Book Title: Shatkhandagama Pustak 06
Author(s): Pushpadant, Bhutbali, Hiralal Jain, Fulchandra Jain Shastri, Devkinandan, A N Upadhye
Publisher: Jain Sahityoddharak Fund Karyalay Amravati
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001400/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education 0611 zrI dhavalA - TIkA-samanvitaH SaTkhaMDAgamaH jIvasthAna- cUlikA khaMDa 1 bhAga 9 pustaka 6 sampAdaka hIrAlAla jaina Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavat - puSpadanta - bhUtabali - praNItaH SaTkhaMDAgamaH zrIvIrasenAcArya viracita-dhavalA - TIkA-samanvitaH / tasya prathama- khaMDe jIvasthAne hindI bhASAnuvAda- tulanAtmaka TippaNa-prastAvanAnekapariziSTaiH sampAditA sampAdakaH amarAvatIstha-kiMga-eDavarDa kAleja- saMskRtAdhyApakaH em. e., el. el. bI., ityupAdhidhArI hIrAlAla jainaH vi. saM. 2000 cUlikA A vyA. vA., sA. sU., paM. devakInandanaH siddhAntazAstrI ] sahasampAdakaH paM. bAlacandraH siddhAntazAstrI saMzodhane sahAyakau DA. neminAtha-tanaya-AdinAthaH upAdhyAyaH em. e., DI. liT. prakAzakaH zrImanta seTha zitAbarAya lakSmIcandra jaina - sAhityoddhAraka - phaMDa kAryAlayaH amarAvatI ( barAra ) vIra- nirvANa-saMvat 2470 mUlyaM rUpyaka- dazakam [ I. sa. 1943 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka C bhanna seTha zitAbarAya lakSmIcandra, S jaina-sAhityoddhAraka-phaMDa kAryAlaya amarAvatI (barAra) mudraka TI. em. pATIla __ mainejara sarasvatI priMTiMga presa, amarAvatI. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE SATKHANDAGAMA OF PUSPADANTA AND BHUTABALI WITH THE COMMENTARY DHAVALA OF VIRASENA VOL. VI CHULIKA Edited with introduction, translation, indexes and notes BY HIRALAL JAIN, M. A., LL. B., C. P. Educational Service, King Edward College, Amraoti. ASSISTED BY Pandit Balchandra Siddhanta Shastri. With the cooperation of Pandit Devakinandan Dr. A. N. Upadhye, Siddhanta Shastri M. A., D. Litt. Published by Shrimant Seth Shitabrai Laxmichandra, Jaina Sahitya Uddharaka Fund Karyalaya. AMRAOTI (Berar ). 1943 Price rupees ten only. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Published by Shrimant Seth Shitabrai Laxmichandra, Jaina Sahitya Uddbaraka Fund Karyalaya, AMRAOTI (Berar ). Printed by T. M. Patil, Manager, Saraswati Printing Press, AMRAOTI (Berar). Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI pRSTha pRSTha prAk kathana prastAvanA Introduction mUla, anuvAda aura TippaNa 1 prakRtisamutkIrtana cUlikA .... 2 sthAnasamutkIrtana , .... 3 prathama mahAdaNDaka .... i-iii 4 dvitIya / 140 5 tRtIya , .. 142 6 utkRSTasthiti cUlikA . 145 11 7 jaghanyasthiti , | 8 samyaktvotpatti ,, .... 203 41 / 9 gatyAgati 1 zaMkA-samAdhAna 2 viSaya-paricaya .... 3 viSaya-sUcI 1 zuddhi patra .... ... 418 3 pariziSTa 1 sUtrapATha prakRtisamutkIrtana sUtrapATha .... sthAnasamutkIrtana , tIna mahAdaNDaka utkRSTasthiti jaghanyasthiti samyaktvotpatti gatyAgati 1-34 / 2 avataraNagAthA-sUcI.... 3 nyAyoktiyAM 13 | 4 graMthollekha .... 5 pAribhASika zabdasUcI 6 vizeSa TippaNa .... 35 *M2222 ____ .... 36 M Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAka kathana SaTkhaMDAgamake pAMcaveM bhAgake prakAzita honeke koI DeDha varSa pazcAt yaha chaThavAM bhAga pAThakoMke hAtha pahuMca rahA hai / eka to cUlikA khaMDa hI anya saba bhAgoMse vistRta hai; dUsare isakI samyaktvotpatti cUlikAkA viSaya bahuta hI sUkSma aura kahIM kahIM to durUha hI hai jisake saMzodhana va anuvAdAdi meM vizeSa parizrama, avadhAna aura samayakI AvazyakatA par3I; aura tIsare isa bIca aneka asAdhAraNa vighna-bAdhAeM upasthita huI jinake kAraNa isa bhAgake prakAzita honemeM pUrva bhAgoMkI apekSA kucha adhika samaya lgaa| phira bhI hama ise pAThakoMke hAthoM pahuMcAnemeM samartha hue, isakA hameM saMtoSa hai / jIvasthAna khaMDakA yaha bhAga cUlikArUpa hai / phira bhI isakA viSaya atyanta mahatvapUrNa hai / isameM karmasiddhAntakA paripUrNa nirUpaNa bar3I uttamatA aura vyavasthAke sAtha kiyA gayA hai jisako saMkSepameM samajhaneke liye prastAvanAke antargata viSaya-paricaya va tatsambandhI tAlikAoMko evaM viSayasUcIko dekhiye / ho sake to phira pariziSTameM diye gaye sUtrapAThakA pArAyaNa kara jAiye / pAribhASika zabdasUcIko bhI dekhiye jahAM saMbhavataH Apako aneka aise zabda dikhAI deMge jinakA Apa artha samajhaneke liye utsuka hokara amuka pRSThako ulaTa kara dekheMge / isake pazcAt yathAvakAza kramazaH Apa graMthakA svAdhyAya karake usake rasakA AsvAdana to kareMge hI / isa bhAgake bhItara nau cUlikAyeM haiM-prakRtisamutkIrtana, sthAnasamutkIrtana, tIna mahAdaNDaka, utkRSTa sthiti, jaghanya sthiti, samyaktvotpatti aura gati-Agati / inameM kramazaH 46, 117, 2, 2, 2, 44, 43, 16 aura 243 sUtra pAye jAte haiN| inakI TIkAmeM kramazaH zaMkA-samAdhAna Aye haiM / dhavalAkArane apanI TIkA dvArA samyaktvotpatti cUlikAko vizeSa rUpase paripuSTa kiyA hai| isa bhAgameM yathAsthAna kula 515 sUtra, 265 zaMkAsamAdhAna, 55 vizeSArtha aura lagabhaga 850 TippaNa pAye jAveMge / harSakA viSaya hai ki isa bhAgake sAtha chaha khaMDoMmeMse prathama khaMDa jIvasthAnakI samApti ho gii| isa bhAgake prathama 28 phArmokA saMzodhana, anuvAda va mudraNa paM. hIrAlAlajI zAstrI kI sahAyatAse huA thA / usake pazcAt gata janavarI mAsake antameM akasmAt unakA isa vyavasthAse sambandha viccheda hogayA / ataeva zeSa graMthakA sampAdana paM. bAlacandrajI zAstrI kI sahAyatAse huA hai| zeSa saba sahayoga va vyavasthA pUrvavat cAlU rhii| Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) prAk kathana jisa varSa se isa graMthakA prakAzana prArambha huA hai usI varSase mahAyuddhake kAraNa mudraNa sambandhI kaThinAiyAM uttarottara baDhatI hI gayI haiM / phira bhI na jAne kisa zaktike prabhAvase yaha kArya gatizIla hI banA rahA hai, aura isa bhAga ke sAtha prathama khaMDa jIvasthAnakI samApti kara apanI dIrgha yAtrAkI eka bar3I maMjila pUrI kara cukA hai| aba dUsare khaMDa khuddAbandhakA kArya cAlU ho gayA hai / isa khaMDako AgAmI eka hI jildameM samApta kara denekA vicAra hai| usake liye kAgaja AdikA prabandha bhI prAyaH ho cukA hai / prayatna karanA manuSyakA kartavya hai, usakI saphalatA vidhividhAna ke AdhIna hai / kiMga eDavarDa kAleja, amarAvatI 11-12-43 } hIrAlAla jaina Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION The present Volume contains the Culika of the first Khanda Jivatthana. Culika means a supplement which contains matter that is connected with the main topics of the book, but which, for one reason or the other, was not or could not be included within the main sections of the book. There are nine such topics which ale associated with the soul-positions, but which were not dealt with within the eight prarupanas. They are as follows: I Prakriti sa mutkirtana This Culika enumerates the eight Karmas and their subdivisions 'which amount to 148. The Karmas are energies that are forged by the contact of the soul with matter under specified conditions, and their nature is to hinder or obstruct the maifestation of the soul's natural qualities. Soul, in its nature, is endowed with perfect knowledge which is obscured in varying degrees by the five different kinds of Jnanavarniya karma. Similarly the soul's natural insight into things is hindered by nine different varieties of the Darsanavaraniya Karma. Soul by itself would be free from the feelings of pleasure or pain if there were not the two kinds of Vedaniya karma operating upon it. Delusion and defective conduct are the results of the three kinds of Darsana Mohaniya and the twenty five varieties of the CaritraMohaniya respectively. One is kept bound as a man or a beast, a hellish being or a god, by the four kinds of Ayu karma in whose absence the soul would be absolved of the migratory process. All the physical conditions in which one finds himself placed in the world, right from his personal make up down to bis external environ. ments, are the result of the working of no less than ninety three varieties of the Nama karma. One is placed high or low in society on account of the operation of the two kinds of Gotra karma, and one is hindered in the exercise of dispensation or acquisition as well as utility or enjoyment or expression of power by the force of the five kinds of Antaraya. These are the 5 + 9 + 2 + 28 +4 +93 + 2 +5 = 148 Varieties of Karmas explained in the Prakriti samutkirtana Culika. 2. Sthana Samutkirtana Culika Having understood the nature of the Karmas, it becomes necessary to know, out of the many varieties of each main Karma, how many would be contracted simultaneously and under what conditions. This is the topic of the second Culika. All the five Jnanavarniyas may be forged by any body right up to the 10th spiritual stage when bondage stops. In the case of the Darsanavaraniya, all the nine may be forged during the first two spiritual stages and six or 'four as one progresses up. Both the Vedaniyas are contracted up to the 13th stage. Of the Mohaniya, one Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ binds 22, 21, 17, 13, 9, 5, 4, 3, 2 or 1 at different stages of spiritual advancement. of the four Agu karmas, only one may be bound at a time, while of the Nama Karma 31, 30, 29, 28, 26, 25, 23 or 1 are contracted simultaneously. The Low Gotra karma is forged during the first two spiritual stages, while the High one from the first up to the 10 th stage. During the same stages all the five Antarayas may also be forged. 3-5 The three Maha-dandakas In the first Maha dandaka the Karmas are classified according as they are contracted or not contracted by a soul when it is about to attain Right Faith. The commentator has here explained in detail the stages by which bondage becomes less and less as one advances in purity towards the Right Faith. The second Maha-daudaka enumerates those varieties of Karmas which a godly or bellish being, except the one in the seventh hell, may contract when about to aquire Right Faith, The Third Maha-dandaka enumerates the Karmas that a being in the seventh hell might bind on the point of acquiring Samyaktva. 6. Utkristha Sthiti Culika This Culika lays down the maximum period of time for which each karma once bound may subsist. It also deals with the corresponding period of time which must elapse after each bondage, before the same begins to bear its fruit. The maximum duration is to be found in the case of the Darsana Mohaniya which may last for 70 koda kodi sagaropamas. The maximum period of the Caritra-mohaniya is 40, of Jnanavarniya, Darsanivaraniya, Asata Vedaniya and Antaraya 30, of Nica Gotra and a number of Nama Karmas 20, and of the rest varying below twenty, till you come to a less than 1 Kodakoni sagaropama in the case of Ahara Sarira and Tirthakara, 33 Sagaropamas in the case of hellish and heavenly existence and only 3 Palyopamas in the case of a man's or a beast's life. The period which must elapse before a Karma ripes up for fruition is calculated at the rate of one hundred years for each Kodakodi sagaropama, except in the case of Ayu karma where it is determined by the period of life which remains unexhausted at the time when the duration of the next life is determined. (For the measure of different periods of time, see Vol. 3, intro.p. 33 ) 7. Jaghanya Sthiti Culika As the foregone Culika deals with the maximum duration of the different Karmas, so the present Culika deals with the minimum periods which vary from slightly less than one Sagaropama in the case of the Darsana Mohaniya to a few Avalikas (Kaudra-bhava-grahana ) in the case of the shortest lived man or lower animal. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iii 8 Samyaktvot patti Culika This Culika is so called because it describes how and by what steps Right Faith or the correct attitude of the mind is created. It is only when the burden of the Karmas is considerably lightened, firstly, by a gradual process of self-purification which may be almost unconscious, and lastly by a deliberate effort to improve the mind, that the whole layer of ignorance is transformed into three parts which may be called ignorance, semi-ignorance and enlightenment, and they are all laid at rest for a while and the true self reveals itself. When this happens for the first time, the purity is only temporary and the soul soon falls back into one of the three specifted states. When a similar course of purification is attempted for a second time, it may be accompanied by right conduct with which the soul climbs considerably higher on the ladder of spiritual progress. And if the soul makes this start not merely with a process of allaying the Karmas (aupasamika samyktva ), but of destroying them (Ksayika Samyaktva ) then there is no falling back at all, and one continues to advance in purity within this life and the life beyond, till perfection is reached and the shackles of worldly existence are cast aside once for all. These processes are described in the commentary with extraordinary details and mathematical precision. 9. Gati-agati Culika The ninth Culika is called Gati-agati because it deals chiefly with the migratory processes of the soul. As these are affected to a large extent by the presence or absence of the right attitude of the mind (Samyaktva ), the work first deals with the sources through which right attitude is generated in the beings in hell or heaven, animal or men. These sources are four, namely, sight of the Jina image, listening to a righteous discourse, memory of the experiences of the past life and the present sufferings. l'hese become available differently under different conditions of existence. The next topic that is treated in this Culika is with what spiritual grades one may enter any particular state of existence or exit out of it. The one noteworthy feature of this topic is that a being with the right attitude of the mind will never enter any hell, lower than the first one, nor become a lower animal. The last topic in this Calika is, being what one is in his present life, what virtues or status can he acquire in the next birth. With this volume the first Khanda Jivatthana (Soul-positions ) comes to an end. The next Volume will present to us the Second Khando called Khudda Bandha ( Bondage in brief). Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA-samAdhAna pustaka 1, pR. 70 1. zaMkA- yahAM SaSThabhakta upavAsakA artha jo do dinakA upavAsa kiyA hai vaha kisa prakAra saMbhava hai ? nAnakacaMdajI, khataulI ) samAdhAna - niyamAnusAra dinameM do vAra bhojanakA vidhAna hai / kintu upavAsa dhAraNa karaneke dina dUsarI vArakA bhojana tyAga diyA jAtA hai aura Age do dinake cAra bhojana bhI tyAga diye jAte haiM / isa prakAra cUMki do upavAsoM meM pAMca bhojanavelAoMko chor3akara chaThI velApara bhojana grahaNa kiyA jAtA hai, ataeva SaSThabhaktakA artha do upavAsa karanA ucita hI hai / udAharaNArtha, yadi aSTamI va navamIkA upavAsa karanA hai to saptamIkI eka, aSTamIkI do aura navamIkI do, isa prakAra pAMca bhojanavelAoM ko chor3akara dazamIke dopahara ko chaThI belApara pAraNA kI jAyagI / pustaka 1, pR. 192 2. zaMkA - yahAM uddhRta gAthA 25 ke anuvAda meM yoga padakA artha hai | parantu gommaTasAra gAthA 64 meM ukta padakA artha kevala kAyayoga hI kevalI ke tInoM yoga ho sakate haiM ? ( nAnakacaMdajI, khataulI ) samAdhAna - kevala ke tInoM yoga hote haiM, isIliye unakA antameM nirodha bhI kiyA jAtA hai / gommaTasAra jIvakANDa gAthA 64 kI jI. pra. TIkAmeM yoga padase sAmAnyatayA yoga aura maM. pra, TIkAmeM mana, vacana va kAya yogoM meM anyatama yoga liyA gayA hai / tInoM yoga kiyA kiyA hai / kyA pustaka 1, pR. 196 3. zaMkA - yahAM sampUrNa bhAvakarma aura dravyakarmoM se rahita hokara sarvajJatAko prApta hue jIvako AgamakA vyAkhyAtA kahA hai| kyA terahaveM guNasthAna meM sampUrNa dravyakarma dUra ho jAte hai ? ( nAnakacaMdajI, khataulI ) samAdhAna-sampUrNa karmoMse rahita honekA abhiprAya cAra ghAtiyA karmoMse rahita honekA hai, aghAtiyoMse nahIM, kyoMki, jJAnAvaraNAdi cAra ghAtiyA karma hI kramazaH ajJAna, adarzana, mithyAtva sahita avirati, aura adAnazIlatvAdi doSoMko utpanna karate haiM jo ki AgamavyAkhyAtA honemeM bAdhaka haiM / (dekho AptamImAMsA 1, 4-6 va vidhAnandikI TIkA aSTasahasrI ) Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) SaTkhaMDAgamakI prastAvanA pustaka 1, pR. 406 4. zaMkA-jaba saudharma kalpase lekara sarvArthasiddhiparyanta asaMyatasamyagdRSTi guNasthAnameM kSAyikasamyagdRSTi, vedakasamyagdRSTi aura upazamasamyagdRSTi tInoM hI pAye jAte haiM taba sUtra 170 va 171 ke pRthak racanekA kyA kAraNa hai ? (nAnakacaMdajI, khataulI ) samAdhAna-anudiza evaM anuttarAdi uparima vimAnoMmeM samyagdRSTi jIva hI utpanna hote haiM, mithyAdRSTi nahIM, isa vizeSatAke jJApanArtha hI donoM sUtroMkI pRthak racanA kI gaI pratIta hotI hai| pustaka 2, pR. 482 5. zaMkA-tiryaMca saMyatAsaMyatoMmeM kSAyika samyaktvake na honekA kAraNa yaha batalAyA gayA hai ki " vahAMpara jina arthAt kevalI yA zrutakevalIkA abhAva hai" / kintu karmabhUmimeM jahAM saMyatAsaMyata tiryaMca hote haiM vahAM kevalI va zrutakevalIkA abhAva kaise mAnA jA sakatA hai, vahAM to jina va kevalI hote hI haiM ? ( nAnakacaMdajI, khataulI ) samAdhAna-zaMkAkArakI Apatti bahuta ucita hai / vicAra karanese anumAna hotA hai ki dhavalAke 'jiNANamabhAvAdo' pAThameM kucha truTi hai| hamane amarAvatIkI hastalikhita prati punaH dekhI, kintu usameM yahI pATha hai| para anumAna hotA hai ki 'jiNANamabhAvAdo' ke sthAnapara saMbhavataH 'jiNANAbhAvAdo' pATha rahA hai, jisake anusAra artha yaha hogA ki saMyatAsaMyata tiryaMca darzanamohanIya karmakA kSapaNa nahIM karate haiM, kyoMki tiryaMcagatimeM darzanamohake kSapaNa honekA jina bhagavAnkA upadeza nahIM pAyA jAtA / (dekho gatyAgati cUlikA sUtra 164, pR. 474-475) pustaka 2, pR. 576 - 6. zaMkA-yaMtra 192 meM yogake khAnemeM jo anu. saMketa likhA gayA hai usase kyA abhiprAya hai ? (nAnakacaMdajI, khataulI) samAdhAna-anu. se abhiprAya anubhayakA hai jisakA prakRtameM asatyamRSA vacana yogase tAtparya hai| pustaka 2, pR. 629 7. zaMkA-paMkti 17 meM jo saMjJika tathA asaMjJika ina donoM vikalpoMse rahita sthAna batalAyA hai, vaha kaunase guNasthAnakI apekSA kahA gayA hai ? ( nAnakacaMdajI, khataulI) Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA-samAdhAna samAdhAna - vahAM ukta donoM vikalpoMse rahita sthAnase abhiprAya sayogI guNasthAnase hai| pustaka 2, pR. 723 8 zaMkA-Abhinibodhika aura zrutajJAniyoMke AlApoMmeM jJAna do aura darzana tIna kahe haiM, so do jJAnoMke sAtha tIna darzanoMkI saMgati kaise baiThatI hai ? (nAnakacaMdajI khataulI) samAdhAna-cUMki chadmasthoMke hI mati-zruta jJAna hote haiM aura jJAna honese pUrva darzana hotA hai, ataeva jina mati-zrutajJAniyoMke avadhidarzana utpanna ho gayA hai kintu avadhijJAna utpanna nahIM ho pAyA, unakI apekSA ukta do jJAnoMke sAtha tIna darzanoMkI saMgati baiTha jAtI hai| pustaka 4, pR. 126 9. zaMkA-pustaka 2, pR. 500, va 531 para labdhyaparyAptaka tiryaMca va manuSyoMmeM cakSu aura acakSu ina donoM darzanoMkA sadbhAva batalAyA hai, kintu pustaka 4, pRSTha 126, 127 va 454 para labdhyaparyAptaka jIvoMke cakSudarzanakA abhAva kahA hai| isa virodhakA kAraNa kyA hai| (nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura ) samAdhAna-pustaka 2 meM labdhyaparyAptaka jIvoMke sAmAnya AlApa kahe gaye haiM, ataeva vahAM kSayopazama mAtrake sadbhAvakI apekSA donoM darzanoMkA kathana kiyA gayA hai| kintu pustaka 4 meM darzanamArgaNAkI apekSA kSetra va kAlakI prarUpaNA karate hue ukta viSaya AyA hai, ataeva vahAM upayogakI khAsa vivakSA hai / labdhi-aparyAptakoMmeM cakSudarzana labdhirUpase vartamAna hote hue bhI usakA upayoga na hai aura na honA saMbhava hai, kyoMki paryApti pUrNa honese pUrva hI usa jIvakA maraNa honA avazyaMbhAvI hai / yahI bAta svayaM dhavalAkArane pustaka 4 ke ukta donoM sthaloM para spaSTa kara dI hai ki labdhyaparyAptaka avasthAmeM kSayopazama labdhi upayogakI avinAbhAvI na honese usakA vahAM niSedha kiyA gayA hai / pustaka 4, pR. 155-158 Adi 10. zaMkA-pustaka 3, pR. 33-36 tathA pustaka 4, pR. 155-158 para kathana hai ki svayaMbhUramaNa samudrake antameM tiryaglokakI samApti nahIM hotI kintu asaMkhyAta dvIpa-samudroMse ruddha yojanoMse saMkhyAta guNe yojana Age jAkara hotI hai| parantu pustaka 4, pRSTha 168 para kahA gayA hai ki svayaMbhUramaNa samudrakA viSkaMbha eka rAjuke ardha pramANase kucha adhika hai, tathA pR. 199 para svayaMbhUramaNakA kSetraphala jagapratarakA 82vAM bhAga batAyA gayA hai, jisase vidita hotA hai ki rAjukA anta svayaMbhUramaNa samudrapara hI huA hai| isa virodhakA samAdhAna kyA hai ! (nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura ) Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTakhaMDAgamakI prastAvanA samAdhAna-bhAga 3 pR. 36 para dhavalAkArane svayaM ukta donoM matoMpara vicAra kiyA hai jisase yahI prakaTa hotA hai ki ukta viSayapara prAcIna AcAryoMmeM matabheda rahA hai jisake kAraNa kitanI hI mAnyatAeM eka matapara aura kitanI hI dUsare matapara avalambita huI pAyI jAtI haiM / (dhavalAkArane apanI samanvayabuddhi dvArA jahAM jisa matake anusAra viSayakI saMgati . baiThatI hai vahAM usI matakA avalambana lekara vicAra kiyA hai| dhavalAkArake anusAra eka mata tiloyapaNNattisUtrake AdhArapara aura dUsarA parikarmasUtrapara avalambita hai / dhavalAkArane parikarmasUtrake zabdoMkI to prathama matake sAtha kisI prakAra saMgati baiThA dI hai, para unakA jo artha dUsare AcAryone kiyA hai usako unhoMne kevala prakRtameM vyAkhyAnAbhAsa kaha kara TAla diyA hai| pustaka 5, pR.8 11. zaMkA-palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga kitanA samaya hai, vaha muhUrta yA antamuhUrtase kitanA guNA yA adhika hai, evaM upazamasamyagdRSTI jIva sAsAdanase mithyAtvako prApta hokara punaH ThIka kitane kAlameM phira upazamasamyaktvako prApta kara sakatA hai ? (hukamacaMda jaina,salAvA meraTha ) samAdhAna-palyopamase prakRtameM addhApalyakA hI abhiprAya hai jisakA pramANa bhAga 3 dravyapramANakI prastAvanA pR. 35 para batalAyA jA cukA hai| tadanusAra palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga muhUrta yA antarmuhUrtase asaMkhyAtaguNA siddha hotA hai| isase adhika spaSTa yA nizcita rUpase ukta pramANa na kahIM batalAyA gayA aura na chadmasthoM dvArA batalAyA hI jA sakatA hai / upazamasamyaktvase sAsAdana hokara punaH upazamasamyaktvakI prApti saMkhyAtavarSakI AyumeM saMbhava nahIM batalAI / kintu asaMkhyAta varSakI AyumeM saMbhava batalAyI gaI hai / ( dekho gatyAgati cUlikA sUtra 66-73 kI TIkA va vizeSArtha pR. 444-445) / isaparase itanA hI kahA jA sakatA hai ki palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga bhI asaMkhyAta varSapramANa hotA hai / pustaka 5, pR. 28 12 zaMkA-yahAM sAtoM pRthiviyoMke jIvoMke samyaktvakA utkRSTa antara batalAte hue jo unheM antima bAra upazama samyaktva prApta karAyA hai aura sAsAdanameM lejAkara eka aura antarmuhUrta kama karAyA hai so kyoM ? yadi upazama samyaktvako prApta na karAkara kSayopazama samyaktva prApta karAyA jAtA to vaha sAsAdana kAlakA antarmuhUrta kama karanekI AvazyakatA na par3atI jisase utkRSTa antara adhika pAyA jA sakatA thA ? (nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura) samAdhAna-ukta prakaraNameM kSayopazama samyaktva prApta na karAkara upazama samyaktva prApta karAneke do kAraNa dikhAI dete haiM / eka to vahAM sAtoM pRthiviyoMkA eka sAtha kathana Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA-samAdhAna kiyA gayA hai, aura sAtavIM pRthivIse samyaktva sahita nirgamana honA saMbhava hI nahIM hai| dUsare kSayopazama samyaktva tabhI prApta kiyA jA sakatA hai jaba samyaktva prakRtikA sarvathA udvelana nahIM ho pAyA, aura usakI satA zeSa hai / ataeva kSayopazama samyaktvake svIkAra karanemeM utkRSTa antara palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAgamAtra kAla hI prApta ho sakatA hai| kintu upazama samyaktva tabhI prApta ho sakatA hai jaba samyaktva va samyagmithyAtva prakRtiyoMkI udvelanA pUrI ho cukatI hai / ataeva upazama samyaktva prApta karAnese hI ukta kucha antarmuhUrtoko chor3a zeSa AyukAlapramANa utkRSTa antara prApta ho sakatA hai; kSayopazama samyaktva prApta karAnese nahIM ho sktaa| pustaka 5, pR. 38 13. zaMkA-sUtra naM. 40 kI TIkAmeM tIna paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMkA . jaghanya antara batalAte hue unheM kevala eka asaMyatasamyaktva guNasthAnameM hI kyoM prApta karAyA ! sUtra naM. 36 kI TIkAke samAna yahAM bhI * anya guNasthAnameM lejAkara' aisA sAmAnya nirdeza kara tRtIya, caturtha va paMcama guNasthAnako prApta kyoM nahIM karAyA ? (nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura) samAdhAna-sUtra naM. 36 aura 40 kI TIkAmeM kevala kathanazailIkA hI bheda jJAta hotA hai, arthakA nahIM / yahAM samyaktvase saMbhavataH kevala caturtha guNasthAnakA hI abhiprAya nahIM, kintu mithyAtvako chor3a una saba guNasthAnoMse hai jo prakRta jIvoMke saMbhava haiM / yaha bAta kAlAnugamake sUtra 58 kI TIkA (pustaka 4 pR. 3 63 ) ko dekhanese aura bhI spaSTa ho jAtI hai jahAM ukta tInoM tithaMcoMke mithyAtvase samyagmithyAtva, asaMyatasamyaktva va saMyatAsaMyata guNasthAnameM jAneAnekA spaSTa vidhAna hai| pustaka 5, pR. 40 14. zaMkA-sUtra 45 meM tIna paMcendriya tithaMca samyagmithyAdRSTiyoMkA utkRSTa antara batalAte hue antameM prathama samyaktvako grahaNa karAkara samyagmithyAtvako kyoM prApta karAyA, sIdhe mithyAtvase hI sagyagmithyAtvako kyoM nahIM prApta karAyA ? kyA unake samyaktva aura samyagmithyAtva prakRtiyoMkI udvelanA ho jAtI hai ? (nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura ) samAdhAna-hAM, vahAM ukta do prakRtiyoMkI udvelanA ho jAtI hai / vaha udvelanA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra kAlameM hI ho jAtI hai, aura yahAM tIna palyApama kAlakA : . antara batalAyA jA rahA hai| Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) SaTkhaMDAgamakI pastAvanA pustaka 5, pR. 40 15 zaMkA-sUtra 45 kI TIkAmeM paMcendriya tiryaMca sAsAdoMkA hI utkRSTa antara kyoM kahA, paMcendriya paryApta aura yonimatI tiryaMca sAsAdanoMkA kyoM nahIM kahA ? (nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura) samAdhAna-pRSTa 40 ke antameM va 41 ke AdimeM TIkAkArane paMcendriya paryApta va yonimatiyoMkA bhI nirdeza kiyA hai evaM uparyukta kathanase jo vizeSatA hai vaha batalAI hai| pustaka 5, pR. 51-55 16. zaMkA-yahAM manuSyaniyoMmeM saMyatAsaMyatAdi upazAntakaSAyAnta guNasthAnoMkA jo antara kahA gayA hai vaha dravya strIkI apekSAse kahA gayA hai yA bhAva strIkI ? ( nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura ) samAdhAna--isakA kucha samAdhAna pustaka 3, pR. 28-30 ( prastAvanA ) meM kiyA gayA hai / para yaha samasta viSaya vicAraNIya hai / isakI zAstrIya carcA jaina patroM meM calAI hai / (dekho jaina saMdeza, tA. 11-11-43 Adi) . pustaka 5, pR. 62 17. zaMkA-sUtra 94 kI TIkAmeM bhavanavAsI Adi deva sAsAdanoMke antarako oghake samAna kahakara unake utkRSTa antarameM do samaya aura chaha antarmuhUrtose kama apanI utkRSTa sthitipramANa antarakI oghase samAnatA batalAI hai| parantu ogha-nirUpaNameM vanisvata doke tIna samayoMko kama kiyA gayA hai / isa virodhakI saMgati kisa prakAra baiThAyI jAya ? (nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura) samAdhAna-sUtra naM. 90 kI TIkAmeM yadyapi pratiyoMmeM 'tihi samaehi ' pATha hai, para vicAra karanese jAna par3atA hai ki vahAM 'vehi samaehi ' pATha honA cAhiye, kyoMki Upara jo vyavasthA batalAI hai usameM do hI samaya kama kiye jAne kA vidhAna jJAta hotA hai / ataeva sUtra 94 kI TIkAmeM jo do samaya kama karanekA Adeza hai vahI ThIka jAna par3atA hai| pustaka 5, pR. 73 18. zaMkA-yahA~ antarAnugamameM sUtra 121, 186, 200 aura 288 kI TIkAmeM kramazaH tIna pakSa tIna dina va antarmuhUrta, do mAsa va divasapRthaktva, do mAsa va divasapRthaktva, tathA tIna pakSa tIna dina va antarmuhUrtase garbhaja jIvako saMyatAsaMyata guNasthAnameM prApta karAyA hai| kyA garbhake dina ghaTa bar3ha bhI sakate haiM ! (nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura ) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. zaMkA-samAdhAna / (7) samAdhAna-yaha bheda uttara aura dakSiNa pratipattiyoMke bhedoMparase utpanna huA hai . jisake liye dekhiye pustaka 5 aMtarAnugama sUtra 37 kI TIkA pR. 32. . pustaka 5, pR. 91 19. zaMkA- yahAM sUtra 169 va usakI TIkAmeM vaikriyika kAyayogiyoMmeM Adike cAra guNasthAnoMke antarako manoyogiyoMke samAna kahakara donoMmeM nAnA va eka jIvakI apekSA antarAbhAvakI samAnatA batalAI hai / parantu sUtra 154-155 meM manoyogI sAsAdana va samyagmithyAdRSTiyoMkA nAnA jIvoMkI apekSA jaghanya eka samaya aura utkRSTa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa antara batalAyA hai / oghakI apekSA bhI (sUtra 5-6) ukta donoM guNasthAnoMmeM vahI antara batalAyA gayA hai| phira yahAM cAroM guNasthAnoMmeM jo antarakA abhAva kahA gayA hai vaha kaise ghaTita hogA ? (nemIcaMda ratalacaMdajI, sahAranapura, samAdhAna-yahAM sUtra 169 kI TIkAmeM 'antarAbhAvaNa' se yadi 'antara aura usake abhAvakA artha liyA jAya to sAmaJjasya ThIka baiTha jAtA hai ki sAsAdanasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTi jIvoMke nAnA jIvoMkI apekSA antara tathA unhIM guNasthAnoMke eka jIvakI apekSA evaM mithyAdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTiyoMke nAnA va eka jIvakI apekSA antarAbhAvase vaikriyika kAyayogiyoMkI manoyogiyoMse samAnatA hai| pustaka 5, pR. 99 20. zaMkA-yahAM sUtra 189 kI TIkAmeM strIvedI apUrvakaraNa aura anivRttikaraNakA antara batalAte hue jo kRtakRtyavedaka hokara apUrvakaraNa upazAmaka honA kahA hai vaha kisa apekSAse hai, kyoMki, upazamazreNIkA ArohaNa kSAyikasamyagdRSTi yA dvitIyopazamasamyagdRSTi hI karate haiM, vedakasamyagdRSTi nahIM ? ( nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura ) samAdhAna-yahAM kRtakRtyavedaka hokara apUrvakaraNa upazAmaka huA ' isakA abhiprAya kRtakRtyavedakakAlako pUrNakara kSAyika samyaktva ke sAtha apUrvakaraNa upazAmaka honekA hai, na ki kRtakRtyavedaka honeke anantara samayameM hI apUrvakaraNa upazAmaka honekA / yaha bAta puruSavedI apUrvakaraNa upazAmakake utkRSTa antarakI prakriyAse bhI siddha hotI hai, jisake liye dekhiye sUtra naM. 203 kI TIkA / pustaka 5, pR. 102 21. zaMkA-sUtra 197 meM puruSavedI sAsAdanasamyagdRSTiyoMke antaranirUpaNameM Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) SaTakhaMDAgamakI prastAvanA puruSavedakI sthitipramANa paribhramaNa kara antameM jo devoMmeM utpanna honA kahA hai vaha kaise sambhava hai ! puruSavedakI sthiti pUrNa ho jAnepara to deviyoMmeM utpanna karAnA cAhiye thA na ki devoMmeM ? (nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura) samAdhAna--yahAM 'devoMmeM utpanna huA' isakA abhiprAya devagatimeM utpanna huA samajhanA caahiye| pustaka 5, pR. 115 22. zaMkA-sUtra 234 kI TIkAmeM avadhijJAnI asaMyatasamyagdRSTikI antaraprarUpaNAmeM saMjJI sammUchima paryAptakake avadhijJAnakA sadbhAva kahA hai| parantu isake Age sUtra 237 kI TIkAmeM mati-zrutajJAnI saMyatAsaMyatoMke utkRSTa antarasambandhI zaMkAke samAdhAnameM ukta jIvoMmeM usIkA abhAva bhI batalAyA hai / isa virodhakA parihAra kyA hai ? (nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura ) samAdhAna-saMjJI sammUchima paryApta tiryaMcoMmeM vedaka samyaktva, saMyamAsaMyama va avadhijJAna utpanna honA to nizcita hai, kyoMki kAlaprarUpaNAke sUtra 18 kI TIkAmeM saMyatAsaMyatakA eka jIvakI apekSA utkRSTa kAla evaM sUtra 266 kI TIkAmeM Aminibodhika, zruta aura avadhijJAniyoM kA kAla ukta jIvoMmeM hI ghaTita karake batalAyA gayA hai / usI prakAra prastuta sUtra 234 kI TIkAmeM bhI vahI bAta svIkRta kI gaI hai / parantu sUtra naM. 237 kI TIkAmeM jo una jIvoMmeM ukta guNoMkA niSedha kiyA gayA hai vaha upazama samyaktvakI apekSAse hai, kyoMki una jIvoMmeM upazama samyaktvakI prAptikA abhAva hai| yahI bAta Age sUtra 288 meM cakSudarzanI saMyatAsaMyatoMkA antara batalAte samaya TIkAkArane spaSTa kI hai / kintu sUtra 237 kI TIkAke zaMkA-samAdhAnameM upazama samyaktvakI apekSA kyoM utpanna huI yaha bAta vicAraNIya raha jAtI hai / pustaka 5, pR. 147 23. zaMkA - yahAM sUtra 304 meM tejolazyAvAle mithyAdRSTi va asaMyatasamyagdRSTikA tathA sUtra 306 meM isI lezyAvAle sAsAdana va samyagmithyAdRSTiyoMkA utkRSTa antara jo do sAgaropamapramANa hI batalAyA gayA hai vaha kama hai, kyoMki sAnatkumAra-mAhendra kalpoMkI apekSA ukta antara sAta sAgaropamapramANa bhI ho sakatA thA / phira usakI yahAM upekSA kyoM kI gaI hai ! yahI zaMkA uparyukta lezyAvAle jIvoMke kAlaprarUpaNa (pu. 4 pR. 463 ) meM bhI uThAyI jA sakatI hai ! (nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA-samAdhAna ( 9 ) samAdhAna - ukta vidhAnase yahI pratIta hotA hai ki tejolezyAvAlA mithyAdRSTi yA asaMyatasamyagdRSTi jIva sAnatkumAra - mAhendra kalpameM utpanna nahIM hotA yA usake adhastana vimAnameM hI utpanna hotA hai jahAM do sAgaropama sthitikI saMbhAvanA hai / dhavalAkArane ukta kalpake adhastana vimAnameM hI tejolezyA ke saMbhavakA upadeza batalAyA hai (dekho pustaka 4, pR. 296 ) / phira bhI rAjavArtika 4 - 22 meM tathA gommaTasAra jIvakANDa gAthA 521 meM tejolezyAsahita sAnatkumAra-mAhendra kalpake antima paTalameM jAnekA vidhAna pAyA jAtA hai / yaha koI matabheda hI mAlUma hotA hai / pustaka 5, pR. 218 24. zaMkA - koI tiryaca jIva manuSyAyukA baMdha karake pazcAt kSayopazama samyaktva sAita maraNa kara manuSyagatiko prApta ho sakatA hai yA nahIM ! gommaTasAra jIvakANDa, gAthA 530-531 meM isako spaSTa mAnA hai, kintu SaTkhaMDAgama jIvaTThANakI bhAvaprarUpaNAke sUtra 34 aura usakI TIkAse usameM kucha sandeha hotA hai ? ( hukamacaMdajI jaina, salAvA, meraTha ) samAdhAna -- kRtakRtyavedakako chor3a anya kSayopazamasamyaktvI tiryaMca maraNa karake eka mAtra devagatiko hI prApta hotA hai (dekho gatyAgati cUlikA sUtra 131, pR. 464 ) / yadi usa tiryaMcane ukta samyaktva prApta karanese pUrva devAyuko chor3a anya kisI AyukA bandha kara liyA hai to maraNase pUrva usakA vaha samyaktva chUTa jAyagA (dekho gatyAgati cUlikA, sUtra 164 TIkA, pR. 475) / jIvakANDakI gAthA 531 meM kevala manuSya va tiryaMcoMke bhogabhUmimeM aparyApta avasthA meM samyaktva honekA sAmAnyase ullekhamAtra hai / saMskRta TIkAkArane vahAM kSAyika va vedaka samyaktvA vidhAna kiyA hai jisase kSAyika va kRtakRtyavedakakA abhiprAya grahaNa karanA cAhiye, anya kSAyopazamika samyaktvakA nahIM ( dekho bhAga 2, pR. 481 ) / pustaka 5, pR. 218 25. zaMkA- yahAM sUtra 34 kI TIkAmeM jahAM deva, nArakI va manuSya samyagdRSTiyoM kI utpatti tiryaca va manuSyoM meM batalAyI hai vahAM tiryaMca samyagdRSTi jIvoMkI bhI utpatti ukta donoM prakArake jIvoMmeM kyoM nahIM batalAyI ! kyA manuSyake samAna baddhAyuSka kSAyopazamika samyagdRSTi tiryeca marakara tiryeca va manuSyoM meM utpanna nahIM ho sakatA yA marate samaya usakA vaha samyagdarzana chUTa jAtA hai ! ( nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura ) samAdhAna - isa zaMkAkA samAdhAna UparakI zaMkAke samAdhAnameM ho cukA hai / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 10 ) khaMDAgamako prastAvanA pustaka 5, pR. 222 26. zaMkA - yahAM apagatavedaviSayaka zaMkA aura usake samAdhAna se vidita hotA hai ki dravya strIke bhI anivRttikaraNAdi guNasthAna ho sakate haiN| kyA yaha ThIka hai ? ( nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura ) samAdhAna- dekho Upara naM. 16 kA zaMkA-samAdhAna | - pustaka 5, pR. 303 27. zaMkA- yahAM sUtra 959 meM strIvediyoM tathA sUtra 188 meM napuMsakavediyoM meM apUrvakaraNa va anivRttikaraNa guNasthAnavartI upazama samyagdRSTiyoM kI apekSA jo kSAyika samyagdRSTiyoM ko kama batalAyA hai vaha kisa apekSAse hai, kyoMki, sUtra 160 161 va 189-190 meM upazAmakoMkI apekSA kSapakoM kA pramANa saMkhyAtaguNA kahA hai / aura upazamazreNIpara car3hanevAle aupazamika evaM kSAyika samyagdRSTi donoM haiM jaba ki kSapaka zreNI car3hanevAle kSAyika samyagdRSTi hI haiM / ataeva aupazamika samyagdRSTiyoM kI apekSA kSAyikasamyagdRSTiyoM kA pramANa adhika honA cAhiye thA ? nemIcaMda ratanacaMdajI, sahAranapura ) samAdhAna - strIvedI va napuMsakavedI apUrvakaraNa evaM anivRttikaraNa guNasthAnavartI jIvoM meM kSAyika samyagdRSTiyoM kI kamIkA kAraNa unakA aprazasta veda hai / aprazasta vedake udaya sahita jIvoMmeM darzanamohakA kSaya karanevAloM kI apekSA usakA upazama karanevAle hI adhika hote haiM / (dekho alpabahutvAnugama sUtra 75-76 ) / evaM upazAmakoM ke saMcayakAlakI apekSA kSapakoMkA kAla adhika hotA hai / hastalikhita pratiyoM meM cUlikA- sUtroMkI vyavasthA prastuta saMskaraNa meM bhinna bhinna nau cUlikAoMke sUtroMkI saMkhyAkA krama eka dUsarI cUlikAse sarvathA svataMtra rakhA gayA hai| yaha vyavasthA hastalikhita pratiyoMmeM pAI jAnevAlI vyavasthAse kucha bhinna hai / udAharaNArtha amarAvatIkI pratimeM prakRtisamutkIrtanA nAmaka prathama cUlikA meM sUtrasaMkhyA 1 se 42 taka pAI jAtI hai / dUsarI sthAnasamutkIrtana cUlikAmeM sUtrasaMkhyA 1 se 116 taka dI gaI hai / isake AgekI cUlikAoMmeM sUtroMpara cAlU saMkhyAkrama diyA gayA hai jisake anusAra prathama daMDakapara 117, dvitIya daMDakapara 118, tRtIya daMDakapara 119, utkRSTa sthiti cUlikAmeM 120 se 162 taka, jaghanyasthitimeM 163 se 203 taka, Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-paricaya (11) samyaktvotpattimeM 204 se 220 taka, evaM gatyAgatimeM 220 se 368 taka sUtrasaMkhyA pAI jAtI hai| aisI avasthAmeM hamAre sanmukha do prakAra upasthita hue ki yA to prathamase lekara nauvIM taka sabhI cUlikAoMmeM sUtrakramasaMkhyA ekasI cAlU rakhI jAve, yA phira sabakI alaga alaga / yaha to bahuta visaMgata bAta hotI ki pratiyoMke anusAra prathama do cUlikAoMkA sUtrakrama pRthak pRthak rakhakara zeSakA eka hI rakhA jAya, kyoMki aisA karanekA koI kAraNa hamArI samajhameM nahIM AyA / pratyeka cUlikAkA viSaya alaga alaga hai aura apanI apanI eka vizeSatA rakhatA hai| sUtrakArane aura tadanusAra TIkAkArane bhI pratyeka cUlikAkI utthAnikA alaga alaga bAMdhI hai| ataeva hameM yahI ucita jaMcA ki pratyeka cUlikAkA sUtrakrama apanA apanA svataMtra rakhA jAya / hastalikhita pratiyoM aura prastuta saMskaraNameM sUtrasaMkhyAoMmeM jo vaiSamya hai vaha hasta pratiyoMmeM saMkhyAeM denemeM truTiyoMke kAraNa utpanna huA hai| vahAM kucha sUtroMpara koI saMkhyA hI nahIM hai, para viSayakI saMgati aura TIkAko dekhate hue ve spaSTataH sUtra siddha hote haiM / kahIM kahIM eka hI saMkhyA do bAra likhI gaI hai / ina saba truTiyoMke nirAkaraNake pazcAt jo vyavasthA utpanna huI vahI prastuta saMskaraNameM pAThakAko dRSTigocara hogii| yadi isameM koI doSa yA anadhikAra ceSTA dikhAI de to pAThaka kRpayA hameM sUcita kreN| viSaya-paricaya prastuta graMtha SaTkhaMDAgamake prathama khaMDa jIvasthAnakA antima bhAga hai jise dhavalAkArane cUlikA kahA hai| pUrvameM kahe hue anuyogoMke kucha viSama sthaloMkA jahAM vizeSa vivaraNa kiyA jAya use cUlikA kahate hai| yahAM cUlikAke nau avAntara vibhAga kiye gaye haiM jinakA paricaya isa prakAra hai 1 prakRtisamutkIrtana cUlikA kSetra, kAla aura antara prarUpaNAoMmeM jo jIvake kSetra va kAlasambandhI nAnA parivartana batalAye gaye haiM ve vizeSa karmabandhake dvArA hI utpanna ho sakate haiN| ve karmabandha kaunase haiM, unhIMkA vyavasthita aura pUrNa nirdeza isa cUlikAmeM kiyA gayA hai / yahAM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, 1 sammattesu aTThasu aNiyogaddAresu cUliyA kimahamAgadA ? punvuttANamaTThaNNamaNiogaddArANaM vismpesvivrnntttthmaagdaa| pu. 6, pR. 2. cUliyA NAma kiM ? ekArasaaNiogaddAresu sUidatthassa vise siyUNa parUvaNA liyaa| khudAbaMdha, antima mahAdaMDaka. uktAnuktaduruktacintanaM cUlikA / go. ka. 398 TIkA. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) SaTkhaMDAgamakI prastAvanA vedanIya, mohanIya, Ayu, nAma, gotra aura antarAya, isa kramase ATha pradhAna karmoM kA svarUpa batalAyA gayA hai aura phira unakI kramazaH pAMca, nau, do, aTThAIsa, cAra, byAlIsa, do aura pAMca prakRtiyAM batalAI gayI haiM / nAmakI byAlIsa prakRtiyoMke bhItara caudaha prakRtiyAM aisI haiM. jinakI punaH kramazaH cAra, pAMca, pAMca, pAMca, pAMca, chaha, tIna, chaha, pAMca, do, pAMca, ATha, cAra, aura do, isa prakAra paiMsaTha uttaraprakRtiyAM ho gaIM haiM; ataeva nAmakarmake kula bheda 65 + 28 = 93 hue, jisase AThoM karmoMkI samasta uttaraprakRtiyAM ekasau ( 148 ) huI haiM / isameM 46 sUtra haiM jinakA viSaya AgrAyaNIya pUrvakI cayanalabdhi ke antargata mahAkarmaprakRtiprAbhRtake sAtaveM adhikAra baMdhana ke bandhavidhAna nAmaka vibhAgAntargata samutkIrtanA adhikArase liyA gayA hai / 2 sthAnasamutkIrtana cUlikA prakRtiyoMkI saMkhyA va svarUpa jAna leneke pazcAt yaha jAnanA Avazyaka hotA hai ki unameMse pratyeka mUlakarmakI kitanI uttaraprakRtiyAM eka sAtha bAMdhI jA sakatI haiM aura unakA baMdha kauna kaunase guNasthAnoM meM saMbhava hai / yaha viSaya sthAnasamutkIrtana cUlikA meM samajhAyA gayA hai / yahAM sUtroMmeM guNasthAna nirdeza caudaha vibhAgoM meM na karake kevala saMkSepake liye chaha vibhAgoMmeM kiyA gayA hai - mithyAdRSTi, sAsAdana, samyagmithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi, saMyatAsaMyata aura saMyata / inameMke prathama pAMca to guNasthAna kramase hI haiM, kintu antima vibhAga saMyatameM chaThaveM guNasthAna se lekara Uparake yathAsaMbhava sabhI guNasthAnoMkA antarabhAva hai jinakA upapatti sahita vizeSa spaSTIkaraNa dhavalAkArane kiyA hai / jJAnAvaraNakI pAMcoM prakRtiyoM kA eka hI sthAna hai, kyoMki mithyAdRSTise lekara saMyata taka sabhI una pAMcoM hI kA baMdha karate haiM / darzanAvaraNake tIna sthAna haiM / pahale sthAna meM mithyAdRSTi aura sAsAdana jIva haiM jo samasta nau hI prakRtiyoMkA baMdha karate haiN| dUsaremeM samyagmithyAdRSTi Adi saMyata takake jIva haiM jo nidrAnidrA, pracalApracalA aura styAnaguddhi, ina tInako chor3a zeSa chaha prakRtiyoMko bAMdhate haiN| tIsare sthAnameM ve saMyata jIva haiM jo cakSu, acakSu, avadhi aura kevala, ina cAra darzanAvaraNoM kA hI baMdha karate haiM / vedanIyakA eka hI baMdhasthAna hai, kyoMki mithyAdRSTise lekara saMyata taka sabhI jIva sAtA aura asAtA ina donoM vedanIyoMkA baMdha karate haiM / mohanIya karmake dasa bandhasthAna haiM / pahale sthAna meM mithyAdRSTi jIva haiM jo eka sAtha baMdha yogya bAIsa hI prakRtiyoMkA baMdha karate haiN| yahAM isa bAta kA dhyAna rakhanA I 1 dekho Age dI huI tAlikA | 2 dekho pustaka 1, pR. 127, va prastAvanA pU. 73. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-paricaya cAhiye ki samyagmithyAtva aura samyaktva ina do prakRtiyoMkA to baMdha hotA hI nahIM hai, ve to samyaktva utpanna hote samaya mithyAtvake tIna Tukar3e ho jAnese sattvameM A jAtI haiM / tathA tIna vedoM aura hAsya-rati va arati-zoka ina do yugaloMmeMse eka sAtha eka hI kA baMdha sambhava hotA hai| mohanIyake dUsare baMdhasthAnameM sAsAdanasamyagdRSTi jIva haiM jo uparyukta vAIsameMse eka napuMsakavedako chor3a zeSa ikkIsa prakRtiyoMkA baMdha karate haiN| tIsare sthAnameM sampagmithyAdRSTi va asaMyatasamyagdRSTi jIva haiM jo ukta ikkIsameMse cAra anantAnubaMdhI kaSAyoM va strIvedako chor3a zeSa sattarahakA baMdha karate haiN| cauthe sthAnameM saMyatAsaMyata jIva haiM jo cAra apratyAkhyAna kaSAyoMkA bhI baMdha nahIM karate, kevala zeSa terahakA karate haiN| pAMcaveM sthAnameM ve saMyata jIva haiM jo cAra pratyAkhyAna kaSAyoMkA bhI baMdha nahIM karate, para zeSa naukA karate haiN| chaThaveM sthAnameM ve saMpata jIva haiM jo mohanIyakI anya prakRtiyoMko chor3a kevala cAra saMjvalana aura puruSaveda, ina pAMcakA hI baMdha karate haiM / sAtaveM sthAnameM ve saMyata jIva haiM jo puruSavedako bhI chor3a kevala saMcalanacatuSkako bAMdhate haiM / AThaveM sthAnameM ve saMyata haiM jo krodha saMjvalanako chor3a zeSa tInakA hI baMdha karate haiM / nauveM sthAnavAle ve saMyata haiM jo mAna saMjvalanakA bhI baMdha karanA chor3a dete haiM va kevala zeSa do kA baMdha karate haiM / dazaveM sthAnameM kevala lobha saMjvalanakA baMdha karanevAle saMyata haiM / AyukarmakI cAroM prakRtiyoMke alaga alaga cAra baMdhasthAna haiM- eka narakAyuko bAMdhanevAle mithyAdRSTikA; dUsarA tiryaMcAyuko bAMdhanevAle mithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTikA; tIsarA manuSyAyuko bAMdhanevAle mithyAdRSTi, sAsAdana va asaMyatasamyagdRSTikA; aura cauthA devAyuko bAMdhanevAle mithyAdRSTi, sAsAdana, asaMyatasamyagdRSTi, saMyatAsaMyata va saMyatakA / yahAM yaha bAta dhyAna dene yogya hai ki samyagmithyAdRSTi jIva kisI bhI Ayuko nahIM bAMdhatA / __ nAmakarmake baMdhayogya prakRtiyoMkI saMkhyAke anusAra ATha baMdhasthAna haiM jinameM kramazaH 31, 30, 29, 28, 26, 25, 23 aura 1 prakRtiyoMkA baMdha kiyA jAtA hai| ina sthAnoMkA cAra gatiyoMke anusAra isa prakAra nirUpaNa kiyA gayA hai- narakagati aura paMcendriya paryAptakA baMdha karatA huA mithyAdRSTi jIva 28 prakRtiyoMko bAMdhatA hai ( sUtra 62) / tiyaMcagati sahita paMcendriya paryApta va udyotakA baMdha karatA huA mithyAdRSTi jIva athavA sAsAdana jIva evaM tiryaMcagati sahita vikalendriya paryApta va udyotakA baMdha karatA huA mithyAdRSTi jIva bhinna prakArase 30 prakRtiyoMko bAMdhatA hai (sUtra 64, 66, 68) / tiryaMcagati sahita paMcendriya paryAptakA baMdha karatA huA mithyAdRSTi yA sAsAdanasamyagdRSTi evaM tiyaMcagati sahita vikalendriya paryAptakA baMdha karatA huA mithyAdRSTi jIva bhinna prakArase 29 prakRtiyoMko bAMdhatA hai (sUtra 70, 72, 74) / tiyaMcagati sahita ekendriya bAdara paryApta aura AtApa Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) SaTUkhaMDAgamakI prastAvanA yA udyotakA baMdha karatA huA mithyAdRSTi 26 prakRtiyoMko bAMdhatA hai ( sUtra 76 ) / tiryaMcagati sahita ekendriya paryApta aura bAdara yA sUkSmakA baMdha karatA huA, athavA trasa evaM aparyAptakA baMdha karatA huA mithyAdRSTi bhinna prakArase 25 prakRtiyoMko bAMdhatA hai ( sUtra 78, 80 ) / tiyaMcagati sahita ekendriya aparyApta aura bAdara yA sUkSmakA baMdha karatA huA mithyAdRSTi 23 prakRtiyAM bAMdhatA hai (sUtra 82 ) / manuSyagati sahita paMcendriya aura tIrthaMkara prakRtiyoMko bAMdhatA huA asaMyata samyagdRSTi jIva 30 prakRtiyoM kA baMdha karatA hai / manuSyagati sahita paMcendriya paryAptako bAMdhatA huA samyagmithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi, sAsAdana va mithyAdRSTi bhinna prakAra se 29 prakRtiyoMko bAMdhatA hai (sU. 87, 89, 91 ) / manuSyagati sahita paMcendriya aparyAptako bAMdhatA huA mithyAdRSTi 25 prakRtiyoMkA baMdha karatA hai ( sU. 93 ) / devagati sahita paMcendriya, paryApta, AhAraka aura tIrthaMkara prakRtiyoMkA baMdha karatA huA apramattasaMyata yA apUrvakaraNa guNasthAnavartI jIva 31 prakRtiyoMko bAMdhatA hai ( sU. 96 ) / vahI jIva tIrthaMkara prakRtiko chor3akara 30 kA evaM AhArakako bhI chor3akara 29 kA baMdha karatA hai (sU. 98, 100 ) / devagati sahita paMcendriya paryApta tIrthaMkara ko bAMdhatA huA asaMyatasamyagdRSTi yA saMyatAsaMyata jIva bhI 29 prakRtiyoMko bAMdhatA hai (sU. 102 ) / devagati sahita paMcendriya paryAptakA baMdha karatA huA apramattasaMyata, apUrvakaraNa, athavA mithyAdRSTi, sAsAdana, samyagmithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi, saMyatAsaMyata va saMyata jIva 28 prakRtiyoMkA baMdha karatA hai ( sU. 104, 106 ) / jaba saMyata jIva yazaHkIrtikA baMdha karatA hai tatra kevala isa eka nAmaprakRtikA hI baMdha hotA hai (sU. 108 ) / isa prakAra yadyapi eka sAtha baMdhanevAlI prakRtiyoMkI saMkhyAkI apekSA nAmakarmake ATha baMdhasthAna haiM tathApi saMsthAna, saMhanana evaM vihAyogati Adi sAta yugaloM ke vikalpoMse baMdhasthAnoMke bheda kaI hajAroMpara pahuMca gaye haiM ( dekhA sU. 89, 91 ) / gotrakarmake kevala do hI baMdhasthAna haiM / mithyAdRSTi va sAsAdanasamyagdRSTi jIva nIcagotrakA aura zeSa uccagotrakA baMdha karate I antarAyakarmakA kevala eka hI baMdhasthAna hai kyoMki mithyAdRSTise lekara saMyata taka sabhI jIva pAMcoM hI antarAyoMkA baMdha karate haiM / isa cUlikAkA viSaya bhI prathama cUlikAke samAna mahAkarma prakRtiprAbhRtake baMdhavidhAna ke samutkIrtanA adhikArase liyA gayA hai / isakI sUtrasaMkhyA 117 hai / 3. prathama mahAdaMDaka cUlikA isa cUlikAmeM kevala do sUtra haiM jinameMse ekameM aisI prakRtiyAM batalAne kI pratijJA kI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-paricaya gaI hai jinheM prathamasamyaktvako grahaNa karanevAlA jIva bAMdhatA hai, aura dUsare sUtrameM ve prakRtiyAM ginAI gaI haiM tathA yaha bhI prakaTa kara diyA gayA hai ki unakA svAmI manuSya yA tiryaca hotA hai| ina prakRtiyoMkI saMkhyA 73 hai| vizeSa dhyAna dene yogya bAta yaha hai ki ukta jIva AyukarmakA baMdha nahIM karatA, evaM AsAtA va strI-napuMsakavedAdi azubha prakRtiyoMko bhI nahIM bAMdhatA / dhavalAkArane yahAM apanI vyAkhyAmeM samyaktvonmukha jIvake kisa pariNAmoMmeM kisa prakAra vizuddhatA bar3hatI hai aura usase kisa prakAra azubhatama, azubhatara va azubha prakRtiyoMkA kramazaH baMdhavyuccheda hotA hai isakA vizada nirUpaNa kiyA hai ( dekho pR. 135-139), aura antameM kSayopazama Adi pAMca labdhiyoMke nirdeza karanevAlI gAthAko uddhRta karake cUlikA samApta kI hai| 4. dvitIya mahAdaMDaka cUlikA jisa prakAra prathama daMDakameM tiryaMca aura manuSya prathamasamyaktvonmukha jIvoMke baMdha yogya prakRtiyAM batalAI haiM, usI prakAra isa dUsare mahAdaMDakameM prathamasamyaktvake abhimukha, deva aura prathamAdi chaha pRthiviyoMke nArakI jIvoMke baMdha yogya prakRtiyAM ginAI gaI haiM / yahAM bhI sUtroMkI saMkhyA kevala do hI hai| 5. tRtIya mahAdaMDaka cUlikA isa cUlikAmeM sAtavIM pRthivIke nArakI jIvoMke samyaktvAbhimukha hone para baMdha yogya prakRtiyoMkA nirdeza kiyA gayA hai / . uparyukta tInoM daDakoMkA viSaya bhI uparyukta mahAkarmaprakRtiprAbhRtake samutkIrtanA adhikArase liyA gayA hai| 6. utkRSTasthiti cUlikA karmoMkA svarUpa va unake baMdha yogya sthAnoMkA jJAna ho jAne para svabhAvataH yaha prazna upasthita hotA hai ki eka vAra bAMdhe hue karma kitane kAla taka jIvake sAtha raha sakate haiM, saba karmIkA sthitikAla barAbara hI hai yA kama bar3ha, va saba jIva saba samaya eka hI samAna karmasthiti bAMdhate haiM yA bhinna bhinna, evaM baMdha hote hI karma apanA phala dikhAne lagate haiM yA kucha kAla pazcAt ? inhIM praznoMke uttara AgekI do arthAt utkRSTasthiti aura jaghanyasthiti cUlikAmeM diye gaye haiM / utkRSTasthiti cUlikAmeM yaha batalAyA gayA hai ki bhinna bhinna karmoMkA adhikase adhika baMdhakAla kitanA ho sakatA hai aura kitane kAlakI unameM AbAdhA huA ... Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (16) SaTkhaMDAgamakI prastAvanA karatI hai arthAt baMdha honeke kitane samaya pazcAt unakA vipAka prakaTa hotA hai / isa kAlanirdezake liye Age dI huI tAlikA dekhiye| AbAdhAkA sAmAnya niyama yaha hai ki pratyeka koDAkoDI sAgarake baMdhapara eka sau varSoMkI AbAdhA hotI hai| jaise jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, asAtAvedanIya va antarAya karmoMkA utkRSTa sthitibaMdha tIsa koDAkoDI sAgaropamoMkA hai to isI parase jAnA jA sakatA hai, ki ukta karma baMdha honese tIna hajAra varSoMke pazcAt udayameM aaveNge| para yaha niyama Ayukarmake liye lAgU nahIM hotA kyoMki vahAM adhikase adhika AvAdhA. adhikase adhika bhugyamAna Ayuke tRtIya bhAgapramANa hI ho sakatI hai ( dekho sU. 29 ttiikaa)| jina karmoMkI sthiti antaHkoDAkoDI sAgaropamakI hai unakI AbAdhAkA pramANa eka antarmuhUrta mAnA gayA hai (dekho sU. 33-34) / isa prakAra AbAdhAkAlako chor3akara zeSa samasta karmasthitikAlameM una kokA niSeka arthAt udayameM Akara galana hotA hai. jisakI prakriyA dhavalAkArane gaNitake niyamAnusAra vistArase samajhAI hai| isameM AbAdhAkANDaka aura nAnAguNahAni Adi prakriyAyeM dhyAna dene yogya haiM (dekho sU. 6 ttiikaa)| isa cUlikAkI sUtrasaMkhyA 45 hai jinake viSayakA saMgraha mahAkarmaprakRtike baMdhavidhAnAntargata sthiti adhikAra ardhaccheda prakaraNase kiyA gayA hai / 7. jaghanyasthiti cUlikA jisa prakAra uparyukta utkRSTIsthati cUlikAmeM kaukI adhikase adhika sthiti va AbAdhA AdikA vivaraNa diyA gayA hai, usI prakAra jaghanyasthiti cUlikAmeM karmoMkI kamase kama saMbhava sthiti va AbAdhA AdikA jJAna karAyA gayA hai / yahAM dhavalAkArane AdimeM hI utkRSTa aura jaghanya sthitiyoM ke karmabaMdhoMkA kAraNa isa prakAra batalAyA hai ki pariNAmoMkI utkRSTa vizuddhise jo karmabaMdha hotA hai usameM sthiti jaghanya par3atI hai aura jitanI mAtrAmeM pariNAmoM meM saMklezakI vRddhi hotI hai utanI hI karmasthitikI vRddhi hotI hai / asAtA baMdhake yogya pariNAmako saMkleza kahate haiM aura sAtAbaMdhake yogya pariNAmako vizuddhi / dUsare AcAryoMne jo utkRSTa sthitise nIce nIcekI sthitiyoM ko bAMdhanevAle jIvake pariNAmako vizuddhi aura jadhanyAsthitise Upara UparakI sthitiyoM ko bAMdhanevAle jIvake pariNAmako saMkleza kahA hai, use dhavalAkAra ThIka nahIM samajhate, kyoMki vaisA mAnanepara to jaghanya aura utkRSTa sthitibaMdhayogya pariNAmoMko chor3a kara zeSa madhyama sthitiyoM sambandhI samasta pariNAma saMkleza aura vizuddhi donoM kaDe jA sakate hai, aura lakSaNabhedake vinA eka hI pariNAmako do bhinna rUpa mAnanemeM virodha Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-paricaya (17) AtA hai / unhoMne kaSAyavRddhiko bhI saMklezakA lakSaNa mAnanA ucita nahIM samajhA, kyoMki vizuddhikAlameM bhI to kaSAyavRddhi honA saMbhava hai aura usIse sAtAvedanIya Adi karmIkA bhujAkAra baMdha hotA hai / dhyAna dene yogya bAta eka aura yaha hai ki chaThaveM guNasthAna taka jisa asAtAvedanIya karmakA baMdha hotA hai usakI jaghanya sthiti eka sAgaropamake lagabhaga / bhAgapramANa hotI hai aura jo sAtAvedanIya karma sUkSmasAmparAya guNasthAnake antima samayameM bAMdhA jAtA hai usakA bhI jaghanya sthitibaMdha 12 muhUrtase kama nahIM hotA / yadyapi darzanAvaraNIyakA baMdha tIsa kor3AkoDI sAgarase ghaTakara antarmuhUrtamAtra jaghanya sthiti para A jAtA hai, para zubha baMdha honeke kAraNa sAtAvedanIya karmakI vizuddhike dvArA bhI utanI apavartanA nahIM ho paatii| (dekho sU.9 TIkA) __ sUtroMmeM prakRti aura sthiti baMdhakA vicAra to khUba huA, para pradeza aura anubhAga baMdhakA kahIM paricaya nahIM karAyA gayA ? isakA samAdhAna dhavalAkArane jaghanyasthiti cUlikAke antameM kiyA hai ki ukta prakRti aura sthiti baMdhakI vyavasthAse hI pradeza va anubhAga baMdhakI vyavasthA nikala AtI hai jise unhoMne vahAM samajhA bhI diyA hai| usI prakAra unhoMne sattva, udaya aura udIraNAkA svarUpa bhI baMdhaprarUpaNAke AdhArase samajhA diyA hai| isa cUlikA 43 sUtra haiM aura yaha viSaya utkRSTasthiti cUlikAke samAna ardhaccheda prakaraNase liyA gayA hai| 8. samyaktvotpatti cUlikA ___ isa cUlikAko isa samasta graMthakA prANa kahA jAya to anupayukta na hogaa| yahAM sUtra kevala 16 hI haiM para unameM saMkSeparUpase yaha mahattvapUrNa samasta viSaya bar3I hI sAvadhAnIse sUcita kara diyA gayA hai| yaha viSaya cAra adhikAroMmeM vibhAjita hai| pahale sAta sUtroMmeM yaha batalAyA gayA hai ki koI bhI paMcendriya saMjJI paryAptaka mithyAdRSTi jIva apane pariNAmoMkI vizuddhatA bar3hAte hue kramazaH samasta kamaukI sthitiko ghaTAte ghaTAte jaba antaHkor3Akor3I pramANase bhI kama kara letA hai taba phira vaha eka antarmuhUrta taka mithyAtvakA avaghaTana karatA hai, arthAt usakI anubhAgazaktiko ghaTA kara usakA antarakaraNa karatA hai, jisase mithyAtvake tIna bhAga ho jAte haiM samyaktva, mithyAtva aura samyagmithyAtva / basa, yahIM usa jIvako prathama samyaktvakI prApti hotI hai| Ageke tIna sUtroMmeM (8-10) samasta darzanamohanIyakarmake upazamanake adhikArI jIvakA nirdeza kiyA gayA hai, jisameM kahA gayA hai ki yaha kriyA cAroM gatiyoMkA koI bhI paMcendriya saMjJI garbhotpanna paryAptaka jIva kara sakatA hai| Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) SaTkhaMDAgamakI prastAvanA phira Age sUtra 11 meM darzanamohake kSapaNakA prAraMbha karane yogya sthAna aura paristhitiko batalAyA hai ki ar3hAI dvIpa-samudroMkI kevala una pandraha karmabhUmiyoMmeM darzanamohakA kSapaNa prAraMbha kiyA jA sakatA hai jahAM jina bhagavAn kevalI va tIrthaMkara vidyamAna hoN| aura 12 veM sUtrameM yaha kaha diyA hai ki eka vAra ukta paristhitimeM kSapaNAkI sthApanA karake usakI niSThApanA arthAt pUrti cAroM gatiyoMmeMse kisI bhI gatimeM kI jA sakatI hai| aise kSAyika samyaktva prApta karanevAle jIvakI yogyatA sUtra 13-14 meM batalAI hai ki jaba vaha kSAyika samyaktvakI prAptike unmukha hotA hai taba vaha Ayukarmako chor3a zeSa sAta karmokI sthitiko antaHkor3Akor3I pramANa kara letA hai / yadi samyaktvake sAtha sAtha cAritra arthAt dezacAritra bhI grahaNa karatA hai to bhI vaha jIva sAtoM kaukI sthiti antaHkor3Akor3I pramANa karatA hai / yaha antaHkor3Akor3I dhavalAkArake spaSTIkaraNAnusAra pUrvase bahuta hIna hotI hai / Ageke sUtra 15 aura 16 meM sakalacAritra grahaNakI yogyatA batalAI gayI hai ki usa samaya jIva cAroM ghAtiyA kaukI sthiti to antarmuhUrta kara letA hai, kintu vedanIyakI bAraha muhUrta, nAma aura gotrakI ATha muhUrta evaM zeSakI sthiti bhinna muhUrta karatA hai / sUtrakArake isa saMkSapa nirdezako dhavalAkArane itanA vistAra diyA hai aura viSayako itanI sUkSmatA, gambhIratA aura vizAlatAke sAtha samajhAyA hai jitanA yaha viSaya aura kahIM prakAzita sAhityameM aba taka hamAre dekhanemeM nahIM aayaa.| labdhisArakA vivecana bhI isake sanmukha bahuta sthUla dikhane lagatA hai| dhavalAkArane pahale to pAMcoM labdhiyoMkA svarUpa samajhAyA hai (pR. 274) aura phira samyaktvake abhimukha jIva ke kitanI prakRtiyoMkI sattA rahatI hai, unameM kitanA kaisA anubhAga rahatA hai, kina prakRtiyoMkA udaya rahatA hai va cAroM gatiyoMmeM inameM kitanA kyA bheda par3atA hai, isakA khUba khulAsA kiyA hai (pR. 207-214) / isake pazcAt avaHkaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa pariNAmoMkI vizeSatA samajhAI hai (pR. 215-222) / sUtra 5 ke Azrayase unhoMne yaha bAta vistArase batAI hai ki ukta pariNAmoMmeM vizuddhi bar3haneke sAtha sAtha karmoMkA sthiti va anubhAga ghAta kisa prakAra va kisa kramase hotA hai (pR. 222-230) / phira mithyAtvake avaghaTana yA antarakaraNakI kriyA samajhAI hai va.. upazama samyaktva utpanna hone taka guNazreNI va guNasaMkramaNAdi kArya batalAye haiM, tathA pUrvokta samasta kriyAoMke kAlakA alpabahutva paccIsa padoMke daMDaka dvArA batalAyA hai (pR. 231-237) / kSAyika samyaktvakI utpattike yogya kSetra va jIvakA spaSTIkaraNa karate hue unhoMne yaha batalAyA hai ki jina jIvoMkA pandraha karmabhUmiyoMmeM hI janma hotA hai, anyatra nahIM, ve hI Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-paricaya (19) kSapaNAke yogya hote haiM, aura cUMki tiryaMca ukta karmabhUmiyoMke atirikta svayaMprabha parvatake parabhAgameM bhI utpanna hote haiM, isase tiryaMcamAtra kSapaNAke yogya nahIM Thaharate (pR. 244-245) / yadyapi jisa kAlameM jina, kevalI va tIrthaMkara hoM vahI kAla kSapaNAkI prasthApanAke yogya hotA hai aisA kahanese kevala duSamAsuSamA kAla hI isake yogya ThaharatA hai, para kRSNAdikake tIsarI pRthvIse nikalakara tIrthakaratva prApta karanekI jo mAnyatA hai usake anusAra suSamAduSamA kAlameM bhI darzanamohakA kSapaNa kiyA jA sakatA hai (pR. 246-247) / Age darzanamohake kSapaNa karaneke AdimeM anantAnubaMdhIke visaMyojanase lagAkara jo sthitibaMdhApasaraNa, anubhAgabaMdhApasaraNa, sthitikAMDakaghAta, anubhAgakAMDakaghAta va guNazreNI saMkramaNa Adi kArya hote haiM ve khUba vistArase samajhAye haiM (pR. 248-266) / aura phira ve hI kArya dezacAritra sahita samyaktva utpanna karanevAle ke kisa vizeSatAko lekara hote haiM yaha batalAyA hai (pR. 268-280) / ve hI kArya sakalacAritrakI prAptimeM kisa vizeSatAse hote haiM yaha phira Age batalAyA hai (pR. 281-317) / isase Age upazAMtakaSAyase patana honekA kramavAra vivaraNa diyA gayA hai (pR. 317-331 ) aura phira pUrvokta jo puruSaveda aura krodhakaSAya sahita zreNI car3hanekA vidhAna kahA hai usameM anya kaSAyoM va anya vedoMse car3hanepara kyA vizeSatA utpanna hotI hai yaha batalAyA hai (pR. 332-335) / tatpazcAt zreNI car3hanese utarane takakI samasta kriyAoMke kAlakA alpabahutva kahA gayA hai (pR. 335-342) / aba cAritramohakI kSapaNAkA vidhAna AtA hai jisameM apUrvakaraNa guNasthAnase lekara samaya samayakI kriyAoMkA vizada aura sUkSma nirUpaNa kiyA gayA hai aura kramazaH ATha kaSAya va nidrAnidrAdikakA saMkramaNa, manaHparyayajJAnAvaraNAdikakA bandhase dezaghAtikaraNa, cAra saMjvalana aura nau nokaSAyoMkA antarakaraNa tathA napuMsaka va strIveda tathA sAta nokaSAyoMkA saMkramaNa batalAyA gayA hai (pR. 344-364) / isake Age azvakarNakaraNa kAla kA nirUpaNa hai jisameM cAroM kaSAyoMke sparddhakoM aura phira unake apUrvasparddhakoM tathA unakI vargaNAoMmeM avibhAgapraticchedoMkA varNana kiyA gayA hai (pR. 364-368) / isake pazcAt azvakarNakaraNa kAla ke prathama, dvitIya va tRtIya samayake kAryoMkA alpabahutva, anubhAgasatvakarmakA alpabahutva va arvasparddhakoMkA alpabahutva dekara azvakarNakaraNake antarmuhUrtakAla kA vidhAna samApta kiyA gayA hai (369-373) / yahAM azvakarNakaraNakAlake antameM karmoMke sthitibandhakA pramANa batalAkara kRSTikaraNakAlakA vidhAna samajhAyA gayA hai jisameM prathamasamayavartI kRSTiyoMkI tIvra-maMdatAkA alpabaddutva, kRSTiyoMke antaroMkA alpabahutva, kRSTiyoMke pradezAprakI zreNIprarUpaNA aura kRSTikaraNakAlake anta samayameM saMjvalanAdi koMke sthitibandhakA nirUpaNa khUba vizada huA hai (pR. 374-381) / kRSTikaraNakAlameM pUrva aura apUrva spardhakoMkA vedana hotA hai, kRSTiyoMkA nahIM / jaba kRSTikaraNakAla samApta hojAtA hai, taba Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) SaTkhaMDAgamakI prastAvanA unake vedanakA kAla prArambha hotA hai, jisameM kRSTiyoMke bandha, udaya, apUrvakRSTinirmANa, pradezAgrasaMkramaNa, evaM sUkSmasAmparAyakRSTiyoMkA nirmANa kiyA jAtA hai (pR. 382-406) / yaha jo vidhAna batalAyA gayA hai vaha krodha kaSAya va puruSavedase upasthita honevAle jIvakA hai| aba Age kramase mAna, mAyA va lobha tathA strIveda va napuMkasavedase upasthita hue kSapakakI vizeSatAeM batalAI gaI haiM (pR. 407-410) / yaha saba sUkSmasAmparAya' takakA kArya huA jisake antameM karmoMke sthitibaMdhakA pramANa batalAkara Age kSINakaSAya guNasthAnameM honevAle ghAtiyA koMkI udIraNA, nidrA-pracalAke udaya aura satvakA vyuccheda tathA antameM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya karmoMke sattva va udayake vyucchedakA nirdeza karake sayogakevalI guNasthAna prApta karAyA gayA hai (pR. 410-412) / sayogI jina sarvajJa aura sarvadarzI hote hue evaM asaMkhyAtaguNazreNI dvArA pradezAnanirjarA karate hue vihAra karate haiM va Ayuke antarmuhUrta zeSa rahanepara ve kevalisamudghAta karate haiM jisakI daMDa, kapATa, maMtha evaM lokapUraNa kriyAoMmeM honevAle kArya batalAye gaye haiM (pR. 412-414) / isake pazcAt mana, vacana aura kAya yogoMke nirodhakA vidhAna hai| sUkSmakAyakA nirodha karate samaya antarmuhUrta taka apUrvasparddhakakaraNa aura phira antarmuharta taka kRSTikaraNa kriyAyeM bhI hotI haiM jinake antameM yogakA pUrNataH nirodha ho jAtA hai aura sarva karmokI sthiti zeSa Ayuke barAbara ho jAtI hai| basa, yahI jIva ayogI ho jAtA hai jahAM sarva karmAzravakA nirodha, zailezI vRtti evaM samucchinnakriya-AnivRtti zukladhyAna hotA hai| isa antarmuhUrtake dvicarama samayameM 73 aura antima samayameM zeSa 12 prakRtiyoMkI sattAkA vinAza ho jAnese jIva sarva karmase viyukta hokara siddha ho jAtA hai / (sUtrakArane yaha viSaya dRSTivAdake pAMca aMgoMmeMse dvitIya aMga sUtraparase saMgraha kiyA hai ( pustaka 1, pR. 130, va prastAvanA pR. 74) / dhavalAkArane usakA jo vistAra kiyA hai usake AdhArakA yadyapi unhoMne spaSTIkaraNa nahIM kiyA, para milAnase nizcayataH jJAta hotA hai ki unhoMne vaha kaSAyaprAbhRtake cUrNisUtroMse liyA hai| yathArthataH bahutAyatase unhoMne ukta cUrNasUtroMko hI jaisAkA taisA uddhRta kiyA hai jaisA ki prastuta cUlikAmeM jagaha jagaha dI huI TippaNiyoMparase jJAta ho skegaa|) 9 gatyAgati cUlikA ___ isa cUlikAke cAra vibhAga kiye jA sakate haiN| pahale 43 sUtroMmeM bhinna bhinna nArakI tiryaca, manuSya va deva jinabimbadarzana, dharmazravaNa, jAtismaraNa va vedanA ina cArameMse kina kina . Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya- paricaya (21) kAraNoM dvArA va kaba samyaktvakI prApti karate haiM isakA prarUpaNa kiyA gayA haiN| Age sUtra 44 se 75 taka ukta cAroM gatiyoM meM praveza karane aura vahAMse nikalane ke samaya jIvake kauna kauna guNasthAna honA saMbhava haiM isakA nirdeza kiyA gayA hai| sUtra 76 se 202 taka yaha. batalAyA gayA hai ki ukta gatiyoM se bhinna bhinna guNasthAnoM sahita nikalakara jIva kauna kaunasI gatiyoMmeM jA sakatA hai / antima sUtra 243 taka yaha batalAyA gayA hai ki ukta cAra gatiyoM ke nikalakara jisa anya gatimeM jAveMge vahAM ve kauna kauna se guNa prApta kara sakate haiN| ye cAroM viSaya Age cAra pRthak tAlikAoM meM spaSTa kara diye gaye haiM ataeva unake viSaya meM yahAM vizeSa kahane kI AvazyakatA nahIM hai / phira sUtra 203 se jIva usa usa gatise yaha gatyAgatikA viSaya sUtrakArane dRSTivAda ke pAMca aMgoMmeM prathama aMga parikarmake candraprajJapti Adi pAMca bheda ke antima bheda viyAhapaNyatti ( vyAkhyAprajJapti ) se grahaNa kiyA hai / ( pustaka 1 pR. 130 ) Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. prakRtisamutkIrtana, sthAnasamutkIrtana, tInoM daMDaka va utkRSTa aura jaghanya sthitiyoMkI tAlikA prakRtisamuskIrtana utkRSTa jaghanya bandhasthAna prathamasamyaktva bhabhimukhake bandhayogya hai yA nahIM mUlaprakRti - u. prakRti sthiti pati AbAdhA | sthiti AgAthA 30kor3A- 3 varSa- antarmuhUrta antarmu. koDI sAgaropama mithyAdRSTise kAnAvaraNIya matijJAnA lekara sU. sA. varaNAdi 5 saMyata taka darzanAvaraNIya 1 ni.ni. ) mithyAdRSTi 2 pra.pra. 3 styAna. sAsAdana mithyAtvase 4 nidrA | apUrvakaraNake 5 pracalA pra. saptama bhAga taka 6 cakSuda. 7 acakSu. 8 avadhi. 9 kevala. mithyAtvase sUkSmasAmparAya taka " , antarmuhUrta | ,, vedanIya 13va. sa. 12 muhU. 1 sAtA. 2 asAtA. mithyAtvase sayogI taka mithyAtvase pramatta taka 0 0, 3, mAx" x mithyAtva x 70 " 7 " | 4- sA.X mohanIya 1samyaktva. (a) darzanamoha. 2 mithyAtva. 3 samyagmi. (A) cAritramo. | (1) kaSAya- | anantAnu vedanIya bandhI krodhAdi 4 mithyAdRSTi 4 // OM sA. " sAsAdana apratyAkhyAnA. krodhAdi 4 mithyASTise asaMyata samyagdRSTi taka pratyAkhyAnA varaNa krodhAdi 4 mithyADaSThise saMyatAsaMyata x ise palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna grahaNa karanA cAhiye / Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakRtisamuskIrtana mUlaprakRti u. prakRti (2) nokaSAya vedanIya 5 Ayu 6 nAma (piMDaprakRtiyAM) 1 gati saMjvalana koSa "" " " mAna mAyA lobha 1 strIveda 2 puruSaveda 3 napuMsakaveda 4 hAsya 5 rati 6 arati 7 zoka 8 bhaya 9 jugupsA 1 nArakAyu 2 ticAyu 3 manuSyAyu 4 devAyu 1 naraka 2 tiryaca 3 manuSya 4 deva viSaya-paricaya bandhasthAna mithyAdRSTi se ani. ka. taka " 19 sUkSmasAmparAya taka mithyAdRSTi aura sAsAdana anivRttikaraNa taka mithyAdRSTi apUrvaka taka 29 "" "" (prathama samyakva abhimukhake bandhayogya hai yA nahIM "" "" midhyAdRSTi mithyAdRSTi aura sAsAdana mizrako chor3a asaMyata taka apramatta taka / miSyAraSTi mithyA sAsA. 27 taka apramatta taka "" 39 nahIM The the she ghre nahIM nahIM "} "" sthiti AbAvA 40 ko 4 va. sa. "" " 93 10 " 20 " 10 " utkRSTa "" 33 "" 15 ko 13 ba. sa. sA. X 1 8 varSa " 33 37 20 ko 2 va. sa. 33 sA. " 2 1 77 " 66 93 "" " "" " " 54 36 nahIM sAtavIM pRthi vIke nArakI bAMdhate haiM asaMyata samya. deva nArakI 15 ko. sA. 13va. sa. " 33 bAMdhate haiM titheca manuSya 10.1. 1.va. sa. bAMdhate haiM 33 sA. 3 pU. ko. 10 va. sa. 3 palyopama zudrabhava x ise palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna grahaNa karanA cAhiye / sthiti AbAdhA 2 mAsa antarmu 1 mAsa 1 pakSa antarmuhUrta jaghanya " sA. "" ( 23 ) 23 "" 33 20 ko. sA. 2. va. sa. I-sA. X 23 33: 10 va. sa. 33 "" 33 17 "" "" "" ===== 22 - "" "" 33 33 == " 1:5 33 : Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) SaTakhaMDAgamakI prastAvanA prakRtisamutkIrtana bandhasthAna prathamasamyaktva utkRSTa jaghanya abhimukhake bandhayogya hai | sthiti | AbAdhA | sthiti AbAghA yA nahIM / syAta mUlaprakRti u. prakRti antarmu. xx. (2) jAti 1 ekendriya | mithyAdRSTi nahIM 20 ko.2 va. sa. sA.4 2 dvIndriya 18 , 15, 3 trIndriya 4 caturindriya 5 paMcendriya | apUrvakaraNa taka | 20 // 2 // / 1 audArika asaM.samya.taka deva nArakI (3) zarIra 5 / / bAMdhate haiM (4) zarIra- || 2 vaikriyika | apUrva. taka | tirya. manuSya / sA. baMdhana 5 / 3 AhAraka apramatta aura nahIM | antaH- antarmuhUrta antaH(5) zarIra| apUrvakaraNa kor3Akor3I kor3Akor3I saMghAta 5 | 4 taijasa apUrvaka. taka 2. ko. 2 va.sa. sA.x / 5 kArmaNa (6) zarIra- 1 samacaturasra apUrvaka. taka saMsthAna 2 nyagrodha- mithyA. sAsA. parimaMDala 3 svAti 4 kubjaka 5 vAmana mithyAdRSTi (7) zarIrAM- 1audArika asaMyata | deva nArakI gopAMga samya. taka | bAMdhate haiM 2 vaikriyika apUrva. taka | tiya. manuSya bAMdhate haiM 3 AhAraka apramatta nahIM | antaH- antarmuhUrta antaHapUrvakaraNa kor3Akor3I koDAkor3I (8) zarIra- 1 vajravRSabha- asaMyata deva nArakI | | 10 ko. va.sa. sA.x saMhanana nArAca | samya. taka | bAMdhate haiM 2 vajranArAca mithyA. sAsA. 3 nArAca 4 ardhanArAca 5 kIlika 6 asaMprApta | mithyAdRSTi sevarta - ise palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna grahaNa karanA cAhiye / Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-paricaya (25) | prakRtisamutkIrtana bandhasthAna prthmsmyktv| utkRSTa jaghanya abhimukhake bandhayogya hai sthiti AbAdhA sthiti AbAghA yA nahIM mUlaprakRti u. prakRti (9) varNa | 5 kRSNAdi | apUrva. taka 20 ko. 2 va. sa. usA.x antarmu. | 1 surabhi 2 durabhi / / (11) rasa 5 tiktAdika | 8 karkazAdi (13) Anu- 1 narakagati. mithyAdRSTi pUrvI 2 tiryaMcagati- mithyA. sAsA. | 7 veM narakake jIva bAMdhate haiM 3 manuSyagati. asaMyata- deva nArakI 15 ko samya. taka ___ bAMdhate haiM 4 devagati. ! apUrva. taka tiryaca manuSya 10, bAMdhate haiM ::::: . !(14) vihAyo-1 prazasta gati | 2 aprazasta mithyA. sAsA. apUrva. taka (apiMDa 1 agurulaghu prakRtiyAM) 2 upaghAta 3 paraghAta 4 ucchAsa 5 AtApa 6 udyota :::::: nahIM 7trasa 8 sthAvara 9 bAdara 10 sUkSma mithyAdRSTi mithyA. sAsA. 7 veM narakake jIva vikalpase bAMdhate haiM apUrva. taka mithyAdRSTi nahIM apUrva. taka mithyAdRSTi nahIM |18,16 4 ise palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna grahaNa karanA cAhiye / ... Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) SaTkhaMDAgamakI prastAvanA prakRtisamuskIrtana bandhasthAna prathamasamyaktva uskRSTha jaghanya bhabhimukhake bandhayogya hai - yA nahIM / AbAdhA sthiti AbAdhA | sthiti mUlaprakRti u. prakRti 20 ko. adory, 2va. sA.4 apUrvaka. taka midhyAdRSTi apUrvaka. taka | antarmu. 18" 15 " mithyAdRSTi 11 paryApta 12 aparyApta 13 pratyeka zarIra 14 sAdhAraNa zarIra 15 sthira 16 asthira 17 zubha 18 azubha 19 subhaga 20 durbhaga 21 susvara 22 duHsvara 23 Adeya 24 anAdeya 25 yaza-kIrti 26 ayazaH kIrti 27 nirmANa 28 tIrthakara apUrvaka. taka pramattasaM." apUrvaka. " pramattasaM." apUrvaka." mithyA.sAsA. apUrvaka. taka mithyA sAsA. apUrvaka. taka mithyA sAsA. sUkSmasA. taka pramattasaM. " orat phal rahaonial on shory a 0 00 0 0 0 - No Moran 0 0 0 0 0 0 8muhate sA.x . h apUrvaka. " asaMyata samya | antaH - a | antaH___ dRSTise kor3Akor3I kor3Akor3I apUrvakaraNa taka sUkSmasA. taka | 10 ko. 1 va. sa. 8 muhUrta mithyA.sAsA. |7veM narakake | 20 " 2 , sA.x jIva bAMdhate hai |7 gotra 1 ucca | 2 nIca out " " 8 aMtarAya Khe |30" 3 antarmuhurta 5 dAnAntarA-] sUkSmasA. taka yAdi - ise palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna grahaNa karanA cAhiye / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. sthAnasamutkIrtanacUlikAnusAra sthAnakramase prakRtiyoMkA bandha 1. mithyAdRSTi jIva dvArA bandhayogya prakRtiyAM 5 jJAnAvaraNIya; 9 darzanAvaraNIya; 2 vedanIya; mithyAtva, 16 kaSAya, anyatama veda, hAsya aura rati, athavA arati aura zoka; bhaya aura jugupsA, ye 22 mohanIya; 4 Ayu; narakagati Adi 28 nAmakarma (sUtra 61) athavA tiryaMcagati Adi 30, 29, 26, 25, yA 23 nAmakarma ( sUtra 66-83) athavA manuSyagati Ada 29 yA 25 nAmakarma (sUtra 91-94) athavA devagati Adi 28 nAmakarma (sUtra 106); nIca yA ucca gotra; aura 5 antarAya / 2. sAsAdana jIva dvArA bandhayogya prakRtiyAM 5 jJAnAvaraNIya; 9 darzanAvaraNIya; 2 vedanIya; 16 kaSAya, strI va puruSa vedameMse anyatara veda, hAsya aura rati, athavA arati aura zoka, bhaya aura jugupsA, ye 21 mohanIya; nArakAyuko chor3a zeSa 3 Ayu; manuSyagati Adi 29 nAmakarma (sUtra 89) athavA devagati Adi 28 nAmakarma ( sUtra 106); nIca yA ucca gotra; aura 5 antraay| 3. samyagmithyAdRSTi jIva dvArA bandhayogya prakRtiyAM - 5 jJAnAvaraNIya; nidrAnidrAdi 3 ko chor3a zeSa 6 darzanAvaraNIya; 2 vedanIya, apratyAkhyAnAdi 12 kaSAya, puruSaveda, hAsya aura rati, athavA arati aura zoka, bhaya aura jugupsA, ye 17 mohanIya; yahAM Ayubandha hotA nahIM; manuSyagati Adi 29 nAmakarma (sUtra 87); ucca gotra; aura 5 antarAya / 4. asaMyatasamyagdRSTi jIva dvArA bandhayogya prakRtiyAM 5 jJAnAvaraNIya; nidrAnidrAdiko chor3a zeSa 6 darzanAvaraNIya, 2 vedanIya; mizrake anusAra 17 mohanIya; manuSya aura deva Ayu; manuSyagati Adi 30 nAmakarma ( sUtra 85-86) athavA 29 nAmakarma (sUtra 87.) athavA devagati Adi 29 nAmakarma (sUtra 102); ucca gotra aura 5 antarAya / 5. saMyatAsaMyata jIva dvArA bandhayogya prakRtiyAM 5 jJAnAvaraNIya; nidrAnidrAdi 3 ko chor3a zeSa 6 darzanAvaraNIya; 2 vedanIya, pratyA Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 28 ) SaTkhaMDAgamako prastAvanA khyAnAvaraNAdi 8 kaSAya evaM mizra ke anusAra zeSa 5, ye 13 mohanIya; devAyu; devagati Adi 29 nAmakarma (sUtra 102 ); ucca gotra; aura 5 antarAya / 6. saMyata jIva dvArA bandhayogya prakRtiyAM 5 jJAnAvaraNIya sUkSmasAmparAya taka / nidrAnidrAdi 3 ko chor3a zeSa 6 darzanAvaraNIya apUrvakaraNa ke prathama saptama bhAga taka, tathA nidrAnidrAdi 5 ko chor3a zeSa 4 apUrvakaraNa ke dvitIya bhAgase lekara sUkSmasAmparAya taka / asAtAvedanIya pramattasaMyata taka, tathA sAtAvedanIya sayogI taka / 4 saMjvalana kaSAya evaM mizra ke anusAra puruSavedAdi 5 ye 9 mohanIya pramattase lekara apUrvakaraNa taka, evaM 4 saMjvalana aura puruSaveda ye pAMca mohanIya anivRttikaraNa taka; tathA isI guNasthAnameM kramazaH puruSavedarahita 4 saMjvalana, krodha saMjvalanako chor3a kevala 3 saMjvalana, evaM krodha mAnako chor3a kevala 2 saMjvalana, sUkSmasAmparAya meM kevala eka lobhasaMjvalana mohanIya / devAyu apramatta guNasthAna taka / devagati Adi 31, 30, 29, yA 28 nAmakarma apramatta va apUrvakaraNa saMyatake ( sUtra 96-104 ), yazaHkIrti nAmakarma apUrvakaraNa ke 7 veM bhAgase sUkSmasAmparAya saMyata taka / ucca gotra sakSmasAmparAya taka / 5 antarAya sUkSmasAmparAya taka / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. bhinna bhinna gatiyoMmeM samyaktvotpattike kAraNa (gatyAgati cUlikA sUtra 1-43) gati jinabiMbardazana dharbhazravaNa | jAtismaraNa vedanA kAla naraka prathama pRthvI paryApta honese antarmuhUrta pazcAt dvitIya " tRtIya caturtha xxxxxxx paMcama SaSTha saptama tiryaMca (paM. saM. ga. pa.) divasapRthaktvake pazcAt manuSya (ga. pa.) ATha varSase Upara pa. deva bhavanavAsIse zatAra-sahasrAra | jinamahimadarzana , | devarddhidarzana | antarmuhUrtase , Anata-acyuta nava aveyaka praiveyakoMse Uparake deva niyamase samyaktvI hI hote haiN| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. gatiyoMmeM praveza aura nirgamanasambandhI guNasthAne (gatyAgati cUlikA sUtra 44-75) gati pravezakAlIna guNasthAna nirgamanakAlIna gusNathAna naraka prathama pRthvIke nArakI sAsAdana mithyAtva samyaktva mithyAtva samyaktva samyaktva x mithyAtva mithyAtva sAsAdana samyaktva dvitIyase chaThavIM pRthvI takake nArakI sAtavIM pRthvIke nArakI sAsAdana samyaktva tiryaMca-manuSya-deva paMcendriya tiryaca paryApta va aparyApta sAsAdana samyaktva samyaktva mithyAtva mithyAtva sAsAdana paMcandriya tiryaca yonimatI bhanuyinI bhavanavAsI deva-deviyAM vyaMtara " jyotiSI , saudharma-IzAnavAsI deviyAM samyaktva sAsAdana sAsAdana manuSya paryApta va aparyApta tathA saudharmase nau graiveyaka takake deva anudizoMse sarvArthasiddhi takake deva mithyAtva sAsAdana samyaktva Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirgamana karanevAlA jIvabheda nArakI mithyAdRSTi sAsAdana samyagmithyAdRSTi samyagdRSTi saptama pRthivIstha mithyAdRSTi tiryaca saM. paM. pa. saMkhyA. mithyAdRSTi asaMjJI paM. pa. 5. 1 paM. saM. apa. 2 paM. asaM apa. 3 pRthivI. bA. sU. pa. a. 23 4 jala. 5 vana. nigoda " 6 vana. bA. pra. pa. apa. 7 dvI. pa. a. 79 8 trI. 9 catu. "" taija. bA. sU. pa. apa. vAyu 33 " sAsAdana saMkhyA. samyagmithyA. saMkhyA. asaMkhyA. jIva kisa gatise kisa gatimeM jAtA hai ( gatyAgati cUlikA sUtra 76-202 ) J naraka X X X X X x x paM. saM. ga. pa. saMkhyA. ga. pa. saMkhyA. " sarva prathama pRthivI x paM. saM. ga. pa. saMkhyA. X tiryaMca X ER XX X ". sarva "" sarva saMkhyA. "" x eka. (pRtha. jala. vana. pra. bA. sU.), paM.saM.ga.pa.saMkhyA. prApta karane yogya gatiyAM deva x manuSya X gaM. pa. saMkhyA. X sarva saMkhyA. x ga. pa. saMkhyA. asaMkhyA. x X X X X X bhavanavAsIse zatAra- sahasrAra taka bhavana. vyaMtara X x bhavana se zatArasahasrAra taka X vizeSa nirgamana nahIM hotA saptama pRthivImeM kevala mithyAtva se hI nirgamana hotA hai / nirgamana nahIM hotA Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 32 ) nirgamana karanevAlA jIvabheda samyagdRSTi saMkhyA. mithyAdRSTi asaMkhyA. "" sAsAdana samyagdRSTi manuSya manuSya mithyA saMkhyA. "" "3 pa. apa. "" sAsAdana " samyagmithyAdRSTi saMkhyA. asaMkhyA samyagdRSTi saMkhyA. sAsAdana samyagdRSTi mithyA. asaMkhyA. "" "" ,, deva bhavanatrika va saudharma - IzAna kalpavAsI mithyAdRSTi sAsAdana samyagmithyA. samyagdRSTi sanatku. se zatAra - sahasrAra mithyA. sAsAdana samyagmithyA. samyagdRSTi Anatase nau graiveyaka mithyA. sAsAdana asaMyatasa samyagmithyA. anudizase sarvArtha. samyagdRSTi - naraka X X X X " XX X x X X X x x X X X X x X X X X viSaya - paricaya X x tiryaca X X X X sarva 33 " ekendriya (bA. pRthi., jala, vana. pra. paryApta) paMcendriya.saM.ga. pa. saMkhyA. asaMkhyA. X X X X X eke. (bA. pR., ja., vana.) saM.ga.pa.paM. x paM. saM. ga. pa. saMkhyA. * X X X X X x x X X prApta karane yogya gatiya # deva manuSya X X X x X sava " x " X 33 ga. pa. saMkhyA. bhavana se nau maitre. taka asaMkhyA. ga. pa. saMkhyA. Saxe ga. pa. saMkhyA. " X. ga. pa. saMkhyA. 22 sau.I. se AraNa acyuta taka bhavana, vyaMtara, jyotiSI X ga. pa. saMkhyA. "" dharma-za bhavana se nauve. taka X sau. I. se sarvArthasiddhi taka bhavana, vyaMtara, jyotiSI "" saudharma-IzAna X X X X X X X X x X X vizeSa baddhAyuSkoMkI 'vivakSA nahIM kI gaI prathama pRthivIke samAna Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (pRSTha 32 a prastAvanA.). 6. guNotpAdana (gatyAgati cUlikA, sUtra 203-243) kaunase guNa utpanna kara sakatA hai samyaktva saMyama zalAkA puruSa kisa gatise kisa gatimeM Akara aMtakRt | samyaktvA saMyamA yoga zruta | avadhi | avadhi mati samya manaHH | kevala saMyama | baladeva | vAsudeva cakravartI tIrthakara | gmithyAtva saMyama naraka tiryaca X X manuSya tiryaca manuSya tiyaca manuSya X X X X X xxxxxxxxx xxx Xxxxxxx xxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxx X X X X X X X X Xxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxx tiryaca X / manuSya tiryaMca manuSya naraka X X X X X X X mavanatrika deva deviyAM, sau.I. kI deviyAM tiryaca manuSya ra xx xx xxH xx x sau. I. se zatAra sahasrAra , tiryaca takake deva manuSya AnatAdi nau maiveyaka taka anudizase aparAjita " sarvArthasiddhike deva xx xnxx xx xb ::: ni.ra. ni. ra. vi. ni. ra. ni.u. noTa- saMketoMkA artha- x = nahIM hotA / u. = utpanna kara sakate haiM / ni. u. = niyamase utpanna karate haiM / ni. ra. = niyamase rahatA hai / vi. ra. = vikalpase rahatA hai| Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha naM. viSaya-sUcI prakRtisamutkIrtanacUlikA krama naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya 1 dhavalAkArakA maMgalAcaraNa 14 mati-zrutazAnoMse avadhiaura prtijnyaa| jJAnakI bhinnatA batalA kara 2 zaMkA-samAdhAnapUrvaka cUlikA usakI pratyakSatAkA niruupnn| kA avatAra va usake 15 manaHparyayajJAna va usake bheda bhedoMkA nirUpaNa / tathA avadhi aura manaHparyaya 3 prakRtisamutkIrtanakI pratikSA / jJAnoMkA vaiziSTaya / 4 prakRtisamutkIrtanake bhedokA 16 kevalajJAna aura kevalajJAnAnirdeza tathA mUlaprakRti va varaNIyakA svarUpa evaM 'uttaraprakRtikA lkssnn| kevalIke matijJAnAdi cAra 5 jJAnAvaraNIyakA nirdeza tathA zAnoMke abhAvakA nirUpaNa / AbriyamANa aura AvAraka / 17 darzanAvaraNIyake nau bhedoMkA kA niruupnn| evaM darzana va usake bhedoMkA - nirUpaNa | 6 darzana va darzanAvaraNIyakA lakSaNa va darzanakA jJAnase 18 darzanake svarUpameM bhinna pRthaktvaprarUpaNa / matoMkA digdarzana aura unakA khaNDana / 7 vedanIyakA nirUpaNa / 8 mohanIyakA nirUpaNa / 19 sAtAvedanIya va asAtAveda nIyakA lakSaNa, una donoMke 9 Ayu nAma, gotra va antarAya abhAvameM sukha-duHkhAbhAvarUpa kauMkA nirUpaNa / AzaMkAkA samAdhAna aura 10 jJAnAvaraNIyake pAMca bhedoMkA sAtAvedanIyakA jiiv-pudglnirdesh| vipAkitvanirUpaNa / 11 Abhinibodhika jJAnakA 20 mohanIya karmake aTThAIsa svarUpa va usake avagrahAdi bhedoMkA nirUpaNa, darzanamohabheda-prabhedoMkA nirUpaNa / nIyakA svarUpa aura bandha vaM 12 zrutavAna aura, zrutajJAnAvara satvakI apekSA usakA NIyakA lakSaNa va zrutajJAnake vaiziSTya / bIsa bhedoMkA nirUpaNa / 21 21 samyaktva, mithyAtva aura 13 avadhijJAna aura avadhijJAnA. / samyagmithyAtvakA nirUpaNa / gharaNakA lakSaNa tathA avadhi | 22 cAritramohanIyake bheda-prameda , .jJAnake tIna bhedokA nirdeza / ___25 pa unake bhinna bhinna lakSaNa / HHHHHHHHIN Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (34) pRSTha naM 104 632 SaTkhaMDAgamakI prastAvanA krama naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya 23 Ayukarmake bheda va unakA / 6 mohanIya karmake daza lkssnn| 48 sthAnoMkA nirUpaNa / 24 nAmakarmakI byAlIsa piNDa 7 Ayukarmake bandhasthAna / prakRtiyoMkA pRthak pRthak 8 nAmakarmake aTThAIsa prkRtilkssnnniruupnn| __sambandhI sthaan| 25 gati va jAti nAmakarmIke 9 tiryaggati nAmakarmake pAMca bhedoMkA niruupnn| sthaan| 26 zarIra nAmakarmake bhedoMkA 10 manuSyagati nAmakarmake tIna niruupnn| sthaan| 27 bandhanake bheda / 11 devagati nAmakarmake pAMca 28 saMghAtake bheda / sthaan| 122 29 saMsthAna nAmakarmake bheda ve 12 gotra karmake bandhasthAna / 131 unake lkssnn| 13 antarAyakI pAMca prakRti30 aMgopAMga nAmakarmake bheda va yokA eka bndhsthaan| unake lakSaNa / 31 saMhanana nAmakarmake bheda va prathamamahAdaNDakacUlikA unake lakSaNa / 1 prathamasamyaktvake abhimukha 32 varNa, gandha, rasa, aura sparza hue jIvake badhyamAna prakRtinAmakarmake bhedoMkA nirUpaNa / yoMke kIrtanakI prtijnyaa| 133 33 AnupUrvI Adi nAmakarmake 2 prathamasamyaktvIke dvArA bhedokA niruupnn| badhyamAna prakRtiyoMkA nirdesh| 133 34 gotra aura antarAya karmake ... 3 samyaktvAbhimukha hue mithyA dRSTi jIvake prakRtiyoMke bandhabhedokA niruupnn| vyucchittikramakA nirUpaNa / ___ sthAnasamutkIrtanacUlikA dvitIyamahAdaNDakacUlikA 1 sthAnasamutkIrtanakI prtijnyaa| 79 1 prathamasamyaktvAbhimukha deva 2 bandhakasthAnoMke bhed| 80 | aura nArakIke badhyamAna praka3 zAnAvaraNIyakI pAMca prakRti tiyoMkA niruupnn| yoMkA nirdeza va unake eka bandhasthAnakA niruupnn|| tRtIyamahAdaNDakacUlikA 4 darzanAvaraNIya karmake tIna 1 prathamasamyaktvAbhimukha bandhasthAnoMkA nirUpaNa / saptama pRthivIke nArakI 5 vedanIyake eka bandhasthAnakA dvArA badhyamAna prakRtiyoMkA niruupnn| 87 | nirdesh| 142 135 140 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya-sUcI (35) krama naM. viSaya pRSTha naM. | krama naM. viSaya pRSThaM naM. utkRSTasthiticUlikA | 13 tiryagAyu aura manuSyAyukA utkRSTa sthitibandha va usakI 1 utkRSTasthitike kathanakI aabaadhaa| prtikssaa| 145 14 dvIndriyAdi prakRtiyoMkA 2 pAMca jJAnAvaraNIya, nau darza __ utkRSTa sthitibandha va unake nAvaraNIya, asAtAvedanIya AbAdhApramANako batalAte aura pAMca antarAyoMkI hue icchita niSekoMke bhAgautkRSTa sthitikA nirUpaNa / / hArake nikAlanekA vidhAna / 3 uparyukta prakRtiyoMkI utkRSTa 15 AhArakazarIra, AhArakazaAbAdhA tathA AbAdhA rIrAMgopAMga aura tIrthakara kANDakokA nirUpaNa / 148 prakRtike utkRSTa sthitibandhakA 4 AbAdhAse hIna karmasthiti. niruupnn| 174 _pramANa karmaniSekakA niruupnn| 150 16 ukta tInoM prakRtiyoMke 5 utkRSTa sthitimeM pradezaracanA AbAdhAkAlakA pramANa / 177 kramako batalAte hue guNa nyagrodhaparimaNDalasaMsthAna hAni AdikA nirUpaNa / 152 aura aura vajranArAcasaMhananakA 6 sAtAvedanIya, strIveda, utkRSTa sthitibandha va aabaadhaa| manuSyagati aura manuSyagati 18 svAtisaMsthAna aura nArAcaprAyogyAnupUrvIkI utkRSTa saMhananakA utkRSTa sthitisthiti| bandha va aabaadhaa| 7 ukta prakRtiyoMkI utkRSTa 19 kuJjakasaMsthAna aura ardhaabaadhaa| 159 nArAcasaMhananakA utkRSTa 179 8 mithyAtvakI utkRSTa sthiti sthitibandha va aavaadhaa| va AbAdhAkA pramANa / jaghanyasthiticUlikA 9 solaha kaSAyoMkA utkRSTa sthitibandha va usakI aabaadhaa| 161 / 1 jaghanyasthitike kahanekI pratijJA tathA saMkleza kA 10 puruSavedAdi prakRtiyoMkA vizuddhipara vicaar| utkRSTa sthitibandha va usakI 2 pAMca jJAnAvaraNa, cAra drshaabaadhaa| nAvaraNa, saMjvalanalobha evaM 11 napuMsakavedAdi prakRtiyoMkA pAMca antarAyokA jaghanya utkRSTa sthitibandha va usakI sthitibandha va aabaadhaa| abaadhaa| 163 3 pAMca darzanAvaraNa aura asA12 nArakAyu va devAyukA utkRSTa tAvedanIyakA jaghanya sthitisthitibandha va usakI aabaadhaa| 166 / / bandha va aavaadhaa| Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha naM. 203 206 214 220 . 221 222 (36) SaTkhaMDAgamakI prastAvanA krama naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya 4 sAtAvedanIyakA jaghanya samyaktvotpatticUlikA sthitibandha va AbAdhA / 1 samyaktvaprAptike yogya karma5 mithyAtvakA jaghanya sthiti sthiti AdikA nirdeza tathA bandha va aabaadhaa| kSayopazamAdi cAra labdhi 6 anantAnubandhI Adi bAraha yoMkA niruupnn| kaSAyoMkA jaghanya sthiti 2 samyaktvaprAptike yogya jIvakA bandha va AbAdhA / nirUpaNa / 7 saMjvalana krodha, mAna aura 3 sarvavizuddhakA lakSaNa tathA mAyAkA jaghanya sthitibandha adhaHpravRtta karaNavizuddhiyokA va abaadhaa| 188 nirUpaNa / 8 puruSavedakA jaghanya sthiti 4 apUrvakaraNakA nirUpaNa | bandha va aabaadhaa| 5 anivRttikaraNakA nirUpaNa / 9 strIvedAdiprakRtiyoMkA jaghanya 6 adhaHpravRttakaraNAdi vizusthitibandha va aavaadhaa| ddhiyoM dvArA honevAle sthiti10 nArakAyu va devAyukA jaghanya bandhApasaraNAdi kArya / sthitibandha va aavaadhaa| 193 7 prathamasamyaktvako utpanna 11 tiryagAyu aura manuSyAyukA karanevAle jIvake dvArA kiye jAnevAle antarakaraNakA ___ jaghanya sthitibandha va aabaadhaa| , niruupnn| 12 narakagati Adi prakRtiyoMkA 8 mithyAtvake tIna bhAgoMkA jaghanya sthitibandha va nirUpaNa / aabaadhaa| 9 paccIsa padavAlA alpabahutva AhArakazarIra AhAraka 10 darzanamohanIya karmake upazamake zarIrAMgopAMga aura tIrthakara ___yogya gatyAdikoMkA nirUpaNa / prakRtikA jaghanya sthitibandha 11 darzanamohanIyakI kSapaNAke va aabaadhaa| prArambha yogya saamgrii| 14 yaza-kIrti aura ucca gotrake 12 darzanamohanIyakI kSapaNAke jaghanya sthitibandha aura niSThApana yogya gatiyoMkA AbAdhApramANakA nirUpaNa nirdeza evaM darzanamohakSapatathA jaghanya va utkRSTa pradeza kakI vizeSa prarUpaNA bandha evaM anubhAgabandhake na 13 prathamasamayavartI apUrvakaraNase kahane rUpa zaMkAkA smaadhaan| lekara prathamasamayavartI kRta15 satva, udaya aura udIraNAke kRtya vedaka hone taka anu. na kahanerUpa zaMkAkA bhAgakANDakotkIraNakAlAdi smaadhaan| 201 / padoMkA alpabahutva / 230 236 238 263 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha naM. 300 302 303 306 309 viSaya-sUcI krama naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya 14 samyaktva prApta karanevAle 27 bAraha kaSAya aura nau nokajIvake zAnAvaraNAdi sAta / SAyoMke antarakaraNakA vidhAna / karmoMkI sthiti| 266 / 28 antarakaraNake prathama samayameM 15 cAritrako prApta karanevAle honevAle sAta karaNoMkA jIvake zAnAvaraNAdi tIna nirUpaNa / karmokI sthiti| 29 napuMsakavedake upazamakA 16 saMyamAsaMyama prAptikA vidhAna / niruupnn| 17 apUrvakaraNase lekara ekAntA 30 strIvedake upazamakA nirUpaNa / nuvRddhike antima samaya taka 31 sAta nokaSAyoMke upazamakA sthitibandhAdi padoMkA alpa vidhaan| bahutva / 274 32 tIna prakArake krodhake upa18 saMyamAsaMyamalabdhike svAmI zamakA niruupnn| va alpbhutv| 33 tIna prakArake mAnake upa19 saMyamAsaMyamalabdhike sthAnoMkA zamakA niruupnn| niruupnn| 34 tIna prakArakI mAyAke upa20 saMyamAsaMyamalabdhisthAnoMkA zamakA vidhaan| alpabahutva / 35 tIna prakArake lobhake upazama21 sakalacAritrake tIna bhedoMkA vidhAnameM kRSTiyoMkA nirUpaNa / nirdeza karate hue 36 upazAntakaSAyakA niruupnn| kSAyopazamika cAritrakI prAptikA vidhAna / 37 upazAntakaSAyake pratipAtakA krm| 22 saMyamalabdhisthAnoMke tIna 38 krodhAdike udayase upasthita bheda va unakA svarUpa tathA puruSavedI Adi upshaamalpbhutv| koMkI vishesstaa| 23 aupazamika cAritrakI 39 prathamasamayavartI apUrvakaraNa prAptike vidhAnameM anantAnu upazAmakase lekara pratipAbandhIkI visaMyojanA aura tAvasthAmeM antima samayavartI darzanamohanIyake upazamakA apUrvakaraNa hone taka isakAnirUpaNa / 288 lameM kAlasaMyukta padoMkA 24 kaSAyopazAmanAke vidhAnameM alpabahutva / sthitikANDakAdikoMkA 40 kSAyika cAritrakI prAptike nirdeza va pramANa / 292 vidhAnameM sthitikANDakAdi25 sthitibandhakA alpabahutva kokA nirUpaNa / 26 manaHparyayajJAnAvaraNAdikoMkA | 41 jJAnAvaraNIyAdikoMkI bandhase dezaghAtitvanirUpaNa / / sthitikA sthaapn| 316 283 332 335 342 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha naM. 407 412 353 417 (38) SaTkhaMDAgamakI prastAvanA krama naM. viSaya pRSTha naM. | krama naM. viSaya 42 cAritramohanIyakI kSapaNAmeM | 56 krodhAdike udayase upasthita adhaHpravRttakaraNakAlAdikI puruSavedI Adi kSapakoMkI aavshyktaa| vishesstaa| 43 prathamasamayavartI apUrvakara 57 kSINakaSAya kSapakakA nirUNakA nirUpaNa / paNa / 44 apUrvakaraNake dvitIyAdi 58 sayogakevalIke nirUpaNameM samayoMmeM kiye jAnevAle kaary| ___ daNDa kapATAdi samudghA45 prathamasamayavartI anivRttika tokA svruup| raNake aavaas| 59 yoganirodhakaraNameM apUrva46 anivRttikaraNake dvitIyAdi sparddhaka aura kRSTiyoMke karasamayoM meM kiye jAnevAle kArya nekA vidhAna / evaM jJAnAvaraNAdikAMke sthitibandhakA alpbhutv| 60 upAntya samayameM vyucchinna honevAlI tihattara prkRtiyaaN| 47 sthitisatvakA nirUpaNa / 48 ATha kaSAya va nidrAnidrA 61 antya samayameM vyucchinna dikoMkA saMkramaNa aura mana: honevAlI bAraha prakRtiyAM / paryayajJAnAvaraNAdikoMkA gati-AgaticUlikA bandhase deshghaatikrnnvidhaan| 355 49 cAra saMjvalana aura nau noka- / 1 narakagatimeM prathamasamyaktvo pAyoke antarakaraNakA vidhAna / 357 tpAdanakI saamgrii| 50 napuMsakavedake saMkramaNakA 2 tiryaggatimeM prthmsmyktvovidhaan| tpattike yogya saamgrii| 51 strIvedake saMkramaNakA vidhaan| 360 3 manuSyagatimeM prathamasamya52 sAta nokaSAyoMke saMkramaNakA tvotpattike yogya sAmagrI / niruupnn| 4 devagatimeM prathamasamyaktvotpa53 azvakaraNakAlameM apUrvasparddha ttike yogya saamgrii| koMkA niruupnn| 364 5 narakagatimeM praveza aura nirga54 kRSTikaraNakAlameM krodhAdi manake guNasthAnoMkA nirUpaNa / kRSTriyokA nirmANa, alpaba 6 tiryaggatimeM praveza aura nirgadutva aura unameM dIyamAna manake guNasthAna / pradezAgrakA nirUpaNa / 374 7 paMcendriya tiryaMca yonimatI, 55 kRSTivedakakAlameM kRSTiyoMkA manuSyinI, aura bhavanavAsI baMdha, udaya, apUrvakRSTiyoMkA Adi devoMke praveza va nirganirmANa, pradezAgrakA saMkramaNa manake gunnsthaan| aura sUkSmakRSTiyoMke nirmANA- / 8 manuSya, manuSya paryApta aura dikA nirUpaNa / ___ saudharmAdi navaveyaka vimA 418 424 428 361 437 442 Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya navAsI devoMke praveza va nirgamanake guNasthAna / krama naM. sarvArthasiddhi 9 anudizAdi vimAnavAsI devoMke praveza va nirgamanake guNasthAna | 10 mithyAdRSTi va sAsAdanasamyagdRSTi nArakiyoMkI AgatikA nirUpaNa / 1 11 samyagmithyAdRSTinArakiyoM kI Agati / 12 samyagdRSTi Agati / nArakiyoMkI 13 saptama pRthivIke mithyAdRSTi nArakiyoMkI Agati / 14 saptama pRthivIke sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi nArakiyoMkI Agati / 15 tiryaca saMjJI mithyAdRSTi paryApta karmabhUmijoMkI gati / 16 paMcendriya tiryaca asaMkSI paryAptoM kI gati / 17 paMcendriya tiryaca saMjJI va asaMjJI AdikoM kI gati / 18 tejaskAyika va vAyukAyika jIvoM kI gati / 19 tiryaca sAsAdana samyagdRSTi karmabhUmi kI gati / 20 tiryaca samyagmithyAdRSTi yoMkI gati / 21 tiryaca asaMyata samyagdRSTiyokI gati / 22 tiryaca mithyAdRSTi va sAsAdanasamyagdRSTi bhogabhUmijokI gati / viSaya-sUcI pRSTha naM. krama naM. 443 446 447 450 451 452 454 454 455 457 458 458 463 464 466 viSaya 23 tiryaca samyagmithyAdRSTi va asaMyatasamyagdRSTi bhogabhUmijokI gati / 24 manuSya paryApta mithyAdRSTi karmabhUmijokI gati / 25 aparyApta manuSyoMkI gati / 26 manuSya sAsAdana samyagdRSTiyoMkI gati / 27 manuSya samyagmithyAdRSTi aura samyagdRSTi karmabhUmijoMkI gati / 28 manuSya mithyAdRSTi aura bhoga sAsAdana samyagdRSTi bhUmijoMkI gati / 29 manuSya samyagmithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi bhogabhUmijoMkI gati / 30 deva midhyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTiyoMkI Agati / 31 deva samyagmithyAdRSTi aura samyagdaSTiyoMkI Agati / 32 bhavanavAsI, vAnavyantara aura jyotiSI devoMkI Agati / 33 sanatkumAraprabhRti zatAra sahasrAra kalpavAsI devoMkI Agati / 34 AnatAdi navagraiveyakavimAnavAsI mithyAdRSTi, sAsAdanasamyagdRSTi, asaMyatasamyadRSTi aura samyagmithyAdRSTi devoMkI Agati / 35 anudizAdi sarvArthasiddhivimAnavAsI asaMyatasamyadRSTi devoMkI Agati / 36 saptama pRthivIke nArakiyoMkI Agati aura guNoMkI prApti / ( 39 ) pRSTha naM. 467 para 469 470 473 476 477 477 480 42 482 483 484 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha naM. (40) pakhaMDAgamako prastAvanA krama naM. viSaya pRSTha naM. | krama naM. viSaya 37 chaThI pRthivIke nArakiyoMkI tathA saudharma-IzAnakalpavA___Agati aura guNoMkI prApti / sinI deviyoMkI Agati aura 38 paMcama pRthivIke nArakiyoMkI guNoMkI praapti| ___ Agati aura guNoMkI praapti| 487 | 44 bauddhoM dvArA mAnA huA 39 caturtha pRthivIke nArakiyoMkI mokSasvarUpa evaM usakA nirasana / Agati aura guNoMkI prApti evaM mokSakA svarUpa dikhalAte | 45 saudharmAdi sahasrArakalpavAsI hue kapila, naiyAyika, vaize devoMkI Agati aura guNoMkI Sika, sAMkhya, mImAMsaka aura praapti| tArkikoMke matoMkA nirAkaraNa / 488 46 AnatAdi navauveyakavimA40 tIna uparima pRthivIke nAra navAsI devoMkI Agati aura kiyoMkI Agati aura guNa guNoMkI prApti / prApti / || 47 anudizAdi aparAjita 41 tiryaMca aura manuSyoMkI gati vimAnavAsI devoMkI Agati evaM guNoMkI prApti / __ aura guNoMkI prApti / 42 devoMkI Agati aura guNoMkI 48 sarvArthasiddhivimAnavAsI praapti| devoMkI Agati aura guNoMkI 494 prApti tathA siddhoMmeM vuddhike 43 bhavanavAsI, vAnavyantara abhAvAdiko mAnanevAle aura jyotiSI deva-deviyoM matokA nirasana / 528 500 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatra (pustaka 1) azuddha pRSTha paMkti 235 12 405 2-3 (tIna mor3ese utpanna honeke (Rjugatise utpanna honeke tRtIyasamayavartI) tRtIya samayavartI) atthi sammAiTThI asthi khaiyasammAiTThI (pustaka 2) kApota gezyA kApota lezyA sabdhyaparyAptaka labdhyaparyAptaka saMjJI-aparyApta asaMjJI-paryApta 449 13 513 30 674 13 684 20 ( AlApoMkA ) azuddha khAnA nAma pRSTha 440 yaMtra naM. 23 aka. upa. ka. kaSAya yoga jIvasamAsa saMjJA yoga veda 1 sa pa. kSINasaM. au. 1 2 saM. pa., sa. a. atItasaM. au. 2 479 69 504 102 516 117 522 126 634 249 705 338 724 366 805 474 808 477 ayoga apagata 6 a. 5 a. paryApta guNasthAna yoga pra. ayoga Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 42 ) pRSTha yaMtra naM. 842 525 847 534 pRSTha 22 49 33 55 paMkti 20 12 28 16 58 4 61 5 90 28 106 23-24 108 26 117 16 121 22 147 28 149 21-22 196 10 222 15 231 24 272 23 354 18 362 16 383 18 385 24 azuddha asakhyAta khAnA nAma lezyA jIvasamAsa "" 8 108 + 500 96 saMkhyAtaguNe 32 / ? (pra. 3) 2 hasta aMgula 134 3 khaMDAgamakI prastAvanA azuddha bhA. 3 saM. a. ( pustaka 4 ) pAyA pAyA jAtA vaikriyikamizrakAya stammA batAyA nahIM gayA hai 747X = 98 vana vana nahIM 8178 3579 29056 bhavanavAsI prarUpaNA samyagdRSTi udvartanAghAta se x zuddha asaMkhyAta 1084500 96 asaMkhyAtaguNe + 320 3 hasta aMgula 13 4 2 pAyA jAtA vaikriyikakAya stambhA batAyA gayA hai 8128 3579 28928 vyantara amamya agamya upazAmakoM ke eka samayakI upazAmakoke utkRSTa kAlakI prarUpaNA 7 x 7 x 2 = 98 vana nahIM zuddha bhA. 6 saM.pa. samyagmithyAdRSTi apavartanAghAtase isa sUtra kA artha sugama hai, kyoMki, pahale bahuta bAra prarUpita kiyA jA cukA hai / Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha naM. paMkti 404 23 413 20 23 28 26 14 55 27 102 28 266 14 Gc zuddhipatra (43) azuddha zuddha (1000) (10000) apekSA eka samaya apekSA jaghanyase eka samaya (pustaka 5) niklaa| nikalA (6) / samyagmithyAdRSTikA ukta donoM guNasthAnoMkA cAroM kSapakoMkA cAroM kSapaka aura ayogikevaliyoMkA jIvoMkA jaghanya antara jIvoMkA eka jIvakI apekSA jaghanya antara saMkhyAtaguNita asaMkhyAtaguNita (pustaka 6) lambhadi labbhadi eyatta eyattaM hojja? hoja / ho ske| ho ske| aMtI aMto eka akSarakI utpattikI eka akSarase utpanna zrutajJAnakI upacArase upacArase -rukkhasaMThANAhoja -rukkhasaMThANA hoja hojja Na hoja / Na jIveNogAha jIveNogADha puvvatta puvutta agopAMga aMgopAMga cattAri payADisaMbaMdhi cattAripayaDisaMbaMdhi sUkSmasAmparAthika sUkSmasAmparAyika ( yahAM........hai ) sugama hai| sugama hai / ( yahAM saMyatase abhiprAya apramatta guNasthAna takake saMyatoMse hai)| baMdhavAcchedo baMdhavocchado gopucchAvizeSoMkA gopucchavizeSoMkA paknevasaMkkheva- pakhevasaMkheva. 20 9 21 52 3 mr orm 72 3 , 26-27 86 26 101 19-20 23 141 153 5 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 44 ) pRSTha naM. 170 4 176 27 206 10 213 12 216 24 235 236 241 242 24 255 267 297 305 356 369 paMkti "3 6 10 3 13 9 10 14 318 27 331 12 28 V9 8 7 414 18 436 6 449 3 501 6 21 azuddha bhavadiTThIe prakRtimeM paDhamasamsattaM tasi 270 SaTkhaMDAgamakI prastAvanA paDhamasammattaM paDivaNNasammAmicchAttANaM daMsaNamohassa baMdhago daMsaNamohakkhaNaM dUrAvaNAma vedaNIyaM NAmaM jAdo, mohaNIyavajjANaM puNa huA thA bAhirago dvitIyopazamasamyaktvako tIiMdicauridiya ukkaTTidaM hu nicchvAsakA Na atthi ? micchatta bhavaTThidIpa prakRta paDhamasammattaM tersi 170 zuddha paDhamasammattappaDivaNNasammAmicchattANaM daMsaNamohassabaMdhago haiM daMsaNamohakkhavaNaM kaTTI NAma vedaNIyaM mohaNIyaM NAmaM jAdo, sesANaM puNa huA thA bAhira ge dvitIyopazamasamyaktvakAlako toiMdiyaca uriMdiya ukkaTTidaM tu niHzvAsakA Na, asthi / micchaMta abhAvasambandhI mithyAtvarUpI abhAvako mAnanevAloM ke Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tassa (siri-bhagavaMta-pupphadaMta-bhUdabali-paNIdo chakkhaMDAgamo siri-vIraseNAiriya-viraiya-dhavalA-TIkA-samaNNido paDhamakhaMDe jIvaTThANe cUliyA / tihuvaNasiraseharae bhavabhayagambhAdu Niggade paNauM / siddhe jIvaTThANassamaliNaguNacUliyaM vocchaM / ) kadi kAo payaDIo baMdhadi, kevaDi kAlaDhidiehi kammehi sammattaM lambhadi vA Na labbhadi vA, kevacireNa kAleNa vA kadi bhAe vA karedi micchattaM, uvasAmaNA vA khavaNA vA kesu va khettesu kassa va mUle kevaDiyaM vA daMsaNamohaNIyaM kammaM khaveMtassa cArittaM vA saMpuNNaM paDivajjaMtassa // 1 // tribhuvanarUpa lokake zira para sthita zekharasvarUpa aura bhava-bhayake garbhase vinirgata aise siddhoMko praNAma karake jIvasthAna nAmaka prathama khaMDakI nirmala guNavAlI cUlikAko kahatA huuN|| samyaktvako utpanna karanevAlA mithyAdRSTi jIva kitanI aura kina prakRtiyoMko bAMdhatA hai, kitane kAla-sthitivAle kauke dvArA samyaktvako prApta karatA hai, athavA nahIM prApta karatA hai, kitane kAlake dvArA mithyAtva karmako kitane bhAgarUpa karatA hai, aura kina kina kSetroM meM tathA kisake pAsameM kitane darzanamohanIya karmako kSapaNa karanevAle jIvake aura sampUrNa cAritrako prApta honevAle jIvake mohanIya karmakI upazAmanA tathA kSapaNA hotI hai // 1 // 1 kapratau -- kadi kAo sayacAo baMdhadi cArittapuNNapaDivajja' iti paatthH| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-1, 1. samma aTTa aNiyogaddAresu cUliyA kimaTTamAgadA ? puvyuttANamadRSNamaNiogaddArANaM visamapaesa vivaraNamAgadA / ettha codao bhaNadi - ahi aNiogaddAre hi parUvidameva ahaM kiM cUliyA parUvedi, aNNaM vA ? jadi taM caiva paruvedi, to puNaruttadoso / vidIe cohasajIva samAsapaDibaddhaM vA paruvedi, appaDibaddhaM vA ? paDhamaviyappe ' codasaNhaM jIvasamAsANaM parUvaNaTTadAe tattha imANi aDDa caiva aNiogaddArANi NAdavvANi bhavaMti ' si edassa suttassa avahAraNapadassa vihalattaM prasajjade / kudo ? cUliyAsaNidassa codasajIvasamAsa paDibaddha parUvayassa Navamassa aNiogaddArassubalabhA / vidIe cUliyA jIvaTThANAdo pudhabhUdA hoja, coisajIvasamAsa paDibaddhaaTThe abhaNatarasa jIvaDANavava esavirohA ? 2 ] ettha parihAro uccade - Na tAva puNaruttadoso, aTTANiogaddArehi aparUvidassa tattha uttatthaNicchayajaNaNassa aTThassa tado kathaMci pudhabhUdassa tehi ceva sUcidassa parUcaNAdo | Na ca evakArapadassa vihalattaM, cUliyAe aTTANiogaddAresu aMtabhAvAdo zaMkA - jIvasthAnanAmaka prathama khaMDasambandhI AThoM anuyogadvAroMke samApta ho jAne para yaha cUlikA nAmaka adhikAra kisalie AyA hai ? samAdhAna - pUrvokta AThoM anuyogadvAroMke viSama-sthaloMke vivaraNa ke liye yaha cUlikA nAmaka adhikAra AyA hai / zaMkA- yahAM para zaMkAkAra kahatA hai ki- cUlikAnAmaka adhikAra AThoM anuyogadvAroMse prarUpita hI arthako prarUpaNa karatA hai, athavA anya arthako ? yadi usI hI arthako prarUpita karatA hai to punaruktadoSa AtA hai / dvitIya pakSa meM vaha caturdaza- jIvasamAsa- pratibaddha arthakA prarUpaNa karatA hai, athavA caturdaza-jIvasamAsa-apratibaddha arthakA ? prathama vikalpake mAnane para - ' caudaha jIvasamAsoM ke prarUpaNa karaneke liye usa viSaya meM ye ATha hI anuyogadvAra jAnane yogya haiM' isa prakAra ke isa sUtra ke avadhAraNarUpa evakArapadake viphalatA prApta hotI hai, kyoMki caturdaza- jIvasamAsame prativaddha arthakA prarUpaNa karanevAlA cUlikAsaMjJita navamAM anuyogadvAra pAyA jAtA hai / dvitIya pakSake mAnane para dhUlikAnAmaka adhikAra jIvasthAna se pRthagbhUta ho jAyagA, kyoMki, caturdaza jIvasamAsapratibaddha arthoMko nahIM kahanevAle adhikArake ' jIvasthAna ' isa saMjJAkA virodha hai ? samAdhAna -- yahAM para ukta zaMkAkA parihAra kiyA jAtA hai-na to prathama pakSameM diyA gayA punarukta doSa AtA hai, kyoMki, AThoM hI anuyogadvAroMse nahIM prarUpaNa kiye gaye, tathA vahAM para kahe gaye artha ke nizcaya utpanna karanevAle aura jIvasthAnase kathaMcit pRthagbhUta tathA una AThoM anuyogadvAroMse hI sUcita arthakA isa dhUlikAnAmaka adhikAra meM prarUpaNa kiyA gayA hai / dvitIya pakSake antargata prathama pakSa meM batalAI gaI evakAra padakI viphalatA bhI nahIM AtI hai, kyoMki cUlikAkA AThoM anuyogadvAroMmeM antarbhAva ho jAtA hai / 1 satprarU. su. 5. Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [3 1, 9-1, 1.] cUliyAe avayAraparUvaNaM kadhamaMtabbhAvo ? aTThANiogaddArasaidaTThaparUvaNAdo / taM jahA- khetta-kAlaMtaraaNiogaddArehi gadirAgadI sUcidA / sA vi gadirAgadI payaDisamukttiNaM ThANasamukittaNaM ca sUcedi, baMdheNa viNA sattavihapariyaTTesu pariyaTTaNANuvavattIdo / payaDi-TThANasamukkittaNehi jahaNNukassadvidIo sUcidAo, sakasAyajIvassa hidibaMdheNa viNA payaDibaMdhANuvavattIdo / addhapoggalapariyaTTU desUNamidi vayaNeNa paDhamasammattaggahaNaM sUcidaM, aNNahA desUNaddhapoggalapariyaTTamettamicchattaTThidIe saMbhavAbhAvA / teNa vi paDhamasammattaggahaNeNa tiNNi mahAdaMDayA paDhamasammattaggahaNajoggakhetiMdiya-tivihakaraNa-pajatta-dvidi-aNubhAgakhaMDayAdao sUcidA hoti / edeNeva mokkho vi suucido| kudo ? addhapoggalapariyaTTAdo uvari AladdhasammattANaM saMsArAbhAvA / teNa vi mokkheNa daMsaNa-cArittamohaNIyakhavaNavihANaM tajjoggakhetta-gai karaNa-dvidIo ca sUcidA bhavaMti / Na ca tesiM tattha NiNNao kado, tattha NiNNaye kIramANe sissANaM mibaaulttppsNgaa| Na vidiyaviyappo, annbbhuvgmaado| zaMkA-cUlikAkA AThoM anuyogadvAroM meM antarbhAva kaise hotA hai ? samAdhAna-kyoMki, jUlikAnAmaka adhikAra AThoM anuyogadvAroMse sUcita arthakA prarUpaNa karatA hai| usakA spaSTIkaraNa isa prakAra hai-kSetraprarUpaNA, kAlaprarUpaNA aura antaraprarUpaNA, ina tIna anuyogadvAroMse gati-Agati nAmakI cUlikA sUcita kI gaI hai| vaha gati-Agati cUlikA bhI prakRtisamutkIrtana aura sthAnasamutkIrtana, ina do adhikAroMko sUcita karatI hai, kyoMki, karma-baMdhake binA sAta prakArake parivartanoM meM parivartana anyathA ho nahIM sakatA hai| prakRtisamutkIrtana aura sthAnasamutkIrtanake dvArA (karmIkI) jaghanyasthiti aura utkRSTasthiti nAmakI do cUlikAeM sUcita kI gaI haiM, kyoMki, sakaSAya jIvake sthitibaMdhake vinA prakRtibaMdha nahIM ho sakatA hai| kAlaprarUpaNAmeM kahe gaye 'dezona ardhapudgalaparivartana' isa vacanase prathamasamyaktvakA grahaNa sUcita kiyA gayA hai| yadi aisA na mAnA jAya, to dezona ardhapudgalaparivartanamAtra mithyAtvakI sthitikA honA saMbhava nahIM hai| usa prathamasamyaktva-grahaNake dvArA bhI tIna mahAdaMDaka, prathamasamyaktva grahaNa karaneke yogya kSetra, iMdriya, vividhakaraNakI prApti, paryAptakapanA, sthitikhaMDa aura anubhAgakhaMDa Adika sUcita kiye gaye haiN| isa hI adhikArake dvArA mokSa bhI sUcita kiyA gayA hai, kyoMki, ardhapudgalaparivartanakAlase Upara Alabdhasamyaktva arthAt prApta kiyA hai samyaktvako jinhoMne, aise jIvoMke saMsAra kA abhAva hotA hai / usa mokSake dvArA bhI darzanamohanIya aura cAritramohanIya karmake kSapaNakA vidhAna, usake yogya kSetra, gati, karaNa aura sthitiyAM sUcita kI gaI haiN| ina saba bAtoMkA una ATha anuyogadvAroMmeM nirNaya nahIM kiyA gayA hai, kyoMki, vahAM una sabakA nirNaya karane para ziSyoMke vuddhi-vyAkulatAkA prasaMga prApta hotA / dvitIya vikalpa bhI ThIka nahIM hai, kyoMki, cUlikAko jIvasthAnase pRthagbhUta nahIM mAnA gayA hai| 1 kAlapra. sU. 4. 2 a-A-ka pratiSu * aladdha-' iti pAThaH / ma pratI AlIDha-' ityapi pAThaH / Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .......... chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 2. sA vi cUliyA eyavihA hodi sAmaNNavivakkhAe, pajjavaTThiyaNayAdo NavavihA / taM jahA- 'kadi pagaDIo baMdhadi ' ti pade pagaDi-TThANasamukkittaNasaNNidAo' doNNi jUliyAo hoti / 'kAo payaDIo baMdhadi' tti padamhi paDhama-vidiya-tadiyadaMDayasaNNidAo tiNNi cUliyAo dvidaao| 'kevaDikAlaTThidiehi kammehi sammattaM labbhadi vA Na labbhadi vA' tti padamhi jahaNNukkassadvidisaNNidAo doNNi cUliyAo avhidaao| 'kevacireNa kAleNa kadi bhAe vA karedi micchattaM, uvasAmaNA vA khavaNA vA kesu va khettesu kassa va mUle, kevaDiyaM vA daMsaNamohaNIyaM kamma khaveMtassa cArittaM vA saMpuNNaM paDivajjaMtassa' edesu padesu aTThamI cuuliyaa| 'vA saMpuNNaM' tti 'vA' sadamhi gadirAgadI NAma NavamI cuuliyaa| evaM Nava cUliyA hoMti / avAMtarabheeNa aNeyavihAo vA / edAsiM NavaNhaM cUliyANa maTTaparUvaNamuvarimasuttaM bhaNadi kadi kAo pagaDIo baMdhadi tti jaM padaM tassa vihAsA // 2 // 'jahA uddeso tahA Nideso ' tti NAyAdo paDhamamuddidussa paDhamaM ceva Niddeso vaha cUlikA bhI sAmAnya vivakSAse eka prakArakI hai, aura paryAyArthika nayase nau prakArakI hai / vaha isa prakAra hai-'kitanI prakRtiyAM bAMdhatA hai' isa padameM prakRtisamutkIrtana aura sthAnasamutkIrtana nAmaka do cUlikAeM samanvita haiM / 'kina prakRtiyoko bAMdhatA hai' isa padameM prathama, dvitIya aura tRtIya daMDaka nAmavAlI tIna cUlikAeM avasthita haiN'| 'kitane kAla-sthitivAle karmoM ke dvArA samyaktvako prApta karatA hai, athavA nahIM prApta karatA hai', isa padameM jaghanyasthiti aura utkRSTasthiti nAmakI do cUlikAeM avasthita haiM / 'kitane kAlake dvArA mithyAtvakarmako kitane bhAgarUpa karatA hai, aura kina kSetroM meM tathA kisake pAsameM kitane darzanamohanIyakarmako kSapaNa karanevAle aura sampUrNa cAritrako prApta honevAle jIvake mohanIyakarmakI upazamanA tathA kSapaNA hotI hai ' ina padoMmeM AThavIM cUlikA antarnihita hai / ' vA saMpuNNaM' isa vAkyameM Aye hue 'vA' zabdameM gati-Agati nAmakI navamIM cUlikA antarbhUta hai| isa prakAra uparyukta sarva cUlikAeM nau hotI haiM / athavA, avAntara bhedakI apekSA cUlikAeM aneka prakArakI haiN| aba ina navoM cUlikAoMke arthaprarUpaNake lie AcArya uttara sUtra kahate haiM 'kitanI aura kina prakRtiyoMko bAMdhatA hai' yaha jo pUrvasUtra-paThita pada hai, usakA vyAkhyAna kiyA jAtA hai // 2 // zaMkA-'jisa prakArase uddeza hotA hai, usI prakArase nirdeza kiyA jAtA hai' isa nyAyake anusAra pahale uddeza kiye gaye padArthakA pahale hI nirdeza hotA hai, yaha 1 pratiSu -- samaNNidAo' iti paatthH| 2 pratiSu / kevali-' iti paatthH| 3 pratiSu ' saMpuNNaM vA ' iti paatthH| Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 3.] cUliyAe pagaDisamukttiNaM hodi tti Navvade / tado NADhavedavyamidaM suttamidi ? Na esa doso, edamhi pade imAo cUliyAo avahidAo, imAo vi Na dvidAo tti jANAvaNaTuM, 'jahA uddeso tahA Nideso' tti NAyassa atthittaparUvaNaTuM ca tadAraMbhAdo / vivihA bhAsA vihAsA, parUvaNA NirUvaNA vakkhANamidi eya8o / idANiM pagaDisamukittaNaM kassAmA // 3 // pagaDINaM samukittaNaM pagaDisamukkittaNaM, payaDisarUvaNirUvaNamidi jaM uttaM hodi / idANiM saMpahi, kassAmo bhaNNissAmA ti eyttttho| paDhamaM payaDisamukittaNaM ceva kimaTTa uccade ? Na, payaDIe aNavagadAe ThANasamukittaNAdINamavagamovAyAbhAvA / Na ca avayaviNi aNavagade avayavA avagaMtuM sakijjate, aNNattha tahANuvalaMbhA / tamhA payaDisamukkittaNameva puvvaM parUvijjade / taM pi payaDisamukkittaNaM mUluttarapayaDisamukkittaNabheeNa duvihaM hoi / saMgahiyAsesaviyappA davaTThiyaNayaNibaMdhaNA mUlapayaDI NAma / pudha pudhAbAta jAnI jAtI hai / ataeva yaha sUtra Arambha nahIM karanA cAhie ? samAdhAna- yaha koI doSa nahIM, kyoMki, isa padameM ye cUlikAeM avasthita haiM, aura ye cUlikAeM avasthita nahIM haiM, isa vAtake jJAna karAneke lie, tathA 'jisa prakArase uddeza hotA hai, usI prakArase nirdeza hotA hai| isa nyAyake astitva-prarUpaNake lie isa sUtrakA Arambha kiyA gayA hai| vividha prakArake bhASaNa arthAt kathana karaneko vibhASA kahate haiN| vibha.pA, prarUpaNA, nirUpaNA aura vyAkhyAna, ye saba ekArtha vAcaka nAma haiN| aba prakRtiyoMke svarUpakA nirUpaNa kareMge // 3 // __ prakRtiyoMke samutkIrtanako prakRtisamutkIrtana kahate haiM, jisakA ki artha prakRtiyoMke svarUpakA nirUpaNa karanA hotA hai / isa samaya arthAt AThoM prarUpaNAoMke pazcAt aba, kareMge arthAt prakRtisamutkIrtana nAmakI cUlikAko kaheMge, ye zabda ekArthaka haiN| zaMkA-pahale prakRtisamutkIrtanako hI kisalie kahate haiM ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, prakRtiyoMke azAta hone para sthAnasamutkIrtana Adike jJAnakA koI upAya nahIM hai| dUsarI bAta yaha hai ki avayavIke ajJAta rahanepara avayava nahIM jAne jA sakate haiM, kyoMki, anyatra vaisA pAyA nahIM jaataa| isalie prakRtisamutkIrtanako hI pahale kahate haiN| vaha prakRtisamutkIrtana bhI mUlaprakRtisamutkIrtana aura uttaraprakRtisamutkItanake bhedase do prakArakA hotA hai / apane antargata samasta bhedoMkA saMgraha karanevAlI aura dravyArthikanaya-nibandhanaka prakRtikA nAma mUlaprakRti hai / pRthak pRthak avayavavAlI Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6] chakkhaMDAgame jIvaThThANaM [ 1, 9-1, 5. vayavA' pajjavaTThiyaNayaNibaMdhaNA uttarapayaDI NAma / tattha mUlapayaDisamukkittaNaM paDhamaM kimadvaM kIrade ? Na esa doso, mUlapayaDIe saMgahidAsesuttarapayaDIe parUvidAe uttrpyddipruuvnnuvvttiido| taM jahA // 4 // pucchAsuttamedaM kimaTuM buccade ? suttakattArassa pamANattaparUvaNAdo suttassa pmaannttpruuvnnttuN| NANAvaraNIyaM // 5 // NANamavaboho avagamo paricchedo idi eyttttho| tamAvAredi ti NANAvaraNIyaM kamma / NANaviNAsayamidi kiNNa uccade ? Na, jIvalakkhaNANaM NANa-dasaNANaM viNAsAbhAvA / viNAse vA jIvassa vi viNAso hojja, lakkhaNarahiya-lakkhANuvalaMbhA / NANassa viNAsAbhAve savvajIvANaM NANatthittaM pasajjade ce, hodu NAma virohAbhAvA; tathA paryAyArthikanaya-nimittaka prakRtiko uttaraprakRti kahate haiN| zaMkA-ina donoM bhedoMmese mUlaprakRtisamutkIrtana pahale kisalie karate haiM ? samAdhAna--yaha koI doSa nahIM, kyoMki, samasta uttaraprakRtiyoMkA saMgraha karanevAlI mUlaprakRtike prarUpaNa kiye jAne para hI uttaraprakRtiyoMkI prarUpaNA bana sakatI hai| vaha prakRtisamutkIrtana kisa prakAra hai ? // 4 // zaMkA-yaha pRcchA-sUtra kisalie kahate haiM ? samAdhAna-sUtra-kartAko pramANatAke prarUpaNadvArA sUtrakI pramANatA nirUpaNa karane ke lie yaha pRcchA-sUtra kahA hai| jJAnAvaraNIya karma hai // 5 // zAna, avabodha, avagama aura pariccheda, ye sava ekArtha-vAcaka nAma hai| usa jJAnako jo AvaraNa karatA hai, vaha zAnAvaraNIya karma hai|| zaMkA-'jJAnAvaraNa' nAmake sthAnapara * jJAna-vinAzaka' aisA nAma kyoM nahIM kahA? samAdhAna-nahIM, kyoMki, jIvake lakSaNasvarUpa jJAna aura darzanakA vinAza nahIM hotA hai / yadi jJAna aura darzanakA vinAza mAnA jAya, to jIvakA bhI vinAza ho jAyagA, kyoMki, lakSaNase rahita lakSya pAyA nahIM jAtA hai| zaMkA-jJAnakA vinAza nahIM mAnanepara sabhI jIvoMke jJAnakA Astitva prApta hotA hai ? 1 ma pratau 'pudhappidAvayavA ' ityapi paatthH| 2 sa. si. 8, 4. ta. rA. vA. 8, 4. 3 pratiSu '-lakkhagANuvalaMbhA' iti paatthH| Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 5. ] cUliyAe pagaDisamuttiNe NANAvaraNIyaM [ 7 akkharassa anaMtabhAo NiccugghADiyao' ' idi suttANukUlattAdo vA / Na savvAvayahi NANassuvalabho hodu tti vottuM jutaM, AvaridaNANabhAgANamuvalaMbhavirohA / AvaraNANabhAgA sAvaraNe jIve kimatthi Aho Natthi tti / jadi atthi, Na te AvaridA, savvappaNA saMtANamAvaridattavirohA / aha Natthi, to vi NAvaraNaM, AvarijjamANANamabhAve AvaraNassatthittavirohA idi ? ettha parihAro uccade - davvaTThiyaNae avalaMbijjamANe AvaridaNANabhAgA sAvaraNe vi jIve asthi, jIvadavvAdo pudhabhUdaNANAbhAvA, vijjamANaNANabhAgAdo AvaridaNANabhAgANamabhedAdo vA / AvaridANAvaridANaM kathamegattamidi ce Na, rAhu-mehehi AvaridANAvAridasu 4 samAdhAna- jJAnakA vinAza nahIM mAnanepara yadi sarva jIvoMke jJAnakA astitva prApta hotA hai to hone do, usameM koI virodha nahIM hai / athavA " akSarakA anantavAM bhAga nitya-udghATita arthAt AvaraNarahita rahatA hai ' isa sUtra ke anukUla honese sarva jIvoM ke jJAnakA astitva siddha hai / zaMkA- yadi sarva jIvoMke jJAnakA astitva siddha hai, to phira sarva avayavoMke sAtha jJAnakA upalambha honA cAhie ? arthAt jJAnake sabhI bhAgoMkA yA pUrNa jJAnakA sadbhAva pAyA jAnA cAhie ? samAdhAna - yaha kahanA upayukta nahIM, kyoMki, AvaraNa kiye gaye jJAnake bhAgoMkA upalambha mAnanemeM virodha AtA hai / zaMkA- AvaraNayukta jIvameM AvaraNa kiye gaye jJAnake bhAga kyA haiM, athavA nahIM haiM ? yadi haiM, to ve Avarita nahIM kahe jA sakate, kyoMki, sampUrNarUpase vidyamAna bhAgoM ke AvaraNa mAnanemeM virodha AtA hai / yadi nahIM haiM, to unakA AvaraNa nahIM mAnA jA sakatA, kyoMki, AtriyamANa arthAt AvaraNa kiye jAne yogya padArthoMke abhAva meM AvaraNake astitvakA virodha hai ? samAdhAna- yahAM ukta AzaMkAkA parihAra karate haiM- dravyArthikanayake avalambana karanepara AcaraNa kiye gaye jJAnake aMza sAvaraNa jIvameM bhI hote haiM, kyoMki, jIvadravya se pRthagbhUta jJAnakA abhAva hai, athavA vidyamAna jJAnake aMzase AvaraNa kiye gaye jJAnake aMzoMkA koI bheda nahIM hai / zaMkA- jJAnake AvaraNa kie gae aura AvaraNa nahIM kie gae aMzoMke ekatA kaise ho sakatI hai ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki, rAhu aura meghoMke dvArA sUryamaMDala aura candramaMDalake 1 havadi hu savvajahaNaM NiccugdhADaM NirAvaraNaM / go. jI. 320. 2 pratiSu saMtANamuvaridattavirohA ' iti pAThaH / , Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-1, 5. jjidumaMDala bhAgANamegattuvalaMbhA / evaM saMte AvarijjAvArayabhAvo jujjade, aNNahA tassAvalaMbhappasaMgAdo | pajjavaTThiyaNae avalaMbijjamANe AvarijjamANaNANabhAgA Natthi, siM taduvalaMbhAbhAvA / Na ca edaM sutaM pajjavaTThiyaNayamavalaMbiya diM, tdaavrijjmaannaavaaryvvhaaraabhaavaa| kiMtu davvaTThiyaNayamavalaMviya suttamidamatraTThidaM, teNettha AvarijjamANAvArayabhAvo Na virujjhade / kimahaM NANamAvarijjamANamidi ? uccade - appaNo virohidavvasaNNihANe saMte vijaM NimmUlado Na viNassadi, tamAvarijjamANaM, idaraM cAvArayaM / Na ca NANassa virohikammadavtrasaSNihANe saMte NimmUlaviNAso atthi, jIvaviNAsappasaMgA / tado NANamAvarijjamANaM, kammadavvaM cAvArayamidi uttaM / kathaM poggaleNa jIvAdo pudhabhUdreNa jIvalakkhaNaM NANaM viNAsijjadi ? Na esa doso, jIvAdo pudhabhUdANaM ghaDa paDatthaMbhaMdhayArAdINaM jIvalakkhaNaNANaviNAsayANamuvalaMbhA / NANAcArao poggalakkhaMgho pavAhaAvarita aura anAvarita bhAgoMke ekatA pAI jAtI hai / isa prakAra ukta vyavasthAke honepara AtriyamANa aura AvArakabhAva bana jAtA hai, arthAt jJAna to AvaraNa karane yogya aura karma- pudgala AvaraNa karanevAle siddha ho jAte haiM / yadi ukta vyavasthA na mAnI jAyagI to usake anupalambhakA prasaMga prApta hogA / kintu paryAyArthikanayakA avalambana karane para AvriyamANa jJAna bhAga sAvaraNa jIvameM nahIM hote haiM, kyoMki, ve jJAna bhAga ukta jIvameM nahIM pAye jAte / - dUsarI bAta yaha hai ki yaha sUtra paryAyArthikanayakA avalambana karake sthita nahIM hai, kyoMki, usameM AtriyamANa aura AvAraka, ina donoMke vyavahArakA abhAva hai / kintu yaha sUtra dravyArthikanayakA avalamvana karake avasthita hai, isalie yahAMpara AvriyamANa aura AvArakabhAva virodhako prApta nahIM hotA hai / zaMkA- jJAnako AvriyamANa kisa lie kahA hai ? samAdhAna - apane virodhI dravyake sannidhAna arthAt sAmIpya honepara bhI jo nirmUlataH nahIM vinaSTa hotA hai, use AbriyamANa kahate haiM, aura dUsare arthAt AvaraNa karanevAle virodhI dravyako AvAraka kahate haiM / virodhI karmadravyake sannidhAna honepara jJAnakA nirmUla vinAza nahIM hotA hai, kyoMki, vaisA mAnanepara jIvake vinAzakA prasaMga AtA hai / isalie jJAna to AvriyamANa hai aura karmadravya AvAraka hai, aisA kahA gayA hai / zaMkA - jIvadravya se pRthagbhUta pudgaladravyake dvArA jIvakA lakSaNabhUta jJAna kaise vinaSTa kiyA jAtA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM, kyoMki, jIvadravyase pRthagbhUta ghaTa, paTa, stambha aura aMdhakAra Adika padArtha jIvake lakSaNasvarUpa jJAnake vinAzaka pAye jAte haiM / isa prakAra yaha siddha huA ki jJAnakA AvaraNa karanevAlA aura pravAhasvarUpase Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ........................ 1, 9-1, 6.] cUliyAe pagaDisamukttiNe daMsaNAvaraNIyaM sarUveNa aNAibaMdhaNabaddho NANAvaraNIyamidi bhnnnnde| daMsaNAvaraNIyaM // 6 // appavisao uvajogo daMsaNaM / Na NANamedaM, tassa bjjhtttthvisyttaado| Na ca bajhaMtaraMgavisayANameyattaM, virohA / Na ca NANameva dusattisahiyaM, pajjayassa pajjayAbhAvA / NANa-daMsaNalakSaNo jIvo tti tado icchidavyo / edaM ca daMsaNamAvarija', virohidavvasaNNihANe saMte vi edassa NimmUlado viNAsAbhAvA / bhAve vA jIvassa vi viNAso pasajjade, lakkhaNaviNAse lakkhassAvaTThANavirohA / Na ca NANa-dasaNANaM jIvalakSaNattamasiddhaM, doNhamabhAve jIvadavyasseva abhaavppsNgo| hodu ce Na, pamANAbhAve pameyANaM sesadavvANaM pi abhAvAvattIdo / uttaM ca (ekko me sassado appA NANa-daMsaNalakkhaNo / sesA du bahirA bhAvA savve saMjogalakkhaNA // 1 // ) anAdi baMdhana-baddha pudgala skandha 'jJAnAvaraNIya karma' kahalAtA hai| darzanAvaraNIya karma hai // 6 // Atma-viSayaka upayogako darzana kahate haiM / yaha darzana, jJAnarUpa nahIM hai, kyoMki, jJAna bAhya arthoko viSaya karatA hai / tathA bAhya aura antaraMga viSayavAle jJAna aura darzanake ekatA nahIM hai, kyoMki, vaisA mAnanameM virodha AtA hai / aura na jJAnako hI do zaktiyoMse yukta mAnA jA sakatA hai, kyoMki, paryAyake anya paryAyakA abhAva mAnA gayA hai| isalie jJAna-darzanalakSaNAtmaka jIva mAnanA caahie| yaha darzana AvaraNa karaneke yogya hai, kyoMki, virodhI dravyake sannidhAna hone para bhI isakA nirmUlase vinAza nahIM hotA hai / yadi darzanaguNakA nirmUla vinAza hone lage, to jIvake bhI vinAzakAprasaMga prApta hotA hai, kyoMki, lakSaNake vinAza hone para lakSyake avasthAnakA virodha hai| dUsarI bAta yaha hai ki jJAna aura darzanake jIvakA lakSaNatva asiddha bhI nahIM hai, kyoMki, donoMke arthAt jJAna aura darzanake abhAva mAnanepara jIvadravyakA hI abhAva prApta hotA hai| zaMkA-yadi jJAna aura darzanake abhAva honepara jIvadravyakA hI abhAva prApta hotA hai, to hone do? samAdhAna--nahIM, kyoMki, (sva-paravyavasAyAtmaka) pramANake abhAvameM prameyasvarUpa zeSa dravyoMke bhI abhAvakI Apatti AtI hai / kahA bhI hai jJAna-darzanalakSaNAtmaka merA AtmA eka zAzvata (nitya) hai| zeSa sarva saMyogalakSaNAtmaka bhAva bAharI hai // 1 // 1 pratiSu * daMsaNamuvarijjaM ' iti paatthH| 2 bhAvapA. gA. 59. mUlAcA. 2, 48, Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-1, 7. ( asarIrA jIvaghaNA uvajuttA daMsaNe ya NANe ya / sAyAramaNAyAraM lakkhaNameyaM tu siddhANaM // 2 // edaM daMsaNamAvAredi tti dasaNAvaraNIyaM / jo poggalakkhaMdho micchattAsaMjamakasAya-jogehi kammasarUveNa pariNado jIvasamavedo daMsaNaguNapaDibaMdhao so daMsaNAvaraNIyamidi ghettvyo| vedaNIyaM // 7 // vedyata iti vedanIyam / edIe uSpattIe savvakammANaM vedaNIyattaM pasajjade ? Na esa doso, rUDhivaseNa kusalasaddo vva appidapoggalapuMje ceva vedaNIyasaddappauttIdo / athavA vedayatIti vedanIyam / jIvassa suha-dukkhANuhavaNaNibaMdhaNo poggalakkhaMdho micchattAdipaJcayavaseNa kammapajjayapariNado jIvasamavedo vedaNIyamidi bhaNNade / jo azarIra haiM, jIvadhanAtmaka haiM arthAt zuddha jIvapradezAtmaka hai, jJAna aura darzanameM upayukta haiM, ve siddha haiM / isa prakAra sAkAra aura anAkAra, yaha siddhokA lakSaNa hai // 2 // isa prakArake darzanaguNako jo AvaraNa karatA hai, vaha darzanAvaraNIya karma hai| arthAt jo pudgala-skandha mithyAtva, asaMyama, kaSAya aura yogoMke dvArA karmasvarUpase pariNata hokara jIvake sAtha samavAyasambandhako prApta hai aura darzanaguNakA pratibandha karanevAlA hai, vaha darzanAvaraNIya karma hai, aisA artha grahaNa karanA caahie| vedanIya karma hai // 7 // jo vedana arthAt anubhavana kiyA jAya, vaha vedanIya karma hai / zaMkA-isa prakArakI vyutpattike dvArA to sabhI karmoMke vedanIyapanekA prasaMga prApta hotA hai? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, rUDhike vazase kuzalazabdake samAna vivakSita pugala-puMjameM hI 'vedanIya' isa zabdakI pravRtti pAI jAtI hai| arthAt jisa prakAra kuzalazabdakA vyutpattyartha kuzako lAnevAlA hone para bhI usakA rUDhArtha 'catura' liyA jAtA hai, usI prakAra sabhI karmoMmeM vedanIyatA honepara bhI vedanIyasaMjJA eka karmavizeSake lie rUDha hai| athavA, jo vedana karAtA hai, vaha vedanIya karma hai| jIvake sukha aura duHkhake anubhavanakA kAraNa, mithyAtva Adi pratyayoMke vazase karmarUpa paryAyase pariNata aura jIvake sAtha samavAyasambandhako prApta pudgala-skandha vedanIya' isa nAmase kahA jAtA hai| .......... 1 sa. si. 8, 4.; ta. rA. vA. 8, 4. 2 pratiSu 'vedaNIyaM iti paatthH| vedayati vedyata iti vA vedanIyam / sa. si. 8,4.; ta. rA. vA.8,4. bhakkhANaM azubhavaNaM veyaNiyaM suhasarUvayaM saadN| dukkhasarUvamasAdaM taM vedayadIdi vedaNiyaM // go. ka. 14. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,9-1, 8.] cUliyAe pagaDisamukkittaNe mohaNIyaM [11 tassatthittaM kudovagammade ? sukha-dukkhakajjaNNahANuvavattIdo / Na kajjaM kAraNaNiravekkhamuppajjade, aNNattha tahANuvalaMbhA / Na jIvo dukkhasahAvo, jIvalakkhaNaNANa-dasaNavirohidukkhassa jIvasahAvattavirohA / mohaNIyaM // 8 // muhyata iti mohanIyam / evaM saMte jIvassa mohaNIyattaM pasajjadi tti NAsaMkaNijjaM, jIvAdo abhiNNamhi poggaladavye kammasaNNide uvayAreNa kattArattamAroviya tathA uttIdo / athavA mohayatIti mohanIyam / evaM saMte dhattUra-surA-kalattAdINaM pi mohaNIyattaM pasajjadIdi ce Na, kammadavyamohaNIye ettha ahiyArAdo / Na kammAhiyAre dhattarasurA-kalattAdINaM saMbhavo atthi / kiM kammaM ? poggaladavyaM / jadi evaM, to savyapoggalANaM zaMkA-usa vedanIyakarmakA astitva kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-sukha aura duHkharUpa kArya anyathA ho nahIM sakate haiM, isa anyathAnupapattise vedanIyakarmakA astitva jAnA jAtA hai / kAraNase nirapekSa kArya utpanna nahIM hotA hai, kyoMki, anyatra usa prakAra dekhA nahIM jAtA hai| jIva duHkhasvabhAvI nahIM hai, kyoMki, jIvake lakSaNasvarUpa jJAna aura darzanake virodhI duHkhako jIvakA svabhAva mAnane meM virodha AtA hai| mohanIya karma hai // 8 // jisake dvArA mohita ho, vaha mohanIya karma hai / zaMkA-isa prakArakI vyutpatti karanepara jIvake mohanIyatva prApta hotA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanA cAhie, kyoMki, jIvase abhinna aura 'karma' aisI saMjJAvAle pudgaladravyameM upacArase kartRtvakA AropaNa karake usa prakArakI vyutpatti kI gaI hai| athavA, jo mohita karatA hai, vaha mohanIya karma hai| zaMkA-aisI vyutpatti karanepara dhatUrA, madirA aura bhAryA Adike bhI mohanIyatA prasakta hotI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, yahAM para mohanIyanAmaka dravyakarmakA adhikAra hai, ataeva karmake adhikArameM dhatUrA, madirA aura strI AdikI saMbhAvanA nahIM hai| zaMkA-karma kyA vastu hai ? samAdhAna-karma pudgala dravya hai| 1mohayati muhyate'neneti vA mohanIyam / sa. si. 8. 4.; ta. rA. vA. 8, 4. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 chakkhaMDAgame javiTThANaM [1, 9-1, 9. kammattaM pasajjade ? Na, micchattAdipaccaehi jIve saMbaddhANaM jAi-jarA-maraNAdikajjakaraNe samatthANaM poggalANaM kammattabbhuvagamAdo / uttaM ca jIvapariNAmahedU kammattaM poggalA pariNamaMti / Na ya NANapariNado puNa jIvo kammaM samAdiyadi // 3 // jArisao pariNAmo tArisao ceva kammabaMdho vi / vatthUsu visama-samasaNNidesu ajhappajoeNa // 4 // micchattAdipaccaehi koha-mANa-mAyA-lohAdikajjakAritteNa pariNadA poggalA jIveNa saha saMbaddhA mohaNIyasaNNidA hoMti tti jaM uttaM hodi / aauaN||9|| eti bhavadhAraNaM prati ityaayuH| je poggalA micchattAdikAraNehi NirayAdibhavadhAraNasattipariNadA jIvaNiviTThA te AuasaNNidA hoti / tassa Auassa atthittaM zaMkA- yadi aisA hai to sabhI pudgaloMke karmapanA prasakta hotA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, mithyAtva Adi bandha-kAraNoMke dvArA jIvameM sambandhako prApta, tathA janma, jarA aura maraNa Adi kAryoMke karane meM samartha pudgaloMke karmapanA mAnA gayA hai / kahA bhI hai jIvake rAgAdi pariNAmoMke nimittase pudgala karmarUpa pariNata hote haiN| kintu zAna-pariNata jIva karmako nahIM prApta hotA hai // 3 // viSama aura sama saMjJAvAlI arthAt aniSTa aura iSTa vastuoMmeM AtmasambandhI yogake dvArA jisa prakArakA pariNAma hotA hai, usa prakArakA hI karma-vandha bhI hotA hai // 4 // mithyAtva Adi baMdha-kAraNoMke dvArA krodha, mAna, mAyA, lobha Adi kArya karanekI zaktise pariNata hue pudgala jIvake sAtha sambandhako prApta hokara ' mohanIya ' saMjJAvAle ho jAte haiM, aisA artha kahA gayA hai| Ayu kama hai // 9 // jo bhava-dhAraNake prati jAtA hai, vaha Ayukarma hai / jo pudala mithyAtva Adi baMdha-kAraNoMke dvArA naraka Adi bhava-dhAraNa karane kI zaktise pariNata hokara jIvameM niviSTa hote haiM, ve 'Ayu' isa saMjJAvAle hote haiN| zaMkA-usa AyukarmakA astitva kaise jAnA jAtA hai ? 1 pratiSu '-saMcaehi ' iti paatthH|| 2 etyanena naarkaadibhvmityaayuH| sa. si. 8, 4.; ta. rA. vA. 8, 4. kammakayamohabar3iyasaMsAramhi ya aNAdijuttamhi / jIvassa avaThThANaM karedi AU hali vaNaraM // go. ka. 12. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 12. ] cUliyAe pagaDisamuttiNe NAma- godaMtarAyaM dommade ? dehaTThidiaNNahANuvavattado / NAmaM // 10 // nAnA minoti nirvarttayatIti nAma' / ) je poggalA sarIra-saMThANa-saMghaDaNa vaNNagaMdhAdikajjakArayA jIvaNiviTThA te NAmasaNNidA hoMti tti uttaM hodi / tassa NAmakammassa atthitaM kudovagammade ? sarIra-saMThANa-vaNNAdikajjabhedaSNahANuvavattado / godaM // 11 // gamayatyucca-nIca kulamiti gotram | ucca NIcakulesu uppAdao poggalakkhaMdho micchattAdipaccaehi jIvasaMbaddho godamidi uccade | aMtarAyaM cedi // 12 // antarameti gacchati dvayoH ityantarAyaH / dANa-lAha-bhogova bhogAdisu viggha [ 13 samAdhAna - dehakI sthiti anyathA ho nahIM sakatI hai, isa anyathAnupapattise AyukarmakA astitva jAnA jAtA hai / nAma karma hai // 10 // jo nAnA prakArakI racanA nirvRtta karatA hai, vaha nAmakarma hai | zarIra, saMsthAna, saMhanana, varNa, gaMdha Adi kAryoMke karanevAle jo pudgala jIvameM niviSTa haiM, ve 'nAma' isa saMjJAvAle hote haiM, aisA artha kahA gayA hai / zaMkA - usa nAmakarmakA astitva kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna - zarIra, saMsthAna, varNa Adi kAryoMke bheda anyathA ho nahIM sakate haiM, isa anyathAnupapattise nAmakarmakA astitva jAnA jAtA hai / gotra karma hai // 11 // jo ucca aura nIca kulako le jAtA hai vaha gotrakarma hai / mithyAtva Adi baMdhakAraNoMke dvArA jIvake sAtha sambandhako prApta, evaM ucca aura nIca kuloMmeM utpanna karAne vAlA pudgala-skandha ' gotra ' isa nAmase kahA jAtA hai / antarAya karma hai // 12 // jo do padArthoMke antara arthAt madhyameM AtA hai, vaha antarAya karma hai / dAna, lAbha, bhoga aura upabhoga AdikoM meM vighna karanemeM samartha tathA sva-kAraNoMke dvArA jIvake 1 namayatyAtmAnaM namyate'neneti vA nAma / sa. si. 8, 4; ta. rA. vA. 8, 4. gadi AdijIvabhedaM dehAdI poggalANabhedaM ca / gAdayaMtarapariNamaNaM karedi NAmaM aNeyavihaM // go . ka. 12. 2 uccaizva gUyate zabdyata iti vA gotram / sa. si. 8, 4; ta. rA. vA. 8, 4. saMtANakameNAgayajIvAyaraNassa godamidi saNNA / uccaM NIcaM caraNaM uccaM NIcaM have godaM // go . ka. 13. 3 dAtRdeyAdInAmantaraM madhyametItyantarAyaH / sa. si. 8, 4.5 ta. rA. vA. 8, 4. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-1, 13. karaNakkhamo poggalakkhaMdho sakAraNehi jIvasamavedo aMtarAyamidi bhaNNade / ettiyAo ceva mUlapayaDIo hoti tti jANAvaNamidi saddo pautto / ettha uvavujaMtao silogo ( hetAvevamprakArAdau vyavacchede viparyaye / _prAdurbhAve samAptau ca itizabdaM vidurbudhAH // 5 // tado adveva mUlapayaDIo / taM kudo Navvade ? aTTha-kammajaNidakajjehiMto pudhabhUdakajjassa annuvlNbhaado| edAhi ahi payaDIhi aNaMtANaMtaparamANusamudayasamAgameNuppaNNAhi egegajIvapadesammi saMbaddhavANaMtaparamANUhi aNAdisarUpeNa saMbaddho amutto vi muttattamuvagao AiddhakulAlacakkaM va sattasu saMsAresu jIvo saMsaradi tti ghettavyaM / mehAvijIvANuggahaDheM saMgahaNayamavalaMbiya payaDisamukkittaNaM kAUNa saMpahi maMdabuddhijaNANuggaha{ vavahAraNayapajjayapariNado Airio uparimasuttaM bhaNadi NANAvaraNIyassa kammassa paMca payaDIo // 13 // sAtha sambandhako prApta pudgala skandha 'antarAya' isa nAmase kahA jAtA hai / mUlaprakRtiyAM itanI arthAt ATha hI hotI haiM, isa bAtake jJAna karAneke lie sUtra meM ' iti' yaha zabda prayukta kiyA gayA hai / isa viSayameM yaha upayukta zloka hai hetu, evaM, prakAra-Adi, vyavaccheda, viparyaya, prAdurbhAva aura samAptike arthameM 'iti' zabdako vidvAnoMne kahA hai // 5 // isalie mUlaprakRtiyAM ATha hI haiN| zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai ki mUlaprakRtiyAM ATha hI haiM ? samAdhAna-ATha karmoMke dvArA utpanna honevAle kAryoMse pRthagbhUta kArya pAyA nahIM jAtA, isase jAnA jAtA hai ki mUlaprakRtiyAM ATha hI haiN| anantAnanta paramANuoMke samudAyake samAgamase utpanna huI ina ATha prakRtiyoMke dvArA eka eka jIva-pradezapara sambaddha ananta paramANuoke dvArA anaa| sambandhako prApta amUrta bhI yaha jIva mUrtattvako prApta hotA huA Aviddha-kulAla-cakrake samAna, arthAt prayoga-prerita kumbhakArake cakrake tulya, dravyaparivartanAdi sAta prakArake saMsAroMmeM saMsaraNa yA bhramaNa karatA hai, aisA artha grahaNa karanA caahie| medhAvI jIvoMke anugrahArtha saMgrahanayakA avalaMbana le prakRtisamutkIrtana karake aba manda-buddhi janoMkA anugraha karaneke lie vyavahAranayarUpa paryAyase pariNata AcArya uttara sUtra kahate haiM jJAnAvaraNIya karmakI pAMca uttara prakRtiyAM haiM // 13 // 1dhanaM. anekArthanAmamAlA 39. 2 pratiSu -- maMdabuddhioNANuggahaDhe ' iti pAThaH / Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 14.] cUliyAe pagaDisamukkittaNe NANAvaraNIya-uttarapayaDIo [15 AbhiNibohiyaNANAvaraNIyaM sudaNANAvaraNIyaM ohiNANAvaraNIyaM maNapajjavaNANAvaraNIyaM kevalaNANAvaraNIyaM cedi // 14 // NANAvaraNIyassa kammassa paMca payaDIo tti edaM Na vattavyaM, paMcaNhaM payaDINaM pudha NAmaNiddeseNeva NANAvaraNIyassa payaDipaMcayattabbhuvagamAdo ? Na esa doso, davaTThiyasissANuggahaDhe NANAvaraNIyassa kammarasa paMca payaDIo ti paduppAyaNAdo / evaM doso hojja, jadi doNNi vi suttANi' eyaNayaNibaMdhaNANi / kiMtu pubillaM dabaTThiyasissANuggahakAri, pacchillaM pi pajjavaTThiyaNayasissANuggahakAri / tado do vi suttANi sahalANi tti / ahimuha-NiyamiyaatthAvaboho AbhiNiboho / thUla-vaTTamANa-aNaMtaridaatthA ahimuhA / cakkhidie rUvaM Niyamida, sodidie saddo, ghANidie gaMdho, jibhidie raso, phAsidie phAso, NoiMdie diTTha-sudANubhUdatthA NiyamidA / ahimuha Niyamidadvesu ve pAMca prakRtiyAM isa prakAra haiM-AbhinibodhikajJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya, avadhijJAnAvaraNIya, manaHparyayajJAnAvaraNIya aura kevalajJAnAvaraNIya // 14 // zaMkA-'jJAnAvaraNIya karmakI pAMca prakRtiyAM hotI haiN| isa prakArakA sUtra nahIM kahanA cAhie, kyoMki, pAMcoM prakRtiyoMke pRthak nAma-nirdezake dvArA hI isa bAtakA jJAna ho jAtA hai ki jJAnAvaraNIyakarmakI prakRtiyAM pAMca hI haiM ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, dravyArthikanayAvalambI ziSyoMke anugrahake lie 'jJAnAvaraNIyakarmakI pAMca prakRtiyAM hotI haiN| isa prakArakA sUtra nirmANa kiyA gayA hai| yadi ye donoM hI sUtra eka nayake Azrita hote, to ukta prakArakA yaha doSa hotaa| kintu, pahalA sUtra dravyArthikanayI ziSyoMkA anugraha karanevAlA hai, aura pichalA sUtra paryAyArthikanayI ziSyoMkA anugraha karanevAlA hai| isalie ye donoM hI sUtra saphala arthAt sArthaka haiN| abhimukha aura niyamita arthake avabodhako abhinibodha kahate haiN| sthUla, vartamAna aura anantarita arthAt vyavadhAna-rahita arthoMko abhimukha kahate haiN| cakSurindriyameM rUpa niyamita hai, zrotrendriyameM zabda, ghrANendriyameM gandha, jihvendriyameM rasa, sparzanendriyameM sparza aura noindriya arthAt manameM dRSTa, zruta aura anubhUta padArtha niyamita haiN| isa 1 pratiSu ' suddhatANi' iti pAThaH 2 ahimuhaNiyamiyabohaNamAbhiNibohiyamANidiiMdiyajaM / avagahaIhAvAyA dhAraNagA hoti pattegaM // go. jI. 3.5. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadANa [ 1, 9-1, 14. jo bodho so ahiNibodho / ahiNibodha eva aahinnibodhiynnaannN'| ettha NANaM visesijjamANaM, tassa saamnnnnruuvttaado| AhiNiyohiyaM visesaNaM, aNNehito vavacchedakArittAdo / teNa Na puNaruttadoso Dhukkade / taM ca AhiNibohiyaNANaM caubihaM, abaggaho IhA abAo dhAraNA cedi / viSaya-viSayisaMpAtAnantaramAdyaM grahaNamavagrahaH / visao bAhiro aTTho, visaI iMdiyANi / tesiM doNhaM pi saMpAdo NAma NANajaNaNajoggAvatthA, tadaNaMtaramuppaNNaM NANamavaggaho / so vi avaggaho duviho, atthAvaggo vaMjaNAvaggaho cedi / tattha appattatthaggahaNamatthAvaggaho, jadhA cakkhidieNa / pattatthaggahaNaM vaMjaNAvaggahA, jadhA phassidieNa / prakArake abhimukha aura niyamita padArthoM meM jo bodha hotA hai, vaha abhinibodha hai| abhinibodha hI Abhinibodhaka jJAna kahalAtA hai / yahAMpara 'jJAna' yaha vizeSya pada hai, kyoMki, vaha sAmAnyarUpa hai| ' Abhinibodhika' yaha vizeSaNa pada hai, kyoMki, vaha anya zAnoMse vyavaccheda karatA hai| isalie donoM padoMke denepara bhI punarukta doSa nahIM AtA hai| vaha Abhinibodhika zAna avagraha, IhA, avAya aura dhAraNAke bhedase cAra prakArakA hai / viSaya aura viSayIke yogya dezameM prApta honeke anantara Adya grahaNako avagraha kahate haiN| bAharI padArtha viSaya hai, aura indriyAM viSayI kahalAtI hai| ina donoMkI jJAna utpanna karaneke yogya avasthAkA nAma saMpAta hai / viSaya aura viSayIke saMpAtake anantara utpanna honevAlA jJAna avagraha kahalAtA hai / vaha avagraha bhI do prakArakA hai-arthAvagraha aura vyaMjanAvagraha / unameM aprApta arthAt aspRSTa arthake grahaNa karaneko arthAvagraha kahate haiM, jaise cakSurindriyake dvArA rUpako grahaNa karanA / prApta arthAt spRSTa arthake grahaNako vyaMjanAvagraha kahate haiM, jaise sparzanendriyake dvArA sparzako grahaNa 1 atthAbhimuho niao boho jo so mao abhiNiboho / so cevA''bhiNibohiamahaba jahAjoggamAujjaM // taM teNa tao tammi va so vA'bhiNibujjhae tao vA taM / vi. A. bhA. 80-81. 2 akSArthayoge sttaaloko'rthaakaarviklpdhiiH| avagraho vizeSAkAMkSehA'vAyo vinizcayaH // dhAraNA smRtihetustanmatijJAnaM caturvidham / laghIya. kA. 5-6. 3 sa. si. 1, 15.; ta. rA. vA. 1, 15; laghIya. svo. vi., pR. 2. paM. 21. akSArthayogajAdvastumAtragrahaNalakSaNAt / jAtaM yadvastubhedasya grahaNaM tadavagrahaH / / ta. zlo. vA. 1, 15, 20. 4 viSayastAvat dravyaparyAyAtmArthaH viSayiNo dravyamAvendriyasya / laghIya. vo. vi., pR. 2, paM. 21-22. 5 veMjaNaatthaavaggahabhedA hu havaMti pattapattatthe / kamaso te vAvaridA paDhamaM Na hi cakkhumaNasANa // go. jI. 306. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 14.] cUliyAe pagaDisamukttiNe AbhiNibohiyaNANAvaraNIyaM [17 avagRhItasyArthasya vizeSAkAMkSaNamIhA' / jo avaggaheNa gahido attho, tassa visesAkaMkSaNamIhA / jadhA ke pi daTThaNa kimeso bhayo abhavyo tti visesaparikkhA sA iihaa| gehA saMdeharUvA, vicArabuddhIdo sNdehvinnaasuvlNbhaa| saMdehAdo uvarimA, avAyAdo orimA, viccAle payattA vicArabuddhI IhA NAma / vitarkaH zrutamiti vacanAdIhA viyakkarUvattAdo sudaNANamidi ce Na esa doso, oggaheNa paDiggahidatthAlaMbaNo viyako IhA, bhiNNatthAlaMbaNo viyako sudaNANamidi abbhuvagamAdo / IhitasyArthasya saMdehApohanamavAyaH / puvvaM kiM bhavyo, kimeso abhavyo tti jo saMdehabuddhIe visaIkao jIvo so eso abhavyo Na hodi, bhavvo ceya; bhavvattAviNAbhAvisammaNNANa sammaiMsaNa-caraNANamuvalaMbhAdo, idi uppaNNapaccao avAo NAma / karanA / avagrahase grahaNa kiye gaye arthake vizeSa jAnanekI AkAMkSA IhA hai| arthAt avagrahake dvArA jo padArtha grahaNa kiyA gayA hai, usakI vizeSa jijJAsAko IhA kahate haiM / jaise-kisI puruSako dekhakara kyA yaha bhavya hai, athavA kyA yaha abhavya hai, isa prakArakI vizeSa parIkSA karaneko IhAjJAna kahate haiM / IhAjJAna saMdeharUpa nahIM hai, kyoMki, IhAtmaka vicAra-buddhise saMdehakA vinAza pAyA jAtA hai| saMdehase uparitana, avAyajJAnase adhastana, tathA antarAlameM pravRtta honevAlI vicAra-buddhikA nAma IhA hai / zaMkA- 'vizeSarUpase tarka karanA zrutajJAna hai' isa zAstra vacanake anusAra IhA vitarkarUpa honese zrutajJAna hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, avagrahase pratigRhIta arthake Alambana karanevAle vitarkako IhA kahate haiM aura bhinna arthakA Alamvana karanevAlA vitarka zrutajJAna hai, aisA artha svIkAra kiyA gayA hai| __ IhAjJAnase jAne gaye padArtha viSayaka saMdehakA dUra ho jAnA avAya hai| pahale IhAjJAnase ' kyA yaha bhavya hai, athavA abhavya hai' isa prakAra jo saMdeharUpa vuddhike dvArA viSaya kiyA gayA jIva hai, so yaha abhavya nahIM hai. bhavya hI hai. payoMki usameM bhaTa avinAbhAvI samyagjJAna, samyagdarzana aura samyakcAritra guNa pAye jAte haiM, isa prakArase utpanna hue vizvasta jJAnakA nAma avAya hai| 1 sa. si. 1, 15, ta. rA. vA. 1, 15, tadgRhItArthasAmAnye yadvizeSasya kAMkSaNam / nizcayAbhimukhaM sehA saMzItebhinnalakSaNA // ta. zlo. vA. 1, 15, 3. 2 pratiSu 'esesaparikkhA' iti paatthH| 3 bisayANaM visaINaM saMjogANaMtaraM have nniymaa| avagahaNANaM gahide visesakaMkhA have IhA // go.jI.307 4 pratiSu 'pamattA' iti paatthH| 5 ta. sU. 9, 43, 6 vizeSani nAdyAthAtmyAvagamanamavAyaH / sa. si. 1, 15.; ta. rA. vA. 15, 3. tasyaiva nirNayo'vAyaH / ta. zlo0 vA. 1, 15, 4. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 14. liMgajattAdo avAyo sudaNANamidi NAsaMkaNijja, avaggahidatthAdo pudhabhUdatthAlaMbaNAe liMgajaNidabuddhIe NiNNayarUvAe sudaNANattabbhuvagamAdo / avAo puNa avagahidatthavisao IhApacchAyado, teNa sudaNANaM Na hodi / avaggahAvAyANaM NiNNayattaM paDi bhedAbhAvA eyattaM kiNNa hodi idi ce, hodu teNa eyattaM, kiMtu avaggaho NAma visayavisaisaNNivAyANaMtarabhAvI paDhamo bodhaviseso, avAo puNa IhANaMtarakAlabhAvI uppaNNasaMdehAbhAvarUvo, teNa Na doNhameyattaM / nirNItasyArthasya kAlAntare avismRtirdhAraNA' / jatto NANAdo kAlaMtare vi avissaraNahedubhUdo jIve saMsakAro uppajjadi, taNNANaM dhAraNA NAma / Na ca oggahAdicauNhaM pi NANANaM savvattha kameNa uppattI, tahANuvalaMbhA / tado kahiM pi oggaho ceya, kahiM pi oggaho IhA ya do cceya', kahiM pi oggaho IhA avAo tiNNi vi hoMti, zaMkA--liMgase utpanna honeke kAraNa avAya zrutajJAna hai ? __ samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanA cAhie, kyoMki, avagrahake dvArA grahaNa kiye gaye padArthase pRthagbhUta arthakA Alambana karanevAlI, nirNayarUpa liMga-janita buddhiko zrutajJAnapanA mAnA gayA hai / kintu avAyajJAna avagrahase gRhIta padArthako hI viSaya karatA hai aura IhAjJAnake pazcAt utpanna hotA hai, isalie vaha zrutazAna nahIM ho sakatA hai| zaMkA-avagraha aura avAya, ina donoM zAnoMke nirNayatvake sambandhameM koI bheda na honese ekatA kyoM nahIM hai ? samAdhAna-nirNayatvake sambandhameM koI bheda na honese ekatA bhale hI rahI Ave, kintu viSaya aura viSayIke sannipAtake anantara utpanna honevAlAprathama jJAnavizeSa avagraha hai, aura IhAke anantara-kAlameM utpanna honevAle saMdehake abhAvarUpa avAyajJAna hotA hai, isalie avagraha aura avAya, ina donoM zAnoMmeM ekatA nahIM hai| ___ avAyajJAnase nirNaya kiye gaye padArthakA kAlAntarameM vismaraNa na honA dhAraNA hai| jisa jJAnase kAlAntara arthAt AgAmI kAlameM bhI avismaraNakA kAraNabhUta saMskAra jIvameM utpanna hotA hai usa jJAnakA nAma dhAraNA hai / avagraha Adi cAroM hI jJAnoMkI sarvatra kramase utpatti nahIM hotI hai, kyoMki, usa prakArakI vyavasthA pAI nahIM jAtI hai| isalie kahIM to kevala avagraha jJAna hI hotA hai; kahIM avagraha aura IhA, ye do hI jJAna hote haiM; kahIM para avagraha, IhA aura avAya, ye tInoM bhI jJAna hote haiM; 1 avetasya kAlAntare'vismaraNakAraNaM dhAraNA / sa. si. 1, 15. nirmAtArthA'vismRtirdhAraNA / ta. rA. vA. 1, 15, 4. smRtihetu: sA dhAraNA | ta. zlo. vA. 1, 15, 4. 2 mapratau tado kahiM pi oggaho ceya / dhAraNA ya do ccaya kahiM pi oggaho IhA ya ' iti paatthH| anyapratiSu tado kamma pi oggaho dhAraNA ya do cceya / kahiM pi omgaho IhA ya' iti paatthH| ........................ Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 14.] cUliyAe pagaDisamukkittaNe AbhiNibohiyaNANAvaraNIya kahiM pi oggaho IhA avAo dhAraNA cedi cattAri vi hoti / tatra bahu-bahuvidha-kSiprAniHsRtAnuktadhuvasetarabhedenaikaiko dvAdazavidhaH' / tattha bahUNamegavAreNa ggahaNaM bahutaggaho / Na ca eso appasiddho, akkameNa joggadesahidapaMcaNhamaMgulINamuvalaMmA / ekkasseva vatthuvalaMbho' eyAvaggaho / aNeyaMtavatthuvalaMbhA eyAvaggaho Nasthi / aha aridha, eyaMtasiddhI pasajjade eyaMtaggAhayapamANassuvalaMbhA idi ce, Na esa doso, eyavatthuggAhao avaboho eyAvaggaho uccadi / Na ca vihi-paDisehadhammANaM vatthuttamatthi jeNa tattha aNeyAvaragaho hojja ? kiMtu vihi-paDisehArameyaM vattha, tassa uvalaMbho eyAvaggaho / aNeyavatthuvisao avaboho aNeyAvaggaho / paDihAso puNa savyo aNeyaMtavisao ceya, vihi-paDisehANamaNNadarasseva aNuvalaMbhA / bahupayArANaM aura kahIM para avagraha, IhA, avAya aura dhAraNA, ye cAroM hI jJAna hote haiM / unameM eka eka, arthAt avagraha, IhA, avAya aura dhAraNA-bahu, bahuvidha, kSipra aniHsRta, anukta, dhruva aura inake pratipakSI arthAt eka, ekavidha, akSipra, niHsRta, ukta aura adhruva, inake bhedase bAraha prakArakA hai| unameM bahuta vastuoMkA eka sAtha grahaNa karanA bahu-avagraha hai / isa prakArakA yaha bahu-avagraha aprasiddha bhI nahIM hai, kyoMki, yogya dezameM sthita pAMcoM aMguliyoMkA eka sAtha upalambha pAyA jAtA hai| eka hI vastuke upalambhako eka-avagraha kahate haiN| zaMkA-aneka dharmAtmaka vastuoMke pAye jAnese eka-avagraha nahIM hotA hai| yadi hotA hai to eka dharmAtmaka vastukI siddhi prApta hotI hai, kyoMki, eka dharmAtmaka vastukA grahaNa karanevAlA pramANa pAyA jAtA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, eka vastukA grahaNa karanevAlA jJAna eka-avagraha kahalAtA hai| tathA vidhi aura pratiSedha dharmoke vastupanA nahIM hai, jisase unameM aneka-avagraha ho sake ? kintu vidhi aura pratiSedha dharmoMke samudAyAtmaka eka vastu hotI hai; usa prakArakI vastuke upalambhako eka-avagraha kahate haiM / aneka vastu-viSayaka jJAnako aneka-avagraha kahate haiN| kintu pratibhAsa to sarva hI aneka dharmIkA viSaya karanevAlA hotA hai, kyoMki, vidhi aura pratiSedha, ina donoMmeMse kisI eka hI dharmakA anupalambha hai, arthAt ina donoMmeMse ekako chor3akara dUsarA nahIM pAyA jAtA, donoM hI pradhAna-apradhAnarUpase sAtha sAtha pAye jAte haiN| 1 bahubahuvidhakSiprAniHsRtAnuktadhuvANAM setarANAm // ta. sU. 1, 16. 2 a-pratau / ekkasseva vahuvalaMbhI '; A-pratau 'ekkasse vavalaMbho'; ka-pratau -- ekakasse vahubalaMbho' iti paatthH| 3 pratidhu * vihi-paDisehaM dhammANaM' iti pAThaH / Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 14. haya-hatthi-go-mahisAdINaM gahaNaM bahuvihAvaggaho / eyapayAraggahaNameyavihAvaggaho / eya-eyavihANaM ko viseso ? uccade- egassa gahaNaM eyAvaggaho, egajAIe dvidaeyassa bahUNaM vA gahaNameyavihAvaggaho / AsuggahaNaM khippAvaggaho, saNiggahaNamakhippAvaggaho / ahimuhaatthaggahaNaM gisiyAvaggaho, aNahimuhaatthaggahaNaM aNisiyAvaggaho / ahavA uvamANovameyabhAveNa ggahaNaM NisiyAvaggaho, jahA kamaladalaNayaNA tti / teNa viNA gahaNaM aNisiyAvaggaho / NiyamiyaguNavisiTThaatthaggahaNaM uttAbaggaho / jadhA cakkhidieNa dhavalatthaggahaNaM, ghANidieNa suaMdhadavvaggahaNamiccAdi / aNiyamiyaguNavisiTThadavyaggahaNamauttAvaggaho, jahA cakkhidieNa guDAdINaM rasassa ggahaNaM, ghANidieNa dahiyAdINa rasaggahaNamiccAdi / NAyamaNissidassa aMtI padadi, eyavatthuggahaNakAle ceya tado pudhabhUdavatthussa, ovarimabhAgaggahaNakAle ceya parabhAgassa ya, aMguligahaNakAle - bahuta prakArake azva, hastI, gau aura mahiSa Adi padArthoMkA grahaNa karanA bahuvidha-avagraha hai / eka prakArake padArthakA grahaNa karanA ekavidha-avagraha hai| zaMkA-eka aura ekavidha kyA bheda hai ? samAdhAna- eka vyaktirUpa padArthakA grahaNa karanA eka-avagraha hai; aura eka jAtimeM sthita eka padArthakA, athavA bahuta padArthoMkA, grahaNa karanA ekavidha-avagraha hai| ___ Azu arthAt zIghratApUrvaka vastuko grahaNa karanA kSipra-avagraha hai, aura zanaiH zanaiH grahaNa karanA akSipra-avagraha hai| abhimukha arthakA grahaNa karanA niHsRta avagraha hai aura anabhimukha arthakA grahaNa karanA aniHsRta-avagraha hai| athavA, upamAna upameya bhAvake dvArA grahaNa karanA niHsRta-avagraha hai, jaise- kamaladala-nayanA arthAt isa straki nayana kamalapatrake samAna haiM / upamAna-upameya bhAvake vinA grahaNa karanA aniHsRta-avagraha hai / niyamita guNa-viziSTa arthakA grahaNa karanA ukta-avagraha hai / jaise-cakSurindriyake dvArA dhavala padArthakA grahaNa karanA aura ghrANendriyake dvArA sugandha dravyakA grahaNa karanA, ityaadi| aniyamita guNa-viziSTa dravyakA grahaNa karanA anukta-avagraha hai| jaise cakSurindriyake dvArA gur3a Adike rasakA grahaNa karanA, aura ghrANendriyake dvArA dahI Adike rasakA grahaNa karanA / yaha anukta-avagraha aniHsRta-avagrahake antargata nahIM hai, kyoMki, eka vastuke grahaNa-kAlameM hI, usase pRthagbhUta vastukA, uparima-bhAgake grahaNa-kAlameM hI parabhAgakA aura aMgulike grahaNa-kAlameM hI devadattakA grahaNa karanA aniHsRta-avagraha ......... 1 bahu-bahuvidhayoH kaH prativizeSaH ? yAvatA bahuSu brahavidheSvapi bahatvamasti / ekaprakAra-mAnAprakArakRto vizeSaH / sa. si. 1, 16. 2 pratiSu ' kamaladale NayaNA' iti paatthH| Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 14.] cUliyAe pagaDisamukttiNe sudaNANAvaraNIya [21 ceya devadattassa ya gahaNassa aNissidavavadesAdo / NiccattAe gahaNaM dhuvAvaggaho, tadhivarIyagahaNamaddhavAvaggaho / evamIhAdINaM pi bArasa bhedA parUvedavyA / cakkhidiyaNoiMdiyANaM advetAlIsa AbhiNibodhiyaNANaviyappA hoMti, edesi vaMjaNAvaggahAbhAvA / sesiMdiyANa saTThI madiNANaviyappA, tattha attha-baMjaNoggahANaM doNhaM pi saMbhavAdo / evaMvidhassa NANassa jamAvaraNaM tamAbhiNiyohiyaNANAvaraNIyaM / sudaNANassa AvaraNIyaM sudaNANAvaraNIyaM / tattha sudaNANaM NAma iMdiehi gahidatthAdo tado pudhabhUdatthaggahaNaM, jahA saddAdo ghaDAdINamuvalaMbho, dhUmAdo aggissuvalaMbho vA / taM ca sudaNANaM vIsadividhaM / taM jadhA -- pajjAo pajjAyasamAso akkharaM akkharasamAso padaM padasamAso saMghAo saMghAyasamAso paDivattI paDivattisamAso aNiyogo aNiyogasamAso pAhuDapAhuDo pAhuDapAhuisamAso pAhuDo pAhuDasamAso vatthU vatthusamAso puvaM puvasamAso cedi / kharaNAbhAvA akkharaM kevalaNANaM / tassa aNaMtimamAnA gayA hai| nityatAse arthAt nirantara rUpase grahaNa karanA dhruva-avagraha hai aura usase viparIta grahaNa karanA adhuva-avagraha hai| ___ isa prakAra IhA Adi zeSa tIna jJAnoMke bhI bAraha bAraha bheda nirUpaNa karanA cAhiye / cakSurindriya aura no-indriya arthAt manake ar3atAlIsa Abhiniyodhika jJAnasambandhI vikalpa hote haiM, kyoMki, cakSu aura mana, ina donoMke vyaMjanAvagrahakA abhAva hai / zeSa cAroM indriyoMke sATha matijJAna-sambandhI bheda hote haiM, kyoMki, unameM arthAvagraha aura vyaMjanAvagraha, ina donoMkA bhI honA saMbhava hai| isa prakArake jJAnakA jo AvaraNa karatA hai use Abhinivodhika jJAnAvaraNIya karma kahate haiN| zrutajJAnake AvaraNa karanevAle karmako zrutajJAnAvaraNIya kahate haiN| unameM indriyoMse grahaNa kiye gaye padArthase usase pRthagbhUta padArthakA grahaNa karanA zrutajJAna hai| jaise-zabdase ghaTa Adi padArthokA jAnanA, athavA dhUmase agnikA grahaNa karanA / vaha zrutakSAna bIsa prakArakA hai| jaise-paryAya, paryAya-samAsa, akSara, akSara-samAsa, pada, pada-samAsa, saMghAta, saMghAta-samAsa, pratipatti, pratipatti-samAsa, anuyoga, anuyogasamAsa, prAbhRtaprAbhRta, prAbhRtaprAbhRta-samAsa, prAbhRta, prAbhRta-samAsa, vastu, vastu-samAsa, pUrva aura pUrva-samAsa / kSaraNa arthAt vinAzake abhAva honese kevalajJAna akSara kahalAtA hai| usakA 1 atthAdo atyaMtaramuvalaMbha taM bhaNaMti sudaNANaM / AbhiNibohiyapuvvaM NiyameNiha sadda pamuhaM / / go.jI.314. 2 pajjAyakkharapadasaMghAdaM paDivattiyANijogaM ca / dugavArapAhuDaM ca ya pAhuDayaM vatthu puvvaM ca // tesiM ca samAsehi ya vIsavihaM vA hu hodi sudaNANaM / AvaraNassa vi bhedA tattiyametA havaMti ci // go. jI. 316-317. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-1, 14. bhAgo pajjAo NAma madiNANaM / taM ca kevalaNANaM va NirAvaraNamakkharaM ca / edamhAdo suhumaNigodaladdhiakkharAdo jamuppajjai sudaNANaM taM pi pajjAo uccadi, kajje kAraNovayArAdo / tado aNaMtabhAgabbhahiyaM sudaNANaM pajjayasamAso uccai / aNaMtabhAgavaDDI asaMkhejjabhAgavaDDI saMkhejjabhAgavaDDI saMkhejjaguNavaDDI asaMkhejjaguNavaDDI aNaMtaguNavaDDi tti esA ekkA chvddddii| erisAo asaMkhejjalogamettIo chabaDDIo gaMtUNa pajjAyasamAsasudaNANassa apacchimo viyappo hodi / tamaNatehi rUvehi guNide akkharaM NAma sudaNANaM hodi / kadhamedassa akkharavavaeso ? Na, dabbasudapaDibaddheyakkharuppaNNassa uvayAreNa akkharavavaesAdo / edassuvari akkharavaDDI ceva hodi, avarAo vaDDIo Natthi tti aairiyprNpraagduvdesaado| keI puNa AiriyA akkharasudaNANaM pi chabihAe vaDDIe vaDDhadi ti bhaNaMti, NedaM ghaDade, sayala-sudaNANassa saMkhejjadibhAgAdo akkharaNANAdo anantavAM bhAga paryAya nAmakA matijJAna hai / vaha paryAya nAmakA matijJAna kevalajJAnake samAna nirAvaraNa aura avinAzI hai / isa sUkSma-nigoda-labdhi-akSarase jo zrutajJAna utpanna hotA hai vaha bhI kAryameM kAraNake upacArase paryAya kahalAtA hai / . isa paryAya zrutajJAnase jo anantaveM bhAgase adhika zrutajJAna hotA hai vaha paryAya-samAsa kahalAtA hai| anantabhAgavRddhi, asaMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi aura anantaguNavRddhi, ina chahoM vRddhiyoMke samudAyAtmaka yaha eka SaDvRddhi hotI hai| isa prakArakI asaMkhyAta lokapramANa SaDvRddhiyAM Upara jAkara paryAya-samAsanAmaka zrutajJAnakA antima vikalpa hotA hai| usa antima vikalpako ananta rUpoMse guNita karane para akSara-nAmaka zrutajJAna hotA hai / zaMkA-ukta prakArake isa zrutajJAnakI 'akSara' aisI saMkSA kaise huI ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, dravyazruta-pratibaddha eka akSarakI utpattikI upacArase 'akSara' aisI saMjJA hai| isa akSara-zrutajJAnake Upara eka eka akSarakI hI vRddhi hotI hai, anya vRddhiyAM nahIM hotI haiM, isa prakAra AcArya-paramparAgata upadeza pAyA jAtA hai| kitane hI AcArya sA kahate hai ki akSara-zrutazAna bhI chaha prakArakI vRddhise bar3hatA hai| kintu unakA yaha kathana ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, samasta zrutajJAnake saMkhyAtaveM bhAgarUpa akSara-jJAnase 1 suhamaNigodaapajjatyassa jAdassa paDhamasamayamhi / havadi hu savvajaNaM NiccugghArDa NirAvaraNaM // 31 // xxx phAsiMdiyamAdipuvvaM sudaNANaM laddhiakkharayaM // 321 // go. jI. 2 avaruvarimmi aNaMtamasaMkhaM saMkhaM ca mAgavaDDIe / saMkhamasaMkhamaNaMtaM guNavaDDI hoti hu kameNa // 322 // evaM asaMkhalogA aNakkharappe havaMti chaTThANA / te pajjAyasamAsA akkharagaM uvari vocchAmi // 331 // carimuvvaM. kegvhidatthkkhrgunnidcrimmuvvNk| atthakkharaM tu NANaM hodi ti jiNehiM nnidditttth|| 332 // go. jI. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 14.] cUliyAe pagaDisamukttiNe sudaNANAvaraNIya [23 uvari chavaDDINa saMbhavAbhAvA / akkharasudaNANAdo uvarimANaM padasudaNANAdo heTThimANaM saMkhejjANaM sudaNANaviyappANamakkharasamAso ti saNNA / tado egakkharaNANe vaDDide padaM NAma sudaNANaM hodi / kudo edassa padasaNNA solahasayacottIsakoDIo tesIdilakkhA aTThahattarisadaaTThAsIdiakkhare ca ghettUNa egaM davvasudapadaM hodi| edehito uppaNNabhAvasudaM pi uvayAreNa padaM ti uccadi / edassa padassa sudaNANassuvari egakkharasudaNANe vaDDide padasamAso NAma sudaNANaM hodi / evamegakkharAdikameNa padasamAsasudaNANaM vaDDamANaM gacchadi jAva saMghAo tti / saMkhejjehi padehi saMghAo NAma sudaNANaM hodi| cauhi gaIhi maggaNA hodi / tattha NirayagaIe jattiehi padehi egapuDhavI parUvijjadi, tattiyANaM padANaM tehiMto uppaNNasudaNANassa ya saMghAyasaNNA tti uttaM hodi / evaM savvagaIo savvamaggaNAo ca assidUNa vattavyaM / edassuvari akkharasudaNANe vaDDide saMghAyasamAso NAma sudaNANaM hodi / evaM saMghAyasamAso vaDDamANo gacchadi jAva eyaakkharasudaNANeUpara chaha prakArakI vRddhiyoMkA honA saMbhava nahIM hai| akSara-zrutazAnase uparima aura pada-zrutajJAnase adhastana zrutakSAnake saMkhyAta vikalpoMkI 'akSarasamAsa' yaha saMjJA hai / isa akSarasamAsa zrutajJAnake Upara eka akSarazAnake bar3hanepara padanAmakA zrutajJAna hotA hai| zaMkA-ukta prakArake isa zrutajJAnakI 'pada' yaha saMzA kaise hai ? samAdhAna-solaha sau cauMtIsa karor3a, terAsI lAkha, aThattahara sau aThAsI (16348307888) akSaroMko lekara dravyazrutakA eka pada hotA hai| ina akSaroMse utpanna huA bhAvazruta bhI upacArase 'pada' aisA kahA jAtA hai / isa pad nAmaka zrutajJAnake Upara eka akSara-pramita zrutajJAnake bar3hanepara pada-samAsa nAmaka zrutajJAna hotA hai / isa prakAra eka eka akSara Adike kramase pada-samAsa nAmakA zrutazAna bar3hatA huA taba taka jAtA hai jaba taka ki saghAta nAmakA zrutajJAna prApta hAtA hai| isa prakAra saMkhyAta padoMke dvArA saMghAta nAmaka zrutajJAna utpanna hotA hai| cAroM gatiyoMke dvArA mArgaNA hotI hai| unameM jitane padoMke dvArA narakagatikI eka pRthvI nirUpita kI jAtI hai utane padoMkI aura unase utpanna hue zrutajJAnakI 'saMghAta' aisI saMjJA hotI hai| isI prakAra sarva gatiyoMkA aura sarva mArgaNAoMkA Azraya karake kahanA cAhie / isa saMghAta zrutajJAnake Upara eka akSara-pramita, zrutajJAnake bar3hanepara saMghAtasamAsa nAmaka zrutajJAna hotA hai| isa prakAra saMghAta-samAsa nAmaka zrutajJAna taba taka 1 eyakkharAdu uvariM egegeNakkhareNa vddto| saMkhejje khalu ur3e padaNAma hodi sudaNANaM // go.jI. 334. 2 solasasayacautIsA koDI tiyasIdilakkhayaM ceva / sattasahassAhasayA aTThAsIdI ya padavaNNA // go. jI. 335. 3 eyapadAdo uvariM egegeNakkhareNa vaDato / saMkhejjasahassapade ur3e saMghAdaNAma sudaM // go. jI. 336. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 ] chada khaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-1, 14. NUNapaDivattidaNANetti / jattiehi dehi eyagai - iMdiya-kAya - jogAdao parUvijjaMti, tesiM paDivattIsaNNA' / paDivattIe uvari egakkharasudaNANe vaDDhide paDivattisamAso NAma sudaNANaM hodi / evaM paDivattisamAso ceva hodUNa gacchadi jAva egakkhareNUNaaNiyogaddArasudaNANeti / jattiehi padehi codasamaggaNANaM paDibaddhehi jo attho jANijjadi siM padANaM tatthuppaNNaNANassa ya aNiogo tti saNNA' / tassuvari egakkharasudaNANe vaDide aNiyogasamAso hodi / evamaNiyogasamAsasudaNANaM egegakkharuttaravaDDIe vaDDANaM gacchadi jAva egakkha reNUNapAhuDapAhuDeti / tassuvari egakkharasudaNANe vaDDide pAhuDapAhuDaM hodi / saMkhejjehi aNiyogasudaNANehi egaM pAhuDapAhuDaM NAma sudaNANaM hodi / tasvari gakkhavaDide pAhuDapAhuDasamAso hodi / edassuvari egakkharAdivaDDikameNa var3hatA huA jAtA hai jaba taka ki eka akSarazrutajJAnase kama pratipatti nAmaka zrutajJAna prApta hotA hai / jitane padoMke dvArA eka gati, indriya, kAya aura yoga Adi mArgaNA prarUpita kI jAtI hai, utane padoMkI 'pratipatti' yaha saMjJA hai / pratipatti nAmaka zrutajJAnake Upara eka akSara pramANa zrutajJAnake bar3hanepara pratipatti-samAsa nAmaka zrutajJAna utpanna hotA hai / isa prakAra pratipattisamAsa zrutajJAna hI bar3hatA huA taba taka calA jAtA hai, jaba taka ki eka akSarase kama anuyogadvAra nAmaka zrutajJAna prApta hotA hai / caudaha mArgaNAoMse pratibaddha jitane padoMke dvArA jo artha jAnA jAtA hai, utane padoMkI aura unase utpanna hue zrutajJAnakI 'anuyoga' yaha saMjJA hai / usa anuyoga zrutajJAnake Upara eka akSarapramANa zrutajJAnake bar3hanepara anuyoga-samAsa nAmaka zrutajJAna, hotA hai / isa prakAra anuyogasamAsa nAmaka zrutajJAna eka eka akSarakI uttara- vRddhise bar3hatA huA taba taka jAtA hai jaba taka ki eka akSarase kama prAbhRtaprAbhRta nAmaka zrutajJAna prApta hotA hai / usake Upara eka akSara pramANa zrutajJAnake bar3hanepara prAbhRtaprAbhRta nAmaka zrutajJAna utpanna hotA hai / saMkhyAta anuyogadvArarUpa zrutajJAnoMke dvArA eka prAbhRtaprAbhRta nAmaka zrutajJAna hotA hai / usa prAbhRtaprAbhRta zrutajJAnake Upara eka akSara pramANa zrutajJAnake bar3hanepara prAbhRtaprAbhRta-samAsa nAmaka zrutajJAna utpanna hotA hai / 1 ekkadaragadiNiruvayasaMghAdasudAd uvari puvvaM vA / vaNNe saMkhejje saMghAde uDDamma paDivatI // go. jI. 337. 2 caugaisarUvarUvayapaDivatIdo du uvari puvvaM vA / vaNNe saMkhejje paDivacIuDammi aNiyogaM // go. jI. 338. 3 codasamagrANasaMjuda aNiyogAduvari vaDide vaNNe / caurAdI aNiyoge dugavAraM pAhuDaM hodi // ahiyAro pAhuDayaM eyaTTho pAhuDassa ahiyAro / pAhuDapAhuDaNAmaM hodi tti jiNehiM NiddiddhaM // go. jI. 339-340 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 14. ] cUliyAe pagaDisamukkittaNe ohiNANAvaraNIyaM [ 25 pAhuDapAhuDasamAso gacchadi jAvegakkha reNUNapAhuDetti / tassuvari egakkhare vaDide pAhuDo hodi' / edassuvari egavakhare vaDDhide pAhuDasamAso hodi / evamegegakkharakhaDDikameNa pAhuDasamAso gacchadi jAva egakkhareNUNavIsadiyapAhuDo ti / edassuvari egakkhare baDDide vatthusudaNANaM hodi / tassuvari egakkhare vaDide vatthusamAso hodi / evaM vatthusamAso gacchadi jAva egakkhareNUNaaMtimavatthu ti / edassuvari egakkhare vaDide putraM NAma sudA hodi / tasvari egakkhare vaDide puvvasamAso hodi / evaM puvvasamAso gacchadi jAva logabiMdusAracarimakkharaM ti / edassa sudaNANassa AvaraNaM sudaNANAvaraNIyaM / avAgdhAnAdavadhiH, avadhizca sa jJAnaM ca tat avadhijJAnam / athavA avadhirmaryAdA, avadherjJAnamavadhijJAnam / taM ca ohiNANaM tivihaM, desohI paramohI saccohI cedi / * isake Upara eka akSara AdikI vRddhike kramase prAbhRtaprAbhRta-samAsa taba taka bar3hatA huA jAtA hai, jaba taka ki eka akSarase kama prAbhRta nAmaka zrutajJAna prApta hotA hai / usa prAbhRta zrutajJAnake Upara eka akSarake bar3hanepara prAbhRta- samAsa nAmaka zrutajJAna utpanna hotA hai | isa prakAra eka eka akSarakI vRddhike kramase prAbhRtasamAsa nAmaka zrutajJAna taba taka bar3hatA huA jAtA hai jaba taka ki eka akSarase kama vIsavAM prAbhRta prApta hotA hai / isa vIsaveM prAbhRtake Upara eka akSara pramANa zrutajJAnake bar3hanepara vastu nAmaka zrutajJAna utpanna hotA hai / usa vastu zrutajJAnake Upara eka akSarakI vRddhi honepara vastu-samAsa nAmaka zrutajJAna utpanna hotA hai / isa prakAra vastu samAsa nAmaka zrutajJAna taba taka bar3hatA huA jAtA hai jaba taka ki eka akSarase kama antima vastu nAmaka zrutajJAna prApta hotA hai / isa antima vastu zrutajJAnake Upara eka akSarakI vRddhi honepara pUrvanAmaka zrutajJAna utpanna hotA hai / usa pUrvanAmaka zrutajJAnake Upara eka akSarakI vRddhi honepara pUrvasamAsa nAmaka zrutajJAna prApta hotA hai / isa prakAra pUrva-samAsa zrutajJAna bar3hatA huA taba taka jAtA hai, jaba taka ki lokavindusAra nAmaka caudahaveM pUrvakA antima akSara utpanna hotA hai / isa prakArake zrutajJAnakA AvaraNa karane vAlA karma zrutajJAnAvaraNIya kahalAtA hai / jo nIce kI ora pravRtta ho, use avadhi kahate haiM / avadhirUpa jo jJAna hotA hai vaha avadhijJAna kahalAtA hai / athavA avadhi nAma maryAdAkA hai, isaliye dravya, kSetra, kAla aura bhAvakI apekSA viSaya sambandhI maryAdAke jJAnako avadhijJAna kahate haiM / 1 dugavArapAhuDAdo uvariM vaNNe kameNa cavIse / dugavArapAhuDe saMuDDhe khalu hodi pAhuDayaM // go. jI. 341. 2 vIsaM vIsaM pAhuDa ahiyAre ekkavatthuahiyAro / ekkekavaNNauDDI kameNa savtrattha NAyacvA // go. jI. 342. 3 avAgdhAnAdavacchinnaviSayAdvA avadhiH / sa. si. 1, 9. avadhijJAnAvaraNakSayopazamAdyubhayahetusannidhAne satyavadhIyate'vAgdadhAtyavAgdhAnamAtraM vAvadhiH / avadhizabdo'dhaH paryAyavacanaH yathAdhaH kSepaNamavakSepaNaM, ityadhogatabhUyodravyaviSayo hyavadhiH / athavAvadhirmaryAdA, avadhinA pratibaddhaM jJAnamavadhijJAnam / ta. rA. vA. 1, 9. avadhyAvRtividhvaMsavizeSAdavadhIyate / yena svArtho'vadhAnaM vA so'vadhirniyatA sthitiH // ta zlo. vA. 1, 9, 501 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-1, 14. edesiM sarUvaparUvaNamuvari kassAmo / madi-sudaNANehiMto edassa sAvahiyatteNa bhedAbhAvA pudhaparUvaNaM Niratthayamidi ce, Na esa doso, madi-sudaNANANi parokkhANi, ohiNANaM puNa paJcakkha teNa tehiMto tassa bheduvalaMbhA / madiNANaM pi paccakkhaM dissadIdi ce Na, madiNANeNa paccakkhaM vatthussa annuvlNbhaa| jo paccakkhamuvalabbhai, so vatthussa egadeso tti vatthU Na hodi / jo vi vatthU, so vi Na paccakkheNa uvalabbhadi, tassa pcckkhaapcckkhprokkhminnaannvisyttaado| tado madiNANaM paccakkheNa Na vatthuparicchedayaM / vaha avadhijJAna dezAvadhi, paramAvadhi aura sarvAvadhike bhedase tIna prakArakA hai| ina tInoM bhedoMke svarUpakA nirUpaNa Age kreNge| zaMkA-avadhi arthAt maryAdA-sahita honekI apekSA avadhijJAnakA matijJAna aura zrutajJAna, ina donoMse koI bheda nahIM hai; isaliye isakA pRthak nirUpaNa karanA nirarthaka hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, matijJAna aura zrutajJAna parokSa jJAna haiN| kintu avadhijJAna to pratyakSa jJAna hai| isaliye ukta donoM zAnoMse avadhijJAnake bheda pAyA jAtA hai| zaMkA-matijJAna bhI to pratyakSa dikhalAI detA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, matijJAnase vastukA pratyakSa upalambha nahIM hotA hai| matijJAnase jo pratyakSa jAnA jAtA hai vaha vastukA ekadeza hai; aura vastukA ekadeza sampUrNa vasturUpa nahIM ho sakatA hai| jo bhI vastu hai vaha matijJAnake dvArA pratyakSarUpase nahIM jAnI jAtI hai, kyoMki, vaha pratyakSa aura apratyakSarUpa parokSa matijJAnakA viSaya hai| isaliye yaha siddha huA ki matijJAna pratyakSarUpase vastukA jAnanevAlA nahIM hai| avahIyadi ti ohI sImANANetti vaNiyaM samaye / go. jI. 369. avAyanti vrajantItyavAyAH pudgalAH, tAn dadhAti jAnAtItyavadhiH / avAgdhAnAtpudgalaparijJAnAdityarthaH / dravyakSetrakAlabhAvaniyatatvenAvadhIyate niyamyate pramIyate paricchadyata ityrthH| avadhAnaM avdhiH| ko'rthaH ? adhastAdvahutaraviSayagrahaNAdavadhirucyate / de avadhijJAnena saptamanarakaparyantaM pazyanti | uvari stokaM pazyAnta nijvimaandhvjdNddpryntmityrthH| sa.si.Ti.pR.6.. taNAvahIyae tammi vA'vahANaM tao'vahI so ya / majjAyA jaM tIe davvAi paropparaM muNai // vi. A. bhA. 82. 1 pratyakSaM vizadaM jJAnaM tridhA xxx indriyapratyakSam anindriyapratyakSam atIndriyapratyakSam / pramANasaM. pR. 97 . pratyakSalakSaNaM prAhuH spaSTaM sAkAramaJjasA / dravyaparyAyasAmAnyavizeSArthAtmavedanam // 3 // hitAhitAptinirmuktikSamamindriyanirmitam / yaddezato'rthajJAnaM tadindriyAdhyakSamucyate // 4 // sdsjjnyaansNvaadvisNvaadvivektH| savikalpAvinAbhAvI samakSetarasamplavaH // 5 // lakSaNaM samametAvAn vizeSo'zeSagocaram // 168 // akramaM karaNAtItamakalakaM mahIyasAm // 1681 // ( kathaM tarhi matijJAnasyaivaM avagrahAdibhedasya pratyakSatvamuktaM AtmamAtrApekSatvAditi cedatrAha-) kevalaM lokabuddhathaiva materlakSaNasaMgrahaH // 4746 // nyAyavinizcaya. pR. 93 . indriyArthajJAnaM Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 14.] cUliyAe pagaDisamukkittaNe ohiNANAvaraNIya [27 jadi evaM, to ohiNANassa vi paJcakkha-parokkhattaM pasajjade, tikAlagoyarANaMtapajjAehi uvaciyaM vatthU, ohiNANassa paccakkheNa tArisavatthuparicchedaNasattIe abhAvAdo idi ce Na, ohiNANammi paccakkheNa vaTTamANAsesapajjAyavisiTTavatthuparicchittIe uvalaMbhA, tIdANAgada-asaMkhejjapajjAyavisiTThavatthudaMsaNAdo ca / evaM pi tado vatthuparicchedo Natthi tti ohiNANassa pacakkha-parokkhattaM pasajjade ? Na, ubhayaNayasamUhavatthummi vavahArajogammi ohiNANassa paccakkhattuvalaMbhA / Na cANaMtavaMjaNapajjAe Na gheppadi tti ohiNANaM vatthussa egadesaparicchedayaM, vavahAraNayavaMjaNapajjAehi ettha vtyuttbbhuvgmaado| Na madi vizeSArtha-yahAMpara jo matijJAnako pratyakSApratyakSAtmaka parokSa kahA hai usakA abhiprAya yaha hai ki indriyoMke dvArA vastukA jitanA aMza spaSTarUpase jAnA jAtA hai utane aMzameM vaha jJAna pratyakSa hai, aura avaziSTa jitanA aMza nahIM jAnA jAtA hai usakI apekSA vahI jJAna apratyakSa hai / yahAM pratyakSa apratyakSa zabdoMkA prayoga lokavyavahAra kI apekSAse kiyA gayA hai| kintu AgamameM matijJAnako parokSa hI mAnA hai| inhIM donoM apekSAoMse yahAMpara matijJAnako pratyakSa aura apratyakSarUpa parokSa kahA gayA hai| zaMkA-yadi aisA hai to avadhijJAnake bhI pratyakSa-parokSAtmakatA prApta hotI hai, kyoMki, vastu trikAla-gocara ananta paryAyose upacita hai, kintu avadhijJAnake pratyakSa dvArA usa prakArakI vastuke jAnanekI zaktikA abhAva hai ? samAdhAna nahIM, kyoMka, avadhijJAnameM pratyakSarUpase vartamAna samasta paryAyaviziSTa vastukA jJAna pAyA jAtA hai, tathA bhUta aura bhAvI asaMkhyAta paryAya-viziSTa vastukA zAna dekhA jAtA hai| zaMkA-isa prakAra mAnanepara bhI avadhijJAnase pUrNa vastukA jJAna nahIM hotA hai, isaliye avadhijJAnake pratyakSa-parokSAtmakatA prApta hotI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, vyavahArake yogya, evaM dravyArthika aura paryAyArthika, ina donoM nayoMke samUharUpa vastumeM avadhijJAnake pratyakSatA pAI jAtI hai| avadhijJAna ananta vyaMjanaparyAyoMko nahIM grahaNa karatA hai, isaliye vaha vastuke ekadezakA jAnanevAlA hai, aisA bhI nahIM jAnanA cAhiye, kyoMki, vyavahAranayake yogya vyaMjanaparyAyoMkI apekSA yahAM para vastutva mAnA gayA hai / yadi kahA jAya ki spaSTaM hitAhitaprAptiparihArasamartha prAdezikaM pratyakSam, avagrahahAvAyadhAraNAtmakam / anindriyapratyakSam smRtisaMjJAcintAbhinibodhAtmakam / atIndriyapratyakSaM vyavasAyAtmakaM sphuTamavitathamIndriyamavyavadhAnaM lokottaramAtmArthaviSayam / laghIya. svo. vi. kA. 61, pR. 21. pratyakSaM vizadaM jJAnaM vidheti bruvANenApi (akalaMkena) mukhyamatIndriyaM pUrNa kevalamapUrNamavadhijJAnaM manaHparyayajJAnaM ceti niveditameva, tasyAkSamAtmAnamAzritya vartamAnatvAt / vyavahArataH punarindriyapratyakSamanindriyapratyakSamiti vaizadyAMzasadbhAvAt // ta. zlo. vA. 1, 11. pR. 182. 1 mapratau -- upariyaM ' iti pAThaH / Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 14. NANassa vi eso kamo, tassa vaTTamANAsesapajjAyavisiTTa-vatthupariccheyaNasattIe abhAvAdo, tassa paccakkhaggahaNaNiyamAbhAvAdo ca / atropayogI zlokaH - (nayopanayaikAntAnAM trikAlAnAM samuccayaH / avibhrADbhAvasambandho dravyamekamanekadhA // 6 // evaMvihassa ohiNANassa jamAvArayaM tamohiNANAvaraNIyaM / parakIyamanogato'rtho manaH, tasya paryAyAH vizepAH manaHparyayAH, tAn jAnAtIti manaHparyayajJAnam / taM ca maNapajjavaNANaM duvihaM ujumai-viulamaibheeNa / / tattha ujumaI ciMtiyameva jANadi, NAcitiyaM / ciMtiyaM pi jANamANa ujjuveNa ciMtiyaM ceva jANadi, Na vakaM ciMtiyaM / viulamaI puNa ciMtiyamaciMtiyaM pi vakaciMtiyamavakaciMtiyaM pi jANadi / matijJAnakA bhI yahI krama mAna leMge, so nahIM mAnA jA sakatA, kyoMki, matijJAnake vartamAna azeSa paryAya-viziSTa vastuke jAnane kI zaktikA abhAva hai, tathA matijJAnake pratyakSarUpase artha-grahaNa karaneke niyamakA abhAva hai| isa viSayameM yaha upayogI zloka hai jo naigama Adi naya aura unake bheda-prabhedarUpa upanayoMke viSayabhUta trikAlavartI paryAyoMkA abhinna sambandharUpa samudAya hai, use dravya kahate haiN| vaha dravya kathaMcit ekarUpa aura kathaMcit anekarUpa hai // 6 // isa prakArake avadhijJAnakA AvaraNa karanevAlA jo karma hai, use avadhijJAnAvaraNIya kahate haiN| dUsare vyakti ke manameM sthita padArtha mana kahalAtA hai| usakI paryAyoM arthAt vizeSoMko manaHparyaya kahate haiM / unako jo jJAna jAnatA hai vaha manaHparyayajJAna kahalAtA hai|vh manaHparyayajJAna Rjamati aura vipulamatike bhedase do prakArakA hai| unameM Rjamati manaHparyayajJAna manameM cintavana kiye gaye padArthako hI jAnatA hai, acintita padArthako nhiiN| cintita bhI padArthako jAnatA huA sarala rUpase cintita padArthako hI jAnatA hai, vakrarUpase cintita padArthako nhiiN| kintu, vipulamati manaHparyayajJAna cintita, aci. ntita padArthako bhI, tathA vakra-cintita aura abakra cintita padArthako bhI jAnatA hai| 1 A. mI. 107. 2parakIyamanogato'rtho mana ityucyate, sAhacaryAttasya paryayaNaM parigaganaM manaHparyayaH / sa.si 5, 9. manaHpratItya pratisaMdhAya vA jJAna manaHparyayaH / ta. rA. vA. 1, 9,xxx manaHparyeti yo'pi vA / sa manaparyayo meyo manonArthA mnogtaaH| pareSAM svamano vApi tadAlambanamArakam // ta. lo. vA. 1, 5, 7. panavaNaM panjayaNaM pajjAo vA maNammi maNaso vA / tassa va panjAyAdinnANaM maNapa-javaM nANaM // vi. A. bhA. 83. . Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 14.] cUliyAe pagaDisamukttiNe kevalaNANAvaraNIyaM [29 ohi-maNapajjavaNANANaM ko viseso ? uccade- maNapajjavaNANaM visiTThasaMjamapaccayaM, ohiNANaM puNa bhavapaccayaM guNapaccayaM ca / maNapajjavaNANaM madipu ceva, ohiNANaM puNa ohidaMsaNapuvvaM / eso tesiM viseso / maNapajjavaNANassa AvaraNaM maNapajjavaNANAvaraNIyaM / ) kevalamasahAyamiMdiyAloyaNiravekkhaM tikAlagoyarANaMtapajjAyasamavedANaMtavatthuparicchedayamasaMkuDiyamasavattaM kevalaNANaM / NaTThANuppaNNaatthANaM kadhaM tado paricchedo ? Na, kevalattAdo bajjhatthAvekkhAe viNA taduppattIe virohAbhAvA / Na tassa vipajjayaNANattaM zaMkA-avadhijJAna aura manaHparyayajJAna, ina donoM jJAnoM meM kyA bheda hai ? samAdhAna- manaHparyayajJAna viziSTa saMyamake nimittase utpanna hotA hai, kintu avadhijJAna bhavake nimittase aura guNa arthAt kSayopazamake nimittase utpanna hotA hai / manAparyayajJAna to matijJAnapUrvaka hI hotA hai, kintu avadhijJAna avadhidarzanapUrvaka hotA hai / yaha una donoM jJAnoMmeM bheda hai| ___ isa prakArake manaHparyayajJAnakA AvaraNa karanevAlA karma manaHparyayajJAnAvaraNIya kahalAtA hai| kevala asahAyako kahate haiM / jo jJAna asahAya arthAt indriya aura AlokakI apekSA rahita hai, trikAlagocara ananta paryAyoMse samavAyasambandhako prApta ananta vastuoMkA jAnanevAlA hai, asaMkuTita arthAt sarvavyApaka hai, aura asapatna arthAt pratipakSI rahita hai use kevalajhAna kahate haiN| zaMkA-jo padArtha naSTa ho cuke haiM, aura jo padArtha abhI utpanna nahIM hue haiM, unakA kevalajJAnase kaise jJAna ho sakatA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, kevalajJAnake sahAya-nirapekSa honese bAhya padA. rthokI apekSAke vinA unake, arthAt naTa aura anutpanna padArthoMke, jJAnakI utpattimeM koI virodha nahIM hai / aura kevalajhAnake viparyayajJAnapanekA bhI prasaMga nahIM AtA hai, kyoMki, ................ 1 athAnayoravadhimanaHparyayayoH kuto vizeSa ityata Aha-sa. si. 1, 25. vizuddhikSetrasvAmiviSayebhyo'vadhimanaHparyayayoH / ta. sU. 1, 25. 2 bAhyenAbhyantareNa ca tapasA yadarthamarthino mAga kevante sevante tatkevalaM / asahAyamiti vA / sa. si. 1, 9. bAhyAbhyantarakriyAvizeSAt yadartha kevante tatkevalam / avyutpanno vA'sahAyArthaH kevalazabdaH / ta. rA. vA. 1, 9. kSAyopazamika jJAnAsahAyaM kevalaM matam / yadarthamarthino mArga kevante vA tadiSyate // ta. zlo. vA. ., 9, 8. saMpuNNaM tu samagaM kevalamasavaca sababhAvagayaM / loyAloyavitimiraM kevalaNANaM muNedavaM // go. jI. 459. kevalamegaM suddhaM sagalamasAhAraNaM aNaMtaM ca / vi. A. bhA. 84. 3 pratiSu ' bajhadAe kkhAe' iti pAThaH / Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 14. pasajjade, jahAsarUveNa paricchittIdo / Na gaddahasiMgeNa viucAro, tassa accNtaabhaavruuvttaado| edassa AvaraNaM kevalaNANAvaraNIyaM / kevalimhi kimekkaM ceva NANaM, Aho paMca vi atthi ti / Na paDhamapakkho, AvaraNijjAbhAvAdo cdunnhmaavrnnaannmbhaavppsNgaado| Na viijjao pakkho vi, paccakkhApaccakkha-parimiyAparimiya-kevalAkevalakamAkamaNANANameyattha akkameNa saMbhavavirohA idi ? ettha parihAro uccade--- Na viijjapakkhauttadosasaMbhavo, aNabbhuvagamAdo / Na paDhamapakkhauttadosasaMbhavo vi, AvaraNavaseNa samuppaNNamadiNANAdicaduNhamAvaraNijjANamuvalaMbhAdo / Na khINAvaraNijje tesiM vaha yathArthasvarUpase padArthoMko jAnatA hai| aura na gadheke sIMgake sAtha vyabhicAra doSa AtA hai, kyoMki, vaha atyanta abhAvarUpa hai| vizeSArtha- yahAM ukta zaMkA-samAdhAnameM kevalajJAnake naSTa aura anutpanna vastu oMke jAnanekI zaktike sambandhameM tIna bAtoMkA spaSTIkaraNa kiyA gayA hai- cUMki, kevala zAna sahAya-nirapekSa hai, ataH vaha vastukI vartamAna paryAyake samAna atIta aura anAgata paryAyoMkI apekSA nahIM rakhatA / vaha svabhAvataH yathArtha jJAyaka hai, isalie usameM viparyayatva AnekI saMbhAvanA nahIM hai / tathA, naSTa aura anutpanna vastuoMkA yadyapi vartamAnameM sadabhAva nahIM hai, tathApi unakA atyantAbhAva nahIM hai aura isIlie atyantAbhAvavAle gadheke sIMgake sAtha usakA vyabhicAra nahIM AtA hai| isa kevalajJAnake AvaraNa karanevAle karmako kevalajJAnAvaraNIya kahate haiN| zaMkA-kevalIbhagavAnmeM kyA eka hI jJAna hotA hai, athavA pAMcoM hI zAna hote haiM / prathama pakSa to mAnA nahIM jA sakatA, kyoMki AvaraNIya arthAt AvaraNa karane yogya zAnoMke abhAva honese matijJAnAvaraNAdi cAroM AvaraNa kauke abhAvakA prasaMga AtA hai| na dUsarA pakSa bhI mAnA jA sakatA hai, kyoMki, pratyakSa-apratyakSa, parimitaaparimita, asahAya-sahAya aura krama-akramarUpa pAMcoM jhAnoMkA eka AtmAmeM eka sAtha rahanekA virodha hai ? samAdhAna-yahAM para ukta zaMkAkA parihAra kahate haiM-dUsare pakSameM kahA gayA doSa to saMbhava nahIM hai, kyoMki, vaisA, arthAt pAMcoM jJAnoMkA eka sAtha rahanA, mAnA nahIM gayA hai| aura na prathama pakSameM kahA gayA doSa bhI saMbhava hai, kyoMki, AvaraNake vazase utpanna honevAle matijJAnAdi cAroM AvaraNIya jJAna pAye jAte haiN| kSINAvaraNIya kevalI 1 pratiSu ' kevalamhi ' iti paatthH| 2 a-ApratyoH kimikkaM ' katau kimekkaM ' mapratI * kimiekkaM ' iti paatthH| 3 pratiSu Na viijjao pakkho' iti sthAne 'viijjao' iti pAThaH / mapratINa cijjadi pacco' iti paatthH| 4 pratiSu 'meyatta' iti paatthH| 5 kevalasyAsahAyatvAditareSAM ca kSayopazamAnimittatvAdhIMgapadyAbhAvaH / ta.rA.vA. 1,30, 7. