai, taM jahA- tItakAlagahaNaM paDuppaNNakAlagahaNaM aNAgayakAlagahaNaM /
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 27/bhAvapramANa -pratyakSada : 435 | zabdArthaH-vi - koI puruSane vahunuM sAM sa = ghaNA puruSonI vacce beThelA), purvAThuiM = pUrvadaSTa-pUrve joyelA, parvomANenA oLakhI le ke, aya te purase A te puruSa che. bhAvArtha :- prazna- vizeSadaSTa anumAnanuM svarUpa kevuM che? uttara- jema koI (yathAnAma)puruSa ghaNA puruSonI vacce rahelA pUrvadaSTa puruSane oLakhI le ke A te ja puruSa che athavA aneka kArdApaNa vacce rahelA pUrvadaSTa kArdApaNane oLakhI le ke A te ja kArdApaNa che. tene vizeSadaSTa sAdharmavat anumAna che. teno viSaya saMkSepamAM traNa prakArano kahyo che. (1) atItakALa-bhUtakALa grahaNa, (2) vartamAna kALa grahaNa (3) anAgata-bhaviSyakALa grahaNa arthAt vizeSadaSTa sAdharmavat anumAna dvArA traNe kALanA padArthanuM anumAna karAya che. vivecana : daSTa sAdharmavatu anumAna - pUrvamAM daSTa-joyela anubhavela upalabdha padArthanI samAnatAnA AdhAre je anumAna karAya te dasAdharyuvatu anumAna kahevAya che. vastumAM sAmAnya ane vizeSa baMne prakAranA guNadharma rahela che. koI eka vastune joI tatsadaza sarva vastunuM jJAna thAya athavA ghaNI vastu joI tatsadaza ekanuM jJAna thAya te sAmAnya daSTa sAdhamyavat kahevAya che. AmAM sAmAnyanA AdhAre sadazatAno bodha thAya che. jema ke manuSyatva, karmabhUmitva, bharatakSetratva, A manuSyamAM rahela sAmAnya dharma che. jevo eka manuSya tevA aneka manuSya, jevA aneka manuSya tevo eka manuSya AvuM jJAna sAmAnya dharmanA AdhAre thAya che. vizeSa daSTa anumAna - vizeSa dharma vastune anyathI pRthaka kare che. aneka vastuomAMthI eka ne alaga karI vizeSatAnuM jJAna vizeSa dharmanA AdhAre thAya che. vizeSa daSTa sAdharmavatu anumAnamAM jo ke sAmAnya aMza to anusmRta rahe ja che. vizeSatA e che ke pUrva darzana samaye je vizeSatA temAM joI che tenA AdhAre vartamAnamAM upalabdha te padArthane joI, A te ja vastu che je meM pahelA joI hatI, tevuM anumAna karAya che. vizeSa daSTa anumAna - traNe kAla :25 se kiM taM tItakAlagahaNaM? tItakAlagahaNaM- uttiNANi vaNANi NipphaNNasassaM vA mediNi puNNANi ya kuMDa-sara-NaI-dIhiyA-talAgAiM pAsittA teNaM sAhijjai jahA- suvuTThI aasii| se taM tiitkaalghnnN| zabdArtha -tini vALa = ugelA ghAsavALA vano, nikhaUM = niSpanna, UgelA, sahasaM = dhAnyAdi yukta, lipi = pRthvIne, pukhaifkha = jaLathI paripUrNa, tega = tethI, sahijAra (sAdhyane)
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 anumAna kare ke, suvuThThI - suvRSTi, AlI = thaI che. bhAvArtha:- prazna- atItakALagrahaNa anumAnanuM svarUpa kevuM che ? zrI anuyogadvAra sUtra uttara- vanamAM UgelA ghAsa, UgelA dhAnyavALI pRthvI tathA kuMDa, sarovara, nadI, taLAva vagerene pANIthI bharelA joI anumAna karavuM ke ahIM sArI vRSTi thaI haze. te atItakALa grahaNa vizeSadaSTa sAdhardhvavat anumAna che. 26 se kiM taM paDuppaNNakAlagahaNaM ? paDuppaNNakAlagahaNaM- sAhuM goyaraggagayaM vicchaDDiyapaDarabhattapANaM pAsittA teNaM sAhijjai jahA- subhikkhe vaTTai / se taM paDuppaNNakAlagahaNaM / zabdArtha :-sAduM - sAdhune, zoya yaM = gocarIe gayelA, vitriya - gRhastha dvArA apAtA, paDara = pracura, teLa = tethI, sAhibnak = anumAna kare ke, sumitte = (ahIM)subhikSa, vadRk = varte che. = bhAvArtha :- prazna- pratyupanna-vartamAna kALagrahaNa anumAnanuM svarUpa kevuM che ? uttara gocarI gayelA sAdhune, gRhastha dvArA pracura mAtrAmAM AhAra-pANI ApatA joIne koI anumAna kare ke A dezamAM subhikSa che. tene vartamAnakALa grahaNa vizeSadaSTa sAdharmsavat anumAna kahe che. 27 se kiM taM aNAgayakAlagahaNaM ? aNAgayakAlagahaNaM abbhassa NimmalattaM kasiNA ya girI savijjuyA mehA / thaNiyaM vAubbhAmo saMjhA rattA ya NiddhA ya // 118 // vAruNaM vA mAhiMdaM vA aNNayaraM vA pasatthaM uppAyaM pAsittA teNaM sAhijjai jahA - suvuTThI bhavissai / se taM aNAgayakAlagahaNaM / zabdArtha :-JaLA yAjJaFi" = anAgatakALagrahaNa, abhanna = AkAzanI, pimmatatta nirmaLatA, siLA = kRSNa, |i = parvata, vijjIyA = vidhuta yukta, mehA = meghanI, thakhiya garjanA, vAsamamo = anukULa pavana, saMjJA = saMdhyAnI, rattA = rakta, bindA = snigdha, vArubaM ArdrA, mahivuM = mAhendra, rohiNI vageremAM thanAra athavA, aLayara = anya koI, pasaltha = prazasta, saplAya = utpAta, ulkApAta vagerene. = = bhAvArtha :- prazna- anAgatakALa grahaNanuM svarUpa kevuM che ? uttara- AkAzanI nirmaLatA, kALA dekhAtA parvato, vijaLI sahita meghanI garjanA, anukULa pavana, snigdha ane raktavarNI saMdhyA, ArdrA--rohiNI vagere nakSatramAM thanAra athavA anya koI paNa prakAranA
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 2/bhAvapramANa-pratyakSadi 497 prazasta ulkApAta vagere joIne anumAna karavuM ke A dezamAM suvRSTi thaze. te anAgatakALagrahaNa vizeSadaSTa sAdharmavat anumAna che. vivecana : vizeSadaSTa anumAnamAM vizeSatAnA AdhAre anumAna karAya che. vizeSatAno vicAra koIkanimittathI karAya che. ahIM kALanA nimittathI vizeSadaSTa anumAnanA traNa prakAra batAvyA che. (1) atItakAlagrahaNa (2) vartamAnakAlagrahaNa (3) anAgatakAlagrahaNa. 1. atItakALa saMbaMdhI grAhya vastunuM jenA dvArA jJAna thAya te atItakALagrahaNa anumAna kahevAya che. jemake A dezamAM suvRSTi thaI hatI kAraNa ke UgelA ghAsa, dhAnyathI pUrNa pRthvI, pANIthI bharapUra sarovara, nadI vagere che. ahIM atItakAlIna suvaSTi sAdhya che. (grAhya che.) tuNa-dhAnyAdi vagere sAdhana che. anya dezanI jema te daSTAMta che. 2. vartamAnakAlIna sAdhyane siddha karanAra anumAna vartamAnakALa grahaNa anumAna kahevAya che. jema ke A pradezamAM subhikSa che. kAraNa ke sAdhune gocarImAM pracura bhojana-pANI prApta thAya che. 3. bhaviSyakAlIna sAdhyane siddha kare te anumAna anAgatakALa grahaNa anumAna kahevAya che. jema ke A dezamAM suvRSTi thaze kAraNake AkAzanI nirmaLatA vagere lakSaNo dekhAya che. suvRSTinA anumAnaka nakSatra A pramANe che varuNanakSatra- pUrvASADhA, uttarAbhAdrapada, AzleSA, Adra, mULa, revatI ane zatabhiSA. mahendra nakSatra- anurAdhA, abhijita, jyeSThA, uttarASADhA, ghaniSThA, rohiNI, zravaNa, A nakSatromAM ulkApAta vagere joI vRSTi thaze tevuM anumAna karI zakAya. pratikULa vizeSadaSTa sAdharyavata anumAna :| 28 eesiM ceva vivaccAse tivihaM gahaNaM bhavai, taM jahA- tItakAlagahaNaM paDuppaNNakAlagahaNaM aNAgayakAlagahaNaM / zabdArtha -papali veva = tenA ja, vizvAse = viparIta rUpe. bhAvArtha :- tenI viparItatAmAM paNa traNa prakAra grahaNa thAya che. atItakALagrahaNa, pratyupatrakALa grahaNa ane anAgatakALagrahaNa. |29 se kiM taM tItakAlagahaNaM? tItakAlagahaNaM- NittaNAI vaNAI aNipphaNNasassaM ca meiNiM,
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 438 ] zrI anuyogadvAra sUtra sukkANi ya kuMDa-sara-Nadi daha-talAgAiM pAsittA teNaM sAhijjai jahA- kuvuTThI AsI / se taM tItakAlagahaNaM / zabdArtha - jittA vaLI = nitRNa-tRNarahita vanane, LikhaUOTHsaM = aniSpanna dhAnyavALI, ne = bhUmi, su kha-zuSka, pANI rahita, te sAjidda anumAna karAya che, suvuddI AlI = kuvRSTi thaI che. bhAvArtha :- prazna- atItakALa grahaNanuM svarUpa kevuM che? uttara- tuNarahita vana, aniSpanna dhAnyavALI bhUmi ane sUkA-pANI vinAnA kuMDa, sarovara, nadI, draha, taLAvo joI anumAna karAya che ke A pradezamAM vRSTi thaI nathI. te atItakAlagrahaNa che. |30 se kiM taM paDuppaNNakAlagahaNaM? paDuppaNNakAlagahaNaM- sAhu goyaraggagayaM bhikkhaM alabhamANaM pAsittA teNaM sAhijjai jahA dubhikkhaM vaTTai / se taM paDuppaNNakAlagahaNaM / bhAvArtha :- prazna- pratyutpanna-vartamAnakALa grahaNanuM svarUpa kevuM che? uttara- gocarI gayelA sAdhune bhikSA maLatI nathI, tevuM joIne anumAna kare ke A pradezamAM durmikSa che. A vartamAnakALagrahaNa anumAna che. 31 se kiM taM aNAgayakAlagahaNaM? aNAgayakAlagahaNaM agyaM vA vAyavvaM vA aNNayaraM vA appasatthaM uppAyaM pAsittA teNaM sAhijjai jahA- kuvuTThI bhavissi / setaM aNAgayakAlagahaNaM / se taM visesadiTuM / se taM diTThasAhammavaM / se taM aNumANe / zabdArtha - ya = Agneya maMDaLanA nakSatra, vAyabsa = vAyavya maMDaLanA nakSatra. bhAvArtha :- prazna- anAgatakALagrahaNanuM svarUpa kevuM che? uttara- Agneya ane vAyavya nakSatra athavA anya koI aprazasta ulkApAta vagere utpAta joI anumAna karavAmAM Ave ke kavRSTi thaze. varasAda thaze nahIM, tene anAgatakALa grahaNa kahe che. A rIte vizeSadaSTa, daSTa sAdharmavat ane anumAna pramANanuM vaktavya pUrNa thayuM. vivecana : vizeSadaSTa sAdharyavatu anumAnamAM vizeSanuM grahaNa koIne koI nimittathI thAya che. kALanA nimittathI
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 27/bhAvapramANa -pratyakSadi 439 ] vizeSadaSTanA traNa prakAra pUrve batAvyA che. te traNekALa saMbaMdhI A grahaNa-anukULa paNa saMbhave ane pratikULa paNa saMbhave che. pUrvanA sUtromAM traNe kALa saMbaMdhita anukULa subhikSa-suvRSTi saMbaMdhI kathana hatuM ane A sUtromAM durbhikSa, kuvRSTi saMbaMdhita traNe kALa viSayaka dRSTAMta ApyA che. sUtramAM Agneya ane vAyavya maMDaLanA nakSatrano ullekha che. te A pramANe- vizAkhA, bharaNI, puSya, pUrvA phAlganI, pUrvAbhAdrapada, maghA ane kRtikA, A sAta nakSatra Agneya maMDaLanA che. jyAre citrA, hasta, azvinI, svAti, mArgazIrSa, punarvasu ane uttara phAlganI, A sAta nakSatra vAyavya maMDaLanA che. anumAna prayoganA avayava - anumAna prayoganA avayavanA viSayamAM AgamomAM koI spaSTa ullekha nathI, paraMtu prAcIna vAdazAstrane jotAM pratIta thAya che ke sAdhyanI siddhi mATe vizeSatayA daSTAMtano prayoga thayo che. anuyogadvAra sUtranA anumAna prayogamAM prayukta daSTAMtathI te joI zakAya che. paraMtu jyAre hetunuM svarUpa vyAptinA kAraNe nizcita thayuM ane hetuthI ja sAdhyanI siddhine svIkArI tyAre anumAnanA traNa aMga pratijJA, hetu ane daSTAMta pracalita thaI gayA. tyAra pachI darzanazAstromAM anya anya avayavono samAveza thavAthI dasa aMga thaI gayA. AcArya bhadra bAhusvAmIe dazavaikAlika niryuktimAM anumAna prayoganA avayavonI carcA karI che. temAM temaNe pAMca athavA dasa avayavanuM kathana karyuM che. anyatra kathana karyuM che ke jeTalA avayavothI jijJAsuone taviSayaka jJAna thaI jAya teTalA avayavono prayoga karavo joIe. A rIte bhAvapramANanA bIjA bheda anumAnapramANanuM vaktavya pUrNa thAya che. upamAna pramANa prarUpaNa :|32 se kiM taM ovamme ? ovamme duvihe paNNatte, taM jahA- sAhammovaNIe ya vehammovaNIe ya / bhAvArtha :- prazna- upamAna pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- upamA dvArA vastunuM jJAna thAya tene upamAna pramANa kahe che. tenA be bheda che. sAdhamyapanIta ane vaidharmopanIta. |33 se kiM taM sAhammovaNIe ? sAhammovaNIe tivihe paNNatte, taM jahAkiMcisAhamme pAyasAhamme savvasAhamme ya / bhAvArtha - prazna- sAdharmopanIta upamAna pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- samAnadharmonA AdhAre je upamA ApavAmAM Ave che te sAdharmopanIta upamAna kahevAya che. tenA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1)kiMcitsAdharmopanIta, (2) prAya:sAdharmopanIta (3)
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 zrI anuyogadvAra sUtra sarvasAdharmopanIta. 34 se kiM taM kiMcisAhamme ? kiMcisAhamme- jahA maMdaro tahA sarisavo, jahA sarisavo tahA maMdaro, jahA samuddo tahA goppayaM, jahA goppayaM tahA samuddo, jahA Aicco tahA khajjoto, jahA khajjoto tahA Aicco, jahA caMdo tahA kuMdo, jahA kuMdo tahA caMdo / se taM kiMcisAhamme / I AGEArtha :- tahA goppayaM = gopa- pAlIthI bharesuM, gAyanI jarInuM nizAna, jahA Aicco Thevo sAhitya-sUrya, tahA khajjato tevo jadyota (Agiyo), kuMdo = puSpa. bhAvArtha :- prazna - dvithitsAdhamrmyApanItanuM sva35 devu che ? uttara- AMzika samAnatAnA AdhAre upamA ApavAmAM Ave tene kiMcitsAdharmopamAna kahe che. jemake-- jevo meru parvata tevo sarasava ane jevo sarasava tevo meru parvata. jevo samudra tevo goSpada, jevo goSpada tevo samudra,. jevo sUrya tevo Agiyo, jevo Agiyo tevo sUrya. jevo caMdra tevuM kuMda-puSpa ane jevuM kuMdapuSpa tevo caMdra. AvuM kiMcitsAdharmopanItanuM svarUpa jANavuM. 35 se kiM taM pAyasAhamme ? pAyasAhamme- jahA go tahA gavayo, jahA gavayo tahA go / se taM pAyasAhamme / bhAvArtha :- prazna - prAyaH sAdhayopanItanuM sva3pa Devu che ? uttara- ghaNA aMzavALI samAnatAnA AdhAre je upamA ApavAmAM Ave te prAyaH sAdharmopanIta upamAna kahevAya che. jevI gAya tevo gavaya, jevo gavaya(rojha) tevI gAya. te prAyaH sAdharmopanIta upamAna che. 36 se kiM taM savvasAhamme ? savvasAhamme ovammaM Natthi, tahA vi teNeva tassa ovammaM kIrai, jahAarahaMtehiM arahaMtasarisaM kayaM, evaM cakkavaTTiNA cakkavaTTisarisaM kayaM, baladeveNa baladevasarisaM kayaM, vAsudeveNa vAsudevasarisaM kayaM, sAhuNA sAhusarisaM kayaM / se taM savvasAhamme / se taM sAhammovaNIe / I bhAvArtha :- prazna - sarva sAdharmyApanItanuM sva35 Devu che ?
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 27/bhAvapramANa -pratyAdi 1 uttara- sarvasAdharmsamAM upamA hotI nathI. tema chatAM tene tenI ja upamAthI urmita karAya che. jemake arihaMte arihata saMdeza, cakravartIe cakravartIsadeza, baLadeve baLadeva sadeza, vAsudeve vAsudeva sadeza, sAdhue sAdhu sadeza kArya karyuM, A sarva sAdharmopanIta upamAna pramANa che. vivecana : je eka vastune bIjI vastu sAthe sarakhAvavAmAM Ave tene upamA kahe che ane te upamA dvArA vastunu jJAna thAya te upamAna pramANa kahevAya che. upamA be prakAranI ApI zakAya che. samAna-sadeza guNadharmavALA tulyapadArthanI athavA visadaza dharmavALA padArthanI. tethI upamAna pramANanA be bheda thAya che. 1. sAdhopanIta ane 2. vaidhamyopanIta. A sUtramAM sAdharmopanItanuM svarUpa darzAvyuM che. sAdhopanIta :- samAnatAnA AdhAre upamA ApavAmAM Ave to te sAdhopanIta kahevAya che ane be ke tethI vadhu padArthomAM vilakSaNatA batAvavAmAM Ave to te vaidhopanIta upamAna kahevAya che. A baMne prakAranA upamAna pramANanA punaH traNa-traNa bheda che. kiMcit, prAyaH ane sarvataH 1. kiMcitsAdhopanIta- be bhinna-bhinna padArtho vacce AMzika guNadharmonI samAnatA joI ekane bIjAnI upamA ApavAmAM Ave to kiMcitsAdhopanIta upamAna pramANa kahevAya che. jema ke meru ane sarasava vacce mUrtimAna- paudagalitva guNadharmanI samAnatA svIkArI upamA ApI che. sUrya--AgIyAmAM prakAzakatva, samudra gopadamAM jalatya, caMdrapuSpamAM zvetatA, A dharmanI samAnatAnA kAraNe upamA ApavAmAM AvI che. prakAzakatvAdi eka-eka dharma-aMzamAM samAnatA che. zeSa sarva rIte bheda che te vAta spaSTa ja che. - 2. prAyaH sAdharmopanIta - be bhinna vastunA ghaNA dharmo samAna hoya ane upamA ApavAmAM Ave, upamAna ane upameya padArthamAM samAnatA vadhu hoya asamAnatA alpa-nagaNya hoya to tene prAyaH sAdharmopanIta upamAna pramANa kahevAmAM Ave che. kicitsAdhopanIta karatAM prAyaH sAdhopanItanuM kSetra vyApaka che. kiMcitsAdho~panItamAM zrotAne vastunuM jJAna tatkALa nathI thatuM, vastune samajavA spaSTIkaraNanI AvazyakatA rahe che, jyAre prAyaH sAdhopanItamAM samAnatA vadhu hovAthI zrotA upameya vastune tatkALa jANI le che. jema ke gAya ane gavaya(nIlagAya ke rojha) khura, khUMdha, ziMgaDA vageremAM samAnatA che. gAyane godaDI hoya che ane gavaya vartuLAkAra keMThavALA hoya che. 3. sarva sAdharmopanIta - be bhinna padArthamAM sarvAze samAnatA hoya ja nahIM. tethI te vastune te vastuthI ja upamita karavAmAM Ave che. sarvaprakAre samAnatA kahevAnuM tAtparya e che ke tenA jevuM kArya anya koI karI zakatuM nathI. loka vyavahAramAM paNa koI adbhuta kArya kare to kahevAmAM Ave che. tame ja A kArya karI zako, anya koI na karI zake. arihaMta ja arihaMta jevuM, cakravartI ja cakravartI jevuM kArya kare che. temAM arihaMtane ja
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 442 | zrI anuyogadvAra sUtra arihaMtanI upamA ApI che. upamAna-upameyamAM ekarUpatA hovA chatAM tatsadaza kArya anya koI karI zakatA nathI, te batAvavAno sarva sAdharmopanIno hetu hovAthI tene upamAna pramANano ja eka bheda kahyo che. vaidhapanIta upamAna pramANa : 37 se kiM taM vehammovaNIe ? vehammovaNIe tivihe paNNatte, taM jahAkiMcivehamme pAyavehamme savvavehamme / bhAvArtha :- prazna- vaidharmopanIta upamAna pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- be padArthagata videzatAnA AdhAre upamA ApavAmAM Ave to tene vaidharmopanIta upamAna pramANa kahevAmAM Ave che. tenA traNa prakAra che, te A pramANe che- 1. kiMcivaidharmopanIta 2. prAyaH vadharmopanIta 3. sarvasAdharmopanIta. 38 se kiM taM kiMcivehamme ? __kiMcivehamme- jahA sAmalero Na tahA bAhulero, jahA bAhulero Na tahA sAmalero / se taM kiMcivehamme / zabdArtha :- gadA sAmaro na ta vAdaro = jevo zabalA aneka raMgI gAyano vAcharaDo hoya tevo bahula(eka raMgavALI) gAyano vAcharaDo na hoya. bhAvArtha :- prazna- kiMcitaidharmopanIta upamAna pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- koIka dharmavizeSanI vilakSaNatA pragaTa kare tene kiMcit vaidharmopanIta kahe che. jemake jevo zabalA-anekaraMgI gAyano vAcharaDo hoya tevo bahulA-eka raMgavALI gAyano vAcharaDo na hoya, jevo bahulA gAyano vAcharaDo hoya tevo zabalA gAyano na hoya. A kiMcita vaidharmopanIta upamAna pramANanuM svarUpa che. |39 se kiM taM pAyavehamme ? __ pAyavehamme- jahA vAyaso Na tahA pAyaso, jahA pAyaso Na tahA vAyaso / se taM pAyavehamme / bhAvArtha :- prazna- prAyaH vaidharmopanIta upamAna pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- adhikAMza rUpamAM aneka avayavagata visadazatA pragaTa karavI te prAyaH vaidharmopanIta kahevAya che. udAharaNa- jevo vAyasa(kAgaDo) che tevI pAyasa(khIra) nathI. jevI khIra che tevo kAgaDo nathI. A prAyaH vaidharmopanIta che.
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 27/bhAvapramANa -pratyAdi [ 443] 40 se kiM taM savvehamme ? savvavehamme Natthi, tahA vi teNeva tassa ovammaM kIrai, jahA- pIeNaM NIyasarisaM kayaM, dAseNaM dAsasarisaM kayaM, kAkeNa kAkasarisaM kayaM, sANeNaM sANasarisaM kayaM, pANeNaM pANasarisaM kayaM / se taM savvavehamme / se taM vehammovaNIe / se taM ovamme / zabdArtha -ff - nIca puruSa, nIyarivaM vAM-nIca sadeza(jevuM) karyuM, jene pagalasiM = cAMDAle cAMDAla jevuM. bhAvArtha :- prazna- sarvadharmopanIta upamAna pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- jemAM koIpaNa prakAranI samAnatA na hoya tevI visadazatA koI paNa be padArthamAM hotI nathI. tethI sarvadharma upamA nathI. to paNa te padArthane te padArthanI ja upamA ApavAmAM Ave che. nIce nIcanA jevuM, dAse dAsa jevuM, kAgaDAe kAgaDA jevuM, zvAne zvAna jevuM, cAMDALa cAMDALa jevuM kArya karyuM. A sarvadharmopanI upamAna pramANa che. A rIte vaidharmopanIta upamAna pramANa temaja upamAna pramANanuM svarUpa varNana puruM thayuM. vivecana : vedharmopanIta vilakSaNatAno bodha karAve che, tenA traNa bheda che (1) kirtidharmopanIta- A upamA pramANamAM sAmAnya dharmanI apekSAe bheda nathI. gogata dharmo zabala ane bahulA baMne gAyanA vAcharaDAmAM samAna che paraMtu temAM varNabheda avazya che. A rIte AMzika vilakSaNatA pragaTa karI che. (2) prAyaH vaidharmopanIta- temAM aneka avayavagata visadazatA pragaTa karavAmAM Ave che. vAyasa ane pAyasa A be nAmamAM be akSaronI samAnatA che. vAyasa cetana che ane pAyasa jaDa padArtha che. tethI baMnemAM prAyaH sAmya nathI. (3) sarvadharmopanIta- temAM sarvasAdharmopanItanI jema te vastune te vastunI ja upamA ApavAmAM Ave che. jema ke nIca puruSe nIca jevuM kArya karyuM. nIca jevuM kArya anIca-ucca vyakti karI ja na zake. te kArya nIca ja kare te batAvavA tene alaga prakAra batAvyo che. Agama pramANa :41 se kiM taM Agame ? Agame duvihe paNNatte, taM jahA- loie ya
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 444 / zrI ayogavAra sUtra loguttarie ya / bhAvArtha :- prazna- ArAma prabhAAnu 2135 cha ? uttara- Agama pramANanA be prakAra che, te A pramANe che- 1. laukika Agama ra. lokottara Agama. 42 se kiM taM loie? __ loie- jaNNaM imaM aNNANiehi micchAdiTThIehiM sacchaMdamai(buddhi)vigappiyaM / taM jahA- bhArahaM rAmAyaNaM jAva cattAri ya vedA saMgovaMgA / se taM loie Agame / bhAvArtha :- prazna- sauDi mArAma one upAya ? uttara- ajJAnI, mithyAdaSTi loko dvArA svacchaMda matithI(buddhithI) nirmita je graMtho lokamAM pracalita hoya, te laukika Agama kahevAya che. A laukika AgamanuM varNana che. 43 se kiM taM loguttarie ? __ loguttarie-jaM imaM arahaMtehiM bhagavaMtehiM uppaNNaNANadasaNadharehiM tIyapaccuppaNNa maNAgayajANaehiM telokkavahiya-mahiya-pUiehiM savvaNNUhiM savvadarisIhiM paNIyaM duvAlasaMgaM gaNipiDagaM, taM jahA- AyAro jAva ditttthivaao| se taM loguttarie Agame / bhAvArtha :- prazna-vottara bhAmarnu 2135 cha ? uttara- utpanna jJAnadarzana dhAraka, bhUtakALa-vartamAnakALa ane bhaviSyakALanA jJAtA, trilokavartI jIvo dvArA vaMdita, pUjita, sarvajJa, sarvadarzI evA arihaMta bhagavAna dvArA praNIta AcArAMgathI daSTivAda parvatanA dvAdazAMgarUpa gaNipiTaka lokottara Agama kahevAya che. 44 ahavA Agame tivihe paNNatte, taM jahA- suttAgame ya atthAgame ya tadubhayAgame ya / ahavA Agame tivihe paNNatte, taM jahA- attAgame aNaMtarAgame paraMparAgame yA titthagarANaM atthassa attAgame, gaNaharANaM suttassa attAgame atthassa aNaMtarAgame, gaNaharasIsANaM suttassa aNaMtarAgame atthassa paraMparAgame, teNaM paraM suttassa vi atthassa vi No attAgame No aNaMtarAgame paraMparAgame / se taM logu- ttarie / se taM Agame / se taM NANaguNappamANe /
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 27/bhAvapramANa -pratyAdi 445 bhAvArtha :- athavA lokottarika AgamanA traNa prakAra che- 1. trAgama 2. arthAgama 3. nadubhayAgamAM athavA lokottarika AgamanA traNa prakAra che- 1. AtmAgama 2. anaMtarAgama ane 3. paraMparAgama. tIrthaMkaro mATe arthajJAna AtmAgama che. gaNadharo mATe sUtrajJAna AtmAgama che ane arthajJAna anaMtarAgama che. gaNadharonA ziSyo mATe sUtrajJAna anaMtarAgama che ane arthajJAna paraMparAgama che. tatpazcAtunI ziSya paraMparA mATe sUtrajJAna ane ardhajJAna baMne AtmAgama nathI, anaMtarAgama nathI paraMtu paraMparAgama che. AvuM lokottarika AgamanuM svarUpa jANavuM. A rIte Agama pramANa ane jJAnaguNa pramANanuM vaktavya pUrNa thAya che. vivecana : AcAryoe AgamanI vyAkhyA aneka prakAre karI che. (1) niruktimUlaka vyAkhyA muruSAra1rve A chattItyAmaH / je jJAna guru paraMparAthI cAlyuM Ave che te Agama. A niruktithI spaSTa thAya che ke Agama zabda kaMThopakaMTha zrutaparaMparAno vAcaka che. ahIM zruta ane Agama zabda ekAryaka banI jAya che. (2) viSaya paraka AgamanI vyAkhyA A samantAd gamyo-jJAyane nIvAyaH pavAyA aneneti AmA jenA dvArA anaMta guNadharma yukta jIva-ajIva vagere padArtha jANI zakAya tene Agama kaheche. (3) vItarAga sarvajJa kathita chadravya, nava tattvanI samyak zraddhA, jJAna ane vratAdi anuSThAna rUpa cAritra, A ratnatrayanuM svarUpa jemAM pratipAdita che te Agama. A Agama ja zAstra nAme prasiddha che. (4) sarva doSa prakSINa thaI gayA che tevA pratyakSajJAnI dvArA praNIta zAstra Agama kahevAya che. (5)AptanA vacana te Agama che. AptanA vacanathI je jJAna utpanna thAya che te jJAna ja Agama che. kAraNamAM kAryano upacAra karI Aptavacanane Agama kahevAmAM Ave che. mithyAdaSTi-ajJAnI dvArA racita graMtho laukika Agama kahevAya che. jayAre tIrthaMkara praNIta dvAdazAMgI lokottarika Agama kahevAya che. lokottarika AgamanA traNa traNa bheda che. (1) sUtrarUpa Agama (2) artharUpa Agama ane (3) sUtra-artha ubhayarUpa Agama. tIrthaMkaro artharUpe upadeza Ape che. gaNadharo te upadezane sUtra rUpe gUMthe che. baMneno meLa eTale ubhayarUpa Agama. bIjI rIte lokottarika AgamanA (1) AtmAgama, (ra) anaMtarAgama (3) paraMparAgama. evA traNa bheda karyA che. tIrthaMkaro artha upadeSTA che. gaNadharo tene sUtra rUpe gUMthe che, sUtrabaddha kare che. tethI tIrthaMkaro mATe artharUpa Agama ane gaNadharo mATe sUtrarUpa Agama AtmAgama che. tIrthaMkaro gaNadharone anulakSIne
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 446 ] zrI anuyogadvAra sUtra upadeza Ape che athavA gaNadharo sAkSAt tIrthaMkara pAsethI artharUpa Agama prApta kare che mATe arthAgama gaNadharo mATe anaMtarAgama che ane temanA ziSyo tIrthakaranA artharUpa upadezane gaNadharo dvArA prApta kare che mATe arthAgama teo mATe paraMparAgama che. gaNadharanA ziSyo sUtrarUpa jJAna sAkSAt gaNadharo pAsethI meLave che mATe sUtrAgama teo mATe anaMtarAgama che. gaNadharonA ziSya pachInI paraMparA mATe sUtrAgama ane arthAgama baMne paraMparAgama rUpa ja che, AtmAgama ke anaMtarAgama nathI. saMkSepamAM vicArIe to svayaM potAnI racanA AtmAgama, sAkSAt je meLave tene mATe anaMtarAgama ane paraMparAe meLave te paraMparAgama kahevAya che. A rIte pratyakSAdi cAra bheda sahita jJAnaguNa pramANanuM svarUpa pUrNa thayuM. darzanaguNa pramANa :45 se kiM taM dasaNaguNappamANe ? dasaNaguNappamANe cauvvihe paNNatte, taM jahA- cakkhudaMsaNaguNappamANe, acakkhudaMsaNa guNappamANe, ohidasaNaguNappamANe, kevala- dasaNaguNappamANe ya / cakkhudaMsaNaM cakkhudaMsaNissa ghaDa-paDa-kaDa-rathAdiesu davvesu, acakkhudaMsaNaM acakkhudaMsaNissa AyabhAve, ohidasaNaM ohidaMsaNissa savvarUvidavvehiM Na puNa savvapajjavehiM / kevaladasaNaM kevaladaMsaNissa savvadavvehiM savvapajjavehi ya / se taM daMsaNaguNappamANe / zabdArtha -Ayana = AtmabhAvamAM hoya che, sabbaravalvedaM = sarvarUpI dravyomAM hoya che, ja pukha savvapA = paNa sarva paryAyamAM nahIM. bhAvArtha :- prazna- darzanaguNa pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- dazarnaguNa pramANanA cAra prakAra che. te A pramANe che - (1) cakSudarzana guNa pramANa, (2) acakSudarzana guNapramANa, (3) avadhidarzana guNa pramANa, (4) kevaLadarzana guNapramANa. (1) cakSudarzanInuM cakSudarzana ghaTa, paTa, kaTa, ratha vagere padArthamAM hoya che. (2) acakSudarzanInuM acakSudarzana AtmabhAvamAM hoya che arthAt ghaTAdi padArtha sAthe saMzleSa thavA para thAya che. (3) avadhidarzanInuM avadhidarzana sarva rUpI dravyomAM hoya che paNa tenI sarva paryAyamAM nathI. (4) kevaLadarzanInuM kevaLa -darzana sarva dravya ane tenI sarva paryAyamAM hoya che. A darzana guNa pramANanuM svarUpa pUrNa thAya che. vivecana : pratyeka dravya sAmAnya vizeSAtmaka hoya che. sarva dravyamAM samAna rUpe je guNa rahe te sAmAnya kahevAya che ane asAdhAraNa guNane vizeSa kahevAmAM Ave che. dravyagata sAmAnyano bodha darzana guNa dvArA thAya che.
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 2/bhAvapramANa -pratyakSada | 447 ] ane dravyagata vizeSano bodha jJAnaguNa dvArA thAya che. jIvanA jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI padArthanuM vizeSarUpe nAma, saMjJAdi vikalpapUrvaka grahaNa thAya te jJAna kahevAya che ane darzanAvaraNIya karmanA kSayopazamathI padArthanuM nAma, saMjJAdi vikalpa vinA, sattAmAtranuM grahaNa thAya te darzana kahevAya che. AMkhathI padArthane joI, A kAMIka che, tevo bodha te darzana che ane A zukla che, A kuSNa che, tevo bodha thAya tene jJAna kahe che. darzananA cAra prakAra che 1. cakSudarzana - AMkha dvArA padArthano sAmAnya bodha thAya te cakSudarzana kahevAya che. bhAvacakSurindriyAvaraNa karmanA kSayopazama ane cakSurUpa dravyandriyanA anupaghAtathI (koIpaNa prakArano upaghAta thayo na hoya to) cakSudarzana labdhi(AMkhathI joI zakAya tevI zakti) prApta thAya che. tevA cakSudarzana labdhi saMpanna jIvone cakSunA AlaMbanathI mUrti dravyono vikalpa vinA ekadezathI sAmAnya bodha thAya che, tene cakSudarzana kahe che. cakSudarzananA viSayane batAvatA sUtrakAre udAharaNa rUpe ghaTa-paTa vagere vizeSano ullekha karyo che. tenuM kAraNa e che ke sAmAnya ane vizeSa A baMne dharma eka ja dravyanA guNa che. tethI baMnemAM kathaMcit abheda hoya che. vizeSa rahita sAmAnya kharaviSANa-gadheDAnA zIMgaDAnI jema asatu che. tethI vizeSamAM rahela sAmAnyane ja cakSudarzana grahaNa kare che te sUcavavA ghaTa-paTa-kaTa vagerenA udAharaNa ApyA che. 2. atyakSadarzana - AMkha sivAyanI zeSa cAra Indriya dvArA padArthano sAmAnya bodha thAya te acakSudarzana kahevAya che. acakSudarzana thavA mATe bhAva acakSurindriyAvaraNa karmano kSayopazama ane dravyendriyanA anupaghAtathI prApta acakSudarzana labdhinI AvazyakatA rahe che. cahyuM ane mana aprApyakArI che. padArthano sparza pAmyA vinA, dUrathI ja viSayane grahaNa kare che paraMtu zeSa Indriyo prApyakArI che. padArthano sparza ke gADha sparza thAya tyAre ja viSayane grahaNa kare che. A vAtano saMketa karavA ja sUtrakAre 'mAmAne AtmabhAva pada ApyuM che. cakSu sivAyanI zeSa zrotra, ghANa, rasanA, tvacA, padArtha sAthe AtmabhAvane pAme, saMzleSaNa paNAne pAmI ekarUpa bane tyAre sAmAnyano bodha thAya che. bIjI rIte samajIe to acadarzanamAM padArthanI parokSatA mukhya che mATe te padArthomAM acadarzanInuM acakSudarzana na kahetAM, te parokSa padArthothI thatAM AtmabhAvamAM acakSudarzanInuM acakSudarzana kahyuM che. bhavAMtaramAM jatAM audArika Adi zarIra rahita jIvane acakSudarzana hoya che. te paNa AtmabhAvamAM ja hoya che. tyAM to sthUla Indriyo paNa hotI nathI. cakSudarzana ane acakSudarzana baMne padArthane vikalarUpe-AMzikarUpe grahaNa kare che. 3. avadhidarzana :- avadhidarzanAvaraNa karmanA kSayopazamathI IndriyanI sahAyatA vinA samasta rUpI dravyono sAmAnya bodha thAya tene avadhidarzana kahe che. avadhidarzana labdhivALo jIva paramANuthI laI acitta mahAskandha parvatanA sarva rUpI dravyane sAmAnya rUpe joI zake che. teno viSaya sarva rUpI dravya hovA chatAM te pratyeka padArthanI sarvaparyAyane grahaNa karI zakato nathI. avadhidarzana jaghanya varNa, gaMdha, rasa ane sparza A cAra paryAya ane utkRSTa eka padArthanI saMkhyAta asaMkhyAta paryAyane viSaya karI zake che.
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 448 / zrI anuyogadvAra sUtra 4. kevaLadarzana - samasta rUpI-arUpI padArthane sAmAnya rUpe jANanAra paripUrNa darzanane kevaLadarzana kahe che. kevaLadarzanAvaraNa karmanA kSayathI prApta kevaLadarzana labdhi dvArA jIva rUpI-arUpI samasta dravyane tenI sarva paryAya sAthe sAmAnya rUpe grahaNa kare che. mana:paryava jJAna vizeSane ja grahaNa kare che. tethI tenuM darzana batAvyuM nathI. A rIte darzanaguNa pramANanuM vaktavya pUrNa thAya che. yaaritrgue| prbhaae| :|46 se kiM taM carittaguNappamANe ? carittaguNappamANe paMcavihe paNNatte, taM jahA- sAmAiyacarittaguNappamANe chedovaTThAvaNiyacarittaguNappamANe parihAravisuddhiyacarittaguNappamANe suhumasaMparAyacaritta guNappamANe ahakkhAyacarittaguNappamANe / ___ sAmAiyacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taM jahA- ittarie ya Avakahie y| chedovaTThAvaNiyacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taM jahA- sAiyAre ya NiraiyAre ya / __ parihAravisuddhiyacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taM jahA-NivvisamANae ya NivviTThakAyie ya / suhumasaMparAyacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taM jahA- saMkilissamANayaM ca visujjhamANayaM ca / __ ahakkhAyacarittaguNappamANe duvihe paNNatte, taM jahA- paDivAI ya apaDivAI ya, chaumatthe ya kevalie ya / se taM carittaguNappamANe / se taM jIvaguNappamANe / se taM guNappamANe / bhAvArtha :- prazna- yaatrigue| prabhAAnu sva35 cha ? uttara- (r)vana yAtrigunA zAnane yAtrizu pramA4 cha, tena pAya pra12 cha- (1) sAmAyika cAritra (2) chedopasthApanIya cAritra (3) parihAravizuddha cAritra (4) sUkSmasaMparAya cAritra (5) yathANyAta yAtri. (1) sAmAyika yAstrinAmecha,tesApramANe cha-tvarizasane yAvathita.(2)
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 27/bhAvapramANa -pratyakSadi 449 chedopasthApanIya cAritranA be bheda che, te A pramANe che-- sAticAra ane niraticAra. (3) parihAravizuddha cAritranA be bheda che, te A pramANe che--- nirvizyamAnaka ane nirviSTakAyika. (4) sUkSmasaMparAya cAritranA be bheda che, te A pramANe che- saMklizyamAna ane vizuddhayamAna. (5) yathAkhyAta cAritranA be bheda che, te A pramANe che--pratipAtI ane apratipAtI athavA chAdmasthika ane kevalika. cAritraguNa pramANanuM AvuM svarUpa che. cAritraguNa pramANa ane jIvaguNapramANa temaja guNapramANanI vaktavyatA pUrNa thaI. vivecana : cAritra H- cAritra e jIvano svabhAva, dharma, guNa che. svarUpamAM ramaNa karavuM, svabhAvamAM pravRtti karavI te cAritra kahevAya che. te sarvasAvavirati rUpa che. saMsAranA kAraNabhUta bAhya ane AMtarika kriyAothI nivRtta thavArUpa cAritra eka ja che. cAritra mohanIya karmanA kSaya, kSayopazama ke upazamathI prApta vizuddhinI apekSAe paNa cAritra eka ja che paraMtu vibhinna daSTikoNathI cAritranA bheda karavAmAM Ave che. cAritranA bheda :- svarUpa ramaNatArUpa cAritra, nivRttirUpa cAritra eka prakAre che. bAhyanivRttirUpa cAritra ane AtyaMtara nivRttirUpa cAritra athavA vyavahAra cAritra ane nizcaya cAritra athavA prANIsaMyama ane Indriya saMyamanI apekSAe cAritra be prakAranuM che. aupazamika cAritra, kSAyika cAritra ane kSAyopazamika cAritranA bhedathI cAritranA traNa prakAra che. svarUpAcaraNa cAritra, deza cAritra, sakala cAritra, yathAkhyAta cAritranA bhedathI cAritranA cAra prakAra che. sAmAyika cAritra, chedopasthApanIya cAritra, parihAravizuddha cAritra, sUkSmasaMparAya cAritra, yathAkhyAta cAritranA bhedathI cAritranA pAMca prakAra che. nivRttirUpa vividha pariNAmonI apekSAe cAritranA saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMtabheda paNa thaI zake che. ahIM pAMca prakAre cAritranuM svarUpa sUtrakAre batAvyuM che. 1. sAmAyika cAritra :- (1)sama + Aya + Ika = sAmAyika. sam upasargapUrvaka ay dhAtu ane Ik pratyayathI sAmAyika zabda bane che. sam eTale ekatvapaNAthI, ekameka thaIne, Aya eTale Agamana, arthAt paradravyothI nivRtta thaI AtmAmAM ja upayoga ekarasa banI jAya, tenuM nAma sAmAyika. (2) sam eTale rAgadveSa rahita madhyastha AtmA, Aya eTale upayoganI pravRtti thavI. AtmAmAM ja upayoganI pravRtti thAya te samAya. te ja jenuM prayojana che te sAmAyika. (3) sam eTale samyagdarzana, samyajJAna, samyak cAritra. tenI Aya eTale prApti te samAya. sam eTale sAdhunI samasta kriyAo, sAdhunI samasta kriyAo rAgadveSa rahita hoya che tethI tene sama kahe che. A kriyAonI prApti te samAya. samAyathI niSpanna, saMpanna hoya te sAmAyika athavA samAya ja sAmAyika che. (4) sarva sAvadha kAryothI, sarva pApakArI kAryathI nivRtta thavA rUpa mahAvratadhArI sAdhu sAdhvIonuM cAritra
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 450 ] zrI ayogavAra sUtra te sAmAyika cAritra. sAmAyika cAritranA bheda :- sAmAyika cAritranA InDarika ane yAvatruthika evA be bheda che. (1) Ingarika eTale alpakAlika. bharata ane airAvata kSetromAM prathama ane aMtima tIrthakaranA zAsanamAM koI vyakti dIkSita thAya tyAre prathama sAmAyika cAritra ApavAmAM Ave ane pachI mahAvrata AropaNa karavAmAM Ave, je vaDIdIkSAnA nAme prasiddha che. mahAvratamAM sthApita na karyA hoya tevA navadIkSita-zaikSa sAdhunuM sAmAyika cAritra Itvarita sAmAyika che athavA be ghaDInI ke cAra ghaDInI zrAvakanI niyatakAlanI sAmAyika InDarika sAmAyika cAritra che. (2) yAvata kathika - yAvankathita sAmAyika eTale jIvanabhara, cAvajIvananuM grahaNa karAtuM cAritra. bharata-airAvata kSetromAM madhyanA bAvIsa tIrthaMkaranA zAsanamAM tathA mahAvideha kSetranA tIrthakaronA sAdhuone mahAvrata AropaNAnI bIjI vAra dIkSA apAtI nathI. teone mAvajIvananuM sAmAyika cAritra ja hoya che. te vAvaskathita sAmAyika cAritra kahevAya che. 2. chedoSasthAnIya cAritra :- je cAritramAM pUrva paryAyano cheda karI punaH mahAvratonI upasthApanA karavAmAM Ave te chedopasthApanIya cAritra kahevAya che. tenA be bheda che- sAticAra ane niraticAra. sAticAra- mahAvratAdimAM doSa lAgyA hoya tyAre dIkSA paryAyano cheda karI punaH mahAvratanuM AropaNa karavAmAM Ave te sAticAra chedopasthApana kahevAya che. niraticAra- bharata, airAvata kSetramAM prathama ane aMtima tIrthaMkaranA zAsanamAM jyAre mahAvratanuM AropaNa karAya che tyAre, vaDI dIkSAnA samaye pUrvacAritrano cheda karI mahAvratomAM upasthApita karAya athavA sAdhu eka tIrthamAMthI bIjA tIrthamAM sammilita thAya tyAre punaH dIkSA ApavAmAM Ave te niraticAra chedopasthApanIya cAritra kahevAya che. jemake pArtha paraMparAnA kezI svAmI mahAvIra svAmInA tIrthamAM AvyA tyAre teone mahAvratAropaNa karavAmAM AvyuM tene paNa niraticAra chedopasthApanIya cAritra kahevAya che. 3. parihAra vizaddha cAritra :- parihAra eTale tapa vizeSa. vizeSa prakAranA tapathI je cAritramAM vizaddhi prApta thAya tene parihAra vizuddha cAritra kahe che. A parihAravizuddha cAritranA be bheda che. 1. nirvizyamAnaka ane 2. nirviSTakAyika. nirvizyamAnaka:- A cAritramAM pravezI tapovidhi pramANe je tapa kare che te nirvizyamAnaka kahevAya che. nirvikAyika - tapovidhi anusAra tapa ArAdhanA jeNe karI lIdhI che te nirviSTakAyika kahevAya che. nirvizyamAnaka tapa ArAdhanA kare che ane nirviSTakAyika tapa ArAdhakonI sevA kare che. parihAravizuddha cAritra grahaNa karavAnI vidhi A pramANe che. nava sAdhu sAthe maLI, gacchathI alaga rahI parihAratapanI ArAdhanA kare che. temAMthI cAra sAdhaka nirvizyamAnaka banI tapanuM AcaraNa kare che ane zeSa pAMcamAMthI cAra anupArivArika hoya che te vaiyAvacca kare che. eka sAdhu vAcanAcArya bane che.
