________________
પ્રકરણ ૧૨/સાત નામ – સાત સ્વર
ગાયકના પ્રકાર :
१६
૨૫
केसी गायइ महुरं ? केसी गायइ खरं च रुक्खं च ? જેસી ગાયક્ પડર ? જેસી ય વિલંબિય ? લુત્ત જેલી ? વિસ્તર ખુબ રિલી ? ॥૧૪॥ [પંચપી]
सामा गायइ महुरं, काली गायइ खरं च रुक्खं च । गोरी गायइ चउरं, काणा य विलंबियं, दुतं अंधा, વિસ્તર પુળ પિંગલા ક॥ [પંચપી]
=
શબ્દાર્થ :-જેસી = કઈ સ્ત્રી, ઘર ૪ વસ્તુ = કઠોર અને રુક્ષ સ્વરમાં, વડર = ચતુરાઈથી, વિલંબિય - વિલંબિત સ્વરમાં, જુત = દ્રુત સ્વરમાં, વિસ્કર - વિકૃત સ્વરમાં, લિી - કોણ, સામા શ્યામા(ષોડશી) સ્ત્રી, પિંગતા = પિંગળી (કપિલા).
=
ભાવાર્થ :-પ્રશ્ન- કઈ સ્ત્રી મધુર સ્વરમાં, કઈ સ્ત્રી કઠોર અને રુક્ષ સ્વરમાં, કઈ સ્ત્રી ચતુરાઈથી, કઈ સ્ત્રી વિલંબિત સ્વરોમાં, કઈ સ્ત્રી દ્રુત સ્વરમાં અને કઈ સ્ત્રી વિકૃત સ્વરમાં ગાય છે.
ઉત્તર– શ્યામા મધુર સ્વરમાં, કૃષ્ણવર્ણી સ્ત્રી કઠોર અને રુક્ષ સ્વરમાં, ગૌરવર્ણી સ્ત્રી ચતુરાઈથી, કાણી સ્ત્રી વિલંબિત(મંદ), અંધ સ્ત્રી દ્રુત–શીઘ્ર સ્વરમાં, પિંગલા સ્ત્રી વિકૃત સ્વરમાં ગાય છે.
સ્વર મંડલ ઉપસંહાર :
१७
रातो गामा, मुच्छणा एक्कवीसतिं ।
ताणा एगूणपण्णासं, सम्मत्तं सरमंडलं ॥ ५६ ॥ से तं सत्तणामे । ભાવાર્થ :- સાત સ્વર, ત્રણ ગ્રામ અને એકવીસ મૂર્ચ્છનાઓ હોય છે. પ્રત્યેક સ્વર સાત તાનથી ગવાય છે. તેથી(૭×૭ = ૪૯) સાત સ્વર સાત તાનથી ગવાતા ઓગણપચાસ ભેદ થાય છે. આ રીતે સ્વરમંડલની સાથે સપ્તનામની વક્તવ્યતા પૂર્ણ થાય છે.
=
॥ પ્રકરણ-૧ર સંપૂર્ણ ॥