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 16. ] cUliyAe pagaDisamukkittaNe daMsaNAvaraNIya-uttarapayaDIo saMbhavo, AvaraNaNibaMdhaNANaM tadabhAve saMbhavavirohAdo' | daMsaNAvaraNIyassa kammassa Nava payaDIo // 15 // evaM vtrayiNayamassidUNa TThidaM sutaM saMgahidAsesavisesattAdo / kathaM saMgahAdo viseso Navvade ? Na, bIjabuddhINaM tadA tadavagame virohA bhAvA / pajjavaTThiyaNayANuggahaTTamuttaramuttaM bhaNadi NiddANiddA payalApayalA thINagiddhI NiddA payalA ya, cakkhudaMsaNAvaraNIyaM acakkhudaMsaNAvaraNIyaM ohidaMsaNAvaraNIyaM kevaladaMsaNAvaraNIyaM cedi // 16 // tattha NiddANiddAe tivbodaraNa rukkhagge visamabhUmIe jattha vA tattha vA dese ghoraMto aghoraMto vA NibbharaM suvadi / payalApayalAe tibvodaeNa vaiTuo vA unbhavo bhagavAn meM unakA honA saMbhava nahIM hai, kyoMki, AvaraNake nimittase hone vAle zAnoMkA AvaraNoMke abhAva honepara honA viruddha hai / darzanAvaraNIya karmakI nau prakRtiyAM haiM // 15 // yaha sUtra dravyArthikanayakA Azraya lekara sthita hai, kyoMki, usameM samasta vizepoMkA saMgraha kiyA gayA hai / [ 31 zaMkA-saMgrahanayase vizeSa kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, bIja- buddhivAle ziSyoMke saMgrahanayase vizeSakA jJAna hone meM koI virodha nahIM hai / aba paryAyArthika nayavAle ziSyoMke anugrahake liye uttara sUtra kahate haiMnidrAnidrA, pracalApracalA, styAnagRddhi, nidrA aura pracalA; tathA cakSudarzanAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura kevaladarzanAvaraNIya, ye nau darzanAvaraNIya karmakI uttara - prakRtiyAM haiM // 16 // unameM nidrAnidrA prakRtike tIvra udayase jIva vRkSake zikharapara, viSama bhUmipara, athavA jisa kisI pradezapara ghuraghurAtA huA yA nahIM ghuraghurAtA huA nirbhara arthAt gADha nidrA meM sotA hai / pracalApracalA prakRtike tIvra udayase baiThA yA khar3A huA muMhase 1 xxx (kevalajJAnasya ) kSAyikatvAt saMkSINasakalajJAnAvaraNe bhagavatyarhati kathaM kSAyopazamikAnAM jJAnAnAM saMbhavaH / na hi pariprAptasarvazuddhau pradezAzuddhirasti / ta. rA. vA. 1, 30, 8. 2 cakSuracakSuradhikevalAnAM nidrAnidrAnidrApracalApracalApracalAstyAnagRdbhUyazca // ta. sU.8, 7. 3 madakhedaklamatrinodArthaM svApo nidrA / tasyA uparyupari vRttirnidrAnidrA / sa. si. 8, 7.; ta. rA. vA. 8, 7.; ta. lo. vA. 8, 7. NiddANiduyeNa ya Na diTThimugvAdiduM sako ! go. ka. 23. NiddANiddA ya dukkhapaDibohA / ka. aM. 1, 11. Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 16 vA muheNa galamANalAlo puNo puNo kaMpamANasarIra-siro Nibhara suvdi| thINagiddhIe tivbodaeNa uTThAvido vi puNo sovadi, sutto vi kammaM kuNadi, sutto vi jhaMkkhai, daMte kaDakaDAveI / NidAe tivyodaeNa appakAlaM subai, uTThAvijjato lahuM udi, appasadeNa vi ceai| payalAe tivyodaeNa vAluvAe bhariyAI va loyaNAI hoMti, garuSabhAroDDavvaM va sIsaM hodi, puNo puNo loyaNAI ummilla-NimillaNaM kuNaMti', NidAbharaNa paDato lahu appANaM sAhAredi, maNA maNA kaMpadi, saceyaNo suvadi / kadhamedesiM paMcaNhaM daMsaNAvaraNavavaeso ? Na, ceyaNamavaharaMtassa sacadaMsaNavirohiNo daMsaNAvaraNattaM paDi virohAbhAvA / / kiM darzanam ? jJAnotpAdakaprayatnAnuviddhasvasaMvedo darzanaM giratI huI lAra sahita tathA vAra-bAra kaMpate hue zarIra aura zira yukta hotA huA jIva nirbhara sotA hai| styAnagRddhike tIvra udayase uThAyA gayA bhI jIva punaH so jAtA hai, sotA huA bhI kucha kriyA karatA rahatA hai, tathA sote hae bhI var3avar3AtA hai aura dAMtoMko kar3akar3a kar3AtA hai / nidrA prakRtike tIvra udayase jIva alpa kAla sotA hai, uThAye jAnepara jaldI uTha baiThatA hai aura alpa zabdake dvArA bhI saceta ho jAtA hai| pracalAprakatike tIvra udayase locana vAlukAse bhare hueke samAna ho jAte haiM, sira guru-bhArako uThAye hueke samAna bhArI ho jAtA hai aura netra punaH punaH unmIlana evaM nimIlana karane lagate haiM / nidrA prakRtike udayase giratA huA jIva jaldI apane Apako samhAla letA hai, thor3A thor3A kaMpatA rahatA hai aura sAvadhAna sotA hai| zaMkA-ina pAMcoM nidrAoMke darzanAvaraNa saMjJA kaise hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, AtmAke cetana guNako apaharaNa karanevAle aura sarva darzanake virodhI karmake darzanAvaraNatvake prati koI virodha nahIM hai| zaMkA-darzana kise kahate haiM ? samAdhAna-jJAnakA utpAdana karanevAle prayatnase sambaddha sva saMvedana, arthAt 1 yA kriyA'tmAnaM pracalayati sA pracalA zokazramamadAdiprabhavA AsInasyApi netragAvavikriyAsUcikA / saiva punaH punarAvartamAnA prclaaprclaa| sa. si; ta. rA. vA.; ta. zlo. vA. 8, 7. payalApayaladayeNa ya vahedi lAlA calaMti aMgAI go. ka. 24. payalApayalA u cakamao / / ka graM. 1, 11. 2 svapnepi yayA vIrya vizeSAvirbhAvaH sA stsaangraaddhH| sa. si.; ta. rA. vA.; ta. zlo. vA. 8,7. thINudayeNuDhavide sovadi kama karedi jappadi yA go. ka. 23. diNapiMtiatthakaraNI thINaddhI adckiablaa| ka. graM. 1, 12. 3 Niddadaye gacchaMto ThAi puNo vaisai paDei // go ka. 24. sahapaDibohA niddA / ka. graM. 1, 11. 4 payaludayeNa ya jIvo IsummIliya suvei sutto vi| IsaM IsaM jANadi muhaM muhaM sovade mNdN| go. ka. 25. payalA ThiovaviThThassa / ka. paM. 1, 11. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 16.] cUliyAe pagaDisamukttiNe daMsaNAvaraNIya-uttarapayaDIo [33 AtmaviSayopayoga ityarthaH / nAtra jJAnotpAdakaprayatnasya taMtratA, prayatnarahitakSINAvaraNAntaraMgopayogassa adarzanatvaprasaMgAt / tatra cakSurjJAnotpAdakaprayatnAnuviddhasvasaMvedane rUpadarzanakSamo'hamiti saMbhAvanAhetuzcakSurdarzanam / etadAvRNotIti cakSudarzanAvaraNIyam / zeSendriya-manasAM darzanamacakSurdarzanam / tadAvRNotItyacakSurdarzanAvaraNIyam / avadherdarzanaM avadhidarzanam / tadAvRNotItyavadhidarzanAvaraNIyam / kevalamasapatnaM, kevalaM ca taddarzanaM ca kevaladarzanam / tassa AvaraNaM kevaladarzanAvaraNIyam / bAhyArthasAmAnyagrahaNaM darzanamiti kecidAcakSate, tanna, sAmAnyagrahaNAstitvaM pratyavizeSataH zruta-manaHparyayorapi darzanasyAstitvaprasaMgAt, sAmAnyagrahaNamantareNa vizeSagrahaNAbhAvatassaMsArAvasthAyAM jJAnadarzanayorakrameNa pravRttiprasaMgAt / na kramapravRttirapi, sAmAnyanilaMThitavizeSAbhAvataH tatrAvastuni jJAnasya pravRttivirodhAt / na ca jJAnasya prAmANyaM vastvaparicchedakatvAt / AtmaviSayaka upayogako darzana kahate haiN| isa darzanameM jJAnake utpAdaka prayatnakI parAdhInatA nahIM hai / yadi aisA na mAnA jAya to prayatna-rahita, kSINAvaraNa aura antaraMga upayogavAle kevala ke adarzanatvakA prasaMga AtA hai| unameM cakSurindriya-sambandhI jJAnake utpanna karanevAle prayatnase saMyukta svasaMvedanake honepara ' maiM rUpa dekhane meM samartha hUM,' isa prakArakI saMbhAvanAke hetuko cakSudarzana kahate haiM / isa cakSudarzanake AvaraNa karanevAle karmako cakSudarzanAvaraNIya kahate haiM / cakSurindriyake atirikta zeSa cAra indriyoMke aura manake darzanako acakSudarzana kahate haiM / isa acakSudarzanako jo AvaraNa karatA hai vaha acakSudarzanAvaraNIya karma hai / avadhike darzanako avadhidarzana kahate haiN| usa avadhidarzanako jo AvaraNa karatA hai vaha avadhidarzanAvaraNIya karma hai| kevala yaha nAma pratipakSa rahitakA hai| pratipakSa-rahita jo darzana hotA hai use kevaladarzana kahate haiM / usa kevaladarzanake AvaraNa karanevAle karmako kevaladarzanAvaraNIya kahate haiN| vAhya padArthako sAmAnyarUpase grahaNa karanA darzana hai, aisA kitane hI AcArya kahate haiM / kintu vaha kathana samIcIna nahIM hai, kyoMki, sAmAnya-grahaNake astitvake prati koI vizeSatA na honese zrutajJAna aura manaHparyaya-jJAna, ina donoMko bhI darzanake astittvakA prasaMga AtA hai / ataeva sAmAnya-grahaNake vinA vizeSake grahaNakA abhAva honese saMsAra avasthAmeM jJAna aura darzanakI akrama arthAt yugapat pravRttikA prasaMga AtA hai| tathA darzanakI uparyukta paribhASA mAnanepara jJAna aura darzanakI saMsArAvasthAmeM kramazaH pravRtti bhI nahIM banatI hai, kyoMki sAmAnyase rahita vizeSa koI vastu nahIM hai aura avastumeM jJAnakI pravRtti honekA virodha hai / yadi avastumeM jJAnakI pravRti mAnI jAyagI to jJAnake pramANatA nahIM mAnI jA sakatI, kyoMki vaha vastukA aparicchedaka hai| Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34]] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-1, 17. na ca vizeSamAtraM vastu, tasyArthakriyAkartRtvAbhAvAt / tataH sAmAnyamAtmA, sakalArthasAdhAraNatvAttadviSaya upayogo darzanamiti pratyetavyam / kevalajJAnameva AtmArthAvabhAsakamiti kecitkevldrshnsyaabhaavmaacksste| tanna, paryAyasya kevalajJAnasya paryAyAbhAvataH sAmarthyadvayAbhAvAt / bhAve vA anavasthA na kaizcinnivAryate / tasmAdAtmA svaparAvabhAsaka iti nizvetavyam / tatra svAvabhAsaH kevaladarzanam, parAvabhAsaH kevalajJAnam / tathA sati kathaM kevalajJAna-darzanayoH sAmyamiti cenna, jJeyapramANajJAnAtmakAtmAnubhavasya jJAnapramANatvAvirodhAt / iti zabdaH etAvadathai, darzanAvaraNIyasya karmaNaH etAvatya eva prakRtayo nAdhikA ityrthH|| vedaNIyassa kammassa duve payaDIo // 17 // edaM saMgahaNayasuttaM, saMgahidAsesavisesattAdo / kimaTTamidaM uccade ? mehAvijakevala vizeSa koI vastu bhI nahIM hai, kyoMki, usake arthakriyAkI kartRtAkA abhAva hai| isaliye sAmAnya nAma AtmAkA hai, kyoMki, vaha sakala padArthoMmeM sAdhAraNa rUpase vyApta hai| isa prakArake sAmAnyarUpa AtmAko viSaya karanevAlA upayoga darzana hai, aisA nizcaya karanA caahiye| kevalajJAna hI apane ApakA aura anya padArthokA jAnanevAlA hai, isa prakAra mAnakara kitane hI loga kevaladarzanake abhAvako kahate haiN| kintu unakA yaha kathana yukti-saMgata nahIM hai, kyoMki, kevalajJAna svayaM paryAya hai| paryAyake dUsarI paryAya hotI nahIM hai, isaliye kevalajJAnake sva aura parakI jAnanevAlI do prakArakI zaktiyoMkA abhAva hai| yadi eka paryAyake dUsarI paryAyakA sadbhAva mAnA jAyagA to AnevAlA anavasthA doSa kisIke dvArA bhI nahIM rokA jA sakatA hai / isaliye AtmA hI sva aura parakA jAnanevAlA hai, aisA nizcaya karanA cAhiye / unameM sva-pratibhAsako kevaladarzana kahate haiM, aura para-pratibhAsako kevalazAna kahate haiN| zaMkA-ukta prakArakI vyavasthA mAnanepara kevalajJAna aura kevaladarzanameM samAnatA kaise raha sakegI? samAdhAna-nahIM, kyoMki, zeyapramANa jJAnAtmaka AtmAnubhavake jJAnake pramANa hone meM koI virodha nahIM hai| sUtrake aMtameM diyA gayA 'iti' yaha zabda 'etAvat' arthakA vAcaka hai, arthAt darzanAvaraNIya karmakI itanI hI prakRtiyAM hotI haiM, adhika nhiiN| vedanIya karmakI do prakRtiyAM haiM // 17 // yaha sUtra saMgrahanayake Azrita hai, kyoMki, samasta bhedoMko apanemeM saMgraha karanevAlA hai| zaMkA-yaha saMgrahanayAzrita sUtra kisaliye kahA jA rahA hai ? 1 pra. sA. 1, 23. 2 pratiSu ' evaM ' iti paatthH| Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 5-1, 18.] cUAlayAe pagaDisamukttiNe vedaNIya-uttarapayaDIo NANuggahaDhaM / saMpahi maMdabuddhijaNANuggahaTTamuttarasuttaM bhaNadi sAdAvedaNIyaM ceva asAdAvedaNIyaM ceva // 18 // sAdaM suhaM, taM vedAvedi bhuMjAvedi tti sAdAvedaNIyaM / asAdaM dukkhaM, taM vedAvedi bhuMjAvedi tti asAdAvedaNIyaM / ettha codao bhaNadi- jadi suha-dukkhAI kammehito hoti, to kammesu viNaDhesu suha-dukkhavajjaeNa jIveNa hodavvaM, suha-dukkhaNibaMdhaNakammAbhAvA / suha-dukkhavivajio ceva hodi tti ce Na, jIvadavyassa NissahAvattAdo abhaavppsNgaa| aha jai dukkhameva kammajaNiyaM, to sAdAvedaNIyakammAbhAvo hojja, tassa phalAbhAvAdo tti ? ettha parihAro uccade / taM jahA- jaM kiM pi dukkhaM NAma taM asAdAvedaNIyAdo hodi, tassa jIvasarUvattAbhAvA / bhAve vA khINakammANaM pi dukkheNa hodavvaM, NANa-daMsaNANamiva kammaviNAse viNAsAbhAvA / suhaM puNa Na kammAdo samAdhAna-buddhimAn ziSyoM ke anugrahake liye yaha sUtra kahA gayA hai / aba mandabuddhi ziSyoMke anugrahake liye uttara sUtra kahate haiMsAtAvedanIya aura asAtAvedanIya, ye do hI vedanIya karmakI prakRtiyAM sAtA yaha nAma sukhakA hai, usa sukhako jo vedana karAtA hai, arthAt bhoga karAtA hai, vaha sAtAvedanIya karma hai| asAtA nAma dukhakA hai, use jo vedana yA anubhavana karAtA hai use asAtAvedanIya karma kahate haiN| zaMkA-yahAMpara zaMkAkAra kahatA hai ki yadi sukha aura dukha karmoMse hote haiM to karmoMke vinaSTa ho jAne para jIvako sukha aura dukhase rahita ho jAnA cAhiye, kyoMki usake sukha aura dukhake kAraNabhUta karmoMkA abhAva ho gayA hai / yadi kahA jAya ki karmoMke naSTa ho jAne para jIva sukhase aura dukhase rahita hI ho jAtA hai, so kaha nahIM sakate, kyoMki, jIvadravyake niHsvabhAva ho jAnese abhAvakA prasaMga prApta hotA hai| athavA, yadi dukhako hI karma-janita mAnA jAya to sAtAvedanIya karbhakA abhAva prApta hogA, kyoMki, phira usakA koI phala nahIM rahatA hai ? samAdhAna-yahAM para uparyukta AzaMkA kA parihAra kahate haiM / vaha isa prakAra hai-duHkha nAmakI jo koI bhI vastu hai vaha asAtAvedanIya karmake udayase hotI hai, kyoMki, vaha jIvakA svarUpa nahIM hai / yadi jIvakA svarUpa mAnA jAya to kSINakarmA arthAt karmarahita jIvoMke bhI duHkha honA cAhiye, kyoMki, jJAna aura darzanake samAna karmake vinAza honepara dukhakA vinAza nahIM hogaa| kintu sukha karmase utpanna nahIM hotA 1 sadasadvadye // ta. sU. 8, 8. yadudayAddevAdigatiSu zArIramAnasasukhaprAptistatsadveyaM prazastaM vedyaM sadedyamiti / yatphalaM duHkhamanekavidhaM tadasadvedhamaprazastaM vedyamasadvedyamiti / sa. si.; ta. rA. vA.; ta. zlo. vA. 8, 8. mahulittakhaggadhArAlihaNaM va duhAu veaNi / osannaM suramaNue sAyamasAyaM tu tiriya-nirayesu // ka. aM. 12-13. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-1, 18. uppajjadi, tassa jIvasahAvattAdo phalAbhAvA / Na sAdAvedaNIyAbhAvo vi, dukkhuvasamausudavvasaMpAdaNe' tassa vAvArAdo | evaM saMte sAdAvedaNIyassa poggalavivAittaM hoi tti NAsaMkaNijjaM, dukkhuvasameNuppaNNasuvatthiyakaNassa dukkhAviNAbhAvissa uvayAreNeva laddhasuhasaNNassa jIvAdo aputhabhUdassa heduttaNeNa sutte tassa jIva vivAittasuhadutAvadesAdo | to vi jIva- poggalavivAitaM sAdAvedaNIyassa pAvedi tti ce Na, tado / tahovaeso Natthi tti ce Na, jIvassa atthittaNNahANuvavattIr3o tahovadesatthittasiddhIe | Na ca suha- dukkhahe udavya saMpAdayamaNNaM kammamatthi tti aNuvalaMbhAdo | jassodaeNa jIvo suhaM va dukkha va duvihamaNubhavai / tarasodayakkhaNa du suha- dukkhavivajjio hoi // 7 // Na ca edIe gAhAe saha viroho, sAdAvedaNIyAdo uppaNNasuhAbhAvaM pekkhiUNa hai, kyoMki, vaha jIvakA svabhAva hai, aura isIliye vaha karmakA phala nahIM hai / sukhako jIvakA svabhAva mAnanepara sAtAvedanIya karmakA abhAva bhI prApta nahIM hotA, kyoMki, duHkha upazamana ke kAraNabhUta sudravyoMke sampAdana meM sAtAvedanIya karmakA vyApAra hotA hai / isa vyavasthA ke mAnanepara sAtAvedanIya prakRtike pudgalavipAkitva prApta hogA, aisI bhI AzaMkA nahIM karanA cAhiye, kyoMki, duHkhake upazamase utpanna hue, duHkhake avinAbhAvI upacAra se hI sukha saMjJAko prApta aura jIvase apRthagbhUta aise svAsthya ke kaNakA hetu hone se sUtra meM sAtAvedanIya karmake jIvavipAkitvakA aura sukha hetutvakA upadeza diyA gayA hai / yadi kahA jAya ki uparyukta vyavasthAnusAra to sAtAvedanIya karmake jIvavipAkIpanA aura pudgalavipAkIpanA prApta hotA hai, so bhI koI doSa nahIM, kyoMki, yaha bAta hameM iSTa hai / yadi kahA jAve ki ukta prakArakA upadeza prApta nahIM hai, so bhI nahIM, kyoMki, jIvakA astitva anyathA vana nahIM sakatA hai, isaliye usa prakArake upadezake astitvakI siddhi ho jAtI hai / sukha aura dukhake kAraNabhUta dravyoMkA sampAdana karanevAlA dUsarA koI karma nahIM hai, kyoMki vaisA koI karma pAyA nahIM jAtA / jisake udayase jIva sukha aura dukha, ina donoMkA anubhava karatA hai, usake udayakA kSaya hone se vaha sukha aura dukhase rahita ho jAtA hai // 7 // pUrvokta vyavasthA mAnanepara isa gAthAke sAtha virodha bhI nahIM AtA hai, kyoMki, sAtAvedanIya karmake udaya se utpanna hone vAle sukhake abhAvakI apekSA uparyukta gAthAmeM 1 Apratau ' - heuvvasaMpAdaNe : kapratau ' heudavvasaMpAdaNe ' iti pAThaH / 2 pratiSu ' tassa vAvArAdo evaM saMte sAdAvedaNIyassa poggalavivAhacaM hoi ci NAsaMkaNijjaM ' iti pAThaH / mapratau tu svIkRtapAThaH / Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 20.] cUliyAe pagaDisamuktittaNe mohaNIya-uttarapayaDIo [37 tattha suha-dukkhAbhAvovadesAdo / dosu padesu evakAro kimaTTha kIrade ? uttarottaruttarapayaDINamabhAvapaduppAyaNaTuM / mohaNIyassa kammassa aTThAvIsaM payaDIo // 19 // evaM saMgahaNayasuttaM saMgahidAsesavisesattAdo mehAvijaNANuggahakArI / saMpahi majjhimabuddhijaNANuggahaTThamuttaraM suttaM bhaNadi jaM taM mohaNIyaM kammaM taM duvihaM, desaNamohaNIyaM cArittamohaNIyaM ceva // 20 // kadhamedamhAdo mohaNIyassa kammassa savvabhedA avagammaMti ? aairiovdesaado| jettio edassa suttassa attho taM savyamAiriyA parUveti / taM parUvijjamANaM mahAviNo avahArayati / tado ettiyamettasutteNa kajjasiddhIdo vitthAraparUvaNaM tesimaNatthayamidi / maMdabuddhijaNANuggahaTTamuttarasuttaM bhaNadisukha aura dukhake abhAva kA upadeza diyA gayA hai| zaMkA-sUtrameM donoM padoM para evakAra kisaliye kiyA hai ? samAdhAna-vedanIya karmakI uttarottara uttara-prakRtiyoMkA abhAva batalAneke liye do vAra evakAra pada diyA hai| mohanIya karmakI aTThAIsa prakRtiyAM haiM // 19 // yaha saMgrahanayAzrita sUtra samasta vizeSoM kA saMgraha karanese medhAvIjanoMkA anugraha karanevAlA hai| aba madhyama buddhi janoMke anugrahake liye uttarasUtra kahate haiM vaha uparyukta mohanIya karma do prakArakA hai--darzanamohanIya aura cAritramohanIya // 20 // zaMkA- isa sUtrase mohanIyakarmake sarva bheda kaise jAne jAte haiM ? samAdhAna-AcAryoMke upadezase / isa sUtrakA jitanA artha hai vaha saba AcArya prarUpaNa karate haiM / usa nirUpaNa kiye gaye arthako buddhimAn ziSya avadhAraNa kara lete haiM / isaliye itane mAtra sUtra dvArA kAryakI siddhi honese buddhimAn ziSyoMke liye vistArase nirUpaNa karanA anarthaka hai / ava mandabuddhijanoMke anugrahake liye uttara sUtra kahate haiM1ta. sU. 8, 5. 2 ta. sU. 8, 9. 3 a-ApratyoH ' tesimaNaNNatthayamidi ' iti paatthH| Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-1, 21. jaM taM daMsaNamohaNIyaM kammaM taM baMdhAdo eyavihaM, tassa saMtakammaM puNa tivihaM sammattaM micchattaM sammAmicchattaM cedi' // 21 // daMsaNaM attAgama-padatthe ruI paccao saddhA phosaNamidi eyaTTho / taM mohedi vivarIyaM kuNaditi daMsaNamohaNIyaM / jassa kammassa udaeNa aNatte attabuddhI, aNAgame AgamabuddhI, apayatthe payatthabuddhI, attAgamapayatthesu saddhAe asthirataM, dosu visaddhA yA hodi taM daMsaNamohaNIyamidi uttaM hodi / taM baMdhAdo eyavihaM, micchattAdipaccae hi DhukkamANANaM daMsaNamohaNIyakammakkhaMdhANamegasahAvANamuvalaMbhA / baMdheNa eyavihaM daMsaNamohaNIyaM kathaM saMtAdo tivihattaM paDivajjade ! Na esa doso, 'jaMtaeNa dalijjamANakovesu kodavya taMduladdhataMdulANaM va daMsaNamohaNIyassa apuvvAdikaraNehi daliya sa jo darzanamohanIya karma hai vaha bandhakI apekSA eka prakArakA hai, kintu usakA satkarma tIna prakArakA hai - samyaktva, mithyAtva aura samyagmithyAtva // 21 // darzana, ruci, pratyaya, zraddhA, aura sparzana, ye saba ekArtha vAcaka nAma haiM / Apta yA AtmAmeM Agama aura padArthoM meM ruci yA zraddhAko darzana kahate haiM / usa darzanako jo mohita karatA hai, arthAt viparIta kara detA hai, use darzana mohanIya karma kahate haiM / jisa karmake udayase anAptameM Apta-buddhi, aura apadArthameM padArtha buddhi hotI hai; athavA Apta, Agama aura padArthoMmeM zraddhAnakI asthiratA hotI hai; athavA donoMmeM bhI arthAt Apta-anAptameM, Agama-anAgamameM aura padArtha apadArthameM zraddhA hotI hai, vaha darzanamohanIya karma hai, yaha artha kahA gayA hai / vaha darzanamohanIya baMdhakI apekSA eka prakArakA hai, kyoMki mithyAtva Adi baMdha- kAraNoMke dvArA Ane vAle darzanamohanIya karmake skandhoMkA eka svabhAva pAyA jAtA hai / zaMkA-baMdha se eka prakArakA darzanamohanIya karma sattvakI apekSA tIna prakArakA kaise ho jAtA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM, kyoMki, jAMtese ( cakkIse) dale gaye kodoM meM kodoM, tandula aura ardha-tandula, ina tIna vibhAgoMke samAna apUrvakaraNa Adi pariNAmoMke dvArA dale gaye darzanamohanIyake trividhatA pAI jAtI hai / 1 . sU. 8, 9. tatra darzanamohanIyaM tribhedaM samyaktvaM mithyAtvaM tadubhayamiti / tadvandhaM pratyekaM bhUtvA satkarmApekSayA tridhA vyavatiSThate / sa si; ta. rA. vA.; ta. zlo. vA. 8, 9. daMsaNamohaM tivihaM samma mIsaM taheva micchattaM / suddhaM adbhuvisuddhaM avisuddhaM taM havai kamaso // ka. graM. 1, 14. 1 jaMteNa koddavaM vA paDhamuvasamasammabhAvajaMteNa / micchaM davvaM ca tidhA asaMkhaguNahINadavvakamA // go. ka. 26. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 21.] cUliyAe pagaDisamukttiNe mohaNIya-uttarapayaDIo tivihattuvalaMmA / tattha attAgama-padatthasaddhAe jassodaeNa sithilattaM hodi, taM sammatta / kadhaM tassa sammattavavaeso ? sammattasahacaridodayattAdo uvayAreNa sammattamidi uccade / jassodaeNa attAgama-payatthesu asaddhA hodi, taM micchattaM / jassodaeNa attAgamapayatthesu tappaDivakkhesu ya akkameNa saddhA uppajjadi taM sammAmicchattaM / saMdeho kudo jAyade ? sammattodayAdo; savvasaMdeho mUDhattaM ca micchattodayAdo / daMsaNamohaNIyaM saMtado tivihamidi kudo Nabade ? Agamado liMgado ya / vivarIdo ahiNiveso mUDhattaM saMdeho unameM jisa karmake udayase Apta, Agama aura padArthokI zraddhAmeM zithilatA hotI hai vaha samyaktvaprakRti hai| zaMkA- usa prakRtikA 'samyaktva' aisA nAma kaise huA ? samAdhAna-samyagdarzanake sahacarita udaya honeke kAraNa upacArase 'samyaktva' aisA nAma kahA jAtA hai / jisa karmake udayase Apta, Agama aura padArthoM meM azraddhA hotI hai, vaha mithyAtva prakRti hai / jisa karmake udayase Apta, Agama aura padArthoM meM, tathA unake pratipakSiyoMmeM arthAt kudeva, kuzAstra aura kutattvoMmeM, yugapat zraddhA utpanna hotI hai vaha samyagmithyAtva prakRti hai| __ zaMkA-Apta, Agama aura padArthoM meM saMdeha kisa karmake udayase utpanna hotA hai ? samAdhAna-samyagdarzanakA ghAta nahIM karanevAlA saMdeha samyaktvaprakRtike udayase utpanna hotA hai / kintu sarva saMdeha, arthAt samyagdarzanakA sampUrNa rUpase ghAta karanevAlA saMdeha, aura mUr3hatva mithyAtva karmake udayase utpanna hotA hai| zaMkA-darzanamohanIya karma sattvakI apekSA tIna prakArakA hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-Agamase aura liMga arthAt anumAnase jAnA jAtA hai ki darzanamohanIya karma sattvakI apekSA tIna prakArakA hai| viparIta abhiniveza, mUr3hatA aura 1 tadeva samyaktvaM zubhapariNAmaniruddhasvarasaM yadaudAsInyenAvasthitamAtmanaH zraddhAnaM na niruNaddhi, tadvedaya. mAnaH puruSaH samyagdRSTirityabhidhIyate / sa. si.; ta. rA. vA. 8,9. 2 yasyodayAtsarvajJapraNItamArgaparAGmukhastattvArthazraddhAnanirutsuko hitAhitavicArAsamoM mithyAdRSTirbhavati tanmithyAtvam / sa. si.; ta. rA. vA. 8, 9. 3 tadeva mithyAtvaM prakSAlanavizeSAt kSINAkSINamadazaktikodravavatsAmiddhasvarasaM tadumayamityAkhyAyate samyagmiNyAtvamiti yAvat / sa. si.; ta. rA. vA. 8,9. 4 pratiSu 'liMgayado' iti paatthH| Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 j chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-1, 22. vimicchattassa liMgAI / AgamaNAgamesu samabhAvo sammAmicchattaliMgaM / attAgamapayatthasaddhAe sithilattaM saGgrAhANI vi sammattaliMgaM / jaM taM cArittamohaNIyaM kammaM taM duvihaM, kasAyavedaNIyaM ceva NokasAyadaNIyaM caiva // 22 // pApakriyAnivRtticAritram | yAdikammANi pAvaM / tesiM kiriyA micchattAsaMjamakasAyA / tesimabhAvo cAritaM / taM mauhei AvAredi ti cArittamohaNIyaM / taM ca duvihaM kasAya - NokasAyabhedeNa / kudo duvihattasiddhI ? kasAya NokasAehiMto pudhabhUdataijja - kajjANavalaM bhAdo / edaM saMgahaNayasuttaM, saMgahidAsesavisesattAdo / pajjavaTThiyasattANuhamuttaramuttaM bhaNadi jaM taM kasAyavedaNIyaM kammaM taM solasavihaM, aNaMtANubaMdhikohamANa- mAyA-lohaM, apaccakkhANAvaraNIya koha- mANa- mAyA-lohaM, pacca saMdeha, ye mithyAtvake cinha haiM / Agama aura anAgamoMmeM sama-bhAva honA samyagmithyAtvakA cinha hai / Apta, Agama aura padArthoMkI zraddhAmeM zithilatA aura zraddhAkI hInatA honA samyaktvaprakRtikA cinha hai / jo cAritramohanIya karma hai vaha do prakArakA hai-- kaSAyavedanIya aura nokaSAyavedanIya // 22 // pAparUpa kriyAoM kI nivRttiko cAritra kahate haiN| ghAtiyA karmoMko pApa kahate haiM / mithyAtva, asaMyama aura kaSAya, ye pApakI kriyAeM haiN| ina pApa kriyAyoMke abhAvako cAritra kahate haiM / usa cAritrako jo mohita karatA hai, arthAt AcchAdita karatA hai, use cAritramohanIya kahate haiM / vaha cAritramohanIya karma kaSAyavedanIya aura nokapAyavedanIyake bheda se do prakArakA hai| zaMkA- cAritramohanIya karma do prakArakA hI hai, yaha kaise siddha hotA hai ? samAdhAna- cUMki, kaSAya aura nokaSAyoMse pRthagbhUta tIsare prakArakA koI kArya nahIM pAyA jAtA, isase jAnA jAtA hai ki cAritramohanIya karma do prakArakA hai / yaha sUtra saMgrahanayake Azrita hai, kyoMki, apane samasta vizeSakA saMgraha karane vAlA hai / aba paryAyArthika nayavAle jIvoMke anugrahake liye uttara sUtra kahate haiMjo kaSAyavedanIya karma hai vaha solaha prakArakA hai- anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA, lobha, apratyAkhyAnAvaraNIya krodha, mAna, mAyA, lobha, pratyAkhyAnA 1 ta. sU. 8, 9. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 23.] cUliyAe pagaDisamukvittaNe mAhaNIya-uttarapayaDIo [41 kkhANAvaraNIyakoha-mANa-mAyA-loha, kohasaMjalaNaM,mANasaMjalaNaM,mAyAsaMjalaNaM lohasaMjalaNaM cedi // 23 // ___ duHkhazasyaM karmakSetraM kRti phalavatkurvantIti kaSAyAH krodh-maan-maayaa-lobhaaH| krodho roSaH saMrambha ityanarthAntaram / mAno garvaH stbdhtvmityeko'rthH| mAyA nikRtivaMcanA anRjutvamiti paryAyazabdAH / lobho gRddhirityeko'rthaH / anantAn bhavAnanubaddhaM zIlaM yeSAM te anntaanubndhinH| anantAnubandhinazca te krodha-mAna-mAyA-lobhAzca anantAnubandhikrodha-mAna-mAyA-lobhAH / jehi koha mANa-mAyA-lohehi aviNaTThasarUvehi saha jIvo aNaMte bhave hiMDadi tesiM koha-mANa-mAyA-lohANaM aNaMtANubaMdhI saNNA tti uttaM hodi / edesimudayakAlo aMtomuhuttametto ceya, dvidI cAlIsasAgarovamakoDAkoDimettA ceya / tado edesimaNaMtabhavANubaMdhittaM Na jujjadi tti ? Na esa doso, edehi jIvamhi jaNidasaMsakArassa aNaMtesu bhavesu avaTThANabbhuvagamAdo / adhavA aNaMto aNubaMdho varaNIya krodha, mAna, mAyA, lobha, krodhasaMjvalana, mAnasaMjvalana, mAyAsaMjvalana aura lobhasaMjvalana // 23 // ___jo dukharUpa dhAnyako utpanna karanevAle karmarUpI khetako karSaNa karate haiM, arthAt phalavAle karate haiM, ve krodha, mAna, mAyA aura lobha kaSAya haiN| krodha, roSa aura saMrambha, inake arthameM koI antara nahIM hai| mAna, garva aura stabdhatva, ye ekArtha-vAcaka nAma haiN| mAyA, nikRti, vaMcanA aura anujutA, ye paryAyavAcI zabda haiN| lobha aura gRddhi, ye donoM ekArthaka nAma haiM / ananta bhavoMko bAMdhanA hI jinakA svabhAva hai ve anantAnubandhI kahalAte haiN| anantAnubandhI jo krodha, mAna, mAyA, lobha hote haiM ve anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA aura lobha kahalAte haiN| jina avinaSTa svarUpavAle, arthAt anAdiparamparAgata krodha, mAna, mAyA aura lobhake sAtha jIva ananta bhavameM paribhramaNa karatA hai, una krodha, mAna, mAyA aura lobha kaSAyoMkI 'anantAnubandhI' saMjJA hai, yaha artha kahA gayA hai| zaMkA-una anantAnubandhI krodhAdi kaSAyoMkA udayakAla antarmuhUrtamAtra hI hai, aura sthiti cAlIsa kor3Akor3I sAgaropamapramANa hai| ataeva ina kaSAyoMke anantabhavAnubandhitA ghaTita nahIM hotI hai ? / samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, ina kaSAyoMke dvArA jIvameM utpanna hue saMskArakA ananta bhavoMmeM avasthAna mAnA gayA hai / athavA, jina krodha, mAna, mAyA, 1 ta. sU. 8, 9, 2 a-ApratyoH ' bhavAnanubaMdhaM ' kapratau ' bhavAnanubaMdhuM ' iti pAThaH / 3 anantasaMsArakAraNatvAnmithyAdarzanamanantaM tadanubandhino'nantAnubandhinaH krodhmaanmaayaalomaaH| sa. si.; ta. rA. vA. 8,9. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 23 jesiM koha-mANa-mAyA-lohANaM te aNaMtANubaMdhikoha-mANa-mAyA-lohA / edehito vaDDidasaMsAro aNaMtesu bhavesu aNubaMdhaM Na chadedi tti aNaMtANubaMdho sNsaaro| so jesiM te aNaMtANubaMdhiNo koha-mANa mAyA-lohA / ede cattAri vi sammatta-cArittANaM virohiNo, duvihasattisaMjuttattAdo / taM kudo Navvade ? gurUvadesAdo juttIdo ya / kA ettha juttI ? uccade- Na tAva ede daMsaNamohaNijjA', sammatta-micchatta-sammAmicchattehi ceva Avariyassa sammattassa AvaraNe phlaabhaavaado| Na cArittamohaNijjA vi, apaJcakkhANAvaraNAdIhi AvaridacArittassa AvaraNe phalAbhAvA / tado edesimabhAvo ceya / Na ca abhAvo, suttamhi edesimasthittapaduppAyaNAdo / tamhA edesimudaeNa sAsaNaguNuppattIe lobhoMkA anubandha (vipAka yA sambandha ) ananta hotA hai ve anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA, lobha kahalAte haiN| inake dvArA vRddhiMgata saMsAra ananta bhavoMmeM anuvandhako nahIM chor3atA hai, isaliye 'anantAnubandha' yaha nAma saMsArakA hai / vaha saMsArAtmaka anantAnubandha jinake hotA hai ve anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA, lobha haiN| ye cAroM hI kaSAya samyaktva aura cAritrake virodhaka haiM, kyoMki, ve samyaktva aura cAritra, ina donoMko ghAtanevAlI do prakArakI zaktise saMyukta hote haiM / zaMkA--yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-guruke upadezase aura yuktise jAnA jAtA hai ki anantAnubandhI kaSAyoMkI zakti do prakArakI hotI hai| __ zaMkA-anantAnubandhI kaSAyoMkI zakti do prakArakI hai, isa viSayameM kyA yukti hai ? samAdhAna--uparyukta zaMkAkA uttara kahate haiM- samyaktva aura cAritra, ina donoMko ghAta karanevAle ye anantAnubandhI krodhAdika na to darzanamohanIyasvarUpa mAne jA sakate haiM, kyoMki, samyaktvaprakRti, mithyAtva aura samyagmithyAtvake dvArA hI AvaraNa kiye jAnevAle samyagdarzanake AvaraNa karanemeM phalakA abhAva hai| aura na unheM cAritramohanIyasvarUpa bhI mAnA jA sakatA hai, kyoMki, apratyAkhyAnAvaraNa Adi kaSAyoMke dvArA AvaraNa kiye gaye cAritrake AvaraNa karanemeM phalakA abhAva hai| isaliye uparyukta prakArase ina anantAnubandhI krodhAdi kaSAyoMkA abhAva hI siddha hotA hai| kintu unakA abhAva hai nahIM, kyoMki, sUtrameM inakA astitva pAyA jAtA hai / isaliye ina anantAnubandhI krodhAdi kaSAyoMke udayase sAsAdana bhAvakI utpatti anyathA ho nahIM sakatI hai, 1 pratiSu * dasaNamohIya-' iti paatthH| Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 23.] cUliyAe pagaDisamukttiNe mohaNIya-uttarapayaDIo [43 aNNahANuvavattIdo siddhaM dasaNamohaNIyattaM carittamohaNIyattaM ca / Na cANatANubaMdhicaukavAcAro cAritte Nipphalo, apaJcakkhANAdiaNaMtodayapavAhakAraNassa NipphalattavirohA / pratyAkhyAnaM saMyamaH, na pratyAkhyAnamapratyAkhyAnamiti deshsNymH| paccakkhANassa abhAvo asaMjamo saMjamAsaMjamo vi; tattha asaMjamaM mottUNa apaccakkhANasaddo saMjamAsaMjame ceva vadi ti kadhaM Navvade ? aavrnnsddpogaado| Na ca kammehi asaMjamo Avarijjadi, cArittAvaraNassa kammassa acArittAvaraNattappasaMgAdo / pArisesAdo apaccakkhANasaddaTTho saMjamAsaMjamo ceya / athavA najIyamISadarthe varttate / tathA ca na pratyAkhyAnamityapratyAkhyAnaM saMyamAsaMyama iti siddham / na ca naJaH ISadarthe vRttirasiddhA, na raktA na zvetA yuvatinakhAH tAmrAH kuravakA ityatrAnyathA svavacanavirodhaprasaMgAd , anudarI kumArItyatra udarAbhAvataH kumAryoH maraNaprasaMgAcca / atropayogI zlokaH isa anyathAnupapattise unake darzanamohanIyatA aura cAritra-mohanIyatA, arthAt samyaktva aura cAritrako ghAta karanekI zaktikA honA, siddha hotA hai / tathA, cAritrameM anantAnubandhi-catuSkakA vyApAra niSphala bhI nahIM hai, kyoMki, apratyAkhyAnAdike ananta udayarUpa pravAhake kAraNabhUta anantAnuvandhI kaSAyake niSphalatvakA virodha hai| pratyAkhyAna saMyamako kahate hai / jo pratyAkhyAnarUpa nahIM hai, vaha apratyAkhyAna hai| isa prakAra 'apratyAkhyAna' yaha zabda dezasaMyamakA vAcaka hai| zaMkA-pratyAkhyAnakA abhAva asaMyama hai aura saMyamAsaMyama (dezasaMyama) bhI hai| unameM asaMyamako chor3akara apratyAkhyAna zabda kevala saMyamAsaMyamake arthameM hI rahatA hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-AvaraNa zabdake prayogase jAnA jAtA hai ki apratyAkhyAna zabda kevala saMyamAsaMyamake arthameM rahatA hai| karmoMke dvArA asaMyamakA AvaraNa to kiyA nahIM jAtA hai, anyathA cAritrAvaraNa karmake acAritrAvaraNatvakA prasaMga aajaaygaa| ataH pArizeSanyAyase apratyAkhyAna zabdakA artha saMyamAsaMyama hI hai / athavA najanya - pada ISat ( alpa ) arthameM vartamAna hai| isaliye jo pratyAkhyAna nahIM vaha apratyAkhyAna arthAt saMyamAsaMyama hai, yaha bAta siddha huii| naJ padakI ISat arthameM vRtti asiddha bhI nahIM hai, kyoMki, 'isa yuvatike nakha na lAla hai aura na sapheda hai, kintu, tAmra-varNavAle karavakake samAna haiN| isa prayoga meM anyathA svavacana virodhakA prasaMga prApta hogA. tathA 'anudarI kumArI' yahAM para udarake abhAvase kumArIke maraNakA prasaMga prApta hogaa| isa viSayameM yaha upayogI zloka hai 1 pratiSu ' vRtterasiddhA' iti paatthH| 2 pratiSu ' yuvatinakhA tAMtrAmaratrakAH ' maprato 'yuvatinakhatAMbAMkurakhakAH ' iti pAThaH / Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 23. pratiSedhayati samastaM prasaktamarthaM tu jagati nozabdaH / sa punastadavayave vA tasmAdarthAntare vA syAt // 8 // apratyAkhyAnaM sNymaasNymH| tamAvRNotIti aprtyaakhyaanaavrnniiym| taM cauvvihaM koha-mANa-mAyA-lohabheeNa / paccakkhANaM saMjamo mahavvayAI ti eyaTTho / paccakkhANamAvareMti tti paccakkhANAvaraNIyA koha-mANa maayaa-lohaa| samyak jvalatIti saMjvalanam / kimatra samyaktvam ? cAritreNa saha jvalanam / cArittamaviNAseMtA udayaM kuNaMti tti jaM uttaM hodi / cArittamaviNAseMtANaM saMjulaNANaM kadhaM cArittAvaraNattaM juJjade ? Na, saMjamamhi malamuvvAiya jahAkkhAdacArittuppattipaDibaMdhayANaM cArittAvaraNattAvirohA / te vi cattAri koha-mANa-mAyA-lohabhedeNa / kohAisu pAdekkaM saMjulaNasaddacA jagatmeM 'na' yaha zabda prasakta samasta arthakA to pratiSedha karatA hai / kintu vaha prasakta arthake avayava arthAt eka dezameM, athavA usase bhinna arthameM rahatA hai, arthAt usakA bodha karAtA hai // 8 // apratyAkhyAna saMyamAsaMyamakA nAma hai / usa apratyAkhyAnako jo AvaraNa karatA hai use apratyAkhyAnAvaraNIya kahate haiN| vaha krodha, mAna, mAyA aura lobhake bhedase cAra prakArakA hai| pratyAkhyAna, saMyama aura mahAvrata, ye tInoM eka arthavAle nAma haiN| pratyAkhyAnako jo AvaraNa karate haiM ve pratyAkhyAnAvaraNIya krodha, mAna, mAyA aura lobhakaSAya kahalAte haiM / jo samyak prakAra jalatA hai, use saMjvalana kaSAya kahate haiN| zaMkA-isa saMjvalana kaSAyameM samyakpanA kyA hai ? samAdhAna-cAritrake sAtha jalanA hI isakA samyakpanA hai| arthAt, cAritrako nahIM vinAza karate hue ye kaSAya udayako prApta hote haiM, yaha artha kahA gayA hai| zaMkA-cAritrako nahIM vinAza karanevAle saMjvalana kaSAyoMke cAritrAvaraNatA kaise bana sakatI hai? samAdhAna nahIM, kyoMki, ye saMjvalana kaSAya saMyamameM malako utpanna karake yathAkhyAta cAritrakI utpattike pratibaMdhaka hote haiM, isaliye inake cAritrAvaraNatA mAnane meM koI virodha nahIM hai| ye saMjvalana kaSAya bhI krodha, mAna, mAyA aura lobhake bhedase cAra prakArake haiM / 1 yadudayAddezaviratiM saMyamAsaMyamAkhyAmalpAmapi kartuM na zakroti, te dezapratyAkhyAnamAvRNvanto'pratyAkhyAnAvaraNAH krodhamAnamAyAlomAH |s. si.; ta. rA. vA. 8, 9. 2 yadudayAdviratiM kRtsnAM saMyamAkhyAM na zaknoti kartuM te kRtsnaM pratyAkhyAnamAvRNvantaH pratyAkhyAnAvaraNAH krodhamAnamAyalomAH |s. si.; ta. rA. vA. 8, 9. 3 samekIbhAve vartate / saMyamena sahAvasthAnAdekIbhUya Davalanti saMyamo vA jvalatyeSu satsvapIti saMjvalanAH krodhamAnamAyAlomAH / sa. si.; ta. rA. vA. 8, 9. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 24.] cUliyAe pagaDisamuktittaNe mohaNIya-uttarapayaDIo [45 raNaM kimaTuM ? paccakkhANApaccakkhANAvaraNaM va saMjalaNANaM baMdhodayAbhAvaM paDi paccAsattI Natthi tti jANAvaNahU~ / jaM taM NokasAyavedaNIyaM kammaM taM NavavihaM, itthivedaM purisavedaM NaqsayavedaM hassa-radi-aradi-soga-bhaya-dugaMchA cedi // 24 // ettha gosaddo desapaDisehao ghettavyo, aNNahA edesimakasAyattappasaMgAdo / zaMkA-krodhAdikoMmeM pratyeka padake sAtha saMjvalana zabdakA uccAraNa kisaliye kiyA gayA hai ? samAdhAna-pratyAkhyAnAvaraNa aura apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyoMke samAna saMjvalana kaSAyoMke baMdha aura udayake abhAvake prati pratyAsatti nahIM hai, isa bAtake batalAneke liye sUtrameM krodhAdi pratyeka padake sAtha saMjvalana zabdakA uccAraNa kiyA gayA hai / vizeSArtha-sUtrameM krodhAdi pratyeka padake sAtha saMjvalana zabdake uccAraNakA abhiprAya yaha hai ki jisa prakAra caturtha guNasthAnameM apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA aura lobha, ina cAroM kaSAyoMkI eka sAtha hI baMdha-vyucchitti aura eka sAtha hI . udaya-vyucchitti hotI hai; tathA jisa prakAra paMcama guNasthAnameM pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA aura lobha, ina cAroM kaSAyoMkI eka sAtha hI baMdha-vyucchitti aura eka sAtha hI udaya-vyacchitti hotI hai, usa prakArase navameM guNasthAnameM krodhAdi cAroM saMjvalana kaSAyoMkI eka sAtha na to baMdha vyucchitti hI hotI hai aura na udaya-vyucchitti hI / kintu pahale vahAMpara krodhasaMjvalanakI baMdhase vyucchitti hotI hai, punaH mAnasaMjvalanakI, punaH mAyA-saMjvalanakI, aura sabase antameM lobhasaMjvalanakI, baMdha-vyucchitti hotI hai / yahI krama inakI udaya-vyucchittikA bhI hai| vizeSatA kevala yaha hai ki sUkSmalobhasaMjvalana kaSAyakI udaya-vyucchitti dazaveM guNasthAnake antameM hotI hai / ataeva yaha siddha huA ki pratyAkhyAnAvaraNa aura apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyoMke samAna saMjvalana krodha, mAna, mAyA aura lobhakapAyakI, baMdha-vyucchitti aura udaya-vyucchittikI apekSA, pratyAsatti yA samAnatA nahIM hai| isI vibhinnatAke spaSTIkaraNake lie sUtrakArane sUtrameM krodhAdi pratyeka padake sAtha saMjvalana zabdakA prayoga kiyA hai| jo nokaSAyavedanIya karma hai vaha nau prakArakA hai--strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda, hAsya, rati, arati, zoka, bhaya aura jugupsA // 24 // yahAM para, arthAt nokaSAya zabdameM prayukta no zabda, ekadezakA pratiSedha karanevAlA grahaNa karanA cAhiye, anyathA ina strIvedAdi navoM kaSAyoMke akaSAyatAkA prasaMga prApta hogaa| 1ta. sU. 8, 9. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 24. hodu ce Na, akasAyANaM caarittaavrnnttvirohaa| ISatkaSAyo nokaSAya iti siddham / anopayogI zlokaH-- ( bhAvastatpariNAmo dvipratiSedhastadaikyagamanArthaH / no taddezavizeSapratiSedho'nyaH sva-parayogAt // 9 // kasAehiMto NokasAyANaM kadhaM thovattaM ? hidIhito aNubhAgado udayado ya / udayakAlo NokasAyANaM kasAehiMto bahuo uvalabbhadi ti NokasAehiMto kasAyANa thovattaM kiNNecchijjade ? Na, udayakAlamahallattaNeNa cArittaviNAsikasAehito tammala. phalakammANaM mahallattANuvavattIdo / stRNAti AcchAdayati doparAtmAnaM paraM ceti strI / purukarmaNi zete pramAdayatIti puruSaH / ) na pumAna strI npuNskH| edassa ahippAo zaMkA-hone do, kyA hAni hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, akaSAyoMke cAritrako AvaraNa karanekA virodha hai| isa prakAra ISat kaSAyako nokaSAya kahate haiM, yaha siddha huaa| isa viSayameM yaha upayogI zloka hai bhAva vastuke pariNAmako kahate haiN| do vAra pratiSedha usI vastukI ekatAkA jJAna karAtA hai / 'no' yaha zabda sva aura parake yogase vivakSita vastuke ekadezakA pratiSedhaka aura vidhAyaka hotA hai // 9 // zaMkA-kaSAyoMse nokaSAyoMke alpapanA kaise hai ? samAdhAna-sthitiyoMkI, anubhAgakI aura udayakI apekSA kaSAyose nokaSAyoMke alpatA pAI jAtI hai| zaMkA-nokaSAyoMkA udaya-kAla kaSAyoM kI apekSA bahuta pAyA jAtA hai, isaliye nokaSAyoMkI apekSA kaSAyoMke alpapanA kyoM nahIM mAna lete haiM ? __ samAdhAna-nahIM, kyoMki, udaya kAla kI adhikatA honese cAritra vinAzaka kaSAyoMkI apekSA cAritrameM malako utpanna karanerUpa phalavAle kA~ke mahattA nahIM bana sakatI hai| jo doSoMke dvArA apane Apako aura parako AcchAdita karatI hai use strI kahate haiN| jo mahAn karmoM meM zayana karatA hai, yA pramatta hotA hai use puruSa kahate hai / jo na puruSarUpa ho, aura na strIrUpa ho use napuMsaka kahate haiN| isa uparyukta kathanakA 1 kapratau ' kasAehito bahuo' iti pAThaH / 2 yadudayAtstraiNAn bhAvAn pratipadyate sa striivedH| sa. si. 8, 9. yasyodayAt straiNAn bhAvAn mArdavAsphuTatvaklaivyamadanAvezanetravibhramAsphAlanasukhapuMskAmAdIn pratipadyate sa striivedH| ta. rA. vA.8, 9. chAdayadi sayaM doseNa yado chAdadi paraM vi doseNa / chAdaNasIlA jamhA tamhA sA vagNiyA itthI / go. jI. 273. Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 24.] cUliyAe pagaDisamukttiNe mohaNIya-uttarapayaDIo [47 jesiM kammakkhaMdhANamudaeNa purusammi AkaMkhA uppajjai tesimitthivedo ti saNNA / jesimudaeNa maheliyAe uvari AkaMkhA uppajjai tesiM purisavedo tti saNNA' / jesimudaeNa iTTAvAgaggisAriccheNa dosu vi AkaMkhA uppajjai tesiM NauMsagavedo tti snnnnaa'| hasanaM haasH| jassa kammakkhaMdhassa udaeNa hastaNimitto jIvassa rAgo uppajjai, tassa kammakkhaMdhassa hasso tti saNNA', kAraNe kjjuvyaaraado| ramaNaM ratiH, ramyate anayA iti vA ratiH / jesiM kammakkhaMdhANamudaeNa dava-khetta-kAla-bhAvesu radI samuppajjai, tesiM radi ti saNNA / davya-khetta-kAla-bhAvesu jesimudaeNa jIvassa araI samuppajjai tesimaradi ti saNNA / zocanaM zokaH, zocayatIti vA zokaH / jesiM kammakkhaMdhANamudaeNa jIvassa sogo samuppajjai tesiM sogo tti saNNA / bhItirbhayam / jehiM kammakkhaMdhehiM udayamAgadehi jIvassa bhayamuppajjai tesiM bhayamidi saNNA', kAraNe abhiprAya yaha hai-jina karma-skandhoMke udayase puruSameM AkAMkSA utpanna hotI hai una karma-skandhoMkI 'strIveda' yaha saMjJA hai| jina karma-skandhoMke udayase strIke Upara AkAMkSA utpanna hotI hai unakI 'puruSaveda' yaha saMjJA hai| jina karma-skandhoMke udayase IToMke avAkI agnike samAna strI aura puruSa, ina donoM para bhI AkAMkSA utpanna hotI hai unakI 'napuMsaka veda' yaha saMjJA hai| haMsaneko hAsya kahate haiN| jisa karma-skandhake udayase jIvake hAsya-nimittaka rAga utpanna hotA hai usa karma-skandhakI kAraNameM kAryake upacArase 'hAsya' yaha saMjJA hai| ramaneko rati kahate haiM, athavA jisake dvArA jIva viSayoMmeM Asakta hokara ramatA hai use rati kahate haiN| jina karma-skandhoMke udayase dravya, kSetra, kAla aura bhAvoMmeM rAga-bhAva utpanna hotA hai, unakI ' rati ' yaha saMjJA hai / jina karma-skandhoMke udayase dravya, kSetra, kAla aura bhAvoMmeM jIvake aruci utpanna hotI hai unakI ' arati' yaha saMjJA hai / soca karaneko zoka kahate haiM / athavA jo viSAda utpanna karatA hai, use zoka kahate haiM / jina karma-skandhoMke udayase jIvake zoka utpanna hotA hai unakI 'zoka' yaha saMjJA hai| bhItiko bhaya kahate haiN| udayameM Aye hue jina karmaskandhoMke dvArA jIvake bhaya utpanna hotA hai unakI kAraNameM kAryake upacArase ' bhaya' ................. 1 yasyodayAtpauMsnAnbhAvAnAskandati sa puNvedH| sa. si.; ta. rA. vA. 8, 9. puruguNabhoge sede karodi loyammi puruguNaM kammaM / puruuttamo ya jamhA tamhA so vaNNio puriso / / go. jI. 272. 2 yadudayAnApuMsakAn bhAvAnupavrajati sa napuMsakavedaH / sa. si. ta.; rA. vA. 8, 9. NevitthI va pumaM NauMsao uhayaliMgavadirilo / iTAvamgisamANagavedaNagaruo kluscitto|| go. jI. 274. 3 yasyodayAddhAsyAvirbhAvastaddhAsyam / sa. si.; ta. rA. vA. 8, 9. 4 yadudayAdviSayAdiSvautsukyaM sA rtiH| sa. si.; ta. rA. vA. 8, 9. 5 aratista dvipriitaa| sa. si.; ta. rA. vA.8,9. 6 yadvipAkAcchocanaM sa zokaH / sa. si.; ta. rA. vA. 8, 9. 7 yadudayAdudvegastadbhayam / sa. si.; ta. rA vA. 8, 9. ............ Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-1, 25. kajjuvayArAdo / jugupsanaM jugupsA / jesi krammANamudaeNa duguMchA uppajjadi tesiM duguMchA idi snnnnaa'| edesi kammANamatthittaM kudo Navvade ? paccakkheNuvalaMbhamANaaNNANAdasaNAdikajjaNNahANuvavattIdo / Augassa kammassa cattAri payaDIo // 25 // edaM davaTThiyaNayasuttaM, sNghidaasesvisesttaado| kadhamedamhAdo savvatthAvagaI ? edamAdhArabhUdaM kAUNa edassa sayalatthapaduppAdayaAiriyAdo' / pajjavaTThiyaNayajaNANuggahaTTamuttarasuttaM bhaNadi NirayAU tirikkhAU maNussAU devAU cedi // 26 // jesiM kammakkhaMdhANamudaeNa jIvassa uddhagamaNasahAvassa Neraiyabhavammi avaTThANaM hodi tesiM NirayAuvamidi saNNA' / jesiM kammakkhaMdhANamudaeNa tirikkhabhavassa avaThThANaM yaha saMjJA hai| glAni honeko jugupsA kahate haiN| jina karmoMke udayase glAni utpanna hotI hai unakI 'jugupsA' yaha saMzA hai / zaMkA-ina kaukA astitva kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-pratyakSake dvArA pAye jAnevAle ajJAna, adarzana Adi kAryoMkI utpatti anyathA ho nahIM sakatI hai, isa anyathAnupapattise ukta karmokA astitva jAnA jAtA hai| ___ AyukarmakI cAra prakRtiyAM haiM // 25 // yaha saMgrahanayAzrita sUtra hai, kyoMki, apane bhItara samasta vizeSoMkA saMgraha karanevAlA hai| zaMkA-isa sUtrase sampUrNa arthokA zAna kaise hotA hai ? samAdhAna- isa sUtrako AdhArabhUta karake AgamAnukUla sabhI arthoke pratipAdana karanevAle AcArya se sampUrNa arthokA jJAna prApta hotA hai| aba paryAyArthika nayavAle jIvoMkA anugraha karaneke liye uttara sUtra kahate haiM narakAyu, tiyegAyu, manuSyAyu aura devAyu, ye AyukamekI cAra prakRtiyAM haiM // 26 // . jina karma skandhoMke udayase Urdhvagamana svabhAvavAle jIvakA nAraka-bhavameM avasthAna hotA hai, una karma-skandhoMkI narakAyu' yaha saMjJA hai| jina karma-skandhoMke udayase tiryaMca 1 yadudayAdAtmadoSasaMvaraNamanyadoSasyAdhAraNaM sA jugupsA / sa. si.; ta. rA. vA. 8, 9. 2 ta. sU. 8, 5. 3 pratiSu 'sayaatthapaduppAiyaAiriyAdo' iti paatthH| 4 ta. sU. 8, 10. 5 yadbhAvAbhAvayorjIvitamaraNaM tadAyuH / xxx narakeSu tIvrazItoSNavedaneSu yannimittaM dIrghajIvanaM tnnaarkaayuH| ta. rA. vA. ta, zlo. vA. 8, 10. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 27.] cUliyAe pagaDisamuktittaNe NAma-uttarapayaDIo [49 hodi tesiM tirikkhAuamidi saNNA' / evaM maNusa-devAuANaM pi vattavyaM / jadhA ghaDapaDa-thaMbhAdINaM pajjAyANamavaTThANaM vaisasiyamevaM NirayabhavAdipajjAyANaM pi vaisasie avaTThANe jAde ko doso ce Na, akAraNe avaTThANe saMte nniymvirohaado| deva-NeraiyANaM jahaNNamavaTThANaM dasavAsasahassANi, ukkassabhavAvaTThANaM tettIsaM sAgarovamANi / tirikkhamaNusANaM jahaNNamaMtomuhuttaM, ukkassaM tiNNi palidovamANi, eso Niyamo Na jujjade, poggalANaM va aNiyameNa avaTThANaM hoja / kadhaM puggalANamaNiyameNa avaTThANaM ? ega-vetiNNi samayAiM kAUNa ukkasseNa merupavvadAdisu aNAdi-apajjavasidasarUveNa sNhaannaavtttthaannuvlNbhaa| tamhA bhavAvaTThANeNa saheueNa hodavyaM, aNNahA sarIraMtaraM gayANaM pi NirayagadIe udayappasaMgAdo / NAmassa kammassa vAdAlIsaM piMDapayaDINAmAI // 27 // edassa saMgahaNayasuttassa attho jANiya vattavyo / bhavameM jIvakA avasthAna hotA hai una karma-skandhoMkI 'tiryagAyu' yaha saMzA hai| isI prakAra manuSyAyu aura devAyukA bhI svarUpa kahanA caahiye| zaMkA-jisa prakAra ghaTa, paTa aura stambha Adika paryAyoMkA avasthAna vainasika (svAbhAvika ) hotA hai, usI prakAra naraka-bhava Adi paryAyoMke bhI vainasika avasthAna honepara kyA doSa hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, akAraNa avasthAna mAnanepara niyamameM virodha AtA hai / arthAt, deva aura nArakoMkA jaghanya avasthAna daza hajAra varSa aura utkRSTa bhavasambandhI avasthAna tetIsa sAgaropama hai, tiryaMca aura manuSyoMkA jaghanya avasthAna antarmuhUrta aura utkRSTa avasthAna tIna palyopama hai; yaha niyama nahIM ghaTita hotA hai| aura isa niyamake abhAvameM pudgaloMke samAna aniyamase avasthAna prApta hogaa| zaMkA--pudgaloMkA aniyamase avasthAna kaise hai ? / samAdhAna-pudgaloMkA eka, do, tIna samayoMko Adi karake utkarSataH meruparvata AdimeM anAdi-anantasvarUpase eka hI AkArakA avasthAna pAyA jAtA hai| isaliye bhava-sambandhI avasthAnako sahetuka honA cAhiye, anyathA anya zarIrako gaye hue bhI jIvoMke narakagatike udayakA prasaMga prApta hogaa| nAma karmakI byAlIsa piMDaprakRtiyAM haiM // 27 // isa saMgrahanayAzrita sUtrakA artha jAna karake kahanA cAhiye / 1 kSutpipAsAzItoSNAdikRtopadravapracureSu tiryakSu yasyodayAdvasanaM taryagyonaM / ta.rA.vA.; ta. zlo. vA. 8,1.. 2 zArIramAnasasukhaduHkhabhUyiSTheSu manuSyeSu janmodayAt mnussyaayussH| zArIramAnasasukhaprAyeSu deveSu janmodayAta devAyuSaH / ta. rA. vA.; ta. zlo. vA. 8, 9. 3 ta. sU. 8,5. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-1, 28. ___ gadiNAmaM jAdiNAma sarIraNAma sarIrabaMdhaNaNAmaM sarIrasaMghAdaNAmaM sarIrasaMTThANaNAmaM sarIraaMgovaMgaNAmaM sarIrasaMghaDaNaNAmaM vaNNaNAmaM gaMdhaNAmaM rasaNAmaM phAsaNAmaM ANupuvINAmaM agurualahuvaNAmaM uvaghAdaNAmaM paraghAdaNAmaM ussAsaNAmaM AdAvaNAmaM ujjovaNAmaM vihAyagadiNAmaM tasaNAmaM thAvaraNAmaM bAdaraNAmaM suhumaNAmaM pajattaNAma apajattaNAmaM patteyasarIraNAmaM sAdhAraNasarIraNAma thiraNAmaM athiraNAmaM suhaNAmaM asuhaNAmaM subhagaNAmaM dUbhagaNAmaM sussaraNAmaM dussaraNAmaM AdejaNAmaM aNAdejaNAmaM jasakittiNAmaM ajasakittiNAmaM NimiNaNAmaM titthayaraNAmaM cedi // 28 // edassa suttassa attho vuccade- gatirbhavaH saMsAra ityrthH| yadi gatinAmakarma na syAt agatirjIvaH syAt / jamhi jIvabhAve AukammAdo laddhAvaTThANe saMte sarIrAdiyAI kammAimudayaM gacchaMti so bhAvo jassa poggalakkhaMdhassa micchattAdikAraNehi pattassa kammabhAvassa udayAdo hodi tassa kammakkhaMdhassa gati tti saNNA / gatinAma, jAtinAma, zarIranAma, zarIrabaMdhananAma, zarIrasaMghAtanAma, zarIrasaMsthAnanAma, zarIra-aMgopAMganAma, zarIrasaMhanananAma, varNanAma, gaMdhanAma, rasanAma, sparzanAma, AnupUrvInAma, agurulaghunAma, upaghAtanAma, paraghAtanAma, ucchvAsanAma, AtApanAma, udyotanAma, vihAyogatinAma, sanAma, sthAvaranAma, bAdaranAma, sUkSmanAma, paryAptanAma, aparyAptanAma, pratyekazarIranAma, sAdhAraNazarIranAma, sthiranAma, asthiranAma, zubhanAma, azubhanAma, subhaganAma, durbhaganAma, susvaranAma, duHsvaranAma, AdeyanAma, anAdeyanAma, yazaHkIrtinAma, ayaza-kIrtinAma, nirmANanAma aura tIrthakaranAma, ye nAmakarmakI byAlIsa piMDaprakRtiyAM haiM // 28 // isa sUtrakA artha kahate haiM- gati yaha nAma bhava arthAt saMsArakA hai| yadi gatinAmakarma na ho,to jIva gatirahita ho jaay| jisa jIva-bhAvameM Ayukarmase avasthAnake prApta karanepara zarIra Adi karma udayako prApta hote haiM vaha bhAva mithyAtva Adi kAraNoMke dvArA karmabhAvako prApta jisa pudgala-skandhake udayase utpanna hotA hai, usa karma-skandhakI 'gati' yaha saMjJA hai| 1 ta. sU. 8, 11. 2 yadudayAdAtmA bhavAntaraM gacchati sA gatiH / / sa. si.; ta. rA. vA.; ta. zlo 8, 11. Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 28.] jUliyAe pagaDisamuktittaNe NAma-uttarapayaDIo (51 jAtirjIvAnAM sadRzapariNAmaH' / yadi jAtinAmakarma na syAt matkuNA matkuNaiH, vRzcikA vRzcikaiH, pipIlikAH pipIlikAbhiH, brIhayo brIhibhiH, zAlayaH zAlibhiH samAnA na jAyeran / dRzyate ca sAdRzyam / tado jatto kammakkhaMdhAdo jIvANaM bhUo sarisattamuppajjade, so kammakkhaMdho kAraNe kajjubayArAdo jAdi tti bhaNNade / jadi pAriNAmio sarisapariNAmo Nasthi to sarisapariNAmakajjaNNahANuvavattIdo takkAraNakammassa atthittaM sijjhejja / kiMtu gaMgAvAluvAdisu pAriNAmio sarisapariNAmo uvalabbhade, tado aNeyaMtiyAdo sarisapariNAmo appaNo kAraNIbhUdakammarasa atthittaM Na sAhedi ti ? Na esa doso, gaMgavAluANaM puDhavikAiyaNAmakammodaeNa srisprinnaamttbbhuvgmaado| paramANusu sarisapariNAmo pAriNAmio upalabbhadi, tado heU aNeyaMtio tti Na sakkijjade vottuM, sAhaNadosesu aNeyaMtiyassa abhAvA / aNNahANuvavattiviraheNa sAhaNassa okkhattaM jAyade, Na aNNahA, avyavasthAdo / Na ca ettha aNNahANuvavattI patthi, uvalaMbhAdo / kiM ca jadi jIvapaDiggahidapoggalakkhaMdhasarisapariNAmo jIvoMke sadRza pariNAmako jAti kahate haiN| yadi jAtinAmakarma na ho, to khaTamala khaTamaloMke sAtha, biccha bicchuoke sAtha, cIMTiyAM cITiyoMke sAtha, dhAnya dhAnyake sAtha aura zAli zAlike sAtha samAna na hogI kintu ina sabameM paraspara sadRzatA dikhAI detI hai / isaliye jisa karma-skandhase jIvoMke atyanta sadRzatA utpanna hotI hai vaha karma-skandha kAraNameM kAryake upacArase 'jAti' isa nAmavAlA kahalAtA hai| zaMkA-yadi pAriNAmika sadRza pariNAma nahIM hai, to sadRza pariNAmarUpa kArya utpanna ho nahIM sakatA, isa anyathAnupapattise usake kAraNabhUta karmakA astitva bhale hI siddha hove| kintu gaMgA nadIkI vAlukA AdimeM pAriNAmika sadRza pariNAma pAyA jAtA hai, isaliye hetuke anaikAntika honese sadRza pariNAma apane kAraNIbhUta karmake astitvako nahIM siddha karatA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, gaMgAnadIkI vAlukAke pRthivIkAyika nAmakarmake udayase sadRza-pariNAmatA mAnI gaI hai / paramANuoMmeM sadRza pariNAma svAbhAvika pAyA jAtA hai, isaliye uparyukta hetu anaikAntika hai, aisA bhI nahIM kaha sakate, kyoMki, hetu sambandhI doSoMmeM anaikAntika nAmake doSakA abhAva hai / anyathAnupapattike abhAvase sAdhanake avakSiptatA prApta hotI hai, anya prakArase nahIM; kyoMki, anya prakArase mAnanepara avyavasthA utpanna hotI hai / yahAM para anyathAnupapatti na ho, yaha bAta nahIM hai, kyoMki, yahAM vaha pAI jAtI hai| dUsarI bAta yaha hai, ki yadi jIvake 1 tAsu narakAdigatipvavyabhicAriNA sAdRzyenaikIkRto'rthAtmA jAtiH / sa. si.; ta. rA. vA., ta. zlo. vA. 8, 11. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-1, 28. pAriNAmio va atthi, to heU aNeyaMtio hojja / Na ca evaM, tahANuvalaMbhA / jadi jIvANaM sarisapariNAmo kammAyatto Na ho, to cauriMdiyA haya-hatthi-vaya-vaggha chavalAdisaMThANA hojja, paMciMdiyA vi bhamara- makkuNa - salahiMdagova- khullakkha- rukkha saMThANAhojja / Na cevamaNuvalaMbhA, paDiNiyadasarisapariNAmesu avaTThidarukkhAdINamuvalaMbhA ca / tado Na pAriNAmio jIvANaM sarisapariNAmo tti siddhaM / jassa kammassa udaeNa AhAravaggaNAe poggalakkhaMdhA tejA - kammaiyavaggaNapoggalakkhadhA ca sarIrajoggapariNAmehi pariNadA saMtA jIveNa saMbajjhati tassa kammakkhaMdhassa sarIramidi saNNA' / jadi sarIraNAma kammaM jIvassa Na hojja, to tassa asarIrattaM pasajjade | asarIrattAdo amuttassa Na kammANi vimutta-muttANaM poggalappANaM saMbaMdhAbhAvAdo / hodu ceNa savvajIvANaM siddhasamANattAvattado saMsArAbhAvapyasaMgA / sarIramAgayANaM poggalakkhaMdhANaM jIvasaMbaddhANaM jehi poggalehi jIvasaMbaddhehi pattodarahi dvArA grahaNa kiye gaye pudgala-skandhoMkA sadRza pariNAma pAriNAmika bhI ho, to hetu anaikAntika hove ? kintu aisA nahIM hai, kyoMki, usa prakArakA anupalambha hai / yadi jIvoMkA sadRza pariNAma karmake AdhIna na hove, to caturindriya jIva ghor3A, hAthI, bher3iyA, bAgha aura chavalla Adike AkAravAle ho jAyeMge / tathA paMcendriya jIva bhI bhramara, matkuNa, zalabha, indragopa, kSullaka, akSa aura vRkSa Adi ke AkAravAle ho jAyeMge / kintu isa prakAra haiM nahIM, kyoMki, isa prakArake ve pAye nahIM jAte; tathA pratiniyata sadRza pariNAmoMmeM avasthita vRkSa Adi pAye jAte haiM / isaliye jIvoMkA sadRza pariNAma pAriNAmika nahIM hai, yaha siddha huA / jisa karmake udayase AhAravargaNAke pula-skandha tathA taijasa aura kArmaNavargaNAke pudgala-skandha zarIrayogya pariNAmoMke dvArA pariNata hote hue jIvake sAtha sambaddha hote haiM usa karma-skandhakI 'zarIra' yaha saMjJA hai / yadi zarIranAmakarma jIvake na ho, to jIvake azarIratAkA prasaMga AtA hai / zarIra rahita honese amUrta AtmAke karmoMkA honA bhI saMbhava nahIM hai, kyoMki, mUrta pula aura amUrta AtmAke sambandha honekA abhAva hai / zaMkA-amUrta AtmA aura mUrta pula, ina donoMkA yadi sambandha nahIM ho sakatA, to na hove, kyA hAni hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, vaisA mAnane para sabhI saMsArI jIvoMke siddhoMke samAna honekI Apattise saMsArake abhAvakA prasaMga prApta hogA / zarIra ke liye Aye hue, jIva-sambaddha pugala skandhoMkA jina jIva-sambaddha aura 1 yadudayAdAtmanaH zarIranirvRtistaccharIranAma / sa. si. sa. rA. vA. ta. zlo. vA. 8, 11. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ....... 1, 9-1, 28.] cUliyAe pagaDisamukttiNe NAma-uttarayayaDIo [53 paropparaM baMdho kIrai tesiM poggalakkhaMdhANaM sarIrabaMdhaNasaNNA', kAraNe kajjuvayArAdo, kattAraNidesAdo vA / jai sarIrabaMdhaNaNAmakammaM jIvassa Na hojja, to vAluvAkayapurisasarIraM va sarIraM hojja, paramANUNamaNNoNNe baMdhAbhAvA / jehi kammakkhaMdhehi udayaM pattehi baMdhaNaNAmakammodaeNa baMdhamAgayANaM sarIrapoggalakkhaMdhANaM mahattaM kIrade tesiM sarIrasaMghAdasaNNA' / jadi sarIrasaMghAdaNAmakammaM jIvassa Na hojja, to tilamoao vva abuTThasarIro jIvo hojja / Na cevaM, tahANuvalaMbhA / jesiM kammakkhaMdhANamudaeNa jAikammodayaparataMteNa sarIrassa saMThANaM kIrade taM sarIrasaMThANaM NAma / sarIrasaMThANaNAmakammA. bhAve jIvasarIramasaMThANaM hojja / hodu ce Na, saMThANAbhAve sarIrassAbhAvappasaMgAdo / Na ca Niruheu sarIrasaMThANaM, Niruheuassa saMThANassa jAIsu NiyamavirohA / Na ca udaya prApta pudgaloMke sAtha paraspara baMdha kiyA jAtA hai una pudgala skandhoMkI 'zarIrabaMdhana' yaha saMjJA kAraNameM kAryake upacArase, athavA kartR-nirdezase hai| yadi zarIrabaMdhananAmakarma jIvake na ho, to vAlukA dvArA banAye gaye puruSa-zarIra (putalA) ke samAna jIvakA zarIra hogA, kyoMki, paramANuoMkA parasparameM baMdha nahIM hai / udayako prApta jina karmaskadhoMke dvArA baMdhananAmakarmake udayase baMdhake liye Aye huye zarIra-sambandhI pudgalaskandhoMkA mRSTatva, arthAt chidra-rahita saMzleSa, kiyA jAtA hai, una pudgala-skaMdhoMkI 'zarIrasaMghAta' yaha saMjJA hai| yadi zarIrasaMghAtanAmakarma jIvake na ho, to tilake modakake samAna apuSTa zarIravAlA jIva ho jaave| kintu aisA hai nahIM, kyoMki, tilake modakake samAna saMzleSa-rahita paramANuoMvAlA zarIra pAyA nahIM jAtA / jAtinAmakarmake udayase paratantra jina karma skaMdhoMke udayase zarIrakA AkAra banatA hai vaha zarIrasaMsthAnanAmakarma hai| zarIrasaMsthAnanAmakarmake abhAvameM jIvakA zarIra AkRtirahita ho jaaygaa| __zaMkA -zarIrasaMsthAnanAmakarmake abhAva mAnanepara yadi jIvakA zarIra AkRtirahita hotA hai, to hone do ? samAdhAna - nahIM, kyoMki, saMsthAnake abhAva mAnanepara zarIrake abhAvakA prasaMga AtA hai| aura zarIrasaMsthAna nirhetuka mAnA nahIM jA sakatA, kyoMki, dvIndriya Adi jAtiyoM meM nirhetuka saMsthAnake niyamakA virodha hai / tathA jAtiyoMmeM saMsthAnakA niyama 1 zarIranAmakarmodayavazAnupAttAnAM pudgalAnAmanyonyapradezasaMzleSaNaM yato bhavati taddhandhamanAma / sa. si. ta. rA. vA. ta. zlo. vA. 8, 11. 2 yadudayAdIdArikAdizarIrANAM vivaravirahitAnyo'myapradezAnupravezena ekatvApAdanaM bhavati tatsaMghAtanAma / sa. si. 8, 11. avivarabhAvenaikatvakaraNaM saMghAtanAmakarma / ta. rA. vA.; ta. lo. vA. 8, 11. 3 yadudayAdIdArikAdizarIrAkRtinicirbhavati tatsaMsthAnanAma / sa si.; ta.rA.vA.ta. zlo.vA.8, 11. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 28. Niyamo asiddho, haya-hatthi-hariNesu saMThANaNiyamuvalaMbhA / tado siddha jIvasarIrasaMThANaM sheuamidi| jassa kammakkhaMdhassudaeNa sarIrassaMgovaMgaNipphattI hojja tassa kammakkhaMdhassa sarIraMgovaMga NAma / edassa kammassAbhAve aTuMgANamuvaMgANaM ca abhAvo hojja / Na caivaM, tahANuvalaMbhA / etthuvaujjatI gAhA NalayA bAhU~ a tahA NiyaMtra puTThI uro ya sIsaM ca / aTTeva du aMgAI dehaNNAI uvNgaaii|| 10 // zirasi tAvadupAMgAni mUrddha-karoTi-mastaka-lalATa-zaMkha-bhrU-karNa-nAsikA-nayanAkSikUTa-hanu-kapola uttarAdharoSTha-sRkvaNI-tAlu-jihAdIni / jassa kammassa udaeNa sarIre haDDa-saMdhINaM NipphattI hojja, tassa kammassa saMghaDaNamidi saNNA / edassa kammassa abhAve sarIramasaMghaDaNaM hojja devasarIraM vA / hodu ce Na, tirikkha-maNusasarIresu hddddklaauvlNbhaa| asiddha bhI nahIM hai, kyoMki, ghor3A, hAthI aura hariNoM meM saMsthAnakA niyama pAyA jAtA hai / isaliye yaha siddha huA ki jIvake zarIrakA saMsthAna sahetuka hai| jisa karma-skaMdhake udayase zarIrake aMga aura upAMgoMkI, niSpatti hotI hai usa karma-skandhakA zarIrAMgopAMga' yaha nAma hai| isa nAmakarmake nahIM mAnanepara AThoM aMgoMkA aura upAMgoMkA abhAva ho jAyagA / kintu aisA hai nahIM, kyoMki, aMga aura upAMgoMkA abhAva pAyA nahIM jAtA hai / isa viSayameM yaha upayogI gAthA hai zarIrameM do paira, do hAtha, nitamba (kamarake pIchekA bhAga), pITha, hRdaya aura mastaka, ye ATha aMga hote haiM / inake sivAya anya (nAka, kAna, AMkha ityAdi) upAMga hote haiM // 10 // zirameM mUrdhA, kapAla, mastaka, lalATa, zaMkha, bhoha, kAna, nAka, AMkha, akSikUTa, hanu, (ur3I) kapola, Upara aura nIceke oSTha, sRkvaNI (cApa), tAlu aura jIbha Adi upAMga hote haiN| jisa karmake udayase zarIra meM haDDI aura usakI saMdhiyoM arthAt saMyoga sthAnoMkI niSpatti hotI hai, usa karmakI 'saMhanana' yaha saMjJA hai| isa karmake abhAvameM zarIra devoMke zarIrake samAna saMhanana-rahita ho jaaygaa| zaMkA-yadi saMhananakarmake abhAvameM zarIra deva-zarIrake samAna saMhanana rahita hotA hai, to hone do, kyA hAni hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, tiryaMca aura manuSyake zarIroMmeM hAr3oMkA samUha pAyA jAtA hai| 1 yadudayAdaMgopAMgavivekastadaMgopAMganAma / sa. si.; te. rA.vA. ta. zlo. vA. 8,11. 2 go. ka. 28. paraMtu tatra caturthacaraNe 'dehe sesA ubaMgAI' iti paatthH| 3 yasyodayAdasthibandhanavizeSo bhavati tatsaMhanananAma | sa. si.; ta. rA. vA. ta. zlo. vA. 8, 11. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 28.] cUliyAe pagaDisamukttiNe NAma-uttarayaDIo jassa kammassa udaeNa jIvasarIre vaNNaNipphattI hodi, tassa kammakkhaMdhassa vaNNasaNNA' / edassa kammassAbhAve aNiyadavaNNaM sarIraM hojja / Na ca evaM, bhamara-kalayaMThI-haMsa-balAyAdisu suNiyadavaNNuvalaMbhA / Na ca Niruheue Niyamo hodi, virohAdo / jassa kammakkhaMdhassa udaeNa jIvasarIre jAdipaDiNiyado gaMdho uppajjadi tassa kammakkhaMdhassa gaMdhasaNNA', kAraNe kjjuvyaaraado| jadi gaMdhaNAmakammaM Na hojja, to jIvasarIragaMdho aNiyado hojja / hodu ce Na, hatthi-vagdhAdisu nniydgNdhuvlNbhaado| jassa kammakkhaMdhassa udaeNa jIvasarIre jAdipaDiNiyado tittAdiraso hojja tassa kammakkhaMdhassa rasasaNNA / edassa kammassAbhAve jIvasarIre jAipaDiNiyadaraso Na hojja / Na ca evaM, NibaMba-jaMbIrAdisu nniydrsssuvlNbhaado| jassa kammakkhaMdhassa udaeNa jIvasarIre jAipaDiNiyado pAso uppajjadi tassa kammakkhaMdhassa pAsasaNNA, jisa karmake udayase jIvake zarIrameM varNakI utpatti hotI hai, usa karma-skaMdhakI 'varNa' yaha saMjJA hai| isa karmake abhAvameM aniyata varNavAlA zarIra ho jaaygaa| kintu aisA dekhA nahIM jAtA, kyoMki, bhauMrA, koIla, haMsa aura bagulA AdimeM sunizcita varNa pAye jAte haiN| parantu jo kArya nirhetuka hotA hai, usameM koI niyama nahIM hotA hai, kyoMki, nirhetuka kAryameM niyamake mAnanekA virodha hai| jisa karma-skandhake udayase jIvake zarIrameM jAtike prati niyata gandha utpanna hotA hai, usa karma-skandhakI 'gandha' yaha saMjJA kAraNameM kAryake upacArase kI gaI hai| yadi gandhanAmakarma na ho, to jIvake zarIrakI gandha aniyata ho jaaygii| zaMkA-yadi gandhanAmakarmake abhAvameM jIvake zarIrakI gandha aniyata hotI hai, to hone do, kyA hAni hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki hAthI aura vAgha AdimeM niyata gandha pAI jAtI hai| jisa karmaskandhake udayase jIvake zarIrameM jAtike prati niyata tikta Adi rasa utpanna ho, usa karma-skandhakI 'rasa' yaha saMjJA hai / isa karmake abhAvameM jIvake zarIrameM jAti-pratiniyata rasa nahIM hogA / kintu aisA hai nahIM, kyoMki, nIma, Ama, aura nIba AdimeM niyata rasa pAyA jAtA hai / jisa karma-skandhake udayase jIvake zarIrameM jAtipratiniyata sparza utpanna hotA hai, usa karma-skandhakI kAraNameM kAryake upacArase 'sparza' 1 yadvetuko varNavibhAgastadvarNanAma / sa. si.; ta. rA. vA. 8, 11. 2 yadudayaprabhavo gaMdhastadgandhanAma / sa. si ; ta rA. vA. 8, 11. 3 yannimitto rasavikalpastadasanAma / sa. si; ta. rA. vA. 8, 11. 4 yasyodayAtsparzaprAdurbhAvastatsparzanAma / sa, si.ta. rA. vA. 8,11. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-1, 28. kAraNe kajjubayArAdo (jadi pAsaNAmakammaM Na hojja to jIvasarIramaNiyadapAsaM hojja / Naca evaM sapupphaphalakamalaNAlA disu NiyadaphA suvalaMbhAdo / pucvuttarasarIrANamaMtare egado tiNi samae vaTTamANajIvassa jassa kammassa udaeNa jIvapadesANaM visiDo saMThANaviseso hodi, tassa ANupucci tti saNNA / saMThANaNAmakammAdo saMThANaM hoditi ANupuntripariyappaNA NiratthiyA ceNa, tassa sarIragahidapaDhamasamayAdo uvari udayamAgacchamANassa viggahakAle udayAbhAvA / jadi ANupuvvikammaM Na hoja to viggahakAle aNiyadasaMThANo jIvo hojja / Na ca evaM, jAdipaDiNiyadasaMThANassa tatthuvalaM bhAdo / puccasarIraM chaDDiya sarIraMtaramaghettUNa vidajIvassa icchidagadigamaNaM kudo hodi ! ANupuccIdo / vihAyagadIdo kiNNa hodi ? Na, tassa tinhaM sarIrANamudaeNa viNA udayAbhAvA / yaha saMjJA hai / yadi sparzanAmakarma na ho, to jIvakA zarIra aniyata sparzavAlA hogA / kintu aisA hai nahIM, kyoMki, kamalake svapuSpa, phala aura kamala-nAla Adi meM niyata sparza pAyA jAtA hai| pUrva aura uttara zarIroMke antarAlavarttI eka, do aura tIna samaya meM vartamAna jIvake jisa karmake udayase jIva-pradezoMkA viziSTa AkAra-vizeSa hotA hai, usa karmakI 'AnupUrvI ' yaha saMjJA hai / zaMkA - saMsthAnanAmakarmase AkAra- vizeSa utpanna hotA hai, isalie AnupUrvIkI parikalpanA nirarthaka hai ? - samAdhAna - nahIM, kyoMki, zarIra grahaNa karaneke prathama samayase Upara udayameM AnevAle usa saMsthAnanAmakarmakA vigrahagatike kAlameM udayakA abhAva pAyA jAtA hai / yadi AnupUrvI nAmakarma na ho, to vigrahagatike kAlameM jIva aniyata saMsthAnavAlA ho jAyagA, kintu aisA hai nahIM, kyoMki, jAti-pratiniyata saMsthAna vigraha - kAlameM pAyA jAtA hai / zaMkA- pUrva zarIrako chor3akara dUsare zarIrako nahIM grahaNa karake sthita jIvakA icchita gati meM gamana kisa karmase hotA hai ? samAdhAna - AnupUrvI nAmakarmase icchita gatimeM gamana hotA hai / zaMkA- vihAyogatinAmakarmase icchita gatimeM gamana kyoM nahIM hotA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, vihAyogatinAmakarmakA audArikAdi tInoM zarIroMke udayake vinA udaya nahIM hotA hai / 1 pUrvazarIrAkArAvinAzo yasyodayAdbhavati tadAnupUrvyanAma sa. si. ta. rA. vA : ta. lo. vA. 8, 11. 2 nanu ca tannirmANanAmakarmasAdhyaM phalaM nAnupUrvyanAmodayakRtaM ? naiSa doSaH, pUrvAyurucchedasamakAla eva pUrvazarIranivRttau nirmANanAmodayo nivartata / tasminnivRtte'STavidhakarma taijasakArmaNazarIrasaMbaMdhina AtmanaH pUrvazarIrasaMsthAnAvinAzakAraNamAnupUrvyanAmodayamupaiti / tasya kAlo vigrahagatau jaghanyenaikaH samayaH, utkarSeNa trayaH samayAH / Rjugatau tu pUrvazarIrAkAravinAze sati uttarazarIrayogyapudgalagrahaNAnnamaNinAma karmodayavyApAraH / ta. rA. vA. 8, 11. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 28. ] cUliyAe pagaDisamukkittaNe NAma - uttarapayaDIo [ 57 ANuputrI ThANahi vAvadA kadhaM gamaNaheU hodi tti ce Na, tisse dosu vikajje vAvAre virohAbhAvA / acattasarIrassa jIvassa viggahagaIe ujjugaIe cA jaMgamaNaM taM kassa phalaM ? Na, tassa puvvakhettapariccAyAbhAveNa gamaNAbhAvA / jIvapadesANaM jo pasaro soNa NikkAraNo, tassa AuasaMtaphalattAdo / vaNNa-gaMdharasa- phAsakammANaM vaNNa-gaMdha-rasa-pAsA sakAraNA NikAraNA vA / paDhamapakkhe aNavatthA / vokamavaNNa-gaMdha-rasa- phAsA viNikAraNA hoMtu, visesAbhAvA / ettha parihAro uccade - Na paDhame pakkhe uttadoso, aNanbhuvagamAdo / Na vidiyapakkhadoso vi, kAladavyaM va dussahAvattAdo edesimubhayattha vAvAravirohAbhAvA / zaMkA- AkAra- vizeSako banAye rakhane meM vyApAra karanevAlI AnupUrvI icchita gati meM gamanakA kAraNa kaise hotI hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, AnupUrvIkA donoM bhI kAryoMke vyApAra meM virodhakA abhAva hai / arthAt vigrahagati meM AkAra- vizeSako banAye rakhanA aura icchita-gatimeM gamana karAnA, ye donoM hI AnupUrvI nAmakarmake kArya haiN| zaMkA- pUrva zarIra ko na chor3ate hue jIvake vigrahagatimeM, athavA RjugatimeM jo gamana hotA hai, vaha kisa karmakA phala hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, pUrvazarIrako nahIM chor3anevAle usa jIvake pUrva kSetrake parityAgake abhAva se gamanakA abhAva hai| pUrva zarIrako nahIM chor3ane para bhI jIva- pradezoMkA jo prasAra hotA hai vaha niSkAraNa nahIM haiM, kyoMki, vaha AgAmI bhavasambandhI Ayukarmake sakA phala hai / zaMkA- varNa, gandha, rasa aura sparza nAmakamoMke varNa, gandha, rasa, aura sparza sakAraNa hote haiM, yA niSkAraNa / prathama pakSameM anavasthA doSa AtA hai / dvitIya pakSake mAnane para zeSa nokamauke varNa, gandha, rasa aura sparza bhI niSkAraNa honA cAhie, kyoMki, donoM meM koI bheda nahIM hai ? samAdhAna - yahAM para ukta zaMkAkA parihAra kahate haiM- prathama pakSameM kahA gayA anavasthA doSa to prApta nahIM hotA hai, kyoMki, vaisA mAnA nahIM gayA hai / na dvitIya pakSameM diyA gayA doSa bhI prApta hotA hai, kyoMki, kAladravyake samAna dvisvabhAvI honese ina varNAdikake ubhayatra vyApAra karanemeM koI virodha nahIM hai / vizeSArtha - jisa prakAra kAladravya apane Apake parivartana aura anya dravyoMke parivartanakA kAraNa hotA hai, usI prakAra varNAdika nAmakarma bhI apane varNAdikake tathA apane se bhinna parapuloMke varNAdikake kAraNa hote haiM / isIlie inako kAladravyake samAna dvisvabhAvI kahA hai / Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-1, 28. aNaMtANaMtehi poggalehi AUriyassa jIvassa jehi kammakkhaMdhehiMto agurualahuataM hodi, simagurualahuaM ti saNNA, kAraNe kajjuvayArAdo / jadi agurualahuvakammaM jIvassa Na hojja, to jIvo lohagolao vva garuao, akkatUlaM va haluo vA hoja / Naca evaM aNuvalaMbhAdo / aguruvalahuattaM NAma jIvassa sAhAviyamatthi ce Na, saMsArAvatthAe kammaparataMtammi tassAbhAvA / Na ca sahAvaviNAse jIvassa viNAso, lakkhaNaviNAse lakkhaviNAsassa pAiyattAdo | Na ca NANa- daMsaNe muccA jIvassa agurulahuattaM lakkhaNaM, tassa AyAsAdIsu vi uvalaMbhA / kiMca Na ettha jIvassa agurulahuttaM kammeNa kIraha, kiMtu jIvamhi bhario jo poggalakkhaMdho, so jassa kammassa udaNa jIvassa garuo haluvo vA tti NAvaDai tamaguruvalahuaM / teNa Na ettha jIvavisayaagurulahuvattassa gahaNaM / 58 ] anantAnanta puloMse bharapUra jIvake jina karma skaMdhoMke dvArA agurulaghupanA hotA hai, una pudgala - skandhoMkI ' agurulaghu ' yaha saMjJA kAraNameM kAryake upacAra se kI gaI hai| yadi jIvake agurulaghukarma na ho, to yA to jIva loheke goleke samAna bhArI ho jAyagA, athavA Akake tUla (ruI) samAna halakA ho jAyagA / kintu aisA hai nahIM, kyoMki, vaisA pAyA nahIM jAtA hai / zaMkA- agurulaghutva to jIvakA svAbhAvika guNa hai, ( phira use yahAM karmaprakRtiyoM meM kyoM ginAyA ) ? samAdhAna-- nahIM, kyoMki, saMsAra avasthAmai karma-parataMtra jIvameM usa svAbhAvika agurulaghu guNakA abhAva hai / yadi kahA jAya ki svabhAvakA vinAza mAnanepara jIvakA vinAza prApta hotA hai, kyoMki, lakSaNake vinAza honepara lakSyakA vinAza hotA hai, aisA nyAya hai, so bhI yahAM yaha bAta nahIM hai, arthAt agurulaghunAmakarmake vinAza ho jAne para bhI jIvakA vinAza nahIM hotA hai, kyoMki, jJAna aura darzanako chor3akara agurulaghutva jIvakA lakSaNa nahIM hai, cUMki vaha AkAza Adi anya dravyoMmeM bhI pAyA jAtA hai| dUsarI bAta yaha hai ki yahAM jIvakA agurulaghutva karmake dvArA nahIM kiyA jAtA hai, kintu jIvameM bharA huA jo pudgala-skandha hai, vaha jisa karmake udayase jIvake bhArI yA halakA nahIM hotA hai, vaha agurulaghu yahAM vivakSita hai / ataeva yahAM para jIva-viSayaka agurulaghutvakA grahaNa nahIM karanA cAhie / 1 yasyodayAdayaHpiNDavad gurutvAnnAdhaH patati, na cArkatUlavaghutvAdUrdhvaM gacchati tadagurulaghunAma / sa. si.; ta. rA. vA. 8, 11. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 28. ] cUliyAe pagaDisamuttiNe nAma* uttarapayaDIo [ 59 upetya ghAta upaghAtaH AtmaghAta ityarthaH / jaM kammaM jIvapIDAheuavayave kuNadi, jIvapIDA hedudavvANi vA visAsi-pAsAdINi jIvassa Dhoedi taM uvaghAdaM NAma / ke jIvapIDAkAryavayavA iti cenmahAzRGga - lambastana- tuMdodarAdayaH / jadi uvaghAdaNAmakammaM jIvassa Na hojja, to sarIrAdo vAda- pitta-bhadUsidAdo tara pIDA hojja / Na ca evaM, aNuvalaMbhAdo / jIvassa dukkhuppAyaNe asAdAvedaNIsa vAvAro ce, hodu tassa tattha vAvAro, kiMtu uvadhAdakammaM pi tassa sahakArikAraNaM hodi, tdudynnimittpoggldvtrsNpaadnnaado| pareSAM ghAtaH paraghAtaH / jassa kammassa udaeNa paraghAdahedU sarIre poggalA NiSphajjaiti taM kammaM paraghAdaM NAma / taM jahAsappadADhA visaM vicchiyapuMche paraduHkhahe upoggalocao, sIha-vagghacchabalAdisu Naha-daMtA, siMgivacchaNAhIdhattUrAdao ca paraghA duppAyayA / ) svayaM prApta honevAle ghAtako upaghAta arthAt AtmaghAta kahate haiM / jo karma avayavoMko jIvakI pIr3AkA kAraNa banA detA hai, athavA viSa, khaDga, pAza Adi jIvapIr3Ake kAraNasvarUpa dravyoMko jIvake lie DhotA hai, arthAt lAkara saMyukta karatA hai, vaha upaghAta nAmakarma kahalAtA hai / zaMkA - jIvako pIr3A karanevAle avayava kauna kauna haiM ? samAdhAna - mahAbhuMga ( bAraha siMgAke samAna bar3e sIMga ), lambe stana, vizAla toMdavAlA peTa Adi jIvako pIr3A karanevAle avayava haiM / yadi upaghAta nAmakarma jIvake na ho, to vAta, pitta aura kaphase dUSita zarIrase jIvake pIr3A nahIM honA caahie| kintu aisA hai nahIM, kyoMki, vaisA pAyA nahIM jAtA hai / zaMkA- jIvake duHkha utpanna karane meM to asAtAvedanIyakarmakA vyApAra hotA hai, (phira yahA~ upaghAtakarmako jIva-pIr3AkA kAraNa kaise batAyA jA rahA hai ) ? samAdhAna - jIvake duHkha utpanna karanemeM asAtAvedanIyakarmakA vyApAra rahA Ave, kintu upaghAtakarma bhI usa asAtAvedanIyakA sahakArI kAraNa hotA hai, kyoMki, usake udaya ke nimittase duHkhakara pula dravyakA sampAdana ( samAgama ) hotA hai / para jIvoMke ghAtako paraghAta kahate haiM / jisa karmake udayase zarIra meM parako ghAta karaneke kAraNabhUta pudgala niSpanna hote haiM, vaha paraghAta nAmakarma kahalAtA hai / jaise sAMpakI dAr3hoMmeM viSa, vicchUkI pUMchameM para- duHkhake kAraNabhUta pudgaloMkA saMcaya, siMha, vyAghra aura chavala ( zabala-cItA ) Adi meM ( tIkSNa ) nakha aura danta, tathA siMgI, vatsyanAbhi aura dhattUrA Adi viSaile vRkSa parako duHkha utpanna karanevAle haiM / 1 yasyodayAtsvayaMkRtodbandhanamarutprapatanAdinimitta upaghAto bhavati tadupaghAtanAma / sa. si.; ta. rA. vA. : ta. lo. vA. 8, 11. 2 pratiSu ' doedi ' iti pAThaH / 3 yannimittaH parazastrAdervyAghAtastatparaghAtanAma | sa. si.; ta. rA. vA; ta. lo. vA. 8, 11. 4 pratiSu ' dAdAsu ' iti pAThaH / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5.] chakkhaMDAgame jIvadrANaM [1, 9-1, 28. ___ ucchrasanamucchAsaH / jassa kammassa udaeNa jIvo ussAsa-NissAsakajjuppAyaNakkhamo hodi tassa kammassa ussAso ti saNNA', kAraNe kajjuvayArAdo / jadi ussAsaNAmakammaM Na hojja, to jIvo aNussAso hojja / Na ca evaM, ussAsa-.. virhidjiivaannuvlNbhaa| aatpnmaatpH| jassa kammassa udaeNa jIvasarIre Adao hojja, tassa kammassa Adao tti saNNA / jadi AdavaNAmakammaM Na hojja, to paramaMDale puDhavikkAiyasarIre AdavAbhAvo hojja / Na ca evaM, tahANuvalaMbhA / ko Adavo NAma ? soSNaH prakAzaH aatpH| evaM saMte teukkAiyammi vi AdAvassa udao pAvedi tice Na, tatthataNauNhapabhAe teukkAiyaNAmakammodaeNuppaNNAe sayalapahAviNAbhAviuNhattAbhAveNa sAdhammAbhAvAdo / udyotanamudyotaH / jassa kammassa udaeNa jIvasarIre ujjoo uppajjadi taM kammaM ujjovaM NAma / jadi ujjovaNAmakammaM Na hojja, to caMda-Nakkhatta-tArA-khajjotAdisu sarIrANamujjoyo Na hojja / Na ca evamaNuvalaMbhA / sAMsa leneko ucchAsa kahate haiN| jisa karmake udayase jIva ucchAsa aura niHzvAsarUpa kAryake utpAdanameM samartha hotA hai, usa karmakI 'ucchAsa' yaha saMjJA kAraNameM kAryake upacArase hai| yadi ucchAsa nAmakarma na ho, to jIva zvAsa rahita ho jAya / kintu aisA hai nahIM, kyoMki ucchAsase rahita jIva pAye nahIM jaate| khUba tapaneko Atapa kahate haiN| jisa karmake udayase jIvake zarIrameM AtApa hotA hai, usa karmakI 'Atapa' yaha saMjJA hai| yadi AtapanAmakarma na ho, to pRthivIkAyika jIvoMke zarIrarUpa sUrya-maMDala meM AtApakA abhAva ho jAya / kintu aisA hai nahIM, kyoMki, vaisA pAyA nahIM jaataa| zaMkA-Atapa nAma kisakA hai ? samAdhAna-uSNatA-sahita prakAzako Atapa kahate haiN| zaMkA-isa prakAra 'Atapa' zabda kA artha karanapara tejaskAyika jIvameM bhI Atapa karmakA udaya prApta hotA hai ? / samAdhAna- nahIM, kyoMki, tejaskAyika nAmakarmake udayase utpanna huI usa agnikI uSNaprabhAmeM sakala prabhAoMkI avinAbhAvI uSNatAkA abhAva honese usakA Atapake sAtha samAnatAkA abhAva hai| udyotana arthAt camakaneko udyota kahate haiM / jisa karmake udayase jIvake zarIrameM udyota utpanna hotA hai vaha udyota nAmakarma hai| yadi udyota nAmakarma na ho, to candra nakSatra, tArA aura khadyota ( jugunU nAmaka kIr3A) AdimeM zarIroMke udyota (prakAza) na hovegaa| kintu aisA hai nahIM, kyoMki, vaisA pAyA nahIM jaataa| 1 yadeturucchAsastaducchAsanAma / sa. si ; ta. rA. bA. ta. zlo. vA. 8, 11. 2 yadudayAnnirvRttamAtapanaM tadAtapanAma / tadAditye vartate sa. si.; ta. rA. vA.: ta. zlo. vA. 8, 11. 3 yAnimittamudyotanaM tadudyotanAma / taccandra khadyotAdiSu vartate / sa.si.; ta.rA.vA. ta. zlo. vA. 8, 11. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 28.] cUliyAe pagaDisamukttiNe NAma-uttarapayaDIo vihAya AkAzamityarthaH / vihAyasi gatiH vihAyogatiH' / jesiM kammakkhaMdhANamudaeNa jIvassa AgAse gamaNaM hodi tesiM vihAyagadi tti saNNA / tirikkha-maNusANaM bhUmIe gamaNaM kassa kammassa udaeNa ? vihAyagadiNAmassa / kudo ? vihatthimettappAyajIvapadesehi bhUmimohahiya sayalajIvapaesANamAyAse gamaNuvalaMbhA / jassa kammassa udaeNa jIvANaM tasattaM hodi, tassa kammassa tasetti saNNA', kAraNe kajjubayArAdo / jadi tasaNAmakamma Na hojja, to bIiMdiyAdINamabhAvoM hojja / Na ca evaM, tesimuvalaMbhA / jassa kammassa udaeNa jIvo thAvarattaM paDivajjadi tamsa kammassa thAvarasaNNA / jadi thAvaraNAmakamma Na hojja, to thAvarajIvANamabhAvo hojja / Na ca evaM, tesimuvalaMbhA / jassa kammassa udaeNa jIvo bAdaresu uppajjadi tassa kammassa bAdaramidi saNNA / jadi bAdaraNAmakammaM Na hojja, to bAdarANamabhAvo hojja / Na ca evaM, paDihayasarIrajIvANaM pi uvalaMbhAdo / vihAyas nAma AkAzakA hai| AkAzameM gamanako vihAyogati kahate haiN| jina karmaskandhoMke udayase jIvakA AkAzameM gamana hotA hai, unakI 'vihAyogati' yaha saMjJA hai| zaMkA--tiryaMca aura manupyoMkA bhUmipara gamana kisa karmase udayase hotA hai ? samAdhAna-vihAyogati nAmakarmake udayase, kyoMki, vihastimAtra (bAraha aMgulapramANa) pAMvavAle jIva-pradezoMke dvArA bhUmiko vyApta karake jIvake samasta pradezoMkA AkAzameM gamana pAyA jAtA hai| jisa karmake udayase jIvoMke sapanA hotA hai, usa karmakI 'sa' yaha saMjJA kAraNameM kAryake upacArase hai| yadi trasanAmakarma na ho, to dvIndriya Adi jIvoMkA abhAva ho jAyagA / kintu aisA nahIM hai, kyoMki, dvIndriya Adi jIvoMkA sadbhAva pAyA jAtA hai / jisa karmake udayase jIva sthAvarapaneko prApta hotA hai, usa karmakI 'sthAvara' yaha saMjJA hai| yadi sthAvara nAmakarma na ho, to sthAvara jIvoMkA abhAva ho jAyagA / kintu aisA nahIM hai, kyoMki, sthAvara jIvoMkA sadbhAva pAyA jAtA hai / jisa karmake udayase jIva bAdarakAyavAloMmeM utpanna hotA hai, usa karmakI 'bAdara' yaha saMjJA hai| yadi bAdaranAmakarma na ho, to bAdara jIvoMkA abhAva ho jAyagA / kintu aisA hai nahIM, kyoMki, pratighAtI zarIravAle jIvoMkI bhI upalabdhi hotI hai| 1 vihAya AkAzam / tatra gatinirvatakaM tadvihAyogatinAma / sa. si.; ta. rAvA.ta. zlo. vA. 8, 1.. 2 yadudayAda dvIndriyAdiSu janma tavasanAma / sa. si.; ta. rA. vA., ta. zlo. vA. 8,". 3 pratiSu 'bIiMdiyANamabhAvA' iti paatthH| 4 yannimitta ekendriyeSu prAdurbhAvastatsthAvaranAma / sa. si.; ta. rA. vA.; ta. lo. vA.8, 11. 5 anyabAdhAkarazarIrakAraNaM bAdaranAma / sa. si.; ta. rA. vA. ta, zlo. vA. 8, 11. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 28 jassa kammassa udaeNa jIvo suhumattaM paDivajjadi tassa kammassa suhumamidi saNNA / jadi suhumaNAmakammaM Na hojja, to suhumajIvANamabhAvo hojja Na ca evaM, sappaDivakkhAbhAve bAdarANaM pi abhAvappasaMgAdo / jassa kammassa udaeNa jIvo pajjatto hodi tassa kammassa pajjattetti saNNA / jadi pajjattaNAmakammaM Na hojja, to sabve jIvA apajjattA ceva hojja / Na ca evaM, pajjattANaM pi uvalaMbhA / jassa kammassa udaeNa jIvo pajjattIo samANe, Na sakkadi tassa kammassa apajjattaNAma saNNA / jadi apajjattaNAmakammaM Na hojja, to savve jIvA pajjattA ceva hojja / Na ca evaM, paDivakkhAbhAve appidassa vi abhaavppsNgaa| jassa kammassa udaeNa jIvo patteyasarIro hodi, tassa kammassa patteyasarIramidi saNNA / jadi patteyasarIraNAmakamma Na hojja, to ekkamhi sarIre egajIvasseva uvalaMbho Na hojja / Na ca evaM, NivyAhamulabhA / jisa karmake udayase jIva sUkSmatAko prApta hotA hai, usa karmakI 'sUkSma ' yaha saMjJA hai / yadi sUkSmanAmakarma na ho, to sUkSma jIvoMkA abhAva ho jAya / kintu aisA hai nahIM, kyoMki, apane pratipakSIke abhAvameM bAdarakAyika jIvoMke bhI abhAvakA prasaMga AtA hai| jisa karmake udayase jIva paryApta hotA hai, usa karmakI 'paryApta' yaha saMkSA hai| yadi paryAptanAmakarma na ho, to sabhI jIva aparyApta hI ho jaaveNge| kintu aisA hai nahIM, kyoMki, paryAptaka jIvoMkA bhI sadbhAva pAyA jAtA hai| jisa karmake udayase jIva paryAptiyoMko samApta karaneke lie samartha nahIM hotA hai, usa karmakI 'aparyAptanAma' yaha saMjJA hai / yadi aparyAptanAmakarma na ho, to sabhI paryAptaka hI hoveNge| kintu aisA hai nahIM, kyoMki, pratipakSIke abhAvameM vivakSitake bhI abhAvakA prasaMga AtA hai / jisa karmake udayase jIva pratyekazarIrI hotA hai, usa karmakI 'pratyekazarIra' yaha saMzA hai / yadi pratyekazarIranAmakarma na ho, to eka zarIrameM eka jIvakA hI upalambha na hogaa| kintu aisA hai nahIM, kyoMki, pratyekazarIrI jIvoMkA sadbhAva bAdhA-rahita pAyA jAtA hai| 1 sUkSmazarIranivartakaM sUkSmanAma / sa. si.; ta. rA. vA.; ta. zlo. vA. 8, 11. 2 yadudayAdAhArAdiparyAptinivRttiH tatparyAptinAma | sa. si. ta.; rA. vA.; ta. zlo. vA. 8, 11. 3 SaDDidhaparyAptyabhAvaheturaparyAptinAma / sa. si.; ta. rA. vA.; ta. zlo. vA. 8, 11. 4 zarIranAmakarmodayAnnirvAmAnaM zarIramekAtmopabhogakAraNaM yato bhavati tatpratyekazarIranAma | sa. si.; ta. rA. vA. ta- zlo. vA. 8, 11. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 28. ] cUliyAe pagaDisamuttiNe NAma - uttarapayaDIo [ 63 jassa kammassa udaeNa jIvo sAdhAraNasarIro hojja, tassa kammassa sAdhAraNasarIramidi saNNA' / jadi sAhAraNaNAmakammaM Na hojja, to sacce jIvA patteyasarIrA caiva hojja / Na ca evaM, paDivakkhAbhAve appidassa vi abhAvapyasaMgA / jassa kammassa udaeNa rasa- ruhira - meda-majjahi-mAMsa sukkANaM sthirattamaviNAso agalaNaM hojja taM thiraNA / jadi thiraNAmakammaM Na hojja, to edesiM galaNameva hojja, thirattAbhAvA / Na ca evaM hANi vaDDIhi viNA avaTTANadaMsaNAdo / jassa kammassa udaeNa rasa- ruhira - mAMsameda-ma-sukANaM pariNAmo hodi tamathiraNAma / atropayogI zlokaH rasAdraktaM tato mAMsa mAMsAnmedaH pravarttate / medaso'sthi tato majjA majjhaH zukraM tataH prajA // 11 // paMcadazAkSinimeSA kASTA / triMzatkASThA kalA / viMzatikalo muhUrtaH / kalAyA dazamabhAgazca triMzanmuhUrta ca bhavatyahorAtram / paMcadaza ahorAtrANi pakSaH / paMcavIsakalAsayAI jisa karmake udaya se jIva sAdhAraNazarIrI hotA hai usa karmakI 'sAdhAraNazarIra ' yaha saMjJA hai / yadi sAdhAraNanAmakarma na ho, to sabhI jIva pratyekazarIrI hI ho jAyeMge / kintu aisA hai nahIM, kyoMki, pratipakSIke abhAva meM vivakSita jIvake bhI abhAvakA prasaMga prApta hotA hai / jisa karmake udayase rasa, rudhira, medA, majjA, asthi, mAMsa aura zukra, ina sAta dhAtuoM kI sthiratA arthAt avinAza va agalana ho, vaha sthiranAmakarma hai / yadi sthiranAmakarma na ho, to ina dhAtuoMkA sthiratAke abhAvase galanA hI hogA / kintu aisA hai nahIM, kyoMki, hAni aura vRddhike vinA ina dhAtuoMkA avasthAna dekhA jAtA hai| jisa karmake udayase rasa rudhira, mAMsa, medA, majjA, asthi aura zukra, ina dhAtuoMkA pariNamana hotA hai, vaha asthiranAmakarma hai / isa viSaya meM yaha upayogI zloka hai rasase rakta banatA hai, raktase mAMsa utpanna hotA hai, mAMsase medA paidA hotI hai, medAse haDDI banatI hai, haDDIse majjA paidA hotI hai, majjAse zukra utpanna hotA hai aura zukrase prajA ( santAna ) utpanna hotI hai // 11 // pandraha nayana - nimeSoMkI eka kASThA hotI hai| tIsa kASThAkI eka kalA hotI hai / vIsa kalAkA eka muhUrta hotA hai| tIsa muhUrta aura kalAke dazaveM bhAga kAlapramANa eka ahorAtra ( dina rAta ) hotA hai / pandraha ahorAtroMkA eka pakSa hotA hai / paccIsa sau 1 bahUnAmAtmanAmupabhogahetutvena sAdhAraNaM zarIraM yato bhavati tatsAdhAraNazarIranAma / sa. si.; ta. rA. vA.; ta. zlo. vA. 8, 11. 2 sthirabhAvasya nirvartakaM sthiranAma / sa. si.; ta zlo. vA. yadudayAd duSkaropavAsAditapaskaraNe'pi aMgopAMgAnAM sthiratvaM jAyate tatsthiranAma / ta. rA. vA. 8, 11. 3 tadviparItama sthiranAma / sa. si. ta. zlo. vA. yadudayAdISadupavAsAdikaraNAt svalpazItoSNAdisambandhAcca aMgopAMgAni kRSIbhavanti tadasthiranAma / ta. rA. vA. 8, 11. Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 9- 1, 28. caurasIdikalAo ca tihi sattabhAgehi parihINaNavakaTThAo ca raso rasasarUtreNa acchi ruhiraM hodi / taM hi tattiyaM cetra kAlaM tatthacchiya mAMsasarUveNa pariNamai / evaM sedhAdUNaM pivattanvaM / evaM mAseNa raso sukarUtreNa pariNama / evaM jassa kammassa udaeNa dhAdUNaM kameNa pariNAmo hodi tamathiramidi uttaM hodi / edassAbhAve kamapiyamo Na hojja / Na ca evaM aNavatthAdo / sattadhAuheukammANi vattavyANi ! Na, tersi sarIraNAmakammAdo uppattIe / sattadhAuvirahidaviggahagadIe vi thirAthirANamudayadaMsaNAdo dAsiM tattha vAvAro tti NAsaMkaNijjaM, sajogikevaliparaghAdasseva tattha avvattodaeNa avadvANAdo / jassa kammassa udaeNa aMgovaMgaNAmakammodayajaNidaaMgANamuvaMgANaM ca suhattaM hodi taM suhaM NAma / aMgobiMgANama suhattaNizvattayamasuhaM NAma / caurAsI kalApramANa, tathA tIna baTe sAta bhAgoMse parihIna nau kASThApramANa ( 2584 ka. 8 kA ) kAla taka rasa rasasvarUpase rahakara rudhirarUpa pariNata hotA hai / vaha rudhira bhI utane hI kAla taka rudhirarUpase rahakara mAMsasvarUpase pariNata hotA hai| isI prakAra zeSa dhAtuoM kA bhI pariNamana kAla kahanA cAhie / isa taraha eka mAsake dvArA rasa zukrarUpase pariNata hotA hai / isa prakAra jisa karmake udayase dhAtuoMkA kramase parimaNana hotA hai, vaha ' asthira' nAmakarma kahA gayA / isa asthiranAmakarmake abhAva meM dhAtuoMke kramazaH parivartanakA niyama na rahegA / kintu aisA hai nahIM, kyoMki, vaisA mAnanepara anavasthA prApta hotI hai / zaMkA - sAtoM dhAtuoMke kAraNabhUta pRthak pRthak karma kahanA cAhie ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, una sAtoM dhAtuoMkI zarIranAmakarmase utpatti hotI hai / zaMkA- - sapta dhAtuoMse rahita vigrahagati meM bhI sthira aura asthira prakRtiyoMkA udaya dekhA jAtA hai, isalie inakA vahAM para vyApAra nahIM mAnanA cAhie ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanA cAhie, kyoMki, sayogikevalI bhagavAn meM paraghAta prakRtike samAna vigrahagatimeM una prakRtiyoMkA avyakta udayarUpase avasthAna rahatA hai / jisa karmake udayase AMgopAMganAmakarmAdiyajanita aMgoM aura upAMga ke zubhapanA ( ramaNIyatva ) hotA hai, vaha zubhanAmakarma hai / aMga aura upAMgoM ke azubhatAkA utpanna 1 yadudayAdramaNIyatvaM tacchubhanAma / sa. si.: ta. rA. vA. ta. lo. vA. 9, 11. 2 tadviparItamazubhanAma / sa. si.; ta. lo. vA. draSTuH zrotuzrAramaNIyakaraM azubhanAma / ta. rA. vA. 8, 11. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 28. ] cUliyAe pagaDisamuttiNe NAma - uttarapayaDIo [ 65 tthI purisANaM sohaggaNivvattayaM subhagaM NAma' / tesiM ceva dUhavabhAvaNivvattayaM dUhavaM NAma / eiMdiyAdisu avvattacesu kathaM suhava dUhavabhAvA NajjaMte ? Na, tattha tesimavvattANamAgameNa atthittasiddhIdo / sussaro nAma mahuro NAo / jassodaeNa jIvANaM mahurasaro hodi taM kammaM susaraM NAma / amahuro saro dussaro, jahA gaddahuTTai - siyAlAdINaM / jassa kammassa udaeNa jIve dusaro hodi taM kammaM dusaraM NAma / AdeyatA grahaNIyatA bahumAnyatA ityarthaH / jassa kammassa udaeNa jIvassa Adeyattamuppajjadi taM kammamAdeyaM NA / tavvivarIya bhAvaNivvattayakammamaNAdeyaM NAma / jaso guNo, tassa ubbhAvaNaM kittI / karanevAlA azubhanAmakarma hai / strI aura puruSoMke saubhAgyako utpanna karanevAlA subhaganAmakarma hai| una strI-puruSoMke hI durbhagabhAva arthAt daurbhAgyako utpanna karanevAlA durbhaganAmakarma hai | zaMkA- avyakta ceSTAvAle ekendriya Adi jIvoM meM subhagabhAva aura durbhagabhAva kaise jAne jAte haiM ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, ekendriya Adi meM avyaktarUpase vidyamAna una bhAvoMkA astitva Agamase siddha hai / susvara nAma madhura nAda ( zabda ) kA hai| jisa karmake udayase jIvoMkA madhura svara hotA hai vaha susvara nAmakarma kahalAtA hai / amadhura svarako duHsvara kahate haiM / jaise - gadhA, UMTa aura siyAla Adi jIvoMkA amadhura svara hotA hai / jisa karmake udayase jIvake burA svara utpanna hotA hai vaha duHsvara nAmakarma kahalAtA hai / AdeyatA, grahaNIyatA aura bahumAnyatA, ye tInoM zabda eka arthavAle haiN| jisa karmake udayase jIvake bahumAnyatA utpanna hotI hai, vaha AdeyanAmakarma kahalAtA hai| usase arthAt bahumAnyatAse viparIta bhAva ( anAdaraNIyatA ) ko utpanna karanevAlA anAdeyanAmakarma hai / yaza nAma guNakA hai, usa guNake udbhAvanako ( prakaTIkaraNako) kIrtti kahate haiM / jisa 1 yadudayAdanyaprItiprabhavastatsubhaganAma / sa. si. / virUpAkRtirapi san yadudayAtpareSAM prItiheturbhavati tacchubhaganAma / ta. rA. vA. 8, 11. 2 yadudayAdrUpAdiguNopeto'pyaprItikarastad durbhaganAma / sa. si.: ta. rA. vA.; ta. lo. vA. 8, 11. 3 yannimittaM manojJakharanirvartanaM tatsusvaranAma / sa. si.; ta. rA. vA. ta. lo. vA. 8, 11. 4 pratiSu ' gahuTTa ' iti pAThaH / 5 tadviparItaM duHsvaranAma / sa. si; ta. rA. vA. ta. lo. vA. 8, 11. 6 prabhopetazarIra kAraNamAdeyanAma / sa si.: ta. rA. vA. : ta. lo. vA. 8, 11. 7 niSprabhazarIra kAraNamanAdeyanAma / sa. si; ta. rA. vAla ta zlo. vA. 8, 11. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-1, 28. jassa kammassa udaeNa saMtANamasaMtANaM vA guNANamubbhAvaNaM logehi kIradi, tassa kammassa jasakittisaNNA' / jassa kammassodaeNa saMtANamasaMtANaM vA avaguNANaM ubhAvaNaM jaNeNa kIrade, tassa kammarasa ajasakittisaNNA' / niyataM mAnaM nimAnaM / taM duvihaM pamANaNimiNaM saMThANaNimiNamidi / jassa kammassa udaeNa jIvANaM do vi NimiNANi hoMti, tassa kammassa NimiNamidi saNNA / jadi pamANaNimiNaNAmakammaM Na hojja, to jaMghA-bAhu-sira-NAsiyAdINaM vitthArAyAmA loyaMtavisappiNo hoja / Na cevaM, annuvlNbhaa| tado kAlamassidUNa jAiM ca jIvANaM pamANaNivyattayaM kamma pamANaNimiNaM NAma / jadi saMThANaNimiNakammaM NAma Na hojja, to aMgovaMga-paJcaMgANi saMkara-vadiyarasarUveNa' hoja / Na ca evaM, aNuvalaMbhA / tado kaNNa-NayaNa-NAsiyAdINaM sajAdiaNurUveNa appappaNo TANe jaM NiyAmayaM taM saMThANaNimiNamidi / karmake udayase vidyamAna yA avidyamAna guNoMkA udbhAvana logoMke dvArA kiyA jAtA hai, usa karmakI 'yaza-kIrti' yaha saMjJA hai / jisa karmake udayase vidyamAna yA avidyamAna avaguNoMkA udbhAvana loka dvArA kiyA jAtA hai, usa karmakI 'ayazAkIrti' yaha saMjJA hai / niyata mAnako nirmANa kahate haiM / vaha do prakArakA hai-pramANanirmANa aura saMsthAnanirmANa / jisa karmake udayase jIvoMke donoM hI prakArake nirmANa hote haiM, usa karmakI 'nirmANa' yaha saMjJA hai / yadi pramANanirmANanAmakarma na ho, to jaMghA, bAhu, zira aura nAsikA AdikA vistAra aura AyAma lokake anta taka phailanevAle ho jaaveNge| kintu aisA hai nahIM, kyoMki, usa prakArase pAyA nahIM jAtA hai| isalie kAlako aura jAtiko Azraya karake jIvoMke pramANako nirmANa karanevAlA pramANanirmANa nAmakarma hai| yadi saMsthAnanirmANa nAmakarma na ho, to aMga, upAMga aura pratyaMga saMkara aura vyatikarasvarUpa ho jAveMge / kintu aisA hai nahIM, kyoMki, vaisA pAyA nahIM jAtA hai| isalie kAna, AMkha, nAka Adi aMgoMkA apanI jAtike anurUpa apane apane sthAnapara jo niyAmaka karma hai, vaha saMsthAnanAmakarma kahalAtA hai| vizeSArtha-Upara jo saMsthAnanirmANa nAmakarmake abhAvameM aMga-upAMgoMke saMkaravyatikara svarUpa honekA varNana kiyA hai, usakA abhiprAya yaha hai ki yadi saMsthAnanirmANa nAmakarma na mAnA jAyagA, to bAdhaka yA niyAmaka kAraNake abhAvameM kisI eka aMgake sthAnapara sabhI aMgoMke utpanna honese saMkaradoSa A sakatA hai / tathA niyAmaka kAraNake na rahanese nAkadvArA AMkhakA kArya aura AMkhadvArA kAnakA kArya bhI hone lagegA, isa 1 puNyaguNakhyApanakAraNaM yazaHkIrtinAma | sa. si.; ta. rA. vA., ta. zlo. vA. 8, 11. 2 tatpratyanIkaphalamayaza:kIrtinAma / sa. si.; ta. rA. vA.; ta. zlo. vA. 8, 11. 3 yannimittAtpariniSpattistannirmANam / sa. si.; ta. rA. vA.; ta. zlo 8, 11. 4 sarveSAM yugapatprAptiH saMkaraH / parasparaviSayagamanaM vyatikaraH / nyA. ku. ca., pR. 260 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 30.] cUliyAe pagaDisamukttiNe NAma-uttarapayaDIo [67 jassa kammassa udaeNa jIvassa tilogapUjA hodi taM titthayaraM NAma / jaM taM gadiNAmakammaM taM caunvihaM, NirayagadiNAmaM tirikkhagadiNAmaM maNusagadiNAmaM devagadiNAmaM cedi // 29 // jassa kammassa udaeNa NirayabhAvo jIvANaM hodi, taM kammaM Nirayagadi tti uccadi', kAraNe kajjuvayArAdo / evaM sesagaINaM pi vattavyaM / ____jaM taM jAdiNAmakammaM taM paMcavihaM, eiMdiyajAdiNAmakamma bIiMdiyajAdiNAmakammaM tIiMdiyajAdiNAmakammaM cauriMdiyajAdiNAmakammaM paMciMdiyajAdiNAmakammaM cedi // 30 // eiMdiyANameiMdiehi eiMdiyabhAveNa jassa kammassa udaeNa sarisattaM hodi taM kammameiMdiyajAdiNAmaM / taM pi aNeyapayAraM, aNNahA jaMbu-NibaMba-jaMbIra-kayambaMbiliyAlie. indriyoMkA paraspara viSaya gamana honese vyatikara doSa bhI prApta hogaa| ataeva donoM doSoMke parihArake lie saMsthAnanirmANa nAmakarmakA mAnanA Avazyaka hai| jisa karmake udyase jIvakI trilokameM pUjA hotI hai, vaha tIrthakara nAmakarma hai| jo gatinAmakarma hai vaha cAra prakArakA hai- narakagatinAmakarma, tiryaggatinAmakarma, manuSyagatinAmakarma aura devagatinAmakarma // 29 // jisa karmake udayase nArakabhAva jIvoMke hotA hai, vaha karma kAraNameM kAryake upacArase 'narakagati' isa nAmase kahalAtA hai| isI prakAra zeSa gatiyoMkA bhI artha kahanA caahie| ___jo jAtinAmakarma hai vaha pAMca prakArakA hai- ekendriyajAtinAmakarma, dvIndriyajAtinAmakarma, trIndriyajAtinAmakarma, caturindriyajAtinAmakarma aura paMcendriyajAtinAmakarma // 30 // jisa karmake udayase ekendriya jIvoMkI ekendriya jIvoMke sAtha ekendriyabhAvase sadRzatA hotI hai, vaha ekendriyajAtinAmakarma kahalAtA hai / vaha ekendriyajAtinAmakarma bhI aneka prakArakA hai| yadi aisA na mAnA jAya, to jAmuna, nIma, Ama, nibbU, 1 ArhantyakAraNaM tIrthakaratvanAma / sa. si, ta. rA. vA. ta. zlo. vA. 8, 11. 2 pratiSu 'NirayAbhAvo' iti paatthH| 3 yannimitta Atmano nArako bhAvastammarakagatinAma / sa. si.; ta. rA. vA. 8, 11. 4 evaM zeSevapi yojyam / sa. si.; ta. rA. vA. 8, 11. 5 yadudayAdAtmA ekendriya iti zabdyate tadekendriyajAtinAma / sa. si. ta. rA. vA. 9, 11. 6 a-kAtyoH ' kayambaMvilayA' Apratau ' kayambivilasiyAvilayA' iti pAThaH / Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-1, 31. sAli-vIhi-jaba-gohUmAdijAdINaM bhedANuvavattI do jassa kammassa udaeNa jIvANaM bIiMdiyattaNeNa samAgataM hodi taM kammaM bIiMdiyaNAmaM / taM pi aNeyapayAraM, aNNahA saMkhamAuvAhaya-khulla-barADayAriTTha- sutti - gaMDavAlA - kukkhikimiyAdijAdINaM' bhedANuvavattI do 'jassa kammassa udaeNa jIvANaM tIiMdiyabhAveNa samANattaM hodi taM tIiMdiyajAdiNAmakamme / taiM ca aNeyapayAraM, aNNahA kuMthu-makkuNa - jUa - vicchiya- gohidagova-pipIliyAdijAdibhedAvavattado / jassa kammassa udaeNa jIvANaM cauriMdiyabhAveNa samAgataM hoditaM kammaM cauriMdiyajAdiNAmaM / taM ca aNeyapayAraM, aNNahA bhamara - mahuvara- salahaya-payaMgadaMsamasaya-macchiyAdijAdibhedANuvavattado / jassa kammassa udaeNa jIvANaM paMcidiyajAdibhAveNa samANattaM hodi taM paMcidiyajAdiNAmakammaM / taM cANeyapayAraM, aNNahA maNusa - deva- raiya-sIha-haya-hatthi-vaya-vaggha chavallAdijAdibhedANuvavattado / jaM taM sarIraNAmakammaM taM paMcavihaM. orAliyasarIraNAmaM veDa - vviyasarIraNAmaM AhArasarIraNAmaM teyAsarIraNAmaM kammaiyasarIraNAmaM cedi // 31 // 68 ] kadamba, imalI, zAli, dhAnya, jau, aura gehUM Adi jAtiyoMkA bheda nahIM ho sakatA hai / jisa karmake udayase jIvoMkI dvIndriyatvakI apekSA samAnatA hotI hai vaha dvIndriyajAtinAmakarma kahalAtA hai / vaha bhI aneka prakArakA hai, anyathA zaMkha, mAtRvAha, kSullaka, varATaka ( kauMDI ), ariSTa, zukti, ( sIpa), gaMDolA aura kukSi-kRmi ( peTameM utpanna honevAlA kIr3A ) Adi jAtiyoMkA bheda nahIM bana sakatA hai / jisa karmake udayase jIvoMkI trIndriyabhAvakI apekSA samAnatA hotI hai, vaha trIndriyajAtinAmakarma hai / vaha bhI aneka prakArakA hai, anyathA, kuMthu, matkuNa ( khaTamala) jUM, vicchU, gomhI, indragopa, aura pipIlikA (cIMTI) Adi jAtiyoMkA bheda ho nahIM sakatA hai| jisa karmake udayase jIvoMkI caturindriyabhAvakI apekSA samAnatA hotI hai vaha caturindriyajAtinAmakarma hai / vaha karma aneka prakArakA hai, anyathA bhramara, madhukara, zalabha, pataMga, dezamazaka aura makkhI Adi jAtiyoMkA bheda nahIM ho sakatA hai| jisa karmake udayase jIvoMkI paMcendriyajAtitva ke sAtha samAnatA hotI hai, vaha paMcendriyajAtinAmakarma hai / vaha karma aneka prakArakA hai, anyathA, manuSya, deva, nArakI, siMha, azva, hastI, vRka, vyAghra aura cItA Adi jAtiyoMkA bheda bana nahIM sakatA hai / jo zarIranAmakarma hai vaha pAMca prakArakA hai - audArikazarIranAmakarma, vaikriyikazarIranAmakarma, AhArakazarIranAmakarma, taijasazarIranAmakarma aura kArmaNazarIranAmakarma // 31 // 1 satprarUpa bhAga 1 ) pR. 241. 2 satprarUpa- (bhAga 1) pR. 243. 3 satprarUpa- (bhAga 1) pR. 245. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 31.] cUliyAe pagaDisamukttiNe NAma-uttarapayaDIo jassa kammassa udaeNa AhAravaggaNAe poggalakkhaMdhA jIveNogArhadesadvidA rasa-ruhira-mAMsa-medahi-majja-sukkasahAvaorAliyasarisarUveNa pariNamaMti tassa orAliyasarIramidi saNNA / jassa kammassa udaeNa AhAravaggaNAe khaMdhA aNimAdiadvaguNovalakkhiyasuhAsuhappayaveubdhiyasarIrasarUveNa pariNamaMti tassa veubiyasarIramidi saNNA / jassa kammassa udaeNa AhAravaggaNAe khaMdhA AhArasarIrasarUveNa pariNamaMti tassa AhArasarIramidi saNNA' / jassa kammassa udaeNa tejaiyavaggaNakkhaMdhA NissaraNANissaraNa-pasatthApasatthappayateyAsarIrasarUveNa pariNamaMti taM teyAsarIraM NAma', kAraNe kajju. vyaaraado| jassa kammassa udao kuMbhaMDaphalassa beMTo vva savyakammAsayabhUdo tassa kammaiyasarIramidi saNNA / jisa karmake udayase jIvake dvArA avagAha-dezameM sthita AhAravargaNAke pudgalaskandha rasa, rudhira, mAMsa, medA, asthi, majA, aura zukra svabhAvavAle audArika zarIrake svarUpase pariNata hote haiM, usa karmakI 'audArikazarIra' yaha saMjJA hai| jisa karmake udayase AhAravargaNAke skandha aNimA Adi guNoMse upalakSita zubhAzubhAtmaka vaikriyikazarIrake svarUpase pariNata hote haiM, usa karmakI * vaikriyikazarIra' yaha saMjJA hai / jisa karmake udayase AhAravargaNAke skandha AhArazarIrake svarUpase pariNata hote haiM usa karmakI ' AhArazarIra ' yaha saMzA hai / jisa karmake udayase taijasavargaNAke skandha nissaraNa-anissaraNAtmaka aura prazastaaprazastAtmaka taijasazarIrake svarUpase pariNata hote haiM, vaha kAraNameM kAryake upacArase taijasazarIranAmakarma kahalAtA hai / jisa karmakA udaya kUSmAMDaphalake veTake sAmAna sarva karmoMkA AzrayabhUta ho, usa karmakI 'kArmaNazarIra' yaha saMjJA hai / 1 pratiSu NogAda ' iti paatthH| 2 udAraM sthUlaM, udAre bhavamaudArikam / udAraM prayojanamasyeti vA audArikam / sa. si.; ta . rA. vA.; ta. zlo. vA. 2, 36. 3 aSTaguNaizvaryayogAdekAnekANumahaccharIravividhakaraNaM vikriyA / sA prayojanamasyeti vaikriyikam / sa. si.; ta. rA. vA.; ta. zlo. vA. 2, 36. 4 sUkSmapadArthanirjJAnArthamasaMyamaparijihIrSayA vA pramattasaMyatenAnhiyate nivartyate tadityAhArakam / sa. si.; ta rA. vA.; ta. zlo. vA. 2, 36. 5 yatejonimittaM tejasi vA bhavaM tattaijasam / sa. si; ta. rA.vA. ta. zlo. vA. 2,36. 6 karmaNAM kArya kArmaNam / sa. si.; ta. rA. vA., ta. zlo. vA. 2, 36. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 32. jaM taM sarIrabaMdhaNaNAmakammaM taM paMcavihaM, orAliyasarIrabaMdhaNaNAmaM veubbiyasarIrabaMdhaNaNAmaM AhArasarIrabaMdhaNaNAmaM tejAsarIrabaMdhaNaNAmaM kammaiyasarIrabaMdhaNaNAmaM cedi // 32 // ___jassa kammassa udaeNa orAliyasarIraparamANU aNNoNNaNa baMdhamAgacchaMti tamorAliyasarIrabaMdhaNaM NAma / evaM sesasarIrabaMdhaNANaM pi attho vattavyo / jaM taM sarIrasaMghAdaNAmakammaM taM paMcavihaM, orAliyasarIrasaMghAdaNAmaM veubbiyasarIrasaMghAdaNAmaM AhArasarIrasaMghAdaNAmaM teyAsarIrasaMghAdaNAmaM kammaiyasarIrasaMghAdaNAmaM cedi // 33 // jasta kammassa udaeNa orAliyasarIrakkhaMdhANaM sarIrabhAvamuvagayANaM baMdhaNaNAmakammodaeNa egabaMdhaNavaddhANa maTTattaM hodi tamorAliyasarIrasaMghAdaM NAma / evaM sesasarIrasaMghAdANaM pi attho vttvyo| __ jaMtaM sarIrasaMThANaNAmakammaMtaM chavvihaM, samacaurasasarIrasaMThANaNAmaM NaggohaparimaMDalasarIrasaMThANaNAmaM sAdiyasarIrasaMThANaNAmaM khujjasarIrasaMThANaNAmaM vAmaNasarIrasaMThANaNAmaM huMDasarIrasaMThANaNAmaM cedi // 34 // jo zarIrabaMdhananAmakarma hai vaha pAMca prakArakA hai- audArikazarIrabaMdhananAmakarma, vaikriyikazarIrabaMdhananAmakarma, AhArakazarIrabaMdhananAmakarma taijasazarIrabaMdhananAmakarma aura kArmaNazarIrabaMdhananAmakarma // 32 // . jisa karmake udayase audArikazarIrake paramANu paraspara bandhako prApta hote haiM, use audArikazarIrabandhana nAmakarma kahate haiM / isa prakAra zeSa zarIrasambandhI bandhanoMkA bhI artha kahanA caahie| jo zarIrasaMghAtanAmakarma hai vaha pAMca prakArakA hai-audArikazarIrasaMghAtanAmakarma, vaikriyikazarIrasaMghAtanAmakarma, AhArakazarIrasaMghAtanAmakarma, taijasazarIrasaMghAtanAmakarma aura kArmaNazarIrasaMghAtanAmakarma // 33 // . zarIrabhAvako prApta tathA bandhananAmakarmake udayase eka bandhana-baddha audArika zarIrake skandhoMkA jisa karmake udayase chidra-rAhitya hotA hai vaha audArikazarIrasaMghAta nAmakarma hai / isI prakAra zeSa zarIra-saMghAtoMkA bhI artha kahanA caahie| jo zarIrasaMsthAnanAmakarma hai vaha chaha prakArakA hai-samacaturasrazarIrasaMsthAnanAmakarma, nyagrodhaparimaMDalazarIrasaMsthAnanAmakarma, svAtizarIrasaMsthAnanAmakarma, kubjazarIrasaMsthAnanAmakarma, vAmanazarIrasaMsthAnanAmakarma aura huMDazarIrasaMsthAnanAmakarma // 34 // Jain Educaton International Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9--1, 34.] cUliyAe pagaDisamukttiNe NAma-uttarapayaDIo [71 samaM caturasraM samacaturasraM smvibhktmityrthH| jassa kammassa udaeNa jIvANaM samacaurassasaMThANaM hodi tassa kammassa samacaurasasaMThANamidi saNNA / Naggoho vaDarukkho, tassa parimaMDalaM va parimaMDalaM jassa sarIrassa taNNaggohaparimaMDalaM / NaggohaparimaMDalameva sarIrasaMThANaM NaggohaparimaMDalasarIrasaMThANaM aaytvRttmityrthH| (svAtirvalmIkaH zAlmalirvA, tasya saMsthAnamiva saMsthAnaM yasya zarIrasya tatsvAtizarIrasaMsthAnam', aho visAlaM uvari saNNamidi jaM uttaM hodi / kubjasya zarIraM kubjazarIram / tasya kubjazarIrasya saMsthAnamiva saMsthAnaM yasya tatkubjazarIrasaMsthAnam / jassa kammassa udaeNa sAhANaM dIhattaM majjhassa rahassattaM ca hodi tassa khujjasarIrasaMThANamidi saNNA / vAmanasya zarIraM vAmanazarIram / vAmanazarIrasya saMsthAnamiva saMsthAnaM yasya tadvAmanazarIrasaMsthAnam / samAna caturasra arthAt sama-vibhaktako samacaturasra kahate haiM / jisa karmake udayase jIvoMke samacaturasrasaMsthAna hotA hai usa karmakI samacaturasrasaMsthAna' yaha saMjJA hai / nyagrodha vaTavRkSako kahate haiM, usake parimaMDalake samAna parimaMDala jisa zarIrakA hotA hai use nyagrodhaparimaMDala kahate haiM / nyagrodhaparimaMDalarUpa hI jo zarIrasaMsthAna hotA hai, vaha nyagrodhaparimaMDala arthAt AyatavRtta zarIrasaMsthAnanAmakarma hai| svAti nAma valmIka yA zAlmalI vRkSakA hai / usake AkArake samAna AkAra jisa zarIrakA hai, vaha svAtizarIrasaMsthAna hai| arthAt yaha zarIra nAbhise nIce vizAla aura Upara sUkSma yA hIna hotA hai / kubar3e zarIrako kuja ra kahate haiN| usa kabjazarIrake saMsthAnake samAna saMsthAna jisa zarIrakA hotA hai, vaha kujazarIrasaMsthAna hai| jisa karmake udayase zAkhAoMke dIrghatA aura madhya bhAgake hasvatA hotI hai, usakI 'kubjazarIrasaMsthAna' yaha saMjJA hai| bauneke zarIrako vAmanazarIra kahate haiM / vAmanazarIrake saMsthAnake samAna saMsthAna jisase hotA hai, vaha vAmanazarIra.................................. 1tatrodhiomadhyeSu samapravibhAgena zarIrAvayavasaMnivezavyavasthApanaM kuzalazilpinirvartitasamasthiticakravat avasthAnakaraM samacaturasrasaMsthAnanAma / ta. rA. vA. 8, 11. 2 nAbherupariSTAdU bhUyaso dehasaM nivezasyAdhastAccAlpIyaso janakaM nyagrodhaparimaMDalasaMsthAnanAma nyagrodhAkArasamatAprApitvAdanvartham / ta. rA. vA. 8, 11. 3 tadviparItasaMnivezakaraM svAtisaMsthAnanAma valmIkatulyAkAraM / ta. rA. vA. 8, 11. AdirihotsedhAkhyo nAbheradhastano dehabhAgo gRhyate, tataH saha AdinA nAbheradhastanabhAgena yathoktapramANalakSaNena vartata iti sAdi, vizeSaNAnyathAnupapatyA viziSTArthalAbhaH / apare tu sAcIti paThanti, tatra sAcIti samayavidaH zAlmalItarumAcakSate, tataH sAcIva yatsaMsthAnaM tatsAci, yathA zAlmalItaroH skandhakANDamatipuSTaM upari ca na tadanurUpA mahAvizAlatA tadvadasyApi saMsthAnasyAdhobhAgaH paripUrNo bhavati, uparibhAgastu na tatheti bhAvaH / karmaprakRti. pR. 4. 4 pRSThapradezabhAvibahupudgalapacayavizeSalakSaNasya nirvartakaM kuJjakasaMsthAnanAma / ta. rA. vA. 8, 11. 5 sAMgopAMga-hasvavyavasthAvizeSakAraNaM vAmanasaMsthAnanAma / ta. rA. vA. 8, 11. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-1, 35. jassa kammassa udaeNa sAhANaM jaM rahassattaM kAyassa dIhattaM ca hodi taM vAmaNasarIrasaMThANaM hodi / visamapAsANabhariyadaio vdha vissadoM visamaM huMDaM / huMDassa sarIraM huMDasarIraM, tassa saMThANamiva saMThANaM jassa taM huMDasarIrasaMThANaM NAma / jassa kammassa udaeNa puvvattapaMcasaMThANehiMto vadirittamaNNasaMThANamuppajjai ekattIsabhedabhiNNaM taM huMDasaMThANasaNNidaM hodi ti NAdavyaM / jaMtaM sarIraaMgovaMgaNAmakammaM taM tivihaM orAliyasarIraaMgovaMgaNAmaM veubviyasarIraaMgovaMgaNAmaM AhArasarIraaMgovaMgaNAmaM cedi // 35 // saMsthAna hai| jisa karmake udayase zAkhAoMke hasvatA aura zarIrake dIrghatA hotI hai, vaha vAmanazarIrasaMsthAnanAmakarma hai| viSama arthAta samAnatA-rahita aneka AkAravAle pASANoMse bharI huI mazakake samAna sarva orase viSama AkArako huMDa kahate haiN| huMDake zarIrako huMDazarIra kahate haiM / usake saMsthAnake samAna saMsthAna jisase hotA hai, usakA nAma huMDazarIrasaMsthAna hai| jisa karmake udayase pUrvokta pAMca saMsthAnoMse vyatirikta, ikatIsa bheda-bhinna anya saMsthAna utpanna hotA hai, vaha zarIra iMDasaMsthAnasaMzAvAlA hai, aisA jAnanA caahie| vizeSArtha-Age sthAnasamutkIrtana cUlikAke sUtra 68 kI TIkAmeM dhavalAkArane kahA hai ki-" savvAvayavesu NiyadasarUvapaMcasaMThANesu ve tiNNi-cadu-paMcasaMThANANaM saMjogeNaM huMDasaMThANamaNeyabhedabhiNNamuppajadi" arthAt sarva avayavoMmeM prathama pAMca saMsthAnoMkA svarUpa niyata honepara do, tIna, cAra va pAMca saMsthAnoMke saMyogase huMDasaMsthAna aneka bheda-bhinna utpanna hotA hai| isa nirdezake AdhArase huMDasaMsthAnako dhuva mAnakara huMDasaMsthAnake dvisaMyogI Adi bhaMga kula milakara ikatIsa utpanna hote haiM, jo isa prakAra haiMdvisaMyogI bhaMga 1 = 5; trisaMyogI bhaMga 10; 5444342 catuHsaMyogI bhaMga 10; paMcasaMyogI bhaMga 5, 544434241 chasaMyogI bhaMga 2x2x2xx 5 = isa prakAra huMDasaMsthAnake samasta saMyogI bhaMga 5+10+10+5+1=31 hote haiN| jo zarIra-agopAMganAmakarma hai vaha tIna prakArakA hai- audArikazarIraagopAMganAmakarma, vaikriyikazarIraagopAMganAmakarma aura AhArakazarIra-agopAMganAmakarma // 35 // 544 1 Apratau ' vassa savvaM do' iti pAThaH / a-ka-pratyoH 'vassado' iti paatthH| 2 sarvAgopAMgAnA iMDasaMsthitatvAta huMDasaMsthAnanAma / ta. rA. vA. 8, 11. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 36.] cUliyAe pagaDisamukttiNe NAma uttarapayaDIo [73 jassa kammassa udaeNa orAliyasarIrassa aMgovaMga-paccaMgANi uppajaMti taM orAliyasarIraaMgovaMgaNAmaM / evaM sesadosarIraaMgovaMgANaM pi attho vattavyo / tejA-kammaiyasarIraaMgovaMgANi Natthi, tesiM kara-caraNa-gIvAdiavayavAbhAvA / ___jaM taM sarIrasaMghaDaNaNAmakammaM taM chavihaM, vajjarisahavairaNArAyaNasarIrasaMghaDaNaNAmaM vajjaNArAyaNasarIrasaMghaDaNaNAmaM NArAyaNasarIrasaMghaDaNaNAmaM addhaNArAyaNasarIrasaMghaDaNaNAmaM khIliyasarIrasaMghaDaNaNAmaM asaMpattasevaTTasarIrasaMghaDaNaNAmaM cedi // 36 // . saMhananamasthisaMcayaH, RSabho veSTanam , vajravadabhedyatvAdvaRSabhaH / bajravannArAcaH vajranArAcaH, tau dvAvapi yasmin vajrazarIrasaMhanane tadvaRSabhavajranArAcazarIrasaMhananam / jassa kammassa udaeNa vajjahaDDAI vajjaveTeNa veTThiyAI bajjaNArAeNa khIliyAI ca hoMti taM vajjarisahavairaNArAyaNasarIrasaMghaDaNamidi uttaM hodi| eso ceva haDDavaMdho vajjarisahavajjio jassa kammassa udaeNa hodi taM kammaM vajaNArAyaNasarIrasaMghaDaNamidi bhnnnnde| jisa karmake udayase audArikazarIra ke aMga, upAMga aura pratyaMga utpanna hote haiM, vaha audArikazarIra-aMgopAMganAmakarma hai| isI prakAra zeSa do arthAt vaikriyika aura AhAraka zarIrasambandhI aMgopAMgoMkA bhI artha kahanA caahie| taijasa aura kArmaNazarIrake aMgopAMga nahIM hote haiM, kyoMki, unake hAtha, pAMva, galA Adi avayavoMkA abhAva hai| jo zarIrasaMhanana nAmakarma hai vaha chaha prakArakA hai-vajraRSabhavajranArAcazarIrasaMhanana nAmakarma, vajranArAcazarIrasaMhanana nAmakarma, nArAcazarIrasaMhanana nAmakarma, ardhanArAcazarIrasaMhanana nAmakarma, kIlakazarIramaMhanana nAmakarma aura asaMgrAptAsRpATikAzarIrasaMhanana nAmakarma // 36 // haDDiyoMke saMcayako saMhanana kahate haiM / veSTanako RSabha kahate haiN| vajrake samAna abhedya honese 'vajraRSabha' kahalAtA hai / vajrake samAna jo nArAca hai vaha vajranArAca kahalAtA hai / ye donoM hI, arthAt vajraRSabha aura vajranArAca, jisa vajrazarIrasaMhananameM hote haiM, vaha vajraRSabhavajranArAca zarIrasaMhanana hai / jisa karmake udayase vajramaya haDDiyAM vajramaya veSTanase veSTita aura vajramaya nArAcase kIlita hotI haiM, vaha vajraRSabhavajranArAca zarIrasaMhanana hai, aisA artha kahA gayA hai| yaha uparyukta asthibandha hI jisa karmake udayase vajraRSabhase rahita hotA hai, vaha karma 'vajranArAcazarIrasaMhanana' isa .................................. 1tatra vAkarobhayAsthisaMdhi pratyeka madhye valayabandhanaM sanArAcaM susaMhataM vajrarSamanArAcasaMhananam / ta.rA.vA. 8, 31.xxx risaho paTTo a kIliA vajaM / ubhao makaDabaMdho nAgayaM immuraalNge| ka. gaM. 1, 39. 2 tadeva balayabaMdhanavirahitaM vajranArAcasaMhananaM / ta. rA. vA. 8, 11. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 37. jassa kammassa udaeNa vajjavisesaNarahidaNArAyaNa-khIliyAo haDDasaMdhIo havaMti taM NArAyaNasarIrasaMghaDaNaM NAma / jassa kammassa udaeNa haDDasaMdhIo NArAeNa addhaviddhAo havaMti taM addhaNArAyaNasarIrasaMghaDaNaM NAma / jassa kammarasa udaeNa avajjahaDDAiM khIliyAI havaMti taM khIliyasarIrasaMghaDaNaM NAma jassa kammassa udaeNa aNNoNNamasaMpattAI sarisivahaDDAI va chirAbaddhAI haDDAiM havaMti ta asaMpattasevaTTasarIrasaMghaDaNaM NAma ) jaM taM vaNNaNAmakammaM taM paMcavihaM, kiNhavaNNaNAmaM NIlavaNNaNAmaM ruhiravaNNaNAmaM hAlidavaNNaNAmaM sukkilavaNNaNAmaM cedi // 37 // jassa kammassa udaeNa sarIrapoggalANaM kiNhavaNNo uppajjadi taM kiNhavaNNaM NAma / evaM sesavaNNANaM pi attho vattavyo / jaM taM gaMdhaNAmakammaM taM duviha, surahigaMdhaM durahigaMdhaM ceva // 38 // nAmase kahA jAtA hai / jisa karmake udayase vajra vizeSaNase rahita nArAca kIleM aura haDDiyoMkI saMdhiyAM hotI haiM vaha nArAcazarIrasaMhanana nAmakarma hai| jisa karmake udayase hAr3oMkI sandhiyAM nArAcase AdhI vidhI huI hotI haiM, vaha ardhanArAcazarIrasaMhanana nAmakarma hai / jisa karmake udayase vajra-rahita haDDiyAM aura kIleM hotI haiM vaha kIlakazarIrasaMhanana nAmakarma hai / jisa karmake udayase sarIsRpa arthAt sarpakI haDDiyoMke samAna parasparameM asaMprApta aura zirAbaddha haDDiyAM hotI hai, vaha asaMprAptAsRpATikAzarIrasaMhanana nAmakarma hai| jo varNanAmakarma hai vaha pAMca prakArakA hai-- kRSNavarNa nAmakarma, nIlavarNa nAmakarma, rudhiravarNa nAmakarma, hAridravarNa nAmakarma aura zuklavarNa nAmakarma // 37 // ___ jisa karmake udayase zarIrasambandhI pudgaloMkA kRSNavarNa utpanna hotA hai, vaha kRSNavarNanAmakarma hai| isI prakAra zeSa varNanAmakarmoMkA bhI artha kahanA caahie| jo gandhanAmakarma hai vaha do prakArakA hai- surabhigandha aura durabhigandha // 38 // 1tadevobhayaM vajrAkArabaMdhanavyapetamavalayabandhanaM sanArAcaM nArAcasaMhananaM / ta. rA. vA. 8, 11. 2 tadevaikapAzrve sanArAcaM itaratrAnArAcaM ardhanArAcasaMhananaM / ta. rA. vA. 8, 11. 3 tadubhayamaMte sakIlaka kIlikAsaMhananaM / ta. rA. vA. 8, 11. 4 pratiSu ' sarisivadaNAI' iti pAThaH / 5 aMtarasaMprAptaparasparAsthisaMdhi bahiHsirAsnAyumAMsaghaTitaM asaMprAptAsRpATikAsaMhananaM / ta. rA.vA.8, 11. 6 tatpaMcavidhaM- zuklavarNanAma kRSNavarNanAma nIlavarNanAma raktavarNanAma haridvarNanAma ( hAridravarNanAma ) ceti / sa. si.; ta. rA. vA. 8, 11. 7 tadAdvividhaM surabhigandhanAma asurabhigandhanAma / sa. si.ta. rA. vA. 8, 11. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 40.] cUliyAe pagaDisamuktittaNe NAma-uttarapayaDIo [75 jassa kammassa udaeNa sarIrapoggalA suaMdhA hoti taM surahigaMdhaM NAma / jassa kammassa udaeNa sarIrapoggalA duggaMdhA hoti taM durahigaMdhaM NAma / jaM taM rasaNAmakammaM taM paMcavihaM, tittaNAmaM kaDavaNAmaM kasAyaNAmaM aMbaNAmaM mahuraNAmaM cedi // 39 // jassa kammassa udaeNa sarIrapoggalA tittaraseNa pariNamaMti taM tittaM NAma / evaM sesarasANamattho vttvyo| jaM taM pAsaNAmakammaM taM aTTavihaM, kakkhaDaNAmaM mauvaNAmaM guruaNAmaM lahuaNAmaM NiddhaNAmaM lukkhaNAmaM sIdaNAmaM usuNaNAmaM cedi // 40 // ) jassa kammassa udaeNa sarIrapoggalANaM kakkhaDabhAvo hodi taM kakkhaDaM NAma / / evaM sesaphAsANaM pi attho vattavyo / ) jisa karmake udayase zarIrasambandhI pudgala sugandhita hote haiM, vaha surabhigandha nAmakarma hai / jisa karmake udayase zarIrasambandhI pudgala durgandhita hote haiM, vaha durabhigandha nAmakarma hai / jo rasanAmakarma hai vaha pAMca prakArakA hai-tiktanAMmakarma, kaTukanAmakarma, kaSAyanAmakarma, AmlanAmakarma aura madhuranAmakarma // 39 / / jisa karmake udayase zarIrasambandhI pudgala tiktarasase pariNata hote haiM, vaha tiktanAmakarma hai / isI prakAra zepa rasanAmakarmIkA artha kahanA cAhie / jo sparzanAmakarma hai vaha ATha prakArakA hai-karkazanAmakarma, mRdukanAmakarma, gurukanAmakarma laghukanAmakarma, snigdhanAmakarma, rUkSanAmakarma, zItanAmakarma aura uSNanAmakarma // 40 // jisa karmake udayase zarIrasambandhI pudgaloMke karkazatA hotI hai, vaha karkazanAmakarma hai / isI prakAra zeSa sparzanAmakarmIkA artha kahanA cAhie / 1 tatpaMcavidha-- tiktanAma kaTu kanAma kaSAyanAma AmlanAma madhuranAma ceti / sa. si.; ta. rA. vA. 8, 11. 2tadaSTa vidha- karkazanAma mRdunAma gurunAma laghunAma snigdhanAma rUkSanAma zItanAma uSNanAma ceti / sa. si.; ta. rA. vA. 8, 11. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-1, 41. jaMtaM ANupuvvINAmakammaM taM caubvihaM, NirayagadipAoggANupuvINAmaM tirikkhagadipAoggANupuvINAmaM maNusagadipAoggANupubbINAmaM devagadipAoggANupubbINAmaM cedi // 41 // __jassa kammassa udaeNa NirayagaI gayassa jIvassa viggahagaIe vaTTamANayassa NirayagaipAoggasaMThANaM hodi taM NirayagaipAoggANupuvINAmaM / evaM sesaANupuvINaM pi attho vttvyo| agurualahuaNAmaM uvaghAdaNAmaM paradhAdaNAmaM ussAsaNAmaM AdAvaNAmaM ujjovaNAmaM // 42 // edAsamettha Nideso kimaho ? NAmassa kammassa vAdAlIsaM piMDapagaDIo tti Niddeso pAdhaNNapadattho tti jANAvaNaTTho / kudo ? edAsi piMDapayaDittAbhAvA / / jaM taM vihAyagaiNAmakammaM taM duvihaM, pasatthavihAyogadI appasatthavihAyogadI cedi // 43 // jo AnupUrvI nAmakarma hai vaha cAra prakArakA hai-narakagatiprAyogyAnupUrvI nAmakarma, tiryaggatiprAyAgyonupUrvI nAmakarma, manuSyagatiprAyogyAnupUrvI nAmakarma aura devagatiprAyogyAnupUrvI nAmakarma // 41 // jisa karmake udayase narakagatiko gaye hue aura vigrahagatimeM vartamAna jIvake narakagatike yogya saMsthAna hotA hai, vaha narakagatiprAyogyAnupUrvI nAmakarma hai| isI prakAra zeSa AnupUrvI nAmakaukA bhI artha kahanA caahie| __ agurulaghu nAmakarma, upaghAta nAmakarma, paraghAta nAmakame, ucchAsa nAmakama, AtApa nAmakarma aura udyota nAmakarma // 42 // zaMkA -yahAMpara ina prakRtiyoMkA nirdeza kisalie kiyA hai ? samAdhAna - 'nAmakarmakI byAlIsa piMDaprakRtiyAM haiM ' yaha nirdeza prAdhAnyapadakI apekSA hai, isa bAtake batalAne ke lie yahAMpara ukta prakRtiyoMkA nirdeza kiyA gayA hai, kyoMki, sUtra meM batalAI gaI ina prakRtiyoMke piMDaprakRtitAkA abhAva hai / arthAt ye prakRtiyAM bheda-rahita haiN| jo vihAyogati nAmakarma hai vaha do prakArakA hai--prazastavihAyogati aura aprazastavihAyogati // 43 // 1 yadA chinAyurmanuSyastiryagvA pUrveNa zarIreNa viyujyate tadaiva narakabhavaM pratyabhimukhasya tasya pUrvazarIrasaMsthAnAnivRttikAraNaM vigrahagatAvadeti tannarakagatiprAyogyAnupUrvyanAma / ta. rA. vA. 8, 11. 2 tadvividha-prazastAprazastabhedAt / sa. si.; ta. rA. vA. 8, 11. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 45.] cUliyAe pagaDisamukttiNe NAma-uttarapayaDIo [77 ___ jassa kammassa udaeNa jIvANaM sIha-kuMjara-vasahANaM va pasatthA gaI hojja, taM pasatthavihAyagadI NAma / jassa kammassa udaeNa kharoTTa-siyAlANaM va appasatthA gaI hojja, sA appasatthavihAyogadI NAma / / tasaNAmaM thAvaraNAmaM bAdaraNAmaM suhumaNAmaM pajjattaNAma, evaM jAva NimiNa-titthayaraNAmaM cedi // 44 // edassa suttassa attho puvvaM pruuvido| Na puNaruttadoso vi, edAo piMDapagaDIo Na hoti tti jANAvaNaTuM puNo pruuvnnaado| godassa kammassa duve payaDIo, uccAgodaM ceva NiccAgodaM ceva // 45 // jassa kammassa udaeNa uccAgodaM hodi tamuccAgodaM / gotraM kulaM vaMzaH saMtAna jisa karmake udayase jIvoMke siMha, kuMjara, aura vRSabha (baila) ke samAna prazasta gati hove, vaha prazastavihAyogati nAmakarma hai / jisa karmake udayase gardabha, UMTa aura siyAloMke samAna aprazastagati hove, vaha aprazastavihAyogati nAmakarma hai / trasa nAmakarma, sthAvara nAmakarma, bAdara nAmakarma, sUkSma nAmakarma, paryApta nAmakarma, inako Adi lekara nirmANa aura tIrthakara nAmakarma taka / arthAt aparyApta nAmakarma, pratyekazarIra nAmakarma, sAdhAraNazarIra nAmakarma, sthira nAmakarma, asthira nAmakarma, zubha nAmakarma, azubha nAmakarma, subhaga nAmakarma, durbhaga nAmakarma, susvara nAmakarma, duHsvara nAmakarma, Adeya nAmakarma, anAdeya nAmakarma, yazaHkIrti nAmakarma, ayaza kIrti nAmakarma, nirmANa nAmakarma aura tIrthakara nAmakarma // 44 // isa sUtrakA artha pahale arthAt 28 ve sUtrakI vyAkhyAmeM nirUpaNa kiyA jA cukA hai / tathApi duvArA yahAM ukta prakRtiyoMke kahanepara punaruktadoSa nahIM AtA hai, kyoMki, ye sUtra paThita prakRtiyAM piMDaprakRtiyAM nahIM haiM, isa bAtake batalAneke lie unakA punaH prarUpaNa kiyA gotrakarmakI do prakRtiyAM haiM- uccagotra aura nIcagotra // 45 // jisa karmake udayase jIvoMke uccagotra hotA hai, vaha uccagotrakarma hai / gotra, kula, 1 varavRSabhadviradAdiprazastagatikAraNaM prazastavihAyogatinAma / ta. rA. vA. 8, 11. 2 uSTrakharAdyaprazastagatinimittamaprazastavihAyogatinAma / ta. rA. vA. 8, 11. 3 uccainarcizcai / ta. sU. 8, 12. 4 yasyodayAllokapUjiteSu kuleSu janma taduccairgotram / sa. si.; ta. rA. vA.; ta. zlo. vA. 8, 12. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-1, 46. mityeko'rthaH / jassa kammassa udaeNa jIvANaM NIcagodaM hodi taM NIcagodaM NAma' / aMtarAiyassa kammassa paMca payaDIo, dANaMtarAiyaM lAhaMtarAiyaM bhogaMtarAiyaM paribhogaMtarAiyaM vIriyaMtarAiyaM cedi // 46 // jassa kammassa udaeNa deMtassa vigdhaM hodi taM dANaMtarAiyaM / jassa kammassa udaeNa lAhassa vigdhaM hodi tallAhaMtarAiyaM / jassa kammassa udaeNa bhogassa vigdhaM hodi taM bhogaMtarAiyaM / sakRd bhujyata iti bhogaH, tAmbUlAzana-pAnAdiH / jassa kammassa udaeNa paribhogassa vigdhaM hodi taM paribhogaMtarAiyaM / punaH punaH paribhujyata iti paribhogaH, strIvastrAbharaNAdiH ( jassa kammassa udaeNa vIriyassa vigdhaM hodi taM vIriyaMtarAiyaM NAma / vIrya balaM zukramityeko'rthaH / / evaM payaDisamukkittaNaM NAma paDhamA cUliyA samattA / vaMza aura saMtAna, ye saba ekArthavAcaka nAma hai / jisa karmake udayase jIvoMke nIcagotra hotA hai, use nIcagotranAmakarma kahate haiN| antarAyakarmakI pAMca prakRtiyAM haiM - dAnAntarAya, lAbhAntarAya, bhogAntarAya, paribhogAntarAya aura vIryAntarAya // 46 // jisa karmake udayase dAna dete hue jIvake vighna hotA hai, vaha dAnAntarAyakarma hai| jisa karmake udayase lAbhameM vighna hotA hai, vaha lAbhAntarAyakarma hai / jisa karmake udayase bhogameM vighna hotA hai, vaha bhogAntarAyakarma hai / jo vastu eka vAra bhogI jAtI hai vaha bhoga hai, jaise tAmbUla, bhojana, pAna Adi / jisa karmake udayase paribhogameM vighna hotA hai, vaha paribhogAntarAyakarma hai / jo vastu punaH punaH bhogI jAtI hai vaha paribhoga hai, jaise strI, vastra, AbhUSaNa Adi / jisa karmake udayase vIryameM vighna hotA hai, vaha vIryAntarAyakarma hai / vIrya, bala, aura zukra, ye saba ekArthaka nAma haiN| isa prakAra prakRtisamutkIrtana nAmakI prathama cUlikA samApta huI / 1 yadudayAda garhiteSu kuleSu janma tannIcaigotram / sa. si.; ta. rA. vA., ta. zlo. vA. 8, 12. 2 dAnalAbhabhogopabhogavIryANAm / ta. sU. 8, 13. 3 bhuktvA parihAtavyo bhogo bhuktvA punazca bhoktavyaH / upabhogo'zanavasanaprabhRtiH paMcendriyo vissyH|| ratnaka. 3, 37. bhogaH sevyaH sakRdupabhogastu punaH punaH sragambaravat // sAgAra. 5, 14. 4 yadudayAdAtukAmo'pi na prayacchati, labdhukAmo'pi na labhate, bhoktumicchannapi na bhutte, upabhoktumAmivAMchannapi nopabhukta, utsAhitukAmo'pi notsahate, ta ete paMcAntarAyasya bhedAH / sa. si.; ta.rA. vA. 8, 13. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidiyA cUliyA etto TANasamukttiNaM vaNNaissAmA // 1 // kiM sthAnam ? tiSThatyasyAM saMkhyAyAmasmin vA avasthAvizeSa prakRtayaH iti sthAnam / ThANaM ThidI avaTThANamidi eyaTTho / samukittaNaM vaNNaNaM parUvaNamidi uttaM hodi / TThANassa samukkittaNA TThANasamukkittaNA, taM vaNNaissAmo kassAmo tti uttaM hodi / ThANasamukkittaNA kimaTThamAgadA ? puvvaM payaDisamukkittaNAe jAo payaDIo parUvidAo tAsiM baMdho kimakkameNa hodi, kiM kameNetti pucchide evaM hodi tti jANAvaNaTuM dvANasamukkittaNA aagdaa| taM jahA // 2 // sA ThANasamukkittaNA kadhaM uccadi tti pucchide evaM uccadi ti jANAveMto tAva hANANaM ceva sarUvasaMkhANaM parUvaNamuttarasuttaM bhaNadi aba isase Age sthAnasamutkItanakA varNana kareMge // 1 // zaMkA- sthAna kise kahate haiM ? samAdhAna-jisa saMkhyAmeM, athavA jisa avasthAvizeSameM, prakRtiyAM ThaharatI haiM, use 'sthAna' kahate haiN| sthAna, sthiti aura avasthAna, ye tInoM ekArthaka haiN| samutkIrtana, varNana aura prarUpaNa, inakA artha eka hI kahA gayA hai| sthAnakI samutkIrtanAko sthAnasamutkIrtanA kahate haiN| usakA varNana arthAt vyAkhyAna kareMge, yaha artha kahA gayA hai / zaMkA-yaha sthAnasamutkIrtanA nAmakI cUlikA kisalie AI hai ? samAdhAna-pahale prakRtisamutkIrtanA nAmakI cUlikAmeM jina prakRtiyoMkA prarUpaNa kara Ae haiM, una prakRtiyoMkA bandha kyA eka sAtha hotA hai, athavA kramase hotA hai, aisA pUchane para ' isa prakAra hotA hai' yaha vAta batalAneke lie yaha sthAnasamutkIrtanA nAmakI cUlikA AI hai| vaha sthAnasamutkIrtana kisa prakAra hai ? // 2 // vaha sthAnasamutkIrtanA kisa prakAra kahI jAtI hai, aisA pUchanepara 'isa prakAra kahI jAtI hai' yaha batalAte hae AcArya pahale sthAnoMke hI svarUpa-saMkhyAnakA karaneke lie uttara-sUtra kahate haiM 1 kiM sthAnam ? ekasya jIvasyaikasmin samaye saMbhavaMtInAM samUhaH / go. ka. jI. pra. 451. 2 takimarthamAgataM ? pUrva prakRtisamutkIrtane yAH prakRtayaH uktAstAsAM bandhaH krameNAkrameNa veti prazne evaM syAditi jJApayituM / go. ka. jI. pra. 451 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-2, 3. taM micchAdihissa vA sAsaNasammAdihissa vA sammAmicchAdiTThissa vA asaMjadasammAdihissa vA saMjadAsaMjadassa vA saMjadassa vA // 3 // taM payaDiTThANaM micchAdihissa vA sAsaNasammAdihissa vA sammAmicchAdihissa vA asaMjadasammAdiTThissa vA saMjadAsaMjadassa vA saMjadassa vA hodi, edehito vadirittabaMdhagANamabhAvA / ettha paDhamAe atthe chaTThI daDavyA, teNa micchAdiDiTThANamidi saMbaMdhedavvaM / kadhaM tassa dvANavavaeso ? tiSThantyasmin baMdhahetuprakRtaya iti sthAnazabdasya vyutptteH| saMjadassetti vutte aTTha vi saMjadaguNaTThANANi ghettavANi, saMjadabhAvaM paDi bhedAbhAvA / NavamaM guNaTThANaM ( Na ) gheppadi, tassa baMdhagattAbhAvA / ____NANAvaraNIyassa kammassa paMca payaDIo, AbhiNibodhiyaNANAvaraNIyaM sudaNANAvaraNIyaM odhiNANAvaraNIyaM maNapajjavaNANAvaraNIyaM kevalaNANAvaraNIyaM cedi // 4 // vaha sthAna mithyAdRSTi, sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi, saMyatAsaMyata aura saMyatasambandhI hai // 3 // __yaha sthAna arthAt prakRtisthAna, mithyAdRSTike, athavA sAsAdanasamyagdRSTike, athavA samyagmithyAdRSTike, athavA asaMyatasamyagdRSTike, athavA saMyatAsaMyatake, athavA saMyatake hotA hai; kyoMki, inase atirikta anya bandhakoMkA abhAva hai / yahAM, arthAt mithyAdRSTi Adi padoMmeM, prathamAke arthameM SaSThI vibhakti jAnanA cAhie, ataeva mithyA. dRSTisthAna, sAsAdanasamyagdRSTisthAna, ityAdi prakArase sambandha karanA cAhie / zaMkA-mithyAdRSTi Adi bandhakoMke 'sthAna' yaha nAma kaise huA ? samAdhAna -'bandhakI kAraNabhUta prakRtiyAM jisa bandhaka jIvameM rahatI haiM ' isa prakAra sthAna zabdakI vyutpatti karanese mithyAdRSTi Adi bandhakoMke 'sthAna' yaha nAma sArthaka ho jAtA hai| ___ 'saMyatasambandhI sthAna' aisA kahanepara pramattasaMyata Adi ATha hI saMyata-guNasthAnoMko grahaNa karanA cAhie, kyoMki, saMyatabhAvakI apekSA unameM koI bheda nahIM hai| yahAM navamAM, arthAt ayogikevalI guNasthAna, nahIM grahaNa kiyA gayA hai, kyoMki, usake bandhakapanekA abhAva hai| jJAnAvaraNIya karmakI pAMca prakRtiyAM haiM-AbhinivodhikajJAnAvaraNIya, zrutajJAnAvaraNIya, avadhijJAnAvaraNIya, manaHparyayajJAnAvaraNIya aura kevalajJAnAvaraNIya // 4 // 1.chatu sagavihamaDhavihaM kamma baMdhati titu ya sattavihaM / chavihamekahANe tisu ekamabaMdhago ekako // go. ka. 452. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [81 1, 9-2, 6.] cUliyAe TThANasamukttiNe gANAvaraNIya puNaruttattAdo Na vattavyamidaM suttaM ? Na, savvesiM jIvANaM sarisaNANAvaraNIyakammakkhaovasamAbhAvA / jadi savvehi jIvehi gahidattho TaMkukkiNNakkharaM va Na viNassadi to puNaruttadoso hojja / ) Na ca evaM, jalAlihiyaMkkharasseva gahidatthassa kesu vi viNAsuvalaMbhAdo / tado bhaTThasaMsakArasissasaMbhAlaNaTuM vattavyamidaM suttaM / / edAsiM paMcaNhaM payaDINaM ekkamhi ceva hANaM baMdhamANassa // 5 // edAsi puvvuttapaMcaNhaM-pagaDINaM baMdhamANassa jIvassa ekkamhi avatthAvisese paMcasaMkhuvalakkhie hANamavaTThANaM hodi / evakAro kimaTTho ? ekka-ve-tiNNi-cattArisaMkhuvalakkhiyaavatthAe avtttthaannpddisehttttho| taM micchAdiTThissa vA sAsaNasammAdiTThissa vA sammAmicchAdihissa vA asaMjadasammAdiTThissa vA saMjadAsaMjadassa vA saMjadassa vA // 6 // zaMkA-pahale prakRtisamutkIrtanacUlikAmeM kahe jAneke kAraNa punarukta honese yaha sUtra punaH nahIM kahanA cAhie ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, sabhI jIvoMke sadRza jJAnAvaraNIyakarmake kSayopazamakA abhAva hai / yadi sarva jIvoMke dvArA grahaNa kiyA gayA, arthAt jAnA gayA, artha TAMkIse ukhere gaye akSarake samAna nahIM vinaSTa hotA, to punarukta doSa hotaa| kintu aisA hai nahIM, kyoMki, jalameM likhe gaye akSarake samAna grahaNa kiye gaye arthakA kitane hI jIvoMmeM vinAza pAyA jAtA hai| isalie bhraSTa saMskAravAle ziSyake smaraNa karAneke lie yaha sUtra kahanA caahie| ina pAMcoM prakRtiyoMke baMdha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 5 // ina, arthAt pUrva sUtra meM kahI gaI pAMcoM prakRtiyoMke bAMdhanevAle jIvakA 'pAMca' isa saMkhyAse upalakSita eka hI avasthA-vizeSameM sthAna arthAt avasthAna hotA hai| zaMkA-sUtrameM evakArapada kisalie diyA hai ? samAdhAna-jJAnAvaraNIya karmakI eka, do, tIna aura cAra saMkhyAse upalakSita prakRtisambandhI avasthAmeM bandhaka jIvoMke avasthAnakA pratiSedha karaneke lie sUtra meM evakAra pada diyA hai / arthAt dazave guNasthAna taka pAMcoM hI prakRtiyoMkA bandha hotA rahatA hai| vaha bandhasthAna mithyAdRSTi, sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi, saMyatAsaMyata aura saMyatake hotA hai // 6 // 1 pratiSu -- sarisadhAraNAvaraNIya kAmakkhao-' iti paatthH| 2 pratiSu -- jalANihaya-' iti paatthH| Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ] [ 1, 9-2, 7. taM paMcasakhuvalakkhiyabhAvAdhArabaMdhadvANamedesiM uttaguNaTThAgANaM hodi, Na aNNesiM, edehiMto pudhabhUdguNaDDANAbhAvA / saMjadetti utte muhumasAM parAiyasaMjadaMtANaM gahaNaM, ubaramANAvaraNabaMdhAbhAvA / chakkhaMDAgame jIvadvANaM daMsaNAvaraNIyassa kammassa tigNi dvANANi, NavaNhaM chaNhaM caduNhaM ThANamidaM // 7 // edaM saMgahaNayasuttaM, savvavisesAdhArattAdo / edassattho uccade - NavapayaDisaMbaMdhi ekkaM TThANaM, chappayaDisaMbaMdhi vidiyaM dvANaM, cattAri payaDisaMbaMdhi tadiyaM ThANaM / payaDiM paDi bhedAbhAvA dvANabhedo Na jujjaditi ce Na, Nava cha- cadusaMkhAvisidupayaDisamUhANameyattavirohA / kiM ca bhiNNaguNAdhArattAdo cANeyattaM dvANANaM / pajjavaNayANuggahaDDamuttaramuttaM bhaNadi vaha pAMca saMkhyA se upalakSita bhAvoMkA AdhArabhUta bandhasthAna ina sUtrokta guNasthAnavAle bandhaka jIvoMke hotA hai, anyake nahIM; kyoMki inase pRthagbhUta guNasthAnoMkA abhAva hai| yahAM 'saMyata' aisA kahanepara sUkSmasAmparAyikasaMyata guNasthAna takake bandhaka jIvoMkA grahaNa karanA cAhie, kyoMki, isase Uparake guNasthAnavAle jIvoMke jJAnAvaraNIyakarmakA bandha nahIM hotA hai / darzanAvaraNIya karmake tIna bandhasthAna haiM-- nau prakRtisambandhI, chaha prakRtisambandhI aura cAra prakRtisambandhI bandhasthAna // 7 // yaha saMgrahanayAzrita sUtra hai, kyoMki, vaha apane antargata sarva vizeSakA AdhArabhUta hai / isakA artha kahate haiM- darzanAvaraNIya karmakI nau prakRtisambandhI eka sthAna hai, styAnagRddhi Adi tIna prakRtiyoMko chor3akara zeSa chaha prakRtisambandhI dUsarA sthAna hai, aura cakSudarzanAvaraNa Adi cAra prakRtisambandhI tIsarA sthAna hai / zaMkA - prakRtiyoMke prati bhedakA abhAva honese sthAnakA bheda karanA yukti-saMgata nahIM hai ? samAdhAna - nahIM, kyoMki, nau, chaha aura cAra saMkhyAse viziSTa prakRtiyoM ke samUhoMke ekatAkA virodha hai / dUsarI bAta yaha hai ki bhinna guNasthAnoMke AdhArase sthAnoMke ekatA nahIM hai, arthAt anekatA yA vibhinnatA hai / ataeva sthAnakA bheda yukti-saMgata hai / aba paryAyArthika nayavAle jIvoMke anugrahake lie uttara sUtra kahate haiM-- 1 Nava chakka cadukkaM ya ya vidiyAvaraNassa baMdhaThANANi / go . ka. 459. ' 2 Nava sAsaNo ci baMdho chaccaiva apuvvapadamabhAgo ci / cacAri hoMti tatto suhumakasAyarasa carimo ci / go. ka. 460. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 83 1, 9-2, 9.] cUliyAe vANasamukttiNe daMsaNAvaraNIyaM tattha imaM NavaNhaM ThANaM, NihANiddA payalApayalA thINagiddhI NiddA payalA ya cakkhudaMsaNAvaraNIyaM acakkhudaMsaNAvaraNIyaM ohidaMsaNAvaraNIyaM kevaladaMsaNAvaraNIyaM cedi // 8 // ( saNAvaraNIyassa kammassa uttarapayaDINaM NAmaNiddeso saMkhA ca payaDisamukttiNAe sabameda parUvida, puNo ettha kimaTuM uccade ? Na esa doso, maMdabuddhisissasaMbhAlaNadvattAdo / adhavA NedAo payaDINaM saNNAo, kiMtu payaDibaMdhakAraNaTThANassa sattINaM saNNAo / teNa Na punnruttdoso|) edAsiM NavaNhaM payaDINaM ekkamhi ceva hANaM baMdhamANassa // 9 // edAsiM puvvuttaNavapayaDINaM ekamhi ceva bhAve dvANamavahANaM hodi, baMdhamANassa jIvassa edAsiM payaDINaM baMdhassa vA / ko so ekko bhAvo ? NavaNhaM payaDINaM baMdhahedusammattAbhAvo / darzanAvaraNIyakarmake ukta tIna bandhasthAnoMmeM nidrAnidrA, pracalApracalA, styAnagRddhi, nidrA, aura pracalA, tathA cakSudarzanAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura kevaladarzanAvaraNIya, ina nau prakRtiyoMkA samudAyAtmaka yaha prathama bandhasthAna hai // 8 // zaMkA--darzanAvaraNIyakarmakI uttara prakRtiyoMkA nAmanirdeza aura saMkhyA, yaha saba prakRtisamutkIrtanA nAmakI prathama cUlikAmeM nirUpaNa kiyA jA cukA hai, phira yahAM use kisalie kahA jA rahA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, mandabuddhivAle ziSyoMko pUrvokta arthakA smaraNa karAneke lie vaha saba yahAM para punaH nirUpaNa kiyA jA rahA hai| athavA ye nidrAnidrA Adi saMjJAeM prakRtiyoMkI nahIM haiM, kintu prakRtibandhake kAraNabhUta sthAnakI zaktiyoMkI saMjJAeM haiM, isalie unake punaH kathana karanepara bhI koI punarukta doSa nahIM AtA hai| ina nau prakRtiyoMke baMdha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 9 // ina pUrva sUtrokta nau prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM sthAna yA avasthAna hotA hai, athavA, baMdha karanevAle jIvake ina navoM prakRtiyoMke baMdhakA eka hI sthAna yA bhAva hai| zaMkA-vaha eka bhAva kaunasA hai ? samAdhAna--vaha eka bhAva darzanAvaraNIya karmakI navoM prakRtiyoMke bandhakA kAraNabhUta samyaktvakA abhAva hai| Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-2.10. taM micchAdiTThissa vA sAsaNasammAdihissa vA // 10 // ekkassa hANassa NavapayaDiNippaNNassa ede sAmiNo hoti / kimaTuM sAmittaM uccade ? Na, sammattAbhAvaM paDi eyattaM paDivaNNaTThANamhi samuppaNNaegeyaMtabuddhimosAriya aNeyattabuddhisamuppAyaNadvattAdo / tattha imaM chaNhaM hANaM, NihANidA-payalApayalA-thINagiddhIo vaja NiddA ya payalA ya cakkhudaMsaNAvaraNIyaM acakkhudaMsaNAvaraNIyaM ohidaMsaNAvaraNIyaM kevaladasaNAvaraNIyaM cedi // 11 // NipANiddA-payalApayalA-thINagiddhIo vajja chaNhaM dvANaM hodi tti utte sesapayaDIo imAo hoti tti Nacade, tado tAsiM Niddeso aNatthao ti ? Na esa doso, aijaDasissasaMbhAlaNadvattAdo / ___ vaha nau prakRtirUpa prathama bandhasthAna mithyAdRSTike aura sAsAdanasamyagdRSTike hotA hai // 10 // nau prakRtiyoMse niSpanna honevAle eka, arthAt prathama, bandhasthAnake mithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi, ye donoM svAmI hote haiN| zaMkA-yahAM svAmitva kisalie kahA jA rahA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, samyaktvake abhAvakI apekSA ekatvako prApta sthAnameM utpanna honevAlI eka svAmisvarUpa ekAntabuddhiko dUra karake 'usake svAmI aneka haiM' isa prakArakI anekatvasvarUpa vuddhiko utpanna karAneke lie yahAM svAmitvakA kathana kiyA jA rahA hai| darzanAvaraNIya karmake ukta tIna bandhasthAnoMmeM nidrAnidrA, pracalApracalA aura styAnagRddhiko chor3akara nidrA aura pracalA, tathA cakSudarzanAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya, aura kevaladarzanAvaraNIya, ina chaha prakRtiyoMkA samudAyAtmaka dUsarA bandhasthAna hai // 11 // __ zaMkA-nidrAnidrA, pracalApracalA aura styAnagRddhi, ina tInako chor3akara zeSa chaha prakRtiyoMkA dUsarA sthAna hotA hai, aisA sUtra kahanepara zeSa prakRtiyAM ye hotI hai, yaha jAnA jAtA hai, ataeva una prakRtiyoMkA nAma nirdeza karanA anarthaka hai ? samAdhAna- yaha koI doSa nahIM, kyoMki, ati jar3avuddhi zipyoMko samhAlaneke lie sUtrameM una prakRtiyoMkA nAma nirdeza kiyA gayA hai / 1Nava sAsaNo ti / go. ka. 460 2 pratiSu sammattAbhAvapayaDi ' iti paatthH| Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 13.] cUliyAe hANasamukttiNe daMsaNAvaraNIya [ 85 edAsiM chaNhaM payaDINaM ekkamhi ceva hANaM baMdhamANassa // 12 // kadhamattha dvANassa eyattaM ? chahaM payaDINaM baMdhajoggabhAvaM paDi bhedAbhAvA / baMdhamANassetti utte jIvassa bajjhamANassa vA kammassa ggahaNaM / taM sammAmicchAdihissa vA asaMjadasammAdiTThissa vA saMjadAsaMjadassa vA saMjadassa vA // 13 // saMjadassetti utte apurakaraNaddhAe paDhamasattamabhAgaTThidasaMjadANaM ti gahaNaM / edAsiM payaDINaM baMdhassa jadi ede savve sAmiNo havaMti to kadhamekkamhi avaTThANaM, bahuassa eyattavirohAdo ? Na esa doso, bahUNaM pi edesi chappayaDibaMdhapariNAmeNa samANANameyattAvirohA / ina chaha prakRtiyoMke baMdha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hotA hai // 12 // zaMkA-yahAMpara chaha prakRtiyoMvAle sthAnake ekatva kaise sambhava hai ? samAdhAna-chahoM prakRtiyoMke bandha yogya bhAvakI apekSA koI bheda na honese chaha prakRtiyoMvAle sthAnake ekatva bana jAtA hai| 'bandhamAnake ' aisA kahanepara baMdha karanevAle jIvakA, athavA baMdhanevAle karmakA grahaNa karanA caahie| vaha chaha prakRtirUpa dvitIya bandhasthAna samyagmithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi, saMyatAsaMyata aura saMyatake hotA hai // 13 // ___ sUtrameM 'saMyatake' aisA pada kahanepara apUrvakaraNa guNasthAnake prathama saptama bhAgameM arthAt apUrvakaraNake sAta bhAgoMmeMse prathama bhAgameM sthita saMyatoMkA grahaNa karanA caahie| ___ zaMkA - ina uparyukta chaha prakRtiyoM ke bandhake yadi sUtrokta ye saba samyagmithyAdRSTi Adi svAmI hote haiM, to phira kaise una sabakA eka bhAvameM avasthAna ho sakatA hai, kyoMki bahutoMke ekatvakA virodha hai ? / samAdhAna--yaha koI doSa nahIM, kyoMki, chaha prakRtiyoMkA bandha karanevAle ina bahutase bhI svAmiyoMke chaha prakRtiyoMke bandha pariNAmakI apekSA samAnatA honese ekatva mAnane meM koI virodha nahIM hai| 1 ceva apuvapaTamabhAgo ti / go. ka. 46.. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-2, 14. tattha imaM caduNhaM hANaM, NidA ya payalA ya vaja cakkhudasaNAvaraNIyaM acakkhudaMsaNAvaraNIyaM odhidaMsaNAvaraNIyaM kevaladasaNAvaraNIyaM cedi // 14 // __NedaM suttaM NipphalaM, vajjijjamANapayaDiparUvaNAe viNA appidacadupayaavagame uvAyAbhAvA / vadiregeNa avagadavidhIdo payaDiNiddeso Nipphalo ti NAsaMkaNijjaM, davvaTThiyasissANuggahaDhaM Niddivassa tassa NipphalattavirohA / edAsiM caduNhaM payaDINaM ekamhi ceva hANaM baMdhamANassa // 15 // edAo cattAri payaDIo baMdhamANassa eka ceva dvANaM hodi tti ettha saMbaMdho kAyavyo, paDhamAe atthe pAyayammi chaTThI-sattamINaM pauttIe saMbhavAdo / sesaM sugamaM / taM saMjadassa // 16 // kudo ? apuvvakaraNAdisuhumasAMparAiyasuddhisaMjadaMtamahArisIsu edAsiM bNdhuvlNbhaa| darzanAvaraNIya karmake ukta tIna bandhasthAnoMmeM nidrA aura pracalAko chor3akara cakSudarzanAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura kevaladarzanAvaraNIya, ina cAra prakRtiyoMke samudAyAtmaka tIsarA bandhasthAna hai // 14 // __ yaha sUtra niSphala nahIM hai, kyoMki, chor3I jAnevAlI prakRtiyoMkI prarUpaNAke vinA vivakSita cAra padoMke jAnane meM aura koI upAya nahIM hai / vyatirekadvArA vidhIyamAna prakRtiyoMke jJAta ho jAnese punaH sUtra meM prakRtiyoMkA nAma nirdeza karanA niSphala hai, aisI AzaMkA nahIM karanA cAhie, kyoMki, dravyArthikanayavAle ziSyoMke anugrahArtha usa nirdiSTa prakRtinirdezake niSphalatAkA virodha hai| ina cAra prakRtiyoMke bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 15 // yahAMpara isa prakAra arthakA sambandha karanA cAhie ki ina cAra prakRtiyoMko bAMdhanevAle jIvakA eka hI sthAna hotA hai, kyoMki, prathamA vibhaktike arthameM prAkRtabhASAmeM SaSThI aura saptamI vibhaktiyoMkI pravRttikA honA saMbhava hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| vaha cAra prakRtirUpa tRtIya baMdhasthAna saMyatake hotA hai // 16 // kyoMki, apUrvakaraNake sAta bhAgoMmeMse dvitIya bhAgase Adi lekara sUkSmasAmparAthika zuddhisaMyata taka mahA RSiyoM meM ina cAroM prakRtiyoMkA bandha pAyA jAtA hai / 1 battAri hoti tato suhumakasAyarasa carimo ti / go. ka. 460. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 18. ] cUliyAe dvANasamukkittaNe vedaNIyaM [ 87 bahUNaM saMjadANaM saMjadasseti egavayaNeNa Niddeso kathaM ghaDade ? Na, tesiM bahUNaM pi saMjadattaNeNa eyattAvirohA / Na ca eyattamaNeyattaM vA aNNoNNeNa pudhabhUdamatthi, aNuvAda | vedaNIyassa kammassa duve payaDIo, sAdAvedaNIyaM ceva asAdAvedaNIyaM ceva // 17 // ( vissaraNAlu sissa saMbhAlaNadRmidaM sutaM vajjhamANapayaDime saMtaraMgakAraNapaTu edAsiM donhaM payaDINaM ekamhi caiva dvANaM baMdhamANassa // 18 // pAyaNa vA / sesaM sugamaM / sAdAsAdavedaNIyapayaDINaM donhaM pi jugavaM baMdho Natthi, tesiM baMdhakAraNavisohisaMkilesANamakkameNa pauttIe abhAvAdo / teNedesiM donhamegaM ThANamidi Na ghaDade; kiMtu dohaM ve dvANANi tti vattavvaM ? baMdhakAraNavisohi - saMkilesANaM ce bhedAdo hodu NAma vedaNIyassa mUlapayaDIe sAdAvedaNIyamasAdAvedaNIyamidi veNNi dvANANi, donha zaMkA- 'saMyatake' isa eka vacanake dvArA apUrvakaraNAdi bahutase saMyatoMkA nirdeza kaise ghaTita hotA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, bahutase bhI una saMyatoM kA saMyatatvakI apekSA ekatva mAnane meM koI virodha nahIM hai / dUsarI bAta yaha hai ki ekatva aura anekatva parasparameM pRthagbhUta nahIM haiM, kyoMki, ve bhinna pAye nahIM jAte haiM / arthAt vastuoM meM saMgraha nayase abheda vivakSA honepara ekatva aura vyavahAra nayase bhedavivakSA honepara anekatvakA kathana kiyA jAtA hai / dattarai do hI prakRtiyAM haiM- sAtAvedanIya aura asAtAvedanIya // 17 // vismaraNazIla ziSyoMko smaraNa karAneke lie, athavA baMdhanevAlI prakRtimAtrake antaraMga kAraNako batalAneke lie yaha sUtra racA gayA hai / zeSa sUtrArtha sugama hai / ina donoM prakRtiyoMke bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hotA hai // 18 // zaMkA- sAtAvedanIya aura asAtAvedanIya, ina donoM hI prakRtiyoMkA eka sAtha bandha nahIM hotA hai, kyoMki, una donoM prakRtiyoMke baMdhake kAraNabhUta vizuddhi aura saMkleza pariNAmoMkI eka sAtha pravRttikA abhAva hai| isalie ina donoM prakRtiyoMkA eka sthAna hai, yaha bAta ghaTita nahIM hotI hai; kintu donoM prakRtiyoMke do sthAna kahanA cAhie ? samAdhAna- yadi bandhake kAraNabhUta vizuddhi aura saMkleza pariNAmoMke bhedase vedanIyakarmakI mUla prakRtike sAtAvedanIya aura asAtAvedanIya, ye do sthAna hote hoM, to bhale hI hoveM, kyoMki, donoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha nahIM hotA hai, tathA mUla Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-2, 19. makameNa baMdhAbhAvA, mUlapayaDivadirittattarapayaDINamabhAvAdo ca / kiMtu gaMthayAreNa eso do Na vivakkhio / ko puNa gaMthayArassa ahippAo ? uccade - edesiM donhaM pi ekahi caiva dvANaM hodi tti utte ekasaMkhAvadvidattAdo ekamhi ceva dvANamidi ghettavtraM, aNNA dvANassa yattavirohAdo | sesaM sugamaM / taM micchAdiTTissa vA sAsaNasammAdiTTissa vA sammAmicchAdiTTissa vA asaMjadasammAdiTThissa vA saMjadAsaMjadassa vA saMjadassa vA // 19 // saMjadarasotti vutte jAva sajogi bhayavaMto tAva ghettavyaM, Na parado; tatthedassa baMdhAbhAvA / se sugamaM / mohaNIyassa kammassa dasa hANANi vAvIsAe ekkavIsAe sattArasahaM terasahaM NavaNhaM paMcaNhaM caduNhaM tiNhaM donhaM ekisse dvANaM cedi // 20 // prakRtise vyatirikta vedanIyakarmakI anya uttara prakRtiyoMkA abhAva hai / kintu granthakArane isa bhedakI vivakSA nahIM kI hai / zaMkA- to phira granthakArakA abhiprAya kyA hai ? samAdhAna - sAtAvedanIya aura asAtAvedanIya, ina donoM hI prakRtiyoM kA eka hI bhAvameM avasthAna hotA hai, aisA kahanepara eka saMkhyA avasthita honese eka hI bhAva avasthAna hai, arthAt donoM prakRtiyoMkA eka hI bandhasthAna hai, aisA artha grahaNa karanA cAhie / yadi yaha artha grahaNa nahIM kiyA jAyagA, to vedanIya karma ke bandhasthAnakI ekatAkA virodha AyagA / zeSa sUtrArtha sugama hai / vaha vedanIya karmasambandhI bandhasthAna mithyAdRSTi, sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi, saMyatAsaMyata aura saMyatake hotA hai // 19 // sUtra meM 'saMyatake ' aisA sAmAnya pada kahane para sayogibhagavanta takake saMyatoMkA grahaNa karanA cAhie, Ageke saMyatoMkA nahIM, kyoMki, vahAMpara arthAt ayogibhagavantake isa sthAnake bandhakA abhAva hai / zeSa sUtrArtha sugama hai / mohanIya karmake daza bandhasthAna haiM - bAIsa prakRtisambandhI, ikkIsa prakRtisambandhI, sattaraha prakRtisambandhI, teraha prakRtisambandhI, nau prakRtisambandhI, pAMca prakRtisambandhI, cAra prakRtisambandhI, tIna prakRtisambandhI, do prakRtisambandhI aura eka prakRtisambandhI bandhasthAna // 20 // 1 vAvIsa mekavIsaM sacArasa teraseva Nava paMca / cadutiyadugaM ca ekkaM baMdhaTTANANi moharasa // go . ka. 463. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 89 1, 9-2, 21.] cUliyAe DhANasamukttiNe mohaNIyaM edaM dabaTThiyaNayasuttaM / kudo ? bIjIbhUdattAdo / tattha imaM vAvIsAe DhANaM, micchattaM solasa kasAyA itthivedapurisaveda-Nausayaveda tiNhaM vedANamekadaraM hassaradi-aradisoga doNhaM jugalANamekkadaraM bhy-duguNchaa| edAsiM vAvIsAe payaDINaM ekkamhi ceva TANaM baMdhamANassa // 21 // micchatta-solasakasAyA dhuvabaMdhiNo, udaeNeva baMdheNa paroppareNa virohAbhAvA / teNa tattha egadarasaddo Na pautto / itthi-purisa-NaqsayavedANaM hassaradi-aradisogajugalANaM ca udaeNeva baMdheNa vi viroho atthi tti jANAvaNaTThamekkadarasaddapaoo ko| bhayaduguMchAsu puNa Na kao, baMdhaM paDi virohAbhAvA / edAsimekkamhi ceva avaTThANaM hodi / kattha ? vAvIsAe / kadhamekkamhi AhArAheyabhAvo ? Na, saMkhANAdo saMkhejjassa kathaMci yaha dravyArthikanayAzrita sUtra hai, kyoMki, vaha apane antarnihita samasta arthoke bIjapadasvarUpa hai| mohanIya karmasambandhI ukta daza bandhasthAnoMmeM mithyAtva, anantAnubandhI Adi solaha kaSAya, strIveda, puruSaveda aura napuMsakaveda ina tInoM vedoMmeMse koI eka veda, hAsya aura rati, tathA arati aura zoka ina donoM yugaloMmeMse koI eka yugala, bhaya aura jugupsA, ina bAIsa prakRtiyoMkA eka bandhasthAna hotA hai| ina bAIsa prakRtiyoMke bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 21 // mithyAtva aura anantAnubandhI Adi solasa kaSAya, ye sattaraha dhruvabandhI prakRtiyAM haiM, kyoMki, udayake samAna bandhakI apekSA parasparameM unakA koI virodha nahIM hai / isalie inake sAthameM 'ekatara' isa zabdakA prayoga nahIM kiyA gayA hai / strIveda, puruSaveda aura napuMsakaveda ina tInoM vedoMkA, tathA hAsya-rati aura arati-zoka ina donoM yugaloMkA udayake samAna bandhake sAtha bhI virodha hai, yaha bAta batalAneke lie inake sAthameM 'ekatara' zabdakA prayoga kiyA gayA hai| kintu bhaya aura jugupsA, ina donoM prakatiyoMke sAthameM 'ekatara' zabdakA prayoga nahIM kiyA gayA hai, kyoMki, bandhake prati unakA parasparameM koI virodha nahIM hai| ina bAIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hotA hai| zaMkA-ukta prakRtiyoMkA kisa eka bhAvameM avasthAna hai ? samAdhAna-- bAIsa prakRtiyoMke samudAyAtmaka eka bhAvameM avasthAna hai| zaMkA-eka hI vastumeM AdhAra aura Adheya bhAva kaise bana sakatA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, saMkhyAnase saMkhyeya kathaMcit pRthagbhUta hotA hai, 1 pratiSu ' ekkaM hi ' iti paatthH| Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-2, 22. pudhabhUdassa AdhArattAvirohA / taM micchAdiTThissa // 22 // kudo ? micchattassaNNattha baMdhAbhAvA / taM pi kudo ? aNNattha micchttodyaabhaavaa| Na ca kAraNeNa viNA kajjassuppattI asthi, aippasaMgAdo / tamhA micchAdiTThI ceva sAmI hodi / ettha baMdhabhaMgA cha (6) / isalie usake AdhArapanA honemeM koI virodha nahIM hai| vaha bAIsa prakRtirUpa prathama bandhasthAna mithyAdRSTike hotA hai // 22 // kyoMki, mithyAtvaprakRtikA mithyAdRSTi jIvake sivAya anyatra bandha nahIM hotA hai| aura isakA bhI kAraNa yaha hai ki anyatra mithyAtvaprakRtikA udaya nahIM hotA hai, tathA kAraNake vinA kAryakI utpatti nahIM hotI hai / yadi aisA na mAnA jAya to atiprasaMga doSa prApta hogaa| isalie yahI siddha hotA hai ki isa bAIsa prakRtirUpa prathama bandhasthAnakA svAmI mithyAdRSTi jIva hI hai / yahAMpara bandhasambandhI bhaMga yA bheda chaha (6) hote haiN| vizeSArtha-yahAM para jo bAIsa prakRtirUpa bandhasthAnake chaha bhaMga batalAye haiM, ve isa prakAra hote haiM- ukta bAIsa prakRtiyoMmeM, mithyAtva, solaha kaSAya, bhaya aura jugupsA, ye unnIsa prakRtiyAM dhuvabandhI haiM, arthAt mithyAtva guNasthAnameM inakA baMdha nirantara hotA hI rahatA hai| zeSa tInoM veda aura hAsya-rati tathA arati-zoka ye donoM yugala adhuvabaMdhI aura sapratipakSI haiM, arthAt eka sAtha eka jIvameM tIna vedoMmeMse kisI eka hI vedakA aura donoM yugaloM se kisI eka yugalakA baMdha hotA hai / ataeva nAnA jIvoMkI apekSA tInoM vedoM aura donoM yugaloMke vikalpase paraspara guNA karanepara (342=6) chaha bhaMga ho jAte haiM, jo ki kramazaH isa prakAra haiM 1 + 16 + 1 + 2 + 2 =22 1 | mithyAtva solaha kaSAya puruSaveda / hAsya-rati / bhaya-jugupsA 22 strIveda napuMsakaveda puruSaveda arati-zoka strIveda napuMsakavada / 22 C000 ` m m lm ` 22 jisa prakAra yahAMpara ukta chaha bhaMgoMkI utpatti batalAte hue unakA kramazaH uccAraNakrama batalAyA gayA hai, usI prakAra Age bhI jahAM jahAM bhaMgoMkA ullekha AyA hai, vahAMpara bhI bhaMgoMkA yahI krama jAnanA caahie| 1chabAvIse / go. ka. 467. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 24.] cUliyAe TThANasamukittaNe mohaNIya tattha imaM ekkavIsAe TANaM micchattaM NaQsayavedaM vaja // 23 // ettha NauMsayavedaM ca idi casado kAyavyo, aNNahA samuccayassa avagamovAyAbhAvA ? Na, casaddeNa viNA vi tdvgmaado| vadiregapajjavaTThiyaNayANuggahaTThamedaM suttaM bhaNiya vihiNayANuggahaTTamuttarasuttaM bhaNadi solasa kasAyA itthiveda purisavedo doNhaM vedANamekkadaraM hassaradi-aradisoga doNhaM jugalANamekkadaraM bhaya duguMchA / edAsiM ekkavIsAe payaDINamekkamhi ceva hANaM baMdhamANassa // 24 // ekkavIsAe idi saMbaMdhe chtttthii| edAsi payaDINaM ekkamhi ceva dvANamidi' utte ekkavIsAe tti ghettavyaM, ekkavIsapayaDibaMdhapAoggapariNAme vA / sesaM sugamaM / ettha bhaMgA cattAri (4) / mohanIya karmasambandhI ukta daza bandhasthAnoMmeM prathama bandhasthAnakI bAIsa prakRtiyoMmeMse mithyAtva aura napuMsakavedako chor3a denepara yaha ikkIsa prakRtirUpa dvitIya bandhasthAna hotA hai // 23 // zaMkA-yahAM sUtrameM 'aura napuMsakavedako' isa prakAra 'ca' zabdakA adhyAhAra karanA cAhie, anyathA samuccayArthake jAnanekA aura koI upAya nahIM hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, 'ca' zabdake vinA bhI samuccaya arthakA jJAna ho jAtA hai| ___ vyatirekarUpa paryAyArthika nayavAle jIvoMke anugrahake lie yaha sUtra kahakara aba vidhirUpa dravyArthika nayavAle jIvoMke anugrahake lie uttara sUtra kahate haiM __anantAnubandhI Adi solaha kaSAya, strIveda aura puruSaveda ina donoM vedoMmeMse koI eka veda, hAsya-rati aura arati-zoka ina donoM yugaloMmeMse koI eka yugala, bhaya aura jugupsA, ina ikkIsa prakRtiyoMke bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 24 // 'ekavIsAe' yaha sambandha SaSThI vibhakti hai| ina prakRtiyoMkA ekameM hI avasthAna hai, aisA kahanepara ikkIsa prakRtiyoMke samUhAtmaka bandhasthAnameM avasthAna hotA hai, aisA artha grahaNa karanA cAhie / athavA ikkIsa prakRtiyoMke bandhayogya pariNAmameM avasthAna hotA hai, aisA artha grahaNa karanA caahie| zeSa sUtrArtha sugama hai| yahAMpara ukta donoM veda aura hAsyAdi donoM yugaloM vikalpase (242=4) cAra bhaMga hote haiN| 1 a-A pratyoH 'ekavIsAvIsAe' iti paatthH| 3 pratidhu ' ekAmma avaThThANamidi' iti pAThaH / 2 pratiSu vihiNAyA- ' iti paatthH| 4 cadu igivIse / go. ka. 467, Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvANaM taM sAsaNasammAdiTTissa // 25 // kudo ? uvari aNaMtANubaMdhicadukkassa itthavedassa ya baMdhAbhAvA / taM pi kudo ? tattha aNaMtANubaMdhINamudayAbhAvA / Na ca kAraNeNa viNA kajjaM saMbhavadi, virohAdo / tattha imaM sattarasahaM jhaNaM aNaMtANubaMdhikoha-mANa-mAyA-lobhaM itthavedaM vajja // 26 // ekkavIsapayaDIsu aNaMtANubaMdhicadukke avaNide sattArasa payaDIo havaMti / edaM sutaM vadiregaNayANuggahaGkaM / tAo kadamAo ti pucchidamaMdabuddhisissANuggahaTThamuttarasuttaM bhaNadivArasa kasAya purisavedo hassaradi- aradisoga donhaM jugalANa - mekkadaraM bhaya-duchA / edAsiM sattarasaNhaM payaDINamekkamhi ceva dvANaM baMdhamANassa // 27 // tahi ekkahi sattArasasaMkhAe edAsiM baMdhajoggajIvapariNAme vA tti ghettavvaM / 92 ] vaha ikkIsa prakRtirUpa dvitIya bandhasthAna sAsAdanasamyagdRSTike hotA hai / / 25 // kyoMki, dUsare guNasthAnase Upara anantAnubandhI- catuSkakA aura strIvedakA bandha nahIM hotA hai / aura isakA bhI kAraNa yaha hai ki Uparake guNasthAnoMmeM anantAnubandhI kaSAyake udayakA abhAva hai / tathA kAraNake vinA kArya saMbhava nahIM hai, kyoMki, vaisA mAnane para virodha AtA hai / mohanIya karmasambandhI ukta daza bandhasthAnoM meM dvitIya bandhasthAnakI ikkIsa prakRtiyoMmeMse anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA, lobha aura strIvedako chor3ane para yaha sattaraha prakRtirUpa tRtIya bandhasthAna hotA hai / / 26 // [ 1, 9-2, 25. pUrva sUtrokta ikkIsa prakRtiyoMmeMse anantAnubandhI-catuSka ke nikAla dene para sattaraha prakRtiyAM hotI haiM / yaha sUtra vyatirekanayavAle jIvoMke anugrahake lie kahA gayA hai / ve sattaraha prakRtiyAM kaunasI hai, aisA pUchanevAle manda-buddhi ziSyoMke anugrahArtha uttara sUtra kahate haiM-- apratyAkhyAnAvaraNIya Adi bAraha kaSAya, puruSaveda, hAsya- rati aura aratizoka ina donoM yugaloMmeM se koI eka yugala, bhaya aura jugupsA, ina sattaraha prakRtiyoMke bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai || 27 || usa eka sattaraha saMkhyA meM, athavA ina sattaraha prakRtiyoMke bandhayogya jIvake pariNAmameM unakA avasthAna hai, yaha artha grahaNa karanA cAhie / zeSa sUtrArtha sugama hai / Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 29.] cUliyAe TThANasamukttiNe mohaNIyaM [ 93 sesaM sugamaM / bhaMgA doNi (2) / taM sammAmicchAdiTThissa vA asaMjadasammAdiTThissa vA // 28 // ___ kudo ? uvari apaccakkhANacadukassa baMdhAbhAvA / taM pi kudo ? sodayAbhAvA / tado edANi do guNaTThANANi edassa baMdhaTThANassa sAmittaM paDivajjati / tattha imaM terasahaM ThANaM apaJcakkhANAvaraNIyakodha-mANa-mAyAlobhaM vajja // 29 // vajjetti utte vajjiya idi ghettavyaM / sesaM sugama / puvvuttasattArasapayaDIsu apaccakkhANacadukke avaNide terasa payaDIo havaMti / tAo kadamAo tti bhattIe pucchide tassANuggahamuttarasuttaM bhaNadi, puvyamaNumANeNa avagayaTThassa daDhIkaraNaTuM vA / yahAMpara hAsyAdi donoM yugaloMke vikalpase (2) do bhaMga hote haiN| vaha sattaraha prakRtirUpa tRtIya bandhasthAna samyagmithyAdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTike hotA hai // 28 // kyoMki, caturtha guNasthAnase Upara apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyacatuSkakA bandha nahIM hotA hai / aura isakA bhI kAraNa yaha hai ki vahAMpara svodaya arthAt apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyake udayakA abhAva hai| isalie samyagmithyAdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi, ye donoM guNasthAna isa sattaraha prakRtirUpa bandhasthAnake svAmitvako prApta hote hai| ___ mohanIya karmasambandhI ukta daza bandhasthAnoM meM tRtIya bandhasthAnakI sattaraha prakRtiyoMmeMse apratyAkhyAnAvaraNIya krodha, mAna, mAyA aura lobhako chor3anepara yaha teraha prakRtirUpa caturtha bandhasthAna hotA hai // 29 // __'vajja' aisA kahanepara 'vajjiya' arthAt 'chor3akara aisA artha grahaNa karanA caahie| zeSa sUtrArtha sugama hai| pUrvokta sattaraha prakRtiyoMmeMse apratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya-catuSkake ghaTA denepara teraha prakRtiyAM hotI haiN| ve teraha prakRtiyAM kaunasI haiM, isa prakAra bhaktise pUchanepara usa ziSyake anugrahake lie uttara sUtra kahate haiN| athavA, pahale anumAnase jisa teraha prakRtirUpa arthako jAnA hai, usIke dRr3hIkaraNake lie uttara sUtra kahate haiM 1do do havaMti chaTo ni| go. ka. 467. 2 pratiSu 'pauttasattA payaTIsu' iti paatthH| Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-2, 30. aTTha kasAyA purisavedo hassaradi-aradisoga doNhaM jugalANamekkadaraM bhy-duguNchaa| edAsiM terasaNhaM payaDINamekkamhi ceva hANaM baMdhamANassa // 30 // ___ ekkamhi kadhaM ? terasasaMkhAe / kadhaM terasaNhameyattaM ? saMkhAsAmaNNAvekkhAe, terasaNhaM payaDINaM baMdhapAoggapariNAme vA / sesaM sugamaM / ettha bhaMgA doNNi (2) / taM saMjadAsaMjadassa // 31 // kudo ? uvari paccakkhANacadukkasa baMdhAbhAvA / taM pi kudo ? tattha tassudayAbhAvA / teNa saMjadAsaMjado ceva sAmI hodi / tattha imaM NavaNhaM ThANaM paccakkhANAvaraNIyakoha-mANa-mAyAlohaM vajja // 32 // pratyAkhyAnAvaraNIya Adi ATha kaSAya, puruSaveda, hAsya-rati aura arati-zoka ina donoM yugaloMmeMse koI eka yugala, bhaya aura jugupsA, ina teraha prakRtiyoMke bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 30 // zaMkA-ekameM hI avasthAna kaise hotA hai ? samAdhAna-eka arthAt teraha saMkhyA samudAyakI apekSA teraha prakRtiyoMkA avasthAna hotA hai| zaMkA-teraha prakRtiyoMke ekatva kaise saMbhava hai ? . samAdhAna-'teraha' isa saMkhyA-sAmAnyakI apekSAse teraha prakRtiyoMke ekatva saMbhava hai / athavA teraha prakRtiyoMke bandha-yogya pariNAmameM ukta teraha prakRtiyoMkA avasthAna hotA hai, isa apekSAse unake ekatva bana jAtA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| yahAMpara hAsyAdi donoM yugaloMke vikalpase (2) do bhaMga hote haiN| ukta teraha prakRtirUpa caturtha bandhasthAna saMyatAsaMyatake hotA hai // 31 // kyoMki, paMcama guNasthAnase Upara pratyAkhyAnAvaraNIya kapAya-catuSkakA bandha nahIM hotA hai / aura isakA bhI kAraNa yaha hai ki Uparake guNasthAnoMmeM pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAyake udayakA abhAva hai| isalie teraha prakRtirUpa bandhasthAnakA svAmI saMyatAsaMyata hI hotA hai| mohanIya karmasambandhI ukta daza bandhasthAnoMmeM caturtha bandhasthAnakI teraha prakRtiyoMmeMse pratyAkhyAnAvaraNIya krodha, mAna, mAyA aura lobhakapAyako chor3anepara yaha nau prakRtirUpa paMcama bandhasthAna hotA hai // 32 // 1 do do havaMti chaTo ti / go. ka. 467. Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 35. ] cUliyAe dvANasamukkittaNe mohaNIyaM [ 95 terasasu payaDIsu paccakkhANacadukke avaNide Nava payaDIo havaMti / vadiregamuheNa NavapaDiDANaM parUviya ' anvayavyatirekAbhyAM vastunirNayaH' iti nyAyAt aNNaya muheNa parUvaNamuttaramuttaM bhaNadi cadusaMjulaNA purisavedo hassaradi- aradisoga donhaM jugalANamekkadaraM bhaya-duguMchA / edAsiM NavaNhaM payaDINamekkamhi ceva dvANaM baMdhamANassa // 33 // sugamamedaM / bhaMgA doNi ( 2 ) / taM saMjadassa || 34 // saMjadassetti utte pamattAdi - apucaMtANaM saMjadANaM gahaNaM, uvari chaNNokasAyANaM dhAbhAvAdo Nava dvANassa saMbhavAbhAvA / tattha imaM paMcahaM dvANaM hassaradi-aradisoga bhayaduguMchaM vajja // 35 // pUrvokta teraha prakRtiyoMmeMse pratyAkhyAnAvaraNIya kaSAya catuSkake ghaTAnepara nau prakRtiyAM hotI haiM / vyatirekamukhase nau prakRtirUpa bandhasthAnako nirUpaNa karake 'anvaya aura vyatireka se vastukA nirNaya hotA hai, isa nyAyake anusAra anvayamukhase usI sthAnako nirUpaNa karaneke lie uttara sUtra kahate haiM cAroM saMjvalanakaSAya, puruSaveda, hAsya- rati aura arati zoka ina donoM yugaloM meM se koI eka yugala, bhaya aura jugupsA, ina nau prakRtiyoM ke bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAva meM avasthAna hai // 33 // isa sUtrakA artha sugama 'hai | yahAMpara hAsyAdi donoM yugaloMke vikalpa se (2) do bhaMga hote haiM / vaha nau prakRtirUpa paMcama bandhasthAna saMyatake hotA hai // 34 // 'saMyata ke ' aisA sAmAnya pada kahane para pramattasaMyata se Adi lekara apUrvakaraNa guNasthAna taka ke saMyatoMkA grahaNa karanA cAhie, kyoMki usase Upara chaha nokaSAyakA bandha nahIM hotA hai, isalie vahAMpara nau prakRtirUpa bandhasthAnakA honA saMbhava nahIM hai / mohanIya karmasambandhI ukta daza bandhasthAnoM meM paMcama bandhasthAnakI nau prakRtiyoMmeMse hAsya, rati, arati, zoka, aura jugupsAko chor3ane para yaha pAMca prakRtirUpa chaThA bandhasthAna hotA hai / / 35 / bhaya, 1 pratiSu ' - mekkaM hi ' iti pAThaH / 2 do do havaMti chaTTho ci / go. ka. 467. . Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-2, 36. Navasu edAsu cattAri payaDIo avaNide avasesAo paMca hoti / atthAvattIdo pekkhApuvyayArisissehi jadivi avagadAo sesapaMcapayaDIo, to vi saddANusArisirasANuggahamuttarasuttaM bhaNadi cadusaMjalaNaM purisavedo / edAsiM paMcaNhaM payaDINamekkamhi ceva hANaM baMdhamANassa // 36 // tattha paMcasaMkhAe, paMcapayaDibaMdhajoggapariNAme vaa| sesaM sugama / taM saMjadassa // 37 // kudo ? aNNattha paMcapayaDibaMdhAbhAvA / tattha imaM caduNhaM hANaM purisavedaM vajja // 38 // paMcasu payaDIsu purisavede avaNide avasesAo cattAri hvNti| ina uparyukta nau prakRtiyoMmeMse hAsyAdi cAra prakRtiyoMko kama kara denepara avazeSa pAMca prakRtiyAM raha jAtI haiN| yadyapi prekSApUrvakArI arthAt buddhi-pradhAna ziSyoMke dvArA arthApattise zeSa pAMca prakRtiyAM jAna lI gaI haiM, to bhI zabdanayAnusArI zipyoMke anugraha ke lie AcArya uttara sUtra kahate haiM krodha Adi cAroM saMjvalana kapAya aura puruSaveda, ina pAMcoM prakRtiyoMke baMdha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 36 // usa 'eka hI bhAvameM' isa padakA artha 'pAMca prakRtirUpa saMkhyAmeM, athavA pAMca prakRtiyoMke bandhayogya pariNAmameM' aisA lenA cAhie / zeSa sUtrArtha sugama hai| vaha pAMca prakRtirUpa chaThA bandhasthAna saMyatake hotA hai // 37 // kyoMki, saMyatake sivAya anyatra isa pAMca prakRtirUpa vandhasthAnakA abhAva hai| vizeSArtha- yahAMpara yadyapi saMyata-sAmAnyako hI isa bandhasthAnakA svAmI batalAyA gayA hai, tathApi usakA abhiprAya anivRttikaraNa saMyatase hI hai / tathA yahI bAta Age kahe jAnevAle cAra, tIna aura do prakRtirUpa bandhasthAnoMke svAmitvameM bhI jAnanA cAhie / eka prakRtirUpa bandhasthAnakA svAmI sUkSmasAmparAyasaMyata hai| isase Age na kisI mohaprakRtikA bandha hI hotA hai aura na udaya yA sattva hI rahatA hai| mohanIya karmasambandhI ukta daza vandhasthAnoMmeM chaThe bandhasthAnakI pAMca prakRtiyoMmeMse puruSavedako chor3anepara yaha cAra prakRtirUpa sAtavAM bandhasthAna hotA hai / / 38 // pUrva sUtrokta pAMca prakRtiyoMmeMse puruSavedake ghaTA denepara avazeSa cAra prakRtiyAM rahatI haiN| Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 42. ] cUliyAe ThANasamukttiNe mohaNIyaM [97 jadi vi tesi NAmANi atthAvattIdo pamANANusArisissehi avagadANi, to vi saddANusArisissANuggahaTTamuttarasuttaM bhaNadi cadusaMjalaNaM, edAsiM, caduNhaM payaDINamekamhi ceva hANaM baMdhamANassa // 39 // sugamamedaM / taM saMjadassa // 40 // edaM pi sugamaM / tattha imaM tiNhaM ThANaM kodhasaMjalaNaM vaja // 41 // . cadusu payaDIsu kodhasaMjalaNe avaNide abasesAo tiNNi payaDIo havaMti / sesaM sugamaM / mANasaMjalaNaM mAyAsaMjalaNaM lobhasaMjalaNaM, edAsiM tiNhaM payaDINamekkamhi ceva hANaM baMdhamANassa // 42 // sugamamedaM / yadyapi una cAroM prakRtiyoMke nAma arthApattise pramANAnusArI ziSyoMke dvArA jAna lie gaye haiM, tathApi zabdAnusArI ziSyoMke anugrahArtha AcArya uttara sUtra kahate haiM krodhasaMjvalana, mAnasaMjvalana, mAyAsaMjvalana aura lobhasaMjvalana, ina cAroM prakRtiyoMke bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 39 // yaha sUtra sugama hai| vaha cAra prakRtirUpa sAtavAM bandhasthAna saMyatake hotA hai // 40 // yaha sUtra bhI sugama hai| mohanIya karmasambandhI ukta daza bandhasthAnoM meM saptama bandhasthAnakI cAra prakRtiyoMmeMse krodhasaMjvalanake chor3anepara yaha tIna prakRtirUpa AThavAM bandhasthAna hotA hai // 41 // cAroM saMjvalana prakRtiyoM se krodhasaMjvalanake ghaTA denepara avazeSa tIna prakRtiyAM raha jAtI haiM / zeSa sUtrArtha sugama hai / mAnasaMjvalana, mAyAsaMjvalana aura lobhasaMjvalana, ina tInoM prakRtiyoMke bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hotA hai // 42 // yaha sUtra sugama hai| Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-2, 13. taM saMjadassa // 43 // evaM pi sugamaM / tattha imaM doNhaM ThANaM mANasaMjalaNaM vaja // 44 // mAyAsaMjalaNaM lobhasaMjalaNaM, edAsiM doNhaM payaDINamekkamhi ceva hANaM baMdhamANassa // 45 // taM saMjadassa // 46 // tattha imaM ekkisse hANaM mAyasaMjalaNaM vaja // 47 // lobhasaMjalaNaM, edisse ekkisse payaDIe ekkamhi ceva hANaM baMdhamANassa // 48 // taM saMjadassa // 49 // edANi suttANi sugamANi / Auassa kammassa cattAri payaDIo // 50 // vaha tIna prakRtirUpa aSTama bandhasthAna saMyatake hotA hai // 43 // yaha sUtra bhI sugama hai| mohanIya karmasambandhI ukta daza bandhasthAnoMmeM aSTama bandhasthAnakI tIna prakRtiyoMmeMse mAnasaMjvalanako chor3anepara yaha do prakRtirUpa navamAM bandhasthAna hotA hai // 44 // mAyAsaMjvalana aura lobhasaMjvalana, ina donoM prakRtiyoMke bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 45 // vaha do prakRtirUpa navama bandhasthAna saMyatake hotA hai // 46 // mohanIya karmasambandhI ukta daza bandhasthAnoMmeM navama bandhasthAnakI do prakRtiyoMmeMse mAyAsaMjvalanako chor3anepara yaha eka prakRtirUpa dazavAM bandhasthAna hotA hai // 47 // lobhasaMjvalana, isa eka prakRtike bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 48 // vaha eka prakRtirUpa dazavAM bandhasthAna saMyatake hotA hai // 49 // ye saba sUtra sugama haiN| Ayu karmakI cAra prakRtiyAM hotI haiM // 50 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 52.] cUliyAe vANasamukttiNe AuaM [99 edaM saMgahaNayANuggahakAri suttaM, uvari uccamANAsaisatthamavagAhiya avaTThANAdo / NiraAuaMtirikkhAuaM maNusAuaM devAuaM cedi // 51 // (Na cedaM NiratthayaM suttaM, vissaraNAluasissasaMbhAlaNadvattAdo / ) jaM taM NirayAuaM kammaM baMdhamANassa // 52 // edassa 'ekkamhi ceva avaTThANaM hodi' tti ajjhAhAro kAyavyo, aNNahA suttassa akiriyattAvattIdo / kattha avaTThANaM ? ekkasaMkhAe, NirayAubaMdhapAoggapariNAme vA / kimaTThamettha ekkamhi ceva hANamidi vedaNIyasseva Na parUvidaM ? Na esa doso, saMkhaM paDucca caduNhaM payaDINamekkamhi ceva ThANaM hodiH pariNAmaM paDucca Auassa kammassa cattAri dvANANi hoti tti jANAvaNaTuM tahA auttIdo / yaha sUtra saMgrahanayavAle jIvoMkA anugrahakArI hai, kyoMki, Age kahe jAnevAle samasta arthako avagAhana karake, arthAt apane antargata karake, avasthita hai| nArakAyu, tiryagAyu, manuSyAyu aura devAyu, ye AyukarmakI cAra prakRtiyAM haiM // 51 // yaha sUtra nirarthaka nahIM hai, kyoMki, vaha vismaraNazIla ziSyoMke smaraNArtha banAyA gayA hai| AyukarmakI cAra prakRtiyoMmeM jo nArakAyu karma hai, usake bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 52 // isa sUtrameM 'ekameM hI avasthAna hotA hai' isa vAkyakA adhyAhAra karanA caahie| anyathA sUtrake niSkriyatAkI Apatti prApta hotI hai| zaMkA-nArakAyuke bandha karanevAle jIvakA kahAMpara avasthAna hotA hai ? samAdhAna-eka saMkhyAmeM, athavA nArakAyuke bandhayogya pariNAmameM usakA avasthAna hotA hai| zaMkA-yahAMpara vedanIya karmake samAna 'ekameM hI avasthAna hotA hai ' itanA vAkya AcAryane sUtrameM kisalie nahIM kahA? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, saMkhyAkI apekSA cAroM AyukarmakI prakRtiyoMkA ekameM hI avasthAna hotA hai| kintu pariNAmakI apekSA Ayukarmake cAra sthAna hote haiN| yaha batalAneke lie sUtra meM ukta prakArakA vAkya AcArya ne nahIM khaa| Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .100] baMdhAbhAvA / chakkhaMDAgame jIvANaM taM micchAdiTTissa // 53 // taM baMdhaTThANaM micchAdiTThissa cetra hodi, micchattodaeNa viNA NiraAuassa [ 1, 9-2, 53. jaM taM tirikkhAuaM kammaM baMdhamANassa // 54 // edassa attho putraM va parUvedavvo / taM micchAdiTTissa vA sAsaNasammAdiTTissa vA // 55 // taM baMdhaTTaNamedasiM donhaM guNaTTANANaM hodi, edesu tirikkhAuabaMdhapAoggapariNAmuvalaMbhA / jaM taM maNusAuaM kammaM baMdhamANassa // 56 // sugamamedaM / taM micchAdissi vA sAsaNasammAdiTTissa vA asaMjadasammAdiTTissa vA // 57 // vaha bandhasthAna mithyAdRSTike hotA hai / / 53 // vaha arthAt nArakA ke bandhavAlA eka prakRtirUpa bandhasthAna mithyAdRSTi jIvake hI hotA hai, kyoMki, mithyAtvakarmake udayake vinA nArakAyukA bandha nahIM hotA hai / jo tiryagAyu karma hai, usake bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 54 // isa sUtra kA artha bhI pUrva sUtra ke samAna kahanA cAhie / vaha tiryagAyuke bandharUpa eka prakRtivAlA sthAna midhyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi hotA hai // 55 // vaha bandhasthAna ina sUtrokta donoM guNasthAnavarttI jIvoMke hotA hai, kyoMki, ina donoM guNasthAnoM meM tiryagAyuke bAMdhaneyogya pariNAma pAe jAte haiM / jo manuSyAyu karma hai, usake bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 56 // yaha sUtra sugama hai | vaha manuSyAyuke bandharUpa eka prakRtivAlA sthAna midhyAdRSTi, sAsAdanasabhyaTa aura asaMyatasamyagdRSTike hotA hai / / 57 // Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 60.] cUliyAe TThANasamukkittaNe NAmaM ___ kudo ? uvarimaguNaTThANesu maNusAuabaMdhapariNAmAbhAvA / sammAmicchAdiTThimhi' cattAri vi AuANi baMdhasarUveNa Natthi tti ghettavyaM / kudo ? tatthekkassa vi Auassa sAmittaparUvaNAbhAvA / jaM taM devAuaM kammaM baMdhamANassa // 58 // sugamamedaM / taM micchAdihissa vA sAsaNasammAdihissa vA asaMjadasammAdihissa vA saMjadAsaMjadasta vA saMjadasta vA // 59 // edaM pi sugamaM / NAmassa kammassa aTTha TANANi, ekkattIsAe tIsAe egUNatIsAe aTThavIsAe chabbIsAe paNuvIsAe tevIsAe ekkisse dvANaM cedi // 60 // ___ evaM saMgahaNayasuttaM, bIjapadattAdo / kadhamedamhAdo uvari uccamANasavvatthAvagamo ? kyoMki, asaMyatasamyagdRSTise Uparake guNasthAnoM meM manuSyAyuke bAMdhane yogya pariNAmoMkA abhAva hai / samyagmithyAdRSTi guNasthAnameM cAroM hI Ayukarma bandhasvarUpase nahIM hai, aisA artha jAnanA caahie| isakA kAraNa yaha hai ki usa guNasthAnameM eka bhI Ayukarmake bandhakA svAmitva nahIM batalAyA gayA hai| jo devAyu karma hai, use bandha karanevAle jIvakA eka hI bhAvameM avasthAna hotA hai / / 58 // ___ yaha sUtra sugama hai / (yahAM saMyatase abhiprAya apUrvakaraNa guNasthAnake prathama chaha bhAgoM takake saMyatoMse hI hai|) vaha devAyuke bandharUpa eka prakRtivAlA sthAna mithyAdRSTi, sAsAdanasamyagdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi, saMyatAsaMyata aura saMyatake hotA hai // 59 // yaha sUtra bhI sugama hai| nAmakarmake ATha bandhasthAna haiM-- ikatIsa prakRtisambandhI, tIsa prakRtisambandhI unatIsa prakRtisambandhI aTThAIsa prakRtisambandhI, chabbIsa prakRtisambandhI, paccIsa prakRtisambandhI, teIsa prakRtisambandhI aura eka prakRtisambandhI bandhasthAna // 60 // yaha saMgrahanayAzrita sUtra hai, kyoMki, vaha bIjapadasvarUpa hai| zaMkA-isake Upara kahe jAnevAle sarva arthokA jJAna isa sUtrase kaise hotA hai ? 1 pratiSu 'sammAmicchAdiTThIhi ' iti paatthH| 2 tevIsaM paNavIsaM chavvIsaM aTThavIsamugatIsaM / tIsekkatIsamevaM ekko baMdho dusedimhi // go. ka. 521. tevIsa paMcavIsA chanvIsA aTTavIsa gunntiisaa| tIsekatIsa egaM paDiggahA aTTha NAmassa // kamma pa.saM. 24. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-2, 61. Na esa doso, edassuvari savvatthaM parUvayaMtaAiriyavakkhANAdo tadavagamavirohAbhAvA / -- visesaruisissANuggahaTTamuttarasuttaM bhaNadi tattha imaM aTThAvIsAe hANaM, NirayagadI paMciMdiyajAdI veuvviyatejA-kammaiyasarIraM huMDasaMThANaM veubviyasarIraaMgovaMgaM vaNNa-gaMdha-rasaphAsaM NirayagaipAoggANupuvI agurualahua-uvaghAda-paraghAda-ussAsaM appasatthavihAyagaI tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIra-athira-asuha-duhavadussara-aNAdejja-ajasakitti-NimiNaNAmaM / edAsiM aTThAvIsAe payaDINamekkamhi ceva hANaM // 61 // NirayagadIe saha eiMdiya-veiMdiya-teiMdiya-cauridiyajAdIo kiNNa bajjhaMti ? Na, NirayagaibaMdheNa saha edAsiM baMdhANaM uttivirohAdo / edesiM saMtANamakameNa eya samAdhAna- yaha koI doSa nahIM, kyoMki, isa sUtrake Upara usake antarnihita sarva arthakA prarUpaNa karanevAle AcAryoMke vyAkhyAnase una arthoke jAnanemeM koI virodha nahIM hai| aba vizeSa rucivAle ziSyoMke anugrahake lie uttara sUtra kahate haiM nAmakarmake ukta ATha bandhasthAnoMmeM yaha aTThAIsa prakRtisambandhI bandhasthAna hai- narakagati', paMcendriyajAti, vaikriyikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, huMDasaMsthAna', vaikriyikazarIra-aMgopAMga, varNa, gandha, rasa", sparza", narakagatiprAyogyAnupUrvI", agurulaghu', upaghAta", paraghAta", ucchAsa", aprazastavihAyogati', vasa", bAdara", paryApta , pratyekazarIra', Asthira', azubha", durbhaga", duHsvara", anAdeya", ayaza kIrti", aura nirmANanAma / ina aTThAIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna __ zaMkA-narakagatike sAtha ekendriya, dvIndriya, trIndriya aura caturindriya jAtinAmavAlI prakRtiyAM kyoM nahIM baMdhatI haiM ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, narakagatike bandhake sAtha ina dvIndriyajAti Adi prakRtiyoMke baMdhanakA virodha hai / zaMkA-ina prakRtiyoMke sattvakA eka sAtha eka jIvameM avasthAna dekhA jAtA Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9--2, 62.] cUliyAe DhANasamukttiNe NAma [103 jIvamhi uttidaMsaNAdo Na viroho tti ce, hodu saMtaM paDi virohAbhAvo, icchijjamANattAdo / Na baMdheNa aviroho, tadhovadesAbhAvA / Na ca saMtammi virohAbhAvaM dahaNa baMdhamhi vi tadabhAvo vottuM sakijjai, baMdha-saMtANameyattAbhAvA / NirayagaIe saha jAsimakkameNa udao atthi tAo NirayagaIe saha baMdhamAgacchaMti tti keI bhaNaMti, taNNa ghaDade, thira-suhANaM dhuvodayattaNeNa NirayagadIe saha udayamAgacchaMtANaM NirayagadIe saha baMdhappasaMgAdo / Na ca evaM, suhANamasuhehi saha baMdhAbhAvA / tado NirayagadIe jAsimudao Natthi, eyaMteNa tAsiM baMdho Natthi caiva / jAsiM puNa udao atthi, tAsiM NirayagadIe saha kesi pi baMdho' hodi, kesi pi Na hodi tti ghettavyaM / evamaNNAsiM pi NirayagadIe baMdheNa saha viruddhabaMdhapayaDINaM parUvaNA kAdavyA / NirayagaI paMciMdiya-pajjattasaMjuttaM baMdhamANassa taM micchAdiTThissa // 62 // hai, isalie bandhakA virodha nahIM honA cAhie ? samAdhAna-sattvakI apekSA ukta prakRtiyoMke eka sAtha rahanekA virodha bhale hI na ho, kyoMki, vaisA mAnA gayA hai| kintu bandhakI apekSA una prakRtiyoMke eka sAtha rahanemeM virodhakA abhAva nahIM hai, arthAt virodha hI hai, kyoMki, usa prakArakA upadeza nahIM pAyA jAtA hai| aura sattvameM virodhakA abhAva dekhakara bandhameM bhI unakA abhAva nahIM kahA jA sakatA hai, kyoMki, bandha aura sattvameM ekatvakA virodha hai, arthAt bandha aura satva ye donoM eka vastu nahIM hai| kitane hI AcArya yaha kahate haiM ki narakagatinAmaka nAmakarmakI prakRtike sAtha jina prakRtiyoMkA yugapat udaya hotA hai, ve prakRtiyAM narakagatinAma prakRtike sAtha bandhako prApta hotI haiN| kintu unakA yaha kathana ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, vaisA mAnane para dhruva-udayazIla honese narakagatinAma prakRtike sAtha udayameM AnevAle sthira aura zubha nAmakarmIkA narakagatike sAtha bandhakA prasaMga AtA hai| kintu aisA hai nahIM, kyoMki, zubha prakRtiyoMkA azubha prakRtiyoMke sAtha bandhakA abhAva hai| isalie narakagatike sAtha jina prakRtiyoMkA udaya nahIM hai, ekAntase unakA bandha nahIM hI hotA hai| kintu jina prakRtiyoMkA eka sAtha udaya hotA hai, unakA narakagatike sAtha kitanI hI prakRtiyoMkA bandha hotA hai aura kitanI hI prakRtiyoMkA nahIM hotA hai, aisA artha grahaNa karanA cAhie / isI prakAra anya bhI narakagatike bandhake sAtha viruddha par3anevAlI bandha prakRtiyoMkI prarUpaNA karanA caahie| vaha aTThAIsa prakRtirUpa bandhasthAna, paMcendriyajAti aura paryApta nAmakarmase saMyukta narakagatiko bAMdhanevAle mithyAdRSTike hotA hai // 62 // 1 pratiSu ' kesiM pabaMdho' iti pAThaH / www.jainetibrary.org Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-2, 63. taM baMdhaTThANaM kassa hodi tti pucchide micchAdihissa hodi / kudo ? uparimaguNaTThANesu NirayagadIe baMdhAbhAvA / tirikkhagadiNAmAe paMca hANANi, tIsAe egUNatIsAe chavvIsAe paNuvIsAe tevIsAe ThANaM cedi // 63 // tirikkhagadiNAmAe payaDIe tti saMbaMdho kAyavyo / edaM saMgahaNayasuttaM, edammi uvari uccmaannsvvtthsNbhvaado| tattha imaM paDhamattIsAe ThANaM, tirikkhagadI paMciMdiyajAdI orAliya-tejA-kammaiyasarIraM chaNhaM saMDhANANamekkadaraM orAliyasarIraaMgovaMgaM chaNhaM saMghaDaNANamekkadaraM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM tirikkhagadipAoggANupubbI aguruvalahua-uvaghAda-paraghAda-ussAsa-ujjovaM doNhaM vihAyagadINamekadaraM tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIraM thirAthirANamekkadaraM subhAsubhANamekkadaraM suhava-duhavANamekkadaraM sussara-dussarANamekkadaraM vaha bandhasthAna kisake hotA hai, aisA pUchanepara uttara diyA jAtA hai ki vaha bandhasthAna mithyAdRSTi jIvake hotA hai, kyoMki, uparima guNasthAnoMmeM narakagatike bandhakA abhAva hai| tiryaggatinAmakarmake pAMca bandhasthAna haiM- tIsa prakRtisambandhI, unatIsa prakRtisambandhI, chabbIsa prakRtisambandhI, paccIsa prakRtisambandhI aura tevIsa prakRtisambandhI bandhasthAna // 63 // yahAM 'tiryaggatinAmA nAmakarmakI prakRtike' isa prakAra sambandha karanA caahie| yaha saMgrahanayAzrita sUtra hai, kyoMki, Age kahe jAnevAle sarva artha isameM saMbhava haiN| nAmakarmake tiryaggatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoM meM yaha prathama tIsa prakRtirUpa bandhasthAna hai-tiryaggati', paMcendriyajAti, audArikazarIra', taijasazarIra', kArmaNazarIra, chahoM saMsthAnoMmeMse koI eka, audArikazarIra-aMgopAMga, chahoM saMhananoMmeMse koI eka', varNa, gandha', rasa", sparza', tiryaggatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghu", upaghAta , paraghAta", ucchvAsa", udyota', donoM vihAyogatiyoMmeMse koI eka", basa, bAdara', paryApta, pratyekazarIra, sthira aura asthira ina donoMmeMse koI eka", zubha aura azubha ina donoMmeMse koI eka", subhaga aura durbhaga ina donoMmeMse koI eka , susvara aura Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 65.] cUliyAe TThANasamukttiNe NAma [ 105 Adejja-aNAdejjANamekkadaraM jasakitti-ajasakittINamekkadaraM NimiNaNAmaM ca / edAsiM paDhamatIsAe payaDINaM ekkamhi ceva TThANaM // 64 // edAsiM uttAsesapayaDINaM ekkamhi ceva tIsasaMkhANammi edAsimakkameNa baMdhajoggapariNAme vA hANamavaTThANaM hodi / sesaM sugamaM / ettha bhaMgapamANaM 4608' / tirikkhagadiM paMciMdiya-pajjatta-ujjovasaMjuttaM baMdhamANassa taM micchAdiTThissa // 65 // __ taM micchAdihissetti evaM ceva vattavyaM, NedaraM, payaDiNiddeseNeva tadavagamAdo ? Na esa doso, maMdabuddhisissANuggahaTuM taduppattIdo / evaM baMdhaTThANamuvarimANaM nntthi| duHsvara ina donoMmeMse koI eka', Adeya aura anAdeya ina donoMmeMse koI eka', yaza kIrti aura ayazaHkIrti ina donoMmeMse koI eka aura nirmANa nAmakarma / ina prathama tIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 64 // ___ ina sUtrokta samasta prakRtiyoMkA eka hI tIsa-saMkhyAmeM, athavA inake yugapat baMdhaneyogya pariNAmameM sthAna arthAt avasthAna hotA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| yahAMpara bhaMgoMkA pramANa cAra hajAra chaha sau ATha (4608) hai| vizeSArtha-yahAMpara chaha saMsthAna, chaha saMhanana, tathA vihAyogati, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya aura yaza-kIrti, ina sAta yugaloMke vikalpase 6464242424242424284608 chayAlIsa sau ATha bhaMga hote haiN| vaha prathama tIsa prakRtirUpa bandhasthAna, paMcendriyajAti, paryApta aura udyota nAmakarmase saMyukta tiryaggatiko bAMdhanevAle mithyAdRSTike hotA hai // 65 // zaMkA-'vaha bandhasthAna mithyAdRSTi jIvake hotA hai' itanA vAkya hI sUtrameM kahanA cAhie, anya (zeSa ) nahIM, kyoMki, prakRtiyoMke nAma-nirdezase hI usakA jJAna ho jAtA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, manda buddhi ziSyoMke anugrahake lie usakI racanA huI hai| ____ yaha bandhasthAna uparima, arthAt sAsAdanasamyagdRSTi Adi guNasthAnavI jIvoMke 1 saMThANe saMhaDaNe vihAya jumme ya carimachajumme / avirudvekadarAdo baMdhahANesu bhaMgA hu||532|| saNissa maNussassa ya oghekadaraM tu micchabhaMgA hu / lAdAlasayaM aTTha ya xxx // go. ka. 536. 