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 27/bhAvapramANa -pratyakSadi | 451 | nirvizyamAna sAdhaka grISmakALamAM jaghanya eka upavAsa, madhyama be upavAsa ane utkRSTa traNa upavAsanuM tapa kare che, zItakALamAM jaghanya be upavAsa, madhyama traNa ane utkRSTa cAra upavAsa kare che; varSAkALamAM jaghanya traNa, madhyama cAra ane utkRSTa pAMca upavAsa kare che; pAraNAnA divase AyaMbila tapa kare che. kalpasthita anya pAMca sAdhu nitya AyaMbila kare che. A pramANe cha mahinA sudhI tapa kare che. pachInA cha mahinA je nirvizyamAnaka hoya te anupArivArika-vaiyAvacca karanAra bane che. teo nirviSTakAyika kahevAya che. je vaiyAvacca karanAra hoya te tapa karanAra nirvizyamAnaka bane che. pUrva pramANe che mahinA tapa kare che. trIjA cha mahinA daramyAna vAcanAcArya tapasvI, nirvizyamAnaka bane che. zeSa ATha sAdhumAMthI eka vAcanAcArya bane ane zeSa sAta nirviSTakAyika-vaiyAvacca kare che. A rIte aDhAra mahine A tapa ArAdhanA pUrNa thAya che. aDhAra mahinAno kalpa pUrNa thatAM teo jinakalpa aMgIkAra kare athavA gacchamAM pAchA Ave athavA punaH parihAra tapano prAraMbha kare. tIrthakara bhagavAnanA sAnidhyamAM athavA jeoe A kalpa tIrthaMkara pAsethI aMgIkAra karyo hoya teo pAsethI ja A kalpano svIkAra karAya che, anya pAse nahIM. jeoe chedopasthApanA cAritra aMgIkAra karyuM hoya te ja A cAritrane svIkArI zake che, anya nahIM. tethI bharata ane airAvatakSetramAM prathama ane aMtima tIrthaMkaranA zAsanakAlamAM ja A cAritra hoya che. mahAvidehakSetramAM ke madhyanA bAvIsa tIrthakaronA zAsanakAlamAM chedosthApanIya cAritra hotuM nathI tethI A cAritra paNa hotuM nathI. A cAritranA adhikArI banavA mATe uMmara ochAmAM ochI 29 varasanI tathA dIkSA paryAya ochAmAM ochI 20varasanI joIe. utkRSTa paryAya to kAMIka nyUna koTi pUrva varSanI jANavI. A saMyamanA adhikArI muni sADA nava pUrvanA jJAtA hoya che. teo divasanA trIjA praharamAM bhikSA ane vihAra karI zake che. anya samayamAM dhyAna-kAyotsarga kare che. 4. suhamaparAya cAritra - jIva jenA kAraNe saMsAramAM paribhramaNa kare tene saMpAya kahevAmAM Ave che. kaSAyanA kAraNe jIva caturgatirUpa saMsAramAM paribhramaNa kare che. mATe krodha-mAna-mAyA-lobharU5 kaSAyane saMpAya kahevAya che. je cAritramAM sUkSma saMjvalana lobhano udaya hoya, anya krodhAdi kaSAya na hoya tevA dasamA guNasthAnavartI munionA cAritrane sUkSmasaMparAya cAritra kahe che. A cAritranA saMktizyamAnaka ane vizuddhayamAnaka evA be bheda che. vizadvayamAnaka - kSapaka zreNI ke upazama zreNI para caDhatA jIva dasame guNasthAnake Ave ane A cAritra pAme tyAre te vizuddhayamAnaka kahevAya che. zreNI ArohaNa karatAM hovAthI tenA pariNAma vizaddha hoya ane vardhamAna hoya che. saMkilayamAnaka - upazamazreNivALA je jIva agiyAramA guNasthAnethI paDe ane dasame guNasthAnake AvI A cAritra pAme tyAre te saMklizyamAnaka sUkSmasaMparAya cAritra kahevAya che. patano--khI dazAmAM
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ 451 zrI anuyogadvAra sUtra saMklezanI adhikatA hoya che. patananuM kAraNa ja saMkleza che. H 5. yathAkhyAta cAritra :- yathArtha rUpe sarvAtmanA je cAritra kaSAya rahita hoya te thayAkhyAta cAritra kahevAya che athavA AtmAnuM jevuM kaSAya rahita svarUpa che, te rUpe ja cAritra khyAta eTale prasiddhine pAme che te yathAkhyAta cAritra. yazAkhyAta cAritranA bheda :- A cAritranA be bheda che. pratipAtI ane apratipAtI. pratipAnI- je jIvonA kaSAya upazAMta thayA che, tevA agiyAramA guNasthAnavartI jIvonuM A cAritra pratipAtI yathAkhyAta cAritra kahevAya che. teonuM A cAritra aMtarmuhUrta paryaMta ja rahe che. apratipAtI- jeoe kaSAyano sarvathA kSaya karyo che, tevA bAramA--teramA ane caudamA guNasthAnavartI jIvonuM A cAritra apratipAtI hoya che. AzrayabhedathI A cAritranA chAsthika ane kaivalika evA be bheda thAya che. agiyAramA, bAramA guNasthAnavartI jIvanuM cAritra chAAsthika kahevAya che. agiyAramA ane bAramA guNasthAnavI jIvone mohanIya karmano udaya na hovAthI vItarAga che paraMtu zeSa traNa thAtIkarma hoya che. tethI teo chadmasya ja kahevAya che. teramA, caudamA guNasthAnavartI kevaLajJAnI jIvonuM A cAritra kaivalika kahevAya che. A rIte cAritraguNa pramANa, jIva guNa pramANa ane bhAvapramANanA prathama bhedarUpa guNa pramANanI vaktavyatA pUrNa thAya che. // prakaraNa-ra saMpUrNa //
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 27/bhAvapramANa-pratyakSadi 453. bhAva pramANa anuyoga dvArA natha AnupUrvI upakamAM nipa agama nAma pramANa vaktavyatA adhikAra savitAra dravya, kSetra. kALa. bhAva pramANa guNa | naya saMkhyA saMkhyA jIvaMguNa ajIvaguNa rajJAna dazana cAritra cahyuM. ecaDyu. avadhi. kevaLa. pratyakSa anuMmAna anumAna upamAna Agama | Indriya pratyakSa noIdriyapratyakSa pUrvavata zeSavata daSTa zrI ca. dANa. sanA. paza | koI kAraNa avayava Azraya sAmya Idriya avadhi. mana:paryAva. kevaLajJAna sAmAnya daSTa, vizeSa dRSTa, vatuM atItakALa grahaNa anAgatakALagrahaNa pratyupatrakALagrahaNa sAdharmopanIta vaidharmopanIta kicatu. praya. sarva. kacatu. praya. sarva. laukika lokottarika suttAgama atyAgama taMdubhayAgama AtmAgama anaMtarAgama paraMparAgama sAmAyika cA. chedo sthApanA cA. parihAravizuddha cA, sUkSma saMparAya cA. yathAkhyAta cA. Itiraka yAvatu-sAticAra nirati- nirvizya nirviSTa vizuddhaya- saMkilazya-pratipati kathita cAra mAnaka kAyika mAnaka mAnaka pAti
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 aThayAvIsamuM prakaraNa bhAvapramANa nayanA dRSTAMta naya pramANanuM svarUpa : 1 se kiM taM NayappamANe ? zrI anuyogadvAra sUtra NayappamANe tivihe paNNatte, taM jahA - patthayadiTTaMteNaM vasahidiTThateNaM paesadiTThateNaM / bhAvArtha :- prazna- nayapramANanuM svarUpa kevuM che ? uttara- nayapramANanA traNa prakAra che. [ traNa daSTAMtathI tenuM svarUpa spaSTa karyuM che ] (1) prasthakanA daSTAMta dvArA (2) vasatinA daSTAMta dvArA (3) pradezanA dRSTAMta dvArA. vivecana : pratyeka padArtha anaMta dharmAtmaka che. vastunA anaMta dharmamAMthI anya dharmane gauNa karI, eka dharmane pradhAna karI, grahaNa kare te naya kahevAya che. naya dvArA eka dharmane mukhya karI vastunuM pratipAdana karanAra vaktAno je abhiprAya te nayapramANa kahevAya che. anaMta dharmAtmaka vastunA eka-eka dharmanuM pratipAdana karanAra ekaeka naya che. A rIte naya anaMta che paraMtu tene saMkSipta karI sAtamAM samAviSTa karavAmAM Ave che. te sAta nayanA nAma A pramANe che. 1. naigamanaya, 2. saMgrahanaya, 3. vyavahAranaya, 4. RjusUtra naya, pa. zabdanaya, 6. samabhirUDha naya 7. evaMbhUta naya. (1) naigamanaya :- jene jANavAnI aneka rIta che te naigama. naigamanaya sAmAnya ane vizeSa baMnene grahaNa kare che. lokarUDhio, loka vyavahArane svIkAre che ane te saMkalpagrAhI che. je vastu saMkalpamAM ke vicAramAM che, te vasturUpe haju astitvamAM na hovA chatAM te vastuno svIkAra karavo te naigamanaya. (2) saMgrahanaya :- saMgrahanaya mAtra sAmAnyane ja svIkAre che. jIva, ajIva darekamAM sat--hovApaNuM che. te sat mahAsAmAnya ane jIvatva, saMsArItva, siddhatva, sthAvaratva vagere apara sAmAnyano svIkAra saMgraha naya kare che. jemake pratyeka jIvamAM jIvatva che. koI temAM vizeSatA batAve ke jIvanA be bheda che siddha ane saMsArI, to saMgrahanaya kaheze siddhanA badhA jIva samAna che, temAM siddhatva samAna rUpe che. te ja rIte sarva
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 28/bhAvapramANa-naya dAta | 455 | saMsArI jIvamAM saMsArItva samAna che. temAM koI(vyavahAranaya) vizeSatA batAve ke saMsArI jIvamAM keTalAka trasa che, keTalAka sthAvara che. punaH saMgrahanaya temAM sAmAnyane ja grahaNa karaze ke trasatvanI apekSAe badhA trasajIva samAna che ane sthAvaratvanI apekSAe sthAvara jIva samAna che. A rIte saMgrahanaya sAmAnyagrAhI (3) vyavahAranaya :- saMgrahanaya jyAM jyAM sAmAnyane grahaNa kare che, tyAM vyavahAranaya kramathI vizeSa dharmanuM pratipAdana kare che. saMgrahanaye grahaNa karelA viSayamAM vidhi pUrvaka bheda kare tene vyavahAranaya kahe che. saMgrahanaya kaheze manuSyatvanI apekSAe sarva manuSya eka che. vyavahAranaya temAM vizeSatA batAvaze ke badhA manuSya samAna nathI. keTalAka bhAratIya che, keTalAka amerIkana, yuropIyana che. saMgrahanaya kaheze badhA bhAratIya manuSya eka che kAraNa ke bhAratIyapaNuM samAna che. vyavahAra naya kaheze badhA bhAratIya manuSya eka nathI, kAraNa ke keTalAka gujarAtanA che, keTalAka paMjAbanA che ane keTalAka mahArASTranA che. saMgrahanaya gujarAtanA sarva manuSyomAM gujarAtItva samAna che, mATe eka che tema kaheze, to vyavahAranaya bhinnatA karaze ke badhA gujarAtI samAna nathI keTalAka kAThIyAvADanA che, keTalAka soraThanA che.A rIte saMgrahanaya je kramathI ekatA kare che te ja kramathI vyavahAranaya temAM bhinnatA kare che te aMtima vizeSaparyata bheda kare che. A rIte vyavahAra naya vizeSagrAhI che. (4) jasatranayaH- RjusUtranaya bhUtakAlIna ane bhaviSyakAlIna vizeSane grahaNa nathI karatuM. vartamAna ane temAMya svakIya hoya tene ja grahaNa kare che. bhUtakALa naSTa thaI gayo che, bhaviSya haju utpanna nathI. tethI kAryakArI nathI. vartamAnamAM paNa svakIya ja kAryakArI che. parakIya-paranuM hoya te kAryakArI nathI mATe RjusUtranaya teno svIkAra karatuM nathI. (5) zabdanaya :- vartamAnakAlIna ane svakIyamAM paNa liMga, kAraka, vibhaktinA bhedathI zabdanaya bheda mAne che. jemake dArA ane kalatra baMne zabda strIvAcaka che paraMtu dArA zabda strIliMgavAcI che, 'kalatra' zabda napuMsakaliMgavAcI che. zabdanaya te baMne zabdanA liMga bhinna hovAthI bhinna mAnaze. gulAba ane gulAbo ahIM vacanano bheda che. ekavacana-bahuvacana che mATe baMnene bhinna mAne che. () samabhirUDha naya - liMga, kAraka, vacana, eka hovA chatAM vyutpattinA bhedathI bheda kare che. jema ke Indra, purandara, zaka, eka liMgavAcI che paNa traNenI vyutpatti bhinna che. aizvaryathI yukta hoya te Indra, zatrunA nagarano nAza kare te pundara. A rIte vyutpatti bhinna hovAthI tene bhinna mAne che. (7) evaMtanaya - vyutpatti anusAra te zabda kriyA yukta hoya tyAre ja evaMbhUtanaya te vastu mATe te zabdano prayoga karavo svIkAre che. jema ke aizvaryathI yukta hoya, rAjasiMhAsane birAjamAna hoya tyAre ja Indra kahevAya. bhikSA karatA hoya tyAre ja bhikSu kahevAya, anya samaye nahIM. mauna rAkhe tyAre ja muni kahevAya, bolatA hoya tyAre nahIM. A sAte nayanuM saMkSipta svarUpa che. sUtrakAre traNa daSTAMtathI sAta nayanA svarUpane spaSTa karela che.
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 456 prasthakanA dRSTAMta dvArA nayanirUpaNa H2 se kiM taM patthagadiTThateNaM ? zrI anuyogadvAra sUtra patthagadiTTaMteNaM se jahANAmae kei purise parasuM gahAya aDavihutte gacchejjA, taM ca kei pAsittA vaejjA- kattha bhavaM gacchasi ? avisuddho Negamo bhaipatthagassa gacchAmi / taM ca kei chiMdamANaM pAsittA vaijjA- kiM bhavaM chiMdasi ? visuddhatarAo gamo bhaNai - patthayaM chiMdAmi / taM ca kei tacchemANaM pAsittA vaejjAkiM bhavaM tacchesi ? visuddhatarAo Negamo bhaNai - patthayaM tacchemi / taM ca kei ukkiramANaM pAsittA vaejjA - kiM bhavaM ukkirasi ? visuddhatarAo gamo bhaNai- patthayaM ukkirAmi / taM ca kei lihamANaM pAsettA vaejjA- kiM bhavaM lihasi ? visuddhatarAo gamo bhaNai - patthayaM lihAmi / evaM visuddhatarAgassa gamassa NAmAuDitao patthao | I evameva vavahArassa vi / saMgahassa cito mio mijjasamArUDho patthao | ujjusuyassa patthayo vi patthao mijjaM pi se patthao | tiNhaM saddaNayANaM patthayAhigArajANao patthao, jassa vA vaseNaM patthao Nipphajjai / se taM patthayadiTThateNaM / AGEArthaM :-patthagadiTTaMteNaM prasthasnA (dhAnya bhASavAnuM pAsI Thevu pAtra vizeSa) dRSTAMtathI, parasuM = DuhADI, aDavihutte = aTavI vanataraI, tacchemANaM = sADaDAne chosatA, ukkiramANaM = utDIerza, jhotaratA, lihamANaM = sajatA, khaMDita DaratA, NAmAuDitao = saMsthita nAma, prApta, patthao prastha taiyAra na thAya tyAM sudhI, citomio = urdhvabhujI sthita prastha, mijja samArUDho = dhAnya prastha mAM pUrita hoya, mijjaM pi = bheya vastu pae, tinhaM saddaNayANaM trA zabdanayanA bhate, patthayAhigArajANao = prasthaDanA arthAdhiDAranA jJAtA khane temAM upayogavAna, jassa = ThenAthI, bhe sADAthI, Nipphajjai = niSpanna thayo, taiyAra thayo. bhAvArtha :- prazna - prastha'nuM dRSTAMta zuM che ? uttara- koI puruSa kuhADI laI vana tarapha jato hoya, tene vanamAM jatAM joIne koI manuSya pUchyuM tame kyAM jAo cho ? tyAre te puruSe avizuddha naigamanayanA matAnusAra kahyuM-prasthaka levA jAuM chuM. te puruSane vRkSa chedatA joIne punaH koI manuSye pUchyuM- tame zuM kApo cho ? tyAre vizuddhatara naigamanayAnusAra teNe javAba Apyo- prasthaka kApuM chuM. tadantara lAkaDAne cholato joIne koI manuSye pUchyuM- tame zuM cholo = =
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 28/bhAvapramANa--naya dRSTAMta 457 cho ? tyAre vizuddhatara naigamanayanI apekSAe teNe javAba Apyo- prasthaka choluM chuM. tyAra pachI kASThanA madhyabhAgane kotarato joI pUchyuM tame zuM kotaro cho ? tyAre teNe kahyuM prasthaka kotaruM chuM. te utkIrNa kASTha upara prascakano AkAra aMkita karatA joIne koI manuSye pUchyuM- zuM aukita karo cho ? tyAre teNe javAba Apyo ke prasthaka auMketa karuM chuM. A rIte jyAM sudhI saMpUrNa prasthaka taiyAra na thAya tyAM sudhI vizuddhatara naigamanaya sarva avasthAne saMkalpita prasthaka rUpe svIkAre che. naigamanI jema vyavahAranuM vaktavya paNa jANavuM. saMgrahanaya dhAnyaparipurita UrdhvamukhI sthita prasthakane ja prasthaka kahe che athavA dhAnya ApavA mATe UrdhvamukhI sthita prasthakane prasthaka kahe che. RRjutra nayAnusAra prasthaka paNa prasthaka che ane tethI mApela dhAnyAdi padArtha paNa prasthaka che. traNe zabda naryA (zabdanaya, samabhirUDha naya ane evabhUtanaya) nA matAnusAra prasthakanA arthAdhikAranA jJAtAno te prasthaka svarUpanA parijJAnamAM upayoga hoya, te upayukta (upayogavAna) jIva ke jenAthI prasthaka niSpanna thAya te prasthaka che. A rIte prakanA dRSTAMtathI nayapramANanuM svarUpa jANavuM. vivecana : prasthaka e magadhadeza prasiddha dhAnya mApavAnA eka pAtranuM nAma che. koI mANasa lAkaDAno pratyaka banAvavAnA saMkalpathI lAkaDuM levA kuhADI laI vana tarapha jato hoya ane tene pUchavA para te uttara Ape ke prasthaka levA jAuM chuM. te javAba avizuddha naigama nayane mAnya che. naigamanaya saMkalpita viSayamAM te paryAyono Aropa karI te paryAya rUpe tene svIkAre che. lAkaDuM kApatA samaye uttara Apyo te pahelA karatAM vizuddha che. kAraNa ke vanamAM prayANa samaye mAtra saMkalpa hato. lAkaDu cholatA, utkIrNAdi pratyeka kriyAnA samaye prasthaka banAvavAnA prayatna zarU thaI gayA che. kAraNanI nikaTatA vRddhi pAmelI hovAthI vizuddhi vadhatI jAya che. naigamanaya saMkalpa mAtragrAhI hovAthI satya che. saMkalpanA anekarUpa che, tethI naigamanaya aneka prakAre vastune mAne che. kAraNamAM kAryano upacAra karI pratyeka uttaro ApavAmAM Ave che. naigamanayamAM lokavyavahAranI pradhAnatA hoya che. te lokavyavahArane pradhAna banAvI pravRtta thAya che. naigamanayokta avasthAo (javA, davA, cholavAdirUpa avasthAo)mAM prasthaka rUpa vyavahAra lokamAM thAya che. vyavahAranaya naya paNa vyavahArane pradhAna banAve che, mATe naigamanayanI jema vyavahAra naya paNa chaMdavAdi kriyAomAM pracaka' rUpa vyavahArano svIkAra kare che. saMgrahanaya sAmAnyarUpe samasta vastune grahaNa kare che. dhAnyathI purita prasthakane te prasthakarUpe svIkAre che. A naya sAmAnyanI apekSAe sarva prascakono ekarUpe saMgraha kare che. koI vivakSita prasthakane ja jo prascaka rUpa mAnavAmAM Ave to te pracakathI bhinna prasthakomAM prasthakatva sAmAnyano vyapadeza thaI zakaze nahIM. kAraNa ke sAmAnyathI bhinna vizeSanuM astitva saMbhavita nathI. dareka pracakamAM prascakatva sAmAnya
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 458 | zrI ayogavAra sUtra hoya che mATe badhA prasthako A sAmAnyanI apekSAe eka che. jasutra nayanA mate prasthaka paNa prasthaka che ane meya-dhAnyAdika paNa prasthaka che. RjusUtra naya vartamAnakAlIna mAna ane meyane ja mAne che. naSTa ane anutpanna bhUta-bhaviSyane jusUtra naya svIkArato nathI. vartamAnamAM je samaye prasthaka hoya tyAre ja te prasthaka kahevAya che. zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta A traNe zabda naya che. temAM zabda pradhAna che. te zabdAnusAra arthanuM pratipAdana kare che. A traNe nayanA mate prasthAnA svarUpanA jJAnamAM upayogavALo jIva ja prasthaka che. A traNe naya bhAvapradhAna che. teo bhAvaprasthaka-prasthakanA upayogane ja prasthaka kahe che. jIvano upayoga jyAre prasthakane viSaya kare che tyAre te rUpe pariNata thAya che. mATe prasthakanA upayogane prasthaka kahevAmAM Ave che. athavA prasthaka banAvanAra vyaktinA je upayoga dvArA prasthaka niSpanna thAya che, te upayogamAM vartatA, te upayogavAna prasthaka kartAne prasthaka kahevAmAM Ave che. kartA prasthaka banAve che tyAre upayogathI tenI sAthe ekAkAra banI jAya che mATe zabdAdi traNe naya te kartAne ja prasthaka kahe che. vasatinA daSTAMta dvArA naya nirUpaNa :| 3 se kiM taM vasahidiTuMteNaM? vasahididruteNaM- se jahANAmae kei purise kaMci purisaM vaejjA, kahiM bhavaM vasasi ? tattha avisuddho Negamo bhaNai loge vasAmi / loge tivihe paNNatte, taM jahA- uDDaloe adholoe tiriyaloe, tesu savvesu bhavaM vasasi ? visuddhatarAo Negamo bhaNai-tiriyaloe vasAmi / tiriyaloe jaMbuddIvAiyA sayaMbhuramaNapajjavasANA asaMkhejjAdIvasamuddA paNNattA, tesu savvesu bhavaM vasasi ? visuddhatarAo Negamo bhaNai jaMbuddIve vasAmi / jaMbuddIve dasa khettA paNNattA,taM jahA- bharahe eravae hemavae heraNNavae harivasse rammagavasse, devakurA uttarakurA puvvavidehe avaravidehe, tesu savvesu bhavaM vasasi? visuddhatarAo Negamo bhaNai bharahe vasAmi / / bharahe vAse duvihe paNNatte, taM jahA dAhiNaDDabharahe ya uttaraDDabharahe ya, tesu savvesu bhavaM vasasi ? visuddhatarAo Negamo bhaNai dAhiNaDDabharahe vasAmi / dAhiNaDDabharahe aNegAiMgAma-Nagara-kheDa-kabbaDa-maDaMba-doNamuha- paTTaNA''gara-saMvAha- saNNivesAI, tesu savvesu bhavaM vasasi ? visuddhatarAo Negamo bhaNai pADaliputte vasAmi /
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 28/bhAvapramANa-naya dAta | 459 ] pADaliputte aNegAI gihAI, tesu savvesu bhavaM vasasi ? visuddhatarAo Negamo bhaNai devadattassa ghare vasAmi / devadattassa ghare aNegA koTThagA, tesu savvesu bhavaM vasAmi ? visuddhatarAo Negamo bhaNai gabbhaghare vasAmi / evaM visuddhassa Negamassa vasamANo vasai / ___ evameva vavahArassa vi / saMgahassa saMthArasamArUDho vasai / ujjusuyassa jesu AgAsapaesesu ogADho tesu vasai / tiNhaM saddaNayANa AyabhAve vasai / se taM vasahidiTThateNaM / zabdArtha :-vadiMi = vasatinA dAMtathI, zoda = koThA-oraDA che, mAre = garbhagRha-mukhya oraDo, bhoyaruM, suthAra samAho = pathArImAM AruDha, ne= je, A paNe = AkAza pradezo para, Iko = avagADha hoya, AthabhAve = Atma bhAvamAM. bhAvArtha - prazna- vasatinA dAMta dvArA nayanuM svarUpa kevuM che? uttara- koI puruSe anya puruSane pUchyuM tame kyAM raho cho? teNe avizuddha naigama nayathI javAba Apyo- huM lokamAM rahuM chuM.' lokanA traNa bheda che. urdhvaloka, adholoka ane tiryazloka, zuM tame te sarvamAM raho cho ? vizuddha naigamanaya anusAra teNe javAba Apyo, huM tiryalokamAM rahuM chuM.' praznakartAe prazna karyo ke tiryalokamAM jaMbUDhIpathI svayaMbhUramaNa samudra parvata asaMkhyAta dvIpa samudra che, zuM tame te sarvamAM raho cho? pratyuttaramAM vizuddhatara naigamanayathI teNe uttara Apyo ke huM jebUdvIpamAM rahuM chuM.' jaMbUdvIpamAM dasa kSetra che. (1) bharata, (2) airAvata, (3) haimavata, (4) hairaNyavata, (5) harivarSa, (6) ramyaarSa, (7) devakuru, (8) uttarakuru, (9) pUrva videha, (10) aparavideha. zuM tame te sarva kSetramAM raho cho? vizuddhatara naigamanayathI teNe javAba Apyo 'huM bharata kSetramAM rahuM chuM. bharatakSetranA be vibhAga che, dakSiNArdha bharata ane uttarArdha bharata. zuM tame A baMne vibhAgamAM raho cho? teNe vizuddhatara naigamathI javAba Apyo 'dakSiNArdha bhAratamAM rahuM chuM.' dakSiNArdha bhAratamAM aneka gAma, nagara, kheDa, karbaTa, maDaMba, droNamukha, paTTana, Akara, subAha, sanniveza che, zuM tame te sarvamAM raho cho? vizuddhatara naigamanayathI teNe javAba Apyo- 'pATalIputra(nagara)mAM rahuM pATaliputramAM aneka ghara che. te sarva gharomAM tame raho cho? uttaramAM vizaddhatara naigamanayathI teNe
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 | zrI ayogavAra sUtra javAba Apyo "devadattanA gharamAM rahuM chuM. devadattanA gharamAM aneka oraDAo che. zuM tame te badhAmAM raho cho? vizuddhattara naigamanayathI teNe javAba Apyo garbhagRhamAM rahuM chuM.' vizuddhatama naigamanayanA mate garbhagRhamAM vasavAne ja vasavuM rUpe kahI zakAya. vyavahAranayanuM maMtavya naigamanaya jevuM ja che. saMgrahanayanA mate zayyA para ArUDha hoya tyAre ja vase che, tema kahI zakAya. RjusUtranayanA mate zapyAnA paNa jeTalA AkAzapradeza para avagADha hoya, temAM vase che tema kahevAya. traNe zabdanayonA mate AtmabhAva-svabhAvamAM ja nivAsa hoya che. A rIte 'vasati'nA daSTAMtathI nayonuM svarUpa jANavuM. vivecana : A sUtramAM vasati-nivAsanA dAMta dvArA nayonuM svarUpa spaSTa karela che. vasati eTale vasavuM-rahevuM. naigamanayanA aneka bheda che. prathama uttara 'lokamAM rahuM chuM te azuddha naigamanayanA matAnusAra apAyela uttara che. tyAra pachInA uttaro uttarottara vizuddha, vizuddhatara ane vizuddhatama naigamanayanI daSTithI che. aMtima koTimAM sthita naigama nayanA mate vasato hoya to ja vase che tema kahevAya arthAt zerI vageremAM gayo hoya, to vivakSita gharamAM te rahe che tema kahI na zakAya. anya gAmamAM te cAlyo jAya to, jyAM nivAsa karaze tyAM vase che tema kahevAze. vyavahAranayanuM paNa A prakAranuM ja maMtavya che. jenuM jyAM nivAsasthAna hoya te sthAnamAM ja te vase che, tema mAnavuM joIe, te jyAM rahe tyAM ja tenuM nivAsasthAna che. pATaliputramAM rahenAra jo anyatra jAya to te tyAMno kahevAya che. pATaliputra nivAsI amuka vyakti ahIM Avela che ane pATaliputramAM kahevAze ke 'have ahIM raheto nathI, anyatra rahe che. viddhatara naigamanaya ane vyavahAranaya vasatAne ja vasatA mAne saMgrahanayanA mate 'vasati-vase che, zabdano prayoga garbhagRha AdimAM rahevAnA arthamAM na karI zakAya. vasati-vasavAno artha che nivAsa. nivAsa rU5 artha sastAraka-pathArImAM hoya tyAre ja ghaTita thAya che. saMstArakagata-pathArImAM zayana kare tyAre ja cAlavAdi kriyAthI rahita hoya che ane tyAre ja vase che, tema kahI zakAya. saMgrahanaya sAmAnyavAdI che tethI tenA mate badhI zayyA eka ja che, pachI te zayyA game te sthAnamAM hoya. RjusUtra nayanA mate saMstAraka--zayyA para ArUDha thaI javAthI 'vasati' zabdano artha ghaTita na thAya, AkhI pathArImAM nivAsa karI na zakAya. mATe saMstArakanA jeTalA AkAzapradeza vartamAnamAM avagAhyA hoya, vartamAnamAM jeTalA AkAzapradeza upara sthita hoya teTalA para ja vase che' tema kahevAya. jusUtra vartamAnagrAhI che mATe vartamAnamAM pathArInA jeTalA bhAga upara te vyakti hoya teTalAmAM ja vase che tema
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 28/bhAvapramANa--naya draSTAMta 451 kahevuM joIe. zabda, samabhirUDha ane evaMbhUtanA mate AkAzadravya para dravya che. temAM rahevuM te 'vasati' zabdano artha nathI. koIpaNa dravya para dravyamAM rahI na zake. pratyeka dravya potAnA svarUpamAM vase che. mATe pratyeka dravya potAnA AtmAbhAvamAM ja nivAsa kare che. A rIte 'vasati'nivAsanA daSTAMte sAta nayonuM svarUpa jANavuM. pradezanA dRSTAMta dvArA nayanirUpaNa H 4 se kiM taM paesadiTThateNaM ? paesadiTThateNaM - gamo bhaNai chaNhaM paeso, taM jahA dhammapaeso adhammapae so AgAsapaeso jIvapaeso khaMdhapaeso desapaeso / evaM vayaMtaM NegamaM saMgaho bhaNai jaM bhaNasi chaNhaM paeso taNNa bhavai, kamhA ? jamhA jo so desapaeso so tasseva davvassa, jahA ko diTThato ? dAseNa me kharo kIo dAso vi me kharo vi me, taM mA bhaNAhi - chaNhaM paeso, bhaNAhi paMcaNhaM paeso, taM jahA - dhammapaeso adhammapaeso AgAsapaeso jIvapae so khaMdhapaeso / evaM vayaMtaM saMgahaM vavahAro bhaNai - jaM bhaNasi - paMcaNhaM paeso taM Na bhavai, kamhA ? jai paMcaNhaM goTThiyANaM kei davvajAe sAmaNNe, taM jahA- hiraNe vA suvaNe vA dhaNe vA dhaNNe vA, to juttaM vattuM jahA paMcaNhaM paeso ? taM mA bhaNAhi - paMcaNhaM paeso, bhaNAhi - paMcaviho paeso, taM jahA-dhammapaeso ahammapae so AgAsapaeso jIvapaeso khaMdhapaeso / evaM vadaMtaM vavahAraM ujjusuo bhaNai jaM bhaNasi paMcaviho paeso taM Na bhavai, kamhA ? jai te paMcaviho paeso evaM te ekkekko paeso paMcaviho evaM te paNuvIsaiviho paeso bhavai, taM mA bhaNAhi - paMcaviho paeso, bhaNAhibhaiyavvo paeso - siya dhammapaeso siya adhammapaeso siya AgAsapaeso siya jIvapaeso siya khaMdhapaeso / evaM vayaMtaM ujjusuyaM saMpaisaddaNao bhaNai jaM bhaNasi bhaiyavvo paeso taM Na bhavai, kamhA ? jai te bhaiyavvo paeso evaM te dhammapaeso vi siya adhammapaeso siyA AgAsapaeso siya jIvapaeso siya khaMdhapaeso 1, adhammapaeso vi siya dhammapaeso siya AgAsapaeso siya jIvapaeso siya
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 462 / zrI anuyogadvAra sUtra khaMdhapaeso 2, AgAsapaeso vi siya dhammapaeso siya ahammapaeso siya jIvapaeso siya khaMdhapaeso 3, jIvapaeso vi siya dhammapaeso siya ahammapae so siya AgAsapaeso siya khaMdhapaeso 4, khaMdhapaeso vi siya dhammapaeso siya ahammapaeso siya AgAsapaeso siya jIvapaeso 5, evaM te aNavatthA bhavissai, taM mA bhaNAhi- bhaiyavvo paeso, bhaNAhi- dhamme paese se paese dhamme, ahamme paese se paese ahamme, AgAse paese se paese AgAse, jIva paese se paese NojIve, khaMdhe paese se paese Nokhadhe / evaM vayaMta saddaNayaM samabhirUDho bhaNai-jaM bhaNasi- dhamme paese se paese dhamme jAva khaMdhe paese se paese NokhaMdhe taM Na bhavai, kamhA? ettha do samAsA bhavaMti, taM jahA-tappurise ya kammadhArae ya, taM Na Najjai kayareNaM samAseNaM bhaNasi-kiM tappuriseNaM kiM kammadhAraeNaM? jai tatpuriseNaM bhaNasi to mA e vaM bhaNAhi, aha kammadhAraeNaM bhaNasi to visesao bhaNAhi- dhamme ya se, pae se ya se, se paese dhamme, ahamme ya se, paese ya se, se paese ahamme, AgAse ya se, paese ya se, se paese AgAse; jIve ya se, paese ya se, se paese NojIve; khaMdhe ya se, paese ya se, se paese Nokhadhe / evaM vayaMta saMpayaM samabhirUDhaM evaMbhUo bhaNai- jaM jaM bhaNasi taM taM savvaM kasiNaM paDipuNNaM NiravasesaM egagahaNagahitaM dese vi me avatthU paese vi me avatthU / se taM paesadiTThateNaM / se taM NayappamANe / zArtha :-paesadiTuMteNaM = praTezana dRSTAMtathI, taNNa bhavai = te 6thita nathI,tema na ho, jo so = hete, desapaeso hezano prazacha, jahA ko diTTato tenebhATe haSTAMtacha? dAseNa me = bhArA hAse (n|43), kharo = gadheDo, kIo = parIkSyo, jai = bhATe, paMcaNhaM = pAMya, goTThiyANaM = gohIyA mitrAnu, kei davvajAe = 05 dravya (mAhArImuMDIya), sAmaNNe = sAmAnya Doya, to juttaM = to yujata vAta, vattuM = tamADe, jahA pacaNha paesA = pAMya pradeza chate (pAye dravyamA pradeza ho sAmAnya Dota to pAya pradeza yuti saMgatavAta 5 tebha nathI bhATe) te = bhATe, mA bhaNAhi = DonahI, paMcaNha paeso = pAMya prazacha, paMcaviho paeso = pAMya praaranA pradezacha, bhaiyavvA paeso = pradeza manIya cha, siya dhammapadeso = syAt-hAyit dhAstiyano pradeza, siya adhammapadeso = syAt aghAsti ayano pradeza, evaM vayaMta ujjusuyaM = Ama Deta sUtrane, saMpati = saMprati (sabhI5) saddaNao = zanaya, bhaNai = mA prabhAcha, ja bhaNasi bhaiyavvo padeso ta Na bhavai = pradeza ma4nIya cha tebho cho, temana DI, te bhaiyavvo paeso = te pradeza (4nIya zoto, dhamme paese= dharma354 pradezacha,se paese dhamme = te 4 pradezadharmacha (dhabhatmi
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 28/bhAvapramANanaya daSNata : | 43] che.) ahane paNa = adharmarUpa je pradeza, te pakSe ane te pradeza adharmAtmaka che, ane pakSe te paNa te ane = dharmAstikAyano je pradeza te pradeza dharmAtmaka che, ane pAse = adharmarUpa je, re pAse thane = te pradeza adharmAtmaka che, to vila bAda = vizeSatA sahita kaho, ne ya te paNa te = dharma ane tenA je pradeza, re re pAse thampa = te ja pradeza dharmAstikAya che, saM saLaMga te sarve, siM = kRtna-deza-pradezanI kalpanAthI rahita, Dipukha = pratipUrNa, giravatesaM = avayavarahita, niravazeSa, pati = eka nAma grahaNathI gRhita, ne = mArI daSTie, valtha = avastu che. bhAvArtha - prazna- pradezanA dAMta dvArA nayonuM svarUpa kevuM darzAvyuM che? uttara- naigamanayanA mate cha dravyone pradeza hoya che. jema ke (1) dharmAstikAyano pradeza, (2) adharmAstikAyano pradeza, (3) AkAzAstikAyano pradeza, (4) jIvAstikAyano pradeza, (5) skandhano pradeza ane (6) dezano pradeza. A pramANe kathana karatAM naigamanayane saMgrahanaya kahe ke- tame je A cha dravyanA pradeza che' tema kahyuM te ucita nathI. zA mATe? kAraNa ke chaTho bheda je dezano pradeza kahyo, te dravyano ja pradeza kahevAya mATe pAMca pradeza che, tema kahevuM joIe. tenA mATe koI daSTAMta che. hA. jema ke mArA dAse gadheDo kharIdayo. dAsa mAro che tethI te gadheDo paNa mAro che. deza dravyano che mATe dezano pradeza paNa dravyano ja kahevAya, mATe cha pradeza che, tema na kaho paNa pAMca pradeza che tema kahevuM joIe. te A pramANe- (1) dharmAstikAyano pradeza, (2) adharmAstikAyano pradeza, (3) AkAzAstikAyano pradeza, (4) jIvAstikAyano pradeza, (5) skandhano pradeza. A rIte pAMca pradezanuM kathana karatAM saMgrahAyane vyavahAranaya kahe ke- tame je kaho cho pAMca pradeza che te siddha nathI. zA mATe ? vyavahAranayavAdI kahe ke - jema pAMca goThIyA mitro vacce (bhAgIdAromAM) cAMdI, sonu, dhana, dhAnya jevI koI vastu sahiyArI hoya che, tema pAMce dravyonA pradeza sAmAnya hota to tamAruM kathana yukti saMgata kahevAta ke pAMcenA pradeza che. paraMtu vastu sthiti tevI nathI. tethI pAMcanA pradeza che' tema na kaho paNa ema kahevuM joIe ke pradeza pAMca prakAranA che. (1) dharmAstikAyano pradeza, (2) adharmAstikAyano pradeza, (3) AkAzAstikAyano pradeza, (4) jIvAstikAyano pradeza (5) skandhano pradeza. vyavahAranayanA A kathana sAme RjusUtra naya kahe ke tame je pAMca prakAranA pradeza kaho cho, te paNa ucita nathI. jo pAMca prakAranA pradeza kahezo to, eka eka dravyanA pAMca-pAMca prakAranA pradeza kahevAze ane tethI pAMca dravyanA paccIza prakAranA pradeza thaze, mATe pAMca prakAranA pradeza che, tema nahIM paraMtu pradeza bhajanIya che tema kahevuM joIe. (1) syAt dharmAstikAyano pradeza, (2) syAt adharmAstikAyano pradeza, (3) syAt AkAzAstikAyano pradeza, (4) syAt jIvano pradeza, (5) syAt skandhano pradeza. A pramANe kahetAM jusUtranayane zabdanaye kahe ke pradeza bhajanIya che' tema kahevuM yogya nathI. pradezane bhajanIya mAnavAthI dharmAstikAyano pradeza adharmAstikAyano, AkAzAstikAyano, jIvAstikAyano
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 ] zrI ayogavAra sUtra ane skandhano paNa pradeza kahevAze. te ja rIte adharmAstikAyano pradeza dharmAstikAya, jIvAstikAya, AkAzAstikAya ane skandhano paNa pradeza kahevAze. AkAzAstikAyano pradeza paNa dharmAstikAya, adharmAstikAya, jIvAstikAya ane skandhano pradeza kahevAze. jIvAstikAyano pradeza paNa dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane skandhano pradeza kahevAze. skandhano pradeza paNa dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya ane jIvAstikAyano pradeza kahevAze. A rIte tamArA matathI pradezanA svIkAramAM anavasthA thaze mATe pradeza bhajanIya che tema nahIM, paNa ema kahevuM joIe ke dharmAstikAyano pradeza che, te ja pradeza dharmAstikAyAtmaka che. adharmAstikAyano je pradeza che, te adharmAstikAyAtmaka che. AkAzAstikAyano je pradeza che, te pradeza AkAzAstikAyAtmaka che. eka jIvano je pradeza che, te pradeza no jIva che, te ja rIte skandhano je pradeza che, te ja pradeza noskandhAtmaka che. A pramANe kahetA zabdanayane samabhirUDhanaya kahe ke tame je kaho cho ke dharmAstikAyano je pradeza che te dharmAstikAyAtmaka(dharmAstikAya rUpa che) yAvat skandhano pradeza noskandhAtmaka che, tamAruM A kathana yukti saMgata nathI. 'dhane pAse' = dharmapradezamAM tanduruSa ane karmadhAraya A be samAsa thAya che. ahIM saMdeha thAya che ke A be samAsamAMthI tame kayA samAsathI dharmapradeza' kaho cho ? jo tapuruSa samAsathI kahetA ho to tema na kaho ane jo karmadhAraya samAsanI apekSAe kathana karavuM hoya to vizeSatA sAthe kathana karavuM joIe. dharma ane teno je pradeza te dharmapradeza (pradezanuM samasta dharmAstikAya sAthe samAnAdhikaraNa thaI javAthI) te ja pradeza dharmAstikAyarUpa che. adharmAstikAya ane teno je pradeza, te ja pradeza adharmAstikAya rUpa che. AkAza ane teno je pradeza, te ja pradeza AkAzastikAya rUpa che, eka jIva ane teno je pradeza, te ja pradeza nojIvAstikAyAtmaka che tathA skandha ane teno je pradeza, te ja noskandhAtmaka che. A pramANe kathana karatAM samabhirUDha nayane turaMta ja evaMbhUta naya kahe che ke dharmAstikAyanA pradeza viSayamAM tame je kaho cho te samIcIna nathI. mArA mate to dravya, sarva kRtna-deza-pradezanI kalpanA rahita, pratipUrNa ane niravazeSa-avayava rahita che. eka grahaNa gRhIta che arthAt eka nAmathI grahaNa thAya che. dezapaNa avastu che ane pradeza paNa avastu che. A rIte pradezanA daSTAMtathI nayanuM svarU5 varNana pUrNa thayuM. vivecana : jenA vibhAga na thaI zake tevA skandhanA nirvibhAga aMzane pradeza kahevAmAM Ave che. pudagalAsti
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 28/bhAvapramANa-naya dAta | 45] kAyano samagrapiMDa arthAt ke pudgala dravya mATe ahIM skandha zabdano prayoga karela che. skandhano buddhi kalpita vibhAga arthAt be-cAra-dasa vagere pradezonA samudAyane deza kahevAmAM Ave che. naigamana sAmAnya ane vizeSa A baMnene gauNa ane mukhyarUpe viSaya kare che. naigamanaya cha pradezane svIkAre che. dharmAstikAyano pradeza, adharmAstikAyano pradeza, AkAzastikAyano pradeza, jIvAstikAyano pradeza, skandhano pradeza ane dezano pradeza. Ama chanA cha pradeza svIkAre che. dharmAstikAya dravyomAM sAmAnyanI vivakSAthI pradezonuM kathana kare tyAre paNa pravezaH kAH chanA pradeza-chapradeza tema eka vacana zabdaprayoga kare ane pradeza vizeSanI vivakSAthI kathana kare tyAre paNa praverA padmazaH' chanA pradezo-chapradezo' Ama bahuvacanAnta zabdaprayoga kare che. A rIte naigamanayanA mate 'cha pradeza che. saMgrahanayanuM kahevuM che ke naigamanaya cha pradeza' kahe che te ucita nathI. naigamanaye dezano pradeza kahyo che, te yogya nathI. dezanuM svataMtra astitva ja nathI. te dravyano buddhi kalpita vibhAga che. be-traNAdi pradezathI ja niSpanna thAya che mATe vastutaH te dharmAstikAyAdi rUpa ja che. dravyathI abhinna dezano pradeza dravyano ja pradeza kahevAya. mAro dAsa jo gadheDo kharIde to dAsa mAro hovAthI teno te gadheDo mAro ja kahevAya. te ja rIte dezanuM koI svataMtra astitva na hovAthI teno pradeza kahI na zakAya. dharmAstikAyAdi pAMca dravyanA pradeza ja svIkArI zakAya, dezane nahIM. mATe cha pradeza' che, tema na kahetAM pAMca pradeza' che tema kahevuM joIe. saMgrahanayanuM A kathana apara sAmAnyanI apekSAe samajavuM joIe. mahAsAmAnya vizuddha saMgrahanaya che. te bhedarUpa sAmAnyano svIkAra na karatAM pratyeka padArthane sat rUpe ja jue che. mahA saMgrahanaya nAmano saMgrahanaya aneka dravya ke aneka pradezone svIkAra kare nahIM. saMgrahanayanA be bheda che. (1) vizuddha saMgrahanaya ke mahAsaMgrahanaya, (2) azuddha saMgrahanaya athavA apara sAmAnyagrAhI apara saMgrahanaya. te avAjora bhedomAM rahela sAmAnyane svIkAre che. tenI apekSAe pAMca dravyanA pAMca pradeza' kahevA saMgata che. vizeSavAdI vyavahAranayanI daSTie sAmAnya avastu che tethI saMgrahanayanA maMtavyanuM nirAkaraNa karatAM te kahe che ke 'vAnAM praveza para praveza' pAMcanA (pAMca dravyanA) pradeza pAMca pradeza tema saMgrahanayanuM kahevuM ucita nathI. pAMca goThIyA-bhAgIdAro hoya to sonuM, cAMdI, dhana, dhAnya vagere bhAgIdArInI vastu teo vacce sAmAnya kahevAya, A pAMcanuM suvarNa che, tema bhAgIdArI hoya to kahI zakAya. tema jo dharmAstikAya vagerenA pradeza sAmAnya hoya to pAMcanA pradeza-pAMca pradeza' kahI zakAya paraMtu pradeza pratyeka dravyanA pRthaka-pRthaka che. sAmAnya pradeza jevuM che ja nahIM tyAre pavAnAM praveza: pAMcanA pradeza tema kahevuM ayogya che. dravya pAMca prakAranA che ane pradeza tenA AzrayabhUta che mATe pradeza paNa pAMca prakAranA che, tema kahI zakAya. 'paMvidhaH pravezaH' jasUtranaya to vyavahAranaya karatAM paNa vadhu vizeSavAdI che. te vyavahAranayanI daSTine ayogya mAne che. tenuM maMtavya che ke jo pAMca prakAranA pradeza, paMvidha: praveza: A pramANe kahezo to dharmAstikAya Adi pratyeka dravyanA pAMca-pAMca prakAranA pradeza kahevAze ane to 545 = 25, to pradeza paccIsa
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4s ] zrI anuyogadvAra sUtra prakAranA thaI jaze ane te vAta siddhAMtathI bAdhita che. mATe bhajanAthI kathana karavuM ke svAtuM kadAcit dharmAstikAyano pradeza, pratyeka dravyanA pradezanI pAMca prakAranA nivAravA syAt zabda joDI kathana karavuM ke sthAt dharmapradeza, myAt adharma pradeza, myAt AkAzapradeza, myAt jIva pradeza ane syAt skaMdha pradeza. A pramANe bhajanAthI kahevAthI pota-potAnA pradezanuM ja grahaNa thaze, parapradezanuM grahaNa nahIM thAya. syAt eTale apekSAe dharmAstikAyanI apekSAe dharmAstikAyanA pradeza che, tema artha thavAthI pratyeka dravyanA pradeza pAMca prakAranA pradeza che tevo artha nahIM thAya. ' zabdanayanI daSTimAM RjusUtranayanI A dhAraNA brAnta che. zabdanayanuM kahevuM che ke pradeza bhajanIya che cAtu pradeza kahezo to kadAcit dharmAstikAyano pradeza' tema vAkya bane ane to te pradeza kadAca dharmAstikAyano, kadAca adharmAstikAyano ane kadAca AkAzano paNa thaI zake. apekSA zabda grahaNa karo to paNa apekSAe te pradeza dharmano paNa kahevAya ane apekSAe adharmano, apekSAe AkAzano paNa kahevAya. A rIte anavasthA thaze. bhajanAmAM aniyatatA hovAthI pradeza pota-potAnA astikAyano ja nahIM rahe paNa bIjAno paNa thaI jaze ane tethI anavasthA thaze. dharmAstikAyano pradeza dharmAstikAyano ja rahe, bIjA dravyano na thaI jAya te mATe A pramANe kahevuM ucita che ke je pradeza dharmAstikAyano che te samasta dharmAstikAyathI abhinna che tethI dharmAtmaka che. adharmAstikAyano pradeza adharmAstikAyAtmaka che. dharmAstikAyAtmaka, dharmAstikAyarUpa pradeza dharma pradeza' A pramANe kahevuM joIe. adharmAstikAyAtmaka pradeza adharma pradeza, AkAzAstikAyAtmaka pradeza-AkAzapradeza kahevAya che. A traNe dravya eka-eka dravya che. dharmAstikAyano pradeza-dharmAstikAyanA eka deza rUpa che. te dravyathI abhinna hovAthI eka pradezamAM paNa dharmAstikAyatva samAyela che. jIvAstikAyamAM eka jIva sakala jIvAstikAya-anaMta jIvanA ekadeza rUpa che ane eka jIvanA asaMkhyAta pradeza jIvadravyAtmaka che paraMtu te samasta jIvamAM rahetA nathI. arthAt jIvadravya anaMta che ane pratyeka jIvanA asaMkhyAta-asaMkhyAta pradeza che. sarva jIvanA maLI (anaMta jIvonA maLIne) anaMta pradeza che. jIvano eka pradeza jIva na kahevAya kAraNa ke asaMkhyAta pradezanA samudAyane ja jIva kahI zakAya. tema tene ajIva paNa na kahevAya kAraNa ke te jIva dravyano pradeza che. A kAraNathI jIvanA ekapradezane 'nojIva' evI saMjJA ApavAmAM AvI che. 'no' zabda ahIM dezavAcaka che. samasta jIvanA eka dezabhUta eka jIvanA pradezanI samasta jIvamAM vRtti nathI tethI eka jIvAtmaka pradezane no jIva kahyo che. eka jIvAtmaka pradeza 'nojIva pradeza' kahevAya che. A ja pramANe noskandha mATe paNa samajavuM. pudgalAstikAya dravya aneka dravyarUpa che. pudgalAstikAyamAM anaMta skandho che. eka skalpanA pradezanI vRtti samasta pulAstikAyamAM hotI nathI. tethI tene noskandha kahevAmAM Ave che. skandhAtmaka pradeza-no skandapradeza kahevAze. dharmAstikAyarUpa pradeza-dharmapradeza, adharmAstikAyarUpa pradeza-adharmapradeza, AkAzAstikAyAtmaka AkAzarUpa pradezaAkAzapradeza, jIvAtmaka-javarUpa pradeza nojIvapradeza ane skandhAtmaka skalparUpa pradeza noskandhapradeza tema kahevuM joIe.
