________________
પ્રકરણ ૧૦/એક થી પાય નામ
,
૧૯૩ |
વિહૂતવિષ્ણુ) અને ઓકારાન્તનું-દુમો(મો–વૃક્ષ) ઉદાહરણ છે. રવા
સ્ત્રીનામમાં આકારાન્ત–માલા, ઈકારાત્ત-શ્રી, લક્ષ્મી અને ઊકારાત્ત-જંબૂ, વધૂ આદિ ઉદાહરણ રૂપ છે. પરરા
ધન્ન (ધાન્ય) તે પ્રાકૃતપદ અકારાન્તનું અછિં(અક્ષિ) તે ઈંકારાન્તનું; પીલું, મહું(મધુ) તે ઉંકારાન્ત નપુંસક નામના ઉદાહરણ જાણવા. પારકા વિવેચન :
દ્રવ્યાદિ સંબંધી નામો સ્ત્રીલિંગ, પુલિંગ કે નપુંસકલિંગવાચી હોય છે. તે નામોના અંતિમ અક્ષરના આધારે તે નામ પુંલિંગ વાચી છે કે સ્ત્રીલિંગવાચી છે કે નપુંસકલિંગવાચી છે, તે નક્કી થાય છે.
ત્રણે નામ ગાથામાં ઉદાહરણ સહિત સ્પષ્ટ કર્યા છે. અહીં પ્રાકૃત ભાષાનુસાર ત્રણે લિંગનું કથન છે. જેમકે ધાન્ય ગુજરાતી ભાષા પ્રમાણે તે અકારાન્ત નપુંસકલિંગવાચી છે, પણ પ્રાકૃતમાં 'ધન્ન' પદ થાય છે અને તે અકારાન્ત નપુંસકલિંગવાચી ગણાય છે.
અહીં વ્યાકરણ શાસ્ત્રની દષ્ટિએ લિંગાનુસાર ત્રિનામનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે.
ચારનામ
શબ્દોમાં અક્ષરનો આગમ, લોપ વગેરે :|२७ से किं तं चउणामे ? चउणामे चउव्विहे पण्णत्ते, तं जहा- आगमेणं, નોવે, ચપ,
વિM I ભાવાર્થ :- પ્રશ્ન- ચતુર્નામનું સ્વરૂપ કેવું છે?
| ઉત્તર- ચતુર્નામના ચાર પ્રકાર છે. (૧) આગમનિષ્પન્ન નામ, (૨) લોપનિષ્પન્ન નામ, (૩) પ્રકૃતિ નિષ્પન્ન નામ અને (૪) વિકાર નિષ્પન્ન નામ. | २८ से किं तं आगमेणं ? आगमेणं- पद्यानि पयांसि कुण्डानि [पोम्माई, પાછું, હુંડા] . તે તં મi I ભાવાર્થ :-પ્રશ્ન- આગમ નિષ્પન્ન નામનું સ્વરૂપ કેવું છે?
ઉત્તર– આગમ નિષ્પન્ન શબ્દો આ પ્રમાણે છે– પદ્માનિ, પયામિ, કુંડાનિ વગેરે આગમ નિષ્પન્ન
નામ છે.