2 pratiSu 'muvarimA Natthi' iti paatthH| Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-2, 66. kudo ? huMDasaMThANa-asaMpattasevaTTasaMghaDaNANa sAsaNe baMdhAbhAvA / tattha imaM vidiyattIsAe TANaM, tirikkhagadI paMciMdiyajAdI orAliya-tejA-kammaiyasarIraM huMDasaMThANaM vaja paMcaNhaM saMThANANamekkadaraM orAliyasarIraaMgovaMgaM asaMpattasevaTTasaMghaDaNaM vajja paMcaNhaM saMghaDaNANamekkadaraM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM tirikkhagadipAoggANupuvvI aguruvalahuva-uvaghAda-paraghAda-ussAsa-ujjo doNhaM vihAyagadINamekkadaraM tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIraM thirAthirANamekadaraM suhAsuhANamekkadaraM suhava-duhavANamekkadaraM sussara-dussarANamekkadaraM Adejja-aNAdejjANamekkadaraM jasakitti-ajasakittINamekkadaraM NimiNaNAmaM / edAsiM vidiyattIsAe payaDINaM ekkamhi ceva hANaM // 66 // pubillatIsaTThANAdo kadhamedassa bhedo ? huMDasaMThANa-asaMpattasevaTTasarIranahIM hotA hai, kyoMki, sAsAdana tathA usase Upara kisI bhI guNasthAnameM huMDasaMsthAna aura asaMprAptAmRpATikAsaMhanana, ina prakRtiyoMke bandhakA abhAva hai| nAmakarmake tiryaggatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoM meM yaha dvitIya tIsa prakRtirUpa bandhasthAna hai- tiryaggati', paMcendriyajAti', audArikazarIra', taijasazarIra', kArmaNazarIra, huMDasaMsthAnako chor3akara zeSa pAMcoM saMsthAnoM se koI eka, audArikazarIraaMgopAMga', asaMprAptAsRpATikAsaMhananako chor3akara zeSa pAMcoM saMhananoMmeMse koI eka, varNa, gandha", rasa', sparza', tiryaggatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghu', upaghAta, paraghAta", ucchAsa", udyota', donoM vihAyogatiyoMmeMse koI eka", trasa", bAdara', paryApta, pratyekazarIra", sthira aura asthira ina donoMmeMse koI eka', zubha aura azubha ina donoMmeMse koI eka , subhaga, aura durbhaga, ina donoMmeMse koI eka , susvara aura dusvara ina donoM se koI eka", Adeya aura anAdeya ina donoM se koI eka", yazaHkIrti aura ayazaHkIrti ina donoMmeMse koI eka , tathA nirmANanAmakarma / ina dvitIya tIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 66 // zaMkA-pUrvokta tIsa prakRtivAle vandhasthAnase isa tIsa prakRtivAle bandhasthAnakA bheda kisa prakAra hai ? samAdhAna huMDasaMsthAna aura asaMprAptAsapATikAzarIrasaMhanana, ina do Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 67.] cUliyAe DhANasamukttiNe NAma [ 107 saMghaDaNANamabhAveNa / tIsAhAraM paDi Na bheda idi ce Na, chassaMTThANa-saMghaDaNapaDibaddhatIsaThANAdo paMcasaThANa-saMghaDaNapaDibaddhatIsaTThANassa eyattavirohA / sesa sugamaM / / tirikkhagadiM paMciMdiya-pajjatta-ujjovasaMjuttaM baMdhamANassa taM sAsaNasammAdiTThissa // 67 // aMtimasaMTThANa saMghaDaNANi sAsaNassa kiNNa baMdhamAgacchaMti ? Na, tattha joggativyasaMkilesAbhAvA / sesaM sugamaM / ettha bhaMgapamANaM 3200 / tattha imaM tadiyatIsAe ThANaM, tirikkhagadI vIiMdiya-tIiMdiyacauriMdiya tiNhaM jAdINamekkadaraM orAliya-teyA-kammaiyasarIraM huMDaprakRtiyoMke abhAvakI apekSA pUrvokta vandhasthAnase isa bandhasthAnakA bheda hai| zaMkA--'tIsa' isa saMkhyArUpa AdhArakI apekSA to koI bheda nahIM hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, chaha saMsthAnoM aura chaha saMhananoMse pratibaddha tIsa prakRtirUpa bandhasthAnase, arthAt usakI apekSA, athavA usake sAtha pAMca saMsthAnoM aura pAMca saMhananoMse prativaddha tIsa prakRtirUpa bandhasthAnake ekatvakA virodha hai / arthAt prakRtiyoMkI saMkhyA donoM sthAnoM meM tIsa hI honepara bhI ukta prakAra vibhinna prakRtiyoMvAle do bandhasthAna eka nahIM ho sakate haiN| zeSa sUtrArtha sugama hai| vaha dvitIya tIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriyajAti, paryApta aura udyota nAmakarmase saMyukta tiryaggatiko bAMdhanevAle sAsAdanasamyagdRSTike hotA hai // 67 // _ zaMkA - antima saMsthAna arthAt huMDasaMsthAna aura antima saMhanana arthAt asaMprAptAsRpATikAsaMhanana sAsAdanasamyagdRSTike kyoM nahIM bandhako prApta hote haiM ? ___ samAdhAna-nahIM, kyoMki, vahAMpara, arthAt dUsare guNasthAnameM, una donoM prakRtiyoMke bandha-yogya tIvra saMkleza nahIM hotA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| yahAMpara pAMca saMsthAna, pAMca saMhanana, tathA ukta vihAyogati Adi sAta yugaloMke vikalpase 54542424242424242=3200 battIsa sau bhaMga hote haiN| nAmakarmake tiryaggatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoMmeM yaha tRtIya tIsa prakRtirUpa bandhasthAna hai-tiryaggati', dvIndriyajAti, trIndriyajAti, aura caturindriyajAti ina tIna jAtiyoMmeMse koI eka', audArikazarIra', taijasazarIra', kArmaNazarIra', 1 vidiye battIsasayabhaMgA // go. ka. 536. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108] chakkhaMDAgame jIvaTThANa [1, 9-2, 68. saMThANaM orAliyasarIraaMgovaMgaM asaMpattasevaTTasarIrasaMghaDaNaM vaNNa-gaMdharasa-phAsaM tirikkhagadipAoggANupuvvI agurualahuva-uvaghAda-paraghAdaussAsa-ujjovaM appasatthavihAyagadI tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIraM thirAthirANamekkadaraM subhAsubhANamekkadaraM dubhaga-dussara-aNAdejjaM jasakitti-ajasakittINamekkadaraM NimiNaNAmaM / edAsiM tadiyatIsAe payaDINamekkamhi ceva hANaM // 68 // vigaliMdiyANaM baMdho udao vi huMDasaMThANamevetti sutte uttaM / NedaM ghaDade, vigaliMdiyANaM chassaMThANuvalaMbhA ? Na esa doso, savvAvayavesu NiyadasarUvapaMcasaMThANesu ve. tiNNi-cadu-paMcasaMThANANaM saMjogeNa huMDasaMThANamaNeyabhedabhiNNamuppajjadi / Na ca paMcasaMhANANi' paJcavayavamerisANi tti Najjate, saMpahi tathAvidhovadesAbhAvA / Na ca tesu aviNNAdesu edesimeso saMjogo tti NAduM sakkijjade / tado savve vi viMgaliMdiyA huMDa haMDasaMsthAna', audArikazarIra-aMgopAMga', asaMprAptAmRpATikAsaMhanana', varNa, gandha', rasa", sparza, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghu", upaghAta", paraghAta", ucchAsa", udyota", aprazastavihAyogati', vasa", bAdara', paryApta", pratyekazarIra', sthira aura asthira ina donoMmeMse koI eka", zubha aura azubha ina donoMmeMse koI eka", durbhaga', duHsvara", anAdeya", yaza-kIrti aura ayaza kIrti ina donoMmeMse koI eka", tathA nirmANanAmakarma / ina tRtIya tIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai|| 68 // zaMkA-vikalendriya jIvoMke huMDasaMsthAna isa eka prakRtikA hI bandha aura udaya hotA hai, yaha sUtra meM kahA hai| kintu yaha ghaTita nahIM hotA, kyoMki, vikalendriya jIvoMke chaha saMsthAna pAye jAte haiM ? samAdhAna--yaha koI doSa nahIM, kyoMki, sarva avayavoMmeM niyata svarUpavAle pAMca saMsthAnoMke honepara do, tIna, cAra, aura pAMca saMsthAnoMke saMyogase huMDasaMsthAna aneka bheda-bhinna utpanna hotA hai| ve pAMca saMsthAna pratyeka avayavake prati isa prakArake AkAravAle hote haiM, yaha nahIM jAnA jAtA hai, kyoMki, Aja usa prakArake upadezakA abhAva hai / aura, una saMyogI bhedoMke nahIM jJAta honepara ina jIvoMke 'amuka saMsthAnoMke saMyogAtmaka yaha bhaMga hai, yaha nahIM jAnA jA sakatA hai| ataeva sabhI vikalendriya 1 pratiSu 'paMca saMhANANi' iti pATho nAsti / ma pratau tu 'paMca' hANANi ' iti paatthH| 2 pratiSu ' savvehi' iti paatthH| Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liyA dvANasamuttiNe nAmaM 1, 9-2, 68. ] saMThANA vi hotA Na NajjaMti ttisiddhaM / vigaliMdiyANaM baMdho udao vi dusaraM caiva hodi ti sutte uttaM / bhamarAdao susarA vidissaMti, tado kadhamedaM ghaDade ? Na, bhamarAdisu koilAsu va mahurasarANuvalaMbhA / bhiNNarucIdo kesi pi jIvANamamahuro visaro mahuro vva ruccai ti tassa sarassa mahurataM kiSNa icchijjadi ? Na esa doso, purisicchAdo vatthupariNAmANuvalaMbhA / Na ca NiMbo kesi pi ruccadi ti mahurataM paDivajjade, avyavasthAvattado / ettha bhaMgA cavIsA ( 24 ) / [ 109 jIva huMDa saMsthAnavAle hote hue bhI Aja nahIM jAne jAte haiM, yaha bAta siddha huI / vizeSArtha - ukta kathanakA abhiprAya yaha hai ki yadyapi vikalendriya jIvoMke eka huMDakasaMsthAna hI mAnA gayA hai, tathApi unameM saMbhava avayavoMkI apekSA anya bhI saMsthAna ho sakate haiM, kyoMki, pratyeka avayavameM bhinna bhinna saMsthAnakA pratiniyata svarUpa mAnA gayA hai / kintu Aja yaha upadeza prApta nahIM hai ki unake kisa avayavameM kaunasA saMsthAna kisa AkArarUpase hotA hai / ataeva vikalendriya jIvoMmeM aMgopAMgoM kI saMkhyA vRddhi ke anusAra mUla saMsthAna eka huMDakake sAtha sAtha avayavasambandhI saMsthAnoM ke dvisaMyogI, trisaMyogI, catuHsaMyogI aura paMcasaMyogI bhedoM ke nimittase chaddoM saMsthAnoMkI saMbhAvanA hone para bhI AgamameM ina saMyogI saMsthAna -bhedoMkI vivakSA nahIM kI gaI hai, aura isalie unake eka mAtra huMDakasaMsthAna hI batalAyA gayA hai / dvisaMyogI Adi bhaMga ke lie dekho isI bhAgake pRSTha 72 parakA vizeSArtha / zaMkA -- vikalendriya jIvoMke bandha bhI aura udaya bhI duHsvara prakRtikA hotA hai, yaha sUtra meM kahA hai / kintu bhramara Adi kucha vikalendriya jIva susvaravAle bhI dikhalAI dete haiM, isalie yaha bAta kaise ghaTita hotI hai ki unake susvaraprakRtikA bandha yA udaya nahIM hotA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, bhramara Adi meM kokilAoMke samAna madhura svara nahIM pAyA jAtA hai / zaMkA - bhinna ruci honese kitane hI jIvoMke amadhura svara bhI madhurake samAna rucatA hai / isalie usake, arthAt bhramarake svarake madhuratA kyoM nahIM mAna lI jAtI hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM, kyoMki, puruSoMkI icchAse vastukA pariNamana nahIM pAyA jAtA hai | nIma kitane hI jIvoMko rucatA hai; isalie vaha madhuratAko nahIM prApta ho jAtA hai, kyoMki, vaisA mAnanepara avyavasthA prApta hotI hai / yahAMpara tIna jAti, tathA sthira, zubha aura yazaH kIrtti, ina tIna yugaloM ke vikalpase (3x2x2x2= 24 ) cauvIsa bhaMga hote haiM / Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-2, 69. tirikkhagadi vigaliMdiya-pajjatta-ujjovasaMjuttaM baMdhamANassa taM micchAdiTThissa // 69 // sugamamedaM / tattha imaM paDhamaUNatIsAe tthaannN| jadhA, paDhamatIsAe bhaMgo / Navari ujjovaM vajja / edAsiM paDhamaUNatIsAe payaDINamekkamhi ceva TThANaM // 70 // UNatIsAe tti utte egUNatIsAe tti ghettavyaM, doAdIhi UNatIsAe gahaNaM Na hodi| kudo ? rUDhivalabhAvAdo / jahA idi utte taM jahA idi sissapucchAvayaNa tti ghettavvaM / sesaM sugamaM / tirikkhagadiM paMciMdiya-pajjattasaMjuttaM (baMdhamANassa taM) micchAdihissa // 71 // edaM puvvuttabaMdhaTThANasAmittasuttaM sugamamidi Na ettha kiMci uccade / vaha tRtIya tIsa prakRtirUpa baMdhasthAna vikalendriya, paryApta aura udyota nAmakarmase saMyukta tiryaggatiko bAMdhanevAle mithyAdRSTi jIvake hotA hai / 69 // yaha sUtra sugama hai| nAmakarmake tiryaggatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoMmeMse yaha prathama unatIsa prakRtirUpa bandhasthAna hai / vaha kisa prakAra hai ? vaha prathama tIsa prakRtisambandhI bandhasthAnake samAna prakRti-bhaMgavAlA hai| vizeSatA yaha hai ki yahAM udyotaprakRtiko chor3a denA cAhie / ina prathama unatIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 70 // 'unatIsa ' aisA kahanepara 'eka kama tIsa' yaha artha grahaNa karanA cAhie, do Adise kama tIsakA grahaNa nahIM hotA hai, kyoMki, rUr3hike balase aisA hI artha liyA jAtA hai| 'yathA' aisA pada kahanepara 'vaha kisa prakAra hai ? ' isa prakAra ziSyakA pRcchAvacana yaha artha grahaNa karanA cAhie / zeSa sUtrArtha sugama hai| vaha prathama unatIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriya aura paryApta nAmakarmase saMyukta tiryaggatiko bAMdhanevAle mithyAdRSTi jIvake hotA hai / / 71 // yaha pahale kahe huye bandhasthAnake svAmitvakA sUtra sugama hai, ataeva yahAMpara kucha bhI nahIM kahA jAtA hai| Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 75. ] cUliyAe dvANasamukkittaNe NAmaM [ 111 tattha imaM vidiya egUNatIsAra hANaM / jadhA, vidiyattIsAe bhaMgo / vari ujjIvaM vajja / edAsiM vidIe UtIsAe payaDINamekkamhi ceva dvANaM // 72 // sugamamedamaNaMtarameva uttatthattAdo / tirikkhagadiM paMciMdiya- pajjattasaMjuttaM baMdhamANassa taM sAsaNasammAdiTTissa // 73 // sugamamedaM sAmittattaM / tattha imaM tadiyaUNatIsAe ThANaM / jadhA tadiyatIsAe bhaMgo / vari ujjovaM vajja / edAsiM tadiyaUNatIsAe payaDINameva kamhi caiva dvANaM // 74 // edaM vi sugamaM / tirikkhagadiM vigaliMdiya- pajjattasaMjuttaM baMdhamANassa taM micchAdiTTissa // 75 // nAmakarmake tiryaggatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoM meM yaha dvitIya unatIsa prakRtisambandhI bandhasthAna hai / vaha kisa prakAra hai ? vaha dvitIya tIsa prakRtisambandhI bandhasthAnake samAna prakRti-bhaMgavAlA hai / vizeSatA yaha hai ki yahAM udyotaprakRtiko chor3a denA caahie| ina dvitIya unatIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 72 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, anantara hI isakA artha kahA jA cukA hai / vaha dvitIya unatIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriya aura paryApta nAmakarma se saMyukta tiryaggatiko bAMdhanevAle sAsAdanasamyagdRSTi jIvake hotA hai || 73 // yaha svAmitvasambandhI sUtra sugama hai / nAmakarmake tiryaggatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoM meM yaha tRtIya unatIsa prakRtirUpa bandhasthAna hai / vaha kisa prakAra hai ? vaha tRtIya tIsa prakRtisambandhI bandhasthAnake samAna prakRti-bhaMgavAlA hai| vizeSatA yaha hai ki yahAM udyotaprakRtiko chor3a denA cAhie | ina tRtIya unatasi prakRtiyoM kA eka hI bhAvameM avasthAna hai || 74 // yaha sUtra bhI sugama hai / vaha tRtIya unatIsa prakRtirUpa bandhasthAna vikalendriya aura paryApta nAmakarmase saMyukta tiryaggatiko bAMdhanevAle midhyAdRSTi jIvake hotA hai // 75 // Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-2, 76. sugamamedaM / tattha imaM chabbIsAe ThANaM, tirikkhagadI eiMdiyajAdI orAliya teyA-kammaiyasarIraM huMDasaMThANaM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM tirikkhagadipAoggANupuvI agurualahua-uvaghAda-paraghAda-ussAsaM AdAvujjovANamekkadaraM ( thAvara-bAdara-pajjatta-patteyasarIraM thirAthirANamekkadaraM) suhAsuhANamekkadaraM duhava-aNAdejja jasakitti-ajasakittINamekkadaraM NimiNaNAmaM / edAsi chavvIsAe payaDINamekkamhi ceva ThANaM // 76 // eiMdiyANamaMgovaMga kiNNa parUvidaM ? Na, tesiM Nalaya bAhU-NidaMba-paTThi-sIso. rANamabhAvAdo tadabhAvA / eiMdiyANaM cha saMThANANi kiNNa parUvidANi ? Na, paJcavayavaparUvidalakkhaNapaMcasaMThANANaM samUhasarUvANa chasaMThANatthittavirohA / bhagA solasa (16) / yaha sUtra sugama hai| nAmakarmake tiryaggatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoMmeM yaha chabbIsa prakRtisambandhI bandhasthAna hai- tiryaggati', ekendriyajAti, audArikazarIra', taijasazarIra', kArmaNazarIra', huMDasaMsthAna, varNa, gandha', rasa, sparza, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI", agurulaghu", upaghAta", paraghAta", ucchAsa", Atapa aura udyota ina donoMmeMse koI eka", sthAvara', bAdara", paryApta", pratyekazarIra", sthira aura asthira ina donoMmeMse koI eka, zubha aura azubha ina donoM meM se koI eka, durbhaga, anAdeya", yazaHkIrti aura ayazaHkIrti ina donoMmeMse koI eka", tathA nirmANa nAmakame / ina chavvIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai / / 76 // - zaMkA-ekendriya jIvoMke aMgopAMga kyoM nahIM batalAye ? samAdhAna nahIM, kyoMki, unake paira, hAtha, nitamba, pATha, zira aura ura (hRdaya) kA abhAva honese aMgopAMga nahIM hote haiN| zaMkA-ekendriyoMke chahoM saMsthAna kyoM nahIM batalAe ? samAdhAna nahIM, kyoMki, pratyeka avayavameM prarUpita lakSaNavAle pAMca saMsthAnoMko samUhasvarUpase dhAraNa karanevAle ekendriyoMke pRthak pRthak chaha saMsthAnoMke astitvakA virodha hai| __ yahAM para Atapa, sthira, zubha aura yaza-kIrti, ina cAra yugaloMke vikalpase (2x2x2x2=16) solaha bhaMga hote haiN| Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 78.] cUliyAe vANasamukttiNe NAma [ 113 tirikkhagadi eiMdiya-bAdara-pajjatta-AdAujjovANamekkadarasaMjuttaM baMdhamANassa taM micchAdihissa // 77 // kudo ? aNNesimeiMdiyajAdIe baMdhAbhAvA / ___ tattha imaM paDhamapaNuvIsAe ThANaM,tirikkhagadI eiMdiyajAdI orAliya-tejA-kammaiyasarIraM huMDasaMThANaM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM tirikkhagadipAoggANupubbI agurualahua-uvaghAda-paraghAda-ussAsa-thAvaraM bAdarasuhumANamekkadaraM pajjattaM pattega-sAdhAraNasarIrANamekkadaraM thirAthirANamekkadaraM suhAsuhANamekkadaraM duhava-aNAdejjaMjasakitti-ajasakittINamekkadaraM NimiNaNAmaM / edAsiM paDhamapaNuvIsAe payaDINamekkamhi ceva TANaM // 78 // ___ agurualahuattaM NAma savvajIvANaM pAriNAmiyamatthi, siddhasu khINAsesakammesu vi tassuvalaMbhA / tado agurulahuakammassa phalAbhAvA tassAbhAvo idi ? ettha vaha chabbIsa prakRtirUpa bandhasthAna ekendriyajAti, bAdara, pratyekazarIra, Atapa aura udyota, ina donoMmeMse kisI ekase saMyukta tiryaggatiko bAMdhanevAle mithyAdRSTi jIvake hotA hai / / 77 // kyoMki, anya guNasthAnavartI jIvoMke ekendriyajAtikA bandha nahIM hotA hai| nAmakarmake tiryaggatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoMmeM yaha prathama paccIsa prakRtirUpa bandhasthAna hai-tiryaggati', ekendriyajAti, audArikazarIra, taijasazarIra', kArmaNazarIra', huMDasaMsthAna', varNa, gandha, rasa, sparza, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghu, upaghAta', paraghAta", ucchAsa, sthAvara", bAdara aura sUkSma ina donoM se koI eka", paryApta', pratyekazarIra aura sAdhAraNazarIra ina donoM meM se koI eka", sthira aura asthira ina donoMmeMse koI eka", zubha aura azubha ina donoMmeMse koI eka", durbhaga anAdeya, yaza-kIrti aura ayaza kIrti ina donoMmeMse koI eka aura nirmaannnaamkrm"| ina prathama paccIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 78 // zaMkA-agurulaghutva nAmakA guNa sarva jIvoMke pAriNAmika hai, kyoMki, azeSa karmoMse rahita siddhoMmeM bhI usakA sadbhAva pAyA jAtA hai| isalie agurulaghu nAmakarmakA koI phala na honese usakA abhAva mAnanA cAhie ? Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-2, 79. parihAro uccade- hojja eso doso, jadi agurualahuaM jIvavivAI hodi / kiMtu edaM poggalavivAI, aNaMtANaMtapoggalehi garuvapAsehi Araddhassa sarIrassa agurualhuattuppaaynnaado| aNNahA garuasarIreNodRddho jIvo uddhedu pi Na sakeja / Na ca evaM, sarIrassa aguru-alahuattANamaNuvalaMbhA / sesaM sugamaM / ettha bhaMgA vattIsaM (32) / tirikkhagadiM eiMdiya-pajjatta-bAdara-suhumANamekkadaraM saMjuttaM baMdhamANassa taM micchAdihissa // 79 // kudo ? uvarimANameiMdiyabAdara-suhumANaM baMdhAbhAvA / sesaM sugamaM / tattha imaM vidiyapaNuvIsAe DhANaM, tirikkhagadI veiMdiyatIiMdiya-cauriMdiya-paMciMdiyacaduNhaM jAdINamekkadaraM orAliya-tejAkammaiyasarIraM huMDasaMThANaM orAliyasarIraaMgovaMgaM asaMpattasevaTTasarIra samAdhAna--yahAMpara ukta zaMkAkA parihAra kahate haiM- yaha uparyukta doSa prApta hotA, yadi agurulaghu nAmakarma jIvavipAkI hotaa| kintu yaha karma pudgalavipAkI hai, kyoMki, gurusparzavAle anantAnanta pudgala-vargaNAoMke dvArA Arabdha zarIrake agurulaghutAkI utpatti hotI hai / yadi aisA na mAnA jAya, to guru-bhAravAle zarIrase saMyukta yaha jIva uThaneke lie bhI nahIM samartha hogaa| kintu aisA hai nahIM, kyoMki, zarIrake kevala halakApana aura kevala bhArIpana pAyA nahIM jaataa| zeSa sUtrArtha sugama hai / yahAMpara vAdara, pratyekazarIra, sthira, zubha aura yaza kIrti, ina pAMca yugaloMke vikalpase (2x2x2x2x2=32) battIsa bhaMga hote haiN| vaha prathama paccIsa prakRtirUpa bandhasthAna ekendriyajAti, paryApta, bAdara aura sUkSma, ina donoMmeMse kisI ekase saMyukta tiryaggatiko bAMdhanevAle mithyAdRSTi jIvake hotA hai // 79 // kyoMki, uparima guNasthAnavI jIvoMke ekendriyajAti, vAdara aura sUkSma, ina prakRtiyoMkA bandha nahIM hotA hai / zeSa sUtrArtha sugama hai / nAmakarmake tiryaggatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoMmeM yaha dvitIya paccIsa prakRti rUpa bandhasthAna hai-- tiryaggati', dvIndriyajAti, trIndriyajAti, caturindriyajAti aura paMcendriyajAti, ina cAroM jAtiyoMmeMse koI eka, audArikazarIra', taijasazarIra', kArmaNazarIra', huMDasaMsthAna', audArikazarIra-aMgopAMga', asaMprAptAsRpATikAzarIrasaMhanana', 1 pratiSu * vIsa (20)' iti paatthH| Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 81.] cUliyAeM DhANasamuktittaNe NAma saMghaDaNaM vaNNa-gaMdha-rasa- phAsaM tirikkhagadipAoggANupuvvI agurualahua-uvaghAda-tasa-bAdara-apajjatta-patteyasarIra-athira-asubha-duhavaaNAdejja ajasakitti-NimiNaM / edAsiM vidiyapaNuvIsAe payaDINamekkamhi ceva hANaM // 80 // paraghAdussAsa-vihAyagadi-saraNAmANamettha baMdho patthi / kudo ? apajattabaMdheNa saha virohA, apajjattakAle edesimudayAbhAvAdo ca / jesi jattha udao asthi tesiM ceva tattha baMdho / Na thira-suhehi aNeyaMto', suhAsuhapayaDINaM adhuvabaMdhINamakkameNa baMdhAbhAvA / sesaM sugama / ettha bhaMgA cattAri (4) / tirikkhagadiM tasa-apajjattasaMjuttaM baMdhamANassa taM micchAdihissa // 81 // sugamamedaM / varNa gandha, rasa" sparza", tiryaggatiprAyogyAnupUrvI agurulaghu", upaghAta", trasa" bAdara", aparyApta", pratyekazarIra', asthira", azubha", durbhaga, anAdeya', ayaza:kIrti aura nirmANa nAmakarma / ina dvitIya paccIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 80 // __paraghAta, ucchAsa, vihAyogati aura svara nAmakarma, ina prakRtiyoMkA isa bandhasthAnameM bandha nahIM hai, kyoMki, ina prakRtiyoMke bandhakA aparyAptaprakRtike bandhake sAtha virodha hai, tathA aparyAptakAlameM ina paraghAta Adi prakRtiyoMkA udaya nahIM pAyA jAtA hai| jina prakRtiyoMkA jahAMpara udaya hotA hai, una prakRtiyoMkA hI vahAMpara bandha hotA hai| ukta kathanameM sthira aura zubha prakRtiyoMke dvArA anekAnta doSa nahIM AtA hai, kyoMki, adhruvabaMdhI zubha aura azubha prakRtiyoMkA eka sAtha bandha nahIM hotA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai / yahAMpara dvIndriyAdi cAra jAtiyoMke vikalpase (4) cAra bhaMga hote haiM / vaha dvitIya paccIsa prakRtirUpa bandhasthAna trasa aura aparyApta nAmakarmase saMyukta tiryaggatiko bAMdhanevAle mithyAdRSTi jIvake hotA hai // 81 // yaha sUtra sugama hai| 2 pratiSu ' sarIra-' iti paatthH| 1 pratiSu * mAva' iti paatthH| 3 pratiSu ' aNeyaMtA' iti paatthH| Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-2, 82. tattha imaM tevIsAe TThANaM, tirikkhagadI eiMdiyajAdI orAliyatejA-kammaiyasarIraM huMDasaMThANaM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM tirikkhagadipAoggANupuvvI agurualahua-uvaghAda-thAvaraM bAdara-suhamANamekkadaraM apajjattaM patteya-sAdhAraNasarIrANamekkadaraM athira-asuha-duhava-aNAdeja. ajasakitti-NimiNaM / edAsiM tevIsAe payaDINamekkamhi ceva DhANaM // 82 // __ ettha saMghaDaNassa baMdho kiNNa utto ? Na, eiMdiesu saMghaDaNassudayAbhAvA / ettha bhaMgA cattAri (4) / sesaM sugamaM / tirikkhagadiM eiMdiya-apajjatta bAdara-suhumANamekadarasaMjuttaM baMdhamANassa taM micchAdiTThissa // 83 // nAmakarmake tiryaggatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoM meM yaha tevIsa prakRtisambandhI bandhasthAna hai-tiryaggati', ekendriyajAti, audArikazarIra', taijasazarIra', kArmaNazarIra', huMDasaMsthAna', varNa, gandha', rasa, sparza", tiryaggatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghu", upaghAta", sthAvara", bAdara aura sUkSma ina donoMmeMse koI eka", aparyApta', pratyekazarIra aura sAdhAraNazarIra ina donoM se koI eka", asthira", azubha', durbhaga", anAdeya", ayazaHkIrti aura nirmANa nAmakarma / ina tevIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 82 // zaMkA-yahAMpara, arthAt tevIsa prakRtirUpa bandhasthAnameM, saMhananakarmakA bandha kyoM nahIM kahA? samAdhAna-nahIM, kyoMki, ekendriya jIvoM meM saMhananakarmakA udaya nahIM hotA hai| yahAMpara bAdara aura pratyekazarIra ina do yugaloMke vikalpase (242-4) cAra bhaMga hote haiN| zeSa sUtrArtha sugama hai / __ vaha tevIsa prakRtirUpa bandhasthAna ekendriyajAti, aparyApta, tathA bAdara aura sUkSma ina donoMmeMse kisI ekase saMyukta tiryaggatiko bAMdhanevAle mithyAdRSTi jIvake hotA hai // 83 // 2 bhUbAdaratevIsaM baMdhato savameva paNuvIsaM / baMdhadi micchAiTThI evaM sesANamANajjo // go. ka. 565. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 85.] cUliyAe TThANasamukttiNe NAma [117 sugamamedaM / maNusagadiNAmAe tiNi TANANi, tIsAe egUNatIsAe paNuvIsAe hANaM cedi // 84 // evaM saMgahaNayassa muttaM, uvari uccamANasavvatthassa AdhArabhAveNa avaTThANAdo / tattha imaM tIsAe ThANaM, maNusagadI paMciMdiyajAdI orAliyatejA-kammaiyasarIraM samacaurasasaMThANaM orAliyasarIraaMgovaMgaM vajjarisahasaMghaDaNaM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM maNusagadipAoggANupuvvI agurualahua-uvaghAda-paraghAda-ussAsa-pasatthavihAyagadI tasa-bAdara-pajjatapatteyasarIraM thirathirANamekadaraM suhAsuhANamekkadaraM subhaga-sussaraAdejjaM jasakitti-ajasakittINamekkadaraM NimiNaM titthayaraM / edAsiM tIsAe payaDINamekamhi ceva hANaM // 85 // titthayareNa saha ajasakittIe appasatthAe teNa saha udayamaNAgacchamANAe yaha sUtra sugama hai| manuSyagati nAmakarmake tIna bandhasthAna haiM- tIsa prakRtisambandhI, unatIsa prakRtisambandhI aura paccIsa prakRtisambandhI bandhasthAna // 84 // yaha saMgrahanayakA sUtra hai, kyoMki, Upara kahe jAnevAle sarva arthake AdhArarUpase isakA avasthAna hai| nAmakarmake manuSyagatisambandhI ukta tIna bandhasthAnoM meM yaha tIsa prakRtirUpa bandhasthAna hai- manuSyagati', paMcendriyajAti, audArikazarIra', taijasazarIra', kArmaNazarIra, samacaturasrasaMsthAna, audArikazarIra-aMgopAMga, vajravRSabhanArAcasaMhanana', varNa, gandha", rasa", sparza, manuSyagatiprAyogyAnupUrvI", agurulaghu", upaghAta", paraghAta', ucchAsa", prazastavihAyogati", trasa, bAdara", paryApta, pratyekazarIra, sthira aura, asthira ina donoMmeMse koI eka', zubha aura azubha ina donoMmeMse koI eka", subhaga" susvara", Adeya", yazakIrti aura ayazaHkIrti ina donoM se koI eka, nirmANa", aura tIrthakara nAmakarma / ina tIsa prakRtiyoMke bandhasthAnakA eka hI bhAvameM avasthAna hai / / 85 // zaMkA-tIrthakara prakRti ke sAtha udayameM nahIM AnevAlI aprazasta ayaza-kIrtikA Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 chakkhaMDAgamai jIvaTThANa [ 1, 9-2, 86. kadhaM baMdho ? Na, tesimudayANaM va baMdhANaM virohAbhAvA / dubhaga-dussara-aNAdejANaM dhuvabaMdhittAdo saMkilesakAle vi bajjhamANeNa titthayareNa saha kiNNa baMdho ? Na, tesiM baMdhANaM titthayarabaMdheNa sammatteNa ya saha virodhAdo / saMkilesakAle vi subhaga-sussara-AdejjANaM ceva baMdhuvalaMbhA / ettha bhaMgA aTTha (8) / maNusagadiM paMciMdiya-titthayarasaMjuttaM baMdhamANassa taM asaMjadasammAdiTTissa // 86 // sugamamedaM sAmittamuttaM / tattha imaM paDhamaegaNatIsAe ttaannN| jadhA, tIsAe bhNgo| Navari viseso titthayaraM vajja / edAsiM paDhamaegUNatIsAe payaDINamekkamhi ceva TANaM // 87 // sugamamedaM / usake sAtha bandha kaise saMbhava hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, unake udayake samAna vandhakA koI virodha nahIM hai| zaMkA-saMkleza-kAlameM bhI baMdhanevAle tIrthakara nAmakarmake sAtha dhruvabaMdhI honese durbhaga, duHsvara aura anAdeya, ina prakRtiyoMkA bandha kyoM nahIM hotA hai ? / samAdhAna -nahIM, kyoMki, una prakRtiyoMke bandhakA tIrthakara prakRtike baMdhake sAtha aura samyagdarzanake sAtha virodha hai / saMkleza-kAlameM bhI subhaga, susvara aura Adeya prakRtiyoMkA hI vandha pAyA jAtA hai / yahAMpara sthira, zubha aura yaza kIrti, ina tIna yugaloMke vikalpase (24242=8) ATha bhaMga hote haiN| vaha tIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriyajAti aura tIrthakaraprakRtise saMyukta manuSyagatiko bAMdhanevAle asaMyatasamyagdRSTike hotA hai // 86 // yaha svAmitvasambandhI sUtra sugama hai| nAmakarmake manuSyagatisambandhI ukta tIna bandhasthAnoMmeM yaha prathama unatIsa prakRtisambandhI bandhasthAna hai| vaha kisa prakAra hai ? vaha tIsa prakRtisambandhI bandhasthAnake samAna prakRti-bhaMgavAlA hai| vizeSatA yaha hai ki yahAM tIrthakaraprakRtiko chor3a denA cAhie / ina prathama unatIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 87 // yaha sUtra sugama hai| Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-1, 88. ] cUliyAe dvANasamuttiNe NAmaM [ 119 maNusagadiM paMciMdiya-pajjattasaMjuttaM baMdhamANassa taM sammAmicchAdiTTissa vA asaMjadasammAdiTTissa vA // 88 // baMdhaTTaNANaM sAmittaM kimahaM uccade ? Na, aNNahA auttasamANadAvattado / sesaM sugamaM / tattha imaM vidiyAe egUNatIsAe dvANaM, maNusagadI paMciMdiya jAdI orAliya-tejA-kammaiyasarIraM huMDaThANaM vajja paMcanhaM saMThANANamekadaraM orAliyasarIraaMgovaMgaM asaMpattasevaTTasaMghaDaNaM vajja paMcahaM saMghaDaNANamekadaraM vaNNa-gaMdha-rasa- phAsaM maNusagadipAoggANupubbI agurualahu-uvaghAda-paraghAda-ussAnaM donhaM vihAyagadINamekadaraM tasa- bAdarapajjatta - patteyasarIraM thirAthirANamekkadaraM subhAsubhANamekkadaraM suhava - duhavANamekkadaraM sussara dussarANamekkadaraM Adeja- aNAdejANamekkadaraM vaha prathama unatIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriyajAti aura paryAptanAmakarma se saMyukta manuSyagatiko bAMdhanevAle samyagmithyAdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTike hotA hai // 88 // zaMkA-bandhasthAnoMkA svAmitva kisalie kahate haiM ? samAdhAna- nahIM, anyathA anukta samAnatAkI Apatti prApta hotI hai / arthAt yadi bandhasthAnoMkA svAmitva nahIM kahA jAyagA to phira vandhasthAnoMkA kahanA bhI nahIM kahane ke samAna ho jAyagA / zeSa sUtrArtha sugama hai / nAmakarmake manuSyagatisambandhI ukta tIna bandhasthAnoM meM yaha dvitIya unatIsa prakRtisambandhI bandhasthAna hai-- manuSyagati', paMcendriyajAti, audArikazarIra, , taijasazarIra, kArmaNazarIra, huMDasaMsthAnako chor3akara zeSa pAMca saMsthAnoM meM se koI eka ), audArikazarIra - aMgopAMga, asaMprAptAsRpATikAsaMhananako chor3akara pAMca saMhananoM meM se koI eka, varNa, gandha N, rasa", sparza, manuSyagatiprAyogyAnupUrvI", agurulaghu, upaghAta, paraghAta, uccchrAsa N, donoM vihAyogatiyoMmeMse koI eka, trasa, cAdara, paryApta', pratyekazarIra, sthira aura asthira ina donoMmeM se koI eka zubha aura azubha ina donoM meM se koI eka ", subhaga aura durbhaga ina donoMmeM se koI eka", susvara aura duHsvara ina donoMmeM se koI eka", Adeya aura anodaya ina donoM meM se koI eka ", yazaHkIrtti Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-2, 89. jasakitti-ajasakittINamekkadaraM NimiNaM / edAsiM vidiyaegUNatIsAe payaDINamekkamhi ceva hANaM // 89 // sesaM sugamaM / bhaMgA vattIsasayaM ( 3200 ) / maNusagadiM paMciMdiya-pajjattasaMjuttaM baMdhamANassa taM sAsaNasammAdihissa // 90 // evaM pi sugamaM / __ tattha imaM tadiyaeguNatIsAe ThANaM, maNusagadI paMciMdiyajAdI orAliya-tejA kammaiyasarIraM chaNhaM saMhANANamekkadaraM orAliyasarIraaMgovaMgaM chaNhaM saMghaDaNANamekkadaraM vaNNa-gaMdha-rasa phAsaM maNusagadipA oggANupubbI agurualahuva-uvaghAda-paraghAda-ussAsaM doNhaM vihAyagadINamekadaraM tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIraM thirAthirANamekkadaraM suhAsuhANamekkadaraM subhaga dubhagANamekkadaraM sussara-dussarANamekkadaraM aura ayazaHkIrti ina donoMmeMse koI eka', aura nirmANa nAmakarma / ina dvitIya unatIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 89 // zeSa sUtrArtha sugama hai| kevala bhaMga yahAMpara pAMca saMsthAna, pAMca saMhanana, tathA vihAyogati Adi ukta sAta yugaloMke vikalpase (54542x2x2x2x2x2x2=3200) battIsa sau hote haiN| vaha dvitIya unatIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriyajAti aura paryApta nAmakarmase saMyukta manuSyagatiko bAMdhanevAle sAsAdanasamyagdRSTi jIvake hotA hai // 90 // yaha sUtra bhI sugama hai| nAmakarmake manuSyagatisambandhI ukta tIna bandhasthAnoMmeM yaha tRtIya unatIsa prakRtirUpa bandhasthAna hai- manuSyagati', paMcendriyajAti', audArikazarIra', taijasazarIra, kArmaNazarIra, chahoM saMsthAnoM se koI eka', audArikazarIra-aMgopAMga, chahoM saMhananoMmeMse koI eka', varNa, gandha, rasa", sparza', manuSyagatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghu, upaghAta", paraghAta", ucchAsa", donoM vihAyogatiyoMmeMse koI eka', trasa", bAdara, paryApta', pratyekazarIra', sthira aura asthira ina donoMmeMse koI eka", zubha aura azubha ina donoM se koI eka", subhaga aura durbhaga ina donoM se koI eka ", susvara aura Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,9-2, 92.] cUliyAe DhANasamukttiNe NAma [ 121 Adeja-aNAdejjANamekkadaraM jasakitti-ajasakittINamekkadaraM NimiNaNAmaM / edAsiM tadiyaegUNatIsAe pagaDINamekkamhi ceva hANaM // 11 // ___ kamhi avaTThANaM? egUNatIsAe saMkhAe, egUNatIsaMpayaDibaMdhapAoggapariNAme vaa| bhaMgA chAdAlasayaM aTThattaraM ( 4608 ) / sesaM sugamaM / ___ maNusagadiM paMciMdiya-pajjattasaMjuttaM baMdhamANassa taM micchAdiTThissa // 92 // edaM pi sugamaM / tattha imaM paNuvIsAe ThANaM, maNusagadI paMciMdiyajAdI orAliya-tejA-kammaiyasarIraM huMDasaMThANaM orAliyasarIraaMgovaMgaM asaMpattasevaTTasaMghaDaNaM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM maNusagadipAoggANupuvI aguruaduHsvara ina donoM se koI eka", Adeya aura anAdeya ina donoM se koI eka", yazaHkIrti aura ayaza kIrti ina donoMmeMse koI eka" aura nirmANanAmakarma / ina tRtIya unatIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai||91|| zaMkA-ukta bandhasthAnakA kisameM avasthAna hotA hai ? samAdhAna-unatIsarUpa saMkhyAmeM, athavA unatIsa prakRtiyoMke bandha-yogya pariNAmameM avasthAna hotA hai| __ yahAMpara chaha saMsthAna, chaha saMhanana, tathA vihAyogati Adi ukta sAta yugaloMke vikalpase (6x6x2x2x2x2x2x2x24608) chayAlIsa sau ATha bhaMga hote haiN| zeSa sUtrArtha sugama hai| __ vaha tRtIya unatIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriyajAti aura paryApta nAmakarmase saMyukta manuSyagatiko bAMdhanevAle mithyAdRSTi jIvake hotA hai // 92 // yaha sUtra bhI sugama hai| nAmakarmake manuSyagatisambandhI ukta tIna bandhasthAnoMmeM yaha paccIsa prakRtirUpa bandhasthAna hai- manuSyagati', paMcendriyajAti,', audArikazarIra', taijasazarIra', kArmaNazarIra', huMDasaMsthAna, audArikazarIra-aMgopAMga', asaMprAptAsRpATikAsaMhanana', varNa, gandha, rasa", sparza", manuSyagatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghu", upaghAta", vasa", 1 pratiSu ' tIsasada ' iti pAThaH / Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-2, 93. lahua-uvadhAda-tasa-bAdara-apajjatta-patteyasarIra-athira-asubha-dubhagaaNAdejja-ajasakitti-NimiNaM / edAsiM paNuvIsAe payaDINamekkamhi ceva hANaM // 93 // apajatteNa saha thirAdINi' kiNNa bajhaMti ? Na, saMkilesaddhAe bajjhamANaapajjateNa saha thirAdINaM visohipayaDINaM baMdhavirohA / sesaM sugamaM / maNusagadiM paMciMdiyajAdi-apajjattasaMjuttaM baMdhamANassataM micchAdihissa // 94 // sugamamedaM / devagadiNAmAe paMca hANANi, ekkattIsAe tIsAe eguNatIsAe ahavIsAe ekkisse hANaM cedi // 95 // evaM saMgahaNayasuttaM, uvari uccamANamasesamatthamavagAhiya avddhidttaado| cAdara", aparyApta', pratyekazarIra", asthira", azubha, durbhagaH, anAdeya", ayazaHkIrti aura nirmANa naamkrm"| ina paccIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 93 // zaMkA-aparyAptaprakRtike sAtha sthira Adi prakRtiyAM kyoM nahIM baMdhatI haiM ? samAdhAna nahIM, kyoMki, saMkleza-kAlameM baMdhanevAle aparyApta nAmakarmake sAtha sthira Adi vizodhi-kAlameM baMdhanevAlI zubha prakRtiyoMke baMdhakA virodha hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| vaha paccIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriyajAti aura aparyApta nAmakarmase saMyukta manuSyagatiko bAMdhanevAle mithyAdRSTi jIvake hotA hai // 94 // ___ yaha sUtra sugama hai| devagati nAmakarmake pAMca bandhasthAna haiM- ikatIsa prakRtisambandhI, tIsa prakRtisambandhI, unatIsa prakRtisambandhI, aTThAIsa prakRtisambandhI aura eka prakRtisambandhI bandhasthAna // 95 // yaha saMgrahanayake Azrita sUtra hai, kyoMki, Upara kahe jAnevAle azeSa arthako avagAhana karake avasthita hai| pratiSu thirAthirAdINi 'iti paatthH| Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 97.] cUliyAe DhANasamukttiNe NAma [ 123 tattha imaM ekkattIsAe hANaM, devagadI paMciMdiyajAdI veubviyaAhAra-tejA-kammaiyasarIraM samacaurasasaMThANaM veubviya-AhAraaMgovaMgaM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM devagadipAoggANupubvI agurualahua-uvaghAdaparaghAda-ussAsaM pasatthavihAyagadI tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIra-thirasuha-subhaga-sussara-Adejja-jasakitti-NimiNa-titthayaraM / edAsimekkatIsAe payaDINamekkamhi ceva hANaM // 96 // devagadIe saha cha saMghaDaNANi kiNNa bajjhaMti ? Na, devesu saMghaDaNANamudayA. bhAvA / sesaM sugamaM / devagadiM paMciMdiya-pajjatta-AhAra-titthayarasaMjuttaM baMdhamANassa taM appamattasaMjadassa vA apuvakaraNassa vA // 97 // sugamamedaM / ........................ nAmakarmake devagatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoMmeM yaha ikatIsa prakRtirUpa bandhasthAna hai- devagati', paMcendriyajAti, vaikriyikazarIra', AhArakazarIra, taijasazarIra', kArmaNazarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIra-aMgopAMga', AhArakazarIra-aMgopAMga, varNa", gandha", rasa", sparza', devagatiprAyogyAnupUrvI", agurulaghu', upaghAta", paraghAta', ucchAsa", prazastavihAyogati", vasa", bAdara", paryApta", pratyekazarIra", sthira", zubha, subhaga", susvara", Adeya", yazaHkIrti", nirmANa aura tiirthkr"| ina ikatIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 96 // zaMkA-devagatike sAtha chaha saMhanana kyoM nahIM baMdhate haiM ? samAdhAna nahIM, kyoMki, devoMmeM saMhananoMke udayakA abhAva hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| vaha ikatIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriyajAti, paryApta, AhArakazarIra aura tIrthakara nAmakarmase saMyukta devagatiko bAMdhanevAle apramattasaMyata aura apUrvakaraNa saMyatake hotA hai // 97 // yaha sUtra sugama hai| Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-2, 98. tattha imaM tIsAe ThANaM / jadhA, ekkattIsAe bhaMgo | Navari viseso titthayaraM vajja / edAsiM tIsAe payaDINamekkamhi ceva TTaNaM // 98 // 124] ettha attharAdINaM kiNNa baMdho hodi ? Na, edAsiM visohIe baMdhavirohA / se sugamaM / devagadiM paMciMdiya - pajjatta AhArasaMjuttaM baMdhamANassa taM appamattasaMjadassa vA apuvvakaraNassa vA / / 99 / / sugamamedaM / tattha imaM paDhamaegUNatIsAe dvANaM / jadhA, ekkattI sAe bhaMgo / Navari viseso, AhArasarIraM vajja / edAsiM paDhamae gUNatIsAe payaDINaM ekkamhi ceva dvANaM // 100 // nAmakarma ke devagatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoMmeM yaha tIsa prakRtisambandhI bandhasthAna hai / vaha kisa prakAra hai ? vaha ikatIsa prakRtisambandhI bandhasthAnake samAna prakRti-bhaMgavAlA hai / vizeSatA kevala yaha hai ki yahAM tIrthakara prakRtiko chor3a denA cAhie | ina tIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 98 // zaMkA- yahAMpara asthira Adi prakRtiyoMkA bandha kyoM nahIM hotA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, ina asthira Adi azubha prakRtiyoMkA vizuddhike sAtha baMdhanekA virodha hai / zeSa sUtrArtha sugama hai vaha tIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriyajAti, paryApta aura AhArakazarIrase saMyukta devagatiko bAMdhanevAle apramattasaMyata ke athavA apUrvakaraNasaMyata ke hotA hai // 99 // yaha sUtra sugama hai| nAmakarma ke devagatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoM meM yaha prathama unatIsa prakRtisambandhI bandhasthAna hai / vaha kisa prakAra hai ? vaha ikatIsa prakRtisambandhI bandhasthAnake samAna prakRti-bhaMgavAlA hai / vizeSatA kevala yaha hai ki yahAM AhArakazarIra aura AhAraka- aMgopAMgako chor3a denA caahie| ina prathama unatIsa prakRtiyoM kA eka hI bhAva avasthAna hai // 100 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 102.] cUliyAe dvANasamukttiNe NAma [125 vajja' vajjidadhamidi ghettavyaM / sesaM sugamaM / devagadiM paMciMdiya-pajjatta-titthayarasaMjuttaM baMdhamANassa taM appamattasaMjadassa vA apuvakaraNassa vA // 101 // sugamamedaM / ___ tattha imaM vidiyaeguNatIsAe hANaM, devagadI paMciMdiyajAdI veuvviya-tejA-kammaiyasarIraM samacaurasasaMThANaM veuvviyasarIraaMgovaMgaM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM devagadipAoggANupuvI agurualahua-uvaghAdaparaghAda-ussAsaM pasatthavihAyagadI tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIraM thirAthirANamekkadaraM subhAsubhANamekkadaraM subhaga-sussara-AdejaM jasakittiajasakittINamekkadaraM NimiNa-titthayaraM / edAsimeguNatIsAe payaDINamekkamhi ceva hANaM // 102 // 'vajja' isa padakA ' chor3anA cAhie' yaha artha grahaNa karanA cAhie / zeSa sUtrArtha sugama hai| vaha prathama unatIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriyajAti, paryApta aura tIrthakara prakRtise saMyukta devagatiko bAMdhanevAle apramattasaMyata aura apUrvakaraNa saMyatake hotA hai // 101 // yaha sUtra sugama hai| nAmakarmake devagatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoMmeM yaha dvitIya unatIsa prakRtirUpa bandhasthAna hai-- devagati', paMcendriyajAti, vaikriyikazarIra', taijasazarIra', kArmaNazarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIra-aMgopAMga, varNa', gandha, rasa", sparza", devagatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghu, upaghAta", paraghAta", ucchAsa', prazastavihAyogati', trasa", bAdara", paryApta, pratyekazarIra', sthira aura asthira ina donoM se koI eka', zubha aura azubha ina donoMmeMse koI eka, subhaga", susvara", Adeya , yaza kIrti aura ayazaHkIrti ina donoM se koI eka", nirmANa", aura tIrthakara nAmakarma / ina dvitIya unAsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 102 / / 1 pratiSu -- vajaM' iti pAThaH / Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9 - 2, 103. devagadI saha ujjovassa kiNNa baMdho hodi 1 Na, devagadIe tassa udayAbhAvA, tirikkha gardi me tUNa aNNagadIhi saMha tasma baMdhavirodhAdo ca / devesu ujjovassudayAbhAve devANaM dehadittI kudo hodi 1 vaNNaNAmakammodayAdo / ujjoudayajAdadehadittI suDutthovA, pAeNa thovAvayavapaDiNiyadA, tirikkhagadiudayasaMbaddhA ca / teNa ujjoudao tirikkhesu caiva, Na devesu; virohAdo / bhaMgA aTTha 8 / sesa sugamaM / 126] devadiM paMciMdiya-pajjatta- titthayarasaMjuttaM baMdhamANassa taM asaMjadasammAdiTThissa vA saMjadAsaMjadassa vA // 103 // sugamamedaM / tattha imaM paDhamaaTThAvIsAe hANaM, devagar3hI paMciMdiyajAdI vevviya-tejA - kamma yasarIraM samacaurasasaMThANaM veDavviyaaMgovaMgaM vaNNa zaMkA- devagatike sAtha udyotaprakRtikA bandha kyoM nahIM hotA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, devagatimeM udyotaprakRtike udayakA abhAva hai, aura tiryaggatiko chor3akara anya gatiyoMke sAtha usake baMdhanekA virodha hai / zaMkA- devoMmeM udyotaprakRtikA udaya nahIM honepara devoMke zarIra meM dIpti (kAnti) kahAMse hotI hai ? samAdhAna - devoMke zarIroMmeM dIpti varNanAmakarmake udayase hotI hai / udyota prakRtike udayase utpanna honevAlI dehakI dIpti atyanta alpa, prAyaH stoka (thor3e ) avayavoM meM pratiniyata aura tiryaggati nAmakarmake udayase saMbaddha hotI hai / isalie udyotaprakRtikA udaya tiryacoM meM hI hotA hai, devoMmeM nahIM, kyoMki, vaisA mAnanemeM virodha AtA hai / yahAMpara sthira, zubha aura yazaHkIrtti, ina tIna yugaloMke vikalpase ( 2x2x2=8 ) ATha bhaMga hote haiN| zeSa sUtrArtha sugama hai / vaha dvitIya unatIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriyajAti, paryApta aura tIrthakara prakRtise saMyukta devagatiko bAMdhanevAle asaMyatasamyagdRSTi aura saMyatAsaMyatake hotA haiM // 103 // yaha sUtra sugama hai / nAmakarmake devagatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoMmeM yaha prathama aTThAIsa prakRtirUpa bandhasthAna hai-- devagati', paMcendriyajAti, vaikriyikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra', samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIra- aMgopAMga, varNa, gandha, rasa", sparza", Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 105.] cUliyAe ThANasamukttiNe NAma [ 127 gaMdha-rasa-phAsaM devagadipAoggANupuvvI agurualahua-uvaghAda-paraghAdaussAsaM pasatthavihAyagadI tasa-bAdara-pajatta-patteyasarIra-thira-subha-subhagasussara-Adeja-jasakitti-NimiNaNAmaM / edAsiM paDhamaaTThavIsAe payaDINamekkamhi ceva hANaM // 104 // ___ettha ajasakittIe baMdho gatthi, pamattaguNaTThANe tisse baMdhaviNAsAdo / sesaM sugamaM / devagadiM paMciMdiya-pajjattasaMjuttaM baMdhamANassa taM appamattasaMjadassa vA apuvakaraNassa vA // 105 // evaM pi sugama / tattha imaM vidiyaaTThAvIsAe hANaM, devagadI paMciMdiyajAdI veuvviya-tejA kammaiyasarIraM samacaurasasaMThANaM veuvviyasarIraaMgovaMgaM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM devagadipAoggANupubbI agurualahua-uvaghAdadevagatiprAyogyAnupUrvI", agurulaghu, upaghAta", paraghAta", ucchAsa", prazastavihAyogati", trasa", bAdara", paryApta', pratyekazarIra", sthira", zubha, subhaga", susvara" Adeya", yaza kIrti" aura nirmANa nAmakarma / ina prathama aTThAIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 104 // yahAMpara ayaza kIrtikA bandha nahIM hotA hai, kyoMki, pramattasaMyata guNasthAnameM usake bandhakA vinAza ho jAtA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai / vaha prathama aTThAIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriyajAti aura paryApta nAmakarmase saMyukta devagatiko bAMdhanevAle apramattasaMyata aura apUrvakaraNasaMyatake hotA yaha sUtra bhI sugama hai| nAmakarmake devagatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoMmeM yaha dvitIya aTThAIsa prakRtirUpa bandhasthAna hai- devagati', paMcendriyajAti, vaikriyikazarIra', taijasazarIra', kArmaNazarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIra-aMgopAMga, varNa, gandha, rasa", sparza, devagatiprAyogyAnupUrvI', agurulaghu", upaghAta", paraghAta", ucchAsa", prazastavihAyo Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-2, 106. paraghAda- ussAsaM pasatthavihAyagadI tasa - bAdara - pajjatta - patteyasarIraM thirAthirANamekkadaraM subhAsubhANamekkadaraM subhaga-sussara-AdejjaM jasakittiajasakittINamekkadaraM NimiNaM / edAsiM vidiyaaTThAvIsAe payaDINamekkamhi caiva dvANaM // 106 // ettha bhaMgA aTTha ( 8 ) / sesaM sugamaM / devagadiM paMciMdiya - pajjattasaMjuttaM baMdhamANassa taM micchAdiTTissa vA sAsaNasammAdiTTissa vA sammAmicchAdiTTissa vA asaMjadasammAdissi vA saMjadAsaMjadasta vA saMjadasta vA // 107 // saMjadasseti utte pamatta saMjadaggahaNaM / kudo ? uvarimANamathirAsubha-ajasa kittINaM baMdhAbhAvA / sesaM sugamaM / tattha imaM ekkisse TTANaM jasakittiNAmaM / edisse payaDIe ekkamhi ceva dvANaM // 108 // gati", trasa", bAdara", paryApta, pratyekazarIra", sthira aura asthira ina donoM meM se koI eka", zubha aura azubha ina donoMmeM se koI eka, subhaga, susvara", Adeya", yazaHkIrtti aura ayazaHkIrtti ina donoMmeM se koI eka aura nirmANa nAmakarma" / ina dvitIya aTThAIsa prakRtiyoMkA eka hI bhAvameM avasthAna hai // 106 // 27 sive sthira, zubha aura yazaH kIrtti, ina tIna yugaloMke vikalpase (2x2x2=8) ATha bhaMga hote haiM / vaha dvitIya aTThAIsa prakRtirUpa bandhasthAna paMcendriyajAti aura paryApta nAmakarma se saMyukta devagatiko bAMdhanevAle midhyAdRSTi, sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi, asaMyata samyagdRSTi, saMyatAsaMyata aura saMyatake hotA hai // 107 // 'saMyatake ' aisA kahanepara pramattasaMyatakA grahaNa karanA cAhie, kyoMki, uparima guNasthAnavarttI jIvoMke asthira, azubha aura ayazaH kIrtti, ina prakRtiyoMkA baMdha nahIM hotA hai / zeSa sUtrArtha sugama hai / nAmakarma ke devagatisambandhI ukta pAMca bandhasthAnoM meM yazaH kIrtti nAmakarmasambandhI yaha eka prakRtirUpa bandhasthAna hai / isa eka prakRtirUpa bandhasthAnakA eka hI bhAva avasthAna hai // 108 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 109.] cUliyAe TThANasamukttiNe NAma [ 129 baMdhamANassa taM saMjadassa // 109 // edANi do vi suttANi sugamANi / hodu NAma egatIsAe tIsAe eguNatIsAe aTThAvIsAe ti caduNhaM dvANANaM devagadIe saha baMdho, Na ekkisse / kudo ? devagadibaMdhassa' paMciMdiyajAdiAdiaTThAvIsapayaDibaMdhAviNAbhAvitaNeNa egattavirohAdo ce, Na esa doso, idvattAdo / Na suttaviroho hodi, tassa guNaTThANaNibaMdhaNatteNa bhUdapuvvaNayaM paDucca saMjuttapaduppAyaNe vAvadassa devagadibaMdhAbhAve vi aNiyaTTimmi kodhasaMjalaNabaMdhovarame vi adhApavattasaMkamapatti' vva taduvavattIdo / vaha eka prakRtirUpa bandhasthAna usI eka yazaHkIrti prakRtikA bandha karanevAle saMyatake hotA hai // 109 // ye donoM hI sUtra sugama haiN| vizeSArtha--yahAMpara saMyatase abhiprAya apUrvakaraNa guNasthAnake sAtaveM bhAgase lekara sUkSmasAmparAya guNasthAnavartI saMyatase hai, kyoMki, kevala eka yaza-kIrti nAmakarmako chor3akara zeSa samasta nAmakarmakI prakRtiyAM apUrvakaraNake chaThaveM bhAgameM bandhase vyucchinna ho jAtI haiM, parantu yaza-kIrti prakRti daza guNasthAna taka baMdhatI rahatI hai| __ zaMkA-ikatIsa, tIsa, unatIsa aura aTThAIsa, ina cAra bandhasthAnoMkA devagatike sAtha bandha bhale hI ho, kintu eka prakRtirUpa bandhasthAnakA bandha devagatike sAtha nahIM ho sakatA hai, kyoMki, devagatikA bandha paMcendriyajAti Adi aTThAIsa prakRtiyoMke bandhakA avinAbhAvI hai| aura isIlie usake sAtha eka prakRtirUpa bandhasthAnake ekatvakA virodha hai ? samAdhAna--yaha koI doSa nahIM, kyoMki, yaha bAta iSTa hai / tathA, vaisA mAnanepara sUtrake sAtha virodha bhI nahIM AtA hai, kyoMki, guNasthAna nibaMdhanaka honese, arthAt usI apUrvakaraNa guNasthAnase saMbaMdha rakhaneke kAraNa, bhUtapUrvanayakI apekSA saMyukta pratipAdanameM vyApAra karanevAle usa sUtrakI devagatikA bandha nahIM honepara bhI, anivRttikaraNa guNasthAnameM krodhasaMjvalanake bandhase uparama (vyucchinna) honepara bhI adhaHpravRttasaMkramaNakI pravRttike samAna sArthakatA bana jAtI hai| 1 pratiSu * devagadibaMdhayassa ' iti paatthH| 2 pratiSu ca ' iti pAThaH / 3 saMjalaNatiye purise adhApavatto ya savo ya / go. ka. 424. saMsAratthA jIvA sabaMdhajogANa taddalapamANA / saMkAme taNurUvaM ahApavattIe to NAma / paM. saM. 76. dhruvabandhinInAM svabaMdhayogyAnAM prakRtInAm adhvavabandhinyastu sarvA api yogyA eva, tAsAM dalaM, tatpramANAtstokAtstoka tadanurUpaM saMkrAmayati, yathApravRtyA yathAhIna-madhyamotkRSTa yogAnAM pravRttistathA tathA saMkrAmayati karmadalaM, ato'syaitannAma iti gAthArthaH / paM. saM. 76 svo. TIkA. nidrAdvikopaghAtAzubhavarNAdinavakahAsya-rati-bhaya- jugupsAnAM tvapUrvakaraNasvabaMdhavyavacchedAdArabhya guNasaMkramaH prvrtte| paM. saM. 77 malaya. rIkA. jattha jAsiM payaDINaM baMdho saMbhavadi tattha. tAsi payaDINaM baMdhe saMte asaMte vi adhApavatta Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-2, 109. evaM saMte apuvvakaraNamhi NiddA-payalANaM baMdhavocchede jAde adhApavattasaMkamo pasajjadi ti NAsaMkaNijja, tassa savvasaMkamapuvvasesasaMtakammavisayassa tadabhAve' tassa vi abhaavaado| zaMkA-aisA mAnanepara to apUrvakaraNa guNasthAnameM nidrA aura pracalA, ina donoMke bandha vyuccheda honepara adhaHpravRttasaMkramaNakA prasaMga prApta hotA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanA cAhie, kyoMki, sarvasaMkramaNase pUrva zeSa prakRtiyoMke sattvako viSaya karanevAle usa adhaHpravRttasaMkramaNakA sarvasaMkramaNake abhAvameM usakA bhI abhAva rahatA hai| _ vizeSArtha-yahAMpara prazna yaha hai ki, nAmakarmake devagatisaMbaMdhI jo pAMca bandhasthAna batalAye gaye haiM unameM prathama cAra to barAbara devagatise saMbaMdha rakhate haiM, kintu yaha yazakIrti prakRtisaMbaMdhI bandhasthAna to devagatike sAtha baMdhanevAlA nahIM kahA gayA, tava phira use devagatisaMbaMdhI baMdhasthAnoM meM kyoM ginAyA hai ? isakA samAdhAna isa prakAra kiyA gayA hai- yadyapi yaha ThIka hai ki yahAM devagatike baMdhakA sambandha nahIM hai, tathApi yaza-kIrtiprakRtike baMdha karanevAle jIvakA usase pUrva usI guNasthAnameM devagatike baMdhase sambandha rahA hai, ataH bhUtapUrva nyAyase use devagatisambandhI bhaMgoMmeM sammilita kara liyA hai| isa bhUtapUrva nyAyakA yahAM AcAryane eka dRSTAMta diyA hai ki yadyapi anivRttikaraNa guNasthAnameM jaba krodhasaMjvalanakaSAyake baMdhakI vyucchitti ho jAtI hai, taba adhaHpravRttasaMkramaNa nahIM honA cAhiye, kyoMki, yaha saMkramaNa baMdhayogya kAlameM hI hotA hai| para to bhI usameM krodhasaMjvalana kaSAyasaMbaMdhI adhaHpravRttasaMkramaNa kucha kAla taka hotA hI rahatA hai jabataka ki usa kaSAyakA sarvasaMkramaNa na ho jAya / isI prakAra devagativandhakA virAma ho jAne para bhI usakI paramparAko bhUtapUrva nyAyase mAna lene meM koI virodha nahIM aataa| anivRttikaraNa guNasthAnameM krodhasaMjvalanasambandhI adhaHpravRttasaMkramaNake udAharaNa parase eka yaha zaMkA uTha khar3I huI ki jisa prakAra anivRttikaraNa guNasthAnameM kodhasaMjvalanakI baMdhavyucchitti hone para bhI usameM adhaHpravRttasaMkramaNa hotA rahatA hai, usI prakAra apUrvakaraNa guNasthAnameM nidrA pracalAke baMdhavyuccheda ho jAne para bhI unameM saMkamo hAdi / eso Niyamo baMdhapayaDINaM / xxxx NiddA-payalA ya appasatthavaSNa-gaMdha rasa-phAsa-uvadhAdANaM adhApavattasaMkamo guNasaMkamo cedi do ceva saMkamA / taM jahA- NiddA-payalANaM micchAidvippahaDi jAva apuvakaraNassa paDhamasattamabhAgo ti tAva adhApavattasaMkamo, ettha edAsi bNdhuvlNbhaado| uvariM jAva suhamasAMparAiyacarimasamayo ti tAma guNasaMkamo, bNdhaabhaavaado|xxx tiNNaM saMjalaNANaM purisavedassa ca micchAiTippahuDi jAva aNiyahi tti adhApavacasakamo, carimahidikhaMDayacarimaphAlIe edAsiM savvasaMkamo / dhavalA, saMkramaadhikAra, kaprati patra 1363 Adi. 1 giddA payalA asuhaM vaNNacaukaM ca uvdhaade|| sattaNhaM gunnsNkmmdhaapvttoxx| go.ka. 421-422. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-2, 113.] cUliyAe vANasamukttiNe godaM [ 131 godassa kammassa duve payaDIo, uccAgodaM ceva NIcAgodaM ceva // 110 // NedaM suttaM puNaruttadoseNa sijjadi, vissaraNAluasissassa saMbhAlaNaDaM puNo puNo parUvaNAe dosAbhAvA / jaM taM NIcAgodaM kammaM // 111 // baMdhamANassa taM micchAdiTThissa vA sAsaNasammAdihissa vA // 112 // kudo ? uvari NIcAgodassa baMdhAbhAvA / jaM taM uccAgodaM kammaM // 113 // tamegaM ThANamidi ajjhAhAro kAyavyo / adhaHpravRttasaMkramaNa honA cAhiye? isa zaMkAkA AcAryane isa prakAra nivAraNa kiyA hai ki ukta adhaHpravRttasaMkramaNakI pravRtti to kevala sarvasaMkramaNase pUrva sattAmeM vartamAna zeSa sava karmoko viSaya karatI hai| kintu jina karmokA sarvasaMkramaNa hotA hI nahIM hai unameM vahAM adhaHpravRttasaMkramaNa nahIM ho sktaa| aisI kevala cAra hI prakRtiyAM hai-- kodhasaMjvalana, mAnasaMjvalana, mAyAsaMjvalana aura puruSaveda- jinakA adhaHpravRttasaMkramaNa aura sarvasaMkramaNa hotA hai / nidrA, pracalA, azubha varNAdi cAra aura upaghAta, ina sAta prakRtiyoMkA adhaHpravRttasaMkramaNa aura guNasaMkramaNa hI hotA hai, sarvasaMkramaNa nhiiN| (dekho go. ka. 419.-4281) nidrA aura pracalAkA mithyAdRSTi guNasthAnase lagAkara apUrvakaraNake prathama saptama bhAga taka to adhaHpravRttasaMkramaNa hotA hai, aura vahAM unakI baMdha vyucchitti ho jAne para unakA adhaHpravRttasaMkramaNa bAdhita hokara Upara sUkSmasAMparAya guNasthAna taka guNasaMkramaNa hotA hai / ataH unakI bandhavyucchittike pazcAt unakA adhaHpravRttasaMkramaNa nahIM hotaa| gotra karmakI do hI prakRtiyAM haiM- uccagotra aura nIcagotra // 110 // yaha sUtra punarukta doSase dUSita nahIM hotA hai, kyoMki, vismaraNazIla ziSyoMke smAraNArtha punaH punaH prarUpaNa karane para bhI koI doSa nahIM hai| jo nIcagotrakarma hai, vaha eka prakRtirUpa bandhasthAna hai // 111 // vaha bandhasthAna nIcagotrakarmako bAMdhanevAle mithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi jIvake hotA hai // 112 // kyoMki, isase Upara nIcagotrakA bandha nahIM hotA hai| jo uccagotrakarma hai, vaha eka prakRtirUpa bandhasthAna hai // 113 // yahAM vaha eka prakRtirUpa bandhasthAna hai, isa vAkyakA Uparase adhyAhAra karanA caahie| Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-2, 114. baMdhamANassa taM micchAdihissa vA sAsaNasammAdihissa vA sammAmicchAdiTThissa vA asaMjadasammAdiTThissa vA saMjadAsaMjadassa vA saMjadassa vA // 114 // sugamamedaM / aMtarAiyassa kammarasa paMca payaDIo, dANaMtarAiyaM lAhaMtarAiyaM bhogaMtarAiyaM paribhogaMtarAiyaM vIriyaMtarAiyaM cedi // 115 // sugamamedaM / edAsiM paMcaNhaM payaDINamekkamhi ceva hANaM // 116 // edaM pi sugamaM / baMdhamANassa taM micchAdihissa vA sAsaNasammAdiTThissa vA sammAmicchAdiTThissa vA asaMjadasammAdiTThissa vA saMjadAsaMjadassa vA saMjadassa vA // 117 // sugamamedaM / evaM ThANasamukkittaNA NAma vidiyA cUliyA samattA / vaha bandhasthAna uccagotrakarmako bAMdhanevAle mithyAdRSTi, sAsAdanasamyagdRSTi, sabhyagmithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi, saMyatAsaMyata aura saMyatake hotA hai // 114 // yaha sUtra sugama hai| (yahAM saMyatase 10 veM guNasthAna takake saMyatoMkA abhiprAya hai|) antarAya karmakI pAMca prakRtiyAM haiM- dAnAntarAya, lAbhAntarAya, bhogAntarAya, paribhogAntarAya aura vIryAntarAya // 115 // yaha sUtra sugama hai| ina prakRtiyoMke samudAyAtmaka pAMca prakRtisambandhI bandhasthAnakA eka hI bhAvameM avasthAna hotA hai // 116 / / yaha sUtra bhI sugama hai| vaha bandhasthAna una pAMcoM antarAyaprakRtiyoMke bAMdhanevAle mithyAdRSTi, sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi, saMyatAsaMyata aura saMyatake hotA hai // 117 // yaha sUtra sugama hai| (yahAM saMyatase 10 veM guNasthAna takake saMyatoMkA abhiprAya hai|) isa prakAra sthAnasamutkIrtanA nAmakI dvitIya cUlikA samApta huii| Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadiyA cUliyA idANiM paDhamasammattAbhimuho jAo payaDIo baMdhadi tAo payaDIo kittaissAmo // 1 // payaDisamukkittaNaM TThANasamukkittaNaM ca bhaNidANaMtaraM tiNNimahAdaMDayaparUbaNA kimaTThamAgadA? paDhamasammattAbhimuhamicchAdiTThIhi bajjhamANapayaDIo jaannaavnnhmaagdaa| pudhillo cUliyAo kimaTThamAgadAo ? Na, tAhi viNA uvarimacUliyAvagamaNe uvAyA. bhAvA / Na ca payaDINaM sarUvamajANaMtassa tabiseso jANAvidaM sakkijjade, aNNattha tahANuvalaMbhA / uvari bhaNNamANacUliyANamAhArabhUdadocUliyAo bhaNidUNa paDhamasammattAbhimuhattaNeNa mahattaM saMpattajIvehi bajjhamANattAdo vA / paMcaNhaM NANAvaraNIyANaM NavaNhaM daMsaNAvaraNIyANaM sAdAvedaNIyaM micchattaM solasaNhaM kasAyANaM purisaveda-hassa-radi-bhaya-duguMchA / AugaM aba prathamopazamasamyaktvako grahaNa karaneke abhimukha jIva jina prakRtiyoMko bAMdhatA hai, una prakRtiyoMko kaheMge // 1 // __zaMkA-prakRtisamutkIrtana aura sthAnasamutkIrtanako kahaneke anantara tIna mahAdaMDakoMkI prarUpaNA kisalie AI hai ? samAdhAna-prathamopazamasamyaktvako grahaNa karaneke abhimukha mithyAdRSTi jIvoM ke dvArA baMdhanevAlI prakRtiyoMke jJAna karAneke lie yaha tIna mahAdaMDakoMkI prarUpaNA AI hai| zaMkA-to phira pahalI do cUlikAeM kisalie AI haiM ? samAdhAna - nahIM, kyoMki, una pahalI do cUlikAoMke vinA Age AnevAlI calikAoMke samajhanekA anya upAyakA nahIM hai| prakRtiyoMke svarUpako nahIM jAnanevAle vyaktiko unakA vizeSa nahIM batalAyA jA sakatA hai, kyoMki, abhyatra paisA pAyA nahIM jaataa| athavA Age kahe jAnevAlI cUlikAoMke AdhArabhUta do cUlikAoMko kahakara prathamopazamasamyaktvake abhimukha honeke kAraNa mahatvako saMprApta jIvoMke dvArA baMdhanevAlI honese una badhyamAna prakRtiyoMkA yahAM varNana kiyA jAtA hai| prathamopazamasamyaktvako grahaNa karaneke abhimukha saMjJI paMcendriya tiyaMca athavA - manuSya, pAMcoM jJAnAvaraNIya, navoM darzanAvaraNIya, sAtAvedanIya, mithyAtva, anantAnuvandhI Adi solaha kaSAya, puruSaveda, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, ina prakRtiyoMko bAMdhatA hai| 1 pratiSu -- sarUvajANaMtassa ' iti pAThaH / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-3, 2. va Na baMdhadi / devagadi-paMciMdiyajAdi-veubbiyantejA-kammaiyasarIraM samacaurasasaMThANaM veubbiyaaMgovaMgaM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM devagadipA oggANupubI agurualahua-uvaghAda-paraghAda-ussAsa-pasatthavihAyagadi-tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIra-thira-subha-subhaga-sussara-Adeja-jasakitti-NimiNa-uccAgodaM paMcaNhamaMtarAiyANamedAo payaDIo baMdhadi paDhamasammattAbhimuho saNNipaMciMdiyatirikkho vA maNuso vA // 2 // paMcaNhaM NANAvaraNIyANamiccAdI chaTThIbahuvayaNaNidesA vidiyAe vihattIe atthe dahavvA / 'AugaM ca Na baMdhadi etthataNacasado samuccayatthe daTTayo, AugaM ca aNNAo ca Na baMdhadi tti / kAo aNNAo ? asAda-itthI-NauMsayaveda-Aucaukkaaradi-soga-Niraya-tirikkha-maNusagai eiMdiya veiMdiya teiMdiya-cauriMdiyajAdi-orAliyAhArasarIra-NaggohaparimaMDala-sAdiya-khujja-vAmaNa huMDasaMTANa-orAliyAhArasarIraMgovaMga chaAyukarmako nahIM bAMdhatA hai| devagati, paMcendriyajAti, vaikriyikazarIra, taijasazarIra, kANazarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyikazarIra-aMgopAMga, varNa, gandha, rasa, sparza, devagatiprAyogyAnupUrvI, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchAsa, prazastavihAyogati, basa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yaza kIrti, nirmANa, uccagotra aura pAMcoM antarAya, ina prakRtiyoMko bAMdhatA hai // 2 // paMcaNDaM NANAvaraNIyANaM' ityAdi SaSTI vibhaktike bahuvacanakA nirdeza dvitIyA vibhaktike arthameM jAnanA cAhie / 'AugaM ca Na baMdhadi' isa vAkyameM prayukta 'ca' zabda samuzcayArthaka jAnanA cAhie, jisake anusAra yaha artha hotA hai ki Ayukarmako aura anya prakRtiyoMko nahIM bAMdhatA hai| zaMkA-ve anya prakRtiyAM kaunasI haiM jinheM prathama samyaktvake abhimukha huA saMzI paMcandriya tiryaMca athavA manuSya nahIM bAMdhatA? samAdhAna-asAtAvedanIya, strIveda, napuMsakaveda, AyucatuSka, arati, zoka, narakagati, tiryaggati, manuSyagati, ekendriyajAti, dvIndriyajAti, trIndriyajAti, caturindriyajAti, audArikazarIra, AhArakazarIra, nyagrodhaparimaMDalasaMsthAna, svAtisaMsthAna, kubjakasaMsthAna, vAmanasaMsthAna, huMDakasaMsthAna, audArikazarIra-aMgopAMga, 1 dhAditi sAdaM micchaM kasAya puMhassaradi bhayassa dugaM / apamattaDavIsuccaM baMdhati visuddhaNaratiriyA // devatasavaNNaaguruca ucaM samacauratejakammaiyaM / saggamaNa paMciMdI thirAdiNimiNamauvAsaM // labdhi. 20.21. For Private, & Personal Use Only ! Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 135 1, 9-3, 2.] cUliyAe paDhamo mahAdaMDao saMghaDaNa-Niraya-tirikkha-maNusagadipAoggANupubbI AdAujjova-appasatthavihAyagadithAvara-suhuma-apajjatta-sAdhAraNa athira-asubha-dubhaga-dussara-aNAdeja-ajasakitti-titthayaraNIcAgodamidi edAo Na baMdhadi, visuddhatamapariNAmattAdo / titthayarAhAradurga Na baMdhadi, smmtt-sNjmaabhaavaado| ettha visodhIe vaDDamANAe sammattAhimuhamicchAdihissa payaDINaM baMdhavocchedakamo uccade- savyo sammattAhimuhamicchAdiTThI sAgarovamakoDAkoDIe aMto Thidi baMdhadi', No bAhiddhA / tado sAgarovamasadapudhattaM heTThA osaridUNa NiraAuassa baMdhavocchedo hodi| AhArakazarIra-aMgopAMga, chahoM saMhanana, narakagatiprAyogyAnupUrvI, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI, manuSyagatiprAyogyAnapUrvI, Atapa, udyota, aprazastavihAyogati, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNazarIra, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayaza-kIrti, tIrthakara aura nIcagAtra, ina prakRtiyoMko vizuddhatama pariNAma honese pUrvokta jIva nahIM bAMdhatA hai| tIrthakara aura AhArakadvikako samyaktva aura saMyamakA abhAva honese nahIM bAMdhatA hai| aba yahAM vizuddhike bar3hane para prathama samyaktvake abhimukha mithyAdRSTi jIvake prakRtiyoMke baMdha-vyucchedakA krama kahate haiM- sabhI arthAt cAroM gatisaMbaMdhI koI bhI prathamopazamasamyaktvake abhimukha mithyAdRSTi jIva eka kor3akor3I sAgaropamake bhItarakI sthiti arthAt antaHkoDAkoDI sAgaropamakI sthitiko bAMdhatA hai / isase bAhira, arthAt adhikakI, karmasthitiko nahIM bAMdhatA / isa antaHkor3Akor3I sAgaropama sthitibaMdhase sAgaropamazatapRthaktva nIce apasaraNakara nArakAyukA bandhavyuccheda hotA hai| vizeSArtha- antaHkoDAkor3I sAgaropama sthitibaMdhase nArakAyukI bandha-vyucchitti paryanta krama isa prakAra pAyA jAtA hai- ukta sthitibaMdhase palyake saMkhyAtaveM bhAgase hIna sthitiko antarmuharta taka samAnatA lie hue hI vAMdhatA hai| phira usase palyake saMkhyAtaveM bhAgase hIna sthitiko antarmuhUrta taka bAMdhatA hai| isa prakAra palyake saMkhyAtaveM bhAgarUpa hAnike kramasa eka patya hIna antaHkoDAkor3I sAgaropama sthitiko antarmuhUrta taka bAMdhatA hai| isI palyake saMkhyAtaveM bhAgarUpa hAnike kramase hI sthitibandhApasaraNa karatA huA do palyase hIna, tIna palyase hIna, ityAdi sthitiko antarmuhUrta taka bAMdhatA 1 sammattahimuhamiccho trisohivaDDIhiM vaDamANo hu / aMtokoDAkoDiM sattAhaM baMdhaNaM kuNaI // landhi. 9. 2 tasmAdantaHkoTIkoTisAgaropamapramitAt sthitibandhAt palyasaMkhyAtakabhAgonAM sthitimantarmuhUrta yAvatsamAnAmeva banAti / punaratata. palyasakhyAtaikamAgonAmaparAM sthitimantarmuhUrta yAvat bannAti / evaM palyasaMkhyAtakabhAgahAnikrameNa palyonAmantaHkoTIkoTisAgaropamasthitimantarmuhUrta yAvanAti / evaM palyasaMkhyAtakabhAgahAnikrameNaiva palyadvayonAM palyatrayonAmityAdisthitimantarmuhUrta yAvannAti / tathA sAgaropamahInAM dvisAgaropamahInAM trisAgaropamahInAM ityAdisaptASTazatalakSaNasAgaropamapRthaktvahInAmantaHkoTIkoTisthitimantarmata yAvadvabhAti tadA ekaM nArakAyuHprakRtimandhApasaraNasthAnaM bhavati, tadA nArakAyurbandhavyucchittirbhavatItyarthaH / labdhi. gA. 10. TI. Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-3, 2. tado sAgarovamasadapudhattamosaridNa tirikkhAuassa bNdhvocchedo| tado sAgarovamasadapudhattamosaridaNa maNusAuassa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridaNa devAuassa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridaNa Nirayagadi-NirayagadipAoggANupucINamekkasarAheNa baMdhavocchedo hodi / tado sAgarovamasadapudhattaM heTThA osaridaNa suhumaapajjatta-sAhAraNasarIrANaM aNNoNNasaMjuttANamekkasarAheNa tiNDaM payaDINaM baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridNa suhuma-apajjatta-patteyasarIrANaM tiNhamaNNoNNasaMjuttANamekkasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa bAdara-apajjatta-sAdhAraNasarIrANamaNNoNNasaMjuttANaM tihaM payaDINamekkasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa bAdara-apajjatta-patteyasarIrANaM tiNhamekkasarAheNa bNdhvocchedo| tado sAgarovamasadapudhattaM osaridaNa veiMdiya-apajjattANamaNNoNNasaMjuttANaM doNhaM payaDINamekkasarAheNa bNdhvocchedo| tado sAgarovamasadapudhattamosaridaNa teiMdiya-apajjattANa hai| punaH isI kramase Age Age sthitibaMdhakA -hAsa karatA huA eka sAgarase hIna, do sAgarase hIna, tIna sAgarase hIna, ityAdi kramase sAta ATha sau sAgaropamose / hIna antaHkor3Akor3IpramANa sthitiko jisa samaya bAMdhane lagatA hai usa samaya eka nArakAyuprakRti bandhase vyucchinna hotI hai| nArakAyukI baMdha-vyucchittike pazcAt tiryagAyakI bandha-vyacchitti taka upayukta kramase hI sthitibaMdhakA -hAsa hotA hai aura jaba vaha hAsa sAgaropamazatapRthaktvapramita ho jAtA hai taba tiryagAyukI bandha-vyucchitti hotI hai| yahI krama Age bhI jAnanA cAhiye / isa prakArase sthitike -hAsa honeko sthitibaMdhApasaraNa kahate haiN| __ usase sAgaropamazatapRthaktva nIce apasaraNakara tiryagAyukA bandha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara manuSyAyukA bandha vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara devAyukA bandha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara narakagati aura narakagatyAnupUrvI, ina donoM prakRtiyoMkA eka sAtha baMdha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara paraspara-saMyukta sUkSma, aparyApta aura sAdhAraNazarIra, ina tIna prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce jAkara sUkSma, aparyApta aura pratyekazarIra, ina paraspara-saMyukta tInoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara bAdara, aparyApta aura sAdhAraNazarIra, ina paraspara-saMyakta tInoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyaccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara bAdara, aparyApta aura pratyekazarIra, ina tIna prakRtiyoMkA eka sAtha bandha vyuccheda hotA hai / usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara dvIndriyajAti aura aparyApta, ina paraspara-saMyukta donoM prakRtiyoMkA eka sAtha baMdha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara trIndriyajAti aura aparyApta, ina paraspara Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-3, 2.] cUliyAe paDhamo mahAdaMDao [137 maNNoNNasaMjuttANaM dohaM payaDINamekkasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa caduriMdiya-apaJjattANamaNNoNNasaMjuttANamekkasarAheNa doNhaM payaDINaM bNdhvocchedo| tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa * asaNNipaMciMdiya-apajjatANamaNNoNNasaMjuttANaM doNhaM payaDINamekkasarAheNa baMdhavocchedoM / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa saNNipaMciMdiyaapajjattANamaNNoNNasaMjuttANaM doNhaM payaDINamekkasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa suhuma-pajjatta-sAdhAraNANamaNNoNNasaMjuttANaM tiNhaM payaDINamekkasarAheNa bNdhvocchedo| tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa suhuma-pajjatta-patteyasarIrANamaNNoNNasaMjuttANaM tiNhaM payaDINamekasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhatta. mosaridUNa bAdara-pajjatta sAdhAraNasarIrANaM tiNhaM payaDINamekasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa bAdara-pajjatta-patteyasarIrANaM eiMdiya-AdAva-thAvarANaM ca edAsiM chaNhaM payaDINamaNNoNNasaMbaddhANamekasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa veiMdiya-pajjattANamekasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa teiMdiya-pajjattANamekasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa saMyukta donoM prakRtiyoMkA eka sAtha baMdha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara caturindriyajAti aura aparyApta, ina paraspara saMyukta donoM prakRtiyoMkA eka sAtha baMdha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara asaMhI paMcendriyajAti aura aparyApta, ina paraspara-saMyukta donoM prakRtiyoM kA eka sAtha baMdha vyuccheda hotA hai / usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara saMzI paMcendriyajAti aura aparyApta, ina paraspara-saMyukta donoM prakRtiyoMkA eka sAtha baMdha vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara sUkSma, paryApta aura sAdhAraNa, ina parasparasaMyukta tInoM prakRtiyoMkA eka sAtha baMdha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara sUkSma, paryApta aura pratyekazarIra, ina paraspara-saMyukta tInoM prakRtiyoMkA eka sAtha baMdha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara bAdara, paryApta aura sAdhAraNazarIra, ina tInoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara bAdara, paryApta aura pratyekazarIra, tathA ekendriya, AtApa aura sthAvara, ina eraspara-saMbaddha chahoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai / usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara dvIndriyajAti aura paryApta, ina donoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai / usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utara kara trIndriyajAti aura paryApta, ina donoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara caturindriyajAti aura paryApta, ina donoM ........................... ........ 1 AU paDi Nirayaduge sahumatiye suhumadoNNi patteyaM / bAdarajuda doNNi pade apuNNajuda viticasaNNisaNNIsu // lAbdha. 11. . Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-3, 2. caduriMdiya-pajjattANamekkasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa asaNNipaMcidiya-pajjattANamekkasarAheNa baMdhavocchedo' / tado sAgarovamasadapudhatta mosaridUNa tirikkhagadi - (tirikkhagadi - ) pAoggANupuccI -ujjovANaM tinhaM payaDINa mekkasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa NIcAgodassa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamo saridUNa appasatthavihAyagadi- dubhaga dussara - aNAdejjANaM caduNhaM payaDINamekkasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa huMDaThANaasaMpattasevaTTasarIrasaMghaDaNANaM donhaM payaDINamekkasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa vuMsayavedabaMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa vAmaNasaMThANa - khIliyasa rIrasaMghaDaNANaM donhaM payaDINamekkasarAheNa baMdhavocchedo' / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa khujjasaM ThANa- addhaNArAyaNasarIrasaMghaDaNANaM donhaM payaDINaM ekasarAheNa baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa itthavedabaMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa sAdiyasaMThANa-NArAyaNasarIrasaMghaDaNANaM donhaM payaDINamekkasarAheNa 138 ] prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara asaMzI paMcendriyajAti aura paryApta, ina donoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara tiryaggati, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI aura udyota, ina tInoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara nIcagotrakA baMdha-vyuccheda hotA hai / usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara aprazastavihAyogati, durbhaga, duHsvara aura anAdeya, ina cAroM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara huMDasaMsthAna aura asaMprAptAsRpATikAzarIrasaMhanana, ina donoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara napuMsakavedakA bandha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara vAmanasaMsthAna aura kIlitazarIrasaMhanana, ina donoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara kubjasaMsthAna aura ardhanArAcazarIrasaMhanana, ina donoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai / usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara strIvedakA bandha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utara kara svAtisaMsthAna aura nArAcazarIrasaMhanana, ina donoM prakRtiyoMkA 1 aTTha apuNNapadeSu vi puNNeNa judesu tesu turiyapade / eiMdiya AdAvaM dhAvaraNAmaM ca milidavvaM // labdhi. 12. 2 tiriMgadugujjovo vi ya NIce apasatthagamaNadubhagatie / huMDAsaMpatte vi ya Naosae vAmakhIlI // labdhi. 13. Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-3, 2. ] cUliyAe paDhamo mahAdaMDao [139 baMdhavocchedo / tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa NaggodhaparimaMDalasaMThANa-vajjaNArAyaNasarIrasaMghaDaNANaM doNhaM payaDINamekkasarAheNa bNdhvocchedo| tado sAgarovamasadapudhattamosaridUNa maNusagadi-orAliyasarIra-orAliyasarIraaMgovaMga-vajjarisahavairaNArAyaNasarIrasaMghaDaNa-maNusagadipAoggANupubbINaM paMcaNDaM payaDINamekkasarAheNa baMdhavocchedo' / tado sAgarovamasadapudhattamosaridaNa asAdAvedaNIya aradi-soga-athira-asubha-ajasakittINaM chaNhaM payaDINamekkasarAheNa bNdhvocchedo| kudo esa baMdhavocchedakamo? asuha-asuhayara-asuhatamabheeNa pyddiinnmvtttthaannaado| eso payaDibaMdhavocchedakamo visujjhamANANaM bhavvAbhavvamicchAdiTThINaM sAhAraNoM / kiMtu tiNNi karaNANi bhavvamicchAdihisseva, aNNattha tesimnnuvlNbhaado| bhaNidaM ca khayauvasamo visohI desaNa pAogga karaNaladdhI ya / cattAri vi sAmaNNA karaNaM puNa hoi sammatte // 1 // eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai / usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara nyagrodhaparimaMDalasaMsthAna aura vajranArAcazarIrasaMhanana, ina donoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandhavyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara manuSyagati, audArikazarIra, audArikazarIra-aMgopAMga, vajravRSabhavajranArAcazarIrasaMhanana aura manuSyagatiprAyogyAnupUrvI, ina pAMcoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai| usase sAgaropamazatapRthaktva nIce utarakara asAtAvedanIya, arati, zoka, asthira, azubha, aura ayaza-kIrti, ina chahoM prakRtiyoMkA eka sAtha bandha-vyuccheda hotA hai| __ zaMkA-yaha prakRtiyoMke bandha-vyucchedakA krama kisa kAraNase hai ? samAdhAna-azubha, azubhatara aura azubhatamake bhedase prakRtiyoMkA avasthAna mAnA gayA hai / usI apekSAse yaha prakRtiyoMke bandha-vyucchedakA krama hai|| yaha prakRtiyoMke bandha-vyucchedakA krama vizuddhiko prApta honevAle bhavya aura abhavya mithyAdRSTi jIvoMke sAdhAraNa arthAt samAna hai| kintu adhaHkaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa, ye tIna karaNa bhavya mithyAdRSTi jIvake hI hote haiM, kyoMki, anyatra arthAt abhavya jIvoMmeM ve pAye nahIM jAte haiM / kahA bhI hai kSayopazama, vizuddhi, dezanA, prAyogya aura karaNa, ye pAMca labdhiyAM hotI haiN| unameMse prAraMbhakI cAra to sAmAnya hai, arthAt bhavya aura abhavya jIva, ina donoMke hotI haiN| kintu pAMcavIM karaNalabdhi samyaktva utpanna honeke samaya bhavya jIvake hI hotI hai // 1 // 1 khujjaddhaM NArAe itthIvede ya sAdiNArAe / NamgodhavajaNArAe maNuorAladugavajje // labdhi. 14. 2 athira subhaga jasa aradI soya asAde ya hoti cotiisaa| baMdhosaraNaTThANA bhanvAbhabbesu sAmaNNA // landhi, 15. 3landhi. 3. paraM tatra caturthacaraNe karaNaM sammattacArite' iti paatthH| Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM __ [ 1, 9-4, 1. edAsu payaDIsu baMdheNa vocchiNNAsu avasesapayaDIo puvvaparUvidAo tirikkhamaNasamicchAdiTThI sammattAhimuho tAva baMdhadi jAva micchAdihicarimasamayaM patto tti / evaM tadiyacUliyA samattA / cautthI cUliyA tattha imo vidiyo mahAdaMDao kAdavvo bhavadi // 1 // - paDhamadaMDayAdo abhiNNassa kadhamedassa vidiyattaM ? Na, payaDibhedeNa sAmittabhedeNa ca bheduvlNbhaa| paMcaNhaM NANAvaraNIyANaM NavaNhaM daMsaNAvaraNIyANaM sAdAvedaNIyaM micchattaM solasaNhaM kasAyANaM purisaveda-hassa-radi-bhaya-duguMchA / AuaM ca Na bNdhdi| maNusagadi paMciMdiyajAdi-orAliya-tejA-kammaiyasarIrasamacaurasasaMThANaM orAliyasarIraaMgovaMgaM vajjarisahasaMghaDaNaM vaNNagaMdha-rasa-phAsaM maNusagadipAoggANupubbI agurualahua-uvaghAda ina uparyukta prakRtiyoMke bandhase vyucchinna hone para pUrva prarUpita avaziSTa prakRtiyoMko samyaktvake abhimukha tiryaMca aura manuSya mithyAdRSTi jIva taba taka bAMdhatA hai, jabataka ki vaha mithyAdRSTi guNasthAnake antima samayako prApta hotA hai| isa prakAra tIsarI cUlikA samApta huii| una tIna mahAdaMDakoMmeMse yaha dvitIya mahAdaMDaka kahane yogya hai // 1 // zaMkA-prathama mahAdaMDakase abhinna isa daMDakake dvitIyapanA kaise hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, prakRtiyoMke bhedase aura svAmitvake bhedase donoM daMDakoMmeM bheda pAyA jAtA hai| prathamopazamasamyaktvake abhimukha deva, athavA nIce sAtavIM pRthivIke nArakIko chor3akara zeSa nArakI jIva, pAMcoM jJAnAvaraNIya, navoM darzanAvaraNIya, sAtAvedanIya, mithyAtva, anantAnubandhI Adi solaha kaSAya, puruSaveda, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, ina prakRtiyoMko bAMdhatA hai| kintu Ayukameko nahIM bAMdhatA hai| manuSyagati, paMcendriyajAti, audArikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, samacatusrasaMsthAna, audArikazarIraaMgopAMga, vajraRSabhanArAcasaMhanana, varNa, gandha, rasa, sparza, manuSyagatiprAyogyAnupUrvI, Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-4, 2.] cUliyAe vidiyo mahAdaMDao paraghAda-ussAsa-pasatthavihAyagadI tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIra-thirasubha-subhaga-sussara-Adejja jasakitti-NimiNa-uccAgodaM paMcaNhamaMtarAiyANaM edAo payaDIo baMdhadi paDhamasammattAhimuho adho sattamAe puDhavIe NeraiyaM vajja devo vA Neraio vA // 2 // paDhamamahAdaMDae jadhA orAliyasarIra-orAliyasarIraaMgovaMgANaM baMdhavAcchedo jAdo, tadhA tAe ceva visohIe vaTTamANANaM deva-NeraiyANaM tAsiM payaDINaM baMdhavocchedo kiNNa jAdo ? uccade - Na visohI ekalliyA maNusa tirikkhagaiudaeNa sahakArikAraNeNa vajjiyA tesiM baMdhavocchedakaraNakkhamA, kAraNasAmaggIdo uppajjamANassa kajjassa viyalakAraNAdo samuppattivirohA / devaNeraiesu tAsiM dhuvabaMdhittasaMbhavAdo ca Na baMdhavocchedo / evaM vajjarisahasaMghaDaNassa viNAse kAraNaM vattavvaM / 'AugaM ca Na baMdhadi' tti ca-saddo samuccayadvattAdo aNNAo ca payaDIo avajjhamANAo sUcedi / tAo kadamAo ? asAdAvedIya-isthi-NauMsayaveda-aradi soga-Aucaukka-Nirayaagurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchAsa, prazastavihAyogati, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yaza-kIrti, nirmANa, uccagotra aura pAMcoM antarAya, ina prakRtiyoMko bAMdhatA hai // 2 // zaMkA - prathama mahAdaMDakameM jisa prakAra audArikazarIra aura audArikazarIraaMgopAMga, ina prakRtiyoMkA bandha-vyuccheda huA hai, usa prakAra usI hI vizuddhimeM vartamAna deva aura nArakiyoMke una prakRtiyoMkA bandha-vyuccheda kyoM nahIM hotA? samAdhAna-sahakArI kAraNarUpa manuSyagati aura tiryaggatike udayase varjita (rahita) akelI vizuddhi una prakRtiyoMke bandhavyuccheda karanemeM samartha nahIM hai, kyoMki, kAraNa-sAmagrIse utpanna honevAle kAryakI vikala kAraNase utpattikA virodha hai| arthAt jo kArya kAraNa sAmagrIkI sampUrNatAse utpanna hotA hai, vaha kAraNa-sAmagrIkI apUrNatAse utpanna nahIM ho sakatA hai| dUsarI bAta yaha hai ki deva aura nArakiyoMmeM audArikazarIra Adi una prakRtiyoMkA dhruvabaMdha saMbhava hai, isalie unakA bandha vyuccheda nahIM hotA hai| isI prakAra vajraRSabhanArAcasaMhananake bandha-vyucchedameM kAraNa kahanA cAhie / 'AugaM ca Na baMdhadi ' isa vAkyameM paThita 'ca' zabda samuccayArthaka hai, ataeva nahIM baMdhanevAlI anya bhI prakRtiyoMko sUcita karatA hai| zaMkA-ve nahIM baMdhanevAlI prakRtiyAM kauna sI haiM ? samAdhAna- asAtAvedanIya, strIveda, napuMsakaveda, arati, zoka, Ayu-catuSka, Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-5, 1. tirikkha-devagadi-eiMdiya-veiMdiya-teiMdiya-caduriMdiyajAdi-veubviya-AhArasarIraM samacaurasasaMThANaM vajja paMca saMThANaM veubdhiyAhArasarIra-aMgovaMgaM vajjarisahasaMghaDaNaM vajja paMca saMghaDaNaM Niraya-tirikkha-devagaipAoggANupuvvI appasatthavihAyagaI AdAujjova-thAvarasuhuma-apajjatta-sAhAraNa-athira-asuha-dubhaga-dussara-aNAdeja-ajasakitti-NIcAgoda-titthayaramidi / edAsiM baMdhavocchedakamo jahA paDhamamahAdaMDae utto tadhA vattavyo / evaM cautthI cUliyA samattA / paMcamI cUliyA tattha imo tadio mahAdaMDao kAdavo bhavadi' // 1 // edassa tadiyattamautte vi jANijjadi, puvvaM doNhaM daMDayANamuvalaMbhA ? Na, juttivAde akusalasaddANusArisissANuggahaTTattAdo / paMcaNhaM NANAvaraNIyANaM NavaNhaM daMsaNAvaraNIyANaM sAdAvedaNIyaM narakagati, tiryaggati, devagati, ekendriyajAti, dvIndriyajAti, zrIndriyajAti, caturindriyajAti, vaikriyikazarIra, AhArakazarIra, samacaturasrasaMsthAnako chor3akara zeSa pAMca saMsthAna, vaikriyikazarIra-aMgopAMga, AhArakazarIra-aMgopAMga, vajraRSabhanArAcasaMhananako chor3akara zeSa pAMca saMhanana, narakagatiprAyogyAnupUrvI, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI, devagatiprAyogyAnupUrvI, aprazastavihAyogati, AtApa, udyota, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNazarIra, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayaza-kIrti, nIcagotra aura tIrthakara, ye nahIM baMdhanevAlI prakRtiyAM haiM / ina prakRtiyoMke bandha-vyucchedakA krama jisa prakAra prathama mahAdaMDakameM kahA hai, usI prakAra yahAMpara kahanA caahie| isa prakAra cauthI cUlikA samApta huii|| una tIna mahAdaMDakoM se yaha tRtIya mahAdaMDaka kahane yogya hai // 1 // zaMkA-isa mahAdaMDakake tRtIyapanA nahIM kahane para bhI jAnA jAtA hai, kyoMki, isake do pUrva daMDaka pAye jAte haiM ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, yuktivAdamai akuzala aise zabdanayAnusArI ziSyoMke anugrahake lie yahAMpara isa mahAdaMDakake pUrva 'tRtIya' yaha zabda kahA hai| prathamopazamasamyaktvake abhimukha aisA nIce sAtavIM pRthivIkA nArakI mithyAdRSTi jIva, pAMcoM jJAnAvaraNIya, navoM darzanAvaraNIya, sAtAvedanIya, mithyAtva, anantAnu 1 pratiSu ' bhaNadi' iti pAThaH / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-5, 2.] cUliyAe tadio mahAdaMDao [143 micchattaM solasaNhaM kasAyANaM purisaveda-hassa-radi-bhaya-duguMchA / AugaM ca Na baMdhadi / tirikkhagadi-paciMdiyajAdi-orAliyantejA-kammaiyasarIra-samacaurasasaMThANa-orAliyaMgovaMga-vajarisahasaMghaDaNa-vaNNa-gaMdharasa- phAsa-tirikkhagadipAoggANupubvI agurualahuva-uvaghAda-(paraghAda-) ussaasN| ujjovaM siyA baMdhadi, siyA Na bNdhdi| pasatthavihAyagadi-tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIra-thira-( subha-) subhaga-sussara-Adejjajasakitti-NimiNa-NIcAgoda-paMcaNhamaMtarAiyANaM edAo payaDIo baMdhadi paDhamasammattAhimuho adho sattamAe puDhavIe NeraioM // 2 // tirikkhagadi-tirikkhagadipAoggANupuvI-ujjovaNIcAgodANaM ettha kadhaM Na baMdho vocchiNNo ? Na, sattamapuDhovaNaraiyomacchAdiTThissa sesagadibaMdhaM paDi bhavasaMkileseNa ajoggassa tirikkhagadi-tirikkhagadipAoggANupuvI-NIcAgode muccA sassakAla bandhI Adi solaha kaSAya, puruSaveda, hAsya, rati, bhaya, jugupsA, ina prakRtiyoMko bAMdhatA hai / kintu Ayukarmako nahIM bAMdhatA hai / tiryaggati, paMcendriyajAti, audArikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, samacaturasrasaMsthAna, audArikazarIra-aMgopAMga, vajraRSabhanArAcasaMhanana, varNa, gandha, rasa, sparza, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchAsa, ina prakRtiyoMko bAMdhatA hai| udyota prakRtiko kadAcit bAMdhatA hai aura kadAcit nahIM bAMdhatA hai| prazastavihAyogati, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yazaHkIrti, nirmANa, nIcagotra aura pAMcoM antarAyakarma, ina prakRtiyoMko bAMdhatA hai // 2 // zaMkA-tiryaggati, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI, udyota, aura nIcagotra, ina prakRtiyoMkI yahAMpara bandha-vyucchitti kyoM nahIM hotI? samAdhAna- nahIM, kyoMki, bhava-sambandhI saMklezake kAraNa zeSa gatiyoMke bandhake prati ayogya, aise sAtavIM pRthivIke nArakI mithyAdRSTike tiryaggati, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI aura nIcagotrako chor3akara sadAkAla inakI pratipakSasvarUpa anya prakRtiyoMkA .................... 1 taM NaraduguccahINaM tiriyaduNIcajudapayADeparimANaM | ujjovaNa judaM vA sattamakhidigA hu baMdhati // landhi, 23. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-5, 1. maNNAsimedAsiM paDivakkhapayaDINaM baMdhAbhAvA / Na ca visohIvaseNa dhuvabaMdhINaM baMdhavocchedo hodi, NANAvaraNAdINaM pi tado baMdhavocchedappasaMgA / Na ca evaM, aNavatthAvattado / ' AuaM ca Na baMdhadi ' tti ca saddeNa sUcidaabajjhamANapayaDIo ettha jANiya vatavvAo / evaM paMcamI cUliyA samattA / evaM 'kadi kAo paDIo baMdhadi ' tti jaM padaM tassa vakkhANaM samattaM / bandha nahIM hotA hai| tathA vizuddhi ke vazase dhruvabandhI prakRtiyoMkA bandha-vyuccheda nahIM hotA hai, anyathA usI vizuddhi ke vazase jJAnAvaraNa Adi prakRtiyoMke bhI bandha-vyucchedakA prasaMga AtA hai / kintu aisA hai nahIM, kyoMki, vaisA mAnanepara anavasthA doSa AtA hai / ' AuaM ca Na baMdhadi ' isa vAkyameM paThita 'ca' zabda ke dvArA sUcita avadhyamAna prakRtiyAM yahAM jAnakara kahanA cAhie / vizeSArtha - 'ca' zabdase sUcita prakRtiyAM isa prakAra haiM- asAtAvedanIya, strIveda, napuMsakaveda, arati, zoka, narakagati, manuSyagati, devagati, ekendriyajAti, dvIndriyajAti, trIndriyajAti, caturindriyajAti, vaikriyikazarIra, AhArakazarIra, nyagrodhaparimaMDala saMsthAna, svAtisaMsthAna, kubjakasaMsthAna, vAmanasaMsthAna, huMDakasaMsthAna, vaikriyikazarIra - aMgopAMga, AhArakazarIra aMgopAMga, vajranArAcasaMhanana, nArAca saMhanana, ardhanArAcasaMhanana, kIlita saMhanana, asaMprAptAsRpATikAsaMhanana, narakagatiprAyogyAnupUrvI, manuSyagatiprAyogyAnupUrvI, devagatiprAyogyAnupUrvI, Atapa, aprazasta vihAyogati, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNazarIra, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayazaHkIrtti, tIrthakara aura uccagotra / ina prakRtiyoMko prathamopazamasamyaktvake abhimukha huA sAtavIM pRthivIkA mithyAdRSTi nArakI nahIM bAMdhatA hai / isa prakAra pAMcavIM cUlikA samApta huI / isa prakAra 'kitanI aura kina prakRtiyoMko bAMdhatA hai' yaha jo sUtrokta pada hai, usakA vyAkhyAna samApta huA / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chahI cUliyA kevaDi kAlaTThidIehi kammehi sammattaM labbhadi vA Na labbhadi vA, Na labbhadi tti vibhAsA // 1 // edassattho-kammehi kevaDikAlaTThidIehi saMtehi jIvo sammattaM lahadi, kevaDikAladvidIehi kammehi sammattaM Na lahadi tti esA pucchA / edassa pucchAsuttassa davaTThiyaNayamavalaMbiya avaTThANAdo saMgahidAsesapayadatthassa vakkhANe kIramANe tattha jaMNa lahadi tti padaM tassa vihAsA kIrade / tAsiM ThidINaM parUvaNaM kuNato ukkassaThidivaNNaNaTThamuttarasutta bhaNadi etto ukkassayaTTidi vaNNaissAmo // 2 // kimaTThamettha dvidiparUvaNA kIrade ? Na, aNavagadAe kammadvidIe saMgahidAsesadvidivisesAe esA dvidI sammattaggahaNajoggA esA vi Na joggA tti parUvaNAe uvAyAbhAvA, ukkastahidi baMdhaMto paDhamasammattaM Na paDivajjadi tti jANAvaNaDaM vA 'kitane kAla-sthitivAle karmoMke dvArA samyaktvako prApta karatA hai, athavA nahIM prApta karatA hai,' isa vAkyake antargata 'athavA nahIM prApta karatA hai' isa padakI vyAkhyA karate haiM // 1 // isa sUtrakA artha kahate haiM-- kitane kAlasthitivAle karmoMke hote hue jIva samyaktvako prApta karatA hai, aura kitane kAlasthitivAle karmoMke hote hue samyaktvako nahIM prApta karatA hai, yaha eka prazna hai| isa pRcchAsUtrake dravyArthikanayakA avalambana kara avasthAna honese saMgRhIta samasta prakRta arthakA vyAkhyAna kiye jAne para usameM jo 'samyaktvako nahIM prApta karatA hai' yaha pada hai, usakI vibhASA kI jAtI hai| una sthitiyoMkA prarUpaNa karate hue AcArya karmoMkI utkRSTa sthitike varNanake lie uttara sUtra kahate haiM aba isase Age utkRSTa sthitiko varNana kareMge // 2 // zaMkA-yahAMpara karmokI sthitikA nirUpaNa kisalie kiyA jA rahA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, samasta sthitivizeSoMkA saMgraha karanevAlI karmasthitike jJAta nahIM honepara, yaha sthiti samyaktvako grahaNa karaneke yogya hai aura yaha sthiti samyaktvako grahaNa karaneke yogya nahIM hai, isa prakArakI prarUpaNA karanekA aura koI upAya na honese; athavA karmoMkI utkRSTa sthitiko bAMdhanevAlA jIva prathamopazamasamyaktvako nahIM prApta karatA hai, isa bAtakA jJAna karAneke lie, karmokI utkRSTa 1 pratiSu 'paDhamattaNNa ' iti pAThaH / Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [.1, 9-6, 3. ukkassaTThidiparUvaNA kIrade / kA ThidI NAma ? jogavaseNa kammassarUveNa pariNadANaM poggalakkhaMdhANaM kasAyavaseNa jIve egasarUveNAvaTThANakAlo hidI NAma / tassa ukkassahidI ceva paDhamaM kimaDhe uccade ? Na, ukkassadvidIe saMgahidAsesadvidivisesAe parUvidAe savvaTTidINaM pruuvnnaasiddhiido| taM jahA // 3 // paMcaNhaM NANAvaraNIyANaM NavaNhaM daMsaNAvaraNIyANaM asAdAvedaNIyaM paMcaNhamaMtarAiyANamukkassao hidibaMdho tIsaM sAgarovamakoDAkoDIo // 4 // __ edesi uttakammANaM ukkassiyA dvidI tIsaM sAgarovamakoDAkoDImettA hodi / tattha egasamayapabaddhaparamANupoggalANaM kiM savvesi pi tIsaM sAgarovamakoDAkoDI hodi, Aho Na' hodi tti ? paDhamapakkhe uvari uccamANaAvAhA-NiseyasuttANamabhAvappasaMgo, sthitikA nirUpaNa kiyA jA rahA hai| zaMkA-sthiti kise kahate haiM ? samAdhAna-yogake vazase karmasvarUpase pariNata pudgala-skandhoMkA kaSAyake vazase jIvameM eka svarUpase rahaneke kAlako sthiti kahate haiN| zaMkA--usa karmako utkRSTa sthiti hI pahale kisalie kahate haiM ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, samasta sthitivizeSoMkI saMgraha karanevAlI utkRSTa sthitike prarUpaNa kiye jAnepara sarva sthitiyoM ke nirUpaNa kI siddhi hotI hai| vaha utkRSTa sthiti kisa prakAra hai ? // 3 // pAMcoM jJAnAvaraNIya, navoM darzanAvaraNIya, asAtAvedanIya aura pAMcoM antarAya, ina karmoMkA utkRSTa sthitibandha tIsa kor3Akor3I sAgaropama hai // 4 // ina sUtrokta karmoMkI utkRSTa sthiti tIsa kor3Akor3I sAgaropamapramANa hotI hai| zaMkA-isa sthitibaMdhameM eka samayameM baMdhe hue kyA sabhI pudgala-paramANuoMkI sthiti tIsa kor3Akor3I sAgaropama hotI hai, athavA sabakI nahIM hotI hai ? prathama pakSake mAnanepara Age kahe jAnevAle AvAdhA aura niSekasambandhI sUtroMke abhAvakA prasaMga AtA hai, kyoMki, samAna sthitivAle karma-skandhoMmeM AbAdhA, niSeka aura vizeSa 1 AditastisRNAmantarAyasya ca triMzatsAgaropamakoTikoTayaH parA sthitiH // ta. sU. 8, 14. tIsaM koDAkoDI tighAditadiesu // go. ka. 127. 2 pratiSu '-koDAkoDI AhUNa ' iti pAThaH / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 4.] cUliyAe ukkassaTThidIe NANAvaraNAdINi [147 samANadvidikammakkhaMdhesu AbAdhA-Nisega-visesANamatthittavirohA / vidiyapakkhe NANAvaraNAdINaM tIsaM sAgarovamakoDAkoDI hidi ti Na ghaDade, tado samaUNAdidvidINaM pi tatthuvalaMbhAdo ? ettha parihAro uccade / taM jahA- Na tAva egasamayapabaddhaparamANupoggalANaM pudha pudha NANAvaraNavivakkhA ettha atthi', NANAvaraNassa aNaMtiyappasaMgAdo / Na NiseyaM paDi NANAvaraNavavaeso atthi, tassa asaMkhejjattappasaMgAdo / tado madi-suda ohi-maNapajjava-kevalaNANAvaraNasAmaNNassa madi-suda-ohi-maNapajjava-kevalaNANAvaraNattamicchijjade, aNNahA NANAvaraNapayaDINaM pNcyttvirohaado| ettha vi Na paDhamapakkhauttadoso, aNabbhuvagamAdo / Na vidiyapakkhauttadoso vi, tado samaUNAdihidINaM ukkassadvidIdo dabaTThiyaNayAvalaMbaNe apudhabhUdANaM pudhnnidesaannuvvttiido| arthAt hAnivRddhi pramANa (caya ) ke astitva mAnane meM virodha AtA hai| dvitIya pakSake mAnavepara zAnAvaraNAdi sUtrokta karmoMkI tIsa kor3Akor3I sAgaropamapramANa sthiti ghaTita nahIM hotI hai, kyoMki, usa utkRSTa sthitise eka samaya kama Adi sthitiyAM bhI una kA~meM pAI jAtI haiM ? samAdhAna-yahAM para ukta AzaMkAkA parihAra kahate haiM / vaha isa prakAra haiyahAMpara na to eka samayameM baMdhe hue pudgala-paramANuoMke pRthak pRthak jJAnAvaraNa-karmakI vivakSA hai, kyoMki, vaisA mAnanepara jJAnAvaraNakarmake anantatAkA prasaMga AtA hai| na yahAMpara eka eka niSekake prati 'jJAnAvaraNa' aisA vyapadeza (nAma) kiyA gayA hai, kyoMki, vaisA mAnanepara jJAnAvaraNa karmake asaMkhyeyatAkA prasaMga AtA hai| isalie mati, zruta, avadhi, manaHparyaya, aura kevalajJAnake AvaraNasAmAnyake mati, zruta, avadhi,manaHparyaya aura kevalajJAnAvaraNatA mAnI gaI hai| arthAt yahAM mati, zruta Adi jJAnAvaraNoMke bheda-prabhedoMkI vivakSA nahIM kI gaI; kintu, mati, zruta Adi pAMca bhedoMkI sAmAnyase hI vivakSA kI gaI hai / yadi aisA na mAnA jAya, to jJAnAvaraNakI prakRtiyoMke 'pAMca' isa saMkhyAkA virodha AtA hai / tathA aisA mAnanepara bhI prathama pakSameM kahA gayA doSa nahIM AtA hai, kyoMki, vaisA mAnA nahIM gayA hai / arthAt eka samayameM baMdhe hue pAMcoM zAnAvaraNIya kamauke samasta pudgala-paramANuoMkI sthiti tIsa koDAkor3I sAgaropamapramANa hI svIkAra nahIM kI gaI hai| isI prakAra dvitIya pakSameM kahA gayA doSa nahIM AtA hai, kyoMki, dravyArthika nayakA avalambana karane para usa utkRSTa sthitise apRthagbhUta eka samaya kama, do samaya kama Adi sthitiyoMke pRthak nirdezakI AvazyakatA nahIM rhtii| 1 doguNahANipamANaM NiseyahAro du hoi teNa hide| ihe padamaNiseye visesamAgacchade tattha go.ka, 928. 2 kapratau ' Natthi' iti pAThaH / 3 pratiSu '-laMbaNo' iti pAThaH / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-6, 5. saMpahi davvaNi desaNAe vAulidacittassa pajjavaTThiyaNayasissassa madivAulleviNAsaNaGkaM pajjavaTThiyaNayadekhaNA kIrade tiNNi vAsasahassANi AvAdhA // 5 // Na bAdhA abAdhA, abAdhA caiva AvAdhA / jahi samayapabaddhamhi tIsaM sArokoDAkaDadIyA paramANupoggalA atthi, Na tattha egasamayakAlaTThidIyA paramANupoggalA saMbhavati, virohAdo / evaM do tiSNi Adi kADhUNa jA ukkasseNa tiNi vAsa saharasametakA laTThidiyA vi paramANupoggalA Natthi / kudo ? sahAvado / na hi svabhAvAH paraparyanuyogArhAH " / esA ukkassiyA AvAhA / egasamayapabaddho tIsa sAgarovamakoDAko DIDadipoggalakkhaMdhehi appaNo asaMkhejadibhAgehi sahido okaDaNAe viNA TThidikkhaeNettiyaM kAlaM udayaM NAgacchaditti utta hodi / samaUNa- dusamaUNAdisaMsArokoDAkaDINaM pi esA AbAdhA hodi jAva samaUNAbAdha | kaMDa eNUNa aba, dravyArthikanayakI dezanA se vyAkulita cittavAle, paryAyArthikanayI ziSyakI buddhi-vyAkulatAko dUra karaneke lie AcArya paryAyArthikanayakI dezanA karate haiM pUrvasUtrokta jJAnAvaraNIyAdi karmoMkA AbAdhAkAla tIna hajAra varSa hai // 5 // bAdhAke abhAvako abAdhA kahate haiM aura abAdhA hI AbAdhA kahalAtI hai / jisa samayaprabaddhameM tIsa kor3AkoDI sAgaropama sthitivAle pudgalaparamANu hote haiM, usa samayabaddha meM eka samayapramANa kAla -sthitivAle pudgalaparamANu rahanA saMbhava nahIM haiM, kyoMki, vaisA mAnanemeM virodha AtA hai / isI prakAra usa utkRSTa sthitivAle samayaprabaddha meM do samaya tIna samayako Adi karake tIna hajAra varSa pramita kAla sthitivAle bhI pudgala paramANu nahIM haiM, kyoMki, aisA svabhAva hI hai, aura svabhAva anya ke prazna yogya nahIM huA karate haiM' aisA nyAya hai / pUrva sUtrokta karmoMkI yaha utkRSTa AbAdhA hai / eka samayaprabaddha apane asaMkhyAtaveM bhAgapramANa tIsa kor3A kor3I sAgaropama sthitivAle pudgalaskaMdhoMse sahita hotA huA apakarSaNake dvArA vinA sthiti-kSayake itane, arthAt tIna hajAra varSa-pramita, kAla taka udayako nahIM prApta hotA hai, yaha artha kahA gayA hai| eka samaya kama tIsa kor3Akor3I sAgaropama, do samaya kama tIsa kor3Akor3I sAgaropama, ityAdi kramase eka samaya-hIna AbAdhAkAMDakase kama tIsa kor3Akor3I sAgaropama pramita utkRSTa sthiti 2 pratipu-mekakAlaTThidiyA ' iti pAThaH / 1 pratiSu ' madivAula-' iti pAThaH / 3 pratiSu ' paraparyaniyogAhIH ' iti pAThaH / 4 ukassaTTidibaMdhe sayalAbAhA hu savvaThidirayaNA / takkAle dIsadi to'dho'dho baMdhaTTidINa ca // AbAdhANaM bidiyo tadiyo kamaseo hi caramasamayo du / paDhamo bidiyo tadiyo kramaso carimo Niseo du || go. ka. 940-941. 5 kammasarUtreNAgayadavvaM Na ya edi udayarUveNa / rUveNudIraNassa va AbAhA jAna tAva have // go. ka. 155. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 5. ] cUliyAe ukkasAdIe NANAvaraNAdINi [ 145 uksaTThiditi / kadhamAbAdhA kaMDayassuppattI 1 ukkassAbAdhaM viraliya ukkassaDirdi samakhaMDa kariya dipaNe rUvaM paDi AbAdhAkaMDayapamANaM pAvedi / tattha rUvUNAbAdhAkaMDaya - dio jAo ukkassaTTidIdo jA ohaTTaMti tAva sA ceva ukkassiyA AbAdhA hodi / egabAdhA kaMDaeNUNaukkassaTThidiM baMdhamANassa samaUNatiSNivAsa sahassANi AbAdhA hodi / edeNa sarUveNa savvaTTidINaM pi AbAdhAparUvaNaM jANiya kAdavvaM / Navari dohiM bAdhakaMDaehiM UNiya mukkassaTThidi baMdhamANassa AbAdhA ukkassiyA dusamaUNA hodi / tIhi AbAdhAkuMDa ehi UNiyamukkassaDidi baMdhamANassa AbAdhA ukkassiyA taka ke pulaskaMdhoMkI bhI yahI, arthAt tIna hajAra varSakI, AbAdhA hotI hai / zaMkA - AbAdhAkAMDakakI utpatti kaise hotI hai ? samAdhAna - utkRSTa AvAdhAkAlako viralana karake usake Upara utkRSTa sthitike samAna khaMDa karake eka eka rUpake prati denepara AbAdhAkAMDakakA pramANa prApta hotA hai / udAharaNa - mAna lo utkRSTa sthiti 30 samaya; abAdhA 3 samaya / to 10 10 10 arthAt = 10 yaha AbAdhAkAMDakakA pramANa huA / aura ukta sthitibandhake bhItara 3 AvAdhAke bheda hue / 1 1 1 1 vizeSArtha-karma-sthitike jitane bhedoMmeM eka pramANavAlI AbAdhA hotI hai, utane sthitibhedoMke samudAyako AvAdhAkAMDaka kahate haiM / vivakSita karma-sthitimeM AbAdhAkAMDakakA pramANa jAnanekA upAya yaha hai ki vivakSita karmakI utkRSTa sthiti meM usIkI utkRSTa AbAdhAkA bhAga denepara jo bhajanaphala AtA hai, tatpramANa hI usa karmasthitimeM AbAdhAkAMDaka hotA hai / yahI bAta Upara viralana- deyake kramase samajhAI gaI hai| isa prakAra jitane sthiti ke bhedoMkA eka AbAdhAkAMDaka hotA hai, utane sthitibhedoMkI AbAdhA samAna hotI hai / yaha kathana nAnA samayaprabaddhoM kI apekSAse hai / una karmasthitike bhedoM meM eka samaya, do samaya Adike kramase jaba taka eka samaya aa aaraiskamAtra taka sthitiyAM utkRSTa sthiti se kama hotI haiM taba taka una saba sthitivikalpoM kI vahI, arthAt tIna hajAra varSa pramita, utkRSTa AbAdhA hotI hai| eka AbAdhAkAMDaka se hIna utkRSTa sthitiko baMdhanevAle samayaprabaddhake eka samaya kama tIna hajAra varSa kI AbAdhA hotI hai| isI prakAra sabhI karma-sthitiyoMkI bhI AbAdhA-sambandhI prarUpaNA jAnakara karanA caahie| vizeSatA kevala yaha hai ki do AbAdhAkAMDakoMse hIna utkRSTa sthitiko bAMdhanevAle jIvake samayaprabaddha kI utkRSTa AbAdhA do samaya kama hotI hai / tIna AbAdhAkAMDakoMse chIna utkRSTa sthitiko bAMdhanevAle jIvake samayabaddhakI utkRSTa 1 jeTThAbAho vahriyajeGkaM AvAhakaMDayaM // go. ka0 147. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-6, 6. tisamaUNA / cauhi AbAdhAkaMDaehi UNiyamukkassaTThidiM baMdhamANassa AvAdhA ukkassiyA cadusamaUNA / evaM NedavvaM jAva jahaNNaTThidi tti / savvAbAdhAkaMDaesu vIcArahANattaM pattesu samaUNAbAdhAkaMDayametadvidINamavahidA AbAdhA hodi tti ghettavyaM / AvAdhUNiyA kammaTThidI kammaNiseoM // 6 // AvAdhAe avagadAe taduvari kammaNisego hodi tti autte vi jANijjadi, ........................ jinakI raca AvAdhA tIna samaya kama hotI hai| cAra AvAdhAkAMDakose hIna utkRSTa sthitiko bAMdhanevAle samayaprabaddhakI utkRSTa AvAdhA cAra samaya kama hotI hai / isa prakAra yaha krama vivakSita karmakI jaghanya sthiti taka le jAnA cAhie / isa prakAra sarva AbAdhAkAMDakoke vIcArasthAnatva, arthAt sthitibhedoko, prApta honepara eka samaya kama AbAdhAkAMDakamAtra sthitiyoMkI AbAdhA avasthita, arthAt eka sI, hotI hai, yaha artha jAnanA caahie| udAharaNa-mAna lo utkRSTa sthiti 64 samaya aura utkRSTa AvAdhA 16 samaya hai / ataeva AbAdhAkAMDakA pramANa 66 = 4 hogaa| mAna lo jaghanya sthiti 45 samaya hai| ataeva sthitike bheda 64 se 45 taka hoMge jinakI racanA AbAdhAkAMDakoMke anusAra isa prakAra hogI(1) 64, 63, 62, 61 - utkRSTa AbAdhA (2) 60, 59, 58, 57 - eka samaya kama , (3) 56, 55, 54, 53-do , (4) 52, 51, 50, 49 - tIna ,, ,, (5) 48, 47, 46, 45-cAra , , ye pAMca AbAdhAke bheda hue| AbAdhAkAMDaka 445 (AbAdhA-bheda) = 20 sthiti-bheda / sthiti-bheda 20 -1 = 19 vIcArasthAna / inhIM vIcArasthAnoMko utkRSTa sthitimese ghaTAne para jaghanyasthiti prApta hotI hai| sthitikI kramahAni bhI itane hI sthAnoMmeM hotI hai| isa prakAra 'jehAbAhovaTTiya.' (go. ka. 147) ke anusAra gaNitakramase nikale hue sthitike bhedoMko vIcArasthAna samajhanA caahie| pUrvokta jJAnAvaraNAdi karmoMkA AvAdhAkAlase hIna karmasthitipramANa karmaniSekakAla hotA hai // 6 // zaMkA-AbAdhAke jAna lenepara usake Upara arthAt AbAdhAkAlake pazcAt karma 1 AnAiNiyakammadvidINisego du sattakammANaM / go. ka. 160, 919. 2 niSecanaM niSekaH kammaparamANukkhaMdhaNikkhevo Nisego NAma | dhavalA, a. pra. pa. 94.. Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 6.] cUliyAe ukkassahidIe NANAvaraNAdINi [151 tado NedaM suttaM vattavyamidi ? Na, pavayaNe aNumANassa pamANassa pamANattAbhAvAdo / Agamo hi NAma kevalaNANapurassaro pAeNa aNiMdiyatthavisao aciMtiyasahAo juttigoyraadiido| tado Na tattha liMgavaleNa kiMci vottuM sakkiAdi / tamhA suttamidamADhavedavvaM ceva / adhavA AvAdhAdo uvari NiseyaracaNA hodi ti jadi vi juttIe Navadi, to vi kimuvarimasavvavidIsu paramANupoggalaracaNA samANA hodi, Aho asamANA ti Na Navvade / tado padesarayaNAsarUvapadaMsaNaTuM vA ADhavedavvamidaM suttaM / saMpahi ukkassadvidIe padesaracaNakkama parUvemo / taM jahA- samayapabaddhassa savvapadesA abhavasiddhiehi aNaMtaguNA, siddhANamaNaMtabhAgamettA jadi vi hoMti, to vi saMdiTThIe tisadvisadamettA tti te ghettavvA 6300 / ettha NANAguNahANisalAgA palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettA hoti / taM jahA- paDhamaNisao avaTThidahANIe jettiyamaddhANaM gaMtUNa arddha hodi tamaddhANaM guNahANi tti uccadi / tassa egA salAgA NikkhividavyA / puNo tattiyaM ceva addhANaniSeka hotA hai, yaha bAta nahIM kahanepara bhI jAnI jAtI hai, ataeva yaha sUtra nahIM kahanA cAhie? ___ samAdhAna- nahIM, kyoMki, pravacana (paramAgama) meM anumAna pramANake pramANatA nahIM mAnI gaI hai| jo kevalajJAnapUrvaka utpanna huA hai, prAyaH atIndriya padArthoMko viSaya karanevAlA hai, acintya-svabhAvI hai aura yuktike viSayase pare hai, usakA nAma Agama hai| ataeva usa AgamameM liMga arthAt anumAnake balase kucha bhI nahIM kahA jA sakatA hai / isalie yaha sUtra banAnA hI cAhie / athavA, AvAdhAse Upara niSeka racanA hotI hai, yaha bAta yadyapi yuktise jAnI jAtI hai, tathApi kyA UparakI sarva sthitiyoMmeM pudgala paramANuoMkI racanA samAna hotI hai, athavA asamAna hotI hai, yaha bAta nahIM jAnI jAtI hai / ataeva pradeza-racanAke svarUpako batalAneke lie yaha sUtra banAnA hI caahie| ___ aba utkRSTa sthitikI pradeza-racanAke kramako kahate haiN| vaha isa prakAra haiyadyapi eka samayaprabaddhake sarva pradeza abhavyasiddhika jIvoMse anantaguNita aura siddha jIvoMke anantaveM bhAgamAtra hote haiM, tathApi saMdRSTimeM unheM tiresaTha sau (6300) saMkhyApramANa grahaNa karanA caahie| yahAM, arthAt eka samayaprabaddhameM, nAnAguNahAnizalAkAeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hotI haiN| unakA spaSTIkaraNa yaha hai--prathama niSeka avasthita hAnise jitanI dUra jAkara AdhA hotA hai, usa adhvAnako 'guNahAni' kahate haiM / usa guNahAnikI eka zalAkA pRthak sthApana karanA cAhie / punaH utane hI adhvAna 1davvaM ThidiguNahANINaddhANaM dalasalA Nise yachidI / aNNoNNaguNasalA vi ya jANejjo savva tthidirynne| tevahiM ca sayAI aDadAlA aTTha chakka solasayaM / ca usaddhiM ca vijANe davvAdINaM ca sNditttthii| go. ka. 923.924. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-6, 6. muvari gaMtUNa pakkhevo padaNiseyassa cadubhAgo hodi / edamaddhANaM vidiyA duguNahANi tti vidiyA salAgA NikkhividavyA / evaM NeyavvaM jAva kammaTThidicarimaguNahANi tti / edAsiM salAgANaM savvasamAso palidovamassa asaMkhejjadibhAgo mohaNIyaNANAguNahANisalAgANaM tiNNisattabhAgamettA tti uttaM hodi / mohaNIyaNANAguNahANisalAgA puNa paramagurUvadeseNa palidovamavaggasalAgaddhachedeNUNapalidovamaddhachedaNayamettA' / NANAguNahANisalAgAhi kammaDhidimhi bhAge hide guNahANI (aagcchdi| sA) savvakammANaM samANA' / kudo ? bhjjmaannaannusaaribhaaghaaraado| savvamedaM davvaM paDhamaNiseyapamANeNa kIramANe divaDDaguNahANimettA paDhamaNiseyA hoti / kudo ? paDhamaguNahANimhi padidadavvAdo vidiyAdiguNahANIsu padidadavyassa dubhAga-cadubbhAgattAdidaMsaNAdo / taM pi kudo ? pramANa Upara jAkara prakSepa pada niSekake, arthAt prathama guNahAnisambandhI prathama niSekake, caturbhAgapramANa ho jAtA hai / isa adhvAnako dUsarI duguNahAni kahate haiM, ataeva usakI dUsarI zalAkA pRthak sthApana karanA cAhie / isa prakAra yaha krama karmasthitikI antima guNahAni prApta hone taka le jAnA cAhie / ina zalAkAoMkA samasta jor3a palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hotA hai, jo ki mohanIyakarmakI nAnAguNahAnizalAkAoMke tIna baTe sAta ) bhAgapramANa hotA hai, yaha artha kahA gayA hai / mohanIyakarmakI nAnAguNahAnizalAkAeM to parama guruke upadezAnusAra palyopamakI vargazalAkAoMke ardhacchedoMse kama palyopamake ardhacchedoMke pramANa hotI haiM / udAharaNa-mAna lo, palyopama = 65536 hai / isake anusAra palyopamakI vargazalAkA 4, palyopamake ardhaccheda 16, aura palyopamakI vargazalAkAoMke ardhaccheda 2 hoNge| ataH mohanIyakarmakI nAnAguNahAnizalAkAeM 16 -2 = 14 hoMgI / aura jJAnAvaraNAdi karmokI nAnAguNahAnizalAkAeM 144 3 = 6 hoNgii| .. nAnAguNahAni-zalAkAoMke dvArA karma-sthitimeM bhAga denepara guNahAnikA pramANa AtA hai / vaha guNahAni sarva karmoMkI samAna hotI hai, kyoMki bhajyamAna rAzike anusAra bhAgahAra hotA hai / yaha sarva dravya prathama niSekake pramANase karanepara Der3ha guNahAni-pramita prathama niSekapramANa hotA hai| isakA kAraNa yaha hai ki prathama guNahAnimeM patita dravyase dvitIyAdi guNahAniyoMmeM patita dravya dvibhAga, caturbhAga Adi kramase dekhA jAtA hai / aura isakA bhI kAraNa yaha hai ki eka eka, guNahAnike prati Adhe, 1 pratiSu ' -NayatA' iti pAThaH / 2 savvAsi payaDINaM NiseyahAro ya eyaguNahANI / sarisA hvNtixxx|| go ka. 932. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 6.] cUliyAe ukassahidIe NANAvaraNAdINi [ 153 guNahANi paDi addhaddhakameNa govucchavisesANaM gamaNuvalaMbhA / taM hi avaTThideNa NisegabhAgahAreNa doguNahANipamANeNa vihajjamANapaDhamaNiseyANamaddhaddhattuvalaMbhAdo Navvade / evamAgadadesUNadivaDguNahANIe saMdiTThIe paNuvIsarUvUNasolahasadANaM aTThAvIsasadabhAgamettAe 155 samayapabaddhe bhAge (hide ) paDhamaNiseo Agacchadi / evaM savvaNiseyANaM bhAgahAro jANiya uppAdedavyo / Adheke Adhe, ityAdi kramase gopucchA-vizeSoMkA gamana pAyA jAtA hai| yaha bAta bhI doguNahAnipramANa avasthita niSekabhAgahArase vibhajyamAna prathama niSekoMke uttarottara Adhe Adhe pramANa pAye jAnese jAnI jAtI hai| isa prakAra Aye hue dezona Der3ha guNahAnike pramANase, jo ki saMdRSTimeM paccIsase kama solaha sauke eka sau aTThAIsaveM bhAgamAtra hotA hai, usase samayaprabaddhameM bhAga denepara (pAMca sau bAraha 512 saMkhyApramANa) prathama niSeka AtA hai| isa prakAra sarva niSekoMke bhAgahAra jAna karake utpanna karanA caahie| udAharaNa-dravya 6300; bhAgahAra 1355 / 63004 15278 = 512. yaha prathamaniSekakA pramANa hai| Der3ha guNahANikA pramANa yathArthataH 8+4= 12 hotA hai| para saMdRSTimeM jo bhAgahAra batalAyA hai vaha Der3ha guNahAnise adhika hotA hai-12285 12 238 to bhI ise Der3ha guNahAnise kucha adhika ( desAhiya ) na kahakara kucha kama (desUNa) kahA hai| Age bhI yahI bAta pAyI jAtI hai| kintu abhiprAya spaSTa hai / vizeSArtha-Age sUtra naM. 32 kI TIkAmeM uddhata gAthAke dvArA dvitIyAdi niSekoMke bhAgahAra utpanna karanekIrIti yaha batalAI gayI hai ki prathama niSekake bhAgahArameM icchita niSekakA bhAga aura prathama niSekakA guNA karanese icchita niSekakA bhAgahAra nikala AtA haiM / isa niyamake anusAra prathama guNahAnike dvitIyAdi sAta niSakoMke bhAgahAra nimna prakAra hue- 1575 X 512, 1575 4512, 1575 x 513, 1575512. 1575 hada X 4, 238 // 35 // 75 28X kintu isa niyamake anusAra abhISTa niSekakA bhAgahAra utpanna karaneke lie usa niSekakA pramANa pahalese hI jJAta honA caahiye| 1 AbAhaM bolAviya paDhamaNisegammi deya bahugaM tu / tatto visesahINaM vidiyassAdimaNiseo ti // vidiye bidiyaNisege hANI puvvillahANiaddhaM tu| evaM guNahANiM paDi hANI addhadvayaM hodi // go.ka.161-162. tathA 92.-921. 2 doguNahANipamANaM Nise yahAro du hoi // go. ka. 928. 3 pratiSu ' - uvaDa.' iti paatthH| Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-6, 6. ___ettha NisegANaM saMdiTThI 512 / 480 | 448 / 416 / 384 | 352 | 320 / 288 / 256 240 224 | 208 | 192 / 176 160 144 / 128 / 120 / 112 / 104 ! 96 88/80/72 64 / 6056,52/48 44 / 4036 / 32 / 30 | 28/26 24 22 | 20 | 18 / 16 / 15 14|13 | 12|11| 10 / 9 / esA saMdiTThI AvAhUNakammahidIe / sayalakammaTThidIe kiNNa hodi ? Na, AvAhabhaMtare pdesnniseyaabhaavaado| Na ca evaM gheppamANe carimaguNahANiaddhANaM tIhi vAsasahassehi UNayaM hodi, NANAguNahANisalAgAhi AbAhUNakammAhidIe ovaTTidAe eyaguNahANiAyAmapamANuvalaMbhAdo / Na ca NisegaTTidIe kammaTThidieyattamasiddhaM', yahAMpara sarva niSekoMkI saMdRSTi isa prakAra haiguNahAni prathama guNahAni dvitIya guNa.tRtIya guNa. caturtha guNa. paMcama guNa. SaSTha guNa. AyAma 512 480 448 256 240 224 208 60 56 14 orm509 52 384 48 352 320 288 160 sarva dravya 3200 + 1600 + 800 + 400 + 200 + 100% 6300 yaha saMdRSTi AvAdhAkAlase hIna karmasthitikI hai| zaMkA-yaha saMdRSTi samasta karmasthitikI kyoM nahIM hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, AbAdhAkAlake bhItara pradezoMkI niSeka-racanAkA abhAva hotA hai| tathA aisA mAnanepara antima guNahAnikA adhvAna tIna hajAra varSoM se kama bhI nahIM hotA hai, kyoMki, nAnA-guNahAni zalAkAoMse AbAdhA-rahita karmasthitike apavartita karanepara eka guNahAnike AyAma, arthAt kAlakA pramANa prApta hotA hai| vizeSArtha--yahAM TIkAkAra dvArA dI huI niSekoMkI saMdRSTi nimna kalpanAoMke AdhArase kI gaI hai-- utkRSTasthiti = 64 samaya; AbAdhA = 16 samaya; niSeka sthiti 64-16= 48 samaya; samayaprabaddhameM pudgalaparamANuoMkI saMkhyA 6300 / tathA, niSeka sthitikA karma-sthitise ekatva Asiddha bhI nahIM hai, kyoMki, 1 pratiSu ' kammadvidIetamasiddha ' iti paatthH| Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 6.] cUliyAe ukkassahidIe NANAvaraNAdINi [ 155 NiseyAhiyAre NisegaTThidIe ceva kammaTThidi tti vavahAradasaNAdo, kammapadesA ciTThati ettha idi dvidisaddauppattiavalaMbamANAdo vA / teNa NANAguNahANisalAgAhi kammadvidIe ovaTTidAe egaguNahANimaddhANaM Agacchadi tti jaM puyAiriyavakkhANaM taNNa virujjhade / saMpuNNAe kammaTTidIe NANAguNahANisalAgAhi ovaTTidAe egaguNahANiaddhANamAgacchadi tti kiNNa gheppade ? Na, tiNhaM vAsasahassANaM NisegaTThidIsu asaMtANaM phalabhAveNa majjhimarAsimhi pavesANuvavattIdo / tamhA Nisegahidi ceva kammaTThidi tti ghettUNa eyaguNahANiaddhANaM sAheyavvaM / niSekake adhikArameM niSeka sthitimeM hI karma-sthitikA vyavahAra dekhA jAtA hai / athavA, 'karma pradeza jisameM Thaharate haiN| isa prakAra sthiti zabdakI vyutpattike avalambana karanese bhI niSeka sthitiko karma sthiti kahanA bana jAtA hai / ataeva 'nAnA-guNahAnizalAkAoMse karma-sthitike apavartita karanepara eka guNahAnikA adhvAna (AyAma) AtA hai' isa prakAra jo pUrvAcAryoMkA vyAkhyAna hai, vaha bhI virodhako nahIM prApta hotA hai| zaMkA-'sampUrNa karma-sthitiko nAnA-guNahAnizalAkAoMse apavartita karanepara eka guNahAnikA AyAma AtA hai ' aisA kyoM nahIM mAna lete haiM ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, phala denekI apekSA niSeka sthitiyoM meM avidyamAna tIna hajAra varSAMkA madhyama rAzimeM, arthAt bhajyamAna rAzimeM, praveza nahIM ho sktaa| isalie niSeka-sthitiko hI karma-sthiti mAnakara eka guNahAnikA AyAma siddha karanA caahie| vizeSArtha-yahAM sUtrakArane niSekoMke sthiti-bhedoMko utpanna karaneke pahale niSeka sthitikA nirNaya kiyA hai ki utkRSTa sthitimeMse AbAdhAkAlako ghaTA denepara niSeka sthiti zeSa raha jAtI hai| isa niSeka-kAlameM dhavalAkArane guNahAniyoM Adike dvArA niSeka sthitiyoMkA nirNaya kiyA hai| yahAM prazna yaha utpanna hotA hai ki dUsare AcAryoMne to karma-sthiti aura niSeka sthitikA bheda na karake karma-sthitimeM hI nAnAguNahAniyoMkA bhAga dekara guNahAni-AyAma utpanna karanekA upadeza diyA hai| ataeva prastuta upadezakA ukta vyAkhyAnase virodha utpanna hotA hai ? isakA samAdhAna dhavalAkArane isa prakAra kiyA hai ki pUrva AcAryoMkA bhI vahAM karmasthitise abhiprAya isI niSeka-kAlase rahA hai, kyoMki, niSeka adhikArameM niSekasthitike lie hI karmasthiti zabdakA vyavahAra dekhA jAtA hai / AvAdhAkAlako pRthak kiye vinA karmasthitimeM nAnAguNahAniyoMkA bhAga to diyA hI nahIM jA sakatA, kyoMki, AbAdhAkAlameM to niSekaracanA hotI hI nahIM hai, aura isalie usa kAlako zAmila karanekI koI sArthakatA nahIM / isa prakAra pUrvAcAryoMke upadezase bhI koI virodha nahIM AtA aura niSeka-racanAke gaNitameM bhI koI bAdhA utpanna nahIM hotii| Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-6, 6. __ ettha Niseyakkamo uccade / taM jahA- NANAguNahANisalAgagacchamegAdiduguNasaMkalaNamANiya tIe samayapabaddhe bhAge hide jaM laddhaM teNa aMtAdidhaNe guNide paDhamAdiguNahANidavvaM hodi / tamhi egaguNahANIe tIhi caubhAgehi egarUvassa caubhAgeNambhahiehi bhAge hide paDhamaNiseo hodi / tamhi doguNahANIhi bhAge hide gouccha aba yahAM niSeka kramako kahate haiM / vaha isa prakAra hai- nAnAguNahAnizalAkAoMko gaccha mAnakara tatpramANa ekako Adi lekara duganI duganI saMkhyA lo aura usakA yoga krlo| isa saMkalanakA jo phala Ave, usase samayaprabaddhameM bhAga denepara jo labdha hogA usase pUrvokta duguNa-kramake aMtima AdidhanameM guNA karanese kramazaH prathama, dvitIya Adi guNahAniyoM kA dravya prApta hogaa| udAharaNa-samayaprabaddha = 6300; nAnAguNahAnizalAkA = 6; ataeva guNahAnizalAkA-gacchakA ekAdi dviguNa-saMkalana huA- 1 2 3 4 5 6 1+2+4+8+16+32 = 63. .639deg = 100 / ataH 6 guNahAniyoMkA dravya isa prakAra hogA 1004323200 prathama guNahAnikA dravya. 100x16 = 1600 dvitIya 1004 8 = 800 tRtIya 1004 4 = 400 caturtha 100x2% 200 paMcama 100x1 = 100 SaSTha 6300 samasta dravyakA pramANa. ina guNahAniyoMke dravyoMmeMse kisI bhI eka guNahAnisaMbaMdhI dravyameM guNahAnipramANa (AyAma) ke tricaturthAzameM eka rUpakA caturthabhAga () aura milAkara usakA bhAga dene para vivakSita guNahAnikA prathama niSeka nikala aavegaa| udAharaNa-guNahAni AyAma = 8. 8x + 1 = 6 = 24 isakA pUrvokta guNahAni dravyoMmeM bhAga denese nikalegA prathama guNahAnikA = 320042 = 512 prathama niSeka dvitIya , = 1600 4 35 = 256 tRtIya , = 8004 15 = 128 , caturtha , = 4004 25 = 64 , paMcama = 2004 5 = 32 SaSTha , = 1004 55 = 16 pratyeka guNahAnike prathama niSekameM do guNahAniyoMkA bhAga denese usa guNahAnikA Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 6. } cUliyAe ukkassaTTidIe NANAvaraNAdINi [ 157 viseso Agacchadi' / puNo paDhamaNisegaM rUUNaguNahANimettaTThANesu duviya egAdiguttarameNa gokucchavisesesu parivADIe avaNidesu vidiyAdiNisegA hoMti / gopucchoM kA vizeSa ( caya-pramANa ) AtA hai / udAharaNa- - doguNahAni (niSekahAra ) = 8x2 = 16 | ataeva pratyeka guNahAnikA vizeSa ( caya ) isa prakAra hogA - prathama guNahAnikA 512 16 = 32 vizeSa yA cayakA pramANa. dvitIya 16 tRtIya 8 caturtha 4 paMcama 2 SaSTha 1 "" vizeSArtha - gaukI pUMcha mUlameM vistIrNa aura kramazaH nIce kI ora saMkSipta hotI hai | ataeva jahAM kisI saMkhyA- samudAya meM saMkhyAeM uttarottara ghaTatI huI pAI jAtI haiM tahAM una saMkhyAoMko upamAnakA upameya meM upacArase gopuccha kahate haiM / una saMkhyAoMke bIca jo vyavasthita hAnipramANa hotA hai use vizeSa yA caya kahate haiM / 23 39 39 4 "" 23 256 26 128 16 6 4 3 2 16 16 = = 1=1 33 " punaH prathama niSekako eka kama guNahAnipramANa sthAnoMmeM rakhakara unameM se ekAdi ekottara kramase gopucchoMke vizeSako yathAkrama se ghaTAnepara dvitIya, tRtIya Adi niSeka prApta hote haiM / " udAharaNa-guNahAni = 8 / 8-1 = 7 / ataeva guNahAniyoMke dvitIyAdi niSeka isa prakAra hoMge - guNahAni 1 "" 2 3 4 5 6 ka 8 512 512 512 512 512 512 512 32 ka .96 128 160 | 192 224 480 |448 |416 | 384 | 352 / 320 | 288 256/256/256 | 256 | 256 | 256 | 256 16 32 48 | 64 80 96 112 240 224 | 208 192 176 160 | 144 128 / 128 | 128 | 128 | 128 | 128 | 128 8 16 24 32 40 48 56 120 | 112 / 104 / 96 / 88 80 | 72 64 63| 64 ka 34 4 812 16 60 | 56 | 52 48 44 20 1 doguNahANipamANaM NiseyahAro du hoi teNa hide / iTThe paDhamaNiseye visesamAgacchade tattha // go . ka. 928. ka 64 24 28 40 36 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-6, 7. anopayogigaNitasUtram prakSepakasaMkSepeNa vibhakte yaddhanaM samupalabdham / prakSepAstena guNAH prakSepasamAni khaMDAni // 1 // evaM rUvUNa-durUUNAdikammaTTidINaM NisegaracaNA abbAmoheNa' kAyavvA / sAdAvedaNIya-ithiveda-maNusagadi-maNusagadipAoggANupuviNAmANamukkassao dvidibaMdho paNNArasa sAgarovamakoDAkoDIo // 7 // kudo ? pAriNAmiyAdo / sesaM sugamaM / 32) 321 329 3232/ 32) 32 | 14 30 28 26] 24 22/ 20 / 18 15| 14| 13, 12 // 11 // 109 isa viSayakA upayogI gaNitasUtra yaha hai yadi kisI rAzike vivakSita rAzipramANa khaMDa karanA ho, to una khaMDa-pramANoM (prakSepakoM) ko jor3a lo aura usase rAzimeM bhAga de do / isa bhAgase jo dhana labdha Ave, usase una prakSepoMkA guNA karanese kramazaH prakSepoMke pramANa khaMDa prApta ho jAveMge // 1 // udAharaNa-rAzi 6300 ke hameM 6aise khaMDa cAhiye, jo kramazaH uttarottara dugune ho / ataeva hamAre prakSepoMkA yoga huA 1+2+4+ 8+ 16 +32 = 63. 4.31deg = 100 isa saMkhyAmeM kramazaH prakSepoMkA guNA karanese hameM 100, 200, 400, 800,1600,3200 isa prakAra uttarottara dviguNa dviguNapramANa 6khaMDa mila jAveMge, jinakA samasta yoga 6300 hI hogaa| yaha niyama kisI bhI rAzike kisI bhI pramANa kitane hI khaMDa karaneke liye upayogI hogaa| isI prakAra eka samaya kama, do samaya kama Adi karma-sthitiyoMkI bhI niSekaracanA vinA kisI vyAmohake kara lenA caahiye| sAtAvedanIya, strIveda, manuSyagati aura manuSyagatiprAyogyAnupUrvI nAmakarma, ina prakRtiyoMkA utkRSTa sthitibandha pandraha kor3Akor3I sAgaropama hai // 7 // kyoMki, yaha sthitibandha pAriNAmika (svAbhAvika) hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| 1 pratiSu * addhAmohega' iti paatthH| 2 sAdigchImazudage tadaddhaM tu / go. ka. 128. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 10. ] cUliyAe ukkassaTTidIe micchattaM pArasa vAsasadANi AbAdhA // 8 // paNNArasasAgarotramakoDAkoDImettaTThidisamayapabaddhamhi kammapadesANaM majjhe suDDu jada jahadio kammapadesA hojja to vi' samayAhiyapaNNArasavAsasadame taTThidIo hojja, No heTThA, tattha tahAviha pariNAmapadesANamasaMbhavAdo / terAsiyakameNa paNNArasavAsasadameta AbAdhAeM AgamaNaM uccade- tIsaM sAgarovamakoDAkoDIme takammadvidIe jadi AbAdhA tiSNi vAsasahassANi mettANi labbhadi, to paNNArasasAgarovamakoDA koDimettadvidIe kiM labhAmo ti phaleNa icchaM guNiya pamANeNovaTTide paNNArasavAsasadamettA AbAdhA hodi / AbAdhUrNiyA kammaTTI kammaNiseo // 9 // sugamamedaM / micchattassa ukkassao dvidibaMdho sattari sAgarovamakoDAkoDIo // 10 // [ 159 ukta sAtAvedanIya Adi cAroM karma prakRtiyoMkI utkRSTa sthitikA AbAdhAkAla pandraha sau varSa hai // 8 // pandraha kor3Akor3I sAgaropamapramANa sthitivAle samaya prabaddhameM karmapradezoMke bhItara yadi acchI taraha jaghanya sthitivAle karma pradeza hoveM, to bhI eka samaya adhika pandraha sau varSapramANa sthitivAle karma-pradeza hI hoMge, isase nIcekI sthitike nahIM hoMge; kyoMki, una karma prakRtiyoMmeM usa prakArake parimANavAle pradezoMkA honA asaMbhava hai / aba trairAzika kramase pandraha sau varSapramANa AbAdhAke lAne kI vidhi kahate haiM- yadi tIsa kor3Akor3I sAgaropamapramANa karma-sthitikI AbAdhA tIna hajAra varSapramANa prApta hotI hai, to pandraha kor3Akor3I sAgaropamapramANa karma-sthitikI AbAdhA kitanI prApta hogI, isa prakAra phalarAzise icchArAziko guNita karake pramANarAzise apavarttita karanepara 15X3000 pandraha sau varSapramANa AbAdhA prApta hotI hai / = 1500 varSa | 30 ukta karmo ke AbAdhAkAlase hIna karmasthitipramANa una karmoMkA karma-niSeka hotA hai // 9 // yaha sUtra sugama hai / mithyAtvakarmakA utkRSTa sthitibandha sattara kor3Akor3I sAgaropama hai // 10 // 1 pratiSu ' so vi ' iti pAThaH / 2 saptatirmohanIyassa // ta. sU. 8, 15, satari daMsaNamohe / go. ka. 128. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [1, 9-6, 11. kudo ? adIva appasatyattAdo | ettha guNahANipaNANaM NANAvaraNIyaguNahANisamANaM, jahANAyaM bhajja-bhAgahAravaDDINamuvalaMbhAdo | NANAguNahANimalAgA puNa palido - vamavaggasalAgachedaNeNUNapalidovamaddhachedaNayamettA / edAo NANAguNahANi salAgAo siddhAo kADhUNa edAhiMto savvakammANaM NANAguNahANisalAgAo terAsiyakameNa uppAdedavvAo / sattavAsasahassA Ni AbAdhA // 11 // sattavAsasahassehi micchattukkassaTThidimhi bhAge hide AbAdhAkaMDayamAgacchadi / edaM ca savvakammANaM sarisaM, jahANAyaM bhajja-bhAgahArANaM vaDDi-hANidaMsaNAdo | kyoMki, yaha mithyAtvakarma atyanta aprazasta hai / yahApara guNahAnikA pramANa jJAnAvaraNIyakarmakI guNahAnike samAna hI hai, kyoMki, bhAjya aura bhAgahAra donoMmeM anurUpa vRddhi pAyI jAtI hai / kevala nAnAguNahAnizalAkAeM palyopamakI vargazalAkAoMke ardhacchedoMse kama palyopamake ardhaccheda pramANa hotI haiM / ina nAnAguNahAnizalAkAoMko siddha mAnakara inake dvArA sarva karmoMkI nAnA guNahAnizalAkAeM trairAzikakramase utpanna kara lenA cAhie | udAharaNa - mAna lo palyopama = 65536. ataeva palyopamakI vargazalAkA = 4; palyopamake ardhaccheda = 16; palyopamakI vargazalAkAoMke ardhaccheda = 2. ataH mithyAtvakarmakI nAnAguNahAnizalAkAoMkA pramANa hogA - 16 - 2 = 14. isa pramANako lekara anya karmoMkI nAnAguNahAnizalAkAeM trairAzikakramase isa prakAra nikAlI jA sakatI haiM 70 ko. ko. sA. sthitivAle mithyAtvakarmakI nAnAguNahAnizalAkAeM 14 hotI haiM, to 30 ko. ko. sA. sthitivAle jJAnAvaraNIyakarmakI nAnAguNahAnizalAkAeM kitanI hoMgI 30x14 = 6. 70 usI prakAra 15 ko. ko. sA. sthitivAle sAtAvedanIya Adi karmoMkI nAnAguNa15 x 14 = 3, tathA 40 ko. ko. sA. sthitivAle kaSAyAMkI 70 hAni-vargazalAkAeM 40 x 14 70 = 8 hoMgI / ityAdi. midhyAtvakarmake utkRSTa sthitibandhakA AbAdhAkAla sAta hajAra varSa hai // 11 // sAta hajAra varSoMse mithyAtva karmakI utkRSTa sthitimeM bhAga denepara AbAdhAaisher pramANa AtA hai / yaha AbAdhAkAMDaka sarva karmoMkA sadRza hai, kyoMki, bhAjya aura bhAgahAroMke yathAnyAya arthAt anurUpa vRddhi aura hAni dekhI jAtI hai / 1 pratiSu ' sarIra ' iti pAThaH / Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 13.] cUliyAe uksptahidIe solasakasAyA [161 ukkassadvidIdo jAva samaUNAvAdhAkaMDayaM UNaM hodi tAva sA ce ukkassAbAdhA / AvAdhAkaMDaeNUNaukkassaTThidIe puNa samaUNA sattavAsasahassANi AvAdhA hodi / evamesA ceva AbAdhA avaTThidA hodUNa gacchadi jAva abaregaM samaUNAbAdhAkaMDayamANaM jAda ti / evaM heTThA vi jANidUNa vattavyaM / / AvAdhUNiyA kammaTThidI kammaNisego // 12 // sugamamedaM / solasaNhaM kasAyANaM ukkassago dvidivaMdho cattAlIsaM sAgarovamakoDAkoDIo // 13 // vizeSArtha- pRSTha 149 para utkRSTa sthitimeM utkRSTa AbAdhAkA bhAga dekara AbAdhAkAMDaka nikAlanekI vidhi udAharaNa dekara batalA Aye haiN| cUMki utkRSTa sthiti aura utkRSTa AvAdhAkA anupAta eka kor3Akor3I sAgarakI sthiti para sau varSa kI AbAdhA nizcita hai, ataeva jisa pramANameM utkRSTa sthiti bar3hegI usIke anurUpa usakA AbAdhAkAla bhI bar3hegA aura phalataH bhajanaphala arthAt AbAdhAkAMDakakA pramANa cahI rhegaa| udAharaNa- utkRSTa sthiti 30 samaya aura AvAdhA kAla 3 samaya kalpita karake AvAdhAkAMDaka 3 = 10 AtA hai| usI prakAra 70 samayakI utkRSTa sthiti aura tadanurUpa 7 samayakI AvAdhA kalpita karake bhI AvAdhAkAMDakakA pramANa 7=10 hI aavegaa| utkRSTa sthitimeMse (eka samaya kama, do samaya kama, Adike kramase) jaba taka eka samaya-hIna AvAdhAkAMDaka kama hotA hai taba taka vahI utkRSTa AbAdhA hotI hai| kintu eka AvAdhAkAMDakase hIna utkRSTa sthitikI AbAdhA eka samaya kama sAta hajAra varSa hotI hai / isa prakAra yahI AvAdhA avasthita hokara taba taka jAtI hai, jaba taka ki eka aura dUsarA eka samaya kama AvAdhAkAMDakakA pramANa prApta hotA hai / isI prakAra nIce bhI jAna karake AbAdhAkA pramANa kahanA caahie| mithyAtvakarmake AvAdhAkAlase hani karma-sthitipramANa usakA karma-niSeka hotA hai // 12 // yaha sUtra sugama hai| anantAnubandhI Adi solaha kaSAyoMkA utkRSTa sthitibandha cAlIsa kor3Akor3I sAgaropama hai // 13 // 1 carittamohe ya cattAlaM // go. ka. 128, Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-6, 11. kudo ? cArittamohaNIyattAdo / mohaNIyattaM paDi sAmaNNattAdo micchattaTThidisamANA kasAyaTTidI kiNNa saMjAdA ? Na, sammatta-cArittANaM bhedeNa bhedamuvagadakammANaM pi smaannttvirohaado| cattAri vAsasahassANi AbAdhA // 14 // taM jahA- sattarisAgarovamakoDAkoDameitadvidIe jadi sattavAsasahassamettA AvAhA labbhadi to cAlIsasAgarovamakoDAkoDImettahidIe kiM labhadi tti phaleNa icchaM guNiya pamANeNa bhAge hide cattAri vAsasahassANi AbAdhA labhadi / AvAdhUNiyA kammaTThidI kammaNisego // 15 // sugamamedaM / purisaveda-hassa-radi-devagadi-samacaurasasaMThANa-vajarisahasaMghaDaNadevagadipAoggANupuvvI-pasatthavihAyagadi-thira-subha-subhaga-sussara kyoMki, ye solahoM kaSAya cAritramohanIya arthAt samyakcAritra guNako ghAta karanevAle haiN| zaMkA-mohanIyatvakI apekSA samAna honese mithyAtvakarmakI sthitike samAna hI kaSAyoMkI sthiti kyoM nahIM huI ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, samyaktva aura cAritrake bhedase bhedako prApta hue kauke bhI samAnatA honekA virodha hai| anantAnubandhI Adi solahoM kaSAyoMkA utkRSTa AbAdhAkAla cAra hajAra varSa hai // 14 // vaha isa prakAra hai -- sattara kor3Akor3I sAgaropamapramANa karma sthitikI yadi sAta hajAra varSapramANa AbAdhA prApta hotI hai, to cAlIsa kor3Akor3I sAgaropamapramANa karma-sthitikI kitanI AbAdhA prApta hogI, isa prakAra phalarAzike dvArA icchArAziko guNita karake pramANarAzise bhAga denepara cAra hajAra varSapramANa AbAdhA prApta hotI hai| 404 7000 / 70 - 4000 varSa. solahoM kaSAyoMke AbAdhAkAlase hIna karma-sthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 15 // yaha sUtra sugama hai| puruSaveda, hAsya, rati, devagati, samacaturasrasaMsthAna, vajravRSabhanArAcasaMhanana, devagatiprAyogyAnupUrvI, prazastavihAyogati, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yazaH Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 5-6, 18.] cUliyAe ukkassaTThidIe NausayavedAdINi [163 Adeja-jasakitti-uccAgodANaM ukkassago dvidibaMdho dasasAgarovamakoDAkoDIo // 16 // kudo ? payaDivisesAdo / ettha NANAguNahANisalAgANaM guNahANIe ca' pamANaM terAsieNa ANedRNa sodArANaM paboho kAyavyo / dasavAsasadANi AbAdhA // 17 // sugamamedaM / AbAdhUNiyA kammaTTidI kammaNiseo // 18 // edaM pi sugamaM / NauMsayaveda-aradi-soga-bhaya-duguMchA NirayagadI tirikkhagadI eiMdiya-paMciMdiyajAdi-orAliya-veuvviya--tejA-kammaiyasarIra-huMDa-- kIrti aura uccagotra, ina prakRtiyoMkA utkRSTa sthitibandha daza koDAkor3I sAgaropama hai // 16 // kyoMki, prakRtivizeSa honese unakA ukta sthitibandha hotA hai / yahAMpara nAnAguNahAnizalAkAoMkA aura guNahAnikA pramANa trairAzikavidhise lAkara zrotAoMko samajhAnA caahie| udAharaNa-70 ko. ko. sA. sthitivAle mithyAtva karmakI nAnAguNahAnizalAkAeM yadi 14 hotI haiM, to 10 ko. ko. sA. sthitivAle puruSaveda Adi karmoMkI nA. gu. hA. zalAkAeM kitanI hoMgI-000 = 2. aba hama yadi yahAM utkRSTa sthitiko 16 mAna leM to eka guNahAnikA pramANa 16 = 8 AjAtA hai| puruSaveda Adi ukta karmaprakRtiyoMkI AbAdhA daza sau varSa hai / / 17 // yaha sUtra sugama hai| ukta prakRtiyoMke AvAdhAkAlase hIna karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 18 // yaha sUtra bhI sugama hai| napuMsakaveda, arati, zoka, bhaya, jugupsA, narakagati, tiryaggati, ekendriyajAti, paMcendriyajAti, audArikazarIra, vaikriyikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, 1 hassaradiuJcapurise thirachakke satthagamaNadevaduge / tassaddhaM / go. ka. 132. 2 pratiSu 'guNahANi eva' iti pAThaH / 10x14 70 Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-6, 19. saMThANa - orAliya- veDavviyasarIraaMgovaMga - asaMpattasevaTTasaMghaDaNa --vaNNa-gaMdha-rasa- phAsa nirayagAdi-tirikkhagadipAoggANupubbI agurualahuauvaghAda-paraghAda- ussAsa- AdAva ujjova-appasatthavihAyagadi-tasa thAvarabAdara-patta- patteyasarIra athira-asubha- dubbhaga- dussara' - aNAdejja-ajasakittiNimiNaNIcAgodANaM ukkassago hidibaMdho vIsaM sAgarovamaatrista || 19 // kudo ? paDivisesAdo / Na ca saccAI kajjAI eyaMteNa bajjhatthamavekkhiya ce uppajjaMti, sAlibIjAdo javaMkuramsa vi upapattippasaMgA / Na ca tArisAI davvAI tisu vikale kapi asthi, jesiM baleNa sAlibIjassa java kuruppAyaNasattI hojja, aNavatthApasaMgAdo / tamhA kamhi vi aMtaraMgakAraNAdo ceva kajjuppattI hoditi Nicchao kAyavvo / guNahANae asaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlamettAe savvakammANaM huMDasaMsthAna, audArikazarIra - aMgopAMga, vaikriyikazarIra- aMgopAMga, asaMprAptAsRpATikAsaMhanana, varNa, gaMdha, rasa, sparza, narakagatiprAyogyAnupUrvI, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchrAsa, AtApa, udyota, aprazastavihAyogati, trasa, sthAvara, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayazaHkIrtti, nirmANa, aura nIcagotra, ina prakRtiyoMkA utkRSTa sthitibandha vIsa kor3Akor3I sAgaropama hai // 19 // kyoMki, prakRtivizeSa honese ina sUtrokta prakRtiyoMkA yaha sthitibandha hotA hai / sabhI kArya ekAntase vAhya arthakI apekSA karake hI nahIM utpanna hote haiM, anyathA zAli-dhAnyake vIjase jauke aMkurakI bhI utpattikA prasaMga prApta hogA / kintu usa prakArake dravya tInoM hI kAloM meM kisI bhI kSetra meM nahIM haiM ki jinake balase zAli - dhAnyake bIjake jauke aMkurako utpanna karanekI zakti ho sake / yadi aisA hone lagegA to anavasthA doSa prApta hogA / isalie kahIM para bhI antaraMga kAraNase hI kAryakI utpatti hotI hai, aisA nizcaya karanA cAhie / palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlamAtra evaM sarva karmoMkI samAna pramANavAlI 1 pratiSu ' athiraasubhagadussara' iti pAThaH 2 viMzatirnAmagotrayoH // ta. sU. 8, 16. aradIsoge saMDhe tirikkhabhayaNirayate jurAladuge / veguvvAdAvaduge NIce tasavaNNaaguruticaukke // igipaMciMdiyathAvaraNimiNAsaggamaNaathirakANaM / vIsa koDAko DIsAgaraNAmANamukassaM // go. ka. 130-131. 3 pratiSu ' paMcAI ' iti pAThaH / Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-3, 21. ] cUliyAe ukassaTThidIe usa vedAdaNi [ 165 samANAe appidukkassaTThidimhi bhAge hide NANAduguNahANisalAgA hoMti / NANAdguNahANisa lAgAhi appidakammaTThidimhi bhAge hide guNahANI hodi / ruvUNa-durUUNAdikammadvidI avasANaguNahANI vikalA hodi / tattha NAdUga NANAguNahANisalA gAo vattavvAo | vevAsahassANi AbAdhA // 20 // ettha terAsiyaM kAUNa AbAdhA AbAdhAkaMDayANi ca ANadavvANi / AbAdhAvaDDi hANiTThANaM avaTThidAbAdhAeM dvidINamadvANaM ca putraM va parUvedavvaM / AbAdhUrNiyA kammaTTI kammaNiseo // 21 // guNahAnikA vivakSita utkRSTa sthitimeM bhAga denepara nAnAduguNahAnizalAkAeM utpanna hotI haiM / nAnAduguNahAnizalAkAoMke dvArA vivakSita karmasthitima bhAga dene para guNahAnikA pramANa AtA hai| eka samaya kama, do samaya kama Adi karmasthitiyoM meM antima guNAni vikala arthAt uttarottara hIna hotI hai| yahAMpara jAnakara nAnAguNahAnizalAkAeM kahanA cAhie, arthAt karmaniSekakA vivaraNa karanA cAhie / udAharaNa -- mAna lo yahAM utkRSTasthiti = 48; AvAdhAkAla = 16, aura guNa 48 - 16 32 8 8 hAni AyAma = 8 hai / to nAnAguNahAniyoMkA pramANa hogA yadi karmasthiti 1 kama huI to nAnAguNahAniyAM huI ? arthAt tIna guNahAniyoMkA AyAma to 8 hI rahegA, kintu antima guNahAnikA AyAma 7 hogA / yadi karmasthiti 2 kama huI to antima guNahAni-AyAma 6 raha jAyagA / isI kramase jitanI sthiti kama hogI usI pramANase antima guNahAni hIna hotI jAyagI / - napuMsakavedAdi pUrvasUtrokta prakRtiyoMkI utkRSTa karma-sthitikA AdhAdhAkAla do hajAra varSa hai || 20 // = 4. aba yahAMpara trairAzika karake AvAdhA aura AbAdhAkAMDakoM ko le AnA cAhie / AvAdhAke vRddhi aura hAnisambandhI sthAna, tathA avasthita AbAdhAke honepara sthitiyoMke AyAmakA pramANa pUrvake samAna prarUpaNa karanA cAhie / (dekho sUtra 5 kA vizeSArtha ) / napuMsakavedAdi pUrvasUtrokta prakRtiyoMke AbAdhAkAlase hIna karma-sthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 21 // Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-6, 22. ettha veNNivAsasahassUrNakammaTTidiguNahANIsu pakkhevasaMkkhevatthasuttAdo puvvaM va padesarayaNaM kAdavvaM / sesaM sugamaM / NirayAu-devAuassa ukkassao TThidibaMdho tettIsaM sAgarovamANi // 22 // esA deva-NeraiyANaM Auassa ukkassaNiseyahidI / kudo ? deva-Neraiesu sammAidvi-micchAiTThINaM guNadvidIe sutte tettIsasAgarovamapamANaNidesAdo / kimaTThamettha NirayadevAuANamukkassaTThidiparUvaNAe AbAhAe saha ukkassaNiseyahidI Na uttA ? Na, ettha NiseyavidimaNavekkhiya AbAdhApauttI hodi tti pruuvnnphlttaa| jadhA NANAvaraNAdINamAbAdhA NiseyaTThidiparataMtA, evamAuassa AbAdhA NiseyahidI aNNoNNAyattAo Na hoti ti jANAvaNaTuM NisayaTTidI ceva pruuvidaa| puvakoDitibhAgamAdi yahAMpara do hajAra varSapramANa AbAdhAkAlase hIna karmasthitikI guNahAniyoM meM 'prakSepakasaMkSepeNa' ityAdi karaNasUtrake anusAra pUrvake samAna pradeza-racanA karanA caahie| zeSa sUtrArtha sugama hai|| nArakAyu aura devAyukA utkRSTa sthitibandha tetasi sAgaropama hai // 22 // yaha deva aura nArakiyoMke AyukI utkRSTa niSeka sthiti hai, kyoMki, deva aura nArakiyoMmeM yathAkramase samyagdRSTi aura mithyAdRSTi jIvoMkI guNasthAnasambandhI sthitikA sUtrameM arthAt kAlAnuyogadvArasUtrameM tetIsa sAgaropamapramANa nirdeza kiyA gayA hai| zaMkA-yahAMpara nArakAyu aura devAyukI utkRSTa sthiti-prarUpaNAmeM AvAdhAke sAtha utkRSTa niSeka-sthiti kisalie nahIM kahI? samAdhAna-nahIM, kyoMki, yahAMpara arthAt AyukarmakI sthitimeM niSekasthitikI apekSA na karake AbAdhAkI pravRtti hotI hai, isa bAtakA prarUpaNa karanA hI utkRSTa sthiti-prarUpaNAmeM AvAdhAke sAtha utkRSTa niSekasthiti na kahanekA phala hai / jisa prakAra zAnAvaraNAdi karmoMkI AbAdhA niSeka-sthitike parataMtra hai, usa prakAra AyukarmakI bAbAdhA aura niSeka-sthiti paraspara eka dUsareke AdhIna nahIM haiM, yaha bAta batalAneke lie yahAMpara AyukarmakI niSeka-sthiti hI prarUpaNa kI gaI hai / isakA yaha artha hotA hai ki pUrvakoTI varSake tribhAga arthAt tIsare bhAgako Adi karake asaMkSepAddhA arthAt 1 pratiSu 'vAsasahassANa-' iti paatthH| 2 trayasiMzatsAgaropamANyAyuSaH // ta.sU. 8, 17. suraNirayAUNoghaM // go. ka. 133. 1 apratI devANa' ApratI devAUNa' iti paatthH| 4 pratiSu '-mANAvaragAmAnAcA' iti paatthH| Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 23.] cUliyAe ukkassahidIe Niraya-devAuANi kAdUNa jAva asaMkhepaddhA tti edesu AvAdhAviyappesu deva-NeraiyANaM Auassa ukkassaNiseyahidI saMbhavadi tti uttaM hodi| puvakoDitibhAgo AbAdhA // 23 // puvakoDitibhAgamAdi kAdUNa jAva asaMkhepaddhA tti / jadi ede AbAdhAviyappA Auassa savvaNiseyahidIsu hoti, to puvakoDitibhAgo ceva ukkassaNiseyahidIe kimaTuM uccade ? Na, ukkassAbAdhAe viNA ukkassaNiseyahidIe ceva ukkassahidI jisase choTA (saMkSipta) koI kAla na ho, aise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAla taka jitane AbAdhAkAlake vikalpa hote haiM, unameM deva aura nArakiyoMke AyukI utkRSTa niSeka sthiti saMbhava hai| vizeSArtha- devAyukA baMdha manuSya yA tiryaMca gatimeM hI ho sakatA hai, naraka yA devagatimeM nhiiN| aura AgAmI AyukA baMdha zIghrase zIghra bhujyamAna Ayuke / bhAga vyatIta honepara tathA adhikase adhika mRtyuke pUrva hotA hai| karmabhUmija manuSya yA tiryacakI utkRSTa Ayu eka koTipUrva varSa kI hai / ataeva devAyukA baMdha bhujyamAna Ayuke 3 bhAga zeSa rahanepara ho sakatA hai aura yahI kAla devAyuke sthitibaMdhakA utkRSTa AbAdhAkAla hogaa| marate samaya hI AyakA baMdha honese asaMkSepa-addhArUpa jaghanya AbAdhAkAla prApta hotA hai| ina donoM maryAdAoMke bIca devAyukI AbAdhAke madhyama vikalpa saMbhava haiN| bhogabhUmija prANiyoMke AgAmI AyukA baMdha Ayuke kevala 6 mAsa tathA anyamatAnusAra 9 mAsa, zeSa rahanepara hotA hai| __nArakAyu aura devAyukA utkRSTa AvAdhAkAla pUrvakoTivarSakA tribhAga ( tIsarA bhAga) hai // 23 // pUrvakoTike tribhAgase lekara asaMkSepAddhA paryaMta AvAdhAkA pramANa hotA hai, aisA artha grahaNa karanA caahie| zaMkA-yadi pUrvakoTI varSake tribhAgako Adi karake asaMkSepAcA kAla taka saMbhava saba AvAdhAke bheda AyukarmakI sarva niSeka-sthitiyoM meM hote haiM, to pUrvakoTI varSake tribhAgapramANa hI yaha utkRSTa AbAdhAkAla utkRSTa niSeka-sthitimeM kisalie kahate haiM ? samAdhAna nahIM, kyoMki, utkRSTa AvAdhAkAlake vinA utkRSTa niSeka-sthitisaMbaMdhI utkRSTa karma-sthiti prApta nahIM hotI hai, yaha bAta batalAneke lie yaha utkRSTa AbAdhAkAla kahA gayA hai| arthAt yadyapi Ayukarmake saMbaMdhameM utkRSTa niSekasthiti aura 1jahaNNao AuabaMdhakAlo jahaNNavissamaNakAlapurassaro asaMkhepaddhA NAma / dhavalA. a.pra.pa. 1341. na vidyate asmAdanyaH saMkSepaH asaMkSepaH, sa cAsau addhA ca asaMkSepAdvA AvalyasaMkhyeyamAgamAtratvAt / go. ka. jI. pra. TI. 158. 2 puvvANaM koDitibhAgAdAsaMkhepa addha votti have / Aussa ya AvAhA Na hidipaDibhAgamAussa // go. ka. 158. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-6, 24. Na hodi tti jANAvaNamukkassAbAdhAuttIdo / AbAdhA // 24 // puvvuttAbAdhAkAlabhaMtare NiseyahidIe bAdhA Nanthi / jadhA NANAvaraNAdINaM AbAdhAparUvayasuttaNa bAdhAbhAvo siddho, evamettha vi sijjhadi, kimaTuM vidiyavAramAbAdhA uccade ? Na, jadhA NANAvaraNAdisamayapabaddhANaM baMdhAvaliyavaditANaM okaDDaNa-parapayaDisaMkamehi bAdhA atthi, tadhA Auassa okaDDaNa-parapayaDisaMkamAdIhi bAdhAbhAvaparUvaNaTuM vidiyvaarmaabaadhaannisaado| kammaTTidI kammaNiseo // 25 // AvAdhUNiyA kammaTThidI kammaNisego ti kimaTThamettha Na parUvidaM ? utkRSTa AbAdhAkAlakA avinAbhAvI saMbaMdha nahIM hai, jaisA ki anya karmokA hai| tathApi AyukarmakI utkRSTa sthiti to tabhI jAnI jA sakatI hai jaba utkRSTa AvAdhAke sAtha utkRSTa niSekasthitikA yoga kiyA jAya / isIliye ina donoM utkRSTa sthitiyoM kA mela karanA Avazyaka hai| AvAdhAkAlameM nArakAyu aura devAyukI niSeka sthiti bAdhA-rahita hai // 24 // pUrva sUtrokta AvAdhA-kAlake bhItara vivakSita kisI bhI Ayukarma kI niSekasthitimeM bAdhA nahIM hotI hai / zaMkA-jisa prakAra jJAnAvaraNAdi karmokI AvAdhAkA prarUpaNa karanevAle sUtrase bAdhAkA abhAva siddha hai, usI prakAra yahAMpara bhI bAdhAkA abhAva siddha hotA hai, phira dUsarI bAra 'AvAdhA' yaha sUtra kisalie kahA hai ? samAdhAna-- nahIM, kyoMki, jisa prakAra baMdhAvali-vyatikrAnta arthAt jinakA baMdha honepara eka AvalIpramANa kAla vyatIta ho gayA hai, aise jJAnAvaraNAdi kauke samayapravaddhoMke apakarSaNa aura para prakRti saMkramaNake dvArA vAdhA hotI hai, usa prakAra karmake AvAdhAkAlake pUrNa honetaka apakarSaNa aura para-prakRti-saMkramaNa Adike dvArA bAdhAkA abhAva hai, arthAt AgAmI bhavasambandhI AyukarmakI niSekasthitimeM koI vyAghAta nahIM hotA hai, isa yAtake prarUpaNa karaneke lie dUsarI vAra 'AvAdhA' isa sUtrakA nirdeza kiyA hai| nArakAyu aura devAyukI karma-sthitipramANa una karmoMkA karma-nipeka hotA hai // 25 // zaMkA-yahAMpara 'AvAdhA kAlase rahita karmasthiti hI una karmoMkI niSekasthiti hai' isa prakAra prarUpaNa kisalie nahIM kiyA ? 1 Aussa Nisego puNa sagar3hidI hodi NiyameNa / go. ka. 160. Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 26.] cUliyAe ukka ssadvidIe tirikkha-maNusAuANi Na, vidiyabAramAbAdhANiddeseNa AvAdhUNiyA kammaTThidI kammaNisego hodi tti siddhiido| kudo ? aNNahA vidiyavAraAvAdhANiddesANuvavattIdo / tirikkhAu-maNusAuassa ukkassao dvidibaMdho tiNNi palidovamANi // 26 // esA vi NiseyahidI ceva NihiTThA / kudo ? tirikkha-maNusesu tiNNi palidovamamettAe orAliyasarIraukkassadvidIe uvalaMbhAdo / kimaTThamAbAdhAe saha NisegukkassadvidI Na parUvidA ? Na, NisegAvAdhAo aNNoNNAyattAo Na hoti tti jANAvaNaTuM tadhA NidesAdo / edassa bhAvo- ukkassAbAdhAe jahaNNaNiseyaTThidimAdi kAdUNa jAvukkassaNiseyahidI tAva baMdhadi / evaM samaUNa-dusamaUNukkassAbAdhAdINaM pi parUvedavvaM jAva asaMkhepaddhA tti / puyakoDitibhAgAdo AvAdhA ahiyA kiNNa hodi ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, dUsarI bAra 'AbAdhA' isa sUtrake nirdeza-dvArA 'AvAdhAkAlase rahita karma sthiti hI una karmoMkI niSeka sthiti hotI hai, ' yaha bAta siddha ho jAtI hai / aura yadi vaisA na mAnA jAya, to dUsarI vAra 'AbAdhA' isa sUtrake nirdezakI upapatti bana nahIM sakatI hai| tiryagAyu aura manuSyAyukA utkRSTa sthitibandha tIna palyopama hai // 26 // yaha bhI niSeka sthiti hI nirdiSTa kI gaI hai, kyoMki, tiryaMca aura manuSyoMmeM tIna palyopamamAtra audArikazarIrakI utkRSTa sthiti pAI jAtI hai| zaMkA - AvAdhAke sAtha niSekoMkI utkRSTa sthiti kisalie nahIM nirUpaNa kI gaI? samAdhAna nahIM, kyoMki, yahAM niSekakAla aura AvAdhAkAla paraspara eka dUsareke AdhIna nahIM hote haiM, yaha jatalAneke lie usa prakArase nirdeza kiyA gayA hai, arthAt AvAdhAke sAtha niSekoMkI utkRSTa sthiti nahIM batalAI gaI hai| isa uparyukta kathanakA bhAva yaha hai- utkRSTa AvAdhAke sAtha jaghanya niSekasthitiko Adi karake utkRSTa niSeka sthiti taka jitanI niSeka-sthitiyAM haiM, ve saba baMdhatI haiM / isI prakAra eka samaya kama, do samaya kama ( ityAdi rUpase uttarottara eka eka samaya kama karate hue) asaMkSepAhA kAla taka utkRSTa AvAdhA AdikI prarUpaNA karanI caahie| zaMkA-AyukarmakI AvAdhA pUrvakoTIke tribhAgase adhika kyoM nahIM hotI hai ? 1 xxx NaratiriyAUNa tipNi pallANi / ukkarasahidibaMdho / go ka. 133. 2 puvANaM koDitibhAgAdAsaMkhepaddha vo ti have / Aussa ya AbAhA Na hidipaDibhAgamAussa // go. ka. 158. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-6, 26. uccade-Na tAva deva-Neraiesu bahusAgarovamAuTThidiesu puvvakoDitibhAgAdo adhiyAApAdhA asthi, tesiM chammAsAvasese bhuMjamANAue asaMkhepaddhApajjavasANe saMte parabhaviyamAuaM baMdhamANANaM tadasaMbhavA / Na tirikkha-maNusesu vi tado ahiyA AvAdhA atthi, tattha puvakoDIdo ahiyabhavadiTThIe abhAvA / asaMkhejjavassAU tirikkha-maNusA asthi tti ce Na, tesiM deva-NeraiyANaM va muMjamANAue chammAsAdo ahie saMte parabhaviAuassa baMdhAbhAvA / saMkhejjavassAuA vi tirikkha-maNusA kadalIghAdeNa vA adhadvidigalaNeNa vA jAva muMjAvabhuttAudvidIe addhapamANeNa tado hINapamANeNa vA bhuMjamANAuaM Na kadaM tAva Na parabhaviyamAuvaM baMdhati / kudo ? paarinnaamiyaado| tamhA ukkassAbAdhA puvva samAdhAna-kahate haiM- na to aneka sAgaropamoMkI AyusthitivAle deva aura nArakiyoMmeM pUrvakoTike tribhAgase adhika AbAdhA hotI hai, kyoMki unakI bhujyamAna Ayuke (adhikase adhika) chaha mAsa avazeSa rahanepara (tathA kamase kama ) asaMkSepAddhAkAlake avazeSa rahanepara AgAmI bhavasambandhI Ayuko bAMdhanevAle una deva aura nArakiyoMke pUrvakoTike tribhAgase adhika AbAdhAkA honA asaMbhava hai| na tiryaca aura manuSyoM meM bhI isase adhika AbAdhA saMbhava hai, kyoMki, unameM pUrvakoTIse adhika bhavasthitikA abhAva hai| zaMkA-(bhogabhUmiyoM meM ) asaMkhyAta varSakI AyuvAle tiryaMca aura manuSya hote haiM, (phira unake pUrvakoTIke tribhAgase adhika AbAdhAkA honA saMbhava kyoM nahIM hai)? samAdhAna nahIM, kyoMki, unake deva aura nArakiyoMke samAna bhujyamAna Ayuke chaha mAsase adhika honepara para-bhavasambandhI Ayuke baMdhakA abhAva hai, (ataeva pUrvakoTike tribhAgase adhika AbAdhAkA honA saMbhava nahIM hai)| tathA, saMkhyAta varSakI AyuvAle bhI tiryaMca aura manuSya kadalIghAtase, athavA adhaHsthitike galanase, arthAt vinA kisI vyAghAtake samaya samaya prati eka eka niSekake khiranese, jaba taka bhujya aura avamukta AyusthitimeM bhukta Ayu-sthitike ardhapramANase, athavA usase hIna pramANase bhujyamAna Ayuko nahIM kara dete haiM, tabataka para-bhavasambandhI Ayuko nahIM bAMdhate haiM, kyoMki, yaha niyama pAriNAmika hai| isalie AyukarmakI utkRSTa 1baMdhaMti deva-nAraya asaMkhatirinara chamAsasesAU / parabhaviAuM sesA niruvakama tibhaagsesaauu|| sovakamAuA puNa sesatibhAge ahava nvmbhaage| sattAvIsa ime vA aMtamuhuttaMtime vAvi // bRhatsaMgrahaNIsUtram 327-328, 2 a-pratyoH 'athihidIgalaNeNa' ApratI * asthi ti ThidIgalaNeNa' iti pAThaH / mapratau adidI galaNeNa' iti paatthH| jaM kammaM jisse dvidIe NisittamaNokaDDidamaNukaDDidaM tisse ceva hidIe udae dissai tamadhANiseyaTridipattayaM / xxx jahANiseyasarUveNAvaTThidassa vidikkhaeNodayamAgacchaMtassa NANAsamayapabaddhasaMbaddhapadesapuMjasta atthANugao payadavavaeso ti maNidaM hoi / jayadha. a. pa. 529, Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 29. ] cUliyAMe ukkassaTTidIe tirikkha - maNusAuANi koDitibhAgAdo ahiyA Natthi tti ghettavyaM / puvvakoDitibhAgo AbAdhA // 27 // agAbAdhANaM saMbhave saMte vi ettha puvvakoDitibhAgo ceva AbAdhA hodi, aNNahA ukkassaTThidIe aNuvavatcIdo idi jANAvaNaGkaM edassa suttassa avayAro / sesaM sugamaM / AbAdhA // 28 // [ 171 puvvakoDitibhAgo AbAdhA ti edeNeva suteNa puvvakoDitibhAgahi bAdhAbhAve avagade saMte puNo AbAdhA idi kimahaM uccade ! Na, jadhA NANAvaraNAdINamAbAdhAe abbhaMtare okaDDaNa - ukkaDDaNa- parapayaDisakamehi NiseyANaM bAdhA hodi, tathA Auassa bAdhA Natthi tti jANAvaNaGkaM puNo AbAdhAparUvaNAdo / kammAdI kammaNiseo // 29 // sugamamedaM / AbAdhA pUrvakoTIke tribhAgase adhika nahIM hotI hai, aisA artha grahaNa karanA cAhie / tiryagAyu aura manuSyAyukA utkRSTa AbAdhAkAla pUrvakoTIkA tribhAga hai // 27 // aneka AbAdhA-vikalpoMke saMbhava honepara bhI yahAM pUrvakoTI tribhAgamAtra hI AbAdhA hotI hai yaha kathana kiyA gayA hai, kyoMki, anyathA utkRSTa sthiti bana nahIM sakatI hai, isa bAta ke batalAne ke lie isa sUtrakA avatAra huA hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| - AbAdhAkAla meM tiryagAyu aura manuSyAyukI niSeka-sthiti bAdhA-rahita hai // 28 // zaMkA tiryagAyu aura manuSyAyukI utkRSTa AvAdhA pUrvakoTIkA tribhAga hai, isa uparyukta sUtrase hI pUrvakoTIke tribhAgameM bAdhAkA abhAva jAna lenepara punaH 'AbAdhA' yaha sUtra kisalie kahate haiM ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, jisa prakAra jJAnAvaraNAdi karmokI AbAdhAke bhItara apakarSaNa, utkarSaNa aura para prakRtisaMkramaNake dvArA niSekoMke bAdhA hotI hai, usa prakAra AyukarmakI bAdhA nahIM hotI hai, yaha jatalAne ke lie pUrvasUtradvArA AbAdhAke kahe Anepara bhI punaH AbAdhAkA prarUpaNa kiyA gayA hai / tiryagAyu aura manuSyAyukI karma- sthitipramANa hI unakA karma-niSeka hotA hai // 29 // yaha sUtra sugama hai / Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-6, 30. bIiMdiya-tIiMdiya-caridiya-vAmaNasaMThANa-khIliyasaMghaDaNasuhama-apajatta-sAdhAraNaNAmANaM ukassago dvidibaMdho aTThArasasAgaro. vamakoDAkoDIo // 30 // edamukkassadvidi guNahANIe savvakammANaM pamANeNa samANAe bhAge hide etthataNaNANAguNahANisalAgAo uppajjati / edAhi NANAguNahANisalAgAhiM kammaTThidimhi bhAge hide eyA duguNavaDDI Agacchadi / sesaM sugarma / aTThArasavAsasadANi AbAdhA // 31 // kudo ? sAgarovamakoDAkoDIe vAsasadamAvAdhA hodi, taM terAsiyakameNAgadaaTThArasehi guNide atttthaarsvaassdmettaavaadhuppttiido| edAe kammaTTidimhi bhAge hiMde AbAdhAkaMDao hodi| AvAdhUNiyA kammaTTidI kammANaseo // 32 // dvIndriyajAti, trIndriyajAti, caturindriyajAti, bAmanasaMsthAna, kIlakasaMhanana, sUkSmanAma, aparyAptanAma aura sAdhAraNanAma, ina prakRtiyoMkA utkRSTa sthitibandha aTThAraha koDAkor3I sAgaropama hai // 30 // ___ isa sUtrokta utkRSTa sthitimeM sarva-karmoM ke pramANase samAna guNahAnike dvArA bhAga denepara yahAMparakI, arthAt ukta karma sthitikI, nAnAguNahAnizalAkAeM utpanna ho jAtI haiM / ina nAnAguNahAnizalAkAoMke dvArA karma-sthitimeM bhAga denepara eka duguNavRddhi arthAt guNahAni-AyAmakA pramANa A jAtA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| pUrva satra-kathita dvIndriyajAti Adi prakRtiyoMkA utkRSTa AvAdhAkAla aTThAraha sau varSa hai // 31 // kyoMki, eka kor3Akor3I sAgaropamakI AvAdhA sau varSa hotI hai| use trairAzika-kramase prApta aTThAraha rUpoMse guNita karane para aTThAraha sau varSapramANa AvAdhAkAlakI utpatti hotI hai| isa AvAdhAke dvArA karma-sthitimeM bhAga denepara AvAdhAkAMDakakA pramANa utpanna hotA hai| ukta karmoke AbAdhAkAlase hIna karmasthitipramANa una kA~kA karma-niSeka hotA hai // 32 // 1 aTTharasakoDakoDI viyalANaM suhumatiNDaM ca / go. ka. 126. Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 32.] cUliyAe ukkassaTTidIe bIiMdiyAdINi [173 ettha divaDDaguNahANIe' kiMcUNAe samayapabaddhamhi bhAge hide paDhamaNiseo hodi / vidiyaNiseyabhAgahAro puyabhAgahArAdo sAdireo hodi / evaM guNahANiabbhaMtarasavvaNiseyANaM bhAgahArA sAheyavyA / etthuvaujjatI gAhA - icchidaNiseyabhatto paDhamANaseyassa bhAgahAro jo|| padamaNisethega guNo tahiM tahiM hoi avahAro // 2 // edIe gAhAe icchidaNisegANaM bhAgahAro ANedavyo / vidiyaguNahANipaDhamaNiseyassa bhAgahAro kiMcUgatiNNiguNahANimetto / kudo ? paDhamaguNahANipaDhamaNiseyAdo vidiyaguNahANipaDhamaNiseyassa addhttaado| evamuvarimaguNahANiM paDi yahAMpara, arthAt ukta niSeka sthiti meM, kucha kama Der3ha guNahAnise samayaprabaddha meM bhAga dene para prathama niSekakA pramANa hotA hai / dUsare niSekakA bhAgahAra pUrva niSekake bhAgahArase sAtireka hotA hai| isa prakAra vivakSita guNahAnike bhItara sarva niSekoMke bhAgahAra siddha karanA cAhie / isa viSayameM yaha upayogI gAthA hai prathama niSekakA jo bhAgahAra ho usameM icchita niSekakA bhAga dene tathA prathama niSekase guNA karanepara bhinna bhinna niSekoMkA bhAgahAra utpanna hotA hai // 2 // isa gAthAke dvArA icchita niSekoMkA bhAgahAra le AnA caahie| udAharaNa-dravya = 6300; prathama niSeka =512; prathama niSekakA bhAgahAra = 1575 (dekho sUtra naM. 6 kI TIkA va vishessaarth)| ataH prastuta niyamake anusAra dvitIya niSekakA bhAgahAra hogA- 153.4 412 = 314 / isa bhAgahArakA dravyameM bhAga denese icchita niSeka 480 prApta hogaa| 630 deg x 325 = 480 dvitIya niSekakA pramANa / isI prakAra anya niSekoMkA bhAgahAra utpanna kiyA jA sakatA hai| (dekho pR. 153 kA vizeSArtha) dUsarI guNahAnike prathama niSekakA bhAgahAra kucha kama tIna guNahAnipramANa hai, kyoMki, prathama guNahAnike prathama niSekase dUsarI guNahAnikA prathama niSeka AdhA hotA hai| vizeSArtha-yathArthataH dUsarI guNahAnike prathama niSekakA bhAgahAra tIna guNahAnipramANase kucha kama na hokara kucha adhika hotA hai / udAharaNArtha- 15454513=1575 yaha dusarI guNahAnike prathama niSekakA bhAgahAra hai, kyoMki, dravya 6300 meM isakA bhAga denepara nipekakA pramANa 6300 1145 256 prApta hotA hai| kintu yaha bhAgahAra 2434 hai jo tIna guNahAni pramANa 84 3 = 24 se kucha adhika hai| isa prakAra uparima guNahAnike prati bhAgahAra duguNa-duguNAdi kramase antima 1 pratiSu * ovaDaguNahANIe' iti pAThaH / 2 pratiSu 'je' iti pAThaH / Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-6, 33. bhAgahAro duguNa-duguNAdikameNa gacchadi jAva carimaguNahANipaDhamaNisego tti / savvaguNahANividiyAdiNiseyANaM bhAgahAraparUvaNaM jANiya parUvedavvaM / evaM savvakammANa pi vattavyaM / ___ AhArasarIra--AhArasarIraMgovaMga-titthayaraNAmANamukkassago dvidibaMdho aMtokoDAkoDIe // 33 // kudo ? sammAiTThibaMdhattAdo / atokoDAkoDIe ti utte sAgarovamakoDAkoDiM saMkhejjakoDIhi khaMDidaegakhaMDaM hodi tti ghett| edisse dvidIe aMtomuhuttamettAvAdhAdo paNNavaNovAo- dasasAgarovamakoDAkoDINamAbAdhaM vassasahassaM dvaviya muhutte guNahAnikA prathama niSeka prApta hone taka calA jAtA hai udAharaNa-prathama guNahAnike prathama niSekakA bhAgahAra = 1305, dvi. gu. ke pra. ni. kA bhAgahAra 1675, tR. gu. ke pra. ni. kA bhAgahAra 1555; catu. gu. ke pra. ni. kA bhAgahAra 1565, paMcama gu. ke pra.ni. kA bhAgahAra 1175; SaSThama gu. ke pra. ni. kA bhAgahAra 15405 / isa prakAra spaSTataH bhAgahAra eka guNahAnise dUsarI guNahAnimeM dugunA hotA calA gayA hai| samasta guNahAniyoMke dvitIya, tRtIya Adi niSekoMke bhAgahAroMkI prarUpaNA jAna karake kahanA cAhie / isI prakAra sarva karmoMkI bhI ukta saba racanA kahanA caahie| AhArakazarIra, AhArakazarIra-aMgopAMga aura tIrthakara nAmakarma, ina prakRtiyoMkA utkRSTa sthitibandha antaHkor3Akor3I sAgaropama hai // 33 // kyoMki, ina prakRtiyoMkA samyagdRSTi jIvake hI bandha hotA hai, (aura samyagdRSTike antaHkor3Akor3Ise adhika bandha hotA nahIM hai)| 'antaHkor3Akor3I' aisA kahanepara eka koDAkor3I sAgaropamako saMkhyAta koTiyoMse khaMDita karanepara jo eka khaMDa hotA hai, vaha antaHkoDAkoDIkA artha grahaNa karanA cAhie / antarmuhUrtamAtra AbAdhAke dvArA isa sthitike prajJApana arthAt jAnanekA upAya yaha hai-daza koDAkor3I sAgaropamapramita karmasthitikI AbAdhA eka hajAra varSa sthApita karake 1xx aMtakoDAkoDI AhAratitthayare / go, ka. 132. 1 pratiSu * utta' iti pAThaH / Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,9-6, 33.] cUliyAe ukkassahidIe AhArasarIrAdINi kade aTThalakkhAhiyakoDimettA muhuttA hoMti / tesiM pamANamedaM 10800000 / edehi ovaTTidadasasAgarovamakoDAkoDimettaTThidI jadi edesi tihaM kammANaM hojja, to edisse dvidIe egamuhuttamettA AbAdhA pAvedi / puvvuttabhAgahAreNa dasaguNeNopaTTidadasasAgarovamakoDAkoDImettA dvidI jadi hodi, to muhuttassa dasamabhAgo AvAdhA hojja / Na ca edesimettiyamettAbAdhA hodi, asaMjadasammAdiviukkassadvidibaMdhAdo saMtAdo vi saMkhejjaguNamicchAiTThidhuvadvidIe saMkhejjatomuhuttamettAbAdhApasaMgAdo / Na ca evaM, tatto saMkhejjaguNapaMciMdiyaapajjattukkassahidIe vi aMtomuhuttamettAbAdhuvalaMbhA' / tado saMkhejausake muhUrta karanepara ATha lAkhase adhika eka koTipramANa muhUrta hote haiN| unakA pramANa yaha hai- 10800000 / vizeSArtha-cUMki eka ahorAtrameM 30 muhUrta hote haiM, to madhyama pratipattise eka varSake 360 dinoM meM kitane muhUrta hoMge, isa prakAra trairAzika karanepara 10800 muhUrta prApta hote haiM / isa pramANako 1000 varSAMse guNA karanepara 10800000 eka karor3a ATha lAkha muhUrta siddha ho jAte haiN| ina muhUrtoMse apavartana kI gaI daza kor3Akor3I sAgaropamamAtra sthiti yadi ina sUtrokta tInoM karmokI ho to isa sthitikI eka muhUrtamAtra AvAdhA prApta hotI hai| udAharaNa 1000000000000000 10800000 2000 =92592592648 itane sAgaropamapramita sthitikI AbAdhA eka muhUrta hotI hai| __ daza-guNita pUrvokta bhAgahArase apavartita daza kor3Akor3I sAgaropamapramita sthiti yadi ukta tInoM karmokI ho, to unakI AbAdhA muhUrtakA dazavAM bhAga hogii| kintu ina AhArakazarIrAdi tInoM karmoMkI itanI AvAdhA nahIM hotI hai, anyathA asaMyatasamyagdRSTike utkRSTa sthitibandhase aura utkRSTa sthitisattvase bhI saMkhyAtaguNI mithyAdRSTikI dhuvasthitike saMkhyAta antarmuhUrtapramANa AbAdhA honekA prasaMga AtA hai| kintu aisA hai nahIM, kyoMki usase saMkhyAtaguNI paMcendriya aparyAptakI utkRSTa sthitike 1xxx saMjadassa ukassao hidibaMdho sNkhejjgunno| saMjadAsaMjadassa jahaNNao hidibaMdho sNkhejjgunno| tasseva ukkassao vidibaMdho sNkhejjgunno| asaMjadasammAdiTripajjattayassa jahaNNao hidibaMdho sNkhejjgunno| tasseva apajjattayassa jahaNNao hidibaMdho sNkhejjgunno| tasseva apajjattayassa ukkassao hidibaMdho saMkhejjaguNo / tasseva pajjattayassa ukkassao TThidibaMdho saMkhejjaguNo / saNNimicchAiTThipaMciMdiyapajjattayassa jahahmaNao hidibaMdho saMkhejjaguNo / tasseva apajjattayassa jahaNNao dvidibaMdho saMkhejjaguNo / tasseva apajjattayassa ukkassao hidibaMdho sNkhejjgunno| xxx paMciMdiyANaM saNNINa micchAiTThINamapajjattayANaM sattaNaM kammANamAuvavajjANamaMtomuhuttamAvAdhaM mottUNa jaM paDhamasamae padesaggaM NinitvaM taM bahugaM / jaM vidiyasamae NisittaM padesagga taM visesahINaM / ja tadiyasamae padesaggaM NisitaM taM visesahINaM / evaM visesahINaM visesahINa jAvaukasseNa aMtokoDAkoDIo ti // dhavalA a. pa. 940-943. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM koDIhiM khaMDidadasasAgarovamakoDAkoDI ukkassaTThidI hoditi siddha / bhI antarmuhUrtamAtra AbAdhA pAI jAtI hai / isalie saMkhyAta koTiyoMse khaMDita arthAt bhAjita daza kor3Akor3I sAgaropamapramANa utkRSTa sthiti sUtrokta tInoM karmokI pRthak pRthak hotI hai, yaha bAta siddha huI / vizeSArtha - sUtrakArane jo AhArakazarIrAdi tIna prakRtiyoMkA utkRSTa sthitibandha antaHkor3Akor3I sAgaropama batalAyA hai, usIko dhavalAkArane yahAM aura bhI sUkSmatA se samajhAnekA prayatna kiyA hai ki yahAM antaHkor3Akor3a se abhiprAya eka sAgaropama kor3Akor3Ike saMkhyAtaveM bhAgase hai, na ki eka koTi sAgaropamase Upara aura eka kor3Akor3I sAgaropamase nIce kisI bhI madhyavartI saMkhyAse, jaisA ki sAmAnyataH mAnA jAtA hai / aura isakA kAraNa unhoMne yaha diyA hai ki yadi yahAM antaHkor3AkoDIkA pramANa 92592592604 sAgaropamoMkA dazavAM bhAga bhI leveM, to usakA AbAdhAkAla muhUrta ke vAM bhAga par3egA / kintu yadi yahI pramANa grahaNa kiyA jAya to asaMyatasamyagdRSTi, saMjJI paMcendriyamithyAdRSTi aura saMjJI paMcendriya mithyAdRSTi aparyAptakoMke sthitibandhakA jo saMkhyAtaguNita kramase alpabahutva batalAyA gayA hai, usake anusAra saMjJI paMcendriya midhyAdRSTi aparyAptakoMkA AvAdhAkAla saMkhyAta muhUrta prApta hogaa| udAharaNArtha dhavalAmeM ( a. prati patra 940-943 para) saMyatakA utkRSTa', saMyatAsaMyatakA jaghanya va utkRSTa, asaMyatasamyagdRSTi paryAptakA jaghanya', isake aparyAptakA jaghanya va utkRSTa, isIke paryAptakA utkRSTa, saMjJI mithyAdRSTi paMcendriya paryAptakA jaghanya', isIke aparyAptakA jaghanya, aura isIke aparyAptakA utkRSTa" sthitibandha uttarottara saMkhyAtaguNA batalAyA gayA hai / aba yadi hama saMyata ke antaHkor3Akor3I sthitibandhakA pramANa eka koTI sAgaropama hI mAna leM, aura tadanusAra usake AvAdhAkAlakA pramANa muhUrtakA vAM bhAga mAna leM, to jaghanya saMkhyAta guNitakramase bhI saMjJI paMcendriya aparyApta mithyAdRSTikA utkRSTa sthitibandha 1x2x2x2x242x2x2x2x2 = 512 koTI sAgaropama aura usakI AvAdhAkA pramANa 10x2x2x2x2x2x2x2x2x2 = 513 muhUrta hogA / kintu Agama meM saMjJI paMcendriya aparyApta mithyAdRSTikA AbAdhAkAla bhI antarmuhUrta hI mAnA gayA hai / isase siddha ho jAtA hai ki prakRtimeM antakor3Akor3IkA pramANa eka koTi sAgaropama se bhI bahuta nIce hI grahaNa karanA caahie| tabhI usase uttarottara saMkhyAtaguNita sthitibandhoMkI AbAdhA bhI antarmuhUrta hI siddha ho skegii| isa prakAra dhavalAkArakA yaha kathana sarvathA yuktisaMgata hai ki sUtrokta tInoM karmoMkA utkRSTa sthitibandha saMkhyAta koTiyoM se bhAjita sAgaropama kor3Akor3I grahaNa karanA cAhie / 51 2 [ 1, 9-6, 33. = Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 36.] cUliyAe ukkassahidIe NaggodhaparimaMDalasaMThANAdINi [177 evaM vakkhANaM pAhuDacuNNisutteNa apuvakaraNapaDhamasamayaTThidibaMdhassa sAgarovamakoDIlakkhapudhattapamANaM parUvayaMteNa virujjhade tti' NAsaMkaNijjaM, tassa taMtaMtarattAdo / adhavA saga-sagajAdipaDibaddhaTThidibaMdhesu AbAdhAsu ca eso terAsiyaNiyamo, Na aNNattha, khavagaseDIe aNtomuhutttttthidibNdhaannmaavaadhaabhaavppsNgaado| tamhA saga-sagukkassadvidibaMdhesu saga-sagukkassAbAdhAhi ovaTTidesu AvAdhAkaMDayANi AgacchaMti tti ghettavvaM / tado ettha aMtomuhuttAbAdhAe vi saMtIe aMtokoDAkoDI TThidibaMdho hodi ti / aMtomuhuttamAbAdhA // 34 // AbAdhAkaMDaeNa ukkassavidimhi bhAge hide AbAdhA hodi / AbAdhUNiyA kammaTThidI kammaNisego // 35 // sugamamedaM / NaggodhaparimaMDalasaMThANa-vajjaNArAyaNasaMghaDaNaNAmANaM ukkassago dvidibaMdho vArasa sAgarovamakoDAkoDIo // 36 // yaha vyAkhyAna, apUrvakaraNa guNasthAnake prathama samayakI sthitibandhakA sAgaropamakoTilakSapRthaktva pramANake prarUpaNa karanevAle kasAyapAhuDacUrNisUtrase virodhako prApta hotA hai, aisI AzaMkA nahIM karanA cAhie, kyoMki, vaha taMtrAntara arthAta dasa siddhAntagrantha yA mata hai / athavA, apanI apanI jAtise pratibaddha sthitibandhoMmeM aura AbAdhAoMmeM yaha trairAzikakA niyama lAgU hotA hai, anyatra nahIM, anyathA, kSapakazreNImeM honevAle antarmuhUrtapramita sthitibandhoMkI AbAdhAke abhAvakA prasaMga prApta hotA hai| isalie apane apane utkRSTa sthitibandhoMko apanI apanI utkRSTa AbAdhAoMse apavartana karanepara AvAdhAkAMDaka A jAte haiM, aisA niyama grahaNa karanA cAhie / ataeva yaha siddha huA ki yahAMpara, arthAt ukta tInoM karmokI sthitimeM, antarmuhUrtamAtra AbAdhAke honepara bhI sthitibandha antaHkor3Akor3IpramANa hotA hai| . pUrva sUtrokta AhArakazarIrAdi prakRtiyoMkA AvAdhAkAla antarmuhUrtamAtra hai // 34 // AbAdhAkAMDakase utkRSTa sthitimeM bhAga denepara AbAdhA prApta hotI hai| ukta tInoM karmoke AvAdhAkAlase hIna karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 35 // yaha sUtra sugama hai| nyagrodhaparimaMDalasaMsthAna aura vajranArAcasaMhanana, ina donoM nAmakarmIkA utkRSTa sthitibandha bAraha kor3Akor3I sAgaropama hai // 36 // 1 apratau virujjhaditi ' iti pAThaH / 2 pratiSu ' ukassahidittA' iti paatthH| 3 saMThANasaMhadINaM carimassoghaM duhINamAdi ti / go. ka. 129. rA Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-6, 37. NAmattaNeNa bhede idaraNAmakammehito asaMte vi kimaTuM dvidibhedo ? Na, payaDiviseseNa bhiNNANaM vidibhedaM paDi virodhAbhAvA / sesaM sugamaM / vArasavAsasadANi AbAdhA // 37 // egeNa AvAdhAkaMDaeNa appidukkassaTThidimhi bhAge hide vArasavAsasadamettA AbAdhA hodi| AvAdhUNiyA kammaTThidI kammaNisego // 38 // sugamamedaM / sAdiyasaMThANa-NArAyasaMghaDaNaNAmANamukkassao dvidivaMdho codasasAgarovamakoDAkoDIo // 39 // edaM pi sugamaM / cohasavAsasadANi AbAdhA // 40 // zaMkA-nAmatvakI apekSA itara nAmakarmoMse bheda nahIM honepara bhI ukta prakRtiyoMkI sthitimeM bheda kisalie hai ? / samAdhAna-nahIM, kyoMki, prakRti-vizeSakI apekSAse bhinnatAko prApta prakRtiyoMke sthiti-bheda mAnane meM koI virodha nahIM hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| nyagrodhaparimaMDalasaMsthAna aura vajranArAcasaMhanana, ina donoM prakRtiyoMkA utkRSTa AbAdhAkAla bAraha sau varSa hai // 37 // eka AvAdhAkAMDakase vivakSita utkRSTa sthitimeM bhAga dene para bAraha sau varSapramANa AbAdhA prApta hotI hai| ukta donoM karmoMke AvAdhAkAlase hIna karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 38 // yaha sUtra sugama hai| svAtisaMsthAna aura nArAcasaMhanana, ina donoM nAmakokA utkRSTa sthitibandha caudaha kor3Akor3I sAgaropama hai // 39 // yaha sUtra bhI sugama hai| ukta donoM karmoMkA utkRSTa AvAdhAkAla caudaha sau varSa hai // 40 // 1 pratiSu * viNANaM ' iti paatthH| Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-6, 44.] cUliyAe ukkassahidIe khujasaMThANAdINi [ 179 taM jadhA- dasakoDAkoDIsAgarovamANaM jadi dasavAsasadamettAbAdhA labbhadi, to codasakoDAkoDIsAgarovamesu kiM labhAmo tti phalaguNidamicchaM pamANeNovaTTide codasavAsasadANi' AbAdhA hodi| AvAdhUNiyA kammaTTidI kammaNiseo // 41 // sugamamedaM / khujjasaMThANa-addhaNArAyaNasaMghaDaNaNAmANamukkassao dvidibaMdhI solasasAgarovamakoDAkoDIo // 42 // edaM pi sugamaM / solasavAsasadANi AbAdhA // 43 // AvAdhUNiyA kammaTThidI kammaNiseo // 44 // edANi do vi suttANi sugamANi / evaM chaTTI cUliyA samattA / vaha isa prakAra hai- daza kor3Akor3I sAgaropama sthitivAle karmokI AvAdhA yadi daza sau (1000) varSapramANa prApta hotI hai, to caudaha kor3Akor3I sAgaropama sthitivAle karmoM meM kitanI AbAdhA prApta hogI, isa prakAra icchArAziko phalarAzise guNA karake pramANarAzise apavartana karanepara caudaha sau (1400) varSapramANa AvAdhA prApta hotI hai| 14 4 1 0 0 0 = 1400. svAtisaMsthAna aura nArAcasaMhanana, ina donoM nAmakarmoMke AvAdhA-kAlase hIna karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 41 // yaha sUtra sugama hai| kubjakasaMsthAna aura ardhanArAcasaMhanana, ina donoM nAmakarmIkA utkRSTa sthitibandha solaha kor3Akor3I sAgaropama hai // 42 // yaha sUtra bhI sugama hai| ukta donoM karmoMkA utkRSTa AvAdhAkAla solaha sau varSa hai // 43 // ukta donoM karmoke AbAdhAkAlase hIna karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 44 // ye donoM hI sUtra sugama haiN| isa prakAra chaThI cUlikA samApta huii| 1 pratiSu vAsasahassANi ' iti paatthH| Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sattamI cUliyA etto jahaNNaTThidiM vaNNaissAmo // 1 // taM jahA // 2 // ukkassavisohIe jA dvidI bajjhadi sA jahaNiyA hodi, savvAsiM dvidIrNa pasatthabhAvAbhAvAdo / saMkilesavaDDIdo savvapayaDiTThidINaM vaDDI hodi, visohivaDvIdo tAsiM ceva hANI hodi| ko saMkileso NAma ? asAdabaMdhajoggapariNAmo saMkileso NAma / kA visohI ? sAdabaMdhajoggapariNAmo / ukkassadvidIdo heTThimadvidIyo baMdhamANassa pariNAmo visohi tti uccadi, jahaNNaTThidIdo uvarimavidiyAdidvidIo baMdhamANassa pariNAmo saMkileso tti ke vi AiriyA bhaNaMti, taNNa ghddde| kudo ? jahaNNukkassadvidipariNAme mottUNa sesamajjhimaTTidINaM sabapariNAmANaM pi saMkilesa-visohittappasaMgAdo / Na ca evaM, ekkassa pariNAmassa lakkhaNabhedeNa viNA dubhAvavirohAdo / aba isase Age jaghanya sthitikA varNana kareMge // 1 // vaha kisa prakAra hai ? // 2 // utkRSTa vizuddhike dvArA jo sthiti baMdhatI hai, vaha jaghanya hotI hai, kyoMki sarva sthitiyoMke prazasta bhAvakA abhAva hai / saMklezakI vRddhise sarva prakRtisambandhI sthitikI vRddhi hotI hai, aura vizuddhikI vRddhise unhIM sthitiyoMkI hAni hotI hai| zaMkA-saMkleza nAma kisakA hai ? samAdhAna-asAtAke baMdha yogya pariNAmako saMkleza kahate haiN| zaMkA--vizuddhi nAma kisakA hai ? samAdhAna-sAtAke baMdha-yogya pariNAmako vizuddhi kahate haiM / kitane hI AcArya aisA kahate haiM ki utkRSTa sthitise adhastana sthitiyoMko bAMdhanevAle jIvakA pariNAma 'vizuddhi' isa nAmase kahA jAtA hai, aura jaghanya sthitise uparima dvitIya, tRtIya Adi sthitiyoMko bAMdhanevAle jIvakA pariNAma 'saMkleza' kahalAtA hai| kintu unakA yaha kathana ghaTita nahIM hotA hai; kyoMki, jaghanya aura utkRSTa sthitike bAMdhaneke yogya pariNAmoMko chor3akara zeSa madhyama sthitiyoMke bAMdhane yogya sarva pariNAmoke bhI saMkleza aura vizuddhitAkA prasaMga AtA hai| kintu aisA hai nahIM, kyoMki, eka pariNAmake lakSaNabhedake vinA dvibhAva arthAt do prakArake honekA virodha hai / 1 savadvidINamukassao du ukassasaMkileseNa / vivarIdeNa jahaNNo AugatiyavajjiyANaM tu // go. ka. 134, Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-7, 2.] cUliyAe jahaNNavidIe saMkilesa-visohI [181 saMkilesa-visohINaM vaDvamANa-hAyamANalakkhaNeNa bhedo Na virujjhadi tice Na, vaDDi-hANidhammANaM pariNAmattAdo jIvadavyAvaTThANANaM pariNAmaMtaresu asaMbhavANaM prinnaamlkkhnnttvirohaado| Na ca kasAyabaDDI saMkilesalakkhaNaM, dvidibaMdhauDDIe aNNahANuvavattIdo, visohiaddhAe vaDDamANakasAyassa vi saMkilesattappasaMgAdo / Na ca visohiaddhAe kasAya. uDDI Natthi tti vottuM juttaM, sAdAdINaM bhujgaarbNdhaabhaavppsNgaa| Na ca asAda-sAdabaMdhANaM saMkilesa-visohIo mottUNa aNNakAraNamatthi, aNuvalaMbhA / Na kasAya uDDI asAdabaMdha ___ zaMkA-vardhamAna sthitiko saMklezakA tathA hAyamAna sthitiko vizuddhikA lakSaNa mAna lenese bheda virodhako nahIM prApta hotA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, pariNAma svarUpa honese jIva dravyameM avasthAnako prApta aura pariNAmAntaroM meM asaMbhava aise vRddhi aura hAni, ina donoM dharmoM ke pariNAmalakSaNatvakA virodha hai| vizeSArtha- yahAM zaMkAkArakA mata yaha hai ki jaghanyase utkRSTakI ora sthitibaMdhake yogya pariNAmako saMkleza aura utkRSTase jaghanyakI ora sthitibaMdhake yogya pariNAmako vizuddhi kahate haiM, isa prakAra vardhamAna sthitibaMdhako saMkleza tathA hIyamAna sthitibaMdhako vizuddhikA lakSaNa mAna lenese koI virodha utpanna nahIM hotaa| kintu dhavalAkArane isa matakA isa prakAra nirAkaraNa kiyA hai ki sthitiyoMkI vRddhi aura hAni svayaM jIvake pariNAma haiM jo kramazaH saMkleza aura vizuddhirUpa pariNAmakI vRddhi aura hAnise utpanna hote haiM / aura eka pariNAma dUsare pariNAmakA lakSaNa nahIM bana sakatA / ataeva ve saMkleza aura vizuddhike lakSaNa nahIM mAne jA skte| sthitiyoMkI vRddhi aura hAni tathA saMkleza aura vizuddhikI vRddhi aura hAnimeM kArya kAraNa sambandha avazya hai, para lakSaNa-lakSya sambandha nahIM mAnA jA sakatA / kaSAyakI vRddhi bhI saMklezakA lakSaNa nahIM hai, kyoMki, anyathA sthitibaMdhakI vRddhi bana nahIM sakatI hai, tathA, vizuddhike kAlameM vardhamAna kaSAyavAle jIvake bhI saMklezatvakA prasaMga AtA hai| aura, vizuddhike kAla meM kaSAyoMkI vRddhi nahIM hotI hai, aisA kahanA bhI yukta nahIM hai, kyoMki, vaisA mAnane para sAtA Adike bhujAkArabaMdhake abhAvakA prasaMga prApta hogaa| tathA, asAtA aura sAtA, ina donoMke bandhakA saMkleza aura vizuddhi, ina donoMko chor3akara anya koI kAraNa nahIM hai, kyoMki, vaisA koI kAraNa pAyA nahIM jAtA hai / kaSAyoMkI vRddhi kevala asAtAke bandhakA kAraNa nahIM hai, kyoMki, usake, __1 alpaprakRtikaM babhannanaMtarasamaye bahuprakRtikaM babhAti tadA bhujAkArabandhaH syAt // go. ka. 569. TIkA. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 ] chakkhaMDAgame jIvANa [ 1, 9-7, 3. kAraNaM, takkAle sAdassa vi baMdhuvalaMbhA / Na hANI, tisse vi sAhAraNattAdo / kiM ca visohIo ukkassaTThidimhi thovA hodUNa gaNaNAeM vaDDhamANAo AgacchaMti jAva jahaNNaDiditti | saMkilesA puNa jahaNNavihimhi thovA hodUNa uvari pakkhauttarakameNa vaDDUmANA' gacchaMti jA ukkassaTThidi ti / tado saMkilesehiMto visohIo pudhabhUdAo tti daTThavtrAo / tadodidaM sAdabaMdha joggapariNAmo visohi tti / paMcahaM NANAvaraNIyANaM cadaNDaM daMsaNAvaraNIyANaM lobhasaMjalaNassa paMcaNhamaMtarAiyANaM jahaNNao TTidibaMdho aMtomuhuttaM // 3 // arthAt kaSAyaukI vRddhi ke kAlameM sAtAkA bandha bhI pAyA jAtA hai / isI prakAra kaSAyoMkI hAni kevala sAtAke bandhakA kAraNa nahIM hai, kyoMki, vaha bhI sAdhAraNa hai, arthAt kaSAyoMkI hAnike kAla meM asAtAkA bhI bandha pAyA jAtA hai / vizeSArtha -- pUrvameM thor3I prakRtiyoMkA bandha hokara pazcAt adhika prakRtiyoM ke bandha honeko bhujAkAra bandha kahate haiN| jaise upazAMtakaSAya guNasthAnameM kevala eka sAtAvedanIya karmakA bandha hotA hai| vahAMse dazaveM sUkSmasAmparAya guNasthAna meM Ane para Ayu aura mohako chor3akara zeSa chaha mUla prakRtiyoMkA vandha hone lagatA hai / dazavese nava va AThave guNasthAna meM Ane para Ayuko chor3akara zeSa sAta mUla prakRtiyoMkA bandha hone lagatA hai / AThaveM guNasthAnase nIce Ane para AThoM hI prakRtiyoMkA bandha saMbhava ho jAtA hai | yaha bhujAkAra bandha hai / yahAM para bhujAkAra bandhake ukta sthAnoM meM vizuddhi hone para bhI kaSAyoMkI vRddhi hai aura isIse ve bhujAkAra bandhasthAna saMbhava hote haiM / kaSAyoMkI vRddhi hone para bhI vahAM sAtAvedanIya karmakA bandha hotA hai / tathA kapAyoMkI hAni hone para bhI chaThaveM guNasthAna taka asAtAkA bandha hotA rahatA hai / ataH kaSAya- vRddhiko saMklezakA lakSaNa nahIM mAnA jA sakatA / dUsarI bAta yaha hai ki vizuddhiyAM utkRSTa sthitimeM alpa hokara gaNanAkI apekSA bar3hatI huI jaghanya sthiti taka calI AtI haiM / kintu saMkleza jaghanya sthitimeM alpa hokara Upara prakSepa-uttara kramase, arthAt sadRza pracayarUpase, bar3hate hue utkRSTa sthiti taka cale jAte haiM / isalie saMklezoM se vizuddhiyAM pRthagbhUta hotI haiM, aisA abhiprAya jAnanA cAhie / ataeva yaha sthita huA ki sAtAke bandhayogya pariNAmakA nAma vizuddhi hai / pAMcoM jJAnAvaraNIya, cakSudarzanAvaraNAdi cAroM darzanAvaraNIya, lobhasaMjvalana aura pAMcoM antarAya, ina karmoMkA jaghanya sthitibandha antarmuhUrta hai // 3 // 1 tatra kAle saMbhavato vizuddhikaSAyapariNAmAH asaMkhyAta lokamAtrAH santi / te ca tatprathamasamayamAdi kRtvA uparyupari sarvatra sadRzapracayavRddhayA vardhante / go. ka. 899. TIkA. 2 zeSANAmantarmuhUrtAH // ta. sU. 8, 20. bhiNNamuhuttaM tu ThidI jaNayaM sesapaMcanhaM // go. kaM. 139, Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-7, 4.] cUliyAe jahaNNaTThidIe NANAvaraNAdINi [183 kudo ? kasAyakhavayassa carimasamayabaMdhattAdo / ettha guNahANIo Natthi, palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettadvidIe viNA guNahANIe asaMbhavAdo / aMtomuhuttamAbAdhA // 4 // AvAdhAkaMDaeNa asaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlamatteNa appidavidimhi bhAge hide AbAdhA Agacchadi tti puvyamasaI parUvidaM / saMpahi aMtomuhuttamettadvidIe AbAhAkaMDayAdo asaMkhejjaguNahINAe kadhamAbAdhA uvalabbhade ? Na esa doso, saga-sagajAdipaDibaddhAvAdhAkaMDaehi saga-sagahidIsu ovaTTidAsu saga-sagaAbAdhAsamuppattIdo / Na ca savvajAdIsu AbAdhAkaMDayANaM sarisattaM', saMkhejjavassaTThidibaMdhesu aMtomuhuttamettaAvAdhovaTTidesu sNkhejjsmymettaavaadhaakNddydNsnnaado| tado saMkhejjarUvehi jahaNNavidimhi bhAge hide saMkhejjAvaliyamettA NisegaTThidIdo saMkhejjaguNahINA jahaNNAbAdhA hodi kyoMki, kaSAyoMke kSapaNa karanevAle jIvake (dazaveM guNasthAnake) antima samayameM isa jaghanya sthitikA bandha hotA hai| yahAMpara arthAt isa jaghanya sthitimeM guNahAniyAM nahIM hotI haiM, kyoMki, palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra sthitike vinA guNahAnikA honA asaMbhava hai| pUrva sUtrokta jJAnAvaraNIyAdi pandraha karmIkA jaghanya AbAdhAkAla antamuhUrta hai // 4 // __ zaMkA-palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlamAtra AbAdhAkAMDakase vivakSita sthitimeM bhAga dene para AvAdhA AjAtI hai, yaha bAta pahale aneka vAra prarUpaNa kI gaI hai / aba, AvAdhAkAMDakase asaMkhyAta guNita hIna antarmuhUrtamAtra sthitikI AbAdhA kaise upalabdha hotI hai ? samAdhAna- yaha koI doSa nahIM, kyoMki, apanI apanI jAtiyoMmeM pratibaddha AvAdhAkAMDakoMke dvArA apanI apanI sthitiyoMke apavartita karanepara apanI apanI, arthAt vivakSita prakRtiyoMkI, AvAdhA utpanna hotI hai| tathA, sarva jAtivAlI prakRtiyoMmeM AvAdhAkAMDakoMke sadRzatA nahIM hai, kyoMki, saMkhyAta varSavAle sthitibandhoMmeM antarmuhUrtamAtra AbAdhAse apavartana karanepara saMkhyAta samayamAtra AvAdhAkAMDaka utpanna hote hue dekhe jAte haiM / isalie saMkhyAta rUpoMse jaghanya sthitimeM bhAga denepara niSekasthiti se saMkhyAtaguNita hIna saMkhyAta AvalimAtra jaghanya AbAdhA hotI hai, yaha artha 1 pratiSu sarIrattaM ' iti paatthH| 2a-A pratyoH mevANi sagadvidIdo' iti pAThaH / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-7, 5. tti ghettavvaM / AbAdhUNiyA kammaTThidI kammaNisego // 5 // sugamamedaM / paMcadaMsaNAvaraNIya-asAdAvedaNIyANaM jahaNNago vidibaMdho sAgarovamassa tiNi sattabhAgA palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa UNayA // 6 // taM jahA- sattarisAgarovamakoDAkoDiTThidibaMdhamicchattassa jadi ettha ekkasAgarovamametto ukkasso dvidibaMdho labbhadi to tIsasAgarovama (-koDAkoDi.) mettukkassadvidivaMdhadaMsaNAvaraNAdINaM kiM ThidibaMdha labhAmo tti phalaguNidamicchaM pamANeNovaTTide sAgarovamassa tiNi sattabhAgA AgacchaMti / puNo tattha AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametteNa AvAdhaTThANa viseseNa rUvAhieNa egamAvAdhAkaMDayaM guNiya rUUNaM kAdaNa grahaNa karanA caahie| pUrva sUtrokta jJAnAvaraNIyAdi pandraha karmoke AvAdhAkAlase hIna jaghanya karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 5 // yaha sUtra sugama hai| nidrAnidrAdi pAMca darzanAvaraNIya aura asAtAvedanIya, ina karma-prakRtiyoMkA jaghanya sthitibandha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna sAgaropamake tIna baTe sAta bhAgapramANa hai // 6 // yaha isa prakAra hai - yahAMpara arthAt ekendriya jIvoMmeM sattara kor3Akor3I sAgaropamake sthitibandhavAle mithyAtvakarmakA yadi eka sAgaropamamAtra utkRSTa sthitibandha prApta hotA hai, to tIsa kor3Akor3I sAgaropamamAtra utkRSTa sthitibandhavAle darzanAvaraNIyAdi karmIkA kyA sthitibandha prApta hogA, isa prakAra icchArAziko phalarAzise guNita kara pramANarAzise apavartana karanepara eka sAgaropamake sAta bhAgoM se tIna bhAga Ate haiN| udAharaNa- 304 1 3 punaH usameM eka rUpase adhika, AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra AbAdhAsthAnavizeSake dvArA eka AvAdhAkAMDakako guNA karake, aura usameMse eka kama karake prApta 3 jadi sattarissa ettiyamettaM kiM hodi tIsiyArdANaM / idi saMpAte sesANaM igivigalesu ubhayaThidI // go. ka. 145. ......... ......... Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-7, 9.] cUliyAe jahaNNaTThidIe sAdAvedaNIya [185 laddhavIcArahANANi avaNide jahaNNao dvidibaMdho hodi / sesaM sugamaM / aMtomuttamAbAdhA // 7 // taM jadhA- egeNAvAdhAkaMDaeNa samaUNajahaNNaTThidimhi bhAge hide laddhaM rUcAhiyaM jahaNNAbAdhA hodi / kimaTuM jahaNNaTThidI samaUNaM kariya AvAdhAkaMDaeNa bhAgo gheppade? Na, pubbaM samaUNAvAdhAkaMDaeNa viNA jahaNNattamuvagadattAdo / AbAdhUNiyA kammaTThidI kammaNiseo // 8 // sugamamedaM / sAdAvedaNIyassa jahaNNao hidibaMdho vArasa muhuttANi // 9 // hue vIcArasthAnoMko ukta rAzimeMse ghaTAnepara jaghanya sthitibandha hotA hai| udAharaNa- mAna lo utkRSTa sthiti = 64; AbAdhA = 16, AbAdhAkAMDaka = 64 = 4; AvAdhAke sthAnoMkA vizeSa = 4 ( dekho utkRSTasthiticUlikA, sUtra 5 kI ttiikaa)| ataeva jaghanya sthiti hogI- (4+1) x 4 - 1 = 19 vIcArasthAna; 64 - 19 = 45 jaghanya sthitibaMdha / zeSa sUtrArtha sugama hai| pUrva sUtrokta nidrAnidrAdi chaha karma-prakRtiyoMkA jaghanya AvAdhAkAla antarmuhUrta hai // 7 // vaha isa prakAra hai- eka AvAdhAkAMDakake dvArA eka samaya kama jaghanya sthitimeM bhAga denepara jo rAzi labdha ho, usameM eka jor3anepara jaghanya AvAdhA hotI hai| udAharaNa- mAna lo jaghanya sthiti = 45; AvAdhAkAMDaka = 4 / ataeva (45-1):4+1= 12 jaghanya aabaadhaa| __ zaMkA-jaghanya sthitiko eka samaya kama karake usameM AbAdhAkAMDakake dvArA bhAga kisalie dete haiM ? samAdhAna nahIM, kyoMki, pahale eka samaya kama AvAdhAkAMDakake vinA jaghanyatA mAnI gaI hai| pUrva sUtrokta nidrAnidrAdi chaha karmoke AvAdhAkAlase hIna jaghanya karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 8 // yaha sUtra sugama hai| sAtAvedanIyakA jaghanya sthitibandha bAraha muhUrta hai // 9 // 1 jehAbAhovaTTiyajeheM AbAhakaMDayaM teNa / aabaahviypphdenneguunneguunnjetttthmvrtthidii| go. ka. 147. 2 aparA dvAdaza muhUrtA vedanIyasya // ta. sU. 8, 18. vArasa ya veyaNIye // go. ka. 139. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-7, 10. kudo ? suhumasAMparAiyacarimasamayabaMdhAdo / tIsiyassa daMsaNAvaraNIyassa aMtomuhuttamettahidi baMdhamANo suhumasAMparAio tIsiyavedaNIyabhedassa sAdAvedaNIyassa paNNArasasAgarovamakoDAkoDIukkassaTThidiassa kadhaM vArasamuhuttiyaM jahaNNaTThidiM baMdhade ? Na, dasaNAvaraNAdo suhassa sAdAvedaNIyassa visodhIdo suTu dvidibaMdhovadRNAbhAvA / aMtomuttamAbAdhA // 10 // kudo ? saMkhejjarUbehi vArasamuhuttesu' ovaTTidesu aMtomuhuttuvalaMbhAdo / AbAdhUNiyA kammaTThidI kammANiseo // 11 // sugamamedaM / micchattassa jahaNNago dvidivaMdho sAgarovamassa satta sattabhAgA palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa UNiyA // 12 // kyoMki, sUkSmasAmparAya guNasthAnavartI kSapaka saMyatake antima samayameM yaha jaghanya baMdha hotA hai| zaMkA-tIsa kor3Akor3I sAgaropamakI utkRSTa sthitivAle darzanAvaraNIya karmakI antarmuhUrtamAtra jaghanya sthitiko bAMdhanevAlA sUkSmasAMparAya saMyata tIsa kor3Akor3I sAgaropamakI utkRSTa sthitivAle vedanIyakarmake bhedasvarUpa pandraha kor3Akor3I sAgaropamapramita utkRSTa sthitivAle sAtAvedanIyakarmakI vAraha muhUrtavAlI jaghanya sthitiko kaise bAMdhatA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, darzanAvaraNIya karmakI apekSA zubha prakRtirupa sAtAvedanIya karmakI vizuddhike dvAra tIya karmakI vizaddhike dvArA sthitibandhakI adhika apavartanAkA abhAva hai| arthAta sAtAvedanIya puNya prakRti hai, ataeva vizuddhike dvArA usakI sthitikA ghAta adhika nahIM hotA hai| kintu darzanAvaraNIya pApa prakRti hai, ataeva vizuddhise usakI sthitikA adhika ghAta hotA hai| ___ sAtAvedanIya karmakA jaghanya AbAdhAkAla antarmuhUrta hai // 10 // .. kyoMki, saMkhyAta rUpAMse bAraha muhUtauke apavartana karanepara antarmuhUrtakI prApti sAtAvedanIya karmake AbAdhAkAlase hIna jaghanya karma-sthitipramANa usakA karma-niSeka hotA hai // 11 // yaha sUtra sugama hai| mithyAtvakarmakA jaghanya sthitibandha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna sAgaropamake sAta baTe sAta bhAgapramANa hai // 12 // 1 pratiSu -- vArasamuhute' iti paatthH| hotI hai|" Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 7, 15. ] cUliyAe jahaNNadie bArasa kasAyA [ 187 AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa bAdareiMdiyapajjattANamAbAdhaTThANaviseseNa rUvAhieNa egamAbAdhAkuMDayaM guNiya rUUNaM kADhUNa sAgarovamamhi sohide micchattajahaNNadisamuppattado / bAdareiMdiyaapajjattapasu suhumeIdiyapajjattApajjattesu vA micchattassa jahaNNao TThadibaMdho kiNNa hodIdi ce Na, edesu vIcAraTThANANaM bahuttAbhAvA / aMtomuhuttamAbAdhA // 13 // kudo ? samaUNajahaNNavidimhi AbAdhAkaMDaraNa bhAge hide laddharUvAhiyassa jahaNNAbAdhattanbhuvagamAdo | AvAghUNiyA kammadI kammaNiseo // 14 // sugamamedaM / vArasahaM kasAyANaM jahaNNao dvidibaMdho sAgarovamasta cattAri sattabhAgA palidovasta asaMkhejjadibhAgeNa UNayA // 15 // kimaGkaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa sAgarovamacattArisattabhAgANemUNa saM kyoMki, bAdara ekendriya paryApta jIvoMke AbAdhAsthAnavizeSasvarUpa eka rUpa adhika, AvalI asaMkhyAtaveM bhAgase eka AbAdhAkAMDakako guNA karake usameMse eka kama karake sAgaropamameMse ghaTA denepara mithyAtvakarmakI jaghanya sthiti utpanna hotI hai / zaMkA- bAdara ekendriya aparyAptakoMmeM, athavA sUkSma ekendriya paryAptaka aura aparyApta jIvoMmeM, mithyAtvakarmakA jaghanya sthitibandha kyoM nahIM hotA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, bAdara ekendriya aparyAptakoMmeM, athavA sUkSma ekendriya paryApta aura aparyAptaka jIvoMmeM, vIcArasthAnoMkI bahulatAkA abhAva hai / mithyAtvakarmakA jaghanya AbAdhAkAla antarmuhUrta hai // 13 // kyoMki, eka samaya kama jaghanya sthitimeM AbAdhAkAMDakase bhAga dene para jo rAzi labdha ho, usameM eka rUpa adhika karanepara utpanna rAziko jaghanya AbAdhAkAla mAnA hai| mithyAtvakarmake AbAdhAkAlase hIna jaghanya karma-sthitipramANa usakA karma-niSeka hotA hai // 14 // yaha sUtra sugama hai / anantAnubandhI Adi bAraha kaSAyakA jaghanya sthitibandha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna sAgaropamake cAra baTe sAta bhAgapramANa hai // 15 // zaMkA - sAgaropamake cAra vaTe sAta bhAgoMko palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga se Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-7, 16. uccade ? Na, bAdareiMdiyapajjattaesu vIcAraTThANANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANaM ceva vedaNAsuttamhi NiddiTTattAdo / aMtomuhuttamAbAdhA // 16 // kudo ? AvAdhAkaMDaeNa ovaTTidasamaUNajahaNNaTThidimhi samayAdhiyamhi jahaNNAvAdhuvalaMbhAdo / sesaM sugamaM / / AvAdhUNiyA kammADhidI kmmnnisego|| 17 // eda pi sugama / kodhasaMjalaNa-mANasaMjalaNa-mAyasaMjalaNANaM jahaNNao hidibaMdhI ve mAsA mAsaM pakkhaM // 18 // jadhAsaMkheNa kodhasaMjalaNassa jahaNNao dvidibaMdho ve mAsA, mANassa mAso, mAyAe pakkho tti ghettavyo / kimadaM pudha pudha saMjalaNasaddaccAraNaM kIrade ? hIna karanA kisalie kahate haiM ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, vedanAsUtra meM bAdara ekendriya paryAptaka jIvoMmeM vIcArasthAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hI nirdiSTa kiye gaye haiN| (aura utkRSTa sthitimeMse vIcArasthAnoMko ghaTAne para jaghanya sthiti prApta hotI hai|) anantAnubandhI Adi bAraha kaSAyoMkA jaghanya AbAdhAkAla antarmuhUrta hai // 16 // kyoMki, AbAdhAkAMDakake dvArA eka samaya kama jaghanya sthitiko apavartana karake punaH usameM eka samaya adhika karanepara jaghanya AvAdhAkI upalabdhi hotI hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| ukta bAraha kaSAyoMke AvAdhAkAlase hIna jaghanya karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 17 // __yaha sUtra bhI sugama hai| krodhasaMjvalana, mAnasaMjvalana aura mAyAsaMjvalana, ina tInoMkA jaghanya sthitibandha kramazaH do mAsa, eka mAsa aura eka pakSa hai // 18 // yathAsaMkhya, arthAt saMkhyAke kramAnusAra, krodhasaMjvalanakA jaghanya sthitibandha do mAsa, mAnasaMjvalanakA eka mAsa aura mAyAsaMjvalanakA eka pakSa hotA hai, aisA artha grahaNa karanA caahie| zaMkA-krodha Adi padoMke sAtha pRthak pRthak saMjvalanazabdakA uccAraNa kisalie kiyA hai? 1 dugekadalamAsaM kohatiye // go. ka. 140. Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-7, 23. ] cUliyAe jahaNNaTTidIe purisa vedo [ 189 Na, bhiNNaTThANesu baMdhavocchedapadaMsaNaGkaM pudha pudha tassuccAraNAdo, pajjavaDiyaNae avalaMbijjamANe tiNNamegattavirodhAdo vA pudha pudhuccAraNaM kIrade | aMtamuttamAbAdhA // 19 // saMkhejjarUvehiM jahaNNaTThidimhi bhAge hide jahaNNAbAdhuva laM bhAdo / AbAghUrNiyA kammaTTidI kammaNiseo // 20 // sugamamedaM / purisavedassa jahaNNao hidibaMdho aTTa vassANi // 21 // aMtamuttamAvAdhA // 22 // AvAghUNiyA kammaTTidI kammaNiseo // 23 // dANi tiNi vittANi sugamANi / samAdhAna - nahIM, kyoMki, bhinna bhinna sthAnoM meM ina tInoM saMjvalana kaSAyoMkA baMdha-vyuccheda batalAne ke lie pRthak pRthak usakA, arthAt saMjvalanazabda kA uccAraNa kiyA hai / (vizeSake lie dekho isI bhAgake pR0 45 kA vizeSArtha ) / athavA paryAyArthika nayake avalaMbana kiye jAnepara tInoM kaSAyoMke ekatAkA virodha hai, arthAt tInoM eka nahIM ho sakate, isalie krodha Adi padoM ke sAtha saMjvalanazabdakA pRthak pRthak uccAraNa kiyA hai / krodhAdi tInoM saMjvalanakaSAyoMkA jaghanya AbAdhAkAla antarmuhUrta hai || 19 // kyoMki, saMkhyAta rUpoMse jaghanya sthitimeM bhAga denepara jaghanya AbAdhA prApta hotI hai / krodhAdi tInoM saMjvalanakaSAyoM ke AbAdhAkAlase hIna jaghanya karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA haiM // 20 // yaha sUtra sugama hai / puruSavedakA jaghanya sthitibandha ATha varSa hai // 21 // AbAdhAkAla antamuhUrta hai // 22 // Satara or jaghanya karmasthitipramANa usakA karma - niSeka hotA hai / / 23 // ye tInoM hI sUtra sugama haiM / 1 purisassa ya aTTha ya vassA jahaNaTTidI | go. ka. 140. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-7, 24. itthaveda- usaya veda-hassa-radi- aradi-soga-bhaya-duguMchA-tirikkhaga- maNusagai - eiMdiya-vIiMdiya-tIiMdiya- cauriMdiya - paMciMdiyajAdi-orAliya-tejA-kammaiyasarIraM chaNhaM saMdvANANaM orAliyasarIraaMgovaMgaM chaNhaM saMghaDaNANaM vaNNa-gaMdha-rasa- phAsaM tirikkhagai maNusagaipAoggANupuvvI agurualahua-uvaghAda - paraghAda- ussAsa- AdAujjova-pasatthavihAya ga di - appasatthavihAyagadi-tasa thAvara-- bAdara - suhuma-pajjattApajjatapatteya-sAhAraNasarIra-thirAthira - subhAsubha-subhaga- dubhaga sussara -- dussaraAdeja-aNAdejja-ajasa kitti - NimiNaNIcA godANaM jahaNNago hidibaMdho sAgarovamassa ve-sattabhAgA palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa UNayA // 24 // vuMsayaveda-aradi-soga-bhaya-durguchA-paMcidiyajAdiAdINa jahaNNao dvidibaMdho palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNUNasAgarovamassa ve sattabhAgametto hodu NAma, edAsiM vIsasAgarovamako DAkoDImettukkassaTThididaMsaNAdo / kiMtu itthaveda - hassa-radi-thira subha strIveda, napuMsakaveda, hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, tiryaggati, manuSyagati, ekendriyajAti, dvIndriyajAti, trIndriyajAti, caturindriyajAti, paMcendriyajAti, audArikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, chahoM saMsthAna, audArikazarIra - aMgopAMga, chahoM saMhanana, varNa, gaMdha, rasa, sparza, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI, manuSyagatiprAyogyAnupUrvI, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchvAsa, AtApa, udyota, prazastavihAyogati, aprazastavihAyogati, trasa, sthAvara, bAdara, sUkSma, paryApta, aparyApta, pratyekazarIra, sAdhAraNazarIra, sthira, asthira, zubha, azubha, subhaga, dubhaMga, susvara, duHsvara, Adeya, anAdeya, ayazaH kIrtti, nirmANa aura nIcagotra, ina prakRtiyoMkA jaghanya sthitibandha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase kama sAgaropamake do baTe sAta bhAga hai // 24 // zaMkA- napuMsakaveda, arati, zoka, bhaya, jugupsA aura paMcendriyajAti Adi prakRtiyoMkA jaghanya sthitibaMdha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase kama sAgaropamake do baTe sAta bhAgamAtra bhale hI rahA Ave, kyoMki, ina prakRtiyoMkI vIsa kor3Akor3I sAgaropramANa utkRSTa sthiti dekhI jAtI hai / kintu strIveda, hAsya, rati, sthira zubha, subhaga, Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,9-6, 24.] cUliyAe jahaNNaTThidIe isthivedAdINi [ 191 subhaga-sussarAdINaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNUNa-sAgarobamavesattabhAgamettajahaNNaTThidibaMdho Na ghaDade, edAsiM vIsasAgarovamakoDAkoDImettukkassadvidIe abhAvAdo ? Na, jadi vi edAsimappaNo ukkassadvidI vIsasAgarovamakoDAkoDImattA Natthi, to vi mUlapayaDi ukkassaTidiaNusAreNa ohaTTamANANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNUNasAgarovamavesattabhAgamettajahaNNaTTidibaMdhAvirohA / Na ca itthiveda-hassa-radIyo kasAyabaMdhANusAriNIyA, NokasAyassa tdnnusrnnvirohaa| esA jahaNaNadvidI bAdareiMdiyapajjattaesu aura susvara Adi prakRtiyoMkA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase kama sAgaropamake do baTe sAta bhAgamAtra jaghanya sthitivandha nahIM ghaTita hotA hai, kyoMki, ina strIvedAdi prakRtiyoMkI vIsa kor3Akor3I sAgaropamapramANa utkRSTa sthitikA abhAva hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, yadyapi ina strIveda AdikI apanI utkRSTa sthiti vIsa kor3AkoDI sAgaropamapramANa nahIM hai, to bhI mUla prakRtikI utkRSTa sthitike anusAra hAsako prApta hotI huI ina prakRtiyoMkA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase kama sAgaropamake do beTe sAta bhAgamAtra jaghanyasthitike baMdhanemeM koI virodha nahIM hai / tathA, strIveda, hAsya aura rati, ye prakRtiyAM kaSAyoMke bandhakA anusaraNa karanevAlI nahIM haiM, kyoMki, nokapAyake kaSAya-bandhake anusaraNakA virodha hai| . vizeSArtha-yahAM zaMkAkArakA abhiprAya yaha hai ki isa sUtrameM jina prakRtiyoMkI eka hI pramANavAlI jaghanya sthiti batalAI gaI hai unamese napuMsakaveda, arati,zoka,bhaya, jugupsA, tiryaMcagati, ekendriyajAti, paMcendriyajAti, audArika, tejasa aura kArmaNazarIra, huMDakasaMsthAna, audArikazarIrAMgopAMga, sRpATikAsaMhanana, varNa, gandha, rasa, sparza, tiryaggatyAnupUrvI, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucAsa, AtApa, udyota, aprazastavihAyogati, trasa, sthAvara, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, asthira, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayaza-kIrti, nirmANa aura nIcagotra, ina prakRtiyoMkA to utkRSTa sthitibandha 20 kor3Akor3I sAgara vatalAyA gayA hai, isalie inakA ekendriyasambandhI utkRSTa sthitivandha 2041 = 2 kor3Akor3I sAgaropama aura jaghanya sthitibandha usameMse vIcArasthAnoMkA pramANa palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga kama karanese prApta ho jaaygaa| kintu sUtrokta anya prakRtiyoMkA utkRSTa sthitibandha to 20 kor3Akor3I sAgaropamase hIna hai| jaise-dvitIya, trIndriya va caturindriyajAti, vAmanasaMsthAna, kIlitasaMhanana, sUkSma,aparyApta aura sAdhAraNakA 18 kor3Akor3I sAgara, kubjakasaMsthAna, aura ardhanArAcasaMhananakA 16 kor3Akor3I sAgara, strIveda, manuSyagati aura manuSyagatyAnupUrvIkA 15 kor3Akor3I sAgara, svAtisaMsthAna aura nArAcasaMhananakA 14, nyagrodhaparimaMDalasaMsthAna aura vajranArAcasaMhananakA 12, tathA hAsya, rati, samacaturastrasaMsthAna, vajravRSabhanArAcasaMhanana, prazastavihAyogati, sthira, zubha, subhaga, susvara aura AdeyakA 10 koDAkor3I sAgaropamapramANa utkRSTa sthitivandha pAye jAnese niyamAnusAra unakA jaghanya sthiti bandha bhI Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 ) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-6, 25. savvavisuddhesu ghettavyA, aNNattha sabajahaNNadvidivaMdhassa aNuvalaMbhAdo / kiM kAraNaM ? jAdivisohIo Avekkhiya hidibaMdhassa jahaNNattasaMbhavAdo / aMtomuhuttamAbAdhA // 25 // AvAdhUNiyA kammaTTidI kammaNiseo // 26 // sugamANi do vi suttANi / sUtrokta ekarUpa na hokara kramazaH palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna , 16, 17, 74, 12 aura : koDAkor3I sAgaropama honA cAhiye ? isa zaMkAkA dhavalAkArane yaha samAdhAna kiyA hai ki ukta prakRtiyoMkI utkRSTa sthiti varAvara 20 kor3Akor3I sAgaropama na hone para bhI unakI mUlaprakRtikI apekSA sAmAnyarUpase utkRSTasthiti 20 kor3Akor3I sAgaropama mAnI gaI hai, aura usI mUlaprakRti sAmAnyakI apekSA napuMsakavedAdi aura strIvedAdikI jaghanyasthiti ekasI mAna lenemeM koI virodha nahIM aataa| yahAMpara punaH yaha dUsarI zaMkA uTha khar3I huI ki yadi mUlaprakRtike sAmAnyakI apekSA nAmakarmakI ukta uttara prakRtiyoMkI jaghanyasthiti ekasI grahaNa kI gaI so to ThIka hai, para strIveda, hAsya aura rati to cAritramohanIyake bhedarUpa nokaSAya haiM, aura isalie unheM kaSAyoMkA anusaraNa karanA caahiye| kaSAyoMkI utkRSTa sthiti 40 kor3Akor3I sAgaropama hai / ataeva ukta ina nokaSAyoMkI sUtrokta jaghanya sthiti siddha nahIM hotii| isakA dhavalAkArane yaha samAdhAna kiyA hai ki nokaSAya kaSAyoMkA anusaraNa nahIM karate / prakRtisamutkIrtana cUlikAmeM kahA jA cukA hai ki "sthitiyoMkI, anubhAgakI aura udayakI apekSA kaSAyoMse nokaSAyoMke alpatA pAI jAtI hai|" (dekho isI bhAgakA pR. 46.) / yaha sUtrokta jaghanyasthiti sarvavizuddha bAdara ekendriya paryAptaka jIvoMmeM grahaNa karanA cAhie, kyoMki, anyatra sarvajaghanya sthitivandha pAyA nahIM jAtA hai| zaMkA-bAdara ekendriya paryAptakoMke sivAya anyatra sarvajaghanya sthitibandha nahIM pAye jAnekA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-viziSTa jAtiyoMkI vizuddhiyoMko dekhakara hI sthitibandhake jaghanyatA saMbhava hai| isalie bAdara ekendriya paryAptakoMke sivAya usakA anyatra pAyA jAnA saMbhava nahIM hai| pUrva sUtrokta strIvedAdi prakRtiyoMkA jaghanya AvAdhAkAla antarmuhUrta hai // 25 // ukta prakRtiyoMke AvAdhAkAlase hIna jaghanya karmasthitipramANa unakA karmaniSeka hotA hai // 26 // ye donoM sUtra sugama haiN| Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-7, 31. ] cUliyAe jahaNNadvidIe caduAuANi [ 193 NirayAua - devAuassa jahaNNao TThidibaMdho dasavAsa saha sANi // 27 // sugamamedaM / aMto muhuttamAbAdhA // 28 // putra koDitibhAge vi bhujamANAue saMte deva Neraiya dasa vAsasa hassaAuDidibaMdha - saMbhavAdo putrako DitibhAgo AvAdhA ti kiSNa paruvido 1 Na, evaM saMte jahaNNahidIe abhAvapyasaMgAdo | AbAdhA // 29 // kammaTTI kammaNiseo // 30 // dANi do vittANi sugamANi / tirikkhAua maNusAuassa jahaNNao TThidibaMdho khuddAbhavagaNaM // 31 // nArakA aura devAyukA jaghanya sthitibandha daza hajAra varSa hai || 27 // yaha sUtra sugama hai / nArakA aura devAyukA jaghanya AbAdhAkAla antarmuhUrta hai // 28 // zaMkA - bhujyamAna AyumeM pUrvakoTIkA tribhAga avaziSTa rahane para bhI deva aura nArakasambandhI daza hajAra varSakI jaghanya AyusthitikA bandha saMbhava hai, phira ' pUrvakoTikA tribhAga AbAdhA hai ' aisA sUtrameM kyoM nahIM prarUpaNa kiyA ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, aisA mAnanepara jaghanya sthitike abhAvakA prasaMga AtA hai / arthAt pUrvakoTikA tribhAgamAtra AbAdhAkAla jaghanya Ayusthiti bandhake sAtha saMbhava to hai, para jaghanya karmasthitikA pramANa lAne ke liye to jaghanya AbAdhAkAla hI grahaNa karanA cAhie, utkRSTa nahIM / AdhAkAlameM nArakAyu aura devAyukI karmasthiti bAdhA rahita hai // 29 // nArakAyu aura devayukI karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 30 // ye donoM hI sUtra sugama haiM / tiryagAyu aura manuSyAyukA jaghanya sthitibandha kSudra bhavagrahaNapramANa hai // 31 // 1 xxx vAsadasasa hastANi / suraNiraya AugANaM jahaNao hodi TThidibaMdho // go. ka. 142. 3 bhiNNamuhutto NaratiriyAUNaM // go . ka. 142. 2 pratiSu ' siMte' iti pAThaH / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM sugamamedaM / aMtomuhuttamAbAdhA // 32 // kudo ? asaMkhepaddhAdo uvarimaAbAdhANaM jahaNNaTThiIe saha virodhAdo / AbAdhA // 33 // kammadvidI kammaNisego // 34 // dANi do vANi sugamANi / Nirayagadi devagadi ve ubviyasarIra- ve uvviyasarIra aMgovaMga- Nirayagadi devaga dipAoggANupuvvINAmANaM jahaNNago dvidibaMdho sAgarovamasahassassa ve sattabhAgA palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa UNayA ||35| [ 1, 9-7, 32. kudo ? savcavisudveNa asaNipaMcidieNa bajjhamANattAdo / edassa parUvaNaGkaM etthu jujjataM kiMci atthaparUvaNaM kassAmo / taM jahA - eiMdiesu micchattassukkassadibaMdha gaM sAgarovamaM / kasAyANaM sAgarovamassa cattAri sattabhAgA / NANadaMsaNAvaraNaMtarAiya-vedaNIyANaM tiSNi sattabhAgA / NAma- goda- gokasAyANaM ve sattabhAgA / 1 / 3 / virodha hai / yaha sUtra sugama hai / tiryagAyu aura manuSyAyukA jaghanya AbAdhAkAla antarmuhUrta hai || 32 || kyoMki, asaMkSepAdvA kAlase UparakI AvAdhAoMkA jaghanya sthiti ke sAtha AbAdhAkAla meM tiryagAyu aura manuSyAyukI karmasthiti bAdhA - rahita hai // 33 // tiryagAyu aura manuSyAyukI karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 34 // ye donoM hI sUtra sugama haiM / narakagati, devagati, vaikriyikazarIra, vaikriyikazarIra- aMgopAMga, narakagatiprAyogyAnupUrvI aura devagatiprAyogyAnupUrvI nAmakarmoMkA jaghanya sthitibandha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase hIna sAgaropamasahasrake do baTe sAta bhAga hai / / 35 / kyoMki, yaha jaghanya sthiti sarvavizuddha asaMjJI paMcendriya jIvake dvArA bAMdhI jAtI hai| isI jaghanya sthitibandhake prarUpaNa karaneke lie yahAMpara upayogI kucha artha kI prarUpaNA karate haiM / vaha isa prakAra hai- ekendriya jIvoMmeM mithyAtvakarmakA utkRSTa sthitibandha eka sAgaropama (1) hai / kaSAyoMkA utkRSTa sthitibandha eka sAgaropamake cAra baTe sAta bhAga () hai | jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, antarAya aura vedanIya, ina karmoMkA utkRSTa sthitibandha eka sAgaropamake tIna bar3he sAta bhAga ( 3 ) hai / nAmakarma, gotrakarma aura nokaSAyakA Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-7, 35. ] cUliyAe jahaNNaTThidIe NirayagadiAdINi [195 / / evaM veiMdiyAdINamasaNNipaMciMdiyapajjavasANANamukkassaTThidivaMdhA vttvyaa| 25 / 10 / 75 / 5 / ede bIiMdiyANaM / 50 / 27 / 15 / 17 / ede tIiMdiyANaM / 100 / 0deg / / 27deg / ede caduriMdiyANaM / 1000 / 40 " / 300 / 200deg / ede asaNNipaMciMdiyANamukkassavidibaMdhA' / utkRSTa sthitibandha eka sAgaropamake do baTe sAta bhAga (3) hai / isI prakAra dvIndriya jIvoMse Adi lekara asaMhI paMcendriya takake jIvoMkA utkRSTa sthitibandha kahanA caahie| dvIndriya jIvoMmeM mithyAtvakarmakA utkRSTa sthitibandha paccIsa (25) sAgaropama hai| kaSAyoMkA utkRSTa sthitivandha sau vaTe sAta (100) sAgaropama hai / jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, antarAya aura vedanIya, ina karmoMkA utkRSTa sthitibandha pacahattara baTe sAta (75) sAgaropama hai / nAmakarma, gotrakarma aura nokaSAyoMkA utkRSTa sthitivandha pacAsa baTe sAta (') sAgaropama hai| ye dvIndriya jIvoMke utkRSTa sthitibandha haiN| trIndriya jIvoM meM mithyAtvakarmakA utkRSTa sthitivandha pacAsa (50) sAgaropama hai| kaSAyoMkA utkRSTa sthitibandha do sau baTe sAta (27deg) sAgaropama hai / zAnAvaraNa, darzanAvaraNa, antarAya aura vedanIya, ina karmoMkA Der3ha sau baTe sAta (150) sAgaropama hai| nAmakarma, gotrakarma aura nokaSAyoMkA utkRSTa sthitivandha sau vaTe sAta (7deg) sAgaropama hai| ye trIndriya jIvoMke utkRSTa sthitibandha haiN| caturindriya jIvoMmeM mithyAtvakarmakA utkRSTa sthitibandha sau (100) sAgaropama hai| kaSAyoMkA utkRSTa sthitibandha cAra sau baTe sAta (degdegdeg) sAgaropama hai| jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, antarAya aura vedanIya, ina koMkA utkRSTa sthitibandha tIna sau baTe sAta (37) sAgaropama hai| nAmakarma, gotrakarma aura nokaSAyoMkA utkRSTa sthitibandha do sau baTe sAta (27) sAgaropama hai| ye caturindriya jIvoMke utkRSTa sthitibandha haiN| asaMjJI paMcendriya jIvoMmeM mithyAtvakarmakA utkRSTa sthitibandha eka hajAra (1000) sAgaropama hai / kapAyoMkA utkRSTa sthitibandha cAra hajAra baTe sAta (5 0.01) sAgaropama hai| jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, antarAya aura vedanIya, ina karmoMkA utkRSTa sthitivandha tIna hajAra baTe sAta (2070) sAgaropama hai| nAmakarma, gotrakarma aura nokaSAyoMkA utkRSTa sthitibandha do hajAra baTe sAta (2degdegdeg) sAgaropama hai| ye asaMhI paMcendriya jIvoMke utkRSTa sthitivandha haiN| 1 evaM paNakadi paNNaM sayaM sahassa ca micchavarabaMdho / igivigalANaM avaraM pallAsaMkhUNasaMkhUNa // jadi satcarissa ettiyame kiM hodi tIsiyAdINaM / idi saMpAte sesANaM igitrigalesu ubhaya tthidii| go. ka.144-145. Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-7, 35. isa uparyukta kathanakA koSTaka isa prakAra haisthitibandha karmoMke nAma ekendriya dvIndriya trIndriya caturindriya asaMhI paMcendriya utkRSTa mithyAtva 1 sAgaro-25 sAga. 50 sAga. 100 sAga. 1000 sAgaropama pama solaha kaSAya 4, 200 4.00 jJAnAvaraNa darzanAvaraNa vedanIya antarAya nAmakarma gotrakarma 0 100 200 2000 nokaSAya apanI utkRSTa sthitimese palyakA asaMkhyAtavAM bhAga kama karanepara jo pramANa zeSa rahe, utanI jaghanya sthitiko ekendriya jIva bAMdhate haiM / dvIndriyase lekara asaMjJI paMcendriya takake jIva apanI apanI utkRSTa sthitimese palyakA saMkhyAtavAM bhAga kama karanepara jo pramANa zeSa rahe, utanI jaghanya sthitiko bAMdhate haiM / saMjJI paMcendriya jIvoMkA utkRSTa aura jaghanya sthitibandha sUtroMmeM pRthak pRthak dikhAyA gayA hai / usakA koSTaka isa prakAra hai saMjJI | mithyAtvakarma paMcendriya | darzanamohanIya cAritramohanIya jJAnAvaraNa darzanAvaraNa vedanIya antarAya nAmaka | Ayukarma gotrakarma utkRSTa | 70 kor3Akor3I | 40 kor3A. sAgaro. sAgaro. 30 kor3A. sAgaro. 20 kor3A. 33 sAgaropama sAgaro. jaghanya antarmuhUrta 12 anta. vedanIyakI antarmuhUrta 8 antarmuhUrta antarmuhUrta 1 , zeSa karmoMkI Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-7, 38.] cUliyAe jahaNNavidoe AhArasarIrAdINi [197 ___ eiMdiesu vIcArahANANi palidovamarasa asaMkhejjadibhAgo, AvAdhATThANANi AvaliyAe asNkhejjdibhaago| bIiMdiyAdisu vIcArahANANi palidovamarasa saMkhejjadibhAgo, AbAdhAThANANi AvaliyAe sNkhejjdibhaago| veubbiyachakkaM ca NAmakamma, teNa sAgarovamasahassavesattabhAgA palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa UNA tassa jahaNNadvidibaMdho hodi| aMtomuhuttamAbAdhA // 36 // AvAdhUNiyA kammaTThidI kammaNisego // 37 // edANi do vi suttANi sugamANi / AhArasarIra-AhArasarIraaMgovaMga-titthayaraNAmANaM jahaNNago dvidibaMdho aMtokoDAkoDIo // 38 // kudo ? apubdhakaraNacarimasamayAdo sattamabhAgamodiNNassa apuvakaraNakhavagassa bNdhaado| ekendriya jIvoMmeM vIcArasthAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM, aura AbAdhAsthAna AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga hai / dvIndriyAdi jIvoMmeM vIcArasthAna palyopamake saMkhyAtaveM bhAga haiM, aura AvAdhAsthAna AvalIke saMkhyAtaveM bhAga haiM / vaikriyikaSaTU, arthAt narakagati Adi sUtrokta chahoM prakRtiyAM nAmakarmakI haiM, isalie palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase hIna sAgaropamasahasrake do baTe sAta bhAga (27degdeg) usa vaikriyikapada kA jaghanya sthitibandha hotA hai| ___ pUrva sUtrokta narakagati Adi chahoM prakRtiyoMkA jaghanya AvAdhAkAla antamuhUrta hai // 36 // - ukta prakRtiyoMke AvAdhAkAlase hIna karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 37 // ye donoM hI sUtra sugama haiN| AhArakazarIra, AhArakazarIra aMgopAMga aura tIrthakara nAmakarmoMkA jaghanya sthitibandha antaHkoDAkor3I sAgaropama hai // 38 // kyoMki, apUrvakaraNake carama samayase lekara saptama bhAga taka utare hue apUrvakaraNa kSapakake ina tInoM prakRtiyoMkA bandha hotA hai| 1 titthAhAra NaMtokoDAkoDI jhnnnntthidibNdho| khavage sagasagabaMdhacchedaNakAle have NiyamA.go.ka. 141. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM aMtomuhuttamAbAdhA // 39 // AbAghUrNiyA kammadI kammaNiseo // 40 // dANi do vittANi sugamANi / jasagitti- uccAgodANaM jahaNNago dvidibaMdho aTTa muhuttANi 11 83 11 kudo ? carimasamayasakasAyabaMdhAdo / aMtomuhuttamAbAdhA // 42 // AbAdhUrNiyA kammaTTI kammaNi // 43 // dANi do vi sugamANi / ettha jahaSNukkassapadesabaMdho aNubhAgabaMdho ca kiSNa paruvido 1 Na, payaDiAhArakazarIra, AhAraka aMgopAMga aura tIrthakara nAmakarmakA jaghanya AbAdhAkAla antarmuhUrta hai / / 39 // ukta karmoM ke AbAdhAkAla se hIna karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 40 // yaha donoM hI sUtra sugama haiM / yazaHkIrti aura uccagotra, ina donoM karmoMkA jaghanya sthitibandha ATha muhUrta hai // 41 // [ 1, 9-7, 39. kyoMki, carama samayavatIM sakaSAyI jIvake ina donoM karmoMkA bandha hotA hai / yazaHkIrti aura uccagotra, ina donoM karmoMkA jaghanya AbAdhAkAla antarmuhUrta hai // 42 // ukta karmoM ke AbAdhAkAlase hIna karmasthitipramANa unakA karma-niSeka hotA hai // 43 // ye donoM hI sUtra sugama haiM / zaMkA- yahAMpara, arthAt jaghanya aura utkRSTa sthitibandha kahate samaya yA unake pazcAt, jaghanya aura utkRSTa pradezabandha tathA anubhAgabandha kyoM nahIM prarUpaNa kiyA ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, anubhAgabandha aura pradezavandhake avinAbhAvI prakRti 1 nAmagotrayoraSTau // ta. sU. 8, 19. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-7, 43.] cUliyAe jahaNNadvidIe aNubhAga-padesabaMdhavihANaM vidibaMdhesu aNubhAga-padesAviNAbhAvesu parUvidesu tppruuvnnaasiddhiido| taM jahA- saNNipaMciMdiyadhuvaTThidiM aMtokoDAkoDiM saga-sagakammapaDibhAiyamappappaNo ukkassaTThidimhi sohide dvidibaMdhaTThANaviseso hodi / tattha egarUvaM pakkhitte hidibaMdhaTThANANi havaMti / ekekkassa TThidibaMdhaTThANassa asaMkhejjA logA TThidibaMdhajjhavasANaTThANANi jahAkameNa visesAhiyANi / viseso puNa asaMkhejjA logaa| tesiM paDibhAgo palidovamassa asNkhejjdibhaago| kudo edesimatthittaM Navvade ? jahaSNukkassahidIhiMto siddhddhidibNdhtttthaannnnnnhaannuvvttiido| Na ca kAraNamaMtareNa kajjassuppattI kahiM pi hodi, aNavaTThANAdo / tANi ca dvidibaMdhajjhavasANaTThANANi jahaNNaTThANAdo jAvappappaNo ukkassaTTANaM tAva aNaMtabhAgavaDDI asaMkhejjabhAgavaDDI saMkhejjabhAgavaDDI saMkhejjaguNavaDDI asaMkhejjaguNabaDDI aNaMtaguNavaDDI tti chavidhAe baDDIe dvidANi / aNatabhAgavaDikaMDayaM gaMtUNa egA asaMkhejjabhAgavaDDI hodi / asaMkhejjabhAgavaDDikaMDayaM gaMtUNa egA saMkhejjabhAgavaDDI hodi| bandha aura sthitibandhake prarUpaNa kiye jAnepara unakI prarUpaNA svataH siddha hai| vaha isa prakAra hai- apane apane karmake pratibhAgIrUpa antaHkor3AkoDIpramANa saMjJI paMcendriya jIvoMkI dhuvasthitiko apanI apanI utkRSTa sthitimese ghaTAnepara sthitivandhakA sthAnavizeSa hotA hai / usameM eka rUpa aura milAnepara sthitibandhake sthAna ho jAte haiM / eka eka sthitibandhasthAnake asaMkhyAta lokapramANa sthitibandhAdhyavasAyasthAna hote hai, jo ki yathAkramase vizeSa vizeSa adhika haiN| isa vizeSakA pramANa asaMkhyAta loka hai| unakA pratibhAga palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga hai| zaMkA-ina sthitivandhAdhyavasAyasthAnoMkA astitva kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-jaghanya aura utkRSTa sthitiyoMse prApta yA siddha honevAle sthitibandhasthAnoMkI anyathAnupapattise sthitibandhAdhyavasAyasthAnoMkA astitva jAnA jAtA hai / kAraNake vinA kAryakI utpatti kahIM para bhI hotI nahIM hai, kyoMki, yadi aisA na mAnA jAya to anavasthAdoSa prApta hogaa| ve sthitibandhAdhyavyavasAyasthAna jaghanya sthAnase lekara apane apane utkRSTa sthAna taka anantabhAgavRddhi; asaMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtabhAgavRddhi, saMkhyAtaguNavRddhi, asaMkhyAtaguNavRddhi aura anantaguNavRddhi, isa chaha prakArakI vRddhise avasthita haiN| anantabhAgavRddhikAMDaka jAkara, arthAt sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra vAra anantabhAgavRddhi ho jAnepara, eka vAra asaMkhyAtabhAgavRddhi hotI haiN| asaMkhyAtabhAgavRddhi kAMDaka jAkara eka vAra saMkhyAtabhAgavRddhi hotI hai / saMkhyAtabhAgavRddhikAMDaka jAkara ..................... 1 avarahidibaMdhajhavasANaTTANA asNkhlogmidaa| ahiyakamA ukkassadvidipariNAmo ti NiyameNa // go. ka. 947. 2 kAMDakaM aMgulAsaMkhyAtabhAgamAtravAraH / go. jI., ma. pra. TI. 329. kAMDakaM ca samayaparibhASayAGgulamAtrakSetrAsaMkhyeyabhAgagatAkAzapradezarAzisaMkhyApramANamabhidhIyate / karmapra. pR. 90. Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-7, 43. saMkhejjabhAgavaDDikaMDayaM gaMtUNa egA saMkhejjaguNavaDDI hodi / saMkhejjaguNavaDDikaMDayaM gaMtUNa egA asaMkhejjaguNavaDDI hodi / asaMkhejjaguNavaDDikaMDayaM gaMtUNa egA anaMtaguNavaDDI hodi / edamegaM chaTThANaM / erisANi asaMkhejjalogamettachaTThANANi hoti' / savvaTThidibaMdhaTThANANaM ekekkaTThadibaMdhajjhavasANahANassa heTThA chavaDDikameNa asaMkhejjalogamettANi aNubhAgabaMdha jjhavasANaTThANANi hoti / tANi ca jahaNNakasAudayaaNubhAgabaMdhajjhavasANa pahuDa uvariM jAva jahaNaTThidi ukkassakasA udayaTThANaaNubhAgabaMdhajjhavasANaTThANANi ti visesAhiyANi / viseso puNa asaMkhejjA logA / tassa paDibhAgo vi asaMkhejjA logA / edesimatthittaM kudo Navvade ? kasAyaudayadvANAdo aNubhAgeNa viNA alappasarUvAdo / tado siddhA payaDi-TThidibaMdhAdo aNubhAgabaMdhassa siddhI / kathaM padesa baMdhassa tado siddhI 1 uccade- ThidibaMdhe NiseyavirayaNA paruvidA | eka vAra saMkhyAtaguNavRddhi hotI hai| saMkhyAtaguNavRddhikAMDaka jAkara eka vAra asaMkhyAtaguNavRddhi hotI hai / asaMkhyAtaguNavRddhikAMDaka jAkara eka vAra anantaguNavRddhi hotI hai / ( yahAM sarvatra kAMDakase abhiprAya sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra vAroMse hai / ) yaha eka SaDvRddhirUpa sthAna hai / isa prakArake asaMkhyAta lokamAtra SaDvRddhirUpa sthAna una sthitibandhAdhyavasAyasthAnoMke hote haiM / sarva sthitibaMdhoM sambandhI eka eka sthitibandhAdhyavasAyasthAnake nIce uparyukta SaDvRddhike kramase asaMkhyAta lokamAtra anubhAgabaMdhAdhyavasAyasthAna hote haiM / ve anubhAgabaMdhAdhyavasAyasthAna jaghanya kaSAyodaya sambandhI anubhAgabandhAdhyavasAyasthAna se lekara Upara jaghanyasthitike utkRSTa kaSAyodayasthAnasambandhI anubhAgavandhAdhyavasAyasthAna taka vizeSa vizeSa adhika haiN| yahAMpara vizeSakA pramANa asaMkhyAta loka hai / tathA usakA pratibhAga bhI asaMkhyAta loka hai| zaMkA - ina anubhAgabandhAdhyavasAyasthAnoMkA astitva kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna - anubhAgake vinA jinakA AtmasvarUpa prApta nahIM ho sakatA hai, aise kaSAyoMke udayasthAnoMse anubhAgavandhAdhyavasAyasthAnoMkA astitva jAnA jAtA hai / isalie yaha bAta siddha huI ki prakRtibandha aura sthitibandhase anubhAgabandhakI siddhi hotI hai | zaMkA - prakRtivandha aura sthitibandhase pradezabandhakI siddhi kaise hotI hai ? samAdhAna - kahate haiM-- sthitibandhameM niSekoMkI racanA prarUpaNa kI gaI hai / 1 logANamasaMkhapamA jahaNauDDimma tamhi chaTThAgA / hidibaMdhajhava sATTANANaM hoMti satahaM || go. ka. 952. 2 aNubhAgANa baMdhajhavasANamasaMkhalA gaguNidamado // go. kra. 260. 3 thovANi kasAudaye ajjhavasANANi savvaDaharammi / biiyAi visesahiyANi jAva ukkosagaM ThANaM // 53 // karmapra. pU. 118. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-7, 43. ] cUliyAe jahaNNaTTidIe aNubhAga- pade sabaMdha vihANaM [ 201 Na sA padesehi viNA saMbhavadi, virohAdo / tado tatto ceva padesaMbaMdho vi siddho / padesaMbaMdhAdo jogaTTANANi' seDIe asaMkhejjadibhAgamettANi' jahaNNaTThANAdo avadipakkheveNa seDIe asaMkhejjadibhAgapaDibhAgieNa visesAhiyANi jAukkassa jogaTThANetti duguNa- duguNaguNahANiaddhANehi sahiyANi siddhANi havaMti / kudo ? jogeNa viNA padesabaMdhANuvavattado / adhavA aNubhAgabaMdhAdo padesabaMdho takkAraNajogaTTANANi ca siddhANi havaMti / kudo ? padesehi viNA aNubhAgANuvavattado / te ca kammapadesA jahaNNavaggaNAe bahuA, tatto uvari vaggaNaM paDi visesahINA aNatabhAgeNa / bhAgahArassa addhaM gaMtUNa duguNahINA / evaM davvaM jAva carimavaggaNetti / evaM cattAri ya baMdhA parUvidA hoMti / saMtodaya- udIraNAo kiSNa parUvidAo ? Na, baMdhaparUvaNAdo tAsiM pi parUvaNAsiddhIdo / taM jahA - baMdho ceva baMdhavidiyasamaya pahuDi saMtakammaM uccadi jAva pillevaNa vaha niSeka racanA pradezoMke vinA saMbhava nahIM hai, kyoMki, pradezoMke vinA niSeka-racanA mAnanemeM virodha AtA hai / isalie niSeka-racanAse hI pradezabandha bhI siddha hotA hai / pradezabandha se yogasthAna siddha hote haiM / ve yogasthAna jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra haiM, aura jaghanya yogasthAna se lekara jagazreNaki asaMkhyAtaveM bhAga pratibhAgarUpa avasthita prakSepake dvArA vizeSa adhika hote hue utkRSTa yogasthAna taka dugune dugune guNahAni AyAmase sahita siddha hote haiM, kyoMki, yogake vinA pradezabandha nahIM ho sakatA hai / athavA, anubhAgabandhase pradezabandha aura usake kAraNabhUta yogasthAna siddha hote haiM, kyoMki, pradezoMke vinA anubhAgabandha nahIM ho sakatA hai / ve karma- pradeza jaghanya vargaNA meM bahuta hote haiM, usase Upara pratyeka vargaNAke prati vizeSa hIna, arthAt anantaveM bhAgase hIna hote jAte haiM / aura bhAgahArake Adhe pramANa dUra jAkara dugune hIna, arthAt Adhe raha jAte haiM / isa prakAra yaha krama antima vargaNA taka le jAnA cAhie / isa prakAra prakRtibandha aura sthitibandhake dvArA yahAM cAroM hI bandha prarUpita ho jAte haiM / kiyA ? zaMkA - yahAMpara, sattva, udaya aura udIraNA, ina tInoMkA prarUpaNa kyoM nahIM samAdhAna - nahIM, kyoMki, bandhakI prarUpaNAse unakI, arthAt sattva, udaya aura udIraNAkI, bhI prarUpaNA siddha ho jAtI hai / vaha isa prakAra hai- * bandha hI baMdhaneke dUsare samayase lekara nirlepana arthAt kSapaNa honeke antima samaya taka satkarma yA sattva 1 jogA payaDi-padesA / go . ka. 257. 2 seDhiasaMkhejjadimA jogaTThANANi hoMti savvANi / go . ka. 258. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202] chakkhaMDAgame jIvaTThANa [1,9-7, 43. carimasamao tti / so ceva baMdho baMdhAvaliyAdikkato okaDDedUNa udae saMchubbhamANo' udIraNA hodi / so ceva dusamayAdhiyaMbaMdhAvaliyAe TThidikkhaeNa udae padamANo udayasaNNido hodi tti| __ ekkekkisse payaDIe payaDibaMdho aNubhAgabaMdho dvidibaMdho padesabaMdho cedi cauvviho bNdho| tattha ekkekko caubiho ukkasso aNukkasso jahaNNo ajahaNNo tti / edehi solasehi savyabaMdhapayaDIo guNide asIdIe UNavesahassabaMdhaviyappA hoti (1920) / evamudaodIraNa-sattANaM pi bhedA parUvedavvA / tesiM pamANamedaM 2368 / 2368 / 2368 / tesiM savvasamAso 9024 / savvedamhi parUvide - sattamI cUliyA samattA hodi / kahalAtA hai| vahI bandha baMdhAvalIke, arthAt baMdhanekI AvalIke, vyatIta honepara apakarSaNa kara jaba udayameM saMkSubhyamAna kiyA jAtA hai, taba vaha udIraNA kahalAtA hai| vahI bandha do samaya adhika baMdhAvalIke vyatIta ho jAnepara sthitike, arthAt niSekasthitike, kSayase udayameM patamAna, arthAt giratA huA, 'udaya' isa saMjJAvAlA hotA hai| isa prakAra bandhakI prarUpaNAse sattva, udaya aura udIraNAkI bhI prarUpaNA siddha ho jAtI hai| ___ eka eka prakRtikA prakRtibandha, anubhAgavandha, sthitibandha aura pradezabandha, isa prakAra cAra tarahakA bandha hotA hai| unameM vaha eka eka bandha bhI utkRSTa, anutkRSTa, jaghanya aura ajaghanyake bheda se cAra prakArakA hotA hai / ina solaha bhedoMke dvArA sarva bandhaprakRtiyoMko guNita karanepara (1204 16 = 1920) assI kama do hajAra bandhake bheda ho jAte haiN| isI prakAra udaya, udIraNA aura sattAke bhI bheda prarUpaNa karanA cAhie / unakA pramANa yaha hai udayake vikalpa (1484 16 = ) 2368. udIraNAke ,, (148 x 16 = ) 236.. sattAke , (148416%)2368. ina sabakA jor3a (1920 + 2368 + 2368 + 2368 =)9024 hotA hai| isa sabake prarUpaNa karaneparasAtavIM cUlikA samApta hotI hai / zata paatthH| 1 pratiSu 'saMttubbhamANo' iti paatthH| 2 pratiSu 'dusamayAviya- ' iti pAThaH / 3 payaDiDidiaNubhAgappadasabaMdho ti caduviho bNdho| ukkassamaNukkassaM jahaNNamajahaNNagaM ti pudhaM / go. ka. 89. Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __ ahamI cUliyA evadikAladvidiehi kammehi sammattaM Na lahadi // 1 // edaM desAmAsiyasuttaM, teNa edesu kammesu jahaNNaDhidivaMdhe ukkassaTThidibaMdhe jahaNNukkassaTidisaMtakammesu jahaNNukkassaaNubhAgasaMtakammesu jahaNNukkassapadesasaMtakammesu ca saMtesu sammattaM Na paDivajjadi tti ghettavyaM / labhadi tti vibhAsA // 2 // je payaDi-dvidi-aNubhAga-padese baMdhato tehi payaDi-dvidi-aNubhAga-padesehi saMtasasveNa hotehi udIrijjamANehi sammattaM paDivajjadi tesiM parUSaNA kIradi tti paijjAsuttameyaM / edesiM ceva savvakammANaM jAve aMtokoDAkoDidvidiM baMdhadi tAve paDhamasammattaM labhadi // 3 // ___itane kAlapramANa sthitivAle karmoMke dvArA jIva samyaktvako nahIM prApta karatA hai // 1 // yaha dezAmarzaka sUtra hai, isalie ina (pUrva do cUlikAoMmeM ukta) karmoke jaghanya sthitibandha honepara, utkRSTa sthitibandha honepara, jaghanya aura utkRSTa sthitisatkarma arthAt sthiAtasattva honepara, jaghanya aura utkRSTa anubhAgasattva honepara, tathA jaghanya aura utkRSTa pradezasattva honepara jIva samyaktvako nahIM prApta karatA hai, yaha artha grahaNa karanA caahie| prathama cUlikAkA prathama sUtra-paThita 'labhadi' yaha jo pada hai, usakI vyAkhyA kI jAtI hai // 2 // jina prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezoMko bAMdhatA huA, una prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezoMke sattvasvarUpa hote hue, aura udIraNA kiye jAte hue yaha jIva samyaktvako prApta karatA hai, unakI prarUpaNA kI jAtI hai, isa prakAra yaha pratijJA lUtra hai| ina hI sarva karmokI jaba antaHkor3Akor3I sthitiko bAMdhatA hai, taba yaha jIva prathamopazamasamyaktvako prApta karatA hai // 3 // 1 pratiSu -- eSadikAle hidIehi ' iti pAThaH / 2 utkRSTa sthitikeSu karmasu jaghanyasthitikeSu ca prathamasamyaktvalAbho na bhavati / sa. si. 2,3. ahavarahidibaMdhe jeTTavarahiditiyANa sase yaNa ya paDivajjadi padamuvasamasamma micchajIvo hu // labdhi. 8. 3 pratiSu 'behi ' iti pAThaH / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204] chakkhaDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-8, 3. ___ paDhamasammattalaMbhajoggo jIvo jeNa uvayAreNa paDhamasammattaM lambhadi tti pruuvido| atthado puNa ettha Na labhadi, tikaraNacarimasamae smmttuppttiido| edeNa khaovasamaladdhI visohiladdhI desaNaladdhI pAoggaladdhi tti cattAri laddhIo pruuvidaao| puvvasaMcidakammamalapaDalassa aNubhAgaphaddayANi jadA visohIe paDisamayamaNaMtaguNahINANi hodUNudIrijjati tadA khaovasamaladdhI hodi| paDisamayamaNaMtaguNahINakameNa udIridaaNubhAgaphaddayajaNidajIvapariNAmo sAdAdisuhakammabaMdhaNimitto asAdAdiasuhakammabaMdhaviruddho visohI NAma / tisse uvalaMbho visohiladdhI NAma / chaddavya-Navapadatthovadeso desaNA NAma | tIe desaNAe pariNadaAiriyAdINamuvalaMbho, desidatthassa gahaNa-dhAraNavicAraNasattIe samAgamo a desaNaladdhI nnaam| sabakammANamukkassadvidimukkassANubhAgaM ca ghAdiya aMtokoDAkoDIhidimhi veDhANANubhAge ca avaTThANaM pAoggaladdhI nnaam| prathamopazamasamyaktvake prApta karane yogya jIva prathamopazamasamyaktvako prApta karatA hai, yaha bAta upacArase prarUpaNa kI gaI hai| parantu yathArthase yahAMpara, arthAt ukta prakArakI karmasthiti honepara, nahIM prApta karatA hai, kyoMki, trikaraNa, arthAt adhaHkaraNa bhapUrvakaraNa aura anivRttikaraNake antima samayameM samyaktvakI utpatti hotI hai| isa sUtrake dvArA kSayopazamalabdhi, vizuddhilabdhi, dezanAlabdhi aura prAyogyalabdhi, ye cAroM labdhiyAM prarUpaNa kI gaI hai / pUrva saMcita kauke malarUpa paTalake anubhAgaspardhaka jisa samaya vizuddhike dvArA pratisamaya anantaguNahIna hote hue udIraNAko prApta kiye jAte haiM, usa samaya kSayopazamalabdhi hotI hai / pratisamaya anantaguNita hIna kramase udIrita anubhAgaspardhakoMse utpanna huA, sAtA Adi zubha kauke bandhakA nimittabhUta aura asAtA Adi azubha karmoM ke baMdhakA virodhI jo jIvakA pariNAma hai, use vizuddhi kahate haiN| usakI prAptikA nAma vizuddhilabdhi hai / chaha dravyoM aura nau padArthoke upadezakA nAma dezanA hai / usa dezanAse pariNata AcArya AdikI upalabdhiko aura upadiSTa arthake grahaNa, dhAraNa tathA vicAraNakI zaktike samAgamako dezanAlabdhi kahate haiN| sarva karmoMkI utkRSTa sthiti aura utkRSTa anubhAgako ghAta karake antaHkor3Akor3I sthitimeM, aura dviHsthAnIya anubhAgameM avasthAna karaneko prAyogyalabdhi kahate haiN| 1 kammamalapaDalasattI paDisamayamaNaMtaguNavihINakamA / hodUzudIradi jadA tadA khaovasamaladdhI du // labdhi. 4. 2 Adimaladvibhavo jo bhAvo jIvassa sAdapahudINaM / satthANaM payaDINaM baMdhaNajogo visuddhaladdhI so|| labdhi . 5. 3 chaddavvaNavapayatthovadesayarasUripahudilAhI jo / desidapadatthadhAraNalAho vA tadiyaladdhI du|| landhi. 6, 4 aMtokoDAkoDI viThThANe ThidirasANa jaM karaNaM / pAuggaladdhiNAmA bhavAbhavemu sAmaNNA // labdhi.7. Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 3.] cUliyAe sammattuppattIe laddhIo [205 kudo ? edesu saMtesu krnnjoggbhaauvlNbhaado| sutte kAlaladdhI ceva parUvidA, tamhi edAsiM laddhINaM kadhaM saMbhavo ? Na, paDisamayamaNaMtaguNahINaaNubhAgudIraNAe aNaMtaguNakameNa vaDDamANavisohIe AiriyovadesovalaMbhassa ya tattheva sNbhvaado| edAo cattAri vi laddhIo bhaviyAbhaviyamicchAiTThINaM sAhAraNAo, dosu vi edANaM saMbhavAdo / uttaM ca khayauvasamiya-visohI desaNa-pAogga-karaNaladdhI ya / - cattAri vi sAmaNNA karaNaM puNa hoi sammatte' // 1 // kyoMki, ina avasthAoMke honepara karaNa, arthAt pAMcavIM karaNalabdhike yogya bhAva pAye jAte haiN| vizeSArtha-yahAMpara anubhAgako ghAta karake dvisthAnIya anubhAgameM avasthAna kahA hai usakA abhiprAya yaha hai ki ghAtiyA karmokI anubhAgazakti latA, dAru, asthi aura zailake samAna cAra prakArakI hotI hai / aghAtiyA karmoMmeM do vibhAga haiM, puNyaprakRtirUpa aura pApaprakRtirUpa / puNyarUpa aghAtiyA karmokI anubhAgazakti gur3a, khAMDa, zakkara aura amRtake samAna hotI hai, aura pAparUpa aghAtiyA karmokI anubhAgazakti nIma, kAMjIra, viSa aura hAlAhalake samAna hInAdhikatA lie hotI hai / (dekho go. ka. gAthA 180-184 ) prathamopazamasamyaktvake abhimukha jIva prAyogyalabdhike dvArA ghAtiyA kauke anubhAgako ghaTAkara latA aura dAru, ina do sthAnoMmeM, tathA aghAtiyA karmoMkI pAparUpa prakRtiyoMke anubhAgako nIma aura kAMjIra, ina do sthAnoM meM avasthita karatA hai / isIko dvisthAnIya anubhAgameM avasthAna kahate haiN| zaMkA-sUtrameM kevala eka kAlalabdhi hI prarUpaNa kI gaI hai, usameM ina zeSa labdhiyoMkA honA kaise saMbhava hai ? . samAdhAna-nahIM, kyoMki, pratisamaya anantaguNahIna anubhAgakI udIraNAkA, anantaguNitakrama dvArA vardhamAna vizuddhikA aura AcAryake upadezakI prAptikA usI eka kAlalabdhimeM honA saMbhava hai / arthAt ukta cAroM labdhiyoMkI prApti kAlalabdhike hI AdhIna hai, ataH ve cAroM labdhiyAM kAlalabdhimeM antarnihita ho jAtI haiN| ye prAraMbhakI cAroM hI labdhiyAM bhavya aura abhavya mithyAdRSTi jIvoMke sAdhAraNa haiM, kyoMki, donoM hI prakArake jIvoMmeM ina cAroM labdhiyoMkA honA saMbhava hai| kahA bhI hai kSayopazamalabdhi, vizuddhilabdhi, dezanAlabdhi, prAyogyalabdhi aura karaNalabdhi, ye pAMca labdhiyAM hotI hai| inameMse pahalI cAra to sAmAnya haiM, arthAt bhavya aura abhavya, donoM prakArake jIvoMke hotI haiN| kintu karaNalabdhi samyaktva honeke samaya hotI hai // 1 // 1labdhi. 3. paraM tatra caturthacaraNe karaNaM sammattacArite ' iti paatthH| Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 4. evamabhavvajIvajoggapariNAme dvidiaNubhAgANaM khaMDayaghAdaM bahuvAraM kariya gurUvadesabaleNa teNa viNA vA abhavyajIvajoggavisohIo voliya bhavyajIvajoggavisohIe adhApavattakaraNasaNNidAe bhavio jIvo pariNamai', tassa jIvassa lakkhaNajANAvaNaTThamuttarasuttaM bhaNadi so puNa paMciMdio saNNI micchAiTThI pajjattao savvavisuddhoM // 4 // jo so sammattaM paDivajjaMtao eiMdio bIiMdio tIiMdio cauridiyo vA Na hodi, tattha sammattaggahaNapariNAmAbhAvA / tado paMciMdio ceva / tattha vi asaNNI Na hodi, tesu maNeNa viNA visiTThaNANANuppattIdo / tado so saNNI ceva / sAsaNasammAiTThI sammAmicchAiTThI vedagasammAiTThI vA paDhamasamsattaM Na paDivajjadi, edesiM teNa pajjAeNa pariNamaNasattIe abhaavaado| uvasamaseDiM caDamANavedagasammAiTThiNo uvasamasammattaM paDi .......................................... isa prakAra abhavya jIvoMke yogya pariNAmake hone para sthiti aura anubhAgoMke kAMDakaghAtako bahu vAra karake gurUpadezake balase, athavA usake vinA bhI, abhavya jIvoMke yogya vizuddhiyoMko vyatIta karake bhavya jIvoMke yogya adhaHpravRttakaraNa saMjJAvAlI vizuddhimeM jo bhavya jIva pariNata hotA hai, usa jIvakA lakSaNa batalAneke lie AcArya uttara sUtra kahate hai vaha prathamopazama samyaktvako prApta karanevAlA jIva paMcendriya, saMjJI, mithyAdRSTi, paryApta aura sarva-vizuddha hotA hai // 4 // jo samyaktvako prApta honevAlA jIva hai, vaha ekendriya, dvIndriya, trIndriya athavA caturindriya nahIM hotA hai, kyoMki, unameM samyaktvako grahaNa karane yogya pariNAma nahIM pAye jAte haiN| isalie vaha paMcendriya hI hotA hai| paMcendriyoMmeM bhI vaha asaMhI nahIM hotA hai, kyoMki, asaMzI jIvoMmeM manake vinA viziSTa jJAnakI utpatti nahIM hotI hai| isalie vaha saMzI hI hotA hai| sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi, athavA vedakasamyagdRSTi jIva prathamopazamasamyaktvako nahIM prApta hotA hai, kyoMki, ina jIvoMke usa prathamopazamasamyaktvarUpa paryAyake dvArA pariNamana honekI zaktikA abhAva hai| upazamazreNIpara car3hanevAle vedagasamyagdRSTi jIva upazamasamyaktvako prApta karanevAle 1 tato abhavvajoggaM pariNAma voliUNa bhabbo hu| karaNaM karedi kamaso adhApavataM apuvvamaNiyahi // landhi. 33. 2 cadugadimiccho sabhaNI puNNo gbhjvisuddhsaagaaro| padamuvasamaM sa giNhadi paMcamavaraladvicarimamhi // landhi , 2. Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 4.] cUliyAe sammattuppattIe adhApavattakaraNaM [207 vajaMtA asthi, kiMtu Na tassa paDhamasammattavavaeso / kudo 1 sammattAdo tassuppattIe / tado teNa micchAiTThiNo caiva hodavvaM / so vi pajjatto ceva, apajjatte pddhmsmmttuppttivirohaado| so devo vA Neraio vA tirikkho vA maNuso vA / itthivedo purisavedo Nausayavedo vA / maNajogI vacijogI kAyajogI vaa| kodhakasAI mANakasAI mAyakasAI lobhakasAI vA, kiMtu hAyamANakasAo / asNjdo| mdi-sudsaagaaruvjutto| tattha aNAgAruvajogo Natthi, tassa bajjhatthe pauttIe abhaavaado| chaNNaM lessANamaNNadaralesso, kiMtu hAyamANaasuhalesso vaDDamANasuhalesso / bhvyo| AhArI / NANAvaraNIyassa paMcapayaDisaMtakammio / dasaNAvaraNIyassa nnvpyddisNtkmmio| vedaNIyassa duve payaDIo saMtakammio / mohaNIyassa sammatta-sammAmicchattehi viNA chabbIsapayaDINaM saMtakammigo, sammatteNa viNA mohaNIyassa sattAvIsasaMtakammigo, mohaNIyassa aTThAvIsasaMtakammio hote haiM, kintu usa samyaktvakA 'prathamopazamasamyaktva' yaha nAma nahIM hai, kyoMki, usa upazamazreNIvAle upazamasamyaktvakI utpatti samyaktvase hotI hai| isalie prathamopazamasamyaktvako prApta karanevAlA jIva mithyAdRSTi hI honA cAhie / vaha bhI paryAptaka hI honA cAhie, kyoMki, aparyApta jIvameM prathamopazamasamyaktvakI utpatti honekA virodha hai| prathamopazamasamyaktvake abhimukha vaha jIva deva, athavA nArakI, athavA tiryaMca, athavA manuSya honA cAhie | strIvedI, puruSavedI athavA napuMsakavedI ho| manoyogI, vacanayogI athavA kAyayogI ho, arthAt tInoM yogoMmeMse kisI eka yogameM vartamAna ho| krodhakaSAyI, mAnakaSAyI, mAyAkaSAyI athavA lobhakaSAyI ho, arthAt cAroM kaSAyoMmeMse kisI eka kaSAyase upayukta ho| kintu hIyamAna kaSAyavAlA honA cAhie / asaMyata ho| matizrutajJAnarUpa sAkAropayogase upayukta ho| prathamopazamasamyaktva utpanna honeke samaya anAkAra upayoga nahIM hotA hai, kyoMki, anAkAra upayogakI bAhya arthameM pravRttikA abhAva hai| kRSNAdi chahoM lezyAoMmeMse kisI eka lezyAvAlA ho, kintu yadi azubhalezyA ho to hIyamAna honA cAhie, aura yadi zubhalezyA ho to vardhamAna honA cAhie / bhavya ho| AhAraka ho / jJAnAvaraNIyakarmakI pAMca prakRtiyoMkA satkarmika, arthAt sattAvAlA ho / darzanAvaraNIya karmakI nau prakRtiyoMkI sattAvAlA ho| vedanIya karmakI do prakRtiyoMkI sattAvAlA ho / mohanIyakarmakI samyaktvaprakRti aura samyagmithyAtvaprakRti, ina doke vinA chabbIsa prakRtiyoMkI sattAvAlA ho, athavA samyaktvaprakRtike vinA mohanIyakarmakI sattAIsa prakRtiyoMkI sattAvAlA ho, athavA mohanIyakarmakI aTThAIsa prakRti 1 pratiSu * vave jogI' iti paatthH| Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 4. vA / jadi baddhAuo Auassa duvihasaMtakammio / aha abaddhAuo Auassa ekkasaMtakammio / cattArigadi, paMcajAdi, AhArasarIraM vajja cattAri sarIra, (cattAri baMdhaNa) cattAri saMghAda, chasaMhANa, AhAraMgovaMgeNa viNA doNNi aMgovaMga, chasaMghaDaNa, vaNNa-gaMdharasa-phAsa, cattAri ANupuvI, agurulahuga, uvaghAda-paraghAda-ussAsa-AdAujjova, dovihAyagadi, tasa-thAvara-bAdara-suhuma-patteya-sAhAraNa-pajjattApajjatta-thirAthira-suhAsuhasubhaga-dubhaga-sussara-dussara-Adejja-aNAdeja-jasakitti-ajasakitti-NimiNamidi NAmassa bAhattaripayaDisaMtakammio / godassa dopayaDisaMtakammio / aMtarAiyassa paMcapayaDisaMtakammio' / AugavajjANaM kmmaannmNtokoddaakoddiitttthidisNtkmmigo| paMcaNANAvaraNIya-NavadaMsaNAvaraNIya-asAdAvedaNIya-micchatta-solasakasAya-NavaNokasAya-sammatta-sammAmicchatta-Nirayagadi-tirikkhagadi-eiMdiya-veiMdiya-teiMdiya-caduriMdiyajAdi-paMcasaMThANa-paMcasaMghaDaNa-appasatthavaNNa-gaMdha-rasa phAsa-Nirayagadi-tirikkhagadipAoggANupubbI-uvaghAda-appasatthavihAyagadi-thAvara-suhuma-apaJjatta-sAhAraNasarIra-athira tiyoMkI sattAvAlA ho| yadi vaha baddhAyuSka ho to AyukarmakI bhujyamAna Ayu aura badhyamAna Ayu, ina do prakArake AyukaukI sattAvAlA ho| athavA, yadi abaddhAyuSka ho to eka AyukarmakI sattAvAlA ho| cAroM gatiyAM, pAMcoM jAtiyAM, AhArakazarIrako chor3akara cAra zarIra, (AhArakabaMdhanako chor3akara cAra baMdhana) AhArakasaMghAtako chor3akara cAra saMghAta, chahoM saMsthAna, AhArakazarIra-aMgopAMgake vinA zeSa do zarIraaMgopAMga, chahoM saMhanana, varNa, gandha, rasa, sparza, cAroM AnupUrviyAM, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchAsa, Atapa, udyota, donoM vihAyogatiyAM, trasa, sthAvara, bAdara, sUkSma, pratyekazarIra, sAdhAraNazarIra, paryApta, aparyApta, sthira, asthira, zubha, azubha, subhaga, durbhaga, susvara, duHsvara, Adeya, anAdeya, yaza-kIrti, ayazaHkIrti aura nirmANa, nAmakarmakI ina bahattara prakRtiyoMkI sattAvAlA ho / gotrakarmakI donoM prakRtiyoMkI sattAvAlA ho / antarAya karmakI pAMcoM prakRtiyoMkI sattAvAlA ho / Ayukarmako chor3akara zeSa sAta karmoMkI antaHkor3Akor3IpramANa sthitisattvavAlA ho| pAMcoM jJAnAvaraNIya, navoM darzanAvaraNIya, asAtAvedanIya, mithyAtva, anantAnubandhI Adi solaha kaSAya, hAsya Adi navoM nokaSAya, samyaktva, samyagmithyAtva, narakagati, tiryaggati, ekendriyajAti, dvIndriyajAti, trIndriyajAti, caturindriyajAti, prathama saMsthAnake sivAya zeSa pAMca saMsthAna, prathama saMhananake sivAya zeSa pAMca saMhanana, aprazasta varNa, gandha, rasa aura sparza, narakagatiprAyogyAnupUrvI, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI, upaghAta, aprazastavihAyogati, sthAvara, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNazarIra, asthira, azubha, 1du ti Au titthahAraca ukkaNA sammageNa hINA vaa| missezRNA vA vi ya savve payaDI have sattaM // labdhi. 31. Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 4.] cUliyAe sammanuppattIe adhApavattakaraNaM [209 asubha-dubhaga dussara-aNAdejja-ajasakitti-NIcAgoda-paMcaMtarAiyANaM vidyANiyaaNubhAgasaMtakammigo, edAsimappasatthapayaDINamaNubhAgassa ti-caduTThANANaM visohIe ghaadsNbhvaado| sAdAvedaNIya-maNusagadi-devagadi-paMciMdiyajAdi orAliya-ubdhiya-tejA-kammaiyasarIra tesiM ceva baMdhaNa-saMghAda samacaurasasaMThANa-orAliya-veuvviyasarIraaMgovaMga-vajarisahavairaNArAyaNasarIrasaMghaDaNa-pasatthavaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-maNusagadi-devagadipAoggANupuvvI-agurugalahuga-paraghAdussAsa-AdAujjova-pasatthavihAyagadi-tasa-bAdara-pajatta-patteyasarIra-thira-subha-subhaga-sussara-Adejja-jasakitti-NimiNa-uccAgodANaM caduTThANANubhAgasaMtakammio / kudo ? edAsiM pasatthapayaDINaM visodhIdo aNubhAgassa ghAdAbhAvA, samayaM paDi visohivaDDIdo aNaMtaguNakameNa edAsimaNubhAgabaMdhassa vaDDidaMsaNAdo ca / ___ jAsiM payaDINaM saMtakammamatthi, tAsimajahaNNaaNukkassapadesasaMtakammigo / tIsu mahAdaMDaesu uttapayaDINaM baMdhaoM, avsesaannmbNdho| tIsu mahAdaMDagesu uttapayaDINa durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayazaHkIrti, nIcagotra aura pAMcoM antarAya, ina prakRtiyoM ke dvisthAnIya, arthAt nIma aura kAMjIra, ina do sthAnarUpa anubhAgakI sattAvAlA ho, kyoMki, ina aprazasta prakRtiyoMke tristhAnIya aura catuHsthAnIya anubhAgakA vizuddhike dvArA ghAta saMbhava hai| sAtAvedanIya, manuSyagati, devagati, paMcendriyajAti, audArikazarIra, vaikriyikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, inhIM cAroM zarIroMke cAra bandhananAmakarma, cAra saMghAtanAmakarma, samacaturasrasaMsthAna, audArikazarIra-aMgopAMga, vaikriyikazarIra-aMgopAMga, vajraRSabhavajranArAcazarIrasaMhanana, prazasta varNa, gandha, rasa aura sparza, manuSyagatiprAyogyAnupUrvI, devagatiprAyogyAnupUrvI, agurulaghu, paraghAta, ucchAsa, Atapa, udyota, prazastavihAyogati, prasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, yaza-kIti, nirmANa aura uccagotra, ina prakRtiyoMke catu:sthAnIya, arthAt gur3a, khAMDa, zakkara aura amRta, ina cAra sthAnarUpa anubhAgakI sattAvAlA ho, kyoMki, ina prazasta prakRtiyoMke anubhAgakA vizuddhise ghAta nahIM hotA hai, kintu pratisamaya vizuddhike bar3hanese anantaguNita kramadvArA ina uparyukta prakRtiyoMke anubhAgabandhakI vRddhi desI jAtI hai| jina prakRtiyoMkA usake sattva hai, unake ajaghanya-anutkRSTa pradezakI sattAvAlA ho| tInoM mahAdaMDakoMmeM kahI gaI prakRtiyoMkA bAMdhanevAlA ho, unase avaziSTa prakRtiyoMkA bAMdhanevAlA na ho| tInoM mahAdaMDakoMmeM ukta prakRtiyoMkI antAkor3Akor3I sthitikA 1 pratiSu 'caTThANiya' iti paatthH| 2 edehiM vihINANaM tiNi mahAdaMDaesu uttANaM / ekaDhipamANANamaNukkassapadesabaMdhaNaM kuNai labdhi.26. Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-8, 4. maMtokoDAkoDihidIe bNdho| tAsu mahAdaMDaesu uttaappasatthapayaDINaM veddhaanniyannubhaagbNdho| tattha uttapasatthapayaDINaM caduTTANiyaaNubhAgassa bNdhgoN| paMca NANAvaraNIyachadaMsaNAvaraNIya-sAdAvedaNIya-vArasakasAya-purisaveda-hassa-radi-bhaya-duguMchAe tirikkhagadimaNusagadi-paMciMdiyajAdi-orAliya-tejA-kammaiyasarIra-orAliyasarIraaMgovaMga-vaNNa-gaMdharasa-phAsa-tirikkhagadi-maNusagIdapAoggANupubbI aguruvalahua-uvaghAda-paraghAda-ussAsaujova-tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIra-thira-suha-jasakitti-NimiNa-uccAgoda-paMcaMtarAiyANamaNukkassapadesabaMdhao / NihANiddA-payalApayalA-tthINagiddhi-micchatta-aNaMtANubaMdhikodhamANa-mAyA-lobha-devagadi-veubviyasarIra-samacaurasa sarIrasaMThANa-veuvviyasarIraaMgovaMga-vajarisahasaMghaDaNa-devagadipAoggANupucI-pasatthavihAyagadi-subhaga-sussara-Adejja-cAgodANamukkassapadesabaMdhaoM vA aNukkassapadesabaMdhao vA / paMcaNhaM NANAvaraNIyANaM vedo| cavakhudasaNAvaraNIyamacavakhudaMsaNAvaraNIyamohidasaNAvaraNIya-kevaladasaNAvaraNIyamidi caduNhaM daMsaNAvaraNIyANaM vedago, NiddA-payalANaM ekkadareNa saha paMcaNhaM vA vedgo| kaSA bAMdhanevAlA ho| tInoM mahAdaMDakoMmeM ukta aprazasta prakRtiyoMke dvisthAnIya anubhAgakA bAMdhanevAlA ho| unhIM tInoM mahAdaMDakoMmeM ukta prazasta prakRtiyoMke catuHsthAnIya anubhAgakA bAMdhanevAlA ho| pAMca jJAnAvaraNIya, styAnagRddhi Adi tIna prakRtiyoMko chor3akara zeSa chaha darzanAvaraNIya, sAtAvedanIya, anantAnubandhI-catuSkako chor3akara zeSa bAraha hAya, pUruSaveda, hAsya, rati, bhaya, jagupsA, tiryaggati, manuSyagati, paMcendriyajAti, audArikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, audArikazarIra-aMgopAMga, varNa, gandha, rasa, sparza, tiryaggatiprAyogyAnupUrvI, manuSyagatiprAyogyAnupUrvI, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchAsa, udyota, prasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, zubha, yaza-kIrti, nirmANa, uJcagotra aura pAMcoM antarAya, ina prakRtiyoMkA anutkRSTa pradezabaMdhavAlA ho / nidrAnidrA, pracalApracalA, styAnagRddhi, mithyAtva, anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA, lobha, devagati, vaikriyikazarIra, samacaturasrazarIrasaMsthAna, vaikriyikazarIra-aMgopAMga, vajraRSabhasaMhanana, devagatiprAyogyAnupUrvI, prazastavihAyogati, subhaga, susvara, Adeya aura nIMcagotra, ina prakRtiyoMkA utkRSTa pradezabandha karanevAlA ho, athavA anutkRSTa pradezabandha karanevAlA ho| pAMcoM zAnAvaraNIya prakRtiyoMkA vedaka, arthAt udayavAlA ho| cakSudarzanAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura kevaladarzanAvaraNIya, ina cAra darzanAvaraNIya prakRtiyoMkA vedaka ho, athavA nidrA aura pracalA, ina donoM se kisI ekake sAtha pAMca darzanAvaraNIya prakRtiyoMkA vedaka ho| sAtAvedanIya aura 1 satthANamasatthANaM cauviTThANaM rasaM ca baMdhadi hu| paDisamayamaNateNa ya guNabhajiyakamaM tu rasabaMdhe // landhi. 38. www.jainelibrary Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 4.] cUliyAe sammattuppattIe adhApavattakaraNaM [211 sAdAsAdANamaNNadarassa vedgo| mohaNIyassa dasahaM NavaNhamaDhaNhaM vA vedago / kAo dasa payaDIo ? micchattaM aNaMtANubaMdhicadukkANamekkadaraM apaccakkhANAvaraNacadukkANamekkadaraM paccakkhANAvaraNacadukkANamekkadaraM saMjalaNacadukkANamekkadaraM tiNhaM vedANamekkadaraM hassaradi-aradisoga-dojugalANamekkadaraM bhaya-duguMchA cedi / kAo Nava payaDIo ? bhayaduguMchAsu aNNadarudaeNa viNA / bhaya-duguMchANamudaeNa viNA aTTa hvNti| caduNhamAugANamaNNadarassa vedgo| jadi Neraio, Nirayagadi-paMciMdiyajAdi-veubdhiya-tejA-kammaiyasarIra-iMDasaMThANaveudhiyasarIraaMgovaMga-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-agurualahua-uvaghAda-paraghAda-ussAsa-appa asAtAvedanIya, ina donoM se kisI ekakA vedaka ho| mohanIyakarmakI daza, nau, athavA ATha prakRtiyoMkA vedaka ho / zaMkA-mohanIyakarmakI ve daza prakRtiyAM kaunasI haiM ? samAdhAna - mithyAtva, anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA aura lobha, ina cAroM se koI eka apratyAkhyAnAvaraNIya krodha, mAna, mAyA aura lobha, ina cAroM se koI eka, pratyAkhyAnAvaraNIya krodha, mAna, mAyA aura lobha, ina cAroMmeMse koI eka; saMjvalana krodha, mAna, mAyA aura lobha, ina cAroM se koI eka; strIveda, puruSaveda aura napuMsakaveda, ina tInoM vedoMmeMse koI eka, hAsya-rati aura arati-zoka, ina donoM yugaloMmeMse koI eka, bhaya aura jugupsA, ye mohanIyakarmakI ve daza prakRtiyAM haiM jinakA ukta jIva vedaka hotA hai| zaMkA-mohanIyakarmakI ve nau prakRtiyAM kaunasI haiM, jinakA vedaka prathamopazamasamyaktvake abhimukha mithyAdRSTi jIva hotA hai ? samAdhAna-uparyukta daza prakRtiyoMmeMse bhaya aura jugupsA, ina donoM se kisI ekake udayake vinA zeSa nau prakRtiyAM aisI jAnanA cAhie jinakA ukta jIva ghedaka hotA hai| uparyukta daza prakRtiyoMmeMse bhaya aura jugupsA, ina donoMke udayake vinA zeSa ATha prakRtiyAM hotI haiM, jinakA ki udaya prathamopazamasamyaktvake abhimukha mithyASTi jIvake hotA hai| cAroM Ayukomese kisI ekakA vedaka ho| yadi vaha jIva nArakI hai, to narakagati, paMcendriyajAti, vaikriyikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, huMDasaMsthAna, vaikriyikazarIra-aMgopAMga, varNa, gandha, rasa, sparza, .......................................... 1 pratiSu - hiMdaMtI ' mapratau -- hadaMti ' iti pAThaH / Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 4. satthavihAyagadi-tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIra-thirathira-suhAsuha-dubhaga dussara-aNAdejjaajasakitti-NimiNa-NIcAgoda-paMcaMtarAiyANaM vedago / jadi tirikkho, tirikkhagadi-paMciMdiyajAdi-orAliya-tejA-kammaiyasarIrANaM chasaMThANANamekkadarassa orAliyasarIraaMgovaMgassa chasaMghaDaNANamekkadarassa vaNNa-gaMdha-rasaphAsa-agurualahua-uvadhAda-paraghAda-ussAsANaM ujjovaM siyaa| dovihAyagadINamekadarassa, tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIrANaM thirAthira-suhAsuhANaM subhaga-dubhagANamekkadarassa sussaradussarANamekkadarassa Adejja-aNAdejjANamekkadarassa NimiNa-NIcAgoda-paMcatarAiyANaM vedgo| jadi maNuso, maNusagadi-paMciMdiyajAdi-orAliya-tejA-kammaiyasarIrANaM chasaMThANANamekkadarassa orAliyasarIraaMgovaMgassa chasaMghaDaNANamekkadarassa vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaagurualaghua-uvaghAda-paraghAda-ussAsANaM doNhaM vihAyagadINamekkadarassa tasa-bAdara-pajjattapatteyasarIrANaM thirAthira-subhAsubhANaM subhaga-dubhagANamekkadarassa sussara-dussarANamekkadarassa Adejja-aNAdejjANamekkadarassa jasakitti-ajasakittINamekkadarassa NimiNaNAmassa agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchAsa, aprazastavihAyogati, prasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, asthira, zubha, azubha, durbhaga, duHsvara, anAdeya, ayaza-kIrti, nirmANa, nIcagotra aura pAMco antarAya, ina prakRtiyokA vedaka hotA hai| ___ yadi vaha jIva tiryaMca hai, to tiryaggati paMcendriyajAti, audArikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, chahoM saMsthAnoMmeMse koI eka, audArikazarIra-aMgopAMga, chahoM saMhananoMmeMse koI eka, varNa, gandha, rasa, sparza, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchrAsa, ina prakRtiyoMkA vedaka hotA hai| udyota prakRtikA kadAcit vedaka hotA hai, kadAcit nhiiN| donoM vihAyogatiyoMmeMse koI eka, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira aura asthira ina donoM se koI eka, zubha aura azubha ina donoMmeMse koI eka, subhaga aura durbhaga ina donoMmeMse koI eka, susvara aura duHsvara ina donoM se koI eka, Adeya aura anAdeya ina donoM se koI eka, nirmANa, nIcagotra aura pAMcoM antarAya, ina prakRtiyoMkA ghedaka hotA hai| yadi vaha jIva manuSya hai, to manuSyagati, paMcendriyajAti, audArikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, chahoM saMsthAnoM se koI eka, audArikazarIra-aMgopAMga, chahoM saMhananoM se koI eka, varNa, gandha, rasa, sparza, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchAsa, donoM vihAyogatiyoMmeMse koI eka, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira aura asthira ina donoM se koI eka, zubha aura azubha ina donoMmeMse koI eka, subhaga aura durbhaga ina donoM se koI eka, susvara aura duHsvara ina donoM se koI eka, Adeya aura bhanAdeya ina donoM se koI eka, yaza-kIrti aura ayaza-kIrti ina donoMmeMse koI eka, Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 4.] cUliyAe sammattuppattIe adhApavattakaraNaM [ 213 NIcuccAgodANamekkadarassa paMcaNhamaMtarAiyANaM ca vedago / jadi devo, devagadi-paMciMdiyajAdi-veubdhiya-tejA-kammaiyasarIra-samacaurasasarIrasaMThANa-veubdhiyasarIraaMgovaMga-vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa-agurualahua-uvadhAda-ussAsa-pasatthavihAyagadi-tasa-bAdara-pajjatta patteyasarIra-thirAthira-subhAsubha-subhaga-sussara-Adejja-jasagitti-NimiNa-uccAgoda paMcaMtarAiyANaM vedago, uttsessvvpyddiinnmvedgo| jAsiM payaDINamudao atthi tAsi payaDINamekkisse dvidIe dvidikkhaeNa udayaM paviTThAe vedago, sesANaM dvidINamavedago / jAsiM payaDINamappasatthANamudao atthi tAsiM veDhANiyaaNubhAgassa vedago / pasatthANaM payaDINamudaillANaM caduTThANiyaaNubhAgassa vedgo| udaillANaM payaDINamajahaNNANukkassapadesANaM vedago / jAsiM payaDINaM vedago tAsiM payaDidvidi-aNubhAga-padesANamudIrago / ___ udaya-udIraNANaM ko viseso ? uccade- je kammakkhaMdhA okaDDukkaDDaNAdipaogeNa viNA dvidikkhayaM pAvidUga appappaNo phalaM deMti, tesi kammakkhaMdhANamudao tti saNNA / nirmANanAma, nIcagotra aura uccagotra ina donoM se koI eka, aura pAMcoM antarAya, ina prakRtiyoMkA vedaka hotA hai| yadi vaha jIva deva hai, to devagati, paMcendriyajAti, vaikriyikazarIra, taijasazarIra, kArmaNazarIra, samacaturasrazarIrasaMsthAna, vaikriyikazarIra-aMgopAMga, varNa, gandha, rasa, sparza, agurulaghu, upaghAta, ucchAsa, prazastavihAyogati, trasa, bAdara, paryApta, pratyekazarIra, sthira, asthira, zubha, azubha, subhaga, susvara, Adeya, yaza-kIrti, nirmANa, uccagotra aura pAMcoM antarAya, ina prakRtiyoMkA vedaka hotA hai| Upara kahI gaI prakRtiyoM ke sivAya zeSa sarva prakRtiyoMkA avedaka hotA hai| prathamopazamasamyaktvake abhimukha jIvake jina prakRtiyoMkA udaya hotA hai, una prakRtiyoMkI sthitike kSayase udayameM praviSTa eka sthitikA vaha vedaka hotA hai / zeSa sthitiyoMkA avedaka hotA hai| ukta jIvake jina aprazasta prakRtiyoMkA udaya hotA hai, unake niMba aura kAMjIra rUpa dvisthAnIya anubhAgakA vaha vedaka hotA hai| udayameM AI huI prazasta prakRtiyoMke catuHsthAnIya anubhAgakA vedaka hotA hai| udayameM AI huI prakRtiyoMke ajaghanya anutkRSTa pradezoMkA vedaka hotA hai| jina prakRtiyoMkA vedaka hotA hai, unake prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezoMkI udIraNA karatA hai| zaMkA-udaya aura udIraNAmeM kyA bheda hai ? samAdhAna-kahate haiM- jo karma-skandha apakarSaNa, utkarSaNa Adi prayogake vinA sthiti-kSayako prApta hokara apanA apanA phala dete haiM, una karma-skandhoMkI 'udaya' yaha 1 pratiSu * dussara ' iti pAThaH / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 4. je kammakkhaMdhA mahaMtesu dvidi-aNubhAgesu avaTThidA okkaDDidUga phaladAiNo kIraMti, tesimudIraNA tti saNNA, apakkapAcanasya udIraNAvyapadezAt / udaya-udIraNAdilakkhaNAI sutte aNuvadivAI kadhamettha parUvijjati ? Na esa doso, edassa desAmAsiyattAdo / jeNedaM suttaM desAmAsiyaM teNa uttAsesalakkhaNANi edeNa uttANi' ceva / 'savvavisuddho' tti edassa padassa attho uccade / taM jadhA- ettha paDhamasammattaM paDivajjatassa adhApavattakaraNa-apucakaraNa-aNiyaTTIkaraNabhedeNa tivihAo visohIo hoti / tattha adhApavattakaraNasaNNidavisohINaM lakkhaNaM uccade / taM jadhA- aMtomuhuttamettasamayapaMtimuDDhAyAreNa ThaedUNa dRviya tesiM samayANaM pAoggapariNAmaparUvaNaM kassAmopaDhamasamayapAoggapariNAmA asaMkhejjA logA, adhApavattakaraNavidiyasamayapAoggA vi pariNAmA asaMkhejjA logaa| evaM samayaM paDi adhApavattapariNAmANaM pamANaparUvaNaM kAdavvaM jAva adhApavattakaraNadvAe carimasamao tti / paDhamasamayapariNAmehiMto vidiya saMjJA hai / jo mahAna sthiti aura anubhAgoMmeM avasthita karma skandha apakarSaNa karake phala denevAle kiye jAte haiM, una karma skandhoMkI 'udoraNA' yaha saMjJA hai, kyoMki, apakka karma-skandhake pAcana karaneko udIraNA kahA gayA hai| zaMkA-sUtrameM anupadiSTa udaya aura udIraNA Adike lakSaNa yahAM kyoM nirUpaNa kiye jA rahe haiM ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, yaha sUtra dezAmarzaka hai / cUMki yaha sUtra dezAmarzaka hai, isalie kahe gaye lakSaNoMke sivAya anya samasta lakSaNa isake dvArA kahe hI gaye haiN| aba sUtrokta 'sarvavizuddha' isa padakA artha kahate haiN| vaha isa prakAra haiyahAMpara prathamopazamasamyaktvako prApta honevAle jIvake adhaHpravRttakaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake bhedase tIna prakArakI vizuddhiyAM hotI haiN| unameM pahale adhaHpravRttakaraNa saMjJAvAlI vizuddhiyoMkA lakSaNa kahate haiM / vaha isa prakAra hai- antarmuhUrtapramANa samayoMkI paMktiko Urdhva AkArase sthApita karake una samayoMke prAyogya pariNAmoMkA prarUpaNa karate haiM- adhaHpravRttakaraNameM prathama samayavartI jIvoMke yogya pariNAma asaMkhyAta lokapramANa hai| dvitIya samayavartI jIvoMke yogya pariNAma bhI asaMkhyAta lokapramANa haiN| isa prakAra samaya samayake prati adhaHpravRttakaraNasambandhI pariNAmoM ke pramANakA nirUpaNa adhaHpravRttakaraNakAlake antima samaya taka karanA cAhie / adhaHpravRttakaraNake 1 pratiSu ' utANama ' mamatI * uttAma' iti pAThaH / Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 4.] cUliyAe sammattuppattIe adhApavattakaraNaM [215 samayapAoggapariNAmA visesaahiyaa| viseso puNa aMtomuhuttapaDibhAgio' / vidiyasamayapariNAmehiMto tadiyasamayapariNAmA visesAhiyA / evaM NeyavvaM jAva adhApavatta- . karaNaddhAe carimasamao tti / edisse addhAeM saMkhejjadibhAgo NivvaggaNakaMDayaM nnaam| tamhi NivvaggaNakaMDae jettiyA samayA tettiyametaM khaMDANi savvasamayapariNAmapaMttIo kAdavyAo / tattha savvasamayapariNAmapaMtIsu paDhamakhaMDaM thovaM / vidiyakhaMDaM visesAhiyaM / tatto tadiyakhaMDayaM visesAhiyaM / evaM NeyavyaM jAva carimakhaMDaM ti / ekkekkassa AyAmo asaMkhejjA logA / etthataNaviseso aMtomu huttapaDibhAgioM', teNa eso vi asaMkhejalogametto ceva / prathama samayasambandhI pariNAmoMse dvitIya samayake yogya pariNAma vizeSa adhika hote haiN| vaha vizeSa antarmaharta-pratibhAgI hai, arthAta prathama samayasambandhI pariNAmoMke pramANameM antarmuhUrtakA bhAga denepara jitanA pramANa AtA hai, utane pramANase adhika haiN| adhaHpravRttakaraNake dvitIya samayasambandhI pariNAmoMse tRtIya samayake pariNAma vizeSa adhika hote haiM / isa prakAra yaha krama adhaHpravRttakaraNakAlake antima samaya taka le jAnA caahie| isa adhaHpravRttakaraNakAlake saMkhyAtaveM bhAgamAtra nirvargaNAkAMDaka hotA hai| ( vargaNA nAma samayoMkI samAnatAkA hai / usa samAnatAse rahita uparitana samayavartI pariNAmoMke khaMDoMke kAMDaka yA parvako nirvargaNAkAMDaka kahate haiM / ) usa nirvargaNAkAMDakameM jitane samaya hote haiM, utane mAtra khaMDa sarva samayavartI pariNAmoMkI paMktiyoMke karanA caahie| una sarva samayasambandhI pariNAmoMkI paMktiyoM meM prathama khaMDa sabase kama hai| dvitIya khaMDa vizeSa adhika hai| usase tRtIya khaMDa vizeSa adhika hai| isa prakAra yaha krama antima khaMDa taka le jAnA caahie| eka eka khaMDake pariNAmokA AyAma asaMkhyAta lokapramANa hai| ina khaMDomeM jo vizeSa pramANa adhika hai, vaha antarmaharta-pratibhAgI hai, isalie yaha vizeSa bhI asaMkhyAta lokamAtra hI hai| 1 AdimakaraNaddhAe pddismymsNkhlogprinnaamaa| ahiyakamA hu visese muhuttaaMto hu pddibhaago|| labdhi . 42. . 2 a-A pratyoH 'paDise addhAe' ka pratau 'paDisehaddhAe' iti pAThaH / 3 paDhamasamayaadhApavattakaraNassa jANi pariNAmaTThANANi tANi aMtomuhuttassa jattiyA samayA tattiyamenANi khaMDANi kAyavANi / kiM pamANamedamaMtomahuttamidi pucchide sagaddhAe saMkhejjadimAgame / tameva NivvaggaNakaMDayamidi ettha ghetavvaM / vivakkhiyasamayapariNAmANaM jatto paramaNukaDivocchedo taM NivamgaNakaMDayamidi bhaNNade / jayadha. a. pa. 946. tAe adhApavattadvAe saMkhejjamAgamettaM tu / aNukaTThIe addhA NivvaggaNakaMDayaM taM tu // vargaNA samayasAdRzyaM / tato niSkrAnsA uparyupari samayavartipariNAmakhaMDA teSAM kAMDakaM parva nirvargaNakAMDakaM // labdhi. TI. 43. 4 paDisamayagapariNAmA NivvaggaNasamayamettakhaMDakamA / ahiyakamA hu visese muhattato hu pddibhaago|| paDikhaDagapariNAmA patnyamasaMkhalogamettA hu / loyANamasaMkhejjA chaTThANANi visese vi|| labdhi. 44-45. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 4. adhApavattakaraNapaDhamasamayaaMtImuhuttamettapariNAmakhaMDesu jaM paDhamakhaMDaM taM vidiyAdisamayANamaMtomuhuttamettakhaMDesu keNa vi sarisaM Na hodi / vidiyakhaMDaM puNa vidiyasamayapaDhamapariNAmakhaMDeNa sarisaM, tadiyakhaMDaM tadiyasamayapaDhamapariNAmakhaMDeNa sarisaM, cautthakhaMDaM cautthasamayapaDhamapariNAmakhaMDeNa sarisaM / evaM NeyavyaM jAva paDhamasamayassa NivvaggaNakaMDayamettapariNAmakhaMDesu jaM carimakhaMDaM taM NivvaggaNakaMDayamettamuvari caDidaNa dvidasamayassa NivvaggaNakaMDayamettapariNAmakhaMDANaM paDhamakhaMDeNa sarisaM / evaM vidiyAdisamayaNivvaggaNakaMDayamettapariNAmakhaMDANamaNukaTThI kaadyaa| adhaHpravRttakaraNake prathamasamayasambandhI antarmuhUrtamAtra pariNAma khaMDoM meM jo prathama khaMDa hai, vaha dvitIyAdi samayoMke antarmuhUrtamAtra khaMDoMmeM kisIke bhI sadRza nahIM hai| kintu dvitIya khaMDa dUsare samayake prathama pariNAmakhaMDake sAtha saraza hai, tRtIya khaMDa tIsare samayake prathama pariNAmakhaMDake sadRza hai, caturtha khaMDa cauthe samayake prathama pariNAmakhaMDake sadRza hai / isa prakAra yaha krama taba taka le jAnA cAhie jaba taka ki prathama samayake nirvageNAkAMDakamAtra pariNAmakhaMDoMmeM jo antima khaMDa hai vaha nirvagaNAkAMDakamAtra samaya Upara car3ha karake sthita samayake nirvagaNAkAMDakamAtra pariNAmakhaMDoMke prathama khaMDake sAtha sadRza prApta hotA hai| isI prakAra dvitIyAdi samayoMke nirvargaNAkAMDakamAtra pariNAmakhaMDoMkI anukRSTi, arthAt adhastana samayavartI pariNAmakhaMDoMkI uparitana samayavartI pariNatakhaMDoMke sAtha samAna pariNAmoMkI tiryak racanA, karanA cAhie / aMkasaMdRSTikI apekSA vaha anukRSTi racanA isa prakAra hai| SIMIRI | |9| ||M | | samayaFIMIRIFI819FISTIBIHIN|12. prathama khaMDa FFIF15186 VIBHIBI dvitIya khaMDa sAMIRSINISTIBIHIN| tRtIya khaMDa ITIFIFTIIIIIIBIWI caturtha khaMDa RI B Esarvadhana | ca. nirvargaNAkAM. | tR. nirvargaNAkAM. | dvi. nirvargaNAkAM.| prathama nirvargaNAkAMDaka 049484 1 adhApavattakaraNapaDhamasamayappahuDi jAva carimasamao tti tAva pAdekame ke kammi samaye asaMkhejjalogamettANi pariNAmaTThANANi vaDikameNAvahidANi hidibaMdhosaraNAdaNaM kAraNabhUdANi asthi tesiM parivADIe viracidANaM puNarutApuNaruttabhAvagavesaNA aNukaTTINAma / anukarSaNamanukRSTiranyonyena samAnatvAnucintanamityanAntaram / jayadha. a. pa. 946. anukRSTi ma adhastanasamayapariNAmakhaMDAnAM uparitanasamayapariNAmakhaDaiH sAdRzyaM bhavati / go. jI. jI. pra. 49 TI. Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 4. ] cUliyAe sammattappattIe adhApavatta karaNaM [ 217 evaM kade ducarimAdiheTThimasamayANaM paDhamakhaMDANi mottUNa tesiM vidiyAdipariNAmakhaMDINa puNaruttANi jAdANi, carimasamayasavvapariNAmakhaMDANi apuNaruttANi, savvasamayANaM paDhamapariNAmakhaMDehi saha sarisattAbhAvA' / dAsi visodhINamadhApavattalakkhaNANamadhApavattakaraNamidi saNNA / kudo uvarimapariNAmA adha heTThA heTThimapariNAmesu pavattaMti tti athApavattasaNNA' / kadhaM pariNAmANaM karaNasaNNA ? Na esa doso, asi-vAsINaM va sAhayatamabhAvavivakkhAe pariNAmANaM karaNavalaMbhAdo | micchAdiTTiAdINaM dvidivadhAdipariNAmA vihemA uvarimesu, uvaramA heTThimesu aNuharati, tesiM adhApavattasaNNA kiNNa kadA ? Na, iTThattAdo / 1 aisA karanepara dvicaramAdi adhastana samayoMke prathama khaMDoMko chor3akara unake dvitIyAdi pariNAmakhaMDa punarukta, arthAt sadRza, ho jAte haiM, aura antima samayake sabhI pariNAmakhaMDa apunarukta, arthAt asadRza, rahate haiM, kyoMki, sabhI samayoMke prathama pariNAmakhaMDoMke sAtha sadRzatAkA abhAva hai / ina uparyukta adhaHpravRttalakSaNavAlI vizuddhiyoMkI 'adhaHpravRttakaraNa' yaha saMjJA hai, kyoMki, uparitana samayavartI pariNAma adhaH, arthAt adhastana, samayavartI pariNAmoMmeM samAnatAko prApta hote haiM isalie adhaHpravRtta yaha saMjJA sArthaka hai / zaMkA - pariNAmoMkI 'karaNa' yaha saMjJA kaise huI ? samAdhAna- -yaha koI doSa nahIM, kyoMki, asi (talavAra) aura vAsi ( vasUlA ) ke samAna sAdhakatamabhAvakI vivakSA meM pariNAmoMke karaNapanA pAyA jAtA hai / zaMkA- mithyAdRSTi Adi jIvoMke adhastana sthitibaMdhAdi pariNAma uparima pariNAmoMmeM, aura uparima sthitibaMdhAdi pariNAma adhastana pariNAmoMmeM anukaraNa karate haiM, arthAt paraspara samAnatAko prApta hote haiM, isalie unake pariNAmoMkI ' adhaHpravatta' yaha saMjJA kyoM nahIM kI ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, yaha bAta iSTa hai / arthAt mithyAdRSTi AdikoMke adhastana aura uparitana samayavartI pariNAmoMkI pAyI jAnevAlI samAnatAmeM adhaHpravRttakaraNakA vyavahAra svIkAra kiyA gayA hai / 1 padame carime samaye paDhamaM carimaM ca khaMDamasaritthaM / sesA sarisA sabbe aTThavvaMkAdiaMtagayA // carime sacce khaMDA ducarimasamao ci avarakhaMDAe / asarisakhaMDANolI adhApavattamhi karaNammi // labdhi. 46-47. 2 jamhA heTThimabhAvA uvarimabhAvehiM sarisagA huMti / tamhA paDhamaM karaNaM adhApavatto ti NiddiTTaM // labdhi. 25. 3 yena pariNAmavizeSeNa darzana mohopazamAdirvivakSito bhAvaH kriyate niSpAdyate sa pariNAmavizeSaH karaNamityucyate / jayadha. a. pa. 946. Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 4. kadhamedaM Navyade ? aMtadIvayaadhApavattaNAmAdo / edAsiM visohINaM tivva-maMdadAe appAbahugaM uccade- paDhamasamayajahaNiyA visohI thovA / vidiyasamayajahaNiyA visohI aNaMtaguNA / tadiyasamayajahaNiyA visohI aNaMtaguNA / evaM NeyavvaM jAva aMtomuhuttamettaNivyaggaNakaMDayacarimasamayajahaNNavisohi ti / tatto NiyattidRNa paDhamasamayaukkassiyA visohI tado aNaMtaguNA / putraparUvidajahaSNavisohIdo uparimasamayajahaNNa visohI aNaMtaguNA / tado vidiyasamayaukkassiyA visohI annNtgunnaa| tado puvuttajahaNavisohIdo uvarimasamayajahaNNavisohI aNaMtaguNA / tado tadiyasamayaukkassiyA visohI aNaMtaguNA / idarattha jahaNiyA visohI aNaMtaguNA / tado idarastha ukkassiyA visohI aNaMtaguNA / edeNa kameNa NeyavvaM jAva adhApavattakaraNassa carimasamayajahaNNavisohi ti / tatto NivvaggaNakaMDayamettaM osaridRNa dvidahedvimasamayassa ukkassiyA visohI aNaMtaguNA / tado uvarimasamaye ukkassiyA visohI aNaMtaguNA / evamukkassiyAo ceva visohIo NiraMtara aNaMtaguNa zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-kyoMki, adhaHpravRtta yaha nAma antadIpaka hai, isalie prathamopazamasamyaktva honeke pUrva taka mithyAdRSTi Adike pUrvottara samayavartI pariNAmoMmeM jo sadRzatA pAI jAtI hai, usakI adhaHpravRtta saMjJAkA sUcaka hai / aba ina adhaHpravRttalakSaNavAlI vizuddhiyoMkI tIvra-mandatAkA alpabahutva kahate haiM- prathama samayakI jaghanya vizuddhi sabase kama hai| usase dvitIya samayakI japanya vizuddhi anantaguNita hai| usase tRtIya samayakI jaghanya vizuddhi anantaguNita hai| isa prakAra yaha krama antarmuhUrtamAtra nirvagaNAkAMDakake antima samayasambandhI jaghanya vizuddhi taka le jAnA cAhie / vahAMse lauTakara prathama samayakI utkRSTa vizuddhi usase anantaguNita hai| pUrva prarUpita, arthAt prathama nirvargaNAkAMDakake antima samayasambandhI, jaghanya vizuddhise uparima samayakI, arthAt dvitIya nirvagaNAkAMDakake prathama samayakI, jaghanya vizuddhi anantaguNita hai / usase dUsare samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNita hai / punaH pUrvokta jaghanya vizuddhise uparima samayakI jaghanya vizuddhi anantaguNita hai| usase tIsare samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNita hai / punaH pUrvokta jaghanya vizuddhise uparima samayakI jaghanya vizuddhi anantaguNita hai| usase cauthe samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNita hai / isa kramase yaha alpabahutva adhaHpravRttakaraNake antima samayasambandhI jaghanya vizuddhi prApta hone taka le jAnA caahie| usase nirvargaNAkAMDakamAtra dUra jAkara sthita adhastana samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNita hai| usase uparima samayakI utkRSTa vizuddhi anantaguNita hai| isI prakAra utkRSTa hI vizuddhiyoMko nirantara ananta Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 219 1, 9-8, 4.] cUliyAe sammattuppattIe adhApavattakaraNaM kameNa NedamAo jAva adhApavattakaraNassa carimasamayaukkassavisohi ti / evamadhApavattakaraNassa lakkhaNaM parUvidaM / ............. guNita kramase adhaHpravRttakaraNake antima samayasambandhI utkRSTa vizuddhi prApta hone taka le jAnA cAhie / isa prakAra adhaHpravRttakaraNakA lakSaNa nirUpaNa kiyaa| _ vizeSArtha-adhaHpravRttakaraNake svarUpako aura usameM batalAe gaye alpabahutvako isa prakAra samajhanA cAhie - do jIva eka sAtha adhaHkaraNapariNAmako prApta hue| unameM eka to sarvajaghanya vizuddhike sAtha adhaHkaraNako prApta huA, aura dUsarA sarvotkRSTa vizuddhike sAtha / prathama jIvake prathama samayameM pariNAmoMkI vizuddhi sabase manda yA alpa hai / isase dUsare samayameM usake jaghanya vizuddhi anantaguNita hai| isase tIsare samayameM usake jaghanya vizuddhi anantaguNita hai| yaha krama tava taka jArI rahegA jaba taka ki adhaHpravRttakaraNakA saMkhyAtavAM bhAga, arthAt nirvargaNAkAMDakakA antima samaya, na prApta ho jAya / isa prakAra adhaHpravRttakaraNake saMkhyAtaveM bhAgako prApta prathama jIvake jo vizuddhi hogI, usase anantaguNI vizuddhi usa dUsare jIvake prathama samayameM hogI, jo ki utkRSTa vizuddhike sAtha adhaHkaraNako prApta huA thaa| isa dUsare jIvake prathama samaya meM jitanI vizuddhi hai, usase anantaguNI vizuddhi usa prathama jIvake hotI hai jo ki eka nirvargaNAkAMDaka yA adhaHpravRttakaraNake saMkhyAtaveM bhAgase Upara jAkara dUsare nirvargaNAkAMDakake prathama samayameM jaghanya vizuddhise vartamAna hai / isa prathama jIvake isa sthAnapara jitanI vizuddhi hai, usase anantaguNI vizuddhi dUsare jIvake dUsare samayameM hogii| isase anantaguNI vizuddhi prathama jIvake eka samaya Upara car3ane para hogii| isa prakAra ina donoM jIvoMko Azraya karake yaha anantaguNita vizuddhikA krama adhaHpravRttakaraNake cara samayasambandhI jaghanya vizuddhi prApta hone taka le jAnA caahie| usase Upara utkRSTa vizuddhike sthAna anantaguNita kramase hote haiN| isa prakAra isa prathama karaNameM vidyamAna jIvake pariNAmoMkI vizuddhi uttarottara samayoM meM anantaguNita kramase bar3hatI jAtI hai| isakI saMdRSTi isa prakAra hai ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja ja 1 adhaHpravRttakaraNakAle nirvargaNAkAMDakasamayamAtrAH pratisamayaprathamakhaMDajaghanyapariNAmAH uparyuparyanantaguNitakramA gacchanti / tataH prathamanirvargaNakAMDakacaramasamayaprathamakhaMDajaghanyapariNAmAt prathamasamayacaramakhaMDotkRSTa Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 1. saMpahi apuvvakaraNasla lakkhaNaM vttissaamo| taM jathA- apuvakaraNaddhA' aMtomuhuttamettA hodi tti aMtomuhuttamettasamayANaM paDhamaM racaNA kAyayA / tattha paDhamasamayapAoggavisohINaM pamANamasaMkhejjA logA / vidiyasamayapAoggavisohINaM pamANamasaMkhejjA logA / evaM NeyavvaM jAva carimasamao tti / paDhamasamayavisohIhito vidiyasamayavisohIo visesaahiyaao| evaM NedavyaM jAva carimasamao tti / viseso puNa aNtomuhuttpddibhaagio| . aba apUrvakaraNakA lakSaNa kheNge| vaha isa prakAra hai- apUrvakaraNakA kAla antarmuhUrtamAtra hotA hai, isalie antarmuhUrtapramANa samayoMkI pahale racanA karanA caahie| usameM prathama samayake yogya vizuddhiyoMkA pramANa asaMkhyAta loka hai| dUsare samayake yogya vizuddhiyoMkA pramANa asaMkhyAta loka hai| isa prakAra yaha krama apUrvakaraNake antima samaya taka le jAnA caahie| prathama samayakI vizuddhiyoMse dUsare samayakI vizuddhiyAM vizeSa adhika hotI haiM / isa prakAra yaha krama apUrvakaraNake antima samaya taka le jAnA cAhie / yahAM para vizeSa antarmuhUrtakA pratibhAgI hai| pariNAmo'nantaguNaH / tato dvitIyakAMDakaprathamasamayaprathamakhaMDajaghanyapariNAmo'nantaguNaH / tataH prathamakAMDakadvitIya samayacaramakhaMDotkRSTa pariNAmo'nantaguNaH / tato dvitiiykaaNddkdvitiiysmyprthmkhNddjghnyprinnaamo'nntgunnH| evaM jaghanyAdutkRSTo'nantaguNaH / utkRSTAjjaghanyo'nanta guNo'higatyA gacchati yAvaccaramakAMDakacaramasamayaprathamakhaMDajaghanyapariNAma prApnoti / tsmaaccrmkaaNddkprthmsmycrmkhNddotkRssttprinnaamo'nntgunnH| tasmAtpratisamayacaramakhaMDotkRSTapariNAmapaMktiranantaguNitakramA gacchati yAvaccaramakAMDakacaramasamayacaramakhaMDotkRSTa pariNAma prApnoti / sarvatra jaghanyapariNAmAdutkRSTa pariNAmaH asNkhyaatlokmaatrvaaraanntgunnitH| utkRSTapariNAmAjaghanyapariNAmaH ekavAramanantaguNita iti vizeSo jJAtavyaH / labdhi. 48, TIkA / maMdavisohI paDhamassa saMkhabhAgAhi paDhamasamayammi / ukkarasaM uppimaho ekekkaM doNhaM jIvANaM // 10 // maMdavisohItyAdi- iha kalpanayA dvau puruSo yugapat karaNapratipannI vivakSyete / tatraikaH sarvajadhanyayA zreNyA pratipannaH, aparastu sarvotkRSTayA vizodhizreNyA / tatra prathamasya jIvasya prathamasamaye mandA sarvajaghanyA vizodhiH srvstokaa| tato dvitIyasamaye javanyA vishodhirnntgunnaa| tato'pi tRtIyasamaye jaghanyA vizodhiranantaguNA / evaM tAvadvAcyaM yAvadyathApravRttakaraNasya saMkhyeyo bhAgo gato bhavati / tataH prathamasamaye dvitIyasya jIvasyotkRSTaM vizodhisthAnamanantaguNaM vaktavyaM / tato'pi yato jaghanyasthAnAnivRttastasyoparitanI jaghanyA vishodhirnntgunnaa| tato'pi dvitIye samaye utkRSTA vishodhirnntgunnaa| tata upari jaghanyA vizodhiranantaguNA / evamuparyadhazcaikaikaM vizodhisthAnamanantaguNatayA dvayojIMvayostAvanneyaM yAvaccaramasamaye jaghanyA vishodhiH| tata AcaramAt caramamabhivyApya yAnyanuktAni sthAnAni utkRSTAni vizodhisthAnAni tAni krameNa nirantaramanantaguNAni vaktavyAni / tadevaM samAptaM yathApravRttakaraNam / karmapra. pa. 257. 1 pratiSu -- apuvvakaraNaddhAe ' iti pAThaH / 2 paTamaM va vidiyakaraNaM paDisamayamasaMkhalogapariNAmA / ahiyakamA hu visese muhuttaaMto hu pddibhaago| samdhi. 50 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 4. cUliyAe sammattuppattIe aNiyaTTIkaraNaM [221 edesiM karaNANaM tivya-maMdadAe appAbahugaM uccade / taM jadhA- apudhakaraNassa paDhamasamayajahaNNavisohI thovA / tattheva ukkassiyA visohI aNaMtaguNA / bidiyasamayajahaNiyA visohI aNaMtaguNA / tattheva ukkassiyA visohI aNaMtaguNA / tadiyasamayajahaNNigA visohI aNaMtaguNA / tattheva ukkassiyA visohI aNaMtaguNA / evaM NeyavvaM jAva apuvakaraNacarimasamao tti / karaNaM pariNAmo, apuvvANi ca tANi karaNANi ca apubdhakaraNANi, asamANapariNAmA tti jaM uttaM hodi / evamapuvakaraNassa lakkhaNaM parUvidaM / idANimaNiyaTTIkaraNassa lakkhaNaM uccade / taM jadhA- aNiyaSTIkaraNaddhA aMtomuhuttamesA hodi tti tisse addhAe samayA racedavyA / ettha samayaM paDi ekkekko ceva pariNAmo hodi, ekkamhi samae jahaNNukkassapariNAmabhedAbhAvA / / edAsiM visohINaM tivva-maMdadAe appAbahugaM uccade- paDhamasamayavisohI thovA / ina karaNoMkI, arthAt apUrvakaraNakAlake vibhinna samayavartI pariNAmoMkI, tIvamandatAkA alpabahutva kahate haiN| vaha isa prakAra hai- apUrvakaraNakI prathama samayasambandhI jaghanya vizuddhi sabase kama hai| vahAMpara hI utkRSTa vizuddhi anantaguNita hai / prathama samayakI utkRSTa vizuddhise dvitIya samayakI jaghanya vizuddhi anantaguNita hai| vahAM para hI utkRSTa vizuddhi anantaguNita hai| dvitIya samayakI utkRSTa vizuddhise tRtIya samayakI jaghanya vizuddhi anantaguNita hai| vahAMpara hI utkRSTa vizuddhi anantaguNita hai / isa prakAra yaha krama apUrvakaraNake antima samaya taka le jAnA cAhie / karaNa nAma pariNAmakA hai| apUrva jo karaNa hote haiM unheM apUrvakaraNa kahate haiM, jinakA ki artha asamAna pariNAma kahA gayA hai / isa prakAra apUrvakaraNakA lakSaNa nirUpaNa kiyaa| aba anivRttikaraNakA lakSaNa kahate haiM / vaha isa prakAra hai- anivRttikaraNakA kAla antarmuhUrtamAtra hotA hai, isalie usake kAlake samayoMkI racanA karanA cAhie / yahAMpara, arthAt anivRttikaraNameM, eka eka samayake prati eka eka hI pariNAma hotA hai, kyoMki, yahAM eka samayameM jaghanya aura utkRSTa pariNAmoMke bhedakA abhAva hai| aba anivRttikaraNasambandhI vizuddhiyoMkI tIvra-mandatAkA alpabahutva kahate haiM-prathama samayasambandhI vizuddhi sabase kama hai| usase dvitIya samayakI vizuddhi 1 samae samae miNNA bhAvA tamhA apuvakaraNo hu / labdhi. 36. jamhA uvarimamAvA heTThimabhAvehiM patthi sarisattaM / tamhA vidiyaM karaNaM apuvakaraNetti nniddhi|| labdhi. 51. 2 aNiyahI vi taha vi ya paDisamayaM ekprinnaamo|| labdhi 36. hoti aNiyahiNo te paDisamaya jessimekprinnaamaa| go. jI. 57. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-8, 5. vidiyasamayavisohI anaMtaguNA / tatto tadiyasamayavisohI ajahaNNukkassA anaMtaguNA / evaM yavvaM jAva aNiyaTTIkaraNaddhAe carimasamao ti / egasamae vaTTaMtANaM jIvANaM pariNAmehiNa vijjade NiyaTTI NivvittI jattha te aNiyahI pariNAmA' / evamaNiyaTTIkaraNassa lakkhaNaM gadaM / dAhi visohIhi pariNado jIvo jANi kajjANi karedi tappaduppAyaNaTumuttarasuttaM bhaNadi edesiM caiva savvakammANaM jAdhe aMtokoDAkoDidrirdi Thavedi saMkhejjehi sAgarovamasahassehi UNiyaM tAdhe paDhamasammattamuppAdedi // 5 // adha patkaraNe tAvadikhaMDago vA aNubhAgakhaMDago vA guNaseDI vA guNasaMkamo vAt / kudo ! edesiM pariNAmANaM puvyuttacaubvihakajjuppAyaNasattIe abhAvAdo / kevalamaNaM guNA visohIe paDisamayaM visujjhato appasatthANaM kammANaM veTThANiyamaNubhAgaM samayaM paDi anaMtaguNahINaM baMdhadi, pasatthANaM kammANamaNubhAgaM caduTThANiyaM samayaM paDi anantaguNita hai / usase tRtIya samayakI vizuddhi ajaghanyotkRSTa anantaguNita hai / isa prakAra yaha krama anivRttikaraNakAlake antima samaya taka le jAnA cAhie | eka samaya meM varttamAna jIvoMke pariNAmoMkI apekSA nivRtti yA vibhinnatA jahAM para nahIM hotI hai ve pariNAma anivRttikaraNa kahalAte haiM / isa prakAra anivRttikaraNakA lakSaNa kahA / ina uparyukta tIna prakArakI vizuddhiyoMse pariNata jIva jina kAryoMko karatA hai, unakA pratipAdana karane ke lie AcArya uttara sUtra kahate haiM - - jisa samaya ina hI sarva karmoMkI saMkhyAta hajAra sAgaropamoMse hIna antaHkor3Akor3I sAgaropamapramANa sthitiko sthApita karatA hai, usa samaya yaha jIva prathama samyaktvako utpanna karatA hai // 5 // adhaHpravRttakaraNa meM sthitikAMDakaghAta, anubhAgakAMDakaghAta, guNazreNI aura guNasaMkramaNa nahIM hotA hai, kyoMki, ina adhaHpravRtta pariNAmoMke pUrvokta caturvidha kAryoM ke utpAdana karanekI zaktikA abhAva hai / kevala anantaguNI vizuddhike dvArA pratisamaya vizuddhiko prApta hotA huA yaha jIva aprazasta karmoMke dviHsthAnIya, arthAt nimba aura kAMjIrarUpa anubhAgako samaya samayake prati anantaguNita hIna bAMdhatA hai, aura prazasta karmoMke gur3a, 1 ekamhi kAlasamaye saMThANAdIhiM jaha Nivati / NaNivadvaMti tahA vi ya pariNAmehiM miho jehiM // go. jI. 56. 2 guNaseDhI guNasaMkrama ThidirasakhaMDa ca Natthi padamamhi / paDisamayamaNaMtaguNaM visohivaDDIhiM vadi hu // labdhi. 37. Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 5.] cUliyAe sammattuppattIe paDhamasammannuppAdaNaM [ 223 aNaMtaguNaM baMdhadi / entha dvidibaMdhakAlo aMtomuhuttametto / puNNe puNNe' hidibaMdhe palidovamassa saMkhejjadibhAgeNUNiyamaNaM dvidi baMdhadi / evaM saMkhejjasahassavAraM dvidibaMdhosaraNesu kadesu adhApavattakaraNaddhA smppdi| ____ adhApavattakaraNapaDhamasamayadvidibaMdhAdo carimasamayaTThidibaMdho saMkhejjaguNahINo / ettheva paDhamasammatta-saMjamAsaMjamAbhimuhassa vidibaMdho saMkhejjaguNahINo, paDhamasammattasaMjamAbhimuhassa adhApavattakaraNacarimasamayahidibaMdho saMkhejjaguNahINo' / sutte saMkhejjehi sAgarovamasahassehi UNiyaM dvidi baMdhadi tti tisu vi karaNesu sAmaNNeNa bhaNidaM, eso viseso sutte aNihiTTho kadhaM Navvade ? aairiyprNpraagduvdesaado| evamadhApavattakaraNassa kajjaparUvaNaM kadaM / / khAMDa AdirUpa catuHsthAnIya anubhAgako pratisamaya anantaguNita bAMdhatA hai| yahAM, arthAt adhaHpravRttakaraNakAlameM, sthitibandhakA kAla antarmuhUrtamAtra hai| eka eka sthitibandhakAlake pUrNa honepara palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase hIna anya sthitiko bAMdhatA hai / (vizeSake lie dekho isI bhAgake pR0 135 kA vishessaarth)| isa prakAra saMkhyAta sahastra vAra sthitivandhApasaraNoMke karane para adhaHpravRttakaraNakA kAla samApta ho jAtA hai| adhaHpravRttakaraNake prathama samayasambandhI sthitibandhase usIkA antima samayasambandhI sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / yahAM para hI, arthAt adhaHpravRttakaraNake carama samayameM, prathamasamyaktvake abhimukha jIvake jo sthitibandha hotA hai, usase prathamasamyaktvasahita saMyamAsaMyamake abhimukha jIvakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| isase prathamasamyaktvasahita sakalasaMyamake abhimukha jIvakA adhaHpravRttakaraNake antima samayasambandhI sthitivandha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| zaMkA--sUtrameM, 'saMkhyAta hajAra sAgaropamose hIna sthitiko bAMdhatA hai' yaha vAkya tInoM hI karaNoM meM sAmAnyase kahA hai, phira sUtra meM anirdiSTa yaha uparyukta vizeSa kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-sUtrameM anirdiSTa vaha uparyukta kathana AcArya-paramparAke dvArA Aye hue upadezase jAnA jAtA hai / isa prakAra adhaHpravRttakaraNake kAryoMkA nirUpaNa kiyaa| 1 sasthANamasatthANaM cauviTThANaM rasaM ca baMdhadi hu| paDisamayamaNaMteNa ya guNabhajiyakamaMtu rasabaMdhe ||lbdhi.30, 2 pratiSu 'puNo puNo' iti paatthH| 3 pallassa saMkhabhAgaM muhattaaMteNa uparade bNdhe| saMkhejjasahassANi ya adhApavattammi osrnnaa|| labdhi.39. 4 AdimakaraNadvAe paDhamahidibaMdhadA du carimamhi / saMkhejjaguNavihINo ThidibaMdho hoi NiyameNa / taccarime ThidibaMdho AdimasammeNa desasayalajamaM / paDivajjamANagassa vi saMkhejjaguNeNa hiinnkmo|| labdhi. 40.41. Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-8, 5. apuvyakaraNassa paDhamoTThidikhaMDao jahaNNago palidovamassa saMkhejjadibhAgo, ukkassao sAgarovamapudhattametto AgAido' / adhApavattakaraNacarimasamayaTThidibaMdhAdo palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa UNao TThidibaMdho tAdhe ceva ADhatto AyugavajjANaM savvakammANaM TThidikhaMDao hodi / dvidibaMdho puNa bajjhamANapayaDINaM ceva / apuvvakaraNapaDhamasamae ceva guNaseDI vi ADhattA / taM jadhA - udayapayaDINamudayAvaliyabAhirA - didiNaM padesaggamokaGkaNabhAgahAreNa khaMDideyakhaMDa asaMkhejjalogeNa bhAjidegabhAgaM ghettUNa uda bahugaM dedi / vidiyasamae visesahINaM dedi / evaM visesahINaM visesahINaM dedi jAva udayAvaliyacarimasamao ti / viseso puNa veguNahANipaDibhAgioM / esa kamo udayapaDaNaM ceva, Na sesANaM, tesimudayAvaliyantare paDamANapade saggAbhAvA / udailANamaNudaillANaM ca payaDINaM padesaggamudayAvaliyabAhiraTThidIsu dvidamokaDDuNa 224 ] apUrvakaraNakA prathama jaghanya sthitikhaMDa palyopamakA saMkhyAtavAM bhAga aura utkRSTa sthitikhaMDa sAgaropamapRthaktvamAtra grahaNa kiyA hai / adhaHpravRttakaraNa ke antima samayavAle sthitibandhase palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase hIna sthitibandha usa kAlameM, arthAt apUrvakaraNake prathama samayameM, hI Arambha kiyA / yaha sthitikhaMDa Ayukarmako chor3akara zeSa samasta karmoMkA hotA hai / kintu sthitibandha baMdhanevAlI prakRtiyoMkA hI hotA hai / apUrvakaraNake prathama samaya meM hI guNazreNI bhI prArambha kI / vaha isa prakAra haiudayameM AI huI prakRtiyoMkI udayAvalIse bAhira sthita sthitiyoMke pradezAtrako apakarSaNabhAgahArake dvArA khaMDita karake eka khaMDako asaMkhyAta lokase bhAjita karake eka bhAgako grahaNa kara udayameM bahuta pradezAyako detA hai| dUsare samaya meM vizeSa hIna pradezAko detA hai / (yahAM sarvatra bhAgahArakA pramANa palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga hai | ) isa prakAra udayAvalIke antima samaya taka vizeSa hIna detA huA calA jAtA hai / yahAM vizeSakA pramANa do guNahAnikA pratibhAgI hai / yaha krama udayameM AI huI prakRtiyoMkA hI hai, zeSa prakRtiyoMkA nahIM, kyoMki, unake udayAvalIke bhItara AnevAle pradezAgroMkA abhAva hai / udayameM AI huI aura udayameM nahIM AI huI prakRtiyoMke pradezAgrako tathA udayAvalI bAhirakI sthitiyoM meM sthita pradezAgrako apakarSaNa bhAgahArake dvArA khaMDita 1 paDhamaM avaravaraTThidikhaMDaM paTTassa saMkhabhAgaM tu / sAyarapudhattametaM idi saMkhasahassakhaMDANi // labdhi. 77. 2 AugavajjANaM ThidighAdo paDhamAdu carimaThidisatto / ThidibaMdho ya apuvvo hodi hu saMkhejjaguNahINo // labdhi. 78. 3 udayANamAvalimhi ya ubhayANaM bAhirammi khivaNaTuM / loyANamasaMkhejjo kamaso ukkaTTaNo hAro // ukaTTidaigibhAge pakkAsaMkheNa bhAjide tattha / bahubhAgamidaM davvaM uvariharidAsu Nivikhavadi // sesagabhAge majide asaMkhalogeNa tattha bahubhAgaM / guNaseDhIe siMcadi sesegaM ca udayahi // labdhi 68-70. 4 pratiSu ' paDibhAgIdo' iti pAThaH / Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 5.] cUliyAe sammattuppattIe paDhamasammattuppAdaNaM [ 225 bhAgahAreNa khaMDidegakhaMDaM ghettUNa udayAvaliyabAhiradvidimhi asaMkhejjasamayapabaddhe dedi| tado uvarimadvidIe tatto asaMkhejjaguNe dedi / tadiyaTTidIe tato asaMkhejjaguNe dedi / evamasaMkhejjaguNAe seDIe NedavyaM jAva guNaseDIcarimasamao tti / tado uvarimANaMtarAe ThidIe asaMkhejjaguNahINaM davvaM dedi / taduvarimaTTidIe visesahINaM dedi / evaM visesahINaM visesahINaM ceva padesaggaM NiraMtaraM dedi jAva appappaNo ukkIridadvidimAvaliyakAleNa apatto tti / Navari udayAvaliyabAhiraTThidimasaMkhejjAlogeNa khaMDidegakhaMDaM samaUNAvaliyAe ve ttibhAge aicchAviya samayAhiyatibhAge Nikkhivadi putvaM va visesahINakameNa / tado uvarimaTThidIe eso ceva Nikkhevo' / Navari aicchAvaNA samauttarA hodi / evaM karake eka khaMDako grahaNa kara (palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa bhAgahArase bhAjita kara usakA eka bhAga udayAvalIke bhItara gopucchAkArase detA hai, aura bahubhAgarUpa) asaMkhyAta samayaprabaddhoMko udayAvalIke bAhirakI sthiti detA hai| isase UparakI sthitimeM usase bhI asaMkhyAtaguNita samayaprabaddhoMko detA hai| tRtIya sthitimeM usase bhI asaMkhyAtaguNita samayaprabaddhoMko detA hai| isa prakAra yaha krama asaMkhyAtaguNita zreNIke dvArA guNazreNIke antima samaya taka le jAnA caahie.| usase UparakI anantara sthitimeM asaMkhyAtaguNita hIna dravyako detA hai / usase Upara kI sthitimeM vizeSa hIna dravyako detA hai / isa prakAra vizeSa-hIna vizeSa-hIna hI pradezAgrako nirantara taba taka detA hai, jaba taka ki apanI apanI utkIrita sthitiko AvalImAtra kAlake dvArA prApta na ho jAya / vizeSa bAta yaha hai ki udayAvalIse bAhirakI sthitiko asaMkhyAta lokase khaMDita kara eka khaMDako, eka samaya kama AvalIke do tribhAgoMko (3) atisthApana karake, eka samaya adhika AvalIke tribhAgameM pUrvake samAna vizeSa hInakramase nikSipta karatA hai usase UparakI sthiti yaha hI nikSepa hai| kevala vizeSatA yaha hai ki atisthApanA eka samaya adhika hotI hai / isa prakAra yaha krama taba taka le jAnA 1 apuvakaraNapaDhamasamae divaDaguNahANimettasamayapabaddhe okaDDukkaDDaNabhAgahAreNa khaMDeyUNa tattheyakhaMDamettadavvamokaDDiya tatthAsaMkhejjalogapaDibhAgiyaM davvamudayAvaliyamaMtare govucchAyAreNa NisiMciya puNo sesabahubhAgadavvamudayAvaliyabAhire NikkhivamANo udayAtraliyabAhirANaMtaravidIe asaMkhenjasamayapabadvametadavvaM NisiMcide / jayadha.a.pa.95. 2 udayAtralissa davvaM Avalibhajide du hodi majhadhaNaM / rUUNaddhANadveNUNeNa NiseyahAreNa // majjhimadhaNamavaharide pacayaM pacayaM NiseyahAreNa / guNide AdiNiseyaM visesahINe kama tatto // ukkaTTidamhi dediha asaMkhasamayappabaddhamAdimhi / saMkhAtItaguNakkamamasaMkhahINaM visesahINakamaM // labdhi. 71-73. 3-4 apadravyasya nikSepasthAnaM nikSepaH, nikSipyate'sminniti nirvacanAt / tenAtikramyamANaM sthAnamatisthApanaM, atisthApyate atikramyate'sminniti atisthApanam / labdhi, 56. TIkA. Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 5. yavvaM jAva aicchAvaNA AvaliyamettA jAdA ti / tado uvarimaNikkhevo ceva vaDDadi jAva ukkassa NikkhavaM patto ti|| cAhie, jaba taka ki atisthApanA pUrNa AvalIpramANa hotI hai| usase Upara uparima nikSepa hI utkRSTa nikSepa prApta hone taka bar3hatA jAtA hai| vizeSArtha---apakarSaNa yA utkarSaNa kiyA huA dravya jina niSekoMmeM milAte haiM, ve niSeka nikSeparUpa kahalAte haiM / ukta dravya jina niSekoMmeM nahIM milAyA jAtA hai, ve niSeka atisthApanArUpa kahalAte haiM / nikSepa aura atisthApanAkA krama yaha hai ki udayAvalImeMse eka kama kara zeSameM tInakA bhAga dIjie / eka rUpa sahita prAraMbhakA tribhAga to nikSeparUpa hai, arthAt vaha apakRSTa dravya eka rUpa sahita prathama vibhAga milAyA jAtA hai, aura antake do bhAga atisthApanArUpa haiM, arthAt unameM vaha apakRSTa kiyA huA dravya nahIM milAyA jAtA hai| udAharaNArtha- udayAvalI yA prathamAvalIke ekase lekara solaha niSeka kalpanA kIjie aura sattarahase lekara battIsa takake niSeka dUsarI AvalIke kalpanA kIjie / isa kalpanAke anusAra dUsarI AvalIke sattarahaveM niSekakA dravya apakarSaNa karake nIce udayAvalImeM denA hai, to ukta kramake anusAra 16 meMse eka kama karanepara 15 rahe / usakA tribhAga 5 huaa| usameM 1 ke milAnepara hote haiM / so ina prAraMbhake 6 samayoMke niSakoMmeM ukta apakRSTa dravyakA nikSepa hogaa| isIlie ve niSeka sthApanA yA nikSeparUpa kahe jAte haiN| bAkIke 7 se lekara 16 takake jo prathamAvalIke niSaka hai unameM usa dravyakA nikSepa nahIM hogaa| isIlie ve atisthApanArUpa kahe jAte haiN| yaha jaghanya nikSepa aura jaghanya atisthApanAkA svarUpa hai| isase Upara dUsarI AvalIke dUsare niSekakA apakarSaNa kiyA, tava isake nIce eka samaya adhika AvalImAtra sarva nipeka haiM, unameM nikSepa to eka samaya kama AvalIkA tribhAgamAtra hI rhegaa| kintu atisthApanAkA pramANa pahalese eka samaya adhika ho jaavegaa| punaH usI dUsarI Avaloke tIsare niSekako apakarSaNa kara nIce diyA, taba bhI nikSepakA pramANa vahI rahegA, kintu atisthApanA eka samaya adhika ho jAvegI / punaH usI dUsarI AvalIke cauthe niSekako apakarSaNa kara nIca danapara bhI nijhapakA pramANa to pUvAkta hI rahegA, kintu atisthApanAmeM eka samaya adhika ho jaayegaa| isa prakAra Upara Uparake niSekoko apakarSaNa kara nIce denepara nikSepakA pramANa taba taka vahI rahegA jaba taka ki atisthApanAkA pramANa eka eka samaya bar3hate bar3hate pUrA eka AvalIpramANa kAla na ho jaave| ................... 1NikkhevamaditthAvaNamavaraM smuunnavlitibhaag| teguNAvalimettaM vidiyAvaliyAdimaNisege // etto samaUNAvAlatibhAgameto tu taM khu nnikkheto| uvAra Avalivanjiya sagahidI hodi zikheko / ukassadvidibaMdho samayajudAvalidugeNa prihiinno| ukkA dimmi carime hidimmi ukasa Nikkhevo / labdhi. 56-58. ukassao puNa Nikkhevo kettio ? jattiyA ukassiyA kammaTThidI ukkassiyAe AvAhAe samayuttarAvaliyAe ca UNA tattio ukassao Nivakhevo / jayadha. a. pa. 599. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [227 1, 9-8, 5.] cUliyAe sammattuppattIe paDhamasammattuppAdaNaM jAsiM dvidINaM padesaggassa udayAvaliyabbhatare ceva Nikkhevo tAsiM padesaggassa okaDDaNabhAgahAro asaMkhejjA logA / evamuvarimasabasamaesu kIramANaguNaseDINameso ceva attho vattavyo / Navari paDhamasamae okaDDidapadesaggAdo vidiyasamae asaMkhejjaguNaM padesaggamokaDDadi, vidiyasamayapadesAdo tadiyasamae asNkhejjgunnmokdddddi| evaM savvasamaesu NeyavyaM / paDhamasamae dijjamANapadesaggAdo vidiyasamae dvidi paDi dijjamANapadesaggamasaMkhejjaguNaM / evaM savvasamayANaM pi dijjamANakkamo vttvyo| tamhi ceva apuvakaraNapaDhamasamae appasatthANaM kammANamaNubhAgassa aNatA bhAgA jaba atisthApanA AvalImAtra ho jAtI hai, taba usase Upara nikSepakA hI pramANa eka eka samayakI adhikatAse tava taka bar3hatA jAtA hai jaba taka ki utkRSTa nikSepa prApta na ho jAve / yadyapi yahAM dhavalAkArane utkRSTa nikSepakA pramANa nahIM batalAyA, tathApi jayadhavalA aura labdhisAra Adi granthoMmeM usakA pramANa eka samaya adhika do AvalIse hIna utkRSTa karmasthitipramANa batalAyA gayA hai| eka samaya adhika do AvalIse hIna karane kA kAraNa yaha hai ki vivakSita karmake bandha honeke pazcAt eka AvalI taka to udIraNA ho nahIM sakatI hai, isalie vaha eka acalAvalIkAla to AbAdhAkAlameM gayA / aura antima AvalI atisthApanArUpa hai, ataH usakA bhI dravya apakarSaNa nahIM kiyA jA sktaa| tathA antima niSekakA dravya apakarSaNa kara nIce nikSipta kiyA hI jA rahA hai, ataH use grahaNa nahIM kiyaa| isa prakAra eka samaya adhika do AvalIse hIna zeSa samasta utkRSTa sthitipramANa utkRSTa nikSepakA pramANa jAnanA cAhie / yaha pramANa anyAghAta sthitikA hai / vyAghAta sthitikA krama bhinna hai| . jina sthitiyoMke pradezAprakA udayAvAke bhItara hI nikSepa hotA hai, una sthitiyoM ke pradezAgrakA apakarSaNa bhAgahAra asaMkhyAta lokapramANa hai| isa prakAra Uparake sarva samayoMmeM kI jAnevAlI guNazreNiyoMkA yaha hI artha kahanA cAhie / vizeSatA kevala yaha hai ki prathama samayameM apakarSaNa kiye gaye pradezAgrase dvitIya samayameM asaMkhyAtaguNita pradezAgrako apakarSita karatA hai, dvitIya samayake pradezAnase tosare samayameM asaMkhyAtaguNita pradezAgrako apakApata karatA hai| isa prakAra yaha krama save samayAma le jAnA caahie| prathama samayameM diye jAnevAle pradezAgrasa dvitIya samaya meM sthitike prati diyA jAnevAlA pradezAgra asaMkhyAtaguNA hai| isa prakAra sarva samayoM ke bhI diye jAnevAle pradezAgroMkA krama kahanA caahie| usa hI apUrvakaraNake prathama samayamai aprazasta kamA~ke anubhAgakA ananta bahubhAga 1 udayANamAvalinhi ya ubhayANaM bAhirammi khivnnttuN| loyANamasaMkhejjo kamaso ukaTTaNo haaro|| labdhi. 68. 2 paDisamayaM ukkaddadi asaMkhaguNiyakkameNa siMcadi ya / idi guNasedIkaraNaM AugavajjANa kammANaM // labdhi . 74. Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 ] chakkhaDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-8, 5. ghAdedumADhattA' / ettha aNubhAgakaMDa yamAhappajANAvaNamappAbahugaM uccade / taM jahAaNubhAgassa ekahi padesa guNahANidvANaMtare je aNubhAgaphadayA te thotrA / aicchAvaNA anaMtaguNA / Nikkhevo anaMtaguNo / aNubhAgakhaMDayadIhattamaNaMtaguNaM / edamappA bahugaM savvANubhAgakhaMDaesu daTThavvaM / guNaseDiNikkhevo puNa apuvvakaraNaddhAdo aNiyaTTIkaraNaddhAdo ca visesAhio / TThidibaMdhakAlo TTidikhaMDayaukkIraNakAlo ca do vi savvattha sarisA visesahINA / egaDidikhaMDaya kAlabbhaMtare aNubhAgakhaMDayasahassANi Nivadati, takkAlAdo saMkhejjaguNahINa aNubhAgakhaMDaya ukkIraNaddhattAdo' / Navari TThidikhaMDayacarimaphAlIe paDamANa ghAtanA prArambha karatA hai / yahAMpara anubhAgakAMDakakA mAhAtmya batalAne ke lie alpabahutva kahate haiM / vaha isa prakAra hai- anubhAga ke eka pradeza guNahAnisthAnAntara meM jo anubhAgasambandhI spardhaka haiM, ve sabase kama haiN| unase atisthApanA anantaguNI hai / usase nikSepa ananta guNA hai / usase anubhAgakAMDakakI dIrghatA anantaguNI hai / yaha alpabahutva sabhI anubhAgakhaMDoM meM jAnanA caahie| kintu guNazreNInikSepa apUrvakaraNake kAlase aura anivRttikaraNake kAlase vizeSa adhika hotA hai / sthitibaMdhakA kAla aura sthitikAMDakakA utkIraNakAla, ye donoM hI sarvatra sadRza aura vizeSahIna hote haiM / eka sthitikhaMDa kAlake bhItara hajAroM anubhAgakAMDaka hote haiM, kyoMki, sthitikAMDaka ke kAlase saMkhyAtaguNA hIna anubhAgakAMDakakA utkIraNakAla hotA hai / vizeSatA kevala yaha hai ki 1 asahANaM payaDINaM anaMtabhAgA rasassa khaMDANi / suhapayaDINaM NiyamA Natthi tti rasassa khaMDANi // labdhi. 80. 2 uvarima aNubhAgaphaddayANi okaDemANo jattiyANi aNubhAgaphaddayANi japaNeNAicchAtriya heTTimaphaddayasarUveNokaTTai tANi jahaNNAic chAvaNAvisayANi anaMtaguNANi tti jabuttaM hoi / jayadha. a. pa. 951 / rasagadapadesaguNahANiTThANagaphaDDayANi thovANi / aitthAvaNaNikkheve rasakhaMDeNataguNiyamA // labdhi. 81. 3NikkhevaphaddayANi anaMtaguNANi evaM bhaNide kaMDayassa heTThA jahaNNA icchAtraNametaddayANi mottUNa sesa himasavvaphaddayANaM gRhaNaM kAyavvaM / edANi jahaNNA icchAvaNAddahiMto anaMtaguNANi tti bhaNidaM hoi / nayadha. a. pa. 951. 4 aputrakaraNassa caiva paDhamasamae AugavajjANaM kammANaM guNaseviNikkhevo aNiyaTTiaddhAdo karaNaddhAdo ca visesAhio / jayadha. a. pa. 951. guNaseDhIdIhattamapubvadugAdo du sAhiyaM hodi / labdhi. 55. 5 tamhi ThidikhaMDayaddhA ThidibaMdhagadvA ca tuhA | jayadha. a. pa. 951. dvidibaMdha TThidikhaMDakkIraNakAlA samA hoMti / labdhi. 54. 6 ekkamhi ThidikhaMDae aNubhAgakhaMDaya sahasvANi ghAdedi / kiM kAraNaM ? ThidikhaMDayaukkIraNadbhAdo aNubhAgakhaMDayaukkIraNadvAra saMkhejjaguNahINatAdo / jayadha. a. pa. 951. ekkekaTTi dikhaMDaya nivaDaNa ThidibaMdhaosaraNakAle / saMkhejjasahasvANi ya NivaDaMti rasassa khaMDANi // labdhi, 79. Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 5.] cUliyAe sammattuppattIe paDhamasammattuppAdaNaM [229 kAle ceva savvattha vidibaMdho samappadi, dvidikhaMDayaukkIraNakAleNa smaannbNdhgddhttaado| tamhi ceva samae carimANubhAgakhaMDayacarimaphAlI vi padadi', aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhAe ovaTTidaTThidibaMdhakAlamhi vigalarUvAbhAvAdo / evaM bahUhi TThidikhaMDayasahassehi adikkatehi apuvyakaraNaddhA samappadi / Navari apucakaraNassa paDhamasamayaTThidisaMta-TThidibaMdhehito apuvyakaraNassa carimasamayaTThidisaMta-TThidibaMdhANaM dIhattaM saMkhejjaguNahINaM hodi / apuSvakaraNapaDhamasamayaaNubhAgasaMtAdo carimasamaye appasatthapayaDINamaNubhAgasaMtakammamaNaMtaguNahINaM, pasatthANamaNaMtaguNaM hodi / evamapuvyapariNAmakajjaparUvaNA kadA / tadaNaMtarauvarimasamae aNiyaTTIkaraNaM pArabhadi / tAdhe ceva aNNo dvidikhaMDao, sthitikAMDakakI carama phAlIke patanakAlameM hI sarvatra sthitibandha samApta ho jAtA hai, kyoMki, sthitikAMDakake utkIraNakAlake sAtha sthitibandhakA kAla samAna hotA hai| usa hI samayameM antima anubhAgakAMDakakI antima phAlI bhI naSTa hotI hai, kyoMki, anubhAgakAMDakake utkIraNakAlase apavartana kiye gaye sthitibandhake kAlameM vikalarUpatA, arthAt vibhinnatA, nahIM ho sakatI hai / isa prakAra aneka sahasra sthitikAMDakoMke vyatIta honepara apUrvakaraNakA kAla samApta hotA hai / yahAM vizeSatA yaha hai ki apUrvakaraNake prathama samayasambandhI sthitisattva aura sthitibandha, ina donoMse apUrvakaraNake antima samayasambandhI sthitisattva aura sthitibandha, ina donoMkI dIrghatA saMkhyAtaguNI hIna hotI hai / apUrvakaraNake prathama samayasambandhI anubhAgasattvase antima samayameM aprazasta prakRtiyoMkA anubhAgasattvakarma anantaguNA hIna hotA hai aura prazasta prakRtiyoMkA anubhAgasattva anantaguNA adhika hotA hai / isa prakAra apUrvakaraNa pariNAmoMke kAryoMkA nirUpaNa kiyaa| ___ ukta apUrvakaraNakA kAla samApta honeke anantara Ageke samayameM anivRttikaraNako prArambha karatA hai / usI samayameM hI anya sthitikhaMDa, anya anubhAgakhaMDa aura 1 ThidikhaMDage samate aNubhAgakhaMDayaM ca hidibaMdhagadvA ca samattANi bhavati / jayadha. a. pa. 95.. 2 evaM ThidikhaMDayasahassehiM bahuehiM gadehiM apuvkrnnd| samatA bhavadi / jayadha. a. pa. 952. 3 Navari paDhamahidikhaMDayAdo vidiyaTTidikhaMDayaM visesahINaM saMkhejavibhAgaNa evamaNatarANatarAdo visesahINa gedavvaM jAva carimavidikhaMDayaM ti / xxx apubdhakaraNassa paDhamasamae TThidisaMtakammAdo carimasamae TidisaMtakammaM saMkhejjaguNahINaM / kiM kAraNaM ? apuvakaraNapaDhamasamae puvvaNiruddhaMtokoDAkoDImettasAgarovamANaM saMkheja mAge apuvakaraNavisohiNibaMdhaNahidikhaMDayasahassehiM ghAdehiM saMkhenjadimAgamettassava hidisaMta. kammassa prissidttaado| jayadha. a. pa. 952. AugavajANaM ThidighAdo paDhamAdu crimtthidisNto| ThidibaMdho ya apuro hodu hu saMkhejjaguNahINo // labdhi. 78. 4 padamApuvvarasAdo carime samaye paacchadarANaM / rasasacamaNaMtaguNaM arNataguNahINayaM hodi / landhi. 82. Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 6. aNNo aNubhAgakhaMDao, aNNo dvidibaMdho ca ADhatto' / pulokaDDidapadesaggAdo asaMkhejaguNaM padesamokaDDidUNa apuvakaraNo vva galidasesaM guNaseDiM karedi / (sutte dvidibaMdhosaraNameva parUvidaM, Thidi-aNubhAga-padesaghAdA Na parUvidA, tesiM parUvaNA Na ettha juJjadi tti ? Na, tAlapalaMbasuttaM va tassa desAmAsiyattAdo / evaM dvidibaMdha-TThidikhaMDaya-aNubhAgakhaMDayasahassesu gadesu aNiyaTTIaddhAe carimasamayaM pAvadi / saMpahi kevacireNa kAleNetti pucchAe atthaM parUvayaMto aNiyaTTIpariNAmANaM kajjavisesapaduppAyaNamuttarasuttaM bhaNadi paDhamasammattamuppAdeto aMtomuhuttamohaTTedi // 6 // anya sthitibandhako Arambha karatA hai| pUrva meM apakarSita pradezAgrase asaMkhyAtaguNita pradezakA apakarSaNakara apUrvakaraNake samAna galitAvazeSa guNazreNIko karatA hai| vizeSArtha-guNazreNI prArambha karaneke prathama samayameM jo guNazreNI-AyAmakA pramANa thA usameM eka eka samayake bItanepara usake dvitIyAdi samayoMmeM guNazreNI AyAma kramase eka eka niSaka ghaTatA huA avazeSa rahatA hai, isalie use galitAvazeSa guNazreNI AyAma kahate haiM / yadyapi yahAMpara guNazreNIkA prArambha apUrvakaraNake prathama samayase huA thA aura tabase yahAMtaka barAbara guNazreNI jArI hai, tathApi usake AyAmakA pramANa kramazaH eka eka samayapramANa galita yA kama hotA jA rahA hai, isase yaha galitAvazeSa guNazreNI kahalAtI hai / (dekho labdhisAra bacanikA pR. 22) zaMkA-sUtra meM kevala sthitibandhApasaraNa hI kahA hai, sthitighAta, anubhAgaghAta aura pradezaghAta nahIM kahe haiM, isalie unakI prarUpaNA yahAMpara yuktisaMgata yA yogya nahIM hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, tAlapralambasUtrake samAna yaha sUtra dezAmarzaka hai / ataeva sthitighAta AdikI prarUpaNA ghaTita ho jAtI hai| isa prakAra sahasroM sthitibandha, sthitikAMDakaghAta aura anubhAgakAMDakaghAtoMke vyatIta honepara anivRttikaraNake kAlakA antima samaya prApta hotA hai| aba 'kitane kAlake dvArA' isa pRcchAsUtrake arthako prarUpaNa karate hue AcArya anivRttikaraNasambandhI pariNAmoMke kArya-vizeSa batalAneke lie uttara sUtra kahate haiM prathamopazamasamyaktvako utpanna karatA huA sAtizaya mithyAdRSTi jIva antamuhUrta kAla taka haTAtA hai, arthAt antarakaraNa karatA hai // 6 // 1 aNiyaTTissa paDhamasamae aNNaM hidikhaMDayaM aNNo hidibaMdho aNNamaNubhAgakhaMDayaM / jayadha. a. pa.952. vidiyaM va tadiyakaraNaM paDisamayaM eka ekapariNAmo / aNNaM ThidirasakhaMDe aNNaM ThidibaMdhamANuvai // labdhi. 83. 2 galidavasese udayAvalibAhirado duNikkhevo / labdhi. 55. Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 6.] cUliyAe sammattuppattIe adhApavattakaraNaM [231 evaM suttamaMtarakaraNaM' parUvedi / kassa aMtara kIradi ? micchattassa, aNAdiyamicchAiTThiNA adhiyaaraado| aNNahA puNa jamatthi daMsaNamohaNIyaM tassa savvassa aMtara kIradi / kamhi aMtaraM karedi ? aNiyaTTIaddhAe saMkhejje bhAge gaMtUNa / aMtarakaraNassa yaha sUtra antarakaraNakA prarUpaNa karatA hai| zaMkA - prathamopazamasamyaktvake abhimukha jIva kisakA antara karatA hai ? samAdhAna mithyAtvakarmakA antara karatA hai, kyoMki, yahAMpara anAdi mithyAdRSTi jIvakA adhikAra hai / anyathA punaH jo ( tIna bhedarUpa ) darzanamohanIya karma hai, usa sabakA antara karatA hai| vizeSArtha-vivakSita kaukI adhastana aura uparima sthitiyoMko chor3akara madhyavartI antarmuhUrtamAtra sthitiyoMke niSekoMkA pariNAmavizeSake dvArA abhAva karaneko antarakaraNa kahate haiN| prakRtameM anAdi mithyAdRSTike prathamopazamasamyaktvakI utpattikA adhikAra hai / ataeva sAtizaya mithyAdRSTi jIva kramazaH adhaHkaraNa aura apUrvakaraNakA kAla samApta karake jaba anivRttikaraNa kAlakA bhI saMkhyAta bahubhAga vyatIta kara cukatA hai, usa samaya mithyAtvakarmakA antarmuhUrta kAla taka antarakaraNa karatA hai, arthAt antarakaraNa prAraMbha karaneke samayase pUrva udayameM AnevAle mithyAtvakarmakI antarmuhUrtapramita sthitiko ullaMghana kara usase UparakI antarmuhUrtapramita sthitike niSekoMkA utkIraNa kara kucha karmapradezoMko prathamasthitimeM kSepaNa karatA hai aura kachako dvitiiysthitimeN| antarakaraNase nIcekI antarmuhUrtapramita sthitiko prathamasthiti kahate haiM aura antarakaraNase UparakI sthitiko dvitIyasthiti kahate haiN| isa prakAra pratisamaya antarAyAmasambandhI karmapradezoko Upara nIcekI sthitiyoM meM taba taka detA rahatA hai jaba taka ki antarAyAmasambandhI samasta niSekoMkA abhAva nahIM ho jAtA hai / yaha kriyA eka antarmuhUrtakAla taka jArI rahatI hai| jaba antarAyAmake samasta niSeka Upara vA nIcekI sthitiyoM meM de diye jAte hai aura antarakAla mithyAtvasthitike karmaniSekAse sarvathA zUnya ho jAtA hai, taba antara kara diyA gayA' aisA samajhanA caahie| tabhI ukta jIva mithyAtvakarmake tIna bhAga karatA hai| zaMkA-kisameM, arthAt kahAMpara yA kisa karaNake kAlameM, antara karatA hai ? samAdhAna-anivRttikaraNake kAlameM saMkhyAta bhAga jAkara antara karatA hai| 1 kimaMtara karaNaM NAma ? vivakkhiyakammANaM hehimovarimadvidIo mottUNa majhe aMtomuhuttamettANaM hidINaM pariNAmavisaseNa NisaMgANamabhAvIkaraNamaMtarakaraNamidi bhaNNade // jayadha. a. pa. 153. antarakaraNaM nAmodayakSaNAdupari mithyAtvasthitimantamadvartamAnAmatikamyoparitanI ca viSvambhayitvA madhye'ntarmuhUrtamAnaM tatpradezavedyadalikAbhAvakaraNaM / karmapra. patra 260. 2 evaM hidikhaMDayasahassehi aNiyahiaddhAe sakhejjesu bhAgesu gadesu aMtaraM karedi / jayadha. a. pa. 952. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 6. paDhamasamae aNNaM DidikhaMDayaM aNNamaNubhAgakhaMDayaM ca AgAedi, aNNaM dvidibaMdhaM ca ADhavedi / jattio dvidibaMdhakAlo tattieNa kAleNa aMtaraM karemANo guNaseDhINikkhevassa aggaggAdo saMkhejjadibhAgaM khaMDedi / guNaseDhIsIsayAdo saMkhejjaguNAo uvarimavidIo khaMDedi', aMtaraE tatthukkiNNapadesaggaM vidiyaTTidIe' AvAdhUNiyAe baMdhe ukkaDDadi, paDhamadvidIe ca dedi, aMtarahidIsu haMda NiyamA Na dedi ti / evamaMtaramukkIramANamukkiNNaM / __ antarakaraNake prathama samayameM anya sthitikAMDaka aura anya anubhAgakAMDakako Arambha karatA hai, tathA anya sthitivandha Arambha karatA hai| jitanA sthitivandhakA kAla hai, utane kAlake dvArA antarako karatA huA guNazreNInikSepake anAgrase, arthAt guNazreNIzIrSase lekara nAce saMkhyAtaveM bhAga pradezAnako khaMDita karatA hai / guNazreNIzIrSase Upara saMkhyAtaguNI uparima sthitiyoMko khaMDita karatA hai, tathA antarake lie vahAMpara utkIrNa kie gae pradezAgrako (lekara bandhameM, arthAt usa samaya baMdhanevAle mithyAtvakarmameM, usakI AvAdhAkAla hIna dvitIyasthitimeM sthApita karatA hai aura prathamasthitimeM detA hai, kintu antarakAlasambandhI sthitiyoM meM nizcayataH nahIM detA hai| isa prakAra kiyA jAnevAlA antara kiyA gayA, arthAt antarakaraNakA kArya sampanna huaa| 1 saMkhejjadime sese daMsaNamohassa aMtara kuNai / aNNaM ThidirasakhaMDaM aNNaM ThidibaMdhaNaM tattha // labdhi. 84. 2 pratiSu -- guNaseDhAvisayAdo' iti pAThaH / 3 jA tamhi TidibaMdhagaddhA tattieNa kAleNa karemANo guNaseDhiNikkhavassa aggaggAdo saMkhejjadibhAgaM khaMDedi / edeNa sutteNa aMtarakaraNaM karamANassa kAlapamANamaMtaraTThamAgAidavidIrNa pamANAvahAraNaM paDhamaTThididIhattaM ca parUvidaM hoi / xxx ettha guNaseDhiNikkhevo ti bute jo apuvakaraNassa padamasamae aNiyaTTikaraNaddhAhiMto visesAhiyAyAmeNa Nikkhitto galidasesarUvetti kAlamAgado tassa gahaNaM kAyavvaM / tassa aggamgamidi bhaNide guNaseDisIsayassa gahaNaM kAyavvaM / tattoppahuDi heTThA saMkhejjadimAga khaMDedi tti bhaNide sayalassa guNaseDhiAyAmassa takAladIsamANassa saMkhejjadibhAgabhUdo jo aNiyaTTiacchido uvarimo visesAhiyaNiskhevo taM sabamaMtaraTumAgAedi tti bhaNidaM hoi kimettiyaM ceva aMtaradIhattaM? Na, guNaseDhisIsayAdo uvari aNNAo vi saMkhejjaguNAo dvidIo ghettUrNataraM karedi / xxx tado aNiyaTTiadvAsesassa saMkhejjabhAgametakAleNa aMtaraM karemANo atarakaraNaddhAdo saMkhejjaguNa micchatassa paDhamahidiM parisesiya puNo aNiyaTTikaraNadvAdo uvarimavisesAhiyaguNaseTiNikkheveNa saha tato saMkhejjaguNAo aNNAo vi dvidIo ghettaNaMtarameso karedi tti siddho muttassa samudAyattho / jayadha. a. pa. 953. 4-5 antarakaraNacAdhastanI sthiti prathamA sthitirityucyate / uparitanI tu dvitiiyaa| karmapra.260. 6 eyahidikhaMDukkIraNakAle aMtarassa NippattI / atomuhuttamettaM aMtarakaraNassa addhANaM // guNaseDhIe sIsaM tatto saMkhaguNa uvarimaThidi ca / heTavarimhi ya AvAhujhiya-baMdhAmha saMthuhIda / labdhi. 85.85. Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 6. cUliyAe sammattuppattIe paDhamasammattuppAdaNaM . [233 tado pahuDi uvasAmao tti bhaNNadi / jadi evaM to pucamuvasAmayattassa' abhAvo pAvedi' ? puvvaM pi uvasAmao ceva, kiMtu majjhadIvayaM kAdaNa sissapaDibohaNaTuM eso dasaNamohaNIyauvasAmao tti jaivasaheNa bhAgadaM / tado NedaM vayaNaM tIdabhAgassa uvasAmayattapaDisehayaM / paDhamadvidIdo vidiyavidIdo ca tAva AgAla-paDiAgAlA jAva AvaliyA paDiAvaliyA ca sesA tti / tado pahuDi micchattassa guNaseDI Natthi, udAyAvaliyabAhire .......................................... antarakaraNa samAyA honeke samayase lekara vaha jIva ' upazAmaka' kahalAtA hai| zaMkA---yadi aisA hai, arthAt antarakaraNa samApta honeke pazcAt vaha jIva 'upazAmaka' kahalAtA hai, to isase pUrva, arthAt adhaHkaraNAdi pariNAmoMke prArambha honese lekara antarakaraNa hone taka, usa jIvake upazAmakapanekA abhAva prApta hotA hai ? samAdhAna-- antarakaraNa samApta honeke pUrva bhI vaha jIva upazAmaka hI thA, kintu madhyadIpaka karake ziSyoMke pratibodhanArtha * yaha darzanamohanIyakarmakA upazAmaka hai' isa prakAra yativRSabhAcAryane ( apanI kasAyapAhuDacUrNike upazamanA adhikArameM) kahA hai / isalie yaha vacana atIta bhAgake upazAmakatAkA pratiSedha nahIM karatA hai| prathamasthitise aura dvitIyasthitise taba taka AgAla aura pratyAgAla hote rahate haiM, jaba taka ki AvalI aura pratyAvalImAtra kAla zeSa raha jAtA hai / vizeSArtha--prazamasthiti aura dvitIyasthitikI paribhASA pahale dI jA cukI hai| apakarSaNake nimittase dvitIyasthitike karma pradezoMkA prathamasthitimeM AnA AgAla kahalAtA hai / utkarpaNake nimittase prathamasthitike karma-pradezoMkA dvitIyasthitimeM jAnA pratyAgAla kahalAtA hai| 'AvalI' aisA sAmAnyase kahane para bhI prakaraNavaza usakA artha udayAvalI lenA caahie| tathA, uzyAvalIse Uparake AvalIpramANa kAlako dvitIyAvalI yA pratyAvalI kahate haiN| jaba antarakaraNa karaneke pazcAt mithyAtvakI sthiti Avali-pratyAvalImAtra raha jAtI hai, taba AgAla-pratyAgAlarUpa kArya banda ho jAte haiN| isake pazcAt , arthAt Avali-pratyAvalImAtra kAla zeSa rahane ke samayase lekara, mithyAtvakI guNazreNI nahIM hotI hai, kyoMki, usa samayame udayAvalIse bAhira karma 1 pratiSu ' -sAmayattarisa' iti pAThaH / 2 pratiSu 'pAdedi' iti pAThaH / 3 AgAlabhAgAlo, vidiyahidipadesANaM paDhamahidIe okaDDaNAvaseNAgamaNamidi vuttaM hoi / pratyAgalanaM pratyAgAlaH, paDhamahidipadesANaM vidiyahidIe ukkaDDaNAvaseNa gamaNamidi bhaNidaM hoi / tado padama-vidiyaTThidipadesANamukkaDuNokaDaNAvaseNa paropparavisayasaMkamo AgAla-paDiAgAlo tti ghettvvo| jayadha. a. pa. 954. 4 AvaliyA tti vutte udayAvaliyA ghettavvA / paDiAvaliyA tti edeNa vi udayAvaliyAdo ubarimavidiyAvaliyA gaheyavyA / jayadha. a. pa. 954. Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-8, 7. NikkhevAbhAvA' / sANaM AyugavajjANaM guNaseDI atthi / paDiAvaliyAdo ceva udIraNA / paDiAvaliyAe sesAe micchattassa udIraNA Natthi / tado carimasamayamicchAiTThI jAdo | adhavA deNa suteNa aMtaraghAdo caiva paruvido, kiMtu dvidighAdo aNubhAgaghAdo guNase DhakameNa padesaghAdo aMtaraTThadaNaM ghAdo ca parUvido / puvvilasutaM piNa desAmAsiya, dvidibaMdhosaraNAe ekkisse caiva parUvaNAdo / labbhaditti jaM padaM tassa attho samatto / 'kadi bhAe vA karedi micchattaM' edisse pucchAe atthaparUvaNaTThamuttaramuttaM bhaNadiohadaNa micchattaM tiSNi bhAgaM karedi sammattaM micchattaM sammAmicchattaM // 7 // edeNa sutte micchattapaDhamaTThidiM gAliya sammattaM paDivaNNapaDhamasamaya pahuDi uvarimakAlammi jo vAvAro so paruvido | ohaTTeduNetti puvvaM dvidi-aNubhAga - pade se hi pradezoMkA nikSepa nahIM hotA hai / kintu Ayukarmako chor3akara zeSa samasta karmoM kI guNazreNI hotI rahatI hai / usa samaya pratyAvalIse hI mithyAtvakarmakI udIraNA hotI rahatI hai / kintu pratyAlIke zeSa raha jAnepara mithyAtvakarmakI udIraNA nahIM hotI hai| taba yaha jIva caramasamayavarttI mithyAdRSTi huA kahalAtA hai / athavA, isa sUtra ke dvArA kevala antaraghAta hI nahIM prarUpaNa kiyA gayA hai, kintu sthitighAta, anubhAgaghAta, guNazreNIke kramase pradezaghAta aura antara- sthitiyoMkA ghAta bhI prarUpaNa kiyA gayA hai / tathA, isase pahalekA sUtra bhI dezAmarzaka nahIM hai, kyoMki vaha kevala eka sthitibandhApasaraNakA hI prarUpaNa karatA hai / isa prakAra 'samyakttvako prApta karatA hai' yaha jo pada hai usakA artha samApta huA / aba 'mithyAtvakarmako kitane bhAgarUpa karatA hai ' isa praznakA artha prarUpaNa karaneke lie uttara sUtra kahate haiM antarakaraNa karake mithyAtvakarmake tIna bhAga karatA hai - samyaktva, mithyAtva aura samyagmithyAtva // 7 // isa sUtra ke dvArA mithyAtva kI prathamasthitiko galAkara samyaktvako prApta honeke prathama samaya se lekara uparima kAlameM jo vyApAra, arthAt kArya-vizeSa, hotA hai, vaha prarUpaNa kiyA gayA hai / 'antarakaraNa karake ' isa padake dvArA pahalese hI sthiti, 1 aMtarakaDapaDhamAdo paDisamayamasaMkhaguNidamuvasamadi / guNasaMkameNa daMsaNamohaNiyaM jAva padamaThidI // paDhamaTThidiyA va lipaDiAvalisesesu Natthi AgAlA / paDiAgAlA micchattassa ya guNasedikaraNaM pi // labdhi. 87-88. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 7. ] cUliyAe sammattappattIe paDhamasammattuppAdaNaM [ 235 pattaghAdaM micchattaM aNubhAgeNa puNo vi ghAdiya tiNNi bhAge karedi / kudo ? ' micchatANubhAgAdo sammAmicchattANubhAgo anaMtaguNahINo, tatto sammattANubhAgo anaMtaguNahINa' ti pAhuDatte NiddittAdo |nn ca uvasamasammattakAlabbhatere aNatANubaMdhIvisaMjoyaNakiriyAe viNA micchattassa vidighAdo vA aNubhAgavAdo vA atthi, tovadesAbhAvA / teNa ohaTTeduNetti utte khaMDayaghAdeNa viNA micchattANubhAgaM ghAdiya sammatta sammAmicchattaaNubhAgAyAreNa pariNAmiya paDhamasammattaM paDivaNNapaDhamasamae caiva tiSNi kammaMse uppAdedi' / paDhamasamaya uvasamasammAiTThI micchattAdo padesaggaM ghettRNa sammAmicchatte bahugaM dedi, tatto asaMkhejjaguNahINaM sammatte dedi / paDhamasamae sammAmicchatte diNNapadesehiMto vidiyasamae sammatte asaMkhejjaguNe dedi / tamhi ceva samae sammattamhi chuddhapadesehiMto sammAmicchatte asaMkhejjaguNe dedi / evaM aMtomuhuttakAlaM guNaseDIe sammatta sammA anubhAga aura pradezoM kI apekSA ghAtako prApta mithyAtvakarmako anubhAgake dvArA punarapi ghAta kara usake tIna bhAga karatA hai, yaha prarUpita kiyA gayA hai / isakA kAraNa yaha hai ki 'mithyAtvakarmake anubhAgase samyagmithyAtvakarmakA anubhAga anantaguNA hIna hotA hai, aura samyagmithyAtvakarmake anubhAga se samyaktvaprakRtikA anubhAga anantaguNA hIna hotA hai,' aisA prAbhRtasUtra arthAt kaSAyaprAbhRtake cUrNisUtroMmeM nirdeza kiyA gayA hai / tathA, upazamasamyaktvasambandhI kAlake bhItara anantAnubandhIkaSAyakI visaMyojanarUpa kriyAke vinA mithyAtvakarmakA sthitikAMDakaghAta aura anubhAga kAMDakaghAta nahIM hotA hai, kyoMki, usa prakArakA upadeza nahIM pAyA jAtA hai / isalie ' antarakaraNa karake ' aisA kahane para kAMDakaghAta vinA mithyAtvakarmake anubhAgako ghAta kara, aura use samyaktvaprakRti aura samyagmithyAtva prakRtike anubhAgarUpa AkArase pariNamAkara prathamopazamasamyaktvako prApta honeke prathama samaya meM hI midhyAtvarUpa eka karmake tIna karmAza, arthAt bheda yA khaMDa utpanna karatA hai / prathama samayavartI upazamasamyagdRSTi jIva mithyAtva se pradezAgra arthAt udIra - NAko prApta karma - pradezoMko lekara unakA bahubhAga samyagmithyAtva meM detA hai, aura usase asaMkhyAta guNA hIna karma-pradezAgra samyaktvaprakRti meM detA hai / prathama samaya meM samyagmidhyAtva meM diye gaye pradezoMse, arthAt unakI apekSA, dvitIya samaya meM samyaktvaprakRtimeM asaMkhyAtaguNita pradezoMko detA hai / aura usI hI samaya meM, arthAt dUsare hI samaya meM, samyaktvaprakRti meM diye gaye pradezoMkI apekSA samyagmithyAtva meM asaMkhyAtaguNita pradezoko detA hai / isa prakAra antarmuhUrta kAla taka guNazreNIke dvArA samyaktva aura samya 1 aMtarapadamaM patte uvasamaNAmo hu tattha micchattaM / ThidirasakhaMDeNa viNA uvaiDAdrUNa kuNadi tadA // micchatta missasamma sarUveNa ya tatcidhA ya davvAdo / sattAdo ya asaMkhANaMteNa ya hAMti bhajiyakamA / labdhi, 89-90, Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-8, 7. micchattANi AUredi jAva guNasaMkamacarimasamao tti / teNa paraM aMgulassa asaMkhejjadibhAgapaDibhAgio vijjhAdasaMkamo hodi' / jAva guNasaMkamo tAva AyugavajjANaM kammANaM dighAdo aNubhAgaghAdo guNaseDI ca atthi / carimassa aNubhAga ettha paNuvIsapaDigo daMDao kAdavvo / taM jadhA-- khaMDayassa ukkIraNaddhA thovA | apuvvakaraNassa paDhamasamae aNubhAgakhaMDaya - ukkIraNaddhA visesAhiyA / aNiyaTTissa carimaTThidibaMdhagaddhA carimaTThidikhaMDaya - ukkIraNaddhA ca do vitullA saMkhejjaguNA / aMtarakaraNaddhA tatthataNaDidibaMdhagaMDA DidikhaMDayaukkIraNaddhA ca tiNi vi tullA visesAhiyA / apuvyakaraNassa paDhamaTThidikhaMDayassa ukkIraNaddhA TThidibaMdhagaddhA ca do vi tullA bisesAhiyA / guNasaMkameNa sammatta-sammAmicchAttANaM pUraNakAlo saMkhejjaguNo / paDhamasamayauvasAmayassa guNaseDI mithyAtva karmako pUrita karatA hai jaba taka ki guNasaMkramaNakAlakA antima samaya prApta hotA hai / isa guNasaMkramaNake pazcAt sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgakA pratibhAgI, arthAt sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAga pramANavAlA, vidhyAtasaMkramaNa hotA hai| jaba taka guNasaMkramaNa hotA hai, taba taka Ayukarmako chor3akara zeSa karmoMkA sthititrAta, anubhAgadhAta aura guNazreNI hotI rahatI hai / isa prakaraNa meM yaha paccIsa pratika yA padavAlA alpabahutva-daMDaka kahane yogya hai / vaha isa prakAra hai -- carama, arthAt mithyAtva kI prathama sthitike antima antarmuhUrta meM honavAle, anubhAgakAMDaka utkIraNakA kAla ( yadyapi antarmuhUrtamAna hai, tathApi Age kahe jAnevAle kAloMkI apekSA) alpa hai (1) / isase apUrvakaraNa ke prathama samaya meM honevAle anubhAgakAMDake utkIraNakA kAla vizeSa adhika hai ( 2 ) / isase anivRttikaraNake antima samaya meM saMbhava sthitibaMdhakA kAla aura antima sthitikAMDake utkIraNakA kAla, ye donoM paraspara samAna hote hue bhI saMkhyAtaguNita haiM ( 3-4 ) / isase antarakaraNakA kAla, vahAMpara saMbhava sthitibandhakA kAla, tathA sthitikAMDakake utkIraNakA kAla, ye tInoM paraspara samAna hote hue bhI vizeSa adhika haiM (5-7 ) ? isase apUrvakaraNa ke prathama samaya meM honevAle sthitikAMDakakA utkIraNakAla aura sthitibaMdhakA kAla, ye donoM paraspara samAna hote hue bhI vizeSa adhika haiM ( 7-8 ) / isase guNasaMkramaNa ke dvArA samyaktva aura samyamithyAtvake pUranekA kAla saMkhyAtaguNA hai (9) / isase prathama samayavartI upazAmakakA 1 padamAdo guNasaMkamacarimo ttiya samma missasammisse / ahigadiNA'saMkhaguNo vijjhAdo saMkramo tatto // labdhi 91. 12 vidiyakaraNAdimAdo guNasaMkamapUraNassa kAlo tti / vocchaM rasakhaMDakIraNakAlAdINamappabahuM // labdhi. 92. 3 aMtimarasakhaMDukkIraNakAlAdo du paDhamao ahio / tatto saMkhejjaguNo carimaTThidikhaMDahadikAlo // labdhi. 93. 4 a-ApratyoH 'giri', kapratau ' rigi', mapratau ' tihi ' iti pAThaH / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 7.] cUliyAe sammattuppattIe paDhamasammattuppAdaNaM [237 sIsayaM saMkhejjaguNaM / paDhamahidI saMkhejjaguNA / uvasAmagaddhA' visesAhiyA / viseso puNa ve AvaliyAo samaUNAo / aNiyaTTiaddhA saMkhejjaguNA ! apuvvaddhA saMkhejjaguNA / guNaseDINikkhevo visesaahio| uvasaMtaddhA saMkhejjaguNA / aMtaraM saMkhejjaguNaM / jahaNiyAbAdhA saMkhejjaguNA / ukkassiyA AvAdhA saMkhejjaguNA / apuvyakaraNassa paDhamasamae jahaNNao hidikhaMDao asNkhejjgunno| ukkassao dvidikhaMDao sNkhejjgunno| jahaNNago dvidivaMdho saMkhejjaguNo / ukkassao hidibaMdho saMkhejjaguNo / jahaNNayaM dvidisaMtakamma saMkhejjaguNaM / ukkassayaM saMkhejjaguNaM / guNazreNIzIrSa saMkhyAtaguNA hai (10) / isase prathamasthiti saMkhyAtaguNI hai (11) / isase upazAmakAddhA, arthAt darzanamohake upazamAnekA kAla, vizeSa adhika hai (12) / vaha vizeSa eka samaya kama do AvalImAtra hai / isase anivRttikaraNakA kAla saMkhyAtaguNA hai (13) / isase aparvakaraNakA kAla saMkhyAtaguNA hai (14) / isase guNazreNIkA nikSepa, arthAta AyAma, vizeSa adhika hai (15) / isase upazAntAddhA, arthAta upazamasamyaktvakA kAla, saMkhyAtaguNA hai (16) / isase antara, arthAt antarasambandhI AyAma, saMkhyAtaguNA hai (17) / isase jaghanya AbAdhA saMkhyAtaguNI hai (18) / utkRSTa AbAdhA saMkhyAtaguNI hai (19) / isase apUrvakaraNake prathama samayameM jo jaghanya sthitikhaMDa hai, vaha asaMkhyAtaguNA hai (20) / isase ( apUrvakaraNake prathama samayameM jo) utkRSTa sthitikhaMDa hai, vaha saMkhyAtaguNA hai (21) / isase mithyAtvakA jaghanya sthitibaMndha saMkhyAtaguNA hai (22) / isase apUrvakaraNake prathama samayameM saMbhava utkRSTa sthitivandha saMkhyAtaguNA hai (23) / isase mithyAtvakA jaghanya sthitisattva saMkhyAtaguNA hai (24) / isase mithyAtvakA utkaTa sthitisattva saMkhyAtaguNA hai (25) / vizeSArtha-uparyuka alpabahutvameM pAMcaveM aura chaThaveM sthAnake sAtha hI sthiti 1 kA uvasAmaNaddhA NAma? jamhi addhAvisese dasaNamohaNIyamuvasaMtAvaNaM hodUNa ciTThai sA utrasAmaNaddhA tti bhaNNade, usamasammAidvikAlo tti bhagidaM hoi / jayadha. a. pa. 946. 2 tatto paDhamo ahio pUraNaguNase disespttmtthidii| saMkhaNa ya guNiyakamA uvasamagaddhA trisesahiyA // labdhi. 94. 3 jammi kAle micchattamuvasaMtabhAveNacchadi so uvasamasammattakAlo uvasaMtaddhA tti bhaNNade / jayadha. a.pa. 956. 4 esA jahaNNAbAhA kattha gaheyavvA ? micchattassa tAva carimasamayamicchAdihiNA NavakabaMdhavisae gaheyavvA / tatto aNNattha micchattassa svjhnnnnaabaahaannuvlNbhaado| sesakammANaM puNa guNasaMkamacarimasamayaNavakabaMdha. jahaNNAbAhA ghettavA / jayadha. a. pa. 956. 5 aNiyaTTiyasaMkhaguNe NiyATTie seDhiyAyada siddhaM / uvasaMtaddhA aMtara avarAvarabAha saMkhaguNidakamA // labdhi. 95. 6 paDhamApuvvajahaNaM ThidikhaMDamasaMkhamaM guNaM tassa / varamavarahidisatA ede ya sNkhgunniykmaa|| labdhi.96. Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 8. daMsaNamohaNIyaM kammaM uvsaamedi|| 8 // edeNa puvuttapayAreNa daMsaNamohaNIyaM uvasAmedi ti puvvuttattho ceva edeNa sutteNa sNbhaalido| uvasAmeMto kamhi uvasAmedi, cadusu vi gadIsu uvasAmedi / cadusu vi gadIsu uvasAto paMciMdiesu uvasAmedi, No eiMdiyavigaliMdiyesu / paMciMdiesu uvasAmeMto saNNIsu uvasAmedi, No asaNNIsu / saNNIsu uvasAto gambhovakkaMtiesu uvasAmedi, No sammucchimesu / gambhovakkaMtiesu uvasAto pajjattaesu uvasAmedi, No apajjattaesu / pajjattaesu uvasAto saMkhejjavassAugesu vi uvasAmedi, asaMkhejjavassAugesu vi // 9 // __ sugamamedaM / etthuvaujjatIo gAhAokAMDakautkIraNakAlakA bhI nirdeza kiyA gayA hai| kintu labdhisArameM yahAM sthitikAMDakautkIraNakAlakA ullekha nahIM hai| aura usake na hone para hI paccIsa sthAna ThIka baiThate haiM / ataeva ukta pAThakA viSaya vicAraNIya hai| mithyAtvake tIna bhAga karaneke pazcAt darzanamohanIya karmako upazamAtA hai // 8 // isa pUrvokta prakArase darzanamohanIyako upazamAtA hai, isa prakAra pahale kahA gayA artha hI isa sUtrake dvArA smaraNa karAyA gayA hai| darzanamohanIya karmako upazamAtA huA yaha jIva kahAM upazamAtA hai ? cAroM hI gatiyoMmeM upazamAtA hai / cAroM hI gatiyoMmeM upazamAtA huA paMcendriyoMmeM upazamAtA hai, ekendriya aura vikalendriyoMmeM nahIM upazamAtA hai / paMcendriyoMmeM upazamAtA huA saMjJiyoMmeM upazamAtA hai, asaMjJiyoMmeM nahIM / saMjJiyoMmeM upazamAtA huA garbhopakrAntikoMmeM, arthAt garbhaja jIvoMmeM, upazamAtA hai, sammUchimoMmeM nahIM / garbhopakrAntikoMmeM upazamAtA huA paryAptakoMmeM upazamAtA hai, aparyAptakoMmeM nahIM / paryAptakoMmeM upazamAtA huA saMkhyAta varSakI AyuvAle jIvoMmeM bhI upazamAtA hai aura asaMkhyAta varSakI AyuvAle jIvoMmeM bhI upazamAtA hai // 9 // yaha sUtra sugama hai / isa viSayameM ye nimna gAthAeM upayogI haiM Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 9.] cUliyAe sammattuppattIe paDhamasammattuppAdaNaM [239 daMsaNamohassuvasAmao du cadusu vi gadIsu boddhavyo / paMciMdio ya saNNI NiyamA so hodi pajjatto' // 2 // savvaNiraya-bhavaNesu ya samudda-dIva-guha-joisa-vimANe / ahijogga-aNahijogge uvasAmo hodi NAyavvo / / 3 // uvasAmago ya samvo NivvAghAdo tahA NirAsANo / uvasaMte bhajiyavyo NirAsaNo ceva khINamhi // 4 // sAyAre paTThavao Nivao majjhimo ya bhayaNijjo / joge aNNadarammi du jahaNNae teulessAe // 5 // darzanamohanIya karmakA upazama karanevAlA jIva cAroM hI gatiyoMmeM jAnanA cAhie / vaha jIva niyamase paMcendriya, saMjJI aura paryAptaka hotA hai| 2 / indraka, zreNIbaddha Adi sarva narakoM meM, sarva prakArake bhavanavAsI devoMmeM, sarva samudroM aura dvIpoMmeM, guha arthAt samasta vyantara devoMmeM, samasta jyotiSka devoMmeM, saudharmakalpase lekara nava graiveyaka vimAna taka vimAnavAsI devoMmeM, Abhiyogya, arthAt vAhanAdikutsita karmameM niyukta vAhana devoMmeM, unase bhinna kilviSika Adi anuttama, tathA pAriSada Adi uttama devoM meM darzanamohanIya karmakA upazama hotA hai|| 3 // darzanamohakA upazAmaka sarva hI jIva nirvyAghAta, arthAt upasargAdikake Ane. para bhI viccheda aura maraNase rahita, hotA hai / tathA nirAsAna, arthAt sAsAdanaguNasthAnako nahIM prApta hotA hai / upazAnta, arthAt upazamasamyaktva honeke pazcAt bhajitavya hai, arthAt sAsAdanapariNAmako kadAcit prApta hotA bhI hai aura kadAcit nahIM bhI prApta hotA hai / upazamasamyaktvakA kAla kSINa arthAt samApta ho jAnepara mithyAtva Adi kisI eka darzamohanIyaprakRtikA udaya Anese mithyAtva Adi bhAvoMko prApta hotA hai / athavA, darzanamohanIyakarmake kSINa ho jAnepara nirAsAna, arthAt sAsAdanapariNAmase sarvathA rahita, hotA hai // 4 // sAkAra arthAt jJAnopayogakI avasthAmeM hI jIva prathamopazamasamyaktvakA prasthApaka, arthAt prArambha karanevAlA, hotA hai| kintu niSThApaka, arthAt use sampanna karanevAlA, madhya avasthAvartI jIva bhajanIya hai, arthAt vaha sAkAropayogI bhI ho sakatA hai aura anAkAropayogI bhI ho sakatA hai| manoyoga Adi tInoM yogoMmeMse kisI bhI eka yogameM vartamAna jIva prathamopazamasamyaktvako prApta kara sakatA hai| tathA tejolezyAke jaghanya aMzameM vartamAna jIva prathamopazamasamyaktvako prApta karatA hai // 5 // 1jayadha. a. pa 957. 2 pratiSu 'gaha ' iti pAThaH / 3 jayadha, a. pa. 958. labdhi. 99. 4 jayadha. a. pa. 958. labdhi. 101. jaivi suTTha maMdavisohIe pariNamiya daMsaNamohaNIyamuvasAmedumADhavei to vi tassa te ulessApariNAmo ceva tappAoggo hoi, No heTThimalessApariNAmo, tassa sammattuppattikAraNakaraNapariNAmehiM viruddhasarUvattAdo tti bhaNidaM hoI / edeNa tirikkha-maNussesu kiNha-NIla-kAulessANaM sammattappatti Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 9. micchattavedaNIyaM kamma uvasAmagassa boddhavvaM / uvasaMte AsANe teNa paraM hoi bhayaNijja' // 6 // savvamhi dvidivisese uvasaMtA tiNi hoti kammaMsA / / ekkamhi ya aNubhAge NiyamA savve vidivisesA // 7 // micchattapaccao khalu baMdho uvasAmayassa boddhavyo / / uvasaMte AsANe teNa paraM hodi bhayaNijjo // 8 // upazAmakake jaba taka antara praveza nahIM hotA hai taba taka mithyAtvavedanIya karmakA udaya jAnanA cAhie / darzanamohanIyake upazAnta honepara, arthAt upazamasama kvake kAlameM, aura sAsAdanakAlameM mithyAtvakarmakA udaya nahIM rahatA hai| kintu upazamasamyaktvakA kAla samApta honepara mithyAtvakA udaya bhajanIya hai, arthAt kisIke usakA udaya hotA bhI hai aura kisIke nahIM bhI hotA hai // 6 // tInoM karmAza, arthAt mithyAtva, samyagmithyAtva aura samyaktvaprakRti, ye tInoM karma, darzanamohanIyakI upazAnta avasthAmeM sarva sthitivizeSoMke sAtha upazAnta rahate haiM, arthAt una tInoM karmoMke eka bhI sthitikA usa samaya udaya nahIM rahatA hai / tathA eka hI anubhAgameM una tInoM karmAzoke sabhI sthitivizeSa avasthita rahate haiM, arthAt antarase bAhirI anantaravartI jaghanya sthitivizeSameM jo anubhAga hotA hai, vahI anubhAga usase Uparake samasta sthitivizeSoM meM bhI hotA hai, usase bhinna prakArakA nahIM // 7 // upazAmakake prathamasthitike antima samaya taka mithyAtvapratyayaka, arthAt mithyAtvake nimittase jJAnAvaraNAdi karmoMkA, baMdha jAnanA cAhie / (yadyapi yahAM para asaMyama, kaSAya Adi anya bhI baMdhake kAraNa vidyamAna haiM, tathApi unakI yahAM vivakSA nahIM kI gaI hai, kintu pradhAnatAse mithyAtva karmakI hI vivakSAkI gaI hai|) darzanamohakI upa avasthAmeM aura sAsAdanasamyaktvakI avasthAmeM mithyAtvanimittaka bandha nahIM hotA hai / isake pazcAt mithyAtvanimittaka bandha bhajanIya hai, arthAt mithyAtvako prApta hue jIvoMke tannimittaka bandha hotA hai, aura anya guNasthAnako prApta hue jIvoMke tannibhittaka bandha nahIM hotA hai // 8 // kAle paDiseho kado, visohikAle asuhatilessApariNAmassa sNbhvaannuvvttiido| devesu puNa jahArihaM suhalessAtiyapariNAmo ceka, teNa tattha viyahicAro / Neraiemu vi avaTThidakiNha-NIla-kAulessApariNAmesu suhatilessANamasaMbhavo cevetti Na tatthedaM suttaM payaTTade / tado tirikkha-maNupaviSayamevedaM suttamidi gahayavvaM / jayadha. a. pa. 959 / yadyapi tiryagmanuSyo vA mandavizudbhistathApi tejolezyAyA jaghanyAMze vartamAna evaM prathamopazamasamyaktvaprAraMbhako bhavati / narakagatau niyatAzubhalezyAtve'pi kaSAyANAM mandAnubhAgodayavazena tatvArtha zradvAnAnuguNakAraNapariNAmarUpavizuddhi vizeSasaMbhavasyAvirodhAt / devagatau sarvo'pi zubhalezya eva prathamopazamasamyaktvaprAraMbhako bhavati / labdhi.101.TI. 1 jayadha a. pa. 959. 2 jayadha. a. pa. 959. tatra savvamhi hidivisese' iti sthAne 'sabehi dvidivisesehiM ' iti paatthH| 3 jayadha. a. pa. 960. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 9.] [251 cUliyAe sammannuppattIe paDhamasammattuppAdaNaM aMtomuhuttamaddhaM savvovasameNa hAi uvasaMto / teNa paraM udao khalu tiNNekkadarassa kammassa // 9 // sammAmicchAiTThI daMsaNamohassa baMdhago bhnnido| vedagasammAiTThI khaio va abaMdhago hodi // 10 // sammattapaDhamalaMbho sambovasameNa taha viyaTeNa / bhajidavvo ya abhikkhaM savvovasameNa deseNa // 11 // antarmuhUrta kAla taka sarvopazamase, arthAt darzanamohanIyake sabhI bhedoMke upazamase, jIva upazAnta arthAt upazamasamyagdRSTi rahatA hai| isake pazcAt niyamase usake mithyAtva, samyagipathyAtva aura samyaktva, ina tIna karmoMmeMse kisI eka karmakA udaya hotA hai // 9 // samyagmithyAdRSTi jIva darzanamohanIya karmakA abaMdhaka, arthAt bandha nahIM karanevAlA, kahA gayA hai| isI prakAra vedakasamyagdRSTi, kSAyikasamyagdRSTi, tathA 'ca' zabdase upazamasamyagdRSTi jIva bhI darzanamohanIya karmakA abandhaka hotA hai // 10 // anAdi mithyAdRSTi jIvake samyaktvakA prathama vAra lAbha sarvopazamase hotA hai| isI prakAra viprakRSTa jIvake, arthAt jisane pahale kabhI samyaktvako prApta kiyA thA, kintu pazcAt mithyAtvako prApta hokara aura vahAM samyaktvaprakRti evaM samyagmithyAtvakarmakI udvelanA kara bahuta kAla taka mithyAtva-sahita paribhramaNa kara punaH samyaktvako prApta kiyA hai aise jIvake, prathamomazamasamyaktvakA lAbha bhI sarvopazamase hotA hai| kintu jo jIva samyaktvase girakara abhIkSNa arthAt jaldI hI punaH punaH samyaktvako grahaNa karatA hai vaha sarvopazama aura dezopazamase bhajanIya hai / ( mithyAtva, samyagmithyAtva aura samyaktvaprakRti, ina tIna karmoMke udayAbhAvako sarvopazama kahate haiM / tathA samyaktvaprakRtisambandhI dezaghAtI spardhakoMke udayako dezopazama kahate haiM) // 11 // 1 jayadha. a. pa. 960. kintu tatra / teNa paraM udao' iti asya sthAne ' tatto paramRdayo' iti pAThaH / labdhi. 102. 2 jayadha. a. pa. 960. kintu tatra 'khaio va ' iti asya sthAne ' khINo vi' iti pAThaH / 3 jayadha. a. pa. 960. tattha savvovasamo NAma tiNhaM kammANamudayAbhAvo / sabhmattadesaghAdiphadayANamudabho desovasamo tti bhaNNade / jayadha. a. pa. 961. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 9. sammattapaDhamalaMbhassaNaMtaraM pacchado ya micchattaM / laMbhassa apaDhamassa du bhajidavvaM pacchado hodi // 12 // kammANi jassa tiNNi du NiyamA so saMkameNa bhajidavyo / eyaM jassa du kammaM Na ya saMkamaNeNa so bhajjo' // 13 // sammAiTThI saddahadi pavayaNaM NiyamasA du uvaiDheM / saddahadi asabbhAvaM ajANamANo guruNiogA' // 14 // micchAiTThI NiyamA uvai8 pavayaNaM Na saddahadi / saddahadi asabbhAvaM uvaida vA aNuvai8 // 15 // anAdi mithyAdRSTi jIvake jo samyaktvakA prathama vAra lAbha hotA hai usake anantara pazcAt mithyAtvakA udaya hotA hai / kintu sAdi mithyAdRSTi jIvake jo samyaktvakA. aprathama, arthAt dUsarI, tIsarI Adi vAra lAbha hotA hai, usake anantara pazcAt samayameM mithyAtva bhajitavya hai, arthAt vaha kadAcit mithyAdRSTi hokara vedaka athavA upazama samyaktvako prApta hotA hai aura kadAcit samyagmithyAdRSTi hokara vedakasamyaktvako prApta hotA hai // 12 // jisa jIvake mithyAtva, samyagmithyAtva aura samyaktvaprakRti, ye tIna karma sattAmeM hote haiM, athavA 'tu' zabdase mithyAtva yA samyaktvaprakRtike vinA zeSa do karma sattAmeM hote haiM, vaha niyamase saMkramaNakI apekSA bhajitavya hai, arthAt kadAcit darzanamohakA saMkramaNa karanevAlA hotA hai aura kadAcit nahIM bhI hotA hai| jisa jIvake eka hI karma sattAmeM hotA hai, vaha saMkramaNakI apekSA bhajanIya nahIM hai, arthAt vaha niyamase darzanamohakA asaMkrAmaka hI hotA hai // 13 // samyagdRSTi jIva sarvajJake dvArA upadiSTa pravacanakA to niyamase zraddhAna karatA hI hai, kintu kadAcit ajJAnavaza sadbhUta arthako svayaM nahIM jAnatA huA guruke niyogase asadbhUta arthakA bhI zraddhAna kara letA hai // 14 // mithyAdRSTi jIva niyamase sarvazadvArA upadiSTa pravacanakA to zraddhAna nahIM karatA hai| kintu asarvajJoMke dvArA upadiSTa yA anupadiSTa asadbhAvakA, arthAt padArthake viparIta svarUpakA, zraddhAna karatA hai // 15 // 1 jayadha. a. pa. 961. kintu 'bhajivvaM ' iti asya sthAne 'bhajiyavo' iti paatthH| 2 jayadha. a. pa. 961. tatra aMtimacaraNe tu 'saMkamaNe so Na bhajiyavvo' iti paatthH| 3 jayadha. a. pa. 961. vilokyatAM SaTkhaM. 1, 1, 12 gAthA 110 / go. jI. 27. 4 jayadha. a. pa. 962 / labdhi. 1.9 / go. jI. 18. Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 11.] cUliyAe sammattuppattIe paDhamasammattuppAdaNe [243 sammAmicchAiTThI sAgAro vA tahA annaagaaro| taha vaMjaNoggahammi du sAgAro hodi boddhavyo' // 16 // "kadi bhAge vA karedi micchattaM' edassa suttassa attho samatto / uvasAmaNA vA kesu va khettesu kassa va mUle // 10 // edassa pucchAsuttassa vibhAsA puvvaM parUvidA, khettaNiyamo Natthi tti / kassa va mUle tti utte ettha vi Natthi Niyamo, savvattha smmttgghnnsNbhvaado| dasaNamohaNIyaM kammaM khavedumADhaveMto kamhi ADhavedi, aDDAijesu dIva-samuddesu paNNArasakammabhUmIsu jamhi jiNA kevalI titthayarA tamhi ADhavedi // 11 // dasaNamohaNIyassa kammassa khavaNapadesaM pucchidassa sissassa tappadesaparUvaNaTThamedaM samyagmithyAdRSTi jIva sAkAropayogI bhI hotA hai aura anAkAropayogI bhI hotA hai| kintu vyaMjanAvagrahameM, arthAt vicArapUrvaka arthako grahaNa karanekI avasthAmeM, sAkAropayogI hI hotA hai, aisA jAnanA cAhie // 16 // 'mithyAtvakarmako kitane bhAgarUpa karatA hai' isa sUtrakA artha samApta huaa| darzanamohakI upazAmanA kina kina kSetroMmeM aura kisake pAsameM hotI hai? // 10 // isa pRcchAsUtrakI vibhASA pahale prarUpaNa kI jA cukI hai ki isa viSayameM kSetrakA koI niyama nahIM hai| 'kisake pAsameM darzanamohakI upazAmanA hotI hai,' aisA kahane para isa viSayameM bhI koI niyama nahIM hai, kyoMki, sarvatra samyaktvakA grahaNa saMbhava hai| darzanamohanIya karmakA kSapaNa karaneke lie Arambha karatA huA yaha jIva kahAMpara Arambha karatA hai ? ar3hAI dvIpa samudroMmeM sthita pandraha karmabhUmiyoMmeM jahAM jisa kAlameM jina, kevalI aura tIrthaMkara hote haiM vahAM usa kAlameM Arambha karatA hai // 11 // darzanamohanIya karmake kSapaNa karaneke pradezako pUchanevAle ziSyake kSapaNa-pradeza 1 jayadha. a. pa. 962. kintu tatra taha ' sthAne ' atha ' iti pAThaH / vaMjaNoggahammi du vicArapUrvakArthagrahaNAvasthAyAmityarthaH vyaMjanazabdasyArthavicAravAcino grahaNAt / jayadha. a. pa. 962. 2 A-ka-pratyoH ' kammANamettha khaio' iti adhikaH paatthH| 3 daMsaNamohakkhavaNApaTThavago kammabhUmijo maNuso / titthayarapAyamUle kevalisudakevalI mUle // landhi. 110. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 11. suttamAgayaM / aDDAijjesu dIva-samuddesu tti bhaNide jaMbUdIvo dhAdaisaMDo pokkharaddhamidi aDDAijjA dIvA ghettavvA / edesu ceva dIvesu desaNamohaNIyakasmassa khavaNamADhavedi tti, No sesadIvesu / kudo ? sesadIvahidaMjIvANaM takkhavaNasattIe abhAvAdo / lavaNa-kAlodaisaNNidesu dosu samuddesu daMsaNamohaNIyaM kammaM khati, No sesasamuddesu, tattha sahakArikAraNAbhAvA / aDDAdijjasadeNa samuddo kiNNa visesido ? Na esa doso 'jahAsaMbhavaM visesaNa-visesiyabhAvo' tti NAyAdo saMbhavAbhAvA aDDAijjasaMkhAe Na samuddo visesijade / Na ca aDDAdijjadIvANaM majjhe aDDAdijjasamuddA atthi, virohAdo / Na ca aDDAijjadIvehito bajjhasamudde daMsaNamohaNIyakkhavaNaM saMbhavadi, uvari uccamANa-'jamhi jiNA titthayarA' tti visesaNeNa paDisiddhattAdo / Na mANusuttaragiriparabhAe jiNA titthayarA atthi, virohaado| aDDAijjadIva-samuddahridasabajIvesu daMsaNamohakkhavaNe pasaMge tappaDise batalAneke lie yaha sUtra AyA hai / ar3hAI dvIpa-samudroMmeM' aisA kahane para 'jambUdvIpa, dhAtakIkhaMDa aura puSkarAdha, ye ar3hAI dvIpa grahaNa karanA cAhie, kyoMki, ina ar3hAI dvIpoMmeM hI darzanamohanIya karmake kSapaNako Arambha karatA hai, zeSa dvIpoMmeM nhiiN| isakA kAraNa yaha hai ki zeSa dvIpoMmeM sthita jIvoMke darzanamohanIya karmake kSapaNa karanekI zaktikA abhAva hotA hai| lavaNa aura kAlodaka saMjJAvAle do samudroM meM jIva darzanamohanIya karmakA kSapaNa karate haiM, zeSa samudroMmeM nahIM, kyoMki, unameM darzanamohake kSapaNa karaneke sahakArI kAraNoMkA abhAva hai| zaMkA-'ar3hAI' isa vizeSaNa zabdake dvArA samudrako viziSTa kyoM nahIM kiyA? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, 'yathAsaMbhava vizeSaNa-vizeSyabhAva hotA hai' isa nyAyake anusAra tIsare ardha samudrakI saMbhAvanAkA abhAva honese 'ar3hAI' isa saMkhyAke dvArA samudra viziSTa nahIM kiyA gayA hai / aura na ar3hAI dvIpoMke madhyameM ar3hAI samudra haiM, kyoMki, vaisA mAnane para virodha AtA hai / tathA, ar3hAI dvIpoMse bAhirI samudra meM darzanamohanIya karmakA kSapaNa saMbhava bhI nahIM hai, kyoMki, Age kahe jAnevAle 'jahAM jina, tIrthakara saMbhava hai ' isa vizeSaNake dvArA usakA pratiSedha kara diyA gayA hai| mAnuSottara parvatake para bhAgameM jina aura tIrthaMkara nahIM hote haiM, kyoMki, vahAM unakA astitva mAnane meM virodha AtA hai| aDhAI dvIpa aura samudroM meM sthita sarva jIvoMmeM darzanamohake kSapaNakA prasaMga 1 pratipu -hidi ' iti pAThaH / www.jainelibrary Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8 11.] cUliyAe sammattuppattIe khajhyasammattuppAdaNaM [245 haTuM paNNArasakammabhUmIsu tti bhaNide bhogabhUmIo pddisiddhaao| kammabhUmIsu dvidadeva-maNusa-tirikkhANaM savyesi pi gahaNaM kiNNa pAvedi tti bhaNide Na pAvedi, kammabhUmIsuppaNNamaNussANamuvayAreNa kmmbhuumivvdesaado| to vi tirikkhANaM gahaNaM pAvedi, tesiM tattha vi uppattisaMbhavAdo ? Na, jesiM tattheva uppattI, Na aNNattha saMbhavo atthi, tesiM ceva maNussANaM paNNArasakammabhUmivavaeso; Na tirikkhANaM sayaMpahapavvadaparabhAge uppajaNeNa savvahicArANaM / uttaM ca - daMsaNagohakkhavaNApaTThavao kammabhUmijAdo du| NiyamA maNusagadIe Nivao cAvi' savvattha // 17 // maNusesuppaNNA kadhaM samudesu daMsaNamohakkhaNaM paTTati ? Na, vijjAdivaseNa tatthA prApta hone para usakA pratiSedha karane ke lie 'pandraha karmabhUmiyoMmeM' yaha pada kahA hai, jisase ukta ar3hAI dvIpoMmeM sthita bhogabhUmiyoM kA pratiSedha kara diyA gyaa| zaMkA-'pandraha karmabhUmiyoMmeM' aisA sAmAnya pada kahane para karmabhUmiyoMmeM sthita deva, manuSya aura tiryaMca, ina sabhIkA grahaNa kyoM nahIM prApta hotA hai ? samAdhAna -- nahIM prApta hotA hai, kyoMki, karmabhUmiyoMmeM utpanna hue manuSyoMkI upacArase 'karmabhUmi' yaha saMjJA kI gaI hai| zaMkA- yadi karmabhUmiyoM meM utpanna hue jIvoMkI 'karmabhUmi' yaha saMjJA hai, to bhI tiryacaukA grahaNa prApta hotA hai, kyoMki, unakI bhI karmabhUmiyoM meM utpatti saMbhava hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, jinakI vahAMpara hI utpatti hotI hai, aura anyatra utpatti saMbhava nahIM hai, una hI manuSyoMke pandraha karmabhUmiyoMkA vyapadeza kiyA gayA hai, na ki svayaMprabha parvatake parabhAgameM utpanna honese vyabhicArako prApta tiryaMcoMke / kahA bhI hai karmabhUmimeM utpanna huA aura manuSyagatimeM vartamAna jIva hI niyamase darzanamohakI kSapaNAkA prasthApaka, arthAt prArambha karanevAlA hotA hai| kintu usakA niSThApaka, arthAt pUrNa karanevAlA sarvatra arthAt cAroM gatiyoMmeM hotA hai // 17 // zaMkA - manuSyoM meM utpanna hue jIva samudroM meM darzanamohanIyakI kSapaNAkA kaise prasthApana karate haiM ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, vidyA Adike vazase samudroM meM Aye huye jIvoMke 1 pratiSu 'maNidaM ' iti pAThaH / 3 pratipu ' cAri ' iti pAThaH / 2 pratiSu ' hidi- ' iti pAThaH / 4 jayadha. a. pa. 963, Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-8, 11. gANaM daMsaNamohakkhavaNasaMbhavAdo / dussama - ( dussamadussama- ) sussamAsurasamA susamA susamAdussamA kAluppaNNamaNusANaM khavaNaNivAraNaGkaM ' jahi jiNA ' tti vayaNaM / jahi kAle jiNA saMbhavati tamhi caiva khavaNAe paTTavao' hodi, paNa aNNakAlesu / desajiNANaM paDisehaTTaM kevaligahaNaM / jahi kevalaNANiNo atthi tattheva khatraNA hodi, Na aNNattha | titthayarakammudayavirahidakevalipaDisehaGkaM titthayaragahaNaM / titthayarapAdamUle daMsaNamohaNIyakhavaNaM paTTaveMti, Na aNNattheti / athavA jiNA tti utte cohasapuvyaharA ghettavyA, kevali tti bhaNide kevalaNANiNo titthayarakammudayavirahidA ghettavvA, titthayarAti utte titthayaraNAma kammudayajaNidaaTTamahApADihera cottisadisayasahiyANaM gahaNaM / edANaM tiha pi pAdamUle daMsaNamohakkhavaNaM paTTaveMti ti / ettha jiNasadassa Avartti kAUNa jiNA daMsaNa darzanamohakA kSapaNa honA saMbhava hai / duHpamA, (duHSamaduHSamA ), suSamAsuSamA, suSamA aura suSamAduHSamA kAla meM utpanna hue manuSyoM ke darzanamohakA kSapaNa niSedha karaneke lie 'jahAM jina hote haiM ' yaha vacana kahA hai / jisa kAlameM jina saMbhava haiM usa hI kAlameM darzanamohakI kSapaNAkA prasthApaka hotA hai, anya kAloM meM nahIM / vizeSArtha - adhaHkaraNa ke prathama samayase lekara jaba taka jIva mithyAtva aura mizramohanIya prakRtiyoMke dravyakA apavartana karake samyaktva prakRtimeM saMkramaNa karAtA hai taba antarmuhUrtakAla taka vaha jIva darzanamohakI kSapaNAkA prasthApaka kahalAtA hai / dezajanoMkA arthAt zrutakevalI, avadhijJAnI aura mana:paryayajJAniyoMkA, pratiSedha karane ke lie sUtra meM 'kevalI' isa padakA grahaNa kiyA hai| arthAt jisa kAla meM kevalajJAnI hote haiM, usI kAlameM darzanamohakI kSapaNA hotI hai, anya kAloMmeM nahIM / tIrthakara nAmakarmake udayase rahita sAmAnya kevaliyoMke pratiSedhake lie sUtra meM ' tIrthakara ' isa padakA grahaNa kiyA hai, arthAt tIrthaMkara ke pAdamUlameM hI manuSya darzanamohanIyakarmakA kSapaNa prArambha karate haiM, anyatra nahIM / athavA 'jina' aisA kahanepara caturdaza pUrvadhAriyoMkA grahaNa karanA cAhie, 'kevalI' aisA kahanepara tIrthakara nAmakarmake udayase rahita kevalajJAniyoMkA grahaNa karanA cAhie, aura 'tIrthakara ' aisA kahanepara tIrthaMkara nAmakarmake udayase utpanna hue ATha mahAprAtihArya aura cauMtIsa atizayoMse sahita tIrthaMkara kevaliyoMkA grahaNa karanA caahie| ina tInoMke pAdamUlameM karmabhUmija manuSya darzanamohakA kSapaNa prArambha karate haiM, aisA artha grahaNa karanA cAhie / yahAM para 'jina' zabdakI AvRtti karake arthAt duvArA grahaNa karake, jina 1 adhaHpravRttakaraNaprathamasamayAdArabhya mithyAtvamizraprakRtyoH dravyamapavartya samyaktvaprakRtau saMkramyate yAvattAbadantarmuhUrtakAlaM darzanamohakSapaNAprasthApaka ityucyate / labdhi, 110. TIkA. 2 pratiSu - cottisa disayahiyANaM ' iti pAThaH / Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 12.] culiyAe sammattuppattIe khajhyasammattuppAdaNaM [247 mohakkhavaNaM paTThaveMti tti vattavvaM, aNNahA taiyapuDhavIdo NiggayANaM kaNhAdINaM titthayarattANuvavattIdo ti kesiMci vakkhANaM / edeNa vakkhANAbhippAeNa dussama-aidussamasusamasusama-susamakAlesuppaNNANaM ceva dasaNamohaNIyakkhavaNA Natthi, avasesadosu vi kaalesuppnnnnaannmtthi| kudo ? eiMdiyAdo AgaMtUNa tadiyakAluppaNNabaddhaNakumArAdINaM dasaNamohakkhavaNadaMsaNAdo / edaM cevettha vakkhANaM padhANaM kAdavyaM / Nivao puNa cadusu vi gadIsu giTThavedi // 12 // kadakaraNijjapaDhamasamayappahuDi' uvari NiTThavago uccadi / so AuabaMdhavaseNa cadusu vi gadIsu uppajjiya daMsaNamohaNIyakkhavaNaM samANedi, tAsu tAsu gadIsu uppattIe darzanamohanIyakarmakA kSapaNa prArambha karate haiM, aisA kahanA cAhie, anyathA tIsarI pRthivIse nikale hue kRSNa AdikoMke tIrthakaratva nahIM bana sakatA hai, aisA kinhIM AcAryoMkA vyAkhyAna hai| isa vyAkhyAnake abhiprAyase duHSamA, atiduHSamA, suSamasuSamA aura suSamA kAloMmeM utpanna hue jIvoMke hI darzanamohanIyakI kSapaNA nahIM hotI hai, avaziSTa donoM kAloMmeM utpanna hue jIvoMke darzanamohakI kSapaNA hotI hai| isakA kAraNa yaha hai ki ekendriya paryAyase Akara (isa avasarpiNIke) tIsare kAlameM utpanna hue varddhanakumAra AdikoMke darzanamohakI kSapaNA dekhI jAtI hai| yahAMpara yaha vyAkhyAna hI pradhAnatayA grahaNa karanA caahie| vizeSArtha-pUrvokta vyAkhyAnakA abhiprAya yaha hai ki sAmAnyataH to jIva kevala uparyukta duSama-suSama kAlameM tIrthakara, kevalI yA caturdazapUrvI jina bhagavAnake pAdamUlameM hI darzanamohanIyakI kSapaNAkA prArambha karate haiM, kintu jo usI bhavameM tIrthakara yA jina honevAle haiM ve tIrthaMkarAdikI anupasthitimeM tathA suSama-duSama kAlameM bhI darzanamohakA kSapaNa karate haiM, udAharaNArtha kRSNAdi va vrdhnkumaar| ___darzanamohakI kSapaNAkA niSThApaka to cAroM hI gatiyoMmeM usakA niSThApana karatA hai // 12 // kRtakatyavedaka honeke prathama samayase lekara Uparake samayameM darzanamohakI kSapaNA karanevAlA jIva niSThApaka kahalAtA hai / darzanamohakI kSapaNAkA prArambha karanevAlA jIva kRtakRtyavedaka honeke pazcAt Ayu-bandhake vazase cAroM: bhI gatiyoMmeM utpanna hokara darzanamohanIyakI kSapaNAko sampUrNa karatA hai, kyoMki, una una gatiyoM meM utpattike 1 SaTakhaM. 1, 5, 3 TIkA. 2 miTThavago taTThANe vimANabhogAvaNIsu dhamme ya | kidakaraNijjo cadusu vi gadIsu uppajjade jamhA // lanthi. 111. 3 carime phAliM diNNe kadakaNijjetti vedago hodi // labdhi. 145. Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 12. kAraNalessApariNAmANaM tattha virohAbhAvA / daMsaNamohakkhavaNavidhI ettha kiNNa parUvidA ? Na, paDhamasammattuppAyaNavidhIdo tiNNikaraNAdikiriyAhi dasaNamohakkhavaNavidhIe bhedAbhAveNa tatto ceva avagamAdo / tamhA parUvidA ceva / adha koi viseso asthi so vi vakkhANAdo avagammade / tado dasaNamohakkhavaNagayavisesaparUtraNA kIrade / taM jadhA- tattha tAva daMsaNamohaNIyaM khato paDhamamaNaMtANubaMdhicaukkaM visaMjoedi adhApavattApuvva-aNiyaTTikaraNANi kAUNa / edesiM karaNANaM lakkhaNANi jadhA paDhamasammattuppattIe tiNhaM karaNANaM lakkhaNANi paravidANi tadhA parUvedavyANi / adhApavattakaraNe hidighAdo aNubhAgaghAdo guNaseDI guNasaMkamo ca Natthi / kevalamaNaMtaguNAe visohIe visujjhaMto gacchadi jAva adhApavattakaraNaddhAe carimasamao tti / Navari aNNaM dvidi baMdhato pughillaTThidibaMdhAdo palido kAraNabhUta lezyA pariNAmoMke vahAM hone meM koI virodha nahIM hai / vizeSArtha-anivRttikaraNake anta samayameM samyaktvamohanIyakI antima phAlike dravyako nIceke nipekoMmeM kSepaNa karanese antarmuhUrtakAla taka jIva kRtakRtyavedaka samyagdRSTi hotA hai| zaMkA-darzanamohake kSapaNakI vidhi yahAMpara kyoM nahIM kahI ? samAdhAna -nahIM, kyoMki, prathamopazamasamyaktvako utpAdana karanevAlI vidhise tInoM karaNa Adi kriyAoMke sAtha darzanamohakI kSapaNa-vidhikA koI bheda nahIM hai, isalie usase hI darzanamohakI kSapaNa-vidhikA jJAna ho jAtA hai| ata eva vaha prarUpita kI hI gaI hai / aura jo kucha vizeSatA hai vaha bhI vyAkhyAnase jAna lI jAtI hai / isalie darzanamohakI kSapaNAsambandhI vizeSatAkI prarUpaNA kI jAtI hai| vaha isa prakAra hai-- darzanamohanIyakA kSapaNa karatA huA jIva sarva prathama adhaHpravRttakaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa, ina tIna karaNoMko karake anantAnubandhicatuSkakA visaMyojana karatA hai| ina karaNoMke lakSaNa jisa prakAra prathamopazamasamyaktvakI utpattimeM tInoM karaNoMke lakSaNa kahe haiM, usI prakAra yahAM prarUpaNa karanA cAhie / adhaHpravRttakaraNameM sthitighAta, anubhAgaghAta, guNazreNI aura guNasaMkramaNa nahIM hotA hai| kevala anantaguNI vizuddhise vizuddha hotA huA adhaHpravRttakaraNakAlake antima samaya taka calA jAtA hai| kevala vizeSatA yaha hai ki anya sthitiko bAMdhatA huA pahaleke sthitibandhakI 1 pratiSu 'su' iti pAThaH / 2 puvvaM tiyaraNavihiNA aNaM khu aNiyaTTikaraNacarimamhi / udayAvalibAhiraga Thidi visaMjojade nniymaa| labdhi. 112. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUliyAe sammattappattIe khaiyasammattuSpAdaNaM [ 249 1, 9-8, 12. ] vamassa saMkhejjadibhAgeNa UNiyaM dvidiM baMdhadi / edassa karaNassa paDhamaDidibaMdhAdo carimavidhi saMkhejjaguNahINo / aputrakaraNa paDhamasama puvvaTThidibaMdhAdo palidovamassa saMkhejjadibhAgeNUNo aNNo dibaMdha hodi / tahi caitra samae palidovamassa saMkhejjadibhAgamettAyAmaM sAgarovamapudhattAyAmaM vA AugavajjANaM kammANaM ThidikhaMDayamADhavedi / appasatthANaM kammANaM aNubhAgassa aNatA bhAgamettamaNubhAgakhaMDayaM ca tattheva ADhavedi / tattheva aNatANubaMdhINaM guNasaMkarma Adi / taM jadhA - paDhamasamae putraM saMkAmidadavvAdo asaMkhejjaguNaM saMkrAmedi / vidiyasamae tatto asaMkhejjaguNaM saMkAmedi / evaM davvaM jAva savvasaMkamapaDhamasamao tti / udayAvaliyabAhiraDidiTThida padesagga mokaDDuNabhAgahAreNa khaMDideyakhaMDa tUNa udayAvaliyabAhire AyugavajjANaM kammANaM galidasesaM guNaseDiM karedi jAva aputra aNiyaDI addhA hiMto visesAhiyamANaM gacchadi ti / tado uvarimANaMtarAe hidI apekSA palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase hIna sthitiko bAMdhatA hai / isa adhaHpravRttakaraNake prathama samaya meM honevAle sthitibandhase antima samayameM honevAlA sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| apUrvakaraNake prathama samaya meM pUrva sthitibandhase palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase hIna anya sthitibandha hotA hai / usI samaya meM Ayukarmako chor3akara zeSa karmoM ke palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra AyAmavAle athavA sAgaropamapRthaktva AyAmavAle sthitikAMDakako Arambha karatA hai| tathA usI samaya meM aprazasta karmoMke anubhAga ke ananta bahubhAgamAtra anubhAgakAMDakako Arambha karatA hai / usI samaya meM anantAnubandhI kaSAyakA guNasaMkramaNa bhI Arambha karatA hai / vaha isa prakAra hai- prathama samaya meM pahale saMkramaNa kie gaye dravyase asaMkhyAtaguNita pradezakA saMkramaNa karatA hai / dUsare samaya meM usase asaMkhyAtaguNita pradezakA saMkramaNa karatA hai / isa prakAra yaha krama sarvasaMkramaNa honeke prathama samaya taka le jAnA caahie| udayAvalIse bAhirakI sthiti meM sthita pradezAgrako apakarSaNabhAgahArase khaMDita kara usameMse eka khaMDako grahaNakara udayAvalIse bAhira Ayukarmako chor3akara zeSa karmoMkI galitazeSa guNazreNIko taba taka karatA hai jaba taka ki apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake kAloMse vizeSa adhika kAla vyatIta hotA hai| isase uparima anantara sthitimeM asaMkhyAtaguNita hIna pradezAko detA hai / isase 1 ahANaM payaDINaM anaMtabhAgA rasassa khaMDANi / suhapayaDINaM niyamA pasthitti rasassa khaMDANi // 2 pratiSu ' hi ' iti pAThaH / labdhi. 80. 3 guNaseDhIdIhattamapubvadugAdo du sAhiyaM hodi / galidavase se udayAvalibAhirado du Nikhevo // labdhi. 55. ukkaTThidamhi dedi hu asaMkhasamayappabaMdhamAdimhi / saMkhAtIdaguNakkamamasaMkhahINaM visesahINakramaM || paDisamayaM udi asaMkhaguNiya kameNa saMcadi ya / idi guNaseTIkaraNaM AugavajjANa kammANaM // labdhi. 73-74. Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-8, 12. asaMkhejjaguNahINaM dedi / upari savvattha visesahINaM ceva dedi jAva appappaNo aicchaavnnaavliympttmidi| evaM sandhisse apubdhakaraNaddhAe guNaseDhIkaraNavidhI vattavvA / Navari paDhamasamae okaDDidapadesahito vidiyasamae asaMkhejjaguNe okaDDadi / tatto asaMkhejjaguNe tadiyasamae okaDDadi / evaM NeyavyaM jAva aNiyaTTIkaraNacarimasamao tti / paDhamasamae dijjamANapadesaggAdo vidiyasamae' guNaseDIe dijjamANapadesaggamasaMkhejjaguNaM / evaM NedavyaM jAva aNiyaTTIkaraNacarimasamao tti / ettha dvidibaMdhakAlo dvidikhaMDaya ukIraNakAlo ca egakAliyA do vi sarisA aMtomuhuttamattA, tatthataNaaNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhAdo saMkhejjaguNA / evaM NedavyaM jAva dvidi-aNubhAgakhaMDayANaM apacchimaghAdo tti / Navari paDhamaTTidiaNubhAgakhaMDaya ukIraNa ddhAhiMto vidiyaTThidi-aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhAo viseshiinnaao| evamaNaMtaraheTThimAhito aNaMtarauvarimAo savvattha viseshiinnaao| ebamaNeNa vihANeNa apuvakaraNaddhA samattA / ettha apuvyakaraNapaDhama Upara sarva sthitiyoM meM vizeSa hIna hI detA hai jaba taka ki apane apane atisthApanAvalIko nahIM prApta hotA hai| isa prakAra sampUrNa apUrvakaraNake kAlameM guNazreNI karanekI vidhi kahanA caahie| kevala vizeSatA yaha hai ki prathama samayameM apakarSita pradezose dUsare samayameM asaMkhyAtaguNita pradezoMkA apakarSaNa karatA hai| usase asaMkhyAtaguNita pradezoMko tIsare samayameM apakarSita karatA hai| isa prakAra yaha krama anivRttikaraNake antima samaya taka le jAnA caahie| prathama samayameM die jAnevAle pradezAgrase dvitIya samayameM guNazreNIke dvArA die jAnevAlA pradezAgra asaMkhyAtaguNita hotA hai| isa prakAra yaha krama anivRttikaraNake antima samaya taka le jAnA caahie| yahAMpara sthitibandhakA kAla aura sthitikAMDakake utkIraNakA kAla, ye eka sAtha calanevAle donoM kAla, sadRza aura antarmuhUrtamAtra haiM, to bhI yahAMpara honevAle anubhAgakAMDakake utkIraNakAlase saMkhyAtaguNita haiN| isa prakAra yaha krama sthitikAMDaka aura anubhAgakAMDakake antima ghAta taka le jAnA caahie| vizepa bAta yaha hai ki prathamasthitikAMDakotkIraNakAla aura anubhAgakAMDakotkIraNakAlose dvitIya sthitikAMDakotkIraNakAla aura anubhAgakAMDakotkIraNakAla vizeSa hIna hote haiN| isa prakAra anantara-adhastana sthitikAMDakoM aura anubhAgakAMDakoMke utkIraNakAlose anantara-uparima sthitikAMDakoM aura anubhAgakAMDakoMke utkIraNakAla sarvatra vizeSa hIna hote haiM / isa prakAra uparyukta vidhAnase apUrvakaraNakA kAla samApta huA / yahAMpara apUrvakaraNake prathama samayasambandhI sthiti 1 pratiSu' jadi ' iti pAThaH / 2 pratiSu ' -samao' iti pAThaH / Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 12.] cUliyAe santuppattIe khaiyasammattuppAdaNaM [251 dvidisaMtAdo dvidibaMdhAdo ca carimaTThidisaMta-TThidibaMdhA saMkhejjaguNahINA / aNubhAgasaMtakammAdo puNa aNubhAgasaMtakammamaNaMtaguNahINaM / aNiyaTTIkaraNapaDhamasamae aNNo dvidibaMdho, aNNo dvidikhaMDao, aNNo aNubhAgakhaMDao, aNNA ca guNaseDI ekasarAheNa ADhattA / evamaNiyaTTIaddhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu visesaghAdeNa dhAdijjamANaaNaMtANubaMdhicaukkaDhidisaMtakammamasaNNidvidibaMdhasamANaM jAdaM / tado dvidikhaMDayasahassesu caduriMdiyaTThidibaMdhasamANaM jAdaM / evaM tIiMdiya-bIiMdiya-eiMdiyabaMdhasamANaM hodaNa palidovamapamANaM vidisaMtakammaM jAdaM / tado aNaMtANubaMdhIcadukkaTThidikhaMDayapamANaM vi' hidisaMtassa saMkhejjA bhAgA / sesANaM kammANaM dvidikhaMDago palidovamassa saMkhejjadibhAgo ceva / evaM vidikhaMDayasahassesu gadesu dUrAvakiTTIsaNNide hidisaMtakamme avasese tado pahuDi sesassa asaMkhejje bhAge haNadi / sattvase aura sthitibandhase apUrvakaraNake antima samayasambandhI sthitisattva aura sthitibandha saMkhyAtaguNita hIna hote haiN| kintu apUrvakaraNake prathama samayasambandhI anubhAgasattvase apUrvakaraNakA antima samayasambandhI anubhAgasattva anantaguNita hIna hotA hai| ___ anivRttikaraNake prathama samayameM anya sthitibandha, anya sthitikAMDaka, anya anubhAgakAMDaka aura anya guNazreNI eka sAtha Arambha kI / isa prakAra anivRttikaraNakAlake saMkhyAta bahubhAga vyatIta honepara vizeSa ghAtase ghAta kiyA jAtA huA anantAnubandhI-catuSkakA sthitisatva asaMjJI paMcendriyake sthitibandhake samAna ho gyaa| isake pazcAt sahasroM sthitikAMDakoMke vyatIta honepara anantAnubandhI-catuSkakA sthitisattva dhake samAna ho gyaa| isa prakAra kramazaH trIndriya, dvIndriya aura ekendriya jIvoMke sthitivandhake samAna hokara palyopamapramANa sthitisattva ho gyaa| taba anantAnubandhI-catuSkake sthitikAMDakakA pramANa bhI sthitisattvake saMkhyAta bahubhAga hotA hai, aura zeSa karmoMkA sthitikAMDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAga hI hai| isa prakAra sahasroM sthitikAMDakoMke vyatIta hone para dUrApakRSTi saMzAvAle sthitisattvake avazeSa rahane para vahAMse zeSa sthitisattvake asaMkhyAta bhAgoMkA ghAta karatA hai| vizepArtha-anivRttikaraNake kAla meM sthiAtakANDakaghAtake dvArA anantAnubandhI va darzanamohanIya karmoMke sthitisattvake cAra parva yA vibhAga hote haiN| pahale parvameM pRthaktva lAkha sAgara, dUsareMmeM palyamAtra, tIsare meM patyake saMkhyAtase lekara asaMkhyAtaveM bhAga aura pratiSu ' -cadukkahidi vi khaMDayapamANaM' iti pAThaH / 2 kA dUrApakRSTinarnAmeti ceducyate-palye utkRSTasaMkhyAtena bhakte yallabdha tasmAdekaikahAnyA jaghanyaparimitAsaMkhyAtena bhakte palye yallabdhaM tasmAdekottaravRdbhayA yAvanto vikalpAstAvanto duraapkRssttibhedaaH| teSu kazcideva vikspo| jinadRSTabhAvo'sminnavasare dUrApakRSTisaMjJito veditvyH| labdhi 120 TIkA. Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252 ] chakkhaDAgame jIvANaM [ 1, 9-8, 12. evamuvari savvatthasesaTThidisaMtakammassa asaMkhejjabhAgametto caiva dvidikhaMDago padadi / tado carimaTThadikhaMDayaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgAyAmaM aMtomuhuttame sukkIraNakAleNa chiMdato aNiyaTTIkaraNacarimasamae udayAvaliyabAhirasavvaTThidisaMtakammaM parasarUyeNa saMkAmiya aMtomuhuttakAle adikkate daMsaNamohaNIyakkhavaNaM pavedi / daMsaNamohaNIya kkhavaNapariNAmA vi adhApavattApuvtra - aNiyaTTIbhedeNa tivihA hoMti / edesiM lakkhaNaM jadhA sammattappattIe uttaM tathA vattavyaM / adhApavattakaraNe Natthi dvidighAdo aNubhAghAdo guNaseDI guNasaMkamo vA / kevalamagaMtaguNAe visohIe visujjhato appasatthapayaDINa maNubhAgamaNaMtaguNahINaM pasatthANamaNaMtaguNaM vidibaMdhAdo aNNaM dvidibaMdhaM palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa UNayaM baMdhato gacchadi jAva adhApavattakaraNacarimasamao ti / cauthe meM ucchiSTAvali mAtra sthitisattva zeSa rahatA hai / inameM se tIsare parva arthAt saMkhyAtaveMse lekara palyake asaMkhyAtaveM bhAga taka sthitisattvake zeSa rahane ko hI dUrApakRSTi sthitisattva kahate haiM / isa prakAra Upara sarvatra zeSa sthitisattvake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hI sthitikAMDakA patana hotA hai / tatpazcAt palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga AyAmavAle antima sthitikAMDakako antarmuhUrtamAtra utkIraNakAla ke dvArA chedana karatA huA anirRttikaraNake antima samaya meM udayAvalI se bAhya sarva sthitisattvako parasvarUpa se saMkramita kara antarmuhUrtakAlake vyatIta honepara darzanamohanayikA kSapaNa prArambha karatA hai / darzanamohanIya karmake kSapaNa karanevAle pariNAma bhI adhaHpravRttakaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikaraNake bhedase tIna prakArake hote haiM / inakA lakSaNa jaisA samyaktvakI utpattimeM kahA haiM, vaisA kahanA cAhie / adhaHpravRttakaraNameM sthitikAMDakaghAta, anubhAgakAMDakaghAta, guNazreNI aura guNasaMkramaNa nahIM hotA hai / kevala anantaguNI vizuddhise vizuddha hotA huA aprazasta prakRtiyoMke anubhAgako anantaguNita hIna, prazasta prakRtiyoMke anubhAgako anantaguNita aura pUrva sthitibandhase palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase hIna anya sthitibandhako bAMdhatA huA adhaHpravRttakaraNake antima samaya taka jAtA hai| 1 aNiyahI aDAe aNassa cacAri hoMti pavvANi / sAyaralakkhapudhattaM pallaM dUrAvakiTTi ucchi // pallassa saMkhabhAgo saMkhA bhAgA asaMkhagA bhAgA / ThidikhaMDA hoMti kame aNassa pabvAdu pavvoti // aNiyaTTIsaMkhejjAbhAgesu gadesu aNagaThidisaMto / udadhisahassaM taco viyale ya samaM tu pallAdI // labdhi. 113-115. 2 aMtomuhutakAlaM vissamiya puNo vitikaraNaM kariya / aNiyaDIe micchaM missaM sambhaM krameNa NAse || labdhi. 117. Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 12.] cUliyAe sammattuppattIe khaiyasammattuppAdaNaM [ 253 apuvyakaraNapaDhamasamae jahaNNadidvisaMtakammeNa uvaDhidassa dvidikhaMDagaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo, ukkasseNa uvaTTidassa sAgarovamapudhattameto TThidikhaMDago / puvvahidibaMdhAdo jAo osaridAo dvidIo tAo palidovamassa saMkhejjadibhAgo / appasatthANaM kammANamaNubhAgakhaMDayapamANamaNaMtA bhAgA aNubhAgasaMtakammassa / guNaseDI udayAvaliyAdo bAhirA galidasesA / vidiyasamae eso ceva dvidikhaMDao, so ceva . . aNubhAgakhaMDao, so ceva dvidibaMdho, guNaseDI aNNA / evamaMtomuhuttaM jAva aNubhAgakhaMDao puNNo / evamaNubhAgakhaMDayasahassesu puNNesu aNNaM dvidikhaMDayaM dvidibaMdhamaNubhAgakhaMDayaM ca paTThavedi / paDhamaTThidikhaMDago bahuo, vidiyaTThidikhaMDago visesahINo, tadiyadvidikhaMDago visesahINo / evaM paDhamAdo hidikhaMDayAdo apuvakaraNaddhAe saMkhejaguNahINo vi dvidikhaMDao atthi / edeNa kameNa DidikhaMDayasahassehi bahUhi gadehi apuvvakaraNaddhAe carimasamayamhi carimANubhAgakhaMDayaukkIraNakAlo dvidikhaMDayaukkIraNakAlo dvidivaMdhakAlo ca samagaM smtto| carimasamayaapurakaraNe hidisaMtakammaM thovaM, paDhamasamaya apUrvakaraNake prathama samayameM jaghanya sthitisattvake sAtha upasthita jIvakA sthitikAMDaka palyoemakA saMkhyAtavAM bhAga aura utkRSTa sthitisattvake sAtha upasthita jIvake sAgaropamapRthaktvamAtra sthitikAMDaka hotA hai| pUrva sthitibandhase arthAt adhaHpravRttakaraNake antima samayameM honevAle tatprAyogya antaHkor3Akor3ImAtra sthitibandhase jo sthitiyAM apasaraNa kI gaI haiM, ve palyopamake saMkhyAtaveM bhAga hotI haiN| aprazasta karmAke anubhAgakAMDakakA pramANa anubhAgasattvake ananta bahubhAga hai| guNazreNI udayAvalIse bAhya galitazeSa pramANa hai / apUrvakaraNake dUsare samayameM yaha uparyukta hI sthitikAMDaka hai, vahI anubhAgakAMDaka hai aura vahI sthitibandha hai| kintu guNazreNI anya hotI hai| isa prakAra antarmuhUrtakAla taka eka anubhAgakAMDaka pUrNa hotA hai| isa kramase sahasroM anubhAgakAMDakoMke pUrNa hone para anya sthitikAMDakako, anya sthitibandhako aura anya anabhAgakAMDakako prArambha karatA hai| prathama sthitikAMDakakA AyAma bahuta hai, dvitIya sthitikAMDakakA AyAma vizeSa hIna hotA hai, tRtIya sthitikAMDakakA AyAmola hIna hotA hai| isa prakAra prathama sthitikAMDakase saMkhyAtagaNita hIna bhI mizana kAMDakakA AyAma apUrvakaraNake kAlameM hotA hai| isa kramase anekoM sahasya mizana kAMDakoMke vyatIta honepara apUrvakaraNakAlake antima samayameM antima anubhAgakAMDakakA utkIraNakAla, sthitikAMDakakA utkIraNakAla aura sthitibandhakA kAla, eka sAtha samApta hotA hai / apUrvakaraNake antima samayameM sthitisattva alpa hai, aura usI 1 pratiSu ' samayaM ' iti pAThaH / Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-8, 12. apuSvakaraNe TThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / dvidibaMdho vi paDhamasamayaaputvakaraNe bahuo, carimasamayaapuvakaraNe saMkhejjaguNahINo / __ aNiyaTTIkaraNaM paviTThapaDhamasamae apunbo dvidikhaMDago, apugyo aNubhAgakhaMDago apuvo dvidibaMdho, tahA ceva gunnseddii| aNiyaTTIkaraNassa paDhamasamae daMsaNamohaNIyaM appasatthuvasAmaNAe' aNuvasaMtaM; sesANi kammANi uvasaMtANi ca aNuvasaMtANi ca / __ aNiyaTTIkaraNassa paDhamasamae dasaNamohaNIyaTThidisaMtakammaM sAgarovamasadasahassapudhattamaMtokoDIe, sesANaM kammANaM dvidisaMtakammaM koDisadasahassapudhattamaMtokoDAkoDIe jAdaM / tado dvidikhaMDayasahassehi aNiyaTTIadvAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu daMsaNa apUrvakaraNake prathama samayameM sthitisattva saMkhyAtaguNita hai| sthitivandha bhI apUrvakaraNake prathama samayameM bahuta hai, aura usase apUrvakaraNake antima samayameM saMkhyAtaguNita hIna hai| anivRttikaraNa meM praveza karaneke prathama samayameM darzanamohanIyakA apUrva sthitikAMDaka hotA hai, apUrva anubhAgakAMDaka hotA hai, aura apUrva sthitibandha hotA hai; kintu guNazreNI usI prakArakI rahatI hai| anivRttikaraNake prathama samayameM darzanamohanIya karma aprazastopazAmanAke arthAt dezopazAmanAke dvArA anupazAnta rahatA hai / zeSa karma upazAnta bhI rahate haiM aura anupazAnta bhI rahate haiN| vizeSArtha-kitane hI karmaparamANuoMkA bAhya aura antaraMga kAraNake vazase aura kitane hI karmaparamANuoMkA udIraNAke vazase udayameM nahIM Aneko aprazastopazAmanA kahate haiN| isIkA dUsarA nAma dezopazAmanA bhI hai| darzanamohasambandhI yaha aprazastopazAmanA apUrvakaraNake antima samaya taka barAvara calI A rahI thii| kintu anivRttikaraNake prathama samayameM hI yaha naSTa ho jAtI hai | kintu zeSa karmokI aprazastopazAmanA yathAsaMbhava hotI bhI hai aura nahIM bhI hotI hai, usake lie koI ekAnta niyama nahIM hai| ___anivRttikaraNake prathama samayameM darzanamohanIyakarmakA sthitisattva sAgaropamalakSapRthaktva, arthAt antaHkoTI tathA zeSa karmoMkA sthitisattya sAgaropamakoTilakSapRthaktva, arthAt antAkor3Akor3I ho jAtA hai| isake pazcAt sahasro sthitikAMDakoMke dvArA anivRttikaraNakAlake saMkhyAta bhAgoMke vyatIta honepara darzanamohanIyakarmakA 1 kammaparamANUrNa vajhaMtaraMgakAraNavaseNa kettiyANaM pi udAraNAvaseNa udayANAgamaNapaiNNA appasatyauvasAmaNA ti bhaNNade / jayadha. a. pa. 970.dezopazamanAyAHxxx dve nAmadheye / tadyathA aguNopazamanAsprazastopazamanA ca / karma pra. pR. 255. 2 agiyaTTikaraNapaDhame daMsaNamohassa sesagANa ThidI / sAyaralaksapUdha koDIlakkhagapudhattaM ca // kandhi. 118. Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 12. ] cUliyAe sammattappattIe khaiyasammattappAdaNaM [ 255 mohaNIyassa TThidisaMtakammaM asaNiTThidibaMdheNa sarisaM jAdaM / tado dvidikhaMDayapudhatteNa cauriMdiyaTThidibaMdheNa samagaM jAdaM / tado TThidikhaMDayapudhatteNa dvidisaMtakammaM tIiMdiyaTThidibaMdheNa sarisaM hodi / tado TThidikhaMDayapudhatteNa daMsaNamohaDidisaMtakammaM bIiMdiyaTThidibaMdheNa samagaM hodi / tado TThidikhaMDayapudhatteNa daMsaNamohaTThidisaMtakammaM eiMdiyaTThidibaMdheNa samarga hodi / tado TThidikhaMDayapudhateNa daMsaNamohaNIyaTThidisaMtakammaM palidovamaDidigaM jAda' | jAva palidovamaTThidigaM saMtakammaM tAtra palidovamassa saMkhejjadibhAgo ThidikhaMDago / puNo palidovamassa saMkhejjA bhAgA AgAidA / tamhi ThidikhaMDage giTTide tatto huDi sesaTThidisaMtakammassa saMkhejje bhAge AgAedi / evaM TThidikhaMDaya sahasse su gadesu palidovamassa saMkhejjadibhAge dvidisaMtakamme sese sesassa saMkhejjesu bhAgesu desu palidovamassa asaMkhejjadibhAgammi avaTTANajoge dUrAvakiTTiNAma dvidI sthitisattva asaMjhI jIvoMke sthitibandhake sadRza ho gayA / punaH sthitikAMDaka pRthaktvake dvArA darzanamohanIyakarmakA sthitisattva caturindriyake sthitibandhake sadRza ho gayA / punaH sthitikAMDaka pRthaktvake dvArA darzanamohanIyakarmakA sthitisattva trIndriyake sthitibandhake sadRza hotA hai / punaH sthitikAMDakapRthaktvake dvArA darzanamohanIya karmakA sthitisattva dvIndriyake sthitibandhake sadRza hotA hai / punaH sthitikAMDakapRthaktvake dvArA darzana mohanIyakarmakA sthitisattva ekendriyake sthitibandhake sadRza hotA hai / punaH sthitikAMDaka pRthaktvake dvArA darzanamohanIya karmakA sthitisattva eka palyopamakI sthitivAlA ho gyaa| jaba taka darzanamohanIyakarmakA sthitisattva eka palyopamakI sthitivAlA rahatA hai, taba taka sthitikAMDakakA pramANa palyopamakA saMkhyAtavAM bhAga hai| isake pazcAt palyopamake saMkhyAta bahu bhAgoMko sthitikAMDakarUpase grahaNa karatA hai / usa sthitikAMDakake samApta honepara usase Age zeSa sthitisattvake saMkhyAta bahu bhAgoM ko sthitikAMDakarUpase grahaNa karatA hai / isa prakAra sahasroM sthitikAMDakoMke vyatIta honepara aura palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra sthitisattvake zeSa rahanepara tathA usa zeSa bhAgake bhI saMkhyAta bahu bhAga vinaSTa ho jAne para palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga meM avasthAna yogya dUrApakRSTi nAmakI sthiti hotI hai / tatpazcAt zeSa bace hue sthitisattvake asaMkhyAta 1 amaNaTTidisattAdo pudhattamece pudhattamette ya | ThidikhaMDaye havaMti hu cautivieyakkhapallaThidI || labdhi. 119. 2 ka pratau gadesu ' iti pAThaH / " 3 kA dUrAva kiTTI nAma ? vuccade -jo hidisaMta kamAvasesAdo saMkhejje bhAge cettUNa ThidikhaMDae ghAdikhamANe ghAdidasesaM niyamA palidovamassa asaMkhejjadibhAgapamANaM hoNa ciTThadi taM savvapacchimaM palidovamassa saMkhejjadibhAgapramANaM dvidisaMtakammaM dUrAvakiTTi ci bhaNNade / kiM kAraNamedassa dvidivisesassa dUrAvakihisaNNA jAdA ci Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 ] khaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-8, 12. hodi' / tado sesassa asaMkhejje bhAge AgAedi / eto pahuDi sesassa asaMkhejje bhAge ceva AgAedi jAva sammattaTThidisaMtakammaM saMkhejjadivAsasaharUsamettaM Na pattaM ti / evaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgigesu TThidikhaMDaesa gadesu tado sammattassa asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA / tado bahusuTThidikhaMDaesa gadesu micchattamAvaliyabAhiraM savvamAgAidaM / sammatta sammAmicchattANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgaM mottUNa asaMkhejjA bhAgA AgAidA | tamhi TThidikhaMDae NiTTijjamANe NiTTide micchattassa jahaNo diTThasaMkamo / jadi guNidakammaMsioM to ukkassao padesasaMkamo, aNNahA bahu bhAgoM ko sthitikAMDakarUpase grahaNa karatA hai| isase Age darzanamohanIyakarmake zeSa sthitisattvake asaMkhyAta bahu bhAgoMko hI taba uka sthitikAMDakarUpase grahaNa karatA hai jaba taka ki samyaktvaprakRtikA sthitisattva asaMkhyAta hajAra varSamAtra nahIM prApta hotA hai / isa prakAra palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgavAle sthitikAMDakoMke vyatIta honepara usake pazcAt samyaktvaprakRti ke asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA prArambha hotI hai / punaH bahutase sthitikAMDakoMke vyatIta ho jAnepara udadyAvalIse bAhira sthita sarva mithyAtvako ghAta karaneke lie grahaNa kiyA / tathA, samyaktvaprakRti aura samyamidhyAtvaprakRti, ina donoMke palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra sthitisattvako chor3akara zeSa asaMkhyAta bahubhAga grahaNa kie| samApta hone yogya usa sthitikAMDaka ke samApta honepara mithyAtvakA jaghanya sthitisaMkramaNa hotA hai / yadi vaha jIva guNitakarmAzika hai, to utkRSTa pradezasaMkramaNa hotA hai, anyathA anutkRSTa pradezasaMkramaNa hotA hai / usI palidovamaTThidisaMtakrammAdo saTTu dUrayaramosAriya savtrajahaNNapalidoSamasaMkhejjabhAgasarUtreNAvadvANAdo / palya pamasthitikarmaNo'dhastAddarataramapakRSTatvAdatikRzatvAcca dUrApakRSTireSA sthitirityuktaM bhavati / athavA dUrataramapakRSTA tasyAH sthitikAMDakamiti dUrApakRSTiH / itaH prabhRtyasaMkhyeyAn bhAgAn gRhItvA sthitikAMDakaghAtamAcaratItyato dUrApakRSTiriti yAvat / jayadha. a. pa. 971. 1 paTTidido uvariM saMkhejja saharasameta ThidikhaMDe / dUrAvakiTTisaNNidaThidisataM hodi niyameNa // labdhi. 120. 2 a-ApratyoH ' bhAgidesu ', kapratau ' bhAgedeSu ' iti pAThaH / 3 palassa saMkhabhAgaM tassa pamANaM tado asaMkhejja / bhAgapamANe khaMDe saMkhejjasahassagesu tIdesu // sammassa asaMkhANaM samayapatradvANudIraNA hodi / tatto uvariM tu puNo bahukhaMDe micchaucchiSTaM // jattha asaMkhecANaM samayapabaddhANudIraNA tatto / palhAsaMkhejjadimo hAreNAsaMkhalogamido // labdhi. 121-123. 4 jo bAyaratasakAleNUNaM kammaTTiIM tu puDhavIe / bAyara (ri) paJjattApaJjattagadahiyaradvAsu // 74 // jogaksAukoso bahuso niccamavi AubaMdhaM ca / jogajahaNNeNuvarila ThiiNisegaM bahu kiccA // 75 // bAyara se su Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUliyAe sammattappattIe khaiyasammattappAdaNaM 1, 9-8, 12. ] [ 257 aNukkassao | tA sammAmicchattassa ukkasayaM padesa saMtakammaM hodi / jadi guNidakhavidagholamANo' khavidakammaMsio vA to aNukkassaM / tado AvaliyAe dusamaUNAe samaya usa jIvake samyagmithyAtvakarmakA utkRSTa pradezasattva hotA hai| yadi vaha jIva guNita-kSapita ghoTamAna athavA kSapita karmAzika hai, to usake anutkRSTa pradezasarava hotA hai / vizeSArtha -- jo jIva aneka bhavoMmeM uttarottara guNitakramase karmapradezakA bandha karatA rahA hai use guNitakarmAzika kahate haiM / jo jIva utkRSTa yogoM sahita bAdara pRthvIkAyika ekendriya paryApta va aparyApta bhavoMse lekara pUrvakoTipRthaktvase adhika do hajAra sAgaropamapramANa bAdara trasakAyameM paribhramaNa karake jitane vAra sAtavIM pRthivImeM jAne yogya hotA hai utanI vAra jAkara pazcAt saptama pRthivImeM nAraka paryAyako dhAraNa kara va zIghrAtizIghra paryApta hokara utkRSTa yogasthAnoM va utkRSTa kaSAyoM sahita hotA huA utkRSTa karmapradezoMkA saMcaya karatA hai aura antarmuhUrtapramANa Ayuke zeSa rahanepara tricarama aura dvicarama samaya meM vartamAna rahakara utkRSTa saMklezasthAnako tathA carama aura dvicarama samaya meM utkRSTa yogasthAnako bhI pUrNa karatA hai, vaha jIva usI nAraka paryAyake antima samayameM saMpUrNa guNitakarmAzika hotA hai / jo jIva palyake asaMkhyAtaveM bhAgase hIna sattara kor3Akor3I sAgaropamapramANa kAla taka sUkSma nigoda paryAyameM rahA aura bhavya jIvake yogya jaghanya karmapradezasaMcayapUrvaka sUkSma nigoda se nikalakara bAdara pRthivIkAyika huA aura antarmuhUrta kAlameM nikalakara tathA sAta mAha meM hI garbhase utpanna hokara pUrvakoTi AyuvAle manuSyoMmeM utpanna, aura viratiyogya soMmeM huA tathA ATha varSameM saMyamako prApta karake saMyama sahita hI manuSyAyu pUrNa kara punaH deva, bAdara pRthivIkAyika va manuSyoM meM aneka vAra utpanna hotA huA palyomake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa asaMkhyAta vAra samyaktva, usase svalpakAlika deza takkAlametra maMte ya sattamakhiIe / savvalahuM pajjato jogakasAyAhio vahuso // 76 // jogajavamajyuvariM muhutamacchittu jIviyavasANe | ticarimaducarimasamae pUrittu kasAyaukkarasaM // 77 // jogukkosaM carima ducarime samae ya carimasamayammi / saMpuNNaguNiyakammo pagayaM teNeha saHmitte // 78 // saMkomaNAe donhaM mohANaM veyagassa khaNasese / uppAiya sammattaM micchatagae tamatamAe // 82 // karma pra. patra 187-189. 1 tAni pariNAmayogasthAnAni sarvANyapi ghoTamAnayogA eva syuH, hAnivRddhayavasthAnarUpeNa pariNamanAt / go. ka. 221. TIkA. 2 pallAsaMkhiyabhAgoNakammaTTiimacchio nigoe / suhumesa (su) bhaviyajogaM jahaNayaM kaTTu nigama // 94 // joggesa (su) saMkhavAre sammattaM labhiya desavirayaM ca / aTThakkhutto viraI saMjoyaNahA ya taivAre // 95 // cauruvasamitu mohaM huM khaveMto bhave khaviyakammo // 96 // hassaguNasaMkamaddhAe pUrayitvA samIsasammattaM / cirasaMmattA micchatagayastubvalaNathogo siM // 100 // karma pra. pa. 194-196. Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ] ....... chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-8, 12. gadAe micchattassa jahaNNayaM dvidisaMtakammaM / micchatte paDhamasamayasaMkate sammatta sammAmicchattANaM asaMkhejjA bhAgA sesassa AgAidA / evaM saMkhejjehi dvidikhaMDaehi gadehi sammAmicchattamAvaliyabAhirasavvamAgAidaM / tAdhe sammattamhi aTThavassANi mottUNa savvamAgAidaM / saMkhejjANi vAsasahassANi mottUNa AgAidamidi bhaNaMtA vi asthi / edamhi dvidikhaMDae Nidvide tAdhe sammAmicchattassa jahaNNao dvidisaMkamo / jadi guNidakammaMsio to ukkassao padesasaMkamo, sammattassa ukkassayaM padesasaMtakammaM / etto pAe aMtomuhuttio TThidikhaMDago / apucakaraNassa paDhamasamayado jAva virati, ATha vAra viratiko prApta kara va ATha hI vAra anantAnubandhIkA visaMyojana va cAra vAra mohanIyakA upazama kara zIghra hI karmokA kSaya karatA hai, vaha utkRSTa kSapitakarmAzika hotA hai| jo jIva uparyukta prakArale na guNitakarmAzika hai aura na kSapitakauzika hai, kintu anavasthita rUpase karmasaMcaya karatA hai vaha guNita-kSapita-gholamAna hai| prastuta prasaMgameM AcArya kahate haiM ki mohanIyakI kSapaNAke kramameM jaba jIva mithyAtvakA sthitisaMkramaNa karatA hai usa samaya yadi vaha jIva guNitakarmAzika hai to utkRSTa pradezasaMkramaNa karatA hai, aura samyagmithyAtvakI utkRSTa sattA bhI usIke hotI hai| anyathA anutkRSTa pradezasaMkramaNa hotA hai aura samyagmithyAtvakI sattA bhI anutkRSTa hotI hai| isake pazcAt do samaya kama AvalIpramANa mithyAtvake samayaprabaddhoMke naSTa honepara mithyAtvakarmakA jaghanya sthitisattva hotA hai| sarvasaMkramaNake dvArA mithyAtvake saMkramaNa karanepara prathama samayameM samyaktva aura samyagmithyAtva, ina donoM karmoke ghAta karanese zeSa bace sattvake asaMkhyAta bahubhAgoMko sthitikAMDakarUpase grahaNa kiyaa| isa prakAra saMkhyAta sthitikAMDakoMke vyatIta honepara udayAvalIse vAhya samyagmithyAtvake sarva sattvako grahaNa kiyaa| usI samaya samyaktvake sthitisattvameM ATha varSoMko chor3akara zeSa sarva sthitisattvako grahaNa kiyaa| samyaktvake sthitisattvameM 'saMkhyAta hajAra varSoMko chor3akara zeSa samasta sthitisattvako grahaNa kiyA' isa prakArase kahanevAle bhI kitane hI AcArya haiN| arthAt kitane hI AcAryoMke matase usa samaya samyaktvaprakRtikA sthitisattva ATha varSa nahIM, kintu saMkhyAta hajAra varSa rahatA hai| isa sthitikAMDakake samApta honepara usI samaya samyagmithyAtvakA jaghanya sthitisaMkramaNa hotA hai| yadi vaha jIva guNitakarmAzika hai, to usa samaya utkRSTa pradezasaMkramaNa hotA hai| (anyathA ajaghanya-anutkRSTa pradezasaMkramaNa hotA hai|) usI samaya samyaktvaprakRtikA utkRSTa pradezasattva hotA hai| yahAMse lekara antarmuhUrtapramANavAlA sthitikAMDaka hotA hai / apUrvakaraNake prathama samayase lekara palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga 1micchacchiTThAduvari pahAsaMkhejjabhAgage khaMDe / saMkhejje samatIde mismucchi8 have NiyamA | missucchi? Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8 12.] cUliyAe sammattuppattIe khaiyasammattuppAdaNaM [252 carimaTThidikhaMDao palidovamassa asaMkhejjadibhAgigo tti edamhi kAle je padesaggaM okaDDamANo udayAvaliyabAhirasavvarahassahidIe dedi taM thovaM / samauttarAe dvidIe jaM padesaggaM dedi tamasaMkhejjaguNaM / dusamauttarAe hidIe padesaggamasaMkhejjaguNaM dedi / evaM jAva guNaseDIsIsayaM tAva asaMkhejjaguNaM / tado guNaseDIsIsayAdo uvarimANaMtarAe dvidIe padesaggamasaMkhejjaguNahINaM dedi / tatto uvari savvattha visesahINaM ceva dedi / jAve' ahavAsiyavidisatakammaM ceTTidaM tadoppahuDi uvari aMtomuhuttigaM dvidikhaMDayamAgAedi / sammattaaNubhArgassa udayAvaliyapavisamANaaNubhAgassa udayAvaliyabAhiraaNubhAgassa ya aNusamayaovaTTaNamaNaMtaguNahINAe seDIe karedi / palidovamassa asaMkhejjadibhAgiyaM carimaTTidikhaMDayacarimaphAlipadesaggamaTTavassammi NikkhivamANo udayAdiavadvidaguNaseDiM karedi / taM jahA vAle antima sthitikAMDaka taka isa kAlameM jisa pradezAgrakA apakarSaNa karatA huA udayAvalIse bAhirI aura sabase hrasva sthiti detA hai, vaha alpa hai| isase eka samaya adhika sthitimeM jisa pradezAgrako detA hai vaha asaMkhyAtaguNita hai| isase do samaya adhika sthitimeM asaMkhyAtaguNita pradezAgrako detA hai| isa prakAra guNazreNIzIrSa taka asaMkhyAtaguNita pradezAgrako detA hai| tatpazcAt guNazreNIzIrSase uparima anantara sthitimeM asaMkhyAtaguNitahIna pradezAgrako detA hai| isase Upara sarvatra, arthAt zeSa samasta sthitiyoMmeM, vizeSahIna vizeSahIna hI pradezAgrako detA hai| jisa samaya samyaktvaprakRtikA sthitisattva ATha varSapramANa kiyA gayA, usa samayase lekara Upara antarmuhUrtapramANavAle sthitikAMDakako grahaNa karatA hai| samyaktvaprakRtisambandhI udayAvalImeM pravizyamAna anubhAgakI aura udayAvalIse bAhya anubhAgakI pratisamaya apavartanA anantaguNita hIna zreNIke dvArA karatA hai| palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgavAle antima sthitikAMDakakI antima phAlike pradezAgrako samyaktvaprakRtike ATha varSamAtra sthitisattvake Upara nikSipta karatA huA udayAdiavasthita guNazreNIko karatA hai / vaha isa prakAra hai samaye pallAsaMkhejjabhAgage khaMDe / carime paDide ceTThadi sammassaDavassaThidisaMto // micchassa caramaphAli bhisse missassa carimaphAliM tu / saMhadi hu sammatte tAhe tersi ca varadavvaM // jadi hodi guNidakammo dabvamaNukkassamaNNahA tesiM / avaraThidI micchaduge ucchitu samayadugasese // labdhi. 124-127. 1 ka-pratI jAdhe' iti paatthH| 2 A-pratau 'sammattamaNubhAgassa' iti paatthH| 3 a-kapratyoH 'udaya-udayAdaliya' iti paatthH| 4 a-kapratyoH '-AvavidaguNaseDi' iti paatthH| 5 missadugamarimaphAlI kiMcUNa yapabaddhapamA / guNaseTiM kariya tado asaMkhabhAgeNa puvaM va // sese visesahINaM aDavassuvarimaThidIe sNkhuddhe| carimAuliM va sarisI rayaNA saMjAyade etto // aDavassAdo uvari udayAdiavahidaM ca gunnsedii| aMtomuhuttiyaM ThidikhaMDaM ca ya hodi samassa // vidiyAvalissa paDhame paDhamaste ca AdimaNiseye / tihANeNaMta guNe]NakamovaTTaNaM carame // labdhi. 128-131. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1,9-8, 12. ___udae thovaM padesaggaM dedi / se kAle asaMkhejjaguNaM dedi / evaM jAva guNaseDIsIsayaM tAva asaMkhejjaguNaM / tado uparimANaMtaravidIe vi asaMkhejjaguNaM dedi / tado visesahINaM dedi| puNo aNeNa vidhiNA sesaaTThavassamettaTThidisaMtakammammi visesahINaM ceva dedi / pubillagoucchadavvAdo TThidi paDi saMpaDi dijjamANadavyamasaMkhejjaguNaM / vidiyasamae udayAvaliyabAhiradvidIsu dvidapadesaggamokaDDaNabhAgahAreNa khaMDideyakhaMDaM ghettRNudaye thovaM dedi / uvarimahidIe asaMkhejjaguNaM' dedi / evaM jAva guNaseDIsIsayaM tAva asaMkhejjaguNaM ceva dedi| tado uvarimANaMtarAe dvidIe asaMkhejjaguNaM dedi / puNo uvari savvattha visesahINaM ceva dedi / saMpadi puvvillaguNaseDhIsIsayAdo saMpadiguNaseDhisIsayadavvamasaMkhejjaguNaM hodi / visesAhiyaM ceva dissamANa hodi| kudo ? vidiya udayameM arthAt vartamAna samayameM udaya AnevAle niSekameM, alpa pradezAgrako detA hai| usase anantara samayameM asaMkhyAtaguNita pradezAgrako detA hai| isa prakAra guNazreNIke zIrSa taka asaMkhyAtaguNita pradezAgrako detA hai| isase UparakI anantara sthitimeM bhI asaMkhyAtaguNita pradezAgrako detA hai| tatpazcAt vizeSa hIna detA hai / punaH isI vidhise zeSa ATha varSamAtra sthitisattvameM vizeSa hIna hI detA hai / pahaleke gopuccharUpa dravyase sthitike prati isa samaya diyA jAnevAlA dravya (pUrva dravyakI apekSA) anantaguNita hIna hotA hai| dvitIya samayameM udayAvalIse bAhirakI sthitiyoM meM sthita pradezAgrako apakarSaNabhAgahArase khaMDita kara usameMse eka khaMDako grahaNa kara udayameM alpa pradezAgrako detA hai, usase UparakI sthitimeM asaMkhyAtaguNita pradezAgrako detA hai| isa prakAra guNazreNIke zIrSa taka asaMkhyAtaguNita hI pradezAgrako detA hai| usase UparakI anantara sthitimeM asaMkhyAtaguNita pradezAgrako detA hai| punaH usake Upara sarvatra vizeSahIna hI pradezAgrako detA hai| aba pahaleke guNazreNIzIrSase sAmpratika guNazreNIke zIrSakA dravya asaMkhyAtaguNita hotA hai| dRzyamAna dravya vizeSa adhika hI hotA hai, 1 A-pratau * saMkhejjaguNe ' iti pAThaH / 2 A-kapatyoH 'jadi', apratau dedi jadi ' iti paatthH| 3.aDavasse uvarimma vi ducarimakhaMDassa carimaphAli tti / saMkhAtIdaguNakkama visesahINakkama dedi // aDavasse saMpahiyaM puvillAdo asaMkhasaMguNiyaM / uvariM puNa saMpahiyaM asaMkhasaMkhaM ca bhAgaM tu // ThidikhaMDANukkIraNa ducarimasamao tti carimasamaye ca / ukkaTTidaphAlIgadadaJcANi NisiMcade jamhA // aDavasse saMpahiyaM guNaseDhIsIsayaM asaMkhaguNaM / puvillAdo NiyamA uvari visesAhiyaM dissaM // labdhi. 131-135. 4 dijjamANamidi bhaNide savvattha takakAlamokaTTiyUNa NisiMcamANadavvaM ghettavyaM / dIsamANamidi bhaNide cirANasaMtakammeNa saha savvadavvasamUho ghettvvo| jayadha. a. pa. 976. sarvatra tatkAlApatkRSTa dravyamudayaprathamasamayAprabhRti nikSipyamANaM dIyamAnaM, tena sahitaM sarvasaravadravyaM dRzyamAnamiti rAddhAntavacanAt / labdhi. 133 TIkA. Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 12.] culiyAe sammattuppattIe khajhyasammattuppAdaNaM [261 samayaokaDDidadavvassa aTThavassegaTThidiNisittassa aTThavassegaTThididavyaM NisegabhAgahAreNa khaMDidegakhaMDamettagoucchavisesAdo asaMkhejjaguNassa aTThavassegaTThidipadesaggaM pekkhiUNa asaMkhejjaguNahINattAdo / esa kamo jAva paDhamaTThidikhaMDayaducarimaphAli tti / puNo carimaphAlIe padesagge guNaseDIAgAreNa huide vi pubillaguNaseDIsIsayapadesaggAdo saMpadhiyaguNaseDhIsIsae dissamANapadesaggaM visesAhiyaM ceva, carimaphAlidavvAdo aduvassegahidapadesaggassa saMkhejjadibhAgametapadesANamAgamadaMsaNAdoM / evaM NeyavvaM jAva ducarimaTThidikhaMDago tti / sammattassa carimaTThidikhaMDage NiTThide jAo dvidIo sammattassa sesAo tAo dvidIo thovaao| ducarimaTThidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM / carimaTThidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM / sammattacarimaTThidimAgAeMto guNaseDIe saMkhejje bhAge AgAedi, aNNAo ca uvari saMkhejjaguNAo hidIo / sammattassa carimaTThidikhaMDage paDhamasamayaAgAide ovaTTiya kyoMki, ATha varSarUpa eka sthitidravyako niSekabhAgahArase khaMDita kara eka khaMDamAtra gopucchavizeSase asaMkhyAtaguNita tathA dUsare samayameM apakarSaNa kiyA gayA aura ATha varSapramANa eka sthiti niSikta dravya, ATha varSarUpa eka sthitike pradezAgrako dekhakara, arthAt usakI apekSA, asaMkhyAtaguNita hIna hotA hai / yaha krama prathama sthitikAMDakakI dvicaramaphAlI taka le jAnA caahie| punaH antima phAlIke pradezAgrako guNazreNIke AkArase sthApita karane para bhI pahalekI guNazreNIke zIrSasambandhI pradezAgrase isa samaya guNazreNIke dRzyamAna pradezAgra vizeSa adhika hI haiM, kyoMki, antima phAlIke dravyase ATha varSarUpa eka sthitisambandhI pradezAgrake saMkhyAtaveM bhAgamAtra pradezoMkA AnA dekhA jAtA hai| isa prakAra yaha krama dvicarama sthitikAMDaka taka le jAnA caahie| samyaktvaprakatike antima sthitikAMDakake samApta hone para jo sthitiyAM samyaktvaprakRtikI zeSa bacI haiM, ve sthitiyAM alpa haiN| unase vicarama sthitikAMDaka saMkhyAtaguNita hai / usase antima sthitikAMDaka saMkhyAtaguNita hai| samyaktvaprakRtikI antima sthitiko grahaNa karatA huA guNazreNIke saMkhyAta bhAgoMko grahaNa karatA hai, tathA isake Upara saMkhyAtaguNita anya bhI sthitiyoMko grahaNa karatA hai| samyaktvaprakRtike antima sthitikAMDakake prathama samayameM grahaNa karanepara apavartana kI gaI sthitiyoM se jo 1 pratiSu * visohiyaM ' iti pAThaH / 2 aDavasse ya ThidIdo carimedaraphAlipaDidadavvaM khu| saMkhAsakha guNUNaM teNuvarimadissamANamahiyaM sIse // labdhi. 136. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262] chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 9-8, 12. mANAsu' hidIsu je padesaggamudae dijjadi taM thovaM, se kAle asaMkhejjaguNaM / tAva asaMkhejjaguNaM jAva TThidikhaMDayassa jahaNiyAe vi dvidIe carimasamayaM apattaM ti / sA ceva dvidI guNaseDIsIsayaM jAdA / jaM saMpahi guNaseDIsIsayaM tatto uvarimANaMtarAe hidIe asaMkhejjaguNahINaM / tado visesahINaM jAva heTThA Na guNaseDIsIsayaM tAva / tado uparimANaMtarAe TThidIe asaMkhejjaguNahINaM, tado visesahINaM / evaM sesAsu vi dvidIsu visesahINaM dijjadi / jaM vidiyasamae ukkIradi padesaggaM taM pi edeNeva kameNa didi / evaM tAva jAva hidikhaMDayassa ukkIraNaddhAe ducarimasamao tti / dvidikhaMDayassa carimasamae okaDDamANo udae padesaggaM thovaM, se kAle asaMkhejjaguNaM / evaM jAva guNaseDIsIsayaM tAva asaMkhejjaguNaM / guNagArA vi ducarimAe hidIe padesaggAdo carimAe vidIe padesaggassa asaMkhejANi palidovamavargamUlANi / carime dvidikhaMDae NiTThide kadakaraNijo pradezAgra udayameM diyA jAtA hai vaha alpa hai, anantara samayameM asaMkhyAtaguNita pradezAgrako detA hai| isa kramase taba taka asaMkhyAtaguNita pradezAgrako detA hai jaba taka ki sthitikAMDakakI jaghanya bhI sthitikA antima samaya nahIM prApta hotA hai| vaha sthiti hI guNazreNIzIrSa kahalAtI hai| jo ila samaya guNagIzIrSa hai, usase UparakI anantara sthitimeM asaMkhyAtaguNita hIna pradezAgrako detA hai| isake pazcAt vizeSa hIna pradezAgrako detA hai jaba taka nIce guNazreNIzIrSa nahIM prApta hotA hai| usase UparakI anantara sthitimeM asaMkhyAtaguNita hIna pradezAgrako detA hai aura usase Upara vizeSa hIna pradezAgrako detA hai| isI prakAra zeSa bhI sthitiyoM meM vizeSa hIna pradezAgrako detA hai samayameM jisa pradezAgrako utkIrNa karatA hai, use bhI isa hI kramase detA hai| isa prakAra yaha krama taba taka jArI rahatA hai jaba taka ki sthitikAMDakake utkIrNa kAlakA dvicarama samaya prApta hotA hai| sthitikAMDakake antima samayameM apakarSaNa kiye gaye dravyameMse udayameM alpa pradezAgrako detA hai aura anantara kAlameM asaMkhyAtaguNita pradezAgrako detA hai| isa prakAra jaba taka guNazreNIzIrSa prApta hotA hai, taba taka asaMkhyAtaguNita pradezAgrako detA hai| dvicarama sthitike pradezAgrase carama sthitike pradezAgrake guNakAra bhI palyopamake asaMkhyAta vargamUla haiN| antima sthitikAMDakake samApta honepara 'kRta 1 a-kapratyoH * ovaDDijjamANAsu' iti pAThaH / 2 a-ApratyoH 'appattatti' iti pAThaH / 3 tattakAle dissaM vajjiya guNase DhisIsayaM ekkaM / uvarimaThidIsu vadi visesahINakkameNeva // guNasedi. saMkhabhAgA taco saMkhaguNa uvrimtthidiio| sammattacarimakhaMDo ducarimakhaMDAdu saMkhaguNo // sammattacarimakhaMDe ducarimaphAli ti tiNNi pavAo / saMpahiyapuvvaguNaseDhIsIse sIse ya carimamhi // labdhi. 138-140. 4 tattha asaMkhejjaguNaM asaMkhaguNahINayaM visesUrNa / saMkhAtIdaguNUrNa visesahINaM ca dttikmo|| ukkaTTidabahabhAge paDhame sesekbhaagbhubhaage| vidie pace vi sesigabhAgaM tadiye jahA~ dedi|| udayAdigalidasesA carime Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 12. ] cUliyAe sammattappattIe khaiyasammattappAdaNaM [ 263 ti bhaNNadi / kadakara NijjakAla maMtare tassa maraNaM pi hojja, kAu-teu-pamma sukkalessANamaNNadarAe lessAe vi pariNAmejja, saMkilissadu vA vimujjhadu vA, to vi asaMkhejjaguNAe seDIe jAva samayAhiyAvaliyA sesA tAtra asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA, ukkassiyA vi udIraNA udayassa asaMkhejjadibhAgo' / paDhamasamayaapuvvakaraNamAdiM kAdRNa jAva paDhamasamayakadakaraNijjo tti edamhi aMtare aNubhAgakhaMDaya-dvidikhaMDayaukkIraNaddhANaM jahaNNukkassaTThidikhaMDa-TThidisaMtakammANamaNNasiM ca padANamappA bahugaM vattaissAmo' / taM jahA - savvatthovA jahaNNiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA / sA ceva ukkassiyA visesAhiyA / TThidikhaMDayaukkIraNaddhA dvidibaMdhagaddhA ca jahaNiyA do vi tullAo saMkhejjaguNAo / tAo ukkassiyAo do kRtyavedaka' kahalAtA hai / kRtakRtyavedakakAlake bhItara usakA maraNa bhI ho, kApota, teja, padma aura zukla, ina lezyAoMmeMse kisI eka lezyAke dvArA bhI pariNamita ho, saMklezako prApta ho, athavA vizuddhiko prApta ho, to bhI asaMkhyAtaguNita zreNIke dvArA jaba taka eka samaya adhika AvalIkAla zeSa rahatA hai taba taka asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA hotI rahatI hai / utkRSTa bhI udIraNA udayake asaMkhyAtaveM bhAga hotI hai / aba, prathamasamayavartI apUrvakaraNako Adi karake jaba taka prathamasamayavarttI kRtakRtyavedaka samyagdRSTi hai, taba taka isa antarAla meM anubhAgakAMDaka aura sthitikAMDaka ke utkIraNakAloMke, jaghanya aura utkRSTa sthitikAMDaka tathA sthitisattvoMke evaM anya bhI padoMke alpabahutvako kahate haiM / vaha isa prakAra hai- jaghanya anubhAgakAMDakakA utkIraNakAla sabase kama hai / isase vahI utkRSTa, arthAt utkRSTa anubhAgakAMDakakA utkIraNakAla, vizeSa adhika hai / isase jaghanya sthitikAMDakakA utkIraNakAla aura jaghanya sthitibandhakAla, ye donoM hI paraspara tulya hote hue saMkhyAtaguNita haiM / inase ina khaMDe havejja guNaseTI / phADedi carimaphAliM aNiyadvIkaraNaca rimamhi // carimaM phAliM devi hu paDhame pacce asaMkha* guNiyakramA aMtimasamayamhi puNo pallAsaMkhejjamUlANi // labdhi. 141-144. 1 carime phAliM diSNe kadakaraNijjetti vedago hodi / so vA maraNaM pAvai caugaigamaNaM ca taTThANe | devesu devamaNue suraNaratirie cauragaI pi / kadakaraNijjopattI kameNa aMtomuhuceNa // karaNapaDhamAdu jAva ya kida kiccuvariM muhuttaaMtoti / Na sahANa parAvattI sAdhi kaodAvaraM tu variM // aNusamaovaTTaNayaM kadakijjato tti puvvakiriyAdI / vaTTadi udIraNaM vA asaMkhatamayappabaddhANaM // udayavahiM ukkaTTiya asaMkhaguNamudayaAvalimhi khive / uvariM visesahINaM kadakijjo jAva aitthavaNaM // jadi saMkilesajutto visudvisahido va to vi paDisamayaM / davbamasaMkhejjaguNaM ukkaTTadi Natthi guNaseDhI // jadi vi asaMkhejjANaM samayapabaddhANudIraNA tovi udayaguNaseDhiThidie asaMkhabhAgo hu paDisamayaM // labdhi. 145-151. 2 vidiyakaraNAdimAdo kadakaraNijjassa paDhamasamao tti / vocchaM rasakhaMDakIraNakAlAdINamappabahu || labdhi. 152. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-8, 12. ci tullAo visesAhiyAo / kadakaraNijjassa addhA saMkhejjaguNA / sammattakhavaNaddhA saMkhejjaguNA | aNiyadvIaddhA saMkhejjaguNA / apuvvakaraNaddhA saMkhejjaguNA / guNaseDINikkhevo visesAhio / sammattassa durimaDidikhaMDao saMkhejjaguNo / tasseva carimaTTheidikhaMDao saMkhejjaguNo / aTThavassaTThidisaMtakamme sese jo paDhamo dvidikhaMDago so saMkhejjaguNo / jahaNiyA AbAdhA saMkhejjaguNA / ukkassiyA AbAdhA saMkhejjaguNA / aNubhAgamaNusamayaM ohaTTamANassa paDhamasamae aTThavAsaTThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / sammattassa carimaTThidikhaMDao asaMkhejjavassio asaMkhejjaguNo / sammAmicchattassa carimaTTidikhaMDao visesAhio / aTThavassametteNa micchatte khavide sammatta - sammAmicchattANaM paDhamaTThidikhaMDao asaMkhejjaguNo / micchattasaMtakammiyassa sammatta - sammAmicchattANaM donoMke utkRSTa kAla donoM hI paraspara tulya hote hue vizeSa adhika haiN| isase kRtakRtyavedakakA kAla saMkhyAtaguNita hai| isase samyaktvaprakRtike kSapaNakA kAla saMkhyAtaguNita hai| isase anivRttikaraNakA kAla saMkhyAtaguNita hai / isase apUrvakaraNakA kAla saMkhyAtaguNita hai| isase guNazreNInikSepa vizeSa adhika hai / isase samyaktvaprakRtikA dvicarama sthitikAMDaka saMkhyAtaguNita hai / isase usakA hI antima sthitikAMDaka saMkhyAtaguNita hai| isase samyaktvaprakRtike ATha varSapramANa sthitisattvake zeSa rahanepara jo prathama sthitikAMDaka hai vaha saMkhyAtaguNita hai / isase jaghanya AvAdhA saMkhyAtaguNita hai| isase utkRSTa AbAdhA saMkhyAtaguNita hai| isase anubhAgako prati samaya apavartana karanevAle jIvake prathama samaya meM ATha varSapramANa sthitisattva saMkhyAtaguNita hai / isase samyaktvaprakRtikA asaMkhyAtavarSavAlA antima sthitikAMDaka asaMkhyAtaguNita hai| isase samyagmithyAtvaprakRtikA antima sthitikAMDaka vizeSa adhika hai / isase ATha varSamAtra se mithyAtva ke kSapaNa karanepara samyaktvaprakRti aura samyagmithyAtvaprakRti, ina donoMkA prathama sthitikAMDaka asaMkhyAtaguNita hai / isase mithyAtvaprakRtikI . sattAvAle jIvake samyaktvaprakRti aura samyagmithyAtvaprakRti, ina donoMkA antima 1 rasaThidikhaMDakIraNaaddhA avaraM varaM ca avaravaraM / savvatthotraM ahiyaM saMkhejjaguNaM visesa hiyaM // labdhi. 153. 2 kadakaraNasamma khavaNaNiyahi aputra saMkhaguNidekamaM / tatto guNaseTissa ya Nikkheo sAhiyo hodi // labdhi. 154. 3 pratiSu ' do ' iti pAThaH / 4 ka - pratau ' so caitra ' iti pAThaH / 5 samma ducarime carime aDavassassAdime ca ThidikhaMDA / avaravarAjAhAtri ya aDavassaM saMkhaguNiyakamA // labdhi. 155. Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 12.] cUliyAe sammattuppattIe khaiyasammattuppAdaNaM [265 carimaTThidikhaMDao asaMkhejjaguNo' / micchattassa carimaTThidikhaMDao visesAhioM / heTThimapalidovamassa asaMkhejjadibhAgamettahidisaMtakammeNa asaMkhejjaguNahANikhaMDayANaM paDhamaTThidikhaMDao micchatta-sammatta-sammAmicchattANamasaMkhejjaguNo / saMkhejjaguNahANikhaMDayANaM carimaTThidikhaMDao saMkhejjaguNo' / palidovamasaMtakammAdo vidio ThidikhaMDao saMkhejjaguNo / jamhi TThidikhaMDae avagae daMsaNamohaNIyassa palidovamamettaTThidisaMtakamma hodi so dvidikhaMDao saMkhejjaguNo / apuvyakaraNe paDhamo jahaNNao dvidikhaMDago saMkhejjaguNoM / palidovamamette dvidisaMtakamme jAde tado paDhamo DidikhaMDao sNkhejjgunno| palidovamaTThidisaMtakammaM visesAhiyaM / apuvvakaraNe paDhamassa ukkassaTThidikhaMDayassa viseso saMkhejjaguNo / daMsaNamohaNIyassa aNiyaTTIpaDhamasamae paviTThassa vidisaMtakammaM saMkhejja .................. sthitikAMDaka asaMkhyAtaguNita hai| isase mithyAtvaprakRtikA antima sthitikAMDaka vizeSa adhika hai| isase adhastana palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra sthitisattvase asaMkhyAta guNahAnikAMDakavAle mithyAtva, samyaktva aura samyagmithyAtva, ina karmoMkA prathama sthitikAMDaka asaMkhyAtaguNA hai| isase saMkhyAta guNahAni kAMDakavAle inhIM tInoM karmoMkA antima sthitikAMDaka saMkhyAtaguNita hai| isase palyopamapramANa sthitisattvakI apekSA inhIM tInoM karmoMkA dUsarA sthitikAMDaka saMkhyAtaguNita hai| isase jisa sthitikAMDakake naSTa honepara darzanamohanIyakarmakA palyopamamAtra sthitisattva hotA hai, vaha sthitikAMDaka saMkhyAtaguNita hai| isase apUrvakaraNameM honevAlA prathama jaghanya sthitikAMDaka saMkhyAtaguNita hai| isase palyopamamAtra sthitisattvake honepara tatpazcAt honevAlA prathama sthitikAMDaka saMkhyAtaguNita hai| isase palyopamamAtra sthitisattva vizeSa adhika hai| isase apUrvakaraNameM honevAle prathama utkRSTa sthitikAMDakakA vizeSa saMkhyAtaguNita hai| isase anivRttikaraNake prathama samayameM praviSTa hue jIvake darzana 1micche khavide sammadugANaM tANaM ca micchasaMtaM hi / paDhamaMtimaThidikhaMDA asaMkhaguNidA hu dutttthaanne|| labdhi. 156. ___2 micchatimaThidikhaMDo pallAsakhejjabhAgametteNa / hechimaThidipamANeNabbhahiyo hodi NiyameNa // labdhi. 157. 3 dUrAvakipiDhamaM ThidikhaMDaM saMkhasaMguNaM tiNaM / dUrAvakiTihedU ThidikhaMDaM saMkhasaMguNiyaM // labdhi. 158. 4 palidovamasaMtAdo vidiyo pallassa hedugo jo du| avaro apuvapaDhame ThidikhaMDo saMkhaguNidakamA // labdhi. 159. 5palidovamasaMtAdo paDhamo ThidikhaMDao du sNkhgunno| palidovamaThidisaMtaM hodi visesAhiyaM tatto // labdhi, 16.. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 13. guNaM / dasaNamohaNIyavajjANaM' kammANaM jahaNNao hidibaMdho sNkhejjgunno| tesiM ceva ukkassao dvidivaMdho saMkhejjaguNo / dasaNamohaNIyavajjANaM jahaNNadvidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / tesiM cevukkassaTThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / sammattaM paDivajjato tado sattakammANamaMtokoDAkoDiM Thavedi NANAvaraNIyaM daMsaNAvaraNIyaM vedaNIyaM mohaNIyaM NAmaM godaM aMtarAiyaM cedi // 13 // sammattuppattIe parUvijjamANAe sattaNhaM kammANaM vidibaMdha TThidisaMtakammANaM pamANaM puvvaM ceva paravidaM tado tamettha Na vattavyaM, puNaruttadosappasaMgAdo ? Na esa doso, sammattaM paDivajjaMtassa hidibaMdha-TThidisaMtakammANaM puvvaM parUvidapamANaM saMbhAliya cArittaM paDivajjaMtassa DidibaMdha-DidisaMtakammANaM pamANaparUvaNaTThamedassa pruuvnnaado| tado idi mohanIyakarmakA sthitisattva saMkhyAtaguNita hai| isase darzanamohanIya karmako chor3akara zeSa karmoMkA jaghanya sthitivandha saMkhyAtaguNita hai| isase unhIM karmoMkA utkRSTa sthitibandha saMkhyAtaguNita hai| isase darzanamohanIyakarmako chor3akara zeSa karmoMkA jaghanya sthitisattva saMkhyAtaguNita hai| isase unhIM karmokA utkRSTa sthitisattva saMkhyAtaguNita hai| usa sarvavizuddha mithyAdRSTike sthitisattvakI apekSA samyaktvako prApta honevAlA jIva jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, nAma, gotra aura antarAya, ina sAta karmokI antaHkor3Akor3IpramANa sthitiko sthApita karatA hai // 13 // zaMkA-samyaktvotpattikI prarUpaNA karate samaya sAtoM karmoMke sthitivandhoM aura sthitisattvoMkA pramANa pahale hI prarUpaNa kara diyA gayA hai, isalie use yahAMpara nahIM kahanA cAhie, kyoMki punarukta doSakA prasaMga AtA hai? __ samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, samyaktvako prApta honevAle jIvake karmoMke sthitibandha aura sthitisattvakA pUrvaprarUpita pramANa smaraNa karAkara cAritrako prApta karanevAle jIvake sthitivandha aura sthitisattvakA pramANa prarUpaNa karaneke lie puna: isakA prarUpaNa kiyA gayA hai| 1 pratighu ' -mohaNIyaM vajjANaM ' iti pAThaH / 2 vidiyakaraNassa paDhame ThidikhaMDavisesayaM tu tdiyss| karaNassa padamasamaye daMsaNamohassa ThidisaMtaM // dasaNamoTThaNANaM baMdho saMto ya avara varago ya / saMkheye guNiyakamA tettIsA estha padasaMkhA // labdhi. 161-162. 3 pratiSu 'saMta-' iti pAThaH / Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe khaiyasammattuppAdaNaM [267 utte savvavisuddhamicchAiTThiNA dvidibaMdhosaraNa-TThidikhaMDayaghAdehi ghAdiya vidaDidisaMtakammANaM gahaNaM / tado tatto edesiM sattaNDaM kammANamaMtokoDAkoDiM saMkhejjaguNahINaM havedi uppAdedi tti uttaM hodi / ettha saMkhejjaguNahINattaM sutte asaMta' kudo labbhade ? ajjhAhArAdo / micchAiTihidibaMdhaM hidisaMtaM ca apuvva-aNiyaTTIkaraNehi ghAdiya saMkhejjaguNahINaM kAdaNa paDhamasammattaM paDivajjadi tti edeNa jANAvidaM / etthataNadvidibaMdhAdo dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM, visohiNA saMtAdo dvidibaMdhassa bhUo ghAdovadesA / cArittaM paDivajjato tado sattakammANamaMtokoDAkoDi hidi havedi NANAvaraNIyaM dasaNAvaraNIyaM vedaNIyaM NAmaM godaM aMtarAiyaM cedi // 14 // sUtrameM 'tado' yaha pada kahanepara sarvavizuddha mithyAdRSTi jIvake dvArA sthitibandhApasaraNa aura sthitikAMDakaghAtase ghAtakara sthApita karmoke sthitisattvakA grahaNa karanA caahie| usase, arthAt sarvavizuddha mithyAdRSTi jIvake dvArA sthApita sthitisattvase, saMkhyAtaguNita hIna antaHkor3Akor3IpramANa ina sUtrokta sAta karmoMkA sthitisattva sthApita karatA hai, arthAt utpanna karatA hai, yaha artha kahA gayA hai| zaMkA-yahAM sUtrameM avidyamAna saMkhyAta guNahInakA bhAva kahAMse labdha hotA hai? samAdhAna-sUtrameM avidyamAna ukta artha adhyAhArase upalabdha hotA hai| mithyAdRSTike sthitibandhako aura sthitisattvako apUrvakaraNa aura anivRttikaraNa pariNAmoMke dvArA ghAta karake saMkhyAtaguNita hIna kara prathamopazamasamyaktvako prApta hotA hai, yaha bAta isa sUtra-padase jJApita kI gaI hai| yahAMpara honevAle sthitibandhase yahAMpara honevAlA sthitisattva saMkhyAtaguNita hotA hai, kyoMki, vizuddhike dvArA sattvakI apekSA sthitibandhake bahuta ghAtakA upadeza pAyA jAtA hai| usa prathamopazamasamyaktvake abhimukha caramasamayavartI mithyAdRSTike sthitibandha aura sthitisattvakI apekSA cAritrako prApta honevAlA jIva jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya, mohanIya, nAma, gotra aura antarAya, ina sAta karmoMkI antaHkoDAkor3IpramANa sthitiko sthApita karatA hai // 14 // 1 'hodi / ettha......asaMta' iti pAThaH pratiSu nAsti / ma-pratau ' hodi / ettha saMkhejjaguNahINaM taM suttaM asaMtaM ' iti pAThaH / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 14. taM cArittaM duvihaM desacArittaM sayalacAritaM cedi / tattha desacArittaM paDivajjamANA micchAiTThiNo duvihA haoNti vedagasammatteNa sahidasaMjamAsaMjamAbhimuhA uvasamasammatteNa sahidasaMjamAsaMjamAbhimuhA cedi / saMjamaM paDivajaMtA vi evaM ceva duvihA hoti / edesu saMjamAsaMjamaM paDivajjamANacarimasamayamicchAiTThI tado paDhamasammattAbhimuhecarimasamayamicchAiTThibaMdhAdo diTThisaMtakammAdo ca sattaNhaM kammANaM aMtokoDAkoDiM dvidi tthvedi| edassa bhAvattho- paDhamasammattAbhimuhacarimasamayamicchAiTThidvidivaMdhAdo ( dvidisaMtakammAdo ca) saMjamAsaMjamAbhimuhacarimasamayamicchAidvidvidi -(baMdha-dvidi-) saMtakamma saMkhejaguNahINaM / kudo ? paDhamasammattatikaraNapariNAmehito aNaMtaguNehi paDhamasammattANuviddhasaMjamAsaMjamapAoggatikaraNapariNAmehiM pttghaadttaado| vedagasammattaM saMjamAsaMjamaM ca .................. vaha cAritra do prakArakA hai-dezacAritra aura sklcaaritr| unameM dezacAritrako prApta honevAle mithyAdRSTi jIva do prakArake hote haiM-vedakasamyaktvase sahita saMyamAsaMyamake abhimukha aura upazamasamyaktvase sahita saMyamAsaMyamake abhimukh| isI prakAra saMyamako prApta honevAle mithyAdRSTi jIva bhI do prakArake hote haiN| inameM saMyamAsaMyamako prApta honevAlA caramasamayavartI mithyAdRSTi, usase, arthAt pratha prathamopazamasamyaktvake abhimukha caramasamayavartI mithyAdASTake sthitibandha aura sthitisatvakI apekSA Ayukarmako chor3akara zeSa sAtoM karmokI antaHkor3Akor3IpramANa sthitiko sthApita karatA hai| isa uparyukta kathanakA bhAvArtha yaha hai--prathamopazamasamyaktvake abhimukha caramasamayavartI mithyAdRSTike sthitibandhase (aura sthitisattvase) saMyamAsaMyamake abhimukha caramasamayavartI mithyAdRSTikA (sthitibandha aura ) sthitisattva saMkhyAtaguNita hIna hotA hai, kyoMki,prathamopazamasamyaktvako utpanna karanevAle tInoM karaNa pariNAmoMkI apekSA anantaguNita aise prathamopazamasamyaktvase saMyukta saMyamAsaMyamake yogya tInoM karaNa-pariNAmoMse yaha sthitighAta prApta huA hai / vedakasamyaktvako aura saMyamAsaMyamako 1 duvihA carittala ddhI dese sayale ya desacArittaM / miccho ayado sayalaM te vi ya deso ya labhei // landhi. 166. 2 A-kapratyoH ' -tAbhimuhA' iti pAThaH / 3 aMtomuhuttakAle desavadI hohidi ti miccho hu| sosaraNo sujhaMto karaNehiM karedi sagajoggaM // landhi. 167. 4 saMjamAsaMjamamaMtomuhutteNa labhihidi ti tado ppahuDi sabbo jIvo AugavajjANa kammANaM vidibaMdhahidisaMtakammaM ca aMtokoDAkoDIe karedi |......edss suttassattho vuccade-- vedagapAoggamicchAiTTI tAva saMjamAsaMjamaM paDivajjamANo puvameva aMtomuhuttamasthi ti satthANapAoggAe visohIe paDisamayamaNaMtaguNAe visujjhamANo bhAugavajjANaM savvesiM kammANaM hidibaMdha-hidisatakammaM ca aMtokoDAkoDIe karedi / jayadha. a. pa. 985. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajaNavihANaM [269 jugavaM paDivajjaMtassa do ceva karaNANi, tattha aNiyaTTIkaraNassa abhAvAdoM / edassa apuvyakaraNacarimasamae vaTTamANamicchAiTThissa dvidisaMtakammaM paDhamasammattAbhimuhaaNiyaTTIkaraNacarimasamayahidamicchAiTThiDidisaMtakammAdo kadhaM saMkhejjaguNahINa ? Na, dvidisaMtamovaTTiyaM kAUNa saMjamAsaMjamaM paDivajjamANassa saMjamAsajamacarimamicchAiTThissa tadavirodhAdo / tatthataNaaNiyaTTIkaraNahidighAdAdo vi etthataNaapubakaraNahidipAdassa bahuvayarattAdo vA / Na cedamapuvakaraNaM paDhamasamattAbhimuhamicchAiTiapuvakaraNeNa tullaM, sammattasaMjama-saMjamAsaMjamaphalANaM tullattavirohA / Na cApurakaraNANi savvaaNiyaTTIkaraNehito aNaMtaguNahINANi tti vottuM juttaM, tappaduppAyaNasuttAbhAvA / edassa pakkhassa kudo siddhI? ' tado aMtokoDAkoDiTThidi' huvedi' tti suttAdo / Na cedaM paDhamasammattasahidayugapat prApta honevAle jIvake do hI karaNa hote haiM, kyoMki, vahAMpara anivRttikaraNa nahIM hotA hai| zaMkA-apUrvakaraNake antima samayameM vartamAna isa uparyukta mithyAdRSTi jIvakA sthitisatva, prathamopazamasamyaktvake abhimukha anivRttikaraNake antima samayameM sthita mithyAdRSTike sthitisattvase saMkhyAtaguNita hIna kaise hai ? samAdhAna --- nahIM, kyoMki, sthitisattvakA apavartana karake saMyamAsaMyamako prApta honevAle saMyamAsaMyamake Abhimukha caramasamayavartI mithyAdRSTike saMkhyAtaguNita hIna sthitisattvake honemeM koI virodha nahIM hai| athavA vahAMke, arthAt prathamopazamasamyaktvake abhimukha mithyASTike, anivRttikaraNase honevAle sthitighAtakI apekSA yahAMke, arthAt saMyamAsaMyamake abhimukha mithyAdRSTike, apUrvakaraNase honevAlA sthitighAta bahuta adhika hotA hai / tathA, yaha apUrvakaraNa, prathamopazamasamyaktvake abhimukha mithyAdRSTike apUrvakaraNake sAtha samAna nahIM hai, kyoMki, samyaktva, saMyama aura saMyamAsaMyamarUpa phalavAle vibhinna pariNAmoMke samAnatA honekA virodha hai| tathA, sarva apUrvakaraNa pariNAma sabhI anivRttikaraNa pariNAmoMse anantaguNita hIna hote haiM, aisA kahanA bhI yukta nahIM hai, kyoMki, isa bAtake pratipAdana karanevAle sUtrakA abhAva hai| zaMkA-isa uparyukta pakSakI siddhi kaise hotI hai ? samAdhAna-' isa prathamopazamasamyaktvake abhimukha caramasamayavartI mithyAdRSTike sthitibandha aura sthitisattvakI apekSA cAritrako prApta honevAlA jIva antaHkoDAkor3IpramANa sthitiko sthApita karatA hai' isa sUtrase uparyukta 'saMkhyAtaguNita hIna sthitiko sthApita karatA hai,' isa pakSakI siddhi hotI hai| 1 miccho desacaritaM vedagasammeNa geNhamANo hu| dukaraNacarime geNhadi guNaseDhI patthi takakaraNe // 2 karato' paDhamasamayasammattA' iti paatthH| 3 pratiSu hidisaMtavaDDiya' iti pAThaH / 4 a-kapratyoH sammattasaMjamAsaMjamAsaMjamaphalANaM ' iti paatthH| Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-8, 14. desasaMjamamahikicca parUvidaM, desasaMjamamettassa ettha ahiyArAdo / saMjamAsaMjamaM paDivajjamANassa carimasamayamicchAiTThissa dvidibaMdhAdo sagaDhidisatakammaM pekkhidUNa saMkhejjaguNahINAdo saMjamAbhimuhamicchAidvicarimasamayahidisaMtakammaM saMkhejjaguNahINaM / kudo ? saMjamAsaMjamaphalaapuvvakaraNaghAdAdo saMjamaphalaapuvvakaraNaghAdassa aibahuttAdo / saMjamAsaMjamaM paDivajjamANamicchAdihi-asaMjadasammAdiTThINaM DidisaMtakammaM apunyakaraNacarimasamae samANaM hi hodi, samANapariNAmehi pattaghAdattAdo / evaM saMjamaM paDivajjamANamicchAiTThi-asaMjadasammAdihi-saMjadAsaMjadANaM pi vattavyaM / / edaM desAmAsiyasutaM / kudo ? egadesapaduppAyaNeNa etthataNasayalatthassa sUcayattAdo / teNettha tAva saMjamAsaMjama paDivajjamANavihANaM uccade / taM jahApaDhamasammattaM saMjamAsaMjamaM ca akkameNa paDivajjamANo vi tiNNi vi karaNANi kuNadi / tesiM karaNANaM lakkhaNANi jadhA sammattuppattIe paravidANi tadhA parUvedavyANi / asaMjadasammAdiTThI aTThAvIsasaMtakammiyavedagasammattapAoggamicchAdiTThI tathA yaha bAta prathamopazamasamyaktvase sahita dezasaMyamako adhikRta karake nahIM kahIM gaI hai, kyoMki, yahAMpara dezasaMyamamAtrakA adhikAra hai| saMyamAsaMyamako prApta honevAle caramasamayavartI mithyASTike apane sthitisattvakI apekSA saMkhyAtagaNita hIna sthitivandhase saMyamake abhimukha mithyAdRSTikA antima samayasambandhI sthitisattva saMkhyAtaguNita hIna hotA hai, kyoMki, saMyamAsaMyamarUpa phalavAle apUrvakaraNake ghAtase saMyamarUpa phalavAlA apUrvakaraNakA ghAta bahuta adhika hotA hai / saMyamAsaMyamako prApta honevAle mithyAdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi jIvoMkA sthitisattva apUrvakaraNake antima samayameM samAna hI hotA hai, kyoMki, ukta donoM jIvoMke sthitisattvakA ghAta samAna pariNAmoke dvArA prApta huA hai| isI prakAra saMyamako prApta honevAle mithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi aura saMyatAsaMyatoMke sthitisattvakI samAnatA bhI kahanA caahie| ___ yaha dezAmarzaka sUtra hai, kyoMki, eka dezake pratipAdana dvArA yahAMpara saMbhava sakala arthoMkA sUcaka hai| isalie yahAMpara pahale saMyamAsaMyamako prApta honevAle jIvakA vidhAna kahate haiN| vaha isa prakAra hai-prathamopazamasamyaktvako aura saMyamAsaMyamako eka sAtha prApta honevAlA jIva bhI tInoM hI karaNoMko karatA hai| una karaNoMke lakSaNa jisa prakAra samyaktvakI utpattimeM prarUpita kiye haiM, usI prakAra yahAMpara bhI prarUpita karanA caahie| asaMyatasamyagdRSTi athavA mohanIyakarmakI aTThAIsa prakRtiyoMkI sattAvAlA 1 pratiSu ' aMtokoDiM Thavedi ' iti pAThaH / 2 miccho desacaritaM uvasamasammeNa giNhamANo hu| sammattuppati vA tikaraNacarimamhi geNhadi hai|| labdhi. 168. Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajaNavihANaM [ 271 vA jadi saMjamAsaMjamaM paDivajjadi to do ceva karaNANi, aNiyaTTIkaraNassa abhAvAdo / saMjamAsaMjamamatomuhutteNa labhihidi tti tado pahuDi savvo jIvo AyugavajjANaM kammANaM TThidibaMdhaM dvidisaMtakammaM ca aMtokoDAkoDIe karedi / subhANaM kammANamaNubhAgabaMdhamaNubhAgasaMtakammaM ca cauTThANiyaM karedi / asuhakammANamaNubhAgabaMdhamaNubhAgasaMtakammaM ca veDhANiyaM karedi / tado adhApavattakaraNaNAmAe aNataguNAe viso. hIe visujjhadi / ettha Natthi dvidikhaMDao vA aNubhAgakhaMDao vA guNaseDI vA / kevalaM dvidibaMdhe puNNe palidovamassa saMkhejjadibhAgahINeNa dvidibaMdheNa dvidIo baMdhadi / je suhakammaMsA te aNubhAgehi aNaMtaguNehi baMdhadi / je asuhakammaMsA te aNaMtaguNahINehi aNubhAgehi baMdhadi / visohIe tivya-maMdattaM vattaissAmo- adhApavattakaraNassa jado pahuDi visuddho tassa paDhamasamae jahaNiyA visohI thovA / vidiyasamae jahaNiyA visohI aNaMtaguNA / tadiyasamae jahaNiyA visohI aNaMtaguNA / evamaMtomuhuttaM jahaNiyA ceva visohI aNaMtaguNeNa gacchadi / tado paDhamasamae ukkassiyA visohI aNaMtaguNA / sesaadhApavatta .............. vedakasamyaktva prApta karane ke yogya mithyAdRSTi jIva yadi saMyamAsaMyamako prApta hotA hai, to usake do hI karaNa hote haiM. kyoMki, usake anivRttikaraNa nahIM hotA hai| saMyamAsaMyamako antarmuhUrtakAlase prApta karegA, isa kAraNa vahAMse lekara sarva jIva Ayukarmako chor3akara zeSa sAtoM karmoMke sthitivandhako aura sthitisattvako antaHkor3Akor3Ike pramANa karate haiN| zubha karmoMke anubhAgabandhako aura anubhAgasattvako catuHsthAnIya karate haiN| tathA azubha karmoMke anubhAgabandhako aura anubhAgasattvako dvisthAnIya karate haiN| tatpazcAt adhaHpravRttanAmA anantaguNI vizuddhike dvArA vizuddha hotA hai / yahAMpara na sthitikAMDakaghAta hotA hai, na anubhAgakAMDakaghAta hotA hai aura na guNazreNI hotI hai| kevala sthitibandhake pUrNa honepara palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase hIna sthitibandhake dvArA sthitiyoMko bAMdhatA hai / jo zubha karma-prakRtiyAM haiM, unheM anantaguNita anubhAgoMke sAtha bAMdhatA hai| jo azubha karma-prakRtiyAM haiM, unheM anantaguNita hIna anubhAgoMke sAtha bAMdhatA hai|| aba isI jIvake vizuddhikI tIvra-mandatA kahate haiM - adhaHpravRttakaraNake jisa samayase vizuddha huA hai, usake prathama samayameM jaghanya vizuddhi sabase kama hai| isase dvitIya samayameM jaghanya vizuddhi anantaguNita hai| isase tRtIya samayameM jaghanya vizuddhi anantaguNita hai| isa prakAra antarmuhUrta taka jaghanya vizuddhi hI anantaguNitakramase jAtI hai| tatpazcAt prathama samayameM utkRSTa vizuddhi anantaguNita hotI hai / zeSa adhaH 1ThidirasaghAdo Nasthi hu adhApavattAbhidhANadesassa / paDiuTThade muhuttaM saMteNa hi tassa krnndugaa|| dese samae samae sujhaMto saMkilissamANo ya / cauvaDihANivvAdavaTThidaM kuNadi guNaseTiM // labdhi. 173-174. Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 14. visohINaM jadhA dasaNamohuvasAmagaadhApavattakaraNe visohINamappAbahugaM kayaM, tahA cetra ettha vi kAyavyaM / apuvakaraNavisohINaM pi tathA ceva kAyavyaM / apuvakaraNassa paDhamasamae jahaNNao hidikhaMDao palidovamassa saMkhejjadibhAgo, ukassago dvidikhaMDao sAgarovamapudhattaM / aNubhAgakhaMDago asuhANaM kammANamaNubhAgassa aNaMtA bhaagaa| subhANaM kammANamaNubhAgadhAdo Natthi / ettha padesaggassa guNaseDhINijjarA vi Natthi / kudo ? jaccatarIbhUdaapuvapariNAmAdo / vidibaMdho palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa hINo / aNubhAgakhaMDayasahassesu gadesu dvidikhaMDayaukkIraNakAlo dvidibaMdhakAlo ca aNNo aNubhAgakhaMDayaukkIraNakAlo ca samagaM samappati / tado aNNaM dvidikhaMDayaM palidovamassa saMkhejjadibhAgiyaM aNNaM didibaMdhaM aNNamaNubhAgakhaMDayaM ca paTTavedi / evaM dvidikhaMDayasahassesu gadesu apuvakaraNaddhA samattA hodi / tado se kAle pddhmsmysNjdaasNjdo| tAve apuvaM dvidikhaMDayaM apuvvamaNubhAgakhaMDayaM apuvvaM hidibaMdhaM ca paTTavedi / asaMkhejjasamayapabaddhe okaDDidUNa guNaseDhimudayAvaliyabAhire racedi / se kAle so ceva (ThidikhaMDao, so ceva ) aNubhAga pravRttakaraNasambandhI vizuddhiyoMkA alpavahutva jisa prakArase darzanamohake upazama karane vAle jIvake adhaHpravRttakaraNameM kiyA hai, usI prakAra yahAMpara bhI karanA caahie| usI prakAra apUrvakaraNasambandhI vizuddhiyoMkA bhI alpabahutva karanA caahie| apUrvakaraNake prathama samayameM jaghanya sthitikAMDaka palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga hai aura utkRSTa sthitikAMDaka sAgaropamapRthaktva hai| anubhAgakAMDaka azubha karmoM ke anubhAgakA ananta bahubhAga hai| zubha karmoMkA anubhAgaghAta nahIM hotA hai| yahAMpara pradezAgrakI guNazreNInirjarA bhI nahIM hotI hai, kyoMki, yahAMpara jAtyantarIbhUta, arthAt bhinna jAtIya, apUrvakaraNa pariNAma hote haiN| yahAMpara sthitivandha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase hIna hotA hai| sahasroM anubhAgakAMDakoMke vyatIta honepara sthitikAMDakakA utkIraNakAla aura sthitibandhakA kAla, tayA anya anubhAgakAMDakakA utkIraNakAla, ye tInoM eka sAtha samApta hote haiN| tatpazcAt palyopamake saMkhyAtaveM bhAgavAlA anya sthitikAMDaka, anya sthitibandha aura anya anubhAgakAMDakako Arambha karatA hai| isa prakAra sahasroM sthitikAMDakoMke vyatIta honepara apUrvakaraNakA kAla samApta hotA hai| tatpazcAt anantara kAlameM vaha prathamasamayavartI saMyatAsaMyata ho jAtA hai| usa samaya vaha apUrva sthitikAMDaka, apUrva anubhAgakAMDaka aura apUrva sthitibandhako Arambha karatA hai| asaMkhyAta samayaprabaddhoMkA apakarSaNa kara udayAvalIke bAhira guNazreNIko racatA hai| usake anantarakAlameM vahI pUrvokta (sthitikAMDaka hotA hai, vahI) anubhAga Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajjaNavihANaM [273 khaMDao, so ceva dvidibaMdho / guNaseDI asaMkhejjaguNA / guNaseDINikkhevo tattio ceva, saMjadAsaMjadammi avavidaguNaseDINikkhevaM muccA annnnssaasNbhvaado| evaM jAva egaMtANuvaDDikAlacarimasamao tti aNaMtaguNAe visohIe visujhaMto samae samae asaMkhejjaguNamasaMkhejjaguNaM davdhamokaDDidUNa avavidaguNaseDiM karedi / evaM dvidikhaMDaesu bahuesu gadesu tado adhApavattasaMjadAsaMjado hodi / adhApavattasaMjadAsaMjadassa aNubhAgaghAdo dvidighAdo vA Natthi / jadi saMjamAsaMjamAdo pariNAmapaccaeNa Niggado saMto puNaravi aMtomuhutteNa pariNAmapaccaeNa ANIdo saMjamAsaMjamaM paDivajjadi, doNhaM karaNANamabhAvAdo tattha Natthi dvidighAdo aNubhAgaghAdo vA / kudo ? puvvaM dohi karaNehi ghAdidadvidi-aNubhAgANaM vaDDIhi viNA saMjamAsaMjamassa puNarAgadattAdo / jAva saMjadAsaMjado tAva samae samae guNaseDiM karedi / visujhaMto asaMkhejjaguNaM (saMkhejjaguNaM vA) saMkhejjabhAguttaraM asaMkhejjabhAguttaraM vA davyamokaDDiya avaTThidaguNaseDiM karedi / saMkilesaMto evaM ceva guNahINaM visesahINaM vA guNaseDiM karedi / kAMGaka hotA hai aura vahI sthitivandha hotA hai| kevala guNazreNI asaMkhyAtaguNita hotI hai / guNazreNInikSepa bhI utanA hI hai, kyoMki, saMyatAsaMyatameM avasthita guNazreNInikSepako choDakara anyakA honA asaMbhava hai| isa prakAra ekAntAnavaddhikAlake antima samaya taka anantaguNita vizuddhike dvArA vizuddha hotA huA samaya samayameM asaMkhyAtaguNita asaMkhyAtaguNita dravyakA apakarSaNa karake avasthita guNazreNIko karatA hai| vizeSArtha-saMyatAsaMyata honeke prathama samayase lekara jo pratisamaya anantaguNI vizuddhi hotI hai use ekAntavRddhi kahate haiN| isa ekAntavRddhikA kAla antarmuhUrtamAtra hai| isa prakAra vahutase sthitikAMDakoMke vyatIta honepara taba yaha jIva adhaHpravRttasaMyatAsaMyata hotA hai| adhaHpravRttasaMyatAsaMyatake anubhAgaghAta athavA sthitighAta nahIM hotA hai| yadi pariNAmoMke yogase saMyamAsaMyamase nikalA huA, arthAt girA huA, phira bhI antarmuhUrta ke dvArA pariNAmoMke yogase lAyA huA saMyamAsaMyamako prApta hotA hai, to adhaHkaraNa aura apUrvakaraNa, ina donoM karaNoMkA abhAva honese vahAM para na sthitighAta hotA haiM aura na anubhAgaghAta hotA hai, kyoMki, pahale ukta donoM karaNoM ke dvArA ghAta kiye gaye sthiti aura anubhAgoMkI vRddhike vinA vaha saMyamAsaMyamako punaH prApta huA hai| jaba taka vaha saMyatAsaMyata hai, taba taka samaya samayameM guNazreNIko karatA hai| vizuddhiko prApta hotA huA vaha asaMkhyAtaguNita, (saMkhyAtaguNita), saMkhyAta bhAga athavA asaMkhyAta bhAga adhika dravyako apakarSita kara avasthita guNazreNIko karatA hai / saMklezako prApta hotA huA vaha isa hI prakAra asaMkhyAtaguNa hIna, saMkhyAtaguNa hIna athavA vizeSa hIna guNazreNIko karatA hai| 1 davvaM asaMkhaguNiyakameNa eyatavaddhikAlo tti / bahuThidikhaMDe tIde adhApavatto have deso|| labdhi. 172. Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-8, 14. . saMpahi apucakaraNAdo jAva saMjadAsajado' egaMtANuvaDDIe carittAcarittaladdhIe vaDDhadi tAva edamhi kAle vidibaMdha-TThidisaMtakamma-TThidikhaMDayANaM jahaNNukkassiyANamAbAhANaM jahaNNukkassiyANamukkIraNaddhANaM aNNesiM ca padANaM appAbahugaM vttissaamo| taM jadhA- savvatthovA egatANuvaDDIe carimANubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA / apuvyakaraNapaDhamANubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA visesAhiyA / egaMtANubaDDIe carimadvidikhaMDayaukkIraNaddhA dvidivaMdhagaddhA ca do vi tullAo saMkhejjaguNAo / apuvakaraNapaDhamaTThidikhaMDayaukkIraNaddhA dvidibaMdhagaddhA ca do vi tullAo visesaahiyaao| paDhamasamayasaMjadAsaMjadappahaDi egaMtavaDDhAvaDDIe' carittAcarittapajjAehi vaDDhadi tAva eso vaDDikAlo saMkhejjaguNo / apudhakaraNaddhA saMkhejjaguNA' / jahaNiyA saMjamAsajamaddhA sammattaddhA micchattaddhA aba apUrvakaraNase lekara jaba taka saMyatAsaMyata ekAntAnuvRddhike dvArA saMyamAsaMyamalabdhise bar3hatA hai taba taka isa madhyavartI kAlameM sthitibandha, sthitisattva, sthitikAMDaka, jaghanya aura utkRSTa AvAdhAeM tathA jaghanya aura utkRSTa utkIraNakAla, ina padokA, tathA anya padokA alpabahutva khege| vaha isa prakAra hai-ekAntAnuvRddhi ke antameM saMbhava antima anubhAgakAMDakakA utkIraNakAla sabase thor3A hai| usase apUrvakaraNake prathama anubhAgakAMDakakA utkIraNakAla vizeSa adhika hai| usase ekAntAnuvRddhike antameM saMbhava antima sthitikAMDakakA utkIraNakAla aura sthitibandhakA kAla, ye donoM paraspara tulya aura saMkhyAtaguNita haiN| usase apUrvakaraNake prathama sthitikAMDakakA utkIraNakAla aura sthitibandhakA kAla, ye donoM paraspara tulya aura vizeSa adhika haiN| usase prathamasamayavartI saMyatAsaMyatase lekara jaba taka ekAntavRddhAvRddhise, arthAt uttarottara pratisamaya anantaguNita zreNIkramase, saMyamAsaMyamarUpa paryAyoMse bar3hatA hai taba taka yaha ekAntAnuvRddhikA kAla saMkhyAtaguNA hai| usase apUrvakaraNakA kAla saMkhyAtaguNA hai| usase jaghanya saMyamAsaMyamakA kAla, jaghanya samyaktvaprakRtike 1 pratiSu ' saMjado' iti pAThaH / 2 vidiyakaraNAdu jAva ya desasse yaMtavar3icarime ti / apAbahugaM vocchaM rasakhaMDa dvANapahudINaM // labdhi. 175. 3 aMtimarasakhaMDakkIraNakAlo du paThamao ahio / carimahidikhaMDukkIraNakAlo saMkhaguNido du // . labdhi. 176. 4 a ApratyoH 'paDhamasamayaM ' iti paatthH| evaM bhaNide tAsu ceva saMjamAsaMjamasaMjamaladdhIsu aladdhapuvvAsu paDiladdhAsu tallAbhapaDhamasamayappahuDiaMtomuttakAlabhatare paDisamayamaNaMtaguNAe seDhIe pariNAmavaDDI gaheyavvA, uvari uvari pariNAmavaDIe vddaavddiivvesaavlNbnnaado| jayadha. a. pa. 984. 6 padamaTThidikhaMDukkIraNakAlo sAhiyo have ttto| eyaMtavaDikAlo apuvakAlo ya saMkhaguNiyakamA // , labdhi. 177. Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajaNavihANe 275 saMjamaddhA asaMjamaddhA sammAmicchattaddhAo edAo chappi addhAo tullAo sNkhejjgunnaao| paDhamasamaya (-saMjadA-) saMjadeNa kadaguNaseDINikkhevo saMkhejjaguNo / egaMtavaDDhAvaDDIe carimadvidibaMdhassa AvAdhA saMkhejjaguNA / apuvvakaraNapaDhamaTThidibaMdhassa AbAdhA sNkhejjgunnaa| egaMtavaDDhAvaDDIe carimasamayaTThidikhaMDao asaMkhejjaguNo / kudo ? palidovamassa sNkhejdibhaagttaado| apuvakaraNassa paDhamo jahaNNao hidikhaMDao saMkhejjaguNo / palidovamaM saMkhejjaguNaM / apuvvassa paDhamo ukkassao hidikhaMDao saMkhejjaguNo / egaMtavaDDAvaDDIe carimaTThidibaMdho saMkhejjaguNo / apuvakaraNassa paDhamo dvidibaMdho saMkhejjaguNo / egaMtANuvaDDAbaDDIe carimasamayaTThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / paDhamasamayaapuvakaraNassa hidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / ___ ettha tivva-maMdadAe sAmittamappAbahugaM ca vattaissAmo / tattha sAmittaM udayakA kAla, jaghanya mithyAtvake udayakA kAla, jaghanya saMyamakA kAla, jaghanya asaMyamakA kAla, aura jaghanya samyagmithyAtvake udayakA kAla, ye chahoM kAla paraspara tulya aura saMkhyAtaguNita haiM / usase prathamasamayavartI saMyatAsaMyatake dvArA kI gaI guNazreNIkA nikSepa saMkhyAtaguNita hai| usase ekAntavRddhAvRddhike antameM saMbhava carama sthitiyandhakI AbAdhA saMkhyAtaguNita hai / usase apUrvakaraNake prathamasamayasambandhI sthitibandhakI avAdhA saMkhyAtaguNita hai / usase ekAntavRddhAvRddhike antima samayakA sthitikAMDaka asaMkhyAtaguNita hai, kyoMki, vaha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| usase apUrvakaraNakA prathama jaghanya sthitikAMDaka saMkhyAtaguNita hai / usase palyopama saMkhyAtaguNita hai| usase apUrvakaraNakA prathama utkRSTa sthitikAMDaka saMkhyAtaguNita hai| usase ekAntavRddhAvRddhike antameM saMbhava antima sthitibandha saMkhyAtaguNita hai / usase apUrvakaraNakA prathama sthitibandha saMkhyAtaguNita hai| usase ekAntAnuvRddhAvRddhike antimasamayasambandhI sthitisattva saMkhyAtaguNita hai / usase prathamasamayavartI apUrvakaraNakA sthitisattva saMkhyAtaguNita hai| yahAMpara saMyamAsaMyama labdhikI tIvra-mandatAkA svAmitva aura alpabahutva kheNge| usameM pahale svAmitva kahate haiM 1 avarA micchatiyadvA avirada taha desasaMjamaddhA ya / chaNi samA saMkhaguNA tato desassa gunnsettii| labdhi. 178. 2carimAbAhA tatto paDhamAbAhA ya saMkhaguNiyakamA / tatto asaMkhaguNiyo carimahidikhaMDao NiyamA / pallassa saMkhabhAgaM carimajhivikhaMDayaM have jmhaa| tamhA asaMkhaguNiyaM carimaM ThidikhaMDayaM hoi|| labdhi. 179, 180. 3 paDhame avaro pallo paTamukkassaM ca crimtthidibNdho| paDhamo carimaM paTamaTTidisaMtaM saMkhaguNidakamA // labdhi. 181. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276] chakkhaMDAgame jIvaTTANaM (1, 9-8, 14. ukkassiyA laddhI kassa ? saMjadAsaMjadassa savvavisuddhassa se kAle saMjamagAhayassa / jahaNNiyA laddhI kassa ? tappAoggasaMkiliTThassa se kAle micchattaM gaahyss| appaabhugN| taM jahA-jahaNiyA saMjamAsajamaladdhI thovA / ukkassiyA saMjamAsaMjamaladdhI annNtgunnaa| etto saMjamAsaMjamaladdhIe hANANi vttissaamo| taM jahA- jahaNNae saMjamAsaMjamaladdhiTThANe aNaMtANi phaddayANi / tado vidiyaladdhiTThANaM aNaMtabhAguttaraM / evaM chaTThANapadidANaM laddhiTThANANaM pamANamasaMkhejjA logA / AdIdo ppahuDi tirikkha-maNussasaMjadAsaMjadANaM paDivAdaDhANANi asaMkhejjalogamettANi havaMti / tado aMtaraM hodaNa tirikkha-maNussasaMjadAsaMjadANaM paDivajjaTThANANi asaMkhejjalogamettANi hoti / tado aMtaraM hodUNa tirikkha-maNussasaMjadAsaMjadANaM apaDivAda-paDivajjamANaTThANANi asaMkhejja zaMkA- utkaSTa saMyamAsaMyama labdhi kisake hotI hai ? samAdhAna-sarvavizuddha aura anantara samayameM saMyamako grahaNa karanevAle saMyatAsaMyatake utkRSTa saMyamAsaMyama labdhi hotI hai| zaMkA-jaghanya saMyamAsaMyama labdhi kisake hotI hai ? samAdhAna-jaghanya labdhike yogya saMklezako prApta aura anantara samayameM mithyAtvako prApta honevAle saMyatAsaMyatake jaghanya saMyamAsaMyama labdhi hotI hai| aba alpabahutva kahate haiM / vaha isa prakAra hai -jaghanya saMyamAsaMyama labdhi alpa hotI hai / usase utkRSTa saMyamAsaMyama labdhi anantaguNita hai| aba isase Age saMyamAsaMyama labdhike sthAnoMko kheNge| vaha isa prakAra haijaghanya saMyamAsaMyama labdhisthAnameM ananta spardhaka hote haiN| usase dvitIya saMyamAsaMyama labdhisthAna ananta bhAga adhika hotA hai / isa prakAra SaTsthAnapatita labdhisthAnoMkA pramANa asaMkhyAta loka hai| Adise, arthAt jaghanya labdhisthAnase, lekara tiryaMca aura manuSya saMyatAsaMyatoMke pratipAta sthAna asaMkhyAta lokamAtra hote haiN| tatpazcAt antara hokara tiryaMca aura manuSya saMyatAsaMyatoMke pratipadyamAna sthAna asaMkhyAta lokamAtra hote haiN| tatpazcAt antara hokara tiryaMca aura manuSya saMyatAsaMyatoMke apratipAta-apratipadyamAna 1 ka-pratau tappAogAssa saMkiliTThassa' iti pAThaH / 2 avaravaradesaladdhI se kAle micchasaMjamuvatrapaNe / avarA du aNaMtaguNA ukassA desaladvI du|| labdhi. 182. 3 pratiSu 'dovA ' iti paatthH| 4 avare desahANe hoti arNatANi phar3ayANi tdo| chaTTANagadA savve loyANamasaMkhachaTANA labdhi, 183. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14. ] logamecANi hoti' / edesi saMdiTThI esA 0 000 0 0 0 0 * 0 0 0 0 0 000 . . . . 0 0 0 0 0 00 000 0 * 0 0 0 0 0 dANi tirikkha maNustrasaMjadAsaMjadANaM paDivAdaTThANANi / aMtaraM / ... 0 cUliyAe sammattappattIe cArittapaDivajjaNavihANaM O 00 0 O 0 * 0 0 C O 0 * 0 0 * * 0 00 0 O C O 0 0 o 0 00 0 0 5 0 0 0 0 O 0 O * * dANi saMjamA saMjama paDivajjamANaDDANANi / aMtaraM / * * 0 0 0 0 0 O 0 00 ... ... ... ... ... oo 0000000 ... ... ... - ... 0 0 0 0 0 0 0 0 0 C 0 O O CO ina tInoM prakArake labdhisthAnoMkI saMdRSTi yaha hai 0 0 ... ... 0 0 o 0 00 0 0000000 00 0 0 0 0 0 00000000 000, 0 * 7 [ 277 * 0 0 00 00 0 0 * 0 0000 0 0 0 o 0 0 O 0 0 dANi saMjadAsaMjadANa apaDivajamANa - apaDivAdaTThANANi / ettha asaMkhejjaloga mettasaMjamA - saMjamaladdhiTThANesu jahaNNae laddhiTThANe saMjamA saMjamaM Na paDivaJjadi, paDivAdaTThANassa paDi 0 0 0 sthAna asaMkhyAta lokamAtra hote haiM / vizeSArtha - saMyamAsaMyamase giraneke antima samaya meM honevAle sthAnoMko pratipAtasthAna kahate haiN| saMyamAsaMyamako dhAraNa karaneke prathama samaya meM honevAle sthAnoMko pratipadyamAna sthAna kahate haiN| ina donoM sthAnoMko chor3akara madhyavartI samaya meM saMbhava samasta sthAnoMko apratipAta- apratipadyamAna yA anubhayasthAna kahate haiM / 0000000000000000000000000000000000000000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 00000000000000000000 ye tiryaMca aura manuSya saMyatAsaMyatoMke pratipAtasthAna haiM / isake pazcAt antara hotA hai / 0000000000 000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 00000000000000000000000000 ye saMyamAsaMyamake pratipadyamAna sthAna haiM / isake pazcAt punaH antara hotA hai / 0000000000000000000 000000000 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0000 ye saMyatAsaMyatoMke apratipadyamAna apratipAtasthAna haiM / ina asaMkhyAta lokamAtra saMyamAsaMyama labdhike sthAnoMmeM jo jaghanya labdhisthAna hai, vahAMpara koI bhI tiryaMca yA manuSya saMyamAsaMyamako nahIM prApta hotA hai, kyoMki, pratipAtasthAnake pratipadyamAnasthAnatvakA virodha hai, arthAt jo pratipAtasthAna hai, vaha pratipadyamAnasthAna -- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 00 1 tattha ya paDivAyagayA paDivaccagayA ci aNubhayagayA tti / uSarumari laDiThANA loyANamasaMkhaDANA // labdhi. 184. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 14. vajamANaTThANattavirohAdo / Na vidieNa vi paDivajjadi / evaM NiraMtaramasaMkhejjalogamettANi tirikkha-maNusasaMjadAsaMjadANaM paDivAdaTThANANi hoti / tado aMtaramaicchidNa jahaNaM paDivajjamANagassa saMjamAsaMjamaladdhiTThANaM hodi / tado NiraMtaramasaMkhejalogamettANi paDivajjamANaTThANANi havaMti / puNo aMtaramullaMghiya apaDivAda-apaDivajjamANasaMjamAsaMjamaladdhiTThANANaM jahaNa laddhiTThANaM hodi| tado NiraMtaramasaMkhejjalogamettANi apaDivAdaapaDivajjamANadesasaMjamaladdhiTThANANi hoti / edesiM tivva-maMdadAe appAbahugaM vttissaamo| taM jadhA- savvamaMdANubhAgaM jahaNNayaM saMjamAsaMjamaladdhivANaM / maNusassa saMjadAsaMjadassa savyasaMkiliTThassa micchattaM gacchamANassa carimasamae jahaNNaM desasaMjamaladdhiTThANaM tattiyaM ceva, doNhamegattAdo / tirikkhajoNiyassa desasaMjamAdo paDivadiya micchattaM gacchamANasya savyasaMkiliTThassa carimasamae jahaNNamapaJcakkhANaladviTThANamaNatagugaM / kudo ? maNussajahaNNApacakkhANapaDivAdiTThANAdo chabaDDIe asaMkhejjalogamettamaNussApaccakkhANapaDivAdaTThANANi gaMtUNa nahIM ho sktaa| dvitIya labdhisthAnase bhI saMyamAsaMyamako nahIM prApta hotA hai| isa kAra nirantara, arthAt tRtIya, caturtha Adiko Adi lekara antara-rahita asaMkhyAta lokamAtra pratipAtasthAna tiryaca aura manuSya saMyatAsaMyatoMke hote haiM / tatpazcAt antarakA ullaMghana kara saMyamAsaMyamako prApta honevAle jIvake jaghanya saMyamAsaMyama labdhikA sthAna hotA hai| isase Age nirantara asaMkhyAta lokamAtra pratipadyamAnasthAna hote haiM / punaH antarakA ullaMghana karake apratipAta-apratipadyamAna saMyamAsaMyama labdhisthAnoMkA sabase jaghanya labdhisthAna hotA hai| isase Age nirantara asaMkhyAta lokamAtra apratipAtaapratipadyamAna saMyamAsaMyama labdhike sthAna hote haiM / aba ina labdhisthAnoMkI tIvra-mandatAkA alpabahutva kheNge| vaha isa prakAra haijaghanya saMyamAsaMyama labdhisthAna sabase manda anubhAgavAlA hai| sarvasaMkliSTa aura mithyAtvako jAnevAle saMyatAsaMyata manuSyake antima samaya meM saMbhava jaghanya dezasaMyama labdhikA sthAna utanA hI hai, kyoMki, donoMke ekatA hai| dezasaMyamase girakara mithyAtvako jAne vAle aura sarvasaMkliSTa aise tiryaMcayonivAle jIvake antima samayameM jaghanya apratyAkhyAna (saMyamAsaMyama) labdhisthAna uparyukta manuSya saMyatAsaMyatasambandhI jaghanya labdhisthAnase anantaguNita hai, kyoMki, manuSyake jaghanya apratyAkhyAna pratipAtisthAnase Age SaDvRddhike dvArA asaMkhyAta lokamAtra manuSyasambandhI apratyAkhyAnapratipAtasthAna jAkara isa tiryaMca yonivAle jaghanya saMyamAsaMyama labdhisthAnakI utpatti hotI hai / 1Naratiriye tiriyaNare avaraM avaraM varaM varaM tisu vi| loyANamasaMkhejjA chaThANA hoMti tambhajjhe // paDi. bAdadugavaravaraM mirake ayade aNubhayagajahaNaM / micchavaravidiyasamaye tattiriyavaraM tu saTTANe // landhi. 185-186. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajjaNavihANaM [279 edamsuppattIdo / tirikkhajoNiyassa apaccakkhANAdo paDivadiya tappAoggasaMkileseNa asaMjamaM gacchamANassa carimasamae ukkassamapaJcakkhANapaDivAdaTThANamaNaMtaguNaM, tirikkhajahaNNapaDivAdaTThANAdo chavaDDIe asaMkhejjalogamettaTThANANi gaMtUNa edssuppttiido| maNussassa saMjamAsaMjamAdo paDivadiya asaMjamaM gacchamANassa ukassayaM paDivAdaladdhiTThANamaNaMtaguNaM, tirikkha ukkassapaDivAdaladdhiTThANAdo chabaDDIe asaMkhejalogamettachaTThANANi gaMtUNa uppttiido| maNussassa saMjamAsaMjamaM paDivajjamANassa savvavisuddhassa micchAiTThissa saMjamAsaMjamapaDhamasamae vaTTamANarasa jahaNNamapaccakkhANapaDivajjamANaTThANamaNaMtaguNaM / kudo ? asaMkhejjalogamettA chaTThANANi aMtariya uppttiido| tirikkhajoNiyassa micchattapacchAyadarasa savvavisuddhassa saMjadAsaMjadapaDhamasamae vaTTamANassa jahaNNaM desaviradiladdhiTThANamaNaMtaguNaM / kudo ? maNussajahaNNaapaccakkhANapaDivajjamANaTThANAdo asaMkhejjalogamettapaDivajjamANaladdhiTThANANi gaMtUNa uppattIe / tirikkhajoNiyassa asaMjamANuviddhavedagasammattapacchAyadassa paDhamasamayasaMjadAsaMjadassa ukkassaladdhihANamaNaMtaguNaM / kAraNaM puvvaM va parUvedavvaM / maNusassa savvavisuddhassa asaMjamANu ............. apratyAkhyAnase girakara tatprAyogya saMklezake dvArA asaMyamako jAnevAle tiryagyonIya jIvake antima samayameM utkRSTa apratyAkhyAnapratipAtasthAna uparyukta sthAnase anantaguNita hotA hai, kyoMki, tiryacake jaghanya pratipAtasthAnase SaDvRddhike dvArA asaMkhyAta lokamAtra sthAna Age jAkara isa sthAnakI utpatti hotI hai| saMyamAsaMyamase girakara asaMyamako jAnevAle manuSyakA utkRSTa pratipAtalabdhisthAna uparyukta sthAnase anantaguNita hai, kyoMki, tiryacasambandhI utkRSTa pratipAtalabdhisthAnase Age SaDvRddhike dvArA asaMkhyAta loka va SaTsthAna jAkara isa sthAnakI utpatti hotI hai| saMyamAsaMyamako prApta honevAle sarvavizuddha mithyAdRSTi manuSyake (antima samayameM, tathA) saMyamAsaMyamako prApta honeke prathama samayameM vartamAna manuSyakA jaghanya apratyAkhyAna pratipadyamAnasthAna uparyukta sthAnase anantaguNita hotA hai, kyoMki, asaMkhyAta lokamAtra SaTsthAna antarita karake isakI utpatti hotI hai| mithyAtvase pIche Aye huye, sarvavizuddha aura saMyatAsaMyatake prathama samayameM vartamAna aise tiryagyonIya jIvakA jaghanya dezavirati labdhisthAna uparyukta sthAnase anantaguNita hotA hai, kyoMki, manuSyake jaghanya apratyAkhyAna pratipadyamAnasthAnase asaMkhyAta lokamAtra pratipadyamAna labdhisthAna Age jA karake isa sthAnakI utpatti hotI hai| asaMyamase saMyukta vedakasamyaktvase pIche Aye huye tiryagyonIya aura . prathamasamayavartI saMyatAsaMyata jIvakA utkRSTa labdhisthAna uparyukta sthAnase anantaguNita hotA hai| isakA kAraNa pUrvake samAna hI kahanA cAhie / sarvavizuddha, asaMyamase 1 pratiSu * saMjamAsaMjamaM' iti paatthH| Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 14. viddhassa sammattapacchAyadassa saMjamAsaMjamapaDhamasamae vaTTamANassa ukssaladdhiTThANamaNaMtaguNaM / maNusassa saMjamAsaMjamaM paDi apaDivadamANa-apaDivajjamANagasma micchatta. pacchAyadassa savvavisuddhassa saMjadAsaMjadavidiyasamae vaTTamANassa jahaNNalaTThiANamaNaMtaguNaM / kudo ? asaMkhejjalogamettachaTThANANi aMtariya samuppattIdo / tirikkhajoNiyassa savvavisuddhassa micchattapacchAyadassa saMjadAsaMjadavidiyasamae vaTTamANassa jahaNNayaM ladviTThANamarNataguNaM / kudo ? asaMkhejjalogamettachaTTANANi aMtariya samuppattIdo / tirikkhajoNiyassa apaDivadamANa-apaDivajjamANayassa savvavisuddhassa sasthANasaMjadAsaMjadassa ukkassayaM laddhiTThANamaNaMtaguNaM / maNusassa apaDivadamANa-apaDivajjamANayassa satthANasaMjadAsaMjadassa ukkassayaM laddhiTThANamaNaMtaguNaM / anuviddha, samyaktvase pIche Aye hue aura saMyamAsaMyamake prathama samayameM vartamAna manuSyakA utkRSTa labdhisthAna pUrvokta sthAnase anantaguNita hai| mithyAtvase pIche Aye huye, sarvavizuddha, saMyatAsaMyatake dvitIya samayameM vartamAna aura saMyamAsaMyamake prati apratipatamAnaapratipadyamAna manuSyakA jaghanya labdhisthAna uparyukta sthAnase anantaguNita hotA hai, kyoMki, asaMkhyAta lokamAtra padasthAna antarita karake isa sthAnakI utpatti hotI hai| sarvavizuddha, mithyAtvase pIche Aye huye, saMyatAsaMyatake dvitIya samayameM vartamAna aise tiryagyonIya jIvakA jaghanya labdhisthAna uparyukta sthAnase anantaguNita hai, kyoMki, asaMkhyAta lokamAtra SaTsthAna antarita karake isa sthAnakI utpatti hotI hai| apratipatamAna-apratipadyamAna, sarvavizuddha, tiryagyonIya svasthAna saMyatAsaMyata jIvakA utkRSTa labdhisthAna uparyukta labdhisthAnase anantaguNita hai / apratipatamAna-apratipadyamAna svasthAna-saMyatAsaMyata manuSyakA utkRSTa labdhisthAna uparyukta sthAnase anantaguNita hotA hai| 1 pratiSu 'tirikkhajoNiyassa savvavisuddhassa micchattapacchAyadassa saMjadAsaMjadavidiyasamae vahamANassa jahaNNayaM laddhiDhANamaNaMtaguNaM, asaMkhejjalogamettaladvihANANi uvari gNtRnnuppttiido|' ityatrAdhika pAThaH / 2 pratiSu 'satthANaM' iti pAThaH / Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajjaNavihANaM sayalacArittaM tivihaM khaovasamiyaM ovasamiyaM khaiyaM cedi / tattha khaovasamacArittapaDivajjaNavihANaM uccde| taM jahA- paDhamasammattaM saMjamaM ca jugavaM paDivajjamANo tiNNi vi karaNANi kAUNa' paDivajjadi / tesiM karaNANaM lakkhaNaM jadhA sammattuppattIe bhaNidaM, tadhA vattavyaM / jadi puNa aTThAvIsasaMtakammio micchAdiTThI asaMjadasammAiTThI saMjadAsajado vA saMjamaM paDivajjadi to do ceva karaNANi, aNiyaTTIkaraNassa abhAvAdoM' / edesi ca karaNANaM lakkhaNaM jadhA saMjamAsaMjamaM paDivajjamANayassa karaNANaM parUvidaM tadhA parUvedavvaM, Natthi ettha kocchi viseso| paDhamasamayasaMjamappahuDi aMtomuhuttaddhamaNaMtaguNAe carittaladdhIe jIvo vdddddi| jAva carittaladdhI eaMtabaDDIe vaDhadi tAva so jIvo apuvyakaraNasaNNido hodi / eaMtavaDDIdo se kAle carittaladdhIe siyA vaDvejja, siyA hAejja, siyA avaTThAejja vA / saMjamAdo Niggado asaMjamaM gaMtUNa jadi TThidisaMtakammeNa avaTThideNa puNo saMjamaM paDivajjadi tassa saMjamaM paDivajjamANassa kSAyopazamika, aupazamika aura kSAyikake bhedase sakala cAritra tIna prakArakA hai| unameM kSAyopazamika cAritrako prApta karanekA vidhAna kahate haiN| vaha isa prakAra haiprathamopazamasamyaktva aura saMyamako eka sAtha prApta karanevAlA jIva tInoM hI karaNoMko karake ( saMyamako) prApta hotA hai| una karaNoMkA lakSaNa jisa prakAra samyaktvakI utpattimeM kahA hai, usI prakAra kahanA caahie| yadi punaH mohakarmakI aTThAIsa prakRtiyoMkI sattAvAlA mithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi athavA saMyatAsaMyata jIva saMyamako prApta karatA hai, to do hI karaNa hote haiM, kyoMki, usake anivRttikaraNakA abhAva hotA hai| ina karaNoMkA lakSaNa jisa prakAra saMyamAsaMyamako prApta honevAle jIvake karaNoMkA kahA hai usI prakAra prarUpaNa karanA cAhie, kyoMki, unase yahAMpara koI vizeSatA nahIM hai| prathamasamayasambandhI saMyamase lekara antarmuhUrta kAla taka yaha jIva anantaguNita cAritralabdhise vRddhiko prApta hotA hai| jaba taka yaha cAritralabdhi ekAntAnuvRddhise bar3hatI hai, taba taka vaha jIva apUrvakaraNa saMjJAvAlA rahatA hai| ekAntAnuvRddhike pazcAt anantara kAlameM vaha cAritralabdhise kadAcit vRddhiko prApta ho sakatA hai, kadAcit hAniko prApta ho sakatA hai, aura kadAcit tadavastha bhI raha sakatA hai| saMyamase nikala kara aura asaMyamako prApta hokara yadi avasthita sthitisattvake sAtha punaH saMyamako prApta hotA hai to saMyamako prApta honevAle usa jIvake apUrvakaraNakA abhAva honese 1 sayalacIrattaM tivihaM khayauvasami uvasamaM ca khayiyaM c| sammattuppattiM vA uvasamasammeNa giNhado paDhamaM / labdhi. 187. 2 vedagajogo miccho avirada deso ya doSNi karaNANi | desavadaM vA giNhadi guNaseDhI patthi tkrnne| landhi. 188. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282] chakkhaMDAgame jIvaTThANa [1,9-8, 14. apuvvakaraNAbhAvAdo patthi dvidighAdo aNubhAgaghAdo vA / asaMjamaM gaMtUNa vaDDAvidaThidiaNubhAgasaMtakammassa do vi ghAdA atthi, dohi karaNehi viNA tassa sNjmgghnnaabhaavaa| * paDhamasamayaapuvvakaraNamAdi kAdUNa jAva adhApavattasaMjado edamhi kAle imesiM padANamappAbahugaM vttissaamo| taM jahA- savvatthovA eyaMtANuvaDDIe carimANubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA / apuvvakaraNassa paDhamANubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA visesAhiyA / eaMtANuvaDDIe carimaTThidikhaMDayaukkIraNaddhA hidibaMdhagaddhA ca do vi tullAo saMkhejjaguNAo / paDhamasamayaapuvvakaraNassa vidikhaMDayaukkIraNaddhA dvidibaMdhagaddhA ca visesaahiyaao| paDhamasamayasaMjadamAdi kAdUNa jamhi kAle eaMtavaDDIe baDDadi so kAlo saMkhejjaguNo / apuvvakaraNaddhA saMkhejjaguNA / jahaNiyA saMjamaddhA saMkhejjaguNA / guNaseDINikkhevo sNkhejjgunno| eaMtANubaDDIe carimaTThidibaMdhassa AbAdhA saMkhejjaguNA / paDhamasamayaapuvyakaraNaTThidibaMdhassa AvAdhA saMkhejjaguNA / eaMtANuvaDDIe carimavidikhaMDao asNkhejjgunno| apuvyakaraNassa paDhamasaMmae jahaNNao dvidikhaMDao saMkhejjaguNo / na to sthitighAta hotA hai aura na anubhAgaghAta hotA hai| kintu asaMyamako jAkara sthitisattva aura anubhAgasattvako bar3hAnevAle jIvake donoM hI ghAta hote haiM, kyoMki, donoM karaNoMke vinA usake saMyamakA grahaNa nahIM ho sakatA hai| prathamasamayavartI apUrvakaraNasaMyatako Adi karake jaba taka vaha adhaHpravRttasaMyata arthAt svasthAnasaMyata rahatA hai, taba taka isa madhyavartI kAlameM ina padoMkA alpabahutva kaheMge / vaha isa prakAra hai-ekAntAnuvRddhikA antima anubhAgakAMDakasambandhI utkAraNakAla sabase kama hai| usase apUrvakaraNake prathama anubhAgakAMDakakA utkIraNakAla vizeSa adhika hai| usase ekAntAnuvRddhikA antima sthitikAMDakasambandhI utkIraNakAla aura sthitibandhakAla, ye donoM paraspara tulya saMkhyAta gaNita haiN| usase prathamasamayasambandhI apUrvakaraNake sthitikAMDakakA utkIraNakAla aura sthitivandhakA kAla, ye donoM vizeSa adhika haiN| usase prathamasamayavartI saMyatako Adi karake jisa kAla meM ekAntavRddhise bar3hatA hai vaha kAla saMkhyAtaguNita hai| usase apUrvakaraNakA kAla saMkhyAtaguNita hai| usase jaghanya saMyamakAla saMkhyAtaguNita hai| usase guNazreNInikSepa saMkhyAtaguNita hai| usase ekAntAnuvRddhike antima sthitibandhakI AbAdhA saMkhyAtaguNita hai| usase prathamasamayasambandhI apUrvakaraNake sthitibandhakI AbAdhA saMkhyAtaguNita hai| usase ekAntAnuvaddhikA antima sthitikAMDaka asaMkhyAtagaNita hai| usase apUrvakaraNake prathama samayameM jaghanya sthitikAMDaka saMkhyAtaguNita hai| usase palyopama saMkhyAtaguNita hai| usase ......................................... 1 eto uri virade deso vA hodi appa bahugo tti| deso tti ya tahANe virado tti ya hodi vattavvaM // landhi. 189. Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajaNavihANaM [283 palidovamaM saMkhejjaguNaM / paDhamadvidiviseso saMkhejjaguNo / apuvvakaraNassa carimaTThidibaMdho saMkhejjaguNo / tasseva paDhamaTThidibaMdho saMkhejjaguNo / apudhakaraNassa carimaTTidisaMtakamma saMkhejjaguNaM / tasseva paDhamaTThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / ettha jANi saMjamaladdhiTThANANi tANi tivihANi hoti / taM jahA- paDivAdaTThANANi uppAdaTThANANi tavvadirittaTThANANi tti / tattha paDivAdaTThANaM NAma jamhi hANe micchattaM vA asaMjamasammattaM vA saMjamAsaMjamaM vA gacchadi taM paDivAdaTThANaM / uppAdaTThANaM NAma jamhi ThANe saMjamaM paDivajjadi taM uppAdaTThANaM NAma / sesasavyANi ceva carittaTThANANi tavvadirittaTThANANi NAma / edesiM laddhiTThANANamappAbahugaM / taM jahA- savvatthovANi paDivAdaTThANANi / kudo ? micchattaM vA asaMjamasammattaM vA saMjamAsaMjamaM vA gacchaMtassa carimasamayasaMjadassa jahaNNapariNAmamAdi kAdUNa jA ukkassapaDivAdaTThANaM ti savvesiM gahaNAdo / uppAdaTThANANi asNkhejjgunnaanni| kudo ? paDivAdaTThANANi apaDivAda-apaDivajamANaTThANANi ca motUNa sesasavvaTThANANaM gahaNAdo / tavvadirittaTThANANi asaMkheja prathama sthitikA vizeSa saMkhyAtaguNita hai| usase apUrvakaraNakA antima sthitibandha saMkhyAtaguNita hai / usase usakA hI prathama sthitibandha saMkhyAtaguNita hai| usase apUrvakaraNakA antima sthitisattva saMkhyAtaguNita hai| usase usakA hI prathama sthitisattva saMkhyAtaguNita hai| __ yahAMpara jo saMyamalabdhike sthAna haiM, ve tIna prakAra ke hote haiN| ve isa prakAra haiMpratipAtasthAna, utpAdasthAna aura tdvytiriktsthaan| unameM pahale pratipAtasthAnako kahate haiM- jisa sthAnapara jIva mithyAtvako, athavA asaMyamasamyaktvako, athavA saMyamAsaMyamako prApta hotA hai vaha pratipAtasthAna hai| aba utpAdasthAnako kahate haiMjisa sthAnapara jIva saMyamako prApta hotA hai, vaha utpAdasthAna hai| inake atirikta zeSa sarva hI cAritrasthAnoMko taddhyatirikta sthAna kahate haiN| aba ina saMyamalabdhisthAnoMkA alpabahutva kahate haiN| vaha isa prakAra hai-pratipAtasthAna sabase kama haiM, kyoMki, mithyA. tvako, athavA asaMyamasamyaktvako, athavA saMyamAsaMyamako jAnevAle antimasamayavartI saMyatake jaghanya pariNAmako Adi karake utkRSTa pratipAtasthAna takake sabhI sthAnoMkA grahaNa kiyA gayA hai| pratipAtasthAnoMse utpAdasthAna asaMkhyAtaguNita haiM, kyoMki, pratipAtasthAnoMko aura apratipAta-apratipadyamAnasthAnoMko chor3akara zeSa sarva sthAnoMkA grahaNa kiyA gayA hai / utpAdasthAnose tadvyatirikta sthAna asaMkhyAtaguNita haiM, kyoMki, tattha ya paDivAdagayA paDivajjagayA tti aNubhayagayA ti| uvaruvari laThiANA loyaannmsNkhchttaannaa| labdhi. 191. Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1,9-8, 14. guNANi / kudo ? paDivAduppAdaTThANANi mottUNa sesasabaDhANANaM gahaNAdo' / 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 / aMtaraM / edANi saMjamassa paDivAdaTANANi asaMkhejjalogamettANi micchataM gacchamANassa saMjadassa carimasamae hvNti| ettha savvajahaNaM paDivAdaTThANaM ukkassasaMkilesaNa micchattaM gacchamANassa saMjadassa carimasamae hodi / edesiM ceva ukkassaM jahaNNAdo aNaMtaguNIbhUdaM tappAoggasaMkileseNa micchattaM gacchamANasaMjadacarimasamae havadi / 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 / aMtaraM / edANi asaMjadasammattaM gacchamANasaMjadassa paDivAdaTThANANi asaMkhejjalogamettANi / ettha savvajahaNaM ukkassasaMkileseNa asaMjadasammattaM gacchamANasaMjadacarimasamae / ukkassaM tappAoggasaMkilesaNa carimasamae / 0 0 0 0 0 0 0 0 00000000000 / aMtaraM / edANi saMjamAsaMjamaM gacchaMtasaMjadapaDivAdaTThANANi / ettha jahaNNaM savvasaMkileseNa saMjamAsaMjamaM gacchaMtasaMjadacarimasamae, ukkassaM tappAoggasaMkileseNa saMjadacarimasamae / 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 pratipAtasthAna aura utpAdasthAnoMko chor3akara zeSa sarva sthAnoMkA grahaNa kiyA gayA hai| 000000000000000000000 / antara / ye asaMkhyAtalokapramita saMyamake pratipAtasthAna mithyAtvako jAnevAle saMyatake antima samayameM hote haiN| yahAM para sarva jaghanya pratipAtasthAna utkRSTa saMklezase mithyAtvako jAnevAle saMyatake antima samayameM hotA hai| jaghanyase anantaguNIbhUta ina hI kA utkRSTa pratipAtasthAna tatprAyogya saMklezase mithyAtvako jAnevAle saMyatake antima samayameM hotA hai / 00000000000000 0000000 / antara / asaMyatasamyaktvako jAnevAle saMyatake ye pratipAtasthAna asaMkhyAta lokamAtra hote haiM / inameM sarva jaghanya pratipAtasthAna utkRSTa saMklezase asaMyatasamyaktvako jAnevAle saMyatake antima samayameM hotA hai| utkRSTa pratipAtasthAna tatprAyogya saklezase asaMyatasamyaktvako jAnevAle saMyatake antima samayameM hotA hai / 00000000000 .0000000 / antara / ye saMyamAsaMyamako jAnevAle saMyatake pratipAtasthAna haiN| inameM jaghanya pratipAtasthAna sarva saMklezase saMyamAsaMyamako jAnevAle saMyatake antima samayameM hotA hai, aura utkRSTa pratipAtasthAna tatprAyogya saMklezase saMyamAsaMyamako jAnevAle saMyatake antima samayameM hotA hai| 0000000000000000000000000000 1 atra zUnyebhyaH prAk pratiSu / zrIzrutakIttitraividyadevasthiraM jAyAo // 10 // Namo vItarAgAya zItaye' ityadhikaH paatthH| mapratI tannAsti / 2 paDivAdagayA micche ayade dese ya hoti uvaruvari / patteyamasaMkhamidA loya.NamasaMkhachadANA // sandhi, 192. Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajjaNavihANaM [285 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 * 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 / aMtaraM / edANi saMjamaM paDivajjamANassa hANANi / 'ettha jahaNaM bharatakhettaNivAsissa micchattapacchAyadasaMjadassa / ( akammabhUmiyassa micchattapacchAyadasaMjadassa ) jahaNNaM paDivajjamANadvANamaNaMtaguNaM / tasseva ukkassaM desaviradipacchAyadasavvavisuddhasaMjada( -paDhama- )samae tatto aNaMtaguNaM / kammabhUmimhi saMjamaM paDivajjamANassa desaviradipacchAyadassa savvavisuddhasaMjadassa paDhamasamae' ukkassapaDivajjamANaladdhiTThANaM tatto aNaMtaguNaM hodi / 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 / aMtaraM / parihArasaMjadassa edANi laddhiTThANANi / ettha jahaNaM tappAoggasaMkileseNa sAmAiya-cchedovaTThAvaNAbhimuhacarimasamae hodi / ukkassaM savvavisuddhaparihArasuddhisaMjadassa / ettha jahaNaM paDivAdaTThANaM tho / ukkassaM paDivajjamANaTThANamaNataguNaM / ukkassaapaDivAda-apaDivajjamANaTThANamaNaMtaguNaM / 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 / aNtrN| (edANi sAmAiya 000000000000000000000000000000000000 / antr| ye saMyamako prApta honevAle jIvake pratipadyamAna yA utpAdasthAna haiN| inameMse jaghanya pratipadyamAnasthAna bharatakSetranivAsI mithyAtvase pIche Aye hue saMyata (Arya manuSya) ke hotA hai / (akarmabhUmija arthAt bharatakSetranivAsI mleccha manuSyake mithyAtvase pIche Akara saMyama grahaNake prathama samaya meM honevAlA) jaghanya pratipadyamAna saMyamasthAna pUrva jaghanyase anantaguNA hai| ukta (mleccha) manuSyakehI dezaviratise pIche Akara sarvavizuddha saMyama grahaNake prathama samayameM honevAlA utkRSTa pratipadyamAnasthAna pUrvokta jaghanyase anantaguNA hai| isase anantaguNA karmabhUmimeM saMyamako prApta karanevAle dezaviratise pIche Aye hue sarvavizuddha saMyata (Arya manuSya ) ke prathama samayameM utkRSTa pratipadyamAna labdhisthAna hotA hai| yaha sthAna pUrva sthAnase anantaguNA hai| 000000000000000000 0000 / antara / parihAravizuddhisaMyatake ye saMyamalabdhisthAna haiN| inameMse jaghanya saMyamalabdhisthAna tatprAyogya saMklezase sAmAyika-chedopasthApanAsaMyamoMke abhimukha honevAleke antima samayameM hotA hai / aura utkRSTa sarvavizuddha parihAravizuddhisaMyatake hotA hai| inameM jaghanya pratipAtasthAna stoka hai / utkRSTa pratipadyamAnasthAna usase anantaguNA hai| utkRSTa apratipAta-apratipadyamAnasthAna anantaguNA hai / 000000000000000 / antr| 1 tatto pauivamjagayA ajjamilecche milegcha ajje ya / kamaso avaraM avaraM varaM varaM hovi saMkhaM vA / / labdhi. 195. 2 pratiSu ' -samaya-' iti pAThaH / : www.jainelibrary Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 15. chedovaTThAvaNiyANaM sNjmaannaanni)| sAmAiya-cchedovaTThAvaNiyANaM ukkassayaM saMjamadvANamaNaMtaguNaM / taM kassa? savvavisuddhassa se kAle suhumasAMparAiyasaMjamaM paDibajamANassa / edesiM jahaNNaM micchattaM gacchaMtacarimasamae hodi / teNettha taNNa uttaM / 00 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 / aMtaraM / suhamasAMparAiyassa edANi saMjamaTThANANi / tattha jahaNaM aNiyaTTIguNaTThANaM se kAle paDivajjaMtassa suhumassa hodi / ukkassaM khINakasAyaguNaM paDivajjamANassa carimasamae bhavadi / / 0 / edaM jahAkkhAdasaMjamaTThANaM uvasaMta-khINa-sajogi-ajogINamekkaM ceva jahaNNukkassavadirittaM hodi, kasAyAbhAvAdo / edaM saMdirTi dRviya tivva-maMdadAe appAbahugaM vattaissAmo / taM jahA sayamaMdANubhAgaM micchattaM gacchamANassa jahaNNayaM saMjamaTThANaM / tasseva ukkassayaM saMjamaTThANaM aNaMtaguNaM, tado asaMkhejjalogamettachaTThANANi gaMtUga uppnnnnttaado| asaMjamasammattaM gacchamANassa jahaNaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM, asaMkhejjalogamettachaTThANANi (ye sAmAyika chadopasthApanAsaMyamiyoMke saMyamasthAna hai|) sAmAyika chedopasthApanAsaMyamiyoMkA utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai| zaMkA-sAmAyika chedopasthApanAsaMyamiyoMkA utkRSTa saMyamasthAna kisake hotA samAdhAna-anantara kAlameM sarvavizuddha sUkSmasAmparAyikasaMyamako grahaNa karanevAleke vaha utkRSTa saMyamasthAna hotA hai| inakA jaghanya mithyAtvako prApta honevAleke antima samayameM hotA hai| isI kAraNa use yahAM nahIM kahA hai| 0000000000000000 / antara / sUkSmasAmparAyikasaMyamIke ye saMyamasthAna haiN| unameM jaghanya saMyamasthAna anantara kAlameM anivRttikaraNaguNasthAnako prApta karanevAle sUkSmasAmparAyika saMyamIke hotA hai, aura utkRSTa sthAna kSINakaSAya guNasthAnako prApta honevAle sUkSmasAmparAyika saMyamIke antima samayameM hotA hai / / | yaha yathAkhyAtasaMyamasthAna upazAntamoha, kSINamoha, sayogikevalI aura ayogikevalI, inake eka hI jaghanya va utkRSTake bhedoMse rahita hotA hai, kyoMki, ina sabake kaSAyoMkA abhAva hai| isa saMdRSTiko rakhakara tIvratA va mandatAse alpavahutvako kaheMge / vaha isa prakAra hai sarvamandAnubhAgarUpa mithyAtvako prApta karanevAle jIvake jaghanya saMyamasthAna hotA hai| usakA hI utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai, kyoMki vaha usase asaMkhyAtalokamAtra chaha sthAnoMkA ullaMghana karake utpanna huA hai| isase aviratasamyaktvako prApta karanevAle jIvakA jaghanya saMyamasthAna ananta guNA hai, kyoMki, vaha asaMkhyAta lokamAtra Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajaNavihANaM [287 aMtariya uppaNNattAdo / tasseva ukkassayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM, uvari asaMkhejjalogametta. chaTThANANi gNtuunnuppttiido| saMjamAsaMjamaM gacchamANasa jahaNNayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM, aNeyANi chaTThANANi aMtariya uppttiido| tassava ukkassayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / kudo ? asaMkhejjalogamettachaTThANANi uvari gNtuunnuppttiido| kammabhUmiyassa saMjamaM paDivajjamANassa jahaNNasaMjamaTThANamaNaMtaguNaM / kudo ? asaMkhejjalogamettachaTThANANi uvari gNtuunnuppttiido| ( akammabhUmiyassa saMjamaM paDivajjamANayassa jahaNNayaM saMjamANamaNaMtaguNaM / kudo ? asaMkhejjalAgamettachaTThANANi uvari gaMtUNuppattIdo / ) tasseva ukkassayaM saMjamaM paDivajjamANamsa saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / kudo ? asaMkhejjalogamettachaTThANANi uvari gaMtUNuppattIdo / kammabhUmiyassa saMjamaM paDivajjamANassa ukkassayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM, asaMkhejalogamettachaTThANANi uvari gaMtUNuppattIdo / parihArasuddhisaMjadassa jahaNNayaM saMjamaTThANaM chedovaTThAvaNasaMjamAbhimuhassa aNaMtaguNaM, bahUNi chaTThANANi aMtariya samubhavAdo / tasseva ukkassayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / kudo ? asaMkhejjalogamettachaTThANANi uvari gNtuunnuppttiido| uvari sAmAiya-cchedovaTThAvaNiyANaM chaha sthAnoMkA antara karake utpanna huA hai| usakA hI utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai, kyoMki Upara asaMkhyAta lokamAtra chaha sthAnoMkA ullaMghana karake usakI utpatti hotI hai| saMyamAsaMyamako prApta honevAlekA jaghanya saMyamasthAna anantaguNA hai, kyoMki, aneka chaha sthAnoMkA antara karake usakI utpatti hotI hai| usakA hI utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai, kyoMki, asaMkhyAta lokamAtra chaha sthAnoMke Upara jAkara usakI utpatti hotI hai| saMyamako prApta karanevAle karmabhUmija (Arya) manuSyakA jaghanya saMyamasthAna anantaguNA hai, kyoMki, asaMkhyAta lokamAtra chaha sthAnoMke Upara jAkara usakI utpatti hotI hai / (saMyamako prApta karanevAle akarmabhUmija, arthAt pAMca mleccha khaMDoMmeM rahanevAle, manuSyakA jaghanya saMyamasthAna anantaguNA hai, kyoMki, asaMkhyAta lokamAtra chaha sthAnoMke Upara jAkara usakI utpatti hotI hai / ) saMyamako prApta karanevAle usakA hI utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai, kyoMki, asaMkhyAta lokamAtra chaha sthAnoMke Upara jAkara usakI utpatti hotI hai| saMyamako prApta karanevAle karmabhUmija (Arya ) manuSyakA utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai, kyoMki, asaMkhyAta lokamAtra chaha sthAna Upara jAkara usakI utpatti hotI hai| chedopasthApanasaMyamake abhimukha hue parihAravizuddhisaMyatakA jaghanya saMyamasthAna anantaguNA hai, kyoki, bahutase chaha sthAnokA antara karake vaha utpanna hotA hai| usakA hI utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai, kyoMki, asaMkhyAta lokamAtra chaha sthAna Upara jAkara usakI utpatti hotI hai| isake Upara sAmAyika chedopasthApanasaMyatoMkA utkRSTa saMyamasthAna Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 14. ukkassayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / kudo ? asaMkhejjalogamettachaTThANANi aMtariya tattiyamettANi ceva hrANANi NiraMtaramuvari gaMtUNuppattIdo / suhumasAMpagaiyasuddhisaMjadassa aNiyaTTIguNaTTANAbhimuhassa jahaNNayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM / kudo ? bahUNi chaTThANANi aMtariya samubhavAdo / tasseva ukkasayaM saMjamaTThANamaNaMtaguNaM, aNaMtaguNavisohIe samuppattIdo / vIdarAgassa ajahaNNamaNukkassaM carittaladdhiTThANamaNaMtaguNaM / saMpadhi' ovasamiyacArittappaDivajjaNavihANaM vuccadeM / taM jadhA- jo vedagasammAiTThI jIvo so tAva puvameva aNaMtANubaMdhI visaMjoedi / tassa jANi karaNANi tANi paravedavvANi / taM jadhA- adhApavattakaraNaM apuvyakaraNaM aNiyaTTIkaraNaM ca / adhApavattakaraNe Natthi dvidighAdo aNubhAgaghAdo guNaseDI vaa| apuvakaraNe dvidighAdo aNubhAgaghAdo guNaseDI guNasaMkamo ca asthi / aNiyaTTIkaraNe vi edANi ceva, aMtarakaraNaM Natthi / jo aNaMtANubaMdhI visaMjoedi tassa esA tAva samAsaparUvaNA / tado aNatANubaMdhI visaMjoiya aMtomuhuttaM adhApavatto hodRNa puNo pamattaguNaM paDivajjiya asAda-aradi-soga-ajasagitiAdINi kammANi aMtomuhuttaM baMdhiya tado daMsaNamohaNIyamuva anantaguNA hai, kyoMki, asaMkhyAta lokamAtra sthAnoMkA antara karake aura utanemAtra sthAna nirantara Upara jAkara usakI utpatti hotI hai| anivRttikaraNa guNasthAnake abhimukha hue sUkSmasAmparAyikavazuddhisaMyatakA jaghanya saMyamasthAna anantaguNA hai, kyoMki, bahutase chaha sthAnoMkA antara karake vaha utpanna hotA hai| usIkA utkRSTa saMyamasthAna anantaguNA hai, kyoMki, usakI utpatti anantaguNI vizuddhise hai| vItarAgakA ajaghanyAnutkRSTa caritralabdhisthAna anantaguNA hai / aba aupazamika cAritrakI prAptike vidhAnako kahate haiN| vaha isa prakAra haijo vedakasamyagdRSTi jIva hai vaha pUrvameM hI anantAnuvandhicatuSTayakA visaMyojana karatA hai| usake jo karaNa hote haiM unakA prarUpaNa karate haiN| vaha isa prakAra hai--adhaHpravRttakaraNa, apUrvakaraNa aura anivRttikrnn| adhaHpravRttakaraNameM sthitighAta, anubhAgaghAta athavA guNazreNI nahIM hai| kintu apUrvakaraNameM sthitighAta, anubhAgaghAta, guNazreNI aura guNasaMkrama haiN| ye hI kArya anivRttikaraNameM bhI haiM, antarakaraNa nahIM hai| jo anantAnubandhicatuSTayakA visaMyojana karatA hai usakI yaha saMkSepase prarUpaNA hai| tatpazcAt anantAnubandhicatuSTayakA visaMyojana karake antarmuhUrtakAla taka adhaHpravRtta arthAt svasthAna apramatta hokara punaH pramattaguNasthAnako prApta kara asAtA, arati, zoka aura ayazakIrti Adika (pramatta guNasthAnameM baMdhane yogya tiresaTha ) karmaprakRtiyoMko antarmuhUrta taka bAMdha bAnubandhipramattAne yA ........................ 1 kapratau saMpadhiya' iti pAThaH / 2 A-kapratyoH 'uccade' iti paatthH| Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cAritta paDivAjaNavihANaM [289 sAmedi / jANi aNaMtANubaMdhivisaMjoyaNAe tiNNi vi karaNANi parUvidANi tANi savvANi imassa vi parUvedavvANi / kadhaM tANi ceva tiNNi karaNANi pudha pudha kajjuppAyaNANi ? Na esa doso, lakkhaNasamANatteNa eyattamAvaNNANaM bhiNNakammavirohittaNeNa bhedamuvagayANaM jIvapariNAmANaM pudha pudha kajjuppAyaNe virohAbhAvA / tattha dvidighAdo aNubhAgaghAdo guNaseDI ca asthi / jadhA aNaMtANubaMdhIvisaMjoyaNAe galidasesA apuvvakaraNaddhAdo aNiyaTTIkaraNaddhAdo ca visesAhiyA guNaseDI kadA tadhA ettha vi karedi / hidi-aNubhAgakaMDayagahaNakkamo tesimukkIraNaddhANaM dvidibaMdhagaddhANaM kamo ca daMsaNamohaNIyakkhavaNAe' jadhA utto tadhA vattavyo / Navari ettha guNasaMkamo Natthi, vijjhAdo ceva, appasatthANaM adhApavatto vA / apuvvakaraNassa paDhamasamayaTThidisaMtakammAdo tasseva carimasamayaTThidisaMtakammaM saMkhejjaguNahINaM / paDhamasamayaaNiyaTTIkaraNassa dvidisaMtakammAdo carimasamaya kara pazcAt darzanamohanIyako upazamAtA hai / anantAnubandhIkI visaMyojanAmeM jina tInoM karaNoMkA prarUpaNa kiyA jA cukA hai ve saba isake bhI kahe jAne caahiye| zaMkA-ve hI tIna karaNa pRthak pRthak kAryoMke utpAdaka kaise ho sakate haiM ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, lakSaNakI samAnatAse ekatvako prApta, parantu bhinna kA~ke virodhI honese bhedako bhI prApta hue jIvapariNAmoMke pRthak pRthak kAryake utpAdanameM koI virodha nahIM hai| vahAM sthitighAta, anubhAgaghAta aura guNazreNI bhI hai| jisa prakAra anantAnubandhIkI visaMyojanAmeM galitAvazeSa guNazreNI apUrvakaraNakAla aura anivRttikaraNakAlase vizeSa adhika kI thI, usI prakAra yahAMpara bhI karatA hai| kANDakoMkA grahaNakrama tathA unake utkIraNakAloM aura sthitibandhakAlokA krama jaise darzanamohanIyakI kSapaNAmeM kahA gayA hai, vaise yahAM bhI kahanA caahiye| vizeSatA yaha hai ki yahAM guNasaMkramaNa nahIM hai; kevala vidhyAtasaMkramaNa, athavA aprazasta prakRtiyoMkA adhaHpravRttasaMkramaNa hai| apUrvakaraNake prathamasamayasambandhI sthitisattvase usakA hI antimasamayasambandhI sthitisattva saMkhyAtANA hIna hai| prathamasamayasambandhI anivRttikaraNake sthitisattvase antimasamayasambandhI sthitisattva saMkhyAtaguNA hIna 1 uvasamacariyA hamaho vedagasammo aNaM vijyittaa| aMtomahattakAlaM adhApavaNe pamano y|| tatto tiyaraNavihiNA daMsaNamohaM samaM khu uvasamadi / sammanuppatti vA aNNaM ca guNase TikaraNavihI / labdhi.203-204. 2 a-ApratyoH ' tahidi', kapratI ' taM vidi ' iti paatthH| 3 a-kapratyoH ' -kkhavaNA va ', Apratau ' -kkhavaNA' iti paatthH| 4dasaNamohavasamaNaM takkhavaNaM vA hu hodi Na paritu / gaNa kamo Na vijjadi vinjhada vAdhApavataM ca // lAdhi. 205. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-8, 14. dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNahINaM / daMsaNamohaNIyauvasAmaNa aNiyadvIaddhAe saMkhejjesu bhAge gadesu sammattassa asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA / tado aMtomuhutaM gaMtUNa daMsaNamohaNIyassa aMtaraM karedi / taM jadhAsammattassa paDhamaTThidimaMtomuhuttamettaM mottUNa aMtaraM karedi, micchatta- sammAmicchattANamudayAvaliyaM mottUNa aMtaraM karedi / aMtarahi ukkIrijjamANapadesaggaM vidiyaTThidimhi Na saMchuhRdi, baMdhAbhAvAdo sambamANeNa sammattapaDhamaDidimhi Nikkhivadi / sammattapadesaggamappaNo paDhamaTThidimhi caiva saMchuhadi / micchatta-sammAmicchatta-sammattANaM vidiyaTThidipadesaggaM okaDDiNa sammattapaDhamaTThidae dedi, aNukkIrijjamANAsu hidI ca dedi / sammattapaDhamaTThidisamANAsu dvidIsu di hai | darzanamohanIyake upazamAne meM anivRttikaraNakAlake saMkhyAta bhAgoMke vyatIta honepara samyaktvaprakRtike asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA hotI hai| isake pazcAt antarmuhUrta kAla jAkara darzanamohanIyakA antara karatA hai / vaha isa prakAra hai - samyaktvaprakRtiko antarmuhUrtamAtra prathamasthitiko chor3akara antara karatA hai tathA mithyAtva va sampagmithyAtva prakRtiyoMkI udyAvalIko chor3akara antara karatA hai / isa antarakaraNa meM utkIrNa kiye jAnevAle pradezAzako dvitIya sthitimeM nahIM sthApita karatA hai, kintu vandhakA abhAva hone se sabako lAkara samyaktvaprakRtikI prathama sthiti meM sthApita karatA hai / samyaktvaprakRtike pradezAya ko apanI prathamasthitimeM hI sthApita karatA hai / midhyAtva, samyagmithyAtva aura samyaktvaprakRti ke dvitIyasthitisambandhI pradezakA apakarSaNa karake samyaktvaprakRtikI prathama sthitimeM detA hai, aura anutkIrya - mANa (dvitIya sthitikI) sthitiyoM meM bhI detA hai| samyaktvaprakRti kI prathama sthiti ke 1 Thidisattamapuvvaduge saMkhaguNUNaM tu paDhamado carimaM / uvasAmaNa aNipaTTIsaMkhAbhAgAsu tadAsu // labdhi. 206. 2 sammarasa asaMkhejjA samayapatraddhANudIraNA hodi / tatto muhuttaaMte daMsaNamohaMtaraM kuNai || labdhi. 207. 3 aMtomuhuttamettaM AvalimettaM ca sammatiyaThANaM / mottUNa ya paDhamaTTidiM daMsaNamohaMtaraM kuNai // labdhi. 208. 4 sammattapaya padamaTThidimmi saMchuhRdi daMsaNatiyANaM / ukkIrayaM tu davvaM baMdhAbhAvAdu micchassa || labdhi. 209. 5 vidiyaTThidissa davvaM ukkaTTiya dedi sammapadamammi / vidiyaTThidihi tassa aNukkIrijjatamANamhi // kandhi. 210. Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8 11.] cUliyAe sammattuSpattIe cArittapaDivajaNavihANaM [291 micchatta-sammAmicchattapadesaggaM sammattapaDhamahidIsu saMkAmedi / jAva aMtaraducarimaphAlI padadi tAva imo kamA hodi / puNo carimaphAlIe padamANAe micchatta-sammAmicchatANamaMtaraTThidipadesaggaM savyaM sammattapaDhamaTThidIe saMchuhadi / evaM sammatta-aMtaraTThidipadesaM pi appaNo paDhamadvidIe ceva dedi / vidiyaTThidipadesaggaM pi tAva padamahidimedi jAva Avaliya-paDiAvaliyAo paDhamaTTidIe sesAo tti / sammattassa paDhamahidIe jhINAe micchattapadesaggaM sammatta-sammAmicchattesu guNasaMkameNa (Na) saMkamadi / imassa vijjhAdasaMkamo ceva / paDhamadAe sammattamuppAdayamANassa jo guNasaMkameNa pUraNakAlo tado saMkhejjaguNaM kAlaM imo uvasaMtadaMsaNamohaNIo visohIe vaDvadi / teNa paraM hAyadi samAna sthitiyoM meM sthita mithyAtva aura samyagmithyAtva prakRtiyoMke pradezAgrako samyaktvaprakRtikI prathamasthitiyoM meM saMkramaNa karAtA hai| jaba taka antarakaraNakAlakI dvicarama phAli prApta hotI hai taba taka yahI krama rahatA hai| punaH antima phAlike prApta honepara mithyAtva aura samyagmithyAtva prakRtiyoMke sava antarasthitisambandhI pradezAgrako samyaktvaprakRtikI prathama sthitimeM sthApita karatA hai| isI prakAra samyaktvaprakRtike antarasthitisambandhI pradezako bhI apanI prathamasthitimeM hI detA hai| dvitIyasthitisambandhI pradezAgra bhI taba taka prathama sthitiko prApta hotA hai, jaba taka ki prathama sthitimeM AvalI aura pratyAvalI zeSa rahatI haiM / samyaktvaprakRtikI prathama sthitike kSINa honepara mithyAtvakA pradezAgra guNasaMkramaNase samyaktva aura samyagmithyAtva prakRtiyoMmeM saMkramaNa nahIM karatA hai / isake kevala vidhyAtasaMkramaNa hotA hai| prathama samyaktvako utpanna karanevAle jIvakA jo guNasaMkramale pUraNakAla hai usase saMkhyAtaguNe kAla taka yaha upazAntadarzanamohanIya jIva arthAt dvitIyopazamasamyagdRSTi (pratisamaya anantaguNI) vizuddhise bar3hatA hai| isake pazcAt arthAt ekAnta vRddhikAlake pIche vaha dvitIyopazamasabhyagdRSTi saMkleza pariNAmoMke vaza vizuddhise hIna hotA hai, 1 sammatapayaDipaDhamahidI sarisANa micchanirasANaM / TididavaM sammata ya sarisaNise yamhi sNkmdi| labdhi. 211. 2 jAvaMtarassa ducarimaphAli pAve imo kamo tAva / carimatidasaNadavvaM hedi sammassa pdmmhi|| labdhi. 212. vidiyaTTidissa davvaM paTama hidimedi jAva aavliyaa| paDiAvaliyA ciDhadi sammattAdimaThidI tAva // labdhi. 213. 4 sammAdiThidi jhINe miradavvAdu sammasaMmisse / guNasaMkamo Na Ni pamA vijhAdo saMkamo hodi // labdhi. 214. 5 sammattu pattI ! guNasaMkamapUraNarasa kAlAdo / saMkhejjaguNaM kAlaM visohivaDIhiM vadi hu // labdhi. 215. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292] chakkhaMDAgame jIvaTThANa [1,9-8, 14. ghaDDhadi avaTTAyadi vaa| tado uvasaMtadasaNamohaNIo asAda-aradi-soga-ajasakittiAdipayaDINaM baMdhaparAvattisahassaM kAdRNa kasAyANamuvasAmaNaTThamadhApavattakaraNapariNAmehi pariNamedi / ettha puvvaM va Natthi dvidighAdo aNubhAgaghAdo guNasaMkamo ca / saMjamaguNaseDiM muccA adhApavattapariNAmaNibaMdhaNaguNaseDI vi Nasthi / Navari visohIe aNaMtaguNAe paDisamayaM vaDDhadi / apuvakaraNapaDhamasamae uvasaMtaIsaNamohaNIo hidikhaMDayamAgAeMto jahaNNeNa palidovamassa saMkhejjadibhAgamukkasseNa sAgarovamapudhattamettahidikhaMDayamAgAedi / khINadasaNamohaNIyassa puNa apuvakaraNapaDhamaTThidikhaMDao jahaNNao ukkassao vi palidovamassa saMkhejjadibhAgo / hidibaMdheNa jamosaradi jahaNNeNukkasseNa ca so palidovamassa saMkhejjadibhAgo / asuhANaM kammANaM aNaMtA bhAgA aNubhAgakhaMDayapamANaM / apuvvakaraNapaDhamasamae hidisaMtakammaM dvidibaMdho ca aMtokoDAkoDIe / guNaseDI puNa apuSakaraNaddhAdo aNiyaTTIkaraNaddhAdo ca visesAhiyA / apuvakaraNapaDhamasamae guNaseDhI saMkleza pariNAmoMkI hAni honese vizuddhise bar3hatA hai, athavA avasthita rahatA hai| isake pazcAt vahI dvitIyopazamasamyagdRSTi asAtA, arati, zoka va ayaza-kIrti Adi prakRtiyoMkI sahasroM bAra bandhaparAvRttiyoMko karake, arthAt apramattase pramatta aura pramattase apramatta guNasthAnameM jAkara, kaSAyoMke upazamAneke liye adhaHpravRttakaraNa pariNAmose pariNamatA hai| yahAM pUrvake samAna sthitighAta, anubhAgaghata aura guNasaMkramaNa nahIM hai| saMyamaguNazreNIko chor3akara adhaHpravRttapariNAmanibandhana guNazreNI bhI nahIM hai| vizeSa yaha hai ki anantaguNI vizuddhise pratisamaya bar3hatA rahatA hai| ___ apUrvakaraNake prathama samayameM ukta dvitIyopazamasamyagdRSTi jIva sthitikAMDakako prArambha karatA huA jaghanyase palyopamake saMkhyAtaveM bhAga aura utkarSase sAgaropamapRthaktvamAtra sthitikAMDakako grahaNa karatA hai / parantu kSINadarzanamohanIya arthAt kSAyika samyagdRSTike apUrvakaraNakA prathamasamayasambandhI sthitikAMDaka jaghanya va utkRSTa bhI palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra rahatA hai / sthitibandhase jo apasaraNa karatA hai, vaha jaghanya va utkarSase palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra hotA hai| azubha karmoMke anubhAgakAMDakakA pramANa ananta bahubhAga hotA hai / apUrvakaraNake prathama samayameM sthitisattva aura sthitibandha antAkor3Akor3ImAtra hai| kintu guNazreNI apUrvakaraNakAlase aura anivRttikaraNakAlase vizeSa adhika hai| 1 teNa paraM hAyadi vA vadi tavvaDido visuAhiM / uvasaMtadaMsaNatiyo hodi pamattApamatemu // evaM pamattamiyara parAvattisahasayaM tu kAdUNa / igivIsamohaNIyaM uvasamadi Na aNNapayaDIsu / labdhi. 215-117. Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajaNavihANaM [296 galidasesA udayAvaliyabAhire AyugavajjANaM kammANaM nnikkhittaa| vidiyasamae dvidiaNubhAgakhaMDaya-TThidibaMdhA te ceva' / Navari paDhamasamae okaDDidadavbAdo asaMkhejjaguNaM davyamokaDiNa udayAvaliyabAhiraTThidippahuDi galidasesaM guNaseDiM karedi / evamatomuhurta gaMtUga paDhamo aNubhAgakhaMDago padadi / evamaNubhAgakhaMDayasahassesu gadesu tado paDhamo hidikhaMDao paDhamo dvidibaMdho aNNego aNubhAgakhaMDao ca jugavaM nnitttthidaao| tado se kAle aNNo vidibaMdho, aNNo dvidikhaMDago, aNNo aNubhAgakhaMDao ca aaddhtto| guNaseDI puNa apuvvakaraNaddhAdo aNiyaTTIkaraNaddhAdo suhumasAMparAiyaaddhAdo ca visesAhiyA hodaNa jA puvaM kadA sA ceva ettha vi / Navari galidasesA / aNeNa AdIdo ppahuDi vidikhaMDayapudhatte gade NidA-payalANaM baMdhavocchedo bhavadi / apuvyakaraNaddhaM satta khaMDANi kAdaNa paDhamakhaMDe vocchiNNA idi uttaM hodi / tado aMtomuhutte gade para apUrvakaraNake prathama samayameM Ayuko chor3a zeSa karmoMkI guNazreNI udayAvalise bAhyameM nikSipta hai| apUrvakaraNake dvitIya samayameM sthitikAMDaka, anubhAgakAMDaka aura sthitibandha ve hI haiN| vizeSa yaha hai ki prathama samayameM apakRSTa dravyasa asaMkhyAtaguNe dravyakA apakarSaNa kara udayAvalise vAhya sthitise lekara galitazeSa guNazreNIko karatA hai| isa prakAra antarmuhUrta jAkara prathama anubhAgakANDaka naSTa hotA hai| isa prakAra anubhAgakANDakasahasroMke bItane para tatpazcAt prathama sthitikANDaka, prathama sthitibandha aura eka anya anubhAgakAMDaka, ye eka sAtha hI samApta hote haiN| tatpazcAt anantara samayameM anya sthitibandha, anya sthitikAMDaka aura anya anubhAgakAMDakakA prArambha huA guNazreNI apUrvakaraNakAlase, anivRttikaraNakAlase aura sUkSmasAmparAyikakAlase vizeSa adhika hokara jo pUrvameM kI thI vahI yahAM bhI hai| vizeSatA kevala yaha hai ki vaha yahAM galitazeSa hai / isa kramase Adise lekara sthitikAMDakapRthaktvake vyatIta honepara nidrA va pracalAkI bandhavyucchitti hotI hai / apUrvakaraNakAlake sAta khaNDa karake prathama khaNDameM nidrA va pracalAkI bandhavyucchitti hotI hai, yaha uparyukta kathanakA abhiprAya hai| tatpazcAt antarmuhUrta vyatIta honepara parabhavika nAmakarmoMkI, bandhavyucchitti hotI hai| vizeSArtha- nAmakarmakI jina prakRtiyoMkA parabhavasambandhI devagatike sAtha baMdha hotA hai unheM parabhavika nAmakarma kahA gayA hai| aisI prakRtiyAM kamase kama sattAIsa aura adhikase adhika tIsa hotI haiM devagati, paMcendriyajAti, audArikako chor3akara zeSa cAra zarIra, samacaturasrasaMsthAna, vaikriyika aura AhAraka AMgopAMga, devagatyAnupUrvI, 1 pratiSu ' te ce' iti pATha / 2 a ApratyoH 'Adhato' iti paatthH| 3 pratiSu * aMtomuhattagadesu ' iti paatthH| Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaDDANaM [ 1, 9-8, 14. 294 ] bhaviyaNAmANaM' baMdhavocchedo, paMca- sattabhAge gaMtUgetti uttaM hodi / apuvtrakaraNaddhAe jahi NiddA- payalAo vocchiNNAo so kAlo thovo / parabhaviyaNAmANaM vocchiNNakAlo paMcaguNo / apuccakaraNaddhA ve sattabhAgAhiyA / tado apuvyakaraNaddhAe carimasamae hidikhaMDayamaNubhAgakhaMDayaM vidibaMdho ca samagaM giTTidA / tamhi ceva samae hassa-radi-bhayadurguchANaM baMdho vocchiSNo / harasa-radi- aradi-soga bhaya-duguMchAchakammANamudao ca tattheva vocchiSNo / tado se kAle paDhamasamayaaNiyaDI jAdo / paDhamasamayaaNiyaTTissa TThidikhaMDao palidovamassa saMkhejjadibhAgo / apucco dibaMdho palido masta saMkhejjadibhAgeNa hoNo / aNubhAgakhaMDago sesassa anaMtA bhAgA / asaMkhejjaguNAra seDIe sese sese varNa, gaMdha, rasa, sparza, agurulaghu Adi cAra, prazasta vihAyogati, sAdi cAra, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, nirmANa aura tIrthakara / inameM se AhArakazarIra, AhAraka AMgopAMga aura tIrthakara, ye tIna prakRtiyAM jaba nahIM baMdhatI taba zeSa sattAIsa hI baMdhatI haiN| apUrvakaraNa ke sAta bhAgoM meM se pAMca bhAgoMke vIta jAnepara ukta nAmakamakI bandhavyucchitti hotI hai yaha isakA abhiprAya hai / jisa apUrvakaraNakAlameM nidrA pracalA prakRtiyAM bandhase vyucchinna hotI haiM vaha kAla stoka hai| isase parabhavika nAmakarmokI vyucchittikA kAla pAMcaguNA hai / isase apUrvakaraNakAla do ghaMTe sAta bhAga ( 3 ) adhika hai / pazcAt apUrvakaraNakAlake antima samaya meM sthitikAMDaka, anubhAgakAMDaka aura sthitibandha, ye eka sAtha samApta hote haiM / usI samaya meM hI hAsya, rati, bhaya aura jugupsA, ina cAra karmoMkI bandhavyucchitti hotI hai / aura vahAM hI hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, aura jugupsA, ina chaha karmoMkI udayabhyucchitti bhI hotI hai / isake pazcAt anantara samaya meM prathama samaya anivRttikaraNa guNasthAnavartI huA / anivRttikaraNake prathama samaya meM sthitikAMDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / apUrva arthAt navIna sthitibandha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase hIna hotA hai / anubhAga kAMDaka zeSake ananta vahubhAgamAtra hai / asaMkhyAtaguNI zreNIrUpa se zeSa zepameM 1 tado NiddApayalAbaMdhavicchedavisayAdo uvari puvyuroNeva krameNa hiMdi - aNubhAgakhaMDaya sahasANi aNupAlemANassa he TTimadvANAdo saMkhejjaguNamette aMtomuhutte gade tAve paramatrasaMbaMdheNa bacjhamANANaM NAmapaDaNaM devAdi * paMcidiyajAdi ve ucviyAhAra-tejA- kazyasarIra-samacaurasasaMThANa - veudhviyAhArasarIraMgaviMga devaga dipAoggANuputriSaNNa-gaMdha-rasa- phAsa-aguruca ukka - pasatthavihAyagadi tasAdicaukka thira-subha-subhaga sussarAdejja- NimiNa-titthayaramaNNidANamukkasseNa tIsasaMkhAvahAriyANaM jahaNNado sattAvIsa saMkhAvisesidANaM baMdhavocchedo jAdo / jayadha. a pa 1009. do esiM paramaviyasaNNA ? parabhavasaMbaMdhidevagadIe saha baMdhapAogacAdo jayadha- a. pa. 2074. Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 295 1, 9-8, 34.] cUliyAe sammannappattIe cArittapaDivajaNavihANa guNaseDhINikkhevo / tisse ceva aNiyaTTIaddhAe paDhamasamae appasatthauvasAmaNAkaraNaNidhattIkaraNa-NikAMcaNAkaraNANi vocchiNNANi / edesiM karaNANaM lakkhaNagAhA 'udae saMkama-udae cadusu vi dAeM kameNa No sakka / uvasaMtaM ca NidhattaM NikAcidaM cAvi jaM kammaM / / 18 // AyugavANaM kammANaM vidisaMtakammamatokoDAkoDIe, dvidibaMdho aMtokoDIe' sadasahassapudhattaM / tado DidikhaMDayasahassesu gadesu aNiyaTTIaddhAe saMkhejjA bhAgA gadA / tado aNiyaTTIadvAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu asaNNiTThidibaMdheNa samago TThidibaMdhoM / tado ThidibaMdhapudhatte gade cauridiyaThidibaMdhasamago ThidibaMdho jAdo / tado ThidibaMdhapudhatte gade tIiMdiyaThidibaMdheNa samago ThidivaMbaMdho / tado DidibaMdhapudhatte gade vIiMdiya guNazreNIkA nikSepa hai arthAt galitazeSa guNazreNI hotI hai| usI anivRttikaraNakAlake prathama samayameM aprazasta prakRtiyoMkA upazAmanAkaraNa, nidhattikaraNa aura nikAcanAkaraNa, ye tIna karaNa vyucchinna hote haiN| ina karaNoMke lakSaNoMko sUcita karanevAlI gAthA yaha hai jo karma udayameM na diyA jA sake vaha upazAnta, jo saMkramaNa va udaya donoMmeM hI na diyA jA sake vaha nidhatta, tathA jo utkarSaNa, apakarSaNa, saMkramaNa va udaya, cAroMmeM hI na diyA jA sake vaha nikAcitakaraNa hai // 18 // ___ Ayuko chor3akara zeSa sAta karmoMkA sthitisattva antaHkor3Akor3IpramANa aura sthitibandha antaHkor3Ike bhItara lakSapRthaktvamAtra hotA hai| pazcAt sthitikAMDakasahasroMke vyatIta honepara anivRttikaraNakAlake saMkhyAta bahubhAga cale jAte haiN| taba anivRttikaraNakAlake saMkhyAta vahubhAgoMke vIta jAnepara asaMjJIke sthitibandhake samAna sthitivandha hotA hai / tadanantara sthitibandhapRthaktvake vIta jAnepara caturindriyake sthitibandhake sadRza sthitivandha hotA hai| tatpazcAt sthitibandhapRthaktvake vItanepara trIndriyake sthitivandhake sadRza sthitivandha hotA hai| punaH sthitibandhapRthaktvake vyatIta 1 prati NivattI-' iti paatthH| 2 aNiyaTTissa ya paDhame aNNahidikhaMDa pahudimAravaI / uvasAmaNA NidhattI NikAcaNA tattha vocchiNNA // labdhi. 226. 4 aMtokoDAkoDI aMtokoDI ya satta baMdhaM ca / sattaNhaM payaDINaM aNiyaTTIkaraNapaTamAmhi // labdhi. 227. 5 ThidibaMdhasahassagade saMkhejjA bAdare gadA bhaagaa| tattha asaNNissa ThidIsarisa hidibaMdhaNaM hodi|| labdhi. 228. Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-8, 14. dvidibaMdheNa samago TThidibaMdho jaado| tado TThidibaMdhapudhatte gade eiMdiyaTThidibaMdheNa samago dvidibNdho| tado dvidibaMdhapudhatte gade NAmAgodANaM palidovamaTThidigo baMdho jAdo / NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaM ca tAve divaDDapalidovamaTThidigo baMdho, mohaNIyassa vepalidovamaTThidigo baMdho jaadoN| edamhi ThidibaMdhe samatte NAmA-godANaM palidovamaTThidigAdo dvidivaMdhAdo jamaNNaM dvidibaMdha baMdhihidi so dvidibaMdho saMkhejjaguNahINo / sesANaM kammANaM dvidibaMdho puvaTThidibaMdhAdo palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa hiinno| etto pahuDi NAmA-godANaM dvidibaMdhe puNNe saMkhejjaguNahINo aNNo dvidibaMdho hodi / sesANaM kammANaM jAva palidovamaTThidigaM baMdhaM Na pAvadi tAva puNNe dvidibaMdhe jo aNNo DidibaMdho so palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa hiinno| evaM TThidibaMdhasahassesu gadesu NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaM palidovamaTThidigo baMdho, mohaNIyassa tibhAguttarapalidovamaTThidigo baMdho jaado| tado jo aNNo NANAvaraNAdicauNDaM pi hidibaMdho so puvaTThidibaMdhAdo sNkhejjgunnhiinno| mohaNIyassa honepara dvIndriyake sthitibandhake sadRza sthitibandha hotA hai| punaH sthitibandhapRthaktvake vItanepara ekendriyake sthitibandhake sadRza sthitibandha hotA hai / tatpazcAt sthitibandha pRthaktvake vyatIta honepara nAma va gotra kaukA palyopamasthitivAlA bandha hotA hai / usa samaya jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya aura antarAya, inakA Dyar3ha palyopamasthitivAlA aura mohanIyakA do palyopamasthitivAlA bandha hotA hai| isa sthitibandhake samApta honepara nAma-gotroMke palyopamasthitivAle sthitivandhase, jo anya sthitibandha baMdhegA vaha sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna hai| zeSa karmoMkA sthitibandha pUrva sthitibandhase palyopamake saMkhyAtaveM bhAgale hIna hai| yahAMse lekara nAma va gotra prakRtiyoM ke sthitibandhake pUrNa honepara saMkhyAtaguNA hIna anya sthitibandha hotA hai / zeSa karmoMkA jaba taka palyopamasthitivAlA bandha nahIM prApta hotA taba taka sthitibandhake pUrNa honepara jo anya sthitibandha hai vaha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase hIna hai| isa prakAra sthitibandhasahasroMke vItanepara zAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya aura antarAya, inakA palyopamAsthAtavAlA bandha, tathA mohanIyakA tribhAga adhika palyopamasthitivAlA bandha hotA hai| tatpazcAt jJAnAvaraNAdi cAroM prakRtiyoMkA bhI jo anya sthitibandha hai vaha pUrva sthitibandhase saMkhyAtaguNA hIna hai| mohanIyakA sthitibandha palyopamake saMkhyAtaveM ............................. ThidibaMdhapudhattagade patteyaM cadura tiya vi eedi| ThidibaMdhasamaM hodi hu ThidibaMdhamaNukameNeva // labdhi. 229. 2 eiMdiyahidIdo saMkhasahasse gade du ThidibaMdho / paDhekadivaDduge ThidibaMdho vIsiyatiyANaM // labdhi. 230. Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajjaNavihANaM [297 dvidibaMdho palidovamassa saMkhejjadimAgeNa hiinno| tado dvidibaMdhapudhatte gade mohaNIyassa vi palidovamaTTidigo ThidibaMdho jaado| tado jo aNNo hidibaMdho so AyugavajjANaM kammANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo hodi / / ettha dvidibaMdhassa appAbahugaM uccade / taM jahA- NAmA-godANaM dvidibaMdho thovo| mohaNIyavajjANaM kammANaM vidibaMdho tullo sNkhejjgunno| mohaNIyassa vidibaMdho saMkhejaguNo / edeNa appAbahugavidhiNA bahusu dvidibaMdhasahassesu gadesu NAmA-godANaM ( palidovamassa asaMkhejjadibhAgo dvidibaMdho jAdo, mohaNIyavajjANaM puNa kammANaM vidibaMdho) palidovamassa saMkhejjadibhAgo ceva / ettha appAbahugaM- NAmA-godANaM dvidibaMdho thovo / caduNhaM kammAgaM dvidibaMdho tulo asaMkhejjaguNo / mohaNIyassa dvidivaMdho sNkhejjgunno| edeNa appAbahugavidhiNA bahusu dvidibaMdhasahassesu gadesu cauNhaM kammANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo dvidibaMdho jAdA / tAve appAbahugaM- NAmA-godANaM hidibaMdho thovo / caduNhaM kammANaM vidibaMdho asaMkhejjaguNo / mohaNIyassa vidibaMdho asaMkhejjaguNo / edeNa appAbahugavidhiNA bahusu hidibaMdhasahassesu gadesu tado mohaNIyassa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo TThidivaMdho jAdo / tAdhe appAbahugaM- NAmA-godANaM dvidibaMdho thotro / cauNhaM kammANaM vidibaMdho asNkhejjgunno| mohaNIyassa dvidibaMdho asaMkhejjaguNo / bhAgase hIna hai| pazcAt sthitivandhapRthaktvake vyatIta honepara mohanIyakA bhI palyopamasthitivAlA vandha hone lagatA hai| tadanantara jo anya sthitibandha hai vaha Ayuko chor3akara zeSa karmoMkA palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra hotA hai| aba yahAM sthitivandhakA alpavahutva kahA jAtA hai| vaha isa prakAra hai-nAma va gotra prakRtiyoMkA sthitibandha stoka hai| mohanIyako chor3akara zeSa karmoMkA sthitibandha paraspara tulya hotA huA saMkhyAtaguNA hai / mohanIyakA sthitivandha saMkhyAtaguNA hai| isa alpavahutvavidhise bahuta sthitibandhasahasroMkevIta jAnepara nAma-gotra prakRtiyoMkA (sthitibandha palyopamake asaMkhyAtaveM sAga ho gayA, kintu mohanIyako chor3akara zeSa karmokA sthitibandha) palyopamake saMkhyAta bhAgamAtra hI hai| yahAM alpavahutva isa prakAra hai-nAmagotra prakRtiyoMkA sthitivandha stoka hai| cAra karmoMkA sthitibandha tulya asaMkhyAtaguNA hai| mohanIyakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hai| isa alpavahutvavidhise bahuta sthitibandhasahasroMke vIta jAnepara cAra karmoMkA sthitivandha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra ho jAtA hai| taba alpabahutva isa prakAra hotA hai-nAma gotra prakRtiyoMkA sthitibandha stoka hai| cAra karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| mohanIyakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| isa alpabahutvavidhise bahuta sthitibandhasahasroMke vyatIta honepara taba mohanIyakA sthitibandha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra ho jAtA hai| usa samaya alpabahutvakA krama yaha hai-nAma-gotra prakRtiyoMkA sthitibandha stoka hai| cAra karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| mohanIyakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai / isa kramase bahuta Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 14. edeNa kameNa bahusu dvidibaMdhasahassesu gadesu tado ekkasarAheNa mohaNIyavidibaMdho kammacaukkaTThidibaMdhAdo asaMkhejjaguNahINo jaado| tAve appAbahugaM-- NAmA-godANaM dvidibaMdho thovo / mohaNIyassa dvidivaMdho asNkhejjgunno| cauNhaM kammANaM vidibaMdho tullo asaMkhejjaguNo / jAva mohaNIyassa vidibaMdho uvari AsI tAva asaMkhejjaguNo caiva AsI, asaMkhejjaguNAdoM ceva asaMkhejjaguNahINo jAdo / edeNa appAbahugavihiNA bahusu hidibaMdhasahassesu gadesu NAmA-godaTThidibaMdhAdo ekkasarAheNa mohaNIyaTThidibaMdho asaMkhejjaguNahINo jAdA / tAdhe appAbahugaM- mohaNIyavidibaMdho thovo / NAmA-godANaM hidibaMdho asaMkhejjaguNo' / cauNhaM kammANaM vidibaMdho tullo asNkhejjgunno| edeNa kameNa bahusu dvidibaMdhasahassesu gadesu ekkasarAheNa vedaNIyaTThidibaMdhAdo NANAvaraNadaMsaNAvaraNa-aMtarAiyANaM dvidibaMdho saMkhejjaguNahINo visesahINo vA ahodUNa asaMkhejjaguNahINo ceva jAdoM / tAve appAbahugaM- mohaNIyassa TThidibaMdho thotro / NAmA-godANaM sthitibandhasahasroMke vIta jAnepara taba eka sAtha mohanIyakA sthitivandha uparyukta cAra karmoMke sthitibandhase asaMkhyAtaguNA hIna ho jAtA hai| tava alpavahutva aisA hotA hai-- nAma-gotra prakRtiyoMkA sthitibandha stoka hai| mohanIyakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai / cAra karmoMkA sthitibandha tulya asaMkhyAtaguNA hai| jaba taka mohanIyakA sthitivandha Upara arthAt cAra karmoMse adhika thA taba taka cAra karmoMke sthitivandhase asaMkhyAtaguNA hI thaa| parantu aba vaha karmacatuSTayase asaMkhyAtaguNA adhika na hokara asaMkhyAtaguNA hIna huA hai| isa alpabahutvavidhise bahuta sthitibandhasahasroMke vIta jAnepara nAmagotra prakRtiyoMke sthitibandhase eka sAtha mohanIyakA sthitivandha asaMkhyAtaguNA hIna ho jAtA hai| usa samaya alpavahutva aisA hotA hai-mohanIyakA sthitibandha stoka hai| nAma-gotra prakRtiyoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| cAra karmoMkA sthitibandha tulya asaMkhyAtaguNA hai| isa kramase bahuta sthitibandhasahasroMke bIta jAnepara eka sAtha vedanIyake sthitibandhase jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inakA sthitivandha saMkhyAtaguNA hIna athavA vizeSa hIna na hokara asaMkhyAtaguNA hIna hI ho jAtA hai| usa samaya alpabahutva isa prakAra hai-mohanIyakA sthitivandha stoka hai| nAma-gotra prakRtiyoMkA 1 mohagapallAsaMkhaDhidivandhasahassagesu tIdesu / moho tIsiyaTThA asaMkhaguNahINayaM hodi|| labdhi. 233. 2 pratiSu ' AsaMkhejjaguNAdo' iti pAThaH / 3 pratiSu ' -hidiNA' iti paatthH| 4 tettiyamette baMdhe samatode vIsiyANa heTThAvi / eka sarAho moho asaMkhaguNahINayaM hodi / labdhi. 234. 5 a-pratau ' asaMkhejjaguNahINo jAdo' iti paatthH| 6 tettiyamete baMdhe samatIde veynniiyhehaadu| tIsiyaghAditiyAo asaMkhaguNahINayA hoti // 215 // Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivagjaNavihANaM [299 dvidibaMdho tullo asaMkhejjaguNo / NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANaM dvidibaMdho tullo asaMkhejjaguNo / vedaNIyassa vidibaMdho asaMkhejjaguNo / edeNa appAbahugavidhiNA bahuesu TThidibaMdhasahassesu gadesu ekkasarAheNa tihaM kammANaM dvidibaMdho NAmA-godANaM dvidibaMdhAdo asaMkhejjaguNahINo jaado| vedaNIyaTThidibaMdho vi tatto visesAhio jaado| tAve appAbahugaM- mohaNIyassa dvidibaMdho thovo / NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANaM dvidibaMdho tullo asaMkhejjaguNo / NAmA-godANaM ThidibaMdho tullo asaMkhejjaguNo / vedaNIyaTThidibaMdho visesAhio / edeNa appAbahugavidhiNA saMkhejjANi dvidibaMdhasahassANi kAdUNa uvari gacchamANassa bajjhamANapayaDINaM TThidibaMdho palidovamassa asaMkhejjadibhAgo ceva / tado asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA ca jAdA / tado saMkhejjesu vidibaMdhasahassesu gadesu maNapajjavaNANAvaraNIya-dANaMtarAiyANamaNubhAgo baMdheNa desaghAdI hodi / tado saMkhejjesu dvidivaMdhesu gadesu ohiNANAvaraNIya-ohidaMsaNAvaraNIya-lAhaMtarAiyANamaNubhAgo baMdheNa sthitibandha tulya asaMkhyAtaguNA hai| zAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inakA sthitivandha tulya asaMkhyAtaguNA hai| vedanIyakA sthitivandha asaMkhyAtaguNA hai| isa alpabahutvavidhise vahuta sthitivandhasahasroMke vIta jAnepara eka sAtha tInoM karmoMkA sthitibandha nAma-gotra prakRtiyoMke sthitivandhase asaMkhyAtaguNA hIna ho jAtA hai| vedanIyakA sthitivandha bhI nAma-gotra prakRtiyoMke sthitibandhase vizeSa adhika ho jAtA hai| usa samaya alpabahutva isa prakAra hai- mohanIyakA sthitibandha stoka hai / jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inakA sthitibandha tulya asaMkhyAtaguNA hai| nAma-gotra prakRtiyoMkA sthitibandha tulya asaMkhyAtaguNA hai| vedanIyakA sthitibandha vizeSa adhika hai| isa alpabahutvavidhise saMkhyAta sthitibandhasahasroMko karake Upara jAnevAle jIvake vadhyamAna prakRtiyoMkA sthitibandha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hI rahatA hai / taba asaMkhyAta samayapravaddhoMkI udIraNA bhI hotI hai / punaH saMkhyAta sthitibandhasahasroMke vyatIta honepara manaHparyayajJAnAvaraNIya aura dAnAMtarAyakA anubhAga bandhase dezaghAtI hotA hai| tatpazcAt saMkhyAta sthitibandhoMke vItanepara avadhijJAnAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura lAbhAntarAya, inakA anubhAga bandhase dezaghAtI ho tettiyamette baMdhe samatIde vIsiyANa hehaadu| tIsiyaghAditiyAo asaMkhaguNahINayA hoMti // takAle veyaNiyaM NAmAgodAda sAhiyaM hodi / idi mohatIsavIsiyaveyaNiyANaM kamo jAdo // lAndha. 236-237. 2 tIde baMdhasahasse pallAsakhejjayaM tu tthidibNdho| tattha asaMkhejjANaM udIraNA samayapabaddhANaM // labdhi. 238. Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 14. desaghAdI hodi / tado saMkhejjesu dvidibaMdhesu gadesu sudaNANAvaraNIya-acakkhudaMsaNAvaraNIya-bhogaMtarAiyANamaNubhAgo baMdheNa desaghAdI hodi / tado saMkhejjesu TidibaMdhesu gadesu cakkhudaMsaNAvaraNIyassa aNubhAgo baMdhega desaghAdI hodi / tadA saMkhejjesu dvidibaMdhesu gadesu AbhiNibohiya-paribhogatarAiyANamaNubhAgo baMdheNa desaghAdI hodi| tado saMkhejjesu dvidibaMdhesu gadesu vIriyaMtarAiyassa aNubhAgo baMdheNa desaghAdI hodi| edesi kammANaM savvo akkhavago aNuvasAmago ca sayo savyadhAdiaNubhAgaM baMdhadi / edesu kammesu baMdhaNa desaghAdittaM pattesu dvidivaMdho mohaNIe thotro / NANAvaraNa-daMgaNAvaraNa-aMtarAiesu dvidibaMdho asaMkhejjaguNo / NAmA-godesu hidibaMdho asaMkhejjaguNo ! vedaNIe dvidibaMdho visesaahio| tado desaghAdikaraNAdo saMkhejjesu vidibaMdhasahassetu gadesu aMtarakaraNaM bArasaNhaM kasAyANaM NavaNhaM NokasAyANaM ca karedi / Natthi aNNassa kammarasa aMtarakaraNaM / jaM saMjulaNaM vedayadi, jaM ca vedaM vedayadi, edesiM doNheM kammAgaM paDhamahidIo aMtomuhutti jAtA hai| tatpazcAt punaH saMkhyAta sthitivandhoMke vItanepara zrutajJAnAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya, aura bhogAntarAya, inakA anubhAga bandhase dezaghAtI ho jAtA hai| tatpazcAt punaH saMkhyAta sthitivandhoMke vyatIta honepara cakSudarzadAvaraNIyakA anubhAga bandhase dezaghAtI ho jAtA hai / pazcAt punaH saMkhyAta sthitivandhoMke vItanepara matijJAnAvaraNIya aura paribhogAntarAyakA anubhAga bandhase dezaghAtI ho jAtA hai| pazcAt punaH saMkhyAta sthitibandhoMke vItanepara vIryAntarAyakA anubhAga bandhase dezaghAtI ho jAtA hai| saba akSapaka aura saba hI anupazAmaka ina karmoMke sarvaghAtI anubhAgako bAMdhate haiN| ina kauke bandhase dezaghAtitvako prApta honepara mohanIyameM sthitibandha stoka hotA hai / jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inameM sthitibandha asaMkhyAtagumA hotA hai| nAma va gotrameM sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai| vedanIyameM sthitivandha vizeSa adhika hotA hai| isake pazcAt dezaghAtikaraNase saMkhyAta sthitivandhasahanoMke vItanepara bAraha kaSAya aura nava nokaSAyoMkA antarakaraNa karatA hai| anya karmakA antarakaraNa nahIM hai / jo saMjvalana udayako prApta hai aura jo veda udyako prApta hai, ina (saMjvalanacatuSkose udayaprApta koI eka aura vedatrayameMse udayaprApta koI eka) donoM karmokI prathama sthitiyoMko 1 ThidivaMdhasahassagade maNadANA tattiye vi ohidugaM / lAmaM va puNo vi sudaM acakkhu bhogaM puNo ckkhu|| puNaravi madiparibhogaM puNaravi virayaM kameNa annubhaago| baMdheNa desavAdI pallAsakhaM tu ThidibaMdhe / / labdhi- 239-340. 2 asmAddezaghAtikaraNaprArambhAtyAgavasthAyAM saMsArAvasthAyAM ca sarvaghAtispardhakAnubhAgameva bnnaatiityrthH| kAndhi. 239-240 TIkA. 3 to desaghAtikaraNAvariM tu gadesu tattiyapadesu / igivIsamohaNIyANaMtarakaraNaM karedIdilabdhi. 241. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajaNavihANaM [301 yAo ThavedUNa aMtarakaraNaM karedi / paDhamahidIdo saMkhejjaguNAo hidIo edesi doNhaM kammANamaMtaraTThamAgAidAo / sesANamekkArasahaM kasAyANamaTTaNhaM NokasAyANaM ca udayAvaliyaM mottUNa aMtaraM karedi upari aMtaraM samaTThidI, heTThA vismdvidii| jAve aMtaramukkIridumADhataM tAdhe aNNo dvidibaMdho, aNNo TThidikhaMDao, aNNo aNubhAgakhaMDao ca ADhatto / aNubhAgakhaMDayasahassesu gadesu aNNo aNubhAgakhaMDao, so ca hidikhaMDao, so ca dvidivadho, aMtarassa ukkIraNaddhA ca samagaM puNNANi / aMtaraM karemANassa je kammaMsA bajhaMti, vedijjati ya, tesiM kammANamaMtaravidIo ukkIraMto tAsiM dvidINaM padesaggaM baMdhapayaDINaM paDhamahidIe ca dedi', vidiyaTTidIe ca dedi / je kammaMsA Na antarmuhUrtamAtra sthApita kara antarakaraNa karatA hai| antarake liye ina donoM karmokI sthitiyAM prathamasthitiyoMse saMkhyAtaguNI grahaNa kI jAtI haiN| zeSa gyAraha kaSAya aura ATha nokaSAyoMkI udayAvalIko chor3akara antara karatA hai| antarase Uparake udaya va anudayarUpa saba kaSAyoM ke niSeka sadRza hai| parantu antarake nIce udaya va anudayarUpa prakRti yoMke niSeka prathamasthitike viSama honese parasparameM samAna nahIM hai| jaba ukta niSekoMko utkIrNa karaneke liye antarakA prArambha hotA hai taba anya sthitibandha, anya sthitikAMDaka aura anya hI anubhAgakAMDakakA Arambha hotA hai| anubhAgakAMDakasahasroMke vItanepara anya anubhAgakANDaka tathA vahI sthitikAMDaka, vahI sthitibandha aura antarakA utkIraNakAla, ye eka sAtha pUrNatAko prApta hote haiN| antarako karanevAleke jo koza baMdhate haiM aura udayameM rahate haiM una karmoMkI antarasthitiyoMko utkIrNa karatA huA una sthitiyoMke pradezAgrako vandhaprakRtiyoMkI prathamasthitimeM bhI detA hai aura dvitIyasthitimeM bhI detA hai| jo kazi na baMdhate haiM aura na udayako hI prApta haiM, unake utkIrNa 1 saMjalaNANaM evaM vedANeka udedi taM doNhaM / sesANaM paDhamahidi Thavedi aMtomuhutta AvaliyaM // lADedha 2.42. 2 uvari sama ukIrai heTA visamaM tu manzipamANaM / tadupari paDhamaThidIdo saMkhejjaguNaM ho nniymaa|| labdhi. 243. uvari samadvidi aMtaraM hehA visamAhidi aMtaraM / sabvesimeva kasAyaNokasAyANamudahallANamaNudailANa ca aMtaraM carimahidI sarisI ceva hoI, vidiyahidIe padamaNise yassa sambattha srisbhaavennaavtttthaanndNsnnaado| tado uvari samadvidi aMtaramidi vRttaM / hehA vuNa visarisamaMtaraM hoI, aNudaillANaM sabbesi pi sarisatte vi udaillANamaNNadakhedasaMjalaNANamaMtomuttamettapaDhamahidIdo parado aMtarapaDhamadvidIe samavahANadasaNAdo / tado paDhamahidIe visarisattamassiyUNa hehA visamadvidiyamaMtaraM hodi ti maNidaM / jayadha. a. pa. 1014. 3 aMtarapaDhame aNNo ThidibaMdho ThidirasANa khaMDo ya / eyahidikhaMDukIraNakAle aNtrsmttii|| labdhi. 244, 4 a-pratau ' azubhAgakhaMDayaMsasahassesu' Apratau 'aNubhAgakhaMDayaMsahassesu' iti pAThaH / 5 Apratau ' kaDedi ' mapratau ' caDhedi ' iti pAThaH / Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 14. bajhaMti, Na vedijjaMti ya, tesimukkIrijjamANapadesamgaM saTThANe Na dedi, bajjhamANINaM payaDINamaNukkIramANIsu dvidIsu ca dedi| je kammaMsA bajhaMti, Na vedijjaMti tesimukkIrijjamANapadesaggaM vajjhamANINaM payaDINamaNukkIramANIsu dvidIsu dedi / edeNa kameNa aMtaramukkIramANamukkiNNaM / / tAve cetra mohaNIyassa ANupucIsaMkamo, lobhassa asaMkamo, mohaNIyassa egaTThANIo baMdho, NauMsayavedassa paDhamasamayauvasAmago, chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA, mohaNIyassa egaTThANIo udao, mohaNIyassa saMkhejjavassahidIo baMdho, edANi satta karaNANi aMtarakadapaDhamasamae hoti| jadhA saMsArAvatthAe AvaliyAdikkaMtamudIrijjadi tadhA ettha chAvaliyAdikkamaNeNa viNA AvaliyAdikkaMtaM kiNNa udIrijjadi ? Na esa doso, khavaguvasAmayANaM akkhavaga-aNuvasAmagehi sAdhammAbhAvA / jo jAe jAIe paDivaNNo, so tAe ceva kiye jAnevAle pradezAgrako svasthAnameM nahIM detA hai, vadhyamAna prakRtiyoMkI utkIrNa kI jAnevAlI sthitiyoM meM detA hai| jo kAMza baMdhate haiM kintu udayako prApta nahIM haiM, unake utkIrNa kiye jAnevAle pradezAgrako badhyamAna prakRtiyoMkI utkIrNa na kI jAnevAlI sthitiyoM meM detA hai| isa kramase utkIrNa kiyA jAnevAlA antara utkIrNa ho gyaa| . tabhI mohanIyakA AnupUrvIsaMkramaNa (1) lobhakA asaMkramaNa (2) mohanIyakA pakasthAnIya (latAsamAna ) bandha (3) napuMsakavedakA prathamasamayavartI upazAmaka (4) chaha AvaliyoMke vyatIta honepara udIraNA (5) mohanIyakA eka sthAnIya (latAsamAna) udaya (6) mohanIyakA saMkhyAta varSamAtra sthitivAlA bandha (7), ye sAta karaNa antara kara cukaneke pazcAt prathama samayameM hote haiN| zaMkA-jisa prakAra saMsArAvasthAmeM AvalimAtra kAlakA atikramaNa honepara udIraNA hotI hai, usI prakAra yahAM chaha AvaliyoMke atikramaNake vinA AvalimAtra kAlake bItanepara kyoM nahIM udIraNA hotI? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, kSapaka aura upazAmakoMkI akSapaka aura anupazAmakoMke sAtha samAnatA nahIM hai| jo dharma jisa jAtimeM prApta hai vaha usI 1 a-ApratyoH ' caDedi' iti pAThaH 2 satta karaNANi yaMtarakadapaDhame hoMti mohnniiyss| igiThANiyapaMdhudao ThidibaMdhe saMkhavassaM ca // aNucucIsaMkamaNaM lohassa asaMkamaM ca saMDhassa / paTamovasAmakaraNa chAyalitIdesudIraNadA // labdhi, 248-249. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattappattIe cArittapaDivajjaNavihANaM [ 303 jAIe hoditi vattuM juttaM, Na aNNattha, aNavatthAvattado / tado ettha baMdhasamaya pahuDi chasu AvaliyAsu AicchidAsu udIraNA hodi tti ghettavyaM / aMtarAdo paDhamasamayakadAdo pAeNa gauMsayavedassa AuttakaraNauvasAmao, sesANaM kammANaM Na kiMci' uvasAmedi / jaM padamasamae padesaggamuvasAmedi taM thotraM / jaM vidiyasamae uvasAmedi taM asaMkhejjaguNaM / jaM tadiyasamae padesaggamuvasAmedi tamasaMkhejjaguNaM / evamasaMkhejjaguNAe seDIe uvasAmedi jAva uvasaMtamidi / uMsayavedassa paDhamasamayauvasAmayassa jassa vA tassa vA kammassa padesaggassa udIraNA thovA, udao asaMkhejjaguNo / NauMsayavedassa padesaggamaNNapayaDiM saMkAmijjamANayamasaMkhejaguNaM, uvasAmijjamAnayamasaMkhe jaguNaM / (evaM) jAva carimasamayauvasaMtetti uva jAti meM hotA hai, isa prakAra kahanA ucita hai / parantu eka jAtimeM prApta dharma anyatra hotA hai, isa prakAra kahanA ucita nahIM hai, kyoMki, aisA mAnanepara anavasthA doSa AtA hai / isI kAraNa yahAM bandhasamaya se lekara chaha AvaliyoMkA atikramaNa honepara hI udIraNA hotI hai, aisA grahaNa karanA cAhiye / antarakaraNake pazcAt prathama samayase lekara anivRttikaraNasaMyata napuMsakavedakA AvRttakaraNaupazAmaka hotA hai, zeSa karmoMkA kiMcit bhI upazama nahIM karatA hai / jisa pradezAko prathama samaya meM upazAnta karatA hai vaha stoka hai| jise dvitIya samaya meM upazAnta karatA hai vaha asaMkhyAtaguNA hai / jisa pradezAgrako tRtIya samaya meM upazAnta karatA hai vaha usase asaMkhyAtaguNA hai / isa prakAra asaMkhyAtaguNI zreNI se umazAnta hone taka upazamAtA hai| napuMsakavedake prathamasamayavartI upazAmakake jisa kisI bhI karma ke pradezAgrakI udIraNA stoka hai| usase udaya asaMkhyAtaguNA hai / anya prakRtirUpa saMkramaNa karAye jAnevAle napuMsaka vedakA pradezAgra asaMkhyAtaguNA hai / isase upazAnta karAyA jAnevAlA pradezAgra asaMkhyAtaguNA hai / isa prakAra upazAnta honeke antima samaya taka 1 a ApratyoH 'baMdha-' iti pAThaH / 2 kimAuttakaraNaM NAma ? AuttakaraNamujjata karaNaM pAraMbhakaraNAmidi eyaTTo / tAtparyeNa napuMsaka vedamitaH prabhavatyupazamayatItyarthaH / jayadha. a. pa. 1019. 3 a pratau 'kammANaM kiMci ' iti pAThaH / 4 aMtarakadapaDhamAdo paDisamayamasaMkhaguNavihANakameNutrasAmedi hu saMdaM uvasaMtaM jANaNa ca aNNaM // labdhi. 252. 5 saMdAdimavasamage iTThassa udIraNA ya udao ya / saMdAdo saMkAmidaM uvasamiyamasaMkhaguNiyakamA || labdhi. 253. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 ] chakkhaMDAgame jIvaThThANaM [1,9-8, 14. sAmijjamANayapadesamAhappajANAvaNaTThamappAbahugaM kAyavvaM / jAve pAe mohaNIyassa hidibaMdho saMkhejjavassadvidio jAdo tAdhe pAe dvidibaMdhe puNNe puNNe aNNo hidibaMdho sNkhejgunnhiinno'| mohaNIyavajjANaM puNa kammANaM NauMsayavedamuvasAmeMtassa vidibaMdhe puNNe puNNe aNNo hidibaMdho asaMkhejjaguNahINo / aMtarakaraNakadapaDhamasamayAdo pahuDi mohaNIyassa Natthi dvidighAdo aNubhAgaghAdo vA / kudo ? uvasaMtapadesaggassa dvidi-aNubhAgehi calaNAbhAvA / uvasaMtuvasAmijjamANamohapayaDIo mottUNa sesANaM do ghAdA kiNNa hoti ? Na, puvvamuvasaMtapayaDi-TThidisaMtakammAdo pacchA uvasaMtapayaDi hidisaMtakammassa saMkhejjaguNahINattappasaMgAdo / evaM saMkhejjesu vidibaMdhasahassesu gadesu NauMsayavedo uvasAmijjamANo uvsNto| upazAnta kiye jAnevAle pradezakA mAhAtmya jAnane ke liye ukta prakAra alpaba hutva karanA caahiye| jabase lekara mohanIyakA sthitibandha saMkhyAta varSamAtra sthitivAlA hotA hai tabase lekara pratyeka sthitibandhake pUrNa hone para anya sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| punaH napuMsakavedakA upazama karanevAle ke mohanIyake atirikta zeSa kauke pratyeka sthitibandhake pUrNa honepara anya sthitibandha asaMkhyAtaguNA hIna hotA hai / antarakaraNa karaneke pazcAt prathama samayase lekara mohanIyakA sthitighAta va anubhAgaghAta nahIM hai, kyoMki, upazAnta hue pradezAnake sthiti va anubhAgase calana arthAt hAni-vRddhikA abhAva hai| zaMkA-upazAnta huI va upazamako prApta honevAlI mohaprakRtiyoMko chor3akara zeSa prakRtiyoMke ukta do ghAta kyoM nahIM hote? samAdhAna nahIM, kyoMki, aisA honepara pUrvameM upazAnta huI prakRtiyoMke sthitisattvase pIche upazAnta honevAlI prakRtiyoMke sthitisattvako saMkhyAtaguNI hInatAkA prasaMga aavegaa| isa prakAra saMkhyAta sthitivandhasahasroMke vyatIta honepara upazamako prApta karAyA jAnevAlA napuMsakaveda upazAnta ho jAtA hai / 1 pratiSu ' jAdhe' iti pAThaH / 2 jatto pAye hodi hu ThidibaMdho saMkhavarasameta tu / tacI saMkhaguNUNaM baMdhosaraNaMtu payaDINaM // labdhi. 255. 3 aMtarakaraNAvara ThidirasakhaMDA Na mohaNIyassa / ThidibaMdhosaraNaM puNa saMkhejjaguNeNa hINakama // labdhi 254. 4 evaM saMkhejjesu dvidibaMdhasahassagesu tIdesu / saMduvasamade to isthi ca taheva uvasamadi / / labdhi. 258. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajjaNavihANaM [ 305 NauMsayavede uvasaMte se kAle itthivedassa uvasAmago, purisavedodaeNa uvasamaseDimArohaNAdo / tAdhe ceva apuro TThidikhaMDao, apugyo aNubhAgakhaMDao, apuro carimadvidivaMdho patthido / jeNa,kameNa NauMsayavedo uvasAmido teNeva kameNa ithivedaM pi guNaseDIe uvasAmedi / evaM dvidibaMdhasahassesu gadesu itthivedaM ca uvasAmedi / evaM dvidibaMdhasahassesu gadesu itthivedassa uvasAmagaddhAe saMkhejjadibhAge gade tadoNANAvaraNa-daMsaNAvaraNaaMtarAiyANaM saMkhejjavassaTThidigo baMdho hodi / jAdhe saMkhejjavassaTThidigo baMdho tAdhe ceva edAsiM tiNhaM mUlapayaDINaM kevalaNANAvaraNavajjAo sesAo jAo uttarapayaDIo tAsimegaTThANio baMdho / jatto pAe NANAvaraNa-daMsaNAvaraNa-aMtarAiyANaM saMkhejjavassadvidio baMdho tamhi puNNe jo aNNo TThidibaMdho so sNkhejjgunnhiinno| tamhi samae savvakammANamappAcahuaM / taM jahA- savvatthovo mohaNIyassa dvidivaMdho / NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANaM dvidibaMdho sNkhejjgunno| NAmA godANaM dvidibaMdho asaMkhejjaguNo / vedaNIyassa hidibaMdho visesaahio| edeNa kameNa saMkhejjesu hidibaMdhasahassesu gadesu napuMsakavedake upazAnta ho jAne para anantara kAlameM strIvedakA upazAmaka hotA hai, kyoMki puruSavedake udayase upazamazreNIkA ArohaNa haA thaa| usI samayameM apUrva sthitikAMDaka, apUrva anubhAgakAMDaka aura apUrva antima sthitivandha prArambha hotA hai / jisa kramase napuMsakavedakA upazama kiyA thA usI kramase strIvedako bhI guNazreNIse upazamAtA hai| isa prakAra sthitibandhasahasroMke vyatIta hone para vaha strIvedako bhI upazamAtA hai| isa prakAra sthitibandhasahasroMke vyatIta honepara jaba strIvedake upazAmakakAlakA saMkhyAtavAM bhAga vIta jAtA hai taba jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inakA saMkhyAta varSakI sthitivAlA yandha hotA hai| jisa samaya meM saMkhyAta varSakI sthitivAlA vandha hotA hai usI samaya hI ina tIna mUla prakRtiyoMkI kevalajJAnAvaraNa ko chor3akara jo zeSa uttaraprakRtiyAM haiM unakA ekasthAnika anubhAgavandha hone lagatA hai / jahAMse lekara jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inakA saMkhyAta varSakI sthitivAlA bandha hai usake pUrNa honepara jo anya bandha hotA hai vaha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| usa samayameM saba karmoMkA alpabahutva isa prakAra hai-mohanIyakA sthitivandha savase stoka hai| jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inakA sthitivandha saMkhyAtaguNA hai| nAma gotrakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai| vedanIyakA sthitibandha vizeSa adhika hai| isa kramase saMkhyAta 1 pratiSu ' kammeNa ' iti pATha / 2 pratiSu ' itithavedasta' iti pAThaH / 3 thIyaddhA saMkhejjadimAgepagade tighaaditthidibNdho| saMkhatuvaM rasabaMdho kevalaNANegaThANaM tu // labdhi. 259. 4 pratiSu 'jatho' iti paatthH| Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 14. itthivedo uvsaamido| itthivede uvasaMte se kAle sattaNhaM NokasAyANamuvasAmao' / tAdhe ceva aNNo dvidikhaMDao aNNo aNubhAgakhaMDao ca AgAido, aNNA ca hidibaMdho pabaddho / evaM saMkhejjesu dvidibaMdhasahassesu gadesu sattaNhaM NokasAyANamuvasAmaNaddhAe saMkhejjadibhAge gade tado NAmA-goda-vedaNIyANaM kammANaM saMkhejjavassaTThidigo bNdhoN| tAdhe dvidibaMdhassa appAbahugaM / taM jadhA- savvatthovo mohaNIyassa dvidivaMdho / NANAvaraNa-dasaNAvaraNaaMtarAiyANaM vidibaMdho saMkhejjaguNo / NAmA-godANaM dvidibaMdho saMkhejjaguNo / vedaNIyassa dvidivaMdho visesaahio| edamhi dvidibaMdhe puNNe jo aNNo vidibaMdho so sabakammANa pi appappaNo TThidibaMdhAdo saMkhejjaguNahINo / edeNa kameNa TThidibaMdhasahassesu gadesu satta NokasAyA uvasAmijjamANA uvsNtaa| Navari purisavedassa samaUNaveAvaliyabaddhA aNuvasaMtA / tassamae purisavedassa hidibaMdho solasa vassANi / saMjulaNANaM dvidibaMdho battIsa sthitibandhasahasroMke vItanepara strIvedakA upazama ho cukatA hai| strIvedake upazAnta honepara anantara kAlameM sAta nokaSAyoMkA upazAmaka hotA hai| usI samayameM anya sthitikAMDaka aura anya hI anubhAgakAMDaka grahaNa kiyA jAtA hai, tathA anya hI sthitivandha baMdhatA hai| isa prakAra saMkhyAta sthitibandhasahasroMke vItanepara jaba sAta nokaSAyoMke upazAmakakAlakA saMkhyAtavAM bhAga vIta jAtA hai taba nAma, gotra va vedanIya, ina karmoMkA saMkhyAta varSakI sthitivAlA vandha hone lagatA hai| taba sthitibandhakA alpavahutva isa prakAra hotA hai-mohanIyakA sthitibandha sabase stoka hai / jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hai| nAma va gotrakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hai| vedanIyakA sthitivandha vizeSa adhika hai| isa sthitibandhake pUrNa honepara jo anya sthitibandha hotA hai vaha saba karmoMkA hI apane apane sthitibandhase saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| isa kramase sthitibandhasahasroMke votanepara upazAnta kI jAnevAlI sAta nokaSAyoMkA upazama ho cukatA hai| vizeSa itanA hai ki puruSavedake eka samaya kama do AvalimAtra samayaprabaddha abhI anupazAnta haiM / usa samaya meM puruSavedakA sthitibandha solaha varSa, saMjvalanacatuSTayakA sthitibandha 1 thIuvasamidANatarasamayAdo sttnnoksaayaannN| uvasamago tassaddhAsaMkhejjadime gade ttto|| labdhi, 260, 2 NAmaduga veyaNIyaTidibaMdho saMkhavassayaM hodi / evaM sattakasAyA uvasaMtA sesabhAgate // lAbdha. 261. 3 Navari ya puMvedassa ya NavakaM smuunndossinnaavliyN| muccA sesaM savvaM uvasaMte hodi taccarime // sandhi. 262. Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajjaNavihANaM [ 307 vassANi / sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / purisavedassa paDhamaTThidIe jAdhe ve AvaliyAo sesAo tAdhe AgAla-paDiAgAlo vocchiNNo / aMtarakadAdo pAe chaNNokasAyANaM padesaggaM Na saMchubhadi purisavede, kodhasaMjalaNe saMchuhadi, aannupubiisNkmttaado| jo paDhamasamayaavedo tassa purisavedassa dusamaUNadoAvaliyAsu baddhA aNuvasaMtA, tesiM padesaggamasaMkhejjaguNAe seDIe uvsaamijjdi| parapayaDIe puNa adhApavattasaMkameNa saMkAmijjadi / paDhamasamayaavedeNa saMkAmijamANapadesaggaM bhuaN| se kAle visesahINaM / esa kamo jAva savvamuvasaMtaM idi / jogasamayapabaddhamadhikicca evaM uttaM, jogApattANaM NANAsamayapabaddhANaM uttkmaannuvvttiido| battIsa varSa, aura zeSa kauMkA sthitivandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| puruSavedakI prathamasthitimeM jaba do AvaliyAM zeSa rahatI haiM taba AgAla va pratyAgAlakA vyuccheda ho jAtA hai| antarakaraNasamAptisamayase lekara hAsyAdika chaha nokaSAyoMke pradezAgrako puruSavedameM sthApita nahIM karatA hai, kintu AnupUrvIsaMkramaNa honese saMjvalanakrodhameM sthApita karatA hai| jo prathama samaya apagatavedavAlA hai usake puruSavedake do samaya kama do AvalimAtra samayaprabaddha jo anupazAnta haiM unake pradezAgrako vaha asaMkhyAtaguNI zreNIdvArA upazAnta karatA hai| punaH adhaHpravRttasaMkramaNake dvArA paraprakRti (saMjvalanakrodha) meM saMkramaNa karatA hai| prathama samaya apagatavedIdvArA saMkramaNa karAyA jAnevAlA pradezAgra anivRttikaraNasambandhI avedabhAgake prathama samayameM bahuta hai| anantara kAlameM vizeSa hIna hai / yaha vizeSahInakrama pUrNa upazAnta honetaka jAnanA cAhiye / yogase prApta samayaprabaddhakA adhikAra karake yaha krama kahA gayA hai, kyoMki, yogase aprApta nAnA samayaprabaddhoM ke ukta krama bana nahIM sktaa| 1 taccarime puMbaMdhI solasavassANi saMjalaNagANaM / tadugANaM sesANa sNkhejshssvssaanni|| labdhi. 263. 2 purisassa ya padamaThidI AvalidosuvaridAsu AgAlA / paDiAgAlA chiNNA pddiyaavliyaadudiirnndaa|| labdhi. 264. __ 3 aMtarakadAdu chaSNokasAyadavaM Na purisage dedi / edi hu saMjalaNassa ya kodhe aNupuSvisaMkamado / labdhi. 265. ___purisassa uttaNavakaM asaMkhaguNiyaphameNa uvsmdi| saMkamadi hu hINakameNadhApavateNa hAreNa / / labdhi. 266. 5 pratiSu ' egasamaya - ' iti pAThaH / 6 catuHsthAmapatitahAni-vRddhipariNatayogasaMcitasamayaprabaddhAnAM dravyahInAdhikamAvamAzritya tesaMkramaNadradhyasyApi catu:sthAnahAnivRddhikramasya pravacanayuktyA pravRttirdarzitA || labdhi. 266 TIkA. Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308] chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 9-8, 14. paDhamasamayaavedassa saMjalaNANaM vidibaMdho battIsa bassANi aMtomuhuttaNANi / sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi' / paDhamasamayaavedo tivihaM kohamuvasAmedi / sA ceva heDhANiyA paDhamaTThidI havadi / vidibaMdhe puNNe puNNe sajalaNANamaNNo dvidibaMdho visesahINo hodi / sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjaguNahINo / edeNa kameNa jAdhe Avaliya-paDiAvaliyAo kohasaMjalaNassa sesAo tAdhe vidiyadvidIdo AgAla-paDiAgAlo vocchiNNo, paDiAvaliyAdo ceva udIraNA kodhasaMjalaNassa / paDiAvaliyAe ekkamhi samae sese kohasaMjalaNassa jahaNiyA dvidi-udiirnnaa| cauNhaM saMjalaNANaM dvidibaMdho cattAri mAsA, sesANaM kammA dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / paDiAvaliyA udayAvaliyaM pavissamANA paviTThA / tAdhe ceva kohasaMjalaNe do AvaliyabaMdhe dusamaUNe mottaNa sesativihakohapaesA uvasAminjamANA uvasaMtA / kohasaMjalaNe duviho koho tAva saMchubbhadi jAva kohasaMjalaNassa paDhamahidIe prathamasamayavartI apagatavedIke saMjvalanacatuSkakA sthitivandha antarmuhUrta kama battIsa varSa aura zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai / prathamasamayavartI apagatavedI apratyAkhyAna, pratyAkhyAna aura saMjvalana, isa tIna prakArake krodhako upazamAtA hai| vahI adhastanasthAnika prathamasthiti hai| pratyeka sthitibandhake pUrNa honepara saMjvalanacatuSkakA anya sthitivandha vizeSa hIna hotA hai| zeSa kaukA sthitivandha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| isa kramase java saMjvalanakrodhakI AvalI va pratyAvalI hI zeSa rahatI hai tara dvitIyasthitise AgAla pratyAgAloMkI vyucchitti ho jAtI hai| taba pratyAvalI arthAt dvitIya AvalIse hI udIraNA hotI hai / pratyAvalImeM eka samaya zeSa rahanepara saMjvalanakodhakI jaghanya sthitikI udIraNA hotI hai| isa samaya cAra saMjvalanakaSAyoMkA sthitivandha cAra mAsa aura zeSa karmokA sthitivandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| pratyAvalI udayAvalI meM praveza karatI huI praviSTa ho cukii| usI samaya do samaya kama do AvalimAtra saMjvalanakrodhake samayaprabaddhoMko chor3akara upazAnta kiye jAnevAle zeSa tIna prakArake krodhapradeza upazAnta ho cukate haiN| saMjvalanakrodhakI 1 paDhamAvede saMjalaNANaM aMtomUhuttaparihINaM : vassANaM battIsa saMkhasahassiyaragANa ThidibaMdho // labdhi. 267. 2 pratiSu 'paDiAvaliyA' iti pAThaH / 3 paDhamAvedo tivihaM kohaM usamadi pukhpddhmtthidii| samayAhiya AvaliyaM jAva ya tkaaltthidibNdho|| saMjalaNaca ukkANaM mAsaca ukaM tu sesapayaDINaM / vassANaM saMkhejasahassANi havaMti NiyameNa || labdhi. 268-269. 4 apratau 'pavirasamANA viTThA', kapratau ' pavissamANa paviThThA' iti pAThaH / 5 apratau -saMjalaNA', karatI 'saMjalaNa- ' iti paatthH| 6 saMjvalanakrodhasya prathamasthitI ucchiSTAvalimAtrAvazeSAyAmupazamanAvalicaragasamaye krodhatrayadravyaM samayonadavAvalimAtrasamayaprabaddhanavAbaMdhaM muktvA pUrvoktavidhAnena caramaphAlirUpeNa nivazeSaM svasthAne evopazamayati / labdhi. 271 TIkA. Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajjaNavihANaM / 309 tiNNi AvaliyAo sesAo tti / tisu AvaliyAsu samaUNAsu sesAsu tatto pAe duviho kodho kodhasaMjulaNe' Na saMchubbhadi, mANasaMjulaNe saMchubbhadi / jAdhe kodhasaMjalaNassa paDhamahidIe samaUNA AvaliyA sesA tAdhe ceva kodhasaMjalaNassa baMdhodayA vocchinnnnaa'| mANasaMjulaNassa paDhamasamayavedago paDhamaTThidikArao ca / paDhamaTThidi karemANo udae padesaggaM thovaM dedi / se kAle asaMkhejjaguNaM / evamasaMkhejjaguNAe seDIe jAdi jAva paDhamaTThidIe carimasamao tti / vidiyaTThidIe jA AdidvidI tisse asaMkhejjaguNahINaM dedi, tado visesahINaM dedi / evaM jAva appappaNo aicchAvaNAvaliyamapattamidi / prathamasthitimeM tIna AvaliyAM zeSa rahane taka do prakArake (apratyAkhyAna va pratyAkhyAna) krodhako saMjvalanakrodhameM sthApita karatA hai| eka samaya kama tIna AvaliyoMke zeSa rahanepara tabase lekara ukta donoM prakArake krodhako saMjvalanakrodhameM nahIM sthApita karatA hai, kintu saMjvalanamAnameM sthApita karatA hai / jaba saMjvalanakodhakI prathamasthitimeM eka samaya kama AvalimAtra zeSa rahatI hai tabhI saMjvalanakrodhakA bandha va udaya vyucchinna ho jAtA hai| usa samayama saMjvalanamAnakA prathama samaya ghedaka aura prathamasthitikA kartA bhI hotA hai / prathamasthitiko karanevAlA usa kAlameM udayameM stoka pradezAgrako detA hai| anantara kAlameM asaMkhyAtaguNe pradezAgrako detA hai| isa prakAra asaMkhyAtaguNita zreNIdvArA prathamasthitike antima samaya taka detA calA jAtA hai| dvitIyasthitimeM jo Adi sthiti hai usameM asaMkhyAtaguNita hIna pradezAgrako detA hai| tatpazcAt vizeSa hIna pradezAgrako detA hai / isa prakAra jaba taka apanI apanI atisthApanAvalI aprApta hai taba taka ukta kramase detA calA jAtA hai| jaba saMjvalanakrodhakA 1 pratiSu ' duviho kodhasaMjalaNo' iti pAThaH / 2 kohadugaM saMjalaNagakohe saMhadi jAva pddhmtthidii| AvalitiyaM tu uvAraM saMhadi du mANasaMjalaNe // labdhi. 270. 3 kohassa paDhamaThidI Avalisese tikohamuvasaMtaM / Na ya NavakaM tatthaMtimabaMdhudayA hoMti kohassa // labdhi. 27.. 4 se kAle mANassa ya paDhamadvidikAravedago hodi / paDhamahidimmi davvaM asaMkhaguNiyakkame dedi // labdhi. 272. 5pratiSu jadi' iti paatthH| 6 pratiSu 'kudo' iti pAThaH / 7paDhamahidisIsAyo vidiyAdimhi ya asaMkhaguNahINaM / taca visesa hINa jAva airaavnnmptN|| labdhi. 273. Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 14. jAdhe kodhassa baMdhodayA vocchiNNA tAdhe pAe tivihassa mANassa uvasAmao / tAdhe saMjalaNANaM vidibaMdho cattAri mAsA aMtomuhutteNa UNayA, sesANaM kammANaM ThidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / mANasaMjalaNassa paDhamahidIe tisu AvaliyAsu samaUNAsu sesAsu duviho mANo mANasaMjulaNe Na saMchubbhadi, mAyAsaMjalaNe saMchubbhadi / paDiAvaliyAe sesAe AgAla-paDiAgAlo vocchiNNo / paDiAvaliyAe ekkamhi samae sese mANasaMjalaNassa samaUNadoAvaliyamettabaMdhe mottUNa sesativihassa mANassa saMtakammamuvasaMta / tAdhe mANa-mAyA-lobhasaMjalaNANaM dumAsahidio baMdho / sesANaM kammANaM saMkhejjANi vassasahassANi' / tado se kAle mAyAsaMjalaNamokaDDidNa mAyAsaMjalaNassa paDhamaTTidiM karedi / tAdhe pAe tivihAe mAyAe uvasAmao / mAyA-lohasaMjalaNANaM dvidibaMdho ve mAsA bandha va udaya vyucchittiko prApta huA thA tabhIse tIna prakArake mAnakA upazAmaka hotA hai / usa samaya saMjvalanacatuSkakA sthitibandha antarmuhUrta kama cAra mAsapramANa hotA hai, tathA zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSamAtra hotA hai| saMjvalanamAnakI prathamasthitimeM eka samaya kama tIna AvaliyoMke zeSa rahanepara do prakArake (apratyAkhyAna va pratyAkhyAna) mAnako saMjvalanamAnameM nahIM sthApita karatA hai, kintu saMjvalanamAyAmeM sthApita karatA hai| pratyAvalIke zeSa rahanepara AgAla va pratyAgAla vyucchittiko prApta ho jAte haiN| pratyAvalImeM eka samaya zeSa rahanepara saMjvalanamAnake eka samaya kama do AvalimAtra samayaprabaddhoMko chor3akara zeSa tIna prakArake mAnakA satva upazamako prApta ho cukatA hai| taba saMjvalana mAna, mAyA aura lobha, inakA do mAsapramANa sthitivAlA bandha hotA hai| zeSa karmokA sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| tatpazcAt anantara kAlameM saMjvalanamAyAkA apakarSaNa kara saMjvalanamAyAkI prathamasthitiko karatA hai| tabase tIna prakArakI mAyAkA upazAmaka hotA hai| saMjvalana 1 mANadugaM saMjalaNagamANe saMhadi jAva pddhmtthidii| AvalitiyaM tu uvAraM mAyAsaMjalaNage ya saMchuhadi / labdhi 275. ___2 mANassa ya padamaThidI Avalisese timANamuvasaMtaM / Na ya NavakaM tatthaMtimabaMdhudayA hoti mANassa // labdhi. 276. 3 mANassa ya paDhamaThidI sese samayAhiyA tu Avaliya / tiyasaMjAlaNagabaMdho dumAsa sesANa kohaalaavo|| labdhi. 274. 4 se kAle mAyAe paDhamahidikAravedago hodi| mANassa ya AlAvo davvassa vibhaMjaNaM tattha // landhi, 277. Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajjaNavihANaM ( 311 aMtomuhutteNa UNayA / sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / sesANaM kammANaM vidikhaMDayaM' palidovamassa sNkhejjdibhaago| jaM taM mANasaMtakamma udayAvaliyAe samaUNAe taM mAyAe thiukkasaMkameNa udae vipacihidi / je mANassa doNhamAvaliyANaM dusamaUNANaM samayapabaddhA aNuvasaMtA, te ya guNaseDIe uvasAmijjamANe dohi AvaliyAhi dusamaUNAhi uvsaamedi| jaM padesaggaM mAyAe saMkamadi taM samayaM paDi visesahINAe seDIe sNkmdi| esA parUvaNA mAyAe paDhamasamayauvasAmayassa / etto dvidikhaMDayasahassANi bahUNi gadANi / tado mAyAe paDhamaTThidIe tisu AvaliyAsu samaUNAsu sesAsu duvihA mAyA mAyAsaMjalaNe Na saMchubhadi, lobhasaMjalaNe saMchubhadi / paDiAvaliyAe sesAe AgAla-paDiAgAlo mAyA aura lobhakA sthitibandha antarmuhUrtase kama do mAsapramANa hotA hai| zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| zeSa kaukA sthitikAMDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra hotA hai| eka samaya kama udayAvalimAtra jo yaha mAnakA satva hai vaha stibukasakramaNadvArA mAyAke udayame vipAkako prApta hogaa| mAnake jo do samaya kama do AvalipramANa samayaprabaddha anupazAnta haiM ve bhI guNazreNIdvArA upazamako prApta hote hue do samaya kama do AvaliyoMse upazAnta ho cukate haiM / jo pradezAgra mAyAmeM saMkramaNa karatA hai vaha pratyeka samayameM vizeSa hIna zreNIke dvArA saMkramaNa karatA hai yaha prarUpaNA mAyAke prathama samaya upazAmakakI hai| yahAMse bahuta sthitikAMDakasahasra vyatIta hote haiN| taba mAyAkI prathamasthitimeM eka samaya kama tIna AvaliyoMke zeSa rahanepara do prakArakI mAyA (apratyAkhyAna va pratyAkhyAna) ko saMjvalanamAyAmeM nahIM sthApita karatA hai, kintu saMjvalanalobhameM sthApita karatA hai / pratyAvalIke zeSa rahanepara AgAla 1 pratiSu hidibaMdhago' iti pAThaH / 2 SaTvaM. 1, 7, 16. bhA. 5, pR. 210. anudIrNAyA anudayaprAptAyAH satkaM yatkarmadalikaM sajAtIyakRtAvudayaprAptAyAM samAnakAlasthitau saMkramayya cAnubhavati yathA manujagatAvRdayaprAptAyAM zeSagatitrayamekendriyajAto jAticatuSTa yamityAdi sa stibukasaMkramaH / karmaprakRti pR. 125, gA. 71. ko sthivukasaMkramo NAma ? udayasarUveNa samadvidIe jo saMkamo so thivukasaMkamo ti bhaNNade / jayadha. a. pa. 1025. 3 tadaiva saMcalanamAnocchiSTAvaliniSekAH thiukasaMkrameNa saMjvalanamAyodayAvaliniSekeSu samasthitikeSu saMkramyodeSyati // labdhi. 277 TIkA. 4 saMjvalanamAnasya samayonadvayAvalimAtrA navakabaMdhasamaya prabaddhAzra tadaiva samayonadvathAvalimAtrakAlenopazAmyate // labdhi. 277 TIkA. 5 mAyadugaM saMjalaNagamAyAe chuhadi jAva pdmtthidii| AvalitiyaM tu uvariM saMhadi hu lohasaMjalaNe // kandhi, 279. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 14. vocchiNNo / samayAhiyAvaliyAe sesAe mAyAe carimasamayauvasAmao mottUNa doAvaliyabaMdhe samaUNe / tAdhe mAyA-lohasaMjalaNANaM dvidibaMdho mAso, sesANaM kammANaM dvidivaMdho saMkhejjANi vassANi / tado se kAle mAyAsaMjulaNassa baMdhodayA vocchiNNA / mAyasaMjulaNassa paDhamaTThidIe jA samaUNA AvaliyA sesA sA thiukkasaMkameNa lobhe vipaccihidi / tAdhe ceva lobhasaMjalaNamokaDDidUNa lobhassa paDhamadvidiM karedi / etto pAe jA lobhavedagaddhA tisse lobhavedagaddhAe ve-ttibhaagpmaannN| tAdhe lobhasaMjalaNassa dvidibaMdho mAso aMtomuhuttUNo / sesANaM kammANa DidibaMdho saMkhejANi vassANi / tado saMkhejehi dvidivaMdhasahassehi gadehi tisse lobhassa paDhamaTTidIe addhaM gadaM / tado tassa addhassa carimasamae lobhasaMjalaNassa hidibaMdho divasapudhattaM / sesANaM kammANaM dvidibaMdho vassa- " sahassapudhattaM / va pratyAgAla vyucchinna ho jAte haiN| eka samaya adhika AvalIke zeSa rahanepara eka samaya kama do AvalipramANa samayaprabaddhoMko chor3akara zeSa (tIna prakArakI ) mAyAkA antima samayavartI upazAmaka hotA hai| usa samaya saMjvalana mAyA va lobhakA sthitibandha eka mAsa aura zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta ( sahasra) varSamAtra hotA hai| taba usI samayameM bandha va udaya vyucchinna ho jAte haiN| saMjvalanamAyAkI prathamasthitimeM jo eka samaya kama AvalI zeSa rahI hai vaha stibukasaMkramaNadvArA lobhameM vipAkako prApta hogii| ___ usI samaya lobhasaMjvalanakA apakarSaNa kara lobhakI prathamasthitiko karatA hai| yahAMse lekara jo lobhavedakakAla hai usa lobhavedakakAlake do tribhAgapramANa lobhakI prathamasthiti kI jAtI hai| usa samaya saMjvalanalobhakA sthitivandha antarmuhUrta kama eka mAsapramANa hotA hai| zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAtasahasra varSamAtra hotA hai| tatpazcAt saMkhyAta sthitibandhasahasroMke vIta jAnepara lobhakI usa prathamasthitikA kAla samApta hotA hai| taba usa kAlake antima samayameM saMjvalanalobhakA sthitibandha divasapRthaktvapramANa hotA hai| zeSa kamoMkA sthitibandha varSasahasrapRthaktvamAtra hotA hai| 1 mAyAe paDhamaThidI Avalisese ttimAyamuvasaMtaM / Na ya NavakaM tatthaMtimabaMdhudayA hoti mAyAe // lIbdha. 28.. 2 mAyAe paDhamaThidi sese samayAhiyaM tu AvaliyaM / mAyAlohagabandho mAsaM sesANa kohaalaao|| labdhi. 278 zeSakarmaNAM krodhavadAlApaH kartavyaH pUrvoktAlpabahutvena saMkhyAtavarSasahasramAvarSasthitirityarthaH / labdhi. 278 TIkA. 3 se kAle lohassa ya paDhamahidikAravedago hodi // labdhi. 281. 4 padamahidiaiMte lohassa ya hodi diNupudhattaM tu / vassasahassapudhattaM sesANaM hodi tthidibNdho| landhi. 282. Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8 14.] cUliyAe sammattuppattIe cArittapaDivajjaNavihANaM . [313 se kAle vidiya-tibhAgassa paDhamasamae lobhasaMjalaNaaNubhAgasaMtakammassa jaM jahaNNaphaddayaM tassa heTThado aNubhAgakiTTIo karedi / tAsiM pmaannmegphddyvggnnaannmnnNtbhaago| paDhamasamae bahuAo kiTTIo kdaao| se kAle apuvAo asNkhejjgunnhiinnaao| evaM jAva vidiyassa tibhAgassa carimasamao tti asNkhjgunnhiinnaao| jaM padesaggaM paDhamasamae kiTTIo kareMteNa kiTTIsu NikkhittaM taM thovaM / se kAle asaMkhejjaguNaM / evaM jAva carimasamao tti asaMkhejjaguNaM / paDhamasamae jahaNNigAe kiTTIe padesaggaM bahuaM, vidiyAe padesaggaM visesahINaM / evaM jAva carimAe kiTTIe padesaggaM visesahINaM / vidiyasamae jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM paDhamasamayakadapaDhamakiTTIe padesaggAdo asaMkhejjaguNaM, vidiyAe visesahINaM / evaM jAva oghukkassiyAe visesahaNiM / uvari phaddayassa AdivaggaNAe aNaMtaguNahINaM / uvari savvattha visesahINaM / jadhA vidiyasamae tathA sesesu samaesu / tivya-maMdadAe jahaNiyA kiTTI thovA, vidiyakiTTI aNaMtaguNA, tadiyakiTTI aNaMtaguNA / evamaNaMtaguNAe seDIe gacchadi jAva anantarakAlameM dvitIya tribhAgake prathama samayameM saMjvalanalobhake anubhAgasatvakA jo jaghanya spardhaka hai usake nIce anubhAgakRSTiyoMko karatA hai| una anubhAgakRSTiyoMkA 'Na eka spardhakakI vargaNAokA anantavA bhAga hai| prathama samayama bahuta anubhAgakRSTiyAM kI jAtI haiM / anantara kAlameM apUrva kRSTiyAM asaMkhyAtaguNI hIna haiM / isa prakAra dvitIya tribhAgake antima samaya taka asaMkhyAtaguNI hIna hotI gaI haiN| kRSTiyAM karanevAlA prathama samayameM jisa pradezAgrako kRSTiyoM meM nikSipta karatA hai, vaha stoka hai| isake anantara samayameM vaha asaMkhyAtaguNA hotA hai| isa prakAra vaha antima samaya taka asaMkhyAtaguNA hotA jAtA hai| prathama samayameM jaghanya kRSTimeM pradezAgra bahuta, dvitIya kRSTimeM pradezAgra vizeSa hIna, isa prakAra antima kRSTi taka pradezAgra vizeSa hIna diyA jAtA hai| dvitIya samayameM jaghanya kRSTimeM pradezAgra prathama samayameM kI gaI prathama kRSTike pradezAgrase asaMkhyAtaguNA, dvitIya kRSTi meM pradezAgra vizeSa hIna, isa prakAra dvitIya samayasambandhI samasta kRSTiyoMmeM utkRSTa kRSTi taka pradezAgra vizeSa hIna diyA jAtA hai| Upara spardhakakI Adi vargaNAmeM anantaguNA hIna aura isase Upara sarvatra vizeSa hIna hai| jaisA krama dvitIya samaya meM hai vaisA hI krama zeSa samayAmeM bhI hai| tIvratA va mandatAse jaghanya kRSTi stoka hai, dvitIya kRSTi anaMtaguNI hai, tRtIya kRSTi anantaguNI hai / isa 1 vidiyaddhe lobhAvaraphaTTayaheTThA karedi rskiddiN| igiphayavaggaNagadasaMkhANaNaMtabhAgamidaM // landhi. 283. 2 pratiSu 'karaMtiNa ' iti pAThaH / 3 jayadha, a. patra 1028. Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM - [1, 9-8, 14. carimakiTTI tti / eso vidiyatibhAgo kiTTIkaraNaddhA NAma / kiTTIkaraNaddhAra saMkhejesu bhAgesu gadesu lobhasaMjulaNassa aMtomuhuttaTThidigo baMdho / tiNhaM kammANaM TThidibaMdho divasapudhattaM / jAva kiTTIkaraNaddhAe ducarimo TThidibaMdho tAva NAmA-goda-vedaNIyANaM saMkhejjANi vassasahassANi TThidibaMdhoM / kiTTIkaraNaddhAe carimo dvidibaMdho lobhasaMjulaNassa aMtomuhuttio / NANAvaraNa-daMsaNAvaraNa aNtraaiyaannmhorttssNto| NAmA-goda-vedaNIyANaM veNhaM vssaannmNto| tisse kiTTIkaraNaddhAe tisu AvaliyAsu samaUNAsu sesAsu duviho lobho lobhasaMjulaNe Na saMkAmijjadi, satyANe ceva uvasAmijjadi' / kiTTIkaraNadvAe Avaliya-paDiAvaliyAe sesAe AgAlapaDiAgAlo vocchinno| paDiAvaliyAe ekkamhi samae sese lobhasaMjalaNassa jahaNNiyA vidiudIraNA' / tAdhe ceva samaUNadoAvaliyamettA lobhasaMjalaNassa samaya prakAra antima kRSTi taka anantaguNI zreNIkA krama calA jAtA hai| isa dvitIya tribhAgakA nAma kRSTikaraNakAla hai| kRSTikaraNakAlake saMkhyAta bhAgoMke vIta jAnepara saMjvalanalobhakA antarmuhUrta sthitivAlA bandha hotA hai| tIna karmoMkA sthitibandha divasapRthaktvamAtra hotA hai| jaba taka kRSTikaraNakAlameM dvicarama sthitibandha hotA hai taba taka nAma, gotra va vedanIya, inakA sthitivandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai / kRSTikaraNakAlameM saMjvalanalobhakA antima sthitivandha antarmuhUrtamAtra hotA hai| jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inakA sthitibandha kucha kama ahorAtrapramANa hotA hai| nAma, gotra va vedanIya, inakA sthitibandha kucha kama do varSapramANa hotA hai| usa kRSTikaraNakAlameM eka samaya kama tIna AvaliyAM zeSa rahanepara do prakArakA lobha saMjvalanalobhameM saMkramaNa nahIM karatA, kintu svasthAnameM hI upazAnta ho jAtA hai| kRSTikaraNakAlameM AvalI aura pratyAvalIke zeSa rahanepara AgAla va pratyAgAla vyucchinna ho jAte haiM / pratyAvalImeM eka samaya zeSa rahanepara saMjvalanalobhakI jaghanya sthitikI udIraNA hotI hai| usa samayameM eka samaya kama do AvalimAtra saMjvalanalobhake samayaprabaddha anupazAnta haiM, aura saba hI kRSTiyAM anupa 1 vidiyaddhAsaMkhejjAbhAgasu gadasu lobhaThidibaMdho / aMtomuhuttame divasapudhattaM tighAdINaM // labdhi. 29.. 2 kiTTIkaraNaddhAe jAva ducarimaM tu hodi tthidibNdho| vassANaM saMkhejjasahassANi aghaaditthidibNdho|| labdhi. 292. 3 kiTTIyaddhAcarime lobhassaMtomuhattiyaM bNdho| divasaMto ghAdINaM vevarasaMto aghAdINaM // labdhi. 293. 4 vidiyaddhA parisese samaUNAvalitiyesu lobhadgaM / sahANe uvasamadi hu Na dedi saMjalaNalohammi // labdhi. 294. 5 saMkramaNAvalau gatAyAM prathamasthityAvalidvaye'vaziSTe AgAlapratyAgAlI vyucchinnI, pratyAvalicaramasamayaparyantamudIraNA vartate / / labdhi. 294 TIkA. Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14. ] cUliyAe sammattappattIe cArita paDivajjaNavihANaM [ 315 pabiddhA aNuvasaMtA, kiTTIo savvAo caiva aNuvasaMtAo / tavcadirittaM lobhasaMjulaNassa padesaggaM savvamutasaMtaM / duviho lobho savvo ceva uvasaMto / eso ceva carimasamayabAdarasAMparAigo' | tatto se kAle paDhamasamaya suhumasAMpa igo jAdo | teNa paDhamasamaya humasAMparAieNa aNNA paDhamaTThidI kadA | jAM paDhamasamaya lobhavedgassa paDhamaTTidI, tisse paDhamaTThidIe imA suhumasAMparAiyassa paDhamaTThidI dubhAgo thovUNao / paDhamasamayasuhumasAMparAigo kiTTINamasaMkhejje bhAge vedayadi / jAo apaDhama acarimesu samaesu apuvvAo kiTTIo kadAo tAo savvAo paDhamasamae udiSNAo / jAo paDhamasamae kadAo kiTTIo tAsimaggaggAdo asaMkhejjadibhAgaM mottRNa, jAo carimasamae kadAo kiTTIo tAsiM ca jahaNNaya pahuDa asaMkhejjadibhAgaM mottUNa, sesAo savvAo kiDIo udiNAoM / tAdhe caiva savvAsu kiTTIsu padesaggamuvasAmedi guNaseDIe / je doAvaliyabaddhA zAnta haiM / inake atirikta saMjvalanalobhakA saba pradezAgra upazAnta ho cukatA hai / do prakArakA saba hI lobha upazAnta ho jAtA hai / yaha hI antimasamayavartI bAdarasAmparAyika (anivRttikaraNa ) hai / isake pazcAt anantara samaya meM prathamasamayavartI sUkSmasAmparAyika ho jAtA hai / usa prathamasamayavartI sUkSmasAmparAyikake dvArA anya prathamasthiti kI jAtI hai / prathama samaya lobhavedakake jo ( samasta lobhavedakakAlake do tribhAgamAtrase kucha adhika ) prathamasthiti thI usa prathamasthitike do tribhAgase kucha kama yaha sUkSmasAmparAyikake prathamasthiti hotI hai| prathama va antima samayako chor3akara zeSa samaya meM jo apUrva kRSTiyAM kI haiM ve saba prathama samaya meM udIrNa ho jAtI haiN| jo kRSTiyAM prathama samaya meM kI gaI haiM unake uparima asaMkhyAtaveM bhAga ko chor3akara, aura jo kRSTiyAM antima samaya meM kI gaI haiM unake jaghanyase lekara asaMkhyAtaveM bhAga ko chor3akara zeSa saba kRSTiyAM udIrNa ho jAtI haiM / usI samaya saba kRSTiyoMke pradezAyako asaMkhyAtaguNita zreNIse upazAnta karatA hai / guNazreNI meM jo do samaya 1 bAdaralobhAdiThidI Avalisese tilohamuvasaMtaM / NavakaM kiTTi muccA so carimo thUlasaMparAo ya // labdhi. 295. 2 pratiSu ' jAdA ' iti pAThaH / 3 se kAle kiTTissa ya paDhamaTTidikAravedago hodi / lohagapaDhamaThidIdI addhaM kiMNayaM gat // 296. jA paDhamasamayalobhavedagassa paDhamaTTidI savvisse etthataNalobhavedagaddhAe sAdireyavettibhAgamecA tisse thovUNadubhAgameco imo sahumasAMparAiyassa paDhamaTThidiviNNAso tti bhaNidaM hodi // jayadha. a. pa. 1030. 4 paDhame carime samaye kada kiTTINaggado du aadiido| muccA asaMkhabhAgaM udedi sahumAdime savve // labdhi. 2970 Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 ] khaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-8, 14. dusamaUNA vi uvasAmedi' / jA udayAvaliyA chaddidA sA thiukkasaMkameNa kiTTIsu vipaccihidi / vidiyasamae udiSNANaM kiTTINamaggaggAdo asaMkhejjadibhAgaM muMcadi, do avvamasaMkhejjadibhAgamA kuMdadi / evaM jAva carimasamayamuhumasAMparAioti / carimasamaya suhumasAM parAiyassa NANAvaraNa- daMsaNAvaraNa- aMtarAiyANamaMtomuhuttio hidibNdho| NAmA-godANaM dvidibaMdho solasa muhuttA / vedaNIyassa TThidibaMdho cauvIsa muhuttA / se kAle savvaM mohaNIyamuvasaMtaM / tado pAe aMtomuhuttamutrasaMtakasAyavIdarAgo / savvisse uvasaMtaddhAe avadipariNAmo / guNaseDINikkhevo uvasaMtaddhAe saMkhejjadibhAgo / ( kevala kama do AvalImAtra samayaprabaddha the unheM bhI upazAnta karatA hai / jo udayAbalI bAdarasAmparAyikake dvArA spardhakagata kI gaI thI vaha aba kRSTirUpa se pariNata hokara stibuka saMkramaNake dvArA paripAkako prApta hai / dvitIya samaya meM udIrNa kRSTiyoM se uparima kRSTise lekara adhastana asaMkhyAtaveM bhAga ko chor3atA hai, arthAt utanI kRSTiyAM udayako prApta nahIM hotIM / tathA adhastana anudayaprApta kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra apUrva kRSTiyoMko grahaNa karatA hai arthAt utanI kRSTiyAM udayako prApta hotI haiM / isa prakAra caramasamayavartI sUkSmasAmparAyika hone taka karatA hai / caramasamayavartI sUkSmasAmparAyika ke jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inakA antamuhUrtamAtra sthitivAlA bandha hotA hai| nAma va gotra karmoMkA sthitibandha solaha muhUrtapramANa hotA hai / vedanIyakA sthitibandha caubIsa muhUrtamAtra hotA hai / anantara kAlameM saba mohanIyakarma upazAnta ho jAtA hai / tabase lekara antarmuhUrta taka upazAntakaSAyavItarAga rahatA hai / samasta upazAntakAla meM avasthita pariNAma hotA hai / tathA ( jJAnAvaraNAdi karmoMkA ) guNazreNInikSepa upazAntakAlake saMkhyAtaveM bhAga hotA hai / ( kevala 1 jayadha. a. pa. 1031. ye ca samayonadvayAvalimAtra saM jvalana lobhanava kabaMdha samayabaddhAste ca sUkSmasAmparAya prathamasamayAdArabhya samayaM samayaM pratya saMkhyAtaguNitakrameNopazAmyante // labdhi. 299 TIkA. 2 pratiSu ' jAve... chaddidA tAdhe... ' iti pAThaH / 3 jA udayAvaliyA chaddiddA sAthIbukasaMkramaNe kiTTIsu vipaccihidi / jA sA bAdarAMparAieNa putramucchTTiAvaliA chaddidA phachyagadA sA ehi kiTTisarUtreNa pariNamiya tthibukasaMkrameNa vipaccihidi ti bhaNidaM hodi / jayadha. a. pa. 1031. 4 Apratau ' - mAghaMdadI', apratau - mAdhaMdadi, kapratau ' mAghAdedi, mapratau ' mAghaMdadi iti pAThaH / vidiyAdisu samayetu hi chaMDadi pahA asaMkhabhAgaM tu / AkuMdadi huaputrA heTTA tu asaMkhamAgaM tu // labdhi. 295. AkuMGadi AspRzati vedayatyavaSTAya gRhNAtItyarthaH / jayadha. a. pa. 1031. 5 pratiSu ' cavIsa ' iti pAThaH / aMtomuhuttametaM ghAditiyANaM jhnnttttidibNdho| NAmadugave yaNIye solasa caDavIsa ya muhuttA // labdhi. 300. 6 uvasaMtaddhA aMtomuhuttapamANA / edisse uvasaMtaddhAe saMkhejjadimAgame cAyAmo edassa guNaseTINikkhevo Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe paDivadaNavihANaM [317 NANAvaraNa kevaladasaNAvaraNIyANamaNubhAgudaeNa sabauvasaMtaddhAe avtttthidvedgo| NihApayalANaM pi jAva vedago tAva avddhidvedgo| aMtarAiyassa avaTThida- ) vedago / sesANaM laddhikammaMsANaM' aNubhAgudao vaDDI vA hANI vA avaTThANaM vA / NAmA-godANi jANi pariNAmapaccayA tesimabaDhidavedago aNubhAgeNa / evamuvasamiyacArittapaDivajjaNavihANaM bhaNidaM / edaM covasamiyaM cArittaM Na mokkhakAraNaM, aMtomuhuttakAlAdo uvari NicchaeNa mohodayaNibaMdhaNattAdo / kadhamavaTThidapariNAmo uvasaMtakasAo vIyarAo mohe Nivadai ? sahAvado / so ca uvasaMtakasAyassa paDivAdo duviho, bhavakkhayaNibaMdhaNo uvasAmaNaddhAkhayaNibaMdhaNo cedi / tattha bhavakkhaeNa paDivadidassa savvANi karaNANi devesuppaNNapaDhamasamae ceva ugghADidANi / jANi udIrijjati kammANi tANi udayAvaliyaM pavesi. jJAnAvaraNa aura kevaladarzanAvaraNake sarva upazAntakAlameM avasthita anubhAgodayakA vedaka hai / nidrA aura pracalAkA bhI jaba taka vedaka hai taba taka avasthita vedaka hI hai| antarAyakI pAMca prakRtiyoMkA bhI avasthita vedaka hI hai|) zeSa labdhikAMzoMkA arthAt cAra jJAnAvaraNa aura tIna darzanAvaraNa karmoMkA, anubhAgodaya vRddhi, hAni evaM avasthitisvarUpa hai / nAma-gotra jo pariNAmapratyaya haiM unakA anubhAgase avasthitavedaka hotA hai| isa prakAra aupazamika cAritrakI prAptikA vidhAna kahA gayA hai| yaha aupazamika cAritra mokSakA kAraNa nahIM hai, kyoMki, antarmuhUrtakAlase Upara vaha nizcayataH mohake udyakA kAraNa hotA hai| zaMkA-avasthita pariNAmavAlA upazAntakapAyavItarAga mohameM kaise giratA hai? samAdhAna- svabhAvase giratA hai| upazAntakaSAyakA vaha pratipAta do prakAra hai, bhavakSayanibandhana aura upazamanakAlakSayanibandhana / inameM bhavakSayase pratipAtako prApta hue jIvake devoM meM utpanna honeke prathama samaya meM hI bandha, udIraNA evaM saMkramaNAdirUpa saba karaNa nija svarUpase pravRtta ho jAte haiN| jo karma udIraNAko prApta hai ve udayAvalImeM pravezita hai jo udIraNAko prApta gANAvaraNAdikammapaDibaddho hodi| jayadha. a pa. 1032. so'yamupazAMta kaSAyaH prathamasamaye AyurmohanIyavarjitAnAM jJAnAvaraNAdikarmaNAM dravyaM sUkSmasAmparAyacaramasamayApakRSTa guNazreNidravyAdasaMkhyAtaguNamapakRSya svaguNasthAnakAlasya saMkhyAtaikamAgamAtre AyAme udayAva lipathamasamayAdArabhya prakSepayogetyAdiguNazreNividhAnena nikSipati / labdhi. 304 TIkA. jesiM khaovasamapariNAmo asthi te laddhi kammaMsA ti bhaSNate, khaovasamaladdhI hoNa kammaMsANaM ladvikammarasa vavaesasiddhIe virohaabhaavaado| jayadha. a. pa. 1033. 2 jayadha. a. pa. 1033. NAmadhuvodayavArasa subhagati godeka vigdhapaNagaM ca / kevala NidAjuyalaM cede pariNAmapaccayA hoti // labdhi. 306. 3 uvasaMte paDivaDide bhavakkhaye devapaTamasamayamhi / ugghADidANi savya vi karaNANi havaMti NiyameNa // labdhi. 308. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318] chakkhaMDAgame jIvaTThANa [1, 9-8, 14. dANi / jANi Na udIrijaMti, tANi vi okaTTidUNa AvaliyabAhire govucchAe seDIe nnikkhittaanni| uvasaMtaddhAe khaeNa paDivadaNaM vttissaamo| taM jahA- uvasaMto addhAkhaeNa padaMto lobhe ceva paDivadadi, suhumasAMparAiyaguNamagaMtUNa guNaMtaragamaNAbhAvA / paDhamasamayasuhumasAMparAieNa tivihaM lobhamokaTTidUNa saMjulaNassa udayAdiguNaseDIe kadAe jA tassa kiTTIlobhavedagaddhA tado visesuttarakAlo guNaseDiNikkhevo / duvihassa lohassa tattio ceva Nikkhevo, Navari udayAvaliyAe Natthi / AugavajjANaM sesANaM kammANaM guNaseDiNikkheo aNiyaTTiaddhAdo apuvdhakaraNaddhAdo ca visesAhio / sese sese ca Nikkhevo / tivihassa lobhassa tattio tattio ceva Nikkhevo / tAdhe ceva tiviho lobho egasamaeNa pasatthauvasAmaNAe annuvsNto| tAve tihaM dhAdikammANamaMtomuhuttadvidigo baMdho, NAmA-godANaM dvidibaMdho vattIsa muhuttA, vedaNIyassa vidibaMdho aDadAlIsa nahIM haiM ve bhI apakarSaNa karake udayAvalIke bAhara gopucchAkAra zreNIrUpase nikSipta hote haiN| upazAntakAlake kSayase honevAle pratipAtako kahate haiN| vaha isa prakAra haiupazAntaguNasthAnakAlake kSayase pratipAtako prApta honevAlA upazAntakaSAya jIva lobhameM arthAt sUkSmasAmparAyika guNasthAnameM giratA hai, kyoMki, usake sUkSmasAmparAyika guNasthAnako chor3akara anya guNasthAnameM jAnekA abhAva hai| prathamasamayavartI sUkSmasAmparAyikake dvArA tIna prakArake lobhakA apakarSaNa karake saMjvalajakI guNazreNIke karanepara jo usakA kRSTilobhavedakakAla hai usase vizeSa adhika kAlavAlA guNazreNinikSepa hai / do prakAra arthAt apratyAkhyAna aura pratyAkhyAna lobhakA bhI utanA hI nikSepa hai, kintu vizeSa yaha hai ki ina donoMkA nikSepa udayAvalImeM nahIM hai / Ayuko chor3akara zeSa karmIkA guNazreNInikSepa anivRttikaraNakAla aura apUrvakaraNakAlase vizeSa adhika hai| zeSa zeSameM nikSepa hai| tIna prakArake lobhakA utanA utanA hI nikSepa hai| usI samayameM hI tIna prakArakA lobha eka samayameM prazastaupazAmanAko chor3akara anupazAnta ho jAtA hai / usa samaya tIna ghAtiyA karmoMkA bandha antarmuhUrta sthitivAlA, nAma-gotra karmoMkA sthitibandha vattIsa muhUrta aura vedanIyakA 1 sodIraNANa davvaM dedi hu udayAvalimhi iyaraM tu / udayAvalibAhirago uchAye dedi seTIye // labdhi.309. 2duvihassa vi lobhassa evadio ceva guNase diNikkhevo hodi, kiMtu udayAvaliyabAhire ceva jivikhappade / kiM kAraNaM ? tesimavedijjamANANamudayAvaliyambhatare NikkhevAsaMbhavAdo tti jANAvaNaTTamidaM pura-duvihassa lohassa tattio ceva Nikkhevo, Navari udayAvaliyAe jatthi / jayadha. a. pa. 1045. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe paDivadaNavihANaM [319 muhuttaa'| se kAle guNaseDI asaMkhejjaguNahINA / dvidibaMdho so caiva / aNubhAgabaMdho appasatthANamaNataguNo, pasatthANaM kmmaannmnnNtgunnhiinnoN| lobhaM vedayamANassa imANi AvAsayANi pruuvNti| taM jahA- lobhavedagaddhAe paDhama-tibhAge kiTTINamasaMkhejjA bhAgA udiNNA / paDhamasamae udiNNAo kiTTIo thovAo / vidiyasamae udiNNAo kiTTIo visesaahiyaao| savisse suhumasAMparAiyaddhAe visesAhiyavaDDIe kittttiinnmudo| kiTTINaM vedagaddhAe gadAe paDhamasamayabAdarasAMparAio jAdo / tAdhe ceva mohaNIyassa aNANupuvasiMkamoM' / tAdhe ceva duviho lobho lobhasaMjulaNe saMchuhadi / tAdhe ceva phaddayagayalobhaM vedayadi / kiTTIo savvAo gaTThAo / Navari jAo udayAvaliyabhaMtarAo tAo thiukkasaMkameNa phaddaesu vipaccihiti / paDhamasamayabAdarasAMparAiyassa lobhasaMjulaNassa vidibaMdho aNtomuhuttio| tiNhaM ghAdi ........... sthitibandha ar3atAlIsa muhUrtapramANa hotA hai| usa kAla meM guNazreNI asaMkhyAtaguNI hIna hotI hai / sthitivandha vahI hotA hai / anubhAgavandha aprazasta karmIkA anantaguNA aura prazasta karmokA anantaguNA hIna hotA hai| lobhakA vedana karanevAleke ye AvAsa prarUpita kiye jAte haiN| vaha isa prakAra hai-lobhavedakakAlake prathama tribhAgameM kRSTiyoMkA asaMkhyAta bahubhAga udayako prApta hotA hai / prathama samayameM udayaprApta kRSTiyAM stoka haiN| dvitIya samayameM udayaprApta kRSTiyAM vizeSa adhika haiN| isa prakAra samayakramase saba sUkSmasAmparAyikakAlameM vizeSAdhika vRddhise kRSTiyoMkA udaya hotA hai| kRSTiyoMke vedakakAlake samApta honepara prathamasamayavartI bAdarasAmparAyika ho jAtA hai / usa samayameM hI mohanIyakA AnupUrvIrahita saMkramaNa hotA hai / usI samaya do prakArake lobhako saMjvalanalobhameM sthApita karatA hai / usI samayameM hI spardhakagata lobhakA vedana karatA hai| kRSTiyAM saba naSTa ho jAtI haiN| vizeSa itanA hai ki jo kRSTiyAM udayAvalIke bhItara haiM ve stibuka saMkramaNadvArA spardhakoMmeM vipAkako prApta hotI haiN| prathamasamayavartI bAdarasAmparAyikake saMjvalanalobhakA sthitibandha antarmuhUrtamAtra hotA hai| tIna ghAtiyA karmoMkA sthitibandha dezona do ahorAtramAtra 1 odarasahumAdIe baMdho aMtomuhutta bacIsaM / aDadAlaM ca muhuttA tighAdiNAmadugaveyaNIyANaM // labdhi. 313. 2 guNaseDhIsatthedararasabaMdho uvasamAdu vivarIyaM / paDhamudao kiTTINamasaMkhabhAgA visesaahiyakamAlabdhi.314. 3 a-kapratyoH 'AvAsayANi rUvaMti' iti pAThaH 4 pratiSu * aNNANupuvIsaM kamo' iti paatthH| 5 bAdarapaDhame kiTTI mohassa ya ANupubvisaMkamaNaM / gahu~ Na ca ucchidraM phaTTayalohaM tu vedaradi // labdhi. 315. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-8, 14. kammANaM dvidibaMdha do ahoratANi dekhaNANi / vedaNIya - NAmA-godANaM vidibaMdho cattAri vANi deNANi / edamhi TThidibaMdha puNNe jo aNNo vedaNIya- NAmA-godANaM dvidibaMdho so saMkhejjANi vassasahassANi / tinhaM ghAdikammANaM dvidibaMdho ahorattapudhattio / lobhasaMjaNassa vidibaMdho puvvabaMdhAdo visesAhio / lobhavedagaddhAe vidiyassa tibhAgassa saMkhejjadibhAgaM gaMtUNa mohaNIyassa vidibaMdho muhuttapudhatto / NAmA - goda-vedaNIyANaM dvidibaMdho saMkhejANi vassasahassANi / tinhaM ghAdikammANaM dvidibaMdho ahorattapudhattiyAdo dvidibaMdhAdo vassasahassapudhattio jAdo | evaM vidibaMdhasahassesu gadesu lobhavedaddhA puNA / se kAle tivihaM mAyamokaTTidUNa mAyAsaMjalaNassa udayAdiguNaseDI kadA | duvihAe mAyAe AvaliyabAhirA guNaseDI kadA! paDhamasamayamAyAvedagassa guNaseDhINikkhevo tivihassa lobhassa tivihAe mAyAe ca tullo mAyAvedagaddhAdo hotA hai | vedanIya, nAma va gotra karmoMkA sthitibandha dezona cAra varSapramANa hotA hai / isa sthitibandha pUrNa honepara jo vedanIya, nAma va gotra karmoMkA anya sthitibandha hai vaha saMkhyAta varSapramANa hotA hai| tIna ghAtiyA karmoMkA sthitibandha ahorAtra pRthaktvapramANa hotA hai / saMjvalanalobhakA sthitibandha pUrva bandhase vizeSa adhika hotA hai| lobhavedakAlake dvitIya tribhAgake saMkhyAtaveM bhAga jAkara mohanIyakA sthitibandha muhUrtapRthaktva tathA nAma, gotra va vedanIyakA sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| tIna ghAtiyA karmoMkA sthitibandha ahorAtra pRthaktvarUpa sthitibandhase varSasahasra pRthaktvamAtra ho jAtA hai / isa prakAra sthitibandhasahasroMke vItane para lobhavedakakAla pUrNa hotA hai / anantara kAlameM tIna prakArakI mAyAkA apakarSaNa karake saMjvalanamAyAkI to udayAdi guNazreNI kI jAtI hai / tathA zeSa do prakArakI mAyAkI udayAlivAhya guNazreNI kI jAtI hai| prathama samaya mAyAvedakake tIna prakArake lobha aura tIna prakArakI mAyAkA guNazreNInikSepa tulya evaM mAyAvedakakAlase vizeSa adhika hai / 1 odarabAdarapaDhame lohassaMtomuhutiyo bNdho| dudito ghAditiyaM cauvarasaMtI aghAditiyaM // labdhi . 316. 2 pratiSu ' baMdhodo' iti pAThaH / 3 tato'ntarmuhUrtamAtre samabandhakAle gate punaH saMjvalana lobhasthitibandho vizeSAdhikaH, ghAtitrayasya dinapRthaktatvaM, aghAtitrayasya saMkhyAtasahasravarSamAtraH / evaM saMkhyAtasahasreSu sthitibandheSu AkRSyotkRSya saMvRtteSu yadA lobhavedakakAladvitayitribhAgasya saMkhyeyabhAgo gataH tadA saMjvalana lobhasya sthitibandho muhUrtamAtra pRthaktatvaM, ghAtitrayasyai varSasahasrapRthaktvaM, aghAtitrayasya saMkhyeyasahasravarSamAtraH / evaM sthitibandhasahasreSu gateSu lobhavedakakAlaH samApto bhavati / labdhi. 316 TIkA. 4 pratiSu gadA ' iti pAThaH / Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe paDivadaNavihANaM [ 321 visesAhio' / savvisse mAyAvedagaddhAe tattio tattio ceva Nikkhevo / sesANaM kammANaM jo puNa pucillo Nikkhevo tassa sese sese ceva Nikkhivadi guNaseDiM / mAyAvedagassa lobho tiviho duvihA mAyA mAyAsaMjalaNe saMkamadi, mAyA vi tivihA lobho ca duviho lobhasaMjulaNe sNkmdi| paDhamasamayamAyAvedagassa doNhaM saMjalaNANaM dumAsahidigo baMdho / sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / puNNe puNNe dvidivaMdhe mohaNIyavajjANaM kammANaM saMkhejjaguNo dvidivaMdho / mohaNIyassa dvidibaMdho visesaahio| edeNa kameNa saMkhejjesu dvidibaMdhasahassesu gadesu carimasamayamAyAvedago jAdo / tAve doNhaM saMjalaNANaM TThidibaMdho cattAri mAsA aMtomuhutUNA / sesANaM kammANaM TThidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / tado se kAle tivihaM mANamokaDDidUNa mANasaMjalaNassa udayAdiguNaseDiM karedi / duvihassa mANassa AvaliyAbAhire guNaseDiM karedi / Navavihassa vi kasAyassa guNaseDINikkhevo / jA tassa paDivadamANayassa mANavedagaddhA tatto visesAhio saba mAyAvedakakAlameM utanA utanA hI nikSepa hai| punaH zeSa karmoMkA jo pUrvakA nikSepa hai usake zeSa zeSameM hI guNazreNIkA nikSepaNa karatA hai / mAyAvedakakA tIna prakArakA lobha aura do prakArakI mAyA saMjvalanamAyAmeM saMkramaNa karatI hai, tathA tIna prakArakI mAyA aura do prakArakA lobha saMjvalanalobhameM saMkramaNa karatA hai| prathama samaya mAyAvedakake do saMjvalanoMkA do mAsapramANa sthitivAlA bandha hotA hai| zeSa kaukA sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| pratyeka sthitibandhake pUrNa honepara mohanIyako chor3akara zeSa kaukA sthitibandha saMkhyAtaguNA hotA hai / mohanIyakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai| isa kramase saMkhyAta sthitibandhasahasroMke vItanepara antimasamayavartI mAyAvedaka hotA hai / taba do saMjvalanoMkA sthitibandha antarmuhUrta kama cAra mAsa aura zeSa karmIkA sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| pazcAt anantara samayameM tIna prakArake mAnakA apakarSaNa karake saMjvalanamAna kI udayAdiguNazreNI karatA hai| do prakAra mAnakI AvalIke bAhira guNazreNI karatA hai| apratyAkhyAna, pratyAkhyAna va saMjvalanasambandhI lobha, mAyA aura mAnarUpa nau prakArakI kaSAyakA guNazreNInikSepa hotA hai| adhaHpatana karanevAle usa jIvakA jo mAnavedakakAla hai usase vizeSa adhika nikSepa hotA .............. 1 odaramAyApadame mAyAtiNhaM ca lobhatiNhaM ca / odaramAyAvedakakAlAdahiyo du guNase dii| landhi. 317. 2 mAyAvedagassa lobho tiviho mAyA duvihA mAyAsaMjalaNe sNkmdi| mAyA tivihA lobho ca duviho lobhasaMjalaNe sNkmdi| jayadha, apa. 1048. tasminneva mAyAvedakapathamasamaye lobhatrayadravyaM mAyAdvayadravyaM ca mAyAsaMjvalane saMkrAmati, tasya bandhasambhavAt / tathA dvi-(tri?) vidhamAyAdravyaM tri-(dvi?)-vidhalobhadravyaM / lobhasaMjvalane saMkrAmati tasyApi bandhasambhavAt / labdhi. 317 TIkA. 3 odaramAyApaDhame mAyAlome dumaastthidibNdho| chaNhaM puNa vassANaM saMkhejasahassavassANi // lamdhi.318, Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 14: Nikkhevo / mohaNIyavajjANaM kammANaM jo paDhamasamayasAparAiyeNa Nikkhevo Nikkhitto tassa Nikkhevassa sese sese Nikkhivadi / paDhamasamayamANavedayassa Navaviho vi kasAo saMkamadi / tAve tiNhaM saMjalaNANaM vidibaMdho cattAri mAsA paDivuNNA, sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / evaM dvidibaMdhasahassANi bahUNi gaMtUNa mANassa crimsmyvedgo| tassa carimasamayavedagassa tihaM saMjalaNANaM dvidibaMdho aTTha mAsA aMtomuhunnUNA, sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / se kAle tivihaM kohamokaDDidaNa kohasaMjalaNassa udayAdiguNaseDiM karedi, duvihassa kohassa AvaliyabAhire karedi / eNhi guNaseDINikkhevo kettio kAyavyo ? paDhamasamayakodhavedagassa vArasaNhaM pi kasAyANaM guNaseDINikkhevo sesANaM kammANaM guNaseDINikkheveNa sariso hodi / jahA mohaNIyavajjANaM kammANaM sese sese guNaseDiM Nikkhivadi, tadhA etto pAe vArasaNhaM hai| mohanIyako chor3akara zeSa karmoMkA nikSepa jo prathamasamayavartI sUkSmasAmparAyika dvArA nikSipta kiyA gayA hai usake zeSa zeSameM nikSepaNa karatA hai| prathama samaya mAnavedakakI nau prakArakI bhI kaSAya saMkramaNa karatI hai / taba tIna saMjvalanoMkA sthitibandha pUrNa cAra mAsapramANa tathA zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| isa prakAra bahuta sthitivandhasahasra jAkara mAnakA antima samaya vedaka hotA hai| usa antima samaya vedakake tIna saMjvalanoMkA sthitibandha antarmuhUrta kama ATha mAsa aura zeSa karmokA sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai / anantara kAlameM tIna prakArake krodhakA apakarSaNa karake saMjvalanakrodhakI udayAdiguNazreNI karatA hai, tathA apratyAkhyAna va pratyAkhyAna krodhakI udayAvalIke bAhira guNazreNI karatA hai| zaMkA -krodhavedakake prathama samayameM guNazreNinikSepa kitanA karane yogya hai ? samAdhAna-prathama samaya krodhavedakake bAraha kapAyoMkA guNazreNinikSepa zeSa karmoMke guNazreNinikSepake samAna hotA hai| jisa prakAra mohanIyako chor3akara zeSa karmoM kI guNazreNIko zeSa zeSameM nikSepaNa karatA hai, usI prakAra yahAMse lekara bAraha kapAyoMkI guNazreNIkA zeSa zeSameM 1 odaragamANapaDhame tettiyamANAdiyANa payaDINaM / odaragamANavedagakAlAdahiyaM du guNaseDhI / labdhi.319. 2 pratiSu '-sAMparAyANa' iti pAThaH / 3 tasminneva mAnavedakaprathamasamaye navavidhakaSAyadravyamanAnupUA badhyamAnalobhamAyAmAneSu saMkrAmati / labdhi. 319. TIkA. 4 odaragamANapaDhame caumAsA maannphuditthidibNdho| chahaM puNa vassANaM saMkhejjasahassamettANi landhi . 32.. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe paDivadaNavihANaM [ 321 kasAyANaM sese sese guNaseDI NikkhividavvA' / paDhamasamayakodhavedagassa vArasavihassa vi kasAyassa saMkamo hodi / tAdhe TThidibaMdho caduNhaM saMjalaNANaM paDivaNNA aTTa maasaa| sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / edeNa kameNa saMkhejjesu hidibaMdhasahassesu gadesu mohaNIyassa carimasamayacaubihabaMdhago jAdo / tAdhe mohaNIyassa dvidibaMdho causaTThI vassANi aMtomuhuttUNANi / sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / tado se kAle purisavedassa baMdhago jaado| tAdhe ceva sattaNhaM kammANaM padesaggaM pasatthauvasAmaNAe savyamaNuvasaMtaM / tAdhe ceva sattakammaMse okaDDidaNa purisaMvedassa udayAdiguNaseDiM karedi / chaNhaM kammaMsANamudayAvaliyabAhire guNaseDiM karedi / guNaseDINikkhevo vArasahaM kasAyANaM sattaNhaM NokasAyANaM vedaNIyANaM sesANaM ca AyugavajjANaM kammANaM guNaseDINikkheveNa tullo / sese sese ca Nikkhevo / tAdhe ceva purisavedassa dvidibaMdho battIsaM vassANi paDivuNNANi / saMjalaNANaM dvidibaMdho cadusaTThI vassANi / sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / purisavede aNuvasaMte jAvitthinikSepaNa karane yogya hai| prathama samaya krodhavedakake vAraha prakArakI hI kaSAyakA saMkramaNa hotA hai| usa samayameM cAra saMjvalanoMkA sthitivandha pUrNa ATha mAsapramANa hotA hai| zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| isa kramase saMkhyAta sthitibandhasahasroMke vIta jAnepara mohanIyake caturvidha baMdhakA antima samaya prApta hotA hai / usa samayameM mohanIyakA sthitivandha antarmuhurta kama cauMsaTha varSapramANa hotA hai| zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| pazcAt anantara kAlameM puruSavedakA bandhaka ho jAtA hai| usI samaya meM hI sAta karmIkA pradezAgra prazasta-upazAmanA (sarvakaraNopazAmanA) se rahita hokara saba anupazAnta ho jAtA hai| usI samayameM sAta karmAzoMkA apakarSaNa karake puruSavedakI udayAdiguNazreNIko karatA hai| chaha karmAzoMkI udayAvalIke bAhira guNazreNI karatA hai / bAraha kaSAya aura sAta nokaSAyoMkA guNazreNinikSepa vedanIya evaM Ayuko chor3akara zeSa karmoM ke guNazreNinikSepake tulya hotA hai / zeSa zeSameM nikSepa hotA hai| usI samayameM puruSavedakA sthitibandha battIsa varSa saMjvalanoMkA sthitibandha causaTha varSa aura zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra prApta hotA hai / puruSavedake anupazAnta honepara 1 odaragakohapaDhame kambhasamANayA hu guNaseDhI / bAdarakasAyaNaM puNa etto galitAvasesaM tu // labdhi. 321 2 odaragakohapaDhame saMjalaNANaM tu aTTamAsaThidI / chaha puNa vassANaM saMkhejasahassavassANi // labdhi. 322. 3 odaragapurisapaDhame sattakasAyA paNa utrasamaNA / uNavIsa kasAyANaM chakammANaM smaanngunnsedii|| labdhi. 323. 4 puMsaMjalaNidarANaM vassA battIsayaM tu custttthii| saMkhejasahassANi ba takAle hodi tthidibNdho|| handhi, 324. Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124] chakkhaMDAgame jIvaDANaM [ 1, 9-8, 14. vedo uvasaMto, edisse addhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu NAmA-goda-vedaNIyANamasaMkhejjavassaTThidigo bNdho| tAdhe appAbahugaM kAyavvaM- savvatthovo mohaNIyassa dvidibaMdho / tihaM ghAdikammANaM ThidibaMdho saMkhejjaguNo / NAmA-godANaM dvidibaMdho asNkhejjgunno| vedaNIyassa dvidibaMdho visesAhio / etto dvidibaMdhasahassesu gadesu itthivedamegasamaeNa aNuvasaMtaM karedi / tAdhe ceva tamokaDDidUNa udayAvaliyabAhire guNaseDiM karedi / idaresiM kammANaM jo guNaseDINikkhevo tattio ceva itthivedassa vi / sese sese ca Nikkhevo / itthivede aNuvasaMte jAva NabuMsayavedo uvasaMto, edisse addhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu NANAvaraNa-daMsaNAvaraNa-aMtarAiyANaM asaMkhejjavassaTThidigo baMdho jaado| tAdhe mohaNIyassa dvidivaMdho thovo / tiNhaM ghAdikammANaM dvidibaMdho asaMkhejjaguNo / NAmA-godANaM vidibaMdho asaMkhejjaguNo / vedaNIyassa vidibaMdho visesaahio|| jAdhe tiNhaM ghAdikammANamasaMkhejjavassadvidigo baMdho, tAdhe ceva egasamaeNa jANAvaraNIyaM caunvihaM, dasaNAvaraNIyaM tivihaM, paMcaMtarAiyANi, edANi duTThANiyANi baMdheNa jaba taka strIveda upazAnta hai, taba taka isI kAlake saMkhyAta bahubhAgoMke vIta jAnepara nAma, gotra va vedanIya, inakA asaMkhyAta varSamAtra sthitise saMyukta bandha hotA hai| usa samayameM nimna prakAra alpabahutva karanA cAhiye / mohanIyakA sthitibandha sabase stoka hotA hai| tIna ghAtiyA kaukA sthitibandha saMkhyAtaguNA hotA hai| nAma bagotra karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai| vedanIyakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai| yahAMse sthitibandhasahasroMke vItanepara strIvedako eka samayameM anupazAnta karatA hai| usI samayameM hI strIvedakA apakarSaNa karake udayAvalIke bAhira guNazreNI karatA hai / itara karmoMkA jo guNazreNInikSepa hai utanA hI strIvedakA bhI hotA hai| zeSa zeSameM nikSepa hotA hai / strIvedake anupazAnta honepara java taka napuMsakaveda upazAnta hai, taba taka isa kAlake saMkhyAta bahubhAgoMke vatinepara zAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inakA bandha asaMkhyAta varSapramANa sthitivAlA ho jAtA hai| usa samayameM mohanIyakA sthitibandha stoka, tIna ghAtiyA karmIkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA, nAma va gotrakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA, tathA vedanIyakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai| jaba tIna ghAtiyA karmoMkA asaMkhyAta varSakI sthitivAlA bandha hotA hai, usI samaya hI eka samayameM cAra prakArakA jJAnAvaraNIya, tIna prakArakA darzanAvaraNIya aura pAMca antarAya, ye bandhase do sthAna (latA aura dAru) vAle ho jAte haiM / pazcAt saMkhyAta ra purise du apavasaMte itthIuvasaMtago ti addhaae| saMkhAbhAgAsu gadesasaMkhavassaM aghAdiThidivaMdho / kandhi. 325. Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe paDivadaNavihANaM [325 jAdANi / tado saMkhejjesu hidibaMdhasahassesu gadesu NausayavedamaNuvasaMtaM karedi / tAdhe ceva NauMsayavedamokaDDidRNa udayAvaliyabAhire guNaseDIe Nikkhivadi / idaresiM kammANaM guNaseDINikkheveNa sariso guNaseDINikkhevo / sese sese ca guNaseDINikkhevo / NauMsayavede aNuvasaMte jAva aMtarakadapaDhamasamayaM Na pAvadi, edisse addhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu mohaNIyassa asaMkhejjavassadvidio baMdho jAdo / tAve ceva mohaNIyassa duTThANiyA bNdhodyaa| sadhassa paDivadamANayassa chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA tti sthitibandhasahasroMke vIta jAnepara napuMsakavedako anupazAnta karatA hai| usI samaya hI napuMsakavedakA apakarSaNa karake udayAvalIke bAhira guNazreNImeM nikSepaNa karatA hai| yaha guNazreNinikSepa itara kauke guNazreNinikSepake sadRza hotA hai| zeSa zeSameM guNazreNinikSepa hotA hai| napuMsakavedake anupazAnta honepara jaba taka antara karane ke prathama samayako prApta nahIM karatA, taba taka isa kAlake saMkhyAta bahubhAgoMke vIta jAnepara mohanIyakA bandha asaMkhyAta varSapramANa sthitivAlA ho jAtA hai| usI samaya hI mohanIyakA bandha va udaya do sthAna (latA aura dAru) rUpa ho jAtA hai| saba utaranevAloMke chaha AvaliyoMke vIta jAnepara hI udIraNA ho aisA niyama nahIM rahatA, kintu baMdhAvalIke vyatIta honepara udIraNA hone lagatI hai| vizeSArtha- upazamazreNI caDhate samayake liye yaha niyama batalAyA gayA thA ki kaukA bandha honese chaha AvaliyoMke pazcAt hI unakI udAraNA ho sakatI hai, usase alpa samayameM nahIM (dekho pR. 302) / kintu zreNIse utaranevAloMke liye yaha niyama nahIM hai| kucha AcAryoMkA aisA mata hai ki zreNIse utarate samaya bhI jaba taka mohanIyakA saMkhyAta varSamAtra takakA sthitivandha hotA hai taba taka to chaha AvaliyoMke vItanepara hI udIraNAkA niyama rahatA hai, kintu jaba asaMkhyAta varSapramANa sthitibandhakA prAraMbha ho jAtA hai taba vaha chaha AvaliyoMke pazcAt udIraNAkA niyama nahIM rhtaa| kintu isapara vIrasenAcAryakA mata yaha hai ki yadi aisA mAnA jAya to kaSAyaprAbhRtake cUrNisUtravartI 'savvassa paDivadamANayassa' meM jo 'sarva' padakA prayoga huA hai vaha niSphala ho jaaygaa| ataeva yahI mAnanA cAhiye ki zreNI utarate samaya chaha AvaliyoMke pazcAta udIraNAkA niyama sarvathA lAgU nahIM hotaa| thIaNuvasame paDhame vIsakasAyANa hodi gunnseddhii| saMduvasamo ti majjhe saMkhAbhAgesu todesu // ghAditiyANaM NiyamA asaMkhavassaM tu hodi tthidibNdho| takAle duTThANaM rasabaMdho tANa desaghAdINa // labdhi. 327-328. 2 saMdaNuvasame padame mohigivIsANa hodi guNaseDhI / aMtarakado tti majjhe saMkhAbhAgAsu tIdAsu // mohassa bhasaMkhejjA vassapamANA haveja ThidibaMdho / tAhe tassa ya jAdaM baMdhaM udayaM ca duTThANaM / / labdhi. 329-330. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 14. Natthi Niyamo, AvaliyAdikaMtamudIrijjadi / aNiyaTTippahuDi savvassa oyaraMtassa mohaNIyassa aNANupubbIsaMkamo, lobhassa vi sNko| jAdhe mohaNIyassa asaMkhejjavassaTThidigo baMdho tAve mohaNIyassa vidibaMdho thovo / tihaM ghAdikammANaM vidibaMdho asaMkhejjaguNo / NAmA-godANaM TThidibaMdho asaMkhejjaguNo / vedaNIyassa dvidibaMdho visesaahio| edeNa kameNa saMkhejasu dvidibaMdhasahassesu gadesu aNubhAgabaMdheNa vIriyaMtarAiyaM sadhaghAdI jAdaM / tado dvidibaMdhapudhatteNa AbhiNibohiyaNANAvaraNaM paribhogaMtarAiyaM ca savvaghAdINi jAdANi / tado dvidibaMdhapudhatteNa cakkhudaMsaNAvaraNIya savyaghAdI jAdaM / tado dvidibaMdhapudhatteNa sudaNANAvaraNIyaM acakkhudaMsaNAvaraNIyaM bhogatarAiyaM ca sayaghAdINi anivRttikaraNake kAlase prAraMbhakara saba utaranevAloM ke mohanIyakA AnupUrvI rahita saMkramaNa hotA hai / lobhakA bhI saMkramaNa hone lagatA hai| jaba mohanIyakA asaMkhyAta varSapramANa sthitivAlA bandha hotA hai taba mohanIyakA sthitivandha stoka, tIna ghAtiyA karmokA sthitibandha asaMkhyAtaguNA, nAma va gotra karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA, tathA vedanIyakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai| isa kramase saMkhyAta sthitivandhasahasroMke vIta jAnepara vIryAntarAya anubhAgavandhase sarvaghAtI ho jAtA hai| pazcAt sthitivandhapRthaktvase AbhinivodhikajJAnAvaraNa aura parimogAntarAya bhI sarvaghAtI ho jAte haiN| pazcAt sthitibandhapRthaktyase cakSudarzanAvaraNIya sarvaghAtI ho jAtA hai| tatpazcAt sthitibandhapRthaktvase zrutajJAnAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya aura bhogAntarAya, 1 saMpahi chas, AvaliyAsu gadAsa udIraNA tti jo Niyamo uvasAmagassa aMtarakaraNasamakAlamevAratto so vi ettha nntthi| kiMtu odaramANassa sabAvatthAsu ceva baMdhAvaliyAdikkatametaM ceva kammamudIrijjadi ti edassa athavisesassa paduppAyaNaphalo uttarasuttAraMbho-sabassa paDibadamANagassa ... -mudiirijdi| ettha savaggahaNeNa paDivadamANasahumasAMparAiyappahuDi savvattheva payadaNiyamo Nasthi tti eso astho jANAvido, aNNahA savvavisesaNassa saahlliyaannuvlNbhaado| aNNe puNa AiriyA jAna mohaNIyassa saMkhejjavassahidibaMdho tAtra odaramANayassa vi chama AvaliyAsu gadAsu udIraNA tti eso Niyamo hodUNa puNo asaMkhejjavassiyaTTidibaMdhapAraMbhe eto pahuDi tAriso Niyamo NaTTo tti edassa muttassa atthaM vakkhANetti / edammi puNa vakkhANe avalaMbijamANe sambaggahaNamedaM Na saMbanjhidi ti tado pubutto ceva attho pahANabhAvaNAlaMbeyavyo / jayadha. a. pa. 1052. 2 lohassa asaMkamaNaM chAvalitIdesudIraNattaM ca / NiyameNa paDatANaM mohassaNupubisaMkamaNaM // vivarIyaM paDi haNNadi xxx // labdhi. 331-332. odaramANamahumasAMparAiyapaTamasamayappahuDi ceva mohaNIyassa aNANupubbisaMkamo tti kimevaM Na vuccade ? Na, muhumasAMparAiyaguNaTThANe mohaNIyassa baMdhAbhAveNa saMkamapavRttIe tattha sNbhvaannuvlbhaado| edaM ca satiM paDucca vuttaM lobhasaMjalaNassa vi tAthe ceva saMkamasattI samuppaNNA ti / aNNahA puNa jAva tivihA mAyA NokaDDidA tAva aNANupubbisaMkamassuvavattI Na jAyade / tatto puvvaM lomasaMjalaNassa paDiggahAmAvaNa saMkamapavuttIe sNbhvaannuvlNbhaado| jayadha. a. pa. 1052. Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe paDivadaNavihANaM [ 327 jAdANi / tado dvidibaMdhapudhatteNa ohiNANAvaraNIyaM ohidasaNAvaraNIyaM lAhaMtarAiyaM ca saMvvaghAdINi jAdANi / tado dvidibaMdhapudhatteNa maNapajjavaNANAvaraNIyaM dANaMtarAiyaM ca aNubhAgabaMdheNa savvaghAdINi jAdANi / tado DidibaMdhasahassesu gadesu asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNA pddihmmdi| samayapabaddhassa asaMkhejjalogabhAgo udIraNA pvttdi| jAdhe samayapabaddhassa asaMkhejjalogabhAgo udIraNA, tAdhe mohaNIyassa ThidibaMdho thotro / ghAdikammANaM ThidivaMdho asaMkhejjaguNo / NAmA-godANaM ThidibaMdho asaMkhejjaguNo / vedaNIyassa dvidibaMdho visesaahio| edeNa kameNa dvidibaMdhasahassesu gadesu tado ekkasarAheNa mohaNIyaTThidibaMdho thovo / NAmA-godANaM ThidibaMdho asaMkhejjaguNo / NANAvaraNadaMsaNAvaraNa-aMtarAiyANaM tiNhaM pi kammANaM ThidibaMdho tullo visesAhio / vedaNIyassa ThidibaMdho visesAhio / evaM saMkhejjANi ThidibaMdhasahassANi kAdaNa tado ekkasarAheNa mohaNIyassa dvidibaMdho thoyo / NAmA godANaM ThidibaMdho asaMkhejjaguNo / NANAvaraNIya ye sarvaghAtI ho jAte haiM / punaH sthitivandhapRthaktvase avadhijJAnAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura lAbhAntarAya bhI sarvaghAtI ho jAte haiN| pazcAt sthitivandhapRthaktvase manaHparyayazAnAvaraNIya aura dAnAntarAya bhI anubhAgabandhase sarvaghAtI ho jAte haiN| tatpazcAt sthitivandhasahasroMke vIta jAnepara asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA nA jAtI hai aura samayaprabaddhake asaMkhyAta lokamAtra bhAgahArarUpa, arthAt eka samayaprabaddhake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra, udAraNA hotI hai| jisa samayameM samayaprabaddhake asaMkhyAta lokamAtra bhAgahArarUpa udAraNA hotI hai usa samayameM mohanIyakA sthitibandha stoka, ghAtiyA kA~kA sthitibandha asaMkhyAtagaNA, nAma va gotra kA~kA sthitibandha asaMkhyAtaguNA, aura vedanIyakA sthitivandha vizeSa adhika hotA hai| isa kramase sthitibandhasahasroMke vIta jAnepara pazcAt eka sAtha mohanIyakA sthitibandha stoka, nAma va gotra karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA, tathA jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya ina tInoM hI karmIkA sthitivandha tulya vizeSa adhika hotA hai / vedanIyakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai| isa prakAra saMkhyAta sthitibandhasahasroMko karake pazcAt eka sAtha mohanIyakA sthitibandha stoka, nAma va gotra kamoMkA sthitivandha asaMkhyAtaguNA, tathA jJAnAvaraNIya, 1 vivarIyaM paDihaNNadi visyAdINaM ca desaghAdittaM / taha ya asaMkhejmANa udIraNA samayapabahANaM // labdhi . 332. 2 loyANamasaMkhejaM samayapabaddhassa hodi pddibhaago| tattiyamettaddavvarasudIraNA vaTTade ttto|| labdhi. 333. 3 takkAle mohaNiyaM tIsIyaM vIsiyaM ca veyaNiyaM / mohaM vIsiya tIsiya veyaNiya kama have ttto|| landhi. 334. Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-8, 14. dasaNAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaM ThidibaMdho tullo visesaahio| evaM saMkhejjANi ThidibaMdhasahassANi gadANi / tado aNNo dvidibaMdho ekkasarAheNa NAmA-godANaM thotro / mohaNIyassa hidibaMdho visesAhio / NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-vedaNIya aMtarAiyANaM ThidibaMdho tullo visesAhio / edeNa kameNa TThidibaMdhasahassANi bahUNi gadANi / tado aNNo vidibaMdho ekkasarAheNa NAmA-godANaM thovo / cauNhaM kammANaM ThidibaMdho tullo visesaahio| mohaNIyassa dvidibaMdho visesaahio'| jatto pAe asaMkhejjavassadvidio baMdho tatto pAe puNge puNNe hidibaMdhe aNNaM dvidibaMdhamasaMkhejjaguga baMdhadi / edeNa kameNa sattaNhaM pi kammANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgigAdo dvidibaMdhAdo ekkasarAheNa palidovamassa saMkhejjadibhAgigo ThidibaMdho jAdo / tatto pAe puNNe puNNe ThidivaMdhe aNNaM dvidibaMdhaM saMkhejjaguNaM baMdhadi / evaM saMkhejjANaM TThidibaMdhasahassANamapuvvA vaDDI palidovamassa sNkhejjdibhaago| tado mohaNIyassa aNNassa vidibaMdhassa apuvvA vaDDI palidovamassa saMkhejjA bhAgA jaadaa| tAdhe caduNDaM kammANaM dvidibaMdhassa baDDI darzanAvaraNIya, vedanIya aura antarAya, inakA sthitibandha tulya vizeSa adhika hotA hai| isa prakAra saMkhyAta sthitibandhasahasra vIta jAte haiN| taba anya sthitibandha eka sAtha nAma va gotra karmoMkA stoka, mohanIyakA sthitibandha vizeSa adhika, tathA jJAnA varaNa, darzanAvaraNa, vedanIya aura antarAya, inakA sthitibandha tulya vizeSa adhika hotA hai| isa kramase bahuta sthitibandhasahasra vIta jAte haiN| tatpazcAt anya sthitibandha eka sAtha nAma va gotra karmokA stoka, cAra karmoMkA sthitibandha tulya vizeSa adhika, aura mohanIyakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai| jahAMse lekara asaMkhyAta varSamAtra sthitivAlA bandha hotA hai vahAMse lekara pratyeka sthitibandhake pUrNa honepara anya asaMkhyAtaguNe sthitibandhako bAMdhatA hai| isa kramase sAtoM karmoMkA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra sthitibandhase eka sAtha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandha hone lagatA hai| vahAMse lekara pratyeka sthitibandhake pUrNa honepara anya saMkhyAtaguNe sthitibandhako bAMdhatA hai| isa prakAra saMkhyAta sthitibandhasahasroMkI apUrva vRddhi palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra hotI hai / pazcAt mohanIyake sthitibandhakI apUrva vRddhi palyopamake saMkhyAta bahubhAgamAtra hotI hai| usa samayameM cAra karmoMke sthitibandhake sAdhika caturtha bhAgase hIna palyopama 1 mohaM vAsiya tIsiya to vIsiya mohatIsayANa kamaM / vIsiya tIsiya mohaM appAbahugaM tu aviruddhaM // labdhi. 335. 2 jattopAye hodi hu asaMkhavassappamANaThidibaMdho / tattopAye aNNaM ThidibaMdhamasaMkhaguNiyakamaM // labdhi. 337. 3 evaM pallAsaMkhaM saMkhaM bhAgaM ca hoi baMdheNa / ettopAye aNNaM ThidibaMdho saMkhaguNiyaMkama // labdhi. 383. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUliyAe sammattappattIe paDivadaNavihANaM [ 329 1, 9-8, 14. ] palidovamaM cadubhAgeNa sAdiregeNa UNayaM / tAdhe ceva NAmA-godANaM dvidibaMdha parivaDDI apalidovamaM saMkhejjadibhAgUNaM / jAve esA parivaDDI tAdhe mohaNIyassa jo dvidibaMdho palidovamaM, caduNhaM kammANaM jo TThidibaMdho palidovamaM cadubhAgUNaM, NAmA-godANaM jo dvidibaMdho addhapalidovamaM, etto pAe dvidibaMdhe puNNe puNNe palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa vahRdi' | jattiyA aNiyadvIaddhA sesA, apuvyakaraNaddhA savvA ca tattiyaM kAlaM edAe palidovamassa saMkhejjadibhAgaparivaDDIe hidibaMdhasahassesu gadesu aNNo eiMdiyaTThidibaMdha - samao baMdha jAdo / evaM vIiMdiya- tIiMdiya- cauridiya asaNNaTThidibaMdhasamao hidibaMdha jAdo' / tado dibaMdha sahassesu gadesu carimasamayaaNiyaTTI jAdo / carimasamayaaNiyaTTissa vidibaMdho sAgarovamasadasahassapudhatta maMto ko DIe' / se kAle apuvyakaraNaM paviTTho / tAdhe ceva appasatthauvasAmaNAkaraNaM NidhattIkaraNa NikAcaNAkaraNaM ca ugghADidANi / tAdhe ceva mohaNI mAtra vRddhi hotI hai / usI samaya nAma va gotra karmokI sthitibandhavRddhi saMkhyAtaveM bhAgase hI ardha palyopamamAtra hotI hai| jaba yaha vRddhi hotI hai taba mohanIyakA jo sthitibandha palyopamapramANa, cAra karmoMkA jo sthitibandha caturtha bhAgase hIna palyopamapramANa, aura nAma va gotra karmoMkA jo sthitibandha ardha palyopamamAtra hotA hai, usase lekara pratyeka sthitibandhake pUrNa honepara palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra vRddhi hotI hai / jitanA zeSa anivRttikaraNakAla aura saba apUrvakaraNakAla hai utane kAla taka isa palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra vRddhise sthitibandhasahasroMke vIta jAnepara anya sthitibandha ekendriyake samAna ho jAtA hai / punaH isI prakAra dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura asaMtrI, inake sthitibandhake samAna sthitibandha ho jAtA hai / tatpazcAt sthitibandhasahasroMke vIta jAnepara antasamayavartI anivRttikaraNa hotA hai / antimasamayavartI anivRttikaraNa ke sthitibandha koTike bhItara sAgaropamalakSapRthaktvamAtra hotA hai / ( arthAt mohanIyakA lakSapRthaktvasAgaroMke sAta bhAgoM meM se cAra bhAga ( ), jJAnAvaraNAdi cAra karmoMkA ukta sAta bhAgoM meM se tIna bhAga ( 3 ), aura nAma va gotra karmoMkA ukta sAta bhAgoM meM se do bhAga ( 3 ) mAtra sthitibandha hotA hai / ) usake anantara samaya meM apUrvakaraNa meM praviSTa hotA hai / usI samaya hI aprazasta upazAmanAkaraNa, nidhattikaraNa aura nikAcanakaraNa pragaTa ho jAte haiM / usI samayameM nau prakAra 1 mohassa ya ThidibaMdho par3e jAde tadA hu parivaDDI / pahassa saMkhabhAgaM igivigalAsaNNisamaM // labdhi. 339. - mohassa pabaMdhe tIsaduge tattipAdamaddhaM ca / dutica usattamabhAgA vIsa tiye eyaviyalaThidI // labdhi. 340. 3 tatto aNiyaTTis ya aMtaM patto hu tattha udadhINaM / lakkhapudhattaM baMdho se kAle puvvakaraNo hu / labdhi. 341. 4 apratau ' NivvattI karaNaM, A-kapratyoH ' NivattIkaraNaM ' iti pAThaH / 5 uvasAmaNA NivattI Ni kAcaNugdhADidANi tattheva / cadutIsadugANaM ca ya baMdho advApavatto ya // labdhi. 342. Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-8, 14. yassa NavavihabaMdhago jAdo / tAdhe cetra hassa-radi- aradi- sogANamekkadarassa saMghAdayas udIrago, siyA bhaya- durguchANamudIrao / tado apuvvakaraNaddhAe saMkhejjadibhAge gar3he tado parabhaviyaNAmANaM vaMdhago jAdo / tado vidibaMdha - sahassehi gadehi apucvakaraNaddhAe saMkhejjesu bhAgesu gadesu NiddA- payalAo baMdhadi / do saMkhejjesu TThidibaMdhasahassesu gadesu carimasamayaapuvtrakaraNaM patto / se kAle paDhamasamayaadhApavattA jAdo / do paDhamasamayaadhApavattassa aNNo guNaseDiNikkhevA porANiyAdo guNase DiNikkhevAdA saMkhejjaguNo' / oyaramANasuhumasAMparAiyapaDhamasamayAdo apuvvakaraNo tti tAva sese sese Nikkhevo / jo paDhamasamayaadhApavattakaraNe Nikkhevo aMtomuhuttio tattio caiva / teNa paraM siyA vaDhadi siyA hAyadi siyA avaTThAyadi / paDhamasamayaadhApavatta karaNe guNasaMkamo vocchiSNo savvakammANaM adhApavattasaMkamo jAdo / 1 mohanIyakA bandhaka hotA hai / usI samaya hAsya va rati tathA arati va zoka, inameM se kisI eka saMghAtakA udIraka hotA hai| kadAcit bhaya aura jugupsAkA udIraka hotA hai| pazcAt apUrvakaraNakAlakA saMkhyAtavAM bhAga vItanepara taba parabhavika nAmakarmoM arthAt devagati Adi tIsa yA sattAIsa prakRtiyoMkA bandhaka ho jAtA hai / tatpazcAt sthitibandhasahasroMke vItanese apUrvakaraNakAlake saMkhyAta bahubhAgoMke vyatIta honepara nidrA va pracalA prakRtiyoM ko bAMdhatA hai / punaH saMkhyAta sthitibandhasahasroMke vIta jAnepara apUrvakaraNake anta samayako prApta hotA hai / anantara samaya meM prathamasamayavartI adhaHpravRttakaraNa ho jAtA hai / taba adhaHpravRttakaraNa ke prathama samaya meM anya guNazreNinikSepa pUrva guNazreNinikSepa se saMkhyAtaguNA hotA hai / utarate hue sUkSmasAmparAyika ke prathama samaya se lekara apUrvakaraNa ke antima samaya taka zeSa zeSameM nikSepa hotA hai / adhaHpravRttakaraNa ke prathama samaya meM jo antarmuhUrtamAtra nikSepa hai utanA hI antarmuhUrtataka rahatA hai / usale Age kadAcit bar3hatA hai, kadAcit hAniko prApta hotA hai, aura kadAcit avasthita rahatA hai / adhaHpravRttakaraNake prathama samaya meM guNasaMkramaNa naSTa ho jAtA hai aura saba karmoMkA adhaHpravRtta 1 paDhamo adhApavato guNaseDhimavaTTidaM purANAdo / saMkhaguNaM taccaMtomuhuttamettaM karedI hu | labdhi. 343. 2 pratiSu padamasamayaapuvvakaraNAdo ci' iti pAThaH / 3 odarahumAdodo apuvvacarimotti galidasese va / guNaseDhINikkhevo saTTANe hodi tiTThANaM // " labdhi. 344. 4 saTTA tAvadiyaM saMkhaguNUNaM tu uvari caDamANe / viradAviradAhimuhe saMkhejjaguNaM tado tivihaM // labdhi. 345. Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe paDivadaNavihANaM [331 Navari jesiM vijjhAdasaMkamo asthi tesiM vijjhAdasaMkamo ceva' / uvasAmagassa paDhamasamayaapuvakaraNappahuDi jAva paDibadamANayassaM carimasamaya apuvvakaraNatti tado etto saMkhejjaguNaM kAlaM paDiNiyatto adhApavattakaraNeNa uvsmsmmttddhmnnupaaledi| edisse uvasamasammattaddhAe abhaMtarAdo asaMjamaM pi gacchejja, saMjamAsaMjamaM pi gacchejja, chasu AvaliyAsu sesAsu AsANaM pi gacchejja / AsANaM puNa gado jadi maradi, Na sakko Nirayagadi tirikkhagadi maNusagadi vA gaMtuM, NiyamA devagadi gacchadi (eso pAhuDacuNNisuttAbhippAo / bhUdabalibhayavaMtassuvaeseNa uvasamaseDIdo odiNNo Na sAsaNataM paDivajjadi / haMdi tisu Auesu ekkeNa vi baddheNa Na sakko kasAe uvasAmedaM, teNa kAraNeNa Niraya-tirikkha-maNusagadIo Na gacchadi / ................ saMkramaNa hotA hai| vizeSatA yaha hai ki jinakA vidhyAtasaMkramaNa hai unakA vidhyAtasaMkramaNa hI rahatA hai| upazAmakake zreNI car3hate samaya apUrvakaraNake prathama samayase lekara utarate hue apUrvakaraNake antima samaya taka jo kAla hai usase saMkhyAtaguNe kAla taka kaSAyopazAmanAse lauTatA huA jIva adhaHpravRttakaraNake sAtha dvitIyopazamasamyaktvako pAlatA hai| isa dvitIyopazamasamyaktvakAlake bhItara asaMyamako bhI prApta ho sakatA hai, saMyamAsaMyamako bhI prApta ho sakatA hai, aura chaha AvaliyoMke zeSa rahanepara sAsAdanako bhI prApta ho sakatA hai| parantu sAsAdanako prApta hokara yadi maratA hai to narakagati, tithaMcagati athavA manuSyagatiko prApta karaneke liye samartha nahIM hotA, niyamase devagatiko hI prApta karatA hai| yaha kaSAyaprAbhRtacUrNisUtra ( yativRSabhAcAryakRta) kA abhiprAya hai| kintu bhagavAn bhUtavalike upadezAnusAra upazamazreNise utaratA huA sAsAdanaguNasthAnako prApta nahIM krtaa| nizcayataH nArakAyu, tiryagAyu aura manuSyAya, ina tIna AyameMse pUrva meM bAMdhI gaI eka bhI Ayase kaSAyoko upazamAneke liye samartha nahIM hotA / isI kAraNase naraka, tiryaMca va manuSyagatiko prApta nahIM krtaa| 1 karaNe adhApavate adhApavatto du saMkamo jaado| vijjhAdamabaMdhANe NaTTho guNasaMkamo tattha ||lbdhi, 346. 2 caDaNodarakAlAdo putrAdo puvagoti sNkhgugN| kAlaM adhApavattaM pAladi so usamaM sammaM // labdhi. 647. 3 tarasammattaddhAe asaMjamaM desasaMjamaM vApi / gacchenjAvalichakke sese sAsaNaguNaM vApi // labdhi. 348. 4 jadi maradi sAsaNo so NirayatirakkhaM NaraM Na gcchedi| NiyamA devaM gacchadi jAvasaha muNiMdavayaNeNa // labdhi. 349. ___ 5 uvasamaseThIdo puNa odiNNo sAsaNaM Na pAuNadi / bhUdavaliNAhaNimmalasuttassa phuDovadeseNa // labdhi. 350. 6 NarayatirikkhaNarAugasatto sakko Na mohmuvsmidN| tamhA timuvi gadIsu Na tassa uppajjaNaM hodi|| rundhi. 351. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 332] chakvaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 14. ___ esA savvA parUvaNA purisavedayassa koheNa uvaTThidassa' / purisavedao ceva jadi mANeNa uvadvido hojja to jAva satta NokasAyANamuvasAmaNA, tAva Natthi NANattaM, uvari NANattaM hodi / taM jahA-mANaM vedaMto kodhamuvasAmedi / jaddehI koheNa uvaTThidassa kohassa uvasAmaNaddhA taddehI ceva mANeNa vi uvaTThidassa kodhassa uvasAmaNaddhA / kodhassa paDhamaTTidI Natthi / jaddehI koheNa uvaTThidassa kodhassa mANassa ya paDhamaTThidI tadehI mANeNa uvavidassa mANassa paDhamaTThidI hodi / mANe uvasaMte etto sesassa uvasAmedavvassa mAyAe lobhassa ca jo kodheNa uvaTThidassa uvasAmaNavidhI so ceva kAyavyo / mANeNa uvaTThidassa uvasAmedUNa tado paDivadidUNa lobhaM vedayamANassa jo putraM parUvido vidhI so ceva kAyavyo / evaM mAyaM vedayamANassa vi vattavyaM / tado mANaM vedayamANassa NANattaM / taM jahA- guNaseDINikkhevo tAva NavaNhaM kasAyANaM sesANaM kammANa guNaseDINikkheveNa tullo, sese sese ca Nikkhevo / koheNa upaDhidassa uvasAmagassa puNo paDivadamANayassa jaddehI mANavedagaddhA tattiyamettaNa kAleNa mANavedagaddhAe adhicchidAe tAdhe ceva mANaM vedaMto egasamaeNa tividhaM kodhamaNuvasaMtaM yaha saba prarUpaNA krodhase upasthita puruSavedIkI hai| puruSavedI hI yadi mAnase upasthita hotA hai to jaba taka sAta nokaSAyoMkI upazAmanA hai, taba taka koI nAnAtva arthAt bheda yA vizeSatA nahIM hai, Upara vizeSatA hai| vaha isa prakAra hai-mAnakA vedana karanevAlA krodhako upazamAtA hai / krodhase upasthita jIvake jitanA krodhakA upazAmanakAla hai utanA hI mAnase bhI upasthita jIvake krodhopazAmanakAla hotA hai| kyoMki usake krodhakI prathamasthiti nahIM hai| krodhase upasthita hue jIvake jitanI krodha aura mAnakI sammilita prathamasthiti hai utanI hI mAnase upasthita jIvake mAnakI prathama sthiti hotI hai| mAnake upazAnta honepara zeSa upazamake yogya mAyA va / upazAmanavidhi jo krodhase upasthita hue jIvakI hai vahI karanA caahiye| mAnase upasthita honevAleke upazama karake punaH nIce utarakara lobhakA vedana karate hue jo vidhi pUrvameM kahI jA cukI hai vahIM vidhi karanA caahiye| isI prakAra mAyAkA vedana karanevAleke bhI kahanA caahiye| usase mAnakA vedana karanevAleke vizeSatA hai| vaha vaha isa prakAra hai-nau kaSAyoMkA guNazreNinikSepa zeSa karmoke guNazreNinikSepake tulya aura zeSa zeSameM nikSepa hai| krodhase upasthita hue upazAmakake punaH utarate hue jitanA mAnavedakakAla hai utanemAtra kAlase mAnavedakakAlake atikramaNa karanepara usI samayameM hI mAnakA vedana 1 kodhodayacaliyassesA ha parUvaNA hu puMmANe / mAyAlobhe calidassathi visesaM tu patteyaM // landhi. 352. Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9- 8, 14. ] cUliyAe sammattappattIe NANattavihANaM [ 333 karedi / tA va okaDDidUga tividhaM pi kodhamAvaliyabAhire guNaseDIe idaresiM kammANaM guNaseDINikkhevaNasarisIe Nikkhivadi galidasesarUveNa / edaM NANataM mANeNa uvadissa uvasAmagassa purisavedayassa / mAyA uvadissa uvasAmagassa keddehI mAyAe paDhamaTThidI : kogheNa uvadissa arata mANasa mAyAe ca jAo paDhamaTThidIo tAo tiNi vi piMDidAo mAyAe Tags mAyAe paDhamaTTidI hodi / tado mAyaM vedaMto kodhaM mANaM mAyaM ca uvasAmedi / tado lobhamuvasAmaMtassa Natthi NANattaM / mAyAe uvaTTido uvasAmedUNa puNo paDivadamAnayassa lobhaM vedayamANassa Natthi NANattaM / mAyaM vedaMtassa NANataM / taM jadhA - tivihAe mAyAe tividhassa lobhassa ca guNaseDhINikkheva idarehi kammehi sariso, sese sese caNikkhevo / sese ca kasAe mAyaM vedato oTTihidi / tattha guNaseDhiNikkhevaM ca idarakammaguNaseDINikkheveNa sarisaM kAhidi / lobheNa uvadissa uvasAmagassa NANattaM vattaissAmo / taM jahA - aMtarakaraNa karatA huA eka samaya meM tIna prakArake krodhako anupazAnta karatA hai| usI samaya meM hI tIna prakArake krodhakA apakarSaNa karake AvalIke bAhira itara karmoMke guNazreNinikSepake sadRza guNazreNI meM galita zeSarUpase nikSepaNa karatA hai| mAnase upasthita puruSavedI upazAmaka ke yaha vizeSatA hai / zaMkA- mAyAse upasthita upazAmakake mAyAkI prathamasthiti kitanI hotI haiM ? samAdhAna - krodha se upasthita hue jIvake krodha, mAna aura mAyAkI jitanI prathama sthitiyAM haiM una tInoMke sammilita pramANarUpa mAyAse upasthita hue jIvake mAyAkI prathama sthiti hotI hai| ataeva mAyAkA vedana karanevAlA krodha, mAna aura mAyAko upazAnta karatA hai| lobhakA upazama karanevAleke usase koI vizeSatA nahIM hai / mAyAse upasthita huA upazama karake punaH nIce utarate hue lobhakA vedana karanevAleke vizeSatA nahIM hai / mAyAkA vedana karanevAleke vizeSatA hai / vaha isa prakAra hai-tIna prakArakI mAyA aura tIna prakArake lobhakA guNazreNinikSepa itara karmoMke sadRza aura zeSa zeSameM nikSepa hai / mAyAkA vedana karanevAlA zeSa kaSAyakA apakarSaNa karatA hai| vahAM guNazreNinikSepako bhI itara karmoMke guNazreNinikSepake sadRza karatA hai / lobhase upasthita hue upazAmakakI vizeSatAko kahate haiM / vaha isa prakAra hai 1 pratiSTha 'mAyA' iti pAThaH / Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 335 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 14. paDhamasamae lobhassa paDhamaTThidiM karedi / jaddehI kodheNa-uvavidassa kodhassa mANassa mAyAe ca paDhamaTThidI lobhassa bAdarasAMparAiyapaDhamahidI ca tadehI lobhassa paDhamaThidI hodi / tado suhumasAMparAiyaM paDivaNNassa Natthi NANattaM / tasseva paDivadamANayassa suhumasAMparAiyaM vedaMtassa Natthi NANattaM / paDhamasamayabAdarasAMparAiyappahuDi NANattaM vattaissAmo / taM jahA- tivihassa lobhassa guNaseDiNikkhevo idarehi kammehi sariso / lobhaM vedayamANo sese kasAe okaTTihidi / guNaseDiNikkheo idarehi kammehi guNaseDiNikkheveNa sriso| sese sese ca Nikkhivadi / edANi NANattANi kodheNa uvasAmedumuvadvidauvasAmayAdo / Navari jassa kasAyarasa udayeNa caDhido tamhi ovaTTide aMtaramAUredi / ede purisavedeNovaTTidassa viyppaa'| itthivedeNa uvadvidassa NANattaM vattaissAmo / taM jahA- avedo sattakammaMse uvasAmedi / sattaNDaM pi uvasAmaNaddhA tullA / edaM NANattaM, sesA savve antarakaraNake prathama samayameM lobhakI prathamasthitiko karatA hai| krodhase upasthita jIvake krodha, mAna aura mAyAkI jitanI prathamasthiti hai tathA jitanI lobhakI bAdarasAmpa. rAyika prathamasthiti hai utanI lobhakI prathamasthiti hai| isase Upara sUkSmasAmparAyikako pratipanna arthAt sUkSma lobhakA vedana karanevAleke kucha bhI vizeSatA nahIM hai| usIke nIce utarate samaya sUkSmasAmparAyikakA vedana karate hue vizeSatA nahIM hai| bAdarasAmparAyikake prathama samayase lekara jo vizeSatA hai use kahate haiN| vaha isa prakAra hai-tIna prakArake lobhakA guNazreNinikSepa itara karmoMke sadRza hai / lobhakA vedana karate hue zeSa kaSAyoMkA apakarSaNa karatA hai / guNazreNinikSepa itara karmoMke guNazreNinikSepake sadRza hai| zeSa zeSameM nikSepaNa karatA hai| krodhake sAtha upazamAneke liye upasthita hue jIvakI apekSA mAna, mAyA va lobhake udayase yukta upazAmakoMke ye vizeSatAyeM haiN| vizeSatA yaha hai ki jisa kapAyake udayase zreNI car3hA thA usI kaSAyakA apakarSaNa karanepara atarako pUrNa karatA hai, arthAt antarakaraNameM naSTa kiye hue niSekoMkA sadbhAva karatA hai / ye puruSavedase upasthita hue jIvake vikalpa kahe gaye haiN| ___ aba strIvedase upasthita hue jIvakI vizeSatAko kahate haiM / vaha isa prakAra haistrIvedake udaya sahita krodhAdi kaSAyoMke udayase zreNIpara ArUr3ha huA jIva apagatavedI hokara sAta karmAzoMko upazamAtA hai / sAtokA hI upazAmanakAla tulya hai / yahAM itanImAtra 1 nassudaeNa ya caDido tamhi va ukkaTTiyamdi paDiUNa / aMtaramAUredi hu evaM purisodae cddido|| kagdhi. 360. Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUliyAe sammanuppattIe NANattavihANaM 1, 9-8, 14. ] viyappA purisavedeNa sarisA / usavede uvadissa NANattaM vattaissAmo' / taM jahA - aMtaradusamayakade NauMsayavedamuvasAmedi / jA' purisavedeNa uvaTThidassa NauMsayavedassa uvasAmaNaddhA taddehI addhA gadA to visayavedo Na uvasamidi / tado itthavedamuvasAmedumADhavei', NavuMsayavedaM pi uvasAmedi ceva / tado itthavedassa uvasAmaNaddhAe puNNAe itthivedo NavuMsayavedo ca uvasAmidA | tAdhe ceva carimasamayasavedo bhavadi / tado avedo satta kammANi uvasAmedi / tulA ca sattahaM kammANamuvasAmaNA / edaM NANattaM NavuMsayavedeNa ucaTThidassa | sesA - viyappA te caiva kAyavvA to purisaveNa saha kodhodaeNa uvaTThidassa uvasAmagassa paDhamasamayaapuvvakaraNamAdiM kADhUNa jAva paDivadamANayassa carimasamayaapuvyakaraNo tti, edisse addhAe jANi kAlasaMjuttANi padANi tesimappA bahugaM vattaissAmA / taM jahA - savvatthAvA jaha [ 335 vizeSatA hai, zeSa saba vikalpa puruSavedake sadRza haiM / napuMsaka veda se upasthita hue jIvakI vizeSatAko kahate haiM / vaha isa prakAra hai - antara karaneke pazcAt dUsare samaya meM napuMsakavedako upazamAtA hai / puruSavedase upasthita hue jIvake jo napuMsakavedakA upazAmanakAla hai, utanA kAla vIta jAtA hai, to bhI napuMsakavedakA upazama pUrNa nahIM hotA / taba strIvedako upazamAneke liye prArambha karatA hai aura napuMsaka veda ko bhI upazamAtA hai / pazcAt strIvedake upazamakAla ke pUrNa honepara strIveda aura napuMsakaveda donoM hI upazAnta ho jAte haiM / usI samaya hI antimasamayavartI savedI hotA hai / tatpazcAt apagatavedI hokara sAta karmoMko upazamAtA hai / sAta karmoMkI upazAmanA tulya hai / yaha napuMsakavedase upasthita honevAleke vizeSatA hai| zeSa vikalpa ve hI arthAt puruSavedake sadRza hI karanA cAhiye / yahAMse puruSavedake sAtha krodhake udayase upasthita upazAmaka ke ( car3hate samaya ) apUrvakaraNake prathama samayako Adi lekara utarate hue apUrvakaraNake antima samaya taka isa kAlameM jo kAlasaMyuktapada haiM unake alpabahutvako kahate haiM / vaha isa prakAra hai- jaghanya 1 thIudayarasa ya evaM avagadavedo hu sttkmsNse| samamuvasAmadi saMdarasudae caDidassa voccchAmi // labdhi. 361. 2 mapratau ' jo ' iti pAThaH / 3 AtI ' - mAve ' mapratau ' mAdavai ' iti pAThaH / 4 saMdudayaMtarakaraNo saMdadvANamhi aNuvasaMtaMse / itthissa ya addhAe saMTaM itthi ca samagamuvasamadi // tAhe carimasavedo avagatavedo hu sattakammaMse / samamuvasAmadi sesA purisodayacalidabhaMgA hu | labdhi. 362-363. 5 puMkohassa ya udae calapalide'puvvado apuvvo tti / edisse addhANaM appAbahugaM tu vocchAmi // labdhi. 364. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 336 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-8, 14. NiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA / ukkassiyA aNubhAgakhaMDayaukkIraNaddhA visesAhiyA / jahaNiyA baMdhagaddhA TThidikhaMDaya ukkIraNaddhA ca tullAo saMkhejjaguNAo' / paDivamANayassa jahaNNiyA dvidibaMdhagaddhA visesAhiyA / aMtarakaraNaddhA visesAhiyA / ukkassiyA TThidibaMdhagaddhA TThidikhaMDaya ukkIraNaddhA ca visesAhiyA / carimasamayasuhumasAMpa isa guNaseDhiNikkhevo saMkhejjaguNo / taM caiva guNameDisIsayaM ti bhaNNadi / uvasaMtakasAyassa guNaseDiNikkhevo saMkhejjaguNo / paDivadamANayassa suhumasAM parAiyaddhA saMkhejjaguNA / tassa cetra paDivadamANayassa suhumasAMparAiyassa lobhassa guNaseDI - Nikkhevo visesAhio / uvasAmagassa suhumasAMparAiyaddhA kiTTINamuvasAmaNaddhA suhumasAMpa isa paDhamadI tiNi vi tullAo visesAhiyAoM / uvasAmagassa kiTTIkaraNaddhA visesAhiyA / paDivadamANayassa bAdarasAMparAiyassa lobhavedagaddhA saMkhejjaguNA / tasseva lobhassa tividhassa vi tullo guNaseDhINikkhevo visesAhio / utrasAmagassa anubhAga kANDakotkIraNakAla sabase stoka hai (1) / utkRSTa anubhAgakANDakotkIraNakAla vizeSa adhika hai (2) / jaghanya sthitibandhakAla aura sthitikAMDakotkIraNakAla tulya saMkhyAtaguNe haiM (3) / utaranevAleke jaghanya sthitibandhakAla vizeSa adhika hai| (4) / antarakAla vizeSa adhika hai (5) / utkRSTa sthitibandhakAla aura sthitikAMDakotkIraNakAla vizeSa adhika haiM (6) / antimasamayavartI sUkSmasAmparAyikakA guNazreNinikSepa saMkhyAtaguNA hai (7) / vahI guNazreNinikSepa 'guNazreNizIrSa' kahA jAtA hai / upazAntakaSAyakA guNazreNinikSepa saMkhyAtaguNA hai ( 8 ) / utaranevAlekA sUkSmasAmparAyikakAla saMkhyAtaguNA hai (9) / usI utaranevAleke sUkSmasAmparAyika lobhakA guNazreNinikSepa vizeSa adhika hai (10) / upazAmakake sUkSmasAmparAyikakAla, kRSTiyoM kA upazAmanakAla aura sUkSmasAmparAyikakI prathamasthiti, ye tInoM hI tulya vizeSa adhika haiM (11) / upazAmakakA kRSTikaraNakAla vizeSa adhika hai ( 12 ) / utarate hue bAdarasAmparAyikakA lobhavedakakAla saMkhyAtaguNA hai (13) / usake hI tInoM prakArake lobhakA guNazreNinikSepa tulya vizeSa 1 avarAdo varamahiyaM rasakhaMDukkIraNassa addhANaM / saMkhaguNaM avaraTThidikhaMDarasukkIraNo kAlo / labdhi. 365. 2 paDaNajahaNNaTThidibaMdhaddhA taha aMtarassa karaNA / jeThThaTThidibaMdhaThidIukkIraddhA ya ahiyakamA || labdhi. 366. 3 sahamatimaguNaseTI uvasaMtakasAyagassa guNaseDhI / paDivadasahumaddhA vi ya tiNNi vi saMkhejjaguNidakamA || labdhi. 367. 4 tagguNaseTI ahiyA calasuhumo kiTTiuvasamaddhA ya / suhumassa ya paDhamaThidI tiNNi vi sarisA visesahiyA / labdhi. 368. 5 kiTTIkaraNaddhahiyA paDavAdaralobhavedagA hu / saMkhaguNA tasseva ya tilohaguNaseDhiNikkheo / labdhi. 369. Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8 14. ] cUliyAe sammattappattIe appAbahugaM [ 337 bAdarasAM parAiyassa lobhavedagaddhA visesAhiyA / tasseva paDhamaThidI visesAhiyA / paDivadamANassa lobhavedagaddhA visesAhiyA' / paDivamANayassa mAyAvedagaddhA visesAhiyA / tasseva mAyAvedagassa chanheM kammANaM guNaseDhINikkhevo visesAhio / uvasAmagassa mAyAvedagaddhA visesAhiyA / mAyAe paDhamaTThidI visesAhiyA / mAyAe uvasAmagaddhA visesAhiyA / uvasAmagassa mANavedagaddhA visesAhiyA / mANassa paDhamaTThidI visesAhiyA / mANassa uvasAmagaddhA visesAhiyA / kodhassa uvasAmagaddhA visesAhiyA / chaNNokasAyANamuvasAmaNaddhA visesAhiyA / purisavedassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA / itthavedassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA / NauMsayavedassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA / khudAbhavaggahaNaM visesAhiyaM / uvasaMtaddhA duguNA / purisavedassa paDhamaTThidI visesAhiyA / kosa paDhamadI visesAhiyA / mohassa uvasAmaNaddhA visesAhiyA' / paDivadamANayassa adhika hai (14) / upazAmaka bAdarasAmparAyikakA lobhavedakakAla vizeSa adhika hai (15) / usake bAdaralobhakI prathamasthiti vizeSa adhika hai (16) / utaranevAlekA lobhavedakakAla vizeSa adhika hai ( 17 ) / utaranevAlekA mAyAvedakakAla vizeSa adhika hai ( 18 ) / usI mAyAvedaka ke chaha karmoMkA guNazreNinikSepa vizeSa adhika hai ( 19 ) / upazAmakakA mAyAvedakakAla vizeSa adhika hai ( 20 ) / mAyAkI prathamasthiti vizeSa adhika hai (21) / mAyAkA upazAmakakAla vizeSa adhika hai ( 22 ) / upazAmakakA mAnavedakakAla vizeSa adhika hai ( 23 ) / mAnakI prathamasthiti vizeSa adhika hai (24) / mAnakA upazAmakakAla vizeSa adhika hai (25) / krodhakA upazAmakakAla vizeSa adhika hai (26) / chaha nokapAyoMkA upazAmakakAla vizeSa adhika hai (27) / puruSavedakA upazAmanakAla vizeSa adhika hai ( 28 ) / strIvedakA upazAmanakAla vizeSa adhika hai (29) / napuMsaka vedakakA upazAmanakAla vizeSa adhika hai ( 30 ) / kSudrabhavagrahaNa vizeSa adhika hai ( 31 ) / upazAntakAla duguNA hai ( 32 ) / puruSavedakI prathamasthiti vizeSa adhika hai ( 33 ) / krodhakI prathamasthiti vizeSa adhika hai (34) / mohakA upazAmanakAla vizeSa adhika hai (35) / utaranevAleke jaba taka asaMkhyAta samaya prabaddhoM kI 1 caDabAdaralohassa ya vedagakAlo ya tassa pddhmtthidii| paDalohavedagaddhA tasseva ya lohapaDhamaThidI // labdhi. 370. 2 tammAyAvedaddhA paDivadaLaNNaM pi khittaguNaseDhI / taM mANavedagaddhA tassa NavaNhaM pi guNaseThI // labdhi. 371. 3 camAyAvedavA padamaTThidimAyauvasamaddhA ya / calamANavedagaddhA paDhamahiMdimANa uvasamaddhA ya // labdhi. 372. 4 kohovasAmaNaddhA chappurisitthINa uvasamANaM ca / khudabhavaggaNaM ca ya ahiyakamA ekkavIsapadA // labdhi. 373. 5 uvasaMtaddhA duguNA tatto purisassa ko pddhmtthidii| mohovasAmaNaddhA tiNNi vi ahiyakkamA hoMti / labdhi. 374. Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 338 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 11. jAva asaMkhejjANaM samayapavaddhANamudIraNA so kAlo saMkhejjaguNo / uvasAmagassa asaMkhejjANaM samayapabaddhANamudIraNakAlo visesAhiyo' / paDivadamANayassa aNiyaTTiaddhA saMkhejjaguNA / uksAmagassa aNiyaTTiaddhA visesAhiyA / paDivadamANayassa apuncakaraNaddhA saMkhajjaguNA / uvasAmagassa apunyakaraNaddhA visesAhiyA' / paDivadamANayassa ukkassao guNaseDhiNikkhevo visesAhio / uvasAmayassa apuvakaraNassa paDhamasamae guNaseDhiNikkhevo visesAhio / uvasAmagassa kodhavedagaddhA saMkhejjaguNA / adhApavattasaMjadassa guNaseDhiNikkhevo sNkhejjgunno| daMsaNamohaNIyassa uvasaMtaddhA saMkhejjaguNA / cArittamohaNIyassa uvasAmao aMtaraM kareMto jAo dvidIo ukkIradi tAo saMkhejjaguNAo / dasaNamohaNIyassa aMtaravidIo saMkhejjaguNAo / jahaNiyA AvAdhA saMkhejjaguNA / ukkassiyA AnAdhA saMkhejjaguNA | uvasAmagassa mohaNIyassa jahaNNago udIraNA hotI hai taba takakA vaha kAla saMkhyAtaguNA hai (36) / upazAmakake asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNAkA kAla vizeSa adhika hai ( 37 ) / utaranevAlekA anivRtti. karaNakAla saMkhyAtaguNA hai (38) / upazAmakakA anivRttikaraNakAla vizeSa adhika hai (39) / utaranevAlekA apUrvakaraNakAla saMkhyAtaguNA hai (40) / upazAmakakA apUrvakaraNakAla vizeSa adhika hai (41) / utaranevAlekA utkRSTa guNazreNinikSepa vizeSa adhika hai (42) / upazAmakake apUrvakaraNake prathama samayameM guNazreNinikSepa vizeSa adhika hai (43) / upazAmakakA krodhavedakakAla saMkhyAtaguNA hai (44) / adhaHpravRttasaMyatakA guNazreNinikSepa saMkhyAtaguNA hai (45) / darzanamohanIyakA upazAntakAla saMkhyAtaguNA hai (46) / cAritramohanIyakA upazAmaka antara karatA huA jina sthitiyoMkA utkIraNa karatA hai ve saMkhyAtaguNI haiM (47) / darzanamohanIyakI antarasthitiyAM saMkhyAtaguNI haiM (48) / jaghanya AbAdhA saMkhyAtaguNI hai (49) / utkRSTa AbAdhA saMkhyAtaguNI hai (50) / upazAmakake mohanIyakA jaghanya sthitivandha saMkhyAtaguNA hai (51) / utarane 1 caDaNassa asaMkhANaM smypnddhaannudiirnnaakaalo| saMkhaguNo caDaNassa ya takkAlo hodi ahiyA ya // labdhi. 375. __ 2 paDaNANiyaTTiyaddhA saMkhaguNA caDaNagA viseshiyaa| paDamANA puvvaddhA saMkhaguNA caDaNagA ahiyA // rUndhi. 376. 3 paDivaDavaraguNaseDhI caDhamANApuvvapaDhamaguNaseDhI / ahiyakamA uvasAmagakohassa ya vedagadA hu|| lambhi.377. 4 saMjadaadhApavattagaguNaseDhI dNsnnovsNtddhaa| cAritaMtarigaThidI dsnnmohNtrtthidiio|| landhi. 378. 5 pratiSu jahaNNiyassa' iti pAThaH / Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14. } cUliyAe sammattappattIe appAbaddugaM [ 339 dibaMdho saMkhejjaguNo / paDivadamANayassa mohaNIyassa jahaNNago TThidibaMdho saMkhejjaguNo / uvasAmagassa NANAvaraNa- daMsaNAvaraNa-aMtarAiyANaM dvidibaMdho saMkhejjaguNo / edesiM cetra kammANaM paDivamANayassa jahaNNago TThidibaMdho saMkhejjaguNo / aMtomuhutto saMkhejjaguNo' / uvasAmagassa NAmA-godANaM jahaNNago dvidibaMdho saMkhejjaguNo' / vedaNIyassa jahaNNago dvidibaMdho visesAhio / paDivadamANayassa NAmA-godANaM jahaNNago DidibaMdho visesAhio / tasseva vedaNIyassa jahaNNago dvidibaMdho visesAhio' / uvasAmagassa mAyAsaMjalaNajahaNNago dvidibaMdho mAso / tasseva paDivadamANayassa jahaNo dvidibaMdho ve mAsA / uvasAmagassa mANasaMjalaNajahaNNago dvidibaMdho ve mAsA / paDivadamANayassa tasseva jahaNNaDidibaMdho cattAri mAsA / uvasAmagassa ko saMjalaNajahaNaTTidibaMdho cattAri mAsA | paDivadamANayassa tasseva jahaNNaTThidibaMdho aTTha mAsA / uvasAmagassa purisavedajahaNNaTThidibaMdho solasa vastrANi / tassamae caiva saMjalaNANaM vAleke mohanIyakA jaghanya sthitibandha saMkhyAtaguNA hai (52) / upazAmakake jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inakA jaghanya sthitibandha saMkhyAtaguNA hai (53) / inhIM karmoMkA jaghanya sthitibandha utaranevAleke saMkhyAtaguNA hai (54) / antarmuhurta saMkhyAtaguNA hai (55) / upazAmakake nAma va gotra karmoMkA jaghanya sthitibandha saMkhyAtaguNA hai (56) / vedanIyakA jaghanya sthitibandha vizeSa adhika hai (57) / utaranevAleke nAma va gotra karmo kA jaghanya sthitibandha vizeSa adhika hai ( 58 ) / usIke vedanIyakA jaghanya sthitibandha vizeSa adhika hai ( 52 ) / upazAmaka ke saMjvalanamAyAkA jaghanya sthitibandha eka mAsa hai (60) / utaranevAleke usI saMjvalanamAyAkA jaghanya sthitibandha do mAsa hai ( 61 ) | upazAmaka ke saMjvalanamAnakA jaghanya sthitibandha do mAsa hai (62) / utaranevAleke usI saMjvalanamAnakA jaghanya sthitibandha cAra mAsa hai ( 63 ) / upazAmaka ke saMjvalanakrodhakA jaghanya sthitibandha cAra mAsa hai ( 64 ) / utaranevAleke usI saMjvalanakrodhakA jaghanya sthitibandha ATha mAsa hai (65) / upazAmakake puruSavedakA jaghanya sthitibandha solaha varSa hai ( 66 ) / usI samaya meM hI ( upazAmakake ) saMjvalanacatuSkakA 1 avarAjeTThAbAhA caDapaDamohassa avaraTThadibaMdho / caDapaDatighAdi avaraTThidibaMdhaMtomuhutto ya // labdhi. 379. 2 camANassa ya NAmAgodajahaNNaTThidINa baMdho ya / terasapadAsu kamaso saMkheNa ya hoMti guNiyakamA || rubdhi. 380. 3 calatadiyaavarabaMdhaM paDaNAmAgodaavaraThidibaMdho / paDatadiyarasa ya avaraM tiNNi padA hoMti ahiyakamA // labdhi. 381. 4 vaDamAyamANakoho mAsAdIdguNa avaraThidibaMdhoM / paDaNe tANaM duguNaM solasavassANi calaNapurisassa / / labdhi. 382. Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 14. dvidibaMdho battIsa vassANi / paDivadamANayassa purisavedajahaNNaTThidibaMdho battIsa vassANi / tassamae ceva saMjalaNANaM vidibaMdho cadusaTThI vassANi / uvasAmagassa paDhamo saMkhejjavassio mohaNIyassa dvidibaMdho sNkhejjgunno| paDivadamANayassa carimo saMkhejjavassio mohaNIyassa vidibaMdho sNkhejjgunno| uvasAmagassa NANAvaraNa-dasaNAvaraNaaMtarAiyANaM paDhamo saMkhejjavassio hidibaMdho saMkhejjaguNo / paDivadamANayassa tiNhaM pAdikammANaM carimo saMkhejjavassaTThidio baMdho sNkhejjgunno| uvasAmagassa NAmAgoda-vedaNIyANaM paDhamo saMkhejjavassaTThidigo baMdho saMkhejjaguNo / paDibadamANayassa NAmA-goda-vedaNIyANaM carimo saMkhejjavassaTThidigo baMdho saMkhejjaguNo' / uvasAmagassa carimo asaMkhejjavassavidigo baMdho mohaNIyassa asaMkhejjaguNo / paDivadamANayassa paDhamo asaMkhejjavassavidigo baMdho mohaNIyassAsaMkhejjaguNo / uvasAmayassa ghAdikammANaM carimo asaMkhejjavassadvidigo baMdho asaMkhejjaguNo / paDibadamANayassa paDhamo asaMkhejjavassaTThidigo baMdho ghAdikammANamasaMkhejjaguNo / uvasAmayassa NAmA goda sthitibandha battIsa varSa hai (67) / utaranevAleke puruSavedakA jaghanya sthitibandha battIsa varSa hai (68) / usI samayameM hI saMjvalanacatuSkakA sthitibandha (utaranevAleke) cauMsaTha varSa hai (69) / upazAmakake saMkhyAta varSavAlA mohanIyakA prathama sthitibandha saMkhyAtaguNA hai (70) / utaranevAleke saMkhyAta varSavAlA mohanIyakA antima sthitibandha saMkhyAtaguNA hai (71) / upazAmakake jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inakA saMkhyAta varSavAlA prathama sthitibandha saMkhyAtaguNA hai (72) / utaranevAleke tIna ghAtiyA karmIkA saMkhyAta varSamAtra sthitivAlA antima bandha saMkhyAtaguNA hai (73) / upazAmakake nAma, gotra aura vedanIya karmoMkA saMkhyAta varSamAtra sthitivAlA prathama bandha saMkhyAtaguNA hai (74) / utaranevAleke nAma, gotra aura vedanIya, inakA saMkhyAta varSamAtra sthitivAlA antima bandha saMkhyAta guNA hai (75) / upazAmakake asaMkhyAta varSamAtra sthitivAlA mohanIyakA antima vandha asaMkhyAtaguNA hai (76) / utaranevAleke asaMkhyAta varSamAtra sthitivAlA mohanIyakA prathama bandha asaMkhyAtaguNA hai (77) / upazAmakake asaMkhyAta varSamAtra sthitivAlA ghAtiyA karmoMkA antima bandha asaMkhyAtaguNA hai (78) / utaranevAleke asaMkhyAta varSa mAtra sthitivAlA ghAtiyA karmoM kA prathama bandha asaMkhyAtaguNA hai (79) / upazAmakake 1paDaNassa tassa duguNaM saMjalaNANaM tu tattha dutttthaanne| battIsaM causaTThI vassapamANeNa TidibaMdho // labdhi. 383. 2 caDapaDaNamohapaDhamaM carimaM tu tahA tighaadiyaadiinnN| saMkhejavassabaMdho saMkhejaguNakkamo knnhN|| landhi . 384. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 14.] cUliyAe sammattuppattIe appAbadugaM [341 vedaNIyANaM carimo asaMkhejjavassavidigo baMdho asaMkhejjaguNo / paDivadamANayassa NAmAgoda-vedaNIyANaM paDhamo asaMkhejjavassaTThidigo baMdho asaMkhejjaguNo' / uvasAmagassa NAmA-godANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgigo paDhamo dvidibaMdho asaMkhejjaguNoM / NANAvaraNa-daMsaNAvaraNa-vedaNIya-aMtarAiyANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgigo paDhamo hidibaMdho visesAhio / mohaNIyassa palidovamassa saMkhejjadibhAgio paDhamo DidibaMdho visesAhio / carimadvidikhaMDayaM saMkhejjaguNaM / jAo dvidIo parihAidaNa palidovamahidigo baMdho jAdo tAo dvidIo sNkhejjgunnaao| palidovama saMkhejjaguNaM / aNiyaTTissa paDhamasamaye dvidibaMdho saMkhejjaguNo / paDivadamANayassa aNiyaTTissa carimasamae dvidibaMdho saMkhejjaguNo / apuvvakaraNassa paDhamasamae hidibaMdho saMkhejjaguNo / paDivada nAma, gotra va vedanIya karmokA asaMkhyAta varSamAtra sthitivAlA antima bandha asaMkhyAtaguNA hai (80) / utaranevAleke nAma, gotra va vedanIya karmoMkA asaMkhyAta varSamAtra sthitivAlA prathama bandha asaMkhyAtaguNA hai (81) / upazAmakake nAma va gotra karmokA palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra prathama sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai (82) / jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya aura antarAya, inakA palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra prathama sthitibandha vizeSa adhika hai (83) / mohanIyakA palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra prathama sthitibandha vizeSa adhika hai ( 83 ) / sUkSmasAmparAyikake antima samayameM jJAnAvaraNAdikoMkA antima sthitikAMDaka saMkhyAtaguNA hai ( 85 ) / jina sthitiyoM ko kama kara palyopamamAtra sthitivAlA bandha huA hai ve sthitiyAM saMkhyAtaguNI haiM (86) / palyopama saMkhyAtaguNA hai (87) / anivRttikaraNake prathama samayameM sthitibandha saMkhyAtaguNA hai (88) / utaranevAleke anivRttikaraNake antima samayameM sthitibandha saMkhyAta guNA hai (89) / apUrvakaraNake prathama samayameM sthitibandha 1 caDapaDaNamohacarimaM padamaM tu tahA tighAdiyAdINaM / asaMkhejjavassabaMdho saMkhejjaguNakkamo chaNhaM / / labdhi. 385. 2 caDaNe NAmadugANaM paTamo palidovamassa sNkhejo| bhAgo Thidissa baMdho heDillAdo asaMkhaguNA / / labdhi.386. 3 tIsiyacauNha paDhamo palidovamasaMkhabhAgaThidibaMdho! mohassa vi doNNi padA visasaahiyakkamA hoti / / labdhi. 387. 4 pratiSu / palidovamamasaMkhejjaguNe' iti pAThaH / jayadhavalAyAM tu 'palidovama saMkhejjaguNaM' ityeva paatthH| 5 ThidikhaMDayaM tu carimaM baMdhosaraNahidI ya palladdhaM / palaM caDapaDabAdarapaTamo carimo ya ThidibaMdho // labdha. 388. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 342 ] chakkhaDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-8, 15. mANassa apuvvakaraNassa carimasamae dvidibaMdho saMkhejjaguNo / paDivadamANayassa apuvvakaraNassa carimasamae dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / paDivadamANayassa aputrakaraNassa paDhamasamae TThidisaMtakammaM visesAhiyaM / paDivamANayassa aNiyaTTissa carimasamae dvidisaMtakammaM visesAhiyaM / uvasAmagassa aNiyaTTissa paDhamasamae dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / uvasAmagassa apuvvakaraNassa carimasamae dvidisaMtakammaM visesAhiyaM / uvasAmagassa apuvvakaraNassa paDhamasamae dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / saMpuSNaM cArittaM paDivajjaMtassa sarUvaNirUvaNaTTamuttaramuttaM bhaNadisaMpuNNaM puNa cAritaM paDivajjaMto tado cattAri kammANi aMtomuhuttaTTidi vedi NANAvaraNIyaM daMsaNAvaraNIyaM mohaNIyamaMtarAiyaM cedi // 15 // tado aMtokoDAkoDIdo dvidibaMdhAdo visesahINA' ghAdijjamANAdo catAri saMkhyAtaguNA hai (90) / utaranevAleke apUrvakaraNa ke antima samaya meM sthitibandha saMkhyAtaguNA hai (91) / utaranevAleke apUrvakaraNake antima samaya meM sthitisatva saMkhyAtaguNA hai (92) / utaranevAleke apUrvakaraNake prathama samaya meM sthitisatva vizeSa adhika hai (93) / utaranevAleke anivRttikaraNake antima samaya meM sthitisatva vizeSa adhika hai (94) / upazAmaka ke anivRttikaraNa ke prathama samaya meM sthitisatva saMkhyAtaguNA hai ( 95 ) / upazAmaka ke apUrvakaraNake antima samaya meM sthitisatva vizeSa adhika hai ( 96 ) / upazAmaka ke apUrvakaraNake prathama samaya meM sthitisatva saMkhyAtaguNA hai ( 97 ) / sampUrNa cAritrako prApta karanevAleke svarUpanirUpaNa ke liye uttarasUtra kahate haiMsampUrNa cAritrako prApta karanevAlA jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya aura antarAya, ina cAra karmoM kI antarmuhUrtamAtra sthitiko sthApita karatA hai // 15 // sampUrNa cAritrako prApta karanevAlA kSapaka uttarottara nAza kiye jAneke kAraNa antaHkoTAkoTipramANa sthitibandhakI apekSA vizeSa hInatAko prApta hue jJAnAvaraNAdi 1 caDapaDa avvaparamo carimo ThidibaMdhao ya paDaNasse / taccarimaM ThidisaMtaM saMkhejjaguNakakamA aDDa || labdhi. 389. 2 tappaTa disataM paDivaDaaNiyaTTica rimaThidisattaM / ahiyakamA calabAdarapadamaTTidisattayaM tu saMkhaguNaM // rundhi. 390. 3mANa puvvasya carimaTTi disattayaM visesahiyaM / tasseva ya paTamaThidIsattaM saMkhejjasaMguNiyaM // 4 apratau ' visesAhiNA ' kapratau ' visesAhiyA ' iti pAThaH / kandhi. 391. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16. ] cUliyAe sammattappattIe khaiyacAritapaDivajjaNavihANaM [ 343 kammANi aMtamuttaTThadiM Thavedi / kANi tANi cattAri kammANi tti vutte taNiNNaya NANAvaraNAdINaM NAmaNiddeso kao / kimaTTamaMtomuhuttiyaM Thidi Thavedi ? uvasAmayavisodhIdo khavagavisodhINamANaMtiyAdo / vedaNIyaM vArasamuttaM dvidiM vedi, NAmA-godANamaTThamuhuttaTThidiM Thavedi, sesANaM kammANaM bhiNNamuhuttaTThidi Thavedi // 16 // kamamedAsi payar3INamettiyamettaTThirdi Thavedi ? payaDivisesAdo / bArasa ya vedaNij NAmA - gode ya aTTha ya muhuttA // TTidibaMdhodu jahaNo bhiNNamuddRttaM tu sesANaM' // 19 // esA dosu suttesu kunaddhANamuvasaMhAragAhA / edANi do vi tadasuttANi desAmAsiyANi / teNa edehi sUidassa atthassa' parUvaNA kIrade / taM jadhA - cAritamoha cAra karmoMkI antarmuhUrtamAtra sthitiko sthApita karatA hai| ve cAra karma kauna haiM ? isa zaMkA nirNayArtha sUtrameM jJAnAvaraNAdikoMkA nAmanirdeza kiyA gayA hai / zaMkA - sampUrNa cAritrako prApta karanevAlA kSapaka antarmuhUrtamAtra hI sthitiko sthApita karatA hai ? samAdhAna - cUMki upazAmakakI vizuddhiyoMse kSapakakI vizuddhiyAM anantaguNI haiM, ataeva vaha antarmuhUrtamAtra sthitiko sthApita karatA hai / sampUrNa cAritrako prApta karanevAlA kSapaka vedanIyakI bAraha muhUrta, nAma va gotra karmokI ATha muhUrta aura zeSa karmoMkI bhinnamuhUrta arthAt antarmuhUrtamAtra sthitiko sthApita karatA hai // 16 // zakA - ina prakRtiyoMkI itanI mAtra sthitiko kisa liye sthApita karatA hai ? samAdhAna - prakRtiyoMkI vizeSatAke kAraNa ukta prakRtiyoMkI utanImAtra sthitiko sthApita karatA hai / vedanIyakA bAraha muhUrta, nAma va gotrakA ATha muhUrta, tathA zeSa karmoMkA antarmuhUrtamAtra jaghanya sthitibandha hotA hai // 19 // yaha gAthA ukta donoM sUtroMmeM kahe gaye kAloMkA upasaMhAra karanevAlI hai| ye donoM hI atIta sUtra dezAmarzaka haiN| isI kAraNa inase sUcita arthakI prarUpaNA kI jAtI hai / vaha isa prakAra hai -- cAritramohanIyakI kSapaNAmeM adhaHpravRttakaraNakAla, apUrva 1 vArasa ya veyaNIye NAme gode ya aTTha ya muhuttA / miNNamuhuttaM tu ThidI jahaNaNayaM sesapaMcapaNaM // mo. ka. 139. 2 a - ApramoH ' addhassa ' iti pAThaH / Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 16. NIyassa khavaNAe adhApavattakaraNaddhA apuvvakaraNaddhA aNiyaTTIkaraNaddhA cedi tiNNi addhAo havaMti / tAo tiNi addhAo vi egasaMbaddhAo egAvaliyAe ovaTTidavyAo / tado jANi kammANi atthi tesiM dvidIo ottttidvyaao| tesiM ceva aNubhAgaphahayANaM jahaNNaphaddayappahuDi eyA phaddayAvaliyA oTTidavvA / ettha adhApavattakaraNe vaTTamANayassa Nasthi dvidighAdo aNubhAgaghAdo vA / kevalamaNataguNAe visohIe vaDDhadi / apurakaraNapaDhamasamae dvidikhaMDao appasatyANaM kammANamaSubhAgakhaMDao ca AgAido / apuvakaraNe paDhamadvidikhaMDayassa pamANANugamaM vttissaamo| taM jahA-apuvvakaraNe paDhamadvidikhaMDayaM jahaNNayaM thovN| ukkassayaM saMkhejjaguNaM / ukkassayaM pi palidovamassa saMkhejjadibhAgo / jahA daMsaNamohaNIyassa uvasAmaNAe tasseva khavaNAe aNatANubaMdhIvisaMjoyaNAe kasAyANamuvasAmaNAe ca apudhakaraNapaDhamahidikhaMDayaM jahaNaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo, ukkassayaM sAgarovamapudhattaM, tadhA ettha Natthi / ettha puNa karaNakAla aura anivRttikaraNakAla, ye tIna kAla hote haiN| eka ekase sambaddha una tInoM kAloMko eka AvalIse apavartita karanA caahiye| pazcAt jo karma sattAmeM haiM unakI sthitiyoMko AvalIse apavartita karanA caahiye| unhIM karmoke anubhAgaspardhakoMkI jaghanya spardhakase lekara eka eka spardhakAvalI apavartanIya hai| yahAM adhaHpravRttakaraNameM vartamAna jIvake sthitighAta aura anubhAgaghAta nahIM haiN| vaha kevala anantaguNI vizuddhise bar3hatA hai| apUrvakaraNake prathama samaya meM aprazasta karmoMkA sthitikAMDaka aura anubhAgakAMDaka prAraMbha hotA hai| apUrvakaraNameM prathama sthitikAMDakake pramANAnugamako kahate haiN| vaha isa prakAra hai - apUrvakaraNameM jaghanya prathama sthitikAMDaka stoka hai| utkRSTa sthitikAMDaka saMkhyAtaguNA hai| utkRSTa bhI palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra hai / jisa prakAra darzanamohanIyakI upazAmanAmeM, usIkI kSapaNAmeM, anantAnubandhIkI visaMyojanAmeM aura kaSAyoMkI upazAmanAmeM apUrvakaraNasambandhI jaghanya prathama sthitikAMDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAga aura utkRSTa sAgaropamapRthaktvapramANa hai, usa prakAra yahAM nahIM hai| yahAM kaSAyoMkI 1 guNaseDhI guNasaMkama ThidirasakhaMDANa Natthi paDhamamhi / paDisamayamaNaMtaguNaM visohivaDDIhi vaDDhadi hu|| labdhi. 393, 2 pallassa saMkhabhAgaM varaM pi avarAdu saMkhaguNidaM tu| paDhame apuvikhavaNe ThidikhaMDapamANayaM hodi // labdhi. 405. ettha jahaNaNayaM saMkhejjaguNahINahidisaMtakammiyassa gaheyavyamukkassayaM puNa saMkhejaguNaTThidisaMtakammiyassa gaheyavvaM / ukkassayaM pi palidovamassa saMkhejjadibhAgo kti vutte jahA jahaNNaya palidovamassa saMkhejjadibhAgapamANamevamukkassayaM pi daTThavvaM, Na tattha payAraMtarasaMmavo tti vRttaM hodi / jayadha. a. pa. 1072. Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammanuppattIe khaiyacArittapaDivajjaNavihANaM [305 kasAyANaM khavaNAe apuvvakaraNapaDhamaThidikhaMDayaM jahaNNamukkassaM pi palidovamassa saMkhejjadibhAgo, aputrakaraNe savvattha saMkhejjaguNahINaM / saMkhejjaguNahINahidisaMtakammANaM ThidikhaMDayANi tappaDibhAgiyANi ceva / apuvvakaraNassa paDhamasamae palidovamassa saMkhejjadibhAgiyaM dvidikhaMDayamAyugavajjANaM kammANaM geNhadi / appasasthANaM kammANamaNubhAgassa aNate bhAge khaMDayaM geNhadi / palidovamassa saMkhejjadibhAgaM dvidivaMdheNa osrdi| guNaseDI udayAvaliyabAhire NikkhittA apuvvakaraNaddhAdo aNiyaTTikaraNaddhAdo ca visesAhiyA / je appasatthakammaMsA Na bajjhati tersi kammANaM guNasaMkamo jAdo' / dvidibaMdho TThidisaMtakammaM ca sAgarovamakoDisadasahassapudhattaM aMtokoDAkoDIe / baMdhAdo puNa saMtakammaM saMkhejjaguNaM / esA apuvkrnnpddhmsmypruuvnnaa| etto vidiyasamae NANattaM / taM jadhA- asaMkhejjaguNadavvamokadvidaNa galidasesaM guNaseDiM karedi / visodhI ca aNaMtaguNA / sesesu AvAsaesu Natthi NANattaM / evaM jAva paDhamANubhAgakhaMDao samatto ti / tado se kAle aNNo aNubhAgakhaMDao AgAido ................................ kSapaNAmeM apUrvakaraNasambandhI prathama sthitikAMDaka jaghanya aura utkRSTa bhI palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra hI hai, aura apUrvakaraNameM sarvatra saMkhyAtaguNA hIna hotA hai| saMkhyAtaguNe hIna sthitisatvavAle karmoMke sthitikAMDaka bhI saMkhyAtaguNe hIna hI haiN| apUrvakaraNake prathama samayameM Ayuko chor3akara zeSa kauke palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra sthitikAMDakako grahaNa karatA hai| aprazasta kauMke anubhAgake ananta bahubhAgarUpa kAMDakako grahaNa karatA hai / patyopamakA saMkhyAtavAM bhAga sthitibandhase ghaTatA hai| udayA. valike bAhira nikSipta guNazreNI apUrvakaraNakAla aura anivattikaraNakAlase vizeSa adhika hai| jo aprazasta karma nahIM baMdhate haiM una karmIkA guNasaMkramaNa hotA hai| sthitibandha aura sthitisatva antaHkoTAkoTike bhItara koTilakSapRthaktva sAgaropamapramANa hotA hai| parantu bandhakI apekSA satva saMkhyAtaguNA hai| yaha apUrvakaraNake prathamasamayaviSayaka prarUpaNA huii| isase dvitIya samayameM vizeSatA hai / vaha isa prakAra hai-asaMkhyAtaguNe dravyakA apakarSaNa karake galitazeSa guNazreNIko karatA hai| vizuddhi bhI anantaguNI hai| zeSa AvAsoMmeM koI vizeSatA nahIM hai| isa prakAra prathama anubhAgakAMDakake samApta hone taka yahI krama hai / taba anantara samayameM anya anubhAgakAMDakako grahaNa karatA hai jo ghAta karanese 1 paDisamayamasaMkhaguNaM davvaM saMkamadi appasatthANaM | baMdhujhiyapayaDINaM baMdhaMtasajAdipayaDIsu // labdhi.400. 2 aMtokoDAkoDI apuvvapaDhamamhi hodi tthidibNdho| baMdhAdo puNa sattaM saMkhejjaguNaM have tattha / landhi.407. 3 paDisamayaM ukkaTTadi asaMkhaguNidakkameNa saMcadi ya / idi guNaseDhIkaraNaM pddismymputvpttmaado| labdhi. 399. Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 315] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 16. sesassa aNaMtA bhAgA / evaM saMkhejjesu aNubhAgakhaMDayasahassesu gadesu aNNo aNubhAgakhaMDao paDhamaTThidikhaMDao apurakaraNe paDhamadidibaMdhoM ca edANi tiNNa vi samagaM NidvidANi / evaM dvidibaMdhasahassehi gadehi apuvvakaraNaddhAe saMkhejjadibhAge gade NihA-payalANaM baMdhavocchedo jAdo / tAdhe ceva tANi guNasaMkameNa saMkamaMti / ovaTTaNA jahaNNA AvaliyA UNiyA tibhAgeNa / esA dvidisu jahaNNA tahANubhAgesaNaMtesu // 20 // saMkAmedukkaDDadi je ase te avaTThidA hoti / AvaliyaM se kAle teNa paraM hoMti bhajivvA // 21 // zeSa rahe anubhAgake ananta vahubhAgamAtra hai| isa prakAra saMkhyAta anubhAgakAMDakasahasroMke vItanepara anya anubhAgakAMDaka, prathama sthitikAMDaka, aura jo apUrvakaraNake prathama samayameM sthitibandha bAMdhA thA vaha, ye tInoM hI eka sAtha samApta hote haiN| isa prakAra sthitibandhasahasroMke vItanese apUrvakaraNakAlakA saMkhyAtavAM bhAga vyatIta honepara nidrA va pravalA prakRtiyoMkI bandhavyucchitti ho jAtI hai| usI samaya ve donoM prakRtiyAM guNasaMkramaNa dvArA anya prakRtiyoM meM saMkramaNa karatI haiN| yahAM saMkramaNameM jaghanya atisthApanAkA pramANa eka tribhAgase hIna AvalImAtra hai| yaha jaghanya atisthApanAkA pramANa sthitiyoMke viSayameM grahaNa karanA caahiye| . anubhAgaviSayaka jaghanya apavartanA ananta spardhakoMse pratibaddha hai| arthAt jaba taka ananta spardhakoMkI atisthApanA nahIM hotI taba taka anubhAgaviSayaka apakarSaNakI pravRtti nahIM hotI // 20 // jina karmapradezoMkA saMkramaNa athavA utkarSaNa karatA hai ve AvalImAtra kAla taka avasthita arthAt kriyAntarapariNAmake vinA jisa prakAra jahAM nikSipta hai usI prakAra hI vahAM nizcalabhAvale rahate haiN| isake pazcAt ukta karmapradeza vRddhi, hAni evaM avasthAnAdi kriyAoMse bhajanIya haiM // 21 // ...................................... 1 pratiSu paDhamaTThidikhaMDao baMdho' iti pAThaH / 2 saMkhejesu aNubhAgakhaMDayasahassesu gadesu aNNamaNubhAgakhaMDayaM paDhamahidikhaMDayaM ca jo ca paDhamasamae apuvakaraNe dvidibaMdho pabaddho edANi tiNNi tri samaga NiSTridANi | jayadha. a.pa. 1073. 3 'ovaTTaNA jahaNNA ' evaM bhaNide hidimokaDDemANo jahaNNado vi AvaliyAe vettibhAgamettamaicchAviUNa nikkhivadi tti bhaNidaM hodi / ' esA Didisu jahaNNA ' evaM bhaNide hidivisayA esA jahaNAicchAvaNA okaDDaNAvisae ghettavbA ti uttaM hoi / 'tahANubhAgesaNaMtesu ' evaM bhaNide aNubhAgavisayA ovaTTaNA jahaNNe vi aNaMtesu phaddaesu paDibaddhA / jAva aNaMtANi phaddayANi NAhicchAvidANi tAva aNubhAgavisayA okaguNA Na payadi tti vuttaM hoi / jayadha. a. pa. 1096. labdhi. 401. 4' saMkAmedukaDhadi ' evaM bhaNide saMkAmedi vA ukkaDDedi vA je kammapadese te AvaliyamattakAlamavahidA hoti, AvaliyamettakAlaM kiriyaMtarapariNAmeNa viNA jahA jattha NikkhittA tahA ceva tattha NiccalabhAveNAvaciTThati Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16. ] cUliyAe sammattappattIe khaiyacAstipaDivajjaNavihANaM okaDudi je aMse se kAle te ca hoMti bhajidavvA / baDDIe abaTThANe hANIe saMkrame udae' / / 22 / / ekkaM ca Thidivisesa tu asaMkhejjesu TThidivisesesu / vaDDedi rahassedi ca tahANubhAgesaNaMtesu // 23 // tado TThadibaMdha sahasse gadesu parabhaviyaNAmANaM vaMdhavocchedo jAdo / tado hidi [ 347 jina karmAzoMkA apakarSaNa karatA hai ve anantara kAlameM sthityAdikI vRddhi, avasthAna, hAni, saMkramaNa aura udaya, inase bhajanIya haiM, arthAt apakarSaNa kiye jAne ke anantara samaya meM hI unameM vRddhi Adika ukta kriyAoMkA honA saMbhava hai // 22 // eka sthitivizeSakA utkarSaNa athavA apakarSaNa karanevAlA niyamase asaMkhyAta sthitivizeSoMmeM bar3hAtA athavA ghaTAtA hai / isI prakAra eka anubhAgaspardhakasambandhI vargaNAkA utkarSaNa athavA apakarSaNa karanevAlA niyamase ananta anubhAgaspardhakoM meM hI bar3hAtA athavA ghaTAtA hai | isakA abhiprAya yaha hai ki eka sthitikA utkarSaNa karanemeM jaghanya nikSepa AvalI ke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra, va apakarSaNa karane meM jaghanya nikSepa AvalIke tribhAgamAtra hotA hai, tathA anubhAga ke utkarSaNa va apakarSaNakA jaghanya va utkRSTa nikSepa ananta anubhAgaspardhakapramANa hotA hai || 23 // pazcAt sthitibandhasahasroMke vItanepara devagati, paMcendriyajAti Adi parabhavika nAmakarma prakRtiyoMkI bandhavyucchitti ho jAtI hai / isake Upara sthitibandhasahasroMke tti vRttaM hoi / ' se kAle' tadanaMtarasamaya pahuDi teNa paraM tatto uvari hoMti bhajiyavtrA bhayaNijjA bhavaMti / saMkramaNAvaliyamettakAle vadikaMte tatto pare saMkAmidA ukkaDDidA ca je kammaMsA te vaDDhihANiavaTThANAdikiriyArhi bhayaNijjA hoMti / tatto paraM tappavRttIe paDisehAbhAvAdo tti vRttaM hodi / jayatha. a. pa. 1097. labdhi. 402. 1 edasta bhAvattho - oDidapadesaggaM kiMci tadaNaMtarasamae ceva puNo ukkaDDijjadi kiMci Na ukkaDDijjaditti evaM vaDIe bhajidavyamatrANe tri ! o dipadesaggaM kiMci satyAge cetra acchAda kiMci aNNaM kiriyaM gacchaditti bhayaNijjaM / evamoDaNAe saMkramodahi bhayaNijjattaM jojeyavvaM / okaDDidavidiyasamae ceva puNo vi okaNAdIrNa pavRttIe bAhANuvalaMbhAdo tti / jayadha. a. pa. 1097. labdhi. 403. 2 ' ekaM ca dvidivisesaM' evaM bhaNide evaM dvidivisesamukkaDDemANo NiyamA asaMkhejjesu vidivisesesu vadi ci deNa jahaNado vi AvaliyAe asaMkhejjadibhAgametto ceva ukkaNAe Nikkhevasio hodi, go heTThA tti jANAvidaM / tahA ekkaM ca dvidivisesamo kaTTemANo niyamA asaMkhejjesu hidi visesesu rahassedi No heDA ti devi vidi sutAvayaveNa jahaNNado vi okaTTaNAe AvaliyatibhAgametteNa NikkhetreNa hodavyamidi jANAvidaM / ' tahANubhAgesaNaMtesu ' evaM bhaNide egamaNubhAgaphaddayavaggaNamukkaDDemANo okaDDemANo ca NiyamA aNatesu cevANubhAgaphadaesa, vahvRdi harassedi vetti bhaNidaM hodi / edeNa aNubhAgavisayANamo kakkaDDANaM jahaNaNukkassaNikkhaivapANAvahAraNaM kathaM / jayadha. a. pa. 1098. labdhi. 404. Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 344) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 15. saMghasahassesu gadesu carimasamayaapuvvakaraNaM patto / se kAle paDhamasamayaaNiyaTTissa AvAsayANi vattaissAmA / taM jadhApaDhamasamayaaNiyaTTissa aNNo vidikhaMDao palidovamassa saMkhejjadibhAgo, aNNo aNubhAgakhaMDao sesassa aNaMtA bhAgA, aNNo dvidibaMdho palidovamassa saMkhejjadibhAgeNa hINo' / paDhamadvidikhaMDao visamo, jahaNNAdo ukkassao saMkhejjadibhAguttaro / paDhame dvidikhaMDae hade savyassa tullakAle aNiyaTTi paviTThassa Thidi. saMtakammaM tulaM / ThidikhaMDao vi savvassa aNiyadi paviTThassa vidiyadvidikhaMDayAdo vidiyaTThidikhaMDao tullo, tadiyAdo tadiyo tullo / evaM savvattha / dvidivaMdho sAgarobamasahassapudhattaM aMtosadasahassassa' / dvidisaMtakammaM sAgarovamasadasahassapudhattaM aMtokoDA bItanepara apUrvakaraNakA antima samaya prApta hotA hai| anantara samayameM prathamasamayavartI hue anivRttikaraNake AvAsoko kahate haiM / vaha isa prakAra hai- prathamasamayavartI anivRttikaraNake anya sthitikAMDaka palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa, anya anubhAgakAMDaka zeSa anubhAgake ananta bahubhAgamAtra aura anya sthitibandha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgase hIna prApta hotA hai| anivRttikaraNake prathama samayameM vartamAna nAnA jIvoMkA prathama sthitikAMDaka viSama hai arthAt samAna nahIM hai| jaghanya prathama sthitikAMDakase utkRSTa prathama sthitikAMDaka palyake saMkhyAtaveM bhAgase adhika hai| samAna kAlameM anivRttikaraNameM praviSTa saba jIvoMkA sthitisatva prathama sthitikAMDakake naSTa hone para tulya hai| anivRttikaraNameM praviSTa sabakA sthitikAMDaka bhI dvitIya sthitikAMDakase dvitIya sthitikAMDaka tulya hai aura tRtIyase tRtIya sthitikAMDaka tulya hai| isI prakAra sarvatra jAnanA caahiye| jo sthitibandha pUrvameM antaHkor3AkoDipramANa thA vaha anivRttikaraNake prathama samayameM sAgaropamasahasrapRthaktvamAtra hotA huA lakSasAgaropamake bhItara ho jAtA hai / isI prakAra jo sthitisatva antAkor3AkoDipramANa thA vaha ghaTakara isa samaya lakSapRthaktva sAgaropamapramANa hotA huA koDAkor3Ike bhItara hI rahatA 1 aNiyahissa pa paDhame aNNaM ThidikhaMDapahadimAravaI / labdhi. 411. 2 bAdarapaDhame paTamaM ThidikhaDaM visarisaM tu vidiyAdi / ThidikhaMDayaM samANa sabassa samANakAlamhi / / pArasa saMkhabhAgaM abaraM tu varaM tu saMkhabhAgahiyaM / ghAdAdimaThidikhaMDo sesA savvassa sarisA hu| labdhi. 412-413. 3 puvvamaMtokoDAkoDipamANo hoto ThidibaMdho aghubakaraNaddhAe saMkhejasahassamettehi hidibaMdhosaraNehi suddha ohahiyUNa aNiyaTTikaraNapaTamasamaye sAgarovamasahassapudhattametto ho?Na aMtAsAgarovamasadasahassassa payaTTadi tti vuttaM hodi / / jayadha. a. pa. 1075. Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe khaiyacArittapaDivajjaNavihANaM [349 koDIe' / guNaseDhiNikkhevo jo apuvvakaraNe Nikkhitto tassa sese sese ca bhvdi| savvakammANaM pi tiNNi karaNANi vocchiNNANi / taM jahA- appasatthauvasAmaNAkaraNaM NidhattIkaraNaM NikAcaNAkaraNaM ca / edANi savvANi paDhamasamayaaNiyaTTissa AvAsayANi parUvidANi / se kAle edANi cetra / Navari guNaseDI asaMkhejjaguNA / sese sese ca Nikkhevo / visodhI ca annNtgunnaa| evaM saMkhejjesu dvidibaMdhasahassesu gadesu tado aNNo dvidivaMdho asaNNiTThidibaMdhasamago jAdo / tado saMkhejjesu dvidibaMdhasahassesu gadesu cauridiyaTTidibaMdhasamago jAdo / evaM tIiMdiyasamago bIiMdiyasamago evameiMdiyaTTidibaMdhasamago jaado| tado saMkhejjesu hidibaMdhasahassesu gadesu NAmA-godANaM palidovamadvidibaMdho jaado| tAdhe NANAvaraNIya-dasaNAvaraNIya-vedaNIya-aMtarAiyANaM divaGkapalidovamaTThidigo baMdho jAdo / mohaNIyassa vepalidovamaTThidigo baMdho jAdo / tAdhe dvidi hai / jo guNazreNinikSepa apUrvakaraNameM nikSipta thA usake zeSa zeSameM hI nikSepa hotA hai / anivRttikaraNameM sabhI karmoke aprazastopazAmanAkaraNa, nidhattikaraNa aura nikAcanAkaraNa, ye tIna karaNa vyucchinna ho jAte haiN| ye saba prathamasamayavartI anivRttikaraNake AvAsa kahe gaye haiM / anantara samayameM bhI ye hI AvAsa haiN| vizeSa kevala yaha hai ki yahAM guNazreNI asaMkhyAtaguNI hai aura zeSa zeSameM nikSepa hai| vizuddhi bhI anantaguNI hai| isa prakAra saMkhyAta sthitibandhasahasroMke vyatIta honepara taba anya sthitibandha asaMjJIke sthitibandhake sadRza hotA hai / punaH saMkhyAta sthitibandhasahasroMke vItane para caturindriyake sthitibandhasadRza sthitibandha hotA hai| isI prakAra trIndriyake sadRza, dvIndriyake sadRza aura isI prakAra ekendriyake sthitibandhake sadRza sthitibandha hotA hai / tatpazcAt saMkhyAta sthitibandhasahasroMke vItanepara nAma va gotra karmokA palyopamamAtra sthitibandha hotA hai| usa samayameM jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, danIya aura antarAya, inakA Dar3ha patyApamapramANa sthitivAlA bandha hotA hai| mohanIyakA do palyopamamAtra sthitivAlA bandha hotA hai / usa samayameM sthitisatva lakSapRthaktva 1 aMtokoDAkoDimettaM dvidisaMtakammamapuvakaraNapariNAmehiM saMkhejjasahassamettahidikhaMDayaghAdehi ghAdidaM saMtaM muTTha ohaTTiyUNa aMtokoDAkoDIe sAgarovamalakkhapudhattapamANaM hoduNANiyaTTipaDhamasamae dvidamidi bhaNidaM hodi / jayadha. a. pa. 1075 2 udadhisahassapudhattaM lakkhapudhattaM tu baMdha saMto ya / aNiyahissAdIe guNaseTI puvaparisesA / / labdhi.414. 3 uvasAmaNA NivattI NikAcaNA tattha bocchiNNA || labdhi. 411, 4 ThidibaMdhasahassagade saMkhejA bAdare gadA bhaagaa| tatthAsaNNissa hidisarisaM ThidibaMdhaNaM hodi||lbdhi.415. 5 ThidibaMdhasaharasagade patteyaM cdurtiyvieiidii| ThidibaMdhasamaM hodi hu ThidibaMdhamaNukkameNeva // rubdhi. 416. 6 eiMdiyavidIdo saMkhasaharase gade hu tthidibNdhe| paDhekkadivaDadurga ThidibaMdho vIsiyatiyANaM / labdhi. 415. Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakhaMDAgame jIvANaM 350 ] saMtakammaM sAgarovamasadasahassa pudhattaM / jA NAmA-godANaM palidovamaTThidigo baMdho tAdhe appAbahugaM / taM jahA - NAmAgodANaM dvidibaMdho thovo | NANAvaraNIya daMsaNAvaraNIya vedaNIya - aMtarAiyANaM dvidibaMdho visesAhio / mohaNIyassa dvidibaMdho visesAhio / adikaMtA savye dvidibaMdhA deNa appA bahuavidhiNA AgadA / tado NAmA - godANaM palidovamaTThidibaMdhe puNNe jo aNNo dvidibaMdha so saMkhejjaguNahINo / sesANaM kammANaM dvidibaMdhoM visesahINo / tA appA bahuaM - NAmA - godANaM dvidibaMdho thovo / caduNhaM kammANaM ThidibaMdho tullo saMkhejjaguNo / mohaNIyassaTThidibaMdho visesAhio / edeNa kameNa DidibaMdha sahassANi gadANi saMkhejjANi / tado NANAvaraNIya daMsaNAvaraNIya vedaNIya aMtarAiyANaM palidovamaTThidigo baMdho jAdo / tAdhe mohaNIyassa tibhAguttarapalidovamaTThidigo baMdho jAdo / tado jo aNNo TThidibaMdho caduNhaM kammANaM so saMkhejjaguNahINo / tAdhe adhyAbahugaM - NAmAgodANaM dvidibaMdho thovo / caduNhaM kammANaM dvidibaMdhoM saMkhejjaguNo / mohaNIyassa [ 1, 9-8, 16. sAgaropamapramANa rahatA hai / jisa samaya nAma va gotra karmoMkA palyopamapramANa sthitivAlA bandha hotA hai usa samaya alpabahutva isa prakAra hai - nAma gotra karmoMkA sthitibandha stoka hai / jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya aura antarAya, inakA sthitibandha vizeSa adhika hai / mohanIyakA sthitibandha vizeSa adhika hai| isase pUrva ke saba sthitibandha isI alpabahutvavidhise Aye haiM / nAma- gotra karmoMkA palyopamapramANa sthitibandha pUrNa honepara jo anya sthitibandha hotA hai vaha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / zeSa karmoMkA sthitibandha vizeSa na hai / usa samaya alpabahutva isa prakAra hai- nAma- gotra kamakA sthitibandha stoka, cAra kamakA sthitibandha tulya saMkhyAtaguNA, aura mohanIyakA sthitibandha vizeSa adhika hai / isa kramase saMkhyAta sthitibandhasahasra vIta jAte haiM / taba jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, vedanIya aura antarAya, inakA palyopamamAtra sthitivAlA bandha hotA hai / usa samaya mohanIyakA vibhAgase adhika palyopamapramANa sthitibandha hotA hai / tatpazcAt cAra kamakA jo anya sthitibandha hotA hai vaha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / usa samaya alpabahutva isa prakAra hai- nAma gotra karmoMkA sthitivandha stoka, cAra karmoMkA sthiti 1 takkAle ThidisataM lakkhapudhattaM tu hodi uvahINaM / baMdhosaraNA baMdho ThidikhaMDaM saMtamosaradi / labdhi. 418. 2 a-ka pratyoH -- adikkto savve vidibaMdho ' Apratau ' adikkato savye dvidibaMdhA' iti pAThaH / 3 Na kevalameso cetra vidibaMdho edeNappAbahuatrihiNA payaTTo, kiMtu aikkaMtA savve TTidibaMdhA edeNeva kameNa payaTTA tti jANAvaNaTThamidamAha adikkatA sacce TTidibaMdhA edeNa appAbahuavihiNAgadA / jayadha. a. pa. 1076. Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16. ] cUliyAe sammattappattIe khaiyacAstipaDivajaNa vihANaM [ 351 dibaMdho saMkhejjaguNo / edeNa kameNa saMkhejjANi TThidibaMdha sahastrANi gadANi / tado mohaNIyassa palidomavadvidigo baMdho jAdo / sesANaM kammANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo DidibaMdho / edamhi TThidibaMdhe puNNe mohaNIyassa jo aNNo dvidibaMdho so palido - camassa saMkhejjadibhAgio / tado savvesiM kammANaM dvidibaMdho palidovamassa saMkhejjadibhAgo caiva / tAdhe appAbahuaM - NAmA-godANaM TThidibaMdho thovo | NANAvaraNa- daMsaNAvaraNaveNI - aMtarAyANaM dvidivadho saMkhejjaguNo / mohaNIyassa TThidibaMdho saMkhejjaguNo / deNa kameNa vidibaMdha sahassANi gadANi saMkhejjANi / tado jo aNNo dvidibaMdho so NAmA-godANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgigo jAdo / tAdhe sesANaM kammANaM dvididho palidovamassa saMkhejjadibhAgo / ettha appAbahuaM - NAmA-godANaM ThidibaMdho thovo / caduhaM kammANaM dvidibaMdho asaMkhejjaguNo / mohaNIyassa TThidibaMdho saMkhejjaguNo / tado saMkhejjesuTThidibaMdha sahassesu gadesu tinhaM ghAdikammANaM vedaNIyassa (ca ) palidovamassa asaMkhejjadibhAgio ThidibaMdho jAdo / tAdhe appAbahuaM - NAmA-godANaM dvidibaMdho thovo | caduhaM kammANaM ThidibaMdho asaMkhejjaguNo / mohaNIyassa dvidibaMdhoM asaMkhejjaguNo / tado saMkhejjesu TThidibaMdhasahassesu gadesu mohaNIyassa vi palidovamassa bandha saMkhyAtaguNA aura mohanIyakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / isa kramase saMkhyAta sthitibandhasahasra vyatIta ho jAte haiM / taba mohanIyakA palyopamamAtra sthitivAlA bandha hotA hai aura zeSa karmoMkA palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa sthitibandha hotA hai / isa sthitibandha ke pUrNa honepara mohanIyakA jo anya sthitibandha hotA hai vaha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra hotA hai / taba saba karmoMkA sthitibandha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra hI hotA hai / usa samaya meM alpabahutva isa prakAra hai - nAma- gotra karmoMkA sthitibandha stoka, jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa, vedanIya va antarAya, inakA sthitibandha saMkhyAtaguNA, aura mohanIyakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / isa krama se saMkhyAta sthitibandhasahasra vIta jAte haiM / taba jo anya sthitibandha hotA hai vaha nAmagotra karmoMkA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hotA hai / usa samayameM zeSa karmoMkA sthitibandha palyopamake saMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| yahAM alpabahutva isa prakAra hainAma- gotra karmoMkA sthitibandha stoka, cAra karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA, aura mohanIyakA sthitibandha saMkhyAtaguNA hai / pazcAt saMkhyAta sthitibandhasahasroMke vIta jAnepara tIna ghAtiyA karmoMkA aura vedanIyakA sthitibandha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai / usa samaya alpabahutva isa prakAra hai- nAma-gotra karmoMkA sthitibandha stoka, cAra ghAtiyA karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA aura mohanIyakA sthitibandha asaMkhyAta guNA hai / tatpazcAt saMkhyAta sthitibandhasahasroMke vIta jAnepara moha 1 pratiSu ' ghAdikammANaM ' iti pAThaH / Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 16. asaMkhejjadibhAgio ThidibaMdho jAdo / tAdhe savvesi kammANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo ThidibaMdho jAdo / tAdhe dvidisaMtakamma sAgarovamasahassapudhattaM aMtosadasahassassa' / jAdhe paDhamadAe mohaNIyassa palidovamassa asaMkhejjadibhAgo hidibaMdho jAdo tAdhe appAbahuaM- NAmA-godANaM dvidibaMdho thovo / caduNDaM kammANaM dvidibaMdho tullo asaMkhejjaguNo / mohaNIyassa TThidibaMdho asNkhejjgunno| edeNa kameNa saMkhejANi dvidibaMdhasahassANi gadANi / tado jamhi aNNo dvidibaMdho tamhi ekkasarAheNa NAmAgodANaM dvidivaMdho thovo| mohaNIyassa dvidibaMdho asNkhejjgunno| caduNhaM kammANaM hidibaMdho asaMkhejjaguNoM / edeNa kameNa saMkhejjANi dvidibaMdhasahassANi gadANi / tado jamhi aNNo dvidibaMdho tamhi ekkasarAheNa mohaNIyassa dvidibaMdho thovo| NAmAgodANaM dvidibaMdho asNkhejjgunnoN| caduhaM kammANaM dvidivaMdho tullo asaMkhejjaguNo / edeNa kameNa saMkhejjANi dvidibaMdhasahassANi gadANi / tado jamhi aNNo dvidibaMdho tamhi ekkasarAheNa mohaNIyassa vidibaMdho thovo| NAmA-godANaM dvidibaMdho asaMkhejja nIyakA bhI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra sthitibandha ho jAtA hai| usa samaya saba karmIkA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra sthitibandha hotA hai| usa samayameM sthitisatva zatasahasrake bhItara sahasrapRthaktva sAgaropamapramANa rahatA hai| jaba prathamataH mohanIyakA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra sthitibandha hotA hai taba alpabahutvakA krama isa prakAra hai-nAma-gotra kA~kA sthitibandha stoka, cAra karmokA sthitibandha tulya asaMkhyAtaguNA, aura mohanIyakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hai / isa kramase saMkhyAta sthitibandhasahasra cIta jAte haiM / taba jisa samayameM anya sthitibandha hotA hai usa samayameM eka sAtha nAma-gotra karmoMkA sthitibandha stoka, mohanIyakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA, aura cAra karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai| isa kramase saMkhyAta sthitibandhasahasra vIta jAte haiM / taba jisa samaya meM anya sthitiyandha hotA hai usa samayameM eka sAtha mohanIyakA sthitibandha stoka, nAma-gotra karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA, aura cAra karmIkA sthitibandha tulya asaMkhyAtaguNA hotA hai| isa kramase saMkhyAta sthitibandhasahasra vIta jAte haiN| taba jisa samayameM anya sthitibandha hotA hai usa samayameM eka sAtha mohanIyakA sthitibandha stoka, nAma-gotra karmoMkA sthitibandha 1 evaM palaM jAdA vIsIyA tIsiyA ya moho y| pallAsaMkhaM ca karma baMdheNa ya viisiytiyaao||lbdhi.420. 2 pratiSu * hidisaMkama' iti paatthH| 3 udadhisahassapudhaktaM abbhaMtarado du sadasahassassa / takAle Thidisato AugavajjANa kammANa // labdhi. 421. 4 mohagapallAsaMkhaDhidibaMdhasahassagesu tIdesa / moho tIsiya heTA asaMkhaguNahINayaM hodi / labdhi. 422. 5 tettiyamette baMdhe samatIde vIsiyANa heTTAdu / ekasarAhe moho asaMkhaguNahINayaM hodi // labdhi. 423. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe khaiyacArittapaDivajjaNAvihANaM [353 guNo / tiNhaM ghAdikammANaM dvidibaMdho asaMkhejjaguNo / vedaNIyassa vidibaMdho asaMkhejjaguNo' / evaM saMkhejjANi dvidibaMdhasahassANi gadANi / tado aNNo dvidibaMdho ekkasarAheNa mohaNIyassa thotro / tiNhaM dhAdikammANaM vidibaMdho asaMkhejjaguNo / mAmA-godANaM DidibaMdho asNkhejjgunnoN| vedaNIyassa hidibaMdho visesAhioM / edeNa kameNa saMkhejjANi TThidibaMdhasahassANi gadANi / tado dvidisaMtakammaM asaNNiThidibaMdheNa samagaM jAdaM / tado saMkhejjesu ThidibaMdhasahassesu gadesu cariMdiyaTThidibaMdheNa samagaM jaad| evaM tIiMdiya-bIiMdiyaTThidibaMdheNa samagaM jAdaM / tado saMkhejjesu hidikhaMDayasahassesu gadesu eiMdiyaTThidibaMdheNa samagaM TThidisaMtakammaM jAdaM / tado saMkhejjesu hidikhaMDayasahassesu gadesu NAmA-godANaM palidovamaTThidigaM saMtakammaM jAdaM / tAdhe caduNhaM kammANaM divaDDapalidovamaTThidisaMtakamma, mohaNIyassa vepalidovamahidisaMtakammaM / edamhi TThidikhaMDae ukkiNNe NAmAgodANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgigaM dvidisaMtakammaM / tAdhe appAbahugaM- savvatthovaM asaMkhyAtaguNA, tIna ghAtiyA karmoMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA, aura vedanIyakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hotA hai / isa prakAra saMkhyAta sthitibandhasahasra vIta jAte haiN| taba anya sthitibandha eka sAtha mohanIyakA stoka, tIna ghAtiyA kaukA sthitibandha asaMkhyAtaguNA, nAma-gotra kauMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA, aura vedanIyakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai / isa kramase saMkhyAta sthitibandhasahastra vIta jAte haiM / taba sthitisatva asaMhI paMcendriyake sthitibandhake sadRza hotA hai| pazcAt saMkhyAta sthitibandhasahasroMke vIta jAnepara caturindrayake sthitibandhake sadRza sthitisatva hotA hai| isI prakAra trIndriya va dvIndriyake sthitibandhake sadRza sthitisatva hotA hai| punaH saMkhyAta sthitikANDakasahanoMke vIta jAnepara ekendriyake sthitibandhake sadRza sthitisatva hotA hai / tatpazcAt saMkhyAta sthitikANDakasahasroMke vItanepara nAma-gotra karmIkA satva palyopamamAtra sthitivAlA hotA hai| usa samayameM cAra karmokA sthitisatva Der3ha palyopama aura mohanIyakA sthitisatva do palyopamapramANa hotA hai| isa sthitikAMDakake utkIrNa honepara nAma gotra karmIkA sthitisatva palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra hotA hai / usa samayameM alpabahutva isa prakAra hai - nAma-gotra karmoMkA sthitisatva sabase 1 tettiyamette baMdhe samatIde vedaNIyaheTTA du| tIsiyaghAditiyAo asaMkhaguNahINayA hoti // labdhi. 424. 2 tettiyamekte baMdhe samatIde vIsiyANa heTThA du| tIsiyaghAditiyAo asaMkhaguNahINayA hoMti // landhi. 425. 3 takkAle veyaNiyaM NAmAgodAu sAhiyaM hodi| idi mohatIsavIsiyaveyaNiyANaM kamo baMdhe // labdhi.426 . 4 baMdhe mohAdikame saMjAde tettiyehiM baMdhehiM / ThidisaMtamasaNNisamaM mohAdikamaMtahA saMtelibdhi. 427. Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 16. NAmA-godANaM dvidisaMtakammaM / caduNhaM kammANaM dvidisaMtakammaM tulaM saMkhejjaguNaM' / mohaNIyassa DidisaMtakammaM visesAhiyaM / edeNa kameNa dvidikhaMDayapudhatte gade tado caduNhaM kammANaM palidovamadvidisaMtakammaM jaadN| tAdhe mohaNIyassa tibhAguttarapalidovamaM vidisaMtakammaM / tado dvidikhaMDae puNNe caduNDaM kammANaM dvidisaMtakammaM palidovamassa sNkhejdibhaago| tAdhe appAbahuaM- savvatthova NAmA-godANaM dvidisaMtakammaM / caduNhaM kammANa dvidisaMtakamma tullaM saMkhejjaguNaM / mohaNIyassa TThidisaMtakamma saMkhejjaguNaM / tado dvidikhaMDayapudhatteNa mohaTThidisaMtakammaM palidovamaM jAdaM / tado dvidikhaMDae puNNe sattaNhaM kammANaM palidovamassa saMkhejjadibhAgo dvidisaMtakammaM jAdaM / tado saMkhejjesu dvidikhaMDayasahassesu gadesu NAmA-godANaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo TThidisaMtakammaM jAdaM / tAdhe appAbahuaM- savvatthovaM NAmA-godANaM dvidisaMtakammaM / caduNhaM kammANaM dvidisaMtakammaM tullamasaMkhejjaguNaM / mohaTThidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / tado dvidikhaMDayapudhattaNa caduNDaM kammANaM dvidisaMtakammaM palidovamassa asaMkhejjadibhAgo jAdo / tAdhe appAbahuaM- NAmA godANaM stoka, cAra karmIkA sthitisatva tulya saMkhyAtaguNA, aura mohanIyakA sthitisatva vizeSa adhika hai| isa kramase sthitikAMDakapRthaktvake vItanepara taba cAra karmIkA sthitisatva palyopamamAtra sthitivAlA hotA hai / usa samayameM mohanIyakA sthitisatva tribhAgase adhika palyopamapramANa hotA hai / pazcAt sthitikANDakake pUrNa honepara cAra karmoMkA sthitisatva palyopamake saMkhyAtaveM bhAgamAtra hotA hai / usa samayameM alpabahutva isa prakAra hai- nAma gotra karmoMkA sthitisatva sabase stoka, cAra karmoMkA sthitisatva tulya saMkhyAtaguNA, aura mohanIyakA sthitisatva saMkhyAtaguNA hotA hai| pazcAt sthitikANDakapRthaktvase mohanIyakA sthitisatva palyopamamAtra ho jAtA hai| taba sthiti kANDakake pUrNa honepara sAta karmoMkA sthitisatva palyopamake saMkhyAtaveM bhAga ho jAtA hai / tatpazcAt saMkhyAta sthitikANDakasahasroMke vItanepara nAma-gotra karmokA sthitisatva palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra ho jAtA hai| usa samayameM alpavahutva isa prakAra hainAma-gotra karmoMkA sthitisatva sabase stoka, cAra karmoMkA sthitisatva tulya asaMkhyAtaguNA, aura mohakA sthitisatva saMkhyAtaguNA hotA hai| punaH sthitikANDakapRthaktvase cAra karmoMkA sthitisatva palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga ho jAtA hai / usa samayameM alpabahutva isa prakAra hai-- nAma-gotra karmoMkA sthitisatva stoka, cAra karmoMkA sthitisatva 1 pratiSu * asaMkhejjaguNaM ' iti pAThaH / cauNDaM kammANaM hidisaMtakammaM tujhaM saMkhejjaguNaM / jayadha. a. pa. 1077. 2 pratiSu -- saMkhejjaguNa-' iti paatthH| For Private & Personal use only www.jainelib Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16. ] cUliyAe sammattappattIe khaiyacArita paDivaJjaNavihANaM [ 355 disaMtakammaM thovaM / caduNhaM kammANaM TThidisaMtakammaM tulamasaMkhejjaguNaM / mohaDidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / tado TThidikhaMDayapudhatteNa mohaNIyassa vi palidovamassa asaMkhejjadibhAgo dvidisaMtakammaM jAdaM / tAdhe appAbahugaM - gAmA-godANaM TThidisaMtakammaM thovaM / caduhaM kammANaM dvidisaMtakammaM tullamasaMkhejjaguNaM / mohaDidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / edeNa kameNa saMkhejjANi dvidikhaMDaya sahassANi gadANi / tado NAmA-godANaM dvidisaMtakammaM thovaM / mohaDidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / caduNheM kammANaM dvidisaMtakammaM tullamasaMkhejjaguNaM / tado dvidikhaMDayapudhatte gade ekkasarAheNa mohaDDidisaMtakrammaM thotraM / NAmAgodANaM dvidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / caduNhaM kammANaM dvidisaMtakammaM tullamasaMkhejjaguNaM / tado DidikhaMDayapudhatteNa mohaTTidisaMtakammaM thovaM / NAmA-godANaM ThidisaMtakammama - saMkhejjaguNaM / ti ghAdikammANaM dvidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / vedaNIyassa TThidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / tadoDidikhaMDayapudhatteNa mohaTThidisaMtakammaM thovaM / tihaM ghAdikammANa TThidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / NAmA-godANaM dvidisaMtakammamasaMkhejjaguNaM / vedaNI Didi - saMtakammaM visesAhiyaM / edeNa kameNa saMkhejjANi TThidikhaMDayasahassANi gadANi / tado asaMkhejjANaM samayapabaddha NamudIraNA' / tado saMkhejje TThidikhaMDaya sahassesu gadesu aTTahaM kasAyANaM -~ tulya asaMkhyAtaguNA, aura mohanIyakA sthitisatva asaMkhyAtaguNA hotA hai / tatpazcAt sthitikANDakapRthaktvase mohanIyakA bhI sthitisatva palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga raha jAtA hai / usa samaya meM alpabahutva isa prakAra hai- nAma- gotra karmoMkA sthitisatva stoka, cAra karmoMkA sthitisatva tulya asaMkhyAtaguNA, aura mohanIyakA sthitisatva asaMkhyAtaguNA hotA hai / isa kramase saMkhyAta sthitikANDakasahasra cale jAte haiM / taba nAma-gotra karmoMkA sthitisatva stoka, mohanIyakA sthitisatva asaMkhyAtaguNA, aura cAra karmoMkA sthitisatva tulya asaMkhyAtaguNA hotA hai / pazcAt sthitikANDaka pRthaktvake bItane para eka sAtha mohanIyakA sthitisatva stoka, nAma gotra karmoMkA sthitisatva asaMkhyAtaguNA, aura cAra karmoMkA sthitisatva tulya asaMkhyAtaguNA rahatA hai / pazcAt sthitikANDaka pRthaktva se mohanIyakA sthitisatva stoka, nAma- gotra karmoMkA sthitisatva asaMkhyAtaguNA, tIna ghAtiyA karmoMkA sthitisatva asaMkhyAtaguNA, aura vedanIyakA sthitisatva asaMkhyAtaguNA hotA hai / tatpazcAt sthitikANDapRthaktva se mohanIyakA sthititva stoka, tIna ghAtiyA karmoMkA sthitisatva asaMkhyAtaguNA, nAma- gotra karmoMkA sthitisatva asaMkhyAtaguNA, aura vedanIyakA sthitisatya vizeSa adhika hotA hai / isa krama saMkhyAta sthitikANDakasahasra vIta jAte haiM / pazcAt asaMkhyAta samayaprabaddhoMkI udIraNA hotI hai / tatpazcAt saMkhyAta sthitikAMDakasahasroMke bIta jAnepara ATha 1 pratiSu '- mudIraNA / tado' ityasya sthAne 'mudIraNAdo' iti pAThaH / tIde baMdhasahasse palAsaMkhejjayaM tu bidibaMdhe / tattha asaMkhejjANaM udIraNA samayabaddhAgaM / labdhi 428. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 356 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-8, 16. saMkAmao / tado aTTha kasAyA TThidikhaMDayapudhatteNa saMkAmijjati / aTTahaM kasAyANamapacchime dvidikhaMDae ukkiNNe tesiM saMtakammaM sesamAvaliyaM paviGkaM / tado TThidikhaMDayapudhateNa NiddANiddA- payalApayalA thINagiddhINaM Nirayagadi tadANuputrI-tirikkhagadipAaraNAmArNa saMtakammassa' saMkAmago jAdo / tado TThidikhaMDayapudhatteNa apacchime dvidikhaMDa ukkiNe edesiM solasahaM kammANaM dvidisaMtakammaM se samAvaliyaM pavi / tado hidikhaMDayapudhatteNa maNapajavaNANAvaraNIya - dANaMtarAiyANaM ca aNubhAgo baMdheNa desaghAdI jAdo / tado dvidikhaMDayapudhatteNa ohiNANAvaraNIya ohidaMsaNAvaraNIya - lAhaMtarAiyANamaNubhAgo baMgheNa deghAdI jAdA / tado TThidikhaMDayapudhatteNa sudaNANAvaraNIya acakkhudaMsaNAvaraNIyabhoga tarAiyANamaNubhAgo baMdheNa desaghAdI jAdo / tado ThidikhaMDayapudhatteNa cakkhudasaNA kaSAyokA saMkrAmaka arthAt kSapaNAkA prArambhaka hotA hai / taba ATha kapAyeM sthitikAMDa pRthaktvase saMkramaNako prApta karAyI jAtI haiN| ATha kaSAyoMke antima sthitikAMDaka utkIrNa honepara unakA zeSa satva AvalIko praviSTa arthAt eka samaya kama AvalImAtra niSekapramANa rahatA hai / pazcAt sthitikANDaka pRthaktvase nidrAnidrA, pracalApracalA aura styAnagRddhi, ina tIna darzanAvaraNa tathA narakagati, narakagatyAnupUrvI aura tiryacagatike yogya nAmakarma arthAt tiryaggati, tiryaggatyAnupUrvI, ekendriya dvIndriya, trIndriya, caturindriya jAti AtApa, udyota, sthAvara, sUkSma aura sAdhAraNa, ina teraha nAmakarmoM ke satvakA saMkrAmaka hotA hai / pazcAt sthitikANDaka pRthaktva se antima sthitikANDakake utkIrNa honepara ina solaha karmoMkA zeSa sthitisatva AvalI ke bhItara praviSTa hotA hai / tatpazcAt sthitikANDakapRthaktva se mana:paryayajJAnAvaraNIya aura dAnAMtarAyakA anubhAga bandhase dezaghAtI ho jAtI hai / punaH sthitikANDakapRthaktvase avadhijJAnAvaraNIya, avadhidarzanAvaraNIya aura lAbhAntarAyakA anubhAga bandhase dezaghAtI ho jAtA hai / tatpazcAt sthitikANDaka pRthaktva se zrutajJAnAvaraNIya, acakSudarzanAvaraNIya aura bhogAntarAya, inakA anubhAga bandhase dezaghAtI ho jAtA hai / punaH sthitikANDaka pRthaktvase 1 ThidibaMdhasahassagade aTThakasAyANa hodi saMkramago / ThidikhaMDapudhatteNa ya taTThidisaMtaM tu AvalipavihaM // labdhi 429. aTThakasAyANamapacchimaTThidikhaMDaye carimaphAlisarUtreNa Nicchevide tesimAvaliyapaviTThasaMta kammasseva samayUNAvaliyamettaNisegapamANassa parisesattasiddhIe NivvAhamuvalaMbhAdo / jayadha. a. pa. 1078. 2 ettha NirayatirikkhagaIpAoggaNAmAo tti vRtte NirayanaiNirayagaipAoggANuputrItirikkhagaitirikkhagaipAoggANuputrIeiMdiyavIiMdiyatIiMdicau riMdiyajAdi AdAvujjovathAvaramuhumasAhAraNaNAmANaM terasahaM payaDINaM gahaNaM kAyavvaM / jayadha. a. pa. 1078-1079. 3 pratiSu ' saMtakammaMse ' iti pAThaH / 4 ThidibaMdhapudhattagade solasapayaDINa hodi saMkramago / ThidikhaMDapudhatteNa ya taTThidisataM tu AvalipaviddhaM // labdhi. 4300 Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe khaiyacArittapaDivajjaNavihANaM [357 varaNIyamaNubhAgabaMdheNa desaghAdI jAdaM / tado dvidikhaMDayapudhatteNa AbhiNibohiyaNANAvaraNIya-paribhogaMtarAiyANamaNubhAgo baMdheNa desaghAdI jAdo / tado dvidikhaMDayapudhatteNa vIriyaMtarAissa aNubhAgo baMdheNa desaghAdI jaado| tado dvidikhaMDayasahassesu gadesu aNNaM dvidikhaMDaya-( maNNamaNubhAgakhaMDaya-) maNNaM dvidibaMdhaM aMtarahidiukkIraNaM ca samagamADhavedi / caduhaM saMjalaNANaM NavaNhaM NokasAyANaM ca aMtaraM karedi / sesANaM kammANaM Nasthi aMtaraM / purisavedassa kohasaMjalaNassa ya paDhamahidimatomuhuttamettaM mottUNa aMtaraM karedi, sodayattAdo / sesANaM kammANamAvaliya mottUNa aMtaraM karedi, udayAbhAvAdo / jAo aMtaravidIo ukkIrijjati tAsiM padesaggamukkIrijjamANiyAsu hidIsu Na dijjdi| jAsiM payaDINa paDhamadvidI atthi, tisse paDhamadvidIe jAo saMpahidvidIo ukkIrijjati taM ukkIrijjamANaM padesaggaM sNchuhdi| cakSudarzanAvaraNIya anubhAgabandhase dezaghAtI ho jAtA hai / punaH sthitikANDakapRthaktyase AbhinibodhikajJAnAvaraNIya aura paribhogAntarAyakA anubhAga vandhase dezaghAtI ho jAtA hai| punaH sthitikANDakapRthaktvase vIryAntarAyakA anubhAga bandhase dezaghAtI ho jAtA hai| tatpazcAt sthitikAMDakasahasroMke bIta jAnepara anya sthitikAMDaka, (anya anubhAgakAMDaka), anya sthitivandha aura antarasthiti-utkIraNa, inako eka sAtha prArambha karatA hai / cAra saMjvalana aura nava nokaSAyoMke aMtarako karatA hai| zeSa karmoMkA antara nahIM hotaa| puruSaveda aura saMjvalanakrodhakI antarmuhUrtamAtra prathamasthitiko chor3akara antara karatA hai, kyoMki inakA yahAM udaya pAyA jAtA hai| zeSa karmoMkI AvalImAtra prathamasthitiko chor3akara antara karatA hai, kyoMki yahAM zeSa prakRtiyoMke udayakA abhAva hai jina antarasthitiyoMko utkIrNa kiyA jAtA hai unake pradezAgrako utkIrNa kI jAnevAlI sthitiyoM meM nahIM detA hai / jina udayaprApta prakRtiyoMkI prathamasthiti hai usa prathamasthitimeM, jo isa samaya sthitiyAM utkIrNa kI jA rahI haiM usa utkIrNa kiye jAnevAle pradezako ( apakarSaNa karake yathAsammava samasthitisaMkramaNa dvArA) detA hai| jo prakRtiyAM 1 ThidibaMdhapudhattagade maNadANA tattiyevi ohidugaM / lAbhaM ca puNovi sudaM acakkhubhogaM puNo cakkhu // puNaravi madiparibhogaM puNaravi virayaM kameNa annubhaago| vaMdheNa desaghAdI pahAsaMkhaM tu ThidibaMdho / labdhi. 431.432. 2 a-ApratyoH 'aNaMtara ' iti pAThaH / / 3 ThidikhaMDasahassagade cadusaMjalaNANa nnoksaayaannN| eyahidikhaMDakkIraNakAle aMtaraM kuNai // saMjalaNANaM ekkaM vedANekkaM udedi taddoNhaM / sesANaM paDhamahidi Thavedi aMtomuhuttaAvaliyaM // labdhi. 433-434. 4 jAsiM payaDINaM vedijjamANANaM paDhamaTTidI asthi tAsiM tisseva paTamaTThidIe uvari appaNo aNNesiM ca kammANamaMtaravidIsu ca ukIrijjamANaM padesaggamokaDDaNAe jahAsaMbhavaM samajhidisaMkramaNeNa ca saMhadi ti muttttho| jayadha. a. pa. 1080. Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-8, 16. jAo bajjhati payaDIo tAsimAvAhamahicchidUNa jA jahaNNiyA viseyuDidI tamArdi kADhUNa bajjhamANiyA TThidIsu ukkaDijjadi / tado aNubhAgakhaMDaya sahassesu gadesu aNNo aNubhAgakhaMDao jo ca aMtare ukkIrijjamANe TThidibaMdho pabaddho tatthataTThidikhaMDago aMtarakaraNaddhA ca edANi samagaM NiTTiyamANANi NiTTidANi / se kAle aMtarakadapaDamasamae NavuMsayavedassa AuttakaraNasaMkAmago jAdo / lAbhe caiva mohAriNasya saMkhejjana smio dvidibaMdho, mohaNIyasegANiyA baMdhodayA jANi kammANi bajjhati tesiM chasu AvaliyAsu gadAsu udIraNA, mohaNIyassa ANupuvvIsaMkamo, lobhasaMjalaNassa asaMkramo ca jAdoM / tado saMkhejjesu vidikhaMDaya sahasse su baMdhatI hai unakI AvAdhAko lAMghakara jo jaghanya niSekasthiti hai use Adi karake ( dvitIyasthiti meM samavasthita) badhyamAna sthitiyoM meM usa antarasthitiyoM meM utkIrNa kiye jAnevAle pradezAgrako utkarSaNa dvArA detA hai / pazcAt anubhAga kAMDakasahasroMke vIta jAnepara anya anubhAga kAMDaka, antarakaraNameM sthitiyoMke utkIrNa karate samaya jo sthitibandha bAMdhA thA tatsambaMdhI sthitikAMDaka aura antarakaraNakAla, ye eka sAtha samApta kiye jAnevAle samApta ho jAte haiM / antarakRta prathama samaya meM, arthAt antarakI antima phAlike giranepara, AvRttakaraNasaMkrAmaka arthAt napuMsakavadekI kSapaNAmeM udyata hotA hai (1) / usI samaya hI mohanIyakA saMkhyAta varSavAlA sthitibandha hai ( 2 ) / mohanIyakA eka sthAna (latA) vAlA bandha aura udaya ( 3-4 ), jo karma baMdhate hai unakI chaha AvaliyoM ke vItane para udIraNA ( 5 ), mohanIyakA AnupUrvI saMkramaNa ( 6 ), aura lobhake saMkramaNakA abhAva (7) ho jAtA hai / arthAt usa samaya jIva ina sAta karaNoMkA prArambhaka hotA hai / pazcAt saMkhyAta sthitikAMDakasahasroMke vIta jAnepara saMkramaNako prApta karAyA jAnevAlA 1 Na kevalaM vedijjamANANaM paDhamaTTidIe cetra saMchuhRdi kiMtu bajjhamANacadusaMjalaNapurisavedapayaDINaM takkAyibaMdhassa jA AvAhA aMtarAyAmAdo saMkhejjaguNamadvANamuvariM caDidUNa TTidA tamaiccheyUNa baMdhapadamaNiseyamAdi kANa bajjhamANiyAsu dvidItu vidiyaTTidIe samavaTTidAsu tamaMtaraDidIsu ukkIrijjamAnapadesaggamukkaduSNAvaseNa saMhRditti bhaNidaM hodi / jayadha. a. pa. 1080. ukkIridaM tu davvaM saMte paTamaTThidimhi saMhadi / baMdhe AvAdhamaditthiya ukkaTTade NiyamA / labdhi. 435. 2 jamhi samae aMtaraca rimaphAlI NivadidA tamhi samae aMtaraM paDhamasamayakadaM bhaNNade, tadaNaMtarasamae puNa aMtaraM dusamayakadaM NAma bhavadi / jayadha. a. pa. 1080. 3 tattha sayavedassa Auta karaNasaMkAmago tti bhaNide NavaMsayavedassa khatraNAe ammuTThido hotRRNa payaTTo tti bhaNidaM hodi / jayadha. a. pa. 1080. 4 satta karaNANi yaMtarakadapaDhame tANi mohaNIyassa / iMgiThANiyabaMdhuo tasseva ya saMkhavarasa ThidibaMdho // tAntrikama lohassa asaMkramaM ca saMdassa / Atreca karaNasaMkrama chAvalitIdesudIraNadA // labdhi. 436-437. Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8 16.] cUliyAe sammattuppattIe khaiyacArittapaDivajjaNavihANaM [359 gadesu NauMsayavedo saMkAmijjamANo saMkAmido purisavede / kudo? aannupuvvisNkmttaado| etthuvaujjatI gAhA ( saMchuhai purisavede itthIvedaM Na,sayaM ceva / - satteva NokasAe NiyamA kohammi saMchuhai // 24 // saMkAmijjamANadavyamAhappaparUvaNA gAhA (baMdheNa hodi udao ahio 'udaeNa saMkamo ahio| guNaseDi asaMkhejjA padesaaggeNa boddhavvA // 25 // - NaqsayavedaM saMkAto paDhamasamae thovaM padesaggaM saMkAmedi / vidiyasamae asaMkhejjaguNaM / evaM jAva saMkAmagacarimasamao tti / NaqsayavedodaeNa caDidassa samae samae asaMkhejjaguNAe seDIe padesaggassa NijjarA hodi / vuttaM ca napuMsakaveda puruSavedameM saMkramaNako prApta ho jAtA hai, kyoMki yahAM AnupUrvIsaMkramaNa hai| yahAM upayukta gAthA strIveda aura napuMsakavedako puruSavedameM, tathA puruSaveda va hAsyAdi chaha, ina sAta nokaSAyoMko saMjvalanakrodha niyamase sthApita karatA hai // 24 // saMkramaNako prApta honevAle dravyake mAhAtmyakA prarUpaNa karanevAlI gAthA baMdhase udaya adhika hai aura udayase saMkramaNa adhika hotA hai / inakI adhikatA pradezAgrase asaMkhyAtaguNita zreNIrUpa jAnanA cAhiye / arthAt baMdhadravyase udayadravya asaMkhyAtaguNA hai aura udayadravyase saMkramaNadravya asaMkhyAtaguNA hai // 25 // napuMsakavedako saMkramAtA huA prathama samayameM stoka pradezAgrakA saMkramaNa karAtA hai, dvitIya samayameM asaMkhyAtaguNe pradezAgrakA saMkramaNa karAtA hai| isa prakAra yaha krama saMkramaNake antima samaya taka rahatA hai| napuMsakavedake udayake sAtha zreNI car3he hue jIvake pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNita zreNIke anusAra pradezAgrakI nirjarA hotI hai| kahA bhI hai 1 ThidibaMdhasahassagade saMTo saMkAmido have purise / paDisamayamasaMkhaguNa saMkAmagacarimasamao ti // labdhi . 440. 2 labdhi. 438; jayadha. a. pa. 1090. 3 labdhi. 441. ettha guNaseDhi ti vutte guNagArapattI gaheyavvA |xxx padesaggeNa baMdho thovo udayo asaMkhejjaguNo saMkamo asaMkhejaguNo / padesaggeNa NihAlijjamANe baMdhodayasaMkamANaM samANakAlabhAvINaM thovabahuttamevaM hodi ti vuttaM hodi / jayadha. a. pa. 1092. Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 16. ( guNaseDiasaMkhejjA padesaaggeNa saMkamo udo| se kAle se kAle bhajjo baMdho padesagge // 26 // ) evaM NaqsayavedaM saMkAmiya tado se kAle itthivedassa paDhamasamayasaMkAmago jaado| tAdhe aNNo dvidikhaMDao', aNNo aNubhAgakhaMDao, aNNo dvidibaMdho ca pAraddho / tado dvidikhaMDayapudhatteNa ithivedakkhavaNaddhAe saMkhejjadibhAge gade NANAvaraNadaMsaNAvaraNa-aMtarAiyANaM saMkhejjavassadvidio baMdho jAdo / tado dvidikhaMDayapudhatteNa itthivedassa jaM hidisaMtakammaM taM sabamAgAidaM / sesANaM kammANaM vidisaMtakammassa asaMkhejjA bhAgA aagaaidaa| tamhi dvidikhaMDae puNNe itthivedo saMchuhamANo saMchuddho / tAdhe ceva mohaNIyassa saMkhejjANi vassasahassANi hidisaMtakammaM jAdaM / saMkramaNa (guNasaMkramaNa) aura udaya uttarottara anantara kAlameM apane apane pradezAgrakI apekSA asaMkhyAtaguNita zreNIrUpa hote haiN| kintu pradezAgrakI apekSA bandha bhajanIya hai, arthAt vaha yogoMkI hAni, vRddhi va avasthAnake anusAra hAni, vRddhi yA avasthAnarUpa hotA hai // 26 // isa prakAra napuMsakavedako saMkramAkara tadanantara kAlameM strIvedakA prathamasamayavartI saMkrAmaka hotA hai| usa samayameM anya sthitikAMDaka, anya anubhAgakAMDaka aura anya sthitibandhakA prArambha karatA hai / pazcAt sthitikAMDakapRthaktvase strIvedake kSapaNAkAlameM saMkhyAtaveM bhAgake vyatIta honepara jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa aura antarAya, inakA saMkhyAta varSamAtra sthitivAlA bandha hotA hai| pazcAt sthitikAMDakapRthaktvase strIvedakA jo sthitisatva hai vaha saba kSapaNAmeM Akara prApta ho jAtA hai| zeSa karmoM ke sthitisatvake asaMkhyAta bahubhAga prApta hote haiN| usa sthitikAMDakake pUrNa honepara saMkramaNako prApta karAyA jAnevAlA strIveda saMkramaNako prApta ho jAtA hai| usI samaya hI mohanIyakA sthitisatva saMkhyAta varSapramANa raha jAtA hai| 1labdhi. 442. guNaseTiasaMkhejjA ca evaM bhaNide padesaggeNa NihAlijjamANe saMkamo udao caNiyamA asaMkhejjAe seTIe payadi tti ghettavyaM / jayadha. a. pa. 1094. se kAle se kAle bhaNide vIpsAnirdezo'yaM dRSTavyaH, athavA ekko sekAlaNideso gAhApubaddhANiddiTThANamudayasaMkamANaM visesaNabhAveNa saMbaMdhaNijjo, aNNo pacchaddha NiddiTThassa baMdhassa visesaNabhAveNa jojeyavvo / bhajjo baMdho padesamge evaM bhaNide padesaggavisao baMdho cauvihavaDihANiavaThThANehi bhajiyavyo ti bhaNidaM hoI, jogavaDihANiavaThThANavaseNa padesabaMdhassa tahA bhAvasiddhIe virohaabhaavaado| jayadha. a. pa. 1095. 2 pratiSu ' hidibaMdhao' iti paatthH| 3 idi saMdaM saMkAmiya se kAle itthivedsNkmgo| aNNaM ThidirasakhaMDaM aNNaM ThidibaMdhamArabhai ||lbdhi.443. 4 thI addhAsaMkhejjAbhAge pagade tighAdiThidibaMdho / vassANaM saMkhejjaM thIsaMtApagaLte // labdhi 444. Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe khaiyacArittapaDivajaNavihANaM [361 se kAle sattaNhaM NokasAyANaM paDhamasamayasaMkAmao / sattaNhaM NokasAyANaM paDhamasamayasaMkAmayassa vidibaMdho mohaNIyassa thotro / NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANaM hidibaMdho sNkhejjgunno| NAmA-godANaM DidibaMdho asNkhejjgunno| vedaNIyassa hidibaMdho visesaahio| tAdhe TidisaMtakammaM mohaNIyassa thovaM / tiNhaM ghAdikammANamasaMkhejjaguNaM / NAmA-godANaM dvidisaMtakammaM asaMkhejjaguNaM / vedaNIyassa DidisaMtakamma visesAhiyaM / paDhamaTThidikhaMDae puNNe mohaNIyaDhidisaMtakammaM saMkhejjaguNahINaM, sesANaM kammANaM vidisaMtakammamasaMkhejjaguNahINaM / (vidi-) baMdho NAmA-goda-vedaNIyANaM asaMkhejjaguNahINo, ghAdikammANaM dvidibaMdho saMkhejjaguNahINoM / tado DidikhaMDayapudhatte gade sattaNhaM NokasAyANaM khavaNaddhAe saMkhejjadibhAge gade NAmA-goda-vedaNIyANa saMkhejANi vassANi dvidibaMdho jAdo / tado dvidikhaMDayapudhatte gade sattaNhaM NokasAyANaM khavaNaddhAe anantara samayameM sAta nokaSAyoMkA prathamasamayavartI saMkrAmaka hotA hai / sAta nokaSAyoMke prathamasamayavartI saMkrAmakake mohanIyakA sthitibandha stoka jJAnAvaraNa,da darzanAvaraNa aura antarAya, inakA sthitibandha saMkhyAtaguNA; nAma gotra kauMkA sthitibandha asaMkhyAtaguNA, aura vedanIyakA sthitibandha vizeSa adhika hotA hai / usa samayameM mohanIyakA sthitisatva stoka, tIna ghAtiyA kaukA asaMkhyAtaguNA, nAma-gotra karmoMkA sthitisatva asaMkhyAtaguNA, aura vedanIyakA sthitisatva vizeSa adhika hai| prathama sthitikAMDakake pUrNa honepara mohanIyakA sthitisatva saMkhyAtaguNA hIna aura zeSa karmokA sthitisatva asaMkhyAtaguNA hIna ho jAtA hai| nAma, gotra aura vedanIya, inakA sthitibandha asaMkhyAtaguNA hIna tathA ghAtiyA karmoMkA sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna hotA hai / pazcAt sthitikAMukapRthaktvake vItanepara sAta nokaSAyoMke kSapaNakAlamese saMkhyAtaveM bhAgake cale jAnepara nAma, gotra va vedanIya, inakA saMkhyAta varSamAtra sthitibandha hotA hai / pazcAt sthitikAMDakapRthaktvake vItanepara sAta nokaSAyoMke kSapaNa 1 tAhe saMkhasahassaM vassANaM mohaNIyaThidisaMtaM / se kAle saMkramago sattaNhaM NokasAyANa // labdhi. 445. 2 tAhe moho thovo saMkhejaguNaM tighaaditthidibNdho| tatto asaMkhaguNiyo NAmadugaM sAhiyaM tu veyaNiyaM / / labdhi. 446. 3 tAhe asaMkhaguNiyaM mohAdu tighaadipydditthidistN| tatto asaMkhaguNiyaM NAmadugaM sAhiyaM tu veyaNiyaM // labdhi. 447. 4 sattaNhaM paDhamaTTidikhaMDe puNNe du mohaThidisaMtaM / saMkhejjaguNavihINaM sesANamasaMkhaguNahINaM // labdhi. 448. 5 sattaNhaM paDhamaTTidikhaMDe puNNe ti ghaaditthidibNdho| saMkhejjaguNavihINaM aghAditiyANaM asaMkhaguNahINaM // labdhi. 449. 6 a-ApratyoH hidikhaMDayamapudhatte ' iti paatthH| 7 ThidibaMdhapudhattagade saMkhejadimaM gataM tdddhaae| ettha adhAditiyANaM ThidibaMdho saMkhavarasaM tu|| labdhi. 450. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 362] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 16. saMkhejjesu bhAgesu gadesu NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMtarAiyANaM saMkhejjavassAhidigaM saMtakamma jAdaM / tatto pAeNa ghAdikammANaM TThidivaMdhe dvidikhaMDae ca puNNe puNNe TThidibaMdha-TThidisaMtakammANi saMkhejjaguNahINANi / NAmA-goda-vedaNIyANaM puNNe dvidikhaMDae asaMkhejjaguNahINaM DidisaMtakammaM / edesiM ceva dvidibaMdhe puNNe aNNo dvidibaMdho saMkhejjaguNahINo / edeNa kameNa tAva jAva sattaNhaM NokasAyANaM saMkAmagassa carimadvidivaMdho tti / aNubhAgabaMdho aNubhAgudao ca samayaM paDi asuhANa kammANamaNataguNahINo' / vuttaM ca ( udao ca aNaMtaguNo saMpahibaMdheNa hodi aNubhAge / se kAle udayAdo saMpadibaMdho aNaMtaguNo // 27 // baMdheNa hodi udao ahio udaeNa saMkamo ahio / guNaseDi aNaMtaguNA boddhavvA hodi aNubhAge // 28 // kAlameMse saMkhyAta bahubhAgoMke cale jAnepara jJAnAvaraNa, darzanAvaraNa va antarAya inakA saMkhyAta varSamAtra sthitivAlA satva ho jAtA hai / yahAMse lekara ghAtiyA karmoM ke pratyeka sthitibandha aura sthitikAMDakake pUrNa honepara sthitibandha evaM sthitisatva saMkhyAtaguNe hIna hote jAte haiM / sthitikAMDakake pUrNa honepara nAma, gotra va vedanIya, inakA sthitisatva asaMkhyAtaguNA hIna hotA jAtA hai| inake hI sthitibandhake pUrNa honepara anya sthitibandha saMkhyAtaguNA hIna hotA jAtA hai / isa kramase taba taka jAte haiM jaba taka ki sAta nokaSAyoMke saMkrAmakakA antima sthitibandha hotA hai| azubha karmoM kA anubhAgabandha gha anubhAgodaya pratyeka samayameM anantaguNA hIna hotA hai / kahA bhI hai anubhAgaviSayaka sAmpratika bandhase sAmpratika anubhAgodaya anantaguNA hotA hai| isase anantara kAlameM honevAle udayase sAmpratika bandha anantaguNA hotA thA // 27 // bandhase adhika udaya aura udayase adhika saMkramaNa hotA hai| isa prakAra anubhAgake viSayameM anantaguNita guNazreNI jAnanA cAhiye // 28 // .................-. -.. --. 1 ThidikhaMDapudhattagade saMkhAbhAgA gadA tddghaae| ghAditiyANaM tattha ya ThidisataM saMkhavassaM tu // kandhi. 451. 2 paDisamayaM asuhANaM rasabaMdhudayA annNtgunnhiinnaa| baMdho vi ya udayAdo tadaNaMtarasamaya udayotha // landhi. 451. 3 udao ca aNaMtaguNo evaM bhaNide vaTTamANasamayapabaddhAdo vaTTamANasamaye udao aNaMtaguNo tti dtttthvvo| kiM kAraNaM ? cirANasaMtasarUvattAdo|xxx se kAle udayAdo evaM bhaNide NiruddhasamayAdo tadaNaMtarovarimasamae jo udao aNubhAgavisao, tatto eso saMpahisamayapabaddho aNaMtaguNo ti daTTayo / kudo evaM ce samae samae aNubhAgodayassa visohipAhammeNANaMtaguNahANIe ovahijjamANassa tahAbhAvovavattIe / jayadha. a. pa. 1093. 4 labdhi. 453, jayadha. a. pa. 1092. Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16. ] cUliyAe sammattappattIe khaiyacArita paDivajaNavihANaM guNaseDi anaMtaguNeNUNAra vedago du aNubhAge / gaNaNAdiyaMtaseDI pade aggeNa boddhavvA' // 29 // baMdhodarahiNiyamA aNubhAgo hodi NaMtaguNahINo / se kAle se kAle bhajjo puNa saMkamo hodi // 30 // ) sahaM NokasAyANaM saMkAmagassa carimo dvidibaMdho purisavedassa aTTha vastrANi, saMjalaNANaM solasa vassANi, sesANaM kammANaM saMkhejjANi vassasahassANi / TThidisaMtakammaM puNa ghAdikammANaM caduNhaM pi saMkhejjANi vassasahassANi, NAmA- goda-vedaNIyANamasaMkhejjANi vastrANi | aMtarAdA paDhamasamayakadAdo pAe chaNNokasAe kohe saMchuhRdi, Na ( aprazasta prakRtiyoMke ) anubhAgakA vedaka anantaguNita hIna guNazreNIrUpase. hotA hai / tathA pradezAgrakI apekSA gaNanAtikrAnta arthAt asaMkhyAtaguNI zreNIrUpale vedaka hotA hai, aisA jAnanA cAhiye // 29 // [ 363 niyamataH bandha va udayase anubhAga arthAt anubhAgabandha aura anubhAgaudaya uttarottara anantarakAlameM anantaguNe hIna haiM / parantu anubhAgasaMkrama bhAjya hai arthAt ukta hInatA ke niyamase rahita hai // 30 // sAta nokaSAyoM ke saMkrAmakakA antima sthitibandha puruSavedakA ATha varSa, saMjvalanacatuSkakA solaha varSa, aura zeSa karmoMkA saMkhyAta varSapramANa hotA hai / parantu sthitisatva cAroM ghAtiyA karmoMkA saMkhyAta varSa tathA nAma, gotra va vedanIya, inakA asaMkhyAta varSapramANa rahatA hai / prathama samayakRta antarase, arthAt antarakaraNa kara cukaneke pazcAt anantara samaya se lekara chaha nokapAyoMko saMjvalanakrodhameM sthApita karatA hai, anya 1 labdhi. 454. tado samaye samaye anaMtaguNahINamaNaMtaguNahINamapasatthakrammANamaNubhAgameso vedayadi ti gAhApuvvaddhe samudayattho / XXX gaNaNAdiyaMtaseThIM evaM bhaNide asaMkhejjaguNAe seTIe padesaggameso samayaM paDi vedediti bhaNidaM hoI / jayadha. a. pa. 1093. 1 2 labdha. 455. baMdhodaehiM evaM bhaNide baMdhodayehi tAva NiyamA NicchaeNa aNubhAgo sekAlabhAvio aNaMtaguNahINo hodi tti pdsNbNdho| saMpahiya kAlavisayAdo aNubhAgabaMdhAdo se kAle visao aNubhAgabaMdho visohipAhammeNANaMtaguNahINo hodi / evamudao vidoti bhaNidaM hodi / bhajjo puNa saMkramo hoI evaM bhaNide aNubhAgasaMkramaNa anaMtaguNahINatte bhayaNijjI hoI / kiM kAraNaM ? jAva aNubhAgakhaMDayaM Na pAdedi tAva avaTTido ceva saMkramo bhavadi, aNubhAgakhaMDae puNa padide aNubhAgasaMkramo anaMtaguNahINo jAyadi ti tattha pariphuDameva bhayaNijjattaiMsaNAdo / jayadha. a. pa. 1094. 3 sattaNhaM saMkAmagacarime purisasta baMdhamaDavarasaM / solasa saMjalaNANaM saMkhasahassANi sesANaM // labdhi 457. 4 ThidisataM ghAdINaM saMkhasahassANi hoti vassANaM / hoMti aghAtidiyANaM vassANamasaMkhamettANi || labdhi. 458. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 ] vakhaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-8, 16. aNahi kahi' vi / purisavedassa paDhamadvidIe doAvaliyAsu sesAsu AgAla-paDi - AgAlo vocchiNNo / paDhamadIdo ceva udIraNA / samayAhiyAe AvaliyAe sesAe jahaNiyA diudIraNA / tado carimasamayapurisavedao jAdo / tAdhe chaNNokasAyA chuddhA | purisavedassa jAo doAvaliyAo samaUNAo ettiyasamayapavaddhA vidiyadie asthi, udayadI ca atthi, sesaM purisavedassa saMtakammaM savyaM saMchuddhaM / se kAle assakaNakaraNaM pavvattihidi / assakaNNakaraNetti vA AdolakaraNetti vA oTTaNa - uTTaNakaraNetti vA tiSNi NAmANi assakaNNakaraNassa / cha kam kisI meM bhI sthApita nahIM karatA / puruSavedako prathamasthitimeM do AvaliyoMke zeSa rahanepara AgAla va pratyAgAlakI vyucchitti ho jAtI hai / prathamasthitise hI udIraNA hotI hai / eka samaya adhika AvalIke zeSa rahanepara jaghanya sthitikI udIraNA hotI hai / tatpazcAt antimasamayavartI puruSavedaka hotA hai / usa samaya chaha nokapAyeM saMkramako prApta ho cukatI haiM / puruSavedakI jo eka samaya kama do AvaliyAM haiM utanemAtra navaka samayabaddha dvitIya sthiti meM haiM aura udayasthiti bhI hai; zeSa saba puruSavedakA satva saMkramaNako prApta ho cukatA hai / tadanantara samaya meM azvakarNakaraNa pravRtta hotA hai / azvakarNakaraNa athavA AdolakaraNa athavA apavartanodvartanakaraNa, ye azvakaraNake tIna nAma haiN| chaha karmoM ke saMkramako 1 aMtarakadapadamAdo kohe chaSNokasAyayaM chuhadi / purisassa carimasamae purisa tri eNeNa savvayaM hRdi // labdhi. 460. 2 parisarasa ya paDhamahidi Avalido ridAmu AgAlA / paDiAgAlA hiNNA paDiAvaliyAdudIraNadA || labdhi. 459. 3 pratiSu chaSNa sAyANaM ' iti pAThaH / 4 samaUNadoNNiAtralipamANasamayappabaddhaNavabaMdho / vidiye Thidiye asthi hu purisasmudayAvalI ca tadA || labdhi. 461. 5 se kAle oNi uccaTTaNa assakaNNa AdolaM / karaNaM tiyasaNNagayaM saMjalaNarasesu vahihidi / / labdhi. 462. azvasya karNaH azvakarNaH, azvakarNavatkaraNamazvakarNa karaNam / yathAzvakarNaH agrAtyabhRtyAmUlAt krameNa hIyamAnastrarUpo dRzyate tathedamapi karaNaM krodhasaMjvalanAt prabhRtyA lobhasaMjcalanAdyathAkramamananta guNahInAnubhAgasparddha kasaMsthAnavyavasthA karaNamazvakarNa karaNamiti lakSyate / saMpahi AdolanakaraNasaNNAe attho buccade- AdolaM NAma hiMdolamAdolamitrakaraNamAdolakaraNaM / yathA hiMdolatthaMbhassa varatAe ca aMtarAle tikoNaM hotRRNa kaSNAyAreNa dIsara, evametthavi kohAdisaMjalapANamabhAgaNitreso krameNa hIyamANo dIsaha tti edeNa kAraNeNa assakaNNakaraNassa AdolakaraNasaNNA jAdA / evamatraNa karaNeti eso tripajjAyasaho aNugaTTo davbo, kohAdisaMjalaNANamaNubhAgaviNNAsassa hANibaDDisakhveNAtradvANaM pekkhirUNa tattha ovaTTaNuvvaddaNasaNNAe puvvAiriehiM pyttttvidttaado| jayadha. a. pa. 1904-1105. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAra sammattuppattIe khaiyacArittapaDivajaNavihANaM [365 . saMchaddhesu se kAle paDhamasamayaavedo hodi / tAdhe ceva paDhamasamayassakaNNakaraNakArao ca / tAdhe dvidisaMtakammaM saMjalaNANaM saMkhejjANi vassasahassANi, ThidibaMdho saulasa vassANi aMtomuhuttUNANi / aNubhAgasaMtakammaM AgAideNa saha mANe thovaM, kodhe visesAhiyaM, mAyAe visesAhiyaM, lobhe visesAhiyaM / baMdhI vi eriso ceva' / aNubhAgakhaMDago puNa jo AgAido tassa kodhe phaddayANi thovANi, (mANe phaddhayANi) visesAhiyANi, mAyAe phaddayANi visesAhiyANi, lobhe phaddayANi visesAhiyANi / AgAidasesANi phaddayANi lobhe thovANi, mAyAe aNaMtaguNANi, mANe aNaMtaguNANi, kodhe aNaMtaguNANi / esA parUvaNA pddhmsmyassknnnnkrnnkaaryss| tamhi ceva paDhamasamae caduhaM saMjalaNANamapuvvaphaddayANi karedi / tesiM parUvaNaM prApta honepara anantara kAlameM prathamasamayavartI avedI hotA hai / usI samayameM hI prathamasamayavartI azvakarNakaraNakAraka bhI hotA hai / usa samayameM saMjvalanacatuSkakA sthitisatva saMkhyAta varSapramANa aura sthitibandha antarmuhUrta kama solaha varSamAtra he tA hai| azvakarNakaraNako prArambha karanevAlene jisa anubhAgakAMDakako grahaNa kiyA hai usake sAtha tatkAlabhAvI anubhAgasatvakA yaha alpabahutva kiyA jAtA hai- anubhAgasatva mAnameM stoka, krodhameM vizeSa adhika, mAyAmeM vizeSa adhika aura lobhameM vizeSa adhika hai| anubhAgavandha bhI isI alpavahutvavidhise pravartamAna hai| parantu jo anubhAgakAMDaka grahaNa kiyA hai usake krodha sparddhaka stoka haiN| mAnameM sparddhaka vizeSa adhika haiM / mAyAmeM sparddhaka vizeSa adhika hai| lobhameM sparddhaka vizeSa adhika haiN| grahaNa karanese arthAt ghAta karanese zeSa anubhAgake sparddhaka lobhameM stoka, mAyAmeM anantaguNita, mAnameM anantaguNita aura krodhame anantaguNita hai| yaha prathamasamayavatI azvakaNakaraNakArakakA prasa usI prathama samayameM cAra saMjvalanakaSAyoMke apUrvasparddhakoMko karatA hai| unakI 1 tAhe saMjalaNANaM ThidisataM saMkhavassayasahassaM / aMtomuhuttahINo solasa vassANi ThidibaMdhI // labdhi. 463. 2 entha saha AgAideNetti butte assakapaNakaraNamADaveMteNa jamaNubhAgakhaMDayamAgAidaM teNa saha takkAlabhAviyassa aNubhAgasaMtaka.mmassa edamappAbahuaMkIradi tti bhaNidaM hodi / / jayadha. a. pa. 1105. 3 rasasaMtaM AgahidaM khaDeNa samaM tu mANage kohe| mAyAe lobhe vi ya ahiyakamA hoti baMdhe vi / / labdhi. 464. 4 rasakhaMDaphaDDayAo kohAdIyA havaMti ahiyakamA / abasesaphaDDayAo lohAdi aNaMtaguNiyakamA / / labdhi. 465. 5 tAhe saMjalaNANaM desAvaraphaMDayassaM heTTAdo / gaMtaguNUNamapubbaM phar3ayamiha kuNadi hu aNaMtaM / labdhi. 466. kANi apuvaphaddayANi NAma ? saMsArAvasthAe puvamaladdhappasaruvANi khavagaseTI (e?) ceva assakaNNakaraNaddhAe samuvalamamANasaruvANi puvamadaehiMto aNataguNahANIe ovahijjamANasahAvANi jANi phaddayANi tANi apuvvaphaddayANi ti Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-8, 16. vattaissAmo / taM jahA - savvassa akkhavagassa savvakammANaM desaghAdiphaddayANamAdivaggaNA tulA / savvadhAdINaM pi micchattaM mottUNa sesANaM kammANaM savtraghAdiAdivaggaNA tullA / ettha caduNhaM saMjalaNANaM apuvvaphaddayANi karedi / tANi kathaM karedi ? lobhassa tAva, lobhasaMjaNassa puvvaphada ehiMto padesaggassa asaMkhejjadibhAgaM ghettUNa paDhamassa desaghAdiphaddayassa heTThA anaMtabhAge aNNANi apuvyaphadayANi Nivvattayadi' / tANi pagaNaNAdo aNatANi, padesamuNahANiTThANaM taraphadayANamasaMkhejjadibhAgo / ettiyANi tANi aputraphaddayANi / tattha paDhamassa phaddayastra AdivaggaNAe avibhAgapalicchedaggaM thovaM / vidiyassa phaddayassa AdivaggaNAe avibhAga palicchedaggamaNaMtabhAguttaraM / vidiyAdo tadiyaM dubhAguttaraM / tadiyAdo utthaM tibhAguttaraM / evaM kameNa saMkhejjadibhAguttaraM gatUNa puNo asaMkhejjadi prarUpaNAko kahate haiM / vaha isa prakAra hai - saba akSapaka jIvoMke samasta karmoMke dezaghAtI sparddhakoMkI prathama vargaNA samAna hai / sarvaghAtiyoM meM mithyAtva ko chor3akara zeSa sarvaghAtI kamakI prathama vargaNA samAna hai| yahAM cAra saMjvalanakapAyoMke apUrvasparddhakoM ko karatA hai| zaMkA- una apUrvasparddhakoM ko kisa prakAra karatA hai ? samAdhAna - prathamataH lobhake apUrva sparddhakoMke vidhAnako kahate haiM- saMjvalanalobhake pUrvasparddhakoM se pradezAtra ke asaMkhyAtaveM bhAgako grahaNa kara prathama dezaghAtI sparddhakake nIce anantaguNahAnirUpase apavartita kara usake anantaveM bhAga meM anya apUrvasparddhakoMkI racanA karatA hai / ve apUrvasparddhaka gaNanAse ananta hote hue bhI pradezaguNahAnisthAnAntara ke bhItara jitane sparddhaka haiM unake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra haiM / ve apUrvasparddhaka itane mAtra haiM / prathama samaya meM nirvartita apUrvasparddhakoM meM se prathama sparddhakakI prathama vargaNA avibhAgapraticcheda stoka haiM / dvitIya sparddhakakI prathama vargaNA meM avibhAgapraticchedoM kA samUha ananta vahubhAgase adhika hai| dvitIya sparddhakakI prathama vargaNAse tRtIya sparddhakakI prathama vargaNA meM dvitIya bhAga arthAt Adhese adhika hai| tRtIya sparddhakakI prathama vargaNA se caturtha sparddhakakI prathama vargaNA meM tribhAgase adhika hai / isa prakAra kramase saMkhyAtabhAgottaravRddhise jAkara punaH asaMkhyAta bhAgase adhika hotA hai / punaH asaMkhyAta bhaNNaMte / jayadha. a. pa. 1106. vardhamAnaM mataM pUrvaM hIyamAnamapUrvakam | spardhakaM dvividhaM jJeyaM spardhakakramakovidaiH // paMcasaMgraha-amitagatikRta, 1, 46. 1 amatau ' vvatyudi ' A-kamatyoH ' vacayudi ' iti pAThaH / 2 gaNanAdeyapadesagaguNahANiTTA phaTTyANaM tu / hodi asaMkhe nadimaM avarAd varaM anaMtaguNaM / / labdhi. 467. Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe khaiyacArittapaDiva'jaNavihANaM [367 bhAguttaraM hodi / puNo asaMkhejjadibhAguttaraM gaMtUNa puNo aNaMtabhAguttaraM hodi / evamaNatarANaMtareNa gaMtUNa carimassa vi phaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM visesAhiyamagaMtabhAgeNa / jANi paDhamasamae apuSyaphayANi NivvattidANi tattha paDhamassa phaddayassa AdivaggaNA thotrA / carimassa apuvaphaddayassa AdivaggaNA aNaMtaguNA / puvaphadayassa vi AdivaggaNA aNaMtaguNA / jahA lobhassa apuyaphaddayANi parUvidANi paDhamasamae, tathA mAyAe mANassa kodhassa ya parUvedavvANi / / paDhamasamae jANi apuvaphaddayANi NivvattidANi tattha kodhassa thovANi / bhAgottaravRddhise jAkara punaH anantaveM bhAgase adhika hotA hai / isa prakAra anantara anantararUpase jAkara (dvicarama sparddhakakI prathama vargaNAke avibhAgapraticchedoMkI apekSA) antima sparddhakakI bhI prathama vargaNAmeM avibhAgapraticchedoMkA samUha ananta bhAgase vizeSa adhika hai| vizeSArtha-uparyukta kathanakA abhiprAya isa prakAra hai-dvitIya sparddhakakI prathama vargaNAse tRtIya sparddhakakI prathama vargaNA kucha kama dvitIya bhAgase adhika hai, tRtIya sparddhakakI prathama vargaNAse caturtha sparddhakakI prathama vargaNA kucha kama tRtIya bhAgase adhika hai, isa prakAra jaba taka jaghanya parItAsaMkhyAtapramANa sparddhakoMkI antima sparddhakavargaNA apane anantara nIceke sparddhakakI prathama vargaNAse utkRSTa saMkhyAtaveM bhAgase adhika hokara saMkhyAtabhAgavRddhike aMtako na prApta ho jAye taba taka isI prakAra caturtha-paMcama bhAgAdhikakramase le jAnA cAhiye / isase Age jaba taka Adise lekara jaghanya parItAnantapramANa sparddhakoMmeM antima sparddhakakI prathama vargaNA apane anantara nIceke sparddhakakI prathama vargaNAse utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtaveM bhAgase adhika hokara asaMkhyAtabhAgavRddhike antako na prApta ho jAve taba taka asaMkhyAtabhAgottaravRddhikA krama cAlU rahatA hai| isake Age antima apUrvasparddhaka taka anantabhAgavRddhikA krama jAnanA caahiye| prathama samayameM jo apUrvasparddhaka nirvartita haiM unameM prathama sparddhakakI prathama vargaNA stoka aura antima apUrvasparddhakakI prathama vargaNA anantaguNI hai| pUrvasparddhakakI bhI Adima vargaNA anantaguNI hai / prathama samayameM jisa prakAra lobhake apUrvasparddhakoMkA prarUpaNa kiyA hai usI prakAra mAyA, mAna aura krodhake bhI apUrvasparddhakoMkA prarUpaNa karanA caahiye| prathama samayameM jo apUrvasparddhaka nirvartita haiM unameM krodhake apUrvasparddhaka stoka, 1 pratiSu / -mAguttaraM gaMtUNa puNo asaMkhejjadimAguttaraM hodi ' iti paarH| Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 16. mANassa apuvaphaddayANi visesAhiyANi / mAyAe apuvvaphaddayANi visesAhiyANi / lobhassa apuvvaphaddayANi visesAhiyANi / viseso annNtbhaago| tesiM ceva paDhamasamae NivyattidANamapuvvaphaddayANaM lobhassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM thovaM / mAyAe AdivaggaNAe avibhAgapalicchedaggaM visesAhiyaM / mANassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM visesAhiyaM / kodhassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM visesAhiyaM / caduNhaM pi kasAyANaM jANi apuvvaphaddayANi tattha carimassa apuvaphaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM caduNhaM pi kasAyANaM tullamaNaMtaguNaM / kohAdicaduNhaM saMjalaNANaM jAo AdivaggaNAo, tAsiM parivADIe jahAkameNesA sNditttthii-210|168|140|120|| kohAdaNiM jahAkameNa apuvvaphaddayasalAgAo edAo- 12 / 15 / 18 / 21 / / mAnake apUrvasparddhaka vizeSa adhika, mAyAke apUrvasparddhaka vizeSa adhika, aura lobhake apUrvasparddhaka vizeSa adhika haiN| adhikatAkA pramANa yahAM anantavAM bhAga hai| prathama samayameM nirvartita unhIM apUrvasparddhakoMmeM lobhakI prathama vargaNAmeM avibhAgapraticchedasamUha stoka hai / mAyAkI prathama vargaNAmeM avibhAgapraticchedasamUha vizeSa adhika hai| mAnakI prathama vargaNAmeM avibhAgapraticchedasamUha vizeSa adhika hai| krodhakI prathama vargaNAmeM avibhAgapraticchedasamUha vizeSa adhika hai / cAroM hI kaSAyoMke jo apUrvasparddhaka haiM unameM antima apUrvasparddhakakI prathama vargaNAmeM avibhAgapraticchedokA samUha cAroM hI kaSAyoke tulya anantaguNA hai / krodhAdirUpa cAroM saMjvalanoMkI jo prathama vargaNAyeM haiM unakI paripATImeM yathAkramase yaha saMdRSTi hai-210|168| 140 / 120 / krodhAdikoMkI yathAkramase apUrvasparddhakazalAkAyeM ye haiM- 12 / 15 / 18 / 21 / / vizeSArtha-apUrvasparddhakoMmeM prathama spardhakakI prathama vargaNAke avibhAgapraticchedoMko sparddhakazalAkAse guNA kara denepara antima sparddhakakI Adi vargaNAke avibhAgapraticchedoMkA pramANa AtA hai, jo saba kaSAyoMkA tulya hotA hai tathA Adima vargaNAkI apekSA anantaguNA hai| krodha mAna mAyA lobha Adi vargaNAke avibhAgapraticcheda ... ... ... 210 / 168, 140 / 120 apUrvaspardhaka zalAkA ... ... 412415/418421 antima sparddhakakI Adi vargaNAke avibhAgapraticcheda ... 25202520/25202520 .........................................-- 1 puvvANa phar3ayANaM chettUNa asaMkhabhAgadavvaM tu / kohAdINamapuvvaM phaDhayamiha kuNadi ahiyakamA // labdhi. 468. 2 kohAdINamapuvvaM jeTuM sarisaM tu avaramasaritthaM / lohAdiAdivaggaNaavibhAgA hoti ahiyakamA // labdhi. 471. Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8 16. ] cUliyAe sammattappattIe khaiyacAstipaDivajaNa vihANaM [ 369 paDhamasamayaassakaNNakaraNakArayassa jaM padesaggamokaDijjadi teNa kammarasa avahAra kAlo thotro / apuvvaphada ehi padesaguNahANiTThANaMtarassa avahArakAlo asaMkhejjaguNo / palidovamavaggamUlamasaMkhejjaguNaM / paDhamasamae NivyattijjamANaesu apuvvaphada su yovaphada hiMto okaDDidUNa padesaggamapuvvaphadayANamAdivaggaNAe bahugaM dedi / vidiyAe vaggaNA visesahINaM dedi / evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa carimAe apuntraphaddayavaggaNAe visesahINaM dedi / tado carimAdo apuccaphaddayavaggaNAdo paDhamassa puvvaphaddayassa AdivaggaNAe asaMkhejjaguNahINaM dedi / tado vidiyAe puvvaphaddayavaggaNAe visesahINaM dedi / sAsu savvAsu punvaphaddayavaggaNAsu visesahINaM dedi / tamhi ceva paDhamasamae jaM dissadi padesaggaM tamapubvaphadayANaM paDhamAe vaggaNAe bahuaM, puvvaphaddaya AdivaggaNAe visesahINaM / jahA lobhassa tahA mAyAe mANassa kodhassa ca / udayaparUvaNA / taM jahA - paDhamasamae cetra apuvvaphaddayANi udiNNANi ca aNu prathamasamayavartI azvakarNakaraNakA karanevAlA jisa pradezAgrako apakarSita karatA hai usake pramANase karmakA avahArakAla stoka hai / apUrvasparddhakoM se pradezaguNahAnisthAnAntarakA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / palyopamakA vargamUla asaMkhyAtaguNA hai / ( arthAt apakarSaNa- utkarSaNabhAgahArase asaMkhyAtaguNe aura palyopamake prathama vargamUlase asaMkhyAtaguNe hIna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase eka pradezaguNahAnisthAnAntara ke sparddhakoMke apavartita karanepara jo bhAga labdha ho utanemAtra saMjvalanakrodhAdikoMke sparddhaka hote haiM / ) prathama samaya meM nirvartita kiye jAnevAle apUrvasparddhakoMmeM pUrvasparddhakoMse apakarSaNa karake pradezAko apUrvasparddhakoM kI prathama vargaNA meM bahuta detA hai / dvitIya vargaNA meM vizeSa hIna detA hai / isa prakAra anantara- anantararUpase jAkara antima apUrvasparddhakavargaNA meM vizeSa hAna detA hai| usa antima apUrvasparddhakavargaNAse prathama pUrvasparddhakakI prathama vargaNA meM asaMkhyAtaguNA hIna detA hai| usase dvitIya pUrvasparddhakavargaNA meM vizeSa hIna detA hai / zeSa saba pUrvasparddhakavargaNAoM meM vizeSa hIna detA hai / usI prathama samaya meM jo pradezAna dikhatA hai vaha apUrvasparddhakoMkI prathama vargaNA meM bahuta aura pUrvasparddhakoMkI prathama vargaNAmeM vizeSa hIna hai / pUrva va apUrva sparddhakoM meM diye jAnevAle pradezAyakI yaha zreNiprarUpaNA jaise lobhI kI gaI hai vaise hI mAyA, mAna, aura krodhakI bhI jAnanA cAhiye / usI azvakarNakaraNakAlake prathama samaya meM cAra saMjvalanakaSAyoM ke anubhAgodayakI prarUpaNA kI jAtI hai / vaha isa prakAra hai- prathama samaya meM hI apUrvasparddhaka udIrNa 1 pratiSu ' mokaDDiDjaM teNa ' iti pAThaH / 2 tAhe davvavahAro padesaguNahANiphaDDayavahAro / pahassa paDhamamUlaM asaMkhaguNiyakkamA hoti // labdhi. 475. 3 ukkaTTidaM hu dedi apuvvAdimavaggaNAu hINakramaM / puvvAdivaggaNAe asaMkhaguNahINayaM tu hINakamA // labdhi 470. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-8, 16. diNNANi ca / puvvaphakSyANaM pi AdIdo anaMtabhAgo udiSNo ca aNudiNNo ca, uvarimaanaMtA bhAgA aNudiNNA / baMdheNa NivvattijjaMti apuvvaphaddayaM paDhamamAdiM' kADhUNa jAva ladAsamANaphaddayANamaNaMtima bhAgo ti / esA saccA parUvaNA paDhamasamayaassakaNNakaraNakArayassa / etto vidiyasamae taM ceva TThidikhaMDayaM, taM ceva aNubhAgakhaMDayaM, so ceva TThidibaMdho / aNubhAgabaMdho anaMtaguNahINo / guNaseDI asaMkhejjaguNA / aputraphaddayANi jANi paDhamasamae NivyattidANi vidiyasamae tANi ca Nivvattayadi aNNANi ca apuvvaphaddayANi tado asaMkhejjaguNahINANi / vidiyasamae apuvvaphaddayasu dijjamANassa padesaggassa seDiparUvaNaM vattaislAmo / taM jahA - vidiyasamae apucvaphaddayANamAdivaggaNAe padesaggaM bahuaM dijjadi, vidiyAe vaggaNAe visesahINaM dijjadi / evamaNaMtarovaNidhAe visesahINaM dijjadi tAva jAva jANi vidiyasamae apuvvANi apuvvaphaddayANi kadANi tesiM carimAdo vaggaNAdo tti / tado carimAdo vaggaNAdo paDhamasamae' jANi apuvvANi phaddayANi kadANi tesimAdivaggaNAe dijadi padesaggamasaMkhejjaguNahINaM / tado vidiyAe vaggaNAe visesahINaM dijadi / tatto pAe aNaMtaro bhI haiM aura anudIrNa bhI haiM / pUrvasparddhakoM kA bhI Adile anantavAM bhAga udIrNa aura anudIrNa, tathA uparima ananta bahubhAga anudIrNa haiM / anubhAgabandhase prathama apUrvasparddhakako Adi karake latAsamAna sparddhakoMke anantaveM bhAga taka sparddhaka race jAte haiM / yaha saba prarUpaNA prathama samaya azvakarNakaraNakArakakI hai| yahAMse dvitIya samaya meM vahI sthitikAMDaka, vahI anubhAgakAMDaka aura vahI sthitibandha bhI hai / anubhAgabandha anantaguNA hI hai / guNazreNI asaMkhyAtaguNI hai| prathama samayameM jo apUrvasparddhaka nirvartita haiM, dvitIya samaya meM unheM bhI racatA hai aura unase asaMkhyAtaguNe hIna anya bhI apUrvasparddhakoMko racatA hai / dvitIya samaya meM apUrva sparddhakoM meM diye jAnevAle pradezAgra ke zreNIprarUpaNako kahate haiN| vaha isa prakAra hai- dvitIya samaya meM apUrvasparddhakoMkI Adi vargaNA meM bahuta pradezAgrako detA hai / dvitIya vargaNA meM vizeSa dIna pradezAyako detA hai / isa prakAra anantara kramase vizeSa hIna pradezAya taba taka diyA jAtA hai jaba taka ki jo dvitIya samaya meM apUrva apUrvasparddhaka kiye haiM unakI antima vargaNA prApta hotI hai| phira unakI antima vargaNAse, prathama samaya meM jo apUrvasparddhaka kiye haiM unakI prathama vargaNAmeM asaMkhyAtaguNe hIna pradezAgrako detA hai| usase dvitIya vargaNA meM vizeSa hIna pradezAgrako 1 pratiSu ' - phaddayapaDhamAdiM ' iti pAThaH / 6 2 tAhe apuvtraphaDDayapuvtrassAdIdaNaMti mamudedi / baMdho hu ladANaMtimabhAgo ci apuvtraphaDDayado // labdhi. 476. 3 pratiSu ' tesiM carimAdo vaggaNAdo paDhamasamae ' iti pAThaH / Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe khaiyacArittapaDivajjaNavihANaM [371 vaNidhAe savvattha visesahINaM dijjadi / puvyaphaddayANamAdivaggaNAe visesahINaM ceva dijjadi / sesAsu visesahINaM dijjadi / vidiyasamae apucaphaddaesu vA puvvaphaddaesu vA ekkekkisse vaggaNAe jaM dissadi padesaggaM tamapuvvaphaddayaAdivaggaNAe bahuaM, sesAsu aNaMtarovaNidhAe savvAsu visesahINaM / tadiyasamae vi eseva kamo / Navari apuvvaphaddayANi tANi ca aNNANi ca Nivattayadi / tadiyasamae jANi apuvANi phaddayANi NivvattidANi tesimasaMkhejjadibhAge tattha vi padesaggassa dijjamANassa seDiparUvaNaM- tadiyasamae apuvvANamapuvvaphadayANamAdivaggaNAe padesaggaM bahuaM dijjadi / vidiyAe vaggaNAe visesahINaM / evamaNaMtarovaNidhAe visesahINaM tAva jAva jANi tadiyasamae apuvvANamapuvvaphaddayANaM carimAdo vaggaNAdo tti / tado vidiyasamae apucaphaddayANamAdivaggaNAe padesaggamasaMkhejjaguNahINaM / tatto pAe savvattha visesahINaM / jaM dissadi padesaggaM tamAdivaggaNAe bahugaM, uvarimamaNaMtarovaNidhAe savvattha visesahINaM / jadhA tadiyasamae tadhA sesesu detA hai / vahAMse lekara anantara kramase saba vargaNAoMmeM vizeSa hIna pradezAgrako detA hai| pUrvasparddhakoMkI prathama vargaNAmeM vizeSa hIna hI detA hai| zeSa vargaNAoMmeM vizeSa hIna pradezAgrako detA hai| dvitIya samayameM apUrvasparddhakoMmeM athavA pUrvasparddhakoMmeM eka eka vargaNAmeM jo pradezAna dikhatA hai, vaha apUrvasparddhakoMkI prathama vargaNAmeM bahuta aura zeSa saba vargaNAoMmeM anantara kramase vizeSa hIna hai / tRtIya samayameM bhI yahI krama hai| vizeSa kevala yaha hai ki unhIM apUrvasparddhakoko tathA dUsaroMko bhI racatA hai| tRtIya samayameM unake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra jina apUrvasparddhakoMko racA hai una apUrvasparddhakoMmeM dIyamAna pradezAgrakI zreNIprarUpaNA kI jAtI hai- tRtIya samayameM apUrva apUrvasparddhakoMkI Adima vargaNAmeM bahuta pradezAgra diyA jAtA hai / dvitIya vargaNAmeM vizeSa .hIna pradezAgna diyA jAtA hai / isa prakAra anantara kramase vizeSa hIna pradezAgra tRtIya samayameM nirvartita apUrva apUrvasparddhakoMkI antima vargaNA taka diyA jAtA hai| usase dvitIya samayameM nirvartita apUrvasparddhakoMkI prathama vargaNAmeM asaMkhyAtaguNA hIna pradezAgra diyA jAtA hai| vahAMse lekara dvitIyAdi vargaNAoMmeM sarvatra vizeSa hIna hI pradezAgra diyA jAtA hai| jo pradezAgra dikhatA hai vaha prathama vargaNAmeM bahuta, tathA Upara anantara kramase saba vargaNAoMmeM vizeSa hIna hai / jisa prakAra tRtIya samayameM nirUpaNa kiyA gayA 1 paDhamAdisu dijjakamaM takkAlajaphar3ayANa carimo kti| hINakama se kAle asaMkhaguNahINayaM tu hINakamaM / / labdhi. 479. ___ padamAdisu dissakarma tatkAlajaphar3ayANa carimo tti / hINakama se kAle hINaM hINe kama taso // gandhi.480. 3 pratiSu 'vidiyasamae' iti pAThaH / Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 16. ca uvarimasamaesu' vattavvaM jAva paDhamamaNubhAgakhaMDayaM carimasamayaaNukiNNaM ti / tado se kAle aNubhAgasaMtakamme NANataM / taM jahA- lobhe aNubhAgasaMtakamma thovaM / mAyAe aNubhAgasaMtakammamaNaMtaguNaM / mANassa aNubhAgasaMtakammamaNataguNaM / kodhassa aNubhAgasaMtakammamaNataguNaM / teNa paraM savvamhi assakaNNakaraNe esa kmo| assakaNNakaraNassa paDhamasamae NivyattidANi apuyaphaddayANi bahuvANi / vidiyasamae jANi apuvvANi apuvvaphaddayANi kadANi tANi asaMkhejjaguNahINANi / tadiyasamae jANi apuvvANi apuvvaphaddayANi kadANi tANi asaMkhejjaguNahINANi / evaM samae samae jANi apuvvANi apuvvaphaddayANi kadANi tANi asaMkhejjaguNahINANi / guNagAro palidovamavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgo' / assakaNNakaraNassa carimasasae lobhassa apucaphaddayANamAdivaggaNAe avibhAgapIDacchedaggaM thovaM / vidiyassa apuvvaphaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM duguNaM / tadiyassa phaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggaM tiguNaM / evaM paDhamassa AdivaggaNAe avibhAgacchedaggAdo jadiettha hai usI prakAra prathama anubhAgakAMDakake utkIrNa honeke antima samaya taka uparima samayoMmeM bhI nirUpaNa karanA cAhiye / isake anantara kAlameM anubhAgasatvameM vizeSatA hai / vaha isa prakAra hai- lobhameM anubhAgasatva stoka hai / mAyAmeM anubhAgasatva anantaguNA hai| mAnakA anubhAgasatva bhanantaguNA hai / krodhakA anubhAgasatva anantaguNA hai| isase Age saba azvakarNakaraNameM pahI krama hai / azvakarNakaraNake prathama samaya meM nirtita apUrva sparddhaka bahuta haiM / dvitIya samayameM jo apUrva apUrvasparddhaka kiye haiM ve asaMkhyAtaguNe hIna haiN| tRtIya samayameM jo apUrva apUrvasparddhaka kiye haiM ve asaMkhyAtaguNe hIna haiN| isa prakAra samaya samayameM jo apUrva apUrvasparddhaka kiye jAte haiM ve asaMkhyAtaguNe hIna hote haiM / yahAM guNakAra palyopamavargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai / azvakarNakaraNake antima samayameM lobhake apUrva apUrvasparddhakoMkI prathama vargaNAmeM avibhAgapraticchedAna stoka, dvitIya apUrvasparddhakakI prathama vargaNAmeM avibhAgapraticchedAgra duguNA, aura tRtIya sparddhakakI prathama vargaNAmeM avibhAgapraticchedAgra tiguNA hai| isa prakAra prathama sparddhakakI prathama vargaNAsambadhI .. 1 pratiSu 'sesesu carimasamaesu' iti paatthH| 2 paDhamANubhAgakhaMDe paDide aNubhAgasaMtakammaM tu / lobhAdaNaMtaguNidaM uvari pi aNaMtaguNidakamaM / / landhi. 481. 3 Adolassa ya paTame NibattidaapuvvaphaDayANi bahU / paDisamayaM palidovamamUlAsaMkhejjabhAgabhajiyakamA / / landhi. 482. Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe khaiyacArittapaDivajaNavihANaM [373 phaddayassa AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedaggamuddissadi taditthaphaddayassa AdivaggaNAe avibhAgacchedaggAdo paDicchedaggaM taditthaguNaM / evaM mAyAe mANassa kodhassa ya / assakaNNakaraNassa paDhamaaNubhAgakhaMDae hade aNubhAgassa appAbahuaM vattaissAmo / taM jahA- savvatthovANi kodhassa apuvvaphaddayANi / mANassa apudhaphaddayANi visesAhiyANi / mAyAe apuvvaphaddayANi visesAhiyANi / lobhassa apuvaphaddayANi visesAhiyANi / egapadesaguNahANihANaMtaraphaddayANi asaMkhejjaguNANi / egaphaddayavaggaNAo agNtgunnaao| kodhassa apuyaphaddayavaggaNAo ashNtgunnaao| mANassa apuvvaphaddayavaggaNAo visesaahiyaao| mAyAe apuvyaphaddayavaggaNAo visesaahiyaao| lobhassa apuvyaphaddayavaggaNAo visesAhiyAo / lobhassa puyaphaddayANi aNaMtaguNANi / tesiM ceva vaggaNAo aNaMtaguNAo / mAyAe puvaphaddayANi aNaMtaguNANi / tesiM ceva vaggaNAo annNtgunnaao| mANassa puvyaphaddayANi aNaMtaguNANi / tesiM ceva vaggaNAo aNaMtaguNAo / kodhassa puvaphayANi aNaMtaguNANi / tesiM ceva vaggaNAo aNaMtaguNAoM / evamaMtomuhuttamassakaNNakaraNaM / avibhAgapraticchedAgrase jitaneveM sparddhakakI prathama vargaNAke avibhAgapraticchedArakA saMkalpa ho utaneveM sparddhakakI prathama vargaNAmeM (prathama sparddhakasambaMdhI prathama vargaNAke) avibhAgapraticchedAgrase utanAguNA praticchedAna hotA hai / isI prakAra mAyA, mAna aura krodhake apUrvasparddha komeM avibhAgapraticchedAnake alpabahutvakA krama jAnanA caahiye| azvakarNakaraNake prathama anubhAgakAMDakake naSTa honepara anubhAgake alpabahutvako kahate haiN| vaha isa prakAra hai - krodhake apUrvaspardhaka sabase stoka, mAnake apUrvaspardhaka vizeSa adhika, mAyAke apUrvaspardhaka vizeSa adhika, aura lobhake apUrvaspardhaka vizeSa adhika haiM / ekapradezaguNahAnisthAnAntarake spardhaka asaMkhyAtaguNe haiN| eka spardhakakI vargaNAyeM anantaguNI haiN| krodhakI apUrvaspardhakavargaNAyeM anantaguNI haiN| mAnakI apUrvaspardhakavargaNAyeM vizeSa adhika haiM / mAyAkI apUrvaspardhakavargaNAyeM vizeSa adhika hai| lobhakI apUrvaspardhakavargaNAyeM vizeSa adhika haiM / lobhake pUrvaspardhaka anantaguNe haiN| unhIM pUrvaspardhakoMkI vargaNAyeM anantaguNI haiN| mAyAke pUrvaspardhaka anantaguNe haiN| unakI hI vargaNAyeM anantaguNI haiM / mAnake pUrvaspardhaka anantaguNe haiN| unakI hI vargaNAyeM anantaguNI haiN| krodhake pUrvaspardhaka anantaguNe haiN| unakI hI vargaNAyeM anantaguNI haiN| isa prakAra antarmuhUrtakAla taka azvakarNakaraNa pravartamAna rahatA hai| 1 Adolassa ya carime apuvvaadimvggnnaavibhaagaado| docaDhimAdINAdI caDhidavA mettaNaMtamuNA // labdhi. 483. 2 Adolassa ya paDhame rasakhaMDe pADide apuvvaado| kohAdI ahiyakamA padesaguNahANiphar3ayA tatto / / hodi asaMkhejaguNaM igiphayavaggaNA aNaMtaguNA / tatto aNaMtaguNidA kohassa apubbaphar3ayANaM ca // mANAdINa Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaTThANa [1, 9-8, 16. assakaNNakaraNassa carimasamae saMjalaNANaM dvidibaMdho aTTha vassANi / sesANaM kammANaM ThidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / NAmA-goda-vedaNIyANaM dvidisaMtakamma asaMkhejjANi vassANi / caduNhaM ghAdikammANaM ThidisaMtakamma saMkhejjANi vassasahassANi / evamassakaNNakaraNaddhA samattA bhavadi / etto sekAlappahuDi kittttiikrnnddhaa| chasu kammesu saMchuddhesu jA kodhavedagaddhA tisse kodhavedagaddhAe tiNNi bhAgA / jo tattha paDhamatibhAgo assakaNNakaraNaddhA, vidiyatibhAgo kiTTIkaraNaddhA, tadiyatibhAgo kiTTIvedagaddhA / assakaNNakaraNe Nivide tado se kAle aNNo dvidibaMdho / aNNo aNubhAgakhaMDao assakaNNakaraNeNeva AgAido / aNNo dvidikhaMDago caduNhaM ghAdikammANaM saMkhejjANi vassasahassANi / NAmA-godavedaNIyANamasaMkhejjA bhAgA / paDhamasamayakiTTIkArao kodhapuvvApuvvaphaddaehito padesaMggamokaTTidga kodhakiTTIo karedi / mANAdo okaTTidNa mANakiTTIo karedi / mAyAdo azvakarNakaraNake antima samayameM saMjvalanacatuSkakA sthitibandha ATha varSa aura zeSa karmokA sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai / nAma, gotra va vedanIya, inakA sthitisatva asaMkhyAta varSa aura ghAtiyA karmoMkA sthitisatva saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai / isa prakAra azvakarNakaraNakAla samApta hotA hai| ___yahAMse Age anantara samayase lekara kRSTikaraNakAla hai| chaha karmoM ke saMkramaNako prApta honepara jo krodhavedakakAla hai usa krodhavedakakAlake tIna bhAga haiM / unameM jo prathama tribhAga hai vaha azvakarNakaraNakAla, dvitIya tribhAga kRSTikaraNakAla, aura tRtIya tribhAga kRSTivedakakAla hai| azvakarNakaraNake samApta honepara tadanantarakAlameM anya sthitibandha hotA hai| anya anubhAgakAMDaka azvakarNakaraNakartA dvArA hI prArambha kiyA gayA hai| cAra ghAtiyA karmAkA anya sthitikAMDaka saMkhyAta varSasahasramAtra hai| nAma, gotra va vedanIyakA anya sthitikAMDaka asaMkhyAta bahubhAgapramANa hai| prathama samaya kRSTikAraka krodhake pUrva aura apUrva spardhakose pradezAgrakA apakarSaNa kara krodhakRSTiyoMko karatA hai| mAnase pradezAgrakA aparkaSaNa kara mAnakRSTiyoMko karatA hai / mAyAse pradezAgrakA apakarSaNakara mAyAkRSTiyoMko diyakamA lobhagapuvvaM ca vaggaNA tesiM / koho ti ya aTTha padA aNaMtaguNidakkamA hoti / labdhi. 484-486. 1 hayakaNNakaraNacarime sNjlnnaannvsstthidibNdho| vassANaM saMkhejjasahassANi havaMti sesANaM / labdhi.488. 2 ThidisattamaghAdINaM asaMkhavassANi hoti ghAdINa / vassANaM saMkhejasahassANi havaMti NiyameNa / / landhi. 489. 3 Thakkamme saMddhe kohe kohassa vedagaddhA jaa| tassa ya paDhamatibhAgo hodi hu hyknnnnkrnnddhaa| vidiyatibhAgo kiTTIkaraNadvA kihinedagaddhA h| tadiyatibhAgo kiTTIkaraNo yakaNNakaraNaM ca // kandhi. 490-491. . Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe kiTTIkaraNavihANaM [ 375 okaTTidUNa mAyAkiTTIo karedi / lobhAdo okaTTidUNa lobhakiTTIo karedi / edAo savvAo vi cauvihAo kiTTIo egaphaddayavaggaNANamaNaMtabhAgo pgnnnnaado| ___ paDhamasamayaNivyattidANaM kiTTINa tivvamaMdadAe appAbahuaM vattaissAmA / taM jahA- lobhassa jahaNiyA kiTTI thovaa| vidiyakiTTI aNaMtaguNA / evamaNaMtaguNAe seDIe NeyavvaM jAva paDhamAe saMgahakiTTIe carimakiTTi tti / tado vidiyAe saMgahakiTTIe jahaNiyA kiTTI aNaMtaguNA / eso guNagAro bArasaNhaM pi saMgahakiTTINaM satthANaguNagArehiMto aNaMtaguNo / vidiyAe saMgahakiTTIe so ceva kamo jo paDhamAe saMgahakiTTIe / tado puNa vidiyAe tadiyAe ca saMgahakiTTINamaMtaraM tArisaM ceva / evamedAo lobhassa tiNNi saMgahakiTTIo / lobhassa tadiyAe saMgahakiTTIe jA carimakiTTI tado mAyAe jahaNiyA kiTTI aNaMtaguNA / mAyAe vi teNeva kameNa tiNi saMgahakiTTIo / mAyAe jA tadiyasaMgahakiTTI tisse carimAdo kiTTIdo mANassa jahaNiyA kiTTI aNaMtaguNA / mANassa vi teNeva kameNa tiNNi sNghkittttiio| mANassa jA tadiyA saMgahakiTTI tisse carimAdo kiTTIdo kodhassa jahaNiyA kiTTI annNtgunnaa| kodhassa vi teNeva kameNa tiNNi sNghkittttiio| kodhassa tadiyAe saMgahakiTTIe jA karatA hai| lobhase pradezAgrakA apakarSaNakara lobhakRSTiyoMko karatA hai| ye saba cAroM prakArakI kRSTiyAM gaNanAse eka spardhakakI vargaNAoMke anantaveM bhAgapramANa hai| prathama samayameM nirvartita kRSTiyoMke tIvra-mandatAse alpabahutvako kahate haiN| vaha isa prakAra hai-lobhakI jaghanya kRSTi stoka hai| dvitIya kRSTi anantaguNI hai| isa prakAra anantaguNita zreNIse prathama saMgrahakRSTiko antima kRSTi taka le jAnA caahiye| usa prathama saMgrahakRSTikI antima kRSTise dvitIya saMgrahakRSTikI jaghanya kRSTi anantaguNI hai| yaha guNakAra bAraha hI saMgrahakRSTiyoMke svasthAnaguNakAroMse anantaguNA hai| prathama saMgrahakRSTimeM jo krama hai vahI dvitIya saMgrahakRSTimeM hai| isase Age dvitIya aura tRtIya saMgrahakRSTiyoMkA antara prathama aura dvitIya saMgrahakRSTiyoMke antara samAna hI hai| isa prakAra ye lobhakI tIna saMgrahakRSTiyAM haiN| lobhakI tRtIya saMgrahakRSTikI jo antima kRSTi hai usase mAyAkI jaghanya kRSTi anantaguNI hotI hai / mAyAkI bhI usI kramase tIna saMgrahakRSTiyAM haiM / mAyAkI jo tRtIya saMgrahakRSTi hai usakI antima kRSTise mAnakI jaghanya kRSTi anantaguNita hotI hai| mAnakI bhI usI kramase tIna saMgrahakRSTiyAM haiN| mAnakI jo tRtIya saMgrahakRSTi hai usakI antima kRSTise krodhakI jaghanya kRSTi anantaguNI hotI hai| krodhakI bhI usI kramase tIna saMgrahakRSTiyAM hotI haiN| krodhakI tRtIya saMgrahakRSTikI jo antima 1 kohAdINaM sagasagapuvvApuvvagayaphaDDayehito / ukkaTTidUNa davvaM tANaM kiTTI karedi kame // dhi. 491. Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM caramA kiTTI to lobhassa apucvaphaddayANamAdivaggaNA anaMtaguNA' / kiTTIe aMtarANamappA bahuaM vattaissAma / taM jahA - lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIe jahaNNayaM kiDDIaMtaraM thovaM / vidiyAkiTTI aMtaramaNaMtaguNaM / evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa carimakiDDIaMtaramaNaMtaguNaM / lobhassa caiva vidiyAe saMgahakiTTIe paDhamakiTTI aMtaramaNaMtaguNaM / evamaNaMtarANaMtareNa NedavvaM jAva carimakiTTIaMtaro ti / tado lobhassa ceva diyA saMgaha kiTTIe paDhamakiTTI aMtaramaNaMtaguNaM / evamaNaMtarANaMtareNa gaMtUNa carimakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / eto mAyAe paDhamasaMgahakiTTIe paDhamakiDDIaMtaraMmaNaMtaguNaM / evamatarANaMtareNa mAyAe vitaNhaM saMgahakiTTINaM kiDDIaMtarANi jahAkameNa anaMtaguNAe seDIe davvANi / etto mANassa paDhamAe saMgaha kiTTIe paDhamakiDDIaMtaramaNaMtaguNaM / mANassa vihiM saMgahakiTTI kiTTIaMtarANi jahAkameNa anaMtaguNAe seDIe NedavvANi / etto kodhassa paDhamasaMgahakiTTIe paDhamakiviaMtaramaNaMtaguNaM / evaM kodhassa vi tinhaM saMgaha kRSTi hai usase lobhake apUrvasparddhakoM kI prathama vargaNA anantaguNI hai / - aba yahAM kRSTi- antaroM arthAt kRSTiguNakAroM ke alpabahutvako kahate haiN| vaha isa prakAra hai. lobhakI prathama saMgrahakRSTimeM jaghanya kRSTi antara, arthAt jisa guNakArase guNita jaghanya kRSTi dvitIya kRSTikA pramANa prApta karatI hai vaha guNakAra, stoka hai / dvitIya kRSTi- antara anantaguNA hai / isa prakAra anantara- anantararUpase jAkara antima kRSTi- antara anantaguNA hai| lobhakI hI dvitIya saMgrahakRSTimeM prathama kRSTikA antara anantaguNA hai| isa prakAra anantara - anantararUpase antima kRSTi- antara taka le jAnA cAhiye / punaH lobhakI hI tRtIya saMgrahakRSTimeM prathama kRSTi- antara anantaguNA hai / isa prakAra anantara - anantararUpase jAkara antima kRSTi- antara anantaguNA hai / yahAMse mAyAkI prathama saMgrahakRSTimeM prathama kRSTi- antara anantaguNA hai / isa prakAra anantara- anantararUpase mAyAkI bhI tIna saMgrahakRSTiyoM ke kRSTi- antara yathAkrama se anantaguNita zreNI ke anusAra le jAnA cAhiye | yahAMse mAnakI prathama saMgrahakRSTimeM prathama kRSTi antara anantaguNA hai| mAnakI bhI tIna saMgrahakRSTiyoMke kRSTi antara kramAnusAra anantaguNita zreNIse le jAnA cAhiye / yahAMse Age krodhakI prathama saMgrahakRSTimeM prathama kRSTi- antara anantaguNA hai / isa prakAra [ 1, 9-8, 16. 1 saMgahage ekkekke aMtarakiTTI havadi hu anaMtA / lobhAdi anaMtaguNA kohAdi anaMtaguNahINA // labdhi. 498. 2 lobhassa paDhamasaMgaha kiTTIe jahaNNakiTTI jeNa guNagAreNa guNidA appaNo vidiyakiTTIpamANaM pAvadi so guNagAro jahaNakiTTI aMtaraM NAma / jayadha. a. pa. 1120 3 pratiSu 'mAyAe padamasaMgaha kiTTIaMtara-' iti pAThaH / Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8 16.] cUliyAe sammattuppattIe kiTTIkaraNavihANaM [ 370 kiTTINaM aMtarANi jahAkameNa jAva carimAdo aMtarAdo aNaMtaguNAe seDIe NedavvANi / tado lobhassa paDhamasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / vidiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM' / tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / lobhassa mAyAe ca aMtaramaNaMtaguNaM / mAyAe paDhama krodhakI bhI tIna saMgrahakRSTiyoM ke antara kramAnusAra antima antara taka anantaguNita zreNIse le jAnA cAhiye / usase arthAt svasthAna guNakAroMmeM antima guNakArase lobhakA prathama saMgrahakRSTi-antara anantaguNA hai| dvitIya saMgrahakRSTi antara anantaguNA hai| tRtIya saMgrahakRSTi-antara anantaguNA hai| vizeSArtha-lobhakI prathama saMgrahakRSTikI antima kRSTi jisa guNakArase guNita hokara dvitIya saMgrahakRSTikI prathama kRSTiko prApta hotI hai vaha guNakAra lobhakA prathama saMgraha kRSTi-antara kahalAtA hai| usI prakAra dvitIya saMgrahakRSTikI antima kRSTi jisa guNakArase guNita hokara tRtIya saMgraha kRSTikI prathama kRSTiko prApta hotI hai vaha guNakAra dvitIya saMgrahakRSTi-antara kahalAtA hai| lobhakA tRtIya saMgrahakRSTi-antara jayadhavalAkArane tIna prakArase batalAyA hai / (1) lobhakI dvitIya saMgrahakRSTisaMbaMdhI antima kRSTi jisa guNakArase guNita hokara lobhakI hI tRtIya kRSTisaMbaMdhI antima kRSTiko prApta hotI hai vaha lobhakA tRtIya saMgrahakRSTi-antara hai| athavA, (2) tRtIya saMgrahakRSTi aura apUrvasparddhakakI Adi vargaNAkA antara tRtIya saMgrahakRSTi-antara samajhanA caahiye| athavA, (3) lobhakI tRtIya aura mAyAkI prathama saMgrahakRSTikA guNakAra lobhakA tRtIya saMgrahakRSTi-antara hai| isI prakAra mAyAdikake bhI saMgrahakRSTi-antara jAnanA caahiye| lobha aura mAyAkA antara anantaguNA hai| mAyAkA prathama saMgrahakRSTi antara 1 pratiSu / -saMgahakiTTIe aMtara-' iti pAThaH / 2 lobhassa paDhamasaMgahakiTTI jeNa guNagAreNa guNidA vidiyasaMgahakiTTIe paDhamakihi pAvadi so guNagAro lobhassa paDhamasaMgahakiTTIaMtaraM NAma / jayadha. a. pa. 1121. 3 vidiyasaMgahakiTTIe carimakiTTI jeNa guNagAreNa guNidA tadiyasaMgahakiTTIe paDhamakihi pAvadi so guNagAro vidiyasaMgahakiTTIaMtaraM NAma / jayadha. a. pa. 1122. 4 lobhassa tadiyasaMgahakiTTIaMtarAmidi vutte lobhassa vidiyasaMgahakiTTIe carimakiTTI jeNa guNagAreNa guNidA lobhassa ceva tadiyasaMgahakiTTIe carimakihi pAvedi so guNagAro ghettvyo|xxx adhavA tadiyasaMgahakiTTIe apuvaphaddayAdivaggaNAe aMtaraM tadiyasaMgahakiTTIaMtarAmidi ghettavvaM, saMgahakiTTIphaddayaMtarassa vi kathaMci saMgahakiTTIaMtaratteNa Niddese virohaabhaavaado|xxx adhavA lobhassa tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNamidi vutte lobha-mAyANameva tadiya-paDhamasaMgahakiTTINaM saMdhiguNagAro gheyvvo| Na ca tahAvalaMbijamANe uvarimasutteNa puNarattabhAvo vi, tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNamidi sAmaNNaNiddeseNedeNa taM kadamamidi saMdehe samuppaNNe taNNirAyaraNamuheNa lobha-mAyANamaMtarameva tadiyasaMgahakiTTIaMtaramiha vivakkhiyaM, Na tato aNNamidi paduppAyaNaTThamuvarimasuttAraMbhe punnruttdosaasNmvaado| jayadha. a. pa. 1122. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 13. saMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / vidiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / mAyAe mANassa ca aMtaramaNaMtaguNaM / mANassa paDhamasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / vidiyasaMgahakiTTIaMtaramaNataguNaM / tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / mANassa kodhassa ya aMtaramaNaMtaguNaM / kodhassa paDhamasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / vidiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / tadiyasaMgahakiTTIaMtaramaNaMtaguNaM / kodhassa carimAdo kiTTIdo lobhassa apuvvaphaddayANamAdivaggaNAe aMtaramaNaMtaguNaM / paDhamasamae kiTTIsu padesaggassa seDiparUvaNaM vattaissAmo / taM jahA- lobhassa jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM / vidiyAe kiTTIe padesaggaM visesahINamaNaMtabhAgeNa / evaM aNaMtarovaNidhAe visesahINamaNaMtabhAgeNa jAva kodhassa carimakiTTi tti / paraMparovaNidhAe jahaNiyAdo lobhakiTTIdo ukkassiyAe kodhakiTTIe padesaggaM visesahINamaNatabhAgeNa / vidiyasamae aNNAo apunbAo kiTTIo karedi paDhamasamae nnivvttidkittttiinnmsNkhejjdibhaagmettaao| ekkakkisse saMgahakiTTIe heTThA apuvAo kiTTIo karedi / vidiyasamae dijjamANassa padesaggassa seDiparUvaNaM vattaissAmo / taM jahA- lobhassa anantaguNA hai| dvitIya saMgrahakRSTi-antara anantaguNA hai| tRtIya saMgrahakRSTi-antara anantaguNA hai| mAyA aura mAnakA antara anantaguNA hai| mAnakA prathama saMgrahakRSTi-antara anantaguNA hai| dvitIya saMgrahakRSTi-antara anantaguNA hai| tRtIya saMgrahakRSTi-antara anantaguNA hai / mAnakA aura krodhakA antara anantaguNA hai| krodhakA prathama saMgrahakRSTiantara anantaguNA hai| dvitIya saMgrahakRSTi-antara anantaguNA hai / tRtIya saMgrahakRSTi-antara anantaguNA hai / krodhakI antima kRSTise lobhake apUrvasparddhakoMkI prathama vargaNAkA antara anantaguNA hai| prathama samayameM nivartamAna kRSTiyoM meM diye jAnevAle pradezAgrakI zreNiprarUpaNAko kahate haiM / vaha isa prakAra hai- lobhakI jaghanya kRSTimeM pradezAgra bahuta hai| dvitIya kRSTimeM pradezAgra anantaveM bhAgase vizeSa hIna hai / isa prakAra krodhakI antima kRSTi taka anantara kramase pratyeka kRSTimeM diyA jAnevAlA pradezAya anantaveM bhAgase vizeSa hIna hai / paramparA kramAnusAra jaghanya lobhakRSTise utkRSTa krodhakRSTikA pradezAgra anantaveM bhAgase vizeSa hIna hai| dvitIya samayameM, prathama samayameM nirvartita kRSTiyoMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra anya apUrva kRSTiyoMko karatA hai| eka eka saMgrahakRSTike nIce apUrva kRSTiyoMko karatA hai| dvitIya samayameM dIyamAna pradezAgrakI zreNiprarUpaNAko kahate haiM / vaha isa prakAra hai 1 lomAdI koho ti ma sahANaMtaramaNaMtaguNidakamaM / tatto bAdarasaMgahakiTTIaMtaramaNataguNidakamaM // labdhi.499 Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe kiTTIkaraNavihANaM [ 379 jahaNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM dijjadi / vidiyAe kiTTIe visesahINamaNaMtabhAgeNa / tAva aNaMtabhAgahINaM jAva apuvvANaM carimAdo tti / tado paDhamasamayaNivvattidANaM jahaNiyAe kiTTIe visesahINamasaMkhejjadibhAgeNa / tado vidiyAe aNaMtabhAgahINaM / teNa paraM paDhamasamayaNivyattidAsu lobhassa paDhamasaMgahakiTTIe kiTTIsu aNaMtarANaMtareNa aNatabhAgahINaM dijjadi jAva paDhamasaMgahakiTTIe carimakiTTi tti / tado lobhassa ceva vidiyasamae vidiyasaMgahakiTTIe tisse jahaNiyAe kiTTIe dijjamANaM visesAhiyamasaMkhejjadibhAgeNa / teNa paramaNaMtabhAgahINaM jAva apuvANaM carimAdo tti / tado paDhamasamayaNivvattidANaM jahaNiyAe kiTTIe visesahINamasaMkhejjadibhAgeNa / teNa paraM visesahINamaNaMtabhAgeNa jAva vidiyasaMgahakiTTIe carimakiTTi tti / tado jahA vidiyasaMgahakiTTIe vihI tahA ceva tadiyasaMgahakiTTIe vihI vi / tado lobhassa carimAdo kiTTIdo mAyAe jA' vidiyasamae jahaNiyA kiTTI lobhakI jaghanya kRSTimeM pradezAgra bahuta diyA jAtA hai / dvitIya kRSTi meM vaha anantaveM bhAgase vizeSa hIna diyA jAtA hai| isa prakAra taba taka anantaveM bhAgase hIna diyA jAtA hai jaba taka ki lobhakI prathama saMgrahakRSTike nIce nirvatamAna apUrva kRSTiyoMkI antima kRSi prApta hotI hai| usase prathama samayameM nirvartita lobhakI prathama saMgraha kRSTikI antarakRSTiyoM se jaghanya dhimeM asaMkhyAtaveM bhAgase vizeSa hIna pradezAgra diyA jAtA hai| usase dvitIya kRSTimeM anantabhAga hIna pradezAgra diyA jAtA hai| usake Age prathama samayameM nirvartita lobhakI prathama saMgraha kRSTikI antarakRSTiyoMmeM, anantara-anantararUpase prathama saMgrahakRSTikI antima antarakRSTi taka anantabhAga hIna pradezAgra diyA jAtA hai| usase, lobhakI hI dvitIya samayameM nivartamAna usa dvitIya saMgrahakRSTikI jaghanya kRSTimeM dIyamAna pradezAgra asaMkhyAtaveM bhAgase vizeSa adhika hai| usake Age dvitIya saMgrahakRSTike nIce nivartamAna apUrva kRSTiyoMkI antima kRSTi taka anantabhAga hIna pradezAgra diyA jAtA hai| usase, prathama samayameM nirvartita pUrva kRSTiyoMkI jaghanya kRSTimeM asaMkhyAtaveM bhAgase vizeSa hIna pradezAgra diyA jAtA hai| isase Age dvitIya saMgrahakRSTikI antima kRSTi taka anantaveM bhAgase vizeSa hIna pradezAgra diyA jAtA hai / tatpazcAt dvitIya saMgrahakRSTimeM jaisI vidhi nirUpita kI gaI hai vaisI hI vidhi tRtIya saMgrahakRSTimeM bhI jAnanA caahiye| __ pazcAt lobhakI antima kRSTise mAyAkI prathama saMgrahakRSTike nIce dvitIya samayameM nivartamAna apUrva kRSTiyoM meM jo jaghanya kRSTi hai usameM asaMkhyAtaveM bhAgase vizeSa 1 prati jAva' iti pAThaH / Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 ] chakkhaMDAgame jIvANa [ 1, 9-8, 16. tisse dijjadi padesaggaM visesAhiyamasaMkhejjadibhAgeNa / tado puNa aNata bhAgahINaM jAva apuvvANaM carimAdoti / evaM jamhi apuvvANaM jahaNNiyA kiTTI tamhi visesAhiyamasaMkhejjadibhAgeNa / apuntrANaM carimAdo asaMkhejjadibhAgahINaM / edeNa kameNa vidiyasamae NikkhivamANayassa padesaggassa bArasasu kiTTiTThANesu asaMkhejjadibhAgahINaM, ekkAra sasu kaTTiTThANe asaMkhejjadibhAguttaraM dijjamANayassa padesaggassa / sesesu kiTTiTThANesu aNata bhAgahINaM dijjamANayassa padesaggassa / vidiyasamae dijjamAnayassa padesaggassa esA uMTa kUDaseDI / jaM puNa vidiyasamae dissadi kiTTIsa padesaggaM taM jahaNiyAe kiTTIe bahuaM / sesAsu savvAsu aNaMtarovaNidhAe anaMtabhAgahINaM / jahA vidiyasamae kiTTIsu padesaggaM paruvidaM tahA savvisse kiTTIkaraNaddhAe dijjamANayassa padesaggassa tevIsaM uMTakUDANi' | dissamANagaM savvamhi anaMtabhAgahINamidi vattavyaM / jaM padesaggaM savvasamAseNa paDhamasamae kiTTIsu dijjadi taM thovaM / vidiyasamae asaMkhejjaguNaM / adhika pradezAgra diyA jAtA hai / phira isake Age apUrva kRSTiyoMkI antima kRSTi taka anantabhAga hIna pradezAna diyA jAtA hai / isa prakAra ukta kramase jahAM para pUrva kRSTiyoM kI antima kRSTise apUrva kRSTiyoMkI jaghanya kRSTi kahI jAtI hai vahAMpara asaMkhyAtaveM bhAgase vizeSa adhika pradezAgra diyA jAtA hai aura jadAMpara apUrva kRSTiyoM kI antima kRSTise pUrva kRSTiyoM kI jaghanya kRSTi kahI jAtI hai vahAMpura asaMkhyAtaveM bhAgase hIna pradezAna diyA AtA hai| isa krama se dvitIya samaya meM dIyamAna pradezAgrakA bAraha kuSTisthAnoM meM asaMkhyAtaveM bhAgase hIna aura gyAraha kRSTisthAnoM meM dIyamAna pradezAprakA asaMkhyAtaveM bhAgase adhika avasthAna hai / zeSa kRSTisthAnoMmeM dIyamAna pradezAprakA anantabhAgase hIna avasthAna hai / dvitIya samaya meM dIyamAna pradezAyakI yaha uSTrakUTa zreNI hai / kintu jo dvitIya samaya meM kRSTiyoM meM pradezAgra dikhatA hai vaha jaghanya kRSTimeM bahuta aura zeSa saba kRSTiyoMmeM anantara kramase anantabhAga hIna hai / jisa prakAra dvitIya samaya meM kRSTiyoM meM dIyamAna pradezAgrakI prarUpaNA kI hai usI prakAra sabhI kRSTikaraNakAlameM dIyamAna pradezAgra ke teIsa uSTrakUToMkI prarUpaNA karanA cAhiye / parantu dRzyamAna pradezAgra saba kAlameM anantabhAga hIna hai aisA kahanA cAhiye / jo pradezAgra samastarUpa se prathama samaya meM kRSTiyoM meM diyA jAtA hai vaha stoka hai / dvitIya samayameM diyA jAnevAlA pradezAgra 1 puvvAdihi apuvvA puvvAdi apuvvapadamage sese / dijjadi asaMkhabhAgeNUrNa ahiyaM anaMtabhAguNaM // bArekAramaNaMtaM puvvAdi apuvvaAdi sesaM tu / tevIsa UMTakUDA dijje disse anaMtabhAgUNaM // labdhi. 504-505. Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16. ] cUliyAe sammattappattIe kiDIkaraNavihANaM [ 381 tadiyasamae asaMkhejjaguNaM / evaM jAtra kiTTIkaraNaddhAe carimAdo tti asaMkhejjaguNaM / kiTTIkaraNaDhAe carimasamae saMjalaNANaM dvidibaMdho cattAri mAsA aMto muhuttabhahiyA' / sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejjANi vassasahassANi / tamhi caiva kiTTIkaraNadvAe carimasamae mohaNIyassa TThidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANi hAidUNa' avasyiM aMtomuttamahiya jAdaM / tinhaM ghAdikammANaM dvidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANi / NAmA- goda-vedaNIyANaM dvidisaMtakammaM asaMkhejjANi vassasahassANi / etthuvaujjatIo gAhAo asaMkhyAtaguNA hai | tRtIya samaya meM diyA jAnevAlA pradezAgra asaMkhyAtaguNA hai / isa prakAra kRSTikaraNakAlake antima samaya taka uttarottara asaMkhyAtaguNA pradezAya diyA jAtA hai / bArasa Nava cha tigi ya kiDDIo hoMti taha agaMtAo / ekkekahi kasAe tiga tiga ahavA aNaMtAoM // 31 // kRSTikaraNakAlake antima samaya meM saMjvalanacatuSkakA sthitibandha antarmuhUrta adhika cAra mAsa aura zeSa karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSasahasrapramANa hotA hai / usI kRSTikaraNakAlake antima samaya meM mohanIyakA sthitisatva saMkhyAta varSasahasrase kramazaH ghaTakara antarmuhUrta se adhika ATha varSamAtra ho jAtA hai / tIna ghAtiyA karmoMkA sthitisatva saMkhyAta varSasahasra aura nAma, gotra evaM vedanIya, inakA sthitisatva asaMkhyAta varSapramANa rahatA hai / yahAM upayukta gAthAyeM krodha ke udayase zreNIpara car3he hue jIvake bAraha, mAnake udayase car3he hue jIvake nau, mAyake udayase car3he hue jIvake chaha, aura lobhake udayase car3he hue jIvake tIna saMgrahakRSTiyAM tathA antarakRTiyAM ananta hotI haiN| eka eka kaSAyameM tIna tIna saMgrahakRSTiyAM athavA ananta antarakRSTiyAM hotI haiM / / 31 / / 1 kiTTIkaraNadvAe carime aMtomuhuttasaMjutto / cattAri hoMti mAsA saMjalaNANaM tu ThidibaMdho // labdhi. 506. 2 pratiSu ' hoNa ' iti pAThaH / 3 sesANaM vassANaM saMkhejjasaharasagANi ThidibaMdho / mohassa ya ThidisataM aDavastomuhuttahiyaM // labdhi. 507. 4 ghAditiyANaM saMkhaM vassasahassANi hodi ThidisaMtaM / vassANamasaMkhejjasahassANi aghAditiNNaM tu // labdhi. 508. 5 jayadha. a. pa. 1131. kohassa ya mANassa ya mAyAlobhodaNa caDidassa / vArasa Nava cha tiNi ya saMgahakiTTI kame hoti / / labdhi 497. tAca kiyaH paramArthato'nantA api sthUrajAtibhedApekSayA dvAdaza kasyante, ekaikasya kaSAyasya tisrastisraH, tadyathA - prathamA dvitIyA tRtIyA ca / evaM krodhena pratipannasya draSTavyam / www.jairelibrary.org Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaDAgame jIvANaM kiTTI karedi NiyamA ovato ThidI ya aNubhAge / baDheto kiTTIe akArago hodi boddhavbo' // 32 // guNaseDi anaMtaguNA lobhAdIkodhapacchimapadAdo / kammarasa ya aNubhAge kiTTIe lakkhaNaM edaM // 33 // kiTTIo kareM to puccaphaddayANi apuvvaphaddayANi ca vedayadi, kiTTIo Na vedayadi / paDhamaTThidI AvaliyAe sesAe kiTTIkaraNaddhA giTThAyadi / se kAle kiTTIo pavededi / tA saMjaNANaM dvidibaMdho cattAri mAsA / TThidisaMtakammama vastrANi / tinhaM ghAdikammANaM diTTibaMdho TThidisaMtakammaM ca saMkhejjANi vassasahassANi / NAmA - goda-vedaNIyANaM di 182 ] sthiti va anubhAgakA apakarSaNa karanevAlA niyamase kRSTiyoM ko karatA hai / kintu sthiti va anubhAgakA utkarSaNa karanevAlA kRSTikA akAraka hotA hai| aisA samajhanA cAhiye // 32 // [ 1, 9-8, 16. cAra saMjvalana karmoMke anubhAga ke viSaya meM saMjvalanalobhakI jaghanya kRSTise lekara saMjvalanakrodhakI antima utkRSTa kRSTi taka yathAkramase anantaguNita guNazreNI hai / yaha kRSTikA lakSaNa hai / 33 // kRSTiyoM ko karanevAlA pUrvasparddhakoM aura apUrvasparddhakoMkA vedana karatA hai, kRSTiyoM kA vedana nahIM karatA / saMjvalanakrodhakI prathamasthitimeM AvalImAtra zeSa rahane para kRSTikaraNakAla samApta ho jAtA hai / kRSTikaraNakAla ke samApta honepara anantara samaya meM kRSTiyoM kA vedana karatA hai, arthAt dvitIyasthitise apakarSaNakara kRSTiyoM ko udayAvalI ke bhItara praveza karAtA hai / usa samaya meM saMjvalanacatuSkakA sthitibandha cAra mAsa aura sthitisatva ATha varSapramANa hotA hai| tIna ghAtiyA karmoMkA sthitibandha aura sthitisatva saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai / nAma, gotra va vedanIya, inakA sthitisatva yadA tu mAnena pratipadyate, tadA udbalanavidhinA krodhe kSapite sati zeSANAM pUrvakrameNa natra kiTTIH karoti / mAyayA cetpratipannastarhi krodhamAnayorudvalana vidhinA kSapitayoH satoH zeSadvikasya pUrvakrameNa SaT kiTTIH karoti / yadi punarlobhena pratipadyate, tata udvalanavidhinA krodhAditrike kSapite sati lobhasya kiTTitrikaM karoti / eSa kiTTikaraNa vidhiH / paMcasaMgraha 1, pR. 26-27. 1 jayadha. a. pa. 1132. 2 lobhajahaNa kiTTimAdiM kAdUNa jAva kohasaMjalaNasavvapacchima ukassakiTTi tti mahAkamamavadvidanyadusaMjalaNakammAbhAgavisae esA anaMtaguNA guNaolI daTThavvA tti vRttaM hodi / nayadha. a. pa. 1133, 3 a - ApratyoH ' sesA ' iti pAThaH / 4 puvvApuvvapphaDDayamaNuhvadi hu kiTTikAo NiyamA / tassaddhA NiGkAyadi paTamaDidi AvalIsese / / labdhi. 510. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe kiTTIvedaNaM [ 383 saMtakammamasaMkhejjANi vassANi / dvidibaMdho puNa saMkhejjANi vassasahassANi / aNubhAgasaMtakammaM kodhasaMjalaNassa (jaM) samaUNAe udayAvaliyAe chaddidaTTiyAe saMtakammaM taM savvaghAdi / saMjalaNANaM je do AvaliyabaMdhA dusamaUNA te desaghAdI / taM puNa phddygrd| avasesaM savvaM kiTTIgadaM / tamhi ceva paDhamasamae kodhassa paDhamasaMgahakiTTIdo padesaggamokaDDidaNa paDhamaTThidiM karedi / etthuvaujjaMtIo gAhAo kiTTI ca Thidivisesesu asaMkhejjesu NiyamasA hodi / NiyamA aNubhAgesu ca hodi hu kiTTI aNaMtesu // 34 // savvAo kiTTIo vidiyaTTidie du hoMti savvisse / jaM kidi vedayade tisse aMsA ya paDhamAe // 35 // tAdhe kodhassa paDhamAe saMgahakiTTIe asaMkhejjA bhAgA udiNNA / edisse ceva kodhassa paDhamAe saMgahakiTTIe asaMkhejjA bhAgA bajjhaMti / sesAo do saMgahakiTTIo Na bajjhaMti Na vedijjati / paDhamAe saMgahakiTTIe hehrado jAo kiTTIo Na bajhaMti Na ................... asaMkhyAta varSa aura sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| saMjvalanakrodhakA jo anubhAgasatva ucchiSTAvalirUpase sthita eka samaya kama udayAvalike bhItara hai vaha satva sarvaghAtI hai / saMjvalanacatuSkake jo do samaya kama do AvalipramANa navaka samayaprabaddha haiM ve dezaghAtI haiN| unakA vaha anubhAgasatva sparddhakasvarUpa hai| zeSa saba anubhAgasatva kRSTisvarUpa hai| kRSTivedakakAlake prathama samayameM hI krodhakI prathama saMgrahakRSTise pradezAgrakA apakarSaNa karake prathamasthitiko karatA hai / yahAM upayukta gAthAyeM kRSTi niyamase asaMkhyAta sthitibhedoMmeM aura niyamataH ananta anubhAgoM meM hotI hai // 34 // saba arthAt saMgraha va avayava kRSTiyAM samasta dvitIyasthitimeM hotI haiM / parantu jisa kRSTikA vedana karatA hai usake aMza prathamasthitimeM rahate haiM // 35 // __usa samayameM krodhakI prathama saMgrahakRSTike asaMkhyAta bahubhAga udayaprApta haiM / isI krodhakI prathama saMgrahakrapTike asaMkhyAta bahabhAga baMdhako prApta hote haiN| zeSa do saMgrahakRSTiyAM na baMdhatI haiM aura na udayako prApta hotI haiM / prathama saMgrahakRSTikI adhastana 1 se kAle kiTTIo aNuhavadi hu cArimAsamaDavassaM / baMdho saMtaM mohe puvAlAvaM tu sesANaM ||lbdhi. 511. 2 tAhe kohucchiTuM savvaMghAdI hu desaghAdI hu| dosamaUNaduAvaliNavakaM te phdd'ygdaao|| labdhi. 512. 3 kiTTIvedagapaDhame kohassa ya paDhamasaMgahAdo du| kohassa ya paDhamaThidI patto uvvaTTago mohe // labdhi. 514. 4 jayadha a. pa. 1134. 5 jayadha. a. pa. 1135. 6 paDhamassa saMgahassa ya asaMkhabhAgA udedi kohassa / baMdhe vi tahA ceva ya mANatiyANaM tahA baMdhe // landhi 515. Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 16. vedijjati tAo thovaao| jAo kiTTIo vedijjaMti, Na bajhaMti tAo visesaahiyaao| tisse ceva paDhamAe saMgahakiTTIe uvariM jAo kiTTIo Na bajhaMti, Na vedijjati tAo visesAhiyAo / uvariM jAo vedijjati, Na bajhaMti tAo visesAhiyAo / majjhe jAo kiTTIo bajhaMti vedijjati ca, tAo asNkhejjgunnaao| kiTTINaM paDhamasamayavedagappahuDi mohaNIyassa aNubhAgANamaNusamayaovaTTaNA / paDhamasamayakiTTIvedagassa kodhakiTTI udae ukkassiyA bahugI / baMdhe ukkassiyA kiTTI agaMtaguNahINA / vidiyasamae udae ukkassiyA kiTTI annNtgunnhiinnaa| baMdhe ukkassiyA kiTTI aNaMtaguNahINA / evaM sabdhisse kiTTIvedagaddhAe / paDhamasamae baMdheNa jahaNiyA kiTI tivvANubhAgA, udae jahaNiyA kiTTI aNaMtaguNahINA / vidiyasamae baMdhe jahaNiyA kiTTI aNataguNahINA, udae jahaNiyA kiTTI aNaMtaguNahINA / evaM sabdhisse kiTTIvedagaddhAe' jo kRSTiyAM na baMdhatI haiM aura na udayako prApta haiM ve stoka haiM / jo kRSTiyAM udayako prApta haiM, kintu baMdhatI nahIM haiM ve vizeSa adhika haiN| usI prathama saMgraha kRSTike Upara jo kRSTiyAM na baMdhatI haiM aura na udayako prApta haiM ve vizeSa adhika haiM / Upara jo udayako prApta haiM, parantu baMdhatI nahIM haiM ve vizeSa adhika hai| madhyameM jo kRSTiyAM baMdhatI haiM aura udayako bhI prApta haiM ve asaMkhyAtaguNI haiN| kRSTiyoMke prathamasamayavartI vedaka honeke kAlase lekara mohanIyake anubhAgoMkA samaya samayameM apavartana hotA hai| prathama samaya kRSTivedakake udayameM praveza karanevAlI ananta madhyama krodhakRSTiyoMmeM utkRSTa kRSTi tIvra anubhAgase yukta hai| parantu badhyamAna ananta kRSTiyoMmeM sarvotkRSTa kRSTi anantaguNI hIna hai| dvitIya samayameM udayameM utkRSTa kRSTi anantaguNI hIna hai| bandhameM utkRSTa kRSTi anantaguNI hIna hai| jisa prakAra prathama aura dvitIya samayameM bandha va udyameM utkRSTa kRSTiyoMke alpabahutvakA krama kahA gayA hai usI prakAra saba kRSTivedakakAlameM kahanA cAhiye / prathama samayameM bandhase jaghanya kRSTi tIvra anubhAgavAlI aura udayameM jaghanya kRSTi anantaguNI hIna hai| dvitIya samayameM bandhameM jaghanya kRSTi ananta guNI hIna hai va udayameM jaghanya kRSTi anantaguNI hIna hai / isI prakAra saba kRSTivedakakAlake tRtIyAdi samayoM meM bhI bandha va 1 kohassa paDhamasaMgahakidvissa ya hetttthimnnubhyhaannaa| tatto udayahANA uvAra puNa aNubhayaTThANA // uriM udayaTThANA cattAri padANi hoti ahiyakamA / majjhe ubhayahANA hoti asaMkhejasaMguNiyA // 516-517. 2 pratiSu kiTTIe addhAe' iti pAThaH / paDisamayaM ahiMgadiNA udaye baMdhe ca hodi ukassaM / baMdhudaye ca jahaNaM aNaMtaguNahINayA kiTTI // labdhi. 521. Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16. ] cUliyAe sammattappattIe kiTTIvedaNaM samae samae NivvaggaNAo' jahaNNiyAo vi / esA ko kiTTIe parUvaNA / kaTTI paDhamasamayavedagassa mANassa paDhamAe saMgahakiTTINaM kiTTINamasaMkhejjA bhAgA bajjhati, sesAo saMgahakiTTIo Na bajjhati / evaM mAyA - lobhANaM pi vattavyaM / kiTTaNaM paDhamasamayavedago vArasahaM pi saMgahakiTTINamaggakiTTimAdi kAdRNamekke kisse saMgaha kiTTI asaMkhejjadibhAgamaNusamayaM viNAsedi / kodhassa paDhamakiTTi mottUNa sesANamekkArasahaM saMgaha kiTTINamaNNAo apuvvAo kiTTIo Nivyattedi / tAo apuvvAo kiTTIo kadamAdo padesaggAdo Nivvattedi 1 bajjhamANiyAdo saMkAmijjamANiyAdo ca padesaggAdo Nivyattedi / bajjhamANiyAdo thovAo Nivvatedi / saMkAmijjamANiyAdo asaMkhejjaguNAo / jAo bajjhamANiyAdo Nivvattijjati tAo cadusu paDhamakiTTI' / tAo kadamamhi ogAse ! ekekisse saMgahakiTTIe kiDDI aMtaresu / udayasambandhI jaghanya kRSTiyoMke alpabahutvakramako kahanA cAhiye / yaha krodhakI prathama saMgrahakRSTikI prarUpaNA hai / [ 385 kRSTiyoMke prathama samaya vedakake mAnakI prathama saMgrahakRSTimeM kRTiyoMke asaMkhyAta bahubhAga baMdhate haiN| zeSa saMgrahakRSTiyAM nahIM baMdhatI haiM / isI prakAra mAyA aura lobhake bhI kahanA cAhiye / kRSTiyoMkA prathama samaya vedaka bArahoM saMgrahakRSTiyoMke uparima bhAgameM utkRSTa kRSTiko Adi karake eka eka saMgrahakRSTike asaMkhyAtaveM bhAgamAtra kRSTiyoMko samaya samaya meM naSTa karatA hai / krodhakI prathama kRSTiko chor3akara zeSa gyAraha kRSTiyoMke (nIce aura unake antarAlameM ) apUrva kRSTiyoMko racatA hai / - zaMkA- - una apUrva kRSTiyoM ko kisa pradezAnase racatA hai ? samAdhAna - badhyamAna aura saMkramyamANa pradezAgra se una apUrva kRSTiyoM ko racatA hai / badhyamAna pradezAgra se stoka apUrva kRSTiyoMko racatA hai, kintu saMkramyamANa pradezAgrase asaMkhyAtaguNI apUrva kRSTiyoMko racatA hai| jo badhyamAna pradezAprase apUrva kRSTiyAM racI jAtI haiM ve cAra prathama saMgrahakRSTiyoMmeMse racI jAtI haiM / zaMkA -una kRSTiyoMko kisa sthAnameM racatA hai ? samAdhAna -- eka eka saMgrahakRSTikI avayavakRSTiyoM ke antarAloM meM racatA hai / jamadha. a. pa. 1182. 1 ettha NivvaggaNAo tti vutte baMdhodayajahaNNa kiTTINamaNaMtaguNahANIe osaraNaviyappA gaheyavvA / 2 kohassa paDhamakiTTI mottUNekArasaMgahANaM tu / baMdhaNasaM kamadavvAdapuvvakirhi karedI hu / labdhi. 530. 3 baMdhaNadavvAdo puNa cadusaTThANesu paDhamakiTTIsu / baMdhuSpavakiTTIdo saMkamakiTTI asaMkhaguNA // labdhi. 531. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 385] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM (1,9-8, 13. kiM savvesu kiTTIaMtaresu, Aho Na savvesu ! Na savvesu / jadi Na' savvesu, kadamesu aMtaresu apuvAo kiTTIo Nivvattedi ? vuccade- vajjhamANiyANaM kiTTINaM jaM par3hamakiTTIaMtaraM tattha Natthi / evamasaMkhejjANi kiTTIaMtarANi asaMkhejjapalidovamapaDhamavaggamUlamattANi adicchidUNa apuvvakiTTI Nivyattijjadi / puNo ettiyANi ceva kiTTIaMtarANi gaMtUNa apuvvA kiTTI nnivvttijjdi| bajjhamANayassa padesaggassa NiseyaseDIparUvaNaM vattaissAmo- tattha jahaNiyAe kiTTIe bajjhamANiyAe bahugaM, vidiyAe kiTTIe visesahINamaNaMtabhAgeNa, tadiyAe visesahINamaNaMtabhAgeNa, cautthIe visesahINamaNatabhAgeNa / evamaNaMtarovaNidhAe tAva visesahINaM jAva apuvvakiTTimapatto ti / puNo apuvvAe kiTTIe aNaMtaguNaM / apuvvAdo kiTTIdo jA aNaMtarakiTTI tattha aNataguNahaNiM / tado puNo aNaMtabhAgahINaM / evaM sesAsu savvAsu kittttiisu| zaMkA-kyA saba kRSTi-antarAloMmeM una apUrva kRSTiyoMko racatA hai yA saba antarAloMmeM nahIM racatA? samAdhAna-saba kRSTi-antarAloMmeM unakI racanA nahIM hotii| zaMkA-yadi saba kRSTi-antarAloMmeM nahIM racI jAtI to kina antarAloMmeM apUrva kRSTiyAM racI jAtI haiM ? samAdhAna-badhyamAna kRSTiyoMkA jo prathama kRSTi-antara hai usameM unakI racanA nahIM hotii| isa prakAra asaMkhyAta palyopamake prathama vargamUlamAtra asaMkhyAta kRSTiantarAloMko lAMghakara prathama apUrva kRSTi racI jAtI hai / punaH itane hI kRSTi-antarAloMkA atikramaNakara dvitIya apUrva kRSTi racI jAtI hai| ___aba badhyamAna pradezAgrake niSekoMkI zreNiprarUpaNAko kahate haiM-unameM badhyamAna jaghanya kRSTimeM bahuta, dvitIya kRSTimeM anantaveM bhAgase vizeSa hIna, tRtIya kRSTimeM anantaveM bhAgase vizeSa hIna, aura caturtha kRSTimeM anantaveM bhAgase vizeSa hIna pradezAgra diyA jAtA hai| isa prakAra anantara kramase taba taka vizeSa hIna pradezAna diyA jAtA hai jaba taka apUrva kRSTi prApta nahIM ho jaatii| punaH apUrva kRSTimeM anantaguNA pradezAgra diyA jAtA hai| apUrva kRSTise jo anantara kRSTi hai, usameM anantaguNA hIna pradezAgra diyA jAtA hai| isase Age punaH anantabhAga hIna diyA jAtA hai| isI prakAra zeSa saba kRSTiyoM meM jAnanA caahiye| 1 A-pratau 'Na savvesu' iti pAThaH nAsti / 2 a-pratau 'sa' iti paatthH| 3 pratiSu ' avicchidUNa' ma-pratau adicchiNa' ityeva paatthH| 4 saMkhAtIdaguNANi ya pallassAdimapadANi gaMtUNa / ekkekabaMdhakiTTI kiTTINaM aMtare hodi // labdhi. 532. 5 dijjadi aNaMtabhAgeNUNakama baMdhage ya paMtaguNaM / taNNaMtare paMtaguNUNaM tatto NaMtabhAgaNaM // labdhi. 533. Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe kiTTIvedaNaM [387 jAo saMkAmijjamANayAdo padesaggAdo apuvAo kiTTIo Nivvattijjati tAo dusu ogAsesu / taM jahA- kiTTI-aMtaresu ca saMgahakiTTI-aMtaresu ca / jAo saMgahakiTTiaMtaresu tAo thovAo, jAo kiTTI-aMtaresu tAo asNkhejjgunnaao'| jAo saMgahakiTTI-aMtaresu tAsiM jahA kiTTIkaraNe apuvyANaM NivvattijjamANiyANaM kihINaM vidhI tahA kAyavyo / jAo kiTTI-aMtaresu tAsiM jahA bajjhamANaeNa padesaggeNa apuvvANaM NivvattijjamANiyANaM kiTTINaM vidhI tahA kaayvyo| Navari thovayarANi kiTTIaMtarANi gaMtUNa saMchubbhamANapadesaggeNa apuvAo kiTTIo Nivvattedi / tANi kiTTI-aMtarANi pagaNaNAdo palidovamavaggamUlassa asNkhejjdibhaagoN'| paDhamasamayakiTIvedagassa jA kodhapaDhamakiTTI tisse asaMkhejjadibhAgo aNusamayaM viNAsijjadi / jAo kiTTIo paDhamasamae viNAsijjaMti tAo bhugaao| jAo vidiyasamae viNAsijjati tAo asNkhejjgunnhiinnaao| evaM NedavvaM jAva ducarimasamayaaviNaTThakodhapaDhamakiTTi ti| edeNa savveNa vi kAleNa jAo kiDIo viNa jo apUrva kRSTiyAM saMkramyamANa pradezAgrase racI jAtI haiM ve do sthAnoMmeM isa prakAra racI jAtI haiM- kRSTi-antaroMmeM bhI aura saMgrahakRSTi-antaroM meM bhI / jo saMgrahakRSTi-antaroMmeM racI jAtI haiM ve stoka haiN| jo kRSTi-antaroMmeM racI jAtI haiM ve asaMkhyAtaguNI haiM / jo saMgrahakRSTi-antaroMmeM racI jAtI hai unakI vidhi, jaisI kRSTikaraNameM nivartamAna apUrva kRSTiyoMkI kahI gaI hai, vaisI yahAM bhI jAnanA caahiye| jo kRSTiantaroMmeM racI jAtI haiM unakI vidhi, jaisI badhyamAna pradezAgrase nirvatamAna apUrva kRSTiyoMkI kahI gaI hai, vaisI yahAM bhI jAnanA cAhiye / vizeSa kevala yaha hai ki yahAM pahilese stokatara kRSTi-antaroMkA ullaMghana karake saMkramyamANa pradezAgrase apUrva kRSTiyoMko racatA hai / ve kRSTi antara gaNanAse palyopamavargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra haiN| prathama samaya kRpTivedakake jo krodhakI prathama saMgrahakRSTi hai usakA asaMkhyAtavAM bhAga samaya-samayameM naSTa kiyA jAtA hai| jo kRSTiyAM prathama samayameM naSTa kI jAtI haiM ve bahata haiN| jo dvitIya samayameM naSTa kI jAtI haiM ve asaMkhyAtaguNI hIna haiN| isa prakAra yaha krama apane vinAzakAlake vicarama samayameM avinaSTa krodhakI prathama saMgrahakaSTi taka jAnanA caahiye| isa sabhI kAlase jo kRSTiyAM naSTa hotI haiM ve prathama samaya kRSTivedakake 1 saMkamado kiTTINaM saMgahakiTTINamaMtare hodi| saMgahaantarajAdo kiTTIaMtarabhavA asNkhgunnaa|| labdhi.534. 2 saMgahaaMtarajANaM apuvakiTiM va baMdhakiTiM vA / idarANamaMtaraM puNa pallapadAsaMkhabhAgaM tu // labdhi. 535. 3 kohAdikihivedagapaDhame tassa ya asaMkhabhAgaM tu / NAsedi hu paDisamaya tassAsaMkhejjabhAgakama / / labdhi. 536. Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1881 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 16. DAo tAo paDhamasamayakiTTIvedagassa kodhassa paDhamasaMgahakiTTIe abajjhamANiyANaM kitttthiinnmsNkhejjdibhaagoN| kodhassa paDhamakiTTivedayamANassa jA paDhamahidI tisse paDhamadvidIe samayAhiyAe AvaliyAe sesAe edamhi samae jo vidhI taM vidhiM vttissaamo| taM jahA- tAdhe ceva kodhassa jahaNNaTThidiudIrago (1) kodhapaDhamakiTTIe carimasamayavedago ca' (2) / jA puvvapavattA saMjalaNANubhAgasaMtakammassa aNusamayaovaTTaNA sA tahA ceva (3) / cadusaMjalaNANaM ThidibaMdho ve mAsA cattAlIsaM ca divasA aMtomuhuttUNA (4) / saMjalaNANaM dvidisaMtakammaM cha vassANi aTTa mAsA aMtomuhuttUNA (5) / tiNhaM ghAdikammANaM dvidibaMdho dasa vassANi aMtomuhuttUNANi (6) / ghAdikammANaM TThidisaMtakammaM saMkhejANi vassANi (7) / sesANaM kammANaM dvidisaMtakammaM asaMkhejjANi vassANi (8) / krodhakI prathama saMgrahakRSTikI avadhyamAna kRSTiyoMke bhI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / krodhakI prathama kRSTikA vedana karanevAleke jo prathamasthiti hai, usa prathamasthitimeM eka samaya adhika Avalike zeSa rahanepara isa samayameM jo vidhi hai usa vidhiko kahate haiN| vaha isa prakAra hai- usI samayameM krodhakI jaghanya sthitikA udIraka (1) aura krodhakI prathama kRSTikA carama samaya vedaka hotA hai (2) / prati samayameM saMjvalanacatuSkake anubhAgasatvakA apakarSaNa jo pUrvase pravRtta hai vaha usI prakAra rahatA hai (3) / saMjvalanacatuSkakA sthitibandha antarmuhUrta kama do mAsa aura cAlIsa divasapramANa hotA hai (4) / saMjvalanacatuSkakA sthitisatva antarmuhUrta kama chaha varSa aura ATha mAsapramANa hotA hai (5) / tIna ghAtiyA karmoMkA sthitibandha antarmuhUrta kama daza varSapramANa hotA hai (6) / ghAtiyA karmoMkA sthitisatva saMkhyAta varSamAtra hotA hai (7) / zeSa karmoMkA sthitisatva asaMkhyAta varSamAtra hotA hai (8) / 1paDhamasamayakiTTivedagassa kohapaDhamasaMgahakiTTIe heDimovarimAsaMkhejjabhAgamettA kiTTIo abajjhamANiyAo NAma / puNo tattha uvarimAbajjhamANakiTTIgamasaMkhejjadibhAgamettIo ceva kiTTIo edeNa savveNa vi kAleNa viNAsidAo dvaao| jayadha. a. pa. 1188. 2 kohassa ya je paDhame saMgahakiTTimhi nntttthkittttiio| baMdhujhiyAkANaM tassa asaMkhejjabhAgo hu|| labdhi. 537. 3 kohAdikiTTiyAdihidimhi smyaahiyaavliisese| tAhe jahaNNudIrai carimo puNa vedago tassa // landhi. 538. 4 tAhe saMjalaNANaM baMdho aNtomuhuttprihiinno| satto vi ya sadadivasA addmaasbhhiychcrisaa|| kandhi. 539. 5 bhAditiyANa baMdho dsvaasNtophttprihiinnaa| sattaM saMkhaM vassA sesANaM saMkha'saMkhavassANi ||lbdhi.540. Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16. ] cUliyAe sammattappattIe kiDIvedaNaM [ 389 se kAle kodhassa vidiyakiTTIdo padesaggamakaTTidUNa kodhassa paDhamaTThirdi karedi' / tAdhe kodhassa paDhamakiTTIrNa saMtakammaM doAvaliyabaMdhA dusamaUNA, jamudayAvaliyaM pavitaM ca sesaM paDhamakiTTIe / tAdhe kodhassa paDhamasamayavidiyakiDI vedago / jo ko paDhamaka vedayamANassa vidhI so kodhassa vidiyakiTTaii vedayamANassa vidhI kAvvo / taM jahA - udiSNANaM kiTTINaM bajjhamANiyANaM kiTTINaM viNAsijjamANINaM kiTTINaM apuvvANaM NivyattijjamANiyANaM bajjhamANeNa padesaggeNa saMchubbhamANeNa ca padesaggeNa NivyattijjamANiyANaM / ettha saMkamamANassa padesaggassa vidhiM vattahassAmA / taM jahA- kodhavidiyakiTTINaM padesaggaM kodhatadiyaM ca mANapaDhamaM ca gacchadi / kodhassa tadiyAdo mANassa paDhamaM caiva gacchadi / mANassa paDhamAdo kiTTIdo mANassa vidiyaM tadiyaM ca mAyAe paDhamaM ca gacchadi / mANassa vidiyakiTTIdo mANassa tadiyaM ca mAyAe paDhamaM ca gacchadi / anantara samaya meM krodhakI dvitIya kRSTise pradezAtrakA apakarSaNa kara kodhakI prathamasthitiko karatA hai / usa samaya meM krodhakI prathama saMgrahakRSTimeM satvasvarUpa jo do samaya kama do AvalimAtra navaka baMdhapradezAma hai vaha, aura jo pradezAgra udayAvalimeM praviSTa hai vaha bhI prathama kRSTimeM zeSa rahatA hai / usa samaya krodhakI dvitIya kRSTikA prathama samaya vedaka hotA hai / krodhakI prathama kRSTiko vedana karanevAlekI jo vidhi kahI gaI hai vahI vidhi krodha kI dvitIya kRSTiko vedana karanevAleke bhI kahanA caahiye| vaha isa prakAra haiudIrNa kRSTiyoMkI, badhyamAna kRSTiyoMkI, naSTa kI jAnevAlI kRSTiyoMkI, badhyamAna pradezAgra se nirvartamAna apUrva kRSTiyoMkI, aura saMkramyamANa pradezAgra se bhI nirvartamAna kRSTiyoM kI vidhi prathama saMgrahRSTimeM kahI huI vidhike hI samAna kahanA cAhiye / yahAM saMkramyamANa pradezAgrakI vidhiko kahate haiM / vaha isa prakAra hai krodha kI dvitIya kRSTise pradezAgra krodhakI tRtIya aura mAnakI prathama kRSTiko prApta hotA hai / krodhakI tRtIya kRSTise pradezAya mAnakI prathama kRSTiko hI prApta hotA hai| mAnakI prathama kRSTise mAnakI dvitIya aura tRtIya tathA mAyAkI prathama kRSTiko bhI prApta hotA hai | mAnakI dvitIya kRSTise mAnakI tRtIya aura mAyAkI prathama kRSTiko prApta hotA hai / 1 se kAle kohassa ya vidiyAdo saMgahAdu paDhamaThidI / kohassa vidiyasaMgahAkiTTissa ya vedago hodi // labdhi. 541. 2 jayadhavalAyAM 'padamasaMgaha kiTTIe ' iti pAThaH / 3 pratiSu ' do AvaliyakhaMdhA ' iti pAThaH / 4 kohassa paDhamasaMgahakiTTissAvaliyapamANa paTamaThidI / dosamaUNaduAvaliNavakaM ca vi ceude tAhe // labdhi. 542. 5 kohassa vidiyaTTiI vedayamANassa paTamakihiM vA / udao baMdho NAso apuvvakiTTINa karaNaM ca // labdhi. 544. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39. chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 16. mANassa tadiyakiTTIdo mAyAe paDhamaM gacchadi / mAyAe paDhamAdo kiTTIdo padesaggaM mAyAe vidiyaM tadiyaM ca lobhassa paDhama kiDiM ca gacchadi / mAyAe vidiyAdo kiTTIdo padesaggaM mAyAe tadiyaM lobhassa paDhamaM ca gacchadi / mAyAe tadiyAdo kiTTIdo lobhassa paDhamaM caiva gacchadi / lobhassa paDhamAdo kiTTIdo padesaggaM lobhassa vidiyaM tadiyaM ca gacchadi / lobhassa vidiyAdo kiTTIdo padesaggaM lobhassa tadiyaM cetra gcchdi| jahA kodhassa paDhamakiTTi vedayamANo caduNhaM kasAyANaM paDhamakiDIo baMdhadi tahA kodhassa vidiyakiTTi vedayamANo caduhaM kasAyANaM vidiyakiTTIo kiM baMdhadi udAho Na baMdhadi tti ? vuccade- jassa kasAyassa jaM kiTTi vedayadi tassa kasAyassa taM kiTTi baMdhadi / sesANaM kasAyANaM paDhamakiTTIo baMdhadi / kodhavidiyakiTTi paDhamasamayavedagassa ekkArasasu saMgahakiTTIsu aMtarakiTTINamappAbahuaM vattaissAmo / taM jahA- savvatthovAo mANasta paDhamAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo mAnakI tRtIya kRpTise mAyAkI prathama kRSTiko prApta hotA hai| mAyAkI prathama kRSTise pradezAgra mAyAkI dvitIya aura tRtIya tathA lobhakI prathama kRSTiko bhI prApta hotA hai| mAyAkI dvitIya kRSTise pradezAgra mAyAkI tRtIya aura lobhakI prathama kRSTiko prApta hotA hai / mAyAkI tRtIya kRSTise pradezAgra lobhakI prathama kRSTiko hI prApta hotA hai| lobhakI prathama kRSTise pradezAgra lobhakI dvitIya aura tRtIya kRSTiko prApta hotA hai / lobhakI dvitIya kRSTise pradezAgra lobhakI tRtIya kRSTiko hI prApta hotA hai| zaMkA-jisa prakAra krodhakI prathama kRSTikA vedana karanevAlA cAra kaSAyoMkI prathama kRSTiyoko bAMdhatA hai, usI prakAra krodhakI dvitIya kRSTikA vedana karanevAlA cAra kaSAyoMkI dvitIya kRSTiyoMko kyA bAMdhatA hai athavA nahIM bAMdhatA hai ? samAdhAna --jisa kaSAyakI jisa kRSTiko bhogatA hai usa kaSAyakI usa kRSTiko bAMdhatA hai, zeSa kaSAyoMkI prathama kRSTiyoMko bAMdhatA hai|| krodhakI dvitIya kRSTike prathama samaya vedakakI gyAraha saMgraha kRSTiyoM meM antarakRSTiyoMke alpabahutvako kahate haiN| vaha isa prakAra hai-mAnakI prathama saMgrahakRSTimeM 1 kohassa vidiyasaMgahakiTTI vedaMtayassa saMkamaNaM / saTThANe tadiyotti ya tadaNaMtarahehimassa paDhamaM ca // paDhamo vidiye tadiye hehimapaDhame ca vidiyago tadiye / hechimapaTame tadiyo heDimapaTame ca sNkmdi|| labdhi. 545-546. 2 pratiSu -- paTamakiTTIdo' iti paatthH| 3 jassa kasAyassa jhaM kihi vedayadi tassa taM cev| sesANa kasAyANaM paDhamaM kiTiM tu baMdhadi hu|| labdhi. 548. Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16. ] cUliyAe sammattappattIe kiDIvedaNaM [ 391 vidiyA saMgaha kiTTIe aMtarakiDIo visesAhiyAo / tadiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo / kodhassa tadiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo / mAyAe paDhamAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo / vidiyAe saMgahakiDDIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo / tadiyAe saMgahakiTTIe aMtara kiDDIo visesAhiyAo / lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo / vidiyAe saMgaha kiTTIe aMtarakiDDIo visesAhiyAo / tadiyAe saMgahakiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo / kodhassa vidiyasaMgahakiTTIe aMtarakiTTIo saMkhejaguNAo / padesaggassa vi evaM caiva appA hua' / kodhassa vidiyaki vidayamANassa jA paDhamaTThidI tisse paDhamaTTidIe AvaliyapaDiAvaliyAe sesAe AgAla - paDiAgAlo vocchiSNo / tisse ceva paDhamaTTidIe samayAhiyAe AvaliyAe sesAe tAdhe kodhassa vidiyakiTTIe carimasamayavedago | tA saMjalaNANaM dvidibaMdho ve mAsA vIsaM ca divasA desUNA' / tinhaM ghAdikammANaM dvidibaMdho antarakRSTiyAM sabase stoka haiM / dvitIya saMgraha kRSTimeM antara kRSTiyAM vizeSa adhika haiM / tRtIya saMgrahakRSTimeM antarakRSTiyAM vizeSa adhika haiM / krodhakI tRtIya saMgrahakRSTimeM antarakRSTiyAM vizeSa adhika haiM / mAyAkI prathama saMgrahakRSTimeM antarakRSTiyAM vizeSa adhika haiM / dvitIya saMgrahakRSTimeM antarakRSTiyAM vizeSa adhika haiM / tRtIya saMgrahakRSTimeM antarakRSTiyAM vizeSa adhika haiM / lobhakI prathama saMgrahakRSTimeM antarakRSTiyAM vizeSa adhika haiM / dvitIya saMgrahakRSTimeM antarakRSTiyAM vizeSa adhika haiM / tRtIya saMgrahakRSTimeM antarakRSTiyAM vizeSa adhika haiM / krodhakI dvitIya saMgrahakRSTimeM antara kRSTiyAM saMkhyAtaguNI haiM / una antarakRSTiyoMke pradezAgrakA bhI isI prakAra hI alpabahutva karanA cAhiye / krodhakI dvitIya kRSTikA vedana karanevAleke jo prathamasthiti hai usa prathamasthiti meM Avali aura pratyAvalike zeSa rahanepara AgAla va pratyAgAla vyucchittiko prApta ho jAte haiM / usI prathamasthiti meM eka samaya adhika Avalike zeSa rahanepara usa samaya meM krodhakI dvitIya kRSTikA antima samaya vedaka hotA hai / usa samaya meM saMjvalana - catuSkakA sthitibandha do mAsa aura kucha kama bIsa divasapramANa hotA hai / tIna 1 mANatiya kohatadiye mAyAlohassa tiyatiye ahiyA / saMkhaguNaM vedijje aMtarakiTTI padeso ya // labdhi. 549. 2 vedijjAdiTThidie samayAhiyaAvalIyaparisese / tAhe jahaNNudIraNacarimo puNa vedago tassa / / labdhi . 550. 3 tAhe saMjalaNANaM baMdho aMtomuhuttaparihINo / satto vi ya diNasIdI caumAsammahiyapaNavassA // labdhi. 551. Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 16. vAsapudhasaM / sesANaM kammANaM dvidibaMdho saMkhejANi vassasahassANi' / saMjalaNANaM ThidisaMtakammaM paMca vassANi cattAri mAsA aMtomuhuttUNA / tihaM ghAdikammANaM dvidisaMtakamma saMkhejANi vassasahassANi / NAmA-goda-vedaNIyANaM DidisaMtakammamasaMkhejANi vssaanni'| tado se kAle kodhassa tadiyakiTTIdo padesaggamokaTTidUNa paDhamadvidi karedi / tAdhe kodhassa tadiyasaMgahakiTTIe aMtarakiTTINamasaMkhejjA bhAgA udiNNA / tAsiM ceva asaMkhejjA bhAgA bajjhaMti / jo vidiyakiTTi vedayamANassa vidhI so ceva vidhI tadiyakiTTi vedayamANassa vi kAdavyo / tadiyakiTTi vedayamANasa jA paDhamaTTidI tisse paDhamadvidIe AvaliyAe samayAhiyAe sesAe kodhassa carimasamayavedago jahaNNahidIe udIrago c| tAdhe TThidibaMdho saMjalaNANaM do mAsA paDivuNNA / saMtakammaM cattAri vassANi puNNANi / se kAle mANassa paDhamakiTThimokaTTidUNa paDhamaTThidi karedi / jA ettha savvamANa ghAtiyA karmIkA sthitibandha varSapRthaktvamAtra hotA hai| zeSa kauMkA sthitibandha saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| saMjvalanacatuSkakA sthitisatva pAMca varSa aura antarmuhUrta kama cAra mAsapramANa hotA hai| tIna ghAtiyA kauMkA sthitisatva saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| nAma, gotra va vedanIya, inakA sthitisatva asaMkhyAta varSapramANa hotA hai| usake anantara kAlameM krodhakI tRtIya kRSTise pradezAgrakA apakarSaNa kara prathamasthitiko karatA hai| usa samayameM krodhakI tRtIya saMgrahakRSTikI antarakRSTiyoMke asaMkhyAta bahubhAga udIrNa ho jAte haiM / aura unhIMke asaMkhyAta bhAga baMdhate haiN| dvitIya kRSTiko vedana karanevAleke jo vidhi kahI gaI hai, vahI vidhi tRtIya kRSTiko vedana karanevAleke bhI kahanA caahiye| tRtIya kRSTiko vedana karanevAleke jo prathamasthiti hai usa prathamasthitimeM eka samaya adhika AvalimAtrake zeSa rahanepara krodhakA antima samaya vedaka aura jaghanya sthitikA udIraka bhI hotA hai / usa samayameM saMjvalanacatuSkakA sthitibandha paripUrNa do mAsa aura sthitisatva pUrNa cAra varSapramANa hotA hai| anantara samayameM mAnakI prathama kRSTikA apakarSaNakara prathamasthitiko karatA 1 ghAditiyANaM baMdho vAsapudhattaM tu sesapayaDINaM / vassANaM saMkhejasahassANi havaMti NiyameNaM // labdhi. 552. 2 ghAditiyANaM sattaM saMkhasahassANi hoti vassANaM / tiNhaM pi aghAdINaM vassANi asaMkhamettANi // labdhi. 553. 3 se kAle kohassa ya tadiyAdo saMgahAdu pddhmtthidii| aMte saMjalaNANaM baMdhaM sattaM dumAsa cauvassA // ladhi. 554. Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe kiTTIvedaNaM [ 391 vedagaddhA tisse vedagaddhAe' tibhAgamettA pddhmdvidii| tado mANassa paDhamakiTTi vedayamANo tisse paDhamasaMgahakiTTIe aMtarakiTTINamasaMkhejje bhAge vedayadi / tado udiNNAhiMto visesahINAo baMdhadi / sesANaM kasAyANaM paDhamakiTTIo ceva baMdhadi / jeNeva vihiNA kohassa paDhamakiTTI vedidA teNeva vihiNA mANassa paDhamakiTTi vedayadi / kiTTIviNAsaNe bajjhamANaeNa saMkAmijjamANaeNa ca padesaggeNa apuvvANaM kiTTINaM karaNe kiTThINaM baMdhodayaNivvaggaNakaraNesu Natthi NANataM aNNesu ca abhaNidesu / edeNa kameNa mANapaDhamakiTTi vedayamANassa jA paDhamadvidI tisse paDhamadvidIe jAdhe samayAhiAvaliyA sesA tAdhe tiNhaM saMjalaNANaM dvidibaMdho mAso vIsaM ca divasA aMtomuhuttUNA; saMtakammaM tiNNi vassANi cattAri mAsA ca aMtomuhuttUNA / / se kAle mANassa vidiyasaMgahakiTTIdo padesaggamokaTTidNa paDhamaTThidiM karedi teNeva vidhiNA saMpatto / mANassa vidiyakihi vedayamANassa jA paDhamahidI tisse samayA hai| yahAM jo saba mAnavedakakAla hai usa mAnavedakakAlake tribhAgamAtra prathamasthiti hai / pazcAt mAnakI prathama kRSTikA vedana karanevAlA usa prathama saMgrahakRSTikI antarakRSTiyoMke asaMkhyAta bhAgoMkA vedana karatA hai| una udIrNa huI kRSTiyoMse vizeSa hIna kRSTiyoMko bAMdhatA hai| zeSa kaSAyoMkI prathama kRSTiyoMko hI bAMdhatA hai| jisa vidhise krodhakI prathama kaSTikA vedana kiyA hai usI vidhise mAnakI prathama kaSTikA vedana karatA hai / kRSTivinAzameM, badhyamAna va saMkramyamANa pradezAgrase apUrva kRSTiyoMke karanemeM tathA kRSTiyoMke baMdha, udayasambandhI nirvargaNA arthAt anantaguNahAnirUpa apasaraNabheda, ina karaNoMmeM koI vizeSatA nahIM hai, tathA jo anya karaNa nahIM kahe gaye haiM unake karanemeM bhI vizeSatA nahIM hai| isa kramase mAnakI prathama kRSTiko vedana karanevAleke jo prathamasthiti hai, usa prathamasthitimeM jaba eka samaya adhika AvalimAtra zeSa rahatI hai taba krodha vinA tIna saMjvalana kaSAyoMkA sthitibandha antarmuhUrta kama eka mAsa bIsa dina tathA sthitisatva tIna varSa aura antarmuhUrta kama cAra mAsapramANa hotA hai| tadanantara samayameM mAnakI dvitIya saMgrahakRSTise pradezAgrakA apakarSaNa kara prathamasthitiko karatA hai, va mAnakI prathama saMgrahakRSTikA adhikAra kara jo pUrvameM vidhi prarUpita kI gaI hai usI vidhise saMyukta hotA huA apane kRSTivedakakAlake antima samayako prApta hotA hai / usa samaya mAnakI dvitIya kRSTiko vedana karanevAleke jo prathamasthiti hai 1 pratiSu 'jA ettha satramANavedagaddhAe tibhAgamettA' iti paatthH|| 2 se kAle mANassa ya paTamAdo saMgahAdu pttmtthidii| mANodayaaddhAye tibhAgamettA hu paDhamaThidI // landhi. 555. . 3 kohapaDhamaM va mANo carime aNtomuhuttprihiinno| diNamAsapaNNacattaM baMdha sattaM tisaMjalaNagANaM ||lbdhi.556. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 15. hiyAvaliyA sesA ti| tAdhe saMjalaNANaM dvidibaMdho mAso dasa ca divasA desUNA; saMtakammaM do vassANi aTTha ca mAsA desUNA / se kAle mANatadiyakiTTIdo padesaggamokaTTidUNa paDhamaTThidi karedi teNeva vihiNA saMpatto / mANassa tadiyakiTTi vedayamANassa jA paDhamaTTidI tisse AvaliyA samayAhiyamettA sesA ti| tAdhe mANassa carimasamayavedago / tAdhe tiNhaM saMjalaNANaM dvidibaMdho mAso paDivuNNo; saMtakammaM ve vassANi paDivuNNANi / tado se kAle mAyAe paDhamakiTTIe padesaggamokaTTidUNa paDhamaTThidiM karedi teNeva vihiNA saMpatto / mAyApaDhamakiTTi vedayamANassa jA paDhamaTThidI tisse samayAhiyAvaliyA sesA tti / tAdhe TThidibaMdho doNhaM saMjalaNANaM paNuvIsadivasA desUNA; dvidisaMtakamma vassaM aTTha ca mAsA desUNA / usameM eka samaya adhika AvalimAtra zeSa rahatI hai| taba saMjvalanakaSAyoMkA sthitibandha eka mAsa aura kucha kama daza dina tathA satva do varSa aura kucha kama ATha mAsapramANa hotA hai| tadanantara samayameM mAnakI tRtIya kRSTise pradezAgrakA apakarSaNa kara prathamasthitiko karatA hai aura usI vidhise apane kRSTivedakakAlake antima samayako prApta hotA hai| mAnakI tRtIya kRSTikA vedana karanevAle jIvake jo prathamasthiti hai, usameM eka samaya adhika AvalimAtra zeSa rahatI hai| usa samayameM mAnakA antima samaya vedaka hotA hai| taba tIna saMjvalanakaSAyoMkA sthitibandha paripUrNa eka mAsa aura satva paripUrNa do varSapramANa hotA hai| usake anantara samayameM mAyAkI prathama kRSTise pradezAgrakA apakarSaNa kara prathamasthitiko karatA hai aura usI vidhise apane kRSTivedakakAlake antima samayako prApta hotA hai / mAyAkI prathama kRSTikA vedana karanevAle jIvake jo prathamasthiti hai usameM eka samaya adhika AvalimAtra. zeSa rahatI hai| taba zeSa do saMjvalanakaSAyoMkA sthitibandha kucha kama paJcIsa divasa tathA sthitisatva eka varSa aura kucha kama ATha mAsapramANa hotA hai| 1mANapaDhamasaMgahakiTTimahikicca puvvaM parUvido jo vihI teNeva vihiNA aNUNAhieNa saMjutto eso sagakiTTIvedagaddhAe crimsmysNptto| tAdhe appaNo paTamaTThidisamayAhiyAvaliyamettI sesA, sesapaDhamahidIe sagavedagakAlabbhatare NijjiNNattAdo ti / eso ettha sutttthvinninnnno| jayadha. a. pa. 1194-95. 2 vidiyassa mANacarime cattaM vattIsa divasamAsANi | aMtomuhuttahINA baMdho satto tisaMjalaNagANaM ||lbdhi.557. 3 tadiyassa mANacarime tIsaM cauvIsa divasamAsANi / tiNhaM saMjalaNANaM ThidibaMdho taha ya satto ya // landhi. 558. 4 padamagamAyAcarime paNavIsaM vIsa divasamAsANi / aMtomuhucahINAbaMdho satto dusaMjalaNagANaM // labdhi. 559. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe kiTTIvedaNaM [ 395 se kAle mAyAe vidiyakiTTIdo padesaggamokaTTidUNa paDhamaTThidi karedi / so vi mAyAe vidiyakiTTivedago teNeva vihiNA saMpatto / mAyAe vidiyakiTTi vedayamANassa jA paDhamahidI tisse paDhamaTThidIe AvaliyA samayAhiyA sesA tti / tAdhe dvidibaMdho vIsaM divasA desUNA; dvidisaMtakammaM solasa mAsA desUNA' / se kAle mAyAe tadiyakiTTIdo padesaggamokaTTidUNa paDhamaTThidiM karedi teNeva vihiNA saMpatto / mAyAe tadiyakiTTi vedayamANassa jA paDhamadvidI tisse paDhamadvidIe samayAhiyAvaliyA sesA ti| tAdhe mAyAe carimasamayavedago / tAdhe doNhaM saMjalaNANaM dvidibaMdho addhamAso paDivuNNo; dvidisaMtakammamekkaM vassaM paDivuNNaM / tiNhaM ghAdikammANaM ThidibaMdho mAsapudhattaM / tiNDaM ghAdikammANaM vidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANi / idaresiM kammANaM hidibaMdho saMkhejjANi vassANi; TThidisaMtakammamasaMkhejjANi vssaanni'| anantara samayameM mAyAkI dvitIya kRSTise pradezAgrakA apakarSaNa kara prathamasthitiko karatA hai, vaha mAyAkI dvitIya kRSTikA vedaka bhI usI vidhise apane kRSTivedakakAlake antima samayako prApta hotA hai / mAyAkI dvitIya kRSTikA vedana karanevAleke jo prathamasthiti hai usa prathamasthitimeM eka samaya adhika AvalimAtra zeSa rahatI hai| usa samayameM saMjvalanakaSAyoMkA sthitibandha kucha kama bIsa dina aura sthitisatva kucha kama solaha mAsapramANa hotA hai| __anantara samayameM mAyAkI tRtIya kRSTise pradezAgrakA aparkaSaNa kara prathamasthitiko karatA hai / aura usI vidhise apane kRSTivedakakAlake antima samayako prApta hotA hai / mAyAkI tRtIya kRSTikA vedana karanevAle jIvake jo prathamasthiti hai usa prathamasthitimeM eka samaya adhika AvalimAtra zeSa rahatI hai| usa samayameM mAyAkA antima samaya vedaka hotA hai| taba zeSa do saMjvalanoMkA sthitibandha paripUrNa ardha mAsa aura sthitisatva paripUrNa eka varSapramANa hotA hai| tIna ghAtiyA kA~kA sthitibandha mAsapRthaktvapramANa hotA hai| tIna ghAtiyA karmoMkA sthitisatva saMkhyAta varSasahasramAtra hotA hai| itara karmoMkA sthitibandha saMkhyAta varSa aura sthitisatva asaMkhyAta varSamAtra hotA hai| 1 vidiyagamAyAcarime vIsaM solaM ca divsmaasaanni| aMtomuhuttahINA baMdho satto dusaMjalaNagANaM / / labdhi. 560. 2 tadiyagamAyAcarime paNNaravArasaya divsmaasaanni| doNhaM saMjalaNANaM ThidibaMdhI taha ya satto ya / / labdhi. 561. 6 masiMpudhattaM vAsA saMkhasahassANi baMdha satto ya / ghAditiyANidarANa saMkhamasaMkhejjavassANi ||lbdhi.562. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 295] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 15. tado se kAle lobhassa paDhamasaMgahakiTTIdo padesaggamokaTTidaNa paDhamadvidi karedi teNeva vihiNA sNptto| lobhassa paDhamakiTTi vedayamANassa jA paDhamadvidI tisse paDhamadvidIe samayAhiyAMvaliyA sesA tti / tAdhe lobhasaMjalaNahidibaMdho aMtomuhuttaM; ThidisaMtakammaM pi aMtomuhuttaM / tiNhaM dhAdikammANaM dvidibaMdho divasapudhattaM / sesANaM kammANaM ThidibaMdho vAsapudhattaM / ghAdikammANaM hidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANi; sesANaM kammANaM asaMkhejjANi vassANi / tado se kAle lobhassa vidiyakiTTIdo padesaggamokaTTidUNa paDhamadvidi karedi / tAdhe ceva lobhassa vidiyasaMgahakiTTIdo tadiyasaMgahakiTTIdo ca padesaggamokaTTidUNa suhumasAMparAiyakiTTIo karedi / tAsiM suhumasAMparAiyakiTTINaM kamhi avaTThANaM ? tAsiM lobhassa tadiyAe saMgahakiTTIe heDhado avaTThANaM / jArisI kodhassa paDhamasaMgahakiTTI tArisI esA usake anantara samayameM lobhakI prathama saMgrahakRSTise pradezAgrakA apakarSaNa kara prathamasthitiko karatA hai, aura usI vidhise apane kRSTivedakakAlake antima samayako prApta hotA hai / lobhakI prathama kRSTikA vedana karanevAle jIvake jo prathamasthiti hai usa prathamasthitimeM eka samaya adhika AvalimAtra zeSa rahatI hai| usa samaya saMjvalanalobhakA sthitibandha antarmuhUrta aura sthitisatva bhI antarmuhUrtamAtra hotA hai| tIna ghAtiyA karmoMkA sthitibandha divasapRthaktva aura zeSa karmoMkA sthitibandha varSapRthaktvapramANa hotA hai / ghAtiyA karmoMkA sthitisatva saMkhyAta varSasahasra aura zeSa kaukA sthitisatva asaMkhyAta varSapramANa hotA hai| usake anantara samayamai lobhakI dvitIya kRSTise pradezAgrakA apakarSaNa kara prathamasthitiko karatA hai / usI samayameM (lobhavedakakAlake dvitIya tribhAgake prathama samayameM) hI lobhakI dvitIya saMgrahakRSTise aura tRtIya saMgraha kRSTise bhI pradezAgrakA apakarSaNa kara sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMko karatA hai| zaMkA-una sakSamasAmparAyika kRSTiyoMkA avasthAna kahAM hai ? samAdhAna-una sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM kA avasthAna lobhakI tRtIya saMgrahakRSTike nIce hai / jaisI krodhakI prathama saMgrahakRSTi hai vaisI hI yaha sUkSmasAmparAyika 1 lohassa paDhamacarime lohassaMtomuhutta bNdhduge| divasapudhattaM vAsA saMkhasahassANi ghAditiye // sesANaM payaDINaM vAsapudhattaM tu hodi ThidibaMdho / ThidisattamasaMkhejjA vassANi havaMti NiyameNa // labdhi. 563-564. 2 bAdarasAMparAiyakiTTIhiMto aNaMtaguNahANIe pariNamiya lobhasaMjalaNANubhAgassAvaTThANaM sahumasAMparAiyakiTTINaM lakkhaNamavahAreyavvaM / jayadha. a. pa. 1196. se kAle lohassaya vidiyAdo saMgahAdu pddhmtthidii| tAhe mahamaM kihi karedi tavidiyatadiyAdI // labdhi. 565. Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUliyAe sammattappattIe kiTTIvedaNaM 1, 9-8, 16. ] sumasAMparAiyakiTTI' | kossa paDhamasaMgahakiTTIe aMtara kiDIo thovAo / kodhe saMchuddhe. mANassa paDhamasaMgaha kiTTIe aMtara kiTTIo visesAhiyAo / mANe saMchuddhe mAyAe paDhamasaMgaha kiTTIe aMtarakiTTIo visesAhiyAo / mAyAe saMchuddhe lobhapaDhamasaMgaha kiDDIe aMtarakiDIo visesAhiyAo | suhumasAMparAiya kiTTIo vi jAo paDhamasamae kadAo tAo visesA [ 397 kRSTi bhI hai| vizeSArtha - jisa prakAra krodhakI prathama saMgrahakRSTi zeSa saMgrahakRSTiyoMkI apekSA apane AyAma se saMkhyAtaguNI thI, usI prakAra yaha sUkSmasAmparAyika kRSTi bhI krodhakI prathama saMgrahakRSTiko chor3akara zeSa samasta saMgrahakRSTiyoM ke kRSTikaraNakAlameM upalabdha AyAma se saMkhyAtaguNe AyAmavAlI hai, kyoMki, sampUrNa mohanIya karmakA dravya isake rUpa pariNamana karanevAlA hai / athavA, jisa prakAra krodha kI prathama saMgrahakRSTi apUrva sparddhakoMke nIce anantaguNI dIna kI gaI thI, usI prakAra yaha sUkSmasAmparAyika kRSi lobhakI tRtIya bAdarasAmparAyika kRTike nIce anantaguNI hIna kI jAtI hai / athavA, jisa prakAra krodha kI prathama saMgrahakRSTi jaghanya kRSTise lekara utkRSTa kRSTi paryanta anantaguNI hotI gaI thI, usI prakAra hI yaha sUkSmasAmparAyika kRSTi bhI apanI jaghanya kRSTi lekara utkRSTa kRSTi taka anantaguNI hotI jAtI hai / krodha kI prathama saMgraha kRSTikI antarakRSTiyAM stoka ( ) haiN| krodha ke saMkramaNako prApta honepara mAnakI prathama saMgrahakRSTikI antarakRSTiyAM vizeSa adhika ( ) haiM / mAnake saMkramaNako prApta honepara mAyAkI prathama saMgrahakRSTikI antarakRSTiyAM vizeSa adhika (3) haiM / mAyAke saMkramaNako prApta honepara lobhakI prathama saMgrahakRSTikI antarakRSTiyAM vizeSa adhika ( 3 ) haiM / sUkSmasAmparAyika kRSTiyAM bhI jo prathama samaya meM kI gaI haiM ve vizeSa adhika 1 jArisI kohassa paDhamasaMgahakiTTI tArisI esA sahumasAMparAiyAkaTTI, evaM bhaNatassAhippAo- jahA kohassa paDhamasaMgahakiTTI sagAyAmeNa sesasaMgaha kiTTINamAyAmaM pekkhiyUNa davtramAhappeNa saMkhejjaguNA jAdA, evamesA vi sahumasAMparAiyAkaTTI kohapadamasaMgahAkahiM motUNa sesAsesasaMgaha kiTTINaM kiDI karaNaddhAra samutraladdhAyAmAdo saMkhejjaguNAyAmA daTThavvA, sayalasseva mohaNIyadavvassAhAramAtreNa edisse pariNamissamAgattAdo ti / athavA, jArisI kohassa paDhamasaMgahakiTTI, evaM bhaNide jArisalakkhaNA kohapaTamasaMgahakiTTI apuccayANaM heTThA anaMtaguNahINA hoNa kadA, tArisa lakkhaNA cetra esA suhumasAMparAiyakiTTI lobhassa tadiyabAdarasAM parAiyakiTTIdo heDDA anaMtaguNahINA hoNa karaditti bhaNidaM hodi / ahahvA, jahA kohapadamasaMgahakiTTI jahaNNAkaTTimpahuDi jAtra ukkassakiTTi ti tAva anaMtaguNA hoNa gadA tahA cetra esA muhumasAMparAiya kiDI va appaNo jahaNakidvipahuDi jAna sagussakihi i tAva anaMtaguNA hoNa gacchaditti bhaNidaM hodi || jayadha. a. pa. 1197 lohassa tadiyasaMgaha kiTTIe do avANaM | muhumANaM kiTTINaM kohassa ya paTamakiTTiNibhA // labdhi. 566. Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDa game jIvANa 398 ] [ 1, 9-8, 16. hiyAo' / eso viseso aNaMtarANaMtareNa saMkhejjadibhAgo / suhumasAM parAiyakiDIo jAo paDhamasamae kadAo tAo bahuAo; jAo vidiyasamae apuvvAo kIraMti tAo asaMkhejjaguNahINAo / aNaMtarovaNidhAe savvisse suhumasAM parAiyakirddha / karaNaddhAe apuvbAo suhumasAMparAiyakiDIo asaMkhejjaguNahINAe seDIe kIraMti / suhumasAM parAiyakiDIsa jaM paDhamasamae padesaggaM dijjadi taM thovaM; vidiyasamae asaMkhejjaguNaM / evaM jAva carimasamayAdotti asaMkhejjaguNaM / suhumasAMparAiyakiTTIsu paDhamasamae dijjamANassa padesaggassa seDI parUvaNaM vattaissAma / taM jahA- jahaNNiyAe kiTTIe padesaggaM bahuaM / vidiyAe kiTTIe visesa matabhAgeNa / tadiyAe kiTTIe visesahINamaNaMtabhAgeNa / evamaNaMtarotraNidhAe gaMtUNa carimAe suhumasAMparAiyakiTTIe padesaggaM visesahINaM / carimAdo muhumasAM parAiya kiTTIdo jahaNiyAe bAdarasAMparAiyakiTTIe dijjamAnapadesaggama saM khejjaguNahINaM; tadA visesahINaM / haiM / yaha vizeSa anantara - anantararUpa se saMkhyAtaveM bhAgamAtra hai| sUkSmasAmparAyika kRSTiyAM jo prathama samaya meM kI gaI haiM ve bahuta haiN| jo dvitIya samaya meM apUrva kRSTiyAM kI jAtI haiM ve asaMkhyAtaguNI hIna haiN| isa prakAra anantarakramase sava sUkSma sAmparAyika kRSTikaraNakAlameM apUrva sUkSmasAmparAyika kRSTiyAM asaMkhyAtaguNita chIna zreNI ke kramase kI jAtI haiM / sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM meM jo pradezAya prathama samaya meM diyA jAtA hai vaha stoka hai / dvitaya samaya meM diyA jAnevAlA pradezAgra asaMkhyAtaguNA hai / isa prakAra antima samaya taka asaMkhyAtaguNA pradezAgra diyA jAtA hai / sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM meM prathama samaya meM dIyamAna pradezAtra kI zreNiprarUpaNAko kahate haiN| vaha isa prakAra hai:- jaghanya kRSTimeM pradezAtra bahuta diyA jAtA hai / dvitIya kRSTimeM anantaveM bhAga se vizeSa hIna pradezAna diyA jAtA hai| tRtIya kRSTimeM anantaveM bhAgase vizeSa hIna pradezAgra diyA jAtA hai| isa prakAra anantarakramase jA kara antima sUkSmasAmparAyika kRSTimeM pradezAgra vizeSa hIna diyA jAtA hai / antima sUkSmasAmparAyika kRSTise jaghanya vAdarasAmparAyika kRSTimeM dIyamAna pradezAgra asaMkhyAtaguNA hIna hai / punaH isake Age (antima bAdarasAmparAyika kRSTi taka sarvatra anantaveM bhAgase ) vizeSa hIna pradezAna 1 kohassa paDhamakiTTI kohe chuddhe du mANapaDhamaM ca / mANe chuddhe mAyApaDhamaM mAyAe saMkuddhe || lohassa paTamakiTTI AdimasamayakadahumakiTTI ya / ahiyakamA paMca padA sagasaMkhejjadimabhAgeNa // labdhi. 567-568. 2 sahumAo kiTTIo paDisamayamasaMkhaguNavihINAo / davvamasaMkhejjaguNaM vidiyarasa ya lohacarimotti // labdhi. 569. 3 eto uvari savvattheva visesahINaM NisiMcadi anaMtabhAgeNa jAva carimabAdarasA parAiya kiTTi tti / bhayadha. a. pa. 1198. davvaM paDhame samaye dedi hu sahumesaNaMtabhAgUNaM / thUlapaTame asaMkhaguNUNaM tatto anaMtabhAgUNaM // labdhi. 570. Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16. ] cUliyAe sammattappattIe kiTTIvedaNaM [ 399 sumasAM parAiya kiTTIkArao vidiyasamae apuvvAo suhumasAMparAiyakiTTIo karedi asaMkhejjaguNahINAo / tAo dosu TThANesu karedi / taM jahA- paDhamasamae kadANaM TThA ca aMtare ca / TThA thovAo, aMtaresu asaMkhejjaguNAoM' / vidiyasamae dijjamANassa padesaggassa seDIparUvaNaM vattahassAmA / taM jahAjA vidiyasamae jahaNiyA suhumasAM parAiyakiTTI tisse padesaggaM dijjadi bahuaM / vidiyA kiDIe anaMtabhAgahINaM / evaM gaMtUNa paDhamasamae jA jahaNiyA suhumasAM parAiyakiTTI tattha asaMkhejjabhAgahINaM, tatto anaMtabhAgahINaM jAva apuvvaM NivyattijjamANiyaM Na pAvedi / apuvvA pivyattijjamANiyAe kiTTIe asaMkhejjadibhAguttaraM / puvvaNivvattidaM paDivajjamANayassa padesaggassa asaMkhejjadibhAgahINaM / paraM paraM paDivajjamANayassa anaMtabhAgahINaM / jo vidiyasamae dijjamAnayassa vidhI so ceva vidhI sesesu vi samasu jAva carimasamayabAdarasAMparAio tti' / diyA jAtA hai| sUkSmasAmparAyika kRSTikAraka dvitIya samaya meM asaMkhyAtaguNI hIna apUrva sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM ko karatA hai / una kRSTiyoMko vaha do sthAnoM meM karatA hai / vaha isa prakAra hai- prathama samayameM kI gaI kRSTiyoMke nIce aura antara meM bhI uparyukta kRSTiyoMko karatA hai| nIce kI jAnevAlI kRSTiyAM stoka aura antaroMmeM kI jAnevAlI kRSTiyAM asaMkhyAtaguNI haiM / dvitIya samaya meM diye jAnevAle pradezAgrakI zreNiprarUpaNAko kahate haiM / vaha isa prakAra hai - dvitIya samayameM jo jaghanya sUkSmasAmparAyika kRSTi hai usameM pradezAtra bahuta diyA jAtA hai / dvitIya kRSTimeM anantabhAga hIna diyA jAtA hai / isa prakAra jAkara prathama samaya meM jo jaghanya sUkSAsAmparAyika kRSTi hai usameM asaMkhyAtabhAga hIna aura isake Age nirvartamAna apUrva kRSTike na pAne taka anantabhAga hIna pradezAgra diyA jAtA hai / apUrva nirvartamAna kRSTimeM asaMkhyAtaveM bhAgase adhika pradezAna diyA jAtA hai / pUrvanirvartita kRSTiko pratipadyamAna pradezAgra asaMkhyAtaguNA hIna diyA jAtA hai| isake Age uttarottara pUrvakRSTise pUrvakRSTiko pratipadyamAna pradezAgra anantabhAga hIna hotA hai / dvitIya samayameM diye jAnevAle pradezAgrakI jo vidhi pUrvameM nirUpita kI gaI hai, vahI vidhi antima samaya bAdarasAmparAyika taka zeSa samayoMmeM bhI jAnanA cAhiye / 1 vidiyAdi samaye apuvvAo puvvakiTTiTThAo / puvtrANamaMtaresu vi aMtarajaNidA asaMkhaguNA // kandhi. 571. 2 davvagapaDhame sese dedi apuvvesaNaMtabhAguNaM / puvvApuvyapavese asaMkhabhAgUNamahiyaM ca / labdhi. 572. Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40.] . chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 16. suhumasAMparAiyakiTTIkArayassa kiTTIsu dissamANapadesaggassa seDIparUvaNaM vttissaamo| taM jahA- jahaNiyAe suhumasAMparAiyakiTTIe padesaggaM bahugaM / tatto aNatabhAgahINaM tAva jAva carimasuhumasAMparAiyakiTTi ti / tado jahaNiyAe bAdarasAMparAiyakiTTIe padesaggamasaMkhejaguNaM / esA seDIparUvaNA jAva carimasamayabAdarasAMparAio tti| . suhumasAMparAiyakiTTIsu kIramANesu lobhassa carimAdo bAdarasAMparAiyakiTTIdo suhumasAMparAiyakiTTIe saMkamadi padesaggaM thovaM / lobhassa vidiyakiTTIdo carimavAdaresAMparAiyakiTTIe saMkamadi padesaggaM saMkhejjaguNaM / lobhassa vidiyakiTTIdo suhumasAMparAiyakiTTIe saMkamadi padesaggaM saMkhejaguNaM / paDhamasamayakiTTIvedagassa' kodhassa vidiya sUkSmasAmparAyika kRSTikArakakI kRSTiyoM meM dRzyamAna pradezAgrakI zreNiprarUpaNAko kahate haiM / vaha isa prakAra hai- jaghanya sUkSmasAmparAyika kRSTi meM dRzyamAna pradezAgra bahuta hai| isake Age antima sUkSmasAmparAyika kRSTi taka vaha dRzyamAna pradezAgra anantaveM bhAgase hIna hai / isake Age jaghanya bAdarasAmparAyika kRSTi meM pradezAgna asaMkhyAtaguNA hai| yaha zreNiprarUpaNA (sUkSmasAmparAyika kRSTikArakake prathama samayase lekara) antima samaya bAdarasAmparAyika taka hai|| ___ sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMko karate samaya lobhakI antima bAdarasAmparAyika kRSTise sUkSmasAmparAyika kRSTimeM stoka pradezAgra saMkramaNa karatA hai / lobhakI dvitIya saMgrahakRSTise antima bAdarasAmparAyika saMgraha kRSTimeM saMkhyAtaguNA pradezAgra saMkramaNa karatA hai (kyoki lobhakI tRtIya saMgrahakRSTike pradezose dvitIya saMgrahakRSTike pradeza saMkhyAtaguNe haiM / ) lobhakI dvitIya saMgrahakRSTise sUkSmasAmparAyika kRSTimeM saMkhyAtaguNA pradezAgra saMkramaNa karatA hai| prathama samaya kRSTivedaka arthAt kRSTikaraNakAlake samApta honepara anantarakAlameM krodhakI prathama saMgrahakRSTikA apakarSaNa kara usakA vedana karane 1 padamAdisu dissakamaM suhumesu aNaMtabhAgahINakamaM / bAdarakiTTipadeso asaMkhaguNidaM tado hINaM // labdhi. 573. 2 pratiSu ' carimasamayabAdara' iti pAThaH / lobhassa vidiyakiTTIdo carimabAdarasAMparAiyakiTTIe saMkamadi padesaggaM saMkhejjaguNa / kiM kAraNaM ? lobhatadiyasaMgahakiTTIpadesAdo vidiyasaMgahakiTTIpadesaggassa sNkhejjgunnttaado| jayadha. a. pa. 1200. 3 lohassa ya tadiyAdo suhumagadaM vidiyado du tadiyagadaM / vidiyAdo sahumagadaM davvaM saMkhejjaguNida. kama // labdhi . 574. 4 kiTTIkaraNaddhAe NididvidAe (Ni dvidAe) se kAle kohapaDhamasaMgahakiTTimokahiyaNa vedemANo paDhamasamayakiTTIvedago NAma | nayadha. a. pa. 1200, Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8 16. ] cUliyAe sammattappattIe kiTTIvedaNaM [ 401 kiTTIdo mANasa paDhamakiTTIe saMkamadi padesaragaM thovaM / kodhassa tadiyakiTTIdo mANassa paDhamAe saMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / mANassa paDhamAdo saMgraha kiDIdo mAyAe paDhamasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / mANassa vidiyAdo saMgahakiTTIdo mAyAe paDhamasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / mANassa tadiyAdo saMgahIdo mAyAe paDhamasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / mAyAe paDhamasaMgahIdo lobhassa paDhamasaMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / mAyAe vidiyasaMga kiTTIdo lobhassa paDhamAe saMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / mAyAe ( tadiyAdo saMgaha kiTTIdo ) lobhassa paDhamAe saMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / lobhassa paDhamakiTTIdo lobhassa ceva vidiyasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesagaM visesAhiyaM / lobhassa paDhamasaMgaha kiTTIdo tassa ceva' tadiyasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesAhiyaM / kossa paDhamasaMgaha kiTTIdo mANassa paDhamasaMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM saMkhejaguNaM / kodhassa caiva paDhamasaMgaha kiTTIdo kodhassa tadiyasaMgaha kiTTIe saMkamadi padesaggaM visesA vAle krodhakI dvitIya saMgrahakRSTise mAnakI prathama saMgrahakRSTimeM stoka pradezAgra saMkramaNa karatA hai / krodhakI tRtIya saMgrahakRSTise mAnakI prathama saMgrahakRSTimeM pradezAtra vizeSa adhika saMkramaNa karatA hai| mAnakI prathama saMgrahakRSTise mAyAkI prathama saMgrahakRSTimeM pradezAma vizeSa adhika saMkramaNa karatA hai| mAnakI dvitIya saMgrahakRSTise mAyAkI prathama saMgrahakRSTi pradezA vizeSa adhika saMkramaNa karatA hai| mAnakI tRtIya saMgrahakRSTise mAyAkI prathama saMgrahakRSTimeM pradezAya vizeSa adhika saMkramaNa karatA hai / mAyAkI prathama saMgrahakRSTi se lobhakI prathama saMgrahakRSTimeM pradezAya vizeSa adhika saMkramaNa karatA hai / mAyAkI dvitIya saMgrahakRSTise lobhakI prathama saMgrahakRSTimeM pradezAtra vizeSa adhika saMkramaNa karatA hai / ( mAyAkI tRtIya saMgrahakRSTise ) lobhakI prathama saMgrahakRSTimeM pradezAma vizeSa adhika saMkramaNa karatA hai| lobhakI prathama saMgrahakRSTise lobhakI hI dvitIya saMgrahakRSTimeM pradezAgra vizeSa adhika saMkramaNa karatA hai / lobhakI prathama saMgrahakRSTise usakI hI tRtIya saMgrahakRSTi pradezAya vizeSa adhika saMkramaNa karatA hai / krodhakI prathama saMgrahakRSTise mAnakI prathama saMgrahakRSTimeM saMkhyAtaguNA pradezAgra saMkramaNa karatA hai / kodhakI hI prathama saMgraha - kRSTise krodhakI tRtIya saMgrahakRSTimeM pradezAtra vizeSa adhika saMkramaNa karatA hai / krodhakI 1 A - pratau ' tasseva ' iti pAThaH / 2 veda paDhame kohassa ya vidiyado du tadiyAdo / mANassa ya paDhamagado mANatiyAdo du mANapaTamagado // mAyatiyAdo lobhassAdigado lobhapaDhamado vidiyaM / tadiyaM ca gadA davvA dasapadamaddhiyakamA hoMti // labdhi. 575-576. 3 a pratau ' visesAhiyaM saMkhejjaguNaM ' iti pAThaH / Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 16. hiyaM / kohassa paDhamasaMgahakiTTIdo kodhassa ceva vidiyasaMgahakiTTIe saMkamadi padesaggaM saMkhejaguNaM / eso padesasaMkamo adikkaMto vi ukkhedido suhumasAMparAiyakiTTINaM kIramANINaM Asao tti kAdaNa' / suhamasAMparAiyakiTTIsu paDhamasamae dijjadi padesaggaM thovaM / vidiyasamae asaMkhejjaguNaM / evaM jAva carimasamayAdo tti tAva asaMkhejaguNaM / edeNa kameNa lobhassa vidiyakihiM vedayamANassa jA paDhamAdvidI tisse paDhamadvidIe samayAhiyAvaliyA sesA ti| tamhi samae crimsmybaadrsaaNpraaio| tamhi ceva samae lobhassa carimavAdarasAMparAiyakiTTI saMchubbhamANA saMchuddhA / lobhassa vidiyAkiTTIe do AvaliyabaMdhe samaUNe mottUNa udayAvaliyapaviTuM ca mottUNa sesAo vidiyakiTTIe aMtarakiTTIo saMchubbhamANIo sNchuddhaao| tamhi ceva lobhasaMjalaNassa dvidibaMdho aMtomuhuttaM, tiNhaM ghAdikammANaM aho ---........................... prathama saMgrahakRSTise krodhakI hI dvitIya saMgrahakRSTimeM saMkhyAtaguNA pradezAgra saMkramaNa karatA hai| yaha bAdarakRSTiviSayaka pradezasaMkramaNa yadyapi atikrAnta ho cukA hai to bhI sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMke karanemeM prApta pradezasaMkramaNakA kAraNabhUta mAnakara punaH kahA gayA hai| sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM prathama samayameM pradezAgra stoka diyA jAtA hai| dvitIya samayameM asaMkhyAtaguNA diyA jAtA hai / isa prakAra bAdarasAmparAyikake antima samaya saka asaMkhyAtaguNA pradezAgra diyA jAtA hai / isa kramase lobhakI dvitIya kRSTiko vedana karanevAleke jo prathamasthiti hai usa prathamasthitikI eka samaya adhika AvalimAtra zeSa rahatI hai| usa samayameM antimasamayavartI bAdarasAmparAyika hotA hai| usI anivRttikaraNake antima samayameM saMkramyamANa lobhakI antima bAdarasAmparAyika kRSTi pUrNatayA sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMmeM saMkramaNako prApta ho jAtI hai| lobhakI dvitIya kRSTike eka samaya kama do AvalimAtra navaka samayaprabaddhoMko tathA udayAvalipraviSTa dravyako chor3akara zeSa saMkramyamANa dvitIya kRSTikI antarakRSTiyAM saMkramaNako prApta ho jAtI haiN| usI samayameM saMjvalanalobhakA sthitibandha antarmuhUrta aura tIna ghAtiyA 1 edassattho vuccade- eso padesasaMkamo bAdarakiTTIvisayo aikkato vi ukkhedido, aiktAvasaro vi saMto puNarakkhi vidNa bhnnido| kimahamevaM bhaNijjaditti ce, suhumasAMparAiyakiTTIsu kIramANIsu Asavo ti kAdUNa sahumasAMparAiyakiTTIsu kIramANIsu jo padesasaMkamo padido tassa kAraNabhUdo tti kAdaNa aikkaMtAvasaro vi hoto eso padesasaMkamo puNaruccAidUNa bhaNido tti vRttaM hoii| jayadha. a. pa. 1202. 2 pratiSu 'samae nAdarasAMparAio kiTTI' iti paatthH| Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe kiTTIvedaNaM / 403 rattassa aMto, NAmA-goda-vedaNIyANaM bAdarasAMparAiyassa jo carimo dvidibaMdho so saMkhejjehi vassasahassehi hAidUNa vassassa aMto jAdo / carimasamayabAdarasAMparAiyassa mohaNIyassa vidisaMtakammaM aMtomuhuttaM, tiNDaM ghAdikammANaM dvidisaMtakammaM saMkhejjANi vassasahassANi, NAmA-goda-vedaNIyANaM TThidisaMtakammamasaMkhejjANi vassANi / se kAle paDhamasamayasuhumasAMparAiyo jaado| tAdhe ceva suhumasAMparAiyakiTTINaM jAo dvidIo tado TThidikhaMDayamAgAidaM / tado padesaggamokaTTidaNa udaye thovaM diNNaM / evamaMtomuhuttaddhamettamasaMkhejjaguNAe seDIe dedi / guNaseDiNikkhevo suhumasAMparAiyaddhAdo visesuttro| guNaseDIsIsayAdo jA aNaMtaraTTidI tattha asaMkhejjaguNaM / tatto visesahINaM tAva jAva puvasamae aMtaramAsi tassa aMtarassa carimAdo tti / carimAdo aMtaravidIdo puvvasamae jA vidiyaTThidI tisse AdihidIe dijjamANaM padesaggaM saMkhejjaguNahINaM / tatto visesahINaM / kA~kA ahorAtrakA anta arthAt kucha kama eka dinapramANa hotA hai| nAma, gotra va vedanIya, inakA bAdarasAmparAyikake jo antima sthitibandha hotA thA vaha saMkhyAta varSasahasroMse ghaTakara varSakA anta arthAt kucha kama eka varSamAtra raha jAtA hai / antimasamayavartI bAdarasAmparAyikake mohanIyakA sthitisatva antarmuhUrta, tIna ghAtiyA karmIkA sthitisatva saMkhyAta varSasahasra; aura nAma, gotra va vedanIya, inakA sthitisatva asaMkhyAta varSapramANa hotA hai| ___ anantara samaya meM prathama samaya sUkSmasAmparAyika ho jAtA hai / usI samayameM hI sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMkI jo antarmuhUrtapramANa sthitiyAM haiM unake saMkhyAtaveM bhAgamAtra sthitikAMDako grahaNa karanA prArambha karatA hai| sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMkI utkIryamANa aura anutkIryamANa sthitiyoMse pradezAgrakA apakarSaNa kara udayameM stoka pradezAgrako detA hai / isa prakAra antarmuhUrtamAtra kAla taka asaMkhyAtaguNita zreNIse detA hai / guNazreNinikSepa sUkSmasAmparAyikakAla se vizeSa adhika hai / guNazreNizIrSase jo anantara sthiti hai usameM asaMkhyAtaguNe pradezAgrako detA hai| isase Age antarasthitiyoM meM uttarottara kramase pUrva samayameM jo antara thA usa antarakI antima antarasthiti taka vizeSa hIna pradezAgrako detA hai| antima antarasthitise, pUrva samayameM jo dvitIya sthiti hai usakI prathama sthitimeM dIyamAna pradezAgra saMkhyAtaguNA hIna hai| isake Age uparima sthitimeM dIyamAna pradezAgra vizeSa hIna hai| 1 sahumasAMparAiyakiTTINamukkIrijamANANukkIrijjamANahidIhiMto padesaggassAsaMkhejjAdabhAgamokAyaNa puNo okaTTidasayaladavAsaMkheje bhAge pudha dvaviya tadasaMkhejjabhAgamettapadesagaM guNaseTIe NisiMcamANo udayadvidIe thovayarameva padesaggamasaMkhejjasamayapabaddhapamANaM NisiMcadi ti vuttaM hodi // jayadha. a. pa. 1203, Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-8, 16. T paDhamasamaya suhumasAMparAiyassa jamokaTTijjadi padesaggaM tamedAe seDIe Nikkhivadi / vidiyasamae vi tadiyasamae vi eso ceva kamo okaTTiNa NisiMcamANapadesaggas tAva jAva suhumasAMparAiyassa paDhamaTTidikhaMDao Nillevido ti / vidiyAdo DidikhaMDayAdo okaTTiduNa jaM padesaggamudae dijjadi taM thovaM / tado asaMkhejjaguNAe seDIe dijjadi tA jAva guNaseDIsIsayAdo uvarimANaMtarA' ekkA dviditi / tado visesahINaM / etto pAe suhumasAMparAiyassa jAva mohaNIyassa dvidighAdo tAtra esa kamo / paDhamasamayasuhumasAMparAiyassa jaM dissadi padesaggaM tassa seDIparUvaNaM vattaissAmo / taM jahA - paDhamasamayasuhumasAMparAiyassa udae dissadi padesaggaM thotraM / vidiyAe die asaMkhejjaguNaM / evaM tAva jAtra guNaseDIsIsayaM ti guNaseDIsIsayAdo aNNA ca ekkA dviditi / tado visesahINaM jAba carimaaMtaraDidi ti / tado asaM bejjaguNaM, tatto visesahINaM / esa kamo tAva jAva suhumasAMparAiyassa paDhamaDidikhaMDago carimasamayaaNivido ti' / paDhamaTThidikhaMDae pillevide jamudae padesaggaM dissadi taM thovaM / vidiyAe ***] prathama samaya sUkSmasAmparAyika jisa pradezAgrakA apakarSaNa karatA hai use isa zreNIkramase detA hai / dvitIya aura tRtIya samaya meM bhI isI kramase detA hai / isa prakAra apakarSaNa karake dIyamAna pradezAprakA yaha krama taba taka cAlU rahatA hai jaba taka sUkSmasAmparAyikakA prathama sthitikAMDaka nirlepita arthAt samApta hotA hai / dvitIya sthitikAMDaka se apakarSaNa kara jo pradezAtra udayameM diyA jAtA hai vaha stoka hai / isake Age asaMkhyAtaguNita zreNIse taba taka diyA jAtA hai jaba taka ki guNazreNizIrSake Upara eka anantara sthiti prApta hotI hai / isake Age vizeSa hIna pradezAgra diyA jAtA hai / yahAMse lekara sUkSmasAmparAyikake jaba taka mohanIyakA sthitighAta hotA hai taba taka yaha krama rahatA hai / prathama samaya sUkSmasAmparAyikake jo pradezAgra dRzyamAna hai usakI zreNiprarUpaNAko kahate haiN| vaha isa prakAra hai- prathama samaya sUkSmasAmparAyikake udaya meM stoka pradezA dikhatA hai / dvitIya sthitimeM asaMkhyAtaguNA pradezAgra dikhatA hai / isa prakAra yaha krama guNazreNizIrSa taka tathA usase Age anya eka sthiti taka cAlU rahatA hai / isase Age antima antarasthiti taka vizeSa hIna pradezAya dikhatA hai / punaH isase asaMkhyAtaguNA pradezAgra dikhatA hai / pazcAt usase vizeSa hIna pradezAgra dikhatA hai / yaha krama taba taka cAlU rahatA hai jaba taka ki sUkSmasAmparAyikake prathama sthitikAMDa ke samApta honekA antima samaya prApta nahIM hotA / prathama sthitikAMDaka ke nirleprita honepara jo pradezAgra udayameM dikhatA hai vaha stoka hai / dvitIya sthiti meM jo pradezAna dikhatA hai vaha 1 pratiSu ' uvarimANaMtarAe ' iti pAThaH / 6 2 aMtarapadamaTidittiya asaMkhaguNidakkameNa dissadi hu / hINakrameNa asaMkhejjeNa guNaMto vihINakarma // kandhi. 5870 Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16. ] cUliyAe sammattappattIe kiTIvedaNaM [ 405 dvidIe jaM dissadi tamasaMkhejjaguNaM / ( evaM ) tAva jAva guNaseDIsIsayAdo aNNA ca ekkA hidi ti asaMkhejaguNaM dissadi / tatto visesahINaM jAva ukkassiyA mohaNIyaTThidi' tti / suhumasAMparAiyassa paDhamaTThidikhaMDae paDhamasamayaNillevide guNaseDiM mottUNa sesi - yadi keNa kAraNeNa govucchA seDI jAdA tti edassa sAhaNaGkaM imANi appAbahuapANi / taM jahA - savtratthovA suhumasAMparAiyaddhA / paDhamasamayasuhumasAM parAiyassa mohaNIyassa guNaseDINikkhevo visesAhio | aMtaradvidIo saMkhejjaguNAo / humasAMparAiyassa paDhamo TTidikhaMDao mohaNIye saMkhejjaguNo / paDhamasamayamuhumasAMparAiyassa mohaNIyassa dvidisaMtakammaM saMkhejjaguNaM / lobhassa vidiyahiM vedayamANassa jA paDhamahidI tisse paDhamaTThidIe jAva tiSNi AvaliyAo se sAo tAva lobhassa vidiyakiTTIdo lobhassa tadiyakiTTIe saMchuhRdi padesaggaM / teNa paraMNa saMhRdiH savrvvaM sumasAMparAiyakiDIsu saMchuhadi / lobhassa vidiya asaMkhyAtaguNA hai / isa prakAra jaba taka guNazreNizIrSake Age eka anya sthiti prApta. nahIM hotI taba taka asaMkhyAtaguNA pradezAna dikhatA hai / mohanIyakI utkRSTa sthiti taka isase vizeSa hIna pradezAgra dikhatA hai / 1 sUkSmasAmparAyikake prathama sthitikAMDaka ke utkIrNa honeke pazcAt prathama samaya meM guNazreNIko chor3akara zeSa sthitiyoM meM kisa kAraNa se gopuccha zreNI huI hai, isake sAdhaneke liye ye alpabahutvapada haiM / jaise - sabase stoka sUkSmasAmparAyikakAla hai / prathama samaya sUkSmasAmparAyika ke mohanIyakA guNazreNinikSepa vizeSa adhika hai / antarasthitiyAM saMkhyAtaguNI haiM / sUkSmasAmparAyika ke mohanIyakA prathama sthitikAMDaka saMkhyAtaguNA hai / prathama samaya sUkSmasAmparAyika ke mohanIyakA sthitisatva saMkhyAtaguNa hai| lobhI dvitIya kRSTiko vedana karanevAleke jo prathamasthiti hai usa prathamasthitikI jaba taka tIna AvaliyAM zeSa haiM taba taka lobhakI dvitIya kRSTise lobhakI tRtIya kRSTimeM pradezAgrako sthApita karatA hai| usake pazcAt tRtIya kRSTimeM sthApita nahIM karatA, kintu saba pradezAko sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM meM sthApita karatA hai / lobhakI 1 aMtarapadamaThidittiya asaMkhaguNidakameNa dissadi hu / hoNaM tu mohavidiyaTThidikhaMDayado dudhAdo tti // paramaguNaseTisIsa puvvihlAdo asaMkhasaMguNiyaM / uvarimasamaye dissaM visesa ahiyaM have sIse // labdhi. 590-591. 2 edeNappAbahugavidhANeNa vidiyakhaMDayAdIsu / guNaseTimujjhiyeyA gopucchA hodi suhumahi // labdhi. 593. 3 sahumaddhAdo ahiyA guNaseTI aMtaraM tu tatto du / paDhame khaMDa paTame saMto mohassa saMkhaguNidakamA // labdhi. 592. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 506 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 11. kiTiM vedayamANassa jA paDhamahidI tisse paDhamaTTidIe AvaliyAe samayAhiyAe sesAe tAdhe jA lobhassa tadiyakiTTI sA savvA NiravayavA suhumasAMparAiyakiTTIsu saMkaMtA / (jA) vidiyakiTTI tisse doAvaliyasamaUNe baMdhe mottUNa udayAvaliyapaviTuM ca sesaM savvaM suhumasAMparAiyakiTTIsu saMkaMtaM / tAdhe carimasamayabAdarasAMparAio mohaNIyassa carimasamayabaMdhago jaado| se kAle paDhamasamayasuhumasAMparAio jAdo / tAdhe suhumasAMparAiyakiTTINamasaMkhejjA bhAgA udiNNA / heTThA aNudiNNAo thovAo, uvari aNudiNNAo visesAhiyAo / majjhe udiNNAo suhumasAMparAiyakiTTIo asNkhejjgunnaao| suhumasAMparAiyassa saMkhejjesu dvidikhaMDayasahassesu gadesu jamapacchimaTThidikhaMDayaM mohaNIyassa tamhi dvidikhaMDae ukkIramANe jo mohaNIyassa guNaseDINikkhevo tassa guNaseDINikkhevassa aggaggAdo saMkhejjadibhAgo aagaaidoN| tamhi dvidikhaMDae ukkiNNe tado pahuDi mohaNIyassa Nasthi dvidighAdo / suhumasAMparAiyadvAe jattiyaM sesaM tattiyaM dvitIya kRSTiko vedana karanevAleke jo prathamasthiti hai usa prathamasthitikI eka samaya adhika Avalike zeSa rahanepara usa samayameM jo lobhakI tRtIya kRSTi hai vaha saba avayava kRSTiyoMse rahita hotI huI sUkSmasAmparAyika kRSTiyoM meM saMkramaNako prApta ho cukatI hai| jo dvitIya kRSTi hai usake eka samaya kama do AvalimAtra navaka baMdhako chor3akara tathA udayAvAlapraviSTa dravyako bhI chAr3akara zeSa saba pradezAgra sUkSma sAmparAyika kRSTiyoMmeM saMkramaNako prApta ho jAtA hai| usa samaya jIva antimasamayavartI bAdarasAmparAyika va mohanIyakA antimasamayavartI bandhaka hotA hai / anantara kAlameM jIva prathamasamayavartI sUkSmasAmparAyika ho jAtA hai| usa samaya meM sUkSmasAmparAyika kRSTiyoMke asaMkhyAta bhAga udIrNa hote haiM / nIce jo kRSTiyAM anudIrNa haiM ve stoka haiN| jo Upara anudIrNa haiM ve unase vizeSa adhika haiN| madhyameM jo sUkSmasAmparAyika kRSTiyAM udIrNa haiM ve asaMkhyAtaguNI haiM / sUkSmasAmparAyikake saMkhyAta sthitikAMDakoMke cale jAnepara jo antima sthitikAMDaka hai, usa sthitikAMDakake utkIrNa karate samaya jo mohanIyakA guNazreNinikSepa hai usa guNazreNinikSepake uttarottara agrAgrase saMkhyAtaveM bhAgako grahaNa karatA hai| usa sthitikAMDakake utkIrNa ho jAnepara yahAMse lekara mohanIyakA sthitighAta nahIM hotaa| sUkSmasAmparAyikakAlameM jitanA kAla 1 suhumANaM kiTTINaM heTThA aNudiNNagA hu thovaao| uvariM tu visesahiyA majhe udayA asaMkharaNA / / sandhi. 594. 2 sahame saMkhasahasse khaMDe tIce vasANakhaMDeNa / AgAyadi guNaseTI AgAdo saMkhabhAge ca ||lbdhi. 595. Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe khavagaNANattaparUvaNaM [4.5 mohaNIyassa vidisaMtakammaM sesaM / esA parUvaNA purisavedayassa kodheNa uvavidassa / purisavedayassa ceva mANeNa uvaTThidassa NANattaM vttissaamo| taM jahA- aMtare akade Natthi NANattaM / aMtarakade asthi NANattaM / aMtare kade kodhassa paDhamahidI Natthi, mANassa asthi / sA kemmahaMtI ? jaddehI kodheNa uvaDhidassa kodhassa paDhamakiTTI, kodhassa ceva khavaNaddhA ca, emmahaMtI mANeNa uvavidassa mANassa paDhamaTThidI / jamhi koSeNa uvavido assakaNNakaraNaM karedi, mANeNa uvaDhido tamhi kAle kodhaM khavedi / koSeNa uvaTThidassa jA kiTThIkaraNaddhA, mANeNa uvaDhidassa tamhi kAle assakaNNakaraNaddhA / kodheNa uvavidassa jA kodhassa khavaNaddhA, mANeNa uvaTTidassa tamhi kAle kittttiikrnnddhaa| koNa uvavidassa mANassa jA khavaNaddhA, mANeNa uvavidassa tamhi ceva kAle mANassa khavaNaddhA / etto pAe jahA koSeNa uvaTTidassa vihI tahA mANeNa vi uvaDidassa purisavedayassa / mAyAe uvaTThidassa NANattaM vttissaamo| taM jahA- kodheNa uvavidassa jamma zeSa hai utanA mohanIyakA sthitisatva zeSa hai| yaha prarUpaNA krodhase upasthita puruSavedIkI hai| mAnase upasthita puruSavedIkI vizeSatAko kahate haiN| vaha isa prakAra hai - antarake na karanepara arthAt antarakaraNase pUrvaavasthAmeM vartamAna kSapakoMke koI vizeSatA nahIM hai| kintu antara kara cukanepara vizeSatA hai| antara kara cukanepara krodhakI prathamasthiti nahIM hai| kintu mAnakI prathamasthiti hai| zaMkA-vaha mAnakI prathamasthiti kitanI bar3I hai ? samAdhAna-krodhase upasthita hue jIvake jitanI krodhakI prathamasthiti aura krodhakA hI kSapaNAkAla hai, utanI bar3I mAnase upasthita hue jIvake mAnakI prathamasthiti hai| jisa kAlameM krodhase upasthita huA azvakarNakaraNako karatA hai usa kAlameM mAnase upasthita huA krodhakA kSaya karatA hai| krodhase upasthita hue jIvakA jo kRSTikaraNakAla hai, mAnase upasthita huekA usa kAlameM azvakarNakaraNakAla hai / krodhase upasthita hueke jo krodhakA kSapaNAkAla hai, mAnase upasthita huekA usa kAlameM kRSTikaraNakAla hai| krodhase upasthita hueke mAnakA jo kSapaNAkAla hai, mAnase upasthita hueke usI kAlameM mAnakA kSapaNAkAla hai| yahAMse lekara jaisI krodhase upasthita hue puruSavedI jIvakI vidhi hai, vaisI hI mAnase bhI upasthita hue puruSavedIkI vidhi hai| mAyAse upasthita hue puruSavedIkI vizeSatAko kahate haiN| vaha isa prakAra hai 1 ukviNNe avasANe khaMDe mohassa Natthi tthidighaado| ThidisattaM mohassa ya suhumaddhAsesaparimANaM // landhi. 597. 2 estha NANattamidi dutte bhedo viseso pudhabhAvo ti eyho| jayadha. a. pa. 1226. Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 408 ] chakkhaDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 16. haMtI kodhassa paDhamadvidI, kodhassa ceva khavaNaddhA, mANassa khavaNaddhA ca, mAyAe uvaTThidassa emmahaMtI mAyAe pddhmdvidii| kodheNa uvahrido jamhi assakaNNakaraNaM karedi, mAyAe uvaDhido tamhi kodhaM khavedi / koSeNa uvaDhido jamhi kiTTIo karedi, mAyAe uvavido tamhi mANaM khavedi / koSeNa uvaDhido jamhi kodhaM khavedi, mAyAe uvahido tamhi assakaNNakaraNaM karedi / koSeNa uvavido jamhi mANaM khavedi, mAyAe uvavido tamhi kiTTIo karedi / kodheNa uvavido jamhi mAyaM khavedi, tamhi cetra mAyAe uvadvido mAyaM khavedi / etto pAe lobhaM khavemANassa Natthi NANattaM / purisavedayassa lobheNa uvavidassa NANattaM vattaissAmo- jAva aMtaraM Na karedi tAva Natthi NANataM / aMtaraM karemANo lobhassa paDhamaDidiM hvedi| sA kemmahaMtI ? jadehI kodheNa uvavidassa kodhassa paDhamadvidI, kodha-mANa-mAyANaM khavaNaddhA ca, tadehI lobheNa uvaTTidassa lobhassa paDhamaTTidI / koNa uvaTTido jamhi assakaNNakaraNaM karedi, lobheNa krodhase upasthita hueke jitanI bar3I krodhakI prathamasthiti, krodhakA hI kSapaNAkAla aura mAnakA bhI kSapaNAkAla hai, utanI bar3I mAyAse upasthita hueke mAyAkI prathamasthiti hai| krodhase upasthita huA jisa kAlameM azvakarNakaraNa karatA hai, mAyAse upasthita huA usa kAla meM krodhakA kSaya karatA hai| krodhase upasthita huA jisa kAlameM kRSTiyoMko karatA hai, mAyAse upasthita huA usa kAlameM mAnakA kSaya karatA hai| krodhase upasthita huA jisa kAlameM krodhakA kSaya karatA hai, mAyAse upasthita huA usameM azvakarNakaraNako karatA hai| krodhase upasthita jisa kAlameM mAnakA kSaya karatA hai, mAyAse upasthita usa kAlameM kRSTiyoMko karatA hai| krodhase upasthita jisa kAlameM mAyAkA kSaya karatA hai, usI kAlameM hI mAyAse upasthita mAyAkA kSaya karatA hai| yahAMse lekara lobhakA kSaya karanevAleke koI vizeSatA nahIM hai| ___ lobhase upasthita hue puruSavedakakI vizeSatAko kahate haiM / jaba taka antara nahIM karatA hai, taba taka koI vizeSatA nahIM hai / antarako karanevAlA lobhakI prathamasthitiko sthApita karatA hai| zaMkA-vaha lobhakI prathamasthiti kitane pramANarUpa hai ? samAdhAna-jitanI krodhake udayase upasthita kSapakake krodhakI prathamasthiti, tathA krodha, mAna evaM mAyAkA kSapaNakAla hai, utanImAtra lobhase upasthita kSapakake lobhakI prathamasthiti hai| krodhase upasthita huA kSapaka jisa kAlameM azvakarNakaraNako . 1 pratiSu tajjahI' iti pAThaH / Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe khavagaNANattaparUvaNaM [ 409 uvaTThido tamhi kodhaM khavedi / kodheNa uvaTThido jamhi kiTTIo karedi, lobheNa uvahrido tamhi mANaM khavedi / koSeNa uvaDhido jamhi kodhaM khavedi, lobheNa uvaDhido tamhi mAyaM khavedi / koNa uvavido jamhi mANaM khavedi, lobheNa uvaDhido tamhi assakaNNakaraNaM karedi / kodheNa uvaDhido jamhi mAyaM khavedi lobheNa uvavido tamhi kiTTIo karedi / koSeNa uvavidassa jamhi lobha khavedi, tamhi ceva lobheNa uvavido lobhaM khavedi / esA savvA saNNiyAsaparUvaNA purisavedeNa uvtttthidss| itthivedeNa uvadvidassa khavayassa NANattaM vattaissAmo / taM jahA- jAva aMtaraM Na karedi tAva Natthi NANattaM / aMtaraM karemANo itthivedassa paDhamahidi havedi / jaddehI purisavedeNa uvaTThidassa ithivedassa khavaNaddhA, tadehI itthivedeNa uvaTThidassa ithivedassa paDhamadvidI / NaqsayavedaM khavemANassa Natthi NANattaM / Naqsayavede khINe itthivedaM khavedi / jammahaMtI purisavedeNa uvaTTidassa itthivedakhavaNaddhA, tammahaMtI ithivedeNa uvaDhidassa itthivedassa khavaNaddhA / tado avagadavedo satta kammaMse khavedi / sattaNhaM hi kammANaM tullA karatA hai, usa samayameM lobhase upasthita kSapaka krodhakA kSaya karatA hai| krodhase upasthita kSapaka jisa kAlameM kRSTiyoM ko karatA hai, lobhase upasthita kSapaka usa kAlameM mAnakA kSaya karatA hai / krodhase upasthita jisa kAlameM krodhakA kSaya karatA hai, lobhase upasthita usa kAlameM mAyAkA kSaya karatA hai| krodhase upasthita jisa kAlameM mAnakA kSaya hai, lobhase upasthita usa kAlameM azvakarNakaraNako karatA hai| krodhase upasthita jisa kAlameM mAyAkA kSaya karatA hai, lobhase upasthita usa kAlameM kRSTiyoMko karatA hai| krodhase upasthita jisa kAlameM lobhakA kSaya karatA hai, lobhase upasthita bhI usa kAlameM lobhakA kSaya karatA hai| yaha saba sAdRzyaprarUpaNA puruSavedase upasthita kSapakakI hai| strIvedase upasthita kSapakakI vizeSatA ko kahate haiM / vaha isa prakAra hai- jaba taka antara nahIM karatA taba taka koI bheda nahIM hai| antarako karatA huA strIvedakI prathamasthitiko sthApita karatA hai| jitanAmAtra puruSavedase upasthita kSapakake strIvedakA kSapaNAkAla hai, utanImAtra strIvedase upasthita kSapakake strIvedakI prathamasthiti hai / napuMsakavedakA kSaya karanevAleke koI vizeSatA nahIM hai| napuMsakavedake kSINa honepara strIvedakA kSaya karatA hai| jitane pramANarUpa puruSavedase upasthita kSapakake strIvedakA kSapaNAkAla hai utane pramANarUpa strIvedase upasthita kSapakake strIvedakA kSapaNAkAla hai| strIvedakI prathamasthitike kSINa honepara apagataveda hokara sAta (hAsyAdika chaha aura puruSaveda) karmokA kSaya karatA hai / sAtoM hI karmokA kSapaNAkAla tulya hai / zeSa 1purisodaeNa caDidassitthIkhavaNaddha utti paDhamaThidI / ithissa satta kammaM avagadavedo samaM viNAsedi // labdhi. 606. Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 41.] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-8, 16. khavaNaddhA / sesesu padesu Natthi NANattaM / ____etto NaqsayavedeNa uvaTThidassa khavagassa NANattaM vattaissAmo-jAva aMtaraM Na karedi tAva Natthi NANataM / aMtaraM karemANo Naqsayavedassa paDhamaTThidi Thavedi / jammahaM-( tI itthIvedeNa uvavidassa itthIvedassa paDhamahidI, tammahaMtI NaqsayavedeNa uvavidassa Naqsayavedassa paDhamahidI / tado aMtaradusamayakade NaqsayavedaM khavedumADha to| jaddehI purisavedeNa uvaTThidassa Na_sayavedassa khavaNaddhA taddehI NaqsayavedeNa uvaTThidassa Naqsayavedassa khavaNaddhA gadA Na tAva) Naqsayavedo khIyadi / tado se kAle itthivedaM khavedumADhatto', NaqsayavedaM hi khavedi / amhi purisavedeNa uvaDhidassa itthivedo khINo tamhi ceva NasayavedeNa uvavidassa itthivedo Naqsayavedo ca do vi saha khIyaMti / ___ tado avagadavedo satta kammaMse khavedi / sattaNhaM hi kammANaM tullA khavaNaddhA / sesesu padesu jahA purisavedeNa uvavidassa uttaM tadhA vattavyaM / jAdhe carimasamayasuhumasAMparAiyo jAdo tAdhe NAmA-godANaM hidibaMdho aTTha muhuttaa| vedaNIyassa TThidibaMdho bArasa padoMmeM koI vizeSatA nahIM hai| ___ yahAMse Age napuMsakavedase upasthita kSapakakI vizeSatAko kahate haiM- jaba taka antarako nahIM karatA hai taba taka koI vizeSatA nahIM hai / antarako karatA huA napuMsakavedakI prathamasthitiko sthApita karatA hai| (strIvedase upasthita kSapakake jitanI bar3I strIvedakI prathamasthiti hai, utanI hI napuMsakavedase upasthita kSapakake napuMsakavedakI prathamasthiti hai| pazcAt antara karaneke dUsare samaya napuMsakavedakA kSaya karanA prArambha karatA hai| puruSavedase upasthita kSapakake jitanA napuMsakavedakA kSapaNAkAla hai utanA napuMsakavedase upasthita kSapakake napuMsakavedakA kSapaNAkAla cIta jAtA hai, kintu taba taka napuMsakaveda kSINa nahIM hotaa|) pazcAt anantara samayameM strIvedakA kSaya karanA prArambha karake napuMsakavedakA nizcayase kSaya karatA hai / puruSavedase upasthita kSapakakA jisa samayama strIveda kSINa hotA hai usI samayame hI napuMsakavedase upasthita kSapakake strIveda aura napuMsakaveda donoM hI eka sAtha kSayako prApta hote haiM / tadanantara apagataveda hokara sAta nokaSAyokA kSaya karatA hai| sAtoM hI nokapAyoMkA kSapaNAkAla tulya hai| zeSa padoMmeM jaisI vidhi puruSavedase upasthita kSapakakI kahI gaI hai, vaisI yahAM bhI kahanA caahiye| jisa samaya antimasamayavartI sUkSmasAmparAyika hotA hai, usa samayameM nAma va gotra karmoMkA sthitibandha ATha muhUrta, vedanIyakA sthitibandha 1 pratiSu 'khavedimAdatto' iti pAThaH / 2 thIpaDhamahidimettA sahassa vi aMtarAdu sNttekk| tassaddhAti taduvari saMDhA icchica khavadi thIcarime // avagayavedo saMto satta kasAye khavedi kohudaye / purisudaye caDaNavihI sesudayANaM tu heTuvari // labdhi. 607-608. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe khINakasAyaparUvaNaM [ 411 muhuttA / tihaM ghAdikammANaM TThidibaMdho aNtomuhutN'| tesiM ceva tiNhaM dvidisaMtakamma pi aMtomuhuttaM / NAmA-goda-vedaNIyANaM DidisaMtakammamasaMkhejjANi vassANi / mohaNIyassa TTidisaMtakammaM tattha Nassadi / tado se kAle paDhamasamayakhINakasAo jaado| tAdhe ceva dvidi-aNubhAgANamabaMdhago / evaM jAva carimasamayAhiyAvaliyachadumattho tAva tiNDaM ghAdikammANamudIrago / tado ducarimasamae NiddA-payalANamudayasaMtayocchedoM / tado NANAvaraNa-dasaNAvaraNa-aMta bAraha muhUrta, aura tIna ghAtiyA karmoMkA sthitibandha antarmuhartamAtra hotA hai| inhIM tIna ghAtiyA kauMkA sthitisatva bhI antarmuhUrtamAtra hotA hai| nAma, gotra va vedanIya, inakA sthitisatva asaMkhyAta varSapramANa hotA hai / mohanIyakA sthitisatva vahAM naSTa ho jAtA hai| cAritramohanIyake kSayake anantara samayameM prathamasamayavartI kSINakaSAya hotA hai| usI samayameM hI saba karmoMkI sthiti aura anubhAgakA avandhaka hotA hai| vizepArtha-karmokI sthiti aura anubhAgake bandhakA kAraNa kapAya hai / ata eva kaSAyake kSINa ho jAne para kAraNake abhAvameM kAryAbhAvake nyAyAnusAra, ukta donoM bandhoMkA bhI abhAva ho jAtA hai| kintu prakRtibandha kevala yogake nimittase hotA hai, aura kSINakapAya ho jAnepara bhI yogakI pravRtti rahatI hI hai / ata eva yahAM prakRtibandhakA niSedha nahIM kiyA gyaa| jayadhavalAnusAra pradezabandhakA bhI vyuccheda sthiti va anubhAgake bandhavyucchedake sAtha hI ho jAtA hai| isa prakAra eka samaya adhika AvalimAtra chadmasthakAlake zeSa rahane taka tIna ghAtiyA karmoMkA udIraka hotA hai| isake pazcAt dvicarama samayameM nidrA aura pracalAke udaya va satvakI vyucchitti ho jAtI hai| tadanantara eka samayameM jJAnAvaraNa, darzanA 1NAmadage veyaNIye aDavArasamuhattayaM tivaadiigN| aMtomuttamettaM ThidibaMdho carimasuhamamhi / / ladhi.598. 2 tiNhaM ghAdINaM ThidisaMto aMtomuhuttamattaM tu / tiNhamadhAdINaM ThidisaMtamasaMkhejjavassANi // lagdhi. 599. 3 tAdhe ceva dvidi-aNubhAga-padesassa abNdhgo| tadavasthAyAmeva sarvakarmaNAM sthityanubhavapradezAnAmabandhaka .ityuktaM bhavati / kaSAyo hi sthityAdibandha kAraNaM, tasya tadanvaya vyatire kAnuvidhAyittvAttataH kaSAyapariNAmasaMzleSApagamAnAsya sthityAdibandhasambhava iti sunirUpitametat / payaDibaMdho puNa jogamettaNibaMdhaNo khINakasAye vi saMbhavadi tti Na tassa paDiseho ettha kado | jayadha. a. pa. 1230. ThidiaNubhAgANaM puNa baMdho suhumo tti hodi NiyameNa / baMdhapadesANaM puNa saMkamaNaM suhumarAgo ti // go. ka. 429. tatra yoganimittI prakAta pradezI, kaSAyanimittau sthityanubhavau / tatprakarSAprakarSabhedAttadvandhavicitrabhAvaH / tathA coktaM- jogA payaDi padesA Thidi aNubhAgA kasAyado kuNadi / apariNaducchipaNesu ya baMdha-vidi kAraNaM Nasthi // sa. si. 8, 3., go. ka. 257. se kAle so khINakasAo ThidirasagabaMdhaparihINo / / labdhi. 600. 4 carime khaMDe paDide kadakaraNijo ti bhaNNade eso / tassa ducarime NiddA payalA sanudayavocchiNNA / / Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANa (1,9-8, 15. rAiyANamegasamaeNa saMtodayavocchedo / tado aNaMtakevalaNANa-dasaNa-vIriyajutto jiNo kevalI savvaNhU savvadarisI sajogijiNo' asaMkhejjaguNAe seDIe padesaggaM NijjaremANo viharadi tti / tado aMtomuhutte Auge sese kevalisamugghAdaM karedi / paDhamasamae daMDaM karedi / tamhi dvidIe asaMkhejje bhAge haNadi / sesassa ca aNubhAgassa appasatthANamaNate bhAge haNadi / gharaNa aura antarAya, inake udaya va satvakI vyucchitti hotI hai| pazcAt anantara samayameM ananta kevalajJAna, kevaladarzana aura ananta vIryase yukta jina, kevalI, sarvajJa evaM sarvadarzI hokara sayogijina pratisamaya asaMkhyAtaguNita zreNIse karmapradezAgnakI nirjarA karate hue dharmapravartanake liye vihAra karate haiN| pazcAt antarmuhUrtamAtra Ayuke zeSa rahanepara kevalisamudaghAtako karate haiM / isameM prathama samayameM daNDasamudghAtako karate haiN| usa daNDasamudrAtameM vartamAna hote hue Ayuko chor3akara zeSa tIna aghAtiyA karmokI sthitike asaMkhyAta bahubhAgako naSTa karate haiN| isake atirikta kSINakaSAyake antima samayameM ghAtanese zeSa rahe aprazasta prakRtisambandhI anubhAgake ananta bahubhAgako bhI naSTa karate haiM / dvitIya samayameM kapATasamu labdhi. 603. khINakasAyaducarime NiddA payalA ya udayavocchiNNA / NANatarAyadasaya daMsaNacattAri carimamhi / / go. ka. 270. khINe solasajoge bAyattari teruvaMtate // go. ka. 337. 1 asahAyaNANadaMsaNasahio idi kevalI hu jogeNa / jutto ti sajogo idi aNAiNihaNArise vutto|| jayadha. a. pa. 1234. go. jI. 64. carime paDhamaM vigdhaM caudaMsaNa udysttvocchinnnnaa| se kAle jogijiNo savvaNhU savvadarasI ya // labdhi. 609. 2 a-AprayoH 'seDIe paDhamasaggaM', karato seDIe paDhamasamae padesaggaM' iti pAThaH / 3 aMtomuhuttamAU parisese kevalI smugdhaadN| daMDa kavATa padaraM logassa ya pUraNaM kuNaI // labdhi. 620. ko kevalisamugdhAdo NAma ? vuccade- udgamanamudghAtaH jIvapradezAnAM visarpaNamityarthaH, samIcIna udghAtaH samudghAtaH, kevalinAM samudghAtaH kevalisamudghAtaH / aghAtikarmasthitisamIkaraNArtha kevalijIvapradezAnAM samayAvirodhena Urcamadhastiryakca visarpaNaM kevalisamudughAta ityuktaM bhvti| jayadha. a. pa. 1238. samyaka apanarbhAvana utprAbalyena ghAto vedanIyAdikarmaNAM vinAzo yasmin kriyAvizeSa sa samuddhAtaH | paMcasaMgraha 1, pR. 29. sa yadAntarmuhUrtazeSAyuSkastattulyasthitivedyanAmagotrazca bhavati, tadA sarva vAGmAnasayogaM bAdarakAyayogaM ca parihApya sUkSma kAyayogalambanaH sUkSmakriyApratipAtidhyAnamAsphanditumarhatIti / yadA punarantarmuhUrtazeSAyuSkastato'dhikasthitizeSakarmatrayo bhavati sayogI tadA''tmopayogAtizayasya sAmAyikasahAyasya viziSTakaraNasya mahAsaMvarasya laghukarmaparipAcanasyAzeSakarmareNuparisAtanazaktisvAbhAvyAddaNDakapATaprataralokapUraNAni svAtmapradezavisarpaNatazcaturbhiH samayaH kRtvA samupahRtapradezavisaraNaH samIthatizeSakamecatuSTayaH pUrvazarIrapramANo bhUtvA sUkSmakAyayogena sUkSmakriyApratipAtidhyAnaM dhyAyate / sa. si. 9, 44. 4 kiMlakSaNo so daMDasamudaghAta iti ceducyate- aMtomuhuttAuge sese kevalIsamugdhAdaM karemANo puvAhimuho uttarAhimuho vA hodUNa kAusaggeNa vA karedi paliyaMkAsaNeNa vA / tattha kAosaggeNa daMDasamugdhAdaM kuNamANassa mUlasarIrapariNAheNa desUNacoddasarajjuAyAmeNa daMDAyAreNa jIvapadesANaM visappaNaM daMDasamugghAdo NAma | jayadha.a.pa.1238, Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe sajogijiNaparUvaNaM [413 vidiyasamae kavADaM karedi / tamhi sesigAe hidIe asaMkhejje bhAge haNadi / sesassa ca aNubhAgassa appasatthANamaNate bhAge haNadi / tado tadiyasamae maMthaM kredi| hidi-aNubhAge taheva Nijjarayadi / tado cautthasamae logamAvUredi / loge puNNe ekkA vaggaNA jogassa samajogajAdasamae / dvidi-aNubhAge taheva nnijjrydi| loge puNNe dghAtako karate haiN| usa kapATasamudghAtameM vartamAna rahakara zeSa sthitike asaMkhyAta bahubhAgako naSTa karate haiM, tathA aprazasta prakRtiyoMke zeSa anubhAgake bhI ananta bahu. . bhAgako naSTa karate haiM / pazcAt tRtIya samayameM pratarasaMkSita maMthasamudghAtako karate haiM / isa samudghAtameM bhI sthiti va anubhAgako pUrvake samAna hI naSTa karate haiN| tatpazcAt caturtha samayameM apane saba AtmapradezoMse saba lokako pUrNa karake lokapUraNasamudghAtako prApta hote haiM / lokapUraNasamudghAtameM samayoga ho jAnepara yogakI eka vargaNA ho jAtI hai| vizeSArtha-lokapUraNasamudghAtameM vartamAna kevaloke lokapramANa samasta jIvapradezoMmeM yogake avibhAgapraticcheda vRddhi-hAnise rahita hokara sadRza ho jAte haiN| ata eva saba jIvapradezoMke parasparameM samAna honese una jIvapradezoMkI eka vargaNA ho jAtI hai| isa avasthAmeM bhI sthiti aura anubhAgako pUrvake hI samAna naSTa karate haiN| 1 kapATamiva kapATam / ka upamArthaH ? yathA kapATaM bAhalyena stokameva bhUtvA viSkaMbhAyAmAbhyAM parivardhate evamayamapi jIvapradezAvasthAvizeSaH mUlazarIrabAhalyena tatriguNabAhalyena vA desUNacodasarajjuAyAmeNa sattarajjuvikkhaMbheNa var3ihANigadavikkhaMbheNa vA var3iyUNa ciTThadi tti kavADasamugdhAdo ti bhaNNade, paripphuDamevettha kavADasaMThANovalaMbhAdo / jayadha. a. pa. 1238. 2 madhyate'nena karmeti manthaH, aghAdikammANaM dvidiaNubhAgaNivyuhaNaTTho kevalijIvapadesANa yathAviseso padarasaNNido maMtho tti vuttaM hoI / jayadha. a. pa. 1238. 3 vAdavalayAvaruddhalogAgAsapadesesu vi jIvapadesesu samaMtado NiraMtaraM paviDhesu logapUraNasaNNidaM cautthaM kevalisamugdhAdameso tadavatthAe paDivajjadi tti bhaNidaM hodi / jayadha. a. pa. 1239. 4 loge puNNe ekkA vaggaNA jogassa ti samajogo nnaayco| logapUraNasamugghAde vaTTamANassedassa kevaliNo logamettAsesajIvapadesesu jogAvibhAgapalicchedA vaDDIhANIhi viNA sarisA ceva hoguNa pariNamaMti / teNa sabve jIvapadesA aNNoNaM sarisadhaNiyasarUveNa pariNadA saMtA eyA vaggaNA jaadaa| tado samajogo ti eso tadavatthAe NAyabbo, jogasattIe savvajIvapadesesu sarisamAvaM mottaNa visarisabhAvANuvalaMbhAdo tti vuttaM hoii|| jayadha. a. pa. 1239. . 5 ThidikhaMDamasaMkheje bhAge rasakhaMDamappasatthANaM / haNadi aNatA bhAgA daMDAdI causu smemu|| labdhi.624. Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 414 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 16. aMtomuhuttadvidi Thavedi saMkhejjaguNamAuAdo' / edesu cadusu samaesu appasatthakammaMsANamaNubhAgassa aNusamayaovaTTaNA, egasamaiyo dvidikhaMDayassa ghAdoM / etto sesiyAe dvidIe saMkhejje bhAge haNadi / sesassa ca aNubhAgassa aNate bhAge haNadi / etto pAe dvidikhaMDayassa aNubhAgakhaMDayassa ca aMtomuhuttiyA ukkIraNaddhA / / eto aMtomuhuttaM gaMtUNa bAdarakAyajogeNa bAdaramaNajoga NiraMbhadi / tado aMtomuhutteNa bAdarakAyajogeNa bAdaravacijogaM NiraMbhadi / tado aMtomuhutteNa bAdarakAyajogeNa bAdaraussAsaNissAsaM NiraMbhadi / tado aMtomuhutteNa bAdarakAyajogeNa tameva bAdarakAyajogaM NiraMbhadi / tado aMtomuhutaM gaMtUNa suhumakAyajogeNa suhumamaNajoga Nirubhadi / tado aMtomuhattaM gaMtUNa suhumavacijogaM NiraMbhadi / tado aMtomuhuttaM gaMtUga suhumakAyajogeNa lokapUraNasamudghAtameM Ayuse saMkhyAtaguNI antarmuhUrtamAna sthitiko sthApita karatA hai| ina cAra samayoMmeM aprazasta karmoMke anubhAgakI pratisamaya apavartanA hotI hai| eka eka samayameM eka eka sthitikAMDakakA ghAta hotA hai / utarane ke prathama samayase lekara zeSa sthitike saMkhyAta bahubhAgako, tathA zeSa anubhAgake ananta bahubhAgako bhI naSTa karatA hai| lokapUraNasamudghAtake anantara samayase lekara sthitikAMDaka aura anubhAgakAMDakakA antarmuhUrtamAtra utkIraNakAla pravartamAna rahatA hai| yahAMse antarmuhUrta jAkara bAdara kAyayogase bAdara manoyogakA nirodha karatA hai| tatpazcAt antarmuhUrtase bAdara vacanayogakA nirodha karatA hai| punaH antarmuhUrtase bAdara kAyayogase bAdara ucchvAsa nicchvAsakA nirodha karatA hai| punaH antarmuhUrta se bAdara kAyayogale usI bAdara kAyayogakA nirodha karatA hai| tatpazcAt antarmuhUrta jAkara sUkSma kAyayogase sUkSma manoyogakA nirodha karatA hai| punaH antarmuhUrta jAkara sUkSma vacanayogakA nirodha karatA hai / punaH antarmuhUrta jAkara sUkSma kAyayogase sUkSma ........................................... 1 jagapUraNamhi ekkA jogassa ya vaggaNA ThidI tassa / aMtomuhuttamettA saMkhaguNA AuA hodi // labdhi. 626. 2 causamaema rasassa ya aNusamaovaTTaNA asatthANaM / ThidikhaMDassigisamayigaghAdo aNtomhttvriN|| labdhi. 625. 3 yoganirodhaM kurvan prathamato bAdarakAyayogabalAdantarmuhUttamAtreNa bAdaravAgyogaM niruNaddhi, tannirodhAnaMtaraM cAntarmuhUrta sthitvA bAdarakAyayogopaSTambhAdeva bAdaramanoyogamantarmuhUrtamAtreNa niruNaddhi | xxx bAdaramanoyoganirodhAnantaraM ca punarapyantarmuhUtta sthitvA tata ucchvAsaniHzvAsAvantarmuhUrttamAtreNa niruNAddha / tataH punarapyantarmuhUrta sthitvA sUkSmakAyayogabalAdvAdarakAyayogaM niruNaddhi, bAdarayoge sati sUkSmayogasya niroddhamazakyatvAt / xxx kacidAhuH- bAdarakAyabalAdvAdarakAyayoga niruNaddhi / yuktiM cAtra vadanti- yathA kArapatrikaH stambhoparisthitastameva stambha chinatti, tathA bAdarakAyayogopaSTambhAd bAdarakAyayogaM nihatIti, tadatra tatvamatizAyino vidanti / paMcasaMgraha 1, pR. 30-31. Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe sajogijiNaparUvaNaM [415 suhumaussAsaM NiraMbhadi / tado aMtomuhuttaM gaMtUNa suhumakAyajogeNa suhumakAyajogaM NiruMbhamANo' imANi karaNANi karadi- paDhamasamae apuvvaphaddayANi karedi puvyaphaddayANa heTThAdo / AdivaggaNAe avibhAgapaDicchedANamasaMkhejjadibhAgamokaDDadi, jIvapadesANaM ca asaMkhejjadibhAgamokaDDadi / evamaMtomuhuttamapuvvaphaddayANi karedi / asaMkhejjaguNahINAe seDIe jIvapadesANaM ca asaMkhejjaguNAe seDIe / apubbaphaddayANi seDIe asaMkhejjadibhAgo, seDIvaggamUlassa vi asaMkhejjadibhAgo, puvyaphaddayANaM pi asaMkhejjadibhAgo ucchvAsakA nirodha karatA hai| punaH antarmuhUrta jAkara sUkSma kAyayogase sUkSma kAyayogakA nirodha karatA huA ina karaNoMko karatA hai- prathama samayameM pUrvasparddhakoMke nIce apUrvasparddhakoko karatA hai| pUrvasparddhakose jIvapradezoMkA apakarSaNa karake apUrvasparddhakoMko karatA huA pUrvasparddhakoMkI prathama vargaNAke avibhAgapraticchedoMke asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karatA hai, jIvapradezoMke bhI asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karatA hai| isa prakAra antarmuhUrtakAla taka apUrvasparddhakoko karatA hai / ina apUrvasparddhakoMko pratisamaya asaMkhyAtaguNI hIna zreNIke kramase karatA hai / parantu jIvapradezakA apakarSaNa asaMkhyAtaguNita zreNIke kramase hotA hai|ye saba apUrvasparddhaka jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAga,zreNivargamUlake bhI asaMkhyAtaveM 1 tato'naMtarasamaye sUkSmakAyayogopaSTambhAdantarmuhUrttamAtreNa sUkSmavAgyogaM niruNaddhi / tato niruddhasUkSmavAgyogoM'tarmuhUrttamAste, nAnyasUkSmayoganirodhaM prati prayatnavAn bhavati / tato'nantarasamaye sUkSmakAyayogopaSTambhA tsUkSmamanoyogamantarmuhUrttamAtreNa niruNaddhi / tataH punarapi antarmuhUrtamAste / tataH sUkSmakAyayogabalAtsUkSmakAyayogamantarmuhartena nirunnddhi| paMcasaMgraha 1, pR. 32. 2 bAdaramaNa vaci ussAsa kAyajogaM tu suhamacaukkaM / raMbhadi kamaso bAdarasuhameNa ya kAyajogeNa // ekkekkassa NiThabhaNakAlo aMtomuhuttametto hu / sahumaM dehaNimANamANaM hiyamANi karaNANi || labdhi. 628, 630. 3 suhumassa ya paDhamAdo muhuttaaMto tti kuNadi hu apuvve / pucagaphaDDhagaheTThA seDhissa asNkhbhaagmido|| puvAdivamgaNANaM jIvapadesA vibhaagpiNddaado| hodi asaMkhaM bhAgaM apuvvapaTamamhi tANa dugaM // labdhi. 631-632. bAdaraM ca kAyayogaM niraMdhAnaH pUrvasparddha kAnAmadhastAdapUrvasparddhakAni karoti / xxx tatra pUrvasparddha kAnAmadhastanyo yAH prathamAdivargaNAH santi, tAsAM ye vIryAvibhAgaparicchedAsteSAmasaMkhyeyAn bhAgAnAkarSati, ekamasaMkhyeyabhAgaM muJcati / jIvapradezAnAmapi caikamasaMkhyeya bhAgamAkarSati, zeSaM sarva sthApayati / eSa bAdarakAyayoganirodhaprathamasamayavyApAraH / xxx dvitIyasamaye prathamasamayAkRSTajIvapradezAsaMkhyeyabhAgAdasaMkhyeyaguNaM bhAgaM jIvapradezAnAmAkarSati, bhAvato'saMkhyeyAn bhAgAnAkarSatItyarthaH / vIryAvibhAgaparicchedAnAmapi prathamasamayAkRSTAd bhAgAdasaMkhyeyaguNahIna bhAgamAkarSati / evaM pratisamayaM samAkRSya tAvadapUrvasparddha kAni karoti yaavdntrmuhuurtcrmsmyH| paMcasaMgraha 1, pR. 31. 4 ukkaTTadi paDisamayaM jIvapadese asaMkhaguNiyakame / kuNadi apuvvaphaDDhayaM tagguNahINakkameNeva // labdhi. 633. Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-8, 16. savvANi apuvaphaddayANi / __ etto aMtomuhuttaM kiTTIo karedi / apuvvaphayANamAdivaggaNAe avibhAgapaDicchedANamasaMkhejjadibhAgamokaDDadi / jIvapadesANaM asaMkhejjadibhAgamokaDDadi / ettha aMtomuhattaM kiTTIo karedi asaMkhejjaguNahINAe seDIe / jIvapadesANamasaMkhejjaguNAe seDIe okaDadi / kiTTIguNagAro palidovamassa asNkhejjdibhaago| kiTTIo seDIe asaMkhejjadibhAgo, apunbaphaddayANaM pi asNkhejjdibhaago| kiTTIkaraNe NiTThide tado se kAle puvaphaddayANi apuvvaphaddayANi ca NAsedi / aMtomuhuttaM kiTTIgadajogo hodi / suhumakiriyaM appaDivAdi jjhANaM jjhAyIda / kiTTINaM ca carimasamae asaMkhaje bhAge nnaasdi| bhAga, aura pUrvasparddhakoMke bhI asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hote haiN| apUrvasparddhakoMko karaneke pazcAt antarmuhUrta kAla taka kRSTiyoMko karatA hai| apUrvasparddhakoMkI prathama vargaNAsambandhI avibhAgapraticchedoMke asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karatA hai| kRSTiyoMko karanevAlA jIvapradezoMke asaMkhyAtaveM bhAgakA apakarSaNa karatA hai| yahAM antarmuhUrta kAla taka asaMkhyAtaguNI hIna zreNIke kramase kRSTiyoMko karatA hai| kintu jIvapradezoMkA apakarSaNa asaMkhyAtaguNita zreNIse karatA hai| kRSTiguNakAra palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga hai| ye kRSTiyAM zreNIke asaMkhyAtaveM bhAga aura apUrvasparddhakoMke bhI asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI haiM / kRSTikaraNake samApta honepara usake anantara samayameM pUrvasparddhako aura apUrvasparddhakoko naSTa karatA hai| antarmuhUrta kAla taka kRSTigata yogavAlA hotA hai| usa samaya kevalI bhagavAn sUkSmakriyApratipAtI zukladhyAnako dhyAte haiN| sayogiguNasthAnake antima samayameM kRSTiyoMke asaMkhyAta bahubhAgoMko naSTa karate haiN| yogakA nirodha 1 seDhipadassa asaMkhaM bhAgaM puvANa phaDTyANaM vaa| sabve hoMti apuvvA hu phaDDayA jogapaDibaddhA / labdhi. 634. kiyanti punaH sparddhakAni karotIti cet, ucyate- zreNivargamUlasyAsaMkhyayabhAgamAtrANi, pUrvasparddhakAnAmasaMkhyeyabhAgamAtrANIti yAvat / paMcasaMgraha 1, pR. 31. 2 etto karedi kiTiM muhutta aMtotti te aputrANaM / heTThAdu phayANaM seTissa asaMkhabhAgamidaM // apuvAdivaggaNANaM jIvapadesAvibhAgapiMDAdo / hoti asaMkhaM bhAgaM kiTTIpaDhamamhi tANa dugaM // labdhi. 635-636. 3 ukkaTTadi paDisamayaM jIvapadese asNkhgunniykme| tagguNahINakameNa ya karedi kihi tu paDisamae / labdhi. 637. 4 seDhipadassa asaMkhaM bhAgamapuvvANa phar3ayANaM va / savvAo kiTTIo palassa asaMkhabhAgayuNidakamA // labdhi. 638. 5 kiTTIkaraNe carame se kAle ubhayaphar3aye sabve / NAsei muhuttaM tu kiTTIgadavedago jogii| labdhi. 640. 6 kiTTigajogI jhANaM jhAyadi tardiyaM khu suhumakiriyaM tu / carime asaMkhabhAge kiTTINaM NAsadi sajogI // landhi. 643. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-8, 16.] cUliyAe sammattuppattIe ajogijiNaparUvaNaM [ 417 jogamhi Niruddhamhi AusamANi kammANi bhavaMti / tado aMtomuhuttaM jogAbhAveNa NiruddhAsavattAdo selesi paDivajjadi', samucchiNNakiriyaM aNiyaTisukkajjhANaM jhAyadi' / devagadIe paMcaNhaM sarIrANaM paMcasarIrabaMdhaNANaM paMcasarIrasaMghAdANaM chaNhaM saMThANANaM tiNNamaMgovaMgANaM chaNhaM saMghaDaNANaM paMcaNhaM vaNNANaM doNhaM gaMdhANaM paMcaNhaM rasANaM aTThaNhaM pAsANaM maNusa-devagadipAoggANupuvvIe agurugalahuauvaghAda-paraghAda-ussAsANaM pasatthApasatthavihAyagadINaM patteyasarIra-apajjattANaM thirAthirasubhAsubha-sussaradussarANaM dubhaga-aNAdejjANaM ajasakitti-NimiNa-NIcAgodANaM aNNadaravedaNIyANaM saMtassa selesi addhAe ducarimasamae vocchedo / aNNadaravedaNIya-maNusagadimaNusAu-paMcidiyajAdi-tasa-bAdara-pajjatta-subhaga-Adejja-jasakitti-titthayara-uccAgodaM ti edAo payaDIo selasiM carimasamae vocchiNNAo / sabakammavippamukko egasamaeNa ho jAnepara nAma, gotra va vedanIya, ye tIna aghAtiyA karma Ayuke sadRza ho jAte haiN| / tatpazcAt antarmuhUrta kAla taka ayogikevalIke yogakA abhAva ho jAnese AnavakA nirodha ho jAtA hai, ata eva ve zailezya arthAt aThAraha sahasra zIloMke aikAdhipatyako prApta hote haiN| usa samaya ve ayogI bhagavAn samucchinnakriyAnivRtti zukladhyAnako dhyAte haiM / devagati, pAMca zarIra, pAMca zarIravandhana, pAMca zarIrasaMghAta, chaha saMsthAna, tIna AMgopAMga, chaha saMhanana, pAMca varNa, do gaMdha, pAMca rasa, ATha sparza, manuSyagatyAnupUrvI, devagatyAnupUrvI, agurulaghu, upaghAta, paraghAta, ucchvAsa, prazasta vihAyogati, aprazasta vihAyogati, pratyekazarIra, aparyApta, sthira-asthira, zubha-azubha, susvara-dusvara, durbhaga, anAdeya, ayaza kIrti, nirmANa, nIcagotra aura donoM vedanIyoMmeMse anudayaprApta eka vedanIya, ina tihattara prakRtiyoMke satvakI vyucchitti ayogikAlake dvicarama samayameM ho jAtI hai / zeSa eka vedanIya, manuSya gati, manuSyAyu, paMcendriyajAti, prasa, vAdara, paryApta, subhaga, Adeya, yaza-kIrti, tIrthakara aura uccagotra,ye bAraha prakRtiyAM ayogikAlake antima samayameM vyucchinna ho jAtI haiN| taba sarva karmoMse viyukta hokara 1sIlesiM saMpatto Niruddha NissesaAsao jiivo| baMdharayavippamukko gayajogo kevalI hoi // labdhi. 647. aSTAdazasahasrazIThAdhipatyaM prAptaH / go jI. 65 jI. pra. TIkA. zIlezaH sarvasaMvararUpacaraNaprabhastasyeyamavasthA / zailezo vA merustasyeva yAvasthA sthiratAsAdharmyAta sA shaileshii| sA ca sarvathA yoganirodhe pNchsvaakssroccaarkaalmaanaa| vyAkhyAprajJapti 1, 8, 72 abhayadevIyA vRttiH / 2 tatastadanantaraM samucchinnakriyAnivartidhyAnamArabhate / samucchinnaprANApAnapracArasarvakAyavAGmanoyogasarvapradezaparispandakriyAvyApAratvAtsamucchinnakriyAnivartItyucyate / sa. si. 9,44. se kAle jogijiNo tAhe AugasamA hi kammANi / turiyaM tu samucchiNNaM kiriyaM jhAyadi ayogijiNo // labdhi. 646 Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 518] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 1. siddhiM gcchdi| evaM dohi suttahi sUidatthassa parUvaNAe kadAe saMpuNNaM cArittappaDivajjaNavihANaM parUvidaM hodi| evaM ahamI mahallacUliyA samattA NavamI cUliyA saMpahi vAsaddasUiyaM NavamaM cUliyaM vattaissAmo / tattha tAva puvaparUvidassa atthassa saMbhAlaNaTTamuttarasuttaM bhaNadi NeraDyA micchAiTThI paDhamasammattamuppA-ti // 1 // edassa suttassa attho sugamo, cadusu vi gadIsu paDhamasammattamuppAdeti tti puvvaM pruuvidttaado| ..........................." AtmA eka samayameM siddhiko prApta karatA hai| isa prakAra do sUtroMse sUcita arthakI prarUpaNA karanepara sampUrNa caritrakI prAptikA vidhAna prarUpita hotA hai| isa prakAra AThavIM mahatI cUlikA samApta huii| aba hama (prathama cUlikAntargata prathama sUtrameM) 'vA' zabdake dvArA sUcita (dekho pR.1 aura 4) gati-Agati nAmaka naumI cUlikAko kheNge| isa prakaraNameM pUrvaprarUpita arthakA smaraNa karAne ke liye AcArya AgekA sUtra kahate haiM nArakI mithyAdRSTi jIva prathama samyaktvako utpanna karate haiM // 1 // isa sUtrakA artha sugama hai, kyoMki pUrvameM yaha prarUpita kiyA jA cukA hai ki cAroM hI gatiyoM meM jIva prathama samyaktvako utpanna karate haiN| ......................................... 1 sa. si. 10. 2. bAhattaripayaDIo ducarimage terasaM ca carimamhi / jhANajalaNeNa kavaliya siddho so hodi se kAle // labdhi. 648. dehAdIphassaMtA thirasuhasarasuravihAyadga dubhagaM / NimiNAjasa'NAdejjaM patteyApuNNa agurucaU // aNudayatadiyaM NIcamajogiducarimammi sattavocchiNNA || go. ka. 340-341. tasmizca dvicaramasamaye devagatidevAnupUrvI... ...dvisaptatisaMkhyAni svarUpasattAmadhikRtya kSayamupagacchanti / xxx caramasamaye ca sAtAsAtAnyataravedanIyamanuSyagatimanuSyAnupUrvImanuSyAyuHpaMcendriyajAtitrasasubhagAdeyayazaHkIrtiparyAptabAdaratIrthakaroccairgotrarUpANAM trayodazaprakRtInAM sttaavyvcchedH| anye punarAhuH- manuSyAnupUrvyA dvicaramasamaye vyavacchedaH, udayAbhAvAt / xxx iti tanmatena dvicaramasamaye trisaptatiprakRtInAM sattAvyavacchedaH, caramasamaye dvAdazAnAmiti / paMcasaMgraha 1, pR. 32. Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raNANe 1, 9-9, 4.] cUliyAe gadiyAgadiyAe sammattuppAdaNakAraNANi uppAdeMtA kamhi uppAdeti ? // 2 // AsaMkAe kAraNAbhAvA NedaM sutaM vattavyaM / kudo ? 'Neraiesu paDhamasammattamuppAeMtA pajjattA ce uppAeMti, No apajjattesu' tti puvaM paDisiddhattAdo ? Na esa doso / apajjattaNAmakammodaeNa apajjattA bhaNaMti / NeraDyA puNa pajjattA ceya, tattha apajjattaNAmakammassudayAbhAvA / te ca NeraiyA pajjattaNAmakammodayaM paDucca pajjattA vi saMtA pajjattaNivyattiM paDucca pajjattA ya hoti / ettha kiM pajjattakAle paDhamasammattamuppA-ti, Aho apajjattakAle uppAdeti tti pucchA kadA / tado NicchayasamuppAyaNaTThamuttarasutaM bhaNadi pajjattaesu uppAdeti, No apajjattaesu // 3 // sugamamedaM / pajjattaesu uppAdeMtA aMtomuhuttappahuDi jAva tappAoggaMtomuhuttaM uvarimuppA-ti, No heTThA // 4 // prathama samyaktvako utpanna karanevAle nArakI jIva kisa avasthAmeM use utpanna karate haiM ? // 2 // zaMkA--AzaMkAkA koI kAraNa na honese yaha sUtra nahIM kahanA cAhiye, kyoMki "nArakiyoM meM prathama samyaktvako utpanna karanevAle jIva paryApta avasthAmeM hI utpanna karate haiM, aparyAptoM meM nahIM" isa prakAra aparyApta avasthAmeM prathama samyaktvakI utpattikA pahale hI pratiSedha kiyA jA cukA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai / aparyApta nAma karmake udayase jIva aparyApta kahalAte haiM / kintu nArakI to paryApta hI hote haiM, kyoMki narakoMmeM aparyApta nAmakarmake udayakA abhAva hai| aura ve nArakI paryApta nAmakarmake udayakI apekSA paryApta hote hue bhI nirvRttyaparyAptakI apekSA aparyApta bhI hote haiM / ataeva yahAM sUtrameM yaha prazna kiyA gayA hai ki nArakI paryApta kAlameM prathama samyaktva utpanna karate haiM, athavA aparyApta kAlameM utpanna karate haiM / ataH isa zaMkAke utpanna honepara nizcaya utpanna karAneke liye AcArya AgekA sUtra kahate haiM - nArakI jIva paryAptakoMmeM hI prathama samyaktva utpanna karate haiM, aparyAptakoMmeM nahIM // 3 // yaha sUtra sugama hai| paryAptakoMmeM prathama samyaktva utpanna karanevAle antarmuhUrtase lagAkara apane yogya antarmuhUrtake pazcAt samyaktva utpanna karate haiM, usase nIce nahIM / / 4 // Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12.] chakkhaDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 5. ___ pajjattANaM savvattha sammattuppattIe pattAe tappaDisehaTTamedaM suttamAgadaM / taM jahApajjatapaDhamasamayappahuDi jAva tappAoggaMtomuhuttaM tAtra NicchaeNa paDhamasammataM No uppAdeMti, aMtomuhutteNa viNA paDhamasammattapAoggavisohINamuppattIe abhAvAdo / Aue aMtomuhuttAvasese vi NeraDyA paDhamasammattaM Na paDivajjati, teNa tattha paDiseho vattavyo ? Na, pajjavaTTiyaNayAvalaMbaNeNa paDisamayaM pudha pudha sammattabhAve jIvidaducarimasamao tti paDivajaMtassa taduvalaMbhA / carimasamae vi Na paDiseho vatavyo, daMsaNa mohodaega viNA uppaNNacarimasamayasAsaNabhAvassa vi uvayAreNa paDhamasammattavavadesAdo / adhavA desAmAsigasuttamedaM, teNa avasANe vi paDhamasammattagahaNassa paDiseho siddho hodi / evaM jAva sattasu puDhavIsu NeraiyA // 5 // sugamamedaM suttaM / kiMtu pughillamuttaM sattama puDhavIe desAmAsiyaM cetra, sattamapuDhavimhi paDhamavakkhANassa aNuvavattIe / pUrvokta sUtrase paryAptakoMke sarvakAla samyaktvotpattikA prasaMga prApta hotA hai, usIke pratiSedhake liye yaha sUtra AyA hai| vaha isa prakAra hai- paryApta hone ke prathama samayase lagAkara tatprAyogya antarmuhUrta taka nizcaya se jIva prathama samyaktva utpanna nahI karate, kyoMki antarmuhUrtakAlake vinA prathama samyaktva utpanna karane ke yogya vizuddhikI utpattikA abhAva hai|| zaMkA-Ayuke antarmuhUrta zeSa rahanepara bhI nArakI jIva prathama samyaktvako prApta nahI karate haiM, isaliye usa kAla meM bhI samyaktvotpatti kA abhAva kahanA cAhiye ? samAdhAna-nahI, paryAyArthika nayake avalambanase pratyeka samaya pRthak pRthaka samyaktvakI utpatti honepara jIvanake dvicarima samaya taka bhI samyaktvakI utpatti pAyI jAtI hai| carima samayameM bhI samyaktvotpattikA pratiSedha nahIM kahA jA sakatA, kyoMki darzanamohanIya karmake udayake vinA utpanna honevAle caramasamayavartI sAsAdanabhAvakI bhI upacArase prathamasamyaktva saMjJA mAnI jA sakatI hai / athavA, yaha sUtra dezAmarSaka hai, jisase jIvanake avasAna kAlameM bhI prathama samyaktvake grahaNakA pratiSedha siddha ho jAtA hai| isa prakAra ekase lagAkara sAtoM pRthiviyoMmeM nArakI jIva prathama samyaktva utpanna karate haiM // 5 // yaha sUtra sugama hai| kintu pUrvokta sUtra saptama pRthivIke sambandhameM dezAmarSaka hI hai, kyoMki sAtavIM pRthivImeM prathama vyAkhyAnakI upapatti ThIka nahIM baitthtii| vizeSArtha-pUrva sUtra naM. 4 ke prathama vyAkhyAnameM jo paryAyArthikanayase jIvitake Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 7.] cUliyAe gadiyAgadiyAe sammattuppAdaNakAraNANi [421 NeraiyA micchAiTThI kadihi kAraNehi paDhamasammattamuppAdeMti ? uppajjamANaM savvaM hi karja kAraNAdo cetra uppajjadi, kAraNeNa viNA kajjuppattivirohAdo / evaM NicchidakAraNassa tassaMkhAvisayamidaM pucchAsuttaM / tIhiM kAraNehiM paDhamasammattamuppAdeti // 7 // kadhameyaM kajjaM tIhi kAraNehi samuppajjadi ? Na, aviruddhehi moggara-lauDiDaMgA-thaMbha-silA-bhUmi-ghaDehiMto uppajjamANakhapparANamuvalaMbhA / kANi tANi tiNNi kAraNANi tti utte uttarasuttaM bhaNadi dvicarama samaya taka samyaktvakA prAdurbhAva batalAyA hai vaha saptama pRthivImeM lAgU nahIM hotA, kyoMki vahAM kevala eka mithyAtva guNa sthAnake sAtha hI maraNa hotA hai| (dekho Age sUtra naM. 52) ata eva satama pRthivIke viSayameM ukta sUtrakA dezAmarSakarUpa dvitIya vyAkhyAna hI svIkAra karanA cAhiye, anyathA saptama pRthivImeM bhI jIvitake dvicarama samaya taka va upacArase antima samayameM bhI samyaktvakI utpattikA prasaMga AvegA, jo sUtrase viruddha hogaa| nArakI mithyAdRSTi jIva kitane kAraNoM se prathama samyaktva utpanna karate haiM ? // 6 // utpanna honevAlA sabhI kArya kAraNase hI utpanna hotA hai, kyoMki kAraNake vinA kAryakI utpattikA virodha hai| isa prakAra nizcita kAraNakI saMkhyAviSayaka yaha pRcchAsUtra hai| tIna kAraNoMse nArakI mithyAdRSTi jIva prathama samyaktvako utpanna karate haiM // 7 // zaMkA-yaha prathama samyaktvotpattirUpa kArya tIna kAraNoMse kisa prakAra utpanna hotA hai ? samAdhAna-nahI, kyoMki mudgara, lakaDI, daMDa, stambha, zilA, bhUmi va ghaTa rUpa aviruddha karaNoMke dvArA khappar3oMkA utpanna honA pAyA jAtA hai| narakoMmeM samyaktvotpattike ve tIna kAraNa kaunase haiM, aisA pUchanepara AcArya AgekA sUtra kahate haiM 1 a-ka pratyoH 'kadAhi ' Amatau ' kaMhi' iti pAThaH / 2 a-ApalyoH 'laudidaMgA' kapratau 'laudidaMga ' iti pAThaH / Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 4221 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 8. keiM jAissarA, keI soUNa, keiM vedaNAhibhUdA // 8 // savve NeraiyA vibhaMgaNANeNa ekka-do-tiNNiadibhavaggahaNANi jeNa jANaMti teNa savvesiM jAIbharattamatthi ti savvaNeraiehi sammAdiTThIhi hodadhamidi ! Na esa doso, bhavasAmaNNasaraNeNa sammattuppattIe annbbhuvgmaado| kiMtu dhammabuddhIe punvabhavamhi kayANuTThANANaM vihalattadaMsaNassa paDhamasammattuppattIe kAraNattamicchijjade, teNa Na puvvuttadoso dukkadi tti / Na ca evaMvihA buddhI sadhaNeraiyANaM hodi, tivyamicchatto. daeNa oTTaddhaNeraiyANaM jANaMtANaM pi evaMvihauvajogAbhAvAdo / tamhA jAissaraNaM paDhamasammattuppattIe kAraNaM / kadhaM tesiM dhammasuNaNaM saMbhavadi, tattha risINaM gamaNAbhAvA ? Na, sammAiTThidevANaM kitane hI nArakI jIva jAtismaraNase, kitane hI dharmopadeza sunakara, aura kitane hI vedanAse abhibhUta hokara samyaktvako utpanna karate haiM // 8 // zaMkA-cUMki sabhI nArakI jIva vibhaMga jJAnake dvArA eka, do, yA tIna Adi bhavagrahaNa jAnate haiM, isaliye sabhIke jAtismaraNa hotA hai, ataeva sabhI nArakI jIva samyagdRSTi honA cAhiye? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, sAmAnyarUpase bhavasmaraNake dvArA samyaktvakI utpatti nahIM hotii| kintu dharmavuddhise pUrvabhavameM kiye gaye anuSThAnoMkI viphalatAke darzanase hI prathama samyaktvakI utpattikA kAraNatva iSTa hai jisase pUrvokta doSa prApta nahIM hotaa| aura isa prakArakI buddhi saba nArakI jIvoMke hotI nahIM hai, kyoMki tIvra mithyAtvake udayase vazIbhUta nArakI jIvoM ke pUrvabhavoMkA smaraNa hote hue bhI ukta prakArake upayogakA abhAva hai| isa prakAra jAtismaraNa prathama samyaktvakI utpattikA kAraNa hai| zaMkA-nArakI jIvoMke dharmazravaNa kisa prakAra saMbhava hai, kyoMki vahAM to RSiyoMke gamanakA abhAva hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, apane pUrvabhavake sambandhI jIvoMke dharma utpanna 1 ghammAdIkhiditidaye NAraiyA midhchbhaavsNjuttaa| jAibharaNeNa keI keI dubaarvednnaabhihdaa| keI devAhito dhammaNibaddhA kahA vasodaNaM / giNhaMte sammattaM aNaMtabhavacUraNaNimittaM // ti.pa. 2,359-360. bAhya bhArakANAM prAkcaturthyAH samyagdarzanasya sAdhanaM keSAzvijjAtismaraNaM keSAJciddharma zravaNaM keSAzcidvedanAbhibhavaH / sa. si. 1, 7. www.jainel Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 10.] cUliyAe gadiyAgadiyAe sammattuppAdaNakAraNANi [423 puSvabhavasaMbaMdhINaM dhammapaduppAyaNe vAvadANaM sayalabAdhAvirahiyANaM tattha gmnndsnnaado| veyaNANuhavaNaM sammattuppattIe kAraNaM Na hodi, savvaNeraiyANaM sAhAraNattAdo / jai hoi, to sabve NeraiyA sammAidviNo hoti / Na cevaM, aNuvalaMbhA? parihAro vuccadeNa veyaNAsAmaNNaM sammattuppattIe kaarnnN| kiMtu jesimesA veyaNA edamhAdo micchattAdo imAdo asaMjamAdo (vA) uppaNNetti uvajogo jAdo, tesiM cetra veyaNA sammattuppattIe kAraNaM, NAvarajIvANaM veyaNA, tattha evaMviha uvajogAbhAvA / evaM tisu uvarimAsu puDhavIsu NeraDyA // 9 // sugmmedN| cadusu hoDamAsu puDhavIsu NeraDyA micchAiTThI kadihi kAraNehi paDhamasammattamuppA-ti // 10 // karAnemeM pravRtta aura samasta bAdhAoMse rahita samyagdRSTi devoMkA narakoMmeM gamana dekhA jAtA hai| zaMkA-vedanAkA anubhavana samyaktvotpattikA kAraNa nahI ho sakatA, kyoMki vaha anubhavana to saba nArakiyoMke sAdhAraNa hotA hai| yadi vaha anubhavana samyaktvotpattikA kAraNa ho to saba nArakI jIva samyagdRSTi hoNge| kintu aisA hai nahI, kyoMki vaisA pAyA nahIM jAtA? samAdhAna-pUrvokta zaMkAkA parihAra kahate haiM / vedanA-sAmAnya samyaktvotpattikA kAraNa nahI hai| kintu jina jIvoMke aisA upayoga hotA hai ki amuka vedanA amuka mithyAtvake kAraNa yA amuka asaMyamase utpanna huI, unhIM jIvoMkI vedanA samyaktvotpattikA kAraNa hotI hai| anya jIvoMkI vedanA narakoMmeM samyaktvotpattikA - kAraNa nahI hotI, kyoMki usameM ukta prakArake upayoga kA abhAva hotA hai| isa prakAra UparakI tIna pRthiviyoMmeM nArakI jIva samyaktvakI utpatti karate haiM // 9 // yaha sUtra sugama hai| nIcekI cAra pRthiviyoMmeM nArakI mithyAdRSTi jIva kitane kAraNoMse prathama samyaktvako utpana karate haiM ? // 10 // 1 pratiSu -- davvapaduppAyaNe' iti pAThaH / Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 11. sugamamedaM hi pucchAsuttaM / dohi kAraNehi paDhamasammattamuppAdeti // 11 // evaM pi suttaM sugamaM / keiM jAissarA, keiM veyaNAhibhUdA // 12 // dhammasavaNAdo paDhamasammattassa tattha uppattI Natthi, devANaM tattha gamaNAbhAvA / tatthataNasammAidvidhammasavaNAdo paDhamasammattassa uppattI kiNNa hodi ti vutte Na hodi, tesiM bhavasaMbaMdheNa puvvaverasaMbaMdheNa vA paropparaviruddhANaM annugejjhnnuggaahybhaavaannmsNbhvaado| tirikkhamicchAiTThI paDhamasammattamuppAdeti // 13 // tattha paDhamasammattakAraNativihakaraNANaM saMbhavAdo / sesaM sugamaM / yaha pRcchAsUtra sugama hai| nIcekI cAra pRthiviyoMmeM nArakI mithyAdRSTi jIva do kAraNoMse prathama samyaktvako utpanna karate haiM // 11 // yaha sUtra bhI sugama hai| kitane hI jIva jAtismaraNase aura kitane hI vedanAse amibhUta hokara samyaktvakI utpatti karate haiM // 12 // nIcekI cAra pRthiviyoMmeM dharmazravaNake dvArA prathama samyaktvakI utpatti nahI hotI, kyoMki vahAM devoMke gamanakA abhAva hai| zaMkA-nIcekI cAra pRthiviyoMmeM vidyamAna samyagdRSTiyoMse dharmazravaNake dvArA prathama samyaktvakI utpatti kyoM nahI hotI ? samAdhAna--aisA pUchanepara uttara dete haiM ki nahIM hotI, kyoMki bhavasambandhase yA pUrva vairake sambandhase paraspara virodhI hue nArakI jIvoMke anugRhya-anugrAhaka bhAva utpanna honA asaMbhava hai| tithaMca mithyAdRSTi jIva prathama samyaktva utpanna karate haiM // 13 // kyoMki tiryaMcoM meM prathama samyaktvake kAraNabhUta tInoM prakArake karaNa saMbhava haiN| zeSa sUtrArtha sugama hai| 1 paMkapahApahudINaM NAraiyA tidasabohaNeNa viNA / sumaridajAIdukkhappahadA geNhaMti sammattaM // ti. pa. 2, 361. caturthImArabhya A saptamyA nArakANAM jAtismaraNaM vedanAbhibhavazca / sa. si. 1, 7. Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 17.] cUliyAe gadiyAgadiyAe sammattuSpAdaNakAraNANi [ 425 uppAdeMtA kamhi uppAdeMti ? // 14 // kimeiMdiesu kiM vA bAdareiMdiesu kiM suhumeiMdiesu kiM vi-ti-cau-paMciMdiesu tti vuttaM hodi / paMciMdiesu uppAdeMti, No eiMdiya-vigaliMdiesu // 15 // kudo ? eiMdiya-vigaliMdiesu tivihakaraNapariNAmAbhAvA / kimarse tesimabhAvo ? sahAvado / paMciMdiesu uppAdeMtA saNNIsu uppAdeMti, No asnnnniisu||16|| kimaTThamasaNNiNo paDhamasammattaM No uppAdeMti ? Na, accaMtAbhAveNa kynnisehaado| saNNIsu uppAdeMtA gambhovakkaMtiesu uppAdeMti, No sammucchimesu // 17 // prathama samyaktva utpanna karanevAle tiryaMca kisa avasthAmeM utpanna karate haiM ? // 14 // kyA ekendriyoM meM, kyA bAdaraekendriyoMmeM, kyA sUkSma ekendriyoMmeM, athavA kyA dvi, tri, catur yA paMca indriyoMmeM tiryaMca jIva samyaktvakI utpatti karate haiM, yaha isa sUtrake dvArA pUchA gayA hai / tiryaMca jIva paMcendriyoM meM hI prathama samyaktvako utpanna karate haiM, ekendriyoM aura vikalendriyoM meM nahI // 15 // kyoMki, ekendriya aura vikalendriyoMmeM trividha karaNayogya pariNAmoMkA abhAva hai| zaMkA-ekendriya aura vikalendriyoM meM trividha karaNake yogya pariNAmoMkA abhAva kyoM hai ? samAdhAna-ukta jIvoMmeM svabhAvase hI trividha karaNayogya pariNAmoMkA abhAva hai| paMcendriyoMmeM bhI prathama samyaktva utpanna karanevAle tiryaMca jIva saMjJI jIvoMmeM hI utpanna karate haiM, asaMjJiyoMmeM nahIM // 16 // zaMkA-asaMjJI tiryaMca prathama samyaktva kyoM nahI utpanna karate? samAdhAna nahIM karate, kyoMki asaMhI paMcendriya tiryaMcoM meM prathama samyaktvakI utpattikA atyantAbhAvarUpase niSedha kiyA gayA hai| saMjJI tiyacoMmeM bhI prathama samyaktva utpanna karanevAle jIva ga pakrAntika jIvoMmeM hI utpanna karate haiM, sammUcchimoMmeM nahIM // 17 // Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-9, 18. ettha vi accaMtAbhAvo ceva, paDhamasammattappattIe paDisehAdo / ganbhovakkaMti su uppAdeMtA pajjattaesu uppAdeti, No apajja tasu // 18 // ettha vitaM caiva kAraNaM / ko accaMtAbhAvo ? karaNapariNAmAbhAvo / sesa sugamaM / pajjattasu uppAdeMtA divasapudhatta pahuDi jAvamuvarimuppAdeMti, do // 19 // divasapudhattamidi vRtte satta divasA ettha Na gheSpaMti / eso pudhattaso vahapulliyavAyao tti bahuesa divasapudhattesu gadesu paDhamasammattamuppAdeti tti vattavvaM / evaM jAva savvadIva - samuddesu // 20 // Natthi macchA vA magarA vA tti jeNa tasajIvapaDiseho bhogabhUmipaDibhAgiesu yahAM arthAt sammUcchima jIvoMmeM bhI prathama samyaktvakI utpattikA pratiSedha honese atyantAbhAva hI hai / garbhopakrAntika tiryacoM meM bhI prathama samyaktva utpanna karanevAle jIva paryAptakoM meM hI utpanna karate haiM, aparyAptakoM meM nahI // 18 // yahAM arthAt aparyAptakoM meM bhI pUrvokta pratiSedharUpa kAraNa honese prathama samyaktvakI utpattikA atyantAbhAva hai / zaMkA- - atyantAbhAva kyA hai ? samAdhAna-karaNapariNAmoMkA abhAva hI prakRtameM atyantAbhAva kahA gayA hai / zeSa sUtrArtha sugama hai / paryAptaka tiryaMcoM meM bhI prathama samyaktva utpanna karanevAle jIva divasa pRthaktvase lagAkara uparima kAlameM utpanna karate haiM, nIce ke kAla meM nahIM // 19 // divasa pRthaktva kahane se yahAM kevala sAta-ATha dinakA hI grahaNa nahIM karanA caahiye| kyoMki yaha pRthaktva zabda vaipulyavAcaka hai, ataH bahutase divasapRthaktva vyatIta ho jAnepara pUrvokta jIva prathama samyaktvako utpanna karate haiM, aisA kathana karanA cAhiye / isa prakAra saba dvIpa samudroMmeM tiryaMca prathama samyaktva utpanna karate haiM // 20 // zaMkA- cUMki 'bhogabhUmike pratibhAgI samudroM meM matsya yA magara nahI haiM ' aisA Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 22. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe sammattappAdaNakAraNANi [ 427 samuddesu kado, teNa tattha paDhamasammattassa uppattI Na jujjadi ti ? Na esa doso, puvvavairiyadevehi khittapaMciMdiyatirikkhANaM tattha saMbhavAdo / tirikkhA micchAhaTTI kadihi kAraNehi paDhamasammattaM uppAdeti ? // 21 // puvvillattehi paMcidiyatirikkhesu paDhamasammattassa uppattIe NicchidAe upapattikAraNANaM saMkhApucchA aNeNa kadA | tIhi kAraNehi paDhamasammattamuppAdeMti - keI jAissarA, keI soUNa, keI jiNaviMvaMda // 22 // kathaM jiNabiMvadaMsaNaM paDhamasammattappattIe kAraNaM ? jiNabiMbadaMsaNeNa Nidhatta vahAM jIvoMkA pratiSedha kiyA gayA hai, isaliye una samudroMmeM prathama samyaktvakI utpatti mAnanA upayukta nahI hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM, kyoMki, pUrvabhavake vairI devoMke dvArA una samudroM meM DAle gaye paMcendriya tiryacaukI saMbhAvanA hai / tiryaca midhyAdRSTi jIva kitane kAraNoMse prathama samyaktvako utpanna karate hai ? // 21 // pUrvokta sUtradvArA paMcendriya tiryacoM meM prathama samyaktvakI utpattike nizcita ho jAnepara usake utpattikAraNoMkI saMkhyAsambandhI pRcchA isa sUtradvArA kI gaI hai / pUrvokta paMcendriya tiryaca tIna kAraNoMse prathama samyaktvako utpanna karate haiMkitane hI tica jAtismaraNase, kitane hI dharmopadeza sunakara, aura kitane hI jinabimboM ke darzana karake // 22 // zaMkA - jinavisvakA darzana prathama samyaktvakI utpattikA kAraNa kisa prakAra hotA hai ? samAdhAna - jinavisvake darzana se nidhatta aura nikAcita rUpa bhI mithyAtvAdi 1 kera paDibohaNeNa ya kei sahAveNa tAsu bhUmIsuM / daTThUNaM sudukkhaM kei tirikkhA bahupayAraM // jAibharaNeNa keI ke jiNiMdassa mahimadaMsaNado / jiNabiMbadaMsaNeNa ya paTamutrasama vedagaM ca geNhati // ti. pa. 5, 308-3090 tiravAM keSAzvijjAtismaraNaM keSAviddharmabhavaNaM keSAzvijjinabimbadarzanam / sa. si. 1, 7. Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428] chakkhaMDAgame jIvaTThANa [1, 9-9, 23. NikAcidassa vi micchattAdikammakalAvassa khayadaMsaNAdo / tathA coktaM , darzanena jinendrANAM pApasaMghAtakuMjaram / / - zatadhA bhedamAyAti girirvajrahato yathA // 1 // sesaM sugamaM / maNussA micchAdiTThI paDhamasammattamuppAdeti // 23 // maNusesu paDhamasammattuppattINimittativihakaraNa pariNAmANaM sNbhvaado| sesaM sugamaM / uppAdeMtA kamhi uppAdeti ? // 24 // gambhovakkratiyAdibhedamakkhiya edassa pucchAsuttassa avayAro / gambhovataMtiesu paDhamasammattamuppA-ti, No sammucchimesu // 25 // paDhamasammattassa accaMtAbhAvassa avaThThANAdo / sesaM sugamaM / gambhovataMtiesu uppAdeMtA pajjattaemu uppAdeti, No apajjattaesu // 26 // karmakalApakA kSaya dekhA jAtA hai, jisase jinavimbakA darzana prathama samyaktvakI utpattikA kAraNa hotA hai / kahA bhI hai - jinendroMke darzanase pApasaMghAtarUpI kuMjarake sau Tukar3e ho jAte haiM, jisa prakAra ki vajrake AghAtase parvatake sau Tukar3e ho jAte haiM // 1 // zeSa sUtrArtha sugama hai| mithyAdRSTi manuSya prathama samyaktvako utpanna karate haiM / / 23 // kyoMki, manupyoM meM prathama samyaktvakI utpattike nimittabhUta tIna prakArake karaNapariNAmoMkA honA saMbhava hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| prathama samyaktvako utpanna karanevAle mithyAdRSTi manuSya kisa avasthAmeM utpanna karate haiM ? // 24 // ___ garbhopakrAntikAdi bhedakI apekSA karake isa pRcchAsUtrakA avatAra huA hai| mithyAdRSTi manuSya ga pakrAntikoMmeM prathama samyaktvako utpanna karate haiM, sammUchimoMmeM nahIM // 25 // kyoMki, sammUchima jIvoMmeM prathama samyaktvake atyantAbhAvakA niyama hai / zeSa sUtrArtha sugama hai| garbhopakrAntikoMmeM prathama samyaktvako utpanna karanevAle mithyAdRSTi manuSya paryAptakoMmeM hI utpanna karate haiM, aparyAptakoMmeM nahIM // 26 // Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 30.] cUliyAe gadiyAgadiyAe sammattuppAdaNakAraNANi [429 kudo ? apajjattabhAvassa paDhamasammattuppattIe accaMtAbhAvAdo / pajjattaesu uppAdeMtA aTThavAsappahuDi jAva uvarimuSpAdeMti, No heTTAdo // 27 // kudo ? pajjattapaDhamasamayappahuDi jAva aTTha vassANi tti tAva edisse avatthAe paDhamasammattuppattIe accaMtAbhAvassa avaTThANAdo evaM jAva aDDAijjadIva-samuddesu // 28 // sugamamedaM / maNussA micchAiTThI kadihi kAraNehi paDhamasammattamuppAdeMti ? // 29 // erda kAraNasaMkhAvisayaM pucchAsuttaM sugamaM / (tIhi kAraNehi paDhamasammattamuppAdeMti-- keiM jAissarA, keiM soUNa, keiM jiNabiMbaM daTTaNa // 30 // kyoMki, aparyApta avasthAmeM prathama samyaktvakI utpattikA atyantAbhAva hai| paryAptakoMmeM prathama samyaktvako utpanna karanevAle garbhopakrAntika mithyAdRSTi manuSya ATha varSase lekara Upara kisI samaya bhI utpanna karate haiM, usase nIcake kAlameM nahIM // 27 // isakA kAraNa yaha hai ki paryAptakAlake prathama samayase lagAkara ATha varSa paryantakI avasthAmeM prathama samyaktvakI utpattike atyAntAbhAva kA niyama hai| isa prakAra ar3hAI dvIpa-samudroMmeM mithyAdRSTi manuSya prathama samyaktvako utpanna karate haiM // 28 // yaha sUtra sugama hai| mithyAdRSTi manuSya kitane kAraNoMse prathama samyaktvako utpanna karate haiM ? // 29 // mithyAdRSTi manuSyoM meM prathama samyaktvakI utpattike kAraNoMkI saMkhyAsambandhI yaha pRcchAsUtra sugama hai| . mithyAdRSTi manuSya tIna kAraNoMse prathama samyaktvako utpanna karate haiMkitane hI manuSya jAtismaraNase, kitane hI dharmopadeza sunakara, aura kitane hI jinabimbake darzana karake // 30 // 2 kei paDibohaNeNaM kei sahAveNa nAsu bhuumiisuN| daTThaNaM sudukkhaM kei maNussA bahupayAraM // jAdibharaNeNa Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 430 ] chakkhaDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-9, 30. jiNamahimaM daTThaNa vikeI paDhamasammattaM paDivajjaMtA atthi teNa caduhi kAraNehi paDhamasammattaM paDivajjati tti vattavyaM ? Na esa doso, edassa jiNabiMba daMsaNe aNtbhaavaado| athavA maNusamicchAiTThINaM gayaNagamaNa virahiyANaM cauvvihadevaNikAehi gaMdIsarajiNavara-paDimANaM kIramANamahAmahimAvaloyaNe saMbhavAbhAvA / merujiNavaraMmahimAo vijAdharamicchAdiTThiNo pecchaMti tti esa atyo Na vattavtrao tti keI bhaNati / teNa puvvutto ceva attho ghettavyo / laddhisaMpaNNarisidaMsaNaM pi paDhamasammattappattIe kAraNaM hodi, tamettha pudha kiNa bhaNNade ? Na, edassa vi jigabiMbadaMsaNe aMtarabhAvAdo / ujjaMtacaMpA - pAvANayarAdidaMsaNaM pi edeNeva ghettavyaM / kudo ? tatthataNajiNabiMbadaMsaNa- jiNaNivvuigamaNakahaNehi viNA paDhamasammatta gahaNAbhAvA ] Naisaggiyamavi paDhamasammattaM taccaTThe zaMkA - jinamahimAko dekhakara bhI kitane hI manuSya prathama samyaktvako prApta karate haiM, isaliye cAra kAraNoMse manuSya prathama samyaktvako prApta karate haiM, aisA kahanA cAhiye ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM, kyoMki jinamahimAdarzanakA jinavisvadarzana meM antarbhAva ho jAtA hai / athavA, mithyAdRSTi manuSyoM ke AkAzameM gamana karanekI zakti na hone se unake caturvidha devanikAyoMke dvArA kiye jAnevAle naMdIzvara dvIpavartI jinendrapratimAoMke mahAmahotsavakA dekhanA saMbhava nahIM hai, isaliye unake jinamahimAdarzanarUpa kAraNakA abhAva hai / kintu merUparvatapara kiye jAnevAle jinendra mahotsavako vidyAdhara mithyAdRSTi dekhate haiM, isaliye uparyukta artha nahI kahanA cAhiye, aisA kitane hI AcArya kahate haiM / ataeva pUrvokta artha hI grahaNa karanA yogya hai / zaMkA - labdhisampanna RSiyoMkA darzana bhI to prathama samyaktvakI utpattikA kAraNa hotA hai, ataeva isa kAraNako yahAM pRthak rUpase kyoM nahIM kahA ? samAdhAna- nahIM kahA, kyoMki labdhisampanna RSiyoMke darzanakA bhI jinabimbadarzana meM hI antarbhAva ho jAtA hai / Urjayanta parvata tathA campApura va pAvApura Adike darzanakA bhI jinabimbadarzana ke bhItara hI grahaNa kara lenA cAhiye, kyoMki, ukta pradezavartI jinabimboMke darzana tathA jinabhagavAnke mokSagamanake kathana ke vinA prathama samyaktvakA grahaNa nahIM ho sakatA / tattvArthasUtra meM naisargika prathama samyaktvakA bhI kathana kiyA gayA hai, usakA bhI kaiI keha jiNiMdassa mahimadaMsaNado / jiNabiMbadaMsaNeNaM uvasamapahudINi kei gaNhati // ti. paM. 4, 2955-2956. manuSyANAmapi tathaiva / sa. si. 1, 7. 1 pratiSu ' jiNahara ' iti pAThaH / Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,9-9, 14.] cUliyAe gadiyAgadiyAe sammattuppAdaNakAraNANi [431 uttaM', taM hi ettheva daTTavvaM, jAissaraNa-jiNabiMbadasaNehi viNA uppajjamANaNaisaggiyapaDhamasammattassa asNbhvaado| . devA micchAiTThI paDhamasammattamuppAdeti // 31 // kudo ? tattha pddhmsmmttjoggtivihkrnnprinnaamaannmuvlNbhaa| uppAdeMtA kamhi uppAdeti ? // 32 // sugamamedaM pucchaasutN| pajjattaesu uppAdeMti, No apajjattaesu // 33 // kudo ? apajjattaesu paDhamasammattuppattIe accaMtAbhAvesu tduppttivirohaado| pajjattaesu uppAeMtA aMtomuhuttappahuDi jAva uvari uppAeMti, No heTTado // 34 // pUrvokta kAraNoMse utpanna hue samyaktvameM hI antarbhAva kara lenA cAhiye, kyoMki, jAtismaraNa aura jinabimbadarzanake vinA utpanna honevAlA naisargika prathama samyaktva asaMbhava hai| deva mithyAdRSTi prathama samyaktva utpanna karate haiM // 31 // kyoMki, mithyAdRSTi devoMmeM prathama samyaktvake yogya tIna prakArake karaNapariNAma pAye jAte haiN| prathama samyaktva utpanna karanevAle mithyAdRSTi deva kisa avasthAmeM utpanna karate haiM ? // 32 // yaha pRcchAsUtra sugama hai| prathama samyaktva utpanna karanevAle mithyAdRSTi deva paryAptakoMmeM utpanna karate haiM, aparyAptakoMmeM nahIM // 33 // kyoMki, aparyAptakoMmeM prathama samyaktvakI utpattikA atyantAbhAva hai, aura isaliye unameM usakI utpatti mAnanemeM virodha AtA hai / paryAptakoMmeM prathama samyaktva utpanna karanevAle mithyAdRSTi deva antarmuhUrtakAlase lekara Upara utpanna karate haiM, usase nIceke kAlameM nahIM // 34 // --......................... 2 tattvArthazraddhAnaM samyagdarzanam / tannisargAdadhigamAdvA // tattvArthasUtra 1, 2-3. Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 432] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-9, 35. kudo ? pajjattapaDhamasamayappahuDi aMtomuhuttamhi tivihakaraNapariNAmAbhAvAdo / evaM jAva uvarimauvarimagevajjavimANavAsiyadevA ti // 35 // sugamamedaM / devA micchAiTTI kadihi kAraNehi pddhmsmmttmuppaa-ti?||36|| paDhamasammattaM kajjaM / kudo ? aNNahA tassuppattivirohAdo / kajjaM ca kAraNAdo uppajjadi, NikkAraNassa uppattivirohAdo / taM ca kAraNAdo uppajjamANaM paDhamasammattaM kadihi kAraNehi uppajjadi tti pucchA kadA / (caduhi kAraNehi paDhamasammattamuppAeMti- keiM jAissarA, keiM soUNa, keiM jiNamahimaM daTTaNa, keiM deviddhiM daTTaNa // 37 // (jiNabiMbadasaNaM paDhamasammattassa kAraNatteNa ettha kiNNa uttaM ? Na esa doso, jiNamahimadaMsaNammi tassa aMtabbhAvAdo, jiNabiMbeNa viNA jiNamahimAe aNuvavattIdo / kyoMki, paryAptakAlake prathama samayase lekara antarmuhUrtakAla taka tIna prakArake karaNapariNAmoMkA abhAva pAyA jAtA hai| isa prakAra Upara Upara graiveyakavimAnavAsI deva taka prathama samyaktva grahaNa karate haiM // 35 // yaha sUtra sugama hai| mithyAdRSTi deva kitane kAraNoMse prathama samyaktvako utpanna karate haiM ? // 36 // prathama samyaktva kArya hai, kyoMki, anyathA usakI utpatti mAnane meM virodha AtA hai / aura kArya kAraNase hI utpanna hotA hai, kyoMki kAraNake vinA kAryakI utpatti mAnane meM virodha AtA hai| ataeva kAraNase utpanna honevAlA vaha prathama samyaktva kitane kAraNoMse utpanna hotA hai, aisA prazna isa sUtrameM kiyA gayA hai| mithyAdRSTi deva cAra kAraNoMse prathama samyaktva utpanna karate haiM- kitane hI jAtismaraNase, kitane hI dharmopadeza sunakara, kitane hI jinamahimA dekhakara aura kitane hI devoMkI Rddhi dekhakara // 37 // zaMkA-yahAM jinabimbadarzanako prathama samyaktvake kAraNarUpase kyoM nahIM kahA? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki jinavimbadarzanakA jinamahimAdarzanameM hI antarbhAva ho jAtA hai, kAraNa ki jinabimbake vinA jinamahimAkI upapatti banatI nahIM hai| Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 37.] cUliyAe gadiyAgadiyAe sammattuppAdaNakAraNANi [433 saggoyaraNa-jammAhiseya-pariNakkhamaNajiNamahimAo jiNabiMbeNa viNA kIramANIo dissaMti tti jiNabiMbadaMsaNassa aviNAbhAvo Natthi tti NAsaMkaNijjaM, tattha vi bhAvijiNabiMbassa daMsaNuvalaMbhA / adhavA edAsu mahimAsu uppajjamANapaDhamasammattaM Na jiNabiMbadasaNaNimittaM, kiMtu jiNaguNasavaNaNimittamidi / deviddhidaMsaNaM jAissaraNammi kiNNa pavisadi ? Na pavisadi, appaNo aNimAdiriddhIo' daTThaNa edAo riddhIo' jiNapaNNattadhammANuTThANAdo jAdAo ti paDhamasammattapaDivajjaNaM jAissaraNaNimittaM / sohammidAdidevANaM mahiDDIo daTTaNa edAo sammaiMsaNasaMjuttasaMjamaphaleNa jAdAo, ahaM puNa sammattavirahidadavvasaMjamaphaleNa vAhaNAdiNIcadevesu uppaNNo tti NAdUNa paDhamasammattaggahaNaM deviddhidaMsaNaNibaMdhaNaM / teNa Na doNhameyattamidi / kiM ca jAissaraNamuppaNNa paDhamasamayappahuDi aMtomuhuttakAlabhaMtare ceva hodi / zaMkA-svargAvataraNa, janmAbhiSeka aura pariniSkramaNarUpa jinamahimAyeM jinabimbake vinA kI gayI dekhI jAtI haiM, isaliye jinamahimAdarzanameM jinabimbadarzanakA avinAbhAvIpanA nahIM hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanA cAhiye, kyoMki svargAvataraNa, janmAbhiSeka aura pariniSkramaNarUpa jinamahimAoMmeM bhI bhAvI jinabimbakA darzana pAyA jAtA hai| athavA, ina mahimAoMmeM utpanna honevAlA prathama samyaktva jinabimbadarzananimittaka nahIM hai, kintu jinaguNazravaNa-nimittaka hai / zaMkA- devardhidarzanakA jAtismaraNameM samAveza kyoM nahIM hotA ? samAdhAna nahIM hotA, kyoMki apanI aNimAdika RddhiyoMko dekhakara jaba yaha vicAra utpanna hotA hai ki ye RddhiyAM jina bhagavAn dvArA upadiSTa dharmake anuSTAnase utpanna huI haiM, taba prathama samyaktvakI prApti jAtismaraNanimittaka hotI hai| kintu jaba saudharmendrAdika devoMkI mahA RddhiyoMko dekhakara yaha jJAna utpanna hotA hai ki ye RddhiyAM samyagdarzanase saMyukta saMyamake phalase prApta huI haiM, kintu maiM samyaktvase rahita dravyasaMyamake phalase vAhanAdika nIca devoMmeM utpanna huA hUM, taba prathama samyaktvakA grahaNa devardhidarzananimittaka hotA hai| isase jAtismaraNa aura devadhidarzana, ye prathama samyaktvotpattike donoM kAraNa eka nahIM ho sakate / tathA jAtismaraNa, utpanna honeke prathama samayase lagAkara antarmuhUrtakAlake bhItara hI hotA hai / kintu devardhidarzana, utpanna 1 pratiSu * hidIo' iti pAThaH / Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434] chakkhaDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-9, 38. deviddhidasaNaM puNa kAlaMtare ceva hodi, teNa Na doNhameyattaM / eso attho geraiyANaM jAissaraNa-veyaNAbhibhavaNANaM pi battavyo / ) evaM bhavaNavAsiyappahuDi jAva sadara-sahassAra-kappavAsiyadevA tti // 38 // . sugamamedaM / (ANada-pANada-AraNa-accudakappavAsiyadevesu micchAdiTThI kadihi kAraNehiM paDhamasammattamuppAdeMti ? // 39 // sugamamedaM pucchAsuttaM / tIhi kAraNehi paDhamasammattamuppA-ti- keiM jAissarA, keiM soUNa, keiM jiNamahimaM daTTaNa // 40 // ) hone ke samaya se antarmuhUrtakAla ke pazcAt hI hotA hai / isaliye bhI una donoM kAraNoM meM ekatva nahIM hai / yahI artha nArakiyoMke jAtismaraNa aura vedanAbhibhavana rUpa kAraNoM meM vivekake liye bhI kahanA caahiye| isa prakAra bhavanavAsI devoMse lagAkara zatAra-sahasrAra kalpavAsI deva prathama samyaktvako utpanna karate haiM // 38 // yaha sUtra sugama hai| Anata, prANata, AraNa aura acyuta kalpoMke nivAsI devoMmeM mithyAdRSTi kitane kAraNoM se prathama samyaktvako utpanna karate haiM ? // 39 // yaha icchAsUtra sugama hai| pUrvokta AnatAdi cAra kalpoMke deva tIna kAraNoMse prathama samyaktvako utpanna karate haiM- kitane hI jAtismaraNase, kitane hI dharmopadeza sunakara aura kitane hI jinamahimAko dekhakara // 40 // 1 bhavaNemu samuppaNNA pajjatiM pAvidUNa chanbheyaM / jiNamahimadaMsaNeNaM keI deviddhidasaNado // jAdIe sumaraNeNaM vrdhmmppbohnnaavlddhiie| geNhaMte sammattaM duraMtasaMsAraNAsakaraM // ti. pa. 3, 239-240. devAnAM keSAzcijjAtismaraNaM keSAJciddharmazravaNaM keSAJcinjinamahimadarzanaM keSAzciddevarddhidarzanam / evaM prAgAnatAta / sa.si. 1,7. 2 AnataprANatAraNAcyutadevAnAM devarddhidarzanaM muktavA'nyatritayamapyasti / sa. si. 1, 7. devA mavana Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 41. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe sammattappAdaNakAraNANi [ 435 deviddhidaMsaNeNa cattAri kAraNANi kiNNa vRttANi ? tattha mahiddhisaMjuttuvarimadevANamAgamAbhAvA / Na tatthaTThidadevANaM mahiddhidaMsaNaM paDhamasammattappattIe NimittaM bhUyodaMsaNeNa tattha vimyAbhAvA, sukkalessAe mahiddhidaMsaNeNa saMkilesAbhAvAdo vA soUNa jaM jAisaraNaM, deviddhiM daDUNa jaM ca jAissaraNaM, edANi do vi jadi vi paDhamasammattappattIe NimittaM hoMti, tocitaM sammattaM jAissaraNaNimittamidi ettha Na gheSyadi, deviddhidaMsaNasuNaNapacchAyadajAissaraNaNimittattAdo / kiMtu suNaNa-deviddhidaMsaNaNimittamidi ghettavyaM / NavagevajjavimANavAsiyadevesu micchAdiTTI kadihi kAraNehi paDhamasammattamuppAdeti ? // 41 // sugamamedaM pucchAsutaM / zaMkA- yahAM para devardhidarzana sahita cAra kAraNa kyoM nahIM kahe ? samAdhAna - AnatAdi cAra kalpoM meM mahardhise saMyukta Uparake devoMkA Agamana nahIM hotA, isaliye vahAM maharddhidarzanarUpa prathama samyaktvakI utpattikA kAraNa nahIM pAyA jAtA / aura unhIM kalpoM meM sthita devoMkI maharddhikA darzana prathama samyaktvakI utpattikA nimitta ho nahIM sakatA, kyoMki usI Rddhiko vAra vAra dekhanese vismaya nahIM hotA / athavA, ukta kalpoM meM zuklalezyA ke sadbhAvake kAraNa maharddhike darzana se koI saMklezabhAva utpanna nahIM hote / dharmopadeza sunakara jo jAtismaraNa hotA hai aura devarddhiko dekhakara jo jAtismaraNa hotA hai, ye donoM hI jAtismaraNa yadyapi prathama samyaktvakI utpattike nimitta hote haiM, tathApi unase utpanna samyaktva yahAM jAtismaraNanimittaka nahIM mAnA gayA hai, kyoMki yahAM devarddhike darzana va dharmopadezake zravaNake pazcAt hI utpanna hue jAtismaraNakA nimitta prApta huA hai| ataeva yahAM dharmopadezazravaNa aura devarddhidarzanako hI nimitta mAnanA cAhiye / Satara vimAnavAsI devoMmeM midhyAdRSTi deva kitane kAraNoMse prathama samyaktva utpanna karate haiM ? // 41 // yaha pRcchAsUtra sugama hai / vAsyAdayaH asahasrArakalpAccaturbhiH kAraNaiH prathamasamyaktvaM labhante kecijjAtismaraNena, itare dharmazravaNena apare jinamahimAvekSaNenAnye devarddhinirIkSaNena / Anata prANatAraNAcyuteSu taireva devadvivirahitaiH / navasu graiveyakeSu dvAbhyAM kAraNAbhyAM - jAtismaraNAddharmazravaNAcca / upari devA niyamena samyagdRSTayaH / tattvArtharAjavArtika 2, 3. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 536) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 42. dohi kAraNehi paDhamasammattamuppAdeMti- keiM jAissarA, keiM soUNa // 42 // ettha mahiddhidaMsaNaM Nasthi, uvarimadevANamAgamAbhAvA / jiNamahimadaMsaNaM pi Natthi, gaMdIsarAdimahimANaM tesimAgamaNAbhAvA / ohiNANeNa tatthaTThiyA ceva jiNamahimAo pecchaMti ti jiNamahimAdasaNaM vi tesiM sammattuppattIe Nimittamidi kiNNa uccade ? Na, tesiM vIyarAyANaM jiNamahimAdasaNeNa vibhayAbhAvA / kadhaM tesiM dhammasuNaNasaMbhavo ? Na- tesiM aNNoNNasallAve saMte ahamiMdattassa virohAbhAvA / nau graiveyakavimAnavAsI mithyAdRSTi deva do kAraNoMse prathama samyaktva utpanna karate haiM-kitane hI jAtismaraNase aura kitane hI dharmopadeza sunakara // 42 // nau aveyakoMmeM maharddhidarzana nahIM hai, kyoMki yahAM Uparake devoMke AgamanakA abhAva hai| yahAM jinamahimAdarzana bhI nahIM hai, kyoMki praiveyakavimAnavAsI deva nandIzvarAdike mahotsava dekhane nahIM Ate / zaMkA-praiveyaka deva apane vimAnoMmeM rahate hue hI avadhijJAnase jinamahimAoMko dekhate to haiM, ataeva jinamahimAkA darzana bhI unake samyaktvakI utpattimeM nimitta hotA hai, aisA kyoM nahIM kahA ? | __ samAdhAna-nahIM, kyoMki aveyakavimAnavAsI deva vItarAga hote haiM, ataeva jinamahimAke darzanase unheM vismaya utpanna nahIM hotaa| zaMkA-praiveyakavimAnavAsI devoMke dharmazravaNa kisa prakAra saMbhava hotA hai ? samAdhAna -nahIM, kyoMki unameM paraspara saMlApa honepara ahamindratvase virodha nahIM AtA / (ataeva vaha saMlApa hI dharmopadeza rUpase samyaktvotpattikA kAraNa ho AtA hai)| vizeSArtha-tiloyapaNNattimeM sAmAnyase samasta kalpavAsI devoMke samyaktvotpattike cAroM hI kAraNoM kA pratipAdana kiyA gayA hai, aura nau graiveyakoMmeM devarddhidarzanako chor3akara zeSa kaarnnoNkaa| 1 navaveyakavAsinAM keSAzcijjAtismaraNaM keSAviddharmazravaNam / sa. si. 1, 7. 2 pratiSu * jiNa vi mahimAdasaNaM' iti paatthH| 3 pratiSu ' vibhayAbhAvA' iti pAThaH / Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 45. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe pavesa-NiggamaNaguNaTThANANi [437 aNudisa jAva sabaTTasiddhivimANavAsiyadevA sabve te NiyamA sammAiTThi tti paNNattA // 43 // sugamamedaM / . NeraDyA micchatteNa adhigadA keI micchatteNa NIti // 44 // adhigadA paiTThA gadA idi eytttthaa| NIti NissaraMti NiggacchaMti NippIDaMti idi eyaTTho / keI kecidityarthaH / micchatteNa saha NirayagadiM paissiya puNo tattha micchatteNa vA sammatteNa vA acchiya avasANe micchatteNa saha keI NippIDaMti tti' uttaM hoii|| keiM micchatteNa adhigadA sAsaNasammatteNa NIti // 45 // anudizoMse lagAkara sarvArthasiddhi takake vimAnavAsI deva sabhI niyamase samyagdRSTi hI hote haiM, aisA upadeza pAyA jAtA hai // 43 // yaha sUtra sugama hai| nArakI jIva mithyAtva sahita narakameM jAte haiM aura unameM se kitane mithyAtva sahita hI narakase nikalate haiM // 44 // __ adhigata, praviSTa aura gata, ye zabda ekArthaka hI haiN| NIti arthAt nissaraNa karate haiM, nirgamana karate haiM, nippIDana karate haiM, ina sabakA eka hI artha hotA hai / 'keI' kA artha hai kecit yAne kitane hii| mithyAtvake sAtha narakagatimeM praveza karake punaH vahAM mithyAtva sahita athavA samyavatva sahita rahakara antameM mithyAtva sahita hI kitane hI jIva vahAMse nikalate haiM, isa prakArakA artha yahAM kahA gayA hai| kitane hI jIva mithyAtva sahita narakameM jAkara sAsAdanasamyaktva sahita vahAMse nikalate haiM // 45 // .............. 1 jiNamahimadasaNeNaM keiM jAdItumaraNAdo vi / devaddhidasaNeNa ya te devA desaNavaseNaM // geNhaMte samma NibANabhudayasAhaNaNimittaM / duvbAragahirasaMsArajalahiNottAraNovAyaM // Navari hu NavagevajjA ede devar3ivajjidA hoti / uvarimacoddasaThANe sammAiTThI surA sabve // ti. pa. 8, 676-678. anudizAnuttaravimAnavAsinAmiyaM kalpanA na saMbhavati, prAgeva gRhItasamyaktvAnAM tatrotpatteH / sa. si. 1, 7. 2 prathamAyAmutpadyamAnA nArakA mithyAtvenAdhigatAH kecinmithyAtvena niyanti / ta. rA. 3, 6. 3 apratI NippIDaMti idi eyaTTho tti' iti paatthH|| 4 mithyAtvenAdhigatAH kecit sAsAdanasamyaktvena niryAnti / ta. rA. 3, 6. Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 ] chakkhaDAgame jIvANaM [ 1, 9-9, 46. kudo ! micchatteNa NirayagadiM pavissiya sagaTThidimaNupAliya puNo avasANe paDhamasammattaM paDivajjiya AsANaM gaMtUNa NiSphIDamANejIvANamuvalaMbhA / hi micchatteNa adhigadA sammatteNa NIti // 46 // kudo ! micchatteNa saha NirayagadiM gaMtUNa tattha sammattaM paDivajjiya teNa sammateNa saha NiSpIDamANajIvANamuvalaMbhA / sammatteNa adhigadA sammatteNa caiva NIti // 47 // kudo ? tatthuppaNNakhaiyasammAiTThINaM kadakaraNijjavedagasammAiTTINaM vA guNaMtarasaMkamaNAbhAvA / sAsaNasammAiTThINaM ca Nirayagadimhi paveso Natthi ettha pavesA - paduppAyaNaaNNahANuvavattIdo' / kyoMki, mithyAtvake sahita narakagatimeM praveza karake aura vahAM apanI sthiti pUrI karake punaH antameM prathama samyaktvako prApta kara va sAsAdana guNasthAna meM jAkara naraka se nikalanevAle jIva pAye jAte haiM / kitane hI jIva mithyAtva sahita narakameM jAkara samyaktva sahita vahAMse nikalate hvai // 46 // kyoMki, mithyAtvasahita narakagatimeM jAkara aura vahAM samyaktva prApta karake usI samyaktvake sAtha vahAMse nikalanevAle jIva pAye jAte haiM / samyaktva sahita naraka meM jAnevAle jIva samyaktva sahita hI vahAMse nikalate haiM // 47 // kyoMki, naraka meM utpanna hue kSAyika samyagdRSTiyoM ke athavA kRtakRtya vedakasamyagdRSTiyoM ke anya guNasthAna meM saMkramaNa nahI hotA / aura sAsAdanasamyagdRSTiyoM kA narakagati meM praveza hI nahIM hai, kyoMki yahAM pravezake pratipAdana na karanekI anyathA upapatti nahIM banatI / 1 ApratauM ' NipIDamANa' kapratau 'NiSphaDimANa-' iti pAThaH / 2 mithyAtvenAdhigatA kecit samyattatvena / ta. rA. 3, 6. 3 kecitsamyattatvenAdhigatAH samyattatvenaiva niryAnti kSAyika samyagdRSTayapekSayA / ta. rA. 3, 6. 4 na sAsAdana guNavatAM tatrotpattistadguNasya tatrotpatyA saha virodhAt // SaTkhaM. 1, 1, 25. bhAga 1, paM. 205. Na sAsaNo NArayApuNNe / go. jI. 128. NirayaM sAsaNasammo Na gacchaditi / go. ka. 262. Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 51. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe pavesa - NiggamaNaguNaTTANANi evaM paDhamAe puDhavIe raiyA // 48 // sugamamedaM / vidiyAe jAva chaTTIe puDhavIe NeraDyA micchatteNa adhigadA hi micchatte ( NIti ) // 49 // nirayagAdigayANaM' micchatteNa saha NissaraNe virohAbhAvA / micchatteNa adhigadA keI sAsaNasammatteNa NIti // 50 // kudo ! micchatteNa saha vidiyAdipaMcapuDhavIuvagayANaM avasANe paDhamasammattaM paDivajjiya AsANaM gaMtUNa NiSpIDaNe virohAbhAvA / micchatteNa adhigadA ke sammatteNa NIti // 51 // isa prakAra prathama pRthivI meM nArakI jIva praveza karate aura vahAMse nikalate haiM // 48 // yaha sUtra sugama hai / dUsarI pRthivIse lagAkara chaThavIM pRthivI takake nArakI jIva mithyAtva sahita jAkara kitane hI mithyAtva sahita hI nikalate haiM // 49 // kyoMki, narakagatiko jAnevAle jIvoMke vahAMse mithyAtvasahita nikalane meM to koI virodha hI nahIM AtA / mithyAtva sahita dvitIyAdi narakameM jAkara kitane hI jIva sAsAdana samyaktvake sAtha vahAMse nikalate haiM // 50 // [ 439 kyoMki, mithyAtva ke sAtha dvitIyAdi pAMca pRthiviyoMmeM jAkara antameM prathama samyaktvako prApta kara aura phira AsAdana guNasthAnameM jAkara narakase nikalane meM koI virodha nahIM AtA / mithyAtva sahita dvitIyAdi naraka meM jAkara kitane hI jIva samyaktva sahita vahAMse nikalate haiM / / 51 // 1 dvitIyAdiSu paMcasu nArakA mithyAtvenAdhigatAH kecinmithyAtvena niryAnti / ta rA 3, 6. 2 Apratau ' NirayagadiNeraiyANaM ' a-kapratyoH ' NirayagadirayANaM ' iti pAThaH / 3 mithyAtvenAdhigatAH kecitsAsAdanasamyattatvena niryAnti / ta. rA. 3, 6. 4 mithyAtvena praviSTAH kecit samyattatvena niryAnti / ta. rA. 3, 6. Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 440] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 52. kudo ? micchatteNa NirayagaI gayANaM tattha sammattaM paDivajjiya teNa sammatteNa saha NiggamaNe vidiyAdipaMcasu . paDhavIsu virohAbhAvA / sammAmicchAdiTThi-AsANANaM sammAdiTThINaM va vidiyAdipaMcasu puDhavIsu adhigamo Natthi / kudo ? tesimettha adhigmaapduppaaynnaado| sattamAe puDhavIe NeraiyA micchatteNa ceva NIti // 52 // kudo ? sammatta-sAsaNa-sammAmicchattAI gayANaM pi tatthataNajIvANaM NiyameNa maraNakAle micchattapaDivajjaNAdo / kiM kAraNaM ? tatya tesiM accaMtAbhAvassa avaTThANAdo / tirikkhA keiM micchatteNa adhigadA micchatteNa nniiti||53|| sugamamedaM / keI micchatteNa adhigadA sAsaNasammatteNa NIti // 54 // edaM pi sugamaM / kyoMki, mithyAtvake sAtha narakagatime jAnevAle jIvoMkA vahAM samyaktva prApta karake usI samyaktva sahita nikalane meM dvitIyAdi pAMca pRthiviyoMmeM koI virodha nahIM aataa| samyagmithyAdRSTi aura AsAdanaguNasthAnavI jIvoMkA samyagdRSTi jIvoMke samAna dvitIyAdi pAMca pRthiviyoM meM praveza nahIM hotA, kyoMki yahAM unake pravezakA pratipAdana nahI kiyA gayA hai| sAtavIM pRthivIse nArakI jIva mithyAtva sahita hI nikalate haiM // 52 // / kyoMki, samyaktva, sAsAdana va samyagmithyAtva guNasthAnoMko prApta hue bhI sAtavIM pRthivIke nArakI jIvoMke maraNakAlameM niyamase mithyAtva utpanna ho jAtA hai / isakA kAraNa yaha hai ki sAtavIM pRthivImeM maraNakAlameM ukta tInoM guNasthAnoMke atyantAbhAvakA niyama hai| tiryaMca jIva kitane hI mithyAtva sahita tiyaMcagatimeM Akara mithyAtva sahita hI usa gatise nikalate haiM // 53 // yaha sUtra sugama hai| kitane hI jIva mithyAtva sahita tiyaMcagatimeM Akara sAsAdanasamyaktvake sAtha vahAMse nikalate haiM // 54 // yaha sUtra bhI sugama hai| 1saptamyAM nArakA mithyAtvenAdhigatA mithyAtvevaiva niryAnti / ta. rA. 3, 6. Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 60.] cUliyAe gadiyAgadiyAe pabesa-NiggamaNaguNaTThANANi [441 / keI micchatteNa adhigadA sammatteNa NIti // 55 // keiM sAsaNasammatteNa adhigadA micchatteNa NIti // 56 // keiM sAsaNasammatteNa adhigadA sAsaNasammatteNa NIti // 57 // keiM sAsaNasammatteNa adhigadA sammatteNa NIti // 58 // edANi suttANi sugamANi / sammatteNa adhigadA NiyamA sammatteNa ceva NIti // 59 // khaiyasammAiTThINaM kadakaraNijjavedagasammAiTThINaM vA tirikkhagaigayANaM guNatarasaMkamaNAbhAvA / (evaM) paMciMdiyatirikkhA paMciMdiyatirikkhapajjattA // 60 // sugamamedaM / kitane hI jIva mithyAtva sahita tiryaMcagatimeM Akara samyaktvake sAtha vahAMse nikalate hai // 55 // kitane hI jIva sAsAdanasamyaktva sahita tiryaMcagatimeM Akara mithyAtvake sAtha vahAMse nikalate haiM // 56 // kitane hI jIva sAsAdanasamyaktva sahita tiryaMcagatimeM Akara sAsAdanasamyaktvake sAtha vahAMse nikalate haiM // 57 // . kitane hI jIva sAsAdanasamyaktva sahita tiryaMcagatimeM Akara samyaktvake sAtha vahAMse nikalate haiM / 58 // ye sUtra sugama haiN| samyaktva sahita tiryaMcagatimeM AnevAle jIva niyamase samyaktvake sAtha hI vahAMse nikalate haiM // 59 // ___kyoMki, kSAyikasamyagdRSTiyoMkA va kRtakRtya vedakasamyagdRSTiyoMkA tiryaMcagatimeM jAnepara anya guNasthAnameM saMkramaNa nahIM hotA / isa prakAra paMcendriya tiryaMca aura paMcendriya tiryaMca paryApta jIva tiryacagatimeM praveza aura niSkramaNa karate haiM // 60 // yaha sUtra sugama hai| Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 442] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 61. paMciMdiyatirikkhajoNiNIyo maNusiNIyo bhavaNavAsiya-vANaveMtara-jodisiyadevA devIo sodhammIsANakappavAsiyadevIo ca micchateNa adhigadA keiM micchatteNa NIti // 61 // keI micchatteNa adhigadA sAsaNasammatteNa NIti // 62 // keI micchatteNa adhigadA sammatteNa NIti // 63 // edANi suttANi sugamANi / savvattha sammAmicchatteNa Niggamo paveso vA Natthi, tassa mrnnuppttiinnmsNbhvaado| keiM sAsaNasammatteNa adhigadA micchatteNa NIti // 64 // keiM sAsaNasammatteNa adhigadA sammatteNa NIti // 65 // ............ paMcandriya tiryaMca yoninI, manuSyanI, bhavanavAsI, vAnavyantara aura jyotiSI deva tathA deviyAM evaM saudharma-IzAnakalpavAsinI deviyAM mithyAtva sahita apanI apanI gatimeM praveza karake kitane hI mithyAtva sahita hI vahAMse nikalate haiM // 61 // kitane hI mithyAtva sahita praveza karake apanI gatise sAsAdana samyaktvake sAtha nikalate haiM // 62 // kitane hI mithyAtva sahita praveza karake samyaktvake sAtha usa gatise nikalate haiM // 63 // ye sUtra sugama haiN| saba gatiyoMmeM samyagmithyAtva guNasthAnake sAtha na nirgamana hotA hai aura na praveza, kyoMki samyagmithyAtvake sAtha maraNa aura utpatti donoM asaMbhava haiN| kitane hI jIva sAsAdanasamyaktvake sAtha pUrvokta gatiyoMmeM Akara mithyAtva sahita vahAMse nikalate haiM // 64 // kitane hI jIva sAsAdanasamyaktvake sAtha pUrvokta gatiyoM meM Akara samyaktva sahita vahAMse nikalate haiM // 65 // ............... 1 a-AprayoH 'joNIyo' iti pAThaH / Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 70. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe pavesa-NiggamaNaguNaTThANANi [443 edANi suttANi sugamANi / edesu sammatteNa adhigamo Natthi / kudo ? edassa accNtaabhaavaado| maNusA maNusapajjattA sodhammIsANappahuDi jAva NavagevajjavimANavAsiyadevesu keI micchatteNa adhigadA micchatteNa NIti // 66 // keI micchatteNa adhigadA sAsaNasammatteNa nniiti|| 67 // keI micchatteNa adhigadA sammatteNa NIti // 68 // keiM sAsaNasammatteNa adhigadA micchatteNa NIti // 69 // keiM sAsaNasammatteNa adhigadA sAsaNasammatteNa NIti // 7 // ye sUtra sugama haiN| ina gatiyoM meM samyaktvake sAtha praveza nahIM hotA, kyoMki samyaktva avasthAmeM ina gatiyoMkI prAptikA atyantAbhAva hai| manuSya, manuSya paryApta tathA saudharma-IzAnase lagAkara nau greveyaka vimAnavAsI devoMmeM kitane hI jIva mithyAtva sahita jAkara mithyAtvake sAtha hI vahAMse nikalate haiM // 66 // kitane hI jIva mithyAtva sahita pUrvokta gatiyoM meM jAkara sAsAdanasamyaktvake sAtha vahAMse nikalate haiM // 67 // kitane hI jIva mithyAtva sahita pUrvokta gatiyoMmeM jAkara samyaktvake sAtha vahAMse nikalate haiM // 68 / / kitane hI jIva sAsAdanasamyaktva sahita jAkara mithyAtva sahita nikalate haiM // 69 // kitane hI jIva sAsAdanasamyaktva sahita jAkara sAsAdanasamyaktvake sAtha hI nikalate haiM // 70 // 1 apratau 'samicchatteNa ' A-kapratyoH 'sammAmicchatteNa ' iti pAThaH / Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 71. keiM sAsaNasammatteNa adhigadA sammatteNa NIti // 71 // keiM sammatteNa adhigadA micchatteNa NIti // 72 // keiM sammatteNa adhigadA sAsaNasammatteNa NIti // 73 // edANi suttANi sugamANi / maNusa-maNusapajjattaesu saMkhejjavassAuesu sammatteNa paviTThadeva-NeraiyANaM kadhaM sAsaNasammatteNa Niggamo hodi ti utte uccade / taM jahA- deva-NeraiyasammAdiTThINaM maNusesuppajjiya uvasamaseDimAruhiya puNo heTThA oyariya sAsaNaM gaMtUga madANaM sAsaNaguNeNa Niggamo hodi / ( evaM sAsaNasammAguNa maNussesu pavisiya sAsaNaguNeNa Niggamo vattavyo, aNNahA palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa kAlega viNA sAsaNaguNANuppattIdo / eda pAhuDasuttAbhippAeNa bhaNidaM / jIvaTThANAbhippAeNa puNa saMkhejja kitane hI jIva sAsAdanasamyaktva sahita jAkara samyaktva sahita nikalate hai // 71 // kitane hI jIva samyaktva sahita jAkara mithyAtvake sAtha nikalate haiM // 72 // kitane hI jIva samyaktva sahita jAkara sAsAdanasamyaktvake sAtha nikalate haiM // 73 // ye sUtra sugama haiN| zaMkA-saMkhyAta varSakI AyuvAle manuSya va manuSya-paryAptakoMmeM samyaktva sahita praveza karanevAle deva aura nArakI jIvoMkA vahAMse sAsAdanasamyaktvake sAtha kisa prakAra nirgamana hotA hai ? samAdhAna-isa zaMkAkA samAdhAna kiyA jAtA hai| vaha isa prakAra hai-deva aura nArakI samyagdRSTi jIvoMkA manuSyoM meM utpanna hokara, upazamazreNIkA ArohaNa karake, aura phira nIce utarakara sAsAdana guNasthAna meM jAkara maranepara sAsAdana guNasthAna sahita nirgamana hotA hai| isI prakAra sAsAdana guNasthAna sahita manuSyoMmeM praveza kara sAsAdana guNasthAnake sAtha hI nirgamana bhI kahanA cAhiye, anyathA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAlake vinA sAsAdana guNasthAnakI upapatti bana nahIM sakatI / yaha bAta prAbhRtasUtra (kaSAyaprAbhRta) ke abhiprAyAnusAra kahI gaI hai| paraMtu jIvasthAnake abhiprAyase saMkhyAta varSakI AyuvAle manuSyoMmeM sAsAdana guNasthAna sahita nirgamana 1 tassammattaddhAe asaMjamaM desasaMjamaM vApi / gacchenjAvalichakke sese sAsaNaguNaM vApi // labdhi. 345, Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 73. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe pavesa-NiggamaNaguNaTThANANi 445 vassAuesu Na saMbhavadi, uvasamaseDIdo odiNNassa sAsaNaguNagamaNAbhAvA / ettha puNa saMkhejjAsaMkhejjavassAue mottUNa jeNa bhaNidaM teNedaM ghaDade / saMbhava nahIM hotA, kyoMki upazamazreNIse utare hue manuSyakA sAsAdana guNasthAnameM gamana nahIM mAnA gyaa| kintu yahAMpara arthAt sUtra meM cUMki saMkhyAta va asaMkhyAta varSakI AyukA ullekha chor3akara kathana kiyA gayA hai isase vaha kathana ghaTita ho jAtA hai| vizeSArtha-antaraprarUpaNAke sUtra 7 meM batalAyA jA cukA hai ki sAsAdanasamyagdRSTikA jaghanya antarakAla palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotA hai| isakA kAraNa dhavalAkArane yaha batalAyA hai ki sAsAdanase mithyAtvameM Aye hue jIvake jabataka samyaktva aura samyAgmathyAtva prakRrtiyoMkI udvelanadhAta dvArA sAgaropama yA sAgaropamapRthaktvamAtra sthiti nahIM raha jAtI taba taka vaha jIva punaH upazama samyaktva prApta nahIM kara sakatA jahAMse ki sAsAdanabhAvakI punaH utpatti ho ske| aura udvelanaghAta dvArA ukta kriyAke hone meM kamase kama palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAla lagatA hI hai| ataeva yahI kAlapramANa sAsAdanasamyaktvakA jaghanya antara hotA hai| prastuta prakaraNa meM prazna yaha hai ki jo jIva deva yA naraka gatise manuSyabhavameM sAsAdana guNasthAna sahita AyA hai vaha sAsAdana guNasthAna sahita hI manuSyagatise kisa prakAra nirgamana kara sakatA hai| dhavalAkArane vaha isa prakAra batalAyA hai ki devagatise sAsAdana guNasthAna sahita manuSyagatimeM Akara va palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakA antarakAla samApta kara upazamasamyaktvI ho sAsAdana guNasthAnameM Akara maraNa karanevAle jIvake ukta bAta ghaTita ho jAtI hai| para yaha banegA kevala asaMkhyAta varSakI AyuvAle manuSyoMmeM, kyoMki saMkhyAta varSakI AyuvAle manuSyoM meM ukta udvelanaghAtake liye Avazyaka palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga kAla prApta hI nahIM ho skegaa| yaha vyavasthA bhUtavali AcAryake matAnusAra hai| kintu kaSAyaprAbhRtake cUrNisUtroMke kartA yativRSabhAcAryake matAnusAra sAsAdanasamyaktva sahita manuSyagatimeM AyA huA jIva mithyAdRSTi hokara punaH dvitIyopazamasamyaktvI ho upazamazreNI car3ha punaH sAsAdana hokara mara sakatA hai aura isaliye yaha bAta saMkhyAta varSakI AyuvAle manuSyoM meM bhI ghaTita ho sakatI hai| kintu upazamazreNIse utarakara sAsAdana guNasthAnameM jAnA bhUtavali AcArya nahIM mAnate aura isaliye unake matase samyaktva sahita Akara sAsAdana sahita gha sAsAdana sahita Akara sAsAdana sahita manuSyagatise nirgamana karanA saMkhyAta varSAyuSkoMmeM saMbhava nhiiN| 1 uvasamaseDhIdo puNa oNdiNNo sAsaNaM Na paaNunndi| bhUdabaliNAhaNimmalamuttarasa phuDauvadeseNa || labdhi. 347. 2 a-kapratyoH 'sottUNa' iti pAThaH / Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvANa hi sammatteNa adhigadA sammatteNa NIti // 74 // sugamamedaM / aNudisa jAva savvaTTasiddhivimANavAsiyadevesu sammatteNa adhigadA niyamA sammatteNa ceva NIti // 75 // 446 ] sugamamedaM / paMcidiyatirikkha- maNusa apajjattANaM kimahaM NiggamaNa-pavesA ga uttA ? Na, micchAdiTThI mottUNa aNNesiM tattha Niggama-pavesAbhAvAdo / tassa vi utte viNA avagamAdo | raiyamicchAraTTI sAsaNasammAiTTI NirayAdo uvvaTTidasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 76 // [ 1, 9-9, 74. kitane hI manuSya aura manuSya paryAptaka evaM ukta saudharmAdika svargeke jIva samyaktva sahita jAkara samyaktvake sAtha hI vahAMse nikalate haiM // 72 // yaha sUtra sugama hai | anudiza vimAnoM se lekara sarvArthasiddhi vimAnavAsI devoM taka meM samyaktvake sAtha praveza karanevAle jIva niyamase samyaktva sahita hI nikalate haiM / / 75 / / yaha sUtra sugama hai 1 zaMkA - aparyAptaka paMcendriya tiryaca aura aparyAptaka manuSya, ina doke nirgama aura pravezakA kathana kyoM nahIM kiyA gayA / samAdhAna- nahIM, kyoMki una donoM jIvasamAsoMmeM midhyAdRSTiyoMke sivAya anya jIvoMkA na nirgamana hotA hai aura na praveza / aura yaha bAta vinA kahe bhI jAnI jA sakatI hai / nArakI midhyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi jIva narakase nikalakara kitanI gatiyoM meM Ate haiM ? // 76 // 1 pratiSu ' zreNa' iti pAThaH / 2 apratau ' jaMteNa ' A-kapratyoH 'jjatteNa ' iti pAThaH / Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUliyAe gadiyAga diyAe raiyANaM gadIo 1, 9-9, 78. ] sugamamedaM / do gadIo AgacchaMti tirikkhagadiM caiva maNusagadiM ceva' 11.00 11 [ 447 deva- raiyagadIo Na gacchati / kiM kAraNaM 1 sabhAvAdo / so vi tesiM sahAo kudo vade ? edamhAdo ceva sutAdo / tirikkhesu AgacchaMtA paMciMdiesa AgacchaMti, No eiMdiyavigalidie // 78 // yaha sUtra sugama hai / ukta nArakI jIva do gatiyoMmeM Ate haiM- tiryaMcagatimeM bhI aura manuSya gatimeM bhI // 77 // naraka se nikale hue jIva deva va naraka gatiko nahIM jAte / zaMkA - naraka se nikale hue jIvoMkA deva yA naraka gatimeM na jAnekA kAraNa kyA hai ? samAdhAna - aisA svabhAva hI hai / zaMkA- aisA unakA svabhAva hI hai yaha bAta bhI kahAMse jAnI jAtI hai / samAdhAna - prastuta sUtrase hI yaha bAta jAnI jAtI hai ki narakase nikale hue jIvoMkA deva yA naraka gatimeM na jAnA svAbhAvika hai / tiryaMcoMmeM AnevAle nArakI jIva paMcendriyoM meM Ate haiM, ekendriyoM yA vikalendriyoMmeM nahIM Ate // 78 // 1 NikkatA riyAdo ganbhesuM kammasaNipajjatte / Naratirie jammadi // ti. pa. 2, 289. SaDbhya uparipRthivIbhyo mithyAtva sAsAdanasamyaktvAbhyAmudvartitAH kecittiryaGmanuSyagatimAyAnti / tiryazvAyAtAH paMcendriyagarbhajasaMjJiparyAptakasaMkhyeyavarSAyuH SUtpadyante netareSu / ta. rA. 3, 6. suraNirayA NaratiriyaM chammAsavasige sagAusa / NaratiriyA savvAuM tibhAgasesamma ukkassaM || bhogabhumA devAuM chammAsavasiTThage ya baMdhaMti / igivigalA naratiriyaM te udugA sattagA tiriyaM // go. ka. 639-640. 2 nArakANAM surANAM ca viruddhaH saMkramo mithaH / nArako na hi devaH syAna devo nArako bhavet // vArthasAra, 2, 155. 3 pratiSu No iMdiyavigaliMdiesa ' iti pAThaH / Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM ( 1, 9-9, 79. eiMdiyA viyaliMdiyA cetra, paMcaNhamiMdiyANaM saMpuNNattAbhAvAdo / tado vigaliMdiyahaNameva pahupadi, eiMdiyaggahaNaM Na kAyavyamidi 9 Na, vigaliMdiyaggahaNeNa eIdiyANaM gahaNe kIramANe uvari devagadimhi vIiMdiyAdINaM pudha pudha paDiseho kAyavvo hodi / evaM kIramANe gaMthabahuttaM pAvedi / teNa pudha eiMdiyaNideso ko / sesaM sugamaM / paMciMdiesa AgacchaMtA saNNIsu AgacchaMti, No asaNNIsu 1108 11 kudo ? sahAvado | Na sahAvo parapajjaNiogajogo / saNNIsu AgacchaMtA ganbhovakaMtiesa AgacchaMti, No sammucchimesu // 80 // keNa kAraNeNa sammucchimesu NAgacchaMti ? cakkhi dieNa sado kiNNa gheppadi ? zaMkA - pAMcoM indriyoMkI sampUrNatA ke abhAva se ekendriya jIva vikalendriya hI haiM / isaliye sUtrameM kevala vikalendriyakA grahaNa paryApta hai, ekendriyakA grahaNa nahIM karanA cAhiye ? samAdhAna - nahIM, kyoMki yadi vikalendriyake grahaNase ekendriyakA bhI grahaNa kiyA jAya to Age devagatike kathanameM dvIndriyAdikoMkA pRthak pRthak pratiSedha karanA Avazyaka ho jAyagA / aura aisA karanepara graMthakA vistAra bar3ha jAtA hai / isaliye sUtrameM ekendriyoM kA pRthak nirdeza kiyA gayA hai / zeSa sUtrArtha sugama hai / paMcendriya tiryaMcoMmeM AnevAle nArakI jIva saMjJiyoMmeM Ate haiM, asaMjJiyoM meM nahIM // 79 // kyoMki, aisA unakA svabhAva hai aura svabhAva dUsaroMke dvArA praznake viSaya nahIM huA karate / paMcendriya tiryaMca saMjJiyoMmeM AnevAle nArakI jIva garbhApakrAntikoM meM Ate haiM, sammUcchimoMmeM nahIM // 80 // zaMkA-naraka se AnevAle jIva sammUcchima niryacoMmeM kyoM nahIM Ate ? pratizaMkA - cakSuindriyase zabdakA grahaNa kyoM nahIM hotA ? pratizaMkAkA samAdhAna - svabhAvase hI cakSuindriya dvArA zabdakA grahaNa nahIM hotA ? Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 82.] cUliyAe gadiyAgadiyAe NeraiyANaM gadIo [ 449 sahAvado ceva / ettha vi sahAvado ceva NAgacchaMti tti kiNNa icchijjadi / kiM ca suttaM NAma pamANaM bAhAikkaMtaM, iMdiya NoiMdiyaNANANIva / Na ca iMdiehi bAhAikkaMtehi didvatthammi pamANANusAriNo saMdehaM kuNaMtA atthi ? saccaM pamANeNa didvatthamhi pamANatareNa Na parikkhA payaTTai, kiMtu edassa vayaNassa pamANattaM Na Navyadi tti ce Na, asaccakAraNasavvavijuttaijiNavayaNaviNiggayassa vayaNassa appmaannttvirohaado| tadA pmaannmedN| teNeva kAraNeNa Na pamANaMtareNa parikkhaNijjapidi / gambhovakkaMtiesu AgacchaMtA pajjattaem AgacchaMti, No apjjttesu|| 81 // sugmmed| pajjattaesu AgacchaMtA saMkhejjavassAuesu AgacchaMti, No. asaMkhejjavassAuesu // 82 // zaMkAkA samAdhAna- to phira yahAM bhI nArakI jIva sammUJchima tiryaMcoMmeM svabhAvase hI nahIM Ate haiM, aisA kyoM nahIM abhISTa mAna lete : tathA, sUtra svayaM indriya aura noindriyajanita jJAnoMke sadRza vAdhArahita pramANa hai| vAdhArahita indriyoM dvArA dekhe gaye padArthameM pramANAnusArI vidvAna landeha nahIM krte| zaMkA-yaha satya hai ki pramANase dekhe gaye padArthameM pramANAntara dvArA parIkSA nahIM kI jAtI, kintu prastuta vacanakA to pramAgatva jJAta nahIM hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki asatra ke samasta kAraNa (rAgadveSAdi ) se rahita jinendra ke mukhase nikale hue vacanakA apramANatvase virodha hai| ataH yaha sUtra pramANa hai aura isI kAraNase pramANAntara dvArA usakI parIkSA ucita nahIM hai| paMcendriya saMjJI garbhoekrAntika tithaMcoMmeM AnevAle nArakI jIva paryAptakoMmeM hI Ate haiM, aparyAptakoMmeM nahIM // 81 // yaha sUtra sugama hai| paMcendriya saMjJI ga pakrAntike paryApta tiryaMcoMmeM AnevAle nArakI jIva saMkhyAta varSakI AyuvAle jIvoMmeM hI Ate haiM, asaMkhyAta varSakI AyuvAloMmeM nahIM // 82 // 1 A-kapratyoH savvAvijjuttiNa', apratau savAvijuttiNa' iti pAThaH / 2 aNuvakayaparANuggahaparAyaNA jaM jiNA jugappavarA / jiyarAgadosamohA ya NaNNahAvAiNo teNaM / / vyAkhyAprazapterabhayadevIyavRttI uddhRtA gAthA. 1, 3, 38. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 450 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 9-9, 83. kimaTThamasaMkhejjavAsAuesu NAgacchaMti tti ? Neraiesu daann-daannaannumodaannmbhaavaado| maNussesu AgacchaMtA gabbhovakkaMtiesu AganchaMti, No sammucchimesu // 83 // gabbhovakkaMtiesu AgacchaMtA pajjattaesu AgacchaMti, No apajjattaesu // 84 // pajjattaesu AgacchaMtA saMkhejjavassAuesu AgacchaMti, No asaMkhejjavassAuesu // 85 // edANi suttANi sugamANi / NeraiyA sammAmicchAiTThI sammAmicchattaguNeNa NirayAdo No uvvardditi // 86 // zaMkA-narakase AnevAle jIva asaMkhyAta varSakI AyuvAle arthAt bhogabhUmike tiryaMcoMmeM kyoM nahIM Ate ? | samAdhAna-nArakI jIvoM meM dAna aura dAnakA anumodana ina donoM bhogabhUmimeM utpanna hone ke kAraNoMke abhAvase ve jIva asaMkhyAta varSakI AyuvAle tiryaMcoMmeM nahIM utpanna hote| ___ manuSyoMmeM AnevAle nArakI jIva ga pakrAntikoMmeM Ate haiM, sammUchimoMmeM nahIM // 83 // __garbhopakrAntika manuSyoMmeM AnevAle nArakI jIva paryAptakoMmeM Ate haiM, aparyAptakoMmeM nahIM // 84 // garbhopakrAntika paryApta manuSyoMmeM AnevAle nArakI jIva saMkhyAta varSakI AyuSyavAloMmeM Ate haiM, asaMkhyAta varSakI AyuSyavAloMmeM nahIM // 85 // ye sUtra sugama haiN| samyagmithyAdRSTi nArakI jIva samyagmithyAtva guNasthAna sahita narakase nahIM nikalate // 86 // Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 90. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe raiyANaM gadIo [ 451 kudo ? sahAvado / edeNa adhigamo vi paDisiddho, uccaTTaNapaDisehassa adhigama - paDisehAviNAbhAvAdo / raiyA sammAiTThI NirayAdo uvvaTTidasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 87 // sugamamedaM pucchAsutaM / ekaM maNusagadiM caiva AgacchaMti // 88 // kudo ? raiyasammAiTThINaM maNussAuaM mottUna aNNAuvasaMtakammiyANaM sammatevvaTTaNAbhAvA / maNusesu AgacchaMtA ganbhovakkaMtiesa AgacchaMti, No sammucchime // 89 // ganbhovakkaMtiesa AgacchaMtA pajjattaesa AgacchaMti, No apajjattasu // 90 // kyoMki, aisA unakA svabhAva hai / isI sUtra se naraka meM samyagmithyAdRSTi guNasthAna sahita Ane kA bhI niSedha kara diyA gayA hai, kyoMki udvartanapratiSedhakA adhigama - pratiSedhake sAtha avinAbhAva saMbaMdha hai, arthAt, jisa gati se jisa guNasthAna sahita nikalanA nahIM hotA, usa gatimeM usa guNasthAna sahita AnA bhI nahIM ho sakatA / saSTa nArakI jIva narakase nikalakara kitanI gatiyoM meM Ate haiM ? // 87 // yaha pRcchAsUtra sugama hai / samyagdRSTi nArakI jIva narakase nikalakara eka manuSyagati meM hI Ate haiM // 88 // kyoMki, manuSyAyuko chor3akara anya AyukarmakI sattA rakhanevAle nArakI samyagdaSTiyoM ke samyaktva sahita narakase nikalanekA abhAva hai / manuSyoM meM AnevAle samyagdRSTi nArakI jIva garbhApakrAntikoMmeM Ate haiM, sammUcchimoM meM nahIM // 89 // garbhokrAntika manuSyoM meM AnevAle samyagdRSTi nArakI jIva paryAptakoMmeM Ate haiM, aparyAptakoM meM nahIM // 90 // Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 452 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-9, 91. pajjattaesu AgacchaMtA saMkhejjavAsAuesu AgacchaMti, No asaMkhejjavAsAuesu // 91 // edANi suttANi suganANi / evaM chasu uvarimAsu puDhavIsu NeraiyA // 92 // edaM pi sugamaM / adho sattamAe puDhavIe NeraiyA micchAiTTI NirayAdo uvvaTTidasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 93 // sugamamedaM pucchAsutaM / ekaM tirikkhagadiM ceva AgacchaMti // 94 // kudo ? tesiM tirikkhAuaM mottUga sesAuANaM baMdhAbhAvAdo / garbhopakrAntika paryAptaka manuSyoMmeM AnevAle samyagdRSTi nArakI jIva saMkhyAta varSakI AyuvAloMmeM Ate haiM, asaMkhyAta varSakI AyuvAloMmeM nhiiN|| 91 // ye sUtra sugama haiN| isa prakAra UparakI chaha pRthiviyoMke nArakI jIva nirgamana karate haiM // 92 // yaha sUtra bhI sugama hai| nIce sAtavIM pRthivImeMke mithyAdRSTi nArakI jIva nikalakara kitanI gatiyoMmeM Ate haiM ? // 93 // yaha pRcchAsUtra sugama hai| sAtavIM pRthivIse nikale hue nArakI jIva kevala eka tiryaMcatimeM hI Ate haiM // 94 // payoMki, sAtavIM pRthivIke nArakI jIvoMmeM tiyecAyuko chor3a zeSa tIna AyuoMke baMdhakA abhAva hai| 1 saptamyAM nArakA mithyAdRSTayo narakebhya udvAMtatA ekAmeva tiryaggatimAyAnti / tiyazcAyAtAH paMcindriyagarbhajaparyAptakasaMkhyeyavarSAyuHpU padyanta netarapu / ta. rA. 3, 6. na labhante manuSyatvaM saptamyA nirgatAH kssitH| tiryaktve ca samutpadya narakaM yAnti te punaH // tattvArthasAra 2, 147. raiyANaM gamaNaM saNNIpajatakammatiriyaNare / carimacaU titthUNe tericche ceka sattamiyA / / go. ka. 538. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 99. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe raiyANaM gadIo [ 453 tirikkhesu AgacchaMtA paMciMdiesa Agaccheti No eiMdiyavigaliMda // 95 // paMciMdivasa AgacchaMtA saNNIsu AgacchaMti, No asaNNIsu // 96 // saNIsa AgacchaMtA ganbhovakaMtiesa AgacchaMti, No sammucchimesu // 97 // ganbhovakaMtisu AgacchaMtA pajjattaesu AgacchaMti, No apajjattasu // 98 // pajjattaesu AgacchaMtA saMkhejjavassAuesa AgacchaMti, No asaMkhejjavAsAusu // 99 // dANi suttANi sugamANi / tiryaMcoM meM AnevAle sAtavIM pRthivIke nArakI jIva paMcendriyoMmeM hI Ate haiM, ekendriya aura vikalendriyoM meM nahIM / / 95 // paMcendriya tiryaMcoM meM AnevAle sAtavIM pRthivIke nArakI jIva saMjJiyoM meM Ate haiM, asaMjJiyoM meM nahIM // 96 // paMcendriya saMjJI tiryacoM meM AnevAle sAtavIM pRthivIke nArakI jIva garbhopakrAntikoM meM Ate haiM, sammUcchimoM meM nahIM // 97 // paMcendriya saMjJI garbhopakAntika tiryaMcoM meM AnevAle sAtavIM pRthivIke nArakI jIva paryAptakoM meM Ate haiM, aparyAptakoM meM nahIM // 98 // paMcendriya saMjJI garbhopakrAntika paryApta tiryaMcoM meM AnevAle sAtavIM pRthivIke nArakI jIva saMkhyAta varSakI AyuvAloM meM Ate haiM, asaMkhyAta varSakI AyuvAloM meM nahIM // 99 // sUtra sugama haiM / Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 454 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 100. sattamAe puDhavIe NeraDyA sAsaNasammAdiTThI sammAmicchAdiTThI asaMjadasammAdiTThI appappaNo guNeNa NirayAdo No uvvttttiti||10|| kudo ? shaavdo| atirikkhA saNNI micchAiTTI paMciMdiyapajjattA saMkhejjavAsAuA tirikkhA tirikkhehi kAlagadasamANA kadi gadIo gcchNti?||101|| ovayAriyatirikkhapaDisehaTuM vidiyatirikkhagahaNaM / tirikkhehi tirikkhapajjAehi, kAlagadasamANA viNaTThA saMtA tti ghettavyaM / sesa sugamaM / __ cattAri gadIo gacchaMti Nirayagadi tirikkhagadi maNusagadiM devagadiM cedi // 102 // sugamamedaM / Niraesu gacchaMtA savvaNiraesu gacchaMti // 103 // sAtavIM pRthivIke sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi nArakI jIva apane apane guNasthAna sahita narakase nahIM nikalate // 10 // kyoMki, aisA unakA svabhAva hai| tiryaMca saMjJI mithyAdRSTi paMcendriya paryApta saMkhyAtavarSAyuvAle tiyaca jIva tiyaMcaparyAyoMse maraNa karake kitanI gatiyoMmeM jAte haiM ? // 101 // aupacArika tiryaMcoMke pratiSedhake liye dUsarI vAra tiryaca zabdakA grahaNa kiyA gayA hai| 'tiryaMcoMse' kA artha hai 'tiryaMcaparyAyoMse', aura 'kAlagatasamAna' kA artha hai 'vinaSTa hue' aisA grahaNa karanA caahiye| zeSa sUtrArtha sugama hai / uparyukta tiryaca jIva cAroM gatiyoMmeM gamana karate haiM- narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati aura devagati // 102 // yaha sUtra sugama hai| narakoMmeM jAnevAle uparyukta tiryaMca jIva sabhI arthAt sAtoM narakoMmeM jAte haiM / / 103 // 1 apratau -- saMkhenjavAsAua' hati pAThaH Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadiyAgadiyAe tirikkhANaM gadIo [455 kudo ? virohAbhAvA / tirikkhesu gacchaMtA savvatirikkhesu gacchaMti // 104 // maNusesu gacchaMtA savvamaNusesu gacchaMti // 105 // edANi do vi suttANi sugamANi / devesu gacchaMtA bhavaNavAsiyappahuDi jAva sayAra-sahassArakappavAsiyadevesu gacchaMti // 106 // kudo ? tatto uvari sammattANuvvaehi viNA gamaNAbhAvA / paMciMdiyatirikkhaasaNNipajjattA tirikkhA tirikkhehi kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti ? // 107 // sugamamedaM pucchAsuttaM / cattAri gadIo gacchaMti Nirayagadi tirikkhagadiM maNusagadiM devagadiM cedi // 108 // kyoMki, unake sAto narakoMmeM jAnese koI virodha nahIM aataa| tiryaMcoMmeM jAnevAle uparyukta tithaMca jIva sabhI tiryacoMmeM jAte haiM // 104 // manuSyoMmeM jAnevAle uparyukta tiyeca jIva sabhI manuSyoMmeM jAte haiM // 105 // ye donoM sUtra sugama haiN| devoMmeM jAnevAle uparyukta tithaMca jIva bhavanavAsiyoMse lagAkara zatArasahasrAra takake kalpavAsI devoMmeM jAte haiM // 106 // kyoMki, zatAra-sahasrAra kalpake Upara samyaktva aura aNuvratoMke vinA gamana nahIM hotaa| paMcendriya tiryaMca asaMjJI paryApta tiryaMca jIva tiyaMcaparyAyoMse maraNakara kitanI gatiyoMmeM jAte haiM ? // 107 // yaha pRcchAsUtra sugama hai| uparyukta tiryaMca jIva cAroM gatiyoMmeM jAte haiM- narakagati, tiryacagati, manuSyagati aura devagati // 108 // 1 je paMciMdiyatiriyA saNNI hu akAmaNijjareNa judaa| maMdakasAyA keI jAva sahassArapariyaMta // ti. pa. 8,562. 2 pUrNAsaMkSitirazcAmaviruddhaM janma jAtucit / nArakAmaratiryakSa nRSu vA na tu srvtH|| tattvArthasAra, 2, 158. . Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 109. sugamamedaM / Niraesu gacchaMtA paDhamAe puDhavIe Neraiesu gacchaMti // 109 // kudo ? heTThimaNeraiesu utpattiNimittapariNAmAbhAvA / tirikkha-maNussesu gacchaMtA savvatirikkha-maNussesu gacchaMti, No asaMkhejjavAsAuesu gacchaMti // 110 // kudo ? asaNNIsu dANa-dANANumodANamabhAvAdo / devesu gacchaMtA bhavaNavAsiya vANaveMtaradevesu gacchaMti // 111 // kudo ? asaNNINaM tatto uvarimadevesu uppattiNimittapariNAmAbhAvA / yaha sUtra sugama hai| narakoMmeM jAnevAle uparyukta tiryaMca prathama pRthivIke nArakI jIvoMmeM jAte haiM / / 1.9 // kyoMki, paMcendriya tiryaMca asaMjhI paryAptaka jIvoMmeM prathama pRthivIse nIce dvitIyAdi pRthiviyoMke nArakiyoM meM utpanna honeke nimittabhUta pariNAmoMkA abhAva pAyA jAtA hai| tiryaMca aura manuSyoMmeM jAnevAle uparyukta tiryaMca sabhI tiryaMca aura manuSyoMmeM jAte haiM, kintu asaMkhyAta varSakI AyuvAle tiyaMca aura manuSyoMmeM nahIM jAte // 11 // kyoMki, asaMzI jIvoMmeM dAna aura dAnake anumodanakA abhAva hai| devoMmeM jAnevAle uparyukta tiryaMca jIva bhavanavAsI aura vAnavyantara devoMmeM jAte haiM // 111 // kyoMki, asaMjJI jIvoMmeM bhavanavAsI aura vAnavyantara devoMse Uparake devoMmeM utpattike nimittabhUta pariNAmoMkA abhAva pAyA jAtA hai / 1 pttmdhrNtmsnnnnii| ti. pa. 2, 284. prathamAyAmasaMjJina utpadyante / ta. rA. 3, 6. gharmAmasaMnino yAnti / tattvArthasAra 2, 166. 2 saNNi-asaNNI jIvA micchAbhAveNa saMjudA keI / jAyaMti bhAvaNesuM daMsaNasuddhA Na kaiyA vi // ti.pa. 3, 200. taiyagyoneSu asaMjJinaH paryAptAH paMcendriyAH saMkhyeyavarSAyuSaH alpazubhapariNAmavazena puNyabaMdhamanubhUya bhavanavAsiSu vyantareSu ca utpadyante / ta. rA. 4, 21. ye mithyAdRSTayo jIvAH saMjhino saMjhino'thavA / vyantarAste prajAyante tathA bhvnvaasinH|| tattvArthasAra 2, 162. Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 114. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe tirikkhANaM gadIo [ 457 paMciMdiyatirikkhasaNNI asaNNI apajjattA puDhavIkAiyA AukAiyA vA vaNapphaikAiyA NigodajIvA bAdarA suhamA bAdaravaNaphadikAiyA patteyasarIrA pajjattA apajjattA bIiMdiya-tIiMdiya- cauriMdiyapajjattApajjattA tirikkhA tirikkhehiM kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti ? // 112 // sugamamedaM pucchAsutaM / duve gadIo gacchaMti tirikkhagadiM maNusagadiM cedi // 113 // kudo deva- NirayagadigamaNapariNAmAbhAvA / tirikkha- maNussesu gacchaMtA savvatirikkha- maNussesu gacchaMti, asaMkhejjavassAuesa gacchati // 114 // paMcendriya tiryaMca saMjJI va asaMjJI aparyApta, pRthivIkAyika yA jalakAyika yA vanaspatikAyika, nigoda jIva bAdara yA sUkSma, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta yA aparyApta, aura dvIndriya, trIndriya, caturindriya paryApta va aparyApta tiryaMca tiryacaparyAyoMse maraNa karake kitanI gatiyoM meM jAte haiM ? // 112 // yaha pRcchAsUtra sugama I uparyukta tiryaca jIva do gatiyoMmeM jAte haiM- tiryaMcagati aura manuSyagati // 113 // 7 kyoMki, una tiryaca jIvoMke deva aura naraka gatimeM jAne yogya pariNAmoMkA abhAva hai / tiryaca aura manuSyoM meM jAnevAle uparyukta tiryaMca sabhI tiryaMca aura manuSyoM meM jAte haiM, kintu asaMkhyAta varSakI AyuvAle tiryaMcoM aura manuSyoMmeM nahIM jAte // 114 // 1 puTa vippahRdi vaNaphadiaMtaM viyalA ya kammaNaratirie / ti pa. 5, 310. trayANAM khalu kAyAnAM vikalAnAmasaMjJinAm / mAnavAnAM tirazcAM vA'viruddhaH saMkramo mithaH // tattvArthasAra 2, 154. 