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 28/bhAvapramANa-naya dAta | 467 | zabdanayanI A daSTine parimArjita karatAM samabhirUDha kahe che ke tamAruM kathana paNa yuktiyukta nathI. jhaverAH A samAsa pada che. teno vigraha be rIte thaI zake--be samAsa temAM saMbhave che. tapuruSa samAsa ane karmadhAraya samAsadharmapraveza mAM tapuruSa samAsa che tema mAnavAmAM Ave to tyAM saptamI tapuruSa samAsa thAya che. jema 'vane haptAvi vanadistI'-vanamAM hasti-vanahasti kahevAya che. ahIM saptamImAM AdhAra-Adheya bhinna hoya che. dhArtiAnuM pravezaH dharmapraveza dharmAstikAyamAM pradeza te dharmapradeza. A saptamI tapuruSamAM dharmAstikAya AdhAra che ane pradeza Adheya che. 3 varALa = kuMDAmAM bora- temAM DuM AdhAra che bora Adheya che. te AdhAra-Adheya bhinna-bhinna hoya che. dharmastikAyAdinA pradezamAM saptamI tapuruSa samAsa karatAM dharmAstikAya ane tenA pradeza sarvathA bhinna thaze. AdhAra-Adheya bhinna hoya che. pradeza ane dravyamAM bhinnatAnI Apatti na Ave mATe tatparuSa samAsa mAnavo ucita nathI. karmadhAraya samAsa che tema kahezo to 'dharma pravezaH dharmapraveza:' ahIM samAnAdhikaraNa thaI jAya che. thoDI vizeSatA sAthe karmadhAraya samAsa karavo joIe. te A pramANe thazva pravezazva para praveza: dha dharmAtmaka pradeza samasta dharmAstikAyathI abhinna thaIne dharmAtmaka kahevAya che. dharmAstikAyanA eka dezathI abhinna thaIne nahIM. te ja rIte adharmAtmaka pradeza samasta adharmAstikAyathI abhinna hovAthI adharmAtmaka kahevAya che. jIvAstikAyamAM pRthaka-pRthaka anaMta jIva che. jIvapradeza sakala jIvAstikAyano ekadeza nathI paNa jIvAstikAyanA ekadezarUpa eka jIvano deza che. A rIte samasta dravyathI abhinna hovAthI pradeza te te dravyAtmaka che. tevI vizeSatA sAthe kahevuM joIe. evaMbhUtanaya samabhirUDha nayane kahe che tamArI A vAta mAnavI ucita nathI. sarva dravya, pradezanI kalpanAthI rahita, paripUrNa, niravazeSa, niravayava tathA eka dravya che. evaMbhUta nayanI daSTie deza-pradeza avastu che. dharma, adharma, AkAza, pudgala ane pratyeka jIva deza-pradeza rahita akhaMDa dravya che. sAte nayanA pradeza viSayaka mato saMkSepamAM A pramANe che- (1) naigamanaya-pau yvezaH zaru praveza: I (2) saMgrahanaya-pavAnA praveza: pattapradezaH (3) vyavahAranaya-paMvidhapraveza: I (4) jusUtranaya- matavya praveza: | (5) zabdanaya- tharmaverA: 8 tharvavezaI () samabhirUDha naya- tharvazva pravezaa sa aaH tharvaka , (7) evaMbhUtanaya- deza pradezane avastu mAne che, dharmAdi dravya akhaMDa che. A pramANe A sAte naya pota-potAnA matanI satyatA siddha karavA kaTibaddha thAya ane durAgrahI bane to te durnaya kahevAya. sAte naya potAnA nayanI sthApanA sAthe anya nayanI upekSA kare, tene gauNa banAve to sApekSa sthitimAM te sunaya kahevAya che. udadhAviya sarvasindhavaH samudIrNAstvayi nAtha dRSTayaH / na ca tAsu bhavAn pradRzyate, pravibhaktAsu saritsvivodadhiH //
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 48 ] zrI anuyogadvAra sUtra he nAtha ! badhI nadIo samudramAM ekatrita thAya che, samAya jAya che tema ApanA matamAM badhA naya AvIne samAya jAya che. samudra koI eka nadImAM samAya na zake, tema Apano mata koI eka nayamAM samAviSTa thaI zakato nathI. badhA vAdIo, badhA naya eka-eka daSTikoNa dharAve che. te badhA bhegA thAya, badhI daSTio bhegI thAya te ja jainamata che. jainamata koI eka vAdIno mata nathI. A traNe daSTAMtathI spaSTa thAya che ke dravya, kSetra, kALa ane bhAva, A sarve naya pramANano viSaya che. prasthakanA daSTAMtamAM kALanI mukhyatA che, vasatinA daSTAMtamAM kSetranI ane pradezanA daSTAMtamAM dravya ane bhAvanI mukhyatA che. A traNa daSTAMta to upalakSaNa mAtra che. nayo dvArA jIvAdi padArthonuM svarUpa varNana paNa karavAmAM Ave che. prakaraNa-ra8 saMpUrNa |
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 29/bhAvapramANa-saMkhyA(zaMkha) 469 ] ' ogaNatrIsamuM prakaraNa bhAvapramANamAM - saMkhyA zaMkhapramANa saMkhyA pramANanuM svarUpa :| 1 se kiM taM saMkhappamANe ? __saMkhappamANe aTThavihe paNNatte, taM jahA- NAmasaMkhA ThavaNasaMkhA davvasaMkhA ovammasaMkhA parimANa saMkhA jANaNAsakhA gaNaNAsaMkhA bhAvasaMkhA / bhAvArtha - prazna- saMkhyA pramANanuM svarUpa kevuM che? uttara- saMkhyA pramANanA ATha prakAra che, te A pramANe che - (1) nAma saMkhyA, (2) sthApanA saMkhyA, (3) dravya saMkhyA, (4) aupabhya saMkhyA, (5) parimANa saMkhyA, (6) jJAna saMkhyA, (7) gaNanA saMkhyA, (8) bhAva saMkhyA. vivecana : gaNanAne saMkhyA kahevAmAM Ave che athavA jenA dvArA gaNanA karAya tene saMkhyA kahevAmAM Ave che. saMkhyA rUpa pramANa saMkhyA pramANa che. prAkRta vyAkaraNanA 'zo' A sUtra dvArA za nA sthAne 'saM' Adeza thAya che, zaMkha zabdamAM za no sa thavAthI sahI zabda bane che. A saMkhA zabda zaMkha ane saMkhyA baMneno vAcaka che. ' zabdathI saMkhyA ane zaMkha A baMne artha grahaNa thAya che. nAma-sthApanA vageremAM saMkhyA ane zaMkhamAMthI je zabda ghaTita thato hoya tyAM te zabda sUtrakAre yojela che. nAma-sthApanA saMkhyA :| 2 se kiM taM NAmasaMkhA? NAmasaMkhA- jassa NaM jIvassa vA ajIvassa vA jIvANa vA ajIvANa vA tadubhayassa vA tadubhayANa vA saMkhA ti NAmaM kajjai / se taM NAmasaMkhA / bhAvArtha :- prazna- nAma saMkhyAnuM svarUpa kevuM che?
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 470 zrI anuyogadvAra sUtra uttara- je jIva, ajIva, jIvo ke ajIvo athavA jIvAjIva, jIvAjIvonuM saMkhyA, evuM nAma rAkhavAmAM Ave to te nAmasaMkhyA kahevAya che. | 3 se kiM taM ThavaNAsaMkhA? ThavaNAsaMkhA- jaNaM kaTThakamme vA potthakamme vA cittakamme vA leppakamme vA gaMthimakamme vA veDhime vA pUrime vA saMghAime vA akkhe vA varADae vA ekko vA aNegA vA sabbhAvaThavaNAe vA asabbhAva ThavaNAe vA saMkhA ti ThavaNA Thavejjai / se taM ThavaNAsaMkhA / NAma-ThavaNANaM ko paiviseso ? NAmaM AvakahiyaM, ThavaNA ittariyA vA hojjA AvakahiyA vA / bhAvArtha :- prazna- sthApanA saMdhyA- sva35 cha ? uttara- aSTabha, pusta , citra, saMdhyabha, gUMthAbha, vaDhima, pUribha, saMdhAtima, sakSa, varATakamAM, eka ke anekanI sabhUta athavA asabhUta rUpe A saMkhyA che' tevI sthApanA karavAmAM Ave to, te sthApanA saMdhyA vAya che. prazna- nAma bhane sthApanAmAM zuM tazavata cha ? uttara- nAma yAvatkathita hoya arthAtu vastu rahe tyAM sudhI rahe che. sthApanA Ivarika-svalpakAlika paNa hoya ane yAvaskathita paNa hoya. dravya saMkhyA :| 4 se kiM taM davvasaMkhA? davvasaMkhA duvihA paNNattA, taM-jahA- Agamao ya NoAgamao ya / bhAvArtha :- prazna- dravya saMdhyA- sva35 cha ? uttara- dravyasaMkhyAnA be prakAra che, te A pramANe che- AgamathI dravya saMkhyA ane noAgamathI dravya saMkhyA. | 5 se kiM taM Agamao davvasaMkhA ? Agamao davvasaMkhA- jassa NaM saMkhA ti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAvakaMThoTTha vippamukkaM guruvAyaNovagayaM, se NaM tattha vAyaNAe pucchaNAe
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 29/bhAvapramANa-saMkhyA(zaMkha) | [ 471] pariyaTTaNAe dhammakahAe, No aNuppehAe, kamhA? aNuvaogo davvamiti kaTu / bhAvArtha :- prazna- AgamathI dravya saMkhyAnuM svarUpa kevuM che? uttara- jeNe saMkhyA A padane zIkhI lIdhuM che, te jJAnane hRdayamAM sthira karyuM che, jita karyuM che- tatkAla smaraNamAM AvI zake tevuM yAda karyuM che, mita-manana karyuM che, adhikRta karyuM che athavA AnupUrvI anAnupUrvI pUrvaka vAraMvAra raTI lIdhuM che yAva nirdoSa spaSTa svarathI jenuM uccAraNa karyuM che, guru pAsethI vAcanA prApta che, A rIte te vAcanA, pRcchanA, parAvartanA temaja dharmakathAthI yukta hovAthI AgamathI dravya saMkhyA kahevAya che. jJAna che mATe AgamathI ane upayoga nathI mATe dravya kahyuM che ' manupayogo dravya upayoga zUnya hoya te dravya kahevAya che. vivecana : A sUtramAM dravya saMkhyAnA prathama bheda AgamathI dravya saMkhyAnuM svarUpa varNavyuM che. koI manuSya saMkhyA padano sarvaprakAre jJAtA hoya paraMtu temAM upayoga na hoya arthAt tenA ciMtana, manana, dhyAna, vicAramAM sthita na hoya tyAre te Agama dravya saMkhyA kahevAya che. AgamataH dravya saMkhyA viSayaka nacadaSTio : 6 gamassa ekko aNuvautto Agamao ekA davvasaMkhA, do aNuvauttA Agamao do davvasaMkhAo, tiNNi aNuvauttA Agamao tiNNi davvasaMkhAo, evaM jAvaiyA aNuvauttA tAvaiyAo [Negamassa Agamao] davvasaMkhAo / evAmeva vavahArassa vi / saMgahassa eko vA aNegA vA aNuvautto vA aNuvauttA vA Agamao davvasaMkhA vA davvasaMkhAo vA sA egA davvasaMkhA / ujjusuyassa [ego aNuvautto] Agamao ekA davvasaMkhA, puhattaM Necchai / tiNhaM saddaNayANaM jANae aNuvautte avatthU, kamhA ? jai jANae, aNuvautte Na bhavai / se taM Agamao davvasaMkhA / bhAvArtha :- naigama nayanI apekSAe eka anupayukta AtmA hoya to eka AgamataH dravya saMkhyA, be anupayukta AtmA hoya to be AgamataH dravya saMkhyA ane traNa anupayukta AtmA hoya to traNa AgamataH dravya saMkhyA kahevAya che. naigamanayanI daSTie jeTalA anupayukta AtmA hoya, teTalI AgamataH dravya saMkhyA kahevAya che.
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra vyavahAranaya paNa naigamanayanI jema ja jeTalA anupayukta AtmA hoya, teTalI AgamataHdravya saMkhyAne svIkAre che. 472 saMgrahanaya eka anupayukta AtmAne eka dravya saMkhyA ane aneka anupayukta AtmAone aneka Agamadravya saMkhyA rUpe na svIkAratA, sarvane eka ja AgamataHdravya saMkhyArUpe svIkAre che. RRjusUtra nayanI apekSAe vartamAna kAlIna eka anupayukta AtmA, eka AgamataHdravya saMkhyA ja che. te bhedano svIkAra karato nathI. traNe zabdanaya anupayukta zAyakane avastu-asat mAne che. je jJAyaka che, te anupayukta-upayoga rahita na hoya ane je anupayukta che, te jJAyaka hoI zakenahIM. tethI Agamadravya saMkhyAno saMbhava ja nathI. pUrve AvazyakanA prakaraNamAM nayadaSTie vicAraNA karI che, tema ja ahIM samajavuM. ahIM Avazyakane badale saMkhyA zabdathI vicAravuM. noAgamataH dravya saMkhyA : 7 se kiM taM NoAgamao davvasaMkhA ? NoAgamao davvasaMkhA tivihA paNNattA, taM jahA jANayasarIradavvasaMkhA, bhaviyasarIradavvasaMkhA, jANayasarIrabhaviyasarIravairittA davvasaMkhA / bhAvArtha :- prazna- noAgamataHdravya saMkhyAnuM svarUpa kevuM che ? uttara- noAgama dravyasaMkhyAnA traNa prakAra che. jema ke- (1) jJAyaka zarIra dravya saMkhyA, (2) bhavya zarIra dravya saMkhyA (3) jJAyaka zarIra--bhavya zarI2 vyatirikta dravya saMkhyA. jJAyaka zarIra dravyasaMkhyA : 8 se kiM taM jANagasarIradavvasaMkhA ? jANagasarIradavvasaMkhA - saMkhA ti payatthAhikAra jANagassa jaM sarIrayaM vavagaya- cuya-caiya-cattadehaM jIvavippajaDhaM jAva aho ! NaM imeNaM sarIrasamussae NaM saMkhA ti payaM AghaviyaM jAva uvadaMsiyaM, jahA ko diTThato ? ayaM ghayakuMbhe AsI / se taM jANagasarIradavvasaMkhA / bhAvArtha :- prazna- zAyaka zarIra dravya saMkhyAnuM svarUpa kevuM che ? uttara- 'saMkhyA' padanA jJAtAnuM zarIra ke je vyapagata-caitanya rahita thaI gayuM che. cyuta, cyAvita
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 29/bhAvapramANa-saMkhyA(zakha) | | 473 ] tyaktadeha yAvat jIvarahita zarIrajoIne koI kahe ke aho! A zarIrarUpa mugala samudAye 'saMkhyApada' guru pAsethI grahaNa karyuM hatuM, vAcyuM hatuM kAvat upadarzita karyuM hatuM, samajAvyuM hatuM. saMkhyApadanA jJAtAnuM A nirjIva zarIra jJAyaka zarIra dravya saMkhyA kahevAya che. prazna- tenuM koI daSTAMta che? uttara- hA, ghaDAmAM ghI bharatA hoya te ghaDAmAMthI ghI kADhI lIdhA pachI paNa (bhUtakALanI apekSAe) 'A ghIno ghaDo che' tema kahevAya che. te ja rIte saMkhyApadane jANanAra vyaktinuM mRtaka zarIra hoya te jJAyaka zarIra dravya saMkhyA kahevAya che. vivecana : jJAyaka zarIra noAgama dravya saMkhyAmAM AtmAno zarIramAM Aropa karI jIvanA tyakta zarIrane noAgama dravya kahela che. mRtaka zarIramAM jJAna nathI. mATe noAgamataH kahela che ane bhUta paryAyanI apekSAe dravya kahela che. AyuSya karma bhogavAya javAthI sahaja rIte AyuSya pUrNa thatAM jIvarahita je zarIra hoya te Tyuta kahevAya che. viSa vagere prayogathI AyuSya tUTatAM je nirjIva zarIra hoya te dhyAvita zarIra kahevAya che ane saMlekhanA-saMthArApUrvaka svecchAthI tyAgavAmAM AvatuM zarIra cattadeha, tyakta zarIra kahevAya che. A traNa vizeSaNa kahevAno Azaya e che ke AmAMthI koIpaNa prakAre maraNa pAmelA vyaktinuM zarIra hoya. tene noAgamataH jJAyaka zarIra dravya saMkhyA kahe che. bhavya zarIra dravya saMkhyA :| 9 se kiM taM bhaviyasarIradavvasaMkhA ? ___bhaviyasarIradavvasaMkhA-je jIve joNIjammaNaNikkhaMte imeNaM ceva Adattae NaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTeNaM bhAveNaM saMkhA ti payaM sekAle sikkhissai, jahA ko diTuMto? ayaM ghayakuMbhe bhavissai / se taM bhaviyasarIradavvasaMkhA / bhAvArtha - prazna- bhavya zarIra dravya saMkhyAnuM svarUpa kevuM che? uttara- janma samaye je jIva yonimAMthI bahAra Avyo che arthAt je bALakano janma thayo che, te bhaviSyamAM A zarIrapiMDa dvArA jinopadiSTa bhAvAnusAra saMkhyA padane bhaNaze, vartamAnamAM bhaNato nathI. bhaviSyamAM bhaNanAra tevA bALakanA A zarIrane bhavya zarIra dravya saMkhyA kahevAmAM Ave che. prazna- tenuM koI daSTAMta che?
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ 474 ] zrI anuyogadvAra sUtra uttara- hA, ghI bharavA mATe ghaDo lAvavAmAM Avyo hoya, haju temAM ghI bharyuM na hoya chatAM paNa te ghaDA mATe ghIno ghaDo' tevo zabdaprayoga thAya che. tema A bALake haju saMkhyApadanuM jJAna meLavyuM nathI paNa A zarIra dvArA bhaviSyamAM saMkhyA padane jANaze, mATe bALakanA A zarIrane bhavya zarIra dravya saMkhyA kahevAmAM Ave che. vivecana : ahIM jJAyakazarIramAM bhUtakAlanA kAraNe noAgamataH dravya saMkhyA ane bhavya zarIramAM bhaviSyakAlanA kAraNe no AgamataH dravya saMkhyA kahela che. jJAyaka zarIramAM mRta zarIranuM kathana ane bhavya zarIramAM navajAta bALakanuM kathana che. jJAcaka zarIra-bhavya zarIra vyatirikta dravya zaMkha - 10 se kiM taM jANayasarIrabhaviyasarIravairittA davvasaMkhA ? jANayasarIrabhaviyasarIravairittA davvasaMkhA tivihA paNNattA, taM jahAegabhavie, baddhAue, abhimuhaNAmagotte ya / bhAvArtha :- prazna- jJAyakazarIra bhavyazarIra vyatirikta dravyazaMkhanuM svarUpa kevuM che? uttara- jJAyaka zarIra bhathazarIra vyatirikta dravyazakha traNa prakAranA che, te A pramANe che- (1) ekabhavika, (2) baddhAyuSka (3) abhimukha nAma gotra. vivecana : A sUtramAM saMkha' zabdathI beIdriya jIvavALA zaMkhane grahaNa karyo che. 'sIM'zabdanI saMskRta chAyA saMkhyA ane zaMkha baMne thAya che. taduvyatirikta noAgamataH dravya saMkhyAmAM traNa prakAranA zaMkhanuM grahaNa karyuM che- (1) ekabhavika, (2) baddhayuSka, (3) abhimukha nAmagotra. (1) ekabhavika- je jIva vartamAnabhavanuM AyuSya pUrNa karI zaMkha rUpe utpanna thavAnA ja che, te eka bhavika kahevAya che, (2) badghAyuSka- je jIva vartamAna bhava pachI 'zaMkha' rUpe utpanna thavAnA che ane zaMkha paryAya yogya AyuSyano baMdha karI lIdho che, te baddhAyuSka kahevAya che, (3) abhimukha nAmagotra-je jIva nikaTanA bhaviSyamAM zaMkharUpe utpanna thavAnA che. vartamAna bhavanA AyuSyano jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhUrta jeTalo samaya ja bAkI che. eka samaya ke aMtamuhUrta pachI te jIvane zaMkhAyuSya, beIndriya jAti vagere prakRtio udayAbhimukha thaze, tevA jIvane abhimukha nAmagotra zaMkha kahevAmAM Ave che. taduvyatiriktanA traNa bhedomAM zaMkhanuM jJAna bhUtakALamAM hoya tenuM athavA bhaviSyamAM meLavanAranuM
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 29/bhAvapramANa--saMkhyA(zaMkha) kathana nathI paraMtu zaMkhabhava prApta karanAranA pUrvabhavanuM kathana che. mATe A traNe bheda bhUta ane bhaviSya zarIrathI vyatirikta dravya zaMkha kahevAya che. dravyazaMkha rUpe ekabhavika ja grahaNa karI zakAya. bhAvazaMkhanuM avyavahita kAraNa pUrvano eka bhava ja che. dvibhavika, tribhavika vagere bhAvazaMkhanA avyavahita kAraNa nathI. mATe tenuM dravya zaMkha rUpe grahaNa thaI zake nahIM. ekabhavika jIva vartamAna bhavanuM AyuSya pUrNa karI avazya zaMkharUpe utpanna thavAno che, tethI tene dravyazaMkha kahyo che. 475 11 ega bhavie NaM bhaMte ! egabhavie tti kAlao kevaciraM hoi ? jahaNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM puvvakoDI / bhAvArtha :- prazna- he bhagavan ! eka vika zaMkha 'eka bhavika' rUpe keTalo samaya rahe che ? uttara- eka bhavika jIva eka bhavika rUpe jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa kroDapUrva paryaMta rahe che. vivecana : A sUtramAM eka bhavika dravyazaMkhanI sthiti jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa kroDapUrvanI kahI che. pRthvI Adi bhavamAM aMtarmuhUrta rahI, mRtyu pAmI zaMkharUpe utpanna thAya tyAre te jIva aMtarmuhUrta sudhI ekabhavika dravyazaMkha kahevAya che. koIpaNa gatimAM jIvanuM ochAmAM ochu aMtarmuhUrtanu AyuSya hoya ja mATe ekabhavikanI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta kahI che. kroDapUrvanA AyuSyavALA mastyAdi marIne zaMkhapaNe utpanna thavAnA hoya, te apekSAe eka bhavikanI utkRSTa sthiti kroDapUrva kahI che. kroDapUrvathI vadhu AyuSya hoya to te asaMkhyAta varSanuM AyuSya kahevAya ane tevA jIva nizcayathI devarUpe utpanna thAya. kroDapUrvathI vadhu AyuSyavALA zaMkhAdi rUpe utpanna thatA nathI. tethI ekabhavikanI utkRSTa sthiti kroDapUrvanI che. 12 baddhAu NaM bhaMte ! baddhAue tti kAlao kevaciraM hoi ? jahaNaNeNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaM puvvakoDItibhAgaM / bhAvArtha :- prazna- badghAyuSka jIva badghAyuSkarUpe keTalo kALa rahe che ? uttara- jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa kroDapUrvanA trIjA bhAga sudhI badghAyuSya rUpe rahe che. vivecana : te koI jIva vartamAna AyuSya bhogavatAM bhogavatAM parabhavanuM AyuSya bAMdhI le tyArathI te badghAyuSka kahevAya che. badghAyuSka dravyazaMkhanA vicAramAM (1) koI jIva vartamAna bhavanuM aMtarmuhUrta pramANa AyuSya bAkI hoya ane zaMkhAyuSyano baMdha kare to te apekSAe badghAyuSka dravyazaMkhanI jaghanya sthiti aMtarmuhUrta jANavI. (2) koI jIvanuM vartamAna AyuSya pUrvakroDanuM hoya ane teno trIjo bhAga zeSa hoya tyAre zaMkhAyuSyano baMdha kare to te apekSAe badghAyuSka dravyazaMkhanI utkRSTa sthiti pUrvakroDanA trIjAbhAga jeTalI jANavI.
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra 13 abhimuhaNAmagotte NaM bhaMte ! abhimuhaNAmagote tti kAlao kevaciraM hoi ? jahaNNeNaM ekkaM samayaM, ukkoseNaM aMtomuhuttaM / 476 bhAvArtha :- prazna- bhaMte ! abhimukha nAmagotra dravyazaMkha, abhimukha nAmagotra dravyazaMkharUpe keTalo kALa rahe che ? uttara- te jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhUrta kALa sudhI abhimukhanAma gotrarUpe rahe che. vivecana : je jIva jaghanya eka samaya ane utkRSTa aMtarmuhUrta pachI beIndriya zaMkhano bhava prApta karavAnA hoya te jIva abhimukha kahevAya che. aMtarmuhUrtathI vadhAre samaya pachI je jIva beIndriya zaMkha thavAno hoya to te abhimukha na kahevAya. te jIva badghAyuSka athavA eka bhavika kahevAya che. (1) A vartamAna bhava pachI je zaMkha thavAno che te eka bhavika (2) je jIve zaMkhanuM AyuSya bAMdhI lIdhuM che te badghAyuSka (3) jeNe beIndriya zaMkhano bhava prApta karavAmAM utkRSTa aMtarmuhurta bAkI che te 'abhimukha' kahevAya che. dravya zaMkha viSayaka nayadRSTi : 14 iyANi ko Nao kaM saMkhaM icchai ? tattha Negama-saMgaha-vavahArA tivihaM saMkhaM icchai, taM jahA- ekkabhaviyaM baddhAuyaM abhimuhaNAmagottaM ca / ujjusuo duvihaM saMkhaM icchai, teM nAbddhaauyN ca abhimuhaNAmagottaM ca / tiNNi saddaNayA abhimuhaNAmagottaM saMkhaM icchaMti / se taM jANayasarIrabhaviyasarIravairittA davvasaMkhA / se taM NoAgamao davvasaMkhA / se taM davvasaMkhA / bhAvArtha :- prazna- kayo naya kayA zaMkhane mAnya kare che ? uttara- naigama, saMgraha ane vyavahAranaya eka bhavika, badghAyuSka ane abhimukha nAmagotra A traNe prakAranA dravyazaMkhane zaMkharUpe svIkAre che. RjusUtranaya badghAyuSka ane abhimukha nAmagotra A be prakAranA zaMkhano svIkAra kare che, traNe zabdanaya mAtra abhimukhanAmagotra zaMkhane ja zaMkharUpe mAne che. A jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravyazaMkhanuM svarUpa che. A rIte no AgamataH dravyazaMkha ane dravya zaMkhanI vaktavyatA pUrNa thAya che. vivecana : sAta nayamAMthI sthUla daSTivALA prathamanA traNa naya ekabhavika, badghAyuSka ane abhimukhanAmagotra, A traNe prakAranA zaMkhane zaMkharUpe mAnya kare che. bhaviSyamAM thanAra kAryano kAraNamAM upacAra karI vartamAnamAM
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 29/bhAvapramANa--saMkhyA(zaMkha) tene kAryarUpa svIkAre che. jema bhaviSyamAM rAjA bananAra rAjakumArane rAjA kahevAmAM Ave che tema ekabhavika, badghAyuSya, abhimukhanAmagotra, A traNe prakAranA dravyazaMkha vartamAne bhAvazaMkha nathI paraMtu bhaviSyamAM bhAvazaMkha banavAnA che. tethI A traNe nayo tene zaMkharUpe svIkAre che. 477 RRjusUtra naya pUrvanayanI apekSAe vizeSa zuddha che. te badghAyuSka ane abhimukha nAmagotra zaMkhane zaMkharUpe svIkAre che. ekabhavikanuM bhAva zaMkhathI ghaNuM aMtara che mATe tene zaMkharUpe mAnya nathI karato. zabdanaya, samabhirUDha naya ane evaMbhUta naya RjusUtra naya karatA paNa zuddha che. te bhAvazaMkhanI ati samIpa evA abhimukhanAmagotra zaMkhane mAnya kare che. te ekabhavika ane badghAyuSyane bhAvazaMkhathI ati vyavahita hovAthI, amAnya kare che. aupamya saMkhyA nirUpaNa 15 se kiM taM ovammasaMkhA ? ovammasaMkhA cauvvihA paNNattA, taM jahA- atthi saMtayaM saMtaeNaM uvmijji| atthi saMtayaM asaMtaeNaM uvamijjai / atthi asaMtayaM saMtaeNaM uvamijjai / atthi asaMtayaM asaMtaeNaM uvamijjai / = zabdArtha :- asthi saMtaya = je sat che (tene), saMtaU = sat vastunI, mingad = upamA ApavI, asaMtaA = asat vastunI, asthi ataMtayaM = je asat che. bhAvArtha :- prazna- aupamya saMkhyAnuM svarUpa kevuM che ? uttara- upamA ApI koIpaNa vastuno nirNaya karavAmAM Ave to tene aupamya saMkhyA kahe che. tenA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) sat vastune sat vastunI upamA ApavI. (2) sat vastune asat vastunI upamA ApavI. (3) asat vastune sat vastunI upamA ApavI. (4) asat vastune asat vastunI upamA ApavI. vivecana : A sUtramAM 'saMkha' pramANanA ATha bhedamAMthI cothA bheda 'upamAsaMkhyA'nuM varNana che. ahIM upamAnA sat asatnI cobhaMgI dvArA cAra prakAra batAvyA che. cAra bhaMga mUlapATha ane bhAvArtha thI ja spaSTa che. tenuM udAharaNa sahita spaSTIkaraNa sUtrakAra svayaM karaze. sad vastune sapa upamA : 16 tattha saMtayaM saMtaNaM uvamijjai, jahA- saMtA arahaMtA saMtaehiM puravarehiM
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 478 ] zrI anuyogadvAra sUtra saMtaehiM kavADaehiM saMtaehiM vacchaehiM uvamijaMti, taM jahA puravarakavADavacchA phalihabhuyA duMdubhitthaNiyaghosA / sirivacchakiyavacchA savve vi jiNA cauvvIsaM // 119 // zabdArtha saMtA arahaMtA = sarUpa arihaMtane, saMtaruM = sarUpa, puravardi = zreSTha nagara, vavA daM= kapATa-daravAjA, vaccha = vakSa:sthalathI. puravavavavA = (arihaMta bhagavAnanuM ) vakSa:sthala zreSTha nagaranA daravAjA jevuM che, sidabhuvA = argalA jevI bhujA, DuMgfma deva duMdubhi, sthaLa = megha garjanA jevo, polA = svara, avAja, sivizvavica = zrIvatsathI aMkita, vachA = vakSasthalavALA hoya che. bhAvArtha :- sadu vastune sad vastuthI upamita karAya che te A pramANe sarU5 arihaMta bhagavAnanA prazasta vakSaHsthalane sarUpa zreSTha nagaranA sat kapATa(daravAjA)nI upamA ApavI. sarva covIsa tIrthaMkaro uttama nagaranA daravAjA samAna vakSaHsthalavALA, argalA samAna bhujA- vALa , devaduMdubhi tathA meghanA avAja jevA svaravALA ane zrIvatsathI aMkita vakSaHsthalavALA hoya che. vivecana : A sUtramAM sakUpa vastune salUpa padArthathI upamita karela che. covIsa tIrthakaro sadgapa (astirUpa)che ane nagaranA daravAjAnuM paNa astitva che. sadgapa daravAjAthI arihaMta bhagavAnanA vakSaHsthalane upamita karyuM che. ahIM daravAjA upamAna che ane vakSaHsthala upameya che. nagaranA daravAjA vagere upamAnathI upameya bhUta tIrthakaronuM vakSaHsthala Adi jANI zakAya che. vakSaHsthala tIrthakarathI avinAbhAvI hovAthI tIrthakara paNa upamita thaI jAya che. sad padArthane asad upamA - |17 saMtayaM asaMtaeNaM uvamijjai, jahA saMtAI jeraiyatirikkhajoNiya maNUsadevANaM AuyAiM asaMtaehiM paliovama-sAgarovamehiM uvamiti / bhAvArtha - vidhamAna padArthane avidhamAna padArthathI upamita karavuM. jemake nArakI, tiryaca, manuSya ane devanA vidyamAna AyuSyanA pramANane, avidyamAna palyopama ane sAgaropama dvArA upamita karavuM. vivecana : ahIM nAraka, tiryaMcAdinA AyuSya sarUpa che. jyAre palyopama, sAgaropama asatkalpanAthI
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 29/bhAvapramANa-saMkhyA(zakha) 479 ] kalpita hovAthI asarUpa che. tenA dvArA narakAdinuM AyuSya pramANa batAvAya che. ahIM upameya sadrapa che ane upamAna asakUpa che. nArakAdi Ayu upameya che, palyopama-sAgaropama upamAna che. asat padArthane sat upamA :18 asaMtayaM saMtaeNaM uvamijjai, jahA parijUriyaperaMtaM, calaMtabeMTa paDaMta NicchIraM / pattaM vasaNappattaM, kAlappattaM bhaNai gAhaM // 120 // jaha tubbhe taha amhe, tumhe vi ya hohihA jahA amhe / appAhei paDataM, paMDuyapattaM kisalayANaM // 121 // Navi atthi Navi ya hohI, ullAvo kisala-paMDupattANaM / uvamA khalu esa kayA, bhaviyajaNa vibohaNaTThAe // 122 // zabdArtha -rajU irid = paryata bhAga sudhI jIrNa arthAt sarva prakAre parijIrNa, rata8 = DIMTIyAthI tUTela-calita thayela, pahaMta = nIce paDelA, pichI = nissAra, vALakha = duHkhane prApta vRkSanA viyogathI duHkhI, patta = pAMdaDAe, nakhatta = vasaMtakALa utpanna navA patrane, makhaDu = kahyuM, mAruM = gAthA, upadeza. gadA = tame jevA cho, ta6 = tevA, aste = ame hatA, tumne vina tame paNa, doda = thazo, nahIM = jevA, anta = ame chIe, akhA = kahe che, pas = paDatAM-kharatAM pahupatta - pILA jIrNa pAMdaDA, jisanathALa = kisalaya, navA UgelA pAMdaDAne. vi tni = thato nathI, ji hovI = thaze paNa nahIM, 3<Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 480 ] zrI ayogavAra sUtra thazo. ahIM je jIrNa pAMdaDA ane kuMpaLo vaccenA vArtAlApano ullekha che, tevo vArtAlApa thayo nathI ane thaze paNa nahIM. bhavya jIvone pratibodhavA A upamA ApavAmAM AvI che. vivecana : AdAMtamAM'tuje tada akhta = jevA tame, tevA ame hatA, ane 'tu vi ya rohiNI gadA acche - tame thazo, jevA ame chIe! A be upamA ApavAmAM AvI che. prathamamAM gai tuje = jevA tame te upamAna che ane tada akhta= tevA ame, te upameya che. kUMpaLa vidyamAna che tethI upamAna sat che ane upameya je jIrNa patra avasthA kUMpaLamAM te avasthA atyAre vidyamAna nathI mATe asat upameyane sat upamA ApavAmAM AvI che. te ja rIte bIjI upamAM gadA akhta = jIrNa patra avasthA vidyamAna che. te upamA che ane tukke- hodada = tame thazo. kUMpaLonI tathAvidha avasthA bhaviSyamAM thaze atyAre vidyamAna nathI. te upameya che. asat upameyane sanI upamA ApavAmAM AvI che mATe te asat--sat upamA saMkhyA kahevAya che. akhAdeTTa :- ahIM sama pUrvaka viza dhAtuno akhAde Adeza thayela che mATe akhAdeTsa no artha che, saMdizati = kahe che. asad padArthane asarUpa upamA :19 asaMtayaM asaMtaeNa uvamijjati, jahA kharavisANaM tahA sasavisANaM / se taM ovammasaMkhA / bhAvArtha :- avidyamAna padArthane avidhamAna padArthathI upamita karavAmAM Ave te asad-asarUpa upamA kahevAya che. jema ke gadheDAnA viSANa-zIMgaDA, tevA sasalAnA zIMgaDA. A pramANe aupacce saMkhyAnuM svarUpa jANavuM. vivecana : ahIM upamAna kharaviSANa che. te astitva dharAvatA nathI, asakUpa che. upameya sasalAnA zIMgaDA che. te paNa asalUpa-asat che. ahIM asatuthI asanI upamA che. A rIte aupamya saMkhyAnuM varNana pUrNa thayuM. parimANa saMkhyA nirUpaNa - | 20 se kiM taM parimANasaMkhA?
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 29/bhAvapramANa--saMkhyA(zaMkha) 481 parimANasaMkhA duvihA paNNattA, taM jahA- kAliyasuyaparimANasaMkhA diTThivAyasuya parimANasaMkhA ya / bhAvArtha :- prazna- parimANa saMkhyAnuM svarUpa kevuM che ? uttara- parimANa saMkhyAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) kAlikazruta parimANa saMkhyA (2) dRSTivAda zrutaparimANa saMkhyA. vivecana : jenI gaNanA karavAmAM Ave te saMkhyA ane je saMkhyAmAM paryava--parimANano vicAra karavAmAM Ave tene parimANa saMkhyA kahe che. kAlikazruta parimANa saMkhyA : 21 se kiM taM kAliyasuyaparimANasaMkhA ? kAliyasuyaparimANasaMkhA aNegavihA paNNattA, taM jahA- pajjavasaMkhA akkharasaMkhA saMghAyasaMkhA padasaMkhA pAdasaMkhA gAhAsaMkhA silogasaMkhA veDha saMkhA NijjuttisaMkhA aNuogadArasaMkhA uddesagasaMkhA ajjhayaNasaMkhA suyakhaMdhasaMkhA aMga- saMkhA / se taM kAliyasuyaparimANasaMkhA / bhAvArtha :- prazna- kAlika zruta parimANa saMkhyAnuM svarUpa kevuM che ? uttara kAlika zruta parimANa saMkhyA aneka prakAranI che te A pramANe. (1) paryava saMkhyA, (2) akSara saMkhyA, (3) saMghAta saMkhyA, (4) pada saMkhyA, (5) pAda saMkhyA, (6) gAthA saMkhyA, (7) zloka saMkhyA, (8) veSTaka saMkhyA, (9) niryukti saMkhyA, (10) anuyogadvAra saMkhyA, (11) uddezaka saMkhyA, (12) adhyayana saMkhyA, (13) zrutaskandhu saMkhyA, (14) aMga saMkhyA. A kAlikazruta parimANa saMkhyA che. vivecana : divasa ane rAtrinA prathama ane aMtima praharamAM je zrutanI svAdhyAya karavAmAM Ave tene kAlika zruta kahevAmAM Ave che. agiyAra aMga, aMga praviSTa kAlika zruta kahevAya che. naMdIsUtra anusAra uttarAdhyayana, dazAzrutaskaMdha, vyavahArasUtra, nizIthasUtra vagere aMga bAhya kAlika zruta che. te kAlika zrutanA akSara, pada, gAthA, adhyayana vagerenI saMkhyAnA parimANano vicAra karavAmAM Ave te kAlika zruta parimANa saMkhyA kahevAya che. sUtramAM cauda saMkhyA parimANa kahyA che. tenuM svarUpa A pramANe che- (1) paryava saMkhyA :- paryAya athavA dharma, tenI saMkhyAne paryava saMkhyA kahe che.
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 | zrI anuyogadvAra sUtra (2) akSara saMkhyA :- 'akAra' vagere akSaronI saMkhyA-gaNanAne akSara saMkhyA kahe che. akSara saMkhyAta che, anaMta nahIM. tethI akSara saMkhyA saMkhyAta ja che. (3) saMghAta saMkhyA :- be akSaranA saMyogane saMghAta kahe che. tenI gaNanA saMghAta saMkhyA kahevAya che. saMghAta saMkhyA paNa saMkhyAta che. (4) pada saMkhyA - kriyApada aMte hoya tevA zabdasamUhane pada kahevAmAM Ave che. AvA padonI saMkhyAne pada saMkhyA kahe che athavA zabdane paNa pada kahevAya che. AvA zabdonI saMkhyAne padasaMkhyA kahe che. te pada paNa saMkhyAta che. (5) pAda saMkhyA - zlokanA dareka caraNane, caturthAMza bhAgane pAda kahevAmAM Ave che. tenI gaNanA te pAda saMkhyA. () gAthA saMkhyA :- prAkRta bhASAmAM lakhAyela chaMda vizeSa gAthA kahevAya che. A gAthAnI gaNanA te gAthA saMkhyA. (7) zloka saMkhyA - saMskRtAdi bhASAmAM lakhAyela padhAtmaka chaMda vizeSane bloka kahevAmAM Ave che. A zlokanI gaNanA te zloka saMkhyA. (8) veSTaka saMkhyA - chaMda vizeSa veka kahevAya che, veSTakonI gaNanA te veSTaka saMkhyA kahevAya che. (9) niyukti saMkhyA - zabdonI vyutpatti paraka vyAkhyA niyukti kahevAya che. tenI gaNanA te niryukti saMkhyA. (10) anuyogadvAra saMkhyA - upakrama vagere anuyoga dvAra che. tenI gaNanA te anuyogadvAra saMkhyA. (11) udezaka saMkhyA - adhyayana aMtargata viSaya prarUpaka vibhAga uddezaka kahevAya che. te uddezakonI gaNanA karavI te uddezaka saMkhyA kahevAya che. (12) adhyayana saMkhyA - zAstranA vibhAga vizeSane adhyayana kahevAya che. tenI saMkhyA te adhyayana saMkhyA. (13) zrataskandha saMkhyA - adhyayananA samUha rUpa zAstravibhAga zrutaskandha kahevAya che. tenI saMkhyA te zrutaskandha saMkhyA. (14) aMga saMkhyA :- AcArAMga vagere tIrthakara kathita, gaNadhara grathita Agamo aMga kahevAya che. AgamonI saMkhyA te aMga saMkhyA kahevAya che. A pramANe kAlikazratamAM rahela akSaro, pado, zloka, adhyayana vagerenI gaNatarI karavI te kAlikazruta
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 29/bhAvapramANa-saMkhyA(zakha) 487 parimANa saMkhyA kahevAya che. daSTivAda zruta parimANa saMkhyA :| 22 se kiM taM diTThivAyasuyaparimANasaMkhA? diTThivAyasuyaparimANasaMkhA aNegavihA paNNattA, taM jahA- pajjavasaMkhA jAva aNuogadArasaMkhA pAhuDasaMkhA pAhuDiyAsaMkhA pAhuDapAhuDiyAsaMkhA vatthusaMkhA puvva saMkhA / setaM diTThivAyasuyaparimANasaMkhA / se taM primaannsNkhaa| bhAvArtha - prazna-daSTivAda zruta parimANa saMkhyAnuM svarUpa kevuM che? | uttara- daSTivAda zrata parimANa saMkhyAnA aneka prakAra che. te A pramANe che- paryava saMkhyAthI anuyoga dvArA saMkhyA parvatanA 10 prakAra tathA (11) prAbhRta saMkhyA, (12) prAbhRtikA saMkhyA, (13) prAbhRta prAbhRtikA saMkhyA, (14) vastu saMkhyA, (15) pUrva saMkhyA. A rIte daSTivAda zrata parimANa saMkhyA ane parimANa saMkhyAnuM varNana pUrNa thayuM. vivecana : 'daSTivAda' te tIrthakara kathita bAramuM aMgasUtra che. tenA zabda, pada, pAda vagerenI gaNanA te daSTivAda zruta parimANa saMkhyA kahevAya che. paryavathI anuyogadvAra sudhInA daza nAma kAlikazruta parimANa saMkhyA pramANe jANavA. pUrvasaMkhyA - daSTivAda aMgasUtranA aMtargata viSaya te pUrva kahevAya che. daSTivAdamAM codapUrva che. vastusaMkhyA :- pUrvanI aMtargatanA viSayane vastu kahevAmAM Ave che. vastunI gaNanA te vastu saMkhyA kahevAya che. prAbhRta prAbhRtikA - vastunI aMtargata viSaya prAbhRta prAbhRtikA kahevAya che. prAbhRtikA - prAbhRta prAkRtikAnI aMdaranA viSayane prAkRtikA kahe che. prAbhUta - prAkRtikAnI aMtargata viSayane prAkRta kahe che. tenI gaNanA te tat tat saMkhyA kahevAya che. A pramANe parimANa saMkhyAnuM svarUpa varNana pUrNa thAya che. jJAna saMkhyA nirUpaNa :23 se kiM taM jANaNAsaMkhA?
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 | zrI anuyogadvAra sUtra jANaNAsaMkhA- jo jaM jANai so taM jANai, taM jahA saI saddio, gaNiyaM gaNio, NimittaM Nemittio, kAlaM kAlaNANI, vejjo vejjiyaM / se taM jANaNAsakhA / zabdArtha -nAgAlA = jJAna saMkhyA, sa sa = zabdane jANanAra zAbdika, Liya Ifo = gaNitane jANanAra gaNitajJa, bimitte miti = nimittane jANanAra naimitika, zali alnALA = kALane jANanAra kAlajJa, jenI = vaidhakane jANanAra vaidya kahevAya che. bhAvArtha :- jenA dvArA vastunuM svarUpa jANI zakAya, nizcaya karI zakAya te jJAna kahevAya che ane te jJAnarUpa saMkhyAne jJAna saMkhyA kahe che. je jene jANe te rUpe te hoya che. devadatta zabdane jANe che to te zAbdika -zabda jJAnavALo kahevAya che. ahIM jJAna ane jJAnI A baMnemAM abheda upacAra karavAthI devadatta jJAnasaMkhyA rUpa kahevAya che. jema zabdane jANanAra zAbdika tema gaNitane jANanAra gaNitajJa, nimittane jANanAra naimitika, kALane jANanAra kALajJa, vaidaka jANanAra vaidya kahevAya che. ' || prakaraNa-ra9 saMpUrNa | T
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 30/anaMta sudhInI gaNanA trIsamuM prakaraNa saMkhyApramANamAM anaMta sudhInI gaNanA gaNanA saMkhyA nirUpaNa : 1 se kiM taM gaNaNAsaMkhA ? 485 gaNaNAsaMkhA- ekko gaNaNaM Na uvei, duppabhisaMkhA, taM jahA- saMkhejjae asaMkhejjae, aNaMtae / bhAvArtha :- prazna - gaeAnA saMkhyAnuM sva3pa devaMche ? uttara- padArthanI je gaNatarI te gaNanA saMkhyA kahevAya che. ekanI gaNanA saMkhyAmAM gaNatarI thatI nathI. be thI gaNanAno prAraMbha thAya che. saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMta, tema gaNanA saMkhyAnA traNa prakAra che. saMkhyAta asaMkhyAta anaMtanuM svarUpa H 2 se kiM taM saMkhejjae ? saMkhejjae tivihe paNNatte, taM jahA- jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukko - sae / bhAvArtha :- prazna - saMkhyAtanuM sva35 devu che ? uttara - saMkhyAtanA tre| bheha che, te khA pramANe che - (1) 4dhanya, (2) madhyama (3) ut1/2STa 3 se kiM taM asaMkhejjae ? asaMkhejjae tivihe paNNatte, taM jahA- parittAsaMkhejjae juttAsaMkhejjae asaMkhejjAsaMkhejjae / se kiM taM parittAsaMkhejjae ? parittAsaMkhejjae tivihe paNNatte, taM jahA
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 48 zrI ayogavAra sUtra jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukkosae / se kiM taM juttAsaMkhejjae ? juttAsaMkhejjae tivihe paNNatte, taM jahAjahaNNae, ukkosae, ajahaNNamaNukkosae / se kiM taM asaMkhejjAsaMkhejjae ? asaMkhejjAsaMkhejjae tivihe paNNatte, taM jahA- jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukkosae / bhAvArtha :- prazna- asaMNyAtanuM sva35 cha ? 6tt2-asNdhyaatnaae| prArachatesAprabhAgecha-(1) parittamasaMdhyAta, (2) yastA saMdhyAta, (3) asaMdhyAtAsaMdhyAta. prazna- parittAsaMkhyAtanuM svarUpa kevuM che? uttara- parittAsaMkhyAtanA traNa bheda che, te A pramANe che- jaghanya, utkRSTa ane madhyama. prazna- yustAsaMdhyAtarnu sva35 cha ? uttara- yuktAsaMkhyAtanA traNa bheda che, te A pramANe che- jaghanya, utkRSTa ane madhyama. prazna- asaMkhyAtAsaMkhyAtanuM svarUpa kevuM che? uttara- asaMkhyAtAsaMkhyAtanA traNa prakAra che, te A pramANe che- jaghanya, utkRSTa ane madhyama. | 4 se kiM taM aNaMtae ? aNaMtae tivihe paNNatte, taM jahA- parittANatae juttANatae aNaMtANatae / se kiM taM parittANaMtae ? parittANaMtae tivihe paNNatte, taM jahA- jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukkosae / se kiM taM juttANatae ? juttANatae tivihe paNNatte, taM jahA- jahaNNae ukkosae ajahaNNamaNukkosae / se kiM taM aNatANatae ? aNaMtANatae duvihe paNNatte, taM jahA- jahaNNae ya ajahaNNamaNukkosae ya / bhAvArtha :- prazna- manatanu 2535 3 cha ? uttara- anaMtanAtra 2 cha, te mApramANe cha- (1) parittAnaMta (2) yutAnaMta (3) anaMtAnaMta
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 30/anaMta sudhInI gaNanA 487 prazna- parittAnaMtanuM svarUpa kevuM che? uttara- parittAnaMtanA traNa prakAra che, te A pramANe che- jaghanya, utkRSTa, madhyama. prazna-yuktAnaMtanuM svarUpa kevuM che? uttara- muktAnaMtanA traNa prakAra che, te A pramANe che- jaghanya, utkRSTa ane madhyama. prazna- anaMtAnaMtanuM svarUpa kevuM che? uttara- anaMtAnaMtanA be prakAra che, te A pramANe che- jaghanya, madhyama. vivecana : A sUtromAM praznottara dvArA saMkhyAta, asaMkhyAta ane anaMtanA bheda-prabhedano nAmollekha che. saMkhyAtanA jaghanya, madhyama, utkRSTa traNa bheda che. asaMkhyAtanA paritta, yukta ane asaMkhyAta tevA traNa bheda che. te traNenA punaH jaghanya, madhyama, utkRSTa traNa-traNa bheda, ema kula nava bheda che. anaMtanA paNa paritta, yukta, anaMta A rIte traNa bheda che. tenA punaH jaghanya, utkRSTa, madhyama, ema traNa traNa bheda che. tethI kula nava bheda che. temAM aMtima navamo bheda utkRSTa anaMtAnaMta zUnya che. utkRSTa anaMtamAM jagatanI koIpaNa vastu nathI mATe ATha bheda ja kahI zakAya. asaMkhyAta, anaMtanA bhedonuM varNana karavA mATe prathama saMkhyAtanI prarUpaNA kare che. saMkhyAta :| 5 jahaNNayaM saMkhejjayaM kettiyaM hoi ? dorUvAiM, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAI ThANAiM jAva ukkosayaM saMkhejjayaM Na pAvai / / bhAvArtha - prazna- jaghanya saMkhyA keTalA pramANamAM hoya che? arthAt kaI saMkhyAne jaghanya saMkhyAta kahevAmAM Ave che? uttara- be saMkhyA jaghanya saMkhyAta kahevAya che. tyAra pachInA traNa, cAra vagere utkRSTa saMkhyAta paryata madhyama saMkhyAta kahevAya che. |6 ukkosayaM saMkhejjayaM kettiyaM hoi ? ukkosayassa saMkhejjayassa parUvaNaM karissAmi- se jahANAmae palle siyA, egaM joyaNasayasahassaM AyAmavikkhaMbheNaM, tiNNi joyaNasayasahassAI solasa ya sahassAiM doNNi ya sattAvIse joyaNasae tiNNi ya kose aTThAvIsaM
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ / 488 / zrI anuyogadvAra sUtra ca dhaNusayaM terasa ya aMgulAI addhaMgulayaM ca kiMcivisesAhiyaM parikkheveNaM paNNatte / se NaM palle siddhatthayANaM bharie / tato NaM tehiM siddhatthaehiM dIva samudANaM uddhAre gheppai, ege dIve ege samudde, eggeddIve ege samudde evaM pakkhippamANehiM pakkhippamANehiM jAvaiyA NaM dIva-samuddA tehiM siddhatthaehiM apphuNNA esa NaM e vaie khette palle AiDhe / se NaM palle siddhatthayANaM bharie / tao NaM tehiM siddhatthaehiM dIva samudANaM uddhAre gheppai ege dIve ege samudde, ege dIve ege samudde, evaM pakkhippamANehiM evaM pakkhippamANehiM jAvaiyA NaM dIva-samuddA tehiM siddhatthaehiM apphuNNA esa NaM evaie khette palle paDhamA salAgA, evaiyANaM salAgANaM asaMlappA, logA bhariyA tahA vi ukkosayaM saMkhejjayaM Na pAvai / jahA ko diTuMto? se jahANAmae maMce siyA AmalagANaM bharie, tattha NaM ege Amalae pakkhitte se mAe, aNNe vi pakkhitte se vi mAe, aNNe vi pakkhitte se vi mAe, evaM pakkhippamANe pakkhippamANe hohI se Amalae jammi pakkhitte se maMcae bharijjihii, hohI se Amalae je tattha Na mAhii / zArtha :-siddhatthayANaM = sarasavathI, uddhAra = 1DhIna, dheppai = diwalmAM sAve, apphuNNA - spazAyache, evaie = tasA kSetrane, palle AiTTe = 5lya yavo,navA pkssyniiyn| 42vI, e vaiyANaM salAgANaM - sAprAranA zabA355tyamA bhare sarasavothI, asaMlappA = athanIya, logA bhariyA = moDa (dIpasamudra) maravAmAM Ave. bhAvArtha :- prazna-utkRSTa saMdhyA, prabhA guMcha ? uttara- utkRSTa saMkhyAtanI prarUpaNA A pramANe karIza. asat kalpanAthI eka lAkha yojana lAMbo-pahoLo ane traNa lAkha, soLa hajAra, baso satyAvIsa yojana, traNakoza, ekaso aThyAvIsa dhanuSya ane sAdhika sADAtera aMgulanI paridhivALo, koI eka anavasthita nAmano palya hoya, A palyane sarasavanA dANAthI bharavAmAM Ave. A sarasavothI dIpa ane samudronuM uddhAra pramANa kADhavAmAM Ave, arthAt te sarasavone eka jaMbUdvIpamAM, eka lavaNa samudramAM, pharI eka dvIpamAM, eka samudramAM Ama kramathI dvIpamAM, samudramAM, ema eka-eka sarasava nAMkhatAM nAMkhatAM te palya khAlI thaI jAya ane sarasavanA dANAthI jeTalA dvIpa samudra spaSTa thAya (te aMtima dviIpa ke samudra parvatanA) teTalA vistRta kSetrano anavasthita patya kalpI te palyane sarasavanA dANAthI bharavAmAM Ave, anukramathI eka dIpamAM, eka samudramAM eka eka sarasavanA dANAno prakSepa karatAM-karatAM te anavasthita palya jyAre khAlI thAya tyAre eka dANo
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 30/anaMta sudhInI gaNanA 489 ] zalAkA palyamAM nAMkhavAmAM Ave. A rIte zalAkArUpa palyamAM bharela sarasavonA dANAthI asaMlaya-akathanIya pUrve je dvIpa samudramAM sarasava nAMkhyA che tenAthI AgaLanA dvIpasamudra bharavAmAM Ave, to paNa utkRSTa saMkhyAnuM sthAna prApta thatuM nathI. prazna- te mATe koI daSTAMta che? hA, jema koI eka maMca hoya ane te AMbaLAthI bharavAmAM Ave temAM eka AMbaLuM nAMkhavAmAM Ave to te temAM samAya jaze, bIjuM nAMkhyuM to te paNa samAya jaze, trIjuM paNa samAI gayuM, A rIte nAkhatA-nAMkhatA aMte eka AMbaLuM evuM haze ke je nAMkhavAthI te maMca paripUrNa bharAya jaze. tyAra pachI AMbaLuM nAkhavAmAM Ave to te samAze nahIM. A rIte palyane sarasavothI AmUlazikha bharavA ane dvIpa samudromAM prakSepa karavA. vivecana : A be sUtramAM saMkhyAtanA jaghanya-madhyama ane utkRSTa A traNe bhedonuM svarUpa spaSTa karyuM che. jaghanya saMkhyA - be no aMka, be saMkhyA jaghanya saMkhyAta che. jemAM bhedanI, pRthakatAnI pratIti thAya te saMkhyA kahevAya. pRthakatAnI pratIti be hoya tyAM ja thAya che, eka mAM nahIM, tethI jaghanya saMkhyAta be che. madhyama saMkhyA :- jaghanya saMkhyAta be thI utkRSTa saMkhyAtanI pUrva sudhI-aMtarAlavartI badhI saMkhyA madhyama saMkhyAta kahevAya che. mAnI laIe ke 100 utkRSTa saMkhyAta che, to be thI sonI vacce eTale ke traNa thI navANuM sudhInI badhI saMkhyA madhyama saMkhyAta kahevAya. utkRSTa saMkhyAta :- be thI dasa, so, hajAra, lAkha, karoDa, zIrSaprahelikA vagere je saMkhyAtanI rAzio kathanIya che-zabdathI kahI zakAya che, tyAM sudhI paNa saMkhyAtano aMta Avato nathI. tenAthI AgaLanI saMkhyA upamA dvArA ja samajI zakAya che. tethI A sUtramAM upamA-kalpanAno AdhAra laI utkRSTa saMkhyAtanuM svarUpa spaSTa karyuM che. kalpanA sat ane asat baMne prakAranI hoya che. je kalpanA kAryamAM pariNata thaI zake te sAkalpanA kahevAya che. je kalpanA vastu svarUpane samajAvavAmAM upayogI hoya paraMtu kAryamAM pariNata karI na zakAya, tevI kalpanAne asat kalpanA kahevAmAM Ave che. sUtrokta palyavicAra asatkalpanA che. utkRSTa saMkhyAtane samajAvavuM, te tenuM prayojana che. sutramAM eka lAkha yojana lAMbo pahoLo, 3, 16, 227 yojana 3 koza, 128 dhanuSya, sAdhika 13 "|, aMgulanI paridhivALo eka palya kahyo che. te jaMbUdvIpa barAbara che. te hajAra yojana UMDo ane tenI UMcAI 8 1/, yojana pramANa che. te patya taLIyAthI laI zikhA paryata 1008 1, yojanano thaze. A sUtramAM UMDAI ane UMcAInuM spaSTIkaraNa nathI chatAM te sUtra tAtparyathI ane paraMparAthI samajAya che. ATalI laMbAI-pahoLAI, UMDAI ane paridhivALA cAra patya kalpavA. tenA nAma kramazaH (1) anavasthita, (2) zalAkA, (3) pratizalAkA (4) mahAzalAkA che. (1) anavasthita palya :- te uparokta jaMbudvIpa pramANa mApavALo hoya che paraMtu te sarasavathI khAlI
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 ] zrI anuyogadvAra sUtra thaI jAya tyAre te moTo moTo kalpita thato jAya che. te parivartita parimANavALo hovAthI anavasthita kahevAya che. A palyanI UMcAI 10081/, yojana niyata rahe che paraMtu mULa anavasthita sivAyanA anya parivartita-anavasthita palyonI laMbAI-pahoLAI eka sarakhI nathI. te uttarottara vadhatI jAya che. jema ke mULa anavasthita palyane sarasavonA dANAthI AmUla zikha bharI temAMthI eka eka sarasava jaMbUdvIpathI zarU karI eka eka dvIpa samudramAM nAMkhatAM te mULa anavasthita palya khAlI thAya tyAre jaMbUdvIpathI laI aMtima sarasavano dANo je dvIpa ke samudramAM paDyo hoya tyAM sudhIno arthAt teTalo lAMbo pahoLo prathama uttara anavasthita patya kalpI, tene sarasavothI bharI, AgaLanA dvIpa samudromAM eka eka dANo nAMkhatAM nAMkhatAM aMtima dANo je dvIpa samudramAM paDyo hoya tyAM sudhI arthAt teTalA lAMbA pahoLA bIjA uttara anavasthita palyanuM nirmANa karavuM. A rIte A palya vAraMvAra parivartita thAya che ane vistRta thAya che. prAraMbhamAM te jaMbUdIpa pramANa hoya che, pachI vadhatAM vadhatAM AgaLanA dvIpa, samudraparyata vistRta thato jAya che. (2) zalAkA palya :- eka-eka sAkSIbhUta sarasavonA dANAthI tene bharavAno hovAthI tene zalAkA (sAkSI)palya kahevAmAM Ave che. anavasthita khAlI thAya tyAre tenI sAkSIrUpe eka sarasava zalAkAmAM nAMkhavAmAM Ave che. A rIte zalAkA palyamAM nAMkhavAmAM Avela sarasavothI jANI zakAya che ke uttara anavasthita' palya keTalIvAra khAlI thayo che athavA keTalA navA anavasthita palya banAvavAmAM AvyA che. (3) pratizalAkA palya - pratisAkSIbhUta sarasavothI te bharAya che mATe tene pratizalAkA kahe che. jeTalI vAra zalAkA palya bharAI jAya ane tene khAlI karavAmAM Ave teTalIvAra tenI sAkSIrU5 eka-eka sarasava pratizalAkA palyamAM nAMkhavAmAM Ave che. pratizalAkA palyamAM nAMkhavAmAM Avela sarasavothI jANI zakAya che ke 'zalAkA palya keTalIvAra khAlI thayo. A palya sthira mApavALo jaMbUdvIpa pramANa rahe (4) mahAzalAkA - mahAsAkSIbhUta sarasavo dvArA bharAvAnA kAraNe tene mahAzalAkA palya kahe che. pratizalAkA jeTalIvAra bharIne khAlI karavAmAM Ave te pratyekavAra eka-eka sarasava mahAzalAkA palyamAM nAMkhavAmAM Ave che. paripUrNa bharela mahAzalAkAmAM jeTalA sarasava hoya teTalIvAra pratizalAkA palya khAlI thayo che tema jANI zakAya che. mULaanavasthitapalya, zalAkApalya, pratizalAkApalya ane mahAzalAkA palya, e cAre ya eka lAkha yojana lAMbA-pahoLA ane 1000 yojana UMDA che ane tenI UMcAI 8 || yojananI che. uttara anavasthita palyo aniyata mApavALA che. te badhA uttarottara moTA thatAM jAya che. palya upayoga vidhi :- sau prathama mULa anavasthita palyane AmUlazikha sarasavothI bharI, temAMthI sarasava laI jaMbUdvIpathI zarU karI pratyeka dvIpa samudramAM eka eka sarasava nAMkhatAM nAMkhatAM te anavasthita
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 30/anaMta sudhInI gaNanA 491 ] palya khAlI thaI jAya tyAre mULasthAnathI aMtima sarasava je dvIpa ke samudramAM paDyo hoya te dvIpa ke samudra sudhIno lAMbo pahoLo uttara palya banAvavo. tenI UMcAI mULa anavasthita jeTalI ja rAkhavI te anavasthitane sarasavothI AmUlazikhA bharI punaH je dvIpa ke samudramAM prathama anavasthitanA sarasava samApta thayA hatAM tyAMthI AgaLanA dvIpa samudramAM eka eka sarasava nAkhatAM nAkhatAM te prathama uttara avasthita khAlI thAya tyAre tenI sUcanA rUpe eka sarasava zalAkA palyamAM nAMkhavo. mULasthAnathI laI prathama uttara avasthita palyano chello sarasava je dvIpa ke samudramAM paDyo hoya te kSetra jeTalo lAMbopahoLo bIjo uttara anavasthita palya banAvavo. tene sarasavothI bharI, AgaLanA dvIpa-samudramAM eka-eka sarasava nAMkhatAM te khAlI thAya tenA sAkSIrUpe punaH eka sarasava zalAkAmAM nAMkhavo. A pramANe uttarottara navA navA uttara anavasthita palya banAvavA, sarasavothI bharavA ane AgaLanA dvIpa samudramAM eka eka sarasava nAMkhI, khAlI karavA. pratyeka uttara anavasthita khAlI thAya tyAre eka eka sarasava sAkSIrUpe zalAkAmAM nAkhavo. A pramANe karatAM jyAre zalAkA palya AmUlazikha bharAya jAya tyAre uttara anavasthita palya banAvI, tene sarasavothI bharavo. A samaye uttara anavasthita sarasavathI pUrNa che. zalAkA palya paNa bharAyela che. pratizalAkA khAlI che. have zalAkA palyamAMthI eka eka sarasava laI AgaLanA (uttara anavasthitano chello sarasava je dvIpasamudramAM paDyo che, tyAMthI AgaLanA) dvIpa samudramAM eka eka sarasava nAkhI, zalAkA palyane khAlI karavo ane te khAlI thAya tenA sAkSIrUpe eka sarasava pratizalAkAmAM nAMkhavo. A samaye utara anavasthita bharela che. zalAkA khAlI che. pratizalAkAmAM eka sarasava che. have anavasthita palyamAMthI sarasava laI tene dvIpasamudromAM eka sarasava nAMkhatAM khAlI karI eka sarasava zalAkAmAM nAkhavo. punaH navo uttara anavasthita banAvI sarasavathI bharI khAlI karI, eka sarasava zalAkAmAM nAMkhavo. Ama anavasthita khAlI karatAM sAkSIrUpa sarasavathI zalAkA bharavo. zalAkAne khAlI karatAM karatAM sAkSIbhUta eka eka sarasava nAMkhatAM pratizalAkAne bharavo. jyAre te bharAya jAya tyAre tene AgaLanA dvIpa samudramAM eka eka sarasava nAkhI khAlI karavo ane te khAlI thAya tyAre eka sarasava mahAzalAkAmAM nAkhavo. A pramANe uttara anavasthita banAvI te khAlI thAya tyAre eka eka sarasava zalAkAmAM nAMkhI te bharavo, tene khAlI karI pratisAkSI rUpa eka eka sarasavathI pratizalAkA bharavo ane tene khAlI karatAM karatAM sAkSIrUpa eka eka sarasavathI mahAzalAkA bharavo. mahAzalAkA AmUlazikha bharAya jAya tyAre tene temaja rahevA daI, pratizalAkA bharavo. te bharAya jAya tyAre tene temaja rahevA daI, zalAkA bharI levo e pUrNa bharAI jAya pachI aMtima uttara anavasthitane AmUlazikha bharI rAkhI levo. A samaye cAre palya bharAyelA che. A cAre palyanA sarasavono ane jeTalA dvIpa samudromAM sarasavanA dANA paDyA che te sarvano saravALo karatAM je saMkhyA prApta thAya, temAM eka sarasava adhika karatAM je saMkhyA Ave te utkRSTa saMkhyAta
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 492 | zrI anuyogadvAra sUtra che. karmagraMtha anusAra eka ocho karatAM utkRSTa saMkhyA thAya che.] utkRSTa saMkhyAtanI saMkhyAmAMthI eka ocho karatAM uccatama madhyama saMkhyAta saMkhyA prApta thAya che. parita asaMkhyAta nirUpaNa :| 7 | evAmeva ukkosae saMkhejjae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM parittAsaMkhejjayaM bhavai, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAI ThANAiM jAva ukkosayaM parittAsaMkhejjayaM Na pAvai / zabdArtha -pavAva = A pramANe, 3ola saMjANa = utkRSTa saMkhyAmAM, 4 = eka, pavitta = prakSepa karavAthI, umeravAthI, te paraM tenAthI para, tyAra pachI, manahavLanapuliyA = madhyama, kALADuM = sthAna, va = jyAM sudhI. bhAvArtha :- A rIte utkRSTa saMkhyAmAM eka umeravAmAM Ave ane je saMkhyA prApta thAya te jaghanya paritta asaMkhyAta kahevAya che. tyAM pachI utkRSTa parittaasaMkhyAta sthAna prApta na thAya tyAM sudhI madhyama paritta asaMkhyAtanA sthAna che. |8 ukkosayaM parittAsaMkhejjayaM kettiyaM hoi ? ___ ukkosayaM parittAsaMkhejjayaM- jahaNNayaM parittAsaMkhejjayaM jahaNNayaparittAsaMkhejjayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM parittAsaMkhejjayaM hoi, ahavA jahaNNayaM juttAsaMkhejjayaM rUvUNaM ukkosayaM parittAsaMkhejjayaM hoi / bhAvArtha :- prazna- utkRSTa parittaasaMkhyAtanuM pramANa zuM che? uttara- jaghanya pariraasaMkhyAta rAzine jaghanya parizasaMkhyAta rAzithI paraspara abhyAsa karI (paraspara guNAkAra karI) je rAzi prApta thAya, temAMthI eka nyUna karavAthI utkRSTa parittaasaMkhyAtanuM pramANa prApta thAya che athavA eka nyUna jaghanya yuktaasaMkhyAta ja utkRSTa parittaasaMkhyAta che. vivecana : A be sUtramAM asaMkhyAtanA prathama bheda pariraasaMkhyAtanA jaghanya, madhyama ane utkRSTa traNe prakAranuM svarUpa spaSTa karyuM che. utkRSTa saMkhyAtamAM eka umeravAthI jaghanya parizasaMkhyAta rAzi prApta thAya che. mAnI laIe ke utkRSTa saMkhyAta 100 che, to 101 jaghanya parizasaMkhyAta kahevAya. jaghanya parizasaMkhyAtano abhyAsa karavAthI je rAzi Ave, temAMthI eka nyUna karatAM je rAzi niSpanna thAya te utkRSTa parittaasaMkhyAta
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 3o/anaMta sudhInI gaNanA . [ 493 ] kahevAze. abhyAsa karavAnI rIta :- je saMkhyAno abhyAsa karavo hoya te saMkhyAne(AMkane) teTalI vAra sthApita karI paraspara guNA karavAthI je rAzi Ave te te saMkhyAno abhyAsa kahevAya. dA.ta. pAMcano abhyAsa karavAno hoya to 5 ne pAMca vAra sthApita karI, pahelA, bIjA AMkane guNavAthI je guNana phala Ave tene trIjA aMka sAthe guNAkAra karI tenA guNanaphalane cothA aMka sAthe guNI, te guNanaphaLane pAMcamA aMka sAthe guNavAthI je guNanaphala Ave te abhyAsa rAzi kahevAya che. 545454585 ahIM pa45 = 2585 = 12545 = Darapa45 = 3125. A 3125 pAMca saMkhyAnI abhyAsa rAzi che. jaghanya parizasaMkhyAtanI abhyAsa rAzi Ave te jaghanya yuktaasaMkhyAta che ane temAMthI eka nyUna rAzi utkRSTa parittaasaMkhyAta rAzi kahevAya che. jaghanya pariraasaMkhyAta ane utkRSTa pariraasaMkhyAta vaccenI sarvarAzi madhyama parittaasaMkhyAta kahevAya che. yukta asaMkhyAta nirUpaNa - | 9 jahaNNayaM juttAsaMkhejjayaM kettiyaM hoi ? jahaNNayaM juttAsaMkhejjayaM- jahaNNayaM parittAsaMkhejjayaM jahaNNayaparittAsaMkhejjayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNNayaM juttAsaMkhejjayaM havai, ahavA ukkosae parittAsaMkhejjae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM juttAsaMkhejjayaM hoi, AvaliyA vi tattiyA ceva, teNaM paraM ajahaNNamaNukkosayAiM ThANAI jAva ukkosayaM juttAsaMkhejjayaM Na pAvai / / bhAvArtha - prazna- jaghanya yukta asaMkhyAtanuM pramANa keTaluM che? uttara- jaghanya pariraasaMkhyAta rAzino jaghanya pariraasaMkhyAta rAzino paraspara abhyAsa karavAthI je rAzi prApta thAya te paripUrNa rAzi jaghanya yuktaasaMkhyAta kahevAya che athavA utkRSTa parittasaMkhyAtamAM eka umeravAthI prApta rAzi jaghanya yuktaasaMkhyAta kahevAya che. jaghanya yuktaasaMkhyAta tulya pramANa- vALI eka AvalikA hoya che. jaghanya yuktaasaMkhyAtathI AgaLa utkRSTa yuktaasaMkhyAta parvatanI rAzio madhyama yuktaasaMkhyAta kahevAya che. 10 ukkosayaM juttAsaMkhejjayaM kettiyaM hoi ? ukkoseNaM juttAsaMkhejjayaM- jahaNNaeNaM juttAsaMkhejjaeNaM AvaliyA guNiyA aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM juttAsaMkhejjayaM hoi, ahavA jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM rUvaNaM ukkoseNaM juttAsaMkhejjayaM hoi /
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 ] zrI ayogavAra sUtra bhAvArtha :- prazna- utkRSTa yuktaasaMkhyAtanuM pramANa keTaluM che? uttara- jaghanya yuktaasaMkhyAta rAzine AvalikAthI arthAt jaghanya yuktaasaMkhyAta rAzinA abhyAsathI prApta rAzimAMthI eka nyUna karatAM je rAzi niSpanna thAya te utkRSTa yuktaasaMkhyAta kahevAya athavA jaghanya asaMkhyAtaasaMkhyAta rAzimAMthI eka nyUna karatAM utkRSTa yuktaasaMkhyAta thAya che. vivecana : jaghanya pariraasaMkhyAta rAzinA abhyAsa rAzi tulya jaghanya yuktaasaMkhyAta che. temAMthI eka ochuM karatAM utkRSTa parittaasaMkhyAta thAya. jaghanya yuktaasaMkhyAtanI rAzinA abhyAsa rAzitulya jaghanya asaMkhyAtaasaMkhyAta thAya. temAMthI eka ochuM karatAM utkRSTa yuktaasaMkhyAta thAya che. jaghanya yukta asaMkhyAtanI rAzitulya eka AvalikAnA samaya che. tethI ja sUtrakAre jaghanya yuktaasaMkhyAtathI AvalikAne guNavAnuM kathana karyuM che. Azaya e che ke jaghanya yuktaasaMkhyAtane jaghanya yuktaasaMkhyAtathI abhyAsa rU5 guNatA jaghanya asaMkhyAtaasaMkhyAta thAya che. asaMkhyAtaasaMkhyAta nirUpaNa - 11 jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM kettiyaM hoi ? jahaNNaeNaM juttAsaMkhejjaeNaM AvaliyA guNiyA aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNNaya asaMkhejjAsaMkhejjaya hoi, ahavA ukkosae juttAsaMkhejjae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAI ThANAI jAva ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM Na pAvai / bhAvArtha :- prazna- jaghanya asaMkhyAtaasaMkhyAtanuM pramANa keTaluM che? uttara- jaghanya yuktaasaMkhyAta rAzine AvalikAnA samayathI abhyAsa rUpe parasparaguNAkAra karatAM prApta paripUrNa rAzi te jaghanya asaMkhyAtaasaMkhyAta che athavA utkRSTa yuktaasaMkhyAtamAM eka umeravAthI jaghanya asaMkhyAtaasaMkhyAta thAya che. jaghanyathI AgaLa utkRSTa sthAna na Ave tyAM sudhInA madhyama sthAna jANavA. 12 ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM kettiyaM hoi ? jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM jahaNNayaasaMkhejjAsaMkhejjayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM hoi, ahavA jahaNNayaM parittANatayaM rUvUNaM ukkosayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM hoi /
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 30/anaMta sudhInI gannanA bhAvArtha :- prazna- utkRSTa asaMkhyAtaasaMkhyAtanuM pramANa keTaluM che ? uttara- jayanya asaMkhyAtaasaMkhyAtanI rAzine te ja jaghanya asaMkhyAtaasaMkhyAta rAzi sAthe teTalI ja vAra anyonya abhyAsa(guNakAra) rUpe guNA karatAM prApta saMkhyAmAMthI eka nyUna karavAthI utkRSTa asaMkhyAtaasaMkhyAta bane che athavA eka nyUna jaghanya parittAnaMta rAzi ja utkRSTa asaMkhyAtaasaMkhyAta pramANa che. rev vivecana : A be sUtromAM jaghanya, madhyama ane utkRSTa asaMkhyAtaasaMkhyAtanuM svarUpa varNana che. jaghanya yuktaasaMkhyAta rAzinA abhyAsathI prApta rAzi jaghanya asaMkhyAtaasaMkhyAta kahevAya che ane jaghanya asaMkhyAtaasaMkhyAta rAzine abhyAsa rUpe guNavAthI je rAzi prApta thAya te jaghanya parItAnaMta che. temAMthI eka nyUna karatAM prApta rAzi utkRSTa asaMkhyAtaasaMkhyAta che. asaMkhyAtAsaMkhyAtanI bIje rIte prarUpaNA H- jaghanya asaMkhyAtaasaMkhyAta rAzino traNavAra varga karI, temAM 10 asaMkhyAta rAzine umeravI joIe. te dasa asaMkhyAta rAzi sUcaka gAthA A pramANe che. logAgAsapaesA, dhammAdhammegajIvadesA va / davvaThiA NigoA, patteyA ceva boddhavvA // 1 // ThiibaMdhajjhavasANA aNubhAgA jogaccheapalibhAgA / doha ya samANa samayA asaMkhapakkhevayA dasau // 2 // (1) lokAkAzanA pradeza, (2) dharmAstikAyanA pradeza, (3) adharmAstikAyanA pradeza, (4) eka jIvanA pradeza, (5) dravyArthika nigoda arthAt sUkSma-bAdara anaMtakAyika vanaspati(nigoda jIvonA zarIra) (6) pratyeka kAyika(pRthvI, pANI, agni, vAyu, vanaspati ane trasa) jIvo, (7) jJAnAvaraNIyAdi karmonA sthitibaMdhanA asaMkhyAta adhyavasAya sthAna, (8) anubhAga sthAna, karmonI phaLapradAna zaktinI taratamatA ke anubhAva vizeSa, tene anubhAga sthAna kahe che, (9) yogaccheda pratibhAga-mana-vacana-kAyA saMbaMdhI je vIrya che te yoga, kahevAya che. kevaLInA kevaLajJAnathI teno cheda (vibhAga) karatAM karatAM je nirvibhAga aMza, kevaLInA jJAna dvArA paNa jeno have vibhAga na thaI zake tevA yoganA nirvibhAga aMzane yogapratibhAga kahe che, (10) utsarpiNI avasarpiNI baMne kALanA samayo. A asaMkhyAta rAzine temAM umerI punaH teno traNa vAra varga karavAthI je saMkhyA prApta thAya temAMthI eka nyUna karatAM utkRSTa asaMkhyAtaasaMkhyAta thAya che. traNavAra varga karavAnI vidhi--jo pAMcano traNa vAra varga karavo hoya to 55 - 25, A pahelo varga kahevAya, 25x25 - 25 te bIjo varga kahevAya ane 5x25 - 39025 ne trIjo varga kahevAya. A rIte jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtano traNavAra varga + 10 asaMkhyAta = je rAzi Ave teno punaH
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 ] zrI anuyogadvAra sUtra traNa vAra varga karavAthI jaghanya parItAnaMta thAya. temAMthI eka bAda karatAM utkRSTa asaMkhyAta asaMkhyAtanI rAzi prApta thAya che. A prarUpaNA graMthomAM prApta thAya che. AgamamAM teno saMketa nathI. paritAnaMta nirUpaNa :13 jahaNNayaM parittANatayaM kettiyaM hoi ? __jahaNNayaM parittANatayaM jahaNNayaM asaMkhejjAsaMkhejjayaM jahaNNayaasaMkhejjA- saMkhejayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNNayaM parittANaMtayaM hoi, ahavA ukkosae asaMkhejjAsaMkhejjae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM parittANaMtayaM hoi / teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAiM ThANAI jAva ukkosayaM parittANatayaM Na pAvai / bhAvArtha :- prazna- jaghanya parItAnaMtanuM pramANa keTaluM che? uttara- jaghanya asaMkhyAta asaMkhyAta rAzine te ja jaghanya asaMkhyAta asaMkhyAta rAzi sAthe teTalI ja vAra paraspara abhyAsarUpe guNita karatAM prApta paripUrNa saMkhyA jaghanya parItAnaMta kahevAya che athavA utkRSTa asaMkhyAta asaMkhyAtamAM eka prakSepa karavAthI prApta rAzi jaghanya parIktAnaMta kahevAya che. jaghanya parittAnaMta pachI utkRSTa sthAna na Ave tyAM sudhI madhyama parittAnaMtanA sthAna che. |14 ukkosayaM parittANatayaM kettiyaM hoi ? __jahaNNayaM parittANatayaM jahaNNayaparittANatayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM parittANatayaM hoi, ahavA jahaNNaya juttANatayaM rUvUNaM ukkosayaM parittANatayaM hoi / bhAvArtha - prazna- utkRSTa parittAnaMtanuM pramANa keTaluM che? uttara- jaghanya parittAnaMtanI rAzine te ja jaghanya parittAnaMta rAzi sAthe (paraspara abhyAsarUpe) guNita karatAM prApta rAzimAMthI eka nyUna karavAthI utkRSTa parittAnaMtanuM pramANa thAya che athavA jaghanya yuktAnaMtanI saMkhyAmAMthI eka nyUna karavAthI utkRSTa parittAnaMtanI saMkhyA bane che. vivecana : A be sUtromAM anaMta saMkhyAnA prathama bheda parittAnaMtanA jaghanya, madhyama utkRSTa A traNa bhedanuM varNana karyuM che. jaghanya asaMkhyAta asaMkhyAtane abhyAsarUpe guNita karatAM jaghanya parittAnaMta saMkhyA prApta thAya che ane jaghanya parittAnaMtane abhyAsarUpe guNita karatAM jaghanya yuktAnaMta saMkhyA prApta thAya che. te jaghanya yuktAnaMta rAzimAMthI eka bAda karatAM niSpanna rAzi pramANa utkRSTa parittAnaMta saMkhyA jANavI.
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 3o/anaMta sudhInI gaNanA . 497 yuktAnaMta nirUpaNa :15 jahaNNayaM juttANatayaM kettiyaM hoi ? jahaNNayaM parittANatayaM jahaNNaparittANatayamettANaM rAsINaM aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNNayaM juttANatayaM hoi, ahavA ukkosae parittANatae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM juttANaMtayaM hoi, abhavasiddhiyA vi tettiyA ceva, teNa paraM ajahaNNa maNukkosayAiM ThANAiM jAva ukkosayaM juttANaMtayaM Na pAvai ti / bhAvArtha :- prazna- jaghanya yuktAnaMtanuM pramANa keTaluM che? uttara- jaghanya parittAnaMta rAzine te ja jaghanya parittAnaMtarAzi sAthe teTalI ja vAra (paraspara abhyAsarUpe) guNita karatAM prApta paripUrNa rAzi jaghanya yuktAnaMta che athavA utkRSTa parittAtaMtamAM eka umeravAthI jaghanya yuktAnaMta bane che. abhavasiddhika jIvo jaghanyayuktAnaMta rAzi tulya hoya che. jaghanya yuktAnaMta ane utkRSTa yuktAnaMtanI vacce sarva saMkhyA madhyama yuktAnaMta che. 16 ukkosayaM juttANatayaM kettiyaM hoi ? jahaNNaeNaM juttANataeNaM abhavasiddhiyA guNitA aNNamaNNabbhAso rUvUNo ukkosayaM juttANatayaM hoi, ahavA jahaNNayaM aNaMtANatayaM rUvUNaM ukkosayaM juttANataya hoi / bhAvArtha :- prazna- utkRSTa yuktAnaMtanuM pramANa keTaluM che? - uttara- jaghanya yuktAnaMta rAzi sAthe abhavya jIvonI rAzine (jaghanya yuktAnaMta rAzine) paraspara abhyAsarUpe (teTalI ja vAra) guNavAthI je rAzi prApta thAya, temAMthI eka nyUna karavAthI utkRSTa yuktAnaMta saMkhyA prApta thAya che athavA jaghanya anaMtAnaMtamAMthI eka bAda karatAM je saMkhyA Ave te utkRSTa yuktAnaMta kahevAya che. vivecana : A be sUtramAM yuktAnaMtanA jaghanya, madhyama ane utkRSTa, A traNa bhedonuM svarUpa darzAvyuM che. sUtra-bhAva sugama che. AgamamAM abhavya jIvone anaMta kahyA che. te abhavyonuM nizcita pramANa jaghanya yuktAnaMta rAzi jeTaluM che. anaMtAnaMta nirUpaNa :17 jahaNNayaM aNatANatayaM kettiyaM hoi ?
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 498 | zrI anuyogadvAra sUtra jahaNNaeNaM juttANaMtaeNaM abhavasiddhiyA guNiyA aNNamaNNabbhAso paDipuNNo jahaNNayaM aNaMtANatayaM hoi, ahavA ukkosae juttANatae rUvaM pakkhittaM jahaNNayaM aNaMtANatayaM hoi, teNa paraM ajahaNNamaNukkosayAI ThANAI / se taM gaNaNA sNkhaa| bhAvArtha :- prazna- jaghanya anaMtAnaMtanuM pramANa keTaluM che? uttara- jaghanya yuktAnaMta sAthe abhavya jIvonI rAzine (jaghanya yuktAnaMta rAzine) paraspara abhyAsa rUpe guNita karatA prApta paripUrNa saMkhyA ja jaghanya anaMtAnaMtanuM pramANa che. athavA utkRSTa yuktAnaMtamAM eka umeravAthI jaghanya anaMtAnaMta thAya che. jaghanya anaMtAnaMta pachI madhyama anaMtAnaMtanA sthAna che. tatpazcAt utkRSTa anaMtAnaMta rAzi nathI. A rIte gaNanA saMkhyAnuM nirUpaNa pUrNa thayuM. vivecana : A sUtramAM anaMtAnaMtanA jaghanya ane madhyama, A be bhedanuM varNana che. utkRSTa anaMtAnaMta saMkhyA upayogamAM na hovAthI sUtrakAre tenuM nirUpaNa karyuM nathI. karmagraMtha vageremAM AcAryoe utkRSTa anaMtAnaMta saMkhyAnuM nirUpaNa A pramANe karyuM che. jaghanya anaMtAnaMtano traNavAra varga karI temAM nimnokta cha anaMta umeravA, te cha anaMta' gAthA dvArA batAve che. siddhA NigoyajIvA, vaNassaI kAla puggalA ceva / savvamalogAgAsaM, chappete'NaMtapakkhevA // (1) siddhajIva, (2) nigodanA jIva, (3) vanaspatikAyika, (4) bhUtakALa, vartamAna, bhaviSya traNe kALanA samaya, (5) sarva pugala dravya, (6) lokAkAza ane alokAkAzanA pradezo, A cha anaMta rAzi temAM umerI punaH te rAzino traNa vAra varga karavo ane temAM kevaLajJAna ane kevaLa darzana, A kevaLa dvikanA anaMta paryAyo umeravAthI (mya padArtha anaMta hovAthI kevaLaddhikanA paryAya anaMta che.) utkRSTa anaMtAanaMtanI saMkhyA prApta thAya che. A utkRSTa anaMtAnaMtanuM parimANa bodha mATe che. utkRSTa anaMtAnaMta pramANa koIpaNa vastu A lokamAM nathI. teno upayoga na hovAthI AgamakAroe tene grAhya mAnela nathI. A rIte gaNanA saMkhyAmAM upamA saMkhyAnA 20 bheda thAya che. jemAM saMkhyAtanA traNa, asaMkhyAtanA 9, ane anaMtanA 8 bhedonI vaktavyatA pUrNa thaI. bhAvasaMkhyA nirUpaNa :|18 se kiM taM bhAvasaMkhA ? bhAvasaMkhA je ime jIvA saMkhagaiNAma-gottAI
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 30/anaMta sudhInI gaNanA | 499 ] kammAI vedeti / se taM bhAvasaMkhA / se taM saMkhappamANe / se taM bhAvappamANe / se taM pamANe / I pamAne ri payaM sanmatta bhAvArtha :- prazna- bhAvazaMkhanuM svarUpa kevuM che? uttara- A lokamAM je jIva zaMkhagatinAma-gotra karmane bhogavI rahyA che arthAt beIndriya zaMkhajIvo zaMkharUpe AyuSya bhogavI rahyA hoya te bhAvazaMkha kahevAya che. A bhAvazaMkhanuM varNana che. A prakAre zaMkha, saMkhyA pramANa temaja bhAva pramANanI prarUpaNA pUrNa thAya che. tenI sAthe saMpUrNa pramANadvAranI vaktavyatA pUrNa thaI. vivecana : ardhamAgadhi 'G' zabdanI saMskRta chAyA zaMkha ane saMkhyA baMne thAya che. sakhApramANa mAM kyAMka saMkhyA ane kyAMka zaMkha zabdArtha grahaNa karela che. A 'bhAvasaMkha'mAM zaMkha artha grahaNa karyo che. je jIva zaMkha prAyogya tiryaMcagati, beIndriya jAti, audArika zarIra vagere nAma karma, nIcagotra vagere karmaprakRtionuM vipAka vedana karatA hoya te jIva bhAvazaMkha kahevAya che. A rIte zaMkha pramANanuM varNana pUrNa thatAM anuyoganA prathama upakrama dvAranA trIjA bheda pramANadvAranI saMpUrNa vaktavyatA pUrNa thaI. 'I prakaraNa-30 saMpUrNa |
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ 500 zrI anuyogadvAra sUtra bhAva pramANamAM saMkhyA anuyoga dvAra upakrama nikSepa I anugama ] nanya AnupUrvI nAMma pramANa vaktavyatA arvAdhikAra samavatAra ' dravya kSetra kALa bhAva pramANa guNa naya siMkhyA nAma sthApanA dravya aupamya parimANa gaNanA bhAva AgamataH noAgamataH daSTivAda kAlika zruta jJAyaka zarIra, bhavya zarIra tavyatirikta zarIra, saMkhyAta asaMkhyAta anata jaghanya madhyama utkRSTa ekabhavika baddhAyuSka abhimukha nAma gotra parittAsaMkhyAta yuktaasaMkhyAta asaMkhyAtaasaMkhyAta sakrUpa saM- asaMdUpa saM- salUpa ke jaghanya madhyama utkRSTa jaoN. madhya. utkR. jagha. madhya. u. asalUpa parittAnaMta yuktAnaMta anaMtAnaMta jaghanya madhyama utkRSTa jaghanya madhyama utkRSTa jaghanya madhyama utkRSTa
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 31/vaktavyatA che. 501 | ekatrIsamuM prakaraNa upakramano cotho bheda - vaktavyatA vaktavyatAnA bheda :| 1 se kiM taM vattavvayA ? vattavvayA tivihA paNNattA, taM jahAsasamayavattavvayA parasamayavattavvayA sasamayaparasamayavattavvayA / bhAvArtha :- prazna- vaktavyatAnuM svarUpa kevuM che? uttara- vaktavyatAnA traNa prakAra kahyA che. te A pramANe che- (1) svasamayavaktavyatA, (2) parasamayavaktavyatA (3) svasamaya-para samaya vaktavyatA. vivecana : adhyayanAvinyu pratyavayava yathAsaMbhava prasiniyatAIthane vatAvyA = adhyayanAdi pratyeka avayavanA arthanuM yathAsaMbhava pratiniyata vivecana karavuM te vaktavyatA kahevAya che. A sUtramAM prayukta samaya zabdano prAsaMgika artha siddhAnta ke mata thAya che. sva-potAnA siddhAntanuM prastutIkaraNa arthAt svasiddhAntanuM kathana te svasamayavaktavyatA che, para-anyanA siddhAntanuM nirUpaNa te para samaya vaktavyatA ane potAnA ane anyanA-baMnenA siddhAntonuM vivecana karavuM, te sva-para samaya vaktavyatA kahevAya che. vasamaya vaktavyatA :| 2 se kiM taM sasamayavattavvayA ? sasamayavattavvayA - jattha NaM sasamae Aghavijjai paNNavijjai parUvijjai daMsijjai NidaMsijjai uvadaMsijjai / se taM sasamaya- vattavvayA / zabdArtha :-kaltha = jemAM-jyAM, salamA = svasamayanuM, Ayavidda = kathana, paUvizvapha = prajJApana, pavizva = prarUpaNA, vasiSa = darzana, vilinna = nidarzana, yavasijha - upadarzana karavAmAM Ave che te, salamayevarayA = sva samaya vaktavyatA che. bhAvArtha :- prazna- svasamaya vaktavyatAnuM svarUpa kevuM che?