2 battIsabhedatiriyA Na hoMti kahayAi bhogasuraNirae / seDhighaNamettaloe savve pakkhesu jAyaMti // ti. pa. 5, 311. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadvANaM kudo ? tesiM dANa- dANANumodANamabhAvAdo / te kAiyA vAukAiyA bAdarA suhumA pajjattA apajjattA tirikkhA tirikkhehi kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti ? // 115 // mamedaM / 458 ] ekaM caiva tirikkhagadiM gacchati // 116 // kudo ! savvate vAukAiyANaM saMkiliTThANaM sesa gaijoggapariNAmAbhAvA / tirikkhesu gacchaMtA savvatirikkhesu gacchaMti, No asaMkhejjavassAusu gacchati // 117 // sugamamedaM / [ 1, 9-9, 115. tirikkhasAsaNasammAiTTI saMkhejjavassAuA tirikkhA tirikkhehi kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti ? // 118 // kyoMki, ukta tiryaca jIvoMke dAna aura dAnAnumodanakA abhAva pAyA jAtA hai / agnikAyika aura vAyukAyika bAdara va sUkSma paryAptaka va aparyAptaka tiryaMca tiryaca paryAyoMse maraNa karake kitanI gatiyoMmeM jAte haiM ? / / 115 // yaha sUtra sugama hai / uparyukta tiryaca ekamAtra tiryaMcagatimeM hI jAte haiM // 116 // kyoMki, samasta agnikAyika aura vAyukAyika saMkliSTa jIvoMke zeSa gatiyoM meM jAne yogya pariNAmoMkA abhAva pAyA jAtA hai / tiryaMcoM meM jAnevAle uparyukta tiryaca jIva sabhI tiryacoMmeM jAte haiM, kintu asaMkhyAta varSakI AyuvAle tiryaMcoM meM nahIM jAte // 117 // yaha sUtra sugama hai / tiryaca sAsAdanasamyagdRSTi saMkhyAta varSakI AyuvAle tiryaca tiryacaparyAyoMse maraNa karake kitanI gatiyoMmeM jAte haiM ? // 118 // 1 teudugaM tericche sesega apuNNaviyalagA ya tahA / titthUNaNare vi tahAssaNNI ghamme ya devaduge // saNI vi tahA sese piraye bhoge vi accudaMte vi / go. ka. 540 - 541. Na lahaMti teuvAU maNuvAumaNaMtare namme // ti. pa. 5, 310. sarve'pi tainasA jIvAH sarve cAnilakAyikAH / manujeSu na jAyante dhruvaM janmanyanantare // tattvArthasAra 2, 157. Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 6-9, 120.] cUliyAe gadiyAgadiyAe tirikkhANaM gadIo sugamamedaM / tiNNi gadIo gacchaMti tirikkhagadi maNusagadiM devagadiM cedi // 119 // NirayagadI Nasthi / kudo ? tirikkha-maNusasAsaNANaM NirayagaigamaNapari nnaamaabhaavaa| tirikkhesu gacchaMtA eiMdiya-paMciMdiesu gacchaMti, No vigaliMdiesu // 120 // jadi eidiesu sAsaNasammAiTThI uppajjadi to puDhavIkAyAdisu do guNaTThANANi hoMti tti ce Na, chiNNAuapaDhamasamae saasnngunnvinnaasaado| yaha sUtra sugama hai| uparyukta tiryaMca jIva tIna gatiyoMmeM jAte haiM- tiryaMcagati, manuSyagati aura devagati // 119 // uparyukta tiryacaukI narakameM gati nahIM hotI, kyoMki sAsAdanaguNasthAnavartI tiryaMca aura manuSyoMke narakagatimeM gamana karane yogya pariNAmoMkA abhAva pAyA jAtA hai| tiryaMcoMmeM jAnevAle saMkhyAta varSakI AyuvAle sAsAdanasamyagdRSTi tiryaca ekendriya aura paMcendriyoMmeM jAte haiM, vikalendriyoMmeM nahIM // 120 // zaMkA - yadi ekendriyoMmeM sAsAdanasamyagdRSTi jIva utpanna hote haiM, to pRthivIkAyAdika jIvoMmeM mithyAtva aura sAsAdana ye do guNasthAna honA cAhiye ? samAdhAna nahIM, kyoMki Ayu kSINa honeke prathama samayameM hI sAsAdana guNasthAnakA vinAza ho jAtA hai / 1 indriyAnuvAdena ekendriyAdiSu caturindriyapariyanteSu ekameva mithyAdRSTisthAnam / xxx kAyAnuvAdena pRthivIkAyAdiSu vanaspatikAyAnteSu ekameva mithyAdRSTisthAnam / (sparzane) lezyAnuvAdena... ... athavA yeSAM maste sAsAdana ekendriyeSu notpadyate tanmatApekSayA dvAdaza bhAgA na dattAH / sa. si. 1, 8. eka-dvi-tri-caturindrayAsaMjJipaMcendriyeSu ekameva guNasthAnamAdyam / paMcendriyeSu saMjJighu caturdazApi santi / pRthivIkAyAdiSu vanaspatyanteSu ekameva prathamam / ta. rA. 9, 7. sesiMdiyakAye micchaM guNaTThANaM / go jI. 677. puNNidaraM vigivigale tatthuppaNNo hai sAsaNo dehe / pajjatiM Na vi pAvadi idi NaratiriyAugaM Nathi / go. ka. 113. igivigalesu juyalaM / paMcasaMgraha 1, 28. bAyaraasaNNivigale apaji paDhamaviya / karmagraMtha 4, 3. saba jiyaThANa micche saga sAsaNi / karmagraMtha 4, 45. sAsaNabhAve nANaM viuvagAhArage uralamissaM / negiMdisu sAsANo nehAhigayaM suyamayaM pi / Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 460) chakkhaMDAgame jIvaTThANa [1, 9-9, 121. eiMdiesu gacchaMtA bAdarapuDhavIkAiya-bAdaraAukkAiya-bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapajjattaesu gacchaMti, No apajjattesu // 121 // ekendriyoMmeM jAnevAle saMkhyAtavarSAyuSka sAsAdanasamyagdRSTi tiryaMca bAdara pRthivIkAyika, bAdara jalakAyika, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptakoMmeM hI jAte haiM, aparyAptakoMmeM nahIM // 121 // vizeSArtha-sAsAdanasamyaktvI jIva marakara kina paryAyoM meM utpanna ho sakatA hai isa viSayapara jainagraMthakAroM meM bar3A matabheda pAyA jAtA hai| ye bhinna bhinna mata isa prakAra haiM . tattvArthasUtrake TIkAkAra pUjyapAda svAmIne apanI sarvArthasiddhi TIkAmeM kRSNa, nIla aura kApota lezyAvAle sAsAdanasamyagdRSTi jIvoMkA sparzanapramANa batalAte hue eka aise matakA ullekha kiyA hai ki jisake anusAra sAsAdana jIva ekendriyoMmeM utpanna nahIM hote ( dekho sa. si. 1, 8 sprshnprruupnnaa)| kintu unhoMne tiryaMca, manuSya va deva gativAle sAsAdanasamyagdRSTiyoMke sparzanakA jo pramANa batalAyA hai usase spaSTa hotA hai ki unheM sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA ekendriyoMmeM utpanna honA svIkAra thA / (dekho zutasAgarI TIkAse liye gaye ttippnn)| tattvArtharAjavArtika aura gommaTasAra jIvakAMDameM paMcendriyoMko chor3akara zeSa samasta ekendriyoM va vikalendriyoMmeM kevala eka mithyAdRSTi guNasthAnakA hI vidhAna pAyA jAtA hai (ta. rA. 9,7 va go. jI. gA. 677) / kintu karmakAMDameM ekendriya va vikalendriya jIvoMkI aparyApta avasthAmeM sAsAdanasamyaktvakA vidhAna kiyA gayA hai| para labdhyaparyAptaka, sAdhAraNa, sUkSma tathA teja aura vAyukAyika jIvoMmeM usakA niSedha hai (gA. 113-115) / amitagati AcAryane apane paMcasaMgraha graMthameM (pR. 75) sAtoM aparyApta aura saMkSI paryApta, ina ATha jIvasamAsoMmeM sAsAdanasamyaktvakA vidhAna kiyA hai, jisake anusAra vikalendriya tathA sUkSma jIvoM meM bhI sAsAdanasamyagdRSTikA utpanna honA saMbhava hai| bhagavatI, prajJApanA va jIvAbhigama Adi zvetAmbara Agama graMthoMke matAnusAra ekendriya jIvoMmeM sAsAdana guNasthAna nahIM hotA, para dvIndriya Adi vikalendriyoM meM hotA hai| isake viparIta zvetAmbara karmagraMthoM meM ekendriya va dvIndriya Adi bAdara aparyAptakoMmeM sAsAdana guNasthAnakA vidhAna pAyA jAtA hai| para teja aura vAyukAyika jIvoMmeM karmagraMtha 4, 49. sAsane tu vigrahagatyapekSayA saptAparyAptAH saMjJI pUrNo'STamaH / paMcasaMgraha- amitagati pR. 75. vajjiya ThANacaukkaM teU vAU ya NarayasuhumaM ca / aNNattha sabaThANe uvajjade sAsaNo jIvo // (tatvArthasUtrasya zrutasAgarITIkAyAM uddhRtA gAthA). Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe tirikkhANaM gadIo [ 461 paMcidiesa gacchaMtA saNNIsu gacchaMti, No asaNNIsu // 122 // saNIsu gacchaMtA ganbhovatiesu gacchaMti, No sammucchiMmesu // 123 // sAsAdana guNasthAnakA yahAM bhI niSedha hai / ( dekho karmagraMtha 4 gAthA 3, 45, 49 va paMcasaMgraha dvAra 1, gA. 28-29 ) prastuta SaTkhaMDAgamake sUtroMmeM vyavasthA isa prakAra hai- satprarUpaNAke sUtra 36 meM ekendriya Adi asaMjJI paMcendriya paryanta jIvoMke kevala eka mithyAdRSTi guNasthAna hI batalAyA gayA hai / usI prarUpaNA ke kAyamArgaNAsaMbaMdhI sUtra 43 meM bhI pRthvIkAyAdi pAMcoM ekendriya jIvoMke kevala mithyAdRSTi guNasthAna kahA gayA hai / dravyapramANAnugamake sUtra 88 AdimeM bAdara pRthvIkAyAdi jIvoMkI guNasthAna bhedake vinA hI prarUpaNA kI gaI hai, jisase unameM eka hI guNasthAna mAnA jAnA siddha hotA hai| kSetrAdiprarUpaNAoMke sUtroM meM bhI ekendriya vikalendriya jIvoMke guNasthAnabhedakA kathana nahIM pAyA jAtA / kintu prastuta gati- Agati cUlikAke 119-123, 151-155 va 173 177 sUtroMmeM kramazaH tiryaca, manuSya va deva gatike sAsAdanasamyaktviyoMke vAyu aura tejakAyika jIvoMko chor3akara zeSa tInoM ekendriya bAdara jIvoMmeM utpanna honekA suspaSTa vidhAna va vikalendriyoM evaM asaMjJI paMcendriyoMmeM utpanna honekA niSedha kiyA gayA hai / dhavalAkArane apane AlApa adhikAra meM sAsAdanasamyagdRSTiyoMke paryApta va aparyApta avasthAmeM kevala eka paMcendriyatva va trasakAyitvakA hI pratipAdana kiyA hai / tathA pRthivIkAyAdi sthAvara jIvoMke aparyApta avasthAmeM bhI kevala eka midhyAdRSTi guNasthAna batalAyA hai / (dekho bhAga 2 pR. 427, 478, 607 ) satprarUpaNA ke sUtra 36 kI TIkAmeM dhavalAkArane sAsAdanoMke ekendriyoMmeM utpanna hone va na hone saMbaMdhI donoM matoMke saMgraha aura zraddhAna karanepara jora diyA hai / para sparzanaprarUpaNA ke sUtra 4 kI TIkAmeM unhoMne yaha mata prakaTa kiyA hai ki sAsAdanoMkA ekendriyoMmeM utpanna honA satprarUpaNA aura dravyapramANa ina donoMke sUtroMke viruddha hai, aura isaliye use grahaNa nahIM karanA cAhiye / sAsAdanasamyaktviyoMke ekendriyoMmeM utpanna hone aura phira bhI ekendriyoM meM sAsAdanaguNasthAnake sarvathA abhAva pAye jAnekA samanvaya unhoMne isa prakAra kiyA hai ki sAsAdanasamyagdRSTi ekendriyoMmeM mAraNAntika samuddhAta karate haiM, kintu Ayu chinna honeke prathama samayameM hI unakA sAsAdana guNasthAna chUTa jAtA hai aura ve midhyAdRSTi ho jAte haiM, isase ekendriyoMkI aparyApta avasthAmeM bhI sAsAdana guNasthAna nahIM pAyA jAtA / paMcendriya tiryacoM meM jAnevAle saMkhyAtavarSAyuSka sAsAdanasamyagdRSTi tiryaMca saMjJI jIvoM meM jAte haiM, asaMjJiyoMmeM nahIM // 122 // saMjJI paMcendriya tiryaMcoMmeM jAnevAle uparyukta tiryaMca gapakrAntikoM meM jAte haiM, sammUcchimoMmeM nahIM / / 123 // Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM ( 1, 9-9, 124. gambhovakkaMtiesu gacchaMtA pajjattaesu gacchaMti, No apajjattaesu // 124 // pajjattaesu gacchaMtA saMkhejjavAsAuesu vi gacchaMti, asaMkhejjavAsAuvesu vi // 125 // edANi suttANi sugamANi / maNusesu gacchaMtA gambhovakkaMtiesu gacchaMti, No sammucchimesu // 126 // gabbhovakkaMtiesu gacchaMtA pajjattaesu gacchaMti, No apajjattaesu // 127 // pajjattaesu gacchaMtA saMkhejjavAsAuesu vi gacchaMti, asaMkhejavAsAuesu vi gcchNti|| 128 // edANi suttANi sugamANi / garbhopakrAntika saMjJI paMcendriya tiryaMcoMmeM jAnevAle uparyukta tiryaMca paryAptakoMmeM jAte haiM, aparyAptakoMmeM nahIM // 124 // paryAptaka garbhopakrAntika saMjJI paMcendriyoMmeM jAnevAle uparyukta tiryaMca saMkhyAtavarSakI AyuvAle jIvoMmeM hI jAte haiM, asaMkhyAtavarSAyuSkoMmeM nahIM // 125 // ye sUtra sugama haiN| manuSyoMmeM jAnevAle saMkhyAtavarSAyuSka sAsAdanasamyagdRSTi tiryaMca garbhopakrAntika manuSyoMmeM hI jAte haiM, sammUchimoMmeM nahIM // 126 // ___ garbhopakrAntika manuSyoMmeM jAnevAle uparyukta tiryaMca paryAptakoMmeM jAte haiM, aparyAptakoMmeM nahIM // 127 // paryAptaka garbhopakrAntika manuSyoMmeM jAnevAle uparyukta tithaMca saMkhyAta varSakI AyuvAle manuSyoMmeM bhI jAte haiM, aura asaMkhyAta varSakI AyuvAle manuSyoMmeM bhI jAte haiM // 128 // ye sUtra sugama haiN| Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 130.] cUliyAe gadiyAgadiyAe tirikkhANaM gadIo [463 devesu gacchaMtA bhavaNavAsiyappahuDi jAva sadara-sahassArakappavAsiyadevesu gacchaMti // 129 // sugamamedaM / tirikkhA sammAmicchAiTThI saMkhajjavassAuA sammAmicchattaguNeNa tirikkhA tirikkhesu No kAlaM kareMti // 130 // kudo ? sammAmicchattaguNammi cadusu vi gadIsu Aukammassa savvastha baMdhAbhAvA / Na sattamapuDhavIasaMjadasammAdiTThi-sAsaNasammAiTThIhi viucAro', tattha vi Auakammassa tesiM baMdhAbhAvA / haMdi jisse gadIe jamhi guNahANe AukammabaMdho devoMmeM jAnevAle saMkhyAtavarSAyuSka sAsAdanasamyagdRSTi tiryaMca bhavanavAsI devoMse lagAkara zatAra-sahasrAra takake kalpavAsI devoMmeM jAte haiM // 129 // yaha sUtra sugama hai| tiryaMca samyagmithyAdRSTI saMkhyAtavarSAyuSka tiryaMca jIva tiryaMcoMmeM samyagmithyAtva guNasthAnake sAtha maraNa nahIM karate // 130 // kyoMki, samyagmithyAtva guNasthAnameM cAroM hI gatiyoMmeM Ayukarmake baMdhakA sarvatra abhAva hai / isa kathanase saptama pRthivIsaMbaMdhI asaMyatasamyagdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi jIvoMse vyabhicAra bhI nahIM utpanna hotA, kyoMki sAtavIM pRthivImeM bhI ukta guNasthAnavartI jIvoMke Ayukarmake baMdhakA abhAva hai| " jisa gatimeM jisa guNasthAnameM 1 saMkhejjAuvasaNNI sadara-sahassArago ti jaayNti| ti. pa. 5, 313. ta eva saMzino mithyAdRSTayaH sAsAdanasamyagdRSTayazcA''sahasrArAdutpadyante / ta. rA. 4, 21. 2 so saMjamaM Na giNhadi desajama vA Na baMdhade aauN| sammaM vA micchaM vA paDivajjiya maradi NiyameNa // go. jI. 23. sammeva titthabaMdho AhAradugaM pamAdarahidesu / missUNe Aussa ya micchAdisu sesabaMdho du||go. ka. 92. 3 tatthataNaviradasammo misso maNuvadugamuccayaM nniymaa| baMdhadi guNapaDivaNNA maraMti miccheca tattha bhavA // go. ka. 539. 4 ghamme titthaM baMdhadi vaMsAmeghANa puNNago ceva / chaTTho ti ya maNuvAU carime miccheva tiriyaauu|| go. ka. 106. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 ] chakkhaDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-9, 131. Natthi, Na teNa guNeNa tAe gadIe Niggamo' ti mottUNa kasAyauvasAmae / tirikkhA asaMjadasammAdiTTI saMkhejjavassAuA tirikkhA tirikkhehi kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti ? // 131 // AyukarmakA baMdha nahIM hotA, usa guNasthAna sahita usa gatise nizcayataH nirgamana bhI nahIM hotA " aisA kaSAyaupazAmakoMko chor3a anya sarva jIvoMke liye niyama hai / vizeSArtha - jisa guNasthAnameM jisa gatimeM Ayukarma baMdhatA nahIM hai, usa guNasthAna sahita usa gatise nirgamana bhI nahIM hotA / yaha vyavasthA isa prakAra haicAroM gatiyoMke jIva mithyAtva guNasthAnameM AyukarmakA bandha karate haiM ataeva usa guNasthAna sahita una gatiyoMse anya gatiyoMmeM jAte bhI haiN| sAtavIM pRthvIke nArakI jIvoMko chor3a anya saba gatiyoMke jIva sAsAdana guNasthAna meM Ayubandha karate haiM aura ina gatiyoMse nikalate bhI haiM, yahAM narakAyu nahIM baMdhatI / samyagmithyAtva guNasthAna meM Ayubandha kisI bhI gatimeM nahIM hotA aura isaliye kisI gatise usa guNasthAna sahita nirgamana bhI nahIM hotA / saptama pRthvIko chor3akara zeSa cAroM gatiyoMke aviratasamyadRSTi jIva yathAyogya manuSyAyu aura devAyukA bandha karate haiM aura isaliye usa guNasthAna sahita nirgamana bhI una gatiyoMse karate haiN| dezavirata guNasthAna kevala tiryaca aura manuSya ina do gatiyoMmeM hI hotA hai / ina donoM gatiyoMmeM isa guNasthAnameM Ayubandha devagatikA hotA hai, aura nirgamana bhI hotA hai / pramasa aura apramatta guNasthAna kevala manuSyagatimeM pAye jAte haiM / ina donoM guNasthAnoM meM bhI devAyukA bandha tathA nirgamana saMbhava hai / apramatta guNasthAna meM AyubandhakA viccheda ho jAtA hai, arthAt apUrvakaraNa Adi sAta guNasthAnoMmeM Ayubandha nahIM hotA, para upazamazreNI ke cAroM guNasthAnoMmeM car3hate va utarate hue kisI bhI guNasthAna meM maraNa saMbhava hai, tathA ayogi guNasthAna se kevAlayakA saMsArase nirgamana hotA hai / isa prakAra upazamazreNI va ayogi guNasthAnameM to jisa guNasthAnameM Ayubandha nahIM hotA usameM bhI nirgamana saMbhava hai, para anya avasthAmeM nirgamana usI guNasthAna sahita saMbhava hai jisa guNasthAna meM Ayubandha bhI saMbhava ho / tiryaMca asaMyatasamyagdRSTi saMkhyAtavarSAyuSka tiryaMca jIva tiryaMcaparyAyoMse maraNa kara kitanI gatiyoM meM jAte haiM ? / / 131 // 1. missA AhArassa ya khavagA caDamANaparamapuvvA ya / paTamutrasammA tamatamaguNapaDivaNNA ya Na maraMti // aNasaMjojidamicche muhuttaaMtaM tu Natthi maraNaM tu / kidakaraNijjaM jAva du savvaparaTThANa aTThapadA // go. ka. 560-5610 2 apamate devAUNiTThavaNaM ceva asthi ti // go. ka. 98. uvasAmagesu marido devattamacaM samalliyaI // go. ka. 559. Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [465 1, 9-9, 133.] cUliyAe gadiyAgadiyAe tirikkhANaM gadAo sugamamedaM / evaM hi ceva devagadiM gacchaMti // 132 // kudo ? devAuaM mottUNa aNNesimAuANaM tattha baMdhAbhAvA / Na vAuvabaMdheNa viNA uppAo asthi, thaannuvlNbhaa| devesu gacchaMtA sohammIsANappahuDi jAva AraNaccudakappavAsiyadevesu gacchaMti // 133 // uvari kiNNa gacchaMti ? Na, tirikkhasammAiTThIsu saMjamAbhAvA / saMjameNa viNA Na ca uvari gamaNamasthi / Na micchAiTThIhi tatthuppajjatehi viucAro, tesiM pi bhAvasaMjameNa viNA davvasaMjamassa saMbhavA / yaha sUtra sugama hai| uparyukta tiryaMca jIva marakara ekamAtra devagatiko jAte haiM // 132 // kyoMki, devAyuko chor3akara anya AyuoMkA asaMyatasamyagdRSTi saMkhyAtavarSAyuSka tiryaMca jIvoMke bandhakA abhAva hai| aura AyubaMdhake vinA kisI gativizeSameM utpatti hotI nahIM hai, kyoMki vaisA pAyA nahIM jaataa| devoMmeM jAnevAle asaMyatasamyagdRSTi saMkhyAtavarSAyuSka tiryaMca saudharma-IzAna svargase lagAkara AraNa-acyuta takake kalpavAsI devoMmeM jAte haiM // 133 // zaMkA-saMkhyAtavarSAyuSka asaMyatasamyagdRSTi tiryaMca marakara AraNa-acyuta kalpase Upara kyoM nahIM jAte? samAdhAna nahIM, kyoMki, tiryaca samyagdRSTi jIvoMmeM saMyamakA abhAva pAyA jAtA hai / aura saMyamake vinA AraNa-acyuta kalpase Upara gamana hotA nahIM hai / isa kathanase AraNa-acyuta kalpase Upara utpanna honevAle mithyAdRSTi jIvoMke sAtha vyabhicAra doSa bhI nahIM AtA, kyoMki una mithyAdRSTiyoMke bhI bhAvasaMyama rahita dravyasaMyama honA saMbhava hai| 1 ta evaM samyagdRSTayaH saudharmAdiSu acyutAnteSu jAyante / ta. rA. 4, 21. 2 assaMjayabhaviyadavvadevANaM jahaNNeNaM bhavaNavAsIsu ukkoseNaM uvarimagavijjesu / vyAkhyAprajJapti 1,2,26. 3 pratiSu ' tatthuppajjaMtIhi ' iti pAThaH / 4 dehAdisaMgahio mANakasAehiM sylprictto| appA appammi rao sa bhAvaliMgI have sAhU // bhAvaprAbhUta 56. dhRtvA nigraMthaliMgaM ye prakRSTaM kurvate tpH| antyapraiveyakaM yAvadabhavyAH khalu yAnti te // tattvArthasAra 2, 167. 5 ne rAyasaMgajuttA jiNabhAvaNarahiyadavvaNiggaMthA / Na lahaMti te samAhiM bohiM jiNasAsaNe vimale // Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 466 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-9, 134. tirikkhamicchAiTTI tirikkhA tirikkhehi kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti ? // 134 // sAsaNasammAhaTTI asaMkhejjavAsAuvA sugamamedaM / ekahi caiva devadiM gacchati // 135 // kudo ? maMdakasAyattAdo', tattha devAuaM mocUna aNNesimAuANaM baMdhAbhAvAdo vA / kathamekkaMhi devagaimidi edesiM donhaM padANaM samANAhiaraNattaM ? Na, devagadIe chakkArayarUvAe samANAhiaraNattassa virohAbhAvA / athavA ekkaM hi cevetti etthataNa hi ' so putthe daTThayo, Na bhAe / teNesatyo havai - ekkaM caiva hi pudhaM devagaI " tiryaMca mithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi asaMkhyAtavarSAyuSka tiryaca tiryaMcaparyAyoMse maraNakara kitanI gatiyoM meM jAte haiM ? // 134 // yaha sUtra sugama hai / uparyukta tiryaMca ekamAtra devagatimeM hI jAte haiM // 135 // kyoMki, asaMkhyAta varSakI AyuvAle mithyAdRSTi aura sAsAdana samyagdRSTi tiryacoMke mandakaSAyapanA hotA hai / athavA, una jIvoMmeM devAyuko chor3akara anya AyuoMke bandhakA abhAva hai, ataeva ve devagatimeM hI jAte haiM / zaMkA- sUtra meM 'ekkaMhi ' yaha pada saptamI vibhakti sahita hai aura ' devagaiM ' yaha pada dvitIyA vibhakti yukta hai, ataeva ina donoM padoMmeM samAnAdhikaraNatva kaise bana sakatA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki 'devagadiM' isa padake chahoM kArakoMmeM samAnarUpase prayukta honeke kAraNa donoM padoMmeM samAnAdhikaraNatvakA koI virodha nahIM hai / arthAt 'devagadiM ' padako avyayarUpa mAnakara usakA saba liGgoM aura kArakoMke sAtha sAmaJjasya baiThAyA jA sakatA hai / athavA, 'ekaM hi ceva' isa vAkyAMzameM ' hi ' zabda ' sphuTa ' arthameM jAnanA cAhiye, vibhaktike artha meM nahIM / isase yaha artha hogA ki uparyukta jIva ' eka hI bhAvaprAbhRta 72. jiNaliMgadhAriNo je ukkiTThatavassameNa saMpuNNA / te jAyaMti abhavyA uvarimagevajjapariyaMtaM // parado aMcatapada - ( ? ) tavadaMsaNaNANacaraNasaMpaNNA / NiggaMthA jAyaMte bhavvA savvaTTasiddhipariyaMtaM // ti. pa. 8, 559 - 560. 1 saMkhyAtItAyuSAM nUnaM deveSvevAsti saMkramaH / nisargeNa bhavetteSAM yato mandakaSAyatA / / tattvArthasAra 2, 160. 2 pratiSu -- samANAhiAvaraNattaM', mapratau ' samANAhiavaraNattaM ' iti pAThaH / Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 138.] cUliyAe gadiyAgadiyAe tirikkhANaM gadIo [467 gacchaMti / Na puvvuttdosppsNgo| ceva sado sesagaiNisehaTTho / devesu gacchaMtA bhavaNavAsiya cANaveMtara-jodisiyadevesu gacchaMti // 136 // kiM kAraNaM ? sohammAdiuvarimadevesu gamaNajoggapariNAmAbhAvA / tirikkhA sammAmicchAiTThI asaMkhejjavAsAuA sammAmicchattaguNeNa tirikkhA tirikkhehi No kAlaM kareMti // 137 // kudo ? tattha Auakammassa baMdhAbhAvAdo / tirikkhA asaMjadasammAiTThI asaMkhejjavAsAuA tirikkhA tirikkhehi kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti ? // 138 // sugamamedaM / kevala devagatiko jAte haiM / isa prakAra pUrvokta sAmAnAdhikaraNyasambandhI doSakA prasaMga nahIM AtA / 'ceva' zabda zeSa gatiyoMkA niSedha karaneke liye hai / devoM meM jAnevAle pUrvokta tiryaMca bhavanavAsI, vAnavyantara aura jyotiSI devoMmeM jAte haiM // 136 // isakA kAraNa yaha hai ki asaMkhyAtavarSAyuSka mithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi tiryaMcoMke saudharmAdika uparima devoMmeM gamana karaneke yogya pariNAmoMkA abhAva hai| tiyaMca samyagmithyAdRSTi asaMkhyAtavarSAyuSka tiryaMca jIva tiryaMcaparyAyoMse samyagmithyAtva guNasthAnake sAtha maraNa nahIM karate // 137 // kyoMki, ukta jIvoMke samyagmithyAtva guNasthAnameM Ayukarmake vandhakA abhAva hai| tithaMca asaMyatasamyagdRSTi asaMkhyAtavarSAyuSka tiryaMca jIva tiryaMcaparyAyoMse maraNa karake kitanI gatiyoMmeM jAte haiM ? // 138 // yaha sUtra sugama hai| 1 asaMkhyeyavarSAyuSaH tiryaGmanuSyAH mithyAdRSTayaH sAsAdanasamyagdRSTayazca A jyotipkebhya upajAyante / ta. rA. 4, 21. Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168] chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 9-9, 139. ekaM hi ceva devagadiM gacchaMti // 139 // edaM pi sugamaM / devesu gacchaMtA sohammIsANakappavAsiyadevesu gacchaMti // 14 // tesiM tadA uvari tatto heTThA vA uppajjaNapariNAmAbhAvA / maNusA maNusapajjattA micchAiTTI saMkhejjavAsAuA maNusA maNusehi kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti ? // 141 // sugamamedaM / . cattAri gadIo gacchaMti NirayagaI tirikkhagaI maNusagaI devagaI cedi // 142 // ........................ asaMkhyAtavarSAyuSka asaMyatasamyagdRSTi tiryaMca marakara ekamAtra devagatiko hI jAte haiM // 139 // yaha sUtra bhI sugama hai| devoMmeM jAnevAle asaMkhyAtavarSAyuSka asaMyatasamyagdRSTi tiryaMca saudharma-IzAna kalpavAsI devoMmeM jAte haiM // 14 // __ kyoMki, una jIvoMmeM saudharma IzAna svargase Upara yA nIce utpanna hone yogya pariNAmoMkA abhAva pAyA jAtA hai| manuSya manuSyaparyApta mithyAdRSTi saMkhyAtavarSAyuSka manuSya manuSyaparyAyoMse maraNakara kitanI gatiyoMko jAte haiM ? // 141 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta manuSya cAroM gatiyoMmeM jAte haiM -- narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati aura devagati // 142 // 1 saMkhAtIdAo jAva IsANaM / ti. pa. 5, 313. tApasAvotkRSTAH, ta evaM samyagdRSTayaH saudharmazAnayorjanmAnubhavanti / ta. rA. 4, 21. 2 saMkhejjAuvamANA maNuvA gara tiriya-deva-NiraemuM / sabbesuM jAyaMti siddhagadIo vi pAvati // ti.pa. 4, 2944. maNuvA jati caumgadipariyaMtaM siddhiThANaM ca / go. ka. 541. egaMta bAle bhaMte, maNUse kiM neraiyAuyaM pakarei tirikkhAuyaM pakarei maNusAuyaM pakarei devAuyaM pakarei ? neraiyAuyaM kiccA neraiesu uvavajjai, Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 148.] cUliyAra gadiyAgadiyAe maNussANaM gadIo [469 edaM pi sugamaM / Niraesu gacchaMtA savvaNiraesu gacchaMti // 143 // tirikkhesu gacchaMtA savvatirikkhesu gacchaMti // 144 // maNusesu gacchaMtA savvamaNussesu gacchaMti // 145 // devesu gacchaMtA bhavaNavAsiyappahuDi jAva gavagevajjavimANavAsiyadevesu gacchaMti // 146 // edANi ( suttANi ) sugamANi / maNusA apajjattA maNusA maNusehi kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti ? // 147 // sugamamedaM / duve gadIo gacchaMti tirikkhagadi maNusagadiM caiva // 148 // / yaha sUtra bhI sugama hai| narakoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya sabhI narakoMmeM jAte haiM // 143 // tiryaMcoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya sabhI tiryaMcoMmeM jAte haiM // 144 // manuSyoM meM jAnevAle uparyukta manuSya sabhI manuSyoM meM jAte haiM // 145 // devoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya bhavanavAsI devoMse lagAkara nau graiveyakavimAnavAsI devoM takameM jAte haiM // 146 // ye sUtra sugama haiN| manuSya aparyAptaka manuSya manuSyaparyAyoMse maraNa karake kitanI gatiyoMmeM jAte haiM 1 // 147 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta manuSya do gatiyoMmeM jAte haiM- tiryaMcagati aura manuSyagati // 148 // tiriyAuyaM ki tiriema uvava0, maNussAuyaM ki0 maNusse0 uva0, devAuya0 ki0 devaloesu uvavajjai ? goyamA, egaMtabAle NaM maNusse neraiyAuyaM pi pakarei, tiri0, maNu, devAuya pi pakarei / vyAkhyAprajJapti 1, 8, 64. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 470] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 149. kudo ? maNussaapajjattANaM tirikkha-maNussAuaM mottUNa aNNesiM AuANaM baMdhAbhAvA / tirikkha-maNusesu gacchaMtA savvatirikkha-maNusesu gacchaMti, No asaMkhejjavAsAuesu gacchaMti // 149 // kudo ? edesi dANa-dANANumodANamabhAvAdo / maNussasAsaNasammAiTThI saMkhejjavAsAuA maNusA maNusehi kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti ? // 150 // sugamamedaM / tiNNi gadIo gacchaMti tirikkhagadi maNusagadiM devagadiM cedi // 151 // sugamamedaM / tirikkhesu gacchaMtA eiMdiya-paMciMdiesu gacchaMti, No vigaMliMdiesu gacchaMti // 152 // kyoMki, aparyAptaka manuSyoMke tiryaMca aura manuSya, ina do AyuoMko chor3akara anya AyuoMke bandhakA abhAva hai| tiyaMca aura manuSyoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya sabhI tiryaMca aura sabhI manuSyoM meM jAte haiM, kintu asaMkhyAta varSakI AyuvAle tiryaMca aura manuSyoMmeM nahIM jAte // 149 // kyoMki, aparyAptaka manuSyoMke dAna aura dAnAnumodana ina donoM kAraNoMkA abhAva hai| manuSya sAsAdanasamyagdRSTi saMkhyAtavarSAyuSka manuSya manuSyaparyAyoMse maraNa karake kitanI gatiyoMko jAte haiM ? // 15 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta manuSya tIna gatiyoMmeM jAte haiM- tiryaMcagati, manuSyagati aura devagati // 151 // yaha sUtra sugama hai| tiyaMcoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya ekendriya aura paMcendriya jIvoMmeM jAte haiM, vikalendriya jIvoM meM nahIM jAte // 152 // Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 155.] cUliyAe gadiyAgadiyAe maNussANaM gadIo [471 jadi eiMdiesu sAsaNasammAiTThI uppajjaMti to eiMdiesu dohi guNaTThANehi hodadhamidi / hodu ce Na, eiMdiyasAsaNadavvassa davyANiogaddAre pamANaparUvaNAbhAvA ? ettha parihAro vuccade / taM jahA- sAsaNasammAiTThI eiMdiesu uppajjamANA jeNa appaNo Auassa carimasamae sAsaNapariNAmeNa sahiyA hodUNa tado uvarimasamae micchattaM paDivajjati teNa eiMdiesu Na doNi guNaTThANANi, micchAiTiguNaTThANamekaM ceva / eiMdiesu gacchaMtA bAdarapuDhavI-bAdaraAu-bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrapajjattaesu gacchaMti, No apajjattesu // 153 // paMciMdiesu gacchaMtA saNNIsu gacchaMti, No asaNNIsu // 154 // saNNIsu gacchaMtA gabbhovakkaMtiesu gacchaMti, No sammucchimesu // 155 // zaMkA-yadi ekendriyoM meM sAsAdanasamyagdRSTi jIva utpanna hote haiM, to ekendriyoMmeM do guNasthAna honA cAhiye ? yadi kahA jAya ki ekendriyoMmeM do hI guNasthAna hone do so bhI nahIM bana sakatA, kyoMki dravyAnuyogadvArameM ekendriya sAsAdanaguNasthAnavI jIvoMke dravyakA pramANa nahIM batalAyA gayA ? samAdhAna-yahAM uparyukta zaMkAkA parihAra kahA jAtA hai| vaha isa prakAra haicUMki ekendriyoM meM utpanna honevAle sAsAdanasamyagdRSTi jIva apanI Ayuke antima samayameM sAsAdanapariNAma sahita hokara usase Uparake samayameM mithyAtvako prApta ho jAte haiM, isaliye ekendriyoMmeM do guNasthAna nahIM hote, kevala eka mithyAdRSTi guNasthAna hI hotA hai| ekendriyoM meM jAnevAle uparyukta manuSya bAdara pRthivIkAyika, bAdara jalakAyika aura bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptakoMmeM jAte haiM, aparyAptakoMmeM nahIM // 153 // paMcendriyoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya saMjJiyoMmeM jAte haiM, asaMjJiyoMmeM nahIM // 154 // saMjJiyoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya garbhopakrAntikoMmeM jAte haiM, sammUchimoMmeM nahIM // 155 // Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 472 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1,9-9, 156. gambhovakkatiesu gacchaMtA pajjattaesu gacchaMti, No apajjattaesu // 156 // pajjattaesu gacchaMtA saMkhejjavAsAuesu vi gacchaMti, asaMkhejavAsAuesu vi gacchaMti // 157 // edANi suttANi sugamANi / maNusesu gacchaMtA gambhovakkaMtiesu gacchaMti, No sammucchimesu // 158 // maNussA saNiNo caiva, teNa saNNi-asaNNiviyappo Na kdo| gambhovakkaMtiesu gacchaMtA pajjattaesu gacchaMti, No apajjattaesu // 159 // pajjattaesu gacchaMtA saMkhejjavAsAuesu (vi) gacchaMti, asaMkhejjavAsAuesu vi gacchaMti // 160 // ___ garbho pakrAntikoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya paryAptakoMmeM jAte haiM, aparyAptakoMmeM nahIM // 156 // paryAptakoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya saMkhyAta varSakI AyuvAloMmeM bhI jAte haiM aura asaMkhyAta varSakI AyuvAloMmeM bhI jAte haiM // 157 // ye sUtra sugama haiN| __ manuSyoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya garbhopakrAntikoMmeM jAte haiM, sammUchimoMmeM nahIM // 158 // __ manuSya kevala saMjJI hI hote haiM, isaliye unameM saMjJI aura asaMjJIkA vikalpa nahIM kiyA gyaa| garbhopakrAntikoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya paryAptakoMmeM jAte haiM, aparyAptakoMmeM nahIM // 159 // paryAptakoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya saMkhyAtavarSAyuSka manuSyoMmeM bhI jAte haiM aura asaMkhyAtavarSAyuSka manuSyoMmeM bhI jAte haiM // 160 // Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 163.] cUliyAe gadiyAgadiyAe maNussANaM gadIo [ 473 devesu gacchaMtA bhavaNavAsiyappahuDi jAva NavagevajjavimANavAsiyadevesu gacchaMti // 161 // edANi suttANi sugamANi / kathaM maNusasAsaNasammAiTThINaM . sammatta-saMjamarahiyANaM Navagevajjesu uppattI ? Na esa doso, davasaMjamassa vi tpphlttuvlNbhaado| maNusA sammAmicchAiTThI saMkhejjavAsAuA sammAmicchattaguNeNa maNusA maNusehi No kAlaM kareMti // 162 // kudo ? edassa savvAuANaM baMdhAbhAvAdo / maNusasammAiTThI saMkhejjavAsAuA maNussA maNussehi kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti ? // 163 // sugmmedN| devoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya bhavanavAsI devoMse lagAkara nau graiveyakavimAnavAsI devoM taka jAte haiM // 161 // ye sUtra sugama haiN| zaMkA-samyaktva aura saMyamase rahita sAsAdanasamyagdRSTi manuSyoMkI nau graiveyakoMmeM utpatti kisa prakAra hotI hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM, kyoMki dravyasaMyamake bhI nau graiveyakoMmeM utpanna hone rUpa phalakI prApti pAI jAtI hai| saMkhyAta varSakI AyuvAle samyagmithyAdRSTi manuSya samyagmithyAtva guNasthAna sahita manuSya hote hue manuSyaparyAyoMse maraNa nahIM karate // 162 // kyoMki, samyagmithyAtva guNasthAnameM sarva AyuoMke bandhakA abhAva hai| manuSya samyagdRSTi saMkhyAtavarSAyuSka manuSya manuSyaparyAyoMse maraNa kara kitanI gatiyoM meM jAte haiM ? // 163 // yaha sUtra sugama hai| 1 manuSyAH saMkhyeyavarSAyuSaH mithyAdarzanAH sAsAdanasamyagdarzanAzca bhavanavAsiprabhRtiSUparimotreyakAnteSu upapAdamAskaMdati / ta. rA. 4, 21, dhRtvA nigraMthAliMgaM ye prakRSTaM kurvate tpH| antyameveyakaM yAvadabhavyAH khalu yAnti te // tattvArthasAra 2, 167. Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 474 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 164. ekaM hi ceva devagadiM gacchati // 164 // ettha cattAri gadIo gacchaMti tti vattavvaM, maNusasammAiTThINaM cauggaigamaNuvalaMbhAdo / taM jahA- devagadi tAva maNusasammAiTThiNo gacchaMti ceva, ettheva sutte uttttaado| Nirayagadi pi gacchaMti, 'NeraiyA sammatteNa adhigadA NiyamA sammatteNa ceva NIti' ti suttavayaNAdo / Na tirikkhasammAiTThiNo NirayagadimadhigacchaMti, tattha daMsaNamohaNIyassa khavaNAbhAvAdo khaiyasammattAbhAvA / Na tatthataNavedagasammAiTThiNo NirayagadimadhigacchaMti, tesiM maraNakAle NirayAuasaMtassAbhAvAdo / Na deva-NeraiyasammAiTThiNo NirayagadimAdhigacchaMti, jiNANAbhAvAdo / tamhA parisesAdo sammAdiTTiNo maNusA ceva NirayagadimadhigacchaMti tti siddhaM / tirikkhagadi (pi gacchaMti), 'sammatteNa saMkhyAtavarSAyuSka samyagdRSTi manuSya ekamAtra devagatiko hI jAte haiM // 164 // zaMkA-yahAMpara 'saMkhyAtavarSAyuSka samyagdRSTi manuSya cAroM gatiyoMko jAte haiM' aisA kahanA cAhiye, kyoMki samyagdRSTi manuSyoMkA cAroM gatiyoMmeM gamana pAyA jAtA haiN| vaha isa prakAra hai- samyagdRSTi manuSya devagatiko to jAte hI haiM, kyoMki yaha bAta prastuta sUtrameM hI kahI gaI hai| aura samyagdRSTi manuSya narakagatiko bhI jAte haiM, kyoMki 'nArakI samyaktvase narakameM praveza karake niyamase samyaktva sahita hI vahAMse nikalate haiM ' aisA sUtrakA vacana hai / tiryaMca samyagdRSTi jIva to narakagatiko jAte nahIM haiM, kyoMki unameM darzanamohanIyake kSapaNakA abhAva honese kSAyika samyaktvakA abhAva hai| aura na tiryaMcagatisaMbaMdhI vedakasamyagdRSTi narakagatiko jAte haiM, kyoMki unake maraNakAlameM narakAyu karmakI sattAkA abhAva hotA hai| deva aura nArakI samyagdRSTi narakagatiko jAte nahIM haiM, kyoMki aisA jina bhagavAnkA upadeza nahIM hai / isaliye pArizeSa nyAyase samyagdRSTi manuSya hI narakagatiko jAte haiM yaha bAta siddha huI / samyagdRSTi manuSya tiryacagatiko bhI jAte haiM, kyoMki 'tiryacagatiko samyaktva sahita jAnevAle 1 egaMtapaMDie Na maMte, maNusse kiM nera0 pakarei jAva devAuya kiccA devaloemu uvava0 ? goyamA, egatapaDie Na maNusse AuyaM siya pakarei, siya no pakarei / jai pakarei no neraiyA0 pakarei, no tiri0, no maNu, devAuyaM pakarei | xxx bAlapaMDie NaM bhaMte, maNusse kiM neraiyAuyaM pakarei jAva devAuyaM kiccA devesu uvavajjai ? goyamA, no neraiyAuyaM pakarei jAva devAuyaM kiccA devesu uvavajjai, se keNaTeNaM jAva devAuyaM kiccA devesu uvavajjai ? goyamA, bAlapaMDie NaM maNuse tahArUvassa samaNassa vA mAhaNassa vA aMtie egamavi AyariyaM dhammiyaM suvayaNaM soccA nisamma desaM uvaramai, desaM no uvaramai, desaM paccakkhAi, desaM No pcckkhaai| se teNaTeNaM desovaramadesapaccakkhANeNaM no neraiyAuyaM pakarei jAva devAuyaM kiccA devesu uvavajjai / se teNaTeNaM jAva devesu uvvjji| vyAkhyAprajJapti 1,8,65. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sen 1, 9-9, 164.] cUliyAe gadiyAgadiyAe maNussANaM gadIo [ 475 adhigadA NiyamA sammatteNa caiva NIti ' tti jinnaannaado| etya Na deva - Neraiya-tirikkhasammAiTTiNo uppajjaMti, edesimetthuSpattIe paduppAyaNajiNANAbhAvAdo / tamhA tirikkhesu sammAiTTiNo maNusseva' uppajjeti / evaM maNussesu maNusasammAiDINaM uppattI sAhedavvAtti ? ettha parihAro uccade / taM jahA - jehi micchAiTThIhi devAuaM mocUNa aNNamAuaM baMdhiya pacchA sammattaM gahiyaM te ettha Na parigahiyA / teNa ekkaM cetra devagardi gacchaMti maNusasammAiTTiNo tti bhaNidaM / devagaI mottUNaNNagaINamAuaM baMdhidUNa jehi sammattaM pacchA paDavaNNaM te ettha kiNNa gahidA ? Na, tesiM micchattaM gaMtUgappaNo baMdhAu avaseNa upajjamANANaM sammattAbhAvA / sammattaM ghettUNa daMsaNamohaNIyaM khaviya NirayAdisu uppajja mANA vi maNusasamma iDigo asthi, te kiNNa gahidA 1 sammatamAhappapaduppAyaNaGkaM puvyaMbaddha AuakammamAhappapaduppAyaNaGkaM ca / jIva niyamase samyaktva sahita hI vahAMse nikalate haiM ' aisA jina bhagavAnkA upadeza hai / yahAM tiryacoMmeM deva, nArakI aura tiryaca samyagdRSTi jIva to utpanna hote nahIM, kyoMki ina jIvoMke yahAM utpanna honekA pratipAdana karanevAlA jina bhagavAnkA upadeza pAyA nahIM jaataa| isaliye tiryacaumeM samyagdRSTi manuSya hI utpanna hote haiM / isI prakAra manuSyoM meM manuSya samyagdRSTi jIvoM kI utpatti sAdha lenA cAhiye ? samAdhAna- yahAM ukta zaMkAkA parihAra kahate haiM / vaha isa prakAra hai- jina mithyAdRSTiyoMne devAyuko chor3a anya Ayu bAMdhakara pazcAt samyaktva grahaNa kiyA hai, unakA yahAM grahaNa nahIM kiyA gyaa| isIliye aisA kahA gayA hai ki samyagdRSTi manuSya ekamAtra devagatiko hI jAte haiM / zaMkA- devagatiko chor3a anya gatiyoMkI Ayu bAMdhakara jina manuSyoMne pazcAt samyaktva grahaNa kiyA hai, unakA yahAM grahaNa kyoM nahIM kiyA gayA ? samAdhAna- nahIM, kyoMki punaH mithyAtvameM jAkara apanI bAMdhI huI Ayuke vazase utpanna honevAle una jIvoMke samyaktvakA abhAva pAyA jAtA hai / zaMkA - samyaktvako grahaNa karake aura darzanamohanIyakA kSapaNa karake narakAdikamai utpanna honevAle bhI samyagdRSTi manuSya hote haiM, unakA yahAM kyoM nahIM grahaNa kiyA gayA ? samAdhAna - samyaktvakA mAhAtmya dikhalAne aura pUrvameM bAMdhe hue AyukarmakA mAhAtmya utpanna karaneke liye ukta jIvoMkA yahAM grahaNa nahIM kiyA gayA / 2 pratiSu ' gahiyaMti ' iti pAThaH / 1 pratiSu ' masso va ' iti pAThaH / Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sugamamedaM / 476] chakkhaDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 165. - devesu gacchaMtA sohammIsANappahuDi jAva sabaTTasiddhivimANavAsiyadevesu gacchaMti // 165 // sugamamedaM / maNusA micchAiTThI sAsaNasammAiTTI asaMkhejjavAsAuA maNusA maNusehi kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti ? // 166 // ekaM hi ceva devagadiM gacchaMti // 167 // devesu gacchaMtA bhavaNavAsiya-vANa-tara-jodisiyadevesu gacchaMti // 168 // devoMmeM jAnevAle saMkhyAtavarSAyuSka samyagdRSTi manuSya saudharma-IzAnase lagAkara sarvArthasiddhivimAnavAsI devoM takameM jAte haiM // 165 // yaha sUtra sugama hai| manuSya mithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi asaMkhyAtavarSAguSka manuSya manuSyaparyAyoMse maraNa karake kitanI gatiyoM meM jAte haiM ? // 166 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta manuSya ekamAtra devagatiko hI jAte haiM // 167 // devoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya bhavanavAsI, vAnavyantara aura jyotiSI devoMmeM jAte haiM // 168 // ....................... 1 parivrAjakAnAM deveSapapAdaH A brahmalokA, AjIvikAnAM A sahasrArAn / tata UrvamanyaliMginAM nAtyupapAdaH, nirgranthaliMgadhAriNAmeva utkRSTatamonuSThAnopacitapuNyabandhAnAm / asamyagdarzanAnAmuparimaMvayakAnteSu upapAdaH, tata Urya samyagdarzanajJAna caraNaprakarSopetAnAmeva janma netareSAm / zrAvakANAM saudharmAdipvacyutAnteSu janma, nAdho noparIti pariNAmavizuddhiprakarSayogAdeva kalpasthAnAtizaye yogo'vaseyaH / ta. rA. 4, 21. utpadyante sahasrAre tiryaco btsNyutaaH| atraiva hi prajAyante samyaktrArAdhakA narAH // na vidyate para hyasmAdupapAdo'nyaliMginAm / nigraMtha zrAvakA ye te jAyante yAvadacyutam // yAvatsarthisiddhiM tu nirgrathA hi tataH param / utpadyante tapoyuktA ratnatrayAvitritAH // tattvArthasAra 2, 165-166, 168. NaratiriyadesaayadA ukkasseNacyudo ti NiggaMthA / NaraayadadesamicchA gevajaMto tti gacchaMti // sacaTTo tti sudihI mahabbaI bhogabhUmijA smmaa| sohammadurga micchA bhavaNatiyaM tAvasA ya varaM / / carayA ya paribAjA bahyottaranudapado tti AjIcA / go. ka. 549. jI pra. TIkA. 2 saMkhyAtItAyuSo mAstiryazcazvAyasadRzaH / utkRSTAstApasAcaiva yAnti jyotipkadevatAm / tattvArthasAra 2, 163. Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 173.] cUliyAe gadiyAgadiyAe devANaM gadIo [ 477 maNusA sammAmicchAiTThI asaMkhejavAsAuA sammAmicchattaguNeNa maNusA maNusehi No kAlaM kareMti 169 // maNusA sammAiTTI asaMkhejjavAsAuA maNusA maNusehi kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti ? // 170 // ekkaM hi ceva devagadiM gacchaMti // 171 // devesu gacchaMtA sohammIsANakappavAsiyadevesu gcchNti||172|| edANi suttANi sugamANi / devA micchAiTThI sAsaNasammAiTThI devA devehi uvaTTida-cudasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 173 // sugamamedaM / manuSya samyagmithyAdRSTi asaMkhyAtavarSAyuSka manuSya samyagmithyAtva guNasthAna sahita manuSyaparyAyoMse maraNa nahIM karate // 169 // manuSya samyagdRSTi asaMkhyAtavarSAyuSka manuSyaparyAyoMse maraNa kara kitanI gatiyoM meM jAte haiM ? // 170 // uparyukta manuSya maraNa kara ekamAtra devagatiko jAte haiM / / 171 // devoMmeM jAnevAle uparyukta manuSya saudharma aura IzAna kalpavAsI devoMmeM jAte haiM // 172 // ye sUtra sugama hai| deva mithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi deva devaparyAyoMse udvartita va cyuta hokara kitanI gatiyoM meM Ate haiM ? // 173 // yaha sUtra sugama hai| vizeSArtha-sUtrakAra bhUtabali AcAryane bhinna bhinna gatiyoMse chUTaneke arthameM saMbhavataH gatiyoMkI hInatA va uttamatAke anusAra bhinna bhinna zabdoMkA prayoga kiyA hai| 1 te saMkhAtIdAU jAyate kei jAva IsANaM / ti. pa. 4, 2945. Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-9, 174. duve gadIo AgacchaMti tirikkhagadiM maNusagadiM ceva // 174 // kuda | deva - NirayAu ANaM baMdhAbhAvAdo / tirikkhesu AgacchaMtA eiMdiya-paMciMdiesa AgacchaMti, No vigaliMdie || 175 // kudo ? sahAvado ? 478 ] eiMdie AgacchaMtA bAdara puDhavIkAiya- bAdaraAukAiya- bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrapajjattaesu AgacchaMti, No apajjattaesu // 176 // narakagati va bhavanavAsI, vAnavyataMra aura jyotiSI, ye tIna devagatiyAM hIna haiM, ataeva inase nikalaneke liye 'udvartana' arthAt uddhAra honA kahA hai| tiryaca aura manuSya gatiyAM sAmAnya haiM, ataeva unase nikalane ke liye * kAla karanA ' zabdakA prayoga kiyA hai / aura saudharmAdika vimAnavAsiyoMkI gati uttama hai, ataeva vahAMse nikalaneke liye 'cyuta honA' isa zabda kA upayoga kiyA gayA hai| jahAM devagatisAmAnya se nikalane kA ullekha AyA hai vahAM bhavanavAsI Adi va saudharmAdi devoMkI apekSA 'udvartita ' aura * cyuta' donoM zabdoM kA upayoga kiyA gayA hai / mithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi deva maraNa kara tiryaMcagati aura manuSyagati, ina do gatiyoMmeM Ate haiM // 174 // & kyoMki, ukta jIvoMke deva aura nAraka AyuoM ke baMdhakA abhAva hai / tiryacoMmeM AnevAle midhyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi deva ekendriya aura paMcendriya jIvoMmeM Ate haiM, vikalendriyoMmeM nahIM Ate // 175 // kyoMki, aisA svabhAva hI hai / ekendriyoMmeM AnevAle uparyukta deva bAdara pRthivIkAyika, bAdara jalakAyika aura bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptaka jIvoMmeM Ate haiM, aparyAptakoM meM nahIM // 176 // 1 A IsANaM devA jaNaNA eiMdiesa bhajidavvA / uvari sahassAraMtaM te bhavvA (savvA) saNNitiriyamaNuvate // ti. pa. 8, 679. AhAragA du deve devANaM saNNikammatiriyaNare / patteyapuDhaviAUbAdarapajjatage gamaNaM // bhavaNatiyANaM evaM titthUNaNaresu cetra uppattI / IsANatANege sadaradugaMtANa saNNIsu // go. ka. 542 - 543. bhAjyA ekendriyatvena devA aizAnataracyutAH / tiryaktvamAnuSatvAbhyAmAsahasrArataH punaH // tattvArthasAra 2, 169. Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 181.] cUliyAe gadiyAgadiyAe devANaM gadIo [ 479 paMciMdiesu AgacchaMtA saNNIsu AgacchaMti, No asaNIsu // 177 // saNNIsu AgacchaMtA gambhovakkaMtiesu AgacchaMti, No sammucchimesu // 178 // ___ gambhovakkaMtiesu AgacchaMtA pajjattaesu AgacchaMti, No apajjattaesu // 179 // pajjattaesu AgacchaMtA saMkhejjavAsAuesu AgacchaMti, No asaMkhejjavAsAuesu // 180 // kudo ? dANa-dANANumodANamabhAvAdo, sabhAvado vA / sesaM sugamaM / maNusesu AgacchaMtA gambhovakkaMtiesu AgacchaMti, No sammucchimesu // 181 // ................................... paMcandriyoMmeM AnevAle upayukta deva saMjJI tiryaMcoMmeM Ate haiM, asaMjJiyoMmeM nahIM // 177 // saMjJI tiryaMcoMmeM AnevAle upayukta deva garbhopakrAntikoMmeM Ate haiM, sammacchimoMmeM nahIM Ate // 178 // garbhopakrAntikoMmeM AnevAle upayukta deva paryAptakoMmeM Ate haiM, aparyAptakoMmeM nahIM Ate // 179 // paryAptakoMmeM AnevAle uparyukta deva saMkhyAtavarSAyuSkoMmeM Ate haiM, asaMkhyAtavarSAyuSkoMmeM nahIM Ate // 180 // / kyoMki, uparyukta devoMmeM dAna aura dAnake anumodana (ina bhogabhUmimeM utpattike do kAraNoM) kA abhAva hai| athavA svabhAvase hI uparyukta deva asaMkhyAtavarSAyuSka bhogabhUmike tiryaMcoMmeM nahIM utpanna hote / zeSa sUtrArtha sugama hai| __manuSyoMmeM AnevAle mithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi deva garbhopakrAntikoMmeM Ate haiM, sammUchimoMmeM nahIM Ate // 181 // Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 182. gambhovakkaMtiesu AgacchaMtA pajjattaesu AgacchaMti, No apajjattaesu // 182 // pajjattaesu AgacchaMtA saMkhejjavAsAuesu AgacchaMti, No asaMkhejjavAsAuesu // 183 // - savvamedaM sugamaM / devA sammAmicchAiTThI sammAmicchattaguNeNa devA devehiM No uvvaTuMti, No cayaMti // 184 // sugamamedaM / devA sammAiTThI devA devehi uvvaTTida-cudasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 185 // ekaM hi ceva maNusagadimAgacchaMti // 186 // kudo ? devasammAiTThINaM maNusAuaM mottUNa aNNAuANaM baMdhA mAvAdo / . garbhApakrAntika manuSyoMmeM AnevAle uparyukta deva paryAptakoMmeM Ate haiM, aparyAptakoMmeM nahIM Ate // 182 / / paryAptaka manuSyoMmeM AnevAle uparyukta deva saMkhyAtavarSAyuSkoMmeM Ate haiM, asaMkhyAtavarSAyuSkoMmeM nahIM Ate // 183 // ye saba sUtra sugama haiN| deva samyagmithyAdRSTi samyagmithyAtva guNasthAna sahita devaparyAyoMse na udvartita hote haiM aura na cyuta hote haiM // 184 // ___ yaha sUtra sugama hai| deva samyagdRSTi deva devaparyAyoMse udvartita va cyuta hokara kitanI gatiyoMmeM Ate haiM ? // 185 // samyagdRSTi deva maraNa kara kevala eka manuSyagatimeM hI Ate haiM // 186 // kyoMki, samyagdRSTi devoMke manuSyAyuko chor3a anya AyuoMke bandhakA abhAva hai| Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 191.] cUliyAe gadiyAgadiyAe devANaM gadIo [481 maNusesu AgacchaMtA gambhovakkaMtiesu AgacchaMti, No smmucchimesu|| 187 // ___ gambhovakkaMtiesu AgacchaMtA pajjattaesu AgacchaMti, No apajjattaesu // 188 // pajjattaesu AgacchaMtA saMkhejjavAsAuesu AgacchaMti, No asaMkhejjavassAuesu // 189 // savvaM sugamamedaM / bhavaNavAsiya-vANa-tara-jodisiya-sodhammIsANakappavAsiyadevesu devagadibhaMgo // 190 // edaM pi sugamaM / saNakkumArappahuDi jAva sadara-sahassArakappavAsiyadevesu paDhamapuDhavIbhaMgo / Navari cudA tti bhANidavvaM // 191 // manuSyoMmeM AnevAle samyagdRSTi deva garbhopakrAntikoMmeM Ate haiM, sammUchimoMmeM nahIM Ate // 187 // garbhopakrAntika manuSyoMmeM AnevAle samyagdRSTi deva paryAptakoMmeM Ate haiM, aparyAptakoMmeM nahIM Ate // 188 // __paryAptaka ga pakrAntika manuSyoMmeM AnevAle samyagdRSTi deva saMkhyAtavarSAyuSkoMmeM Ate haiM, asaMkhyAtavarSAyuSkoMmeM nahIM Ate // 189 // __ ye saba sUtra sugama haiN| bhavanavAsI, vAnavyantara, jyotiSI tathA saudharma aura IzAna kalpavAsI devoMkI gati uparyukta devagatike samAna hai // 190 // yaha sUtra bhI sugama hai| sanatkumArase lagAkara zatAra-sahasrAra kalpavAsI devoMkI gati prathama pRthivIke nArakI jIvoMkI gatike samAna hai / kevala yahAM 'udvartita hote haiM ' ke sthAna para 'cyuta hote haiN| aisA kahanA cAhiye // 191 // Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 192. edaM pi sugamaM / ANadAdi jAva NavagevajjavimANavAsiyadevesu micchAiTThI sAsaNasammAiTThI asaMjadasammAiTThI devA devehi cudasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 192 // sugamamedaM / ekaM hi ceva maNusagadimAgacchaMti // 193 // kudo ? sukkalessiyANaM tesiM maNusAueNa viNA aNNAuANaM baMdhAbhAvA / maNusesu AgacchaMtA gabbhovakkaMtiesu AgacchaMti, No sammucchimesu // 194 // gambhovakkaMtiesu AgacchaMtA pajjattaesu AgacchaMti, No apajjattaesu // 195 // yaha sUtra bhI sugama hai| Anatase lagAkara nava graiveyakavimAnavAsI devoMmeM mithyAdRSTi, sAsAdanasamyagdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi deva devaparyAyoMse cyuta hokara kitanI gatiyoMmeM Ate haiM ? // 192 // yaha sUtra sugama hai| uparyukta deva kevala eka manuSyagatimeM hI Ate haiM // 193 // kyoMki, zuklalejhyAvAle uparyukta devoMke manuSyAyuko chor3a anya AyuoMke bandhakA abhAva hai| manuSyoMmeM AnevAle uparyukta deva garbhopakrAntikoMmeM Ate haiM, sammUchimoMmeM nahIM Ate // 194 // garbhopakrAntika manuSyoMmeM AnevAle uparyukta deva paryAptakoMmeM Ate haiM, aparyAptakoMmeM nahIM Ate // 195 // 1 tato uvarimadevA savvA sukkaabhidhaannlessaae| uppajjati maNurase Natthi tirikkhesu uvvaado| ti. pa. 8, 680. tataH paraM tu ye devAste sarve'nantare bhave / utpadyante manuSyeSu na hi tiryakSu jAtucit / / tattvArthasAra 2, 170. Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 200.] cUliyAe gadiyAgadiyAe devANaM gadIo [483 pajjattaesu AgacchaMtA saMkhejjavAsAuesu AgacchaMti, go asaMkhejjavAsAuesu // 196 // sabamedaM sugamaM / ANada jAva NavagevajjavimANavAsiyadevA sammAmicchAiTThI sammAmicchattaguNeNa devA devahi No cayaMti // 197 // aNudisa jAva savvaTThasiddhivimANavAsiyadevA asaMjadasammAiTThI devA devehi cudasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 198 // __ ekaM hi maNusagadimAgacchaMti // 199 // ekaM hi maNusagadimAgacchaMti, sukkalessiyattAdo sammAidvittAdo vaa| maNusesu AgacchaMtA gambhovakkaMtiesu AgacchaMti, No sammucchimesu // 200 // garbhopakrAntika paryApta manuSyoMmeM AnevAle uparyukta deva saMkhyAtavarSAyuSkoMmeM Ate haiM, asaMkhyAtavarSAyuSkoMmeM nahIM Ate // 196 // ye saba sUtra sugama haiN| Anatase lagAkara nava greveyaka takake vimAnavAsI sabhyagmithyAdRSTi deva sabhyagmithyAtva guNasthAna sahita devaparyAyoMse cyuta nahIM hote // 197 // __ anudizase lagAkara sarvArthasiddhi takake vimAnavAsI asaMyatasamyagdRSTi deva devaparyAyoMse cyuta hokara kitanI gatiyoM meM Ate haiM ? // 198 // - uparyukta deva kevala eka manuSyagatimeM hI Ate haiM // 199 // uparyukta devoMke kevala eka manuSyagatimeM hI AnekA kAraNa unakA zukla lezyAyukta honA athavA samyagdRSTi honA hI hai| manuSyoMmeM AnevAle uparyukta deva gaupakrAntikoMmeM Ate haiM, sammUcchimoMmeM nahIM Ate // 20 // ............ devagadIdo cattA kammakkhetanmi saNijjate / gamabho jAte Na bhogabhUmINa Na-tirie // ti. pa. 8,681. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 484 ] chakkhaMDAgamai jIvaTThANaM 1, 9-9, 201. gambhovakkaMtiesu AgacchaMtA pajjattaesu AgacchaMti, No apajjattaesu // 201 // pajjattaesu AgacchaMtA saMkhejjavAsAuesu AgacchaMti, No asaMkhejjavAsAuesu // 202 // savvamedaM sugamaM / adho sattamAe puDhavIe NeraiyA NirayAdo NeraDyA uvvaTTidasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 203 // ekkaM hi ceva tirikkhagadimAgacchaMti tti // 204 // puNaruttattAdo NedaM suttaM vattavvaM ? Na esa doso, jaDamaisissANuggahaheduttAdo / tirikkhesu uvavaNNallayA tirikkhA chaNNo uppAeMtiAbhiNibohiyaNANaM No uppAeMti, sudaNANaM No uppAeMti, ohiNANaM garbhopakrAntika manuSyoMmeM AnevAle upayukta deva paryAptakoMmeM Ate haiM, apaptikoMmeM nahIM Ate // 201 // garbhopakrAntika paryApta manuSyoMmeM AnevAle uparyukta deva saMkhyAtavarSAyuSkoMmeM Ate haiM, asaMkhyAtavarSAyuSkoMmeM nahIM Ate // 202 // ye saba sUtra sugama haiM / nIce sAtavIM pRthivIke nArakI narakase nikalakara kitanI gatiyoMmeM Ate haiM ? // 203 // sAtavIM pRthivIse nikale hue nArakI jIva kevala eka tiryaMcagatimeM hI Ate haiM // 204 // zaMkA-(sAtavIM pRthivIse nikalanevAle nArakI jIvoMkI gatikA nirdeza 94 Adi sUtroM meM kara Aye haiM, ataeva) punarukta honese prastuta sUtra nahIM kahanA cAhiye ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, isa punaruktikA hetu jar3amati ziSyoMkA anugraha karanA hai| tiyacoMmeM utpanna honevAle tiryaMca ina chahakI utpatti nahIM karateAbhinivodhika jJAnako utpanna nahIM karate, zrutajJAnako utpanna nahIM karate, avadhi Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 206. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe heraiyANaM gadIo guNuppAdaNaM ca [485 No uppAeMti, sammAmicchattaM No uppAeMti, sammattaM No uppAeMti, saMjamAsaMjamaM No uppAeMti // 205 // titthayarAdINaM paDiseho ettha kiNNa kado ? Na, tirikkhesu tesiM saMbhavAbhAvA, savvassa paDisahassa pttipuvssuvlNbhaado| sAsaNaguNapaDiseho kiNNa kado ? Na, sammatte paDisiddhe tatto uppajjamANasAsaNasammattaguNapaDisehassa annuttsiddhiido| chaTTIe puDhavIe NeraiyA NirayAdo NeraiyA uvvaTTidasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 206 // jJAnako utpanna nahIM karate, samyagmithyAtva guNako utpanna nahIM karate, samyaktvako utpanna nahIM karate, aura saMyamAsaMyamako utpanna nahIM karate // 205 // __ zaMkA-(tiryaMcoMmeM tIrthaMkara Adi bhI to utpanna nahIM hote, ataeva ) tIrthakarAdikA bhI yahAM pratiSedha kyoM nahIM kiyA ? samAdhAna nahIM, kyoMki tIrthakarAdikoMkA to tiryaMcoMmeM utpanna honA saMbhava hI nahIM hai / sarva pratiSedhameM pahale pratiSedhya vastukI upalabdhi pAI jAtI hai| zaMkA-uparyukta tiryaMcoMmeM sAsAdana guNasthAnakI prAptikA pratiSedha kyoM nahIM kiyA? samAdhAna-nahIM, kyoMki samyaktvakA pratiSedha kara denepara samyaktvase utpanna honevAle sAsAdanasamyaktva guNake pratiSedhakI siddhi vinA kahe hI ho jAtI hai / vizeSArtha-yahAM saptama narakase Aye hue tiryaMca jIvoMke samyaktvakI prAptikA sarvathA pratiSedha kiyA gayA hai, kintu tiloyapaNNatti (2,292) tathA prajJApanA (20,10) 'meM unase kitane hI jIvoM dvArA samyaktvagrahaNa kiye jAnekA vidhAna pAyA jAtA hai| chaThavIM pRthivIke nArakI narakase nArakI hote hue nikalakara kitanI gatiyoM meM Ata haiM ? // 206 // 1 AtarimakhidI caramaMgadhAriNo saMjadA ya dhUmataM / chadrutaM desavadA sammattadharA kei carimaMtaM // ti.pa. 2,292. ahesttmpuddhvii-pucchaa| goyamA ! No iNaDhe samaDhe, sammataM puNa labhejjA / prajJApanA 20, 10. saptabhyo'pi sadRzaH // lo. pra. 14, 11. 2 saptamyAM nArakA mithyAdRSTayo narakebhya udvartitA ekAmeva tiryaggatimAyAnti / tiryavAyAtAH paMcendriyagarbhajaparyAptakasaMkhyeyavarSAyuHtpadyante netareSu / tatra cotpannAH sarve matizrutAvadhisamyaktvasamyamithyAtvasaMyamAsaMyamAnotpAdayanti / ta. rA. 3, 6. Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 9-9, 207. ettha ' chaTThIe puDhavIe NeraiyA ubaTTidasamANA kadi gadIo AgacchaMti' tti vattavyaM, Na 'NirayAdo NeraiyA' tti, tassa phalAbhAvA ? Na esa doso, chaTThIe puDhavIe geraiyA NirayAdo NirayapajjAyAdo uvyaTTidasamANA viNaTThA saMtA NeraiyA davyaTThiyaNayAvalaMbaNeNa gairaiyA hodUNa kadi gadIo AgacchaMti tti taduccAraNAe phalovalaMbhA / sesaM sugm| duve gadIyo AgacchaMti tirikkhagadi maNusagadiM ceva // 207 // (edaM pi sissasaMbhAlaNaTuM parUvidaM / tirikkha-maNussesu uvavaNNallayA tirikkhA maNusA keiM cha uppAeMti- keiM AbhiNibohiyaNANamuppAeMti, keiM sudaNANamuppAeMti, keimohiNANamuppAeMti, keiM sammAmicchattamuppAeMti, kehaM sammattamuppAeMti, keiM saMjamAsaMjamamuppAeMti // 208 // -......................................... zaMkA-yahAM 'chaThavIM pRthivIse nikalakara nArakI kitanI gatiyoMmeM Ate haiN| aisA sUtra kahanA cAhiye, 'narakase nArakI hote hue' yaha kahane kI AvazyakatA nahIM thI, kyoMki ina padoMkA koI phala nahIM hai ? samAdhAna- yaha koI doSa nahIM, kyoMki 'chaThavIM, pRthivIke nArakI, narakase arthAt narakaparyAyase, nikalakara arthAt vinaSTa hokara, nArakI arthAt dravyArthika nayake avalambanase nArakI hote hue kitanI gatiyoM meM Ate haiM' aisA sUtrokta una padoMke uccAraNakA phala pAyA jAtA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| chaThavIM pRthivIse nikalanevAle nArakI jIva do gatiyoM meM Ate haiM- tiyaMcagati aura manuSyagati // 207 // yaha sUtra bhI (punarukta hote hue bhI) ziSyoM ko smaraNa karAneke artha prarUpita kiyA gayA hai| tiryaMca aura manuSyoMmeM utpanna honevAle tiryaMca va manuSya koI chaha utpanna karate haiM- koI Abhinibodhika jJAna utpanna karate haiM, koI zrutajJAna utpanna karate haiM, koI avadhijJAna utpanna karate haiM, koI samyagmithyAtva utpanna karate haiM, koI samyaktva utpanna karate haiM, aura koI saMyamAsaMyama utpanna karate haiM // 208 // 1 banatI duohi iti pAThaH / 2 SaSTyA udghatitA nAravAlivamanapyA jAtAH kecinma livanAvaSisamyaktrasamyanmithyAtvasaMyamAsaMyanAt SaDutpAdayanti, na sarve, nAnyatonyat / ta. rA. 3. 6. Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 211. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe NeraiyANaM gadIo guNuppAdaNaM ca (187 sAsaNasammattaM sammatte pavisadi tti pudha Na uttaM / sesaM saMjamAdi No uppAeMti' tti kadhaM Navvade ? vihIe abhAvAdo / Na ca hotaM Na bhaNaI titthayaro, virohAdo / paMcamIe puDhavIe NeraiyA NirayAdo raiyA uvvaTTidasamANA kadi gadIyo AgacchaMti ? // 209 // duve gadIyo AgacchaMti tirikkhagadiM ceva maNusagadi ceva // 210 // tirikkhesu uvavaNNallayA tirikkhA keI cha uppAeMti // 211 // tirikkhabhavamachaMDiUNetti jANAvaNaTuM vidiyatirikkhagahaNaM / tANi cha puvaM parUvidANi tti Neha kahiyAI / sAsAdanasamyaktva samyaktva meM praviSTa ho jAtA hai, isaliye usakA pRthak ullekha nahIM kiyA gyaa| zaMkA-tiryaMca aura manuSyoMmeM utpanna honevAle tiryaMca aura manuSya saMyamAdi zeSa guNoMko utpanna nahIM karate, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-kyoMki unake saMyamAdi utpanna karanekA vidhAna nahIM kiyA gyaa| yadi unameM saMyamAdikI utpatti hotI to yaha ho nahIM sakatA thA ki tIrthakara usakA pratipAdana na kareM, kyoMki aisA mAnane meM virodha AtA hai| pAMcavIM pRthivIke nArakI jIva narakase nArakI hote hue nikalakara kitanI gatiyoMmeM Ate haiM ? // 209 // pAMcavIM pRthivIse nikalakara nArakI jIva do gatiyoMmeM Ate haiM- tiryacagati aura manuSyagati // 210 // tiryacoMmeM utpanna honevAle tiryaMca koI chaha utpanna karate haiM // 211 // ___ 'tiryaMcabhavako na chor3akara' yaha jatalAneke liye sUtrameM dUsarI vAra 'tiryaMca' zabdakA upayoga kiyA gayA hai| una chahakA prarUpaNa pahale kara Aye haiM isaliye yahAM unakA nAmollekha nahIM kiyA gyaa| ........ 1 maghavyA manuSyalAbho na SaTyA bhUmervinirgatAH / saMyamaM tu punaH puNyaM nApnuvantIti nizrayaH // tattvArthasAra 2, 149. 2 Apatau Na ca hotaM bhaNai Na' iti pAThaH / 3 paMcamyA uddhartitAstiryakSutpannAH keciSaDutpAdayanti, na sarve, nAyatonyat / ta. rA. 3, 6. Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 488 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 9-9, 212. maNussesu uvavaNNallayA maNusA ke maTTamuppAeMti - ke imAbhiNibohiyaNANamuppAeMti, keI sudaNANamuppAeMti, keimohiNANamuppAeMti, keI maNapajjavaNANamuppAeMti, keI sammAmicchattamuppAeMti, keI sammattamupAeMti, keI saMjamA saMjamamuppAeMti, keI saMjamamuppA eMti // 212 // kudo ? paMcamI Agadassa tivvasaMkilesAbhAvAdo / sesaM sugamaM / utthI puDhavIe raiyA NirayAdo NeraDyA uvvaTTidasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 213 // duve gadIo AgacchaMti tirikkhagadaM caiva maNusa gaI ceva // 214 // savvamedaM sugamaM / manuSyoM meM utpanna honevAle manuSya koI AThako utpanna karate haiM - koI Abhinibodhika jJAna utpanna karate haiM, koI zrutajJAna utpanna karate haiM, koI avadhijJAna utpanna karate haiM, koI mana:paryayajJAna utpanna karate haiM, koI samyagmithyAtva utpanna karate haiM, koI samyaktva utpanna karate haiM, koI saMyamAsaMyama utpanna karate haiM, aura koI saMyama utpanna karate haiM // 212 // kyoMki, pAMcavIM pRthivIse Aye hue jIvake tIvra saMklezakA abhAva hai| zeSa sUtrArtha sugama hai | cauthI pRthivI nArakI jIva narakase nArakI hote hue nikalakara kitanI gatiyoM meM Ate haiM ? // 213 // cauthI pRthivI se nikalanevAle nArakI jIva do gatiyoMmeM Ate haiM- tiryaMcagati aura manuSyagati / / 214 // ye saba sUtra sugama haiM / 1 manuSyeSUtpannAH kecinmati zrutAvadhimanaH paryayasamyaktvasamyaG mithyAtvasaMyamAsaMyamasaMyamAnutpAdayanti, na sarve, nApyatonyat / ta. rA. 3, 6. nirgatAH khalu paJcamyA labhante kecana vratam / prayAnti na punarmuktiM bhAvasaMklezayogataH // tattvArthasAra 2, 150. Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 216. ] cUliyAra gadiyAgadiyAe NeraiyANaM gadIo guNuppAdaNaM ca [489 tirikkhesu uvavaNNalayA tirikkhA keI cha uppAeMti // 215 // tANi vi supasiddhANi tiNeha parupiyAI / / maNusesu uvavaNNallayA maNusA keI dasa uppAeMti--keimAhiNibohiyaNANamupAeMti, keI sudaNANamuppAeMti, keimohiNANamuppAeMti, keiM maNapajjavaNANaguppAeMti, keiM kevalaNANamuppAeMti, keI sammAmicchattamuppAeMti, keiM sampattamuppAeMti, keI saMjamAsaMjamamuppAeMti, keiM saMjamamuppAeMti / No baladevataM No vAsudevattaM go cakkavaTTitaM No titthayarattaM / keimaMtagaDA hodUNa sijhaMti bujhaMti mucaMti pariNivvANayaMti sabaduvamANamaMtaM parivijANaMti / / 216 // tiryaMcoMmeM utpanna honevAle tirthana koI chaha utpanna karate haiM // 215 // ve chaha pUrvokta hone ke kAraNa supasiha hai, ataeva yahAM unakA prarUpaNa nahIM kiyA gyaa| ganuSyoM meM utpanna hone vAle manuSya koI daza utpanna karate haiM- koI Abhinibodhika jJAna utpana karate haiM, koI zutrajJAna utpanna karate haiM, koI avadhijJAna utpanna karate haiM, koI manaHparyavajJAna utpana karate haiM, koI kevalajJAna utpanna karate haiM, koI samyagmithyAtva utpanna karate haiM, koI khapAva utpana karate haiM, koI saMyamAsaMyama utpanna karate haiM, aura koI saMyama utpanna karate haiM / ve na baladevatva utpanna karate, na vAsudevatva, na cakravartitva, aura na tIrthaMkaratva / koI antakRt hokara siddha hote haiM, buddha hote haiM, mukta hote haiM, parinirvANako prApta hote haiM, va sarva duHkhoMke anta honekA anubhava karate haiM / / 216 // 1 caturthI uddhartitAtirNa pannAH cinmatyAdIn SahutpAdayanti, na sarve, nAyatonyat / ta. rA.3, 6. 2 manuSyaputpannAH kecinmatizrutAbaviyanaHparyayakevalasamyaktvasamyamithyAtvasaMyamAsaMyamasaMyamAnutpAdayanti, na ca baladevatrAsadevacakradharatIrthakaratvAnyutpAdayanti, kecitkarmASTa kAnta karAH sidhynti| da. rA. 3, 6. labhante nivRti keciccaturthyA nirgatAH kSiteH / na punaH prApnuvatyeva pavitra tIrtha kartRtAm // tattvArthasAra 2, 151. maNussA NaM bhaMte ! aNaMtaraM ubAhitA kahiM gacchaMti kahiM uvavati / kineraiema uvavajjaMti jAva devesu uvavajaMti ? goyamA! neraiesa ni uvavajjati jAva devesa vi uvAjaMti | xxx atthegatiyA sijhaMti, bujhaMti, muccaMti, parinivAyaMti, sabadukkhANaM aMtaM kareMti / prajJApanA 6, 6. Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 490] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM (1, 9-9, 216. aSTakarmaNAmaMtaM vinAzaM kurvantIti antakRtaH / aMtakRto bhUtvA sijhaMti siddhayanti nistiSThaMti niSpadyante svarUpeNetyarthaH / bujhaMti trikAlagocarAnantArthavyaMjanapariNAmAtmakAzeSavastutacaM buddhyanti avagacchantItyarthaH / kevalajJAne samutpanne'pi sarva na jAnAtIti kapilo brUte / tanna, tannirAkaraNArtha buddhayanta ityucyate / mokSo hi nAma bandhapUrvakaH, bandhazca na jIvasyAsti, amUrtatvAnityatvAcceti / tasmAjjIvasya na mokSa iti naiyAyika-vaizeSika-sAMkhya-mImAMsakamatam / etannirAkaraNAthai muccaMtIti pratipAditam / pariNivvANayaMti- azeSabandhamokSe satyapi na parinirvAnti, sukha-duHkhahetuzubhAzubhakarmaNAM tatrAsatvAditi tArkikayormataM / tannirAkaraNArthaM parinirvAnti anantasukhA bhavantItyucyate / yatra sukhaM tatra nizcayena duHkhamapyasti, jo ATha karmoMkA anta arthAt vinAza karate haiM ve antakRt kahalAte haiM / antakRt hokara siddha hote haiM, niSThita hote haiM va apane svarUpase niSpanna hote haiM, aisA artha jAnanA cAhiye / 'jAnate haiM' arthAt trikAlagocara ananta artha aura vyaMjana paryAyAtmaka azeSa vastutattvako jAnate haiM va samajhate haiN| kapilakA kahanA hai ki kevalajJAna utpanna hone para bhI saba vastusvarUpakA jJAna nahIM hotaa| kintu aisA nahIM hai, ataH isIke nirAkaraNa karane ke liye 'buddha hote haiM' yaha pada kahA gayA hai / mokSa bandhapUrvaka hI hotA hai, kintu jIvake to bandha hI nahIM hai, kyoMki jIva amUrta hai aura nitya hai / ataeva jIvakA mokSa nahIM hotaa| aisA naiyAyika, vaizeSika, sAMkhya aura mImAMsakoMkA mata hai| isI matake nirAkaraNArtha 'mukta hote haiM' aisA pratipAdita kiyA gayA hai| 'parinirvANako prApta hote haiM ' isa pada kI sArthakatA isa prakAra hai- azeSa bandhakA mokSa ho jAne para bhI jIva parinirvANako prApta nahIM hote, kyoMki usa mukta avasthAmeM sukhake hetu zubhakarma aura dukhake hetu azubha karmokA abhAva pAyA jAtA hai, aisA donoM tArkikoMkA mata hai| isI tArkikamatake nirAkaraNArtha 'parinirvANako prApta hote haiM' arthAt ananta sukhakA upabhoga karanevAle hote haiM, aisA kahA gayA hai| jahAM sukha hai vahAM nizcayase dukha bhI hai, kyoMki sukhakA dukhake sAtha avinAbhAvI 1 pratiSu bandhakazca' iti paatthH| 2 syAdetat puruSazcedaguNo'pariNAmI kathamasya mokssH| mubandhanavizlaSArthatvAt savAsanaklezakAzayAnAJca bandhanasaMjJitAnAM puruSe apariNAminyasambhavAt / ataevAsya na saMsAraH pretyabhAvAparanAmAsti, niSkriyatvAt / tasmAtpuruSavimokSArthamiti riktaM vacaH / itImAmAzaGkAmupasaMhAravyAjenAbhyupagacchannapAkaroti- tasmAnna badhyate'ddhA na mucyate nApi saMsarati kazcit / saMsarati badhyate mucyate ca nAnAzrayA prkRtiH|| 62 // sAMkhyatatvakaumudI. Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 1, 9-9, 219. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe NeraiyANaM gadIo guNuppAdaNaM ca [ 491 duHkhAvinAbhAvitvAtsukhasyeti tArkikayoreva mataM tannirAkaraNArthaM sarvaduHkhANamaMta parivijAtIti ucyate / sarvaduHkhAnAmantaM paryavasAnaM parivijAnanti gacchantItyarthaH / kutaH ? duHkhahetukarmaNAM vinaSTatvAt, svAsthyalakSaNasya' sukhasya jIvasya svAbhA cikatvAditi ) tisu uvarimAsu puDhavI NeraiyA NirayAdo NeraiyA uvvaTTidasamANA kadi gar3hIo AgacchaMti ? // 217 // duve gar3hIo AgacchaMti tirikkhagadiM maNusagadiM caiva // 218 // tirikkhesu uvavaNNallayA tirikkhA keI cha uppAeMti // 219 // savyamedaM sugamaM / sambandha hai, aisA donoM hI tArkikoMkA mata hai| usI matake nirAkaraNArtha 'sarva dukhoM ke anta honekA anubhava karate haiM' aisA kahA gayA hai / isakA artha yaha hai ki ve jIva samasta duHkhoMke anta arthAt avasAnako pahuMca jAte haiM, kyoMki unake duHkhake hetubhUta kamakA vinAza ho jAtA hai aura svAsthyalakSaNa sukha jo jIvakA svAbhAvika guNa hai vaha prakaTa ho jAtA hai| UparakI tIna pRthiviyoMke nArakI jIva narakase nArakI hote hue nikalakara kitanI gatiyoM meM Ate haiM ? / / 217 // UparI tIna pRthiviyoMse nikalanevAle nArakI jIva do gatiyoM meM Ate haiMtiryaMcagati aura manuSyagati // 298 // UparakI tIna pRthiviyoMse nikalakara tiryaMcoM meM utpanna honevAle tiryaMca koI chaha utpanna karate haiM // 219 // yaha saba sugama hai / 1 svAsthyaM yadAtyantikameSa puMsAM strArtho na bhogaH paribhaGgarAtmA / tRSosnuSaGgAnna ca tApazAntiritIdamAkhyada bhagavAn supArzvaH || bRhatsvayaMbhU stotra 31. AtmotthamAtmanA sAdhyamavyAbAdhamanuttaram / anantaM svAsthya - mAnandamatRSNamapavargajam | kSatracUDAmaNi 7, 13. AtmA jJAtRtayA jJAne samyaktvaM caritaM hi saH / svastha darzanacAritra mohAbhyAmanuplutaH | tattvArthasAra, upasaMhAra, 7. Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 492] chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 9-9, 220. - maNusesu uvavaNNallayA maNussA keimekkArasa uppAeMtikeimAbhiNivohiyaNANamuppAeMti, keI sudaNANamuppAeMti, keI maNapajavaNANamuppAeMti, keimohiNANamuppAeMti, keI kevalaNANasuppAeMti, keiM sammAmicchattamuppAeMti, keI samparAmpAeMti, keiM saMjamAsaMjamamuppAeMti, keiM sNjmnuppaaeNti| yo caladevataM jo vAsudevattamuppAeMti, No cakkavaTTittamuppAeMti / keI tityaparattaduppAraMti, keimaMtayaDA hodUNa sijhaMti bujhaMti mucaMti parigilANayaMti savvaduHkhANamaMtaM parivijANaMti // 220 / / sugamamedaM / tirikkhA gaNusA tiriksa maNulehi nalagadalamANA kadi gadIo gacchaMti // 221 // UparakI tIna pRthiniyoM se nikalakara ganumona utpanna honevAle manuSya koI gyAraha utpanna karate haiM- koI Abhiniyodhika jJAna upAna karate hai, koI zrutajJAna utpana karate haiM, koI manaHparyayajJAna utpanna karate haiM, hoI adhimA utpana karate haiM, koI kevalajJAna utpanna karate haiM, koI sabhyathimAla utpanna karate hai, Ilamyaktva utpanna karate haiM, koI saMyamAsaMyama utpanna karate hai, aura ko saMzama utpana karate haiN| kintu ve jIva na baladevatva utpanna kAte, na bAsudevala utthAna karate, aura na cakravartitva utpanna karate haiM / koI tIrtha karatva utyA karate haiM, koI antakRta hokara siddha hote haiM, cuddha hote haiM, mukta hote haiM, parinirmANako prApta hote hai, basa dukhoMke anta honekA anubhava karate haiM // 220 // yaha sUtra sugama hai| tiryaMca va manubdha, tithaMca va manuSya pAyonimA karake, kitanI gatiyoM meM jAte haiM ? // 221 // 1 nirgaya nAra kA na syula-ke.cakriNaH / tatvAyasAra 2, 152. 2 upari tisRbhya udvatinAstiryakSu jAtAH keci bahu pAdayanti / mana yatpalAH kacinmatiyatAvadhi Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 225. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe tirikkha-maNussANa gadIo guNuppAdaNaM ca [ 423 cattAri gadIo gacchaMti Nirayagadi tirikkhagadiM maNusagardi devagadiM cedi // 222 // Niraya-devesu uvavaNNallayA Niraya-devA keiM paMcamuppAeMtikeimAbhiNibohiyaNANamuppAeMti, keI sudaNANamuppAeMti, keimohiNANamuppAeMti, keiM sammAmicchattamuppAeMti, keiM sammattamuppAeMti // 223 // sugmmedN| tirikkhesu uvavaNNallayA tirikkhA maNusA keI cha uppAeMti // 224 // edaM pi suganaM / maNusesu uvavaNNallayA tirikkha-maNussA jahA cautthapuDhavIe bhaMgoM // 225 // . ................................ tithaMca va manuSya maraNa karake cAroM gatiyoMmeM jAte haiM- narakagati, tiyaMcagati, manuSyagati aura devagati // 222 // tithaMca va manuSya maraNa karake naraka va devoMmeM utpanna honevAle nArakI va deva koI pAMca utpanna karate haiM- koI Abhinibodhika jJAna utpanna karate haiM, koI zrutajJAna utpanna karate haiM, koI avadhijJAna utpanna karate haiM, koI samyagmithyAtva utpanna karate haiM, aura koI samyaktva utpanna karate haiM // 223 // yaha sUtra sugama hai| - tiryaMcoMmeM utpanna honevAle tiryaMca va manuSya koI chaha utpanna karate haiM / / 224 // yaha sUtra bhI sugama hai| manuSyoM meM utpanna honevAle tiryaMca va manuSya caturtha pRthivIse nikalakara manuSyoMmeM utpanna honevAle jIvoMke samAna guNa utpanna karate haiM // 225 // .......................... mana-paryaya vilasamyaktrasamyamithyAtrasaMyamAsaMyamasaMyamAnutpAdayanti, na ca baladevavAsudevacakradharatvAnyutpAdayanti, kecittIrthakaratvamutpAdayanti, apare karmASTa kAntakarAH sidhyanti / ta. rA. 3, 6. 1 saMkhenjAumANA maNuvA Nara-tiriya-deva nniresuN| savesuM jAyate siddhagadIo vi pArvati // te Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 494 chakkhaMDAgamai jIvaTThANaM [1, 9-9, 226. evaM pi sugamaM / devagadIe devA devehi uvyaTTida-cudasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 226 // duve gadIo AgacchaMti tirikkhagadi maNusagadiM cedi||227|| tirikkhesu uvavaNNallayA tirikkhA keI cha uppAeMti // 228 // savvamedaM sugamaM / maNusesu uvavaNNallayA maNusA keiM savvaM uppAeMti- keimAbhiNibohiyaNANamuppAeMti, keI sudaNANamuppAeMti, keimohiNANamuppAeMti, keiM maNapajjavaNANamuppAeMti, keI kevalaNANamuppAeMti, keiM sammAmicchattamuppAeMti, keiM sammattamuppAeMti, keiM saMjamAsaMjama yaha sUtra bhI sugama hai| devagatimeM deva devaparyAyoM sahita udvartita aura cyuta hokara kitanI gatiyoMmeM Ate haiM 1 // 226 // devagatise nikale hue jIva do gatiyoM meM Ate haiM- tiryaMcagati aura manuSyagati // 227 // devagatise nikalakara tiryaMcoMmeM utpanna honevAle tiryaMca koI chaha utpanna karate haiM // 228 // ye saba sUtra sugama haiN| devagatise nikalakara manuSyoMmeM utpanna honevAle manuSya koI sarva guNoMko utpanna karate haiM - koI Abhinibodhika jJAna utpanna karate haiM, koI zrutajJAna utpanna karate haiM, koI avadhijJAna utpanna karate haiM, koI manaHparyayajJAna utpanna karate haiM, koI kevalajJAna utpanna karate haiM, koI samyagmithyAtva utpanna karate haiM, koI samyaktva saMkhAtIdAU jAyaMte kei jAva IsANaM / Na hu hoti salAyaNarA jammammi aNaMtare keI / ti. pa. 2944-2945. zalAkApuruSA naiva santyanantarajanmani / tiryaJco mAnuSAzcaiva bhAcyAH siddhagatau tu te / tattvArthasAra 2, 161. Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 231. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe devANaM gadIo guNuppAdaNaM ca ( 495 muppAeMti, keiM saMjamaM uppAeMti, keiM baladevattamuppAeMti, keiM vAsudevattamuppAeMti, keiM cakkavaTTittamuppAeMti, keI titthayarattamuppAeMti, keimaMtayaDA hodUNa sijhaMti bujhaMti muccaMti pariNibvANayaMti savvaduHkhANamaMtaM parivijANaMti // 229 // sugamamedaM / bhavaNavAsiya cANaveMtara-jodisiyadevA devIo sodhammIsANakappavAsiyadevIo ca devA devahi uvvaTTida-cudasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 230 // duve gadIo AgacchaMti tirikkhagadi maNusagadiM ceva // 231 // / utpanna karate haiM, koI saMyamAsaMyama utpanna karate haiM, koI saMyama utpanna karate haiM, koI baladevatva utpanna karate haiM, koI vAsudevatva utpanna karate haiM, koI cakravartitva utpanna karate haiM, koI tIrthakaratva utpanna karate haiM, koI antakRt hokara siddha hote haiM, buddha hote haiM, mukta hote haiM, parinirvANako prApta hote haiM, sarva dukhoMke antakA anubhava karate haiM // 229 // yaha sUtra sugama hai| bhavanavAsI, vAnavyantara va jyotiSI deva aura deviyAM tathA saudharma aura IzAna kalpavAsI deviyAM, ye deva devaparyAyoMse udvartita aura cyuta hokara kitanI gatiyoMmeM Ate haiM // 230 // ukta bhavanavAsI Adi deva aura deviyAM do gatiyoMmeM Ate haiM- tiryaMcagati aura manuSyagati // 231 // 1 saMvuDe NaM bhaMte aNagAre sinjhai bujhai mucca parinivvAi savvadukkhANamaMtaM karei, se keNa?NaM sijhai bujjhai muccai parinivAi savvadukkhANamaMtaM karei ? goyamA, saMvuDe aNagAre AuyatrajjAo sattakammapagaDIo ghaNiyabaMdhaNabaddhAo siDhilabaMdhaNabaddhAo pakarei, dIkAlaTThiIyAo hassakAlahiiyAo pakarei, tivvANubhAvAo maMdANubhAvAo pakarei, bahuppaesaggAo appapaesaggAo pakarei, AuyaM ca NaM kammaM Na baMdhai, assAyAveyaNijjaM ca NaM kammaM no bhujo bhujjo uvaciNAi, aNAiyaM ca NaM aNavadaggaM dIhamaddhaM cAuraMtasaMsArakaMtAraM vIivayai / se eeNatuNaM goyamA, evaM vuccai- saMvuDe aNagAre sijjhai bujjhai mukhcai pArAnabvAi vyAkhyAprajJapti 1, 1, 19. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 9-9, 232. tirikkhesu uvavaNNallayA tirikkhA keI cha uppAeMti // 232 // santramedaM sugamaM / maNusesu uvavaNNalayA maNusA keI dasa uppA eMti - keimAbhiNibohiyaNANamuppAeMti, keI sudaNANamuppAeMti, keimohiNANamuppA eMti, keI maNapajjavaNANamuppAeMti, kehUM kevalaNANamuppAeMti, keI sammAmicchattamuppAeMti, keI sammattamuppAeMti, keI saMjamA saMjamamuppAeMti, keI saMjamamuppA eMti | No baladevattaM uppAeMti, No vAsudevattamuppAeMti, No cakkavaTTittamuppAeMti, No titthayarattamuppAeMti / keimaMtayaDA hodUNa sijjhati bujjhati muccaMti pariNivvANayaMti savvaduHkhANamaMtaM parivijANaMti // 233 // 496 ] ukta bhavanavAsI Adi deva deviyAM tiryacoM meM utpanna honevAle tiryaca hokara koI chaha utpanna karate haiM // 232 // ye saba sUtra sugama haiM / ukta bhavanavAsI Adi deva deviyAM manuSyoM meM utpanna honevAle manuSya hokara koI daza utpanna karate haiM-- koI Abhinibodhika jJAna utpanna karate haiM, koI zrutajJAna utpanna karate haiM, koI avadhijJAna utpanna karate haiM, koI mana:paryayajJAna utpanna karate haiM, koI kevalajJAna utpanna karate haiM, koI samyagmithyAtva utpanna karate haiM, koI samyaktva utpanna karate haiM, koI saMyamAsaMyama utpanna karate haiM, aura koI saMyama utpanna karate haiM / kintu ve na baladevatva utpanna karate, na vAsudevatva utpanna karate, na cakravartitva utpanna karate aura na tIrthakatva utpanna karate haiM / koI antakRt hokara siddha hote haiM, buddha hote haiM, mukta hote haiM, parinirvANako prApta hote haiM, sarva dukhoMke anta honekA anubhava karate haiM // 233 // 1 kiMtA bhavaNAdo XXX salAgapurisA Na hoMti kaiyAI // ti. pa. 3, 195-116. zalAkApuruSA na syubhauma jyeotiSkabhAvanAH / anantarabhave teSAM bhAjyA bhavati nirvRtiH // tataH paraM vikalpyante yAvada maitreya kaM surAH / zalAkApurutvena nitrIgamanena ca // taccArthasAra 2, 1971- 172. Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 234. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe devANaM gadIo guNuppAdaNaM ca [[49. dIpo yathA nirvRtimabhyupeto' naivAvaniM gacchati naantrikssm|| dizanna kAMcidvidizanna kAMcitsnehakSayAtkevalameti zAntim // 2 // jIvastathA nirvRtimabhyupeto naivAvaniM gacchati nAntarikSam / dizaM na kAMcidvidizaM na kAMciklezakSayAtkevalameti zAntim // 3 // iti svarUpavinAzo mokSa iti bauddhairabhANi', tanmatanirAsArtha siddhayantItyucyate / sesaM sugamaM / sohammIsANa jAva sadara-sahassArakappavAsiyadevA jadhA devgdibhNgo|| 234 // sugamamedaM / "jisa prakAra dIpaka jaba bujhatA hai taba vaha na to pRthivIkI ora jAtA na AkAzakI ora, na kisI dizAko jAtA hai, na vidizAko, kintu tailake kSaya honese kevala zAnta ho jAtA hai, usI prakAra nirvRtiko prApta jIva na pRthivIkI ora jAtA na AkAzakI ora, na kisI dizAko jAtA na vidizAko, kintu klezake kSaya ho jAnese kevala zAntiko prApta hotA hai // 2-3 // isa prakAra svarUpake vinAzakA nAma hI mokSa hai," aisA bauddhokA kahanA hai| isI matake nirAkaraNArtha sUtra meM 'siddha hote haiM' aisA kahA gayA hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| saudharma-IzAnase lekara zatAra-sahasrAra takake devoMkI gati sAmAnya devagatike samAna hai // 234 // yaha sUtra sugama hai| . 1 apratau '-mabhyupaiti ' iti pAThaH / 2 pratiSu ' sAntarikSam ' iti pAThaH / 3 saundarAnanda 16, 28-29. 4 pradIpanirvANakalpamAtmanirvANamiti ca tasya kharaviSANavatkalpanA tairevAhatya niruupitaa| sa. si. 1, 1. rUpavedanAsaMjJAsaMskAravijJAnapaMcakaskaMdhanirodhAdabhAvo mokSaH... tanna / ta. rA. 1, 1. navAnAmAtmaguNAnAM buddhisukhaduHkhecchAdveSaprayatnadharmAdharmasaMskArANAM nirmUlocchedo'pavarga ityuktaM bhavati / nanu tasyAmavasthAyAM ziSyate / svarUpaikapratiSThAnaH parityakto'khilairguNaiH // nyAyamaMjarI pR. 508. 5 sohammAdI devA bhajjA hu slaagpurisnnivhesuN| NisseyasagamaNesuM savve vi aNaMtare jamme ||nnvri viseso savvaTThasiddhiThANado viccudA devA // bhajjA salAgapurisA NivvANaM jaMti NiyameNaM // ti. pa. 8,682-683. Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198] chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 9-9, 235. ANadAdi jAva NavagevajjavimANavAsiyadevA devehi cudasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 235 // ekaM hi ceva maNusagadimAgacchaMti // 236 // sugamamedaM / maNussesu uvavaNNallayA maNussA keiM savve uppaaeNti.||237|| kudo ? virohAbhAvAdo / sesa sugamaM / aNudisa jAva avarAidavimANavAsiyadevA devehi cudasamANA kadi gadIyo AgacchaMti ? // 238 // ekaM hi ceva maNusagadimAgacchaMti // 239 // maNusesu uvavaNNallayA maNussA tesimAbhiNibohiyaNANaM sudaNANaM NiyamA atthi, ohiNANaM siyA atthi, siyA patthi / keiM ........................................... Anata Adise lagAkara nava graiveyakavimAnavAsI deva devaparyAyoMse cyuta hokara kitanI gatiyoMmeM Ate haiM ? // 235 // uparyukta AnatAdi nava graiveyakavimAnavAsI deva kevala eka manuSyagatimeM hI Ate haiM // 236 // yaha sUtra sugama hai| AnatAdi nava graiveyakavimAnavAsI uparyukta deva cyuta hokara manuSyoMmeM utpanna honevAle manuSya koI sarva guNa utpanna karate haiM // 237 // kyoMki, unake sarva guNa utpanna karanemeM koI virodha nahIM hai| zeSa sUtrArtha sugama hai| ____ anudizase lekara aparAjita vimAnavAsI deva devaparyAyoMse cyuta hokara kitanI gatiyoMmeM Ate haiM ? // 238 // anudizAdi uparyukta vimAnavAsI deva cyuta hokara kevala eka manuSyagatimeM hI Ate haiM // 239 // anudizAdi vimAnoMke deva cyuta hokara manuSyoMmeM utpanna honevAle manuSyoMke Abhinibodhika jJAna aura zrutajJAna niyamase hotA hai| avadhijJAna hotA bhI hai aura . Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 240. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe devANaM gadIo guNuppAdaNaM ca [499 maNapajavaNANamuppAeMti, kevalaNANamuppAeMti / sammAmicchattaM patthi, sammattaM NiyamA atthi / keiM saMjamAsaMjamamuppAeMti, saMjamaM NiyamA uppAeMti / keI baladevattamuppAeMti, No vAsudevattamuppAeMti / keiM cakkavaTTittamuppAeMti, keiM titthayarattamuppAeMti, keimaMtayaDA hodUNa sijhaMti bujhaMti mucaMti pariNivvANayaMti savvaduHkhANamaMtaM parijANaMti // 240 // madi-sudaNANaM va ohiNANaM NiyamA kiNNa hodi ti ? Na esa doso, aNaNugAmiNo ohiNANassa aNugamAbhAvAdo / Na ca tattha savvesimohiNANamaNugAmI ceva, aNaNugAmiNo vi ohiNANassa tattha sNbhvaado| devA devabhAvAdo, devehito devaNikAyAdo / sesaM sugamaM / nahIM bhI hotA hai| koI manaHparyayajJAna utpanna karate haiM, koI kevalajJAna utpanna karate haiM / unake samyagmithyAtva nahIM hotA, kintu samyaktva niyamase hotA hai / koI saMyamAsaMyamako utpanna karate haiM, saMyamako niyamase utpanna karate haiM / koI baladevatva utpanna karate haiM, kintu vAsudevatva utpanna nahIM karate / koI cakravartitva utpanna karate haiM, koI tIrthakaratva utpanna karate haiM, koI antakRt hokara siddha hote haiM, buddha hote haiM, mukta hote haiM, parinirvANako prApta hote haiM, sarva dukhoMke anta honekA anubhava karate haiM // 24 // zaMkA-anudizAdi vimAnoMse cyuta hokara manuSyoM meM utpanna honevAle jIvoMke matikSAna aura zrutajJAnake samAna avadhijJAna bhI niyamase kyoM nahIM hotA ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM, kyoMki, ananugAmI avadhijJAnake anugamakA abhAva hai| aura anudizAdi vimAnoMmeM sabhIkA avadhijJAna anugAmI hotA nahIM hai, kyoMki vahAM ananugAmI avadhijJAnakA bhI honA saMbhava hai| sUtrameM jo 'devA' zabda AyA hai usakA abhiprAya hai 'devabhAvase' aura jo 'devehiMto' zabda AyA hai usakA abhiprAya hai 'devnikaayse'| zeSa sUtrArtha sugama hai| 1 tIrthazarAmacakritve nirvANagamanena ca / cyutAH santo vikalpyante'nudizAnuttarAmarAH // tattvArthasAra 2, 173. Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 500 ] chakkhaDAgame jIvANaM [ 1, 9-9, 241. savvaTTasiddhivimANavAsiyadevA devehi cudasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? // 241 // ekkaM hi caiva maNusagadimAgacchaMti // 242 // maNusesu uvavaNNallayA maNusA tesimAbhiNibohiyaNANaM sudagANaM ohiNANaM ca NiyamA atthi, kehUM maNapajjavaNANamuppAeMti, kevalaNANaM NiyamA uppAeMti / sammAmicchattaM Natthi, sammattaM NiyamA asthi / keiM saMjamA saMjamamuppAeMti / saMjamaM NiyamA uppAeMti / keI baladevattamupAeMti, No vAsudevattamuppAeMti / keI cakkavaTTittamuppAeMti, keI titthayarattamuppAeMti / savve te NiyamA aMtayaDA hotRRNa sijyaMti bujjhati muccaMti pariNivvANayaMti savvaduHkhANamaMtaM parivijANaMti // 243 // sarvArthasiddhi vimAnavAsI deva devaparyAyoMse cyuta hokara kitanI gatiyoMmeM Ate haiM 1 // 241 // sarvArthasiddhi vimAnavAsI deva cyuta hokara kevala eka manuSyagatimeM hI Ate haiM / / 242 / / 1 sarvArthasiddhi vimAnase cyuta hokara manuSyoMmeM utpanna honevAle manuSyoMke Abhinibodhika jJAna, zrutajJAna aura avadhijJAna niyamase hotA hai / koI mana:paryayajJAna utpanna karate haiM / kevalajJAna ve niyamase utpanna karate haiM / unake samyagmithyAtva nahIM hotA, kintu samyaktva niyamase hotA hai / koI saMyamAsaMyama utpanna karate haiM, kintu saMyama niyamase utpanna karate haiM / koI valadevatva utpanna karate haiM, kintu vAsudevatva utpanna nahIM karate / koI cakravartitva utpanna karate haiM, koI tIrthakaratva utpanna karate haiM / ve saba niyamase antakRt hokara siddha hote haiM, buddha hote haiM, mukta hote haiM, parinirvANako prApta hote haiM aura sarva dukhoMke anta honekA anubhava karate haiM // 243 // 1 bhAjyAstIrthezacakitve cyutAH sarvArthasiddhitaH / vikalpA rAmabhAve'pi siddhayanti niyamAtpunaH // Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 9-9, 243. ] cUliyAe gadiyAgadiyAe devANaM gadIo guNuppAdaNaM ca [501 . kimaDhe Na tesiM vAsudevattaM ? Na, tassa micchattAviNAbhAviNidANapuraMgamattAdo / ohiNANaM NiyamA asthi tti kadhaM ? Na, tesiM aNaNugAmi-hAyamANa-paMDivAdiohiNANANamabhAvAdo / sammattasayalakajjAdo pattappasarUvA sijhaMti / aNavagayatthAbhAvAdo aNNANakaNassa vi abhAvAdo vA, siddhANaM buddhiabhAvapaduppAyaaduNNayaNivAraNaTuM vA, appANaM ceva jANai siddho Na bajjhaTThamidi duNNayaNivAraNaTuM vA bujhaMti tti uttaM / amuttassa muttehi amuttehi vA baMdho Nasthi tti mokkhAbhAvamicchattaduNNayaNivAraNaTuM muccaMti tti uttaM / asarIrassa iMdiyANamabhAvAdo visayasevA Natthi tado tesiM suhaM Natthi zaMkA-sarvArthasiddhi vimAnase cyuta hokara manuSya honevAle jIvoMke vAsudevatva kyoM nahIM hotA? ___ samAdhAna nahIM, kyoMki vAsudevatvakI utpattimeM usase pUrva mithyAtvake avinAbhAvI nidAnakA honA avazyaMbhAvI hai| zaMkA - unake avadhizAna niyamase hotA hai, so kaise ? samAdhAna nahIM, kyoMki unake ananugAmI, hIyamAna va pratipAtI avadhisAnoMkA abhAva hai| sakala kAryoMko samApta kara lene arthAt kRtakRtyase ho jAnese sarvArthasiddhi vimAnase Aye hue manuSya AtmasvarUpako prApta karake siddha hote haiM / anavagata padArthoM ke abhAvase athavA ajJAnake kaNamAtrake bhI abhAvase, athavA siddhoMke vuddhi-abhAvako utpanna karanevAle durnayake nivAraNArtha, athavA siddha kevala AtmAko jAnatA hai bAhyArthako nahIM jAnatA, aise duyake nivAraNArtha sUtrameM 'bujhaMti ' arthAt 'buddha hote haiM ' yaha pada kahA gayA hai| 'amUrtakA mUrta athavA amUrtoMke sAtha bandha nahIM hotA' aisA mokSake abhAvasambandhI mithyAtvarUpI durnayake nivAraNArtha 'muccaMti' arthAt 'mukta hote haiM ' yaha pada kahA gayA hai| jisake zarIra nahIM hai usake indriyoMkA bhI abhAva honese viSayasevA nahIM ho sakatI, ataeva mukta jIvoMke sukha nahIM hai| dakSiNendrAstathA lokapAlA laukAntikAH zacI / zakrazca niyamAccyutvA sarve te yAnti nirvRtim // tattvArthasAra 2, 174-175. 1 pratiSu -hAyamANassa paDivAdi-' iti pAThaH / vardhamAno hIyamAnaH avasthitaH anavasthitaH anugAmI ananugAmI apratipAtI pratipAtItyete'STI bhedA dezAvadherbhavanti / ta. rA. 1, 22. Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 502] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM (1, 9-9, 243. tti bhaNaMtaduNNayaNivAraNaTuM pariNivvANayaMti ti uttaM / saMte suhe dukkheNa vi hodavvaM, aNNahA suhANuvavattIe idi bhagatadugNayaNivAraNa9 sayadukkhANamaMtaM parivijANaMti tti uttaM / evaM cUliyA smttaa| jIvaTThANaM samattaM / aisA kahanevAloMke durnayake nivAraNArtha 'pariNivyANayaMti' arthAt parinirvANako prApta hote haiM, aisA kahA gayA hai| 'jahAM sukha hai, tahAM dukha bhI honA cAhiye, nahIM to sukhakI upapatti nahIM bana sakatI' aisA kahanevAloMke durnayake nivAraNArtha 'sarva duHkhoMke anta honekA anubhava karate haiM ' aisA kahA gayA hai| isa prakAra cUlikA samApta huI / jIvasthAna samApta / Homen Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cUliyA-muttANi . paDhamA payaDisamukittaNacUliyA pRSTha 15 " sUtra saMkhyA sUtra __ pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 1 kadi kAo payaDIo baMdhadi, 14 AbhiNibohiyaNANAvaraNIyaM sudakevaDi kAlaTThidiehi kammehi NANAvaraNIyaM ohiNANAvaraNIyaM sammattaM labbhadi vA Na labbhadi maNapajjavaNANAvaraNIyaM kevalavA, kevacireNa kAleNa vA kadi NANAvaraNIyaM cedi / bhAe vA karedi micchattaM, uva- | 15 daMsaNAvaraNIyassa kammassa Nava sAmaNA vA khavaNA vA kesu va pyddiio| khettesu kassa va mUle kevaDiyaM vA 16 NihANiddA payalApayalA thINadaMsaNamohaNIyaM kammaM khatassa NiddhI NiddA payalA ya, cakkhucArittaM vA sapuNNaM pddivjNtss| dasaNAvaraNIyaM acakkhudaMsaNA2 kadi kAo pagaDIo baMdhadi varaNIyaM ohidasaNAvaraNIyaM tti jaM padaM tassa vihaasaa| kevaladasaNAvaraNIyaM cedi / 3 idANiM pagaDisamukkittaNaM 17 vedaNIyassa kammassa duve __ kssaamo| pyddiio| 4 taM jhaa| 5 | 18 sAdAvedaNIyaM ceva asAdAvedaNIyaM 5 NANAvaraNIyaM / ceva / 6 daMsaNAvaraNIyaM / | 19 mohaNIyassa kammassa aTThAvIsa 7 vedaNIyaM / pyddiio| 8 mohaNIyaM / 11 20 jaM taM mohaNIyaM kammaM taM duvihaM, 9 aauaN| dasaNamohaNIyaM cArittamohaNIyaM 10 NAmaM / 13 ceva / 11 godaM / 21 ja taM dasaNamohaNIyaM kammaM taM 12 aMtarAyaM cedi / baMdhAdo eyavihaM, tassa saMtakamma 13 NANAvaraNIyassa kammarasa paMca puNa tivihaM sammattaM micchattaM pyddiio| sammAmicchattaM cedi| rw+022M+ : 38 Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) sUtra saMkhyA sUtra 22 jaM taM cArita mohaNIyaM kammaM taM duvihaM, kasAyavedaNIyaM ceva NokasAyavedaNIyaM caiva / 23 jaM taM kasAyavedaNIyaM kammaM taM solasavihaM, anaMtANubaMdhikohamANa- mAyA-lohaM, apaccakkhANAvaraNIyako ha-mANa- mAyA - lohaM, paccakkhANAvaraNIyakoha- mANamAyA-lohaM, kohasaMjalaNaM, mANasaMjalaNaM, mAyAsaMjalaNaM lohasaMjaNaM cedi / 24 jaM taM NokasAyavedaNIyaM kammaM taM NavavihaM, itthavedaM purisavedaM vuMsayavedaM hassa - radi-aradisoga-bhaya-duguMchA cedi / 25 Augassa kammassa cattAri payaDIo / 26 NirayAU tirikkhAU maNussAU devAU cedi / 27 NAmassa kammassa vAdAlIsaM piMDapaDINAmAI | 28 gadiNAmaM jAdiNAmaM sarIraNAmaM sarIrabaMdhaNaNAmaM sarIrasaMghAdaNAmaM sarIrasaMThANaNAmaM sarIraaMgovaMgaNAmaM sarIrasaMghaDaNaNAmaM vaNNaNAmaM gaMdhaNAmaM rasaNAmaM phAsaNAmaM ANuputrINAmaM agurualahuvaNAmaM uvaghAdaNAmaM paraghAdaNAmaM usAsaNAmaM AdAvaNAmaM ujjovaNAmaM vihAyagadiNAmaM tasaNAmaM pariziSTa pRSTha sUtra saMkhyA 40 77 45 48 " 49 sUtra thAvaraNAmaM bAdaraNAmaM suhumaNAmaM pajjataNAmaM , apajjattaNAmaM patteyasarIraNAmaM sAdhAraNasarIraNAmaM thiraNAmaM athiraNAmaM suhaNAmaM asuhaNAmaM subhagaNAmaM dUbhagaNAmaM sussaraNAmaM dussaraNAmaM AdejjaNAmaM aNAdejjaNAmaM jasakittiNAmaM ajasakittiNAmaM NimiNaNAmaM tittharaNAmaM cedi / 29 jaM taM gadiNAmakammaM taM cavvihaM, NirayagadiNAmaM tirikkhagadiNAmaM maNusagadiNAmaM devadiNAmaM cedi / 30 jaM taM jAdiNAmakammaM taM paMcavihaM, eiMdiyajAdiNAmakammaM bIiMdiyajAdiNAmakammaM tIiMdiyajAdiNAmakammaM cauriMdiyajAdiNAmakammaM paMcidiyajAdiNAmakammaM cedi / 31 jaM taM sarIraNAmakammaM taM paMcavihaM, orAliya sarIraNAmaM veubviyasarIraNAmaM AhArasarIraNAmaM teyAsarIraNAmaM kammaiyasarIraNAmaM cedi / 32 jaM taM sarIrabaMdhaNaNAmakammaM taM paMcavihaM, orAliya sarIrabaMdhaNaNAmaM veuvviyasarIrabaMdhaNaNAmaM AhArasarIrabaMdhaNaNAmaM tejAsarIra pRSTha 50 67 " 68 Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ payaDisamukkittaNacUliyAmuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra baMdhaNaNAma kammaiyasarIrabaMdhaNa- 38 jaM taM gaMdhaNAmakammaM taM duvihaM, NAmaM cedi| ___70 surahigaMdha durahigaMdha ceva / 74 33 jaM taM sarIrasaMghAdaNAmakammaM taM 39 ja taM rasaNAmakammaM taM paMcavihaM, paMcavihaM, orAliyasarIrasaMghAda tittaNAmaM kaDavaNAmaM kasAyaNAmaM NAmaM veuvviyasarIrasaMghAdaNAmaM aMbaNAmaM mahuraNAmaM cedi / 75 AhArasarIrasaMghAdaNAmaM teyAsarIra 40 jaM taM pAsaNAmakammaM taM aTThavihaM, saMghAdaNAmaM kammaiyasarIrasaMghAda kakkhaDaNAmaM mauvaNAmaM guruaNAma cedi / NAma lahuaNAmaM NiddhaNAmaM lukkha34 ja taM sarIrasaMThANaNAmakammaM taM NAmaM sIdaNAmaM usuNaNAmaM cedi| " chavvihaM, samacaurasasarIrasaMThANaNAmaM NaggohaparimaMDalasarIra 41 ja taM ANupuvINAmakammaM taM saMThANaNAma sAdiyasarIrasaMThANa caubdhihaM, NirayagadipAoggANAmaM khujjasarIrasaMThANaNAmaM NupuvINAma tirikkhagadipAo. vAmaNasarIrasaMThANaNAmaM huMDasarIra ggANupuvINAmaM maNusagadisaMThANaNAmaM cedi / pAoggANuputrINAmaM devagadi35 jaM taM sarIraaMgovaMgaNAmakammaM taM pAoggANupubbINAmaM cedi| 76 tivihaM, orAliyasarIraaMgovaMga- | 42 agurualahuaNAma uvaghAdaNAma NAmaM veubiyasarIraaMgovaMgaNAmaM paraghAdaNAmaM ussAsaNAmaM AdAvaAhArasarIraaMgovaMgaNAmaM cedi| 72 / __NAmaM ujjovaNAma / / 36 jaM taM sarIrasaMghaDaNaNAmakammaM taM 43 jaM taM vihAyagaiNAmakammaM taM chavihaM, vajjarisabairaNArAyaNa duvihaM, pasatthavihAyogadI appasarIrasaMghaDaNaNAmaM vajjaNArAyaNa satthavihAyogadI cedi| sarIrasaMghaDaNaNAmaM NArAyaNa- 44 tasaNAmaM thAvaraNAmaM bAdaraNAma sarIrasaMghaDaNaNAmaM addhaNArAyaNa suhumaNAmaM pajjattaNAma, evaM jAva sarIrasaMghaDaNaNAmaM khIliyasarIra NimiNa-titthayaraNAmaM cedi / 77 saMghaDaNaNAmaM asaMpattasevaTTasarIra- | 45 godassa kammassa duve payaDIo, saMghaDaNaNAmaM cedi| 73 | uccAgodaM ceva NicAgodaM ceva / , 37 jaM taM vaNNaNAmakammaM taM paMcavihaM, | 46 aMtarAiyassa kammassa paMca paya kiNhavaNNaNAmaM NIlavaNNaNAmaM DIo, dANaMtarAiyaM lAhaMtarAiyaM ruhiravaNNaNAmaM hAliddavaNNaNAma bhogaMtarAiyaM paribhogaMtarAiyaM sukkilavaNNaNAmaM cedi| . 74 vIriyaMtarAiyaM cedi / Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidiyA ThANasamukkittaNacUliyA 83 ... sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 1 etto DhANasamukittaNaM vaNNa- NiddA payalA ya ckkhudNsnnaaissaamo| 79 varaNIyaM acakkhudaMsaNAvaraNIyaM 2 taM jhaa| ohidasaNAvaraNIyaM kevaladaMsaNA3 taM micchAdihissa vA sAsaNaH varaNIyaM cedi| sammAdihissa vA sammAmicchA 9 edAsiM NavaNhaM payaDINaM ekkamhi dihissa vA asaMjadasammAdihissa ceva hANaM baMdhamANassa / vA saMjadAsaMjadassa vA saMjadassa | 10 taM micchAdidvissa vA saasnnvaa| sammAdihissa vaa| 4 NANAvaraNIyassa kammassa paMca 11 tattha imaM chaNDaM ThANaM, NiddApayaDIo, AbhiNibodhiya NidA-payalApayalA-thINagiddhINANAvaraNIyaM sudaNANAvaraNIyaM ovaja NiddA ya payalA ya cakkhuodhiNANAvaraNIya maNapajjava daMsaNAvaraNIyaM acakkhudaMsaNANANAvaraNIyaM kevalaNANAvaraNIyaM varaNINa ohidaMsaNAvaraNIyaM cedi| kevaladaMsaNAvaraNIyaM cedi / 5 edAsiM paMcaNhaM payaDINaM ekkamhi 12 edAsiM chahaM payaDINaM ekkamhi ceva dvANaM baMdhamANassa / 81 ceva hANaM bNdhmaannss| 6 taM micchAdihissa vA sAsaNa- 13 taM sammAmicchAdihissa vA asaMsammAdidvista vA sammAmicchA jadasammAdihissa vA saMjadAdihissa vA asaMjadasammAdihissa saMjadassa vA saMjadassa vaa| vA saMjadAsaMjadassa vA saMjadassa | 14 tattha imaM caduNhaM hANaM, NiddA ya vaa| payalA ya vajja cakkhudaMsaNA7 daMsaNAvaraNIyassa kammassa varaNIyaM acakkhudaMsaNAvaraNIyaM tiNi hANANi, NavaNhaM chaNhaM odhidasaNAvaraNIyaM kevaladasaNAcaduNhaM dvANamidi / varaNIyaM cedi / 8 tattha imaM NavaNhaM ThANaM, NiddA- 15 edAsiM caduNhaM payaDINaM ekkamhi _NiddA payalApayalA thINagiddhI / ceva hANaM baMdhamANassa / 85 " .... taNTa Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha ThANasamukkittaNacUliyA sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 16 taM saMjadassa / 86 radi-aradisoga doNhaM jugalANa17 vedaNIyassa kammassa duve paya mekkadaraM bhaya duguMchA / edAsiM DIo, sAdAvedaNIyaM ceva ekkavIsAe payaDINamekkamhi asAdAvedaNIyaM ceva / 87 ceva hANaM bNdhmaannss| 91 18 edAsiM doNhaM payaDINaM ekkamhi 25 taM sAsaNasammAdihissa / 92 ceva hANaM bNdhmaannss| "26 tattha imaM sattarasaNhaM ThANaM 19 taM micchAdihissa vA sAsaNa aNaMtANubaMdhikoha-mANa-mAyAsammAdihissa vA sammAmicchA lobhaM isthivedaM vjj| diddhissa vA asaMjadasammA 27 vArasa kasAya purisavedo hassadihissa vA saMjadAsaMjadassa vA radi-aradisoga doNhaM jugalANa saMjadassa vaa| 88 mekkadaraM bhaya-duguMchA / edAsiM 20 mohaNIyassa kammassa dasa - sattarasaNhaM payaDINamekkamhi hANANi, vAvIsAe ekavIsAe / ceva DhANaM bNdhmaannss| sattArasaNhaM terasaNhaM NavaNhaM paMcaNDaM | 28 taM sammAmicchAdihissa vA caduNDaM tiNhaM doNhaM ekisse ___asaMjadasammAdihissa vaa| 93 TThANaM cedi| | 29 tattha imaM terasaNhaM ThANaM apacca21 tattha imaM vAvIsAe hANaM, kkhANAvaraNIyakodha-mANa mAyAmicchattaM solasa kasAyA itthi lobhaM vjj| veda purisaveda-Nausayaveda tiNhaM 30 aTTha kasAyA purisavedo hassaradivedANamekadara hassaradi-aradisoga aradisoga dohaM jugalANamekkadaraM doNhaM jugalANamekadaraM bhaya bhaya-duguMchA / edAsiM terasaNhaM dugucchA / edAsiM vAvIsAe payaDINamekkamhi ceva hANaM payaDINaM ekkamhi ceva hANaM baMdhamANassa / 94 bNdhmaannss| 89 | 31 taM saMjadAsaMjadassa / 22 taM micchaadihiss| 90 32 tattha imaM NavaNhaM ThANaM 23 tattha imaM ekkavIsAe hANaM paccakkhANAvaraNIya koha-mANamicchattaM NaqsayavedaM vajja / 91 mAyA-lohaM vajja / 24 solasa kasAyA itthiveda purisa- 33 cadusaMjulaNA purisavedo hassa vedo doNhaM vedANamekkadaraM hassa- radi-aradisoga doNhaM jugalANa Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha (6) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra mekkadara bhaya-duguMchA / edAsiM 47 tattha imaM ekkisse dvANaM mAyaNavaNhaM payaDINamekkamhi ceva saMjalaNaM vajja / dvANaM bNdhmaannss| 48 lobhasaMjalaNaM, edisse ekkisse 34 taM saMjadassa / / payaDIe ekkamhi ceva hANaM 35 tattha imaM paMcaNhaM dvANaM hassa baMdhamANassa / radi-aradisoga-bhayaduguMchaM vj| 49 taM saMjadassa / 36 cadusaMjalaNaM purisavedo / edAsiM 50 Auassa kamassa cattAri payapaMcaNhaM payaDINamekkamhi ceva hANaM ddiio| baMdhamANassa / 96 51 NiraAuaMtirikkhAuaM maNu37 taM sNjdss| sAuaM devAuaM cedi / 99 " 52 jaM taM NirayAuaM kammaM baMdha38 tattha imaM caduhaM ThANaM purisavedaM maannss| vajja / '53 taM micchAdiTThissa / 100 39 cadusaMjalaNaM, edAsiM cdunnddN| | 54 jaM taM tirikkhAuaM kammaM baMdhapayaDINamekkamhi ceva dvANaM mANassa / baMdhamANassa / 55 taM micchAdiTThissa vA sAsaNa40 taM saMjadassa / / sammAdihissa vA / / 41 tattha imaM tiNhaM ThANaM kodha 56 jaM taM maNusAuaM kammaM baMdhasaMjalaNaM vajja / mANassa / 42 mANasaMjalaNaM mAyAsaMjalaNaM lobha- 57 taM micchAdihissa vA sAsaNasaMjalaNaM, edAsiM tiNhaM payaDINa sammAdihissa vA asaMjadasammAmekamhi ceva hANaM bNdhmaannss| , dihissa vA / 43 taM saMjadassa / 98 58 jaMtaM devAuaMkammaM baMdhamANassa / 101 44 tattha imaM doNhaM ThANaM mANa- 59 taM micchAdihissa vA sAsaNasaMjalaNaM vajja / sammAdihissa vA asaMjadasammA45 mAyAsaMjalaNaM lobhasaMjalaNaM, dihissa vA saMjadAsaMjadassa vA edAsiM doNhaM payaDINamekkamhi saMjadassa vaa| ceva dvANaM baMdhamANassa / 60 NAmassa kammassa aTTa hANANi, 46 taM sNjdss| , ekattIsAe tIsAe egaNatIsAe Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThANasamukkittaNacUliyA sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha aTThavIsAe chavvIsAe paNuvIsAe / patteyasarIraM thirAthirANamekkadaraM vIsAe ekkisse hANaM cedi / 101 / subhAsubhANamekkadaraM suhava-duha61 tattha imaM aTThAvIsAe dvANaM, vANamekkadaraM sussara-dussarANa NirayagadI paMciMdiyajAdI veu- mekkadaraM Adejja-aNAdejjANaviya-tejA-kammaiyasarIraM huMDa. mekkadaraM jasakitti-ajasakittIsaMThANaM veubdhiyasarIraaMgovaMga NamekkadaraM NimiNaNAmaM ca / vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM Nirayagai edAsiM paDhamatIsAe payaDINaM pAoggANupucI agurualahua ekkamhi ceva haannN| 104 uvadhAda-paraghAda-ussAsa appa- | 65 tirikkhagadiM paMciMdiya-pajjattasatthavihAyagaI tasa-bAdara pajatta ujjovasaMjuttaM baMdhamANassa taM patteyasarIra-athira-asuha-duhava micchaadihiss| dussara-aNAdeja-ajasakitti |66 tattha imaM vidiyattIsAe dvANaM, NimiNaNAmaM / edAsiM aTThAvIsAe tirikkhagadI paMciMyajAdI orA payaDINamekamhi ceva dvANaM / 102 liya-tejA-kammaiyasarIraM huMDa62 NirayagaI paMciMdiya-pajattasaMjutaM saMThANaM vajja paMcaNhaM saMThANANa baMdhamANassa taM micchaadihiss| 103 mekkadaraM orAliyasarIraaMgovaMgaM 63 tirikkhagadiNAmAe paMca asaMpattasevaTTasaMghaDaNaM vaJja paMcaNhaM TThANANi, tIsAe egUNatIsAe saMghaDaNANamekkadaraM vaNNa-gaMdhachavvIsAe paNuvIsAe tevIsAe rasa-phAsaM tirikkhagadipAoggA. TThANaM cedi| NupubI aguruvalahuva-uvaghAda64 tattha imaM paDhamatIsAe DhANaM, paraghAda-ussAsa-ujjovaM doNhaM tirikkhagadI paMciMdiyajAdI vihAyagadINamekkadaraM tasa-bAdara orAliya-tejA-kammaiyasarIraM pajatta-patteyasarIraM thirAthirANachaNhaM saMhANANamekadaraM orAliya mekkadaraM suhAsuhANamekkadaraM suhavasarIraaMgovaMgaM chaNhaM saMghaDaNANa duhavANamekkadaraM sussara-dussamekkadaraM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM rANamekkadaraM Adejja-aNAdetirikkhagadipAoggANupuvI a jjANamekkadaraMjasakitti-ajasaguruvalahua-uvaghAda-paraghAda-- kittINamekkadaraM NimiNaNAmaM / ussAsa-ujjovaM doNhaM vihAya edAsi vidiyattIsAe payaDINaM gadINamekkadaraM tasa-bAdara-pajjatta ekkamhi ceva hANaM / Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (<) sUtra saMkhyA 67 tirikkhagadiM paMcidiya-pajjattaujjIvasaMjuttaM baMdhamANassa taM sAsa sammAdiTThissa | 68 tattha imaM tadiyatIsAe dvANaM, tirikkhagadI bIiMdiya-tIiMdiyacauridiya tinhaM jAdINamekadaraM orAliya-- teyA -- kammaiyasarIraM huMDaThANaM orAliyasarIraaMgovaMgaM asaMpattasevaTTasarIrasaMghaDaNaM vaNNa-gaMdha-rasa- phAsaM tirikkhagadipAoggANuputrI agurualahuva-uvaghAda- paraghAda- ussAsaujjIvaM appasatthavihAyagadI tasa - bAdara - pajjatta - patteyasarIraM thirathirANamekkadaraM subhAsubhANamekkadaraM dumaga- dussara - aNAdejjaM jasakitti ajasakittINamekkadaraM NimiNaNAmaM / edAsiM tadiyatIsAe payaDINamekkamhi deva sUtra pariziSTa pRSTha sUtra saMkhyA 107 69 tirikkhagardi vigaliMdiya-pajattaujjova - saMjuttaM baMdhamANassa taM micchAdiTThissa | 70 tattha imaM paDhamaUNatIsAe dvANaM / jadhA, paDhamatIsAe bhNgo| Navari ujjotraM vajja / edAsiM paDhamaUtIsAe payaMDINamekkAmhi caiva dvANaM / 71 tirikkhagadiM paMciMdiya-pajjattasaMjuttaM (baMdhamANassa taM) micchA 97 110 "" sUtra divasa | 72 tattha imaM vidiyaegUNatIsAe TThANaM / jadhA, vidiyattIsAe bhNgo| Navari ujjotraM vajja / edAsiM vidIe UtIsAe payaDI mekkahi caiva dvANaM / 73 tirikkhagardi paMcidiya-pajjattasaMjuttaM baMdhamANassa taM sAsaNasammAdiTThissa / 74 tattha imaM tadiyaUNatIsAe ThANaM / jadhA, tadiyatIsAe bhaMgo / Navari ujjovaM vajja / edAsiM tadiyaUNatI sAe payaDINakahi caitra dvANaM / 75 tirikkhagadiM vigaliMdiya-paJjattasaMjuttaM baMdhamANassa taM micchA, diTThassa | pRSTha 110 111 76 tattha imaM chabbIsAe dvANaM, tirikkhagadI eiMdiyajAdI orAliya- teyA- kammaiyasarIraM huMDasaMThANaM vaNNa-gaMdha-rasa -- phAsaM tirikkhagadipAoggANupuvvI agurualahua - uvaghAda- paraghAdaussAsa AdAvujjovANamekkadaraM (thAvara - bAdara - pajjatta- patteyasarIraM thirAthirANamekkadaraM ) suhAsuhANamekkadaraM duhava-aNAdejjaM jasakitti ajasa kittINamekkadaraM, NimiNaNAmaM / edAsiM " " 37 Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra ThANasamukkittaNacUliyAsuttANi sUtra saMkhyA __ pRSTha sUtra saMkhyA chabbIsAe payaDINamekkamhi phAsaM tirikkhagadipAoggANuceva dvANaM / 112 puvI agurualahua-uvadhAda77 tirikkhagadiM eiMdiya-bAdara tasa-bAdara-apajjatta-patteyasarIrapajjatta-AdAujjovANamekkadara athira-asubha-duhava-aNAdejjasaMjuttaM baMdhamANassa taM micchA ajasakitti-NimiNaM / edAsiM dihissa / vidiyapaNuvIsAe payaDINa78 tattha imaM paDhamapaNuvIsAe mekkamhi ceva dvANaM / 114 TThANaM, tirikkhagadI eiMdiya- | 81 tirikkhagadiM tasa-apajattasaMjuttaM jAdI orAliya-tejA-kammaiya baMdhamANassa taM micchaadihiss| 115 sarIraM huMDasaMThANaM vaNNa-gaMdha-rasa- 82 tattha imaM tevIsAe hANaM, phAsaM tirikkhagadipAoggANu tirikkhagadI eiMdiyajAdI orApuvI agurualahua-uvaghAda liya-tejA-kammaiyasarIraM huMDaparaghAda-ussAsa-thAvaraM bAdara-suhu saMThANaM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM tirimANamekkadaraM pajjataM pattega kkhagadipAoggANupuvI agurusAdhAraNasarIrANamekkadaraM thirA alahua-uvaghAda-thAvaraM bAdarathirANamekkadaraM suhAsuhANamekka suhumANamekkadaraM apajjattaM patteyadaraM duhava-aNAdejja jasakitti sAdhAraNasarIrANamekkadaraM athiraajasakittINamekkadaraM NimiNa asuha-duhava-aNAdejja-ajasaNAmaM / edAsiM paDhamapaNuvIsAe kitti-NimiNaM / edAsiM tevIsAe payaDINamekkamhi ceva hANaM / , payaDINamekkamhi ceva dvANaM / 116 79 tirikkhagadiM eiMdiya-pajjatta- 83 tirikkhagadiM eiMdiya-apajatta bAdara-suhumANamekkadaraM saMjuttaM bAdara-suhumANamekkadarasaMjuttaM baMdha baMdhamANassa taM micchaadihiss| 114 mANassa ta micchaadihiss| " 80 tattha imaM vidiyapaNuvIsAe dvANaM, 84 maNusagadiNAmAe tiNNi tirikkhagadI veiMdiya-tIiMdiya TThANANi, tIsAe egUNatIsAe cauziMdiya-paMciMdiyacaduNhaM jAdI paNuvIsAe hANaM cedi / 117 NamekkadaraM orAliya-tejA- 85 tattha imaM tIsAe hANaM, maNusakammaiyasarIraM huMDasaMThANaM orA gadI paMciMdiyajAdI orAliyaliyasarIraaMgovaMgaM asaMpattasevaTTa- tejA-kammaiyasarIraM samacaurasasarIrasaMghaDaNaM vaNNa-gaMdha-rasa saMThANaM orAliyasarIraaMgovaMgaM Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra vajjarisahasaMghaDaNaM vaNNa-gaMdha mekkadaraM vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM rasa-phAsaM maNusagadipAoggANu- maNusagadipAoggANupubdhI apuvI agurualahua-uvaghAda gurualahu--uvaghAda- paraghAda-- paraghAda-ussAsa-pasatthavihAya ussAsaM, doNhaM vihAyagadINagadI tasa-bAdara-pajatta-patteya mekkadaraM tasa-bAdara-pajjattasarIraM thirAthirANamekkadaraM patteyasarIraM thirAthirANamekkadaraM suhAsuhANamekkadaraM subhaga- subhAsubhANamekkadaraM suhava-duhasussura-AdejjaM jasakitti vANamekkadaraM sussara-dussarANaajasakittINamekkadaraM NimiNaM mekkadaraM Adeja-aNAdejjANatitthayaraM / edAsiM tIsAe mekadaraM jasakitti-ajasakittINa payaDINamekkamhi ceva haannN| 117 | mekkadaraM NimiNaM / edAsiM 86 maNusagadiM paMciMdiya titthayara- vidiyaegUNatIsAe payaDINasaMjuttaM baMdhamANassa taM asaMjada mekkamhi ceva hANaM / 119 smmaadihiss| 11890 maNusagadiM paMciMdiya-pajjatta87 tattha imaM paDhamaegUNatIsAe hANaM / saMjuttaM baMdhamANassa taM sAsaNajadhA, tIsAe bhaMgo / Navari smmaadihiss| 120 viseso titthayaraM vajja / edAsiM91 tattha imaM tadiyaeguNatIsAe paDhamaegUNatIsAe payaDINa TThANaM, maNusagadI paMcidiyamekkamhi ceva dvANaM / jAdI orAliya-tejA-kammaiya88 maNusagadi paMciMdiya-pajatta sarIraM chaNhaM saMThANANamekkadaraM saMjuttaM baMdhamANassa taM sammA orAliyasarIraaMgovaMgaM chaNhaM micchAdihissa vA asaMjadasammA saMghaDaNANamekkadaraM vaNNa-gaMdha-rasadihissa vaa| phAsaM maNusagadipAoggANu89 tattha imaM vidiyAe egUNatIsAe pucI agurualahuva-uvaghAdadvANaM, maNusagadI paMciMdiya paraghAda-ussAsa doNhaM vihAyajAdI orAliya-tejA-kammaiya gadINamekakdaraM tasa-bAdara-pajjattasarIraM huMDasaMThANaM vajja paMcaNhaM patteyasarIraM thirAthirANamekkadara saMThANANamekkadaraM orAliya suhAsuhANamekkadaraM subhagasarIraaMgovaMgaM asaMpattasevasaMgha dubhagANamekadara sussara-dussarANaDaNaM vajja paMcaNhaM saMghaDaNANa mekkadaraM Adejja-aNAdejjANa Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThANasamukkittaNacUliyAsuttANi (11) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra mekkadaraM jasakitti-ajasa- aMgovaMga vaNNa-gaMdha-rasa-phAsa kittINamekkadaraM NimiNaNAmaM / devagadipAoggANupubI aguruedAsiM tadiyaegUNatIsAe alahua uvaghAda-paraghAda-ussAsaM payaDINamekkamhi ceva haannN| 120 pasatthavihAyagadI tasa-bAdara92 maNusagadi paMciMdiya-pajjatta- pajjatta-patteyasarIra-thira-suhasaMjuttaM baMdhamANassa taM micchA subhg-sussr-aadej-jskittidihiss| 121 NimiNa-titthayaraM / edAsimeka93 tattha imaM paNuvIsAe hANaM, ttIsAe payaDINamekkamhi ceva maNusagadI paMcidiyajAdI orA hANaM / 123 liya-tejA-kammaiyasarIraM huMDa- 97 devagadi paMciMdiya-pajatta-AhArasaMThANaM orAliyasarIraaMgovaMga titthayarasaMjuttaM baMdhamANassa taM asaMpattasevasaMghaDaNaM vaNNa-gaMdha appamattasaMjadassa cA apuvvarasa-phAsaM maNusagadipAoggANu karaNassa vaa| puvvI agurualahua-uvaghAda. 98 tattha imaM tIsAe ThANaM / jadhA, tasa bAdara-apajjatta-patteyasarIra ekkattIsAe bhaMgo / Navari athira-asubha-dubhaga-aNAdejja viseso titthayaraM vajja / edAsiM ajasakitti-NimiNaM / edAsi tIsAe payaDINamekkamhi ceva paNuvIsAe payaDINamekkamhi DANaM / 124 ceva DhANaM / hai 94 maNusagadi paMciMdiyajAdi " | 99 devagadiM paMciMdiya-paJjatta-AhAraapajjattasaMjuttaM baMdhamANassa tN| saMjuttaM baMdhamANassa taM appamattamicchAdihissa / 122 saMjadassa vA apuvakaraNassa vaa| " 95 devagadiNAmAe paMca dvANANi, 100 tattha imaM paDhamaegUNatIsAe ekkattIsAe tIsAe eguNa hANaM / jadhA, ekattIsAe bhNgo| tIsAe aTThavIsAe ekkisse Navari viseso AhArasarIraM hANaM cedi / vajja / edAsiM paDhamaegUNa96 tattha imaM ekkattIsAe hANaM, tIsAe payaDINaM ekamhi ceva devagadI paMciMdiyajAdI veuviya hANaM / AhAra-tejA-kammaiyasarIraM sama- 101 devagadi paMciMdiya-pajatta-titthacaurasasaMThANaM veubbiya-AhAra yarasaMjuttaM baMdhamANassa taM appa Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha (12) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra mattasaMjadassa vA apuvvakara subha-subhaga-sussara-Adeja-jasaNassa vaa| kitti-NimiNaNAmaM / edAsiM 102 tattha imaM vidiyaeguNatIsAe paDhamaaTThavIsAe payaDINamekaTThANaM, devagadI paMciMdiyajAdI mhi ceva hANaM / 127 veubdhiya--tejA-kammaiyasarIraM 105 devagadiM paMciMdiya-pajjattasamacaurasasaMThANaM veubdhiya saMjuttaM baMdhamANassa taM appamattasarIraaMgovaMgaM vaNNa-gaMdha-rasa saMjadassa vA apuyakaraNassa phAsaM devagadipAoggANupuvI vaa| agurualahua-uvaghAda-paraghAda 186 tattha imaM vidiyaaTThAvIsAe ussAsaM pasatthavihAyagadI TThANaM, devagadI paMciMdiyajAdI tasa-bAdara-pajjatta-patteyasarIraM veuviya--tejA-kammaiyasarIraM thirAthirANamekadaraM subhAsubhANa samacaurasasaMThANaM veubdhiyamekkadaraM subhaga-sussara-Adeja sarIraaMgovaMgaM vaNNa-gaMdha-rasajasakitti-ajasakittINamekadaraM phAsaM devagadipAoggANupucI nniminn-titthyrN| edAsimeguNatIsAe payaDINamekamhi agurualahua--uvaghAda-para-- ghAda-ussAsaM pasatthavihAyaceva hANaM / gadI tasa-bAdara-pajjatta-patteya103 devagadiM paMciMdiya-pajjatta sarIraM thirAthirANamekkadaraM titthayarasaMjuttaM baMdhamANassa taM subhAsubhANamekkadaraM NimiNaM / asaMjadasammAdihissa vA edAsiM vidiyaaTThAvIsAe saMjadAsajadassa vaa| 126 payaDINamekkamhi ceva haannN| 128 104 tattha imaM paDhamaaTThAvIsAe 107 devagadiM paMciMdiya-pajjattaTThANaM, devagadI paMciMdiyajAdI veuvviya-tejA-kammaiyasarIraM saMjutaM baMdhamANassa taM micchAsamacaurasasaMThANaM veubdhiya dihissa vA sAsaNasammAaMgovaMga vaNNa-gaMdha-rasa-phAsaM dihissa vA sammAmicchAdevagadipAoggANupuvvI a dihissa vA asaMjadasammAgurualahua uvadhAda-paraghAda dihissa vA saMjadAsaMjadassa vA ussAsaM pasatthavihAyagadI tasa saMjadassa vaa| bAdara-pajjatta-patteyasarIra-thira- 108 tattha imaM ekkisse hANaM jasa Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra paDhamamahAdaMDayacUliyAsuttANi (13) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA pRSTha kittiNAmaM / edisse payaDIe / jadasammAdihissa vA saMjadA ekkamhi ceva DhANaM / 128 saMjadassa vA saMjadassa vA / 132 109 baMdhamANassa taM saMjadassa / 129 115 aMtarAiyassa kammassa paMca 110 godassa kammassa duve paya payaDIo, dANaMtarAiyaM lAhaMtaDIo, uccAgodaM ceva NIcA rAiyaM bhogaMtarAiyaM paribhogaMtagodaM ceva / 131 rAiyaM vIriyaMtarAiyaM cedi / , 111 jaM taM NIcAgodaM kammaM / , 116 edAsiM paMcaNhaM payaDINamekamhi 112 baMdhamANassa taM micchAdihissa ceva DhANaM / vA sAsaNasammAdihissa vaa| , 117 baMdhamANassa taM micchAdihissa 113 ja taM uccAgodaM kammaM / vA sAsaNasammAdihissa vA 114 baMdhamANassa taM micchAdihissa sammAmicchAdihissa vA asaMvA sAsaNasammAdihissa vA jadasammAdihissa vA saMjadAsammAmicchAdihissa vA asaM saMjadassa vA saMjadassa vA / " paDhamamahAdaMDayacUliyAsuttANi pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 1 idANiM paDhamasammattAbhimuho / veubdhiyaaMgovaMga vaNNa-gaMdhajAo payaDIo baMdhadi tAo rasa-phAsaM devagadipAoggANupayaDIo kittissaamo| 133 | puvI agurualahua-uvaghAda paraghAda-ussAsa-pasatthavihAya2 paMcaNhaM NANAvaraNIyANaM NavaNhaM gadi-tasa-bAdara-pajjatta-patteyadasaNAvaraNIyANaM sAdAvedaNIyaM sarIra-thira-subha-subhaga-sussaramicchattaM solasaNhaM kasAyANaM aadej-jskitti-nniminn-uccaapurisved-hss-rdi-bhy-duguNchaa| godaM paMcaNhamaMtarAiyANamedAo AugaM ca Na baMdhadi / devagadi payaDIo baMdhadi paDhamasammattApaMciMdiyajAdi-veuviya-tejA bhimuho saNNipaMciMdiyatirikkho kammaiyasarIraM samaca urasasaMThANaM vA maNuso vaa| Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidiyamahAdaMDayacUliyAsuttANi sUtra saMkhyA sUtra __ pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha 1 tattha imo vidiyo mahAdaMDao rasa-phAsaM maNusagadipAoggANukAvyo bhvdi| 140 pudhI agurualahua-uvaghAda2 paMcaNhaM NANAvaraNIyANaM NavaNhaM paraghAda-ussAsa-pasatthavihAyadasaNAvaraNIyANaM sAdAvedaNIyaM gadI tasa-bAdara-pajjatta-patteyamicchattaM solasaNhaM kasAyANaM sriir-thir-subh-subhg-sussrpurisved-hss-rdi-bhy-duguNchaa| Adeja-jasakitti-NimiNa-uccAAuaM ca Na bNdhdi| maNusa godaM paMcaNhamaMtarAiyANaM edAo gadi-paMciMdiyajAdi-orAliya payaDIo baMdhadi paDhamatejA-kammaiyasarIra-samacaurasa sammattAhimuho adho sattamAe saMThANaM orAliyasarIraaMgovaMgaM puDhavIe NeraiyaM vajja devo vA vajjarisahasaMghaDaNaM vaNNa-gaMdha Neraio vaa| 141 tadiyamahAdaMDayacUliyAsuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 1 tattha imo tadio mahAdaMDao rasa-phAsa-tirikkhagadipAokAdayo bhavadi / 142 ggANupuvI agurualahuva2 paMcaNhaM NANAvaraNIyANaM NavaNhaM uvaghAda-(paraghAda ) ussAsaM / ujjovaM siyA baMdhadi siyA Na dasaNAvaraNIyANaM sAdAvedaNIyaM baMdhadi / pasatthavihAyagadi-tasamicchattaM solasahaM kasA bAdara-pajjatta-patteyasarIra-thirayANaM purisaveda-hassa-radi-bhaya (subha-) subhaga-sussara-AdejjaduguMchA / AugaM ca Na baMdhadi / jasakitti-NimiNa-NIcAgodatirikkhagadi--paMciMdiyajAdi paMcaNhamaMtarAiyANaM edAo orAliya-tejA-kammaiyasarIra payaDIo baMdhadi paDhamasammattAsamacaurasasaMThANa-orAliyaaMgo- himuho adho sattamAe puDhavIe vaMga-bajArisahasaMghaDaNa-vaNNa-gaMdha nnerio| Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ukkassaTTidibaMdha cUliyAsuttANi pRSTha sUtra saMkhyA sUtra saMkhyA sUtra 1 kevaDa kAlaTThiehi kamme hi sammattaM labbhadi vA Na labbhadi vANa labbhaditi vibhAsA / 145 2 etto ukkasyaTTidi vaNNaimAmo | 3 taM jahA / 146 4 paMcanhaM NANAvaraNIyANaM NavaNhaM daMsaNAvaraNIyANaM asAdAvedaNIyaM paMcaNhamaMtarAiyANamukkassao dvidibaMdho tIsaM sAgarovamakoDAkoDIo / 5 tiNNi vAsasahassANi AbAdhA / 148 6 AbAdhUrNiyA kammaTThidI kammaNiseo / 7 sAdAvedaNIya - itthaveda- maNusadi- maNusaga dipAoggANupuvvimANamukkasao hidi baMdhI paNArasa sAgarovamakoDAkoDIo | 10 micchattassa ukkassao hidibaMdho sattari sAgarovamakoDAkoDIo | 11 sattavAsasahassANi AbAdhA / 150 8 paNNAsa vAsasadANi AbAdhA / 159 9 AbAdhUNiyA kammaTTidI kammaNisego / "" " 146 | 14 cattAri vAsasahassANi AbAdhA / 162 15 AbAghUrNiyA kammaTTidI kammaNisego / 16 purisaveda-hassa-radi- deva gadi-samacaurasasaMThANa- vajjarisahasaMghaDaNadeva dipAoggANuputrI - pasatthavihAyagadi - thira - subha-subhagasussara-Adejja jasakitti-uccAgodANaM ukkassago TThidibaMdho dasasAgarovamakoDAkoDIo / 17 dasavAsa sadANi AbAdhA | 18 AbAdhUrNiyA kammaTThidI kammaNiseo / sayaveda - aradi-soga-bhayadurguchA NirayagadI tirikkhagadI eiMdiya-paMcidiyajAdiorAliya-veucciya-tejA-kammaiyasarIra-huMDaThANa - orAliyavisarIra aMgovaMga - asaMpatta - sevasaMghaDaNa - vaNNa-gaMdha-rasaphAsa - Nirayagadi - tirikkhagadipAoggANupunvI agurualahua 158 | 19 sUtra 12 AbAdhUrNiyA kammaTThidI kammaNisego / 13 solasahaM kasAyANaM ukkassago TThidibaMdho cattAlIsaM sAgarotrama - koDAkoDIo | " 99 160 pRSTha 161 " 19 163 Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtra 163 Nisego / (16) pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha uvaghAda-paraghAda-ussAsa-AdAva- 32 AvAdhUNiyA kammaTThidI kammaujova-appasatthavihAyagadi-tasa Niseo / 172 thAvara-bAdara-pajjatta-patteyasarIra- 33 AhArasarIra-AhArasarIraMgovaMgaathira-asubha-dubbhaga-dussara- | titthayaraNAmANamukkassago DidiaNAdejja-ajasakitti-NimiNa baMdho aNtokoddaakoddiie| 174 NIcAgodANaM ukkassago dvidi- 34 aNtomuhuttmaavaadhaa| 177 baMdho vIsaM sAgarovamakoDA 35 AbAdhUNiyA kammadvidI kamma koddiio| 20 ve vAsasahassANi aabaadhaa| 165 36 NaggodhaparimaMDalasaMThANa-bajja21 AvAdhUNiyA kammaTThidI kamma NArAyaNasaMghaDaNaNAmANaM ukknnisego| ssago dvidibaMdhI vArasa sAga22 NirayAu-devAuassa ukassao rovmkoddaakoddiio| dvidivaMdho tettiisNsaagrovmaanni| 166 37 vArasavAsasadANi aabaadhaa| 178 23 puvakoDitibhAgo aavaadhaa| 167 38 AbAghRNiyA kammahidI kamma24 aabaadhaa| 168 nnisego|| 25 kammahidI kmmnniseo| , 39 sAdiyasaMThANa-NArAyasaMghaDaNa-- 26 tirikkhAu-maNusAuassa ukka NAmANamukkassao hidibaMdho ssao dvidibaMdho tiNNi pali. coddssaagrovmkoddaakoddiio| " dovamANi / 169 40 codasavAsasadANi aavaadhaa| " 27 puvakoDitibhAgo aabaadhaa| 171 41 AbAdhUNiyA kammadvidI kamma28 aabaadhaa| nniseo| 179 29 kammaTTidI kmmnnisego| 30 bIiMdiya-tIiMdiya-cauridiya 42 khujjasaMThANa-addhaNArAyaNasaMgha DaNaNAmANamukkassao hidibaMdho vAmaNasaMThANa-khIliyasaMghaDaNasuhuma-apajjatta-sAdhAraNaNAmANaM solssaagrovmkoddaakoddiio| ,, ukkassago dvidibaMdho aTThArasa- 43 solasavAsasadANi aabaadhaa| : saagrovmkoddaakoddiio| 17244 AbAdhRNiyA kammaTTidI kamma31 aTThArasavAsasadANi aabaadhaa| Niseo / Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahaNNadvidicUliyAsuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 1 etto jahaNNahidi vnnnnissaamo| 180 | 13 aMtomuhuttamAbAdhA / 187 2 taM jhaa| 14 AbAdhUNiyA kammadvidI kamma3 paMcaNhaM NANAvaraNIyANaM caduNhaM nniseo| 187 daMsaNAvaraNIyANaM lobhasaMjalaNassa 15 bArasaNhaM kasAyANaM jahaNNao paMcaNhamaMtarAiyANaM jahaNNao TThidibaMdho sAgarovamassa cattAri hidibaMdho aMtomuhuttaM / 182 sattabhAgA palidovamassa asaMkhe4 aNtomuhttmaavaadhaa| 183 | jjadibhAgeNa uunnyaa| " 5 AbAdhaNiyA kammadidI kamma- 16 aNtomuhuttmaavaadhaa| 188 nnisego| 184 17 AvAdhUNiyA kammaTThidI kamma6 paMcadaMsaNAvaraNIya-asAdAvedaNI- | nnisego| yANaM jahaNNago TThidibaMdho 18 kodhasaMjalaNa-mANasaMjalaNa-mAyasAgarovamassa tiNNi sattabhAgA saMjalaNANaM jahaNNao dvidivaMdho palidovamassa asaMkheJjadibhAgeNa ve mAsA mAsaM pakkhaM / uunnyaa| 19 aMtomuhuttamAbAdhA / 189 7 aNtomuhuttmaabaadhaa| 185/20 AbAdhUNiyA kammaTThidI kamma8 AvAdhUNiyA kammaTThidI kamma Niseo / Niseo / 21 purisavedassa jahaNNao hidibaMdho 9 sAdAvedaNIyassa jahaNNao TThidi- aTTa vassANi / baMdho vArasa muhuttaanni| , 22 aMtomuhuttamAbAdhA / 10 aNtomuhuttmaabaadhaa| 186 / 23 AbAdhUNiyA kammaTThidI kamma11 ASAdhUNiyA kammadvidI kamma- nniseo| nniseo| , 24 itthiveda-NauMsayaveda-hassa-radi12 micchattassa jahaNNago dvidibaMdho aradi-soga-bhaya-duguMchA-tirisAgarovamassa satta sattabhAgA khagai-maNusagai-eiMdiya-bIiMpalidovamassa asaMkhejadibhAgeNa diya-tIiMdiya-cauridiya-paMciMUNiyA / diyajAdi-orAliya-tejA-kamma Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) sUtra saMkhyA sUtra iyasarIraM chaNhaM saMDANANaM orAliyasarIraaMgovaMgaM chaNhaM saMghaDavaNNa-gaMdha-rasa- phAsaM NANaM tirikkha gai - maNusagaipAoggANupubbI agurualahua-uvaghAdaparaghAda- ussAsa- AdAujjovapasatthavihAyagadi - appasatthavihAya gadi - tasa - thAvara- bAdara-suhumapajjattA pajjatta - patteya-sAhAraNasarIra-thirAthira - subhAsubha-subhagadubhaMga-sussara- dussara- Adejja - aNAdejja-ajasakittiNimiNaNIcAgodANaM jahaNNago hidibaMdha sAgarovamassa ve - sattabhAgA palidovamassa asaMkhejadibhAgeNa UNayA / 28 tomuDuttamAbAdhA / 29 AbAdhA / 25 aMtomuhuttamAbAdhA / 26 AbAdhUrNiyA kammaTThidI kammaNiseo / 27 NirayAua devAuassa jahaNNao dibaMdho dasavAsasahassANi / 193 pariziSTa pRSTha sUtra saMkhyA 190 30 kammaTThidI kammaNiseo / 31 tirikkhAua maNusAuassa jaha oTThidibaMdho khuddAbhavaggahaNaM / 192 " " 99 99 99 sUtra 32 aMtomuhuttamAbAdhA / 33 AbAdhA / 34 kammaTThidI kammaNisego / 35 Nirayagadi - devagadi - veubviyasarIra-veuvvayasarI aMgovaMga- NinirayagAdi - devagadipAoggANupuvvINAmANaM jahaNNago hidibaMdho sAgarovamasahassassa vesattabhAgA palidovamassa saMkhejadibhAgeNa UNayA / 36 aMtomuhuttamAbAdhA / 37 AbAdhUrNiyA kammaTThidI kammaNisego / 38 AhArasarIra AhArasarIra aMgovaMgatitthayaraNAmANaM jahaNNago Didi - baMdho aMtokoDAkoDIo / 39 aMtomuhuttamAbAdhA / 40 AbAdhUNiyA kammaTThadI kammaseo / jaha 41 jasagitti - uccAgodANaM go dvidibaMdho aTTha muhuttANi / 42 aMtomuDutamAbAdhA / 43 AbAdhUrNiyA kammaTThidI kammaNiseo / pRSTha 194 "" 17 194 197 77 99 198 " " ?? " Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sammatuppatticUliyAsuttANi 238 sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA . sUtra 1 evadikAlaTThidiehi kammehi diya-vigaliMdiesu / paMciMdiesu sammattaM Na lahadi / 203 uvasAto saNNIsu uvasAmedi, 2 labhadi tti vibhAsA / No asaNNIsu / saNNIsu uva3 edesiM ceva savyakammANaM jAve sAto gambhovakkaMtiesu uvaaMtokoDAkoDiTThidi baMdhadi tAve sAmedi, No sammucchimesu / gambhovakkaMtiesu uvasAto paDhamasammattaM lbhdi| pajjattaesu uvasAmedi, No 4 so puNa paMciMdio saNNI apajjattaesu / pajjattaesu uvamicchAiTThI pajjattao savva sAmeMto saMkhejjavassAugesu vi visuddho| 206 uvasAmedi, asaMkhejjavassA5 edesi ceva sabakammANaM jAdhe ugesu vi| aMtokoDAkoDidvidi Thavedi saMkhejjehi sAgarovamasahassehi 10 uvasAmaNA vA kesu va khettesu UNiyaM tAdhe paDhamasammattamuppA kassa va mUle / 243 dedi / 222 11 daMsaNamohaNIyaM kamma khavedamADha6 paDhamasammattamuppAdeto aMto- veMto kamhi ADhavedi, aDDAmuhuttamohaddedi / 230 ijjesu dIva-samuddesu paNNArasa7 ohadedUNa micchattaM tiNNi bhAgaM kammabhUmIsu jamhi jiNA kevalI karedi sammattaM micchattaM sammA titthayarA tamhi aaddhvedi| , micchattaM / 234 | 12 Nihavao puNa cadusu vi gadIsu 8 daMsaNamohaNIyaM kammaM uva- Nihavedi / / sAmedi / 238 13 sammattaM paDivajjato tado satta9 uvasAmeMto kamhi uvasAmedi, kammANamaMtokoDAkoDiM Thavedi cadusu vi gadIsu uvasAmedi / NANAvaraNIyaM daMsaNAvaraNIyaM vedacadusu vi madIsu uvasAto NIyaM mohaNIyaM NAmaM godaM aMtapaMciMdiesu uvasAmedi, No eI- rAiyaM cedi / 266 247 Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa (2.) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 14 cArittaM paDivajjato tado satta- muhuttahidi duvedi NANAvaraNIyaM kammANamaMtokoDAkoDiM dvidiM dasaNAvaraNIyaM mohaNIyamaMtarAiyaM duvedi NANAvaraNIyaM daMsaNAvara cedi| 342 NIyaM vedaNIyaM mohaNIyaM NAmaM | 16 vedaNIyaM vArasamuhuttaM dvidiM godaM aMtarAiyaM cedi| 267 Thavedi, NAmAgodANamaTTamuhutta15 saMpuNNaM puNa cArittaM paDivajjato hidi Thavedi, sesANaM kammANaM tado cattAri kammANi aMto- bhiNNamuhuttahidi tthvedi| 343 gadiyAgadiyacUliyAsuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 1 NeraiyA micchAiTThI paDhamasammatta- / 9 evaM tisu uvarimAsu puDhavIsu __muppaadeti| 418 raiyA / 423 2 uppAdeMtA kamhi uppAdeti ? 419 10 cadusu heTTimAsu puDhavIsu NeraDyA 3 pajjattaesu uppAdeMti, No micchAiTThI kadihi kAraNehi apajjattaesu / paDhamasammattamuppAdati ? , 4 pajjattarasu uppAdeMtA aMto- 11 dohi kAraNehi paDhamasammattamuhuttappahuDi jAva tappAo- muppaadeti| 424 gaMtomuhuttaM uvarimuppAdeti, No 12 keiM jAissarA, keI veyaNAhi / bhUdA / 5 evaM jAva sattasu puddhviisunneriyaa| 420 13 tirikkhamicchAiTThI paDhamasammatta6 NeraiyA micchAiTThI kadihi kAra- / muppAdeti / Nehi paDhamasammattamuppAdeti 1 421 | 14 uppAdeMtA kamhi uppAdeMti ? 425 - tIhi kAraNehi paDhamasammatta- 15 paMciMdiesu uppAdeMti, No eI-.. muppAdeti / diy-vigliNdiesu| " 8 keI jAissarA, keI soUNa, keiM16 paMciMdiesu uppAdeMtA saNNIsu vedaNAhibhUdA / 422 / uppAdeti, No asaNNIsu / Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadiyAgadiyacUliyAmuttANi pRSTha sUtra saMkhyA sUtra saMkhyA sUtra 17 saNNI uppAdeMtA ganbhovakkaMtirasu uppAdeti No sammucchimesu / 18 ganbhovakkati su uppAdeMtA pajjatasu uppAdeti No apajjattae / 19 pajjatasu uppAdeMtA divasapudhattappa huDi jAvamuvarimuppAdeMti, No heTThAdo / 20 evaM jAva savvadIvasamuddesu / 21 tirikkhA micchAiDDI kadihi kAraNehi paDhamasammattaM uppAdeMti ? 22 tIhi kAraNehi paDhamasammattamuppAdeti - keI jAissarA, keI soUNa, keI jii dahUNa 23 maNussA micchAdiTThI paDhamasammattamuppAdeti / 425 426 24 uppAdetA kahi uppAdeti ? 25 ganbhovakkaM tiesa paDhamasammattamuppAdeti No sammucchimesu / 26 ganbhovakkaMtiesu uppAdeMtA pajjattaesu uppAdeMti, No apajjattaesu / 27 pajjattaesu uppAdeMtA aDavAsahuDa jAva uvarimuppAdeMti, No dvAdo / 28 evaM jAva aDDAijjadIva - samuddesu / 77 19 427 / 427 428 " sUtra | 29 maNussA micchAiTThI kadihi kAraNehi paDhamasammattamuppAdeti 1429 30 tIhi kAraNehi paDhamasammattamuppAdeti - keI jAissarA, keI soUNa, keI jiNabiM daTThUNa 1 "" 27 429 17 31 devA micchAiTThI paDhamasammatamuppAdeti / ( 21 ) pRSTha 32 uppAdeMtA kahi uppAdeti ? 33 pajjattaesu uppAdeti No apajjattasu / 34 pajjattaesu uppAeMtA aMtomuhutta pahuDa jAva uvari uppAeMti, No do / 35 evaM jAva uvarimauvarimagevajavimANavAsiyadevAtti / 36 devA micchAiDDI kadihi kAraNehi paDhamasammattamuppAdeti ? 38 evaM 37 caduhi kAraNehi paDhamasammattamupAti - keI jAissarA, keI soUNa, keI jiNamahimaM dahUNa, keI deviddhiM dahUNa 1 vaNavAsiya pahuDa jAva sadara- sahassArakappavAsiya devAsa | + 431 39 ANada - pANada-AraNa-accudakappavAsiya devesu micchAdiTThI kadihi kAraNehi paDhamasammattamuppAdeti ! 99 19 99 432 " 17 " 434 7 Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAU (22) parizaSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 40 tIhi kAraNehi paDhamasammatta- 52 sattamAe puDhavIe NeraiyA muppAdeti-keiM jAissarA, keI micchatteNa ceva NIti / 440 soUNa, keiM jiNamahimaM dtttthnn| , 53 tirikkhA keI micchatteNa adhi41 NavagevajavimANavAsiyadevesu mi- gadA micchatteNa NIti / , cchAdiTThI kadihi kAraNehiM 54 keI micchatteNa adhigadA sAsaNa paDhamasammattamuppAdeti ? 435 sammatteNa NIti / 42 dohi kAraNehi paDhamasammatta- 55 keI micchatteNa adhigadA muppAdeMti - keiM jAissarA, keI / sammatteNa NIti / 436 56 keI sAsaNasammatteNa adhigadA 43 aNuddisa jAva sabaTTasiddhi- micchatteNa NIti / " vimANavAsiyadevA savve te 57 keI sAsaNasammatteNa adhigadA NiyamA sammAiTTi tti pnnnnttaa| 467 | sAsaNasammatteNa NIti / 44 NeraiyA micchatteNa adhigadA 58 keI sAsaNasammatteNa adhigadA keI micchatteNa NIti / sammattega NIti / 45 keI micchatteNa adhigadA 59 sammattega adhigadA NiyamA sAsaNasammattaNa NIti / sammattega ceva NIti / 46 keI micchatteNa adhigadA 60 ( evaM ) paMciMdiyatirikkhA paMciMsammatteNa NIti / 438 diytirikkhpjjttaa| 47 sammatteNa adhigadA sammatteNa61 paMciMdiyatirikkhajoNiNIyo maceva NIti / NusiNIyo bhavaNavAsiya-vANa48 evaM paDhamAe puDhavIe NeraiyA / 439 veMtara-jodisiyadevA devIo 49 vidiyAe jAva chaTThIe puDhavIe sodhammIsANakappavAsiyadevIo NeraiyA micchatteNa adhigadA ca micchatteNa adhigadA keI keI micchatteNa (NIti ) / 469 micchatteNa NIti / 442 50 micchatteNa adhigadA keI sAsaNa- 62 keI micchattaNa adhigadA sammatteNa NIti / sAsaNasammatteNa NIti / " 51 micchatteNa adhigadA keI 63 keI micchatteNa adhigadA sammatteNa gIti / " sammatteNa NIti / / Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha gadiyAgadiyacUliyA suttANi (21) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 64 keiM sAsaNasammatteNa adhigadA 76 jeraiyamicchAiTThI sAsaNasammA micchatteNa NIti / 442 iTThI NirayAdo uvyaTTidasamANA 65 keI sAsaNasammatteNa adhigadA kadi gadIo AgacchaMti ? 446 sammatteNa NIti / // 77 do gadIo AgacchaMti tirikkha66 maNusA maNusapajjattA sodhammI gadi ceva maNusagadiM cev| 447 sANappahuDi jAva Navagevajja 78 tirikkhesu AgacchaMtA paMciMvimANavAsiyadevesu keiM micchateNa adhigadA micchatteNa diesu AgacchaMti, No eiMdiya vigaliMdiesu / NIti / 443 67 keI micchatteNa adhigadA 79 paMcidiesu AgacchaMtA saNNIsu sAsaNasammatteNa NIti / AgacchaMti, No asnnnnaasu| 448 68 keI micchatteNa adhigadA 8. saNNIsu AgacchaMtA gambhosammatteNa NIti / vakkaMtiesu AgacchaMti, No 69 keI sAsaNasammatteNa adhigadA sammucchimesu / micchattaNa NIti / / ... 81 gabbhovakkatiesu AgacchaMtA 70 keI sAsaNasammatteNa adhigadA pajjattaesu AgacchaMti, No apasAsaNasammatteNa NIti / jjttesu| 449 71 keI sAsaNasammatteNa adhigadA 82 pajjattaesu AgacchaMtA saMkhejasammatteNa NIti / vassAuesu Agacchati, No 72 keI sammatteNa adhigadA miccha asNkhejjvssaauesu| " teNa NIti / .,83 maNussesu AgacchaMtA gabbhAvakaM73 keI sammatteNa adhigadA sAsaNa- tiesu AgacchaMti, No sammusammatteNa NIti / cchimesu / 74 keiM sammatteNa adhigadA 84 gambhovakkaMtiesu AgacchaMtA . sammatteNa NIti / 446 pajjattaesu AgacchaMti, No 75 aNudisa jAva savvaTThasiddhi / apjjttesu| vimANavAsiyadevesu sammatteNa 85 pajjattaemu AgacchaMtA saMkhejaadhigadA NiyamA sammatteNa vassAuesu AgacchaMti, No ceva nniiti| asNkhejjvssaauesu| 444 450 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24 ) sUtra saMkhyA sUtra 86 NeraiyA sammAmicchAiTThI sammAmicchattaguNeNa NirayAdo No uvvati / 87 NeraiyA sammAiTThI NirayAdo uccadisamANA kadi gadIo Agacchati 1 88 ekkaM maNusagardi ceva AgacchaMti / 90 89 maNusesu AgacchaMtA ganbhovakkaMtiesu AgacchaMti, No / samucchi bhovati su pajjattaesu AgacchaMti, No AgacchaMtA apajjattae / 91 pajjattasu AgacchaMtA saMkhejjavAsa upasu AgacchaMti, No asaMkhejjavAsAuesu / 92 evaM chasu uvarimAsu puDhavIsu raiyA / 93 adho sattamA puDhavIe NeraiyA micchAiTThI NirayAdo uccavidasamANA kadi gadIo AgacchaMti 1 450 94 ekkaM tirikkhagardi cetra Agacchati / 95 tirikkhesu AgacchaMtA paMciMdiesa AgacchaMti, No eiMdiyavigalidie / 96 paMcidie AgacchaMtA saNNIsu pariziSTa pRSTha sUtra saMkhyA 451 99 97 452 27 "" 97 453 sUtra pRSTha Agacchati, No asaNNI / 453 97 saNNIsu AgacchaMtA ganbhovakkaMtiesu AgacchaMti, No samucchi me / 98 ganbhovakkatiesa AgacchaMtA pajjattaemu AgacchaMti, No apajjattasu / 99 paJjattaesa AgacchaMtA saMkhejavassAuesu AgacchaMti, No asaMkhejjavAsA uemu | puDhavIe NeraiyA sAsa sammAdiTThI sammAmicchAdiTThI 100 sattamA asaMjadasammAdiTThI appappaNo guNeNa NirayAdo No uccati / 101 tirikkhA saNNI micchAiTThI paMcidiya pajjattA saMkhejjavAsAuA tirikkhA tirikkhehi kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMta 1 102 cattAri gadIo gacchaMti NirayagadiM tirikkhagardi maNusagadiM devagadiM cedi / 103 Niraesa gacchaMtA savvaNiraesa gacchati / 104 tirikkhesu gacchaMtA savtratirikkhemu gacchati / 105 maNusesu gacchaMtA savvamaNusesu gacchati / 17 " 97 454 "" 19 454 455 99 Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (25) gadiyAgadiyacUliyAsuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 106 devesu gacchaMtA bhavaNavAsiya- 113 duve gadIo gacchaMti tirikkhappahuDi jAva sayAra-sahassAra- gardi maNusagadiM cedi| 457 kappavAsiyadevesu gacchaMti / 455 114 tirikkha-maNussesu gacchaMtA 107 paMciMdiyatirikkhaasaNNipajattA __ savvatirikkha-maNussesu gacchaMtirikkhA tirikkhehi kAla ti, No asaMkhejjavassAuesu gadasamANA kadi gadIo gacchaMti / gacchaMti ? 115 teukkAiyA vAukkAiyA 108 cattAri gadIo gacchaMti bAdarA suhumA pajjattA apaNirayagadi tirikkhagadimaNusa jjattA tirikkhA tirikkhehi gardi devagadiM cedi| kAlagadasamANA kadi gadIo gacchaMti? 458 109 Niraesu gacchaMtA paDhamAe 116 ekkaM ceva tirikkhagadi puDhavIe Neraiesu gcchNti| 456 / gacchaMti / 110 tirikkha-maNussesu gacchaMtA 117 tirikkhesu gacchaMtA savvasavyatirikkha-maNussesu gacchaM tirikkhemu gacchaMti, No asaMti, No asaMkhejjavAsAuesu khejjavassAuesu gacchati / " gacchaMti / 118 tirikkhasAsaNasammAiTThI saMkhe111 devesu gacchaMtA bhavaNavAsiya jjavassAuA tirikkhA tirivANaveMtaradevesu gacchati / kkhehi kAlagadasamANA kadi 112 paMciMdiyatirikkhasaNNI asaNNI gadIo gacchaMti? apajjattA puDhavIkAiyA Au- 119 tiNNi gadIo gacchaMti kAiyA vA vaNapphaikAiyA tirikkhagadi maNusagadi devaNigodajIvA bAdarA suhumA gadi cedi| bAdaravaNapphadikAiyA patteya- 120 tirikkhesu gacchaMtA eiMdiyasarIrA pajjattA apajjattA paMcidiesu gacchaMti, No .. bIiMdiya-tIiMdiya-cauriMdiya vigaliMdiesu / pajjattApajjattA tirikkhA 121 eiMdiesu gacchaMtA bAdara tirikkhehiM kAlagadasamANA puDhavIkAiya-bAdaraAukkAiyakadi gadIo gacchaMti? 457 bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIra 459 Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (26) pariziSTa sUtra saMkhyA sUkSa pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha pajjattaesu gacchaMti, No apa- ttaguNaNa tirikkhA tirikkhesu jjattaesu / 460 No kAlaM kareMti / 463 122 paMciMdiesu gacchaMtA saNNIsu |131 tirikkhA asaMjadasammAdiTThI gacchaMti, No asnnaasu| 461 saMkhejjavassAuA tirikkhA 123 saNNIsu gacchaMtA gambhovakkaM tirikkhehi kAlagadasamANA tiesu gacchaMti, No sammu kadi gadIo gacchaMti ? 464 cchimesu / 132 ekkaM hi ceva devagardi 124 gambhovakkatiesu gacchaMtA gacchaMti / 465 pajjattaesu gacchaMti, No 133 devesu gacchaMtA sohammIsANa. apajjattae / 462 ppahuDi jAva AraNaccuda125 pajjattaesu gacchaMtA saMkhejja kappavAsiyadevesu gcchti| " vAsAuesu vi gacchaMti, asaM- 134 tirikkhamicchAiTThI sAsaNakhejjavAsAuesu vi| sammAiTThI asaMkhejjavAsAuvA 126 maNusesu gacchaMtA gambhovakkaM tirikkhA tirikkhehi kAlatiesu gacchaMti, No sammu gadasamANA kadi gadIo 466 gacchaMti ? cchimesu / 127 gambhovakkaMtiesu gacchaMtA | 135 ekkaM hi ceva devagadiM gacchati / pajjattaesu gacchaMti, No apa | 136 devesu gacchaMtA bhvnnvaasiyjjttesu| vANa-tara-jodisiyadevesu ga128 pajjattaesu gacchaMtA saMkhejja cchaMti / 467 vAsAuesu vi gacchaMti, asaMkhejjavAsAuesu | 137 tirikkhA sammAmicchAiTThA vi asaMkhejjavAsAuA sammAgacchaMti / micchattaguNeNa tirikkhA 129 devesu gacchaMtA bhavaNavAsiya tirikkhehi No kAlaM kareMti / ppahuDi jAva sadara-sahassAra- 138 tirikkhA asaMjadasammAiTThI kappavAsiyadevesu gacchaMti / 463 | asaMkhejjavAsAuA tirikkhA 130 tirikkhA sammAmicchAiTThI tirikkhehi kAlagadasamANA saMkhejavassAuA sammAmiccha kadi gadIo gacchaMti ? " Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___ gadiyAgadiyaliyAmuttANi (20) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA 139 ekkaM hi ceva devagadi 150 maNussasAsaNasammAiTThI saMkheja- . gacchaMti / 468 vAsAuA maNusA maNusehi 140 devesu gacchaMtA sohammIsANa kAlagadasamANA kadi gadIo kappavAsiyadevesu gcchNti| gacchaMti ? 47. 141 maNusA maNusapajattA micchA- 151 tiNNi gadIo gacchaMti iTThI saMkhejjavAsAuA maNusA tirikkhagardi maNusagardi devamaNusehi kAlagadasamANA kadi gadi cedi / gadIo gacchaMti ? , 152 tirikkhesu gacchaMtA eiMdiya142 cattAri gadIo gacchaMti paMciMdie gacchaMti, No vigaNirayagaI tirikkhagaI maNusa liMdiesu gcchNti| " gaI devagaI cedi| , 153 eidiesu gacchaMtA bAdarapuDhavI143 Niraesu gacchaMtA savvaNiraesu bAdaraAu-bAdaravaNapphadikAiyagacchaMti / 469 patteyasarIrapajjattaesu gacchaMti, 144 tirikkhesu gacchaMtA savva No apajjattesu / 471 tirikkhesu gacchaMti / "154 paMciMdiesu gacchaMtA saNIsu 145 maNusesu gacchaMtA savvamaNussesu gacchaMti, No asnnnniisu| " gacchati / | 155 saNNIsu gacchaMtA gaThabhovakkaM146 devesu gacchaMtA bhavaNavAsiya tiesu gacchaMti, No sammuppahuDi jAva Navagevajja cchimesu / vimANavAsiyadevesu gacchaMti / , 156 gambhovakkaMtiesu gacchaMtA 147 maNusA apajjattA maNusA pajjattaesu gacchaMti, No maNusehiM kAlagadasamANA kadi apajjattaesu / 472 gadIo gacchaMti ? ,157 pajjattaesu gacchaMtA saMkhejja148 duve gadIo gacchaMti tirikkha vAsAuesu vi gacchaMti, gadi maNusagardi ceva / asaMkhejjavAsAuesu vi 149 tirikkha-maNussesu gacchaMtA gacchati / sadhvatirikkha-maNusesu gacchati, 158 maNusesu gacchaMtA gambhovakkaMNo asaMkhejjavAsAuesu tiesu gacchaMti, No smmugcchNti| chimesu / Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha (28) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 159 gambhovakkaMtiesu gacchaMtA 169 maNusA sammAmicchAiTThI asaMpajjattaesu gacchaMti, No apa kheJjavAsAuA sammAmicchattajjattaesu / 472 guNeNa maNusA maNusehi No 160 pajjattaesu gacchaMtA saMkheja kAlaM kareMti / 477 vAsAuesu (vi) gacchaMti, asaM- 170 maNusA sammAiTThI asaMkhejja khejjavAsAuesu vi gcchNti| " vAsAuA maNusA maNusehi 151 devesu gacchaMtA bhavaNavAsiya kAlagadasamANA kadi gadIo ppahuDi jAva Navagevajja gacchaMti ? vimANavAsiyadevesu gacchati / 473 | 171 ekaM hi ceva devagadiM gcchti| " 162 maNusA sammAmicchAiTThI saMkhejavAsAuA sammAmiccha 172 devesu gacchaMtA sohammIsANattaguNeNa maNusA maNusehi No / kappavAsiyadevesu gacchati / " kAlaM kareMti / ... | 173 devA micchAiTThI sAsaNasammA163 maNusasammAiTTI saMkhejjavAsA iTThI devA devehi uvavidauA maNussA maNussehi kAla cudasamANA kadi gadIo gadasamANA kadi gadIo __AgacchaMti ? gacchaMti ? , 174 duve gadIo Agacchati 164 ekaM hi ceva devgdiNgcchNti| 474 tirikkhagadi maNusagadi ceva / 478 165 devesu gacchaMtA sohammIsANa- 175 tirikkhesu AgacchaMtA eIppahuDi jAva sabaTTasiddhi diya-paMcidiesu AgacchaMti, vimANavAsiyadevesu gcchNti| 476 ___No vigalidiesu / 166 maNusA micchAiTThI sAsaNa- 176 eiMdiesu AgacchaMtA bAdarasammAiTThI asaMkhejjavAsAuA puDhavIkAiya-bAdaraAukAiyamaNusA maNusehi kAlagada bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrasamANA kadi gadIo gacchaMti? , pajjattaesu AgacchaMti, No 167 ekaM hi ceva devagadiM gcchti| , apjjttesu| 168 devesu gacchaMtA bhavaNavAsiya- 177 paMciMdiesu AgacchaMtA saNNIsu vANa-tara-jodisiyadevesu ga AgacchaMti, No asaNNIsu / 479 cchaMti / .. 178 saNNIsu AgacchaMtA gambho Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadiyArgadiyacUliyAsuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha vakkaMtiesu AgacchaMti, No pajjattaesu AgacchaMti, No .. sammucchimesu / 479 apajjattaesu / 481 179 gambhovakkatiesu AgacchatA 189 pajjattaesu AgacchaMtA saMkhejapajjattaesu AgacchaMti, No vAsAuesu AgacchaMti, No apajjattaesu / asNkhejjvssaauesu| " 180 pajjattaesu AgacchaMtA saMkheja- 190 bhavaNavAsiya-vANa-tara-jodivAsAuesu AgacchaMti, No diya-sodhammIsANakappavAsiyaasaMkhejjavAsAuemu / devesu devgdibhNgo| 181 maNusesu AgacchaMtA gambho- 191 saNakkumArappahuDi jAva sadaravakkaMtiesu AgacchaMti, No sahassArakappavAsiyadevesu paDhasammucchimesu / mpuddhviibhNgo| Navari cudA tti 182 gambhovakkaMtiesu AgacchaMtA bhANidavyaM / pajjattaesu AgacchaMti, No | 192 ANadAdi jAva Navagevajjaapajjattaesu / 480 vimANavAsiyadevesu micchA183 pajattaemu AgacchaMtA saMkheja iTThI sAsaNasammAiTThI asaMjadavAsAuemu AgacchaMti, No sammAiTThI devA devehi cudaasaMkhejjavAsAuemu / " samANA kadi gadIo Aga184 devA sammAmicchAiTThI sammA cchaMti ? 482 micchattaguNeNa devA devehi No | 193 ekkaM hi ceva maNusagadiubaTuMti, No cayati / " mAgacchaMti / 185 devara sammAdI devA devehi 194 maNusesu AgacchaMtA gambhouvvaTTida-cudasamANA kadi vakkaMtiesu AgacchaMti, No gadIo. AgacchaMti ? sammucchimesu / 186 ekkaM hi ceva maNusagadi- 195 gabbhovakkaMtiesu AgacchaMtA / mAgacchaMti / pajjattaesu AgacchaMti, No 187 maNusesu AgacchaMtA gambho apjttesu| vakkaMtiesu AgacchaMti, No 196 pajjattaesu AgacchaMtA saMkhesammucchimesu / jjavAsAuesu AgacchaMti, No 188 gambhovakkaMtiesu AgacchaMtA asNkhejjvaasaauesu| 483 Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) sUtra saMkhyA sUtra 197 ANada jAva Navagevajja sammA vimANavAsi devA micchAiTThI sammAmicchattaguNa devA devehiNo cayaMti / 483 198 aNudisa jAva savvasiddhiasaMjada vimANavAsiyadevA sammATThI devA devehi cudasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? 199 ekaM hi maNusagadimAgacchaMti / 200 maNusesu AgacchaMtA ganbhovakkaMtiesu AgacchaMti, No sammucchi me / 201 gabbhovakkaMtiesa AgacchaMtA pajjattaesu AgacchaMti, No apajjattaesu / 202 paJjattarasu AgacchaMtA saMkhejavAsAuesa AgacchaMti, No asaMkhejjavAsAuesu | 203 adho sattamA puDhavIe raiyA riyAdo NeraiyA uccavidasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? uvavaNNallayA 204 ekkaM hi ceva tirikkhagadimAgacchaMti tti / 205 tirikkhesu tirikkhA chaNNo uppAeMti - AbhiNibohiyaNANaM No uppAeMti, sudaNANaM No uppAeMti, ohiNANaM No uppAeMti, pariziSTa pRSTha sUtra saMkhyA "" 27 97 484 " " " sUtra sammAmicchattaM No uppAeMti, sammattaM No upAeMti, saMjamAsaMjamaM No uppAeMti / puDhavIe raiyA riyAdo NeraDyA uccavidasamANA kadi gadIyo Agacchati ? 206 chaDIe puDhavIe NeraDyA NirayAdo raiyA uccadisamANA kadi gadIo AgacchaMti ? 485 207 duve gadIyo AgacchaMti tirikkhagadiM maNusa gardi ceva / 486 208 tirikkha maNussesu uvavaNNayA tirikkhA maNusA keI cha uppAeMti - keI AbhiNibohiyaNANamuppAeMti, keI sudaNANamuppAeMti, keimohiNANamuppAeMti, keI sammAmicchattamuppA eMti, keI sammattamuppAeMti, keI saMjamAsaMjamamupAti / 209 paMcamI 210 duve gadIyo AgacchaMti tirikkhagadiM cetra, maNusagardi caiva / 211 tirikkhesu ubavaNNallayA tirikkhA keI cha uppAeMti / 212 maNussesu uvavaNNalayA maNusA kehamamuppAti--mAbhiNibohiyaNANamupAeMti, ke pRSTha 484 91 487 11 19 Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadiyAgadiyacUliyAsuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha keI sudaNANamuppAeMti, kei muccaMti pariNivyANayaMti saba-. mohiNANamuppAeMti, keI maNa dukkhANamaMtaM parivijANaMti / 489 pajjavaNANamuppAeMti, keI | 217 tisu uvarimAsu puDhavIsu sammAmicchattamuppAeMti, keI NeraiyA NirayAdo NeraDyA sammattamuppAeMti, keI saMjamA uvvaTTidasamANA kadi gadIo saMjamamuppAeMti, keI saMjama AgacchaMti ? 491 muppAeMti / 488 218 dave gadIo Agacchati 213 cautthIe puDhavIe NeraiyA tirikkhagadi maNusagadi cev| , NirayAdo NeraDyA uvvaTTida- | 219 tirikkhesu uvavaNNallayA samANA kadi gadIo Aga tirikkhA keI cha uppaaeNti| " cchaMti ? | 220 maNusesu uvavaNNallayA maNussA 214 duve gadIo AgacchaMti keimekkArasa uppAeMti-keitirikkhagaI ceva maNusagaI mAbhiNibohiyaNANamuppAeMti, ceva / keI sudaNANamuppAeMti, keiM 215 tirikkhesu uvavaNNallayA ti maNapajjavaNANamuppAeMti, keirikkhA keI cha uppaaeNti| 489 | mohiNANamuppAeMti, keiM 216 maNusesu uvavaNNallayA maNusA kevalaNANamuppAeMti, keI keiM dasa uppAeMti- keimA sammAmicchattamuppAeMti, keI hiNibohiyaNANamuppAeMti,keI sammattamuppAeMti, keI saMjamAsudaNANamuppAeMti, keimohi saMjamamuppAeMti, keI saMjamaNANamuppAeMti, keI maNapajava muppAeMti / No baladevattaM No NANamuppAeMti, keI kevala vAsudevattamuppAeMti, No cakkaNANamuppAeMti, keI sammA vaTTittamuppAeMti / keiM titthamicchattamuppAeMti,keI sammatta yarattamuppAeMti, keimaMtayaDA muppAeMti, keI saMjamAsaMjama hodaNa sijhaMti bujhaMti mucaMti muppAeMti, keI saMjamamuppA pariNivvANayaMti savvadukkhANaeMti / No baladevattaM, No vAsu maMtaM parivijANaMti / 492 devattaM, No cakkavahitaM, No 221 tirikkhA maNusA tirikkhatitthayarattaM / keimaMtayaDA maNusehi kAlagadasamANA kadi hodNa sijhaMti bujhaMti gadIo gacchaMti ? Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha (12) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra 222 cattAri gadIo gacchaMti NANamuppAeMti, keI sammANirayagadi tirikkhagardi micchattamuppAeMti,keiM sammattamaNusagadi devagadiM cedi| 493 muppAeMti, keI saMjamAsaMjama223 Niraya-devemu uvavaNNallayA muppAeMti, keI saMjamaM uppANiraya-devA keiM paMcamuppA eMti, keI baladevattamuppAeMti, eMti, keimAbhiNibohiyaNANa keI vAsudevattamuppAeMti, keI muppAeMti, keI sudaNANamuppA cakkavaTTittamuppAeMti, keI eMti, keimohiNANamuppAeMti, titthayarattamuppAeMti, keimaMtakeiM sammAmicchattamuppAeMti, yaDA hodUNa sijhaMti bujhaMti keiM sammattamuppAeMti / muccaMti pariNivvANayaMti savva224 tirikkhemu uvavaNNallayA dukkhANamaMtaM parivijANaMti / 494 tirikkhA maNusA keI cha | 230 bhavaNavAsiya-vANaveMtara-jodiuppAeMti / siyadevA devIo sodhammI sANakappavAsiyadevIo ca devA uvavaNNallayA tirikkhamaNussA jahA cauttha devehi uvvaTTida-cudasamANA puDhavIe bhNgo| kadi gadIo AgacchaMti ? 495 226 devagadIe devA devehi uvva 231 duve gadIo AgacchaMti TTida-cudasamANA kadi gadIo tirikkhagadi maNusagadiM ceva / , AgacchaMti ? 494 232 tirikkhesu ubavaNNallayA 227 duve gadIo Agacchati tirikkhA keI cha uppAeMti / 496 tirikkhagadi maNusagadi cedi| ,, / 233 maNusesu uvavaNNallayA maNusA 228 tirikkhesu uvavaNNallayA keI dasa uppAeMti-kei. tirikkhA keI cha uppAeMti / mAbhiNibohiyaNANamuppAeMti, 229 maNusesu uvavaNNallayA maNusA keI sudaNANamuppAeMti, keikeI savvaM uppAeMti- keimA mohiNANamuppAeMti, keI bhiNibohiyaNANamuppAeMti,keI maNapajjavaNANamuppAeMti, keI sudaNANamuppAeMti, keimohi kevalaNANamuppAeMti, keI NANamuppAeMti, keI maNapajjava sammAmicchattamuppAeMti, keI NANamuppAeMti, keI kevala sammattamuppAeMti, keiM saMjamA Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gadiyAgadiyacUliyAsuttANi (33) sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha saMjamamuppAeMti, keiM saMjama NANaM NiyamA atthi| ohimuppAeMti / No baladevattaM NANaM siyA atthi, siyA uppAeMti, No vAsudevatta Nasthi / keI maNapajjavaNANamuppAeMti, No cakkavaTTitta muppAeMti, kevalaNANamuppAmuppAeMti, No titthayaratta eMti / sammAmicchattaM Natthi, muppAeMti / keimaMtayaDA hodUNa sammattaM NiyamA asthi / keI sijhaMti bujhaMti muccaMti saMjamAsaMjamamuppAeMti, saMjamaM pariNivvANayaMti savvadukkhANa NiyamA uppAeMti / keI balamaMtaM parivijANaMti / 496 devattamuppAeMti, No vAsudevaca234 sohammIsANa jAva sadara muppAeMti / keI cakkavaTTitta muppAeMti, keI titthayarattasahassArakappavAsiyadevA jadhA devgdibhNgo| 497 muppAeMti, keimaMtayaDA hodUNa sijhaMti bujhaMti muccaMti 235 ANadAdi jAva Navagevajja pariNivyANayaMti savvadukkhAvimANavAsiyadevA devehi cuda NamaMtaM parijANaMti / 498 samANA kadi gadIo AgacchaMti ? 9 241 savvaTThasiddhivimANavAsiyadevA 236 ekkaM hi ceva maNusagadi devehi cudasamANA kadi gadIo AgacchaMti ? __ mAgacchati / 237 maNussesu uvavaNNallayA 242 ekaM hi ceva maNusagadimaNussA keI sacce uppaaeNti| ,, mAgacchati / 238 aNudisa jAva avarAida 243 maNusesu uvavaNNallayA maNusA vimANavAsiyadevA devehi cuda tesimAbhiNivohiyaNANaM sudasamANA kadi gadIyo Aga NANaM ohiNANaM ca NiyamA cchaMti ? asthi / keI maNapajjavaNANa239 ekkaM hi ceva maNusagadi- muppAeMti, kevalaNANaM NiyamA mAgacchati / uppAeMti / sammAmicchattaM 240 maNusesu uvavaNNallayA maNussA Natthi, sammattaM NiyamA tesimAbhiNibohiyaNANaM suda asthi / keI saMjamAsaMjama Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha (34) sUtra saMkhyA sUtra muppAeMti / saMjamaM NiyamA uppAeMti / keI baladevattamuppAeMti, No vAsudevattamuppAeMti / keI cakkavaTTittamuppAeMti, keI titthayaratta pariziSTa pRSTha sUtra saMkhyA sUtra muppAeMti / savve te NiyamA aMtayaDA hodUNa sijhaMti bujhaMti muccaMti pariNivvANayaMti savvadukkhANamaMtaM parivijANaMti / 500 2 avataraNa-gAthA-sUcI krama saMkhyA gAthA pRSTha anyatra kahAM krama saMkhyA gAthA pRSTha anyatra kahAM 2 asarArA jIvaghaNA 10 / 7 jassodaeNa jIvo 36 2icchidaNiseyabhatto 173 4 jArisao pari- 12 18 udae saMkama-udae 295 go. ka. 4403jIvapariNAmaheU 12 samaya. 86 27 udao ca aNaMta- 362 ja.dha. 1093 karmapra. pR. 138 4 uvasAmago ya samvo 239, 958 3 jIvastathA nirvRti-497 sau. 16, 29 labdhi. 92 10 NalayA vAhU ya 54 go. ka. 28 1 ekko me sassado 9 bhAvapA. 59 1 darzanena jinedrANAM 428 mUlA. 2,48 23 ekkaM ca Thidi- 347 ja.dha. 1098 | 2 dIpo yathA nirvRti- 497 sau. 16, 28 labdhi. 404 | 17 daMsaNamohakkhavaNA- 245 ja. dha. 963 22 okaDDadi je ase , ja.dha. 1097 | 2 daMsaNamohassuva- 239 ,, 957 labdhi. 403, 6 nayopanayaikAntAnAM 28 A. mI. 107 20 ovaTTaNA jahaNNA 346 ja.dha. 1096 1 prakSepakasaMkSepeNa 158 labdhi . 401 / 8 pratiSedhayati samastaM 44 13 kammANi jassa 242 ja. dha. 96131 vArasa Nava cha ttiNi 381 ja.dha. 1131 32 kiTTI karedi 382 , 1132 19 bArasa ya vedaNijje 343 34 kiTTI ca Tidi- 383 , 1134 | 25 baMdheNa hodi udao 359 ja.dha. 1092 1 khayauvasamiya. 139,205 go.jI. 650 labdhi . 441 . labdhi 3 bha. A. 2076 / 28 baMdheNa hodi udao 362 ja.dha. 1093 33 guNaseDi aNaMta- 382 ja.dha. 1133 / 30 baMdhodaehi NiyamA 363 ,, 1094 29 guNaseDi aNaMta- 363 , 1093 26 guNaseDi asaMkhejA 360 , 1094 8 micchattapaccao 240 ja. dha. 959 labdhi. 442 / 6 micchattavedIyaM , , , Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthollekha (35) krama saMkhyA gAthA pRSTa anyatra kahAM krama saMkhyA gAthA pRSTha anyatra kahAM 25 micchAiTTI NiyamA 242 ,, 962/ 7 savvamhi Tidi- 240 ja.dha. 959 go. jI. 18 | 35 savvAo kiTTIo 383 ,, 1135 11 rasAdraktaM tato mAMsaM 63 5 sAyAre paTTavao 239 , 958 12 sammattapaDhamalaMbha- 242 ja.dha. 961 labdhi . 101 11 sammattapaDhamalaMbho 241 , 960 | 21 saMkAmedukkaDDudi 346 ja.dha. 1096 14 sammAiTTI saddahadi 242 ,, 961 labdhi . 401 go. jI... 27 24 saMchuhai purisavede 359 ja.dha. 1090 16 sammAmicchAiTThI 241 ja. dha. 960 labdhi. 438 14 sammAmicchAiTThI 243 , 962 5 hetAvevamprakArAdau 14 dhanaM. nA. 3 savvaNirayabhavaNesu 239 ,, 957 | mA. 39 3 nyAyoktiyAM pRSTha krama saMkhyA nyAya pRSTha krama saMkhyA nyAya 1 anvayavyatirekAbhyAM vastunirNayaH 3 jahAsaMbhavaM visesaNavisesiyaiti nyAyAt / 95 bhAvo tti nnaayaado|| 2 jahA uddeso tahA Niddeso tti 4 lakkhaNaviNAse lkkhvinnaannaayaado| 4,5 sassa nnaaiyttaado| 244 4 granthollekha 1 jIvaTThANaM 1. bhUdabalibhayavaMtassuvaeseNa uvasamaseDIdo odiNNo Na sAsaNataM 331 2. jIvaTThANAbhippAraNa puNa saMkhejjavassAuesu Na saMbhavadi, upasamaseDIdo odiNNassa sAsaNaguNagamaNAbhAva 2 dadhyANiogadAra 1. hodu ce Na, eIdiyasAsaNavvassa davANiogaddAre pmaannpruuvnnaabhaavaa| 444 471 Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa 3 pAhuDacuNNisutta 1. edaM vakkhANaM pAhuDacuNNisutteNa apuvyakaraNapaDhamasamayaTidibaMdhassa sAgarovamakoDIlakkhapudhattapamANaM parUvayaMteNa virujjhade tti NAsaMkaNijjaM, tassa tNtNtrttaado| 2. kiMtu majjhadIvayaM kAdUNa sissapaDibohaNaTuM eso desaNamohaNIyauvasAmao tti jaivasaheNa bhaNidaM / / 233 3. micchattaNubhAgAdo sammAmicchattANubhAgo aNaMtaguNahINo, tatto sammattANubhAgo aNaMtaguNahINo tti pAhuDasutte nnidditttthaado| 235 4. edisse uvasamasammattaddhAe abhaMtarAdo asaMjamaM pi gacchejja, saMjamAsaMjamaM pi gacchejja, chasu AvaliyAsu sesAsu AsANaM pi gacchejja / AsANaM puNa gado jadi maradi, Na sakko Nirayagadi tirikkhagadi magusagadiM vA gaMtu, NiyamA devagadiM gacchadi / eso paahuddcunnnnisuttaabhippaao| 331 ___5. evaM sAsagasammAguNeNa magussesu pavisiya sAsaNaguNeNa Niggamo vattavyo, aNNahA palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa kAleNa viNA sAsaNaguNANuppattIdo / edaM pAhuDasuttAbhippAraNa bhaNidaM / 444 4 tatvArthasUtra 1. Naisaggiyamavi paDhamasammattaM taccaTTe uttaM, taM hi ettheva daTThavvaM / 430 5 pAribhASika zabdasUcI zabda akSaravRddhi akSarazruta akSarasamAsa akSipra-avagraha agurugalaghu acakSudarzana acakSudarzanAvaraNIya pRSTha zabda pRSTa atiprasaMga atisthApanA 225, 226, 228 atisthApanAvalI 250, 309 atyantAbhAva adhaHpravRttakaraNa 217, 222,248, 252 adhaHpravRttakaraNavizuddhi 214 31, 33 / adhaHpravRttasaMkrama 129, 130,289 Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAribhASika-zabdasUcI zabda pRSTha zabda adhaHsthitigalana 170 anumAna adhuva-avagraha anekAnta ananugAmI antakRt 489,492,495,426 antara anantaguNavRddhi 22, 199 231,232,290 antarakaraNa 231,300 anantabhAgavRddhi antarakRSTi 390,391 anantaropanidhA 370,371, 386, 398 antarakRtaprathamasamaya 325, 358 anantAnubandha antaraghAta 234 anantAnubandhivisaMyojanakriyA 235 antaradvicaramaphAli anantAnubandhivisaMyojanA 289 antaradvisamayakRta 335, 410 anantAnubandhI antaraprathamasamayakRta 303, 304 antarasthiti anavasthA 34,57,64,144, 164, 303 232, 234 antarAya anAkAropayoga 207 anvayamukha anAdimithyAdRSTi 231 apakarSaNa 148, 171 anAdeya apakarSaNabhAgahAra 224, 227 aniHsRta-avagraha aparyApta 62, 419 aniyoga | apavartanodvartanakaraNa aniyogasamAsa apUrvakaraNa 220,221,248,252 anivRttikaraNa 221, 222, 229,248,252 apUrvakaraNavizuddhi 214 anivRttikaraNavizuddhi apUrvakRSTi 385 anukRSTi 216 apUrvasparddhaka 365, 415 anugAmI 499 apUrvasparddhakazalAkA 368 apratipAta apratianukta-avagraha 20 padyamAnasthAna 276, 278 anubhAgakANDaka 222 apratyAkhyAna 43 anubhAgakANDakaghAta 206 apratyAkhyAnAvaraNIya 44 anubhAgakANDakotkIraNaddhA aprazastavihAyogati anubhAgaghAta 230, 234 aprazastopazAmanA anubhAgabandha 198, 200 aprazastopazAmanAkaraNa 295, 349 anubhAgabandhaka 210 abaddhAyuSka 208 abhinibodha anubhAgabandhAdhyabasAyasthAna 200 amUrtatva anubhAgavRddhi 213 arati anubhAgavedaka arthapariNAma 49. anubhAgasatkarmika . 209 arthApatti anubhAgaspardhaka 228 | arthAvagraha 228 Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 38 ) zabda ardhanArAcazarIrasaMhanana ardhapudgala parivartana avagraha avadhijJAna avadhijJAnAvaraNIya avadhidarzana avadhidarzanAvaraNIya avasthitaguNazreNI avasthita guNazreNInikSepa avasthitaprakSepa avasthita vedaka avahArakAla avAya avibhAgapraticchedAgra avyavasthApatti zubhanAmakarma azvakarNakaraNa azvakarNakaraNaddhA asAtAvedanIya asaMkSepAddhA asaMkhyeya guNavRddhi asaMkhyeyabhAgavRddhi asaMprAptasRpATikAzarIrasaMhanana asaMyatasamyagdRSTi asthira ahamindratva ahorAtra Agama AgAla Asapa AdivargaNA Aya AdolakaraNa AnupUrvI pRSTha 302, 307 146, 147, 148 148, 149 16, 18 AvAdhAkANDaka 25, 484, 486, 488 AbhinibodhikajJAna 16,484, 486, 488 26 AbhinivodhikajJAnAvaraNIya 33 Amla nAmakarma 15, 21 31, 33 273 A pariziSTa pRSTa zabda 74 | AnupUrvI saMkrama 3 AbAdhA "" "" 200 317 369 17, 18 366 109 64 AhArazarIrabandhana Ayu AvalI AvAraka AvRtakaraNa upazAmaka AvRtakaraNasaMkrAmaka AvriyamANa AhArazarIra AhArazarIra aMgopAMga 35 167, 170 22, 199 364 | AhArazarIrasaMghAta 374 hA 39 ET ukta avagraha uccagotra 464, 467 ucchvAsa 63 436 utkarSaNa 63 utkRSTa nikSepa uttaraprakRti utpannalaya 151 utpAda sthAna 233, 308 | udaya udayAdiguNazreNI udayAvalI u 60 | udadyAdiavasthitaguNazreNI 366 65 364 56 | udayAvalipravizamAna anubhAga 75 12 233, 308 9 303 358 8 69 73 70 39 20 77 60 168, 171 226 6 484, 486, 487, 488 283 201, 202, 213 259 318, 320 225, 308 259 17 Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAribhASika-zabdasUcI (39) 12 60 zabda pRSTha zabda udayAvalibAhira 233 | karkazanAmakarma udayAvalibAhirasarvahasvasthiti 259 | karmatva udayAvalibAhiraanubhAga karmabhUmi 245 udAraNA kalA 201,202,214,302 kaSAya udyota kaSAyanAmakarma udvartitasamAna 446,451,452,484,485 kANDakaghAta upaghAta kArmaNazarIra uparimanikSepa 226 kArmaNazarIrabandhana uparimasthiti 225, 232 kArmaNazarIrasaMghAta upazamazreNI 206, 305 kAlagatasamAna 454,455 upazAmaka 233 kAlalabdhi 205 uSNanAmakarma kASTA 63 kIlakazarIrasaMhanana kubjakazarIrasaMsthAna Rjumati kRtakaraNIyavedaka samyagdRSTi 438, 441 kRtakRtya 247, 262 ekavidha-avagraha kRtakRtyakAla 263,264 ekAntavRddhAvRddhi 274, 275 313 kRSTi ekAntAnuvRddhi kRSTi-antara 273, 376 ekAvagraha kRSTikaraNaddhA 374, 382 ekendriyajAti kRSTivedakAddhA 374,384 kRSNa 247 kRSNavarNanAmakarma audArikazarIra kevalajJAna 29, 34,489, 492 audArikazarIraaMgopAMga kevaladarzana audArikazarIrabandhana kevalisamudghAta 412 audArikazarIrasaMghAta kevalI kezavatva 489,492,495,496 krodha kaTukanAmakarma kSapitakauzika kadalIghAta 170 / kSayopazamalabdhi 204 kapATasamuddhAta 413 kSAyikasamyagdRSTi 438, 441 kapila 490 kSipra-avagraha 20 20 au Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) pariziSTa 50 232 48 zabda pRSTha zabda caramavargaNA 201 cAritra 40 gati cAritramohanIya 37. 40 gati-Agati garbhopakrAntika 428 galitazeSaguNazreNI 249, 253, 345 jaghanyakRSTi-antara guNapratyaya-avadhi 29 jaghanyavargaNA 201 guNazreNI 222, 224, 227 / jaghanyasthiti 180 guNazreNInikSepa 228, 232 jaghanyasparddhaka 313 guNazreNInikSepAgrAma jAti jAtismaraNa 433 guNazreNIzIrSa jina 246 guNasaMkrama 222, 236, 249 jIvavipAkitva guNahAni 151, 163, 165 jIvavipAkI guNitakarmAzika 256, 258 jIvasamAsa guNita-kSapita-ghoTamAna 257 jugupsA gurukanAmakarma jJAnAvaraNIya gotra 13 gopucchadravya 260 tadvayatiriktasthAna gopucchavizeSa tArkika 490,491 tAlapralambasUtra 230 tiktanAmakarma 75 tiryaggati ghoTamAna tiryaggatiprAyogyAnupUrvI 76 257 tiryagAyu tIrthakaratva 489,492,495,496 tIrthakara 246 cakravartitva 489,492,495,496 tIrthakaranAmakarma cakSudarzana tIsiya cakSudarzanAvaraNIya 31, 33 tRtIyasaMgrahakRSTi-antara catuHsthAnikaanubhAgabandhaka 210 taijasazarIra taijasazarIrabandhana catuHsthAnikaanubhAgavedaka 213 taijasazarIrasaMghAta catuHsthAnikaanubhAgasatkarmika 209 trasa caturindriyajAti trikaraNa 204 caramaphAli 291 | zrIndriyajAti 283 gaMdha 67 1 68 Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAribhASika zabdasUcI (41) 78 durbhaga 260 13 pRSTha zabda 1. dvayarddhaguNahAni daNDasamudghAta 412 darzana 9, 32, 33, 38 dhAraNA darzanamohakSapaNAniSThApaka 245 dhuva-avagraha darzanamohakSapaNAprasthApaka 245 dhruvabandhI darzanamohanIya 37, 38 dhruvodaya darzanAvaraNIya dAnAntarAya napuMsaka divasapRthaktva 426 napuMsakaveda duHkha narakagati 67 durabhigandha narakagatiprAyogyAnupUrvI 76 nAnAguNahAnizalAkA 151, 152, 163, dusvara 165 dUrApakRSTi 251,255 nAnAtva 332,407 dRzyamAna dravya nAma devagati nArakAyu 48 devagatiprAyogyAnupUrvI nArAcazarIrasaMhanana devarddhidarzana 434 niHsRta-avagraha 20 devarddhidarzananibandhana nikAcanAkaraNa 295, 349 devAyu nikAcita 428 dezaghAtI 299 nikSepa 225, 227, 228 dezajina 501 dezanA 204 31, 32 dezAvadhi nidrAnidrA dezopazama 241 nidhatta 427 doguNahAni 153 nidhattikaraNa 295, 349 dravyasaMyama 465, 473 nirvargaNA 385 dvitIyasthiti 232, 253 | nirvargaNAkANDaka 215, 216, 218 dvitIyasaMgrahakRSTi-antara 377 | nirvRti 497 dvisthAnikaanubhAgabandhaka 210 | niSeka 146, 147, 150 dvisthAnikaanubhAgavedaka 213 niSekabhAgahAra dvisthAnikaanubhAgasatkarmika 209 niSekasthiti 166, 167 dvIndriyajAti 68 nIcagotra 74 nidAna nidrA 153 Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (42) pariziSTa naiyAyika 31 pada 173 zabda zabda pRSTha nIlavarNa 74 prakSepottarakrama pracalA naisargika prathamasamyaktva 430 pracalApracalA nokaSAya pratipatti nokaSAyavedanIya pratipattisamAsa nyagrodhaparimaMDalasaMsthAna pratipadyamAnasthAna 276, 278 pratipAtasthAna 283 pratipAtI avadhi 501 pratyakSa pratyAkhyAna padanikSepa 43, 44 pratyAkhyAnAvaraNIya 44 padasamAsa pratyAgAla 233, 308 paraghAta pratyAvalI 233, 234,308 paraprakRtisaMkramaNa 171 pratyekazarIra parabhavika nAmakarma 293, 330,347 prathamaniSeka paramAvadhi 25 prathamasamayaupazamasamyagdRSTi 235 pariNAmapratyaya 317 prathamasamyaktva. 3,204,206,223, 418 paribhoga prathamasaMgrahakRSTi-antara 277 paribhogAntarAya prathamasthiti 232, 233, 308 parokSa pradezaghAta 230, 234 paraMparopanidhA 378 pradezabandha 198, 200 paryApta 62,419 pradezasaMkrama 256, 258 paryAya pradezAgra 224, 225 paryAyasamAsa prazastavihAyogati piMDaprakRti prAbhRta pudgalavipAkitva prAbhRtasamAsa pudgalavipAkI 114 prAbhRtaprAbhRta 24 puruSa prAbhRtaprAbhRtasamAsa prAyogyalabdhi 204 pUrva pUrvasamAsa paMcendriyajAti baddhAyuSka 208 prakRtibandha 198, 200 bahu-avagraha prakSepa 152 / baladevatva 489,492,495,496 1 6 puruSaveda Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAribhASika-zabdasUcI pRSTha zabda zabda 20 / bahuvidha-avagraha bAdara bauddha baMdha baMdhAvalI yogasthAna 497 83, 85, 490 168, 202 rati rasa rukSa nAmakarma rudhira nAmakarma bhaya bhavapratyayaavadhi bhAvasaMyama bhujAkArabandha bhujyamAnAyu bhUtapUrva naya bhoga bhogabhUmi bhogAntarAya 29 465 181 193 129 laghuka nAmakarma lAbhAntarAya lokapUraNasamuddhAta 78 413 25 78 lokabindusAra 245 lobha 78 varddhanakumAra 2 manaHparyayajJAna 28,488,492, 495 vajraRSabhavajranArAcazarIrasaMhanana vajranArAcazarIrasaMhanana manaHpayayarzAnAvaraNIya vargaNA 201,370 madhura nAmakarma varNa manuSyagati 247 manuSyagatiprAyogyAnupUrvI vastu 25 manuSyAyu vastusamAsa mAna vAmanazarIrasaMsthAna mAyA mithyAtva vAsudevatva 489,492, 495,496 mithyAdRSTi vidhinaya mImAMsaka vidhyAtasaMkrama 236, 289 vipulamati mUlaprakRti mRduka nAmakarma 75 vizuddhi 180, 204 mokSa 490 vizuddhilabdhi mohanIya 11 vihAyogati maMthasamuddhAta 413 | vIcArasthAna 185, 187, 197 21 490 Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) zabda vIcArasthAnatva vIryAntarAya vedanIya vaikriyikazarIra vaikriyikazarIra - aMgopAMga vaikriyikazarIrabandhana vaikriyikazarIrasaMghAta vaizeSika vyatireka naya vyatirekaparyAyArthika naya vyatirekamukha vyabhicAra vyaMjana pariNAma vyaMjanAgraha zarIra nAmakarma zarIrabandhana zarIrasaMghAta zarIra saMsthAna zarIrAMgopAMga zalAkA zIta zukla zubha zailezya zoka zrutajJAna zrutajJAnAvaraNIya padasthAna SaDvRddhi za pa pariziSTa pRSTha 150 78 10 69 73 70 59 490 92 91 95 463, 465 52 53 zabda 93 satva sammUcchima samyaktva samyagdRSTi 49. sarvazuddha 16 saptavidhaparivartana samacaturasra saMsthAna samayaprabaddha samucchinnakriyAnivRttizukladhyAna samyagmithyAtva samyagmithyAdRSTi sAkAropayukta sAdhAraNazarIra sAsana guNa sarvavizuddhamidhyAdRSTi sarvasaMkrama sarvasvasthiti sarvAdhi sarvopazama 99 54 sAsAdana samyaktva 152 sAsAdana samyagdRSTi 75 GK 64 417 surabhigandha 47 18, 484, 486 sukha subhaga susvara sUkSma sa saMkramaNa saMkleza 21, 25 | sUkSmakriyApratipAtidhyAna sUkSmasAmparAyika kRSTi 200 22, 199 | saMkhyeyaguNavRddhi pRSTha 201 3 71 146, 148, 256 417 428 39, 484, 486, 488 451 39, 485, 486 450, 463, 467 214 267 130, 249 259 25 241 207 63 485 487 446, 458, 459 466, 471 35 65 '+ 65 62 416 396 168 180 22, 199 Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (45) zabda pRSTha 206 228, 229 230, 234 199, 200 saMkhyeyabhAgavRddhi saMgrahakRSTi saMgrahanaya saMghAta saMghAtasamAsa saMjvalana saMyama saMyamAsaMyama saMhanana sAMkhya stibukasaMkramaNa styAnagRddhi pAribhASika zabdasUcI pRSTha zabda 22, 199 sthitikANDakaghAta 375 sthitikANDakacaramaphAli 99, 101, 104 sthitighAta sthitibandha sthitibandhasthAna sthitibandhAdhyavasAyasthAna sthitibandhApasaraNa 488, 492, 495 sthitisaMkrama 485, 486, 488 sthira snigdha nAmakarma 490 sparza 311,312,316 svAtizarIrasaMsthAna 32 svAsthya 46 47 hAyamAna avadhi | hAridravarNa nAmakarma hAsya 222, 224 huNDakazarIrasaMsthAna 230, 234 256, 258 63 491 strI strIveda sthAvara sthiti sthitikANDaka 501 74 61 146 72 Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa TippaNa di. . pR. 1 para prathama hI dhavalAkArakI maMgalAcaraNAtmaka gAthAke antima caraNameM 'abhaliNaguNacUliyaM ' pAThakI apekSAse ' nirmala guNavAlI cUlikA ' aisA artha kiyA gayA hai / kintu 'maliNaguNacUliyaM' hI pATha lekara bhI yaha artha kiyA jA sakatA hai ki yahAM usa " cUlikAko kahatA hUM jisameM jIvake malina guNoM arthAt karmokA vivaraNa diyA gayA hai / " pR. 3 paMkti 3 meM jIvake ' sattavihapariyaTTesu ' arthAt sAta prakArake parivartanoMkA ullekha hai| Age pR. 14 kI paMkti 8 meM puna: 'sattasu saMsAresu' arthAt sAta prakArake saMsArakA ullekha hai / ye sAtavidha parivartana kaunase hai ? tattvArthasUtra ( 2, 10) kI sarvArthasiddhi TIkAmeM paMcavidha parivartana batalAye gaye haiM-- dravya, kSetra, kAla, bhava aura bhAva / para sAta parivartanoMkA koI ullekha hamAre dhyAnameM nahIM AtA / sarvArthasiddhikArane dravyaparivartanake do prakAra alaga alaga batalAye haiM- eka nokarmadravyaparivartana aura dUsarA karmadravyaparivartana / yadi inhIM bhedoMkI alaga alaga vivakSA lI jAya to parivartana chaha hue / para rAjavArtikakArane ukta pAMca parivartanoMkA ullekha kara baMdhake do bheda kiye haiM, eka dravyabaMdha aura dUsarA bhAvabaMdha / aura phira dravyabaMdhake karmadravyabaMdha aura nokarmadravyabaMdha aise do bheda sUcita kiye haiM / isa prakAra karmadravyabaMdha, nokarmadravyabaMdha bhAvabaMdha, kSetra, kAla, bhava aura bhAva, ye sAta parivartana ho sakate haiN| bhAvabaMdhaparivartana aura bhAvaparivartanameM bheda yaha hogA ki pahalA baMdhase aura dUsarA usake udaya yA vedanase sambandha rakhatA hai| ye hI sAta parivartana dhavalAkArakI dRSTimeM hai yA anya koI yaha nizcayataH kahA nahIM jA sakatA / pR. 5 paMkti 8-9 meM ' avayaviNi' yaha rUpa prAkRtameM asAdhAraNa hai / prAkRtakA sAmAnya niyama to yaha hai ki saMskRtake halanta zabdoMke anta halakA lopa karake zeSa ajanta rUpameM hI vibhakti jor3I jAtI hai jisake anusAra saMskRta ' avayavin ' kA prAkRtameM saptamI vibhakti sahita rUpa 'avayavimmi' yA 'avayavimhi ' honA cAhiye / para yahAM anta n kA lopa na kara saMskRtake anusAra 'avayaviNi' rUpa banAyA gayA hai / aise udAharaNa prAyaH nahIM milte| pR. 20 paM. 5 meM niHsRtAvagraha aura aniHsRtAvagrahakA jo eka dUsarA svarUpa dhavalAkArane batalAyA hai vaha jIvakAMDa gAthA 312-313 meM batalAye hue svarUpase ThIka viparIta hai| arthAt jise dhavalAkArane niHsRtAvagrahakA svarUpa kahA hai, use jIvakAMDakAra aniHsRtAvagrahakA lakSaNa mAnate haiM aura usase viparIta tadanusAra hI vipriit| yaha bheda dhyAna dene yogya hai| Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa TippaNa (17) pR. 72 paM. 4 meM huMDasaMsthAnake 31 bhedoMkA saMketa kiyA gayA hai / hamane vizeSArthameM samajhAyA hai ki ye ikatIsa bheda kisa prakAra ho sakate haiN| para anyatra kahIM aise bhedoMkA ullekha hamAre dRSTigocara nahIM huA / pR. 81. yahAM sUtra 5 meM jo ' ekkamhi ceva hAAM' pada Aye haiM unameM ekkamhi rUpa saptamyanta padakI TIkAkArane isa prakAra upapatti baiThAi ha ki 'ekkamhi ' se ' eka hI avasthAvizeSameM ' aisA artha lenA cAhiye / yahI upapatti unhoMne sUtra 9 meM grahaNa kI hai jahAM unhoMne ekkamhi kA artha ' bhAve ' grahaNa kiyA hai| kintu Age sUtra 15 meM unhoMne ekkamhi ko saptamyarthaka na mAnakara prathamAke arthameM grahaNa kiyA hai aura use ' hANaM' kA vizeSaNa mAnA hai, tathA usake liye pramANa bhI yaha diyA hai ki " prAkRtameM prathamAke arthameM SaSTI va saptamI vibhakti kI pravRtti saMmava hai|" yahAMse Age sUtra 18 meM unhoMne use isI arthameM grahaNa kiyA hai / para sUtra 21 meM eka aura veDhaMgI paristhiti utpanna huI hai, kyoMki yahAM 'edAsiM bAvIsAe payaDINaM ekkamhi ceva TThANaM' aisA vilakSaNa prayoga AyA hai| yahAM unhoMne ekkamhi ko 'bAvIsAe' kA vizeSaNa banAyA hai jisake liye unheM AdhAra aura AdheyameM ekatvakI kalpanA karanI par3I hai| phira Age sUtra 24 meM ' ekkamhi ' ko 'ekavIsAe' kA vizeSaNa lene yA usake dvArA ' ikkIsaprakRtibandhake yogya pariNAmameM ' aisA artha lene kA vikalpa diyA gayA hai| Age sUtra 27, 30, 33, 36, 39, 42 AdimeM bhI cUlikA bharameM 'ekkamhi ' AyA hai para vahAM usakA koI spaSTIkaraNa nahIM kiyA, balki prasaMga TAla diyA gayA hai| gatyAgati cUlikAmeM 132, 135 Adi sUtroMmeM yaha prayoga phira dikhAI detA hai| sUtra 135 kI TIkAmeM dhavalAkArane yahAM isakA do prakArase samAdhAna kiyA hai ki yA to 'devagadi ' ko avyaya rUpase chahoM kArakoMke yogya mAnakara ' ekkamhi' kA usake sAtha samAnAdhikaraNatva baiThAlo, yA phira 'ekaM ' aura 'hi' ko alaga alaga pada mAnakara 'eka' ko dvitIyAvAcI 'devagadiM' ke sAtha lo| vicAra karanese jJAta hotA hai ki dhavalAkArakA antima samAdhAna hI sabase adhika upayukta hai aura vaha sarvatra ThIka ghaTita ho sakatA hai| sthAnasamutkIrtana cUlikAmeM 'ekkaM' 'TThANaM' kA vizeSaNa bana jAtA hai aura gatyAgati cUlikAmeM vaha 'gadiM' kA vizeSaNa liyA jA sakatA hai| isake samarthanameM gatyAgati cUlikAke sUtra 94 va 116 peza kiye jA sakate haiM jahAM 'hi' kA prayoga nahIM huA aura 'ekkaM tirikkhagadiM ' 'ekkaM ceva tirikkhagadi ' aise prayoga pAye jAte haiN| pratiyoMmeM hameM kahIM 'ekahi' aura kahIM 'ekkamhi' likhA dikhAI diyA, isase bhI yahI anumAna hotA hai ki 'hi' pada alaga hI rahA hai, kintu usakI pUrva padase sandhi ho jAneke kAraNa TIkAkArako usameM bhrama ho gayA, jisase unheM bahuta khIMcAtAnI kara arthasaMgati baiThAnI par3I hai| Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (48) pariziSTa pR. 218 para adhaHpravRttakaraNake pariNAmoMkI tIvramaMdatAkA jo alpabahutva batalAyA gayA hai vaha labdhisAra TIkA tathA karmaprakRtimeM batalAye gaye kramase kucha bhinna hai| labdhisAra TIkA va karmaprakRtimeM dvitIya nirvagaNAkAMDakake prathama samayakI jaghanya vizuddhiko prathama samayakI utkRSTa vizuddhise anantaguNI kahA hai, jabaki dhavalAkAra spaSTataH use prathama samayakI utkRSTa vizuddhise anantaguNI nahIM, kintu prathama nirvargaNAkANDakake antima samayakI jaghanya vizuddhise anantaguNI batalA rahe haiM / vicAra karanese dhavalAkArakA mata hI ThIka jJAta hotA hai, kyoMki usake anusAra Uparake bhAva nIceke bhAvoMse samAna ho sakate haiM / dUsare matake anusAra aisA nahI ho skegaa| pR. 226 para likhA gayA vizeSArtha azuddha hai| usake sthAnapara nimna vizeSArtha par3hiye vizeSArtha-apUrvakaraNake prathama samayase lekara sthitikAMDakaghAta prArambha hotA hai| jina prakRtiyoMkA udaya ho rahA hai unakI to udayAvalIse UparakI sthitiyoMse pradezAgra lekara udayaprApta sthitimeM sabase adhika diyA jAtA hai, aura usase Uparake samayoMmeM udayAvalAke anta taka uttarottara vizeSa hIna diyA jAtA hai / eka vArameM khaMDita kiye jAnevAle pradezAgrakA pramANa apakarSaNa bhAgahAra arthAt palyopamake asaMkhyAta bhAgase bhAjita eka khaMDakA bhI asaMkhyAtalokabhAjita eka bhAga hai / aura udayAvalImeM jo uttarottara vizeSa hIna dravya diyA jAtA hai usa vizeSakA pramANa do guNahAnikA pratibhAgI hai| isa prakAra udayAvalImeM to kevala udayaprApta prakRtiyoMke sthitikhaMDoMkA hI nikSepa kiyA jA sakatA hai / kintu usase Upara udayaprApta va anudayaprApta donoM prakArake prakRtiyoMke sthitikhaMDa nikSipta kiye jAte haiN| udayAvalIse Upara guNazreNI rahatI hai jisameM asaMkhyAta samayaprabaddhase lekara uttarottara asaMkhyAtaguNita kramase pradezAgra diye jAte haiM / guNazreNIse Upara ekadama pahalI sthitimeM asaMkhyAtaguNA hIna aura phira uttarottara vizeSa hIna dravya diyA jAtA hai, jaba taka ki jahAMse dravya utkIrNa kiyA gayA hai vaha sthiti AvalimAtra dUra na raha jAya / kintu udayAvalIse ThIka Upara aura guNazreNIse ThIka nIce asaMkhyAta lokoMse bhAjita eka khaMDapramANa sthitiyoMmeM jo nikSepa hotA hai usameM kucha vizeSatA hai| aura vaha yaha ki isa sthitike do bhAga kiye jAte haiN| udayAvalIse ThIka Upara AvalIke 3 bhAgase eka samaya hIna pramANa sthitiyAM to atisthApanA kahalAtI haiM jisameM khaMDita dravya diyA hI nahIM jAtA / aura usase Upara AvalIke 3 bhAgase eka samaya adhika pramANa sthitiyAM nikSepake yogya hotI haiM jinameM pUrvokta vizeSa hIna kramase dravya diyA jAtA hai| yahAM eka aura vizeSatA yaha hai ki jaba isase UparakI sthitiyoMmeM pradezAgra diyA jAtA hai taba nikSepakA pramANa to vahIM rahatA hai, Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizeSa TippaNa (89) para atisthApanA uttarottara eka eka samaya bar3hatI jAtI hai jaba taka ki vaha AvalIpramANa na ho jAya / isakA abhiprAya yaha hai ki yahI atisthApanA AvalIpramANa ho jAne evaM pUrva udayAvalI ke samApta ho jAne para svayaM udayAvalI bana jAtI hai / pR. 236-237 para alpabahutvameM sAtaveM sthAnapara jo sthitikAMDaka ke utkIraNakA kAla batalAyA gayA hai usake viSaya meM vizeSArthameM kahA hI gayA hai ki vaha labdhisArameM nahIM pAyA jAtA / usI prakAra vaha jayadhavalA ( a. patra 956 ) para bhI nahIM pAyA jAtA / pR. 335 se 342 taka jo 97 padoMkA alpabahutva diyA gayA hai vaha jayadhavalA (a. patra 1061 - 1066 ) para pAye jAnevAle cUrNisUtroMse ThIka milatA hai, para labdhisAra gAthA 365 se 391 taka pAye jAnevAle alpabahutvase kucha sthaloMpara bhinna hai / jaise, 17 veM padake Age labdhisArameM zreNIse utaranevAleke lobhakI prathamasthitikA ullekha hai, 19 veM padake Age utaranevAlekA mAnavedakakAla aura nokapAyoMkA guNazreNIAyAma ye do pada adhika haiM, evaM 74-75 da vahAM nahIM haiM, tathA 84 veM padase Age mohanIyakA antima sthitibandha adhika hai| pR. 414 para dhavalAkArane jo kevalI ke yoganirodhakA krama batalAyA hai vaha anyatra pAye jAnevAle kramase kucha bhinna hai evaM apanI eka vizeSatA rakhatA hai / dhavalAkAra dvArA diye gaye kramameM ATha sthala haiM aura ve isa kramase pAye jAte haiM - (1) bAdara kAyase bAdara manakA nirodha, ( 2 ) bAdara kAyase bAdara vacanakA nirodha, (3) bAdara kAyase bAdara uccchAsakA nirodha, ( 4 ) bAdara kAyase bAdara kAyakA nirodha, (5) sUkSma kAyase sUkSma manakA nirodha, (6) sUkSma kAyase sUkSma vacanakA nirodha, (7) sUkSma kAyase sUkSma ucchAsakA nirodha, ( 8 ) sUkSma kAyase sUkSma kAyakA nirodha | bhagavatI - ArAdhanAkI gAthA 2113 - 2114 meM jo krama pAyA jAtA hai usameM ukta kramase tIna bAtoMmeM bheda pAyA jAtA hai-- eka to vahAM bAdara manase pUrva bAdara vacanakA nirodha honA pAyA jAtA hai / dUsare bAdara kAyakA nirodha bAdara kAyase na hokara sUkSma kAyase honA kahA hai| aura tIsare vahAM bAdara aura sUkSma ucchrAsoM kA koI ullekha nahIM hai, jisase vahAM sthala chaha hI pAye jAte haiM / jJAnArNava (prakaraNa 42 ) meM bhI bhagavatI ArAdhanA ke anusAra bAdara manase pUrva bAdara vacanakA nirodha kahA gayA hai / para yahAM sthala pAMca hI pAye jAte haiM jinameM antima tIna sthala isa prakAra haiM- ( 3 ) sUkSma vacana aura sUkSma manase bAdara kAyakA nirodha, (4) sUkSma kAyase sUkSma vacanakA nirodha, (5) sUkSma kAyase sUkSma manakA nirodha / yahAM sUkSma kAyake nirodhakA koI ullekha hI nahIM hai / paMcasaMgraha (1, pR. 30-32 ) meM sthala sAta haiM, kyoMki sUkSma ucchrAsakA nirodha yahAM nahIM batalAyA / para bhagavatI ArAdhanA va jJAnArNavake samAna bAdara manase pUrva bAdara vacanakA nirodha mAnA hai, bhagavatI ArAdhanA ke samAna sUkSma kAyase 1 Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) pariziSTa bAdara kAyakA nirodha kahA hai, aura jJAnArNavake samAna sUkSma manase pUrva sUkSma vacanake nirodhakA kathana hai| para paMcasaMgraha TIkAmeM eka aura matAntarakA ullekha hai jisake anusAra bAdara kAyakA - nirodha bAdara kAya dvArA hI hotA hai, jo dhavalAke samAna hai| __ pR. 417 para ayogakevalIke dvicarama samayameM 73 va carama samayameM zeSa 12 prakRtiyoMkI vyucchitti kahI gaI hai| kintu isa viSayameM matabheda rahA hai / prathama bhAga, satprarUpaNAke sUtra naM. 27 kI TIkAmeM dhavalAkArane dvicarama samayameM 72 va antima samayameM 13 prakRtiyoMkI vyucchitti kahakara dUsare matakA bhI ullekha kiyA hai / usa sthalapara tathA prastuta sthalapara TippaNiyoMmeM isa viSayapara bhinna bhinna matavAle digambara va zvetAmbara AcAryoMke matoMkA ullekha kiyA jA cukA hai| zivAryakRta bhagavatI-ArAdhanAmeM 73 va 12 prakRtiyoMkI vyucchittivAlA mata pAyA jAtA hai, jaisA ki usa granthakI nimna gAthAoMse prakaTa hamANusagadi tajjAdi pajjattAdijjasubhagajasakittiM / aNNadaravedaNIyaM tasabAdaramuccagodaM ca // 2117 // maNusAugaM ca vededi ajogI hodUNa takkAlaM / titthayaraNAmasahido jAto jo vedi titthayaro // 2118 // so teNa paMcamattAkAleNa khavedi carimajhANeNa / aNudiNNAo ducarimasamae sabvAu payaDIo // 2120 // carimasamayammi to so khavedi vedijamANapayaDIo / bArasa titthayarajiNo ekkArasa sesasavvaNhU // 2121 // kintu zubhacandrakRta jJANArNavake 42 veM prakaraNameM 72 va 13 prakRtiyoMkI vyucchiAttavAlA mata pAyA jAtA hai / yathA dvAsaptatirvilIyante karmaprakRtayo drutam / upAntye devadevasya muktizrIpratibandhakAH // 52 // vilayaM vItarAgasya punaryAnti trayodaza / carame samaye sadyaH paryante yA vyavasthitAH // 54 // pR. 442 para sUtra 64 aura 65 ke bIca eka sUtra chUTA huA pratIta hotA hai jo isa prakAra honA cAhiye _' keiM sAsaNasammatteNa adhigadA sAsaNasammatteNa NIti' yadyapi yaha hamArI pratiyoMmeM pAyA nahIM gayA, para pUrvApara prasaMgako dekhate hue koI kAraNa nahIM hai ki prakRta jIva sAsAdana guNasthAna sahita Akara sAsAdana guNasthAna sahita nirgamana na kara skeN| (pR. 490, paMkti 8 meM ' tArkikadvaya ' se saMbhavataH naiyAyika aura vaizeSika, ina donoMse abhiprAya hai| Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina sAhitya uddhAraka phaMDa kAraMjA jaina graMthamAlAoM tathA jIvarAja jaina graMthamAlAmeM pro. hIrAlAla jaina dvArA Adhunika DhaMgase susampAdita hokara prakAzita jaina sAhityake anupama graMtha pratyeka graMtha suvistRta bhUmikA, pAThabheda, TippaNa va anukramaNikAoM Adise khUba sugama aura upayogI banAyA gayA hai| 1 SaTkhaMDAgama-(dhavalasiddhAnta ) hindI anuvAda sahita bhAga 1-6 pratyeka pustakAkAra 10J, zAstrAkAra 12) (pustaka 1 zAstrAkAra aprApya va pustakAkAra phuTakara aprApya) yaha bhagavAn mahAvIra svAmIkI dvAdazAMga vANIse sIdhA saMbandha rakhanevAlA, atyanta prAcIna, jaina siddhAntakA khUba gahana aura vistata vivecana karanevAlA sarvopari pramANa graMtha hai| zrutapaMcamIkI pUjA isI graMthakI racanAke upalakSyameM pracalita huii| 2 yazodharacarita-puSpadaMtakRta apabhraMza kAvya... ... ... ... ... 6 isameM yazodhara mahArAjakA atyaMta rocaka varNana sundara kAvyake rUpameM kiyA gayA hai| isakA sampAdana DA. pI. ela. vaidya dvArA huA hai| 3 nAgakumAracarita-puSpadaMtakRta apabhraMza kAvya... ... isameM nAgakumArake sundara aura zikSApUrNa jIvanacaritra dvArA zrutapaMcamI vidhAnakI mahimA batalAI gaI hai| yaha kAvya atyaMta utkRSTa aura rocaka ha / / karakaMDucarita-muni kanakAmarakRta apabhraMza kAvya... ... ....... ... 6) isameM karakaMDu mahArAjakA caritra varNana kiyA gayA hai, jisase jinapUjAkA mAhAtmya pragaTa hotA hai| isase dhArAzivakI jaina guphAoM tathA dakSiNake zilAhAra rAja vaMzake itihAsa para bhI acchA prakAza par3atA hai| 5 zrAvakadhamedohA-hindI anuvAda sahita... ... ... 2 isameM zrAvakoMke vratoM va zIloMkA bar3A hI sundara upadeza pAyA jAtA hai| isakI racanA dohA chaMdameM huI hai| pratyeka dohA kAvyakAlApUrNa aura manana karane yogya hai| 6 pAhuDadohA-hindI anuvAda sahita... ... ... ... ... ... 2 // isameM dohA chaMdoMdvArA adhyAtmarasakI anupama gaMgA bahAI gaI hai jo avagAhana karane yogya hai| 7 trilokaprajJapti (bhAga 1) yativRSabhAcAryakRta bhAga 1, hindI anuvAda sahita ... 12) yaha jaina karaNAnuyogakA advitIya graMtha hai| DaoN. upAdhye, pro. hIrAlAla va paM. bAlacandrazAstrI ke sahayogase sampAdita hokara jIvarAja jaina graMthamAlAmeM prakAzita huA hai, prakAzaka-zrImanta seTha zitAbarAya lakSmIcanda, mudraka-TI. em. pATIla, maeNnejara, jaina sAhitya uddhAraka phaMDa, amarAvatI. sarasvatI presa, amarAvatI. Dellorary.org