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ 502 | zrI anuyogadvAra sUtra uttara- virodha na Ave te rIte svasiddhAntanuM kathana, prajJApana, prarUpaNa, darzana, nidarzana, upadarzana karavAmAM Ave, tene svasamayavaktavyatA kahevAmAM Ave che. vivecana : pUrvApara-pahelAnA ane pachInA kathanamAM virodha na Ave te rIte, potAnA siddhAnta-mAnyatAthI avirodhI evI kramabaddha vyAkhyA karavAmAM Ave te svasamaya vaktavyatA che. Avijha3 thI 3 sirU sudhInA zabdo samAnArthaka lAge che paraMtu zabdabhedathI arthabheda (vizeSArtha) thaI jAya. tethI te sarvanuM bhinna-bhinna kathana karyuM che. te A pramANe che- Ayavi6 :- sAmAnya rUpathI kathana karavuM ke vyAkhyA karavI. jema ke dharmAstikAyAdi pAMca astikAya dravya che. dharma, adharma, AkAza, jIva ane pudgala, A bahupradezI pAMce dravya trikAla avasthAyI che. pavitta :- adhikRta viSayanI pRthaka-pRthapha lAkSaNika vyAkhyA karavI. jema ke jIva ane pudgalanI gatimAM sahAyaka bane te dharmAstikAya kahevAya che, vagere. pallavijha = adhikRta viSayanI vistRta prarUpaNA karavI. jema dharmAstikAyanA asaMkhyAta pradeza che. te loka vyApI eka dravya che, vagere. vaMlijha:- daSTAMta dvArA siddhAntane spaSTa karavo. jema ke dharmAstikAyano calana sahAyaNa che, pANImAM mAchalInuM daSTAMta. viMiE :- daSTAMta dvArA siddha siddhAMtane doharAvavo te upanaya ane tenA dvArA adhikRta viSayanuM svarUpa nirUpaNa karavuM. jema mAchalInA taravAmAM pANI sahAyaka che tema dharmadravya paNa jIva ane pudgalanI gatimAM sahAyaka thAya che. 3valaMMi6 - samasta kathanano upasaMhAra karI, potAnA siddhAntanuM sthApana karavuM. jema ke A prakAranA svarUpavALA dravyane dharmAstikAya kahe che. parasamaya vaktavyatA :| 3 se kiM taM parasamayavattavvayA ? parasamayavattavvayA- jattha NaM parasamae Aghavijjai jAva uvadasijjai / se taM parasamayavattavvayA / bhAvArtha :- prazna- parasamaya vaktavyatAnuM svarUpa kevuM che? | uttara- je vaktavyatAmAM parasamaya-anyamatanA siddhAntanuM kathana karavAmAM Ave. thAvat upadarzana karavAmAM Ave, te parasamaya vaktavyatA kahevAya che.
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 31/vaktavyatA che. 503. vivecana : jemAM svamata nahIM paraMtu paramata-para siddhAntanI vyAkhyA karavAmAM Ave te parasamayavaktavyatA che. jema ke sUtrakRtAMga sUtranA prathama adhyayanamAM lokAyatikono siddhAnta spaSTa karyo che. saMti paJcamahabbhUyA, ihamegesiM AhiyA / puDhavI Au teu ya, vAu AgAsa paMcamA // ee paMcamahabbhUyA, tebbho egotti AhiyA / aha tesiM viNAseNaM, viNAso hoi dehiNo / nAstikonA mate sarvaloka vyApI pRthvI, jala, teja, vAyu ane AkAza, te pAMca mahAbhUta kahevAya che. A pAMca mahAbhUtothI jIva abhinna che. jyAre A pAMca mahAbhUta zarIrAkAra pariNata thAya tyAre jIvanAmaka padArtha utpanna thAya che. te pAMca mahAbhUta chUTA paDI jAya tyAre jIvano nAza thAya che. A mata jaina darzanano nathI te lokAyatikano mata hovAthI parasiddhAnta che. A rIte je vaktavyatAmAM parasiddhAntanI prarUpaNA karavAmAM Ave te parasamaya vaktavyatA kahevAya che. svasamaya-parasamaya vaktavyatA :| 4 se kiM taM sasamayaparasamayavattavvayA ? sasamayaparasamayavattavvayA jattha NaM sasamae parasamae Aghavijjai jAva uvadasijjai / se taM sasamayaparasamayavattavvayA / bhAvArtha :- prazna- svasamaya-parasamaya vaktavyatAnuM svarUpa kevuM che? | uttara- je vaktavyatAmAM svasamaya-parasamaya baMnenuM kathana, prajJApana, prarUpaNa, darzana, nidarzana upadarzana karavAmAM Ave tene svasamaya-parasamaya vaktavyatA kahe che. vivecana : je kathana svasamaya ane parasamaya ubhayarUpe hoya te svasamaya-parasamaya vaktavyatA kahevAya che. jema ke AgAramAvasaMtA vA, AraNNA vAvi pavvayA / imaM darisaNamAvaNNA, savvadukkhA vimuccai // je vyakti AgAra--gharamAM rahenAra gRhastha hoya, araNyavAsI hoya ke pravrajita(zAkyAdi hoya),
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 ] zrI anuyogadvAra sUtra A darzana-siddhAntane svIkAre, dhAraNa, grahaNa kare to sarva duHkhothI mukta thaI jAya che. A kathanamAM ubhayamukhI vRtti hovAthI jaina, bauddha, sAMkhya koIpaNa darzanavALA mATe te artha potAnA matAnurUpa thAya che. tethI potA mATe svasamaya vaktavyatArUpa ane anya mATe parasamayavaktavyatA rUpa thAya, mATe tene svasamaya-parasamayavaktavyatA rUpa samajavuM. vaktavyatA viSayaka nacadaSTio :| 5 iyANiM ko Nao kaM vattavvayamicchai ? tattha Negama-saMgaha-vavahArA tivihaM vattavvayaM icchaMti,taM jahA- sasamayavattavvayaM parasamayavattavvayaM sasamayaparasamayavattavvayaM / zabdArtha - La = A traNa vaktavyatAmAMthI, = kayo naya, vattathvayam = kaI vaktavyatAne, chati = Icche che-mAnya kare che? bhAvArtha :- prazna- A traNa prakAranI vaktavyatAomAMthI kayo naya kaI vaktavyatAne svIkAre che? uttara- naigamanaya, saMgrahanaya ane vyavahAranaya A traNe naya, traNa prakAranI vaktavyatAne svIkAre che. yathA- (1) svasamaya vaktavyatA (2) parasamaya vaktavyatA (3) ubhaya vaktavyatA. | 6 ujjusuo duvihaM vattavvayaM icchai, taMjahA- sasamayavattavvayaM parasamayavattavvayaM tattha NaM jA sA sasamayavattavvayA sA sasamaya paviTThA, jA sA parasamayavattavvayA sA parasamaya paviTThA, tamhA duvihA vattavvayA, Natthi tivihA vattavvayA / zabdArtha :-samaya = svasamayamAM, va = samAviSTa thaze, aMtarbhata thaze, paralamayaM vaddA = parasamayamAM aMtarbhata thaze. bhAvArtha :- RjusUtranaya svasamayavaktavyatA ane parasamaya vaktavyatA, A be vaktavyatAne svIkAre che. teonA mate 'svasamaya-parasamaya ubhayarUpa A trIjI vaktavyatA svIkAraNIya nathI. A trIjI vaktavyatAmAM je svasamayarUpa aMza che, te prathama bheda svasamayamAM samAviSTa thaI jaze ane trIjI vaktavyatAno 'parasamaya' rU5 aMza bIjA bheda 'parasamaya vaktavyatA'mAM samAviSTa thaI jaze, mATe vaktavyatAnA be ja prakAra svIkAravA joIe. trividha vaktavyatA nathI. | 7 tiNNi saddaNayA [egaM] sasamayavattavvayaM icchaMti, Natthi prsmyvttvvyN| kamhA? jamhA parasamae aNaDhe aheU asabbhAve akiriyA ummagge aNuvae se micchAdasaNamiti kaTu, tamhA savvA sasamayavattavvayA, Natthi
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 31/vaktavyatA Choch parasamayavattavvayA Natthi sasamayaparasamayavattavvayA / se taM vattavvayA / zabdArtha :-nanhA - kAraNa ke, samad= parasamaya, aLaduM = anartha, he = ahetu, masamAve asadbhAva, ariyA - akriya, mane - unmArga, aNuvattta - anupadeza ane, micchAdaMsaNamiti kaTTu = mithyA darzana rUpa che, te kAraNe. = bhAvArtha :- zabdanaya, samabhirUDhanaya ane evaMbhUtanaya, A traNe naya eka-svasamaya vaktavyatAne ja mAnya kare che. teonA mate parasamaya vaktavyatA nathI, kAraNake parasamaya vaktavyatA anartha, ahetu, asadbhAva, akriya, unmArga, anupadeza ane mithyAdarzanarUpa che, tethI parasamayavaktavyatA teone mAnya nathI. te ja rIte svasamaya-parasamaya ubhayarUpa vaktavyatA paNa svIkAraNIya nathI. A rIte vaktavyatAnuM svarUpa pUrNa thayuM. vivecana : nayadaSTio lokavyavahArathI laI vastunA potAnA svarUpa sudhIno vicAra kare che. pUrvanA nayo sthUla daSTithI vicAra kare che. uttarottara pachInA nayo sUkSmatAthI vicAra kare che. sAta nayamAMthI aneka prakAre vastunuM pratipAdana karanAra naigamanaya, sarva arthano saMgrAhaka saMgrahanaya, lokavyavahAra pramANe vyavahAra karavAmAM tatpara vyavahAranaya, A traNe nayanI mAnyatA che ke lokamAM evI paraMparA, rUDhI che tethI sva, para, ubhaya samayarUpa vaktavyatAno svIkAra karavo joIe. RjusUtra naya pUrvanaya karatAM vizuddha che. tenA mate ubhayarUpa vaktavyatAno svasamaya, parasamaya, A be vaktavyatAmAM samAveza thaI jAya che mATe be ja vaktavyatA che. ubhayarUpa vaktavyatA te RRjusUtranayane mAnya nathI. zabdAdi traNe naya ekamAtra svasamayavaktAvyatAno svIkAra kare che. teonA mate parasamayavaktavyatA anartha, ahetu vagere mithyAdarzanarUpa che mATe asvIkAraNIya che. svamata ja hitakArI, kalyANakArI, AdaraNIya che, mATe te eka ja svIkAraNIya che. (1) anarthakArI :- parasamaya anartharUpa che. jema ke parasamaya 'nasyevAtmA' 'AtmA nathI' vagere anarthanuM pratipAdana kare che. tethI te anartharUpa che. jo AtmAno ja abhAva che to teno pratiSadha koNa kare ? je A vicAra kare che ke 'huM nathI' te ja jIva-AtmA che. jIva sivAyanA anya jaDa padArthamAM saMzaya paNa nathI. A rIte anarthatA-visaMgatio, visaMvAditAo parasamayamAM che mATe te anartharUpa che. (2) ahetu :- parasamaya aheturUpa paNa che. 'nAtyevAtmA atyantAnupalaLyeH' AtmA nathI kAraNa ke tenI atyanta anupalabdhi che. A anumAna prayogamAM AtmA nathI, te vAta siddha karavA je anupalabdhi kAraNa hetu Apyo che, te hetu hetvAbhAsa che. AtmAnA jJAnAdi guNonI upalabdhi thAya che. jema ghaDAnA rUpa--varNa vagere guNo upalabdha hovAthI, ghaTanI sattA svIkAravAmAM Ave che; tema AtmAnA jJAnAdi guNo upalabdha che mATe tenI sattA paNa svIkAravI joIe. ahIM AtmAnA guNo upalabdha che
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ [506] zrI anuyogadvAra sUtra mATe anupalabdhi rUpa je hetu Apyo te asiddha che. A rIte parasamaya aheturUpa che. (3) asadartha - parasamaya asat che. teo asabhUta arthanuM pratipAdana kare che. parasamaya AtmAne kSaNabhaMgara mAne che. te asalUpa che. AtmAkSaNika ja che, nAzanA ja svabhAvavALo che, to dharmano upadeza Apavo, satkAryo karavA vagere lokavyavahAra zA mATe ? jo AtmA kSaNabhaMgura ja hoya to paralokamAM koNa jAya? mATe AtmAne kSaNika kahevo te asadu mAnyatA che. asaturUpa che. A rIte para samaya asabhUtane svIkAre che. (4) akiya :- parasamayavALA ekAnta zUnyatAnuM pratipAdana kare che. tethI temanA matamAM koIpaNa prakAranI kriyA saMbhavita nathI, kartA paNa nathI. kartA-kriyA badhuM ja zUnya mAnavuM paDaze. jo ema na mAne to sarva zUnyatAno siddhAnta raheze nahIM. A zunyavAdI parasamaya niSkriya che. (5) unmArga:- parasamaya unmArgagAmI che arthAtu teo paraspara viruddha vacanavALA mArge cAlanAra che. parasamaya kyAreka ema kahe ke koI paNa prANIonI hiMsA karavI na joIe. badhA ja prANIone potAnA AtmA jevA mAnavA joIe. AvA kathana sAthe teo ema paNa kahe che ke azvamegha vagere yajJamAM pazuono bali Apavo joIe. A rIte hiMsA vagerenuM pratipAdana hovAthI ane pUrvAparanA kathanamAM virodha hovAthI te unmArge laI jAya che. () anupadeza - parasamaya anupadeza-kutsita upadezarUpa che. upadeza to vyaktine hitarUpa pravRttimAM joDe ane ahitarUpa pravRttithI choDAve che. jyAre A parasamayavAdIonA kSaNikavAdarUpa siddhAMta ahitamAM pravRtti karAve che. badhu kSaNika che. AtmA paNa kSaNika che. to je pApakarma karyuM che, tevo AtmA kSaNamAM nAza pAmI javAnA kAraNe naraka vagere gatimAM jaI pApakarmanuM phaLa-duHkha vagere bhogavI zakaze nahIM. narakagatimAM jAya teTalo samaya te AtmA Takaze nahIM. to pachI A karavuM, A na karavuM evuM zA mATe rAkhavuM? phaLano Dara na rahevAthI jIva ahitamAM paNa pravRta thaze, mATe parasamayano upadeza hitakArI nathI. A rIte parasamaya anartha, ahetu vagere rUpa hovAthI mithyAdarzana rUpa che. tethI ja zabdAdi traNe nayo parasamayavaktavyatAne svIkAratA nathI. A rIte 'vaktavyatA' nAmaka cothA upakrama dvAranuM varNana pUrNa thayuM. 1 prakaraNa-31
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 32/arthAdhikAra batrIsamuM prakaraNa upakramano pAMcamo bheda arthAdhikAra 507 AvazyakanA cha adhyayananA artha : 1 se kiM taM atthAhigAre ? atthAhigAre jo jassa ajjhayaNassa atthaahigo ! teM nahIM sAvajjajogavirai, ukkittaNa, guNavao ya paDivattI / khaliyassa NiMdaNA, vaNatigiccha guNadhAraNA ceva // 123 // setaM atthAhigAre / zabdArtha :-asthAhire = arthAdhikAra, no = je, nassa = jeno, bAvaLalsa = adhyayanano, atyAdi ro= (artha varNa viSayaka te teno) arthAdhikAra kahevAya che, sAvajgano virati-sAvadhayoga virati, kavittaLa = utkIrtana, muLavo pahivattI = guNavAnanI pratipatti arthAt Adara sanmAna, haliyasTsa = skhalanAonI, bivA = niMdA, vaLatiSi = traNacikitsA, muLadhAkhA = guNadhAraNa. bhAvArtha :- prazna- arthAdhikAranuM svarUpa kevuM che ? uttara- Avazyaka sUtranA je adhyayanano je varNa viSaya-artha viSaya hoya, tenuM kathana karavuM te arthAdhikAra kahevAya che. jema ke-(1) sAvadha yoga virati (2) utkIrtana (3) guNavAnanI vinaya pratipatti (4) skhalanAonI niMdA (5) vraNa cikitsA (6) guNadhAraNA. A sAmAyika Adi cha adhyayanono arthAdhikAra che. vivecana : je adhyayanano je artha hoya te teno arthAdhikAra kahevAya. Avazyaka sUtranA cha adhyayananA gAthAmAM kahela cha varNa viSaya che. te teno arthAdhikAra kahevAya che. (1) sAmAyika adhyayanano varNa viSaya--teno artha sAvadhayoga virati eTale sAvadha vyApArano tyAga che.
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 508 ] zrI ayogavAra sUtra (2) caturvizatistava adhyayanano artha utkIrtana-stuti karavI te che. (3) vaMdanA adhyayanano artha guNavAna puruSane sanmAna ApavuM, vaMdanA karavI te che. (4) pratikramaNa adhyayanano artha AcAramAM thayela alanAonI-aticAronI niMdA karavI te che. tethI teno arthAdhikAra alanA niMdA' kahevAya. (5) kAryotsarga adhyayanano artha vraNa cikitsA che. (6) pratyAkhyAna adhyayanano artha guNadhAraNA che. A rIte adhyayananA artha, vaNya viSaya ja arthAdhikAra kahevAya che. A rIte upakrama dvAranA pAMcamA bheda arthAdhikAranuM varNana pUrNa thayuM. ' II prakaraNa-3ra saMpUrNa |
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 33/samavatAra 509 'tetrIsamuM prakaraNa upakramano chaThTho bheda-samavatAra samavatAranA prakAra :| 1 se kiM taM samoyAre ? samoyAre chavvihe paNNatte, taM jahA- NAmasamoyAre ThavaNAsamoyAre davvasamoyAre khettasamoyAre kAlasamoyAre bhAvasamoyAre / bhAvArtha :- prazna- samavatAranuM svarUpa kevuM che? uttara- samavatAranA cha prakAra che. te A pramANe che - (1) nAma, (ra) sthApanA, (3) dravya, (4) kSetra, (5) kALa ane (6) bhAva. vivecana : samavatAra eTale samAvuM-samAviSTa thavuM. vastu potAnAmAM, paramAM, ubhayamAM kyAM samAviSTa thAya che? kyAM aMtarbhata thAya che, teno vicAra karavo te samavatAra kahevAya che. tenA sUtra kathita nAma Adi cha bheda che. nAma-sthApanA-dravya samavAtara : | 2 se kiM taM NAmasamoyAre ? NAma-ThavaNAo puvvavaNiyAo / bhAvArtha :- prazna- nAma samavatAranuM svarUpa kevuM che? uttara- nAma samavatAra ane sthApanA samavatAranuM svarUpa varNana pUrvavat arthAt AvazyakatA varNana pramANe jANavuM. | 3 se kiM taM davvasamoyAre ? davvasamoyAre duvihe paNNatte, taM jahA- Agamao ya / NoAgamao ya jAva se taM bhaviyasarIradavvasamoyAre / bhAvArtha :- prazna- dravyasamavatAranuM svarUpa kevuM che?
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 ] zrI anuyogadvAra sUtra uttara-dravyasamavatAranA be bheda che, te A pramANe che-Agamata dravyasamavatAra ane noAgamataH dravyasamavatAra yAvat bhavyazarIra noAgamata dravyasamavatAra sudhInuM varNana AvazyakanI samAna jANavuM. | 4 se kiM taM jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvasamoyAre ? jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvasamoyAre tivihe paNNatte, taM jahAAyasamoyAre, parasamoyAre, tadubhayasamoyAre / savvadavvA vi ya NaM AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarati, parasamoyAreNaM jahA kuMDe badarANi, tadubhayasamoyAreNaM jahA ghare thaMbho AyabhAve ya, jahA ghaDe gIvA AyabhAve ya / zabdArtha - bhAve = AtmabhAva-potAnA svarUpamAM ja, soyAMti = rahe che, samAviSTa thAya che, parasamocAI = para samavatAranI apekSAe, nadI = jema, te DAmAM, vakhi = bora, takumayasanothA = tadubhaya samavatAranI apekSAe, nahIM = jema, kare = gharamAM, kaMbo = thAMbhalo, na paDe javA = jema ghaDAmAM grIvA, AvabhAve ya = (tema) parabhAva ane AtmabhAvamAM rahe che. bhAvArtha :- prazna- jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravyasamavatAranuM svarUpa kevuM che? uttara- jJAyakazarIra bhavyazarIra vyatirikta dravyasamavatAranA traNa bheda che. jema ke (1) AtmasamavatAra, (2) parasamavatAra (3) ubhayasamavatAra. AtmasamavatAranI apekSAe sarvadravya AtmabhAva-potAnA svarUpamAM ja rahe che. parasamavatAra nI apekSAe kuMDAmAM boranI jema parabhAvamAM rahe che. tadubhaya samavatAranI apekSAe gharamAM thAMbhalo ane ghaTamAM grIvAnI jema parabhAva tathA AtmabhAva baMnemAM rahe che. vivecana : samavatAra eTale samAviSTa thavuM, rahevuM. pratyeka dravya-padArtha kyAM rahe che? teno vicAra nizcayanaya ane vyavahAranayathI karavAmAM Ave che. nizcayanayathI sarva dravya potAnA svarUpamAM-AtmabhAvamAM ja rahe che. nijasvarUpathI bhinna tenuM koI astitva ja nathI. vyavahAranayathI vicAra karatAM dravya parabhAvamAM paNa rahe che. jema bora kaMDAmAM rahe che. devadatta gharamAM rahe che. dravya-padArthano je AdhAra, temAM te rahe che, tema lokamAM vyavahAra thAya che. ubhayarUpatAmAM nizcaya ane vyavahArano yugapa- eka sAthe vicAra karavAmAM Ave che. je gharamAM thAMbhalo rahe che te AtmabhAvamAM paNa rahe che ane gharamAM paNa rahe che. tema pratyeka dravya potAnA svabhAvamAM rahI, anya dravyanA AdhAre paNa rahe che. mAtra parabhAva samavatAranuM koI daSTAMta nathI. sUtramAM kuMDAmAM bora'nuM je daSTAMta AvyuM che, te ubhayarUpatAnuM ja daSTAMta kahevAya, kAraNa ke bora svasvarUpamAM paNa rahe ja che. ekalA parabhAvamAM rahetA koI dravya-padArtha nathI. tethI parabhAva samavatAranuM daSTAMta zakya nathI. tethI ahIM AtmabhAvathI alaga
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ pra2za 33 / sabhavatAra 511 vivakSA na karatAM nAma mAtrathI teno pRthak nirdeza karela che. vAstavamAM samavatAranA be prakAra che-- AtmasamavatAra ane ubhaya samavatAra. te vAtane spaSTa karatAM sUtrakAra kahe che. 5 | ahavA jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvasamoyAre duvihe paNNatte, taM jahA- AyasamoyAre ya tadubhayasamoyAre ya / causaTThiyA AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoyAreNaM battIsiyAe samoyarati AyabhAve ya / battIsiyA AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoyAreNaM solasiyAe samoyarai, AyabhAve ya / solasiyA AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoyAreNaM aTThabhAiyAe samoyarai, AyabhAve ya / aTThabhAiyA AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoyAreNaM caubhAiyAe samoyarai AyabhAve ya / caubhAiyA AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoyAreNaM addhamANIe samoyarai AyabhAve ya / addhamANI AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoyAreNaM mANIe samoyarai, AyabhAve ya / se taM jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvasamoyAre / se taM NoAgamao davvasamoyAre / se taM davvasamoyAre / AGEArtha :- battIsiyA dvAtriMziDA, solasiyAe = SoDaziprabhAM rahe che, aTThabhAiyAe = aSTa lAgiDAmAM, caubhAiyAe = yaturbhAgiDAmAM, addhamANIe = ardhabhAnImAM, mANIe = bhAnImAM (bhAzI mAM - kheDa bhaemA) rahe che. bhAvArtha:- athavA jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravya samavatAranA be prakAra kahyA che. AtmasamavatAra ane tadubhaya samavatAra. jema catuSTikA AtmasamavatArathI AtmabhAvamAM rahe che ane tadubhaya samavatAranI apekSAe dvAtriMzikAmAM paNa rahe che ane AtmabhAvamAM paNa rahe che. dvAtriMzikA AtmasamavatAranI apekSAe AtmabhAvamAM rahe che. taddabhayasamavatAranI apekSAe SoDazikAmAM ane AtmabhAvamAM rahe che. SoDazikA AtmasamavatArathI AtmabhAvamAM samavatIrNa thAya che. tadubhaya samavatArathI aSTabhAgikAmAM ane AtmabhAvamAM samavatarita thAya che. aSTabhAgikA AtmasamavatArathI AtmabhAvamAM samavatIrNa thAya che. tadubhaya samavatArathI cArtubhAgikAmAM ane AtmabhAvamAM samavatIrNa thAya che. caturbhAgikA Atma samavatAranI apekSAe AtmabhAvamAM rahe che. taddabhayasamavatAranI apekSAe
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 | zrI anuyogadvAra sUtra ardhamAnImAM ane AtmabhAvamAM rahe che. ardhamAnikA AtmasamavatAranI apekSAe AtmabhAvamAM samavatarita thAya che. tadubhaya samavatAranI apekSAe mAnikAmAM samavatarita thAya che ane AtmabhAvamAM samavatarita thAya che. A jJAyakazarIra bhavyazarIra vyatirikta dravyasamavatAranuM varNana che. A rIte noAgamathI dravyasamavatAra ane samuccaya dravya samavatAranI prarUpaNA pUrNa thaI. vivecana : pratyeka dravya svasvarUpanI apekSAe potAnA svabhAvamAM, AtmabhAvamAM ja rahe che, paraMtu vyavahArathI manAya che ke te potAnAthI vistRtamAM samAviSTa thAya che. vyavahArathI jyAre potAnAthI moTA vistRtamAM samAveza pAme te samaye paNa te dravyanuM svataMtra astitva hovAthI potAnA svarUpamAM to rahe ja che. koI dravya ekaluM parasamavatAra hoya tevuM saMbhavita nathI. paramAM rahevA chatAM padArtha potAnA svarUpamAM to rahe ja che mATe AtmabhAva ane ubhayabhAva samavatAra ghaTita thaI zake che, paNa parasamavatAra ghaTita thaI zakato nathI. tethI sUtrakAre ahIM be ja prakAranA samavatAra grahaNa karyA che. mAnI ardhamAnI vagere magadhadezanA pracalita mApa che. tarala padArtha-pravAhI padArthane mApavA mATe upayogamAM AvatA A pAtravizeSa che. 4 pala catuSpaSTikA 8 pala dvAtrizikA 16 pala SoDazikA hara pala aSTabhAgikA 64 pala caturbhAgikA 128 pala = ardhamAnikA 256 pala = mAnikA. A pramANe mApavizeSanA pAtra pracalita hatA. nizcayanayathI A sarva potAnA svarUpamAM samavatarita thAya che-rahe che. vyavahArathI potAnA AtmasvarUpamAM rahevAnI sAthe potAnAthI vistRta mApamAM samAveza pAme che. catuSyaSTikA kAtrizikAmAM, kArniMzikA SoDazikAmAM, SoDazikA aSTabhAgikAmAM, aSTabhAgikA caturbhAgikAmAM, caturbhAnikA ardhamAnikAmAM ane ardhamAnikA mAnikAmAM rahe che. potAnA AtmabhAvamAM paNa rahe che Ama AtmabhAvamAM ane ubhayabhAvamAM samavatAra pAme che. kSetrasamavatAra : 6 se kiM taM khettasamoyAre ? khettasamoyAre duvihe paNNate, taM jahA- AyasamoyAre
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakakaraNa 33/samavatAra 513 ya tadubhayasamoyAre ya / bharahevAse AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoyAreNaM jaMbuddIve samoyarai AyabhAve ya / jaMbuddIve dIve AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoyAreNaM tiriyaloe samoyarai AyabhAve y| tiriyaloe AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoyAreNaM loe samoyarai AyabhAve ya / se taM khettasamoyAre / bhAvArtha :- prazna- kSetrasamavatAranuM svarUpa kevuM che ? uttara- kSetra samavatAranA be prakAra, te A pramANe che - (1) AtmasamavatAra (2) tadubhaya samavatAra. bharatakSetra AtmasamavatAranI apekSAe AtmabhAvamAM samavatarita thAyache. tadubhaya samavatAranI apekSAe jaMbudrIpamAM ane AtmabhAvamAM samAviSTa thAya che. jaMbudrIpa AtmasamavatAranI apekSAe AtmabhAvamAM rahe che. taddabhayasamavatAranI apekSAe tiryazloka (madhyalokamAM)ane AtmabhAvamAM samavatirata thAya che. tiryazloka AtmasamavatAranI apekSAe AtmasvarUpamAM sthita che. taddabhayasamavatAranI apekSAe lokamAM ane AtmabhAvamAM sthita che. A kSetrasamavatAranuM svarUpa che. vivecana : kSetra pote potAnA svarUpamAM to rahe ja che, sAthe laghukSetra potAnAthI bRhat kSetramAM samAviSTa thAya, tene kSetra samavatAra kahe che. bharata kSetra potAnA nijasvarUpamAM samavatarita che ane vyavahArathI jaMbudrIpamAM samavatarita che. jaMbudrIpa madhyalokamAM ane madhyaloka, lokamAM samavarita che. keTalIka pratomAM nimnokta sUtrapATha jovA maLe che. hor AyalanoyAreLa AyamAve samoyarapha tanumayasanoyAreLa alop samoyarapha AyabhAve ya / loka AtmasamavatAranI apekSAe AtmabhAvamAM samavatarita thAya che ane tadubhaya samavatAranI apekSAe alokamAM samavatarita thAya che ane AtmabhAvamAM paNa samavatarita thAya che. alokathI moTuM koI kSetra nathI. kALasamavatAra : 7 se kiM taM kAlasamoyAre ? kAlasamoyAre duvihe paNNatte, taM jahAAyasamoyAre ya tadubhayasamoyAre ya / samae AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoyAreNaM AvaliyAe
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 514 / zrI anuyogadvAra sUtra samoyarai AyabhAve ya / evaM AvaliyA ANApANU thove lave muhutte ahoratte pakkhe mAse uU ayaNe saMvacchare juge vAsasae vAsasahasse vAsasayasahasse puvvaMge puvve tuDiyaMge tuDie aDaDaMge aDaDe avavaMge avave huhuyaMge huhue uppalaMge uppale paumaMge paume NaliNaMge NaliNe, atthaNiuraMge atthaNiure auyaMge aue NauyaMge Naue pauyaMge paue cUliyaMge cUliyA sIsapaheliyaMge sIsapaheliyA paliovame sAgarovame AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoyAreNaM osappiNI ussappiNIsu samoyarai AyabhAve ya, osappiNI-ussappiNIo AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyaraMti, tadubhayasamoyAreNaM poggalapariyaTTe samoyaraMti AyabhAve ya / poggalapariyaTTe AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoyAreNaM tItaddhAaNAgaya- ddhAsu samoyarai AyabhAve ya; tItaddhAaNAgayaddhAo AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyaraMti, tadubhayasamoyAreNaM savvaddhAe samoyaraMti AyabhAve ya / se taM kAlasamoyAre / bhAvArtha :- prazna- sasamavatArarnu sva35 cha ? uttara-sasamavatAnA prA2 hyA cha. te mA prabhArI cha - (1) AtmasamavatAra (2) tadumaya samavatAra. (1) AtmasamavatAranI apekSAe samaya AtmabhAvamAM rahe che, tadubhayasamavatAranI apekSAe samaya AvalikAmAM ane AtmabhAvamAM paNa samavatarita thAya che. te 4 prabhA (2) mAsika (3) mAnA, (4) sto, (5) va, () bhuta, (7) ahorAtra, (8) pakSa, (8) mAsa, (10) *tu, (11) ayana, (12) saMvatsara, (13) yuga, (14) so varSa, (15) 2 varSa, (17) sApa varSa, (17) pUrvAna, (18) pUrva, (18) truTitAMga, (20) truTita, (21) ma''in, (22) 155, (23) ain, (24) ava, (25) DUDU , (27) DUDUDa, (27) Grain, (28) 6.4sa, (29) 5bhAMga, (30) 5, (31) nasinAMga, (32) nasina, (33) anidurAga (34) arthanihu2, (35) ayutAMga, (35) ayuta, (37) niyutAMga, (38) niyuta, (36) prayutAMga, (40) prayuta, (41) yUliga, (42) yUmiDI, (43) zIrSapraDeliga, (44) zIrSa prati, (45) pakSyopama, (46) sAgaroyama. yA sarva mAtmasamavatAranI apekSA mAtmabhAvamA 24 . tadubhaya samavatAranI apekSAe avasarpiNI-utsarpiNImAM ane AtmabhAvamAM paNa rahe che. (4) avasarpiNI-utsarpiNI kALa Atma samavatArathI AtmabhAvamAM rahe che. tadurbhaya samavatArathI pudgalaparAvartana kALamAM ane AtmabhAvamAM rahe che. (48) pudgalaparAvartanakALa
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakakaraNa 33/samavatAra 515 AtmasamavatArathI AtmabhAvamAM ane tadubhaya samavatArathI atIta-anAgatakALamAM ane AtmabhAvamAM rahe che. (49) atItaanAgatakALa AtmasamavatArathI AtmabhAvamAM ane tadubhaya samavatAranI apekSAe sarvoddhAkALamAM tathA AtmabhAvamAM rahe che. A rIte kALasamavatAranuM svarUpa jANavuM. vivecana : samayAdithI je jaNAya te kALa che. kALanuM nAnAmAM nAnuM ekama samaya che. tenAthI niSpanna AvalikA, AnaprANa, stoka, lava vagere uttarottara moTA-moTA kALavibhAga che. nizcayanayathI te sarva potAnA nijasvarUpamAM rahe che. vyavahAranayathI nijasvarUpamAM to rahe ja che paNa sAthe potAthI moTA kALa vibhAgamAM paNa rahe che,(samAviSTa thAya che.) samaya AvalikAmAM, AvalikA AnaprANamAM, AnaprANa stokamAM, stoka lavamAM, lava muhUrtamAM rahe che. tema palyopama, sAgaropama, utsarpiNI-avasarpiNI kALamAM samAviSTa thAya che. utsarpiNI--avasarpiNI pudgalaparAvartanamAM, pudgalaparAvartana atIta anAgatamAM, atIta anAgatakALa sarva addhAkALamAM samavatarita thAya che. pudgala parAvartana kALa asaMkhyAta avasarpiNI-utsarpiNI kALa pramANa che. samaya mAtra pramANavALA vartamAnakALamAM teno samAveza thaI na zake kAraNa ke pudgala parAvartana ! bRhad kALa vibhAga che. vartamAna kALa alpa pramANavALo kALavibhAga che. nAno kALavibhAga moTA kALavibhAgamAM samavarita thAya paNa potAnAthI nAnA kALavibhAgamAM samavatarita thaI zake nahIM. tethI anaMta samayavALA atIta- anAgata kALamAM pudgalaparAvartana samavatarita thAya che. sarvADhAkAlathI moTuM koI kAla nathI tethI te koImAM samavatirata thato nathI AtmabhAvamAM ja teno samavatAra thAya che. bhAvasamavatAra : 8 se kiM taM bhAvasamoyAre ? bhAvasamoyAre duvihe paNNatte, taM jahA - AyasamoyAre ya tadubhayasamoyAre ya / kohe AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyarai, tadubhayasamoyAreNaM mANe samoyarai AyabhAve ya / evaM mANe mAyA lobhe rAge mohaNijje aTThakammapagaDIo AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyaraMti, tadubhayasamoyAreNaM chavvihe bhAve samoyaraMti AyabhAve ya / evaM chavvihe bhAve jIve jIvatthikAe AyasamoyAreNaM AyabhAve samoyaraMti, tadubhayasamoyAreNaM savvadavvesu samoyaraMti AyabhAve ya / ettha saMgahaNI gAhAkohe mANe mAyA lobhe, rAge ya mohaNijje ya / pagaDI bhAve jIve jIvatthikAya savvadavvA ya // 124 // se taM bhAvasamoyAre / se taM samoyAre / se taM uvakkame /
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516 | zrI ayogavAra sUtra bhAvArtha :- prazna- bhAvasamavatAranuM svarUpa kevuM che? uttara- bhAvasamavatAranA be prakAra kahyA che. jema ke AtmasamavatAra ane tadubhayasamavatAra. AtmasamavatAranI apekSAe krodha nijasvarUpamAM rahe che. tadubhayasamavatAranI apekSAe mAnamAM ane nijasvarUpamAM samavatIrNa che. te ja rIte mAna, mAyA, lobha, roga, mohanIya, ATha karmaprakRtio AtmasamavatArathI AtmabhAvamAM ane tadubhayasamavatArathI cha prakAranA bhAvomAM ane AtmabhAvamAM rahe che. te ja rIte audayika vagere cha bhAva jIvamAM, jIva jIvAstikAyamAM, jIvAstikAya dravyamAM ane nijasvarUpamAM paNa samavatarita thAya che. tenI saMgrahaNI gAthAno artha A pramANe che- krodha, mAna, mAyA, lobha, rAga, mohanIyakarma, karmaprakRti, bhAva, jIva, jIvAstikAya ane sarvadravya, AtmasamavatArathI pota-potAnA svarUpamAM ane tadubhayasamavatArathI pararUpa ane svasvarUpamAM paNa rahe che. A bhAva samavatAranuM varNana thayuM. A rIte upakramanA chaThThA bheda samavatAranI ane anuyoganA prathama vAra upakramanI vaktavyatA pUrNa thAya che. vivecana : jIvanA jJAnAdika svAbhAvika bhAvo ane krodhAdi kaSAyo vaibhAvika bhAvonA samavatArano vicAra karavo te bhAvasamavatAra kahevAya che. tenA AtmabhAva samavatAra ane tadubhaya samavatAra evA be bheda che. krodha-mAna vagere audayika bhAva che. tethI tenuM bhAvasamavatAramAM grahaNa karyuM che. krodha ahaMkAra vinA utpanna na thAya tethI ubhayasamavatAranI apekSAe krodhano mAnamAM samavatAra karela che. kSapakazreNIvALA jIva mAnanA dalikone mAyAmAM prakSipta karI kSaya kare che. mAyAnA dalikone lobhamAM prakSipta karI kSaya kare che, tethI mAnano mAyAmAM ane mAyAno lobhamAM samavatAra karela che. lobha rAgano ja eka prakAra che tethI teno rAgamAM ane rAga e mohanIyano bheda che, tethI te mohanIyakarmamAM, mohanIyakarma karmano prakAra che, tethI te aSTakarma prakRtimAM, karmaprakRtionI audayika, aupathamika vagere bhAvomAM pravRti che, tethI aSTakarma upazama Adi bhAvamAM samAviSTa thAya che. cha bhAva jIvane Azrita che, tethI teno jIvamAM samAveza thAya che. jIva jIvAstikAyanA bhedarUpe che, tethI jIva jIvAstikAyamAM ane jIvAstikAya dravyAzrita hovAthI samastadravyamAM samavatarita thAya che. sAmAyikano samavatAra :- Avazyaka sUtranA cha adhyayanamAMthI prathama adhyayana sAmAyika' para cAra anuyoga dvAra che. temAM prathama upakrama dvAra che. upakramano prathama bheda che AnupUrvI, AnupUrvInA dasabhedamAMthI utkIrtanAnupUrvI ane gaNanAnupUrvImAM sAmAyika samatarita thAya che. nAmanA uccAraNane utkIrtana kahevAmAM Ave che. sAmAyika, caturvizatistava vagere cha AvazyakonA nAmanuM uccAraNa karavAmAM Ave che. sAmAyika, caturvizatistava vagere cha AvazyakonA nAmanuM uccAraNa karavuM te utkITarna kahevAya che. sAmAyika utkIrtanano viSaya hovAthI teno utkIrtanAnupUrvImAM samAveza thAya che. eka--be-traNa vagere gaNavAnI paddhatine gaNanAnaparva kahevAmAM Ave che. sAmAyikAdi adhyayanonI
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 33/samavatAra . [ 517 | gaNanA karI zakAya che mATe teno gaNanApUrvamAM samavatAra thAya che. jyAre te cha adhyayanonI pUrvAnupUrvImAM gaNanA karavAmAM Ave tyAre sAmAyika adhyayana prathama sthAna para, pakSAnupUrvIthI gaNanA karatAM chaThThA sthAnane ane anAnupUrvAthI gaNanA karatAM bIjA, trIjA vagere sthAne hoya che. A rIte AnupUrvAnI apekSAe tenuM niyata sthAna rahetuM nathI. vAstavamAM to tenuM prathama sthAna ja che. upakamanA bIjA bheda 'nAma'nA dasa prakAramAMthI chaThThA prakAra, audAyikAdi cha bhAvamAM sAmAyika samavatarita thAya che. sAmAyika zratajJAnarUpa hovAthI te kSAyopathamika bhAvamAM samavatarita thAya che. upakamanA trIjA bheda pramANanA cAra prakAramAMthI sAmAyika bhAvapramANamAM samavatarita thAya che. bhAvapramANanA guNa, naya ane saMkhyA A traNa prakAramAMthI sAmAyika guNapramANamAM ane saMkhyA pramANamAM samavatarita thAya che. keTalAka AcArya naya pramANamAM paNa sAmAyikane samavatarita kare che. guNapramANamAM jIvaguNa pramANamAM sAmAyika samavatarita thAya che, ajIvaguNa pramANamAM nahIM. sAmAyika jIvanA upayoga rUpa che, tethI jIvaNa pramANamAM samAviSTa che. jIvaguNa pramANamAM jJAnadarzana,cAritra A traNa bheda che. sAmAyika A traNemAM samavatarita thAya che. dezavirati-sarvavirati baMne sAmAyika cAritra svarUpa paNa che tethI cAritra pramANamAM paNa samavatarita thAya che. samyaka sAmAyika darzana pramANamAM samavatarita thAya che. sAmAyika jJAnarUpa hovAthI jJAnaguNa pramANamAM samavatarita che. jJAnapramANa, pratyakSa, anumAna, Agama, upamAnanA bhedathI cAra prakAranuM che. sAmAyika Apta upadezarUpa che, tethI te Agama pramANamAM aMtabhAvita thAya che. Agama laukika ane lokottara be prakAranA che. tIrthakara praNIta hovAthI sAmAyikano lokottara AgamamAM samavatAra thAya che. lokottara AgamanA AtmAgama, anaMtarAgama ane paraMparAgama traNa prakAra che, A traNe prakAramAM sAmAyika samAviSTa thAya che. saMkhyA pramANanA ATha bhedamAMthI sAmAyika parimANa' nAmanA pAMcamAM bhedamAM samAviSTa thAya che. upakamanA cothA bhedarU5 vaktavyatA be prakAranI che-svasamaya ane tadubhaya vaktavyatA. te bemAMthI sAmAyika svasamayavaktavyatAmAM samAviSTa thAya che. A rIte sAmAyikano samavatAra samajavo. ahIM samavatAra varNananI pUrNatA sAthe anuyoganA prathama kAra upakrama adhikAranI vaktavyatA pUrNa thAya che. II prakaraNa-33
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 zrI ayogavAra sUtra vaktavyatA-arvAdhikAra-samavatAra anuyoga dvArA svasamaya parasamaya sva-para vaktavyatA vaktavyatA samaya vaktavyatA Avazyaka adhyayana cha che mATe tenA mATe artha paNa cha che. sAvadhayoga utkIrtana guNavAna alanA traNa guNa virati pratipati niMdA cikitsA dhAraNA nAma sthApanA dravya kSetra kALa bhAva tadubhaya samavatAra Atma samavatAra tadubhAya samavatAra AgamataH T jJAyaka zarIra noAgamataH Atma T -1 samavatAra bhavya vyatirikta. zarIra. | | Atma tadurbhaya samavatAra samavatAra Atma para ubhaya Atma tadubhaya samavatAra samavatAra samava, samava samava.
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 34/adhyayana niApa 519 | 'cotrIsamuM prakaraNa bIjuM anuyogadvAra - nikSepa [adhyayana - nikSepa nikSepanA prakAra :| 1 se kiM taM Nikkheve ? Nikkheve tivihe paNNatte, taM jahA- ohaNipphaNNe ya NAmaNipphaNNe ya suttAlAvagaNipphaNNe ya / bhAvArtha :- prazna- nikSepanuM svarUpa kevuM che? uttara- nikSepanA traNa prakAra che, te A pramANe che - (1) oghaniSpanna nikSepa, (2) nAmaniSpanna nikSepa, (3) sutrAlApakaniSpanna nikSepa. vivecana : ISTa vastunA nirNaya mATe aprakRta(aprAsaMgika) arthanuM nirAkaraNa karI prakRta(prAsaMgika) arthanuM vidhAna karavuM te nikSepa kahevAya che. eka zabdanA aneka artha thAya che. prasaMgAnusAra anya arthone dUra karI ucita arthane grahaNa karavo, tene nikSepa kahevAmAM Ave che. nikSepa eTale mUkavuM. zabdane aneka arthamAMthI ISTa arthamAM mUkavo tene nikSepa kahe che. jema ke 'Indra' zabdanA aneka artha thAya che. koI vyaktinuM nAma Indra hoya to te Indra zabdathI grahaNa thAya. IndranI pratimA Indra kahevAya, koI vyakti Indra banavAnI hoya te Indra kahevAya ane devonA adhipati paNa Indra kahevAya che."koI kahe Indrane A vastu Apo" tyAre devonA adhipati Indrane ApavA na javAya. tyAre je vyaktinuM Indra nAma hoya te vyaktirUpa artha grahaNa karI tene vastu apAya. 'rAjakuMvarI IndranI pUjA karaze' tema koI kahe tyAre vyaktirUpa IndranI vAta nathI paNa pratimA IndranI pUjA, A artha grahaNa karAya che. A rIte aprakRta arthane dUra karI, prakRta-ISTa arthanA vidhAnane nikSepa kahe che. (1) oghaniSNana - sAmAnyarUpe adhyayana vagere zrutanAmathI niSpanna nikSepane ghaniSpanna nikSepa kahe che.
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa20 | zrI anuyogadvAra sUtra (2) nAmaniSNana - zrutanA ja sAmAyikAdi vizeSa nAmothI niSpanna nikSepa, nAmaniSpanna nikSepa kahevAya che. (3) sutrAlApaka niSpana-remi bhaMte sAmAdya vagere sUtrAlApakathI niSpanna nikSepa sUtrAlApaka niSpanna nikSepa kahevAya che. oghaniSpanna nikSepa :| 2 se kiM taM ohaNipphaNNe ? ohaNipphaNNe cauvvihe paNNatte, taM jhaaaAyo, ane, Apa, phavaNaT I bhAvArtha - prazna- oghaniSpanna nikSepanuM svarUpa kevuM che? uttara- oghaniSpanna nikSepanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) adhyayana, (2) akSaNa, (3) Aya, (4) kSapaNA. vivecana : sUtramAM oghaniSpanna nikSepano je cAra prakArano nAmollekha che, te cAre sAmAyika, caturvizatistava vagere rU5 zruta vizeSanA ekAryavAcI sAmAnya nAma che. je vAMcavA yogya hovAthI adhyayana rUpa che tema ziSyAdine bhaNAvavAthI sutrajJAna kSINa thatuM nathI mATe akSINa che. muktirU5 lAbhanA dAtA hovAthI te 'Aya' ane karmakSaya karanAra hovAthI te 'kSapaNA che. A rIte A adhyayana vagere zrutanA sAmAnya nAmAntara hovAthI 'oghaniSpanna nikSepa che.' adhyayana nikSepa :| 3 se kiM taM ajjhayaNe? ajjhayaNe cauvvihe paNNatte, taM jahA- NAmajjhayaNe ThavaNAjjhayaNe davvajjhayaNe bhAvajjhayaNe / bhAvArtha - prazna- adhyayananuM svarUpa kevuM che? uttara- adhyayananA cAra prakAra kahyA che, te A pramANe che- (1) nAma adhyayana, (2) sthApanA adhyayana, (3) dravya adhyayana (4) bhAva adhyayana. vivecana : prarUpaNA mATe ochAmAM ochA cAra prakAranA nikSepathI varNana karavuM tevo siddhAnta che. vadhumAM vadhu
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 34/adhyayananA5 . pa21] 10 prakAre nikSepa karAya che paraMtu ahIM vastune cAra prakAre nikSipta karavAmAM AvI che. kramathI tenI vyAkhyA sUtrakAra karaze. nAma sthApanA adhyayana : 4 NAma-TThavaNAo puvvvnniyaao| bhAvArtha :- nAma ane sthApanA adhyayananuM svarUpa pUrva prakaraNamAM varNita nAma-sthApanA Avazyaka pramANe jANavuM. dravya adhyayana : 5 se kiM taM davvajjhayaNe ? davvajjhayaNe duvihe paNNatte, taM jahA- Agamao ya NoAgamao ya / bhAvArtha - prazna- dravyaadhyayananuM svarUpa kevuM che? uttara-dravyaadhyayananA be prakAra che, te A pramANe che- AgamathIdravya adhyayana ane noogamathI dravya adhyayana. |6 se kiM taM Agamao davvajjhayaNe ? ___ Agamao davvajjhayaNe- jassa NaM ajjhayaNe ti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM jAva jAvaiyA aNuvauttA Agamao tAvaiyAI davvajjhayaNAI / evameva vavahArassa vi / saMgahassa NaM ego vA aNego vA taM ceva bhANiyavvaM jAva se taM Agamao davvajjhayaNe / bhAvArtha - prazna- AgamathI dravyaadhyayananuM svarUpa kevuM che? uttara- jeNe 'adhyayana' A padane zIkhI lIdhuM che, potAnA hRdayamAM sthira, jita, mita, parijita, karyuM che vAvat jeTalA upayogathI zUnya che teTalA AgamathI dravya adhyayana che, tyAM sudhIno pATha ahIM pUrvavat jANavo. vyavahAranayano paNa te ja mata che. saMgrahanayanA mate eka athavA aneka upayoga zUnya AtmAo eka AgamataH dravya adhyayana rUpa che vagere samagra varNana AgamataH dravyaAvazyakanA varNana pramANe jANavuM. A AgamataH dravya adhyayananuM svarUpa che. 7 se kiM taM NoAgamao davvajjhayaNe ? NoAgamao davvajjhayaNe tivihe paNNatte,taM jahA- jANayasarIradavvajjhayaNe,
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ parara | zrI anuyogadvAra sUtra bhaviyasarIradavvajjhayaNe, jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvajjhayaNe / bhAvArtha - prazna- noAgamathI dravya adhyayananuM svarUpa kevuM che? uttara- noAgamathI dravya adhyayananA traNa prakAra kahyA che. te A pramANe che- (1) jJAyaka zarIra dravya adhyayana, (2) bhavya zarIra dravya adhyayana (3) jJAyake zarIra bhavyazarIra vyatirikta dravya adhyayana. | 8 se kiM taM jANagasarIradavvajjhayaNe ? jANagasarIradavvajjhayaNe- ajjhayaNapayatthAhigArajANayassa jaM sarIrayaM vavagata-cuya-caiya-cattadehaM jAva aho ! NaM imeNaM sarIrasamussaeNaM ajjhayaNe tti payaM AviyaM jAva uvadaMsiyaM ti / jahA ko diTuMto? ayaM ghayakuMbhe AsI, ayaM mahukuMbhe AsI / se taM jANayasarIradavvajjhayaNe / bhAvArtha :- prazna- jJAyakazarIra dravya adhyayananuM svarUpa kevuM che? uttara- adhyayana padanA arthAdhikAranA jJAtA-jANakAranA vyapagata caitanya, Tyuta, cyAvita ke tyaktadehane joI yAvata aho ! A zarIrarUpa pudgala saMghAte A adhyayana' padanuM vyAkhyAna karyuM hatuM thAvat upadarzita karyuM hatuM. AviSayamAM koIdaSTAMta che? hA, ghaDAmAMthI ghI ke madha kADhI lIdhA pachI paNa A ghIno ghaDo ke A madhano ghaDo hato, tevo prayoga thAya che. A jJAyaka zarIra dravya adhyayananuM svarUpa che. | 9 se kiM taM bhaviyasarIradavvajjhayaNe ? bhaviyasarIradavvajjhayaNe- je jIve joNIjammaNaNikkhaMte imeNaM ceva AdattaeNaM sarIrasamussaeNaM jiNadiTeNaM bhAveNaM ajjhayaNe tti payaM seyakAle sikkhissai Na tAva sikkhai / jahA ko diTuMto? ayaM ghayakuMbhe bhavissai, aya mahukuMbhe bhvissi| se taM bhaviyasarIradavvajjhayaNe / bhAvArtha - prazna- bhavyazarIra dravyaadhyayananuM svarUpa kevuM che? uttara- janma samaye je jIve yonisthAna choDI dIdhuM che ane A prApta zarIra samudAya dvArA jinopadiSTa bhAvAnusAra adhyayana' A padane je zIkhaze paraMtu vartamAnamAM zIkhI rahyA nathI tevA bALakanuM A zarIra bhavyazarIra dravya adhyayana kahevAya che. te mATe koI daSTAMta che? hA, jema koI ghaDAmAM ghI ke madha bharavAnuM hoya te ghaDAne vartamAnamAM ghI no
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 34/adhyayananiAkepa . [ 523] ghaDo ke madhano ghaDo kahevo, AvuM bhavyazarIra dravya adhyayananuM svarUpa che. 10 se kiM taM jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvajjhayaNe ? jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvajjhayaNe pattaya-potthayalihiyaM / se taM jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvajjhayaNe / se taM NoAgamao davvajjhayaNe / se taM davvajjhayaNe / zabdArtha :-patta = patra,pAnA polyasidiya = pustakamAM lakhela. bhAvArtha :- patra pAnA athavA pustakamAM lakhela adhyayanane jJAyakazarIra bhavya zarIra vyatirikta dravya adhyayana kahe che. A jJAyakazarIra bhavyazarIra vyatirika dravya adhyayananuM varNana che. A rIte noAgamathI dravya adhyayana temaja dravya adhyayananuM varNana pUrNa thayuM. vivecana : A sUtromAM dravya adhyayananuM varNana sUtrakAre karyuM che. tenuM vivecana dravya AvazyakanI jema ja ahIM jANavuM. bhAva adhyayana :|11 se kiM taM bhAvajjhayaNe ? bhAvajjhayaNe duvihe paNNatte, taM jahA- Agamao ya NoAgamao ya / bhAvArtha :- prazna- bhAva adhyayananuM svarUpa kevuM che? uttara- bhAva adhyayananA be prakAra che, te A pramANe che- (1) AgamataH bhAva adhyayana (2) no AgamataH bhAva adhyayana. 12 se kiM taM Agamao bhAvajjhayaNe ? Agamao bhAvajjhayaNe jANae uvautte / se taM Agamao bhAvajjhayaNe / bhAvArtha :- prazna- AgamataH bhAva adhyayananuM svarUpa kevuM che? uttara- je adhyayananA arthane jANatA paNa hoya ane temAM upayogayukta paNa hoya tene AgamataH bhAva adhyayana kahe che. 13 se kiM taM NoAgamao bhAvajjhayaNe ? NoAmagao bhAvajjhayaNe
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra ajjhappassA''NayaNaM, kammANaM avacao uvaciyANaM / aNuvacao ya NavANaM, tamhA ajjhayaNamicchati // 125 // se taM NoAgamao bhAvajjhayaNe / se taM bhAvajjhayaNe / se taM ajjhayaNe / zabdArtha -DAyAM = adhyAtmAnayana-adhyAtma eTale citta ane Anayana eTale lagADavuM. tAtparya e che ke sAmAyika vagere adhyayanamAM citta lagADavuM (tethI), mA = karmonA, avara= apacaya-kSaya thavAnuM, nirjarAnuM, 3vaviyA = pUrve bAMdhelA, ayvavo = baMdha ja na thavA devo, vALa = navA karmonuM tanhA tethI, Athamati= adhyayanane Icche che. bhAvArtha - prazna- noAgamataH bhAvaadhyayanuM svarUpa kevuM che? uttara- sAmAyika Adi adhyayanamAM citta lagADavAthI, pUrve upArjita karmono kSaya-nirjarA ane navIna karmabaMdha aTake che. A rIte saMvaranuM kAraNa hovAthI sAdhako adhyayananI abhilASA kare che. AvuM noAgamataH bhAvaadhyayananuM svarUpa che. A rIte bhAva adhyayana, adhyayana oghaniSpanna nikSepanuM varNana samApta thayuM. vivecana : A sUtromAM AgamataH ane noAgamataH bhAva adhyayananuM svarUpa che. temAM AgamataH bhAva adhyayananuM svarUpa AvazyakanI jema ja che paraMtu noAgamataH bhAva adhyayanamAM ahIM kaMIka vizeSatA che. tenuM tAtparya e che ke sAmAyika Adi adhyayananA bhAvomAM tallIna thaI athavA sAmAyikAdinA AcaraNamAM tallIna thaI jIva pUrva karmonI nirjarA ane AgAmI karmonA Azravano nirodha kare che. te noAgamathI bhAva adhyayanarUpa che. ahIM noAgamatanA laukika, lokottara vagere bheda-prabheda karyA nathI. A rIte bheda vinA ja noAgamataH bhAva adhyayananuM varNana pUrNa thayuM temaja adhyayana nikSepanI vaktavyatA pUrNa thaI. | | prakaraNa-34 saMpUNa ||
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 3pa/akSINa-Aya-kSapaNA nikSepa [ pa25 ] pAtrIsamuM prakaraNa akSINa Aya kSapaNA nikSepa akSINa oghaniSpanna nikSepa - | 1 se kiM taM ajjhINe ? ajjhINe cauvvihe paNNatte, taM jahA- NAmajjhINe ThavaNajjhINe davvajjhINe bhAvajjhINe / bhAvArtha :- prazna- akSINa dhaniSpanna nikSepanuM svarUpa kevuM che? | uttara- akSINanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) nAma, (2) sthApanA, (3) dravya (4) bhAva [ziSya praziSyanA kramathI bhaNavA-bhaNAvavAnI paraMparA cAlu rahevAthI zratano kyAre ya kSaya thato nathI, tethI zrata akSINa kahevAya che.] nAmasthApanA akSINa :| 2 NAma-ThavaNAo puvvavaNNiyAo / bhAvArtha :- nAma ane sthApanA akSaNanuM svarUpa nAma-sthApanA Avazyaka pramANe jANavuM. dravya akSINa :| 3 se kiM taM davvajjhINe ? davvajjhINe duvihe paNNatte, taM jahA- Agamao ya NoAgamao ya / bhAvArtha :- prazna- dravya akSaNanuM svarUpa kevuM che? uttara- dravya aphINanA be prakAra che, te A pramANe che- Agamata dravya akSaNa ane noAgamataH dravya akSINa. | 4 se kiM taM Agamao davvajjhINe ? / Agamao davvajjhINe jassa NaM ajjhINe tti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 52 zrI anuyogadvAra sUtra miyaM parijiyaM taM ceva jahA davvajjhayaNe tahA bhANiyavvaM, jAva se taM Agamao dvvjjhiinne| bhAvArtha :- prazna- bhAgamathI dravyamakSI- 2535 cha ? uttara- akSaNapada jeNe zIkhI lIdhuM che, sthira, jita, mita, parijita karyuM che vagere jema dravya adhyayananA prasaMge kahyuM che, tema ahIM paNa samajavuM kAvat te AgamathI dravya akSINa che. | 5 se kiM taM NoAgamao davvajjhINe ? NoAgamao davvajjhINe tivihe paNNatte, taM jahA- jANayasarIradavvajjhINe bhaviyasarIradavvajjhINe jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvajjhINe / bhAvArtha :- prazna- nomArAmataH dravyamamInu sva35 cha ? uttara- nomArAmataH dravyamakSAena / 2 che, te // prabhA - (1) yazaza2 dravya makSI, (2) bhavyazarI2 dravya akSI, (3) AyazarI2-bhavyazarI2 vyatirita dravya pakSI. | 6 se kiM taM jANayasarIradavvajjhINe ? jANayasarIradavvajjhINe- ajjhINapayatthAhikArajANayassa jaM sarIrayaM vavagaya- cuya-caiya-cattadehaM jahA davvajjhayaNe tahA bhANiyavvaM, jAva se taM jANayasarIra- davvajjhINe / bhAvArtha :- prazna- yazarIra dravyamakSIyAnuM 2135 cha ? uttara- akSINapadanA arthane jANanAra-jJAtAnuM vyapagata, zruta, cyAvita, tyakta deha vagere dravya adhyayanamAM varNana karyuM che, tevuM ahIM paNa jANavuM yAvata AvuM jJAyakazarIra noAgamataH dravyaakSINanuM sva35 che. | 7 se kiM taM bhaviyasarIradavvajjhINe ? bhaviyasarIradavvajjhINe- je jIve joNIjammaNaNikkhaMte jahA davvajjhayaNe, jAva se taM bhaviyasarIradavvajjhINe / bhAvArtha :- prazna- bhavya zarIra dravya akSArAnu 21354 cha ? uttara- samaya pUrNa thatAM je jIve yonisthAnane choDI janmane prApta karyo che vagere varNana dravya adhyayananI jema jANavuM yAvatuM A bhavyazarIra dravya akSaNanI vaktavyatA che.
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 3pa/akSINa-Aya-zapaNA nikSepa | pa27 ] |8 se kiM taM jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvajjhINe ? jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvajjhINe savvAgAsaseDhI / se taM jANayasarIra bhaviyasarIra vairite davvajjhINe / se taM NoAgamao davvajjhINe / se taM dvvjjhiinne| bhAvArtha :- prazna- jJAyakazarIra bhavyazarIra vyatirikta dravya akSaNanuM svarUpa kevuM che? | uttara-sarvAkAzazreNI, jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravya akSINa rUpa che. A noAgamataH dravya akSINanuM varNana che. A rIte dravya akSaNanuM kathana pUrNa thAya che. vivecana : A sUtromAM nAma, sthApanA ane dravya akSINanuM varNana karyuM che. te varNana dravyaadhyayana ane dravya Avazyaka pramANe ja che. tethI sUtrakAre pUrvokta sUtrathI tenuM svarUpa jANavA bhalAmaNa karI che. tavyatiriktamAM sarvAkAza zreNI darzAvI che. kramabaddha eka-eka pradezanI paMktine zreNI kahe che. loka-alokarUpa anaMtapradezI sarva AkAza dravyanI zreNImAMthI pratisamaye eka-eka AkAza pradeza bahAra kADhavAmAM Ave to anaMta utsarpiNI-avasarpiNI kALa vyatIta thavA chatAM te zreNI kSINa thatI nathI. tethI ubhayavyatirikta dravya akSaNamAM sarvAkAzanI zreNInuM grahaNa karyuM che. bhAvaakSINa :| 9 se kiM taM bhAvajjhINe ? bhAvajjhINe duvihe paNNatte, taM jahA- Agamao ya NoAgamao ya / bhAvArtha - prazna bhAva akSaNanuM svarUpa kevuM che? uttara- bhAva akSINanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) AgamathI (2) noAgamathI. 10 se kiM taM Agamao bhAvajjhINe ? Agamao bhAvajjhINe jANae uvautte / se taM Agamao bhAvajjhINe / bhAvArtha :- prazna- AgamataH bhAva akSaNanuM svarUpa kevuM che? uttara- je jJAyaka(jJAtA) upayogayukta che, je jANe che ane upayoga sahita che, te AgamataH bhAva akSaNa che. |11 se kiM taM NoAgamao bhAvajjhINe / NoAgamao bhAvajjhINe
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ | para8 ] zrI anuyogadvAra sUtra jaha dIvA dIvasayaM paippae, dippae ya so dIvo / dIvasamA AyariyA, dippaMti, paraM ca dIveti // 126 // se taM NoAgamao bhAvajjhINe / se taM bhAvajjhINe / se taM ajjhINe / zabdArtha -gada= jema, rIvA = dIpakathI, rIvarata = seMkaDo dIpaka, pappaE = prajvalita karAya che, lipa = prajavalita rahe che, to rIvo = te dIpaka (anyane prajvalita karanAra), visanA = dIpaka samAna, mAriyA = AcArya, zikhari = jJAnathI prakAzita rahe che, paraM = anyane, varnaMti = jJAnathI prakAzita kare che. bhAvArtha :- prazna- noAgamataH bhAva akSaNanuM svarUpa kevuM che? - uttara- jema eka dIpaka seMkaDo dIpakone prajvalita kare che ane pote paNa pradIpta rahe che, tema AcArya svayaM dIpaka samAna dedIpyamAna che ane anya-ziSyavargane dedIpyamAna kare che, te noAgamataH bhAva akSINa che. A noAgamataH bhAva akSaNanuM svarUpa che. A rIte bhAva akSaNa ane akSaNanI vaktavyatA pUrNa thaI. vivecana : AgamataH bhAva akSaNamAM jJAtAnA upayogane grahaNa karyo che. zrutakevaLIno zrutaupayoga aMtarmuhUrta kAlIna hovA chatAM tenI anaMta paryAya che. temAMthI pratisamaye eka-eka paryAyano apahAra karavAmAM Ave to paNa anaMta utsarpiNI-avasarpiNI kALamAM teno kSaya thAya nahIM, tethI tene AgamataH bhAva akSaNa kahe che. noAgamataH akSINamAM nirdiSTa AcAryanA udAharaNano Azaya e che ke AcArya dvArA zrata paraMparA niraMtara rahe che, zruta paraMparA kSINa thatI nathI, te ja bhAva akSINatA che. Aya oghaniSpanA nikSepa :12 se kiM taM Ae ? Ae cauvvihe paNNatte, taM jahA- NAmAe ThavaNAe davvAe bhaavaae| bhAvArtha :- prazna- AyanuM svarUpa kevuM che? uttara- AyanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) nAma Aya, (2) sthApanA Aya, (3) dravya Aya (4) bhAva Aya.
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 35/akSINa--Aya--kSapaNA nikSepa 529 vivecana : aprAptanI prApti thAya, lAbha thAya tene 'Aya' kahevAmAM Ave che. tenA nAmAdi cAra prakAra che. nAma sthApanA Aya 13 NAma-ThavaNAo puvvabhaNiyAo / bhAvArtha : - nAma Aya ane sthApanA AyanuM svarUpa pUrvoktanAma-sthApanA Avazyaka pramANe jANavuM. dravya Aya H 14 se kiM taM davvAe ? davvAe duvihe paNNatte, taM jahA- Agamao ya NoAgamao ya / bhAvArtha :- prazna- dravya AyanuM svarUpa kevuM che ? uttara- dravya AyanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) AgamathI (2) noAgamathI. 15 se kiM taM Agamao davvAe ? jassa NaM Ae tti payaM sikkhiyaM ThiyaM jAva aNuvaogo davvamiti kaTTu, jAva jAvaiyA aNuvauttA Agamao tAvaiyA te davvAyA, jAva se taM Agamao davvAe / bhAvArtha :- prazna- AgamataH dravya AyanuM svarUpa kevuM che ? uttara- jeNe 'Aya' padanA arthane zIkhI lIdhA che; sthira, mita vagere karyA che yAvat upayoga zUnya hovAthI dravyarUpa che yAvat jeTalA upayoga rahita AtmA teTalA Agama dravya Aya jANavA.(A naigama-vyavahAranI mAnyatA che.) yAvat A AgamathI dravya AyanuM varNana che. 16 se kiM taM NoAgamao davvAe ? NoAgamao davvAe tivihe paNNatte, taM jahA- jANayasarIradavvAe bhaviya- sarIradavvAe jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvAe / bhAvArtha :- prazna- noAgamataH dravya AyanuM svarUpa kevuM che ? uttara- noAgamataH dravya AyanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) jJAyaka zarIra dravya
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 zrI anuyogadvAra sUtra khAya, (2) bhavyazarIra dravya khAya, (3) jJAya zarIra - bhavya zarIra vyatirikta dravya khAya 17 se kiM taM jANayasarIradavvAe ? jANayasarIradavvAe- AyapayatthAhikArajANagassa jaM sarIragaM vavagaya-cuyacAviya-cattadehaM sesaM jahA davvajjhayaNe, jAva se taM jANayasarIradavvAe / bhAvArtha :- prazna- jJAyakazarIra dravya AyanuM svarUpa kevuM che ? uttara- 'Aya' pahanA artha - adhiDajharanA jJAtA, vyapagata, bhyuta, yyAvita, tyaData heDa vagere vaktavyatA dravya adhyayananI jevI ja che. A jJAyakazarIra dravya AyanuM svarUpa che. 18 se kiM taM bhaviyasarIradavvAe ? bhaviyasarIradavvAe- je jIve joNIjammaNaNikkhaMte sesaM jahA davvajjhayaNe, jAva se taM bhaviyasarIradavvAe / bhAvArtha :- prazna- bhavyazarIra dravya AyanuM svarUpa kevuM che ? uttara- je jIva samaya pUrNa thatAM yonino tyAga karI janmane prApta vagere varNana bhavyazarI2 dravyaadhyayananA varNananI samAna jANavuM. A bhavyazarIra dravya AyanuM svarUpa che. 19 se kiM taM jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvAe ? jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvAe tivihe paNNatte, taM jahA - loie, kuppAvayaNie, loguttarie / bhAvArtha :- jJAyaDazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravya sAyanA eA prahAra che. prema De (1) sauDiGa, (2) prAvAyaniGa ( 3 ) soDottara. 20 se kiM taM loie ? loie tivihe paNNatte, taM jahA- sacitte, acitte, mIsae ya / bhAvArtha :- prazna- tavyatirikta laukika dravya AyanuM svarUpa kevuM che ? uttara- laukika dravya AyanA traNa prakAra kahyA che. sacitta, acitta ane mizra. 21 se kiM taM sacitte ? sacitte tivihe paNNatte, taM jahA- -dupayANaM cauppayANaM apayANaM / dupayANaM
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 35/akSINa-Aya-zapaNA nikSepa [ 531 ] dAsANaM, dAsINaM; cauppayANaM AsANaM, hatthINaM; apayANaM aMbANaM aMbADagANaM Ae / se taM sacitte / bhAvArtha :- prazna- sacitta laukika AyanuM svarUpa kevuM che? - uttara- sacitta laukika AyanA traNa prakAra che. jema ke (1) dvipada Aya, (2) catuSpada Aya, (3) apada Aya. dAsa-dAsIonI prAptine dvipada Aya, azva, hAthInI prAptine catuSpada Aya ane AMbA-AMbalInA vRkSa AdinI prAptine apada Aya kahe che. A rIte sacitta AyanuM svarUpa jANavuM. 22 se kiM taM acitte ? acitte- suvaNNa-rayaya-maNi-mottiya-saMkha-silappavAla-rattarayaNANaM [saMta- sAvajhana I] mAthe . je te vire . bhAvArtha :- prazna- acitta AyanuM svarUpa kevuM che? uttara- sonA, cAMdI, maNi-motI, zaMkha, zila, pravAla, raktaratna vagere sAravAra dravyanI prApti acitta Aya kahevAya che. 23 se kiM taM mIsae? mIsae- dAsANaM dAsINaM AsANaM hatthINaM samAbhariyAujjAlaMkiyANaM Avo se te nIlA I te te to5 / zabdArtha :-samabhariva = bhUSita, alaMkRta, sajjita, A3jhAstaviyA = Ayudha ane AbhUSaNothI, AbhUSaNAlaMkArathI, vAdha ane alaMkArothI. bhAvArtha :- prazna- mizra (sacitta-acitta ubhayarUpa) ApanuM svarUpa kevuM che? uttara- alaMkAra tathA vAdyothI vibhUSita dAsa, dAsIo, ghoDA, hAthIo vagerenI prAptine mizra Aya kahe che. 24 se kiM taM kuppAvayaNie ? __kuppAvayaNie tivihe paNNatte, taM jahA- sacitte, acitte, mIsae ya / tiNNi vi jahA loie, jAva se taM kuppAvayaNie / bhAvArtha - prazna- kuTAvAcanika AyanuM svarUpa kevuM che? uttara- kuprAvAcanika AyanA paNa traNa prakAra che. sacitta, acitta ane mizra, A traNenuM varNana
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ | pa3ra | zrI ayogavAra sUtra laukika AyanA traNa bheda pramANe ja jANavuM. A kuprAvAcanika Aya che. 25 se kiM taM loguttarie ? loguttarie tivihe paNNatte, taM jahA- sacitte acitte mIsae ya / bhAvArtha - prazna- lokottarika AyanuM svarUpa kevuM che? uttara- lokottarika AyanA traNa prakAra che, te A pramANe che - sacitta, acitta ane mizra. 26 se kiM taM sacitte? sacitte-sIsANaM sissiNiyANaM Aye / se taM scitte| bhAvArtha - prazna- sacitta lokottarika AyanuM svarUpa kevuM che? uttara- ziSya, ziSyAnI prApti lokorika Aya kahevAya che. A sacitta AyanuM svarUpa che. 27 se kiM taM acitte ? acitte- paDiggahANaM vatthANaM kaMbalANaM pAyapuMchaNANaM Ae / se taM acitte / bhAvArtha - prazna- acitta lokottarika AyanuM svarUpa kevuM che? uttara-pAtra, vastra, kaMbala, prAdapropzana vagerenI prApti te acitta Aya che. A acitta AyanuM svarUpa che. 28 se kiM taM mIsae ? mIsae- sIsANaM sissiNiyANaM sabhaMDovakaraNANaM aaye| se taM mIsae / se taM loguttarie / se taM jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvAe / se taM NoAgamao davvAe / se taM davvAe / bhAvArtha - prazna- mizra lokottarika AyanuM svarUpa kevuM che? uttara- bhaMDopakaraNa sahita ziSya-ziSyAonA lAbhane mizra lokottarika Aya kahe che. A mizra AyanuM svarUpa che, A rIte jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta Aya, noAgamataH Aya ane dravya AyanuM varNana pUrNa thAya che. vivecana : oghaniSpanna nikSepano trIjo prakAra Aya che A sUtromAM teno vicAra nAma, sthApanA ane dravyathI karavAmAM Avyo che. nAma, sthApanA, dravya AyamAM jJAyakazarIra-bhavyazarIra sudhInuM svarUpa varNana dravya Avazyaka pramANe ja che. ubhayavyatirikta noAgamathI dravya AyanA laukika, kukAvacanika ane lokottara
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 35/akSINa-Aya-zapaNA nikSepa pa33 ] evA traNa bheda karyA che. punaH te traNeyanA sacitta, acitta ane mizra evA traNa bheda karyA che. je muLa pAThathI ane bhAvArthathI spaSTa che. bhAva Aya : 29 se kiM taM bhAvAe ? bhAvAe duvihe paNNatte, taM jahA- Agamao ya NoAgamao ya / bhAvArtha - prazna- bhAva AyanuM svarUpa kevuM che? uttara- bhAva AyanA be prakAra che, te A pramANe che- (1) AgamathI (2) noAgamathI. 30 se kiM taM Agamao bhAvAe ? Agamao bhAvAe jANae uvautte / se taM Agamao bhaavaae| bhAvArtha :- prazna- AgamathI bhAva AyanuM svarUpa kevuM che? uttara- 'Arya' padanA jJAtA, temAM upayogavAna hoya te AgamathI bhAva Aya kahevAya che. AgamathI bhAva AyanuM A svarUpa che. |31 se kiM taM NoAgamao bhAvAe ? NoAgamao bhAvAe duvihe paNNatte, taM jahA- pasatthe ya appasatthe ya / bhAvArtha - prazna- noAgamathI bhAva ApanuM svarUpa kevuM che? uttara- noAgamathI bhAva AyanA be prakAra che, te A pramANe che- prazasta ane aprazasta. |32 se kiM taM pasatthe ? pasatthe tivihe paNNatte, taM jahA- NANAe dasaNAe carittAe / se taM pstthe| bhAvArtha :- prazna- prazasta noAgamathI bhAva AyanuM svarUpa kevuM che? uttara- prazasta noAgamathI bhAva AyanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) jJAna Aya, (2) darzana Aya (3) cAritra Aya. 33 se kiM taM apasatthe ? __ apasatthe cauvvihe paNNatte, taM jahA- kohAe mANAe mAyAe lobhAe / se taM apasatthe / se taM NoAgamao bhAvAe / se taM bhAvAe / se taM Aye /
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa34 ] zrI ayogavAra sUtra bhAvArtha :- prazna- aprazasta noAgamathI bhAvaAyanuM svarUpa kevuM che? uttara- aprazasta noAgamathI bhAvaAyanA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) krodha Aya, (2) mAna Aya, (3) mAyA Aya (4) lobha Aya. A aprazastanuM bhAva Aya svarUpa che. A rIte noAgamathI Aya, bhAva Aya ane AyanI vaktavyatA pUrNa thAya che. vivecana : - jJAna, darzana, cAritranI prApti mokSanuM kAraNa bane che, te Atmika guNarUpa hovAthI prazasta Aya kahevAya che ane krodhAdinI prApti saMsAranuM kAraNa che tathA AtmAnI vaibhAvika pariNati che mATe te aprazasta Aya kahevAya che. kSapaNA oghaniSpanna nikSepa - 34 se kiM taM jhavaNA ? jhavaNA cauvvihA paNNattA, taM jahA- NAmajjhavaNA ThavaNajjhavaNA davvajjhavaNA bhAvajjhavaNA / bhAvArtha - prazna- kSapaNAnuM svarUpa kevuM che? | uttara- kSapaNA cAra prakAranI che, te A pramANe che- (1) nAma kSapaNA, (2) sthApanA kSapaNA, (3) dravya kSapaNA (4) bhAve kSapaNA. nAma sthApanA kSapaNA :|35 NAma-ThavaNAo puvvabhaNiyAo / bhAvArtha :- nAma ane sthApanA kSapaNAnuM varNana pUrva kathita, nAma sthApanA Avazyaka pramANe jANavuM. dravya kSapaNA :36 se kiM taM davvajjhavaNA? davvajjhavaNA duvihA paNNattA, taM jahAAgamao ya NoAgamao ya / bhAvArtha :- prazna- dravyakSapaNAnuM svarUpa kevuM che? uttara-dravyakSapaNAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) AgamathI dravya kSapaNA (2) noAgamathI dravya kSapaNA. |37 se kiM taM Agamao davvajjhavaNA?
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ | prakaraNa 35/aphINa-Aya-zapaNA nikSepa | 535 / Agamao davvajjhavaNA- jassa NaM jhavaNeti payaM sikkhiyaM ThiyaM jiyaM miyaM parijiyaM, sesaM jahA davvajjhayaNe tahA bhANiyavvaM, jAva se taM Agamao davvajjha- vaNA / bhAvArtha :- prazna- AgamathI dravya kSapaNAnuM svarUpa kevuM che? uttara- jeNe 'kSapaNA' padane zIkhI lIdhuM che, sthira, jita, mita ane parijita karyuM che vagere varNana dravyaadhyayananI samAna jANavuM. yAvatu A AgamathI dravya kSapaNA che. 38 se kiM taM NoAgamao davvajjhavaNA? NoAgamao davvajjhavaNA tivihA paNNattA,taMjahA-jANayasarIradavvajjhavaNA bhaviyasarIradavvajjhavaNA jANayasarIrabhaviyasarIravairittA davvajjhavaNA / bhAvArtha :- prazna- nomAgamathI dravya kSapArnu 2135 cha ? uttara-nomAgamathI dravyakSapanAtra mehacha,temApramAcha- (1) zAya zarIra dravyakSapae, (2) bhavya zarIra dravya kss5|| (3) zAya: zarI2 bhavya zarI2 vyatiritadravya kss5||. 39 se kiM taM jANayasarIradavvajjhavaNA ? / ___ jANayasarIradavvajjhavaNA- jhavaNApayatthAhikAra jANayassa jaM sarIrayaM vavagaya-cuya-cAviya-cattadeha, sesaM jahA davvajjhayaNe, jAva se taM jANayasarIradavvajjha- vaNA / bhAvArtha :- prazra- zAyazarIra dravya kss59||rnu sva35 cha ? uttara- jJAyakazarIra dravya kSapaNAnuM A svarUpa che- 'kSapaNA' padanA arthane jANanAra jJAtAnuM vyapagata, cuta, cyAvita, tyakta zarIra che, vagere varNana dravyaadhyayana pramANe jANavuM. yAvatu A jJAyaka zarIra dravya kSapaNAnuM svarUpa che. 40 se kiM taM bhaviyasarIradavvajjhavaNA? __ bhaviyasarIradavvajjhavaNA-je jIve joNIjammaNaNikkhaMte AyattaeNaM jiNadiTeNaM bhAveNaM jjhavaNa tti payaM seyakAle sikkhissai, Na tAva sikkhai / ko diTThato? jahA ayaM ghayakuMbhe bhavissai, ayaM mahukuMbhe bhavissai / se taM bhviysriirdvvjjhvnnaa|
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ para zrI anuyogadvAra sUtra bhAvArtha :- prazna- bhavyazarIra dravyakSapaNAnuM svarUpa kevuM che ? uttara- samaya thatAM je jIve janmadhAraNa karyo che, tevo te jIva prApta zarIra dvArA jinopadiSTa bhAva anusAra kSapaNA padane zIkhaze, vartamAnamAM zIkhato nathI, tevuM A zarIra bhavyazarIra dravya kSapaNA kahevAya che. tenA mATe daSTAMta che ? hA, je ghaDAmAM vartamAnamAM ghI ke madha bharyuM nathI paNa bhaviSyamAM temAM ghI ke madha bharavAnI apekSAe atyAre tene ghIno ke madhano ghaDo kahevo. A bhavyazarIra dravya kSapaNA che. 41 se kiM taM jANayasarIrabhaviyasarIravairittA davvajjhavaNA ? jANayasarIrabhaviyasarIravairittA davvajjhavaNA - jahA jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvAe tahA bhANiyavvA jAva se taM jANayasarIrabhaviyasarIravairittA davvajjhavaNA / se taM NoAgamao davvajjhavaNA / se taM davvajjhavaNA / bhAvArtha :- prazna- jJAyakazarIra-bhavyazarIra vyatirikta dravya kSapaNAnuM svarUpa kevuM che ? uttara- ubhayavyatirikta dravya Aya jevuM ja svarUpa ubhayavyatirikta dravya kSapaNAnuM jANavuM arthAt laukika, kuprAvAcanika, lokottarika AvA traNa bheda ane te pratyekanA sacitta, acitta, mizra tevA punaH traNa traNa bheda jANavA. A svarUpe jJAyakazarIra bhavyazarIra vyatirikta dravya kSapaNA che. A rIte noAgamathI dravya kSapaNA ane dravya kSapaNAnuM varNana pUrNa thAya che. bhAvakSapaNA H 42 se kiM taM bhAvajjhavaNA ? bhAvajjhavaNA duvihA paNNattA, Agamao ya NoAgamao ya / teM nahIM bhAvArtha :- prazna- bhAvakSapaNAnuM svarUpa kevuM che ? uttara- bhAvakSapaNAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) AgamathI bhAvakSapaNA, (2) noAgamathI bhAvakSapaNA. 43 se kiM taM Agamao bhAvajjhavaNA ? Agamao bhAvajjhavaNA - jhavaNApayatthAhikArajANae uvautte / se ttaM Agamao bhAvajjhavaNA / bhAvArtha :- prazna- AgamathI bhAva kSapaNAnuM svarUpa kevuM che ? uttara- 'kSapaNA' A padanA arthanA upayogavAna jJAtA AgamathI bhAvakSapaNA che. A AgamathI
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'prakaraNa 3pa/akSINa-Aya-kSapaNA nikSepa 1 pa77 ] bhAva paNAnuM svarUpa che. 44 se kiM taM NoAgamao bhAvajjhavaNA ? NoAgamao bhAvajjhavaNA duvihA paNNattA, taM jahA- pasatthA ya appasatthA ya / bhAvArtha :- prazna- noAgamataH bhAvakSapaNAnuM svarUpa kevuM che? uttara- noAgamataH bhAvakSapaNAnA be prakAra che, te A pramANe che- (1) prazasta, (2) aprazasta. 45 se kiM taM pasatthA ? pasatthA cauvvihA paNNattA, taM jahA- kohajjhavaNA mANajjhavaNA mAyajjhavaNA lobhajjhavaNA / se taM pasatthA / bhAvArtha :- prazna- prazasta bhAvakSapaNAnuM svarUpa kevuM che? | uttara- prazasta bhAvakSapaNAnA cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) krodhakSapaNA, (2) mAnakSapaNA, (3) mAyApaNA, (4) lobhakSapaNA. |46 se kiM taM appasatthA ? appasatthA tivihA paNNattA, taM jahA- NANajjhavaNA saNajjhavaNA carittajjhavaNA / se taM appasatthA / se taM NoAgamao bhAvajjhavaNA / se taM bhAvajjha- vaNA / se taM jhavaNA / se taM ohaNipphaNNe / bhAvArtha :- prazna- aprazasta bhAvakSapaNAnuM svarUpa kevuM che? uttara- aprazasta bhAvakSapaNAnA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) jJAnakSapaNA- jJAnano kSaya, (2) darzanakSapaNA- darzanano kSaya (3) cAritrakSapaNA-cAritrano kSaya. A aprazasta kSapaNA che. A rIte noAgamathI bhAvakSapaNA, bhAvakSapaNA, kSapaNA ane odha niSpanna nikSepanuM saMpUrNa varNana pUrNa thayuM. vivecana : karma nirjarA, kSaya athavA apacayane kSapaNA kahe che. nAma, sthApanA ane dravyakSapaNA nAmAdi 'Aya' pramANe che. mATe sUtramAM te jovAnI bhalAmaNa (atideza) che. paraMtu ubhayavyatirikta noAgama laukika dravya AyamAM sacitta-hAthI, ghoDA, dAsa, dAsInI prApti kahI che. to ahIM te dAsa, dAsI, hAthI, ghoDA vagerenuM dUra thavuM-naSTa thavuM, kSaya thavo, tema artha karavo. kAraNa ke kSapaNA, AyathI pratipakSI (virodhI) artha dharAve che.
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa38 | zrI anuyogadvAra sUtra keTalIka pratomAM bhAvakSapaNAnA varNanamAM prazasta noAgamathI bhAvakSapaNAmAM jJAnAdi traNane prazasta ane krodhAdi cArane aprazasta batAvyA che. te lipi doSa Adi kAraNathI samajavA. ahIM krodhAdi kaSAyanA kSayane prazasta mAnavAnuM kAraNa e che ke krodhAdi saMsAranA kAraNa che. krodhAdinA kSayathI saMsAra paribhramaNa aTake che mATe krodhAdinA kSayane prazasta kahyo che. jJAnAdi AtmAnA guNa che. A AtmaguNonI kSINatA saMsAranuM kAraNa che, tethI jJAnAdinI kSapaNA aprazasta che. ahIM prazasta-aprazasta vizeSaNa kSapaNAnA ja che. A rIte oghaniSpanna nikSepanuM varNana pUrNa thayuM. 'II prakaraNa-35 saMpUrNa || |
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ LprakaraNa 3/sAmAyikanidepa pa39 ] chatrIsama prakaraNa sAmAyika rUpa nAma niSpanA nikSepa nAma niSpanna sAmAyikanA prakAra :| 1 se kiM taM NAmaNipphaNNe ? NAmaNipphaNNe sAmAie / se samAsao cauvvihe paNNatte, taM jahANAmasAmAie ThavaNAsAmAie, davvasAmAie, bhAvasAmAie / bhAvArtha :- prazna- nAmaniSpanna nikSepanuM svarUpa kevuM che? uttara-ahIM nikSepane prApta AvazyakanA prathama adhyayananuMniSpanna nAma sAmAyika che. te sAmAyika rU5 nAma niSpanna nikSepanA saMkSepamAM cAra prakAra che, te A pramANe che- (1) nAma sAmAyika, (2) sthApanA sAmAyika, (3) dravya sAmAyika (4) bhAva sAmAyika. vivecana : A sUtramAM nikSepanA bIjA bheda 'nAmaniSpanna nikSepa'nuM varNana che. nAmaniSpanna nikSepa spaSTa karavA mATe sUtrakAre 'sAmA pada ApyuM che. nAma niSpanna nikSepa zuM che? A praznano uttara che ke prasaMga prApta 'nAma niSpanna nikSepa' ahIM, AvazyakanuM prathama adhyayana "sAmAyika" che. nikSepanA prathama bheda odhaniSpanna nikSepamAM adhyayana, akSaNa vagere pado dvArA sAmAyikano sAmAnya ullekha karyo che. ahIM vizeSa nirdeza pUrvaka sAmAyikanuM nAma niSpanna nikSepa rUpe kathana karI tenA cAra nikSepa karyA che. sutragata sAmAyika pada upalakSaNa che. tethI sAmAyikanI jema caturvizatistavAdi adhyayanonA paNa cAra-cAra nikSepa samajavA. te adhyayana paNa ahIM prasaMga prApta ane krama prApta che. nAma-sthApanA sAmAyika : | 2 NAma-ThavaNAo puvvabhaNiyAo /
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 ] zrI anuyogadvAra sUtra bhAvArtha :- nAma ane sthApanA sAmAyikanuM svarUpa pUrvakathita nAma-sthApanA Avazyaka jevuM jANavuM. vivecana : koI vastu ke pravRttinuM nAma 'sAmAyika' rAkhavuM te nAma nikSepa che. koI padArtha ke AkRti vizeSane 'A sAmAyika che' tema sthApita karavuM, kalpita karavuM te sthApanA nikSepa che. sthApanA alpakAlanI paNa hoya che ane nAma-jIvanaparyaMta rahe che. nAma ane sthApanA sacitta, acitta baMne prakAre hoya che. dravya sAmAyika :| 3 davvasAmAie vi taheva, jAva se taM bhaviyasarIradavvasAmAie / bhAvArtha :- bhavyazarIra dravya sAmAyika sudhInuM dravyasAmAyikanuM varNana dravya AvazyakanI jema ja jANavuM. | 4 se kiM taM jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvasAmAie ? jANayasarIrabhaviyasarIravairitte davvasAmAie pattaya-potthayalihiyaM / se taM jANayasarIrabhaviyasarIravairite davvasAmAie / se taM NoAgamao davvasAmAie / se taM davvasAmAie / bhAvArtha :- prazna- jJAyaka zarIra-bhathazarIra vyatirikta dravya sAmAyikanuM svarUpa kevuM che? uttara- patra ke pustakamAM likhita sAmAyikapada athavA adhyayana jJAyakazarIra-bhavya zarIra vyatirakta dravya sAmAyika che. A jJAyakazarIra bhavyazarIra vyatirikta sAmAyikanuM svarUpa che. A rIte noAgamathI dravyasAmAyikanI ane sAthe ja dravya sAmAyikanI vaktavyatA pUrNa thAya che. bhAvasAmAyika :| 5 se kiM taM bhAvasAmAie ? bhAvasAmAie duvihe paNNatte, taM jahAAgamao ya NoAgamao ya / bhAvArtha :- prazna- bhAva sAmAyikanuM svarUpa kevuM che? uttara- bhAvasAmAyikanA be bheda che, te A pramANe che- (1) AgamathI bhAvasAmAyika, (2) noAgamathI bhAva sAmAyika. 6 se kiM taM Agamao bhAvasAmAie ?
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 36/sAmAyikanihepa 2 [ 541 | Agamao bhAvasAmAie- bhAvasAmAiya-payatthAhikArajANae uvautte / se taM Agamao bhAvasAmAie / bhAvArtha :- prazna- AgamathI bhAva sAmAyikanuM svarUpa kevuM che? uttara- sAmAyika padanA arthAdhikAramAM upayogavAna jJAyaka(jJAtA) AgamathI bhAvasAmAyika che. arthAt sAmAyikanA mUlapAThanA ane tenA artha paramArtha nA jJAtA tenA zuddhayukta uccAraNamAM upayoga yukta hoya to tenI AgamathI (jJAna daSTithI jJAnanI apekSAe) bhAva sAmAyika che. 7 se kiM taM NoAgamao bhAvasAmAie ? NoAgamao bhAvasAmAie jassa sAmANio appA saMjame Niyame tave / tassa sAmAiyaM hoi, ii kevalibhAsiyaM // 127 // jo samo savvabhUesu tasesu thAvaresu ya / tassa sAmAiyaM hoi, ii kevalibhAsiyaM // 128 // zabdArtha:- = jeno, sAmaNi = saMnihita-lIna, maM = AtmA. bhAvArtha :- prazna- noAgamathI bhAva sAmAyikanuM svarUpa kevuM che? uttara- noAgamathI arthAt AcAranI apekSAe sAmAyikanuM svarUpa A pramANe che- jeno AtmA saMyama, niyama ane tapamAM lIna hoya tene noAgamathI bhAva sAmAyika che, tevuM kevaLI bhagavAnanuM kathana che. je sarvabhUto, tra-sthAvara vagere prANIo pratye samabhAva dhAraNa kare che, tene noAgamathIAcArathI bhAva sAmAyika hoya che, tevuM kevaLI bhagavAnanuM vacana che. vivecana : A sUtromAM bhAva sAmAyikanA be bhedanuM spaSTIkaraNa che- (1) AgamathI- sAmAyikanA jJAtA ane temAM upayogavAna hoya athavA sAmAyikanA mUlapATha ane tenA artha paramArthanA jJAtA temAM upayoga yukta hoya to te AgamathI (jJAna apekSAe) bhAva sAmAyika che. (2) noAgamathI-AcAranI daSTie je zuddha sAmAyika hoya te noAgamathI bhAva sAmAyika che. tenuM svarUpa sUtramAM be gAthA dvArA batAvyuM che. tenuM tAtparya spaSTa che ke jeno AtmA tapa saMyama ane niyamomAM arthAt sAmAyika cAritrarUpa saMyamAcAranA mUla guNa ane uttara guNonA AcaraNamAM lIna rahe che ane trasa, sthAvara, sarva prANIo pratye samabhAva rAkhe che, tenI te noAgamata (AcArapekSayA) bhAva sAmAyika che. A rIte prastuta sUtramAM
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ 542 | zrI anuyogadvAra sUtra spaSTataH AcArarUpa sAmAyika cAritrane zAstrakAre noAgamataH bhAva sAmAyika kahI che ane upayoga yukta sAmAyikanA jJAnane AgamataH bhAvasAmAyika kahI che. AcAryoe sAmAyikanI lAkSaNika bhinna-bhinna aneka vyAkhyAo ApI che. jemake- (1) bAhya pariNatiothI virata banI AtmonmukhI banavuM te sAmAyika kahevAya che. (2) samu arthAt madhyastha bhAvayukta sAdhakanI mokSAbhimukhI pravRtti te sAmAyika kahevAya che. (3) mokSanA sAdhanabhUta jJAna, darzana, cAritranI sAdhanA te sAmAyika kahevAya che. (4) sAma-sarva jIvo pratye maitrIbhAvanI prApti te sAmAyika che. (5) sAvadhayogathI nivRti ane niravadhayogamAM pravRtti sAmAyika che. A rIte A be gAthAomAM sAmAyika ane sAmAyikavAnanA svarUpanuM kathana che. zramaNa zabdanA paryAya artha : jaha mama Na piyaM dukkhaM, jANiya emeva savvajIvANaM / Na haNai Na haNAvei ya, samamaNatI teNa so samaNo // 129 // Natthi ya se koi veso, pio va savvesu ceva jIvesu / eeNa hoi samaNo, eso aNNo vi pajjAo // 130 // zadArthaH-gAyi = jANIne, samamatI = sarva jIvone(potAnI) samAna mAne che, te = tene, jopha = koI prANI pratye, jene dveSa,pi= priya, rAga, = A, apavitra anya rIte, prakArAntarathI, pannAo - paryAyavAcI nAma che. bhAvArtha :- jema mane duHkha priya nathI, tema koI paNa jIvane duHkha priya na hoya, te rIte sarva jIvane potAnI samAna jANI, koI paNa jIvane pote haNe ke haNAve nahIM. A rIte sarva jIvone Atma samAna rUpamAM manana karanAra te sama-mana'= samaNa (zramaNa) kahevAya che. jene koIpaNa jIva pratye na rAga hoya, na Sa hoya, A rIte rAga-dveSane zamana karanAra te 'zamana' (zramaNa) kahevAya che. te paNa zramaNanuM paryAyavAcI nAma che. vivecana : A sUtranI be gAthAomAM sAmAyikavAna zramaNanA be paryAyavAcI zabdonA vyutpatti paraka arthanuM nirUpaNa che. (1) samana - jema mane duHkha ISTa nathI tema badhA jIvone haNAvAdirUpa duHkha priya nathI. sarva jIvane
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 36/sAmayikanikepa 2 543 ] Atmavat mAne, sva samAna mAne, evuM samAnatAnuM manana karanAra te samayana-samana-zramaNa che. (2) zamana - koI paNa prANI pratye rAga dveSa athavA prema-vera na karanAra, A dUSaNonuM zamana karanAra zamana (zramaNa) kahevAya che. A pramANe samana ane zamana paryAyavAcI zabdothI, A gAthAomAM zramaNano vizeSArtha sUcita karyo che. zramaNonI upamAo :| 9 uraga giri jalaNa sAgara, Nahatala tarugaNasamo ya jo hoi / bhamara miga dharaNi jalaruha, ravi pavaNasamo ya so samaNo // 131 // bhAvArtha :- je sarpa, parvata, agni, sAgara, AkAzatala, vRkSasamUha, bhramara, mRga, pRthvI, kamaLa, sUrya ane pavana samAna hoya, te zramaNa che. vivecana : A gAthAmAM zramaNonI vividha upamAono ullekha che. A sarva upamAo eka dezathI samAnatAvALI che. gAthAmAM rahelA 'sama' zabda 'uraga' Adi dareka zabda sAthe joDavo joIe. te upamAono Azaya A pramANe che(1) uraga(sarpa)sama - sAdhu sarSanI jema parakRta gRhamAM rahe che, tethI te uragama che. 2) girisama - pariSado ane upasargone sahana karavAmAM parvata samAna aDola ane avicala hovAthI sAdhu girisama che. (3) javalana(agni)sama :- tapanA tejathI dedIpyamAna hovAthI sAdhu agnisama che athavA jema agni khUNa, kASTha IdhanathI tRpta thatI nathI, tema sAdhu jJAnAbhyAsathI tRpta thatA nathI, tethI agni sama che. (4) sAgarasama - samudra maryAdAnuM ullaMghana na kare tema sAdhu AcAra maryAdAnuM ullaMghana karatA nathI ane guNarUpI ratnonI khANa jevA hovAthI sAdhu samudrasama che. (5) nabhasama - AkAza AlaMbanathI rahita che, tema sAdhu paNa bIjAnA Azraya-AlaMbana rahita hoya che. sAdhu anyano sahAro letA na hovAthI AkAzasama che. () tarugaNasama - vRkSo tene siMcanAra para rAga ane chedanAra para dveSa karatAM nathI, tema sAdhu niMdAprazaMsA, mAna-apamAnamAM rAga-dveSa na karatA samavRttivALA hoya che mATe vRkSasama che athavA jema vRkSasamUhamAM ghaNA vRkSa sAthe-pAse hovA chatAM paraspara ekabIjAthI nirapekSa hoya che, tema sAdhugaNamAM sAdhuo paraspara nirapekSa hovAthI tarugaNa sama che.
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 544 ] zrI anuyogadvAra sUtra (7) bhamarasama - aneka puSpomAMthI thoDo-thoDo rasa laI udarapUrti karanAra bhramaranI jema sAdhu paNa aneka gharamAMthI thoDo-thoDo AhAra grahaNa karI jIvananirvAha kare che, mATe te bhramarasama che. (8) mRgasama - jema mRga, hiMsaka pazu ke zikArIothI haMmezAM bhayabhIta rahe che, tema sAdhu hamezAM saMsAra ane pApathI bhayabhIta rahe che, mATe mRgasama che. (9) dharakSisama - pRthvI jema badhu sahana kare che tema sAdhu paNa tiraskAra, kheda, kaThora vacana vagere samabhAvathI sahana kare che, mATe pRthvIsama che. (1) jalaruhasamaH- jema kamaLa kAdavamAM janme, kAdavamAM vRddhi pAme chatAM kAdavathI nirlipta rahe che, tema sAdhu kAmabhogamaya saMsAramAM rahevA chatAM tenAthI alipta hoya che, mATe kamaLasama che. (11) ravisama - sUrya sarva kSetrane samAnarUpe prakAzita kare che, tema sAdhu jJAnarUpI prakAza-upadeza sarva lokone samAnarUpe pradAna kare che, mATe ravisama che. (12) pavanasama - pavana-vAyu sarvatra apratihata gativALo hoya che, tema sAdhupaNa sarvatra apratibaddha vihArI hoya che, mATe pavanasama che. zramaNano paryAya zabda sumana :10 to samaNo jai sumaNo, bhAveNa ya jai Na hoi pAvamaNo / sayaNe ya jaNe ya samo, samo ya mANA'vamANesu // 132 // se taM NoAgamao bhAvasAmAie / se taM bhAvasAmAie / se taM sAmAie / se taM NAmaNipphaNNe / zabdArtha to samo = samaNa-zramaNa to ja kahevAya, na suLio = jo sumana hoya, to = svajana mAtA-pitA vagere tathA, nakhe = sAmAnya jana. bhAvArtha :- pUrvokta upamAthI upamita zramaNa to ja kahevAya jo te sumana hoya, bhAvathI paNa pApI manavALo na hoya, je svajana ane parajanamAM samabhAvI hoya, mAna-apamAnamAM paNa sama hoya. A rIte noAgama bhAvasAmAyika, bhAvasAmAyika, sAmAyika tathA nAmaniSpanna nikSepanI vaktavyatA pUrNa thAya che. vivecana : A gAthAmAM prakArAntarathI zramaNanA lakSaNa batAvavAnI sAthe tenI yogyatAnuM darzana karAvyuM che. pUrvokta gAthAomAM zramaNa, samamana = samana ane zamana A traNa paryAyavAcI zabdono ullekha che.
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 3/sAmAyika nikSepa 545 prastuta gAthAmAM 'sumana' paryAya zabdathI zramaNanuM lakSaNa batAvyuM che ke je mAna apamAnamAM viSama bhAva kare nahIM, manane niSpApa rAkhe, pariNAmone suMdara-prazasta rAkhe te 'sumana' (zramaNa) kahevAya che. sAmAyika ane sAmAyikavAnamAM abheda upacAra karI ahIM noAgamathI bhAvasAmAyikamAM zramaNanuM svarUpa darzAvyuM che. sUtrAlApaka niSpanna nikSepa : 11 se kiM taM suttAlAvagaNipphaNNe ? suttAlAvagaNipphaNNe idANiM suttAlAvagaNipphaNNaM NikkheNaM icchAvei, se ya pattalakkhaNe vi Na Nikkhippara, kamhA ? lAghavatthaM / ito atthi taiye aNu- ogaddAre aNugame tti, tahiM NaM Nikkhitte ihaM Nikkhitte bhavai, ihaM vA Nikkhitte tahiM Nikkhitte bhavai, tamhA ihaM Na Nikkhippai, tahiM ceva Nikkhippissai se taM Nikkheve / zabdArtha:-DvALi = ahIM, viSlevaLa = prarUpaNAnI, phAvepha = IcchA che, te ya pattAvadhaLe = prApta-lakSaNa--avasara paNa che, 5 minvipnad = nikSepa karatA nathI. bhAvArtha :- ahIM nAmaniSpanna nikSepanA kathana pachI krama prApta sUtrAlApaka nikSepanI prarUpaNA karavAno avasara che, (ziSyonI jijJAsAthI) kahevAnI IcchA paNa che paraMtu anugamanA trIjA anuyoga dvAramAM sUtrasparzI nikSepanuM varNana che, tethI lAghavanI dRSTie ahIM teno nikSepa karyo nathI. tyAM nikSepa karavAthI ahIM ane ahIM nikSepa karavAthI tyAM nikSepa thaI jAya che, tema samajI levuM joIe. tethI ahIM nikSepa na karatAM, tyAM sUtrano nikSepa karyo che. A rIte nikSepa prarUpaNAnuM varNana pUrNa thayuM. vivecana : A sUtramAM sUtrAlApaka nikSepano ahIM nikSepa na karavAnuM kAraNa spaSTa karyuM che. sUtronA uccAraNane sUtrAlApaka kahe che. anuyoganA trIjA dvAra anugamanA bheda sUtrAnugamamAM sUtrAlApakano nikSepa karavAmAM Avaze. ahIM uccAraNa vinA AlApakono nikSepa thato nathI. A kAraNathI ahIM sUtrAlApaka para nikSepa utAryo nathI. ahIM mAtra teno ullekha ja karyo che. A rIte sUtrAlApaka nikSepanA kathana sAthe anuyoganA bIjA dvAra 'nikSepa'nI vaktavyatA pUrNa thAya che. // prakaraNa-36 saMpUrNa //
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ 546 zrI anuyogavAra sUtra bIjuM nikSepa dvAra anuyoga dvAra upakrama nikSepa anugama naya oghaniSpanna nAma niSpanna sUtrAlApaka | | | | akSINa Aya kSapaNA nAma | | sthApanA dravya | bhAva adhyayana | | | | nAma sthApanA dravya bhAva AgamataH noAgamataH AgamataH noAgamataH jJAyaka bhavya tadravyatirikta -Agama noAgama, AgamataH noAgamataH nAma sthApanA dravya bhAva lAyaka zarIra, bhavya zarIra, tavyaMtirikta AgamataH noAgamataH AgamataH noAgamataH patralikhita pustaka*likhita jJAyaka nAma sthApanA dravya bhavya ta- prazasta aprazasta vyatirikta 4 kaSAya jJAna darzana kukhAvacanika lokottara cAritra bhAva laukika AgamataH noAgamataH Agama noAgamataH | sacitta acitta mizra sAdhaka zarIra. jJAyaka bhavya zarIra. bhavya taAtirikta. tavyati nAma sthApanA dravya * bhAva Agamata, noAgamataH gamataH noAgamata, tavyatirikta, prazasta aprazasta jJAyaka zarIra, bhavya zarIra, zAha, laukika kamAIpanika kuprAcanika lokonA pAna ] jJAna darzana caritra koMdha mana mAyA lobha lokottara saMcittapaMcitta mizra sacittaacittamizra sacittaacittamizra
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 37/anugama sADatrIsamuM prakaraNa anuyoganuM trIjuM dvAra - anugama anugamanuM svarUpa : 1 se kiM taM aNugame ? aNugame duvihe paNNatte, taM jahA - suttANugame ya NijjuttiaNugame ya / bhAvArtha :- prazna- anugamanuM svarUpa kevuM che ? vivecana : uttara- anugamanA be prakAra che, te A pramANe che- sUtrAnugama ane niryukatyanugama. 547 anugama eTale sUtrane anukULa artha karavo. sUtrAnugamamAM sUtrano padaccheda karI tenI vyAkhyA karavAmAM Ave che ane niryukatyanugamamAM niryukti arthAt sUtra sAthe ekIbhAvathI saMbaddha arthane spaSTa karavAmAM Ave che ane nAma, sthApanAdi prakAro dvArA vibhAga karI, vistArathI sUtranI vyAkhyA karavAmAM Ave che. punarukti doSathI bacavA sUtrAnugamanuM varNana sUtra sparzika niryuktinA prasaMge karavAmAM Avaze. niryukatsyanugama 2 se kiM taM Nijjutti aNugame ? Nijjutti aNugame tivihe paNNatte, taM jahA - Nikkhe vaNijjutti aNugame uvaghAtaNijjutti aNugame suttapphAsiyaNijjutti aNu - game / : bhAvArtha :- prazna- niryuktyanugamanuM svarUpa kevuM che ? uttara- niryuktyanugamanA traNa prakAra che, te A pramANe che- (1) nikSepa niryuktyanugama, (2) upodghAta niryuktyanugama (3) sUtrasparzika niryuktyanugama. nikSepa niryuktyanugama 3 se kiM taM NikkhevaNijjuttiaNugame ? NikkhevaNijjuttiaNugame aNugae / :
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ 548 | zrI ayogavAra sUtra bhAvArtha :- prazna- nikSepanikuMjyanagamanuM svarUpa kevuM che? uttara- nAma-sthApanAdi nikSepanI niryuktino anugama pUrvavat jANavo. vivecana : A sUtramAM nikSepaniyukti anugamanuM svarUpa pUrvavatu jANavAno saMketa karyo che. teno Azaya e che ke nAma, sthApanAdi nikSepa rUpa niryuktinA anugAmane ja nikSepanikuMjyanugama kahe che. pUrve je Avazyaka, AnupUrvI, pramANa ane sAmAyikAdi padonI nAma, sthApanAdi nikSepo dvArA je ane jevI vyAkhyA karI che, te vyAkhyA ja nikSepanikuMjyanugama che. A rIte pUrve nirmUkatyanagamanuM svarU5 varNana thaI gayuM che tethI sUtrakAre ahIM anupAta (jJAta che-thaI gayela che.) zabdaprayoga dvArA viSaya samApana karela che. upodghAta nirRjyanagama :| 4 se kiM taM uvaghAyaNijjuttiaNugame ? uvaghAyaNijjutti aNugame imAhiM dohiM gAhAhiM aNugaMtavve / taM jahA uddese Niddese ya, Niggame khetta kAla purise ya / kAraNa paccaya lakkhaNa, Naye samoyAraNA 'Numae // 133 // kiM kaivihaM kassa kahi, kesu kaha kicciraM havai kAlaM / kai saMtara mavirahitaM, bhavA''garisa phAsaNa NiruttI // 134 // se taM uvaghAtaNijjuttiaNugame / bhAvArtha - prazna- upodyAnikuMjyanagamanuM svarUpa kevuM che? uttara- upodaghAtanikuMjyanagamanuM svarUpa be gAthAo dvArA A pramANe jANavuM, jema ke- (1) uddeza, (2) nirdeza, (3) nirgama, (4) kSetra, (5) kALa, (6) puruSa, (7) kAraNa, (8) pratyaya, (9) lakSaNa, (10) naya, (11) samavatAra, (12) anumata, (13) zuM, (14) keTalA prakAra, (15) kone, (16) kyAM, (17) konAmAM, (18) kevI rIte, (19) keTalA kALa sughI, (20) keTalI, (21) aMtara, (rara) niraMtarakALa (23) bhava, (24) AkarSa, (25) sparzanA, (26) niyukti. A sarva kArothI upoddhAta nirmUtyunugamAM svarUpa spaSTa thAya che. A rIte upadvati niyukatyanugamanuM varNana pUrNa thayuM. vivecana : upodyAta nikuMjyanagamane jANavA saMbaMdhI uddeza vagerenI vyAkhyA sAmAyikanA mAdhyamathI nimna
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 3/agama 549 pramANe spaSTa karavAmAM AvI che. (1) udeza sAmAnyarUpe kathana karavuM te uddeza kahevAya che. jema ke- adhyayana. (2) nirdeza - uddezanuM vizeSa nAmollekhapUrvaka abhidhAna-kathana karavuM te nirdeza kahevAya che. jema ke'sAmAyika'. (3) nirgama - vastunA mULabhUta sota-udgama sthAnane nirgama kahe che. sAmAyikanuM udgama sthAnaartha apekSAe tIrthakaro ane sutranI apekSAe gaNadharo che. (4) kSetra - kayA kSetramAM sAmAyikanI utpatti thaI? sAmAnyarUpe samayakSetramAM aDhIdvIpamAM, vizeSa rUpe pAvApurInA mahAsana udyAnamAM sAmAyikanI utpatti thaI. (5) kALa :- kayA kALamAM sAmAyikanI utpatti thaI? vartamAna kALanI apekSAe vaizAkha suda agiyArasanA divase, divasanA prathama paurasIkALamAM sAmAyikanI utpatti thaI. () paruSa :- kayA puruSe sAmAyikanuM pratipAdana karyuM? sarvajJa puruSoe sAmAyikanuM pratipAdana karyuM che. athavA vyavahAranayathI bharatakSetranI apekSAe A avasarpiNIkALamAM prathama tIrthakara bhagavAna RSabhadeve ane vartamAna jinazAsananI apekSAe bhagavAna mahAvIre sAmAyikanuM pratipAdana karyuM che. athavA artha apekSAe sAmAyikanuM pratipAdana bhagavAna mahAvIre ane sUtranI apekSAe gautama vagere gaNadharoe karyuM che. () kAraNa:- kayA kAraNathI gautamAdi gaNadharoe bhagavAna pAsethI sAmAyikanuM zravaNa karyuM? saMyama bhAvanI siddhi mATe. (8) pratyaya :- kayA pratyaya (kayA hetuthI) bhagavAne sAmAyikano upadeza Apyo? gaNadharoe kayA hetathI te upadeza zravaNa karyo ? kevaLajJAnanA nimittathI upasthita pariSadane saMbhaLAvavAnA uddezathI bhagavAne sAmAyika cAritrano upadeza Apyo ane bhagavAna kevaLI che te pratyayathI athavA Atma kalyANano mArga prApta karavAnA hetuthI bhavya jIvoe zravaNa karyo. (9) lakSaNa:- sAmAyikanuM lakSaNa zuM che? samyakatva sAmAyikanuM lakSaNa tattvArtha zraddhA che. zruta sAmAyikanuM lakSaNa jIvAdi tattvonuM jJAna che ane cAritra sAmAyikanuM lakSaNa sarva sAvadha virati che. deza cAritra sAmAyikanuM lakSaNa viratyavirati (eka deza virati) che. (10) naya - sAte naya kevI sAmAyikane mAnya kare che? prathamanA cAra naya pATharUpa sAmAyikane ane zabdAdi traNa naya jIvAdi vastunA jJAnarUpa sAmAyikane mAnya kare che. (11) samavatAra - sAmAyikano samavatAra kyAM thAya che? cAranayothI sAmAyikano samavatAra
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ 550 zrI anuyogadvAra sUtra AvazyakamAM thAya che. traNanayothI saMyamarUpa sAmAyikano samavatAra AtmAmAM ja thAya che. (12) anumata :- karyo naya kaI sAmAyikane mokSamArga rUpa mAne che ? naigamAdi traNa naya tapa-saMyamarUpa cAritra sAmAyikane, nigraMtha pravacanarUpa zruta sAmAyikane ane tattvArtha zraddhAnarUpa samyaktva sAmAyikane mokSamArga mAne che. sarva saMvararUpa cAritranA pAlanathI mokSanI prApti thatI hovAthI RjusUtrAdi cAra natho saMyamarUpa cAritra sAmAyikane ja mokSamArga kahe che. (13) krim H- sAmAyika zuM che ? dravyArthika nayanI apekSAe jIva dravya sAmAyika che ane paryAyArthika nayanI apekSAe jIvano samabhAvarUpa guNa sAmAyika che. dravya ane guNa abhinna che mATe baMnenI sammilita avasthA ja sAmAyika che. (14) prakAra :- sAmAyikanA keTalA prakAra che ? sAmAyikanA traNa prakAra che. (1) samyaktva sAmAyika, (2) zrutasAmAyika ane (3) cAritra sAmAyika. 1. samyakatva sAmAyika - tenA traNa bheda che. aupAmika, sAyika ane kSAopazamika, H 2. zruta sAmAyika :- tenA be bheda che. sutra ane artha. 3. cAritra sAmAyika - tenA be bheda che. dezivarati ane savirati, apekSAthI cAra prakAranI sAmAyika paNa kahevAmAM Ave che. (1) samyakatva (ra) zruta (3) sarva virati sAmAyika (4) dezivarita sAmAyika. (15) kone H- sAmAyika kone prApta thAya che ? je AtmA saMyama, niyama ane tapamAM sannihita hoya tathA je jIva trasa--sthAvara samasta prANIo pratye samatAbhAva rAkhe che tene sAmAyika prApta thAya che. (16) kyAM H- sAmAyika kyAM hoya che ? -- 1. kSetrApekSAe :- urdhvalokamAM samyaktva ane zrRta, A be sAmAyika hoya che. aolokamAM salIlAvatI vijaya AzrI cAre prakAranI sAmAyika hoya che. tirthaMglokamAM aDhIdvIpamAM cAre prakAranI, aDhIDhIpanI bahAra paNa sarvavarita sAmAyika varjine traNa prakAranI sAmAyika hoya che. jaMghAcaraNa vidyAcaraNanI apekSAe aDIDIpanI bahAra sarvavarita sAmAyika paNa hoya che. 2. dizApekSAe H- pUrva, pazcima, uttara, dakSiNa, A cAre dizAmAM cAre prakAranI sAmAyika hoya che cAre vidizAo eka pradezanI zreNI rUpa che, tethI tyAM koI jIvanI avagAhanA thaI zakatI nathI mATe tyAM eka paNa sAmAyika nathI. urdhva--adhodizA catuSpadezika che, tethI tyAM paNa jIvonI avagAhanAno saMbhava na hovAthI tyAM eka paNa sAmAyika nathI. 3. kALa apekSAe - avasarpiNInA trIjA, cothA, pAMcamAM ArAmAM ane utsarpiNInA trIjA, cothA
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 37/agama . [551 ] ArAmAM cAra prakAranI sAmAyika hoya che. zeSa ArAmAM be-be sAmAyika hoya che. noutsarpiNI noavasarpiNI kAlamAM arthAtu mahAvideha kSetramAM cAre sAmAyika hoya che. akarma bhUmi kSetronI apekSAe sarvatra be sAmAyika lAbhe che. 4. gati apekSAe - manuSyagatimAM cAre prakAranI sAmAyika hoya che. tiryaMcagatimAM traNa prakAranI sAmAyika hoya che. deva-narakagatimAM be prakAranI sAmAyika hoya che. 5. bhavya apekSAe :- bhavya jIvomAM cAre prakAranI sAmAyika hoya che. abhavya jIvomAM samyakatva sivAyanI traNa sAmAyika hoya che abhavyo navapUrvanuM jJAna prApta kare che te apekSAe teomAM zrutasAmAyika mAnavAmAM Ave che. ane vyavahAra nayathI teomAM dezavirati ane sarvavirati sAmAyika mAnavAmAM Ave che. nizcaya nayathI teomAM eka paNa sAmAyika nathI. nobhavya-noabhavya (siddho)mAM eka samyakatva sAmAyika ja hoya che. 6. saMjJA apekSAeH- saMjJI jIvomAM cAre sAmAyika hoya che. asaMjJI jIvomAM samyaktva sAmAyika hoya che. 7. ucchavAsa apekSAe:- ucchavAsaka-niHzvAseka jIvomAM cAre sAmAyika hoya che. 8. daSTi apekSAeH- samyagdaSTimAM cAre sAmAyika hoya che. mithyA-mizradaSTimAM eka paNa sAmAyika nathI. 9. AhAraka apekSAe - AhArakamAM cAre sAmAyika hoya che. anAhArakamAM dezavirati choDI traNa sAmAyika hoya che. (1) zemAM :- sAmAyika zemAM hoya che?, samyakatva sAmAyika sarvadravya-sarva paryAyomAM tenA zraddhAna rUpa hoya che. arthAt sarva dravya paryAya pratye zraddhAbhAva hovAthI tene samyakatva rUpa kahela che. zrata sAmAyika samasta dravyamAM che paNa samasta paryAyamAM nahIM kAraNa ke zrutajJAnano viSaya sarva dravya che, sarva paryAya nahIM. cAritra sAmAyika sarva dravyamAM che, sarva paryAyamAM nahIM. dezavirati sAmAyika na sarva dravyamAM, na sarva paryAyamAM hoya. (18) kevI rIte :- sAmAyika kevI rIte prApta thAya? manuSyatva, AryakSetra, ucca jAti, ucca kuLa, rUpa, Arogya, buddhi, dharmazravaNa, dharmAvadhAraNa, zraddhA ane saMyama. A bAra sthAnanI prApti thAya tyAre jIva
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ papara | zrI ayogavAra sUtra sAmAyikane prApta kare che. (19) keTalA kALa sudhI :- sAmAyika keTalA kALa sudhI rahI zake che? kALamAna keTaluM? samyakatva ane zrata sAmAyikanI utkRSTa sthiti kAMIka vadhu cha sAgaropamanI che. cAritra sAmAyikanI utkRSTa sthiti dezona pUrvakoTi varSanI che. dezavirati ane sarva virati sAmAyikanI jaghanya sthiti aMtarmuhurta che ane utkRSTa dezona pUrvakroDa varSanI hoya che. (2) keTalA? :- vivakSita samayamAM (1) sAmAyikanA pratipadyamAna (sAmAyikane vartamAnamAM grahaNa karatA jIva), (ra) pUrvapratipanna-pahelAM jeNe sAmAyika grahaNa karI lIdhI che, tevA jIva (3) sAmAyikathI patita jIva keTalA? 1. pratipadyamAna- koI eka vivakSita kALamAM samyaktva ane dezavirati sAmAyikanA pratipadyamAnaka jIva jaghanya eka, be, traNa hoya, utkRSTa kSetrapalyopamanA asaMkhyAtamA bhAganA pradeza pramANa hoya che. temAM paNa dezavirati karatAM samyakatva sAmAyikane dhAraNa karanAra asaMkhyAtaguNa adhika hoya che. eka kALamAM zrutasAmAyikanA pratipadyamAnaka jIva jaghanya eka--be ane utkRSTa zreNInA asaMkhyAtamA bhAgamAM jeTalA AkAzapradeza hoya teTalA hoya che. sarva virati sAmAyikanA pratipadyamAna jIva eka kALamAM, jaghanya eka--be ane utkRSTa sahasapRtha7(be thI nava hajAra) hoya che. 2. pUrvapratipana- samyakatva tathA dezavirati sAmAyikanA pUrvapratipannaka jaghanya ane utkRSTa asaMkhyAta hoya che. samyaka-mithyAnA bheda rahita sAmAnyarUpe zrutasAmAyikanA pUrva pratipannaka ghanIkRta lokanA prataranA asaMkhyAtamA bhAgamAM rahela asaMkhyAta zreNIonA AkAzapradeza jeTalA hoya che. sarvavirati sAmAyikanA pUrvapratipaka aneka hajAra koDa che. temAM jeghanya be hajAra kroDa, utkRSTa nava hajAra kroDa che. 3. patita cAritra sAmAyika, dezavirati sAmAyika ane samyakatva sAmAyikathI patita jIva samyakatva vagere sAmAyikanA pratipadyamAna tathA pUrva pratipanna jIvonI apekSAe anaMtaguNa che. (21) aMtara:- samAyikano virahakALa keTalo che? eka jIva apekSAe samyaku-mithyA evA bheda vinA sAmAnyathI (zruta sAmAyikanuM) jaghanya-aMtarmuhUrta ane utkRSTa anaMtakALanuM aMtara thaI zake. eka jIvanI apekSAe samyapha zrata, dezavirati, sarvavirati sAmAyikanuM aMtara jaghanya aMtarmuhUrta ane utkRSTa dezona ardhapugala parAvartana-kAlanuM che. aneka jIvanI apekSAe sAmAyikamAM viraha nathI. (rara) niraMtara :- lagAtAra-aMtara vinA keTalA kALa sudhI sAmAyika grahaNa karanAra thaI zake? samyakatva ane zrata sAmAyikanA pratiparA gRhastha niraMtara utkRSTa AvalikAnA asaMkhyAtamAM bhAga paryata ane cAritra sAmAyikanA pratipattA jIva niraMtara ATha samaya sudhI hoya che. tyAre sAmAyikane grahaNa karanAra jIva jaghanya be samaya sudhI niraMtara hoya zake. (23) bhavaH-keTalA bhava sudhI sAmAyika rahe? samyakatva ane dezavirati sAmAyika palyanA asaMkhyAtamAM
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 37/agama . papa3] bhAga paryata, sarva virati sAmAyika ATha bhava paryata ane zruta sAmAyika anaMta kALa sudhI hoya che. (24) AkarSa:- eka bhavamAM ke aneka bhavamAM sAmAyikanA AkarSa keTalA hoya che? arthAt eka ke aneka bhavamAM sAmAyika keTalI vAra dhAraNa karI zakAya? cAre sAmAyikane eka bhavamAM jaghanya eka AkarSa hoya che. samyakatva, zruta ane dezaviratinA eka bhavamAM utkRSTa aneka hajAra, AkarSa hoya che ane sarvaviratinA aneka so AkarSa hoya che. aneka bhavonI apekSAe samyakatva ane dezavirati sAmAyikanA asaMkhyAta hajAra AkarSa hoya che. sarvaviratinA anekahajAra AkarSa hoya che. sAmAnya rUpe zruta sAmAyikanA aneka bhavomAM utkRSTa anaMta AkarSa hoya che. (25) sparza :- sAmAyikavAna jIva keTalA kSetrano sparza kare che? samyakatva ane sarvavirati sAmAyikavAnA jIva jaghanya lokanA asaMkhyAtamA bhAgano ane utkRSTa samasta lokano sparza kare che, te kevaLI samudyAtanI apekSAe zruta ane dezavirati sAmAyikavALA jaghanya lokanA asaMkhyAtamA bhAgano utkRSTa 14 rAju pramANa lokanA 7 rAju, pAMca rAju, cAra, traNa, be rAju pramANa lokano sparza kare che. koI jIva IlikA gatithI anuttara vimAnamAM utpanna thAya to 7 rAjune, virAdhita thAya paNa samyakatvathI patita thayA nathI tevA jIva jeNe narakAyu pUrve bAMdhI lIdhuM hoya ane IlikA gatithI chaThThI narake utpanna thAya to pAMca rAju pramANa lokane sparze che. koI dezavirati dhAraNa karanAra ayyata devalokamAM IlikAgatithI utpanna thAya to cAra rAju pramANa lokane sparze che. (2) nirukti - sAmAyikanI nirukti zuM che? nizcita ukti-kathanane nirukti kahe che. tethI samyagdaSTi amoha, zodhi, sadbhAva, darzana, bodhi, aviparyaya, sudaSTi vagere sAmAyikanA nAma che. sAmAyikanuM pUrNa varNana ja sAmAyikanI niyukti che. A upodaghAta nirmulyanagamanI vyAkhyA che. have sUtranA pratyeka avayavanI vizeSa vyAkhyA karavA rUpa sUtrasparzika nikuMjyanagamanuM kathana kare che. sUtrasparzika niryujyanugama :5 se kiM taM suttapphAsiyaNijjutti aNugame ? suttapphAsiyaNijjuttiaNugame suttaM uccAreyavvaM akkhaliyaM amiliyaM avaccAmeliyaM paDipuNNaM paDipuNNaghosaM kaMThoTThavippamukaM guruvAyaNovagayaM / tao Najjihii sasamayapayaM vA parasamayapayaM vA baMdhapayaM vA mokkhapayaM vA sAmAiyapayaM vA NosAmAiyapayaM vA / tao tammi uccArite samANe kesiMci bhagavaMtANaM kei atthAhigArA ahigayA bhavaMti, kesiMci ya kei aNahigayA bhavaMti, tao tesiM aNahigayANaM atthANaM abhigamaNatthAe paeNaM payaM vattaissAmi
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ 554 ] zrI ayogavAra sUtra saMhitA ya payaM ceva padattho payaviggaho / cAlaNA ya pasiddhI ya, chavvihaM viddhi lakkhaNaM // 135 // se taM suttapphAsiyaNijjutti aNugame / se taM NijjuttiaNugame / se taM annugme| zabdArtha -maNiya = akhkhalita rUpe, vacce vacce akSara choDayA vinA uccAraNa karavuM, nitiya = amIlita,akSara-pada meLavyA vinA, avazvAliyaM = avyatyAgraMDita,sarakhA zAstrapAThone mizrita karyA vinA, pIkapukha = pratipUrNa, zAstranA zabda ane arthano paripUrNa abhyAsa karyo hoya, puvgi = pratipUrNa ghoSayukta, yogya rIte avAjapUrvaka parAvartana karyu hoya, DovaNamukavA = kaMThoSTha vipramukta, kaMTha, tAla vagere yogya sthAnathI uccAraNa karavuM, guruvALovArtha = guru vacanothI prApta, to = akhkhalita vagere rU5 uccAraNa karavAthI, nahitI = jJAta thaze, samaya = A svasamaya pada che, je sthAIiT = keTalAka arvAdhikAra, hAtha mavati = adhigata (jJAta) thaI jAya che, lavira keTalAka sAdhune, to keTalAka arvAdhikAra, ahiyAvaMtika anadhijJAtaajJAta rahe che, to = tethI, hiM = teonA, ahiyALa = anadhijJAna, atthA = arthanuM marAmapatthA = jJAna karAvavA mATe, paNa pa = eka-eka padanI, vattaslAmika vyAkhyA karIza. saMhittA = saMhita, pa = padaccheda, pattho = padanA artha, pavivAdo = padavigraha, vAna = cAlanA, pasiddha = prasiddhi, vihiM = cha prakAra, viddhi = vyAkhyAvidhinA, nag = lakSaNa che. bhAvArtha :- prazna- sUtrasparzika nikuMjyanagamanuM svarUpa kevuM che? uttara- je sUtranI vyAkhyA karAtI hoya te sUtrane sparza karanAra niryuktinA anugAmane sUtrasparzika niryujyanugama kahevAmAM Ave che. A anugamamAM asmalita, amIlita, avyatyAgraMDita, pratipUrNa, pratipUrNa ghoSa, kaMThoSTha vipramukta tathA guru vAcanopagata rUpathI sUtranuM uccAraNa karavuM joIe. A rIte sUtranuM uccAraNa karavAthI jJAta thAya che ke A svasamayapada che, A parasamayapada che, A baMdha pada che, A mokSapada che athavA A sAmAyika pada che, A nosAmAyikapada che. sUtranuM nirdeza vidhithI uccAraNa karAya to keTalAka sAdhu bhagavaMtone keTalAka arvAdhikAra adhigata thaI jAya che ane keTalAka sAdhune keTalAka (arthAdhikAra) anadhigata-ajJAta rahI jAya che. te ajJAta arthAdhikAranuM jJAna karAvavA mATe eka-eka padanI vyAkhyA karavI joIe. te vyAkhyA karavAnI vidhi A pramANe che- (1) saMhitA, (2) padaccheda, (3) padonA artha, (4) pada vigraha, (5) cAlanA (6) prasiddhi. A vyAkhyA vidhinA cha prakAra che. AvuM sUtrasparzikaniyuktanagamanuM svarUpa che. A rIte niyuktanagama ane anugAmanI vaktavyatAnuM varNana pUrNa thayuM. vivecana : sUtrAlApaka niSpanna nikSepa samaye jeno ullekha karyo che, te sUtrasparzika nikuMjyanagamanuM svarUpa
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 37/anugama . [ 555] ahIM batAvavAmAM AvyuM che. sUtranA lakSaNa A pramANe che. appaggaMthamahatthaM, battIsa dosavirahiyaM jaM ca / lakkhaNajuttaM suttaM aTThahi ya guNehiM uvaveyaM // sUtra alpa akSara ane mahAna arthavALA, batrIsa doSathI rahita, ATha guNa sahita ane lakSaNayukta hoya che. sutranuM prathama lakSaNa che ke temAM akSara ochA hoya ane tenA artha mahAna hoya. jema ke no pan nADu so sabsa nAkhavuM A sUtra nAnuM che paNa teno artha vizALa che. sUtranuM bIjuM lakSaNa che ke te batrIsa doSa rahita hoya. sUtranA 3ra doSo A pramANe che(1) alIka(amRta) doSa :- avidyamAna padArthano sadbhAva batAve jema ke 'jagata kartA Izvara che. athavA vidyamAna padArthano abhAva batAvavo jema ke 'AtmA nathI.' A baMne asatya prarUpaka hovAthI alIdoSa kahevAya che. 2) upaghAtajanaka doSa :- 'veda kathita hiMsA dharmarUpa che.' AvA jIvonI ghAtanA prarUpaka sUtra upaghAta janaka doSa yukta kahevAya. (3) nirarthaka vacana -je akSaronuM anukrame uccAraNa to thAya paraMtu artha na nIkaLato hoya. jema ke A, A, I, I vagere athavA Diltha, pavittha. AvA sUtro nirarthaka vacana doSayukta kahevAya. (4) apArthaka doSa - asaMbaddha artha vAcaka zabdo bolavA. jema ke dasa, dADama, cha apUpa, kuMDamAM bakarA. (5) chala doSa - evA padano prayoga karavo ke jethI ISTa arthano upaghAta thaI jAya ane aniSTa artha pragaTa karI zakAya. jema'nava rAkhyaaoDya revatta ti' A devadatta nava kaMbalavAna che. ahIM nava no artha nUtana-navI kaMbala thAya paNa nava zabda saMkhyAvAcaka paNa banI zake ane tethI aniSTa artha pragaTa thAya. () hila doSa - pApa vyApAra poSaka. (7) nissAra vacana doSa - yukti rahita vacana. (8) adhika doSa - akSara-pada vadhu hoya, jema ke "zabda anitya che. mRtaka hovAthI, prayatnAnantarIya hovAthI, ghaTa-paTanI jema. ahIM zabdane anitya siddha karavA katattva ane prayatnAnantarIyatva, A be hetu ane ghaTa-paTa A be daSTAMta ApyA che. sAdhyanI siddhi mATe eka hetu ane eka daSTAMta paryApta che, tethI ahIM adhika doSa che. (9) unadoSa :- cUnavacana doSa. jemAM akSara-pada vagere ochA hoya athavA hetu ke daSTAMtanI nyUnatA
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI anuyogadvAra sUtra hoya. jema ke zabda anitya che. ghaTanI jema athavA zabda anitya che, kRtaka hovAthI. ahIM hetu athavA dRSTAMtanI nyUnatA hovAthI unadoSa kahevAya che. 553 (10) punaruktadoSa :- - eka ja zabdano vAraMvAra prayoga karavo jema ke ghaTo ghaTa athavA jenA artha samAna hoya tevA zabdono vAraMvAra prayoga kare, jema ke ghaTa, phuTa, kuMbha, ghaDo. (11) vyAhatadoSa H- pUrvavacanathI uttaravacanano vyAghAta thAya tene vyAhatadoSa kahevAya. jema ke karma che. tenuM phaLa paNa che paraMtu karmano kartA koI nathI. karma hoya to kartA hoya ja. pUrva vacanamAM karma che tema kahe ane pachI kartAno niSedha kare, to pUrvavacanathI uttara vacana vyAghAta pAme che. (12) ayuktadoSa :- je vacana yukti, upapatine sahana na karI zake, jema ke hAthIonA gaMDasthalathI madano evo pravAha vahyo ke caturaMgI senA taNAI gaI. AvuM sUtra, tarka ke yuktine sahana karI zakatuM nathI arthAt saMgata nathI. (13) kramabhinnadoSa :- jemAM krama na hoya, ulaTu-sulaTu hoya to kramabhinna doSa lAge. jema ke sparza, rasa, gaMdha, rUpa ane zabda, ema kramane toDI, sparza rUpa, zabda, rasa A rIte kramabhaMgathI bolavuM. H- * (14) vacana bhinna doSa H- vacananI viparItatA hoya te. jema ke vRkSo RtumAM puSpita thayuM. ahIM vRkSo bahuvacana che ane kriyApada 'thayuM' ekavacanamAM tethI vacanabhinnadoSa lAge, (15) vibhakti bhinna doSa H- vibhaktinI viparItatA-vyatyaya thavuM. 'vRkSa pazya' vRkSane jo, tenA sthAne vRkSaH pazya ahIM vRkSa zabdamAM, dvitIyanA sthAne prathamA vibhaktino prayoga thayo che. (16) liMga bhinna doSa :- liMganI viparItatA hoya te. aya strI - A prayogamAM ayaM zabda puliMga che ane strI zabda strIlIMgavAcI che. (17) anabhiti doSa H- svasiddhAntamAM je padArtha grahaNa nathI teno upadeza karavo. svasiddhAMtamAM jIva- ajIva be rAzino svIkAra che, tenA badale jIva, ajIva, nojIva ema traNa rAzino upadeza karavo. (18) apadoSa H- anya chaMdanA sthAne anya chaMdanuM uccAraNa karavuM. jema ke AryA padanA sthAne vaitAlIya pada kahevuM. (19) svabhAvahIna doSa H- je padArthano je svabhAva che tenAthI viruddha svabhAvanuM pratipAdana karavuM. jema ke agni ThaMDI che, tevuM kathana svabhAvahIna doSathI dUSita kahevAya. (20) vyavahitahIna doSa H- jenI vyAkhyA kahevAno prAraMbha karyo hoya te choDI anya vyAkhyA karavI pachI prathama zabdanI vyAkhyA karavI te. (21) kAladoSa :- bhUtakALanI ghaTanA mATe vartamAna kALano prayoga karavo. jema 'zrI rAme vanamAM praveza =
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 37/anugama . [ papa7 ] karyo hato tema kahevAnA badale 'zrI rAma vanamAM praveza kare che tema kahevuM. (rara) yatidoSa - anucita sthAne virAma levo-aTakavuM athavA virAma lIdhA vinA bolavuM. (23) chavidoSa - chavi eTale alaMkAra, alaMkAra zUnya kathana. (24) samayaviruddha doSa:- svasiddhAntathI viruddha pratipAdana karavuM. (25) vacana mAtra doSa - nirdetuka vacananuM uccAraNa karavuM. (ra) athapattidoSa - je kathanamAM arthopattithI aniSTa artha thato hoya tevuM uccAraNa karavuM jema ke gharano kUkaDo na mAravo. AvA prayogamAM arthopatti artha evo thAya ke ghara sivAyanA anya kUkaDA mAravA joIe. (27) asamAsa doSa - jyAM samAsa thAya tema hoya tyAM na karavo athavA je sthAne je samAsa thato hoya te samAsa na karatAM anya samAsa karavo. (28) upamA doSa - hIna upamA ApavI. jema ke meru sarasava jevo che. athavA adhika upamA ApavI jema ke sarasava meru jevo che. viparIta upamA ApavI jema ke meru samudra jevo che. (29) rUpakadoSa:- nirUpaNIya mULavastune choDI tenA avayavonuM nirUpaNa karavuM. jemake parvatanuM nirUpaNa choDI zikharanuM nirUpaNa karavuM. (30) nirdeza doSa - nirdiSTa padonI eka vaktavyatA na hovI. (31) padArtha doSa :- vastunA paryAyane alaga padArtha rUpa mAnavA jema ke sattA vastunI paryAya che. tene alaga padArtha kahevo. (vaizaSika tema kahe che) (32) saMdhi doSa - jyAM saMdhi thatI hoya tyAM na karavI athavA khoTI saMdhI karavI. sUtro A batrIsa doSathI rahita hovA joIe. sUtronuM trIjuM lakSaNa che. AThaguNathI yukta hovA joIe. te AThaguNa A pramANe che nihosaM sAravaMtaMca, heujuttamalaMkiyaM / uvaNIya sovayAraMca, miyaM mahurameva ca // (1) nirdoSa- sarvadoSathI rahita. (2) sAravAna-sArayukta hovuM. (3) hetuyukta-anvaya-vyatireka hetuothI yukta. (4) alaMkArayukta upamA, uprekSA vagere alaMkArathI vibhUSita. (5) upaniItaupanayathI yukta arthAt dRSTAMtane dAjhAntikamAM ghaTita karavuM. (6) sovayAra- sAhityika bhASAthI yukta hoya, grAmINa bhASAthI rahita hoya. (7) mita- akSarAdi pramANathI niyata hoya. (8) madhura- sAMbhaLavAmAM
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ 558 zrI anuyogadvAra sUtra manohara-karNapriya lAge tevA madhura varNothI yukta sUtranuM samyak uccAraNa hovA chatAM anadhigata arthAdhikAronuM jJAna karAvavAnI vidhi. (1) saMhitA :- - askhalitarUpe padonuM uccAraNa karavuM. jema ke 'karemi bhaMte ! sAmAIyaM' vagere. hoya. (2) pada H- vibhakti pratyaya ane kriyApada pratyaya jenA aMte hoya tevA zabdone pada kahe che. 'karemi' e kriyApada pratyayavALuM pada che, 'bhaMte ane sAmAIya' e vibhakti pratyayavALA pada che, A padonuM jJAna karAvavuM. (3) padArtha - padanA artha karavA te padArtha kahevAya jema - 'karemi' eTale karuM chuM. A kriyApadathI sAmAyika karavAnI udyamatAno bodha thAya che. 'bhaMte' no artha che bhagavAna, A pada gurujanone AmaMtrita karavA rUpa arthanuM bodhaka che. 'sAmAIya' jJAna-darzana-cAritrarUpa 'sama'no Aya eTale lAbha thAya te sAmAyika. A sAmAyika padano artha che. (4) padavigraha :- - saMyukta padonA prakRti (mULa zabda) ane pratyayAtmaka vibhAga karavo. samAsa dvArA aneka padone eka karyA hoya teno vigraha karavo arthAt chUTA karavA. jema jinendra A padano vigraha che, binAnAma phandra (jinonA Indra, jinendra). mayAttaH padano vigraha che- mayasya saMto thayAntaH (bhayano aMta bhayAtta) (5) cAlanA :- praznottara dvArA sUtra ane arthanI puSTi karavI. (6) prasiddhi :- anya yuktio dvArA sUtrokta yuktione siddha karavI athavA sUtra ane tenA arthane vividha yuktio dvArA siddha karavAne prasiddhi kahevAya che. vyAkhyA karavAnA A che lakSaNomAMthI sUtroccAraNa (saMhitA) ane padaccheda karavo te sUtrAnugamanuM kArya che. sUtrAnugama dvArA A kArya thayA pachI 'sUtrAlApaka nikSepa' sUtrane nAma--sthApanA vagere nikSepomAM vibhakta kare che. padavigraha, calanA vagere cha lakSaNo sUtrasparzika niruktinA viSaya che. arthAt sUtrasparzika niryuktyanugama A kAryo saMpAdita kare che. naigamAdinayo jyAre padArthane viSaya kare che tyAre sUtrasparzikaniryuktyanugamamAM antargata thaI jAya che. (1) sUtranAnugama- padaccheda vagere kare che. (2) sUtrAlApaka nikSepa- sUtrane nAma-sthApanAdi nikSepomAM vibhakta kare che. (3) sUtrasparzaka niryukatyanugama- sUtra uccAraNa, sUtranI doSa rahitatA, sUtranA lakSaNa tathA sUtramAM nayadaSTinuM darzana karAve che. A rIte sUtra jyAre vyAkhyAno viSaya bane che tyAre sUtra, sUtrAnugama, sUtrAlApaka nikSepa ane sUtrasparzika niryuktyanugama, A badhA eka sAthe maLI jAya che. sUtragata svasamaya vagere padonA artha : svasamayapada :- svasiddhAnta saMmata jIvAdipadArthanA pratipAdaka pada.
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 37/anugama . 559] parasamayapada - parasiddhAnta saMmata jIvAdi padArthanA pratipAdaka pada. badhapada - parasiddhAntanA mithyAtvanA pratipAdaka pada. te pada karmabaMdhanA hetu hovAthI te baMdha pada kahevAya. prakRti, sthiti, anubhAga ane pradezanA bhedathI cAra prakAranA baMdhanA pratipAdaka pada baMdhapada kahevAya. mokSapada - prANIonA bodhanuM kAraNa hovAthI tathA samasta karmanA kSayarUpa mokSanuM pratipAdaka hovAthI svasamaya mokSapada kahevAya che. kRmnakarmakSayarUpa mokSanA pratipAdaka pada mokSapada kahevAya che. sAmAyikapada - sAmAyikanuM pratipAdana karanAra pada sAmAyika pada kahevAya che. nosAmAyikapada - sAmAyikathI vyatirikta naraka, tiryaMcAdinA pratipAdakapada nosAmAyikapada kahevAya che. A rIte sUtrasparzika nikuMjyanagamanA nirUpaNanI samApti sAthe nikuMkatyanugama tathA anugama adhikAranI samApti thAya che. ' | prakaraNa-30 saMpUrNa || trIjuM anugama - cothuM naya dvAra anuyoga dvArA sUtronugama nirmUtyanugama nikSepa upodyAta sUtrasparzika nirthakatyanugama niyukatyanugama nirmUtyanugama nigama naya saMgraha naya vyavahAra naya RjusUtra naya zabdanaya samabhirUDha naya avaMbhUta naya
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ | 4so zrI anuyogadvAra sUtra 'ADatrIsamuM prakaraNa anuyoganuM cothuM dvAra - naya sAta naya ni35 :| 1 se kiM taM Nae ? satta mUlaNayA paNNattA, taM jahA- Negame saMgahe vavahAre ujjusue sadde samabhiruDhaevaMbhUte / tattha NegehiM mANehiM miNae tti, Negamassa ya NiruttI / sesANaM pi NayANaM, lakkhaNamiNamo suNaha vocchaM // 136 // saMgahiyapiMDiyatthaM, saMgahavayaNaM samAsao biti / vaccai viNicchiyatthaM, vavahAro savvadavvesu // 137 // paccuppaNNaggAho, ujjusuo NayavihI muNeyavvo / icchai visesiyataraM, paccuppaNNaM Nao saddo // 138 // vatthUo saMkamaNaM hoi avatthu Naye samabhirUDhe / vaMjaNa-attha-tadubhaya, evaMbhUo visesei // 139 // zArtha :-NegehiM = ane, mANehiM = mAno- rothI, miNai = vastu 2135ne / cha, tti = ta, Negamassa = naigamanI, NiruttI = niyujita cha, sesANaM NayANaM = zeSa nayonI 59, lakkhaNam = sakSa, iNamo = mahI, suNaha = sAmago, voccha = DIza, saMgahiya = sabhyadhAre gaDita, piDiyatthaM = piMDa35 arthAta tine prApta artha no viSaya cha,, saMgahavayaNaM = saMgraDanayana vayana cha, samAsao = saMkSepamA (tIrtharo-dharoma), biti = usa che, vaccai (vrajati) = pravartita thay, viNicchiyatthaM = vinizcaya, vizeSa me35 nizcaya, 42vA bhATe, vavahAro = vyavahAra, savvadavvesu = sarva dravyamAM, paccuppaNNaggAhI pratyupaniyADI-vartamAnane pdd| 42n||2, ujjusuo = *sUtra, NayavihI = nayavidhi, muNeyavvo = vI, icchai = 62 cha, visesiyataraM = vizeSata2, paccuppaNNaM = pratyupatna, Nao = naya, saddo = 106, vatthUo = vastunu, saMkamaNaM = (anyatra) saMbha, hoi = Doya che, avatthu = avastu, Nae = naya, samabhiruDhe = samami38, vaMjaNa
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 38naya-sAta naya . 51 | - vyaMjana-zabda, = artha, tavu = tadubhayanepapU = evaMbhUta, vilele vizeSarUpe. bhAvArtha :- (1) je aneka mAno-prakArothI vastunA svarUpane jANe che, aneka bhAvothI vastuno nirNaya kare che, te naigama naya che. A naigamanayanI nikti -vyutpatti che. zeSa nayonA lakSaNa kahIza te tame sAMbhaLo. (2) samyaka prakArathI guhIta-eka jAtine prApta artha jeno viSaya che te saMgrahanayanuM vacana che. A rIte tIrthakara-gaNadharoe saMkSepamAM kahyuM che. (3) vyavahAranaya sarvadravyonA viSayamAM vinizcaya karavA pravRtta thAya che. (4) RjusUtranaya pratyupannagrAhI-vartamAna paryAyane grahaNa kare che. (5) zabdanaya vartamAna padArthane vizeSarUpe svIkAre che. (6) samabhirUDhanaya vastunA anyatra saMkramaNane avastu-avAstavika mAne che. (7) evaMbhUtanaya vyaMjana-zabda, artha ane tadurbhayane vizeSarUpe sthApita kare che. vivecana : - sUtrokta cAra gAthAmAM naigamAdi sAta nayonA lakSaNa saMkSepamAM batAvyA che. (1) naigamanaya - je sAmAnya ane vizeSa baMne prakAre vastuno svIkAra kare te naigamanaya. nigama eTale vasati. "lokamAM rahuM chuM' vagere pUrvoktanigamothI saMbaddha naya te naigamanaya.nigama eTale arthanuM jJAna-aneka prakAre arthajJAnane mAnya kare te naigamanaya. saMkalpa mAtrane grahaNa kare te naigamanaya. pUrvokta prasthakanA daSTAMtathI jANavuM. bhUta-bhaviSya ane vartamAna traNe kALa saMbaMdhI padArthane grahaNa kare te naigama. naigamanayanA mate bhUtakALa vagere traNe kALanuM astitva che. (2) saMgrahanaya :- sAmAnyathI sarva padArthano saMgraha karanAra naya saMgrahanaya kahevAya che. A naya sarva padArthane sAmAnyadharmAtmaka rUpe grahaNa kare che. vizeSa sAmAnyathI pRthaka nathI mATe sarva vastu sAmAnya rUpe ja che. (3) vyavahAranaya :- loka vyavahArane svIkAre te vyavahAranaya. lokavyavahAra vizeSathI ja cAle che mATe vyavahAranaya vizeSane svIkAre che. sAmAnya anupayogI hovAthI te sAmAnyane svIkArato nathI. (4) RjusUtranaya - Rju eTale saraLa-kuTilatA rahita, sUtra eTale svIkAra karavo. je kuTilatA rahita, saraLano svIkAra kare te RjusUtra naya.
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ pa 2 | zrI anuyogadvAra sUtra je vartamAnakAlIna padArthane grahaNa kare, atIta, anAgatakAlIna padArthane na svIkAre te RjusUtranaya. Azaya e che ke atItakALa naSTa ane anAgatakALa anutpanna che, tethI te baMne asatu che. asatuno svIkAra karavo te kaTilatA che. AvI kuTilatAne choDI, saralavartamAnakAlika vastuno svIkAra kare te jasutra naya che. vartamAna kAlavartI padArtha ja arthakriyA karavAmAM samartha che. dareka padArthanI koIne koI kriyA hoya che. jema ke pANIne dhAraNa karavuM te ghaTanI artha kriyA che. lekhana kArya karavuM te penanI arthakriyA che. A arthakriyA vartamAnakALamAM ja saMbhave che mATe RjusUtra naya vartamAnano ja svIkAra kare che. 'jhulu' zabdanI saMskRta chAyA 2juzruta paNa thAya che. jenuM zruta 28ju, saraLa, akuTila che te Rjuzruta. zrutajJAna ja AdAna-pradAna rUpa paropakAra kare che mATe A naya zrutajJAnane svIkAre che. (5) zabdanaya :- jemAM zabda mukhya che artha gauNa che te zabdanaya. jenA dvArA vastu kahI zakAya, jenuM uccAraNa karI zakAya te zabda kahevAya che. vastu zabda dvArA kahevAya che ane buddhi te arthane mukhyarUpe svIkAre che. tethI zabdathI utpanna te buddhi upacArathI zabda kahevAya che. bhinna-bhinna liMga, vacana, kAraka AdithI yukta zabda dvArA kahevAtI vastu paNa bhinna-bhinna ja hoya tema vicArI A naya liMga, vacanAdinA bhedathI arthamAM bheda mAne che. taTa, TI, taTama A traNe zabdanA liMga bhinna-bhinna che. guru, gurU, guravaH te ekavacana-ddhi vacana, bahuvacana, te bhinna-bhinna vacanavALA zabda che. RjusUtra A sarvanA vAcyArthane eka mAne jyAre zabdanaya liMgAdinA bhedathI vArthane paNa bhinna mAne che. zabdanAya nAma, sthApanA ane dravya nikSepamAM nikSipta vastu kArya karavAmAM asamartha hovAthI, apramANa bhUta mAnI teno svIkAra karato nathI. bhAvathI kArya siddhi thAya che mATe bhAvane ja pradhAna mAne che. () samabhinaya :- vAcaka bhedathI vAcyArthIne bhinna mAne te samabhirUDha naya arthAt zabdabhedathI arthabhedane svIkAre te samabhirUDha naya. gAthAmAM A ja vAtane anya rIte kahI che. vastunuM anyatra saMkramaNa avastu kahevAya che. jo eka vastumAM anya zabdano Aropa karavAmAM Ave to te avasturUpa banI jAya che. tAtparya e che ke zabdanaya liMga-vacana eka hoya to eka vAcyArthane svIkArI le. jema ke Indra, zakra, purandara eka liMga-puliMga che ane eka vacanavALA zabda che. tethI zabdanaya teno vAcyArtha eka mAne che. paraMtu samabhirUDha nayanA mate A zabdonA vAcyArtha bhinna bhinna che. jema ke- aizvaryavAna hoya te Indra.zakti saMpanna hoya te zakra ane zatrunA nagarano nAza kare te purandara. A rIte pratyeka zabdanI vyutpatti bhinna che mATe tenA vAcyArtha paNa bhinna che. Indra zabdathI zaka zabda eTalo bhinna che jeTalo ghaTa ane paTa, hAthI ane ghoDA. (7) evabhUtanaya - je vastu je paryAyane prApta thaI hoya, je vastu jyAre je avasthAne prApta hoya tyAre te nAmane svIkAre te evaMbhUtanaya. gAthAmAM A ja vAta sUcavI che ke vyaMjana eTale zabda tenA arthane
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 38naya-sAta naya . pa7 ] vizeSarUpe sthApe te evaMbhUta. arthakriyA jyAre thatI hoya tyAre ja te zabdathI te vastune te rUpe evaMbhUtanaya svIkAre che. jyAre AjJA ane aizvaryavAna hoya tyAre ja te Indra che, anya samaye nahIM. samabhirUDha ane evaMbhUta baMne vyutpattinA bhedathI zabdanA arthamAM bhedasvIkAre che. paraMtu samabhirUDha vyutpattine sAmAnya rUpe svIkAre che. dareka avasthAmAM te vAcaka zabdane svIkAre, evaMbhUta naya to vyutpatti rUpa kriyA jyAre thatI hoya tyAre ja te zabdathI te vAcaka bane tema mAne che. jyAre aizvaryavAna hoya tyAre ja Indra kahevAya. anya samaye Indra na kahevAya. naya potAne ISTa dharmane mukhya karI vastugata anya dharmone gauNa kare che, te vastugata anyadharmono gauNatAe svIkAre to ja te naya sunaya kahevAya. potAne mAnya dharmane svIkArI, vastugata anya dharmono jo niSedha kare to te durnaya kahevAya che. naiyAyika-vaizeSika naigamanayavAdI che, advaitavAdI ane sAMkhyadarzana saMgrahanayavAdI che, cArvAkadarzana vyavahAranayavAdI che, bauddha RjusUtra nayavAdI che, vaiyAkaraNIo zabdAdi traNa nayavAdI che. ekAnta pakSanA AgrahI hovAthI te te nayavAdI durnayavAdI banI jAya che. sAtanayono saMkSipta sAra : A sAta nayamAMthI prathama traNa naya dravyane pradhAna kare che mATe te dravyArthika naya kahevAya che. aMtimanA cAra naya paryAyane mukhya kare che mATe paryAyArthika naya kahevAya che. A sAta nayomAMthI prathamanA cAra naya arthanA pratipAdaka hovAthI arthanaya kahevAya che, aMtima traNa naya zabdanA pratipAdaka hovAthI zabdanaya kahevAya che. A sAta nayomAM pUrva-pUrvanA naya vistRta viSayavALA ane uttara-uttara gayo parimita viSayavALA che. saMgrahanaya mAtra sAmAnyano svIkAra kare che. naigamanaya sAmAnya-vizeSa baMnene svIkAre che mATe saMgrahanaya karatA naigamanaya adhika viSayavALo che. vyavahAranaya saMgrahanaya dvArA gRhita padArthamAMthI vizeSane ja svIkAre che jyAre saMgrahanaya samasta sAmAnya padArthane svIkAre che mATe vyavahAranaya karatA saMgrahanaya vadhu viSayavAna che. vyavahAranaya traNe kALanA padArthane svIkAre che jyAre Rjusutra naya mAtra vartamAnakAlIna padArtha ne ja svIkAre che mATe RjusUtranI apekSAe vyavahAranaya adhika viSayavALo che. zabdanaya vartamAna paryAyamAM paNa kAla, liMga Adino bheda kare che jyAre RjusUtranaya kAlAdino bheda karato nathI mATe zabdanaya karatAM RjusUtra naya vadhu viSayavALo che. evaMbhUtanaya samabhirUDhanaye svIkArela padArthamAM kriyAnA bhedathI bheda mAne che. zabdanI kriyAthI
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54] zrI anuyogadvAra sUtra yukta hoya tyAre ja te padArtha te zabdano vAcaka bane che tevI evaMbhUta nayanI mAnyatA che. samabhirUDha naya te arthakriyA na hoya to paNa vyutpatti paraka te zabdane svIkArato hovAthI evaMbhUta naya karatA samabhirUDha naya vistRta viSayavALo che. niyanA vizeSa vivecana mATe jUo ratnAkarAvatArikA] sAmAyikamAM anayoganA cAra hAra - sAmAyika adhyayana prathama upakramathI upakrAMta thAya che ane nikSepathI yathAsaMbhava nikSipta thAya che. tatpazcAtu anugamathI jANavA yogya bane che ane tyAra pachI nayothI teno vicAra karavAmAM Ave che. pUrve upoddAta niyuktimAM samasta adhyayananA viSayavALA nayano vicAra karavAmAM Avyo che chatAM anuyoganuM cothuM dvAra naya hovAthI ahIM teno alaga nirdeza karyo che. A cothuM anuyoga dvAra ja nayavaktavyatAnA mULasthAne che. ahIM siddha thayela nayono ja tyAM upanyAsa karela che. naca varNananA lAbha - | 2 NAyammi giNhiyavve, agiNhiyavvammi ceva atthammi / jaiyavvameva ii jo, uvaeso so Nao NAma // 140 // savvesi pi NayANaM, bahuvihavattavvayaM NisAmettA / taM savvaNayaviruddha jaM, caraNaguNaTThio sAhU // 141 // se taM Nae / aNuoga dArA samattA / zadArthaH-gAma = jANIne, bhaviSya = grahaNa karavA yogya-upAdeya, vidhvani = agrAhya--heya, atyamika arthane, ga dhvameva = pravRtti karavI joIe, rU no = A prakArano je, Deva sa = upadeza che, to = te, jo nAma= naya nAma kahevAya che. sali = sarva, =nayonI, vahuvida = bahuvidha, aneka prakAranI (paraspara virodhI), vazva vaktavyatAne pitAnerA-sAMbhaLIne taMtra te, taLAviyuddha sarvanayathI vizuddha, varamukha = cAritraguNamAM, oi = sthita, sahUi = sAdhu(mokSa sAdhaka thAya che.) e te paNa = AvuM nayanuM svarUpa jANavuM, ajugo dUra = anuyoga dvAra, sattA = samApta thAya che. bhAvArtha :- A nayo dvArA heya-upAdeya arthanuM jJAna prApta karI, tadanukULa pravRtti karavI joIe. A prakArano je upadeza che te naya kahevAya che. 14vA A sarva nayonI paraspara virodhI vaktavyatA sAMbhaLI samasta nayothI vizuddha samyakatva, cAritra ane jJAna guNamAM sthita thanAra sAdhu (mokSa sAdhaka) che. 141 A rIte naya adhikAranI prarUpaNA che. anuyoga dvAranuM varNana samApta thAya che.
Page #623
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 38/naya-sAta naya | [ pa pa ] vivecana : uparyukta be gAthAmAM nayavarNanathI thatAM lAbhano ullekha karyo che. jeTalA vacana mArga che teTalA naya mArga che" A siddhAntAnusAra niyonA aneka bheda che. saMkSepamAM naigamAdi sAta naya, arthanaya-zabdanayanA bhedathI be prakAranA naya, dravyArthikanaya-paryAyArthika naya, jJAna-kriyA, nizcaya-vyavahAra evA paNa nayanA bhedo thAya che. mokSa mArganA kAraNabhUta jJAnanaya ane kriyAyanI apekSAe ahIM-prastuta sUtramAM vicAra karavAmAM Avyo che. jJAnanayanuM maMtavya che ke jJAna vinA kAryanI siddhi thaI zake nahIM. jJAnI puruSa ja mokSanA phaLane anubhave che. jJAna vinA puruSArthanI siddhi nathI. vrata tathA samyakatvAdinI prApti jJAnathI ja thAya che. heyaupAdeyanuM jJAna hoya to ja upAdeyane grahaNa karI zakAya, heyane choDI zakAya. kriyA nayanuM maMtavya che ke siddhi prAptinuM mukhya kAraNa kriyA che. traNa prakAranA arthonuM jJAna meLavI prayatna karavo joIe. A kathana dvArA ja kriyAnI siddhi thAya che. kriyA mukhya che jJAna gauNa che. jIva mAtra jJAnathI sukha pAmatA nathI. kriyA-kAryathI sukha maLe che. jJAna-kriyA baMnenA ekAnta pakSamAM mokSamArga nathI. je sAdhu jJAna ane kriyAmAM sthita rahe che, te ja mokSa prApta karI zake che. ekAMte jJAna ke ekAMte kriyAthI kArya siddha na thAya. kriyA rahita jJAna niSphaLa che, to jJAna rahita kriyA kAryasAdhaka nathI. aMdha ane paMgu svataMtra rIte gati karI zakatA nathI. eka paiDAvALuM gADuM sthAne pahoMcI zakatuM nathI. jJAna ane kriyA mokSa rathanA be paiDA che. jJAna AMkha che to kriyA paga che. baMnenA sumeLathI ja sAdhya siddha thaI zake mATe jJAna ane kriyAno samanvaya ja mokSanuM kAraNa che. nayono samanvaya karI sAdhaka heyane choDI, upAdeyane grahaNa kare, to sarva arthanI siddhi thAya che. pUrve cothA prakaraNamAM AvazyakanA prathama adhyayana sAmAyikanuM vyAkhyAna karavA cAra anuyoga dvAra kahyA che.- (1) upakrama (2) nikSepa (3) anugama (4) naya teno AdhAra laI kramathI bheda prabhedonA varNana vistAra dvArA sAmAyikano anuyoga vyAkhyAno karyo che. A cothA nayadvArathI sAta niyonuM varNana pUrNa thayuM che. A rIte cothA anuyogadvAranI vaktavyatA pUrNa thaI che. 'II prakaraNa-38 saMpUrNa II aaN
Page #624
--------------------------------------------------------------------------
________________ paka upasaMhAra 1 zrI anuyogadvAra sUtra - sUtra parimANa : solasasayANi cauruttarANi, gAhANa jANa savvaggaM / dusahassamaNuTTubhachaMda, vittaparimANao bhaNiyaM // 142 // NagaramahAdArA iva, uvakkamaddArANuogavaradArA / akkhr-vidhU-mattA lihiyA juvansTansTayakAr ||64rU|| // aNuonavAra sutta samatte // = zabdArtha :-solasasayAdhi - soLaso, caDutta i = cAra uttara,(vadhu) (1904), TTTTLa gAthA, gALa = jANo, savvAM = samagra, kula maLIne, kusahaslam = be hajAra, ana ubhachava vitta - anuSTupa chaMda, parimANo = parimANa, maLiyuM = = kahyuM che. = ra = nagaranA, mahAvaRT = mahAdvAra, va = jema, vavamA = upakrama dvAra, aNuoLavavA| = anuyoganA (cAra) zreSTha dvAra che, avavara = akSara, hiMdU = biMdu, mattA = mAtrA, lihiyA - lakhI che, saMpAdita karI che, racanA karI che, TuvantuvanvayakrAC = du:kha kSaya mATe che. bhAvArtha : - anuyoga dvAra sUtranI sarva maLI kula 1604 gAthAo tathA 2000 anuSTupa chaMdonuM parimANa kahyuM che. jema mahAnagaranA mukhya-mukhya cAra dvAra hoya che tema zrI anuyoga dvAra sUtranA upakrama vagere cAra dvAra che. A sUtramAM akSara, bindu, mAtrAo lakhI che te sarva duHkhonA kSaya mATe che. // anuyogadvAra sUtra samApta // vivecana : A gAthAomAM aMte Avela lihiyA zabdane AdhAre A gAthAone lipikAra dvArA racita hovAnI kalpanA thAya che. tenA pratipakSamAM priya zabda paNa gAthAmAM che. te paNa vicAraNIya che. chatAM gAthA naM: 140, 141 nI bhASAzailI ane racanA paddhati tathA tenI joDaNInI sAthe sarakhAmaNI ane vicAraNA karatAM jaNAya che ke gAthAna-140-141-142 ane 143 eka ja racanAkAranI hovI joIe. sthavira racita A sUtranI samAptimAM A baMne gAthAo prasaMga saMgata paNa che. tethI A baMne gAthAone paraMparAnusAra sUtranI aMtargata svIkArela che. vizeSa :- A anuyogadvAranA viSayone bhAvArtha, vivecana dvArA bahu ja spaSTa karavAmAM AvyA che.
Page #625
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakaraNa 38naya-sAta naya . pa7 ] vivecananI vacce ane prakaraNanA aMte vividha cArTa dvArA viSayone sugama rIte samajAvyA che. chatAM ahIM sUtranA aMte paNa saMpUrNa anuyogadvAra sUtranA viSayanA paripUrNa cArTa paNa jijJAsuonI suvidhA mATe pariziSTarUpe ApyA che. | zrI anuyogadvAra sUtra saMpUrNa paNe anugama-naya anuyoga dvAra Thapakama nimeSa anugama na sUtronugama niryukatyanugama nikSepa upodyAta sUtrasparzika nirmUkatyanugama niyukatyanugama niyukatyanugama naigama naya saMgraha naya vyavahAra naya RjusUtra naya zabdanaya samabhirUDha naya avaMbhUta naya
Page #626
--------------------------------------------------------------------------
________________ 568 | zrI ayogavAra sUtra pariziSTa-1 anuyoganA cAra dvArA ane tenA bheda anuyoganA cAra bheda peluM dvAra | bIjuM dvAra trIjuM dvAra cothuM dvAra upakrama nikSepa-cha bheda upakrama dvAra nikSepa anugama naya (3 bheda) (ra bheda) (7 bheda) nAma sthApanA dravya kSetra kALa bhAva (2 bheda) odha nAma sUtralA5ka | niSpanna niSpanna sUtrAnugama niyunyanugama | AgamataH nAgamataH (4 bheda) (4 bheda) (3 bheda) 6 | adhyayana akSINa Aya kSapaNA nAma sAmAyika sthApanAM sAmAM. dravya sAmA. bhAva sAmA. naigama saMgraha vyavahAra Rju sUtra zabda samabhirUDha evabhUta jJAyaka bhavya vyatirikta zarIra zarIra (3 bheda) Jra sacitta acitta mizra (3 bheda) (2 bheda) (2 bheda) LR 3 dvipada catuSpada apada (ra bheda) (2 bheda) (2 bheda) AnupUrvI _ _ (10 bheda) parikama vastavinAza | anya rIte upakramanA cha bheda nAma (10 bheda) | pramANa (4 bheda) vaktavyatA arvAdhikAra samavatAra (3 bheda) (6bheda) (6 bheda) - TI nAma- sthApanA- dravyo- kSetrA- kAlA- utkIrtanA-gaNanA- saMsthAnA samAcAryA - bhAvAnupUrvI nupUrvI nupUrvI nupUrvI nupUrvI nupUrvI nupUrvI nupUrvI nupUrvI nupUrvI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 eka be traNa cAra pAMca cha sAta ATha nava dasa nAma nAma nAma nAma nAma nAma nAma nAma nAma nAma dravya pramANa kSetrapramANe kALapramANa bhAvapramANa sva samaya para samaya - 4 ubhaya samaya sAvadhayoga virati utkIrtana guNavAnapratipatti alanA niMdA varNa cikitsA guNadhAraNA nAma sthApanA dravya kSetra kALa bhAva
Page #627
--------------------------------------------------------------------------
________________ cArTa [ pada9 ] anuyoganA prathama dvAra 'upakrama'nA cha bhedamAMthI prathamabheda (1) AnupUrvI upakrama nAma sthApanA dravyonuM kSetronu pUrvI pUrva (4 bheda) (2 bheda) kAlanu ulkatanAnuM pUrvI pUrva (2 bheda) (3 bheda) 24 tIrthaMkaranI gaNanAnupUrvI saMsthAnAnuM samAcAryAnuM bhAvAnupUrvI (3 bheda) pUrvI pUrvI (3 bheda) ekathI araba (3 bheda) (3 bheda) cha bhAvanI sudhI saMkhyAnI cha saMsthAnanI 10 samAcArInI pratyekanA traNa-traNa bheda pUvonupUrvI pazcAMnupUrvI anAnupUrvI (krama) (viparIta krama) anyakrama nAma sthA. dravya bhAva (2 bheda) mAMgamataH noAgamataH (3 bheda) kAlAnupaTvanA be bheda letrAnupUrvInA be bheda lm jJAyaka bhavya taddavyaMtirikta aupanidhikI anaupanidhikI zarIra zarIra (2 bheda) (be rIte 3-3 bheda) (2 bheda) opanidhikI (be rIte 3-3 bheda) (2 bheda) aupanidhi kI(1) anaupanidhi kI(2) kSetrapekSA kSetrAzrita (be rIte 3-3 bheda) (2 bha) (3 bheda) dravyApekSA kAlApekSA kAlAzrita (3 bheda) 3 bheda dravyApekSA dravyApekSA pudgaladravyA | (3 bheda) (3 bheda) pelA (3 bheda) pUrvAnu pazcAnuM anAnuM \ ___ { [3. pUrvI pUrvI pUrva pUrvAnu pAnu anAnuM pUrvAnu padhAnuM anAnu pUrvI pUrvI pUrva pUrvI pUrvI pUrva dravyA. kSetrA. kAlAnupUrvI traNenA anaupanidhikInA be bheda naigama vyavahAra nayasaMmata saMgrahanaya saMmata (5 bheda) (pa bheda) arthapada- bhaMgasamu- bhaMgopa- samarvatAra anugama arthapada- bhaMgasama- gopa- samarvatAra anugama prarUpaNA kIrtana darzanatA (9 bheda) prarUpaNA kIrtana darzanatA (8 bheda) 1 2 3 4 5 6 7 8 ] IT TITI satpada dravya kSetra sparzanA kALa aMtara bhAga bhAva a95bahutva satpada dravya kSetra sparzanA kALa aMtara bhAga bhAva prarUpaNA pramANa prarUpaNA pramANa G
Page #628
--------------------------------------------------------------------------
________________ 570. zrI ayogavAra sUtra anuyoganA prathama dvArA upakramanA cha bhedamAMthI bIjo bheda nAma upakrama eka be nAma traNa ke PSvaja nAma (3 rIte) nAma - pAMca nAma sAtanAma sAta svara AThanAma navanAma 8 vibhakti 9 rasa dasa nAma nAma $ strI puruSa napuMsaka dravya guNa pramANa audayika aupazamika kSAyika kSayo- pAriNAmika sAtripAtika (2 bheda) (2 bheda) (2 bheda) pathamika (2 bheda) (26 bhaMga) T3 (2 bheda) LL 3 | Iudaya udaya saMya kSaya | sAdi anAdi niSpa. niSpa.. eMkA anekA/jIva arjIva kSarika kSarika nAma nAma upazama upazama niSpanna layo- kSayopazama niSpa. vizeSa vizeSa brikasaMyogI trisaMyogI catusayogI paMca 10 bhaMga 10 bhaMga 5 bhaMga saMyogI 1bhaMga Agama- lopa- prakRti- vikAraniSpanna niSpanna niSpanna niSpanna nAmika naipAtika AkhyAtika pasargika mizra gauNa. nogauNa. AdAna pada, pratipakSa pradhAna anAdi pada, pada siddhAMta niSpanna. nAma niSpanna, avayava niSpanna. saMyoganAma pramANa (4 meda) niSpanna. (4 bheda) dravyasaMyoga (3 bheda) kSetrasaMyoga kALasaMyoga bhAvasaMyoga (2 bheda) prazasta eprazasta nAma sthApanA bhAva (4 bheda) : 2 nakSatra diva kuLa pAuMDa gaNa jIvita hetu AbhiprAyika sAmAsika bhAvapramANa taddhita bhAvapramANa dhAtuja pramANa nirukiMtaja pramANa
Page #629
--------------------------------------------------------------------------
________________ cArTa 51 anuyoganA prathama vAra 'upakrama'nA cha bhedamAMthI trIjobheda pramANa upakrama kSetra drazya (2 bheda) kALa, (2 bheda) (2 meda). bhiva (3 bheda) pradezavibhAga- pradeza vibhAga pradeza vibhAga guNapramANa nayapramANa saMkhyAMpramANa niSpanna niSpanna (3 bheda) (ra bheda) | (2 bheda) prasthaka, vasati (8 bheda) (5 bheda) 1 2 | 3 pradeza, A traNa gaNanAkALa upamAkALa dAMtathI naya AtmAguMla utsadhAMgula pramAMNAMgula (be rIte) varNana mAna unmAna ava gaNima prati (3 bheda) (3 bheda) (3 bheda) (2 bheda) mAna mAna palyopama sAgaropama sUci. pratara, ghana. dhAnyamAna samAna (utsA . mAM avagAhanA varNana). 2 uddhAra, addhA. kSetra, jIvaguNa (3 bheda) avaguNa jJAna (4 bheda) darzana caritra pratyakSa (2 bheda) anumAna (3 bheda) upamAna (2 bheda) Agama (ra bheda) IdriyapratyakSa pUrvavata noIdriya- pratyakSa daSTa sAdharma zeSavata (5 bheda) sAdharmopanIta | (3 bheda) vaidharmopanIta (3 bheda) prAya: kAryuM kAraNa guNa avayava Azraya sAmAnya vizeSa (3 bheda) " lakika lokottarika be rIte (3-3 bheda) aMtIta anAmata vartamAna (ra bheda) (2 bheda) (ra bheda) 1 anukULa pratikULa surAgama atyAgama tadubhayAgama - AtmAgama anaMtarAgama paraMparAgama
Page #630
--------------------------------------------------------------------------
________________ | pa72 ] zrI ayogavAra sUtra anuyoganA prathama upakrama dvAramAM trIjobheda pramANa upakramanA bhAva pramANamAM saMkhyA pramANa dravyapramANa kSetrapramANa kALapramANa bhAvapramANa 3 bheda guNapramANa nayapramANa saMkhyA pramANa - nAma jJAna bhAva sthApanA dravya - 2 bheda aupampa parimANa 4 bheda (2 bheda) gaNanA 3 bheda 1 | 2 Agama noAgama (3 bheda) kAlika daSTivAda IT jJAyaka- bhavya- vyatiriktazarIra zarIra (3 bheda) saMkhyAta - 1 | 2 asaMkhyAta 3 bheda anaMta 3 bheda 3 jadhanya madhyama utkRSTa ra eke baddhAyuSka abhiMmukha - - bhavika paritta yukta asaMkhyAta | (3 bheda) (3 bheda) (3 bheda) salUpa sadasakUpa asalUpa asadasakUpa ! jadhanya madhyama utkRSTa 1 2 parita (3 bheda) yukta (3 bheda) anaMta (2 bheda) jadhanya madhyama utkRSTa jaghanya utkRSTa
Page #631
--------------------------------------------------------------------------
________________ cArTa pa73 ] anuyoganA prathama dvAra 'upakrama'nA cha bhedamAMthI cotha, pAMcamo, chaThTho bheda upakramano cotho bheda vaktavyatA svasamaya parasamaya tadubhaya samaya upakramano pAMcamo bheda arthAdhikAra + WE 5 6 I sAMvadhayoga utkIrtana guNavatuM smalita vraNa guNa virati pratipatti niMdA cikitsA dhAraNA upakramano chaThTho bheda samavatAra (ra bheda) (2 bheda) (2 bheda) (2 bheda) ra Atma samavatAra tadubhayaM samavatAra AgamataH noAgamataH - 3 bheda jJAyaka zarIra bhavya tavyatirikta zarIra be rIte AMtma para tadubhaya Atma tadubhaya
Page #632
--------------------------------------------------------------------------
________________ 574 zrI anuyogadvAra sUtra anuyoganuM bIjuM dvAra nikSepa nikSepa sUtrAlApaka odhaniSpanna (4 bheda) nAma niSpanna (sAmAyika rUpa) (4 bheda) niSpanna nAma sthApanA dravya bhAva adhyayana 4 bheda akSINa 4 bheda Aya. (4 bheda) kSapaNA (4 bheda) nAma sthApanA dravya bhAva (3 bheda) nAma sthApanA dravya bhAva (2 bheda) 1T gamataH, nAgamataH. Agamata, nAgamataH AgamataH noAgaMmataH... prazasta aprazasta 3 bheda vyatirikta jJAyaka zarIra bhavya zarIra jJAyaka bhavya tadavyatirikta laukika kuprAvacanika lokottarika sacitta anuyoganuM trIjuM dvAra anugama (2 bheda) acitta mizra anuyoganuM cothuM dvAra naya (7 bheda) sUtronugama nikuMjyanugama naigama saMgraha vyavahAra Rju zabda samabhi-evaMbhUta sUtra naya rUDha nikSepa nAmAdi pUrvavat upodyAta sUtrasparzika 26 prakAre sUtroccAraNa
Page #633
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-2 575 pariziSTa-2 'vivecita viSayonI akArAdi anukramaNikA viSaya pRSNaka 447 | pRSNaka 39 396 202 206 206 185 489 108 429 287 300 179 455 rara5 viSaya | | AhAra, zarIra AhAraka zarIra pariNAma utkIrtana uddeza- samuddeza unmAna unmAna puruSa uraparisarpa RjusUtranaya RSabha svara ekArtha ekendriya evaMbhUtanaya audayika bhAva audArika zarIra audArika zarIra parimANa aupanidhikI dravyAnupUrvI aupathamika bhAva aupasargika nAma karaNakAraka-tRtIyAvibhakti kartAkAraka-prathamAvibhakti karmakAraka- dvitIyAvibhakti kArmaNa zarIra kArpaNa zarIra muzkelaga parimANa 75 177 acakSudarzana ajIva udayaniSpanna audayika bhAva aNAue, NirAue khINAue aNAvaraNe NirAvaraNe khINAvaraNe adharmAstikAya anavasthita palyA anAnupUrvI anumAna anuyoga nirukatyartha anuyoga kartAnI yogyatA anuyoga zravaNanA adhikArI anaupanidhikI dravyAnupUrvI aparyApti - aparyApta apAdAnakAraka (paMcamI vibhakti) amohe Nimmohe alpabaduttva avadhidarzana avadhijJAna avamAna aveyaNe NivveyaNe ajJAyaka pariSada aMtara A AkAzAstikAya AkhyAtika nAma Agama vyAkhyA Agamao Agama niSpanna nAma vipna Adi pAMca AnupUrvI dravya Abhinibodhika jJAna Avazyaka zabdanuM nirvacana 239 206 176 455 169/198 389 393 75 19/19 196 239 447 185 196 kALa 390 398 185 481 165 445 17 kAlika zruta pariNAma saMkhyA kaja saMsthAna kevaLadarzana kevaLajJAna 448 194 50ra khecara ga | gaNima garbhavyutkrAMta - garbhaja 178
Page #634
--------------------------------------------------------------------------
________________ 576 zrI anuyogavAra sUtra viSaya pRSTAMka | pRSThaka 186 SO pa9 225 334 303 334 viSaya | nAma-sthApanA vacce samAnatA-bhinnatA niryukti niSAdasvare nikSepa noIdriya pratyakSa naigamana nipAtika nAma 5 | pada padavigraha 454 196 papa8 176 papa8 padArtha 447 papa8 450 178 201 papa8 333 185 450 177 186 333 490 13. guNa guNadhAraNA guNavat pratipatti gAMdhArasvara ghana ghanAMgula ghanIkRta loka banAvavAnI rIta caturindriya cakSudarzana cAlanA chidopasthApanIya cAritra jalacara jIva udaya niSpanna audayikabhAva 2 TaMkANaM | 15 |NoAgamao tamaH prabhA tamastamAM prabhA trasa tiryaMca teIndriya taiijasa zarIra taijasa zarIra pariNAma drivya dravyanikSepa dravyapramANa durvidagdha pariSada droNika puruSa dharmAstikAya dharmAstikAyAdi cha dravyonA kramanI sArthakatA dhruvanigraha dhUmaprabhA dhaivatasvara cagrodha parimaMDala saMsthAna nAma nikSepa nAmika nAma 388 176 176 390 397 186 108 19/199 185 320 108 177 pabbhArANaM paramANu parihAra vizuddha cAritra paryApti - paryApta paryAya palya upayoga vidhi pazcAnupUrvI pAriNAmika bhAva pudgalAstikAya puhura pUrvAnupUrvI pRthvIkAya prakRtiniSpannanAma pratara pratarAMgula pratimAna pratizalAkA palya pratyakSa pratyakSa jJAnanA bheda pramANa puruSa pramANAMgula prasiddhi paMkeprabhA paMcamasvara paMcendriya che. 287 185 110 490 428 428 300 331 papa8 132 225 132 226 15 196 177
Page #635
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-2 pAMca jJAnano krama ba be Indriya bha |bhAgadvAra bhAvadAra bhAvanikSepa bhujaparisarpa ma |madhyamasvara manaHparyavajJAna mAna mizranAma ya yathAkhyAta cAritra 2 ratnaprabhA la |lopaniSpanna nAma vakkhArANaM vyavahAranaya vraNacikitsA vAmana saMsthAna vAlukA prabhA vikAra niSpanna nAma vicArIra vaikriyazarIra parimANa varSopanIta za |zabdanaya viSaya zarkarAprabhA zalAkA H pratizalAkA : mahAzalAkA palya zramaNonI vividha upamA zrutanA paryAyavAcI nAma zrutajJAna zreNI Adi svarUpa 5 54 svara sa |satpada prarUpaNA sthalacara sannidhAnakAraka saptamI vibhAkti sparzanA sAnnipAtika bhAva pRSTAka 3 176 87 87 13 179 225 287 196 452 132 195 333 455 co 165 132 195 389 395 443 455 132 490 543 46 2 334 225 87 178 239 87 169/199 samacaturasa saMsthAna samAcArInA daza prakAra saddhirUDha nava | skhalita niMdA satpada prarUpaNA sthAvara sannidhAnakAraka - saptamI vibhakti sparzanA samudronA pANIno svAda samRddhima sthApanA nikSepa sAdi saMsthAna viSaya sAdhoMpanIna sAmAyikano niruktArtha sAmAyika cAritra sAvadhayoga virati svAmitvakAraka SaSThI vibhakti siddha sithe, buddha, mutte | suva-sUtara |sUyyagula sUtranA 32 doSa sUkSma sUkSmasaMparAya cAritra skaMdhanA paryAyavAcI nAma saMkhyAtanA traNa prakAra saMpradAnakAraka cIvibhakti saMbodhanakAraka-aSTamI vibhakti saMhitA ha hU~Da saMsthAna kSa kSetra sa jJAna zabdanI vyutpatti jJAyaka pariSada 577 pRSNa 165 167 455 co 87 388 239 87 134 178 12 15 441 ra 449 59 239 388 206 40 302 555 177 451 57 489 239 239 558 165 87 che
Page #636
--------------------------------------------------------------------------
________________ e 3 ne e gara prANa Agama batrIsInA ta sahadhyogI dAtAo : prathama Agama vimocaka: mAtuzrI caMpAbena zAMtIlAla paraSottamadAsa saMghavI tathA mAtuzrI mRdulAbena navanItarAya zAMtIlAla saMghavI nA smaraNa sAthe sau. kuMdanabena jayaMtIlAla zAMtIlAla saMghavI zrI navanItarAya zAMtIlAla saMghavI zrI rAjIva jayaMtIlAla, zrI zaileza navanItarAya, zrI hirena navanItarAya saMghavI sutAdhAra muMbaI U.S.A. AkolA U.S.A. muMbaI * mAtuzrI kusumabena zAMtilAla zAha haste - suputra zrI INita - Do. nItA zAha, zrI bhASita - darzitA zAha mAtuzrI savitAbena Do. nAnAlAla zAha (hemANI) suputra zrI satISa - razmi zAha, suputrI zrImatI Do. bhAratI -Do. razmikAMta zAha sAdhvI subodhikA (bhadrA) jaina TrasTa, mAtuzrI lalitAbena popaTalAla zAha (hemANI) bahena-zrImatI latA zarada zAha, zrImatI harSA bhUpendra modI zrImatI dattA girIza zAha (pU. subodhikAbAI ma. nA bhAI-bhAbhI) suputra zrI muMjAla - vijyA, zrI bhAvina - tejala, suputrI nivizA manISa mahetA * pU. AratIbAI ma. nA baheno - zrImatI sarojabena jazavaMtarAya domaDiyA zrImatI harSAbena vasaMtarAya lAThIyA haste- zrI alakeza, zrI priyeza, zrI hemala mAtuzrI jayAbena zAMtIlAla kAmadAra, mAtuzrI ramAbena choTAlAla daphatarI haste zrImatI premilAbena kirITabhAI daphatarI Do. bharatabhAI cImanalAla mahetA suputra-cI. malaya, suputrI zrImatI virala AziSa mahetA mAtuzrI vijyAlakSmIbahena mANekacaMda zeTha suputra zrI dilasukhabhAI zeTha, zrI caMdrakAMtabhAI zeTha (zeTha bilDarsa) zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI zrI ratiguru cerITebala TrasTa, haste TI. Ara. dozI * mAtuzrI hIrAgaurI harilAla dozI, zrImatI pUrNimAbena narendradozI haste-narendra-mInAdozI, ku. meghanA, ku. dezanA U.S.A. rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa rAjakoTa
Page #637
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjakoTa muMbaI muMbaI * muMbaI rAjakoTa muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI cembara mAtuzrI kAzmIrAbena kAMtibhAI zeTha haste - zrImatI hetala saMjaya zeTha, ku. upAsanA, ku. kIMjala * mAtuzrI jazavaMtIbena zAMtIlAla turakhIyA, zrImatI bhAvanA dilIpa turakhIyA haste - dilIpa esa. turakhIyA, suputra- zrI pArasa - riddhi turakhIyA * mAtuzrI kiraNabena pravINacaMdradozI haste suputra zrI nIrava - tejala dozI, ku. priyAMzI, ku. jhIla mAtuzrI maMjulAbena chabIladAsa cUDagara haste - suputra zrI ketana - AratI cUDagara, ku. dhruvI zrI lakSmIcaMdabhAI jasANI parivAra zrI praviNabhAI gaMbhIradAsa pArekha ku. vidhi girIza jozI, kumAra kuzAna girIza jozI haste - zrImatI nIlAbena girIzabhAI jozI zrI parezabhAI sumatIbhAI zAha * zrI kizorabhAI zAha * zrI ramezabhAI gaTulAla kAmadAra mAtuzrI lIlAvatIbena nImacaMda nathubhAI dozI, sva. kizorakumAra nImacaMda dozI, sva. mRdulA kuMdanakumAra mahetA. haste - harSada ane kumakuma dozI mAtuzrI tArAbena modI mAtuzrI madhukAMtAbena naMdalAla bhImANI haste- zrI rAjezabhAI bhImANI * mAtuzrI kIkIbena desAI, haste - zrI zailezabhAI mInAbena desAI zrI aMjalabhAI DhAMkI gurubhakta zrI hemendrabhAI pUMjANI * mAtuzrI caMpakabena zazIkAMtabhAI mahetA, haste - suputrI zrI kirITa-arUNA, zrI ajaya-nItA, zrI kamaleza - divyA, suputrI - nirUpamA - niraMjana dozI mAtuzrI narmadAbena rUganAtha dozI, haste - zrI kAMtIbhAI rUganAtha dozI * zrI hemalatAbena naTavaralAla maNIyAra mAtuzrI amRtabena bhagavAnajI avalANI parivAra haste - zrI ramaNIkabhAI bhagavAnajI avalANI * zrI kezavajIbhAI zAha parivAra kalakattA kalakattA kalakattA muMbaI muMbaI rAjakoTa muMbaI kalakattA vaDodarA kalakattA kalakattA
Page #638
--------------------------------------------------------------------------
________________ U.S.A. U.S.A. AkolA AkolA kolhApura muMbaI muMbaI kalakattA kuta anumodaka zrImatI Do. bhAratIbena - Do. razmikAMta kAMtIlAla zAha zrImatI latAbena - zrI zaradabhAI kAMtIlAla zAha zrImatI harSA bhUpendra modI, zrImatI jImitA hirena modI, zrImatI Do. zruti maheza varmA, zrImatI bhavitA jayaMta IMgaLe zrI saurASTra dazAzrImALI prANa mahilA maMDaLa, haste - adhyakSA sau. harSAbena modI mAtuzrI nirmaLAbena lAlacaMda bharavADA * zrI parezabhAI ramezacaMdra sutarIyA * mAtuzrI suzIlAbena kAMtIlAla paMcamIyA * zrI mInAbena harIzabhAI desAI yuta sadasya zrI pAritoSa Ara. zAha * zrImatI rAjula rajanIkAMta zAha * jaina jAgRti senTara * zrI mukunda Ara. zeTha * zrI ketanabhAI zAha zrImatI guNavaMtIbena praphullacaMdradomaDIyA zrI sudhIrabhAI pI. zAha zrI rAjeza kalyANabhAIgAlA zrImatI mRdulAbena navanItarAya saMghavI haste - sau. hInA zaileza saMghavI, sau. sonala hirena saMghavI muMbaI muMbaI vAzI (muMbaI) muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI muMbaI kalakattA
Page #639
--------------------------------------------------------------------------
Page #640
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama gotra zAstra ja cAla ga aa aa aa gA zAstra Aga zAstra Agama karyA vagara ja yoga mAmada ApI zAstra Ayo rAja kA mane mA zA chAza na thaI thI ya mA zAstra A ja ka aa aa aa mana zAstra Agata zA E aa aa ga aa ga aa aa gA zAstra
Page #641
--------------------------------------------------------------------------
________________ Trepa 2ncl2 22112 211 2112 ile 201212 2 112 212 212 12lea ..KAME TRIM 72 Picle 27E dhe ne 22 10 12712 h 2 211212 212 dcl 2277212 2 h 22
Page #642
--------------------------------------------------------------------------
________________ PARASDHAM Vallabh Baug Lane, Tilak Road, Ghatkopar (E), Mumbai - 400 077. Tel: 32043232 www.parasdham.org www.jainaagam.org